Book Title: Desi Shabda Sangraha Author(s): Bechardas Doshi Publisher: University Granth Nirman Board Catalog link: https://jainqq.org/explore/016081/1 JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLYPage #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dezI zabda saMgraha [DESI sABDA SANGRAHA] saMpAdaka-anuvAdaka-vivecaka paMDita becaradAsa jIvarAja dozI Pandit Bechardas Jivaraj Doshi haTI graMtha, rayA yunivarsiTI graMtha nirmANa borDa-gujarAta rAjya Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dezI zabda saMgraha [DESI SABDA SANGRAHA] saMpAdaka-anuvAdaka-vivecaka paMDita becaradAsa jIvarAja dezI Pandit Bechardas Jivaraj Doshi yunivarsiTI graMtha ni ma Na borDa gu ja rA ta ra jya, a ma dA vA da-6. Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : prakAzaka : je. bI. hila, adhyakSa, yunivarsiTI graMtha nirmANa beDa, gujarAta rAjya, amadAvAda-6 (c) yunivarsiTI graMtha nirmANa borDa prathama AvRtti : 1974 "Published by the University Book production Board, Gujarat State, under the Centrally Sponsored Scheme of Production of Literature and Books in Regional Languages at the University level, of the Government of India in the Ministry of Education and Social Welfare (Department of Culture), New Delhi." :mudrakaH ma0 zrI tribhuvanadAsajI zAstrI zrI rAmAnaMda prinTiMga presa, amadAvAda- 2 vikretA : mesarsa bAlagoviMda bukaselarsa, bAlAhanumAna pAse, gAMdhI roDa, amadAvAda-1 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakanuM purovacana ucca keLavaNInuM mAdhyama mAtRbhASA bane e khvAhiza mUrtimaMta karavI hoya to yunivarsiTIe aneka vidyAzAkhAo mATe vipula graMthasAmagrI taiyAra karavI joIe. A sAmagrI aneka kakSAnA ane rasanA vidyArthIo ane abhyAsIone upayogI thAya te rIte nirmANa thAya te vidyAvyAsaMganuM uttama kArya hAtha dharI zakAya. yunivarsiTI keLavaNInuM sanAtana dhayeya yuvAna peDhImAM vidyAvyAsaMganI vRtti vikasAvavAnuM che. A vRtti yuvAna vidyAthIMnA mAnasa jagatanuM eka AjIvana aMga bane tevI IcchA ApaNe saue sevavI joIe. A IcchA bara lAvavA mATe kendrIya sarakAre, rAjya sarakAra dvArA hareka bhAratIya bhASA mATe Arthika sahAya ApavAnI haiyAdhAraNa ApI bhautika paristhiti sarjI che. AvI bhautika sagavaDanA saMdarbhamAM uttama mAnaka graMthe gujarAtanI navI peDhIne caraNe dharavAno paDakAra yunivarsiTIonI vidyApravRtti sAthe saMkaLAyelA saunI samakSa paDele che. gujarAta rAjaya sarakAre graMthanirmANanuM A kAma tvarAthI ane apekSita dharaNe thAya te hetusara yunivarsiTI graMtha nirmANa borDanI racanA karI che. A borDa para gujarAtanI badhI yunivarsiTInA kulapatio tema ja vidvAna, saMlagna sarakArI khAtAonA niyAmaka, vagere niyukta thAya che ane mAnaka graMthanI dhAraNuM pariNAmajanaka bane te mATe vidyAzAkhAvAra viSayavAra anubhavI vidvAna prAdhyApakonAM milana ejI emanI bhalAmaNa anusAra lekhana tathA anuvAda mATe prAdhyApakone notaryA che ane lakhANa zuddha tathA dayeyapUrvaka bane te hetusara evA ja vidvAnane parAmarzaka tarIke nimaMcyA che. A graMtha nirmANa janAnA eka bhAga tarIke judI judI jAtanA kezo taiyAra karavAnuM paNa beDe nakakI karyuM che. A yojanA heThaLa taiyAra thayela A Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dezI zabda saMgrahane prakAzita karatA AnaMda anubhavuM chuM. e AnaMdamAM umere e vAte thAya che ke A keza taiyAra karavAnuM kAma e viSayanA jJAtA ane anubhavI vidvAna paMDita becaradAsajIe svIkAryuM che. AzA che ke e vidyAthIo, zikSako tathA zikSita janasamudAyane AvakAra pAtra thaze. yunivarsiTI graMtha nirmANa borDa, ] gujarAta rAjaya, amadAvAda-. Disembara, 1974. je. bI. seMDila adhyakSa Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ alpapUjA zramaNu, videha, videhadatta, videhajAtya, videhasukumAla, zAlika, muni, brAhmaNu, sanmati, mahAmativIra, mahativIra, anyakAzyapa, kAzyapa, devAya`, jJAtAnvaya, nAthAnvaya, jJAtaputra, nAtana data, buddha, dhAtA, puruSAttama, mahAvIra zrIvIravadha mAna svAmInItemanA pacIzase mA nirvANu vanIrASTrIya ujavaNIne prasaMge zaMkara,. alpapUjA A upAsaka ecaradAsa Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dezI zabda saMgraha prastAvanA magala jhAjhI vAtanAM gADAM bharAya paNa mAre to ahIM mAtra thoDAka pAnAM bharavAnAM che. mAro evo manoratha hato ke gujarAtanA tirdhara AcArya zrIhemacaMdra racela siddhahemaladhuvRttinA AThe adhyAyone tathA temaNe ja racela dezIzabdasaMgrahane gujarAtI anuvAda savivecana taiyAra karI dauM ane te bane anuvAdone chApIne prakAzita karanArI koI saMsthA maLI jAya to mArA upara mAtA sarasvatInuM je bhAre aNu che te kAMIka adA karI zakuM. AvA manorathamAM rAcate hatA evAmAM yunivarsiTI graMthanirmANarDanA adhyakSa mAnanIya zrI IzvarabhAI paTelano patra mane maLyo ke "graMthanirmANa borDanI pravRttimAM tame paNa rasa laI phALe Apo to sAruM A to bhAvatuM hatuM te ja sAme AvyuM jANI AnaMda to thayo paNa mAre je kAma karavAnuM hatuM te navuM zuSka eTale vyAkaraNanuM ane dezI prAkRtanA zabdakezanuM. jo ke mAre mana to A pravRtti rasathI bharapUra hatI paNa vyavahAranA kSetramAM eTale nANabajAramAM ke vidyAnI bajAramAM A kAmanuM zuM mUlya ? emAM dhArIne meM uparanA banne kAma karI ApavAnI mArI IcchAne vyakta karato zrImAna, paTela mahAnubhAvane tarata ja acakAtAM acakAtAM uttara to lakhI dIdho paNa manamAM evo vasavase te kharo ke A kAmano borDa svIkAra karaze ke kema ? paNa te pachI thoDA ja samayamAM te vakhatanA niyAmaka ane atyAranA adhyakSa zrImAna jagadIzabhAI seMDila taraphathI meM jaNAvelA ane kAryonI svIkRtine patra Avyo ane A baMne kAmo keTalA vakhatamAM karI Apaze ? ema puchavAmAM paNa AvyuM. A vAta tA. 5-8-1970nA arasAnI che, pachI to meM kAma AraMbhI dIdhuM ane Aja to be kAmamAMthI eka kAma chapAIne puruM thaI prakAzamAM AvavA sAru taiyAra paNa thaI gayela che e mAre sAru AnaMdano viSaya kahevAya. A aMge borDano tathA pUrvanA ane AjanA bane adhyakSano paNa huM hArdika AbhAra mAnuM chuM. zrImAna bI. ke. majamudAra sAhebane huM savizeSa RNa thayo chuM kemake e snehI bhAIe mane A pravRttimAM bhAre pretsAhana Apela che. Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIlAlabhAI dalapatabhAI bhAratIya saMskRti vidyAmaMdiranA niyAmaka ane mArA mitra paMDita pravara snehI bhAI dalasukhabhAI mAlavaNayAne huM savizeSa RNI chuM. temaNe zrolAlabhAI dalapatabhAI bhAratIya saMskRti vidyAmaMdiranA pustakAlayamAMthI mAre je je vyAkaraNe tema ja kezagraMtha joItA hatA te tamAma vAparavA ApI mAruM kAma vizeSa saraLa banAvavAmAM snehAdrabhAve khuba ja sahAyatA karela che. A rIte aneka mahAnubhAvonA sahakArathI A kAma pUruM karI thaI zakela che eTale teo tamAma mahAnubhAvonA maMgalamaya smaraNa sAthe pharIvAra borDanA vartamAna adhyakSazrIne kRtajJabhAve yAda karI prastuta prakAzyamAna graMthanI prastAvanA AraMbha karuM chuM. Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dezI zabda saMgrahanI prastAvanA prastAvanA aMge je muddA ane suyA che te A pramANe che 1 graMthanu nAma, mULagAyAsakhyA, udAharaNugAthAsakhyA vagere ra graMthakAra tathA temanI kuzaLatA 3 dezI prAkRtane pazrciya tathA te aMgenA prAcIna nirdeze! 4 judA judA dezI zabda saMgrahakArAne nAma nirdeza 5 graMthanI mULagAthAomAM tathA vRttimAM Avela vizeSa hakIkato - udAharaNa gAthAomAM vaNu vela viSaye tathA te dvArA jaNAtI tatkAlIna paristhiti 7 sazodhana tathA zra'thamAM vaparAyela pustakAnA sa'kete| ane saMdarbhagradhrAnAM nAma tathA prastuta saMpAdananI vizeSatA 1. graMthanu nAma prastuta saMgrahanuM nAma dezInAmamAlA prasiddha ja che te te bAbata prathama muddAnI zI jarUra che ? prazna teA barAbara che paNa graMthakAre peAte graMthanuM nAma dezInAmamAlA svIkArela nathI paNa A graMthanI gAthA 783mamAM graMthanu nAma dezI zabda saMgraha che ema darzAvela che. ApaNA sa`skRta sAhityamAM dhanaMjaya nAmamAlA, pAIyalacchInAmamAlA, abhidhAnacitAmaNinAmamAlA athavA haimInAmamAlA, AvA aMte mApavALA aneka kAzagraMthA saMskRtavidyAnA paMDitAnA tathA vidyAthI enA khyAlamAM Avela che eTale prastuta saMgrahanuM nAma paNa dezInAmamAlA prasiddha thaIne pracalita thayela jaNAya che. ethI jemaNe jemaNe prastuta saMgrahane sapAti karIne prasiddha karela che te meTAmeTA vidvAna skAlarAe paNa graMthakAre svIkArela graMthanA kharA nAma vize kaze| UhApa|ha karyA vinA ja gatAnugatikapaNe pracalita thayela dezInAmamAlA nAma svIkArIne peAtapeAtAnA saMpAdita A saMgrahanA mukha pRSTha upara paNa A nAmane ja aMkita karela che. te aMkana gatAnugatika che ane graMthakAre svIkArela nAma juduM che te sapramANa batAvavA A muddo upasthita karela che. saMgrahakAre A graMthanuM puruM Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAma rAkhela che ane saMpAdake evaDA meTA nAmane badale mAtra rAisaMpradu nAma ja paMsada karela che. graMthanI mULagAthAo 783 che ane udAharaNagAthAo 22 che. vRtti sahita samagra graMthanuM mApa 3320 anuSyapa zleke jeTaluM thAya che, evuM lakhANa A graMthanI hastalikhita pathImAM Avela puSikAmAM che. saMpAdake upayogamAM lIdhela pATaNavALI pothI vikrama saMvata 1666nA varSamAM pATaNamAM lakhAyela che ane pUnAvALI piothI vikrama saMvata 1658nA varSamAM rAjanagaramAM lakhAyela che. A graMthane cheDe ra9pame pAne judI judI pothIomAM lakhela puSikAo maLela che te Apela che. te uparathI mAluma paDe che ke prastuta saMgrahanI pothI seLamA saikA jeTalI junI upalabdha thAya che paNa kaI graMthabhaMDAramAM keAI pothI soLamA saikAthI paNa junI lakhAyelI maLI zakavAne saMbhava kharo. 2. kartA ane tenI kuzaLatA- A saMgrahanA kartA AcArya hemacaMdra che e vAta te prasiddha che ane e saMbaMdhenI hakIkta saMpAdake dezI zabda saMgrahanA pUraka TipaNemAM dhela che paNa pUnAvALI hAthapothImAM eka pAThAMtara maLavAthI kartAnI cokasAI vize vivAda ubhA thaI zake ema che. e hakIkata A pramANe che-- saMgrahanI 783mI gAthAmAM ro sirIdevamuLavaLA pATha che te ema jaNAve che ke A saMgraha zrIhemacaMdra muni patie racela che, tyAre pUnAvALI hAthapothImAM rapha sirAmacaMdramaviyA e pATha maLe che. A pATha ema jaNAve che ke zrIhemacaMdamuninA vacanathI A saMgraha racela che eTale A saMgrahane racavA sAru zrI hemacaMdramunie kaIne kahyuM ke tame A saMgraha race eTale zrI hemacaMdranA vacanathI prerAIne bIjA koI e A saMgraha racela che, ema A pAThAMtara spaSTa paNe sUcave che eTale saMgrahanA kartA vize thaDA vAda vivAda ubhe thavAnI zakyatA che, tAtparya e che ke A saMgraha zrI hemacaMdramuninA vacanathI racAyela che eTale saMgrahanA kartA sAkSAta zrI hemacaMdra nahIM paNa bIjA koI paMDita hovA joIe ema A pAThAMtarane spaSTa phalitArtha thAya che. A bIjA keI keNa? e vize kazI spaSTatA thaI zakatI nathI. ' vaLI, A pAThAMtara uparAMta saMgrahanI 61ramI gAthAmAM e eka ullekha maLe che jene lIdhe A ubhA thayela vivAdane puSTi maLI zake che. Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 612mI gAthAmAM saMgrahakAre hiMdra zabdane dezI zabda tarIke tAMdhela che ane tene 'bhamare!' a batAvela che. A gAthAnI vRttimAM A bAbata saMgrahakAra kahe che ke janarAvyuM saMskRteni keviT natAnu titayA prayuktate" eTale gatAnugatika pravAhane anusaranArA keTalAka saMgrahakArA-keAzakArA- rendra zabdane prayAga saMskRta bhASAmAM paNa kare che--sa'skRtAzAmAM paNa remya zabdane dhe che. A noMdha karanArA kezakArA gatAnugatika pravAhane anusaranArA che paNa svata trapaNe zabdavize vicAra karanArA nathI. A nedha vAMcyA pachI saMpAdake AcAya hemacandre pete racela ane jenI TIkA paNa pete ja karela che evA amiyAnacintAmaNi nAmanA kAzanA trIjA kAMDamAM AvelA 270mA zleAkamAM ane saLaMga nakhara pramANe 1212mA zleAkamAM rojampane sa'skRtarUpe svIkArelA joyA ane e zlAkanI vyAkhyAmAM ''van avamnate roja 6H pRSodrAviDvAt" ema kahIne rojammU zabdanI vyutpatti paNa khatAvela che tathA te vyutpattinI siddhi mATe AcAya hemacandre peAtAnA siddhahemavyAkaraNanA ArA15pA sUtraneA AdhAra paNa batAvela che. kAzamAM ahI rojamyo dvireH ema rolTaAE zabdane 'bhramara'nA paryAyarUpe spaSTa nirdeza karela che. ahIM e yAda rAkhavu jarUrI che ke prAcIna amarakAzamAM rojja zabdanA nirdeza nathI paNa kSIrasvAmIe karelI amarakAzatI vRttimAM jaNAvela che ke cazvarI-masaGa--vidvi-rojamnA veyAm' (amarakAzavRtti pR. 130 dvitIyabhUmyAdikAMDa zlAka 30) arthAt kSIrasvAmI kahe che ke cacarIka bhasala indindira ane rojamne zabdo dezImAM maLe che. A rIte anidhAna ciMtAmaNi kAzamAM AcAya hemacaMdre karelA resTaA zabdane nirdeza AcAya zrIne peAtAne ja gatAnugatika pravAhAnusArI TharAve che, kemake dezIzabdasa MgrahanA 12mA zlokanI vRttimAM AcAya zrIe jaNAvela che ke rAjazva zabdane saMskRta samajanArA gatAnugatikapravAhane anusaranArA che, A teA evuM thayuM ke pote karelA AkSepa peAtAne ja lAgu paDatA dekhAya che. A sthaLe AcAye remya zabdanA sa MskRtarUpe karela nirdeza traNa vikalpe| pedA kare che. ja 1 kAM te! AcAya ne gatAnugatikapravAhAnusArI mAnavA 2 kAM te! A saMgrahane AcAya nA vacanathI khIjA keAI paDitajIe karela mAnave . 3 AcAya pAte peAtA upara AkSepa kare kharA? Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A rIte AgaLa jaNala pAThAMtara ane saMgrahanI 612mI gAthAmAM Avela rAjya zabdavizene AcAryane ukta ulekha e bane, prastuta saMgrahanA kartA tarIkenuM AcAryazrInuM je nizcita sthAna atyAra sudhI hatuM tene lAyamAna karI zake che ke kema ? e purAtatvavidee vicAravAnuM che ane A bAbata saMzodhana karI tAkIde nirNaya karavAno che. ahIM eka saMdeha thavo zakya che ke AcAryazrIe potAnA vacanathI anya paMDitane preraNa karI A saMgraha racavAnuM te kahyuM paNa saMgraha pura racAI gayA pachI zuM AcAryazrIe tene tapAsI nahIM joyo hoya ? A saMdehane kharo javAba kAM to AcAryAzrI ja ApI zake athavA saMgraha racanAra ja ApI zake paNa saMpAdakanI kalpanA to ema kahe che ke je AcAryazrIe bIjA pAse racAvela saMgraha pote je hoya te A AkSepa saMgrahamAM TakI zake khare? kuzaLatA - A graMtha racanAra zrI hemacaMdrasUri pote heya vA anya kaI mahApaMDita heva-game te hoya paNa saMgrahane racanAra ghaNe ja kuzaLa che emAM zaka nathI. saMgrahakAra saMskRta, prAkRta tathA dezI prAkRta bhASAno asAdhAraNa abhyAsI che. eNe bIjA bIjA aneka dezIsaMgrahe sArI rIte tapAsela che tathA bIjA bIjA dezIsaMgrahakAranA judA judA matene sArI rIte jhINavaTathI cakAsela che ane evI cakAsaNuM pachI ja pote nirNaya Upara Avela che. A saMgrahamAM aneka zabdo vize, zabdamAM AvelA vyaMjano vize tathA zabdanA artha vize judA judA aneka saMgrahakAronA matane TAMkI batAvelA che ane chevaTa saMgrahakAre jaNAvela che ke "ame aneka dezI zabdonA saMgrahane sArI rIte joI tapAsIne je nirNaya karela che te anusAra A saMgrahanA zabda noMdhela che ane zabdonA vyaMjano tathA artho vize paNa nirNaya bAMdhela che A aMge namUnArUpe A saMgrahanI AThamA varganI 718mI gAthAnI vRttine tathA 723mI gAthAnI vRttine jovAnI bhalAmaNa che tathA lipine ajANa ethI keTalAka saMgrahakAroe ne badale va vAMcI zabdonA artha vize kevo dhabaDakavALela che ane sAvaraNI arthanA vadhyA zabdane vadugArI vAMcI va6 arthane batAvavAnI jabarI akSamya bhUla karela che. A rIte ja keTalAka saMgrahakAre ghaNIra (gA0 470) zabdane cerasamUha artha che, tyAre A sthaLe vorane badale vora vAMcIne A zabdane "bArane Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 samUha' anA batAve che, saMgrahakAre AvA saMgrahakArAne lipibhraSTa kahelA che. sA~grahakAra anya anya dezIzabdasaMgrahomAM AvuM ghaNuM ghaNu joI te kahe che ke Ama bIjAnA doSA kADhavA e vadhAre ucita nathI paNu dezIprAkRtanA abhyAsIone dezIzabdonA artha meLavatAM muzkelI na paDe eTalA sAru ja amAre Avu badhuM lakhavuM paDayuM che. bAkI ame teA anekAneka prAcIna dezIzabdasaMgrahAnuM nirIkSaNa karI, paraspara tulanA karI je ni ya bAMdhela che tadanusAre AgaLa vadhatA rahyA chIe ema chatAM ya AvA vivAgrasta zabdonA viSayamAM je bahudRzyA evA dezIzabdavedI mahApaDi che tee ja chevaTe pramANurUpa lekhAya. zarakhAtamAM chApela anukramaNikA jovAthI mAluma paDaze ke A AkhA ya graMtha kharAkhara anukramathI geAThavAyela che, jethI zabda zodhanArane gheADI paNa muMjhavaNa ke muzIbata thAya nahIM. cenjela anukramamAM kayAMya e svaravALA zabdomAM traNa ke tethI vadhAre svaravALA zabda AvI jAya te saMgrahakAra tema thavAnuM kAraNa batAvIne spaSTa khulAsA karI nAkhe che, AvA hajArA zabdone barAbara kramamAM geAThavavA te saMgrahakAranI navI draSTinuM tathA vidyArthI one kema anukuLatA vadhAre thAya e jAtanA vidyAthI A pratyenA peAtAnA vAtsalyanuM paNa sUcaka che. graMthakAre A saMgrahamAM aneka matamatAMtara ApelAM che temAMthI je mata peAtAne grAhya lAge tene grahaNa karavAmAM sa MgrahakArane kaze| ya sa kAca hAya ema kayAMya jaNAtuM nathI. A jamAnAmAM zabdo saMbadhI vijJAna dhaNu AgaLa vadhela che tema haju AgaLa vadhatu jAya che tema graMthakAranA jamAnAmAM zavijJAna vartamAnakALanI apekSAe bAlyAvasthAmAM hatuM tethI mATe bhAge pUrva paraMparAnA AdhAra levAtA. zabdanA uccAraNane ke ane cokakasa karavA sAru bhASAmAM pracalita zabdonI sAthe tulanA karIne zabdonAM uccAraNA ke atha nA niNaeNya karavAnI paddhati hatI ja nahIM, saMgrahakAre mekaDA' atha mATe e zabdo Apela che--nuvAda ane coka, bhASAmAM kaDA' arthAtA sUcaka bAkaDA' zabda ja pracalita che paNa saMpAdakanI samaja pramANe vRo ke jo zabda pracalita jaNAtA nathI. eTale jo suvAda zabdane bhASAnA pracalita kheAkaDA" zabda sAthe sarakhAvavAmAM AvyA hAta tAsaMgrahakAra kadI paNu nuka zabdane na Apata, A rIte ke vane Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 badale javALA ghaNA zabdo A saMgrahamAM che te tarapha abhyAsIonuM dhyAna doravuM yogya samajAya che ane jyAM jyAM AvA zabdo AvelA che tyAM TippaNo ApIne spaSTatA karela che tathA pAchaLa Apela vyutpattinI noMdhomAM ucita rIte lakhavAmAM Avela che. saMgrahakAre AThamA adhyAyanA cothA pAdamAM anekAneka dezyadhAtuone nirdeza karavA 1 thI 59 sUtro banAvelAM che eTale A saMgrahamAM ema ja sUcana karavAnI jarUra hatI ke "aneka dezI ke dezyadhAtuone ame amArA vyAkaraNamAM noMdhI batAvelA che tethI A saMgrahamAM e dhAtuone batAvavAnA nathI. AvuM sucana karavAthI A saMgrahamAM eka paNa dezI dhAtune nedhavAnI jarUra raheta nahIM paNa saMgrahakAre te svara vyaMjananA anukramane anusarIne je dhAtue AdimAM svaravALA hatA tene prathama svaravargamAM nAMdhI batAvyA che ane je dhAtuo AdimAM vyaMjanavALA che temane bIjAthI AThamA varga sudhI anukrame noMdhI batAvela che. Ama karyA pachI jyAM jyAM dhAtuono ullekha Avela che tyAM badhe sthaLe ema te saMgrahakArane lakhavuM paDayuM che ke "ame dhAtuone vyAkaraNamAM kahelA che mATe A saMgrahamAM mULa gAthAomAM eka paNa dhAtune jaNAvela nathI. Ama dhAtuone vRttimAM lakhavAthI graMthamAM vadhAre gaurava thayela che ane "trAsTAra ari putrotsava manvanta taiyAra " A ukti pramANe graMthakAra vAryA nathI. mULa gAthAomAM bhale dhAtuone saMgraha na karyo paNa vRttimAM paNa dhAtuone saMgraha karavAnI jarUra na hatI. mAtra AgaLa jaNAvyA pramANe dhAtuo vyAkaraNamAM kahI AvyA chIe mATe A saMgrahamAM ame dhAtuone ApavAnA nathI eTaluM lakhavAthI ja badhuM kAma sarI jAta ane graMthano bhAra ghaNo ocho thaI jAta. saMgrahakAra 9mI gAthAmAM "bhaya' arthane 3 zabada Ape che ane sAthe kheMdhe che ke A zabdane 3peja ema vibhAga karIne sAdhavAne nathI paNa A akhaMDa dezI zabda che, Ama lakhIne graMthakAra zuM kahevA mAge che ? je rUSa ema vibhAga karIne te zabdane sAdhA zakAte hoya to khoTuM zuM che ? ema vibhAga karIne sAdhavAthI te zabdano artha samajavAmAM vizeSa sugamatA thAya tema che. e ja rIte saMskRta pAtheya zabdane barAbara maLato Ave e henna zabda saM0 theye dvArA jarUra sAdhI zakAya ema che chatAM saMgrahakAra ene dezI zabda mAnIne 486mI gAthAmAM vaheka zabda nedhe che e paNa samajAtuM nathI. Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 dhAro ke pUrvanA AcAryoe A zabdane dezI mAnyo hoya paNa jyAre saMgrahakAra jANe che ke pAtheya zabdanI sAthe vaheksa zabdane ghaNe nikaTane saMbaMdha che to pachI pUrvasUrionI AvI gatAnugatiktAne prazraya ApavAnI zI jarUra ? saMgrahakAre saMskRta zabdone maLatA Ave evA ghaNA zabdone phezI gaNane saMgrahamAM nedhela che. saMpAdakane ema jaNAya che ke je zabdanuM pRthakakaraNa thaI zakatuM hoya vA je zabdo vyAkaraNamAM ke kezomAM sadhAyA hoya vA suprasiddha hoya tevA zabdone mAtra pUrvaparaMparAne anusarIne rezamAM gaNavAnuM keI kAraNa hoya to saMgrahakAre jarUra ApavuM joIe. saMgrahakAra 11ma gAthAmAM "pariraMbha arthane avakeya zabda Ape che. saMgrahakArane ema lAge che ke mahira zabda bhUtakRdaMta jevo che eTale vyAkaraNamAM ja pariraMbha arthane avara dhAtu lakhyuM hota to te zabdane gAthAmAM lakhavAnI jarUra na rahetA ane tema karavAthI graMthalAghava paNa thAta, AvuM spaSTa samajatAM chatAM A aMge saMgrahakAra jaNAve che ke pUrvasUrioe avahaMdu dhAtune vyAkaraNamAM nedhela nathI tethI temanuM anusaraNa karIne ame paNa A dhAtune vyAkaraNamAM nedhela nathI. je Ama ja pUrvasUrine pagale pagale cAlavAnuM hoya te pachI anukramayukta A dezIsaMgrahane zA mATe banAvyo ? chaMdonuzAsana ane kAvyAnuzAsana paNa kroI pUrvasUrioe kayAM banAvyAM che ? vyAkaraNa paNa tamArI rIte koI pUrvasUrie banAvela che kharuM ? - dezI zabdo vizeSa prAcIna che ane ema hovAthI te zabdo jevA junA rUpamAM hatA tevA rahyA nathI ane ema kahevAthI ja ema kahevuM paDe che ke dezI zabdomAM mUladhAtu karyo ane pratyayane aMza keTale ? A vibhAga thaI zakato nathI paNa je zabdomAM Avo vibhAga thavAnI zakayatA che temAM evo vibhAga karIne zabdone sudha banAvI zakatA hoya to kema na banAvavA ? Ama karavAthI to vidyAthIone vadhAre sugamatA thaI zake ema che. jemake 675mI gAthAmAM vidchuka zabdane "rAhu'nA paryAyarUpe Apela che. saMskRta bhASAmAM vyAkaraNamAM ane kezomAM vidhuta zabda "rAhu" artha mATe suprasiddha che ane A viduMdu zabda te vidhutudra sAthe barAbara maLI rahe che eTale je ke mULazabdanuM uccAraNuM ghaNuM badalI gayela che chatAM UMDA utarIne tapAsIe te. vadhutudra ane viduhurA zabdo bane ekamUlaka che. A rIte gaMbhIra rIte nirIkSaNa karatAM A saMgrahamAM AvA ghaNA zabdone noMdhIne temane dezI zabdarUpe samajAvavAmAM Avela che. AnuM kAraNa kadAca pUrva paraMparAnuM anusaraNa heI Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zake paNa A rIte pUrvaparaMparAne anusaravAthI to graMthanuM kalevara vadhe che ane vidyArthIonI zabdo bAbatanI mUMjhavaNa ochI thatI nathI. Ama chatAM saMgrahakAranI kuzaLatA A saMgraha mATe jarUra benamUna che emAM leza paNa saMdehane sthAna nathI ja ane temaNe takalIpha laIne A saMgrahanI yojanA na karI hota to vartamAnakALanA vidyArthIone mATe dezI prAkRtano lepa ja thaI jAta ane prAkRtasAhitya vAMcatAM jyAM jyAM AvA atiprAcIna zabdo Avata tene artha kadI samajI na zakAta. A rIte jotAM je saMgrahakAra AcArya hemacaMdra hoya ke anya koI vidvAna hoya tene to ApaNe sadAkALa RNuM ja rahevAnA ne rahevAnA ja. 3. dezaprAkRtane dezyaprAkRtano paricaya ane te aMgenA prAcInanideze A saMgrahakAre prathamavarganI cothI gAthAmAM ja dezanuM svarUpa batAvatAM jaNAveluM che ke anAdikALathI cAlatI AvelI eka prakAranI je prAkRta bhASA tenuM nAma dezI arthAta je prAkRtabhASA ghaNI junI che eTale je bhASAnA zabdo vizeSa junA thaI javAthI temanA uccAraNa vilakSaNa thaI gayAM che ane artha daSTie vicAratAM je zabdono artha sAthe kevI rIte saMbaMdha besADa tenI kaLa paDatI nathI ethI ja e zabdomAM saMskRtanA ke tatsamaprAtinA zabdonI peThe pRthakkaraNa thaI zakatuM nathI-e zabdomAM mULa dhAtuaMza keTalo che ane pratyaya aMza keTale ? enI sUjha paDatI nathI evA zabdasamUhavALI bhASAne dezI bhASA athavA dezyaprAkRta ke dezaprAkRtabhASA samajavI. mAre mosALa saNosare rahIne jyAre huM bhaNato hato tyAre meM tuLa, hiroTI, tathA voho jevA aneka zabdo sAMbhaLelA che. dudaNa eTale jyAre -karatamAM-kutumAM-vAdaLAM thaI Ave ane divasa na game e thaI jAya. hilALA, eTale mA athavA AnaMdanI choLa, ghahe eTale sUryane prakAza nathI thaye paNa thoDuM ghaNuM aspaSTa sUjhe evI savAra. A zabdo sAMbhaLyA pachI e zabdo je arthane sUcave che te artha sAthe temano sabaMdha kevI rIte baMdha besADAya te vize vicAra karavAnI zakti mane prApta thaI tyAre mane khabara paDI. ke e zabdo tenA mULarUpathI keTalA badhA dUra khasI gayA che ane e zabdo ane tenA artho vaccenA saMbaMdhanI kaDI maLatAM mane bhAre AnaMda paNa thayo. duni, lela, ane gesa e mULa zabdo mane jaNAyA ane emanA artha paNa zabdone anurUpa ja dekhAya. dudina zabda bolatAM bolatA dudaNa thaI gaye Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 e ja rIte haleAla, hileALA ane gesa zabda ghAhA banI gayA, Ama kudaNu hileALA ane gAhA zabda dezI jevA thaI gayA eTale e zabdo eTalA badhA junA samayathI cAlatA AvatA hoI tenA mULa uccAraNAne badale judA ja uccAraNAmAM saMbhaLAvA lAgyA. A saMgrahamAM je zabda AvelA che te badhA A ja prakAranA zabdo che. tAtpaya e che ke je zabdo atizaya junA hAI virUpa bhanI gayA che te dezIzabdo kahevAya. vartamAnakALanA bhASAvijJAnavidyAnA vizAradonu' e kAma che vA emane mAthe evI javAbadArI AvI paDela che ke teo AvA junA zabdonA mULa svarUpane zodhI kADhe ane temane mULa rUpamAM atavI temane a sa the meLa jaNAvI samajavA sAru sugama karI batAve. prAkRtabhASA eTale prakRtithI-svabhAvathI-maLelI bhASA. je bhASAne khelavAnu zikhavA mATe kAI nizALamAM na javuM paDe tema keAI zikSaka ke mAstara vagerenI jarUra na paDe. A rIte vicAratAM je mANasanI je mAtRbhASA te tene sAru prAkRtabhASA kahevAya. prAkRta zabdane A mULa atha che. A bAbata vizeSa vicArapUrvaka nirIkSaNa thavA lAgyuM tyAre tenA bhede paDavA lAgyA. tatsama prAkRta. dezya prAkRta ane tadbhava prAkRta. chelleA tadbhava prAkRta nAmane bheda prAkRtabhASA saMskRtabhASAmAMthI janma pAmI che tevI bhrAMti ubhI kare che. mATe saMpAdakanA vicAra pramANe e bhedane paDatA mukavA joIe ane tatsamaprAkRta tathA tathA dezya vA dezI prAkRta evA be bheda ja AdaraNIya manAvA joie. kharI rIte bhASA e bhASa! ja che, tenA vaLI bheda zA mATe karavA ? paNa paDita leAkeA e bAbata vicAravA lAgyA ane tulanA vagerenI dRSTie vicAravA lAgyA te temane mAluma paDayuM ke bhASAmAM eka e zabda samUha che jene AmajanatA peAtAnA vyavahAramAM vApare che, bIjo evA zabda samUha che jene bhaNelAgaNelA sAkSara paDita brAhmaNa vagere peAtAne sudharelA mAnatA leAkeA vApare che. zabdasamUhanA AvA be bheda paDitAe pADavA. jo ke samagra zabda samUhanuM prAcIna nAma teA laukika zabda' evuM hatuM paNa pAchalathI Ama janatAnA vyavahAramAM AvatA zabdotu nAma paDitoe prAkRta pADavuM ane paMDita janatAnA vyavahAramAM AvatA zabdasamUhanu nAma paDitAe ja saMskRta rAju'. jo ke paoNMDite paNa leAsamUhathI bahAra na heAvAthI te paNa prAkRta zabdonA upayAga tA karatA ja hatA paNa keAI vizeSa prasa MgeAmAM, dha vidhiomAM vA zAstrAnA prasageAmAM tathA evA khIjA pAMDityanA ADaMbara pradhAna prasa MgamAM saMskRta zabdone! vyavahAra pratiSThAdAyI lekhAtA tethI pati . Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 tathA janeA prasaMga pramANe prAkRta ane saMskRta ane zabdone vyavahAra karatA. mahAkavi kAlIdAse raghuvaMzamAM plura tathA veLa jevA prAkRtazabdonA upayAga karelA ja che. ghura eTale kharI ane vetti eTale pravAha. paNa pAchaLathI navApaDitAe e zabdone sa MskRtAzAmAM sthAna ApIne sa MskRta banAvI dIdhA zabda ratnAkara jevA aneka kAzAne jevAthI spaSTa mAluma paDe che ke paDitA jemane prAkRta zabdo samaje che tevA hajAre zabdo saha~skRta banI gayelA che ane paMDitene evA zokha che ke zabdonuM sa MskRtIkaraNa karatA rahevuM, Ama saMskRta rUpe ane prAkRta rUpe kalpita evA zabdomAM paraspara ghaNuM ja samizraNa thayela che ane kapAyela e bhASAne zabdasamUha eka sarakhA che, mAtra uccAraNAmAM thoDA ghaNA phera jaNAya che ethI be bhASAnI kalpanA karavA karatAM eka ja laukikabhASAne svIkAravI emAM vizeSa DahApaNu che ane AmajanatA vA grAmajanatA paMDitajanatA vA nAgarikajanatA vacce je bhedanI khAI kheAdAyela che. te purAI jAya ema karavuM ane janatAmAtramAM abhedanuM sthApana karavuM ema galakAya karIne paMDitAe peAtAtA pAMDatyane zAbhAvavuM joIe ema sauMpAdaka samaje che. tulanA vA pRthakakaraNa karIne ema samajavuM ke prAkRta gaNAtA hajAra zabdo sarvAMge ke thoDe ghaNe aMze saMskRtazabdonI samAna che te tatsama prAkRta zabda che tyAre keTalAka evA paNa zade che je tatsama prAkRta zabdo ke saMskRtazabdo sAthe bahu echI rIte maLatA Ave che mATe temane dezIzabdo samajavA. Ama zabdasamUhamAM saMskRta, tatsama ane dezI evA prakAre| mAtra samajavA sAru pADavA e kAMI khATuM nathI. je bhASAnA zabdasamUha lagabhaga sarakhA che te bhASAne judA--judA nAma ApI bhASAbheda sthApita karI ahaMtAne peASavI ane amuka bhASA pratiAMta che ane amuka bhASA apratiSThita che ema kahI bhASAvAdane jagADavA vatamAnakALamAM leza paNa hitAvaha nathI ema keNu DAhyo mAsa nahIM samajatA heAya ? dezIprAkRta eTalu badhuM prAcIna ane pratiSThita che ke amarakAzanA vRttikAra kSIrasvAmIe amarakeAza upara racelI peAtAnI vRttimAM ghaNe sthaNe reyAn ema nAMdhIne dezIzabdano ullekha karela che. "avRnimiH samudranavanItama vezyAC' kSIra%00 pR. 26 "bhUmivirAno phezyAm" kSIra. vRM. pR 123, ' revahyo vezyAma kSIra0 rR. pR. 13 mahAnaTo phezyAma" kSIra gR pR0 12 'mahAnim vezyA" kSIra%00 pR0 22. A rIte zrIkSIrasvAmI AcAye peAtAnI vRttimAM ThekaThekANe dezInA ullekha karela che ethI mAluma paDe che ke dezIprAkRtano Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAra keTalA badhA prAcInakALathI cAlate Avela che ane kSIrasvAmI jevA mahAna vaiyAkaraNa paMDite tene amarakezanI pote karelI vRttimAM vAraMvAra ullekha karIne dezane vizeSa pratiSThA Apela che. saMpAdake karelI vyutpattinI noMdhamAM kSIrasvAmInA dezaprAkRta aMgenA bIjA AvA aneka ullekhone noMdhelA che. kSIrasvAmI jema AcArya hemacaMdra paNa pitAnA abhidhAnacintAmaNi kezanI vRttimAM rephayA ema jaNAvIne dezaprAkRtanA ullekha yathAsthAne karelA che. AcArya hemacaMdra to prAkRtanA puraskartA che eTale teo to dezI prAkRtane pratiSThA Ape ja paNa kSIrasvAmI jevA diggaja vaiyAkaraNe paNa dezI prAkRtine sArI evI pratichI Apela che je emaNe karelA dezanA ulekho uparathI samajI zakAya ema che zIkSIrasvAmI bauddha che ke vaidika che e vize saMpAdaka cokkasa kAMI jANatA nathI tema chatAM zrIkumAribhadra vagere jevA brAhmagupaMDitenI peThe kSIrasvAmIe prAkRta tarapha sugALavI vRtti nathI batAvI tathA vAphrapati ane rAjazekhara jevA vaidika paMDitoe paNa prAkRtabhASAne gaurava karIne tathA temAM racanAo karIne prAkRtabhASAne sArI evI pratika Apela che e hakIkata vizeSa zlAghanIya che. 4. judA judA dezIzabdasaMgrahakArane nAmanideza- - sAhityajagatamAM saMskRta sAhityanI peThe prAkRtasAhityanI paNa pratiSThA jAmelI che ja. eka kALe dezaprAkRtasAhitya paNa pratiSThAne pAmeluM. vizeSAvazyakabhASyakAra jinabhadra gaNikSamAzramaNa nAmanA mahAna jaina AcArye potAnA bhASyamAM je graMthanA nAmano ullekha karela che te taraMgavatI nAmano AkhyAyikAgraMtha AcArya pAdaliptasUrie racela che. e Akho ya graMtha dezaprAkRtamAM racela hato ema kahevAya che. A sivAya dezaprAkRtamAM bIjuM sAhitya paNa haze ja paNa te upalabdha hoya tema jaNAtuM nathI. taraMgavatI kathA paNa upalabdha nathI. jenaparaMparAnA chedatro, te uparanA bhAge ane cUrNiprathAmAM dezIzabdone upaga thayelo che ane ene lIdhe ja te graMtha samajavA kaThaNa paDe che. dezaprAkRtanuM sAhitya vipula pramANamAM hovuM joIe, ema hovAthI ja aneka vidvAnoe dezI zabdasaMgrahane banAvelA che. saMgrahakAre potAnA saMgrahanI vRttimAM keTalAka judA judA dezIsaMgrahakAranAM je nAme lakhelAM che A nIce Apela che. anuvAda pR. 19 1 droNa pR. 59 2 avaMtIsuMdarI Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pR. 89 3 abhimAnacihna 4 zIlAMka pR. 117 5 dhanapALa pR. 238 6 sAtavAhana pR283 7 gopAla pR0 302 8 devarAja gokulaprakaraNano kartA pR401 9 pAThadUkhala A saMgrahakAramAM mAtra eka dhanapALano paricaya ema ApI zakAya ke teNe tilakamaMjarI nAmanI suMdara AkhyAyikA banAvela che. A bAbata vizeSa paricaya mATe vAsrarachInAmAmAM saMpAdake ApelI prastAvanA jovA bhalAmaNa che. agyAramA sikAmAM thayela kavi dhanapALe potAnI je nAnI bahena suMdarI mATe varUdmarachInAmA nAmano dezIkeza racela che te ja suMdarI kadAca avaMtIsuMdarI hoya zake, paNa te bAvata kaMI ceksa kahI zakAya ema nathI. bIjA zIlAMka ane droNa e nAmavALA jainAcAryo ta thayela che paNa teo ja A che ke bIjA e aMge kazuM kahI zakAya tema nathI, dezIzabdasaMgrahanA ATalA badhA saMgrahakAra thayelA che je uparathI kalpanA AvI zake ema che ke dezI prAkRtasAhityano abhyAsa ane pracAra ApaNa dezamAM karelo badho haze. vartamAnamAM koI paMDita ke prophesara dezI prAkRtine abhyAsa karato hoya ema jaNAtuM nathI e khedakara hakIkata che. 5. mULa gAthAomAM tathA vRttimAM AvatA keTalAka vizeSa ulekhe (1) bhaugolika nAma pR0 131 gAthA 219 koTTA eTale nagara (hAlanuM buMdI. keTA ?) pR. 126 gAthA 210 sAtavAhananuM bIjuM nAma kuMtala pR0 430 gAthA 772 sAtavAhananuM trIjuM nAma hAla pR. 310 gAthA 542 sAtavAhananuM cothuM nAma pUsa Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 pR. 324 gAthA 564 moDheya ema kahIne maDherA gAmanA nirdeza che. ane tenA paryAya rUpe mayavani zabda Apela che. bhAvagAma-bhagavagrAma-bhagavAnanuM gAma, meDherAmAM sUrya bhagavAnanuM maMdira che tethI tene bhayavagrAma kaheluM hoI zake athavA AcArya hemacaMdra bhagavAnanI moDha jAtinuM e vizeSa sthAna hovAthI kadAca tene bhayavagAma kaheluM hoya. A bAbata paMDitoe nirNaya kare joIe. A zabdane samajAvatAM pR0324 udAharaNa gAthA 449mAM moDherAmAM mahAvIra bhagavAnanI pUjA karavAnI hakIkata Apela che. teramA ke caudamA saikAmAM moTerAmAM bhagavAna mahAvIranuM maMdira hatuM ema vividhatIrthakapamAM kahela che. paNa vartamAnamAM mULa nAyaka rUpe mahAvIra svAmI hoya evuM maMdira hayAta nathI ema tapAsa karatAM mAluma paDayuM che. pR0 250 gA. 432 dAMtA -dAMtAnA DuMgaraneullekha kare che. vRttimAM te daMta" eTale parvatane eka bhAga ema artha batAvela che paNa gujarAtamAM Abu pAse je dAMtAnuM rAjya che te parvatIya bhAga mATe A "daMta zabda jaNAvela hoI zake. pR. 324 gAi-pa64mAM "bharoya" zabda "tADa vRkSanA paryAya rUpe Apela che. A zabdavize vicAratAM ema jaNAya che ke vartamAna bharUca sAthe A "bha7ya' zabdane saMbaMdha hoI zake. bharUcamAM dariyA kAMTha hovAthI tADavRkSonI bahulatA hevI svAbhAvika che ane "bharoccha" tathA "bharUca zabda vacce samAnatA paNa vizeSa che. Ama hoya to jeo bharUca mATe "bhRgapura" zabda batAve che te bAbata vicAraNIya thAya. bhRgupura ane bharUca e be zabdo bacce samAnatA nathI paNa bhRgapura zabdanI kalpanA karanArAoe A nagarano saMbaMdha bhRgu RSi sAthe joDela heya paNa A mATe vizeSa saMzodhana karIne nirNaya lAvavo e saMzo dhakenuM kAma che. pR. 329 gAtra 575ma-A sthAna madhyapradezamAM nImaca pAse Avela maUnI chAvaNa hoI zake. Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mULa gAthAmAM che eTale zabda zailaparvata-ne paryAya che ema jaNAvela che eTale mAnI chAvaNuM yAda Avela che, tyAM paNa TekarIo che. pR0 120 gA. 201 jAnatha-kAkasthala nAmanA deza mATe thara zabda tathA kAli zabda Apela che. A kAyasthaLanI mAhitI mArI pAse nathI. pR0 284 gAya 491- ga zabda "nagara" artha batAvela che. te nAsika pAsenuM hAlanuM paThaNa nAmanuM sthaLa lAge che. pR. 423 gA2 57--mahArASTra dezanA eka pattana-zahe--mATe sAruM zabda Apela che. hAla mATuMgA ane kurtAnI vacce AvatuM sTezana sAyana che te na hoI zake ? sArthane artha maraddhasAme arthAta "mahArASTra dezanuM eka nagara" ema batAvela che. pR0 403 gA. 70-godAvarInA pANInA dharA mATe zaMkhakaha zabda Apela che. gAdavarI nadI tIrtharUpa hovAthI pavitra manAya che ethI emAM Avelo pANIne keI dhare vizeSa pavitra hoya tethI kadAca tenuM nAma ahIM Apela hoya. pR. 372 gAtra 660 jyAM rAta ane divasa sarakhAM rahetAM hoya evo pradeza sUcavavA mATe vovaratha, vayovarathaya tathA vagove e traNa zabdo ApelA che. A rIte A saMgrahamAM keTalAMka nagara parvata vagerenAM nAma AvelAM che. A karatAM paNa bIjAM keAI vadhAre nAme paNa maLI Ave jo gAthegAthAonI vizeSa tapAsa karavAmAM Ave paNa ahIM to saMkSepathI ja batAvavAnI dRSTi che eTale ATalAthI ja saMtoSa karela che. (2) keTalAka vizeSa zabdo pR. 369 gAupada-vadUmAsa-vadano mahino-ratikrIDA parAyaNa pati, navoDhA navI paraNela-athavA prathama paraNelI strInA gharamAMthI je mahinAmAM kayAMya bahAra na jAya tenuM nAma vadUmAsa. pR. 90 gA0 14pa je strInA zarIranuM mApa sUtaranA derAvaDe bharIne pachI te derAne dizAomAM pheMkI devAmAM Ave te strI ke dezamAM Avo AcAra pracalita haze tethI A zabdane Apela che. Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 ha5 gA. 153-suMzI A eka ramatanuM nAma che. je ramatamAM bALakone saMtAvAnuM hoya, koruMjI eTale jInaramaLa chAnuM chAnuM ramavuM. pR. 60 mA 82 suMdara-zarada RtumAM IdranA utthApanane utsava pracalita hevAthI tenuM nAma draDha eTale Idrane utthApana karavAnI pravRtti. pR0 81 gAi 121-3Aira-eka prakAranA nRtyano sUcaka A zabda che je nAcamAM nAcanAra ekadama UMce uDIne-UMce kudIne-charInI dhAranA agra bhAga upara rahela phUla paganI AMgaLIo vaDe jhaTa karIne upADI le te nAca 'kusumaM yatroDDIya kSurikAgrAllAghavena saMgRhya / pAdAGgulIbhirgacchati tad vijJAtavyam uDDiyAharaNam / / uphIya-uMDIne. AharaNa-laI levuM pR0 267 gA. 462 dha -caMDI devIne balidAna mATe haNavAmAM Avata puruSa-cera loke durgAdevInI AgaLa puruSane vadha karIne tenA zarIranA lohI vaDe pUjA mATe jaMgalamAM je puruSanuM dharmane mATe balidAna Ape che evA puruSa mATe "dhammaya--dharmaka-zabda Apela che. 50 176 gA. 305 voradI athavA vorAi -zrAvaNa va.(-bahula-di.(divasa) caudazane divasa 50 388 gA0 691-gorahastrI-zrAvaNa zuM-zukala-di. caudazane divase te utsava pR0 432 gA0 774-ejije ramatamAM eka page cAlavAnuM hoya te ramata vizaJ utkSipya caraNamekaM yatra zizuH valgiti kIDA / kathitA hiMcia-hiMvianAmabhyAm // bALaka eka paga UMce karIne je krIDAmAM kUde te krIDAne hiMgi athavA fma kahevAmAM Ave che. vartamAnamAM A ramata laMgaDI nAme oLakhAya che pR. 28 gA0 32-A gAthAmAM ema jaNAvela che ke mAha(mAgha)mahinAnI pUnamane divase evo eka utsava thAya che ke jyAre leke zeraDInuM dAtaNa kare che eTale ke khubakhuba zeraDIne cUse che te tyAM sudhI ke dAtaNamAM paNa zeraDIno ja upayoga thAya che. A utsavanuM nAma rUkuLavaMta vanakSaNa che, kSaNa eTale utsava, IzuM eTale zeraDI ane daMtapavana eTale dAtaNa Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 A rIte A saMgrahamAM A prakAranA khInna paNa utsavaeNA, tithio ramate! tathA bIjI bIjI evI sAmAjika rItIonA ullekha Avela che. 6. udAharaNagAthAo dvArA jaNAtI paristhiti tathA tenA thADAka viSayAnA nAma nirdeza-- (1) paristhiti udAharaNugAthAnA aMkA sAthe paristhiti sUcaka thADIka hakIkatA A nIce jaNAvela che 1 bALakAnI ekIekInI ramatane jIgAra AMdhaLI keADIo vaDe zobhe che-129 2 vijJAnane sevavAthI lakSmInA DhagalAne pAme che-142 3 gharanA suvarane te khAvAnuM apAtu nathI ane baLade khAdhela kaDhInI ci'tA thAya che-183 4 je gAmamAM mukhI khAparA hoya tyAM na rahevuM-185 5 he bALakI ! meAMsujhaNI veLAe zerImAM sUkAM chANAM vINavA na jA, keAI sAMDha tane cepI nAkhaze-209 6 bALaka AMbalI upara caDI gayA tyAre mAtA dhaMTInAM ane cUlAnAM kAma cheADIne doDI jAya che--228 7 cikhalIM strIne paNu kAmadeva cheDatA nathI-227 8 mane aNIvALI majabUta keAza ghaDI Apa, A trAka jevaDI keAzathI jamInamAM cAsa paDatA nathI-219 9 aspRzyatA--DAyA vagerene huMdhAnA hokAnA pANI vaDe chAMTIne le che-279 10 jyAM maccharA aNuaNu che evA jhAMkharA nIce kadarUpA tathA nIca senArane asatI mADe che-242 11 seMkaDo mAnatAo vaDe maLela lakSmI jevI vane pAmIne tArI jAtane viSNu na mAnate, e lakSmI teA vijaLI jevI caMcaLa hoya che-290 12. strIskrIDAone na saMbhAra, kapaTapravRttione tajI de, puNyanI pravRttimAM mana rAkha, kAraNa ke have tuM vRddha thayA che-294 13 nirdaya tarapha niya, sadaya tarapha saya to sau hAya che paNa niya tarapha dayAvALA kAI sthAnamAM che kharA ? 306 Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 14 rAtrIe badhuM ja jhaMpI gayA pachI kaMdorAneA paNa avAja na thAya, e rIte vardU abhisare che--311 15 sIMceDAnI upara beThelA TAyA jhukha nAmanu vAjuM vagADe che te sAMbhaLIne utAvaLI evI geAvALaNa abhisAra kare che-330 16 tara vaDe dahIM zAbhe che, mUThA vaDe taravAra zAbhe che pANI vaDe kUvA zeAbhe che ane pazue vaDe gAmanAM dhare zAme che-333 17 he padmaprabhA ! tArA janama vakhate vAgatuM vALuM sAMbhaLIne sUnA gheADAnA kAna camakI gayA, Adi varAhanA kAna UMcA thaI gayA ane vedapAThI brahmAne vedapATha aTakI gayA-338 18 Akhu pAse Avela dAMtA upara tIkSNa tapa kANe karyu ?-340 19 UnA aLabaLatA pavana, AlAkAe khAdelA UMDA kUvA, heAjarI bALI nAkhe evI taraza evI mAravADane namaskAra-6 20 seLabheLa-tArA zatrue seLabheLavALA sAcaveA khAya che-57 21 vANiyAone sAtu, hAthIone zeraDI ane bhaya pAmelAne abhaya harakha upajAve che 22 rAtrIe doraDIthI kasIne bAMdhelA ane rezamAMcita enA priyane sa bhAratI strI khAMDavAmAM rAkAyelI chatAM peAtAnA rezamAMcane chupAvI zaktI nathI--97 27 lAMca he mugdha tuM tene lAMca Apa, tuTelA prema sUtaranA tAMtaNAethI sadhAtA nathI-74 24 he hasanArI ! hasavuM paDatuM mela, sa MtAkukaDInI ramata cheADa ane tAru ghara samuM kara, cUlAmAM Udhaine joine tArI naNaMda tane hasaze-118 ahIM te| ATalI hakIkatA jaNAvavI pUratI che paNa saMgrahamAM te! AvI bIjI paNa paristhiti sUcaka hakIkatA Apela che. (2) udAharaNagAthAonA thoDAka viSayo prastAvanAmAM jaNAvI gayeA hyu ke udAharagAthA 622 che. A gAthAAmAM aneka jAtanA viSaye carcAyA che gAthAvArI viSayanI carcA karavA khesa te pAnAM ja bharAya ane tema karavu. zakaya paNa nathI eTale sthAlIpulAkanyAye gAthAmAM jaNAvelA keTalAka viSayAne ahIM mAtra nAmanirdeza karI dauM chuM. Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 zrI padmaprabhu, mahAvIra svAmI, pArzvanAtha svAmI, neminAtha svAmInI rUti tathA ujajayaMta parvatamAM eTale giranAra upara rahelAM aMbAmAtAnI stuti. 2 vizeSa nAma ApyA vinA caulukya ke cAlukaya vizeSaNa ApIne karelI rAjAnI stuti. 3 rAjA kumArapALanI prazaMsA tathA moTA peTavALA barbarakanA nAma sAthe rAjA siddharAjanI prazaMsA tathA rAjA siddharAjane zikhidhvaja kahela che eTale gujarAtanA dhvajamAM kUkaDAnuM nizAna rahetuM ema sUcana che. ja rAjAnA zatruo du:khI du:khI thaI gayA che evuM aneka rIte batAvavA sAthe rajAnA parAkramanI varNana. pa vadhAre gAthAomAM zRMgArarasavALI varNanA 6 abhisAranI hakIkata 7 virahanI vyathA 8 vairAgyanI vAta 9 muninI prazaMsA 10 heDakIno upAya-rAjanI dhAkathI zatruonI heDakI besI jAya che 11 ramakaDAMnimaNanuM zilpa 12 kapaniMdA 13 mAravADane nava gajanA namaskAra 14 kheDuta 15 DAkaNe 16 upadeza 17 haribhakti 18 pauruSa 19 kacchamAM mULA 20 mizananI niMdA 21 ALasu rara cerane udyama karavAno upadeza 23 bhikSune upAlaMbha-leke e hajI dAtaNa paNa nathI karyuM ane zikSA mAMgavA hAlI nikaLanAra bhikSu Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 ba rIte ahI te saMkSepamAM lakhavAnuM che tethI mAtra A tevIza viSane jaNAvelA che paNa bIjA aneka laukika viSaye subhASita vacano, kahevato jevAM vacana tathA kAmakrIDAnA prakAro vagerene lagatA aneka viSayo A gAthAomAM varNavelA che Ama aneka bAbatonI hakIkta udAharaNa gAthAomAM darzAvela che jema AcAryo saMskRta thAzraya tathA prAkRta kyAzraya racIne saMskRta tathA prAkRta vyAkaraNanAM tamAma udAharaNo samajAvelAM che tema udAharaNagAthAo ApIne saMgharelA tamAma dezI zabdone vyavahAra tathA upayoga samajAvela che. A hakIkta ahIM saMkSepamAM ja jaNAvela che vistArathI jaNAvavA jAuM ane te vivecana sAthe lakhavA prayAsa karuM te pAnAM bharAya tema che eTale ahIM ATalAthI ja itizrI karelI che. vyutpattinI ne saMpAdake A graMthanI pAchaLa dezI zabdonI vyutpattinI Apela che. temAM kaI paddhatino Azraya lIdhela che te vAta te noMdha ApatAM pahelAM ja jaNAvI didhela che paNa eka vAta evI che ke, paMDito vyutpattivizArada e nene vAMcaze te temane jaNAze ke nedhomAM saMkhyAbaMdha evA zabdo AvelA che ke jemane nideza amarakeza, abhidhAnaciMtAmaNikoza, vizvaprakAzake, ane kArthasaMgrahakeza tathA haimAnighaMTuzeSa keza vagere aneka kezomAM maLe che eTale e badhA dezIzabdone vyutpanna na gaNI zakAya che te te kezanI TIkAomAM e zabdamAMnA keTalAkanI vyutpatio paNa noMdhela che. te badhAne saMpAdake zabdo sAthe ja Apela che tathA vyAkaraNanA uNadiprakaraNamAM paNa e zabdonI je vyutpattio batAvela che te paNa te te zabdo sAthe naoNvela che. A jotAM dezI zabdone moTe bhAga vyutpanna zabdo jevo jaNAya che. e aMge vidvAna vicAre ane A nedhomAM je sudhArAvadhArA karavA hoya te aMge jarUra saMpAdakane sUcanA kare. je zabdonI vyutpattio kazo vageremAM nathI te zabdono artha samajI arthane anusAra samAna saMskRta zabdone ApavAnI paddhati saMpAdake svIkArela che tathA ghaNuM zabdomAM to dezI zabdone maLatA Ave evA saMskRta zabdone ApavAno prayatna karela che, vaLI, ghaNe ThekANe dezI zabdanA uccAraNane anurUpa zabdanI yejanA karavA mATe uccAraNapaddhatinA kramano bhaMga thayelo jevAmAM Avaze paNa nirukta tathA prAcIna vyAkaraNomAM ane zabdone lagatAM bIja uNudi vagere prakaraNomAM je rIte vyutpattine samajAvavAno prayAsa thayela che Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27 tene ahIM anusaratA adyatana bhASAzAstranA niyama jaLavAyA nathI te saMpAdakanA dayAna bahAra nathI. junI paddhattimAM vArivAhaka rathI balAhaka Urdhvakha , ulUkhala jIvanamUta , jImUta piritA , phU+sI , vRtI vagere anekAneka zabdonI sAdhanA karavA mATe je prathA pracalita hatI te prathAne anusaratAM adyatana bhASAvijJananA niyama sacavAya paNa zI rIte ? chatAM zabdone samajAvavA sArU yathAbuddhi ane yathAzakti prayatna karavAnA utsAhane lIdhe ahIM thayelI evI je kSatio sAkSara vyutpattividenA dhyAna upara Ave te aMge saMpAdakane kSamA Ape ane sAcI rItanI sUcanA karavA kRpA kare. vaLI, saMpAdaka Adhunika bhASAvijJAnane jANatA paNa nathI ane jANavAne dAvo paNa karatuM nathI tethI evI bhUle tenA dvAza thAya e svAbhAvika che eTale te A mATe kevaLa kSamAprAtha che. saMzodhana anuvAda pR0 4 gA0 3 arthanI upapatti banI zaktI nathI ne badale arthanI upapatti banI zakatI hoya. pR058 [ kArAdi anekArthaka ] ne badale ikArAdi ekArthaka pR0364 gA0 64pa kurina ne badale 2 Tuddhina pR0379 gA0 675 viDavA ne badale viDava pR0385 TippaNamAM 68 ne badale 684. vyutpattinI noMdhamAM pR033 bhaTTa ne badale mAtra 5 maTTa mArI AMkha nabaLI che ane muke jenAre ekale rahyo ethI bIjI ghaNuM chApa bhulo rahI javAno puro saMbhava che. vaLI, pAchaLathI utAvaLa thaI hovAthI praphe jaladI jaladI tapAsavAM paDyAM che ethI paNa nAnI moTI aneka bhUlo rahI javAnI purI zakyatA che te uparAMta anusvAra, kAne, mAtrA vagerenI bhule to haze ja. pAThakene namrabhAve vinaMti che ke jyAM jyAM bhale dekhAya te aMge mane sUcana karavA kRpA kare tathA pote paNa sudhArIne vAMcavAnI maherabAnI kare evI namra sUcanA karyA vinA mAre sAru bIjo keI mAraga nathI ja. Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ graMthamAM vApala pusatakanA satenI samaja tathA saMdarbha graMthAnAM nAma pA- pATaNanI prati caM- baMgALanI kalakattA yunivarsiTInI AvRtti mu - pUnA-muMbaI-nI mukti AvRtti veMkaTa rAma0 sapA0 dezI0-veMkaTa paravastu rAmasvAmI saMpAdaka dezInAmamAlA abhidhA0- abhidhAnaciMtAmaNi nAmamAlA kAM0-kAMDa lo0- loka gA0-gAthA haimaane0 haimaanekA0 haima anekArtha0 haima anekArthasaMgraha anekArtha sara0-sarakhAvo pAia0 nA0-pAialacchInAmamAlA amara 0-amarakoza kSIrasvAmIvI TIkAvAle dhAtupA0-haimadhAtupArAyaNa mAdha0-mAdhavIya dhAtuvRtti pR0-pRSTha haimaprAkRtavyA0 haima prAkRtavyAkaraNa vanauSadhi0-vanauSadhivarga a0 adhyAya pA0 pAda sU0 sUtra uNA0 uNAdi0-uNAdisUtra-hemacaMdra haima ni0ze0 haimani0-haima nighaMTuzeSa medinI-medinIkoza kSatriyava0-kSatriyavarga kSIra.-amarakeza uparanI zrI kSIrasvAmInI vRtti kalpavrukeza zabdakalpadrumakoza vi. pravizvaprakAza Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsudhAkalazane ekAkSarakeza hiMdI marAThI jyAM lekanA saLaMga naMbara Apela che tyAM TIkAvinAne mULamAtra abhidhAnaciMtAmaNi nAmamALA keza zrI puruSottamapraNIta ekAkSarakeza niruktakAra nighaMTubhASya 9. vRtti saMta zrI kabIrajI bhAnacaMdra upAdhyAya zrIhIravijayasUrinA ziSya ane bAdazAha jahAMgIranA mitra zabdaratnA.-zabdaratnAkarakeza, yazovijayajainagraMthamALA abhici.zi.-abhidhAnaciMtAmaNizilachA vizvaprakAza ahIM mULanI saMskRtavRttimAM ane anuvAdamAMtathA vyutpattinI nedhamAM aneka sthaLe je AMkaDA ApelA che te siddhahemavyAkaraNanA adhyAya pAda tathA sUtranA samajavA pANinIyasUtra prA0-prAkRta amarako0 mahezvaraTI0-amarakoza mahezvaranI TIkAvAlo veMkaTezvarapresaNI AvRtti trikAMDazeSakoza ..--hemaprAkRtavyAkaraNa je konA nAmanI AdimAM mami zabda hoya tyAM premacaMdrasUrie sTa abhidhAnaciMtAmaNi nAmamAlA koza samajavo hArAvalI puruSottamadeva mAlatImAdhava bauddhapiTakagraMtha usakadarzAga sUtra jainaAgama vaizyava0 vaizyavarga kalyANamaMdira0 kalyANamaMdirastotra-siddhasena divAkararacita eka jainastotra Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 0 raghuvaMza abhidhAna0 zeSanAmAlA-abhidhAnaciMtAmaNi zeSanAmamAlA yutpatisUcaka dhanA saMketa pR0 |-vRSodrAdiya-hemacaMdratAvaraNa rUArA-2I pRSa0 ! relI rASTra saM-rezAbdasaMpradda amara0 amarakoza siddhahema-siddhahemazabdAnuzAsana hemacaMdra niruktanighaMTu dhanvani -dhanvantari nighaMTu (haimanighaMTuzeSamAM ullekha) prA0 sau0-prAcIna sautradhAtu gu0 bhA0-gujarAtIbhASA 0aa -iDravAha no dhAtu-haMma dhAtu pATha je sthAne nAmanI AdimAM haima ja ke aneka zabda hoya tyAM Ave hemacaMdrane artha saMpradorA je sthAne nAmanI AdimAM mama zabda hoya tyAM AcArya hemacaMdra racita abhidhAnaciMtAmaNi nAmamAlA keza je nAmanI AdimAM haimaliMgAi zabda hoya tyAM hemacaMdra racita haimaliMgAnuzAsana mULa ke tenI vRtti je nAmanI AdimAM 3 ke 3zabda hoya tyAM hemacaMdraracita kRdaMtaprakaraNamAM Avela uNAdi prakaraNa-siddhahemavyAkaNa pAMcamo adhyAya ane bIje pAda je nAmanI AdimAM haima nio ke mini zabda hoya tyAM hemacaMdraracita haimAnighaMTu zeSa - saMpAdananI vizeSatA dezI zabdasaMgrahanI traNa AvRttio to thaI gaI che ane A tenI cothI AvRtti che, to zuM A saMpAdananI koI vizeSatA che ke emane ema DI DITe saMpAdana cheA vAtane khulAso A pramANe che-eka to A saMpAdanamAM gujarAtImAM anuvAda che-e vizeSatA. bIjI, A saMgrahamAM je udAharaNagAthAo Apela che te tamAma gAthAone atyAra sudhI kayAMya anuvAda thaye nathI, temane ahIM gujarAtI anuvAda sauthI prathama ApavAmAM Avela che. kalakattAvizva Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31 vidyAlayanI AvRttimAM A saMgrahanI mULa gAthAnA tathA vRttinA anuvAda aMgrejImAM chapAyela che paNa temAM ya udAhaMraNagAthAone te anuvAda aMgrejImAM paNa chapAyela nathI eTale udAharaNa gAyAene gujarAtI bhASAmAM ahI" sauthI prathama anuvAda prakAzita karavAnuM mAna graMthanirmAMNue te phrALe jAya che. bIjI gujarAtI anuvAdamAM ke mULa saMskRta vRttivALA graMthamAM zabdo aMge je tulanAtmaka TippA Apela che te paNa pahelavahelAM ja prakAzita thAya che. e TippaNAmAM dezI zabdane maLatA Ave evA zabdo saMskRtakAzAmAM kyAM AvelA che te AdhAra sAthe batAvela che tathA zabdonA ardhAM ApatAM mULa zabdane maLatA Ave eve bhASAnA zabda mUkavA khAsa cIvaTa rAkhela che. bAkI te| junI hastalikhita prata uparathI saMpAdana karatAM pAThAMtare levAnI kALajI karavI e jarUrI che. pAThAMtarI upayeAgI heAya te ja levAmAM Ave te jovu jarUrI che. pahelI e muMbaIvALI AvRttimAM teA pAr3AMtarAnI bharamAra ja che. temAM kayAM upayAgI ane kayAM anupayeAgI te bAbata vicAra karavAmAM Avela hoya tema jaNAtuM nathI paNa trIjI kalakattAvALI AvRtti je chapAyela che temAM pAThAMtarAnI bharamAra nathI ane upayegI hoya tevAM pAThAMtare levAne prayatna thayelA hAya ema lAge che. likhita pratiemAM badhuM ja lakhANa saLaMga heAya che temAM kyAMya padaccheda vagere hetu nathI. pratie uparathI navI ARRtta taiyAra karanAre padaccheda vagere badhu ja navesarathI karavu paDe che. arthAnI barAbara samaja hAya. tA ja padacchede vagere ThIka thaI zake che, nahIM te| eka padane akSara bIjA padamAM cAlyeA jAya che tenu dhyAna rahetu nathI ane ema thavA! anI saMgati karavAmAM muzIbata naDe che. uparanA traNe AvRttiomAM eka sthaLe pAThAMtaramAM ane bIje sthaLe mULagAthAmAM pavibhAganI AvI gaDabaDa rahI gaI che. te, A saMpAdanamAM sudhAravAmAM Avela che. te prathama sthaLa A che--gA0 493 mAM uparanI traNe AvRttimAM vAhamaya jAm evA pATha chapAyela che. paNa te chapAyela pAnA ane udAharaNagAthAmAM kAI atha besatA nathI. udAharaNugAthAmAM daDAne guMthe che' evA atha ja mese che tyAre jAram pAThane! DeA' arzI koI rIte thate| nathI. A bAbata saMpAdake khUba sAvadhAnatAthI vicAra karyAM ane chapAyela AvRttionA pAThAMtA pharIpharIne tapAsyAM tA mAluma paDayu ke mu'baIvALI eTale pUnAvALI AvRttimAM jAdum pATha jovAmAM AvyeA. AgaLanA saMpAdakAne Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAm pATha barAbara na lAge tathA temaNe te pAThane badale jAdava e pATha sudhArIne chA. ahIM e pATha joIe ke je "daDA ane batAve paNuM jANo evo sudhArele pATha "daDA" ane batAvI zakato nathI eTale saMpAdake pAThane badale jUnI chapAelI AvRttimAM maLato jAdu pATha svIkAryo ane A pAThanuM samarthana karato "du' evo pATha pATaNavALI pratimAM maLI gaye eTale A banne AdhArone Azraya laIne saMpAdake vahu pATha svIkAryo ane te pAThane A AvRttimAM chapAvela che. tvaja eTale "daDe' e artha spaSTa suvidita che. bIjuM sthaLa 238mI gAthAmAM che. mULamAM lakhela che ke zeTTI suda-8UTI A pATha AgalI traNe AvRttiomAM zeTTI Tu sodavAnu Ama chapAyela cheahIM je du zabda che te judo paDI gayela hovAthI tene kazo artha thato nathI tethI mULagAthAne artha paNa besato nathI. kharI rIte suto ema akhaMDa pada che ane tene artha suda ema che. vRttikAre hoSimAM e artha duhoda zabdane batAvela che eTale je gAya vagere dehatI vakhate sarakhAM na rahetAM hoya paNa karaDAM banIne tophAna macAvatAM hoya tene durveda eTale viSama kahevAya che. Tu zabda judo hoya to A artha thaI zakato nathI. saMpAdaka mahAzayoe vRttimAM jaNAvela ToSimA pada tarapha ane tenA artha tarapha dhyAna ApyuM hota to teo du zabdane kadI judo na rAkhata. Ama likhita pratio uparathI navI AvRttine taiyAra karanArAoe pAThAMtare tarapha tathA padacchedo tarapha vizeSa dhyAna rAkhavuM jarUrI che. A lakhavAno evo artha te koI nahIM ja kare ke A gujarAtI anuvAdavALI AvRtti taddana bhUla vagaranI che. saMpAdake saMzodhananA mathALA nIcenA lakhANamAM AgaLa kahela che ke saMpAdakanI AMkha nabaLI che, umara paNa vizeSa pAkaTa thayela che tathA badhuM ja kAma ekale hAthe karavAnuM che ane tenuM jJAna paNa mAtra biMdu jeTaluM che tethI vAraMvAra dhyAna rAkhyA chatAM bhUle rahevAne saMbhava che. sahamUda prAnsiskurA eTale mANasathI svAbhAvika thanArI bhUla aTakI zakatI nathI ane temAM mudrArAkSasano saMga thatAM te e bhUle vizeSa dhI jAya che. eTale tamAma sAkSaro paMDito ane abhyAsIone saMpAdaka namra bhAve vinaMti kare che ke A prakAzanamAM rahelI bhUlone sudhArIne vAMce ane bhUla badala kSamA Ape tathA bhula vize saMpAdakane sajAga kare. -becaradAsa Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anukrama A dezI zabdasaMgrahamAM enA yAjake zabdonI yojanA anukramapUrvaka ja karela che. prathama vargamAM je zabdo AdimAM svaravALA che temane anukrame goThavelA che. prApta bhASAmAM ma ma ru pha 3 ane mo ATalA ATha vare ja vaparAya che eTale je zabdo AdimAM svaravALA che temAM pahelA AdimAM ma vALA, pachI AdimAM A vALA e rIte anukrame chelle AdimAM mo vALA zabdo goThavelA che, AmAM paNa zarUAtamAM be svaravALA, pachI traNa svaravALA ema svaronI saMkhyAne anusAre kama rAkhela che. vadhAremAM vadhAre cha svaravALA zabdo batAvelA che. dezI prAkRtamAM kaI zabda mAtra eka svaravALe vyavahAramAM jaNAto na hovAthI tevA eka svazvALA zabdo Apela nathI. - prAraMbhamAM eka arthavALA zabdo jaNAvelA che ane pachI je zabdo aneka arthavALA che temane batAvelA che, saMkhyAnI daSTie eka arthavALA zabdo vadhAre che ane aneka arthavALA zabdo ochA che. je zabdo eka eka arthavALA che temano prayogamAM thato vyavahAra samajAvavA te dareka zabdanI sAthe te zabdane jemAM upaga thayela che tevI gAthAo eTale udAharaNagAthAo mukavAmAM Avela che. AvI udAharaNagAthAo phakta eka eka arthavALA zabdo mATe Apela che paNa aneka arthavALA zabdo mATe A jAtanI udAharaNagAthAo Apela nathI. A bAbata graMthayajake jaNAvela che ke aneka arthavALA zabdone samajAvavA sAru udAharaNagAthAo ApIne aneka arthone samajAvavA jatAM vizeSa guMcavADe ubho thAya tema che tethI aneka arthavALA zabdonA vyavahArane samajAvavA sAru udAharaNagAthAo ApavAmA Avela nathI. ApelI udAharaNagAthAomAM je je ane jevI jevI hakIkata Apela che te bAbata graMthanI prastAvanAmAM saMpAdaka taraphathI jaNAvavAmAM AvanAra che. Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 zabdonI je jAtanI kamAjanA prathama vargamAM Apela che tevI ja kramayojanA A saMgrahanA ATha vargamAM che. Ama svaronA ane vyaMjanonA krama pramANe tamAma zabdonI yojanA Apela hovAthI koI paNa abhyAsIne ke vidyAthIne game te zabda ekadama sahelAIthI jaDI zake ema che. AcArya hemacaMke pote banAvelA bIja be zabdakezomAM paNa sarvatra kramane dhyAnamAM rAkhIne ja zabadonI yojanA gaThavela che. koI kozamAM arthanA kamane, te kaI kezamAM svara ane vyaMjananA kramane tathA eka svaravALA, be svaravALA vagere saMkhyAne anusaratA kramane dhyAnamAM rAkhIne tamAma zabado goThavAyelA che. abhivAnaciMtAmaNi nAmanA zabdakozamAM svara vyaMjananA krama pramANe zabdonI yojanA nathI paNa arthanA viSaya pramANe amarakezanA zanI janAne anusarIne zabdone gAvelA che. ane temAM krAMne nAme vibhAgo batAvelA che. anekArthasaMgrahamAM eka svaravALA zabdonuM prathama kAMDa Apela che ane pachI be svaravALA, traNa svaravALA ema anukrame cha svaravALA zabdo sudhInAM cha kAMDa ApelAM che emAM paNa aMte 4 vargavALA. aMte ja vargavALA, aMte 4 vargavALA ema anukrame aMte huM vALA be svaravALA zabdo sudhIno be svaravALA zabdono bIjo kAMDa Apela che. A pachI e ja krama pramANe traNa svaravALA ja vargavALAthI laIne traNa svavALA aMte zuM vALA zabdono trIjo kAMDa che. e ja rIte ane e ja krama pramANe chelle chaTha kAMDa chasvaravALA cheDe vALA zabdone Apela che ane tyAra pachI pelA eka svaravALA, pachI be svaravALA e pramANe pAMca svaravALA avyayeno cheka chelle svataMtra kAMDa pariziSTarUpa che AmAM cheDe sasvara Tu vALA ane cheDe sasvara = vALA zabdo vyavahAramAM na hovAthI Apela nathI. cheDe sasvara la vALA zabdane, cheDe mUrdhanya 5 vALA zabdo sAthe tathA cheDe saravara ga vALA zabdone che. 4 vALA zabdo sAthe Apela che. Ama, anekArtha praha Akho ya svaranI saMkhyAnA krama pramANe ane aMte vyaMjanonA krama pramANe ja goThavela che. - zrIhemacaMdra banAvela trIjo vanaspati viSayaka nighaMTazeSa nAmane koza cha kAMDamAM vahecAyela che vRkSawida, gumais, ratAM, rAMDa, tRLawida ane chahuM dhAnya#iuM. e rIte A keza paNa viSayanA krama pramANe goThavela che. - AcArya hemacaMdra banAvelA traNa saMskRtikaze ane cothe A pherA -e cAre kezo barAbara anukrama pramANe ja goThavAyelA che. Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35 dezIzabdasaMgrahane varga pramANe anukrama prathama varga-50 1pR0 3-gA1 maMgala pR. 4-gA2 svara ane vyaMjananA krama pramANe zabdonI yojanAnuM sUcana pR0 4-gA 3 1 je zabdo siddhahemacaMdra nAmanA vyAkaraNamAM siddha karela nathI tathA 2 je zabdo saMskRtamAM prasiddha nathI te zabda A saMgrahamAM svIkArela che tathA 3 saMskRtamAM aprasiddha che chatAM ya gauNa zakti dvArA ane lakSaNa zakita dvArA je zabdo artha daSTie sAdhI zakAya evA che tevA zabdone paNa ullekha A saMgrahamAM nathI e bAbatanuM sUcana. pR0 5-gA0 4 dezI prAkRtanA lakSaNanuM svarUpa prathama va-gA. 5-174, pR0 pathI 6 AdimAM svaravALA zabdo vino tra-gA. 175-286, pR. 67thI 108 AdimAM ja vargavALA zabdo trIno va-gA0 287-348, pR. 109thI 132 AdimAM 4 vargavALA zabdo votho va gA . 349-399, pR0 133thI 1para AdimAM 8 vargavALA zabdo vAMcano va-gATa 400-462, pR. 153thI 176 AdimAM te vargavALA zabdo bdo va -gA463-610, pR. 177thI 231 AdimAM vargavALA zabdo sAtamo -gA. 611-706, pR. 232thI 266 AdimAM ra vALA, 4 vALA ane 2 vALA zabdo eTamo -gA 707-782, pR. 266thI 294 AdimAM sa vALA tathA du vALA zabdo gA0 783 pR. 295 graMthakAranA nAmanuM sUcana athavA AcArya hemacaMdranA vacanathI graMthanI yojanAnuM sUcana (pAThAMtara) Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 pR. 297 dezIzabdasaMgrahanI pATaNanA tathA pUnAnA graMthasa MgrahanI judI judI pratiemAM Avela judI judI puSpikAnA saMgraha. vyAkaraNamAM mAtra pAMca ja varSAM prasiddha che tyAre A saMgrahamAM A vargA kapelA che tene khulAse| A pramANe che-- jyAtiSazAstramAM svarAnA eka judA vargI kalpela che tathA 5 6 7 va judA varga' ane rAjasa tathA hainA paNa judA vaga gaNela che eTale traNa varga navA svIkArela che ane vyaMjaneAnA pAMca vargo te che ja ema badhA maLIne AcAye ahIM A varSAM karelA che. prAkRtabhASAmAM kAI paNa zabda AdimAM ya vALA hAtA ja nathI tethI A saMgrahamAM r ha va nA sAtamA vaga banela che tema ja prAkRtabhASAmAM tAlavya rA ane mUnya ne te prayAga ja thatA nathI tethI A saMgrahamAM sa~ tathA 6 ne ja AThamA vaga AcAye svIkArela che. pratinA paricaya A saMpAdanamAM pATaNanA zrIhemacaMdrAcAya jJAnama MdiranI eka ane pUnAnA bhAMDArakaraprAcyavidyAmaMdiranI eka e e prAcIna pratinA upayoga thayela che. pATaNanI prati 16 saMvatanI lakhAyela che ane pUnAnI prati rAjanagaramAM 1658 saMvatamAM lakhAyela che. A sivAya je prationA ahIM upayAga thayela nathI tevI pratinI puSpikAe A saMgrahanA 297mA pAnAmAM Apela che temAM te pratienA lekhana saMvata jaNAvelA che. Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAnuM puruM thaI 11 prastAvanAnuM zuddhi patraka paMkti azuddha zuddha puruM karI 14 graMtha graMtha zarakhAta. zaruAta vAryA varyA 22 9w. 11mA 11mI hilolA hiloLA 1 . Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sirIkumArapAlanaravaipaDibohaga sirIhemacaMdrasUriviraio desI saddasaMga ho [rayaNAvalI ] Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ maGgalam ] dezI duHsaMdarbhA prAyaH saMdarbhitA'pi durbodhA / AcAryahemacandrastat tAM saMdabhati vibhajati ca // samagrazabdAnAmanuzAsane cikIrSite saMskRtAdibhASANAM SaNNAM zabdAnuzAsane siddhahemacandranAmni siddhirupanibaddhA / idAnIM lopa-Agama-varNavikArAdinA krameNa pUrvairasAdhitapUrvA dezyAH zabdA avaziSyante / tatsaMgrahArthamayamArambhaH / tatrAdau "ziSTasamayaH" [ ] iti adhikRtadevatA namaskriyate / gama-Naya-pamANagahirA sahiyayahiyayahiyayaMgamarahassA / jayai jiNiMdANa asesabhAsapariNAmiNI vANI // 1 // gamAstAtparyabhedinaH sadRzapAThAH / / nayA vastvekadezagrAhiNaH syAdvAdAvirodhino'bhiprAyavizeSA naigama-saMgrahavyavahAra-RjusUtra-zabda-samabhirUDha-evaMbhUta-abhidhAnAH sapta / pramANAni syAdvAdagocarANi pratyakSAdIni / tairgabhIrA mandabuddhInAmastAghA / atha ca sahRdayaM sacetanaM hRdayaM yeSAM teSAM hRdayaMgamarahasyA / ata eva jayati niHzeSatorthikabhASotkarSeNa vartate / 'jayati' arthena ca namaskAra AkSipyate / ____ ayamapara utkarSaH yad azeSabhASArUpatvena pariNamate / yadAha"devA daivIM narA nArI zabarAzcApi zAbarIm / / tiryaJco'pi hi tairazcI menire bhagavadgiram // " [kAvyAnu0 a01 sU0 1] sau evaMbhUtA jinendrANAmarhatAM vANI jayati-iti saMbandhaH // 1 // 1 sA itthaMbhU pA.) Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4] deso saddasaMga he vyutpitsupravRttaye abhidheya prayojane Aha / [abhidheya-prayojanAdikam ] NIsesa desi parimalapallaviyakuUhalAulateNa / viraijjai desIsasaMgaho vaNNakamasuhao // 2 // dezIzabdena dezIzAstrANyucyante / niHzeSadezIzAstrANAM parimalanena parizIlanena pallavitaM prAdurbhUtam kvacit arthAsamarpakatvena kvacit varNAnupUrvInizcayAbhAvena kvacit pUrvadezIvisaMvAdena kvacit gatAnugatiketayA nibaddhazabdArthatayA yat kutUhalaM tena yad Akulatvam- 'A !! kathamayamapabhraSTa zabdapaGkamagno janaH samuddharaNIya. ' - iti paropacikIrSArabhasastena hetunA dezIrUpANAM zabdAnAM saMgraho viracyate / 'asmAbhiH' iti zeSaH / pAdalipta-AcAryAdiviracitaidezIzAstreSu satsvapyasyArambhe prayojanaM vizeSaNadvAreNAha--' vaNNa' iti / varNA akArAdayo hakArAvasAnAH prAkRtaprayogayogyAH teSAM padAdibhUtAnAM sukhagrahaNadhAraNanimittaM kramaH - paripATi :- tena varNakrameNa dvacakSara - tryakSara - caturakSarAdipadakrameNa ca sukhadaH subhago vA / varNakrameNa hi nirdiSTAH zabdA arthavizeSasaMzaye sati sukhenaiva smarthante avadhAryante ca / varNakramAtikrameNa ca varNakramAtikrameNa ca nirdizyamAnA na sukhenAvadhArayituM zakyante ityarthavAn varNakramanirdezaH // 2 // [ gAthA 2 punar - itaradezIbhyo vailakSaNyamAha je lakkhaNe Na siddhA na pasiddhA sakkayAhihANesu / naya gaNa - lakkhaNAsattisaMbhavA te iha NibaddhA ||3|| lakSaNe zabdazAstre siddha hemacandranAni yena siddhAH prakRti - pratyayAdivibhAgena na niSpannAH te'tra nibaddhAH / ye tu vajjara - pajjara- uppAla-pisuNasaMgha - bolla -cava - jaMpa-sIsa sAhAdayaH 'kathi' - AdInAmAdezatvena sAdhitAH [siddha he 0 8|4|2] te anyairdezISu parigRhItA apyasmAbhirna nibaddhAH / 1. katAni pA. / 2. 'tadezIzabdazA' pA. / Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ammA ] paDhamo vaggo ye ca satyAmapi prakRti-pratyayAdivibhAgena siddhau saMskRtAbhidhAnakozeSu na prasiddhAste'pyatra nibaddhAH / yathA-'amRtanirgama-chinnodbhavA-mahAnaTa' AdayaH 'candra-dUrvA-hara' AdiSvartheSu / ye ca saMskRtAbhidhAnakozeSvaprasiddhA api gauNyA lakSaNayA vA alaMkAracUDAmaNipratipAditayA zaktyA saMbhavanti / yathA-mUrkhe 'baillo' / gaGgAtaTe 'gaGgA'zabdaH / te iha dezIzabdasaMgrahe na nibaddhAH // 3 // [ dezolakSaNam-] idAnIM nAnAdezaprasiddhabhASAsu ativyAptiparihArArtha dezIlakSaNamAhadesavisesapasiddhIi bhaNNamANA aNaMtayA huMti / tamhA aNAipAiyapayaTTabhAsAvisesao desI // 4 // dezavizeSA 'mahArASTra-vidarbha-AbhIra' AdayaH teSu prasiddhAHmaggA pazcAt / hiMgo jaarH| 'nikkaillA jitH| viDDo prapaJcaH / ukkhuDahuMcio utkSiptaH / daDhamUDho mUrkhaH-ekagrAhI / preyaMDo dhUrtaH / ___-ityevamAdayaH zabdA yadi ucyeraMstadA dezavizeSANAmAnantyAt puruSAyuSeNApi na sarvasaMgrahaH syAt / tasmAt anAdipravRttaprAkRtabhASAvizeSa evAyaM dezozabdenocyata iti nAtivyAptiH / yadAha "vAcaspaterapi matirna prabhavati divyayugasahasreNa / dezeSu ye prasiddhAstAn zabdAn sarvataH samuccetum"[ ] // 4 // te atra akArAdayo yakSarAH zabdAH saMgRhyante-- ajjo jiNammi, allaM diahammi, aNU a sAlibheyammi / aMko NiyaDe, allA avvA ammA ya aMbAe // 5 // 1 nikkailA pA. / nikkUilA baM. / 2 ukkhuruhu~ baM. / Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ desIsaddasaMgahe [ aMguTThIajjo jinaH-arhan buddhazca / yadAhuH-"arhantaM prati devjjo"| yadi tu svAmiparyAya arya'zabdasamudbhavo'yaM tadA maGgalArthamasyopAdAnam / "ajjA gaurI" [ ] iti kecit saMgRhNanti / tad ayuktam tasya saMskRta AryA'zabdAdeva siddheH / yadAha-"AryA ambikA mRDAnI" [halA0 1, 15] iti / allaM dinam / aMko nikaTam / aNU zAlibhedaH / allA avvA ammA ca ambA janano-ityarthaH / yathAvIraajjaravI allaM viraaMto bhinnamohatimiroho / aNugovigijjamANo giriaMke jayai viharaMto // 1 // jagaavvaaMbiyAe pAe daMsesi jai Na ujjite / to tuha ahaM Na dhUyA alle ! ammA tumaM pi Na hu majjha // 2 // (5) ako dRe, akkA bahiNI, appo piU, ahaM dukkhe / akko dUtaH / akkA bhaginI / ambAthastu saMskRtasamaH / yat kAlApA:- "he akka !" kA0 2 / 1 / 40] appo pitA / ahaM duHkham / iti dvayakSarAH / [ atha tryakSarAH] aMguTThI avaguMThaNaM, agaya-ayakka-ayagA daNue // 6 // tryakSaraprastAvAt 'aMguTThI' ityanuvAdyam 'avaguNThanam' tvarthanirdezaH iti sAmAnAdhikaraNye'pi na vidhyanuvAdasaMdehaH / aMguTThI avaguNThanam-ziro'vaguNThanam iti yAvat / agayo ayakko ayago iti trayo dAnavArthAH / Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMbesI ] yathA kayaaMguTTI ! akke ! ayaga athakka ari-appaM ahaharaNaM / jamaakkasame kamaDha - agaye vi karuNAparaM Namasu pAsaM // 3 // atra ca 111 aha asau / aDo kUpaH / aMkellI azokataruH / ajjhellI dugdhadohyA dhenuH -yA punaH punarduhyate / aMbeTTI muSTitam / paDhamo vaggo ete zabdAnuzAsane evAsmAbhiH sAdhitA iti anyairiva nopAttAH // 3 // (6) aMkellI a asoe, 'ajjhellI duhiyadujjhadheNue / aMbeTTI muTThie, annANaM vivAha hudANe ||7|| annANaM vivAhavadhUdAnam - vivAhakAle vadhyad dIyate yadvA vivAhArthaM vadhvA eva varAya yad dAnam / yathA aNaM RNam / aNa naJarthe / ai saMbhAvane / maurvyavAcakastu ' annANa' zabda : 'ajJAna' zabdabhava eva / [ akelitalAsINo mA rama aMbeTTioi putta ! tumaM / ajja tara dAyavvA ajjhellI bahiNiannANe // 4 // ( 7 ) arddhato peraMte, aruNaM kamale, akAsi pajjate / aghADo avamagge, avesi - aMbesi gharaphalahe // 8 // arddhato paryantaH / agErst apAmArgaH / aruNaM kamalam / avesI tathA aMbesI gRhadvAraphalahakaH akAsi paryAptaM kRtam - alamiti yAvat / 'avesi - aMbesi' iti luptavibhaktyantau samAhAro vA / 1. ajjhollI pA. / 2. Ae pupA / Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ desIsahasaMgahe [ aMkArayathA-- aMbesipaesaThiyA agghADaavesilaggavatthamisA / NayaNaaruNaaddhateNa Niyasi jaMtaM akAsi lajjAi // 5 // (8) aMkAro atthAro sAhijje, atthuDaM lhue| akkaMtaM ca pavuDDhe, aMboccI pupphalAvIe // 9 // aMkAro tathA atthAro sAhAyyam / / aMboccI puSpalAvI / atthuDaM laghu / yadA AmrapuSpANyevoccinoti tadA akkaMtaM pravRddham / na deshii| yathA-- kusumAuhaaMkAraM aMboccINaM ca kuNai atthAraM / malayasamIro aiatthuDo vi kAhI kiM akto ? // 6 // (9) dhaNavatammi ahello, aviyaM bhaNie, gayammi aTTo / ajjhattho Agayae, aiNaM giriyaDaM, aNaMtaM omAle // 10 // ahello iishvrH| aiNaM giritttm| aviyaM uktam / aNaMtaM nirmAlyam / aTTo yAtaH / ajjhattho aagtH|| yadyapyete trayo'pi kriyAvAcinastathApi tyAdiSu prayogAdarzanAd dhAtvAdezeSu asmAbhirna paThitA iti atra nibaddhAH / evamanyatrApyUhyam / yathA-- ajjhattho aTTo sa kiM ahello vi iya mae aviyaM / aiNe vi jassa raNNo sire aNaMtaM va vubhae ANA // 7 // (10) Ale alaggaM, aliNo viMcuae, aMbusU sarahe / akkuTuM ajjhAsiyaM, aMkiya-avaruMDiyA a pariraMbhe // 11 // alaggaM kalaGkAropaH / akkuTuM adhyAsitam / aliNo vRshcikH| aMkiyaM tathA avalaMDiyaM parirambhaH / aMbusU zarabhaH / atyasi pA. / Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aNaha ] paDhamo vaggo 'avaruMDia' zabdasya paJcAkSarasyApyarthAnurodhAt tryakSareSu pAThaH anyathA dvirarthakIrtanaM syAt / ayaM ca yadyapi kriyAzabdaH-'avaruMDai' 'avaruDijaI' 'avaruMDiUNa' ityAdiprayogayogyazca-tathApi pUrvAcAryairdhAtvAdezeSu na paThitaH ityasmAbhirapi tadanurodhAt tatrA'paThitveha nibaddhaH / yathAakkuTTakovaaMbusu-aliNANa bhayammi kevalaM alaggaM / mahilA'varaMDiyAo bIhaMti viveaaMkiyA muNiNo // 8 // (11) khaggammi aNappo, allao paricie, pasummi akkoDo / kayalIi asArA, AvaNe avAro avArI y||12|| aNappo khaDgaH asArA kdlii| allao paricitaH / avAro tathA avArI ApaNaH / akkoDo chAgaH / yathANiva ! mA akkoDa-asAra-allayaM kuNa aNappaM imiNA hi / bhariA arikarimuttAhiM disi avArA vidisi avaariio||9||(12) more allallo, 'kukkuDe alaMpo, aAli duddinne|| ninnehammi aaMkho, ajjhassaM saviyaM, akkhae aNahaM // 13 // allallo mayUraH / ajjhassaM AkruSTam / alaMpo kukkuTaH / ayaM dhAtvAdezaH-'ajjhassaI' aAli durdinam / 'ajjhasiyaM' ityAdiprayogadarzanAt'aAli' iti ikArAnto luptavibha- pUrvAcAryAnurodhAt tviha nibaddhaH / ktyanto nirdezaH / aNahaM akSatam / aaMkho niHsnehaH / 1 kukkuDo # pA. / Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10] desosahasaMgahe [aMjasayathAaNaho aAlimatta-allallesu vi taM aaMkha ! piyapAsaM / gaMtumasaho alaMpo vva appaM ajjhassai tti pahiyajaNo // 10 // (13) aMjasaM ujjU, adAo mukure, aMchiyaM ca kaDDhiae / asiyaM datte, savase appajjho, aNavasarammi atthakkaM // 14 // aMjasaM Rju / asiyaM dAtram / adAo darpaNaH / appajjho AtmavazaH / aMchiyaM AkRSTam / atthakaM anvsrH| yathAadAyakarAya tumaM aMjasamai ! asiyavaMkabhUmayAe / aMchiyahiyo tammasi kiM atthakke aN-appajjho // 11 // (14) akkaMdo Arakkhe. aMba-kaDakkhesu aMbira-avaMgA / caMde amaya-amayaNiggamA ya, addaNNa-addaNA vihure // 15 // akkaMdo paritrAtA / amao tathA amayaNiggamo candraH / aMbiraM Amram / 'amayaNiggama'zabdasya 'amRtAnnirgamo avaMgo kttaakssH| yasya' iti vyutpattau satyA mapi saMskRteSvaprasiddherdezItvam / addaNNo tathA addaNo AkulaH / yathA aMbiraakkaMdAe mayaNa'ddaNa ! amayaNiggamamuhIe / amauggamammi khellasu taralaavaMgacchaDAi addaNNA ! // 12 // (15) macchammi aMDao, airo Auttammi, aMbaDo kaDhiNe / alayaM vidumaM, aDaNI magge, aliyA atthayAriA ya sahI // 16 // aMDao matsyaH / alayaM vidrumaH / airo Ayukto grAmezAdiH / kuTilakezavAcakastu 'alaka'zabdabhava aMbaDo kaThinaH / aDaNI mArgaH aliyA tathA atthayAriA sakhI / 1. amayanigga pA. / eva / Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aDayaNA ] paDhamo vaggo / [11 yathAkuNa aMDaacchi ! bhaNiyAI asthiyArINa aMbaDA kimasi / kAmA airA kiM alie ! kiM aDaNIe sa tumha alauhi ! // 13 // (16) airo akhame, ajuo sattacchae, ajjhao saijjhammi / avagaNaNAe agilA-avaNNa-aNNatti-aggahaNA // 17 // aharo asamarthaH / ajjhao prAtivezmikaH / ajuo saptacchadaH / avagaNaNA-avajJA tasyAm agilA, ayam 'ayuk'zabdabhava iti na avaNNaM, aNattI, aggahaNaM vAcyam / saMskRte 'ayukparNaH iti iti catvAri padAni / __ dRSTam / yadi ca padaikadezena prayogastadA sahRdayAH pramANam / yathAajuakusume vva kamale agilA tIe vioaaharAe / ajjhaa ! hANe avaNaM asaNe aNNattI sahIsu aggahaNaM // 14 // (17) ayaDo aMdhaMdhU kUve, aNaDa-aNADa-aviNayavarA jAre / aviNayavaIe aDayA tahA ahavvA aDayaNA ya // 18 // ayaDo tathA aMdhaMdhU kUpaH / 'andhazcAsau andhuzca iti vigrahe zabdabhavaH-'aMdhaMdhu'zabdaH kevalaM saH andhakUpavAcI / ayaM tu kUpamAtravAco itIha nibaddhaH / ye tvauNAdikam-'andhandhu'zabdamicchanti tairapi saMskRte prayogAdarzanAdayaM saMgrAhya eva / 'aNaDo aNADo aviNayavaro' trayo'pyamo jArArthAH / "aviNayavaI" [ ] iti droNaH / 'avinayavara' ityasya vyutpattau satyAmapi saMskRteSvaprasiddhardezItvam / evaM vakSyamANe 'agujjhahara'-'acirajuvaI' ityAdAvapi vAcyam / ayaM ca SaDakSaro'pyarthAnurodhAt tryakSareSUpAttaH / evam 'aDayaNAaNNaiya-akkasAla-aNudavi-aNolaya-aNualla' AdiSvapi vAcyam / Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 ] desI sahasaMga 'aDayA ahavvA aDayaNA' trayo'pyete asatovAcakAH / yathA aDae ! suNAhi ayaDe aNADa aDayaNapie sarasi kAle / aMdhaMdhuM aviNayavara ahavvAThANaM tamittha aNaDo ! kiM 1 // 15 // (18) agvANo aNNaio tittammi, haDhe aDADa - aNuvA ya / gosamma aNillaM taha aNolaya- aNudavi - aNuallA ||19|| aDADo tathA aNuvo balAtkAraH / aNillaM, aNolayaM, aNudavi, aNuallaM, ete catvAraH prabhAtavAcakAH / 'agghANa - aNNaiya 'zabdau tRptArthau / aNNaio darzanAdAvapi tRpta ucyate tena 'annacitaH' iti vyutpattirnA - nuyoktavyA / -------- yathA maNa aNuveNa haraMto aNudaviphullAraviMdamayaraMdaM / parimalapANa- agghANu vva aNillasamIraNo khivai ||16|| raviNo aDADakhaMDiyatamariuNo daMsaNA maya- aNNaiA / aNi ehi kamaliNI gAi vva aNolae suaNuallaM ||17|| (19) [ atha caturakSarAH ] aphuraNaM ahisAyaM ApuNe, avaDao ya tiNa purise / avagUDhaM vilie, khaNarahie avarika aNarikA // 20 // apphuNNaM tathA ahiMsAyaM pUrNam / AkrAntavAcakastu 'apphuNNa' zabda : "tena apphuNNAdayaH " [siddhahe * 8|4|258 ] iti siddhaH / atra ca tryakSaraprakaraNe'nyairanye'pi zabdA upAttAH / te cAsmAbhiH zabdAnuzAsana evaM sAdhitA iti neha saMgRhItAH / tathAhi 'acchalaM ' anaparAdha iti saMskRtasamaH / 'alasI' kSumA - iti 'atasI' zabdabhavaH / 1. vvAgamaNa pA. [ agghANa "alAhi nivAraNe" [siddha he 0 8/2/189] iti nipAteSUktaH / Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ammAiyA ] paDhamo vaggo [ 13 tathAagghai rAjate / aNhai bhuGkte / ahesi AsIt / ai kathati / aIi gacchati / aMcai karSati / ityAdayo dhAtvAdezeSUktA iti / atha 'ahisAya' zabdAdArabhya caturakSarAHavaDao tRnnpurussH| avarikko tathA aNariko kSaNarahitaH avagUDhaM vyalIkam-aparAdhaH-ityarthaH / niravasaraH-iti yAvat / yathA dhaNaapphuNNo kalaahisAo avaDau vva sAvagUDho so / tA tassa kahasu maM sahi ! aNarikkaM aN-avarikkaM pi // 18 // (20) aNheao ya bhaMte, khinnammi avaDiyaM, aNuio caNae / aMtohuttaM ahomuhaM, ahihANaM vagNaNAe ya // 21 // aNheao bhrAntaH / 'ahihANaM varNanA / avaDiyaM khinnam / yadyapi 'abhidhAna'zabdaH saMskRte'pi aNuio caNakaH / dRzyate, tathApi saMskRtAnabhijJaaMtohuttaM adhomukham / prAkRtajJamanyadurvidagdhajanA''varjanArtha saMgRhItaH / evamanyatrApi saMskRta bhavazabdasaMgrahe nyAyo'bhyUhyaH / . yathA aMtohutto ciMtasi ahihANaM tIi vaNiyautta ! sayA / aNuiyavikkayaNe avaDio ya aNheao tao tumayaM // 19 / / (21), avaheyaM aNukaMpe, avattharA paayghaaymmi| avaliyaM asaccaM, arihai guNaM, ammAiyA ya aNugAe // 22 // 1 abhihANaM pA. / 2 abhihANaM pA. / Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ desIsahasagahe [ atthuvaDa avaheyaM anukampyam / avaliyaM asatyam / avattharA pAdaghAtaH / arihai 'nUnam' ityarthe / "avahattharA" [ ] ityanye / ammAiyA anumArgagAminI / yathA ammAiyAi dinnA avaheya ! tuha re ! avattharA arihai / 'Na-avaliyaM jaM jAvayaraseNa taM kisalio asou vva // 20 // (22) atthuvarDa bhallAe, chIre aliyAraM, avalayaM gehe / avaheTTo gamviyae, aNusUyA NiyaDapasavAe // 23 // atthuvaDaM bhallAtakam / avaheTTho garvitaH / aliyAraM dugdham / aNusUyA AsannaprasavA / avalaya gRham / yathA-- jai aliyAraM vaMchasi tA avalae rakkha dheNumaNusUyaM / __ avahaTTa ! aNNahA sA marihI atthuvaDasaMkule raNe // 21 // (23) ariallI sahale, kaiDhaNarajjummi avayANaM / siracittapaTTiyAe aNarAho, aiNiya ca ANoe // 24 // ariallI vyAghraH / aNarAho zirasi citrapaTTikA / avayANaM AkarSaNarajjuH / aiNiyaM AnItam // yathA-- cAlukka ! tamavagaNNai disaaNarAhiajasANurAyaM jo / Naraarialli ! sakaMThe avayANaM aiNiya teNa // 22 // (24) ahi viNNA kayasAvattA, duItosahe alamalo ya / aNusuttI aNukUle, ahoraNaM uttarijjammi // 25 // ahi viNNA kRtsaaptnyaa| aNusuttI anukUlaH / alamalo durdaantvRssbhH| | ahoraNaM uttarIyam / 1 No-ava paa.| 2 haTTo gadeg paa.| 3 haTTamaNNadeg paa.| 4 degvinnA ka paa.| Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avAlayA ] .. paDhamo dhamgo "alamalavasaho iti saptAkSaraM nAma" 'avarilla' zabdastu uttarIyavAcakaH / [ ] iti gopAlaH / zabdAnuzAsane sAdhita itIha noktaH / yathA--- alamalasama ! aNumuttI kahaM tuma, muMca majjha avarillaM / mUDha ! tae parihiyaM ahiviNNAi ahoraNaM imaM tIe // 23 // (25) avaDua-avaaNNA ukkhalae, cIrIi arlaayaa| airimpo kahabaMdhe, kacchAvatthammi avaacchaM // 26 // avaDuo tathA avaaNNo udUkhalam / | airimpa iti makAra-pakArasaMyogAntaH 'avaaNNaM' ityatra tRtIyAkSaraM hakAraM kthaabndhaarthH| kecit paThanti / lipidoSApabhraSTAstu pakAradvayasaMyogaM aralAyA corI / kecit paThanti / avaacchaM kakSAvastram / "kakSA' [ ] ityanye / yathA--- avaaNNaghaDaNaM avaDuakaMDaNaM avaacchamittaparihANaM / aralAyaguMjiraNiuJjavasaNaM iya tuha riUNaM airimpo // 24 // (26) akkhaliyaM paDiphalie, alIsao sAgarukkhammi / ahirIo vicchAe, aggakkhaMdho raNaggadhurA // 27 // akkhaliyaM pratiphalitam / | ahirIo vicchAyaH / alIsao zAkavRkSaH / | aggakkhaMdho raNamukham / yathAaggakkhaMghapalAyaNaahirIyA kumaravAla! tuha riuNo / o bIhanti alIsayaNiuMjaakkhaliyaappasadde vi // 25 // (27) aNNamayaM puNarutte, aMgAliyaM ucchusayalammi / avaroho avarAho akaDIi, avAluyA sikke // 28 // 1 annA u paa.| 2 anno u paa.| 3 ane' pA. / 4 annama paa.| Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahiyAro yA tuha piyAmA / cAra asaNo, 16] desIsahasaMgahe [ aggavegaaNNamayaM punaruktam / avaroho tathA avarAho kaTI / aMgAliyaM ikSukhaNDam / avAluyA sRkkaH oSThaparyantaH / yathAaNNamayaM aMgAliyarasaNeNa avAluyA phuDaM phuDai / iya abarAhiNi ! aharaM avarohaThiyA tuha piyAmo // 26 // (28) pUrammi aggaveo, ahiyAro logajattAe / core ahaMsaNo, kavikacchUe appaguttA ya // 29 // aggaveo nadIpUraH / adaMsaNo cauraH / ahiyAro lokayAtrA / appaguttA kapikacchUH / yathAsariyANa aggaveo adaMsaNA taha ya appaguttA ya / manti jhatti loyaM ahiyAravirohiNo hi khalA // 27 // (29) avagadaM urummi, dihe ajjhasiyaM, caMcale aNekajjho / gahabhayaruNNe ahisiya, avadasaM ukkhalAimmi // 30 // avagadaM vistIrNam / ahisiyaM grahazaGkAruditam / ajjhasiyaM dRSTam / avahusaM udUkhalAdi zUrpaprAyamupaaNekajjho caJcalaH / karaNajAtam / yathAcaIya abadusakamma kAmaggahaahisiyaM kuNaMtIe / ajjhasiyaM aNekajhaM avagadaNayaNAi saMbharimo // 28 // (30) abbhAyatto paccAgayammi, abbhakkhaNaM ajase / kAvAlie agahaNo, aMgutthalaM aMgulIyammi // 31 // abbhAyatto pratyAgataH / abbhakkhaNaM akIrtiH / "abbhAyatto pazcAdgataH"[ ]iti / agahaNo kApAlikaH / tu gopAlaH / aMgutthalaM aGgulIyam / 1 annama pA. / 2 iyamava pA. / Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avattaya ] paDhamo vaggo [17 yathA abbhakkhaNaM agaNaMtA vimukkaaMgutthalAiAharaNA / agahaNavesA raNao abbhAyattA bhamaMti tuha riuNo // 29 // (31) ucchuyadaMtavaNachaNe avayAro, avahaDaM musale / aMguliNI phaliNIe, ahisaMdhI puNapuNakaraNe // 32 // avayAro mAdhyAmutsavavizeSo yasmin / aMguliNI priyaguH / ikSudantadhAvanAdyAcAraH kriyate / / ahisaMdhI paunaHpunyam / avahaDaM musalam / yathA--- aMguliNisAmalehiM avahaDadasaNehiM kuMjariMdehi / ahisaMdhiucchuasaNe ko avayAre vi kuNai paDisiddhiM // 30 // (32) ahivaNaM piMjarae, pAyattANammi addhajaMghA ya / aMkAbharaNe mottiyarayaNA ajjholliyA NAma // 33 // ahivaNaM pItaraktam / ajholliyA kroDAbharaNe mauktikaaddhajaMghA mocakAkhyaM pAdatrANam / racanA / yathA ---- ghusiNAhivaNNiyAo ajjholliyabhUsiyAu jAu purA / tuha riuvahUu tAo bhamaMti caiya'ddhajaMghiyAu vaNe // 31 // (33) aihArA vijjU, saNiyaM addhakkhiyaM, asaMgayaM vatthe / addhakkhaNaM paDikkhaNaM, avattayaM taha visaMThulayaM // 34 // aihArA vidyut / | adbhakkhaNaM pratIkSaNam / bhairAhA iti tu 'AcarAbhA' shbdbhvH| "parIkSaNam" [ ] iti kecit / addhakkhiyaM saMjJAkaraNam / avattayaM visaMsthulam / asaMgayaM vastram / 1 yAu aMpA. / 2 tAu bha pA. / / Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 ] vyathA- aiharujjoe NaM kassa vi addhakkhiraNa caliyA si / sahi ! kuNa addhakkhaNayaM avattayaM asaMgayaM ca saMvasu ||32|| (34) kaMcI aMtarijjaM, ahikkhaNaM taha uvAlaMbhe / aMtIharI a duIi, disAe akkhavAyA vi // 35 // aMtarijjaM kaTosUtram / aMtIharI dUtI / akkhavAyA dik / ahikkhaNaM upAlambhaH / " abhIkSNam" [ ]ityanye / --- desI saddasaMga he yathA Ali ! galiyaMtarijje ! ahikkhaNaM tassa me kahaMtIe / uvagariyaM aMtIhari ! kiM akkhavAyA puloesi ? ||33|| (35) ahiyalaM avaluyA ya / avahAya - avayariyA || 36 || avarijjo aduijje, kove avaThaMbho taMbole, virahe avarijjo advitIyaH / ahiyalaM avaluyA ca kopaH / avahAo tathA avayario virahaH / ayaM ca paJcAkSaro'pyarthAnurodhAccaturakSareSu nibaddhaH / evamuttaratrApi / avaThaMbho tAmbUlam / yathA avabhe ahilo kamale'valuyA tIi havai avahAe / suhayAvarijja ! tuha puNa avayarie hoi kiM tiNa hu muNimo ||34|| (36) aMjaNaIsaM aMjaNaisiyA ya tAvicche | timmiapariusiyakaNikAe ||37|| aMjaNi asamI avasamiyA aMjaNiA aMjaNaIsaM aMjaNaisiyA ca tApiccham / aMbasamI tathA avasamiyA stImitaparyupitakaNikA / 1 kaNikkA pA. / [ aMtarijja 'aba samI' ityatra sakAra-makArayovarvyatyaye 'aMbamasI' iti kecit paThanti / tatra keSAMcid bhramo'bhramo veti bahuvAna eva pramANam / Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aNahAra ] paDhamo vaggo [ 19 yathA--- aMjaNiyaruiM kaNhaM aMjaNaisiyAlayAhare daTTuM / muccai govavahUe aMbasamI addhapikkA vi // 35 // viyalaMtabAhakajjalakalusiyaavasamiyapiMDayaM paiNo / aMjaNaIsasavaNNaM pAhijjaM kijjai bahUe // 36 // atra kecit "acchoDaNaM mRgayA / aliMjaraM kuNDam / amilAyaM kuraNTakakusumam / acchabhallo RkSaH" [ ] ityapi saMgRhNanti / tat saMskRtabhavatvAdasmAbhi!ktam / yastu "acchabhallo yakSaH" [ ] ityAha tad bahubhiranuktatvAdasmAbhirupekSitam / tathA-aicchai, akkusai-gacchati / avakkhai-pazyati / appAhaisaMdizati / akkhoDai-asiM kozAt karSati / abhiDai-saMgacchate / agghADai, agghavai, aMgumai-pUryate / aDDakkhai-kSipati / avahei-racayati / avukkaivijJapayati / aNacchai, ayaMchai-karSati / allatthai-utkSipati / ete dhAtvAdezeSu zabdAnuzAsane'smAbhiruktA iti nehopAttAH / ___ na ca dhAtvAdezAnAM dezISu saMgraho yuktaH / siddhArthazabdAnuvAdaparA hi dezI, sAdhyArthaparAzca dhAtvAdezAH / te ca tyAdi-tum-tavyAdipratyayaibahurUpAH saMgrahItumazakyA iti / tathA 'avajjhAo upAdhyAyaH' iti 'upAdhyAya'zabdasya prAkRtamapabhraSTamiva rUpamiti nehopAttam (37) iti caturakSarAH] atha 'avasamiyA' zabdAdArabhya pazcAkSarAHavakIriyaM 'virahie, aMkusaiyaM aMkusAyAre / avalAvammi avallAvao ya, aNahArao khalle // 38 // 1 bahubhirupekSi pA. / 2 viharie pA. / Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20] desIsahasaMgahe [ avapusima avakIriyaM 'virahitam / avallAvao-'ka'pratyayAbhAve-avaaMkusaiyaM aGkuzAkAram / llAvo aplaapH| aNahArao khallam-nimnamadhyamityarthaH / yathA-- kiM kuNasi avallAvaM bhAle aMkusaiA NahA tujjha / aNahAragaMDa ! jIe taM mA avakIriyaM kuNa khaNaM pi // 37 // (38) avapusio saMghaDie, avacchuraNaM kohabhaMgibhaNiyammi / acchivaDaNaM NimIlaNaM, annosariyaM aikkaMte // 39 // abapusio saMghaTitaH / yadyapi 'akSipatana'zabdasyedaM rUpaM avacchuraNaM krodhe sati bhaGgayA bhaNitam / saMbhavati tathApi saMskRte tad aprasiddhaacchivaDaNaM nimIlanam / mitIha nibaddham / annosariyaM atikrAntam / yathA pasiya sahi ! kimiha juttaM ciraavapusie piyammi avacchuraNaM ? / kAyavvaM acchivaDaNaM annosariyAvarAhassa // 38 // (39) avaakkhi avaacchi aM ajjhavasiaM avi NivAiyamuhammi / asarAsao kharahiyae, agaMDigeho ya jovvaNummatte // 40 // avaakkhi tathA avaacchi tathA asarAsao kharahRdayaH / ajjhavasiaM nivApitaM mukham / agaMDigeho yauvanonmattaH / yathA - taM agaMDigehaM asarAsayaM ca avaakkhieNa hiMDaMtaM / ajjhavasipaNa kiM sahi ! bharesi avacchieNa pukkarimo // 39 // (40) acchiharullo vese, acchiviyacchI paropparAyaDDhI / paDijAgarie aDakhammiyaM ca aNuvajjiyaM taha ya // 41 // 1 vihRtam pA. / 2 degllAbho adeg paa.| 3 aNNosa paa.| 4 sahi bha paa.| Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ agujjhahara ] acchiharullo dveSyo veSo vA 'vesa'zabdasyobhayArthatvAt / kecid hasthAne ghaM paThanti - " acchi - gharullo" / [ ]1 kecida rephamikArAntaM paThanti - "acchiharillo" [ ] / tadevaM granthakRdvipratipattau bahujJAH pramANam / yathA - paDhamo vaggo acchiviyacchIduhiyA acchiharullA tae kayapahArA / piyaaNuvajjaNarahiyA aDakhammijjati savariyAhiM baNe // 40 // ( 41 ) anbhapisAo rAhU, abbuddhasirI aciMtaphalapattI / purisAiyaM aDaujjhiyaM, aMgavalijjaM ca taNuvalaNaM // 42 // anbhapisAo rAhuH / abbuddhasirI manorathAdhikaphalaprAptiH / yathA [ 21 acchiviyacchI parasparamAkarSaNam / aDakhammiyaM tathA aNuvajjiyaM pratijAgaritam / 'aNuvaijjiyaM gatam' iti tu gamidhAtvAdezasiddham / addhaviyAraM maNDanam / kazcit "addhaviyAraM maNDalam " [ ] ityAha / 1 vajiyaM pA / aDaujjhiyaM aMgavalijjaM dUre a iha vattaNaM pi kira / abbhapisAyavahUNaM abbuddhasirI sirINAha ! // 41 // (42) addhaviyAraM maMDaNaM, apAramaggo a vIsAmo / apacchiro jaDamaI, rahassabhaI agujjhaharo // 43 // apAramaggo vizrAmaH / aDaujjhiyaM puruSAyitam - viparItaratamiti yAvat / aMgavalijjaM aGgavalanam / apaDicchiro jaDamatiH / agujjhaharo rahasyabhedI / asya ' aguhyadhara' zabdabhavatve yukti ruktA Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22] desIsahasaMgahe [avaaNia yathA---- mA kuNa addhaviyAraM akive ! apaDicchire ! agujjhahare ! / jaM so tai NANuNio apAramaggo maha'cchINaM // 42 // (43) avaaNio asaMmilie, rittammi puDe abhinnpuddo| hikkAe aNubaMdhiyaM, agacchiyAraM ca acchinne // 44 // avaaNio asaMghaTitaH / aNubaMdhiyaM hikkaa| abhinnapuDo riktaH puTa:-zizubhiH aNacchiyAraM acchinnam / kroDayA janapralobhanArtha vipaNimArge riktA puTikA yA kSipyate saivamucyate / yathAavaaNiavallahANaM verINaM abhinnapuDayamunANaM / tuha jhatti NAmakittaNaM aNacchiArANuvaMdhiyaM harai // 43 // (44) avarattaya-ajarAura-araviMdaraM aNusaa-uNha-dIhammi / aNarAmayaM araI, aDDha akkalI taha ya kaDihatthe // 45 // avarattao pazcAttApaH / araviMdaraM dIrgham / "avaratteyaM" iti gopAlaH / / ubhayatra samAhAradvandvaH / yadAha-"avaratteyaM pazcAttApe'pi aNarAmao aratiH / procyate tajjJaiH" [ ] / aDDhaakkalI kaTayAM hastanivezaH / / ajarAuraM uSNam / yathA-- araviMdara-ajarAuraNIsAsaM taM kaa-aDDhaakkaliyA / agaNato avarattaya-aNarAmayadutthio havasi taM pi // 44 // (45) sIhummi avakkaraso, avayaiDhiyaM Ajihariyammi / avayAsiNI ya NAsArajjU, alamaMjulo alase // 46 // Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ allaTTapalaTTa ] paDhamo vaggo [23 avakkara so sarakaH / alamaMjulo AlasyavAn / avayaDDhi raNahRtam / kecit "alamaMjulayaM alasaM" [ ] avayAsiNI nAsAranjuH / AcakSate / tadayuktam / 'ka' pratyayasya atantratvAt / kavayo hi chandaHpUraNArthaM kAdAcitkaM 'ka' pratyayaM prayuJjate / ata evAsmAbhirayaM paJcAkSareSu nibaddhaH / yathAavayaiDhiA bhaDehiM ghalliya avayAsiNiM nnddijjNtaa| bhuyamayaavakkarasaphalaM ariNo alamaMjulA tuha lahaMti // 45 // (46) avaDAhiyaM ukkuTe, pavAyaNihae avaDakio taha ya / rogammi aMgavaDDhaNaM, ayataMciyaM uvacie ceya // 47 // avaDAhiyaM utkruSTam / aMgavaDDhaNaM rogaH / prapAtaH kUpAdistatra nihato avddkkio| anye tu "avaDAhiyaM avaDakkiyaM" [ ] ityanyo'nyaparyAyazabdAvuktvA gajanimIlikayA gatAH / asmAbhistu sArataradezInirIkSaNena viviktaH kRtaH / ___ayataMciyaM upacitam-mAMsalamityarthaH / "avaacciyaM" [ ] iti kecit paThanti / tatra keSAM lipibhramaH keSAM neti na vidmaH niyAmakAbhAvAt / varNAnupUrvI vijJAnaM tu prakRtyAdivibhAgamantareNAzakyakriyam / bahutarapustakaprAmANyAcca niyate vartmani pravRttAH sma ityalaM bahubhASitayA / yathA-- avaDAhemi durAsaya ! pariNiya pavasaMtaraNa je tumae / ayataMciyavisamasara-aMgavaDUDhaNA sA avaDakiyA bAlA // 46 // (47) [iti paJcAkSarAH ] atha 'airejuvaI'zabdAdArabhya SaDakSarAH---- aNuvahuyA airaijuvaI, aNahappaNayaM aNammi / ajuyalavaNNA ambiliyA, allaTTapalaTe aMgaparivatte // 48 // 1 rajjuva paa.| 2 rayuva pA. / Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 ] desIsahasaMgahe [ ammaNuyaMciyaaNuvahuyA navavadhUH / aNahappaNayaM anaSTam / sAmAnAdhikaraNyanirdezo'nyo'nyaM ajuyalavaNNA amlikAvRkSaH / vidhyanuvAdArthaH / tena airejuvaI 'ajuyalavaNNo saptacchadaH' iti tu aNuvahuyA ityapyarthaH saMgRhItaH / _ 'ayugalaparNa'zabdabhavaH / | 'allaTTapalaTTha pArzvaparivartanam / atra-avajjasai-gacchati / ahiUlai-dahati / avaheDai-muJcati / avahAvei-kRpAM karoti / avaakkhai, avaajjhai-pazyati / ahiremai-pUryate / ahilaMkhai, ahilaMghai-kAGkSati / ityAdayo dhAtvAdezeSvasmAbhiH sAdhitA iti neha sNgRhiitaaH| yathA aNahappaNayacchAe ajuyalavaNNAyalammi pahiyassa / aNuvahusaMbharaNeNaM allaTTapalaTTayaM piccha // 47 // (48) aNugamaNe ammaNuyaMciyaM ahipaccuiyaM ca NAyavvaM / ammaNuyaMciyaM tathA ahipaccuiyaM anugamanam / yathA duI ammaNuaMcasi jassa kae bahiNi ! caMdabiMbamuhi ! / taM kiM Na Niasi muddhe ! daiaM annA-ahipaccuiyaM // 48 // [iti SaDakSarAH] atha dvayakSarAdikrameNa akArAdayo'nekArthAH [ dvayakSarAHaisaya-duesu acchaM, taa-AdaraiNijja-cchaDDiesa aaN||49|| acchaM atyartham zIghraM ca / | asaM vistAritam AdaraNIyam ___ tyaktaM ceti vyartham / 1 rayuva paa.| 2 degNNAiyammi paa.| 3 raNiya-ccha pA. / Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aNua ] paDhamo vaggo [ 25 iha anekArtheSu zabdeSu vaiSamyAcchiSyamativyAmoho mA bhUt-ityudAhara NAni nopadarzayiSyante // 49 // asai suhANavavahuyA taruNIsu imAi taha ajjhA / kisa - guru- suga- suha-dha- alasesu sahe 'ajjhA' zabda: asatI zubhA navavadhUH taruNI eSA ceti paJcArthaH / 'eSA' iti sarvanAmavAcyA yA kAcit pratyakSanirdezyA / ] iti droNaH / " ajjho eSaH " [ aNNI a deyarANI- paibahiNi piucchiyAsuM ca / mAi piucchA sAsU-sahIsu attA, Nihe aNNI tryarthaH - kapratyaye 'aNNiyA' zabdazva - devarANI devarabhAryA / patibhaginI nanAndA | piucchiyA pitRSvasA / ahiM sadRzam mukha ca // 51 // asaccae ahaM // 50 // aralaM corI maizakazca / alasaM sikthakam kusumbharaktaM ceti dvayartham / avilo pazuH kaThinazca / ahaM iti aSTAsvartheSu - kRzo durbalaH / gururmahAn / zukaH pakSI / sukhaM saukhyam / dhRSTo viyAtaH / alasaH zItakaH / zabdo dhvaniH / zvazurabhAryA / sakhI vayasyA | 'avvo 'zabdaH sUcanAdiSvekAdazasvartheSu zabdAnuzAsane paThita itIha nopAttaH / [ iti dvayakSarA: ] [ tryakSarA:-- ] 1 zukapakSI pA. / 2 masaka pA. / asatyam anRtam // 50 // cIri-masaesa aralaM, alasaM sitthaya kusumbharate / pasu-kaDhiNe avilo, aNuo AyAra- dhanabhe muhe ahiM // 51 // attA caturarthaH - mAtA jananI / piucchA pitRSvasA / zvazrUH // 52 // aNuo AkRtiH dhAnyavizeSazceti dvayarthaH / " aNuA yaSTiH " [ ] ityanye // 52 // Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 ] desosahasaMgahe [ acalaghara-utta-pacchimaMgaNa- NiThura-virasema acalaM ca / abaDo kUva-ArAmesu, aggio iMdagova-maMdesu // 53 // acalazabdaH paJcArthaH-gharaM gRham / / bhavaDo kUpaH ArAmazca / kapratyaye uttaM uktam / pacchimaMgaNa gRha- | 'avaDao' ityapi / pazcimapradezaH / NiThuro niSThuraH / / aggio indragopakoTaH mandazceti viraso nIrasaH / dvayarthaH // 53 // atthagdhaM atthAhaM agAha-AyAma-ThANesu / surasa-gureDesuM ajjao, jaladda-aMgadesu allatthaM // 54 // atthagghaM atthAhaM iti ca pratyekam- | ajjao surs-gurettyostRnnbhedyoH| agAdhAdiSu triSu / allatthaM jalArdA keyUraM ca // 54 // avaNo vaha-gharaphalahesu, aNNao taruNa-dhutta-diyare / aMtellI majjha-uara-laharIsu, asaMgio haya-calesu // 55 // avaNo parIvAhaH gRhaphalahakazceti / aMtello madhyam jaTharam taraGgazceti dvayarthaH / tryarthaH / aNNao taruNaH dhUrtaH devarazceti | [ caturakSarAH-] vyarthaH / asaMgio azvaH anavasthitazca // 55 // gaya-bhAvi-vAsaresuM divasAraMbhe ya avarajjo / kaDi-kaDhiNesu avajjhasaM, aliallI miyamae ya vagghe ya // 56 // avarajjo atikrAntam bhaviSyacca avajjhasaM kaTI kaThinaM ca / dinam dinamukhaM ceti tryarthaH / aliallI kastUrikA vyAghrazca // 56 // deula ra phesu ahiharaM, ahiliyaM abhibhave ya kove ya / addhANapacchabhAge samAgae aigayaM paviDhe ya // 57 // ahiharaM devakulam valmIkazca / / aigayaM mArgapazcAdbhAgaH samAgatam ahiliyaM abhibhavaH kopazca / praviSTaM ceti vyartham // 57|| Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avarihaTTapusaNa ] paDhamo vaggo [27 airANI iMdANIi tavvayAseviNIe ya / chaNa-Niyamesu avasahaM, haDha-IsimattAsu akkasAlA vi // 56 // airANI indrANI, saubhAgyArtham / akkasAlA balAtkAraH aISanmattA ca indrANIvratAsevinI ca strii| strIti dvayarthA / avasahaM utsavaH niyamazca / atra ca---abbhuttai-snAti pradIpyate ca / alliyai-AlIyate upasarpati ca / etau dvAvapi dvayarthoM dhAtvAdezeSvasmAbhiruktAviti nocyate // 58 // [ iti caturakSarAH] [ paJcAkSarAH-] aviraya-hikkAsuM aNusaMdhiyaM, avihAviyaM ca dINammi / aNaAlavaNe taM ciya, akkhaNavelaM rata-ppaosesu // 59 / / aNusaMdhiyaM aviratam hikkA ca / akkhaNavelaM suratam pradoSazca / avihAviyaM donam anAlapane'pi tadeveti dvayartham / atra ca-avaacchai hlAdate, hrAdayati, pazyati ca / avaAsai pazyati zliSyati ca / avasehai gacchati nazyati ca / evam 'avaharaI' ityAdayo dhAtvAdezeSvasmAbhiruktA iti nopAttAH // 59 // [SaDakSarAdayaH-] bhaNio akaMDatalimo ninneha-akayavivAhesu / avakittIi asacce dANammi ya avarihaTTapusaNaM ti // 60 // akaMDatalimo niHsnehaH akRtavivAhazca / avariheTTapusaNaM akIrtiH asatyam / dAnaM ceti vyartham / atra ca ahipaccuai gRhNAti Agacchati ceti dhAtvAdezeSUkta iti. noktaH // 6 // [iti ekArthAH anekArthAzca akArAdizabdAH / 1 haDDhapu mu.| Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28] desIsahasaMgahe [ AhUatha AkArAdayaH zabdA yakSarAdikrameNa prastUyante [yakSarA AkArAdiprabhRtayaH] AhU ghUe, AU salile, taha viMcuammi AlAso / ANika taMsarae, AallI jhADabheyammi // 6 // "Ahu' ityukArAntaH ulUkavAcI / / ANikkaM tiryaksuratam / AU salilam / AallI jhADabhedaH / AlAso vRzcikaH / yathA-- AalliyA-Ahu-AlAsasaMkulaM aDaimaDai so sunno / ANikkajANi! tuha kAraNeNaM AurahiagirisariaM // 49 // (61) AhaccaM accatthe, muhaM ANu, AulaM raNe / AvaMgo avamagge, jUDe AmoDa-AmelA // 62 // AhaccaM atyartham / AvaMgo apaamaargH| ANuaM mukham / AmoDo tathA Amelo jUTaH / "AkAraH' [ ] ityanye / zekharavAcakastu Amelo 'ApIDa'AulaM araNyam / zabdabhavaH / yathA-- lhasiya-AmoDamilANa-ANuANa tuha riuvahUNa Amelo / AhaccaM AulamahIluDhiANa AvaMgamaMjarI liai // 50 // (62) Arillo ArA, Aroho athaNammi, Apharo jUe / AgattI kUvatulA, AsaMghA icchAi, khitaM AviddhaM // 63 / / Arillo arvAk arvAkakAlotpanna | Apharo dyUtam / ityarthaH / AgattI kUpatulA / Aroho stanaH / AsaMghA icchaa| nitambavAcI tu ArohazabdaH saMskRta- ''AsthA" [ ] ityanye / samaH / AviddhaM preritam / 1 jhATameM mu. / 2 tazabdabhavaH pA. / Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AhuMdura ] paDhamo vaggo [ 29. yathA ArillamayaNa ! AgattIdiDhabhua ! muMca ApharaM suhaa ! / marai tui AsaMghAe kAma-AviddhA vara-ArohA // 51 // (63) ANAI saulI, ANUvo savace, haDhammi ADADA / AyaDDhI-Amoa-AlaMbA vitthAra-harisa-bhUchattA // 64 // ANAI zakunikAkhyaH pkssii| Amoo harSaH / ANUvo zvapacaH / parimalavAcakastu 'Amoda'zabdabhavaH / / ADADA balAtkAraH / AlaMbaM bhUmicchatram yad varSAsu AyaDDhI vistAraH / prarohati / yathAhaNiUNa pautthajaNaM ANAikulaM va raiyaADADo / AlaMba-AyaiDhimisA AmoA hasai pAusa-ANUvo // 52 // (64), Alattho more, AsayaM Asanne, balammi AyAmo / AlolaM NiyaDabhae, AuraM Ajimmi, AusaM kucce // 65 // Alattho mayUraH / / AlIlaM nikaTabhayam / AsayaM nikaTam / AuraM saMgrAmaH / AyAmo balam / AusaM kUrcam / "dIrghaH' [ ] ityanye / yathAsa-AyAma-AsayasennaM tuha pecchiya jAya-Aura-AlIlA / Alasthapicchacchatte chaDDiya riuNo aNa-AusA jaMti // 53 // (65), AsaMgo AsavaNaM AlayaNaM vAsagehammi / Amorao visesaNNuammi, AhuMduro bAle // 66 // 1 AyaTThI Adeg pA. / 2 AyaTTI vi pA. / 3 thapiMcha pA. / Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 ] desI saha saMga AsaMga - Adayastrayo vAsagRhArthAH / Amorao vizeSajJaH / atra ca 'Aliddha' zabda AzliSTa zabdabhavaH / yathA Ahai kAGkSati - iti dhAtvAdezeSu ukta iti nopAttaH / AranAlaM kamalam / kAJcike AranAla I saMskRtabhavam / Asiyao lohamayaH / Amoraya ! siriAsaMga ! tara AhuMdurA kari-harINa | mitta AsavaNa-amitta AlayaNaduvAremu saMghaDiyA || 54 || ( 66 ) kamalammi AranAla, Asiyao lohaghaDiyammi / Terao sivie, AmalayaM Neuragharammi // 67 // kecit "ayasA nirvRttaH AyasikaH" tadapabhraMzaH 'Asiyao' [ ] ityAhuH / AaDDiyaM paravazacalitam / yastu "vyAprerAyaDa : " [si0 hai 0 8|4|81] ityAdezo'smAbhiruktaH sa vyApAra mAtrArthaH / 0 AhuMduro bAlaH / AhuMduru bAla:" [] ityanye / "( 1. yathA lIlA- AranAla-Amalaya ke li- Asakkhae ime tIe / jaM virahammi NiaMtaM hiaya ! Na phuTTesi taM si Asiyaya || 55 || (67) AaDiyaM paravvasacalie, AUDiyaM ca jayapaNe / AlaMkiyaM ca khaMjIkayammi, AmaMDaNaM bhaMDe // 68 // [ AranAla Asakkhao - 'zrIH' iti vadatIti - zrIvadaH - prazastaH pakSivizeSaH / AmalayaM nUpuragRham | AUDiyaM dyUtapaNaH / AlaMkiyaM khaJjIkRtam / AmaMDaNaM bhANDam 1. Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ArAiya ] yathA rayaNa-AmaMDaNaM avaNi jo sahi ! AUDiyaM khaNe kuNai | so aDiya- AlaM kiehi kaha ahisareavyo ? // 56 // (68) Arogya - AsIvaya - AhuDiyA bhuta suiya-paDie / mIsatta ADuAlI, Asario saMmuhAAe // 69 // AroggiyaM bhuktam / AsIvao sUcIjIvakaH / AhuDiyaM nipatitam / yathA paDhamo vaggo Aroggiya-ADDuoliasattUrNaM tuha NariMda ! sattUNaM / AhuDiyANaM araNe pattapuDa - AsIvaattaM AsariyaM // 57 // yathA iha ca AaDDa-AUDa- Arogga-ADuAla - AhuDaprabhRtIni dhAtvAdezaprati - rUpakANi nAmAni / teSAM karotyarthe Nici nAmadhAtutvamapi / tena AaDDaDi / AUDara | Aroggai | ADuAla / AhuDa ityAdyapi siddham / evaM sarvatra kriyAvAciSu yojanIyam // 69 // AyAvalo bAlAtapaH / AvAlayaM jalanikaTam, kapratyayAbhAve 'AvA' ityapi / - ADuAlI mizrIbhAvaH / Asario saMmukhAgataH / AyAvalo ya bAlAyavammi, AvAlayaM ca jalaNiyaDe / ADoviyaM ca Arosiyammi, ArAiyaM gahie // 70 // AyAvale pasarie ki ADovasi rahaMga ! NiyadaiyaM / ArAiyabisakaMdo AvAleThiyaM pasAe // 58 // ( 70 ) 1 AlIsa mu. 21 laThi paMpA. / [ 31 ADoviyaM AroSitam / ArAiyaM gRhItam / " "AsAditam " [ ] ityanye / Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32]. desIsahasaMgahe [AraMbhiamAlAyAre AraMbhio ya, AisaNaM ujjhiyae / AlIvaNa palite, kariyAe AvareiyA ceva // 7 // AraMbhio mAlAkAraH / | AlIvaNaM pradIptam-pradIpanakamityarthaH / / AisaNa ujjhitam / atra ca-AhammiyaM Agatam-iti 'A'pUrvasya hammeH siddham / Aigghai Ajighrati / AhoDai tADayati / AsaMghai saMbhAvayati / AaDDai vyApriyate / AuDDai majjati / Arolai puJjayati / AyaMbai, Ayajjhai vepate / ADhavai Arabhate / Alihai spRzati / AyaMchai karSati / Aroai ullasati / ADhappai Arabhyate / ityAdayo dhAtvAdezeSUktA iti nocyante / ArAlio sUpakAraH-iti 'ArAlika' zabdabhavatvAnnoktaH | AvareiyA karikA madyapariveSaNabhANDam / yathA-- kassa va vioaAlIvaNammi AraMbhie ! tumaM pddiyaa| jaM mairAvimuhIe AisaNaM AvareiyAi kayaM // 59 // (71) AyAsalavo NoDe, AyAsatalaM ca hammapuTTammi / ANaMdavaDo paDhame vahUi ruhirAruNe vatthe // 72 // AyAsalabo pakSigRham / AyAsatalaM harmyapRSTham / ANaMdavaDo vadhvAH prathamaM rudhirAruNitaM vastram-prathamapariNaye bharnA kaumAre gRhIte yat tatparimalarudhiraraJjitaM vastraM bAndhavAn Ana. ndayati tat 'ANaMdavaDa' Akhyam / Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [33 Ahitya ] paDhamo vaggo yathA--- AyAsatalovari vallahassa cariyaM vayaMsi ! niNhavasu / ANaMdavaDo AyAsalavaThiyA sAriyA ya taM kahai // 60 // atra ca-"AvilupiyaM-abhilaSitam" iti yadanyairuktaM tat kAGkSaH Adeza: 'AseyaNaya'zabdazca avitRptadarzanArthaH 'Asecanaka' zabdabhava iti noktau // (72) atha anekArthAHpasavaduha-Nicca-dihesu Avi, AlaM vahola-mauemu / accattha-dIha-visamesu loha-musalesu taha aaaN||73|| 'Avi'zabdaH prasavaduHkhe, nitye, dRSTe | AlaM alpasrotaH mRdu ca / ceti vyarthaH / AaM atyartham dIrgham viSamam loham musalaM ceti paiJcArtham // 73 // ANiyaM ADhiyaM iTTe gaNaNijje appamatta-gADhesu / / sikkAre paNie AhuDaM, Ayara ukkhale kucce // 74 // ANiyaM ADhiyaM ca iSTam gaNanIyam / AhuDaM sItkAraH paNitaM ca / apramattam gADhaM ceti pratyekaM dvAvapi / AyaraM udUkhalam kUca ca // 74 // cturthaa| Aallo roga-calesu, vilavie cittie a aaraaddii| AraddhaM ca pavuDDhe sayAha-gehAgaemuM ca // 75 // Aallo rogaH calazca / / AraddhaM pravRddham satRSNam gRhe ArADI vilapitam citrayutaM ca / / AgataM ceti vyartham // 7 // "AraDiyaM"[ ] ityanye / yadAha"cittalayaM vilaviyaM ca AraDiyaM[ ] ! AraNaM ahara-pharesuM, AviyaM iNdov-mhiy-poem| AuraM aisaya-uNhesu, caliya-kuviya-Aulesu Ahittho // 76 // 1 muzalaM pA. / 2 paJcArthaH pA / 3 ulUkhale pA. / 4 doya-ma paa.| 5 AUraM pA. / Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34] desIlahasaMgahe [ AreiyaraNaM adharaH phalakazca / AuraM atizayam uSNaM ca / AviyaM indragopaH mathitam protaM AhitthI calitaH kuSitaH Akulaceti vyartham / zceti vyathaH // 76 // AreiyaM maulie mukke bhaMte saromaMce / navavahu-parataMtAsu AvaTTiya-AviajjhAo // 77 // AreiyaM mukulitam muktam bhrAntam / AvaTiyA tathA AviajjhA navavadhUH saromAJcaM ceti caturartham / paratantrA ceti pratyekaM dvaca // 77 // AippaNaM ca piTe chaNagharamaMDaNacchuhAchaDAe ya / avivitta-saMkaDe AraMdaraM, AvaDiyaM abbhiDiya-sAre // 78 // AippaNaM piSTam utsave gRhamaNDanArtha | AvaDiyaM saMgatam sAraM ca / sudhAcchaTA ca / abbhiDiyaM saMgataM "samA abbhiDaH" "tandulapiSTakSIraM gRhamaNDanam AippaNaM" | si0 he0 8 / 4 / 164] ityA[ ] ityanye / dezAt / atrApi samAhAraH / AraMdaraM anekAntam saMkaTaM ca / / 'avivitta-saMkaDe' iti samAhAraH / / atra AlaMkhai-dahati, spRzati ceti dhAtvAdezeSUkta iti noktaH // 78 // atha ikArAdayo dvacakSarAdikrameNaiva ucyante--- iggo bhIe, ibbho vaNie, ucchusayalammi iNgaalii| ikkusaM uppalaM, iriNaM kaNayaM, iMdidirammi idNddo||79|| iggo bhotaH / iMgAlI ikSukhaNDam / inbho vaNik / ikkusaM sAmAnyAbhidhAne'pi "iNaM, iNamo etat / nolotpalam / iNhi idAnIm , ira kilArthe / " iriNaM kanakam / ete zabdAnuzAsana evoktA itIha idaMDo bhramaraH / nocyante / kaizcit 'iMdidira' zabdo'pi dezya uktaH / asmAbhistu saMskRte'pi darzanAt anayA bhaGgayA nibddhH| 1 AUraM pA. / 2 kSudaNDam pA. / Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dama kAmu ] yathA inbhANaM iriNaM, ikku idaMDANaM, gayANa iMgAlI | iggANa ya 'mA bhesI' saddo harisaM samuvvahai // 61 // ( 79 ) ikkaNa- irAva - igghiya-iriyA cora-kari-bhacchiya-kuDI | osiMdhiyami iMdhiyaM, iMdaggi-iMdaggidhUmaM avi tuhiNe // 80 // ikkaNo coraH / iriyA kuTI / irAvo gajaH / igghiyaM bhasitam / yathA paDhamo vaggo maNakkaNa ! balaigviyairAva ! paNNairiyAThiyA muNiNo / iMdaggiNage iMdaggidhUmadhavalaM jasaM tuha iMviMti // 62 // (80) komAre iMdamaho, iMdovatto ya iMdove / kIDe iMdagAI jusa, iramaMdiro karahe // 81 // iMdovatto indragopakaH / IdagAI yutAH kITAH- ye kITAH saMlagnA bhramanti / yathA iMdamaho kaumAraH - kumAryA bhavaH iti vyutpattiH / "iMdamahaM kaumAram" [ ] iti avantisundarI / yadudAharati sma - " uvahasae erANi iMdo iMdIvaracchi ! ettAhe / iMdamahapecchie ! tuha muhassa sohaM NiyacchaMto" // [ ] iramandiro karabhaH / iMghiyaM AghrAtam / iMdaggI tathA iMdaggidhUmaM tuhinam / [ 35 iramaMdira- IdagAI - iMdovatta AijaMtu vi varaM / iMdamaho puNa pUrNa lajjaM hAsaM ca jaNai jaNe // 63 // ( 81) iMduDavaNe iMdaTThalao, iMdamahakAo sA | iMdalao indrotthApanam / | IMdamahakAmuokhA / Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 ] desIsahasaMgahe . [ illayathA iMdaTThalao sarae payANacaliaibhagajjiehiM tae / 'raio riUhiM raNe sahaaraiMdamahakAmuaravehiM // 64 // [ iti ekArthA ikArAdayaH zabdAH samAptAH ] atha anekArthAHillo darida-komala-paDihAra-lavitta-kasiNesu // 82 // illo daridraH komalaH pratIhAraH lavitram kRSNavarNazceti paJcArthaH // 82 // saddala-sIha-vuTThINivAraNesuM tahA illI / bisi-buDhirakkhaNesuM gahaduvAre ya illIraM // 83 // illI zArdUlaH siMhaH varSatrANaM ceti / illIraM vaiSI vRSTivAraNam gRhadvAraM ceti tryarthaH / tryartham / / 83 // atha IkArAdayaHIsaM kIle, rojjhammi Isao, Isaro mayaNe / IsaM kIlakaH / Isaro manmathaH / Isao 'rojjha'Akhyo mRgaH / yathA--- sukkaIsarehi NiccaM bhamirehiM IsaehiM va culukka ! / dalabhoyaNehiM IsIkayA tuhA'rIhi pattadumA // 65 // atha anekArthAHsabarasirapaNNapuDayammi IsiyaM taha vasAiyae // 84 // IsiyaM zabaraziraHpatrapuTam vazAyitaM ceti dvayartham / (84) . atha ukArAdayaHuMDaM gahire, ucchU vAe, ukkaM ca pADavaNe / uccho aMtAvaraNe, uDDo kUvAikhaNayammi // 85 // 1 raehiM pA. / 2 vRsI ' mu. / 3 mukka pA. / 4 deghiM raNadumA pA. / hiM raNNadumA mu. / Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ukkola ] paDhamo vaggo paDhama [ 37 uMDaM gambhIram / uccho antrAvaraNam-'ojjharI' iti ucchU vAtaH / ikSuvAcakastu saMskRta- prasiddhaH / bhava eva / uDDo kUpAdikhanakaH / ukkaM pAdapatanam / yathA ucchU uNho khaNiyA uDDehiM kUvayA ya aiuMDA / ucchaM dahai ya taNhA ukkaM iNaM tujjha maruthali ! e ! // 66 // (85) uraM AraMbhe, uccaM NAhitale, baMdhaNe uMvA / tiNaparivAraNayaM uDU, uMbI uNa pikkagohUme // 86 // uraM ArambhaH / | uDU tRNaparivAraNam-tRNAvacchAdanam uccaM nAbhitalam / ityarthaH / uMbA bandhanam / / uMbI pakvagodhUmaH / yathA kuMtalauDucchaNNe-Na jaNaNayaNamigANa uMbakhAyaM va / mayaNeNa ure raiyaM tuha uccaM ubigaurammi // 67 // atra ca-"ubhaM Urdhvam / ubbhe yUyam / ua pazya" / ete zabdAnuzAsane sAdhitA iti noktAH / 'ussA'zabdastu dhenuparyAya 'usrA'zabdabhavaH (86) ukkA-ukkaMdI kUvatulA, cullIi ulli-uddANA / uvvA-uvvara-uvvAhA ukkolo ya ghammammi // 87 // ukkA tathA ukkaMdI kUpatulA / / ullI tathA udANA cullI / "ukkaMtI kUpatulA" [ ] ityanye / uvA-uvvara-uvvAha-ukkolA | catvAro'pi dharmArthAH / yathA jaliya-aggiulliuvAsaMtattA unnhyaalukkole| kAsayadhRyA vaccai o ! ukkAkaDhiyajalammi // 68 // 1 cchaNNeNaM mu. / 2 goraMgi mu. / Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 ] belIsahasaMga he udANaM va samudaM laMgha vaDavANalauvvaraM jiNai / kassa uvvAhaM na jaNai ukkaMdizuo paI majjha // 69 // ( 87) urarI pasummi, kisarAi uhiyA, uSNamo samunnayae / uliyaM NikUNiyacche, uaaM ujjummi, ukkhalI piDhare // 88 // urarI pazuH / uhiyA kRsarA / uNamo samunnataH / yathA ullU mithyA / uviyaM zIghram | usuo dUSaNam / yathA uaa - uNNamadehali ullaMghiya bAhiM uliyaM NiyacchatI ukkhaliuNhiyaM urarI ua ! roragharammi ullihai // 70 // ullu micchAe, uviyaM sigghammi, dusaNe usuo / dhatture ummatto, ulittaM uccaTTie kuve // 89 // ummatto dhattUrakaH / " eraNDa : " [ ] ityanye / ulittaM uccasthitaH kUpaH / uMbaraM bahu / yastu 'dehalI' arthaH uMbarazabdaH sa udumbarazabdabhavaH / uliyaM nikUNitAkSam / aaM Rju / ukkhalI piTharam | 1 kRzarA pA. / ulluTaM jaM kaNayaM pecchasi ummata umuavihuro si / tA re ! payapANakae vaja uviyaM ulittakaMThadesamma // 71 // ( 89) phAlie urataM ca / ugvaTTi - uyAlIo avayaMse, bahuyammi uMbaraM, ucchuraM aviNasire, khalammi uphAlo // 90 // umghaTTI tathA uyAlI avataMsaH / urataM sphATitam | [ urarI ucchuraM avinazvaram / upphAlo durjanaH / / ( 88 ) Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hI ] yathA re upphAla ! urate pimme surabahuuyAlijoggehiM / kiM nAma uMbaraucchuraNavakusumehiM pi uraghaTTI ? // 72 // (90) uTThalla - uTThalA ullAse, taha ummalaM thI / ukkuMDo matte, uggamammi uDDAa - uSphoA // 91 // ullo tathA uTThalo ullAsaH / ummalaM styAnam / yathA paDhamo go tiNaupphoaukkuMDavasaha uTThala ukkhAyaummalauppaMke / sarae tuha verIhiM mukkA uDDAyaullA // 73 // (91) ukkoDA ukkaMDA laMcAe, tuTTayammi ullukkaM / uSphuNNaM AuNNe, ucchAho muktatum // 92 // ukkoDA tathA ukkaMDA laJcA / upphuNNaM pUrNam / ullukkaM truTitam / ucchAho sUtratantuH / yathA utthagdho saMmardaH / ummatthaM adhomukham - viparItam iti yAvat / yathA- virahauSphuNNe ! ukkoDaaNiuNe ! desu tassa ukkaDaM / ucchAhehi Na muddhe ! saMdhijjai pemmaM ullukkaM // 74 // (92) samat utthagho, muhayammi ummatthaM / parivattaNamma utthallA, uvadehIi uddehI // 93 // usthA parivartanam / uddehI upadehikA / ---- ukkuMDa mattaH / uDDAo tathA uSphoo udgamaH / [ 39 jaNautthagve utthalliUNa mA peccha vAri ummatthA ! | uddehitikkhataMDaM kiM aNuiti Na pekkhase mahile ? // 75 // Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 ] desI sahasaMga he ukkoDI paDisadde, bise usIraM, Darammi uppheso / kUpammi uttaho // 94 // ummallA tahAe, ataDe ukkoDI pratizabdaH / usIraM bisam / uppheso trAsaH / apavAdArthe'pyayaM lakSyeSu dRzyate yathA "asari sajaNaupphesayA Na hu sahiyavvA kule pasUpaNa" [ ] / tuha hasAukkoDI upphesA veriNo gayA raNe / ummalAi usIraM asaMti pasaMti uttaraM // 76 // (94) ummallA tRSNA / utta ho ataTaH kUpaH / ujjama - guMThiya-chiddesu ujjhasa - ubbhagga- ucchillA / ucchua- ummara- ubbhaMtA bhayacoriya- dehali- gilANA // 95 // 'ujjhasa' prabhRtayastrayo yathAsaMkhyamudya mAdyarthA: - ujjhaso udyamaH / unbhaggo guNThitaH / ucchillaM chidram | iha 'chilla'zabdaridrArtho (varga 3, gA0 35) vakSyate tasya 'ut' pUrvakasyedaM rUpamiti na zaGkanIyam 'chilla''ucchilla zabdayoH svatantratvAt / na hi dezIzabdAnAmupasargasaMbandho bhavati / evaM 'phesa' upphesa' AdiSvapi vAcyam / [ ukkoDI 'ucchubha' Adayo'pi trayo yathAsaMkhyaM bhayacauryAdyarthAH - ucchubhaM bhayacauryam / ummarI gRhadehalI | ubhaMto glAnaH / Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uMchaa] paDhamo vaggo [41 yathA-- timira unbhaggaNisAe ummaraucchillakhalaNaunbhaMtA / ucchuarayaujjhasao ua asaI visai khaMDadevaulaM // 77 // (95) sunne ujjaDaM, ukkero a balI, uDDaso a makkuNae / saMtammi ya umbhAo, uddhattho vippaladdhe ya // 16 // ujjaDa udvasam / | uDDaso matkuNaH / ukkero upahAraH / samUhavAcakastu ubbhAo zAntaH / "ukkera'zabdaH 'utkara'zabdabhava eva / | uddhattho vipralabdhaH / yathA volaMti tujjha riuNo sauDDasasayaNe NisaM pi uddhatthA / unbhAyA diyahaM kayaujjaDa devauladevaukerA // 78 // (96) ujjallA ummaDDA haDhammi, vimalammi uccAro / viule uccADo, payaDe uccevo, daDhammi uccattho // 97 // ujjallA tathA umgaDDA balAtkAraH / / uccADo vipulaH / uccAro vimalaH / uccevo prakaTaH / uccattho dRDhaH / yathA uccAre ucceve uccADakare sasimmi je kAmo / ujjallAuccatthabalo tA ummaDDAe ramasu imaM // 79 // (97) 'uha' tti 'pecchaha'atthe, uDido mAsammi, sAiNI ubhrii| ulloco ya viyANe, chimpayakArummi uMchao hoi // 98 // uaha pazyata / ulloco vitAnam / uDido mASadhAnyam / uMchao chimpakAkhyaH kAruvizeSaH / uarI shaakinii| 1 aha iti pA. / Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42] desIsahasaMgahe [ uDDAsayathA uMchaavADe majjArikhvayAo bhamaMti uariio| uaha uDidasAmAo tamissaullocie gayaNe // 80 // (98) uDDAso saMtAve, ugghuTuM puMsiyaM, arimmi ullolo / darie uttuNa-ummuha-uccuca-ucchucchu-utturiddhIo // 19 // uDDAso saMtApaH / ulolo zatruH / ugghuTuM puMsitam / uttuNo ummuho uccuco ucchucchU 'ugghuTu'zabdasya 'udghaSTa' iti satyAM utturiddhI ete paJca zabdA dRptArthAH / vyutpattau vizeSArtharUDheriha pAThaH / / "utturiddho garvaH" [ ] ityanye / yathA-- vijjAucchucchukula ummuhavayauccuMcasiriutturiddhINaM / ugghuTaM uttuNataM ullolANaM tae kayauDDAsaM // 81 // (99) ArUDhe ullUDho uccappa-uccuppiA taha ya / uvvIreM uddhariyaM ummariyaM ceya ukkhAe // 10 // ullUDho uccappo uccupio trayo'- / uvvIDhaM uddhariyaM ummariyaM ceti pyete ArUDhArthAH / "ullUDho trayo'pyete utkhaataarthaaH| aGkuritaH" [ ] ityanye / yathA-- uvvIDhakhaggaummariyasattaNivaho guNemu ullUDho / uddhariyauccappakhalo uccuppai tihuyaNaM pi cAlukko // 82 // (100) ucchaTTo uDDahaNo core, duacoriyAi ucchNtto| uttAla-uvvettAlA acchiNNA''rAvaruiyammi / / 101 // ucchaTTo-"ot saMyoge" [si0 he. uttAlaM ujvettAlaM dvAvapyeto nirntr8|1|116] iti uta oti- svararudite / occhaTTo tathA uDDahaNo dvAvasyeto uddhatArthavAcI tu 'uttAla'zabdaH smcoraarthii| saMskRta eva / ucchaMTo drutacauryam / Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uiMtaNa ] paDhamo vaggo [43. yathA guNiguNahiyayaucchaTTaya ! uDDahaNaucchaMTabhIsiyA raNe / payaDiyajhADauttAlaM uvvettAlaMti tujjha riuvahuyA // 83 // (101) khinne uvyAa-uttaMpiyA ya, hAsammi ullevo / ubbhugga-upphaMdolA calammi, mUDhamma ummaiyaM // 102 // uThavAo tathA uttaMpio khinnH| ubbhuggo upphaMdolo dvAvapyetau calA / "uttammiaM khinnam" [ ] ityanye / / ummaiyaM mUDham / ullevo hAsaH / svArthe ke ullevao ityapi / yathA--- uvvAyamaNA ubbhuggaloyaNA ciycaaruullevaa| upphaMdolA uttaMpai tujjha kae sA vioaummaiyA // 84 // (102) atra ca - utthAro utsAhaH, ucchuNNaM vimarditam iti utsAha-utkSuNNazabdaprabhavo / undura-uccayazabdau Akhu-nIvIvAcakau saMskRtasamau / ughaDa nidrAti / uggai udghATayati / etau dhAtvAdezeSUktau iti / ete anyairuktA api noktAH // (102) umbhAlaNaM uppaNaNe, palAyaNathammi ujjhamaNaM / ucchaviyaM sayaNIe, uiMtaNaM uttarijjammi // 103 // unbhAlaNaM zUrpAdinA utpavanam / / ucchaviyaM zayanIyam / "umbhAlaNaM apUrvam" [ ] iti uiMtaNaM uttarIyam / kecit / uta oti obbhAlaNaM ityapi / ujjhamaNaM palAyanam / uta oti ojjhamaNaM ityapi / 1 yakADuttA paa.| Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44] desIsahasaMgahe [ ullaliyayathA-- viyaliyauiMtaNAe suNNaM ubhAlaNaM kuNaMtIe / taha pulaiyaM ucchaviyaM jaha kAuM sakkimo Na ujjhamaNaM // 85 // (103) ullaliyaM siDhilaThiimmi, NiuNagahiyammi uggahiyaM / ullehaDo ya lole, raijogge taha ya uvaseraM // 104 // ullaliyaM zithilasthitau / ullehaDo lampaTaH / uggahiyaM nipuNagRhItam / uvaseraM ratiyogyam / 'uggahiyaM racitam' iti tu 'raci' dhAtvAdezasiddham / yathA ullaliyadosatusa ! taha uggahiyA kumaravAla ! tai lacchI / ullehaDA vi jaha sA Na mannae annaM uvaseraM // 86 // (104) ulluruho lahusaMkhe, tattocchaliyammi ubbhuyANaM tu / uMdurao dIhAhe, ukkhoDiyayammi uttuhiyaM // 105 // ulluruho laghuzaGkhaH / uttuhiyaM utkhoTitam / ubbhuyANaM yad agnyAdinA taptaM takArasaMyogasthAne DakArasaMyogaM kecit dugdhAdi bhAjanAd ucchalati / paThanti, sa ca lipibhrama eva-iti anekauMdurao dIrgham ahaH / dezIparizIlanena nizcitamasmAbhiH / yathA-- uttuhiyajIviyAsAi ulluruhakaNTha ! tIi tuha virahe / aiubbhuyAiyaraI uMdurayA huMti sisire vi // 87 // (105) uddharaNaM ucchiTTe, uvadIvaM annadIvammi / / uddhavaa-uccaDDiya-uttAhiya-uvvAhiyA ya ukkhitte // 106 // uddharaNaM ucchiSTam / uddhavao uccaDio uttAhio uvvAuvadIvaM anyadvIpam / hio ityete catvAra utkSiptArthAH / 1 sthiti / mu. / Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddisi ] yathA - uvvAhiyabhua ! uccaDDiyaasi ! uttAhiauvadIvaIsa ! | hariNo vva lihati vigA uddhavayakarA NivA tuha uddharaNaM // 88 (106) paDhamo vaggo uddhaviyaM agdhie, uvaluyaM salajje, gharammi utthaliyaM / ulukhaMDo a alAe, uakkia - ucchaMgiyA puroThavie // 107 // udbhaviyaM ardhitam / ubaluyaM salajjam / utthaliyaM gRham / "utthaliyaM unmukha - gatam" [ ] ityanye / yathA- utthaliyavaI ucchaMgiya viNao tA uakka sahi ! viNayaM / alaM ulakhaMDa pahArehiM uvalayA haviya appaM uddhavasu // 89 // ( 107) urumillaM urusollaM ca perie, avagae a uacitto / uvaujjo uvayAre, dohaNahArIi uahArI // 108 // uru millaM urusollaM ca dvAvapyetau uvaujjo upakAraH / uahArI dogdhrI | preritArthai / uacitto apagataH / yathA ulluTiyaM saMcUrNitam / uluhaMto kAkaH / 1 ullaMThiyaM mu. / [ 45 ulukhaMDo ulmukam / uakkiyaM ucchaMgiyaM dvAvapyetau pura skRtArtho / uacittANaM uahArINaM maggaurumillaNayaNANaM / urusollaUruvasaNo pavaNo taruNANa kuNai uvaujjaM // 90 // (108) saMcuNiyammi ulluTiyaM ca, kAgammi uluhaMto / nemI uMcahiyA, upekkhiyayammi uddisiyaM // 109 // uMcahiyA cakradhArA | uddisi utprekSitam / Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ desIsahasaMga [ ubbhAsuya nyathA - asurehiM uvaspirinbhamaMtauluhaMtacirasarojehiM / haricakauMcahiyaulluTiyaM uddisiyaM adhabalaM // 91 // (109) ubbhAsuyaM visohe, garuyAvesammi uvvahaNaM / ullarayaM ca kavaDDAharaNe, rAsimmi ukkuruDI // 110 // unbhAsuyaM gatazobham / ullaraya kapardAbharaNam / uJcahaNaM mahAn AvezaH / ukkuruDI avakararAziH / ukkuruDo ratnAdInAmapi raashiH| yathA-- umbhAsuya ! sA mellai uvvahaNaM tA khu aggo tIe / ullarayabhUsaNo jai re ! Naccasi caDiya ukkuruDiM // 92 // (110) ucchalliyaM ukkhoDiyatajammi, ubiMbalaM jale kaluse / uddhacchiyaM Nisiddhe, vaMkIbhUyammi ujjaNiyaM // 111 // ucchalliyaM chinnatvak / uddhacchiyaM niSiddham / ubbiMbalaM kaluSajalam / ujjaNiyaM vakrIbhUtam / yathA-- ubbiMbalA gaIo taruNo ucchalliyA ya daMtIhi / ujjaNiyacAvauddhacchiyaarimaMDala ! kahati tuha sivirN||93||(111) Nibbhacchiyammi ujjIriyaM ca, ujjUriyaM jhINe / ukkhaMDiyaM akkaMte, coriyavatthummi ucchaDiyaM // 112 // ujjIriyaM nirbhartsatam / / ukkhaMDiyaM AkrAntam / uta oti ujjUriyaM kSoNam / "zuSkam" [ ] 'okkhaMDiyaM' ityapi / ityanye / ucchaDiyaM coritaM vstu| yathA-- tuha guNaucchaDiyamaNA virahaujjUriyataNU a tnnuaNgii| ujjIrei sahIo kusumasaraukkhaMDiyA kae tujjha // 94 // (112) | Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ummacchavia ] paDhamo kAgo [29 NIcIkrayammi ujjANiyaM, uvasaggo ya maMdammi / upphuTiyaM atthurie, ujjaggujjaM akalusammi // 113 // ujjANiyaM nimnIkRtam / upphuTiyaM AstRtam / uvasaggo mandaH / ujjaggujjaM svaccham / yathA aNauvasaggapayAvayaujjANiyariu ! kumAravAla ! Niva ! / upphuTiyA tihuaNe ujjaggujjA rameu tuha kittI // 95 // (113) uddhacchavI visaMvAiyammi, umphukiyA ya rajakIe / taha uThThiyammi ukkAsiyaM ca, uccAriyaM gahie // 114 // uddhacchavI visaMvAditaH / ukkAsiyaM utthitam / upphukiyA rjkii| uccAriyaM gRhItam / yathA ukkAsai upphukiyagharammi vatthANa ghallaNamiseNa / uccAriyaaNauddhacchavisaMkeyaM bahU sariuM // 96 // (114) kaMDiyae ukkhaNiyaM, saMchanne ucchuAraM ca / ujjomiyA ya rassIe, ullasiyaM ca ulukasiyaM // 115 // ukkhaNiyaM kaNDitam / ujjomiyA razmiH / ucchuAraM saMchannam / ucchuAriyaM | ullasiya ulukasiyaM dvAvapyetau pulachAditam iti tu anenaiva Nijantena | kitAY anyonyaparyAyatvena nibaddhau / . siddham / 'udbusiya'zabdastu 'udbussit'shbdbhvH| yathA ujjomIi vivaddhaM Nisi unlasiyaM pijhaM sahi ! bharatI / ukkhaNaNavAvaDA vi hu ulukasiyattaM kaha ucchuAremi ? // 97 // 115 // ucchevaNaM ghae, uccaMpiyaM uvajaMgalaM ca dIhammi / uppehaDa-ulhasiyA ummacchaviyaM ca ubbhaDae // 116 // Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 ] ucchevaNaM ghRtam / uccaipiyaM uvajaMgalaM dvAvapyetau dIrghArtho / yathA desI sahasaMga " ucca piyauppehaDabhuyajuya ! uvajaMgalaccha ! ulhasiyA / ummacchaviyapayAvANa lammi ucchevaNaM va tuha riuNo // 98 // ( 116 ) ujjagmiraM obhide, ucchuraNa - ucchuaraNA i ucchuvaNe / umhAviya uvalalayA surae tittirahiyammi uluhalio // 117 // umhAviyaM uvalalayaM ca suratam / ubbhAviyaM - suratam iti tu rame: 'ubbhAva' Adezasiddham / ulahalio tRptirahitaH yaH kadApi tRptiM na jAnAti / ujjaggiraM aunnidrayam | ucchuraNaM ucchuaraNaM ca ikSuvATaH / " ucchuraNaM ikSuH " [ ] iti kecit / uggulaMchiyA hRdayaraso chalanam / uvaeiyA madyapariveSaNabhANDam / [ uppiMgAliyA uppehaDaM ulhasiyaM ummacchaviyaM trayo'pyete udbhaTArthAH / atra ca - upphAlai - kathayati / ullaMDai - virecayati / ullAlai, uppelai - unnamayati / uvellai - prasarati / ummacchai - vaJcati / ugghusai - mArSTi / ullUra tuDati / uttara - utkSipati / utthAraha - AkrAmati / ukkusa - gacchati / ummatthaiabhyAgacchati / udbhumAi - pUryate / ityAdayo dhAtvAdezeSvasmAbhiruktA iti nocyante / yathA umhAviyauluhaliyaya ! vayaMsa ! mANesu tattha gaMtUNa | ucchuraNe saujjaggiraucchuaraNagoviyAi uvalalayaM // 99 // (117) hiyayarasocchalaNe ugguluchiyA ya, uvaejhyA kariyA / musalimmi usaNaseNo, taha uppiMgAliyA karucchaMge // 118 // usaNaseNo balabhadraH / | uppiMgA liyA karoHsaGgaH / Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttANapattaya ] paDhamo vaggo [49 yathA jaM jassa roae kira Na hu tassa taM ugguluMchiyaM kuNai ? / ua uppiMgAliyaThiyaM uvaeiyaM usaNaseNassa // 100 // 118) uvakaya-uddhacchaviyaM sajjiyaM, uttalahao viDave / uluuMDiyaM palaTTe, uMbarauppha ahUaabbhudae // 119 / / 'uvakaya-uddhacchaviyaM' iti samAhAradvandvaH / / uvakayayaM-kapratyayAbhAve-uvakayaM / uttalahao viTapaH / tathA uddhacchaviyaM sajjitam / uta oti 'ottalahao' ityapi / yastu 'uvahatthiya'zabdaH sajjitArthaH uluuMDiyaM praluNThitam-virecitam sa samAracayaterAdeza itIha noktaH / iti yAvat / uMbarauppha abhUtAbhyudayaH / yathA-- uddhacchaviuttalahayatalammi uluuMDiaurupimmANaM / raiuvakayANa mihuNANa uMbaraurpha va saMgamo bhAi // 101 // (119) valaesu uvalabhattA uvalayabhaggA ya NAyavvA / ali-eraMDesu uNhodayabhaMDa-uttANapattayA ceva // 120 // uvalabhattA tathA uvalayabhaggA vlyaani| / uttANapattayaM airaNDam-eraNDasyedam / ali-airaNDayoryathAsaMkhyena dvau zabdau- | airaNDam-patraprAyam / uNhodayabhaMDoM bhramaraH / yastu 'uNhodayabhaMDa'zabdaH piTharavAcI kaizcinnibaddhaH so'smAbhiH saMskRtabhavatvAd upekssitH| yathA-- iTovalabhattAe uvalayabhaggA sahati tujjha kare / uNhodayabhaMDA kamalammi va uttANapattasAmalayA // 102 // (120) Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ desI sahasaMga he churiyaggamukka puSpaM vettu ya pAyaMgulIhiM uppayaNaM / taM uDDiyAharaNaM, ucculauliyaM kouaturie // 121 // kSurikAgramuktaM puSpaM pAdAGgulIbhyAM gRhItvA yad utpatanaM tad uDDiyA 50 ] haraNam / yadAha - " kusumaM yatroDDIya kSurikAprAllAghavena | ucculauliyaM kautUhalena tvaritayAnam / saMgRhya | pAdAGgulIbhirgacchati tad-vijJAtavyam uDDiyAharaNam" [ ] yathA tuha churiyaggaphuraMtA'rimolikusumauDDiyAharaNaM / giddhA kuNaMti uccalauliyakaraM khayaravahUNaM // 103 // ( 121) pAsadueNaM parivattaNammi utthapatthallA / uttiriviDi uddhaddhe, uttaraNavaraMDiyA uDuve // 122 // uttiriviDI UrdhvordhvaM bhANDAdeH sthApanam / utthapatthalA pArzvadvayena parivartanam uta oti 'otthalapatthalA' ityapi / uttaraNavaraMDiyA uDupaH - samudra - nadyAdau jalataraNopakaraNaM pravahaNAdi / yathA- [ uDiyAharaNa bhavauttaraNavaraMDi saMbhara savvaNNuM annahA tujjha / naragauttiriviDimajjhe hohI utthallapatthallA // 104 // (122) [ ukArAdayaH zabdAH samAptAH ] atha yakSarAdikrameNaiva anekArthA [ ukArAdayaH ]-- udaM jalaNAra - kauhesu, uDDaNo dIha usa | uSNaM ubvigge ucchitte ubhaDe sunne // 123 // udaM jalamAnuSam kakudaM ceti dvayartham / | uNNaM udvignam utsiktam udbhaTam zUnyaM ceti caturartham // (123) uDDaNo dIrghaH vRSabhazca / Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uvvADha ] paDhamo vaggo visamunnayappaese khinne Nivahe ya uddhAo / vikkhitta-ukkhittesu ucchittaM, ummaMDaM avi haDha-uvyatte // 124 // uddhAo viSamonnatapradezaH zrAntaH ucchittaM vikSiptam utkSiptaM ca / saMghAtazceti vyarthaH / ummaMDaM haThaH udvRttaM ca / 'haDhovvatte' iti samAhAraH // (124) ukkhuMDo ya alAe Niyare vatthegadese ya / / ummacchaM asaMbaddhe bhaMgIbhaNiyammi kohe ya // 125 // ukhuMDo ulmukam nikaraH vastraikade- / ummacchaM asaMbaddham bhaGgIbhaNitam zazceti tryarthaH / krodhazcati vyartham // (125) ukkhaMDo uppIlo ugyAo taha ya uddaamo| saMghAya-tthauDesuM, uvvUro samahiatthe vi // 126 // ukkhaMDo uppIlo ugghAo uddAmo | ubyUro adhikaarthH| 'api'zabdAt ityete catvAro'pi zabdAH saMghAtArthAH / saMghAta-sthapuTArthazcati tryarthaH, sthapuTArthAzca / / sthapuTo nimnonnatapradezaH // (126) khinne muNNe bhIe tahA ubbhaDa-kaMta-payaDavesesu / ubbiMba, uccullaM puNa ubigga-adhirUDha-bhIemu // 127 // ubbiMba khinnam zUnyam bhItam udbhaTam | uccullaM punar-udvignam adhirUDham krAntam prakaTaveSaM ceti SaDartham / / bhItaM ceti vyartham // (127) paDisaha-kurara-viTThA-gaciTTha-maNorahesu uDDANo / uvvukkaM palaviyae saMkaDae taha balakAre // 128 // uDDANo pratizabdaH kuraraH viSThA gaviSThaH / uvvuka pralapitam saMkaTam balAtkAramanorathazcati paJcArthaH / / zceti vyartham // (128) maMca-niyaresu uDalaM, uppitthaM taha-kuviya-vihuresu / NIrAge galie uvvataM, uvvAda uru-gayaduhesu // 129 // sa Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 52 ] desIsahasaMgahe [ukkhinnaMuMDalaM maJcaH nikarazceti dvayartham / uvvattaM nIrAgam galitaM ceti dvayartham / uppitthaM trastam kupitam vidhuraM ceti / "uvvaTai TAntam" [ ] iti kecit / tryartham / uvADhaM vistIrNam gataduHkha ceti dvayartham / kecid 'vi'pUrvametaM paThanti 'viuvvAda" [ ] iti // (129) ukkhinnaM avakipaNe channe pAsappasiDhile ya / paMka-uccheha-samUhesu bahalae taha ya uppaMko // 130 // ukkhinnaM avakIrNam channam pArzvapra- | uppaMko paGkaH ucchrayaH samUhaH bahalaM zithilaM ceti vyartham / uta oti / ceti caturarthaH // (130) 'okkhinna' ityapi / uttappo gabdhiya-bahuguNesu, NIvi-ssamesu uccolo| aNuvAya-samesu ucchullo, Niva-ghaNa-pIvaresa ummallo // 131 // uttappo garvitaH adhikaguNazca / ucchullo anuvAdaH khedazca / uccolo nIvI khedazca / ummallo nRpaH meghaH pIvarazceti vyarthaH / "ummallo balAtkAraH" [ ] iti kecit // (131) unnuio huMkAre gayaNummuhasANasadde ya / ahia-avaJchia-Nicchia-tAva-agaNiesu uvvariaM // 132 // unnuio huMkAraH gaganonmukhasya zunaH / uvvariaM adhikam anIpsitam zabdazca / nizcitam tApaH agaNitaM ceti paJcArtham // (132) kANacchidi-vikkhitta-khitta-cattesu ujjhariyaM / uvvADuyaM parammuha-NimmajjAemu suraesu // 133 // ujjhariyaM kANAkSidRSTam vikSiptam kSiptam | ubADuyaM parAGmukhasuratam niryAda tyaktaM ceti caturartham / uta oti | surataM ca // (133) 'ojjhariyaM' itypi| Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 53 uggAhiya ] paDhamo vaggo gIa-ArAmesu uvvAulaM, urupullo apUrva-'khiccesu / ahiyappamANa-vajjiyamajjAemuM ca uviDimo // 134 // uvvAulaM gItam upavanaM ca / uviDimo adhikapramANaH vimuktamaurupullo apUpaH dhAnyamizrA ca / / dizceti dvayarthaH // (134) ucchaMDio sapattiya-hariesu, ujjaMgalaM haDhe diihe| uppiMjalaM ca surae dhRlIe taha akittIe // 135 // ucchaMDio sapatritaH-bANAdinA'ti- ujjaMgalaM balAtkAraH dIrgha ca / vyathitaH apahRtazceti dvayarthaH / uppiMjalaM suratam rajaH akIrtizceti tryartham // (135) raNaraNaya-aNiTesu uvyAhulaM, ullAliyaM kisa-unnamie / uvvellaraM akheDiyabhUmIe jahaNarome ya // 136 // ubvAhulaM autsukyam dveSyaM ca / uvvellaraM khilabhUmI jaghanaromANi ca / ullAliyaM kRzam unnamitaM ca / uta oti 'ovvellaraM' ityapi // 136 // 'kisonnamiyaM' iti samAhAraH / / rusia Akulesu ummacchiyaM, uDuhiyaM UDhakuviya-ucchitu / uggAhiyaM ca gahie ukkhitta-pavaTTiesuM ca // 137 // ummacchiyaM ruSitam AkulaM ca / / uggAhiyaM gRhItam utkSiptam pravartitaM uDuhiyaM UDhAyAH kupitam ucchiSTaM c| / ceti vyartham / 'UDhakuviya-ucchidre' iti dvipadaH samAhAraH / prAkRte dvitvamapi tena 'uDDahiyaM' ityapi / atraussikai-muJcati, utkSipati ca / utthaMghai-ruNaddhi, utkSipati ca iti dhAtvAdezeSu uktAviti noktau // (137) 1 degkhiccisu pA. / 2 uccella mu. / 3 occela mu. / Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54] desIsahasaMgahe [ uvakasimauvakasio sannihie pariseviya-sajjiesuM ca / ulaphuTiyaM ca viNivADiyammi uvasaMtayammi tahA // 138 // uvakasio saMnihitaH / uluphuTiyaM vinipAtitam prazAntaM parisevitaH saMjjitazceti vyrthH| / ca // (138) uccattavarattaM pAsatthUlammi aNavatthabhamaNe ya / uccattavarattaM pArvayoH sthUlam asamaJjasavivartanaM ca / [anekArthA ukArAdayaH samAptAH] - atha dvayakSarAdikrameNaiva UkArAdayaH UA jUyA, Ulo gaibhaGge, UsaNaM ca raNaraNae // 139 // UA yUkA / UsaNaM raNaraNakaH / Ulo gatibhaGgaH / yathA-- UAAulavatthANaM riUNa giribhamaNajAyaUlANaM / piyavirahaUsaNeNaM tai kuvie kaha suhaM kumaravAla !? // 105(139) UsAro kUsAre, UsayaM uvahANaM, UsalaM poNe / UhaTuM Uhasiyammi, UraNI taha urabhammi // 140 // UsAro gartavizeSaH / UhaTuM upahasitam / UsayaM upadhAnam-zayane mastakotta- 'Uhasi' iti tu 'upahasita'zabdambhanAya yannivezyate / bhavaM rUpam / UsalaM pInam / UraNI urabhraH / yathA-- usalaUsayatUliM mottuM sahi ! NaitaDe ahisaraMtI / hohisi UhaTThapayaM pakhalaMtI UraNi vva UsAre // 106 // (140 // 1 sarjita mu. / 2 'tapara pA. / 3 'tapara paa.| Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Usaviya ] paDhamo vaggo AnaMdiyammi UnaMdiyaM, UsaliyaM saromaMce / vikkhite UsAiyaM, UsAyaMto a kheyasiDhilammi // 141 // UdiyaM Ananditam / UsaliyaM saromAJcam / UsaliyaM - ullasitam - iti tu 'ullasi' dhAtvAdezasiddham / yathA UsukkiyaM vimuktam / UmuttiyaM ubhayapArzvaghAtaH / UsAyaMtasarIraM UsAiyavalayaNivaDaNa bharaNa | uddhakaraM Usaliye Udaya subhaya ! virahataNu taM // 107 // (141) UmukkiyaM vimukke, UmuttiyaM avahapAsaghAyammi / UsuMbhiya-UsurusuMbhiyA ya rudragalaruNNammi // 142 // yathA UsAiyaM vikSiptam / "UsAiyaM utkSiptam" [ ] iti dhanapAlaH / UsAyaM to khede sati zithilaH / [ 55 UsuMbhiyaM tatha UsurusuMbhiyaM ruddhagalaM rodanam / UsuMbhiyaM-ullasitam - iti tu 'ullasi' dhAtvAdezasiddham / sukka hAsAe UmuttiyadutthiyAi tuha virahe / UsuMbhieNa tIe kayaM UsurusuMbhiyaM sahINaM pi // 108 // (142) [ ekArthA UkArAdayaH samAptAH ] atha anekArthAH [UkArAdayaH ] - gAme saMghe Uro, jiMbhiya-pajjAulesu Usattho / UsaviyaM unmaMte tadeva uddhIkae hoi // 143 // Uro grAmaH saGghazca Usattho jRmbhitam Akulazca / UsaviyaM udbhrAntam UrdhvokRtaM ca 1 (143) [ anekArthA UkArAdayaH samAptAH ] Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ desIsahasaMgahe [elaatha ekArAdayo yakSarAdikrameNa prastUyante-- RvarNa-lavarNayoH prAkRte prayogAbhAvAt elo kusale, eko Nehapare, caMdaNammi ekagaM / ettoppaM eyappahudi ya, pavisaMtammi emaanno||144|| elo kuzalaH / emANo pravizan / eko snehaparaH / ekaMga candanam / ettoppaM etatprabhRti-ityarthaH / yastu "ettoppaM edahametta" [ ] iti vyAcaSTe saH abhimAnacihnasUtraM vivRNvan tadabhiprAyaM nAvabudhyate / yato dezyantareSvapi 'ettoppaM eyappahudi' etAvadeva dRzyate / udAhRtaM . ca abhimAnacihnenaiva svavRttau yathA"diyahaM thuDuMkiyamuhI jUrai ahae tumaM vahU diyara ! / amhaM saha koyadi ettoppaM mA karijjAsu" [ ] iti / yathA emANamayaNabANoTThie jare tIi tujjha ekAe / ettoppaM elANaM ekaMgaraso vi NAhimao // 109 // . atra ca ettAhe-idAnIm / edaha-iyat / ekkAro-ayaskAraH / ete zabdAnuzAsane sAdhitA iti noktAH // 144 // ekkama anonne, ekkanaDo taha ya kahayammi / sA emiNiyA jIe mutteNa pamijjae aMga // 145 // 1 ahare tu bhAMDA. mu. pAThAntara. / 2 kAyaMdI edeg pA. / Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ erANI ] paDhamo vaggo [ 57 ekekamaM anyonyam / emiNiyA yasyAH striyAH sUtreNa ekkanaDo kathakaH / zarIrapramANaM gRhItvA dikSu prakSipyatekasmiMzcid deze AcAravizeSe --sA evamucyate / yathA emiNiyAe tIe rUvaM daLUNa kAmasaraviddhA / - ekkekamaM kahaMtA taruNA jAyaMti ekkanaDA // 110 // atra ekavaI-rathyA-iti 'ekapado' zabdabhavatvAnnoktam // (145) ekkagharillo diare, sahosie ekkasAhillo / sA ekkasiMbalI jA siMbalipupphehiM navahaliA // 146 // ekkagharillo devaraH / ekkasAhillo ekasthAnavAsI / | ekamivalI zAlmalIpuSpainavaphalikA / ekparilla ! Na lajjasi kiM ekkasAhillamANusANaM pi / jaM ekkasiMbalimisA puNo puNo Niyasi mAlAriM // 111 // (146) ekkallapuDiMgaM viralaMbukaNe, eNuvAsio bheke / ekkallapuDiMgaM 'viralabinduvarSaH / | eNuvAsio bhekaH / yathA - suMdara ! goraMgoe gorI ajjeya tIi supsnnaa| ekkallapuDiMgahuaeNuvAsie Agao si jaM kAle // 112 // atra-'ekkasariya' zabdaH zIvArthe nipAteSvasmAbhirukta iti noktaH // atha anekArthAH [ekArAdayaH]erANI iMdANI puraMdhiyA tavvayasthA ya // 147 // erANI indrANI tavratasthA ca strI-iti dvayarthA // (147) 1 viralaviralabi pA. / Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ desIsahasaMgahe [ olIelavilo dhaNiya-usahA, adhamma-rora-ppiesu ekkmuho| elavilo ADhayaH vRSabhazca / | ekkamuho nirdharmaH daridraH priyazceti tryarthaH / ... atha okArAdayaH-aikArasya prAkRte prayogAbhAvAtolI kulaparivADI, ojhaM acokkhammi, vimalaNe oppA // 148 // bholI kulpripaattii| ojhaM acokSam / paGktivAcakastu 'Alo'zabdabhavaH / / oppA zANAdinA maNyAdermArjanam yathA--- NivamauDaoppiyapayaNaha ! kittI tujjha dhavalei ojhaM pi| sasikulabhavANa ahavA olisahAo ayaM kumaravAla ! // 113(148) oaM vattA, oraM rucire, karibaMdhakhAyaM ovaM ca / osAra-osakkA govADa-osariyA, himammi oggIo // 149 // ojhaM vArtA / osAro govaattH| oraM cAru / osakko apasRtaH / ovaM gajAdebandhanArthaM khAtam / oggIo niihaarH| yathA-- caiA''jiovaoaM riuNo oggIaorajasa ! tujjha / bhIA osAresuM vasaMti samarAu osakkA // 114 // (149) kesavivaraNe occhiyaM, oMDalaM avi kesaguMphammi / osiaM abale, oNIvI Nivve, ottharo vi ucchAhe // 150 // occhiyaM kezavivaraNam / osio abalaH / oMDalaM kezagumpho dhammillaprAyaH / oNovI nItram / ottharo utsAhaH / yathAaNottharaosiyANaM jarauMDaaoNovisaMgajaDilesu / tujjha riUNaM raNNe kahaM occhiyaM oMDalaM ca kesesu ? // 115(150) 1 uddhavoNI pA. / Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ oculla ] paDhamo vaggo argAlo oAlo vaholae, otthao a avasanne / afari usie, raphe oNivvoM, NIviyA oDhI | 151 // oggAlo tathA oAlo alpaM srotaH / otthao avasannaH / "otthayaM pihitam" [ ] ityanye / okkiyaM uSitam / "vAntam" [] ityanye / yathA bAhaoggAlaghaNaoyAlapUriaoNivvaNiggayAhibhayA / galioDDhI tuha riuvahU vaNe otthaaokkiyA luDhai // 116 // (151) osAo pahararujA, occhattaM daMtadhAvaNae / osIsaM avavatte, oTTo mehavArise ammi // 152 // osAo prahArapIDA | occhattaM dantadhAvanam / oko oho olippaM hAsaH / olaMkI channaramaNam-naMSTvA yatra zizavaH krIDanti / "cakSuH sthaganakrIDA" [ ] iti kecit oNivvo balmIkaH - pipIlikotkhAto mRdrAzirityarthaH / oDDhI paridhAnaikadezaH / yathA o ! occhattamiseNaM pahio osIsiUNa jaMto vi / NavamayaNasaraosAo moDai ovaihaphullaNIvalayaM // 117|| ( 152 ) ohaMka- oha olippA hAse, channaramaNaM olaMkI / olibhA uddehI, ocullaM culliegadesammi // 153 // olibha upadehikA / ocullaM cullyekadezaH / -- [ 59 osIsaM apavRttam / oTTo meghajalasekaH / yathA ohaMkiri ! oha caya olukiM ca sAravesu gharaM / oculle olibhaM da olippihI tuha NaNandA // 118 // (153) 1 vaTThI pA / 2 vaTThI pa pA / 3 'vaTThI tu pA. 4 vaTTI me pA. " Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ desIsahasaMgahe [ ojallabalie ojjallo, gajjiyammi oaNk-ojjaayaa| dIharamahurajhuNIe orallI, ollaNI siharaNIe // 154 // ojjallo balavAn / | orallI dIrghamadhuradhvaniH / oaMko tathA ojjAo garjitam / ollaNI mArjitA / yathA-- ojallabhaDaojjAyaM karioaMkaM caM suNia saMgAme / ollaNimahuraorallImuhalA je huMti te purisA // 119 // (154) osaNaM uvveyammi ya, orillo airakAlammi / oiDhaNaM uttarIe, oittaM oittaNaM ca parihANe // 155 // osaNaM udvegaH / oDDhaNaM uttarIyam / orillo acirkaalH| | oittaM tathA oittaNaM paridhAnam / yathA orillamayaNavattaosaNAi oittaNammi lhasiyammi / parihiyaM oDDhaNaM oDDhiyaM oittaM tujjha daMsaNaturAe // 120 // (155) oDaDDhaM ratte, olattho dalie, Nayammi ohatto / osannaM tuDie, oruMja 'Natthi'tti bhaNiyakIlAe // 156 // oDaDDhaM raktam / osannaM truTitam / olantho vidaaritH| oruMja 'nAsti' iti bhaNitagarbhA ohatto avanataH / krIDA / yathA annAoDaDDho daio tuha ohatto vi NavaNahaolattho / oraMja mukkalio mA maha osannaNehiyA hosu // 12 // (156) vihalammi ohuDaM, ohuraM ca khinnammi, ovaro Niyare / osuddhaM viNivaDiyammi, ojharI aMtaAvaraNe // 157 // 1 hariNAM mu. / 2 ca muNi pA. / 3 deglA ve hu~' pA. / Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [61 ohAia ] paDhamo vaggo ohuDaM viphalam / osuddhaM vinipatitam / ohuraM khinnam / ojharI antrAvaraNam / "ohuraM avanatam srastaM ca" iti avantisundarI / yad udAharati sma"khaNamittakalusiyAe, luliyAlaya vallarIsamotthariyaM / bhamarabharaohurathaM paGkayaM va bharimo muhaM tIe // . kiM taM pi hu vIsariyaM Nikitra ! jaM guruyaNassa majjhammi / ahidhAviUNa gahio taM ohurauttarIyAe ?" // [ ] ovaro nikaraH / 'ka'pratyaye ovro| / yathA paharaosuddhahaaojjhariovarakhalaNaohurA raNA riuNo / tuha kumaravAla ! ohuDabhuadaMDA jaMti raNNemuM // 122 // (157) osittaM olitte, ahihae ohua-oggia-oNuNayA / oillaM ArUDhe, osIa-ohAiyA ya hedRmuhe // 158 // osittaM upaliptam / oillaM ArUDham / ohuo oggio oNuNao ete / osIo tathA ohAio adhomukhH| trayo'pi abhibhUtArthAH / yathA oille gayaM oggiyagiri maaosittamuhaM aNosI / tai ohuaharicarie oNuNaaohAiyA huA riuNo // 123 // (158) Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *62.] desIsaha saMgahe olittI olippattI asidosammi, okkaNI jUA / ojhAyaM ohaTTiyaM annaM pelliya kareNa jaM gahiyaM // 159 // olittI tathA olippattI khaDgA didoSaH / yathA olao tathA olAvao zyenaH pakSI / olao apalApaH iti anye / atra - oha avatarati / ayaM dhAtvAdezeSUktatvAnnoktaH / 'omAla ojjhara - osatta' - zabdA 'nirmAlya nirjhara - avasakta' zabda bhavA iti churiAolittI asiolippattI okkaNI a Navavatthe | kaha riUNa tae jasaM ohaTTiayaM siriM ca ojjhAyaM // 124 // (159) se olaya olAvayA ya, phalaha'ggalAi ohaDaNI / olaNI NavavahuyA, olaiNI daiyabhUyA ya // 160 // olayaNI navavadhUH / olaiNI dayitIbhUtA / noktAH / ohaDaNI phalahakArgalA / yathA osuMkhiyaM utprekSitam / osarirA alindaH / [ oliptI okkaNI yUkA / ojjhAyaM tathA ohaTTiyaM anyaM prerya yat kareNa gRhItam / olaNI olayaNI riUNa olayapie raNe khaggo / ohaDaNidIhaa ! tuha bhaDacaDaaolAvao ruyAvei // 125 // (160) osuMkhiyaM ca upekkhie, aliMdammi osariA / ovalo a bAlAyavammi, ohADaNI pihANI // 169 // oAvalo bAlAtapaH / ohADaNo pidhAnI / Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ osANihANa ] yathA oAavo astasamayaH / oaTTiyaM cATu | olaithaM aGge pinaddham / osuMkhiya fpayaM iMtaM oAvalaM osariM saraMtaM ca / ias faar jAraM asaI ohADaNiM dei || 126 // (161) heat a atthakkhaNammi, oaTTiyaM ca cADummi / oagghiyaM osiMghiyaM, aMgapiNaddhammi olaiyaM // 162 // oagpriyaM osiMghiyaM ghrAtam ityarthaH / 'osiMghiya' zabdo'pi dezya eva anayA tu bhaGgayA nibaddhaH / paDhamo vaggo yathA Na hu oagghara kamalaM olaiaM na sahae jaladaM pi / oha oabe vi osiMghae Na sA asaNaM // 127 // (162 ) olaMpao a taviyAhatthe, ohIriaM ca uggIe / sutte ollario, vihikayammi osANihANaM ca // 163 // o o tApikAhastaH / ohIriaM udgItam | " avasannam " [ ] ityanye / yastu 'ohIria' zabdo nidrArthaH sa dhAtvAdezeSUkta iti noktaH / yathA- atra [ 63 ollario suptaH / osANihANaM vidhivadanuSThitam / Nisa ollaraNe osANihANiaM kiM pi tIi jaM tumae / i far astes sA olaMpayakammavAvaDA vi diNe // 128 // orummAi - udvAti / ohAmai - tolayati / olaMDara - virecayati / osukka -- tejayati / oggAlai - romanthayati / aurasai avatarati / oaMdara, 1 oTTi mu. / 2 osarai pA. / Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64 ] desIsahasaMgahe [ osA moddAlai-Acchinatti / oaggai-vyApnoti / ohAvai-AkrAmati ovAsai-avakAzate / oakkhai-pazyati / ovAhai-avagAhate / ete dhAtvAdezeSvasmAbhiruktA iti nocyante // (163) __ atha anekArthAH [okArAdayaH]-- Nisijala-himesu osA, sevaya-apaha-abalesu oluggo / oAlI asidosa-olI, olu aghaDaMta-micchAsu // 16 // osA nizAjalam himaM ceti dRcarthA / oAlI khaDnadoSaH paGktizceti dvayartha oluggo sevakaH nizchAyaH niHsthAmA / oluTuM aghaTamAnam mithyA ca (164 ceti vyarthaH / oallo palhattha-ppakaMpa-govADa-laMbamANesu / oratto vi vidAriya-gaviTa-kusubharattemu // 165 // oallo paryastaH kampaH govATaH oratto vidAritaH garviSThaH kusumbhalambamAnazceti caturarthaH / / ___ raktazceti tryarthaH / / (165) ohaTTo osarie avaguMThaNa-NIviyAsu ca / gAmesa-hariya-ANA-baMdhaNakhAesu oAo // 166 // mohaTTo apasRtaH avaguNThanam nIvI / oAo grAmAdhIzaH apahRtaH AjJA ceti vyarthaH hastyAdInAM bandhanArtha khAtaM ceti caturarthaH // (166) ohAro kacchavae aMtaradIvammi bhAge ya / oviyaM Aroviya-ruNNa-cADu-mukkesu harie ya // 167 // ohAro kacchapaH nadyAdInAmantIpam / oviyaM Aropitam ruditam cATu aMzazceti vyarthaH / / muktam hRtam ceti paJcArtham / / (165 ohitthaM ca visAe rahasammi viyArie taha ya / caMdaNa-silAsu ohaMso, osanviaM asoha-sAdesu // 168 // Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ olehaDa ] ohitthe viSAdaH rabhasaH vicAritaM ceti tryartham / paDhamo vaggo osighiyammi caMdaNaghasaNasilAe ya ohariso / craft rain akkamamANe ya NAyavvo // 169 // ohariso prAtaH candanagharSaNazilA ca otthario AkrAntaH AkramamANazca // (169) osAaMto jimbhAlasamma sIyaMta saviyaNesuM ca / osaro ya atthe gharANa vArippavAhe a // 170 // osAaMtI jRmbhAlasaH sIdan savedana | oghasaro anarthaH gRhavAripravAhazca // zcati vyarthaH / (170) muha-kaccha-AkiNNesu ca osariaM / ohaMpiyaM ca oraMpiyaM ca avakaMta-Nadvesu // 171 // osariaM adhomukham akSinikocaH AkIrNa ceti tryartham / oaggiaM abhibhUtam kezAdInAM puJjIkaraNaM ca / 1 kANekkhi mu. 1 5 ohaMso candanam candanagharSaNazilA ceti dvarthaH / osavviaM gatazobham avasAdazceti dvayartham // (168) [65 cakArau dvayorapi dvayarthatAsUcakau / yadAha - "ohaM piya-oraM piyazabdau naSTe tathA AkrAnte" / [ ] na cAtra yathAsaMkhyabhramaH 'opiyaM oraMpiyaM' iti anyonyaparyAyatayA sarvairabhidhAnAt / bhinnArthAnAM hi anyonyaparyAyatvaM na ghaTate iti / (171) oagga ahibhUe sAIpuMjakaraNe ya / annAsa te tahApare a olehaDo pavuDDhe ya // 172 // opiyaM AkrAntam naSTaM ca / evam oraMpiyaM / olehaDo anyAsaktaH tRSNAparaH pravRddhaceti tryarthaH // (172) Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .66 ] desI sahasaMga caMdaNa - rajogge ovaseraM, ohasiyaM aMsua-dhuesu / osikkhiyaM ca gamaNavvAghAe araiNihie ya // 173 // ovaseraM candanam ratiyogyaM ceti dvayartham / 'caMdaNa - raijogge' iti samAhAradvandvaH / oharaNaM viNivADaNaM atthassArovaNaM ceya | ohasiyaM vastram dhUtaM ceti dvayartham / upahasitArthastu 'ohasiya' zabdaH saMskRtabhava eva / osikkhiyaM gativyAghAtaH aratinihitaM ca / (173) oharaNaM vinipAtanam asaMbhavato'pyarthasya saMbhAvanaM ca / atra bAlai chAdayati plAvayati ca iti dhAtvAdezeSUkta iti nocyate / [ bhovasera iha ca kvacit ukArasthAne okAraM paThanti okArasthAne ca ukAram / tatra viSayavibhAgo darzyate-- parao ThiyasaMjoe ukAra - okAraviNimao hoi // 974 // parataH sthite saMyoge ukAra - okArayorviparyayo bhavati / yathAukkaMdo okkaMdI | ukkhalI okkhalI / ityAdi / etaccopalakSaNam -ikAraekArayorapi // yathA - illo ello daridraH / ityAdi / yat asmarAma 'ot saMyoge' [si0 he0 8|1|116] 'ita ed vA' [ si0 he0 8 / 1 / 85 ], 'hrasvaH saMyoge ' [ si0 he0 8|1|84 ] iti ca // (974) ityAcAryazrI hemacandraviracitAyAM svopajJadezozabdasaMgrahavRttau prathamaH svaravargaH // // granthA0 802 // Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyaH vargaH saMgRhItAH svarAdayaH zabdAH idAnIM vyaJjanAdayaH saMgRhyante / te'pi vargakrameNeti kavargAdayo dvayakSarAdikrameNa svarakrameNa ca prastUyante andhikavaDDiyA kattAo, mUlae kaMdI | kaMtU kAme, kaMcI musalANaNa lohavalayasmi // 175 // kattA andhikA dyUtakapardikA / kaMtU kAmaH / kaMdI mUlakazAkam / yathA musalamuhaM kaMcI kacchapaeso ya kaMdIhiM / kattAhiM baDujrayaM raIi kaMtU a sohaMti // 129 // (175) kallA kavisaM majje, kali-kallolA vivakkhammi | kaccaM koDuMba kajje, kasso kaccharo ya paMkammi // 176 // kallA tathA kavisaMmadyam / 'kallA' zabda : 'kalyA 'zabdabhavo'pyasti sa tu kavInAM nAtiprasiddhaH / yathA _________ kaMcI musalamukhe lohavalayam / kavayaM bhUmicchatram yad varSAsu prarohati / kalaMbU nAlikAbhidhAnA vallI / yathA piyakavisakacchara ! tumaM kallaM kasaM va muMca imiNA hi / kallolaakali-kaccaakoDuMbaNaM muNijjai na bheo // 130 // (176) kavayaM bhUmicchatte, gAliyavallIi ya kalaMbU / uvasappayammi kamio, kIDIbhee karoDI ya // 177 || kalI tathA kallolo zatruH / kaccaM tathA koDuMbaM kAryam / kasso tathA kaccharo paGkaH / kamio upasarpitaH / karoDI koTikAbhedaH / kiM te riddhiM pattA piNA je paNaiNo vi tAviti / kavayakalaMbU varaM kamiyakaroDINa diti je chAhiM // 131 // (177) Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68] desIsahasaMgahe / kayalakayalaM aliMjare, kaMdalaM kavAle, churIi kaTTArI / kasaro ahamabaille, kaMTAlI 'riMgaNIe ya // 178 // kayalaM aliJjaraH / kasaro adhamabalIvardaH / kaMdalaM . kapAlam / kaMTAlI kaNTakArikA / kaTTArI churikA / yathA-- tuha siyakaTTArIphuTTakaMdalo babbaro kayalatuMdo / kasaro vva siddhaNaravai ! luDhei kaMTAlisaMkulaNaIe // 132 // (178) kauhaM Nicce, kaNaI layAi, kalahaM ca paDiyAre / kakkiDammi kareDU, kavAsa-kavisA ya addhajaMghAe // 179 / / kauhaM nityam / kareDU kRkalAsaH, 'kakiMDa' zabdo'pi kaNaI latA / dezyaH paryAyamaGgayA tuupaattH| kalahaM pratyAkAraH-asiparivAra iti kavAso tathA kavi sA ardhajaGghAyAvat / mocakam-ityarthaH / yathA tuha jayasirikaNaIduma ! kalahauggayakhagga ! kauhaM ariNivaho / akavAso kavisaM saMbharai kareDu bva borivaNaM iMto // 133 // (179) kiMsAruyammi kaNisaM, kasiyA kasaI a raNNacAriphale / kavilo sANe, karamo jhINe, kaDasI masANammi // 180 // kaNisaM kiMzAruH / dhAnyazIrSavAcI tu / kavilo zvA / 'kaNisa'zabdaH sNskRtshbdbhvH| karamo kSINaH / kasiyA tathA kasaI arnnycaariiphlm| | kaDasI zmazAnam / yathA kasiyA''kulammi gAme kasaIkaNisesu baddhasaMtoso / alasa! na lajjasi kiM taM karamo kavilo vya kaDasIe // 134(180) 1 riMgiNI' paa.| 2 degruvammi pA. / Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAulla ] biio vaggo [ 69 kaMTola kaMkoDaM, karaNI rUve, karIsae kaulaM / ayadavvIi kaDacchU, pahiya-guhAsuM ca kaMpaDa-kaphADA // 181 // kaMTolaM kaMkoDaM / anyonyavidhyanuvAda- | kaulaM karISam tacca gomayakhaNDam bhAvaH dvayorapi dezyatvAt / taccUrNaM ca / karaNI rUpam-AkAra ityarthaH / eSa - kaDacchU ayodiiN| yadi saMskRte na dRzyate tadA dezI / kaMpaDo pthikH| kaphADo guhA / yathA kaMpaDakaraNIu tuhA'rivahUu kareNa bhuggakaMTolaM / kaDdati kaulajalaNA kao kaDacchU kaphADammi ? // 135 // (181) kamaNI hisseNIe, mukkatajAe karaMjo y| kajjhAlaM sevAle, mAliya-vaMsesu kamhiya-kalaMkA // 182 // kamaNI niHzreNiH / kamhio mAlikaH / karaMjo zuSkA tvak / kalaMko vaMzaH / kajjhAlaM zevAlaH / yathAkamaNIkalaMkakajjhAlio vi sakaraMjao vi dhanno si / uccatarukusumagahaNe kamhia! taruNIe chippasi sayA jaM // 136(182) kaviDaM ca pacchimaMgaNaM, uppalae kalima-kaMdohA / kalhoDo vacchayare, bagammi kaMDUra-kAullA // 183 // kaviDaM gRhapazcimAGgaNam / kalimaM tathA kaMdoLaM nIlotpalam / kalhoDo vatsataraH, vatsatarI cet / kaMDUro tathA kAullo bakaH / akaaklhoddii| rAntakakArAdizabdaprastAve AkA rAntakakArAdernivezo'rthAnurodhAt / yathAkaMdodRcchI kaviDe uDDiyakaMDUrakalayalaM souM / kalhoDapAyaNamisA saraM sakAullakalimaM ahisarai // 137 // (183) Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70 ] desI sahasaMga NAliyarammi kaDAraM, saMkurae karillaM ca / kavvADo dAhiNae hatthe, corammi kalama- kusumAlA // 184 // kAraM nAlikeram | karillaM vaMzAGkuraH / kavvADo dakSiNahastaH / yathA kayA kajjavI tathA katavAro tRNAdyutkaraH " kajjavo viSThA" [ ] ityanye / kakkhaDo pInaH / karkazavAcI tu saMskRtabhava eva / selamma karillakaDAraesa vAvAriUNa kavvArDa / kucchibharI hava tumaM muMcasu kusumAla ! kalamattaM // 138|| (184) puMje kayAra- kajjava - katavArA, kakkhaDo pINe / taha ya kaliMja - kiliMcA lahudArU, kacchurI vi kavikacchU // 185 // kaliMjaM tathA kiliMcaM laghudAru | kacchurI kapikacchUH / "kosaliyA" [ ] iti AkArAntamityanye / lakArasya dvirbhAve kosalliyaM ityapi / 'kosaliya 'za yathA muNa maNIu kayAraM kajjavaM iMdu bisAI katavAraM / khalai kiliMce kakkhaDathaNiyA kacchurikaliMjachita vva // 139 // (185) kassa-kosaliyA pAhuDe, karAlI ya daMtavaNe | kaMkellI ya asoe, tuMbikaraMkammi kalavu- kuuAo // 186 // kasyaM tathA kosaliyaM prAbhRtam / karAlI dantapavanakASTham / kaMkellI azokavRkSaH / kalavU tathA kuuA tumbIpAtram | bdasyAtra pATho'rthAnurodhAt / evamanyatrApi / [ kaDAra kalamo tathA kusumAlo coraH / 'kalama' zabdaH saMskRtasamo'pi kavInAM nAtiprasiddha iti nibaddhaH | Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karamarI ] biio vaggo [ 71 yathA--- kaMkellilaTThikoaMDakassayaM cUyabANakosaliyaM / uvaNei vasaMtasirI jagajayakAmassa kAmassa // 140 // ajja vi ko vi karAli Na karai kalavUkaro tumaM bhamasi / bhikkhU ! ko tuha kuuaM pUrissai piMDavAeNa ? // 141 // (186) Niyare kaDappa-kaiyaMkA kiyNksi-kukkuruddaa| viNNANe kaMbara-kottharA ya, taruNe kaheDo ya // 187 / / kaDappo kaiyaMko tathA kaiyaMkasaI - kaMbaro tathA kottharaM vijJAnam / tathA kukkuruDo ete catvAraH zabdA / udotorvyatyaye, kuttharaM ityapi / nikaravAcakAH / kaDappo 'kaTapra' / kaheDo taruNaH / zabdabhavo'pyasti / sa ca kavInAM nAtiprasiddha iti nibaddhaH / "kaDappo vastraikadezaH" [ ] iti kecit / yathA avakaMbaraya ! kaheDaya ! kottharakaiyaMkasevaNA lahasi / guNakaiyaMkasaI taha jasakukkuruDaM sirIkaDappaM ca // 142 // (187) majjaparIsaNabhaMDe kariyA taha kottalaMkA ya / kaNNAso aMtammi, karaMbe kakkasa-kakkasArA vi // 188 // kariyA tathA kottalaMkA madyapariveSaNa. | kaNNAso paryantaH / bhANDam / | kakkaso tathA kakkasAro dadhyodanaH / yathA--- mayakottalaMkasauNaM racchAkaNNAsayammi daLUNa / maNaruiyakakkasaAsavamayakariyaM lahasi kakkasAraM ca // 143(188) dovAriyammi kaMThiya-kaDaillA taha a kaDaallo / kaDaallI kaMThe, kaddamio mahisammi, karamarI bandI // 189 // Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72] desIsahasaMgahe [ karaarI kaMThio kaDaillo kaDaallo ete trayo kaDaallI kaNThaH / dauvArikavAcakAH / 'kaMThiya' ityatra / kamio mahiSaH / TakArayuktaM ThakAraM kecit paThanti / / karamarI haThahRtA strii| atra-- ___'kammaNaM vazyAdi / kalAvo tUNaH / kavvAo rAkSasaH' iti 'kArmaNakalApa-kravyAda'zabdabhavatvAnnoktAH / yathA--- kaDaillANaM majhe kaDaallo kaMThieNa torvio| kadamio vva saroso karamarikaDaalliyaM lei // 144 // (189) thUlaMbare karaarI, kaDaMtaraM juNNamuppAI / / kacchuriaM Isiyae, kaNova uNhatoyammi // 19 // karaarI sthUlavastram / kecid antyarepha- kacchuriaM IrSitam / sthAne DakAraM paThanti / kaNovaaM uSNodakam , udakamupalakaDaMtaraM jIrNazUrpAdyupakaraNam / kSaNam , tena ghRta-tailAdyapyuSNaM kaNovaaM / yathA karaarikaDaMtarapariggahakahiyasaittaNAi kacchurie / sAvajalaM va viloyaNakaNova hoi dUsahaM mUDha ! // 145 // (190) kajjauDo a aNatthe, kaNTayapoyammi kaMTauccI ya / kaDikhaMbho kaDihatthe, karaillI mukkarukkhammi // 19 // kajjauDo anrthH| kaDikhaMbho kaTInyasto hastaH / kaMTauccI knnttkprotH| "kaTayAghAtaH" [ ] iti kecit / karaillI shusskvRkssH| - yathA kajjauDasIla ! viraiyakaDikhabho ! hiMDa kaMTauccipao ! / karailli vva kaDhorA ! Na tumaM siviNe vi sA mahai // 146 // (191) Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaDaMbhu] biio vaggo [73 kallaviya-karAiNi-karayaMdI timmiyaya-siMbalI-mallI / kaMThe vatthAINaM NibaddhagaMThimmi kaMThakuMcI ya // 192 / / kallaviyaM tImitam / "vistAritam" | karayaMdI mallikA / [ ] ityanye / kaMThakuMcI vastrAdInAM kaNThe nibaddho karAiNI zAlmalitaruH / pranthiH / "kaMThakuMcI kaNThe samuttuGgo kArAyaNI" [ ] iti kecit / / nADigranthiH" [ ] ityanye / yathA aNukarayaMdikarAiNitalammi iyaM aMsukallaviyaaGgI / baMdhei kaMThakuMciM taM Na suhaM dharam bAhummi // 147 // (192) sahiyAi kakkhaDaMgI, Auhabhee kaDatalA ya / kaNNacchurI kuDDagiloiyA ya gharagohiyAe ya / / 193 // kakkhaDaMgI skhii| kaNNacchurI tathA kuDDagiloI gRhagodhA / kaDatalA vakramekadhAraM lohAyudham / / yathA-- jANei kakkhaDaMgI kaDatalavaMkAI tujjha cariyAI / kaNNacchuriAlAvaM kuDDagiloi cciya muNei // 148 // (193) kaNNoidiA NiraMgI, muyavahaNe kaMThamallaM tu / kappariya-kaDaMtariA daliyammi, kaDaMbhuraM ca kuDakaMThe // 194 // kaNNoDhiA nIraGgikA / kaDaMbhujhaM kuTakaNThaH-kuTasyeva kaNTho kaMThamallaM mRtapravahaNam yena mRtakamu- - yasya sa 'kumbhagrIva' Akhyo bhAhyate / "sAmAnyena yAnapAtram" __NDavizeSa ityarthaH / "kaDaMbhuaM [ ] iti kecit / . ghaTasyaiva kaNThaH' [ ] iti kappariyaM kaDaMtarikSaM ca dAritam / / zIlAGkaH / yathAdaMtakaDaMtariaahara ! NahakappariyaaMga! muMca kaNNoihiM / taM ciya kaDaMbhuathaNiM bacca Na jA kaMThamallajuggA sA / / 149 // (194) Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaNailla 74 ] desIsahasaMgahe kaNailla-kIra-kutA sugammi, kaiulla-kIlayA thove / guMjAe ya kaNeDhiya-kAheNU-kAiNIo ya // 195 // kaNaillo kIro kuMto trayo'pi zuka- / kai ullaM tathA kolaM stokam / vAcakAH / kaNeDDhayA kAheNU kAiNI traya ete gujArthAH / yathA - aggikaNakAiNINaM AsamakaNaillapallikuMtANaM / / kaiullaM pi Na jAgasi jamantaraM taM kaDhimittamaI // 150 // kIlayamaI kaI jaha kAheNuM sIyahAriNiM sisire / taha kIrapADhaganviya ! avijjamavi manase vijjaM // 151 // (195) thavaimmi kaDaio, kagyAyala-karaghAyalA kilADammi / kaNNoDhattI-kaNNocchaDiyAo dinakaNNAe // 196 // kaDaio sthapatiH / kaNNoDhattI tathA kaNNocchaDiyA dattakagghAyalo tathA karaghAyalo 'kilATa' karNA-yA bhASaNArtha paravAkyaM AkhyaH kSIravikAraH / gRhNAti / yathA kagghAyalaM kaDaio paragharabhuttakaraghAyalo kahai / kaNNoDhattipiyAe kaNNocchaDiyA Na sA vi saMsei // 152 // (196) kaNNAAsaM kaNNaMbAlaM kaNNassa AharaNe / kaNNAiMdhaNaM, ittha ya kasaNasio sIrapANimmi // 197 / / kaNNAAsaM kaNNaMbAlaM kaNNAiMdhaNaM kasaNasio balabhadraH / trayo'pyete karNasyAbharaNe kuNDalAdau vartante / atra-- 'karaMjai bhanakti / kammavai upabhuGkte / kamavasai svapiti' ityAdayo dhAtvAdezeSUktA iti nocyante Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAhalI ] biio vaggo [ 75 yathA-- bhaggaM kaNNaMbAlaM kaNNAiMdhaNapie ! jai tuha ekkaM / kasaNasiyassa vi kaNNA kaNNAAsaM tuhaM dAhaM // 153 // (197) chiddammi kaMThadINAra-kuDiya-kuNiyA-kuDIra-kucchillA / kaNiyAriya-kaNNassariyA kANacchI, vaI kalaMkavaI // 198 // kaMThadINAro kuDiyA kuNiyA kuDIraM kaNiyAriyaM kaNNassariyaM kANacchI kucchillaM ete paJca vRtivivarArthAH / trayo'pyete anyonyaparyAyatayA kANA kSidRSTavAcakAH / "kaNNossariyaM kANAkSidRSTam" [ ] ityanye / kalaMkavaI vRtiH / yathA AvaMti kaMThadINAraeNa kuDiyabhamirA bhuyaGga tti / " kucchillapUraNe taM kaNNassariyAiM kiM kuNasi ? // 154 // ajjeya kalaMkavaI tuha paiNA NikkuDIriyA raiyA / tuha kaNiyAriyavittehiM tehiM kuNiyAsayaM kayaM tattha // 155 // (198) javaNIi kaMDapaDavA, kailabaillo ya sairavasahammi / pAsajuyalApavatte kaDAhapalahatthiyaM ceva // 199 // kaMDapaDavA yavanikA / | kaDAhapalhatthiyaM pArzvadvayApavarttanam / / kailabaillo svacchandacArI vRSabhaH / / yathA kailabaillo vva tumaM gharA ghare kiM bhamesi pillajja ! ? / kaMDapaDavAi majjhe kaDAhapalhatthithaM Niyasu tissA // 156 // (199) atha AkArAntakakArAdayaH-- kAvI NIlA, kAo lakkhe, kAlaM tamissammi / kArA koNU lekhA, kAraM kaDuyammi, kAhalI taruNI // 20 // Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 ] desosaddasaMgahe [ kArimakAvI nIlavarNA / kArA tathA koNU lekhA / kAo lakSyam'-vedhyamityarthaH / anye kAraM kaTu / tu "lakSyazabdena yo yena guNena | kAhalI trunnii| lakSyate taimupamAnabhUtaM padArthamAhuH" [ ] / kAlaM tamisram / yathA hayakAvikAlalaharIe virahikArAe caMdakArAe / mayaraddhayadhANukko kAhalitaNukoNukAya AhaNai // 157 // (200) kArimaM avi kittimae, kAsAraM sIsavattammi / kAhAro parikhaMdhe, kAsijjaM kAgathaladese // 201 // kArimaM kRtrimam / kAhAro parikhaMdho jalAdivAhI---karmakAsAraM sIsapatrakam / kara ityarthaH / kAsijja 'kAkasthala'abhidhAno deshH| yathA-- kAsijjadesalaMTaNakAhArA''NijjamANakaNayAiM // kAsAraM va buhANaM akArimaM desi cAlukka ! // 158 // (201) kAyaMdI kANaddhI parihAse, kAhilo ya govAle / dhutta-asahaNa-dhaNUsuM kAlaya-kAliya-kAlavaTThAI // 202 // kAyaMdI tathA kANaddhI parihAsaH / / kAlavaTuM dhanuH / 'kAlapRSTha'zabdo yadi kAhilo gopaalH| dhanurmAtravAcI saMskRte rUDhastadA kAlayo dhUrtaH-Thaka ityarthaH / saMskRtabhava ev, anyathA tu dezya kAvalio asahanaH / eva / asmAbhistvanekadezISvavi gAnena darzanAdayaM nivaddhaH / 1 m vadhya pA. / 2 tadupa pA / 3 degpatram pA. / 4 evAyam adeg pA. / Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kira ] yathA caya hariyaM majjha maNaM kAlaya ! kA kAhilehi kANaddhI ? | kAryadI vi mayaNo kAvalio haNa kAlavadveNa // 159 // ( 202 ) kANattheva viralaMcukaNe, kAliMjaNI vi tAvicche | kAryadhuo a kAryaculo a kI miMjalavihaMge // 203 // kANattheva viralAmbukaNavRSTiH / kAliMjaNI tApicchalatA / kecit biio vaggo "kAliMjaNaM tApiccham " [ ] ityAhuH / " kAlija tApicchakusumam" [ ] ityanye / yathA kinnaM zobhamAnam / yathA 4 kAlija NisAmalaghaNa kANattheve ruyaMti virahijaNA | re kAyaMr ! kAryaculIi sahio si kUjasi tumaM tA // 160 // (203) kAkaDo ya pharuse, kAyapiucchA ya kalekaMThI / kAmakisoro a khare, kAraMkaDo--kapratyaye-kAraMkaDao paruSaH / / kAmakisoro gardabhaH / kAya piucchA kokilA / kAryaMdhuo tathA kAryaMculo kAgiMjalAkhya: pakSI / 'kAmiMjala' zabdo'pi dezyaH evaM bhaGgayA nibaddhaH / ete trayo'pi jalapakSivizeSavAcakAH / [ 77% atha ikArAntakakArAdayaH kinnaM sohaMtae, kiro kole ||204 || | kiro zUkaraH / - sAtha liyakinnA kiro vva kAkaDaaMga ! kattha tumaM ? | keha kalakAya piucchA kAma kisoro kaDujjhuNI kattha 1 / / 161 // ( 204) 1 kAryavulo apA. / 2 kAmiMjula mu. / 3 kAlejjaM mu. / 4 layaMThI pA. / 5 kuha pA. / Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 ] desIsahasaMgahe [ kiMboDaatra 'kira kilArthe / kiNo, kosa prazne / kiDI sUkaraH' / ete zabdAnuzAsane siddhA iti noktaaH| kiMboDo khelie, kiMkiyaM ca dhavalammi, kiMpao kiMviNe / kiMjakkho ya sirIse, racchAe kilaNi-kIlaNiyA // 205 // kiMboDo skhalitaH / kiMjakkho zirISaH / kiMkiyaM dhavalam / kilaNI tathA kIlaNiyA rathyA / kiMpao kRpaNaH / yathA kIlaNikiMjakkhatale vesaM daLUNa kiMkiyaDhuMgUlaM / .. kiMpaya ! tuma muha cciya kilaNIe bhamasi kiNboddo||162||(205) lahumacche kiMdhara-kuMdharA ya, sappammi kikkiDI / kahie kilimmiyaM, taha lakkhArattammi kimirAyaM // 206 // kiMdharo tathA kuMdharo laghumatsyaH / kimirAyaM lAkSAraktam / yat tu rudhikikkiMDI sarpaH / rodbhavakITamukhodvAntatantuniSpannam kilimmiyaM kathitam / tadvAcI 'kimirAya'zabdaH kRmirAga zabdabhava eva / atra ca---- 'kilikiMcai ramate' iti dhAtvAdezeSUktam iti nocyate / yathA kikkiDiveNi ! kimirAyaNivasaNe ! kiMdharaacchi ! tuha virhe| tammai thovajale kuMdharu vva so iya kilimme mi // 163 // (206) kimiharavasaNaM koseyae ya, kimiharavasaNaM kauzeyaM vastram / atha IkArAntakakArAdizabda eka eva NavavahUi kIlakIlA navavadhUH / 1 khaliyaM kiM pA. / 2 kiviNo pA. / 3 dukU pA. / 4 kausedeg pA. / Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kusaNa ] biio vaggo [79 atha ukArAntakakArAdaya: -kukulaao| veNumayaucchupIDaNakaMDe kuMDaM ca, kuTuM accharie // 207 // kukulA navavadhUreva / kuTuM Azcaryam / kecit "koDe"[] kuMDaM veNumayaM jIrNam ikssupiiddnkaannddm|| ityAhuH / tacca 'parao ThiyasaMjoe' yadAha-"veNumayamikSupIDanakANDaM jIrNa | (va0 1 gA0 174) ityAdinA viduH kuddN"| [] | ukAra-okAravinimaye siddham / yathAuya NAyarakIlAe kuMDaM pecchaMtiyAi parilhasai / kimiharavasaNaM kuDDA chippaMtaM haliyakukulAhiM // 164 // (207) kukkhI kucchI, kulho ya siyAle, poTTale kuMTI / kuMbhI sImaMtAI, kuI bahu, maMjarI kuMtI // 208 // kukkhI kukSiH / 'kukSi' zabdasya prAkRte / kuTI poTTalam-vastranibaddhaM dravyam / akSyAdipAThAt 'chatve'. 'kucchI' / kubhI sImantA'lakAdiH keshrcnaa| ityeva bhavatIti 'kukkhI' zabdo dezyaH / kuI prabhUtam / kulho zRgAlaH / kuMtI mnyjrii| yathAghettuM saMbalakuMTiM caiya piyAkuMbhIkuMtikammAI / raNammi kuddakulhe tuha riuNo khAmakukkhiNo jati // 165 // (208) kuTTA-kumAri-kuTTayarI-kosaTTairiyAu cNddiie| kahiyaM litammi, kuheDo ya gureDammi, tImaNe kusaNaM // 209 // kuTTA kumArI kuTTayaro kosadRiriyA / kuhiyaM limama / ete catvArazcaNDIvAcakAH / | kuheDo gureTakAkhyo haritakavizeSaH / atra-'kuDo ghaTaH' iti saMskRta kuTa' kusaNaM tImanam / zabdabhava evetyupekSitaH / 1degDDA lippaMdeg pA. / 2 deg'lakAdikedeg pA. / 'lakA kudeg pA. / Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kuMtala 80] desIsahasaMgahe yathA -- kosaTTairIpiuNo kumArisihare sakuTuM acca halA ! / kuTTayarivaI sakusaNabalIhiM ghusiNakuhiyaM kuheDehiM // 166 // (209) hAlammi kuMtalo, kukkuso tuse, kuppaDho gharAyAre / kuhaDo khujjammi, maNorahe kutattI ya, kuMcalaM maule // 210 // kuMtalo saatvaahnH| kuMcalaM mukulam / kukkuso dhAnyAdituSaH / kuMpalaM iti tu 'kuDmala' zabdabhavamiti kuppaDho gRhAcAraH / "samudAcAraH" | iha noktam / [ ] ityanye / kuhaDo kubjaH / kutattI manorathaH / yathA-- ahariyakuMtalakuppaDha ! adosakukkusa ! kumAravAlaNiva ! / kuhaDiyasattukutattI disAsu jasakuMcalaM viyAsesu // 167 // (210) mattammi kukkuDo, kuMdao kise, kuMDio vi gAmese / kuTTAo cammayare, kuDaya-kuDaMgA layAharae // 211 // kukkuDo mattaH / kuTTAo crmkaarH| kuMdao kRzaH / kuDayaM tathA kuDaMgaM latAgRham / kuMDio graamaadhiptiH| yathA-- kuMDiyaputto kuDayA kuDaMgae bhamai tujjha annurtto| kuMdayakuTTAyaM piva Necchasi jaM kukkuDA si taM putti ! // 168 // (211) gattAi kuMbhiNI, kuMtalI karoDIi, kuddaNo rAse / NIvIe a kuUlaM kutthuhavatthaM ca kosalaM ceya // 212 // 1 degbdaprabha mu. / Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kuDillaya] biDao vaggo [ 81 kuMbhiNI jalagataH / kuUlaM kutthuhavatthaM kosalaM ityete kuMtalI karoTikAkhyaM pariveSaNopakaraNam / trayo'pi niiviivaackaaH| kuddaNo rAsakaH / "kuUlaM parihitavastraprAntaH" [ ] iti kecit / yathAvaraNAhI kuMbhiNikuMtalikammaM caiya khella kuddaNayaM / daDhakosalasahiyAhiM kutyuhavatthaM daDhesu sukuUle ! // 169 // (212) kuMbhilla khanne, kuMdIraM kolhAhalaM ca biMbammi / aNaiTTammi kuruccaM, kumulI kulasaMtaI ya cullIe // 213 // kuMbhillaM khnniiym| | kuruccaM aniSTam / kuMdIraM tathA kolhAhalaM bimbyAH phlm| | kumulI tathA kulasaMtaI cullii| yathAdaTuM kuMdIraoTTi pahiyA kolhAhalAI cuTaMti / kulasaMtaI avi khaNiro kuruccakuMbhillakumulio havai // 170 // (213) kurarI pasU, milANe kummaNa-kuMTAra-kurumANA / pisuNe kusuMbhilo koDillo ya, kuDillaya kuDile // 214 // kurarI pazuH / / kusuMbhilo tathA koDillo pizunaH / kummaNaM kuMTAraM kurumANaM trayamapi mlA- kuDillayaM kuTilam / nArtham / atra 'kuppiso kaJcukaH' iti 'kUrpAsa'zabdabhavaH / yathA akusuMbhilA kuDillayakesI koDilla ! sA khu kurumANA / kuMvArei sahIu vi akummaNo puNa tumaM kurarI // 171 // (214) 1 yA kunhA pA. / Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 83 ] dekhIsahasaMga [ kurucilla kurucillaM gahaNe, kusumaNNaM ghusiNe, kuDucciyaM surae / gamaNi - kulIra-kaMdujhyA kucchimai - kurucilla-kullariyA // 215 // kucchimaI garbhiNI | kuru cillo kulIraH / kullario kAndavikaH / kurucillaM grahaNam / kusumaNNaM kuGkumam / kuDuccayaM suratam / yathA o ! kurucillai pahio kurucillaNiho kucciyassa kae / chaNakusumaNNavilitaM kullariyaM kucchimaiyaM pi // 172 // (215) kusumAlio a sunnamaNe, kurukuriaM ca raNaraNae / kularphasaNo kulakalaMkammi, chuhAe ya kuDDulevaNiyA // 216 // kusumAlio zUnyamanAH / kurukuriyaM raNaraNakaH / yathA- mA kuDavaNI dhavalakuTTime paravahu piUNa | kusumAli ! kurukuriyaM karesu kulaphaMsaNo hohI // 173 // (216) kuMDiyapesaNa - kuMtI pohalyA baMbheviTTi - caukoNA / kuMDiyapesaNaM brAhmaNaviSTiH / | kuMtI poTTalayaM catuSkoNam / kulaphaMsaNo kulakalaGkaH / kuDavaNI sudhA | ita Urdhvam UkArAntakakArAdayaHkUlaM balapacchA, kUDo pAse, kUvalaM jaghaNavasaNe // 217 // kUvalaM jaghanavasanam / kUlaM sainyasya pazcAdbhAgaH / kUDo pAzaH / atra - ' kUraM bhaktam' iti saMskRtasamatvAnnoktam / 1 bhaveTThi pA. / Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ koNa] viio vaggo [83 yathAkuMDiyapesaNakArI kusumasarakUlakUvalavaIe / kuMtIpoTTalabhavaNe ua paDai dio kaDakkhakUDammi // 174 // (217) kUgiyaM Isimaulie, gattAkArammi kUsAro / kUNiyaM ISanmukulitam / kUsAro gartAkAraH / atha ekArAntakakArAdaya:-- keA rajjU, kelI asaI, keU ya kaMdammi // 218 // keA rajjuH / kelI asatI / keU kandaH / yathAkUsArakhalaMtapao keukae pahiya ! mA bhamasu kacche / jaM kelIe kUNiyapecchiyakeANa paDasi pAsesu // 175 // atra---- __kedahaM 'kiyat'itizabdabhavam / kelAyai samAracayati iti dhAtvAdezaH / iti noktau // (218) keyAravANa kiMsuya keyArabANo palAzaH / __ atha okArAntakakArAdayaH-- koTTA Nayaresu, kasiNae koNo / kolo gIvA, koppo avarAhe, gehakoNae koNNo // 219 // koTTa nagaram / kolo griivaa| koNo kRSNavarNaH / "lakuTaH" [ ] koppo aparAdhaH / ityanye / koNNo gRhakoNaH / 1 "kArI i kuM mu.| Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 ] yathA yAravANa uDa koNe koNaANaNA NamiyakolA / mannaMti hariyakohA tuha riuNo koppaM appaNayaM // 176 // desI sadasaMga kopaM alIkahitam / koja strIrahasyam / atra kobho 'cakravAka' iti 'koka' zabdabhavatvAnnoktam // ( 219 ) koccappaM aliyahie, itthirahassammi kojjappaM / kolIraM kuruviMde, kohallI tAviyAe ya // 220 // koloraM kuruvindam | kohallI tApikA yathA daiyammi sAvarA iMte kolIrarattaNayaNA iyaM / kohallipUvarayaNA ko cappaM kuNai ahaha !!! kojjappaM // 177 // (220) kolaMba - kollarA piDhare, kosaya- koDiyA lahusarAve / koTiMbo doNIe, kohabhaM karahae toe ||221 // kolaMbo tathA kollaro piTharam / "kolaMbo gRham" [ ] ityanye / kosayaM tathA koDiyaM laghuzarAvaH / [ koccappa koTiMbo droNI / kobhaM rAhataM vAri / yathA kollara koDiyavANiya ! chaDDiyakolaMbakosao kIsa / viDasi kakoTTubho gaIe koTiMbaThiyaM imaM Niyavi / 178 (221) kommi kothalo, komuI tahA puNNamAsIe / bheNa gAmabhottA ya kauDio, kouA karIsaggI ||222 || 1 ktaH / mu. / 2 koTTibo mu. / 3 ghusarA pA / Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kojjhariya ] biio vaggo kotthalo kushuulH| koMDio bhedena grAmabhoktA-aikamatyaM komuI sarvA pUrNimA / zaradyeva paurNa- grAmINAnAmapAsya yo mAyayA grAmaM mAsI kaumudI rUDhA / iha tu yA bhunakti / kAcit pUrNimA sA komuii| ata , kouA karISAgniH / eva ca dezI / yadAha"komuiM Aha ca zAmbo yA kAcit paurNamAsI syAt" [ ] / yathA-- kotthalakammaNiuttA koDiyaputtassa dinnasaMkeyA / mannai gAmaNivahuyA komuijuNhaM pi kouyasaricchaM // 179 / / (222) koMDallU ya ulUammi, sivAe koviyA hoi / kolittaM ca alAyammi, koilA kaTTaaMgArA // 223 // koMDallU ulUkaH / kolittaM ulmukm| koviyA shRgaalii| koilA kaasstthaanggaaraaH| yathA'Nisi gaI iMtI koviyakoMDallUNaM Daremi tassa kaha' / kolittakoilehi iya lihiuM daiyAi kahai vaha // 180 // (223) kolAhalo khagarue, sAvihajaMtummi koMTaliyA / kokkAsiyaM viyasie, ApUriyayammi kojjhariyaM // 224 // kolAhalo khagarutam / tumulamAtra- kokkAsiyaM vikasitam / vAcI tvayaM saMskRtasamaH / kojjhariyaM Aritam / koTaliyA zvAvitsaMjJaH prANivizeSaH / "koMTaliyA koTaH" [ ] ityanye / 1 koMDhullU mu. / 2 'da bhaye' iti bhauvAdiko dhAtuH-[he. dhAtupArAyaNa aGka, 1015] 3 koMDali mu.| " Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 86] desIsahasaMgahe [ kaMdayathAkokAsiaacchi ! sAyaM jalaM ANitI Na kiM tumaM Darasi / kolAhalakoTaliyAkojjharie ettha tUhammi ? // 181 // atra 'kohaNDI' 'kohalI' zabdau kUSmANDIzabdabhavau / kokkai vyAharati / koAsai vikasati / koTTumai ramate / ete dhAtvAdezeSUktA iti noktAH / (224) __ atha anekArthAHkaMdo daDha-mattesuM, kaMDo dubbala-vivanna-pheNesu / kaMTho sUara-sImAsu, kaDo jhINe uvarae ya // 225 // kaMdo dRDhaH mattazca / "staraNe'pi" | kaMTho sUkaraH maryAdA ca / [ ] itynye| kaDo kSINaH mRtazca / / (225) kaMDo durbalaH vipannaH phenazceti vyarthaH / / Nicchidde kaDivatthe dArattha-vivakkha-AsIm / gahaNe vaNe kaDillaM, kammaMta-gharesu kavvAlaM // 226 // kaDillaM nizchidram kaTIvastram dauvA- | kavvAlaM karmasthAnam gRhaM ceti rikaH zatruH AzIH gahanam vanaM / dvayartham // (226) ceti saptArtham / kaMkAla-karAlesu kalero, theva-olla-bahalesu / baphe ya kasavvaM, kagghADo agvADe kilADe ya // 227 // kalero kaGkAlaH karAlazca / kagghADo apAmArgaH kilATazca // (227) kasavvaM stokam Ardram pracuram bASpaM ceti caturartham / 1rthaH // paa.| Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalaa ] gAliyara - kAga- usa he karoDo muha- hariNesu ya kamalo, kalao bio vaggo karoDo nAlikeram kAkaH vRSabhazceti yarthaH / kamalo piTharaH paTahaH mukhaM hariNazceti caturarthaH / bhikkhApatta-asoesa karaMkaM, vaggha- laTTAsu / sabale viya karo, kamaDho maMthaNi piDhara - haladhara - muhe karaMkaM bhikSApAtram azokavRkSazceti dvayartham / karDataM mUlakazAkam musalaM ca / kaNao kusumAvacayaH iSuzca / F // 229 // - karaDo vyAghraH laTvA karburazceti tryartha : kAkAdivAcI tu karaDo 'karaTa' zabdabhava eva / laTvAyAM tu liGgapariNAme karaDA / kamaDho dadhikalazI piTharam halabhRt mukhaM ceti caturarthaH / kacchape bhikSubhAjane daitye ca 'kamaTha' zabda - bhava eva / / (229) mUlya-musale karData, kusumuccaa -issu kaNao ya / gavviya-ula-sahIsuM kalio, kau piDhara-paDahesu / ajjuNataru- suvaNNayAresu // 228 // kalao arjunavRkSaH suvarNakArazceti dvayarthaH // (228) [ 87 pahANa-ciMdhe ||230|| kalio garvitaH nakulaH sakhI ceti tryarthaH / sakhyAM liGgapariNAme kaliyA / jJAtArthastu 'kalita' zabdabhava eva / kauaM pradhAnam cihnaM ca / 1 "kamaThaH kacchape daityavizeSe munibhAjane " [ haimaane0 kAM0 3 zlo0 164 ] 0 2 muza pA0 / Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88] desIsahasaMgahe [ kaNollIatra kammai-kSuraM karoti, bhuGkte ca iti dhAtvAdezeSaktamiti noktam / / (230) caMcu-uttaMsesu kaNNollI, ghaMTa-jhasaemu kaDuyAlo / allaya-kaya-cittiya-kaNaiNNesuM kaNaiaM ceya // 23 // kaNNollI caJcuH avataMsazca / kaNaiaM Ardram kRtam citritam kaDayAlo ghaNTA laghumatsyazca / 'jhaSa'- kaNAkIrNaM ceti caturartham // (231) zabdAd hasvArthe 'ka'pratyaye 'jhaSakaH' iti rUpam / pADali-pasiddhaemuM kalayaMdI, kAhalo miu-Thage / kAya-kalaMtara-mehesu kAliA, kAyalo pie kAe // 232 // kalayaMdI pATalA prasiddhazca / kecit / kAhalo mRdaH Thakazca / pATalAyAM kaNayaMdI" [ ] kAtaravAcI tu 'kAtara'zabdabhava eva / ityAhuH / kAyalo priyaH kAkazca / kAliA zarIram kAlAntaram megha- | kecit "priye kAyaro" [ ] praceti tryarthA / ityAhuH // (232) atra-'kAhI' iti atIte bhaviSyati ca pratyaye kRgo rUpamiti noktam / vayakaraNa-tAviyAmuM kAhallI, taNu-ghaNesu kAliMbo / kAsiya-kiNhA saNhe vatthe taha seyavaNNammi // 233 / / kAhallI vyayArthaM dhAnyAdi, 'tavaNI'. kAsiyaM tathA kiNhaM sUkSmavastram zveiti prasiddham-apUpAdipacanabhANDaM tavarNaM ceti dvAvapi etau dvayau~ / (233) kAliMbo zarIram meghazca / c| Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 89 koTTo ] biio vaggo kiviDI pAsavAre gharapacchimaaMgaNe cea / kiviDaM taha NihiTTa dhannakhale tatthajAe a // 234 // kiviDI pArzvadvAram gRhapazcimANaM / kiviDaM dhAnyakhalam tatra dhAnyakhale ceti dvayarthA / / yacca jAtam // (234) kaNNovagaNiyAe kohalae ya kiri kiriyA / kullo gIvAi tahA asamatthe chinnapucche ya // 235 // kiri kiriyA karNopakarNikA kautUhalaM / kullo grIvA asamarthaH chinnapucchazceti c| | vyarthaH // (235) hariyANugame hariyacchaDDavae taha ya kuDha-kUvA / kuhiNI kuppara-racchAsu, kuMbhilo cora-pisuNesu // 236 // kuDho tathA kUvo hRtAnugamanam hRta- / tyAjakazcati dvAvapi dvayarthA / / kuMbhilo cauraH pizunazca // (236) cullIe lahubhaMDe ya kuMDayaM kullaDaM ceya / adaya-NiuNesu kuruDo, kurulo puNa kuDilakese vi // 237 // kuMDayaM tathA kullaDaM cullI ladhubhANDaM / kuruDo nirdayaH nipuNazca / / ceti dvAvapi dvyrthii| kurulo punar adaya-nipuNayoH kuTila / keze'pi iti vyarthaH // (237) kIlA''ghAe samudAcAre Namme ya kupparaM bhaNiyaM / chidda-kuDI-tuDiesuM kuDicchaM, koTTIPage #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 90] desIsahasaMgahe [ kosakupparaM kIlA''ghAtaH samudAcAraH narma / kuDicchaM vRtivivaram kuTI truTitaM ceti vyartham / kIlA surate uraH- ceti vyartham / grahaNanavizeSaH / / koTTI dohaviSamA skhalanA ca / / (238) koso kosuMbha-jalahisu, kolio tNtuvaay-luuyaasu| ucchanivIlaNajaMtammi kolhuo taha siAlammi // 239 // koso kusumbharaktaM vastram jaladhizca / / kolhuo ikSunipIDanayantram zRgAlazca // kolio tantuvAyaH jaalkaarkRmishc| / (239) ___ atha svarakrameNa dvayakSarAdikrameNa ca khakArAdayaH-- khaDDA khANI, khallA camme, khaDDe ca maMsummi / khannaM khattaM khAe, tilapiNDIe khalI ceya // 240 // khaDDA khAniH / "parvatakhAtam!' [ ] / khaDaM zmazru / ityanye / khannaM tathA khattaM khAtam / khallA carma / khalI tilapiNDikA / yathA--- khaDDA gharesu khattaM vappe khannaM ca vAsabhavaNammi / khalibhoyaNANa khallaaMbarANa tuha veriyANa dhI kha9 // 182 // (240) khaTuM kaDhiyAi, khaDaM tiNammi, khaddha-khariyA ya bhuttammi / khavao khaMdhe, asaIi khaMDaI, khaDDio matte // 241 // 1 atrApi pUrvoktAsu AvRttiSu 'koTTI doho viSamAskhalanA ca' (muMbaI0) 'koTTI doho viSamA skhalanA ca (kalakattAyu0) iti mudritam tacca na saMgatam / yadatra 'dudoha' ityasya vivaraNaM pUrvamuktam, tadanusAreNa tu 'dohaviSamA skhalanA ca' ityeSa pATha eva saMgataH / punazca asmadIyeSu prAcIneSu hastalikhiteSu sarveSvapi AdarzeSu 'dohaviSamA skhalanA ca' ityeva pAThaH, sa eva ca prastute saMgatamarthamAvahati / 'doho viSamAskhalanA ca' iti (muMbaI0) pAThastu arthadRSTayA vyAkaraNadRSTayA ca na saMgataH / 'doho viSamA skhalanA ca' iti (kalakattAyu0) pATho'pi na 'dudoha' zabdArtha samarthayituM samarthaH / 2 dhoratthu khadeg pA. / Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 91 khaggiA ] biio vaggo khaTaM tImanam / khavao skandhaH / khaDaM tRNam / khaMDaI astii| khaddhaM tathA khariyaM bhuktam / khada khaDDio mattaH / "khalagaMDio mattaH" pracurArthe'pi lakSyeSu dRzyate / [ ] ityanye / yathAkhaMDaI ! taiyA jaMtI NaccirakhavayA Na desi gharakiDiyaM / khariyakhaDa-khaDDiausahakhaddhaM khaTTe Niesi kiM iNDiM ? // 183 // (241) khaDDayA muttA, khaNusA maNadukkhe, khaMjaro vi sukkadume / khaTuMgaM chAyA, khavvullaM vayaNammi, khaNNuo kIle // 242 // khaDDayA mauktikAni / khaTaMgaM chAyA / khaNusA manoduHkham / khavvullaM mukham / khaMjaro zuSkadrumaH / khaNNuo kIlakaH / yathA-- dukkhavvulle kA tuha khaNusA khaDayA''valiM Na jaM lahasi / khaNNuyabhUe sahi ! khaMjarammi ki hoi khaTuMgaM ? // 184 // (242) khaccallo ricche, khapparo vi lukkhe, uDummi khajjoo / khaccola-khaMjaNA vagdha-kaddamA, khaggio vi gAmese // 24 // khaccallo acchabhallaH / khaccolo vyAghraH / khapparo rUkSaH / khaMjaNo kardamaH / khaJjarITavAcI tu. "khappuro" [ ] ityanye / saMskRtabhava eva / khajjoo nakSatram / khaggio grAmezaH / yathAkhaccallA khaccolA khaMjaNavisamA mahI jahiM gAme / khapparakhaggiyadutthe mA vasa tassi sukhajjoya ! // 185 // (243) 1 Diavasa' mu.| Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 ] desIsahasaMgahe [ khaTTikkakhaTTikko sUNavaimmi, khallirI khullirI a saMkee / thUliMdhaNaamgIe khaMdhaggI khoDapajjAlI // 244 // khaTTiko shaunikH| / khaMdhaggI tathA khoDapajjAlI sthUlendhakhallirI tathA khullirI saMketaH / nAgniH / yathAguNakhallirI tae khulliri aNiteNa kammakhaTTikka ! / sA visai virahakhaMdhaggipIDiyA khoDapajjAliM // 186 // (244) lahudArammi khaDakkI, taha khavaDiya-khaMDayA khalie / bAhummi khaMdhayaTThI ya khaMdhamaMso ya, khalaiyaM ritte // 245 // khaDakkI laghudvAram / khaMdhayaTThI tathA khaMdhamaMso bAhuH / khavaDiyaM tathA khuDayaM skhalitam / khalaiyaM riktam / 'khuDiyaM khaNDitam' iti tu 'khaNDita'zabdabhavam / atra 'khasio' 'khacitaH' iti 'svacita'zabdabhavaH / khaDDai 'mRdnAti' iti 'dhAtvAdezeSUktaH / ityetau noktau / yathA-- sA laliyakhaMdhayaTThI tamakhuDayaloyakhalaie magge / sahidinnakhaMdhamaMsA akhavaDiyaM ahisariyA khaDakkIo // 187 / (245) tarumakkaDe khaDahaDI, khaMdhIdhAro ya uNhajaladhArA / khaDaiya-khavaliya-kharahiya sadA saMkuciya-kuviya-pottesu // 246 // khaDahaDI tarumarkaTaH / khavalio kupitaH / khaMdhIdhAro atyussnnjldhaaraa| kharahio pautrH| khaDaio saMkucitaH / 1 dhAro i u mu. / 2 atulaja pA. / Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khutta ] biio vaggo yathAua vihikharahiyaNaMdaNaujjANe khaDahaDI khaDaio vi / sIyAloyaNakhaMghIdhAraM dahNa khavalio tujjha // 188 // atra 'khaurai' 'kSubhyati' iti dhAtvAdezeSUktamiti noktam // (246) khAraya-khAiya-khAraMphiDIu taha maula-pariha-gohAsuM / khADaiyaM paDiphaliyammi, khikkhirI DuMbaciMdhalaTThIe // 247 // khArayaM mukulam / khADaiyaM pratiphalitam / khAiyA prikhaa| khikkhirI DumbAdInAM sparzaparihArArtha khAraMphiDI godhaa| cihnayaSTiH / yathAkhAiyalaMghaNa ! khArayamuhiyA khikkhirikarA tuha arivahU / khADaiyaNiaravesu vi DariyA khAraMphiDi vya lukkei // 189 // (247) khijjiya-khikhiNI-khikkhiDA ya uvAlaMbha-bhasuya-kikkiDI / kuDi-lahu-tuTTesuM khulla-khuDDa-khuTTA, cahuTTae khuttaM // 248 // khijjiyaM upAlambhaH / khullaM kuttii| khikhiNI zRgAlI / khuDDaM laghu / khikkhiMDo kRkalAsaH / khuTuM truTitam / khuttaM nimagnam / atra-'khirai' 'kSarati' iti dhAtvAdezeSUkta iti noktaH / yathAkhikkhiDo vya tayA tuma uggIvo khikhiNI iva bhamesi / kiM ajja ! khuDDakhulle khijjesi vihiM akhuTTaduhakhutto // 190 // (248) 1 'zagAlI'vAcakaH 'bhasuya'zabdo'pi dezya eva atra SaSThe varge vakSyate / 2 ayaM 'phikiMDa' zabdo'pi dezya eva pratIyate-pAia. nA. paM0 305 / Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 94 ] desIsahasaMgahe [ khunakhunnaM maDhie, khupA vuTTittANammi, khuTTiyaM surae / khuluho gupphe, khuvao gaMDuasamakaMTakillatiNe // 249 // khunnaM pariveSTitam / khulaho gulphaH / khupA tRNAdimayaM vRSTinivAraNam / khuvao gaNDutsaMjJaM tRNasadRzaM kaiNTakilaM khuTTiyaM suratam / tRNam / yathA-- khupAkhunnataNUo kharakhuvayaphADiyaMtakhuluhAo / vAsAratte kulaDAu khuTTiyaasthaM ahisaraMti // 191 // ___ atra-'khuppai' 'majjati' / khuTTai, khuDai 'tuDati' ete dhAtvAdezeSaktA iti noktaaH| (249) khukhuNi-khuMkhuNaya-khuNukkhuDiyAo raccha-Nakasira-ghANA / paNayapakove khuruDukkhuDI, tahA khelliyaM hasie // 250 // khuMkhuNI rathyA / khuruDukkhuDI prnnykopH| khuMkhuNao ghrANasirA / khelliyaM hsitm| khuNukkhuDiyA ghrANam / yathAkhuruDukkhuDiyapaNatthIpayaghAyacchuTTakhukhuNo bhtttto| khukhuNiyAi khuNukkhuDiM ua dhoyaMto jaNeNa khelliyai // 192 // (250) kheyAlU asahe, khoTTI dAsI, daMturammi khosalao / kheyAlU niHsahaH / "asahanaH" [ ] | khoTTI dAsI / ityanye / khosalao danturaH / atra- kheDDui' 'ramate' dhAtvAdezeSUkta iti noktaH / 1 gaDDusaMdeg pA. / kaNTaka pA. / Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khola ] biDao vaggo yathA-- re kheyAlaya ! khosala ! imANa khoTTINa majjhaM aavddio| chuTTissasi kaha va tumaM akuTio TakkarAhi phuDaM ? // 193 // atha anekArthAHkhallaM vaivivara-raIsu, vAmakara-rAsahesu khavva-khavA // 251 // khallaM bRtivivaram vilAsazca / / khavvo tathA khavo vAmakaraH rAsabhazceti dvAvapi dvayoM // (251) khaMDaM sira-surabhaNDesu, khaMDio maagh-annivaaresu| . khara-thauDesu kharullaM, jiNNa-uvAladdhaesu khajjiyayaM // 252 // khaMDaM muNDam madyabhANDaM ceti dvyrthm|| kharullaM kaThinam sthapuTaM ca / khaMDio mAgadhaH anivArazca / khajjiyaM jIrNam upAlabdhaM ca // 252 // raNa-maNaduhesu khammakkhamo ya, kharaDiaM ca lukkha-bhaggesu / khallaiyaM saMkuiya-muiema, khittayaM aNattha-dittesu // 253 // khammakkhamo saMgrAmaH manoduHkhaM ca / / khallaiyaM saMkucitam prahRSTaM ca / "manoduHkhavizeSaH-anuzayaniH- khittayaM anarthaH dIptaM ca / dIptam zvasitam" [ ] ityanye / prajvAlanamityarthaH // (253) kharaDiyaM rUkSam bhagnaM ca / khoDo sImAkaDe dhammiyae khaMjae cey| kholo lahugaddahae vatthassa ya egadesammi // 254 // khoDo sImAkASTham dhArmikaH khanazceti / kholo laghugardabhaH vastraikadezazca // vyarthaH / | (254) Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 96] desIsahasaMgahe [ gaMjaatha dvayakSarAdikrameNa svarakrameNa ca gakArAdayaHgaMjo galle, gaDDI sayaDe, gajjo jave, gaDho dugge / gaDDhe sayaNe, galiyaM sumariyaM, akkhavalae gaNettI a||255|| gaMjo gallaH / gaDDhaM shyyaa| gaDDI gntrii| galiyaM smRtam / gajjo yavaH / gaNettI akSamAlA / gaDho durgam / yathA-- mayaNagaDhaM gajjacchavigaMjaM gaDDhammi gaDDicakkakaDi / gaNiyaM galiuM bhikkhU gaNiayagaNettI vi mucchei // 194 // (255) gahaNaM ajalaDhANe, gaMDIrI ucchukhNddmmi| gattADI taha gANI gavAyaNI, kaDujhuNimmi gaddabbho // 256 // gahaNaM nirjalasthAnam / gattADI tathA gANI gavAdanI / "gagaMDIrI ikSukhaNDam / ttADI gAyikA"[ ] iti gopaalH| | gaddabbho kaTuvaniH / yathA-- gaddabbhasaddakarahociyammi gahaNammi dhavala ! mA vacca / tattha Na duvvAgANI dUre gaMDIrigattADI ? // 195 // (256) gaMdhiya-gadiya-gaddaha sadA duggaMdha-dariya-kumuemuM / gaMdINI cakkhuthagaNakIlA, gaMjilla-gADiyA vihure // 257 // gaMdhio durgandhaH / gaMdINI cakSuHsthaganakrIDA / gaddio garvitaH / gaMjillo tathA gADio vidhuraH / gadahaM kumudam / 1 gaTTa pA. / 2 gaTTammi pA. / Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaDaDI ] ---- yathA gaMdhiya ! gaddiya ! uie gaddahaNAhammi kAmagaM jillo / bhamiya kiM imAi gose karasi virahagADiyAi gaMdINi ? || 196(257) gaDara-gAmeNIo chagalIe, gaMchao varuDe / gaNI taha baMdIe, gaharo giddhe, dhaNummi gaMDIvaM // 258 // gaDDarI tathA gAmeNI chAgI / gaMchao varuDaH / gaNI ThahRtA strI / -------------- bihao vaggo yathA gaMcha vva daliya saM gahaNiM gAmeNiyaM va tADaMti / dhI ! gaDDaribhoyaNayA pAvA gaMDIviNo gaharaghorA // 197 // ( 258) gavattaM ghAsaH / gahiyA kAmyamAnA strI / gahiya- gavattA kiya- ghAsA, gahiyA ya kammamANAe / NAsAe gaMdhalayA ya, gaDayaDI vajjaNigghose // 259 // gahiyaM vakritam / atra gaharo gRdhraH / gaMDIvaM dhanuH / 97 gaMdhaLayA nAsA / gaDayaDI vajranirghoSaH / 'gahila ' ' gaggara' zabdau ' grahila' 'gadgada' zabdabhavau / 'gaMjio kalyapAla : ' iti 'gAJjika' zabdabhavaH, gaJjA hi surAgRhamucyate / iti noktAH / yathA hamma gaDa te agahiyacittaM viNA gahiyajuvaI / siMghas gaMdhalayAe ko Nu gavataM va mAlaIdAmaM ? // 198 // (259) Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNasama 98] desIsahasaMgahe goTIrae gaNasamo, gallapphoDo Damaruammi / gahakallolo rAhU, vivAhagaNae gaNAyamaho // 26 // gaNasamo gosstthiirtH| gahakallolo rAhuH / gallapphoDo DamarukaH / gaNAyamaho vivaahgnnkH| atra 'gandhuttamA' surA iti saMskRtabhavaH / gaMThiccheo 'pranthicchedakaH' iti 'granthiccheda'zabdabhavaH iti noktau / yathAgaNasama ! gallapphoDaM muheNa vAesi kiM gaNAyamahA / gahagaNavivarIyagaI gahakallolaM Na yANesi ? // 199 // (260) gaNaNAiyA ya caMDIi, galathaliyaM galatthiyae / gayasAulo viratte, gaMdhapisAo ya gandhiyae // 26 // gaNaNAiyA cnnddii| gayasAulo viraktaH / kecit "gayagalatthalio kssiptH| sAullo viraktaH" [ ] ityAhuH / 'galatthiyaM' iti tu dhAtvAdezeSu tatra 'sAullo anurAgaH' vakSyate / kSiperdhAtoH siddhamityanena arthanirdezaH sa gato yasya sa gayasAulla' kRtH| ityeva siddham / gaMdhapisAo gAndhikaH / yathAgaNaNAiyAi bhattosavammi Na samAgau tti vesAe / gayasAulacittAe gaMdhapisAo galatthalio // 200 // (261) gayaNaraI mehe, gajjaNasado hariNavAraNaravammi / gAgejjaM gejjaM manthiyammi, NavapariNiyAi gAgejjA // 262 // 1 degtasamaH / mu. pAThA. / 2 varga 8 gA0 24 / 3 vAhaNadeg pA. / Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guMThI ] biio vaggo gayaNaraI meghaH / gAgejja tathA gejjaM mathitam / gajjaNasaddo mRgavAraNadhvaniH / gAgejjA navapariNItA / yathAgAgejjavAvaDA gAgejjA gejjA''ravaM mitraM kuNai / gayaNaraigajjigahiraM gajjaNasaI muNaMtiyA paiNo // 201 // (262) gAhammi gAhulI, gAyari-goyA gaggarIe ya / gAmapahANe gAmaNi-gAmauDa-gAmagoha-gohA ya // 263 // gAhulI kruurjlcrH| gAmaNI gAmauDo gAmagoho goho ete gAyarI tathA goyA gargarI / 'gaggarI' catvAro'pi grAmapradhAnArthAH / zabdo'pi dezya eva keSAMcit / "goho bhaTaH" [ ] ityanye / asmAbhistu 'gargarI'zabdabhavatvAnno- | "puruSaH" [ ] ityeke / ktaH / yadi bhavati tadA paryAyabhaGgayA " 'gAmaNisuyazabdo'pi grAmadarzito'sti / pradhAnavAcI" [ ] ityanye / yathAgAmaNimueNa keNa vi gohasuyA bhaggagAyarI kahai / gAmauDagAmagohaghariNINa gAhuliyaM goyaM // 202 // (263) gAmahaNa-gAmaroDA gAmaTThANa-chalagAmabhoIsu / guMpho kArA, gummI icchA, guMThI ya NIraMgI // 264 // gAmahaNaM grAmasthAnam / guMpho guptiH / gAmaroDo chalena grAmabhoktA-antarbhedaM | gummI icchA / kRtvA yo mAyayA grAmaM bhunakti / guThI nIraGgI / yathAtaiyA taM kayAThiM gAmahaNe muhaya ! gAmaroDavahuM / uvabhuMjasi gummoe iNhi lajjesi kiM guMphe ? // 203 // (264) 1 kArI, gudeg paa.| Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 ] desIsahasaMgahe [ guMphIguMphI ya sayavaIe, gulaM guDoladiyA ya cuMbiyae / mutthasamutthammi tiNe guMdraM, turayAhame guMTho // 265 // guMphI shtpdii| | guMdraM mustodbhavaM la~vakAkhyaM tRNam / gulaM tathA guDoladiyA cumbanam / guMTho adhamahayaH / yathAguMphisamAe jIe ratto guMThu vva guNdrinnimhiie| tIe cciya kuNasu gulaM majjha guDoladiyaM muMca // 204 // (265) mUlucchanna-bhamiya-bhAsesu gummiy-gulucch-gutthNddaa| guMjelliyaM ca guDadAliyaM ca piMDikayatthammi // 266 // gummiyaM mUlotsannam / __ guMjelliyaM tathA gulucchaM bhramitam / guDadAliyaM piNDIkRtam / gutthaMDo bhaaspkssii| atraguluJcho 'guJchaH' iti saMskRtasamaH / tathA guMThai uddhRlayati / gumai bhramati / guMjai hasati / gummai muhyati / ete dhAtvAdezeSu uktA iti noktAH / yathA guMjelliyaNIsAsaM guDadAliyahaNu-karaM ca gutthaMDa ! / virahagulucchaM taha gummiyaM ca uDDiya kahesu maM tassa // 205 // (266) guttaNhANaM piujaladANe, guluguMchio vayaMtarie / guphagumio surahI, geMDa-geMThyA ya thaNavatthaMgaMThIe // 267 // 1 deglahiyA pA. / 2 degNe guMDaM, tudeg mu.| 3 lacakA mu.| 4 guMDiNi' mu. / 5 "guJche guccha-stabaka-gutsakAH / guluJcha:-''-[abhidhAnacintA0 kAM. 4 *lo. 192] 6 bhramayati pA. / 7 rahI giNDa-giNThayA ya pA. / 8 sthagaMthIe pA. / Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ golI ] biio vaggo [101 guttaNhANaM pitRbhyo jlaanyjlidaanm| / guphagumiyaM sugandhi / / guluguMchiyaM vRtyantaritam / geMDaM tathA geMThuaM stanayorupari vastraunnamitArtha tu unnameH utkSipervA granthiH / Adezasiddham / atra 'gujjhaharo rahasyabhedI' iti 'guhyahara'zabdabhavaH / tathA---gulalai cATu karoti / guMjullai ullasati / gummaDai muhyati / ete dhAtvAdezeSu uktA iti noktAH / yathA-- guluguchiya ! mayaguphagumiyaaMgo mahasi ki ageMDaM imaM / guttaNhANakae chuTTageMTuA jAi jaM sariaM esA // 206 // (267) geMThullaM govillaM kuppAse, geNhiaMca thaNasutte / kIlAi geMduI, gejjalaM ca gevejjae, vaNe goMDaM // 268 // geMTulaM tathA govillaM kaJcukaH / | geMduI krIDA / geNhiaM uraHsUtram / gejjalaM graiveyakam / goMDaM kAnanam / yathAgeMduigoMDe goriM sagejjalaM pulayaphuTTagovillaM / ua daTTuM raitisio geMThullaM geNhiaM ca avaharai // 207 // (268) gocchA-gochI-goMDI-goMjIo maMjarIe y| golo sakkhI, golhA biMbI, golI ya manthaNiyA // 269 // gocchA goMchI goMDo goMjI ete golo saakssii| catvAro mnyjriivaackaaH| golhA bimbii| | golI mnthnii| 1 degcchA-goMThI-goMdeg mu.| Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102] desIsahasaMgahe [ govIyathA-- goMDI gaMDe, gocchA bhAle, goMchI ure, thaNe goNjii| golIsamajalaphusiyAu ettha golhoTi ! ko golo?||208||(269) govI bAlA, gosaM gosaggaM, 'govvaraM karIsammi / gomadA goaggA racchAe. gohuraM ca goviTThA // 27 // govI bAlA / 'govvaraM karISam / gosaM prabhAtam / 'gosarga'zabdo yadi gomadA tathA goaggA rathyA / saMskRte rUDhastadA tadbhavo 'gosagga- gohuraM goviSThA / zabdaH anyathA tu dezI, paryAyabhaGgayA tvihopAttaH / yathA-- govvaragohurakajje goaggaM govi ! mA bhamasu gose / * cippijjasi jaM tassi keNa vi gomadavasaheNa // 209 // (270) godINaM sihipitte, goNiko gosamUhammi / paiMtoyaNa-jaDesu goccaya-gosaNNA, govio apirae // 271 // godINaM mayUrapittam / gosaNNo mUrkhaH / goNikko gosamUhaH / govio ajalpAkaH / goccao prAjanadaNDaH / yathA--- gosaNNa ! goviyaM imaM goNikaM goccaeNa kiM haNasi ? / moraM kaDakkhamANiM godINapiyaM NivArasu viDAliM // 210 // (271) goaMTA gocaraNesu, goilA duddhavikkaiNI / govAliAu pAusakIlA, goraMphiDI gohA / / 272 // 1 govare mu. / 2 vipijjasi (viproyase)-mu. / 3 goMdoNaM mu. / 4 pavayaNa' pA. / mu. / 5 govvy-paa.| 6 goalA pA. / Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaMdhollia ] biio vaggo 103 goaMTA gocaraNAH / govAliA prAvRSi kITavizeSa "goaMTo sthalazRGgATaH" [ ] iti / goraMphiDI godhA / anye / 'gomaMTa' 'gokhuralla'zabdau vRddhatvavAcako iti tu prajJApramAdaH / goilA dugdhavikrayakIM / atra-'goillo' gomAn iti matoH 'illa' Adezasiddham / tathA 'gomuhaM upalepanam' iti 'gomukha'zabdabhavatvAnnoktam / yadAha "gomukham upalepane'pi syAt" iti-[halAyudhaH 5,11] yathArelliagoaMTapayaM govAlipie ghaNammi varisaMte / gaMtIsu goilAsaM goraMphiDi ! mA kuNa asaNiNivAyaM // 211 // (272) atha anekArthAHghummiya-mue gayaM, vaNa-talAra-bAlamiga-hAvie gaMDo / gattaM IsA-paMkesu, icchA-rayaNIsu gaMdhollI // 273 // gayaM ghUrNitam mRtaM ca / / gattaM ISA paGkazca / gaMDo vanam dANDapAzikaH laghumRgaH | gaMdhollI icchA rajanI ca // (273) nApitazcati caturarthaH / samAhAratvAdekavacanam / gaMdhellI chAyA-sarahAsu, gahavaI ya gAmiya-sasIsu / gaMdholliaM udghasiyaM hAsahANe ya aMga AliddhaM // 274 // gaMdhellI chAyA madhumakSikA ca / gaMdhollibhaM romAJcitam tathA hAsyasthAne gahavaI grAmINaH zazI ca / 'grahapatitvam aGgasparzo yat 'giligilAviaM' iti Aditya eva rUDham na zazini' loke rUDhamiti dvayartham / / (274) iti nAyaM 'grahapati'zabdasamudbhavaH / 1 degykaarii| pA. / 'yakartA / pA. / 2 gaMjolliaM mu.| Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ guMpA 104] desIsahasaMgahe biMdu-ahamemu guMpA guMdA, guMchA u dADhiyAe vi / guttI baMdhaNa-icchA-vayaNa-layA-maulimAlAsu // 275 // guMpA tathA guMdA bindau adhame ceti / guttI bandhanam icchA vacanam latA pratyekaM dvayarthA / ziromAlyaM ceti paJcArthA // (275) guMchA tu bindu-adhamayoH uttaroSThazmazruNi ceti vyarthA / sejjAe saMmUDhamma govie taha ya guppaMtaM / gumilaM mUDhe gahaNe pakkhaliya-AvuNNaemuM ca // 276 // guppaMtaM zayanIyam saMmUDham gopitaM | gumilaM mUDham gahanam praskhalitam ceti vyartham / __ ApUrNaM ceti caturartham // (276) busiyA-viloDiemu kaMduya-thavaemu taha guliyA / saMcaliya-khaliya-vihaMDiya-pUriya-mUDhesu gummaio // 277 // guliyA busikA viloDitam kandukaH / gummaio saMcalitaH skhalitaH vighaTitaH stabakazceti caturarthA / pUritaH mUDhazceti paJcArthaH / / (277) paMka-javermu goI, go-godA-gai-sahIsu golA ya / sIyA-akkhi-ggIvAsuM gorA, goNo ya sakkhi-usahesu // 278 // goiM paGkaH yavazca / gorA lAgalapaddhatiH cakSuH grIvA golA gauH godAvarI sAmAnyena nadI / ceti tryarthA / sakhI ceti caturthA / goNo sAkSI vRSabhazceti / 1 haliya' pA. / 2 degmuM gehUM, mu. / pA. / Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ghArI ] atra- 'golA 'zabdaH saMskRta samo'pi kavInAM nAtiprasiddha ityupAttaH / 'goNa' zabdastu 'gavi' zabdAnuzAsane sAdhito'pi goNAdiprapaJcatvAdasya prabandhasya ihopAttaH // (278) atha 'gha'AdayaH ghaNo uratthale, ghallo aNurate, ghare ghaMgho / ghaDi ghaDiyaghaDA goTThI, gharagolIe gharolI ya // 279 // bihao vaggo ghaNNo uraH / " ghaNNo rakta:" [ ] ityanye / ghallo anuraktaH / ghaMgho gRham / yathA gharolaM gRhabhojanabhedaH / dharilI patnI / ghaDI tathA ghaDiyaghaDA goSThI / gharolI gRhegodhikA / lassa ghavaNo ghaNNe laggA - i kaha - ghaDIruiNo / afseast frist bhamaI jaM umattA gharoli vva // 212 // (279) gharabhoyaNe gharolaM, sadhammiNIe gharillI ya / ghaMghoro hiMDaNae. ghammoI gaMDayatiNammi || 280 // 105 ghoro bhramaNazIlaH / ghammoI gaeNNDutsaMjJaM tRNam / yathA ghora ! / saha tIe hiMDa tumaM dhammo saddalAi bhuMjihisi gharole puNa surase diNNe gharillIe // 213 // ( 280 ) jahaNatthavatthabhede gharagharaM, Adarisayammi gharayaMdo / ghaNavAhI iMde, gharaghaMTI caDae yeM, sauliyA vArI // 289 // 1 golikA / mu. pAThAnta / 2deg6 jamattA (yamAttA - maraNAsannA) pA. / mu. / 3 gaDusaM pA / 4 ya, suupA / Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 desIsahasaMgahe [ghAra ghaggharaM jaghanasthavastrabhedaH / ghaNavAhI indrH| gharayaMdo aadrshH| gharaghaMTo caTakaH / / ghArI zakunikAkhyaH pakSI / yathA-- ghaNavAhidhaNumaNahare kAle ghrghNttghaarisNghrnne| sayalakalAgharayaMdo ko jaM siDhilaMtaghaggharA sarasi ? // 214 / / (281) pAyArammi ya ghAro, ghAraMto ghevare ceva / gANammi ghAyaNo, bhacchie ghi, khujjae ghiTTo // 282 / / dhAro prAkAraH / ghAyaNo gAyanaH / ghAraMto ghRtapUraH / ghiaM bhasitam / ghiTo kubjaH / yathA-- ghArate bhikkhato gehaduvAre ghio pariyaNeNa / o ghiTTayAyaNo dhiTTayAi ghArammi Aruhai // 215 // ___ atra-ghisai 'grasate' iti dhAtvAdezeSUktaH iti noktaH // (282) bheke ghugghuri-ghurughuriNo, ghuttiya-ghusiNiyA gaviTThammi / dhuMghuruDo ukkere, ghugghussusayaM sasaMkabhaNiyammi // 283 // ghugghurI tathA ghurudhurI maNDUkaH / dhuMdhuruDo utkrH| ghuttiyaM tathA ghusiNiyaM gaveSitam / / ghugghussusayaM sAzaGkabhaNitam / yathA-- pasariaghugghurighurughurinirave sA ghuttiya timiraghughuruDe / tA ghusiNasu dui ! tuma iya ghugghussusaio cavai ko vi // 216 // 1 kAli ghadeg pA. ( 2 degyalo, bhadeg paa.| 3 ghuttieha dhuM mu. / Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 107 gholiya ] biDao vaggo atra-'ghusiNaM' kuGkumam iti 'ghusRNa'zabdasaMbhavam / tathA ghuTTai pibati / ghulai, ghummai pUrNate / ghusalai mathnAti / ete dhAtvAdezeSUktA iti noktaaH||283|| kaNNovakaNiyAe ghuNadhuNiyA, ghusirasAraM avaNhANe / ghuTTaghuNiyaM giriMgaMDe, ghugghucchaNayaM ca kheyammi // 284 // ghuNadhuNiyA karNopakarNikA / ghuTTadhuNiyaM giregaNDam-pRthuzilA / ghusirasAraM avasnAnam-masUrAdInAM ghugghucchaNayaM khedaH / piSTam / yathAtuha AgamadhuNaghuNiyaM souM caiUNa ghusirasArAI / ghughuNiemu ghugghucchaNeNa vaccaMti riuvahuyA // 217 // ___ atra-'ghUo' ulUkaH iti 'ghUka' zabdabhavaH / / (284) ghorI salahavisese, ghosAlI sarayavallibheyammi / ghorI zalabhapakSivizeSaH / ghosAlI zaradudbhavo vallibhedaH / atra- 'ghoDo' azvaH iti 'ghoTa'zabda bhavaH / yathA--- sirikumaravAla ! Naravai ! tuha turayA ghoriNo vva agaNijjA / kavalaMti veripatthivabalAI ghosAliyAdalAI va // 218 // atra-'gholai' ghUrNate iti dhAtvAdezeSUktaH iti noktaH / / atha anekArthAHghaTTo kusubharatte, sariyAtUhammi, vaMse ya // 285 // ghaTTo kusumbharaktaM vastram nadItIrtham veNuzceti vyarthaH // (285) ghammoDI majjhaNhe, masae, gAmaNitiNe ceva / ghoro NAsia-giddhesu, gholiyaM silayale haDhakae ya // 28 // Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 desIsahasaMgahe dhammoDI madhyAhnaH mazakaH / gholiyaM zilAtalam haThakRtaM ca ubhayam / - 'grAmaNI' saMjJaM tRNaM ceti tryarthA / / ghoro nAzitaH gRdhrapakSI c| ___atra-'ghattai' kSipati gaveSayati ca iti dhAtvAdezeSu uktam iti noktam / / (286) ityAcAryazrIhemacandraviracitAyAM svopajJadezIzabdasaMgrahavRttau dvitIyo vrgH| graMthA. '480 // Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaH vargaH atha cakArAdiHcatto takkU, caMgaM cArUM, caDa-coTTiyAu sihA / caTU ya dAruhatthe, caMbho cAso ya sIrasI maMte // 287 // catto tarkuH / caTU dAruhastaH / caMgaM cAru / caMbho tathA cAso halasphATitabhUmicaDo tathA coTI zikhA / rekhA / yathA--- re caMgacoTTiya ! caDaM toDissaM ca1eNa ya haNissaM / cAsakkhamaM ghaDa kursi Na hu caMbha karai cattamittakusI // 219 // (287) catthari-cahuTTa-caMDikkA hAsa-Nimagga-rosesu / / caMdila-caukka-cakkoDA NAviya-caccara-aggibheem // 288 // cattharI haasH| caMdilo naapitH| cahuTuM nimagnam / 'caNDilaH' iti tu saMskRtasamam / caMDikko roSaH / caukkaM catvaram / cakkoDA agnibhedH| atra-- tIi virahacakkoDAjalio so caMdilo sahi ! iyANiM / hiayacaukke cattharicahuTTaNakkho bi kuNai caMDikkaM // 220 // (288) _ 'castari-catuSka'zabdau yeSAM saMskRte api saMmatau. tanmate. 'catthari-caukka' zabdau na dezyau // 288 // pINa-cchiNNa-vigANesu caMDila-caMDiya-caveNA / juyakarapuDe caveDI, tajA cakappA cuDuppA yaH // 289 // 1 maMti / / pA. / Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21. ] desIsahasaMgahe [ caccikka caMDilo piinH| caveDI zliSTaM karasaMpuTam / caMDio kRttH| "caveDI saMpuTam" [ ] ityanye / caveNaM vacanIyam / cakappA tathA cuDuppA tvak / "cuDuppaM tvavidalanam" [ ] ityanye yathAcaMDiyacakappavasaNA cuddupp-kNdaasnnaahuacvennaa| riuNo acaMDilA tuha kuNaMti bhillANa vi caveDiM // 221 // (289) caccika-cittalA maMDiyammi, kumuyammi caMdojjaM / cakkhuDDaNaM ca pekkhaNae, caMcapparaM asaccammi // 29 // caccikaM tathA cittalaM maNDitam / cakkhuDDaNaM prekSaNIyam / 'cittalaM ramaNIyam [ ] itynye| | caMcapparaM asatyam / caMdoja kumudam / svArtha ke cNdojjy|| - atra-caMdimA 'candrikA', cavalA 'vidyut' iti 'candrikA' 'capalA shbdbhvau| cavai-kathayati / cayai-zaknoti / cajjai-pazyati / cacchai-takSNoti ityAdayo dhAtvAdezeSuktA iti noktAH / yathAcaMcapparaM Na bhaNimo kuNesi cakkhuDDaNe kaDakkhehi / caMdujjayacaccikkA disAu mayaNAhicittalakavole ! // 222 // (290) morammi caMdaillo, caukkaro kattikeyammi / caDiyAro ADove, ahibhae cakkulaMDA ya // 291 // caMdaillo mayUraH / caDiyAro ATopaH / caukaro kArtikeyaH / cakkulaMDA sarpavizeSaH / Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 111 cakkhurakkhaNI ] taio vaggo yathAgaNavaigajjiyaNaccaMtacaukkaracaMdaillasaddehi / tahagalacakkulaMDo Naccai ruddo sacaDiyAraM // 223 // (291) NAmammi carullevaM, cakkhaDiyaM jIviyavvammi / caMdaTThiyA ya khavae, ummIe cakkaNAhaya ceva // 292 // carullevaM nAma / caMdaTThiyA mujazikharam / cakkhaDiyaM jIvitavyam / "stabakaH" ityanye / yadAhuH-"stabakaH caMdaTThiyAsaMjJaH" [] iti / cakkaNAhayaM UrmiH / atra- 'caJcarIo-bhramaraH' / 'caMdasAlA-jAlakRtA gRhopari kuTikA' iti 'caJcarIka-candrazAlA' zabdabhavau / caccuppai arpayati / camaDhai bhuGkte / cakkamai bhramati / ityAdayo dhAtvAdezeSUktA iti nocyante / yathANIsAsacakkaNAhayatAviyacaMdaTTiyAi tuha virahe / kaMThammi tIi vaTTai cakkhaDiyaM tuha tahA carullevaM // 224 // (292) hAlammi cauraciMdho, NAraGgaphalammi cakkaNabhayaM ca / caMdavaDAyA addhA''variyaGgI, cakkhurakkhaNI lajjA // 293 // cauraciMdho sAtavAhanaH / caMdavaDAyA ardhpraavRtdehaa| cakkaNabhayaM nAraGgaphalam / cakkhurakkhaNI ljjaa| yathAdaLUNa tumaM cakkaNabhayatthaNI avaracauraciMdhaM va / tammai caMdavaDAyA muddhA vi hu mukkacakkhurakkhaNiyA // 225 // atra-calaNAuho 'kukkuTaH' iti 'caraNAyudha'zabdabhavaH // (293) Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112] desIsahasaMgahe [ caDulAtilyacaDulAtilayaM kaMcaNasaMkaliyAlaMbirayaNatilayammi / saha-taMDula-sirabhUsAsu cADa-cAulaya-cAlavAsA ya // 294 // caDulAtilayaM kAJcanazRGkhalAlambi- | cADo mAyAvI / ratnatilakam / cAulA taNDulAH / "caDDulA ratnatilakam" [ ] ityanye / | cAlavAso zirobhUSaNabhedaH / yathAjIe tujjha NihittaM caDulAtilayaM ca cAlavAso ya taM cea cADa ! aNusara kiM cAulakhaMDaNIi mae ? // 226 // (294) gaMThiccheyaya-gimhANilesu cAraNaya-cAravAyA vi| cillA saulIe, civiDaNAsae cicca-ciccarayA // 295 // cAraNao-granthicchedakaH-kapratyayAbhAve cillA zakunikAkhyaH pkssii| caarnno| cicco tathA ciccaro cipiTanAsaH / cAravAo poSmAnilaH / yathAna hu mellai paharaMto hI ciccaM ciccaraM ca cillaM va / ua mayaNo mANiNi mANagaThicAraNaya-cAravAyasaho // 227 // (295) bAlammi cilla-ceDA, ciccaM ramaNe, huyAsaNe ciccI / ciMciNi-ciMcA ambiliyAe, taha ciMcago gharaTTIe // 296 // cillo tathA ceDo bAlaH / ciciNI tathA ciMcA amlikaa| ciccaM ramaNam / kaizcit 'ciMciNiciMcA'zabdaH samasta ciccI hutAzanaH / eva amlikAvAcakatvena proktaH / ciMcaNI gharaTikA / yathAciMcavaNe ciMciNiyAcaDie ceDammi ciccaThiyacillA / ua dhAvai jaNaNI caia ciMcaNI-ciccikammAI // 228 // (296) Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cittadAna saiyo pampo . [113 masayammi cillirI, romasammi cimiNo, kuDIe cisyA ya / cikkhallo kaddamae, musale cillUra-celaMpA // 297 // . cillirI mazakaH / cikkhallo kardamaH / cimiNo romazaH / cillUraM tathA celUpaM musalam / cirayA kuTI / yathA--- cikkhalliyacirayAe cilliriDasiyA tuha ariNo cimiNA / kaMDanti sayaM cillUraeNa celpapANitullabalA // 229 // __atra-ciMcai 'maNDayati' iti dhAtvAdezeSUktaH iti noktaH / / (297) ulle ciliccila-ciliccIlA, paritosiyammi cittaThio / cirihiTTI ya ciNoTThI, mahupaDale cittadAU ya // 298 // ciliccilaM tathA ciliccIlaM Ardram / / cirihiTTI gujA / cittaThio paritoSitaH / 'ciNodI'zabdo'pi dezyaH paryAyabhaGgayA tu upAttaH / cittadAU madhupaTalam / kecit "tiNisammi cittadAU" [ ] iti paThanti / tiNisaM ca vRkSavizeSam AcakSate / asmAbhistu sArataradezIdarzanena 'tiNisa'zabdo madhupaTalArthoM vyAkhyAtaH / tatra yuktAyuktatve bahudRzvAnaH pramANam / yathAsabaro seyaciliccilaM asuciliccIlaM arivahuM tujjha / cirihiTiloyaNo mahai cittadAuM va cittaThiacitto // 230 // (298) 1 tanvena badeg pA. / Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114desIsahasaMgahe [ciphullaNIcaNDAtakammi 'ciMphullaNI, ciricirA-ciricirA dhArA / caliyammi ya ciMcaio, NinnAsiyayammi ciddavio // 299 // ciMphullaNI strINAma?rukavastram / / ciMcaio calitaH / ciricirA tathA ciricirA jaladhArA / 'ciMcaio maNDitaH' iti tu 'maNDi' dhAtvAdeze siddham / ciddavio nirnAzitaH / yathAghaNajalaciricirAciddaviyA pavasiyavahUu ciNciyaa| NayaNamuciricirA olliya'ciMphullaNiyAu piyahuttaM // 23 // __ atra-ciMcillai 'maNDayati' iti dhAtvAdezeSUktaH iti noktaH // (299) dahie ciriDDihillaM, cIhI mutthAsamutthatiNe / cIvaTTI bhallIe, cukko muTThIi, cujja accharie // 30 // ciriDDihillaM dadhi / cIvaTTI bhllii| cIhI mustodbhavaM tRNam / cukko muSTiH / cujjaM Azcaryam / "ot sayoge" [8 / 1 / 116) ___ iti cojja ityapi / yathAsA hiMDire tai ciriDDihillamatta ! NavacIhisamayammi / daDhacukkakAmacIvahitADiyA jaM jiei taM cujjaM // 232 // (300) parisosiyammi cuMcho, sasiNehe cuppa-copphuccA / cullI silAi, cuDulI ukkA, cuNio vidhAriyae // 301 // cuMcho parizoSitaH / cullI zilA / cuppo tathA copphucco sasnehaH / cuDulI ulkaa| cuNio vidhAritaH / 1 ciphu pA. / Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cuNNaia ] tahao vaggo atra - cucchaM 'tuccham' iti 'tuccha' zabdabhavatvAnnoktam / yathA suMdara ! tai copphuccA acuppavirahaggicuDulicuMchA vi / bAladhariya vva cullI sA acchai AsataMtucuNiaappA // 233 // (301) cuNAsI dAsI, cuMcuya - cuppala - cuMbhalA ya seharae / cuNA a kalA, chAgammiya cukkaDa - culappA ||302 || cuNAsI dAsI / cuMcuo tathA cuppalo tathA cuMbhalo zemvaraH / yathA cuNNAsI sacuNNAAe cuppalaculaippiduddhAI | re jaDacucukkaDa ! appasu kiM cuMcuaAiNA majjhaM // 234 // cuppAlao gavAkSaH / cuppaliyaM navaraktaM vastram / atra - cukkar3a 'bhrazyati' iti dhAtvAdezeSUktamiti noktam // (302 ) cuppAlao gavakkhe, vatthe Navarattayammi cuppaliyaM / culloDao vi jeTTe, cuNNappahayammi cuNNaio // 303|| yathA [ 115 cuNA kalA | cukaDo tathA cuppo chAgaH / culloDao jyeSThaH / cuio cUrNAhataH / cuNNaio 'reNuvicchuritaH' iti tu 'cUrNita' zabdabhavaH / cuppAlayadAreNaM Navacuppa liyA hai picchapaharaMtI / o culloDayajAyA cuNNaiyA deareNa phagguchaNe // 235 // (303) 1 cullaM tu pA. / 2 cukkuDa - culuza mu / 3 cuppi mu. 4 cukkuDa adeg mu. 5 iriccha pA. Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116] desIsahasako [ cucumAlIalasammi cuMcumAlI, cuculipUro va culuyammi / valayAvali-thaNasiha-vAmaNaemuM cUDa-cUa-colA a||304|| cuMcumAlI alasaH / cUDo valayAvalI / cuMculipUro culukaH / cUo stnshikhaa| colo vAmanaH / atra-culuculai 'spandate' iti dhAtvAdezeSUktamiti noktam / yathAtuha jalacuMculipUro vi dullaho cuMcumAliNo cola ! / maNicUDamaMDiyA cArucUaA kAmiNIu kiM mahasi ? // 236 // (304) mAlUra-totta-NahasiicodasiyA coDha-cotta-coraliyA / coDho bilvaH / coralI zrAvaNakRSNacaturdazI / cottaM pratodaH / yathAcoralipavittayachaNe coDhadalehi tae haro mhio| mayaNasaracottaNunnA jaM tumaM esA ahisarei // 237 // coppaDai 'mrakSati' iti dhAtvAdezeSUktamitIha noktam / ___atha anekArthAHcaccA ya hatthabiMbe talappahAre ya NAyavvA // 305 // caccA sthAsakaH presRtihastAghAtazca // (305) caMDijjo khala-kovesu, capphalaM sehare asacce a / kuMDala-baTula-dolAphalaya-visAlesu cakkalayaM // 306 // 1 prasRtaha mu. / 2 degstApAtadeg pA. / Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cuMcuNiyA ] taiyo baggo [117 caMDijo pizunaH kopazca / cakkalaM kuNDalam dhartulam dolAphalakam capphalaM zekharavizeSaH asatyaM ca / vizAlaM ceti caturartham / "sAmAnyazabdA api vizeSe vartante" [ ] iti hi nyAyaH / atra 'caDDai' mRnAti, bhuGkte, pinaSTi ca iti dhAtvAdezeSUktamiti noktam // (306) cAro piyAla-gutti-icchAsu, cikkA appa-taNuyadhArAsu / cammamayavAribhaMDe taNudhArA-diNamuhesu a cirikkA // 307 // cAro piyAlavRkSaH bandhanasthAnam icchA cirikA carmamayajalabhANDam, tanudhArA ceti vyarthaH / pratyUSazceti ca / / (307) cikkA alpaM vastu tanudhArA ceti yarthA / cidhAlaM ramme uttame ya. cullo simummi dAse ya / pANa-appa-bAla-mukka-cchanda-arui-vaiyaresu cuNao vi // 308 // ciMdhAlaM ramyam mukhyaM ca / | "cuNao-viarao" [ ] iti cullo zizuH dAsazca / dhanapAlaH / cuNao caNDAlaH alpaH bAla: muktaH "AghrAtArthe'pi" [ ] iti chandaH arocakaH vyatikarazceti kecit // (308) saptArthaH / caMcu-culuemu cuculi, avagamiya-saiNhayAsu cuculiyaM / cuMcuNiyA cua-paDirava-ramaNa-ambili-muTThijUa-jUAsu // 309 // cuMculI caJcuH culukazca / . caMcaNiyA dhyatama ra cuMcuNiyA cyutam pratiravaH ramaNam 'cuculi' iti lumavibhaktyanto nirdeshH| amlikA muSTiyatam yUkA ceti SaDarthA / cuMculiyaM avadhAritam satRSNatA ca / / 1 dvayartho / pA. / 2 vyarthAH // pA. / Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118.] desIsahasaMgahe [challI'pratiravaH' iti sAmAnyazabdo'pi / yadAha-"cuMcuNiyA pratiravo goSThyAm' vizeSe goSThIpratirave vartate / [] / kecit 'cuMcuNiaM calite'pi' [ ] AhuH // (309) atha 'cha' AdayaHchallI tajAi, chaddI sejjAe, vijjulAi chaDA / kavikacchU chaMkui-chaMchuIu, chaliyA chailla-chappaNNA // 310 // challI tvak / chaMkuI tathA chuchuI kapikacchUH / chaddI zayyA / chalio chaillo chappaNNo ityete chaDA vidyut / trayo'pi vidagdhArthAH anyonyaparyAyaatra 'chaNo utsavaH' iti 'kSaNa' bhaGgayA tu nibaddhAH / zabdabhavo'yamiti noktaH / yathA--- kayalochalli chaMkuiM aMbujachabi pi chaMchuI muNai / chalieNa chaillapiyA teNa viNA chaDacaleNa chappaNNA // 238 // (310) chavaDI cammaM, chappaMtI Niyamo jattha lihiyae paumaM / taNue chauya-cchikkoliyA, chamalao a sattachae // 311 // chvddN| carma / uuyaM tathA chikoliyaM tanu / chappaMtI iti niyamavizeSaH yatra padma chamalao saptacchadaH / likhyate / yathA--- jassa kae chappaMtI karesi chauyaaMgi ! so vi tujjha ke| chamalayatalammi chikkolio Na millei migachavaDiM // 239 / / (311) atra-chaDDai muJcati / chajjai rAjati / iti dhAtvAdezeSUktAviti noktau / 1 chappaMti mu. / Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chimvolla]. taio vaggo [ 119 khade chaDakkharo vi hu, chAsI takkammi, ricchae chAro / chAhI khe, chAIo mAIo, lahuyamacchae chiddo // 312 // chaDakkho skandaH / chAhI gaganam / chAsI takram / chAyAvAcakastu 'chAho'zabdaH 'chAyA' chAro acchabhallaH / zabdabhava eva / chAIo mAtaraH / chiddo laghumatsyaH / atra chAi-chaDakkhara-chAhImaNI Na paNamesi kahasu kassa kae ? / chAsIhAriNi ! dhUe ! chArasire! chiddagandhille ! // 240 // (312) chillI sihAi, chittaM chivie, jAresu chinnnn-chinnnnaalaa| chivvaM kArimaM, ucchudale chiviyaM, vAhalIi chicholI // 313 // chillI zikhA / chinvaM kRtrimam / chittaM spRSTam / chiviyaM ikSukhaNDam / chiNNo tathA chiNNAlo jAraH / / chicholI vAhalI / 'jAreSu' iti ekazeSAd bahuvacanAt 'vAhalI'zabdastu 'laghujalapravAha''chiNNA chiNNAlI strI' ityapi / | bAcako dezya eva vakSyate / yathA-- chivvasiNeha chittacchilli chivieNa bholiUNa sisu / jaM calasi ghaDakarA ta chiNNe! chicholiyAi chinnnnaalo||241||(313) chippIraM ca palAle, chippAlo ssssttushmmi| chillaraM avi pallalae, muhavikkoNe a chicollo // 314 // chippIraM palAlam / chinvollo nindArtha mukhavikUNanam / chippAlo sasyAsakto gauH / "vikUNitaM mukhameva" [ ] ityanye / chilla palvalam / 1 saptame varga gA. 39-mudritapu. / Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 ] chippAluyaM puccham / chikkoaNo asahanaH / chiDao dadhisaraH / yathA yathA tujjha kae bAhehi sA chillarathaM bharei dui ! tumaM / chivvolleNa taM ikkhasi chippIratiNaM va chippAlo // 242 // atra - chivaha, chihai 'spRzati' etau dhAtvAdezeSUktAviti noktau // (314) chippAlaya chikkoaNa- chihaMDayA puccha asahaNa-dahisarA / chiNNonbhavA yaduvvA, taha chiNNacchoDaNaM sigve // 315 || chiNNo bhavA dUrvA / chiNNacchoDaNaM zIghram | chihiMDibhillaM dadhi / chichaTaramaNaM cakSuH sthaganakrIDA | delIsaha saMmahe varachippAlaya ! chiNNonbhavA- chihaMDehiM dhavala ! puTTho si / chiSNacchoDaNagamaNe hakkAchikkoaNo havasu ihi || 243 || (315) dahie chiDiMDibhillaM, chichaTaramaNaM ca micaNakkIlA / chaMda bahummi, balAyA huI, littae chuhiyaM // 396 // buMdaM bahu / yathA [ chippAlaya chuI TT | chuhiyaM liptam / chaMdapaNacchuhiaM haM uDDINa chihiMDibhilladhavalachuIM / jA huyaM tA tI chiMchaTaramaNaM sahIhiM kathaM // 244 // (316) churiya-churamaDDi-musayA maTTi chu rahastha-araIsu | cheMDI lahuracchAe, chelI thovappasUNamAlAe // 317 // churiyA mRttikA / churamaDDI kSurahastaH- nApita iti yAvat / 'rahastha' zabdo'pi deyaH paryAyabhaGgacA tu upAttaH / kuMkuMmusa raNaraNakaH / cheDI laghurathyA / chelI alpaprasUnA mAlA / Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chonmatya ) tAo vaggo yathAjuttaM chuchumusayaM karesi churamaDDiyAe churahattha ! / cheli cciya aNuruvA churiyAghaDiyassa cheDijakkhassa // 245 // (317) chettaraM aNavvamuppAi, chebhayo hatthabiMbammi / chAgammi chelao, khettajAgare chettasovaNayaM // 318 // chettaraM jIrNa zUrpAdyupakaraNam / chelao chAga:-kapratyayAbhAve chelo chebhao sthAsakaH / ityapi / chettasovaNayaM kSetre jAgaraNam / yathA--- masichebhaillavasaNaM parihariuM chettaraM va maM bahiNi! / tIi kae so chelo Nisi vaccai chettasovaNamiseNa // 246 // (318) chobho pisuNe, dAsammi choio, appiyammi chobhatthaM / chobbho pizunaH / choio dAsaH / kecit "chobbho khalaH" [ ] iti chobbhatthaM apriyam / "ha svaH saMyoge" pUrvadezISu pAThaM dRSTvA 'khala'zabda- / 8 / 1 / 84 / iti 'chubbhatthaM' vipralabdhAH 'khalaM piNyAkam' vyA- ityapi / cakSate, udAharanti ca / asmAbhistu sArataradezIparyAlocanena 'chobbho pizunaH' iti dRbdham udAhRtaM ca / tatra bahudRzvAnaH pramANam / yathA-~tIe kaDillavatthaM uttariyaM kariya majjha daMsaMto / kiM kAhisiM aha aNaM re choia ! chobha ! chobhatthaM // 247 // 1degNa sUrpA pA. / 2 si iha mu. / 3 aNNaM mu. / Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122] desI saddasaMga he atha anekArthA: chaMTo jalacchaDA - sigghemuM, chAo ya bhukkhiya- kise // 319 // 1 T chaMTo jalacchaTA zIghraveti dvayarthaH / chAo bubhukSitaH kRzazca / nanu "chAtodarI yuvadRzAM kSaNamutsavo'bhUt" [mAgha sarga 5 zlo023] ityAdau 'chAta' zabdasya kRzArthasya darzanAt kathamayaM dezya: naivam chedanArthasyaiva 'chAta' zabdasya sAdhutvAt / na ca dhAtvanekArthatA uttaramatra / anekArthatA hi dhAtUnAM lokaprasiddhayA / loke ca 'chAta' zabdasya chedanArthaM muktvA asyaiva kaveH prayogaH nAnyeSAm - ityalaM bahunA // (319 ) dhannAI malaNe gomaya vatthe taha chANaM / chAyA kittI - bhamarIsu, chArayaM ucchusakka maulesu || 320 // chANaM dhAnyAdimalanam gomayam vastraM chAyA kIrtiH bhramarI ca / chArayaM ikSuzalkam mukulaM ca / / (320) ceti tryatham / " chANI" [ ] ityapi keSAMcit pAThaH / challo apaIve sarise UNe surUve ya / chida-kuDI chillaM, chiMDe siha chatta- dhUvajaMtesuM // 329 // chAillo pradIpaH sadRzaH UnaH surUpa veti caturarthaH / chillaM chidram kuTI ca / "chillaM vRtyantaramapi " [ ] iti kecit / chippaM bhikkhA-pucchesu, chitta-chIesa chikkaM ca / chivao samUha-NIvIsuM, chiMchao deha-jAresu // 322 // chippaM bhikSA pucchaM ca / chikkaM spRSTam kSutaM ca / chivao samUhaH nIvI ca / chichao deha: jArazca / [ chaMTa chiMDaM cUDA chatram dhUpayantraM ca / saMyoge para it-etoH kAmacAraH iti 'cheDaM' ityapi / / ( 321) kecit "chichayaM zalATuphalam " [ ] AhuH / yathA-- "dhUyAi paDhamagabbhaM va rakkhae uaha ADhiyA ghariNI / Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jalI ] chiptI vaya - Usa bhee, piTThe vi chippiMDI / chakkolI ya payava - pAmaddA- chANa khaMDesu // 323 // taio vaggo chippaMtI vratabhedaH utsavabhedati chakkolI ahiravaH pAdAbhyAM dhAnyamalanam gomayakhaNDaM ceti tryarthA | (323) dvarthA / [ 123 tumbII paDhamaNiggayaM AbaMdhurabaMdhaNaM chichaM" // [ ] (322) chippiDI vrata utsava bhedau piSTaM ceti tryarthA chippaMdUraM gomayakhaNDammi tava visamammi / sisu-sasisu chuddahIro, cheo aMtammi diare a // 324 // chedho sthAsakaH caurazca / cheMDA zikhA navamAlikA ca / chippaMdUraM gomayakhaNDam viSamaM ceti dvayartham / chedho thAsaya-core, sihA - gomAliyAmu cheMDA vi / choho gaNa vikkhevA, chonbhAittI acheppa - vesAsu || 325 || jaMgA gocara bhUmiH / jacco puruSaH / jaMbho tuSaH / chuhoro zizuH zazI ca / cheo antaH devarazca || (324) atha 'ja' AdayaH jaMgA goyarabhUmI, jacco purise, tuse jaMbho / jayaNaM hayakavacamma, jaraMDo vuDDhammi, jaNhalI NIvI || 326 || choho samUhaH vikSepazca / cho bhAitI aspRzyA dveSyA ca // (325) jayaNaM hayasaMnAhaH / jaraMDo vRddhaH / " jaraDo" [ ] ityanye / jahalo nIvI / Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 ] aisI sahasama yathA jayahiM hayA, gAmA jaMgAhiM, kaNA a jaMbhabhAveNa / mahilAo jaNhalIhiM, sahati gehA jaraMDajaccehiM // 248 // (326) jaDiyaM khacie, jagalaM paMkasure, jaMbulo ya vANIre / maMgalasihAi javaNaM, jaDammi jaMbhala- jahAjAyA // 327 // DiyaM khacitam / jagalaM paGkilA surA / " paGkilasarako jagala : " [ ] ityanye / jaMbula vAnIraH / "jaMbulaM madyabhAjanam" [ ] iti sAtavAhanaH / yathA jahimA vidagdharacitA gAthA / javao tathA javarao yavAGkuraH / jaMghAmao tathA jaMghAluo dvau apyetau anyonyaparyAyatayA 'jahAla' vAcakau / [ aDiya maNijaDiyavAsabhavaNe jagalaM jaMbulagharociyaM Nito / jahajAya ! kIsa lajjasi javaNauciyahatthajaMbhalatteNaM // 249 // atra - jagaro 'saMnAhaH' iti saMskRtasamaH / jaMpai kathayati / javai yApayati / iti dhAtvAdezepUktAviti noktau // (327) himA vigAhA, javaya-javarayA javaMkurae / jaMghAo ya jaMghAluyammi, jaMbAlayaM ca jaLaNIlI // 328 // javaNaM halazikhA / jaMbhalo tathA jahAjAo jaDaH / jaMbAlaM jalanIlI - zevAlamityarthaH / 'jalanIlI' zabdo yadi saMskRte na rUDastadA dezyaH / yathA jaMghAlue ! NaiaDaM gayA si jaM tuha taNummi jaMbAlo / taha javarayagovIo tuha jahimaM tattha gAyaMti // 250 // Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jahagaroha ] lAmo vo [125 taM javayagorayaMgi bhari jaMdhAmo havibha vacca / jalaNIliduggamagyo Na disambhai pAuso jAva // 251 // (328) jacchaMdao satatammi, jakkharattI ya dIvAlI / jeNNohaNo Nisiyare, jaMghAcheo ya caccarae // 329 // jacchaMdao-svacchandaH 'ka'pratyayAbhAve- jaNNohaNo rAkSasaH / jacchaMdo / jaMghAcheo catvaram / jakkharattI dIpAlikA / yathA-- maNivalaehiM kuNaMtI jaMghAcheyammi jakkharattiM va / jeNNohaNANa vi tuma Nisi jacchaMdeNa kiM Darasi ? // 252 // (329) viddaviyammi jagaDio, 'jabhaNaa' AI 'jahicchabhaNira' AI / jaraladdhiya-jaralaviyA gAmINe, arue jahaNaroho // 330 // jagaDio vidrAvitaH-kadarthita ityrthH|| jaraladio tathA jaralavio grAmINaH / jaMbhaNao yatheSTavaktA / 'jabhaNabhaNo" | jahaNaroho uuruH| [] iti kecit / ubhayatra AdigrahaNAt jaMpicchao yathAdRSTamabhilaSitA / jaMpecchiramaggiro yo yad yad dRSTaM tadeva mRgayate ityAdi / atra-jaaDai 'tvairate' iti dhAtvAdezeSUktamiti noktam / yathAjaraladdhiAi daTuM pavaNalhasaMtaaMsuyaM jahaNarohaM / o ! kAmasarajagaDiyA jaralaviyA huMti bhaNayA // 253 // (330) 1 jaNhoha pA. : 2 tvarayati I pA. / Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 ] sahasapaha desIsahasaMpahe jahaNUsavajahaNUsavaM addhorU, jaMkayasukao appasukayagijjhammi / jADI gummaM, jAI surA, kaviTThammi jAUro // 331 // jahaNUsavaM arthoskam / jAI surA / jaMkayasukao alpasukRtagrAhyaH / jAUro kapitthaH / jADI gulmam / yathAjAUrajADikaMTayaphaTTirajahaNUsavA vi teNa samaM / jAIluddhA vaccasi jaMkayamukayA si taM putti ! // 254 // (331) jAlaghaDiyA sirahare, jigghiyaM 'osiMghiya'atthammi / jiNNobbhavA ya duvvAi, jIvayamaI ya vAhamaI // 332 // jAlaghaDiyA cndrshaalaa| jiNNobbhavA dUrvA / jigghiyaM ghrAtam / jIvayamaI mRgAkarSaNahetuAdhamRgI / atra 'jimikaM bhuktam' iti 'bhuji' dhAtvAdezabhavam / yathA jAlaghaDiyAi jA taM pA Niyasi jIbayamaI va mayaNassa / tA bhama hariNo vva tumaM kulaDAjiNNobbhavAu jigdhaMto // 255 // __ atra-jIhai 'lajjate' iti dhAtvAdezeSaktamiti noktam // (332) juNNo chege, juyalo taruNe, apariggahammi jujuruddo| juyaliya-jurumillA duguNiya-gahaNA, jUyao ya bappIhe // 333 // juNNo bidagdhaH / jurumillaM gahanam / juyalo taruNaH / "jUrumillayaM" [ ] iti gopAla: jhuMjuruDo aparigrahaH / jUyao cAtakaH / juyaliyaM dviguNitam // Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jovArI] taio vaggo / 127 yathA--- jhuMjuruDAe ghaNaravajuyaliyavisamasaraveyaNAi maha / duhajurumillaavatthaM kaha. jUyaya! tassa juNNajuyalassa // 256 // atra-jUravai 'vaJcati' iti dhAtvAdezeSUktamiti noktam / / (333) jemaNayaM dAhiNae aMge, jo raM ca 'jo kira'athammi / jokkhaM acokkhe, joo caMde, joggA ya cADummi // 334 // jemaNayaM dakSiNamaGgaM hastAdi / jokkhaM malinam / jo raM 'yaH kila' ityatheM / joo candraH / joggA cATu / yathA -- jayasiriNivAsajemaNabhua ? tuha guNavaNNaNammi kA joggA / jo raM jaseNa cAlukka ! jokkhaM avaharasi joassa ? // 257 // (334) Nakhatte joDaM joisa ca, joI ya vijjUe / khaliyammi joiro, joikkho dIvammi, joDio vAho // 335 // joDaM tathA joisa nakSatram / joiro skhalitaH / joI vidyat / joikkho dIpaH / joDio vyAdhaH / yathAmehammi pihiyajoisavai-joDe ruirajoi-joikkhe / hiMDaMti' a joirayA vammahajoDiyasarAhayA kulaDA // 258 // (335) NayaNammi joyaNaM, taha khajjoe joiyaM jANa / joiMgaNo a iMdove, jovArIi joNNaliyA // 336 // joyaNaM locanam / joNNaliyA jovArI dhAnyam / joio khadyotaH / 'jovArI'zabdo'pi dezya eva / joiMgaNo indragopaH / 1 degti ya odeg pA. / 2 0 vi jo pA. / Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 ] [jodhaNapIra yathA calajoiya-joiMgaNaM ikkhiya joNNaliyakAraNaM kAlaM / kAsayavahUu harisA upphullayajoyaNA hu~ti // 259 / / (336) jovvaNaNIraM taha jovvaNave jovvaNovayaM ca jarA / jovvaNaNIraM tathA jovvaNaveaM tathA / "jovvaNaNIro jovvaNovao RkSaH" jovvaNovayaM vayaHpariNAmaH / [ ] iti catuSpadavarge yat kenaciduktaM tasya saMmoha eva / yathA-- jovvaNaNIraM taruNattaNe vi vijieMdiyANa purisANa / jovvaNavee vi Na jovvaNovayaM hIi iyarANa // 26 // atha anekArthAHjaNhaM lahupiDhare kasigae ya, jaMpaNaM akitti-vayaNesu // 337 // jaNhaM laghupiTharam kRSNaM ceti dvyrthm|| jaMpaNaM akIrtiH vaktraM ca (337) veDisa-varuNesuM jaMbuo ya, gAmaNi-viDesu jaNautto / jaccaMdaNaM agarU kuMkumaM ca, jovo ya biMdu-thovesu // 338 // jaMbuo vetasavRkSaH pshcimdikpaalshc| / jovo binduH stokaM ca / jaNautto prAmapradhAnapuruSaH viTazca / / jaccaMdaNaM agaruH kuGkumaM ca / / atra- 'jUraI' khidyate, krudhyati ca iti dhAtvAdezeSUktamiti noktam // (338) __ atha 'jha' Adaya:saMtatvarisammi aDI, jhaMkho tuDhe, jhalA ya mayataNhA / jhaMTI lahu-uDDhakesesu, pIlu-mAyAsu jhaMDuya-jhamAlA / / 339 / / 1 thoesu pA. / Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ daliyA ] jhaDI nirantara vRSTiH / jhaMkho tuSTaH / jhalA mRgatRSNA / - yathA Na jharDi jhaMkho vi ravI kuNai jhalaM ceya ittha marudese / muMca jhamAlAI lulaM iMTio jhaMDuyAI cuTe || 261 // (339) jhaMDali-jhaMkhara-jharayA asaI - mukkataru- suvaNNaAresu / jhajjhara-jharuyA khikkhiri masaesuM, jhaMpaNI pamhe // 340 // jhaMDalo asatI / jharuo mazakaH / kharo zuSkataruH / jharao suvarNakAraH / jhajjharI sparzaparihArArthaM caNDAlAdInAM hastayaSTi: 'khikkhirI' iti / yathA tarabho vaggo jhaMTI laghUrdhvakezAH / jhaMDuo pIluvRkSaH / jhamAlaM indrajAlam | jhakkiyaM tathA jhikhiyaM vacanIyam / 'ujjhiMkhiyaM vacanIyam' iti tu 'ut' pUrveNa 'jhikhiya' zabdena siddham / jhako tRNamayaH puruSaH / "jharaM to" [ ] iti kecit / jharuaAulammi mIliyajhaMpaNiyaM jhajjharIkara viruvaM / jhaMkharatalammi jharayaahamaM hahA ! jhaMDalI ramai // 262 // ( 340 ) vayaNijje jhakkiya - jhiMkhiyA, jharaMko ya tiNapuriso / jhaMTiya- iMTaliyAo pahariya- cakamaNaatthesu // 341 // 'mazaka' vAcakazabdAH 'cIryAm' api vartante / yadAha - "mazakAkhyAzvIryAmapyucyante kAvyatattvajJaiH " / [ ] iti / jhaMpaNI pakSma / [ 129 jhaTiyaM prahRtam / jhaMTaliyA caGkramaNam / Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 ] desIsahasaMgahe [ jhalusiya yathA-- Na kuNaMti jhaMTiyaM Na ya jhaMTaliyaM jhakkiyAI agaNaMtA / tuha kumaravAla ! riuNo ajhiMkhiya ! raNAjire jharaMka vya / / 263 // atra-jhaDai zIyate / jhaMpai bhramati / ityAdayo dhAtvAdezeSUktA iti noktAH // (341) daiDhamni jhalusiyaM taha jhalaMkiMaM jhAmi cea / jhaMkAriya-jhaMkhariyA avacayaNe, jholiyAi jhalajhaliyA // 342 // jhalusiyaM jhalaMkiaM jhAmiaM trayamapi jhalajhaliyA jholikA / dagdhArtham / 'jholikA'zabdo yadi saMskRte na jhaMkAriya tathA jhaMkhariyaM avacayanam / / rUDhastadA ayamapi dezyaH / yathAtAvajhalaMkia-davajhalusio tuha payAvajhAmio a riU / phalajhaMkAriya-dalajhaMkhariyAI kuNai jhalajhaliyahattho // 264 // (342) jhADaM layagahaNe, jhAmaro jarI, jhAulaM ca vauNiphale / jhArua-jhiriMDa-jhIrA cIrI-jarakUva-lajjAsu // 343 // jhADaM latAgahanam / jhAruA cIrI / jhAmaro pravayAH / jhiriMDaM jIrNakUpaH / jhAulaM kasaphalam / | jhIrA ljjaa| yathAjhAulacuMTaNakajje ajhora ! kaha jhAmaraM Nioesi / jhArua-jhADacchanne jhiriMDae esa jaM paDihI // 265 // (343) jhuMkho vajjavisese, jhuttI cheyammi, jhuTTe aliyammi / jhallari-jhuTaNa-jhuMjhumusayA gumma-ppavaha-maNaduhesuM // 344 // Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jhasa ] taio vaggo [131 jhuMkho 'tuNaya'Akhyo vaadyvishessH| / jhuTaNaM prvaahH|| jhuttI chedH| jhuMjhumusayaM manoduHkham / jhuTuM alIkam / "jhumujhumusayaM" [ ] ityanye / jhullurI gulmH| ___ atra-jhuNai jugupsate iti dhAtvAdezeSUktamiti noktam / yathAtuha Natthi jhuTTajhutto jhuTaNataDajhullurImu NAo si / jhuMjhumusayavaIe maha kahiyaM tattha jhuMkhavAehiM // 266 // (344) jhUraM kuDile, jhero jaraghaMTe, jheMduo a kaMduae / addhamahisoi jhoTTI, jhoDappo caNayadhannammi // 345 // jhUraM kuTilam / jhoTTI arghamahiSI / jhero jaraghaNTaH / jhoDappo caNakadhAnyam / jheMduo kandukaH / "zuSkacaNakazAkam"[ ] ityanye atra-jhUrai smarati iti dhAtvAdezeSUktamiti noktam / yathAjhoDappachettakaMDe jhoTTIo kaMThabaddhajherAo / ua cArai govavaha khellaMtI jheMdueNa jhUragaI // 267 // (345) vAhammi jhoDio, jhoDaliyA rAsayasaricchakIlAe / jhoDio vyAdhaH / jhoMDaliyA rAsakasadRzI krIDA / yathA-- jhoMDaliyAi khellaMtu tAva bAlAu hariNiyAu vya / AroviUNa cAvaM paharei Na kAmajhoDio jAva // 268 // atha anekArthA:TaMkacchinna-ajasa-taDa-taDattha-dohagahiresu 'jhasa' saddo // 346 // Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132] dekhIsahasaMgahe [ jhattha___jhaso TaGkacchinnam ayazaH taTaH taTasthaH dIrghagambhIrazceti paJcArthaH // 346 // gaya-gaTesu atthaM ca, jhaMpiyaM tuTTa-ghaTTiesuM ca / jhasuraM taMbola-atthesu, jhaMDulI asai-kIlAsu // 347 // jhatthaM gatam naSTaM ca / jhasuraM tAmbUlam arthazca / jhaMpiya truTitam ghaTTitaM ca / jhaMDulI asatI krIDA ca / / (347) palhattha-AkuThesu jhasiyaM, cIhi-masaemu jhilliriyaa| . aMga-kiDaesu jhINaM, accatthe acchae a jhUsariaM // 348 // jhasiyaM paryastam AkruSTaM c| jhINaM aGgam kITazca / jhilliriyA cIhotRNam mazakazca / jhUsariaM atyartham svacchaM c| atra-'jhaMkhai' saMtapyate, vilapati, upAlabhate, niHzvasiti ca / 'jharai' smarati kSarati ca / iti dhAtvAdezeSUktamiti noktam / (348) ityAcAryazrIhemacandraviracitAyAM svopazadezIzabdasaMgrahavRttau tRtIyo vargaH ||ch| pra0 254 // - Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH vargaH atha 'Ta' Adaya: Tamaro kesacae, TaMkiaM pasarie, viMmoTaNe TasaraM / saro seharae, TaTTayA javaNiyAe ya // 349 // Tamaro kezacayaH / Tasaro zekharaH / TaMkia prasRtam / TaiyA tiraskariNI / saraM vimoTanam / yathA mA saMThavesu Tamare TasariyacU aaMkurANa TasaroTTaM / TaMkiyanikajuNhA aMtare desu mAmi ! TaTTaiyaM // 269 // (349) tara bhArie, karAlakaNNammi Tapparao / araNiyakusume TakkAriyA ya, TAro ahamaturae // 350 // TakkArI araNikusumam / TAro adhamaturaGgaH / TaMbarao bhArikaH - guruH - ityarthaH / Tapparao karAkarNaH / yathA TArammi caDiyamitto TaMbarao Tapparo ya vAmaNao / jhatti paDio hasijjai TakkArIcuTirIhiM vaNe // 270 // (350) TippI Tikkai tilae, TiMbaru tuMburu ca, Tigdharo there / DaMTo chinnakare, TeMTA jyapayammi, TekkaraM ca thale // 351 // TippI tathA TikkaM tilakam / To chinnakaraH / "TikkaM zirasi stabakaH " [] TeMTa dyUtasthAnam / TekkaraM sthalam / ityanye / - TiMbaru tumburu | Tigdharo sthaviraH / 1 thimoDaNe mu. / Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 ] desIsahasaMgahe [ Tolaatra-TiviDikkai maNDayati / TiriTillai bhrAmyati / etau dhAtvAdezeSUktAviti noktau / yathA-- caMdaNaTikkiyaparavahu iha Tekkarae maMtiyaM daTTuM / TiMbarujoggaya ! Tigghara ! TuMTaya !TeMTia! karesi ki TippiM // 271 // (351) Tolo salahe, TolaMba-TokkaNA mahuya-majjabhaMDesu / Tolo shlbhH| / TolaMbo madhUkaH / "Tolo pizAcaH" [ ] ityanye / TokkaNaM madyaparimANabhANDam / yadAha-"TolaM pizAcam AhuH sarve / kecit "TokkaNahaMDaM madyamAnabhANDam" zalabhaM tu rAhulakaH" [ ] | [ ] AhuH / yathA-- Tolo vva mA paDa tumaM ujjANe vANiNIu jaM puro| TolaMbavaNe TokkaNahatthA mayaNaggijAlAo // 272 // atha anekArthA:asi-chinna-khAya jaMghA-khaNitta-bhittI-taDesu TaMko vi // 352 // TaMko khaDgaH chinnam khAtam jaGghA khanitram bhittiH taTaM ca iti saptArthaH // (352) atha 'Tha'AdayaHThallaya-Thaiya-ThaviyA NiddhaNa-ukkhitta-paDimAsu / ThANo mANe, ThANijjo goraviyammi, siNhae ThikkaM // 353 // Thallo nirdhanaH / ThANo maanH| Thaio utkSiptaH / ThANijjo gauravitaH / "Thaio avakAzaH" [ ] ityanye / ayaM dantyAdiH api-iti-eke ThaviyA pratimA / * 'thANijjo" [ ] / ThikkaM ziznam / Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DaharI ] cauttho vaggo [135 yathA-- ThANo Na ThallayANaM, ThANijjattaM Na yAvi ThaiyANaM / Na ya ThikkaM saMDhANa, aThaviyauvalANa Na ya pUyA // 273 // (353) .. atha anekArthAHgoravia uddhesuM Thariya, ThiviyaM uddh-nniydd-hikkaasu| ThariyaM gauravitam UrdhvasthitaM ca / ThiviyaM Urdhvam nikaTam hikkA ca iti vyartham / "UrdhvArthe ThiyayaM" [ ] iti anye // atha 'Da'AdayaHdaMtaggahie DakaM, Dayo DAvo ya vAmakare / / 354 // Dakka dantagRhItam / Davo tathA DAvo vAmakaraH / daSTArtha tu 'daSTa'zabdabhavam / / yathADavve pharayaM aDAve khaggaM gahiUNa tuha paI samare / pahupaccakkha pasarai amarisaDakaaharo eso // 274 // (354) DaMDaM DiMDI sIviyakappaDakhaDe, taha Dalo lotthe| Dappha selle, DallaM piDiyAi, aliMjare DaharI // 355 / / DaMDaM tathA DiMDo sUcyA saMghaTitAni | Dalo loSTaH / vstrkhnnddaani| DApha sellAkhyam Ayudham / "DaMDo" [ ] ityapyanye / DallaM piTikA / DaharI aliJjaram / yathA DaMDaparihANa DiMDIpAuraNA caiyaDapphayA tujjha / riuNo pallivaNihare DaharI-Dalle vahati DalakhalirA // 275 // (355) Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 ] desIsahasaMgahe [DaharaDaharo sima, siraharammi Daggalo, davapahammi DaDDhADI / / racchAi DaMDao, iMbhio ya kitavammi. DaMbaro ghamme // 356 // Daharo zizuH / DaMDao rthyaa| Daggalo bhavanopari bhUmitalam / Dabhio dyUtakAraH / DaDDhADo davamArgaH / DaMbaro dharmaH / yathA-- gihiya Dahare uttariya DaggalA DaMDaeNa tuha riuNo / DaDDhADi-DaMbarille jaMti vaNe DaMbhiya vya jaravasaNA // 276 // __atra-Dallai pibati / Darai trasyati / etau dhAtvAdezeSUktAviti noktau // (356) DAlI sAhAe, NayaNe DAyala-Dola-DoyaNayA / DiyalI thUNA, bhegammi DiDDuro, DiphiyaM ca jlpddie||357|| DAlI zAkhA / DiyalI sthUNA / DAyalaM Dolo DoyaNaM trayo'pi DiDDuro bhekaH / locanArthAH / DiphiyaM jalapatitam / yathA ... gayaDola ! DoyaNehi Na Niyasi DAli luNesi ddiylike| tA taliyaDAyalao guttidrahe DiDDuro vva Di phesu / / 277 // atra-DiMbhai sraMsate / iti dhAtvAdezeSUktamiti noktam // (357) DiDilliyaM ca khalie vatthe, DIraM kaMdalae / oiNNammi ya DIgaM, taheva DINovayaM uvari // 358 // DiDilliyaM khalikhacitaM vastram / DIraM kandalaH / "DiDilliyaM skhalite haste"[ ] iti | DINaM avatIrNam / kecit / yadAha 'uDDIna'vAcakastu saMskRtabhava eva / "Diphiya-DiDilliyayA patite ca / DINovayaM upari / skhalitahaste ca" [ ] / . . 1 DhAlI pA. / mu. / 2 liMDuro pA. / mu. / Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DoMgI ] uttho vaggo yathA vihU ! DINo si tumaM baliNivaDINovayaM payaM desi / DIraM lihati DiDilliyaM ca parihiMti teNa tuha riuNo // 278 // (358) Dubo savace, dho uyaMcaNe, DuMgaro sele / ghaMTammi DuMDuo, DolA siviyA, dAruhatthae Doo // 359 // DolA zibikA | andolanavAcakastu 'dolA' zabdabhavaH Doo dAruhastaH / DuMbo zvapacaH / DuMgho udaJcanavizeSo nAlikeramayaH / DuMgarI zailaH / huMDuo jIrNaghaNTaH / yathA DuMgara ANi DolA - Doe 'vikiMtayassa tuha riuNo / DuMDu sarassa DuMba ti chiviya huMghayajaleNa lei jaNo // 279 // (359) taMbolabhAyaNe DoMgilI, tahA Dolio kasiNasAre / Dolio kRSNasAraH / DoMgilI tAmbUlabhAjanavizeSaH / "DogilI tAmbUlinI" [] ityeke / yathA iyammi sAvarA eMte DoliyavisAlaNayaNAe / DoMgiliNihittavIDayakaDhaNamisao paraMmuhI ThiyaM // 280 // atha anekArthA:DAU phalihaMsadume, gaNavaipaDimAvisese ya // 360 // DAU phalihaMsakavRkSaH gaNapatipratimAvizeSazca / / ( 360 ) DoMgI ya itthabiMbe, taMtroladvANabhee ya / DoMgI sthAsakaH tAmbUlabhAjanavizeSazca / 137 C 1 parihaMti pA / 2 Dovo pA / 3 andolA pA / 4 vikakaMta pA. / Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 ] desIsahasaMgahe [ DhaDDha atha 'Dha'AdayaHDhaDDho bherI, DhaMko ya vAyase, DhaMDhaNI ya kavikacchU // 36 // DhaDDho merI / DhaMDhaNI kapikacchUH / DhaMko vaaysH| yathAgomuTTiyaDhaMkaule deulavAijjamANaDhaDDhe ya / 'uhavio vesAe DhaMDhaNichittA vva tammai bhuaMgo // 281 // (361) makkuNae DhaMkuNa-DhekuNA, tahA DhaMkaNI pihANIe / DhaMsayaM ajase, vINAi DhaMkharI, DhakkayaM tilae // 362 // DhaMkuNo tathA DhekuNo matkuNaH / / DhaMkharI vINAbhedaH / DhaMkaNI pidhAnikA / DhakayaM tilakam / DhaMsayaM ayazaH / yathADhaMkhariya ! DhaMkuNahare imAi mA vacca DhakkayaM daTuM / DhekuNakhaddho DhaMkaNihaNio NIharasi DhaMsayaM lahiya // 282 // ___ atra-Dhakkai chAdayati / DhaMsai vivartate / iti dhAtvAdezeSUktAviti noktau // (362) cikkhalle DhaMDhario, DhaMDhasio gAmajakkhammi / Niccammi DhikkayaM, DhiMDhayaM jalagae, balAiyA veMkI // 363 // DhaMDhario kardamaH / DhikkayaM nityam / DhaMDhasio grAmayakSaH / DhiMDhayaM jalamadhyapatitam / kecid "grAmavRkSaH" [ ] ityAcakSate / DheMkI balAkA / yadAhu:-"DhaMDhasio DhaMDhario grAmatarau kardame cAkhye" [ ] / atra-DhaMDhallai bhramati / DhaMDholai gaveSayati / iti dhAtvAdezeSUktAviti noktau / 1 uio paa.| Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Novva ] camattho vaggo [139 yathA DhaMDhasiyapUyaNaparA DheMkIo bhaNai DhikkayaM kA vi / diTTho kaha vi maha paI DhiMDho DhaMDhariyakhutto vA ? // 28 // atra-dikkai vRSabho garjati / Dhumai, Dhusai bhramati / iti dhAtvAdezeSUktAH iti noktAH // (363) adhaNe Dhello, DheMDia-DhoMgharayA dhRviya-bbhamiraem / Dhello nirdhanaH / DhAMgharo bhramaNazIlaH / DheMDhio dhUpitaH / yathAsirikumaravAla ! riuNo tuha davaDa jhaMtapIludhR'mahayA / NavaagaruTeMDhiyANaM sumaraMte Dhella-DhogharA raNe // 284 // atha anekArthAHDhaMDho paMka-Niratthe, DhaMDhara-DhayarA pisAya IsAsu // 364 // DhaMDho paGkaH nirarthakazceti samAhAraH / / DhaMDharo tathA Dhayaro pizAce IrSyAyAM ceti dvAvapi dvayoM // (364) piDhara-uNhajalesuM DhamaraM, DheMkA harisa-kUvayatulAsu / DhamaraM piTharam uSNajalaM ceti dvayartham / DheMkA harSaH kUpatulA ceti dvayarthA / atra-DhuMdullai' bhramati, gaveSayati ca iti dhAtvAdezeSUktaH iti noktaH / / - atha 'Na' AdiHNatthA NAsArajjU, Autte Nava-NovvA ya // 365 / / NatthA nAsArajjuH / / Navo tathA govo AyuktaH / 1 marayA-(bharajasaH) pA. / mu.| Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 ] -yathA bhakkhaNaM gAmaM NatthArahiausaNa va samagaM / Navva ! tara govvANaM annANa vi bhaMjio maggo // 285 // do ArUDhe, gaMdA gaMdI-gaMdaNI gAIe / parikhaMciyammi NaDio ya, Nacciro ramaNasIlammi || 366 // Naddho ArUr3haH / gaMdA gaMdI gaMdiNI trayo'pyete govAcakAH / desI sahasaMga . atra - NakkhA nakhAH / gavi vaiparItye / rs avadhAraNe / ete zabdAnu zAsane sAdhitAH iti noktAH / Najjaro malinaH / NaMdaNo bhRtyaH / jjharo vimalaH / yathA- aMvaraNa mehe NaMdAvAlINa naMdiNIgo / Na suNesi NaccirANaM jai gIyaM NaMdiputta ! NaDio si // 286 // (366) maliNammi gajjaro, NaMdaNeo ya bhiccammi, Najjha vimale / galayaM usIre, sIhe maMdivakheo NaMdiyaM ca sIharue || 367 || NaDio vaJcitaH / "kheditaH" [ ] ityanye / Nacciro ramaNazIlaH / 9 [ - NalaM uzIram / dikkho siMhaH / diyaM siMharutam / yathA Najjharajasa ! tuha riuNe / NaravahaNaMdikkha ! diyaM souM / gajjaravatthA layakarA mAliyaNaMdaNA haviya jaMti // 287 // (367) duhiyapi gaoi, DurI ya bhegammi, maMdire galiyaM / harI churIe, user kacchavae, hamuha ghUe // 368 // 1 gANaM pA. 2 NaDurI pA / Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NakhattaNemi ] cauttho baggo [141. Naddio duHkhitaH / NaharI kSurikA / NaDurI bhekaH / NaDulI kacchapaH, dvitve'NaiDalI' ityapi / / NaliyaM gRham / Nahamuho cUkaH / yathANahamuhaNalie raNNe ruNNaM soUNa tuha riuvahaNaM / NaharIhaya vya NaMDuri-NaDulIu vi gaddiA huMti // 288 // atra-Navara kevale / Navari Anantarye / etau avyayau / Navvai, Najjai. jJAyate / NaDai gupyati / ete dhAtvAdezeSUktAH iti noktAH / / (368) jattha palAsalayAe jaNehiM paiNAma pucchiyA juvaI / ahaMtI NihaNijjai Niyamaviseso NavalayA sA // 369 // yadAha-"niyamavizeSazca NavalayA jJeyA / AdAya palAzalatAM bhrAmyati loko'khilo yasyAm / pRSTA patinAma strI nihanyate cApyakathayantI" // [ ] yathAdolAvilAsasamae pucchaMtIhi sahIhiM paiNAma / laTThIhi haNijjatI vahuyA NavalayavayaM bharai // 289 / / (369) Navaria sahasA', uvayAiae NamasiyaM, taDimmi NahavallI / NabAutto bhogI, kaNhe NakkhattaNemI a||370|| Navaria sahasA / NavvAutto IzvaraH / NamasiyaM upayAcitakam / "niyogisutaH" [ ] ityanye / / "NavasiyaM" [ ] ityanye / NakkhattaNemI viSNuH / NahavallI vidyut / yathA-- NamasiyasaehiM pAviasirIi NakkhattaNemisamaM appaM / Navaria NavAuttaya ! mA muNa, NahavallicaMcalA esA // 290 // (370) 1 mavisese Nadeg pA. / 2 degsA, omAie mu.| Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 ] desI saddasaMga he jalabhavaphalabhee NaimAsayaM, ucchie NavoddharaNaM / NAo gavviTThe, NAullo gomI, bilammi NAroTTo || 371 // imAsayaM jalodbhavaH phalabhedaH / voddharaNaM ucchiSTam / NAo garviSThaH / NAlaMbI kuntalaH / nAhidAmaM ullocamadhyadAma / -NAlaMpiaM Akranditam / yathA pAulla ! NavoddharaNeNa tUsa mA visasu NAyauDDaNayaM / dulahaNaimAsayakae sayA vi gohA Na hoi NArohe ? || 291 // ( 371) NAlaMbI jUDe, NAhidAmaM ullo majjhadAmammi | NAlaMpia akkaMde, jahaNammi ya NAhiviccheo // 372 // nAullo gomAn / NAroTTo bilam / "kUsAra : " [ ] ityanye / 'NAmokkasiyaM kAryam / Nijjo tathA Nuvanno suptaH / NiDo pizAcaH / 1 Nijjha - Nu pA / imAsaya NAhiviccheo jaghanam / 'NAhIe viccheo' iti vAkyamapi yathA puNajamme kusumAI gayAI gAlaviNAhidA mesu | iya NApate tuha rijavaNa pihuNAhiviccheyA // 292 // ( 372 ) NamokkasiyaM kajje, Nijja-NuvannA ya suttammi / bhUe NiDo, haliddA NiggA, Nihaso ya vammIe || 373 || jaghanavAcakam / yadAha - " NAhIe viccheo jaghanam kaizcittu NAhi viccheo" / [ ] NiggA haridrA / hiso valmIkaH / Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NijjUha ] yathA NihuNaM vyApAraH / NihuyA kAmitA | NijjharaM jIrNam / " NijjhU raM" [ ] ityanye / Namokkasi tumae kiM re NiDa ! NiggarAga ! Nihasamuha ! | tIe cciya jaM NAmaM lavasi Nuvanno aNijjo ya // 293 // (373) NihuNaM bAvAre, kAmiyAI NihuyA ya, NijjharaM juNNe / viho sAmiddhIe, NiyaDI DaMbhe, NihUyaM avi surae || 374 || yathA - Lasert vaggo Niukko tUSNIkaH / NirulI makarAkRtigrahaH / hiNaM kUlam / [ 143 NihuA NihuayANaM mA saMbhara muMca NiyaDiNihuNAI | jaM Nijjharo si ihi kuNasu maNaM puNNaNivahammi // 294 // ( 374 ) viho samRddhiH / NiyaDI dambhaH / yadi 'nikRti' zabdasya pratyAdau siddhahema 0 8 1 206 ] pATha: iSyate tadA na dezyaH / NihUyaM suratam / tuNDikkammi Niukko, NirulI mayarAkihagAhe / NihaNaM kUle, NigaDhI ghamme, NisuyaM NisAmiyaM ca sue // 375 // fraDho dharmaH / NisuyaM tathA NisAmiyaM zrutam / yathA free freeIrAve NisAmie sauNikalayale ya vahU / iNihaNaAgayajAraM muNiya NiukkA ahisarai NigaDhe vi // 295 // (375) NiurammiNiyala, avisesiyammi NiriyaM ca NikkhuDaM akNpe| Nigveda- NivvaDhA Nagge, NijjUho ya Nivvammi // 376 // Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144] NiyalaM nUpuram / NiriyaM avizeSitam / NikkhuDaM akampam / desIsahasaMgahe [NiyAraNivveDho tathA NivvaDho nagnaH / NijjUho nIvam / yathANiriyaTThANa ! aThANaya ! kiM Niyale giyasi NikkhuDo cora ! / jaraNijjahammi ghare NivveDho NivaDheNa pelliyai // 296 // (376) aribhavaNammiNiyAraM, NinbUDhaM pacchimaMgaNae / kaDhiNammi NikkaDaM taha, Nippheso sadaNiggamaNe // 377 // NiyAraM ripugRham / NikkaDaM kaThinam / NivvUDhaM gRhapazcimAGgaNam / Nippheso zabdanirgamaH / yathAghaNukaDDhaNaNikkaDabhu ! cAlukka ! tuhaM NiyAraNinbUDhe / NIsaMkavilasirANa sivANa ullasai nnipheso||297|| (377) NammiNirAdo, Nicchie NirutaM, Nate Niriko ya / saMtummi Nisatto vi, NimelaM daMtamaMsammi // 378 // NirAdo naSTaH / Nisatto saMtuSTaH / NiruttaM nizcitam / NimelaM dantamAMsam / NiriMko nataH / "NimelA" [ ] iti dhnpaalH| yathAtuha ghAyaNimelaucchuDDadaMtayA riugayA NirikamuhA / jati NirAdA taha vi hu jae NiruttaM tumaM si Na Nisatto // 298 // (378) jillaMka-NilaMkA paDiggahammi, Nijjomi-NomiNo rssii| aMguTThIi NiraMgI-NIraMgIu, ahiyammi mippaTTho // 379 // 1 dhanapAlakRte 'pAialacchI nAmamAlAkoze mayaM zabdo mopalabhyate / Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NivvUDha ] NillaMko tathA NilaMko patadgrahaH / NijjomI tathA NomI razmiH- rajjU: ityarthaH / yathA Nijjo mikhaMciau saharahaoiNNe piryAmma lei vaha / NipaTTammaviraiyaNiraMgiyA karayaNilaMke // 299 // uttho vaggo kiM mAmi ! royasi tumaM NIraMgiM caiya Acama NilaMke / pekkhasi Na cirA daiyaM NomIbaddhaM puro baillaM va ||300 || ( 379 ) NimmaMsU taruNaH / Nivbhuggo bhagnaH / NimpraMsU taruNe, Nibbhumgo bhaggammi, NikkhayaM Nihae / suttodviyammi Nivvitto, NissaMko ya Nibbharae || 380 || kkhayaM nihatam / [ 145 NiraMgI tathA NIraMgI ziro'vaguNThanam / NipaTTo adhikaH / Nijjoo prakaraH / " puSpAvakara : " [ ] ityanye / NiyatthaM parihitam / yathA- NissaMka kAmasaraNikkhayA imA siviNae tuma da / nimmaMsuya ! NiccittA NinbhuggamaNorahA hoi // 301 || (380) nivvitto suptotthitaH / freist nirbharaH / Nijjoo pare, parihie NiyatthaM, calammi Nikajjo / NivvANaM duhakahaNe, thaDDhe 'givrvyUha - NivvUDhA / / 381 / / Nikkajjo anavasthitaH / NivvANaM duHkhakathanam / 'NigvUho tathA NivvUDho stabdhaH / 1 hi mu. / 2 atra likhita pustakeSu 'vvU' sthAne 'cchU' ityapi paThituM zakyam / 10 Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146] desIsahasaMgahe [ NimmabhayathANikkajje ! jaM manasi NiyatthahAraM phuliMgaNijjokaM / 'NivRhe ! NivvANaM kuNasu aNivUDhayANa taM amha // 302 // (381) gaya-kusala-uvakiIsuM Nimmaya-NigghaTTa-NijjAyA / seda-uciya-ujjANA NivAya-NinviTTha-NibbhaggA // 382 // Nimmao gataH / NivAo svedaH / NigghaTTho kuzalaH / NibviTuM ucitam / NijjAo upakAraH / upabhuktArthaM tu 'nirviSTa' zabdabhavam / NibbhaggaM udyAnam / yathA-- NibbhaggaNimmayaM taM daTuM pyddiynnivaaysiddhilNgii| tammai tujjha kae NiviTThayaNijjANigghaTTa ! // 303 // (382) muttapamuttammi NisAyaM, cAmuMDAi nnimmNsaa| Niddhammo egamuhammi, NidiNi-NiyANiyA kutiNaharaNe // 383 // NisAyaM suptaprasuptam / Niddhammo ekmukhyaayo| 'caNDAla'vAcakastu 'NisAya'zabdo / NidiNo tathA NiyANiyA kutRNoddha'niSAda' zabdabhavaH / raNam / himmaMsA cAmuNDA / yathA-- keyAraNidiNikae NiyANiyAmullajaMpaNamiseNa / NimmaMsadeulaM Niddhamma ! piyA vaccai NisAe // 304 // (383) NiNNAlA NolacchA NolaiyA cea caMcummi / NiggiNaM jillasiyaM ca Niggae, pADie NisuddhaM ca // 384 // giNNAlA tathA NolacchA tathA | NiggiNaM tathA jillasiyaM nirgatam / NolaiyA caJcuH / NisuddhaM pAtitam / Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NivvahaNa ] yathA 'NijjhAya' AdayaH sapta zabdA nirdayavAcakAH / 'Nivverisa' zabdaH avyarthe'pi dRzyate / golaiyAi haNato golacchivaro visAlaNiNNAlo / NimgiNNajio huo AsamaNillasiyarAvaNaNimuddho ||305 || (384) NijjhAo NicchaMDo nirAha - Nigghora - NiSpharisA / Nidvedhaso aNivveraso a adae, NimeNaM avi ThANe // 385 || NimeNaM sthAnam / uttho vaggo yathA Nigghore NicchuDo aNirAhe ko vva Na hu aNiSphariso / Nirddhase aNivveraso aNijjhAya ! kattha vi NimeNe 1 // 306 // (385) avibhinnagehae Niddhama-viddhaya viddhamAyA vi / riTThie NiariaM NiaMdhaNa- NiaMsaNA vatthe || 386|| Niddhamo tathA Niddhao tathA Niddha mAo avibhinnagRhaH / yathA atra - Niai pazyati / NivvAi vizrAmyati / Nimai nyasyati / ete dhAtvAdezeSUktA iti noktAH / NimaNaM gRhajalapravAhaH / NiakkalaM vartulam | [ 147 ariaguNa ! suNiasaNa ! NiaMdhaNaM kaDDha Niddhamo havia / Niddhaa ! vayammi ramimo kiM pemmaM aNiddhamAyANa ? || 307 (386 ) NiddhamaNaM oghasare, NiakalaM vaTule cea / NivvamiaM paribhutte, pANiggahaNammi NivvahaNaM // 387 // NivvamiaM paribhuktam / NivvahaNaM vivAhaH / NiariaM nikareNa sthitam / NiaMghaNaM tathA NiaMsaNaM vastram / | Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 ] NikkhuriaM adRDham | NittiriDI nirantaram / yathA- yathA gaMdhavve NivvahaNe tuha NivvamiaM NiakkalathaNIe / fare sumatI bAhehi vaha giddhamaNaM // 308 // (387) adaDhamma yaNikkhuriaM NiraMtaraM cea NittiriDI / oAraNe Nivaccha-NevacchaNayA, cuammi NissariyaM // 388 // NivacchRNaM tathA vacchaNaM avatAraNam / NissariaM srastam / desI sahasaMga iti yAvat / NiruvakkayaM akRtam / iittariDivirahaNivakhuriataNU Nissariasa patapie ! | vacchagahakhaliyA sayameva NivaLaNIhuA bahuA || 309 || atra - niyaccha paryAta | Nirappai tiSThati / NimmANai, Nimmavai nirmimIte / Nijjharai kSIyate / huvai kAmayate / NiArai kANekSitaM karoti / girigghara nilIyate / NivvaDai pRthak, spaSTo vA bhavati / NiTTahadda niSTambhaM karoti / Nigvolai manyunA oSThaM malinaM karoti / pilluMchai muJcati / NiuDDaD majjati / NicchallaDa, NijjhoDaha, pillUrai Nivvarai, chinatti / NisuDhai bhArAkrAnto namati / DDu ai kSarati / NiTTahar3a vigalati / Nimmahai gacchati / Nillasai ullasati / ete dhAtvAdezeSUktAH iti noktAH // (388) giDDuhia-Nikkhasariya NiruvakkayA thukka musiya-akae / NittiriDiaM ca tuTTe, NIsArI maMDave ceya || 389 // NiTTuhiaM dhUtkRtam-niSThayUtam - 4 NittiriDimaM truTitam / NIsAro maNDapaH / ityarthaH / Nikkhasario muSitaH apahRtasAraH [Nikkhuria 1 NitiraDI mu / 2 NittiraDi mu. / 3 Nihuai pA / 4 mudrite haimaprAkRtavyAkaraNe 8 / 4 / 173 | sUtre 'piTTuai' iti pAThaH / Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DAlI ] cauttho vaggo [149 ___ atra-NisvArai gRhNAti / NiriNajai pinaSTi / ityetau dhAtvAdezeSUkto iti noktau| yathAtuha 'NittiriDiathAmA riuNo NikkhasariA vasaMti vnne| NiruvakkayaNIsAre tahAi susaMtaNiTuhiyA // 310 // (389) NIsaMpAyaM parisaMtajaNavae, taha jhuNimmi NIhariyaM / NIsImio ya NivAsiyammi, bANammi NIlakaMThI a||390|| NIsaMpAyaM parizrAntajanapadam / NosImio nirvAsitaH / NIhariyaM zabdaH / NIlakaMThI bANavRkSaH / yathA-- voliya bahU NisamuhaM NIsaMpAe anniihriykNcii| ahisarai NIlakaMThIvaNammi NIsImiyassa tassa kae // 311 // (390) NIsaNiA NisseNI, NIAraNaM avi balighaDIe / NUlA sAhAe, paTTavAsiyAe ya NeDAlI // 391 // NIsaNiA niHzreNI / kapratyayAbhAve / NUlA zAkhA / 'NIsaNI' itypi| NeDAlI paTTavAsitA zirobhUSaNabhedaH / NIAraNaM blighttii| ____ atra-NIi, NINai, NIlukkai gacchati / NIraMjai bhanakti / Nuvvai prakAzayati / ete dhAtvAdezeSUktAH iti noktAH / NIhammiyaM nirgatam iti tu nipUrvasya 'hammi'dhAtoH siddham / atra-NUmai chAdayati iti dhAtvAdezeSUktamiti noktam / yathA-- NeDAlisuMdara ! tumaM puttaya ! mA caDasu uccataruNUlaM / jaM NINipaDiesu vi NIAraNavallahANa hoi chalaM // 312 // (391) ttiraDi mu. / Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 ] desI sadasa~ga uDDo sambhAve, kUvatulAe ya NelicchI / ravi-vaNiyasaciva-saMDhA Nesara - Nesatthi NeuDDo sadbhAvaH / licchI kUpatulA / saro raviH / yathA - lacchA // 392 // satthI vaNiksacivaH / laccho SaNDhaH / "vRSabhaH "[ ] ityanye / satthi ! Nelaccho taM NeuNa NesaraatthamaNe / licchiravaM souM vaccas jaM jalamiseNa tuha jAyA // 313|| atra - DuM 'nIDam' iti tu 'noDa' zabda bhavamiti noktam // (392) bhaddavaaujjaladasamI Usavabhemi DariyA | DariyA bhAdrapadojjvaladazamyAM kazcidutsavavizeSaH / yathA saMkeyaM Agae uvavaimmi duIi jhatti saMlaviyA / ahisara NAyaravahU DariyAdaMsaNa miseNa || 314 // atra gola kSipati iti dhAtvAdezeSUktamiti noktam // [ uDDa atha anekArthA: ucchuNivolaNakaMDe tadeva kuMDammi gaMdaM ca // 393 // da ikSunipIDanakANDam kuNDAkhyo bhANDavizeSakheti dvayartham / kecit tu " ikSunipIDanakANDavAcakau eva NaMda - kuNDazabdau dezyo " [ ] ityAhuH | yadAha - "ikSunipIDanakANDaM NaMdaM kuMDaM ca, go NaMdI / na tu kuNDAkhyabhANDavAcI 'da' zabdo dezyaH " [ ] asmAbhistu ubhayamapi dRSTam iti anekArtheSUpanibaddham // (393) ghANe mUke Nakko, NaNNo kUve khala- aggajesuM ca / kaddamie asvivare paoyaNe NallayaM Nimitte ya // 394 // Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Nihua ] Nakko ghrANam mUkazca / grAhe tu 'Nakka' zabdo 'naka' zabdabhava eva / NaNaNo kUpaH durjanaH jyeSTho bhrAtA ceti tryarthaH / NaDDulaM ratam durdinaM ca / raya-duddisu NaDalaM, aha NaddhaMbavayaM aghiNa -jiMdAsu / sambhAve abhippA NAuDDo, cora-kaMcaNe Nikkho || 395 || bavayaM aghRNA, nindA ceti dvayartham / cauttho vaggo NivvaM kakudam vyAjazva | paTalAnte tu 'Nivva' zabdo 'nItra' zabdabhava eva / NiyayaM ratam zayanAyam zAzvatam ghaTazveti caturartham / [ 151 lyaM kardamitam vRtivivaram prayoja - nam nimittaM ceti caturartham / / (394) / , kauha chaumesu NivvaM NiyayaM raya-sayaNa-sAsaya- ghaDe sutoTTie girAse unbhaDa - akivesu a rNiviTTho // 396 // NihAo svedaH samUhazca / Niraggho pRSTam udveSTitaM ca / NAuDDo sadbhAvaH abhiprAyazca / "manorathaH " [ ] ityanye / Nikkho cauraH kAJcanaM ca / ( 395 ) seya- gaNesu NihAo, puTThe ubveDhie cora - dviya-puTTesu Nirava, ujjua-daDhesu 'NiviTTo suptotthitaH nirAzaH udghaTaH nRzaMsazceti caturarthaH // (396) Niraggho a / NiSpicchaM // 397 // *Nirakko cauraH sthitaH pRSTaM ceti tryairthaH / NipicchaM Rju dRDhaM ca // (391) payaDa- ujju- riUsa NirAo, DriMkaM ca TaMkie visame / NihuaM NivvAvAre tuhikke taha ya surayammi // 398 // 1 Nividdho mu. / 2 Nirappo mu. / 3 NirikkaM pA / 4 tryartham pA. / Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152] desIsahasaMgahe [NivvaliyaNirAo prakaTaH RjuH ripuzceti vyarthaH / / NihuaM nirvyApAram tUSNIkam surataM NikaM TaGkacchinnam viSamaM ca / / ceti vyartham // (398) NivaliyaM jaladhoe pavigaNie vihaDie ceya / / vAyasa-mUkesu NiukkaNo, NihelaNaM agAra-jaghaNesu // 399 // NivvaliyaM jaladhautam pravigaNitam / NiukkaNo vAyasaH mUkazca / vighaTitaM ceti tryartham / NihelaNaM gRham jaghanaM ca / Nivvalei duHkhaM muJcati niSpadyate kSarati ca iti dhAtvAdeze siddham / atra-Nivvarai duHkhaM kathayati, chinatti ca / NihoDai nivArayati, pAtayati, ca / Nilukkai tuDati, nilIyate ca / Nivahai, NiriNAsai gacchati, pinaSTi, nazyati c| NoluMchai niSpatati, AcchoTayati ca / NIravai bubhukSate, AkSipati ca / NIharai niHsarati, Akrandati ca / Numai nyasyati, chAdayati ca / iti dhAtvAdezepUktAH iti noktAH // (399) ityAcAryazrohemacandraviracitAyAM svopazadezIzabdasaMgrahavRttau caturtho vargaH ||ch|| granthAnam '732 // 1240 pA. Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamaH vargaH atha 'ta'AdayaHtaMvA gAI, taMTe puDhe, sutta uppalemu tgg-tnnaa| taTTI vaIi, sogammi tamo. tavaNI ya makkhammi // 400 // taMbA gauH / taNaM utpalam / taMTa pRSTham / tahI vRtiH / taggaM sUtram / 'sUtram' iti sAmAnyA- | tamo zokaH / bhidhAne'pi 'sUtrakaNam' ucyate / tavaNI bhakSaNayogyaM kaNAdi / yadAha--"taggaM ca sUtrakaGkaNakam" []|| yathA-- taMTavahaNa-taTTivihIhiM taMbacAraNaya ! taggavalaNehiM / taNaloyaNA Na tavaNi kuNaMti virahe tamaM jaDA jaMti // 315 / / (400) taimaNaM cullI, taharI bahalasurA, vAvaDe tvo| / tasiyaM mukke, sayaNe tallaDaM, ollammi taNNAyaM // 401 // tamaNaM culliH / / tasiyaM zuSkam / taharI paGkilA suraa| tallaDaM zayyA / tavao vyaapRtH| taNNAyaM Ardram / yathAvirahammi tujjha sUhava ! tasie taNNAyakamalatallaDae / tamaNaM va tappai sahI taharItavao Na jANasi tumaM tu // 316 // (401) tacchiDaM ca karAle, jayarArakkhe talAro ya / tattillo talliccho ya tappare, taNacae taNesI ya // 402 // tacchiMDaM karAlam / tattillA tathA talliccho tatparaH / talAro nagarArakSakaH / taNesI tRNaprakaraH / - 1 atra tRtIyavarge gA0 306 gataM 'capphala'zabdaviSayakaM vivaraNaM draSTavyam / 2 "temanI cullibhidi api himaane0 kAM0 3 zlo0 372.] Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 ] desIsahasaMgahe [ tarayathA-~ dosagavesaNatattilla ! talArabhayA taNesiaMtariyA / ua taiM tallicchA sA tamatacchiDe paDicchai kuDaMge // 317 // (402) tarasaM maMse, taMbehi-taMbaTakkAriyAu sehAlI / icchAi takaNA, taMtaDi-totaDiyA karaMbammi // 403 // tarasaM mAMsam / takkaNA icchA / taMbehI tathA taMbaTakkArI zephAlikA / / taMtaDo tathA totaDI karambaH / yathA--- caya taMbehikuDaMga Na taMbaTakkArirattavasaNo ayaM / Na hu tarasatakaNaM kaMgutoMtaDI kamalataMtaDI harai // 318 // (403) gohumakuMkumiyAe ya taMbirA taMvarattI ya / taravaTTo paiuNADammi, taDavaDA Aulitarummi // 404 / / taMbirA tathA saMbarattI godhUmeSu / taravaTTo prapunATaH / kukumacchAyA / taDavaDA AulivRkSaH / yathAsahi ! taMbarattiramme chitte suttammi taMbiracchi ! pie / taravaTTa-taDabaDAulakuDaMgae kIsa caliyA si ? // 319 // atra-'taliNaM' sUkSmam iti 'talina' zabdabhavam / tarai zaknoti / tacchai takSNoti / taDai taDDai taDDavai tanoti / ete dhAtvAdezeSUktA iti noktAH / / (404) iMdove taMbakimI, taNasollI malliyAe ya / surammi tattuDillaM, pasArie ceya taNarAsI // 405 // 1 "pizitaM tarasaM mAMsam'' [amarako0 manu0va0 kAM0 2 zlo0 63] 2 taDitoDideg pA. / 3 kaMgutataDI kalamatotaDI paa.| 4 paramADadeg paa.| 5 "tRNazUnyaM tu mallikA' [amarako0 vanauSadhiva0 kAM0 2 'lo0 69) "tRNamUlyaM mallikAyAm" [haima ane. kAM. 4 lo0 224] Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ talayAgatti ] paMcamo vaggo 155 taMbakimo indrgopH| tattuDillaM suratam / taNasollI mallikA / taNarAsI prasAritam / / yathA-- jai tattuDillapaMDiya ! taNasollIvallaho gao kaalo| tuha virahe taNarAsiyataMbakimI pAuso kahaM tIe ? // 320 // 405) sAlimni talapphala-tAlahalA, khuhie taDamaDo ya / taMtukkhoDI ya turI, uDDuve tariyanva-taNavaraMDIo // 406 // talapphalo tathA tAlahalo zAliH / taDamaDo kSubhitaH / taMtukkhoDI vAyakatantropakaraNam / / tArayatva tathA ta tariyanvaM tathA taNavaraMDI uDupaH / yathAkIsa talapphalagovItaDamaDio jAsi tAlahalachettaM / / taMtukkhoDiya ! vaccasu tariyavyaNiutta ! taNavaraMDIe // 321 // 406) taddiasaM aNudiase, tahalliyA ceva govADe / tadiyacayaM ca Nacce, talayAgattI ya kUvammi // 407 // tadiasaM-adUraviprakarSAt 'tadiasiyaM' | taddiyacayaM nRtyam / 'tadiahaM' ityapi-anudivasam / talayAgatto kUpaH / tahalliyA govATaH / yathA-- taruNa ! tahalliyarakkhaya ! bhumayAtaddiyacaeNa taddiasaM / talayAgattiM vaccaI Nisi bahuA pANiyamiseNa // 322 // (407) 1degi o va paa.| Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 ] desIsahasaMgahe [ taDaphaDiyataDaphaDiyaM paricaliyammi, kuravae taMbakusumo ya / gAliya-aMgulieK talasAriya-taNayamudiyAo ya // 408 // taDaphaDiyaM paritazcalitam / talasAriyaM gAlitam / taMbakusumo kurabakaH / anye tu "talasArio nAlikaH"[] iti paThantaH 'talasAriyaM mugdham' AcakSate / taNayamuddiyA aGgulIyakam / yathA-- ai talasAriyapemmaya ! tuha virahe tIe ettha taDaphaDiyaM / taMvakusumassa mUle opaDiyA taNa yamuddiyA kahai // 323 // atra-talaaMTai 'bhramati' iti dhAtvAdezeSUktamiti noktam // ( 408 ) tAlA lAjA, rammammi tAmaro, royAmma tADiayaM / tArattaro muhutte, jalabhavaphullammi tAmerasaM // 409 // tAlA lAjAH / tArattaro muhUrtaH / tAmaraM ramyam / tAmarasaM jalodbhavaM puSpam / tADiayaM rodanam / 'padma' vAcakastu 'tAmaresa'zabdaH saMskRtasama eva / yathAtADiayaparaM bAlaM kulaDA tAlAhiM bholaviya jAi / tArattareNa tAmaratAmarase sariyatUhammi // 324 // (409) tAlapphalI ya dAsI, tittI sArammi, dUsahe tivvaM / 1 'tAmarasa'zabdaH mlecchabhASAsaMbandhI, na tu AryabhASAsaMbandhI-ityevaM mImAMsAsUtrabhASyakAro jaiminimuniH prAha svabhASye [a0 1 pA0 3 sU0 10 adhi* 5 ] ataH jJAyate yat 'tAmarasa'zabdaH na saMskRtaH kintu pazcAt saMskRte praviSTaH / Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tirobai ] paMcamo vaggo [ 157 'tiriDo timire, 'tiNisaM mahupaDale, timiNaM alladArummi // 410 // tAlapphalI dAsI / 'tiriDo timiravRkSaH / titto sAram / 'tiNisaM madhupaTalam / tivvaM durviSaham / timiNa AIdAru / "tivvaM atyartham" [ ] iti sAtavAhanaH / yathA------ vayaNAI tAlapphalI amuNaMtI 'tinnistittimhuraaii| tivyaviliyamsa paiNo o ! paharai tiriDatimiNeNaM // 25 // atra tAliaMTai bhramati' iti dhAtvAdezeSUktamiti noktam / ( 410) uNhapavaNe tiriDDI, tigicchI tigiyA ya kamalarae / tiviDI puDiyA, guru tittuyaM ca, NhANolliyAmma tittiriyaM // 411 // tiriDDA ussnnvaatH| | tiviDI puttikaa| tiMgicchI tigiyA ca kamalarajaH / "tiviDA sUcI" [ ] iti kecit / tittuyaM guru / / tittiriyaM snAnAm / yathAtigicchisurahijasabhara ! niva ! kalusiyatigie tiriDimmi / tittuyaduhA tuha riU NaitittiriyA jimaMti tividdiie||326||(411) timiraccha-timicchAhA karaMja-pahiyA, timigilo mINe / tiNhIkayammi tikkhAliyaM, taha tirobaI vayaMtarie // 412 // 1 "lodhraH tirITa:" [amarako0 vanauSadhIva. kA. 2 zlo0 33] "tirITa kUla vRkSaH' haima uNAdisU0 151] 2 tiNasa pA. / 3 'bhAdraM sAI klinnaM timitam" [ amarako. vizeSya. kAM. 3 zlo. 105] Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 ] timiraccho kairaJjadrumaH / timicchAho pathikaH / "timicchao" [ ] iti kazcit timiMgilo mInaH / matsyavizeSavAca - kastu saMskRtasamaH / yathA desI sahasaMga he tikkhAliyaM tIkSNIkRtam / tirovaI vRtyantaritaH / haNio timiMgiladharaNa esa tikkhAlieNa va sareNaM / mucchara timiracchatale tirovaipio timicchAho // 327 // (412) tuMgI rayaNI, tumhI ya sUyare, tucchaM omukke / tulasI murasalayAe, tuMDIraM mahurabiMbammi ||413 // "tuMgI rAtriH / tulasI surasalatA / madhuram | tumhI sUkaraH / tucchaM avazuSkam / [ tuMgI atra - tuMdaM udaram / tuMDaM Asyam / tuMbI alAbUH / ete saMskRta samatvAnnoktAH / yathA tuMDIra ! tumae atucchatulasIhiM acciyA caMDI / tuMgIva puNNakalaM jaM AituNhIbalaM varaM lahasi // 328 // (413) tuhikko miuacalammi, tulaggaM kAgatAlIe / tucchaya- tucchaiyA raMjie, jaraghaDammi tuMDUo ||414 // tuhikko mRdunizcalaH / tucchayaM tathA tucchaiyaM raJjitam / tulaggaM kAkatAlIyam / tuMDUo jIrNaghaTaH / 1 karaJjaH pA 1 2 "rAtrI..... tuGgI bhautI zatAkSI ca" - [ trikANDazeSa kAlavarga zlo0 109 ] " tuGgI dezyAm saMskRte'pi " [ haimabhabhi 0 kAM0 2 zlo0 56 vRtti ya0pra0] " tuGgIzaH zazAGke" [ haimaanekArthaM 0 kA 0 3 zlo0 713] 3 "tuNDikerI raktaphalA bimbikA " [amara0 vanauSadhiva0 kAM0 2 zlo0 139 tathA haimaanekArthasaM0 krAM0 4 zlo0 255] " tuNDo tuNDikA" [ haimani0 ze0 zlo0 368] Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tomarI] paMcamo vaggo [159 yathAassi tulaggadiDhe tucchaiyA melliUNa tuMDUaM / ki ahisarasi sahi ! tuma Na tucchayo esa hohi tuhikkA // 329 // (414) tuNao tUravisese, tuMtukkhuDio turAjutte / dArU tuseyajaMbhaM, tUo taha ucchukammayare // 415 // tuNao 'jhuMkha'AkhyastUryavizeSaH / tuseyajaMbhaM dAru / tuMtukkhuDiyo tvarAyuktaH / tUo ikSukarmakaraH / atra-tuvaro rasavizeSaH iti saMskRtasamatvAnnoktaH / yathAtUo vAyai tuNayaM ucchuNivIDaNatuseyajaMbhaThio / taM muNiya govavahuyA tuMtukkhuDiyA ahisarei // 330 // atra-tUho saridavatAraH iti 'tIrtha'zabdabhavatvAnnoktaH // 415 // purisammi tUhaNo tolaNo ya, siMbalitarummi tUliNiyA / teMDuyaM avi tuMburue, tosaM davvammi, tomarI vallI // 416 // tUhaNo tathA tolaNo puruSaH / tosaM dhanam / tUliNI zAlmaliH / tomarI vllii| 'teMDuyaM tumburu / ___atra-teavai pradIpyate iti dhAtvAdezeSUkta iti noktaH / yathAtUhaNa ! tUliNi-teMDuya-tomarigahaNe girimmi kiM bhamasi / muttUNa tolaNavayaM Na hu tosaM labbhae kaha vi // 331 // (416) 1 pyaro // pA. / 2 "tindukaH sphUrjakaH" [amarako0 vanauSadhiva0 kAM0 2 zlo0 38] "timyati ArdIbhavati tindukaH" [haimaThaNA0 sU0 57 tathA haimani0 ze0 *lo0 113] Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 ] desIsahasaMgahe [ tokkAaNimittatappare tokkao, tahA toDaNo asahaNammi / toaya-tomariyA bappIhaya-satthappamajjaemuM ca // 417 // tokkao animittatatparaH / toao cAtakaH / toDaNo asahanaH / tomario zastrapramArjakaH / yathA-- vammahasaratomarie mANaM siNimANatoDaNe kAle / toaa ! majjha abatthAkahaNe daiassa tokko hohi // 332 // (417) atha anekArthAHtaMDaM khalINalAlaya-sirahINa-sarAhieK ca / gAmaNi-sejjAsu talaM, tallaM pallalaya-varua-sejjAsu // 418 // taMDaM kavikAlAlakam zirobihonam / tallaM palvalam barukAkhyaM tRNam svarAdhikaM ceti vyartham / ___zayyA ceti vyartham : (418) talaM grAmeza: zayyA ca / tapparaA-AesesuM tattI, tamaNo ya bAhu-bhujjesu / talimo kuTTima-sejjA-gharoddhabhU-vAsabhavaga-bhaTesu // 419 // tattI tatparatA Adezazca / talimo kuTTimam zayyA gRhorzvabhUmiH tamaNI bhujaH bhUrja c| / vAsabhavanam bhrASTrazceti pnycaarthH||(419) kaNNAharaNavisese varaMgae ceya tlvtto| tAlUro pheNa-kaviDhesu, tiriDiyaM satimira-viciesu // 420 // talavatto karNAbharaNavizeSaH varAGgaM ca / / tiriDiyaM timirayutam vicitaM ca // tAlUro phenaH kapitthataruzca / (420) "tAlaro Avartazca" [ ] iti kecit / koua-vivAha-sarisava-havia-siNiddha-kutuvesu tuppo vi / pINammi 'turI'saddo uvagaraNe tUliyANaM ca // 421 / / Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thalaya ] paMcamo vaggo [ 161 tuppo kautukam vivAhaH sarSapaH kSi- / turI pInam tUlikAnAmupakaraNaM ceti tam snigdhaH kutupazceti SaDarthaH / dvayarthA / (421) NAyavvA tuMbillI mahupaDale ukkhale cea / tiDDo salaha-pisallA, tauvaTTiya-kaNiyAsu tovaTTo // 422 // tuMbillI madhupaTalam udUkhalaM ceti / tiDDo zalabhaH pizAcazca / dvayarthA / tovaTTo trapupaTTikAkhyaH karNAbharaNabhedaH kamalakarNikA ceti dvayarthaH // (422) atha 'tha' Adi:thagyo gAdhe, nilae thaho, tharo dahisare, tharU chrue| thaMba visame, thakko avasarammi, pasummi thaTTi-thavA // 423 // thagyo gAdhaH / thaM viSamam / thaho nilyaH / thakko avasaraH / tharo daidhisaarH| thaTTI tathA thavo pazuH / tharU tsaruH / yathAdahiyaM thareNa, khaggA tharUhi, kUvA a thagghasalile hiM / sohaMti thaMvathakkA bhaDehi, thaTTI-thavehi gAmathahA // 333 // (423) vitthiNNammi thasa-thasala-thAmA, thaviyA paseviyAe ya / thaMDilla-thamiya-thalayA maMDala-vimhariya-maMDavemuM ca // 424 // thaso thasalo thAmo ete trayo'pi / thaDillaM maNDalam / vistIrNArthAH / thamiya vismRtm| thavI prasevikA / thalao maNDapaH / . 1 prakSitaH mu. / 2 dvayarthaH pA. / 3 degdhisaraH pA. / Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 ] desIsahasaMgahe [ thabahayathAthAmatthaNathaMDille ! thasakaDi ! tuha theviasunnhiayaae| thalayaAgo vi daio thamio kiM thasaladoso vva // 334 // (424) bhallAyae thauDDaM, vIsAme thattiyaM ceya / caMcUi thaggayA, thavaillo dIhaurujualauvaviTTho // 425 // thauDDe bhallAtakam / thaggayA caJcuH / thattiyaM vizrAmaH / thavaillo prasAritorudvayopaviSTaH / yathANiva ! tuha bhaeNa NaTThA aNjiasuathggyaaaddhkhddhphlaa| riuNo kuNaMti khinnA thavaillA thattiyaM thauDDatale // 335 // (425) tharahariyaM kampiae, ghaNammi thAro, thire thimiya / thiraNAmo calacitte, darie thuNNo a, vaTTie thullo||426|| tharahariyaM kampitam / thiraNAmo calacitta:-yaH kacidapi thAro dhnH| dhRtiM na baghnAti / thimiya sthiram / thuNNo dRptaH / thullo parivartitaH / 'thANayaM' AlavAlaH iti sthAnaka'zabdabhavaH / yathA thuNNattaNathullamuho mANiNiloo piyammi thirnnaamo| thAratthaNiyaM souM tharahariyataNU havei thimiyamaNo // 336 // (426) 1 thaiadeg paa.| 2 " ...AlavAlaM..... sthAnakaM ca saH"-[abhidhAna kAM. 4 *lo. 161] Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 163 thola] paMcamo vaggo thulamo dUse, thukkiyaM unnayae, thuDDahIraM avi camare / thuruNullaNayaM sejjA, vAyayabhaMDammi thUrI ya // 427 // thulamo paTakuTI / / thuDDahIraM cAmaram / thukkiyaM unnatam / ambUkRte tu / thuruNullaNayaM zayyA / thukkiyaM 'thUtkRta'zabdabhavameva / / thUrI tantuvAyopakaraNam / yathAtuha thukkiyaaMsariuNo thuruNullaNaya-thuDDahIra-thUlamAI / omuttUNa paNahA thUrikarA taMtuvAyaveseNa // 337 // (427) zRNo turae, kolammi thUlaghoNo ya, biMdue thevo / thero ke therAsaNa-thevariyA pauma-jammatUresu // 428 // thUNo azvaH / thero brahmA / thUlaghoNo sUkaraH / 'thUNo' 'theNo' coraH iti stenathevo binduH / 'stoka'vAcakastu zabdabhavau / 'theva'zabdaH 'stoka'zabdabhava eva / therAsaNaM padmam / thevariyaM janmani tUryam / yathAukkaNNiyaravithUNa-AithUlaghoNaM aNajjhayaNatheraM / therAsaNaaMkajiNa ! tuha thevariyaM jaNai harisajalatheve // 338 // (428) kamapihuvaDhe thoro, balammi thohaM ca, kholae tholo| thoro kramapRthuparivartulaH / / thohaM balam / sthUlArthastu 'sthUla' zabdabhava eva / / tholo vastraikadezaH / 1 sthUla ryaH 'yAra'zamaH iti tAtparyam / Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ thAha 164] desIsahasaMgahe yathAthorabhuathaMbha ! iNhi tuha thoheNaM raNe hayavaIo / suyabhikkhaNimittaM riusuddhaMtavahUu tholaM uDDaMti // 339 // atha anekArthAHThANa-uNDa-pihusu thAho, ninnehadaya-dariemu thiNNo vi // 429 // ThANaM sthAnam , uNDaM gambhIrajalam, pRthu thiNNo niHsnehadayaH dRptazceti dvayarthaH / vistIrNam tatra traye'pi 'thAha' shbdH| "thAho dIrghaH' [ ] ityanye / tatra 'thakkai' tiSThati, phakkati ca iti dhAtvAdezeSUktamiti noktam / 'thippai' vigalati, tRpyati ca iti dhAtvAdezeSUktamitoha noktam / / (429) bhayarahiya-NibbharesuM baddhasirakke ya thirasIso / darakuviyavayaNasaMkoyaNa-moNesu thuDukiyaM ceya // 430 // thirasIso nirbhIkaH nirbharaiH sazira- / thuIMkiyaM darakupitavadanasaMkocanam maunaM strANazcati vyarthaH / | ceti dvayartham / / (430) pAsAyasihara-bappIhaemu rapphe tahA thuuho| theNilyiyaM hariya-bhaesu, rajaga-mUlaemu thovo vi // 431 // thUho prAsAdazikharam cAtakaH valmIkaM ceti vyarthaH / theNilliyaM hRtam bhItaM ca / thovo rajakaH mUlakazca // ( 431) 1 degraH baddhazira' mu. / 2 "stokaH syAt cAtaka-alpayoH" [haimaanekArtha kAM0 2 zlo0 21] (saM0 stoka-thoma-thUha) / 3 thoo pA. / mu. / Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ daMtia ] paMcamo vaggo atha 'da' Adi :'daraM addhe, deya aMbU, deto kaDae, vo ya gaggarae / dacchaM tikkhe, suttakaNayammi daMDI dasero ya ||432 // 'daraM ardham / * dayaM jalam / "dayaM zokaH " [ ] ityanye / daMto parvataikadezaH / davo gadgadaH / 'parihAsavAcakastu 'davo' 'drava' zabda bhavaH / vanavahnivAcI tu saMskRtasamaH / yathA - -- dacchaM tIkSNam / daMDI tathA dasero sUtrakanakam / dacchatavaM keNa kathaM daMte sahi ! daradayammi ko paDio ? | jo daMDimaMDiyauro sadaseraM davasaraM tumaM reMmai // 340 // (432) soyammida, daarI surAi, damao daridammi | datthara - devakhajjA karasADaya - giddhesu, daMtio sasae // 433 // dasU zokaH / daarI surA / damao daridraH / yathA [ 165 "daMDI DaMDIvat sUcIsaMghaTitavastrayugam api" [ ] ityanye / dattharo hastazATakaH / dakkhajjo gRdhraH / daMtio zazakaH / dakkhajjeNa jhaDappaadatthara saMchannadaM tiayamaMse / kuNai dasuM AraDaMtI daarIpANAulA damayavesA // 341 // (433) 1 "dalaM zastrIchade ardha - parNayoH " ( dala-dara ) [ haimabhanekA0 kAM0 2 zlo0 481 ] 2 " dyati tRSNAM dakam " (daka - daya) [ uNA0 sU0 33| abhidhA0] 3 " dantakAH tu bahistiryakpradezA nirgatA gireH " [ abhighA0 kAM0 4 zlo0 100 ] tathA " dantaH dazanasAnunoH " [ haimaanekA0 kAM0 2 zlo0 169] 4 raDai ( raTati - jalpati ) pA. / 5 " dAkSAyya - gRdhrau " [amarako0 ka0 2 siMhAdiva0 zlo0 21] Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ davara 166 ] desIsahasaMgahe davara-dahihA taMtu-kaviThemu, daiya-dayAiyA Avie / daDavaDa-dahiuppha-dayAvaNA ya dhADi-NavaNIa-dINesu // 434|| davaro tantuH / daDavaDo dhaattii| dehiTTho kapitthaH / dahiuppha navanItam / daiyaM tathA dayAvaNo donaH / dayAiyaM rakSitam / atra-dario dRptaH iti 'dRpta'zabdabhavaH / dasai darzayati / iti dhAtvAdezeSUktaH iti noktau / yathA-- daiyadayAvaNaya ! tumaM davarAhataNU dahivaTTathaNI / dahiupphakomalaMgI virahadaDavaDA dayAiuM joggA // 342 // (434) davahuttaM gimhamuhammi, dahitthAro dhisrmmi| dahavollI thAlIe, daravalla-dayaccharA ya gAmese // 435 // davahuttaM grISmamukham / dahavollI sthaalii| dahitthAro ddhisrH| daravallo tathA dayaccharo graamsvaamii| "dahittharo" [ ] ityanye / yathA sadahitthArayadahiNA Navadahavolloi viraiyakaraMbaM / davahutte alahaMto daravalla ! dayaccharo si kahaM ? // 343 / / (435/ NibiDammi darummilla, daramatta-daraMdarA haDha-ullAsA / daravallaho ya daie, daravallaNihelaNaM ca munaghare // 436 // 1 "kapitthe syuH dadhittha-grAhi-manmathAH" (dadhittha-dahiha) [amarako* kAM0 2 vanauSadhiva. *lo. 21] 2 rayaM da pA. / Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ diyA hama ] darummillaM ghanam / daramattA balAtkAraH / daraMdaro ullAsaH / yathA daravallahAi tuha taha Na siNehadaraMdaro darummillo | tA jara daramattAe daravallaNihelaNammi taM ramasi // 344 // dAo pratibhUH / dAro tathA doro kaTisUtram / dAliyaM cakSuH / atra - davvIaro sarpaH iti 'davakara' zabdabhavaH / dakkhava darzayati / iti dhAtvAdezeSUktaH iti noktau // (436) dAo pasihU, kaMcI dAra-dorA ya, dAliyaM NayaNe / dAriya- dAradvatA - dAdaliyA vesa - peDa- aMguliyA // 437 // paMcamo vaggo dAriyA vezyA / dAratA peTA / dAdaliyA aGguliH / atra - dAva darzayati / iti dhAtvAdezeSUtamiti noktam / yathA daravallaho dayitaH / daravallaNihelaNaM zUnyagRham / * dio divasaH / diyo suvarNakAraH / dipato anarthaH / caladAliya-dAdaliANa raNiradArANa dAriyajaNANa / dorevo dArautAe jaNaatthavallaNayadAo || 345 // (437) diyahammi dio, suNNAra- aNatthesuM diyajjha-dippaMtA / divvAsA cAmuMDA, jaDe dialio, diyAhamo bhAse // 438 || divvAsA cAmuNDA | dialio mUrkhaH / diyAhamo bhAsapakSI / 1 odA pA. 2 tAI japA. [ 167 Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 ] desIsahasaMgahe [ diasiyayathA-- purisadiyAhama ! dialiadiyajhe ! vikkhasi Na tIi dippaMtaM / jaM divvAsAbhavaNe diaaMtasamayaMsi NAgao si tumaM // 346 // (438) sayabhoSaNe diasiyaM, pucaNhayabhoaNe ya diahuttaM / bAle dillidilio ya duddhagaMdhiyamuho ceya // 439 // diasiyaM sadAbhojanam / dillidilio "diasiyaM anudinam" [ ] ityeke / tathA diahuttaM pUrvANabhojanam / dugaMdhiyamuho bAlaH / yathA maha duddhagaMdhiyamuhA dillidiliyassa tassa sevaae| dure diasiyavattA diahuttakae vi tammati // 347 // (439) diyadhuttao ya kAge, kakkiDe dIvao ceva / saMkhammi dIhajIho, dullaM vathammi, dutti sigdhammi // 440 // diyadhutto kAkaH / dohajIho zaGkhaH / dIvao kRkalAzaiMH / dullaM vastram / dutti zIghram / atra-divAittI cANDAlaH / iti 'divAkIrti'zabdabhavatvAnnoktaH / yathA o ! dIhajIhaujjaladullo gAmaNijuyANao dutti / dittadhuyamukkamalakalusamatthao dIvao vva ummuhai // 348 // (440) dutthaM dukkhaM jahaNe, dulI ya kummammi, duddhao Nivahe / mAghaNhANe dukkara, avi dubbollo uvAlaMbhe // 441 // 1 jjha ! dideg pA. / mu. / 2 sayaNammi NA pA. / 3 saibhI mu. / 1 saH mu. / Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dutthaM tathA duima ] paMcamo vaggo [ 169 dukkara mAghe rAtrau caturyAmasnAnam / dubbollo upAlambhaH / dukkhaM jaghanam / dulI kUrmaH / duddhao smuuhH| atra-duhaM asukham iti 'duHkha'zabdabhavatvAnnoktam / yathA--- dukkaravevirataNue ! pihudutthe ! NiayadukkhabhAreNa / jai duliduddhayakhuddhA paDasi tumaM tANu kassa dubbollo?||349||(441) duddolI a dumAlI, dullaggaM aghaDamANammi / duhavajaNammi dutthoha-dUsalA halo cea // 442 // duddolI vRkSapaGktiH / dutthoho dullaggaM aghaTamAnam / dUsalo dUhalo trayo'pyete durbhagavAcakAH / 'dUhava'zabdastu 'durbhaga' zabdabhava iti nopAttaH / dUsala-adUhalANaM pemma dutthohae ! sudullaggaM / kiM kaha vi kayA vi marutthalammi pallavai duddolI 1 // 350 // (442) dummuha-dumaNIo kavi-chuhAsu, dugghuTTa-dUNayA hatthI / dujjAyaM vasaNe, dukkuho asahaNammi, duddamo diare // 443 / / dummuho markaTaH / dujjAyaM vyasanam / 'dahimuha' zabdo'pi dezyaH kapivAcI / dukkuho asahanaH / kaizciduktaH / agecakini api lakSyeSu dRzyate / dumaNI sudhA / duddamo devaraH / dugghuTTo tathA dUNo hstii| Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 ] desIsahasaMgahe [ duhaayathA--- dugghuTTaNatahA dumaNisiaghare tuha piyA nntttthaa| tA dummuhabala ! duima ! visesu mA dukkuhattadujjAyaM // 351 // atra-'dumai dhavalayati' iti dhAtvAdezeSUktamiti noktam // (443) duhao khuNNe, duNNikka-duNNikkhittA ya duccariA / duMdumiNI rUvavaI, galagajjiyayammi duMdumiyaM // 444 // duhao cUrNitaH / duMdumiNI ruupvtii| duNNiko duMdumiyaM galagarjitam / tathA duNNikkhitto dushcritH| "duNNikkhitto durdarzaH" [] ityanye / yathA-- duNika ! duNNikkhittaM bhaja taM ciya mayaNabANaduhaaaMgo / mukulubbhavaduMdumiNi daTTuM kiM karasi duMdumiyaM 1 // 352 // (444) dullasiyA dAsIe, duraMdaraM dukkhauttiNNe / duddholaNI duhiadujjhAe, timire duraaloo||445|| dullasiyA dAsI / dudolaNI yA dugdhA api duhyate / duraMdaraM duHkhottIrNam / dugaloo timiram / yathArakkhasu duddholaNithaM dullasiyAputta ! ghaNadurAloe / jIi pasAeNa sayA dAliddaduraMdarA amhe // 353 // (445) saMDhe duakkharo, taha dumaMtao kesabaMdhammi / dummaiNI-dutthuru huMDAo taha kalahasIlAe // 446 // 1 duNikhita bhadeg pA. / 2 laNI vA duhiyA vi dujjhae ti Na. / 3 degruhaMDA paa.| Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dobhAla ] paMcamo vaggo [ 171 duakkharo SaNDhaH / dummaiNI dumaMtao kezabandhaH / tathA dutthuruhuMDA kalahazIlA strii| | dutthurahuMDo puruSo'pi / yathA dutthuru huMDa ! duakkhara ! dummaiNIe dumaMtae tIe / baMdhasu kusumAmelaM amhe Na hu tujjha joggAo // 354 // ___ atra-dugucchai duguMchai 'jugupste'| duhAvai 'chinatti' / ete dhAtvAdezeSUktAHiti noktAH / / (446) sariyAi duMbavattI dukkukkaNiyA paDiggahae / lajjadumaNammi dUhaTTho, dehaNi-dohaNIu paMkammi // 447 // duMbavattI sarit / dUhaTTho ljjaadumnaaH| dukkukkaNiyA patadgrahaH / dehaNI tathA dohaNI paGkaH / __ atra-dUmai 'paritApayati' iti dhAtvAdezeSuktamiti noktam / yathAmA lajja DhuMbavattIdohaNikhuttA cireNa Aviti / / dhoemi dehaNi tuha payANa dukkukkaNIe dRhaTTa ! // 355 / / ___ atra-dekkhai 'pazyati' iti dhAtvAdezeSUktamiti noktam / (447) pikammi devauppha pupphe, doggaM ca juyalammi / kUvaya-sava-vasahesuM doddhia-dohua-doAlA // 448 // devauppha pakkapuSpam / doddhio carmakRpaH / doggaM yugmam / dohUo zavaH / doAlo vRSabhaH / 1 ruhaMDo pA. / 2 ruhaMDa dudeg pA. / Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 ] desIsahasaMgahe [ dovelI yathAdohUamuhA doAlavAhaNA galiyabAhudoggabalA / jIvaMti doddhiavahA tuha riuNo mahuadevaupphehiM // 356 // (448) dovelI sAyaMbhoyaNammi, taha doNao ya Autte / juNhAi dosiNI, kaDiyaDammi dohAsalaM cea||449|| dovelI sAyaMbhojanam / dosiNI jyotsnA / doNao AyuktaH / dohAsalaM kaTItaTam / 'hAlikaH' [ ] ityanye / yathAtuha dohAsaladasaNaparavyaso gAmadoNa bahiNi ! / tA ehi maha ghare dovelimisA dosiNI Na jA phurai // 357(449) dosANiyaM ca vimalIkayammi, doNakiyA sarahA / dosAkaraNaM kove, dosaNijato ya caMdammi // 450 // dosANiyaM nirmalIkRtam / | dosAkaraNaM kopaH / doNakA srghaa| | dosaNijaMto candraH / yathAdosaNijaMtayadosANiyasIlAe imAi aharadalaM / doNakAe da8 dosAkaraNaM karesi kiM ittha ? // 358 // 450) atha anekArthAHdaliyaM NikUNiyacche dArummi ya aMgulIe a / dIha-viralesu daraviMdaraM ca, pasava-gayaNemu dAmaNiyA // 451 // daliya nikUNitAkSam dAru aGgulI / daraviMdaraM dIrgham viralaM ca / ceti vyartham / | dAmaNo prasavaH nayanaM ca // (451) Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhayaNa ] paMcamo vaggo [173 uddehi-vAhahariNIm dIviyA, duha-kaDIsu duggaM ca / jahaNaTThiyammi vatthe jahaNe vi a duNNiatthaM ca // 452 // dIviA upadehikA mRgAkarSaNI vyAdha- / duNNiatthaM jaghanasthitavastram jaghanaM ___ mRgI ceti dvayarthA / ca / (452) duggaM duHkham kaTI ca / duccaMbAlo kalahI duccario pharusavayaNo ya / NehaTThAvaNabhaMDe tubIe taha ya duddhiNiyA // 453 // duccaMbAlo kalahanirataH duzcaritaH / duddhiNiyA-kapratyayAbhAve-duddhiNI paruSavacanazceti vyarthaH / snehasthApanabhANDam tumbI ceti dvayarthA / / (453) duccaMDio ya dullaliyammi tahA dubbiyddddhmmi| duppariyallaM asakke duuNammi tahA aNabbhasie // 454 // duccaMDio durlalitaH durvidagdhazca / / duppariyallaM azakyam dviguNam ana / bhyastaM ceti tryartham / / (454) dRNAveDhaM asakke sare ya, doso addha-kovesu / dohaNahArI pANiahArIe pArihAriNIe a // 455 // dUNAveDhaM azakyam taDAgazca / dohaNahArI jala'hAriNI pArihAriNI doso ardham kopazca / / ca // (455) atha 'dha' Adi:dhaira-dhavyA tUla-rayA, bhamare dhaMga-dhuyagAya-dhUmaMgA / dhaya-dhaMdhA nara-lajjA, dhavalo jaccottame, ghare dhayaNaM // 456 // 1 deglahArI pAdeg pA. / 2 "dharaH kUrmAdhipe girau karpAsatUle" [haimaanekArtha kAM0 2 lo0 420 Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 ] desIsahasaMgahe [dharagharaM tUlam / dhao purussH| dhanvo vegaH / dhaMdhA lajjA / dhaMgo dhavalo yo yasyAM jAtau uttamaH / dhuyagAo dhayaNaM gRham / dhUmaMgo ete trayo'pi bhramarArthAH / / yathAdhayaNadharasayaNadhaMdhA dhayadhavale caiya kattha caliyA si / Nisi dhaMgakesi ! dhavvA primlbhmirdhuygaaydhumNgi!||359||(456) dhaNiya-dharaggA daDha-kappAsesu, pihummi dhasala-dhuttA ya / dhaNiyA piyAi, dhannAusA kahijjaMtaAsIse // 457 / / dhaNiyaM gADham / dheNiyA priyA / dhareggo karpAsaH / dhannAuso kathyamAna AzIrvAdaH / dhasalo tathA dhutto vistIrNaH / "dhannAuso AzIH eva" [] iti kecit / yathA-- dhaNiyadhasalathaNakalasaM dhuttaNiyambaM dharaggasiyahasiyaM / dhaNiyaM lahiya juvANo mannai dhannAusattaNaM sahalaM // 360 // (457) dhaMsADio vavagae, haMse dhavalasauNo, lahuM dhAraM / dhArA Ajimuhe, dhADI I Nirasie, dhADio a ArAme // 458 // 1 gAthA 156 gataH 'dhara'zabdo draSTavyaH / 2 "dhanikA vadhvAm" [haimabhanekArtha0 kAM0 3 lo0 50] 3 "dhArA utkarSe khaDgAdage sainyAne"mabhanekArtha. kAM0 2 lo0 421] 4 pAdapUrakam avyayam-"i-je-rAH pAdapUraNe" [haimaprA0 8 / 2 / 217] Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhUmaddAra ] dhaMsADio vyapagataH / 'mukta' arthastu 'muci' dhAtvAdezasiddhaH / dhavalasauNo haMsaH / dhAre laghu / paMcamo vaggo dhANUriyaM phalabhedaH / dhuMdhumArA indrANI | yathA atra - dhADa nissarati iti dhAtvAdezeSUktamiti noktam / yathA dhArAi ghADiyaaMgA adhAraNivadhavalasauNa ! tuha riuNo / dhaMsADiyasayaladuhA ramaMti suraghADie mukhairhi || 361 // (458) phalabhee dhAnUriyaM iMdANI dhuMdhumArA ya / dhukkuddhaya-dhukkuDugiyA ullasie, gaje dhUNo // 459 // dhArA raNamukham / dhADI nirastam / ghADio ArAmaH / dhUNo gajaH / atra - dhUyA duhitA iti 'duhitR' zabda bhavatvAnnoktam / ghUmarI, dhUmiyA, dhUmasihA, dhUmamahisI ete catvAro'pi 'nIhAra' arthAH / dhukkuddhyaM tathA dhukku dhugiyaM ulla sitam / dhUNagayadhuMdhumArApaisamavikkama ! tuha ariNArIo / dhukkuddhayadhAriyaM aDati dhukkudhugiyabhayA aDaviM // 362 // 459) NIhAre dhUmari-dhUmiyAu dhUmasiha dhUmamahisIo / dhUlIvaTTo turae, dhUmadAraM gavakkhammi ||460 || [ 175 dhUlIvaTTo azvaH / "dhUriyavo" [ ] ityanye / dhUmaddAraM gavAkSaH / Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 ] desIsahasaMgahe [ dhUriyamayathAdhUmahisIi dhUmariyajale ko caDai dhRmiyaakaale| dhamasihAo bhIo dhRlIvaTTe ya dhUmadAre ya // 363 // (460) dhUriyajhaM dIhe, dhUmaddhayamahisIo bahulAsu / dhUriyaM dogham / | dhUmaddhayamahisIo kRttikAH / yathA dhUmaddhayamahisIsuM gae diNese adhUriyAo vi / piyavirahavihuriyANaM rayaNIo jugasamA huti // 364 // atha anekArthAHbhajjA-pajjattIsuM baddhayaNIsaMkae ya dhaNI // 461 // __dhaNo bhAryA paryAptiH badro'pi niHzaGkazceti tryoM 'ghaNo'zabdaH / (461) cauraMgulahatthavaNe caMDiNarabalimmi dhammao taha ya / dhArAvAso ghaNa-bhegesu, dhUmaddhao sare mahise // 462 // dhammao caturaGgulo hastavraNaH dhArAvAso meghaH bhekazca / caNDIpuruSopahArazca / yadAha- dhUmaddhao taTAkaH mahiSazca // "caurA durgApurato hatvA puruSaM tadaGgarudhireNa / gahane kurvanti baliM dharmArtha dhammayaM taM tu" // [ ] / 'nakAra Adayastu dezyAm asaMbhavinaH eveti na nibaddhAH / yacca "vA Adau" [8-1-229] iti sUtritam asmAbhiH tat saMskRtabhavaprAkRtazabdApekSayA na 'dezo'apekSayA iti sarvamavadAtam // (462) ityAcAryazrohemacandraviracitAyAM svopajJadezozabdasaMgrahavRttau paJcamo vargaH ||ch| granthAgram / zlo / 249 / Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSThaH vargaH atha 'pa' Adi:paTTI paDhamapasUyA, pacchI piDiyA, palaM paseyammi / gAmaTThANe padraM, dhavale paDDaM, ahirohiNI pajjA // 463 / / paiTTI prthmprsuutaa| padraM grAmasthAnam / pacchI "piTikA / paDaM dhavalam / palaM prasvedaH / pajjA adhirohiNo / adhikAravAcakastu 'pajjA'zabdaH prabandhabhedavAcaka 'paryAya' zabdabhava ev| mArgavAcakastu 'padyA'zabdabhavaH / yathA paTTIpayapaDDajaso padravaI esa juvipljnnnno| guNapacchI jassa aMse bhuyapajjAe caDei jayalacchI // 365 // (463) patti-pasAiya-pattapasAiya saddA puliMdasirapaNNe / pattapisAlasaM ittha ya, paMtI veNI, guhAi paDDaMso // 464 // pattI tathA pasAiyA tathA paMtI veNI-kezaracanA / pattapasAiyA tathA pattapisAlasaM paDDso giriguhA / ityete catvAraH zabdAH pulindazirasi yat parNapuTaM tdvaackaaH| yathA paDaMse pattikaro pattapasAiyasiro riU tujjha / pattapisAlasahatthaM sapasAiyapaMtiyaM ramai sabariM // 366 // (464) 1 paDDI mu. / 2 piTTikA pA. / 3 paryA'zadeg mu. / Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178] desIsahasaMgahe [ palasUpalasU sevA, paNiyA karoDiyA, paNhao ya thaNadhArA / paDivesie paeso, pamhAro pamharo ya avamaccU // 465 // palasU sevaa| paeso prAtivezmikaH / paNiyA karoTikA / pamhAro tathA paNhao stanadhArA / pamharo apamRtyuH / yathAjaha paNhao taha ehI pamharabhIe ! suo a pamhAro / kijjau ajja paesiNi ! murapalasU caiya paNiyakammAI // 367(465) kappAsammi ya palahI, paviyA khagapANapattammi / pauDha-paUDhA gehammi, migavisesammi pasao ya // 466 / / palahI karpAsaH / / pauDhaM tathA paUDhaM gRham / paviyA pakSiNAM pAnabhAjanam / "pauDho gRhasya pazcimapradezaH" [ ] iti kecit / pasao mRgavizeSaH / yathA kattha ya guNamaNipauDhaM lAyaNNanihI kalApaUlaM sA / pasayasamapalahidasago paviyApANo ya kattha tumaM ? // 368 // (466) paraDA sappavisese, paDalaM Nivve, ravimmi paccUho / pahaNaM kule, diNe pauo, pahaNI saMmuhAgayanirohe // 467 // paraDA sarpavizeSaH / pahaNaM kulam / paDalaM nIbam / pauo dinam / paccUho raviH / pahaNI saMmukhAgatanirodhaH / yathAtaiM pahaNiyariuvahuyA paraDAAulajuNNaSaDalauDaemu / pauammi liyaMti sayA DariyA cAlukkapaDaNapaccUha ! // 369 // (467) Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pahaMDuA.] chaTo vaggo [172 payalA niddA, payayaM aNisaM, paDavA paDakuDIe / pahiyaM mahie, pasiyaM pUgaphale, paDDasaM susaMjamie // 468 // payalA nidrA / pahiyaM mathitam / payayaM anizam / pasiyaM pUgaphalam / paDavA pttkuttii| paDasaM susaMyamitam / yathA paDavAaMtare dhaNivaha payalaM muttaNa paiDasiya NIbiM / dahipahiyaM virayaMtI payayaM pasieNa kAgaM uDDavai // 370 // (468) paNiyaM payaDe, pariho rose, paNao ya paMkammi / payalo NiDDe, vipule painna-peDhAla-pejjAlA // 469 / / paNiyaM prakaTam / / payalo nIDam / vikretavye tu saMskRtabhavameva / painno peDhAlo pejjAlo ete pariho rossH| trayo'pi vipulArthAH / paNao paGkaH / "peDhAlaM vartulam' [ ] iti droNaH / yathA peDhAlakhaMdha ! pejjAlavaccha ! cAlukka ! tai pnniyprihe| riuNo painnapagae vasaMti payalaAule samuddataDe // 371 // (469) coraNivahe paDIro, patta-vaholesu paMkhuDi-parakkA / corammi palAo, patthara-paDDala-paDDuA caraNaghAe // 470 // paDIro corasamUhaH / palAo coraH / lipibhraSTAstu "boraNivahe paDoraM"[ ] pattharA paDDalA iti taruvarge paThanti / paDDuA trayo'pyamI paMkhuDI patram / caraNaghAtavAcakAH / parakkaM alpaM srotaH / 1 degyalo jIDe mu. / 2 pethyaal-paalibhaassaa| 3 dege vi pA. / Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180] desIsahasaMgahe yathA esa parakkapaDIro pattharakusaleNa pdddduaNdito| paMkhuDiya vva vikiNNo palAyarakkheNa paDDalAhiM pi // 372 // (470) dariyammi pahaTTo, bAlammi paDoo, payAma aNupuvve / kusume pasUaM, oli-jalaNabheema paDAli-papphADA // 47 // pahaTTho dRptaH / pasUbhaM kusumam / paDoo baalH| paDAlI paGktiH / payAmaM anupUrvam / papphADo agnibhedaH / yathA--- jiNai pasUasaro vi hu bhuvaNapaDAliM payAmathororu ! / esa pahaTTho mayaNo apaDoapayAvapapphADo // 373 // (471) patthiya-pasaMDi-pabhoA siggha-suvaNNa-bhoemu / paddharaM ujjU,saidiTTe pahadaM, pakkharA turayakavace // 472 // patthio zIghraH / paddharaM Rju / pasaMDi kanakam / pahadaM sadAdRSTam / pabbhoo bhogaH / pakkharA turagasaMnAhaH / yathA-- pakkhariyapatthiyahao pasaMDigoro raNe jayasirIe / pabhoakae pahado si paddhara kumaravAla ! tumaM // 374 // 472) murakhAyammi pahammaM, patthINaM thuulvtthmmi| pabbiddhaM periyae, dhaNe pavaddho ya, pajjaNaM pANe // 473 // 1 Anudeg paa.| Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pattisamiddha ] chaTTo vaggo [18 pahammaM surakhAtam / paviddhaM preritam / patthINaM sthUlavastram / pavaddho ghanaH-lohakuTTanopakaraNam sAmAnyena patthINaM sthUlam" ityrthH| [ ] ityeke| pajaNaM pAnam / yathAeso pavaddhahattho patthINI taha ya teNa pabiddhA / hayakAmiNi ! ki vaccasi pahammajalapajjaNamiseNa // 375 // (473) paDiya-pareyA vihaDiya-pisallaemuM ca, paMpuraM dIhe / pappIo vappIhe, paccUDho pariyalI ya thAlammi // 474 // paDiyaM vighaTitam / pappIo cAtakaH / pareo pizAcaH paccUDho tathA pariyalI sthAlampaMpuraM dIrgham / __ bhojanabhANDam iti yAvat / yathA-- apaDiyapaMpuapimmaM jIi samaM bhutaM ekkapaccUDhe / taM kiM pareya ! Necchasi pariyalipaDiyaM jalaM va pppiio||376(474) paccutthaM paDivavie, paddhAro chinnaNaMgale / pamhala-pasarehA kesare, pavasiyammi priuttho||47|| paccutthaM pratyuptam / pamhalo tathA pasareho kiJjalkaH / paddhAro chinnalAGgulaH / pariuttho prossitH| yathA-- pariuttha ! calamu kAle keyaipasareha-NImapamhalie / paccutthaduhA marihI tuha daiyA camariya vva paddhArA // 377 // (475) jIvAi paDaMca-paDaMmuA ya, bhallI palAsi-pAsAlA / pattala-paDuvaiyA pattisamiddhaM ceya tikkhammi // 476 // Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [paJceDa 182] desIsahasaMgahe paDaMcA tathA paDaMsuA jyA / patnI pattalaM paDuvaiyaM pattisamiddhaM ete 'pratizrut'vAcakastu 'paDaMsuA'zabdaH trayo'pi tIkSNArthAH / tadbhava eva / "pattalaM kRzam" [ ] ityanye / palAsI tathA pAsAlA bhllii| 'pattalaM patrabahulam' iti tu 'patrala' zabdabhavam / yathA mahumAse bhamarolI vammahavIrassa ghaNupaDaMca vya / sahayAramaMjarI uNa pattisamiddhA palAsi vva / / 378 // taTThA raNAu riuNo paDaMsuAapphAlaNe vi cAlukka ! / pattalakovo paDuvaipAsAlAhi karesi kiM tumayaM ? // 379 // atra-pavitto darbhaH / paaro zaraH / iti 'pavitra'-'pradara'zabdabhavau / 'pallattho' 'pallaSTo' paryastaH iti 'paryasta'zabdabhavau / tathA paTTai pibati / paMgai gRhNAti / parai bhramati / iti dhAtvAdezeSUktA iti noktAH // (476) pacceDaM paccavaraM musale, paggeja-pahayarA Niyare / . palahiya-purohaDA visame, pariyaDo ya rajagammi // 477 // pacceDaM tathA paJcavaraM musalam / palahiyaM tathA purohaDaM viSamam / paggejjo tathA pahayaro nikaraH / yadAha-"palahiyaM viSamam, asamaM ca purohaDaM gaditam" [ ] iti / atra caturakSarapakArAdizabdaprastAve ukArasahitapakArAdi purohaDa' zabdapATho'rthAnurodhAt / anye tu "palahiyaM puroha' iti anyonyaparyAyatayA AvRtamahIvAstuvAcakau" ] ityaahuH| Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paDibara ] chaTo vaggo [13 yadAha-"AvariyamahIvatthU purohaDo palahio taha ya"[ ]"purohaDaM pacchokarDa" [ ] iti tu saatvaahnH| pariyaTTo rajakaH / yathA-- pariyaTTa ! silApahayarapurohaDAo jalaM gaItUhA / savilaMbaM ANijjai suMdara ! mA kuppasu imAi // 380 // tuha gayavisANapacceDakhaMDiyA palahiyA vi riuvappA / hayabhaDapaggejjA TuMti paccavarapANitulla ! cAlukka ! // 381 // (477) paDisAra-pADisArA paDuyAi, paDiccho samae / palihassaM palihAo ya uddhadArummi, payavaI seNA // 478 // paDisAro yathA pADisAro pttutaa| | palihassaM tathA palihAo UrdhvadAru / "paDisAro paTuH" [ ] ityanye / | payavaI senA / paDicchao samayaH / yathA palihAyathimiyAe apADisArAi kaha vi tuha virahe / tIi NisA volINA kaha gosapaDicchae hohI // 382 // tuha kumaravAla! payavaidaMsaNamitteNa thaMbhiya vva rnne| riuNI gayapaDisArA jAyA palihassasaMThANA // 383 // (478) eraMDadume paMcaMgulI ya, ghaggharagalammi paDisAo / paMphulliyaM gaviTThammi, paDiyaro cullimUlammi // 479 // paMcaMgulI eraNDavRkSaH / paMphulliyaM gaveSitam / paDisAo ghargharakaNThaH / paDiyaro cullomUlam / Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184] desIsahasaMgahe [ paDisuttIyathA-- paDisAille ! paMcaMgulIsu ki kaMcuaM gavesesi ? / paDiyarakammayari ! tae vi kIsa paMphullio nalesu imo ? // 384(479) paDisuttI paDisaro paDisaMtaM ceya pddikuule| pAyavaDaNe parevaya-pADavaNA, pUyalammi pahaello // 480 // paDisuttI paDisUro paDisaMtaM ete / parevayaM tathA pADavaNaM pAdapatanam / trayo'pi pratikUlArthAH / pahaello pUpaH / "paDisaMtaM astamitam" [ ] iti tu sAtavAhanaH / yathA-- paDisUttI paDisare parevayaparammi jo apddisNto| pADavaNaM pahaellA ya tassa dijjaMtu gAmajakkhassa // 385 // (480) iMdasue paihaMto, lakkhArattammi pallaviyaM / paDihatthI vuDDhIe, paDihattha-paDikkayA pddikidiie||481|| paihaMto jayantaH / paDihatthI vRddhiH / pallaviyaM lAkSAraktam / paDihattho tathA paDikkao pratikriyA / 'pallaviyaM pallavAkAram' iti tu 'pallava | "paiDihtyo prativacanam" [ ] iti iva Acarati' iti kvibantasiddha- tu sAtavAhanaH / tvAnokam / yathAtumai paDikkayakusale paihaMtasaricchapattapaDihatthi / / pallaviaullaNivasaNA NamaMti paDihatthaakkhamA riunno||386(481) paMDaviyaM pAMDaviyaM jalaulle, pallavammi pthrio| pakkhaDiyaM papphurie, jaDe palihao, paDisthiro sarise // 482 1 paDiko pratideg pA. / / Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pasevaa ] paMDaviyaM tathA pAMDaviyaM jalArdram / patthario pallavaH / paDiveso vikSepaH / pacattaraM cATu | parihaNaM parighAnam / yathA patthariya satthare vihu paMDavie asupAMDaviyasihiNA / sAtapa tuha pahiya ! pakkhaDie sihipaDitthire virahe / / 387 (482) paDiveso vikkheve, pacattaraM cADu, parihaNaM basaNe / AyI, paDihArIe paDicchiyA cea ||483|| pari parihaTTI AkRSTiH / paDicchiyA pratIhArI / "paDicchiyA ciraprasUtA mahiSI" [] ityanye / papphiDiyaM pratiphalitam / paDoharaM gRhapazcimAGgaNam / chaTTo vaggo yathA kiM parihaNaM jalollesi sayaNe kiM karasi kamalapaDivesa ? | kuNa pacattaraNiuNe ! paDicchie ! hiyayasallaparihahiM // 388|| (483) papphiDiyaM paDiphalie, paDoharaM pacchimaMgaNae / paDuvattI peMDisArI javaNIi pasevao baMbhe ||484 // yathA pakkhaDiyaM prasphuritam | palihao mUrkhaH / paDitthiro sadRzaH / - [ 185 paDuvattI tathA paDisArI javanikA / pasevao brahmA / bAhapaDisAri duuNaM paDohare caMdimAi paDuvatiM / kuNai maNopapphiDie tara muNai diNaM pasevayadiNaM sA // 389 // (484) 1 llasiyasa pA. / 2 amarakoze javanikAparyAya: 'pratisIrA' zabdo nirdiSTaH [ manuSyava0 kAM0 2 zlo0 120 ] 3 degriuNaM ( - riguNAm ) pA. / Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 ] desI saMga he parivAho dubviNayammi, pesiMgaM ca kaiuasmi / rummi paMDaraMgo, pakkaragAho ya mayarammi // 485 // paMDaraMgo rudraH / pakkaragAha makaraH / parivAho durvinayaH / paTThisaMgaM kakudam / yathA tara paMDaraMgavisapaTTisaMgasamakhaMdha ! kumaravAla ! Niva ! | sAjie jai paraM pakkamgAhaddhayassa parivAho // 390 // (485 // pariliya-paDichandA loNa-muhA, paccheNayaM ca pAhejjaM / saMmuhAgamaNe paccadvArI paccovaNI ceya ||486 // paccuddhAro tathA paJcovaNI saMmukhA parilibho lInaH / "pairiyalo lInaH " [ ] ityanye / paDichando mukham / paccheNayaM pAhejjaM - pAtheyamityarthaH, dvAvapi dezyau anyonyaparyAyatayA nibaddhau / yathA -------- [ parivAha gamanam, " kriyAzabdau etau tena saMmukhagate paccuddhario paccovaNio ityAdyapi bhavati / loyaNacaorapaccheNa yaMtapaDichaMdacaMdimA kuNasu / hiyapariliyA vi pacuddhAraM paccovaNIpare daie || 391 // (486) paccuhiyaM paNhavie, paDaccaro sAlasarisammi / parihAya - paricchUDhA jhINa - ukkhittA, paDikkharo kUre // 487 // 1 pRSThasya zRGgam pRSThazRGgam-paTTisaMga / pRSTha-piTThI, paTThI [ haimaprA0 vyA0 8 / 1 / 129] AcAryahemacandraH anekArthasaM0 koze [kAM0 4 zlo0 190 ] SaNDaparyAyam (pRSThazRGgin zabda nirdizati / tathA 'pRSThagranthi 'zabdam abhidhAnaciM0 [kAM03 zlo0 466 ] tathA vabhyacchAgaparyAyaM 'pRSThAGga' zabdaM ca sUcayati [kAM0 4 zlo0 1278 ] 2 kauhammi pA / 3 pariyaro lIM mu. Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parabhAbha ] paccuhiyaM prastutam, "paccuaM prastutam [ ] ityanye / yathA kiM taM parihAo paricchUDhakaro paDaccara ! raDesi | apaDikkharapaccuhiyAi gaddahIe thaNaMdhao hohi ||392 // (487) parivAso kSetrazayaH / paTTi pravartitaH / chaTTho vaggo [ 187 paDaccaro zyAlaprAyo vidUSakAdiH / parihAo kSINaH / paricchUDho utkSiptaH / paDikkharo krUraH / khettasae parivAso, paTTio taha paTTiyae / pajjattammi poiyaM, aha khette pallavAya porayayA // 488 || poiyaM paryAptam / "prabhutvam " [ ] ityanye / pallavAyaM tathA porayaM kSetram | yathA parivAsa ! sAliporayagovIdaMsaNapayaddiyamaNo jaM / Na Niesi divA vi mige pahoiyaM pallavAyarakkhAe || 393 | | ( 488 ) paMcAvaNNA tathA paNavaNNA paJcAdhika paJcAzat / ''vallavAya' iti dantoSThyAdirapyayam" [ ] iti gopAlaH / paMcAhiyapaNNAsAe paMcAveNNa-paNaveNNA | papphoDiyaM ca pakkhoDiyammi, surayammi parabhAo // 489 // paSphoDiyaM pakkhoDiyaM nirnATitam ityarthaH / parabhAo suratam / 1 vA 2 vannA pA / 3 nirdhATi viza0 mu0 pAThA0 / Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 ] yathA raipaphoDiya ! parabhAyaluddha ! vesAi desu doNAre / paMca vipaNavaNNasame paMcAvaNNaM pimA khu paMcasamaM // 394 // (489) vyathA desI sahasaMga he paDiyali - paviraiyA turie, puNNammi paDihattha - poNiyayA / paDikhaMdhaM paDikhaMdhI jalavahaNe, matthayammi pavaraMgaM // 490 // paDiyalI tathA paviraio tvaritaH / 'paDittha tathA poNio pUrNaH / paTThANaM nagaram | pasuhatto tathA parasuhatto vRkSaH / yathA [ paDiyali aNapaDiyali ! paviraiyaM apoNie kuNa jaleNa pasihatthe / paDikhaMdhe paDikhaMdhI Niutta ! ki kaMDuesi pavaraMgaM // 395 // (490 ) paDikhadhaM paDikhaMdhI jalavahanam - jalam uhyate'neneti jalavahanam - ityAdi / anye "jalavAham" [ ] AhuH / pavaraMgaM ziraH / uttamAGgavat zirovAcakatvena nAyaM kavInAM rUDhaH iti dezyeSu nibaddhaH / nagarammi paTTANaM, ruvakhe pasuhatta- parasuhattA ya / pANiyaNiggamammi ya parihAlo parihalAvio ceya // 491 // parihAlo tathA jalanirgamaH / mahippaparasuhattaya ! gurubhuapasuhatta ! tuha paTThANe | gharaparilAviyA karimadaparihAlehiM huMti apphuNNA // 396 // parihalAvio atra - paMguraNaM prAvaraNam iti 'prAvaraNa' zabdabhavatvAnnoktam / tathA - pajjarai -kathayati / pavvAyai glAyati / palhatthai virecayati / palAvai nAzayati / paNAma arpayati / payara, pamhuhai smarati / payallai prasarati / pahallai ghUrNate / Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paDhiajjhabha ] chaTTo vaggo [ 189. paNNADai mRdnAti / paDDuhai kSubhyati / paccArai upAlabhate / paccaDa, pacchaMdai, padaai gacchati / palladRi, palhatthai paryasyati | par3alai paMcati / pajjharai, pacaDai kSarati / ityete ghAtvAdezeSUktAH iti noktAH // ( 491 ) paNaattiyaM payaDie, itthIpaNae paNAmaNiyA / parivArio ya ghaDie, puloaNe pasavaDakaM ca // 492 // I paNaattiyaM prakaTitam / parivArio ghaTitaH / paNAmaNiyA strISu praNayaH / pasavaDa vilokanam / yathA tIe raisavvassaM paNaattiyapasavaDakkalIlAe / kaha lahasi miTThurakkhara ! aNaparivAriyapaNAmaNio ? / / 397 // (492) pavvaisellaM bAlamayakaMdue, taruNiyA paDujuvaI / cirasyamahisI parihAriNI ya, paDiajjhao uvajjhAe // 493 // pavvaisellaM vAlamayaH kandukaH / paDujubaI taruNI / parihAriNI ciraprasUtA mahiSI / paDiajjhao upAdhyAyaH / 1 'loaNaM pa pA. / 2 bAlamaya: kaMDuka paDu pA / vAlamayakAMDukaM mudrita muMbaI0 pAThA0 / vAlamayakaMDakaM pA. / kalakattA yunivarsiTi prakAzite tathA muMbaIsirIjhaprakAzite ca dezInAmamAlApustake atra sthale 'vAlayakaNDakam iti pAThaH / tathA bhatra madIyasaMzodhanopayukta' pA0 ' 0 'pratau api sa eva pAThaH / sa ca pAThaH vicAryamANaH na kamapi sphuTamarthaM darzayati / saMskRtAbhidhAnakozeSu na kvApi 'kaNDaka'zabdaH dRSTacaraH / ata eva muMbaIsirIjhaprakAzite pustake pAThAntareSu 'kAMDakaM' iti pATha vilokya saMzodhaka mahAzayai: ' kANDakam ' iti kalpitam / atra " kANDa : nAle aghame varge drumaskandhe avasare zare / sahaH -lAghA - ambuSu stambe " [ haima0 anekArthasaM0 kAM0 2 zlo0 109 ] ityevam 'kANDa' zabdasya arthadazakaM vartate tathA'pi teSu dazasvapi atra 'vAlamayakaNDakam ityatra kalpitasya 'kANDaka' ityasya naiko'pi arthaH ghaTate ata eva 'kANDakam' iti kalpanamapi nArthAvahaM pratibhAti / kintu 'kAMDukaM' iti pAThAntarAdhAreNa 'kanduka' iti padayojanA sughaTA / tathA atra maMdIya saMzodhanopayukta pA0 pratau 'vAlamaya: kaMDuka' iti spaSTaH pAThastadAdhAreNa pUrvadarzitasya 'kAMDukaM' itirUpasya pAThAntarasya ca AdhAreNa asmAbhiH atra 'vAlamayaH Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1903 desIsahasaMgahe [ paDiellimayathApaDiajjhaya ! tuha sIso parihAriNiduddhapANadullalio / paDDajuvaINa NimittaM pavvaisellAI guMphei / / 398 // (493) paDiellio kayatthe, bhagge paDiraMjiyaM cey| pajjuNasaraM ucchusarisatiNammi, paDiaMtao ya kammayare // 494 // paDiellio kRtaarthH| pajjuNasaraM ikSusadRzaM tRNam / paDiraMjiyaM bhagnam / paDiaMtao krmkrH| yathApaDiraMjiyapaDimAe ki re ! paDielliyAi hoi phalaM ? / paDiaMtaya ! kiM diTTho pIliyapajjuNasarAu ucchuraso ? // 399 // (494) paDisAriyaM sumarie, parillavAso ya amuNiagaimmi / vammIayammi paDilaggalaM, vasaMtammi paumalao // 495 // paDisAriyaM smRtam / paDilaggalaM valmIkam / parillavAso ajJAtagatiH / paumalao vasantaH / yathAhiMDasi parillavAso paumalae suhaya ! kattha ja tIe ? / paDilaggalaM va araI paDisAriyatagguNAi vaDDhei // 400 // (495) pavahAiyaM payaTTe, paDipiMDiyaM avi pavuDDhammi / paccavaloko pADaccaro ya Asattacittammi // 496 // kandukaH' (vAlamayakandukam ) iti pAThaH saMmatIkRtya nikSiptaH / tathA ca atra udAharaNagAthAyAm 'paDujuvaINa NimittaM pabvaisellAiM guphei' ityasya artho'pi susaMgato bhavati-arthAt taruNInAM koDAnimittaM vAlamayAni-gucchakarUpANi-kandukAni racayati ityarthaH supratItikaraH / 'kanduka'zabdasya hindIbhASAyAm 'geMda' iti tathA gujarAtIbhASAyAm 'daDo' iti arthaH suprtiitH| Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paDiNisaMsaNa ] pavahAiyaM pravRttam / paDipiMDiyaM pravRddham / Doggo paMthuchaNI zvazurakulAt prathamam AnItA vadhUH / yathA suhaya ! tIe / pADaccarA tae sA paccavalokko tumaM annonnaM pavahAiyarasANa paDipiMDio cciya siNeho ||401 || ( 496) paMthucchrahaNI jA sAsurAu ANijjae bahU paDhamaM / paccacchrahaNI paDhamasurA, gujjhahare paloTTajIho ya // 497 // paccavalokko tathA pADaccaro AsaktacittaH / 'caura' vAcI tu 'pATaccara' zabda bhavaH / pacchuNI navarA | palojIho rahasyabhedI / yathA Na hu mahupaccacchuhaNI pijjai tA kaha palloTTajIhA hU~ / iya kulapaMthuchaNI sAsuyagai pucchirANa kuppei // 402 // [ 191 atra - 'paDiyammiyaM maNDitam' iti 'pratikarmita 'zabdabhavamiti noktam / parivAss ghaTayati / parivAlai veSTayati / pari mRgAti / pariallai, parialai gacchati / pariaMtara zliSyati / parisAmai zAmyati / iti dhAtvAdezeSUktAH iti noktAH // (497) payalAyabhatta - pariyaTTaliyA mora - parichinne / healie patthara bhalliyaM, paDiNiyaMsaNaM ca Nisivatthe // 498 // paiyalAyabhatto mayUraH | patthara bhalliyaM kolAhalakaraNam / paDiNiyaMsaNaM rAtrau paridheyavatram / pariyailiyaM paricchinnam / 1 kalikalie pA / " pracalAkaH kalApazca" [abhidhAna0 ko 4 lo0 386] Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 ] desI lahasaMgahe yathA 2 payalAya bhattasaNhaya ! tIi paDiNiyaMsaNaM iha ANesi / pattharabhelliyaM acchau pariyaTTalio ' sacitteNaM // 403 || ( 498 ) parihAraittiyA riumaII, cUlAi pAsi- picchIo / pArI dohaNabhaMDe, pAo cakke, disAi pAlI ya // 499 // pArI dohanabhANDam / parihAraittiyA RtumatI / pAsI tathA picchI cUlA I pAo rathacakram | pAlI dik / yathA pArIhattho pAaaMtario pAlIu kiM Niyasi gova ! / calapAsiya ! tuha picchiluNemi parihAraittiyaM mahasi / // 404 // (499) pAvo sappe, savace pANI pANAao ya puNaI ya / NayaNammi pAyalaM, pAuyaM hime, pArayaM surAbhaMDe // 500 // pAvo sarpaH / pANI pANAao puNaI ityete trayaH zvapacArthAH / [ parihAraitiyA pAyalaM cakSuH / pAuyaM himam / pArayaM surAbhANDam | yathA pArayahattho pANo pANAayavADayammi puNaijuo / pAuya - pAvayabhIo rattIe rattapAyalo gAi // 405 // ( 500 ) pAkI vaNisibiyA, pAiyaM tuMDavitthAre / pANaddhI racchAe, pADuccI turayamaMDaNae ||501 // o 1 bhalliyamAcchau pA / 2 o si ciMpA / 3 prAyaH saptamazatAbdyAM jAtena zrIkumArilabhaTTena nirdiSTaM yat " tathA anAryabhASAgataM 'pApa' zabda pakArAnta sarpavacanam ( 'pApa' iti ) akArAntaM kalpayitvA 'satyaM pApaH eva asau' iti AryAH vadanti" [ tantravArtika pR0 227 ] 'sarpa' arthasUcakau 'pAmu' athavA 'pAvu' ityevaMrUpau dvau zabdau draviDabhASAyAM vartamAnakAle'pi pratItau [veMkaTarAmA0 saMpA0 dezI.] Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAsANi] chaTTo vaggo [193 pADaMkI vaNizibikA / pANaddhI rthyaa| pAiyaM vadanavistAraH / pADuccI turagamaNDanam / yathA-- tuha virahe pADukIjoggA sA pAiyaM Na pAvei malhasi pANaddhIsu tumaM tu pADacciyahaehi // 406 // (501) pAyaDaM aMgaNae, taha pAmadA pAyadhannamalaNammi / hatthajuyalappahAre pANAlI, pAhuNaM ca vikkejje // 502 // pAyaDaM aGgaNam / pANAlI hstdvyprhaarH| pAmaddA pAdAbhyAM dhAnyamardanam / / pAhuNaM vikreyam / yathA-- khalapAyaDapAmaI mottu pAhuNaraitthiM Alaviro / pANAlIi haNijjai halio piTThAgayAi jAyAe // 407 // (502) pAraMkaM suramANayabhaMDe, maggIkayammi pAukkaM / pAuggo sabbhe, pAsaNio pAsANio ya sakkhimmi // 503 // pAraMkaM surAmAnabhANDam / pAuggo sabhyaH / pAukkaM mArgIkRtam / pAsaNio tathA pAsANio sAkSI / yathApAsaNiyA khu pamANaM bhajjai pAsANiehiM divvaM pi / pAraMkayasaMkhabhame iya pAuggehiM pAukkaM // 408 // atra-pAmaro kuTumbI iti sNskRtsmH| pAhuDaM prAmRtam iti 'prAbhRta' zabdabhavam / tathA pADikkaM pADiekkaM 'pratyekam' itishbdbhvau| pArai zaknoti / pAsai pazyati / etau dhAtvAdezeSuktAviti noktau| (503) pAuggio ya sahie, khalINajuttAi pADisirA / pADuhuo paDihue, mAlAe pArihatthI ya // 504 // Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194] desIsahasaMgahe [ pAuraNIpAuggio sabhikaH-dyUtakArayitA / / pADisirA khalonayuktA / anye tu "sahiyaM soDham" [ ] pADuhuo pratibhUH / AcakSate / pArihatthI mAlA / yadAha-"pAuggio'pi soDhaH" [ ]] "pADihatthI ziromAlyam" [ ] ityanye / yathApAuggiya ! sAreviuM paaddisiraa-mnniypaarihtthiio| pADuhuyaM puNa maggasi kimesa paDihAi tuha NAo? // 409 // (504) pAuraNI kavace, pAsAvaya-pArAvarA gavakkhammi / jo piuharA paiharaM Nei bahuM pADiajjho so // 505 // pAuraNI kavacam / | pADiajjho yaH pitRgRhAt. patigRhaM pAsAvao tathA pArAvaro gavAkSaH / / vadhU nayati / yathApAsAvayappaiTTho vahUi pArAvarovaviTThAe / romuggamapAuraNIi pADiajjho huo malayapavaNo // 410 // (505) gAyavyA vIsAmammi pADiaggo ya pAruaggo ya / pAraMparo Nisiarammi, pAruallo pahuMkammi // 506 // pADiaggo tathA pAruaggo vishraamH| | pAraMparo rAkSasaH / pAruallo pRthukaH / yathAre haliya ! pADiagga kuNa iNDiM apAruaggadADha ! tumaM / pAraMparu vva tittiM Na mannase pAruallaasaNammi // 411 // (506) pAlIhammaM ca vaI, mAlIkayaM Ahu pAruhallaM ca / pAlIbaMdho ya sare, pAyappahaNo ya kukkuDae // 507 // Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ piMgaMga ] chaTTo vaggo [ 195 pAlIhammaM vRtiH / pAlIbaMdho tddaagH| pAruhallaM mAlIkRtam / pAyappahaNo kukkuttH| yathAlaMghai jalahiM garuDo pAlIbaMdha va paaruhllummi| pAyappahaNa ! tumaM puNa pAlIhammaM pi phuDasi dukkheNa // 412 // (507) pADalasauNo haMse, piNhI khAmA, jale pibbaM / piMcU pikkakarIre, pilhaM lahupakkhirUammi // 508 // pADalasauNo hNsH| piMcU pakvakarIram / piNhI kSAmA / pilhaM laghupakSirUpam / pibbaM jalam / yathA--- pADalasauNayapilhaya ! tumayaM marumaNDalammi mA vacca / tattha apibbe piMcuamittaphaile hosi piNhitaNU // 413 // (508) piMDI ya maMjarIe, piriDI saulIi, picchilI lajjA / pihulaM piMsuli-picholIo muhapavaNabhariyatiNavajje // 509 // piMDI mnyjrii| pihulaM piMsulI picholI trayo'pyete piriDI zakunikA / mukhamArutA''pUritatRNavAdyavAcakAH / picchilI ljjaa| yathAramiraM pihaleNa samaM picholimuhIhiM piMsulikarAhi / piMDIhi palohaMto apicchilI ! piriDilola ! kiM mhsi1||414||(509) piyaNaM duddhe, ANAi piNAI, dADimammi piMDIraM / ugNApipIliyAe ya pippaDA, makaDammi piMgaMgo // 510 // 1 taDAkaH pA. / 2 pillaM pA. / 3 phali ho pA. / 4 paloaMto paa.| - - - Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196 ] desIsahasaMgahe [ piNAma pippaDA UrNApipIlikA / piMgaMgo mrkttH| piyaNaM dugdham / piNAI AjJA / 'piMDIraM dADimam / "piMDarayaM" [ ] ityanye / yathA liha piMDIraM piyaNaM piesu mA kuNamu pippaDAsaMkaM / jAva piNAI dito piMgaMgamuho Na ei dhaNibhaTTo // 415 // (510) balakArammi piNAo, piamA phaliNIi, piMjiyaM vihue / pilaNaM picchiladese, sahI piucchA, gudammi piTuMtaM // 511 // piNAo balAtkAraH / pilaNaM picchilo dezaH / piamA phalinI / piucchA skhii| piMjiyaM vidhutam , 'piMjiyayaM' ityapi / / piTuMtaM gudaH / yathA-- piamAsAmAi imAi esa ua piMjio piNAyaparo / purao vi piucchANaM piTuMtabhareNa paDai pilaNammi // 416 // atra-pihaDo piTharaH / piucchA pitRSvasA / iti zabdabhavau / tathA pijjai pibati iti dhAtvAdezeSUkta iti noktaH // (511) piMjaruDo bheruMDe, jaMkiMcippaDhiyayammi pippaDiyaM / taNue pihoaro, paMkasure piTThakhaurA ya peMDhA ya // 512 // 1 "dADima-sAra-piNDIra-svAdvamla-zukavallabhAH" [amarako0 kAM0 2 vanauSadhiva0 zlo064 'mahezvaraTIkAsUcitaH 'rabhasa nAmakakozakAraH tathA trikANDazeSakozaH ] 2 piTuMtaM pA. / mu0 ka0 / petaM / peTuMtaM pAThA0 mu0 muMbaI / pRSThasya antaHantyabhAgaH-pRSTAntaH, sa ca gudAbhAga eva / Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puppua] chaTTho vaggo [197 piMjaruDo bheruNDaH-badanaTTayopeto / pihoaro tanuH / bhAruNDAkhyaH pakSI / pippaDiyaM yat kiMcit paThitam / pidukhaurA tathA peMDhA kaluSA surA / pakhaurA tathA 5 atra-pihuromo mInaH iti 'pRthuroma'zabdabhavaH / pisuNai kathayati iti dhAtvAdezeSUkta iti noktaH / yathApiMjaruDo vba duvayaNo peMDhAmatto si piTThakhaurapi / sA tuha virahummattA pihoarA pippaDai NiccaM // 417 // (512) piyamAhavi-pINA piki-cauraMsA, pIDhaM ucchujaMtammi / pII turae, pIluTTha-pIDaraiyA ya DaDDha-coravahU // 513 // piyamAhavI kokilA / pII' turaMgamaH / pINaM caturasram / . pIluTuM pluSTam / pIDhaM ikSunipIDanayantram / pIDaraI caurabhAryA / . 'pIvalaM pItam' iti tu 'pIta' zabdabhavam / yathA-- pINau~rapIirohe pIDhaThiyA pikkhiUNa piiddrii| piyamAhavikAlamuhI pIluSTuM mannae palli // 418 // (513) puMDe 'vacca'atthe, puMDo gatte, piusiyAya pupphA ya / putthaM miu, mele 'puraM, ca puvvADa-puppuA pINe // 514 // 'puMDe' iti zabdo 'braja' ityasminnarthe / / putthaM mRdu / puMDo gartaH / puMpuA sNgmH| pupphA pitRSvasA / puvvADaM tathA puppujhaM pInam / 1 "ghoTake voti-turaga-turaMga-azva-turaMgamAH" [amarako kSatriyava0 kA 2 zlo. 43] tathA 'pIti'zabdameva azvaparyAyaM sUcayati AcAryoM hemacandraH svIye anekArthasaMgrahe kAM. 2 zlo0 176] 2 'urupoM muM0 mu. / 3 haimadhAtupAThe 'paND'ghAtuH 'gati'arthako vidyate [haimadhAtupArA. pR. 82] 4 puDho mu. / 5 saMghaH pA. / Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 ] desIsahasaMgahe [ puaMDa yathA puvvADakhaMdha ! puppuabhuja ! putthaAlAva ! annao puMDe / Na sahai puMpuraM amhaM paipupphA puMDasamagallA // 419 // (514) taruNammi puaMDo peMDao a, pavare purillo a| asaIe puNNAlI, puNNavattaM pamoahiyavatthe // 515 // 'puaMDo tathA peMDao taruNaH / puNNAlI asatI / "peMDao SaNDhaH' [ ] ityanye / 'puNNavattaM pramodaDhatavastram / purillo pravaraH / yathApuNNAlipuNNavattaM purillapeMDaya ! tumaM parihiUNa / malhamu puaMDamajhe suhayattaNagavvio kiM amhehiM ? // 420 // atra pukkharo sArasaH iti 'puSkara'zabdabhavaH / puMchai puMsai pusai maartti| puloi pazyati / iti dhAtvAdezeSUktA iti noktAH // (515) puDaiya-puMDaiyA taha perullii-peNddbaal-peNddliyaa| piMDIkae, puAiNi-pUyAo puNa pisAyagahiyAe // 516 // puDaiyaM puMDaiyaM perullI peMDabAlaM peMDaliyaM| puAiNI tathA pUA pishaacgRhotaa| ete paJca piNDIkRtArthAH, 'piMDalaiyaM "puAiNI unmattA duHzIlA ca" ityapi / | [ ] ityanye / yathApuMDaiyA perullIsaddA puDaiyaapeMDabAlakacA / apuAiNI vi pUya vva tuha arivahU ruaMti peMDaliyaM // 421 / / (516) . 1 saM0 puMgaNDaH puMsu gaNDaH puMgaNDaH / 2 napuMsakaparyAyarUpaH 'paNDa' zabdaH haimaanekArthakoze nirdiSTaH [ anekA. kAM. 2 ilo0 112] 3 pumAMsaM nATayati yA sA puMnATI-puMnADI-puMNAlo / 4 "utsaveSu suhRdbhiryad balAd AkRSya gRhyate / vastra mAlyAdi tat pUrNapAtra pUrNAnakaM ca tat / abhidhA0 kAM. 3 zlo0 341 / hArAvalI-puruSottamadeva / mAlatImAdhava-caturtha aMka ] Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 199 pejjala ] chaTTo vaggo puruhUo ghUe, puDaiNI ya galiNI, pulAsio aggikaNe / asure purilladevo, ukkaMThAe ya purupuriA // 517 // puruhUo ghuukH| | purilladevo asuraH / puDaiNI nlinii| purupuriA utknntthaa| saMskRte tu 'puTakinI' zabdaM kecideva nibannanti / pulAsio agnikaNaH / yathApuruhUapie kAle purilladevArivirahiyA raahii| mayaNapulAsiyatattA puDaiNisayaNe karei purupuriaN||422|| atra-pulaai pazyati iti dhAtvAdezeSUktamiti noktam / / (517) AsIi purillapahANA, pUNI piculayA, karI puunno| pUrI vAyagabhaMDe, pUaM dahiyammi, pUraNaM suppe // 518 // purillapahANA ahidNssttraa| pUrI tantuvAyopakaraNam / pUNI tUlalatA yanmadhyAt sUtratantuni:- pUaM dadhi / sarati / pUraNaM 'zUrpam // pUNo hstii| yathApUaa-pUrI-pUraNa-pUNIhiM je jiti te vi varaM / khuttapurillapahANo marasi alaM gAruDeNa bharapUNa ! // 423 // (518) pUroDhI kajjavae, pUMDariaM pesaNaM ca kajjammi / pelliyaM avi pIDiyae, peyAla pejjalaM pamANammi // 519 // pUroDhI avakaraH / | pelliaM pIDitam / pUMDariaM tathA pesaNaM kAryam / / peyAlaM tathA pejjalaM pramANam / 1 sUrpam pA. / Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20.] desIsahasaMgahe [perijayathApUroDhiM apeAlaM pesaNaaNahijja ! ghallasu sakhette / dAridapelliya ! apejjalakaNisehiM jai atthi puuNddriaN||424|| (519) perijjaM sAhijjammi, pecchao diTTamittaahilasire / picchammi pehuNaM, peMDalo rase, govayammi peMDAro // 520 // perija sAhAyyam / pehuNaM piccham / pecchao dRssttmaatraabhilaassii| peMDalo rasaH / yadAha gopAla:-'pehuNa-peMDalazabdo picche ca rase ca boddhavyau" / [ ] "peMDalo arasaH' [ ] iti tu akAraprazleSo mUDhAnAm / peMDAro gopaH / peMDAro mahiSIpAlaH" [ ] iti deva rAjaH / yathA--- sihipehuNaavayaMso pINo payapeMDaleNa peMDAro / vammahakayaperijjo bhattayahArINa pecchao jAo // 425 // (520) peMDolI-peraNa-peMDadhavA kIla-uddhaThANa-khaggesu / peDaio kaNavaNie, pesaNayArI a duIe // 521 // peMDolo kroDA / | peDaio kaNAdivikretA vaNik / peraNaM UrdhvasthAnam / pesaNayArI duutii| peMDadhavo khagaH / atra- pecchai pazyati / pellai kSipati / etau dhAtvAdezeSUktAviti noktau / atra-peMDavai prasthApayati / ayaM dhAtvAdezeSUkta iti noktaH / Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ poraccha ] chaTTo vaggo [201 yathApeDaiyadhyapeMDolilaMpaDo peraNaM kuNasi kIsa ? / Na viNA pesaNayAriM havaMti kajjAiM peMDadhavahattha ! // 426 // (521) poTeM uare, pocca sukumAre, jUhaNAyage poMDo / kAcammi hoi pottI, gAmapahANammi poyAo // 522 // porTa udaram / pottI kAcaH / poccaM sukumAram / poyAo grAmapradhAnaH / poMDo yUthAdhipatiH / yathA- / taM poccaM taNuporTi melliya poyAyapoMDa ! NiyapariNiM / hAliyamahilaM evaM ramasi Na taM muNasi potti-maNibheyaM // 427 // (522) dutthammi posio, poNiyA suttabhariyammi takkummi / poaMDo mukkabhayammi, pouA karisaaggimmi // 523 // posio duHsthaH / poaMDo muktabhayaH / poNiyA suutrbhRttrkH| "SaNDhaH" [ ] ityanye / | pouA karISAgniH / yathAhAliyajAliyapouadhUmaM daTTaNa poNiyaM caia / posiyaghariNI chetaM ua poaMDA NisAI ahisarai // 428 // (523) poAlo vasahe, poaMto savahammi, pottao visaNe / poliya-pohaNa-poracchA soNiya-lahuyamaccha-pisuNesu // 524 // poAlo vRSabhaH / polio zaunikaH / poaMto zapathaH / pohaNo laghumatsyaH / 'pottao vRSaNaH / poraccho durjanaH / 1 i ia saraI // pA. Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202] desIsahasaMgahe poiyayathAtaM re ! pohaNagaMdhi sapottapoAlau va ramiUNaM / poraccha ! kammapoliya ! iNDiM puNa kuNa si poaMte 1 // 429 // (524) poiya-poaiyA NihayarilayA, poio ya kaMduie / polaccA kheDiyabhU, kusuMbharattammi pomarayaM // 525 // poiyA tathA poaiyA nidrAkarI | polaccA kheTitabhUmiH / ltaa| pomaraM kusumbharaktaM vastram / poio kAndavikaH / "khadyotaH" [ ] ityanye / atra-pokkai vyAharati / iti dhAtvAdezeSUktam iti noktam / yathA-- poiyacuMTaNamisao poaiyavaNammi poiyagharillI / polaccachettakaMThe supomarA peccha ahisarai // 430 // (525) . -- -- ___ atha anekArthAH-- dariya-kkhamesu pakko, pattaNaM isuphala-puMkhesu / paiyaM bhacchiya-cakkesu, papphuraM dIha-uDDiyaMtesu // 526 // pakko dRptaH samarthazca / / paiyaM bhasitam rathacakraM ca / pattaNaM bANasya phalam pukhazceti dvayartham | papphuaMdIrgham uDDIyamAnaM ca // (526) vai-javaNImu paDillI, pauNo vaNaroha-Niyamabheemu / aisohaMte bhagge piaMbae pakkaNI cea // 527 // paDillI vRtiH tiraskariNI ca / / pakkaNI atizayazobhamAnaH bhagnaH pauNo vraNarohaH niyamabhedazceti / priyaMvadazceti vyarthaH (527) dvyrthH| Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paDatyo ] chaho vaggo [203 NAyarasa-virala-maggesu paiTTho, gaNa-guhAsu panbhAro / kokila-jAresuM paMsulo, pautthaM ghara-ppavasiesu // 528 // paiTTho jJAtarasaH viralam mArgazceti / paMsulo kokilaH jArazca / vyarthaH / pautthaM gRham proSitaM ca // (528) panbhAro saMghAtaH giriguhA ca / vaivivare taha magge dussIle kaMThadINAre / / kaMThacchiddammi tahA ya dINaNAe paero ya // 529 // paero vRtivivaram mArgaH duHzIla: 'kaNThadInAra' AkhyabhUSaNabhedaH kaNThe vivaram donanAdazceti SaDarthaH // (529) lahupiTarammi paDallaM taha cirkaalppsuuymmi| pattaTTho gAyavyo bahusikkhiya-suMdaresuM ca // 530 // paDulaM laghupiTharam ciraprasUtaM ca / / pattaTTho bahuzikSitaH sundarazca // (530) asahaNa-samatthaemuM ca paccalo pakkaNo cea|| pavvajjo Naha-sara-sisumiesu, geNa-sattharesu patthArI // 531 // paccalo tathA pakkaNo asahanaH samartha- | pavvajjo nakhaH zaraH bAlamRgazceti zceti dvAvapi dvayarthI / vyrthH| patthArI nikaraH trastarazca // (531) kappAse see palasaM, pIDia-paDia-bhIrUsu paraddhaM / paDDatthI bahududdhAe pArIhAriNIe ya // 532 // palasaM karpAsaphalam svedazca / / paDDatthI bahudugdhA dohanakAriNI ceti paraddhaM pIDitam patitam bhIru ceti dvayarthA / vyartham / atra-parIi bhramati kSipati ca iti dhAtvAdezeSUktamiti noktam // (532) 1 gaNa-pattharesu padeg pA. / 2 nikaraH prastadeg pA. / Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 ] desI saddasaMga he parikkaM ca visAle egate taha ya sunnammi | parihatthaM paDu mannUsu, bhIya bhaggesu paDisiddhaM // 533 // pairikkaM vizAlam ekAntam zUnyaM ceti tryartham / palAo hara- sappe paribbhato Nisiddha-bhIrUsu / payaDDhaNi pArihaTTIo // 534 // dAttha AyaDDI- mahisI payalAo haraH sarpazca / paribbhato niSiddhaH bhIruzca / parihatthaM paTuH manyuzca / paDisiddhaM bhItam bhagnaM ca // ( 533) [ pairikka dvA: sthA-pratihArI, AkRSTi:- AkarSaNam mahiSI - sAmAnyoktA'pi - ciraprasUtA iha gRhyate / eSu dvA: sthAdiSu triSu artheSu 'payaDDhaNi' 'pArihaTTa' zabdau / yadAha gopAlaH "payaDDhaNI syAt pratIhArI AkRSTiH parihaTTI payaDDhaNI ceti vijJeyA / dvAHsthA ca pArihaTTI AkRSTiH pArihaTTI syAt " [ ] iti ca / gokulaprakaraNe devarAjastvAha'parihAriNI- payaDDhaNI -paDicchiyA pArihaTTIe" [ ] ( 534) vai-mukkhe pariaDI, paheNayaM lAhaNa - UsavesuM ca / paDuAliye paDUkaya paritADiya dhAriesuM ca // 535 // pariaDI vRtiH mUrkhazva | paheNayaM bhojanopAyanam utsavazca / atra - patravAlai plAvayati chAdayati ca / payallai zithilIbhavati lambate ca / pamhusa vismarati pramRzati pramuSNAti ca / pakkhoDai vikozayati zIyate ca / paDuAliyaM paTUkRtam tADitam dhAritaM ceti tryartham / Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ piulI ] chaTTho vaggo [ 205 paloTTai pratyAgacchati paryasyati ca / paDisAi zAmyati nazyati ca / ete dhAtvAdezeSUktA iti noktAH // (535) parihutta-vaddhaviya-pAliesu paDiaggiraM cey| paviraMjio ya bhaNio siNiddhae kayaNisehe ya // 536 / / paDiaggioM paribhuktam vardhApitam / pavi raMjio snigdhaH kRtaniSedhazca / pAlitaM ceti vyartham / . 'paviraMjio bhagnaH' iti tu 'paDiaggiaM anuvajitam' iti tu / 'bhaJji'dhAtvAdezasiddham // (536) 'anuvaji'dhAtvAdezasiddham / sarahe vagdhammi ya pakasAvao, pAsaM acchi-virUvesu / pAlo suMDika-juNNesu, bhatta-ucchU pAU a||537|| pakkasAvao zarabhaH vyAghrazca / / pAlo zauNDikaH jIrNazca / pAsaM akSi vizobhaM ca / pAU bhaktam ikSuzca, svArthe ke pAuyaM "danta-kuntayorapi pAsaM" [ ] ityapi // (537) icchantyanye / cacca-paDUsu pADukko, vippua-paDisAraemupAlappo / haMse vise ambuje pADalo, duvAra-tiriemuM pAsallaM // 538 // pADukko samAlambhanam paTuzca / pADalo haMsaH vRSabhaH kamalaM ceti vyrthH| pAlappo viplutaH pratisArazca / / pAsallaM dvAram tiryak ca // (538) puncakayakammapariNai-AheDaya-pIDiemu pAraddhaM / tullaNisehe sarise samudAcAre ya pADisiddhI ya // 539 // pAraddhaM pUrvakRtakarmapariNAmaH AkheTakaH | pADisiddhI spardhA sadRzaH samudAcAra pIDitazceti vyartham / | zceti vyarthaH / / (539) pADuMgorI viuNe majjAsattammi daDhavaIe y|| masaa-ummattesu pippao ya, picu-pUNiyAsu piulI ya // 540 // 1 AhoDayaM pA. / Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206] desIsahasaMgahe [ pilliripADuMgorI viguNaH madyAsaktaH dRDhakRtA- | pippao mazakaH unmattazca / s'veSTanA ca vRtiH iti vyrthH| piulo karpAsaH tUlalatikA ca // (540 yadAha- "pADuMgorI ca vRtiH dIrgha yasyAH viveSTanaM paritaH" [ ] gaMDutiNa-cIri-ghammesu pillirI, pipparo vise haMse / vajjavisesa-vivaNNesu pihaMDo, vagdha-sIhayA pullI // 541 // pillirI gaNDutsaMjJaM tRNam cIrI dharma- | pihaMDo vAdyavizeSaH vivarNazceti dvyrthH| zcati tryarthA / pullI vyAghraH siMhazca // (541) pipparo vRSabhaH haMsazca / taruNa-ummatta-pisallesu puyAI, vayaNa-biMdusu puDiMgaM / pUso hAla-sugesuM, peDDA bhittI-duvAra-mahisIsu // 542 // puyAI taruNaH unmattaH pizAcazceti / pUso sAtavAhanaH zukazca / tryarthaH / peDDA bhittiH dvAraM mahiSI ceti puDiMgaM vadanam binduzca / vyarthA / kecit 'peDDu'zabdena mahiSam" AhuH // (542) khaMDa-balaema peMDaM, poo dhavarukkha-lahuasappasu / assiNamAsosavae apUpae taha ya poalao // 543 // peMDaM khaNDam valayazca / poalao AzvinamAsotsavaH poo dhavavRkSaH laghusarpazceti dvayarthaH / / apUpazca / yadAha'poo bAlaH' iti tu 'pota' shbdbhvH| "bhartA bhuGkte pUpaM yatra gRhiNyAH karAt samAdAya / Azvayuje poalao sa utsavaH puupbhedshc"|| [ ] "poalao bAlavasantaH" [ ] | ityanye / / (553) ... 1dege ya pupae pA. Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ phuphuyA ] chaTTo vaggo [207 atha 'pha' AdiHphaggU mahucchaNe, phalahI vevaNI, phasula-phaMsulA mukke / pharao phalayammi ya, phaMsulI ya NomAliyAe ya // 544 // phaggU vasantotsavaH / pharao phalakaH / phalahI karpAsaH / phaMsulI nvmaalikaa| phasulo tathA phaMsulo muktaH / yathA-- ki re ! pherasi pharayaM phalahIlayahattha ! phaMsulahirIya ! / phaggummi phaMsulighaNe khalaMti kAmaphasulA sarA Nettha // 431 // (544) phaliyArI duvAe, phasaliya-phasalANiyA kayavihUse / phaMphasao layabhee, phikkI harisammi, kArime phippaM // 545 // phaliyArI dUrvA phaMphasao latAbhedaH / phasalio tathA phasalANio phikkI harSaH / kRtavibhUSaH / phippaM kRtrimam / kapAlana yathA phaphasayamAlaphasalANio a phaliyAriyAphasalio ya / phippa gahillo jaNANaM viraiya hAsaM jaNai phikiM // 432 // (545) phiDDo vAmaNae, phukkA micchA, kesabaMdhaNe phuTA / phukkI rajaI, phuriyaM ca Nidie, phuphuyA karIsaggI // 546 // phiDDo vAmanaH / phukkI rjko| phukkA mithyA / phuriyaM ninditam / phuTA kezabandhaH / calita-dIptayostu 'sphurita' zabdabhavameva / phuphuyA karISAgniH / 1 vavaNoe pha pA. / 2 gahilo deg paa.| Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 ] desIsahasaMgahe [ phullaMdhua yathAsaMkeyaphukkiyahare phukkAphiDaM piyaM aphuriyaphuTaM / daTuM vioyaphuphuyatattA taruNI suhAi va NibuDDA // 433 // - atra-phuDai phuTTai 'bhrazyati' iti dhAtvAdezeSUktau iti noktau / (546) phullaMdhuo alI, phUo lohAre, daliddae phello / mAulavahUi phelAyA, varuNe pheNabaMdha-pheNavaDA // 547 // phullaMdhuo bhramaraH / phelAyA maatulaanii| phUo lohakAraH / pheNabaMdho tathA pheNavaDo varuNaH / phello daridraH / yathA-- ua phelAyAi muhaM pheNavaDadisAi phellaphUyahare / phullaMdhuo vva cuMbai esa gae pheNabaMdhadisaM akke // 434 // (547) phellusaNaM pilaNe, uggamammi phoso, bhayadarave phophA / phellusaNaM picchilo dezaH / / phoso udgamaH / 'phellusa' iti patanArthaH kriyAzabdo- | "phoo" [ ] ityanye / 'yam sa yadA adhikaraNasAdhanaH | phophA bhoSayituM zabdaH / tadA phellusaNaM picchilo dezaH / yadA tu bhAvasAdhanaH tadA phellusaNaM 'patanam' ucyate / evaM ca 'phellusai' 'phellusiUNa' ityAdayo draSTavyAH / yathA-- bhUcchattaphosakAle taruNiM daNa karai taha phoMphai / jaha phellusaNe khaliyaM dharei dhutto NiyaMbammi // 435 // 1 hari / pA. / 2 degti pAta pA. / 3 taha taha phoM pA. Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baddhabha] chaTTo vaggo [ 209 atha anekArthAHphaDaM ahibhoga-phaNemuM, phalI ya liMgammi usahe ya // 548 // phaDaM sarpasya sarvazarIram phaNazca / phalI liGgam vRSabhazca // (548) jutta-maliNesu phasaNaM, aha sAre thAsae ya phasalaM ca / pheso Dara-sambhAvasu, mukka-vitthAriesu phoiayaM // 549 // phaMsaNaM yuktam malinaM ca / pheso trAsaH sadbhAvazca / phasalaM sAram sthAsakazca / phoiayaM muktam vistAritaM ca // (549) atra-phaMsai visaMvadati spRzati ca / phusai mATi bhramati ca iti / dhAtvAdezeSUktau iti nokto| foDiyayaM rAIdhRmiyaM ca sIhAirakkhaNavihI ya / phoDiyayaM rAjikAdhUmitaM zAkAdi, rAtrau aTavyAM siMhAdirakSAprakArazca / atha 'ba'AdiH -- baMdho bhicce, babbho vaddhe, bappa-baliyA suhaDa-pINA // 550 // baMdho mRtyaH / bappo subhaTaH / "pitA" [ ] ityanye / babbho vadhaH / balio pInaH / yathAkAsaNiyabaMdhaya ! tumaM gaDDIe caiya babbhakammAI / re baliyabappaghariNi jaMpato lahasi jhatti phalaM // 436 // (550) baMdhollo melayae, bavvADo dAhiNakarammi / bahalaM paMke, hAsammi bakkara, baddhao ya tauvaTTe // 551 // baMdhollo melakaH / bahalaM paGkaH / bavvADo dakSiNahastaH / bakaraM prihaasH| | baddhao trapupaTTAkhyaH karNAbharaNavizeSaH / 14 Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210 ] desIsahasaMpaLe [bappIhA yathAbavvADaggahaNacchaNe baMdhurabaMdhollayammi tujjha pie ! / calabaddhayANa mayamayabahaliyaAlINa bakkaraM bharimo // 43 // (551) bappIha-baMbhaNIo cAyaya-hAlAhalesuM ca / tumule bamAla-bolA ya, babbarI kesarayaNAe // 552 // bappoho cAtakaH / bamAlo tathA bolo kalakalaH / bamaNI-svArthe ke-baMbhaNiyA hAlAhalaH / babbarI keshrcnaa| "bappIha-bamAla--bolA dantyoSThayA dayaH" [ ] kaizcidiSyante / yathA-- sA baMbhaNi vva tappai tuha virahumhAi luliyababbariyA / bappIhabolaghaNaghaNabamAlakAle vi Neya NivvAi // 438 // (552) ucchusamatiNe baru, go-kamalesuM bailla-baMbhaharA / balavaTTI-bahurANA sahi-asidhArA, sivAi bahurAvA // 553 // baruaM ikSusadRzatRNam / balavaTTI sakhI / "vyAyAmasahA" [ ] baillo balovardaH / __ ityanye / basaharaM kamalam / bahurANA khaDgadhArA / bahurAvA zivA / atra 'barua-balavaTi'zabdau dantyoSThyAdI [ ] kaizcinnibaddhau / yathA kattha ucchU kattha baruaM baMbhaharaM kattha kattha bahurANA / balavaTTI kattha amhaM bailla-bahurAvasadda ! kattha tumaM ? // 439 // (553) bapphAulaM aiuNhe, haDhe balAmoDi-balamaDDA / / bahumuha-bAlaya-bAullI khala-vaNiutta-puttiyAsuM ca // 554 // Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIajamaNa ] chaTTho vaggo [211 baphAulaM atizayoSNam, abASpAku- bahumuho durjanaH / le'pi vRtta yaM 'bASpAkula' zabdabhavaH / bAlao vaNikputraH / balAmoDI tathA balamaDDA balAtkAraH / bAullI paanycaalikaa| atra bapphAula-bAullIzabdo keSAMcid dntyosstthyaadii| atra-bajjarai kathayati / baDabaDai vilapati / etau dhAtvAdezeSUkkAviti noktau / tathA bAhiM 'bahiH' itizabdabhavatvAnnoktam / yathA amarisabapphAuliyA bahumuha ! bAulliya vva tuhikkA / Na balAmoDIjoggA bAlaya ! pemma khu haNai balamaDDA // 440 // (554) biggAi- biyA juado kIDA, bIlao ya tADaMke / asaNammi bIao, bIjamalaNakhalayammi bIajamaNa tu // 555 // biggAI-svArthe ke-biggAjhyA tathA / bIlao tADaGkaH / biAyA yutau dvau kiittau| boao asnvRkssH| yadAha-"yau kITo saMlagnau bhramato "bIaNo" iti anye / 'biggAiyA'khyAtau" [] bIajamaNaM bIjamalanakhalam / yastu "biggAiyA biAyA" / [ ] iti abhimAnacihnasUtre sati "biggAiyA calacittatA" [ ] iti vyAcaSTe, udAharati c| yathA-- jaha maM tiro vaIe guluguMchia goviA ! puloesi / biggAiAi jAhisi kAyaM taha ___ kAmabANANa // [ ] iti / 1. vajjara 814:2 / 2 bIDao paa.| 3deg A palo paa.| 1. i kAhi pA. 5. vANeNa paa.| Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212] desIsahasaMgahe [ buttIsa mahAsAhasikaH / yad abhimAnacihvena eva svavRttI udAhRtam-yathA-sabbhAvasaMdhiAo NiccaM cia saMgayAu hojjAha / Na muanti ekkamekkaM puttaya ! biggAiAo vi // [ ] / ___ atra-bisakaNThI 'balAkA' iti saMskRtasamatvAnnoktaH / atra- bohai 'bibheti' iti dhAtvAdezeSUktamiti noktam / atra api 'bIlaya-bIajamaNa'zabdau dantyoSThyAdI keSAMcit / yathA--- biggAiA vi hu varaM viNA pikaM bIlaehi kiM ittha ? / isa bIajamaNabIayatalammi salahai biAi bAlA // 441 // (555) buttI pupphavaIe, bukkA muTThIi, bukkaNo kAge / vindammi bubudhe, budiNI kumArIsamUhammi // 556 // buttI Rtumtii| bukkaNo kAkaH / bukkA muSTiH / bubuaM vRndam / "vrIhimuSTiH" iti anye / buMdiNI kumArIsamhaH / yathA anja vi Na hu buttI sA budiNimajjhammi khellae muddhA / dAsIbubuabukko via bukkaNa ! mA khu hohi uttAlo // 442 // atra-bukkai garjati / buDDai majjati / etau dhAtvAdezeSu uktau iti noktau / (556) bukkAsAro bhIrU, bulaMbulA bubbue cea|| belI thUNA, beDo tarIi, maMsummi beDDa'-boDDarayA // 557 / / bukkAsAro bhIruH / 'beDo nauH / bulaMbUlA bubudaH / dantyoSThayAdiH ayaM keSAMcit / belI sthuunnaa| beDDA tathA boDuraM zmazru / 1 Da-voNTara paa.| 2 "tarI-taraNyau beDA''-[abhidhAna. kAM. 3 zlo0541] Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bohahara ] chaTTho vaggo [ 213 yathAre beDiasua ! bokkaDe boDara ! kiM tujjha uggayA beDDA ? / NaijalabulaMbulAo bukkAsAro si beliviMDio vi // 44 // (557) dhammiTTayammi boDo, bovvaM khettammi, cUcue boMDaM / chAgammi bokkaDo, bodaraM pihU , pavahaNammi bohittho // 558 // boDo dhArmikaH, "taruNaH" iti anye|| bokaDo chAgaH / bovvaM kSetram / bodaraM pRthu / boDaM cUcukam / bohittho pravahaNam / "boMTaNaM" iti shiilaangkH| yathA boDANa puNNabovve bodarasaMsArasindhubohitthaM / avalambantANa samaM varaboMDA bokkaDi vva paDihAi // 444 // (558) saMmajjaNIi bohArI, bohaharo a mAgahae / bohArI saMmArjanI / bohaharo mAgadhaH / "bahuArI" iti anye / atra-bollai kathayati iti dhAtvAdezeSUktamiti noktam / yathA bohaharamaMgalajhuNIi jhatti mihuNANa uDamANANa / rayatuTTahAramuttA ua bohArIharIu geNhanti // 445 // atha anekArthAHbahuNo core dhutte a, muhaya-paNasesu bANo a // 559 // bahuNo coro dhUrtazca / bANo subhagaH pnsshc| (559) 1 DavoNTara pA. / 2 vidio pA. / 3 voTaM pA. / 4 "bohitthaM vahanaM potaH" [abhidhA. kAM03 zlo, 540] 5 degravoNTA bokkaDi hoi / pA. / 6 kakaDi vva patai / paa.| Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214] desIsahasaMgahe [bibovaNayabiMbovaNayaM khohe, vikAra-UsIsaesuM ca / __ cumbia-kiDosu buMdI, buMdIro mahisa-garuem // 560 // biMbovaNayaM kSobhaH vikAraH ucchorSakaM | buMdIro mahiSaH mahAMzca / (560) ceti vyartham / buMdI cumbanam sUkarazva / rUva-muha-taNusu boMdI, bhUsia-ADovaemu boMgillo / boMdo rUpam mukham zarIraM ceti trya || "bondaM mukham" iti anye / | boMgillo bhUSitaH ATopazca / ___ atha bhAdiH-- bhallU ricche, bhaggaM litte, bhabhI a asaIe // 561 // bhallU RkSaH / bhaMbhI asatI / bhaggaM liptam / yathA bhallUsaricchakese paimmi alase sayAlue bhaMbhI / candaNarasabhaggataNU uvavaI ahisarae juNhIe // 446 // (561) bhaMbhA bherI, bhavyo bahiNItaNae, veiGgaNe bheTe / bhaDaM muNDaNae; bhadaM Amalayammi, bhaTio kaNhe // 562 // bhaMbhA tUryavizeSaH / | bhaMDaM muNDanam / bhanyo bhAgineyaH / bhaI Amalakam / bhaMTaM vRntAkam / | bhaTTio viSNuH / yathA* kayaMbhaMDasiro bhabhAsado re ! bhavya ! lihai tuha jnno| bhaTTiabhattiviutto bhayaegArasIi bhaMTAI // 447 // (562) 1 vayaMga pA.. Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAuma] chaTTo ghaggo [215 baruammi bhamAso, bhallaMkI bhasuA bhuruMDiA ya sivA / pakhalantammi bhalaMtaM, kalaha-Avattesu bhaMDaNa-bhamamuhA // 56 // bhamAso ikSusadRzatRNam / bhalaMtaM prskhlt| "bhamaso" iti dhanapAlaH / bhaMDaNaM klhH| bhalluMkI bhasuA bhuruMDiA bhamamuho AvartaH / ityete trayo'pi 'zivA'vAcakAH / atra 'bhuruMDiA'zabdaH bhukArAdiH arthAnurodhAt paThitaH / matra--bhasalo 'bhramaraH' iti 'bhramara'zabdabhavaH / bharai bhalai 'smarati' iti dhAtvAdezeSu uktau iti noktau / yathA-- bhaMDaNabhamamuhapaDiaM pekhi mallukiAi saha bhasuaM / Nei bhamAsabhalaMtaM tuha hayaveri bhuruMDiA annA // 448 // (563) bhaddAkari-bhaddasirI dIha-malayajA, bharocchayaM tAlaM / bhaiyavaggAmo moDherayammi, jebahiNIvaI bhAo // 564 // bhadAkarI pralamyaH / bhayavAgAmo moDherakam / bhaddasirI zrIkhaNDam / bhAo jyeSThabhaginIpatiH / bharocchyaM tAlaphalam / atra-bhammaDai bhamADai bhamaDai 'bhramati' iti dhAtvAdezeSu uktA iti noktAH / yatha, bhaddAkaribhuadaNDaM bhayavaggAmammi bhadasirihattho / vIrajiNaM acca bhAyA ! bharocchayaphalaM caya'nnasurasevaM // 449 // atra-bhAi bibheti iti dhAtvAdezeSu uktamiti noktam / (564) bhAsala-bhAvia-bhAujjA ditta-gahiaya-bhAujAyAsu / bhAmuMDI NIsaraNe, mADalaM AtAhagorisasapae // 565 // 1 bhamarA bA / 2 rI padamaz paa.| Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216] desIsahasaMgahe [bhAyalavasalaM dIptam / bhAsuMDI niHsaraNam / bhAvikaM gRhItam / bhAuaM ASADhe gauryA utsavavizeSaH / bhAujjA bhrAtRjAyA / yathA o ! piccha jArabhAviasaMkeA mynnaggibhaasliaa| bhAuamiseNa bhavaNA bhAsuMDai tujjha bhAujjo // 450 // (565) bhAyala-bhAsia-bhAillA jaccaturaMga-diNNa-haliesu / bhAvaiA dhammiagehiNIi, bhiMga ca kasiNammi // 566 // bhAyalo jAtyaturaMgamaH / bhAvaiA dhaarmikgRhinnii| bhAsi dattam / bhagaM kRSNam / bhAillo hAlikaH / atra-bhAiro 'bhIruH' iti bibheteH 'bhA Adeze tRnaH ire siddham iti noktam / yathAindiabhAyalavivaso bhAvaiANa NiaDe bhama tumaM maa| bhAilla ! tAhi bhAsiasAvo kaha hosi pAva ! bhiMgamuddoM // 451 // (566) bhisiA bisI, bhisaMtaM aNatthe, cIrIi bhiMgArI / bArammi bhittaraM, TaGkacchinne bhittirUvaM ca // 567 // misiA busii| bhiMgArI corI |"mshkH" iti anye| misantaM anrthH| bhittaraM dvAram / dosArthastu "bhAserbhisaH" / 8 / 4 / 203|| bhittirUvaM TaGkacchinnam / iti dhAtvAdeze siddhH| bhiMgArisaMkulabhittirUvaguhabhittare vasantANaM / bhisiApariggahANaM muNINa katto bhisaMtAI ? // 452 // (567) Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhoruDa ] chaTTo vaggo bhujje bhuaM, chuhAe bhukkhA, kolammi bhuMDa-bhuMDIrA / bhutUNo bhicce, muruhuMDiaM uDUlie bhuaM bhUrjam / bhukkhA kSut / bhuMDo tathA bhuMDIro sUkaraH / mUo yantravAhaH / mUaNNo kRSTe khale yajJaH / bhUmipisAo tAlaH / yathA atra - bhumai bhramati / bhullai bhrazyati / bhukkai bhavati / ete dhAtvAdezeSu uktA iti noktAH / yathA a ||568 || bhuttaNo- "ot saMyoge" 8|1|116 / iti bhottaNo ityapi bhRtyaH / bhuruhuMDia uddhUlitam / "bhurukuMDiaM" iti anye / dhUliruhuMDiA je bhukkhAe akisAya bhuttUNa ! | kiM jAhi bahUhi vibhuMDIrehiM ca tehi bhuMDIe || 453 || (568) bhUo a jantavAhe, bhUaNNo kiTThakhalajaNe / bhUmipisAo tAle, bhayAlue bheDa - bhejja - bhejjalayA // 569 // 1 'Do meruNDapakSI pA. [ 217 bheDo bhejjo bhejjalao trayo'pyete bhUmipisAe bhUaM caDiaM abheDaM vahU NieUNa / bhUaNNapikkhaNamisA abhejjalA jAi bhejja vva // 454 // ( 569) bheruMDI dIvI, bhoa-bhoiA bhADi - gAmapavare / ahiArisambale bhollayaM ca bhAruMDayammi bhoruDao // 570 // meDo citrakaH / bhollayaM prabandhapravRttaM pAtheyam / bhoruDa bhAruNDapakSI / bhoo bhATiH / bhoio grAmapradhAnam / bhIruvAcakAH / 'bheDa' zabdo 'mera' zabda bhavo'pyasti / Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 ] desIsahasaMgahe [ bhaMDayathA aNutitthaM kayabhoA ekamuhIhavia bhollayaM leha / bhoiabheruMDA domuhabhoruDayANa pecchaha avAyaM // 455 // (570) atha anekArthA:chinnasira- bandi-bhUsA-sahi-dohittesu bhaMDo a / bhaMDI sirIsarukkho aDaI asaI a gaDDI a||571|| bhaMDo chinnamUrdhA mAgadhaH maNDanam | bhaMDI zirISavRkSaH aTavI sakhA dauhitrazceti pazcArthaH / / asatI gantrI ceti caturthA / (571). bhaMbhalasaddo appia-jaDesu bhittaM ca dera-gehesu / / sANe suramANe bhukkaNo a, ANa-tari-ceDiA bhelI // 572 // bhaMbhalaM apriyam / bhukkaNo zvA, madyAdimAnaM ca / melI AjJA beDA ceTI ceti vyarthA / bhaMbhalo mUrkhaH / "beDAyAM bhelao" iti api kecit / bhittaM dvAram gRhaM ca / (572) atha mAdayaHmaMtI vivAhagaNae, maMTho seNThe, pihANiA maMDI / maMco bandhe, maggo pacchA, maccaM male, malo see // 573 // maMtI vivAhagaNakaH / maMco bandhaH / maMTho zaThaH / "maMTho bandhaH" iti kecit paThanti / maMDI pidhAnikA / maggo pazcAt / maccaM malaH / malo svedaH / .1 "zaNThaH anuju:"-asaralaH [abhidhAna kAM0 3 zlo0 40 vRtti] Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMDala ] yathA maMDI haNemi siraM jaM muNDeUNa dhammajAyamalo / re maMcajogaM acirta pucchesi maggao maMTha ! // 456 // 573) siGgavihINe maTTo, maha - marAlA ya alasammi / maMkho aNDe, mammI mallANI mAmA ya mAmIe // 574 || maTTo rAGgavihInaH / maTTho tathA marAlo alasaH / " marAlo haMsaH" iti sAtavAhanaH / yathA chaTTo vaggI maI tathA maimohaNI surA / majjA tathA merA maryAdA | rehasi marAla ! Na ghare maMkhillo mahamaTTausaho vva / ia esa mammimajjhe mAmAhasio haNei mallArNi ||457 // ( 574 ) yathA maharAi maI maimohaNI a, sImAi majja - merAo / sele maU, haDhe matalli - miNAyA i. akkhame maharo ||575 // maU parvataH / [ 219 maMkho aNDaH / mammI mallANI 'mAmA ete trayo'pi mAtulAnIvAcakAH / 'mAmI' zabdo'pi dezyaH paryAyabhaGgayA tu upAttaH / 1 mAmA trayo'pyamI mA pA zabdaM sUcayati [abhidhA0 kAM0 4 zlo0 mattallimukkamajjo maumerAgho sadaMsiamiNAo / fues at asari musalI mahamohaNIkuDamahattho ||458 || (575) maDiA samAhayAe, mauaM dINammi, piuhare mahaNaM / marulo bhUe, maiaM ca bhacchie, maMDelo sANe // 576 // mattallI tathA miNAyaM balAtkAraH / maharo asamarthaH / 2 AcAryahemacandra eva zvAnaparyAyaM 'maNDala' 346 vRtti ] Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 ] desIsahasaMgahe. [ maDhayamaDiA smaahtaa| marulo bhUtam-pizAcAdi / mauaM dInam / maiaM bhartitam / mahaNaM piturgraham / maMDalo zvA / yathAkAmamarulamaDiA sA mauA mahaNammi vasai maiasahI / taM maMDalo vva kattha vi bhamesi jANasi Na veaNaM tIe // 459 // (576) maDaya-mayaDA uvavaNe, caNDilae majjhao cea / siramAlAi maAI, maulI a hiayarasocchalaNe // 577 // maDao tathA mayaDo ArAmaH / / maAI ziromAlA / majjhao naapitH| __ maulI hRdayarasocchalanam / yathA---- majjhama ! macchayagandhia ! havei maulI tumaM NiantANa / mahasi suandhimaAI maDayaThiaM taM kahaM mayaDavAli ? // 460 // (577) 'maMjIraM hijIre, vallivisese mayAlI a| jArammi mahAlo, maMjuA ya tulasIi, maMtuA lajjA // 578 // maMjoraM zRGkhalakam / maMjuA tulsii| mayAlI nidrAkarI latA / "maMjiA" iti anye / mahAlo jAraH / maMtuA ljjaa| yathAtaiA mayAligahaNe maMjuadalacuTiriM ramasi muNDaM / virayasi maMtuaM iNDiM mahAla ! maMjIraghallio kIsa ? // 46 // (578) karahammi mahaMgo maMDillo pUve, lahummi maDahaM ca / mauDI mukkuMDI murumuMDo moDo a jUDammi // 579 // 1 "tulAkoTiH maJjIraH" [bhamara. kAM. 2 manuSyava. zlo0 109 tathA abhidhA. kAM 3 zlo. 330] 2 bhAcAryahemacandraH 'mahAGga'zabdam uSTraparyAyaH sUcayati [abhidhA0 kAM0 4 zlo0 320] Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ he ] mahaMgo uSTraH / maMDillo apUpaH / majjokkaM pratyagram | maMguso muggusU muggaso chaTTo vaggo yathA tI sumukkuMDIe murumuMDaM Niavi kiM sumoDakae / maMDillamata ! moDasi maDahaM NiyakumauDiM mahaMgo ! || 462 || (579) majjokkaM ahiNave, maMgusa - muggusu- muggasA ule / maMgala-masRNA sama- rammA, agvAmma maura-mauraMdA // 580 // yathA trayo'pyete nakulavAcakAH ghu mauDI mukkuMDI murumuMDo moDoM ityete catvAro jUTavAcakAH / yathA maMtellI tathA mayaiNasalAyA sArikA / malhaNaM lIlA | [ 221 maMgusaM ua appamaMgalamuggusumuggasijuAM masRNapucchaM / mauraMdavaNe majjokkamaurakaNTayaNahaM haNantaM ahiM // 463 | | ( 580) maMtellI - mayaNa salAyA sAlahiAi, malhaNaM lIlA / maMdhAya - mahAyatA aDDhe, pake maheDDo aM // 581 // maMgalaM sadRzam / sRNaM ramyam / mauro tathA mauraMdo apAmArgaH / maMdhAo tathA mahAyatto ADhyaH / maheDDo paGkaH / entammi mahAya mahantI NavamaheDaruhaNAyaNA / pADhai maMdhAyavahU mayaNasalAyApiettha maMtelli || 464 || (581) atra--makkaDo jAlakArakRmi:, maddalo murajaH 'markaTa' - 'marda' zabdabhavau / malai maDhai maDDaD mRdnAti / mahai kAGkSati / ete dhAtvAdezeSu uktA iti noktAH / 1 masiNa N mu. / 2 "madanazalAkA sAryAm" [ haimaanekA. saM. SaSTha kAM. zlo. 1] Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 ] desosahasaMgahe [ maraTTagavve maraTTa-maDahara-maDapphasa, malaharo tumule / mahisaMdo siggutarusmi, mahAsadA sivAe a||582|| maraTTo maDaharo maDappharo trayo'pyete | mahisaMdo shigrutruH| garvavAcakAH / mahAsadA zivA / malaharo tumulaH / yathA--- mahisa ! mahisaMdamoDaNamaDahariba ! maDappharA malaharesu / / hatthimaragharaTTe hosi mahAsaddabhoaNaM sIhe // 465 // (582) majjhammi majjhaAraM, mahAbilaM khe, mahANaDo girise| maihara-malaMpiA gAmaNi-gavvIsu, taruNe mahAlakkho // 583 // majjhaAraM madhyam / maiharo grAmapravaraH / mahAbilaM vyoma / "meharo" iti anye| mahANaDo rudraH / malaMpio gI / mahAlakkho taruNaH / yathAdiNNA mahAbilacarIsamA piA tuha mahANaDapiAe / maihara ! malaMpio' to bhamasu mahAlakkhamajjhaArammi // 466 // (583) NaliNIi mahAvallI, maDavojjhA jppjaannmmi| mattammi mattaMbAlo, taha mahumuha-mAsiA pisuNe // 584 // mahAvallI nlinii| | mattabAlo mattaH / maDavojjhA shibikaa| mahumuho tathA mAsio pizunaH / yathA re mattabAla ! mahumuha ! maDavojjhAjogga ! tujjha vi vioe| tammei mahAvallIsayaNammi amAsiA khu sA bAlA // 467 // (584) 1 o bho bhaMpA. / 2 tavAlo mu. pAThA. / Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mayalavRttI ] TTho vaggo [223 kusumarae mayaraMdo, mammaNiA NIlamakkhiAe a / mattAlaMbo taha mattavAraNe, mahayaro NiuJjavaI // 585 // mayaraMdo kusumarajaH / puSparasavAcakastu | mattAlaMbo mattavAraNaH / saMskRtabhava eva / mahayaro gahvarapatiH / mammaNiA nIlamakSikA / yathA-- kamalamayaraMdagoriM mattAlaMbe imaM Na jai ramasi / mammaNiA''ularaNNe mahayarabhicco vya tA varaM bhamiuM // 468 // (585) majjhatiraM ca majjhaMdiNammi, maggaNiro a aNugamire / malavaTTI taruNIe, maihisakkaM mahisiNivahammi // 586 // majjhatiaMmadhyaMdinam / malavaTTI trunnii| maggaNNiro anugamanazIlaH / / mAhasakkaM mahiSIsamUhaH / yathAmalavaTTisamaM kIlantayassa majjhatiammi volINe / o vaccai mehisakkaM imassa maggaNNiro havasu gova! // 469 // (586) bhaNDammi mahatthAraM, majjhimagaMDaM gha uarmmi| mahurAli paricie, rayassalAe mayalabuttI // 587 / / mahatthAraM bhANDam / mahurAliaM paricitam / "mahatthAraM bhojanam" iti saatvaahnH| mayalabuttI rajasvalA / majjhimagaMDaM udaram atra--mayagalo hstii| mayadhutto kroSTA iti / 'madakala''mRgadhUrta'zabdabhavau / yathA uaha mahatthArasarisamajjhimagaDaM puloia suaGgaM / vesA saMbhalimahurAliaMpi Na ramei mayalabuttimisA // 470 // (587) / 1 hisikkaM mu. / Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 ] desIsahasaMgahe [ maMgalasajmamaMgalasajhaM taha bIavAvasesammi khetammiH / maNiraiA kaJcIe, kandappe mayaNivAsa-mettalayA // 588 // maMgalasajjhabIjavApazeSa kSetram / maryANavAso tathA mettaloM kandarpaH / maNiraiA kaTIsUtram / yathA--- maMgalasajjhe galiA maNiraiA tujjha paMsuli ! sahei / 'mettalapiANuhAriNi ! kira movI mayaNivAsadhaNuhassa // 471 / / (588) ghUammi mahAsauNo, mahAlavakkho a saddhapakkhammi / makkaDabaMdhaM gIvAvihasaNe saGkalArU ve // 589 // mahAsauNo ulUkaH / makkaDabaMdhaM zaGkhalArUpaM grIvAbharaNaM mahAlavakkho bhAdrapade zrAddhapakSaH / savyApasavyaM yajJopavItAkAram / yathA saraeNa mahAsauNo mahAlavakkheNa bambhaNA taha ya / NavamakkaDabaMdheNa ya moante uppalacchIro // 472 // (589) atra-mahamahai gandhaH prasarati iti dhAtvAdezeSu uktamiti noktam / maNiNAyaharaM jalahI, mAlA juNhAi, romase mAI / mAhaM ca kundakusume, mAyaMdo ambammi, mADiaM gehe // 590 // maNiNAyaharaM samudraH / mAhaM kundakusumam / mAlA jyotsnA / mAyaMdo AmraH / mAI romshH| | mADiaM gRham / 'atra-mAiM 'mA'arthe / mAmi sakhyAmantraNe / etau zabdAnuzAsane uktau iti noktau| mADhI saMnAhaH iti 'mAThI'zabdabhava iti noktH| 1vAsa-mitta mu. / 2 yA mitta mu.| 3 mittala mu.| 5 deglapiyANukAri pA. / Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArilaggA ] chaho vaggo [225 yathA-- guNamaNiNAyahara ! culukka ! tujjha mAyaMdakuMjamADiae / gAei pulayamAI khayarijaNo mAhamAladhavalajasaM // 473||(590) siavaDapavvaiAe mAyaMdI, AmalIi maaiNdaa| maue mAili-mAucchA, mAbhAI abhayadANe // 591 // mAyaMdI zvetapaTA prvrjitaa| mAbhAI abhayapradAnam / mAiMdA aamlkii| adUraviprakarSAt 'mAbhIsiaM' ityapi / mAilI tathA mAuccho mRduH / mAukkaM mRdu iti tu 'mRduka'zabdabhavam / yathA-- kiM mAiMdavaeNaM karesu maraNabhayamAilimaNANa / mAbhAI mAuccho ia mAyaMdI uvadisei // 474 // (591) mAlUro a kaviThThammi, mAhilo mahisivAlammi / maMsummi mAsurI, mANikaM aNuhUammi, mAhuraM sAke // 592 // mAlaro kapitthaH / bilvavAcI tu / mAsurI zmazru / saMskRtasamaH / | mANiaM anubhUtam / mAhilo mhissiipaalH| mAhuraM zAkam / yathA--- jaM suasi surayasamae mANiamAlUra-mAhurayabhojjo / tA mAhila ! tujjha muhe kimuggayA mAsurI esA ? // 475 // (592) ambAe mAliA, sisirasamIrammi mAhivAo a| mAaliA mAucchAi, mArilaggA ya kucchiiA // 593 // mAdaliA maataa| mAaliA mAtRSvasA / mAhivAo ziziravAtaH mArilaggA kutsitA / Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 ] desIsahasaMgahe [ mAlAkuMkumayathA sundara ! amArilaggA tujjha kae mayaNaaggijaliA sA / mAdaliA-mAaliAkheakarI jalai mAhivAe vi // 476 // (593) mAlAkuMkuma-mAhArayaNA varaghusiNa-vasthemu / miriA kuDI, ghaNagaNe mihiA, jeTTamma mittivao // 594 // mAlAkuMkuma pradhAnakuGkumam / miriA kuttii| mAhArayaNaM vastram / mihiA meghasamUhaH / "vastra vizeSaH" iti anye / mittivao jyesstthH| yathA-- mAlAkuMkuma-mAhArayaNehi bhUsiA vi kulasuNhA / mihiAcuantamiriAi liai mittivayadaMsaNasalajjA // 477 // (594) samakAle mIaM, gharavalae mubho, migIi muMDA ya / muMDINIraGgI, cumbammi muddI, muNI agatthidume // 595 // mIaM samakAlam / muMDI niirnggii| mubho gRhamadhye tiryagdAru / alambuSAyAM tu muNDitamuNDasAdRzyAd muMDA mRgii| 'muMDI'zabdo lAkSaNikaH / muddI cumbitam / muNI agastidrumaH / mIsAliaM mizram iti tu 'mizra' zabdabhavam / yathA muMDacchIi samuMDIe muNivaNe patthiAi phullakae / muddIluddho mI mubbhA''NayaNamisao juvA calai // 478 // (595) muhalaM muhe, muaMgI kIDI, hikkAi muDhikkA / musahaM maNaAkulayA muhiaM emeakaraNammi // 596 // Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muharomarAI ] chaTTho vaggo [227 muhalaM mukham / musahaM manasa AkulatA / muaMgI kITikA / muhiaM-"muhiyA" anyeSAm-evamevamuDhikkA hikkA / karaNam / yathA-- virahamusahammi jAe Dasai muaMgi vva paumamuhalaM taM / dAhiNapavaNo muhi jaramajjhe esa muhikkA // 479 // (596) mukkayaM annabahUvIvAhe, muriaM ca tuDiammi / muraI asaII, mulAsio phuliGge, muAiNI DumbI // 597 // mukyaM yA asau voDhuM prakRtA tadvarji- muraI asatI / tAnAm anyAsAM nimantritAnAM / mulAsio sphuliGgaH / vadhUnAM vivAhaH / muAiNI DumbI / muriaM truTitam / ___ atra-muNai jAnAti / murai hAsena sphuTati / etau dhAtvAdezeSu uktau iti noktau / yathAamuriateamulAsia ! jayasirivIvAha ! mukkayA tujjha / murai vya bhamai kittImuAiNI kiM Na pallidese vi // 480 // (597) mugghuruDo mukkuruDo rAsIi, muhatthaDI a muhavaDaNe / murumuriaM raNaraNae, bhumayA muharomarAI a // 598 // mugghuruDo tathA mukkuruDo rAziH / / murumuriaM raNaraNakaH / muhatthaDI mukhena patanam / muharomarAI bhraH / yathA-- sA sumuharomarAI tuha virahe pAva ! dosamugghuruDa ! / guNamukkuruDA ghaNamurumurieNa muhatthaDiM pattA // 481 // atra-musumUrai bhanakti iti dhAtvAdezeSu ukta iti noktaH / (598) Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 ] desIsahasaMgahe [ mUsAmUsA-mUsAAI lahuaduvArammi, mUsarI bhagge / pINammi mUsalo, taha mUallo mUalo mUke // 599 // mUsA tathA mUsAaM laghudvAram / mUsalo upcitH| mUsarI bhgnH| mUallo tathA mUalo mUkaH / atra-mUrai bhanakti iti dhAtvAdezeSu ukta iti noktaH / yathAmraala ! Na asthi mUsAasaMcarI jeNa mUsarI mUsA / mUalliaNiurA vi hu kaha sA mUsalathaNI ahisareu ? // 482 // (599) meMThI meNDhI, melI a saMhaI, vaNisahAyae meddho| hatthivae meMTho, meara-meajjA asahaNa-dhannesu // 600 // meMThI mennddhii| meDho vaNiksahAyaH / 'meNDho'zabdo'pi yadi dezyastadA | meMTho hastipakaH / paryAyabhaGgyA nibaddhaH / mearo asahanaH / melI saMhatiH / | meajjaM dhAnyam / yathA--- meajjahaTTabAre meMTheNaM kuJjarAhirUDheNaM / meMThIe haNiAe mearameDhANa hunti melIo // 483 // (600) meDaMbho migatantU , mehacchIraM ca NIrammi / mocaM ca addhajaGghIi, moggaro cea maulammi // 601 // meDaMbho mRgatantuH / | mocaM ardhajacI / mehacchIraM jalam / moggaro mukulam / ___ atra-mellai muJcati iti dhAtvAdezeSu uktaH iti * noktaH / Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ makkoDa ] chaTTo vaggo [ 229 yathA-- meDaM bhakhalijjantA mehacchIraM pi kaha vi apiantA / bhayamoggariamuhA tuha riuNo gayamocayA vaNe janti // 484 // (601) savacammi mora-morattayA, kasiNakaNNiAi mokkaNiA / ___ moro tathA morattao zvapacaH / / mokkaNiA asitaM padmodaram / "morattao caNDAlaH" iti anye / yadAha-morattao zvapAkaH, caNDAlaH keSucid rUDhaH / [] yathA re kammamora ! vammaha ! nanno morattao virahiNINa / tAvovayAraNihiyAi mokkaNIe vi tAu jaM Dahasi // 485 // atra-moraullA mughA iti avyayeSu, moTTAyai ramate iti dhAtvAdezeSu uktau iti nokto / atha anekArthAHmasaa-ulUesu maro, maDDA balakkAra-ANAsu // 602 // maro mazakaH ullukazca / maDDA balAtkAraH AjJA ca / (602) kaNThe muammi a maDo, lajjA-dukkhesu maMtakkhaM / siGkhala-manthANesu maMdIraM, mammaNo mayaNa-rosA // 603 // maDo kaNTho mRtazca / mammaNo madano roSazca / maMtaikkha lajjA duHkhaM ca / avyaktavacanArthastu 'mnmn'shbdbhvH| maMdIraM zaGkhalam manthAnazca / (603) tumula-maliNesu mailo, sArasi-duI-sahIsu a marAlI / 'makkoDa'jhuNI uNNApipIliA-jantagumpharAsIsu // 604 // 1 "lajA mandAkSam' iti hemacandraH [abhidhA0 kAM0 2 zlo. 225] Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 ] desIsahasaMgahe [ mammakkAmailo kalakalo gatatejAzca / makkoDA uurnnaapipiilikaa| marAlI sArasI dUtI sakhI ceti makkoDo yantragumphanArthaM rAzizca / tryarthA / yadAha---"makkoDo'pi hi rAziryantra grathanAya yaH kriyate"[ ] iti / (604) mammakkA NAyavvA ukkaNThAe agave a|| vuDDhe Nivahe pihale muhale jalahimmi a mahallo // 605 // mammakA utkaNThA garvazca / mahallo vRddhaH nivahaH pRthulaH mukharaH jaladhizceti paJcArthaH / (605) sirivayakhaga-bandIsuM mahuo, kaDaa-ovaNesu malao a / lahuakkhitte kuNDe maliaM, majjiaM udikkhie pIe // 606 // mahuo zrIvadAkhyaH pakSI mAgadhazceti / maliaM laghukSetram kuNDaM ceti dvayartham dvayarthaH / 'zrIH' iti vadati-vAzyate- majiaM avalokitam pItaM ca / (606) sa zrIvadaH / malao giryekadezaH upavanaM c| mallayaM apUvabhee sarAva-kosumbha-casaesu / maMgulaM aNi?-pAvesu, maMtharaM bahu-kusumbha-kuDilesu // 607 // mallayaM apUpabhedaH zarAvam kusumbhara- / maMgulaM aniSTam pApaM ca / ktam caSakaveti caturartham / "maMgulo cauraH" iti anye / maMtharaM bahu kusumbham kuTilaM ceti tryartham / mandavAcI tu saMskRtasamaH / (607) UDhAkuvie kaluse asuimmi a hoi maTuhi / maDuvaiaM haya-tikkhe, mAlo ArAma-maju-maJcesu // 608 // maTuhiaM pariNItAyAH kopaH kalu- | maDuvai hatam tIkSNaM ceti dvayartham / Sam azuci ceti vyartham / mAlo ArAmaH maJjaH maJcazceti vyarthaH / (608) Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ moa ] mANasI mAia - candavasuM, mukkalaM ucie sAre a, mummuro chaTTo vaggo mAuA sahi umAsu / mANaMsI mAyAvI candravadhUceti dvayarthaH / manasvivAcakastu 'manasvi' zabdabhava eva / mAuA sakhI durgA ca / mAtRvAcakastu 'mAtRkA' zabdabhavaH / karisa - karisaaggIsu || 609 // mukkalaM ucitam svairaM ca / sAlI mAuladhUA-piucchaputte 'mehuNaya' saho / moo a ayitthe girimmi mummuro karoSam karISAgnizceti dUyarthaH / (609) [ 231 taha cinbhaDAINa // 610 // mehuNiA patnyA bhaginI mAtu lAtmajA ca / mehuNao pitRSvasRsuta iti liGgapa riNAmena vyAkhyeyam / ityAcAryazrI hemacandraviracitAyAM svopajJadezozabdasaMgrahavRttau SaSTho vargaH // moA adhigataH cirbhiTAdInAM bIjakozaceti dvayarthaH / (610) I Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamo vargaH vargasaMjJA ca iha na vyAkaraNaprasiddhA, kiMtu jyotiHzAstraprasiddhayA iha AhRtA / te ca a-k-c-tt-t-p-y-shaaH| tatra prathamaH svaravargaH, tataH kavargAdayaH paJca, saptamo vargo yakArAdiH, yakArasya prAkRte asaMbhavAt tato rephAdayaH prastUyante / tatra rAdiH -- raMga taue, rattI ANA, rappho a vammIe / raMbho dolAphalae, kaGgrae ralla-rAla-rAalayA // 611 // raMgaM trapu / raMbho andolanaphalakam / abhimAnarattI aajnyaa| cihnastu "andolaNaphalayasiMduraM raMbho" [ ] ityAha / rappho valmIkaH / rallA tathA rAlA tathA rAalA priyaGgavaH / yathA mellia rAaladalaNaM, bhabjia rattiM ca rallabhojja ! tumaM / rapphamuha ! raMbhacaDiaM rAlakaro raMgakuNDalaM Niasi // 486 // (611) raddhI vare, rasAlA ya majjiA, hAviammi rttiio| bhamare rasAu-rolaMbA ya, rasadaM ca cullimUlammi // 612 // raddhI pradhAnam / rasAU tathA rolaMbo bhramaraH / rasAlA maarjitaa| "rasAa'zabdaH ayam" ityanye / yad gopAla:- "alirapi rasAo rattIo naapitH| syAt" [ ] iti| 'rolambazabdaM saMskRte'pi kecid gatA nugatikatayA prayuJjate / rasaI cullImUlam / yathA rolaMbo vva mahupio rasAuvaNNAi toi pia ahrN| raddhirasAlaM pucchasi rattIa ! rasadavAvaDaM kimiha // 487 // (612) 1 "rolambo dvirephaH' iti nirdizya AcAryahemacandro'pi svayam 'bhramara'paryAya 'rolamba'zabdaM prayuGkte [bhabhidhA. kAM. 4 zlo. 278] . Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rigga] sattamo vaggo [233 rattaya-raggaya-raMjaNa-ravayA bandhRa-ghaTTa-ghaDa-manthA / raMdua-rayavali-raigellA rajju-simuttaNa-ahilAsesu // 613 // rattayaM bandhUkam / raMDhuaM rajjuH / raggayaM kausumbhavastram / rayavalI zizutvam / raMjaNo ghaTaH / raigelaM abhilaSitam / "raMjaNaM kuNDam" iti kecit / "raigellI ratitRSNA" iti kecit / ravao manthAnaH / atra-raMbhai gacchati / raMpai raphai takSNoti-ete ghAtvAdezeSu uktA iti noktaH / yathA raMjaNathaNi azyavaliM raggayavatthaM vahuM ravayahatthaM / rattayauhi~ raigellanto bajjhihisi raMdueNa hare ! // 488 // (613) racchAmaya-rattakkhara-rapphaDiA sANa-sIhu-gohAsu / rayaNiddhayaM ca kumue, rAo caDae, raNe rADI // 614 // racchAmao shvaa| rayaNiddhayaM kumudam / rattakkharaM sIdhu / rAo ceTakaH / rapphaDiA godhA / rADI saMgrAmaH / atra-raMkholai dolayati iti dhAtvAdezeSu uktamiti noktam / yathA-- racchAmaya-rapphaDiA rayaNiddhayamoaNe khaNe ke vi / rAya vva kAmaandhA pianti rattakkharaM raia rADi // 489 // (614) rAvikaM assAiae, rAyagaI taha jaloAe / riMDI kanthappAyA, rippaM paTTe, pavesae riggo||615|| Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 ] desIsahasaMgahe [rikkharAvisaM AsvAditam / riMDI kanthAprAyA / rAviaM raJjitam iti tu "rajeH / rippaM pRSTham / rAvaH" 8 / 4 / 49 / iti dhAtvAdeze / riggo pravezaH / siddham / rAyagaI jalaukAH / yathA-- rAyagairAviassaM pi taM jaro manda ! jaMNa millei / riMDIDhaMkiarippo tA kuNa rigaM NivAyahare // 490 // (615) rikkho riccho buDhDe, rikaM thovammi, vAyase riTTho / riddhaM pikke, riddhI saMghAe, riMgiaM bhamaNe // 616 // rikkho tathA riccho vRddhH| / riddhaM pakvam / RkSavAcakau tu 'rikkha-riccha'zabdau riddhI samUhaH / RkSazabdabhavau / 'riTThI khaDgaH' iti riSTi' zabdabhavaH / "rikkho vayaHpariNAmaH" [ ] iti / riMgiaM bhramaNam / kecit / rikkaM stokam / riTTho kaakH| yathA-- rikkho vi khalo'riccho vi riTao riddhalimbariddhI / rikkaM pi hu kiM mahurA riMgatehiM ime diTThA ? // 491 // (616) ririaM lINe, saDiammi riki, rovirammi rimiNoa / riMcholI paMtIe a, ricchabhalloaricchammi // 617 / / ririaM lInam / riMcholI paGktiH / rikiaM zaTitam / ricchabhallo RkssH| rimiNo rodanazIlaH / atra-riai 'pravizati' iti dhAtvAdezeSUktamiti noktam / Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rehiabha] sattamo vamgo [ 235 yathA-- rimiNattarikkia'cchIu rukkhariMcholimajjhaririAo / mucchanti ricchabhallayabhIA tuha kumaravAla! riuvahuA // 492 // (617) rittUDiaM ca sADiaM, avagaNaNA rIDhaM, akkhie ruMDho / sahalammi ruDhiaM, ruMcaNI gharaTTI, ruaruiA ukkaNThA // 618 // rittUDiaM zAtitam / ruMDhiaM saphalam / rIDhaM avagaNanam / ruMcaNI ghrttttii| ruMDho AkSikaH-kitava ityarthaH / ruaruiA utkaNThA / __ atra-rIrai 'rAjati' iti dhAtvAdezeSUktamiti noktam / atra-ruMjai 'rauti' iti dhAtvAdezeSUktamiti noktam / yathA--- ruaruiAe ruMDho gao imAe gharAu nniihri| o kayarIDhaM rucaNihatthayarittUDio aruMDhiao // 493 // (618) rUaM tUle, akkadume rUvI, rUvavaiAi rUvamiNI / reNI paGke, chinnammi resiaM, revayaM paNAmammi // 619 // rUaM tUlam / reNI paGkaH / rUvI arkdrumH| resiaM chinnam / rUvamiNI ruupvtii| revayaM praNAmaH / yathA gayareNI ! resiarUviruaguNabhUsaNe muhA vahasi / savvagarevayaM kuNa rUvamiNiM imaM jai mahesi // 494 // (619) mAIsu revaIo, revaliA vAluAvaTTe / revajjiaM uvAladdhe, rehiaaMca chinnapucchammi // 620 // revaIo mAtaraH / revajjiaM upAlabdham / revaliA vaalukaavrtH| rehiaaM chinnapuccham / Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 236 ] desIsa saMgahe atra - rehai 'rAjati' iti dhAtvAdezeSUktamiti noktam / yathA terer far as revaliANivaDio jai baillo / tA revaI revajjiehi bho bambhaNa ! bhaNe // 495 // (620 ) reaviaM khaNagarie, tandulapiTThammi roTTaM ca / roDaM gharamANe, rora-rodhasA roMkaNo a raGkammi // 621 // avi kSaNIkRtam / muktArthe tu 'muci' dhAtvAdeze siddham / roTTaM tandulapiSTam / yathA rojjho a rohio, romarAi - romUsalA jahaNe / aNi DAiNiA, romalayAsayaM udarayammi || 622 || roaNi DAkinI / romalayAsayaM udaram | rojjho rohio iti anyo'nyaparyAyau RzyavAcakau / aviasaMpayA tai riuNo rorA arodhasagharesu / kaNamiliA kammanti roDasuttAi gahi roTTaka || 496 | | ( 621 romarAI tathA romUsalaM jaghanam / yathA roDaM gRhapramANam / roro rodhaso roMkaNo trayo'pyete raGkArthAH / atra - roi pinaSTi itiH dhAtvAdezeSUktamiti noktam / atra - rosANai mArSTi iti dhAtvAdezeSUktamiti noktam / [ rebhavima piromarAI ! taNuromalayAsaie ! kayA vi ittha tumaM / rojjhi vva viaDaromUsalaroaNivADayammi mA vacca // 497|| ( 622 Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rokaNI ] sattamo vaggo [ 237 atha anekArthAHhaMse vagve rattaccho, raijoa-jahaNesu railakkhaM / daia-NiraMtara-sohia-saNAha-paliesu rAho vi // 623 // rattaccho haMsaH vyAghrazca / mahiSe tu rAho dayitaH nirantaraH zobhitaH sNskRtbhvH| | sanAthaH palitazceti paJcArthaH (623) railakkhaM ratisaMyogaH jaghanaM ceti dvayartham / rAyaMbU veDisa-sarahA, rikkhaNaM ahigamammi kahaNe a viula-muhalesu ruMdo, reMkiaM akkhitta-lINa-lajjAsu // 624 // rAyaMbU vetasadrumaH zarabhazca / ruMdo vipulaH mukharazca / rikkhaNaM-ita eti-rekkhaNaM rekiaM AkSiptam , lonam, ityapi-upalambhaH kathanaM ca / / brIDitam ceti vyartham / atra-ruMTai bhramati rauti ceti dhAtvAdezeSUktamiti noktam / (624) acchiNikoca-karoDIsu resaNI, kali-ravemu rolo a| roDI iccha-siviAsu, kUNiacche male roddhaM // 625 // resaNI akSinikocaH karoTikAkhyaM roDI icchA vraNizibikA ca / kAMsyabhAjanaM c| roddhaM kUNitAkSam malazca (625) rolo kalahaH ravazca / roho pamANa-NamaNesu, rokkaNI siMgi-kUrakammesu / roho pramANam namanaM ca / rokkaNI-ke rokkaNio-zuGgo pratirodhavAcI tu 'rodha'zabdabhavaH / / nRzaMsazceti dvayarthaH / "roho mArgaNaH" ityanye / Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238] desIsahasaMgahe [ layaatha lAdiHNavadaMpaINa annunnaNAmagahaNosavammi layaM // 26 // layaM navadampatyoH parasparaM nAmagrahaNotsavaH / yathA tuha kumaravAla ! sennaM intaM daTTaNa Nisi palAyantA / annontraNAmagahaNA riudaMpaiNo layassa sumaranti // 498 // (626) lakkha kAe, laggaM cindhe, laMco a kukkuDae / gaNDuatiNammi lacayaM, laTTaya-laDahA kusumbha-rammesu // 627 // lakkhaM kAyaH / lacayaM gaNDutsaMjJaM tRNam / laggaM cihnam / laTTayaM kusumbham / "laggaM aghaTamAnam" iti anye / laDahaM ramyam / laMco kukkuttH| "laDaho vidagdhaH" iti anye| utkocavAcI tu saMskRtabhavaH / yathA kAlammi lacayalagge uDDialaMco vya gantuM asaho si / to tujjha laDahalakkhA laTTayavasaNA kahaM hohI ? // 499 // (627) . lallakkaM bhIme, lasaI kAme, parihie lai / lasuaM telle, laiNI layAya, lasakaM tarucchIre // 628 // lallakkaM bhImam / lasuaM tailam / lasaI kAmaH / laiNI latA / laiaM parihitam / lasakaM tarukSIram / "laiaM aGge pinaddham" iti api anye / yathAlaiNIrasa-lasaka-lasuapamuhehiM kiM imAi bhesajjaM / . lallakkalasairoge so ciataruNo tayA laiahAro // 500 // (628) Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ likkhA ] sattamo vaggo laMpikkho taha core, laMbAlI pupphabheammi / lauDammi lakkuDaM ciJa, usake laialla- lAillA // 629 // laMpikkho cauraH / laMbAlI puSpabhedaH / lakkuDaM lakuTaH / atra - laDhai smarati / lhasai sraMsate iti dhAtvAdezeSUktAviti noktau 1 yathA yathA laMpikkhaharialAillaghaNe laialla ! kIsa mUDho si / laMbAlIhiM jakkhaM pUia aNusarasu lakkuDayahattho ||501 // (629) paumakarA jattha vahU lihijjae so layApuriso / lahuavaDo Naggohe, laDaDakkhamiaM vihaDiammi // 630 // layApuriso yatra padmakarA vadhUH likhyate / lahuavaDo nyagrodhaH / asskkhami vighaTitam / - lAmA DAkinI / lAvajaM uzIram | lAhaNaM bhojyabhedaH / sAvittIlahuavaDa ! kkhamasu tumaM tuha Namo layApurisa ! / astra miappemme paammi kaha NAma jIvissaM 1 ||502 || (630) lAmA ya DAiNI, lAvaMje usIrammi, lAhaNaM bhojje / lAlasa-lAsayavihayA miu moresuM, vaholae likkhA || 631|| yathA allo tathA lAillo vRSabhaH / - [ 239 lAlasaM mRdu / "lAlasam icchA" iti anye / lAsayavihao mayUraH / likkhA tanusrotaH / " likkhaM" iti anye / lAmAu likkhakaNThe ghaNalAvaMje kuNanti lAhaNayaM / tAsialAsayavihayA alAlasasarA biDAlirUvAo ||503|| (631) Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 ] desIsahasaMgahe [ liMkabAlammi liMka-lIvA, littI khaggAidosammi / / 'taNuIkayammi lisayaM, liTTia-lolaMThiA ya cADummi // 632 // liMko tathA lIvo baalH| lisayaM tnuukRtm| litto khaDgAdInAM doSaH / liTTi tathA lolaMThiaM cATu / yathA lolaMThiehi raccasi, Na muNai sA liTTi lisayapemma ! / liMkA lIvamayacchI salittichuria vva kiM cattA ? // 504 // atra-likkai lhikkai nilIyate / lisai svapiti / ete dhAtvAdezeSUktA iti noktaaH| (632) lIlo jaNNe, luMkho Niame, muttammi luMko a / lUNammi luaM, bhagge luggaM, taha NiNNayammi luMkhAo // 633 // lIlo yajJaH / luaM lUnam / luMkho niyamaH / lugaM bhagnam / luMko-uta oti-loMko-suptaH / / luMkhAo nirNayaH / yathAluadabbhaM luggalayaM gaipuliNaM kuNasu kIsa luMko si / re alasa ! ittha lIlo hohi tti salaMkhayANa luMkhAo // 505 // (633) luraNI vajjavisesammi, luMkaNI cea lynnmmi| lUA mayataNhAe, lehuDa-leDhukka-leDuA loThe // 634 // luraNI vAdyavizeSaH / lUA mRgatRSNA / luMkaNI layanam / | lehuDo leDhukko leDuo trayo'pyete J loSTavAcakAH / atra-luMchai luhai mArTi iti dhAtvAdezeSu uktamiti noktam / atra-lUrai chinatti iti dhAtvAdezeSu uktamiti noktam / Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lAlaMpina ] sattamo kyo [241 yathA hara leDhukke mA kuNa lUabhayA luraNisAlalukaNikaM / pesaNa ! lehuDaleDuakhalaNaM mA hujja intadaiassa // 506 // (634) leDhiaM avi saMbharaNe, lole lehaDaya-lohillA / loTiao uvaviTe, taha lolaMcAviaM raiataNhe // 635 // leDhiaM smaraNam / loTTio upvissttH| lehaDo tathA lohillo lmpttH| loluMcAviaM racitatRSNam / atra-loTTai svapiti iti dhAtvAdezeSu uktamiti noktam / yathAmahurasalokhaMcAvia ! lehaDa ! NaliNIu bhasala ! cumbnto| iha loTTiassa maha rayalohillapiassa leDhiaM rayasi // 507 // (635) atha anekArthAHlallaM sappiha-zRNesu, kesa-osAraemu laMbo vi / annAsatta-maNohara-piaMbaemuM taha ya laTTho // 636 // lallaM saspRham nyUnaM c| laTTho anyAsaktaH manoharaH priyaMvadalaMbA kezAH, laMbo govATazceti dvayartho | zceti vyarthaH / (636) 'lamba'zabdaH / layaNaM taNu-miu-vallIsu, lAiA bhUsa-gahia-ajiNaddhA / lAlaMpikaM pavAle khalINa-AkaMdiesuM ca // 637 // layaNaM tanu mRdu vallI ceti vyartham / / lAlaMpikaM pravAlam khalInam AkralAi bhUSA gRhItam cardhiM ceti / nditaM ceti vyartham / (637) tryartham / Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242 ] desIsahasaMgahe [ lihimalihio taNu-saiemuM, liMkiaM akkhitta-lINesu / luMbI thavaya-layA, leso lihia-Asattha-Nidda-NIsadA // 638 // luMbI stabakaH latA ca / lihio tanuH suptazca / leso likhitam AzvastaH nidrA niHliMkiaM AkSiptam lInaM ca / zabdazca iti caturarthaH / alpavAcI 'leza'zabdabhavaH / leDukko lampaDa-luTTaema, loDho a bharia-saiesu / leDukko lampaTaH loSTazca / / loDho smRtaH zayitazca / pkssaa| atha vAdiHvaMga-vaya-vaMDha-caDDA vAiGgaNa-giddha-baMdha-garupasu // 639 // vaMgaM vRntAkam / vaMDho bandhaH / vo gRdhrpkssii| vaDDo mahAn / yathA caJcUi viNTavaMDhe AvaNapiDiAu vaDDavaMga imaM / ugvettaANa uDDai AmisapiNDabbhameNa vao // 508 // (639) vahI avassakiccammi, vaMka-vaMsA kalaGkammi / vaMsI a sirasi mAlA, vacchaM pAse, vaU a lAyaNNe // 640 // vaddho avazyakRtyam / vaMsI zirasi mAlA / vaMko tathA vaMso kalaGkaH / vacchaM pArzvam / vaU lAvaNyam / yathA-- vacche savaU daiA sarvasiA, dhammaatthavaddhI a| annonnabAhavaMko avaMsavaMsANa Na hu hoi // 509 // (640) vamhaM rapphe, vatthI uDae, vallo sisU, vaha cividdaa| vaha-vaTTA khandhayaNa-maggA, sImAi vatti-vaivelA // 641 // Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vamhala ] sattamo vaggo [ 243 vamhaM valmIkam / vaho skandhavraNaH / vatthI tApasAnAm uTajam / "sAmAnyena vraNaH" ityanye / / vallo zizuH / vaTTA panthAH / vahU civiDA-gandhadravyavizeSaH / vattI tathA vaivelA dvAveto sImA | vAcakau / yathA vatthIvaivelAe vallayaNivyattiA maha baillA / kiM dihA bahusayaDe vaTTAe vamhakhuttayA avahA // 510 // (641) vajjA ahiAre, valli-ballarI-villarIu kesesu / vatu-vicchaDDA Nivahe, valahI-bavaNIu kappAse // 642 // vajjA adhikAraH / | vatu tathA vicchaDDo nivahaH / vallI vallarI villarI trayo'pyete keza- | RddhivAcI tu vicchaDDo 'viccharda' zabdavAcakAH / bhavaH / valahI tathA vavaNI krpaasH| atra-vandraM vRndam iti 'vandra'zabdabhavam / yathA varavallarIga villarivaNNaNavajjAi lajjai kuvllii| valahivatuM cuNTantI vavaNI vicchaDDamajjhammi // 511 / / (642) vaDaho khagabhee, vasala-viDDa-vialaMbalA ya dohammi / vappIo vappIhammi, vamhalaM kesare cea|| 643 // vaDaho pakSibhedaH / 'viDDu'sthAne "vitta" anye paThanti / vasalaM viDuM vialaMbalA trayo'pyamI vappoo cAtakaH / dIrghArthAH / vamhalaM kesaram / Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244] desIsahasaMgahe [bayalI yathA-- pucchai vaDahaM vappIayaM ca NavaNImavamhalaM daTTuM / vasalasaraM viiDacchI vialaMbalamaggaintapaivattaM // 512 // (643) NidAkarIlayAe vayalI velI a, baTTimaM ahie / vaio pIe, valiA-vilamA jIvAi, cuNNie vayaraM // 644 / / vayalI tathA velI nidrAkaro ltaa| / vaio pItaH / vaTTimaM atiriktam / valiA tathA vilamA jyA / vayaraM cUrNitam / yathA-- vaie vayaravayalidalaveliphalarase vi vaTTimaM NiI / Na lahai vilamajhuNIhi ca taNuI kAmassa kiTThavaliassa // 513 // (644) vayaDo a vADiAe, vaMphia-valiA ya bhuttammi / vAhAkule vaNAyaM ca, vaddalaM vakkaDaM ca dudiNae // 645 // vayaDo vATikA / vaNAyaM vyAdhAkulam / vaMphiaM tathA valiaM bhuktam / / vaddalaM tathA vakkaDaM durdinam / "vakkaDaM nirantaravRSTiH" iti eke / yathA--- tuha bANavakkaDe vaddale vva haMso riU caia samaraM / vaMphiasuavaliaphalo sumaria vayaDaM gao vaNAyavaNe // 514 // (645) rajje vaMDuaM, olIi vaDAlI a, varao kalamabhee / gAIi vallaI, vaddhayaM varaM, vaDhiA ya kUvatulA // 646 // vaMDuaM rAjyam / vallaI gauH / vaDAlI paGktiH / vINA-gopIvAcakastu 'vallakI'-'vallavI' varao zAlibhedaH yo'sau 'aNuH' iti zabdabhavaH / prsiddhH| vaddhayaM prdhaanm| vaDDhiA kUpatulA / Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vagacchA ] sattamo vaggo [245 yathA-- govAla ! kiM Na rakkhasi vaddhayavaraesu vallaivaDAli / kiM vaMDuaM va pattaM vaDhiaNiaDe imAi ja lvio||515||(646) vaNavo davANale, vajjarA gaI, vaNayaM ca sirikhaNDe / saNDammi vaddhio, taha vahaDa-vaNArA ya kcchayare // 647 // vaNavo davAgniH / vaddhio ghnnddhH| vajjarA ndii| vahaDo tathA vaNAro damyo vatsaH / vaNNayaM zrIkhaNDam, "piSTAtakacUrNam" iti anye / yathA-- vajjarataDatiNamatto vahaDiM mA suMgha vaddhiavaNAra ! / vaNavapilaTTho pallavai Nea vaNNayatarU kaha vi // 516 // (647) vattAi vaggayaM, paure vaggejjo, dumAliA vnnii| govandrammi vaNaddhI, vabbhayaM ambhoamajjhammi // 648 // vaggayaM vArtA / vaNaddhI govRndam / vaggejjo pracuraH / vanbhayaM kamalodaram / vaNaI vRkSapaktiH / yathA--- vabbhayaNilINabhamare vaNaddhisaMchannavaNaimUlammi / gaivaggayaM pi mA kuNa pia ! vaggejjammi majjhadiNatAve ||5rnnaa(948) lahujalavahe vaholo vAhali-virayA ya, vajjiaM dikhe / asthammi a vavvADo, pamahesuM taha ya vaMgacchA // 649 // vaholo vAhalI virao trayo'pyete / kavvADo arthH| laghujalapravAhavAcakAH / vaMgacchA pramathAH / vajjiaM avalokitam / Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 ] desIsahasaMgahe [ vappIhayathA-- mA vAhalIu virayaM bhamesu kiM ittha vajjiaM kahasu / tuDhe vaMgacchese samayavaholammi hoi vavvADo // 518 // (649) vappIho dhUve, vahurA ya sivA, vahivaM ca parakajje / Naulammi a vaggoo, kaNisAsU bahuvvA ya // 650 // vappIho stUpaH-mRdAdikUTa ityarthaH / / vaggoo nakulaH / vahurA zivA / vahuvvA kaniSThazvathaH / vahivaM parakAryam / yathA-- jaM mannae vahuvvANa vahivaM majjha kajjavappIhaM / taM sahi maggapayAhiNavahurA-vaggoadaMsaNapahAvo // 519 // (650) vaMjara-bahuNNi-vacchIvA NIvI-jeTThabhajja-govesu / vattAro veDullo a gamvie, vavahio matte // 651 // vaMjaraM niivii| vattAro tathA veDullo grvitH| vahuNNI jyeSThabhAryA / vavahio mttH| vacchIvo gopaH / yathA mA kaDDha vaMjaraM maha vavahiavacchIva ! rUvaveDulla ! / o pecchai kuDilacchI bahuNNiA maM saittavattArA // 520 // atra-vaddhaNI saMmArjanI / vairaM vajram / vasaI rAtriH / ete 'vardhanI-vajra-vasati' zabdabhavAH / 'valavA vAmI' iti vaDavAzabdasya Dasya latve siddham / vajjai trasyati / vaccai kAGkSati iti dhAtvAdezeSu uktau iti noktau / (651) vaMgevaDu-vammIsara-vairoDA kola-kAma-jAresu / haDha-mAlia-vAyAlImuM vasia-vaDDahulli-vahaDholA // 652 // Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaDDhAvibha] vaMgevaDU sUkaraH / vammIsaro kAmaH / vairoDo jAraH / sattamo vaggo [247 vavasi balAtkAraH / vaDDahullI maalaakaarH| vahaDholo vAtAlI-vAtyA iti yAvat / yathA-- kayavavasieNa vammIsareNa vaMgevaDu vva srviddho|| aNu vaDDahulligharaNiM kiM vahaDholo va bhamasi vairoDa ! // 521 // (652) valayaNi-valavADi-valaggaMgaNiA-vADIo aviie| valaaMgi-valaMgaNiA veMgIo vaimaIe a||653|| valayaNI valavADI valaggaMgaNI vADI / valaaMgI valaMgaNiyA veMgI trayo'pyamI ete catvAro vRtivAcakAH / | vRtimatovAcakAH / yathA-- samiivalaggaMgaNiAveMgI khntivlvaaddivlaNgii| dihivADivalaMgaNiA maNavittIvalayaNI suvihiANa // 522 // (653) vaDDhaio cammayare, vacchimao gbbhsejjaae| sUlappoiamaMse vauliaM, ahiNavavarammi varaitto // 654 // vaDDhaio carmakAraH / vaulimaM zUlaprotaM mAMsam / rathakAravAcakastu 'vardhaki'zabdabhavaH / / varaitto abhinavavaraH / vacchimao garbhazayyA / "vacchiuDo garbhAzrayaH" iti anye / / yathA-- bahiNivaraitta ! kivaNattavaDDhaia ! vacchimayagau vva tumaM / Na muNesi ki pijaM iha lihesi mUlaM pi vauliapasagA // 523 // (654) vallAdayaM ca acchAaNammi, vatthAsayammi vtthuddo| vakkhArayaM raighare, vaDDhAviraM avi samAviae // 655 // Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244] desIsahasamahe [vakalayavallAdayaM AcchAdanam / vakkhArayaM ratigRham , "antaHpuram" vatthauDo vastrAzrayaH-vastranirmitaH Azraya iti anye / ityarthaH / vaDDhAviaM samApitam / yathA-- NavavatthauDayavakkhArammi vallAdaillapallaGke / luDhiA Niei vaDDhAviannakajjA bahU daiamaggaM // 524 // (655) vakkallayaM ca purao kayammi, vagaMsiaM jujjhe / vahumAso jattha paI Na jAi bAhiM NavoDhavahugharao // 656 // bakkallayaM puraskRtam / vahumAso yatra patI ramamANo navoDhavagaMsiaM yuddham / vadhUgRhAd bahirna yAti / yadAha"prathamoDhAyAH sadanAd yatra pati - payAti bahiH / sa syAd ramaNavizeSo vahumAso"| [] yathA--- jayasiriNavavahuAgharavaggaMsia'GgaNA bahiM anninto| kiM vakallayabhuabala ! vahumAsaM kumaravAla ! puNa kuNasi ? // 525 / / (656) mehammi vaDDavAso, muammi varauppha-vAmA ya / caNDilae vacchIutta-vAriA, taha phale vareitthaM // 657 // vaDDavAso meghaH, kecid oSThyAdim / vacchIutto tathA vArio nApitaH / enaM paThanti / vareitthaM phalam / varauppho tathA vAmo mRtaH / vAmasya asthIni vaamdviaaii| mata eva 'vAmaTThIo mRtAsthIni' iti na vakSyate / Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baDhaNasAla ] sattamo ghaggo 249 yathA-- vAmammi vArie iha vacchIutti vva bAhibhamira mhi / maha vaDDavAsa ! varaupphamAraNe tujjha kiM vareitthaM ? // 526 // (657) vappIDiaM ca khettammi, valavia-valamaya-vAruA sigdhe / vaMsapphAlaM payaDe, cullImUle vaDisaraM ca // 658 // vappIDiaM kSetram / vaMsapphAlaM prakaTam / valaviaM valamayaM vAruaM ete trayaH "Rju" iti anye / zIghrArthAH / vaDisaraM cullImUlam / yathA vappIDiA valaviraM kiM Agao vacca valamayaM tattha / vaMsapphAlaM vuccai vaDisaratamme-Na vAruA amhe // 527 // (658) thAmammi vavatthaMbho, kAge vasabhuddha-virasamuhA / kaNabheammi varaio, vaDDhaNasAlo a chinnapucchammi // 659 // vavatthaMbho balam / varaio dhAnyavizeSaH / vasabhuddho tathA virasamuho kaakH| vaDDhaNasAlo chinnapucchaH / atra-valaggai Arohati / vaggolai romanthayati / vamAlai puJjayati / / basuAi udvAti / ete dhAtvAdezeSUktA iti noktAH / / yathA vasabhuddhasada ! kiM tuha halia ! vavatthaMbhaeNa jaM pddiaa| iha varaiemu vaDDhaNasAlabailla vva Nea virasamuhA // 528 // (659) . 1 'kammeNa' iti tRtIyAntam athavA 'kamme' iti saptamyantam, 'Na' iti ca pRthak padam / 2 'vAruaM amme' pUnAmu0 / atra pAThAntare 'he amme ! he mAtaH, paDisarakammeNa vAru' iti anvayaH, athavA 'vaDisarakamme Na vAruaM' iti api anvayaH / 3 dhAnyAvizeSaH pUnAmu0. / Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250 ] desI sahasaMga he [ vabhovattha - farar aratre vaovaupphA, vadikaliaM balie / bahuhADiNI bahUvara UDhA, vahudhA (ghA) riNI a Navava huA ||660|| ovatthaM tathA vaova urpha viSuvat samarAtriMdivaH kAla ityarthaH / vadikalimaM valitam / yathA bahudhA (ghA)riNi ca bahuhADiNiM ca motuM gao vaovatthe / maha puto duie vihu vaovaupphe Na ittha vadikalio ||529 // (660) vairoNo a buddhammi, vaDDhaNamiraM ca pINammi | vaivalao duNDuhae, vakkaDabaMdhaM ca kaNNaAharaNe // 661 // vairoaNo buddhaH / vaDDhaNamiraM pInam / yathA ---- bahuhADiNI vadhvA upari yA pariNIyate / vahudhA (ghA) riNI navavadhUH / karuNA vairoaNa ! tara vaDDhaNa miravAhudhariadharavalae / Her aransit ivalau vva lulau jalahimmi ||530||(661) valayabAhU cUDakAkhyaM bhujAbharaNam / vaNasavAI kalakaNThI / vaivalao dundubhasarpaH / vakkaDabaMdhaM karNAbharaNam / cUDamma valayabAhU kalakaNThI vaNasavAI a / vaggoramayaM lakkhe, sarahe vaNapakkasAvao ve // 662 || vaggoramayaM rUkSam | aNapakka sAvao zarabhaH / yathA varavalayabAhu ! vaggoramayasarA tuha puro vaNasavAI | tujha piasya puraNa so vi vaNapakkasAvao sUro || 531 || (662) vADhI vaNiasahAe. vAyaM gandhammi, ucchue vAU / muhapUriatiNavajje vAlI, vAmI a itthIe // 663 // Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAsANI ] vADhI vaNiksahAyaH / vAyaM gandhaH / vAU ikSuH / vAro caSakaH / vAhA vAlukA | vANao valayakAraH / yathA vAuavADe vADha ! vAlIsadeNa annavAmIo / kiM re NirAsa ! kokkasi bokaDavAyaM Niesi Na hu appaM ||532||(663) vAro casae, vAhA ya vAluA, vANao valayaAre / gIvAI vAhaNA, vAvaDo kuTumbimmi, vAmarI sIhe ||664 // yathA saptamo vaggo [ 251 vAlI mukhamArutApUritatRNavAdyam / vAmI strI / atra - vAi glAyati iti dhAtvAdezeSu uktam iti noktam / vArijjo vivAhaH / vAsuMdI tathA vAsulI kundaH / vAhaNA grIvA / vAvaDo kuTumbI / vyAkulArthastu 'vyApRta' zabdabhavaH / vAmarI siMhaH / vAhAmajjhe vAmarikaDIu vANayavahUra vArakarA | kiM kambuvAhaNAo pekkhia vAvaDa ! vimUDho si 1 // 533 // (664) vArijjo vIvAhe, vAsuMdI vAsulI a kundammi / ParasaraNa vAsANIo Autta-chidda racchAsu // 665|| vAvao AyuktaH / vAvaNI chidram / vAsANI rathyA / yathA vAvayakumAra ! vAsaMdidaMta ! vAsulidaMtIi vArijje / i afrao sitA mA vAsArNi sulahavAvaNiM bhamasu // 534 | | ( 665 ) Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 252 ] desIsahasaMgahe [ vAullavAullo palavirae, vAyAro sisirvaaymmi| vANIro jambU, vAyADo kIre, kimimmi vADillo // 666 // vAullo pralapanazIlaH / vANIro jambUvRkSaH / vAyAro shishirvaatH| vAyADo zukaH / vADillo kRmiH / yathA vADillo vya puNo rama vANIravaNammi tIi amuciie| tumaM agaNiavAyAro NigdhiNa ! vAyADavAulla! // 535 // (666) vAlappaM vippaM taha NajhUle, vAvi pasAriae / gaNDayamigammi vADima-viDomiA, vAyaNaM ca lAhaNae // 667 // vAlappaM tathA vippaM puccham / / vADimo tathA viDomio gaNDaka mRgH| vAviaM vistAritam / vAyaNaM bhojyopAyanam / atra 'vAsAhU bhekaH' iti 'varSAbhU' zabdabhavatvAnnoktaH / yathA vADima ! viDomiesuM vAlappa'cchoDaNAi tAva kuNa / vAviavippe sIhe puNa jambuavAyaNaM hosi // 536 // 667) vADaMtarA kuDIre, vAmaNiA digdhakahavADIe / vAvaDayaM voccatthaM vivarIarayammi NidiDhe // 668 // .. vADaMtarA kuTIram / vAvaDayaM tathA voccatthaM viparotaratam / vAmaNiA dIrghakASThavRtiH / kecid "yugapatparivartitamukhayoH strI-puMsayoH mukhe jaghanakam" [ ] AhuH yadAha"voccatthaM aupariSTakam AhuH strIpuMsayoH parasparataH" [ ] / Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vihasivviA ] sattamo bango [ 253 yathAvANiantaravADaMtarAi muNNAi taha tae ramiaM / jaha sahi ! vAvaDayapio voccatthaM ajja vi bharei // 537 // (668) turayammi vAsavAro, siriAharaNammi vAlavAso a| vAvoNayaM vikiNNe, NapaDiggAhayammi vaamnnio||669|| vAsavAro turagaH / vAvANayaM vikIrNam / vAlavAso ziraAbharaNam / / vAmaNio naSTapratyAdAtA) yathA-- NaTThANa riuvahUNaM vAvoNayakaNayavAlavAsANa / tuha vAsavAravAlA vAmaNiA haMti kumaravAla ! Niva ! // 538 // (669) sANammi vAsavAlo, suraNAhe vANavAlo / vArasiA mallI, kaNae vAlaMphosa-vAliAphosA // 670 // vAsavAlo shvaa| vArasiA mallikA / vANavAlo indraH / vAlaMphosaM tathA vAliAphosaM kanakam / yathA cArasiAi mahAbala ! suvAsavAlaraha ! vANavAlapia ! / tumaM acciUNa vAlaMphosapio lahai vAliAphosaM // 539 // ___ atra-vAhippai vyAhiyate / vAvaMphai zramaM karoti iti dhAtvAdezeSu uktau iti na uktau / (670) vAhagaNo matI, daduraDe vAyaDaghaDo, visI sArI / vilhaM ca dhavalavaNNe, vipitta-vihasiviA viasiammi // 671 // vAhagaNo mantrI, 'ka'pratyaye vAha- | vilhaM dhavalam / gnno| vipittaM tathA vihasivimaM vikasitam / vAyaDaghaDo dardurakAkhyaH vAcavizeSaH bharate prasiddhaH / visI karizAriH / Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 ] - desIsahasaMgahe [ vicchoha___ atra-viso AkhuH iti 'vRSa'zabdabhavaH / viDDA lajjA iti 'brIDA'zabdasya tailAdipAThAt Dasya dvitve siddham iti na uktau / yathA-- tuha Niva ! vipittaguNa ! vihasivviavilhajasa ! cttkrivisiaa| vAhagaNeehi mukkA vAyaDaghaDavAyaNA huA riuNo // 540 // (671) vicchoho virahe, virasa varisammi, visaDho a NIrAe / kamalAsaNo visArI, viDhaNA paNhI, camUi visaro a||672|| vicchoho virahaH / visArI kamalAsanaH / virasaM varSam / viDhaNA pANiH / visaDho nIrAgaH, "norogaH" iti anye / visaro sainyam / viSamavAcakaH tu 'viSama'zabdabhavaH / / yathA--- visaDha ! viDhaNA vi Na tuhaM tappar3a, vicchohiA tumae / kAmavisaresamahuNo diNaM pi mannai visArivirasaM va // 541 // (672) vihaI vuntAkIi, virUve vikkhAsa-virua-velaMkA / vilaya-viola-vihaNNA sarattha-Avigga-piMjaNesu ca // 673 // vihaI vRntaako| vilao sUryAsta mayaH / vikkhAso viruo veluko trayaH api / violo AvignaH / amo virUpArthAH / vihaNNaM piJjanam / yathA-- . vikkhAsa ! vihaikacche vihaNNahatthaM pi savvaviruaMtaM / vilae jaM ramasi tao veluko tuha Na ko vi aviole // 542 // (673) viggovo AulayA, vikkhaNa-vitatA ya kajjammi / visiNo aromase, phADie virikkaM ca, piJjie vihayaM // 674 // Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ veaDDha ] sattamo vaggo [255 viggovo vyAkulabhAvaH / visiNo romazaH / vikkhaNa tathA vitataM kAryam / virikkaM pATitam / vihayaM piJjitam / . yathAmahavikkhaNaviggove taM aNuNintIi tai kayaM vitataM / . vihayAlayA si jaM sahi ! NakkhavirikA ya pulayavisiNA // 543 // (674) lajjAi vilia-vihUNA-vedaNA tahea velUNA / sanmANummi viDappo, viDao a, vihuMDuo cea // 675 // vilibhaM viNA vedUNA velUNA- / viDappo viDao vihuMDuo trayaH ete catvAraH lajjArthAH / api ete raahuvaackaaH| yat tu viliaM vipriyaM tat 'vyalIka' zabdabhavam / kecit 'velaNayaM lajjA" [ ] iti aahuH| vijulA vidyut / vilayA vnitaa| etau 'vidyut-vanitA' zabdabhavau / tathA virAi viloyate iti dhAtvAdezeSu uktaH iti na uktaH / yathA gayavidaNe gayavedRNo viliasahie savelUNo / viDayArivala ! vihuMDuaghorammi viDappadhoro si // 544 // (675) ghaTe visArao taha, virijjaya-vilupiyA aNuga-iTThA / bhallAyae visamayaM vippavaraM taha ya veaDDeM // 676 // visArao dhRSTaH / visamayaM vippavaraM veaDDhaM trayaH virijjao anucrH| api amI bhallAtakArthAH / vilupiaM abhilaSitam / Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 ] desIsahasaMgahe [vinmeima yathA--- avirijjao si kuTTiavisAraya ! kiM ambae vilupesi / vippavarocia ! gaMtuM veaDDhavaNammi visamayaM bhuJja // 545 // (676) sUIvidadhe vibheiaM, cauragaihayammi vikkamaNo / kIDe vilupao, Nisi ca viDDirillA, viDaMkiA veI // 677 // vinbheiaM sUcyA viddham / vilupao kITaH / vikkamaNo caturagatiH turegaH / viDDirillA rAtriH / viDaMkiA vedikaa| yathAeaM viDaMkiaThiaM paloiuM viDDirillabaivayaNaM / ki avinbheiakagNaya ! vilupae dalasi vikkamaNagamaNo? // 546 // (677) pacchAtAvammi viNivvaraM ca, kosumbhayammi virahAlaM / viccoaya-vibbhavaNA uvahANe, taha viAlubho asahaNe // 678 // viNivvaraM pazcAttApaH / viccoao tathA vibbhavaNaM virahAlaM kusumbharaktaM vastram / upadhAnam / "vibhamaNaM" iti anye / viAluo asahanaH / yathA--. vibhavaNe viccoIkae bhue jUDake a ullihie / ai birahAlavaIe kuvasi viAlua ! viNivvaro hohI // 547 // (678) dhANA viliMjarAo, viaMgiaM Nindiatthammi / vikkeNuaM ca vikkejje, vikarAle viDiciraM cea // 679 // viliMjarA dhAnAH / vikkeNuaM vikreyam / viaMgi ninditam / viDicciraM vikarAlam / "viDiciraM" ite anye / Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - vimalahara ] yathA virahaviDicciraGge tIi viaMgiasahIya phuTThati / muttA viliMjarAu va tumaM tu vikkeNue asthi rayasatto // 548 || (679) komalaabalaGgIe vilivvilI, vihariaM ca surayammi / vipphADiyaM ca viiMDiyaM ca vippiDia ca NAsi ||680 || viligvilI komalaniHsthAmatanuH / viSphADi viDiaM vippiMDiaM vihariaM suratam | trayaH api ete nAzitArthAH / yathA viAriA pUrvAnha bhojanam / viralliaM jalArdrA / vistAritArtha tu tanoteH Adeze siddham / yathA satamo vaggo viSphADiasahiaM aviiMDiapArevaehi kayarAvaM / vipiDiabhayalajjaM vilivvilIvihariaM bharimo ||549 || ( 680) puvvaNhabhoaNa - jalollesu viAria - viralliA cea / bhacchi jala vimaa-visAlayA taha vihADaNaM aNatthe // 681 // 17 vimaiaM bhasitam / visAlao jaladhiH / vihADaNaM anarthaH / guNamaNivisAlaya ! tu vihADaNagayANa veriasisUNa | vimaiagurUNa aMsuaviralliANaM viAriA katto ? / / 550 // (681) maNimma visaMvAyaM vibhaoliaM avi, viaMsao vAhe / ur faUria, taha kolAhalayammi vimalaharo ||682 // visaMvAyaM tathA viaoliaM malinam / viaMsao vyAdhaH / [ 257 viUriaM naSTam / vimalaharo kalakalaH / Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 258 ) desIsaisaMgahe [viluttahimabhayathA mayaNaviaMsaya ! viaolio visaMvAyakammaNA taM si / jalaharavimalaharaviUriA virahiNIu jaM haNasi // 551 // atra-vihoDai tADayati / viuDai, vippagAlai nAzayati / viccholai kampayati / viDhavai arjati / virolai madhnAti / viaTTai, vilodRi visaMvadati / visUrai vidyate / visadRi dalati / vihIrai, viramAlai pratIkSate / viDaviDDai racayati / ete dhAtvAdezeSu uktAH iti na uktAH / (682) / kAle kajjaayANe viluttahiao, taraGgae vIlI / vIcI lahuracchA, vImuM juae, vIlaNaM ca picchilae // 683 // viluttahiao yaH kAle kArya kartuM na / vIcI laghurathyA / jAnAti / vIsuM yutakam-pRthag-ityarthaH / sAmavIlI trH| styavAcakaH tu 'vIsuMzabdaH 'viSvak' zabdabhavaH / vIlaNaM picchilam / atra-vIsAlai mizrayati / vIsarai vismarati / etau dhAtvAdezeSu uktI iti na ukto| yathA-- jaM Nisi vIcIe jalavIlIgayavIlaNataNAi tumaM / Na gao si havia vIsuM taM daiaMtA viluttahiao si // 552 // (683) vupphaM ca sehare, gahagahie veppo, pasummi veMdI a / velaM ca daMtamaMse, veNo visame gaItUhe // 684 // vuppha zekharaH / velaM dantamAMsam / veppo bhuutaadigRhiitH| "velA" iti anye / veDhI pazuH / veNo viSamaH saridavatAraH Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ verija sattamo vaggo [259 yathA-- veMDhiM haNiuM jaNNe dhAvasi veppo ca vippa ! jaDavuppha ! / to veNAo paDio paDiadasaNamUlavela ! lahasu phalaM // 553 // (684 vettaM ca acchavatthe, viDambaNAe a velNbo| vayaNijje veNia-vesaNA ya, mauammi veallaM // 685 // vettaM acchavastram / veNiaM tathA vesaNaM vacanIyam / velaMbo viDambanA / veallaM mRdu / "veallaM asAmarthyam". iti anye / yathA veallavettaM evaM aveNi pAmarANa dNsnto| aNNANataNavesaNavelaMbaM lahasi vaNiutta ! // 554 // atra- 'vesaNaM' oSThyAdikaM kecit paThanti / (685) vesAi vellirI, veiA salilahAriNIe ca / / veNTia-veppua-verijA veDhia-sesava-asahAem // 686 // vellirI vezyA / veNTiaM veSTitam / veimA jalahAriNo / veppujhaM zizutvam / agulimudrAvAcakaH tu 'vedikara' "bhUtagRhotam" api anye / shbdbhvH| verijjo asahAyaH-ekAkI ityrthH| "verijjaM sAhAyakam" iti api anye / yad Aha gopAla:"asahAyaM verijjaM sAhAyakam api ca kecid icchanti" // [ ] | Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ desIsahasaMgahe [ veDiya 260J yathA-- aMdhAraveNTiAsu disAsu jaM bhamasi diara ! verijjo| gayaveppuaya ! NUNaM taM velliriveiyAhiM hario si // 555 // atra-vellai ramate iti dhAtvAdezeSu uktam iti na uktam / (686) maNiyAra-gharolImuM veDiya-vesaMbharAo y|| veluliyaM verulie, veaDiyaM taha ya paccutte // 687 // veDio maNikAraH / veluliyaM vaiDUryam / vesaMbharA gRhagodhA / veaDiyaM pratyuptam / yathAvesaMbharAsiromaNiveluliyA''haraNaM uppalacchIe / veDiya ! jai desi tuma, hosi tao tIi hiyayaveaDio // 556 // (687) veDaio vANiyae, kalusasurAe ya vennttsuraa| bhamarammi veNuNAso, saMkaDae veDikillaM ca // 688 // veDaio vANijakaH / veNuNAso bhramaraH / veNTasurA kaluSA surA / veDikillaM saMkaTam / yathAmahapANaMdhe amhe Nievi veDaiya ! veNuNAse vva / ki loyaveDikille veNTasuraM desi pANi khiviya // 557 // (688) vevAiyaM ullasie, vellAiyaM avi ya sNkuie|| vesattaNammi vesakkhijjaM, usahammi vovAlo // 689 // vevAiyaM ullsitm| vesakkhijja dveSyatvam , ayam vellAiyaM saMkucitam / oSThyAdiH prAyeNa / vovAlo vRSabhaH / Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vosaTTa ] satsamo vaggo [261 yathA amuNiyavesakkhijjaM lajjAvellAiyaM imaM bAlaM / vevAiyaromaMco ki re ! vovAla ! chippesi ? // 558 // atra-veruliaM vaiDUryam iti 'vaiDurya'zabdabhavam / veaDai khacati / vehavai vaJcati / vemayai bhanakti / ete dhAtvAdezeSu uktA iti na uktAH / (689) vokillo gharasUre, taha vojjhaya-cojjhamallayA bhAre / aNuciyavesammi ya vomajjho, voraccha-codahA taruNe // 690 // vokillo alIkazUraH / vomajjho anucito veSaH / vojjhao tathA vojhamallo bhAraH / 'vomajhiaM anucitaveSagrahaNam' iti tu asyaiva Nigantasya siddham / voraccho tathA bodraho taruNaH / vodraho oSThyAdiH prAyeNa / yathA vokillaya ! voracchaya ! asivojhaM phalayavojjhamallaM ca / / kiM vahasi vodrahINaM majjhe eso khu vomajjho // 559 // (690) vohAraM jalavahaNaM, NahasiyacodasichaNammi vorallI / voseaM ubbhuyANe, bhariullaTTammi vosarTa // 691 // vohAraM jalasya vahanam / / voseaM ubbhuyANaM unmukhagatam ityrthH| vorallI zrAvaNazuklacaturdazIbhavaH vosa bhRtolluThitam / utsava vizeSaH / kecit "imAma api 'vorallIm" aahuH| 1 zuklapakSaca pA. / 2 zrAvaNazukla caturdazIm / Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 262 ] desIsahasaMgahe [ vokilliyayathA aMsuyavosaTTacchI voseahiyA ya virahatAveNa / kaha pecche voralli vohAramisA kimittha sahi ! Nesi ? // 560 // atra-vokkai vijJapayati / volai gacchati / etau dhAtvAdezeSu uktau iti na uktau / (691) vokilliyaM ca romanthe, taha vobhIsaNo varAyammi / vokilliyaM romanthaH / | vobhIsaNo varAkaH / yathA-- uppAiuM asamatthA je caviyacavvaNaM kuNaMti kaI / vobhIsaNA phuDaM te vokilliyakAriNo pamuNo // 56 // atha anekArthAHdAregadesa-khettesu vaDo a, vaNo ahiyAra-savacesu // 692 // vaDo dvAraikadezaH kSetraM ceti dvayarthaH / / vaNo adhikAraH zvapacazca / (692) vaMTho akayavivAhaya-Ninnehaya-khaMDa-gaMDa-bhiccesu / taNu-baliya-bhUagahiemuM vappo, vaNaM accha-rattesu // 693 // vaMTho akRtavivAhaH ni:snehaH khaNDaH vappo tanuH balavAn bhUtagRhItazca iti gaNDaH bhRtyazceti paJcArthaH / vyarthaH / kSetravAcakaH tu 'vapra'zabdabhavaH / vaNaM accham raktaM ceti / atra-vale nirdhAraNa-nizcayayoH / vaNe nizcaya-vikalpa-anukampya-saMbhAvaneSu / etau zabdAnuzAsane nipAtau uktau iti na uktau / (693) jhADa-jhaDIsu vaDappaM, varaDI telADi-daMsabhamaresu / viyasaMta-kalayalesuM vayalo, seNa-Naulesu vallAo // 694 // Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivikhaNNa ] sattamo vaggo [ 263 vaDappaM latAgahanam nirantaraM vRSTizceti / / vayalo vikasan kalakalazca iti dvyrthH| varaDI lailATI daMzabhramarazca, daMza- vallAo zyenaH nakulazca / (694) zvAsau bhramarazca iti vigrahaH / yad Aha-"varaDI tailATI syAt"[ ]iti| "daMzabhramaravizeSaH varaDo" []iti ca / / khette ghare ya valayaM, suMdara-bahusikkhiema vattaddho / vayaNaM maMdira-sejjAsu, vappiNo khetta-usiesu // 695 // valayaM kSetram gRhaM c| / vayaNaM mandiraM zayyA ca / vattaddho sundaraH bahuzikSitazca iti / vappiNo kSetram uSitazca / (695) dvayarthaH / vallaraM arnnnn-mhis-khett-juv-smiir-nnijjl-vnnesu| sAla-viDaMkesu varaMDo, sAhejja-vikacesu vagdhAo // 696 // vallaraM araNyam mahiSaH kSetram yuvA / varaMDo prAkAraH kapotapAlI ceti samIraH nirjaladezaH vanaM ca iti dvayarthaH / saptArtham / | vagghAo sAhAyyam vikasitazca / atra-valai Aropayati gRhNAti ca / vaMphai valati kAGkSati ca / eto dhAtvAdezeSu uktau iti na uktau / (696) aMgammi vaTTamANaM gaMdhaddavvAhivAsabhee ya / vatthAharaNammi tahA abbhudayA''veyaNammi vaDDhavaNa // 697 // vahamANaM aGgam gandhadravyAdhivAsabhedazca / vaDDhavaNaM vastrAharaNam abhyudayA's | vedanaM ceti dvayartham / atra--varahADai-niHsarati iti "dhAtavo'rthAntare'pi" [8 / 4 / 259] iti niSedhati ca-dhAtvAdezeSu uktaH iti na uktaH / (697) vAutto viDa-jAresu, villaM acche vilasie ya / ThANa-vicAlesu vikkhabho, dIha-japaNemu vikkhiNNaM // 698 // Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 264 ] desIsahasaMgaheM [ viDimavAutto viTaH jArazca / vikkhabho sthAnam antarAlaM ca / "vAyautto" iti anye / 'vistAravAcakaH tu 'viSkambha'zabdavillaM accham vilasitaM ca / bhvH| vivikhaNNaM Ayatam jaghanaM ca / "avatIrNam" iti api anye / (698) viDimo simumiya-gaMDesu, diTTha-vIsaMtaesu vivyaao| khalabhikkha-vejja-vAviya-dANesu vippayaM ceya // 699 // viDimo bAlamRgaH gaNDakazca iti dvyrthH| vippayaM khalabhikSA vaidyaH vApitam dAnaM vivAo avalokitaH vizrAntazca / / ceti caturartham / (699) viDDiraM Abhoga-rauddesu, vilAsa-jaghaNesu viccheo| vihi-gosesu vihANo, saMjhA-coresu ya viyAlo // 700 // viDDiraM AbhogaH raudraM ca / vihANo vidhiH prabhAtaM ca / viccheo vilAsaH jaghanaM ca / viyAlo sandhyA caurazca / (700) viraho raha-kosuMbhesu, vittaI ganvi-vilasiemuM ca / paripADiyammi vicie viralammi ya vicchiyaM hoi // 701 // viraho ekAntam, kusumbharaktavastraM c| / vicchiyaM pATitam vicitam viralaM ca vittaI garvitaH vilasitaM ca / iti vyartham / (701) "vittaI garvaH" iti anye / vimaliyaM avi paNNattaM maccharabhaNie, sasadde y| visamiyaM amala-utthiemu, vilaiyaM ahijja-dINesu // 702 // vimaliyaM matsarabhaNitam sazabdaM ca / visamiyaM vimalam utthitaM ca / iti dvayartham / vilaiyaM adhijyam dInaM c| (702) haya-viralesu viriciraM, amalammi viricio viratte ya / phADiya-dhArAsuM viciNiyaM, vIaM ca vihura-takAle // 703 // Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vojhara ] sattamo vaggo [ 265 viriciro azvaH viralaM ca / viciNiyaM pATitam dhArA ca / "viricirA dhArA" iti kecit / / vIaM vidhuram tatkAlaM ca iti viriMcio vimala: viraktazca / dvayartham / __ atra-vimharai smarati vismarati ca iti dhAtvAdezeSu uktam iti na uktam / (703) vuNNo bhIa-uvviggesu, cora-musalesu velU a / vello kesesuM taha pallava-vallI-vilAsesu // 704 // buNNo bhItaH udvignazva, oSThyAdiH / vellA kezAH, vello pallavaH vellA vallI ayaM prAyeNa / vello vilAsazca iti caturarthaH 'vella' velU cauraH musalaM ca / zabdaH / atra--- "vevve bhaya-vAraNa-viSAda-AmantraNArtheSu prAkRtalakSaNe nipAteSu uktaH iti na uktaH / (704) veiddho uddhIkaya-visaMTula-Aviddha-siDhiliyaMgesu / veAlo andha-tamemuM, veyAriyaM avi payAriya-kecesu // 705 // veiddho UrvIkRtaH visaMsthulaH aaviddhH| veAlo andhaH andhakArazca / zithilatAM gatazca iti caturarthaH / veyAriyaM pratAritam , veyAriyA kezAzca iti dvayarthaH 'veyAriya'zabdaH (705) vehavio aNAyara-kovaNesu, velAibhaM ca miu-dINaM / vellahalo maua-vilAsImuM, vojjharaM aIa-bhIemu // 706 // vehavio anAdaraH roSAviSTazca / vellahalo komalaH vilAsI ca / vaJcitArthastu 'vaJci' dhaatvaadeshsiddhH| | vojjharaM atItaM bhItaM ca / velAiaM mRdu dInaM ca / 1 muzalaM pA. / 2 kaesuM paa.| 3 vizaMsthu pA. / Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 266] desIsahasaMgahe. [ saDhiatra-velevai upAlabhate vaJcati ca iti dhAtvAdezeSu uktaH iti na uktaH / atra-vojjai trasyati vIjayati ca iti dhAtvAdezeSu uktaH iti na uktaH / (706) ityAcAryazrIhemacandraviracitAyAM svopajJadezIzabdasaMgrahavRttau saptamo vargaH / // graM0 395 // aSTamo vargaH aSTamavarge prAkRte za-dhau na saMbhavataH iti 'sa' AdayaH prastUyantesIha-kumuemu saDhi-saMphA, saha-saMdhAriyA jogge| sattI vaMkativayavaTuladArU, sattha-sehiyA ya gae // 707 // saDhau siMhaH / sattI vakrapAdatrayaM vRttaM dAru / saMphaM kumudam / yad Aha-"pallaMkapAyasarisaM / saho tathA saMdhArio yogyaH / tidAruyaM uddhaNimiaAyarisaM / taM jANasu satti" [ ] iti / gopAlastu-"sattI kalasAdhAro dAru bhabet talpasamasamuccha yaNam" [] iti Aha / sattho tathA sehio gataH / yathA saMphaacchI saDhimajjhA saMdhAriyasayaNasehie daie / sattIsatthaM kalasaM rayaaMtasahavAriNA bharai daiyA / / 562 // (707) saMgA saMDI vaggA, saMpA kaMcI, sarA mAlA / saMkho baMdI, saralI cIrIi, saratti sahasatthe // 708 // 1 atra kalikAtAAvRttau 'vehavaI' iti pAThaH sa na yuktaH, vyAkaraNe tasya. upAlambhArthe avidhAnAt [8 / 4 / 93] Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ savisa] [267 saMgA tathA saMDI vlgaa| saMpA kaanycii| sarA maalaa| ahamo vaggo saMkho mAgadhaH / saralI ciirikaa| saratti shsaa| yathA samare saMkhavahUe saralijhuNIi daDhasaMpasariyAe / muhaDe saratti vAliyasaMge saMDIi dhariyae turao // 563 // (708) sajjokkaM paccagge, sauNaM rUDhe, pasUNae saDhayaM / salalI sevA, sabharo giddhe, saddhAi sagayaM ca // 709 // sajjokkaM pratyagram / salalI sevA / sauNaM rUDham / sabharo gRdhraH / saDhayaM kusumam / sagayaM zraddhA / yathAtaha sajjokke saDhae sabharo maMsasagaeNa salaliparo / hoi vilakkho kiMsuya ! sauNaM iNaM vA malImasamuhANaM // 564 // (709) satthara-saMgollI-saMgellA Niarammi, saMgaho mobbhe| sattallI sehAlI, pasavajarA saMbhavo, surA savisaM // 710 // sattharo saMgollI saMgello trayaH api / sattallI shephaalikaa| ete samUhArthAH / saMbhavo prsvjraa| zayyArthaH tu sattharo 'sastara shbdbhvH| savisaM surA / saMgaho gRhopari tirya gadAru / kecit tu "saggaho mukko" [ ] iti paThantaH 'saggaha' zabdaM muktaparyAyaM vyAcakSate / Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 268 ] desIsahasaMgahe [ saNNiyayathA-- jAyavasaMgollINaM khayaM suNatA vi khIvasaMgellA / buddhivihUNA saMbhavagaya vva savisaM visaM ti na muNaMti // 565 // bahuNo vi Na kApurisA huMti mahAraMbhakajjabhArakhamA / sattallisattharehiM Na saMgaho hoi kaiyA vi // 566 // (710) saNNiyaM olle, dappoddhare sarAho, die savAso ya / saMphAlI paMtoi, sayagghi-saittA gharaTTi-muiesu // 711 // saNNiyaM Ardram / saMphAlI paGktiH / sarAho darpoddharaH / sayagghI ghrttttii| savAso brAhmaNaH / 'zataghnI'zabdo yeSAM saMskRte prasiddhaH teSAM na dezI / | saitto muditaH / yathAhosi sarAhasavAsaya ! Na saitto bhoyaNeNa jaM tujjha / radasaMphAlisayagyo Na hu thakkai saNNiyammi sukke ya // 567 // (711) saMNejjho jakkhe, savvalA kusI, saMbarammi sNkhaalo| saMkara-sAhIo racchAe, NiyaDe sagedaM ca // 712 // saNNejjho yakSaH / saMkaro tathA sAhI rathyA savvalA kushii| sagedaM nikaTam / saMkhAlo saMvarAkhyaH mRgavizeSaH / / yathA-- vesasagehe saMkaramajjhe NaM Asi taM suhddmaannii| savvalahattho saMkhAlabhayA ki bharasi sAhisaNNejhaM? // 568 // (712) 1 degyaM muNaM pA. / Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ suhautthiA ] aTThamo vaggo [269 saMkhali-saMdevA saMkhapatta-sImAsu, saMgayaM mhe| seNammi savAo, saMghADI juyale, khalammi saMbhullo // 713 // saMkhalI shngkhptrm-taaddngkH| savAo zyenaH / saMdevo siimaa| saMghADI yugalam / "nadImelakaH" iti eke / saMbhullo durjanaH / saMgayaM masRNam / yathA samarAsaMgaya ! riukhagasavAya ! gAyati malayasaMdeve / calasaMkhalisaMghADIu kinnarI tuha jasaM asaMbhullA // 569 // (713) asuyaMdhi saMdhiyaM, saulI cillA, vaiarammi sNghoddii| saMpaNNa-saMpaNA ghayauratthagohamapiTTammi // 714 // saMdhiyaM durgandham / saMpaNNA tathA saMpaNA ghRtapUrArthaM saulI zakunikA / godhUmapiSTam / saMghoDI vytikrH| yathA rakkhasu tumaM asaMdhiyasaMpaNapAyammi saulisaMghoDi / jaM ajja Agamissai vallahasaMpaNNabhoyaNo daio // 570 // (714) 'saMjaddhaM sapphaMde sacchaha-sarisAhulA sarise / saMbhali-saNhAI-sahautthiya-suhautthiAu duiie||715|| 'saMjaddhaM saspandam / saMbhalI saNhAI sahautthiA / sacchaho tathA sarisAhulo dvau api suhautthiA catvAro'pi etau sadRzAau~ / duutiivaackaaH| yathA saMbhalisahautthivare ! suhautthiasaccha heNa kammeNa / taM sahAI jaM tuha moNaM asarisAhulaM aseMjaddhaM // 571 // (715). 1 saMjuddhaM pUnAmu. / Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 270 ] desosahasaMgahe [sattatyasattattho ahijAe, paDivesiyae saijjho ya / saMjattho kuvie, sadAlaM siMdIra-siMkhalA nniure||716|| sattattho abhijaatH| saMjattho kupitaH / saijjho prAtivezmikaH / "saMjattho kopaH" [ ] iti anye / saijjhiyaM tu prAtivezyam / sadAlaM siMdoraM siMkhalaM trayaH api ete nUpurArthAH / yathA ki sattatthe daie saMjatthA hosi raNirasiMdIre / tuha saddAlapaDiravoNa saijjhe siMkhalAravo aNNAe ? // 572 // (716) sayaDhA laMbakacA, saMpatthiya-sayarAhayA sigdhe / saMpAsaMgaM dIhe, salahattho dandhiyAihatthammi // 717 // sayaDhA lmbkeshaaH| saMpAsaMgaM dIrgham / saMpatthiyaM tathA sayarAhaM zoghram / / salahattho dAdInAM hastakaH / atra-sayalI mInaH / saraDo kRkalAsaH / etau 'zakalin -'saraTa'zabdabhavau / tathA saMkhAi saMstyAyate / sahai rAjate iti dhAtvAdezeSu uktau iti na uktau / yathA saMpatthiya ! sayarAhaM tIi ghare sAvarAha ! mA vacca / jaM acchai varasayaDhA saMpAsaMgasalahatthahatthA sA // 573 // (717) sappe sarAhao, saMvelliya-saMvaTTiA ya sNvrie| sarivAo sIharao AsAre, perie sauliyaM ca // 718 // sarAhao srpH| sarivAo tathA sIharao aasaarH| saMvelliyaM tathA saMvaDiaM saMvRtam / / sauliyaM preritam / yathA sarivAyammi sarAhayaghore saMvelliyaM kuNasu mANaM / jaM sIharayasaulIo kuvaha asaMvaTTi mayaNo // 574 // 1deglAzaH pA. / Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarameya ] aTTamo vaggo [ 271 iha " sarAhayaM jANa payalAyaM" iti abhimAnacihnasUtrapAThe sthite bhanyonyaparyAyatayA dvau api sarpavAcakau iti ajAnatA "payalAo zarAhataH" iti vyAkhyAya pAThodUkhalena yad udAhRtam jIi suhaya kayatthesu // saraDo vva viviharUvo kao si taM aNuNayasu mayaNapayalAiyaM hi mA maM 'mayaNapayalAiyaM madanazarAhatAm' ityarthaH - tad etad asamaJjasam / yat pUrvadezISu "payalAo sarAhao" iti sarpanAmamadhye paThitam / abhimAnacina eva svavRttau udAhRtam apaccalo ti hasibha vAho pallI vAhavahuAe / daTThUNa aNibbhinnaM tikkhapalAsIi payalAyaM ||" [ ] / evaM ca adhunAtanadezIkArANAm tadvyAkhyAtRRNAM ca kiyantaH saMmohAH parigaNyante ? kiM vA paradoSoghaTTanena ? mohApasAraNArthaM tu idam uktam iti alaM bahunA / ( 718) saMghAsaya- samasIsI phAi, samuggiyaM paDikkhiyae / satthaiyaM sANaiyaM teyavie, sumariammi sarabheyaM // 719 // saMghAsao tathA samasIsI spardhA / samuggiyaM pratIkSitam / yadAha" pratipAlitaM samuggiyaM' [ ] iti / atra 'pratipAlita' zabdasya 'pratIkSitam ' iti arthaH asmAbhiH vyAkhyAtaH / yadi tu pAlanamAtraM 'pratipAlita' zabdasya arthaH tad api astu / kevalaM sahRdayAH pramANam / yathA ! taM ceya / [ ] satthaiyaM tathA sANaiyaM uttejitam / sarabheyaM smRtam / sAie satthaio saMghAsayauddhare sasamasIsI / samarasamuggiyakhinnAribhUvasara bheyasattho si // 575 // ( 719) Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 272 ] desIsahasaMgahe. [ saMkhadrahasaMkhadraho ya golAdrahammi, laddhammi saMpaDiyaM / saccillaya-saMghayaNA sacca-sarIresu, saharalA mahisI // 720 // saMkhadaho godAvarIhRdaH / saccillayaM satyam / saMpaDiyaM labdham / saMghayaNaM zarIram / saharalA mhissii| yathA saMpaDiyavammahANalatAvA pINatthaNI saharala vya / saccillayasaMkeyA saMkhadrahaM sarai cArusaMghayaNA // 576 / / (720) saMgoviyammi saMjamiyaM, Nivvivarammi saMkaDillaM ca / sAvihajaMtummi ya saralIA, saMsappiyaM ca maMkiyae // 72 // saMjamiyaM saMgopitam / saralIA zvAvitsaMjJaH prANI / saMkaDillaM nizchidram / "kITabhedaH" iti anye / saMsappiyaM maGkitam-utplutya gatam iti arthaH / yathA-- saralIamUlatikkhiyaNahakkhae saMjamesi jIi tumaM / saMsappiyaM kuNa puro tIe cciya saMkaDillapemmAe // 577 // (721) ghUammi sahaguho, taha sattiaNA AhijAIe / saMkhalayaM saMbUe, saMsAhaNaM avi ya aNugamaNe // 722 // sahaguho ghUkaH / saMkhalayaM zambUkaH-zuktyAkAro sattiaNA AbhijAtyam / jalajaH prANivizeSaH zambUkaH / saMsAhaNaM anugamanam / yathA saMkhalayadaMta ! hiMDasi ja bAhiM sahaguho bva rAIsu / tA taM gayasasiaNo kiM amha saMsAhaNaM kuNasi 1 // 578 // (722 // 1 puNo to mu.| Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baddhaNiyA ] ahamo vaggo [273 saMDolio aNugae, saccaviraM taha ahippee / saMgoDhaNo a vaNie, samucchaNI sohaNI ya pddhnniyaa||723|| saMDolio anugataH / saMgoDhaNo vraNitaH / saccaviraM abhipretam / samucchaNI tathA sohaNI saMmArjanI / darzanArthaH tu dRzeH 'sccv'aadeshsiddhH| yastu "vaddhaNiyaM jANa samucchaNiM ca bahuAriyaM taha ya" [] iti pAThaM dRSTvA 'vaddhaNi 'samucchaNi'zabdau vadhUparyAyatvena vyAcaSTe sa 'bahuArI' zabdavipralabdho 'bahuArI'zabdaM 'saMmArjanI'vAcakaM nAvagacchati / tathaiva ca lekSyam upalakSayati / yad dhanapAla:-"samucchaNiyA vaNiyA bohArI" [ ] iti / gopAlaH api-"samucchaNI vardhanI" [ ] iti aah| devarAjaH api-"vaddhaNiA sohaNiyA bahuArI taha ya mjjnniyaa"| [ ] iti Aha / droNAcAryaH api-"vaddhaNisamucchaNIo bohArI" [ ] ityAha / abhimAnacihnana api svavRttau udAhRtam-yathA"suNai samucchaNisadaM jaha jaha suNhA saijjhayagharesu / chicheNa muyai taha taha paI pahAe visUraMtI" // [ ] / 1 lakSaNamupA . / 18 Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ desIsahasaMgahe. [saNNatiya"uaha pamucchaMtIe davAirittAI jaMpamANassa / vaddhaNiyAi pahAro diNNo asaIi diarassa" // [ ] iti / tadevaM bahudezIparyAlocanena 'samucchaNI'prabhRtayaH 'bahukArikA paryAyA iti nizcitam asmAbhiH / yathA saMDolio si taiyA samucchaNikarAi sohaNIhattha ! / lakkhijjai saccavidha siddhaM saMgoDhaNAhareNa tuha // 579 // (723) paritAviyammi saNNattiyaM ca, saMpattiyA bAlA / saMdaTTayaM ca saMlaggayammi, sacceviyaM raie // 724 // saNattiyaM paritApitam / saMdaTTayaM saMlagnam-'ka' pratyayAbhAvesaMpattiA bAlA / saMda iti api| 'pippalIpatra vAcakaH api 'saMdaTTa saMghaTTaH' [ ] iti anye / 'saMpattiA' zabdo lakSyeSu dRshyte| | sacceviyaM racitam / yathA saMpattiyAi saNNattiyammi tujjha virahaggiNA hiae / sacceviyAu mAlA saMdaTTajaladdayA ya sukkaMti // 580 // (724) sailaMbha saidiha~ saimuha-saidaMsaNAI maNadiTe / saMkhabaillo hAliyachaMdotthAirabaillammi // 725 // sailabhaM saidiTuM saisuhaM saidaMsaNaM ete | saMkhabaillo hAlikacchandotthAyI catvAraH api 'cittaavlokitaarthaaH| | balIvardaH / yathA sahi ! Nisi saisuhasauhe saidaMsaNasayaNammi saidiho / saMkhabaillo va pio sailambharaIa tA vihANaM jA // 581 // 1 cintAva pA. Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAI ahamo dhango [ 275 ___atra-saMkhuDDai ramate / saMdANai avaSTambhaM karoti / saMnAmai Adriyate / saMgalai saMghaTate / saMdumai, saMdhukkai pradIpyate / saMbhAvai lubhyati / ete dhAtvAdezeSu uktA iti na uktAH / (725) sasarAiyaM ca NippiTe, samaicchiyaM aite / more sailAsaya-siNTA, khaMde saisiliMbo ya // 726 // sasarAiyaM niSpiSTam / sailAsao tathA siNTo mayUraH / samaicchiyaM atikrAntam / saisiliMbo skndH| yathAsailAsayapiasamae asamaicchiyaavahi Agae die| sasarAiyavirahaduhA sahi ! Naccasu saisiliMbasiMNTo vva // 582 // (726) kitave saakkhagatto, selUso, jalaghare samudaharaM / savaDaMmuho ahimuhe, dhammaccattosahe sairavasaho // 727 / / saakkhagatto tathA selso kitavaH / savaDaMmuho abhimukhaH / samuddaharaM pAnIyagRham / sairavasaho dharmAya tyaktaH vRSabhaH / yathA selUsahAriNaTTho svddNmuhsirvshpkkhlio| eso saakkhagatto lukkai vesAsamudahare // 583 // (727) sattAvIsaMjoaNaM indu, savayammi samarasadahayaM / jANa visIe sAriM, sAlaM sAhAi, kesare sAiM // 728 // sattAvIsaMjoaNo induH| sArI vRsI-RSINAm Asanam ityrthH| samarasaddahao samAnavayAH / "sArI mRttikA" iti anye / sAlA shaakhaa| sAI kesaram / 1 siMDhA mu. / 2 siDho mu. / Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 276 ] desIsahasaMgahe [gAmudda yathA sattAvIsaMjoaNamuhI samarasadahaya ! tuha kae sA / sAlatale sAriThiyA accai caMDi sasAipaumehiM // 584 // (728) sAmuddo barue, sAvao ya sarahammi, sAmiyaM daiDhe / sAmaMtI samabhUmIi, sAmarI sibalIe ya // 729 // sAmuddo ikSusadRzaM tRNam / sAmantI samabhUmiH / sAvao zarabhaH / sAmarI zAlmaliH / sAmiyaM dagdham / yathA-- sAmari-sAmuddaghaNaM davaggiNA sAmiyaM gaIMda ! varNa / iNDiM sAmaMtIe sAvayabhIo kahaM hosi ? // 585 // (729) sArADI ADIe, sAraM devhrymmi| sAullo aNurAe, sAlaMkI sAlahI ya sAriAi // 730 // sArADI ATiH / sAullo anurAgaH / sANUraM devagRham / sAlaMkI tathA sAlahI' sArikA / yathA sArADi vva NaiM sA taria uDDiya sAlahi vva sAullA / sAlaMkiphuDAlAvA Avai saMkeyasANUraM // 586 // atra-sAmatthaM sAmarthyam iti 'sAmarthya'zabdabhavam / tathA sAhai kathayati / sArai praharati / etau dhAtvAdezeSu uktau iti na uktau / (730) sAiyaM avi sakAre, sAyaMdUlA ya keaIe ya / sAsavulo kavikacchU, sAramiyaM saMbharAviyae // 731 // 1. hI zArideg pA. / Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siMbora ] aTThamo vaggo [277 sAiyaM saMskAraH / sAsavulo kapikacchUH / sAyaMdUlA ketkii| sAramiyaM smAritam / yathA thiratattasAiyANa vi uppAiMtIi kAmakaMDUI / sAramiyA sAsavulaM sAyaMdUle ! tae amhe // 587 // (731) sAlaMgaNI ya ahirohaNIe, sAhejjao a aNuggahie / sAijjiyaM avalaMbiyaM, avagayamohammi sAharao // 732 // sAlaMgaNI adhirohaNo / | sAijiyaM avalambitam / sAhejjao anugRhItaH / / sAharao gatamohaH / yathA-- sAijjiyaNemijiNo aMbAsAhejjao ahiruhesu / saggArohaNasAlaMgaNiM va sAharaya ! ujjiMtaM // 588 // (732) sAricchiya-seAlIo duvvA, sArahammi sAhilayaM / sAlANao thue, sAhaMjaya-sAhajaNA ya gokhurae / / 733 // sAricchiyA tathA seAlI dUrvA / | sAlANao stutaH / sAhilayaM madhu / "stutyaH" iti anye / sAhaMjao tathA sAhaMjaNo gokSuraH / yathA-- sAhilayavayaNa ! seAlisAma ! sAlANaa ! pasia jaM ahaM / sAhaMjaNehiM sAricchichannasAhaMjae pahe khaliyA // 589 // atra-sAharai, sAhaTTai saMvRNoti / sAravai samAracayati / sAmaggai zliSyati / sAmayai pratIkSate / ete dhAtvAdezeSu uktA iti na uktAH / (733) siggo khinne, siMda rajjU, kukkuDa-kisesu sihi-siNgaa| macchammi sitthi-sIhaMDayA, palAlammi sippa-siMbIrA // 734 // Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 278] desIsahasaMgahe [ siMdIsiggo' khinnaH / sitthI tathA sohaMDao matsyaH / siMdU rajjuH / yastu etau 'siddhi''piNDikA'vAcako sihI kukkuTaH / Aha sa dezyantarAnabhijJaH bhrAnta eva / siMgaM kRzam / sippaM tathA siMbIraM palAlam / yathAjagaz2aya ! sIhaMDayaddhaya ! sihidhaya! tuha siMdubaddhasippabharo / siggo siMgo siMbIrasevale lulai sithio vva riU // 590 // (734) siMdI-siMdolA khajjUrI, sUIi sivvi-sivvinniyaa| siMDaM moDiyae, 'siNTA-siMbADIu NAsiyANAe // 735 // siMdI tathA siMdolA khrjurii| siMDaM moTitam / sivvI tathA sivviNI sUcI / siNTA tathA siMbADI naasikaanaadH| yathA ---- siMdivaNe siMdolatale siNTaM suNiya sivvisamamaiNo / sivviNibuddhI siMDaMgI siMbADIi uttaraM dei // 591 // (735) paripADiyammi siddha, rajje sijjUra-siMdurA / bhUyagahiyammi siMpuraM, uMche silao, simummi ya siliMbo // 736 // siddhaM paripATitam / siMpuraM bhUtagRhItam / sijjUraM tathA siMdUraM rAjyam / . silao uJchaH / siliMbo zizuH / yathAsiddhaparakuMbhikuMbhatthala ! harisiMdUra ! sArasijjUra ! / siMpuaruvA raNNe jiaMti silaehiM tuha riusiliNbaa||592||(736) 1. 'ggo zrAntaH pA. / 2 siMDhA-mu. / "seNTitAdikaM ca anakSarazrutam'nandisatra vR0pR0189 pra0 / 3. siMhU~ mu. / Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sIya ] ahamo banyo siMgaya-siMghua-siMgiNi-siddhatthA trunn-raahu-go-ruddaa|| sisiraM dahimmi, sihiNA thaNesu, varuNe siaMga-surajevA // 737 // siMgao taruNaH / sisiraM dadhi / siMdhuo raahuH| sihiNA stanAH / siMgiNI gauH| siaMgo tathA surajedro varuNaH / siddhattho rudrH| yathAsiddhattha-siaMgANa vi sihaNijjaM siMgiNIsisirakhAya / / pihusihiNi siMgaya ! siMghuamuha ! surajeTTadisi Niyasu // 593 // (737) Damarammi siyAlI, viDa-jalaNesu siriNg-siNduvnnaa| haMsammi sirivao, sirimuho mayamuhe, siriddahI paviyA // 738 // siyAlI DamaraH / sirivao haMsaH / zrovadapakSisiriMgo viTaH / vAcakastu 'zrIvada' zabdabhavaH / siMduvaNo agniH / sirimuho madamukhaH-madaH mukhe yasya iti vigrahaH / siridahI khagapAnabhAjanam / atra-sihai spRhayati / siMpai siJcati / etau dhAtvAdezeSu uktau iti na uktau / yathAo ! piyai riU viraiyasiyAlie tuha payAvasiMduvaNe / sirimuhasiriMgahasio patthiva ! sirivasiridahIi jalaM // 594 // (738) sihariNi-siharillA majjiyAe, siMgerivamma avi rapphe / sirivacchIvo suddho govAle, sisthae sIaM // 739 // sihariNI tathA siharillA mArjitA / / sirivacchIvo tathA suddho gopAlaH / siMgerivammaM valmIkaH / / sIba siktham / Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 desIsahasaMgahe [sIsaya yathAsiMgerivammamuha ! sirivacchIvaya! suddhaputta ! eyAe / sIyayamauaMgIe siharillapiyAe sihariNi desu // 595 // (739) pavara-sirakka-jhaDIsuM sIsaya-sIsakka-sIiyAo ya / sIuggayaM mujAe, sIhalayaM dhRvajaMtammi 740 // sIsayaM pravaram / sIuggayaM sujAtam / sIsakkaM ziraskam-zirastrANam ityarthaH / sIhala vastrAdidhUpayantram / sIiyA jhaDI-nirantaravRSTiH ityarthaH / atra-sIsai kathayati iti dhAtvAdezeSu ukta iti na uktaH / ua sIuggaya ! tuha sarasIiyaraiyavivarAI verINaM / raNasirisIhalayAI va sIsaya-sIsaka-sIsAiM // 596 // (740) sImaMtayaM ca bhaNiyaM siimNtaalNkrnnbhee| soluTTayaM ca tause, karavaMdIe ya sIhanahI // 741 // sImaMtayaM sImante bhuussnnbhedH| sIhanahI karamandikA / sIlaTTayaM-kapratyayAbhAve-sIluDheM trpusm| "tatkusum" iti anye / sIluTTaya-sIhanahIphalavaNi ! muNesi kiMNa appANaM / jaM Asatto tIe maNimayasImaMtayaM pi mai Nesi // 597 // (741) sIrovahAsiyA lajjAe, ukkA sulI, suI buddhii| suharA caDayAbhee, muDhio saMte, suhe suhellI a||742|| sIrovahAsiyA ljjaa| suharA caTakAbhedaH-yasyAH adhomukhaM sulI ulkA / nIDaM bhavati / su buddhiH suDhio zrAntaH / suhellI sukham / "suhallI" iti anye| 1 maNNesi mu. pAThaH / 'ma'NNesi' iti yogyam / - Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ susaMThiyA ] aTThamo vaggo [ 281 yathA--- raNNe davamulitattA gayasui-sIrovahAsiya-suhellI / salahaMti tujjha riuNo muDhiyA suharaM pi NeDDaThiyaM // 598 // (742) muMghiya-sulasa-suvaNNA ya ghANa-kosuMbha-ajjuNadumehu~ / saMkeyammi suvuNNA, suraMgi-sohaMjaNA ya siggummi // 743 // suMghiyaM ghAtam / suvuNNA sNketH| sulasaM kusumbharaktaM vastram / suraMgI tathA sohaMjaNo zigrutaruH / suvaNNo arjunAkhyaH taruH / yathA majjha suvaNNasuvuNNaM dAuM sulasavasaNAi tIi gao / saMke ya suraMgivaNe bhamesi sohaMjaNAI suMghato // 599 // (743) kiMsAru muMkayaM sUyalaM ca, suaNA ya aNiuMte / / aMbAi suciyA taha ya, muddhapUammi suddhavAlo ya 744 // suMkayaM tathA sUyalaM kiMzAruH / sumviyA ambA / "suMkalaM" iti anye / suddhavAlo zuddhapUtaH / suaNA atimuktakaH / yathA suaNAvataMsiyaM imaM da? kiM karasi suddhavAlattaM / gAIsuvviya ! sUyalajIyaNa ! Na vahesi muMkae kiis?||600||(744) DuMbe sudAruNo sUio ya, muvire suNhasiya-somaiyA / mujjharao dhovayae, musaMThiyA mullamaMsammi // 745 // sudAruNo tathA sUio caNDAlaH / / sujjharao rajakaH / suNhasio tathA somaio svpnshiilH| | susaMThiyA zUlAprotaM mAMsam / 1 saMkeyasuraMgivaNe jamesi mu. pAThA. / 2 kiMsAruH paa.| 3 lajAyaNa Na paa.| . zUlapro. mu. / Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 282] desIsahasaMgahe [ muvaSNaviyathA muNhasiyasUiyAe sudAruNo ramai mujjharayavahuya / bhasirabhasaNassa dito susaMThiyaM puNa jaNammi somaie // 601 // atra-sugimhao phAlgunotsavaH iti 'sugrISmaka'zabdabhavaH / dRzyate ca ayaM saMskRte yad bhAmahaH- "sugrISmake na dRSTaH"[ ] iti / (745) kaNhe suvaNNabiMdU, rUvavaIe sudummaNiyA / sukumAliyaM sughaDie, tulasIe sulasamaMjariyA // 746 / / suvaNNabiMdU viSNuH / sukumAliyaM sughaTitam / sudummaNiyA ruupvtii| sulasamaMjarI tulsii| "sadummaNiyA" iti shiilaangkH| yathA-- NavasulasamaMjarIe tai caMDI acciyA sudummaNie ! / sukumAliyaMgi ! jaM tuha suvaNNabiMdUvamo varo esa // 602 // (746) sUlA vesA, sUI ya maMjarI, sUraNo kaMde / sUraMgo ya paIvammi, sUarI jaMtavIDhammi // 747 // sUlA vezyA / sUraMgo pradIpaH / sUI mnyjrii| sUaro yantrapITham / sUraNo kndH| yathA sUarIasUraNAsaNasUlAe lihiysuuigNddaae| mayaraddhayasaraMge mA taM salaho vva re ! paDasu // 603 // (747) sUlacchaM pallalae, sUlatthArI ya cNddiie| sUraddhao diNe, gaNavaimmi seo ya, gAmaNI seTTI // 748 // 1 puraja paa.| 2 yantrapIDanam mu. / Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ somAla ] ahamo vaggo [283 sUlaccha palvalam / sUraddhao dinaH / sUlatthAro cnnddii| seo gnnptiH| / seTThI grAmezaH / atra-sUhavo subhagaH iti 'subhaga'zabdabhavaH / tathA sUrai, sUDai bhanakti iti dhAtvAdezeSu uktau iti na uktau / yathA sUlatthArI-sUraddhayesa-seyANa paNamaNamiseNa / sUlacchataDakuDaMge o ! seTivahU ahisarei // 604 // atra-sehai nazyati iti dhAtvAdezeSu ukta iti na uktaH / (748) sevAla-somahiDDA paMke, kokammi seharao / / cappuDiNAe sevADao ya, sejjAriyaM ca dolaNae // 749 // sevAlo tathA somahiiDo paGkaH / / sevADao cappuTikAnAdaH / seharao cakravAkaH / yadAha-"aGguSTha-madhyamAGgulizabdaH se vADao gaditaH" [ ] / sejjAriyaM andolanam / yathA sejjAriyaM Na icchai sevAlajaakkha ! somahiDDe ya / marihI seharathaNiyA kaivayasevADaehi tuha virahe // 605 // (749) seAluo uvAiyavasahammi, dhuraMdharammi seribho| sotI gaIi, soaM NihA, maMsammi solla-somAlA // 750 // seAluo upayAcitasiddhayarthaM vRssbhH| | sottI nadI / upayAcitaM kenApi kAmena devatArA- soaM svapanam / dhanam / sollaM tathA somAlaM mAMsam / seribhao-kapratyayAbhAve-seribho dhuryavRSabhaH / "seribho mahiSo'pi" iti anye / 1 sottaM Ni paa.| Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 284] desIsahasaMgahe [sosaNayathA-- uciyasomAlo vi hu kuNei seAluo suhaM sodhe / sottIi jhINasollo vi seribho ccea kaDDhae bhAraM // 606 (750) sosaNa somANA pavaNa-masANA, sobao paDiyadaMte / kaDi-uvakidi-udaresuM sosaNi-sovattha-somahiMdAI // 751 // sosaNo pavanaH / sosaNI kttii| somANaM shmshaanm| sovatthaM upakAraH / sovvao patitadantaH / "sovatthaM upabhogyam" iti anye / somahiMdaM udaram / yathA--- ai ! thUlasomahiMde ! sovve ! sosaNayabhaggasosaNie / saMbhali ! kaiyA tumayaM karesi somANasANasovatthaM 1 // 607 // atra-somAlaM sukumAram , soamallaM saukumAryam / etau 'sukumAra'saukumArya'zabdabhavau / (751) saMkhammi solahAvattao ya, sovaNNamakkhiyA sarahA / solahAvattao zaGkhaH / sovaNNamakkhiyA madhumakSikAbhedaH / yathA-- cAlukka ! solahAvattaseajasa ! bhggrjjmhuchttaa'| sovaNNamakkhiAu va diso disaM jaMti veriNo tujjha // 608 // 1 deg3 vva di mu.| Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samudaNavaNIya ] aTThamo vaggo atha anekArthAH kesa-visama-thaMbesu saDho, silA-ghuNNiemu saayaM ca // 752 // saDhA kezAH, saDhaM viSamam, saDho / saayaM zilA, ghUrNitaM ca / (752) stamvaH iti 'saDha'zabdaH tryarthaH / / saraho veDisa-sIhesu, sakkhi-gAmINaesu saNio ya / hAviya-rajaka-purakkiya-dittanu sajjio cea // 753 // saraho vetasavRkSaH, siMhazca / sajio nApitaH rajakaH puraskRtaH saNio sAkSI, grAmyazca / / dIptazca iti caturarthaH / (753) haMsa-oghasaresu sarevao a, saMvAaA gul-sennaa| saNNihiya-mAviemuM aNuNIe cea saNNumiyaM // 754 // sarevao haMsaH, gRhajalapravAhazca / / saNNumiyaM saMnihitam mApitam anusaMvAao nakulaH, zyenazca / nItaM ca iti tryartham / pracchAdanArthaM tu 'chAdi'dhAtvAdeza siddham / (754) tosiya-sAravia-aMjalikaraNemu samucchiyaM cea / paDivesi-paosesuM vajjhe ya 'samosio hoi // 755 // samucchiyaM toSitam samAracitam aJjali samosio prAtivezmikaH pradoSaH karaNaM ceti vyartham / / vadhyazca iti tryarthaH / (755) ciMtiya-saNNijjhe saNNaviraM, sama-Nibbharesu samasIsaM / ajasa-raesu samuppijalaM, amaya-iMdusu samudaNavaNIyaM // 756 // 1 samAsio pA. / Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 286 ] desIsahasaMgahe [ sAyasaNNavisaM cintitam sAMnidhyaM c|| samuppiMjalaM ayazaH, rajazca / 'ciMtiya-saNNijjhe' iti samAhAraH / / samudaNavaNIaM amRtam candrazca / samasIsaM sadRzam , nirbharaM ca / atra-samANai bhuGkte samApnoti ca iti dhAtvAdezeSu uktaH iti na uktaH (756) marahaTThadesapaTTaNabhee dUre ya sAyaM ca / sAho ya vAluAsu ulUae dahisare cea // 757 // sAyaM mahArASTradeze pattanavizeSaH dUraM / sAho vAlukA ullUkaH dadhisarazca ceti dvayartham / iti vyarthaH / dadhisaraH dadhnaH upari kecit tu "sAyaMdUraM" iti caturakSaraM sAram (757) nAma pattanabhedavAcakamAhuH / vattha-bhU-bhua-sAhA-piki-sarisa-sahIsu sAhulI ceya / saMbUayammi sAluaM aha mukkajavAiasirammi // 758 // sAhulI vastram bhraH bhujaH zAkhA pikI | sAluaM zambUkaH, zuSkaM yavAdizIrSa sadRzaH sakhI ca iti saptArthaH / / ca iti dvayartham / (758) sAmaggiyaM ca calie avalaMbiya-pAliemuM ca / sisthA lAlA-jIAsu, hima-osAesu siNhA vi // 759 // sAmaggiyaM calitam avalambitam / sitthA lAlA jIvA ca / pAlitaM ca iti vyartham / siNhA himam avazyAyazca / (759) AliGganAtha tu 'liSi'dhAtvAdeza siddham / siMdurayaM NAyavvaM rajjUe taha ya rjjmmi| bAlammi dahisarammi ya more ya sihaMDaillo vi // 760 // Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sovaNa ] ahamo vaggo [287 siMdurayaM rajjuH rAjyaM ca / / sihaMDaillo bAlaH dadhisaraH mayUrazca iti tryarthaH / (760) himakAladuhiNe taha jhADavisesammi sIallI / sIaNayaM pAri-masANA, siha-NomAliAsu sIha liyA // 76 // sIallI himakAladurdinam jhATa- sIaNayaM dugdhapAro zmazAnaM ca iti vizeSazca iti dvayarthA / dvayartham / sIhaliyA zikhA navamAlikA ca iti dvayarthA / (761) suggaM ca appakusale Nivigdha-visajjiemuM ca / ruppa-rajagesu sujjhayaM, aha vesahara-caDaesu suharAo // 762 // suggaM Atmakuzalam nirvighnam visajitaM | sujjhayaM raupyam, sujjhao rajakazca ceti tryartham / iti dvayarthaH / suharAo vezyAgRham caTakazca iti dvayarthaH / (762) sUrallI majjhaNhe tiNabhee masayarUvakIr3e a| migasisu-sare sello, dIhara-bhadAkiIsu serI a||763|| sUrallI madhyAhna : tRNabhedaH mazakA- | sello mRgazizuH zarazca iti dvayarthaH / kRtikITazca iti vyarthaH / serI dIrghA bhadrAkRtizca iti dvayarthA / (763) gAmapahANe sanijjhakArae taha ya seaalo| bhUe bhAviNi sohI, sovaNaM AlayaNa-siviNa-mallesu // 764 // seyAlo grAmapradhAnam , sAMnidhyakartA / sohI bhUte bhAvini ca kAle prayujyate, ca yakSAdiH iti dvayarthaH / sAmarthyAt tadarthaM bhavati / sovaNaM vAsagRham , sovaNo svapnaH | mallazca iti vyarthaH 'sovaNa'zabdaH / (764) 1 hnaH grAmaNItRNam ma pA. / mu. / hnaH tRNam ma paa.| Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 288 ] desosahasaMgahe [artha hAdiHhaDDe aTimmi, harI kIre, dUre haNaM, haDaM harie / hatthaM hallapphaliyaM huliyaM sigyammi, haNu, sasesammi // 765 // haDDaM asthi / hatthaM hallapphaliyaM huliyaM trayaH api harI shukH| ete zIghrArthAH / haNaM dUram "hallapphaliyaM Akulatvam" iti anye / haDaM hRtam / haNu sAvazeSam / yathA--- hariNAsahaDDiya ! maha ya haNudhaNeNaM haDeNa hattho vi / Na haNaM vaccasi hallapphaliyaM caliammi mai pavaNahulie // 609 // atra-haMda 'gRhANa'arthe / haddhI nirvede / etau prAkRte nipAteSu ukto iti na uktau / (765) / hatthAraM sAhejje, kIlatthaM karagayammi hatthallaM / hakkoddhaM ahilasie, uppADiayammi hakkhuttaM // 766 // hatthAraM sAhAyyam / | hakkoddhaM abhilaSitam / hatthallaM krIDayA haste gRhItam / / hakkhuttaM utpATitam / yathA aNavekkhiya hatthAraM hakkoddhajagajjayeNa kAmeNa / sasivayaNe ! hakkhuttA tumaM si hatthallabhalli vva // 610 // (766) saMgaphaMsayasavahammi hajao, rAsayammi hlliiso| hatthallI hatthavisI, bahujaMpirae halappo a||767|| haMjao sAGgasparzaH zapathaH / hatthallI hastavRSI / hallIso rAsakaH-maNDalena strINAM / 'sArI' zabdo vRSIvAcaka uktaH, tato nRttam / haste sArI hastasArI iti na dezyeSu vAcyaH / halappo bhubhaassii| 1 ha ahaNu mu. / 2 varga 8, gA. 728 / Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hatthimalla ] aTThamo vaggo yathA tuha haMjao, atullaM sohaggaM tujjha, Na hu halappo hN| jaM hatthallIhatthA Niti muNiNo vi tujjha hallIsaM // 611 // (767) 'gehammi hammiyaM, taha caliya-sayaNhesu hallia-halUrA / hAse haddhaya-hasiriya-hAsIyA, makkhie haviyaM // 768 // hammiyaM gRham / haddhao hasiriyA hAsIyaM trayaH api halliaM calitam amI hAsArthAH / halUro satRSNaH / haviyaM mrakSitam / yathA--- guNahammiya ! tuha virahe sA haviyahalUrahalliekamaNA / Na Niei kuDayahaddhaya-keyaihasiriya-karyavahAsIe // 612 // atra-haNai zaNoti / hakkai niSedhati / harai gRhNAti / ete dhAtvAdezeSu uktAH iti na uktAH (768) gahabhee hathivao, lauDe hrimigg-hirivNgaa| baMbhaNi-iMdagajesuM halAhalA-hatthimallA ya // 769 // hatthivao grahabhedaH / halAhalA bmbhnnikaa| harimiggo tathA hirivaMgo laiguDaH / / hathimallo indragajaH / yathA-- jo Ne gaNai hathivayaM jo paDimallo ya hatthimallassa / so kiM harimiggakaro hirivaMgeNaM halAhalaM haNai ? // 613 // (769) 1 gahammi pA. / 2 lakulaguDaTaH (lakuTaH-laguDaH) pA. / 19 Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29. ] desIsahasaMgahe [ hatyalliyahatthalliyaM ca hatthosAriae, kalayalammi halabolo / hariAlI duvvAe, hathiharillo ya vesammi // 770 // hatthalliyaM hastApasAritam / / hariAlI dUrvA / halabolo kalakalaH / hatthiharillo veSaH / atra-hariAlo haritAlaH iti 'haritAla'zabdabhavaH / hakkhuppai utkSipati iti dhAtvAdezeSu uktaH iti na uktau / yathA hariAlikaya'ttharaNA halliyakaMTayA ya raNammi / NidiyahatthiharillA tuha riuDiMbhA karaMti halabolaM // 614 // (770) haTTamahaTTo kalle, hatthacchuhaNI NavabahUe / haricaMdaNa ca ghusiNe, hasthiyacakkhu ca vaMkadimmi // 771 // haTTamahaTTho kalyaH / "kailyo nIroga- haricaMdaNaM kuGkumam / dakSayoH" [ ] hasthiyacakTuM vakrAvalokanam / hatthacchuhaNI navavadhaH / yathA haricaMdaNapiMjariaM hatthacchuhaNiM sahIu sikkhaMti / haTTamahaDhaM daiyaM hathiacakkhUhi piccha tumayaM ti // 615 // (771) sAlAhaNammi hAlo, hArA likkhAi, hAluo khIve / hila-hillAo taha vAluAsu, hikkA ya rajagIe // 772 // hAlo saatvaahnH| hilA tathA hillA vAlukAH / hArA likSA / hikkA rjkii| hAo kSIvaH / 1 yA araNNa paa.| 2 "kalyau sajja-nirAmayo" [bhamara0 nAnArtha. lo0 159] Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hosamaNa ] aTThamo go [ 291 yathA hAlacauraM pi hu piaM asaI caiUNa duikayahikkA / hArilla-hilAvaha-hAluehiM hI ramai hillAsu // 616 // (772) hiDDo vAmaNae, hijjo kalle, hittha-hIraNA ljjaa| vihure hiTo hihAhiDo ya, laharIi hillUrI // 773 // hiDDo vaamnH| hiTTho tathA hiTThAhiDo AkulaH / hijjo kalyam-bhaviSyad atikrAntaM 'adho'vAcakastu 'hiTTha'zabdo 'adhaH' ca dinam ityarthaH / zabdabhavaH / hitthA tathA hIraNA lajjA / hillUrI laharI / "hittho lajjitaH" iti anye / / yad gopAlaH lajjita-bhItau hittho"[] 'trasta'vAcI tu 'hittha' zabdaH 'trasta'zabdabhavaH / yathA-- vammahasarahillUrIhiTThA sahi ! ramasi hiDDa aNahitthe ! / hijjo AlINa puro vahasi ya hiTThAhiDA tu hIraNayaM // 617 / / (773) ekkapayagamaNakolAi hiMciyaM hiMbiaM ceya / hiraDI saulI, hikkiya-hIsamaNA hesiyaravammi // 774 // hiMciyaM tathA hiMbiaM ekapadagamana- | hiraDI zakunikA / krIDA / hikkiaM tathA hIsamaNaM heSAravaH / yad Aha-"utkSipya caraNamekaM yatra zizuH valgati krIDA / kathitA 'hiNcia''hiNbia'naambhyaam"| [ ] iti / Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192] desosaisaMgahe [hikkAsa yathAtujha riU hikkirahayaghaNahIsamaNe raNe sahiraDimmi / mariyasimuhicio hibieNa Nassai sakaNTaekkapao // 618 // (774) hikkAsa-hiriMbA paMka-pallalemuM, hisohisA phaddhA / hiMDolayaM ca hilloDaNaM ca khettamigavAraNArAve // 775 // hikkAso paGkaH / hiMDolayaM tathA hilloDaNaM kSetre mRgahiribaM palvalam / nivAraNaravaH / hisohisA spardhA / "hiMDolaM kSetrarakSaNayantram" iti kecit / yathAhiMDolaeNa paiNo NaTesu migesu tuha iha hiribe / hikkAsayacchi ! hilloDaNei jAro hisohisAi va // 619 // (775) hirimaMthA caNaemuM, hIro sUI Nihe, huDo mese / hutto abhimuhe, huDDA paNa mmi, huDua-huDumA pavAha-dhayA // 776 // hirimaMthA caNakAH / / hutto abhimukhH| horo sUcImukhAbhaM dAdi vstu|| huDDA paNaH / 'vajra'vAcakastu 'hIra zabdaH saMskRta- huDuo pravAhaH / samaH / huDumo patAkA / 'hara'vAcakastu 'hara zabdabhavaH / kecit 'hIra'zabdaM bhasmani api prayuJjate / huDo meSaH / 1. niSedhara' pA. / 2. degsA vva pA. / 3. ro zUcimu pA. / Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ horaNa ] aTThamo vaggo [ 293 yathAhuDasiMgahIramai ! kuNa huDDa jasahuDDama ! tIi tuha virahe / NayaNA jai hirimaMtha vva Na aMsuhuDueNa sUNayA huttA // 620 // (776) huruDI viAuA, huMkaya-huMkuruvA ya aMjalIe a| pasavaparAi huluvvI, hUmo lohArae, jave helA // 777 // huruDI vipaadikaa| huluvvI prsvpraa| huMkao tathA huMkuruvo aJjaliH / hUmo lohakAraH / helA vegaH / yathA tuha huMkuruvo kAmuya ! imAi huruDIpayAi helAe / jaM karasi huMkayaM kira hulumviyAhUmiyAi railuddho // 621 // (777) helukkA hikkA, heluaM chie, gaNavaimmi heribo / sappasirakaraNisehe heAlaM, horaNaM vatthe // 778 // helukkA hikkA / heAlaM sarpaziraHsaMjJena hastena nissedhH| helluaMkSutam / sarpazirA nAma hastakavizeSaH / heribo vinaaykH| yad Aha bharata:- "amulyaH saMhitAH sarvAH sahAguSThena yasya tu / tathA nimnatalazcaiva sa tu sarpazirAH karaH" [ . ] / horaNaM vastram / yathA helukka heluamuhe dullalie horaNaaMcalavilagge / heribaM pUaMtI aMbA bAle karei heAlaM // 622 // (778) Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 294 ] . desIsahasaMgahe [ hatthalaatha anekArthAHtatra "haMdi viSAda-vikalpa-pazcAttApa-nizcaya-satya-gRhANa-artheSu" / "hare kSepa-saMbhASaNa-ratikalaheSu" / etau prAkRtalakSaNe nipAteSu uktau iti na uktau / hatthe kIlAgahiammi hatthalo hatthalole a| hatthAbharaNe hatthappAhuDae cea hatthoDI // 779 // hatthalo haste krIDAthai gRhItaH padArthaH / hatthoDI hastAbharaNam hastaprAmRtaM hastalolazceti dvayarthaH / / ca / (779) tumulammi koue halahalaM, haDahaDo aNurAya-tAvesu / harapaccuaM sumarie NAmodeseNa diNNe a||780|| halahalaM tumulaH kautukaM ca / harapaccuaM smRtam nAmoddezena dattaM haDahaDo anurAgaH tApazca / / ca / (780) jaMghAla-dIha-maMthara-viraesuM hAviro hoi| 'hAlAhala'sado taha mAlAre baMbhaNIe a // 781 // hAviro jaGghAlaH dIrghaH mantharaH / hAlAhalo mAlikaH hAlAhalA bambhaviratazca iti caturarthaH / __NikA ca iti dvayartho 'hAlAhala' "hAvo jaGghAlaH" ityapi kazcit / / zabdaH / (781) rayaNAvali-khettA'vaNaravesu hiMDolaNaM hiDolaNaM / heraMbo NAyavvo mahisammi aDiDime cea // 782 // hiMDolaNaM tathA hiDolaNaM ratnAvalI | heraMbo mahiSaH DiNDimazca / kSetrarakSaNanAdazceti dvAvapi dvayartho / 1. laNaya radeg mu. / Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sirihemacaMda0 ] aTThamo vaggo [ 295 iya rayaNAvaliNAmo desIsahANa saMgaho eso| vAyaraNasesaleso raio sirihemacaMdamuNivaiNA // 783 // // aTThamo vaggo samatto / ityeSa dezIzabdasaMgrahaH svopajJazabdAnuzAsanASTamAdhyAyazeSalezo ratnAvalInAmA AcAryazrIhemacandreNa viracitaH iti bhadram / // samAptaH dezIzabdasaMgrahaH // ityAcAryazrIhemacandraviracitAyAM svopajJadezIzabdasaMgrahavRttau aSTamo vrgH|| // samAtA svopajJadezIzabdasaMgrahavRttiH // 1. bhANDArakara prAcyavidyAmandirapranthAlayadvArA pUnApattane mudritasya pustakasya prAntabhAge likhitaM 'muNivaraNA' sthAne 'muNivayaNA' iti pAThAntaram prAjJaiH vizeSataH vicAraNIyam / 2. vargaH ||tth|| granthAnam 3320 / saMvat 1666 varSe zrIpattananagare zrIkharataragacche / pA. / Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ desIsahasaMgahe [ 297 __ bhinnabhinnapuSpikAsaMgrahaHasmadupayuktapattanabhANDAgArIyalikhitapustakaprAntabhAge likhitayoH puSpikayoH saMgrahaH --- 1. ityAcAryazrIhemacandra viracitAyAM svopajJadezIzabdasaMgrahavRttau aSTamaH vargaH / graM0 375 ||ch|| srvaagrm-3320|| saMvat 1658 varSe zrIrAjanagare zrIkharataragacche zrIjinabhadrasUri-zrIjinacandramUri-zrIjinasamudrasari-zrIjinahaMsasUri-paTTapUrvAcalacUlikAlaGkArasArasahasrakarAvatArazrIjinamANikyasUripaTTe yugapradhAnazrIjinacandrasUribhiH zrIhaimadezInAmamAlAsUtraM vRttizcAlekhiSAtAm / zubhaM bhavatu // 2. ityAcAryazrIhemacandraviracitAyAM svopajJadezIzabdasaMgrahavRttau aSTamaH vargaH ||ch / saMvat 1660 varSe zrAvaNavadi 5 tathai(thA) vArabhaume lakSa(likhi) taM *sAlIvAstavyamuDhajJAtIyalakSa(likhi)taM paMDyA nArAyaNisutakRSNadAsa // zubhaM bhavatu | kalyANamastu / zrIrastu / / cha / zrI // cha // cha // cha / / pUnAmudrite pustake bhinnabhinnalikhitapustakasya puSpikAyAm imAni varSANi TippaNe nirdiSTAni-- saMvat 1549 varSe / saMvat 1587 varSe saMvat 1515 (1) / tathA tatraiva ca pustake iyaM savistarA puSpikA'pi nirdiSTA "aSTamo vrgH| saMvat arhanmatamatadravya-trinayananayana-SaNmukhamukhajjiraMgacchaMgavaH * zrIbRhabRhatkharataragacche zrIjinamANikyasUripaTTodayagirizikhi(kha)ranabhomaNizrImajjinacandrasUrisUrimatallikAnAm antevAsinA paNDitaratnanidhAnagaNinA svapaThanArtham alekhi dezyanAmamAlA / zrIvikramanagaramadhye phAlgunamAsi vizadapaJcamovAsare zukravAsare // x. 'sAlI' sthAne 'pAlo' iti padaM saMbhavati kadAcana / *. eteSAm akSarANAm artho nAvagataH / parantu 'jinaraGga cavarSe' iti pATha: saMbhavati---iti kalpanA jAyate / Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kumArapAlanarapati pratibaMdhaka zrIhemacaMdrasuriracita dezI zabdasaMgraha mULa ane vRttino savivecana anuvAda [mATa] dezI prAkRtanA zabdone saMgraha kare lagabhaga kaThaNa che ane saMgraha karelA ya dezI zabda samajavA agharA paDe che. tethI karIne AcArya zremacaMdra e seksa karatA zAne radda kare che ane te zabdane akArAdi vibhAga pramANe goThavI batAve che. samagra zabdanuM eka zAsa-vyAkaraNa banAviye evI IcchA thatAM ame sAta vagere cha bhASAone lagatuM siddhahemacaMdra nAmanuM eka vyAkaraNa banAvyuM ane temAM te cha e bhASAonA zabdonI siddhinuM nirUpaNa karyuM. pahelAMnA AcAryoe lepa Agama ke varNavikAra vagere kramika paddhatino Azraya laI dezI zabdanI sAdhanika nathI batAvI. evA nahi sadhAelA dezI zabdo have bAkI rahI gayelA jaNAya che temane saMgraha karavA A prayAsa che. kaI paNa pravRttinI zarUAta karatAM pahelAM te pravRtti nividane pUrI thAya e mATe viddhavinAyaka yogya devane namaskAra karo" e ziSTa lekene niyama che. te niyama pramANe ahIM AraMbhamAM yogya devane namaskAra karavAmAM Ave che; gama-naya -pramANagabhIrA sahRdayahRdayahRdayaMgamarahasyA jayati janendrANAm azeSabhASApariNAminI vANI // 1 // Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dezI zabdasaMgraha gama naya ane pramANene lIdhe je gaMbhIra che, jenA rahasyane sahadayanuM hRdaya hadayagata karI zake che. ane je, sarva bhASArUpe pariNamanArI che evI jinendronI vANI jayavaMtI varte che. gama eTale bhinna bhinna tAtparya vALA sarakhA pATha. naya eTale vastunI aneka bAjuomAMthI phakta eka bAjune raju karanArA ane bIjI bAkInI bAjuone niSedha nahIM karanArA evA syAdvAdavirodhI judA judA sAta abhiprAyo naigama, saMgraha, vyavahAra, sUtra, zabda, samabhirUDha ane evaMbhUta. pramANa eTale syAdvAdane anusaranArA pratyakSa vagere pramANe vare thatA nirNaye. gama naya ane pramANasApekSa vipula AzayavALI hovAthI je jenI vANI vizeSa gaMbhIra che eTale maMda buddhivALA manuSya e vANIne tAga laI zaktA nathI paraMtu sahadanuM ja hadaya e vANInuM rahasya samajhI zake che. mATe ja jainI vANI jayavaMtI vate che. jayavaMtI vate che eTale bIjA badhA ya tIrthapravartakenI bhASA karatAM jinendronI vANI sarvane sugama hovAthI sarvotkRSTa che. e rIte te vANIne vijya batAvIne "jayati kriyA dvArA graMthakAra AcArya ahIM AraMbhika namaskAranuM sUcana kareluM che. A uparAMta, jinendranI te vANIne A paNa bIje utkarSa che. e vANI, sarva bhASArUpe pariNamanArI che eTale ke koI paNa bhASA jANanAre te jenI vANIne samajhI zake che tyAre bIjA tIrthapravartakenI bhASAne sarva keI samajhI zakatA nathI. A bAbatane saMvAda A pramANe che: " bhagavAnanI vANIne deve devI mAnatA hatA, manuSya mAnuSI mAnatA hatA, zabare zAbarI mAnatA hatA ane tiya tairazrI mAnatA hatA." te evA prakAranI jinendranI-ahe tenI-vANI jayavaMtI vate che e artha saMbadha che. (1) Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama varga [abhidheya tathA prajana vagere. saMgrahanA adhyayana tarapha vyutpattinA jijJAsuonI pravRtti thAya e mATe saMgrahagrathane vAcArya ane A saMgraha nirmANanuM prajana batAve che niHzeSadezIparimalapallavitakutUhalAkulatvena / viracyate dezIzabdasaMgraho varNakramasukhadaH // 2 // dezI prAkRtane lagatAM badhAM zAstronuM parizIlana karyuM. tethI kutUhala sAthe AkulatA thaI. e kAraNane lIdhe varNanA kamavaDe sukhethI grahaNa karI zakAya evI dezI zabdonA saMgrahanI racanA karavAmAM Ave che. dezI prAkRtane lagatAM badhAM zAstronuM parizIlana karatAM ema mAlama paDyuM ke, e zAstromAM keTaleka sthaLe zabdonA artho barAbara na hatA athavA aspaSTa hatA, keTaleka sthaLe zabdanI varNAnupUvI anizcita hatI, keTaleka sthaLe prAcIna dezIzA sAthe zabdArthanA saMbaMdhamAM visaMvAda hate ane keTaleka sthaLe te mAtra gatAnugatikatA pramANe zabdo ane artho nedhelA hatA. A badhuM joIne ema thayuM ke "are !! cakakasa vyavasthA vinAnAM A jAtanAM dezI prAkRtanAM zAstrane joIne-vAMcIne-bhaNIne apabhraSTa zabdanA kiccaDamAM khuMcele jana zI rIte uddhAra pAme athata e azuddha zabdanA kiccaDamAMthI nikaLI, zuddha zabdanA mArga upara zI rIte Ave ? evI kutUhalamayI mAnasika AkuLatA thavAne lIdhe dezI zabdone eka sAro e saMgraha karIne paropakAra karavAnI tvarita vRtti thaI. e vRtti dvArA prerAyelA ame varNAnukramavALA zuddha dezI zabdonA A saMgrahanI racanA kariye chiye, za0-pAsTisa vagere aneka pUrvAcAryoe te dezI prAkRtane lagatAM zAstra-saMgraha vagere karelAM ja che chatAM tame A navA saMgrahanI racanA zA mATe karo cho ? sa-pUrvAcAryoe karelA e saMgrahamAM zabdonI akArAdi kamavaDe janA nathI tema "pahelAM be akSarane pachI traNa akSarane pachI Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dezI zabdasaMgraha cAra akSarane evI paNa vibhAgavAra zeThavaNI nathI tethI zabdazedhakane eka paNa zabda sahelAIthI jaDI zakatuM nathI. vidyArthionI e jAtanI AkarI agavaDa dUra karavAne mATe ame A na saMgraha banAviye chiye ane emAM pahelAM be akSarano pachI traNa akSarane" e pramANe saMkhyAvAra vagIkaraNa karI dezI zabdane, prAkRta bhASAmAM jemane vyavahAra che evA akArAdi varNakramavaDe goThavI batAviye chiye. eTale amArA A navA saMgrahathI koI paNuM zabda ghaNI ja saraLatAthI ane jhaDapathI jaDI zake che. vaLI, keI sthaLe amuka artha saMbaMdhe saMzaya thatAM, varNakama vinAnA e prAcIna saMgrahanA abhyAsine eka paNa zabda sukhapUrvaka maLI zakatA nathI tyAre varNAnukramavALA A navA saMgrahane upaga karanAra game te zabdane sahelAIthI avadhArI zake che ane yAda paNa karI zake che. prAcIna saMgraha ane amArA A navA saMgrahanI e ja vizeSatA che tathA e vizeSatAmAM ja A navA saMgrahanI saphaLatA che. (2) vaLI, bIjA prAcIna dezI saMgraho karatAM A saMgrahanI bIjI paNa vizeSatA batAve che: ye lakSaNe na siddhAH na prasiddhAH saMskRtAbhidhAneSu / na ca gauNa-lakSaNA-zaktisaMbhavAH te iha nibaddhAH // 3 // lakSaNamAM eTale zabdazAstramAM-vyAkaraNamAM "amuka mULa prakRti ane amuka pratyaya evA ane bIjA paNa tevA vyutpattidarzaka vibhAgo dvArA je zabdonuM pRthakkaraNa ke sAdhana karavAmAM nathI AvyuM 1. vaLI, vyutpattidaka te te vibhAga dvArA pRthakkaraNa karI zakAya ema hoya chatAM je zabdanI saMskRtanAmakezomAM prasiddhi nathI 2. tathA gauNI ane lakSaNa zakita dvArA ya je zabdonA arthanI upapatti banI zakatI nathI 3. evA traNa prakAranA zabdane A saMgrahamAM nedhelA che. vihemacaMdra vyAkaraNanA AThamA adhyAya sAthe A saMgrahane saMbaMdha che ane te vyAkaraNa tathA A saMgraha e bannene eka che mATe ahIne vyApaka e ya "lakSaNa" zabda siddhahema nAmanA vyAkaraNane dyotaka che. vajajara" "pajajara "upAla" "pisuNu" "saMgha" "bela" "cava" "japa sIsa ane "sAha vagere zabdone bIjA dezIdAro dezIsaMgrahamAM Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama vaga noMdhelA che tyAre e zabdone katha' vagerenA Adeza tarIke ame siddha phremavar vyAkaraNamAM [8-4-2 yI] sAdhI atAvyA che tethI A saMgrahamAM evA vyAkaragudarzita keAI paNa zabdonI noMdha nathI karI. 'amRtaniga ma''chinnAlavA' ane 'mahAnaTa' vagere zabdonI vyutpatti khatAvI zakAya che arthAt jemAMthI amRta nIkaLe che te amRtanigama-caMdra.''chedyA pachI paNa pharI vAra je Uge-udbhava pAme te chinnAbhavA-dvai-dharA.' 'jeNe tAMDavanRtya jevu" mahAnRtya karI batAvyu che te moTA naTa mahAnaTa-mahAdeva.' e rIte 'amRtanigama' vagere zabdonI vyutpatti sAdhI zakAya ema che te paNa e zabdo je arthamAM vaparAya che te arthAMmAM saMskRtanAmAzAmAM pracalita nathI mATe nAmake zemAM aprasiddha evA vyutpattivALA zabdone paNu ahIM dezIsaMgrahamAM saoNMgrehelA che. 'khaizrva'-'khalIva'~'baLada'-nA 'mUrkha' a` paNa thAya che, 'gaMgA'nA artha 'gaMgAnA kAMThe' paNa thAya che chatAM bhUkha' avALA 'khaIllu''alIva'-zabda ane gaMgAnA kAMThA' athavALA 'gagA' zabda saMskRtakAze|mAM prasiddha nathI. tAtparya e che ke saMskRtanAmake zemAM 'balIva''baila'-ane 'gaMgA e ane zabdo prasiddha che chatAM temanA ahIM jaNAvelA e atha kAI kAzamAM prasiddha nathI tethI tevA zabdone paNa A dezIsaMgrahamAM saMgrahevA joIe ne ? vAta kharI che paNa gauNI ke lakSaNA zakita dvArA 'khaila'-'khalIva'-nA 'mUkha" artha ane ga'gA'nA gaMgAnA kAMThA' artha upapanna thaI zake che mATe ja tevA zabdone A saMgrahamAM saMgrahevAnI jarUra nathI. tAtparya e che ke je zabdonA artha saMskRtanAmakezeAmAM bhale aprasiddha hAya paNa jo e aprasiddha anI upapatti lakSaNA vagere dvArA thaI zakatI haiAya te te zabdone A saMgrahamAM sthAna ApavAnI jarUra nathI. paraMtu jemanA evA aprasiddha arthAnI upapatti lakSaNA vagere dvArA paNa na thaI zakatI haiAya tevA zabdene te| A saMgrahamAM batAvelA ja che. zabdanA arthanI upapatti mATe je gauNI ke lakSaNA zakitanI ahI sUcanA karI che te samaye ajAcUTALamAM savistara samajhUtI ApelI che. (3) Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dezIzabdasaMgraha. (dezInuM lakSaNa dezI' zabdane sAmAnya artha "aneka dezanI taLapadI bhASAo" thAya che paNa te ativyAsa artha ahIM vivakSita nathI tethI dezI prAkRtane vizuddha artha samajhAvavA sArU have tenuM lakSaNa-svarUpa-kahI batAve che : deza vizeSaprasiddhayA bhaNyamAnA anantakA bhavanti / tasmAd anAdiprAkRtapravRttabhASAvizeSako dezI // 4 // amuka zabda amuka dezamAM prasiddha che mATe te dezI che ema dhArIne e rIte bhinna bhinna deza prasiddha tevA zabdone saMgraha karavA jaIe te evA zabdo aMnata hovAthI temane saMgraha thaI ja na zake mATe anAdikALathI cAlI AvelI vizeSa prakAranI prAkRta bhASAne ahIM dezI prAkRta tarIke oLakhavAnI che. za - dezI' zabdane je artha prasiddha che tene ahIM dezI prAkRtanA lakSaNarUpe zA mATe svIkArela nathI ? sa-dezI zabdano artha judA judA dezanI taLapadI bhASAo che, mahArASTra vidarbha ane AbhIra vagere deza ghaNA che, temanI bhASAo pAra vinAnI che ane temanA zabdo te anaMta che-- A bAbatanuM spaSTIkaraNa karatAM saMgrahakAre judA judA sAta zabdo A pramANe jaNAvelA cheH mA-pazcAta-uchI. preyaMDa-dhUrta-dhUtAro 'ni -nita-jite hiMga-jAra-jAra karma karanAra ukkhuDahuMcia-utkSipta-Upara pheMkelo viDa-prapaMca-chaLa kapaTa ramUDha-mUrva-gvAhI-DhI -have je dezane Upara pramANene sAdhAraNa artha laI e te janmAre pUro thatAM ya e anaMta dezamAM pracalita evA anaMta anaMta zabdane sarva saMgraha karI zakAya ema nathI. A bAbata bIjA keIe kahyuM paNa che "judA judA dezomAM je zabda prasiddha che te badhA zabdane sarvasaMgraha karavA sArU divya evAM hajAra yuga jeTalo samaya hoya ane e 1 nikkailA pA. / nivakUilA baM. / 2 ukkhuru baM. / Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama varga saMgraha karanAra khuda vAcaspati pote ja hoya te paNa e zabdane sarva saMgraha thaI zake ema nathI. mATe saMgraha karavAnI daSTie dezIne ukta zabdArtha ahIM na le paraMtu anAdikALathI cAlI AvelI vizeSa prakAranI prAkRta bhASAne ja ahIM dezI prAkRta tarIke samajhavI. dezIne A pradarzita artha karavAthI tenA zabdane saMgraha sukhethI karI zakAya ema che ane dezanA e jAtanA lakSaNamAM kaI prakAranI ativyApti nathI AvatI. (4) be akSaravALA zabdA have ahIM te dezI zabdane saMgraha Apiye chiye, temAM pelA be akSazvALA, pachI traNa akSaravALA e jAtano kama rAkhyo che ane akArAdi anukramanI paNa yejanA karI che ajjo jine, allaM divase, aNU ca zAlibhede aMko nikaTe, allA avvA ammA ca ambAyAm // 5 // anna-nana-arha ane yuddha saMja-nira- alla-dina-divasa hajA aNu-eka prakAranI sALa-jINA cokhA maLyA }-aM-mAtA-kAnanI ajja a" zabda "jina" arthano vAcaka che. "ahaMta' mATe "devaja' zabda jaina sAhityamAM aneka sthaLe AveluM che, te te sthaLe evAM vacana che ke "ahaMta eTale devajaja" saMgrahakAra sucavelA "aja' zabdanI sAthe phakta varNavikAranI daSTie sarakhAvI zakAya evAM be pado saMskRta bhASAmAM (sAhitya ane kezamAM) prasiddha che. eka "Arya ane bIjuM artha. "Aya" zabdane "jina" ke "buddha artha saMskRta sAhityamAM jANita nathI ethI arthadaSTie jotAM "jina" ke buddha sUcaka "ajaja' padanI sarakhAmaNuM saMskRta "Arya sAthe na karI zakAya. "aja' ane "AyamAM varNavikAranI Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dezI zabdasaMgraha daSTie bhale samAnatA jaNAtI hoya paraMtu artha daSTie vizeSa bheda che mATe ja saMgrahakAre "jina" ke "buddha arthanA "aja' padane dezya tarIke nepyuM che. "ANadu a' vagere vAkyamAM vaparAele "ajaja zabda "ravAmI arthane dyotaka che, tenI sarakhAmaNI "svAmI' vAcaka saMskRta "arca" zabda sAthe karI zakAya ema che. e rIte jotAM te "ravAmI' sUcaka "ajaja zabdanI vyutpatti jANI zakAya evI che ane te zabda vyAkaraNa ane kezamAM prasiddha paNa che eTale "vAmI" arthanA "ajaja'padane dezya tarIke na gaNI zakAya. uparyukta rIte "svAmIvAcaka "ajaja' padane "dezya na kahI zakAya e kharuM paraMtu mULagAthAmAM "ajaje jiNe e nideza che ethI ahIM "svAmI sUcaka "ajaja padane saMbhava ja kayAM che? mULamAM "ajaje sAmie e pATha heta te ukta kalpanAne saMbhava kharo. mULamAM "aja jiNe pATha che. chatAM "jina" pada aha'ta, buddha ane viSNu-kRSNa-e traNa arthanuM dyotaka che. samagra bhAratavarSamAM prasAra pAmelI saMskRtine layamAM laIe te e traNe vyaktio bhAratIya saMskRtinI "svAmI"rUpa che. e rIte "ajaje jiNe pAThanA "jina" zabdane "svAmI arthamAM paNa laI zakAya ema che. svAmI sUcaka aja" pada saMbaMdhe zabda ane artha bannenI apekSAe ukata hakIkata kharI che chatAM A sthaLe ukata rIte "jinIne phakata "svAmI" artha karI "ajAne paNa "svAmI" artha ja levAne heya te tene saMgrahakAre ahIM "dezya pada tarIke nathI jaNAvyuM paraMtu mAtra maMgala mATe sucavyuM che, ema samajhavAnuM che. vA keTalAka dezIsaMgrahakAre "ajajA" zabdane dezI tarIke jaNAve che ane tene artha "gaurI-pArvatI' batAve che. te graMthakAre paNa ema zA mATe na karyuM ? "gaurI'nA arthamAM saMskRtamAM "AryA" zabda supratIta che. saMskRta kezanuM evuM vacana che ke-"A vivo khUlAnI" [hAyudha 2, 21] arthAta "AryA" "ambikA" ane "mRDAnI" e traNe zabdo pArvatInA vAcaka che. e "AryA zabdanuM prAkRta uccAraNa ajajA evuM thAya che ane e rIte "ajajA' zabda vyAkaraNa ane kezamAM prasiddha hovA sAthe Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama varga vyutpattivALe paNa che mATe dezIsaMgrahamAM tene sthAna ApavAnI jarUra nathI. keI saMgrahakAree ukata "ajA" zabdane dezI tarIke jaNAvela che te ayukata kahevAya. e "ajaja' vagere zabdo kayAM kevI rIte vaparAelA che te batAvavA udAharaNarUpa gAthAo kahe che? udAharaNagAthA--viirajjrviH allaM biracayan bhinnamohatimiroghaH / aNugopIgIyamAnaH giriaMke jayati viharan // 1 // jagadavvaambikAyAH pAdAn darzayasi yadi na ujjayante / tataH tava ahaM na duhitA alle! ammA tvamapi na khalu mama // 2 // jemaNe meharUpa aMdhakAranA samUhane bhedI nAkhe che, jINuM cekhAnA khetaranI rakhevALI karanAra gopIo jemanAM gAna gAya che evA vIra jinarUpa ke vIra svAmIrUpa sUrya, divasane vivecatA, giri-pahADa-nI pAse viharatA jayavaMtA vate che. (1) je jagatanI mAtArUpa aviratAdevInA caraNene rinAra parvatamAM tuM na dekhADa te he mAtA ! huM tArI dIkarI nahIM ane te paNa mArI mA-ammA-nahIM. (2) ako dUte, akkA bhaginI, appo pitA, ahaM duHkhe / aMguThI avaguNThanam, agaya-ayakka-ayagA danuje // 6 // -tUta aMguTThI-mAdhu-DhAMka_-lAja kADhavI akSi-vana sAco -nuga-rAlaya appa-ApA-pitA jaya jaya -Anava-vA-caDDa-ne kayA ! nahIM mAnanAro. aha-duHkha akkA ahIMne "aka" zabda "bahena" arthane vAcaka che tyAre eka bIje "mAtA" arthane dyotaka paNa "akakA" zabda che paraMtu te mAtAvAcI "akakA" zabda ahIM na le. kAraNa ke "mAtAvAcaka "akakA' zabda saMskRtasama che ane vyAkaraNamAM paNa prasiddha che. vAgha vyAkaraNamAM kahyuM che ke-"he akakA ! eTale he mAtA !" [kAtanna 2-1-40] be akSaravALA zabdo pUrA Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 dezI zabdasaMgraha [ have traNa akSaravALA zabdo ] aMguThI" zabdathI traNa akSaranA zabda zarU thAya che: zabda ane tene ae batAvatAM "amuka zabda amuka arthamAM che evI racanAvALI paddhati AgalI gAthAmAM ane have pachInI gAthAmAM paNa rAkhelI che chatAM "aMguThI zabdano artha batAvatAM "aMguThI prathama vibhakitamAM che ane "avaguThana je ukta paddhatie saptamI vibhaktimAM AvavuM joIe te paNa prathama vibhakitamAM che eTale vAcaka ane vAca bannenuM sAmAnAdhikaraNya-samavibhatikatA-che chatAM kaI prakAranA saMdehane avakAza nathI. kAraNa ke "aMguThI zabdathI traNa akSaranA zabda zarU thAya che mATe e "aMguThI zabda uddezarUpa che ane tene avaguThana e arthanirdeza vidhirUpa che. jyAM bIje sthaLe AvuM zabda ane arthanuM sAmAnAdhikaraNya Ave tyAM paNa Ama ja samAdhAna karI levuM. -sau gTake "mA" dvArA mana--niSedha-ArA 110 aTa-vo-812 3 ma-mAvanA-dvArA) aja-ba-ra-revuM-raga 8ra126 A pAMca zabdane ame amArA rimazabdAnuzAsanamAM ja sAdhita karelA che ethI ame bIjA saMgrahakAronI peThe e zabdane A saMgrahamAM saMgrahyA nathI. udAharaNagAthAkRtaNgutttthii ! akke ! ayagaayakkaariappaM ahaharaNam / yamaakkasame kamaThaagaye'pi karuNAparaM nama pArzvam // 3 // lAja kADhelI che evI he bahena ! jamanA dUta je kamaTha dAnava duHkha devA AvyuM chatAM tenA pratye karuNA dAkhavanAra, duHkhane haranArA ane dAnavanA dAnava-zatru-eTale deva tene zatru asura tenA arthAt asureMdranA dharaNaMdranA-ApA-pitA-jevA pArzvanAtha bhagavAnane namana kara. (3) aMkellI ca azoke, ajjhellI dugdhadohyadhenau / aMbeTTI muSTiyUte, annANaM vivAhavadhUdAne // 7 // Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama varga, aMkella-azokanuM vRkSa aMbeTTi-mUThivaDe ramAtuM jugaThaAsopAlavarnu jhADa-kaGkelli __ ekIbekIno jugAra ajjhelli-vAraMvAra dohavA lAyaka gAya- annANa-vivAhane vakhate vahUne dAnarUpe ekavAra dohyA pachI pharIpharIne dohavA je ApavAna hoya te-dAyajode evI kAmadhenu jevI gAya kasyiAvara athavA vivAha mATe varane vahUnuM dAna karabu te kanyAdAna annANa me mIla 'mannA' za6 jJAnanA mAno-bhUmapAnI-pAya: che paraMtu tene A zIlawdamAM nedhavAnI jarUra nathI. kAraNa ke saMskRta ajJAna prAkRta "annANa" e rIte tenI sAdhanA-vyutpatti-che ane te vyAkaraNa tathA zabdakezamAM pratIta paNa che. GROgAthAakellitalAsInaH mA ramasva abeTTiAi putra ! tvam / adya tvayA dAtavyA ajjhellI bhaginIannANe // (4) he putra ! azekavRkSane taLe beThele tuM ekIbekIne jugAra na rama. Aje bahenanA kanyAdAnane prasaMge tAre evI gAya ApavAnI che ke je ekavAra dehI lIdhA pachI pharIpharIne paNa dehI zakAya. (4) addhaMto payante, aruNaM kamale, aMkAsi paryApte / agghADo apAmArga, avesi-aMbesi gRhaphalahe // 8 // addhata-paryaMta-cheDo-adhvAMta ___ agghADa-agheDAnuM jhADa aruNa-kamala avesi ] gharanA bAraNAno phalahakaakAsi-paryApta-pUratu- kayu-sayu aMbesi bhogaLa-AgaLiyo aMbesi zaM-kaI paNa IkorAMta zabdanuM prathamAvibhakitavALuM rUpa dIrgha karAMta thAya che e prAkRta vyAkaraNane niyama che chatAM ahIM "asiaMbesimAM pAchalA zabdane aMtya che hava kema che ? saha-asi" ane "abesi" e bane zabdane ThaMdra samAhAramAM mukelA che mATe ja "aMbesi" e vAta che athavA e banne zabdone Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dezI zabdasaMgraha aMkAra / -sahAyatA atthAra-sahAyatA judA judA paNa lepAelI vibhaktivALA samajhavA. ema hovAthI e bannene aMtya svara hasva che. udAharaNagAthAabesiprdeshsthitaa agghADaavesilagnavastramiSAt / nayananA tenA pati cat tat ati sUjhathA (6) agheDAnA bhegaLamAM bharAela vastranuM bAnuM karIne gharanA bAraNAnA bhagaLa pAse ubhelI tuM jene nayanarUpakamaLanA cheDA-khUNA-vaDe-trAMsI AMkhavaDe-jue che te [ te bAbata have ] lAja-zarama-thI sayuM" arthAt zaramAvAnI jarUra nathI. aMkAro atthAro sAhAyye, atthuDaM laghuke / / akkaMtaM ca pravRddha, aMboccI puSpalAvyAm // 9 // akaMta-pravRddha-vadhAre vadhelu-phelAelu aMboccI-phUlone laNanArI-chuTanArI bhatthuDa-laghu-haLavU-nAnu-thoDaM aMboccI Amra-aMbaucI=abe cI" AvI vyutpatti-sAdhanA-heya te aMbaccI' zabdane dezI na samajhave. paraMtu evI vyutpatti karatAM aMbe grIno artha "AMbAnAM phene ja cUMTanArI samajhavAne arthAt phUlamAtrane cUMTanArInA arthamAM "aMbecI' zabda dezI che ane AMbAnAM phUlene ja cUMTanArI'nA arthamAM e zabda vyutpanna che arthAt dezI nathI. udAharaNagAthA-- kusumAyudhaaMkAraM aMboccINaM ca karoti atthAraM / malayasamIraH atiatthuDo'pi akArSIt kim akkaMto ? // (6) atizaya haLavo e paNa malayane pavana kAmadevane sahAyatA kare che ane phUlene cuMTanArIone ya sahAyatA kare che, paraMtu jo e pavana vadhelo hota te zuM karata ? arthAta mahecanA sAdhAraNa pavanathI paNa kAmadeva ane mAlaNe e banne uttejita thayAM te pachI je e pavana vadhAre heta to zuM thAta ? dhanavati ahello, aviyaM bhaNite, gate aTTo / ajjhattho Agatake, aiNaM giritaTam, aNaMtaM avamAlye // 10 // Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahela - dhanavAna aviya-kayuM -kahela aTTaTTa-gayo - gayelo . prathama vaga aviya- aTTaTTa - ajjhattha za-A traNe zabdo kriyAvAcaka bhUtakRdata jevA jAya che mATe A zabdonA mULa dhAtuone jyAM AThamA adhyAyanA cothA pAdamAM khIjA ghaNA dhAtvAdezA jaNAvelA che tyAM sAthe ja jaNAvI dIdhA hAta te kema ? Ama karavAthI grathalAghava tA jarUra thAta. bAya-lo-Avajo a''-ffo taTa-- parvatanI nIceno bhAga aNata-nirmAlya - devane caDelo vastu sa-e traNe zabdo kriyAvAcaka bhUtakRda'ta jevA che e kharuM' ane tenA mULa dhAtue bIjA dhAtu sAthe jaNAvAya paNa kharA; paraMtu e zabdonA mULa dhAtuonA kriyApada tarIkenA prayAga amArA jovAmAM AbyA nathI tethI ame vyAkaraNamAM dhAvAdezanA prakaraNamAM temanA mULa dhAtuonA nirdeza karyo nathI; kaMtu e zabdonA jevA prayAga amane sanyA che tevA te A saMgrahamAM saMgrahyo che. khIje paNa jyAM AvI zaMkA urdUbhave tyAM madhe A jAtanuM samAdhAna samavuM. udAharaNagAthA-- ajjhattho aTTaTTo saH kim ahello'pi iti mayA aviyaM / aNe'pi yasya rAjJaH zirasi aNataM va udyate AjJA // ( 7 ) 13 alagga - ALa-kalaMkAropa aliNa-vauMchI avusu-zarabha - eka prakArano vanazvApada bhavaruMDiya je rAjAnI ANu patakAMThe paNu zivanirmAlyanI jema mAthe vahAyacaDAvAya-che te dhanavAna paNa rAjA zuM Atmya ane zuM gayA ?-arthAt evA sattAdhArI rAjAe paNa nAzavaMta che-e pramANe meM kahyu . (10) Ale alaggaM, aliNo vRzcike, aMbusa zarabhe / akkuTuM adhyAsitam, aMkiya- avaruMDiyA ca parirambhe // 11 // akkuTTa - adhyAsita aMkiya avakhaMDiya pariraMbha-AliMgana Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dezI zabdasaMgraha zaMkA-A, pAMca akSarane zabda che chatAM traNa akSaravALA zabda sAthe zA mATe kahyo ? samAdhAna-traNa akSaravALe "aMkiya ane pAMca akSaravALe "avaDiyA e ane zabdo samAna arthavALA che mATe sAthe kahetAM ThIka paDe ema che. judA judA kahevA jaIe te je artha ahIM ekavAra kahevAI gaye tene bIjI vAra-pharI vAra-kahevuM paDe ane ema artha kathananuM gaurava thAya. avarsaDiya' zabda kriyAsUcaka che mATe "avaraMDaI avaDijajaI "avaraMDiUNa" evA tenA kriyAdazI aneka prayoga bane che. avaruMDiyAmAM mULa dhAtu "avarDa' jaNAya che ethI ene dhAtvAdezo sAthe jaNAva joIe chatAM pUrvanA dezIlAno e avarDane dhAtvAdezarUpe nedhale nathI mATe ame paNa ene dhAtvAdezarUpe nathI jaNAvyuM ane A saMgrahamAM mukaLe che. udAharaNagAthA akkuTakopaaMbusu-aliNANa bhaye kevalam alaggaM / mahilAavaruMDiyAo bibhyati vivekaaMkiyA munayaH // (8) kopayukta zarabha ane vIMchIothI bIvAmAM mAtra (DarapokapaNAnuM). kalaMka che (tyAre) vivekavALA munie (paNa) strInA AliMganathI bhaya pAme che. strIothI bhaya pAme e kalaMka nathI. khaDne aNappo, allao paricite, pazau akkoDo / kadalyAm asArA, ApaNe avAro avArI ca // 12 // arg--aoDuM-tAvAra asArA-keLa allama-paricita-paricayavALo-oLakhIto | akoDa-pazu-bakaro savAro I udAharaNagAthA - nRpa ! mA akkoDa-asAra-allayaM kuru aNappaM anena hi / bhRtA arikarimuktAbhiH dizi avArA vidizi avaariio|| (9) he rAjA ! tArA khAMDAne bokaDAthI ane keLathI paricita na kara, kAraNa ke e khAMDAe zatruonA hAthIone mArIne temAMthI meLavelA motIothI dizAnI bajAra ane vidizAnI bajAre bharI dIdhI che. avAra Agcha-sAkAra Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama varga arthAt hAthIone haNanAruM evuM tAruM khAMDuM bekaDA ke keLa upara na calAva. more allallo, kukkuTe alaMpo, aAli durdinake / / niHsnehe aaMkho, ajjhassaM zapitam, akSate aNahaM // 13 // allalla-mora-mayUra aaMkha-sneha vinAno alaMpa-kUkaDo za-Akroza-zApa amAnTi-Turtina-$I-jAja trATa ghara- aNaha-akSata-AeM sato varasAda-helI amAruM A, hasva IkorAMta zabda che ane vibhaktine lepa karIne ahI tene batAvela che. vibhakti sAthe batAvela hatu te aAlI e nirdeza thAta, ajjhassa "ajajIssaI "akjhasiya evA aneka prAga dekhAya che e UparathI ema jaNAya che ke "ajhansa' e dhAtvAdeza che paraMtu pAtrona dezIsaMgrahakAe akjharsane dhAtvAdeza tarIke jaNAvela nathI, tadanusAra ame paNa tene dhAsvAdeza tarIke na jaNAvatAM A saMgrahamAM lIdhela che. udAharaNagAthA- aNaho aAlimattaallallesu api tvam azaMkha ! priyApArzvam / gantumasahaH alaMpo iva AtmAnam ajjhassai iti pthikjnH||(10) he niha! eNlIne lIdhe mere matta thayA chatAM tuM Akhe che arthAt tane kazI asara nathI thaI' (potAnI) priyA pAse javAne azakta e pravAsI, e pramANe kukaDAnI peThe pitAnI jAta Upara Akroza kare che. aMjasaM Rju, adAo mukure, aMchiyaM ca kaSTake / asiyaM dAve, svakze appajjho, anavasare atthakkaM // 14 // Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dezI zabdasaMgraha aMjasa-Rju-saraLa asiya-dAtaraDaM addAma- darpaNa-moDhuM jovAno kAca appajjha-svavaza-svataMtra aMchiya-khecelaM atthakka-anavasara-avasara nahi, ava sara vinAnu udAharaNagAthA- ahAyakarayA tvam aMjasamate ! asiyavakravA / aMchiyahRdayaH tAmyasi kiM atthakke an-appajjho // (11) saraLa mativALA he ! hAthamAM darpaNavALI ane dAtaraDAnI peThe vAMkAM bhavAMvALI (strI) vaDe kheMcAela hRdayavALe tuM anavasare paravaza thaIne zA mATe tamatame che-kAMkSA kare che ? akkaMdo ArakSe, Amra-kaTAkSeSu abira-avaMgA / candre amaya-amayaNiggamA, ca addaNNa-addaNA vidhure // 15 // akkaMda-rakhavALa samaya -amRtarUpa candra aMbira-AMbo amayaNiggama jemAMthI amRta nirgame che nikaLe che te-candra avaMga-kaTAkSa addaNNa -vidhura-AkuLa addaNa / amayaNiggama jemAMthI amRta nIkaLe che te amRtanigama arthAta caMdra e rIte "amayaNigama' zabdanI vyutpatti karI zakAya ema che chatAM "amRtanigamane "caMdra" artha saMskRtamAM-saMskRtakazemAM prasiddha nathI mATe ene ahIM dezI tarIke batAvela che. uhADarAyA aMbiraakkaMdAe madanaahaNa ! amynniggmmukhyaa| amaya udgame khelaya taralaavaMgacchaTayA addaNNA ! // (12) kAmathI vyAkuLa thaelA ane capaLa kaTAkSanI chaTAthI AkuLa thaelA (he mAnava !) tuM caMdrasamAna mukhavALI tathA AMbAne sAcavanArIAMbAnI rakhavALaNa-sAthe caMdra uge khela athavA rakhavALa sAthe tArI jAtane ramADa. matsye aMDao, airo Ayukte, aMbaDo kaThine / alaya vidrumam, aDaNI mArge, aliyA-atthayAriA ca sakhI // 16 // Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama varga alira maMsa-mAchalaM acA-vidhuma-rANuM khAta-Ayu-meza-mano muNI- bhaDaNI-mArga gAmano adhikArI vagere } bI-gI-salI-mitra aMbaDa-kaThaNa bhalaya jene artha "vAMkaDiyA vALa che e "alayA zabda te saMskRta "alaka UparathI sAdhI zakAya ema che mATe kezavAcI e "alaya zabdane dezI na samajha. udAharaNagAthA kuru aMDaaakSi / bhaNitAni atthayArINa aMbaDA kirmAsa 1 / . kAmA airA kim alie ! kiM aDaNoe sa tava alayaoSThi 11 / 13 he mInAkSi ! tuM sakhIonAM kahevAM kara, kaThaNu zA mATe thAya che? he alI ! zuM gAmanA mukhIo kAmadeva jevA rUpALA che ? he pravAla samAna hoThavALI ! mArgamAM (mArga upara je jAya che) te zuM tAre che ? aharo akSame, ajuo saptacchade, ajjhao saijjhammi / avagaNanAyAm agilA-avaNNa-aNNatti-aggahaNA // 17 // mahara-asamartha { anitrA ajua-sAdaDarnu vRkSa -nAnA-avazA-nirAzara mansama-pahorI . avaNNa aNNatti aggahaNa ajua zaM-sAdaDanA vRkSane sAta sAta pAdaDAMnuM jhumakhuM hoya che mATe tenuM prasiddha nAma sasachada (sasa-sAta+chada-pAMdaDuM) che. e "samaccheda mATe saMskRtamAM "ayupha zabda pracalita che to e "ayupha' zabda UparathI A "ajua" zabda na nIpajAvI zakAya ? samA-saptacchada mATe saMskRta kozomAM "ayupha nahi paNa ayupaNa zabda pracalita che. "ayupha UparathI "ajuane sAdhI te zakAya paraMtu ekalA "ayuka' UparathI sAdhita thaelA "ajue zabdamAM Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dezI zaradasaMgraha ayuphaparNane bhAva kevI rIte Ave ? have jema AkhA padane badale aDadhA padathI paNa kAma cAle che arthAt "satyabhAmA mATe "bhAmA' zabdane paNa prAga paMDita kare che e rIte "ayurNa" mATe paNa "ayupha zabdane prAga paMDita karatA hoya te "ayupha' UparathI "ajue zabda AvI zake ane eno artha paNa jaLavAI rahe. paraMtu A nirNaya mATe te paMDito pramANarUpa che. saMgrahakAro nahi. udAharaNagAthA anumakuma 40 vamaruM gADhA tathA viyordAra.. sNa ! nAne aavu ne avuttI saLIy ardaLa (24) he pADozI ! vigane lIdhe asamartha banelI te(strI)ne jANe ke sAdaDanuM phUla na hoya ema kamala tarapha aNagame che, snAna tarapha aruci che, khAvAmAM bhAva nathI ane sakhIo tarapha paNa tiraskAra che. ___ ayaDo adhaMdha kUpe, aNaDa-aNADa-aviNayavarA jAre / avinayavatyAm aDayA tathA ahavvA aDayaNA ca // 18 // acako --jyo aDayA aMdhaMdhu sAvA 3-wvanacaratI-acaratI- strI bira mahacaTU agAu } gAra-mArI-puruSa aviNayavara maMdhu za0-saMskRta kezomAM kUvA arthane sUcaka adhu" zabda prasiddha che, e "abdha padane anyanuM vizeSaNa lagADIe te anvaadhura adhAdhu' zabda bane ane te uparathI ahIMnA aMdhaMdhu' zabda na nIvaDI zake ? sa0-e rIte "aMdhAdhu" zabdane nIpajAvI te zakAya paraMtu e "adhaMdhune artha mAtra "ku" nahIM thAya kiMtu "AMdhaLo kUvo" thAya tyAre ahIMne "aMdhaMdhu te mAtra kUvAnA arthane sUcaka che ane e ja arthamAM te dezI tarIke A saMgrahamAM nedhela che. vaLI re sAje "aMdhaMdhu' zabdane "a" ane "adhunA samAsa dvArA nathI sAdhatA paraMtu ene eka akhaMDa zabda tarIke auNAdika samajhe Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama varga 19 che. ane teno artha "ku" batAve che teoe paNa "kUvA" arthavALA e auNAdika "adhaMdhune dezIsaMgrahamAM ja mUkavo joIe, kAraNa ke e jAtanA aMdhu zabdane praga saMskRtamAM kayAMya dekhAtuM nathI. aviNayavara koi nAmane dezI saMgrahakAra 'aviNuyavarane badale "aviyavaI zabda mAne che. za0-saMskRta "avinayavara" zabda UparathI A "aviNayavara zabda sahaja rIte laI zakAya ema che chatAM tene A saMgrahamAM kema naidhyo che? vaLI, aviNayavarane e rIte sAdhatAM arthanI paNa khAmI nathI AvatI. kAraNa ke "avinayane bahutrIhi samAsa karatAM tene artha "vinaya vinAne thAya ane je mANasa, vinayahIna mANasomAM "vara-zreSTha-hoya te "avinayavara' kahevAya arthAta "avinayavara' UparathI Utarele "aviNacavara zabda jAra-vyabhicArI-arthane vAcaka jarUra thaI zake. sA-vAta barAbara che paraMtu saMskRta kezamAM "avinayavara' zabdanI e rIte prasiddhi ja nathI mATe tene dezIsaMgrahamAM leve paDayo che. agunjhahara" ane "acirajuvaI vagere have pachI AvanArA zabdomAM paNa A ja prakAranuM samAdhAna samajhavuM eTale ke a- (nahIM) + guhya - (chAnuM) + dhara - (jIvanA2) - aguhyadhara UparathI agujhahara eTale chAnI vAtane dharI-jIravI-na zakanAra arthAta chAnI vAtane kahI denAra. a - (nahI) + cira - (lAMbA samayanI) - yuvati (juvAna strI) - "acirayuvati' UparathI "acirajuvaI eTale tAjI yuvati-taruNa sI. e prakAre "azujhahara' ane "acirajuvaI' vagere zabdo ukata zabdo dvArA sAdhI zakAya ema che chatAM te te arthamAM te te zabdo saMskRtakarAdikamAM prasiddha nathI mATe ja temane ahIM dezI tarIke gaNAvavA paDyA che. ' aviNuyavara' zabda cha akSaravALe che te paNa samAna arthanA prasaMgane lIdhe tene ahIM traNa akSaranA zabdo sAthe gaNAve che. "aDyA " "aNuIya" "akkasAla "Azudavi "alaya ane aNualU' vagere zabdo saMbaMdhe paNa A prakAranuM ja samAdhAna jANavuM. Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dezIzabdasaahuM arthAt e khadhA cAra akSaravALA zabdo che te paNa samAna anA kAraNane lIdhe temane ahIM traNa akSaranA zabdo sAthe noMdhelA che. udAharaNagAthA aDae ! zRNu ayaDe aNADa - aDayaNapriyAn smarasi kAle / adhayuM avicavara-avvAsthAne camatra aLako ! fm ? u(1) hai asati ! sAMbhaLa, tuM vakhata ALye, vyabhicArI puruSa ane vyabhicAriNI Ane priya evA kUvAone yAda kare che. huM vyabhicArI purUSa ! jAra puruSa ane asatI enA sthAnarUpa kUvAne tuM ahIM zA mATe yAda kare che ? agghANo aNNaio tRpte, haThe aDADa - aNuvA ca / gose aNillaM tathA aNolaya -aNudavi - aNuallA // 19 // tRpta-dharAjo. agghANa aNNaibha aDhADa aNuva } phTa-16. aNilla bhaNolaya aNudavi manubaru aNNaia saMskRta annanacita-annacita' zabda UparathI 'aNui' zabda nIpajAvI zakAya kharo paraMtu e rIte ene nIpajAvIe teA enA atha annathI puSTa' eTaleA ja thAya tyAre ahIM saMgrahelA 'aNu'a' zabda tA. 'dekhavAthI tRpta' 'khAvAthI tRpta' 'suMghavAthI tRpta' e rIte tRptimAtrane sUcave che. ane tenA evA artha che tethI tene ahIM dezI tarIke batAvelA che. pramAta-savArano vaghata. udAharaNugAthA-- manaH aNuveNa haran aNudaviphullAravindamakarandam / parimalapAna agghANo iva aNillasamIraNaH kSipati || (16) raveH aDADakhaNDitatamaripoH darzanAmRtaaNNaiA / mahinAvai. mahinI mArthAta Tva anoTapa anukarjI | (27) khalAtkAre manane haratA ane jANe ke parimalanA pAnathI tRpta thayalA hAya evA prabhAtasamayanA pavana, savAranA khIlelA kamaLanA maka ne pheMke che. Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama varga mahilA ? Aq-marapUra. aMdhakArazatrune balAtkArathI haNanAra evA sUryanA darzanarUpa amRtathI tRpta thaelI kamalinI, jANe ke bhamarAonA guMjArane bAne prabhAtane samaye suprabhAtane gAtI kema na hoya ? apphuNNaM ahisAyaM ApUrNe, avaDayo ca tRNapuruSe / avagUDhaM vyalIke, kSaNarahite avarikka-aNarikkA // 20 // jacom .. avagUDha-aparAdha. avarika-1 kSaNarahita-anavasara-jene ama-gharano panAro puruSa-zoduM aNarika samaya nathI evo pravRttithI cADiyo bharelo apphuNNa eka bIje "akurNa zabda "AkrAnta' arthamAM che paNa te zabdane te ame amArA uttama vyAkaraNamAM na apAyaH [ 8 4 258 ] e sUtra dvArA sAdhI batAve che. za0-A traNa akSaravALA zabdonA prakaraNamAM vInA dezIsaMgrahakAroe nIce jaNAvelA bIjA paNa zabda neMdhI batAvyA che a4-aparAdha nahi te. arAsiyuM-thayuM jaNI-hyumA- aLasI. agrAga-bhe che. -mukta-jame che. ati-AsIta-hatuM. mA-yati-che-ATe che zADho re che. a rati-Aya che. te tame uparanA A zabdane kema na dhI batAvyA? sa.--bIjA dezIsaMgrahakAree seMdhelA ukta zabda ame amArA vyAkaraNamAM ja bIjI rIte sAdhI batAvyA che mATe ja ame temane A saMgrahamAM lIdhA nadI. jemake, "acchala' zabda saMskRtasama che. "chala" eTale aparAdha ane a+ chala-eTale aparAdha. A rIte "acchala" zabda nIpajAvI zakAya ema che. alasI zabda saMskRta "atasI uparathI lAvI zakAya ema che. ene ame AThamA adhyAyamAM [gata rI-sAtivAda 8 1 211] sAdhI batAvyuM che. Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dezIzabdasaMgraha alAhi [ "achAdi nivA * 81 2 3 189 ] zabdane nipAtemAM kahI batAvyo che. "agdhaI vagere kriyApadamAM AvelA agdha, aha, aTTa, aI ane aMca vagere dhAtuo AThamA adhyAyamAM dhAtvAdezanI sAthe gaNI batAvyA che ane aNi evuM AkhuM kriyApada ja bIja gaNanA "as dhAtu UparathI sAdhI batAvyuM che. kavi maTe jhUlo - 8 / / 164 ] madha , , 8 / 2 / 100 ] aTTa , 8 / 4 : 110 ] nadai ,, , 8 ( 4 5 116 ] 8 | 4 | 162 ] saMva , , 8 ! ja ! 18 ] [traNa akSaravALA zabdo purA thayA] karyuM che ke [cAra akSaravALA zabdo] ahisAya prastuta gAthAmAM AvelA "ahisAya zabdathI cAra akSaravALA zabdanI zarUAta thAya che. udAharaNagAthAdhnapphunnnno kalaahisAo avaDau vva sAvagUDho saH / , tAvat tasya kathaya mAM sakhi ! aNarikkaM an-avarikamapi // (18) dhanathI pUrNa ane madhura ivani athavA kalAothI pUrNa te (purUSa) oDAnI mAphaka sAparAdha che te he sakhi ! tuM mane tenI pravRttithI bharela paristhitinI ane niravakAzapaNanI vAta kaheje. aNheao ca bhrAnte, khinne avaDiyaM aNuio caNakaH / aMtohuttaM adhomukham, ahihANaM varNanAyAM ca // 21 // mA-brAMta. Ato dutta-adhomuA-nIruM , bahaya-ttina : nIcA mukavAze. mag- vo' nAmanuM pAca. dahAi-varSanA-karAtA. Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama vara ahihANa zaM-saMskRta "abhidhAna UparathI A "ahihANu" para UtarI zake che, ane arthamAM paNa kazo vAMdho nathI Avate chatAM A padane ahIM dezIsaMgrahamAM zA mATe lIdhuM ? sava-jeo saMskRta nathI jANatA chatAM pite "prAkRtajJa che e phAMke rAkhe che. evA deDhaDAhyA paMDitajanene khuza karavA ahIM saMskRta dvArA nIpajAvI zakAya evA "ahihANa" zabdane paNa naidhye che. - bIje sthaLe paNa jyAM AvuM Ave tyAM A samAdhAna samajhI levAnuM che. udAharaNagAthA- aMtohutto cintayasi ahihANaM tasyA vaNikputra ! sadA / aNuivikrayaNe avaDio ca aNheao tatastvakam // (19) he vaNikaputra ! tuM teNInI varNanAne nIce mee sadA ciMtavyA kare che tethI te caNa vecavAmAM khinna thaye che ane brAMtivALe thaya che. avaheyaM anukampye, avattharA pAdadhAte / avaliyaM asatyam, arihai nUnam, ammAiyA ca anugAyAm // 22 // avaheya-avadheya-anukaMpApAtra-anukaMpya / maci -asatya-avaLuM. avastharA-ghATaghAta-jaLano ghA-pATu. zArirU-jUna-cokasa. | mammAjhyA-anugA-pAchaLa pAchaLa cAlanArI avattharA vinA keI dezIsaMgrahakAra A zabdane badale "avahatharA' zabda nedhe che. udAharaNagAthA- amAthAda sattA jAya ! tava che ! avasthA ati avaTi cat yavana dha litrita karazo phuva (ra0) he dayApAtra-garIba bicArA! pAchaLa cAlanArIe tane kharekhara pATu dIdhI-mArI-ane tethI tuM aLatAnA rasa vaDe (lAla raMgathI) eve raMgAI gayela che ke kema jANe navAM pAMdaDAMvALe azoka he ? e kheTuM nathI. Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 dezI zabdasaMgraha atthuvaDaM bhallAtake, kSIre aliyAraM, avalayaM gehe / avahaTTo garvitake, aNusUyA nikaTaprasavAyAm // 23 // AtthuvaDa-bhilA/ avahaTTha-apahRSTa-gavita-abhimAnI maliyAra-kSIra-dUdha aNusUyA-anusUtA-taratamAM-prasavanArIbhavalaya-ghara viyAnAra udAharaNagAthAydi aliyAraM bAJchasi tAvat avalae rakSa ghenum aNusUya / avahaTTa ! anyathA sA mariSyati atthuvaDasaMkule araNye // (21) he garviSTha ! je tuM dUdhanI vAMchA karato he to taratamAM viAya evI gAyane gharamAM rAkha, nahIM te bhilAmAothI gIca evA araNayamAM teNI marI jaze. ariallI zArdUle, karSaNarajjau avayANaM / zirazcitrapaTTikAyAM aNarAho, aiNiyaM ca AnIte // 24 // bharibhalli-zArdUla-vAgha. aNarAha-mAthA UparanI citrapaTTikAbhavayANa-kheMcavAna doraDe mAthA Upara rAkhavAnI citrapaTTI. aiNiya-ANelaM-lAvelu udAharaNagAthAcaaluky ! tvAm avagaNati dizAaNarAhima yazonurAga yaH // naraarialli ! svakaNThe avayANaM aiNiyaM tena // (22) he cAlukaya ! he puruSavyAvra ! dizAonA mAthA upara citrapaTTI jevA yazeDanurAgane dharAvanAra evA tArI je kaI avagaNanA kare che teNe pitAnA gaLAmAM kheMcavAnuM deraDuM ANeluM che arthAt te, pitAnI meLe gaLAphA khAya che. ahiviNNA kRtasApanyA, durdAntavRSabhe alamalo ca / aNumuttI anukUle, ahoraNaM uttarIye // 25 // bhahiviNNA-zokya. aNusutti-anukULa. malamala- phATelo baLada ahoraNa-oDhaNu-uttarIya vastra. akilo masta sAMDha Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama varga alamala Ane badale "alamalavasaha" evuM sAta akSaravALuM nAma che. e joine mata che. ahoraNa oDhaNuM" arthamAM eka bIjo "avarillazabda che paraMtu A zabdane ame zabdAnuzAsanamAM [ 3: saMcAre-85 2 166 ] sAdhI batAvyo che mATe ahIM nathI kahyo. udAharaNagAthA- alamalasama! aNusuttI kathaM tvam muJca mama uparitanam / mUDha ! tvayA parihitaM ahiviNNAi ahoraNaM idaM tayA / / (23) he phATelA baLada jevA ! tuM kevI rIte anukuLa thA, mArUM oDhaNuM mUka-cheDa, he mUDha ! te pahayuM che zokyanuM oDhaNuM ane teNIe A oDhaNuM paheryuM che. avaDua-avaaNNA udkhale, cIryAm aralAyA / airimpo kathAbandhe, kakSAvastre avaacchaM // 26 // duA che kaTho-haniyo-haLavo. bhairimpa-kathAbandha-hakIkatanI guMthaNI __ avamaccha-avakakSa-kakSAvastra aralAyA-cIrI-eka prakAraceM cAra indri yavALu jhI' jIvaku-je rAtrImA gaNagaNa kare che paNa dekhAu nathI. avaaNNa avadhaNNa Ane badale keI vInA dezIsaMgrahakAre "avataraNuM' zabda batAve che eTale "avaaNu mAM trIjo akSara "a" nathI paNa "ha" che ema teo kahe che. aharimpa kathAbaMdha arthavALA A zabdamAM cheDe "ma' ane "pa ne saMga che e dhyAnamAM rAkhavAnuM che. lipinA deSane lIdhe zuddha vAcanamAM bhraSTatA pAmelA rahyA te "aIrimpa' ne badale "aIri5' nedhe che. arthAta cheDe be "pa" ne sAga batAve che. Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dezIzAsaMgraha avaaccha bojA dezIsa prArI aan| ma kSA' matAve che. udAharaNagAthA - avaaNNaghaTanam avaDuakaNDanam avaacchamAtraparidhAnam / aralAyaguJjamAnanikuJjavasanam iti tava ripUNAM airimpo|| (24) tArA zatruonI raheNIkaraNI saMbaMdhI hakIkatanI kathA A pramANe cheH UkhalA ghaDavA-banAvavAUkhalAmAM khAMDavuM, mAtra koTa pahera ane cIrIothI-tamarAM jevAM jIvaDAMthI-guMjAyamAna kuMjamAM rahevuM. akkhaliyaM pratiphalite, alIsao zAkavRkSe / ahirIo vicchAye, aggakkhaMdho raNAgradhurA // 27 // bhakkhaliya-Askhalita-pratiphalita- ahiriibh-ahiik-vicchaayprtibiNbit-pddchNdo| kAMtirahita-nisteja, alI saa-sAganuM jhADa aggakhaMdha-agraskandha-raNamukha yuddhasthaLano Agalo bhAga SENS2gAthAaggakhadhapalAyanaahirIyA kumArapAla ! tava ripavaH / uta bibhyati alIsayanikuJjaakkhaliyaalpazabde'pi // (25) he kuMvarapAla-kumArapAla ! tuM je, yuddhathaLane mokharethI palAyana karI gayelA mATe ja nisteja thayelA evA tArA zatruo, sAganA nikuMjamAM paDate paDachaMdAne thaDe zabda-avAja thatAM paNa Dare che. aNNamayaM punarukte, aMgAliyaM ikSuzakale / avaroho avarAho ca kaTyAm, avAlyA mRkke // 28 // aNNamaya-punarukta-vAraMvAra aMgAliya-zeraDIno kaTako-zeraDInI avarAha kAtaLo avAluyA- sUka-dAMta sAthe saMbaMdhita evo banne hoThanA aMdaranA cheDAno bhAga -avAkU avaroha ) -kaTI-keDa. Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama varga udAharaNagAthAannnnmyN aMgAliyarasanena avAluyA sphuTaM sphuTati / iti avarAhiNi ! adharaM avarohasthitAH tava pibAmaH // (26) zeraDInI kAtaLIne vAraMvAra cUsavAthI avAbU phuTapaNe phUle chedukhavA Ave che-mATe kaDavALI he! tArI keDa upara beThelA ame tArA adharane pie chie-cUsie chie. pUre aggaveo, ahiyAro lokayAtrAyAm / caure adaMsaNo, kapikacchavAm appaguttA ca // 29 // aggavea--agravega-pUra-nadInuM pUra adasaNa-adarzana-cora ahiyAra-adhikAra-lokayAtrA-loka- appaguttA-AtmaguptA-kapikacchu-kauvaca - vyavasthA SalthAsaritAm aggaveo adasaNA tathA ca appaguttA ca / dUyante jhaTiti lokam ahiyAravirodhino hi khalAH // (27) nadIonuM dhasamasatuM pUra, coraleke ane kauvacane cheDa e badhAM, lekane jhaTa haNe che-me che-duHkhI kare che. kAraNa ke khela leka, lekayAtrAnA virodhI hoya che. avagadaM urau, dRSTe ajjhasiyaM, caJcale aNekajjho / grahabhayarudite ahisiyaM, avahusaM udUkhalAdau // 30 // bhavagada-vistAravALu-paholu ahisiya-grahanA bhayatho rovu-rAhu ajjhasiya-dekhekheM ___ ketu vagere grahonI zaMkAthI rovU aNekajjha-anekadhya-caMcala-capaLa ava dusa-ukhaLo sUpaDaM vagere ane enI jevu bIja upakaraNa-cAlaNI suDalo katharoTa vagere upakaraNa udAharaNagAthA-- tyaktvA avahusakarma kAmagrahaahisiyaM kurvatyA / ajjhasiyaM aNekajjhaM avaganayanayA saMsmarAmaH // (28) Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dezI zabdasaMgraha UkhaLe sUpaDuM vagere dvArA karavAnA kAmane choDIne kAmadevarUpagrahanI AzaMkAthI rakakaLa karatI ane pahoLI AMkhovALI evI teNIe jeelA keI eka caMcaLa puruSane ame saMbhArie chie. abbhAyatto pratyAgate, abbhakkhaNaM ayazasi / kApAlike agahaNo, aGgutthalaM aGgulIye // 31 // abbhAyatta-abhyAvRtta-pAcho vaLelo agahaNa-agrahaNa-kApAlika-vAmamArgI abbhakkhaNa-abhyAkhyAna-ayaza-akIrti aMgutthala-aGguSTala-AMgaLonI vITI abbhAyatta 'mAyatta' shmn| atha paach| gameTA' sebha gopAlanA mata che. udAharaNagAthAabhkkhnnN agaNayantaH vimuktaaMgutthalAdiAbharaNAH / agahaNaveSAH raNataH abbhAyattA bhramanti tava ripavaH // (29) raNathI pAchA vaLelA evA tArA zatruo pitAnI akItine nahi gaNakAratA, vaTI vagere AbharaNone tajI janArA ane vAmamArgane veza dhAraNa karatA bhamyA kare che. ikSukadantapavanakSaNe avayAro, avahaDaM musale / aMguliNI phalinyAm , ahisaMdhI punaHpunaHkaraNe // 32 // bhavayAra-mAgha' pUnamano eka utsava aMguligI--phalinI-priyaMgu-kAMga ke jemAM zeraDIna dAtaNa ahisaMdhi-abhisaMdhi-vAraMvAra karavaMkaravAno ane evo bolo pharIpharIne karavU AcAra karavAmAM Ave che avahaDa-avahata-musaLa-sAMbeluM . udAharaNagAthA- aMguliNizyAmalaiH avahaDadazanaiH kuJjarendraH / ahisaMdhi inuazane kaH avayAre'pi karoti pratisiddhim // (30) kAMganA choDa jevA zyAma ane musala jevA lAMbA dAMtavALA gajedronI sAthe-moTA moTA hAthIonI sAthe-mAghI pUnamanA utsavane prasaMge jyAre dAtaNane sthAne zeraDIne vAraMvAra cAvavAne prasaMga Ave che. tyAre paNa vAraMvAra zeraDIne cAvavA mATe keNa spardhA kare ? Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama varga ahivaNaM piJjarake, pAdatrANe addhajaMghA ca / aGkAbharaNe mauktikaracanA ajholliyA nAma // 33 // mahivaNNa-adhivarNa-lAlapIlu-haratALanA ajjholliyA-kroDa-khoLA-nA AbharaNa raMga jevU Upara motibhonI vizeSa prakAranI racanA bhaddhajaMghA--ardhajaGghA-mocaka-mojAM nAmarnu pagarakhaM-paganuM rakSaka sAdhana vahAramAthAghusaNaahivaNiyAo ajholliyabhUSitAH yAH purA / tava ripuvadhvaH tA bhramanti tyaktaaddhajaMghiyAu vame // (31) tArA zatruonI vahuo jeo pahelAM kesara cepaDIne lAlapILI thaI zobhatI hatI ane kheALA Upara paheravAnAM jemanAM AbharaNemAM metionI khAsa prakAranI racanA karelI rahetI hatI teo pagarakhAMpaganAM rakSaka-mojAM-cheDI daIne AjakAla vanamAM rakhaDe che. aihArA vidyut , saMjJitam addhakkhiyaM, asaMgayaM vastre / addhakkhaNaM pratIkSaNam , avattayaM tathA visaMsthulakam // 34 // aihArA-atihArA-vIjaLI addhakkhaNa-ardhakSaNa-vATa jovI-pratIkSA addhakkhiya-ardhAkhyAta-sAna karavI karavI saMketa karavo-nizAna karI avattaya-avyaktaka-barAbara nahi-bhADaM samajhAva abalu asaMgaya-aMzukaka-vastra aihArA aIhArAne badale "vIjaLI" arthamAM eka bIjo "aIrAhA" zabda che. saMskRta acirAbhA UparathI tenI vyutpatti thaI zake ema che. acira(lAMbA vakhata sudhI na Take evI) AbhA-kAMti-jenI che te acirAbhA arthAta vIjaLI; mATe ahIM "aIrAhArane noMdhyuM nathI. addhakkhaNa keTalAka saare| ma shhne| ma 'parIkSA-pAramavu' re che. Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ janArI 30 dezIzabdasaMgraha GORYgAthAaihArodyote kasyApi addhakkhieNa calitA'si / sakhi ! kuru addhakkhaNaya avattayaM asaMgayaM ca saMsthApaya // (32) tuM vijaLInA prakAzamAM keInA paNa saMketathI cAlI nIkaLI che, sakhi ! tuM vATa jo ane tArA ADAavaLA vastrane ThIka kara. kAncyAM aMtarijjaM, ahivarakhaNaM tathA upAlambhe / aMtIharI ca dUtyAm , dizAyAM akkhavAyA api // 35 // aMtarija--antarIya-kaTIsUtra-kaNadoro aMtoharo-antikaharI-dUtI-saMdezo laI -kaMdoro ahikkhaNa-abhikhyAna-upAlabha-oLaMbho akkhavAyA-dizA -Thapako ahikkhaNa bIjA sA / // shhn| ma abhIkSNa arthAt vAraMvAra ure che. udAharaNagAthA-- Ali ! galitAntarijje ! ahikkhaNaM tasya mama kathayantyA / upakRtaM aMtIhari ! kim akkhavAyA pralokayasi ? // (33) sarI paDelA karAvALI he sakhI ! tenA saMbaMdhamAM ThapakAnuM vacana kahetI evI te, mAre upakAra karyo. he hRti ! tuM dizA tarapha zuM muye cha ? avarijo advitIye, kope ahiyalaM avaluyA ca / avaThaMbho tAmbUle, virahe avahAya-avayariyA // 36 // avarija-aparIya-advitIya abaThaMbha-avastambha-taMbola nAgaravelanu pAna bhavaluyA / avahAya ... avayaribha apabhAga-viraha-viyoga avayariya A zabda pAMca akSarane che chatAM ya arthanI samAnatAne lIdhe cAra akSaravANA avahAya zanI sAtha matAvA che. ahiyala) kopa-coDa Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMjaNiA ajaIsa ajaisiA aMbasamI prathama vaga udAharaNagAthA-- rah ahilo kamale avaluyA tasyA bhavati avahAe / subhagaavarijja ! tava punaH avayarie bhavati kimiti na khalu manyAmahe (34) virahu hAya che tyAre teNIne tameLa taraph kopa thAya che ane kamaLa tarapha cIDa thAya che. vaLI, he advitIya subhaga ! viraha heAya che tyAre tane zuM thAya che e ame jANatA ja nathI. athavA tane zuM nathI thatu e ame ja jANie chie, aMjaNi aMjaNaIsaM aMjaNaisiyA ca tApicche / aMbasamI avasamiyA stImitaparyuSitakaNikAyAm ||37|| -aJjanikA - tamAlanuM jhADa abasamI avattaniyA 31 asvamarI A meTAsa grahakArI avasamI zabdanA 6 ane mane ulaTA karIne prathamalo evuM noMdhe che. avasamI ane annene nAMdhanArAomAM konuM nAMdheluM kharuM che ane kaiAnu khATu che te mATe bahudraSTAo ja pramANu gaNAya, udAharaNagAthA aMjaniyaruci kRSNaM aMjaNaisiyAlatAgRhe dRSTvA / mucyate gopavadhvA abasamI ardhapakvA api // (35) vigalavASpakajjalakaluSita avasamiya piNDakaM patyuH / anaLaphezanavaLa pAtheya citte vadhyA ! (36) avasamitA-palaLeLI bhane vAsI-tAnA maThThI vI--hoTa-mo tamAlalatAnA banelA gharamAM tamAla jevI kAMtivALA kRSNane joI ne gApanI strI-geApI, palaLelI ane vAsI kaNakane aDadhI pAkelI che te paNa cheADI de che. vahU peAtAnA pati-dhaNI-mATe, (tenA viraha thavAnA haiAvAthI) gaLatA AMsuonA kAjaLathI melI thayelI evI tathA palaLelI ane vAsI kaNakanA pIDAmAMthI tamAla jevA vaNa vALu kALu-bhAtuM kare che. za-keTalAja saMgrahakArA, A cAra akSaravALA zabdonI noMdhamAM nIce jaNAvelA A zabdo vadhAre nAMdhe che : Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 dezIzabdasaMgraha aNaccha-aNacchai / karSati-khece cha acchoDaNa-mRgayA-zikAra mamilAya-kuraMTakanuM phUla aliMjara-kuMDaM __ bhacchabhalla-rIcha acchamalla adha saMgrahakAra acchbhlln| ma yakSa matAva cha 555 te artha, ghaNuM saMgrahakArae nathI kahyo tethI ame tene japta karyo che. dhAtuaiccha-aicchai / -gacchati-jAya che / bhakkusa-akkusai) aDakkha-aDakkhai-kSipati-pheMke che avaha-avahei-racayati-race che avakkha-avakkhai-pazyati-jue che . avukka-avukkA-vijJapayati-vInave che appAha-appAhai-saMdizati-saMdezo de che bhakkhoDa-akkhoDai-agni kozAt karSati ayaMcha-bhayaMchai / -myAnamAMtho taravAra kheMce cha allattha-allatthai-urikSapati-UMce ke bhabhiDa-abhiDai-saMgacchate-samAgama che-ulALe che kare che-meTe-che agghADa-agghADa agghava-agghavai -pUrayati-pUre che aMguma-aMgumaDa ) upa2 naMdhelA A zabda A saMgrahamAM kema nathI AvyA ? sa-AmAMnA pelAM cAra nAme te saMskRta UparathI upajAvI zakAya ema che mATe ahIM tenI noMdha karavI jarUrI nathI. e pachInA badhAM kriyApade che ane temAM Upara darzAvelA je je mULa dhAtu vaparAyA che te darekanI noMdha ame amArA siddhahema zabdAnuzAsanamAM karelI cha. rebha bhaiccha / aDDaksa [8 / 1 / 143 / ] akkusa / [8 / 4 / 162 / / avakkha [8 / 4 / 181 / ] avaha [8 / 4 / 94 / ] appAha [ 8 / 4 / 180 / ] avukka [ 8 / 4 / 38 / ] akkhoDa [8 / 1 / 188 / ] abhiDa [ 8 / 4 / 164 / ] agghADa bhalattha [ 8 / 4 / 144 / ] agghava [8 / 4 / 169 / ] aMguma ) ayaMcha / / 4 / 187 / ] Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama vaga A kAraNathI A dhAtuone ahI pharI noMdhavAnI jarUra nathI. vaLI, ahIM dezIzabdonA saMgrahamAM dhAtuonA Adezane sa'grahu karavA ucita nathI.dezIsaMgrahamAM tA te ja zabdo noMdhavAnA hAya jeene atha siddharUpa hoya arthAt jemanA atha kriyArUpa na heAya paNa sattvarUpa-padArtha rUpa-hAya athavA anAdipravRttasaMketa siddha ja hAya ane jemanI vyutpattinA te patto ja na lAgata hoya evA siddha athavALA zabdo ja A sa'grahamAM AvavA ceAgya che. vaLI, vamAna vagere bhinna bhinna kALanA ane kRdaMtanA pratyaye lAgatAM eka ja dhAtunAM judAM judAM rUpe thAya che ane temAM avizeSatA paNa Ave che. jemanA atha siddharUpa-ekarUpa-ja hoya temAM evI rUpavizeSatA ane avizeSatA na AvI zake tethI dhAtuonA AdezeA siddharUpa nathI paraMtu sAdhyarUpa che-bhinna bhinna pratyayA dvArA temanA atha bhinna bhinna rIte sAdhI zakAya che tethI siddha zabdonA prastuta saMgrahamAM dhAAdezAnA saMgraha karavA ceAgya nathI. ethI ja A AkhA sagrahamAM ame dhAtunA evA eka paNa Adezane lIdhe nathI. vaLI, bIju e ke, evA AdezarUpa dhAtunAM rUpA paNa pAra vinAnAM thAya--kriyApadanI dasa vibhaktienAM judAM judAM rUpA, bhUtakRdaMta, sauMbadhaka bhUtakRdaMta, hetvatha kRdaMta, vidhyartha kRdaMta, kata kRda Mta vagere e badhAMnA saMgraha karavA azakaya che. e dRSTie paNa dezIsa grahamAM dhAtvAdezo noMdhavA na ghaTe. avajjhAa 33 avannAnA atharapAdhyAya che ane te zabdanI vyutpatti, sa'skRta'upAdhyAya'-prAkRta-'uvajjhAya'-UparathI laI zakAya ema che. A avajjhAa te prAkRta vaCAyanu kema jANe apabhraSTa rUpa na hoya ? tAtparya e ke avAnI vyutpatti maLI zake ema che mATe tene A cAra akSaravALA zabdomAM lIdhA nathI. [cAra akSaranA zabdo pUrA thayA] " Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 dezI zabdasaMgraha [pAMca akSaranA zabdai] avasamiA A zabdathI pAMca akSaravALA zabdonI zarUAta thAya che. avakIriyaM virahite, aMkusaiyaM aGkuzAkAre / apalApe avallAvao ca, aNahArao khalle // 38 // bhavakoriya-virahayukta-virahavAlu avallAvaara-apalApa-nAmakara javaMsaMkusaiya--aGkuzakita-aMkuza jevA avallAva oLavabu __ AkAra vAlu aNahAramA aNahAra vacca nAcu-vacce khADAvAlu avallAva avallAva 2 ka pratyaya yo DAya tyAre avallAvaa mane ' pratyaya na lagADo hoya tyAre mAtra samajavo. e ja pramANe 'aNahAra' bhane 'aNahAraa'no muttaase| sabhavAnI cha bhane madhe pApA zabdamAM A jAtanuM samAdhAna samajI levAnuM che. udAharaNagAthAkiN karoSi avallAvaM bhAle akusaiA nakhAH tava / aNahAragaNDa ! yasyAH taM mA avakIriyaM kuru kSaNamapi // (37) he vacce khADe paDatA gAlavALA puruSa ! tArA kapALamAM jeNInA -nakhe dvArA aMkuza jevA AkAre jaNAya che tene tuM a5lApa zA mATe kare che ? (jeNInA nakha dvArA evuM thayuM che) teNIne kSaNa paNa virahita na kara. avasio saMghaTite, avacchuraNaM krodhabhaGgibhaNite / acchivaDaNaM nimIlanam , annosariyaM atikrAnte // 39 // avasia-saMghaTita-prApta-maLelu acchivaDaNa-akSipatana-nimIlana-AMkha bhavacchuraNa-krodha thatAM nIkaLatuM vacana mIMcavI-A~kha mIcAmaNAM karavAMkrodha batAvavAnI paddhatibAlu vacana upekSA karavI annosariya-atikrAMta-thaI gaela vIti gaelu Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama varga acchivaDaNa mA zaha to saMskRta akSipatana-kRta-acchivaDaNa se zate upajAvI zakAya ema che paraMtu saMskRtamAM pitA zabda aprasiddha che mATe tene ahIM dezamAM levuM paDe che. udAharaNagAthA- prasoda sakhi! kimiha yuktaM ciraavapusie priye avacchuraNaM ? / kartavyaM acchivaDaNa annosariyA'parAdhasya / / (38) he sakhi ! prasanna thA, ahIM lAMbA kALe saMghaTita-saMgamamAM AvelA-priya tarapha kodhanAM vacana kahevAM zuM yukta che ? jenA aparAdho vItI gayA che-purANuM thayA che-evA priya tarapha te AMkhamIMcAmaNuMapekssaa-42vaaN hI che. avaakkhiaM avaacchiaM ajjhavasiaM api nivApitamukhe / asarAsao kharahRdaye, agaMDigeho ca yauvanonmatte // 40 // bhavaakkhina asarAsaa-kaThaNa hRdayavALo nivAsti mukha-zrAddha karavAne avaacchiA lidhe muMDita mukha agaMDigeha-juvAnothI chakelo ajjhasi SISgAthAtaM agaMDigehaM asarAsayaM ca avaakkhipaNa hiNDamAnam / ajjhavasipaNa kiM sakhi ! smarasi avaacchieNa pUtkurmaH // (39) he sakhi ! juvAnIthI chakelA, kaThaNa hRdayavALA ane nivApitazrAddha karavAne kAraNe muMDita-mukha laIne hiMDatA evA tene tuM nivApita maMDita-sukha vaDe zuM yAda kare che ? ame (to) nivApita-sarAvavAne nimitte muMDita-muMDAvelA-mukha dvArA poka mUkie chie. acchiharullo dveSye(veSe), acchiviyacchI parasparAkRSTiH / pratijAgarite aDakhammiyaM ca aNuvajjiyaM tathA ca // 41 // anichaharulla-dveSapAtra-aNagamato athavA aDasammiya ) -pratijAgarita-zodharvaveSa-paheraveza aNuvajjiya gotavU-bhALa kADhavI macchiviyacchi-Ama tema kheMca paraspara kheMca Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 dezIsaMgraha acchiharulla bhUNa gAthAmA / zahanI vesa za6 dvaa2| atha mtaavye| che. vesa se prAkRta zam che. teno saMskRta vyutpatti dveSya bhane 'veSa' se banne zabdo UparathI karI zakAya ema che mATe cha4nA e banne arthe ahIM jaNAvyA che. - keTalAka sahAre acchigharulla za6 nAdhe cha bhane keTalAka bIjA vaLI chihi zabda batAve che. A pramANe saMgrahakAra graMthakAromAM matabheda che tethI je loko bahuzruta-bahujJa-che teo kahe te pramANarUpa samajavuM. aNuvajjiya A zabdano artha japa paNa thAya che. ane e arthamAM to enI siddhi vyA42mA [ / 8 / 4 / 112 / ] resI che bhATe pratijAgarita sabhA 24 se zahane zI samanvo. GDarAyAacchiviyacchIduHkhitA acchiharullA tvayA kRtamahArAH / priyAaNuvajjaNarahitAH aDasammijati zabarikAbhiH dhane // (40) paraspara kheMcAkheMca karavAthI-Ama tema kheMcAvAthI duHkhI thayelA, te prahAra karI ghAyala karelA ane priyAnI bhALa vinAnA evA zatru ene vanamAM bhIlaDIe zodhe che. abbhapisAo rAhuH, abbuddhasirI acintyphlpraaptiH| puruSAyitaM aDaujjhiyaM, aMgavalijjaM ca tanuvalanam // 42 // abbhapisAbha-anapizAca-rAhu aDaujjhiya-puruSavat AcaraNa-viparIta abbuddhasirI-jeTalo manoratha karyo hoya / rata-saMbhoga-vakhate strI, puruSavat AcaraNa tenAM karatAM vizeSa phalanI prApti- aMgavalijja-aMgarnu valana-aMgano vaLAMka adbhutazrI-dhAryA karatAM vadhAre phalano lAbha karatA vadhAra phalano lAbha -zarIrano maroDa uhAgAthAaDaujjhiyaM aMgalijja dUre ca iha vartanamapi kila / abbhapisAyavadhUnAM abbuddhasirI zrInAtha ! // (41) Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama vaga he lakSmInAtha ! rAhunI vadhuee eTale tArA zatruonI strIoe dhAryAM karatAM vadhAre phaLa meLavyu che, temanuM viparIta rata ane aMgane vaLAMka tA dUra rahyo, temanuM ahIM rahevuM paNa dUra che. addhaviyAraM maNDanam, apAramaggo ca vizrAmaH / apaDicchiro jaDamatiH, rahasyabhedI agujjhaharo // 43 // addhaviyAra-maMDana -- bhUSaNa- zobhA karavI apAramagga-vizrAma-visAmo . addhaviyAra ardha saMgrahakAra Ano artha maMDala-mAMDalaM na che. apaDicchira - jaDamati - mUDha agujjha hara - agutthaghara - rahasyane prakAzita karanAra - guhya vAtane peTamAM na saMgharI zakanAra agujjhahara agujjhahara rAmdanI vyutpatti saMbaMdhI yukti jatAvI hIdhI che. jue gAthA aDhAramI-'aviSNucavara' UparanuM lakhANa ( pR. 19) udAharaNagA thA-- mA kuru addhaviyAraM akRpe ! apaDicchire ! agujjhahare ! | yat sa tvayA nAnunItaH apAramaggo mama akSNAm // (42) avabha'a- asaMmilita - nahi maLela' abhinnapuDa - abhinnapuTa - khAlI paDiyobALako paDiyAnI ramata rame che, e ramata ramatAM lokone lalacAvavA mATe bajArU rastA Upara khAlI paDiyo pheMke che, evA khAlI paDiyAnuM nAma 'abhinapuDa' che 37 he kRpA vinAnI, he mUDha ane huM guhya vAtane peTamAM na saMgharI zakanArI-AchA peTavALI ! tu zAbhA na kara, kAraNa ke mArI AMkhAnA visAmArUpa tene te' manAvye nathI. avaNio asaMmilite, rikte puDhe abhinnapuDo / hikkAyAM aNubaMdhiyaM, aNacchiyAraM ca acchinne // 44 // aNubaMdhiya - anubandhita - heDa kI acchiyAra-chedyA vinAnuM - kApyA vinAnuM - akhaMDa - niraMtara cAlatu Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 dezI zabdasaMgraha udAharaNagAthA- avaaNiavallabhAnAM vairiNAM abhinnapuDayazUnyAnAm / tava jhaTiti nAmakIrtanaM acchiAraanubaMdhiyaM harati // (43) jemane pitAnI vallabhAo maLelI nathI ane jeo (vanamAM 2ma cha tethI) abhinnapuDaya nAmanI paJyiAnI 2bhatathI kathita che sevA tArA zatruonI niraMtara cAlatI heDakIne tAruM nAmakIrtana zIdhra harI le che eTale te heDakI zIdhra cAlI jAya che. avarattaya-ajarAura-araviMdaraM anuzaya-uSNa-dIrthe / aNarAmayaM aratiH, aDDha akkalI tathA ca kaTihaste // 45 // bhavarattaya - aparaktaka-pazcAttApa-pastAvo aNarAmaya-arati-duHkha-cena na paDe -orato te-asvAsthya ajarAura-Una aDDhabhakkali-- kaDa Upara hAtha devobharaviMdara-lAMbu aDheladhu avarattaya gopAla 49 cha -avaratteya za6 che. "avarataMye pazcAttASe'pi procyate tajjJaiH' arthAt zabdavido 4 cha hai pazcAttApa 25 mA 55, abaratteya che. avarattaya-ajarAura-aravidaraM tathA aNusaa-uNha-dIhammi A mULa gAthAnA pUrvArdhanA ukta bane pAdamAM samAhAra svaMdva samAsa che udAharaNagAthAarviNdrajraaurniHshvaasaaN tAM kRtaddddhakkliyaa!| agaNayan avarattayaaNarAmayaduHsthito bhavasi tvamapi // (44) he kaDa Upara hAtha daIne ubhelA ! lAMbA ane UnA nIsAsA nAkhatI tene nahIM gaNate tuM ya oratAnI becenIthI-oratAnA duHkhathI-. bhI thAya che. sIdhau avakkaraso, avayaDhiyaM Ajihate / avayAsiNI ca nAsArajjuH, alamaMjulo alase // 46 // Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama varga avazkarasa-sarako-dAru mALiI -nAnI horI-mAra javA -LamAMthI dare-yuddhabhUmi- | alamaMjula-ALasu mAthI pakaDelu alamaMjula zaM rahyAA saMgrahakAro Ane badale mArA zabda noMdha che te te tame kema nathI batAvyuM ? samA-aDhamaMg4 zabda, khAsa kaI jude zabda nathI paraMtu maMguDha zabdane svArthika kA pratyaya lagADIe te tenuM magya evuM bIjuM rUpa bane che ane menumAM mUla prakRti ja che ethI amaMguruca ne pRthaka noMdhavAnI jarUra nathI. vaLI, svArthika pratyaya to labADa ja joIe e niyama nathI, koI kaI ThekANe chaMdanI pUrti mATe kavio tene prayoga kare che kharA. A badhuM jotAM ame ahIM pAMca akSarovALA zabdonI sAthe a4maMgutra e mULa zabdane ja nedhale che. aDhamagurjakane noMdhyuM heta to tethI mULa prakRtine nirNaya na thaI zakata ane cha akSaravALe ja e zabda mULaprakRtirUpa che evo bhAsa thAta. udAharaNagAthAavyddhiyaa bhaTaiH ghalliya avayAsiNiM naTyamAnAH / bhujamadaavakkarasaphalaM arayaH alamaMjulA tava labhante / / (45) bhaTo dvArA raNasaMgrAmamAMthI harAyelA-pakaDAyelA ane tethI nAkamAM nAtha ghAlIne nacAvAtA evA tArA ALasu zatrue bhujAnA madane lIdhe madyarasapAnanA phaLane-chAkaTApaNAne-pAme che. arthAta bAna pakaDelA zatruo. AmathItema uchALA mAre che ane tethI teo pIdhela jevA lAge che. avaDAhiyaM utkruSTe, prapAtanihate avaDakkio tathA ca / roge aMgavaDDhaNaM, ayataMciyaM upacite caiva // 47 // aerf- -zApitarA phevo ! aMgavaDDhaNa-aMgavarSama-roga bhavakkiya-kUvA vageremAM paDIne thataMrica-atitazcita-pati-ghnnaayel bharAvadAra-mAMsala-upaselu Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dezI zabdasaMgraha abaDAhiya bIjA sArAe te ayadi ane avayavaja e banne zabdone eka bIjAnA paryAya batAvyA che ane ema karIne teoe eka prakAre kharI hakIkata tarapha AMkhamIMcAmaNuM ja karyA che tyAre ame te dezI zabdanA vadhAre sArA saMgrahane barAbara tapAsIne pRthakakaraNapUrvaka saMgraha karyo che tethI ja ahIM avaliyA zabdane jude pADI tene khare artha karI batAvyuM che. ayataMciya radAra saMgrahakAra Ane badale avarajavara zabda batAve che. temAM kene lipibhrama che ane kene nathI e prakArane nirNaya ame karI zakatA nathI. mULa zabdamAM kayA krame akSaro che ? e jANavuM hoya te mULa zabdanI mULa prakRti ane pratyaya vagere vibhAge jANavA joIe, paraMtu A dezI zabdamAM e jAtanA niyAmaka vibhAge jANI zakAtA nathI tethI ja dezI zabdone akSarakrama nakakI thaI zakatuM nathI. paraMtu amAre jaNAvI devuM jarUrI che ke ame ghaNuM ghaNuM pustakane tapAsI, temane vizeSa saMvAda meLavI amuka cokkasa mArgamAM cAlie chie. A bAbata AthI vizeSa kahevAnI jarUra nathI. udAharaNagAthA- avaDAhemi durAzaya ! pariNIya pravasatA yat tvayA / ayataMciyaviSamazaraaMgavaDDhaNA sA avaDakkiyA bAlA / (46) he durAzaya !-duSTa abhiprAyavALA ! tane huM zApa dauM chuM; kAraNe ke, te paraNIne pravAsa karatAM puSTa kAmadevanA rAgavALI te bAlAne kuvAmAM nAkhIne haNI nAkhI che. [pAMca akSaravALA zabdo purA thayA ] cha akSaravALA zabdo zarU thayA airajuvai agvA zabdathI cha akSaravALA zabdone prAraMbha thAya che. aNuvahuyA airajuvaI, aNahappaNayaM anaSTe / ajuyalavaNNA amlikA, allaTTapalaTai aGgaparivarte // 48 // Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama varga aNuSahuyA-anuvadhUkA-navI bahU-tAjI / ajuyalavaNNA-ayugalaparNA-AMbalInu jhADa juvAna strI allaTTapalaTTa-zarIra pheravavu -paDakhAMaNahappaNaya-anaSTa-nAzarahita pheravAM-ulaTuM pAlaTuM karaghu aNuvaDayA A zabda dezI che tema adAkurada zabda paNa dezI che. tevuM batAvavA mATe e banne zabdone sarakhI vibhaktidvArA batAvelA che. aNuvahuyA bheTale airajuvai mane airajuvA theTale aNuvahuyA sebha se bhanne hone paryAya35 sabhA pAnA cha. airajuvai bhATe yI gAthA maDhArabhI aviNayavara 52nu mAg-(. 18) nIce jaNAvelA dhAtuo, amArA vyAkaraNanA AThamA adhyAyanA dhAtAdezanA prakaraNamAM sAdhI batAvyA che tethI ahIM saMgrahyA nathI. bhUdhAtuavajas-avajasai-gacchati-jAya che [ 8 / 4 / 162 ] avaakkh-avaakkhai.sa. avaajjhU-avaajjhamAu cha pazyati-jue che [ 8 / 4 / 181 ] / 4 / ahirem-ahiremai-pUryate-re che [ 8 / 4 / 169 ] ahiUla-ahiUlai-dahati-baLe che / 8 / 4 / 208 ] avaheD-avaheDai-muJcati-mUke cha [ 8 / 4 / 91 ] bhavahAva-avahAvei-kRpAM karoti-kRpA kare che [ 8 / 4 / 151 ] ahilaMkh-ahilaMkhai | kAMkSA kare che [ 8 / 4 / 192 ] ahilaMghU-ahilaMghai / icche che ajuyalavaNNA prAkRtamAM eka bIje guDhavA zabda che te te saMskRta ayugalaparNa za6 52thI a5? bhane tenI ma sAdaDa Au thAya cha. arthAt me ajuyalavaNNa za4 ane mA AMbalI mthn| sUya ajuyalavaNNA za54 manne kurA cha bhane 52052 samaya vinAnA che. udADuragAthA- aNahappaNayacchAye ajuyalavaNNAtale pathikasya / aNuvahusaMsmaraNena allaTTapalaTTayaM prekSasva / / (47) anaSTa chAyAvALA AMbalInA jhADanI taLe (sUtela) pathika, navI vahu sAMbharavAthI paDakhAM pheravI pherava kare che te je. Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kara dezIzasa bahu anugamane ammaNuyaMciyaM ahipaccuiyaM jJAtavyam / - anugamana - pAchaLa javu ra ahipacacuiya udAharaNagAthA-- dUtIM ammaNuaMcasi yasya kRte bhagini ! candrabimbamukhi ! | rUM (tat) ni na pAla mukhe ! yita anyA-apannua ? !! (48) he caMdramukhi mahena ! jene sAru tu tInI pAchaLa jAya che te tArA dayita-vahAlA-he mugdha ! khIjInI pAchaLa gayelA che te zuM tu jotI nathI ? [ 7 akSaravALA zabde purA thayA ] AdimAM 'a' svaravALA ekAthaka zabda purA thayA. [AdimAM svaravALA aneka arthavALA zabdo have ahIMthI akArAdi kramapramANe aneka arthavALA zabdo ApavAnA che. temAM pelA besvaravALA pachI traNusvaravALA' e krama pramANe temanI noMdha ApI che. [besvaravALA anekArthaka zabdo] atizaya- tevu gam , tata-bALIya-ttiyugama~[]) accha - 1 atizaya - vadhAre paDatuM 2 zoghra -jJahatI / aa - 1 vistAra vAluM 2 AdaravA yogya rU chAMveluM| jema AgaLa dareka zabdanA upayAgane samajAvavA mATe gAthAo dvArA udAharaNe| batAvelAM che tema ahIM anekAka zabdonI noMdha, udAharaNA sAthe nathI ApavAnI, tema karatAM vidyAthI one muMjhavaNu thAya evuM che ane tenuM kAraNa athanI dRSTie anekAtha ka zabdAnuM paraspara vaiSamya che eTale ke eka ja zabdanA tadna vidhI evA paNu arthA thAya che" e che. asatI zubhA navavadhukA taruNISu asyAM tathA ajjhA | YAXT-A-G-dhRSTa-anepu rAjye asatyake ghaTTa nA Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama varga 43 ajjhA-1 asatI 2 sArI 3 navI aTTa-1 kRza-dUbalu 2 moDaM-guruvahU 4 taruNa strI 5 A-game te / bhAre 3 popaTa 1 sukha 5 dhITha - koI pratyakSa hoya e strI / nirlajja 6 mALasu-ThaMDo 7 zabda sAda 8 asatya vacana / ajjha droNa nAbhanA sAra ajjhAne mahase ajjha pahane nAMdhe cha. ane kahe che ke anna eTale i-game te pratyakSa hoya te puruSa. aNNI ca devarANI-patibhaginI-pitRSvasRkAsu ca / mAtR-pitRSvasa-zvazrU-sakhISu attA, nibhe mukhe aNihaM // 51 // bhaNNI-1 derANI 2 naNaMda 3 phaI / bhattA-1 mAtA 2 phaI 3 sAsU 4 sakhI 5 aNNI aNNiyA ane aNNI manna samAnArtha cha. aNNI zapane svArtha ka pratyaya aanti aNNiyA saN bhane che. 'avvo " a zabda avyaya che ane tenA sUtrana vagere agyAruartho che. e zabdane ame amArA vyAkaraNamAM avyayanA prakaraNamAM [8 2 204] nedhale che. mATe ahIM pharI ne thya nathI. [ye akSayA manA purA ] [traNa akSaravALA zabdo] aNiha-1 sarakhaM 2 mukha / cIri-mazakayoH aralaM, alasaM sikthaka-kusumbharaktayoH / pazu-kaThinayoH avilo, aNuo AkAra-dhAnyabhedayoH // 52 // arala--1 cIri (juo 'bharalAyA'- avila-1 pazu 2 kaThaNa gAthA 26 mI pR0 25) 2 macchara aNubha --1 AkAra 2 eka prakAranu alasa-1 sikthaka-mINa athavA bhAtanI anAja-dhAnya (jubho 'aNu'-gA. kaNI 2 kasube raMgelu Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 dezIzabdasaMgraha aNumA bojA saMgrahakAro aNuA zanadhei cha bhane tn| atha Tialsi-matAve che. gRha-ukta-pazcimAGgaNa-niSThura-viraseSu acalaM ca / avaDo kUpa-ArAmayoH, aggio indragopa-mandayoH // 53 // bhacala-1 ghara 2 ukta-kahelu 3 | avaDa-1 kUvo 2 ArAma-bagIco gharano pAchaLano bhAga 4 niSThura-naThora / aggima-1 iMdragopa nAmano traNa 5 virasa-rasa vinAnu iMdriyavALo nAno kiiddo-aagiyo| 2 maMda-mAMdo-bhabaLo avaDa Ane ja svArthika pratyaya lagADavAthI avarUpa paNa thAya che ane tene artha avanI peThe samajavAnuM che. atthagdhaM asthAI agAdha-AyAma-sthAneSu / surasa-gureTayoH ajjao, jalAI-aGgadayoH allatthaM // 54 // atthaggha ) , astAgha-agAdha-UMDu 2 / / mAa-1 surasa 2 gureTa-A banne athAha eka prakAranAM tRNa che laMbAI 3 sthAna-thANu-khAlI / allatha-1 Ardravastra-jalAnA-pANIthI jagyA athavA avakAza bhI- kapaDu 2 aMgada-bAjubaMdha avaNo vaha-gRhaphalahakayoH, aNNao taruNa-dhUrta devareSu / aMtellI madhya-udara-laharoSu, asaMgio haya-calayoH // 55 // avaNa-1 pANInA prabAhane nikaLavAno | aMtello-1 vacce 2 jaThara-peTa 3 mArga-gaTara vA nAlu 2 gharamo phalahaka / taraMga aNNaa-1 taruNa-juvAna 2 dhUrta-Thaga 3 dera-derANIno vara (juo 'aNNo' -gA0 51 pR. 43) traNa akSaravALA zabdo puza thayA. Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama varga cAra akSaravALA zabdo] asaMgina-1 azva-ghoDo 2 caMcala / gata-bhAvi-vAsareSu divasArambhe ca avrjjo| kaTi-kaThinayoH avajjhasaM, aliallI mRgamade ca vyAghra ca // 56 // avaraja-1 bItI gayalo divasa 2 / avajjhasa--1 kaDa 2 kaThaNa thanAro-AvanAro-divasa 3 divasano | aliallI-1 kastUrI 2 vAgha prAraMbha devakula-valmIkayoH ahiharaM, ahiliyaM abhibhave ca kope ca / / adhvapazcAdbhAge samAgate aigayaM praviSTe ca // 57 // ahihara-1ahigRha- devaLa 2 rAphaDo aigaya-1 mArgano pAchalo bhAga 2 ahiliya-1 abhibhava-parAjaya karavo AvI maLelu- samAgata 3 praviSTa-jitavaM 2 kopa | peThelu airANI indrANyAm tadvatA''sevinyAM ca / / kSaNa-niyamayoH avasahaM, haTha-ISanmattayoH akkasAlA api // 58 // airANI-1 iMdrANI 2 saubhAgya avasaha- utsava 2 niyama / meLavavA sAru iMdrANInu vrata karanArI strI | akkasAlA-1 haTha-balAtkAra 2 thoDI unmatta-gAMDI-strI / bhanbhutta-1 anbhuttai-snAna kare che [814 / 14] 2 abbhuttai-dIpe che [ 84152 ] bhalliyU-1 alliyai-lIna thAya che [ 84154 ] 2 alliyai-pAse jAya che [8 / 4 / 139] babe arthavALA e bane dhAtuone ame dhAtvAdezanA prakaraNamAM dhelA che eTale ahIM karI lakhyA nathI. [ cAra akSaravALA ane kArthaka zabdo purA ] Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dezIzabdasa mahu [pAMca akSaravALA anekArtha zabdo] avirata - hikkayoH aNusaMdhiyaM, avihAviyaM ca dIne / anAlapane tadeva akkhaNavelaM rata- pradoSayoH // 59 // " aNusaMghiya - 1 avirata - virAmarahita- nirantara 2 heDakI / bhavihAviya - 1 dona 2 Alapanarahita- bolyA vinAnuM / akkhaNavela - - 1 - ratikrIDA 2 pradoSano samaya - pAMca akSaravALA anekArtha zabdA purA 46 1 bhavaacch--bhavabhacchai - khuza thAya che, khuza kare che [ 8|4|122 ] 2 avaacchU-avabhacchai - jue che [ 8|4|181] 1avabhAs-avaAsai - jue che [ 8|4|181 ] / 2 avaAs-avabhAsai coTe che-meTe che [ 8|4|190 ] / 1 ava seha - avase hai - jAya che [ 814/162 ] | 2 ava seha - avase hai - nAza pAme che [ 8|4|178 ] / 1 avahar - avaharai - jAya che [ 8/4/162 ] / 2 avaharU - avaharai-nAza pAme che [ 2181978 ] / abakhta vagere A badhA anekA ka dhAtuone ame dhAtvAdezanA prakaraNamAM khatAvI gayA chie tethI temane ahIM pharI vAra ma'grahyA nathI. [ cha ane ATha akSaravALA anekArtha zabdo ] bhaNitaH akaMDatalimo niHsneha-akRtavivAhayoH / apakIrtyAm asatye dAne ca avarihaTTapusaNaM iti // 60 // akaMData lima-1 sneha vinAno 2 vAMDho vivAha nahi karelo avaripusaNa - 1 apakIrti 2 asatya 3 dAna ahipaccubha - 1 bhahipaccuai-grahaNa kare che [ 8/4/209] 2 ahipaccuai-Ave che [ 8|4|163 ] A dhAtune dhAtvAdezanA prakaraNamAM kahelA che. [ e pramANe eka athavALA ane aneka atha vALA akArAdi zabdA purA thayA ] Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama varga [ye svaravANA mArA kare ] have, "pahelAM be varavALA pachI traNa svaravALA' e kramavaDe AkArAdi zabdone prAraMbha thAya che. AhU ghRke, AU salile, tathA vRzcike AlAso / ANikaM tryavarate, AallI jhATabhede // 6 // bhAhu-ghUvaDa-ullu pakSI ANika-tryanarata-trAMsI ratikrIDA bhAu-Apa-pANI Amalli--eka prakAraceM jhADa-AvaLa AlAsa-vIchI Ahu A zabda hasva ukArAMta che. udAharaNagAthA- AalliyA-Ahu-AlAsasaMkulAm aTavImaTati sa zUnyaH / ANikkazAyike ! tava kAraNena Aurahitagirisaritam // (49) he trAMsAkuratane jANanArI strI ! zUnya eve te tArA kAraNane lIdhe tAre mATe-AvaLa, ghuvaDo ane vIMchIothI bharelI tathA pANI vinAnI pahADI nadIovALI aTavImAM AMTA mAre che. AhaccaM atyarthe, mukha ANuaM, AulaM arnnye| AvaMgo apAmArge, jUTe AmoDa-AmelA // 2 // Ahacca-Ahatya-atyartha-hadathI vadhAre / AvaMga-apAmArga-agheDAne jhADa ANua-Anana-mukha-mohU~ Amela -jUTa-juDo-aMboDo-vALano Aula-araNya-jaMgala-vagaDo . eka prakArano juDo-bALane bAMdhavAnI eka paddhati Ama Da ANua mAnA artha AkAra cha ma bIjA saMgrahakAro 4 cha. Amela chogu arthamA bhI mAmela zam che patanI vyutpatti ApIDa aparathI yAnI cha [ mAnIpApIThe mo vaa-8|1|234 / tathA 8 1 . 105 . ] Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DhazIzabdasaMgraha udAharaNagAthA---- srasta AmoDamlAna ANuANa tava ripuvadhUnAM Amelo / Ahacca AulamaholuThitAnAM AvaMgamaJjarI: lAti / / (50) 48 DhIlA paDelA 'kheDAne lIdhe karamAyela mukhavALI ane jaMgalanI jamIna Upara hadathI vadhAre ALATatI evI tArA zatruonI strIonA akhADA agheDAnI majarIone le che. Arillo ArAt, Aroho stane, Apharo chUte / AgatI kUpatulA, AsaMghA icchAyAm, / Arilla - arvAk- arvAcIna- kALamAM utpanna thayela Aroha-stana-thAna- bALakone dUdha denAro mAtAno zArIrika avayaba Aphara - dyUta - jugaTuM - jugAra Aroha kSiptam AviddhaM // 63 // AgattI - kUvAnI tulA-gareDI jenA AdhAre phare che te sAdhana AsaMghA - AsaGga - Gga - icchA Aviddha-- kSipta- prerita - pheMkela meDa mIle Aroha zabda che, meno artha paNa e ja arthanA sUcaka mAtterlR zabda tA Asa ghA bIjA keTalAka saMgrahakAro mAno artha AsthA matAve che. nitaMba - kUlo thAya che, saMskRta che. udAharaNagAthA-- Arillamadana ! AgattIdRDhabhuja ! muJca ApharaM subhaga ! | mriyate tava AsaMghApa kAmaAviddhA varaArohA // (51) huM tAjI utpanna thayela kAmadevanI vAsanAvALA, kUvAnI tulA jevA majabUta bhujA hAthavALA hai subhaga ! tu jIgArane mUkI de. kAraNa ke uttama stanavALI, kAmathI bhAviddha-prerita thayelI evI te tArI icchAne lIdhe-tane pAmavAnI icchAne kAraNe mare che. ANAI zakunI, ANUvo zvapace, haThe Ar3ADA / AyaDDhI - Amoa - AlaMbA vistAra- harSa-bhUcchatrAH // 64 // Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ANAi- samaLo ANUva zvapaca - caMDAla ADADA - balAtkAra - haTha-ADoDAI prathama varga bhAiDhi - vistAra-phelAva Amoa - Amoda-harSa- AnaMda Alattha - mora Asaya - Asanna -pAse, pAsenuM bhAyAma - baLa AlaMba - bhAlamba -2 Amoa parimala arthana sUya kheDa jIle Amoa zabda che pazu tenI vyutpatti saskRta Amodda UparathI karavAnI che. arthAt umada sUcaka Amoa zaha dezI nathI. uddAra rajugAthA- hatvA proSitajanaM ANAikulam iva racitaADADo / AlaMbaAyaDDhimiSAt AmoA hasati prAvRDANUvo || (52) 4 -bhUmicchatra - varasAdanI chatranA peThe je Uge che mosamamAM bilADInA Topa samaLInA kuLanI jema pravAsijanene haNIne haThe caDe cAma sArUpa caMDALa hane lIdhe bilADInA TepatA vistArane khAne hase cheisii rahyo che. 48 Alattho mayUre, AsavaM Asanne, bale AyAmo / AlIlaM nikaTabhaye, AuraM Ajau, Ause kUrce // 65 // AlIla - najIkamAM bhayaMrUpa Aura - saMgrAma - laDAI Ausa - kUrca - be bhavAM vacceno bhAga athavA dADhImuMcha AyAma bIjA saMgrahakAro yAne artha lAMbu matAve che. udAharaNagAthA-- AyAma AsayasainyaM tava prekSya jAtaAuraAlIlA | AlatthapicchacchatrANi charditvA ripavaH aNaAusA yAnti // 53) pAse AveluM tAruM aLavALuM sainya joI ne rajIsa'grAmathI nikaTanI khIka pAmelA evA tArA zatrue meranAM pIchAnAM chatrAne cheDIne k vinAnA thaIne jAya che. Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 dezI zabdasaMgraha AsaMgo AsavaNaM ALayaNaM vAsagehe / Amorao vizeSajJake, AhuMduro bAle // 66 // bhAsaMga / AsavaNa vAsagRha-reNAkarnu ghara Amorama-vizeSajJa-vizeSa jANanAra mAlayaNa AhuMdura-bALa-bALaka AhuMdura bIjA saMgrahakAro mAne jase AhuMdura za6 matAva che. Aliddha A zabdanI vyutpatti, iUparathI thaI zake ema che. (juo AzliSTe la-dhau 8 / 2 / 46] tethI Aliddha zamne zIsa grahamA gye| nathI. Aha Aha-Ahai-zikSA 42 cha-che che. yAtune dhAtvAzanA prakaraNamAM nedhale che [ juo 8. 4 192 ] tethI tene ahIM pharI lakhI batAvyo nathI. GhAragAthAAmoraya ! zrIAsaMga / tvayA AhuMdurA kari-harINAm / mitraAsavaNa-amitrAlayaNadvAreSu saMghaTitAH // (54) 3 zrInA vAsa-24-35! vizeSajJa !-sAyatu2 ! ta mitranA gharane bAraNe hAthInAM baccAM sarasa rIte ghaDI ApelAM che ane amitra-zatru-nA gharane bAraNe vAMdarAnAM ke siMhanAM baccAM sarasa rIte ghaDI ApelAM che. kamale AranAlaM, Asiyo lohaghaTite / Asakkhao zrIvade, AmalayaM nUpuragRhe // 67 // Asakkhabha-'zrI' e pramANe bolanAlaM Asiaya--Ayasika-loDhAmAMthI ghaDelu zrIvada nAmanuM suMdara pakSI -loDhAnI banAvaTa Amalaya- jhAMjharanuM gharaM jhAMjhara rAkhavAnu gharaM AranAla-kamaLa Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama vaga AranAla eka bIje sanA zabda che, ene artha no che paNa e rajA arthane vAcaka ApanA te saMskRta nA UparathI UtarI zake che arthAt no arthavALo e Aja zabda dezI nathI. siM- AranAla prA. AraNAla] Asiyaa saMskRta sAra eTale letuM, te dvArA je nIpaje te Asi. ane tenuM apabhraSTa rUpa te AsiyA'' rAjA rajavAne baniyama zabdanI vyutpatti, ukta rIte batAve che. udAharaNagAthA-- lIlAAranAla-Amalaya keliAsakkhae imAn tasyAH / yadvirahe pazyat ! hRdaya ! na phusi tad (tvam) asi aasiyoN||(55) ramavAnuM kamaLa, jhAMjharanuM gharuM ane ramavAnuM zrAvada pakSI-e adhI teNInI vastuone jetuM he hRdaya ! jenA virahamAM phuTI-phATIjatuM nathI tethI ema jaNAya che ke tuM loDhAnuM baneluM che. AaDDiyaM paravazacalite, AUDiyaM ca dyUtapaNe / AlaMkiyaM ca khajIkRte, AmaMDaNaM bhANDe // 68 // AaDDiya- paravazapaNe cAlavU Aviya-sIta- jora laga-jU Arica-gujaramI rAta-dora-javara | -na hoya tene khaMja karavo te mAma - -tra AaDDiya dhAtvAdezanA prakaraNamAM ame eka Aya dhAtu jaNAvela che-[kerAyaDu 85 4 81 ] paraMtu tene mAtra zApara-varavuM artha che, ethI e dhAtu sAthe prastuta Akavi zabdane kaze saMbaMdha nathI. . udAharaNagAyA sane ri kahiyaM ne jAti sa AaDDiya-AlaMkiehi kathaM abhisartavyaH ? // (56) he sakhi ! rananA pAtra jevI pRthvIne je kSaNavAramAM jugAranI heDamAM mUke che tene paravazacalitapaNe ane khaMjIkRtapaNe zI rIte abhisarAya ? Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dezI zabdasaMgraha Aroggiya AsIvaya-AhuDiyA bhukta-sU(sau)cika-patiteSu / mizratvam ADuAlI, Asario saMmukhA''yAte // 69 // Arof -- ArogejuM-maroLavuM-vAyuM | mAruSAri-mizrang -44 -gamavuM Asarima-AsRta-sAmu Avela-sAmu bhAsIvaya-Asevaka-soyavatI AjIvikA | Avadyu karanAra-saI-kapaDAM sIvanAra darajI AhuDiya-patita-paDelu-nIce paDavU udAharaNagAthAajAyabAjumAsTara salUnAM tA narendra ! kULam AhuDiyANam araNye patrapuTaAsIvaattaM AsariyaM / / (57) he nareMdra ! seLabheLavALA sAthevAne khAnArA ane nIce paDelAhArI gayelA-evA tArA zatruonI sAme jaMgalamAM pAMdaDAnA paDiyA sIvavAnuM arthAta paDiyAnA saI thavAnuM kAma AvI paDayuM che. A gAthAmAM ane UpalI gAthAmAM rAtri AkarA AkAza amArjina sAduci vagere prayogo jaNAvelA che. te badhA bhUtakRdaMta jevA jaNAya che. e badhAnA mULamAM anukrame AgavuM sAru jevA mAgaDha dura vagere dhAtu jevAM jaNAtAM dezI nAma che arthAt AgavuM vagere dezI nAma uparathI mA vagere dezI bhUtakRdaMta nIpajelAM che. e gAmaDu vagere dezanA UparathI tenA nAmadhAtuo paNa banI zake che, nAma uparathI dhAtu banAvatAM tene karavAnA arthane sUcaka nizu pratyaya [ siddhahemA 3442 ] lagADavAne hoya che. cAmaDuM jAti ta mAmaDu. e ja rIte mAruM vIta-gajharU, AroggaM karoti Aroggai, ADuAliM karoti ADuAlai, AhuDaM tti Adu vageremAM samajavAnuM che. Ama nAmane dhAtu banAvI te dvArA bIjA saMbaMdhaka bhUtakRdaMta vagere kiyAvAcaka zabdo banAvI levAnA che ane A rIta kriyAvAcaka badhA dezI zabdamAM lAgu pADavAnI che. AyAvalo ca bAlAtape, AvAlayaM ca jalanikaTe / ADoviyaM ca AroSite, ArAiyaM gRhIte // 70 // Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AyAvala-- AtApalava thoDo taDako bAla Atapa } AvAla AvAlaya ap+Ala=AvAlapANInI pAse prathama vaga ADoviya - ATopita- AroSitaroSayukta - ATopayukta ArAiya - ArAta - grahaNa karelaM AvAla-AvAlaya ka pratyaya sAgeso hoya tyAre AvAlaya jane che bhane ka atyaya na lAgelA hAya tyAre AvAha thAya che. ArAiya bojA saMgrahakAro mAne artha AsAdita prApta kareluM gatAve che. udAharaNugAthA-- AyAvale prasRte ki ADovasi rathAGga ! nijadayitAm / ArAiyabindo AvAlasthitAM prasAdaya || (58) " he cakravAka ! sUnA khAla Atapa phelAtAM sUryanA udaya thatAM-tuM peAtAnI strI Upara zA mATe rASe bharAya che ? misakane grahaNa karelA tu, pANInI pAse beThelI evI tene prasanna kara. mAlAkAre AraMbhibho ca AisaNaM ujjhitake / AlIvaNaM pradIpte karikAyAM AvaresyA caiva // 71 // No AraMbhia- mAlAkAra- mALA karanAra mALI AisaNa- Adizana- ujjhita - choDela, choDabu-pheMkI deva Ahammiya aan| artha' Avelu thAya che. javA arthabhAM hamm dhAtu che. [ama ima hamma XXX gamlaM gatau dhAtupAza01, dhAtu 38-2] tenuM A upasaga sAthenuM bhUtakRdaMta Aimmita thAya ane tenuM prAkRta zyAMtara Ahammiya thAya ye rIte : AhammiyanI vyutpatti samanvAnI che arthAt e zabda dezI nathI. AlIvaNa -- AdIpana- pradIpta- saLagelaM, saLabu' - AvareiyA karikA :- Aga lAgavI pAtra - -madya pIrasavAnu Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 dezIzabdasaMgraha Aigth-mAigghai-Ajighrati-sUdhe che / bhAuDa-Aui-majjati-buDe che. [8 / 4 / 13] 8 / 4 / 101] AhoD-AhoDai-tADayati-mAre che. Arola-Arolai-puljayati-puMja kare [8 / 4 / 27] che-Dhagalo kare che [8 / 4 / 102] AsaMgha-AsaMghai-saMbhAvayati-saMbhAvanA AyaMbU-AyaMbai / vepate-kaMpe chekare che [8 / 4 / 35] Ayajjha-Ayajjhai dhIre dhIre hale bhADa-AaDDai-vyApriyate-vAvare che che. [8 / 4 / 147] pravRtti kare che [8 / 4 / 81] ADha-ADabai-Arabhate-AraMbha kare ___ che- zarU kare che [8 / 4 / 155] Aliha-Alihai-spRzati-sparza kare / bhAroa-Aroai-ullasati-ullase che che-aDa ke che [8 / 4 / 182] | [8 / 4 / 202 / AyaMcha -- AyaMchai-karSati-kheMce che. ADhappa-ADhappai-Arabhyate-AraMbha [8 / 4 / 185] karavo-zarU karavU [8 / 4 / 254] A badhA dhAtuo, dhAtvAdezanA prakaraNamAM noMdhelA che tethI ahIM pharI noMdhyA nathI. ArAli // zanI matha rasoyo thAya che se ArAlika za74 aparathI prA0 Alia za6 ta3 cha methI Alia zahane dezIsa aMDamA dhye nathI. udAharaNagAthAksy vA viyogaAlIvaNe AraMbhi ! tvaM patitA / yad madirAvimukhyA AisaNa AvareiyAi kRtam // (59) athavA he mAlaNa ! tuM konA vigarUpa agnimAM paDI che ke madirAthI vimukha thayelI te madya pIrasavAnA vAsaNane pheMkI devAnuM karyuM che. AyAsalavo noDe, AyAsatalaM ca harmyapRSThe / ANaMdavaDo prathame vadhvA rudhirAruNe vastre // 72 // Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama va AyAsaruva-mAgAya-pakSanuM ghar mADho. AyAsatala - AkAzatala - gharanI zItrAvAlo. udAharaNagAthA-- AyAsata lopari vallabhasya caritaM vayasye ! nihuSva / ANaMdavaDo AyAsalavasthitA sArikA ca tat kathayati // (60) ANaMdavaDa - AnandapaTa-bahUnuM pahelI vAranuM lohIthI lAla thayela vastraprathama saMlagna thatAM vara, vahUnuM kuMvArApaNuM harI le che. te prasaMge vahUnuM mardana thAya che, e mardanadvArA vahUne je rudhira nIkale che te rudhira dvArA raMgAyelu vastra joIne 'hU jananI thavAne yogya che' ema jaNAyAthI te vastra bAMdhavAne AnaMda Ape che mATe enu nAma 'ANaMdavaDa' che 15 he sikha ! vAlamanuM agAsI UparanuM-agAsI Upara thayelu'caritra tu bhalene chUpu" rAkhe paNa te caritranI hakIkata tA mALAmAM beThelI menA ane leAhIthI prathama ja raMgAyelu vasra kahI khatAve che. AviluMpiya yojJA saMpraznopa A sthaLe AviSkuviya zabdane nAMdhelA che paNa ame tene dhAtvAdezanA prakaraNamAM khatAvI gayA chie mATe ahI noMdhatA nathI. jIe[ 8 5 4 5 192 ] jANa dhAtune badale tenA atha'mAM prAkRtamAM vidyuta dhAtu vaparAya che. vidhruvanI sAthe A joDavAthI tenu bhUtakRdaMtanuM rUpa vigviya thAya. AvinuMpiya eTale amiSita cheTuM. ase aNaya te AnA atha vitta racana-arthAta jene jovAthI jonArA tRpta na thAya-jonAranI ke sAMbhaLanAranI AMkha vagera indriya tRpta na thAya-AMkha vagere iMdriyA dharAya nahI evI su Mdaratama vastu alaiyAya kahevAya. te ANemaLayanI vyutpatti saskRta Alecana UparathI Utare che tethI ene A sagrahamAM meyeryAM nathI. [be svaravALAthI mAMDIne pAMca svaravALA ekAka zabdo purA thayA] Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dezIzabdasa graha aneka arthavALA meM sva2vANA AkArAdi vagere zabdoprasavaduHkha - nitya-dRSTeSu Avi, AlaM vaha mRdukayoH / atyartha - dIrgha - viSameSu loha - musalayoH tathA AaM // 73 // bhAvi - 1 prasavanI pIDA 2 nitya 3 dIThelu ke jovu . Ala -1 baheko 2 mRdu-ALu - komala. Aa - 1 hada bahAra - vadhAre 2 Ayata- lAMbu 3 viSama 4 Ayasa- loDhuM 5 musaLa - sAMbela. thara ANiya AdiyaM iSTe gaNanIye apramatta- gADhayoH / sItkAre paNite AhuDaM, AyaraM udUkhale kUrce // 74 // ANiya ADhiya } AhuDa - 1 iSTa-managamatuM 2 gaNabA jepuM 3 pramAda vinAnuM 4 gADha. 31 sItkAra karavo-sIsakAravu-cIsa pADavI 2 paNita - stavelu-stuti athavA jugAranI zarata. Ayara 1 UkhaLo 2 kUrca - be bhavAMnI vacceno bhAga athavA dADhImuMcha Allo roga- calayoH, vilapite citrite ca ArADI / AraddhaM ca pravRdve satRSNa-gehA''gateSu ca // 75 // Abhalla -- 1 roga 2 caMcaLa ArADi -1 ArATi - vilApa karavo 2 citrita citravALu Araddha--1 ARddha - vizeSa vadhelu 2 tRSNAvALu 3 ghera Avelu --- AraDiya bIjA thaa| ArADine mahate AraDiya - ( mAraTita) zabda atAve che ane tenA ukata e arthA paNa sUcave che. teo kahe che ke, "cittalayaM vilaviyaM ca AraDiyaM " [citrakaM vilapitaM ca AraDiyaM ] AraNaM adhara - pharayoH, AviyaM indragopa- mathita-proteSu AuraM atizaya uSNayo: calita- kupita-AkuleSu Ahittho ||76 || bhAraNa- 1 adhara - hoTha 2 phaLu -DhAla. bhaviya - 1 iMdragopa nAmano nAmo kI Dho 2 mathita - mathelu - valAveluM 3 parovelaM. Aura - 1 atizaya 2 anu. Ahitya - 1 calita-caLelaM 2 kopelaM 3 AkuLa. Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | AviajjhA-1 navo vahU 2 parataMtra strI. prathama varga pa7 AreiyaM mukulite mukte bhrAnte saromAJce / navavadhU-paratantrayoH AvaTTiya-AviajjhAo // 7 // Areiya-1 mukulita-mokaLu thayelu- | khilelu 2 mukta-chuTTo 3 bhrAnta | AvaTiyA navI vaha 2 parataMtra strI. ____4 romAMcavALa AippaNaM ca piSTe kSaNagRhamaNDanasudhAcchaTAyAM ca / avivikta-saMkaTe AraMdaraM, AvaDiyaM saMgata-sAre // 78 // AippaNa-- piSTa-pITha-cokhAnA / __ AraMdara-1 ekAnta nahi -vasta vALu __ loTanu pIlu 2 utsavane prasaMge gharane 2 sAMkaDaM zaNagAravA cUnAnuM chAMTaj. ___ AvaDiya-1 saMgata-saMgamavAlu 2 sAraM AippaNa bIjA saMgrahakAro m| zahanA ho atha satAve chaH AippaNa eTale 1 cekhAnA pIThanuM-pIselA cekhAnuM -dudha ane 2 gharanuM bhUSaNa. avitta-saMkaDe / abhiDiya-sAre / mULanA A banne zabda, samAhAra dvadha samAsamAM mUkelA che. abhiDiya prAtamA sam 75 saathen| gam dhaatun| sthAnamA abhiDa dhAtu 152rAya chaH [samA abhiDaH 8 / 4 / 164 ] bhane tenu bhUtatarnu 35 abhiDiya thAya cha mATe mahI abhiDiyo saMgata artha batAve che. AlukhaAlukha--Alukhai-dahati-baLe che. Alukh--Alukhai-spRzati-sparza kare che, mA bhanne Alukha dhAtumAne ame dhAravAzanA prabhai [8 / 4. 208 5 tathA 8 4 182] nedhelA che mATe ahI ene pharI lakhyA nathI. AkArAdi anekArtha zarada purA thayA. Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 dezI zabdasaMgraha [kArAdi anekArthaka zabdo]. have 'pelA be svaravALA ikArAdi zabdo pachI traNa svaravALA' 5 ja pUrvakrama vaDe ikArAdi zabdone kahevAmAM Ave chaH iggo bhIte, inbho vaNiji, ikSuzakale iMgAlI / ikkusaM utpalam, iriNaM kanakam, indindire iiMDo // 79 // igga-bhota-bhaya pAmelo vaya--gIra utpanna inbha-ibhya-vANiyo rikha---dira-nava-zonuM iMgAlI-zeraDInI kAtaLI --mamaro nIce jaNAvelA zabdonI sAdhanikA, AThamA adhyAyamAM batAvelI che tethI te zabdane ame ahIM pharI neMdhI batAvyA nathI. ja }--gaz-g[ 8 2 85 ] f-AnI-maLo [8 2 / 134 ] -- 4-nara [ 8 2 18ddA ] ikkusa mULa gAthAmAM A zabdane sAdhAraNa ra4 artha jaNAve che te paNa tene artha "nIla utpala-nIluM-utpala-kamala" samajavAne che. rahyA hajAre A zabdane paNa dezI saMgrahamAM neMdhe che. paraMtu ame te A zabdane saMskRta nAmamAlAmAM dIThe che mATe dezIsaMgrahamAM spaSTapaNe neM nathI paNa artha batAvavAnI A rItane bAne ame phurita zabdanI noMdha A saMgrahamAM lIdhI te che ja. udAharaNagAthAibbhaannN iriyaM, ikkursa iiMDANa, gajAnAM iNgaalii| parrot "r aiza' karo du samudati (2) vANiyAone senuM, bhamarAone nIluM kamaLa, hAthIone zeraDInI kAtaLIo ane bhaya pAmelAone "tuM na Dara e zabda harakha UpajAve che. Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama varga 59 ikkaNa-irAva-igghiya-iriyA caura-kari-bhatsita-kuTISu / avadhAte iMghiyaM, iMdaggi-iMdaggidhUmaM api tuhine // 8 // ikaNa-caura iMghiya-suMghekheM irAva-hAthI iMdaggi ) igghiya-bhartsanA pAmela-vakhoDela iriyA-koTaDI | iMdaggidhUma -hima-varapha uhAharathAmanahakkaNa ! balaigghiyairAva ! prazAiriyAsthitA munayaH / iMdagginage iMdaggidhUmadhavalaM yazaH tava jighranti // (62) baLathI hAthIne bheThA pADI denAra he manacora ! himAlaya Upara buddhirUpa oraDImAM beThelA munie tArA hima jevA dhavala yazane sudhe che. kaumAre iMdamaho. iMdovatto ca indragope / kITeSu iMdagAI yuteSu, iramaMdiro karabhe // 81 // iMdamaha-kaumAra-kArtikeya iMdagAi-be joDiyA kIDA-jeo iMdovatta-iMdragopa nAmano nAno kIDo / UpararAUpara caDelA sAthe bhame che-rahe che iramaMdira-UMTa. iMdamaha avantisundarI nAme 2042 iMdamaho ne pahale iMdamahaM nadhei cha ane tema karI phrema zabdanI nAnyatara jAti sUcave che. tathA tene atha satAvatai me 2 iMdamahaM kaumAram me ma 42 che. mama mAve kaumAra za6 bhArI saMgadhA marthAt kumArInu mevA bhAva satAve che. tAtparya se iMdamaha meTa kumArInu arthAt kaumAra-mArAvasthA saMdhI-pApa-marATa-anubhuta-yauvana. mA matha ne spaSTa 421 // me avantisundarI, nIyanI // BIR253 batAve cheH Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dezI zabdasaMgraha upahasati indrANIm indraH indIvarAkSi ! idAnIm / indamahaprekSite ! tava mukhasya zobhAM nipazyan / arthAt he kamaLa samAna AMkha vALI ane kuMvArApaNAmAM najare caDelI ! hamaNuM tArA mukhanI zobhAne dhyAnapUrvaka te Indra, IndrANIne upahAsa kare che. ukta gAthAmAM Avele haMmadda zabda "kumArAvasthAne sUcave che? ema nitapono abhiprAya che. kaumAra dezIzabdasaMgraDakAra A AcAryo na zabdanI vyutpatti batAvatAM jaNAveluM che ke "kunA mA uti zurAtte" arthAtu kumArImAM pedA thayele te kaumAra eTale kumArI-pArvatI-ne putra te kaumAra arthAta kArtikeya-skaMda, Idamaha eTale kArtikeya. udAharaNagAthAirmndir-iNdgaaii-iNdovtt-aadijntvo'pi varam / punaH mUna stranAM ghare ja nathati kare (3) UMTa, UparAUpara caDI sAthe bhamanArA be joDiyA kIDA ane Indragepa nAmane kIDe vagere jaMtuo to ThIka; paNa iMdamaha-kumArIne putra kArtikeya-te kharekhara mANasamAM lAja ane hAMsI ja UpajAve che. indrotthApane iMdaTThalao, iMdamahakAmuo zvAne / iMdaTThalaa-indranu utthApana karavU- iMdamahakAmua-indramahakAmuka-kutaro iMdranI mUrtine pANImAM padhagavavI udAharaNagAthAiNdlo zaradi prayANacalitaibharjitaiH tvayA / racitaH ripubhiH araNye sahacaraiMdamahakAmuaravaiH // (64) - zaradaRtumAM IdrotthApanane utsava te pramANamAM cAlatA hAthIenI garjanA sAthe UjavyA tyAre jaMgalamAM rahetA tArA zatruoe te utsava, sAthe rahetA kutarAonA bhasavAvaDe UjavyA eika arthavALA kArAdi zabdo samApta Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama varga have aneka arthavALA ikArAdi zabdonI noMdha chaH illo daridra-komala-pratIhAra-lavitra-kRSNeSu // 82 / / ___illa.-1 daridra 2 komaLa 3 pratIhAra-dvArapALa 4 . kApavAna sAdhana-dAtaraDaM 5 kALu-kALA raMganuM zArdUla-siMha-vRSTinivAraNeSu tathA illI / vRSI-vRSTirakSaNayoH gRhadvAre ca illIraM // 83 // ilila--1 vyAghra 2 siMha 3 mAthe paDatA varasAdane rokvAnuM chatrI jevU sAdhana illora--1 vRSI-RSione besavArnu Asana 2 vRSTithI bacaq ke bacavAna sAdhana 3 gharano daravAjo. [ikArAdi anekArtha samApta] have AdimAM dIrgha IkAravALA zabdoH Isa kIle, rojjhe Isao, Isaro madane / Isa--khIlo Isara-Izvara-kAmadeva Isaa-Rzyaka-'rojha' nAmano-mRga GDaragAthAzuSkaIsarehiM nityaM bhramaNazIlaiH IsaehiM iva caulukya ! / dalabhojanaiH IsokRtAH tava aribhiH ptrdrmaaH|| (65) he caulukya ! rojhaDAnI jema nitya bhamyA karatA ane jemane kAmadeva sukAI gayela che arthAt jeo kAmavRttine lIdhe vyAkula banelA che evA tArA zatruoe pAMdaDAM khAI khAIne pAMdaDAMvALAM jhADane khIlA jevA karI mukayA che. aneka arthavALA IkArAdi zabdoH zabaraziraHparNapuTake IsiyaM tathA vazAyitake // 84 // Isiya---1 zavara-bhIla-nA mAthA Upara, patrapuTa-pAMdaDAno paDiyo 2 vazAyita vaza rahevA jevU karavU-paravazapaNuM [AdimAM dIrgha IkoravALA ekAIka tathA anekArthaka zabdo puza thayA] Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kara dezIzabdasa"graha have AdimAM ukAravALA zabdoH uMDaM gabhIre, ucchU vAte, ukaM ca pAdapatane / uccho antrAvaraNe, uDDo kUpAdikhanake || 85 // uMDa -- UMDa - gaMbhIra ucchu -vAta-vA Thakka - page paDavuM - pAyalAgaNuM udyADuraNagAthA ucchU uSNaH khAtAH uDehiM kUpakAzca atiuMDA / ucchaM dahati ca tRSNA ukkaM idaM tava marusthali ! e ! // (66) UnA pavana ane eDa leAkAe khAdelA ati UMDA kUvA tathA hAjarIne bALI nAkhe evI tarasa (A badhu... jotAM) hai ! mAravADanI dhaNI ! tane yA (bhAru) pAyalAgAyeM che. athavA (A madhu neta) [tava marusthalUyAH ] tArI bhAravADanI thaNIne sabhA mA pAyasAgA chenava gajanA namaskAra che. uccha--AMtarajAMnuM AvaraNa- bhojjharIhojharo uDDu -- oDa kUvA vagerene khode che te jAta-oDa loko uraM Arambhe, ucca nAbhitale, bandhane uMbA / tRNaparivAraNakaM uDu, uMbI punaH pakvagodhUme // 86 // ura -- AraMbha - zarUAta ucca--nAbhitala-nAbhinI nIcenA bhAga ubA -- baMdhana - bAMdhavAnuM -- pakaDavAnuM - sAdhana - phAMsalo uDDu -- ghAsanuM baneluM DhAMkaNa - jenAthI DhAMkI zakAya evaM ghAsanuM DhAMkana uMbi --- pAkavA AvelA ghaDaM DhADuragugAthA - kuntalauDucchannena jananayanamRgANAM uMbakhAtam iva / madanena ure racitaM tava ucca ubigaure // (67) pAkA ghauM jevA (he yuvatI !) yA gha nevA aura mevA (tArI nAlinA) ArbhasthaLamAM-jyAMthI nAbhinI zarUAta thAya che te sthaLa Upara-kAmadeve vALarUpa ghAsanA DhAMkaNA vaDe DhAMkIne manuSyeAnAM nayanarUpa mRgeAne phrAMsalA samAna johelA mADA nevu-tA nAlitasa stheyuM che. athavA goraMgi ! evA pAThAMtara pramANe pAkelA ghauM jevA gaura aMgavALI huM yuvatI ema paNa artha samajavA. Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama varga amArA vyAkaraNanA AThamA adhyAyamAM nIcenA zabdo sAdhI batAvelA che mATe e zabdane ahIM pharI vAra noMdhyA nathI. unbha--Urdhvam-Ubhu-uMcuM / [vA Uce 8 / 2 / 59] unbhe--yUyam-tame / [me tubdhe ityAdi 8 / 3 / 91] ua-pazya-jo-dekha [ua pazya 8 / 2 / 211] ussA A zabdano artha "dhenu-gAya' thAya che ane tenI vyutpatti saMskRta 'umA' za6 a52thI sabhavAnI che, bhATa sevA vyutpanna 'ussA' pahane mahInadhyA nathI-"vasati kSIram asyAm usrA"-madha vase cha rahe che te ustrA-[amara0 kSIra0]. ukkA-ukkaMdI kUpatulA, cullyAM ulli-uddANA / uvvA-uvvara-uvvAhA ukkolo ca dharme // 87 // ukA undhA uvvara ukaMdi / -kUvAnI tulA-jenA Upara gareDI pharatI rahe che te sAdhana uvyAha -USmA-ghAma-garamI ulli ukkola ) ukaLATa -cUlo uddANa ukkati bojA keTalAka sdd| ukkadine pahale ukkaMti nAMdhe che. udAharaNagAthAjvlitagniulliuvaasNtptaa uSNakAlaukkole / karSakaduhitA brajati u ! ukkAkarSitajale // (68) udANaM iva samudra lavate vaDavAnalauvvaraM jayati / kasya uvvAhaM na janayati ukkaMdibhujaH patiH mama // (69) o ! cUlAnI dhakhatI AganA UkaLATathI tapI gayelI kheDUtanI chokarI UnALAnA UkaLATamAM kRpatulA dvArA kheMcI kADhelA pANImAM cAlI jaya che. cUlAnI peThe samudrane laMghI-TapI-jAya che, vaDavAnalanA UkaLATane jItI le che e ane phUmatulA jevI daDha vA lAMbI bhujAvALe mAro pati, kone UkaLATa UpajAvatuM nathI ? Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dezIbdasaMgraha urarI pazau, kRsarAyAM uNDiyA, uNNamo samunnatake / uliyaM niNitAkSe, ua Rjau, ukkhalI piThare / / 88 // urari--pazu / uliya--nikUNita akSa-trAMsI AMkhauNhiyA--uSNikA-khIcaDI ___ vaLelI AMkha uNNama--unnAma-samunnata-unnati pAmelu uaa--Rjuka-saraLa--sIdhuM -UMcu ukkhali--ukhA-piThara-sthAlI-thALI gAthAuaauNNamadehalIm ullaGghya bahiH uliyaM nipazyantI / ukkhali uNDiyaM uraro uta ! roragRhe ulledi / (70) bahAra trAMsI AMkhe tuM pazu, sIdhI UMcI DelIne TapI jaIne rAMkanA gharamAM pesI jaI thALImAM kADhelI khIcaDIne cATI jAya che. jedekhan42 2. ulluTuM mithyAyAm, uviyaM zIghram, dUSaNe usuo / dhattare ummatto, ulitaM uccasthite kUpe // 89 // ulluTTa-mithyA-UlaTuM-viparIta--khoTuM ummatta--unmatta-dhattUro-unmAda kare -UMdhu e dhattaro uviya---zIghra-jhaTa-copathI ulitta---UMce rahelo kUvo-UMcANamAM usua--dUSaNa-doSa Avelo kUvo ummatta bIjA saMgrahakAro 'ummatta'no matha 2-281-matAva che. udAharaNagAthA-- ulluTuM yat kanakaM prekSase ummattausuavidhuro'si / tasmAt re ! payaHpAnakRte vraja uviyaM ulittakaNThadeze // (71) tuM pattazanA doSathI vidhura-vyAkuLa-thayele che mATe senAne mithyA -UlaTuM dekhe che-mAne che tethI pANI pIvA mATe UMcANamAM AvelA pAne 4id yAM5thI / 3.! ugghaTTi-uyAlIo avataMse, sphATite urattaM ca / bahuke uMbaraM, ucchuraM avinazvare, khale upphAlo // 9 // Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucaTTi uyAli } -- avataMsa-choguM urasa - phADavu - Utara Davu - sovela phADI nAkhavuM prathama va uMbara ye jAne uMbara zabda che, thene artha DelI - uMbaro thAya che. khe DelI arthavANA uMbara zaNDanI vyutpatti saMskRta udumbara aparathI nIpajAvavAnI che arthAta tehI aneA vara zabda dezya nathI. urdubh52-52-[8|1|270] - umarAnA lAuDA mAthI maneo-jara- bhaassaabhaaNuSmA athavA umaro. udhAragAthA - re utphAla ! urate premNa suravadhUuyAliyogyaiH / kiM nAma uMbaraucchuranavakusumaiH api ugghaTTI 1 // ( 72 ) uTThalla uTThala ummala -- thI } -- lasabuka klAsamAM Ava - uMbara - ghaNuM - bahu ucchura -- nAza na pAme teMva uSphAla -- khala-lucco duSTa 26na ! prema UtaraDAI gayA pachI-tuTI gayA pachI-tuM devAMganAone gAmAM nAkhavA yAgya evAM ghaNAM-nAza nahi pAme evAM nahi karamAyelAM tAjA' ane navAM phUlAthI paNa cheguM kare te ya zuM ? uTThala - uTThalA ullAse, tathA ummalaM styAne / ukkuMDo matte, udgame uDDAa - uSphoA // 91 // uvakuMDa - matta - mAtelo - unmatta uDDAbha upphoa } sa - udgama-Ugavu - UgI nIkaLavu udAharaNugAthA tRNauko akkuMDavRSabhauTThala utkhAta ummala utpaGke | zaradi tava vairibhiH muktA uDDAyauTThalA // (73) ghAsa UgavAne lIdhe mAtI gayelA sAMDhe ullAsamAM AvI jaIne thIjI gayelA-jAmI gayelA-kAdava jyAre UkheDI nAkhyA evI zarada Rtubha tArA vairiyame-zatruome (potAnA) agavAnA - bhIlavAnAudyAsI-DI- bhUDI- choDI - hIghA. 5 Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dezIzAbdasaMgraha ukkoDA ukkaMDA lacAyAm, truTite ulluka / upphuNNaM ApUrNe, ucchAho sUtratantau // 12 // ukoDA / / -utkoTA-lAMca-lAlaca upphuNNa-utpUrNa-ApUrNa-chalochala bharelu ukaMDA ulluka-tUTelaM- bhAMgI gayelaM ucchAha-sUtrano taMtu-sUtarano tAMtaNo udAharaNagAthA- virahaupphuNNe ! ukkoDaanipuNe ! dehi tasya ukkaMDaM / ucchAhehi na mugdhe ! saMdhIyate prema ullukkaM // (74) he virahathI chalechala bharelo ! lAMcadevamAM nipuNa ! athavA lAMca devAmAM anipuNa ! tuM tene lAMca Apa, he mugdha ! tuTele prema sUtaranA tAMtaNuethI saMdhAtA nathI. saMmarde utthagyo, adhastanamukhake ummatthaM / parivartane utthallA, upadeyAM uddehI // 13 // utthagdha-saMmarda-bhIsa utthalA-parivartana-pheraphAra-pAchA pharavU ummattha-unmasta-nIcuM mukha-UMdhe ___ -Uthalo mAthe-viparIta-UdhuM uddehI-udhaI udAharaNagAthA janautthagdhe ulliUNa mA prekSasva dvAri ummatthA ! / uddehitIkSNatuNDAM ki anuyatI na prekSase mahilAm // (75) mANasanI bhIMsamAM pAchA pharIne UMdhA thayelA-vAMkA vaLelA-he ! tuM bAraNu tarapha najara na kara, pAchaLa AvatI ane UdhaI jevA tIrNa moDhAvALI strIne zuM tuM jete nathI ? ukkoDI pratizabde, vise usIraM, dare upapheso / ummallA tRSNAyAm, ataTe kUpe uttaho // 14 // ukkoDI-pratizabda-paDachaMdo ummallA-umaLako-tRSNA-tarasa-prabaLa icchA usIra-uzora-bisataMtu-kamaLaj nALa uttaha-uttIrtha-kAMTho bAMdhyA vinAno upphesa-utpeSa-Dara-bhaya-trAsa kUvo Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama varga upaphesa udAharaNemAM zabdane bAvA artha paNa jovAmAM Ave che. "risAlA na du vizA zu hUur" [ ] [adAkarakathA = vahu toDyA je praphUna) arthAt "kulIna manuSya, pitAnI sarakhAmaNImAM na AvI zake eTale jeo potAnI hareLanA na hoya evA asamAna mANasanA apavAdo sahana karavA na joIe." udAharaNagAthA tava hayaheSAukoDoupkesA vairiNaH gatA araNye / ummalalAI usoraM aznanti pravizanti uttahaM // (76) tArA gheDAnA haNahaNATanA paDachaMdAthI bhaya pAmelA vairio araNyamAM cAlyA gayA ane tyAM UmaLakAthI athavA tarasa lAgatAM teo kamaLanA nALane khAya che ane kAMThA vinAnA kuvAmAM pese che. udyama-guNThita-cchidreSu ujjhasa-ubbhagga-ucchillA / uga-3H3matA macArI-anA ubhA ujjhasa-udyama ucchubha-bhayathI corI karavI mA-bukita- 4-haMgesTa 3merasaTu -vaDo-gharanI strI rijhara-jhira-che-chavuM (jue pR0 65 gA000 kuMvara uparanI neMdha). 3maMta-Ana-kSINatAvAsko-mAvo asvastha ucchilla . zaM-chakAra AdivALA zabdonI noMdhanA prakaraNamAM (vaga 3 gAthA 35) che, arthavALe hiTsa zabda have pachI AvavAne che. te chi4 zabdane sat upasarga joDAya te kahi zabda nIpajI jAya che, arthamAM paNa kazo vAMdho nathI chatAM ahIM chine zA mATe noMdhyuM ? ' sa---ahIMne "uchilala", "uchila e rIte nIpaje che e vicAra ja barAbara nathI. kAraNa ke dezI zabdomAM upasargane saMbaMdha nathI hotuM. paraMtu jema chi4 zabda svataMtra che tema chi zabda Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dezIzabdasaMgraha paNa svataMtra che. tAtparya e ke dezI zabdomAM "amuka upasarga ane amuka mULa zabda e vibhAga nathI thaI zaktA. A ja pramANe tti 3ra vagere zabdo paNa tadana judA judA che ane paraspara saMbaMdha vinAnA-eka bIjAthI svataMtra che, nahi ke 3-- 33. A jAtanA badhA zabdomAM AvuM samAdhAna samajI levAnuM che. udAharaNagAthAtimirubhggnishaayaaN ummaraucchillaskhalanaubbhatA / 3jubatAvazo ta vatI virata vahevapustram (7) je-najara kara, aMdhakArathI DhaMkAyelI rAtrImAM bhaya sAthenI chUpI cerIthI ramaNa karavAnA udyamane kAraNe uMbarAnA cheda sAthe athaDAvAthI asvastha thayelI asatI strI, khaMDita-khaMDera jevA devaLamAM pese che. zUnye ujjaDaM, ukkero ca baliH, uDDaso ca matkuNake / zAnte ca ubbhAo, uddhattho vipalabdhe ca // 96 // sada-sajjana-gaDha-cAra 34mAma-AMta 3 - --nivevane saddha-vijhag-ng-che caDAvavAno meTa uDasa-uddaza-mAkaDa-mAMkaDa 3o - samUda arthane vAcaka eka bIje 3ra zabda che paraMtu tenI vyutpatti saMskRta vAra [8rapa8] UparathI upajAvavAnI che arthAta samUha vAcaka 34 zabda dezI nathI. udAharaNagAthA- gamayanti tava ripavaH sauDusazayane nizAmapi uddhatthA / unbhAyA divasaM kRtaujjaDadevakuladevaukkerA // (78) - hArI javAthI zAMta thayelA ane divase UjaDa devaLamAM dene bheTa caDAvanAra evA chetarAyelA tArA zatruo rAtrIne paNa mAkaDavALI pathArI sAthe vItAve che. ujallA ummaDDA haThe, vimale uccaaro| vipule uccADo, prakaTe uccevo, dRDhe uccattho // 9 // Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama varga ujjallA ummaDa-haTha-balAtkAra-parANe karava / uccADa-vipula-pahoLu-coDu ucceva-prakaTa-spaSTa-khullu uccAra - vimala -nirmala / uccattha-dRDha-majabUta udAharaNagAthA- uccAre ucceve uccADa kare zazini yat kAmaH / ujjallAuccatthabalaH tAvat ummaDDAe ramayasva imAm // 79 // nirmala, prakaTa ane vipula kiraNavALe caMdra hoya che tyAre kAmavAsanA-jAge che to te vakhate balAtkAramAM daDha baLavALe tuM balAtkArathI Ane ramADa. 'uaha' iti 'prekSadhvam'arthe, uDido mAthe, zAkinI uarI / ulloco ca vitAne, chimpakakArau uMchao bhavati // 98 // uaha-juo ulloca-ulloca-Uloca-caMdaravo uDida-aDada | uMchI-chIpo-chIpo-kapaDAM chApanAraubharI-DAkaga / raMgareja-raMganAra kArIgara udAharaNagAthAuNchypaatte mArjArorUpakAH bhramanti uariio| uaha uDidazyAmAH tamisra ullocie gagane // 8 // adhArAnA caMdaravAvALuM AkAza thAya che tyAre aDada jevI kALI DAkaNe mIMdaDInA rUpamAM chIpAvADamAM bhame che, jue. uDDAso saMtApe, ugghuTuM puMsitam, arau ullolo / dRpte uttuNa-ummuha-uccuMca-ucchucchu-utturiddhIo // 99 / / uDDAsa-saMtApa uttuNa ugghuTTha-puMsita-puruSa jevU thaq-zUratA ullola - ullola-zatru-vairI uccuca -dRpta-darpavAlu-garviSTha ucchucchu / matta-mAtelu utturiddhi ugghuTTa --- ud+ghuSTa-prA0 ugghuTTa me zate ugghuTa zanI vyutpatti sAdhI zakAya ema che chatAM prastuta ugyu zabda vizeSa arthamAM eTale puMsita sabhA / 30, ye tuthI mahI tene dezI tarI seMdhele che. ummuha Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70 uttariddhi bIjA saMgrahakArI yA zahanA artha garva tAve che. udAharaNugAthA-- vidyA ucchucchu- kulaummuha- vayaucca - zrouttariddhINaM / ugghu uttaNantaM ullolANaM tava kRtauDDAsaM // 81 // vidyAthI matta, kulathI matta, umarathI matta ane dhanathI matta thayelA (tArA) zatrumone tAru garna lareSu zUrAtana saMtAya re yevu che. ArUDhe ullUDho uccappa-uccuppiyA tathA ca / uvvI uddhariyaM ummariyaM caiva utkhAte // 200 // ullUDha uccappa uccuppia - ArUDha - Da-caDela daizIzabdasa graha ullUDha bIjA saMgrahakA yA zabdano artha 'marita-maMDurAvANu - " sevA matAve che. agelu ucchaTTa uDDahaNa udAharaNagAthA uccIDhakha ummaria zatrunivahaH guNeSu ullUDho / uddhariya uccappakhalaH uccuppai tribhuvanamapi cAlukyaH // 82 // ugAmela taravAra vaDe zatrunA samUhane UkheDI nAkhanAra, guNemAM caDelA ane caDelA-phATI gayelA-duSTone UkheDI nAkhanAra cAlukaya zA tribhuvana Upara paNa ArUDha thayelA che. } ucchaMTa--jalado jaladI cArI karavI Soate uddhariya ummariya ucchaTTo uDDahaNo caure, drutacorikAyAM ucchaMTo / uttAla - ucvettAlA acchinnA''rAvarudite // 101 // -cora - utkhAta khodeluM - ugAmeluM - kheMcelaM uttAla uvvettAla -jemAM svara akhaMDa cAlyA kare evaM rudana-roNuM ucchaTTa khAne pahale 'morachaTTa pahagu vayarAya the. luye| ot saMyoge - (8 / 1 / 116 ] - Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama varga uvvAa -khinna-kheda pAmela -saMha Gro uttAla A zabdano eka bIjo artha dvata thAya che paraMtu e arthamAM enI vyutpatti saMskRta 34 UparathI levAnI che eTale 34ta arthane dezI nathI. udAharaNagAthA- guNigaNahRdaya ucchaTTaya ! uDahaNa ucchaMTabhoSitAH araNye / prakaTitajhATauttAlaM uvvettAlati tava ripuvadhukAH // 8|| guNinA samUhanA hRdayane ceranAra he! jaladI jaladI corI karavAnI ceranI rItathI bhaya pAmelI tArA zatruonI vahuo, araNyamAM jhADane niraMtara revuM Ave e rIte niraMtara rAgavALuM reyA kare che. khinne uvvAa-uttaMpiA ca, hAse ullevo / umun-3 paMDyA che, je umarUvuM jarA ubbhugga ra uttaMpia ulleva / ummaia - mUDha-ummAdavA lu ullevA-hAsya-isavu uttammikSa cI savAre uttama ne badale sattanima kahe che ane uttaaina e rIte nirdeza karIne gujamika zabdane napuMsakaliMgamAM batAve che. udAharaNagAthAuvaaymnaa unbhuggalocanA tyaktacAru ullevA / uphaMdolA usapai tava kRte sA viyogaummaimA // 84 / khinna manavALI, caMcaLa netravALI, suMdara hAsyane tajanArI cheDanArI, caMcaLa ane viyegane lIdhe mUDha thayelI evI teNI, tArA mATe khinna thAya che. nIce jaNAvelAM nAma ane dhAtuo zonA saMdarate dezIsaMgrahamAM nedhI batAvyAM che te paNa ame temane ahIM beMdhyA nathI. kAraNa Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 . dezI zabdasaMgraha ke, siddhahemavyAkaraNanA AThamA adhyAyamAM tathA saMskRta zabdanI sAdhanikAmAM te te nAmanI ane dhAtuonI sAdhanikA ame vyutpattivALI rIta dvArA karI batAvI che. utthAra eTale utsAha. "utthAra' zabda "utsAha' uparathI AvI zake ema che. mumo-"yA utsAhe tho hazca ra"-[8 / 2 / 48 / ucchuNNa-vimadita-vadhAre paDatuM masaLelu. saMskRta 'utkSuNNa' dvArA 'ucchuNNa' nIpajAvI zakAya ema che undura-uMdara-'undura' zabda saMskRta che uccaya-nIvI-nADInI gAMTha. A 'uccaya' zabda paNa saMskRta che ugha ---uMghai-nidrAti-UMce che [8 / 4 / 12] ugg- uggai-udghATati-ughADe che [8 / 4 / 33] ubhAlaNa utpavane, palAyanArthe ujjhamaNaM / ucchaviyaM zayanIye, uiMtaNaM uttarIye // 13 // ubbhAlaNa -UpaNaQ-sUpaDA vagere / ucchaviya--zayanIya-pathArI bhobhAlaNa vaDe UpaNavU / uiMtaNa-uttarIya vastra ujjhamaNa _palAyana-bhAgI jaq ojjhamaNa unmAlaNa keTalAka saMgrahakAro maane| artha apUrva matAve che. udAharaNagAthA- vigalitauiMtaNAe zUnyaM ubbhAlaNaM kurvatyAH / tathA pralokitaM ucchaviyaM yathA kartuM zaknumo na ujjhamaNaM // 85 // uttarIya vastra sarI paDayuM che ane zUnyamane UpaNI rahI che evI teNInI pathArI te rIte jovAI ke jethI ame palAyana nathI karI zakatA. ullaliyaM zithilasthitau, nipuNagRhIte uggahiyaM / ullehaDo ca lole, ratiyogye tathA ca uvaseraM // 104 // ullaliya-zithila sthitivAlu-DholuM / ullehaDa-lola-laMpaTa-caMcaLa uggahiya-nipuNa rIte grahaNa karelu uvasera-rati karavAne yogya-ramaNa karavA lAyaka Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama varga 173 uggAha Ane artha "racita-baceluM hoya tyAre A zabda dezI nathI. "racita arthavALA "ugrahia' zabdane "ra dhAtunA "ugaha Adeza dvArA sAdhI batAvyuM che. [8 4 94]. udAharaNagAthA- jigatuka ! tathA digra gumAra ! tvacA strI ullehaDA api yathA sA na manyate anya uvaseraM // 86 // deSarUpa phephane DhIlA karI nAkhanAra he kumArapAla ! te evI nipuNa rIte lakSmIne grahaNa karelI-pakaDelI-che ke jethI te laMpaTa hevA chatAM potAnI sAthe kaI bIjAne ramavA gya nathI mAnatI. ulluruho laghuzakhe, taptocchalite unmuANaM tu / uMdurao dIghohani, utkhoTitake uttuhi // 105 / / ulluruha-nAno zaMkha-zaMkhalu uMduraba-lAMbo divasa unbhuANa-UbharAI javu-agni vagerenI uttuhima-utkhoTita-UkhaDI gayelugaramIne lIdhe vAsaNamAM tapI gayelA chedAyelu dUdha vagerenuM UchaLavU uttuhima diwA saMgrahANe A zabdane badale kahagya e zabda noMdhe che arthAta Dabala tane badale Dabala 3 vALa pATha svIkAre che. ame te aneka dezIsaMgrahAnuM parizIlana karIne Dabala 4 vALe pATha nizcita kare che. mATe ema kahI zakIe ke Dabala 3 vALA pAThane svIkAranArAo lipibhramamAM ja paDyA che. udAharaNagAthAuttuhiajovitaashaayaa ulluruhakaNTha ! tasyAH tava virahe / atiubbhuAiaratayaH uMdurayA bhavanti zizire'pi // 87 // he nAnA zaMkha samAna kaMThavALA ! tArA virahamAM jIvitanI AzA UkhaDI gayelI che evI teNIne jemAM rati atizaya UbharAyelI che evA ziyALAnA TuMkA divase paNa ghaNA lAMbA thayA che. Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 dezI zabdasaMgraha uddharaNaM ucchiSTe, uvadIvaM anyadvIpe / uddhavaa-uccaDDia-uttAhia-ubvAhiA ca utkSipte // 106 // uddharaNa-ucchiSTa-eThaMjUTuM-khAtAM vA uddhava vAparatAM vadhelu-nAkhI devA jevU -utkSipta-UMce pheMkelauvadIva-upadvIpa-anyadvIpa-cIjo beTa uttAhima / / uvvAhiya ) UchALela udAharaNagAthAuvvaahiybhuj ! uccaDDiaase ! uttAhiauvadovaIza ! / harayaH iva lihanti vRkAn uddhavayakarAH nRpAH tava uddharaNaM // 88 / / he UchALela bhujAvALA ! UchALela taravAravALA ! bIjA dvIpanA Izane UchALanArA ! tArAthI parAjaya pAmelA bIjA rAjAo tAruM eThuM, siMhe jema varuone cATe che tema UMce hAthe cATe che. uddhaviyaM apite, uvaluaM salajje, gRhe utthaliyaM / ulukhaMDo ca alAte, uakkiya-ucchaMgiyA puraHsthApite // 107 / uddhaviya-aghita-pUjavu, mUlavabu ulukhaMDa-alAta-ulmuka-UmADiyu uvalubha-lAjavALu-zaramALa uazkiya -AgaLa sthApela-AgaLa utthaliya- ghara ucchaMgiya / karela-AgaLa rAkhela utthaliya bIjA saMgrahakAro aan| ma 'unmumata'- 'ye bhAvu' athavA 'parAbhuma ya ne -bhuma 32vIna pu-matAve che. GDaragAthAutthaliyapatiH ucchagiyavinayaH tasmAt uakka sakhi ! vinayam / alaM ulukhaDaprahAraiH uvaluyA bhUtvA AtmAnaM uddhavasu // 8 // he sakhi ! e gRhapati che ane vinayane puraskartA che-vinayane AgaLa karanAra che-tethI tuM vinayane AgaLa kara-namra thA. UmADiyAnA prahArothI sayuM, zaramavALI thaIne tuM AtmAnuM mUla kara. urumillaM urusollaM ca prerite, apagate ca uacitto / uvaujjo upakAre, dohanakAriNyAM uahArI // 108 // Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 75 prathama varga urumilla ?-prerita-prevu athavA | uvaujja-upakAra urusolla prerelu uahArI-donArI-dohana karanArI uacitta-apagata-pArcha pharavU udAharaNagAthA- uacittANaM uahAroNaM mArgaumilanayanAnAm / urusollaUruvasanaH pavanaH taruNAnAM karoti uvaujjaM / / 90 // mArgamAM athavA pAchaLa AMkhane Amatema pheravatI ane pAchI pharatI denArIonuM sAthaLa UparanuM vastra UDADo pavana yuvAnane upakAra kare che. saMcUrNite ulluTiyaM ca, kAke uluhaMto / nemyAM uMcahiyA, utprekSitake udisiyaM // 109 // ulluTiya:-saMcUrNita-chaMdavu-chaMdo nAkhabu| uMcahiyA-cakramI dhAra-paiDAnI dhAra vA chaMdI nAkhelu uddisiya--utprekSita-utprekSavu-UMce jovU uluhaMta-ulukahantA-jene uluka haNe UMce joyelaM-utprekSA karavI-sarakhAvavU che te kAgaDo GthA --- asuraiH upariparibhramaduluhaMtavirasarolehiM / haricakrauMcahiyaulluTiyaM uhisiyaM Atmabalam // 21 // harinA cakanI dhArathI chuMdAI gayeluM asurenuM pitAnuM baLa vA sinya, Upara bhamatA ane visa avAja karatA-kA kA karatA-kAgaDAonI. sAtha sa2mAvAyu che. . ubbhAsujhaM vizobhe, gurukAveze uvvahaNa / ullarayaM ca kapardAbharaNe, rAzau ukkuruDI // 110 // ubbhAsua-vizobha-zobhA vinAnuM ullaraya-koDIbhonuM dhareNu uvvahaNa-moTo bhAveza ukkuruDI-UkaraDI-Dhagalo-kacarAno Dhagalo ukkuruDa " rane Dhagale e artha paNa A zabdane che. Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dezI zabdasaMgraha udAharaNagAthA unbhAsuya ! sA muzcati uvvahaNaM tasmAt khalu agratastasyAH / ullarayabhUSaNaH yadi re ! nRtyasi caTitvA ukkuruDi // 12 // re! zabhA vinAnA ! keDIenuM ghareNuM paherIne ane UkaraDI Upara caDIne jo tuM teNInI AgaLa nAca kare te te, moTA Avezane choDI 04 he. ucchalliyaM utkhoTitatvaci, ubbibalaM jale kaluSe / uddhacchiyaM niSiddhe, vakrIbhUte ujjaNiyaM // 111 // ucchalliya-~-cholelu-chedAyela chAla- uddhacchiya-niSedhelu-aTakAvelu cAmaDI-vAlu 1 ujjaNiya-vAMku-vAMku thayelu ubbibala-DoDaM pANI hAthAubiMbalA nadyaH taravaH ucchalliyA ca dantibhiH / / ujjaNiyacApauddhacchiyaarimaNDala ! kathayanti tava ziviram // 13 // vAMkA vaLelA dhanuSa dvArA zatruonA samUhane aTakamAM rAkhanAra he! hAthIo vaDe thayelI DoLA pANIvALI nadIo ane hAthIo vaDe ja cholAI gayelA vRkSe kahe che ke ATalAmAM tAre paDAva paDyo che. nirbhatsite ujjIriyaM ca, ujjUriyaM kSINe / ukkhaMDiyaM AkrAnte, coritavastuni ucchaDiyaM // 112 // ujjIriya-tiraskArapAtra-dhikAravA yogya / ukkhaMDiya / / ujjUriya-kSINa-kSaya pAmelu --Akramelu-dharI dabAvelu okkhaMDiya ucchaDiya -corelI cIja ujjUriya bojA saMgrahakArI aan| atha zuSka-sUku matAva che. udAharaNagAthAtb guNaucchaDiyamanAH virahaujjUriyatanuH ca tanvaGgI / ujIrei sakhIH kusumazara ukkhaDiyA kRte tava // 9 // Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama vaga tArA guNeA dvArA cArAyela cittavALI, tArA virahe kSINu zarIravALI ane kAmadevanA AkramaNuthI dabAyelI evI tantraMgI tAre sAru sakhIene dhikkAre che. nocIkRte ujjANiyaM, uvasaggo ca mande / uSphuTiyaM AstRte, ujjaggujjaM akaluSe // 113 // ujjANiya- nIcuM karelu uvasagga--- maMda udAharaNagAthA-- an uvasaggapratApakaujjANiyaripo ! kumArapAlanRpa ! | upphuMTiyA tribhuvane ujjaggujjA ramatAM tava kIrtiH // 95 // amada pratApa dvArA zatruene nIcA karanAra he rAjA kumArapAla ! traNa jagatamAM pathAyelI phelAyelI- ane svaccha evI tArI kIti svaccha de vihare / . uddhacchavI visaMvAdite, uSphuMkiyA ca rajakyAm / tathA utthite ukkAsiyaM ca uccAriyaM gRhIte // 114 // uddhacchavi- visaMvAdita-vivAdagrasta jenI cokhavaTa nathI thayelI evI hakIkata uphuMkiyA- -dhAvaNa hADaragAthA upphuTiya-patharAyela-phelAyela ujjaggujja- svaccha - cokkhuM ukkhaNiya - khAMDelaM - khAMDavu ucchuAra sArI rIte DhAMkela ukkAsi utthita-uTheluM uccAriya-- gRhIta - grahaNa karela ukkAsaha uSphuMkiyagRhe vastrANAM ghallanamiSeNa / uccAriyaan uddhacchavisaMketaM vadhUH smRtvA // 96 // grahaNa karelA ane vivAda vinAnA saketane saMbhArIne dheAkhaNane ghare kapaDAM nAkhavA javAne mAne vahU UbhI thAya che. kaNDitake ukkhaNiyaM, saMchanne ucchuAraM ca / ujjomiyA ca razmau, ullasiyaM ca ulukasiyaM // 115 // 77 ujjomiyA -rAza - baLada vagerene hAMkavA mATe vaparAtI rAza-doraDI ullasita-ullAsa vALu - ullasiya Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dezI zabdasaMgraha ucchuAriya ucchuAriya theTa dA. bhUNa ucchuAra a52thI ucchuAriya evuM bhUtakRdaMta bane che arthAt 3 duAi e judo zabda nathI. udhusiya A zabda saMskRta yuti UparathI UtarI zake che arthAt e hezya nathI. dhuSita-romaiyita. udAharaNagAthA- ujjomIi vibaddha nizi ullasiya priyaM sakhi ! smarantI / ukkhaNaNavyApRtA api khalu ulukasiyattaM kathaM ucchuAremi ? // 97 // he sakhi ! rAtre doraDIthI kasIne bAMdhelA ane romAMcita thayelA priyane saMbhAratI evI huM khAMDavAmAM rokAyelI chuM te paNa mane thayelA romAyane ubha disiigs-disii ? ucchevaNaM ghRte, uccaMpiyaM upajaMgalaM ca dIrthe / uppehaDa-ulhasiyA ummacchaviyaM ca udbhaTake // 116 // ucchevaNa- utkSepaNa-ghI uppehaDa uccapiya / ulhasiya -udbhaTa-uchAMchaLu-AkaruM uvajaMgala ummacchaviya ) -ugra udAharaNugAthA- uccapiyauppehaDabhujayuga ! uvajaMgalaakSa ! ulhasiyA / ummacchaviyapratApAnale ucchevaNa iva tava ripavaH // 28 // be lAMbA ane ugra hAthavALA, lAMbI AMkhavALA he ! tArA udvaTa zatruo tArA ugra pratApanI AgamAM ghI jevA che. ujjaggiraM auniye, ucchuraNa-ucchuaraNA i ikSuvaNe / umhAviya-uvalalayA surate, tRptirahite uluha lio // 117 // ujjaggira-ujAgaro-UMgha na Ave / umhAviya ! -surata-ratikrIDA - tevI sthiti uvalalaya / ucchuraNa / -zeraDono vADha-zera DIna ulahalibha-tRpti rahita-dharAya nahi ucchuaraNa vana-ikSurnu vana tevo ucchuraNa keTalAka saMgrahakAro 21 zahana ikSu-zeraDI artha nAMdhe che. Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama varga umbhAviya surata mathanA pAya mA za6 ram dhaatun| ubbhAva mAheza [8 / 4 / 168 ] 52thI nIyatAnI che. tethI tena zA tarIke gaNavAno nathI. nIcenA dhAtuone paNa dhAtvAdezanA prakaraNamAM sAdhI batAvyA che tethI temane ahIM pharI noMdhI batAvyA nathI. upphAla--- phAlai-kathayati-kahe che [8 / 1 / 2] ulluMD-ulluMDai-virecayati-bahAra nokaLe che-sare che-save che-juIM thAya che [8 / 4 / 26] ullAla-ullAlai / -unnamayati-namAve che-vAMku vALe che [8 / 4 / 36] uppelU-uppe lai / uvvell---uvvellai-prasarati-prasare che-phelAya che [8 / 4 / 77] ummaccha-ummacchai-vaJcati -vAMce che-Thage che- chetare che [8 / 4 / 93] ugghus-- ugghusai-mASTi-ghase che-sApha kare che [8 / 4 / 105] ullUr-ullUrai-tuDati-lIrA kare che--toDe che [8 / 4 / 116] unmutta-- unbhuttai-utkSipati-UMce ke ke cheUchALe cha [8 / 4 / 14 4] utthAr-utthArai-AkrAmati-Akrame che-dabAve che [8 / 4 / 160 ] uvakus-ukkusai-gacchati-jAya che [8 / 4 / 162] ummatth-ummathai-abhyAgacchati-sAme Ave che [8 / 4 / 165] udhumA-udhumAi-pUryate-pUre che-bhare che [8 / 4 / 169] [vyAkaraNamAM AThamA adhyAyanA dhAtvAdezanA prakaraNamAM je dhAtuo batAvelA che ane A saMgrahamAM je dhAtuo batAvelA che te banane vacce kayAMya yAMya thaa| 32 mAve che. rebhaupphAla mane uppAla vore.-sapA44] GSPAthAumhAviyauluhaliyaya ! vayasya ! mAnaya tatra gatvA / ucchuraNe saujjaggiraucchuaraNagopikayA uvalalayaM // 19 // suratanI krIDAthI nahi dharAtA he mitra ! UjAgarA sAthe zeraDInA vAhanI rakhevALI karatI gApikAnI sAthe suratanI krIDAne tuM tyAMzeraDInA vADhamAM-jaIne mANa-bhegava. Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uvakaya dezIzabdasaMgraha hRdayarasocchalane ugguluMchiyA ca, uvaeiyA karikA / musalini usaNaseNo, tathA uppiMgAliyA karotsaGge // 118 // ugguluMchiyA-hRdayanA rasarnu UchaLavU | usaNaseNa-balabhadra uvaeiA-karikA-dAru pIrasavAna uppiMgAliyA-karotsaMga-hAtharUpa khoLo vAsaNa haragAthAyad yasya rocate kila na khalu tasya tad ugguluMchiyaM karoti / uta umpigAliyasthitAM uvaeiyaM usaNaseNassa // 10 // jene je rUce te, tenA hRdayanA rasane UchALI zakatuM nathI ? balabhadranA hAthamAM rahelA madya pIrasavAnA vAsaNane ja juone. uvakaya-uddhacchaviyaM sajjitam, uttalahao viTape / / uluuMDiyaM praluThite, uMbaraurpha abhUtAbhyudaye // 119 // uluuMDiya-pralaThita-luThavU-ALoTavUuvakayaya -sajita-sajja thayelu sUq. virecita-bahAra nIkaLag-jharavU uddhacchaviya . uMbara uppha-koI vAra nahi thayelo uttalahama -viTapa-voDa-vRkSa abhyudaya thavo-koI vAra nahIM ottalaha jhADa maLelo lAbha meLavavo uvakaya A zabdane ja pratyaya lAge tyAre uttarAyaNa thAya ane jA pratyaya na lagADIe tyAre kAjaya thAya uvahatthiya sajaja thayela arthavALA A zabdanI utpatti "samaA-rajU dhAtanA [ 8 4 5 Adeza UparathI samajavAnI che mATe tene mahInadheisI nathI. udAharaNagAthA- uddhacchaviuttalahayatale uluuMDiaurupremNAm / / ratiuvakayANa mithunAnAM uMbarapuppha iva samAgamo bhAti // 101 // sajijata-suzobhita-jhADa taLe ALoTatAM athavA jharatA vizALa premavALAM ane ratinimitta sajaja thayelAM evAM joDalAMone samAgama abhUtapUrva abhayudaya jevo jaNAya che. Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama varga valayeSu uvalabhattA uvalayabhaggA ca jJAtavyAH / ali-airaNDayoH uNhodayabhaMDa-uttANapattayA caiva // 120 // uvalabhattA |-vly-bloyaaN-haath- uNhodayabhaMDa-bhamaro uvalayabhaggA mAM paheravAnAM kaMkaNa uttANapattaya--- aireDa-eraMDAnu-eraDAnAM pAna vagere uNhodayabhaMDa keTalAka saMgrahakAro // zanI ma [542'-'thAjI' matAve che ane ene dezI tarIke noMdhe che, paraMtu zAstrInA arthamAM e zabdane dezI kahe barAbara nathI. kAraNa ke zAstrI arthamAM te e zabdanI vyutpatti saMskRta 3omA UparathI UpajI zake ema che. hArathAiSTauvalabhattAe uvalayabhaggA zobhante tava kre| uNhodayabhaMDA kamale iva uttaannpttyshyaamlkaaH||102|| jeNIne beleyAM iSTa-priya-che evI tArA hAthamAM bayAM zobhe che, jANe ke kamaLamAM, eraMDAnAM pAna jevA zyAma bhamarA na hoya ? kSurikAramuktapuSpaM gRhItvA ca pAdAGgulIbhiH utpatanam / tad uDDiyAharaNaM, uccula uliyaM kautukatvarite // 12 // uDDiyAharaNa-charInI dhAra upara mUkelaM phUla paganI AMgalIo bar3e laine kUdI javU te kriyAnuM nAna uDDiyAharaNa / uDDiyAvaraNanuM lakSaNa batAvatAM kaheluM che ke"kusum yatroDDIya kSurikApAla lAghavena saMgRhya / / pAdAGgulIbhirgacchati tad vijJAtavyam uDiAharaNaM // [ ] "laghulAghanI kaLAthI-ghaNI ja tvarAthI-kiyA kyAre thaI gaI enI keIne khabara na paDe evI jhapaTathI-UDIne-kUdIne charInI dhAra uparanuM phUla paganI AMgaLIo vaDe laIne cAlavuM-tenuM nAma uDDiAharaNa" tapu" ucculauliya-kutUhalapUrvaka tvarA karavI-utAvaLa karavI udAharaNagAthAtv kSurikAMgrasphuradarimaulikusumauDDiyAharaNaM / gRddhAH kurvanti ucculauliyakaraM khecaravadhUnAm // 103 / / Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dezIbdasaMgraha tArI charInI dhAra upara zatruonAM phUla jevAM kurAyamANa mAthAonuM gIdha, uDDiyAharaNa kare che ane tethI AkAzamAM vicaranArI khecarIone kUtuhala sAthe AkAzamAM jaladI jaladI cAlavuM paDe che. tAtparya e ke zatru benAM mAthAM dhaDathI judu thatAM ja gIdhe tene bahu tvarAthI upADI jAya che ane e gIdhanI haDapheTamAM na avAya mATe khecaranI vahUe jaladI jaladI uDe che. pArzvadvikena parivartane utthallapatthallA / / uttiriviDi Urboce, uttaraNavaraMDiyA uDupe // 122 // utthallapatthallA -UyalapAthala-banne / uttirivir3i-UtareDa-Upara Upara vAsaNo bhotthallapatthallA paDakhAMvaDe pharavU goThavAM-mAMDa mAMDavI bhAma phara tema pharavU- UcunIcaM thavU uttaraNavaraMDiyA-uttaraNavaraNDikA--samudra ke nadI vagerene UtaravArnu sAdhana hoDI-vahANa-trApo vagere udAharaNagAthA - bhavauttaraNavaraMDi saMsmara sarvazam anyathA tava / . narakautiriviDimadhye bhaviSyAta utthallapatthallA // 10 // saMsArane pAra karavAne vahANa jevA sarvajJa bhagavAnane tuM yAda kara, na karIza te narakanI UtareDamAM tArI uthalapAthala thaze eTale narakanI mAMDamAM jaIne tAre UMcuM nIcuM thavuM paDaze. [eka arthavALA ukArAdi zabdo samApta [AdimAM ukAravALA anekArthaka zabdo] pelA be akSaravALA pachI traNa akSaravALA) e krame ukArAdi anekArtha zabda udaM jalanara-kakudayoH, uDDaNo dIrgha vRSabhayoH / uvvuNNaM udvigne usikte udbhaTe zUnye // 123 // udda-1 jalamANasa 2 kakuda-baLadanI sudha uDaNa-1 dIrgha-lAMbuM 2 baLada. unSuNNa-1 dvima-udvegavALu 2 usikta 3 udbhaTa 1 dhanya-khAlI. Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama varga viSamonnatapradeze khinne nivahe ca uddhAyo / vikSipta-utkSiptayoH ucchitta, ummaMDaM api haTha-uvRtte // 124 // uddhAa-1 khADAkhaDiyAvALo UMco nIco pradeza 2 khinna-zrAnta-zramita 3 samUha ucchitta-1 vikSipta-vikSepa vALU 2 utkSipta-uMce phekela ummaMDa-1 haTha-durAgraha 2 udvRtta-bacelu-bAkIrnu haDhovvatte mULamAM AvelA ddha ane davA zabdone samAhAra vaMdva samAsa che. ukhuDo ca alAte nikare vastraikadeze ca / ummacchaM asaMbaddha bhaGgIbhaNite krodhe ca // 125 // ukkhuDa--1 uMbADiyu 2 samUha 3 kapaDAno eka bhAga-kapaDAnI cALa ummaccha--1 asaMbaddha-saMbaMdha vinAnu-momAthA vinAnu 2 vizeSa prakAre-kahelaamuka Dhabe-kahelu 3 krodha ukkhaMDo uppIlo ugyAo tathA ca uddAmo / saMghAta-sthapuTayoH, uvvUro samadhikArthe'pi // 126 // ukkhaMDa ) -1 saMghAta-samUha 2 sthapuTa-nIco UMco pradeza-khADAkhaDiyAvALo pradeza utta-1 samadhika-vizeSa vadhAre 2 samUha 3 nIco UMco pradeza uvvUra maLamAM A zabdane samathika e eka ja artha batAve che paraMtu samadhikArthe'pi mAM api zandu mApe cha tathI tanA bhI saMghAta ane trIjo puTa artha paNa samajavAne che. khinne zUnye bhIte tathA udbhaTa-krAnta-prakaTaveSeSu / ubbibaM, uccullaM punaH udvigna-adhirUDha-bhIteSu // 127 // ubbiba-1 khinna-khedavADhaM-zramavALu 2 zUnya-khAlI 3 bhaya pAmelu 4 udbhaTaupa 5 krAMta-dabAyelaM 6 prakaTa veSavALu uccula-1 udvegavAlu 2 adhirUDha-caDelu 3 bhaya pAmelu uppIla ugghA Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dezI zabdasaMgraha pratizabda-kurara-viSThA-garviSTha-manoratheSu uDDANo / uvvukkaM pralapitake saMkaTake tathA balAtkAre // 128 / uDDANa-1 pratizabda-paDachaMdo 2 kurara--mAchalAM khAnAru 'kur kur' evo avAja kara nAruM eka pakSI 3 viSThA -viSTA 4 abhimAno 5 manoratha-taraMga untrukka-1 pralApa karavo 2 sAMkaDDa 3 balAtkAra maJca-nikarayoH uMDalaM, uppitthaM trasta-kupita-vidhureSu / nIrAge galite uvyattaM, uvADhaM uru-gataduHkhayoH // 12 / 9 / uMDala-1 mAMco 2 samUha uppittha-1 bAselu 2 kopelu 3 vidhura-niraMkuza athavA vyAkuLa uvvatta-1 nIrAga-rAga vinAnuM 2 gaLelu uvADha-1 udbADha-vistAravALu 2 udvAdha-duHkha vinAnuM uvvatta keTalAka saMgrahakAro 41 zahane mahase uvvaTTa sevA meM Ta pANe zabda nedhe che. uvvADha keTalAka saMgrahakAro mAne pahale viuvADha za6 matAva cha. ukkhinna avakIrNe channe pArzvaprazithile ca / paGka-utsedha-samUheSu bahalake tathA ca uppaMko // 130 // bhokkhinna / -1 verelu-chuTuM chUTuM paDelu 2 DhAMke lu 3 paDakhAnu Dholu ukkhinna / uppaMka-1 paMka-kAdava 2 UMcAI 3 samUha 4 bahala-ghaTTa uttappo garvita-bahuguNayoH, nIvi-zramayoH uccolo / anuvAda-zramayoH ucchullo, nRpa-dhana-pIvareSu ummallo // 131 // uttappa-1 garvita-abhimAnI 2 adhika guNavALo uccola-1 nIvi- nADInI gAMTha 2 zrama-kheda ucchulla-1 anuvAda-bhASAMtara 2 zrama-kheda ummalla-1 rAjA 2 megha 3 puSTa Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama varga ummalla keTalAka saMgrahakAro maane| atha balAtkAra matAva che. unnuio huMkAre gaganonmukhazvAnazabde ca / adhika-avAJchita-nizcita-tApa-agaNiteSu ubariaM // 132 // unnuia-1 huMkAra karavo 2 AkAza tarapha joIne avAja karatA-raDatA-kutarAno zabda-avAja uvvaribha-1 adhika 2 aniSTa 3 nizcita 4 tApa 5 agaNita-gaNyu na gaNAya tevU ___ kANAkSidRSTa-vikSipta-kSipta-tyakteSu ujjhariyaM / uvvADuyaM parAGmukha- niryAdayoH suratayoH // 133 // ujjhariya / -1 trAMsI AMkhe jovU 2 vikSepavALu 3 kSipta-pheMkelu 1 tajelaM ojjhariya / uvvADa-1 parAGmukha surata-parAGmukha rahIne maithuna karavU 2 nirmaryAda surata maryAdArahita maithuna gota-ArAmayoH ubAulaM, urupullo apuup-dhaanymishryoH|| adhikapramANa-varjitamaryAdayozca uviDimo // 134 // uvvAula-1 gIta-gAyelu 2 ArAma upavana-bAga urupula-1 pUDalo 2 khoca-khIcaDI-koI paNa dhAnyanA bheLavALI khIcaDI uviDima-1 vadhAre pramAgamAM 2 maryAdA vinAnuM ucchaMDio sapatrita-hRtayoH, ujjaMgalaM iThe dIrthe / uppiMjalaM ca surate dhUlyAM tathA akIrtyAm // 135 // ucchaMDia-1 bANa vageretho vizeSa vyathA pAmela 2 apaharela-uThAvI javAmAM bhAvela ujjaMgala-1 balAtkAra-haTha 2 dIrgha-lAMbu uppijala-1 suratakrIDA 2 raja-dhULa 3 akIrti raNaraNaka-aniSTayoH uvvAhulaM, ullAliyaM kush-unnmityoH| uvvellaraM akheTitabhUmau jaghanaromNi ca // 136 // uThavAhula--- 1 raNaraNaka-utsukatA-utAvaLa 2 aniSTa-dveSapAtra ullAliya-1 kRza-dUbalu 2 unnamita-namo gayelu ujvellara -1 nahi kheDelI jamIna 2 sAthaLanAM roma-ruvAMTAM ovvelara Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dezI zabdasagraha kisonnamie mULanA "kisa" ane "unnamie zabdone samAhAra vaMdva samAsa che. ruSita-AkulayoH ummacchiyaM, uDuhiyaM UDhAkupita-ucchiyoH / ugmAhiyaM ca gRhIte utkSipta-pravartitayozca // 137 // ummacchiya-1 ruSita-roSayukta ke dhuLavAlaM ? 2 AkuLa uDahiya-1 paraNelI nIno kopa 2 ercha uggAhiya-1 gRhIta 2 utkSipta 3 pravartita UDhakuviya-ucchiTTe bhUjanA UDhakuviya ane ucchiha se me pAnI samAhAra samAsa cha. uDuhiya prAkRtamAM zabdanI aMdaranA vyaMjanane dvibhava paNa thAya che. [812188] bhATe uDuhiya ane uDDuhiya se manne shnnhe| samAnA che. nIce jaNAvelA dhAtuo, dhAtvAdezanA prakaraNamAM nedhelA che mATe ahIM pharIvAra batAvyA nathI. ussikna -ussikkai-muJcati-mUke che [8 / 4 / 91] ussikka -ussikai-utkSipati-Ukheve che [8 / 4 / 144 ] utthaMgh / --utyaMghai-ruNaddhi-rodhe che-roke che [8 / 4 / 133 ] utthaMgha 5-utthaMghai-utkSipati-Ukheve che [8 / 4 / 144 ] uvakasio sannihite pariSevita-sajjitayozca / uluphuTiyaM ca vinipAtite upazAntake tathA // 138 // uvakasima-1 pAsenuM 2 cAre koratho sevAyela 3 sajjita-sajela-taiyAra thayela uluphuTiya--1 vinipAta pAmela 2 upazAMta uccattavarattaM pAvasthUle anavasthabhramaNe ca / uccattavaratta--1 vanne paDakhe jADu 2 anavasthita bhamavU [anekArthavALA ukArAdi zabda samApta]. AdimAM dIrgha UkAravALA ekArthaka zabda have pelA be akSaravALA pachI traNa akSaravALA e kramathI UkArAdi zabdane AraMbha thAya che ? Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama varga UA yUkA, Ulo gatimaGge, UsaNaM ca raNaraNake // 139 // UA-yUkA-jU ala-gatibhaMga-aMganuM TharaDAI javu- UsaNa- raNaraNaka-utAvaLa udAharaNagAthA- UAAkulavastrANAM ripUNAM girizrama gajAtaUlANaM / priyAvirahaUsaNeNa tvayi kupite kazaM sukha kumArapAla !! // 105 // he kumArapAla ! tuM kupita thA tyAre jUothI khadabadatAM kapaDAvALA ane pahADomAM AthaDavAne lIdhe TharaDAyela gativALA evA tArA zatruone pitAnI priyAnA virahathI temane maLavAnI vizeSa utsukatA thavAne lIdhe sukha kaI rIte hoya? UsAro kUsAre, UsayaM upadhAnam, UsalaM pIne / Uhaha upahasite, UraNI tathA urabhre // 140 // UsAra---vizeSa prakarano khADo Uhaha-upahAsa Usaya-ozokuM-mAthu UcuM rAkhavA sAru / UraNI-uraNa-gheTuM-maiMTuM pathArImA je mUkavAmAM Ave che| Usala-puSTa Uhasiya A zabda te saMskRta sArita uparathI upajAvavAno che tethI dezI nathI. [8 / 1 / 173 ] hAthAUsalaUsayatUli muktvA sakhi ! nadotaTe abhisarantI / bhaviSyasi UhaTThapadaM praskhalanto UraNI iva UsAre // 106 / / he sakhi ! puSTa ezIkAvALI taLAIne cheDIne nadIne kAMThe abhisAra karatI tuM, khADAmAM lapasatA gheTAnI peThe upavAsapAtra thaIza. Anandite UNaMdiyaM, UsaliyaM saromAJce / vikSipte UsAiyaM, UsAyaMto ca khedazi thale // 14 // Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 zIzabdasaMgraha uNaMdiya-AnaMdita UsAiya-vikSipta-vikSepayukta usaliya-ramAMcayukta usAyaMta-khedane lIdhe DhIlu thaq zramane lIdhe thAkI javaM UsAiya ghanapUruM karIne atha tikSaNa batAve che. Usaliya 3harita athavALe phariya zabda 34 dhAtunA AdezamAMthI nIpaje che [8 : 4 202 ] arthAt harita arthavALe sTiya zabda dezI nathI. udAharaNagAthA- UsAyaMtazarIrAM UsAiyavalayanipatanabhayena / UrdhvakarI Usaliye UNaMdaya subhaga ! virahatanvIM tAm // 107 // he subhaga ! vikSepayukta mana hovAthI vala-baleyAM-paDI jaze e prakAranA bhayane lIdhe kheda thavAne kAraNe jenuM zarIra DhIluM thayuM che, hAtha UMcA che, romAMca thaye che evI ane virahathI dUbaLI thayelI teNIne tuM AnaMdita kara. UmukkiyaM vimukte, UmuttiyaM ubhayapAzvaghAte / UmuMbhiya-UsurusubhiyA ca ruddhagalarudite // 142 / / Usu kya-vimukta-chUTo gayela Usubhiya / ruMdhAyela gaLA dvArA samuttiya-banne paDakhAMno ghA UsurusuMbhiya / rovu-DusakAM bharavA Usubhiya A zabdane eka bIjo artha "ulasita'-'ulAsavALuM che paraMtu e arthamAM pufmara zabda dezI nathI. e arthavALA kuMfmA zabdanI utpatti 3 6 nA Adeza dvA samajavAnI che. [8 4 202]. udAharaNagAthA- UsukkiyahAsAyA UmuttiyaduHsthitAyAH tava virahe / UsubhieNa tasyAH kRtaM UsurusubhiyaM sakhInApi // 10 // tAro viraha thavAthI jeNInuM hasavuM chUTI gayuM che, bane paDakhAmAM ghA thavAthI duHkhI thaI gaI che evI teNInA gaLuM ruMdhAya evA ravAne lIdhe sakhIone paNa gaLuM ruMdhAya evuM revuM AvI gayuM. [eka arthavALA dIghaUkArAdi zabda samApta] Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama varga UkAra mA!i anAtha zahIgrAme saMghe Uro, jambhita-paryAkulayoH uusttho| UsaviyaM udbhrAnte tathaiva UvIkRte bhavati // 143 // -Ura-1 gAma 2 saMgha ! Usaviya-udbhrAMta-avyavasthita 2 UMcu Usattha-1 jaMbhita-bagAsu khAvu 2 AkuLa / karela vyAkuLa [aneka arthavALA dIrghaUkArAdi zabda samApta] eka arthavALA AdimAM ekAravALA zabdoprAkRtamAM zA ane dRvaLano prayoga nathI mATe kravarNa AdivALA ke suvarNa AdivALA zabdone prayoga paNa prAkRtamAM nathI tethI, hIdha 2 mAhiqA shhe| pachI have 'pahelA be akSaravALA pachI traNa akSaravAlA' e krame ekAra AdivALA zabdono AraMbha thAya chaH elo kuzale,ekko snehapare, candane ekkaMgaM / ettopaM etatprabhRti ca, pravizati emANo // 144 // 'ela-kuzala-catura ettopa-etatprabhRti-AjathI mAMDIne, eka-snehaparAyaNa-snehI atyAratho mAMDIne-havethI mAMDIne ke ahA~ ekaMga-ekAGga-caMdana thI mAMDIne emANa-praveza karato--pesato ettoppa abhimAnacihna nAmanA dezI 22412nAM sUtronu vivaraNa karanAre 'attopano matha mehabhetta' veDo che. 'meDabhetta' seTale ataavanmAtra" arthAt eTaluM. paraMtu teNe jaNAvela te artha barAbara nathI, 425 3 te vivaraNa 42nA2, abhimAnacihnano sAzaya sama yo nathI. - bIjA bIjA dezI kezamAM paNa "gone artha je ame ahIM jaNAvela che te arthAt tatkamRti eTale ja jaNAvele dekhAya che, eTaluM ja nahi paNa abhimAnAihe pite pitAnAM sUtronI vRttimAM A bAbata cacIne je hakIkata jaNAvI che tethI, ame jaNAvelA arthane tte| bhaNe che. Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zIzabdasaMgraha amimAjide, e bAbata nIcenI gAthA ne pelI che divasaM thuI kayamukho jUryate adhastAt tava vacaH devara ! aramAmi sadu kArji . [ ] ukta gAthAmAM mAnasika "utta' zabdane prayAga karela che ane te, e patto zabda dvArA ahIM tawtkRttinA Azayane vyakta kare che. A gAthAmAM AvelA patto ne artha " gha ra-ghaTa karavAmAM Ave te te artha A gAthAmAM saMgata thaI zakatuM nathI. gAthAne saLaMga. artha nIce pramANe che: ["he dera ! kepane lIdhe jenuM mukha bIDAI gayeluM che evI tArI vahu, A divasa nIce rahI pUre che mATe tuM patto eTale AjathI mAMDIne amArI sAthe parihAsa na karatA."]. udAharaNagAthA- emANamadanabANotthite jvare tasyAH tava ekkAe / pattoppaM elANaM pakkaMgaraso'pi nAbhimataH // 109 // tArA Upara nehaparAyaNa evI teNIne madanane praveza thatAM madananAM bANa vAgyAM ane tethI jvara AvI gayuM, tyArathI mAMDIne (teNInI svajana evI) kuzala sakhIone (teNInI ciMtAne lIdhe) caMdanane rasa paNa gamatuM nathI. A sthaLe nIcenA traNa zabda, vyAkaraNasAdhita hovAne kAraNe nadhelA nathI. datta - suvAnoma - hamaNuM-AjakAla [TArA134] 6 - Ica-eTaluM [85217] pakSa eTale sAra-leDhAnI banAvaTo banAvanAra-lUhAra [81166] ekkekkama anyonye, ekkanaDo tathA ca kathake / sA emiNiyA yasyAH sUtreNa pramIyate aGgam // 145 // ekkekkama-ekaka -anyonya-ekaeka - emiNiyA-e pramANe mapAyelI strI-sutarathI - ekabIjArnu-paraspara strInA zarIranu mApa bharI pachI te ekanaDa-kathaka-nRtya athavA naTanI sutarane dizAomAM pheMkI devAtuM. A pravRtti sAthe kathA karanAra rIte strInA zarIranu mApa levAno rivAja, koI amuka deza mAM amuka prakAranI vidhi karatI vakhate pracalita hovo joie. Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama varga udAharaNagAthA-- pamiNiyApa tasyAH rUpaM dRSTvA kAmazaraviddhA: / Rahrai kathayantaH taruNA jAyante ekkanaDA // 110 // je strInA zarIrane sutarathI mApI pachI te sutarane dizAomAM phekI dIdhu' che evI te strInuM rUpa dekhIne kAmanA bANuthI vidhAyelA taruNA ekabIjA-paraspara vAta karatAM karatAM nRtya sAthe kthA karanArA thaI gayA che. ekkarila-1 ekavaI ekavaI zabdano artha rathyA - zerI - che. tenI vyutpatti ekapadI zabda UparathI thaI zake ema che. ekapadI-ekavaI. eka eka pagale yAsI zAya mevI sAMDI zerI te me yahI ekapadI zabda, utta rIte vyutpanna che mATe tene ahIM nAMye nathI. ekkarillo devare, sahoSite ekkasAhillo / sA ekkasiMbalI yA zAlmalipuSpaiH navaphalikA // 146 // ekkasiMbalI - zAlmalinAM puSpo sAthenI navI phaLI navI ziMga. zAlmali eTale zemaLo - ekagRha - eka ghara-mAM rahenAra devara-dera eka sAhila - ekazAkhIya - eka zAkhA Upara rahenAra - eka sthAnAM sAthai rahenAra 91. udAharaNagAthA --- ekkarilla ! na lajjase kiM ekkasAhillamanuSyANAmapi / yad ekkabilimiSAt punaH punaH Niyasi mAlAkArIm ? // 111 // he devara ! zuM eka sthAnamAM rahenArA manuSyAthI paNa tuM lAjatA nathI ke zemaLAnI navI phaLI-zi Mga-nA khAnathI tuM pelI mAlaNa sAme vAravAra tAkyA kare che ? ekkallapuDiMgaM viralAmbukaNe, eNuvAsio bheke / ekkalapuDiMga - varasAdanA thoDA thoDA eNuvAsia - bhekadeDako chAMTA paDavA - pharaphara AvavI udAharaNagAthA sundara ! gaurAGgayAM gaurI adyaiva tasyai suprasannA // 112 // ekkalapuDiMgadhutapaNuvAsie Agato'si yat kAle Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 92 dezI zabdasaMgraha he suMdara ! te gaurAMgI Upara, zrIgaurI-pArvatI-Aje ja prasanna thayAM che ane tethI ja varasAdanA chAMTAthI deDakAo naDAyA te ja samaye tuM AvI pahoMce che. ekkasariya A nipAtarUpa zabdano artha zItra che ane ame enI noMdha vyAkaraNamAM nipAta gaNAvatAM karelI che mATe te zabdane ahIM pharI vyo nathI. [812 / 213] [ekAra AdivALA ekArthaka zabdo samApta] have ekAraAdivALA anekArthaka zabdoH erANI indrANI, purandhrakA tadvatasthA ca // 147 // erANI-1 indrANI 2 iMdrANInuM vrata karanArI strI elavilo dhanika-vRSabhau, adharma-rora-priyeSu ekkamuho / elavila 1--dhanavAna 2 baLada / ekamuha-1 dharmarahita 2 daridra 3 priya [meza zAhI sabhAsa] okAra AdivALA eka arthavALA zabdopraakRt bhASAmAM aikArano prayoga nathI tethI have anukrame okAraAdivALA zabdonI noMdha karI chaH olI kulaparipATI, ojhaM acokSe, vimalane oppA // 148 // molI-kulanI paripATI-peDhI dara peDho oppA opa caDAvavo-vimala karavucAlI AvelI maryAdA nirmaLa karavu-sarANa vagere dvArA ojjha-ujya-cokkhu nahi-e/- maNi vagerene opa caDAvavo avitra olI paGkti atha ne| sUya me bhI olI che paraMtu tenI utpatti astra zabda UparathI karavAnI che [81.83) ethI paMkti arthane "olI" zabda dezI nathI. udAharaNagAthA Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama varga nRpamukuTaopiyapadanakha ! kortiH tava dhavalayati ojhaM api / zazikulabhavAnAm athavA olisvabhAvaH ayaM kumArapAla ! // 113 // udAharaNagAthA- paganA nakhe, rAjAonA mukuTa dvArA opAyelA che evA he kumArapAla ! tArI kIti malina padArthane paNa DhoLa caDAve che-vimala banAve che athavA caMdrakulamAM-caMdravaMzamAM-pedA yayelA lokonI evI ja svAbhAvika kulaparipATI che ke te, vastumAtrane pavitra banAve che. ojhaM vArtA, oraM rucire, karibandhakhAtam ovaM ca / osAra-osakkA govATa-apamRtau, hime oggIo // 149 / obha--vArtA osAra-gAyano vADo ora-cira-sudara bhosaka-apamRta - osarela-pAchA haThela ova-hAthI vagerenA baMdhana mATe oggI-hima-jhAkaLa khodelo khADo udAharaNagAthAtyktaajiovo ripavaH oggIaorayazaH ! tava / bhotAH osAresu vasanti samarAd osakkA // 114 // jhAkaLa jevA suMdara yazavALA he rAjA ! bhaya pAmelA ane raNamedAnethI pAchA haThelA tArA zatruo raNasaMbaMdhI ane hAthI vagerene pakaDavA sAru baMdhana mATenA khADA saMbaMdhI badhI vAta cheDI dIdhI hoya e rIte gAyanA vADAmAM rahe che. kezavivaraNe occhiyaM, oMDalaM api kezagumphe / osiaM abale, oNIvI nItre, ottharo'pi utsAhe // 150 // occhiya-kezavivaraNa-keza * samAravAH bhosisa-oziyAlu-abaLa-nabalu oDala-kezano guMthaNI-dhammilla jevI oNIvI-nevu-chAparA Upara- nevU racanA otthara-utsAha 2 ||thaaannotthr osiyANaM jaradauTajaoNIvisaMgaTileSu / / mtava ripUNAaraNye katham occhiyaM oMDalaM ca kezeSu ? // 115 // Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dezI zabdasaMgraha utsAha vinAnA ane eziyALA evA tArA zatruonA jIrNa jhuMpaDAMnAM nevAMnA saMgathI jaTila thayelA arthAt nevAMmAM bharAI jatA kezane-mAthAnA ke dADhInA vALane araNyamAM samAravAnuM kema bane tema ja e kezane dhammilla karo ye bane ? oggAlo oAlo vaholae(vahake), ottho ca avasanne / okkiyaM uSite, rapphe zroNivyo, nIvikAyAm ovaDDhI // 151 // bhoggAla -vaheLo-pANaM - nAnU okiya-rahela omAla jharaj oNivva--rAphaDo-kIDooe jamIna khaNIne UMco karelo mATIno Dhagalo otthaa-avasanna avasAda pAmela-kheda pAmela ovaDDhI-nIvikA -ghAgharAnI nADo paheravAnA kapaDAno eka bhAga otthaya bIjA dezIkozakAro mA zamanI ma pihita-DhAMkela matAve che. okiya anya dezIsaMgrahakAro mA shmn| ma vAMta-vamana-ulaTIoka matAve che. ____|326gAthAbASpaogAlaghanaoyAlapUritaoNivyanirgatAhibhayA / galitaovaDDhI tava ripuvadhUH vane otthaaokkiyA luThati // 116 // AMsuonA pANInuM nAnuM jharaNuM ane varasAdanA pANInuM nAnuM jharaNa te banne dvArA rAphaDA pUrAI javAne lIdhe temAMthI bahAra AvelA sA~thI bhaya pAmatI, kheda pAmatI ane jenI nADI gaLI paDI che evI tArA zatrunI vahU vanamAM rahetI ALoTe che. osAo prahararujA, occhattaM dantadhAvanake / . osIsaM apavRtte, ovaTTho meghavAriseke // 152 // mosAbha-prahArarumA-prahArabhI pIDA- osIsa-apavRtta-duzcaritra . ghAnI pIr3A ovaTTha-apavRSTa-mehanA pANIno bhocchatta-daMtadhAkanaka- dAtaNa chaTakAca Satsel Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama va o ! occhantamiSeNa pathikaH osIsiUNa yAn api / navamadanazaraosAo mardayati oSaTThaphullanIpalatAm // 197 // e ! dAtaNa karavAnA khAnAthI duSTa caritra atAvIne-AcarIne jatA jatA paNu pravAsI-navIna madananA bANunA ghAthI pIDA pAmelAbheddnaa pANInA chaMTAvathI jIselI nIpa-ham-nI batAne vedaanemaraDatA jAya che. ohaMka- ohaTTa olippA hAse, channaramaNaM olaMkI / oliMbhA upadehikA, ocullaM culliekadeze // 153 // olibhA - UdhaI ocula -- bholoculo - mukhya culAno eka bhAga o haMka bhoTTha olippa - hAsya- hAMsI-hasavu Aluko -chAnI ramata-nAso nAsonesaMtAI satAIne chokarAMo rame che te ramata olukI keTalAka saMgrahakArI olukIne artha AMkha DhAMkIne ramAtI ramata ure che. (ApalA dezamAM gaLagaLa AMgaLI nAmanI rabhatamAM athavA akaraDIkakaraDInI rabhatamAM ne DhAMDavAmAM Ave che.) udAharaNagAthA-- ohari ! oha tyaja olukiM ca sAravesu gRham / oculle olibhaM dRSTvA olippihI tava nanAndA ||118 | huM hasanArI ! have tuM hasavuM cheADa ane A saMtAkUkaDInI ramatane ya paDatI mUka. tAruM ghara samu' kara, elAcUlAmAM UdhaI ne joI ne tArI naNa Mda tane hasaze. bali ojjalo, garjite bhoka - ojjAyA / dIrghamadhuradhvanau oralI, oralaNI zikhariNyAm // 154 // oralI - lAMbo mITho dhvani ohaNI-zikha'Da 5 ojjala- baLavAna oka bhojjAya gAjavuM -garjanA Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 96 uhArAzugAthA ojjallabhaTaojjAyaM karioakaM ca zrutvA saMgrAme / ollaNimadhura orallI mukharA ye bhavanti te puruSAH // 119 // raNamedAnamAM baLavAna subhaTenI gatA ane hAthIonA gajA rava sAMbhaLIne paNa jee zikhaDa jevA madhura rahe che tathA lAMbA mIThA vina sAthe mukharatA-vAcAlatA-batAve che te kharA purUSa che. osaNaM udvege ca, orillo acirakAle / oDhaNaM uttarIye, oitaM oittaNaM ca paridhAne // 155 // oDhaNa -- oDhaNu - bhoDhavAnuM oittaNa-paheraNa, paheravu', paherabAnu dezIzabdasa graha osaNa -- udvega orilla -- lAMbA kALanuM nahi-hamaNAMnuM udAharaNagAyA orillamadanavArtAosaNAra ointaNamni vhasiyammi (naste) parihitaM oiDhaNaM oDhiyaM oittaM tava darzanatvarayA || 120 // tAjA madananI vAtane jANIne udvega dharato evI teNInuM paheravAnu vastra sarI paDayuM, pachI teNe tArA darzInanI utAvaLane lIdhe oDhaNyuM hatu te paheyuM ane je paheravAnu hatu te oDhayu. oDaDUDhaM rakte, olattho dalite, nate oitto / osannaM truTite, oruMjaM' nAsti' iti bhaNitakrIDAyAm // 156 // osanna - truTita - truTela; truyuM oru ja-- je ramatamAM 'nathI natho' ema / vAraMvAra bolavuM paDe te ramata oDaDDha -- rakta-rAtuM rAgavALu - Asaka olattha -- vidArita-phADA nAkhela- phADa) **** nAkhavu ohatta-na- namra, namavuM udAharaNagAthA-- anyAossso dayitaH tava ohanto'pi navanakhaolattho / orujaM mukkalio mA mama osannasnehikA bhava // 121 // namra chatAM ya navA nakhadvArA vidyArita evA tArA vara mIjI strImAM rakta che ane ('nahi nahi'khelavu paDe evI ramatanI jema) 'nahi nahi' ema kahevAne mAkaLe-svataMtra-che te tu mArI sAthene sneha na tADa. Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhovarabha /-samUha-jattho prathama varga viphale ohuDaM, ohuraM ca khinne, ovaro nikare / / bhosuddhaM vinipatite, ojharI, antraAvaraNe // 157 // dura-viSa4-14% moNu--apazudra-nivAsa - ohura--khinna-khedayuka mIce paDela-bhraSTa thayela, vinipAta pAmayo-nIce paDavU-bhraSTa tharbu bhojjharI-mAMtaraDAMnuM DhAMkaNa-hojarI ohura avantiAkurane nAmane dezIsaMgrahakAra "hura" zabdanA be artha batAve che; hura-avanata- avanati pAmela, avanati hura-sasta-sarIgayela, sarI javuM e ja kezakAra "oharanA arthane spaSTa karavA nIcenAM be udAharaNe Ape che, kSaNamAtrakaluSitAyA lulitAlakavallarIsamavastaritam / maramoTu pa rva manAma: guha racAra I [ ]. "kSaNamAtra mATe kaluSita thayelI evI teNInuM laTakatA kezanI velathI DhAMkeluM mukha, kema jANe bhamarAnA samUhathI nIcuM namela avanati. pAmela-kamaLa na hoya ema ame teNInA mukhane yAda karIe chIe." kiM tadapi khalu vismRtaM niSkRpa! yada gurujanasya madhye / abhidhAvya gRhItaH tvam ohurauttaroyayA 1 [ ] "he nirdaya ! uttarIya vastra-oDhavAnuM kapaDuM-sarI gayeluM chatAM ya teNIe gurujananI-vaDIlenI-vacce, sAme deDIne tane pakaDele , e vAta paNa zuM tuM kharekhara bhUlI gaye" ? udAharaNagAthA- prahAraosuddhahataojjhariovaraskhalanaohurA raNAt ripavaH / tava kumArapAla ! ohuDabhujadaNDA yAnti araNyeSu // 122 / / he kumArapAla ! tArA prahArane lIdhe kapAI gayelI hejarIohAjarIne samUha-nIce paDI gaI ane tethI AMtaraDAM pagamAM aTavAvAne Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dezI zabdasapraha lIdhe khalana pAmavAthI kheda pAmelA tathA jemanA bhujadaMDa nakAmA thayA che evA tArA zatruo raNamedAnamAMthI araNyamAM jAya che. osittaM upalipte, abhibhUte ohua-oggia-oNuNayA / oillaM ArUDhe, osIa-ohAiyA ca adhastanamukhe // 158 // bhositta-avasikta-upalipta-chaMTAyela, . oila- ArUDha-caDelu, caDadu chaMTAvU. kharaDAyela, kharaDAvaM mohubha ) ohAiya adhomukha-nIcA mukhavAko oggiA -avabhUta-abhibhUta-parAjaya / oNuNaya JpAmela, parAjaya pAmavo / mahAgAthA oille gajam oggiagiri madaosittamukham aNaosIaM / tvayi ohuaharicarite oNuNaaohAiyA bhUtA ripavaH // 123 // he rAjA ! viSNu vA IdranA caritrane parAbhava Ape evA caritravALa tuM pahADane parAbhava kare evA, madathI chaMTAyela athavA kharaDAyela mukhavALA tathA UMcA mukhavALA hAthI Upara jyAre caDyo tyAre tArA zatruo parAjaya pAmyA ane nIcuM moDhuM karI gayA. olittI olippattI asidoSe, okaNI yukaa| ojjhAyaM ohaTTiyaM anyaM prerya kareNa yad gRhItam // 159 // bholitti / taravAra charI vagereno ojjhAya / bIjAne prerIne-bIjAne bholippatti doSa-talavAra vagerenuM __ ohaTTiya -khaseDIne-dhakko mArIne je kAMI hAtha vaDe levu te kaTAvu-vA buMdu thaq -bIjAne pIlIne-dAbone-hAthavaDe mokaNI-jU ... meLavavaM te udAharaNagAthAchurikaaolittii asiolippattI okaNI ca navavastre / kathayati ripUNAM tvayA yazaH ohaTTiayaM zriyaM ca ojjhAyaM // 124 // - zatruonI kaTAyelI charIe, bUThI thayelI taravAra ane temanA navA kapaDAmAM paDelI jUo e badhuM kahI Ape che ke te zatruonA yazane temane pIlIne tArA hAthamAM karI lIdhuM che ane temanI lakSamI paNa temane dabAvIne te tArA hAthamAM meLavI lIdhI che. Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama vaga zyene olaya - olAvayA ca phalahArgalAyAM ohaDaNI / dayitabhUtA ca // 160 // oLayaNI navavadhukA, olaiNI bholaya olAvaya } - zyena pakSI - 1 -bAja ohaDaNI - phalahakano AgaLo - bAraNaM baMdha karavAno bhogaLa- AgaLiyo olayaNI --- navI vahU bholaiNI -- vahAlI strI olaa bIjA saMgrahakAro yA zahanA apalApa-meTale 'yu' hoya chatAM nAmakara ja' eveA atha kare che. ahIM nIyenA ohai- omAla - ojjhara-osatta me yAra zo nathI ApyA, kAraNa ke te cAre zabdo vyAkaraNusAdhita che. ohaha - avatarati - avatare che-nIce Ave che janma dhAraNa kare che. 'oI' kriyApada che, temAM mULa dhAtu 'moha' che. tenI sAdhanA vyAkaraNamA batAvela cheH [8 / 4 / 85] omAla -- nirmAlya - devane caDelI vastu - ziva nirmAlya 'mAla' zabdane 'nirmAlya' zabda dvArA sAdhI batAvyo cheH [8 / 1 / 38] ojhara-jharaNaM 'ojhara' zabdane 'nirjhara' zabda dvArA nipajAvelo cheH [8 / 1 / ] osanta-saMbaddha. 'osatta' zabdanI utpatti 'avasakta' zabdamAMthI karI batAvI cheH [8 / 1 / 172 ] udAragugAthA olaNI olayaNI ripUNAM olayapriye raNe khaGgaH / ohaDaNodIrghabhuja ! tava bhaTacaTaka olAvao rodayati // 125 // 99 bhAgaLanI jevI lAMkhI bhujAvALA he ! bhaTarUpa cakalAMne nAza karavAne bAja jevuM tAruM kha, khAjane (subhaTAnAM maDadAMonu` khANu maLatu` heAvAthI) priya evA raNamedAnamAM zatruenI vahAlI navI bahumAne, zavarAve che. osuMkhiyaM ca utprekSite, alinde osariA / oAvalo ca bAlAtape, ohADaNI pidhAnyAm // 161 // Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 osuMkhiya -- utprekSita- utprekSA, utprekSA pAmela osariA --- bhosarI - uMbarA bAhAranI gharamA~ AvelI sapATa jamIna uhAzugAthA osukhiya priyam Ayantam oAvalaM osari sarantaM ca / gaMdI kSiptvA jAram asatI ohADaNi dadAti ||126|| dezIzabdasa gra UgatA sUrajanA tApa thatAM esarI tarapha sarakatA-AvatA-priyane utprekSIne--kharAkhara joI ne-khuzI thavAthI jAra puruSane dhakelI asatI zrI DhAMkaNu de che-khAraNuM baMdha kare che. abhAvala--bhavatApalava- ugatA sUrajano tApa ohADaNI - DhAMkaNI - daravAjo baMdha kara vAnuM DhAMka ovospi astakSaNe, oaTTiyaM ca cATuni / oagghiyaM osiMdhiyaM, aGgapinaddhe olaiyaM // 162 // obhabhava -- avabhAtapa-asta samaya AthamavAno samaya bhobhaTTiya --- caTu - sAruM lAge tevu bolavu - khuzAmata ogghiya osiMdhiya } prAta- ghathuM, sucelaM bholaiya - avalagita - zarIra Upara lAgeluMaMga Upara paherelaM osiMghiya ridhiya paNa dezI zabda ja che paraMtu tene ahI pA~ya batAvavAnI rItathI sUcavelA che. udAharaNagAthA-- na khalu oagghai kamalaM olaia na sahate jalArdrAmapi / oaTTiehi oAave'pi osiMghae na sA azanam // 127 // teNI kamaLane kharekhara sUMghatI nathI tema zarIra Upara paherelA pANIthI bhInA kapaDAne paNa sahI zakatI nathI ane keTalIe khuzAmata karI teA ya sUryAstane samaye paNa teNI azana-khANAne ya sUMghatI nathI. olaMpao ca tApikAhaste, ohIriaM ca udgIte / supte ollario, vidhikRte osANihANaM ca // 163 // Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama varga 101 bholaMpaa-tavetho-ziro ke zero-halavo-ke / olarisa-supta-sU, sutela dUdhapAkane pakavatI vakhate halAvavAnuM sAdhana osANihANa-vidhipUrvakarnu anuSThAna bhohorima-udgIta-UMce svare gAnagANu karavU, UMcethI gAvaM, gAyela ohoria bIjA saMgrahakAro mAnI 2matha avasanna-khinna 42 che. eka bIje A ja nidrA arthane sUcaka godo zabda che paraMtu te, vyA2zusAdhita cha [8-4-12] bhATe dezI nathI. udAharaNagAthA- nizi ollaraNe osANihANi kimapi tayA yat tvayA / tad eva ohIrai sA olupayakarmavyApRtA'pi dine // 128 // rAtre sUtA pachI te je kAMI teNInI sAthe vidhiyukta anuSThAna karyuM che te ja anuSThAnane teNI divase tavethA vaDe halAvavAnA kAmamAM joDAyelI hoya te paNa UMce sAde gAyA kare che. A sthaLe nIcenA dhAtuo vyAkaraNamAM dhAtvAdezanA prakaraNamAM nedhelA hovAthI pharI jaNAvyA nathI. orummA--orummAi-udvAti-mUkAya che [8-1-11] ohAma-ohAmai-tolayati-toLe cha [8-4-25] olaMDa-oluMDai-virecayati-jUdu kare che [4-4-26] osuvaka-osukkai-tejayati-teja kare che [8-1-10.] oggAla-oggAlai-romanthayati-ogALe che-vAgoLe che [8-4-13] orasa-orasai-avatarati-avatare che [8-4-85] oaMda-oaMdai / cikanatti-chede che [8-4-125] ohAla oddAlai / oga-obhaggai-vyApnoti-vyApe che [8-4-141] ohAva-ohAvai-AkrAmati-AkramaNa kare che [8-4-160] bhovAsa -ovAsai-avakAzate-vakAse che [8-4-179] bhoakkha -omakkhai-pazyati-jue che [8-4-181] ovAha-povAhai-avagAhate-avagAhe che [8-4-205] [eka arthavALA okArAdi zabda purA Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 dezIzabdasa graha aukArAdi anekA zabdo 'pelA be svaravALA pachI traNa svarabALA' evA krame aneka arthavALA okArAdi zabdonI noMdha cheH nizAjala - himayoH osA, sevaka - aprabha - abaleSu oluggo / olI asidoSa - AlI, oluhaM aghaTamAna- mithyayoH // 164 // okhA- 1 avazyAya-jhAkaLa - osa 2 hima. olugga 1 sevaka - nokara 2 kAMti vimAnoM - nisteja 3 nirbaLa. oAlI1- 1 khaDagano doSa- taravAranuM kaTAI javu vagere 2 paMkti-prAMta-hAra. 'olaTTa- -1 aghaTamAna-anucita 2 mithyA - ulaDaM. ollo paryasta - prakampa - govATa - lambamAneSu / oratospi vidArita garviSTha- kusumbharakteSu // 165 // oalla 5- 1 paryasta - ulTuM 2 prakaMpa - tharatharATa 3 gAyano vADo 4 laTakatuM. orata - 1 vidArita-phADI nAkhela, phADI nAkhavu 2 aparakta-abhimAnI 3 bhavarakta - kasuMbAdhI raMgela . oho apasRte avaguNThana-novikayozca / grAmeza - hRta - AjJA - bandhanakhAteSu oAo || 166 // ohaTTa - 1 aHsRta - pAchu iThavu, pAchu haTela 2 ghuMghaTa - ghumaTo 3 nIvI - nADI. apaharaNa thaI gayu che te obhAbha-- 1 gAmano adhIza - svAmI 2 apaharAyela - jenuM 3 bhAjJA 4 hAthI vagerene bAMdhavA mATeno khADo. ohAro kacchapake, antadvaSe bhAge ca / oviyaM Aropita - rudita cATu-mukteSu hRte ca // 167 // ohAra - 1 kAcabo 2 nadI vagereno vacceno dvIpa-sthalabhAga 3 bhAga -aMza. oviya - 1 Aropita - caDAvavu caDAvelu 2 rovu 3 cATu-mIThI vANI - khuzAmata 4 , mukta - chUTu thavu, chUDa thayela 5 hRta-harI jarbu, harela. 1 sarakhAvo varga 1 gA0 89 'ulluTTa' zabda . 2 sarakhAvo varga 1 gA0 90 'urata' zabda. 3 sarakhAvo varga 1 gA0 149 'ova' zabda. 4 " uhAro dezyAm saMskRte'pi " abhidhAnayitAmaNi nAbhanA azanI vRttimAM AcArya hemaca'dra jaNAve che ke, kacchapa ane hAra zabda dezya che ane saMskRta paNa che. Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama varga ohitthaM ca viSAde rabhase vicArite tathA ca / candana-zilayoH ohaMso, osandhiaM azobha-sAdeSu // 168 // ohitya-1 viSAda-kheda 2 vega-utAvaLa 3 vicArita-vicArelu. ohaMsa-1 caMdana 2 caMdana ghasavAno orasiyo. osavvibha-1 zobhA vinAnu 2 avasAda-kheda. osiMghiyammi candanagharSaNazilAyAM ca ohariso / otthario AkrAnte AkramamANe ca jJAtavyaH // 169 // oharisa-1 suMghelu 2 caMdana ghasavAnI zilA-orasiyo. ottharia -1 AkramAyela-dabAyela 2 AkramaNa karato-dabAvato. osAaMto jambhAlase sIdat-savedanayozca / oghasaro ca anarthe gRhANAM vAripravAhe ca // 170 // osAaMta'-1 vagAsAM khAnAra ALasu 2 sodato 3 vedanAvALo. oghasara-1 anartha-hAni 2 gharono-gharomAMthI nIchaLato-pANono pravAha. adhomukha-kANekSita-AkIrNeSu ca. osariyaM / ohaMpiyaM ca oraMpiyaM ca AkrAnta-naSTayoH // 171 // bhosariya-1 nIcaM molu 2 AMkha saMkocavo-AMkhane kANI karone-moM cIne-jo 3 AkorNa-sAMkaDaM-bharelu. bhoiMpiya -1 AkrAnta-AkramAyela, davAyela-dabAvavu 2. naSTa-nAza pAmela, oraMpiya nAza pAmavo oiMpiya-oraMpiya oiMpiya zahanA se artha chatamA oraMpiya zahanA pa martha che ane e hakIkatane spaSTa karavA sAru ja mULamAM be cakAra mukelA che. bojA dezIsaMgrahakAra 595 mA ItaneTa mA che. to 4che -"oiMpiya-oraMpiyazabdo naSTe tathA AkrAnte" arthAt "ohaMpiya bhane oraMpiya the. 2 zo naSTa bhane AkrAnta se bhanne artha mA che." za-rema zo me cha tema arthA 55 me che tethI oiMpiya zaha AkrAnta mA che bhane oraMpiya 76 naSTa a bhA cha mevA anukama kema na thAya ? 1 sarakhAvo varga 1 gA0 141 UsAyaMta Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dezI zabdasaMgraha sabhA-yA dezIsaMgrahakAroe oiMpiya bhane soraMpiya se manne zabdane eka bIjAnA paryAya tarIke-samAna arthanA vAcaka tarIkebatAvelA che tethI Upara jaNAvele anukrama na thaI zake. e anukrama barAbara hoya te e banne zabda judA judA arthavALA thAya, paraMtu judA judA arthavALA zabdo samAna arthavALA na hoI zake. vaLI, ukta rIte e be zabdanI bIjA lopa paryAya zabda tarIke karelI neMdha kema saMgata thAya ? paryAya tarIkenI neMdha barAbara che mATe ja Upara jaNAvele anukrama na thAya. oaggiaM abhibhUte kezAdipujakaraNa ca / anyAsakte tRSNApare ca olehaDo pravRddhe ca // 172 // oaggi-1 abhibhava pAmela 2 keza-vALa-vagereno puMjo-Dhagalo-karavo. bholehaDa-1 bIAmAM Asakta 2 tRSNAvALo 3 pravRddha-vaghAre vadhelo ke gharaDo. candana-ratiyogye ovaseraM, ohasiyaM aMzuka-dhRteSu / osikkhiyaM ca gamanavyAghAte aratinihite ca // 173 // 'ovasera-upasmera-1 caMdana 2 rati karavAne yogya. ohasiya-1 vastra-kapaDu 2 dhRta-tiraskAra yogya, tajI dIdhela, khaMkherela. bhosikkhiya-apazikSita-1 gamanavyAghAta-avAmAM vighna 2 aratimAM nihita. caMdaNa-raijogga caMdaNa bhane raijogga se manne mahAna samAhA2 . samAsa che. ohasiya ... upahasita-upahAsa-maskarI-nA mathanA ya se mAnna ohasiya zabda che paNa te dezI nathI. kAraNa ke upahAsa arthavALA e siva nI vyutpatti sasta upahasita a52thI matApIya che.[8-1-173] oharaNaM vinipAtanam arthasya AropaNaM caiva / moharaNa--1 vinipAtana-vizeSa nIce paDavu 2 je hakIkata na saMbhavatI-na ghaTatI hoya teno Aropa karavo-tenI kalpanA karavI... obAla-bAlai-chAdayati-DhAMke che. [8-4-21] oMbAla-mobAlai-plAvayati-palALI de che-pANI pharI vaLe che. [8-4-41] 1 sarakhA rara varga1 gA2 104 Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama vaga 105 AThamA adhyAyanA dhAvAdezanA prakaraNamAM A dhAtu, noMdhelA che mATe ahIM pharI nathI lakhyA. 3ne vAra tathA no prakAra kyAre thAya ? e hakIkata batAvavA nIcenI aDadhI gAthA jaNAve che parataH sthitasaMyoge ukAra-okAravinimayo bhavati // 174 // A resamAM 3ne badale mora kyAM vAparavAne che ane govAne badale 34 kayAM vAparavAne che te bAbatane vibhAga A aDadhiyAmAM A pramANe batAve che. uttara pachI kaI saMyukata akSara Avela hoya tyAre te vAne badale goLa samajo ane yojanA pachI kaI saMyukata akSara Avela hoya tyAre te potAne badale 34 samaja. A pramANe kAra ane govaranI adalAbadalI thAya che. jemake- -=+rkadI ekajaMdI, uddhadI. khalI-ephakhalI, uphakhalI vagere. A pramANe ja phuvAne ane prakArane paNa pheraphAra kare arthAt vAra pachI kaI saMyukta akSara Avela hoya tyAre te davAne badale para samaja ane pAra pachI kaI saMyukta akSara Avela hoya tyAre te pAne badale hAra samaja. jemake- "ro-e, phrodaridra-vagere. ame A vidhAnane amArA vyAkaraNamAM paNa yAda karyu chaH mota saMyo [8116] taH pad vA [ | 1 | 85] coLe [8] 184] e pramANe AcArya hemacandre racelA ane potAnI banAvelI TIkAvALA dezIzabdasaMgrahano prathama varga pUro thayo. svarA badhA zabdo samApta. 1 varSa 1 0 87 2 3 1 0 82 Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIya varga vyaMjanAdi zabde prathama vargamAM svara AgnivALA badhA zabdonA saMgraha AvI gayA. have byaMjana AddhivALA zabdonA saMgraha karavAnA che. 'pelA be svaravALA, pachI traNa svaravALA' e krame ane vaganA anukrame A nIce vyaMjana divALAM zabdonI noMdha ApavAnI che. sautho prathama kavargavALA ane temAM ya pahelA 'ka' AdivALA zabdonI noMdha ApavAnI che: andhikakapardikAsu kattAo, mUlake kaMdI | kaMtU kAme, kaMcI musalAnanalohavalaye || 175 // kattA - jugAra ramavAnI AMdhaLI koDI. kaMdI - mULAnuM zAka ke kAMdAvALo mULo udAharaNugAthA musalamukhaM kaMcIpa kacchapradezazva kaMdIhiM | kattAhiM bahutam ratyA kaMtU ca zobhante // 129 // sAMbelAnuM mukha kAMcIvaDeloDhAnI kuMDaLIvaDe-obhe che, kacchanA pradeza mULAnA zAka vaDe zele che, baTukAnA mAlakAnA-jugAra AMdhaLI kADIovaDe zele che ane kAmadeva rativaDe zAle che. kallA kavisa madhe, kali - kallolA vipakSe | kaccaM koDaM kArye, kasso kaccharo ca paGke // 176 // kacca karavA jevu } } 23134 } koDuM ba }-kArya, } --kacaro-gAro-paMka. kassa kacchara kallA kavisa kali 'kallola - madya-dAru. -vipakSa-viruddha pakSavALo zatru. -- kantu - kAnta - kAmadeva. kaMcI - kAJcI-sAMbelAnA mukha Upara khAMDavAnI bAjue jaDelaM loDhAnuM valaya - loDhAnI kuMDaLI. kallA madya atha mAM sAMskRtamAM jyA kallA zabda nIpalavI zAya maro; zabda che ane te UparathI A paraMtu sNskRtne| kalyA zaha 1 "kallolaH arau" haima anekArtha0 sola- zatru Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIya varga 107 kaviomAM atiprasiddha nathI tethI ja ahIM vyutpanna A zabdane paNe neMdha paDyo che. SE25||thaapriykviskcchr ! tvaM kalyAM kassaM iva muzca anena hi / kallola-akali-kacca-akoDhuMbANaM manyate-(jJAyate) na medaH // 130 // madyarUpa kacarAne priya samajanAra he! tuM madyane kacarAnI peThe mUkI de, kAraNa ke, e pIvAthI zatru ane azatrune tathA kArya ane akAryane bheda jANI zakAtuM nathI. kavayaM bhUmicchatre, nAlikavallyAM ca kalaMbU / upasarpite kamio, kITIbhede karoDI ca // 177 // kavaya-bhUmicchatra-comAsAmAM phUTI kamibha-upasarpita-pAse gayela. nokaLanArA bilADonA Topa karoDo-eka prakAranI kIDI. kalaMbu-nAlika nAmanI vela ghAragAthAki te Rddhi prAptAH pizunAH ye praNayino'pi tApayanti / kavaya-kalaMbUu varaM kamiyakaroDINa dadati ye chAyAm // 131 // jeo snehione paNa tAve che evA Rddhine pAmelA te pizuneharAmakha-zA kAmanA che? emanA karatAM te bilADInA Tepa ane nAlika nAmanI vela sArAM che ke jeo pAse AvelI kIDIone chAMye te Ape che. kayalaM aliJjare, kaMdalaM kapAle, churikAyAM kaTTArI / kasaro adhamabalIvarde, kaMTAlI riMgaNIe ca // 178 // kayala-aliMjara-alajara-moTo suMDalo. / kasara-halako baLada. kaMdala-kapALa. kaMTAli-riMgaNI-kAMTAvALI riMgaNIno kaTTAri-kaTAra-charo. choDa. udAharaNagAthAtv sitakaTTArIsphuTitakaMdalo barbaraH kayalatuMdo / kasara iva siddhanarapate ! loTati kaMTAlisaMkulanadyAm // 132 // Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dezIzabdasaMgraha huM siddharAja mahArAja ! tArI zveta kaTArI vaDe phuTelA kapALathALA ane moTA suMDalAnI jevI duda phAMda-vALA khAkharA, riMgaNIethI gherAyelI nadImAM halakA maLadanI peThe ALATa che. kalahaM ca pratyAkAre / ca ardhajaGghAyAm // 179 // kare Du - kareTu- kRkalAsa- kAkIDo - ka + vAsa - kuvastra - ardhajaGghAaDadhI jAMgha sudhI pahoMce tevuM mocaka mojuM athavA caDDI 108 , kauhaM nitye, kaNaI latAyAm kakkiMDammi kareDU, kavAsa - kavisA uha - nitya - roja - hamezAM. kaNai - latA - vela. phalaha - pratyAkAra - taravAranu myAna vagere - taravArane DhAMkavAno sAmAna. kaNisa - kizAruka - anAjanA dANAnu soya jevuM aNIdAra nAkuM. kasiyA kasaI afers A zabda paNa dezI che paraMtu paryAya batAvavAnI rIte sUcavelA che. udAharaNagAthA tava jayazrIkaNaIdruma ! kalahaudgatakhaGga ! kauhaM arinivahaH / akavAso kavisa saMsmarati kareDU iva badarIvanaM yan // 133 // huM vijayalakSmIrUpa velaDInA AzrayasamAna vRkSa ! myAnamAMthI kADhelI taravAravALA ! (rAjA !) meAjA vinAnA tArA zatrunA samUha, kAkIDAnI peThe oraDInA vanamAM jatA meAjAne hamezAM sabhAre che. kizAruke kaNisaM, kasiyA kasaI ca araNyacArIphale / afast vAne, karamo kSINe, kaDasI zmazAne // 180 // ...} - araNyacArIphala - jaMgalI cAroLI (?) kavAsa kavisA kavila - kapila - kutaro. karama - klama-karamAyelo - kSINa-dubaLo. kaDasI - masANa - mahANa. kaNisa kaNasaluM-(dhAnyanu bhAthu ) arthabhAM ye jIle bhAveo 4 kaNisa zaha che paNa te dezI nathI. e atha nA nila zabdanI vyutpatti saMskRta kaNisa aparathI samavAnI hai. DuragAthA kaliyA Akule grAme kalaIkaNisesu baddhasaMtoSaH / alasa ! na lajjase ki tvaM karamo kavilo iva kaDasIpa || 134 || Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIya varga 109 kA karanAra. kaphADa--kapATa-guhA-guphA. he ALasu ! jaMgalI cALIthI gherAyelA gAmamAM rahenAra ane e ja cALInA (8) seya jevA nAkAvALA dANuomAM saMtoSa mAnanAra tuM masANamAM rahelA baLA kutarAnI peThe kema lAjato nathI ? kaMTola kaMkoDaM, karaNI rUpe, karISake kaulaM / ayodayAM kaDacchU , pathika-guhAsu ca kaMpaDa-kaphADA // 181 // -kaMkoDu, kakoDAnu zAka. kaDacchu--loDhAnI kaDachI ke kaDacho karaNI--rUpa-AkAra-dekhAva. kaMpaDa---pathika-pravAsI-pathe-raste-pravAsa kaula--chAj-chANAno kakaDo vA chANAno gora. kaMTola-kaMkoDa mA bhanne hoza che. kNttoln| artha kaMkoDa samAva / kNkoddne| artha kaMTola smbhv| arthAta se anna zaha za35 55 che ane vidheyarUpa paNa che - kaTela eTale kaMkeDuM athavA kaTheDa eTale kaMTeluM. karaNI A zabda, ahIM jaNAvelA arthamAM saMskRtamAM dekhAto hoya te tene dezI na samaje. uhADarAyAkaMpaDakaraNIu tava arivadhvaH kareNa bhugnakaMTola / karSanti kaulajvalanAt kutaH kaDacchU kaphADammi ? // 135 / / pravAsInI je AkAra dhAraNa karatI tArA zatruonI vahue chANunA devatAmAMthI vAMkA kaTelAne pitAnA hAthe kADhe che. kAraNa ke, guphAmAM rahetI evI temanI pAse leDhAnI kaDachI kayAMthI hoya ? kamaNI niHzreNyAm , zuSkatvaci karaMjo ca / kajjhAlaM zevAle, mAlika-vaMzeSu kamhiya-kalaMkA // 182 // kamaNo--kramaNI-nImaraNI-dAdaro- kajjhAla-sevALa-lIla. gharamAMthI meDIe-caDavAnu sAdhana. kamhia---mALI. karaMja-sUkI cAmaDI-chAla. kalaMka -vaMza. Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 dezIzabdasaMgraha lima ) kamala- hai-utpala-noluM | kaMDUra -vagalo. mahAragAthAkamaNIkalaMkakajhAlio api sakaraMjao api dhanyo'si / uccatarukusumagrahaNe kamhia ! taruNyA spRzyase sadA yat // 136 // he mALI! tuM nIsaraNInA vAMsaDAmAM coMTelI sevALa je che arthAta jema vAMsaDA Upara zevALa coMTelI hoya tema tuM vAMsaDA Upara ceTelacaDele che ane tArI pAse sUkI chAla che chatAM ya tuM dhanya che, kAraNa ke jyAre tuM UMcA jhADa UparathI phUle le che tyAre tane taruNI nitya sa cha. kaviDaM ca pazcimAGgaNam , utpalake kalima-kaMdohA / kalhoDo vatsatare, bake kaMDUra-kAullA // 183 // kaviDa-gharanu pAchalu AMgaNu. kalhoDa--vAchaDo kalhoDo--vAchaDI kaMdoTTa kandottha-5 kamaLa.. ! kAulla kAulla zaA nedha mAtra AdivALA zabdonI cAle che chatAM temAM Raa AdivALe A zabda vagara kame zA mATe mUkyA che ? samA0-kaMDUra ane kAulla se mannana samAna che bhATe kaMDUranI sAthe kA ullane 5Y mahArathI nAMdhI matAnyo che. BArAthAkaMdoTTaakSo kaviDe uDDInakaMDUrakalakalaM zrutvA / kalhoDapAyanamiSAt saraH sakAullakalimam abhisarati // 137 // - gharanI pAchaLanA AMgaNAmAM UDelA bagalAMone kalakala nAda sAMbhaLIne nIla kamaLa jevI AMkhavALI teNI vAchaDAne pANI pAvAne bAne bagalAvALA ane nIlA kamaLavALA sarovara tarapha abhisare cheabhisAra kare che. nAlikere kaDAraM, vaMzAkurake karillaM ca / kavvADo dakSiNake haste, caure kalama-kusumAlA // 184 // kaDAra--nALiyera. kanvADa--jamaNo hAtha. karilla--vAMsaDAno aMkuro. 'kalama kusumAla 1 kalamaH zAli-caurayoH"-zAli-yobhA tathA yaura meM meM abhI kalama zama cha-haima anekArthasaM0 Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIya va kalama A zabda saMskRtanI jevA che paNa kaviemAM enI prasiddhi nathI mATe ahI' dezImAM batAvela che. udAharazugAthA zaile karillakaDAra esu vyApArya kavADaM / kubhiriva tvaM mukha kusumAla ! kalamatvam // 138 // huM caura ! tu pahADamAM vAMsaDAnA aMkurAvALI jagyAemAM ane nAlicerAvALI jagyAomAM tArA jamaNA hAthaneA upayeAga karI tAru peTa bharanArA thA ane cArapaNu` mUkI de. puje kayAra - kajjava - katavArA, kakkhaDo pIne / tathA ca kaliMja-kiliMcA laghudAru, kacchurI api kapikacchUH // 185 // kyAra -- puMja - pUMjo-kacaro - kAjo -- kajjava katavAra kakkhaDa -- pIna - puSTa. - katavAra - tRNa vagereno utkara-samUha-Ukara Do. 111 kaliMja kiliMca }-nAnu' lAkaDaM. kacchuri -- kapikacchu - kauvaca. kajjava bIjA dezIsaMgrahakAro A rAhato artha viSThA-gU satAve che. kakkhaDa ye jIne kakkhaDa zabda, karkaza - kaThora khaDabaDa mevA arthabhAM che paraMtu te saMskRta karkaza aparathI ? apalavavAno che bheTale karkaza athavALA la'zabdane dezI samajavAno nathI. udhAharaNugAthA-- manyate maNIn kayAraM kajvavaM indu bisAni katavAraM / skhalati kiliye kakkhaDastanikA kacchurikalijaspRSTA iva // 139 // puSTa stanavALI teNI maNiene kacarA mAne che, cadrane pUjo samaje che, khisAne katavAra-melanA UkaraDA-gaNe che ane kema jANe kauvacanA nAnA lAkaDAthI sparzAyelI heAya e rIte teNI nAnA lAkaDAmAM skhalita thAya che. kasya - kosaliyA prAbhRte, karAlI ca dantapavane / kaMkellI ca azoke, tumbikarake kalavu - kuuAo || 186 // Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 dezIzabdasaMgraha ___ kalavU _taMbaDAna pAtra-ThAma-vAsaNa kassaya 7-prAbhRta-meTaNu-najarANuM / kaMkelli-azokanuM vRkSa. kosaliya upakaraNa-sAdhana. karAlI-dAtaNa-dAMta sApha karavAna / kuuA ). kASTha. kosaliya bIjA dezIsaMgrahakAro cha, "kosaliya zAha cheDe mAravANe che seTa kosaliyA che." | kosaliya ne pahale kosalliya zam 54 cha arthAt tano la Ara bevaDo paNa thAya che. ka mAhivANA zahAnI nodhamAM ko mahilAko mA kosaliya zabda athenA saMbaMdhathI nodhe che. A jAtanA kamabhaMga mATe bIje ThekANe paNa AvuM ja samAdhAna samajavAnuM che. S2||thaakekelliyssttikodnnddkssyN cUtabANakosaliyaM / upanayati vasantazrIH jagajjayakAmasya kAmasya // 140 // vasaMtaRtu, jagatane jitavAnI IcchAvALA kAmane-kAmadevane azokavRkSanI-lAkaDInA-dhanuSyanuM bheTazuM kare che ane AMbAnA vRkSanA bANanuM n012|| meTa ghare che. adyApi ko'pi karAliM na karoti kalavUkaraH tvaM bhramasi / bhikSo ! kastava kuuaM pUriSyate piNDapAtena // 14 // bhikSo ! tuM hAthamAM tuMbIpAtra laIne bhame che paNa haju sudhI kaI paNa dAtaNa karatuM nathI te tArA tuMbIpAtrane piMDapAta dvArAbhiim vaDe-3] 12ze ? nikare kaDappa-kaiyaMkA kaiyaMkasai-kukkuruDA / vijJAne kaMbara-kottharA, ca taruNe kaheDo ca // 187 // kaMbara kaiyaMka / kaDapalo-samUha - Dhagalo kotthara -vijJAna-kalAkauzala. kaiyaMkasada kutthara kukkuruDa kaheDa-taruNa-juvAna. kaDappa -utkara-UkaraDo Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIya varga 113 pa-saMskRtanA ra4 zabda UparathI A java ne UpajAvI zakAya khare; paraMtu samUda arthavALo dai zabda, kaviomAM atiprasiddha nathI tethI e vyutpanna zabdane paNa ahIM dezI tarIke naidha paDyo che. TA zikSako kahe che ke vaDA eTale kapaDAne eka bhAga-kapaDAne cheDe". -174mI gAthAnA uttarArdhamAM jaNAvelA niyama pramANe 3 ane jene adalabadale thatAM rosthara ane yuthara ema banne zabda nIpaje che. udAharaNagAthA- apakaMbaraya ! kaheDaya ! kottharakaiyaMkasevanAt labhase / guNakaiyaMkasaI tathA yazAkukkuruDaM zrIkaDappaM ca // 142 // vijJAna vinAnA he juvAna ! vijJAnanA samUhanI sevA karavAthI tuM guNanA samUhane, yazanA DhagalAne ane lakSamInA kaDalAne pAme che. madhapariveSaNabhANDe kariyA tathA kottalaMkA ca / - kaNNAso ante, karambe kakkasa-kakkasArA api // 188 // our-chelo. jariyA ) mA vIrasavAnuM patra- kottalaMkA / dAru pIrasavArnu ThAma. kakasAra - ane rolAno javo. 59 udAharaNagAthAmdkottlNkshkun rathyAkaNNAsayammi dRSTvA / manorucitakakkasaAsavamadakariyaM labhase kakkasAraM ca // 143 / / zerInA cheDe madha bharela madya pIrasavAnA pAtranuM zakuna joIne tuM managamatA karaMbAthI yukta Asava bharela madya pIrasavAnA pAtrane ane karaMbAne pAme che. dauvArike kaMThiya-kaDaillA tathA ca kaDaallo / kaDaallo kaNThe, kaddamio mahiSe, karamarI bandI // 189 // Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 dezI zabdasaMgraha kaMThiya kaDamali-kaMTha-galu -dvArapALa-rakSaka-cokIdAra. kaddamibha-kAdamika-kardamamAM-kAdavamAMkaDaalla rahenAra mahiSa-pADo. karamari-balAtkAre harelI strI. kaMThiya keTalAka dezosaMgrahakAro "kaMThiyane mahale kaMTTiya za mAne ." kammaNa-kammaNa za6, saMskRta kArmaNa a52thI mAva cha bhane se kmmnnne| ma kAmaNa-vazIkaraNa vagere thAya che. kalAva--saskRta kalApa 52thI / kalAva 54 nI51 cha bhane tn| ma tUNa-bhAdhu-'tI2 bhavAnu mAmu' thAya che. kavvAa-saMskRta kravyAda za54 a52thI kavvAa zam ta / cha bhane tne| matha rAkSasa thAya che.. A rIte ukata traNe zabdo vyutpanna levAthI ahIM nedhelA nathI. udAharaNagAthA- kaDaillANa madhye kaDaallo kaMThieNa tvaritaH / kahamio iva saroSaH karamarikaDayalliyaM lAti // 144 // dvArapALanI vaccenA eka dvArapALa dvArA tvarita thayele tere caDe-ane pADAnI peThe reSavALe thayela e bIje dvArapALa alAkAre ANelI strInA kaMThane le che arthAt teNune gaLe pakaDe che. sthUlAmbare karaarI, kaDaMtaraM jIrNazUrpAdiH / kacchariaM ISitake, kaNovaaM uSNatoye // 190 // karamari- -jADu kapaDu-jADI khAdI jevU / kacchuria-IrSyA-adekhAI. kapaddha. kaNovabha-kUSNodaka- Urnu pANI, Urnu kaDaMtara-jUna sUpaDu vagere upakaraNa. ghI, januM tela vagere. karaari keTalAka dezIsaMgrahakAro "karaarine mave karaaDi 49 cha arthAta daramAM chellA rephane badale 3 hovAnuM mAne che" kaNovaa bhUmAthAbhAM kaNovaa Aw4ne| ma anupANI matA cha 59y Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIya vaga 115 ye artha upalakSa35 che tethI Unu ghI, Unu tela vagere anI thaalen| paNa LovanA arthamAM samAveza karavAne. DADurabugAthA - karaari-kaDaM taraparigraha kathita satItvAyAH kacchurie / zApajalamitra vilocanakaNovaaM bhavati dussahaM mUDha ! // 145 // huM mUDha ! jADAM-karakarAM-kapaDAM ane jUnuM sUpaDuM' vagere parigraha dvArA jeNInuM satIva kahevAyeluM che evI strInI IrSoM ka2e teNInI AMkhanu UnuM pANI-AMkhanAM UnAM AMmuDAM-zApanA pANInI peThe dussaha thAya che. kajjauDo ca anarthe, kaNTakaprote kaMTauccI ca / kaDikhaMbho kaTihaste karaillI zuSkavRkSe // 191 // kajja uDa--anartha. kaMTaucci - kAMTAthI parovAyela- kAMTo bharAyelo hoya evaM. kaDikhaMbha - kaTistambha - kaDa Upara mUkelo hAtha. kara illi - sRkuM jhADa - hUM UM. kaDikhaMbha keTalAka dezosaMgrahakAro "kaDikha bhane artha kaTaghAghAta - '33 aparano AghAta - tAve che." udAharaNugAthA kajjauDazIla ! viracitakaDikhaMbho ! hiNDasva kaMTauccipada ! | karaillI iva kaThora ! na tvAM svapne'pi sA mahati // 146 // he anazIla ! kaDe hAtha denAra ! kAMTAmAM parAvAyela pagavALA ! sUkA jhADanI peThe kaThAra ! tu hIMDyo jA, tane teNI svapne ya cAhatI nathI. kallaviya - karAiNi- karavaMdI tImitaka - zAlmali - mallikAH / kaNThe vastrAdInAM nibaddhagranthau kaNThakuMco ca // 192 // kaMThakucI- - vastra vagerene cheDe bAMdhelI gAMTha kala viyatImita - bhInuM - bhojAyelu - kAlaveLu karAiNI - zemaLAnuM jhADa. karayaMdi - mallikA - mogaro kallaviya bIjA dezIsaMgrahakAro "kallaviyane artha vistArita - vistArabALu uDe che." Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dezI zabdasaMgraha karAiNI koI saMgrahakAra "karAiNIne pahale kArAyaNI 4 cha." kaNThakuMcI bIjA saMgrahakAro "kNtthkuNciine| ma a52 ayI thI nasAnI is-nAthi arthAt rasoLI matAve che." anukarayadi-karAiNitale iyaM azrukallaviyaaGgI / badhnAti kaMThakuMci tad na zubhaM dhara bAhau // 14 // magaro ane zemaLAnA jhADanI pachavADe nIce-taLe-beThelI ane pAMsuothI bhIMjAyela aMgavALI A strI, vastrane cheDe bAMdhelI gAMThanI jema pitAnI jAtane bAMdhe che-gaLe phAMse nAkhe che, te ThIka nathI, tuM ane hAthamAM dhara-bAhumAM le. sakhikAyAM kakkhaDaMgI, Ayudhabhede kaDatalA ca / kaNNacchurI kuDDagiloiyA ca gRhagodhikAyAM ca // 193 // kakkhaDaMgI-sakhI-mitra. kaNNacchurI -gharoLI kaDatalA-eka bAju dhAravALu vAMku kuDDagiloI -kuDyaguDUcI loDhAnu hathIyAra-khaDatAla , kuDDagiloiyA -kuDyagucikA BhAragAthAjAnAti kakkhaDaMgI kaDatalavakANi tava caritAni / kaNNacchuriAlApaM kuDDugiloI caiva manyate // 148 // tArAM khaDatALa jevAM vAMkAM caritrone sakhI jANe che. ghoLInA AlApane gharALI ja jANe che." kaNNoDDhiA nIraGgikA, mRtavahane kaMThamallaM tu / kappariya-kaDaMtariA dalite, kaDaMbhuraM ca kuTakaNThe // 194 // kaNNoDDhiA - nIraMgikA--burakho-kAne kappariya ? phADelu, phADaQ-cIrI katariya nAkhavu. oDhavu-kAna DhAMkavA-lAja kADhavI. kaDa bhubha--ghaDAnI jevA kAMThAvALu kaMThamalla-muDadAnu pravahaNa-je dvArA 'kubhagrova' nAmanu eka prakAranu bhAMDamuDadAna vahana thAya te yahANa, vAsaNa-ThAma. Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIya varga 117 kaMThamalla keTalAka saMgrahakAro cha ?-"kaThamalla bheTale yAnapAtrasAmAnya vahANa-DAhI.' kaDaMbhu AcArya zIlAGka cha --"kaDaMbhu meTale dhAna 1 hI." udAharaNagAthA-- dantakaDaMtariaadhara ! nakhakappariyaaGga ! muJca kaNNoidi / tAmeva kabhuastanI vraja na yAvat kaMThamallayogyA sA // 149 // dAMtathI cIrAyela hoThavALA ane nakhethI cIrAyela aMgavALA he! tuM lAja mUka ane jyAM sudhI teNI ThAThaDIne 5 thatAM vahANa dvArA vahAvavA jevI nathI thaI tyAM sudhI tuM kuMbhagrIva jevA stanavALI evI teNInI ja pAse jA. kaNailla-kora-kuMtA zuke, kaiulla-kIlayA stoke / guJjAyAM ca kaNeiDhiya-kAheNU-kAiNIo ca // 195 // kaNaila) kaNeDDiya ) kIra --zuka-sUDo-poSTa kAhaiNU --gujA-caNoThI kAiNI --kAkiNI kaiulla kIlaya --tha DaM kIla ) udAharaNagAthA- agnikaNa-kAiNINaM AzramakaNailla-padilakuMtANaM / kaiullaM api na jAnAsi yad antaraM tattavam) knneriddhmaatrmtiH||150|| agnine taNakhe ane caNoThI vacce tathA Azramane pipaTa ane pallibhIlanA gAmaDA-ne popaTa e be vacce tuM thoDuM paNa aMtara jANatA nathI tethI tuM caNoThI jeTalI mativALe che. kIlayamatiH kapiryathA kAheNuzotahAriNoM shishire| tathA korapAThavita ! avidyAmapi manyase vidyAm // 151 // jema thoDI buddhivALo vAMdaro caDhIne ziyALAmAM zIta haranArI samaje che tema popaTapAThI (kAMI samajanAra nahIM paraMtu mAtra pipaTanI peThe raTanAro) evA he garvita ? tuM avidyAne paNa vidyA samaje che. matiH kapiryathA avidyAmapi mana Avi Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 dezI zabdasaMgraha sthapatau kaDaio, kagyAyala-karaghAyalA kilATe / kaNNoDhattI-kaNNocchaDiyAo dattakarNAyAm // 196 // kaDaima-kaDiyo-sthapati-makAna caNI ApanAra kArogara kaNNoDhatti 1-kAna daIne sAMbhaLanArI kagghAyala ) dUdhano kliATa nAmano kaNNocchaDiyA |-bolvaa mATe-paDauttara karaghAyala vikAra-dUdha sAthe pakAvelaM karavA sAru-bIjAnuvAkya barAbara sAMbhaLanArI dahI athavA dahA~ sAthe pakAvelu dUdha GUSNagAthAkagghAyalaM kaDaio paragRhabhuktakaraghAyalo kathayati / kaNNoDhattipriyAyAH kaNNocchaDiyA na sA api zaMsati // 152 // bIjAne ghare dUdha sAthe pakavelA dahIMne jamI Avele kahiye, sAMbhaLavAne tatpara evI priyAne dUdha sAthe pakavelA dahIMnI vAta kahe che, paNa dattakaNa teNI prazaMsA karatI nathI-te vAta Upara dhyAna ApatI nathI. kaNNAAsaM kaNNaMbAlaM karNasya AbharaNe / kaNNAiMdhaNaM, atra ca kasaNasio sIrapANau // 197 // kaNNAAsa) | kasaNasima--kRSNasita-balabhadra-balabhadanu kaNNaMbAla ---kAnanu ghareNu-kuDaLa vagere zarIra zveta che ane tenAM kapaDA nIlAM kaNNAiMdhaNa) / che mATe tenu nAma kRSNasita. karaMja-karaMjai-bhanakti-bhAMge cha [ 8 / 4 / 106 ] kammava-kammavai-upabhucyate-bhogave che / 8 / 4 / 111] kamavasa-kamavasai-svapiti-sUe che [ 8 / 4 / 146 ] dhAtvAdezanA prakaraNamAM A traNe dhAtuone nedhelA che mATe ahIM pharIvAra nathI batAvyA. thAbhagnaM kaNNaMbAlaM kaNNAiMdhaNapriye ! yadi tava ekam / kasaNasiyasta api karNAt kaNNAAsaM tava dAsyAmi // 153 // Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chede kaMThadINAma pAlI dvitIya varga 119 he kuMDalane priya samajanArI ! je tAruM eka kuMDala bhAMgI gayuM te tane huM balabhadranA paNa kAna UparathI bIjuM kuMDala lAvIne daIza. chidre kaMThadoNAra-kuDiya-kuNiyA-kuDIra-kucchillA / / kaNiyAriya-kaNNassariyA kANacchI, vRtiH kalaMkavaI // 198 / / kaMThadINAra kaNiyAriya ) -AMkha kANI karIne jo kuDiyA kaNNassariya kANAkSi-trAMsI bhAMkhe kuNiyA --chidra-chIMDu-vADanu chIDa kANaccho jovU kuDIra kalaMkavai-karAvRti-vADa-hAthIyA kucchilla thoranI vADa-jhADanI pharatI karavAmAM AvatI vADa kaNNastariya bojA dezI saMgrahakAro kaNNassariyane mahave kaNNossariya 4 beMdhe che ane ene artha "kANI AMkha karIne jeeluM ke jevuM e satAve che. 26gAyAAvanti kaMThadINAraeNa kuDiyabhramaNazIlA bhujaMgA iti / kucchillapUraNe tvaM kaNNastariyAI kiM karoSi ? // 154 // bhuja, vADanAM chIMDAMmAM bhamanArA che tethI teo vADane chIche thaIne Ave che te tuM vADanAM chIMDAMne pUrI nAkhatAM zA mATe trAMsI AMkhe joyA kare che-vADanAM chIMDAMne pUravA tarapha kema bedarakAra rahe che ? adhaiva kalaMkavaI tava patyA NikkuDIriyA rcitaa| tava kaNiyAriyavRttaiH taiH kuNiyAzataM kRtaM tatra // 155 // Aje ja tArA patie nichidra evI vADa racelI che, temAM tArI kANI AMkhe jovAnAM te kartake-carita-dvArA vaLI se chidro tyAM karelAM che. yavanikAyAM kaMDapaDavA, kailabaillo ca svairavRSabhe / pArzvayugalApavarte kaDAhapalhathiyaM caiva // 199 // kaMDapaDavA-yavanikA-paDado kaDAhapalhasthiya-banne paDakhAM badalyAM kailabailla-svacchaMde caranAro baLada karavAM bhAMkelo khuTiyo Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 dezI zabdasaMgraha udAharaNagAthA- kAlabaillo iva tva gRhAt gRhe ki bhramasi nirlajja ! ? / kaMDapaDavAi madhye kaDAhapalhatthiyaM pazya tasyAH // 156 // nirlajaja he! AMkelA sAMDhanI mAphaka tuM A gharathI pele ghara ane pile gharathI ole ghara zA mATe bhame che, paDadAmAM beThelI evI teNI pitAnAM bane paDakhAM pheravyAM kare che, te te tuM je. [ AdimAM "ka" vALA ekAIka zabdo purA] #ArA rear have AdimAM 'kA' vALA zabdo kAvI nIlA, kAo lakSye, kAlaM tamisra / kArA koNU lekhA, kAraM kaTuke, kAhalI taruNI // 20 // kAvI-nI4--rIra jAma - zradgha-vaghavA cotha-nizAna #oju kAra-kaDavu kAla-kAlu-aMdhAeM vArI-taLI-yuvati-guvAna strI kAa vInA rahyA. te strIne artha nizAna nathI karatA paraMtu 3pamAna padArthane lakSya kahe che-guNavaDe je oLakhAya te upamAnabhUta kahevAya ane te ja lakSya. rAjA, karNa je che e vAkayamAM dAna guNa vaDe oLakhAtA ja e upamAnabhUta che ane te ja lakSya che. udAharaNagAthA- hatakAvikAlalaharyA virahikArAyAM cndrkaaraae| makaradhvajadhAnuSkaH kAlitanukoNukAyam Ahanti // 157 // kAI jevI aMdhakAranI laherene haNanArI ane virahione mATe kArAgRha-jela-jevI caMdranI rekhA UgatAM makaradhvaja-kAmadeva-nAmane dhanurdhara, yuvati strIonA zarIranI rekhAone lakSya-dhya-banAvIne AghAta kare che. kArimaM api kRtrimake, kAsAraM sIsapatra / kAhAro pariskandhe, kAsijja kAkasthaladeze // 201 // Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAmi- -Ami- hRtrima-vasAvaTI kAsAra - sIsAnuM patarUM dvitIya vaga udAharaNugAthA kAsijjadezaluNTanakA hArA''nIyamAna kanakAni / kAsAram iva budhAnAm akRtrimaM dadAsi cAlukya ! // 158 // 121 kAhAra -- kA''hAra- pANI vagerene bharanAro nokara-kahAra kAsijja - kAkasthala nAmano deza huM cAlukaya ! kAkasthaLa nAmanA dezane lUTI laIne kahAra dvArA ANavAmAM AvatI seAnAnI lagaDIene sIsAnAM patarAMnI peThe tu akRtrimabhAve paMDitAne Ape che. kAya dI jJAnajjI kAhila -- govALa - govALiyo kAryadI kANI parihAse, kAhilo ca gopAle / pUrta-sahana-dhanupu AyAvahiya--jAvaTThADuM // 22 // --rasAsu-DhAMsI hrAca----dhUrta-dhutAro kAliya- asahanazIla-sahanazakti vagarano kAlavaDa --- kAlapRSTha-dhanuSa kAlavaTTha saMskRtanA jALapRSTha zabda dhanuSanA amAM rUDha heAya teA tenA UparathI jAvaka zabda nIpajI zake che ane anA paNa kaze| vAMdhe rahetA nathI. e rIte jotAM ahI jaNAvelA jAhavarka zabda vyutpanna ja che paNa dezI nathI paratu saMskRtamAM jAvRSTa zabda dhanuSanA athamAM rUDha na hAya tA tA A vida zabda dezya ja che. aneka dezIsa graDAmAM vinA vivAde nAMdhAyelA A viTTu zabda ame' joyelA che ane tethI ja ahI' tenI dezI tarIkenI nAMdha levAmAM AvelI che. udAharaNagAthA-- tyaja hRtaM mama manaH kAlaya ! kA kAhilehi kANaddhI 1 / kAryadIi api madanaH kAvaliyo hanti kAlavaNa // 159 // he Thaga ! hurelA-cArelA-mArA manane cheDI de, gAvALiyAo sAthe arthAt govALiyAnI jAta sAthe vaLI ze| parihAsa ? asahanazIla kAmadeva, hAMsInA dhanuSathI paNa haNe che. Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 dezI zabdasaMgraha latA kANatthevo viralAmbukaNe, kAliMjaNI api tApicche / kAyaMdhuo ca kAyaMculo ca kArmijalavihaMge // 203 // kANattheva-Acho Acho varasAda-thoDA thoDA chAMTA paDe evo varasAda-phara phara kAyaMdhua) kAliMjaNI-tApicchanI latA-tamAlanI kAryacula -kapijala-vizeSa prakAranuM kAmiMjala jalapakSI kAliMjaNo keTalAka saMgrahakAro kAliMjaNIne pahale kAliMjaNa zaha nedhei che. bojA keTalAka saMgrahakAro kAliMja zamA cha bhane tanA martha tamAlanu phUla sevA matAve che. kArmijala A zabda paNa dezya ja che paraMtu tene ahIM paryAya batAvavAnI rIte mUkele che. udAharaNagAthAkaaliNjnnishyaamlghnkaannttheve rudanti virahijanAH / re kAyaMdhua ! kAyaMculIi sahitaH asi kUjasi tvaM tasmAt // 160 // - tamAlanI latA je kALe megha thaDA thaDA chAMTA pADe che-AchA A che varase che-tyAre virahI loke raDe che. te kAryAdhuo ! tuM te kAyaMculInI sAthe che, mATe kUjana kare che-unmatta thaIne madamAtuM mose che. kArakaDo ca paruSe, kAyapiucchA ca kalakaNThI / kAmakisoro ca khare, kArakaDa |-pruss-ktthe evaM-na game | kAyapiucchA-kAkapitRSvasA-kAgaDAnI kArakaDama tevU phaI-kalakaMThI-madhura kaMThavALI-koyala kAmakisora-gadheDo [kAmAhavA me zanhI sabhA ] Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIya varga 123 have AdimAM ki vALA zabdo kinnaM zobhamAnake, kiro kroDe // 204 // kinna-zobhatu-zobhAvAlu / kira-zUkara-suvvara udAharaNagAthA sA kutra lalitakinnA kiro iva kAraMkaDaaGga ! kutra tvam 1 / kutra kalakAyapiucchA kAmakisoro kaTudhvaniH kutra ? // 11 // te suMdara zobhAvALI kayAM ane suvaranI peThe kaThe evAna game evA-zarIravALA he ! tuM kayAM ? kayAM madhuravacanI keyala ane kayAM kaDavA avAjavALo gadheDe ? kira--kila---nizcita-nakI (avyaya) [8-2-186] kiNo--praznasUcaka (vibhaktyaMta pratirUpaka avyaya) [8-2-216] kosa-praznasUcaka(vibhaktyaMta pratirUpaka avyaya) [8-3-68] kiDi-suvvara [8-1-251] A cAre zabdone zabdAnuzAsanamAM sAdhI batAvyA che, mATe ahIM bIjI vAra batAvavAnI jarUra nathI. kiMboDo skhalite, kiMkiyaM ca dhavale, kiMpao kRpaNe / kiMjakkho ca zirISe, rathyAyAM kilaNi-kIlaNiyA // 20 // kiMboDa-skhalita-skhalana pAmela kiMjakkha-kiyakSa-zirISanu vRkSa kikiya-dholu kilaNI -krIDanikA-krIDA karavAnI kiMpaa--kiMpaca-kRpaNa-kaMjUsa kolaNiyA / jagyA--zero-rathyA udAharaNagAthA- kolaNikiMjakkhatale veSaM dRSTvA kiMkiyadukUlam / kiMpaya ! tvaM mudhA caiva kilaNopa bhramasi kiMboDo // 162 // zerImAM AvelA zirISanA jhADataLe dhoLA kapaDAvALA veSane joIne kaMjUsa ! khalana pAmele tuM zerImAM nakAme ja AthaDe che-bhame che. laghumatsye kiMdhara-kuMdharA ca, sarpe kikiNddii| kathite kilimmiyaM, tathA lAkSArakte kimirAyaM // 206 // kiMdhara) kilimmiya - kahelaM, kahevU kuMdhara -nAnu mAchalu kikiDI--sarpa-sApa-nAga / kimirAya--lAkhathI raMgela Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 dezIzabdasaMgraha kimirAya saMskRtamAM kRmi zabda che te uparathI jamAi zabda nIpajI zake che paraMtu saMskRta dvArA nIpajato nimittA ane ahIM gAthAmAM jaNAvela umijAjI e benA arthamAM phera che. saMskRta mAne artha- lehImAM pedA thayelA kIDAoe vamelA resAo dvArA nIpajatuM vastra' thAya che tyAre A gAthAnA kAmane artha strAvathI posTa thAya che. eTale "kIDAone resA dvArA banatA vastranA arthavALe timira (maja vijhi) zabda dezI nathI tyAre strAvathI arthavALo zibirAra zabda dezI che. viSi -zistraliyA-e-rame che-A dhAtu, dhAtvAdezanA prakaraNamAM [8-4-168] kahe che mATe ahIM ko nathI. udAharaNagAthAkiMjaphif! vimAnavane ! upa!i taka virA tAmyati stokajale kuMdhara iva sa iti kilimmemi // 16 // he nAga jevI veNivALI ! lAkhathI raMgelAM vastravALI ! nAnA mAchalA jevI AMkhavALI ! tAro viraDa thatAM, thoDA pANImAM nAnuM mAchaluM taraphaDe tema te taraphaDe che, ema huM kahuM chuM. kimiharavasaNaM kauzeyake ca, kimiharavasaNa-kRmigRhavasana-kauzeya-kozeTAmAMthI banela vastra-rezamI vastra "1" vAjha zara navavadhvAM kiiljAnavI vahU. mASTrimAM "zrI" vAko mA gas rAja che. [eka ardhavALA ane AdimAM vivALA tathA vALA zabdo samApta] je " vALA zabdo -o | veNumayaikSupIDanakANDe kuMDaM ca, kuDDe Azcarye // 207 // kukulA-navo vahU kuMDa-zeraDI polavAnuM vAMsajeM jarnu kAMDa -sAdhana 3-o - dautu-kAzcarya Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIya varga 125 kuNDa A zabdane je artha ame batAvyuM che teno saMvAda A pramANe cheH "veLumam koLe vihu suMda" [ ] arthAta zeraDIne pIlavAnuM vAMsaDInuM jUnuM kAMDa-ene ?v3 jANavuM" daravA saMgharo ne badale joDuM batAve che paNa e te varga 1 nI 174 mI gAthAmAM jaNAvelA niyamathI ja siddha che arthAta gurU ane jo e bane zabda samAna che ane samAna arthavALA che. udAharaNagAthAut nAgarakolAe kuMDa prekSamANAyAH paripraMsate / kimiharavasaNa kuDDA spRzyamAnaM halikakukulAhiM // 16 // je-najara nAkha, zeraDIne pIlavAnA vAMsaDAnA jUnA kAMDane jotI evI nAgarikanI navI vahUnuM athavA nAgaranI navI vahunuM, kheDUtanI navI vahuo dvArA Azcarya sAthe sparzatuM rezamI vastra sarI paDe che. ravI , u ra che, jo kuMTI kuMbhI somantAdiH, kuI bahu, majarI kuMtI // 20 // vI-4-kukSi-peTa | kRmi-sImanta-saiyo-vagere dvAre kulha-kolu-ziyALa ___ vALanI racanA karavI uMTi-pAchuM-poTarI-va-nAnI ghaia nI lADI- | 6-ahuM-ghaNuM : mAM bAMdhela koI paNa cIja kuMti-maMjarI-mAMjara -mora-koTA phuTava kukkho za0-saMskRta kukSi UparathI viNa zabda nApajI zake che ane arthamAM paNa phera nathI chatAM ahIM phujitane zA mATe ne ? sava-je je zabda ari gaNumAM che temanA ne ja thAya che, tuM nathI thatuM. asthAdi gaNamAM [8-ra-17] kSa zabdane pATha che mATe surata UparathI ja bane che paNa vizva nathI banatuM, A kAraNathI kuvA zabdane dezya tarIke batAva paDyo che. udAharaNagAthAgRhiitvaa zambalakuMTiM tyaktvA priyAkubhikutikarmANi / araNye kuddakulhe tava ripavaH kSAmakukSiNo yAnti // 16 // Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 dezI zabdasaMgraha pitAnI priya strIne seMtho pADe, temAM maMjari goThavavI vagere kAmane choDI daIne ane mAtAnI piTalI laIne dUbaLA peTavALA tA. zatruo ghaNuM ziyALavAM jemAM rahe che evA araNyamAM jAya che. kuTTA-kumAri-kuTTayarI-kosaTTairiyAu caNDayAm / kuhiyaM lipte, kuheDo ca gureTe, tImane kusaNaM // 209 // kuhiya-lipta, lIpavu kumArI kuheDa-gureTaka nAmarnu hariyu ghAsa -caNDo-pArvatI kusaNa-tImana-TomaNa-bhojanane svAdiSTha kosaTTairiyA ) banAvanAra caTaNI vagere khAdya kuTTayarI kuDa meTa ghaDo. mA zasaskRta kuTa a52thI a52 cha mATe tene dezIsaMgrahamAM uvekhe che. udAharaNagAthA- kosaTTaharIpituH kumArizikhare sakuTTa arva halA! / kuTTayaripatiM sakusaNabalibhiH ghusRNakuhiyaM kuTheDehiM // 166 / / caMDInA pitAnA kumAri zikhara Upara rahelA ane kuMkumathI lepAcelA evA caMDI sahita caMDIpati-mahAdeva-ne tamane ane bali sAthenA gureTa dvArA he sakhI ! tuM pUjana hAle kuMtalo, kukkuso tuSe, kuppaDho gRhaacaare| kuhaDo kubje, manorathe kutatto ca, kuMcalaM mukule // 210 // kuMtala-hAla sAtavAhana zAlivAhana rAjA kuhaDa-kubja-vAmana-nIcu-halaku kukkusa-kuzakA-dhAnya vagerenAM Dhu sAM-phophAM | kutatti-manoratha kuppaDha-gharano AcAra-gharanI rItabhAta | kucala-mukula-kaLI kuppaDha bIjA saMgrahakAro kuppaDhano ma bhikSA mAve che. kucala 4 zabda je arthane sUcave che te ja arthane eka bIje kupala za-4 cha 52 te kuMpala 456 sarata kuDmala a52thI lAtarI Avelo che(tArApara) mATe dezya nathI ane tethI ja tene ahIM batAvyuM nathI. Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIya vaga 127 kuDaya udAharaNagAthA- adharitakuMtalakuppaDha ! adoSakukkusa ! kumArapAlanRpa ! / kuhaDiyazatrukutattI dizAsu yazAkuMcalaM vikAsaya // 167 // rAjA zAlivAhananA gharanI rItabhAtane halakI pADanAra ! deSarUpa huMsA vinAnA ! ane zatruonA mane rathane vAmaNA-nIcA-karanAra he kumArapAla nRpa ! tuM tArI yazarUpa kaLione dizAomAM vikasAva-khIlava. matte kukkuDo, kudao kuze, kuDio api grAmeze / kuTTAo carmakare, kuDaya-kuDaMgA latAgRhe // 211 // kukkuDa-matta-chakela kuTTAma-camAra kuMdA-kRza-dUbalu-pAtalu kuDia kauNDika -prAmano adhipati-gAmetI | kauNDika -kuDaga-latAgRha-velanu ghara kuDaMga / udAharaNagAthA-- kuDiyaputraH kuDayA kuDaMgae bhramati tava anuraktaH / kudayakuTTAyaM iva necchasi yat kukkuDA asi tvaM putri ! // 168 // he putri ! tArA tarapha anurakta thayele gAmetIne putra, eka latAnA mAMDavAmAMthI bIjI latAnA mAMDave jAya che-Ama tema bhame che paraMtu tuM dUbaLA camAranI peThe tene nathI IcchatI, kAraNa ke tuM chakelI che. gartAyAM kuMbhiNI, kuMtalI karoTikAyAm kuddaNo rAse / nIvyAM ca kuUlaM kutthuhavatthaM ca kosalaM caiva // 212 // kubhiNI-pANIno khADo-jalagarta | kuUla / .. . kuMtalI- karoTikA nAmarnu pIrasavAnu kunthuhavastha ---nIvI-ghAgharAno nADI kosala upakaraNa-sAdhana-katharoTa(?) kuddaNa--kUrdana-jemo kUdavAnuM che te-rAsarAsaDo kuUla keTalAka saMgrahakAro 'Ano "paDeresA 454AnI cha / ', 4 che. Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 dezIzAbdasaMgraha udAharaNagAthAvrnaabhiH kubhiNikutalikarma tyaktvA khelaya kuddaNayaM / dRDhakosalasakhikAbhiH kutthuhavatthaM draDhaya sukuUle ! // 169 // uttama nAbhivALI te pANInA khADAmAM kaTikAne tarAvavAnuM kAma choDIne rAsa rama ane he sArI nADIvALI! majabUta nADIvALI sakhIo vaDe athavA sAthe tArI ghAgharAnI nADIne majabUta kara-daDha kara. kuMbhillaM khanye, kuMdIraM kolhAhalaM ca bimbe / aniSTe kuruccaM, kumulI kulasaMtaI ca cullyAm // 213 // kuMbhilla--khanya-khodavA jevU kurucca--kurucya-aniSTa-na rUce tevU-na kuMdIra ---gholInu phaLa-bibInU phaLa- game tevU kolhAhala / -biMba-ghola-pAkuM TIDorUM / ToDAra kumulI / kulasaMtaI J--cUlo 29gAthAdRSTvA kudIraoSThI pathikAH kolhAhalAI cuNTanti / kulasaMtaI api khanakaH kuruccakubhillakumulio bhavati // 170 // pAkAM ghelAM jevA rAtA hoThavALI teNIne joIne pathiko-pravAsIghelAne-pAkAM TIMDerAMne-cuMTI kADhe che ane jene cUlo davAnuM aniSTa lAge che evo khedana, cUlAne paNa khodI kADhe che. kurarI pazuH, mlAne kummaNa-kuMTAra-kurumANA / pizune kusuMbhilo koDillo ca, kuDillayaM kuTile // 214 // kurari-pazu kusuMbhila ] -pizuna-cADI karanAra koDilla cADiyo kuTAra-karamAvU mlAna tharbu-cImaLA. kuDillaya---kuTiLa-vAMku kurumANa ) kuppisa // zahanA atha yu- sa' thAya che. saMskRta ' sa' a52thI // zane SnAnI cha [8-1-72] S25gAthAakusubhilA kuDillayakezI koDilla ! sA khalu kurumANA / kuMTArei sakhIH api akummaNo punaH tvaM kurarI // 171 // kummaNa Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIya varga 129 cADiyA he ! cADI nahi karanArI, vAMkaDiyA vALavALI ane plAna thatI evI teNI, pitAnI sakhIone paNa plAna kare che tyAre vaLI nahi karamAte e tuM pazu che. kurucillaM grahaNe, kusumaNNaM ghusaNe, kuDucciyaM surate / garbhiNI-kulIra-kAndavikAH kucchimai-kurucilla-kullariyA // 215 // kurucilla--grahaNa karava-dharavu-pakaDavu kucchimaI--kukSimatI-kukSivALI kusumaNNa-kuMkuma-kaMku garbhiNI-bhArevagI kuDucciya--surata-ratikrIDA kurucilla---kulIra-karacalo kullaria-kAMdavika-kaMdoI-kuleriyo udAharaNagAthA- o ! kurucillai pathikaH kurucillanibhaH kuDucciyassa kRte / kSaNakusumaNNaviliptAM kullariyaM kucchimaiyaM api // 172 // o ! karacalA je pravAsI, zaradapUnamanA UtsavamAM kuMkumathI vizeSa lepAyelI, bhAvagI kaMIyaNane paNa ratikrIDA mATe pakaDe che. kusumAlio ca zUnyamanasi, kurukuriaM ca raNaraNake / kulaphaMsaNo kulakalaGke, sudhAyAM ca kuDDalevaNiyA // 216 // kusumAlima---zUnya manavALo-mUDha kulaphaMsaNa--kulapAMsula-kulamAM kalaMkarUpa kurukuriya--raNaraNaka-utAvaLa-utsukatA kuDalevaNI--kuDyalepanI-bhItane dhoLanAro-cano-sudhA-cho uhAgAthAmA kuDulevaNIdhavalakuTTime paravay dRSTvA / kusumAlia ! kurukuriyaM kuru kulaphaMsaNo bhaviSyati // 173 // cUnAthI dhoLelI pharasa Upara pArakI-bIjAnI-vahune joIne he mUDha! tuM utkaMThA na kara, kulamAM kalaMkarUpa thaIza kuMDiyapesaNa--kuMtIpoTTalayA brahmaviSTi-catuSkoNAH / kuMDiyapesaNa-brAhmaNanI viSTi-brAhmaNarnu / kutIpoTTa laya-cAra khUNi-cAra khUNAvAlu narakamA parANe paDavU [mAhimA ku zava! pur| thayA] utkaMThA Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 dezI zabdasaMgraha A pachI have 'kU' AdivALA zabdo klaM balapazcAt, kUDo pAze, kUvala jaghanavasane // 217 // kUla-senAno pAchalo bhAga kubala-jaghananu vastra-ghAgharo kUDa-kUTa-pAza-phAMso kUra kura" eTale "bhAta' A zabda saMskRtasama che mATe ahIM lakhyuM nathI. udAharaNagAthAkuddiypesnnkaarii kusumshrkuulkuuvlvtyaaH| kuMtIpoTTalabhavane uta patati dvijaH kaTAkSakUDammi // 17 // kAmadevanI senAnA pAchalA bhAgamAM ghAgharo paherIne rahenArI evI teNInA cAra khUNiyA bhavanamAM rahelA ane parANe narakamAM paDavAnuM karate brAhmaNa teNInA kaTAkSa pAzamAM paDe che. je-najara kara. kUNiyaM Ipanmukulite, gartAkAre kUsAro / kUNibha-thoDDu kholelaM / kUsAra--khADAno AkAra [mAhimA kA zo samApta ] have mAhibhA 'ke' vALA zabdo keA rajjuH, kelI asatI, keU ca kande // 218 // keA--rajju-doraDI | keTha-kaMda-kAMdo kelI asatI strI keddaha 6. meTa yat-48, saMskRta kiyat a52thI / 'kedaha' za: 60 za cha [8-2-157] kelAya 'kelAyai-samAracayati sabhure che. 'sAya' thAtunI sabhA yAtvAdezanA 42mA ApeTI cha [8-4-85] Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (dvitIya vagara 131 udAharaNagAthA kUsAraskhalatpadaH keukRte pathika ! mA bhrama kacche / yat kelIe kUNiyaprekSitakeANa patasi pAzeSu // 175 // he pravAsI ! khADAnA AkAra jevI jagyAmAM lapasatA pagavALo tuM kAMde meLavavA mATe pANIvALA pradezamAM na bhama-phara, kAraNa ke ema pharatAM pharatAM tuM, asatInAM ceDAM khIlelAM AMkhamIMcAmaNurUpa deraDInA phAMsAmAM paDI jaIza. 'cAravA zA keyArabANa-kedArabANa-kesuDAMgeM vRkSa-palAza-khAkharo [ AdimAM je vALA zabdo samApta] re AdimAM "o vAjhA zabdo zodA -Apu, vALo kolo grovA, koppo aparAve, gehakoNake koNNo // 219 // koTTa- nagara zora -do -4-jIruM-zIyA-roja koppa--aparAdha koNNa-gharano khuNo koNa vIjhA taMtradRAre jona artha ""kuTa-lAkaDI' batAve che." joga saMskRta 'keka UparathI kea zabda nIpajI zake che ane tene artha "cakravAka'-'cako" thAya che. e rIte A "ka" zabda vyutpana che paNa dezI nathI mATe tene ahIM jaNAvyuM nathI. UdAharaNagAthAjesAvALAkaTarone jogAnA moDhA . manyante hRtakoTTA tava ripavaH koppaM Atmoyam // 176 / / 1 ahIM mULa gAthAmAM gAvAna-TTa krikurApu' e pATha che paNa te vALA tathA jo vALA zabdane juma pADavA saMpAdake Avo pATha svIkArela che, Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 dezI zabdasaMgraha kALA mukhavALA, namI gayela DekavALA ane harAI gayela nagAravALA evA kesuDAnI jhuMpaDInA khUNAmAM rahetA tArA zatruo A badhe aparAdha pitAne che ema mAne che. koccappaM alIkahite, strIrahasye kojjappaM / kolIraM kuruvinde, kohallI tApikAyAM ca // 220 // koccappa-mithyA hita-khoTA cALA-nakharAM kolora--kuruviMda-hiMgaLoka kojjappa--strI saMbaMdhI rahasya-strIcaritra kohallI--tavI- tAvaDI-kahalu GSPAthAdayite sAparAdhe Ayati kolIraraktanayanA iyam / kohallipUparacanAt koccappaM karoti ahaha !!! kojjappaM // 177 // aparAdhI pati AvatAM hiMgaLaka jevI lAla neNavALI A strI, tavImAM pUDale nAkhavAne bAne mithyAhita-patine khuza karavA beTA cALA 4re che. maho!!! zrIyaritra che. kolaMba-kollarA piThare, kosaya-koDiyA laghuzarAve / koTiMbo droNyAm, koTuMbhaM karahate toye // 221 // kAlava / __ koTiMba-droNI-hoDI kollara J-piThara-thALI koTuMbha-karAhata--hAthathI Ahata thayelaM kosaya 1-kozaka-laghu zarAva-nAgeM / pANI-jenA Upara hAtha jorathI koDiya rAmapAtara-koDiyu pachADelA hoya evaM pANI kolaMba bIjA saMgrahakAro kolNbne| A : 'ghara' matAve che." hAragAthA-- kollara-koDiyavANija ! charditakolaMba -kosao kasmAt / nipatasi kRtakoTuMbho nadyAM korTibasthitAm imAM dRSTvA ? // 178 // piThara-thALI ane keDiyAnA vecanAra he vANiyA ! piThara ane keDiyAne vepAra cheDI daIne, heDImAM beThelI eNane joIne pANI Upara hAtha pachADate pachADate tuM zA mATe nadImAM paDe che ? Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIya varga 133 koSThe kotthalo, komuI tathA paurNamAsyAm / bhedena grAmabhoktA ca koMDio, kouA karISAgniH // 222 // tya--paDho-kroTo-oTo di- kraufoi-maracAnuM saMgaThana komuI-kaumudo-pUnama-game te pUnama toDIne arthAt bheda nItithI-chaLakapaTa dvArA-gAmanI Upajane bhogavanAraprAmabhoktA kouA-chANAMno ani komuI - za0-saMskRta muvI UparathI joi zabda upajI zake che chatAM ene ahIM kema gaNAvyuM ? sa-saMskRta muvI UparathI thatA joI ane ahIM jaNAvelA mu e bannenA arthamAM bheda che. saMskRta UparathI thayela che zabda zarada RtunI ja pUnamane sUcaka che tyAre A saMgrahamAM jaNAvela joI zabda game te pUnamane sUcaka che ane ema che mATe ja game te pUnamane sUcaka A mu zabda dezI che. A hakIkata sArU rAje jaNAvelA nimna vacanane Teke che. "omu Adi ja phADyo jAjita tainAnI cAva" arthAt rAja nAmano karI sarara zabdane game te koI pUnamanA arthane batAvanAra tarIke sUcave che. udAharaNagAthA- kotthalakarmaniyuktA koMDiyaputrasya dttsNketaa| manyate grAmaNIvadhukA komuIjyotsnAmapi kouyasadRkSAm // 179 // _ chaLakapaTathI gAmanuM mukhIpaNuM dharAvanAra mukhInA dIkarAne jeNue saMketa Apela che evo ane kethaLA vA kaThalAne banAvavAnA kAmamAM- nijAyelI-nimAyelI-gAmanA nAyakanI vahu, pUnamanI cAMdanIne paNa chANanI Aga samAna dAhaka mAne che. koMDallU ca ulUke, zivAyAM koviyA bhavati / kolittaM ca alAte, koilA kASThaaGgArAH // 223 // Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 dezIzakhasaMgraha koMDallu-ulUka-ghUvaDa-ghUDa kolita--ulamuka-umADiyuM koviyA-kovidA-ziyALa (mAdA) | koilA--koyalA-lAkaDAnA aMgArA / (koilA za6 prAyaH mapayanI che) ahaai2||thaa-- 'nizi nadI yantI koviya-koMDallUNa 'darAmi tasya kathaya / kolittakoilehiM iti likhitvA dUtikayA kathayati vadhUH // 18 // rAtre nadI tarapha jatI huM, ziyALe ane ghUvaDathI DarU chuM ema tene kahe evA akSaro UmADiyAnA keyalAvatI lakhIne vahU dUtI dvArA DerAve che. kolAhalo khagarute, zvAvidha-jantau koTaliyA / kokkAsiyaM vikasite, ApUritake kojjhariyaM // 224 // kolAhala-pakSiono avAja / kokAsiya-vikasita-khIlelaM koMTaliyA-kutarAne vIMdhanAra prANI- kojjhariya-ApUrita--bharela-pUrNa zAhuDI kolAhala game te prakArane kelAhala' e arthane sUcaka "kalAhala' zabda saMskRtasama che paNa dezI nathI. koTaliyA bIjA saMgrahakAro koTaliyAnI ma "DITa'-31 satAve che. " udAharaNagAthA - kokkAsiaakSi ! sAyaM jalam AnayantI na kiM tvaM darasi / kolAhala-koTaliyAkojjharie atra tIrthe ? // 18 // pakSIonA kalAhalathI ane zAhuDIothI bharelA A bAMdhelA kAMThA Upara jaIne sAMjhe pANI ANatAM tuM zuM bItI nathI? he vikasita mAmAjI! kohalI-koheDI A banne zabdo saMskRta mANI UparathI utAravAnA che ane memanI artha jI- va- jAnI vasa' se suprasiddha che. [8-1 124 tathA 8-2-73] "da bhaye' iti bhauvAdiko dhAtuH- hemadhAtupArAyaNa aGka 1015) Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | dvitIya varga 135 koka-kokkai-vyAharati-kUke che-bole che [8-4-76] koAsa-komAsai-vikasati-khIle che [8-5-195] koTTuma-koTumai-ramate-rame che [8-1-168] AThamA adhyAyamAM A traNe dhAtuone sAdhita karelA che tethI temane pharIvAra ahIM nathI lakhyA. AdimAM thI mAMDIne ja vALA badhA ekAthI zabda purA thayA] - have aneka arthavALA kakArAdi zabdoH kaMdo dRDha-matteSu, kaMDo durbala-vipanna-pheneSu / kaMTho sUkara-sImasu, kaDo kSINe uparate ca // 225 // kaMda -1 dRDha-majabUta 2 matta-unmatta / kaMTha-1 zUkara-suvvara 2 sImA-maryAdA -chakela -kAMTho kaMDa-1 dUbaLo 2 vipanna-vipatti vALo | kaDa-1 kSINa 2 uparata-marI gayelo 3 phINa bojA dezosaMgrahakAro kaMda zAhanI bhInne 51 artha-staraNa'mAchAhana-Dhais' satAve che.'' nizchidre kaTivastre dvArastha-vipakSa-AzIHSu / gahane vane kaDillaM, karmAnta-gRheSu kavvAlaM // 226 // kaDilla-- 1 chidra vinAnuM 2 keDa UparatuM vastra 3 dvArapAla 4 zatru 2 AzISa 6 gahana-ghATuM 7 vana kavvAla-1 karmasthAna-kAma karavAnuM sthAna-luhAranI koDa vagere 2 ghara kaGkAla-karAleSu kalero, stoka-AI-bahaleSu / bAppe ca kasavvaM, kagghADo apAmArga kilATe ca // 227 // kalera-, kaMkAla-muDadu 2 karAla- kamghADa-1 aghADo 2 kilATa -dahI bhayaMkara ke chAzanI sAthe pakAvelA dUdhanA kasavva 1-thoDu 2 Alu-bhonuM phodA 3 pracura-ghaNuM 1 bASpa-bApha Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 dezI zabdasaMgraha nAlikera-kAka-vRSabheSu karoDo, piThara-paTaheSu // mukha-hariNeSu ca kamalo, kalao arjunataru-suvarNakAreSu // 228 / / karoDa--1 nALiyera 2 kAgaDo 3 baLada| kalaa--1 arjunanuM vRkSa-mAMjaNAnuM kamala--1 piThara-thALI 2 paDo-Dhola jhADa-AsauMdaro 2 kalAda-sonI 3 mukha 4 haraNa bhikSApAtra--azokeSu karakaM, vyAghra-laTvAsu / zabale'pi ca karaDo, kamaDho manthanI-piThara-haladhara-mukheSu // 229 // karaka-1 bhikSAnuM pAtra-bhIkha mAgavAnuM / kamaDha-1 maMthanI-dahIM valovavAnu ThAma pAtra 2 azokanuM jhADa __ -dahIMnI goLI 2 thALI 3 haladhara karaDa-1 karaTa-vyAghra-vAgha 2 laTvA- baladeva 4 mukha-mohU~ gAmacakalo 3 zabala-kAbaracitaraM kAgaDe? vagere arthavALe "karaDa' zabda to dezI nathI paratuM saMskRta '428 52thI mAvato cha. lavA' zabda strIliMgI che ene laIne 'lA arthane sUcaka karaDa zabda paNa strIliMgI thAya tyAre karaDA" zabda samaje. kamaDha 1 kAcaba 2 bhikSunuM pAtra ane 3 daitya evA traNa arthavALe kamaDha' zabda saMskRta 'kamaTha" UparathI ja UpajAvavAno che. (kamaTha" zabdanA A traNe artho AcArya hemacaMdra pitAnA anekArtha saMgraha kAM 30 164 mAM nadhi cha-sa0) mUlaka-musaleSu kaDaMtaM, kusumAvacaya-iSuSu kaNao ca / garvita-nakula-sakhISu kalio, kauaM pradhAna-cihveSu / 230 // kaData-1 mULAnuzAka 2 musaLa-sAMbalaM , kalima-1 garviSTha-abhimAnI 2 noLiyo kaNaa-1 phUlo cUMTavAM 2 bANa 3 mitra-sakhI kaula-1 pradhAna-mukhya 2 cihna 1 "kamaThaH kacchape daityavizeSe munibhAjane" [ haimaane. ka. 3 zlo. 164 ] Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIya varga 137 kalia sakhI za6 zrIsiMgA DAya tyAre kaliana mahase kaliA abha strIliMgI zabda samaje. jJAta-prasiddha-kaLAyela evA arthavALo sTima zabda saMskRta kalita a52thI tare che bhATe jJAtArtha kalia 24 dRzya nathI 565 vyutpanna che. kamm-kammai-hajAmata kare che / 8-4--72] kamm-kammai-bhojana kare che [8-4-110] A banne arthavALo 1 dhAtu dhAsvAdezanA prakaraNamAM kahe che mATe ahIM nathI dhyA. cancu-avataMseSu kaNNollI, ghaNTA-jhaSakeSu kaDuyAlo Ardra-kRta-citrita-kaNAkIrNeSu kaNaiaM caiva // 231 // kRNNollI-1 cAMca 2 avataMsa-kalagI kaNaia--1 mAlu 2 karelu 3 -choguM citarelu 4 kaNakita-kaNathI bharelu kaDuyAla-1 ghaMTa 2 nAnuM mAchalu ghaDiyAla nAmanujalacara prANo jhasa 'matsya-mAcha-matha paann| jhasa-jhasa za6 tAche 5Y nAnu bhAcha" artha sUcavavA mATe phUla zabdane hasvatAsUcaka "ka" pratyaya lagADavAmAM mAvato cha tethI bhUkhamA jhasane pahale jhasa+ka-jhasaa zahane matAvato cha. pATali-prasiddhakeSu kalayaMdI, kAhalo mRdu ThakeSu / kAya-kalAntara-megheSu kAliA, kAyalo priye kAke // 232 // kalayadI-1 pATalAnuM vRkSa 2 prasiddha / kAliyA-1 zarIra 2 kalA-vikalA kAhala-1 mRdu-narama-komala 2 Thaga ema samayAMtara 3 kAlikA-megha kAyala-1 priya 2 kAka-kAgaDo . kalayaMdI keTalAka dezIsaMgrahakAro "kalayaMdI ne pahale pATalA artha mAM kaNayaMdI 43 cha" Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dezIzabdasa graha 'kAhI' ye 'kR' dhAtunu bhUtaAja mane laviNyANanA trI puruSanA me'vayananu DiyAyaha che. 'kAhI' bheTate akArSIt urato to tathA 'kariSyati' - raze. yA DiyA pahane vyAzubhAM sAdhita yu che tethI mahA sabhI matAnyuM nathI. [8-4-214] kAhala 138 kAhI 'kAyara' arthn| 'kAhala' zabda, saMskRta 'kAtara' aparathI 4 apanao che. [8-1-214] kAyala keTalAka dezI saMgrahakAro 'kAyala' ne pahale 'priya' arthabhAM 'kAyara' zabdane nAMdhI batAve che. vyayakaraNa - tApikAsu kAhallI, tanu- ghaneSu kAliMbo / kAsiya - kiNhA zlakSNe vastre tathA zvetavarNe // 233 // 'kAhallI - 1 nitya vaparAzamAM bhavatuM dhAnya vagere 2 ' tapanI - tavI ne nAme prasiddhi pAmelu pUDalA vagerene pakAvavAnuM bhAMDa - pAtra - kahaluM kAliMba - 1 zarIra 2 megha-meha kirikiriyA- 1 faast pArzvadvAre, gRhapazcimAGgaNe caiva / fafas tathA nirdiSTaM dhAnyakhale tatrajAte ca // 234 // kAsiya kiNha * kiviDo - 1 pAsenuM - paDakhAnuM - kamADabAraM 2 gharanI pAchaLanuM bhAMgaNaM karNopakarNikAyAM kautUhalake ca kirikiriyA / kullo grIvAyAM tathA asamarthe chinnapucche ca // 235 // 1 sarakhAvo 'kohalI' - varga 2 gA0 220 / 2 sarakhAvo varga 2 'kavi' / karNopakarNikA-eka ane bIje kAnethI cAlI bhavatI kAnethI bIje kAne zrIje kAne e rIte vAta sAMbhaLavI 2 kutUhala } -- 1 cokaNuM pAtaLu vakha 12 zveta varNa kiviDa - 1 dhAnyanuM khaLa 2 dhAnyanA khaLAmAM pedA thayelaM gA0 183 kula - 1 koTa- grIvA - gaLu - Doka 2 asamartha 3 kapAla pUMchaDAvALo - bAMDo Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIya varga 139 hRtAnugame hRtacchardake tathA ca kuDha-kUvA / kuhiNI kUpara-rathyAsu, kubhilo caura-pizuneSu // 236 // kuDha 7-1 lUTanI pAchaLa jvu 2 . kuhiNI-1 kaphoNI-koNI 2 rathyA kUvI luTane mukAvanAra-lUTelA | -ratha cAlI zake eko jagyA-zerI mAlane pAcho meLavanAra kubhila-1 kumbhila-cora 2 pizuna __cADiyo cullyAM laghubhANDe ca kuDayaM kullaDaM caiva / / adaya-nipuNeSu kuruDo, kurulo punaH kuTilakeze'pi // 237 // kuMDaya ?- 1 cUlo-cUla 2 kulaDI-nAnu | kuruDa-1 krUra 2 nipuNa-catura kullaDa / ThAma athavA kuMDaka-kuMDaM | kurula-1 krUra 2 nipuNa-catura 3 vAMkA vALa athavA vAMkaDiyA vALavALo kIlAghAte samudAcAre narmaNi ca kupparaM bhaNitam / chidra-kuTI-truTiteSu kuDicchaM, koTTI durdoha-skhalanAsu // 238 // 'kuppara-1 kIlAghAta-krIDAghAta-rati- / kuDiccha-1 chidra-vADarnu chIDu 2 krIDA karatI vakhate chAtI Upara eka koTaDI 3 tuTelaM viziSTa prakArano AghAta karavo 2 / koTTo-1 durdohA-dohavAmAM-doto vakhate samudAcAra-bhikSA 3 hAsya-hAMsI / -tophAna kare tevI 2 skhalanA-cUka koso kausumbha-jaladhiSu, kolio tantuvAya-lUtAsu / ikSunipIDanayantre kolhuo tathA zRgAle // 239 // kosa-1 kasube raMgelaM vastra 2 samudra , kolhua-1 zeraDIne pIlavAna yaMtra-koza-pANIno koza kolhu-kolu 2 ziyALa-kolhu kolia-1 kaulika-vaNakara-kapaDAM vaNanAra 2 jALa karanAro kRmi-karoLiyo [ekAWka tathA anekArthaka evA AdimAM jAvALA zabdo samApta ] 1 sara0 kuppaDha varga 2 gA0 210 Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 dezI zabdasaMgraha khanna have 'kha khA khi khI khu' vagerenA krame ane temAM ya pelA be svaravALA pachI traNa svaravALA e krame 'kha' AdivALA zabdonI nodha thAya chaH khaDDA khAniH, khallA carmaNi, khaDDe ca zmazruNi / khannaM khattaM khAte, tilapiNDyAM khalI caiva // 24 // khaDDA---gartA-khADa-khANa khallA-khAla-cAmaDI-vana-cAmaDe -khAta-khaNelu-khodekheM khaDDa-dADhImUcha-mazru khalI--tela kADhyA pachInA talanI piDI -khoLa khaDDA 'bIjA dezIsaMgrahakAro skhaDAnama "'tamA moDe-patana mAyAve che." UdAharaNagAthA khaDDA gRheSu, khattaM vapre, khannaM ca vAsabhavane / khalibhojanAnAM khallAambarANAM tava vairikANAM dhik khaI // 182 // khaLa khAnArA ane DheranI khAlanA vastravALA tArA verionA gharomAM khADA che, gaDhamAM deluM che, rahevAnA makAnamAM ya khaNeluM che, dhikkAra temanI dADhImUchane. khaDeM kvathikAyAm, khaDaM tRNe, khaddhaM-khariyA ca bhukte / khavao skandhe, asatyAM khaMDaI, khaDDio matte // 241 // khaTTa-khATo-kaDhI-tomana khavaa-skaMdha-khabho khaDa-khaDa-tRNa-ghAsa khaMDaI-asatI --khAdhu-bhojana karyu khaDDia-matta-cha kela khaddha 2ais sakSyAmA-harabha-yA zAha, pracura-ghaNu-mathane 55 batAve che ema dekhAya che. khaDDia bIjA dezosaMgrahakAro khaDDia ne mahase matta artha mAM khalagaMDia zabdane dhe che. khaddha HTTTT Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ udAharaNugAthA- khaMDaI ! tadA yAntI nartanazIlakhavayA na dadAsi gRhakirikam / khariyakhaDakhaDDiyavRSabhakhaddhaM khahaM pazyasi kimidAnIm 1 // 183 // dvitIya vaga huM asatI ! khaMbhA nacAvatI nacAvatI tuM te vakhate jatI jatI gharanA suvarane teA (khAvAnuM) ApatI nathI ane humaNAM khaDa khAdhela evA chakela khaLade khAdhelI kaDhI tarapha zA mATe jue che ? khaDayA muktA, khaNusA manoduHkhe, khaMjaro api zuSkadrume / vahaMgaM chAyA khanvulaM vadane, khaNNuo kIle / 242 // " khaDDyA -- motI khaNusA -khaNasa - mananuM duHkha khaMjara - jhAMkharuM - sukuM jhADa udAharaNugAthA - durakhambulle kA tava khaNusA khaDyA''valiM na yad labhase / khaSNuyabhUte sakhi ! khaMjarammi kiM bhavati khagaM // 184 // -acchabhalla - rIcha khaccalla khappara - - lUkho-khAparo khajjo - khadyota - nakSatra - tArA te dukhavALA tarapha tAruM manadu:kha kevuM che ke tuM meAtIonI sarane pAmatI nathI. huM sakha ! khIlA jevuM je sUkuM jhADa-jhAMkharu-hAya temAM zuM chAyA DhAya ? svaTTaMga - chAyA khavvulla - khAvAnuM sAdhana- khaNNua - khANu - khIlo khaccallo RkSe, khapparo api rUkSe, uDuni khajjoo / khaccola-khaMjaNA vyAghra - kardamau, khaggio api grAmeze // 243 // khaccola --- bAgha khaMjaNa - kAdava khaggia - grAmano Iza- gAmano svAmI -mukhI khappara bojA saMgrahakAro khapparane mahale khajaNa 141 - - moDhuM - vadana khapura uhe che. khaMjarITa pakSInA artha vANI khaMjaNa zabda dezI nathI, tenI vyutpatti saMskRta khaJjanabhAM che. Page #479 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 dezIzakhasaMgraha khallirI ra saMketa-nizAna-IsAro mahAgAthAkhaccallA khaccolA khajaNaviSamA mahI yasmin grAme / khapparakhaggiyaduHsthe mA vasa tasmin sukhajjoya ! // 185 / / he sArA nakSatravALA !-sArA nakSatramAM janmelA ! je gAmamAM rIMcha hoya, vAghe hoya ane je gAmanI meM kAdavane lIdhe khADAkhaDiyAvALIviSama-hoya evA ane khAparA mukhIne lIdhe kharAba sthitivALA gAmamAM tu na 29. khaTTiko zUnApatau, khallirI khullirI ca saMkete / sthUlendhanaagnike khaMdhaggI khoDapajjAlI // 244 // khaTTika -khATakI-ghAtaka-jIvatAM khaMdhaggi |-mottaa lAkaDAMno bhani pazuone kApanAra- kasAI / khoDapajjAlI -moTA moTA khoDasAM jevAM lAkaDAonuM prajvalana-baLavU khullirI - udAharaNagAthAgunnkhllirii tvayA khullariM anayatA krmkhttttikk!| sA vizati virahakhadhaggipIDitA khoDapajjAliM // 18 // karmacAMDAla he ! saMketa pramANe nahIM pamADatA- lAvI detA-evA tAre lIdhe guNanA saMketavALI ane virahanA bhAre agnithI pIDAyelI evI teNI moTAM moTAM kheDAM jevAM lAkaDAMnI AgamAM pese che. laghudvAre khaDakkI, tathA khavaDiya-khuDayA skhalite / bAhau khaMdhayaTThI ca khaMdhamaMso ca, khalaiyaM rikte // 245 // khaDakkI-khaDakI-nAnuM vAra' khaMdhayahi / khavaDiya / khuMDaya khalaiya-khAlI-rikta-rItA khasia-A zabda dezo nathI paraMtu saMskRta 'khacita' UparathI Upajelo che. [8-1-193] khacita-jaDelu-bharapUra-ThasoThasa-jaDelu khaDDa-khaDi-mRdnAti-maraDe che-mardana kare che-masaLe che. A dhAtu dhAtvAdezanA prakaraNamAM kahelo che [8-4-126] khuDiya-A zabda paNa dezI nathI paraMtu saMskRta 'khaNDita' UparathI nipajAvavAno che. [8-1-53] khaMdhamaMsa bAhu-bAMya skhalana Page #480 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIya vaga udAharaNugAthA sA lalitadhayaDo tamaH khu Dayalokakhalaie mArge / sakhidattakhaMdhamaMsA akharvADiyaM abhisRtA khaDakkIo // 187 // adhArAnAM skhalaneAne lIdhe leAkeAthI khAlI thayelA mArga Upara arthAt rAtre vAravAra AvajA karatAM Thesa vAgavAne kAraNe loko mA Upara cAlatA baMdha paDyA che-mAga taddana khAlI jaNAya che evA mAga upara suMdara khADuMvALI evI teNI sakhInA hAthane TeMke askhalita rIte nAnA bAraNAmAMthI abhisarI gaI-nIkaLI gai. tarumarkaTe khaDaDI, khaMdhIdhAro ca uSNajaladhArA / khaDaiya - khavaliya - kharahiya-zabdAH saMkucita- kupita - pautreSu // 246 // khaDahaDI - vRkSano vAMdaro- khosakolI khaMdhodhAra - vadhAre garama pANonI dhAra khaDaibha - saMkucita baliya--kupita kharahiya - pautra udAharaNugAthA-- uta vidhikhara hiyanandanodyAne khaDahaDI khaDao api / sItAlocanakhaMdhIdhAraM dRSTvA khavaliyo tava // 188 // 143 brahmAnA pautranA--rAvaNunA-na danavana jevA udyAnamAM nAnI paNu khIsakeAlI sItAnI AMkhamAMthI nIkaLatI atizaya garama pANInI (mAMsunI) dhAra le ne tArA upara ucita tha - - 242 42. khaura - khaurai - kSubhyati - kSAla pAne che. bhADiyApahanA khaura dhAtu, dhAtvAdezanA prakaraNamAM [8-4-154] batAvI dIdhA che mATe ahI lakhyo nathI. khAraya - khAiya-khAraMphiDIu tathA mukula - parikhA - godhAsu / khADaiyaM pratiphalite, khikkhirI DumbacihnayaSTyAm // 247 // - mukula - kholanArI kaLI khAraya khAiyA - khAtikA - khAI - parikhA khAraMphiDI - godhA - gho khADaiya-- pratibiMbita* pratiphalita- paDachaMdo khikikhari DuMba - Doma - vagerenI lAkaDI jene oIne athavA jeno avAja sAMbhaLIne loko temane na aDake evI temanI jAtinA cinharUpa lAkaDI Page #481 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 udAharaNugAthA khAiyalaGghana ! khArayamukhikA khikikharikarA tava arivadhUH / khADaiyanijaraveSu api daritA khAraMphiDI iva lIyate // 189 // khAIne ALaMgI janAra huM ! kaLI jevA mukhavALI, koi tene na aDake mATe hAthamAM DAmanI lAkaDIvALI evI tArA zatrunI vahU peAtAnA zabdonA paDachaMdAethI paNa bhaya pAmelI te, gheAnI jema saMtAI jAya che. khijjiya- khikhiNI - khikkhiDA ca upAlambha-zRgAlI- kRkalAsAH / kuTI - laghu - truTiteSu khulla - khuDDu - khuTTA, nimagne khuttaM // 248 // khulla -- kholI- kuTI-koTaDI-jhupaDI khuDDa -- kSudra - nAnuM -laghu - haLavuM khuTTa- khuTo gayelaM, khuTo javuM khutta --- cahuTTaa - coTeluM - khutI gayelu, khutI javu-coTI javuM khira - khirai - kSarati-bhare che-are che, bhaaddiyaahne| khira dhAtu, dhAtvAddezanA pra2zubhAM [8 -4 -173] Apeso che bhATe hI udyo nathI. khijjiya-khojabATa- upAlaMbha Apayo -oLa bho devo-Thapako devo dezIzabdasa graha khikhiNi-ziyALya khikkhiMDa - kAkoDA - kA caMDI- kRkalAsa udADuragugAthA khiviaso iva tadA tvam udgrIvaH khikhiNI va bhramasi / kim Arya! ( kimadya ) khuDakhulle khijjesi vidhiM akhuTTaduHkhakhutto // 190 // kAkIDAnI peThe UMcI DAka rAkhanArA evA tu tyAre ziyAnyanI peThe bhamyA kare che. huM Aya ! akhUTa duHkhamAM khutele eve tuM nAnI kuMDI bhATe (mAne) vidhi - bhAgya - apara zA bhATe jInnaya che ? 1 mULa gAthAmAM 'gAlI' arthano sUcaka 'bhasuya' zabda mUkyo che ane 'kAkIDA' arthavALo 'kikviDa' zabda noMghelo che. saMskRta anuvAdamAM te bannene badale anukrame 'zRgAlI' bhane 'kRkalAsa' evA paryAyavAcaka zabdo ApelA che. 'bhasuya' zabda to dezya che ane te A graMthamAM ja chaTTA vargamAM AvavAno che tathA 'kikviDa' zabda paNa dezya jaNAya che. jo ke tenI noMdha A saMgrahamA 'kAkIDA' artha mATe nathI dekhAtI paNa pAia0 nA0 (305 paMkti) mAM 'kAkIDA' mATe 'kakkaDaya' zabda nolo che. 2 mULamAM 'ajja' zabda che tenA 'Arya' ane 'Aje' evA banne artha saMgata che, Page #482 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIya varga khunnaM maMDhie, qhupA vRSTibANe, khuTTiyaM surate / . khuluho gulphe, khuvao gaNDutsamakaNTakilatRNe // 249 // khunna-maDhelu-cAre bAju vITeDhaM-pariveSTita | khulaha-gulpha-dhuMTI khuMpA-varasAdathI bacavAna-ghAsa vagerethI / khuvA-'gaMDut' nAmanA ghAsa jevU baneTu-sAdhana-ghAsa vagerethI banela chatrI | kAMTAvAlu ghAsa khuTTiya-surata krIDA khuppa-khuppai-majjati-khupI jAya che-khutI Aya che. [8-4-101] khuTTa-khuTTai-tuDati-truTe che-khuTe che [8-4-116] khuDa-khuDai-tuDati-truTe, che-khuTe che [8-4-116] A traNe dhAtuo, dhAtvAdezanA prakaraNamAM noMdhelA che mATe ahIM lakhyA nathI. udAharaNagAthA- khupAkhunnatanavaH kharakhuvayapATitAnta khuluhAo / varSArAce kulaTAH khuTTiyaartham abhisaranti // 191 / / varasAdathI bacavA mATe ghAsanA khuMpA nAmanA sAdhanane zarIra upara vIMTelI, kAMTAvALA tIkSaNa khuvaya nAmanA tRNadvArA jeNInI ghuMTInA cheDA phATI gayA che-cIrAI gayA che evI kulaTA strIo comAsAnI rAtamAM surata krIDA mATe abhisare che-saMketa pramANe cAlI nIkaLe che. khukhuNi-khuMkhuNaya-khuNukkhuDiyAo rathyA-nakrazirA-ghrANAni / praNayaprakope khuruDukkhuDI, tathA khelliyaM hasite / / 250 // khuMkhuNI-thyA-ratha cAlo zake evI / khuruDukkhuDo-praNayakopa pahoLI zerI khelliya-hasarbu khuMkhuNaya-nAkanI nasa-nAkhorI khuNukkhuDiyA-naskoraM-ghrANa-nAka 1 'maDhelaM' arthano mA 'maDhia' zabda dezya che paNa prastuta saMgrahamAM tene noMdhelo nathI. e zabdane pAibha. nA. paMkti 684 mAM "khunnaM maDhiaM' kahIne jaNAvelo che . 10 Page #483 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dezIzabdasa gra udAharaNugAthA khuruDabuDayapaNastrIpaghAtacchuTitakhukhuNo bhaTTaH / khukhuNiyA khuNuSakhuDi uta dhAvamAnaH janena khelliyA // 192 // praNayamAM kupita thayelI vezyAnI pATu vAgatAM jenA nAkanI nasa chuTI gai-tuTI gai-evA ane e tuTI gayelI nAkhArIne zerImAM dheAtA athavA nAkhorIne laIne zerImAM doDatA evA bhaTTanI lAke hAMsI kare che-lukho kheyAlU asahe, khoTTI dAsI, danture khosalao / kheyAlu -- nissaha - DhIlo - namI gayelo khoTTI- dAsI | khosalaa -- khokhaLa deto- bAhara nIkaLelA dAMtavALo kheyAlu - bIjA saMgrahakAro kheyaalu| artha asahana 'sahana zakti vinAnA' - asahanazIla va satAve che. kheDa-kheDUi - ramate krIDati meTo che-2 me che. yA kheDa dhAtu, dhAvAzI sAthai bhAve che [8-4-168 ] tethI gaDDI matAnyA nathI. buDhIhuraNugAthA re kheyAlaya ! khosala ! AsAM khoTTInAM madhyam ApatitaH / chuTTiyasi kathamiva tvaM akuTTitaH TakkarAbhiH sphuTam // 193 // hai DhIlA ane kheAkhaLa datA hai ! A dAsIonI vacce AvI paDelA tu' temanI TakarAvaDe kuTAyA vinA kema karIne spaSTapaNe chUTI zakIza ? [kha' thI mAMDIne khe...' AdivALA ekAka zabdo purA thayA] 'kha' AdivALA anekArthaka zabdo khallaM vRtivivara - ratiSu vAmakara - rAsabheSu khanca - khavA // 259 // khalla - 1 vADanuM choDuM 2 rati-vilAsa khavya | -1 DAbo hAtha 2 gadheDo khava khaMDa ziraH - surAbhANDeSu, khaMDio mAgadha- anivAreSu / khara- sthapuTeSu kharullaM, jIrNa- upAlabdhakeSu khejjiyayaM // 252 // Page #484 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ttiIya varSa 17 khaMDa-1 muMDa-mAthu 2 madyatuM pAtra | svarulla-1 khara-kaThaNa 2 sthapuTa-mIcukhaMDia-1 mAgadha-cAraNa 2 anivAra- UMcu-viSama na aTakAvI zakAya evaM khajjiyaya / -1 jIrNa-jUnuM 2 'upA'khajijaya laMbhane pAtra-Thapako devA yogya raNa-manoduHkheSu khammakkhamo ca, kharaDiyaM ca rUkSa-bhagneSu / khallaiyaM saMkucita-muditeSu, khittayaM anartha-dIpteSu // 253 // khammakkhama-1 raNasaMgrAma 2 kamakamA / khallaiya-1 saMkucita-vaLI gayelu 2 AvAM-mananu duHkha-kamakamATa __harakhavAlu kharaDiya-1 lU 2 bhAMgelu khittaya--1 amartha 2 dIpta-baLela -prajvalita-saLagela, parajALavaM khammakkhama bIjA saMgrahakAro 4 cha / khammakkhama meTale vizeSa praa2nu:khAsa jAtanuM-manaduba" eTale "anuzaya sahita-pastAvA sAthe-nIsA bhUyA. khoDo somAkASThe dhArmikake khaJjake caiva / / kholo laghugardabhake vastrasya ca ekadeze // 254 // khoDa-1 sImAkASTha-hada batAvamAruM / khola-1 khara-kholakuM-nAno gadheDo lAkaDaM-hada batAvavA khoDelu lAkaDaM 2 kroDa-khoLo-kapaDAno eka pahoLo 2 dhArmika-dharmavRttivALI mANasa 3 cheDo khoDo-khaMja-laMgaDo "kha" thI mAMDIne khe' AdivALA anekArthaka zabda samApta] have 'ga gA gi gI' e krame ane temAM ya 'pelA be svaravALA pachI traNa svaravALA' e krame 'ga' AdivALA zabdoH gaMjo galle, gaDDI zakaTe, gajjo yave, gaho durge / gaDDhaM zayane, galiyaM smRtam, akSavalaye gaNetI ca // 255 / / 1 sarakhAvo 'khijjaya' va. 2 gA0 248. Page #485 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 gaMja- gaMja- Dhagalo-gallo gaDDI - gADI - zakaTa-chakaDo gajjajava gaDha - gaDha - bahu muzIbate jaI zakAya evaM sthAna- durga zradvAzugAthA zIzabdasa maha pAme che. madanagaDhaM gajjacchavigaMjaM gaDDhamma gaDicakrakaTim / gaNikAM galiuM bhikSuH gaNitakagaNettI api mUrchati // 194 // kAmadevanA duga -killA-jevI, javanI kAMtinA DhagalArUpa ane gADInA paiDA jevI pAtaLI keDavALI evI gaNikAne zayanamAM yAda karIne-sa MbhArIne -jeNe rudrAkSanI mALA gaNelI che-pheravelI che evA paNa bhikSu mUrchA gaDDha - gAdalu - gAdI - zayana- pathArI galiya - smaraNa karela - yAda karela, sAMbharavuM ke saMbhAravuM - smRta gaNettI - akSatuM valaya - hAthamAM rAkhIne pheravavAnuM rudrAkSanuM kaDuM-nAnI mALA gahaNaM ajalasthAne, gaMDIrI ikSukhaNDe / gADI tathA gANI gavAdanI, kaTudhvanau gaddanbho || 256 // gahaNa - gahana - nirjaLa sthAna - pANI vinAno pradeza gaMDIrI - gaMDerI - zeraDInA khaMDa - zeraDInI - kAtaLI gattADI gANI } -- vAdanI gAyAne khAvAnuM sthAna-gamANa gaddabbha-- kaDavo kAnane na game -gardabha gattADI - gopAla he che gattADI bheTale gAyikA - gAyana karanArI-gAnArI. avAja dhvani- je evo kaDavo che te udAharaNugAthA-- gahanbhazabdakarabhocite gahane dhavala ! mA vraja / tatra na durvAgANI dUre gaMDIrimattADI 1 // 195 // dhALiyA hai !-dhArI he ! tuM evA niLa pradezamAM na jA ke je kaDavA avAjavALA UMTane javA yeAgya che; tyAM dharAnI gamANu te nathI ja eTale gaDerInI-zeraDInI kAtaLIonI-gamANu tA dUra ja hAya ne-hAya ja zAnI? gaMdhiya-gaddiya-gaddaha zabdA: durgandha - dRpta - kumudeSu / gaMdINI cakSuH sthaganakrIDA, gajilla - gADiyA vidhure || 257 || Page #486 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIya varga 149 gaMdhiya-gandhita-gaMdhavALu dugaMdhI-gaMdhAru gaMdINI-AMkha DhAMkavAnI ramata gaddiya--garvita-garvavAlu-abhimAnI gaMjilla )-vidhura-dhurA vinAnuMgaddaha-kumudanuM phUla-rAtrIe kholanA / gADiya niraMkuza-aMkuza rahita kamaLa athavA vyAkuLa BhAragAthA--- gaMdhiya ! gahiya ! udite gaddahanAthe kAmagaMjillo / bhrAntvA kim anayA gose karoSi virahagADiyAi gaMdINi ? // 196 // he gaMdhArA ! ane abhimAnI ! gahanAthacaMdra-UgyA pachI kAmathI vidhura thayele e tuM bhamIne-rakhaDIne, virahathI vidhura thayelI evI AnI sAthe prAtaHkALe AMkha DhAMkavAnI ramata zAne kare che? gaDDari-gAmeNIo chagalyAm , gaMcho varuTe / gahaNI tathA banyAm, gaharo gRdhe, dhanuSi gaMDIvaM // 258 // gaDDarI gADarI-chALI-bakarI- gahaNI-baMdI balAtkAre pakaDelI strIgAmeNI prAmaNI-(prAma+eNI)-gAmanI | bAna strI haraNI-chALo gahara-gRdhra-gIdha gaMchaa---gAMcho-vAMsaphoDo-vAMsane phADIne gaMDova-gANDIva-dhanuSa temA TopalA-suMDalA-vagerene banAvamAra-varuTa hAharaNagAthAgaMchA iva dalayitvA vaMzaM gahaNi gAmeNiyaM vA tADayanti / dhika gaDuribhojanakAn pApAna gaMDIviNo gaharaghorAn // 197 // gAMchAonI peThe vAMsane phADIne jeo bAna pakaDelI strIne gADaraDInebakarIne-mAre tema mAre che athavA khAna strIne ane gADaraDIne mAre che tathA gAphUraDInuM bhajana karanArA che evA gIdha jevA bhayAnaka dhanudhara pApione dhikkAra che. gahiya-gavattA vakrita-ghAsAH, gahiyA ca kAmyamAnAyAm / nAsAyAM gaMdhalayA ca, gaDayaDI vajranighoMSe // 259 / / gahiya-vakrita-vAMkuM-vAMkuM thayelaM . gNdhlyaagndhrtaaH|-gNdhmaaN rata thayelI gavatta-gavata (go+atta)-gAyane khAvAnuM gandhalayA -lIna-gaMdhane / lenArI-nAsikA gahiyA-gRhItA-grahaNa karelI gaDayaDI--meghano gaDagaDATa-vIaLInA icchita-strI kaDAkA -ghAsa Page #487 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 dezI zabdasaMgraha gahila-sarata ahila apazthI gahila za4 mA cha, his-dhesii-gaa| gaggara-saMskRta gadgada a52thI gaggara zamnI hocha [8-1-218] gaggara-29-gAha thayu-27tA 27tai MNA gaMjia-surAgRha-hAunu pAI' se arthvaanne| saMskRta gaMjA zam cha. se aparathI gAjika, bhane gAjika a52thI gaMjia za6 S50 che. gajia theTa kalyapAla-sA- veyanAra.. A zabda, jaNAvelI rIte vyutpattivALA hevAthI ahIM temane noMdhelA nathI. mahAgAthAmeghe gaDayadaMte agahiyacittAM vinA gahiyayuvatim / jighrati gaMdhalayAe ko nu gavattaM iva mAlatIdAma 1 // 198 // meghane gaDagaDATa thato hoya tyAre saraLa cittavALI Icchita yuvati vinA mAlatInI mALAne ghAsanI peThe nAsikAvatI koNa suMghe ? goSThIrate gaNasamo, gallapphoDo Damaruke / gahakallolo rAhuH, vivAhagaNake gaNAyamaho // 260 // gaNasama-gaNasama-goSTImA rata-goTha priya gahakalola-prahakallola-grahomAM kallola che evo -vipakSa-zatru-jevo rAhu gallapphoDa-gallasphoTa-gAlaphoDo-gAlone gaNAyamaha-vivAhanuM jyotiSa batAvanAra phoDI nAkhanAra-jene vagADatAM vayADatAM -vivAha kyAre karavo ? e bAbata gAla phuTI jAya-galophAM thAkI Aya gaNita karIne muhUrta vagere vatAvanAraevaM vAdya-vAju-Damaru / - gandhuttamA-sata gandhottamA za6 a52thI mA gaMdhuttamA zahane utAravAnI che. AdhuttamA-surA--sumadhA hAra. gaThicchea-saskRta granthiccheda za a52thI 2 // gaMThicchea zabdane nipajAvavAne che. gaMThiyA-gAMThiyA-gAMTha kApIne cerI karanAra gaThiyA. udAharaNagAthA - gaNasama ! gallapphoDaM mukhena vAdayasi kiM gaNAyamahA / grahagaNaviparItagatiM gahakallola na jAnAsi 1 // 199 / / jozI Page #488 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIya varga 151 goSThImAM rata he! tuM mukhavaDe gAlaphaDAne-DamarUne-vagADe te che; paraMtu vivAhanuM muhUrta ApanArA jyotiSI pAsethI zahenA zatrurUpa evA rAhune zuM tuM jANatA nathI ? gaNaNAiyA ca caNDyAm, galathaliyaM galatthiyae (glhstitke)| gayasAulo virakte, gaMdhapisAo ca gAndhikake // 261 // nAthA-janAcAM -cANI-vo gayasAula-virakta-vairAgyavALo pArvatI fidhavitA - pizA-jAdhigltthliy-glhstit-glaamaaN hAtha / gAMdhI-gaMdhiyANAno vepArI daIne hAMkI kA Dhela-gaDatholela-pheMkela, hAMko kADhavU jaratha -dhAvAdezanA prakaraNamAM [8 4143] lipa dhAtune jarA Adeza batAve che eTale mULa gAthAmAM jaNAveluM rAzi pada e jarA dvArA sAdhI levAnuM che arthAt ahIM zarithas pada mUkIne fkSay dhAtunA samAna athavALA padanI sUcanA karelI che. rANAvaha4-keTalAka je jayalakane badale virA arthamAM thatA ha4 zabda nedhe che. paraMtu e zabdane nedhavAnI jarUra nathI. A saMgrahamAM ja nA AdivALA traNasvaravALA zabdonA prakaraNamAM (varga 8 gA. 24) anuja ane vAcaka rAha4 zabda AvavAne che. tene vata zabda sAthe samAsa karatAM jaNAvaha zabda nipajI jAya che taH Hrsstro-anurAna-e sara pa ho arthAta viraktavairAgyavALe. e rIte vAyA 4 zabdanI niSpatti thaI javAthI tene ahIM nedhavAnI jarUra nathI. udAharaNagAthAgnnnnaaiyaai bhaktotsave na samAgata iti vezyayA / gayasAulacittayA gaMdhapisAo galalio // 20 // "gaNanAyikA-caMDI-nA bhaktoe karelA utsavamAM tuM nahi AvelA ema kahIne virakta cittavALI vezyAe gAMdhIne-gaMdhiyANAnA vepArInehAMkI kADhyo-gaLacI pakaDIne kADhI mUkyuM. gayaNaraI mece, gajjaNasado hariNavAraNarave / gAgejja gejjaM mathite, navapariNItAyAM gAgejjA // 26 // Page #489 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15ra gaNaras - gaganarati-megha-meha gajjaNasadda -- gajanazabda - haraNiyAMne aTakAva vAno avAja - khetaramAM haraNiyAM vagere AvatAM hoya tyAre ToyAo temane aTakAvavA ne jatano avAja kare te avAja dasa zraddha DhADuragugAthA gAgejjavyApRtA gAgejjA gejjA''rakhaM mRduM karoti / gayaNarai gajiMgabhIraM gajjaNasaddaM zRNvatikA patyuH || 201 || * gAhulI - prAha - eka prakAranuM krUra jalacara gAyarI -goyA } jAgarI na gAgejja gejja haraNiyAM vagerene aTakAvavA mATe patie karelA meghanI gajanA jevA gabhIra avAja sAMbhaLatI ane leAvavAnA kAmamAM rAkAyelI evI navI paraNelI strI, valANAnA kamaLa avAja kare che. } --madhenuM--gAgaramAM valovelaM gAgejjA - jenAM tAja gIta gavAyela che evI navI paraNelI strI-tAjI paraNIne AvelI strI grAhe gAhulI, gAyari - goyA gargaryAM ca / grAmapradhAne gAmaNi - gAmauDa - gAmagoha-gohA ca // 263 // 1-gAgara gAmaNi gAmauDa gAmagoha goha gagagarI - bhUNagAthAbhAM arthasUna mATe meM gagArI zabda noMdo che tene pazu DeMTalA dezIsaMgrahakAro dezI 4 samane che arthAt gagarIgagarI se latanI me gaggarI zabhanI vyutpatti nathI mAnatA. abhe the gagagarI zahane - ("manthanI gargarI same" - [amara hai002 varga 18, 10 74] amarakAre e rIte 'valeNAnI geLI' mATe goro zabda nAMdhelA che - saMpA0 ) - sa0 gargarI aparathI yAveseo samabhiye chiyo bhane tethI gagagarI zahane aDDI dezIsa grahamA sthAna nathI bhAyatA, vaNI, gaggarI zabda dezI ja hAya tA amane paNa tenA dezI tarIkenA sagraha iSTa che e hakIkata sUcavavA ame ahI te zabdane paryAya noMdhavAnI rIte nAMdhI pazu matAnyA che. - prAmaNI - gAmano mukhI Page #490 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIya varga 153 goha-bIjA saMgrahakAro gohn| ma bhaTa-yoddho-matAve che. quii, keTalAka saMgrahakAro gohanA artha puruSa-bhAyaDo satAve che. gANisuya-bIjA keTalAka saMgrahakAro che , gAmaNisuya zabda paNa "gAmane mukhI e arthane batAve che. haragAthA-- gAmaNisutena kenA'pi gohasutA bhagnagAyarI kathayati / gAmauDagAmagohagRhiNInAM gAhulihatAM 0 hatA) goyaM // 202 // gAmanA mukhInA keI paNa chokarAe jeNanI gAgara bhAMgI-phoDInAkhI che evI gAmanA mukhInI putrI kahe che ke gAmanA mukhInI strIenI gAgarane grAhakUra jalacara-harI gayo che-kheMcI gayo che. athavA e gAgane dUra jalacare haNa-bhAMgI-nAkhela che. gAmahaNa-gAmaroDA grAmasthAna-chalagrAmabhogiSu / guMpho kArA, gummI icchA, guMThI ca nIraGgI // 264 // gAmahaNa-prAmadhana-gAmanuM sthAna-gAmaDAnuM gupha-kArA-jelakhAnu saune besavAnuM sthAna-coro gummi-icchA gAmaroDa-dhUrta mukhI-gAmane chalapUrvaka guMThi-nIraMgo-paDado-burakho bhogavanAra-gAmamA meda karIne-aMdara aMdara phUTa pADIne-gAmane chalapUrvaka bhogavanAra mukhI BArAthAtadA tAM kRtaguMThiM gAmahaNe subhaga ! gAmaroDavadhUm / upabhukSe gummIe, idAnI lajjase ki guMphe 1 // 203 / / he subhaga ! te vakhate te tyAM grAmasthAnamAM-cerAmAM dhUta mukhinI te burakhAvALI vahune tuM icchApUrvaka bhagave che ane have jelamAM AvIne zAne zaramAya che-sAra cha ? guMphI ca zatapadyAm, gulaM guDoladiyA ca cumbitake / mustAsamutthe tRNe guMdraM, turagAdhame guMTho // 265 // guMphI -so pagavALe 4|-kaankhjuuro | guMda-motha sAthe uganAraM 'lacaka' athavA 'lavaka' nAmanuM ghAsa guDoladiyA cubavu-bacA karavA / guMTha-adhama ghoDo-TAraDo-tophAnI ghoDo Page #491 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 dezI zabdasamUha hA24AthAguMphisamAyAM yasyAM raktaH guMTha iva guMdriNimahyAm / tasyA eva kuru gulaM mama guDoladiyaM muzca // 20 // lavaka hai lacaka nAmanA ghAsavANI bhIna 52 mata ghoDe Asakta thAya che tema tuM kAnakhajUrA jevI jeNamAM-jeNe Uparaje strI Upara Asakta thayela che tenuM ja cuMbana kara ane mAruM cuMbana mUkI de. mUlotsanna-bhramita-bhAseSu gummiy-gulucch-gutthNddaa| guMjelliyaM ca guDadAliyaM ca piNDIkRtArthe // 266 // gummiya-mUlamAMthI UkhaDo gayela guMjelilaya / ----piMDokRta-megu kareluguluccha -bhramita-bhamatu-rakhaDela / guDadAliya / gutthaMDa-bhAsa nAmarnu pakSI ___ gaDadALo karela guluJcha-guluJcha meTa gu7-27-shurch|-duusnaa gre|. . guluJcha 256 saMskRta' vA che. guMTha-guNThaha-urdUlayati-phelAya che-dhULavALu thAya che [ 8-4-29] guma-gumai-bhramati-ghUme che [ 8-4-161] guMja-guMjai-guJjati-hasati-guMje che-hase che [ 8-4-196 ] gumma-gummai-muhyati-guma thAya che-muMjhAya che [ 8-4-20.] jura vagere A cAre dhAtuone dhAtvAdezanA prakaraNamAM kahelA che tethI mahA matAcyA nathI. udAharaNugAthA- guMjelliyaniHzvAsAM guDadAliyanukarAM ca gutthaMDa ! / virahaguluccha tathA gummiyaM ca uDDoya kathaya mAM tasya // 205 // he bhAsa pakSI ! tuM UDIne tene ema kahe ke DuM Dhagale nasAsA mUkuM chuM, mAro hAtha ane haDapacI bhegAM thayelAM che arthAta meM haDapacIne mArA hAtha upara TekavI che-lamaNe hAtha daIne vicAramAM beThI chuM, tathA virahane lIdhe bhramita thaI gayelI chuM ane tethI mULathI ukhaDI gayela jevI rakhaDela thaI chuM. 1 "gumche guccha-stabaka-gutsakAH / gulluJcha:''-[abhidhAnacintA0 kAM ? zlo. 192] Page #492 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIya varga 155 guttaNhANaM pitRjaladAne, guluguMchio vRtyantarite / guphagumio surabhiH geMDa-geMThyA ca stanavastragranthyAm / / 267 // guttaNhANa-gotrasnAna-pitRone pANI / guphagumia-sugandhavALU Apaq-pitRone pANInI aMjali / geMDa / graMthi-stana Upara paheravAnA ApavI geMThaya kapaDAnI gAMTha-chAtI Upara guluguMchia-vacce vADavALu-vADathI vyavahita / paheravAnI coLInI gAMTha gujjhahara- guhyahara (guhya+92) 6 52thI / gujjhahara zabda Ave che gujhahara-guhya vAtane harI janAra-laI janAra-rahasyane khulluM karanAra-chUpI hakIkatane ughADI pADanAra-gojhAre. gulala-gulalai-cATu karoti-khuza kare che-mIThe moThu lagADe che-rIjhave che [8-4-73 ] gujulla-guMjullai-ullasati-Ulase che-hUla se che [8-4-202] gummaDa---gummaDai-muhyati-muMjhAya che [ 8-4-207 ] A traNe dhAtuo dhAtvAdezanA prakaraNamAM kahelA che tethI ahIM seMdhI batAvyA nathI. guluguMchiya-zuzuzuNya meTale unnamita-nabhI gaye' mA artha mA 40 zanI 55tti unnam (ut+nam) [8 4-38] dhAtu 52thI athavA utkSip (ut+kSip ) dhAtu 52thI [8-4-144] 42vAnI che. udAharaNagAthA- guluguchiya ! madaguphagumiaaGgo kAkSasi kim ageMDa imAm / guttaNhANakRte chuTTa(mukta)geTuA yAti yat saritam eSA // 206 // vADanI ADamAM rahelA he madathI-mRgamadathI-kasturIthI sugaMdhita aMgavALe tuM, jeNuM ughADI chAtIvALI che-evI Ane-zA mATe che che. kAraNa ke eNuM te chAtI uparanI kAMcaLInI gAMTha chUTI mUkIne pitRone jalanI aMjali ApavA-pitRonuM zrAddha karavA-nadI bhaNI jAya che. geMDullaM govillaM kUrpAse, geNhiraM ca stanasUtre / krIDAyAM geMduI, gejjalaM ca graiveyake, vane goMDaM // 268 // Page #493 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 156 Thulla govilla gevhia - stana UparanuM sUtra - chAtI UparanuM sUtra - ura: sUtra - maMgaLasUtra DhazIza-saMgraha }-kUrpAsa-kaMcuka--kAMcaLI gocchA gaucho goMDI goMjI duI - kaMdukanI - daDAnI - krIDA ramata khela gejjala - graiveyaka - DokanuM ghareNuM goDa udvAhuralugAthA - ge duigoMDe gaurIM sagejjalaM pulakasphuTitagovillaM / uta dRSTvA ratitRSitaH geMDullaM gevhia ca apaharati // 207 // - maMjarI - mAMjara-vRkSa upara no mora -vana-goDa nAmanI AdivAsInI vanavAsInI jAta prasiddha che DeAkamAM ghareNAMvALI, reAmAMcane lIdhe kAMcaLI UpasI gaI che evI gaurIne, daDAnI krIDA karavAnA-krIDAvanamAM joI ne, ratikRSita evA te teNInAM kAMcaLIne ane urasUtrane magaLasUtrane-apaharI le che-upADI jAya che jo-najara kara gocchA-goMchI-goMDI - goMjIo mabjaryAM ca / golo sAkSI, golhA bimbI, - golI ca manthanikA // 269 // gola-sAkSI - - sAkha apanAra golhA - gholAMnI vela-biMbI-gholI golI -- goLI-valoNuM karavAnI goLI udAharaNugAthA-- goMDI gaNDe, gocchA bhAle, gauchI urasi, stane goMjI / golIzramajalapRSatikAH atra golhAoSThi ! kaH golo 1 // 208 // - gAsa ayara bhaMnari, lAsa-myAsa- apara bhaMbari, chAtI apara maMjari ane stana Upara majara tathA lAvavAnI geALImAM valeNu karavAthI thayelA parizramane lIdhe AvI gayelAM pANInAM nAnAMnAnAM biMdue jevAM biMdu, huM ghAlAMnI jevA rAtA eThavALI ! tArI AvI avasthA mATe ahIM kANu sAkSI che ? govI bAlA, gosaM gosaggaM, govvaraM karISe / gomadA goaggA rathyAyAm, gohuraM ca goviSThA // 270 // Page #494 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIya vaga govI - gopI- bAlA - yuvatI kho - gosa- gosarga-prabhAta - ghoho-mausujhaNaM gosa gosagga - govvara - gobara - sUkuM-chANa, chANa gomaddA moaggA } gohura -- goiThA - chANa 'gosagga -- saMskRtamAM gosarga (go-zizu, sarga -sana-rinu sarjana-je vakhate sUryanAM kiraNe phuTatA hoya ta vakhata-geAsaga-prabhAta) zabda pracalita-rUDha-DAya teA ta uparathI zabdane nIpajAvavA, pracalita na heAya teA gosanta zabdane dezI samajavA, e ja vAtane sucavavA ahIM tene paryAya zabdanI rIte nAMdhI batAvyA che. udAharaNugAthA govvara - gohurakArye goaggaM govi ! mA bhrama gose / campyase yat tasmin kenApi gomaddavRSameNa // 209 || godINa - moranuM pIta-pitta goNika-gAyano ke baLadano samUhagAya vagerenuM To 157, gAyo dvArA kacarAMtI jamIna - gomadA - zerI - AgalA bhAgamAM jyAM gAyo bAMdhelI hoya te - goagrA - zerI- 1- rathyA huM khAlA ! tuM sUkAM chANAM vINavA ke chANu meLavavA mATe mesUjhaNI savAre zerImAM na bhama, kAraNa ke te vakhate zerInA koI sAMDha tane cepI nAmaze-pachADI vagADI-deze tu ya pAI gaI. godINaM zikhipitte, goNiko gosamRhe / pratodana - jaDeSu goccaya-gosaNNA, govio ajalpAke ||271 || goccama - gAya vagerene gocA- ghoMcAmAravAnuM sAdhana - paroNo gosaNNa - gosaMjJa - gAyanI jevI saMjJAvALo - sAnavALo - mUrakha govibha - nahi bolanAro - baDabaDa nahIM karanAro zlo0 3 ) e rIte 1' vyuSTaM vibhAtaM X x gosargaH " ( amara * kAM0 4 amarakozakAre ane A0 hemacandre ( abhidhAna0 kAM0 2 zlo0 zabdane 'prabhAta' arthamAM naughelo che. tathA 'gosa' zabdane tarIke A0 hemacandra potAnA anekArthasaMgrahamAM paNa ( kAM0 2 zlo0 565 ) madhe che. bhASAmA 'ghoho' zabda pracalita che. 53 ) paNa 'gosarga' 'prabhAta' arthanA sUcaka Page #495 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 dezI zabdasaMgraha GBPAthA-. gosaNNa ! goviyaM ima goNikaM gocaraNa ki haisi / mayUraM kaTAkSayamANAM godINapriyAM nivAraya biDAlIm // 210 // he mUrakha nahi bolanAra evA A gAyanA ToLAne paraNAvatI tuM zA mATe haNe che. !meranA pittane priya-vahAluM-gaNanArI ane te mATe mora Upara kaTAkSa bharI najara karatI A bilADIne ja aTakAvane. goaMTA gocaraNeSu, goilA dugdhavikrayiNI / govAliAu prAvRTkoTAH, goraMphiDI godhA // 272 // goaMTa-gAyanA paga govAliyA-comAsAmA thato eka goilA-gopikA-dUdha vecanArI prakArano kIDo-gokaLagAya 'goraMphiDI-godhA-gho goaMTa-bojA saMgrahakAro 49 cha "goaMTa meTaye bhAna a52 thatAM siMgaDAM" goaMTa-gokhuralla-mAnne ho 'vRddhatva' matha ne mtaavnaa| che ema kahevuM che te prajJA pramAda che arthAta cheTuM che. goilla-ga+Jeesa, go zapathI bharapatha sUya illa pratyaya [8-2-158] sAtA goilla sannI patti thAya che |giimaan-yvaanne:-goy. gomuha-gomuha meTa upalepana. mA gomuha 14 sayakRta gomukha 752thI mAvatI che bhATe tane mahIzI tarI matAnye nathI, halAyudha nAmano saMskRta 24 // 2 4 cha -"gomukham upalepane'pi syAt'' [5, 11] arthAt saskRtazimA 5 gomukha za6 upalepana arthamAM batAvela che. udAharaNagAthA - rellia(rekhita goaMTapadaM govAlipriye ghane varSati / gantrISu goilAsuM goraMphiDi ! mA kuru azaninipAtam // 21 // 1 sara0 varga 2 gA. 247 Page #496 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIya 159 gevAliA-govAlaNa-nAmanA kIDAne priya eve megha gAyanAM pagalAM jeTale rele cAle tema varasate hatuM te vakhate jatI dUdha vecanArIo a52 bhArazilA ! ( rA !)-tu nipAta na 42. AdimAM "gathI mAMDIne sudhInA akSaravALA ekArthaka zabdo samApta] -hajAma have AdimAM 'gakAra' vAlA anekArthaka zabdoH ghUNita-mRte gaye, vana-talAra-bAlamRga-snA(nA)pite gNddo| gattaM ISA-paGkeSu, icchA-rajanISu gaMdhollI // 273 // gaya-1 ghUmeluM 2 marelu matta-1 ISA-haLano dAMDo 2 paMka-kAdava gaMDa-1 vana 2 talAra-dAMDapAzika- gaMdhollo--1icchA 2 rajanI-rAta koTavALa 3 nAnu haraNa 4 navarAvanAronavarAvadhAnI pravRtti karanArosnApita-hajAma 'vaNa-talAra-bAla0'-bhUjanA pA8mA mA nyAre zahAnA samAhAra vaM samAsa cha mATe / me bhAbhu 54 savayanavANuche. gaMdhellI chAyA-saraghAsu, gahavaI ca grAmika-zaziSu / gaMdholliaM urduSitam hAsasthAne ca aGgam AzliSTam // 274 // gaMdhellI--1 chAyA 2 madhamAkha / gaMdholia-1 romAMca thavo 2 galagaliyo gahavai-1 grAmINa 2 caMdra thavAM-gadagadiyAM thavAM- hasavU Ave evI jagyAe aMgano sparza karavo arthAt lokaprasiddha 'galagaliyAM' ... gahavai-aDI a52nu mAdhipatya sUrya mA 4 che bhATe grahapati za, sAhitya-sUrya-mama // 38 cha, grahapati zanI prasiddhi caMdra ma mA nathI mATe caMdra arthavANe 20 gahavai za54, prasiddha grahapati zabda UparathI upajAvavAno nathI. bindu-adhameSu guMpA guMdA, guMchA tu dADhiyAe-dADhikAyAm-api / guttI bandhana-icchA-vacana-latA-maulimAlAsu // 275 // Page #497 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1.60 guMpA guMdA } guMchA - 1 biMdu 2 adhama 3 dADhI- DADhInIcenA hounI zramazru -1 biMdu 2 adhama dezI:zabdasa graha zayyAyAM saMmUDhe gopite tathA ca guppaMtaM / . gumilaM mUDhe gahane praskhalita - ApUrNakeSu ca // 276 // I gupaMta - 1 zayyA - pathArI 2 saMmUDha 3 gopita rakSita - gutti- 1 gupti- baMdhana - jela 2 icchA 3. vacana 4 latA 5 mAthAnI mALA-mukuTa uparanI mALA busikA - viloDiteSu kanduka stabakeSu tathA guliyA / saMcalita - skhalita vighaTita - pUrita - mUDheSu gummaio // 277 // guliyA - 1 bhuMso 2 valovavu 3 kaMduka gummaia - 1 saMcalita 2 skhalita 3 viTita - bagaDela 4 pUre laM- pUruM 5 mUDha goDDa - 1 paMka- kAdava 2 java golA - 1 gAya 2 godAvarI nadI 3 nadI 4 sakhA - mitra gumila - 1 mUDha 2 gahana 3 praskhalita 4 ApUrNa-pUrepUruM -daDo 4 guccho-phUlano gajaro paka-yaveSu goDuM go- godA-nadI-sakhISu golA ca / sItA - akSi- grIvAsu gorA, goNo ca sAkSi- vRSabheSu // 278 // gorA - 1 haLano daMDa 2 AMkha 3 Doka goNa - 1 sAkSI 2 baLada golA - golA zabda saMskRtasabha che to khatAnyeA che te athamAM kavionA vyavahAramAM tene ahIM dezI tarIke batAvyA che. pazu ke artha mAM sahI atiprasiddha nathI mATe goNa-goNa zabda ke artha mAM yahIM tAnyA che te ja athamAM tenI sAdhanA vyAharaNubhAM [ " goNAdayaH " 8-2-174] 4rI tAvI che tApaNu goLa saMbaMdhI vyAkaraNanI sAdhanA ane A dezIsaMgrahumAM AvatI sAdhanA e banne judI nathI; kiMtu A saMgraha, vyAkaraNanA nipAtasAdhaka bhAganA pariziSTarUpa eka savistara saMgraha che mATe vyAkaraNagata zonI noMdha ane A saMgrahamAM AvelI nonI noMdha e bannemAM kaze sedra nathI ema samajavu. [ AdimAM jJa vagere akSarAvALA anekAka zabdo samApta ] Page #498 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ghaDo dvitIya varga have AdimAM 'gha' vAlA zabdo:ghaNNo uraHsthale, ghallo anurakte, gRhe ghaMgho / ghaDi-ghaDiyaghaDA goSThI, gRhagolyAM gharolI ca // 279 // ghaNNa-uraHsthala chAtI-hRdaya ghalla-anurakta-anurAgavALo ghaDiyaghaDA 8-goSThI-goTha-mitramaMDalI ghaMgha-ghara gharolI-gRhagolikA-gharoLI-DheDha gharolI gRhagodhikA ghaNNa-bIjA saMgrahakAro "ghnnnnn| ma anurakta' matAve che. S2gAthAghallassa ghaMdhapateH ghaNNe 'lagnAyAH kathaM ghaDIruceH (kthaaghddiiruceH)| ghaDiyaghaDA niHzaGkA bhramati yad unmattA gharolI iva ? // 212 // anurAgavALA ane gejhImAM rUci dharAvanAra evA gharadhaNinA hRdayamAM lAgelInI-vaselInI arthAta gharadhaNinI priya strI nI niHzaMka ThI unmatta ghareLInI peThe kema bhame che ? 1 'laggA i' Ama padavibhAga karIe to 'hRdayamA lAgelo-premapAtra banelIgoSThI' evo artha samajavo ane 'i' pAdapUraNArthe samajavo. 2 mUlamA 'kaha' zabda che. teno artha 'kathA' thAya ane 'katham' paNa thAya. chAyAmAM banne artho batAvyA che ane anuvAdamAM 'katham' artha sUcavyo che. gRhabhojane gharolaM, sadharmiNyAM gharillI ca / ghaMghoro hiNDanake, dhammoI 'gaNDut'tRNe // 280 // gharola-gharolaM-dharanuM vizeSa prakAraceM ghaMghora-hiMDoro-hiMDanAro-namaNazIlabhojana rakhaDanAro gharillI-gharavALo-sarmiNI-patnI ghammoi-'gaMDut' nAmarnu ghAsa-ghamoI udAharaNagAthA-- saha tayA hiNDasva tvaM dhammoisaddalAi dhaMghora! / bhokSyase gharole punaH surase datte gharillIe // 213 // rakhaDanAra he! ghAInA jevA zabda-avAja-vALI athavA raMge. ghameInA saddala-suMdara dala-pAdaDAM-jevI evI teNInI sAthe tuM bhAma, vaLI,. 11 Page #499 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 dezIzabdasaMgraha jyAre patnI sarasa rasavALuM vizeSa prakAranuM bhejana Ape tyAre tenI sAthe sana 22-bhare. jaghanasthavastrabhede ghaggharaM, Adarzake ghryNdo| / ghaNavAhI indre, gharaghaMTo caTake ca, zakunikA ghArI // 28 // ghagghara-ghAgharo-jaghana UparanuM vizeSa ghaNavAhI- ghanavAhI-meghone vahAvanAra-indra prakAranu vastra gharaghaMTa-- gRhaghaNTa-gharamAM ghaMTanI jema gharayada-gRhacandra-ghara mAM candra samAna- vAgyA kare-bolyA kare-cakalo bhAriso ) ghArI-samaLI-'zakunikA' nAmarnu pakSI jAramAyAghaNavAhidhanurmanohare kAle gharaghaMTa-dhArisaMharaNe / sakalakalAgharayaMdo ko yat zithilyamAnaghaggharA smarasi? // 214 // cakalA tathA samaLInA saMhAraka evA megha dhanuSa jevA manahara samaye, badhI kaLAnA risA je evo te koNa che ke jene tuM, ghAgharo DhIla thaI jatAM saMbhAre che-cAda kare che ? prAkAre ca dhAro, ghAraMto ghRtapUre caiva / gAyane ghAyaNo, bhatsite ghiaM, kubjake ghiTTo // 282 // ghAra-prAkAra-gaDha-koTa-killo ghAyaNa-gAyana-gAna karanAra-gAnAra - gavaiyo dhArata-ghebara ghia-tiraskArapAtra-ghRNApAtra ghiTTa - kubja-ThiMgaNo-gaTTI-gheTA jevo BhaNagAthAghArate bhikSamANaH gehadvAre ghio parijanena / uta ghiTTaghAyaNo dhRSTatayA ghArammi Arohati // 215 // gharana dvAre ghebaronI bhIkha mAgato ane saMbaMdhIonA tiraskArane pAmele e ThiMgaNe gavaiyA-juo-dhRSTapaNe keTa Upara caDe che. ghisa-ghisai-grasate pAsa se che-jaye che-mAya che. sA dhAtu, dhAtvAzImA DaTo che [8-4-204] bhATe aDI sAtAvye nathI. bheke ghugghuri-ghurudhuriNo, dhuttiya-ghusiNiyA gaveSite / dhuMghuruDo utkare, ghugghussusayaM sazaGkabhaNite // 283 // Page #500 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .. dvitIya 163 ghugghuri / . -meka-DeDako-deDako ghughuruDa-utkara-samUha-Dhagalo dhurudhuri / ghugghussusaya-dhusapusa karavI-sazaMka bolavU dhuttiya -gotavaM- gaveSaNA karavI, / ghusiNiya / gotela ghusiNadhusiSya mele . // ghusiNa zahane saMskRta ghusUNa uparathI levAne che. ghuTTa-ghuTTai-pibati-pIe che-ghuTa le che [ 8-4-10 ] ghula-ghulai-ghUrNate-ghoLe cha [ 8-4-117] ghumma-ghummai-ghUrNate-ghUme che [8-4-117 ] ghusala-dhusalai-mathnAti-mathe che [8-4-121 1 A cAre dhAtuone dhAtvAdezanA prakaraNamAM nedhelA che mATe ahIM batAvyA nathI. udADaraNagAthA- 'prasRtaghugghurighurughurinirave sA ghuttiA timiraghughuruDe / tAvat ghusiNasu dUti ! tvam' iti ghugghussusaio cavaha . vakti-ko'pi // 216 // deDakAMone ane deDakIono avAja jyAre phelAye tyAre aMdhArAnA samUhamAM-ghaNuM aMdhAruM thaI gayA pachI-(te) teNIne gAtelI, te he dUti ! tuM gota' e pramANe koI zaMkA sAthe-ghusyusa karate--bole che. karNopakarNikAyAM ghuNadhuNiyA, ghusirasAraM avasnAne / ghuTTaghuNiyaM girigaNDe, ghugghucchaNayaM ca khede // 284 // ghuNaghuNiyA--karNopakarNikA-eka kAnethI / ghuTTadhuNiya-girino gaMDa-pahADanI pahoLI bIje kAne ane bIje kAnethI trIje zilA-pahoLo patthara kAne ema uttarottara saMbhaLAtuM Ave ghugghucchaNaya-kheda te-paraspara eka bojA gaNagaNe te ghusirasAra-avasnAna-nahAvAne prasaMge piselA masUra vagerenuM zarIre coLavA mATenu poThalaM- pITho ghUa-dhUma-dhU-dhUpa-asU. 2mA ghUa zahana saMskRta ghUka parathI lAvavAno che. Page #501 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 dezIzabdasaMgraha udAharaNagAthAtv AgamadhuNadhuNiyaM zrutvA tyaktvA ghusirsaaraaii| ghughuNipasu ghugghucchaNeNa vrajanti ripuvadhukAH // 217 // karNopakarNanI rIte-eka gaNaga ane bIjo gaNagaNya e rIte tArA AvavAnI vAta sAMbhaLIne nahAvAne vakhate zarIre cALavA mATe taiyAra karelA masUra vagerenAM piThalAne choDI daIne zatruonI vahue pahADanI pahelI zilAo pAchaLa khedapUrvaka cAlI jAya che. ghorI zalabhavizeSe, ghosAlI zaravallibhede / ghorI- pracArano ma-taLiyuM-tIra | gholArI-zaraRtumAM thanArI pracAranI veja-ghIzorI voDa-voTa-ghaDe-abdha. A zabdane saMskRta voTa UparathI lAvavAne che. -oDhA--che. A posTa dhAtu, dhAtvAdezanA prakaraNamAM kahe che [8-4-117] mATe ahI kahyo nathI. udAharaNagAthA-- zrIkumArapAla ! narapate ! tava turagA ghoriNo iva agaNyAH / kavalayanti vairipArthivabalAni ghosAliyAdalAni iva // 218 // he zrImAna rAjA kumArapALa ! pataMgiyAMnI peThe agaNya-gaNI zakAya nahi evA tArA ghaDAo, zatru rAjAonAM balene-lazkarone, ghasAliyAnAM-ghI seDInAM-pAMdaDAMnI peThe cAvI jAya che- keLio karI jAya che. [ "ghathI mAMDIne "gha' sudhInA AdimAM "gha" vALA ekAIka zabdo purA thayA]. 'gha'vALA anekArthaka zabdo ghaTTo kusumbharakte, sarittIrthe, vaMze ca // 285 // ghaTTa-1 kasuMbAthI raMgela vastra-ghATa 2 nadIne ghATa 3 vAMsaDo athavA vaMza ghammoDI madhyAhne, mazake, grAmaNItaNe caiva / ghoro nAzita-gRdheSu, gholiyaM zilAtale haThakRte ca // 286 // Page #502 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIya varga 165 dhammoDI-1 madhyAhna-bapora-divasano ghora-1 mAzita-nAza pAmela 2 gIdha bIjo prahara 2 macchara 3 'prAmaNo' pakSo nAmanu ghAsa | gholiya-1 zilAtala 2 haThe karelu ghatta-ghattai-kSipati-kheve che-mAkhe che-phreMke cha [8-4-143] pattai-gaveSayati-gote che-gaveSaNa kare che [8-4-189] A bane dhAtuone, dhAtvAdezanA prakaraNamAM kahI batAvyA che mATe ahIM nathI lakhyA. e pramANe AcArya hemacaMdra racelA ane potAnI banAvelI TIkAvALA dezIzabdasaMgrahano bIjo varga pUro thayo. catta--trAka - tRtIya varga have AdimAM cakAravALA zabdocatto takuH, caMgaM cAru, caDa-coTTiyAu zikhA / caTTU ca dAruhaste, caMbho cAso ca sIrasImante // 287 // caTu-cATavo-lAkaDAno hAtha-kaDachI caMga-cAru-sAru-caMgu __jevU lAkaDAnu pIrasavArnu upakaraNa caMbha / _cAsa-haLa dvArA thayelaM seMthA coTTiyA-coTalI-zikhA cAsa jevU kheDANa-hala dvArA coTTo ) phADelI bhoyanI rekhAo hAgAthAre caMgacoTTiya ! carDa toDiSyAmi caTTaeNa ca haniSyAmi / cAsakSamA ghaTasva kuzI na khala caMbhe karoti cattamAtrakuzI // 219 // sArI eTalIvALA he ! tArI ceTalI teDI nAkhIza ane tane cATavA vaDe haNIza. je vaDe jamIna upara cAsa thAya arthAt jamIna barAbara kheDI zakAya evI majabUta aNIvALI kezane ghaDI Apa. A trAka jevaDI kezathI jamIna kheDI ja zakAtI nathI-trAka jevaDI keza jamInamAM cAsa ja pADI zakatI nathI catthari-cahuTTa-caMDikkA hAsa-nimagna-roSeSu / caMdila-caukka-cakkoDA nApita-catvara-agmibhedeSu // 288 // Page #503 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 dezI zabdasaMgraha catthari -castari-hAsa-hAMso : caMdila-caNDila-nAvo-hajAma cahuTTa-coTekheM-khUtelu-nimagna cauka-catuSka-coka-cAcara-catvara caMDika-caNDaikya-roSa / cakkoDA-vizeSa prakArano agni caNDila-41 zaha to saMskRtasama, che bhATe mahA navyA nathI. (sarA mA uthAnacaMdila) cari-caukkayo saMskRtamA castari bhane catuSka zahane svIre che tathA ye castari parathI mA catthari zahane ane catuSka uparathI rajA zabdane nIpajAve che teonA mata pramANe jAti ane caukka se bhanne ho tuzya nayI 54 vyutpanna cha. udAharaNagAthA- tasyAH virahacakkoDAlitaH sa caMdilo sakhi ! idAnIm / hRdayacauke cattharicahuTTanakho'pi karoti caDikkaM // 220 // teNInA virahanI agnithI baLe te hajAma he sakhi ! hamaNAM hAMsIthI tenA hRdayacokamAM teNInA nakha cAMTI gayA che-besI gayA chete paNa zeSa kare che. pIna-cchinna-vigAneSu caMDila-caMDiya-caveNA / yutakarapuTe caveDI, tvacA cakappA cuDappA ca // 289 // caDila-pIna-puSTa caveDI-joDelu karasaMpuTa caMDiya-kRtta-katarAyela-kapAyela-chedAyela cakappA 2_tvak-cAmaDI tvacA-jhADana caveNa-niMdA, niMdanIya-niMdApAtra cuDappA 5 chAla-valkala caveDI-bIjA saMgrahakAro caveDIne ma mAtra saMpuTa satAve che. cuDuppa-bIjA saMgrahakAro cuDuppa bheTave yAmI-cha6-TIvI' ema kahe che. udAharaNagAthA- caDiyacakappavasanA cuDuppa-kandAzanaAhutacaveNA / ripavaH acaMDilA tava kurvanti bhillAnAmapi caveDiM // 22 // jhADanI chAlanAM kapaDAM kapAI gayAM che, jhADanI chAla ane kaMdone khAya tethI jeonuM Ahuta-havana dravya-niMdita che evA tArA dubaLA zatruo bhillAnI sAme paNa joDeluM karasaMpuTa dhare che-mAgavA mATe hAthane bhegA kare che-khe dhare che. Page #504 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIya vaga caccika- cittalA maNDite, kumude caMdojjaM / cakkhuDDaNaM ca prekSaNake, caMcapparaM asatye // 290 // } -maMDita - zobhAvALu cittala caMdoja caMdojja+ka= caMdojJjaya maLa - kumuda - caMdodyota cakkhuDaNa - prekSaNaka - prekSaNIya - jovA jeSu - nATaka vagere caMcappara asatya - khoDaM caMdimA - caMdanI jyotsnA saMskRta candrikA uparathI A caMdimA zabda upaje che [8-1-185] cavalA -- vIrajI vINI lAre yapaNa che bhATe capalA uDavAya che. saMskRta capalA uparathI yA cavalA zamhane nipalavavAno che. cava -cavai - vakti-kathayati-kahe che [8-4-2] traya - cayai - zaknoti zake che [8-4-86 ] cajacajar3a - pazyati jUe che dekhe che [8-4-181] - 167 caccha - cacchai - takSNoti pAtaLu kare che [8-4-194] A cAre dhAtuone dhAtvAdezanA prakaraNamAM noMdhI batAvyA che mATe yahIM irI sacyA nathI. udAharaNugAthA caca paraM na bhaNAmaH karoSi 'cakkhuDaNe kaTAkSaiH / caMdujjayacacikkA dizAH mRganAbhicitralakapole ! // 222 // stUrI vaDe suzobhita kapAlavALI evI huM ! ame kheATu' nathI khelatA ke tu nATakamAM-nATaka karatI vakhate-tArA kaTAkSeA dvArA dizAone kumuddothI suroAbhita kare che. 1 mULamAM 'cakkhaDuNa' zabdano artha batAvavA ' pekkhaNaya- prekSaNaka' zabda vAparelo che, 'prekSaNaka' no artha 'nATaka- khela-tamAso' evo thAya che eTale anuvAdama 'pekkhaNaya'no 'jovA jevu' artha batAvIne sAye 'nATaka' evo artha paNa ahIM sUcavyo che. TokAmAM ' pekkhaNaya'no paryAya 'prekSaNIya' mUkelo che, 'prekSaNIya' eTale 'jovA je - darzanIya-manohara' evo artha paNa thAya che, paraMtu mULane anusarIne ' pekkhaNaya' no prastutamAM 'nATaka- khela-tamAso' artha levo vizeSa ucita che, chatAM jo 'prekSaNIya' no artha 'suMdara' levo hoya to gAthAnA 'cakkhuDaNe' ne saptamIvibhaktivAluM na samajatAM saMbodhana samajI 'he dekhAvaDo !' evo paNa a teno artha ghaTAvI zakAya. Page #505 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dezI zabdasaMhamyuure caMdaillo, caukkaro kArtikeye / caDiyAro ATope, ahibhede cakkulaMDA ca // 29 // caMdaila-caMdravALo-jenAM pIchAMomAM / caDiyAra-ATopa-ADaMbara caMdrako che-mora cakkulaMDA-vizeSa prakAranoM sApa-cAkaLa caTakara-catuSkara-cAra hAthavALo- - ke cAkaNa-be moDhAvALo AMdhaLo sApa kArtikeya udAharaNagAthA- gaNapatigarjitanRtyatcaukkaracaMdaillazabdaiH / prastagalacakkulaMDo nRtyati rudraH sacaDiyAraM // 22 // gaNapatinuM garjana, nAca karato kArtikeya ane tene mera e badhAnA zabda vaDe jenA gaLAmAM rahele vizeSa prakArane sApa trAsI gayela che e rudra ATopa sAthe nAce che. nAmni carullevaM, cakkhaDiyaM jIvitavye / / caMdaTThiyA ca khavae, UauM cakkaNAhayaM caiva // 292 // carulleva-nAma caMdaTThiyA-hAtharnu zikhara-khabho-khaMbho cakkhaDiya-jIvitavya-jIvana / cakkaNAhaya-mi-taraMga caMdaDiyA-bIjA saMgrahakAro cNdtttthiyaane| artha guccho-gajaro matAva che. tamo cha -"stabakaH caMdaTThiyA-saMkSaH" iti [ ] arthAt stabakanu cIna nAma caMdaTThiyA che. . caMcarIa-saMta caJcarIka a52thI caMcarIa za6 taavaan| che. caJcarIka-caMcarIa meTa samare. . . caMdasAlA-saMskRta candrazAlA 52thI caMdasAlA zahane upajAvavAno che. caMdasAlA-eTale ghara upara AvelI jALIyAMvALI keTaDI. caccuppa-caccuppai-apa yati-sope che-Ape che [4-4-39] camaDha-camaDhai-bhuGkte-khAya che [8-4-110] . cakkama-cakkamai-kramIti--bhramati- bhame che-phare che-cakramaNa kare che [8-1-161] A traNe dhAtuo dhAtvAdezanA prakaraNamAM noMdhelA che mATe ahIM nathI lakhyA. Page #506 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .. tRtIya 165 ___GIRgAthAniHzvAsacakkaNAhayatApitacaMdviyAi tava virhe| kaNThe tasyAH vartate cakkhaDiyaM tava tathA carullevaM // 224 // tArA virahamAM nIsAsAonI Umioe jene khabhe tapAvela che evI teNunuM jIvana-prANa- kaMThe AvyuM che tathA tAruM nAma teNInA kaMThamAM che arthAta tAruM nAma raTyA kare che. hAle cauraciMdho, nAraGgaphale cakkaNabhayaM ca / caMdavaDAyA ardhA''vRtAGgI, cakkhurakkhaNI lajjA // 293 // cauraciMdha--caturacihna-'jenI pAse catura | caMdavaDAyA- candrapatAkA-cadanI dhajA -DAhyA-mANaso besI rahe che' e jenuM | jevI-aDadhA aMge oDhelI athavA nizAna che te hAla-sAtavAhana aMga Upara aDadhA oDhaNAvALI-strI zAlivAhana-rAjA cakkhurakkhaNI-cakSurakSaNI-AMkhane cakkaNabhaya-nAraMgaphala-nAraMgo DhAkanAro-lAja-ghumaTo calaNAuha-saMskRta caraNAyudha za6 752thI / calaNAuha zahane niiptvaan| che. calaNAuha meTa numAyudha-zana- y25-5-chpagarUpa zastravALe arthAta kUkaDo. udAharaNagAthAdRssttvaa tvAM cakkaNabhayastanI aparacauraciMdhaM iva / tAmyati caMdavaDAyA mugdhA api khalu muktacakkhurakkhaNiyA // 225 // jANe ke bIjo zAlivADanA rAjA na hoya evA tane joIne nAraMgI jevA stanavALI, aDadhe aMge DhaMkAyelI ane lAja mUkI dIdhelI che evI teNI mugdhA paNa tane Icche che tArA mATe tamatame che. caDulAtilayaM kAzcanazRGkhalikAlambiratnatilake / zaTha-taNDula-zirobhUSAsu cADa-cAulaya-cAlavAsA ca // 294 // caDDulAtilaya-sonAnI sAMkaLomAM laTakatuM cADa-~-mAyAvI-Thaga-lucco- cADibho ratananuM tilaka-laTakaNa cAula -cAvala-cokhA caaul+-caauly| -bhAta cAlavAsa-mAthAna vizeSa prakAraceM ghareNuM .. caDalA-bIjA dezIsaMgraha kAro 'ratananu tilaka' a bhA caDulA zahane matAva cha. Page #507 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cAraNa 170 dezI zabdasaMgraha udAharaNagAthIysyaaH tava nihitaM baDulAtilayaM ca cAlavAso cha / tAmeva cADa ! anusara ki cAulakhaNDinyA mayA ? // 226 lucA he ! senAnI sAMkaLImAM laTakatuM tAru ratananuM tilaka ane mAthAnuM vizeSa prakAranuM ghareNuM e bane jeNIne tyAM te rAkhyAM-mUkayAMhoya teNInI ja pAchaLa tuM jA, cokhA khAMDanArI evI mAre sAthe zuM ? arthAt cokhA khAMDanArI evI mArI sAthe tAre zuM levA devA che ? granthicchedaka-grISmAnileSu cAraNaya-cAravAyA api / cillA zakunyAm, cipiTanAsake cicca-ciccarayA // 295 // -gAMTha kApanAra- cillA - 'samaLI' nAmanu paMkhI-cIla cAraNa+ka=cAraNaya / gaThiyo cora "cicca ___khissA kAtarU-gaThiyo ciccara (-cIbo-capaTA cAravAya-grISmaRtuno pavana-unALAno ciccara+ka cicaraya / - nAkavALo-cibalo pavana udAharaNagAthAn khalu muJcati praharan hI ciccaM ciccaraM ca cillaM iva / uta madanaH mAninI mAnagranthicAraNayacAravAyasakhaH // 227 / / he ! tuM je te kharo, mAna-ahaMkAra-rUpa gAMThane kApanAra gaThiyA ane zrImanA pavanano sakhA-mitra e kAmadeva, jANe keI samaLI Upara ghA karatA hoya e rIte, abhimAnavALI cIbI mAninI Upara ghA karata-pitAnA ghAmAMthI evI cibalI strIne paNa bAkI mUkatA nathI. bAle cilla-ceDA, ciccaM ramaNe, hutAzane ciccI / ciMciNi-ciMcA amlikAyAm, tathA ciMcaNI gharaTyAm / / 296 // 1 'capaTA nAkavALA'nA arthamAM bhASAmAM 'cIbo' ke 'cibalo' zabda supratIta che. tyAre bhA gAthAmAM tene badale aMte be'ca' vALo 'cicca' zabda Apelo che. bhASAno 'cIbo' zabda jotAM 'civa' ke 'cibba' zabdanI saMbhAvanA karI zakAya. bhASAmA jyAM 'ba'no dhvani che tyAM A saMgrahamAM, ghaNe sthaLe 'ca'no dhvani Apelo che: cukkaDa varga 3 mA. 302-bhASAmA bokaDo. cukka varga 3 gA0 300-bhASAmAM mukko ke bukko. ca, va ane va e traNe, lipimA lagabhaga sarakhA jevA lakhAya che, saMbhava che ke ethI 'ba' ke 'va' ne badale 'ca' lakhAyo hoya vA vaMcAyo hoya. Page #508 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIya varga 171 cilla -bAlaka ceDa ciciNi / cicA AvalA-ApalAnu vRkSa cicca-cittya-cittane game tevu-ramaNa | ciMcaNI--ghaMTI -suMdara-manohara-AkarSaka ramata ramavI ciccI-citya-hutAzana-agni ciMciNi-ciMcA-keTalAka dezIsaMgrahakAro 'ciciNiciMcAne eka akhaMDa zabda mAne che ane tene vAMachI artha batAve che. GK2||yaaciNcvne ciciNiyAcaTite ceDammi ciccasthitacillA / uta dhAvati janano tyaktvA ciMcaNI-ciccikarmANi // 228 // je je najara kara, jeNInAM bALake ramatamAM beThAM che evI mAtA, AMbalInA vanamAM AMbalInA jhADa Upara bALaka caDI gayo tyAre ghaMTInAM ane agninAM-cUle saLagAvavAnAM-kAma cheDI daIne deDI laya che. mazake cillirI, romaze cimiNo, kuTyAM cirayA ca / cikkhallo kadamake, musale cillUra-celuMpA // 297 // cilliri-macchara cikkhalla-jenAthI vAraMvAra skhalama thAya cimiNa-romavALo-meMDho-gheTo te-cikhala-kAdava-kIcaDa cirayA-koTaDo cillUra_saLa-sAMbelu celUpa / ciMca-ciMcai-maNDayati-zAle cha [8-4-115] A dhAtu, dhAtvAdezanA prakaraNamAM kahe che mATe ahIM nathI nadhyA. udAharaNagAthA- cikkhalliyacirayAe cilliridaSTAH tava arayaH cimiNA / kaNDayanti svayaM cillUrapaNa celupapANitulyabalAH // 229 // jenAthI vAraMvAra khalita thavAya evA kAdavavALI oraDImAM maracharothI DasAyelA tathA musaladhara-baladeva-jevA baLavALA chatAM ya gheTAnI jevA tArA zatruo pote jAte sAMbelA vaDe khAMDe che. Page #509 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 dezIzabdasa graha * viSTiSi-viSTi-pIchA, paritoSite vittaDhiyo / cirihaTTI ca ciNoTThI, madhupaTale cittadAU ca // 298 // nimiSA } --Ardra-mInuM citta-i-cittaSita-sthira cittavAno cirihiTTi ciNoTThi } cittadATha --- madhapUDo paritoSita-toSa pAmela- saMtoSa pAmela vinodI-ciorI zabda paNa dezI ja che, paryAya batAvavAnI paddhatie tene ahI batAvelA che. -~-~LoTI cittAH----ame ahIM mULamAM mattu che cittA evA pATha rAkhelA che, tene badale oTAda maMtra jAtte "tinisakrima cittavAna'' evA pATha batAve che ane sinikanA atha vizeSa prajAnuM vRkSa kahe che arthAt amArA kahevA pramANe cittalAka zabda madhapUDAnA vAcaka che tyAre temanA kahevA pramANe cittAra zabda vizeSa prakAranA vRkSanA vAcaka che. paraMtu ame sArAmAM sArA dezIsa graheAne joIne nakkI kayu" che ke sivila eTale madhapUDo. e rIte sapramANa nakkI karyA pachI ja ahI ame sinisa manupa che [10 5 gA0 11] arthAt madhapUDA amAM nisa zabda che. evI tenI vyAkhyA karI che ane e vyAkhyAmAM ttinisane je atha jaNAvyA che te ja artha ahIM mattupalaja zabda dvArA sUcavyeA che ane e rIte amArA mate cittavA zabda tivisa a`mAM hAya teA ya madhapUrAnA arthamAM Ave che. ahIM zuM yukta che ane zuM ayukta che ? e khAkhatamAM te mahuSTAA pramANurUpa che. udAharaNagAthA - zabaraH sveda ciliccilaM azuciliccIlaM arivadhUM tava / ciririhilocanaH kAGkSati cittadAu iva cittaThiacitto // 230 // sa MtoSayukta cittavALA ane caNAThI jevI lAla AMkhavALA bhillu, parasevAthI bhInI ane AMsuethI bhIMjAyelI evI tArA zatrunI vahUne madhapUDAnI peThe kAMkSe che-cAhe che. caNDAta ciMphullaNI, ciricirA-ciriMcirA dhArA / calite ca cicaio, nirnAzita ke ciddavio // 299 // Page #510 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . tRtIya . 173 ciMphullaNI--caNDAtaka-ardhAruka-aDadhA- | ciMcaia---calita-caMcaLa-cAlela-halI .. Uru-sAthaLa-sudhI-paherAya tevu strIbhonuM | gayela-cAlI gayela vastra-caDDI ciddavia-nAza pAmela ciricirA dhAra-dhArA-pANonI dhAra ciriMcirA ciMcaia-maNDita-zobhita athavA ciMcaia zanne ciMca dhAtu a52thI AnAna che. mA ciMca dhAtu, maNDapAtune mahase 15rAya che. [8-4-115] cicilla-cicillai-maNDayati-zAle cha... mA cicilla dhAtu dhAtvAzanA pra424mA DeTA cha [8-4-115] bhAra sahI naidhye nathI. udAharaNagAthA - ghanajalaciricirAcidaviyA proSitavadhvaH ciNcaayaa| nayanAzruciricirAAditaciMphullaNiyAu priyAbhimukham // 23 // varasAdanA pANInI dhArAo dvArA nirmAzita thayelI-upadrava pAmelI ane AMkhanA AMsuonI dhArAo vaDe jemanuM aDadhI jAMgha sudhI pahereluM vastra bhInuM thaI gayuM che tevI pravAse caDelI vahuo athavA jemanA dhaNuM pravAse gayA che evI preSitabhartukAo potAnA priye jyAM che te tarapha cAlI gaI che. dadhike ciriDDihillaM, cIhI mustAsamutthatRNe / cIvaTTI bhallyAm, cukko muSTyAm, cujjaM Azcarye // 30 // ciriDihilla-dahI / cIvaTTI-bhallo-bhAlaM cIhI-motha nAmanI vanaspatimAthI udbhava | 'cuzka-mUThi pAmatuM ghAsa-mothanI sAthe UgatuM ghAsa | cujja Azaya cojja Azcarya GIgAthAsA hiNDamAne tvayi ciriDihillamatta ! navacIhisamaye / dRDhacukkakAmacIvahitADitA yad jIvati tat cujjaM // 232 // dahIM khAIne matta thayelA he ! navI mothamAM ghAsa thavAnA samaye -comAsAmAM-tuM hiMDa rahe che tethI daDha mUThivALA kAmadevanA bhAlAthI ghavAyelI evI teNI je jIve che e Azcarya che. 1 jumao gAthA 295 'cicca'nu Ti01 Page #511 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cappa 174 dezIzakhasaMgraha parizoSite cuMcho, sasnehe cuppa-copphuccA / cullI zilAyAm, cuDulI ulkA, cuNio vidhAritake // 30 // cucha-parizoSita-sukAyela culli-zilA-patthara cuDuli--ulkA-umADiyu cApphucca -snehayukta-snehavALo / cuNia-vidhArita-vizeSa dhAraNa karela cuccha-tuccha artha' A cuccha zahane saMskRta tuccha 152thI SnAne cha [8-1-204] bhATe mahI yA nathI. uragAthAsundara ! tvayi copphuccA acuppavirahAgnicuDulicuMchA api / bAladhRtA iva cullI sA Aste AzAtantucuNiaAtmA // 23 // he suMdara! tArAmAM snehavALI ane tArI jevA sneharahitanA viraharUpa agninI ulkAthI sukAyelI paNa teNI, bALake dharI rAkhelI zilAnI peThe AzArUpa taMtadvArA AtmAnepitAnI jAtane-vizeSa dharI rAkhatI 29 che. cuNNAsI dAsI, cuMcuya-cuppala-cuMbhalA ca zekharake / cuNNAA ca kalAyAm, chAge ca cukkaDa-culappA // 302 // cuNNAsI-dAsI cuNNA A-kalA cucua) cukkaDa ) - cuppala -zekharaka-chogu-kalaga culappa -chAga-bokaDo-chAlaM cubhala ) cukka--cukkai-bhrazyati-yU che [8-4-177] mA cukka dhAtune dhAvAdezanA prakaraNamAM kahelo che mATe ahIM navyA nathI. hAgAthAcuNNAsIi sacuNNAAe cuppalaculappidugdhAni / re jaDacuMbhalacukkaDa ! arpaya kiM "cucua' AdinA mama ? // 234 // jaDemAM kalagI samAna-uttama-bAkaDA jevA arthAt he mahAjaDa !. kalAvALI dAsIne zekhararUpa-uttama-akarInAM dUdha Apa, chegAM vagerenuM mAre zuM kAma che? 1 juo gAthA 295 'ciccanu Ti. 1 / Page #512 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 175 tRtIya varga cuppAlao gavAkSe, vastre navaraktake cuppaliyaM / culloDao api jyeSThe, cUrNaprahate cuNNaio // 303 // cuppAlabha-catuSpATaka-copAla-gokha- / culloDabha-jyeSTha-jeTha jharUkho cuNNaisa-cUrNavaDe bhAhata-koI prakAranuM cuppaliya- navu raMgeluM vastra cUrNa nAkhavAthI AghAta pAmela cuNNaia-cuNNaiaTale dhULathI kharaDAyelo, bhaamrthn| cuNNaia zabda, saMskRta bhUta zabda UparathI upajAvavAno che. BhAragAthAcuppAlayadvAreNa navacuppaliyA i picchapraharantI / uta culloDayajAyA cuNNaiyA devareNa phalgukSaNe // 235 // je najara kara, navA raMgela vastravALI ane jharUkhAnA bAraNAmAMthI pIMchA vaDe-paMkhA vaDe athavA sepArIo vaDe prahAra karatI evI jeThANane -jeThanI vahUne-phAganA utsavamAM tenA dere cUrNathI Ahata karI nAkhI cheeNInA Upara galAla ke evuM kaMI bIjuM cUrNa nAkhIne herAna karI nAmI che. alase cuMcumAlI, cuMculipUro ca culuke / valayAvali-stanazikhA-vAmanakeSu cUDa-cUa-colA ca // 304 // cuMcumAlI--alasa-ALasu cUDa-valayanI oLa-baloyAM-cUDo cuMculipUra-culuka-caLu-caLu karavA | cUa-cUcuka-stanamI Toca sAru pAvaLu pANI | cola-vAmana-ThiMgaNo-bono culucula-culuculai-spandate-dhIre dhIre se che [8-4-127] A pusuputra dhAtu, dhAtvAdezanA prakaraNamAM kahe che mATe ahIM nedhyA nathI. udAharaNagAthA- tava jalacuculipUro api durlabhaH cucumAliNo cola ! / maNicUDamaNDitAH cArucUaA kAminIH kiM kAyasi ? // 236 // he vAmana ! tArI jevA ALasune caLuM karavA pAvaLuM pANI ya maLavuM kaThaNa-durlabha che. te pachI maNinA cUDAothI suzobhita ane sArI TAcavALA stanavALI evI kAminIne tuM kema kakSe che-icche che ? cUDa-va Page #513 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 dezIzabdasaMgraha ___ mAlUra-totra-namaHziticaturdazikA coDha-cotta-coraliyA / coDha--bIlaM-bIlAnuM phaLa vA vRkSa coralI-1... cotta-totra-pratoda-paroNo coraliyA paNa mAsanA adhArA cAdaza coppaDa-coppaDai-mrakSakSayati-yA53 cha [8-4-181] 240 coppaDa dhAtune dhAtvAdezanA prakaraNamAM kahevAmAM AvyuM che mATe ahIM nathI kahyo. uhaa24||thaacorlipvitrkkssnne coDhadalaiH tvayA haro mhitH| madanazaracottanunnA yat tvAmeSA abhisarati // 237 // te zrAvaNa mAsanI kRSNa-kALI-caudazanA pavitra utsavane ja bIlAnAM pAMdaDA vaDe hara-mahAdevane pUjela che tethI kAmanA bANurUpa paNa vatI prerAyelI evI teNu tane abhisare che tArA tarapha Ave che. [ca thI vo sANA se shh| purA thy|] have AdimAM 'ca' sAthenA anekaarthavALA zabdoHcaccA ca hastabimbe talaprahAre ca jJAtavyA // 305 // caccA-carcA-1 hAtha borbu-kaMku vagerevALA hAthanA thApA 2 hastatalano prahAra-phelAyelA hAthano AghAta-hatheLo vaDe dhakko-dhabbo-mAravA. caMDijjo khala-kopeSu, capphalaM zekhare asatye ca / kuNDala-vartula-dolAphalaka-vizAleSu cakkalayaM // 306 // caMDijja-1 khaLa-lucco 2 kopa | cakalaya -1 kuMDala 2 cakraka-goLa capphala-1 eka prakAranu chogu 2 asatya cakkala AkAra 3 hiMcakAnu pATiyu 4 vizAla-paholu capphala-bhUgAthAmA capphalane! ma zekhara peTasa matAnyo cha t| 5 ten| atha vizeSa prakArano zekhara-amuka jAtarnu choguMkhAsa prakAranI kalagI sevA mAsa viziSTa artha samara. sAmAnya zabdo paNa vizeSa arthamA pravarte che sabo se nyAya che. arthAt je zabdane sAmAnya artha hoya te zabdo paNa amuka khAsa vizeSa arthane batAve che evI eka paripATI che. e kAraNane lIdhe capphala 156 mahI vizeSa mathaH sUyave che. Page #514 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIya varga 177 cA-caDDai-mRdanAti-mardai cha-maraDe che [8-4-126 ] __caDDai-mukta-bhojana kare che [8-1-110] cai-pinaSTi-pIse che-vATe che-cUrA kare che [ 8--4-185] e rIte bhinna bhinna arthavALo 26 dhAtu, dhAtvAdezanA prakaraNamAM kahyo che mATe ahIM tene jaNAvyuM nathI. cAro piyAla-gupti-icchAsu, cikkA alpa-tanukadhArAsu / carmamayavAribhANDe tanudhArA-dinamukheSu ca cirikkA // 307 // cAra-1 'piyAla' nAmarnu vRkSa-cArolInuM / cirikkA-1 pANI bharavAna cAmaDAnuM ' jhADa 2 cAra-kedakhAnuM 3 icchA bhAMDa-pAsaNa 2 pANI vagerenI pAtaLI cikkA-1 thoDI vastu 2 pANI bagerenI dhAra 3 divasarnu mukha-prAtaHkALa pAtaLI dhAra ciMdhAlaM ramye uttame ca, cullo zizau dAse ca / pANa-alpa-bAla-mukta-cchanda-aruci-vyatikareSu cuNao api // 308 // ciMdhAla-1 ramya-suMdara 2 uttama-mukhya cuNaa---1 caMDAla 2 thoDaM 3 bALaka culla --1 bALaka 2 dAsa-nokara 4 mukta-chUTo 5 chaMda-abhiprAya 6 arocaka-na game tevu 7 vyatikara ___sabaMdha-prasaMga cuNaa-dhanapAla, cunnane| ma viaraa matAve che. cuNao viarao [ ] se dhanadhAranu vayana che. viaraa me chidra, 389 saMgrahakAro cunnane| artha AghAta-suMghelu 59 matAve che. caMcu-culukeSu cuculi, avagamita-satRSNatAsu cuMculiyaM / cuMcuNiyA cyuta-pratirava-ramaNa-amlikA-muSTidyUta-yUkAsu // 309 // 1 'caMDALa' arthano 'pANa' zabda dezya che. juo gA0 500 / 2 dhanapAlaviracita 'pAialacchonAmamAlA'mAM A vize. kazo ullekha maLato nathI tema anya prAkRtakozomAM paNa A vize koI vizeSa mAhitI maLatI nathI tethI 'viarama' ane 'cuNa' nA dhanapAlasaMmata artha vize kazuM vizeSa jaNAvI zakAya ema nathI. 12 Page #515 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dezI zabda saMgraha cuculi-1 cAMca 2 culuka-calu cuMcuNiyA--1 cyuta-bhraSTa 2 goSThImA cuMculiya -1 avadhArita 2 lAlacupaj thato pratidhvani 3 ramaNa-ramavu 7 AMbalIna jhADa 5 mUThithI ramavAmAM Avato jugAra 6 jU cuculi-bharI zate bhUjamA cuculI sevA 54 DAvo naye, paraMta vibhaktine lepa karIne pATha mUke che tethI suraSTi eve nirdeza kare che. cucuNiyA-240 zahanI ye matha pratidhvani 55 bhUgamA sUyaveTo cha. se pratidhvani za56 mahI goSThIno pratidhvani sevA mApane sUyave cha, [nus| pR0 176, 306 bhI AyAmAM mAvA capphala za54 52nu viva25 ] cucuNiyA pratiravo goSThyAm [ ] savayana 5 cha arthAt goSThImA pratidhvani sevA 2maya mAM caMcuNiyA za4 che. Baa saMgrahakAro cucuNiyAne have cucuNia 4 cha bhane tenA bhatha calita-caLelu-cAlelaM matAva cha. [ "ca AdivALA anekArtha zabda purA thayA ] chakui --kapikaccha-kauvacanI vela have 'cha'kAra AdivALA akArthaka zabdochallI tvaci, chaddI zayyAyAm, vidhuti chaDA / kapikacchUH chaMkui-chuchuIu, chaliyA chailla-chappaNNA // 310 // challi chAla-tvak chadi-zayyA-seja-pathArI chuchui / chaDA-chaTA-vIjaLI chaliya) --vidagdha-padaprajJa-cha zAstromAM chailla jenI buddhi phelAyelI che te- .. chappaNNa) paMDita-cheka-chela-catura chaNa-kSaNa peTale utsava. 2 // zahane saMskRta kSaNa aparathI upalo cha, [8-2-20] bhATe mahInadhyA nathI. _ chalia-chailla-chappaNNa-paMDita mAtraNe zo dezI che ane paraspara paryAya batAvavAnI rIte ahIM noMdhelA che. Page #516 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIya va uddhArayugAthA - kadalIchalli chaMkuI, ambujachaddima-api chuchu manyate / chalieNa chaillapriyA tena vinA chaDacalena chappaNNA ||238 || vIjaLI jevA capaLa evA te chela vinA, catura evI teNI chelanI priyA keLanI chAlane kovaca jevI mAne che ane kamaLanI sejane-pathArIneya kauvacanI jevI mAne che. chavaDI carma, chappaMtI niyamo yatra likhyate padmam / tanuke chauyacchikkoliyA, chamalao ca saptacchade // 311 // chavaDI-- carma - cAmaDu - cAmaDI - chappaM ti - SaTpakti-jemA cha lIMTIo dorIne kamaLa AlekhavuM paDe evo eka prakArano niyama 179 chaDDu - chaDDui - chardati - muJcati -chAMDe che [ 8-4-91 ] chajja - chajjai - rAjate - chAje che-zome che [ 8-4-100 ] A banne dhAtuone, dhAAdezanA prakaraNamAM ApelA che tethI ahIM nathI matAvyA. uADuragugAthA yasya kRte chappaMtI karoSi chauyaaGgi ! so'pi tava kRte / chamalayatale chikkolio na muJcati mRgachavaDiM // 239 // pAtaLA a'gavALI hai ! jemAM kamaLane Alekhavu paDe evA itinA niyame tu' jene mATe kare che, te paNu, tArA mATe pAtaLA thayelA, sAiDanA vRkSanI nIce rahetA, mRgacamane choDatA nathI. chaThaya chikkoliya } -pAtaluM-tanu-choyuM chamalabha - saptacchada - sAdaDanuM vRkSa skande chaDakkharo api khalu, chAsI takre, RkSake chAro / chAhI khe, chAIo mAtaraH, laghukamatsyake chiddo ||312 // chaDakkhara -- SaDakSara-skanda chAsI - chAza - takra chAhI - gagana chAi - mAtA - devI - jagadaMbA chAra-rIMcha chidda - nAnuM mAcha chAhI - 'chAyA' artha vALo 'chAhI' zabda, saMskRta 'chAyA' UparathI nIpajAvelo che [ 8-1-249 ] Page #517 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 190 udAharaNagAthA chAi - chaDakkhara - chAhomaNIn na praNamasi kathaya kasya kRte / chAsIhAriNi ! duhitaH ! chAraziraH ! chiddagandhavati ! // 240 // dezIzabdasa graha chAza laI janArI ! rIchanA mAthA jevA mAthAvALI ! ane nAnA bhAchasA levI gaMdhArI-gaMdhavAnI - ! he hIurI ! tu gahubhyAne, skaMdane ane gaganamaNi-sUrya-ne zA mATe namatI nathI ? e kahe. chillI zikhAyAm, chitaM spRSTe chinvaM kArimam, ikSudale chiviyaM, chilli - zikhA - coTalI chitta --- spRSTa- sparzAyela-aDI rahela chiNNa chiNNAla chiNNA chiNNAlA -chinALavo-jAra puruSa chinnakAlakAlanA niyamane chedanAra toDanAra vA chinnAcAraAcAranA niyamane chedanAra -- toDanAra - chinALavI - chinnakAlAkALanA niyamane chedanArI athavA chinnAcArA - AcAranI niyamane chedanArI- chinALa strI jAreSu chiSNa-chiNNAlA / vAhalIi chicholI ||313 // chivva - kRtrima - banAvaTI chiviya - zeraDIno kaTako chicholi pANInuM nAnuM nAnuM pANIno nAno vaheLo chiNNa-chiNNAlA bhanne zabdano artha atAvavA bhUNabhAM jAre ema ekavacana ja kahevuM ucita che chatAM nAre ema ekavacana na kahetAM je nAreluM ema bahuvacana mUkela che te mahuvacana ekazeSavALuM samajavAnuM che eTale temAM narajAti ane nArIjAti bannene samAveza thaI jAya che mATe ukta banne zabdone strIliMgI paNa samajavAnA che. chicholi 'chiNch|sino artha matAvavA bhUNabhAM vAhalo zabda Apeso che. pANIno nAno vahelo arthavANI bhI vAhalI zabda pazu dezI 4 che ema AgaLa kahevAtu che. cAhalI zahanA artha vaholo vAhali-virayA [ varga nAno pravAha me artha bhAM vahola sUrya vayana yA pramANe che : laghujalava sAtama gAthA 148 ] arthAt pANono vAli bhene viraya mema trayu zamho che. Page #518 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIya vagara 181 BAragAthAchivvasnehA chittachilli chivipaNa bholiUNa zizum / yata calasi ghaTakarA tvaM chiNNe ! chicholiyAi chiNNAlo // 24 // chinALavI he! aDakI rahela ceTalIvALAnAnA baccAne zeraDIne kaTake ApIne bheLavI hAthamAM ghaDe laI banAvaTI snehavALI tuM cAlavA mAMDI che, kAraNa ke tAre jAra-chinALa-pelA pANInA nAnA nALAmAM-vaheLAmAM che. chippIraM ca palAle, chippAlo ssysktvRssbhe| chillaraM api palbalake, mukhavikUNe ca chivyollo // 314 // chippIra-palAla-parALa-cokhAnu ghAsa / chillara----chillara-khAbociyuM-kyAro chippAla-tAjA lIlA ghAsamA Asakta / chinyola-'chi' evo bola-niMdA batAvavA ebo baLada-Akhalo __ moDha saMkocavu-bagADavu-mukhadvArA thato niMdAsUcaka AkAra chinyolla-bhIta saMgrahakAro chicolla ne niMdA batAvavA saMkocelu moTuja mema matAve che. hemacaMdra 21 ne jiyAsU54 tarI nAMdha che tyAre ja sarakAre A zabdane mukhanuM ja vizeSaNa batAve che eTale e bemAM bheda che. chiva-chivai-spRzati-sparza kare che-chUe che [8-4-182 ] chiha-chihai-spRzati-sparza kare che-chUe che 8-4-182 ] A be dhAtuone dhAvAdezanA prakaraNamAM nedhyA che mATe ahIM nathI neMdhyA. 29gAyAtava kRte bASpaiH sA chillarayaM bharati duSTa ! tvam / chinvolleNa tAm IkSase chippIratamiva chippAlo // 242 // duSTa he ! teNe tAre mATe AMsuotha khAbociyuM bhare che tyAre tAjA lIlA ghAsamAM Asakata thayele Akhale jema parALa tarapha moDhuM saMkoce che tema tuM teNInI tarapha jotAM moTuM saMkece che. chippAluya-chikkoaNa-chihaMDayA pucch-ashn-ddhisraaH| chiNNonbhavA ca dUrvA, tathA chiNNacchoDaNaM zIghe // 315 // Page #519 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 dezI zabdasaMgraha chippAluya-pUMchaDDu chiNNonbhavA-chinnodbhavA-chedyA-kApyAchikoaNa-asahana-sahana na karI zake te chatAM udbhava pAmanArI-uganArI-dUrvA chihaMDaya-dadhisara-dahIMnI tara-mastu-maTTho -dharo chiNNacchoDaNa-zIghra-jaladI-tarata udAharaNagAthA-- varachippAluya ! chiNNobbhavA-chihaMDehiM dhavala ! puSTo'si / chiNNacchoDaNagamane hakkAchikkoaNo bhava idAnIm / / 24 / / uttama paMchaDAvALA he dhavala-baLada ! tuM dhare khAIne ane dahisaradahInI tara-mahU-pI pIne puSTa thayo che te have zIdhra javAmAM hAkane na sahana kara e tuM thA arthAta tane calAvavA mATe hAka na mAravI paDe e tuM thA. dadhike chihiMDibhillaM', chichaTaramaNaM ca miMcaNa-miSaNa-krIDA / chaMdaM bahuke, balAkAyAM chuI, liptake chuhiyaM // 316 // chihiMDibhilla-dahIM chuda-bahu-ghaj chiMchaTaramaNa-AMkho mIMcavAnI ramata- chuI-balAkA-bagalI 'AMkhamIMcAmaNI' nAmanI ramata chuhiya-sudhita-(sudhA-cUno. cUno copaDela hoya te sudhita) lopela-dhoLelu -dhoLa karelu mahAgAthAchudaghanacchuhi nabhaH uDInachihiMDibhilladhavalachuI / yAvad bhUtaM tAvat tayA chichaTaramaNa sakhobhiH kRtam // 244 // jyAMsudhI dahIM jevI dhaLI bagalIo AkAzamAM UDatI hatI ane ghaNuM meghethI AkAza lIMpAyeluM hatuM tyAM sudhI teNIe sakhIonI sAthe AMkhamIMcAmaNInI ramata karI. 1 sarakhAvo "dahie ciriDihillaM' (varga 3 gA0 300) arthAt 'ciriDDihilla' bhane 'chihiMDibhilla' e banne zabdono samAna artha che ane emanA uccAraNamAM paNa vizeSa aMtara nathI. e bemAMthI koI eka zabda, bojA zabdanA vikRta uccAraNa dvArA nopajelo jaNAya che. Page #520 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIya varga 183 churiya-churamaDDi-chuchumusayA mRttikA-churahattha-(kSurahasta)-aratiSu / cheDI laghurathyAyAma, chelo stokaprasanamAlAyAm // 317 // churiyA-mATI cheDI-chidra-chIMDu-mAnI zerI churamaDDi-kSuramardi-chuga-astrA-vaDe mardana- chelI-thoDA phUlavALI mALA ___ muMDana-karanAro-hajAma-nApita churahattha-kSurahasta-hAthamA churA-astrA -vALo-hajAma-nApita chuchumusaya -arati-raNaraNaka-utsukatAutkaMThA-ne lIdhe thatI becenI churahastha-bhUgamA churmddddin| ma matA! churahattha zam bhUTA che. paraMtu ratha zabda paNa dezI che. ane tene paryAya batAvavAnI rIte mULamAM nedhI batAvyA che. GIS24AthA-- yuktaM chuchumusaya karoSi churamaDDiyAe churhtth!| chalI caiva anurUpA churiyAghaTitasya chaDiyakSasya // 24 // ma! mI bhATe ati-meyenI-42 cha-manusate ThIka che. mATIthI banAvelA chIMDInA-nAnI zerInA-cakSane ceDAM kUvALI mAlA ja egya che. chettaraM anavyazUrpAdi, chebhao hastabimbe / chAge chelao, kSetrajAgare chettasovaNayaM // 318 // chettara-jUna sUpaDa vagere upakaraNa chebhabha-hAthay bIbuM-hAthano chApa-yApo chettasovaNaya-kSetrasvapanaka-khetaranI cokI mATe khetaramAM jAgatA suvU khetaramA jAgavU udAharaNagAthA maSichebhaillavasanAM parihatya chettaraM iva mAM bhagini / / tasyAH kRte sa chelo nizi brajati chettasodhaNamiSeNa // 246 // chela+-chelaa -chAga-bakaro Page #521 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 dezIzabdasa graha he mahena ! maSanA thApAvALAM kapaDAvALI mane jUnAM sUpaDAM vagere upakaraNAnI peThe tajI daIne te akare-bakarA jevA jaDa, teNIne mATe rAtre khetaramAM jAgavAne mAne jAya che. chonbho pizune, dAse choio, apriye chonbhatthaM / chonbha - pizuna - khaLa mANasa joDya--Asa-cAra } --Apriya-maLavamatuM chonma pahelAnA dezojogomAM e ghulaH AvA pATha che. A pATha joIne keTalAka phezI saMgrahAro vaha zabdanA artha karatAM ThagAyA che, kuha zabda lujI mAtta atha mAM che ane loja nA amAM paNa che. ThaMgAyelA e resIpraddAropa ukta be atha mAMthI ahI' loja ane lIMdhe ane peAtAnA kezeAmAM nAMdhyu ke choo iho. Ama nAMdhyA pachI teoe varlDa nI vyAkhyA karatAM jaNAvyuM ke gharu eTale piyA-jJoja ane udAharaNa paNa e ane baMdhabese evu ApyuM. paraMtu ame te sArAmAM sArA dezokeAzAnuM paryAlAcana karyu che ane ema kharAkhara tapAsa karyA pachI ja homa ! atha vizana-va mALala-jIjjo ema neAMdhyuM che ane udAharaNa paNa e ane ghaTe evu Apyu che. chonmattha chumattha AmAM keNu kharUM cheane kANu khATu che ? e te te ja jANe jeo bahudazI hAya arthAt AvA vivAdavALA sthaLeAmAM mahudazIne pramANurUpa samajavA. udAharaNagAthA tasyAH kaTibhavavastraM uttarIyaM kRtvA mama darzayan / zi pitta aTTa apa'ne choA ! homa ! holmartya ra4] teNInA kaTivane uttarIyarUpe karIne mane dekhADatA hai ! cAkara ! huM khaLa ! tu have zu niMdanIya-aNugamatu -karIza. 1 'bhaNa' zabda 'gALa' arthane tathA 'niMdA' arthane sUcave che. tenA saMvAda mATe jubho pAiasaddamahaNNava' mAM 'aNa' zabda. Page #522 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIya varga 185 ahIM 66 avi e pAThAMtara che. tene artha a vIku thAya che. ane e artha paNa saMgata che. [ AdimAM chavALA ekAWka zabda purA thayA ] AdimAM 'cha'vALA anekArtha zabdoHchaTo jalacchaTA-zIgheSu, chAo ca bubhukSita-kRzeSu // 319 // chaMTa-1 pALInA chAMTA-ALIno chaMTava | cha-1 mudayo 2 phUvo-vAto 2 zIghra-utAvaLo chAma- --saMskRta chAta UparathI A Aga zabda UpajI zake ema che ane arthamAM paNa vAMdho AvavAno nathI chAto gudarA kSaNa mutavamUtra mAgha sarga 5, roga 23] e padyamAM mAgha kavie pote chAta zabdane vAtaOM-rA' arthamAM vApare che. arthAta "pAtaLA" arthamAM chAta" zabda prayoga mAgha jevA suprasiddha kavie karelo che. ane e "chAta" uparathI "chA" zabdanI vyutpatti thaI zake ema che chatAM tene A dezIzabdasaMgrahamAM kema naMdhyuM ? samAjU anarmaLa [dhAtupALa pR0 170 dhAtvaka 6 divAdi gaNu arthAta "che" eTale aMta kare-vinAza kare-chedI nAkhavuM e arthavALA A "che dhAtu dvArA saM. "chAta" zabda nIpaje che mATe "chAta" zabdanA mULa dhAtu pramANe tene "chinna-cherAyeluM -artha ja barAbara che pAtaLA arthamAM tene prayAga, "chAtInA mULa dhAtu pramANe barAbara nathI arthAt saM"chAta" zabda UparathI nIpajatAM chAa" zabda pAtaLA arthamAM prasiddha nathI mATe ja tene ahIM "pAtaLA" arthamAM dezI tarIke noMdhI batAvyuM che. zaM-dhAtuonA aneka artho che. e nyAye "chAta no mULa dhAtu pAtaLuM karavuM arthavALe kema na hoya? ane hoya to pachI "chAta" zabda paNa "pAtaLA" arthavALo thayo ane e UparathI "chAa" zabda vyutpanna thAya eTale paNa ahIM chAane nedhavAnI zI jarUra ? vaLI mAgha kavine je ka AgaLa batAvyuM che temAM te "chAta'ne 'pAtaLuM" artha che ja. Page #523 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 dezI zabdasaMgraha samA-"dhAtuonA aneka artho che" e nyAya te barAbara che paraMtu ene upaga kAMI ApaNuM IrachA pramANe na thAya arthAt ApaNe jema Icchie tema dhAtunA aneka artho na karI zakAya; kiMtu dhAtuonA aneka artho e nyAya Upara lokaprasiddhine aMkuza che eTale lokomAM je dhAtu, jeTalA arthamAM prasiddha hoya teTalA arthamAM te, aneka arthavALe kahevAya. A rIte joIe te chAtIne mULa "che dhAtu lekamAM "chedavA arthamAM ja prasiddha che nahi ke "pAtaLA" arthamAM. vaLI, mAgha kavino je dAkhale batAvavAmAM Ave che te paNa barAbara nathI. kAraNa ke e eka dAkhalA sivAya lekamAM kayAMya "chAta" zabda "pAtaLA" arthamAM nathI vaparAye tema mA sivAya bIjA koI kavioe paNa chAtane "mAtA" arthamAM pracaMga nathI . e UparathI ema sapramANa thAya che ke "chAta" zabda "pAtaLuM' arthamAM prasiddha nathI mATe ja e UparathI vyutpana tathA "chAa" zabdane "pAtaLuM" artha kema thaI zake ? Ama che mATe "chAa" zabdane pAtaLA" arthamAM ahIM dezI tarIke neMdhI batAva e nyAyaprApta che. A vize vadhAre lakhavAthI zuM ? dhAnyAdInAM malane gomaya-vastreSu tathA chANaM / chAyA korti-bhramarISu, chArayaM ikSuzalka-mukuleSu // 320 / / chAna-1 dhAjo rene majhavuM 2 | hAca-1 thI 2 mananI gomaya-chANa 3 vastra-kapaDu chAraya -1 zeraDIno kaTako athavA zeraDonI ___kAtaLI 2 kaLI kALI-keTalAka zIrvahRAo "chANane badale "chA pATha neMdhI batAve che. chAillo ca pradIpe sadRze Une surUpe ca / chidra-TIpu chira, chidaM ziva-chatra- pu rUrazA jA-1 chAyAvAjho-rIvo 2 sarahyo | jhira-1 chidra- ira oTarI 3 Upo ? chAyA-kAMti-kAMtivALo chiMDa -1 zikhA'-coTalo 2 chatra -pues / 'cheDa 3 dhUparnu yaMtra-dhUpadhANu 1 juo varga 1 gA. 174 / Page #524 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 187 tRtIya varga chilla-keThalAka saMgrahakAro cha, 'chiee' meTale pAunu mata2' chippaM bhikSA-puccheSu, spRSTa-kSuteSu chikkaM ca / chivao samUha-nIvISu, chichao deha-jAreSu // 322 // "chippa-1 bhikSA 2 'pUMchaDu chivabha-1 samUha 2 novI-nADI chika-1 sparzAyela 2 chIMka-chIMkavu chichaa-1 deha-zarIra 2 jAra puruSa chichaa-haisaMgrahakAro chAna mahase chichya' nAMdhe cha ane tene artha "kAcuM phaLa" batAve che ane e vize nIcenuM udAharaNa mApe cha : "duhituH prathamagarbhamiva rakSati uta (pazyata) AtA gRhiNI / tumbyAH prathamanirgatam AbandhurabandhanaM chicha' // [ ] "juo-najara karo prathama nIkaLelA ane suMdara DIMTanA baMdhanathI thaDA baMdhAyelA evA tuMbInA kAcA phaLane, AdaravALI gRhiNe dIkarInA prathama garbhanI peThe sAcave che." chippaMtI vrata-utsavabhede, piSTe'pi chippiddii|| chikkoTTalI ca padarava-pAdamarda-chagaNakhaNDeSu // 323 // *chippaMtI-1 vizeSa prakAraceM vrata 2 / chikoTTalI-1 pagano avAja-chIkoTo vizeSa prakArano utsava karavo 2 be pagavaDe dhAnyane masaLavU chippiDo 1 vizeSa prakAracaM vrata 2 3 chANAno TUkaDo vizeSa prakArano utsava 3 piSTa-pITha -cokhA vagereno loTa chippaMdUraM gomayakhaNDe tathaiva viSame / zizu-zaziSu chuddahIro, cheo ante devare ca // 324 // chippaMdUra-1 chANAno TUkaDo 2 viSama-sama nahi-vAMkucukuM chuddahora-kSudrahora-1 mAno horo-bAlaka 2 nAno hIro-caMdra chebha--1 cheda-cheDo-aMta-nAza 2 dera-diyara 1 juo 'chippAla' varga 3 gA0 314 tathA 'chippAluya' varga 3 gA0 315 / 2 sarakhAvo 'chappaMtI' varga 3 gA. 3111 Page #525 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 dezI zabdasaMgraha chedho sthAsaka-caureSu, zikhA-navamAlikAsu cheDA api / choho gaNa-vikSepAH chobhAittI aspRzya-dveSyAsu // 325 // 'chedha-1 'hAthano thApo 2 cora / choha-1 gaNa-samUha 2 kSobha-vikSepa *cheDA-1 zikhA-coTalI-2 nava- chonbhAitto-1 aspRzyA-nahi aDakavA mAlikA-nomAlI ke nomAlInI vela jevo 2 dveSya-dveSa karavA yogya dvaSapAtra [AdimAM chavALA anekArthI zabdo purA thayA] have AdimAM 'ja'vALA ekArthaka zabdo:jaMgA gocarabhUmiH, jacco puruSe, tuSe jaMbho / jayaNaM hayakavace, jaraMDo vRddha, jaNhalI nIvI // 326 // jaMgA-~-jagyA-gAyone caravAnI jagyA- / jayaNa-jIna-ghoDAnuM jIna-bakhtara gocara jaraMDa---jaraTha-jaraDo-gharaDo mANasa jacca-jAtya-jAtivaMta-puruSa jaNhalI-nIvI-nADI jaMbha-tuSa-phophu jaraDa-mIna dezIsaMgrahakAro '127ne mahase '0427' 54 matAva cha. udAharaNagAthA jayaNehiM hayAH, grAmAH jaMgAhiM, kaNAzca jabhabhAvena / mahilAH jaNhalohiM zobhante gehA jaraMDajaccehiM // 248 // ghoDAo jIna vaDe-bakhta vaDe-bhe che. gocaro hoya te gAme zebhe che. phephAM vaDe dANAo zobhe che, strIo nADIo vaDe sArI lAge che ane gharaDA puruSo vaDe ghare zebhe che. jaDiyaM khacite, jagalaM paGkasurAyAm, jaMbulo ca vAnIre / lAGgalazikhAyAM javaNaM, jaDe jaMbhala-jahAjAyA // 327 / / 1 sarakhAvo 'chebhaa' varga 3 gA0 318 / * sarakhAvo 'chiMDa-cheDa' -varga 3 gA0321 tathA 'chillo'-varga / gA0313 / Page #526 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIya varga 189 aDiya-jaTita-jaDelu-khacita-(kha+cita | javaNa--haLanI Uparano bhAga-haLanI Toca -kha-khAlI jagyA, cita-bharI devU) | jaMbhala |-add-muurkh jagala-paMkila surA-cokkhaM nahIM paNa jahAjAa -yathAjAta-janmatI vakhate Avila-DahoLAyela-madya jevo hato tevo-jaDa mUrakha jaMbula-bAnIra-netaratuM jhADa-netara jagala-bhAta saMgrahakAro'T'no matha 5 vaaje| s2|' matAva che. jaMbula-sAtavAhana nAmano saMgha2 mukha'no artha 'bhAnu mAna-pAtra matAva cha. jagara-042'no artha 'sanA-manta2' cha bhane me 42' zabda dezI nathI paraMtu saMskRtasama che. japa-jaMpai-kathayati-jalpati-kahe che [8-4-2] java-javai-yApayati-yApana kare che-vItAve che [8-4-40] e bane dhAtuone dhAtvAdezanA prakaraNamAM nodhelA che mATe ahIM naMdhyA nathI. udAharaNagAthAmnnijddiyvaasbhvne jagala jaMbulagRhocitaM nayan / jahajAya ! kasmAt lajjase javaNaucitahastajaMbhalatvena // 249 // netaranA gharavALAne gya evI paMkavALI surAne, maNiothI jaDelA vAsabhavanamAM lAvato tuM he jaDa! zuM kAma lAje che ? tAre lAjavAnI jarUra nathI, kAraNa ke, tAre hAtha haLanI Tocane egya che ane tethI tuM jaDatAvALe che. jahimA vidagdhagAthA, javaya-javarayA yavAGkure / jaMghAmao ca jaMghAluyammi, jaMbAlayaM ca jalanIlI // 328 // jahimA-yathA+imA yathemA-paMDite racelI jaMghAmaa 7-jaMghAla-AMghothI cAlanAra jaMghAlua -mAtra cAlone AjIvikA gAthA-udAharaNarUpa gAthA karanAra-khepiyo javaya ra javArA-javanA aMkurA avaraya jaMbAla-jambAla-jalanIlI-pANInI lIla-zevALa Page #527 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dezI zabdasaMgraha jaMghAlua-dhAyuma' za6 54 dezI cha bhane paryAya matAvAnI Dhabe tene teMdhI batAvyA che. jalanIlI-ranAvI saha saskRtamA prayatita nAya to tara paNa dezya samaja. udAharaNagAthA- jaMghAlue ! nadItaTaM gatA asi yat tava tanau jNbaalo| tathA javarayagopyaH tava jahimaM tatra gAyanti // 250 // tvaM javayagaurakAGgI smRtvA jaMghAmao bhUtvA vraja / jalaNolidurgamArgaH na vijRmbhate prAvRD yAvat // 25 // khepa karanArI ! tArA zarIra upara pANInI lIla eMTI che ane javArAnI rakhevAlIo tyAM-nadI kAMThe--tArA saMbaMdhamAM vidagdharacita gAthA gAya che tethI ema jaNAya che ke tuM nadIne kAMThe gayelI che. javArA jevI gaura zarIravALIne saMbhArIne tuM khepiye thaIne jA; jyAM sudhI comAsuM nathI beThuM tyAM sudhI zevALane lIdhe na cAlI zakAya e rasto nathI thaye. 1 AcArya hemacandre potAnI anyayogavyavacchedabatrIzImAM 'jaGghAla' zabdane ahIM jaNAvela arthamAM ja vAparyo che : "loma jaGghAlatayA samudra vahema-candradyutipAnatRSNAm" // 31 // syAdvAdamaJjarI pR0238 pUnA. jacchaMdao svatantre, jakkharattI ca diipaalii| jaNNohaNo nizAcare, jaMghAcheo ca catvarake // 329 // jacchaMda. 7-yacchandaka-je game te jaNohaNa-yajJAvahana-yajJane haNanAra-rAkSasa acchaMda karanAro-game tevA chaMda jaMghAchea-javAcheda-je sthAna AvatuM __vALo-svataMtra-svacchaMdI joIne jaMghA chedAya eTale jaldI na jakkharatI-yakSarAtrI-yakSonI rAtrI-dIvALI / upaDe te sthAna-coka udAharaNagAthAmnnivlyaiH kurvatI jaMghAcheyammi jakkharatti iva / jaNNohaNANa api tvaM nizi jacchadeNa kiM darasi ? // 252 / / Page #528 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaralaviyAmaDiyo tRtIya varga 191 rAkSasane paNa jANe maNinAM vala-baloyAM dvArA cokamAM dIvALI karatI-prakAza karatI-tuM rAtre svachaMdathI zA mATe kare che ? vidravite jagaDio, jaMbhaNaa-AdiH ythecchbhnnk-aadiH| jaraladdhiya-jaralaviyA grAmINe, Uruke jahaNaroho // 330 // --an4-rarthanA pAme jabhaNabha-yadbhaNaka-jevU icche tevU bolanAra-yatheSTavaktA gAjaroda-aSanoda-gAnamAMthI-hanA AgalA bhAgamAMthI-peDumAthI-UganAra -Uru-sAthaLa kimaLama-gAdi chamari-AI-A bane zabda sAthe mULamAM gaI -Adi-zabda joDele che mATe jaMmaLAnI peThe kApajI kachamavira vagere bIjA paNa aneka zabda samajI levA. japichaanya-api-Icchaka-game tenI icchA karanAra athavA yaprekSaka-je game te vastune jenAra. pazkiramagira- prekSakamArgaka-jene jene pakhe tene tene mAganAra ItyAdi. kamaLa-keTalAka saMtra mAne badale mAmA e zabda noMdhe che. jaaDa-jaaDai-tvarate-zIghra kare che-jhaTa kare che-tvarA kare cha / 8i-4-170] A dhAtu, dhAtvAdezanA prakaraNamAM neMdhI batAvyuM che mATe aho noMdhyo nathI. udAharaNagAthAjrlddhiaai draSTvA pavanamrasamAnaaMzuka jhnnroh| o ! kAmazarajagaDiyA jaralaviyA bhavanti jabhaNayA // 253 // juo-kAmanA bANothI kadarthanA pAmelA gAmaDiyAo, pelI gAmaDiyaNanA sAthaLa uparanuM vastra pavanathI sarI paDela hovAthI ughADA sAthaLane joIne jema phAve tema bele che. jahaNUsavaM ardhAru, jaMkayamukao alpasukRtagrAhye / jADI gulmam, jAI surA, kapitthe jAUro // 331 // Page #529 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 dezI rAdasaMgraha jahaNUsava-ardhaUru-aDadhA sAthaLasudhI / jADI-jADo-gulma paheravAna vastra-jAMghiyu-caDDI jAI-surA-dAru jaMkayasukaa-yatkRtasukRta-thoDA sukRtatho / jAUra-koThaM grahI zakAya evo-thoDA sukRtatho vazamAM bhAve tevo udAharaNagAthA jAUrajADikaNTakasphaTTitajahaNasabA api tena samama / jAIlubdhA brajasi jaMkayasukayA asi tvaM putri ! // 254 he putri ! tAruM jAghiyuM kaThAnI jADInA kAMTAmAM bharAvAthI phATI gayuM che chatAM dArumAM lubdha thayelI tuM tenI sAthe jAya che tethI ema jaNAya che ke tuM zeDA ja sukRtathI tAbe thA evI che arthAta thoDuMka managamatuM maLe teTalAmAM tuM tAbe thanArI che. jAlaghaDiyA zirogRhe, jigghiyaM 'osiMghiya' arthe / jiNNobbhavA ca dUrvAyAm, jIvayamaI ca vyAdhamRgI // 332 // AlaghaDiyA--jAlaghaTitA-mAthAnu ghara- jiSNobbhavA--jIrNodbhavA-jIrNa thayA pachI Uparanu ghara-jALImothI banAvelo pharIvAra uganArI-dUrvA-dharo gharano Upalo mALa--agAzI jIvayamaI - jIvitamRgI-vyAdhamRgIjigghiya--jighrita-suMghelu vyAdhe banAvelI haraNI-haraNone pakaDavA mATe zikArIe banAvelI banA vaTI paNa jIvatI lAge tevo mRgI-haraNI jimiya-'jimiya' eTale jamAyelaM-khAdhela-A zabda, 'bhuja' dhAtune sthAne vaparAtA 'jima' dhAtu jArathI Avelale che [8-4-110] jIha-johai-lajjate-lAje che-zaramAya che [8-4-103 ] A dhAtu dhAsvAdezanA prakaraNamAM kahela che tethI ahI nedhela nathI. 1 sarakhAvo 'chiNNobbhavA' gA0 315 / / 2 saMskRta dhAtusaMgrahamA "camU chamU jamU jhamU jimU adane" [dhAtupA0 pR. 47 dhAtvaMka 381-384] noMdhIne vaiyAkaraNoe 'khAvA' arthano sUcaka 'jimU' dhAtu jaNAvelo che. tenuM bhUtakRdanta jimitam' thAya, te UparathI, prAkRtazailIe varNavikAra karatAM 'jimiaM' pada UpajI zake che. 2 saMskRta dhAtusaMgrahamA 'hrIMka lajjAyAm' [ dhAtupA0 pR0 163 adAdigaNa dhAtvaMka 4 ] dhAtu che. tenuM vartamAnakALamAM 'jihveti' rUpa thAya che. e rUpanA ( jihna+ eti ) 'jihra' aMgamAM prAkRtazailIe varNavikAra karatAM 'joha' pada Upaje che ane e rIte prAkRtamAM pratIta 'joha' dhAtunI niSpatti che. Page #530 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIya varga 193 udAharaNagAthA- jAlaghaDiyAi yAvat tAM na pazyasi jIvayamaI iva madanasya / tAvat bhrama hariNa iva tvaM kulaTAjiNNomavAu jighran / / 255 // udAharaNagAthA- madanarUpa vyAdhinI vyAdhamRgI jevI teNIne agAzImAM jyAM sudhI tuM nathI tyAMsudhI haraNanI jema kulaTA strIerUpa dharIne suMghate sudhatA (tu) sabhyA 42. juNNo cheke, juyalo taruNe, aparigrahe jujuruDo / juliya-jurumillA dviguNita-gahanAH, yo ca bappIhe // 333 / / juNNa-cheka-catura jorNa-vayovRddha- juyaliya-yugalita-joTAvAlu-dviguNita anubhavI -bevarlDa juyala-yuvaka-taruNa-juvAna jurumilla-gahana jujuruDa-parigraha vinAno jUyaa-bapaiyo-cAtaka jurumilla-gopAla nAmano dezIsaMgrahakAra 'jurumilla' ne badale 'jUrumillaya' zabda noMdhe che. jUrava-jUravai-vaJcati-vAMce che-Thage che. A dhAtu, dhAtvAdezamA prakaraNamAM kahelo. che [8-5-93 ] mATe ahIM nodhyo nathI. udAharaNagAthA- jujuruDAya dhanaravajuyaliyaviSamazaravedanAyA mama / duHkhajurumillaavasthA kathaya jUyaa ! tasya juNNajayalassa // 256 / / huM parigraha vinAnI chuM ane varasAdanI garjanAne lIdhe kAmadevanI vedanA bevaDI vadhI gaI che evI mArA duHkhanI gahana avasthAne cAtaka he ! te yatura bhupAnane Dere jemaNayaM dakSiNake aGge, jo raM ca 'yaH kila' arthe / jokkhaM acokSe, joo candre, joggA ca cATau // 334 // jemaNa ..jamaNaM aMga hAtha vagere jokkha-cokhu nahi-melu jemaNaya " hAca vAra joma-dyota-caMdra jo raM-'yaH kila'-'yaH khalu'-A zabda joggA-cATu-khuzAmata vAkyano AdimAM vaparAya che. temAMnA 'jo' no artha 'je' che bhane 'ra' no artha 'kila-nizcaya che Page #531 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 dezIzAbdasaMgraha nakSatra udAharaNagAthA - jayazrInivAsajemaNabhuja ! tava guNavarNane kA joggA / jo raM yazasA cAlukya ! jokkhaM apaharasi joassa ? // 257 // jayazrInA nivAsarUpe jamaNA hAthavALA he cAlukya ! "je tuM tArA yaza vaDe caMdranI malinatAne kharekhara maTADI de che e prakAre tArA guNanuM varNana karavAmAM kaI khuzAmata che ? nakSatre joDaM joisaM ca, joI ca vidyuti|| skhalite joiro, joikkho dIpe, joDio vyAdhaH // 335 // joDa ] - dyota- 7. joira-skhalita joisa ) jyotiSa-5 joikkha-jyotiSka-jyotivALo-dIvo joi-jyotiS vo ako joDia-vyAdha-zikArI dyuti hA 295 mAthAmeghe pihitajo isapati-joDe rucirajoijoikkhe / hiNDante ca joirayA manmathajoDiyazarAhatAH kulaTAH // 258 // | megha varase che. meghane lIdhe caMdra ane nakSatra DhaMkAI gayAM che ane vijaLIne suMdara dI camake che eve vakhate kAmadevarUpa zikArInA khANethI vidhAyelI kulaTA strIo khalita thatI-ThebAM khAtI khAtIlapasatI jatI chatAM bhamyA kare che. nayane joyaNaM, tathA khadyote joiyaM jAnIhi / joiMgaNo ca indragope, jovArIi joNNaliyA // 336 // joyaNa-dyotana-nayana-AMkha joiMgaNa-indragopa nAmano kIDo joia-dyotita-khadyota-khajUo- joNNaliyA |-juvaar-jaar-aa nAmarnu bhAgiyo jovArI dhAnya jovArI---241 za6 55 heza 4 che. 1 mULanA 'a joirayA' pAThane 'ajoirayA' ema akhaMDa vAMcie to teno artha 'askhalita' ema smajavo-arthAt 'eve vakhate paNa kulaTA strIo skhalano pAmyA vinA bhamyA kare che' evo eno saLaMga artha samajavo. Page #532 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIya varga 195 BhAragAthA-. calajoia-joiMgaNa IkSitvA joNNaliyakAraNa kAlam / karSakavadhvaH harSAd utphullakajoyaNA bhavanti // 259 // khajUAone ane Idragepa nAmanA kIDAone cAlatA joIne kheDUtanI vahuoe jANyuM ke have 'jAra nAmanA dhAnyane thavAne samaya pAse AvyuM che. A rIte ema jANIne jemanAM nayano harSathI phUlI gayAM che evI teNIe AnaMdayukta thAya che. jovaNaNoraM tathA jovaNave jovaNovayaM ca jarA / jovvaNaNIra ) - yauvana nIra-juvAnI- pANIjovvaNavea -yauvanavega-juvAnIno vega-juvAMnI jatAM chatAM ya / tenI asara vegarUpe zarIramA rahI che te -jarA-vRddhAvasthA jovvaNovaya ) -yauvanaupavaya-juvAnInI pAsenu vaya jovvaNaNIra-jovvaNovaa--koI saMgrahakAre mA bhanne hone artha "akSa-rIMcha batAve che. ane "rIMcha artha samajIne e saMgrahukAre A bane zabdone pagAM prANInA vargamAM nedhI batAvyA che te, tene sabhA-zrama-4 che. uhAharagAthAjovaNaNAraM taruNatve'pi vijitendriyANAM puruSANAm / jovvaNavepa api na jogvaNovayaM bhavati itressaam||260|| Idriyone jitI lenAra puruSane mATe temanI taruNa avasthAmAM paNa jarA-vRddhAvasthA-che ane bIjAone-IdriyAne tAbe rahenArAonemATe te jarA-vRddha avasthA-AvavA chatAM ya vRddha avasthA nathI hotI. [AdimAM "ja" thI mAMDIne '' vALA ekAIka zabdo purA kyA ____ AdimAM 'ja'vALA anekArthaka zabdo jaNhaM laghupiThare kRSNe ca, jaMpaNaM akIrti-vadaneSu // 337 // jaNha-1 nAnI thALI 2 kRSNa-kAlU japaNa-1 jalpana-akIrti 2 vadana jalAna-je vaDe bolAya te-bolavAna sAdhana-mukha Page #533 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dezIzabdasa graha vetasa - varuNeSu jaMbuo ca, grAmaNI - viTeSu jaNautto / jaccaMdaNaM aguruH kuGkumaM ca, jovo ca bindu- stokeSu ||338 || 196 jaMbukSa - -1 netaranuM vRkSa 2 pazcima dizAo dikpAla - varuNa jaNautta janaputra 1 grAmaNI - gAmano jana nAyaka 2 viTa jAra jUra - jUra i - khidyate - khoje che-jUre che jUrai - krudhyati - krodha kare che / jaccaMdaNa ----- jAtyacandana- 1 agara 2 kaMku - kesara jova - 1 biMdu 2 thoDaM A dhAtuo, dhAtvAdezanA prakaraNamAM kahelA che [ 8-4-132 ] [ 8-4 - 135 ] mATe ahIM kahyA nathI. ['ja' mAhivAjA zo curo thayA ] have 'jha' AdivALA ekArthaka zabdo satatavarSe jhaDI, jhaMkho tuSTe, jhalA ca mRgatRSNA / jhaMTI laghuUrdhvakezeSu, pIlu - mAyAsu jhaMDuya - jhamAlA ||339 || jhaTI-jhaTiyAM- -nAnA ane UbhA vALa jhaMDuya - pIlunuM vRkSa - polunI jhALya, pIlu jhamAla - mAyA- indrajAla - dhamAla jhaDI -- niraMtara varasAda - varasAdanI jhaDI jhakha -- tuSTa-toSa pAmela jhalA -- mRgatRSNA-jhAMjhavAM udAharaNagAthA na jhaDiM jhaMkho api raviH karoti jhalaM caiva atra marudeze / muJca jhamAlAI lulajhaMTio jhaMDayAI cuNTaya // 269 // sU tuSTa thayA hoya te paNa mAravADamAM Di-varasAdanI Di varasAvatA nathI paNa te ahIM mAravADamAM jhAMjhavAM ja kare che. IMdrajALAne mukI de ane pharapharatA jha`TiyAM mAthAmAM UbhAM che evA tuM pIluone yuTa-legA 42. jhaMDali-jhaMkhara - jharayA asatI - zuSkataru- suvarNakAreSu / jhajjhara-jharuyA khikkhiri-mazakeSu, jhaMpaNI pakSmaNi // 340 // Page #534 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jhaDalI asatI- kulaTA strI jhakhara - jhAMkharaM - sUkuM jhADa jharaya - sonI - jhAranAro jhAraNa karanAra tRtIya vaga jharua - ''nA artha bharA che gAne ne zo bhazA arthAne satAve che te baghA 'zrI' arthane yA matAve che. koIe ache " 'mazaka' arthAMne khatAvanArA zabdo cIrI' ane paNa matAve che evA kAvyatattvajJone abhiprAya che." 197 jhajjhara - potAne koI na aDake evaM batAvavA caMDALa vagere, hAthamAM je lAkaDI rAkhe che tenuM nAma jhajjhari ane enuM bIju nAma 'khikkhiri' che. jharua - jhIrukA - mazaka-macchara jhaMpaNI pAMvaNa uhADurazugAthA- jharuaAkule mIlitajhapaNiyaM jhajjharIkaravirUpam / jhakharatale jharayamadhamaM dahA ! ! ! jhaMDalI ramayati // 262 // jhafor jhiMkhiya -- jyAM macchara khaNakhaNe che evA sUkA AMkharAne taLe-nIce-mI'cAyela pAMpaNavALA, hAthamAM jhajhara nAmanI lAkaDI rAkhanAra caMDALanI jevA 463SA sevA nIvya sonArane pelI asatI ramADe he. huDA !! vacanIye jhakkiya - jhikhiyA, jharaMko ca tRNapuruSaH / jhaMTiya- iMTaliyAo prahRta - caGkramaNa artheSu ||341 // -vacanIya - niMdanIya, niMdA jhaka karavA } jharaMka --- ghAsano puruSa - oDuM cADiyo jhaMTiya -prahAra jhaMDaliyA - caMkramaNa - vAraMvAra kramaNa cAlavu ujjhikhiya- -A zabdano artha 'niMdanIya' che ane tene, 'jhiMkhiya'nI AgaLa 'ut' upasarga lagADAne nipajAvavAno che. jharaMka - keTalAka saMgrahakAro Ane badale 'jharata' zabda naudhe che. jhaDa - jhaDai - zIyate - pAtaLu kare che [ 8 -4 -130 ] jhaMpa - jhaMpa - bhramati - bhame che [ 8-4-161 ] A banne dhAtuone dhAvAdezanA prakaraNamAM nAMdhelA che mATe ahIM nathI atAvyA. 1 jue gA0 247 Page #535 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 udAharaNugAthA na kurvanti jhaMTiyaM na ca iMTaliyaM jhakkiyAI agaNayantaH / tava kumArapAla ! ripavaH ajhikhiya ! raNAjire jharaMkA iva // 263 // huM aniti kumArapAla ! rAMgaNamAM eDA jevA ane nidAne nahi gaNakAratA evA tArA zatrue prahAra karatA nathI tema yaubhazu-lAgavAnu-pazu uztA nathI. dagdhe jhalusiyaM tathA jhaluMki jhAmi caiva / jhaMkAriya-jhaMkhariyA avacayane, jholikAyAM jhalajhaliyA || 342 || - cuMTavuM - phala phUla utAravAM -joLI jhalusiya jhalakiya jhAmia dezIzabdasaMgraha } - dagdha-baLelaM, baLavuM, jhulasa 1 jholikA - saMskRtabhAM prayasita na hoya to yA zabhane pAzu dezya samanva jhaMkAritha jhakhariya jhalajhaliyA udAharaNagAthA tApajhalukiya davajhalusibha tava pratApajhAmio ca ripuH / phalajhaMkAriya- dalajhaMkhariyAI karoti jhalajhaliyahattho || 264|| jhADa - latAgahana-jhADa jhAmara - prakarSaprApta vayavALo - gharaDo jhAula- - vaNanuM phaLa - kapAsanuM phaLa - jhiMDavu tApathI dAjhelA, davathI khaLele ane tArA pratApathI saLagelA tAre zatru hAthamAM joLI laIne phaLAne ane pAMdaDAMne cuMTe che. jhADe latAgahane, jhAmaro jarI, jhAulaM ca vauNiphale / jhArua - jhiriMDa - jhIrA cIrI - jarakUpa - lajjAsu || 343 || 1 'ajhikhiyaraNAjire' ema akhaMDa artha karI zakAya ane te saMgata paNa che. jho} jhArua - corI - vizeSa prakAranu jIvarAtre jhIMjha evA avAja karanAruM jIvaDuM -2 -macchara jhiriMDa - jUno kUvo jhorA - hokA-lAja - zarama vAMcatAM 'aniMdanIya raNAMgaNamAM' evo Page #536 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIya varga udAharaNagAthAjhaaulcunnttnkaayeN ajhIra ! kathaM jhAmaraM niyojayasi / jhArua-jhADacchanne jhiriMDae eSa yat patiSyati // 265 // nirlajaja he! jhiMDavA cuMTavA mATe gharaDA mANasane zA mATe je che? kAraNa ke e ghaDe cIrI-gaNa gaNuM karatAM nAnAM jIvaDAM-ane latAethI DhaMkAyelA junA kUvAmAM paDI jaze. jhaMkho vAdhavizeSe, jhuttI chede, jhuTuM alIke / jhulluri-jhuMTaNa-jhuMjhumusayA gulma-pravAha-manoduHkheSu // 344 // jhukha-'tuNaya' nAmanuM vizeSa prakAranuM vAjeM jhulluri--gulma-nAnA choDa-dhaDa ke zAkhA jhutti-cheda-kApa vagaranuM jhADa jhuTTha-alIka-khoTaM jhuTaNa-pravAha jhujhumusaya-mananuM duHkha jhumujhumusaya-boA saMgrahakAro 'jhujhumupaya'ne badale 'jhumujhumusaya' evo zabda nodhe che jhuNa-jhuNai-jugupsate-ghRNA kare che [ 8-4-1] A dhAtune dhAtvAdezanA prakaraNamAM nedhale che mATe ahIM ke nathI, gAthAtava nAsti bujhutto jhuTaNataTajhullurIsu jJAto'si / jhujhumusayavatyA mama kathitaM tatra jhuMkhavAdaiH // 266 / / tuM jUThane kApate nathI eTale beTA bole che, pravAhane kAMThe pahelA nAnA cheDavAomAM tuM jANita che eTale e choDavAomAM tuM bhamyA kare che. (A vAta) tyAM mananA dukhavALI teNIe tuNayane vagADanArAo dvArA mane kahela che jhUraM kuTile, jhero jaraghaNTe, jhaMduo ca kandukake / ardhamahiSyAM jhoTTI, jhoDappo caNakadhAnye // 345 // Page #537 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 dezI zabdasaMgraha sUra-kuTila-vakra-vAMkuM __ jhoTTI-aDadhI bheza-pADo-juvAna bheMza jhera-khokharo ghaMTa-Dero-tophAnI Dhorane jhoDappa-caNAnuM dhAnya-caNA ___gaLe bA~dhavAmAM AvatuM lAkaDaM jhe dua-kaMduka-geMda-daDo jhoDappa-bIjA saMgrahakAro 'sUkA caNAnA zAka'ne 'jhoDappa' kahe che. jhara-jharai-smarati-yAda kare che [8-4-74 ] dhAtvAdezanA prakaraNamAM A dhAtu kahe che mATe ahIM kahyo nathI. udAharaNagAthA jhoDappakSetrakaNThe jhoTTIo knntthbddhjheraao| uta cArayati gopavadhUH krIDantI jheMdueNa jhUragatiH // 267 // caNAnA khetarane kAMThe daDA vaDe ramata ramatI ane vAMkI gati vALIgoLa goLa pharatI-gevALa gaLe DerA bAMdhelA che evI jhaTIoneaDadhI bheMzone-pahelavetarI juvAna bheMzane-pADIone cAre che-en042 42. vyAdhe 'jhoMDio, jhoMDaliyA rAsakasadRkSakrIDAyAm / jhoDia-vyAdha-zikArI / jhoMDaliyA--rAsanI ramata jebI ramata udAharaNagAthAjhoddliyaai khelantu tAvat bAlAH hariNikA iva / Arogya cApaM praharati na kAmajhoDio yAvat // 268 // dhanuSa caDAvIne kAmadevarUpa zikArI jyAM sudhI prahAra na kare tyAMsudhI bAlAo haraNIone peThe rAsakIDA jevI ramate bhale rame. [mahimA jha vANA me44 shm| pur| thy|] AdimAM 'jha' vAlA anekArthaka zabdo TaGkacchinna-ayazas-taTa-taTastha-dIrghagabhIreSu 'jhasa' shbdH||346|| jhasa-1 TAMkaNAthI chedekheM-TAMkelaM 2 ayaza 3 kAMTho 4 taTastha-madhyastha 5 laMbu ane gheruM-UMDaM 1 sarakhAvo 'joDima' gA0 335 Page #538 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIya varga 201 gata-naSTeSu atthaM ca, jhaMpiyaM truTita-ghaTTiteSu ca / jhasuraM tAmbUla-artheSu, jhaMDulI asatI-krIDAsu // 347 // jhattha-1 gata 2 dhvasta-naSTa jhasura-1 taMboLa 2 artha-prayojana, dhana jhaMpiya--1 truTita 2 ghaTTita 'jhaDulI-1 'asatI-kulaTA 2 krIDA ramata-khela paryasta-AkruSTeSu jhasiyaM, cIhi-mazakeSu jhilliriyA / aGga-kITakeSu jhINaM, atyarthe acchake ca jhUsariaM // 348 // jhasiya--1 paryasta-palaTo pAmelu jhINa-1 aMga-zarIra 2 kIDo 2 AkruSTa-Akroze bharAyekheM jhUsaria-1 adhikAdhika 2 acche jhilliriyA-1 cohI nAmarnu ghAsa-motha 2 jhillikA-mazaka-macchara jhaMkha-jhakha i-saMtapyate-saMgApa pAme che [ 8-4-140 ] jhakhai-vilapati-vilApa kare che [ 8-4-148 ] jhakhai-upAlabhate-upAlaMbha Ape che [8-4-156 ] jhaMkhai-niHzvasiti-nIsAso mUke cha [ 8-4-201] jhara-jharai-smarati-yAda kare che [ 8-1-74 ] jharai-kSati-jhare che-kharI paDe che [8-4-173 ] dhAtvadezanA prakaraNamAM A badhA dhAtuo nedhelA che mATe ahIM nAMdhyA nathI. [AdimAM avALA anekArthaka zabdo samApta ] e pramANe AcArya hemacaMdre racelA pote banAvelI TIkAvALA dezIzabdasaMgrahanI vRttino tRtIya varga pUro thayo. 1 sarakhAvo 'jhaDalI' gA. 340 Page #539 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtha varga have 'Ta' AdivALA ekArthaka zabdo Tamaro kezacaye, TaMki praste, vimoTane TasaraM / TasarodeM zekharake, TaTTaiyA javanikAyAM ca // 349 // Tamara-kezano samUha-vALano jattho ! TasaroTa-zekhara-chope TaMkia-prasarelu-phelAyelaM TaTTaiyA-tiraskariNo-TaTTI-khasanI ke Tasara-maraDavU vAMsaDAnI paTToo vageremI banelo TaTTo-paDado-yavanikA udAharaNagAthAmaa saMsthApaya Tamare TasariyacUtaaGkurANAM TasarodeM / TaMkiyamRgAGkajyotsnAyA antare dehi sakhi ! TaTTaiyaM // 269 // he sakhi ! vALanA samUhamAM, maraDelA AMbAne aMkurAnuM choguM na sthApa ane caMdranI phelAyelI caMdrikAnI ADI TaTTI de-paDade nAkha. TaMbarao bhArikake, karAlakarNe Tapparao / araNikAkusume TakkAriyA ca, TAro adhamaturage // 350 // TaMbaraa-bhAre-vajanadAra TakkAro / Tapparaa--TAparo-bIhAmaNA kAnavALo TAra--TAra-TAraDo-halako Atano ghoDo udAharaNagAthAttaarmmi caTitamAtraH TaMbarao Tapparo ca vAmanakaH / jhaTiti patito hasyate TakkArIcuNTikAbhiH vane // 270 // zarIre bhAre, TAparo ane ThiMgaNe evo e, TAraDA Upara caDatAM. veMta ja paDI gayA ane vanamAM araNInAM phUlene cuMTanArIoe tenI DAMsI 431. Tippo Tika tilake, TiMbaru tumburu ca, Tiggharo sthvire| TuMTo chinnakare, TeMTA dyUtapade, TekkaraM ca sthale // 351 // TakkAriyA -araNonuM phUla Page #540 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtha varga 203 TippI -TIpakI-TapakuM-tilaka TuMTa-tuMTho-kapAyelA hAthavALo Tika -TIkI-tilaka-TIko | TeMTA-bUta ramavAnI jagyA-jugAra TiMbaru-tuMbaru-vizeSa prakAraceM phaLa ramavAnuM sthAna Tigghara-sthavira-gharaDo Tekkara-Tekaro-sthaLa Tikka-bIjA saMgrahakAro 'Tika'no artha 'mAthA Uparano guccho' kahe che. TiviDikka-TiviDikkai-maNDayati-mAMDe che-zome che [ 8-4-115] TiriTilla-TiriTilai-bhrAmyati-bhame che-Tele che [ 8-4-161] dhAtvAdezanA prakaraNamAM A banne dhAtu nedhelA che mATe ahIM beMdhyA nathI. udAharaNugAthA-- candanaTikkiyaparavadhUm iha Tekkarae ramamANikAM dRSTvA / TiMbaruyogyaka! Tigghara ! TuMTaya ! TeMTi! karoSi kiM Tipi // 27 // TekarA Upara ramatI ane caMdananI TIkIvALI bIjAnI vahune dekhIne, jugAranA akhADAmAM rahetA he ! TiMbarunAM phaLa khAvAne gya evA he gharaDA ! ThuMThA ! tuM zuM TIkI kare che ? Tolo zalame, TolaMba-TokaNA madhUka-madyabhANDeSu, / / Tola-zalabha-pataMgiyu TokkaNa-madyane mApavAnuM vAsaNa TolaMba-mahuDo-mahuDAna vRkSa ke phaLa / Tola-bIjA saMgrahakAro Tana apizAya' matAve che. "TolaM pizAcamAhuH sarve, zalabha tu rAhulakaH." [ ] marthAt badhA saMgrahakAro To'no artha pizAya' cha bhane se rAhulaka 4 che hai 'Tola' meTa zata-patamithu. TokkaNakhaMDa-keTalAka saMgrahakAro-TA 'ne mahale Te ma'' zabda batAve che. artha to je ahIM Tekkane batAvyuM che te ja TakkaNukhaMDa' ne kahe che. udAharaNagAthA- Tolo iva mA pata tvam udyAne vANiNIu yat purataH / TolaMbavane TokaNahastA madanAgnijvAlAH // 272 // tuM pataMgiyAne peThe udhAnamAM na paDa-na jA. kAraNa ke mahUDAnA zuM TIkA birunAM kabajAnI vahune ? Page #541 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 dezI zabdasaMgraha vanamAM magha mApavAnuM vAsaNa hAthamAM rAkhIne kAmadevarUpa agninI javAlA jevIo vanamAM rahenArIo-vyaMtarIo-AgaLa UbhI che. [ eka arthavALA ane AdimAM 4 vALA zabdo purA thayA ] have AdimAM 'Ta' vALA anekArthaka zabdo asi-chinna-khAta-jaGghA-khanitra-bhitti-taTeSu TaMko api // 352 // Taka-1 taravAra 2 chedA yelu-TAMko 3 khodekheM 4 jaMghA-jAMgha-TAMgA 5 khaNavAna khodavAna-sAdhana-TAMkaNu kodAko bagere 6 bhIta, 7 kAMTho [ AdimAM 8 vALA anekAdha zabda purA thayA ] have AdimAM'Tha' vALA zabdo Thallaya-Thaiya-ThaviyA nirdhana-utkSipta-pratimAsu / ThANo mAne, ThANijjo gauravite, ziznake ThikkaM // 353 // Thallaya-nirdhana-rAMka-ThAlo ThANa-sthAna-mAna-satkAra-mAdara-gaurava Thaiya-utkSipta-unmUlita-nirvAsita- / ThANija-sthAnIya-gauravayukta-sthAna mULathI UkhaDI gayela-pheMkAI gayela / yogya-AdaraNIya ThaviyA --pratimA sthApitA-sthApana karelI- | Thikka-zizna-jananendriya-puMzcihna besADelI Thaia-bojA saMgrahakAro-mAno artha ' aza' matAve che. thANijja-keTalAka saMgrahakAro-'llegat'ne mahase yAdire' pATha batAve che arthAta "ThANija pATha adimAM mUrdhanya akSaravALe che tyAre sthANijaja" pATha AdimAM daMtya akSaravALe che, e bheda che. haa2||thaa--- ThANo na ullayANaM, ThANijjata na cApi uiyANaM / na ca ThikaM SaNDhAnAm, aThaviya upalAnAM na ca pUjA // 27 // nidhanane Adara nathI arthAta nidhanuM kayAMya kazuM sthAna nathI. ukSita lokenuM eTale mULathI ukhaDI gayelA lokenuM gaurava nathI, ne pRzcihna hetuM nathI ane je pathare apratimArUpa che temanI pUjA thatI nathI. Page #542 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 205 . yaturtha varga have AdimAM 'Tha' vALA anekArthaka zabdo gauravita-UrveSu ThariyaM, ThiviyaM Urdhva-nikaTa-hikkAsu / Thariya-1 gauravita-gauravavALu 2 Urdhva sthita-U, Thiviya-1 ardhva-U, 2 pAse 3 hikA-heDakI Thiyaya-bIjA saMgrahakAro 'Ubhu' artha mATe 'Thiyaya' zabda noghe che. [mAhima Tha . zamho samAta] have AdimAM 'Da'vALA zabdo dantagRhIte DakkaM, Davvo DAvo ca vAmakare // 354 / / Dakka--daSTa-dAMtamAM lodhelu-daMza pAmela | ddvv| .. DAvaDAbA hAtha-vAma kara Dakka-'daSTa'-Da selu arthavALo 'Dakka' zabda saMskRta 'daSTa' UparathI upajAvavAno cha [ 8-2-2] udAharaNagAthA- Davve spharakam aDAve khaDgaM gRhItvA tava patiH samare / prabhupratyakSa prasarati amareDakkaadharaH eSaH // 274 // DAbA hAthamAM DhAla ane jamaNu hAthamAM khAMDuM grahaNa karIne, koIne lIdhe haThane dAMtamAM bhIMsIne A tAre pati, yuddhabhUmi upara pitAne svAmI pratyakSa anusa-re gu-me rIte prasare che-5sA2 thAya che. DaMDaM DiMDI syUtakarpaTakhaNDeSu, tathA Dalo loSTe / / Dappha selle, DallaM piTikAyAm, alijare DaharI // 355 // DaMDa / --soi vaDe sIvelA kapaDAnA / Dappha--sella nAmanu Ayudha DiMDo kaTakA Dalla--DAlU-piTikA-peTI Dala--dala-loSTa-DalI-Dhe' DaharI--aliMjara-moTuM DAlaM DaMDo-bIjA saMgrahakAro 'DiMDI ne badale 'DaMDoM' zabdane naudhe che. udAharaNagAthAddNddpridhaan-ddiddipraavrnnaaH tyaktaDaphayA tava / ripavaH pallivaNiggRhe TaharI-Dalle vahanti DalaskhalakAH // 27 // soI vaDe sAMdhelA kapaDAnA kaTakAnuM paheraNa ane tevA ja kapaDAnA kaTakAnuM prAvaNa-nIcenuM paheravAnuM-paherelA, Daphano tyAga karelA ane DhephAMthI khalana pAmanArA-phAvALA mAragamAM vAraMvAra ThebAM khAtA-evA Page #543 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 dezI zabdasaMgraha tArA zatruo nAnA gAmaDAnA vANiyAne ghera meTAM DAlAM ane piTIone vacha- che. Daharo zizuH, zirogRhe Daggalo, davapaye ddddddhaaddo| rathyAyAM DaMDao, DaMbhio ca kitave, DaMbaro gharme // 356 // Dahara--dabhra-'dahara-zizu-bALaka-chokaruM / DaDabha-daNDaka-pagaDaMDo-rathyA-zerI Daggala--DAgalo-ghara jAranI chata-- | Dabhia-dAMbhika-jugArI-kitava-zaTha ghara UparanuM bhautaLa-agAzI / Dabara-ghAma-tApa DaDDADo--dagdhATI-davane lIdhe banelo mAraga Dalla-Dallai-pibati-piye che [8-4-10] Dara-Darai-darati-trasyati-Dare che [8-4-198 ] dhAvAdezanA prakaraNamAM A banne dhAtuone kahelA che mATe ahIM lakhyA nathI. hAharagAthAgRhItvA Dahare uttIrya DagalA DaMDapaNa tava ripavaH / DaDDhADiuMbarille yAnti vane DabhiyA iva jaradvasanAH // 276 / / jugArInI peThe phATela kaDAvALA tArA zatruo chokarAone laIne ane gharanI chata-agAzI-UparathI UtarIne zerIne raste thaI davathI banelA mArgavALA ane tApa-dAma-vALA vanamAM jAya che. DAlI zAkhAyAm, nayane DAyala-Dola-DoyaNayA / DiyalI sthUNA, bheke DiDDuro, DiphiyaM ca jalapatite // 357 // DAlI-dala-DALa-zAkhA DiyalI-DhiMgalI-sthUgA--loDhAnI pratimA DiDDura-dardura-DrAu DrAuM karanAroDola |-locn-ddolo deDako DoyaNa / Diphiya-pANImAM paDavU, pANImAM paDelu DoyaNaya / Dibha-DiMbhai-TeMsate-sarI jAya che [ 8-4-197 ] dhAtvadezanA prakaraNamAM A dhAtune kahyo che mATe ahIM nathI kahyo. 1 A0 hemacaMdra anekArthasaMgrahamA ( kAM0 3 zlo0 556 ) 'dahara'no 'bAlaka' artha batAve che. DAyala Page #544 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtha varga 207 1 mins guptidahelanAsiDiyana udAharaNagAthA - gataDola ! DoyaNehiM na pazyasi DAli lunAsi DiyalikRte / tasmAt taralitaDAyalao guptihe DiDDuro iva Diphesu // 277 // gayelo DoLAvALA he ! tuM DeLAvaDe dekhate nathI ane DhiMgalI mATe DALane laNe che-kApe che tethI tuM capala DelAvALA deDakAnI peThe jelakhAnAmAM AvelA dharAnA pANImAM paDa. DiDilliyaM ca khalike vastre, DIraM ca kandalake / avatIrNe ca DINaM, tathaiva DINovayaM upari // 358 // DiDilliya -khoLavALu kapaDaM-khoLathI | DINa--avatIrNa-avatarela bharelu kapaDu-ghAM cInI jevu kapaDaM DINovaya--Upara DIra--kandalaka-aMkuro DiDilliya-keTalAka saMgrahakAro (EGEsyn| ma malita husta-sAnA pAbheTA hAtha' savA satAve che. tamA cha-"DiphiyaDiDilliyayA patite ca skhalitahaste ca" [ ] arthAt Diphiyapatita-5De ane DiDilliyaya-25mitarata-25sanA pAmerA hAtha. DINa- 'na! ma 3' DAya tyA tanI vyutpatti saMskRta DIna" UparathI samajavAnI che udAharaNagAthA- 'viSNo ! DoNo asi tvaM valinRpaDoNovayaM padaM dadAsi / DoraM lihanti DiDilliyaM ca paridadhati tena tava ripavaH // 278 // he viNe ! tuM avataryo che ane balirAjAnA mAthA upara paga de che tethI tArA zatruo aMkurAone cATe che ane ghAMcInAM jevAM khALavALAM kapaDAM pahere che. Dubo zvapace, iMgho udazcane, DuMgaro zaile / . ghaNTe DuDuo, DolA zivikA, dAruhastake Doo // 359 // 1 gajA kumArapALa mATe A gAthAno artha ghaTAvavAnI rIta A che:-viSNu jevA he kumArapAla rAjA ! tuM avataryo che ane balI-baLavAna-rAjAonA mAthA Upara paga de che-paga mUke che, tethI tArA zatruo0 ityAdi uparanI gAthAmAM aNAvela artha samajI levo. Page #545 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 dezIzabdasaMgraha Duba--Doma-zvAca-kUtarAne rAMdhanAra- DaMDama--jUno ghaMTa-khokharo ghaMTa caMDAla DolA--dolA-DoLo-zivikA-pAlakhI DuMgha--khAsa prakArano DuMdho-nALiyerano Doa--Doyo-pANI levAno lAkaDAnA hoko-udaMcana __ hAthAvALo loTo DuMgara-durgatara-DuMgaro-zaila-muzIbate jaI zakAya evo giripradeza ' DolA-sa-3' ANe meTave hiMyavAnA' athavANI. 'dA' za6, saMskRta ala' a52thI 6mqatno ch-[811|217) GES2||thaadduNgraaniitddolaa-ddiie vikrINataH tava ripoH / DuDuyasvarasya 9bo iti spRSTvA dhuMdhayajalena lAti janaH // 279 // DuMgaramAMthI ANelAM DaLIe ane DeyAone vecatA tathA kharA ghaMTa jevA avAjavALA tArA zatrune lAke Dema samajIne temanI pAsenA sAmAna DuMghAnA pANI vaDe sparzIne-chAMTIne-le che. tAmbUlabhAjane DoMgilo, tathA Dolio kRSNasAre / DoMgilI--taMbola rAkha vAnu khAsa prakAranu / Doliya----kALoyAra-kRSNasAra nAmano mRga vAsaNa-pAna rAkhavA, pAtra-pAnanI peTo-pAnadAno DoMgilo-keTalAka saMgrahakAro 'ineI'no ma maataataLInI strI athavA te baLa ApanArI dAsI batAve che. udAharaNagAthA- dayite sAparAdhe Ayati DoliavizAlanayanayA / DoMgilonihitaboTakakarSaNamiSataH parAGmukhyA sthitam // 280 // aparAdhI pati AvatAM, kALIyAranI AMkha jevI vizAla AMkhavALI strI, pAnadAnImAM mUkelA pAnanA bIDAne kheMcavA-levAnebAne meM pheravIne UbhI rahI. [mAhimA ' vA methI / pusa] Page #546 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 0208 yatu 12 have AdimAM 'Da' vALA anekArthaka zabdo DAU phalihaMsadrume gaNapatipratimAvizeSe ca // 360 // DAu-1 phalihaMma nAmanu jhADa 2 vizeSa prakAranI gaNapatinI mUrti / DoMgI ca hastabimbe tAmbUlasthAnabhede ca / 'DoMgI-1 hAthay bIbu-hAthano thApo 2 vizeSa prakAranI pAnadAnI - [mAhimA 'Da' zo 521 cyA] have AdimAM 'Dha'vALA ekArthaka zabdo DhaDDho bherI, DhaMko ca vAyase, DhaMDhaNI ca kapikacchuH // 361 // DhaDUDha--merI-duMdubhi DhaMDhaNI--kauvacanI vela DhaMka---dhvAkSa-kAgaDo udAharaNagAthA - gosotthitaDhaMkakule devakulavAdyamAnaDhaDDhe ca / utthApitaH vezyayA DhaMDhaNispRSTa iva tAmyati bhujaMgaH // 28 // savAranA pAramAM kAgaDAnuM kuLa uDayuM hatuM ane devaLamAM bheri vAgatI hatI tyAre vezyAe uThADele tene bhujaMga-cAra-kema jANe kavacanI vela na aDakI heya e rIte teNu tarapha tamatame che. DhaMkuNa ] mAMkaDa matkuNake DhaMkuNa-kuNA, tathA DhaMkaNI pidhAnyAm / DhaMsaMyaM ayazasi, vINAyAM DhaMkharI, DhakkayaM tilake // 362 // DhaMsaya--ayaza DhekuNA DhaMkharI---DakArI-vizeSa prakAranI vINA DhaMkaNI--sthaganI-DhAMkaNI Dhakkaya--tilaka Dhakka-Dhakkai-sthagati-chAdayati-DhAMke che [8-4-21] DhaMsa-DhaMsai-vivartate-dhvaMsate-vivarta thAya che-dhasI paDe che [-4-118] 1 sarakhAvo 'DoMgili' zabda gA0 360 / 2 sarakhAvo 'Tikka' zabda-varga : gA0 351 / Page #547 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10. keuisaMha dhAvAdezanA prakaraNamAM A bane dhAtuone dhelA che mATe ahIM lakhyA nathI. udAharaNagAthAddhNkhriy ! DhakuNagRhe asyA mA baja DhakkayaM draSTum / DhekuNakhAditaH DhaMkaNihataH nissarasi DhaMsayaM labdhvA // 282 // vizeSa prakAranI viNavALA he ! mAMkaDanA gharamAM tuM eNanuM tilaka jevAne sAru na jA. jaIza te mAMkaDo dvArA khavAI gayele tuM ayaza meLavIne DhAMkaNuvaDe mAra khAIne bahAra nIkaLIza. cikkhalle DhaMDhario, DhaMDhasio grAmayakSe / nitye DhikkayaM, DhiMDhayaM jalagate, balAkikA DheMkI // 363 // DhaMDharima-cIkhala-kAdava Dhikkaya--nitya-roja-hamezAM DhaDhasibha-grAmano yakSa DhiMDhaya-pANImAM paDelu DhekI-bagalI-DheMka bagalI DhaMDhAya-TaDhA saMgrA -DhaMDhasiAno artha "grAmavRkSa-- gAmanuM jhADa batAve che. teo kahe che ke-"hRtio hRti grAmatI vAre rA" [ ] arthAt "DhaMDhasima-grAmataru-gAmanuM jhADa. DhaMDharica-kardama-kAdava" daMta-DhaMDha -prati-ma che. [8-4-16 1 ]. DhaMDhosTa-DhaMDho-SacarihaMto che-pe che [ 8-4-181] DhiyA-Dhi -vRSamAM jarjari-vaja jANe che [ 8-4-16] druma-suma-bhramata-ma che [ 8-4-161 ] du --stramata-ma che [ 8-4-161 ] dhAtvAdezanA prakaraNamAM A badhA dhAtuone kahelA che mATe ahIM jaNAvyA nathI. udAharaNugAthA- DhaMDhasiyapUjanaparA DhekIo bhaNati DhikkayaM kA api..|.. raNaH yuga ma Dhillo jiyapura vA? I8SA , 0 grAmayakSanI pUjAmAM parAyaNa evI kaI strI, nityane nitya Dheka bagalIene kahe che ke, pANImAM paDI gayele ke kAdavamAM khutI gayela e mAro pati tame kayAMya dIThI-je ? Page #548 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 211 caturtha varga adhane hello, laeNDhia-DhoMgharayA dhUpita-bhramaNazIleSu / 'Dhela-aghana-nirdhana TeDia-dhUpita para hai-rakhaD udAharaNagAthA-- zrIkumArapAla ! ripavaH tava davadahyamAnapoludhUmahatAH / navaagaruDeDhiyANaM smaranti Dhella-DhoM gharA araNye // 284 // he zrIkumArapAla ! dAvAnaLathI baLatAM pIluonA dhUmADAthI haNAyelA, nirdhana ane rakhaDu evA tArA zatruo navA agathI dhUpita thayelAM vAvALI strIone araNyamAM saMbhAre che. [ AdimAM vALA ekAthI zabdo samApta ] DaMDala have AdimAM 'Dha' vAlA anekArthaka zabdo DhaMDho paGka-nirarthe, DhaMDhara-DhayarA pizAca-IrSyAsu // 36 // DhaMDha---1paMka-gAro * nirarthaka / DhaMDhara ?-1 ziAca 2 IrSyA / Dhayara / piTara-uSNajaleSu DhamaraM, DheMkA harSa-kUpakatulAsu / Dhamara-1 piTara-thALI 2 garama pANI / DhekA-1 harSa 2 kUvAnI tulA-DhauMkavo -duMdullai-bhramati-bhame che [8-4-161 ] S-TuDhallai-gaveSayati-DhaMDhoLe che-zodhe che / 8-1-189] dhAtvAdezanA prakaraNamAM A dhAtune kahe che mATe ahIM nathI kahyo have AdimAM 'Na'vALA ekArthaka zabdo NatthA nAsArajjuH, Ayukte Navva-NovvA ca // 365 // NatthA-nAkanI dorI-nAkamAM paherAvavAnI | Nava / . dorI-nAtha, athavA nAkamA paheravAnI / Novva Ayukta kAmanA mukhA vALAvALI natha-nathaDI BhAthAbhakSayatA grAma NatthArahitavRSabheNa iva samagram / Navva. ! tvayA NovvANaM anyeSAmapi bhagno mArgaH // 285 // 1. sarakhAvo 'ullaya' zabda gA0 353 / Page #549 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 dezIzabdasaMgraha sAmanA muMbhI nAtha vinAnA sAMDha-ma- nIma jAma AkhAnuM bhakSaNa karatAM te gAmanA bIjA mukhIone paNa mAga bhAMgI nAMkhe che. Naddho ArUDhe, gaMdA-gaMdI-gaMdiNIu gavi / parivazcite gaDio ca, Nacciro ramaNazIle // 366 // Naddha-naddha-ArUDha-caDelu-taiyAra NaDia-naTita-ThagAyela NaMdA )-nandA 1 Naccira-nartaka-nAcanAro -ramaNazIla gaMdI -nandI --gAya NaM diNI J-nandinI / Nakkha-saMskRta 'nakha' UparathI 'Nakkha' zabdane nIpajAvelo le. NakkhAnakho [8-2-99] . vi'vaiparItya' arthavALA A avyayane vyAkaraNamA sAdhI batAvyuM che [8-2-178 ] Nai-'avadhAraNa' arthavALA A avyayane paNa vyAkaraNamA sAdhI batAbyu che [8-2-184] Dia-bojA saMgrahakAro 'DianI ma' hita-mahapANu' matAva che. SIS29gAthA ambaraNaddhe meghe gaMdApAlInAM pNdinniigosstthe| na zRNoSi NaccirANa yadi gItaM Nadiputra! NaDio asi // 286 / / AkAzamAM megha caDayo hoya tyAre gAyanA vADAmAM ramaNazIlanAcanArI-gevAlaNonAM gItane jo tuM sAMbhaLato nathI te tuM saMdiputra 3!-mahiyA !-80sI che. maline Najjaro, gaMdaNo ca bhRtye, Najjharo vimale / NalayaM usIre, siMhe gaMdikkho, gaMdiyaM ca siMharute // 367 // Najjara-malina-melu Nalaya- nalada-uzIra-sugaMdhI. vALo gaMdaNa-naMdana-AnaMda ApanAra-mRtya NaMdikkha-siMha (NaMdi-gAya, vakha= cAkara . .. __khAda--khAnAra) Najjhara-vimala-nirmaLa NaMdiya-nardita-siMhanI garjanA-siMhanI trADa Page #550 -------------------------------------------------------------------------- ________________ udAharaNagAthA NajjharayazaH ! tava ripavaH narapatirNadikkha ! diyaM zrutvA / NajjaravastrAH NalayakarAH mAlikaNadaNA bhUtvA yAnti // 287 // pavitra yazavALA hai narapatisiMha ! tArA zatrue tArA si'hanAdasiMhanI trADa jevI trADa-sAMbhaLIne jANe ke mALInA nAkarA na hoya tevA thaine arthAt melAM kapaDAMvALA ane hAthamAM sugaMdhIvALA lIdhe che evA thaIne jAya che. dia - duHkhita duHkhI DurI-deDaka duHkhite dio, gaMDurI ca bheke, mandire NaliyaM / harI churyAm, DulI kacchapaMke, hamuho ghUke || 368|| NaharI - nakhaharI - charI - neraNI -- nakhane haranArI galiya - nilaya - maMdira - caturtha vaga - ghara DuDula Navara - kevaLa mAtra - phakta [ 8-2-187 ] - badhAne ahI' kahyA nathI. NaDulI hamuha -- nabhomukha - ghUvaDa } -duli-kAcabo Navari' - anaMtaratA - avyavadhAna - AMtarA vinAnuM [ 8-2-188 ] A banne avyayAne vyAkaraNamAM kahevAmAM AvyAM che. Navva -- -jaNAya che [ 8-4-252 | -NaThavaD jJAyate NaDa ---- Dai - gupyati - vyAkula thAya che [ 8-4-150 ] dhAtlAdezanA prakaraNamAM 213 A dhAtuone paNu nAMdhelA che mATe e uhAduragAthA- hamuhaNalie araNye ruditaM zrutvA tava ripuvadhUnAm / harIhatA iva paMDuri-NaDaloDa api himA bhavanti // 288 // ghUDanA maMdira-ghara-jevA araNyamAM tArA zatruonI vahUenu rANuM sAMbhaLIne deDakA ane kAcamA paNa jANe neraNIthI haNAyA hAya e rIte duHkhI thAya che. 1. vyAkaraNamA hemacaMdra kahe che ke- keTalAka vaiyAkaraNo 'Navari' avyayanA 'anaMtaratA' ane 'kevaLa' evA be artho batAve che. Page #551 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra14 dezIzabadasagraha yatra palAzalatayA janaiH patinAma pRSTA yuvatiH / akathayantI nihanyate niyamavizeSo NavalayA sA // 369 // NavalatA-nabalatA-vizeSa prakArano niyama-e niyamanu-rivAjanu-svarUpa A pramANe kahelaM che "niyamavizeSazca NavalayA jJeyAAdAya palAzalatAM bhrAmyati loko'khilo yasyAm / pRSTA patinAma strI nihanyate cApyakathayantI' // [ ] arthAt je tithie badhA leke khAkharAnI latA laIne bhamatA hoya, strIne tenA patinuM nAma pUchatA hoya ane strI pitAnA patinuM nAma na kahetI hoya tyAre e pelAza-khAkharA-nI latA vaDe strIne mAratA DAya- tana mAsa prAranA niyamanu-pratanu-nAma 'zukSayA' che. nava+satA-navatA-navI Adt. athavA nava -nvstaa-nviintaanavalapaNuM. udAharaNagAthA- dolAvilAsasamaye pRcchantobhiH sakhobhiH patinAma / yaSTibhiH hanyamAnA vadhukA NavalayavaMta smarati // 289 // hiMcakA khAvAnA vilAsanI ramata vakhate patinuM nAma pUchatI sakhIoe yaSTio-lAte-dvArA haNAtI vahU "NuvalayAnA vratane yAda 43 che. Navaria sahasA, upayAcitake NamasiyaM, taDiti NahavallI / NavvAutto bhogI, kRSNe NakkhattaNemI ca // 370 // Navarisa-sahasA | 'NavvAutta-Izvara-svAmI Namasiya-namasthita-mAnatA-upayAcitaka] NakkhattaNemi-nakSatranemi-nakSatronI NahavallI-nabhovallI-nabha-AkAza nemi-viSNu nI vela-vIjaLI Navasiya-bIjA saMgrahakAro masiya' ne pahale 'siya' pATha satAve che. NavAutta-bIjA saMgrahakAro 'NavvAutta' bheTave niyAgisuta' mukhIne putra' evo artha nedhe che. 1. sarakhAbo 'Navva' gA0365 / / Page #552 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtha vaga udAharaNagAthA- NamasiyazataiH prAptazriyA NakkhattaNemisamam AtmAnam / Navaria NabbAuttaya ! mA manyasva NahavallicaJcalA eSA // 290 // he svAmI ! seMkaDo mAnatAo vaDe prApta karelI lakSmI dvArA tuM tArI potAnI jAtane viSNusamAna na mAnate, evuM mAnavuM sAhasa che, kAraNa ke e lamI te vIjaLI jevI caMcaLa che, jalabhavaphala bhede NaimAsayaM, ucchiSTake NavoddharaNaM / NAo garviSThe, gAullo gomI, bile gAroTTo // 37 // NaimAsaya-'nadI+Azraya-pANImAM .. jJAta garviSTha-garvavArcha thanAruM vizeSa prakAraceM phaLa nAga unmatta NavoddharaNa ---navoddharaNa-navAmAMthI NAulla-baLada vALo ke gAyavALo-gopa uddhareluM-bAko-raheDhuM-ucchiSTa-eDaM / NAroTTa-bila-nAeM __NAroha-keTalAka saMgrahakAro ezaTTa' zaTale 'saar'-maa|' ema kahe che. GalsrAthA--- jAulla ! NavoddharaNeNa tuSya mA viza NAya uDuNayaM / durlabhaNaimAsayakRte sadA api godhA na bhavati NAroTe ? // 29 // he mAna !-baLadavALA he! pANumAM thanArA vizeSa prakAranA durlabha phala mATe tuM unmatta baLada Upara na besa, paNa e eThA phaLa vaDe ja saMtoSa rAkha, zuMgAdhA-gha-bilamAM hamezAM paNa nathI hotI ? NAlaMbI jUTe, NAhidAmaM ullocamadhyadAmni / NAlaMpikaM Akrande, jaghane ca NAhiviccheo // 372 / / 1. saM0 nadI+Azraya. prA0 maI+Asaya, ahIM vadhArAno 'm' AvatAM ane 'i' hrasva thatAM nai+m+Asaya-'naimAsaya' nadInA AzrayavADhaM-nadImA thanAraM 2. 'uDaNa' eTale baLada, juo gA. 123 / 3 tAtparya ema lAge che kebilamAM gho hamezAM hoya che etho bilamA jatAM jema gho bhayarUpa bane che tema A unmatta sAMDha upara carDIne pANImA pesavu bhayarUpa banI zake che Page #553 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 dezI zabdasaMgraha NAlaMbI-jUDo-vALano jUDo NAlaMpia-Adita-rovU-Akradana NAhidAma-nAbhidAma-vacalI mALA- ___karavU caMdaravAnI vaccovacca laTakatI mALA NAhi vicche .5-nAbhiviccheda ? NAhIe viccheara-nAbhyA viccheda / nAbhithI viccheda-nAbhothI je chUTo paDelo che te-aghana-sAthaLa NAhivicchea-20 255 zanI peThe NAhIe viccheo mevA chUTA chUTA be padavALA eka zabdano paNa "jaghana artha thAya che. te saMbaMdhe koIe kahyuM che ke "NAhIe viccheo jaghanam ; kaizcit tu NAhiviccheo" / marthAt DI vizchema' bheTale dhana' bhane keTalAka saMgrahakAro NAhivi che ane paNa "jaghana" artha kahe che. udAharaNagAthA-- punarjanmani kusumAni gatAni NAlaMbi-NAhidAmesu / - iti NAlaMpate tava ripuvadhUnAM pRthuNAhiviccheyA // 292 // tArA zatruonI vahuonA paheALA sAthaLe e pramANe AkaMda kare che ke-kezanA jUDAnI aMdaranAM ane caMdaravAnI vaccenI mALAnAM phUle punarjanama-pUrva janmamAM gayAM arthAta e phUle A janamamAM maLanAra nathI. NAmokkasiyaM kArye, Nijja-guvannA ca supte / bhUte NiDo, haridrA NiggA, Nihaso ca valmoke // 373 // NAmokkasiya-kArya-kAja-kAma NiDa-bhUta-pizAca jiggA-haLadara }-supta-ughela guvanna / / Nihasa-valmIka-rAphaDo uhAharAyA NAmokasiyaM tvayA ki re NiDa ! NiggarAga ! Nihasamukha ! / tasyA eva yadu nAma lapasi guvanno aNijjo ca // 293 // - re haLadara jevA raMgavALA, rAphaDA jevA mukhavALA he pizAca ! tAre zuM kAma che ke tuM sute ke jAgate teNanuM ja nAma lavyA kare che. 1. hai maprAkRtavyA0 / / 1 / 94 / tathA 174 / Page #554 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtha varga 217 NihuNaM vyApAre, kAmitAyAM NihuyA ca, NijjharaM jINe / Nivaho samRddhau, NiyaDI dambhe, NihUyaM api surate // 374 // NihuNa-vyApAra-kriyA-pravRtti Nivaha-nivaha-samRddhi-saMpatti NihuyA-nidhUtA-kAmitA-icchelI NiyaDi-nikRti-nikRti-dabha-kapaTa icchAyelI Nihaya-nidhUta -surata-kAmakrIDA Nijjhara-nirjhara-jharo gayekheM-jorNajUnu-vRddha-gharabhu NijhUra-bojA saMgraha kAro 4i2'ne mahase yU2' 54 batAve che. NiyaDi-sata niti' 2542 pratyAzimA [8-1-206] umerIe to tenA uparathI A niyaDi' zabda utarI zake. e rIte joIe te "NiyaDi' zabda dezI nathI, udAharaNagAthI-- NihuANihU ayANaM mA saMsmara, muJca nniyddinnihunnaaii| jaM Nijjharo asi idAnIM kuru manaH puNyaNivahammi // 294 // kAmitA strInAM suratane na saMbhAra, kapaTanI pravRttione mukI de, kAraNa ke have tuM vRddha thaye che mATe puNyanI samRddhimAM manane kara- sagA-. tUSNIke Niukko, NirulI makarAkRtigrAhe / NihaNaM kUle, NigaDho gharme, NisuyaM NisAmiyaM ca zrute // 305 // Niukka-tUSNIka-mauna rAkhanAra-cUpa NihaNa-kUla-kAMTho rahenAra-nahi bolanAra NigaDha -~ghAma-garamI Niruli-magaranI jevI AkRtivALo Nisuya / -nizruta -zruta - grAha-vizeSa prakAra- jalacara gisAmiya) - nizAmita- sAMbhaLeLa udAharaNagAthA- Nisue NirulorAve NisAmie zakunikalakale ca vadhUH / nadINihaNaAgatajAraM matvA Ni ukkA abhisarati NigaDhe api // 295 / / magaranI jevI AkRtivALA jalacarane avAja sAMbhaLyA pachI Page #555 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 dezIzabdasa gra ane samaLInA kakaLATa sAMbhaLyA pachI peAtAnA yArane nadIkAMThe Avele mAnIne vahU, ghAmamAM paNa muMgI muMgI cupa cApa-abhisare che. nUpure NiyalaM, avizeSite NiriyaM ca Nivveda - NicvaDhA nagne, NijjUho ca nItre // 376 // niyala -- nUpura - neura-jhAMjhara Niriya- naryu - kevaLa eka luM - vizeSita nahi te - vizeSatA vinAnuM NikkhuDa-kaMpa vanAnuM - nizcaLa-khoDAyela udAharaNagAthA NiriyaTThANa ! aThANaya ! kiM Niyale pazyasi NikkhuDo caura ! | jaraNijjUhammi gRhe NibveDhA jivvaDheNa preryate // 296 // NikkhuDaM akampe / he sAdhAraNa sthAna-gaurava-vALA, mAna vagaranA thora ! aca evA tuM nRpurAne-jhAMjharAne-zA mATe jue che ? jaNuM nevAMvALA gharamAM nAgA vaDe nAgeA prerAya che-pheMkAya che. NiyAra - zatrunuM ghara NivvUDha - gharano pAchalo bhAga nivveDha - nirdeSTa-veSTana vinAnoNivvaDha vaTyA vinAno-nAgo NijjUha - niryUha - nejavuM- nevuM - chAparAnuM ne aribhavane NiyAra, NicvUDhaM pazcimAGgaNake / kaThine NikkaDaM tathA, Nippheso zabdanirgamane // 377 // 1. ThANa eTale gaurava - mAna, juo gA0 pATha kalpie to teno artha- 'jene mAna bhane he cora ! udAharaNugAthA - dhanuSkarSaNaNikkaDabhuja ! cAlukya tava NiyAraNibbUDhe / niHzaGkavilAsinInAM zivAnAm ullasati Nipheso // 297 // NikkaDa - kaThaNa jipphesa - zabdanuM nIkaLabuM dhanuSane khe...cI khe'cIne anelI kaThaNa bhujAvALA hai ca lukaya ! tArA zatruonA gharanA pAchalA bhAgamAM niHza kapaNe vilAsa karatI ziyALyeAne zabdaniga ma ullase che eTale laherathI ziyALye AraDe che-lALI kare che. 353 | 'niriyadvANA'ThANaya !' bhAvo apamAnanI vizeSatAnI gama nathI evA Page #556 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtha varga 218 naSTe NirAdo, nizcite Nirutta, nate Niriko ca / saMtuSTe Nisatto api, NimelaM dantamAMse // 378 // NirAda-naSTa-nAza pAmela Nisatta-saMtuSTa-saMtoSa prApta Nirutta-nizcita-kharekhara Nimela-dAMtanA peDhArnu mAMsa NiriMka-nata-namela NimelA-dhanapAla-mena mahase zubhe 4 cha. udAharaNagAthA tava ghAtaNimelaucchuDudantakA ripugajAH NiriMkamukhAH / yAnti NirAdA tathA'pi khalu jaye Nirutta tvamasi na Nisatto // 29 // tArA ghAne lIdhe jemanA dAMte dAMtanA peDhAnA mAMsamAMthI judA paDI gayA che evA zatruonA hAthIo namelA mukhavALA thaIne kharekhara nAThA jAya che te paNa tuM jaya meLavavAmAM nizcita rIte saMtuSTa nathI. jillaMka-NilaMkA pratigrahe, Nijomi-NomiNo razmiH / aMguTThIi NiraMgI-NoraMgIu, adhike NippaTTho // 379 // jillaMka / -nirlagna-patadgraha-paDatAne NiraMgI ) -mAthu DhAMkavu-lAja kADhavI NilaMka / grahaNa karanAraM-vAsaNa Na raMgI / -burakho paheravo ThAma-paDagho-pAtra Nijjomi / NippaTTha-adhika-vadhAre Nomi - -razmi-rajju-doraDI-rAza / udAharaNagAthAnnijjomikhciavRssbhrthaa'vtiinne priye lAti vadhUH / NippaTTapremaviracitaNiraMgiyA karakaNilaMke // 299|| rAza kheMcIne UbhA rAkhelA baLadanA rathamAMthI UtaratA priyane jotAM ja adhika premane lIdhe lAja kADhelI evI vahu, dADamathI bharelA pAtra le che. 1. dhanapALakRta 'pAialacchI' nAmamALAmAM A zabda upalabdha nathI. 2. 'karaka' zabdano 'dADama' artha paNa che- 'karako dADime pakSibhede kare kamaNDalau"-haimaanekArthasaM. kAM. 3 zlo. 14] - - Page #557 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220. dezIsaMgraha udAharaNagAthA-- kiM sakhi ! rodiSi tvaM NIraMgi tyaktvA Acama NilaMke / prekSase na cirAd dayita NomIbaddhaM puro balIvada vA ? // 300 // he sakhi ! rave che kema? tuM lAjane choDIne e pAtronuM Acamana kara, athavA ghaNA vakhatathI rAzathI bAMdhelA ane sAme rahelA evA tArA priyane athavA baLadane tuM jetI nathI ? athavA baLadanI peThe rAzathI bAMdhelA tArA priyane tuM jetI nathI ? himmaMsU taruNe, Nibhuggo bhagne, NikkhayaM nihate / suptotthite Nicitto, NissaMko ca nirbharake // 380 // NimmaMsu --niHzmazru-dADhI mUcha vinAno- | Nivvitta-nivRtta-suIne-uThelo-jAgelo taruNa hissaMka-niHzaGka-nirbhara Nibhugga-nirbhugna-bhagna-bhAMgela Nikkhaya-nikSata-nihata-niraMtara haNAyela 2 ||thaannislkkaamshrnnikkhyaa iyaM svapnake tvAM dRSTA / Nimmasuya ! NivittA NibhugamanorathA bhavati // 30 1 // taruNa che ? kAmanAM bANathI nira rIte niraMtara haNAyelI A strI, tane svapnamAM joIne, jAgIne UThelI bhAMgela manerathavALI thAya. Nijjoo prakare, parihite NiyatthaM, cale Nikajjo / NivyANaM duHkhakathane, stabdhe NivbUha-NibUDhA // 381 // Nijjobha-niryoga--mUha NivANa-duHkha, kathana NiyAtha - (ni+va+ta) paheralu-oDhelu paNivvUha | -stabdha-thaMbho gayelo-sthira NibbUDha -niyUMDha-jaDa Nikaja-niSkArya-kAma vagarano-cala caMcaLa-anavasthita-ThekANA vinAno , 1 lakhelI junI pothIomAM NicchU. paNa vaMcAya che Page #558 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtha vaga 221 Nijjoa-bIjA saMgrahakAro 'jiira a 'puzpanA ma142' satAve che. avakaraeTale bahAra pheMkavA yogya phUlane kacare. BhAragAthANikajje ! yad manyase NiyatthahAraM sphuliGgaNijjo / NicUhe ! NivANaM kuru aNicUDhayANa tvam asmAkam // 302 // - he ThekANu vinAnI ! tuM paherelA hArane taNakhAne jaltha mAne che-samaje che, te thaMbhI gayelI he ! tuM astabdha evA amane tArA manu athana 42. gata-kuzala-upakRtiSu Nimmaya-NigghaTTa-NijjAyA / sveda-ucita-udyAnA NivAya-NiviTTha-NibbhaggA // 382 / / Nimmaa-gata-gayelo NavAsa-nivAta-sveda NigghaTTa-nidhRSTa-khUba ghasAyelo-anubhavI | viTTha-nirviSTa-ucita kuzala-catura Nibhagga-nibharana-udyAna NijjAsa-upakAra NiviTTha-suta'-6uogamA mAta' mevA arthamA bhanne eka "NiviThThI zabda che ane tenI vyutpatti saMskRta nirviSTa uparathI samajavAnI che. udAharaNagAthA-- NibbhaggaNimmayaM tvAM dRSTvA prakaTitaNivAyazithilAGgI / tAmyati tava kRte NiviTThayaNijjAyaNigghaTTa ! // 303 // udhAnamAM gayelA tane joIne svedane lIdhe DhIlAM aMgone prakaTa karatI teNuM, he ucita upakAra karavAmAM kuzala ! tArA mATe tamA rAkhe che. suptaprasupte NisAyaM, cAmuNDAyAM NimmaMsA / Niddhammo ekamukhe, NidiNi-NiyANiyA kutRNaharaNe // 383 // NisAya-nisvApa-sutela bhane sArI / Niddhamma-nirdharma-ekamukhayAyI-eka tarapha rote sutela janAra-ekamArgI-vediyo himmasA-nirmAsA-cAmuMDA devI gidiNi |-naudnno-miiNdvuu-khraab NayA gayA ghAsa kADhI nAkhavU nakA, ghAsa vADhI nAkhavU Page #559 -------------------------------------------------------------------------- ________________ deza saMgraha NisAya-te' bhaya vA sAya' 556 sava nipA' UparathI UpajI zake ema che. udAharaNagAthA- kedAraNidiNikRte NiyANiyAmUlyajalpanamiSeNa / jimmasadevakula Niddhamma' ! priyA brajati NisAye // 304 eka tarapha janArA-vediyA-he ! kyArAne ne davA mATe nIMdAmaNanuM mUlya kahevAne bAne sau suI gayA pachI ane sArI rIte suI gayA pachI priyA, cAmuMDAnA devaLamAM jAya che. NiNNAlA NolacchA NolaiyA caiva cacau / NiggiNaM NillasiyaM ca nirgate, pAtite NisuddhaM ca // 384 // NiNNAlA) NiggiNa / -nirgIrNa-nirgata-nIkaLela NolacchA -nirNAlA-cAMca jillasiya nIsarelaNolaiyA ) nirlasita Ni suddha-nizuddha-pADela udAharaNagAthA- NolaiyAi haNato Nolacchivaro visAlANaNNAlo / NigiNajio bhUtaH AsamaNillasiyarAvaNasuddho // 305 // AzramamAMthI bahAra nIkaLelA rAvaNe pADI nAkhele ane tenerAvaNane-cAMca vaDe haNa-prahAra karatA-vizAla cAMcavALe uttama pakSI- Ayu, 1 thI. NijjhAo picchaMDo NirAha-Nigghora-NippharisA / NiddhaMdhaso ca Nivveriso ca adaye, NimeNaM api sthAne // 385 // NijjhAma) -nirdhyAta ! | NimeNa-sthAna-ThekANuM NicchuDa -ni cuNDa | NirAha -nirAha / Nigghora -nirghora- nirdaya-dayA Niyapharisa-ni:sparza vagarano NiddhaMdhasa |-nirddhvNs Nivverisa j-nivairIza ... 1 'NiddhammapiyA' Ayo samasta pATha kalpatA teno artha 'vediyAnI priyA strI' evo thAya. Page #560 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23 NiaMdhaNa? -nibandhana oDhavAna kapaTuM caturtha vaga Nivverisa-- Awe 'satya'-'''qdhAre dhAra' vA samAM paNa dekhAya che. BalSYthANigyore NicchuDo aNirAhe ka iva na khalu annipphrimo| NiddhaMdhase aNivveriso aNijjhAya ! kutrApi NimeNe ? // 30 // nirdaya tarapha nirdaya ane dayAvALA tarapha kharekhara dayAvALo koNa na hoya ? paNa he dayAvALA ! nirdaya tarapha dayAvALo koI paNa sthAnamAM che pare ? avibhinnagehake Niddhama-Niddhaya-NiddhamAyA api / nikarasthite NiariaM, NiaMdhaNa-NiaMsaNA vastre // 386 // Niddhama Nibharia-nikarita-samUhamA rahela Niddhaya -eka gharavALo-jemanuM ghara NiddhamAya ) juduM nathI te / NiasaNa-nivasana / Nia-Niai-pazyati-dekhe che [8-4-181] NivvA-NivvAi-vizrAmyati-vosame che-vohame che-vIsAmo le che[8-4-159] Nima-Nimai-nyasyati-nIme che-sthApe che [8-4-199] dhAvAdezanA prakaraNamAM A traNe dhAtuone kahelA che mATe ahIM nayI 4aa. GK2 gAthANiariaguNa ! suNiasaNa ! NiaMdhaNa karSa Niddhamo bhUtvA / Niddhaa ! baje ramAmahe kiM prema aNiddhamAyANaM ? // 307 // guNanA samUhavALA ! sArA vastravALA he ! eka gharamAM rahenArA hAIne tuM ka5DAne kheMca, ekasamAna-gharavALA he ! ApaNe vrajamAM ramIe. jemanAM judAM judAM ghara che teo vacce zuM prema hoya ? NiddhamaNaM 'oghasare NiakkalaM vartale caiva / NivvamiaM parimukte, pANigrahaNe NivvahaNaM // 387 // 55 jhuo odhasara gA0 170 / - Page #561 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 deza NiddhamaNa - nirdhamana- gharonA pANIno pravAhagharomAMthI pANIno je pravAha cAle che te - gharanA khAlomAMthI vaheto pANIno pravAha Nimakala - vartula - goLa udAharaNagAthA gAndharve NivvahaNe tava NivvamiaM NiakkalastanyAH / virahe smarantyAH bANaiH vahati NiddhamaNaM // 308 // gAMdha vivAhamAM tArA bhAgavelAne tArA virahamAM yAda karatI gALa stanavALI evI teNInAM AMsue kema jANe gharanA khALaneA jalapravAha na heAya tema vaDe che. 'graha vvimia- nirvamita sArI rote bhogaveluM - ekavAra sArI rote bhogavela ** NivvahaNa -- nirvahaNa - pANigrahaNa - vivAha " ahaDhe ca NivakhuriaM nirantare caiva NittiriDI / avatAraNe NivacchaNa - NevacchNayA, cyute NistariyaM // 388|| Nikkhuria - nikSurita - araDha-dRDha nahizithila NittiriDI- niraMtara aMtara vagara-raM - roja nitya - Navaccha ) nimakSaNaNevacchaNa avatAraNa UtarabuM - UtaravAnuM sAdhana nIsaraNI vagere. nissaria - nissRta-sarI javuM-sara kI javuM - khasI abuM - cyuta thavuM bahAduragAthA - NittiriDivirahaNikkhuriatanuH NissariaathuH prAptapriye / vacchaNagrahaskhalitA svayameva NivacchaNIbhUtA vadhukA // 309 // niraMtara virahane lIdhe zarIra DhIlu thaI gayuM che ane AMsue TapakI paDayAM che evI vahU peAtAnA priya paheAMcI jatAM ja. nIce UtaravA mATenI nIsaraNI pakaDatAM paDI gaI ane te pete jAte ja nIsaraNIrUpa banI gaI-TAMkhI thaine paDI gaI. niyaccha-- niyacchai - pazyati - jue che [ 8 -4 -181] Nirappa - Nirapai - tiSThati Ubho rahe che [8-4 16] nimmANa - nimmANai } -- nirmitIte--nimeM che-nirmANa kare che[8-4-19] - Page #562 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtha varga rara5 Nijjhara-Nijjharai-nijhIyeti-kSayati-kSINa thAya che [-1-20] Niva-Nihuvaha-nidhuvati-kAmayate-kAmanA kare cha [8-4-15] NiAra-NibhArai-nibhAlayati-kANekSitaM karoti-nyAre che-nihALe chebhAMkhane kANA jevI karone jue.che [8-4-66] . Nirigdha-Niriggha-nilIyate-saMtAI jAya che [8-4-55] NivvaDa-NivvaDai-pRthag bhavati-judo thAya che athavA spaSTo bhavati-spaSTa thAya che [8-4-62] Nichaha-Nidahai-niHstambhati-niSTambhaM karoti-thaMbhI jAya che-jaDa-baI jAya che [8-5-67 Nidhola-Nivvoli-manyunA bhoSTha malinaM karoti-krodhane lIdhe ke zokane lIce hoTha bagADe che-moDhuM caDAve che [8-1-69] jilluMcha-Nilluchai-muJcati-muke che [8-4-91] NiuDu-Niui-nivaDati-majjati-bUDe che [8-4-101] Nigchalla-Nicchallai / NijjhoDa-NijjhoDai -chinatti-chede che[8-4-125] NillUra - NillUraha) NisuDha-NisuDhai-nissoDhayati-bhArAkAnto namati-bhArane lIdhe namo jAya chebhArane lIdhe vAMko vaLe che [8-4-158] NiDDua-NiDDuai-nidruvati-kSati-sare che-jhare che (hai. vyA0 NiTubha) [8-4-173] NiTuMha-NiTuhui-vigalati-gaLe che-Tapake che[8-1-175] Nimaha-Nimmahai-gacchati-jAya che [8-1-162] jillasa-Nillamai-ullasati-ulase che-ullAsa pAme che[8-1-201] dhAtvAdezanA prakaraNamAM A badhA dhAtuone kahI batAvyA che mATe mahI nathI ne dhyA. Nihia-Nikkhasaria-NiruvakkayA yatkRta-muSita-akRteSu / NitiriDiaM ca truTite, NIsAro maNDape caiva // 389 // piThuhima-niSThayuta-dhuMkelu, thukavU / NitiriDima-nistruTita-truTita, tovU Nikkhasaribha-niSkamRta-luTAyelo-dhana / NIsAra-nIzAra-maMDapa harAi gayuM che evo,niSka-sonAmahora dInAro, sRna-sarI gaI che-evo Niruvakaya-NirupakRta- akRta-na karavU 15 Page #563 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22: Rs50 kahyA zIza maha NiruvAra - NiruvArai-gRhNAti prahaNa kare che [8-4-209 ] niriNajja - giriNai pinaSTi posele [8-4-155] dhAtvAdezanA prakaraNamAM A banne dhAtuone kahela che mATe ahI nathA. udAharaNugAthA tava ttiriDivasthAmAna: spitra: kkhisariA vasanti bane / NiruvakrayaNIsAre tRSNayA zuSyanihuDiyA // 320 // khaLa tuTI gayelu che, na cesaI gayuM che ane tarazane lIdhe thUMka paNa sukAI gayuM che evA tArA zatrue, jyAM maDapa karavAmAM nathI AvyA evA vanamAM vase che. NIsaMpAyaM parizrAntajanapade, tathA dhvanau NIhariya | NIsImio ca nirvAsite, bANe NIlakaMThI ca // 390 // NopAya - nissaMpAta saMpAta hAla cAla - vagarano samaya - janapada thAko gayo hoya te samaya - badhA thAkI gayA hoya te samaya NIhariya-nihAdita-dhvani:- avAja udAharaNagAthA-- gatvA vadhUH nizAmukhaM NIsaMpApa aNIhariyakAJciH / abhisarati nIlakaMThIvane NIsImiyarasa tasya kRte // 311 // badhA loko thAkI gayA hAya-lAke nI hAlacAla madha paDI gaI hAyaeve samaye rAtrIe kadArAnA ya avAja na thAya e rIte grIlakaDInA vanamAM jaIne pahu, te hada bahAra thayelAne sAru abhisare che. pIsaNiA niHzreNI, pIAraNaM api bar3highaTyAm / NUlA zAkhAyAm, paTTavAsitAyAM ca NeDAlI // 399 // } NIsaNiA ) - niHzreNikA - nisaraNI- sIDI posaNI - niHzreNi dAdaro NIkaraNa nivAraNa - badinoM ghaTa- naivedyano kaLaza-vighnanA nivAraNa mATe taiyAra karela UnArano ghaDo 1 sarakhAvo Nikkha gA0 395 / NIsamia-- niHsImita sImAmAthI bahAra kADhelo - sImA bahAra karelo-hada bahAra kareloM NIlakaMTho - nIlakaNThI- bANa nAmanuM vRkSa NUlA --- zAkhA - DALa paTTayukta peDalI- -- lalATika- lalATanuM vizeSa prakAranuM bhUSaNa - kapALa nuM vizeSa prakAranuM paTTAvALu bhUSaNa Page #564 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 227 caturtha varga NI-NI NINa-bhIgai -nayati--gacchati-Aya che [8-4-162 ] NIlukka-NIlukkai . NoraMjai-manakti-bhAMge che [8-4-106] Nuvva-NuvvAi-prakAzayati-prakAze che [8-4-45/ NUma--- NUmai-chAdayati- DhAMke che / 8-4-21] dhAtvAdezanA prakaraNamAM A badhA dhAtuo batAvelA che mATe ahIM nathI ne dhyA NIhammizra-ni' saga sAthainA gati' artha vANAmbha' dhAtu dvArA nIbhima-nirgata'-pahane sAdhavAnu che. SIKgAthANeDAlisundara ! tvaM putraka ! mA caTa uccataruNUlaM / yad NIsaNipatiteSu api NIAraNavallabhAnAM bhavati chalam // 312 / / lalATapaTTanA bhUSaNa vaDe bhUSita he suMdara putra ! tuM UMcA jhADanI zAkhA Upara na caDakArazuM ke jemane nivedyane-UtArane-ghaTa priya che evI strIonuM nisaraNIethI paDI gayelAe tarapha paNa chaLa hoya che. NeuDDo sadbhAve, kUpatulAyAM ca NelicchI / , ravi-vaNisaciva-SaNDhA Nesara-Nesatthi-NelacchA // 392 // ha-sadbhAva-sAro bhAva-kharI rIta | sara-naizahara-nizAnA aMdhakArane haranAra NelicchI--kRpatulA-gareDo ravi-sUraja Nesatthi-niSadhAsthAyi-niphyA dukAnanI mukhya beThaka-yaDu; te Upara besanara nestI-vANiyAnI sahAyaka NelacchapaDha-nasaka Nelaccha bojA saMgrahakAro gelaccha shhne| 'kRSae-nng'-'aid' aya batAve che. . NeDDa' eTale 'nI'-'mALo'. saMskRta 'nIDa' jArathI A zabda Avelo cha mATe tene ahIM batAvyo natho [8-1-106] 1 "hamma' x xx gatau "-[dhAtupArAyaNa dhAtvaMka 395 pR0 50] Page #565 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 dezIzabdasaMgraha udAharaNagAthAstthiy ! Nelaccho tvaM uDDeNa saraastamayane / NelicchiravaM zrutvA vrajati yad jalamiSeNa tava jAyA // 31 // he neti ! tuM sAvathI kharekhara-kharI rIte paMDha che-napuMsaka che tethI sUryAsta thatAM phUvAnI gareDIne avAja sAMbhaLIne tArI strI pANIne bahAne bahAra jAya che, bhAdrapadaujjvaladazamIutsavabhede NeDDariyA / NeDariyAbhAdaravA zu0(zukla) di0 (divasa) dazamIne roja thato vizeSa prakArano utsava jozLo-noti-Nita-jaide che [8-4-14] dhAvAnI sAthe A dhAtune batAvele che mATe ahIM nathI lakhe. - udAharaNagAthAsNketm Agate upapatau dUtyA jhaTiti sNlpitaa| abhisarati nAgaravadhUH riyAdarzanamiSeNa // 314 // saMketa pramANe upapatti-cAra-AvI pahoMcatAM ja dUtIe zIdhra bolAvelI nAgaranI vahu, bhAdaravA 0 60 dazamIne roja thatA utsavane jovAnuM bAnuM karIne abhisare che. [ thI mAMDIne AdivALA ekAIka zabda paNa thayA ] je vagere AdivALA ane vargavAna zo ikSunipIDanakANDe tathaiva kuNDe gaMdaM ca // 393 // Gra-1 zeraDI, pIlavAnuM kAraDa 2 nAdAkuMDuM-nAMda-vizeSa prakAranuM moTuM vAsaNa ghara-ratrA te kahe che ke "NuMda zabdanA ukta be artha nathI paNa "NuM" ane "kuMDa" e banne zabda samAna arthavALA che arthAt "da" eTale "zeraDI pIlavAnuM kADa" ane "kuDa' eTale paNa "zeraDI pAlavAnuM kAMDa'. Ama eka ja arthanA e banane zabadoNuM" ane "kuMDa' zabda-dezya che. teo kahe che ke "navanAnuM huM , jo vI" [ ] arthAta "daane "kuMDa' eTale zeraDI pIlavAnuM kAMDa tathA buMdI eTale baLada-naMdI. vaLI, teo kahe che ke Page #566 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rara9 caturtha varga '' mA 'x' za6 Tezya nayI. (125 moTA .' - Ha-12marthanA 'na' yaha tama pratIta cha-sa.) (hemacaMdra kahe che ke, ameM te "NuM" zabdanA ane artho dIThA che mATe tene anekArthaka zabdamAM nedhale che. ghrANe mUke Nako, NaNNo kUpe khala-agrajeSu ca / kardamite dhRtivivare prayojane jallayaM nimitta ca // 394 // Nakka-1 naka-nAka 2-mUMgo NaNa--1 kUbo 2 khaLa-durjana 3 nAnA-moTo bhAI Nallaya---] kAdavavALu 2 vADarnu chiMDaM 3 prayojana 4 nimitta Naka-yA-sayavizeSa'-athavANI 'e' za6 dRzya nathI. me, saskRta 'na' Awa a52thI Ave che. rata-durdineSu NaDalaM, atha NaddhaMSavayaM aghRnnaanindaanu| sadbhAve abhiprAye pAuDDo, caura-kAJcane Nikkho // 395 // NaDala-1 rata-ratikoDA 2 durdina- | gAuDa-1 sadbhAva 2 abhiprAya __ dudaNa-karata-kavakhatanuM vAdaLa | Nikkha-1 caura 2 niSka-kAzcana-sonuM NaddhaMbavaya-aghRNA 2 nidA / NAuDu bIjA saMgrahakAro 4 cha ? "I se manA25." kakuda-chadmasu NivvaM, NiyayaM rata-zayana-zAzvata-ghaTeSu / muptotthite nirAze udbhaTa-akRpeSu ca NiviTThI // 396 // Nivva-1-kakuda-paLadanuM kAMdha-baLdanI khudha 2 chadma-kapaTa Niyaya-1 rata - ratikrIDA 2 zayana-pathArI 3 niyata-zAzvata-niraMtara.1 ghaDo NiviThTha-1 niviSTa-suIne uThelo 2 nirAza 3 udbhaTa 4 kRpA vinAno-krUra Nivva- vi01' arase 'ch|52|| 52 57janA hai|-bhaaNthii varasAdanuM pANI paDe che te nevuM. A athavA "Ni" saMskRta "nItra UparathI ja Avela che. sveda-gaNeSu NihAo, pRSTe udveSTite Niragyo ca / caura-sthita-pRSTeSu NirakkaM, Rjuka-dRDheSu NippicchaM // 397 // 1 "nandA saMpadi aliare" (haimabhane0 kA0 2 lo0 230) 2 sarakhAvo 'NeI' gA0 392 Page #567 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dezIzAbdasaMgraha NihAa-1 sveda-parasevo 2 nighAta samUha Nirakka-1 caura 2 sthita 3 pRSTa Niraggha--1 pRSTa-pUchela, pUcha-prazna 2 / Nippiccha-1 sarala 2 dRDha udveSTina prakaTa-Rju-ripuSu NirAo, pikaM ca TaGkite viSame / NihuaM nilyApAre tUSNIke tathA ca surate // 398 // NirAma-1 prakaTa 2 saraLa 3 ripu-zatru miTTaka-niSTaka-TAMkaNAthI TAMkelaM 2 viSama-sabha nahi te-UMcunI cuM Nihuma-1 vyApAra-pravRtti-vinAnu 2 tUSNIka-mauna rAkhanAra-cUpa rahenAra 3 surata-midhUta-ratikrIDA Nivaliya jaladhaute pravigaNite vighaTiteM caiva / vAyasa-mUkeSu NiukkaNo, NihelaNaM agAra-jayaneSu // 399 // Nivvaliya-1 pANIthI dhoyela 2 pravigaNita 3 vighaTita-bagaDelu NiukaNa-1 nibukaNa-kAgaDo 2 mUMgo NihelaNa-1 agAra-ghara 2 jaghana-sAthaLa Nivvala-Nincalei-duHkhaM muJcati-duHkha mUke che. [8-4-92] Nivvalei-niSpadyate-nipaje che. (hai. vyA0 minvaDa) [8-4-621 Nivvalei-kSarati-khare che. (hai. vyA. Nila) [8-5-173] Nivvara-Nivarai-duHkha kaSayati-duHkha kahecha [8-1-3] Nivvarapa-chinakti-chede che. [8-5-124] NihoDa-Ni hoDai-nivArayati-nivAre che. [8-4-22] NihaDai-pAtayati-pADe che. [8-4-22] Nilukka-Nilukkai-tuti-toDe che. [8-4-116] NilukA-nilIyate-paMtAya che. [8-4-55] Nivaha-Nivahai-gacchati-jAya che. [8-1-162] Nivahai-pinaSTi-pIse che. [8-4-185] Nivahai-nazyati-nAse che. [8-4-178] NiriNAsa-NiriNAmai-gacchati-jAya che. [8-1-162] NiriNAsai-pinaSTi-pIse che. [8-4-185] NiriNAsai-nirNazyati-nAse che. (he0vyA0NiraNAsa) [8-1-178 Page #568 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 231 caturtha varga NoluMcha-NIluMchaha-niSpatati-nIya samIkaLe che. ra . ....... . golu chai-mAcchoTyati-chor3e che par3ADe ke NIrava-Noravai-bubhukSate-khAvAne icche che. [4-4-5] Noravai-AkSipati-AkSepa kare che [8-1--145] Nohara-- NIharai-nissarati-nosare che-mIhare che. [-4-79] : ___NIharai-nihradati-Akandati-raDe-che-moTetho bUma pADe che. [5-4-131] guma-Numai-nyasyati-sthApe che-nIme che. [8-4-199] gumai-chAdayati-cAMdeM che-DhAMke che. [8-5-21] dhAvAdezanA prakaraNamAM A badhA dhAtuone kahevAmAM AvyA che tethI ahIM pharIvAra nedhyA nathI. [La vagere AdivALA anekArthaka zabda purA thayA ] [Na hivAmA zai MEA] . rApramANe AcArya hemacaMdre raselA-Age potAnI mAvelI TIkAvALA dezIzabdasaMgrahano caturtha varga pUro thayo. Page #569 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1tavA- tampA1) -gAya paMcama varga have AdimAM 'ta' 'tA' vagere vALA ekArthaka zabdoH taMbA gauH, taMTa pRSTham, satra-utpaleSu tagga-taNA / tahI vRtau, zoke tamo, tavaNI ca bhakSye // 40 // TiTaTTI-paDado-tATI-TATI ra tambA / lama--- zoka-tamoguNa taMTa-pRSTha-pITha-pAchalo bhAga tarvANa-temana-bhakSya-khAvA yogya saraga-trAgaDo-pAgo-stara-sUtarakheM kaMkaNa ___ kaNa vagere taNa-tRNa-utpala-kamaLa samga-bhaMga gAthAmA artha mAtra 'sUta' matAnyo che to paNa ahIM tene "sUtrakakaNa--"sUtaranuM kaMkaNa evo vizeSa artha che"tasaMca sUtrakaMkaNam" [:] toTo satrakakaNa udAharaNagAthAtNttvhn-tttttividhibhiH tavacAraNaka ! tAgavalanaiH / taNalocanA na tavaNiM kurvanti virahe tamaM jaDA yAnti // 315 / / gAyone cAranAra he ! priyanA virahano prasaMga AvatAM utpala- kamala-jevAM leAcanavALI strIo jaDa bane che ane jaDa thayelI evI teNIe zeka pAme che. Ama thavAthI ja te virahiNI strIo pITha Upara bhAra vahIne, taddIe-TATIo-banAvIne ane sUtranAM-sUtaranAM-- kaMkaNane vaNIne khAvAgye kaNa vagerene karI zakatI nathI-meLavI zakatI nathI-pahA 42rI zatI nathI. 1 A* hemacandra potAnA saMskRta kozamA 'gAya' nA arthamAM 'tampA' bhane 'tambA' ema banne zabdo mApe chaH go: x x x tamyA nilimpikA tambA"(abhidhAna0 ko0 4 lo0 332) 2 juo varga 6 gA. 306 nuM 'capphala' zabda UparatuM vivaraNa / 1- mULay mA 'taMbacAraNaya!' pada saMbodhanarUpe laie to A jaNAvelo artha saMgata che paNA 'taMbacAraNaya-taggabalaNehiM' ama akhaMDa pada samajAne te padano "gAyone cAravAnu' evortha lie to 'gAyone cAravAnI pravRttivaDe' evo artha paNa bhahIM saMgata che Page #570 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tamaNaM culliH , taharI bahalamurA, vyApRte tavao / tasiyaM zuSke, zayane tallaDaM, Adra taNNAyaM / 401 // tamaNa-temenI-cUlo tasiya-tasita-sUkuM tahari-ghaTTa thayelo dAru-bADo dAru tallaDa-talpaka - zayana-pathArI tavaa-tapaka-vyApAravALo-kriyAvALo / taNNAya-Alu-bhIna udAharaNagAthAvirhe tava subhaga ! tasie taNNAyakamalatallaDae / tamaNaM iva tapyate sakho taharItavao na jAnAsi tvaM tu // 316 / / he subhaga ! tAro viraha thaye bhInA kamaLanI pathArI sukAI jatAM sakhI, cUlAnI peThe tape che, tuM te ghaTTa thayelA madhane pIvAmAM vyApRtamazagula-baneluM che tethI jANatA nathI. tacchiDaM ca karAle, nagarArakSe talAro ca / tattillo talliccho ca tatpare, tRNacaye taNesI ca // 402 // tacchiDa---karAla-bIhAmaj tattila-- tatpara talAra-nagarako rakSaka-koTavALa taliccha- tallipsa-tatpara-eka lakSyavAno taNesi-tRgano Dhagalo harAyAdoSagaveSaNatattilla ! talArabhayAt taNesiantaritA / uta tvayi tallicchA sA tamastacchiDe pratIkSate kuDajhe // 317 // deSa zodhavAmAM tatpara che ! je najara kara, tArAmAM tatpara evI tethI kaTavALanA bhayane lIdhe tRNanA-ghAsanA-DhagalAmAM saMtAyelI rahIne aMdhAzathI bhayaMkrara evA kuDaMgamAM-jhADanA jALAmAM-tArI pratIkSA kare che- ye che. 'tarasaM mAMse, taMbehi-taMbaTakkAriyAu zephAlI / icchAyAM takaNA, taMtaDi-totaDiyA karambe // 403 // 1 "mamA cullibhidi bhavi' haimaane0 kA0 3 zlo0 108 2 'dosagavesaNatattillatalArabhayA' ema akhaMDa pada banAvIne koTavALay vizeSaNa laie to paNa artha saMgata le. 3 pizitaM tarasaM mAMsam-(bhamarako* manuSyavarga kAM0 2 lo0 63 ) amarakozamAM 'tarasa' zabda 'mAMsa' no paryAya che. Page #571 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zIzA saMgraha tarasa-mAMsa takaNAtakaNA-icchA 45 saMbehi taMtaDi 5 karaba-karaMbo taMbaTakvArI zephAlikA-kALAM phUlanI / totaDi / taMbaTakkAriyA ) nagoDa udAharaNagAthAtyj taMbehikuDaMga na taMbaTakkAriraktavasano'yam / na khalu tarasatakaNaM kaMgutoMtaDI kalamataMtaDo harati // 318 // zephAlikAnA jALAne tajI de, A, zephALInA raMgathI raMgAyela vastravALe nathI. e kharekhara che ke, mAMsa khAvAnI IcchAne kAMgane karA ke kalamI khAna kare harI zakato nathI-maTADI zakatA nathI. godhUmakuGkumikAyAM ca taMbirA taMbarattI ca / taravaTTo prapunATe taDavaDA Aulitarau // 40 // taMbirA / tAmrA- (lAla tAMvA jevIM taravaTTa-prapunATa ke padmATarnu vRkSatevaratti / tAmrarakti- / ghauMmA AvatI kuvADiyo kaMku jevI chAMyA- | taDavaDA--taDavaDa taDavaDa avAja karatuM . ghamA Avato geru / mAvaLay jhAra taliNa-talay meTa sUkSma saskRta 'alena' za6 aparathI mA tali" zabda Avela che tara-taraha-zaknoti-zake che-samartha bhAya che [ 8-4-86 ] taccha-takSNoti-tAse che-pAtalu kare che-chole che [ 8-1-194 ] tar3a-taDai taDDa-taDai ra tanoti-tANe che-lAvU paholu kare che-vistAre che [8-4-130] taDDava-tasvai / ghAvAdezanA prakaraNamAM A dhAtuone kahelA che mATe ahIM noMdhyA nathI. udAharaNagAthAskhi ! taMbattiramye kSetre supta tabirAkSi ! priye / taravaTTa-taghaDA''kulakuDaGgake kasmAt calitA asi // 319 // - ghauMmAM Avela geru jevI lAla AMkhavALI he sakhi ! ghauMmAM 1 'taMbirachipie' ema akhaMDa samAjae to 'ghauMmA AvelA gejha jevI lAla bhAMkhavALo priya suto che chatA' ema artha thai zake / Page #572 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcama varga 235 Avela geruthI ramaNIya thayelA khetaramAM priya sute che chatAM tuM kuMvADiyA ane evaLathI khIcokhIca evAM jALAmAM zA mATe cAlI che ? indragove taMbakimI, taNasollI mallikAyAM ca / surate tatDillaM, prasArita caiva taNarAsI // 405 // taMbakimi-tAmrakRmi-tAbA jevo lAla taDila-surata-tikaDA kRmi-karamiyu-lAla kIDo-indragopa taNarAsa-tRgarAzi-phelAbeThe -prasArita nAmano varasAdI koDo taNasolli-'tRNazUlya-mallikA-mogaro / - SelthAyadi taDillapaNDita ! taNasollIvallabhaH gataH kAlaH / tava virahe taNarAsiyataMbakimI prAvRT kathaM tasyAH ? // 320 // ratikrIDAmAM paMDita he! je mogarAne priya eve samaya-unALocAlyo gayo te tArA virahamAM teNIne, je vakhate Igopa nAmanA lAla makhamalI kIDA phelAyelA hoya e remAsAne-pAusane-samaya arthAt mAsuM kema jaze ? zAlau talapphala-tAlahalA, kSubhite taDamaDo ca / tantukkhoDI ca turiH, uDupe tariyanva-taNavaraMDIo // 406 // talaphala / taMtukkhoDi--turi-vAranu-vaNavA nuM tAlahala / zAli-sALa-saLanA cokh| __-upakaraNa-tANovANo taiyAra karavA taDamaDa-kSubhita-kSobhavALo sAru sUtaranA tArone phelAvI rAkhavA mATe vaparAtA lAkaDAnA TekA / tariyavva 5-tarIta (-uDupa-taravArnu tavaDi ra tRNavaraNDikAra sAvana-trApo / taravA mATenI ghAsanI baMDI-trApo udAharaNugAthA'ksmaat talapphalagopItaDamaDio yAsi tAlahalakSetram / 1 "tRNazUgaM tu malikA" (amarakA. vanauSadhi0 kAM0 2 zlo0 69) "tRNazUlya mallikAyAM ketakIzAkhinaH phale"-(haimabhanekA0 kAM0 4 zlo0 230) Page #573 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 236 dezI zabdasaMgraha taMtukkhoDiya ! vraja tariyavvaniyukta ! taNavaraMDIe // 32 // turivALA vaNakara he ! cAkhAnI rakhavALa gopIothI mubhita thayele tuM cekhAnA kSetra-khetara tarapha zAthI jAya che ? he triApAnA kAma mATe nimAyelA ! tuM trApA tarapha ja. tadiasaM anudibase, tahalliyA caiva govATe / tadiyacayaM ca nRtye, talathAgattI ca kUpe // 407 // taddiasa / tayacaya-nRtya-nAca taddisiya 2 -nusa-divase divase- tlyaatti-kuu| tahaliyA ---- mAyano vADA tahiasa- zahane bhagatA mAve sevA arthAta m| zahanI lagolaga sarakhAM Ave. evA "diyasiya' ane 'tadiahI" zabda paNa ahIM samajI levA. hAragAthAtaruNa ! tahalliyarakSaka ! bhramayatahiyacaeNa tahiarsa / talayAgatiM vrajati nizi vadhukA pAnIyamiSeNa // 322 // - taruNa he ! gAyanA vADAnA rakSaka he ! bhavana nAca nacAva sAthe-bhavAne sAkAra thatAM athavA bhavAM nacAvatI nacAvatI-AMkhanA cALA karatI karatI vahu, kUvA raphe roja rAtre pANIne bAne jAya che. taDaphaDiyaM paricalite, kurabake taMbakusumo ca / gAlita-aGgulIyakeSu talasAriya-taNayamuhiyAo ca // 408 // taDaphaDiya- taraphaDaq-taDa raDavU-paricalita- talasArima-gaLI gayela-gALelu cAre korathI hAlavu-kaMpay taNayamuddiyA--tanukamudrikA-aMgulIyakataMbakusuma-'tAmrakusuma-jene tAMbA jevAM | boTI lAla phUla hoya che-kubanuM vRkSa-rAtA kAMTAzeLiyAnuM jhADa 1 'tariyavvaNauttataNavaraDIe' ma akhaMDa vAMcie to 'trApAnA kAma mATe je sAdhanarUpa che enI taNavaraMDI-jApA-tarapha jA' evo artha saMgata thai zake / , 2 gatA zeLayAnA vRkSa mATe amara zamAM "kuraSaka: mahaNe"-banauSadhIva. kAM0 2 0 75) 'kurabaka' zabda che. e jAtAM 'tabakusuma'--'tAmrakusuma' zabda 'kurabaka' nAM phulonI ratAzane lIdhe anvartha che. Page #574 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcama varga 237 gAliya-talasAria-bojA saMgrahakAro bhUNa ||thaamaa 'gAliya' ne mahase 'nAliya' 54 matA cha bhane meve| 54 matApI tAsmi' nA artha 'nAliya-eTale "mugdha-mUDha jaNAve che talaaMTa-talaaTai-mramati-bhame che [8-4-161 ] A dhAtu, dhAtvAdeze sAthe jaNAve che mATe ahIM nathI lakhyo. udAharaNagAthAayi talasAriyapremaka ! tava virahe tayA atra taDaphaDiyaM / taMbakusumassa mUle avapatitA taNayamuDiyA kathayati // 323 // gaLI gayelA premavALA he ! tAro viraha thatAM teNI ahIM taraphaDI hatI. lAla phUlavALA kurabakanA mULa nIce paDI gayelI (teNInI) vIMTI ja e hakIkta kahI Ape che. tAlA lAjAH, ramye tAmaro, rodane tADiayaM / tArattaro muhUrte, jaLabhavaphulle tAmarasaM // 409 // tAlA-lAjA-cokhA-nI pANI tArattara-tAratvara-muhUrta-muhUrata tAmara--tAmra-ramya-sundara 'tAmarasa-~-tAmarasa-pANImA thanAruM phUla tADiaya-tADitaka-dhu-3 kuMTIne / -lAla kamaLa 'tAmarala -'5' athavA 'tAmasa zata saMskRtasabha cha arthAta "tAmarasa" ne padama' artha hoya tyAre te dezI nathI paNa saMta 'tAmarasa' nI vAle. haragAthA-- tADiayaparAM bAlAM kulaTA tAlAhiM bholayitvA yAti / tArattareNa tAmaratAmarase saritIrthe // 324 // retI-chAtI kuTatI-bAlikAne kulaTA strI rekhAnI dhANI ApI bheLavIne-samajAvIne pANImAM thanAra suMdara phUlavALA nadInA ghATa Upara bhuta bhAM-pATAmAM-laya che. 1 'tAmarasa' zabda Arya zAkhAnI bhASAno nathI, mleccha zAkhAmI bhASAno che ema mImAMsAdarzanakAra jaiminimuni ( mImAMsAdarzana a0 1 pA0 3 sU 10 bhadhiH 5 ) jaNAve che eTale 'tAmarasa' mULa, saMskRta nathI kiMtu pachAthI e saMskRtamA pesI gayelo che. Page #575 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dezIzabdasaMgraha tAlaSphalI ca dAsI, tittI sAre, dussahe tivvaM / tiriDo timire, timisaM madhupaTale, timiNa ArdradAruNi // 410 // 238 tAlamphalI vAsI- cAkaraDI titti-pRpti- sAra tivvatA tumhe sahana karatAM kaSTa TapeDa prA 3 tibpa - sAtavAhana nAmano dezIsaMgrahakAra bheTa 'atyaya' - dhANu- vadhArebhAM padhAre - atizaya " G " tiriGa - tirITa - timira nAmanuM vRkSa - tiroTanuM jhADa - lodharanuM jhaDa haiM, vibhin nadhunu huM bhavapUDI "timiNa vimita-ALu la DuM-mInu - lakaDu-kole lADuM che, tAliaMTa- tAlima Tai-bhrAmayati- samAr3e che [8-4-30 ] mA dhAtu, dhAvAdezamAM kahelA che mATe ahI kahyo nathI. udAharaNugAthA vacanAni tAlaphalI aNvatI titititimadhurAniH / tivvavyalIkasya patyuH uta prahati tiriDatimiSeNaM // 325 // madhapUDAnA sAra jevAM madhura vacaneAne nahi sAMbhaLatI dAsI, jenu jINu asahya che evA pAtane leAdharanA lIlA lAkaDAthI prahAra kare che-- -bhAre che. le-na42 12. tiriDDi -- Uno pavana ti ( kamalanI raja- kamala phUlanI tiMgiyA kharI paDelI raja: { " 'tivva' uSNapavane tiriDDI, tiMgicchI tiMgiyA ca kamalarajasi / tiviDI puTikA, guru tijuyaM ca snAnAdite tittiriyaM // 411 // tibiMDi-paDiyo tittaya - guha - bhAre - moDa : tittiriya - taittirika hAvAne lIce bhAnu -tanuM tiviDA - keTalAka saMgrahakAro 'tiviDi' ne pahale 'tiviDA' zabda uDe bhane tiviDA' bheTale 'soya' nAve che. 1 amarakozamAM tirITa eTale lodhra-lodhara. "lodhraH tiroTaH " amara0 banauSadhIva 0 kAM0 2 zlo0 33 / hemacandranA gAdiprakaraNamAM ugAdi0 sU0 151 - 'tirITa' eTale kUlavRkSa - ( kUla- kAMTho, vRkSa jhADa) 2 'timita' eTale bhInuM - palalelaM - "bhAdraM timitam" amara0 tathA abhidhAna0 tathA anekArtha0 / Page #576 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMyama artha hArayagAthA tiMgicchasurabhiyazobhara ! nRpa ! kaluSitatiMgie tiriDimmi | tityaduHkhAH tava ripavaH nadItittiriyA jemanti tiviDIpa // 326|| kamaLanI raja jevA sugaMdhI yazanA samUhavALA he rAjA ! kamaLanI rajane kaluSita karanArA Une pavana vAtA mATA-bhAre-duHkhavALA ane nadIsnAnathI bhInA thayelA evA tArA zatrue DiyAmAM jame che. timiraccha- timicchAhA keraja - pathikAH, timiMgilo mIne / tIkSNIkRte tikkhAliyaM, tathA tirobaiI vRtyantarite // 492 // -- 'timiraccha-- timiracchAye - karaMjana vRkSa "tiSakhAliya- tIkSNa- tIkSNa karelu - timicchAha -- vaTemAgu-pathika tIkhu-dhAravA tibhigila - timiGgila-machalI pAchaLa utizevai - tirovRti-vADanI rahela- jenI bacce vADano AMtarI chevADanI pAchaLa saMtAyela 239 timicchar - koI saMgrahakAra 'timicchAha' ne pahale 'timicchubha' evA pATha samaje che. timiMgila - vizeSa prahAranA sAyarane pAsa prahAranA bhaachsaanemATenA '(migila' zabda prAkRtamAM ane saskRtamAM mannemAM-samAna che arthAt 'vizeSa prakAranA mAchalA' atha mAM 'timigila' zakhsa dezI nathI. hAsurAzugAthA - hRtaH timigiladhvajena eSa tikkhAlipaNa iva zareNa / mUrchati timiracchatale tirovaipriyaH timicchAho // 327 // jenI priyA vADanI pAchaLa manAyelo evA tathA kAmadeva dvArA kema jAze, tIkSNa dhAravALA zastravarDa haNAyelA hoya evA e musAphara karajanA jhADa taLe mUrchA pAme che. 1 A kareanu vRkSa, rAtre vizeSa suzobhita hoya che mATe enuM bIjuM nAma 'naktamAla' (nakta - sAMjha, mAla - zobhanAra ) che e jotAM A 'timiraccha- timiracchAya''ardhakAramAM kAMtivALu nAma - anvartha che / 2 ' tIkSNa' zabdane svArthamA 'la' * pratyaya thatAM 'tIkSNala' bane ane e dvArA 'tikkhala' 'tikkhAliya' / 3 'tiro' eTale pAchaLa, 'vRti' - 'vaha' eTale bADa | Page #577 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 WzabdasaMgraha tuMgI rejanI, tuNDI ca sUkare, tucchaM avazunke / tulasI surasalatAyAm, "tuMDIraM madhurabimbe // 413 // tuMgI-tuGgo-rAtrI-rAta tulasI-surasalatA-sArA rasavALI latAtuNhI-~-tUSNIka-nahIM vaM lAra-sudhara tulasI-tuLazI-jo chodd| tuccha---tuccha-avazuSka-sukAyela tujara-tuNDiora-moThaM TIDoraM tuMda-udara-duda-moTuM peTa / tuu-pukha-toDa / tuMbo-tuMbaDI-alAbu-laukI. A traNe zabda saMskRta ane prAkRtamAM sarakhA che-saMskRtasama che mATe ahIM noMdhyA nathI. _GPAyAtuMDoraoSThi ! tvayA atucchatulasIhiM aciMtA cnnddii| tuMgIpatipUrNakalaM yad AdituNhobalaM baraM labhase // 328 // mIThA TIMDArA jevA lAla hoThavALI he! te nahi sukAyela-lIlItAjI-tulasIe dvArA caMDIne acI-pUcha-che jethI tane caMdranI peThe pUrNa kalAvALA ane Adi varAha-varAha avatArarUpa bhagavAna-jeTaluM baLa dharAvanArA varane lAbha maLe che. ___ tuhiko mRduacale, tulAgaM kAkatAlIye / tucchaya-tucchaiyA rajite, jaraghaTe tuMDUo // 414 // tuhika-mRdunizcala-rama chatAM dRDha / tucchaya 5 tulaga-tulAgra-kAkatAlIya-akasmAt tu uiyo raMjita-raMgela-khuzI tuima-jUno bage harAyAasmin tulammaraSTe tucchacyA muktvA tuNdduu| kim abhisarrAsa sakhi ! tvam na tucchayo eSa bhava tuhikA // 329 // 1 rAtrI tujhI bhautI zatAkSI ca"-[trikANDazeSa kAlavarga zlo. 109] "tujhI dezyAm saMskRte'pi" [ haimamabhiH kAM0 2 lo0 56 vRtti ya* paM0] "tunIzaH zazA"-haimaanekArtha0 ko 3 lo0 713-(tuGgI+zaH) 2 "tuNDikerI raktaphalA billikA' [ bhamara. vanauSadhiva. kAM0 2 zlo. 139 tathA haimaanekArthasaM. kAM. 4 lo0 255 ]'' tujDa tuNDikA" [hemani0 ze. ] 3 sarasAvo 'DuDuma' gA0 359 Page #578 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcama vaga 21 sakhI he ! kAkatAlIyanyAye-akasamAta-Ane jotAM raMgamAM AvI gayelI tuM jUno ghaDe mUkI daIne zA mATe abhisare che ? e, raMgamAM Avela nathI athatuM jene joIne tuM raMgamAM Avela che paNa te raMgamAM Avela nathI mATe te mRdu chatAM nizciLa thA. tuNao tUryavizeSe, tuMtukkhuDio svarAyukta / dAruH tuseyajaMbha, tUo tathA ikSukarmakare // 415 / / tuNa-vizeSa prakAraceM tUrya-vAju- | tuseyajabha-lokaDaM __ jhukha nAmanuM vAju / tUa-Toyo-zeraDInA khatarane sAcavavA tuMtukkhuDima-svarAvALo-utAvaLo mATeno nokara-zeraDInA vADhamAMthI jAnavarone hAkanAra nokara tuvara- 'tuu| 24' ko artha mA 15ud! 'tupara za6 prAtamA bhane saMskRtamAM samAna che-saMskRtasama che mATe ahIM neNe nathI. tUha-'nadIno ghATa' e arthamAM vaparAto 'tUha' zabda saMskRta 'tIrtha zabda UparathI Ave che ethI bhahIM tene lakhyo nathI / 'tIrtha' UparathI 'tUha' mATe juo [8-1-104] GDaragAthAtUbho vAdayati tuNayaM ikSunipIDanatuseyajabhasthitaH / taM zrutvA gopavadhukA tutukkhuDiyA abhisarati // 330 // zeraDI pIlavAnA yaMtranA-saceDAnA-lAkaDA upara beThele Toce jhaMkha nAmanA vAjAne vagADe che, tene sAMbhaLIne utAvaLI evI vALanI vahu abhisare che. puruSe tUhaNo tolaNo ca, zAlmalitarau 'tUliNiyA / teMDuyaM api tumburuke, tosaM dravye, tomarI vallI // 416 // / | teMDaya-tinduka-tuMburu-biru-tuM jhADa tolaNa --tolana-puruSa tosa-toSa-dhana-dhana toSa bhApamAru tUliNiyA-tU lenikA-zAlmalinu vRkSa- | che, toSa-STi / seMmaLa nuM jhADa | tomarI-vallI-velaDI 1 tUla eTale rU. sibali- semaLA-nA vRkSane 'rU' hoya che mATe tenuM nAma 'tUlinI-tUliNA-asaMgata nathI- anvartha che / 2 amarakozamA 'Ta' baru' arthamA 'tinduka' zabda naudhelo cha:-"tindukaH sphUrjakaH" (vanauSadhiva. kAM0 2 lo. 38) "tiyAta ArdIbhavati tindukaH' -(ThaNA057) haimani. ze0 / 16 Page #579 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jara dezozabdasa graha 'te ava - avai- pradIpyate-dIpe che tejavALu thAya che / dhAtvAdezomAM kahelo che mATe ahIM lakhyo nathI [ 8-4-152] udAharaNugAthA tUNa tUliNi teMDaya - tomarigahane girau kiM bhrama muktvA tolaNavataM na khalu tosaM labhyate kathamapi // 332 // he puruSa ! tu sebhaNI, TIjara bhane bhIka btaao|thii ghn-durgbhevA pahADamAM zAne bhame che ? e cAkkasa che ke puruSavrata-puruSArtha - sivAya kaI paNa prakAre dhananA lAbha thatA nathI. animittatatpare tokkao, tathA toDaNo asahane / toaya- tomariyA bappIhaka - zastrapramArjakeSu ca // 417 // tobhaya toyada-bapaiyo- - cAtaka tomaria -- zastrono pramArjaka - zastrone sApha karanAra-zastrone pANI pAnArapANI caDAvanAra - sa -sarANiyo (tomara Ayudha ) / " tokkaa - vinA nimitte kAryamA tatparaprayojana vinA kAryamA tatpara - svArtha vinA kAma karanAra toDaNa--- toDana- asahana - sahanazIla nahi - moDhuM toDI lenAra A 'ava' dhAtu, udAharaNugAthAmanmathazaratomarie manasvinImAnatoDaNe kAle / toaya ! mama avasthAkathane dayitasya tokkao bhava // 332 // cAtaka hai ! kAmadevanAM zastrAne pANI caDAvanAra ane manasvinI- 1 'teava' dhAtu ane saM0- 'tejasa' prA0 'tea' zabda vacce asAdhAraNa samAnatA che tethI 'teava'nI vyutpatti mATe 'tejas' zabdano Azraya leko susaMgata che / 2 'togo' ke 'togAjI' evaM vizeSa nAma mAravADamAM ke cAraNajAtimAM pracalita che. e vizeSa nAma bhane prastuta 'tokabha' e banne zabdo samAna jaNAya che. haima anekA0 saM0 mAM 'toka' zabda saMtAna ane putra arthamA batAvela che 3 'toya' eTale 'pANI'. bapaiyAno pANI sAthe tethI bhA bapaiyAno vAcaka tobhaya zabda 'toya' sAthai 'toaya' zabda ' toyada' - megha - arthano che evI lokarUDhi che te otAM saMbaMdhita che. ahIM kahela lokarUDi amuka prakAre vizeSa saMbaMdha che saMbaMdha dharAvato jaNAya che. athavA sUcaka che ane bapeyAne megha sAdhe paNa saMbaMdha 'tobhaya - toyada' - sAthe A ' toaya' zabda spaSTapaNe kavibhomAM suprasiddha che. Page #580 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcama vaga 243 strI-onAM mAnane sahana nahi karanAra evA kALa AvatAM tuM, priyane mArI avasthA--paristhiti-kahevA mATe svArtha vinA tatpara thA-thaje. [ta sAhivAjA kheArtha zamhI purA thathA ] have 'ta' AdivALA anekArthaka zabdoH taMDa' khalInalAlaka - zirohIna - svarAdhikeSu ca / grAmaNI - zayyAsu talaM, tellaM palvailaka - baruka - zayyA ||418 // 'taMDa-taNDa - 1 ghoDAnA cokaDAnuM lAlaka- phINa - cokaDA UparanI- lALa 2 mAthA vinAnu 3 svarathI vadhAre svarathI adhika - vizeSa svara - avAja - vALu tatti - 1 tatparatA 2 Adeza maNI - 2 bAhU - hAtha 2 bhojapatra J tala - 1 gAmano Iza-gAmadhaNI 2 zayyA - pathArI-taLAI tatparatA - AdezeSu tattI, tamaNI ca bAhu-bhUrjeSu / telimo kuTTima - zaiyyA - gRhordhvabhU - vAsabhavana - bhrASTreSu // 419 // tala - taDAga - 1 tAla - nAnuM taLAva 2 baru nAmanuM ghAsa 3 talpa - zayyA - seja telima - talima - 1 kuTTima 2 zayyA 3 ghara UparanI ke gharanI UMcI bhoM 4 rahevAnuM ghara 5 bhaTTho ke bhaTThI karNAbharaNavizeSe varAGgake caiva talavatto / tAlUro phena - kapittheSu ca, tiriDiyaM satimira - viciteSu // 420 // 1 medinI ane haimaanekArthasaMgraha kozamAM 'taNDaka' zabdanA aneka arthoM tAvatAM prastuta 'phINa' artha paNa noMdhalo che: "taNDakaH khaJjane phene samAsaprAyavAci ca'' medinI (amaraTIkA kAMDa trIjuM liGgAdisaMgraha lo0 33) tathA haimaane0 kau0 3 zlo0 45-46 / , 2 hemacaMdra potAnA anekArthasaMgrahRmAM 'tala' zabdanA aneka artho batAvyA che temAM 'jalAdhAra' artha paNa darzAvyo che. " talaH jalAdhArabhede'' (kAM0 2 zlo0 479 ) 3 saMskRtamAM 'pathArI' arthano 'talpa' zabda prasiddha che. 4 saM0 carmI (carmin) zabda ' bhojapatra' arthano vAcaka che - ( haimaanekArthasaM0 kAM0 2 zlo 259) 5 ' talima' zabdanA aneka artho naughatAM bha0 hemacaMdre anekArthasaMgrahamAM tenA 'kuTTima' ane 'pathArI' artha paNa noghelA che- " talimaM talpa-khaDgayoH vitAne kuTTime " (kAM0 3 zlo0 457) Page #581 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 dezIzAsaMgraha 'talavatta-tAlapatra-1 kAne paheravAnu / tAlara-1 phINa-samudramA vaLatA phINa vizeSa prakAraceM AbharaNa-kuMDala | 2 koThIna jhADa ke koThInu' phaLa 2 varAMgaka-varAGgaka-tamAlapatra-taja, atiriDiya-1 timirayuktayoni, mAthu timiravADaM 2 vicita-saMgRhIta tAlUra-keTalAka dezIsaMgrahakAro tAlUra eTale 'pANino Avarta-pANInuM bhamabuM' evo artha paNa batAve che. kautuka-vivAha-sarSapa-haviSka-snigdha-kutupeSu tuppo api / pIne 'turI'zabdaH upakaraNe tUlikAnAM ca // 421 // "tuppa-1 kautuka 2 vivAha 3 sarasava | turI-1 sthUla-puSTa 2 tUlikonuM4 haviSa-makSita-ghIathavA homavA citAgaonu-upakaraNa yogya 5 snigdha 6 kuDalu-dhI tela bharavAnuM kuddlu| jJAtavyA tuMbillI madhupaTale udakhale caiva / tiDDo zalabha-pizAcAH, trapupaTTikA-karNikAsu tovaTTo // 422 // tuMbillI-1 madhapUDo 2 khANIyo | tiha-1 tIDa -pataMga-2 pizAca-bhUta tovaTTa-1 pupaTTa-kAnamA paheravAnI | toTI-ToTI 2 kamala phUlanI kinArI [ta AhivANA anAtha zaNhI sabhAsa 1 "tAlapatra' zabdano karNAbharaNa-'kAnanuM ghareNu' artha amarakozakAre noghelo cheH "karNikA tAlapatram" (manuSyavarga kAM0 2 lo0 103) tathA hemacaMdre 'tAlapatra'no artha 'kuMDalaM' batAvyo che-(anekArtha. kAM. 4 zlo0 254). 2 bhAcArya hemacaMdra potAnA saMskRta kozamA 'tAlara' zabdane 'pANInI bhamarI' arthamo noMdhelo chaH "AvartaH payasAM bhramaH / tAlUra: volakazca"-(bhabhidhAnacikAM04 xlo. 142). 3 sarakhAvo 'tiriDa'-gA. 410 / 1 hemacandra potAnA uNAdiprakaraNamA 'tRpra' zabdanA aneka arthoM ApatAM 'ghI' artha paNa noMdhe cha:-"tRpram-meghAntadharmaH, Ajyam , kASTham, pApam, duHkha ca" (uNAdisU0 388) saM. tRpra-prA. tuppa. 5 ghI tela bharavAnA moTA pAtrane saMskRtamA 'kutU' kahe che ane nAnA pAtrane 'kutupa' kahe che "sA eva alpA kutupaH pumAn" (amara0 vaizyavarga kAM0 2 lo0 33 tathA abhidhAna0 kAM0 4 lo0 91) 'kutupa' sAthe taLapadI 'kuMpoM' zabda sarakhAvI zakAya. kuMpo-dhUpela tela bharavAno zIzo. Page #582 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 245 tAga - pazu-bakaro paMcama varga have AdimAM 'tha' vAlA ekArthaka zabdoH thagyo gAdhe, nilaye thaho, tharo dadhisare, tharU tsaruke / thaMba viSame, thako avasare, pazau thaTTi-thavA // 423 // yaggha-'sthAgha-stAga-gAdha-pANIno thaMba-viSama-sama nahi te thaka-avasara-samaya thaha-nilaya-ghara thaTTi stabdhi-TTio .. thara-daghisAra-mAkhaNa ke dahIMnI tara 3thava stabha-thama -dahIno thara *tharu-tsaru-taravAranI mUTha 24AthAdadhikaM thareNa, khaGgAH tharUhi, kRpAzca thagghasalilaiH / zobhante theMbathakkA bhaTaiH, thaTTI-thavehi grAmathahA // 333 / / dadhisAra-taravaDe dahIM, mUThavaDe taravAra, tAgavALA pANIvaDe kUvA, bhaTo vaDe viSama avasara-laDAInA avasare-ane pazuovaDegheTAMbakarAMo vaDe-gAmanAM gharo zebhe che. vistIrNe thasa-thasala-thAmA, thaviyA prasevikAyAM ca / thaMDilla-thamiya-thalayA maNDala-vismRta-maNDa peSu ca // 424 // thasa ) thaMDilla-sthaNDila-maMDala-zuddhabhUmi thasala -vistIrNa-vistAravAlu-vizALa thamiya-vismRta, vismaraNa-bhUlI jarbu thAma ) thalaya-sthalaka-maMDapa-mAMDavo thavI thaviyA- sthApikA-thelI 1 tAga na jaNAya tevA pANI mATe arthAt ghaNAM uMDA pANI mATe potAnA saMskRta kozamA A0 hemacandra asthAgha, asthAga, astAgha bhane agAdha evA cAra zabdo mApe che-(abhidhAna0 kAM0 4 zlo0 136) 'asthAgha'thI ulaTuM 'sthAgha' 2 amarakoza ane abhidhAnacitAmaNimAM 'saru' zabda, 'taravAranI mUTha' artha mATe naudhela che: "saruH khaGgAdimuSTau syAt' (kSatriyava0 kAM0 2 zlo0 90 tathA abhi0 kA 3 zlo0 446) prastuta 'tharu' ane pAlibhASAno 'tharu' tathA saMskRta 'saru' e traNe samAna zabdo che. 3 prastuta 'thava' ane 'stabha' e banne zabdo samAna che. saMskRta kozakAroe "bakaro' artha mATe stabha stubha, vasta vagere zabdo ApelA che.-(amara0 kAM0 2 vaizyavarga zlo0 76 TIkA tathA abhidhAnacintA. kAM. 4 zlo. 341) Page #583 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 dezI zabdasaMgraha GhAragAthA thAmastanathaMDille ! thasakaTi ! tava viazUnyahRdayAyAH / thalayAgato'pi dayitaH thamio kiM thasaladoSa iva ? // 334 // he vizALa stananA maMDaLavALI ! he vizALa kaDavALI ! thelI jevA zUnya hadayavALI evI tAre mAMDave Avele paNa priya kema jANe vizALa deSavALe hoya e rIte zuM vIsarAI gaye ? bhallAtake thauDDe, vizrAme thattiyaM caiva / baccAm thaggayA, thavaillo dIrghauruyugalaupaviSTaH // 425 / / thauDDa-bhallAtaka-bhilAmuM thaggayA-cAMca thattiya - sthiti-vIsAmo yavaila - be goThaNa lAMbAM pasArIne beThela. mahAgAthAnRpa tava bhayena naSTAH bhuktazukathaggayAardhakhAditaphalAH / ripavaH kurvanti khinnAH thavaillA ttiyaM thauDDatale // 335 // he rAjA ! tArA bhayathI bhAgelA-nArolA tathA sUDAnI cAMcathI aDadhAM ThalelAM phaLe jemaNe khAdhAM che evA tArA khinna thayelA zatruo bhilAmAnA jhADane taLe-nIce-gaThaNa lAMbAM pasArIne beThelA visAme, 42 che. tharahariyaM kampitake, ghane thAro, sthire thimiyaM / thiraNAmo calacitta, dRpte dhuNNo ca, vartite thullo // 426 // tharahariya-thara haravU-tharatharavu-kaMpavU, kaMpela thiraNAma-sthiranAma-nAmanoja sthirathAra-ghana-megha calacittavALo-caMcala-asthira-... thimia-sti mata-sthira thuNga-Tapa-TarpavALI-abhimAnI thulla-parivartana pAmelo-pheravAyelo thANaya- 2 AC'-'yaare|'-maanne 'thANaya' za56, saMskRta "sthAnaka' a52thI tAravAnAche. hAharaNagAthA-- thuNNatvanathullamukhaH mAninolokaH priye thiraNAmo / thArastanitaM zrutvA tharahariyatanuH bhavati thimiyamanAH // 336 // 1 " bhAlavAlaM x sthAnakaM ca saH'-[abhidhAna0 kAM0 4 lo0 161] Page #584 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcama ga abhimAnane lIdhe mukha pheravIne-maraDIne-beThele, priya tarapha ca'cala cittavALA mAninIleka-srIsamudAya, meghanA gaDagaDATa sAMbhaLIne zarIra kaMpatAM-zarIramAM dhrujArI AvatAM-sthira manavALA thaI jAya che. dhulamo dRSye, thukkiyaM unnatake, thuDahIraM api cAmare / thuruNullaNayaM zayyA, vAyakabhANDe thUrI ca // 427 // thulama - kapaDAnI koTaDI - nAno taMbu-rAvaTI thukkiya - unnataka - UMcu thuDahIra - cAmara thuruNullaNaya - zayyA - seja-pathArI 'thurI-turI - vaNanAranuM eka upakaraNa sAdhana thuSika- 'thaMvaj' bharthano 'thu'kkaya' zabda saMskRta 'thUtkRta' UparathI Avelo che. 'thUtkRta' 'ambUkRta' 'thaMtrayuM' e traNe paryAya zabdo che. uhAharazugAthA - tava thukiyaaMsaripavaH thuruNullaNaya - thuDDahIra - thulamAI / avamucya pranaSTA thUrikarAH tantuvAyaveSeNa // 337 // UMcA skaMdhavALA tArA zatrue seja, cAmara ane rAvaTIne mukIne vaNakaranA veSa karI hAthamAM thUri tuza-laI nAzI gayAnAThA. dhUMNo turage, kole dhUlaghoNo ca binduke thevo / yevariyA padma-janmaturyeSu // 428 // 3 "yero ke, therAsa 1 sarakhAvo 'turI' gA0 406 tathA 421 / 2 bhAra ugaDanAra ghoDA mATe amarakozamAM (kSatriyavarga kAM0 2 zlo0 46) 'sthorI' ke 'sthaurI' zabda Apelo che. 3 amarakozamAM ( ko 2 0 2 siMhAdivarga ) 'suvvara' mATe 'ghoNI' (ghoNAnAka, ghoNI- 'jADA nAkavALo' zabda noMghelo che ane abhidhAnaciMtAmaNimAM (kaoN0 4 zlo0 354) 'ghoNI' tathA 'sthUlanAsa' zabdo ApelA che. 4 ste kSaraNe dhAtuH / stepati iti stepa: yevo' A zabda step dhAtu dvArA sAdhya che. - 5 A0 hemacandra potAnA saMskRta koza abhidhAnaciMtAmaNa ( kAM0 2 zlo0 125) mAM 'brahmA' nA paryAya mATe 'sthavira' zabda Ape che bhane prAkRta vyAkaraNamAM paNa 'thera' zabda sAdhI batAve che |8-1-166] 6 brahmAnu Asana 'kamala' kahevAya che ( kamalAsana - brahmA ). therAsaNaM e rIte 'therAsaNa' zabda vyutpanna che therassa AsaNaM Page #585 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dezAisa praha thUNa-ghoDo / ghara--sthavira-gharaDo-brahmA thUlaghoNa--sthUlaghoNa-jADAM naskora therAsaNa-sthaSirAsana-thera-brahmA-nuM vALo-varAha-suvvara Asana-padma-kamaLa theva-stepa-TIpuM-biMdu thevariya-saMtAnanA janmavakhate ___ vagADavAmAM bhAvatuM thALI vagere vAjU theva-thor3e' arthamo 'theva' zabda to saMskRta 'stoka' zabda UparathI nipajAvavAno che [8-2-125] thUNa-theNa-'cora' arthanA thUNa, ane 'yeNa' e banne zabdo saMskRta 'stena' UparathI AvelA che [4-1-145] GIS2||thaautknnitrvithuunn-aadithuulghonnN anadhyayanatheraM / therAsaNaaGkajina ! tava thevariyaM janayati harSajalatheve // 338 // padmanA nizAnavALA he jina ! arthAta che padmaprabha ! je vaDe sUryanA ghoDAne kAna ane AdivarAhanAM kAna UMcA thaI gayA che arthAt je vaDe sUryanA ghaDA ane AdivarAha camakI gayA che ane je vaDe brahmA, adhyayana vinAne thaI gayA che-vAjAnA avAjane lIdhe brahmAne vedapATha aTakI paDyo che evuM tArA janma vakhate vAgatuM vAju harSajanaka pANInAM TIpAMone pedA kare che arthAta evuM vAju sAMbhaLI upanA mAMsu-e-Ave che. kramapRthuvRtte thoro, bale thohaM ca, kroDake tholo| bhora-sthUla-anukrame paholu ane goLa- | thoha-stoma-bala caDate utarate krame pahorcha bhane goLa | yola-khoLo-vastrano paholo karelo cheDo thora-'sthUla-jADu' arthamo 'thora' zabda to saMskRta 'sthUla'mAthI thayelo cha [8-1-255] | udAharaNagAthA- thorabhujastambha ! idAnIM tava thoheNa raNe hatapatayaH / surtAbhakSAnimittaM ripuzuddhAntavadhvaHthola uDuti-uDDAyayanti // 339 // 1 jainonA chaTThA tIrthakaraceM nAma che. 2 sarakhAvo 'khola' gA0 254. 'khola' bhane 'thola' no kholo' evo samAna artha jotAM A zabda lipine na samajAyAne lodhe mavo thayo hoya to nA na kahevAya. Page #586 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcama vaga 240 jenA bhujArUpa staMbha caDate utarate kame pahelA ane geLa che evA he rAjA ! tArA baLane lIdhe raNamAM hamaNuM jemanA patio haNAyelA che evI tArA zatrunA aMtaHpuranI vahuo putranI zikSAne mATe tArI pAse kheALo pAthare che-kheLAne UDADe che. [tha aa imayA me shnntte| 52 // 2 // ] - - have aneka arthavALA thakArAdi zabdoH sthAna-uNDa-pRthuSu thAho, ni:snehadaya-dRpteSu thiNNo'pi // 429 // 'pAha- 1 sthAna 2 stAgha-UMDe | thiNNa-styAna-1 sneha vinAmo tathA dayA 3 pahoLa vinAno 2 dRpta-darpavALo-abhimAnI thAha-bIjA dezIsaMgrahakAro 'yAra' na artha eili' oma matAve che. thakka-thakkai-tiSThati-ubho rahe cha [8-4-16] thakA-phakkati-nIce jAya che [8-4-87] thippa-thippai-stepate-vigalati-gaLe che-jare che-cUe che-Tapake cha [8-4-175] thippai3-tRNyati-tRpta thAya che-dharAya che [8-1-130] A kare dhAtuo dhAtvAdezanI sAthe batAvelA che. mATe mahInadhyA nathI. bhayarahita-nirbhareSu baddhaziraske ca thirasIsI / darakupitavadanasaMkocana-mauneSu thuDaMkiyaM caiva // 430 // thirasIsa-sthirazIrSa-1 sthira mAthAvALo / thukiya - thoDA kopane lIdhe-mukhanuM -nirbhaya 2 nirbhara 3 jene mAthe saMkocAvu-mukhane bagADa 2 mauna mAthAnuM rakSaNa karato Topa bAMdhelo che te-mAthA Upara paherelA bakhataravALo / prAsAdazikhara-bappIhakeSu rapphe tathA ho / theNilliyaM hRta-bhIteSu, rajaka-mUlakeSu thovo api // 431 // 1 sarakhAvo 'yA' gA0 123 / 2 saM0 step dhAtu ane prA0 'thippa' e vacce vizeSa samAnatA cha / 3 saM0 tRpya bhane prA0 thippa e banne dhAtuo bacce samAnatA che Page #587 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250 dezI zabdasaMgraha * 'thUha-1 stUpa-mahelanuM zikhara 2 vapaiyo / Nilliya-1 harelu-corelu 2bhIta, bhaya 3 rAphaDo thoma-1 dhobI 2 mULo [ za vagere AdivALA anekArthaka zabda purA thayA] have 'da' AdivAna zabdoH daraM ardhe, dayaM ambu, daMto kaTake, davo ca gadgadake / dacchaM tIkSNe, sUtrakanake daMDI dasero ca // 432 // dara-dala-aDadhu daccha--dakSa-tIkSNa-toj daya-daka-pANI daMDi) sUtrakanaka-DokamAM paheravAno daMta-'danta-dAMto-parvatano eka bhAga | dasera J sonAno doro dava-gadgada tharbu-gaLagalu tharbu daya-bIjA dezosaMgrahakAro 'ya' nAma 'za' che. dava-'ha' zahanA om 52 me ma cha : 'hava'-52khAsa bhane 'hava'-. ph-haapaan-bnn| masi. parihAsa' athavA 'hava' kRta 'dra' 1 prA0 thUbha-thUha saM0-stUpa / 2 saM. 'stena'-prA0 theNa paTale cora, coranu kArya te 'theNiliya' e rIte 'theNilliya'-corelu' athavA 'corI' 3 dara-'ardha'-aDadhu 32 / 215 / athavA 'ardha' arthano 'dala' zabda saMskRtamA pratIta cha-"dalaM zastrIchade ardhapaNayoH "anekArtha0 kA 2 lo0 505 'pANI' bharthanA 'udaka' ane 'daka' banne zabdo prasiddha che-daka-daya. yati tRSNAm iti dakam" tarazane chede te daka-pANI-uNA0 33, abhidhA0 / 5 parvatanA zikhara mATe ane-pahADamAthI phUTelA-bahAra nIkaLelA-pahADanA ja tirachA bhAgo mATe saMskRta kozamAM 'danta' zabda nodhalo cheH "dantakAH tu bahistiyapradezA nirgatA gireH [abhidhAna0 kAM0 4 lo. 100] tathA "dantaH dazana-sAnumo: " [anekArtha. kAM0 2 Klo0 169] mULa to 'danta' eTale 'dAMta' ane dAMtanI jema je bhAga phUTI nIkaLelo cha te paNa daMta / bhA otAM saM0 danta ane prastuta 'daMta' e banne pado samAnArtha cha / gujarAtamAM pAlaNapurano pAse AbunA DuMgarovALA bhAgo Upara dAMtAna rAjya AvekheM: cha / 'dAMtA'mAM aMbAjIna maMdira cha / 'dAMtA'rnu rAjya mATeno. 'dAMtA' ane prastutaH 'daMta' e banne pado paNa samAnArtha cha / Page #588 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcama vage" 251 dvArA lAvavAnuM che. dAvAnaLa arthavALe te 'dava' prAkRta ane saMskRtamAM samAna che-saMskRtasama che. daMDI-." "DaDI' zo mathana tAva cha te 4 mA 'daMDI' shn| para " [ ] oma bIjA dezosaMgrahakAro 4 cha-DaMDI' meTale sAya paDe sIva parayugala. 'daMDI' zahanA 5 se matha che. sarAvA mA0 355--DiMDI. GS25||thaadcchtpH kena kRtaM daMte sakhi ! daradayasmi kaH patitaH / / yo daMDimaNDitaurAH sadaseraM davasvarAM tvAM ramayati // 340 // he sakhi ! dAMtAmAM tINa tapa koNe karyuM? aDadhA pANImAM ke paDe ? je, sUtrakanaka-senAnA derA-thI zejita chAtIvALa, senAnA derAvALI ane gadgad svaravALI evI tane ramADe che. zoke dasU , daarI surAyAm, damao daridre / datthara-dakkhajjA karazATaka-gRdheSu, daMtio zazake // 433 // dasu-zoka datthara-hastazATaka-hAthakapaDu-hAthavastra dabharI-surA-dAru -hAthano zATaka-hAthe vaNela kapar3edamama-dramaka-daridra-rAMka sAlu-hAthamA rAkhabArnu kADu-DasTara dakkhajja-dAkSAyya-gIdha daMtia-dantika-sarakhA dAMtavALo-sasalo udAharaNagAthAdkkhjjenn jhaDappisadastharasaMchannadaMtiayamaMse / karoti dasuM AraTantI daarIpAnAkulA damayaveSA // 34 // madyapAnane lIdhe AkuLa thayelI, daridranA jevA veSavALI evI te AraDatI hastazATaka-hAthakapaDA-dvArA DhaMkAyelA ane gIdhe jhapaTa mArIne jhaDapelA evA zazakamAMsa-sasalAnA mAMsa-mATe zeka kare che. davara-dahihA tantu-kapittheSu, daiya-dayAiyA avite / / daDavaDa-dahiuppha-dayAvaNA ca dhATi-navanIta-dIneSu // 434 // 1 "dAkSAyya-gRdhrau'-amara0 kAM0 2 siMhAdivarga glo0 21 / saM. 'dAkSAyya' 'gRdhra'vAcaka cha / Page #589 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rApara dezIzabda saMgraha davara-doro-taMtu-tAMtaNo daDavaDa-dhADa dahiTa-'dadhittha-koThe dahiuphpha--dadhipuSpa-dahIna phUla-mAkhaNa daiya 5-- dayita-rakSita-pAlita, / dayAvaNa-dayAmaNo-dayApAtra-dInadayAiyo pALavU rAMka daria--saM0 'dRpta' UparathI 'daria' zabdane nipajAvavAno che [ 8-1-144] dasa-dasai-darzayati-dekhADe che / 'daMsa' dhAtu dhAtvAdezomAM aNAveloM che mATe hI nathI jaNa vyo / [8-1-32] / udAharaNagAthA daiyadayAvaNaya ! tvayA davaraAmatanuH dhivRttstnii| dahiupphakomalAGgI virahadaDavaDA dayAiuM yogyA // 342 / / jeNe dInanI rakSA karelI che evA he ! derA jevA pAtaLAzarIravALI, keThA jevA goLa stanavALI, mAkhaNanI jevA kamaLa aMgavALI ane jenI Upara viraha dhADa pADI che jeNI virahane lIdhe pIDA pAmela che evI eNanI tAre rakSA karavI joIe. davahuttaM grISmamukhe, dahitthAro dahisare / / dahavollI sthAlyAm, daravalla-dayaccharA ca grAmeze // 435 // davahutta-prISmanu mukha-unALAno dahavollI-thALI zaruAta daravalla ). dahityAra--dahinI tara-dadhisara dayacchara dahitthara-bIjA dezosaMgrahakAro haDityA' ne pahale hatthara' za6 cha. 1 amarakozamA 'koThA'nA arthavALo 'dadhittha' zabda noMdhelo che "kapitthe syuH dadhittha-prAhi-manmathAH sasmin dadhiphalaH''-kAM0 2 vanauSadhivarga zlo. 21 / dadhittha-dahitya 2 'rakSaNa' arthanA saM0 'daya' dhAtunu bhUtakRdanta 'dayita' thAya che / 3 saM0 'dayA' zabdane matvarthIya 'maNa' pratyaya [8-2-159] lAgatAM 'dayAmaNa' rUpa nopaje, dayAmaNa-dayAvaNa-dayAmaNo-jene joIne jonAranA manamAM dayA Ave evo| 4 saM0 'dava' eTale agni. dezI-'hutta' eTale sAmu. 'davahutta' eTale 'AganI sAme' 'hutta' zabda, A saMgrahamA AThamA vargamAM bhAvanAra che athavA davabhUta-davahutta. madhamA Page #590 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcama varga 25 udAharaNagAthA sadahitthArakadanA navadahavollII viracitakarambam / davahutte alabhamAnaH daravalla ! dayaccharo'si katham ? 343 // gAmanA dhaNI he ! navI thALImAM, dahIMnI tara sAthe dahIM vaDe banAvelA kara ane unALAnI zarUAtamAM na pAmate e tuM gAmane dhaNI keka che ? nibiDe darummillaM, daramatta-daraMdarA haTha-ullAsAH / daravallaho ca dayite, daravallaNihelaNaM ca zUnyagRhe // 436 // darummilla-nibiDa-dhana-khIcokhoca daravallaha--dayita-vallabha-svAmI daramattA-haTha-balAtkAra daravallaNihelaNa-surnu ghara daraMdara-ullAsa havvIkara-40pI02 meTale sa5. '40Igara' zaNDa sata havI 42" UparathI lAvavAno che. dakkhava-dakkhavai-darzayati-dekhADe che / A 'dakkhava' dhAtu dhAtvAdezomAM kahelo cha mATe ahIM kayo nayo / [8-4-32] udAharaNagAthA daravallahAi tava tvayi na snehadaraMdaro drummillo| 3 tAvad yadi daramattAe daravallaNihelaNammi tvaM ramase // 344 // 'je sUnA gharamAM tuM balAtkAre rame che te tArI dayitAne-strInetArAmAM snehane ulAsa nibiDa nathI. dAo pratibhUH, kAcyAM dAra-dorA ca, dAliyaM nayane / dAriya-dAraddhaMtA-dAdaliyA veshyaa-pettaa-anggulikaaH||437|| dAbha-pratibhU-pratinidhi . dAriyA--dArikA-vezyA dAra [-kaanycii-mekhlaa-kttisuutr'dor| kaMdoro dAraddhatA-peTI dAliya-nayana-caNAnI DALa jevo dAdaliyA-AMgaLI mAMkhano DoLo dAva-dAvai-darzayati-dekhADe che. 'dAva' dhAtu dhAtvAdezomA kahyo che mATe ahIM nayI kahyo [8-4-32] 1 saM0 'dA' eTale phaNa / saM0 'kara' eTale hAtha / bIAne mAravA sAru jene 'phaNa' hAtharUpa che-hAtharnu kAma Ape che te 'dIkara'-sarpa. "dArUpaH phaNa eva karaH prahArAdau yasya sa darvIkaraH"-kSIra0 amara0 / abhidhAna / 2 sarakhAvo 'davara' gA0 43. Page #591 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .... 'divyavAsA ! -cAmuMDA devI 254 dezIzabdasaMgraha udAharaNagAthA- caladAliya-dAdaliANa raNakadArANa dAriyajanAnAm / doraravo dAraddhatAe janaarthakSepaNakadAo // 34 // jemanI AMkhA ane AMgaLIo caMcaLa che, evI raNakatA kaMdorA vALI vezyAonA rasukatA kaMdorAno avAja, 'emanI peTImAM mANasoe dhanane kSepa karela che arthAta "mANasoe temane dhana ApyuM che ene pratinidhi che. divase dio, suvarNakAra-anartheSu diyajjha-dippaMtA / divyAsA cAmuNDA, jaDe dialio, diyAhamo bhAse // 438 // dina--divA-dI-divasa diyajjha-sonI-sonAra '1'digvAsA 1-cAmuDA dev| dippaMta-anartha dilia-jaDa-mUrkha-divALiyo / diyAhama-dvijAdhama-bhAsa nAmarnu pakSI haragAthApuruSadiyAhama ! dialiadiyajjha ! vokSase na tasyA dipaMta / yada divvAsAbhavane diaantasamaye nAgato'si tvam // 346 // puruSomAM bhAsa pakSI jevA he mUrakha senI ! tuM teNIne anarthane dekhate-te-nathI, kAraNa ke tuM cAmuMDAnA bhavanamAM divasanA aMta samaya-cha4 sA-na mAvyA. sadAbhojane diasiyaM, pUrvANhakabhojane ca diyahattaM / bAle dilliMdilio ca duddhagaMdhiyamuho caiva // 439 // diasiya--devasika-nitya bhojana dillidilia / -bALaka diahutta-divAbhukta-pUrvANharnu bhojana- duddhagAMdhiyamuha / dugdhagandhikamukha-jenA divasanA pUrvabhAge thanAruM bhojana- mukhamA haju dUdhanI gaMdha che-bALaka baporanu bhojana-baporA 1 jemana vastra divya che te 'divyavAsA' athavA jemanuM vastra dizArUpa che te 'digvAsA' 2 dvija' eTale pakSI. pakSIomA je adhama-halako-te dvijAdhama / 3 divA-divasa. bhukta-bhojana. 4 jenA mukhamA dUdhanI gandha che te 'dugdhagandhikamukha' ke 'dugdhagandhita mukha' kahevAya / saMskRtamA Ane maLatA 'kSIrakaNTha' ane 'stanadhaya' zabdo che. hiMdImAM bAlakane 'dUdhamuMhA baccA' kahe che / Page #592 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcama vaga papa diyasiya- keTalAka saMgrahakAro 'hiyasiya' bheTale 'anuddina' - dvivase hivase - nity-mev| artha satAve che. udAharaNugAthA-- mama dugaMdhiyamuddA dillidiliyassa tasya sevAyAm / dUre disayavArttA diahuttakRte'pi tAmyanti // 347 // te ke tenA khAlakanI sevAmAM-sevA karavA jatAM-mArAM khALakeA apAranA bhAjana mATe paNa tamatame-talase-che teA nitya bhAjananI vAta tA 62 2hI. diyadhuttao ca kAke, karkaTe dIvao caiva / zaGkhe dIhajIho, dullaM vastre, duti zIghe // 440 // dIha jIha dIrghajihna - zaMkha dulla - 4 dukUla - vastra - Dagalo duti - " druta - zIghra - jaladI bheTale thAMDAsa divAitti - 'dvivAchatti' 'dvivAchatti' zabda saM0 'divAkIti" zabdamAMthI lAvavAnA che mATe ahI' lakhyo nathI. diyadhutta dvijadhUrta' - pakSIomAM lucco diyadhuttaya / dvijadhUrtaka ) - kAgaDo dIvabha-- dIpaka 2 - kAkIDo udAharaNagAthA 1 o ! dIijIhaujjvaladullo grAmaNIyuvakaH dupti diyadhuttamuttamalakaluSa mastakaH dIvao iva unmukhayati // 348 // zakha jevAM UjaLAM vasravALA ane kAgaDAe carakela caraka dvArA melA mAthAvALA eTale jene mAthe kAgaDA carakI gayA che evA gAmadhaNInA juvAna vA juvAna gAmadhaNI, kAkIDAnI peThe e ! zIghra UMcuM mukha kare che. che' - kavi dalapata 1 'luccAmA luccA kAgaDA che sau paMkhImAM e nAgaDA -rAma. dvija-pakSI, dhUrta - lucco. 'diyadhuttabha' saM0 dvijadhUrtaka 2 kAkIDo comAsAmAM navA navA raMga badale che tethI te ghaNo dIpe che eTale kAkoDA mATe kozakAroe 'pratisUrya' zabda noMghela che / "pratisUryaH saraTaH " kSIra0 amara0 / abhidhAna0 / 3 zaMkha beiMdriyavAluM prANI che bhane tenI jIbha ghaNI lAMbI hoya che. saM0 " dIrghajihna ' dIhajIha. 4 saM0 dukUla 5 saM0 dUta --- dulla duti Page #593 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 dezIzabdasaMgraha duttha -jaghana-sAthaLa dutthaM dukkhaM jaghane, dulI ca kUrme, duddhao nivahe / mAghasnAne dukaraM, api dubbollo upAlambhe // 441 // dukkara'-duSkara-na karI zakAya tevu bhAre kaThaNa-mAgha mAsamAM rAtrInA cAre duli-Duli-kAcayo prahara sudhI snAna karavU bhAre kaThaNa che duddhakSa-samUha dubbolla-duSTa bola-upAlaMbha-oLiMbho -Thapako duha-'duha' eTale asukha-sukha nahi te-duHkha. saM. 'duHkha' UparathI A 'duha' zabdane utAravAno che mATe ahIM lakhyo nathI. udAharaNagAthA - dukkaravepamAnatanuke! pRthudutthe! nijakadukkhabhAreNa / yadi duliduddhayakSubdhA patasi tvaM tAvat nu kasya dubollo? // 349 // mAghamAsanI rAtrie cAre prahara sudhI snAna karavAthI kaMpatA. zarIravALI ane pahelA jaghana-sAthaLa-vALI he ! je pitAnA. sAthaLanA bhArane lIdhe, kAcabAnA samUhathI kSubdha thaIne paDI jAya che te kene Thapake deve ? duddolI ca drumAliH, dullaggaM aghaTamAne / durbhagajane dutthoha-dUsalA dahalo caiva // 442 // 1 amarakoza (vArivaga kAM0 1 zlo0 24) 'kA ravI'nA arthamA 'Duli' ane hemacandra 'kAcabI'nA arthamA 'duli' zabda noMdhe che. (abhidhAna0 kA0 4 lo0 4 19), tathA anekArthasaMgrahamAM (kAM0 2 lo0 143) 'kAcabI' artha mATe 'druNI' ane abhidhAna* mAM (kAM. 4 lo. 119) 'kAcavA' artha mATe 'doleya' zabda Ape che. tenI vyutpatti "dulyAH apatya dauleyaH" ema karo batAve che. "duliH kcchpH| (uNAdi0 609) dhAtu 'Dula utkSepe / 2 hemacaMdra anekArthasaM0 kAM. 2 lo0 245 mAM 'pUrita-bharelu' artha mATe 'dugdha' zabda batAve che. saM0 dugdhaka -duddhaa 3 mAgha-mahA-mahInAnI kaDakaDatI u~DomA rAtanA cAre pahora snAna karavU ghaj kaThaNa che-mahAkaSTe karI zakAya evaM che mATe tene mATe 'dukkara' zabda yojAyo che. 4 'bolla' (brU ? ) dhAtu dezya che. saM0 dur-prA0 du+(duSTa). bolla=(bola)=dubbollaThapako-durvacana. Page #594 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcama vaga 257 duddoli-'dudu oli-druma drumanI zreNI- ) dutyoha) isaka - durbhaga-bhAgyahIna-na game vRkSa vRkSanI katAra dUhala J tevo-kamanasIba dullAga-durlaga-aghaTamAna-aNaghaTatu bhayukta dahava--dUhava-durbhaga. 'dUhava' saM0 'dubhaMga' UparathI lAvavAno che mATe ahIM ___ lakhyo nathI [8-1-192] udAharaNagAthA- dusala-adUhalANaM prema dutthohae ! sudullaggaM / / ki kathamapi kadApi marusthale pallavayati duholI 1 // 350 // he kamanasIba strI ! bhAgyahIna ane sArA bhAgyavALA vaccenA prema aNaghaTata che arthAta aduga ane durbhAgamAM paraspara premasaMbaMdha ghaTI zakatuM nathI. zuM kayAre ya ane keme karIne-ke I paNa rItemAravADamAM jhADejhADanI-dareka prakAranA jhADanI-hAra pallavita thAya kharI ? dummuha-dumaNIau kapi-sudhAsu, dugghuTTa-dUNayA hastI / dujjAyaM vyasane, dukkuho asahane, duddamo devare // 443 // dummuha-durmukha-vAMdaro | dujjaya-durbhAta-vyasana / dumaNi-cUno dukkuha-'duSkuha-asahana-sahanazola nahIM IrSyAlu dogghoTTa / duddama-durdama-duHkhe damI zakAya-keme karIne dUNaya -dviunnata--jenAM be kuMbhasthaLo damI na zakAya-evo tophAnI unnata-UMcAM-che te- devara-diyara dviunnata-hAthI 1 -jhADe jhADa. Avali-oli-oLa-hAra-zreNI. 2 dura-kharAba rIte. lamalAgelaM. 3prAkRtamA 'durbhaga' mATe 'dUhaba' ane 'duhama' ema banne zabdo che. 1 lAMbA pUMchaDAvALA 'vAMdarA' nuM mukha kALu hoya che mATe saMskRta kozakAroe tenu boju nAma 'asitAnana'-(kALA mukhavALo ) ApelaM che. "atha asau golAGgulaH asitAnanaH" ( he. abhidhAna0 kAM0 4 zlo0 358 ) prastuta 'dummuha' -(durmukha) ane 'asitAnana' e banne zabdo paryAyasUcaka che 5 prAkRtamA 'ghuTTa' ke 'ghoTTa' dhAtu 'pIvAnA arthamA pracalita cha [8-5-10] du+ghuTa-dugghuTTa. saMskRtamA 'dvIpa' (be vaDe pIe te dvIpa-hAthI ) zabda che tema A dugghuTTa (du+ghuTa-du-bevaDe, ghuTTa-pIe te dugghuTa-hAthI ) zabda che. bhASAnA 'cUMTa' 'dhUMTaDo' zabda A 'ghuTTa' UparathI bhAvelA che. 6 A0 hemacandra anekArthasaM0 kAM. 3 zlo0 359 mAM 'kuhana' zabdano 'IrSyAlu' artha Ape che. 17 "dugdhuTa ) -hAthI daNa Page #595 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 258 dezI zabdasaMgraha dahimuha-keTalAka saMgrahakAroe 'vAnara anI dalimuha' zAhane dRzya hyo che. himu dhibhuma. dukuha-4' za6, DeTA uhADamA maya' arthamA 595 mAya cha 'bharoyA' theTa guthi vinAnI. duma-dumai-dhavalayati-dhoLe che. 'duma' dhAtu, dhAtvAdezomAM kahelo cha mATe ahIM lalyo nathI [8-4-24] | udAharaNagAthA- dugghuTTa-dUNastA durmANasitagRhe tava priyA naSTA / tasmAt dummuhabala ! duddama ! viza mA dukkuhattadujjAya // 35 // hAthIthI trAsa pAmelI evI tArI priyA cUnAthI dhULelA gharamAM nAThI-nAsI gaI, tethI he vAnara jevA baLavALA diyara ! asahanatAnA vyasana tarapha na jana praveza-IrSyALu na bana. duhao kSuNNe, duNika-duNikkhittA ca duzcaritAH / duMdumiNI rUpavatI, galagajitake duMdumiyaM // 444 // duhama-duHkSata-cUrNita-cUro thayela duMdumiNI-rUpavatI-rUpALI duNika -dur+ni+tara duzcarita duMdumiya-gaLAnI garjanA-gaLAno moTo duNNikkhitta / -dunikSipta- durAcArI bhavAja daNikkhitta-bIjA dezIsaMgrahakAro 'emitta' bheTale sh''dukhe joI zakAya tevuM" e artha batAve che. udAharaNagAthA- duNNikka ! duNNikkhittaM bhaja tAmeva madanabANaduhayaaGgaH / sukulodbhavaduMdumiNi dRSTvA ki karoSi dudumiyaM // 352 // durita he ! madananA bANa vaDe cUre thayela aMgavALe tuM te ja airitA strIne bhaja-seva-Azare jA. sukulamAM janmelI rUpALI strIne joIne tuM zA mATe gaLuM gajave che? dullasiyA dAsyAm, duraMdaraM duHkhottIrNe / duddholaNI dugdhadohyAyAm, timire durAloo // 445 // dullasiyA-dula sitA-dAsI | duddholaNo-dugdhapUraNI-pharI pharIne dohI duraMdara-duHkhathI UtarI javu-duHkhathI / zakAya evo-je eka vAra dohI hoya te pAra javU ja pAchI pharI vAra dohI zakAya evI durAloma-durAloka-Aloka-prakAzanahIM athavA dUrAloka-prakAzathI dUra-timira-aMdhakAra Page #596 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcama varga uhAi24AthArakSa duddholaNiyaM dullasiyAputra ! ghanadurAloe / yasyAH prasAdena sadA dAridrayaduraMdarA vayam // 353 // he dAsIputra ! pharI pharIne dehavA de evI tene-te gAyane-tuM gADha aMdhakAramAM sAcava-keI na jANe e rIte chupI rAkhIne sAcava; jeNInA eTale pharI pharIne dohI zakAya evI e gAyanA prasAdathI ame dAridrayanA duHkhathI hamezAM pAra UtarI gayA chie-dAridrazyane pAra karI zakyA chie. paNDhe duakkharo, tathA dumaMtao kezabandhe / dummaiNI-dutthuruhuMDAo tathA kalahazIlAyAm // 446 // dubhakkhara-dviakSara-paMDha-napuMsaka dummaiNI / -durmatinI-kajiyALI dutthuruhuMDA -dustarabhaNDA-na pahoMcI dumaMtaa-du+antaka-dumaMtaa-be cheDA zakAya evaM bhAMDanArIvALI kezabaMdha-kezonu be cheDAvALa kalahazIla-kajiyA karaguMthana vAnI TeSavALI strI dutthuruhuMDa-dustarabhaNDa-kajiyALo-kalahI puruSa-kajiyA karavAnI TevavALo puruSa duguccha- dugucchai jagupsate-ghRNA kare che [8-4-4] dugucha- / duguMchai / duhAva-duhAvai-dvidhApayati-chinatti-chede che-be kaTakA kare chaH [8-4-124] A bane dhAtuo, dhAtvAdezamAM kahelA che mATe ahIM kahA nathI. udAharaNagAthA- dutthuruhuMDa ! duakkhara ! dummaiNIe dumaMtae tasyAH / badhAna kusumApoDaM vayaM na khalu tava yogyAH // 354 // kajiyALA napuMsaka che! te kajiyALI strInA be cheDAvALA kezabaMdhamAM tuM phUlanAM chegAM ke aMDe bAMdha. kAraNa ke, ame tAre gya nathI. sariti dubavattI, dukkukkaNiyA pratigrahake / lajjAdumanasi duhaho, dehaNi-dohaNIu pake // 447 // Page #597 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 260 dezI zabdasaMgraha dukkukaNI -pAtra-pAtalaM TuMbavattI-saritA-nadI dUhadva-durdRSTa-lajjAne lIdhe duSTa manavALo dehaNi nArI dukkukkaNiyA / dohaNi pahanA-paka-gAro dama-dUmai-paritApayati-paritApa bhApe che-saMtApe che-dUme che [-4-23] devakha-devakhai-pazyati-dekhe che [8-1-181] A dhAtuo, dhAtvadezomAM lakhelA che mATe ahIM lakhyA nathI, BhAgAthA mA lajjasva dubavattIdohaNikhuttA cireNa Avanti ! dhautayAmi dehaNiM tava padAnAM dukkukkaNIe dUhaha ! // 355 // nadInA kAdavamAM khuMtI gayelI ane tethI meDI AvatI evI he! tuM, mA lAja. tArA caraNenA kAdavane, pAtravaDe huM dhoI nAkhuM chuM. lejajAne lIdhe duSTa hRdayavALI he ! " pakve devauppaM puSpe, doggaM ca yugale / kUpaka-zava-vRSabheSu-doddhia-dohUa-doAlA // 448 // devaThApha-devapuSpa'-pakva puSpa-pAkuM doddhia-carmakUpa-cAmaDAno kvo phUla-kharI javAnI taiyAromAM AvI kUvAmAMthI pANI kADhavAno cAmaDAno rahelaM phUla-devane caDAkvA yogya kosa dohaa-dvibhUta-pArcha thayela-pArcha janamadoggara-dvika-be benI joDa nAra-zava-maDaDhuM yugala-jor3e doAla-dUrvAcAra-dharone caranAra vRSabha-baLada uhAharAthA dohUamukhAH doAlavAhanAH galitabAhudoggabalAH / jIvanti doddhiavahAH tava ripavaH madhUkadevaupphehiM // 356 / / maDadA jevA phikkA mukhavALA, baLadanA vAhana vALA-baLada Upara besatA, bane hAthamAMthI baLa gaLI gayuM che evA ane cAmaDAnA kesane vahanArA-venArA-tArA zatruo mahUDAnAM pAkAM phUle khAIne jIve che, 1 pAkAM phUlone mATe ahIM 'devapuSpa' zabda vaparAyelo che ethI ema spaSTa jaNoya che ke je phUlo deva Upara caDAvavAnAM hoya te pAkelAM-potAnI meLe kharI paDe evAM-hovAM joIe. 2 'be jaNa' mATe vaparAto marAThIno 'doghe' zabda, prastuta 'domA' sAthe maLato bhAve che. Page #598 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcama varga 261 dovelI sAyaMbhojane, tathA doNao ca Ayukte / jyotsnAyAM dosiNI, kaTitaTe dohAsalaM caiva / 449 // dovelI-dvivelA-bIjI veLa nuM bhojana- / dosiNI-jyotsnA-caMdrikA-cAMdanI sAManuM bhojana-vAlu dohAsala-kaTItaTa-kaDano bhAga doNabha-Ayukta-gAmano mukhI doNaa-bojA dezosaMgrahakAro 4 cha homa' seTale ti:yasAnA2-OM nAra-meDuta. BhAgAthA tava dohAsaladarzanaparavazaH grAmadoNamo bhagini ! / tasmAd ehi mama gRhe dovelimiSAt dosiNI na yAvat sphurati // 357 // he bahena ! gAmano mukhI, tArA kaTItaTane joIne paravaza thaye che tethI tuM jyAM sudhI caMdrikA-cAMdanI-na sku-na khIle-tyAM sudhI sAMjanA bhavananuM-vALunuM-bAnuM karIne mAre ghare AvI jA. dosANiyaM ca vimalIkRte, doNakiyA saraghA / dosAkaraNaM kope, dosaNijato ca candre // 450 // dosANiya-dvizANita-nirmala karela- dosAkaraNa-dveSAkaraNa-kopa coGga dosaNijaMta-doSAniryAt-rAtre nikaLanAra doNakA caMdra-cAMdo donnkkiyaa| sabhA udAharaNa gAthA- dosaNitayadosANiyazIlAyA asyA adharadalam / doNakkAe daSTaM dosAkaraNaM karoSi kimatra ? // 358 // caMdra samAna nirmala zIlavALI evI A (bAI)nuM adhararUpa dala, madhamAkhIe karaDayuM che. emAM kepa zAne kare che? ['' thI 'ho' adhIna rAha me' Awal pur| thayA ] have 'da' vagere AdivALA anekArtha zabdo:daliyaM nikUNitAkSe dAruNi ca aGgulyAM ca / dIrgha-viraleSu daraviMdaraM ca, prasava-nayaneSu dAmaNiyA // 451 // saraghA-madhamAkha . Page #599 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 262 dezI zabdasaMgraha daliya-1 AMkhane phAMgI karanAra 2 / lAkaDaM 3 AMgaLI daraviMdara-1 lAMbu 2 virala dAmaNIyA-1 prasava-prasUti thavI 2 neNa-netra upadehikA-vyAdhahariNISu dIviyA, duHkha-kaTISu duggaM ca / jaghanasthite vastre jaghane'pi ca duNNiatthaM ca // 452 // duNNibhattha-1 jaghana Uparanu vastra 2 jaghana doviyA-1 uddhaI 2 haraNone phasAvavA mATe zikArIe banAvelI haraNI-vyAdhamRgI dara" -1 duHkha 2 kaDa duccaMbAlo kalahI duzcaritaH paruSavacanazca / snehasthApanabhANDe tumbyAM tathA ca duddhiNiyA // 453 // (dugdhinI- , sneha duccabAla-1kalahI-kajiyALo 2 / durAcArI 3 kaThora vacana volanAra duddhiNI / dugdhinikAduddhiNiyA sthApavAnuM pAtra-tela vagere cokaNI vastu bharavAna bhAMDa-pAtra 2 tuvI-dUdhI-dudhiyAno velo ke dudhinuM zAka duccaMDio ca durlalite tathA duvidagdhe / / duppariyallaM azakye dviguNe tathA anabhyasite // 454 // ducca'Dibha-1 duzcaNDita-durlalita 2 | duppariyalla-1 duSpArya-pAra na pAmI durvidagdha zakAya evu-azakya 2 dviparivarta ___ bamaNu 3 abhyAsamA mahi Avelu duNAveDhaM azakye sarasi ca, doso ardha-kopeSu / dohaNahAro pAnIyahAriNyAM pArihAriNyAM ca // 45 // Page #600 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 263 dUNAveDha-1 azakya 2 taDAga-taLAva dohaNahArI--1 pANI bharanArIdosa'--1 aDadhu 2 dveSa-kopa' pANiyArI-panI hArI 2 dohanahArI dohavAnu pAtra lai janArI-dohana karanArI-dohanArI [ '4' maahivaaane| shm| purA] dhuyagAya -dhUtakAya-kaMpela zarIra ['' mAhavA. mA shm| samAsa ] . -xhave 'dha' AdivALA zabdoH -- dhara-dhavvA tUla-rayAH, bhramare dhaMga-dhuyagAya-bhramaMgA / dhaya-dhaMdhA nara-lajjAH , dhavalo jAtyuttame, gRhe. dhayaNa // 456 // dhara-2 dhara-tUla dhana-dhava-puruSa dhanya-dhAvya-vega-doDa dhaMdhA-lAja aMga )-bhramara-bhamaro dhavala-dhavala-je jAtamA je uttama hoya te. jemake, naradhavala-usama vALo bhamaro dhUmaMga J-dhamAla-dhUma jevA kALA / puruSa. azvadhavala-uttama ghoDo aMga-zarIra vALo-bhamaro / dhayaNa - ghara ... GEgAyA dhayaNa-gharazayana-dhaMdhA dhayadhavale tyaktvA kutra calitA'si / nizi dhaMgakezi ! dhabbA parimalabhramaNazIladhuyagAyadhUmaMgi ! // 359 // gharanA rUthI banelI pathArImAM sUtAM lAja Ave che evI tuM uttama puruSone choDIne rAtrIe vegathI kayAM cAlI che? he bhamarAnA jevA kezavALI ane jenI suvAsamAM bhamarA vegathI bhame che evI he ! dhaNiya-dharaggA dRDha-karyAseSu, pRthau dhasala-dhuttA ca / dhaNiyA priyAyAm, dhannAuso kathyamAnAziSi // 457 // 1 sarakhAvo dosAkaraNa gA0 45. 2 A0 hemacaMdra potAnA sa0 anekArthasaMgrahamAM 'vara' zabdano 'kapAsana tUla' artha batAve che: "dharaH kUrmAdheire girI / kAstU The'tha' (kAM0 2 lo0 120) Page #601 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhutta -paholaM dezIbdasaMgraha dhaNiya-dRDha-gADha zNiyA-bhanikA-priyA 'dharagga-dharAna-kapAsa dhannAuso-'jenuM AyuSa dhanya che-evA he !' ghasala -pahoLa-vistAravAlu e arthamAM dhanya+mAyu !' evo bhAzIrvAda'dhanya AyuSmAn' e pramANe kahevAto AzIrvAda ghannAuso-keTalAka dezosaMgrahakAro cha hai cAso' le / AziSa. udAharaNagAthAdhnniydhslstnklshaaN dhuttanitambAM dharaggasitahasitAm / dhaNiyaM labdhvA yuvA manyate dhanmAusattarNa saphalam / 360 // pahoLA kalaza jevA gADha-daDha-stanavALI, pahoLA nita bavALI, kapAsa jevA veta hAsyavALI priyAne meLavIne yuvAna, "dhanya AyuSavALA evA pitA mATe kahevAtA AzIrvAdane saphaLa mAne che. dhaMsADio vyapagate, Ise dhavalasauNo, laghu dhAraM / dhArA Ajimukhe, dhADI I niraste, dhADio ca ArAme // 458 // dhaMsADia-vyapagata-nAza pAmela dhArA-dhArA-raNamukha-yuddhabhUmino 'dhavalasauNa-dhavalazakuna-dholu pakSI mapra bhAga dhADI-nirasta dhAra-dhArA-laghu-nAnuM dhADila-bhArAma-bAga 1 sarakhAvo 'dhara' zabda gA0 156 / 2 saMskRta anekArthakozamA AcArya hemacaMdra 'vadhU' artha mAM dhanikA' zabda bhane 'dhava-puruSa-vara' artha mAM 'ghanika' zabda Ape cha: "dhaniko dhAnyake dhave / / 49 // dhanADhathe, dhanikA vadhvAm"-50 (kAMDa 3) / 3 'a yuS' zabdanuM saMbodhana-ekavacana prAkRtamA 'bhAuso' thAra che. jenuM AyuSa dhanya cha- jenu jIvyu saphaLa che-evA arthavALA AzIrvAdasUcana mATe' dhanya+AyuSa' zabda vaparAya che. 1 'Da-je-rAH pAdapUraNe" 8 / 2 / 217 / / e sUtramA 'i'ne pAdapUraka kahelo che. 5 'dhvaMs' dhAtune preraNAsUcaka 'bhADa' pratyaya lagADavAyo tenu 'gha'sADia' rUpa thAya. 6 saMskRtakozomAM (amarakoza varga 15 kAM. 2 lo0 23. abhidhAnacintA. kAM0 4 zlo, 391) 'hasa' mATe zvetacchada' 'zvetagaruta' (dhoLI pAMkha vALo) zabdo vaparAyelA che mATe ghavalazakuna (dhalu pakSI) zanda paNa 'haMsa' mATe ucita che. ___7 hemacaMdra potAnA saMskRta anekArthasaMgrahakozamA 'sainyanu ana' artha mATe 'dhArA' zanda naudhe cha: "dhArA utkarSe samAyagre sainyAne vAjinAM gato-kAM0 2 lo0.121 Page #602 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcama vaga 265 sADiya - 'sADima' eTale 'mukta-chUTo', bha arthano 'dhaMsADima' zabda 'muca ' dhAtumA paryAyarUpa 'dhaMsADa' dhAtu UparathI lAvavAno che: [ 8 -4 - 91] ghADa - dhADa - nissarati-nIhare che: [ 8-4-79] A dhAtu, dhAAdezanA prakaraNamAM kahelA che mATe ahIM kahyo nathI. bahAduragAthA dhArAha ghADiyaaGgA adhAranRpadhavalasauNa ! tava ripavaH | ghasA Diya sakaladuHkhA ramante suraghADie suravahUhiM // 361 // meTA rAjAomAM huMsa jevA he rAjA ! yuddhabhUmine mAkhare jemanAM agA nirasta thayAM che ane jemanAM badhAM duHkhA nAza pAmI gayAM che evA tArA zatrue devAnA bhAgamAM devAnI vahue sAthe rame che. phaLabhede dhANUriyaM, indrANI dhundhumArA ca / ghukkuddhaya- dhukkuddhagiyA ullasite, gaje dhUNo // 459 // } -uharusita - ubharAela dhukku dhukkudugiya 'dhUNa - dhUna- gaja- hAthI dhAriya-- bizeSa prakAranuM phaLa dhuMdhumArA- indrANI. dhUyA - 'dhUyA' eTale 'duhitA' - 'dIkarI' A 'dhUyA' zabdane saMskRta 'duhitR' uparathI lAvavAno che [8-2-126] mATe ahIM lakhyo nathI. hAI gugAthA - dhUNagatadhuMdhumArApatisamavikrama ! tava arinAryaH / dhukkuDadhAriye aTanti dhukkuddhagiyabhayA aTIm // 362 // hAthI Upara beThelA iMdrANInA pati-ndra-samAna parAkramavALA ke rAjA ! bhaye UbharAelI evI tArA zatruonI nArIo, jemAM dhAriya nAmanAM phaLe UlaselAM-ubharAelAM che evI aTavImAM AthaDe che. nIhAre dhUmari-dhUmiyAu dhUmasiha - dhUmamahisIo / dhULIvaDo turage, dhUmaddAraM gavAkSe // 460 // | 1 sarakhAo 'dUNa' - varga 5 gA0 443 | 'dhUnayati' kriyA 'vAraMvAra halavuM' - 'dhUNavuM' arthane batAve che. hAthI vAraMvAra halyA kare che mATe tene 'dhUNa' nAma malyuM che. saM0 dhUna- prA0 dhUNa athavA dUNa ( gA0 443 ) zabdanuM 'dhUNa' evaM bIjuM uccAraNa paNa saMbhavita che. Page #603 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dezIzabdasaMgraha dhU'marI- (dhUmarI nIhAra-dhummasa- dhUlIvaTTa-dhulIvarta-dhULamAM bhALoTanAra-dhoge dhUmiyA- dhUmikA / dhUmasihA- dhUnazikhA / jhAkaLa-osa- | dhUmadAra-ghUmadvAra-dhUmADo nIkaLavArnu dhUmamahiso- (dhamamahiSI dhuvADa. bAra'-gavAkSa-gokhalo dhUriyavaTTa-bIjA dezIsaMgrahakAro 'dhUlIvaTTa' ne badale 'dhUriyavaTTa zabda kahe che. udAharaNagAthA dhUmamahisIi dhUmariyajale kaH caTati dhamiyAkAle / dhUmasihAo bhItaH dhalIvaTTe ca dhamadAre ca 1 // 36 // dhummasa paDavAne vakhate dhummasa dvArA dhummasavALuM pANI thaye dhummasathI bhaya pAmele e koNa gheDA Upara caDe ane dhumADiyA mATe banAvela gaMkhalAo Upara paNa caDe ? dhUriyoM dIrgha, dhUmaddhayamahisIo bahulAsu / dhUriya mAnava dhUmaddhayamahisI-dhUmadhvajamahiSI-kRttikA dhUribhaya rAdhAsarA-javu lAbu nakSatra udAharaNagAthA- dhamaddhayamahisIsu gate dineze adhariyAmao api / priyavirahavidhuritAnAM rajanyaH yugasamA bhavanti // 364 // sUrya kRttikA nakSatra Upara gayA pachI, priyanA virahane lIdhe vyAkuLa thaelIone, nAnI paNa rAtrIo, yuga jevaDI lAMbI thAya che-lAge che. ['' mAhivAsI shm| purA thayA] have 'dha' AdivALA anekArthaka zabdo:bhAryA-paryAptiSu baddhakanizzaGkake ca dhaNI // 46 // 1 bhosa-dhummasa, dhUmADA jevU hoya mATe tenA paryAya zabdomAM 'dhUma' zabda vizeSa vaparAyelo che. 2 dhULamAM varte-ALoTe-te 'dhalIvarta'-ghoDo dhULamAM ALoTe che e prasiddha che. 3 dhUriya-dhUrya-agra, vaTTa-vartma-vATa. jeno mArga apra-AgaLa-hoya arthAt je mokhare raheto hoya te ryavarma-dhUriyavaTTa athavA je hamezAM mokhare vartato raheto-hoya. te dhUryavarta-dhUriyavaTTa. 4 hemacaMdre (abhidhAnacintA. kAM0 2 zlo 23) 'kRtikA' no paryAya 'agnidevA' (jeno deva agni che) zabda kahyo che e jotAM (dhUmadhvaja-bhagni, mahiSo-rANI dhUmadhvajamahiSI-dhUmaddhayamahisI-amino rANI. Page #604 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcama varga 'dhaNI-1 bhAryA 2 paryApti-pUratuM tharbu 3baddha-bAMdhelo-chatA nizzaMka-bhayarahita caturagulahastavraNe caNDinarabalau dhammo tathA ca / dhArAvAso dhana-bhekeSu, dhUmaddhao sarasi mahiSe // 462 // dhammajha-1 cAra AMgaLa jeTalo uMDo hAthano ghA 2 dharmaka-caNDIne balidAma mATe caDAvAto puruSa-caMDIne niveda mATe gharavAmAM Avato puruSa. 'dhammaya' zabdano bharya batAvatAM kA che ke "caurA durgApurato hatvA puruSaM tadaGgarudhireNa / gahane kurvanti bali dharmArtha 'dhammayaM' taM tu // durgAdevInI sAme puruSane haNIne tenA aMganA lehIthI dharma mATe cAra loko gUDha jaMgalamAM je balidAna Ape che tenuM nAma "dhammaya dhArAvAsa-1 dhArAvarSa-megha 2 dhArAvAsa-deDako / dhUmaddhabha-dhUmadhvaja 1 taLAva 2 pADo [himA 'dha' vA bhane zaha pur| thayA] Fa' va mayA zaha pu2| thayA] deya prAkRtamAM AdimAM "nakAravALA zabda saMbhavatA ja nathI mATe temane ahIM beMdhyA nathI. ___ "vAAdau" [8-1-228 ] 1 sUtramA "ni 'na' / '' vikalpa thAya che" evuM je vidhAna amArA taraphathI karavAmAM AvyuM che. te, saMskRta UparathI AvatA prAkRta zabdane lAgu paDe che, dezya prAkRta zabdone lAgu paDatuM nathI; ethI nakArAdi-AdimAM nakAravALA-zabdane ahIM nahi nedhavAnuM kAraNa badhI rIte spaSTa che. e pramANe AcArya hemacaMdre racelA ane potAnI banAvelI TIkAvALA dezIzabdasaMgrahanI vRttino pAMcamo varga pUro thayo. 1 sarakhAvo 'dhaNiyA' zabda gA0 457 - Page #605 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTha varga have AdimAM 'pa' 'pA' vagerevAlA zabdoHpaTTI prathamaprasUtA, pacchI piTikA, palaM prasvede / grAmasthAne padam, dhavale. paDa, adhirohiNI pajjA // 463 // paTTI--prathama pramutA-pahelI vobhAelI | padra-padra-pAdara-gAsanaM sthAna-gAma paccho-piTikA-peTI khAnuM sahIyAraM sthAna-jyAM loko pala-parasevo potapotAnuM khAtara rAkhe che. paDa-pANDu-cho 'pajjA -pathA-upara car3havAnuM sAdhana nIsaraNI - pajjA-"ort' zahanA me artha mdhi4||2-5427' (rabha vidhAna! adhi42, sana adhiAra) cha bhane bhanne artha vart meTa bhAga-2stA. . 'adhi2. 'mrthn| ' ' zahane vizeSarUpa prabaMdhanA vAcaka evA paryAya " uparathI lAvavAnuM che ane 'bhAga' manA lorart' zAhane saMskRta 'pA' a52thI dAnA che. 1 hegacaMdra kahe che ke 'paryAya' zabda vizeSa prakAranA prabaMdhanoM sUcaka che. 'paryAya' ane 'pajjA' nI samAnatA A rIte chaH paryAya-pajjAsa-rajjA. amarakozamA 'paryAya'mA be artha batAvyA chaH, avasara-prasaMga ane krama-anukama. 'paryAyaH avasare kame" (amara0 nAnArthavarga kAM. 3 zlo0 146) abhidhAnaciMtAmaNi tathA bhanekArthasaMgrahamA 'paryAya' nA artho noce pramANe goMdhelA che: "paryAyaH anukramaH kramaH" (abhidhAna. kAM. 6 lo0 139) arthAt paryAya eTale anukrama. "paryAyaH avasare krame / nirmANe dravyadharme ca" (anekArthaH kAM. 3 lo0 486) arthAt paryAya eTale 1 avasara-prasaMga 2 krama-anukrama. 3 nirmANa --racanA-prabaMdharacanA. 1 dravyano dharma-padArthano pariNAma . amarakoza ane abhidhAnakoza bannemAM 'padyA' no 'mArga' artha batAvelo che. "saraNiH paddhatiH padyA" (bhamara0 puravarga kAM0 2 *lo0 15) "payA paddhatiH varma" (abhidhAna0 kAM0 lo0 19) / amarakoza bhane abhidhAna koza Page #606 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 . 26 udAharaNagAthA paTTIpayaHpaDyazAH padrapatiH eSa yuvatipalajananaH / guNapacchI yasya ase bhujapajjAe caTati jayalakSmIH // 365 // prathama vIAelInA dUdha jevA dheLA yazavALe-pAdarane A dhaNI, yuvatIone paraseve lAvI de che, guNanI peTI che ane hAthanI nIsaraNI dvArA jenA khaMbhA Upara jayalakSamI caDe che. patti-pasAiya-pattapasAiya zabdAH pulindaziraHpaNe / pattapisALasaM atra ca, paMtI veNI, guhAyAm paDaso // 46 // patti paMtI-pakti-veNI-keza racanA-kezone pasAiya -bhillamA mAthA Uparanu oLI veNI karavI te-peMthI pattapasAiya / pAMdaDAnuM puTa-pAMda- paDsa-guhA-guphA pattapisAlasa) DAno paDo udAharaNugAthI- . paDuse pattikaro pattapasAiyazirAH ripuH tava / pattapisAlasahastAM sapasAiyapaMtiyaM ramayati zabarIm // 366 // jenA hAthamAM, mAthAmAM besavAnuM parNapuTa che ane jeNe mAthAmAM parNa puTa seluM che e tAre zatru, jeNInA hAthamAM parNapuTa che ane jeNInI veNumAM-peMthImAM-paNuMpuTa che-evI bhIlaDIne parvatanI guphAmAM zmA che. palasU sevA, paNiyA karoTikA, paNhao ca stanadhArA / prativezike paeso, pamharo pamhAro ca apamRtyuH // 465 // palasu-sevA-paLaso paesa-prAtivezmika-pADozI paNiyA-karoTizA-mATInuM ke kAMsAna pamhara -apasmara-vAI bhAvatA maraNa -vizeSa prakAranu pAtra-katharoTa . pAmadhuM te paNhama-prasnava-pAnI-potAnA saMtAnane pamhAra -apasmAra-apamRtyu jotAM ja stanamAthI dUdhanI dhAra vaTavI Page #607 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 dezIrAndasa maha udAharaNugAthA yathA paNhao tathA eSyati pamharabhIte ! zvazca pamhAro kriyatAm adya parasiNi ! surapalas tyaktvA paNiyakarmANi // 367 // apamRtyuthI mInArI he ! jema pAneA Avaze tema AvatI kAle apamRtyu paNa Avaze tA hai pADesaNu ! katharoTa saMbaMdhI badhAM kAmakAja cheADI daine Aje devasevA karI. karpAse ca palahI, paviyA khagapAnapAtre / pauDha - paUDhA gehe, mRgavizeSe pasao ca // 466 // -kapAsa palahipaviyA -- prapikA - prapA - paraba - parabaDImAM pakSIone pANI pIvAnuM TAMgela pAtra { gRha-ghara pasabha - pRSata- vizeSa prakAranA mRgacamarI gAya pauDha paUDha pauDha - keTalAka saMgrahakAro 'paDha' bheTakhe 'dharano paachte| lAga mevA atha kare che. paraDA - pRdAku - paraDakuM- vizeSa prakAra no sApa paDala--paTala-paDALa - chAparAno DhoLAvavALo nevAMno bhAga paccUha - pratyUSa' - ravi-sUraja pra+UDha - udAharaNagAthA-- kutra ca guNamaNipauDhaM lAvaNyanidhiH kalApaUDhaM sA / pasayasamapalahridazanaH paviyApAnazca kutra tvam ? // 368|| maNuinuM ghara, lAvaNyanA bhaMDAra ane kaLAonuM ghara evI teNI kayAM ? ane camarI gAyanA jevA tathA kapAsanI jevA dAMtavALA ane pakSIe jyAM pANI pIe che tyAMthI pInArA evA tuM kayAM ! paraDA sarpavizeSe, paDalaM nItre, khau paccUho / pahaNaM kule, dine pauo, pahaNI saMmukhAgatanirodhe // 467 || pahaNa kula paua-pra- udaya-po phATavI - divasa ugavo pahaNI - sAme AvelAne aTakAva sAme AvelAne rokI rAkhabuM udAharaNagAthA-- tvayA pahaNiyaripuvadhukAH paraDAAkulajIrNapaDalauTajeSu / ammalIyante sadA daritAH cAlukyapahaNapaccUha ! // 369 // 1 juMo 8-2-14 " pratyUSe Sazca ho vA " / " pratyUSa samayopamam - zrIhemacaMdra - sakalAI tastuti zlo0 22 / Page #608 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 varga 271 cAlukAnA kulamAM sUrya jevA he rAjA ! sAme AvelA chatAM te, aTakAvelA evA tArA zatruonI sadA bhaya pAmelI evI vahuo, paraDakAMothI khIcekhIca bharelAM evAM jUnAM paDALavALAM jhuMpaDAomAM pi phATatAM-divasa ugatAM-lIna thaI jAya che-saMtAI jAya che. payalA nidrA, payayaM anizam, paDavA paTakuTyAm / / pahiyaM mathite, pasiyaM pUgaphale, paDDasaM susaMyamite // 468 // payalA-pracalA-nidrA-cAlatA cAlatAM pahiya-mathita-mathelu-valovelaM bhAvatI ugha / pasiya-phophala-sopArInuM phaLa payayaM-anizam-roja pasa-susaMyamita-sArI rIte bAMdhela paDavA-paTavAsa-paTakuTI-kapaDAMnI koTaDo-taMbU S2||thaa paDavAantare dhanivadhUH payalaM muktvA paDusiya nIvim / dadhipahiyaM viracayantI payayaM pasieNa kAkam uDDAyayati // 37 // - nidrAne tajIne, ghAgharAnI nADIne kacakacAvIne bAMdhIne dahIMnuM bhathana karatIdahIM valAvatI ane taMbUmAM rahetI dhanavAnanI vaha, sepArI vaDe kAgaDAne roja uDADe che. paNiyaM prakaTe, pariho roSe, paNao ca pate / payalo noDe, vipule painna-peDhAla-pejjAlA // 469 // paNiya--prakaTa | payala-pracala-nIDa-addhara hovAthI pratidha- rodha ___ halyA karanAro pakSIno mALo pariha- 1 paridha peDhAla -vipula-baholu paNa panaka pejjAla? ) paNia-pazumA meTale 555-riyA-kyavAnI pastu. // mayanA paNie zabda, saMskRta pazya UparathI lAvavAne che. peDhAla-droNa nAmanI dezIsaMgrahakAra 4 che , "peDhA tu " vartala-vATalu-gaLAkAra -peyyAla (pAlibhASA) palala] -paMka-kAdava Page #609 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 272 dezI zabdasaMgraha udAharaNagAthA peDhAlaskandha ! pejAlavakSaH ! cAlukya ! tvayi pnniyprihe| ripavaH parannapaNae vasanti payalaAkule samudrataTe // 371 / / vizALa khaMbhAvALA, vizAla chAtIvALA he cAlukya ! tAre koya prakaTa thaye zatruo, vipula kAdavavALA ane pakSIonA mALAothI khIcakhIca bharelA samudra kAMThe rahe che. coranivahe paDIro, patra-vaholesu paMkhuDI-parakA / core palAo, patthara-paDDala-paDDuA caraNaghAte // 470 // paDIra-pratIcara-pATaccara-cora-no palAa-cora-palAya-palAyana karI samUha-coranuM ToLu janAra-bhAgI janAra paMkhuDI-pakSa-patra-pAMkhaDI pattharA ) paraka-vaheLo-nAnu jharaNu paDalA -pagano ghA-pATu paDDuA) paDIra-lipibhraSTa-lipiyavA-sabhAvA-mAM maza-saMgrahakAro 'coraNivahe' / bhUNa 54ne mahave 'boraNivahe' 48 matA cha, ema batAvI A "paDIra" zabdane taruvargamAM-jhADanAM nAmo sAthe-Ape che ane "paDIra" eTale "berane samUha artha batAve che. udAharaNagAthA eSa parakapaDIro pattharakuzalena paiDa dadat / paMkhuDiyA iva vikIrNaH palAyarakSeNa paDUDalAhiM pi // 372 // pATu mAravAmAM kula evA vaDe pATu detuM-mAratuM-ane vaheLA-nAnA jharaNa-tarapha rahetuM evuM ceranuM TeLuM corathI rakSA karanAra-koTavALavaDe pATuo dvArA paNa pAMkhaDIne peThe verAI gayela che. dRpte pahaTTho, bAle paDoo, payAmaM anupUrve / kusume pasUaM, Avali-jvalanabhedeSu paDAli-papphADA // 47 // pahaha-prahRSTa-dRpta-darpavALo pasUa-prasUta-prasUna-kusuma-phUla paDoma-pota-bAlaka paTAlo-bhAvali ola-hAra-paDAlIpayAma-prayAma-anupUrva-anukama paDALa papphADa-prasphATa-vizeSa prakArano agni Page #610 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaka varga 273 hAgAthAjaryAta pasUazaro'pi khalu bhuvanapaDAliM payAmasthUloru / / eSa pahaTTo madanaH apddoaprtaapppphaaddo||373|| anukrame-U para vadhAre skUla ane nIce ochA skUla e kame-dhUla UravALI he ! phUlanAM bANavALe chatAM ya darpavALA ane abAla-meTApratAparUpa vizeSa prakAranI agninA tejavALe madana, A bhuvananI tanI-57jIne-dina-5252 te che. patthiya-pasaMDi-pabhoA zIghra-suvarNa-bhogeSu / / paddharaM Rju, sadAdRSTe pahadaM, pakkharA turagakavace // 472 // patthima-prasthita-zoghra-utAvaLo-tvarA vaale| paddhara-prAdhvara-pAdhalaM-ruju-saraLa-sIdhu pasaMDi-sonu pahada-nitya dRSTa-roja najare caDatuM pabhoa-prabhoga-bhoga pakkharA'-pravara - pAkhara-ghoDa nuM bakhtara GS22gAthA pakvariyapatthiyahayaH pasaMDigauraH raNe jayazriyA / pabhoakRte pahado'si paddharaM kumArapAla ! tvam // 374 // kumArapAla he ! jenA ghaDA pAkharelA che ane utAvaLa che, je sonA je gaura che e tuM raNasaMgrAmamAM jayazrIdvArA bhegane mATe pAdhare nitya najaramAM AvyA kare che. arthAt bhAga mATe jenA tarapha jayazrI rAja pAdharI tAkayA kare che. surakhAte pahammaM, patthINaM sthUlavastre / paviddhaM paritake, dhane pabaddho ca, pajjaNaM pAne // 473 // pahamma-pra+khan+ya-deve khodekheM pabbiddha-praviddha-prerita patthINa-prastyAna-vizeSa ghaTTa-jADu- pavaddha-pravRddha-ghaNa-loDhAne TipavAnu khAdInu kapaDu-thepADu, pacheDI vagere upakaraNa pajjaNa-pAyana-pAna-pIvu 1 hemacandra potAnA-mabhidhAnacitAmaNi-kozamA (ko0 4 lo. 317) 'turaGgasaMnAha'nA paryAyarUpe 'prakSara' ane 'prakhara' e be zabdo naudhe che pAkhara ghoDAne banne paDakhe rahe che tethI 'pavakharA' zabdano vizeSa saMbaMdha pakSapaDalu-zabda sAthe hovo joIe. . 2 juo-814|244 khan-khamma. 18 Page #611 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dezIza*sa graha patthoNa - keTalAka dezosaMgrahakAro he che } "yatthI bheTakhe laDDu - game te syU-blaDu." G! iraNagAthA -- 274 eSa patraddhahastaH patthoNI tathA ca tena paviddhA / itakAmini ! kiM vrajasi pahammajalapajjaNamiSeNa // 375 // A, hAthamAM ghaNavALA che ane teNe jADA kapaDAvALIne te prakAre prerelI che te huM hatabhAgI strI ! deve khAdelA khADAnu pANI pivAne mAne zA mATe jAya che ? paDiya - pareyA vighaTita-pizAceSu ca paMputraM dIrghe / pappIo bappI, paccUDho pariyalI ca sthAle ||474 ! | paDiya - patita-vighaTita - bagaDelu pareya -- pareta-preta-bhUta-pizAca paM--paMDa udAharaNagAthA apaDiyapaMputraprema yayA samaM bhuktam ekapaccUDhe / tAM kiM pareya ! necchasi pariyalipatitaM jalam iva pappIo ||376|| nahi bagaDelA lAMbA premapUva ka jeNInI sAthe je rIte eka thALamAM khAdhuM che teNIne huM bhUta jevA ! jema bapaiyA thALamAM paDelA pANIne na cAhe tema tuM zA mATe cAhatA nathI ? paccuttha-pratyupta - Ugo nIkaLeluM paddhAra - bAMDo-karAyela pU~chaDAvALo pappIa - bappIha-bapaiyo- - cAtaka paccUDha pariyali } paccutthaM pratyuptam, paddhAro chinnalAgaLe | pahala - pasarehA kesare, proSite parittho || 475 || - thALa - khAvAnuM bhAMDa - bhANu pahala | pasareha-mala- kesara - phUlanuM kesara parittha - (pari+vas+ta) - pravAse gayela bahAduragAthA - parittha! cala kAle ketakIpasareha - nopapamhalie / paccutthaduHkhA mariSyati tava dayitA camarikA iva paddhArA ||377 / / Page #612 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAsAlA SaSTha vaga 275 pravAsI he! jyAre ketakI ane nIpa-kadaMba-ne kesara Ave che te vakhate cAla-pravAsa kara, UgI nIkaLelA duHkhavALI tArI strI, kapAyelA pUchaDAvALI camarI gAyanI peThe maraze. jIvAyAM pahuMca-paDaMsuA ca, bhalliH palAsi-pAsAlA / pattala-paDuvaiyA pattisamidaM caiva tIkSNe // 476 // pahuMcA )-pratyaJcA--paNacha-jyA- | pattala 1-patrala-1-patrala-tIkSNa paDasubhA -pratizrut-5-dhanuSanI dorI | paDuvaiya -paTupatrika -pAtaLu -bhalli-bhAlu pattisamiddha)-patrIsamRddha )-aNIdAra dhAradAra patrIvALu paDasuA-'paDaMsuA'-'pratizrut '-'pratidhvani'-'paDachaMdo'. A. arthavALo paDhaMsuA' zabda saMskRta 'pratizrut ' UparathI upajAvavAno cha [8-1-88] pattala-bIjA dezosaMgrahakAro cha hai "patta' meTale 'za'-pAtaguH" __ pattala-pattala'no bhanne artha '5ge-agi patravANu'-'gi pAMdaDAMvALuM thAya che ane A arthamAM e pattala" ne saMskRta "patrala uparathI lAvavAno che. pavitta-pavitta meTa '. saMskRta 'pavitra' 652thI 'pavitta zabdane lAvavAno che. paara-542 meTale 'za'. saMskRta 'prahara' 152thI 'ema' zahane lAvavAno che. pallattha-pallattha -badalo-badalavU. A banne zabdone saMskRta 'paryasta' uparathI pallaTTa-palaTTI lAvavAnA che [8-2-47] paTTa--paTTai-pibati-pIye che. [8-4-10] paMga-paMgai-gRhNAti-grahaNa kare che [8-4-209] para-parai-bhramati-bhame-che-phare che [8-4-161] A ghaTTa vagere dhAtuo dhAvAdeze sAthe kahelA che mATe ahIM lakhyA nathI. udAharaNagAthAmdhumaase bhramarAvaliH manmathaborasya dhanurupaDaMbA iva / sahakAramajaro punaH patisamiddhA paThAlo iva // 378|| Page #613 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 276 dezI zabdasa greDa vasaMta RtunA mAsamAM, bhamarAonI TeLI, kAmadevavIranI kema jANe dhanuSanI derI na hoya evI lAge che ane AMbAnI mAMjara, kema jANe kAmadevanuM aNIyALuM bhAtuM na hoya tevI jaNAya che. prastA raNAt ripakaH paDaMsuAAsphAlane'pi cAlukya ! / pattalakopaH paDaghaipAsAlAhiM karoSi kiM tvam ? // 379 / cAlukya he ! tArA dhanuSanI dorIne TaMkArava thatAM paNa raNasaMgrAmathI zatruo trAselA che te pachI tINuM kopavALo tuM aNIyALAM bhAlAMnuM zuM kare che ? arthAt pachI tAre aNIyALAM bhAlAM rAkhavAnuM zuM kAma che ? pacceDaM paccavaraM musale, paggejja-pahayarA nikare / palahiya-purohaDA viSame, pariyaTTo ca rajake // 477 // -mu-muchuM chuM pahiya / pavara/ purohdd| -viSama-sama nahi te paga-nivArasamUha -dhovo-roTa padayara i-gavara-pathara-samUha strAi-putta-A be zabdane je artha, mULagAthAmAM lakhyo che tene keIe kahela saMvAda A pramANe che. " svayaM viSama aNama purohas ritam"[ ] bharthAt palahiya-viSama-sama nahi te purohaDa-asama-sama-nahi te ggg-A prakaraNa, AdimAM "a" svarayukta "pa" vALA zabdonuM che, nahiM ke AdimAM "u" yukta "pa" vALA zabdanuM-pu vALA zabdonuM. chatAM ahIM artha ApavAnI anukULatAne lIdhe AdimAM "pu vALA pure haDa' zabdano paNa ullekha kare che. - jIjJA vIvAre te palahiya" ane "purahaDa" e bane zabdone paraspara paryAyavAcaka tarIke noMdhe che ane te banene artha AvRtamIvAtu-DhAMkelI jamInanuM vAstu e batAve che. teo kahe che ke "sAvRtamIvAtu puta for tathA " [ ] satavAdana nAmane rezItaMtraphuvAra te kahe che ke"go pachIe" arthAt puruM pAkura ! purehaDa eTale pAchalA bhAgamAM utkaTa-UMcuM Page #614 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 vaga udvAhuzzugAthA - pariyaTTa ! zilApahayarapurohaDAo jalaM nadItIrthAt / savilambam AnIyate sundara ! mA kudaya asyai // 380 // dhAbI hai ! pattharanA samUhathI viSama banelA-sarakhI rIte nahI bAMdhelA-mADAkhaDiyAvALA-nadInA ghATethI pANI mADu" lavAya chepANI ANatAM vila'ba thAya che--mATe huM sundara ! tu eNInA Upara hAtha na 42. tava gajaviSANapacceDakhaNDitAH palahiyA api ripuvaprAH / hRtabhaTapaggejjA bhavanti paccavarapANitulla ! cAlukya ! // 389 // jenA hAthamAM musaLa che evA maLadeva jevA huM cAlukaya ! tArA hAthInA tUzaLarUpa musaLeA dvArA tArA zatruenA viSama paNa killAe khaDita thatAM e killAnA rakSaka bhaTAtu-subhaTAnuM TALu huNAela yaha laya che- huSArtha bhaya che. paDisAra }-TutA - DaDhApaNa-caturAI pADasAra paDicchaa-samaya- vakhata paDisAra - pADasArA paTutAyAm, paricchao samaye / pahissaM palihAo ca UrdhvadAruNi, payavaI senA ||478 || 277 palihasya }-UMcuM lAkaDuM-UbhuM lAkaDaM pavaI-senA - padavatI - pAyagA -pAyadaLa senA DisAra - bInA dezosaMgrahakAro : che - "DisAra meTa pa -yatura-huzIyAra. " udAharaNagAthA-- palihAyastimitAyAH apADisArAha kathamapi taba virahe / tasyA nizA gatA kathaM gosapaDicchara bhaviSyati ? || 382|| tArA virahamAM UcA lAkaDAne Teke sthira rahelI ane caturAI vinAnI evI teNInI rAta keAI paNa rIte cAlI gaI, have savArane samaye kema thaze ? tava kumArapAla ! payavaidarzanamAtreNa stambhitA iva raNe / ripavaH gatapaDisArA jAtAH palihassasaMsthAnAH ||383 // huM kumArapAla ! tArI senAnA dana mAtrathI rasagrAmamAM tArA Page #615 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 278 dezIzabdasaMgraha zatrue caturAI vinAnA ane UMcA lAkaDAnA ghATa jevA arthAta kema jANe thaMbhI gayA heya-kheDAI gayA heya-evA thayA che. eraNDadrume pancaMgulI ca, ghargharagale paDisAo / paMphulliyaM gaveSite, paDiyaro cullimUle // 479 / / paMcaguli-paJcAGguli-jenuM pAMdaDaM pAMca | paMphulliya-gaveSita-phaphoLelu, phaphoLag, AMgaLIvALA hAtha jetuM che eTale / gotelu, gotavU-zodha_ pAMca AgaLIvAlu che te-eraMDAnu / paDiyara-cUlAnuM mULa jhADa paDisAsa-gharagharo-gaLagaLo-kaMTha udAharaNa gAthA paDisAille ! paMcaMgulIsu ki kaJcukaM gaveSayasi 1 // paDiyarakammakari ! tvayA api kasmAt paMphullio naleSu ayam 1 // 384 // he gharaghara kaMThavALI ! tArA kaMcukane eraMDAonA jhADamAM zuM zedhe che? he cUlAnA mULanI cAkaraDI ! te paNa zA mATe ene naLamAM-naLa nAmanA ghAsamAM-zaLe ? paDisuttI paDisUro paDisaMtaM caiva pratikUle / / pAdapatane parevaya-pADavaNA, pUpe pahaello // 480 // paDisutti / -pratizrotaH-pratikUla pADavaNa / pAdapatana-1 praNipAta-page paDisura pADavaNa / pAdapatana-paDavu-page lAgavU | pahaella--pUDalo paDisaMta-sAtavAhana nAmanI dezIsaMgrahakAra 4 cha 'pati ' eTale astamita-AthamavuM-AthamI javuM. udAharaNagAthA- paDisuttI paDisUre, parevayapare yaH apddisNto| pADavaNaM pahaellA ca tasya dIyantAM grAmayakSasya / 385 // je pratikULa tarapha pratikUla che ane page paDanAra tarapha apratikULaanukULa-che te grAmayakSane pagelAgaNe kare ane pUDalA gho. indrasute paihaMto, lAkSArakte pallaviyaM / paDihatthI vRddhau, paDihattha-paDikkayA pratikRtyAm // 481 // paDisaMta / Page #616 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paihaMta - indrano putra- jayaMta pallaviya -- pallavita - lAkhathI raMgela lAkhoDhuM paMDavi - pANIthI bhonuM - pANIthI pAMDaviya palaLeluM patthariya-pallava- pAMdaDAM 14 vaga pallaviya - 'paTalaviya' bheTale 'savita-padavanA AhAra bhevu. ma arthanA 'pasaviya' zabda saMskRta 'pati' uparathI sAvavAno che; 'yasava' zabdane 'mAyAra' artha mAM kheTave 'pallava iva Acarati sevA arthabhAM 'kvip' [ 3-4-25 ] pratyaya lagADI te UparathI tenuM bhUtakRda Mta 'pallavita' thAya che. pasihattha - sAtavAhana naamne| dezIsaMgrahakAra 'paDittha' bheTakhe 'pratisyana-sAbhe vayana- uttara' vo artha Aye che. udAharaNagAthA tvayi paDikayakusale paratasadRkSa prAptapaDidatthi ! | pallavibhaAInivasanA namanti paDihatthaakSamA ripavaH // 386 / / IMdraputra jayaMtanI samAna pAmela vRddhivALA he ! tuM sAme thavAmAM kuzala che tethI sAme thavAmAM asamartha evA tArA zatruo, lAkhe racelAM bhInAM kapaDAM paherI tane name che. paMDaviyaM pAMDaviyaM jalArdre, pallave patthario / pakkhaDiyaM prasphurite, jaDe palihao, paDitthiro sadRze // 482 // pakkhaDiya - prasphurita - sphuraNa thavuM tha pahitthi - vRddha-vadhAro parihRttha - pratihasta ) sAme hAtha batApaDikkaya- pratikRta- aat - pratIkAra pratikRti- karavo-sAma tha 'paridhaka' 279 palihaa - 'paridhaka -- jaDa paDitthira - sarakhaM - jevuM 1 parigha eTale 'bAraNAne baMdha karavAno bhagaLiyo' je enI jevo jar3a, hADuzbugAthA patthariyatrastare api khalu paMDavipa azrupAMDaviyazikhinA / sA tapyate tava palihaya ! pakkhaDie zikhipaDitthire virahe ||387 // hai jaDa ! tArA agni jeve! viraha prakaTa thatAM, pANIthI palaLelI pAMdaDAMnI pathArImAM paNa AMsue vaDe palaLela stanAcavALI teNI kharekhara satApa pAme che. [-prakaTa. te paNa Page #617 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 280 dezI zabdasaMgraha paDiveso vikSepe, pacattaraM cATu, parihaNaM vasane / parihaTTI AkRSTiH, pratihAyAM paDicchiyA caiva // 483 // paDivesa-pratidveSa-vikSepa pari haTTa-pari kRSTi-AkarSaNa-kheMcyu pacattara-cATu-khuzAmatanI vANI paDicchiyA-pratocchikA-pratIhArI parihaNa-paridhAna-paheravAna vastra-paheraNa SaDicchiyA-bojA dezosaMgrahakAro cha hai, "52cyA geTave lAMbA samayathI vIM ApelI bheMsa harAyA kiM parihaNa jalAyasi zayane ki karoSi kamalapaDivesaM / kuru pacattaranipuNe ! paDicchie ! hRdayazalyaparihahi // 388 // tuM tAruM paheravAnuM vastra zAne bhInuM kare che? pathArImAM kamalane vikSepa-dveSa-zAne kare che ? cATa belavAmAM nipuNa he pratihArI! tuM hRdayanA zalyane kheMcavAnuM kara-hadayamAMnA zalyane kheMcI kADha. papphiDiyaM pratiphalite, paDoharaM pazcimAGgaNake / paDuvattI paDisArI javanyAm , pasevao brahmaNi // 484 // papphiDiya-pratiphalina -pratiphalita- paDuvatto / __ pratibiMbita thaq-sAme dekhAvu / paDisArI -'pratisIrA-javanikA-paDado paDohara-gharano pAchaLay AMgaNu pasevabha-prasevaka-brahmA udAharaNagAthA bASpapaDisAridviguNAM paDohare candrikAyAH paDavatti / karoti manaHpasphiDie tvayi manyate dina pasevadinaM sA // 389 // tuM manamAM pratibiMbita thatAM-manamAM tAre vicAra AvatAM-teNa asunI javanikA karatAM bamaNI javanikA, gharanA pAchaLanA AMgaNamAM caMdrikAnI ADI kare che ane ema karatI teNI divasane brahmAnA divasa jevaDe lAMbe mAne che. 1 amarakozamAM (manuSyavarga kA 0 2 zlo0 120) yavanikA-'paDadA'-nA arthamAM 'pratisIrA' zabda Apelo che. 2 'siv ' eTale sIva, prasevaka eTale prakarSapaNe sIvanAro. brahmA mA jagatarUpa paDadAne sIvanAro ja che Page #618 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTha vaga 281 parivAho duniye, paTThisaMga ca kakude / rudre paMDaraMgo, pakkaggAho ca makare // 485 // parivAha -parivAdha-durvitaya-duSTa rItano | paMDaraMga--(pANDura+aGga)--rudra-mahAdevavinaya-vinaya bhabhUti lagADelo hozatho dhoLA paTisaMga-'pRSTho zRGga-kakuda- baLadanI pITha para | aMgavALA 'zava cAmaDI tathA hADakAnuM ziMgaDA jevU nizAna | pAragAha-pakvagraha-magara -baLadanI pITha para no DhorA jevo UMco bhAga hAgAthA tvayi paMDaraMgavRSapaTTisaMgasamaskandha ! kumArapAla ! nRpa ! / zAsitajagati yadi paraM pakkagagAhadhvajasya parivAho // 390 // mahAdevanA piThiyAnI jevA sAMDhanA skaMdhanI jevA kaMdhavALA he rAjA kumArapAla! jagatane tuM zAsita kare che chatAM je kaIne duvinaya DAya to te 14 mahevana duvinaya ! ! ! pariliya-paDichaMdA lIna-mukhAni, paccheNayaM ca pAhejjaM / saMmukhAgamane paccuddhAro paccovaNI caiva // 486 // pariliya-lIna paccaddhAra |-prtyuddhaar sAme Avadyu paccovaNI-pratyupanIta " paDichaMda-mukha paccheNaya-pAtheya-pathyadana-musApharImAM rastAmA khAvAnu bhAtu-rastAmAM hitakara hoya te. pariliya-bIjA dezIsaMgrahakAro pAliyana mahase pariyasa' zabda Ape che. paccheNaya-pAhejja-252chezya bhane 'pARAN (-pAtheya) / manne zabdo dezI che ane temane ahIM eka bIjAnA paryAya tarIke noMdhI matAnyA cha. paccuddhAra-paccovaNo / manne zanho (yavAya tathA se zabda UparathI kriyApada, kRdaMta vagere badhuM ya thaI zake che. jemake. 1 pRSThazajin-sAMDha-haimaanekA0 / 8 / 1 129-pRSTha-piTTho , paTTo. 2 'pathyadana' prA0 pacchayaNa. 3 saM0 'pAtheya'-prA. 'pAheja' Page #619 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 282 dezI zabdasaMgraha paccurio-pratyuddhRtaH _sAme mAvA. pcciivnnio-prtyupniitHudAharaNagAthA- locanacakorapaccheNayaMtapaDichaMdacandrikA kuru / hRdayapariliA api paccuddhAraM paccovaNIpare dayite // 39 // jyAre svAmI, sAme AvavAmAM tatpara che tyAre AMkharUpa cakerane bhAtA samAna mukhacaMdrikAvALI tuM hRdayamAM lIna che chatAM ya sAme mAvAnu42. paccuhiyaM prasnute, paDaccaro zyAlasadRze / parihAya-paricchUDhA kSINa-ukSiptAH, paDikkharo krUre // 487 // paccuhiya -prasnuta-pAne parihAa--(pari+hA+ta)kSoNa-dUbaLo Avelu-cU yu-cUyelu, cUq / paricchUDha-parikSipta-utkSipta paDaccara-sALA jevo-vidUSaka vagere paDikkhara-kara paccua-bIjA dezIsaMgrahakAro 'pazyutiyAne mahale 5zyuma' (pratyuta) za6 matAva cha, udAharaNagAthA kiM tvaM kSudhAparihAo paricchUDhakaraH paDaccara ! raTasi / apaDikkharapaccuhiyAi gardabhyAH stanaMdhayo bhava // 392 // sALa jevA he ! bhUkhathI dUbaLe, hAtha ulALate tuM zAne raTe che athavA raDe che, akrUra ane pAne Avela-dUdha TapakAvatI-evI gadheDIne mANa-putra-thAne? kSetrazaye parivAso, paTTio tathA pravartitake / paryApte pahoiyaM, atha kSetre pallavAya-porayayA // 488 // parivAsa-parivAsa-khetaramA jaIne rAtre / pahoiya--(pra+bhU+ta)pUratu-pahocatu-paryApta sUnAra-vAhu paTTia-pravartita-pravartAvela -calAvela poraya -kSetra-khetara -pracAramA ANela porayaya ) pahoiya-bIjA dezIsaMgrahakAro 4 cha , " 'pAdhya' bheTale. 'prabhutva'- svAmitva." pallavAya Page #620 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTha varga vallavAya-gopAla naamne| saMgrahakAra 4 cha 'yasapAyanI 2 daMtya ane eAchatha "va" jenI AdimAM che e "valavAya' zabda paNa che ane "pahelavAya" tathA "valavAya e bannene artha eka che. udAharaNagAthA parivAsa ! zAliporayagopIdarzanapayaTTiamanA yat / na pazyasi divA'pi mRgAn pahoiyaM pallavAyarakSayA 1 // 393 // vAha he teM cekhAnA kSetranI rakhevALI evI gepInA darzana mATe manane pravartAvyuM che. kAraNa ke, tuM divase paNa mRgene jota-joI zakata-nathI te kSetranI rakhavALIthI saryuM arthAta tuM have kSetranuM rakhopuM karI rahyo. paJcAdhikapaJcAzati paMcAvaNNa-paNavaNNA / / papphoDiyaM ca prakhoDite, surate parabhAo // 489 / paMcAvaNNA-paJcapaJcAzat-paMcAvana-pAMca paphoDiya- ) --prasphoTita-nirghATita - paNavaNNA vadhAre pacAsa pakkhoDiya- jhADelu-jhApaTela-khaMkherelu -pratIghAta pAmelu parabhAa-parabhAva-surata-kAmakrIDA udAharaNagAthArtippphoddiy! parabhAyalubdha : vezyAyai dehi dInArAn / paJcA'pi paJcapaJcAzatsamAn pazcapaJcAzatamapi mA khalu paJcasamam / 394 // - ratithI jhADelA, kAmakrIDAmAM lubdha he ! vezyAne paMcAvana samAna evI pAMca paNa senAmahore Apa, paraMtu paMcAvanane ya pAMca samAna na 42. paDiyAla-paviraiyA tvarite, pUrNe paDihattha-poNiyayA / paDikhadhaM paDikhaMdhI jalavahane, mastake pavaraMgaM // 490 // paDiyali pratitvarin / tvarita tvarAyukta / paDikhaMdha / -pratiskandha-pANI vahevArnu paviraiyo pravirayita -raya-vega-vALu paDikhaMdhi sAdhana-masaka,kAvaDa, beDhaM vagere paDihattha / pavaraMga--pravarAGga-pravara aMga-uttama aMga-mA) 1-'ba' kevaLa oSThya che bhane 'va' dantya ane oSTaya che. ahIM 'valavAya' samajabAno che nahIM ke 'ballavAya'. poNiyaya -pUrNa-pUru Page #621 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 284 dezIzabdasaMgraha paDikhaMgha-paDikhaMdhi-bojA dezIsaMgrahakAro 49 cha , " pami' bhane 'midhi' theTo raats-'pANI na paDenA'-'pAzInAnA2'. pavaraMga-rerIta 'uttamA zama 'bhAthA' atha bhI prasiddha cha te rIte A pavaraMga' zabda mAthA arthamAM kavioe rUDha nathI karyo mATe tene dezya zabdanI sAthe seMdhI batAvyuM che. (saMskRta-pravara+aDa= 'pra1' prAkRta-512+4=5121. mAhuragAthA aNapaDiyali ! paviraiyaM apoNie kuru jalena pddihtthe| paDikhaMdhe paDikhadhoniyukta ! kiM kaNDUyase pavaraMga // 395 // 3 (1H / vimAnA-dhI21 !-Dhalan ! masa-143-meDha vagere pANI vahevAnAM adhUruM ThAmene pANI vaDe satvare pUrAM kara-pUrAM bhara, he pANI vahevAnAM kAmamAM nimAyelA ! mAthuM zuM khaMjavALe che ? nagare paiTThANaM, vRkSe pamuhatta-parasuhattA ca / pAnIyanirgamane ca parihAlo parihalAvio caiva // 491 / / paiTThANa-pratiSThAna-nagara-paiThaNa-pura / parihAla ) jalanirgamana-pANI nikapasuhatta-vRkSa-pazudhvasta-pazu-pharasI-thI nAza | parihalAvima LavaM, pANI nikaLavAno pAmela-haNAyela mArga para suhtt-vRkss-prshudhvst-prshu-phrsii-thH| hAyela-nAza pAmela paMguraNa-prAvaraNa-pAgaraNa-oDhavA-pAtharavAnuM sAdhana. saM0 'prAvaraNa' UparathI 'paMguraNa' zabdane lAvavAno che mATe ahIM nayI kahyo. [ 8-1-175] pajjara---paujara i-proccarati-kathayati-kahe che [ 8-4-2 ] pavAya - pavvAyai-pravAyati-mlAyati-mlAna thAya che-karamAya che [8-4-18 ]. palhattha-pahathai-paryastayati-virecayati-palaTe che-judu kare che [ 8-4-26 ] palAva-palAvai-lAyate-nAzayati-nAse che-naSTa kare che [8-4-31] paNAma-paNAmai-praNAmayati-arpayati-Ape che [8-4-39 ] payara-payarai-smarati-ya da kare che [8-1-74 ] pamhuha - pamhuhai-mmara ta-yAda kare che [8-4-74 ] payalla-payalalai-pracalati-prasarati-phele che-phelAya cha [ 8-4-77] Page #622 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 varga pahalla - pahallai - ghUNate-ghUme che-pahoLe che [ 8-4-117 ] paNNADa - paNNADai - mRdnAti marde che-masaLe che [ 8-4-126 ] paDDuhapaDDuhai kSubhyati-vaLabhaLe che [ 8-4-154 | paccAra -- paccArai - upAlabhate - upAlaMme che upako Ape che [ 8-4-153 ] paccaDu - paccaDUi - gacchati -jAya che [8-4-162 ] pacchaMda - pacchaMdai- gacchati - jAya le [8-4-162] padaa - padabhai - padayati-gacchati- -jAya che [ 8-4-162 ] -e pallaDa - pallaTTai - paryastrayati - paryasyati - palaTe che [8-4-100 ] palhattha-- palhatthai-paryastayati paryasyati palTe che [ 8-4-200 ] paDala - paDalai - pacati-pAka kare che rAMdhe che [ 8 -4 - 90 ] pajjhara - pajjharai - 6 rati khare che [ 8-4-173 ] paccaDa - paccaDai - kSarati khare che -pachaDa ya che [ 8-4-173 ] A badhA dhAtue, dhAvAdezanA prakaraNamAM kahelA che mATe hI nathI 4hyA. udAharaNagAthA-- mahikalpaparasuhantaya ! gurubhujapasuhatta ! tava paThThANe | | gRhaparilAviyA karimadaparihAlehiM bhavanti ApUrNAH || 396 || pRthvImAM kalpavRkSa jevA ane vRkSanI peThe bhAre lAMkhI bhujAvALA he rAjA ! tArA nagaramAM-pe gupuramAM-gharanA pANI nIkaLavAnA mArgo-gharanI mALA, hAthIne mada nIkaLavAthI-hAthIne bharAI rahela che. mada jharavAthI paNa attiyaM prakaTite, strIpraNaye parivArio ca ghaTite, pralokane paNa attiya - prakaTita-pragaTela, - pragaTavu paNAmaNiyA - praNAmanikA - strIo tarapha praNaya-sneha-batAvavAnI rote praNAma paNAmaNiyA / pasavaDakkaM ca // 492 // 285 karavA udAharaNugAthA-- tasyA ratisarvasva paNaantiyapasavaDakkalIlAyAH / kathaM labhase niSThurAkSara ! aNaparivAripaNAmaNio ||397 // parivAria - parivArita-ghaTita-ghaTatu ucita - yogya pasavaDakka--vilokana - kaTAkSayukta jIvuM - kaTAkSavAlI najara karavI Page #623 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 286 dezI zabdasaMgreDa jeNIe vilakananI-kaTAkSayukta najara karavAnI-lIlA pragaTa karelI che evI teNInuM ratisarvasva, aghaTita rIte praNaya batAvavAnI rItavALo tuM zI rIte meLavI zake ? he niSphara akSaravALA ! - pavvaiselaM vAlamayakanduke, taruNikAyAM paDujuvaI / cirasutamahiSI parihAriNI ca, paDi ajjho upAdhyAye // 493 // pavvaisella-bAlamaya kanduka-vALomAMthI | pari hAriNo- lAMbA samaye voAyelI bheMza banAvelo geMda-daDo -bAkhaDa bheza paDujubaha-taruNa stra'--paTuyuvati-catura yuvati paDiajjhama-upAdhyAya-prati+adhyaya - bhaNAbanAra-zikSaka GIS2gAthA-- paDi ajjhaya ! tava ziSyaH prihaarinnidugdhpaandurllitH| paDujuvaINa nimittaM pavvaisellAI gumphati // 398 // he upAdhyAya ! tAre ziSya, bAkhaDI bheMsanuM dUdha pIvAthI chakelo thaI taruNIone mATe vALanA daDA guMthe che. paDiellio kRtArthe, bhagne paDiraMjiyaM caiva / pajjuNasaraM ikSusadRzataNe, paDiaMtao ca karmakare // 494 // paDiellia-kRtArtha-jenu badhu kAma sarI | pajjuNasara-prArjunazara-zeraDo jevaM ghAsagayuM che te-saphaLa ____ arjuna nAmanA ghAsano sAMTho paDiraMjiya-pratiranjita-bhAMgelaM / pratyantaga-5-karmakara-nokara pratyantaka-1-cheDe rahenAra hIrAthApaDiraMjiyapratimayA kiM re ! paDielliyAi bhavati phalam ? / paDiaMtaya ! kiM dRSTaH pIDitapajjuNasarAu ikSurasaH ? // 399 // 2 ! mAMgesI pratimAne tAtha-sa500-2vAthI zuNa thAya ? nokara he ! zeraDI nahI paNa tenI jevA pajuNasara nAmanA ghAsanearjuna nAmanA ghAsanA sAMThAne-pIlavAthI zuM zeraDIne rasa nIkaLe hIhI cha ? paDisAriyaM smRte, parillavAso ca ajJAtagatau / valmIkake paDilaggalaM, vasante paumalo // 495 / / Page #624 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTha varga 287 paumalaya paDisAriya-pratismArita-smRta-yAda / paDilagAla-valmIka -rAphaDo karelu-yAda karavu. padmara jas / -vasaMtaRtu-padmanA parillavAsa-(para+illa+pali+vAsa)-paramAM / (padmalatA dilAsavALo padmAlaya ne padmovALo RtubIje- ajANye sthAne-je rahe che padmarata / vasaMta Rtu jenI pati ajANo cha -je kyoM rahe che-te jagAyu nathI tevo-para-dUrarahenAro--ajANyA vAmavALA udAharaNagAthA- hiNDase parillavAso paumalae subhaga ! kutra yat tasyAH / paDilaggalaM iva aratiH paDisAriyatvadguNAyAH vardhate // 40 // he subhaga ! vasaMtaRtumAM ajJAtavAsa thaIne tuM kayAM hiDakyA kare che. kAraNa ke jeNIe tArA guNa yAda karyA che evI teNInI arati, rAphaDAnI peThe vadhe che. pavahAiyaM pravRtte, paDipiDiyaM api prabuddhe / paccavaloko pADaccaro ca Asaktacitte // 496 // parahAiya-pravahApita-pravRtta--pravartela- | paJcavaloka) pratyavarakta-vizeSa rAgavahAvelu pADaccara vALo-Asakta cittavAko paDipiDiya-pratipiNDita-pravRddha-khUba vadhelu -piMDarUpa tha yelu pADaccara-'yora' athavA 'pAya' zahane saMskRta pATa252' UparathI lAvavAne che. S uthA-- pADaccarA tvayi sA paccavaloko tvaM subhaga ! tasyAm / anyonyaM pavahAiyarasAnAM paDipiDio eva snehaH // 401 // teNI tANamAM Asakta che ane huM subhaga ! tuM teNImAM Asakta che. e rIte paraspara vahAvela rasavALAMone neha khUba ja vadhelo che. * paMthucchuhaNI yA zvAzurAt AnIyate vadhUH prathamam / paccucchuhaNI prathamasurA, guhyahare paloTTajIho ca // 497 // Page #625 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 288 paMthucchahaNI - sAsarethI pahele ANe bhAvelA vahU - caMcaLa jIbhavALo 'pratimita' paDiyammiya - maMDita - saMsAreSu - zatrugAre UparathI A'paDiyasmiya' zabdane lAvavAne che mATe ahIM lakhyuM nathI. parivADa - parivADai ghaTayati ghaTanA kare che ceSTA kare che [ 8-4-50 ] parivAla -- parivAlai-parivallate-veSTayati- voTe che [ 8-4-51 ] parihaTTa - parihaTTai - mRdnAti marde che-masaLe che [ 8-4-1 8-4-126 ] | pariala / - paribhala} - paricalati gacchati-ja/ya che dezIzabdasaMgraha - paccacchuhaNo-navo dAru-tAjo dAru palloTTa jAha-paryastajihva-rahasyane bhedanArarahasyane khullu karI denAra pariaMta-pariaMtai - zliSyati - meTe che [ 8-4-190 ] parisAma -- parisAmai - parizAmyati - zAmyati-zAMta thAya che. [ 8-4-167 A badhA dhAtune dhAvAdezanA prakaraNamAM kahelA che mATe ahI nathI udyA. udAharaNugAthA--- na khalu madhupaccacchrahaNo pIyate tAvat kathaM palloTTajIhA aham | iti kulapaMthucchraNI zvathUkagati pRcchakebhyaH kupyati // 402 // // 'mahUDAMne! tAje dAru pIvAmAM nathI AvatA te huM rahasyane khullu karI denArI kema thAuM' eTale 'mAre' sAsare keAI mahUDInA dAru nathI pItu ethI hu* khATI vAta kema karuM' ? e pramANe kahetI, sAsarethI pahele ANe AvelI kulavatI vahu, sAsunI rItabhAta pUchanArA tarapha kApa kare che. payalAyabhatta- ' pracalAkabhakta-mora pachAonA-kalApano bhakta pariyahaliya- paricchinna gAthAmAM sAsuraya evA pATha hAya teA 'sAsariyAMnI rItabhAta' evA artha paNa thaI zake payalAyabhatta- pariyahaliyA mayUra paricchinneSu / kalakalite pattharamalliyaM, paDiNiyaMsaNaM ca nizAstre // 498 // kara-kakaLATa 8-4-162 ] [ 8-4-162 ] patthara bhalliya - kaLakaLa karavo paDiNiyaMtraNa - pratinivasana - rAte paheravAnuM vastra. 1. ' pracalAka' eTale 'moranAM pauchAM-morano kalApa'( abhidhAna0 kAM0 4 zlo0 386 ) pracalAkaH kalApazca" Page #626 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GUS25||yaapylaaybhttaalnnk ! tasyAH paDiniyaMsaNa iha nayasi / pattharabhalliya AstAm pariyaTTalio svacittena // 40 // miranI jevAM suMvALA he ! pitAnAM cittavaDe paricchinna eve tuM teNInuM rAte paheravAnuM vastra ahIM ANe che? kakaLATa javA de. parihAraittiyA RtumatyAm / parihAraittiyA-parihArastrikA-parihArane yogya-pariharavA yogya-strI-dharmano niyama jotA jenA saMparkamA na bhAvI zakAya evI strI-RtuvAlI-rajasvalA-bI AdimAM "g' vALA zabdo purA thayA pAsi zawthI mAhimA 'pA' pANA zaha! 13 thayA] cUlAyAM paasi-picchiio| pArI dohanabhANDe, pAo cakre, dizAyAM pAlI ca // 499 // pAsI ? pAzI-'pAzikA -cUlA-coTalI pArI-pArI-dohavAna pAtra picchI-picchara -zikhA pAbha-pAda-cakra-rathano-pAda-paga-paiDu pAlI--pAlo-dizA BhAharagAthApArIhastaH pAaantaritaH pAlIu ki pazyasi gopa ! / calapAsiya ! tava picchi lunAmi parihAraittiyaM mAikSasi // 40 // gepa he! hAthamAM dehavAnuM pAtra rAkhIne paiDAnI ADamAM rahyo e tuM dizAo tarapha zuM juve che ? pharakatI roTalIvALA he tuM tumatI strIne Icche che te tArI coTalI laNI nAkhuM-kApI nAkhuM ? pAbo sarpa, zvapace pANo, pANAao ca puNaI ca / nayane pAyalaM, pAuyaM hime, pArayaM surAbhANDe // 500 // 1 'kezapAza' zabdamAM vaparAyelo 'pAza' zabda kezaracanAno sUcaka che. Page #627 -------------------------------------------------------------------------- ________________ desIkhesiMgraha pAtra pAva-pApa'-sApa pAyala-prakaTa-pAyaDa-neNa-netra pANa pAThaya-hima pANAaa -vAca - cAMDAla pAraya-pArikA-darinu mAMDa-dArunu puNa BhAgAthA pArayahastaH pANo pANAayavATake punniyutH|| pAuya-pAvayabhItaH rAjyAM raktapAyalo gAyati // 405 / / caMDALanA pADAmAM-vADAmAM-dAnuM pAtra hAthamAM rAkhIne caMDAlaNa sAthe joDAele ane rAtI AMkhavALe caMDALa, hima ane saMpathI bhaya pAmele rAtrIe gAya che. pADukI vaNizibikAyAm, pAiyaM tuNDa vistAre / / pANaddhI rathyAyAm , pADuccI turagamaNDanake // 501 // pADu ko-vaNavALAne-ghAyala thayelAne- pAddha-rathyA-zerI __ besavAnI DoLI-pAlakhI pADucco-ghoDAnuM ghareNuM pAiya--moDhAno vistAra-moM phADavU uhADamAthA-- tava virahe pADaMkIyogyA sA pAiyaM na prApnoti / / mAnase pANaddhIsuM tvaM tu pADucciyahayaiH // 406 // tAro viraha thatAM ghAyalanI oLImAM besavA gya thayelI evI taNI mukhavistArane pAmatI nathI-mukha ughADI zaktI nathI-tyAre tuM te ghoDAne cagya evAM ghareNuMthI zaNagArela ghoDAo Upara besIne zerIomAM bhArI cha-2 Ave che. 1 vi0 sAtamA saikAnI AsapAsa yayelA kumArilabhaTTa potAnA taMtravArtikamAM jaNAve che ke-'sarpa' artha mATe mULa zabda pakArAMta 'pApa' che ane te zabda draviDI che. e zabdane e ja arthamAM Aryo 'pApa' ema akArAMta karIne vApare chaH ["tathA 'pApa' zabdaM pakArAntaM sarpavacanam akArAntaM kalpayitvA 'satyam pApaH eva asau' iti vadanti"-tantravArtika pR0 227 / ] paravastu veMkaTa rAmAnujasvAmI kahe che ke vartamAnamAM draviDo bhASAmA 'pAmu' ane 'pAvu' e be zabdo 'sarpa' arthe vaparAya che. 2 'hima' artha mATe saMskRta 'prAleya' zabda che. 3 'pArI syAt pAnabhAjanam" / abhidhA0 kAM0 4 lo0 90 / pArI eTale hAru pIvAnu pAtra. 'caSaka' ane 'pArI' banne zabdo paryAyarUpa che-abhidhAna0 / sarakhAvo *pArI' gA. 499. - Page #628 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 varSa pAyaDaM aGgaNake , tathA pAmadA pAdadhAnyamardane / hastayugalaprahAre pANAlI, pAhuNaM ca vikreye // 502 // pAyaha--prakaTa-AMgaNuM | pANAli-pANitala-banne hAtha-no prahAra pAmaddA-pAdamardA-be pagavaDe dhAnyane pAhuNa--raNya-vecavAnuM-vecavA yogya masaLag udAharaNagAthA-- khalapAyaDapAmahaM muktvA pAhuNaratastriyam AlApakaH / . pANAlIi hanyate hAlikaH pRSThAgatayA jAyayA // 407 // khaLAnA AMgaNAmAM be paga vaDe dhAnane masaLavAnuM paDatuM mUkI, jeNInuM rata vecavA gya che evI strI arthAt vezyA sAthe athavA vecavA egya vasta saMbaMdhI vAtacItamAM rata-lIna-thayelI strI sAthe AlApa karanAra kheDDane, pAchaLathI AvelI tenI jAyA-strI- be hAthanA prahAravaDe ho cha-dhajyo bhAre cha.. pAraMkaM surAmAnakabhANDe, mArgIkRte pAukaM / pAuggo sabhye, pAsaNio pAsANio ca sAkSiNi // 503 // 'pAraMka-pArI+aGka-pAryaka. aMka eTale / pAugga--prAyogya-sabhya-prabhAsada-sAro AMkaDo ke nizAna: mApanA mANasa AMkaDAvAlu ke nizAnavAlu dAru pAsaNibha | spazanIya-pazyanIya-pAsaNi pIvAna pAtra-dArune mApavAnuM ThAma pAsANijonAro-sAkSI pAuka--pAukya-prAduSkRta-mArga karavo prakaTa karavU pAmara-eTale kagabo. 'kaNI' arthavALo bhA - pAmara' zabda saMskRta "pAmara' Uparatho lAvavAno che. pAhuDa-prAbhRta-bheTa. A 'pAhuDa' zabda saMskRta 'prAbhRta' UparathI lAvavAno che. pADikkaM-pADiekkaM-pratyeka-eka eka. saMskRta 'pratyekam' UparathI 'pADika' bhane 'pADieka' e banne zabdone nipajAvadhAnA che [8-2-210] pAra-pArai-zaknoti-zake che-samartha thAya che [8-4-86] pAsa-pAsai-spati-pazyati-dekhe che [8-4-181] 1 sarakhAvo 'pAraya' zabda gA0 500 bhane te UparanuM TippaNa. 2 amara0 kAM0 2 zUdra varga zlo. 16 tathA AcArya hemacaMdra potAnA anekArthasaMgrahakozamA 'pa'mara' zabdanA 'nova' ane 'mUrkha' evA be aryo Ape che. (kAM. 3 zlo0 569) Page #629 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dezIthabdasaMgraha GE24AthA--- pAsaNiyA khalu pramANam, bhajyate pAsANipahi devamapi / pAraMkayasaMkhyAghrame iti pAuggehi pAuka // 408 // dAru mApavAnA ThAma dvArA AMkaDAnI saMkhyAno bhrama thatAM sabhyoe e pramANe prakaTa karyuM ke, sAkSIe ja pramANarUpa che, sAkSIe daivane 59 RisI-32vI-za che. pAuggio ca sabhike, khalInayuktA i pADisirA / pADuhuo pratibhUke, mAlAyAM pArihatthI ca // 504 // pAuggia-prAyogika-samika-jugArI- pADuhua--pratibhUka-pratibhU-jAmIna jugAramo prayoga karanAra-jugAra ! pArihatthI--parihasta-hAthanI AsapAsa karAvamAra-jugAra ramADanAra phelAya evI mALA-moTI pahoLI pADisirA--'pratisaurA-cokaDAyukta paDado / mALA. -ghoDAnA mukha upara nAkhavAmAM Avato jALIvALo cokaDA sAno paDa do pAuggia-pAuggio ya sahie' se bhUlagAthAnA 5mA mAsA 'sami ' shhne| ma 42tAM bIjA dezIsaMgrahakAro ve che / "sahiyaM soDhaM" [ ] arthAt 'saliya' seTa 'saDana resu-sAuna 427 bhane sAthai 21 49 cha hai "pAugio'pi soDhaH" [ ] arthAt 'pA. gia" eTale seDha-jeNe sahana karela che te. pArihatthI-wlan dezIsaMgrahakAro ke cha ? pArihatthI saTo mAthAnI mALA udAharaNagAthA- pAuggiya ! sArayitvA paaddisiraa-mnnikpaarihtthiio| pAhuyaM punaH mAgeyasi kimeSa pratibhAti tava nyAyaH ? // 409 // jugAra ramADanAra che! ghoDAnA cekaDA sAthene paDade ane maNinI mALAone sarakAvI jaIne vaLI jAmIna mAge che, zuM e nyAya tane hI lAge cha ? pAuraNI kavace, pAsAvaya-pArAvarA gavAkSe / yaH pitgRhAt patigRhaM nayati vadhU pADiajjho saH // 505 / / 1 parakhAvo 'paDisArI' zabda gA0 484 bhane tenuM TippaNa Page #630 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 294 SaSTha varga pAuraNI-prAvaraNI-AkhA zarIra Upararnu pArAvara-pArApara-jyAMthI badhuM ArapAra prAvaraNa-DhAMkaNa-kavaca-pakhtara dekhI zakAya te-gokha-gavAkSa-gokhalo pAsAvaya-spAzApaka-pazyApaka-dekhADanAra- | pADiajjha-piyarathI vahUne patine ghare -jyAM besIne vadhu I jozakAya je laI jAya te-vahUne teDavA te-goMkha-gavAkSa-gokhalo bhAvanAra uhADagAthApAsAvayapraviSTaH vadhvAH pArAvaropaviSTAyAH / romodgamapAuraNI pADiajjho bhUtaH malayapavanaH // 410 // gekhamAM beThelI ane khaDA-beThAM-thayelAM ruvADArUpa bakhtavALI vahUne, teNInA khadvArA Avate malayane pavana piyarathI sAsare laI janaro tha che. jJAtavyA vizrAme pADiaggo ca pAruaggo ca / pAraMparo nizAcare, pAruallo pRthuke // 506 // pA Diamga) hai--vizrAma-vIsAmo pAraMpara-pAlaMpala-pala pala'--'mAMsa mAMsa'pArubhaggava ema bolanAro-rAkSasa pArualla-pahuMka-pahuMA-pau A-cIvaDo pahoMka udAharaNagAthA - re hAlika ! pADiaggaM kuru idAnI apAruagadaMSTra ! tvam / pAraMparu igha tRptiM na manyase pAruallaazane // 411 // vizrAma vinAnI-niraMtara cAlyA karatI-dADhavALA hALI he-kheDu he! hamaNAM vizrAma-vIsAma-kara. tuM pauMA khAtAM khAtAM rAkSasanI peThe ghraat| nathI-tRtine mAnatA-ongtA-nayI. pAlIhammaM ca vRtiH, mAlIkRtam AhuH pAruhallaM ca / pAlIbaMdhoca sarasi, pAyappahaNo ca kukkuTake // 507 // "pAlIhamma-pAlIharmya-vADa, gharanI vADa | pAlIbaMdha-pAlIbaMdha-pALI-pALa-bAMdhelI pAruhalla-mAlArUpa-mALA. jevu'-karelu | che evaM taLAba. | 'pAyappahaNa-pAdaprahaNa-kUkaDo-pagavaDe . jorathI haNanAra 1 'kUkaDA' mATe saMskRta kozomAM 'caraNAyuva' (jenu zastra, paga che te) zabda moMdhelo che e jotAM prastuta 'pAyappahaNa' zabdane saMskRta zabda 'pAdaprahaNa' (paga vaDe jorathI haNanAro) sAthe sarakhAvI zakAya. Page #631 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 264 dezIzabdasaMgraha haragAthA.... lahate jaladhi garuDaH pAlIbaMdhaM iva pAruhalaUrmim / .. pAyappahaNa ! putvaM naH pAlIhammaM api spRzasi duHkhena // 412 // mALA jevI UrmivALA samudrane, pALavALA taLAvanI peThe garuDa TapI jAya che-eALaMgI jAya che tyAre he phUkaDA ! tuM te vADane paNa bhahATe-mAMDamAMDa-2432 che. pADalasauNo haMse, piNhI kSAmA, jale pibbaM / piMcU pakvakarIre, pilhaM laghupakSirUpe // 508 // pADalasauNa-pATalazakuna-haMsa-dhoLo bhane vicupAkA keraDAM sahaja ratuMvaDo paMkhI pila --- pIlAM-pakSInAM nAnAM baccoM piNho-kSAma-kRza-pAtaLI pibba--'pinya-povA yogya-pANI harayugAthApADalasUuNayapilhaya ! tvaM marumaNDale mA braja / tatra apibbe piMcuamAtraphale bhavasi piNhitanuH // 13 // he haMsanA baccA ! tuM mAgvADamAM na jA; pANI vinAnA ane mAtra keraDAnA phaLavALA te mAravADamAM javAthI te kRza thaI jaIza. piMDI ca majAm , pirIDI zakunikAyAm , picchilI lajjA / pihulaM piMsuli-picholIo mukhapavanabhRtatRNavAdhe // 509 // piMDi--piNDo-maMjarI piriDi-samaLI la) pRthula-paholu-havAthI pahovU pihula ] piMsulina thaeluM-ghAsarnu vAju jemAM picchili-lAja pA(mukhadvArA-phukavaDe pavana pachAli bharelo che evaM ghAsanu vAju udAharaNagAthA- ramamANAM pihaleNa samaM picholimukhIbhiH piMsulikarAbhiH / piMDIhiM pralobhayan apicchilI / piriDilola ! kiM mAyasi // 414 // he nirlajaja ! he samaLI jevA caMcaLa ! pavanathI bharelA ghAsanA vAjAnI jevA mukhavALI-phulAvela gAlavALI-ane hAthamAM kuMkanA pavanathI bhareluM ghAsanuM vAnuM che evIonI sAthe mukhanA pavanathI bharelA ghAsanA vAjAvaDe 2matI evI teNIne maMjarIeAvaDe pralobhAvate tuM zuM Icche che ? saM0 'pA'-'piba'-sAthe prastuta 'pibba' zabdano saMbaMdha che. Page #632 -------------------------------------------------------------------------- ________________ varga piyaNaM dugdhe, AjJAyAM piNAI, dADime piMDIraM / UrNAfpapIlikAyAM ca pippaDA, markaTe pigaMgo // 510 // piyaNa - pibana - payas - dUdha - pIvA yogya dUdha piNAI - AjJA Adeza piMDIra -- piNDIra - dADama udhAragAthA- leDhi piMDIraM piyaNaM piba mA kuru pippaDAzaGkAm / yAvat piNAraM dadat pigaMgamukho na pati dhanibhaTTaH ||495|| nyAMsudhIbhAM vAMDharA nevA bhuvA ghaM-laTTa- AjJA heteo-42tona Ave tyAM sudhImAM tuM dADamane cATa, dUdha pI ane UnanA kIDAnI zaMkA na ra piNAa - balAtkAra - parANe piyamA balAtkAre piNAo, pitramA phalinyAm, piMjiyaM vidhute / pilaNaM picchiladeze, sakhI piucchA, gude pitaM // 511 // pilaNa -- picchila-lapasaNI jagyA-cIkaNI jagyA priyatamA - phalinI-kAMga, sugaMdhI piMjiya / - pijita piMjiyaya ] pijitaka 295 pippaDA -- pipIlikA- UnanI koDI-chanamAM thato kIDo piMgaMga - piGgAGga- mAMkaDo - vAMdaro ghaDalo pIMjavu, pIMjyuM piucchA-sakho pina - pRSThAnta - pIThano aMta-cheDo- gudA 1 juvo 'pibba' UparanuM TippaNa gA0 508. 2 amarakozano TIkAkAra mahezvara kahe cheke 'rasa' nAmano kozakAra tathA trikAMDazeSa nAmanA kozano kartA "dAdima-sAra-1 ra-piNDIra - svAdvamla - zukavallabhAH " [amarako0 mahezvaraTI0 kAM0 2 vanauSadhiva0 lo0 64 tathA trikANDazeSakoza ] 'dADama' nA paryAya mATe 'piNDIra zabda noMdhe che. 1 amarakozamAM ( vanauSadhivarga kAM0 2 zlo0 55) 'kAMga' mATe bAra zabdo ApelA che temAM eka zabda 'mahilAhvayA' che tenI vyAkhyA karatAM amarakozano TIkAkAra kahe che ke ( " mahilAyAH khiyAH Ahvaya iva AhvayaH yasyAH sA - mahilAyA samagranAmabhiH abhidhIyate ityarthaH ) jeralA zabdoM strIvAcaka che te badhA paNa 'kAMga' mATe vaparAya che. e jotAM prastuta 'pizramA' ane saM0 'priyatamA e banne zabdo sarakhAvI zakAya evA che. 2 'piJja' (gaNa dasamo) dhAtunu bhUtakRdaMta 'pijita' thAya che. 3 pRSThasya antaH pRSThAntaH- poThano cheDo-gudA. gudA. pIThano cheDo ja che. pAThAMtarabhA 'piTTata' ke peTTela che. 'piTTa+aMta' athavA 'peTTa+aMta' eTale peTano cheDo-gudA. Page #633 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dezI zabada saMgraha pihaDa-thALI. saM0 "piThara' aparayo 'pihara' zabda Ave che [8-1-201] piucchA-bApanI bena-phaI. saM. 'pitRSvasA' UparathI 'piucchA' zabda Ave che . [8-2- 212] pijjA -pibati-pIe che [8-4-10] dhAsvAdezanA prakAraNamAM 'pA' dhAtu UparathI 'pijja' ne sAdhI batAvyo che. A rIte A zabdo sAdhita thatA hovAthI temane ahIM lakhyA nathI. GE24AthApiamAzyAmayA anayA eSa uta pijio piNAyaparaH / purato'pi piucchANaM piTuMtabhareNa patati pilaNammi // 416 // phalinI jevA zyAma strI sAthe balAtkAramAM tatpara e e piMjAyele -piMkhAyele, je te kharI, sakhIonI AgaLa paNa gudAnAkulanA-bhArane lIdhe athavA kulAbhara-catto pATa lapasaNI-cIkaNI-jagyAmAM 5DI jaya che. pijaruDo bheruNDe, yakkizcitpaThitake pippaDiyaM / tanuke pihoaro, paGkasure piDakhaurA ca peMDhA ca // 512 // piMjaruDa-'meruMDa-be mukhavADaM bhAruDa pakSI | pihoara-tanu-kRza pippaDiya-game tema koi bolavu-baDa- piTThakhaurA / piSTakhapurA ) paMkavALI surAbaDavu-sAcu na kahebu-pepaDA / peMDhA piNDA DahoLAyela khAMDavA / surA-matha piharoma-mIna-mAThalaM. saM. 'pRthuroma' UparathI 'piharoma zabda Ave che. pisuNa-pisuNai-pizunayati-kathayati kahe che. [ 8-4-2 ] dhAtvAdezanA prakaraNabhA 'pisuNa'ne sAdho batAvyo che ethI evA sAdhita zabdone bhahIM jaNAvyA nathI. haragAthA-- piMjaruDo iva dvivadanaH peMDhAmatto'si piTThakhaurapriya ! / sA tava virahonmattA pihoarA pippaDai nityam // 417 // 1 'visaMhitA vinazyanti meruNDA iva pakSiNaH (anekArthasaM0 kAM* lo0 173) bhA* hemacaMdre e rIte 'meruMDa' zabdrane 'pakSI' arthamA batAvelo che. 2 koI mANasa barAbara spaSTapaNe jevu hoya tevU sAcuM bolI na zake ane ADDu avalu-asaMbaddha-bole tyAre 'pepaDA khAMDe che' ema taLapadI bhASAmAM kahevAya che. Page #634 -------------------------------------------------------------------------- ________________ va8 varga 27 paMkila maghamAM prema karanAra he ! tuM bheguMDa pakSInI peThe be mukhavALe che-khoTA le che-lIne pharI janAre che ane pakila maMghathI chakele rahe che tyAre teNI pAtaLI, tArA virahathI unmatta thayelI ja aDabaDATa karyA kare che. piyamAhavi-pINA pikI-caturasro, pIDhaM ikSuyantre / pII turage, pIluTa-pIDaraiyA ca dagdha-cauravadhvau / / 513 // piyamAhavI-priyamAdhavI-koyala- poi-phIti -turaga-ghoDo jene mAdhavI priya che te pIluTTha-pluSTa-dagdha-dAzelu pINa-corasa-cAra khuNAvALu pIDha-pITha-zeraDI pIlavAna yaMtra pIDaraiyA " udAharaNagAthA-- pINau~rapIirodhe pIDhasthitA prekSya pIDaraI / piyamAhavikAlamukho pIluhaM manyate pallim // 418 // cerasa chAtIvALA ghoDAne kayA pachI pIDha-zeraDI pIlavAnA yaMtra -upara beThelI tathA, kelasamAna kALA mukhavALI ceranI strI, joIne oma mAne cha / pati-maI-majI gaI. vi ane vI AdivALA zabdo purA thayA pIDaraha- coranI strI | (T ane pU AdivALA zabdo zarU thayA] puMDe 'braja'arthe, puMDo garte, pitRSvasari pupphA ca / putthaM mRdu, mele 'puraM, ca puvvADa-puppuA pIne // 514 // 1 'mAdhavI' no artha vAsaMtI-DolaranI vela-che, ema amarakozamAM kahelu che. 2 amarakozakAra "ghoTake vIti-turaga-turaMga-azva-turaMgamAH" (kSatriyavarga kAM0 2 zlo0 43) ema kahIne 'vIti'no artha 'ghoDo' batAve che. hemacandra to 'ghoDo' mATe 'poti' zabdane paNa noMdhe he. (anekArthasaMgraha kAM. lo. 176) 3 saM0 'pluSTarnu prAkRta 'piluTTha' thAya cha- [he. 8-2-106] . 'uru' pATha hoya to tene ghoDAnuM vizeSaNa karIne artha ghaTAvavo. 'uha' eTale vizAla, Page #635 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dezIdasaMgraha 'puMDe-jA-cAlyo jA puttha-pocu-narama-mRdu puMDa-khAge puMpuSa-saMgama-beno samAgama-mer3hapupphA-bApanI bena-phaI milana puvvADa-pIna-puSTa pusspua| mahAragAthA puvADaskandha ! puSpuabhuja ! putthAlApa ! anyataH puMDe / na sahate puMpura asmAkam patipupphA puDasamagallA // 419 // puSTa alAvA ! puSTa mulavANA ! na bhRha mAlAyA ! tu bIjI tarapha cAlyA jA; khADA jevA UMDA gAlavALI mArA patinI phaI ApaNA bannene samAgama, sahI zakatI nathI. taruNe puaMDo peMDao ca, pravare purillo ca / asatyAM puMNAlo, puNNavattaM pramodahRtavastre // 515 // puaNdd| | puMgAlo-punnATI-asatI strI peMDaa 1-puragaNDa-taruNa-juvAna puNavattA pUrNapAtra pramodane loghe purilla-purA+illa-purilla-pravara-apresara | puNyavastra harAyelu-kheMcA J pUrNavastra J-yelu-vastra 1 "paDi gatau"-(mAdhavIyadhA0 pR0 75) tathA "paDuG gato" haimadhAtupArA0 pR0 82) 'paND' dhAtu 'pati'-javaM arthamAM noMghelo che. e jotAM prastuta 'puMDe kriyApadanA mULamAM 'paND' dhAtu hovAnI zakyatA che. 2 'gaNDa' zabdano 'vIra-zUra' artha hemacandre (anekArtha saM0 kAM* 2 zlo0 112) Apelo che e jotAM puMsu gaNDaH - puMgaNDa: arthAt puruSomAM je zUra+te puMgaNDa. 3 puMmAMsaM nATayati iti punATo. masatI mATe 'puzcalI' zabda jevo bhA 'punATI' zandache. . 4 saMskRtakozamAM tathA saMskRta sAhityamA 'pUrNapAtra' zabda bhAve che; temo artha-utsavane samaye harSane lodhe alaMkAra, vastra vagere je kheMcI levAya tenu nAma pUrNapAtra athavA pUrNAna. pUrNapAtra-puNNavatta. hemacandra kahe che ke "utsaveSu suhRdbhiryad balAd AkRSya gRhyate / / vastra-mAlyAdi tat pUrNa pAtraM pUrNAnakaM ca tat // (abhidhAnaci. kAM0 3 xlo0 311) hArAvalImA zrIpuruSottamadeva paNa lo: 59mAM hemacandranI peThe ja kahe che. vaLo, mAlatImAdhava nATakamA "tat kAmaM prabhavati pUrNapAtravRttyA'' (caturtha aMka lo0 1) ema kahIne pUrvokta arthamAM bhavabhUti paNa 'pUrNapAtra' zabdane vApare che. 'pUrNapAtra'no artha 'vadhAmaNo ApanAra' paNa thAya che. Page #636 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paSTa varga peMDa-bIjA dezIsaMgrahakArI kaI che ke 'peMDasa' eTaH SaNDa. pukkhara-sArama. 'sArasa' arthavALo 'pukkhara' zabda saMskRta 'puSkara' UparathI Ave che.. pucha-puMchai-) poMche che-sApha kare che / puMsU-puMsai- -noSTi-, , [4-4-105] pus-pusai-J , , puloa-pulobhai-pralokate-pazyati- jUe che-dekhe che [8-4-181] A badhA dhAtuo dhAtvAdezanA prakaraNamAM sAdhI batAvela che tethI, maDI nathI sal. dvArAthA-- puMNAlIpuNNavattaM purillapeMDaya ! tvaM paridhAya / mAnasva puaMDamadhye subhagatvagarvitaH kim asmAbhiH ? // 420 // he AgevAna hajuvAna ! pramAdane lIdhe kheMceluM asatInuM vastra paherIne yuvAnanI vacce saubhAgyathI garvita thayele e tuM maje mAna-bhA, samAjama cha ? puDaiya-puMDaiyA tathA perullI-peMDabAla-peMDaliyA / piNDIkRte, puAiNI-pUyAo punaH pizAcagRhItAyAm // 516 // puDaiya- -puTakita--piMDIkRta-1 puAiNoM / jeNIne bhUta-pizAca-vaLagyu puDaiya / piMDa karelu- | pUyA che evI-vaLagADavALI perulli megu karelu peMDabAla -piNDavAra - / peM daliya / piMDalaiya puAiNI-bIjA dezIsaMgrahakAro kahe che ke 'puAiNI' eTale 'unmatta' ane 'duzzIla' strI. G724||thaa-- puMDaiyA perullIzabdAH puDaiyaapeMDabAlakacAH / apuAiNI api pUyA iva tava arivadhvaH rudanti paMDaliyaM // 421 // 4 amarakozakAra (kAM0 2 manuSyavarga zlo0 39) tathA hemacaMdra (abhidhAna. kAM. 3 zlo0 226) 'paNDa' zabdano napuMsaka-'SaNDha' artha kahe che. Page #637 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 dezIzabdasaMgraha ekaThI thayelI, eka sAthe avAja karanArI, vALane paDo-DithaI gayo che-vALa bhegA thaI gayA che evI tAza zatrunI vahue vaLagIDavALI nathI chatAM vaLagADavALI hoya ema ekasAthe e che- 24 che. puruhUo ghUke, puDaiNI ca nalinI, pulAsio agnikaNe / asure purilladevo, utkaNThAyAM ca purupuriA // 517 // puruhUma-puruhUta-ghUvaDa purilladeva-purA+illa-purilladeva-prAcIna puDaiNo-puTakino-nalinI - kamalinI / deva-asura-rAkSasa pulApi -plossit-agniknn-aagno| purupuriA-purApurA+ika-purApurikataNakho utkaMThA-'pahelAM pahelAM' evA bhAvavALa vRtti . puDaiNI-saM0 'puTakinI' zabda UparathI 'puDaiNI' zabda bhAvI zake ema che. paNa 'puTakinI' zabdano prayoga koika a kare che mATe 'puDaiNI' zabdane dezya tarIke batAvyo che. pulaa-pulabai-pralokate-pazyati-jUe che. [8-1-181] 'pulama' dhAtumI sAdhanA dhAtvAdezanA prakaraNamAM batAvelo cha mATe tene ahIM jaNAvyo nayI. udAharaNagAthA puruhUapriye kAle purilladevArivirahitA rAdhA / madanapulAsiyataptA puDaiNizayane karoti purupuriaM / 422 // 1saMskRta kozomA 'kauzika' zabdanA be artha pratIta che-"kauzikaH zakra-dhUkayoH" (anekArthasa0 kAM0 3 lo0 28) 'kauzika' eTale indra ane ghUvaDa. 'puruhUta' zabda 'indra'no paryAya che. e rIte 'indra' arthanI apekSAe 'kauzika' ane 'puruhUma-puruhUta'zabda paNa 'ghUSaDa' arthamAM Avo gayo bhAse che. athavA 'ghUka-hUma' arthAt 'puru' pachIno 'hUa' zabda' akSaranI samAnatAne lIdhe 'ghUka' arthano sUcaka banI gayo lAge che. 2 "mRNAlinI puTakinI" (abhidhAna0 kAM0 1 lo0 226) kahIne hemacandre 'ghuTakinI-prA0 puDaiNI-zabdane 'kamalinI' arthamAM noMdhelo ja che. 3 'pulAsia'no artha 'agnikaNa' jotAM te zabdano saMbaMdha 'pluSa dAhe' dhAtu sAthe gata thai zake epa che. 4 'purilla' zabdano artha 'purAtana'-prAcIna-thAya che. 5 'purApurA'no artha 'pahelAM pahelA' thAya che. Page #638 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 paNa 301 asuranA arine eTale kRSNane viraha pAmelI ane madananI AganA taNakhAthI tapelI rAdhA ghuvaDane priya eve samaya AvatAM-rAtrI AvatAMkamalinInI pathArImAM paDI paDI utkaMThA kare che. zyAM purillapahANA, pUNI piculatA, karI pUNo / pUrI vAyakamANDe, pUaM dadhike, pUraNaM zUrpe // 518 // purilapahANA-sApanI dADha pUrI-vaNakaraceM upakaraNa-sAdhana pUNI-pUNI-rUnI vela-jemI vaccethI / pUma-pUta-dahIM sUtarano tAMtaNo nIkaLe te pUraNa-supaDu pUNa-hAthI uhAharagAthA-- praaa-pUrI-pUraNa-pUNIhi ye jIvanti te'pi varama / khuttapurillapahANo mriyase alaM gAruDana narapUNa ! // 423 / / puramAM hAthIsamAna he! jeo dahIM, vaNakaranuM upakaraNa, sUpaDuM ane pUNIo vaDe jIve che teo paNa ThIka che; jene sApanI dADha pratIbesI-gaI che e tuM te mare che, have gADInuM zuM cAle ? pUroDhI kacavare, pUMDariaM / pUroDhi-kacaro pUMDaria-kArya AdimAM tathA pU vALA zabdo purA thAya che. have AdimAM je vALA zabdo zaru thAya che. pesaNaM ca kArye / pelliyaM api pIDitake, peyAlaM pejjalaM pramANe 519 // pelliya-pIDita-pIDita- pIDAyela pIlAyela pesaNa }-kArya 'peyAla pramANa pejjala pramANa 1 sarakhAvo 'turI' varga 5 gA0 421 tathA 'thUrI' varga 5 gA0 427 // 1 bauddhapiTakagranthomAM jyAM ekano eka pATha pharIvAra Avato hoya tyAM te pATha pharIne na mUkatAM 'peNyAla' zabda mukavAno praghAta che. juo gA0 469-pR0 201 TippaNa 2 / bhane jaina aMga upAsakadazAMga sutramA 'spaSTa' arthamAM 'peyyAlA zabda parAyo che... Page #639 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dezIzabdasa graha udAharaNugAthA-- puroDhi apeAla pesaNa anabhiza ! balasu svakSetre / dAridrayapelliya ! apejjalakaNizaiH yadi masti puMDarikSaM // 424 // huM kAne nahi jANanAra, dAridrayathI pIDita ! e tAre mApa vinAnAM-ghaNAM-kaNasalAMnu kAma hoya te peAtAnA khetaramAM mApa vinAnA dhanyare-mAtara-nAma 302 perijjaM sAhAyye, pecchao dRSTamAtrAbhilASuke / picche pehuNaM, peMDalo rase, gopake peMDAro // 520 // perijja - sAhAyya pecchaa-prekSaka - dekhatAM ca abhilASa karanAro peMDAra - govALa - gAyone pALanAra pehuNa- peMDala - 'peDu' bhane 'peMDasa' no ke artha bhUNAM matAyo che te 4 gopAla nAmanA dezIsaMgrahakAre tAnyo che, te Ahe cheDe-'pehuNa- peDau picche ca rase ca boddhavyau" [ ] arthAt pehulupIche. peMDasa- rasa. bhUNapATha 'peMDalo rase' che. yA pATha aparathI ne dezIsaMgrahakA 'peMDa loDara se' Ave mArazvA yA udyA tenA 'ara se' evA a matAve che te tema karavAmAM teeAnI mUDhatA samajavI. pehuNa - pekhuNa' - piccha-pachu peMDala - rasa peMDAra - dezIsaMgrahakAra devarAja De che "pe DAro mahiSIpAla : " arthAt peiMDAra eTale bhesAne pALanArA uddAharaNugAthA- zikhipehuNa avataMsaH pInaH payaH peMDaleNa peMDAro | manmathakRta perijjo bhaktakahAriNInAM pecchao jAtaH // 425 // meranAM pIchAnAM cheAgAvALA, dUdhanA rasadvArA puSTa thayelA evA govAja, manmathe karelI sahAyatAne lIdhe bhatavArIone-bhAta lAvanArIAne jotAM ja temane abhilASI thaye. 1 pAlizabdono koza 'abhidhAnapadIpikA' mAM " patattaM pekhaNaM pattaM" (lo0 627) 'pekhuNa' zabda 'pIchAM arthamAM noMghelo che. 'pekhuNa' - 'pehuNa' 2 hemacaMdra anekArthasaMgrahamAM 'piNDAra' zabdano 'mahiSopAlaka' (bhezono pALanAra) artha Ape che: kAM0 3 zlo0 5.71) Page #640 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Saka vagara peMDolI - peraNa-peMDabavA krIDA-UrdhvasthAna- khaGgeSu / peDaio kaNavaNija, pesanavArI va dUtyAm // 521 // peMDoli -- krIDA - ramata peraNa - UbhuM rahe peMDadhava - khAMDu - tarabAra - udyA. udAharaNugAthA- 1 peccha-- prekSate - pazyati - jue che: [ 8 -4 - 181 ] pella - prelamati - kSipati - pheMke cheH [8 -4 -143] peMDa - prasthApayati- prasthAna karAve cheH [8-4-37] A dhAtuone, dhAtvAdezAmAM sAdhI batAvyA che mATe ahI' nathI poTTa - peTa - udara pozca - pocu - suMvALu poMDa - jUthano netA - peest phaDiyo' - kaNiyo- dANAno vepArI pesaNayArI - pesaNakArI kAma karanArI - - dUtI ----- peDaiyaduhitRpeMDolilampaTaH peraNaM karoSi kasmAt / la vinA pesaNayAriM bhavanti kAryANi peMDadhavahasta ! // 426 // kaNiyAnI dIkarI sAthe krIDAmAM lapaTa thaye che evA tuM zA mATe UbhuM' rahevAnuM kare che-zA mATe UbhA che ? khaDune hAthamAM zaMkhanAra hai ! dUtI vinA kAryAM thatAM nathI. hai vALA zabdo purA thayA. [po vAjA rAho zatru thayA ] poTTaM udare, poccaM sukumAre, yUthanAyake pauMDo / kAce bhavati potI, grAmapradhAne poyAo // 522 // 303 potI -- kAca poyAma - grAmano mukhI uDhADuMraNagAthA-- tAM pAcca tanupoTTa mukkhA poyAyapoMDa ! nijagRhiNIma / hAlikamahilAma etAM ramaya se na tad manyase potti maNibhedam // 427|| he mukhIenA jUthanA nAyaka mukhI ! suMvALI, pAtaLA peTavALI evI teNIne pAtAnI gRhiNIne mukIne tu kheDavAyAnI e strIne ramATe che, tethI ema jaNAya che ke tuM maNi ane kAcanA bheda samajatA nathI 1 gujarAta prAMtanI gujarAtI bhASAmA 'dANAnA vepArI' mATe 'phaDiyo' zabda parAya che. 2 'pesaNa' eTale kArya-juo gA0 519 / 3 sarakhAvo 'putdha' gA0 514 / Page #641 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dezIzabdasa graha duHsthe polio, poNiyA sUte taka / poaMDo muktabhaye, pouA karISAnau ||523|| posibha - proSita - duHstharAMka - duHkhI poNiyA ' - pUNI - sUtarathI bharelI trAka 304 poaMDa - bIjA dezIsaMgrahakAro 'poaMDa' no artha 'paNDa' batAve che. uragAthA - hAlikajvAlita pouadhUmaM dRSTvA poNiyaM tyaktvA / posiyagRhiNI kSetram uta poaMDA nizAyAm abhisarati // 428 // kheDUte saLagAvelAM chANAMnI AganA vADAne joIne, sUtarathI bharelI trAkane tajIne bhayathI mukta evI rAMkanI ke pravAsInI strI rAtrIe 'petara tara abhisare che, le-na42 42. poAo vRSabhe, poaMto zapathe, pottao vRSaNe / poaMDara -- bhayathI mukta poDaA --chANAMno ani poliya- pohaNa - poracchA zaunika - laghukamatsya - pizuneSu // 524 // - vRSabha-baLada poliya- zaunika - zikArI pobhAla -- poaMta-- zapatha- sogana pottabha- - poto - vRSaNa - aMDakoza udAharaNugAthA pohaNa - - potAdhAna - nAnuM mAchaluM poraccha ---- durjana -cADiyo tAM re pohaNagandhi sapottapo AlaDa vva ramayitvA / poraccha ! kammapoliya ! idAnIM punaH karoSi pote ||429|| re karma thI zikArI jevA hai cADiyA ! a'DakAzavALA baLadmanI peThe nAnA mAchalAnA gaMdhavALI jevI teNIne ramADIne hamaNAM vaLI zapathA se che-sogana mAya che. poiya - - poyaiyA nidrAkarI latA, poio ca kAndavi / poLaccA kheTitabhUH, kusumbharate pomarayaM // 525 // 1 sarakhAvo pUNI gA0 518 / 2 hemacandra, 'pogaNDa' zabdano 'vikala aMgavALI' artha batAve che (abhidhAna0 kA0 3 zlo0 119 ) 3 amarakozakAra (kAM0 1 vArivarga zlo0 19 ) bhane hemacandra (abhidhAna0 kAM0 4 zlo0 413 ) 'nAnA mAchalA' arthamAM 'potAdhAna' prA0poAhANa - zabda Ape che. Page #642 -------------------------------------------------------------------------- ________________ poiyA poiyA UMgha lAvanArI vela - poia - } 'ApUpika | doI mAI { banAvanAra - ra-mIThAI SaSTha vaga banAvanAra poia - bIjA dezIsaMgrahakAro 'pAsa'nA artha 'mAgiyo jannukheo tAve che. poka - pokkara- pUtkaroti vyAharati-mole che: [ 8-4-76] 'pola' dhAtunI sAdhanA, dhAtvAdezAmAM karelI che mATe tene nathI lakhyo. udAharaNagAthA poiyacuTaNamiSataH poazyavane poiyagRhiNI / samartha pattaNa- 1 patraNA - bANanuM phaLu 2 puMkha polaccakSetrakaNThe supomarA prekSasva abhisarati // 430|| pAiyA nAmanI nidrA lAve evI latAne cuMTavAne ahAne, pAcchaiya' latAnA vanamAM, sAru kasuMbala vastra paherelI kadoInI strI, kheDelI bhUmivALA khetaranI pAse abhikare che, jue.. * have 'pa' 'pA' vagere AdivALA anekArthaka zabdoH - kSameSu pakko, pattaNaM iSuphala-puSu / paiyaM bhasita - cakreSu papphuaM dIrgha uDDIyamAneSu // 526 // -- 1 pakSava - dRpta-darpavALo - garviSTha 2 pakka polaccA-kheDelI bhoM pomaraya }kasuMbe raMgela banna vRti - yavanISu paDillI, pauNo atizobhamAne bhagne priyaMvade paDillI -- paTa + illa - 1 vADa 2 paDado paThaNa - 1 praguNa-ghAnuM rujhAvuM - sAru thavuM 2 vizeSa prakArano niyama 20 305 paiya -- 9 tiraskRta 2 padaka - paiyuM - paiDu pappua - 1 lAMbu 2 prapluta-The kela-U Dela vraNaroha - niyamabhedeSu / pakaNI caiva // 527|| 1 amarakozakAre ane abhidhAna0mAM bhAcArya hemacandre paNa 'kaMdoI' artha mATe "ApUpikaH kAndavikaH bhakSyakAraH " ( dvi0 kAMDa vaizyavarga zlo0 28) 'ApUpika' zabda nauMdhela che bhane 'apUpa' ke 'dhUpa' zabdane (kAM0 2 vaizyava0 zlo0 48) 'pUDA' vA 'mAlapUDA' arthamAM batAvela che. 2 sarakhAvo 'paMpua' gA0 474 / pakkaNo. -1 atizobhatuM 2 bhAMgela 3 mIThA bolo Page #643 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 396 dezI zabdasaMgreDa jJAtarasa-virala-mArgeSu paiTTo, gaNa-guhAsu panbhAro / kokila-jAreSu paMsulo, pautthaM gRha-proSiteSu // 528 // paTTa praviSTa-1 jeNe rasane jAno che / paMsula-1 koyala 2 pAMsula-vyabhite 2 virala 3 morga / marATho-peTha- / cArI-jAra ravivAra peTha / paThatya-1 pastya-gRha-ghara 2 proSitapanbhAra ..1 'prAgabhAra-samUha 2 guphA | pravAse gayela vRtipivare tathA mArge duHzIle kaNThadInAre / kaNThacchidre tathA ca donanAde paero ca // 529 / / pe| -- 1 vADA chIDu 2 pageruM-mArga 3 duHzIla 4 kaMThadInAra nAmarnu eka ghareNuM -jemAM sonaiyA athavA gonI jevA sikkA laTakAvelA hoya 5 kaMThana chidra 6 kSINa zabda athavA donatA sUcaka zabda / laghupiThare paDullaM tathA cirakAlaprasUte / / pattaTTho jJAtavyaH bahuzikSita-sundareSu ca // 530 // paDulla-1 nAnI thALI 2 ghaNA lAMbA / pattaTTa-1 prAptArtha-bahuzikSita 2 sundara samaye vImAyela-vahelaM na hi vIAyela | asahana-samarthakeSu ca paccalo pakkaNo caiva / pavajjo nakha-zara-zizumRgeSu, gaNa-khastareSu patthArI // 531 // paccala -1 asahanazIla 2 pratyala- / padhvaja-1 nakha 2 zara 3 mRgarnu baccu samartha 1 pathArI-1 samUha-pathAro 2 pathArI kase svede palasaM, pIDita-patita-bhIruSu paraddhaM / paDDatthI bahudugdhAyAM pArIhAriNyAM ca // 532 // palasa---1 kapAsanu phaLa-jhiMDavu 2 parasevo / paraddha-1 pIDita * patita 3 bhIru-bIkaNa | paDDutthI--1 bahu dUdhavALI 2 dohanArI 1 AcArya siddhasena divAkare potAnAM kalyANamaMdirastotramA 'prAgbhAra' 'samUha' arthamAM vAparelo cha:-"prArabhAra saMbhRta nabhAMsi rajAMsi roSAt" (kalyANamaMdira lo0 31) 2 'pAMsura' zabdane 'svairI-vyabhicArI' arthamAM mahAkavi kAlidAse raghuvaMzamAM vAparelo hare:- 'apAMsulAnAM dhuri kIrtanIyA' (sarga 2 lo0 2). 3 naAgamomAM jyAM zrAvakono bahuzrutatAnu-zrutAbhyAsanI vipulatAnu-varNana Ave che tyAM yadhe 'laDha'-(labdhArtha), 'gahiya'-(gRhotArtha) evA zabdo vaparAyelA che pakrANa Page #644 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 307 SaSTha varga parI--parIi-paraiti-bhramati-bhame chaH [4-1-161] parI-parIi-kSipati-pheMke chaH [8-4-193] A dhAtu dhAtvAdezamAM sAdhI batAvyA che mATe ahIM nathI jaNAvyA. pairikkaM ca vizAle ekAnte tathA ca zUnye / parihatthaM paTu-manyuSu, bhIta-bhagneSu paDisiddhaM // 533 / / pairika--1 vizAla 2 pratirikta-ekAMta / parihatya--1 paTu-catura 2 manyu 3 zUnya / paDisiddha--1 bhIta 2 bhAMgela payalAo hara-sarpeSu, paribhaMto nisiddha-bhIruSu / dvAHstha-AkRSTi-mahiSISu payaDDhaNi-pArihaTTIo // 534 // payalAa-1 hara 2 sarpa payaDDhaNi ] --1 dvAra Upara rahenArIparibhaMta-1 niSiddha 2 bhIru pArihaTTi pratihArI 2prakarSaNi-AkarSaNa J3 pareSTu-pAreTa-bheMza-lAMbA kAle viyAnArI meM pArihaTTI-bhUkhamA mAtra mahiSA'-meza' me 4 4 cha / 544 mahI 'pAre za' artha samapAnI cha, . mAtraNe athAne and sapA mAcha-dezI saMgrahakAra gopAla "payaDDhaNI syAt pratIhArI" "bhAkRSTiH pArihaTTI payaDDhaNI ceti vijJeyA" "dvAHsthA ca pArihaTTI AkRSTiH pArihaTTI syAt" [ ] payaTTaNI--1 pratIhArI 2 AkRSTi-AkarSaNa 3 pAreTa pArihaTTI--1 pratIhArI 2 pAreTa 3 AvRSTi bojo dezIsaMgrahakAra devarAja gokulaprakaraNamA 49 cha / "parihAriNI-payaDDhaNI-paDicchiyA pArihaTTIe" / [ ] arthAta parihAriNI ) pAreTa'-'voAyA'ne jene bahu samaya thayo hoya tevu prANI' e arthamAM payaDDaNI parihAriNI', 'payaDDhaNi' ane 'paDicchiyA' zabdone samajavAnA che. paDicchiyA vRti-murkheSu pariaDI, paheNayaM lAbhana-utsaveSu ca / paDuAliyaM paTukRta-paritADita-dhAriteSu ca // 535 // Page #645 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 308 dezI zabdasaMgraha paribhaDi-1 parivRti-vADa 2 parijaDa ?-kha paheNaya---1 laNu 2 utsava paDuAliya--1 paTUkRta-paTkArita-mULe acatura paNa pachI catura thayeko 2 tADita 3 dhArita pavvAla-pavvAlai-praplAvati-plAvita kare cha : [8-4-21] pavAla-pavvAlai-chAdayati- DhAMce cha : [8-4-21] payalla-payallai-zithilIbhavati - DhIla thAya che : [8-4-70] payalla--payallai-lambate-laTake cha : [8-1-70) pamhusa-mhusai-vismarati-vIsare che : [8-4-75] pamhusa-pamhusai-pramRti-sparze cha : [8-5-184] pamhusa-pamhusai-pramuSNAti-lUTe che : [8-4 -184] pakkhoDa-pakkhoDai-vikozati-taravArane myAna vagaranI kare che : [8-4-42) pakkhoDa-pakkhoDai-zIyate-pAtaLa kare che : [8-4-130] paloTTa-paloTTai-pratyAgacchati-sAme Ave che : [8-4-166] paloTTa-paloTTai-paryasyati-ulaTe kare che : [8-4-200] paDisA-paDisAi-zAmyati-zAMta thAya che : [8-4-167] paDisA-paDisAi-nazyati-nAse che : [8-4-178] A dhAtuone dhAvAdezanA prakaraNamAM sAdhI batAvyA che mATe mahI cyA nathI. paribhukta-vardhApita-pAliteSu paDiagiAaM caiva / paviraMjio ca bhaNitaH snigdhake kRtaniSedhe ca // 536 / / paDiaggia-1 paribhukta 2 vadhAvelu 3 pALelu paviraMjia-1 snehayukta-snigdha 2 je niSedhela che te paDiaggia-anulita-pA7 gaye artha huAya tyAre miligama' nI siddhi "anuvrajanA Adeza 'paDiagga' UparathI karavAnI che [8-4-107] paviraMjia--'HA-Hina' bha DAya tyAre 'paviminI sAdhanA '- mAheza pavi ' 52thI 42vAnI che[8-4-106] zarabhe vyAghra ca pakkasAvabho, pAsaM akSi-virUpeSu / pAlo zauNDika-jIrNeSu, bhakta-ikSuSu pAU ca // 537 // Page #646 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pakkasAva a-- pakkazvApada- 1 zarabha 2 vAgha pAsa - 1 'AMkha 2 varayuM - kadrapu i vaga -------------- upAla - 1 dAru vecanAra 2 jUnuM 1 bhAta bhAtuM 2 zeraDI pATha pAuya } pAsa- grIna heshosre| 'pAsa' nA ? me artho apara AdhyA che te karatAM vadhAre paNa e arthAM jaNAve che pAsa- -1 hAMta 2 prAsa-tu - lAlu pAuya-- pAu zahane svArthi ka pratyaya sagADatAM pAuya zabda mane che carca - paTuSu pADukko, vipluta - pratisArakeSu pAlappo / haMse vRSe ambuje pADalo, dvAra - tiryekSu pAsallaM // 538 // 309 pADukka--1 cacana- samAlabhana - 2 paTuka -catura pAlappa - 1 vipluta 2 pratisAra - nipuNa pUrvakRtakarmapariNati - AkheTaka - pIDiteSu pAraddhaM / pADala - pATala - 1 haMsa 2 baLada 3 kamaTha pAsala-1 bAraNaM 2 tIrachu -ADu tulyaniSedhe sadRze samudAcAre ca pADisiddhI ca // 539 // pAraddha- 1 prArabdha - pUrve karela nuM phaLa pADisiddhi- - 1 sarakho niSedha 2 - bhAgya 2 popadhi - zikAra 3 pIDita sarakha 3 bhikSA mATe bhramaNa 1 'dekhatuM - jovu' arthamAM vaidika 'spatha' dhAtu che, saM0 'pazya' 'sparza' nuM uccAraNAMtara che. prastuta 'pAsa' ane 'spaza - pazya' e ekabIja sarakhAM che. 2 ' chAtrapAza' eTale 'adhama chAtra' e rote 'pAza' zabdano 'aghama - virUpa' jevo artha saMskRta kozakAroe paNa noMcalo che: ( anekArthasaMgraha kAM0 2 zlo0 538) 3 'dAru vecanAra' arthamAM saM0 kalyapAla (bhASA - kalAla) zabda pratIta che. prastuta 'pALa' e 'kalyapAla 'nA aDadho aMza hoI 'bhAmA satyabhAmA' nyAye 'kalyapAla' nA mULa arthane sUcave che. 4 nAnA bALakone mATenI khAvAnI vastune sAru gujarAtImAM 'bAu' zabda vaparAya che. 5 bhASAmA 'bhAgya' arthano 'prArabdha' zabda supratIta che 6 " pApadhI ra:" [8-1-235] sutra dvArA hemacaMdra 'pApa + Rddhi - pApadhi' dvArA 'pAraddhi'nI vyutpatti batAve che bhane potAnA kozamAM 'pApadhi' eTale 'zikAra' bhartha jagAve che. (abhidhAna0 kAM0 3 zlo0 591 ) * " ataH samRddhayAdau vA [ 8-1-44] sutradvArA 'pratiSiddhi - pADisiddhi Page #647 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31.0 dezIzabdasaMgraha pADuMgorI viguNe madyAsakte dRDhavRtau ca / mazaka-unmatteSu pippo ca, picu-pUNiyAmu piulI ca // 540 // pADugorI-1 viguNa-guNahona 2 madyamAM | pippA-1 macchara 2 unmatta ___ Asakta 3 majabUta bADa ] piulI-1 kapAsa 2 runI latA-pUNI pADugorI--'pAgAza nAre artha bhUNamA mtaaye| che tanA sapA mA pramANe cha: "pADugoro ca vRtiH doghaM yasyA viveSTanaM paritaH" [ ] arthAt je vADanI AsapAsa lAMbuM vizeSa lekhana hoya te vADa 'pAhugorI'. 2mA kyana dezIsaMgrahakAra che. gaNDutRNa-cIrI-dharmeSu pillirI, pipparoM vRSe haMse / vAdyavizeSa-vivarNeSu pihaMDo, vyAghra-siMhakAH pullI // 541 // pilliri-1 gaMDa nAmanu ghAsa 2 cIrI / pihaMDa-1 vizeSa prakAranuM vAjUM 2 kadrU' .. eka prakAraceM jaMtu 3 ghAma pulli-1 vAgha 2 siMha pippara-1 baLada 2 haMsa taruNa-unmakta-pizAceSu puyAI, vadana-binduSu puDiMgaM / pUso hAla-zukeSu, peDDA bhitti-dvAra-mahiSISu // 542 // puyAi-1 taruNa-juvAna 2 unmatta 3 pUsa-1 sAtavAhana rAjA 2 poSyapizAca poSavA lAyaka-pALavA lAyaka-suDo-popaTa puDiMga-1 vadana-mukha 2 biMdu / peDA-1 bhitti-bhIta 2 bAraNu3 bheza . peDDa-keTalAka dezIsaMgrahakAro cha-"aiDa meTale pA31-mahipa" khaNDa valayeSu peMDaM, poo dhavavRkSa-laghukasarpeSu / AzvinamAsotsabake apUpake tathA ca poalao // 543 // peMDa--1 piMDa-khaMDa-bhAga 2 valaya- / poalaga-bhAso mahinAno utsava 2 pUDalo ___ goLAkArarnu kaMkaNa-baloyuM poa-1 dhavanuM jhADa 2 nAno sApa poa-mAsa' athavA 'popa zahane saM0 pAta' uparathI DA. poalaa-masa' 2 a bhUkhamA matAnyo che te bhATene deshiisNgrhkaar| sapA cha, 2 mA pramANe chaH "bhartA mukte pUpaM yatra gRhiNyAH karAt samAdAya / 1 amarakozamAM (kAM0 2 zUdravarga lo0 106) 'picu'no artha 'kapAsa' batAvelo che. prastuta 'piulI' saM0 picu prA. 'piu+la-piula' -piThalI Page #648 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 va Azvayuje poalao sa utsavaH apUpamedazca'' [ ] arthAt Ase| mahinAmAM thatA je utsavamAM bharathAra, srInA hAthamAMthI sane yUDalo mAya te utsava nAbha poalaa. mane 'polakha eTale eka prakAranA pUDalA-e tenA khIjo . bIjA dezI saMgrahakAro uDe cheDe "polaya' bheTakhe bhAsavasa tanA prAraMbha" F vagere AdivALA badhA zabdo purA thayA [pha, pha, ki vagere AhivAnA zaho / phaggU madhukSaNe, phalaho vavaNI, phasUla - phaMsulA mukte / pharao phalake ca, phaMsulI ca navamAlikAyAM ca // 544 // phaggu -- 1 phalgu - vasaMtano utsava - phAga - u phalaka - phalaka-pATiyuM-DhAla phaisulI - navamAlikAnI latA pharaa - phalahi --kapAsa phasula | pAMzula-mukta phaMsula udAharaNagAthA ki re ! pherasi (prerayasi ) pharayaM phalahIlatAddasta ! phaMsulahIka ! / phaggummi phaMsulighane skhalanti kAmaphasulA zarA nAtra // 432 // hAthamAM kapAsano latA vALA ane muktala4 he ! tu zA mATe DhAlane pherave che ? ghaNI navamAlikAnI latAethI gIca banelA vasa`tanA utsavamAM kAmamukta mANe ahIM skhalanA pAmatA nathI. phaliyArI durvAyAm phasaliya - phasalANiyA kRtavibhUSe / phaMphasao latAbhede, phikkI harSe, kArime phippaM // 545 || phaliyArI - hariyALI-dharo phasaliya | jeNe vibhUSA - zobhA-karI phasa lANiya che te - selANo phaMphasaa - vizeSa prakAranI vela phikki-- harSa phipa banAvaTI - kRtrima udAharaNugAthA 1 'phAlguna 'mAM je 'phalgu' pada che te ane prastuta 'phAgu' e banne maLatAM ke. 2 sarakhAvo 'palahi' gA0 466 / 3 saMskRta kozamAM 'DhAla' mATe phalaka' tathA lo0 90 tathA abhidhA0 ) ( amara0 kAM0 2 kSatriyavarga 311 pharaka zabda supratIta che : Page #649 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 312 dezIzabdasa graha phaMphasayamAlAphasalANio ca phaliyAriyAphasalio ca / phipagrahalaH janAnAM viracayya hAsaM janayati phikkiM ||432|| vizeSa prakAranI velanI mALAthI vibhUSita ane dharAthI vibhUSita thayela te banAvaTI rIte ghele banelA. mANasAmAM hAsya pedA karIne - mANAsAne hasatA karIne-harSa upajAve che. phiDDo vAmanake, phukkA mithyA. kezabandhane phuTA / phukkI rajakI, phuriyaM ca nindite, phuMphuyA karISAtriH ||546 || phiDDa- vAmala -DhIcako ThIMgaNo phukkA - phoka - phogaTa - mithyA - khATu phuMTA - kezabaMdha- kezonI khAsa prakAranI racanA phuriya - ' yakSita' bhane 'hIsa' athavA 'sthi' zabda saM0 'surita' aparathI 4 Ave che. phukko -- rajako dhobaNa phuriya - niMdita phuphuyA - chANAMno agna phiDa -- phiDai-spheTayati-bhrazyati-bhraSTa thAya che : [ 8 -4 -177] phiTTa -- phaTTai-spheTTayati-bhrazyati bhraSTa thAya che : : [ 8 -4 - 177 ] phuTTa phuTTai - sphuti-bhrazyati-bhraSTa thAya che : [8-4-177] phuDa - phuDai - sphuTati-bhrazyati bhraSTa thAya che : [8-4-177 ] A cAre dhAtue dhAtvAdezanA prakaraNamAM sAdhI batAvyA che mATe ahI nathI ja yAvyA. udAharaNugAthA- saMketa phukkiyagRhe phukkA phiDDu priyam aphuriyaphuMTaM / dRSTvA viyogaphuMphuyataptA taruNI sudhAyAm iva nirbuDitA // 433 || sa MketavALe dhAbaNane ghera phegaTanA eTale banAvaTI rIte vAmana banelA ane aniMdita kezaba MdhavALA priyane joIne vicegarUpa chANAnA agnithI tapI gayelI taruNI strI kema jANe amRtamAM na buDI hAya phullaMdhuo aliH, phUo lohakAre, daridrake phello / mAtulavadhvAM phailAyA, varuNe pheNabaMdha - pheNavaDA // 547 // Page #650 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avAja SaSTha varga 313 phulla dhuA-phullaM dhaya'-bhamaro .phelAyA--mAtulano patnI-mAmI phUa--lohavAra-luhAra phennbNdh| -phenabandha - [ varuNa-jaLano phella--daridra-ALasu pheNadhaDa -phenaeTa- / adhiSTha tA deva ragAthA-- uta phelAyAi mukhaM pheNavaDadizAyAH phellaphUyagRhe / phullaMdhuo iva cumbAta eSa gate pheNabaMdhadizam arke // 434 // varuNanI dizA-pazcima dizA-tarapha sUrya gayo tyAre varuNanI dizApazcima dizA-tarapha AvelA daridra lUhAranA gharamAM e (mANasa), bhamarAnI peThe mAmIna mukhane cUme che-je najara kara. phellusaNaM pilaNe, udgame phoso,bhayadarave phoMphA / phellusaNa--phisalavU, lapasavU, phasakAvU- | phophA--phu phADo mAra vo-bhaya pamADanAro phasalAI paDavU phosa--Ugarbu phellusaNa--241 zamA bhUNa dusa' 54 che. 'tusa' ase sa5sA 4-5DI :-sasa389sa' za6 jiyAsUya che. 'mana' pratyaya adhikaraNanA arthane sUcave che ane mAtra kriyAne paNa sUcave che. phelsama aNa phelusaNa. phellasaNano "aNu adhikaraNasUcaka hoya tyAre "phelusaNa eTale lapasaNI jagyA ane jyAre te "aNa mAtra kriyAne sUcaka heya tyAre phelUsaNuM" e Tale lapasavuM-paDavuM. A kiyAsUcaka "phelusa" zabda a52thI / susa'-te sapase che. 34sila-pasIna' ko dhyAvAya bhane 3 // mane cha tathA zubharAtI 15sabu' bhane hI philasanA e banne kriyAonA mULamAM paNa A "phelyusa pada baMdha bese evuM che. phoa--bIjA dezIsaMgrahakAro zesana se ' za56 he cha uhAbhUcchatraphosakAle taruNIM dRSTvA karati tathA phaupha / yathA phellusaNe skhalitAM dharati dhUrtaH nitambe // 435 // 1 amarakozamA 'bhramara' mATe 'puSpaliha'-(puSpono AsvAda lenAra) zabda cha. e jotAM phulla ghaya'-(phUlono rasa pInAra) zabda paNa 'stanaMvaya'no peThe samajavo 2 samudranAM pANInAM phINa mATe saM0 'phena' zabda supratIta che. 'varuNa' pANIno deva che tethI tenAM nAmamAM (pheNabaMdha-phenabandha ane pheNavaDa-phemapaTa) 'phena' zabda vaparAyelo che. phINothI baMdhAyelo hoya te pheNabaMdha ane jenAM kapaDA, phINanAM hoya te pheNavaDa. Page #651 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dezazibdasa graha bhAMyachatra-bilADInA TApa-uge che te vakhate eTale cAmAsAnI RtumAM taruNIne joIne dhUta evA kuMphADA mAre che ke jene sAMbhaLatAM ja lapasaNI jagyAmAM lapaselI taruNIne te, nita MbamAMthI dharI le chepakaDI le che. 314 'pha' AdivALAthI mAMDIne 'pho' AdivALA sudhInA anekArthaka zabdoH phaDaM ahibhoga - phaNeSu, phalI ca liGge vRSabhe ca // 548 // phaDa -- phaTA - 1 sarpanuM bhakhuM zarIra 2 phaNA phalI - - 1 liGga - phaLa pedA karanAra 2 phaLa pedA karanAra-baLada yukta - malineSu phaMsaNaM, atha sAre sthAsa ke ca phasalaM ca pheso dara - sadbhAveSu, mukta - vistAriteSu phoiayaM // 549 // phaMsaNa - 1 yukta 2 malina phasala - - 1 sAra - phalasa- khetaramAMthI utarelo pAka 2 sthAsaka - tAsaka phaMsa --- phesai - visaMvadati - visaMvAda kare che : [8-4-129] phaMsa - phaMsai - spRzati - aDake che : [ 8-4-182] phula - phusai - mATi sApha kare che [8-4-105 ] : phusa - phusai - bhramati - bhame che : [8-4-161] A dhAtuone dhAvAdezanA prakaraNamAM sAdhI matAnyA che mATe yahIM nathI sacyA. phoDiyayaM rAjikAdhUmitaM ca siMhAdirakSaNavidhizva | phoDiyaya - 1 rAIthI vaghAreluM zAka vagere 2 rAtrIe jaMgalamA siMha vagere jaMgalI ghAtaka prANIotho bacavA mATeno vidhi-bacavA mATe je kAI karavuM paDe te jJa tathA jo AdivALA anekAka zabdo purA thayA phesa--1 peSa trAsa 2 sadbhAva phoiaya-- 1 mukta chUTuM 2 vistArita phelA yela - phoLAela AdimAM jJa thI laIne jo sudhInA badhA zabdo purA thayA] ve 'ba' 'bA' 'bi' vagere AdivALA ekArthaka zabdo : baMdho bhRtye, babbho varSe, bappa-baliyA subhaTa - ponAH / / 550 // bappa' - subhaTa - vIra balibha----balika - balavAna - puSTa baMdha -- bandha - bhRtya - cAkara - vAdhara - vAgharI 1 sarakhAvo 'bAza rAvaLa'ne 'bApA' zabda babbha Page #652 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paSTa varga 315 bappa-ollm dezIsa 11 47 cha bappa mele mA5-pitA udAharaNagAthAkaarssnnikbNdhy ! tvaM gaDDIe tyaktvA babbhakarmANi / re baliyabappagRhiNoM jalpana labhase jhaTiti phalam // 436 // kheDUtanA cAkara ! re ! tuM gADInAM vAdharI-vAdhara-bAMdhavI vagere kAryone cheDIne puSTa evI subhaTanI gRhiNanA saMbaMdhamAM jema tema sal-Deto, 5 3sane pAbhIza. baMdhollo melakake, vavvADo dakSiNakare / bahalaM paGke, hAse bakkara, baddho ca trapupaTTe // 551 / / bahala-'bahala-paMka-kacaro baMdhola-meLo bakkarabarkara-mazkarI-parihAsa-hasavU babbADa-bAhu ? jamaNo hAtha-bAvaDu baddhabha-trapupaTTa-troTI-kAnamA paheravAnu AbharaNa BhAgAthAbavADagrahaNakSaNe bandhurabaMdhollayammi tava priye ! / calabaddhayANa mRgamadabahaliyaAlonAM bakkaraM smarAmaH // 437 // he priye ! tArA jamaNA hAthane grahaNa karavAne suMdarameLAvALe utsava hatuM tyAre jemanI kAnanI teTIe halI rahelI evI ane kasturInA paMkathI-lepathI-lepAelI evI sakhIoe karelI mazkarIprihaas-ne samAriya chime. . bappIha-baMbhaNIo cAtaka-hAlAhaleSu ca / tumule bamAla-bolA ca, babbarI kezaracanAyAm // 552 // 1 saM0 'bahala' eTale ghaTTa. 2 hemacandra 'barkaraH pazu-bharmaNoH' (anekArtha0 kAM0 3 praloka0 576) kahIne 'barkara'no 'hAsya' artha batAve che. 'mazkarI' zabda tathA prastuta 'bakkara'-barkara-vacce paNa saMbandhanI zodha karavA jevI che Page #653 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 316 dezI zabdasaMgraha bppiih-bppiih-'bpaiyo-caatk| bamAla -bumATo-kALATa baMbhaNo 1- brAhmaNI-hAlAhala nAmanA / bola ) baMbhaNiyA koDo babbarI-barbarI-bAbarI- keza-vALa oLavAnI khAsa prakAra nI rIta bapIha-bamAla-bola- koI dezIsaMgrahakAro pApI, bhAta, vaate traNe zabdone daMtyowthAnIya "AdivALA mAne che, udAharaNagAthAsaa babhaNo iva tapyate tava virahoSmaNA lulitababbariyA / bappohabolaghanAghanabamAlakAle'pi nava nirvAti // 438 // jenI bAbarI halI rahelo che evI te, tArA virahanI USmA-saMtApa-ne lIdhe brAhmaNI-bAMbhaNI-nI peThe evI tapI rahI che ke cAtakanA avAjavADA ane meghanA gaDagaDATavALA samayamAM-mAsAmAM- paNa zAMti pAmatI nathI ikSusamavaNe baruaM, go-kamaleSu bailla-baMbhaharA / balavaTTo-vahurANA sakhI-asidhArA, zivAyAM bahurAvA // 553 // barubha-barU-zeraDI jevu ghAsa-lekhaNa- / balava--sakhI kalama-karavAna kALu bahurANA-yavahAra+aNi'-vyavahArANibailla --bela-baLada taravArano dhAra baMbhahara-brahmagRha- brahmAna ghara-Asana- bahurAvA-'bahurAvA-bahu rAva-avAjakamaLa karanArI ziyALa 1 'cAtakaH stota: bappohaH' (abhidhAna 0 4 zlo0 395) kahIne hemacandra vippIha'ne saMskRta kahe cha / 2 'brAhmaNI raktapuschi kA' (abhidhAna0 kAM0 4 zlo0 365) kahIne rAtI pUMchaDa vALA eka prakAranA koDA mATe hemacanda 'brAhmaNo' padane saMskRta kahe che. 3 'barbarastu...kezacakrale' (aneka kAM lo0 575, kahIne hemacandra vizeSa prakAranI kezara vA mATe 'babara' zabdane saMskRta kahe che. ApaNA dezamA 'bAbarI'kI prathA ghaNI junI jaNAya che ema kA 'babbaro' zabda sUcave che. 4 brahmAna Amana 'kamaLa' che mATe adI 'kamaLa' ane 'brahmagRha'-'baMbhahara' ema banne zabdAne paryAyarUpa batAvela che. 5 'taravAra' maTe hemacandra vyavahAra' zabda naudhe cheH (abhidhAna. kAM. 3 *lo0 446 no TIkA) A jatAM 'pavahAra+aNa' - 'vyavahArANi' zabda ane 'bahurANA' zabda srkhaavv| jevA che. 6 'bahurAvA' eTale 'ghaNo avAja karanArI'. ziyALa bahu AraDe che mATe 'bahurAvA' Page #654 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 vaga 317 balavaTTI - bIjA dezosaMgrahakArI satraTTI bheTale 'vyAyAma saDA ' arthAt 'vizeSa parizramane sahI zake evI' evA anya kare che. barua- balavaTTa-keTalAka dezI saMgrahakAroM 'varu' bhane 'basavaTTi zabdAne batAve che eTale dantyAchasthAnIya 'va' AdivALA noMdhe che. uhAgAthA - kutra ikSuH kutra baruaM baMbhaharaM kutra kutra bahurANA ? | balavaTTI kutra asmAkaM balla - bahurAvazabda ! kutra tvam 1 ||439|| kayAM zeraDI ane kayAM kharU ? kayAM kamaLa ane kayAM taravAranI dhAra? kyAM amArI sakhI ane kayAM tu? he aLada ane ziyALa samAna zabda vAjA. phAula atiuSNe, haThe balAmoDi - balamaDDA / balAmoDi ) balAmoTo haTha-balAtkArabalamaDDa balamarda balane lIce bahumuha - bAlaya -- bAullI khala--vaNikputra-putrikAsu ca // 554 // baraphAula -- bASpAkula- atizaya anu bahumuha - bahumukha-jenuM eka mukha nathIeka vacana nathI- te khaLa - durjana bAlaya - vANiyAno putra bAullI--pUtaLI dabAva bapphA ula- prastuta 'kharAula' ne atha` 'bASpane lIdhe Utu, eTale ja nathI paNa 'atizaya Unu'-game te nimitte atizaya Unu' evA vyApaka artha che mATe 'khamphAla' tu mULa 'bASpAkula'mAM nathI, vArAhraja mAM 'bAula'nu mUla hAta teA tenA ahI batAvyeA che tevA vyApaka artha na hAta, Ama che mATe ja alphAula' ne 'khApAkula' zabda uparathI lAvavAne nathI. bajjara-- 'bajarai - proccarati kathayati kahe che : [ 8-4-2 ] baDabaD - baDabaDadda - vadavada ta vilapati - - baDabaDa kare che : [8-4-148] A banne dhAtuo, dhAtvAdezanA prakaraNamAM noMdhelA che mATe ahI udyA nathI. bAhiM - saM0 'bahir' uparatho A 'bAhiM' zabda Avelo che mATe ahIM batAvyo nathI : [8-2-140 ] - 1 saMskRtamAM 'durjana' artha mATe 'dvijihva' zabda pratIta che, e jotAM 'bahumukha' (ghaNAM mukhavALA-bolIne pharo janAra) zabda e artha mATe asaMgata nathI. 2 A dhAtune vyAkaraNamA AdimAM vakAravALo batAvela che Page #655 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jhADa 318 dezIzabdasaMgraha bapphAula-bAullI-keTalAka dezosaMgrahakAro ne sevA mata cha / "vaphAula" ane "vAulo' e rIte e bane zabda daMtyAjhathAnIya "4' mAhivANa cha. BAharaNagAthAamarSabapphAuliyA bahumuha ! bAulliya vva tUSNIkA / na balAmoDIyogyA bAlaya ! prema khala hanti balamar3A // 440 // he khala! eNI, amaSane lIdhe atinI thaelI che-tapI gaelI che ane tethI ja pUtaLInI peThe cUpa thaI gaI che. vANiyAnA putra che ! enI balAtkArane-haThana-gya nathI. kAraNa ke haThavRtti premane haNI nAma cha. biggAi-biAyA yugadvikITAH, bIlao ca tADaGke / / asane bIao, bIjamardanakhalake bIyajamaNaM tu // 555 / / vigAi ) dvikA-yuga-joDAjoDImA bI -- 'ayana'nAmarnu vRkSa-voA'nu biggAiyA rahenArA be koDA-je be biAyA kaDAo babbenA joDAmAM sAthe rahe che te--bagAM ke botha jamaNa--'bI'ne masaLavAnu khalu bagAImAmanA koDA bolabha -tADaMka-kAne paheravAnu ghareNu -kAnanA veDhalA biggAiyA- piyA ' na 2 artha bhUvamA mtaavy| cha tene tte| mAthe se saMgrahakAratu payana yA pramANe chaH "yau koTau saMlagnau bhramato 'biggAIyA' khyAtI" . arthAt je be kIDA saMlagna rahIne-sAthesAthe rahIne-bhame che ane remanI prasiddha biggAiyA zapathI sobhA yA che. arthabheda-'biggAiyA biAyA" 2 prAranu abhimAnacihna nAme dezosaMgrahakAranu sUtra che chatAM se saMgrahakAra 'biggaaiyaa'ne| artha "calacitta tA-cittano caMcaLatA-batAve che ane pote batAvela arthanI puSTi mATe pramANa paNa TAMke che ke-- "yathA mAM tiraH vRtau unnamya gopike ! pralokase / biggAiAi yAsyasi kAyaM tathA kAmabANAnAm" // 1 'jahima' tathA 'aheyaM' pAThAMtararUpe pUnAnI AvRttimA noMghela che tenI saMgati A pramANe che jahimaM-yathA imam -jema Ane athavA yathA imAm-jema A strIne. jaheyaM-yathA etam-jema ene athavA yathA etAm-jema eNa ne-ra strone. Page #656 -------------------------------------------------------------------------- ________________ varga 319 "he gopikA ! tuM vAMkI vaLIne vADamAM mane je rIte tirachI najare jue che te rIte te te pite cittanI caMcaLatA dvArA kAmanAM bANenuM lakSyapaNuM pAmIzanuM pate kAmanAM bANenuM lakSya thaIza. A rIte A gALAmAM AvelA vidag' zabdane cittanI caMcaLatA" artha batAvanAra keI dezIsa grahakAra mahAsAhasika jaNAya che kAraNa ke, A bAbata khuda abhimAna caDhe pite ja pitAnAM sUtronI vyAkhyAmAM vinA zabdane je artha batAvela che te arthane ja ame ahIM mULamAM noMdhela che. mULamAM jaNAvelA arthanuM abhimAnacihnanuM saMvAdaka vacana A pramANe che - ___ "sadbhAvasaMhatA nityaM caiva saMgatA bhavata / na mujhArita pa putra ! vikAsa viM" he putra ! tame dubhAvathI bhegA maLIne saMgata-saMpavALA-thAo, bagAMo paNa saddabhAva sAthe paraspara saMgata hoya che. ane sadAne mATe ja eka-bIjI sAthe saMgata rahe che. eTaluM ja nahi, paNa te bagAMo eka-bIjane cheDatI nathI. A udAharaNavALA padyamAM abhimAnaci tigma zabdane artha je kIDAo eka-bIjA sAthe ja rahe che te kIDA" e spaSTa rIte batAvela che paNa zastraviratA no artha batAvyuM nathI. virahazabdano artha balAkA-bagalI-che vittaro zabda saMskRtasama che mATe tene ahIM Apela nathI. ["TA vivAda" visamiva kaNTho'syAH visakaNThikA visakaNTikA. iti anye haima abhi0 kAM 4,90 39 30] keIdezI zabdasaMgrahakAro vIkama zabdane badale vIrA zarada noMdhe che. vora-jiti-bIe che-bhaya pAme che. e kriyApadane vIra dhAtu ame vyAkaraNamAM batAvela che. juo 84pa3 ethI ahI batA nathI. keTalAka dezIsaMgrahakAra ahIM paNa rIDhA ne badale vIcA tathA gogAmAne badale thI kamaLa zabda batAve che arthAta e be zabdone AdimAM vakAravALA batAve che. Page #657 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dezIzabdasaMgraha ___Gals mAthA-- biggAiyA api khalu varam , vinA priya bolaehi kim atra ? / iti bIajamaNabIayatale zlAghate biAiyaM bAlA // 41 // bIja masaLavAnA khaLAmAM bIAnA vRkSanI taLe beThelI kaI mAmA-bhArI-mema 46 cha hai, 'mahI (praya vinA nanA thA ? te karatAM te bagAMA sArI che ema kahIne e bAlA bagAnAM vakhANa 42 che. butto puSpavatyAm , bukkA muSTau, bukkaNo kAke / vRnde bubudhe, budiNI kumArosamUhe // 556 // buttI-rajasvalA stra. bubua-Tolu-vRda bukkA-bukaDa-muThI-mukko budiNI-kumArIona Tolu-samUha. bukkaga- ka gaDo : dezIsa a.re. bukkA ne 4 21nI bhUhI' re che. bukka-bukkai-bukati // cha. vuDDa-buDDai-bruDati-muDe che. A banne dhAtuone vyAkaraNamAM batAvelA che. mATe ahIM lakhyA nathI. [81488 tathA 841015] uhAharagAthAadyApi na khalu buttI sA budiNimadhye khelati mugdhA / dAsIbubuabukko iva bukkaNa ! mA khalu bhava uttAlo // 442 // te mugdhA kharekhara hajI sudhI rajasvalA thaI nathI, kumArIonA ToLAmAM te ramyA kare che. jenI mUThImAM dAsIonuM ToLuM che evAnI peThe hai !-113124 ! tu mare52 SiqNe na thA. bukkAsAro bhIruH, bulaMbulA budabude caiva / belo sthUNA, beDo taryAm, zmazruNi beDDa-boDDarayA // 557 // bukkAMsAra-bokaNa-bhIru belI-sthUNA-le DhAnI pratimA-loDhAnI bulaMbulA-parapoTo-bubuda-bulabulA pataLI athavA thAMbhalo. beDa--hoDI-beDA beDA ) dADho -mUcha. bohara boDDagya ) Page #658 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paSTa varga 321 mAzI addaa| beDa nema veDa sAMdhe che. BhAragAthAre beDiasuta ! bokaDaboDara ! kiM tava udgatA beddddaa| nadojalabulaMbulAo bukkAsAro asi belivIDito'pi // 44 // re hoDIvALAnA karA ! re bAkaDA jevI dADhIvALA! zuM tane dADhImUcha UgI che? loDhAnI pUtaLInI jema hAramALa che chatAM nadInA. pANInA parapoTAethI bIkaNa che bhIru che-bhaya pAme che.. dharmiSThake boDo, bovvaM kSetre, cUcuke boMDaM / chAge bokkaDo, bodaraM pRthuH, pravahaNe bohittho // 558 // boDa-dhArmika-dharmiSTha bokkaDa-bokaDo chAga bohava-khetara-vAvavA yogya khetara . bodara-pahoLo boMDa-stananu Terabu bohittha-pahANa-bohitya malon rate 3 'boDa' nAma ta' matAve che. Ali naamne| saba 2 'boMDa'ne mahase 'boTaNa' za74 madhei cha.. udAharaNagAthA-- boDANa puNyabovve bodarasaMsArasindhubohittham / avalambamAnAnAM samaM varaboMDA bokkaDI iva pratibhAti // 444 // paheLA saMsArarUpa samudramAM vahANa samAna samane eTale zamadharmane athavA samatArUpa dharmane avalaMbana karanArAonI sAme dhArmikonA puNyakSetromAM stananA uttama TeravALI teNe bokaDInI jevI lAge che. saMmArjanyAM bohArI, bohaharo ca mAgadhake / / bohArI-sAvaraNI-muhArI-saMmArjanI / bohahara-mAgadhaka-cAraNa-bodhadhara-bodhane / gharanAro-jagADanAro yI dezI paare| 'bohArI za54ne pahale bahuArI 074 nAMdhecha. bolla-bollai-kathayati-modacha. 24 jayApahanA bolla pAtu same vyAkaraNamAM batAvela che. [84ra mATe ahI no nathI. harayagAthA--. bohaharamaGgaladhvaninA jhaTiti mithunAnAm uttiSThamAnAnAm / ratatruTyahAramuktAH uta bohArIdharAH gRhanti // 445 // 21 Page #659 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 322 dezI zabdasaMgraha bhATa-cAraNanA maMgaLa vani vaDe UThatAM-jAgIne UbhAM thatAM strIpuruSonAM joDAonI ratikrIDAthI tUTI gayela. hAranA motIone hAthamAM sAvaraNI dharanArI dAsIo vaNI le che-grahaNa kare che-jUo. AdimAM 4 tho vo sudhInA ekAthI zabdo purA thayA have vakAra vagere AdivALA ane kAtha zabdo bahuNo core dhUrte ca, subhaga-panaseSu bANazca // 559 / / bahuNa-cora, dhUrta-be artha bANa-subhaga-sundara, phaNasa-phaNasarnu vRkSa athavA phaLa-be artha vivovaNayaM kSobhe vikAra-ucchIrSakeSu ca / cumbita-kiriSu vudI, budIro mahiSa--gurukeSu // 560 // bibovaNaya-kSobha, vikAra ane ozIkuM | buMdI-cubana, Dukkara-be artha traNa artha buMdIra-pADo, bhAre-moTo-be artha . rUpa-mukha-tanuSu boMdI, bhUSita-ATopakeSu boMgillo / bedI-rUpa, mukha, zarIra-traNa artha bogilla-zaNagArela, ..ATopa-bhADaMbara bhabhako be artha mIan zIsa boMda zahane artha 'bhupa' satAve che. ba vagaire vA! tamAma zaho pu2|| yayA. __ have bha, bhA, bhi vagaire AdivALA ekArthaka zabdo bhallU RkSe, bhaggaM lipte, bhabhI ca asatyAm // 561 // bhallU-rIcha-bhAlu bhaMbho-asatI. bhagga-lepa karelu-lipta-lopelu haa21||thaabhlluushksskeshe patyau alase zayAluke bhNbhii| candanarasabhaggatanuH uparatim abhisarati jyotsnAyAm // 446 // rIMcha jevA vALavALe, ALasu ane UMghaNazI pati hovAthI asatI strI caMdananA rasa vaDe zarIra para lepa karIne caMdrikAnA prakAzamAM upapati pAse jAya che. Page #660 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jema va bhaMbhA bherI, bhavvo bhaginItanaye, vRntAke bhaMTaM / bhaMDa muNDanake, bhariM Amalake, bhaMbhA- merI - vizeSa prakAranuM vAju bhavva - bhANeja - bahenano chokaro bhaMTa - vRtAka - vaizyAka - bhaMTA, veMgaNa - rIMgaNuM bhaTTio kRSNe // 562 // bhaMDa-muMDana - hajAmata - bhadra bhalluMkI bhasubhA. bhuruMDibhA bhadda - AmaLu bhaTTima - viSNu, kRSNa-2 skhalati bhalaMta, kalaha - - AvarteSu bhramAsa - baru - zeraDInA jevu ghAsa. ziyAruNI mAdA ziyALa udAharaNagAthA-- kRtabhaNDazirAH bhaMbhAzabdaH re bhavva ! leDhi tava janakaH / bhaTTiabhaktiviyuktaH bhaiyaekAdazyAM bhaMTAI ||447|| re bhANeja ! mAthe hajAmata karAvelA, bhaMbhA jevA avAja vALA ane viSNunI bhakti vagaranA evA tArA bApa AmalakI-AMkhaLAM khAvAnI- ekAdazIne divase rIMgaNAMne cATe che. baruke bhamAso, bhalluMkI, bhasuA, bhuruMDiA ca zivA / bhaMDaNa - bhramamuhA // 563 // 323 -bhartRka- pAlana karanAra bhalaMta - skhalanA pAmateA bhaMDaNa - kalaha-bhAMDaNa bhamamuha - bhAvarta - dariyAnAM bhaMvara - dariyAnAM yamaLa - bhramamukha 'bhramAsa' ne pahale 'bhramasa' bha dhanapAla De che mahI ma AdivALA zabdomAM athanI sagavaDatAne lIdhe mu havA bhuruMDiyA zaha nayA che brabhara arthate! 'bhasala' zabda bhramara zahathI manese! che tenI nAMdha vyAkaraNamAM ApelI che. [8aaaa244] bhara-bharai bhala-bhalai } bharati - yAda kare che - smaraNa kare che A ma ane maha banne dhAtuo vyAkaraNamAM kahelA che. [824|74 [] bhATe aDDIM nathI 4hyA. udAharaNagAthA bhaMDaNabhamamuhapatitaM prekSya bhalluki Ai saha bhasuaM / nayati bhamAsabhalataM tava hRtavairiNaM bhuruMDiA anyA ||448 | Page #661 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 324 dezI zabdasaMgraha ziyALaNI sAthe bIjI ziyALaNI ne kajiyAnA vamaLamAM paDelI joIne bIjI ziyALa barUnA ghAsane lIdhe lapasatA-khalanA pAmatAevA tArA haNAyelA zatrune laI jAya che. bhaddAkari-bhaddasirI dIrgha-malayajAH, bharocchayaM tAlaM / bhayavaggAmo moDherake, jeSThabhaginIpatiH bhAo // 564 // bhaddAkari-lAMbu-pralaMba-laTakatuM bhayavaggAma-moDherA gAma-bhagavadgrAmabhaddasirI-zrIkhaMDa-malayamA thanAruM caMdana ____ bhagavAna sUryanA maMdiravADhU gAma -sukhaDa bhAa-moTI bahenano pati-moTo bharocchaya-tADana phaLa ke tADanuM jhADa / banevI bhammaDa-bhammaDai-bhramati-bhame che. bhamADa-bhamADai- , bhame che. bhamaDa-bhamaDai- , bhame che [814 / 161] bhA-bhAi-bimeti bIe che. [8 / 4 / 531] A badhA dhAtuo vyAkaraNamAM batAvelA che mATe ahIM kahyA nathI. udAharaNagAthA-- bhaddAkaribhujadaNDaM bhayavaggAsamma bhaddasirihastaH / vIrajinam arca bhAaa ! bharocchayaphalAM tyaja anyasurasevAm // 449 // . he moTA banevI ! hAthamAM malayanuM caMdana laIne moDherAnagaramAM, lAMbA bhujAdaMDavALA vIra bhagavAnanI pUjA kara ane tADanA phaLa jevuM phaLa ApanArI bIjA devanI sevA choDI de. bhAsala-bhAvia-bhAujjA dIpta-gRhItaka-bhAtRjAyAsu / . bhAmuMDI nissaraNe, bhAuaM ASADhagaurIutsavake // 565 // bhAsala-bhAsvara-dIpta-dIpelu-caLakatuM / bhAsuMDI-bahAra nIkaQ-nIsarabhAvia-grahaNa karelu-phAvelu nIharavU bhAujjA-bhAInI jAyA-strI-bhojAI | bhAua-ASADha mahinAmAM gaurIno khAsa prakArano utsava. udAharaNagAthA-- uta prekSasva jArabhAviasaMketA madanaagnibhAsaliA / bhAuamiSeNa bhavanAt bhAmuMDai tava bhAujjA // 450|| Page #662 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTha varga 325 e ! tuM je, jAra taraphathI saMketane grahaNa karelI ane kAmanI agnithI dIpta thayelI saLagelI evI tArI bhejAI, aSADha mahinAmAM cAlatA gaurIne utsava jevAne bahAne gharathI bahAra nIhare che-nIkaLe che. bhAyala-bhAsia-bhAillA jAtyaturaGga-datta-hAlikeSu / bhAvaiA dhArmikagehinyAm , bhiMgaM ca kRSNe // 566 / / bhAyala--jAtavAna ghoDo-uttama ghoDe. bhAvaiA-dhArmika strI athavA dharmiSTha bhAsia-doghelu-Apelu-datta - ___mANasanI strI-bhAvika zrI bhAilla-haLa calAvanAra kheDuta-hAlika | bhiMga-kALu-zyAma-mRga-bhamarA-jevU bhAira-bhAira-bIkaNa / saM0 bhI dhAtune sthAne prA. bhA no prayoga yAya cha[814533] mA prA. 'bhA' dhAtune |8 / 2 / 145] stra dvArA 'ira pratyaya lagADavAthI bhA+ira-(bhAira) zabda bane che tethI bhAira zabdane ahA~ jaNAbela natho. udAharaNagAthAindriybhaaylvivshH bhAvaiANa nikaTe bhrama tvaM maa| bhAilla ! tAbhiH bhAsiazApaH kathaM bhavasi pApa! bhigamukhaH? // 451 // he kheDuta ! IdriyarUpa uttama gheDAnA dabANane lIdhe paravazavivazabanele tuM dharmiSTha strIonI athavA dharmiSTha lekanI strIonI AsapAsa bhamyA na kara. je teo tane zApa Apaze te he pApI ! tuM kALA meMvALe thaIne kema karIne rahIza ? bhisiA vRSI, bhisaMtaM anarthe, cIryAm bhiMgArI / dvAre bhittaraM, TaGkachinne bhittirUvaM ca // 567 // bhisiA-RSione besabAna Asana- | bhittara-bAraNu-tItara-andara vRSI-dharmAsana.. bhittirUva-TAMkaNAthI chedAyela bhisaMta-anartha-hAmi kAraka thAya evaM bhoSanta-bhaya pamADanAra bhiMgArI-cIrI-eka prakAranu nArnu jIvadhu--tamaruM __ellan hezI nadhei che. bhiMgArI' shhne| 'maza4-5272'-a Page #663 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 326 dezI zabdasaMgraha bhis-bhisai-bhAsate-bhAse-che-mA ALA artha vANa bhis dhAtu abhe vyAbhA 8 / 4 / 203] ila che bhATe navyA nathI. udAharaNagAthA- bhiMgArisaMkulabhittirUvaguhabhittare vasatAm / bhisiAparigrahANAM munInAM kutaH bhisaMtAI ? // 452 // tamarAMothI bharelI ane TAMkaNAthI dAyelI guphAnA bAraNamAM rahetA ane parigrahamAM mAtra eka vRSI-dharmAsana-ne ja rAkhatA evA munione bhaya pamADanAra-anartho kyAMthI thAya ? bhaya pamADanAra zuM DAya ? bhUrje bhuaM, kSudhAyAM bhukkhA, kole muMDa-bhuMDIrA / bhuttUNo bhRtye, bhuruhuDia uddhUlite caiva // 568 // bhubha-bhojapatra bhuttUNa-bhottUNa-nokara-mRtya-cAkara-jornu bhukkhA -bhUkha. bharaNa poSaNa karavU paDe evo nokaraa~Da rabhudaraM-Duvvara bhuruhu Dima-kharaDAyelu-udhUlita-dhULabhuMDIra suvvara . vAlu thayela. ot saMyoge [8 // 1.116] sUtra vaDe 'mottaNa' zabda paNa 'mRtya' arthanA jANavo. bhum-bhumai-bhame che [8:4 / 161] bhullU-bhulai-bhraSTa thAya che-bhulI jAza che [8 / 4 / 177] bhukkU-mukkai-bhuMke che-bhase che-[8|4|98] A dhAtuone dhAtvAdezanA prakaraNamA naudhelA che mATe ahIM nodhyA nathI. mI dezIzasa / bhuruhuMDiane pahale bhurukuMDia zaN matA hai. udAharaNagAthA- dhUlibhuruhuMDiA ye bhukkhAe bhuakRzAH ca bhuttUNa ! / kiM jAteH bahubhiH api bhuMDIrehiM ca taizca bhuMDIe ! // 453 // nekara he! jeo dhULathI kharaDAyelA-melA-rahe che ane bhUkhane lIdhe bhejapatra jevA kRza-dubaLApAtaLA-rahe che tevAM janmelAM ghaNAM badhAM muMdarAM hoya te paNa teevaDe suMdarIne zuM lAbha ? * bhUo ca yantravAhe, bhUaNNo kRSTakhalayate / bhUmipisAo tAle bhayAluke bheDa-bhejja-bhejjalayA // 569 // Page #664 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhUbha - yaMtrane calAvanAro- yaMtrane vahana karanAro. 54 va P meruMDa - citto- dIpaDo. bhobha-bhAI. bhoia - gAmano mukhI bhUmipisAbha-tADanuM jhADa bIkaNa, bhIru meDa bhejja bhejjalaa bhUmaNNa- kheDyA pachI khaLAmAM karavAmAM bhAvato yajJa - bhUyajJa. 'mera' zabda dvArA 'meTa' zabda bane che [ 8 1/251 | ] bhane teno artha bIkaNa kAyara - che. udhAharaNugAthA- bhUmipisApa bhUaM caTitam ameDaM vadhUH dRSTvA / bhUaNNaprekSaNamiSAt abhejjalA yAti bhejjA iva // 454 // tADanA jhADa upara caDelA ane nirbhaya evA yatra calAvanArane joIne kheDayA pachI khaLAmAM karavAmAM AvatA yajJane jovAne bahAne bIkaNunI peThe nirbhaya evI vahU tenI tarapha jAya che-tene maLavA jAya che. bheruMDo dvIpI, bhoa - bhoiA bhATi - grAmapravareSu / adhicA (kA) rizambale bhollayaM, ca bhAruNDake bhoruDao | 570 || 327 bholaya - niraMtara ApavAmAM Avatu bhAtuM. bhoruDa bhAraMDa pakSI-jene be moM bhoruDaa ) hoya che paNa peTa eka ja hoya che. udAharaNugAthA anutortha kRtabhoA ekamukhIbhUya bhollayaM lAta / bhoiabheruMDA dvimukhabhoruDayANa prekSasva apAyam ||455|| te tIthaeN tIthe-dareka tImAM-bhADu eTale tIne nimitte dAna ApatI Ave che. ekamukha thaIne niraMtara ApavAmAM AvatuM bhAtu lai le. e me vALA bhAraDa pakSImAne dIpaDA jevA gAmanA mukhI taraphathI nukasAna che e nUe. > Ja, mA vagere AdivALA ekAka zabdo purA thayA have ma, mA vagere AdivALA anekAka zabdo chinnaziraH- bandi-bhUSA - sakhi - dauhitreSu bhaMDo ca / bhaMDI zirISavRkSaH, aTavI, asatI, gantrI ca // 571 // Page #665 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 328 dezI zabdasaMgreDa bhaMDa-kapAyela mAthAvALo, cAraNa, / bhaMDI-zirISanuM jhADa, jaMgala-maTavI, bhAbhUSaNa athavA zaNagAra, mitra bhane bhasatI strI ane gADI-gADaM-ema cAra dIkarInuM saMtAna-dohitara-ema pAMca ! artha che. martha che. 'bhaMbhala' zabdaH apriya-jaDeSu, bhittaM ca dvAra-geheSu / zvAne surAmAne bhukkaNo ca, AjJA-tarI-ceTikA bhelI // 572 // bhabhale-bhapriya-na game tevU, bhukaNa-bhuMka bhukai karanAra-bhasanAra-kUtaro, jaDa-vihvala-mUrakha ema be artha che. | dArU vagerenuM mApa-ema be artha che. bhitta-bAraj, ghara-be artha che. melI-AjJA-hukama, hoDI, dAso-traNa ___artha che. vA dezIsA beDA-DI-1 artha bhATe melaa zahane nAdhe cha AdimAM ma thI laIne mo sudhInA sarva zabdo purA thayA have AhimA ma, mA mi vagaire sAhivAsI zamhI maMtI vivAhagaNake, maMTho zaThe, pidhAnikA maMDI / maMco bandhe, maggo pacchA, maccaM male, malo svede // 573 // maMtI-vivAhanuM jyotiSa jonAro-gaNaka. / maMca-baMdha-bAMdhavU maMTha-zaTha-lucco magga-pachI-maga (marAThI) maMDI-DhAMkaNI mala-parasevo BhA26gAthA- . maMDIha hanmi ziraH yad muNDayitvA dharmajAtamalo / re maMcayo(gya)gyAm aciMtvA matiM pRcchasi maggao maMTha ! // 456 // re luccA-zaTha ! je baMdhane cagya che tene athavA teNIne pUjIne pachI tu vivAhanuM jotiSa jenAra jezIne pUche che? ghAmane-garamInelIdhe parasevAvALe thayela huM mAthuM muMDAvIne pachI tene DhAMkaNu vaDe mAthA upara haNIza-mArIza. 1 praakRt-'bhinbhl'-8|2058| 2 hindI-bhoMkanA gujarAtI-bhasarbu 3 beDA (hoDI) dezya melI tathA melabha / macca-mela Page #666 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa vagara ra9 zRGgavihIne maTTo, maTTa-marAlA ya alase / maMkho aNDe, mammI mallANI mAmA ca mAmyAm // 574 // maha-zIMgaDA vinAnu maMkha- vRSaNa-aMDakoza. maTTha ] ALasu-zithila-DhIlo merAla mallANI / mAmI mAmA mAmI mammI dezAsa 2 sAtavAhana cha hai, 'marAla meTa sa. 'mAmI' za6 56 hezya prAkRtanA che. paryAya matAvAnI zate-te mahAna-tane mahI' atha sU2pe-vidheya3-matAvato cha. uhADaragAthArehasi marAla! na gRhe maMkhillo maTTha-maTTaRSabha iba / iti eSa mammimadhye mAmAhasito hanti mallANi // 457 // aMDakezavALA he ALasu ! tuM ALasu ane zIMgaDAM vinAnA baLadanI peThe gharamAM zobhato nathI' e pramANe mAmIonI vacce mAmI vaDe hasAcele e mAmIne haNe che- mAre che. madirAyAm maI maimohaNI, sImAyAm majja-merAo / zaile maU, haThe matalli-miNAyA I akSame mhro||575|| bhai-madirA maTha-parvata-mAnI chAvaNI (2) maimohaNI-matine moha pamADe - mUjhavI matalli-balAtkAra-haTha nAkhe te-madirA. miNAya majjA maryAdA-sImA-mAjA mahara-ma+hara. ma-nahIM hara-haranAra-je merA harI na zake te mahara-asamartha. udAharaNagAthA- matallimuktamajjo mumeraaghossdrshitminnaao| pibati maI gatimaharo musalI maimohaNIkuTakahastaH // 458 / / 1 AcArya siddhasena divAkare sanmatiprakaraNamAM gA. bIjImAM Upara jaNAvela bharya mATe 'malAra' zabda vAparela che. AcArya hemacandra kahe che ke "haMseSu tu marAlAH sthuH"-(abhidhAna. kAM. 4 zlo0 391 / marAla-haMsa-haMso dhIre dhIre cAlatA hobAthI marAla-malAra-zabdano 'bhALasu' artha thavo saMbhavita che. 2 ahIM nirdezelo 'i' pAdapUrti mATe che-"i-je-rAH paadpurnne-8|2|21|| Page #667 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dezozabdasa graha parANe maryAdAne mUkI-chADI denArA, parvatanI maryAdAmAM AvelI makarIenI jokamAM peAtAnA haThane-malAkArane-dekhADanAre, cAlavAmAM asama ane hAthamAM madirAnA ghaDAvALA evA musalI-balarAmamadirAna pIe che. 33 maDiA samAhatAyAm, mauaM dIne, pitRgRhe mahaNaM / marulo bhUte, maiaM ca matsite, maNDalo zvAne // 576 // maDiA - mRtikA - maDA jevI sArI rIte pAmelI - haNAyelI. bhAghAta maThabha-hIna- zaMka- kSINa-maU mahaNa - pitAnuM ghara - piyara udvAhazujAthA-- kAmamarulamaDiA sA mauA mahaNammi vasati mahaasakhI / tvam maNDala iva kutra api bhramasi, jAnAsi na vedanAM tasyAH // 459 // marula -- - bhUta-pizAca vagere maia - dhikkArapAtra - masti maMDale - kUtaro jeNInI sakhIo dhikkArapAtra khanelI che athavA sakhI dvArA jeNI dhikkArapAtra banela che evI teNI kSINa thayelI ane kAmarUpa pizAca dvArA vizeSa sthAghAta pAmelI peAtAnA piyaramAM vase che ane tuM kUtarAnI peThe kayAMya game tyAM paNa bhamyA kare che, tu teNInI vedanAne jANatA nathI. maDaa-mayaDA upavane, caNDilake majjhao caiva / ziromAlAyAm maAI, maulI ca hRdayarasocchalane // 577 // maDabha - ArAma - bAga-bagIcA, mayaDa majjhaa-hajAma - nAvI. AI - mAthA uparanI mALA-mAthAnI mALA. maulI - hRdayamAM rahailA rasanuM - dravarUpa pravAhInuM -UchaLavaM-moLa bhavavI ubakA AvavA. 1 '"maNDalI ca rathyAmRgo dezyAm kSIra0 amara0 / maMDalI - kUtaro / " maNDalaH kapilaH grAmamRgaH" - abhidhAna0 kAM04 zlo0345 TIkA tathA anekA0 saM0 kAM 03 zlo0 0 668 | maMDala- kUtaro. Page #668 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 339 va8 varga BIPAthA-- majjhaya ! matsyakagandhika ! bhavati maulI tvAM pazyatAm / kAGkasi sugandhimamAI maDayasthitAM tAM katham mayaDapAlIm ? // 460 / / mAchalAM jevI gaMdhavALA-dudhavALA-he hajAma ! tane jenArAone meLa Ave-tane jonArAne ubakA Ave evuM thaI jAya che te pachI tuM, sugaMdhI ziromAlAne dhAraNa karatI, bagIcAmAM beThelI-rahelI-evI bagIcAnI rakhevALI karanArIne-mAlaNane-kevI rIte Irache che-cAhe che ? maMjIraM hijIre, vallivizeSe mayAlI ca / jAre mahAlo, maMjuA ca tulasyAm, maMtuA lajjA // 578 // maMjora-sAMkalu-pagamAM paheravAna sAkaLu- mahAla-jAra puruSa-vyabhicArI puruSa-yAra jhAMjhara, aMjuA-tulasI mayAlI-UMgha ANanArI vela. maMtuA-lAja-zarama bIjA saMgrahakAre tulasI arthavALA maMgucA zabdane badale maMjiA za54 matAve che. udAharaNagAthA tadA mayAligahane maMjuadalacuNTikAm ramase snuSAm / viracayasi maMtu idAnIm mahAla ! maMjIrakSiptaH kasmAt ? // 461 // UMgha ANanArI latAnA vanamAM tulasInAM pAMdaDAMne-tulasIdalane cUMTanArI putravadhUne tuM tyAre te ramADe che ane Aje have he jArapuruSa! teNuMnA jhAMjharanA avAjathI vikSipta thayele tuM zA mATe zarama batAve cha-zaramAya che ? karabhe mahaMgo, maMDillo pUpe, laghuni maDahaM ca mauDI mukkuMDI murumuNDo moDo ca jUTe // 579 // mehaMga-mahAaMgavA-moTA aMgavALo / mauDI )-mukuTa-mukuTI-mukuTikAmahAMga-UMTa mukkuMDI moDa mukuTa-zaNagArela murumuMDa . (vALano juDo-moDiyo maMDillai-puDalo-maDala jevo goLa moDa / . AkAravALo puDalo. maDaha-nA--laghu Page #669 -------------------------------------------------------------------------- ________________ magusa muggasa 332 dezIzabdasaMgraha udAharaNagAthA- tasyAH sumukkuMDIe murumuMDaM dRSTvA kiM sumoDakRte / maMDilamatta ! mRdnAsi maDahaM nijakumauDiM mahaMgoha ! // 462 // puDalAmAM masta banelA ! vALanA sArA jUDAvALI teNInA vALanA jUDAne joIne huM UMTanI peThe lAMbA hoThavALA ! tuM tArI nAnIThIMgaNuM-ane pitAnA kharAba jUDAvALI strIne, sArA vALanA jaDA mATe zuM kAma-zA mATe kare che-herAna kare che ? majjokkaM abhinave, maMgusa-muggusu-muggasA nakule / . maMgala-masiNA sama-rammA, AghATe maura-mauraMdA // 580 // majjoka-nabu-tAju-abhinava maMgala-sarakhu masiNa-ramya-suMdara-suvAlu muggusu noLiyo. maTara ) maTharaMda / agheDAnuM jhADa uhAharagAthA-- maMgusaM uta alpamaMgalamuggusumuggasiyugam masiNapuccham / mauraMdavane majjokkamaurakaNTakanakham hanantam ahim / 463 // aghADAnA vanamAM sapane haNatA ane tAjA-navA-UgelA avADAnA kAMTAnI jevA nakhavALA, suMdara pUMchaDAvALA tathA paraspara gheDA sarakhAmaLatA AvatA-noLiyA ane neLiyaNanA joDAvALA evA neLiyAne . maMtellI-mayaNasalAyA sArikAyAm , malhaNaM lIlA / maMdhAya - mahAyattA ADhaye , paGke maheDDo ca // 581 // maMtelI -rArikA-penA- / maMdhAya / ADhaya-dhanasaMpanna-mAMdhAtA mayaNa lAyA / madanazalAkA-kAnadevanI | mahAyatta __saLo / maheDDa-gAro-paMka. aM0 maDa malhaNa-lIlA karavI-mahAlavU-mAlavU / potAnu gu 42nA2 43zajiyAna athvaanne| 'makkaDa' A 'ma' za56 dvArA sAdhI zaya cha tathA muraja-DhAsa-mANe maddala za56 1 "uSTre kramelaka-maya-mahAGgaH-amara0tathA abhidhAna0 / 2 maMDala eTale goLa goLa AkAra. pUDalo goLa goLa ja hoya che Page #670 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTha vage mardala za6 vA 7.nI za cha me2 me zamahIne hI batAyA nathI. A dhAtuone vyAkaraNamAM batAvela che. mala-malai,-mRdrAti-mana 42 cha-bhasaNe cha maDha-maDhai,- , . [8.4 / 126] maDDa-maDDai- , / maha-mahai - mahati- che che. [814:182] GE2emAthA-- Ayati mahAyatte mahaMtI navamaheDuruhanayanA / pAThayati maMdhAyavadhUH mayaNasalAyApriye atra matelli // 464 / / jene sArikA-menA-priya che e e dhanasaMpanna priya jyAre Ave che tyAre mahAlatI-lIlA karatI-tathA tAjA kamalanI jevAM nayanevALI dhanADhaye puruSanI vahU ahIM sArikAne-menAne bhaNAve che. garne maraTTa - maDahara -maDappharA , malaharo tumule / - mahisaMdo zigrutarI, mahAsadA zivAyAM ca // 582 // maraTTa .. mahisaMda-saragavAna vRkSa-mahI-pRthvImaDahara garva-ahaMkAra-maraDa. upara-syanda-jharatu-Tapakatu-vRkSa. mahAsa ddA-ziyAlaNI-moTA avAjavALImalahara---tumula-bhAre yuddha ke laDAI / mahAzabdA athavA kolAhalabharyo zabda udAharaNagAthA mahiSa ! mahisaMdamardanamaDaharia ! maDapharA malaharesu / hastimaragharahe bhavasi mahAsaddabhojanaM siMhe // 465 // . tumulemAM-yuddhomAM athavA kalAhomAM garvathI saragavAnA vRkSanuM mardana karavAne lIdhe garvavALA thayelA he pADA ! hAthInA garvane daLI nAkhanArA ghaTa jevA siMhanI pAse tuM ziyALaNI jevuM mesina ch|. madhye majjhaAraM , mahAvilaM khe, mahANaDo girize / maihara- malaMpiA gAmaNi-garviSu, taruNe mahAlakkho // 583 // maDapphara ) Page #671 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 334 dezI zabdasaMgraha majjhaAra-madhye-bacce-majiyAra maihara-matigRha-gAmano mukhI-matimahAbila-bhAkAza-moTeM bila --- kAj ___ gRha-buddhinuM ghara-catura mahANaDha-mahAdeDa-moTu tAMDava nRtya malaMpia-abhimAnI-ahaMkArabALo. karanAra-moTo naTa-mahAnaTa mahAlakkha-taruNa-juvAna-moTA ___ lakSyavALo-mahAlakSya bIjA saMgrehakAra marUra ne badale dara zabda nedhe che. udAharaNagAthA- dattA mahAbilacarIsamA priyA tava mahANaDapriyayA / maihara ! malaiMpio tataH bhrama mahAlakkhamajjhaArammi // 466 / he gAmanA mukhI-mehara ! mahAdevanI patnI pArvatIe AkAzamAM cAlanArI-vidyAdharI-samAna priyA-patnI tane dIdhelI che-ApelI che-tethI tuM have bhAre garvavALa banIne juvAniyAonI vacce bhamyA kara. nalinyAm mahAvallo , maDavojjhA jampAnayAne / matte mattabAlo , tathA mahumuha-mAsiA pishune||584|| mahAballI-kamaLano vela-nalinI mattabAla-matta-chakelo-madamasta-matamaDayo'jhA-DALI-zivikA-japAna vALo nAmanu yAna-vAhana-jemAM mahumuha cADI khAnAro-pizumasUtAM sUtAM paNa jaI zakAya mAsima khuzAmata khora-mukhamA madhavALo-pRSTamAMsa khAnAro (cADImo-mAMsika udAharaNagAthA - re mattabAla ! mahumuha maDabojjhAjogga ! tava api viyoge| tAmyati mahAvallozayane amAsiA khalu sA bAlA // 467 // re matavALA, re cADiyA ! tuM DoLI vaDe laI javA gya che chatAM ya tArA viyegane lIdhe khuzamita nahIM karanArI-cADI nahI khAnArI te kumArI kamalinInA zayanamAM paNa kharekhara tamatame che. kusumarajasi mayaraMdo , mammaNiA nIlamakSikAyAM ca / mattAlaMbo tathA mattavAraNe , mahayaro nikuJjapatiH // 585 // mayaraMda-phUlonI raja-kusumaraja. mattAlaMba-jharukho-gokhamammaNibhA-nIlI mAkhI. mahayara-gahvarano pati kotarono mAlika. 1 'varbaNA makSikA nIlA' amara0 kAM0 2 siMhAdivarga ze0 62 saM0 varvaNA-barvaNikA prA0 vavvaNiA dezya- mammaNi Page #672 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTha vaga 335 2 'makaranda' zahanA atha sonA 2sa' cha tato sata makaranda zA mAvI za? che arthAt sa. makaranda bhane prA0 makaraMda athavA mayaraMda se ganna samAna shh| cha udAharaNagAthA- kamalamayaraMdagaurI mattAlambe imAm na yadi rmse| mammaNiAAkulaaraNye mahayarabhRtya iva tasmAt varaM bhramitum // 468 // je tuM kamaLanI kusumaraja jevI A gaurIne mahelanA jharukhA upara besIne ramADato nathI te kotaronA mAlikanA nekaranI peThe tAre nIlI mAkhIothI ThAMsIThAMsa bharelA araNamAM bhamavuM-rakhaDavuM ThIka che. majhatiraM ca madhyadine, maggaNiro ca anugantari / malavaTTI taruNyAm , mahisakkaM mahisiNivahammi // 586 / / majjhatia-divasano vacalo bhAga malavaTTI-taruNI strI-maLanI vATa jevI--madhyAhna-pora maLamAM-melAmAM-rahenArI maNira-pAchaLa pAchaLa cAlanAro mahisakka--bhezonuM Tolu-bhezono samUda. anugAmI (magga-pAchaLa, aNNira-cAlanAro) GS2mAthA-- malapaTTisama krIDataH mama timammi volINe / o vrajati mahisakkaM asya maggaNiro bhava gopa! // 469 // bapora vItI gayA pachI tarUNIonI sAthe krIDA karatA evA tAruM bheMzonuM ToLuM--e je-cAlyuM jAya che te huM gepa ! tenI pAchaLa janAre thA. bhANDe mahatthAraM , majjhimagaMDaM ca udare / mahurAliaM paricite , rajasva lAyAm mayalabuttI // 587 // mahatyAra-bhAMDa-mahAsthAla-moTI thALI. mahurAlia-madhurAlika-paricita-nAtA majjhimagaMDa-udara-peTa-vacalo phoDako. vALo 'mayalabutto-rajasvalA strI-melanI vATa melanI putaLI-vizeSa malina juo-'buttI' gA0 556 tathA malavaDI gA0 58 Page #673 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 dezI zabdasaMgraha zAra sAtavAhana 'mahatthAra' sapane mona' mthn| nAMdhe cha. mayagala' zahane 'madakala' zaNDa dvArA tathA' mayadhutta' pahane 'mRgadhUna' za6 12 pAnA che. mayagala-hAthI. zubha [81.182] bhane 'mayadhutta'-ziyANa BANagAthA-- uta mahatthArasadRzamajjhimagaMDaM pralokya bhujaGgam / vezyA zambhalimahurAli Apana ramayati mayalabuttimiSAt // 470 / musA, vezyA, mArA -pAsa 2vA-moTA peTavA sugnegaNikAnA bhArane joIne kuTaNIne te paricita hovA chatAM paNa pote rajasvalA che evA bahAnAthI-evuM bahAnuM batAvIne tene ramADatI nathI-tenI sAthe ratikrIDA karatI nathI. maMgalasajjhaM tathA bIjavApazeSe kSetra / maNiraiA kAcyAm , kandarpe mayaNivAsa-mittalayA // 588 // maMgala sajjha-bIja vAvavAna jemAM bAkI ! mayaNivAsa ] kAmadeva -- madano nivAsa. che evaM khetara. mittalaya maNiraiA-kaMdoro-kAMcI udAharaNagAthA-- maGgalasajjhe galitA maNiraiA tava pAMsuli ! zobhate / . mittalapriyAnuhAriNi ! kira maurvI maryANavAsaghanuSaH // 471 // kAmadevanI priyA-ratinA aNasAravALI athavA kAmadevanI priyAne anusaranArI evI he pAMsuli ! -svacachandacAriNI strI ! jemAM bIja vAvavAnuM bAkI che evA khetaramAM paDelo tAre kaMdoro kharekhara, kAmadevanA dhanuSanI dorI na hoya e zobhe che. ghUke mahAsauNo , mahAlavakkho ca zrAddhapakSe / makkaDavaMdhaM grIvAvibhUSaNe zaGkhalArUpe // 589 // mahAsauNa-ghUvaDa-moTu pakSI. ___ makkaDabaMdha-Doka- sAMkaLI jevu ghareNumahAlavakkha-zrAddhano pakSa-zrAddha karavAnuM 1. banne bAju-jamaNI ane DAbI bAju - pakhavADiyu paherAya ebu Dokanu ghareNu mahamaha-mahamahaI-gadha madhamadhe che-gAya che. mA mahamaha dhAta vyAkaraNamAM jaNAvela che tethI ahIM kahyo nathI. [8478] Page #674 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTha vana 337 udAharaNagAthA-- sarapa(zaravA, saravA, veLa, sthaLa) mANavo, mAvaze trAkSa: tathA ca | navamakkaDabaMdheNa ca modante utpalAkSyaH // 472 // zarada Rtu vaDe ke taLAva vaDe ke muMjanA ghAsa vaDe ke pitAnA avAja vaDe ghUvaDa khuza thAya che, zrAddha pakSa AvavAne lIdhe brAhmaNe khuza thAya che. ane sAMkaLI jevA banne bAju paherAya evA navA DekanA ghareNA vaDe kamala jevI AMkhavALI strIo khuza thAya che. maNiNAyaharaM jaladhiH , mAlA jyotsnAyAm , romaze mAI / mAhaM ca kundakusume , mAyaMdo Ane , mADiaM gehe // 590 // maNiNAyahara-samudra 'mAha-kuMdana phUla-mogarAnuM phUla-mAgha mArA-onA-caMat __ mahinAnu phUla. mA-romA-gheTo mAcaDha-mAvo-mAra mADia-ghara-mADha meDI niSedha arthane "mAruM zabda tathA sakhInA saMbaMdhanarUpa "mafma' zabda vyAkaraNamAM kahelA che tethI ahI kahyA nathI. (juo, 8ra191 tathA 852195] bakhtara vAcaka "mahA zabdane saMskRta "mA" zabda dvArA sAdhavAne che. "mArI karacha (haima-abhi0 matyakAMDa, zlo0 76 6-saM0) mArIbakhtara udAharaNagAthA- guNamaNiNAyahara ! caulukya ! tava mAyaMdakuJjamADiapa / jAti puramA jAgarA mAmAAdhavasthA che ka7re guNanA samudra evA he caulukya rAjA siddharAja ! AMbAnA kuMja rUpa ghara upara beThelI tathA romAMca thavAne lIdhe gheTA jevI jADI jaNAtI khecarIe tArA kuMdanA phUlanI jevA ane caMdrikA nI jevA dhavala jazanAM gIta gAya che. sitapaTaprajitAyAm mAyaMdI , AmalakyAm mAiMdA / mRduke mAili - mAicchA , mAbhAI abhayadAne / / 591 // 22 Page #675 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 338 dezI zabdata graha mAyaMdI-pravajita thayelo dhoLAM kapaDAM / mAili / mRdu-narama athavA DhIla paheranArI parivAjikA-tApasI. | mAuncha / mAbhAI-abhayadAna-'na boo' ema mAiMdA-AmaLI- AmaLAMnuM jhADa kahevu. ___ 'mAbhAI' sahanI nalanA athavA 'mAbhIsia' bheTale abhayadAna-Daro nahIM ema kahevuM evA arthavALA mAmINa zabdane paNa ahIM samajI levo mRdu zayana mAukka za4 vyAmA sAdhesa che. [8 / 2 / 2] udAharaNagAthA- kiM mAiMdavatena kuruSva maraNabhayamAilimanasAm / mAbhAI mAuccho ! iti mAyadI upadizati // 474 // DhIlA mANasa ! jee maraNanA bhayane lIdhe DhIlA manavALA chemaraNanA bhayathI DhIlA thaI gayA che temane AMbaLAnuM vrata levAthI ze kAyade (ema samajIne) dhaLAM kapaDAMvALI parivAjikA tavA DhIlA mANasane abhayadAnanA vratane upadeza kare che. mAlUro ca kapitthe, mAhilo mahiSIpAle / zmazruNi mAsurI, mANiaM anubhUte, mAhuraM zAke // 592 // mAlUra --- koThAnu jhADa athavA koThArnu / mAsurI --- DADhomuMka phaLa. mANia-mANavu-anubhavavu-mAnita. mAhila-azono pALanAra mAhura-vizeSa prakAranu zAka, madhura zAka athavA mathurAmAM thatuM koI zAka udAharaNagAthA-- kiM svapiSi suratasamaye mANiamAlUra-mAhurayabhojyaH / tasmAt mAhila ! tava mukhe kim udgatA mAsurI eSA ? // 475 // kaThA ane mAThura nAmanA zAka rUpa bhejya padArthone jeNe mANelAM che-anubhavelAM che e tuM suratane samaye-ratikIDAne samaye-kema sUe che- gha che! UMghe che tethI ema puchavAnuM mana thAya che ke he bheMsane pALanArA ! zuM tArA moM upara A dADhImUcha Ugela che ? ambAyAM mAdaliyA, zizirasamIre mAhivAo c| . mAaliA mAtRSvasari , mArilaggA ca kutsitikA // 593 // Page #676 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Saka vaga' 336 mAdalibhA-maMbA-mAtA-jamanI. / mAlizrA-mAzI-mAnI bahena. . mAhivAa-zizira samayano TADho vA- mArilaggA-kutsitA-niMdanIya-na game mAgha mahinAno vA-mAghI vA tevI-jeNI Upara 'mArinu nizAna che evI-DAkaNa udAharaNagAthA- suMdara ! amArilaggA tava kRte madanaagnijvalitA saa| mAdaliyAmAaliyA khedakarI jvalati mAhivAe api // 476 // he suMdara ! kAmanA agni vaDe saLagelI, tArA mATe kheda karanArI ane aniMdanava evI mAtAnI mAzI ziyALAnA-mAha mahinAnAkaDakaDatI ThaMDA pavanamAM paNa banyA kare che. .. mAlAkuMkuma - mAhArayagA varaghusUNa - vastreSu / miriyA kuTI , dhanagaNe mihiA, jyeSThe mittivao // 594 // mAlAkuMkuma-uttama kuMkuma- uttama caMdana | miriA-koTaDI-oraDI. mAhArayaNa-vastra-kapaDu mihiA-meghano samUha-pANI bharelAM ___vAdaLAMno jaththo. mittivaa-jyeSTha-jeTha-vaDola. mI shaasbaare| mAhArayaNa shhne| atha vizeSa prArnu 1stra'-'mAsa vastra' nadhi che. hAmAyA-- mAlAkuMkuma-mAhArayaNehiM bhUSitA api kulasnuSA / mihiAcyavamiriAi lIyate mittivaadarzanasalajjA // 477 // . uttama caMdana ane vastro vaDe bhUSita thayelI paNa kulaputravadhU pitAnA jeThanAM darzana thaI jaze evI zaramane lIdhe jemAM varasAdanuM pANI cUe che evI keTalImAM bharAI rahela che. samakAle mI, gRhavalaye mubbho, mRgyAM muNDA ca / muMDI NIraGgI, cumbane muddI, muNI agastidrume // 595 // mIma-samakALe-eka sAthe . muMDI- burakho-lAja kADhavAnu mone DhAMkatuM mubbha-mobha-gharanA chAparA nIcenu / kapaDu-noraMgI. ____ AdhArabhUta goLa lAMbu lAkaDe muddo--cuMbana muMDA-haraNo-mRgo muNi--agathiyArnu jhADa -agasti muninA nAme prasiddha agathiyAnu vRkSa Page #677 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 340 dezIzabdasaMgraha mi arthane "mIsAlie' zabda "mizra' zabda dvArA vyAkaraNamAM sAdhI batAvela che. [drArA170]. eka bIje kula zabda "alaMbuSA' arthane paNa sUcaka che. alaMbuSA eTale gaDerI-zeraDInI kAtaLI. e cholelI hovAne lIdhe muMDitamuMDa-jevI hovAthI sArazyane lIdhe alaMbuSA-gaMDerI-ne paNa kahevAmAM Ave che eTale kukI zabda lakSaNAnI apekSAe "alabuSA" arthane sUcaka che. udAharaNagAthA- muNDAakSyA samuNDIi muNivane prasthitAyAH phullakRte / muddIlubdhaH mI mubhaAnayanamiSataH yuvA calati // 478 // haraNa jevI AMkhavALI ane burakhAvALI tathA phUlene levA sAru agathiyAnA vanamAM prasthAna karI gayelI yuvatinA cuMbanamAM lubdha thayela yuvAna mela lAvavAnuM bahAnuM karIne tenI pAchaLa te gaI ke tarataja ekakALe cAlavA maMDe che. - muhalaM mukhe , muaMgI kITikA, hikkAyAM muDhikkA / musahaM manaAkulatA, muhiaM ekmevakaraNam // 596 // muda--guNa-duM-muvatuM | muThTha--mananI mAgu sugaMLI--jItI-mRtyu vanavADhI | muha--qma ga karavuM muTThikkA--heDako bIjA dezIsaMgrahakAre "mudri" zabdane badale zabda batAve che. udAharaNagAthA - virahamusahammi jAte dazati muaMgI iva padmamuhalaM tAm / dakSiNapavanaH muhi jvaramadhye eSA muhikkA / / 472 // kamaLa jevA mukhavALI teNIne virahane lIdhe mananI AkulatA, kIDAnI peThe hase che-DaMkhe che-karaDe che ane dakSiNane vAyu paNa ema ja kare che. eka te virahanI vyAkuLatA ane temAM dakSiNane vAyu-A paristhitinuM nAma tAvanI vacce bahekI" ema kahevAya mukkayaM anyavadhUvivAhe , muriyaM ca truTite / muraI asatyAm , mulAsio sphuliGge, muAiNI DombI // 597 // Page #678 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Saka varga 341 mukkaya--paraNavA mATe je kanyA taiyAra | muraI--asatI strI - thayela che te sivAyanI mulAsima--agnino. taNakho-sphuliMga, bojI nimaMtrita vahubhono vivAha dekho-gA. 515 muribha---tuTelu-morelu -morAI gayekheM mubhAiNI-muDadA khAnArI-mRtAdinI DoMbaDI-caMDAlaNa. muNa-muNai-ANe che. mur-murai-hasavA sAye khole che. A banne dhAtuo vyAkaraNamA batAvelA che tethI bhahI jaNAvelA nathI. [8-4-5] tathA [8-1-114] udAharaNagAthA amuriatejomulAsia ! jayazrIvIvAha ! mukkayA tava / muraI iva bhramati kIrtimuAiNI kiM na pallideze api ? // 480 // jene tejane taNakho murajhAyo nathI-khaMDita thaye nathI evA tathA zrI sAthe vivAha karanArA he jA ! tAruM "muddeya che eTale vivAha mATe taiyAra thayelI vadhU sivAya niyaMtrita evI bIjI vahuone tArI sAthe vivAha che ethI ja te asatI strI jevI tArI kIrtirUpa DoMbaDI zuM paviladezamAM-nAnI nAnI pahelIomAM-gAmaDAMmAM paNa nathI samatI ? mugghuruDo mukkuruDo rAzau , muhatthaDI ca mukhapatane / murumuriaM raNaraNake , bhra: muharomarAI ca // 598 // mugdhuruDa / Dhagalo-rAzi / murumuArema-kAmanI uttejanA-raNaraNakamukkuruDa ) utkaMThA. muhatthaDI-moDhA bhara paDavU-moM bhara paDavU | muharomarAI-bhavAM. musubhU-musumuraha-bhAMgI nAkhe che.-A dhAtu vyAkaraNamA batAvelo che mATe ahIM kahyo na thI. [8 / 4 / 106] 26||thaasaa sumuharomarAI tava virahe pApa ! doSamugghuruDa / guNamukkuruDA ghanamurumurieNa muhattharDi prAptA // 481 // he pApI ! he doSonA samUhavALA ! jenAM bhavAM sArAM che evI guNanA samUhavALI te tArA virahane lIdhe ghaNuM uttejanA thavAthI meMbhara 5DI gaI. Page #679 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 342 dezIzabdasaMgraha mUsA - mUsAAI laghukadvAre , mUsarI bhagne / pIne mUsalo , tathA mUallo mUalo mUke // 599 // musA / nAnu bAraNu-nAnI bArI athavA | mUsala-jADo-phUlI gayelo-upacitamUsA khaDakI . pona-puSTa-musala jevo mUsarI-bhAMgI gayela-magna mUallo mUgo-bolI na zake evo-mUka mUala muMgalo mUra-mUrai-mAMgI jaya cha-bhArAya che.- pAtu vyA42mAM hera cha mATe aDIyo nathI. [814 / 106] udAharaNagAthAmuual ! na asti bhUsAasaMcariH yena mUsarI muusaa| mUallianupUrA api khalu kathaM sA mUsalastanI abhisaratu ? // 482 // | he mUMgA ! nAnA bAraNAmAM thaIne saMcAra karI zakAya tema nathI, kAraNa ke, nAnuM bAraNuM bhAMgI gayela che, te jeNInAM jhAMjhara mUMgAM cheavAja karatAM nathI evI paNa te puSTa stanavALI kevI rIte abhisAra 431 vI zate mahAra ? - meMThI meMDhI , melI ca saMhatiH , vaNikasahAyake meDho / hastipake meMDho, meara-meajjA asahana-dhAnyeSu // 600 // meMThI / gheTI meMTha-mahAvata-mAvata-hAthIne haMkAranAra meMDhI / melI meLo-saMhati-samUha-Tolu meara-sahana nahIM karI zakanAro. meDha-vANiyAne sahAya karanAra-vANotara | meajja-dhAnya-dhAna ne hI vs| meMDhI za6 artha qaa sA bhuutt| che te paNa paryAyarUpe mukelA te zabdane dezya tarIke samajavAne che. udAharaNagAthA- meajjahadvAre meMTheNa kuJjarAdhirUDheNa / meMThIe hatAyAm , mearameDhANa bhavanti melIo / / 483 // hAthI upara caDelA mAvate dhAnanA hATanA-dukAnanA-AraNu pAse gheTIne haNI nAkhatAM asahanazIla evA meDhAnI-vANiyAne sahAya karanAra vAtarenI-TeLIo bhegI thAya che. meDaMbho mRgatantuH , mehacchIraM ca nIre / mocaM ca ardhajavAyAm , moggaro caiva mukule // 601 // Page #680 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTha vara 343 meDaM bha-mRgataMtu-mRgane pakaDavAnI jALano / moca- aDadhI jAMgha sudhI paherI zakAya tu-totaNo. evaM moju. mehacchora-mIra-meghana pANI-meghakSIra. | moggara-kaLI-mukula-mogaro. mellU-mellai-me cha-bhU cha.-sA dhAtune vyA42 mA 4 che bhATa sahI ho nathI. [81481] udAharaNagAthAmeddNbhskhlymaanaa mehacchIraM api katham api apibantaH / bhRtamoggariyamukhAH tava ripavaH gatamocayA vane yAnti // 484 / / patharAyelI jALanA tAMtaNAne lIdhe paDatA-AkhaDatA-khalana pAmatA, keme karIne pANIne paNa nahIM pItA tathA jemanAM meDhA mAM kaLIo bharelI che evA ane aDadhI jAMgha sudhInA mojAM jemanI pAsethI cAlyAM gayAM che evA tArA zatrue vanamAM jAya che. ___zvapace mora-morattaA , kRSNakarNikAyAm mokkaNiA / mora |shvpc, Doba / mokkaNiA---kamaLano kAlI karNikAmorattama kamaLanI kinArI mI dezIsa haare| 'morattao' zahanA 'yA' matha matAve cha. ye mAmata sevA prabhAra matAvatA sNgrhaa| che , "morattao zvapAkazcaNDAlaH kecid rUDhaH" arthAt 48mA zasaDAmA Beans amA 'morattao' zama zvapAka seTa 'yA' mamA 30 che. Gal2gAthA-- re karmacANDAla ! manmatha ! na anyaH morattao virahiNInAm / tApopacAranihitAyAm mokkaNIe api tAH yat dahasi // 485 // 3 umAla bhanmatha- maheva ! virAlI sImA mATe tArA sivAya bIjo koI zvapaca-caMDAla-nathI. virahiNuM strIonA tApanA 1 mA sthaLe AcArya kaheche ke, bojA saMgrahakAro 'morattama' zabdano artha 'caDAla' batAve che. mA uparathI ema mAlama paDe che ke, AcArya 'zvapaca'ne ane 'caMDAla' ne judA judA samaSatA naNAya che. chatAM 'zvapacano' 'caMDAla' sivAya bIjo kyo artha che e bAbata kAi spaSTa jaNAvatA nathA. potAnA 'abhidhAnacintAmaNi' koza'mAM bhAcArya martyakAMDanA prAMta bhAgamA 'caMDAla' mATe je zabdo gaNAvelA che temAM 'zvapaca' zabda paNa gaNAvelo che. phakta 'amarakozanI TIkA'mAM kSIrasvAmIe 'zvapaca'ne 'DoMba'no paryAya jaNAvela che ane te paNa eka prakArano caMDAla che ema jaNAvela che.--dvitIya kAMDa, zlo. 20 Page #681 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 344 dezI zabdasaMgraha upacAra mATe kamaLanI kALI kaNikAo nihita karelI che-vAparavAmAM AvelI che chatAM tuM te te strIone bALe che-baLatarA pedA kare che. 'moraullA' sa0yaya 'bhudhA-zagaTa-'manu . me pAta vyAyamA avyayenA prakaraNamAM kahelI che. [8rara14] tathA ___ mohAy-mohAyai-2me che se dhAtu vyA429bhai ria cha bhATe se mannana mahI navyA nathI. [8 / 4 / 168] . ma mA vagere mAlavA me shm| sabhAta. ma mA vagaire mAhivANA bhanArtha shm| mazaka - ulUkeSu maro, maDDA balAtkAra-AjJAsu // 602 // mara-1 mazaka-macchara, 2 ulaka-ghuvaDa | maDDA-1 balAtkAra-parANe karabe artha / mAMDa mAMDa, 2 AjJA hukama-be artha. kaNThe mRte ca maDo , lajjA - duHkheSu maMtakkhaM / zRGkhala-manthAneSu maMdIraM , mammaNo madana - roSAH // 603 / / maDa-1 kaMTha-kAMThalo-kAMTho 2 maDu- maMdIra-1 sAMkalu, 2 ravaiyo-ravAyo - marelu be artha chAza valovavAna sAdhana-maMthAna-be maMtakkha-1 lAja-zarama, 2 duHkha- . artha. be artha mammaNa-1 kAmadeva, 2 roSa-be artha 'bhabhAvu-gaNa' savA arthanI arthAt 'madhyarata kyana-- samaya dj mora' yA matha na 'mammaNa' za6 manu42135 manmana' zabda dvArA sAdhI levAne che. [8ra61] tumula-malineSu mailo , sArasI-dUtI-sakhISu ca marAlI / . 'makkoDA'dhvaniH UrNApIpilikA-yantragumpharAziSu // 604 // maila-1 malina-mela, 2 tumula-tumula | makkoDA-1 Unano kauDo-unamA yuddha athavA bhAre kolAhala-be artha | thatI koDI, 2 yantrane guthavA sAru marAlI-1 sArasI, 2 dUtI, 3 sakhI / ke yaMtra dvArA gUMthavA mATe meLo karelo traNa artha / rAzi-Dhagalo be artha Page #682 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 - 345 2 mA makoDA zApekSA cha 1 atha bhAM makkoDa zabda 5 152rAya che. menu payana A prabhAva cha-"makkoDo api hi rAziH yantragrathanAya yaH kriyate" [ ] mammakkA jJAtavyA utkaNThAyAM ca garve ca / vRddhe nivahe pRthule mukhare jaladhau ca mahallo // 605 // mammakkA-1 utkaMThA-hoza, 2 abhimAna | mahalla-1 gharaDo-bUDho-mANasa, 2 samUha garba-bai artha ___ 3 paholu, 4 mukhara-avAjavAlu bahubolakuM, 5 samudra-ema pAMca artha zrIvadakhaga - bandiSu mahuo , kaTaka - upavaneSu malao ca / laghukakSetre kuNDe maliaM , majjiaM udIkSite pIte // 606 // mahubha-1 zrIvada bhAmarnu pakSI-je 'zrI' / malibha-- nAnu khetara, 2 kuMDa-kuDu' ema bole athavA jemo pAse 'zrI' vAsaNa ke pANIno kuMDa-ema meM artha ema bolAvAya te zrIvada pakSI, 2 majijama-avalokana karelu 2 pIdhelu madhuka-mIThu bolanAra-bhATa-cAraNa- athavA pILube artha badI-ema be artha malaa-1 pahADano eka bhAga, 2 upavanavananI pAsemo-bhAga-ve artha. mallayaM apUpabhede zarAva - kaumumbha - carSakeSu / maMgulaM aniSTa-pApeSu, mantharaM bahu-kusumbha-kuTileSu // 607 // mAlaya-vizeSa prakArano-khAsa prakAranomaMgula-bhaniSTa-na game tevU, pApa-be artha pUDalo-mAlapUDo, koDiyuM, kasubAnA | maMthara-ghaNu, kasubo, kuTila-vAMku-ema raMgayI raMgelaM, dAru pIvAceM pAtra-pyAlI traNa artha ema cAra artha bIjA saMgrahakAra maMda zabdane narajAtine batAvavA sAthe "cora arthamAM nedhe che. 'maha' ayana manthara' zama satasama che. jaDhAkupite kaluSe azucauM ca bhavati maTuhikaM / maDuvaiaM hata - tIkSNe, mAlo ArAma-manju-manceSu // 608 // Page #683 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 346 dezI zabdasaMgraha maTuhiya-paraNelI strIno kopa, kaluSa- / maDuvaia-haNela, tIkSNa-tI-ugra athavA. ..' pApa. apavitra gad-traNa artha 'dhAradAra-be artha .. . mAla-bagoco, maMju-sundara, maMca-mAla ema traNa artha mANaMsI mAyika - candravadhUSu , mAuA sakhI - umAsu / mukkalaM ucite svaire ca, mummuro karISa - karISaagniSu // 609 // mANasaM'-mAyika-iMdrajALa karanAro, caMdranI / mukkala-ucita, mokalu-svaira-svacchandI . vahU-strI-be artha be artha mAuA-khI, pArvato--umA-be artha | mummura-chA', chANAno agni be artha 'manasvI' matha ne| sUya mANasI zaha 'manasvI' za6 52thI sAdhavAnI che. [ 26] 'mAtA' athanI sUya'mAuA' Av4 'mAtRkA' 52thI Ave che. zyAlI - mAtuladuhita - pitRsvasaputreSu 'mehuNaya' shbdH| moo ca adhigatArthe , girau tathA cirbhiTAdInAm // 610 // mehuNimA-sALI-patnInI bahena, mAmAnI moma-adhigata-prApta-meLavela, cibhaDAM chokarI-ema be artha. marAThI bhASAmAM / vagereno gara-garabha-cibhaDAM vagereno 'mehuNio' zabda pracalita che. | aMdarano bIjakoza ema be artha artha mAM batAvela phujiA zabda strIliMgI che. A zabdanuM liMga mahAvIna 'mehuNao' za74 595 4rI zaya cha bhane ten| atha pitAnI benane-pheI-putra" thAya che ema paNa vyAkhyA karavAnI che. ma mA vagere mAvA anartha shm| pur| thayA ma mA pore mAvaNA sarva zaha purathA. e pramANe AcArya hemacaMdre racelA ane potAnI banAvelI TokAvALA dezIzabdasaMgrahanI vRttino chaTho varga puro thayo. Page #684 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAtamo varga A saMgrahamAM prathama varga, dvitIya varga ema varganA vibhAganI rIta svIkArela che. vyAkaraNamAM je arthamAM vargasaMjJA prasiddha che te artha ahIM varga zabdane levAnuM nathI paNa jyotiSazAstramAM je arthamAM vargasaMjJA prasiddha che te artha ahIM vaparAyela varga zabdane levAne che. jotiSazAstranI vargasaMjJA-3 vaga, va vagara, 4 varga, 4 varga, 4 vaga varga, je varga, ane 1 varga ema ATha vargone sUcave che, te pramANe ahIM vaparAyele varga zabda paNa ATha vargane sUcaka che. A varga eTale svaravarga. te ahIM sauthI prathama che temAM sakArAdithI mAMDIne kArAdi sudhInA zabdo goThavelA che. pachI ja varga, 4 varga, 4 varga, 4 varga ane 4 vargo Ave che, temAM varga pramANe AdimAM vyaMjanavALA zabdo prathama eka svaravALA pachI be svaravALA ema anukrame goThavelA che. ja varganA prakaraNamAM jA kAra AdivALA ane 2 varganA prakaraNamAM kAra AdivALA zabda che. te ja pramANe 4 vaga vageremAM paNa samajI levuM. A pejanA pramANe chaThTho ma varga pUrA thavAthI have sAtame 2 varga Avo joIe paNa prAkRta bhASAmAM AdimAM kArane badale haMmezAM ja vaparAya che tethI keI zabda vakAra AdivALe hotA nathI. mATe A saMgrahamAM ja kArAdi vaga mukavAmAM AvyA nathI paNa cakAra AdivALA zabdone badale kAra AdivALA zabdone sAta varga goThavela che eTale sakArAdi zabdane sAtame varga have zarU thAya che- have kAra AdivALA thI mAMDIne kAra AdivALA ekAIka zabdo sAM , ra gAjJa, ra ra raramI che raMbho dolAphaphake, kaGgavAm ralla-rAla-rAalayA // 611 // raMga-AMnuM-trapu- prAranI dhAtu-taravuM sama-cAnuM pATiyuM tathA trapu eTale sIsu athavA kathIra ralA 1 vizeSa prakArarnu tathA saMza-nnapu-sonuM. rAlA -kAMga nAmarnu dhAnya-priyaMgu rAmalA nAmarnu dhAnya. ra-AjJA-duma. rappha-rAphaDo-valmIka Page #685 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 348 dezI zabdasa graha - abhimAnaciha nAmane dezIsaMgrahakAra mane artha batAvatAM nedhe. cha, "raMbha meTa mahasananA-DiyAnA-30-pATiyA-muMhAra" GIRYmAthA-- muktvA rAaladalanam , bhaktvA rattiM ca rallabhojja ! tvam / raphamukha ! ramacaTitAm , rAlakaraH raMgakuNDalAM pazyasi // 486 // he kAMgane khAnArA ! tuM, kAMgane daLavAnuM paDatuM mUkIne, ane mAlikanI AjJAno bhaMga karIne he rAphaDA jevA moMvALA ! tuM sonAnA kuMDaLavALI athavA kathIranA kuDalavALI tathA hiMcakAnA pATiyA upara caDelI teNIne hAthamAM kAMga rAkhIne joyA kare che. raddhI vare, rasAlA mArjitA, nApite rattIo / bhramare rasAu-rolaMbA ca, rasadaM ca cullimUle // 612 // raddhI-uttama-pradhAna-vara-zreSTha rasAu -bhamaro-rasane khAnAro-rasAda. rasAlA-ma jiMtA-rasAlA-zIkhaMDa-dahIM / | rolaMba mAMthIM banatuM sarasa bhojya rasadda-cUlAnuM mULa-je rasa vaDe bhInu rattIbha-hajAma-nAvI-rAta thayela che-rasoIgharamAM vividha rasono upayoga thAya che tethI cUlAnu mULa-hamezAM te rasovaDe bhInuM rahe che-rasa+Ardra-rasAI. bIjA saMgrahakAra zAka zabdane badale sAma zabda neMdhe che. pAsa nabhanI saMghahara 43 cha hai "aliH api rasAo syAt''[ ] arthAt bhamarA artha mATe rAma zabda vaparAya che. | zabdonI carcAmAM 'gatAnuM gatika pravAha pramANe cAlanArA keTalAka shaare| saMskRta bhASAmA 59 'rolamba zane prayAsa 4re che. 1. AcArya zrI, hemacandra ahIM ema kahe che ke, keTalAka saMgraha kAro gatAnugatikapaNe 'rolamba' zabdane saMskRta samaje che paTale saMskRta bhASAmA 'rolamba' zabdano prayoga kare che. paNa khuda AcArye pote a potAnA 'abhidhAnaciMtAmaNikoza'mA 'indindiraH alo rolambo dvirephaH" (bhUmikAMDa, zlo0 278) ema kahIne 'bhramara'mA paryAyarUpe rolamba zabdane mUkailo che eTalaM ja nahIM paNa 'rudana lambate rolambaH' pRSodarAditvAt" ema kahIne rolamba zabdanI vyutpati paNa batAvela che. AcArya haribhadrasurie (samaya vikramanI 7-8 sadI) to potAnA 'SaDdarzana pamuccaya' nA mULamAM ja ("rolamba. gavalavyAla." SaDdarzana mULa zlo. 20) evo nirdeza karIne rolamba zandane meghanA varNanamAM bAparela che. AcArya haribhadra, zrIhemacandranA pUrvavartI zrutadhara asAdhAraNa samanvayadarzI mahApaMDita thayelA che. Page #686 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAtame vaga 348 BharAyArolaMbo vva madhupriyaH rasAuvarNAyAH tasyAH piba adharam / raddhirasAlaM pRcchasi rattIbha ! rasadavAvaraM kim iha 1 // 487 // he hajAma! bhamarAnI peThe madhupriya eve tuM bhamarAnA jevA varNavALI evI tenA heThane pI. arthAta jeNI uttama zikhaMDane banAvI jANe che, jeNInI mArjitA uttama che ane jeNe cUlAnA mULa pAse kAmamAM lAgelI che evI teNIne ahIM zuM pUche che? rattaya-ggaya-raMjaNa-ravayA bandhUka-ghaTTa-ghaTa-manthAH / raMdua-rayavali-raigellA rajju-zizutvana-abhilASeSu // 613 // rattaya--poriyAnu rAtuM phUla, pAriyAnu rAtu phUla, raMdua---rAMDhavu-doraDDa-rajju raggaya-kasuMbe raMgela ghaTTa-ghATa nAmarnu / rayavali-bALapaNa, kapaDuM. raigella-abhilASa raMjaNa-ghaDo ravaya-vaiyo ravAyo-valovavAnuM sAdhana -matha. sAre raMjaNa'no atha 'Da' matAva cha--2 gAnu' muDa mA sabAre! 'rahagellI' zahanA che ana tena atha "rativiSayaka tRSNa" e batAve che. raMbha-raMbhaha-mAya che. A traNe dhAtuone vyAkaraNamAM jaNAraMpa-raMpai chole che. velA che. mATe ahIM kahyA nathI. raMpha -raMphai-chole che. [814 / 162 tathA [8 / 4 / 194] uMdAharaNagAthArNjnnstniim arayavali raggayavastrAM vadhU ravayahastAm / rattayaoSThIm raigellato bhansya se raMdupaNa hare ! // 488 // he hari ! ghaDA jevA stanavALI, bALapaNa vinAnI arthAt kumArI, kusuMbe raMgela ghATa nAmanA vastra paherelI, hAthamAM ravaiyAvALI, bapiriyAnA phula jevA rAtA oThavALI evI vahune abhilASa karate tuM rAMDhavA vaDe baMdhAI jaIza-rAMDhavA vaDe tane bAMdhI devAmAM Avaze. racchAmaya-rattakkhara-rapphaDiA zvAna-sIdhu-godhAsu / rayaNiddhayaM ca kumude, rAo caTake, raNe rADI // 614 // Page #687 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 350 mRga. dezozabdasaMgraha racchAmabhaktaro-zerone mRga-rathyA- raNiddhaya-kumuda-rAtre vikasanAru __kamaLa-rajanIdhvaja raktakkhara-madya--saMdhu rAa-cakalo ephaDiA--godhA-ghA. rADI-raNa-laDAI-rADa. raMkhol-rakholai-Dole che ke hIcake che A dhAtu vyAkaraNamAM kahela cha tetho ahIM kahyo naya'. [4 4 / 48] BhAgAthAracchAmaa-rapphaDiA-raNiddhayamocane (mAdane) kSaNe ke'pi / rAyA iva kAmAndhA pibanti rattakkharaM racayitvA rADi // 489 // kUtarAthI ane ghothI mecanane--bacavAne prasaMge tathA kumudathI harSa pAmavAne prasaMge cakalAnI peThe kAmAMdha evA keI leke laDAI UbhI karIne madhane pIe che. rAvidha AsvAdine, rAyagaI tathA jalaurasi / riMDI kanthAmAyA, rim pRSThe, pravezake riggo // 615 // rAvidha---AsvAdelu-cAkhelu riDI-godaDI jeMvU vastra-kaMthAprAya vastra rAyagai-rAgati-jaLo - ripa-pITa-pRSTha rigga-praveza 'raMjita' arthamA 'rAvia' zabda vaparAya che tene mATe "jjeH rAmaH" 8.449] sutramA nirdeza karela cha. rAvibha-raMgelu athavA raMgAyelu. haragAthArAyagairAviaAsyAm api tAM jvaro manda ! na muJcati / / riMDIsthagitarippo tAvat kuru riggaM nivAtagRhe // 490 / / he maMda ! jaLAe jeNInA mukhane AsvAdela che evI teNIne javara choDato nathI to tuM kaMthA jevA vastra vaDe pIThane DhAMkIne vAta-pavana-vagaranA gharamAM eTale taddana ekAMtamAM praveza kara. rikkho riccho vRddha, rika stoke, vAyase riho / riddhaM pakve, riddhI saMghAte, riMgiaM bhramaNe // 616 // rikkha / vRddha-gharaDo-bUDho riddha--pAlu-pakva riccha / riddhI-samUha-jaththo. rika-thoDu-stoka riTTha-kAgaDI-vAyasa - riMgima-bhramaNa-riMgita-reMgag Page #688 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAtame varga 351 trakA arthavALA dikaNa ane richa zabda "nakSa' zabda uparathI banelA che. aA nakSatra athavA rIMcha, keTalAka saMgrahakAra "fkad' zabdano artha uMmaranuM-vacanapariNAna vayapariNAma batAve che, svA taravAra arthanA rio' zabdane saM0 ridi' zabda uparathI sAdhavAne che. udAharaNagAthArikto api khalaH ariccho api rio riddhanimbariddhI / rika api khalu ki madhurAH riMgatehiM ime diTThA // 19 // ghaTA paNa khala ane agharaDA-juvAna-paNa pAkelA (pAkI lIMboLI vALA) lAMbaDAnA samUhamAM beThele kAgaDo thADu paNa bhamatAM tame kharekhara zuM A baMnene madhura doThA-joyA-A banne madhura che ema tame joyuM ? athavA bhamatAM bhamatAM tame A bane ne thoDA paNa madhura joyA ? ririaM lIne, zaTite riki, rodanazIle rimiNo ca / richolI patoM ca, ricchabhallo ca RkSe // 617 // riri-ThIna. riMche -vaMtti-LI. vika-juM . ricchabhalla--- cha rimiLa-ra -rayA jAramAro-rovAnI ! TevavA. girirU-praveza kare che. mA "ra" vAtuM gAjaramAM kahe che mATe a @o nathI, [8418] udAharaNagAthAfmaLasvazikra vRkSachatrInacchaffar mUrcchanti ricchabhallabhItAH tava kumArapAla ! ripuSadhukAH // 492 // he rAjA kumArapAla ! revAnA svabhAvane lIdhe jeNunI AMkho saDI gaI che evI tathA jhADonI zreNIonI vacce lIna-saMtAyelI- evI tArA zatrunI vahuo rIMchathI bhayabhIta thaelI mUrNa pAme che. riDiaM ca zATitam , avagaNanA roDhaM, AkSike ruMDho / saphale muDhiaM, rucaNI gharaTTI, ruarui utkaNThA // 618 // rittaDima-saDAvelu-toDI nAkhelu- ruDhima-saphala sajIvaMTI-ghaTTa Page #689 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 352 dezI zabdasaMgraha rIDa-avagaNanA-apamAna kara bu rumaruiAra utkaMTA-hoza. ruMDha-pAsAthI ramanAra-jugArI-AkSika / rumA kitava rIra-rIrai-zome che ) mA bane dhAtubhone vyAkaraNamAM kahelA sujru jai-bole che-avAja kare che che ma'Te ahIM nayI khyaa.[8|4|10.] tathA [8 / 4 / 57] udAharaNagAthA- ruaruiApa raMDho gataH gRhAt nissarati / uta kRtarIda rucaNihastakarittUDio aruDhiao // 49 // jugArI puruSa utkaMThAne lIdhe eNunA gharamAM game te khare paNa jenA hAtha ghaMTInA hAthAvaDe toDI nAkhyA che e te jugArI asaphala banele avagaNanA thavAthI pAcho nIkaLe che. rUaM tUle, arkadra me rUvI, rUpavatikAyAM svamiNI / . reNI paGke, chinne resiaM. revayaM praNAme // 619 // rUma-ru-tUla-kapAsa reNI--paMka-gAro-kAdava. rUvI-AkaDAna jhADa-ru+vI vAlu resia-chedelu-reselu. . ruvAlu revaya-praNAma-namaskAra. ruvamiNI-rUpavatI strI uhAharagAthAgatareNoresiarUvirUaguNabhUSaNAni mudhA vahasi / sarvAGgarevayaM kuru rUvamiNi imaM yadi kAGkasi // 494 // kAdava vagaranA kApI nAkhela AkaDAnA rUnA derAnA AbhUSaNene tuM nakAme dhAraNa kare che, je tuM A rUpavatIne Icche che te tene sarvAga vaDe praNAma kara-daMDavat praNAma kara. mAIsu revaIo, revaliA vaalukaavrte| revajjiaM upAlabdhe, rehiaaM ca chinnapucche // 620 // revaI-mAtAo-revatI mAtAo revAjjA ---upalabha Apelu-upAlaMbha revaliA-retonA taraMgo-lunA AvartI prApta ThapakApAtra rehima -pAyela pUMchaDu athavA kapAyelA rehinama pUMchaDAvALu. reha-rehai-zome che.-mA dhAtu vyAkaraNamAM kahela che. [8 / 4 / 100] Page #690 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAta varga 353 javAharagAthArehiaeNa api na calati revaliAnipatito yadi balIvardaH / tA revaIo revajjiehi bho baMbhaNa ! bhaNa // 495 // baLada veLunA AvartamAM kheMcI jAya te pUchaDuM kApI nAkhe to paNa na cAle, te he brAhmaNa ! have tuM mAtAone upAlaMbhe vaDe kahe. reaviaM khaNagarie, tandulapiSTe roTTaM ca / roDaM gRhamAne, rora-rodhasA roMkaNo ca raGke // 621 // reavibha-kSaNika-kSaNIkRta | roDa-gharane mApavAnu sAdhana sUtra kore roTTa-tAMdulanu-tAMdaLAnu pIThalu-cokhAnA | rora rAMka-kaMgAla-garIba-dona-raMka __ loTanu pIThalu. rodhasa roMkaNa 'mukta' arthavALA : vima' zabdanI sAdhanA vize vyAkaraNamAM batAvela che. [8 / 4 / 91] 29gAthAreaviasaMpadaH tava ripabaH rorA arodhasagRheSu / roMkaNamilitAH karmayanti roDasUtrAdi gRhItvA roTTakRte // 49 // jemanI saMpati kSaNavAramAM nAza pAmela che evA rAMka leke sAthe maLI gayelA tArA kaMgAla zatruo saMpattivALAnAM gharamAM tAMdaLAnA pIThalA mATe hAthamAM gharane mApavAnuM sUtra vagere sAdhana laIne game te prakAranI majurI kare che. " rojjho ca rohio, romarAi-romasalA jaghane / roaNiA DAkinI, romalayAsayaM udarake // 622 // rojjha / rojha-rojhaDa roaNimA-DAkaNa rohia ) . romalayAsaya-udara-peTa romarAi / jaghana-sAthaLa romUsala rojjhaM mana rohi.sa.manna shh| 52252 paryAya35 che sana za' * athanA sUya che. roca-roMcai-pIse che. rosAN-rosANai-sApha kareM che. 23 Page #691 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 354 dezI zabdasaMgraha A banne dhAtuo vyAkaraNamAM nodhelA che mATe ahIM kahyA natho. [84185) tathA [841.5] udAharaNagAthA- pRthuromarAI ! tanuromalayAsahae ! kadA api atra tvam / rojamI iva vikaTaromUsala-roaNivATake (pATake) mA vraja // 497 // he vistAravALA jaghanavALI ! ane he nAnA peTavALI ! tuM ahIM vikaTa jadhanavALI DAkaNonA vADAmAM rojhaDInI peThe kadApi na jA. - have kAra thI kAra AdivALA anekArthaka zabda haMse vyAghra rattaccho, ratiyoga-jaghaneSu railakkhaM / dayita-nirantara-zobhita-sanAtha-paliteSu rAho api // 23 // rattaccha-haMsa,vAgha-be artha / rAha-priyapati-dayita, niraMtara, zobhitarailakkha-ratisaMyoga-kAmakrIDAno saMyoga, / zobhAvAlu, sAthe-sahita, palitasAthaLa-jaghana-be artha. paLiyAM-dhoLA vALa athavA kAdava athavA upatApa-pAMca artha rAyaMbU vetasa-zarabhau, rikkhaNaM adhigame kathane ca / vipula-mukhareSu ruMdo, reMkiaM AkSipta-lIna-lajjAsu // 624 // rAyabu- vetasa-netara-muM jhADa, zarabha- | raMda-vipula-dhaNo moTo, mukhara-bola be artha bola karanAro athavA akAja rikSaNa | adhigama-prApti, karanAro be artha rekkhaNa kathana-be artha rekia-AkSipta-AkSepayukta, lIna, lajA. __ zarama-traNa artha akSinikoca-karoTISu resaNI, kaliraveSu rolo ca / roDI icchA-zibikAsu, kUNitAkSe male roddhaM // 625 // ruda-3 TaI-mame che athavA raDe che.-A dhAtu vyAkaraNamAM kahela cha mATe, nathI ho. [8-4-161] tathA [8-4-57] 191mA sUtramA 'Ta' nathI paNa jhaMTa' che. jha ane ru bane prAcIna lipimAM ekarakhA paNa vAMcI zakAya che tethI saMbhA che ke, pAThaphera thaI gagaye heya. 'pratidhyAzrayamA pay 'bhramaNa' arthamA 'che, 1 nathI. athavA ahIM paNa pAThaphera thavAne saMbhava che. Page #692 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAtame varga 355 resaNI-AMkhane saMkocavI-akSinikoca roDI-icchA tathA jene ghA thayo hoya tathA karoTikA nAmarnu kAMsAnu vAsaNa tene laI javAnI DoLI-zibikAbe artha. be artha rola-kalaha-kajiyo-roLo-rolA tathA roddha-AMkha vAMkI karavI-kUNitAkSa avAja karavo-be artha tathA mela-be artha roho pramANa-namaneSu, rokkaNI zRGgi-krUrakarmasu / roha-pramANa-mApa tathA namana karavu- rokaNI-zIMgaDAMvAlu prANI tathA krUra be artha karmavALo -nirdaya -ve artha AdivALA sarva zabdo purA thayA hava kArathI DhokAra AdivALA ekArthaka zabdo navadampatAnIm anyo'nyanAmagrahaNotsave layaM // 626 // laya-tAna 52dai patInAM -bhInA nAma devA mATe karavAmAM AvatA utsava. uhA21gAthAtava kumArapAla ! sainyam Agacchad dRSTvA nizi palAyamAnAH / anyo'nyanAmagrahaNAd ripudampatayaH layasya smaranti // 49 // he kumArapAla ! tAruM sinya AvatuM joIne rAtorAta palAyana karatA tArAM ripadaMpatIo eka-bIjAnAM nAma grahaNa karavAthI te aMgenA utsavane yAda kare che. lakkhaM kAye, laggaM cihna, lanco ca kukkuTake / gaNDutkatRNe lacayaM, laTTaya-laDahA kusumbha-ramyeSu // 627 / / lakkha-kAya-zarIra lecaye-Dut nAmarnu ghAsa lagga-cihna--nizAna laTTaya-kasubo-kusubha. laMca-kukaDo laMDaha-ramya-sudara-laTama. bIjA saMgrahakAra strIne artha "aghaTamAna-aNadhaDatuM anucitra batAve che. 'aiya' atha n| 'laJcA' - saMskRtasamacha TosatamA 5 lajayA zaTu che.. alon sAre lar3aha zahanA ha ta -atha tA. che. uhADaragAthA -- - Page #693 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 356 dezI zabdasaMgraha kAle lacayalagge uDDonalaMca iva gantum asahaH asi / tataH tava laDahalakkhA laTTayavasaNA kathaM bhaviSyati? // 499 / gaMDUta nAmanA ghAsanA nizAnavALI eTale je kALe lacaya nAmanuM ghAsa thAya che e kALa-samaya-AvatAM UDelA kukaDAnI peThe javA mATe tuM azakta che te pachI tArI suMdara kAyAvALI ane kasuMbI vastra paherelI tathInu zu thaze ? lallakkaM bhIme, lasaI kAme, parihite liaN| lasuaM taile, laiNI latAyAm , lasake tarukSIre // 628 // lallaka-bhayaMkara-bhIma lasubha-tela lasai-kAma-kAmavAsanA laiNI-latA-vela laia-paherelu lasaka-tarunu kSIra, jhADanuM dUdha - zrI sNgrhaa| 'laia' zAhano matha 11 352 pdd'erepinaddha-ghareNuM" e artha nedhe che. udAharaNagAthA-- laiNIrasalasakalasuapramukhaiH kim asyAH bheSajam / lallakkalasairoge sa eva taruNaH tadA laiahAraH // 500 // . * velano rasa, jhADanuM dUdha ane tela vagere vaDe zuM AnA roganuM bheSaja-esaDa-banavAnuM che ? jeNe hAra paherela che te taruNa ja te vakhate-bhayaMkara kAmavAsanAnA raMgamAM-eNInuM osaDa heI zake. laMpikkho tathA caure laMbAlI puSpabhede / / lakuTe lakkuDaM eva, RSabhe laialla-lAillA // 629 // 1 bhAMDArakara prAcyavidyA maMdira dvArA prakAzita pUnAvALI AvRttimAM A gAthAne sthAne bIjI eka sundara gAthA pAThAMtararUpe Apela che te, e pustakamAM to agaddha chapAyela che paNa tenI zuddha vAcanAno pATha A pramANe che-- dosakhayalAgalakkhaya ! laDaalaDahaaharaya ! tuha NayANaM / lacauDayaThiamuNirNAmaa ! jiNa! Na laMcAijoNisaMpattI / / he doSonA kSayanI nizAnIyukta zarIravALA, kasuMbA jevA suMdara lAla hoThavALA, tathA lacaya nAmanA ghAsanA jhupaDAmA rahenArA muMnibhovaDe namAyelA evA he jina ! jeo tane namelA che teo kukaDA vagerenI yoniomAM pharIvAra janma pAmatA nathI. Page #694 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ofora - cora laMbAlI -- vizeSa prakAranAM phUla sAtamA vaga laDhU - laDhai -- laDhe che-yAda kare che lhasa - lhasai - DhIluM thAya che } lakkuDa - lakuDa - lAkaDI laiala ( lAila - baLada lAmA - DAkaNa lAvaMja-- uzIra - sugaMdhovALo lAhaNa - lANu - lANArUpa - bhojya - khAvAnuM - A banne dhAtuone vyAkaraNamAM jaNAvelA che. mATe nahIM kahyA nathI [8-1-74 tathA [8-4-197 ] udAharaNagAthA laMpikkhahRtalAilladhane laialla ! kasmAt mUDhaH asi / laMbAlahiM yakSaM pUjayitvA anusara lakkuDayahastaH ||5012 | huM baLada jevA ! cAre, baLadarUpa dhana harI gayA tethI zA mATe tuM mUDha thAya che ? vizeSa prakAranAM phUlA vaDe yakSane pUjIne tuM hAthamAM lAkaDI laI cArAnI pAchaLa jA. padmakarA yatra vadhUH likhyate sa layApuriso | lahubhavaDo nyagrodhe, laDahakkhami layApurisa - jyAM- je citramAM - hAthamAM padamavALI vahUna ALekha thAya te latA puruSa 357 vighaTite ||630|| lahuavaDa - nyagrodha - laghuka vaDa - nAno vaDa laDahakkhamia-vighaTita -- bagaDelaM vaNaseluM udAharaNagAthA , sAvitrIlahuavaDa ! kSamasva tvam tubhyaM namo layApurisa ! / . laDahakkhami premNi priye kathaM nAma jIviSyAmi ||502 // hai sAvitrIyukta nAnA vaDe ! tuM kSamA kara, jyAM- je citramAM hAthamAM padmavALI vahUne Alekha karela che te layApurisa-latApuruSa ! tane namaskAra, jenA prema bagaDI gayela-vaghusI hAvAthI kevI rIte jIvI zakIza ? gayela-che evA priya lAmA ca DAkinI, lAvaMja uzIre, lAhaNaM bhojye / lAlasa-lAsayaviyA mRdu-mayUreSu vahArdrake likkhA || 631|| 6 lAlasa-mRdu- komaLa-narama lAsavihaya-mora- lAsaka vihaga likkhA - vaheLo - nAnuM jharaNuM - vahetuM hoya ane AI - bhInuM rahetuM hoya - vaha + Ardraka - vaha + olabha-vahollabhavaholaa Page #695 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 358 dezI zabdasa graha elan sA24 cha ,, lAlasa mele 427t-alsaya. pIla shaare| 'vaDaNA' matha mATa 'likkha' 204 matAva che.. udAharaNagAthA- lAmAu likkhakaNThe ghanalAvaMje kRNvanti(-kurvanti) lAhaNayaM / trAsitalAsayavihayA alAlasasvarA biDAlIrUpAH / 503 // jyAM ghaNe sugaMdhIvALe Ugele che evA bhInA rahetA vaheLAne kAMThe mane bIvarAvanArI-trAsa ApanArI-ane kaThera svaravALI evI rUpe bilADIo jevI DAkaNe lANuM kare che.-bhejya kare che bAle liMka-lIbA, littI khaDgAdidoSe / tanukIkRte lisayaM, liTTia-lolaMThiA ca cATuni // 632 // liMka ! -bALaka / lisaya-pAtaLu karelu-losu-suvAlu lIba liTTiA / -khuzAmata, moMthI molu vittI-taravAra charI vagereno doSa lolaMThiJ bolavU likk-likA -saMtAI jAya che. lihakk-lihakA lis-lisai-sUe che AtraNe dhAtuone vyAkaraNamAM kahelA che mATe ahIM kahyA nathI [8-1-55] tathA [8-1-146] GSPAyA lolaMThiehi rajyasi na manyate (jAnAti) sAliTi lisayapreman ! / liMkA lIvamRgAkSI salittichurikA iva kiM tyaktA? // 504 // he pAtaLA thaI gayelA premavALA! tuM khuzAmate vaDe rAce cherAga kare che-paNa teNuM khuzAmata karavAnuM jANatI nathI. bAlamRganI AMkhe jevI AMkhavALI te bALakane te doSavALI charInI peThe zuM cheDI dIdhela che ? zAmATe cheDI dIdhela che ? lIlo yajJe, lukho niyame, supte luko ca / lUne luaM, bhagne luggaM, tathA nirNaye luMkhAo // 633 // Page #696 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lIla-yajJa kha- - niyama loka } stelo. [8-1-116 / ] 'u' no 'bho' kazvAtho 'luka' nuM 'loka' paNa sAtamA vaga luraNI - vizeSa prakAra vAdya vAju lukaNI - ghara DhADuraNagAthA luadabhaM luggalate nadIpulinaM kRNu (kuru) kasmAt luko asi / re alasa ! atra lIlo bhaviSyati iti salaMkhayANa lukhAo ||505 // re ALasu ! tuM sUte kema che ? nadIne kAMThe UgelA DAleAne kApI nAkha, velaDIene bhAMgI nAkha ahIM yajJa thavAnA che avA niyama vALA mANasAnA niNya che. laMbU -uMchai - luche che - sApha kare che. laha-lahai-lae chelUra - larai kApe che. luraNI vAdyavizeSe, lukaNI caiva layane / LUA mRgatRSNAyAm, lehuDa - leDhukka - leDuA loSTe // 634 // lUA-jhAMjhavA-mRgatRSNA " lua-laNelu -kApelu . lugga--bhAMgI gayelu - tUTI gayelu. luMkhAa - nirNaya - nakkI karavuM. " lehuDa leDhukka leDua thAya che. "ot saMyoge" } 359 phAM--loSTa uhAdurazugAthA- hara ledukke mA kRNu (kuru) lUabhayAt luraNizAlalukaNiaM / preSaNa ! lehuDa-leDa askhalanaM mA bhavet Ayayitasya // 506 // A traNe dhAtuone vyAkaraNamAM kahelA che mArTa ahIM kahyA nathI. [ 8 -4 - 105 ] tathA [8-4-124] huM nAkara ! rastA vaccenAM phrAMne laI le. tathA mRgatRSNAnAjhAMjhavAnA-- bhayane lIdhe vizeSa prakAranAM vAjA enAM killAvALuM ghara na banAva, AvanArA priyane vacamAM paDelAM DhephAAne lIdhe skhalana na thAya -taDasII na thAya. leDhi api saMsmaraNe, lole lehaDaya - lohillA | lohio upaviSTe, tathA lolucAviaM racitatRSNe // 635 // Page #697 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38. dezIzabdasaMgraha leDhima-saMbhAravu-saMsmaraNa . . loTTiabha-beThelo loluMcAbisa-jene mATe tRSNA racela chelehaDaya laMpaTa lola-cacaLa jene mATe tRSNA thAya che athavA lohilla asaMyamI tRSNAne je race che-kare-che te - loTa-loTTai-sUe che.-mA dhAtu vyAkaraNamAM kahela cha mATe nahIM .kayo nathI. [8-1-146] BhAragAthA madhurasaloluMcAvia ! lehaDa ! nalinI: bhramara ! cumban / . iha loTriTaassa mama ratalohillapriyasya leDhiraM racayasiM // 50 // madhunA rasamAM vizeSa tRSNAvALA ! he laMpaTa ! he bhramara! kamalinIone cuMbana kara tuM ahIM beThelA, ratikrIDAmAM laMpaTa evA mArA priyanuM. saMsamaraNa karAve che. la thI lo mAhivAkA sAtha zaha! 526 thy| have aneka arthavALa sukAra Adi zabdo lallaM saspRha-nyUneSu, keza-AsArakeSu laMbo api / anyAsakta-manohara-priyaMvadeSu tathA ca laTTho // 636 // lalla-25pANu-mAsayavANu, sAdhu-nyUna-ye maya laMba-vANa, mAsA2-AyonI pArDI-me ma laTTha-sanyAsata-bhImA pAsAta, manohara, priya mAnAra-madhura elanAra-traNa artha. layaNaM tanu-mRdu-vallISu, lAiA bhUSA-gRhIta-ajinArdham .! lAlaMpiaM pravAle, khalIna-AnanditeSu ca // 637 // layaNa-pAtalu-dubaLu, komala-marama- / lAlaMpiga-paravALAM, ghoDArnu cokaDa, mRdu, vela-traNa atha AnaMdita-AnaMdana-traNa artha. lAimA] -bhUSA-zobhA, gRhIta-grahaNa lAibha karelu, cAmaDAno aDadho kaTako-traNa artha. Page #698 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAtamA vaga lihio tanu- zayiteSu, liMkiaM AkSipta-lIneSu / luMbI stabaka-latA, leso likhita Azvasta - nidrA - niHzabdAH 638 // lihibha -- zarIra, sutelo be artha liMkia - AkSepa karelu -bhAkSiptapheMkela tathA lIna-be artha laMbI -- guccho, latA - velaDI - be artha lesa - lakhelu - likhita, AzvAsana pAmeluM-Azvasta - AzvAsana, nidrA, zabda vagraranu - cAra artha. the 'lesa' zabda 'khuda' arthanoM sUrya ke te, 'leza' zabda uparathI Ave che. leDako lampaTa -loSTakeSu, loDho ca smRta- zayiteSu // 639 || beDuka - laMpaTa - asaMyamI, dephuM -be bhartha loDha - smareluM - smRta, sUtela - be artha. vaya - | aneka athavALA hakArAdi zabdo samAsa laMkAra divALA sa zabdo purA thayA. have vakAra AdivALA ekAka zabdo vaMga-vaya-vaMDhaDDA vRntAka - gRdhra-bandha - gurukeSu ||639 || vaMga - vAMgI - veMgaNa - gIdha pakSI hAI gugAthA- cacvA vRntaveDhe ApaNapiTikAtaH vaDuvaMga imam / udgRhya uDDayateM AmiSapiNDabhrameNa vao ||508 // vaMda-baMdha vaDDa - vaDo - mahAn -- guruka--bhAre dukAnanI TopalImAMthI DITiyAnA aMdhamAM rahelA A bhAra mATA veMgaNane mAMsiDanA-mAMsanA leAcAnA-bhramathI eTale mAMsanA leAcA mAnIne cAMca vaDe pakaDIne gIdha UDe che. 361 vRddhI avazyakRtye ka - sA kalaDe / 5. baMsI ca zirasi mAlA, vacchaM pArzve, vaU ca lAvaNye // 640 // 1 Page #699 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 362 dezI zabdasaMgraha / baddhI--avazya karavAnu-jarUrI kAma __ -varadhI vaMka -kalaMka-dUSaNa vasI-mAthA UparanI mALA vaccha-paDaqhu-pakSa-pAsu vaU-lAvaNya-kAMti vaMsa udAharaNagAthA vacche savaU dayitA sarvasiA dharma-arthavaddhI ca / 'anyo'nyabAdhavako avasavaMzAnAM na khalu bhavati // 509 / / paDakhAmAM priya strI lAvaNyavALI che, je mAthe mALAvALI che ane dharmarUpa arthane-prayajanane avazya kAryorUpa mAnanArI che. jemane vaMza kalaMka vagarane che temane dharma artha vagere puruSArthanA sAdhanamAM paraspara bAdharUpa kalaMka kharekhara hotu nathI. vamhaM valmIke, vattho uTaje, vallo zizuH vaha cipiTA / vaha-baTTA skandhatraNa-mArgAH sImAyAM vatti-vaivelA // 641 // vamha-rAphaDo vaha-khabhA upara paDelu ghasArAnu vatthI-RSionu jhupaDaM-vastI nizAna-ghasArAno ghA valla-bALaka vaTTa-mArga-rasto-bama vahu-vizeSa prakAranuM sugaMdhI dravya-koI / vatti / -bhImA--sIma-hada-maryAdA sugaMdhI padArtha vaivelA J bIjA saMgrahakAro kahe che ke vada eTale "paDele sAdhAraNa ghA- game te jAtane ghA. udAharaNagAthA - vatthIvaivelAe vallayanivartitA mama balIvardAH / . kiM dRSTAH bahuzakaTe vaTTAe vamhakhuttayA avahA // 510 / / traSionA jhuMpaDAnI sImamAM bALaka dvArA pAchA pheravelA, sugaMdhI padArthanA gADAmAM joDelAM, vATamAM rAphaDhA pAse khaMtI gayelA ane khAMdha upara ghA vinAnA evA mArA baLadone zuM joyA che ? vajjA adhikAre, valli-vallaro-villarIu kezeSu / vatu-vicchaDDA nivahe, balahI-vavaNIu karpAse // 642 // Page #700 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAta varga 33 vatu |-smuuh-nivdd valahi ) pAsa--vaNa vajjA-adhikAra-prakaraNa vallI vicchaDDa / klla rI -keza-vALa : villarI vavaNi 'ddhi' 'dhana' mathanI 'vicchaDaDa' zaw4, sakRta 'viccharda' za.. dvArA thayeche. vandra eTale vRnda-samha. A 'vandra' zabda 'vandra' uparathI Avela che. [8 / 1 / 53] udAharaNagAthA varavallarINa vallarivarNanavajjAi lajjate kuvllii| valahivatuM cuNTantI vavaNIvicchaDDumadhye // 52 // kapAsanA DhagalA vaccethI kapAsanA samahane cuMTatI evI naThArA kezavALI, uttama kezavALIonA kezanA varNananA adhikAranA prasaMga vaDe zaramAya che. vaDaho khagabhede. vasala-viDDa-vialaMbalA ca dIrthe / vappIo vappIhe (cAtake), vamhalaM kesare caiva // 643 // baDaha-vizeSa prakAra- pakSI-paMkhI __ vappIa-bayo-cAtaka vahmala-kesara-phUlanAM saro lAMbu-dIrgha vialaMbala / mI saare| 'viiDa' zahane pahale vitta 4 nAdhe che. udAharaNagAthA- pRcchati vaDahaM vappIayaM ca navanIpavamhalaM dRSTvA / vasalasvaraM viDDAkSI vilaMbalamArgayat pativRttam // 512 // dIgha netravALI teNI navA kadaMbavRkSane AvelAM kesarone joIne vizeSa prakAranA paMkhIne ane lAMbA svaravALA bapaiyAne lAMbA mAge jatA pitAnA patinA vRttAMtane pUche che. nidrAkarIlatAyAM vayalI velI ca, vaTTimaM adhike / vaio pIte, valiyA-vilamA jIvAyAm, cUrNite vayaraM // 644 // vayalI / aMgha ANanArI vela vaia-pIghelu velI vliaa| dhanuSanI dorI vaTTima-adhika-vadhAre vilamA / vayara-cUrokarelu vasaka Page #701 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dezI zabdasaMgraha B29gAthA vaie vayaravayalidalaveliphalarase api vaTTima nidrAm / na labhate vilamadhvanibhiH ca tanvI kAmasya kRSTavaliassa // 513 // jeNe dhanuSanI derI kheMcela che evA kAmadevanI te derInA avAjane lIdhe A tavaMgI bALA, UMgha ANanArI velanAM cUro karelAM pAMdaDAM ane te ja velanAM phaLano rasa pIdhA pachI paNa vadhAre UMghane pAmI zatI nathI. vayaDo ca vATikAyAm, vaMphia-caliA ca bhukte / vyAdhAkule vaNAyaM ca, vadalaM vakaDaM duci dainake // 645 // vayaDa-vADI-vATikA-vagaDo vaNAya-vyAdho vaDe Akula-zikArIothI vaphiokhAdhelu dherAyela vali vaddala durdina-vAdaLAM gherAyAM hoya ane . vakkaDa) kavastratanA chAMTA par3atA : hoya evo divasa-dudaNa. bhI sh|2| 'bakkaDa' nenira ta2 pRSTi-satata 12sAI' e artha batAve che. udAharaNagAthA-- tava vANavakkaDe vadale iva hamaH ripuH tyaktvA samaram / vaphiazukavaliaphalo smRtvA vayaDaM gato vaNAyavane // 14 // piNe khAdhelAM kULe jeNe khAdhela che e tAro zatru tArAM phekelAM bANonA varasAdane lIdhe dudina jevuM thaI javAthI yuddhabhUmine choDIne, jema dudinamAM vADIne yAda karIne, haMsa jAya che tema zikArIothI gherAyelA vanamAM gaye. rAjye vaMDuraM, AvalyAM vaDAlI, ca varao klmbhede|| gavi vallaI, vaddhayaM varam. vaDhiA ca patUlA // 646 // vaMDua-rAjya vallaI-gAya vaDAlI-paMkti-zreNI vaddhaya-pradhAna-mukhya-uttama varaa-je cokhAnI jAtana nAma 'aNu' / vaDhiA-kUpatulA-DhIkavo prasiddha che evA prakAranA cokhA-kalamI jAtanA cokhA. Page #702 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAtame varga 365 me 'vallaI' zaha vAna pAya cha tene 20 vallako 256 uparathI banAvavAnuM che. . me bhAna goSI mathanI vallaI zacha tane sa0 vallavI zAha uparathI sAdhavAnA che-vallavI-sonArI govANag. udAharaNagAthA- gopAla ! kiM na rakSasi vaddhayavaraesu vallaivaDAli / ki vaMDuaM iva prAptaM vaDhianikaTe anayA yat lapitam // 515 // he gevALatuM gAnI hArane-TeLIne uttamacokhAnAM khetarothI kema bacAvatA nathI-uttama cekhAnAM khetaromAM gAye pesI jAya che, enuM dhyAna kema rAkhato nathI ? DhIMkavA pAse eNIe govALane kahyuM ke zuM tane jANe rAjya maLI gayuM che ? vaNavo davAnale, vajjarA nadI, vapaNayaM ca zrIkhaNDe / SaNDhe vaddhio, tathA vahaDa-vaNArA ca vatsatare // 647 // vaNava-dAvAnala-vanadava-vanamo dava- / vaddhia-sAMDha-napusaka-khasI karelo vanamA lAgelI Aga. vahaDa paLoTavA jevo vAchaDo-damya vatsa vajjarA-nadI vaNAra vaNNaya-zrIkhaMDa-caMdana. bhI shaare| 'vaNNaya' na patha mAM usa2 vagere sugadhI yIna nAmeTI hAya me piSTAtaka rnu yU' sama satAve che. udAharaNagAthA - vajjarataTatRNamattaH vahaDi mA jiMghra vaddhiavaNAra! / vaNavapluSTaH pallaghayati naiva vaNNayataruH katham api // 516 / / - he napuMsaka vAchaDA ! nadIkAMThAnA ghAsane carIne matta thayele tuM vAchaDIne sUMgha nahIM. caMdananuM je jhADa dAvAnala lAgavAthI baLI gayela che 5 zata pave nahI-savANu thAya nahI . vArtAyAM vaggaya, pracure vaggejjo, mAlikA vaNaI / govRnde vaNaddhI, kabhayaM ambhIjamadhye // 648 // vaggaya-vArtA-vAta "vaNaddhi-gAyonu dolu-vananI Rddhivamoja-ghaNu-pracura ___ vananI zobhA athavA samRddhi-vanarddhi vaNaI-vRkSonI zreNi vabhaya-kamaLano madhya bhAga. Page #703 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dezI zabdasa graha 21 gAthA-- kabhayanilonabramare vaddhisaMchannavaNaimUle / gativaggaya api mA kuru priya ! vaggejjammi madhyadinatApe // 517 // jyAre gAyonA TeLAthI vRkSonA zreNinAM mULa DhaMkAyelAM che ane bhamarA kamaLanA madhyabhAgamAM lIna thayelA-besI gayA che evA madhya hinanA-521 sapA2nA-bhUma tApane bhare sapore-he priya ! tu javAnI vAta paNa na kara. laghujalabahe vaholo vAhali-virayA ca, vajjiaM dRSTe / arthe ca vavvADo, pramatheSu tathA ca vaMgacchA // 649 // bahola ) pANIno nAno prAha-vaheLo / vavvADa-artha-dhana. vAhali -viraDo-bero vaMgaccha-mahAdevanA sevako-mahAdevanA viraya gaNo vajjiA -joyelu-dIThelu mahAragAthA mA vAhalItaH virayaM bhrama kim atra dRSTam ? kathaya / nuSTe vaMgaccheze samayavaholammi bhavati vavvADo // 518 // eka vaheLAthI bIjA vaheLA tarapha bhamyA na kara, ahIM te zuM joyuM ? te kahe, mahAdevajI tuSTa thAya tyAre samayarUpa vaheLAmAM artha-dhana-lAbha thaI jAya che. vappIho stUpe, vahurA ca zivA, vaTTivaM ca parakAyeM / nakule ca vaggoo, kaniSThazvazrUH vahuvvA ca // 650 // vappIha-stUpa-thUbha-DhUvo-mATI vagereno / vaggoa-noLiyo kaTa-Dhagalo. vahuvvA-nAnI sAsU-kAkAjInI strI vahurA-ziyALaNa-zivA vaTTiva-bojAnu kAma-pAraku kAma. uhAharagAthA yat manyate vahuvvANa vahivaM mama kAryavappIha / tat sakhi ! mArgapradakSiNavahurA-vaggoadarzanaprabhAvaH // 519 // he sakhI ! mArI nAnI sAsUonA kAryanA DhagalAne te pArakuM kAma mAne che. kAraNa ke. jayAre e jato hato tyAre ziyALaNI ane noLiye tenI jamaNI bAjue jatAM dekhAyAM hatAM. Page #704 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAtamo varga vaMjara-bahuNNi-vacchIvA nIvI-jyeSThabhAryA-gopeSu / vattAro veDullo ca garvite, kvahio matte // 651 // vaMjara-nIvI-nADI. vattAra / garvavALo-abhimAnI vahuNNi-jeThanI strI. veDullA vacchIva-govALa vavahima-chakelo-matta-unmatta. vaddhaNI-sAva29--mA za6 0 'vardhanI' dvArA thaye che. vaDara-10-41 za6 0 'vajra' dvaa2| thaye che. vasaI-rAta--mA 274 sa. 'vasati' dvArA ye che. . valavA-vAbhI-strI. ma. valavA za6 . 'vaDavA' zahanA 'Da' n| 'la' 42vAthI sanI laya che. vajja-vajjai-trAsa pAbhe che. vacca-baccai-kAMkSe che-vAMce-che-icchA rAkhe che-A banne dhAtuone vyAkaraNamAM kahelA che mATe ahIM nathI kahyA. [8 / 4 / 198] [84 192] udAharaNagAthA mA karSa vaMjaraM mama vavahiavacchIva ! rUpaveDulla ! / uta prekSate kuTilAkSo vahuNNiA mAm satItvavattArA // 520 // he rUpa vaDe garvita unmatta govALa! tuM mArI nADIne na kheMca, je to kharo, pelI vAMkI AMkhavALI ane satItvane garva dharAvatI evI mArI jeThANI mane jue che. vaMgevaDu-vammosara-vairoDA kola-kAma jAreSu / haTha-mAlika-vAtAlISu vavasia-baDDahulli-vahaDholA // 652 // vaMgevaDu-sUvvara-muMdaru -kola-Dukkara. vavasibha- haTha-balAtkAra-parANe vammIsara-ka'madeva vaDDahulli-mALI-mALA banAvanAra vaharoDa-jAra-yAra-anAcArI vahaDhola-vAyuono-pavanono-samUha-vAtyA udAharaNagAthA-- kRtavavasipaNa vammosareNa vaMgevaDu iva zaraviddhaH / anu vaDDahulligRhiNIm, kiM vahaDholo iva bhramasi vairoDa ! // 52 // jeNe balAtkAra karela che. evA kAmadevavaDe DukkaranI peThe vIMdhAyelA che jAra! tuM pavananA samUhanI peThe-vAvAjheDAnI peThe-mALInI strInI pAchaLa pAchaLa zA mATe bhamI rahyo che ? Page #705 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 368 dezozabdasaMgraha valayaryANa-balavADI-valaggaMgaNiA-vADIo ca vRtau / valaaMgi-valaMgaNiA-beMgIo vRtimatyAM ca // 653 // valayaNi ) balaaMgi / valavADi vADa-jhADane / valaMgaNiA vADavALu-jenI * pharatI valaggaMgaNiA (pharatI vADa ke bagIcAne | veMgIJ vADa hoya te vADI JpharatI vADa . . uhAgAthA samitivalaggaMgaNiAveMgI shaantivlvaaddivlaNgii| ... dhRtivADivalaMgaNiA manovRttivalayaNI suvihitAnAm // 522 // suvihita puruSanI manavRttirUpa vaDa samitirUpa vADavALI che, kSamA rUpa vADavALI che ane tirUpa-dhIryarUpa-vADavALI che. vaDhaio carmakAre, vacchimao garbhazayyAyAm / zUlapotamAMse vaulia,abhinavavare varaitto // 654 // vaDDhaa-camAra vaulia soLA mAM - sULAmAM-aNIdAra vacchimaa-garbhAzaya-garbhanI zayyA jayAM soyAmAM-parovelu mAMsa, - garbha sUto hoya te . . varaitta-navo vara re 'vaDDhaI' zahanA artha sutA2-2tha manAvanAza-thAya cha tena sa0 vardhaki' 54 dvArA manAvavAno che. bhI saba 2.4 cha , 'vacchiuDa' bheTale Azriya'-manA sAdhA2-zAMzraya.. udAharaNagAthA- bhaginovaraitta !kRpaNatvavaDhaia ! vacchimayagata iva tvam / na manyase-jAnAsi-kim api yad iha lekSi zUlam api ..... : . . . valiaprasaGgAt // 523 // kRpaNutAmAM camAra jevA ke bahenanA navA vara ! tuM garbhAzayamAM rahelA garbhanI peThe kAMI paNa jANatA lAgatuM nathI, kAraNa ke ahIM mAMsanA seLAne prasaMga che tyAM te zULa-sUyAne-jemAM mAMsa bharAvela che te agl2 sUyAne-5 bATe che. vallAdayaM ca AcchAdane, vastrAzraye, vatthauDo / vakkhAraya ratigRhe, vaDDhAviaM api samApite // 655 // Page #706 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAtame vaga vallAdaya-DhAMkavAnuM sAdhana athavA vakkhAraya-ratigRha-ratighara-ratikrIDA DhAMkaQ ! karavAnu ghara-vakhAra. vatvauDa--vastrothI banAvelo Azraya vaDDhAvia-samApta karelu athavA samAvI Azaro-vastrothI banAvelu raheThANa / dIghelu-samApita. -taMbU vagere bIna saya 4 cha, vakkhAraya theTa mt:52-2raanniipaasrAjAnI rANIeAnuM raheThANa. jahADarAyAnavavatthauDayavakkhArayammi vallAdaillaparyake / luThitA Niei-pazyati- vaDDhAviaanyakAryA vadhUH dayitamArgam // 524 // navA sAthI manAvatA tigharamA (vallAdaya+ illavallAdailla-) valAdayavALA-DhAMkavAnA sAdhanavALA-macacharadAnIvALA palaMgamAM TelI ane jeNIe bIjA kAmakAja pUrAM karI nAkhyAM che evI vahU patinA mAgane jue che, vakkalayaM ca purataH kRte, vaggaMsi yuddha / vahumAso yatra patiH na yAti bahiH navoDhavadhUgRhataH // 656 // vakkalaya-AgaLa karelu- puraskRta- / vahumAsa--vadhUmAsa-vahuno mahinoAdara pAtra. ratikrIDA karato pati navI paraNelI vaggaMsia-yuddha-laDAI vahUnA-strInA-gharamAMthI je vakhate kyAya bahAra na jAya te samaya. mI thaa|ye 55 'vahumAsa' shhne| ma mA 4sa che. "prathama paraNelI strInA gharamAMthI je samaye pati bahAra na jAya te vizeSa prakAranI ramaNa kiyAvALe "vahumAsa' gaNAya. uhAgAthA jayazrInavavadhUkAgRhavaggasiaaGgaNAt bahira ayan / kiM vakalayabhujabala ! vahumAsa kumArapAla ! punaH karoSi // 525 // jenuM bhujabala yuddhane lIdhe puraskRta che evA he kumArapAla! 24 Page #707 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 370 dezI zabdasa graha jayazrA rUpa navI vahunA ghararUpa yuddhanA AMgaNAmAMthI bahAra nahIM jate tuM zuM pharIne vahumAsa kare che ? meghe vaDDavAso, mRte varauppha-vAmA c| caNDilake vacchIutta-vAriA, tathA phale vareitthaM // 657 // vaDDavAsa-meha-meM-megha vacchIuttarI hajAma-nAvI-caMDilaka gharauphpha marela-mRta vAria / vAma __ vareittha-phaLa 484 ghre| 'vaDDavAsa' ne pahale "baDDavAsa' zanadhei che. eTale ene Adi akSara eSasthAnIya-ba-che-ema kahe che. vAma. meTale bharesa. vAma+asthi-vAmAsthi-vAmAsthi+kavAmAsthika-bharesanA sti-20 zatevAmAsthika / vAmaTThIo za5-6 bane che, mATe e artha mATe vAmaThTho zabda kahevAnI jarUra nathI. tethI tene ahIM kahevAmAM nathI Avyo. udAharaNagAthA- vAmammi vArie iha vacchIuttI iva bahibhramaNazIlA asmi / mama vaDDavAsa ! varauphamAraNe tava kiM vareitthaM // 526 / / he megha ! jema hajAma marI jAya ane hajAmaDI ahIM bahAra rakhaDyA kare tema huM bahAra bhamyA-rakhaDyA-karuM chuM. he megha ! mane marelIne mAravAmAM tane zuM phaLa che ? - vappIDiaMca kSetre, valavima-valamaya-vAruA zIghra / / sapphAlaM prakaTe, cullImUle vaDisaraM ca // 658 // vapIDibha-khetara-vAvavAnu khetara vaMsapphAla-pragaTa-jAhera balavi vaDisara-cUlAceM mULa valamaya zIghra-jhaTa-jaladI vAruma win sNbii| vaMsapphAlama -saraNa' mema nAMdhe che. Page #708 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAtamo varga 371 mahAragAthAvappIDiA valaviraM kim AgataH vraja valamayaM tatra / vaMsapphAlaM ucyate vaDisarakarmaNi na vAruA vayam // 527 // tuM khetarethI jhaTa kema AvI gaye? pAche jhaTa tyAM jA. jAheramAM kahIe chIe ke ame cUlAnA kAmamAM utAvaLa nathI. sthAmni vavatthaMbho, kAke vasabhuddha-virasamuhA / kaNabhede varaio, vaDUDhaNasAlo ca chinnapucche // 659 // vavatthaMbha-baLa-sthAma avaraibha-vizeSa prakAraceM dhAnyavasabhuddha / kAgaDo kaNabheda virasamuha ,, virasamukha-rasa na / vaDDhaNasAla-kapAyela pUMchaDAvALo Ave evA mukhavALo-jomArane rasa na Ave ebuM bolanAro. valagga-valaggai-ya cha-mAroDa 42 cha-jo cha. . vaggol-vaggolai-pAgANe che. vamAlU-vamAlai-gorecha. vasuA-vasuAi-sukhAya cha-42mAya che. ___bhA cAre dhAtuone vyAkaraNamAM kahelA che mATe ahIM nathI kahyA. [811 / 206] [8 / 4 / 43] [8 / 4 / 102] tathA [8 / 4 / 11] udAharaNagAthA- vasabhuddhazabda ! kiM tava hAlika ! vavatthaMbhapaNa yat ptitaa| iha varaiesu ghaDDhaNasAlabalIvardaH iva naiva virasamuhA // 528 // garekA savA ! hAsi !- yamApanAsameta! huM baLathI-jorathI-vizeSa prakAranA dhAnyanA kaNemAM ahIM kapAyelA 1, ahIM 'kamme Na' ema judAM judAM pado samajIe to 'kAmamAM utAvaLA nathI' ema artha samajavo, tathA 'kammeNa' ema akhaMDa pada' rAkhIe to 'cUlAnA kAmavaDe ame utAvaLA chIe' ema artha samajavo. 2 ahIM mULamAM 'vAruaM amme' evaM paNa pAThAMtara che teno artha 'he amme ! he mAtA ! cUlAnA kAma baDe utAvaLa che'-ema athavA 'cUlAnA kAmamA utAvaLa nathI'-ema banne Azaya samajavA. 3. 'dhAnyAvizeSa' evo pATha paNa che. teno artha 'sAdhAraNa dhAnya' evo thAya cha. A pATha pUnAthI prakAzita pustakamA che. Page #709 -------------------------------------------------------------------------- ________________ u72 dezIzAkhadasa graha pUMchaDAvALA baLadanI peThe je paDI gaI tethI tane zuM ? paNa huM kAgaDI 2vI nathI. viSuvati vaovatthaya-vaovauphphA, vadakaliaM valite / vahuhADiNI vadhUpari UDhA, vahudhAriNI ca navavadhukA // 660 // vaovattha ) jyAre divasa ane rAta / vahuhADiNI-eka bahU hoya chatAM tenA vaovatthaya banne garakhAM hoya tebo upara bojI paraNelI vaha baovauppha samaya athavA cha mahinA bahudhAriNI-navI vahU rAta bhane cha mahinA divasa jyAM hoya te sthAna vadakalibha-vaLekheM--pAchA vaLavu-vyati kalita udAharaNagAthA- vahudhAriNi ca vahuhADiNi ca muktvA gataH vaovatthe / mama putraH dvitIye api khalu vaovaupphe na atra vadikalio // 529 / / navI paraNelI vahUne ane eka vahu chatAM tenA upara pUraNelI bIjI vahune mUkI ne mAre paitra jyAM rAta divasa samAna rahe che te sthaLe gaye che te bIjA evA rAta-divasa samAna rahe evA vakhate paNa ahIM pAcho zyA nthii.-paach| panyA nathI. vairoaNo ca buddhe,, vaDDhaNamiraM ca pIne / vaivalao dundubhake, vakkaDabaMdhaM ca karNAbharaNe // 661 // vairoaNa-buddha-vairocana / vaivalama-duMdubha nAmano sApa vaDDhaNamira-pIna-puSTa-jADu-moTuM | vakaDabaMdha-kAnanuM AbhUSaNa-ghareNu udAharaNagAthA sara0 makkaDabaMdha gA0 589 karuNA vairoaNa! tvayi vddddhnnmirbaahudhRtdhraavlye| zeSaH calavakkaDabaMdho vaivalao iva lulatu jaladhau // 530 // he buddha! puSTa bAhuo dvArA dharAvalaya-pRthvImaMDaLa-ne dhAraNa karanArA tArAmAM karUNA che te jenAM kAnanAM ghareNu caMcala thaI gayAM che-halI gayAM che e zeSa nAga samudramAM bhale dubhaka nAmanA sApanI jema sudhyA 42- yA 42. cUDe balayabAhU, kalakaNThI vaNasavAI ca / vaggoramayaM rUkSe,zarame vaNapakkakasAcao caiva // 662 // Page #710 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAtame varga .393 valayabAhu-cUDA nAmanuM bhujA upara vaggoramaya-rUkSa-cIkAza vinAnu paheravAnuM AbharaNa-ghareNu-cUDo- / vaNapakkasAvabha-zarabha nAmarnu bhAre ___ valayavAhu-bAhu uparanuM valaya-baloyu | baLavAna jaMgalI prANI-vanapakkavaNasavAI-koyala-kalakaMTI-vanazvapAkI / zvApada-vanano pAko-khaMdho-zvApada. udAharaNagAthA varavalayabAhuvaggoramayasvarA tava puraH vnnlvaaii| tava priyasya ca purataH na so'pi vaNapakkasAvI shuurH||31|| tArI sAme koyala, uttama cUDAnA jevA rUkSa svaravALI che ane tArA priyanI sAme te zarabha paNa zera nathI. vADhI vaNiksahAye, vAyaM gandhe, ikSuke vaauu| . mukhapUritavraNavAdye vAlI, vAmI ca striyAm // 663 // bADho--vANiyAne sahAya karanAra- | vAlI-moDhAmAMnI havAthI barAvara phUlelu vANotara ghAsana vArju vAya--gaMdha-vAta vAmo-strI-vAmA vAU-zeraDI-ikSu udAharaNagAthA vAuavATe vADhi ! vAlozabdena anyvaamiio| kiM re nirAza! kauSi bokaDavAyaM pazyasi na khalu AtmAnam // 532 // he vAta! mukhanI havA vaDe phUlelA ghAsanA vAlI nAmanA vAjAne zabda Ave che tethI mAluma paDe che ke, tyAM zeraDInA vADhamAM ke vADAmAM bIjI strIo che. je nirAza ! tuM phukavA zA mATe pADe che-rADo zA mATe nAkhe che ? tArI jAtane kharekhara, bekaDAnA gaMdha jevI jete nathI? vArI casae, vAhA ya vAluA, vANI valayaAre / gIvAi vAhaNA, vAvaDo kuDumbimmi, vAmarI sIhe // 664 // bAra-dArU pIvAno pyAlo-caSaka vAhaNA--Doka-provA vAhA-veLu-retI-bAlukA vAvaDa--kuTuMbI-kaNabI vANa--baloyAM banAvanAra-saMgheDAvaDe vAmarI--siMha baloyAM utAranAra. vA--vAi-mlAna thAya che-karamAya che. A dhAtu vyAkaraNamAM kahela che tethI bhahIM kahyo natho. [81418] 'vyAkula' arthavALA 'vAvaDa' zabdane saM0 'vyApRta' uparathI sAdhavAno che. [8 / 1 / 206] Page #711 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 374 dezIzabdasaMgraha udAharaNagAthAvaahaamdhye vAmarikaTIH vANayavadhUH vArakarAH / ki kambuvAhaNAo prekSya vAvaDa ! vimUDhaH asi // 533 // veLunI vacce-veltha upara-beThelI siMhanI jevI keDavALI, hAthamAM dArunA pyAlAvALI, zaMkhanA jevI DokavALI. evI saMgheDAvaDe bayAM utAranArAnI vahuone joIne he kaNabI ! tuM zuM vimUDha thAya che ? athavA zA mATe tuM vimUDha thAya che ? vArijjo vIvAhe, vAsaMdI vAsulI ca kunde / vAvaya--vAvaNi-vAsANIo Ayukta--chidra-rathyAsu // 665 // vArijja-vivAha-kanyAne varavA - vAvaa-joDelo-Ayukta svIkAravArnu vAvaNI-chidra-kANu-vAvaNIA-khetaramA vAsaMdI / kudarnu phUla-mogaro ___ bo bAvavAnuM kANAvA sAdhana. vAsulI vAsANI-rathyA-zerI udAharaNugAthAvaavykumaar ! vAsaMdidanta ! vAsulidatIi vArijje / yad dIkSitaH asi tasmAt mA vAsANi sulabhavAvaNi bhrama // 534 // he kuMdanA jevA dAMtavALA ! Ayukta-jeDAyela-kumAra ! athavA AyuktanA-gAmanA mukhInA-kumArI tuM kuMdanI jevA dAMtavALInA vivAhamAM dIkSita thayela che tethI jyAM chidro sulabha che evI zerImAM na bhama-na 25. vAullo pralapitari, vAyAro ziziravAte / vANIro jambUH , vAyADo kore, kRmau vADillo // 666 // vAThalla-bola bola karanAra-vAtula. vANIra-jAMbunuM vRkSa. vAyAra-zizira samayano vAyu-vAyaro / bAyADa-popaTa-vAcATa / vADilla-karamiyu-kRmi nAmano kIDo udAharaNagAthA- vADillo iva punaH ramasva vANIravane tayA azucyA / tvam agaNitavAyAro nighRNa ! vAyADavAulla ! // 53 // teNe je azuci-apavitra-che tenI sAthe, he bezarama athavA ghaNA vagaranA ! ane popaTanI jevA vAyaDA ! tuM zizira samayanA vAyarane nahIM gaNakArate jAMbunA vanamAM karamiyAnA kIDAnI peThe pharIne rama. Page #712 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAtame vaga 37pa vAlappaM viSpaM tathA lAgale, vAviaM prasAritake / gaNDakamRge vADima--viDomiA, vAyaNaM ca lAbhanake // 667 // vAlappa | pUMchaDu-vAlapra-vALothI bharelu | vADima / geMDA nAmano mRga-pazuvippa viDomia geMDo bAvisa-phelA yelu vAyaNa-lANuM karavu-bhojya-khAvA ____ lAyaka-padArthonI meTa ApavI. he athavA 'vAsAbhU' za sa 'varSAbhU' za4 baa2| sAdhI zakAya che tethI ahIM navyA nathI. udAharaNagAthAvaaddim! viDomiesu vAlappA-''cchoTanAdi tAvat kuru / vAviavippe siMhe punaH jambukavAyaNaM bhavasi // 536 / / he guMDA ! tuM tArA pUchaDAnuM uchALavuM vA aphALavavuM vagere geMDAemAM ja kara, bIje evI baDAIna mAra. vistArayukta pUMchaDAvALA siMhanI sAme te tuM vaLI ziyALarUpa bhejya padArthanI bheTa je che. vArDatarA kuTIre, vAmaNiA dIrghakASThavATyAm / vAvaDayaM voccatthaM viparItarate nirdiSTam // 668 // bAItarA-kuTIra-koTaDI-oraDI | vAvaDaya / viparItarata-strI-puruSanI paravAmaNiA--lAMbA lAkaDAnI vADa voccatya sparanI viparota ratikrIDA-- strIna puruSavat ratiramaNa keTalAka saMgrahakAro kahe che ke, jemanAM mukha eka sAthe badalAI gayAM che-sAmasAmA hevAne badale pharI gayAM che evA strI-puruSanA mukhamAM dhana-yoninu menu-DAyu menu nAma vAvaDaya ghoccattha. e aMge saMvAda pramANe A pramANe che-kahyuM che ke-"strI-puruSanuM parasparanuM aupariNaka-uparanuM-rata e artha vaccattha zabdane che." udAharaNagAthA- vAmaNiaMtaravADatarAi zUnyAyAm tathA tvayA ratam / yathA sakhi ! vAvapriyaH vocatthaM adya api smarati // 537 // he sakhI ! lAMbA lAkaDAnI vADavALI jagyAmAM bIjI tadana khAlIzUnya-koTaDImAM te evI rIte ratikrIDA karI ke jethI viparItarata jene priya che e te, hajI sudhI paNa viparItaratane yAda kare che. Page #713 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dezozabdasa graha turage vAsavAro, ziraAbharaNe vAlavAso ca / vAvoNaya vikIrNe, naSTapratigrAhake vAmaNio // 669 // 376 vAsavAra- ghoDo-turaga vAlavAsa - mAthAnuM AbharaNa- ghareNu vALomAM vasanAruM ghareNuM bahAduragAthA--- naSTAna ripuvadhUnAM vAvoNaya kanakavAlavAsANa / tava vAsavArapAlAH vArmANi bhavanti kumArapAla ! nRpa ! ||538 || he rAjA kumArapAla ! jeNInAM mAthAnAM senAnAM ghareNAM jamIna upara cAra kAra verAI gayAM che tevI bhAgo gayelI tArA zatrue no vahUene tArA gheADAnA rakhevALA athavA tArA gheADAnA asavAre pharI pakaDI lAvanArA che. - kUtaze, zvAna - vAsa-sthAna-nuM rakSaNa karanAra vAvoNaya - verela, jamIna Upara verAi vAne vAsavAlo, suranAye vANavAlo ca / vArasiA mallikA, kanake vAlaMphosa- vALiAphosA // 670 // vArasiA - mallikA - - vArSikA - varSA RtumAM khIlanArI vAsavAla vAmaNibha - nAza pAbhela padArthane pharI grahaNa karanAra - bhAgI gayelane pharI pakaDanAra. vANabAla -- iMdra bAlaMphosa vAliAphosa vAhippa - vAhippara - mobAve che. vAvaMphU - vAvaMpha - zrama re che.-mahenata re 4. A banne dhAtuoMne vyAkaraNamAM kahelA che tethI ahIM kahyA nathI. [ 8/4/253 ] tathA [84 / 68 ] udAharaNugAthA- vAra siAi mahAbala ! suvAsavAlaratha ! vANavAlapriya ! / tvAm acitvA vAlaMphosapriyo labhate vAlibhaphosa ||539 // sArA kutarAnA thavALA, iMdrane priya evA huM mahAbala ! mallikA-jhuI vaDe tArI priya che evA mANasa seAtu' meLave che. ( sonuM - kanaka athavA jene iMdra priya che pUjA karIne jene sAnu Page #714 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 377 sAtame vaga vAhagaNo mantrI, dardurake vAyaDaghaDo, visI zAriH / vilhaM ca dhavalavaNe, vipitta-vihasiviA vikasite // 671 // vAhagaNa / maMtrI vilha-dholu vAhagaNa vipitta-vikasita vAyaDaghaDa-dardura nAmarnu vizeSa prakArarnu vihasivvia-vikasela-kholela-vihavAju, deDakA jevA avAjavAlu sitavya, dadraka-A vAdya bharatanA 'nAThya zAstra'mAM prasiddha che. visI-zAri-hAthInI jhUla 62' matha ne| sUya visa 1 sa0 vRSa za6654 hai. tathA 'Goret' atha ne| 'viDDA' za sa brIDA za6 vA21 24 .za che. tailAdigaNamAM vINA zabda che tethI tenA zu no dvirbhAva karavAthI vIDA-viDA-sAdhI rAya cha mATe bhanne zaNhI mahInayAnathA. (viDDA mATe / 832288) udAharaNagAthA- tava nRpa !vipittaguNa ! vihasivviavilhayazaH ! tyaktakari visiaa| pAhagaNapahi muktA vAyaDaghaDavAdanA bhUtA ripavaH // 540 // vikasita guNavALA tathA vikasita ane dhoLa-nimala-jazavALA he rAjA ! maMtrIoe choDI mUkelA ane hAthIonI gUlene cheDI denArA tArA zatruo vAyaDaghaDane-dardaka nAmanA vAjAne-vagADanArA thayA. vicchoho virahe, virasaM varSe, visaDho ca nIrAge / kamalAsano visArI, viDhaNA pANiH , camvAM visaro ca // 672 // vicchoha-viraha visAro-brahmA-kamalAsana-kama nA virasa-varSa-varasa visaDha-rAga bagarano-nIrAga. viDhaNA-pAnI-paganI pAnI visara-senA-lazkara-camU mI sAre 43 cha, visaDha-nI-gavaranA. je 'visa' zabda 'viSama'nA paryAya che te to 'viSama' zabda dvArA thAya che. [8 / 1 / 211] AsanavALA. Page #715 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dezIzabdasa graha udAharaNagAthA visaDha ! viDhaNA api na tava tapyate, vicchohiA tvayA / kAmavisarezamadhoH dinam api manyate visArivirasaM iva // 549 // 378 hai rAga vinAnA ! tArI te pAnI paNa tapatI nathI paNa tArAthI viraha pAmelI teNI kAmadevanI senAnA iza samAna vasaMta RtunA eka divasane paNa brahmAnA varasanI peThe mAne che. fast vRntAkyAm, virUpe vikkhAsa - virua-velukA / vilaya-viola- viSNA sUryAsta Avigna-pijaneSu ca // 673 // vihaI - riMgaNI - tAkI vikAsa virua veluka * virUpa- varavosuMdara nahIM. bahAduragAthAvikkhAsa ! vikacche vihaNNahastAm api sarvaviru tAm / vilae yat ramayasi tataH veluko taba na ko'pi aviole // 542 || vilabha - sUryAsta-sUryanuM Athamavu viola - Avigna - udvigna-udvegavALo - udvega pAmeloM vihaNa - pIjaNa - pIMjavAnuM sAdhana athavA pajavu - vidhUnya - vizeSa dhUnavuM huM virUpa-varavA-rUpA vagaranA ! ri'gaNInA cheADa pAse jeNInA hAthamAM pIMjaNa che ane je sarva rIte athavA badhIemAM kachUpI che tene tuM sUrya AthamavAnI veLAe ramADe che tethI ema mAluma paDe che ke anudvignamAM-je leAka udvega vagaranA che temAM--tArA jevA kAI paNa varavA nathI. viggovo AkulatA, vikkhaNa vitatA ca kArye / visiNo ca romaze, pATite virikkaM ca, piJjite vihayaM // 674 || viggova-vyAkulabhAva - vigopa - vizeSa visiNa - gheTo - vADAvALo. vyAkuLatA vikkhaNa ) kArya - kAmakAja vitata virikka - phATela - be bhAga karelA vihaya-pIjela udvArazNugAthA- 1 mahAvikkhaNaviggove tvAm anunayantyA tvayA (athavA tadA) kRtaM vitataM viyAlakA asa yat sakhi ! nakhavirikkA va pulinavisiNA // 543 // Page #716 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAtamA vaga 378 huM sakhI ! bhAre kAmane lIdhe vizeSa vyAkulatA thavAthI temane anunaya karatI-temane manAvatI evI te. te vakhate kAma karyuM" jAya che. kemake, huM sakhI ! tArA vALa pI khAI gayA che. tArA deha upara nakha vaDe ujharaDA-cirADA-thayelA che ane rAmAMcane lIdhe tuM gheTA jevI bhagAya che. lajjAyAM vilibha- viNA vedaNA tathaiva velaNA / svarmANau fast fasao ca vihuMDuo caiva ||675 // vilia vidUNA (lAja zarama - vrIDita vedUNA velaNA vipriya - 'na game evaM ' - arthano je 'vilibha' zabda che te to saM0 'vyalIka' zabda uparathI thayela che, [8191909] viDappa viDabha vihu Dubha keTalAka saMgrahakAro 'velaNaya' zabdane paNa 'lajjA' arthamAM noMdhe che. 'vIjaLI' arthano vijjulA zabda saM0 'vidyut' uparathI thayela che [ 8121172] tathA 'vanitA - strI' arthano vilayA zabda saM0 'vamitA' UparathI thayela che. [ 8 121128 ] virA-virAi-vilIna thAya che - A dhAtu vyAkaraNamAM kahela che tethI ahIM ko nathI. [ 8|4|56 ] - - rAhu-svarbhAnu-svargano sUrya-vidhuMtuda udAharaNagAthA gataviNe gatavedUNo viliasahite savelUNo / viDayAribala ! vihuMduaghore viDappadhoro asi // 544 // lAja vagaranA sAthe tulAja vagaranA che ane lAjavALA sAthe tu lAjavALA che. he rAhunA zatrunI jevA khaLavALA ! jee rAhu jevA bhayaMkara che temanI sAthe tu` rAhunI jevA ja bhayaMkara che. dhRSTe visArao, tathA virijjaya-vilaMpiyA anuga- iSTAH / bhallAtake visamayaM vippavaraM tathA ca vearddha // 676 // visArabha - dhRSTa-dhoTha-bezarama - vizArada virijjaa - anucara -- pAchaLa cAlanAro viluM pia - iSTa- abhilaSita visamaya vippavara bholAmAnuM vRkSa athavA tenuM ! vebhaDDha phaLa- bhIlAmo. Page #717 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 380 dezI zakhasa jhaDa mahAgAthA-- avirijjao asi kuTTita! visAraya ! kim AmrAn vilupesi / vippavarocita ! gatvA veaDUDhavaNe visamaya bhuzva // 555 // he kuTAyelA ! he dhITha ! tuM anucara vinAne che te AMbAnAM phaLanI abhilASA kema kare che ? he bhilAmAnA phaLane yegya ! tuM bhilAmAnA vanamAM jaIne bhilAmAne khA. sUcividve vibheiaM, cauragaihammi vikkamaNo / koTe bilupao, Nisi ca viDDirillA, viDaMkiA veI // 677 // vinbheia-soya vaDe vIghelu | viluMpaa-kIDo vizvamaNa-catura gativALo ghoDo-sarasa | viDDorillA-rAta-nizA revAla cAlavALo ghoDo / biDaMkiA-vedikA uhAgAthAetAM viDakiasthitAM pralokya (athavA pralokitum) viDirillapativadanIm / ki avibmeiakarNaka ! vilupae dalayasi vikkamaNagamanaH // 546 // soya vaDe jenA kAna vIMdhAyA nathI evA he. vedikAmAM beThelI ane caMdra jevA mukhavALI eNane joIne ke jovA mATe caturagativALA ghoDAnA jevI cAlavALe tuM zA mATe kIDAone daLe che-mAre che ? pazcAttApe viNivvaraM ca, kausumbhake virahAlaM / viccoaya-vibbhavaNA upadhAne, tathA biAluo asahane // 678 // viNivvara-pastAvo viccoaya / ozoku-upadhAna 'virahAla-kasuMbe raMgela vastra vibbhavaNa / vibhAlua-sahana nahIM karo zakanAroM-- asahana. mahAragAthA-- vibhavaNe biccoIkRte bhuje jUTake ca ullikhite (mathavA aplikhite)| - yadi virahAlavatyai kupyasi viAlua ! viNidharo bhaviSyati // 547 jeNIe ozIkAne sthAne hAthanuM ozIkuM karela che ane jeNIne vALane jUDo astavyasta-vIMkhAyela-che evI kasuMbI raMganuM vastra paheranArI upara je tuM kopa kare che te he asahana!-nahI sahana karanArA ! tane pastA thaze. Page #718 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAtame vaga dhAnAH viliMjarAo, viaMgia ninditArthe / vikkeNuaM ca vikreye, vikarAle viDicciraM caiva // 679 // viliMjarA-ghANA vikkeNua-vecavA yogya - vikreya viDici - vikarAna-bhayaMkara vibhaMgia - nidApAtra - niMdanIya mIla sNgrhaare| 'viDiccira' ne mahale 'viDicia ' zahane nAMdhe che. udAharaNagAthA---- virahaviDicira ! aGge tasyA viaMgialakhyAH phuTThanti / muktA viliMjarAu va tvaM tu vikkeNupa atthi RtasattvaH virahane lIdhe vikarALa thayelA he ! jenI sakhIe niMnIya che jenI sakhIo sArI nathI-evI teNInA aMgamAM dhANAnI peThe mAtI phUTe che-meAtIjarA thai gayA che--chatAM te te vecavAnA padArthomAM tAraM sattva tu sa che athavA tu rajaH saktaH - vethavAnA pahArthonI 204- dhUpa thI bharaDAyesa che. binAnA zarIra vALI strI-valavalatI kho viharia - surata - ratikrIDA 381 komala balAGgayAm viliccilI, vihariaM ca surate / viSphADiaM ca vidaMDia ca vippiMDia ca nAzitake // 680 // vilivvilI - komaLatAne laudhe zakti vipphADia visphATita-vizeSa phATI gayeluM - nAza pAmela - nAzita viDia - vidaMDita- vizeSa daMDita bhayela nAza pAmelu - nAzita (rajaH saktaH) // 48 // udAharaNugAthA-facphADibhasvahRdayaM ca viiMDiapArApataiH kRtarAvam / vipiNDi abhayalajjaM vilivvilIvihRtaM smarAmaH // 549 // jene AcaratAM-karatAM-peAtAnuM hRdaya vipATita thayela che. jyAM UDI gayelA pArevAMoe bhAre rAva-avAja-kAlAhala-karI mUkela che ane jene lIdhe bhaya vA lAja ke zarama nAza pAmela che evI e kAmalAMgI strInI surata krIDA-ratikrIDA-ne ame saMbhArIe chIe. pUrvAhna bhojana- jalArdreSu viAria-viralliA caiva / bhartsita- jaladhiSu vimaiya-visAlayA, tathA vihADaNaM ana ||681|| Page #719 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 382 dezI zabdasaMgraha viAriA-pUrvANharnu bhojana-divasanA . vimaia-bhasita-tiraskRta-tiraskAra pUrva bhAganuM bhojana-vicArikA-vizeSa pAtra-vimatika caravu-khAvu-jamavu visAlaa-samudra-dariyo-vizAlaka virallia-pANIthI bhInuM kapar3e vihADaNa-anartha-hAni-nukasAna-vidhA Tana-bagADavu vistAra arthavALo 'virallia' zabda 'tan' dhAtu dvArA vyAkaraNamAM sAdhI batAvela che. [814137] udAharaNagAthA-- guNamaNivisAlaya ! tava vihADaNagatAnAM vairikazizUnAm / vimaiagurUNAm azrukaviralliANaM viAriA kutaH / / 550 // jemaNe gurujananI bhasanA karelI che, tathA jeo anarthane pAmelAM che tathA AMsuone lIdhe bhInAM bhInAM thaI gayelAM che evA tArA vairIenAM bALakone pUrvAhanuM-divasanA pUrva bhAganuM-bhajana kayAMthI maLe? __ maline visaMvAyaM violiaM api, viaMsao vyAdhe / naSTe viUriaM, tathA kolAhalake vimalaharo // 682 / / visaMvAya ra malina-melu viUria-nAza pAmelu-naSTa viaoliy| vimalahara-kakaLATa -kolAhala. visaa-vyAdha-zikArI-vyaMsaka / udAharaNagAthA- madanaviaMsaya ! viaolio visaMvAyakarmaNA tvam asi / jaladharavimalaharaviUriA virahiNoH yat hasi // 551 // he zikArI jevA kAmadeva ! tuM malina kama dvArA mele thayela che, kemake, tuM meghanA kelAhalane lIdhe nAza pAmelI-marI rahelI evI virahiNI strIone haNe che. vihoDU-vihoDai-tADana kare che, [8 / 4 / 27] viuD-viuDai-nAza pamADe che. [814 / 31] vippagAla-vippagAlai ,,, vicchola-viccholai-kaMpAve che. [8 / 1 / 46] viDhava-viDhavai-arjana kare che. [8.4108] virola-virolai-valove che [84121] vibhaTTa -viaTTai-visaMvAda kare che. [8 / 4 / 129) viloTTa-viloTTai , [8 / 4 / 129] Page #720 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAtame varga 383 visUr-visUrai--kheda pAme che. [84132] visaTTa--vipaTTai-daLe che. [84176] vihIra-vihIrai-vATa jue che. [84193] viramAla-viramAlai-, MU viDaviDDu-viDaviDui-race cha [8 / 1194]. A badhA dhAtuo vyAkaraNamA kahelA che mATe ahIM kahyA nathI. kAle kAryaajJaH viluttahiao, taraGgake vIlI / vIcI laghurathyA, vImuM yutake, volaNaM ca picchilake // 683 // viluttahiaa-je vakhatasara kAma | vIcI-nAnI zerI, nAno gallI karavAnuM na jANe-je TANe je kAma | vIsu-yutaka-pRthak-jUdu karavAnu hoya te TANe te kAma vIlaNa-lapasaNuM. karavAnuna jANe-viluptahRdaya-jenu hRdaya vizeSa lopAyela che te-hRdayanA ThekANA vagarano. vIlI-samudranA taraMgo - eka 'vIsu" zabda 'samasta' arthano sucaka che te 'viSvacU'-'viSvak zabda dvArA banela che, [8 / 152] vIsAla-bosAlai-meLave che. [8 / 4 / 28] vIsara-vIsarai-vIsare che-bhUlI Aya che. [81475] A bane dhAtuone vyAkaraNamAM kahelA che tethI ahIM kahyA nathI. udAharaNagAthA- yat nizi vIcIe jalacIlIgatavIlaNataNAi tvam / na gataH asi 'bhUtvA vIsutAM dayitAm tasmAt viluttahiao asi // 552 // samudranA taraMgane lIdhe lapasaNuM thavAthI tuM rAtre jude thaIne nAnI zerImAM te dayitA pAse na gaye tethI te je kAma je TANe karavAnuM che te kAmane te TANe karatA nathI e che arthAt vilupta hRdaya che. 1. bhA gAthAmA 'havia' ne badale 'daiya' pATha paNa che. teno artha 'he dayita ! he priya ! tu judI rIte teNI pAse na gayo'-ema che, ane bhA artha paNa barAbara ghaTI zake che. Page #721 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3884 dezIzabdasaMgraha cukaM ca zekhare, grahagRhIte veppo, pazau veMDhI ca / velaM ca dantamAMse, veNo viSame nadItIrthe // 684 // vuppha-choguM-zekhara | vela-dAMtanuM mAMsa-dAMtanA peDhArnu veppa-graha-bhUta-pizAcca-DAkaNa vagerenA | mAMsa. vaLagADavALo | veNa-vAkocuMko-barAvara sarakho nahIM veMDhI-pazu paNa viSama evo nadono ghATa mI saMgrahA / velaM ne mave velA zama satAve che. udAharaNagAthA veDhi hatvA yajJe dhAvasi veppo iva vipra ! jaDabuppha ! / tataH veNAo patitaH patitadazanamUlavela ! labhasva phalam // 553 // jaDa ziromaNi he brAhmaNa! yajJamAM pazune haNane bhUta-pizAcanA vaLagADavALAnI peThe doDe che tethI tuM nadInA vAMkAcuMkA ghATa uparathI paDI jatAM tArA dAMtanA mULanuM mAMsa-dAMtanA peDhAnuM mAMsa-paDI gayela chenIkaLI gayela che evA he brAhmaNa ! le-phaLa pAma-karelI pazuhatyAnuM 5 // tu ma. vettaM ca acchavastre, viDambanAyAM ca velNbo| vacanIye veNia-vesaNA ca, mRduke veallaM // 685 // vetta-sAraM vastra-sAraM kapar3e vegimara-niMdApAtra-vacanIya velamba-viDaMbanA-viDaba. vesaNa vebhala-narama-mRdu-komaLa-vaikalya. mI saare| 4 cha , 'vealla' zahane bhaya 'asamaya pAra" che. TamA saare| 'vesaNa' sapane mAlimA 4ya akssrvaanne| meTa besaNa se zate manAve che. udAharaNagAthA- veallavettaM etat aveNi pAmarANAm darzayan / ajJAnatvanavesaNavelaba labhase vaNikaputra ! // 554 // he vANiyAnA putra ! tuM khetI karanArAone A mRdu, sAruMvadhAre pAtaLuM ane aniMdanIya kapaDuM dekhADo-batAvate ajJAnatAne lIdhe niMdanIya evI viDaMbanAne ja pAme che. Page #722 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAtame varga 382 vezyAyAM vellirI, veiyA salilahAriNyAM ca / veNTia-veppua verijjA veSTita-zaizava-asahAyeSu // 686 // vellirI-vezyA paeNTisa-vIzuM veiA-pANI bharanArI 'juma-ADhavA-fjItyA veri-sAgarahita je vejA zabdano artha "AMgaLInI vIMTI- baMgulimudrA" thAya che te saM0 "vikA' zabda uparathI thayela che. bIjA saMgrahakAre pu' zabdano artha "bhUtano vaLagADa' ema batAve che. bIjA saMgrahakAre ni' zabdano artha "sAhAyaka-sahAya karanAro' e paNa batAve che. A bAbata gopAla nAmanA dezI saMgrahakAre nIcenuM saMvAdaka vacana A pramANe jaNAvela che.-"veri eTale asahAya-ekaluM ane sAhAyaka sahAyavALuM e artha paNa keTalAka mAne che." vaijU-vaiRtra che.- A dhAtu vyAkaraNamAM kahela che mATe ahIM kahela nathI. [TAkA 168] udAharaNagAthA andhakAraveNTiAsu dizAsu yat bhramasi devara ! verijjo / gataveppuakaM NUNaM tvaM velliri-veiyAhiM hRtaH asi // 555 // he diyara! dizAo aMdhArAthI vIMTAyelI thayA pachI eTale aMdhAru cAre kera vyApI gayA pachI tuM ekale eka bhamyA kare che-rakhaDaDyA kare che. kAraNa ke, tAruM bALapaNa vItI gayuM che ema samajIne vezyAo dvArA ane pANI bharanArI panIhArIo dvArA athavA vezyAonI pANI bharanArIo dvArA kharekhara tuM harAyela che-tAruM mana temanI tarapha kheMcAyela che. maNikAra-gRhagodhAsu, veDiya-vesabharAo ca / veluliyaM vaiDUrye, veaDiyaM tatha ca pratyupte // 687 // 1 sarakhA vaig zabada gAthA-68 25 Page #723 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 486 dezI zabdasaMgraha veDima-maNiyAra-cUDA cUDI vagerene / veluliya-vaiDUrya ratna bamAkanAra vA becanAra - aDiya-pharIthI vAvelaM. vesaMbharA-garoLe-gRhagodhA - gharanI gho / hAgAthA-- vesaMbharAziromaNiveluliyAbharaNaM utpalAkSya / veDiya / yadi dadAsi tvam , bhavasi tataH tasyA hRdayaveaDio // 55 // he maNiyAra ! kamaLa jevI AMkhavALI evI teNIne tuM garoLInA mAthAnA maNi samAna vaiDUrya ratnanuM AbharaNa Ape che te tenA hRdayamAM tAruM hRzya pharIthI vAvI zakIza-sthApI zakIza. veDaio vANijake, kaluSasurAyAM ca veNTasurA / bhramare veNuNAso, saMkaTake veDikillaM ca // 688 // veDaibha-vANiyo-phaDiyo veNuNAsa-bhamaro-veNunAsa veMTasurA-melavALI-DoLAyela-dArU veDikilla-sAMkaDa-bhIDa BharagAthA-- madhupAnAndhAn asmAn dRSTvA veDaiya ! veNunAse iva / kiM lokaveDikille veMTasuraM dadAsi pAnIyaM kSiptvA // 557 // he vANiyA ! bhamarAnI peThe amane madhupAnamAM AMdhaLA banelA jaIne ane lokonI sAMkaDamAM-bhIDamAM-amane joIne tuM zuM pheMTasurAmelavALA dAru-mAM pANI nAkhIne Ape che ? arthAt dAramAM pANI bheLavIne kema Ape che ? bhamarA madhapAna kare che eTale phUlanuM madhu pIe che tyAre ahIM ke madhapAnamAM-madyapAnamAM- dhaLA thayelA che ema madhupAna zabdane zleSArtha samajavAno che. vevAiyaM ullasite, vellAiyaM api ca saMkucite / dveSyatvane vesakkhijja, RSabhe vovAlo // 689 // vevAiya-ullAsavAlu-ullasita thayelu / vesavikhajja-dveSilApaNu-dveSa karavo-DaMkha vellAiya-saMkucita-saMkocavALU rAkhavo vovAla-baLada-RSabha. Page #724 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAtamo varga 387 vejitrA zabda AdimAM ekya akSaravALo eTale ja vALa prAyaH karIne bolAya che arthAta "saradAra evuM uccAraNa prAyaH thAya che. veriyama zabda che. vairya zabda uparathI Avela che. [8 133] veba-vesara-ThAMsIne jaDeluM. [ 1] vedavya -Thage che. [ 3] vebaveca- bhAMge che. [vArA10] A dhAtuo vyAkaraNamAM kahe che mATe ahIM kahyA nathI. udAharaNugAthA-- mamata-(zata)rakivandra srarakArya mAM vADhImUA. vevAiyaromAJcaH kiM re ! vovAla ! spRzasi ? // 558 // he baLadiyA jevA jene dveSIpaNAnI khabara nathI ane je lAja zaramane lIdhe saMkucita thayelI che tevI A bALAne, ullAsane lIdhe romAMcavALo thayele tuM kema aDe che-sparze che? vokillo gRhazUre, tathA vojjhaya-cojjhamallayA bhaare| anucitaveSe ca vomajjho, voraccha-vodrahA taruNe // 690 // bokilla-gharamAM zUro-khoTo zaro vomajjha-anucita veza-deza kAla ane roma ) __ paristhiti tathA svabhAva ne pratikUla vokSamatraDha -mAra-rokSa veza- uchAMchaLo veza vojjhamallaya voracha -juvAna-ta -trI che vodraha puruSa vonphiga eTale anucita vezane grahaNa kare athavA anucita vezane paherave. mULa "voka' zabdane ri pratyaya lagADI nAmadhAtu banAvIne A proga sAdhI zakAya che eTale e kaI khAsa judo zabda nathI ema samajavuM. vo zabdanuM uccAraNa prAyaH roha thAya che eTale vora zabdanI AdimAM eThaya va ghaNuM karIne che. udAharaNagAthA-- vokillaya ! voracchaya ! asibojha phalakabojhamalla ca / kiM vahasi vodrahINa madhye eSa khalu komajjho // 559 // Page #725 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 388 dezIzabdasaMgraha he gharamAM zara!-khoTA sUra ! he juvAna ! taravArano beja-bhAra ane DhAla be yuvati strIonI vacce zA mATe veMDhAre che-dhAraNa kare che? kharekhara, tAre e veza anucita veza che. vohAraM jalavahanam , nabhasitacaturdazIkSaNe vorallI / voseaM unbhuyANe,bhRtaulluThite vosaTTe // 691 // bohAra-pANIne vahevu-pANIne upADIne vosebha-dUdha vagereno ubharo Avavo 4 navuM. | sumo, kamurA, 5 va. nA 105 vorallI-zrAvana zu. di. caudazano utsava | vosaTTa-bharelu hovAthI chalakAyela ke chalakAbu vola-o -vinaMti kare che. -[ 1 20] vo-voTa-gAya che. -8 4 16 2] A banne dhAtuone vyAkaraNamAM kahelA che tethI ahIM kahyA nathI. udAharaNagAthA- azrukavosaTTAkSI voseahRdayA ca virahatApena / kathaM prekSe voralli vohAramiSAt kim atra sakhe ! nayasi ? // 560 // virahanA tApane lIdhe AMsuothI bharelI hovAthI chalakAyelI AMkhavALI tathA jeNInA hRdayamAM ubharo AvI gayo che evI zrAvaNa zu di caudazane utsava kema karIne jouM? he sakhI ! ahIM pANI vahevAne miSe zuM tuM mane e utsava jevA sAru laI jAya che laI jaIza ? vokilliyaM ca romanthe, tathA vobhIsaNo varAke / vorjiya-vArojhavuM-romaMya daravo | mINa-12 -AM-jaMjAra, udAharaNagAthA-- utpAdayitum asamarthA ye carvitacarvaNaM kRNvanti (kurvanti) kavayaH / vobhIsaNA sphuTaM teM vokilliyakAriNaH pazabaH // 56 // navA arthane pedA karavAmAM asamartha evA je kavio, cAvelAne cAvyA kare che te kavio spaSTapaNe kaMgAla che ane vAgoLyA karanArA pazuo jevA che. ja vA vagere AdivALA ekArthaka zabdo purA thayA Page #726 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAtamA vaga have aneka avALA vakArAdi zabdo dvAraikadeza-kSetreSu vaDo ca, vaNo adhikAra - zvapaceSu // 692 // vaNa - 1 adhikAra, 2 zvapaca-cAMDALa - be artha caDa - 1 bAraNAno eka bhAga, 2 khetara - be artha vaMTho akRtavivAhaka - niHsneha - khaNDa - gaNDa - bhRtyeSu / tanu-balika bhUtagRhIteSu bappo, vaNNaM accha- rakteSu ||693|| vaMTha- 1 jeNe - vivAha nathI karyo te vAMDho - moTI umarano kuMvAro, 2 sneha vagarano 3 khaMDa - bhAga - athavA khAMDa, 4 gaMDa (gaMDa eTale zUra, phoDalo, nizAna, gAla. gaMDaka nAmamo yoga, ghoDA ghareNuM ane parapoTo) ane 5 nokara-pAMca artha ? vappa zabda 'tara' arth| sUnya che te sa. vapra uparathI thAya che. vaLe (bale) avyaya nirdhAraNa bhane nizcaya arthane sUyave che. tathA 'vaNe' avyaya nizcaya, vikalpa anukampAyegya athavA saMbhAvanA ane sUcave che. A banne anyo vyAkaraNamAM kahelAM che mATe ahIM nathI kahyAM [8 / 2 / 185 ] tathA [8 / 2 / 206 ] jhATa - jhaTISu vaDappaM, varaDI tailATI - daMzabhramareSu / vikasamAna - kalakaleSu vayalo, baDappa-1 latAonuM gahana vana, 2varasAdanI jhaDI beartha, varaDI1-1 tailATI nAmanI mAkhI tathA 2 DaMkha de evo bhamaro-be artha vappa - 1 pAtaLu athavA zarIra 2 baLavAn, 3 bhUtanA vaLagADavaLu-traNa artha vaNNa- 1 acche-acche - varNya-varNanIya 2 rakta - ( rakta eTale raMgeluM athavA rAgavALu athavA lAla) be artha 389 zyena - nakuleSu vallAo ||694 || vayala - 1 vikasatu, 2 kalakala avAja - be artha vallAbha- 1 zyena - bAja-pakSI, noLio-be artha 2 varaDI bhATe saMvAhI vAya mI prabhAge hai - "varaDI tailATI syAt " "varI meTa se taisATI" tathA "dezabhramara vizeSaH varaDI iti - uMbha bhaarnAra bhramaravizeSa te vaDI" Page #727 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3.0 dezI zabdasaMgraha daMza bhane bhramara ne| dhAraya samAsa 42vA-6 (75 mAranA2) e bhramaranuM viroNa samajavuM kSetre gRhe ca valayaM, sundara-bahuzikSiteSu vattaddho / vayaNaM mandira-zayyAsu, vappiNo kSetra-uSiteSu // 695 / / valaya-1 khetara, 2 ghara-be artha / vayaNa- 1 maTira-ghara * pathArI-zayyAvattaddha- 1 sudara 2 vizeSa zikSita- | seja-be artha. sAro keLavAyelo-vadhu bhaNelo-be artha / vappiNa- 1 khetara tathA 2 rahelo-vAsa karelo-be artha. vallaraM araNya-mahiSa-kSetra-yuva-samIra-nirjala-vaneSu / sAla-viTaGkeSu varaMDo, sAhAyya-vikaceSu vadhAo // 696 / / vallara--1 araNya-jaMgala- raNa, 2 pADo, varaMDa-1 prAkAra-gaDha-vaMDo-baMDI, 2 gAla 3 khetara, 4 juvAna, 5 vAyu, 6 pANI Upara kastUrI vagere sugaMdhI dravyonI vagarano pradeza ane 7 vana-sAta artha bhAta- citrAmaNa-be artha. bagghAa-1 sahAyatA, 2 vikasekheM be artha. vala-valaha-yAve che 44 42 cha [8 / 4 / 47] tathA [8 / 4 / 209] va-vaphai-vaNe cha athavA che che [8 / 4 / 176] tathA [8 / 4 / 192] A dhAtuo vyAkaraNamAM kahelA che tethI ahIM nathI kahyA. aGge vaTTamANaM gandhadravyAdhivAsabhede ca / vastrAharaNe tathA abhyudayA''vedane vaDDhavaNaM // 697 // vaTTamANa - 1 aMga, 2 vizeSa prakAranA | vaDDhavaNa-1 vastrone harI levAM 2 abhyudayasugaMdhita dravya sahita-be artha. / vALo hakIkatanuM nivedana karavU vadhAmaNI khAvI-be artha. varahAD-varahADai-vAsare che tathA niSedha 42 cha-me athavA mA dhAtune "dhAtavaH arthAntare api" [8 / 4 / 259] sUtramA 05|2maa 40 che mATe ahIM nathI kahyo. Page #728 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAtamA va vAutto viTa-jAreSu, vislaM acche vilasite ca / sthAna- vicAleSu vikkhaMbho, dIrgha-jayaneSu vikkhiNaM // 69 8 || vAuta - 1 viTa puruSa, 2 jAra puruSa - be artha billa 1 acche 2 vilasita - be artha jala sNgrh| vAuta ne pahale vAyautta za vikkhabha zabda ' vistAra' arthanA sUyA che te uparathI thayela che zrI saare| vikkhiNNa zabdanA avatIrNa 'atretu-yvtareluM' atha paNa kahe che viDimo zizumRga - gaNDeSu, dRSTa - vizrAnteSu vivvAo / khalabhikSA-vaidya-vApita-dAneSu vippayaM caiva // 699 // viDima- 1 bALamRga-haraNanuM baccuM, 2 geMDo-be artha. vivvAbha- 1 joyeluM - avalokaila 2 bisamela-visAmo lolo-be artha vivakhaMbha- 1 sthAna, 2 bacce - vacAle -be artha vivikhaNga - 1 lAMbu, 2 jaghana - pAthaLa - be artha nAMdhe che. saM0 viSkambha viDira - 1 vistAra 2 bhayaMkara - be artha vicchea - 1 viccheda - vilAsa, 2 jaghanasAthaLa - be artha. viDDiraM Abhoga-draSu, vilAsa - jaghaneSu viccheo / vidhi - goseSu vihANo, saMdhyA - caureSu ca vibhAloM // 700 // biraha - 1 vizeSa rahaH- ekAMta-viraha, 2 kasube raMgelu - be artha vittaI - 1 gavaLI, 2 vilasita - be artha mola saMgrahAre he che hai, 3t vippaya- 1 khalanI bhikSA, 2 vaidya, 3 vAveluM 4 dAna - cAra artha " viraho raha: - kausumbheSu, vittaI garvi - vilasiteSu ca / paripATite vicite virale ca vicchiyaM bhavati // 701 // vihANa - 1 vidhi, vidhAna- 2 vihAna prabhAta - savArano pahora - be artha viyA -1 vikAla saMdhyA 2 cora-be artha - vicchiya- 1 be mAga karelA-be bhAgamAM kApI nAkhela - vikSita, 2 vicitaMvizeSa caya karela, 3 virala-traNa artha vittaI peTale garna ahaM ara Page #729 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 39ra dezI zabdasaMgraha vimaliya api prajJaptam matsarabhaNite sazabde ca / visamiyaM amala-utthiteSu, vilaiyaM adhijya-dIneSu // 702 / / vimaliya- 1 matsaravAlu vacana-vadhAre visamiya-1 nirmaLa-visamelu 2 Ubhu melu vacana-vi+malera, 2 amAjavAlu thayelu-be artha __be artha. vilia-1 dorI caDAvelu-(dhanuSa), 2 vilagita-dIna-vilaya . pAmelabilayita--vilayavAlu-kSINa-be artha haya-viraleSu viriciraM, amale viricio virakte ca / pATita-dhArAsu viciNiyaM, vIaM ca vidhura-tatkAle // 703 // viricira- 1 ghoDo, 2 virala-be artha | viciNiya-1 phADI nAkhelu-be bhAga karelA viricima-1vimala-nirmaLa 2 virakta / -vicita, 2 dhArA-be artha be artha vIbha-1 vidhura 2 tatkAla-te ja vakhate athavA eka sAthe-be artha 4 saya 43 cha , viraMcirA meTa thaa|-dhaar. vimhara-vimharai yA re che athavA bhUkhI taya che. bhAyAta vyA2mAM usa cha tethI maDI Desa nayA. [8 / 4 / 71 ] tathA [8 / 4 / 75 ] vuNNo bhIta-udvigneSu, caura-musaleSu ca velU ca / vello kezeSu tathA pallava-vallI-vilAseSu // 704 // vuNNa-1 bhaya pAmelo-bInehu~, 2 udvega- vella-1 keza-vALa 2 pallava-pAlava-cheDo vALo-be artha 3 veLaDI-vela, 4 vilAsa-cAra artha velu- 1 cora 2 musala-sAMbelu-be artha / 'vuNNa' zamnI mAmA prAya: za2 ma4ya akSara cha-'ba' che. jyAre veha4 zabdane "velaDI artha hoya tyAre vehA zabda samAvA. veve avyaya bhaya, vAraNa, viSAda ane AmaMtraNa arthamAM vyAka. 25i rgia cha. tathI tene mI he nathI. [8 / 2 / 193 ] tathA [ 8 / 2 / 194 ] Page #730 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAtame varga 33 veraddho UrvIkRta-visaMsthula-Aviddha-zithilAGgeSu / veAlo andha-tamassu, veyAriyaM api pratArita-kaceSu // 705 / / veraddha-1 Ubhu karela-Ucu karela 2 adhya- / vebhAla-1 AMdhaLo, 2 aMdhAru-be artha vasthita -visaMsthula, 3 Aviddha-ThasoMThasa, veAriya- 1 Thagelu-ThagAyelu-ThagAI, 4 zithilaaMgavALo-zithilatAne pAmelo 2 keza-vALa-be atha cAra artha vehavio anAdara-kopaneSu, velAiaM ca mRdu-dInam / . vellahalo mRduka-vilAsiSu, vojjharaM atIta-bhIteSu // 706 / / vehavia- 1 anAdara- apamAna, 2 roSe { vellahara.. 1 komaLa, 2 vilAsI-be artha bharAyela-be artha vojhara-1 atIta-vIto gayelu , 2 bhaya belAia-1 mRdu-komaLa- narama, 2 dIna pAmelu-bInelu-be artha. kSINa be artha 'ge' , ' ' apaNo vehavima za6 vaJc dhAtu // 2 // siddha thAya che sema vyA42i re cha [8 / 4 / 93 ] velav-velavai-pAna mApe cha che. sAdhAtu vyA421mAM pregnda cha. [8 / 4 / 93] ane [8 / 4 / 156] tethI hI suo nathI. voja-vojjai-trAsa pAme che-maya pAme cha vA che-5 yo nAme cha. // dhAtu yA vyA425 mA DerA che. [814 / 5] ane [8 / 4 / 198] mATe ahIM kahyo nathI. e pramANe AcArya hemacandre racelA ane potAno banAvelI TIkAvALA dezozabdasaMgrahano vRttino sAtamo varga puro thyo| Page #731 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AThamo varga rakAra AdivALA ekAIka zabdo pra-kharI rIte te vakAra AdivALA zabda pUrA thayA pachI tAlavya za AdivALA ane mUrdhanya cha AdivALA zabda AvavA joIe ane tyAra bAda paNa AdivALA zabdo Ave e kamaprApta che chatAM ane ja AdivALA zabda batAvyA vinA pAdhara ja rasa AdivALA zabdonI zarUAta kema karavAmAM Avela che ? u0-prAkRta bhASAmAM tAlavya ra ane mUrdhanya cha no upayoga ja thatuM nathI paNa te bannene badale kevaLa eka rasa ne ja upayoga thAya che tethI prastutamAM vakAra AdivALA zabda pachI sarakAra AdivALI zabdane A AThamo vaga zarU thAya che, te prAkRta bhASAnA baMdhAraNanI apekSAe barAbara ja che. hiMda-mure, ravi-saMjA, sAdhariyA | sattI vakratripadavartuladAru, sattha-sehiyA ca gate // 707 // TI-TAvAjho-pharavADho sahI-si | sattI-vAMkA traNa pAyAvAluM goLa lAkaDaMsaMpha-kumuda-zaSpa lAkaDAnI ghoDI saha / yogya-saha-saMdhArya satya ? -Ata-kA-rArata saMdhAriya / seDiya sedhita-gata-prApta tti zabdanA artha mATe saMvAdaka pramANe A pramANe che. kaheluM "palyaGkapAdasadRzaM tridArukaM UrdhvanimitaAdarzam , tad jAnIhi sasti" [ ] ti arthAta "je, palaMganA pAyA jevuM che eTale pAyA jeTaluM UMcuM che ane jenI upara Arise rAkhI zakAya evI goThavaNa che evA AdhArarUpa traNa lAkaDAvALA sAdhanane hari jANa.. Page #732 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AThame varga 36 A bAbata gopAla nAmane saMgrahakAra te Ama kahe chesttii kalazAdhAraH dAru bhavet talpasamasamucchyaNam" / ] iti / sthata pathArA jeTalI jenI UMcAI che evuM ane kaLaza-jalapAtra rAkhavA je AdhArarUpa lAkaDuM che te to kahevAya che." mahAragAthAsaMphaakSI saDhimadhyA saMdhAriyazayanasehie dayite / sattosatthaM kalaza rataantasahavAriNA bharrAta dayitA // 562 // jyAre pati-valabha-tene e gya pathArI upara jAya che tyAre kumuda jevI AMkhavALI ane siMha jevI kaDavALI valalabhA-strI, jenA traNa pAyA vAMkA che evA geLa lAkaDAnI ghoDI upara rAkhelA-rahelA-kalazane ratikrIDAne aMte vAparavA yogya pAchuM vaDe bhare che. saMgA saMDI valgA, saMpA kAJcI, sarA mAlA / saMkho bandI, saralI cIryAm , saratti sahasArthe // 708 / / saMgA / ghoDAnI lagAma saMkha-baMdo-bhATa-cAraNa-mIThu mIThusaMDI bolanAra saMpA-kAMcI-striyono kaMdoro saralI-corI-eka jAtanuM tamarA jevu sarA-sraja-mALA jIvaDaM saratti-sahasA-ekadama. uhAharaNagAthA-- samare saMkhavadhvA saralidhvanyA dRddhsNpsriyaae| subhaTe saratti vAlitasaMge saDIha dhriyate turagaH // 263 // - tamarA jevA jIvaDAnA dhvani-avAja-vALI tathA jeNIne kaMdoro ane mALA daDha che eTale khasI gayAM nathI evI cAraNanI strIe jyAre subhaTe sahasA-ekadama-ghoDAnI lagAma vALI ke tarataja-lagAma vaDe. gheDAne dharI rAkhyA-Ubhe rAkhyo_che. sajjokkaM pratyagre, sauNaM rUDhe, prasunake saDhayaM / salalI sevA, sabharo gRdhe zraddhAyAM sagayaM ca / / 709 / / Page #733 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 346 dezIzabdasaMgraha sajjokka-pratyagra-navaM-tAju-sojeM saNa-rUDha-rU'Dhagata athavA rUDha athavA athavA ugelaM satya-kUla-prasUna sAla-sevA sabhara-gIdha pakSI-sabhara sagaya-zraddhA-AsthA-vizvAsa-svagata. hA2yAyA-- tava sajjokke saDhae sabharo mAMsasagaeNa saalprH| bhavati vilaznaH kiMzuka ! sauNaM ida bA malImasamukhAnAm // 564 // he kesuDA ! tAre tAjAM navAM phUlamAM te mAMsa che' evI zraddhA vaDe tenI sevAmAM tatpara e gIdha pakSI chevaTa bheThA-vilo-paDe che. athavA jemanAM mukha malina che temanI A rUDhi che. satthara-saMgellI-saMgollA nikare, saMgaho mobhe / sattallI zephAlikA, saMbhavo prasavajarA, surA savisaM // 710 // satthara sattallI-zephAlikAnI vela. saMgollI -samUha saMgella ) saMbhava- prasavane lIdhe ghaDapaNa bhAve te saMgaha-mobha-ghara uparanA chAparAne dhAraNa savisa-surA-madya. saviSa-viSa samAna karanAra Archa-vAMku-lAkaDaM 2 satthara zanI ma 'sA52-zayyA' cha tene se trastara - dvArA sAdhavAnI cha, keTalAka dezI saMgrahakAro "mobhaarthavALA saMvAda zabdane badale sagaha za6 nAdhe cha bhane saggaha zahanA 'bhuta-Tu-madhana vina nuM" e artha batAve che. udAharaNagAthA-- yAdavasaMgolloNaM kSaya zRNvantaH api kSIvasaMgellA / buddhivihonAH saMbhavagatA iva savisaM viSam iti na manyante jAnanti // 565 / / bahavaH api kApuruSAH bhavanti mahArambha kAryabhArAkSamAH / sattalilasattharehiM na sAho pati kadA api // 566 / / madyapAvane lIdhe yAdavonA samUhano kSaya thaI gayo che ema sAMbhaLatA chatAM ya buddhi vagaranA dArUDiyAnA samUhe prasavane lIdhe jeo Page #734 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AThame vagara 387 ghaDapaNa pAmelA che temanI peThe madhane-surA-"e viSa-jhera-che ema mAnatA-negat-nathI. evA ghaNA paNa kAyara leke moTA moTA AraMbhavALA kAryonA bhArane khamI zaktA nathI. kemake, zephAlikA nAmanI velanA samUha vaDe kadI paNa mobha thatuM nathI. saNiyaM Ardra, doMDure sarAho, dvije savAso ca / saMphAlI pantayAm , sayagdhi-saittA gharaTTi-muditeSu // 711 / / saNNiya-bhIna-Alu-Ardra saMphAlI-pAMti-pakti-zreNi-saMpAlI sarAha garviSTha sayagghI-gharaTThI-ghaMTI-eka prakAracaM so savAsa-brAhmaNa mANasone haNanArUM zastra. __ saitta-mudita-AnaMdita. resA mema sabhA , zataghnI za6 santamA prasiddha cha temanI dRSTi sayagghI-zatanI zaha dezI nathI 59 saskRta zataghnI zaha dvArA sayagyo za6 mAvata cha. B2gAthA bhavasi sarAhasavAsaya ! na saitto bhojanena yat tava / radarsaphAlisayagghI na khalu tiSThati saNNiyammi zuSke ca // 567 // he garviSTha brAhmaNa ! tuM bhejana vaDe mudita-AnaMdita thato nathI ? arthAt AnaMdita thAya che. kAraNa ke tArI dAMtanI paMktirUpa ghaMTI bhInAmAM ke sUkAmAM sthita-sthira-rahI zakatI nathI-tArI dAMtanI ghaMTI sadA cAlu ja hoya che. saNNejjho yakSe,savvalA kuzI, saMvare saMkhAlo / saMkara-sAhIo rathyAyAm , nikaTe sageI ca // 712 // saNNejjha-yakSa-sAnidhya karanAro yakSa / saMkara / zerI-rathyA savvalA-loDhAnI koza sAhi / saMkhAla-sAbara nAmanuM vizeSa prakAraceM sagedda-pAse-nikaTa haraNa-zRMgAla-saMgAla-vadhAre bhAre zIMgaDAMvALu Page #735 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 388 dezIzabdasaMgraha udAharaNagAthAdvessysgedde saMkaramadhye Na AsIH tvam subhttmaano| savvala hastaH saMkhAlabhayAt ki smarasi sAhisaNNenjha // 568 / / zerInI vacce tuM hAthamAM kozavALe zatruno pAse subhaTamAnI-pitAne subhaTa mAnanAre-hato to have e tuM zUravIra thaIne sAbaranA bhayane lIdhe tArA bacAva mATe zerInA yakSanuM smaraNa kema kare che ? saMkhali-saMdevA zaGkhapatra-sImAsu, saMgayaM mRSTe / zye ne savAo, saMghADI yugale, khale saMbhullo // 713 // saMkhali-zaMkhala -zaMkha mAthI banatu kAnanu savAa---zyena-bAja pakSo-zavAda - . ghareNu-zanapatra muDadAMne khAnAra zyena pakSI. saMdeva-sImA-hada--saMdeva saMghADI- jugala-joDI-benI joDosaMgaya-- narama-suvALu-saMgata saMghATI saMbhulla --durjana-sArI rIte bhUlI janAra naThAro mANasa. udAharaNagAthAsmraasNgy ! ripuskhagasavAya ! gAyanti mlysNdeve| calasaMkhalisaMghADIu kinnaryaH tava yazaH asaMbhullA // 569 // yuddhasthaLa upara kaThera thanArA he ? zatrurUpa pakSIo mATe bAja jevA ! jemanAM kAnanAM zaMkhapatranI joDI caMcaLa banI che evI adurjana-bhalI-kinnarIo tArA yazane malayapradezanI sImAmAM gAya che. asugandhi saMdhiyaM, saulI cillA, vyatikare saMghoDI / saMpaNNa-saMpaNA ghRtapUrArthagodhUmaSiSTe // 714 // saMdhiya-asugaMdhI-durgandhi -durgaMdhavAlu saMpaNNA , ghevara banAvavA sAru taiyAra saulI-samaLI-cIla. saMpaNA karelu ghaUMnA ATAnuM saMghoDI-saMbaMdha pIThalu udAharaNagAthArkss tvaM asaMghiyasaMpaNapAtre saulisaMghoDi / yat adya AgamiSyati vallabhasaMpaNNabhojano dayitaH // 570 // Page #736 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AThamAM varga ghekhara banAvavA mATe taiyAra karelA ghauMnA asugaMdhI nahI-sugaMdhI evA ghauMnA pIThalAnA-ghauMnA madhelA leATanA-pAtramAM samaLIAnA sabaMdhane bacAvavA tatpara thA eTale e pAtra upara samaLIe na Ave enu tu dhyAna rAkha, kAraNa ke ghekhara banAvavA mATe ghauMnA taiyAra karela ATAnA pIkkAnuM bhejana jene priya che evA dayatabaal-pti-maane bhAvavAno che. saMjaddhaM saspanDhe, sacchaha- sari- sAhulA sadRze / saMbhali - sahAI - sahautthiyA - suhautthiyAu dUtyAm // 715 || saMjaddha-spandasahita - halana calana vALu - saMjabdha sacchaha sara sAhula sacchAya-samAna chAyA :- samAna kAMtivALu vALu - sadRza - sarakhaM saMbhala hAI sahautthiyA utthiyA hAralagAthA saMbhala sahautthavare ! sahautthiasacchaheNa kasmeNa / tvaM sahAI yat tava maunam asarisAhulaM asaM 1 // 571 // sattvastha saijjha - pADozI- paDakhe ke pAse rahe - gAro - savidhya-pAse rahenAra sattattha abhijAte, prativezitake sahajjha ca / saMjattho kupite, saddAlaM siMdIra - siMkhalA nUpure // 716 // - sattattha - abhijAta -- uttama-khAnadAna he kRtIomAM uttama dUtI ! kUtInI samAna sarakhA-kAma karavA vaDe tu dUtI che! te| je tAru* asradeza-asAdhAraNa-mauna che te spada vinAnu'- niSkriya che ? dUti - sasnAyo sAthai snAna karanAra dUtI sahatIrthakA - chUtI sahautthitA --,, sukhotthitAsukhatIrthika, zubhautthitAzubhatIrthikA -,, 53 saMjaratha - kupita - kopavALI. saddAla siMdIra sikhala 399 "" nUpura - jhAMjhara - zabdAla - zabdavALu bhavAjavALu - khala sAM Page #737 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 400 dezIzabdasaMgraha sarkasa zabda uparathI naSkriya zabda bane che ane tene artha pADozI paNu -pADozIne bhAva-paDozIne dharma thAya che. bIjA prakAre kahe che ke, unA eTale kepa. udAharaNagAthA- ki sattatthe dayite saMjatthA bhavasi rnnksiNdiire!| tava saddAlapratiravaH na saijjhe siMkhalAravaH akSAte? // 572 // avAja karatA jhAMjhara vALI he ! tAre vallabha khAnadAna che chatAM ta zA mATe enA upara kupita thAya che ? tArA sAMkaLAnA avAjane paDacha de ke tArA sAMkaLAne avAja ajANyA paDozI sudhI zuM nahIM pahoMce? sayaDhA lambakacA, saMpatthiya-sayarAhayA zodhe / saMpAsaMga dIrghe, malahattho darvIAdihaste // 717 / / sacaDhA-rAMa1 phezo-rAtrio saMpAsaMga-dIrgha-lAMbu saMpatthiya / zIghra-jhaTa-utAvaLa salahattha- kaDachI vagereno hAtho sayarAhaya sayarAha mAchalI ane sazakTi zabda saM. phAsTana zabda dvArA sAdhavAne che. kRkalAsa" arthane zabda saM. 8 zabada dvArA thAya che. saha-savArU-thIjI jAya che-[TAkA1] sa-sa- bhe che [drArA 100] A bane dhAtuone vyAkaraNamAM kahelA che mATe ahIM kahyA nathI, udAharaNagAthA-- saMpatyiya ! sayarAhaM tasyA gRhe sAparAdha! mA braja / yad Aste varasayaDhA saMpAsaMgasalahatthahastA sA // 573 // he utAvaLA ? he aparAdhI? tuM teNIne ghare jaladI na jA, kAraNa ke uttama lAMbA kezavALI teNInA hAthamAM kaDachIne lAMbe hAthe che. sarpa sarAhao, saMvelliya-saMvaTTiA ca saMvRte / sarivAo sIharao AsAre, prerite sauliyaM ca // 718 // Page #738 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AThamo varga 401 sarAhA-sApa-svarAhata sarivAja dhArAbaMdha varasAda-dhArAo sariye re chArata-saMta-ra | sIharabhavaDe paDato joradAra varasAdasaMvaTTiya phorAM vaDe paDato varasAda varaji-prerita-keraLa re. varA -sapa. A aMge nIce jaNAvele eka jUne vivAda che. te A pramANe che- abhimAnacihna nAmanA saMgrahakAre potAnA dezIsaMgraha'nA sUtrapAThamAM jaNAveluM che ke, " kALa javAtha" (rasAda kAti karAze ) arthAt sAdA zabdane bIjo paryAya vAgha zabda che ane verAve-sarSa. (juo, gAthA pa34) A rIte dara ane vastrAza e banne zabda paraspara paryAya vAcaka che ane tethI e banane zabda sarSavAcaka che evuM spaSTa chatAM tene ema nahIM samajatAM pAdakhala nAmanA saMgrahakAra jaNAvela che ke - "vajhA eTale zarUdatta-zara-bANe-vaDe haNAyela" ATaluM jaNAvIne e pAThokhale e bAbata je udAharaNa Apela che te A pramANe che - "saraTa iva vividharUpaH kRtaH asi tvaM yayA subhaga! tAm eva / anunaya annapathAra di mA mAM sArthaka " [ ] he subhaga ! eNIe tane kAkIDAnI peThe vividharUpavALo kare che evI kAmanA bANe vaDe ghavAyelI teNIne ja manAvI le, paNa mArI kadarthanA na kara-mane duHkhI na kara. A gAthAmAM vaparAyela vAra' zabdane kAmadevanAM bANe vaDe haNAyelI e artha te pAThokhale batAvela che. pAThokhalanuM A kathana barAbara nathI, kAraNa ke prAcIna dezIsaMgrahamAM "rahyo " [ ] pAka eTale sapa ema kahIne javAba zabdane "sa" arthane sUcaka batAvela che. eTale ja nahIM paNa saMgrahakAra abhimAnacihune paNa pote ja potAnA saMgrahanI vRttimAM je udAharaNa Apela che te udAharaNa A pramANe che " atipratyala iti hasitaH byAdhaH pallyAM vyaadhvdhukyaa| . chA anirminsa tApajAvIrU pADyuM [ 26 Page #739 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dezI zabdasaMgreDa keI zikArIe pitAnA tINa bhAlo vaDe sApane mAravAne prayAsa karyo chatAM sApa nahIM marAya eTale zikArI sApane mAravA mATe asamartha banyo-e joIne gAmaDAmAM rahenArI e zikArInI vahue bhAre bahAdura che' ema kahIne te zikArInI hAMsI uDAvI.' A pramANe pADola nAmanA saMgrahakAranI cakakhI bhUla che ane eTaluM ja nahIM paNa navA navA Adhunika dezIsaMgraDakAroe tathA te saMgrahakAranA graMtha upara vivecana karanArAoe AvI te keTalIye bhUle karelI che, temane ahIM zI rIte gaNAvAya ? athavA bIjAnA de batAvavAthI lAbha paNa zuM che? A te abhyAsIone meha-bhUla-dUra thAya te mATe prasaMgopAtta ahIM ATaluM jaNAvavuM paDela che. vadhAre kahevAthI zuM ? udAharaNagAthA- sarivAyammi sarAhayaghore saMvelliyaM kRNu (kuru) mAnam / yat sIharayasalao kupyati asaMvaTTi madanaH // 574 / / - jyAre sApanI je ghara-bhayAnaka dhodhamAra varasAda paDI rahyo che tyAre mAnane-abhimAnane-DhAMkeluM rAkha-mAnane jAhera na kara-mAna na kara. kAraNa ke, dhodhamAra varasAdane lIdhe prerita thayele kAmadeva khullI rIte kopa kare che. saMdhAsaya-samasIsI spardhAyAm , samuggiyaM pratIkSitake / satthaiyaM sANaiyaM tejayite, smRte sarabheyaM // 719 // saMdhAsama / spardhA-saMdharSaka satthaiyo tejasvI karavu-sarANe caDAvIne samasIsI) sANaiya dhAravALu karavU-uttejita karavU samuggiya-vATa jovI-pratIkSita . sarabheya-smaraNa karelu athavA smaraNa. keI saMgrahakAre kahela che ke, samufjAya eTale "pratipAlita. ahIM ame "pratipAlita' zabdano artha "pratIkSita' karela che paNa je pratipAlita' zabdano artha mAtra pAlana-rakSaNahoya te paNa amane vAMdho nathI. arthAt samuda-pratipAlita-rakSita ema paNa artha thaI zake. A mATe sahudaya puruSo ja pramANarUpa che. udAharaNagAthA-- sANaie satthaio saMghAsayaudhure ssmsiisii| samarasamuggiyakhinnAribhUpasarameyasArtho'si // 575 // Page #740 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AThamo varga 403 he rAjA ! tu uttejitamAM uttejita che. jeo spardhA karavAmAM AgevAna che temAM tuM samAna spardhA karanAra che ane yuddhabhUmi upara pratIkSita evA ane kheda pAmelA zatru rAjAonA smaraNene tuM prajana rUpa-kAraNarUpa-che arthAta te rAjAe tAruM samaraNa karatA ja rahe che. saMkhadaho golAdrahe, labdhe saMpaDiyaM / sacillaya-saMghayaNA satya-zarIreSu, saharalA mahiSI // 720 // saMkhadraha-godAvarI nadImo hRda-dharo / saccillaya-satya-sAcukalaM saMpaDiya-sAMpaDaya-sAMpaDela-labdha thayela- | saMghayaNa-zarIra-saMhanana-saMghayaNa. saMpatita saharalA-bheMza . udAharaNagAthA - saMpaDiyamanmathAnalatApA ponastanI saharalA iva / saccillayasaMketA saMkhadaha smarati cArusaMghayaNA // 576 // jene kAmadevanA agnine tApa sAMpaDela che, bheMzanA AMcaLanI peThe jeNanA stane puSTa che, jeNae saMketane sAce karela che evI te suMdara zarIravALI godAvarI nadInA dharAne yAda kare che. saMgopite saMjamiyaM, nirvivare saMkaDillaM c| zvAvidajantau ca saralIA, saMsappiyaM ca maGkitake // 21 // saMjamiya-sArI rIte gopavelaM-sArI / saralIbhA-zarIra upara bhAlA jevAM pIchAM rIte sAcavelu-saMgopita vAlu zAhuDI nAmanu prANI. saMkaDilla-kANA vagaranu-vivara vinAnu- | saMsappiya-kUdIne jarbu-maMkita-saMsarpita sAMkaDaM bhIta sNgrhaa| 49 cha , saralIA meTa se tne| 11. udAharaNagAthA- saralIazUlatIkSiNatanakhakSate saMjamesi yasyAH tvam / saMsappiyaM kRNu (kuru) puraH tasyAH eva saMkaDillapremNaH // 577 // zAhuDInI zULa jevA jenA tINa nAnA kSatone tuM saMgapita kare che, teNI chidra vagaranA premavALI che to tuM teNanI ja AgaLa phUdIne javAnuM kara. Page #741 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dezIzabdasa graha ghUke sahaguho tathA sattiaNA AbhijAtye / saMkhalayaM zambUke, saMsAhaNaM api ca anugamane // 722|| 404 sahaguha-ghuvaDa-dhUka sattiaNA - AbhijAtya --khAnadAnI - kulI natA - sAttvikatA udAharaNagAthA-- saMlayadata ! hiNDale yad bahiH sahaguha iva rAtrISu / tasmAt tvaM gatasantiaNo kim asmAkaM saMsAhaNaM kRNoSi saMkhalaya - zaMbUka- eka prakArako zaMkha - chopanA AkAranuM pANImAM thanAruM vizeSa prakAranuM jovaDa. saMsAraNa - pAchaLa ja. (karoSi ? ||578 // za khanI jevA dAMtavALA hai ! ghuvaDanI jema rAtrIomAM tu ahAra je hiM DacA-rakhaDacA-kare che tethI tuM khAnadAnI vagaranA che. eTale tuM zA mATe amArI pAchaLa pAchaLa pharyA kare che--amAruM. anugamana zA mATe karatA rahe che ? saMDolio anugate, saccavidhaM tathA abhiprete ( 0 preye) / saMgoDhaNo ca traNite, samucchaNI sohaNI ca vaddhaNiyA ||723 || saMgoDhaNa- vaNita - vraNavALo -jene ghA paDela che te saMDrolia - anugata -pAchaLa gayela saccaviya-abhipreta - pasaMda- abhiprAyayukta athavA abhiprAya yogya - pasaMda karavA samucchaNI } sAvaraNa nArI-sApha karanArI yogya 'leyesu" sevA arthavANI 'samyaviya' zabda 'deza' dhAtunA bhuutkRdanta 'hR' ne khadale vaparAya che e vAta vyAkaraNamAM kahelI che. [4.18 1] samuchaLI zabdanA atha vize je sa MgrahakAre vivAda UbhA kareluM che tenuvu yA pramANe he te ur3e cheDe, bhane "vaddhaNiyaM jANa samucchaNi ca vahuAriyaM taha ya / " ( vaddhaNiyaM jAnIhi samucchaNi ca bahuAriyaM tathA ca ) - Avo pA bhaNesa he thA pAumA bahuAriya zaSTa 'vadhU' no vAya che tethI vaddhaLiya ane samucchaLI e mane zabdo paNa 'vadhU' vAcaka che, arthAt saMgrahaara vaddhaNiya bhane samucchaNI zahanA 'vdhuu-batha batAve che. -- Page #742 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AThame varga 405 A aMge graMthakAra jaNAve che ke e saMgrahakAra yadurija zabdane barAbara vAMcI zako nathI ane ema thavAthI te vastumArira pAThathI ThagAI gayela che. kharI rIte vahuti pATha nathI paNa AdimAM gha vALa "vaphTama pATha che ane vaghumara' zabdane artha te "sAvaraNI" ja che. Ama chatAM te saMgrahakAra vastu ne badale vahu samajIne guMcavADAmAM paDela che ane tethI te "yahU" artha jaNAve che, paNa khare artha "vahu nathI ja paNa "vadumAi -sAvaraNI" artha kharo che. A rIte ra ane 3 ne bheda na samajavAthI tene prastutamAM sAvaraNI arthane khyAla AvI zake nathI. e saMgrahakAra "vahu artha batAvIne udAharaNa paNa evuM ja Ape che paNa tenI A samaja barAbara nathI, A sthaLe graMthakAra potAnI hakIkatanA saMvAda mATe bIjA aneka dezIsaMgraDakAronAM saMvAdI vacano tathA udAharaNa paNa batAve che- dhanapAla kahe che ke-"muchavA vANiyA ro " arthAt samukhathA, vathA vohA e traNe zabdo paryAyavAcaka che ane temane artha "sAvaraNI thAya che. gopAla paNa kahe che ke "mucha varSanI arthAta muLI eTale varSanI-sAvaraNI. devarAja paNa kahe che ke-"bilA toLavA dukAna tathA mAbicA" arthAt vaLiyA, ropiyA, ghumArI tathA mALiyA e cAre zabda "sAvaraNuM" arthanA che, droNAcArya paNa kahe che ke -"ji-samuchIyo voharI" arthAt vaLa, samucho ane yohArI e traNe zabdo "sAvaraNuM arthane bedhaka che. A uparAMta abhimAnacihane paNa pitAnA dezI zabdasaMgrahasUtranI vRttimAM "sAvaraNI arthanuM samarthaka udAharaNa A pramANe TAMkela che. jemake- "zRNoti samucchaNizabdaM yathA yathA. snuSA saijjhayagRheSu / chicheNa muJcati tathA tathA parti prabhAte virNtii"| Page #743 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dezI zabdasaMgraha jema jema putravadhU pADezInA gharamAMthI AvatA sAvaraNInA zabdane sAMbhaLe che tema tema te, savAranA pahoramAM pati vize jhUratI jAra puruSathI mukta thAya che- chUTI thaI jAya che, tathA- ta mUkI rAtini karavAnA vaddhaNiyAi prahAro dattaH asatyA devarasya" // tathA - juo te kharA ke, koI bIjAmAM Asakta evI asatIe vadhAre paDatI hAMsInAM vacane be latA evA devarane-deranesa varaNI vaDe prahAra karyo-sAvaraNI vaDe mA. A rIte abhimAnacihane paNa pitAnA udAharaNamAM hukkaLi ane raktaji e banne zabdone "sAvaraNa artha ja batAvela che. chevaTe graMthakArazrI kahe che ke, A rIte ghaNuM dezI saMgrahanuM paryAlacana karIne ramujI vagere zabda "sAvaraNI arthanA che ema ame nizcaya kare che. upara je mALiyA zabda jaNAvela che tene samAnArthaka paryAya saM0 mArjIni zabda che. e mRga-eTale "sApha karavuM -dhAtu uparathI Avela che-saM) udAharaNagAthA-- saMDolio asi tadA samucchaNikarAyAH sohaNohasta / lakSyate saccavi siddha saMgoDhaNAghareNa tava // 579 // he sAvaraNIne hAthamAM rAkhanArA ! jeNInA hAthamAM sAvaraNI che enI pAchaLa pAchaLa te vakhate tuM gayela che. tArA hoTha-ATha- upara ghA thayele che ethI ema jaNAya che ke, tAru abhipreta siddha thayela che. paritApite saNNattiyaM ca, saMpattiyA bAlA / saMdaTTayaM ca saMlagnake, sacceviyaM racite // 724 // saNNattiya-paritApa athavA paritApa | saMdaTTaya | saMlagna-sArI rote joDAyelapAmelu | saMdaTTa / sArI rIte lAgela-saMdRDha saMpattiyA-bAlA-kumArI-saMpatnikA / saccevia-racelu-racita siriyA zabda pippalonAM patra-pAMdaDAM-ne paNa bodhaka che ema keTalAMka udAharaNe parathI jaNAya che. Page #744 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 407 AThame vaga saMdaTTa sahane ka pratyaya sAthI saMdaTTaya 456 mana cha ane jA pratyaya na hoya te rada zabda samajavo. ___mAta sayau / 49 cha hai, saMdaTTa theTa saMghaTTa. SIrAyA saMpattiyAi saNNattiyammi tava virahAgninA hRdye| sacceviyAu mAlA saMdaTTajalahayA ca zuSyanti // 580 // hRdayamAM tArA virahanI agnine lIdhe te bALAnI racelI mALAo ane zarIra upara lAgeluM bhInuM kapaDuM e badhuM ja sukAI jAya che. sailaMbha saidiha saisuha-saidaMsaNAI maNadiDhe / saMkhabaillo hAliyachaMdotthAvalIvarde // 725 // sailaMbha / manayI jovu-manathI dhyAna saMkhabailla-kheDutanI-haLa calAvanAranIsaidiTTha / daine jovu-nirIkSaNa icchA pramANe je baLada ubho thAya saIsuha / karavu beseM arthAt kheDutamA saMketa premANe saidaMsaNa) pravRtti karanAro baLada-zaMkhavalIvarda athavA saMkhyAbalIvarda-saMkhyA-kathanasaMketa. kheDutanA kathana-saMketa-pramANe vartanAro baLada saMkhuDDu-saMkhui-rame che [8 4 / 168] saMdAN-saMdANai-Teko mApe che-sahAya kare che. [8 / 4 / 67] saMnAm-saMnAmai-Adara kare cha, [814183] saMgala-saMgalai-saMgata thAya che. [8 / 4 / 113] saMdum-saMdumaI-pradIpta thAya che-saLage che [8 / 4 / 152] saMdhukk-saMdhukkai-saMdhukSate , saMbhAva-saMbhAvai-lobhAya che. [8 / 4 / 153] A badhA dhAtuone vyAkaraNamAM kahelA che mATe ahIM kahyA nathI. udAharaNagAthA- sakhi ! nizi saisuhasaudhe saidaMsaNazayanake sidiho| saMkhabaillo iva priyaH sailaMbharatyA tAvat vihANaM yAvat // 581 / / he sakhI! rAtrie citta dvArA ubhA thayelA smaraNarUpa mahelamAM cittathI barAbara nirakhelA zayanamAM-pathArImAM-meM kheDutanI IcchA pramANe halana Page #745 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 408. dezIzabdasaMgraha calana karanArA baLadanI peThe mArA priyane citta dvArA barAbara karelI ratikrIDA vaDe ramate jyAM sudhI savAra paDyuM tyAM sudhI cittathI barAbara yA yo. sasarAiyaM ca niSpiSTe, samaicchiyaM atikrAnte / more sailAsaya-siMTA, skande saisiliMbo ca // 726 // sasarAiya-khUba pIselu-cUrNa karelu- | sAlAsama-mora-sadAlAsaka-sadA vilAsa niSpiSTa, ___karanAro-mora athavA svairAzaya-mora samaicchiya-hada bahAra gayelu -atikrAMta / ___ saisilbi-skaMda-kArtikeya BhAragAthA-- sAlAsayapriyasamaye'samaicchimaavadhi Agate dayite / sasarAiyavirahaduHkhA sakhi ! nRtyatu saisiliMbasiMTo iva // 582 // merane je samaya priya che te samaye arthAta varSARtumAM avadhinuM atikramaNa karyA vinA- barAbara samaye-tAra valalabha AvI pahoMcyo che tethI jeNInuM virahanuM duHkha ekadama pIsAI gayuM che-maTI gayuM che- evI tuM he sakhI ! skaMdanA vAhana meranI peThe nAcavA mAMDa. kitave saakkhagatto selUso, jalaghare samuddaharaM / savaDaMmuho abhimukhe, dharmatyaktavRSabhe sairavasaho // 727 // samakkhagatto kitava-jugArI-jugAra rama- : savahaMmuha-sAmo-sAme rehelo selUsa ) garo saharavasaha-dharmane ma Te je baLadane AMkIne samuddahara---pANIyAru-jalaghara-samudragRha choDI mukavAmAM Avela che te baLada svaira vRSabha-svacchaMdI sAMDha-A sAMDhano khetI mATe upayoga thatA nathI tethI tene 'dharmane mATe choDI dIdhela che' ema kahevAya che. udAharaNagAthA selUsahArinaSTaH svddNmuhsirvshprskhlitH| eSa saakkhagatto lukkA vezyAsamuhahare // 583 // Page #746 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAma varga 406 sAme AvelA AMkelA sAMDhane lIdhe lathaDAyele-lathaDiyuM khAI gayele ane bIjA jugArIthI hArele tathA tethI ja bhAgI Avela A jugArI vezyAnA pANIyArAmAM saMtAI jAya che sattAvIjoaNaM indum, savayasi samarasadahayaM / . jAnIhi vRSyAM sAriM, sAlaM zAkhAyAm , kesare sAI // 728 // sattAvIsajoaNa-iMdu-candra- sattAvoza sArI-RSione besavAnu Asana yojana Agho sAlA- zAkhA-DALa samarasaddaha-sarakhI umarano-jeno / sAI-kesara-phlanAM kesaro rasarUpa dharo samAna che te samarasadahaka. mI ddaa| sAro seTale 'bhRtti-mATI sema De che. 2 ||thaasttaaviisNjoannmukhii samarasaddahaya ! taba kRte saa| sAlatale sAristhitA arcati caNDIm sasAipaH // 584 // he samAna uMmaravALA ! vRkSanI zAkhA nIce RSionA AsanamAM beThelI caMdra jevA mukhavALo teNI kesaravALAM paDyo-kamaLo-vaDe tAre mATe caMDInI pUjA kare che. sAmuddo baruke, sAvao ca zarabhe, sAmiyaM dagdhe / sAmaMtI samabhUmau, sAmarI simbalyAM-(zAlmalau) ca // 729 // sAmudda-zeraDonI jevU ghAsa-barunu ghAsa ___ sAmaMti-samabhUmi-sapATa bhUmi-sama thala sAvana-zarabha-te nAmanu siMhathI paNa vizeSa baLavAna jaMgalI prANI-vApada sAmarI-zAlmalinu jhADa-siM balinu sAmiya-dhaLelu-zAmita-himayI ThaMDa paDI gayelu-baLI gayelu udAharaNagAthA- sAmari-sAmuhaghana davAgninA sAmiyaM gajendra ! vanam / idAnI sAmaMtIe sAvayabhItaH kathaM bhavasi ? // 585 // he hAthI ! zAmalinAM ane barunAM vRkSothI ThAMsoThAMsa bharela vana dAvAnaLanI AgathI badhuM baLI-zAmita-ThaMDu thaI gayeluM che tethI zaramathI bhaya pAmele e tu have samathala bhUmi upara kema karIne rahIza? jamIna jhADa Page #747 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 410 dezo zakhasaMgraha sArADI ATyAm, sAtaraM devagRhake / sAullo aNurAge, sAlaMkI sAlahI ca zArikA // 730 // sAraDo- eka prakAraceM pakSI-zarATi sAulla-anurAga zarADi athavA zarAti. sAlaMkI / menA-zArikA sANUra-devaghara-devamaMdira sAlaho sAmatha pahane sAmarthya zaw4 vaa2| sAdhavAnA che. sAha-sAhaI-kahe che, [8 / 4 / 2] sAr-sAra i-prahAra kare che. [81487] A banne dhAtuone vyAkaraNamAM kahelA che mATe ahIM nathI kahyA. udAharaNagAthA-- sArADI iva nadIM sA tIrvA uDDIya sAlahI iva sAullA / sAlaMkisphuTAlApA Avati saMketasANUraM // 586 // zarATa pakSInI peThe nadIne tarIne ane menAnI peThe UDIne menAnI jevA spaSTa AlApa-zabda-vALI teNI anurAgane lIdhe saMketa pramANe athavA saMketa sthAnarUpa devagharamAM-devamaMdiramAM-AvI pahoMce che. sAiyaM api saMskAre, sAyaMdUlA ca ketakyAM ca / sAsavulo kapikacchUH, sAramiyaM saMsmAritake // 731 // sAiya - saMskAra | sAsavula-kauvacanI vela sAyaMdUlA-ketakI-sAyaMdolA-sAMje DolanArI sAraNiya - saMbhArelu-saMbhArabu-smArita. udAharaNagAthA-- sthiratattvasAiyANa api utpAdayantyA kAmakaNDUtim / sAramiyA sAsavula sAyaMdUle ! tvayA vayam // 587 // he ketakI ! jemanAmAM tattvavicAranA saMskAro sthira che evA lokone paNa kAmadevanI caLane pedA karatI te amane kauvacanI velanI ThIka yAda Apela che. sAlaMgaNI ca adhirohaNyAm , sAhejjao ca anugRhIte / sAijjiyaM avalambitam , apagatamohe sAharao // 732 // Page #748 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AThamA vaga sAlaMgaNI - nIsaraNI - adhirohaNI --- UMce caDavAnuM sAdhana sAhejjaa - anugraha pAmelo- upakRta anugRhIta. sAhilaya- - madha - saraghA nAmanI mAkhIbhoe banAve madha - sAraghika uhADarayugAthA-- sAijjiyanemijinaH amvAsAhejjao adhiroha / svargArohaNasAlaMgaNa va sAhasya ! ujjayantam ||588 // he mAha vagaranA ! jeNe zrInemi jinanu avala khana lIdhela che ane ane zrIakhAmAtAneA anugraha meLavela che eve tuM svaga upara caDavAne mATe nIsaraNI jevA ujjayata-giranAra-parvata upara caDa. sAriccha-selIo dUrvA, sArakhe sAhilayaM / sAlANao stute, sAhaMjaya sAhaMjaNA ca gokSura ke || 733 || sAlANaa-stuti karAyelo- stavAyela sAricchiyA } gharo-pUrvA-dharonuM ghAsa zlAghanaka - sAlAhaNa- sAtavAhana bAhara- sAharai DhAMka che. [ 8 4 82 ] sAhaddU----sAhaTTai--,,, [ 8|4|82 ] sAijjiya-- avalaMbana, avalaMbita sAharaa - moha vagarano- gatamoha sAhaMjaya sArav - sAravaI-racanA kare che - samAre che [ 814/95 ] sAmagg - sAmaggai - meTe che. [ 8|4|190 ] 411 sAmay --- sAmayai-vATa jue che - pratIkSA kare che - [6181193] A pAMce dhAtuone vyAkaraNamAM kahelA che tethI ahI' kahyA nathI. udAharaNugAyA-- sAhilayavacana ! seAlizyAma ! sAlANaaM ! prasIda yad aham | sAhaMjaNehiM sAricchichannasAhaMjaya pathi skhalitA // 589|| huM madha jevA mIThA-madhura-vacanavALA ! huM dharA jevA zyAma vaNu vALA |ha stuti karAyelA ! tuM prasanna thA; kAraNa ke, (tArI pAse AvatAM AvatAM meDu thavAnu kAraNa e che ke) parAthI DhaMkAyelA je rastAmAM kAMTAvALA gokharu paDacA che te raste AvatAM geAkharunA kAMTAone lIdhe skhalita thaI gaI hatI. Page #749 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 412 dezI zabdasaMgraha sIhaMDaya-mAlu siggo khinne, siMdU rajjU:, kukkuTa-kRzeSu sihi-siMgA / matsye sithi -sohaMDayA, palAle sippa-siMbIrA // 734 // sigga-kheda pAmelo-khinna sitthi / siMdU-rAMDhavU-doraDu-rajju--chIMdarI ke sauMdarI pippa / parAla siMbIra palAla siho-kUkaDo-zikhI-zikhAvAko siMga-kRza-durvala-pAtaLu-ga-ziMgaDA jevU je saMgrahakAra viriza zabdane artha 'siddhi' batAve che ane sohaMDaya zahanA bhaya vi31-4.30 matAva cha ta, mIna bhI dezIsaMgrahone jAtA na hovAthI bhramamAM paDe che. udAharaNagAthA- jagajjayasIhaMDayadhvaja ! sihidhvaja ! tava siMdubaddhasippabharaH / siggo siMgo siMbIrazaivale lulati sithio iva ripuH / / 590 // he jagatane jitanArA mInagvaja-kAmadeva-jevA ! vijamAM kukaDAnA nizAnavALA !-rAjA siddharAja ! jeNe doraDA vaDe parALane bhAro badhela che e tAro zatru khinna thayelo che, dubaLe paDI gayA che ane pALavALI zevALamAM mAchalAnI jema taraphaDI rahyo che. siMdI-siMdolA kharjurI, sUcyAm sivvi-sivviNiyA / siMDaM moTite, siMTA-siMbADIu nAsikAnAde // 73 // siMdI / khajurIna jhADa ke phaLa-khajUra / siMDa-moDa pAmelu-maraDAI gayelu siMdola piMTA / mAkano ava ja-- sibI soga-sIvavAnu siMbADI / nAkamAMthI ke nAphadvArA yato sivviNiyA sAdhana-pAya athavA avAja-udhamAM naskorAM bolavAM sivviNI sUyo 29gAthAsiMdivane siMdolatale siMTaM zrutvA sivvismmteH| sivviNibuddhiH siMhaMgI siMbADIi uttaraM dadAti // 591 // khajurInA vanamAM khajuronA jhADa nIce soya jevI tIkSaNa buddhivALAno nAkamAMthI nIkaLato avAja sAMbhaLIne teNe soya jevI tIkSaNa Page #750 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AThama varga 413 sijjUra -rAjya buddhivALI ane maraDAI gayela aMgavALI nAkamAMthI nIkaLatA avAja vaDe-nAkamAMthI avAja kADhIne-javAba Ape che. paripATite siddha, rAjye sijjuur-siNduuraa| bhUtagRhIte siMpuraM, unche silao, zizau ca siliMbo // 736 // siddha-cAre ba juthI phADI nAkhela-pari- / siMpua-bhUtanA vaLagADavAlu pATita silama-vANavU-ucha siliMba-bAla-zizu siMdUra ) GIS25||yaasiddhprkumbhikumbhsthl ! harisindura ! sArasijjUra / siMpuarUpA araNye jIvanti silaehiM tava ripusiliMbA // 592 // zatruonA hAthIonAM kuMbhasthaLe cAre bAjuethI jeNe phADI nAkhela che evA he! jenI pAse Idra jevuM athavA viNa jevuM athavA siMha jevuM rAjya che evA he ! tathA sAra rUpa rAjyavALA he rAjA ! tArA zatruonAM bhUtanA vaLagADavALA jevAM bALake jaMgalamAM 31-dUTona De gAna ne kAlIna-alegat 43-0ve che. siMgaya-siMdhua-siMgiNi-siddhatthA taruNa-rAhu-go-ruddA / sisiraM dahimmi, sihiNA thaNesu, varuNe siaMga-surajehA // 737 // siMgama-juvAna-taruNa sisira-dahI-zizira-ThaMDu dahIM siMdhubha-rAhu-siMhikAtanaya-saihikeya sihiNa-stana-zikhina-zikhAvALA-TeravAsiMgiNI-gAya-ziMgALI-ziMgaDAvALI vALA-cucukavALA. gAya. siaMga ) varuNa-sitAMga-dhoLA bhaMga siddhaya- rudra-siddhArtha surajevALo, devomA moTo surajyeSTha udAharaNagAthA - siddhattha-siaMgANa api spRhaNIyAm siNginniisisirkhaad| pRthusihiNi siMgaya ! siMghuamukha ! surajedvadizi pazya // 593 // rAnI jevA mukhavALA ! tathA gAyanA dUdhamAMthI banelA dahIMne khAnArA he juvAna ! --mahAdeva-ane varuNa jevA dene paNa Page #751 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 414 dezI zabdasaMgraha pRhaNIya arthAt rudra ane varuNa paNa jenI spRha rAkhe che evI vizAla sanavALI teNIne tuM varuNanI dizAmAM eTale pazcima dizAmAM je. Damare siyAlI, viTa-jvalaneSu siriMga-siMduvaNA / haMse sirivao, sirimuho madamukhaH, siridahI prapikA // 738 // siyAlI-Damara-eka prakArano sAmUhika | sirivabha-haMsa-zrIpada-zrIvada upadrava athavA khoTo kajiyo-zRgAlI | sirimuha-abhimAnI -jenA mukha Upara bhiriMga-viTa-dhutAro athavA vyabhicArI abhimAna che te athavA jenA mukhama siMduvaNa-agni-valana-Aga. -mukhathI nIkalatAM vacamomAM-abhimA che te-madabhara mukha vALo siriddahI-pakSIone pANI pIvA mATe rAkhavAmAM AveluM pAtra. siha-sii-spRhA kare che. [8-4-34] vip-siMpai-choTe che-siMce cha. [8-1-96] A bane dhAtuone vyAkaraNamAM kahelA che mATe ahIM kahyA nathI. BalgNagAthAuta pibati ripuH viravitasiyAlie tava prtaapsiNduvnne| sirimuha-siriMgahasitaH pArthiva ! sirivayasirihahIi jalam // 594 // he rAjA ! upadrava karanArA tArA pratAparUpa agnine lIdhe dhutArA dvArA tathA madamukha-abhimAnI-dvArA jenI mazkarI thayela che e tAre zatru, haMsa mATe pANI pIvA sArU je pAtra rAkhela che temAMthI pAnI pIye cha-3 tu. sihariNi-siharillA mArjitAyAm, siMgerivamma api rapphe-(valmIke) / sirivacchIvo suddho gopAle, sikthake sIyaM // 739 // sihariNI |_maarjitaa-shokhNdd siharillA siMgerivamma-ra! phaDo sIya-siktha-mINa udAharaNagAthAsiNgerivmmmukh ! sirivacchIvaya! suddhaputra ! etsyaaH| sIyayamRdukAGgayAH siharillapriyAyAH sihariNiM dehi / 595 / / sirivacchIva - govAla suddha - govAla Page #752 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AThamo varga 415 rAphaDAnI jevA mukhavALA tathA govALanA putra evA he govALa ! mINa jevA narama aMgavALI evI jeNane zIkhaDa priya che evI eNane tuM zIkhaMDa Apa pravara-ziraska-jhaTISu sIsaya-sIsaka-sIiyAo ca / souggayaM sujAte, sIhalayaM dhRpayantre // 740 // . sIsaya-uttama -pravara-zIrSakarUpa / soThaggaya -sujAta-sArI rIte jAta-janamela sIsaka-mAthAne sAcavavAna sAdhana-yuddhamA athavA pedA thayela. mAthA upara ghA na bAge te mATe sIhalaya-vastra vagerene sugaMdhI dhUpathI vaparAto loDhAno ke kAMsAno suvAsita karavAna kANAMvALu Topa-zIrSaka yaMtra-dhUgdhA' sIiyA-barasAdanI jhaDI-zItikA-satata. varasAda sos-sIsai-kahe che [8-4-2] A dhAtune vyAkaraNamAM kahela che mATe ahI kahyo nathI. uhADAthA uta sIuggaya ! taba zarasoiyaracitavivarANi vairiNAm / raNazrIsIhalayAI iva sIsayasosakazIrSANi // 596 // he sujAta! tuM je, tArA bANenA dhodhamAra varasAdane lIdhe tArA zatruonAM uttama TopIvALAM mAthAM kANuvALAM banI gayelAM che-zatruonI uttama TepavALI khoparIo kANAMvALI banI gayelI che eTale e kANuvALI parIo, raNazrInA-yuddharUpa lakSamInAM-kapaDAne sugaMdhita karavA sArU dhUpacaMdra-dhUpadhANA-jevI lAge che. dhUpadhANAne cAre bAjue kANuM hoya che ane temAMthI dhUpa bahAra Ave che tema A parIone kANuM hovAthI dhUpadhANuM samAna kapela che. sImaMtayaM ca bhaNitaM sImantAlaMkaraNabhede / / sIluTTayaM ca trapuse, karamandhAM ca sIhanahI // 741 // pItaya-strI mone sImaMta vakhate paheravAnu solu vizeSa prakAranu ghareNu pasa-kaliMgaDa-tarabuca sIha hI-karoMdInuM jhADa-siMhanakhI karoMdInA kAMTA siMhanA nakha jevA tIkSNa hoya che. Page #753 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 416 dezIzabdasa graha soluTTa zabda ke pratyaya vagarane / hai ramane sIluTTaya zabda ka bhIla samare he che haiM, sIinahI bheTale 4 hI Dresa. udAharaNugAthA sIluTTaya - sIDIphalavANija ! manyase - jAnAsi kiM na AtmAnam / yad AsaktaH tasyAM maNimayasImaMtayaM mA' naiSIH // 597 // pratyayavALe che. tarabUca ke kali'gaDa ne tathA kareAMDhAMne vecanArA hai vANiyA ! tuM tArI jAtane kema jANatA nathI ? kemake, tu teNImAM Asakta te thayela che paNa teNIne mATe sImata prasaMge paheravAnuM maNimaya AbhUSaNu paNa lAvye nahI'. soropahAsiyA lajjAyAm, ulkA sulI, suI buddhiH / surA caTakAbhede, suDhio zrAnte, sukhe suhellI ca // 742 // sIrovahAsiyA - lAja lAja kADhavIsuharA - eka prakAranI cakalI - sugharI jenA mALAnu mukha nIce hoya che. sudia - thAkelo- zrAMta suhellI- sukha. zira upabhAsikA athavA mAthAne zobhAvanAeM lAja sulI - ulkA suI - buddhi khIla saMbhaThuThArI suhellIne mahaye suhallI zaha nAMdhe hai. udAharaNugAthA - araNye davasulitaptAH gatasudda sIrovAsiya suhelI / zlAghante tava ripavaH suDhiyA suharaM api nIDasthitAm // 598 // he rAjA ! tArA zatrue jaMgalamAM lAgelA dAvAnaLane lIdhe thaela ulkA-lAlaceALa a`gArA-thI tapelA che ane jemanAM buddhi, lAja ane sukha cAlyAM gayAM che evA e thAkI gayelA tArA zatrue mALAmAM rahelI sugharInI paNa prazaMsA kare che--amArA karatAM te mALAmAM rahelI sugharI paNa sukhI che ema kahIne sugharInAM pazu vakhANa kare che. saMghiya - mulasa - suvapaNA ca ghrANa - kausumbha - arjunadrumeSu / saMkete suvaNNA, suraMgi soiMjaNA ca zigrau / 743 // 1 'masi' ne badale 'maNNesi' pATha rAkhiye to ma aSNesi eTale 'maNimaya AbhUSaNanI zodha-khoja - paNa karI nahi' evo artha samajavo. Page #754 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 417 AThame varga suMdhiya-suMghelu-sughrAta suvuNNA-saMketa -nizAna sulasa-kasuMbe raMgela vastra-kasubo vastra / suraMgI / sohaMjaNa saragavA vRkSa. suvaNNa--AMjaNo-arjuna nAmanu vRkSa udAharaNagAthA - mama suvaNNasuvuNNa dattvA sulasavasanAyAH tasyAH gataH / saMketasuraMgivane bhramasi sohaMjaNAI jighran // 599 // mane AMjaNanA jhADane saMketa ApIne kasuMbI vastravALI teNInI pAse gayele tuM saMketarUpa saragavAnA vanamAM saragavAnAM vRkSone sudhata sabhyA re che. . kiMzAruH suMkayaM sUyalaM ca, suaNA ca atimuktake / ambAyAM sundhiyA tathA ca, zuddhapUte suddhavAlo ca // 744 // sukaya) kiMzAru-kaNasalAnI Tocano sUyala JAgalo aNIdAra bhAga suaNA-atimuktaka-mAdhavI-lanA / sumviyA-mAtA-aMbA suddhavAla-zuddhapUna-zuddha ane pavitra. mI sA shaare| suMkaya zahane mahale sukala za 4 he che. udAharaNagAthA suaNAavatasitAm imAM dRSTvA kiM karoSi (karasi) suddhavAlatvam / gosubdhiya ! sUyalajIvana ! na vahasi suMkae kasmAt ? // 600 // jenI mAtA gAya che ane kaNasalAMo vaDe jenuM jIvana che evA he ! jeNIe mAdhavIlatAnuM chegu karela che evI eNIne joIne vadhAre cokhaliyApaNuMcekhAI zA mATe karI rahyo che ane kaNasalAMone zA mATe vahetA nathI ? Dumbe sudAruNo sUio ca, svaptari suNDasiya-somaiyA / sujjharao dhAvake (rajake), susaMThiyA zUlyamAMse // 745 // 27 Page #755 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 418 DoMba - caMDAla - Dumba sudAruNa sUia } suhasi / - zayana karanA somaia j - udhanAye dezIzabdasa graDa 20 zabda 'zazu mahinAnA utsava' rthanA sUra 40 sugimhaa he tene saM0 sugrISmaka zabda dvArA sAdhavAno che sugroSma zabda saMskRtabhAM che. A zahane prayoga bhaDAuvi lAbhaDe he "sugrISma ke na dRSTaH " [ ] arthAt zayanA utsavamAM heoteo nahIM. bahAduragugAthA- sujjhara a-dhobI - kapaDA dhonAro sumaMThiyA- - katravA sAru zULAmAM parovelaM mAMsa-soLA suhasiyasuiyAe sudAruNo ramayati (ramate vA) sujjharayavadhukAm / bhaSakabhaSaNasya yacchan susaMThiyaM punaH jane somai // 601 // jyAre DAmaDI sUI gaI tyAre ane vaLI leAkA sUi gayA tyAre tathA bhasanArA kUtarAne seALAnu mAMsa ApatA DAma dheAkhInI vahune ramADe che athavA dhAmInI vahu sAthe rame che. kRSNe suvaNNabiMdU, rUpavatyAM sudummaNiyA / sukumAliye sughaTite, tulasyAM sulasamaMjariyA || 746 || suvaNNa biMdu - jenA zarIra Upara sonerI TapakAM che te suvarNabiMdu - kRSNa sudummaNiyA-rUpavALI strI-saudAminI vIjaLI jevI camakatI - suMdara rUpavALI strI sukumAliya- sukumAra-sughaTita -sughaDa - sArI rIte goThavelu athavA sulasamaMjarI - jenI maMjarI suzobhita che sArA rasavALI che te surasamaMjarI - athavA sulasamaMjarI-tulasI zIkhAM nAmanA saMgraha 2 sudummaNiyA zahane pahale sadummaNiyA zabda noMdhe che. udAharaNagAthA-- navasulasamaMjarIe tvayA caNDo aciMtA sudummaNie ! | sukumAliyaMgi ! yat tava suvaNNabindUpamo varaH eSaH ||602 || huM vIjaLI jevI camakavALI suMdara strI ! teM tulasIenI tAjI maMjarIvaDe caMDInI pUjA karelI, jethI, Tu suTita a MgavALI ! tane kR'Nu jevA A vara maLye che. Page #756 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AThame varga 419 nu aga sUlA vezyA, sUI ca majarI, varaNo kande / puraMgo ca pradIpe, sUarI yantrapIThe // 747 / / sUlA-vezyA sUraMga-dIvo-suraMga athavA sUrAMga-sUrya sUI-maMjarI- mAMjara sUraNa-sUraNa nAmano kaMda sumarI-yaMtranu pITha-jemAM yaMtra gAThevelu hoya evaM yaMtrane rAkhavAnuM sthAna. GIR2gAthAsUariasUraNA'zanasUlAe likhita(lIDha)sUigaNDAyAm / makaradhvajasUraMge mA tvam zalabha iva re ! pata // 603 // kAmadevanA dIvArUpa tathA jeNIe gAla upara maMjarInI bhAta ALekhelI che athavA jeNIe maMjarInu kAMDa cATela che tathA yaMtranI pITha upara kApavA mATe rAkhela sUraNanA kaMdane khAnArI evI vezyAmAM re! jema dIvAmAM pataMgiyuM paDe tema tuM na paDa arthAta vezyA tarapha bhAva na rAma. mUlaccha palvalake, mUlasthArI ca caNDayAm / sUraddhao dine, gaNapatau seo ca, grAmaNIH seTThI // 748 // sUlaccha-palvala-khAyociyu sUraddhaa-dina-divasa-sUryadhvaja-jeno sUlasthArI-caMDI devI dhvaja sUrya che te-sUrya hoya tyAre ja divasa hoya che. sea-gaNapati-zreyas-zreyas karanAra gaNapati seTThI-gAmano mAlika-ceTTI (madrAsI) subhaga mathanA sUya: 'sUhava' za04 subhaga uparathI thy| che [8-1-192] sUra-sUrai bhAMge che [8-4-106] sUha-sUDa sehU-sehaha-nAza pAme che. [8 -4-178] A dhAtuo vyAkaraNamAM kahyA che mATe ahIM kahyA nathI. Page #757 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 420 dezI zabdasaMgraha sevAla paMka-gAro-kAdava udAharaNagAthA sUlatthAro-sUraddhaeza-seyANa praNamanamiSeNa / sUlacchataTakuDaGga uta ! seThivadhUH abhisarati // 604 // caMDI devIne, sUryane ane gaNapatine praNAma karavAnuM bAnuM kADhIne jo-dekha, gAmadhaNInI strI, khAbociyAnA kAMThe AvelA jALA tarapha abhisAra kare che. sevAla-somahiDDA paGke, koke seharo / / cappuTinAde seMvADao, sejjAriyaM ca dolanake / / 749 // / sevADaa--capaTIno avAja-capaTI somahiDDa vagADavI seharabha-cakravAka pakSI-koka nAmarnu pakSI / sejjAriya-hIMcako--AMdolana sevADaa zahune 2 atha satAvata cha tene bhATe nIye pramANe saMvAdI vacana maLe che. kahevuM che ke- aMgUThe ane vacalI AMgaLI e banene bhegA meLavIne je avAja karavAmAM Ave tene saMare kahela che" uhaadd29||thaa sejjAriyaM na icchati sevAlajaakSa! somahiDDe ca / mariSyati seharastanikA katipayaseM vADaehi tava virahe // 605 / / he kamaLanI jevI AMkhavALA ! teNe keka nAmanA pakSI samAna stanavALI delana-hIMcakAne nathI IcchatI ane tArA virahane lIdhe teNI kAdavamAM paDelI hoI keTalIka capaTI vagADavAmAM Ave eTalA samayamAM marI jaze. seAluo upayAcitavRSabhe, dhuraMdhare seribho / sottI nadyAm, so nidrA, mAMse solla-somAlA // 750 // seAlubha-deva devInI mAnelI mAnatAnI / sotto--nadI-srotasvinI-pravAhavALI siddhi mATe kalpI rAkhelo baLada / soa-sUrva-nidA-UMgha seribha |dhoNsruuN vahenAro solara / zUlya-loDhAnI seribhA / dhuraMdhara-baLada somAla JzaLo Upara pakAveluM mAMsa Page #758 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ADAM vaga 421 35yAcita-pAnatA-keIpazu jAtanI icchAnI pUti mATe devatAnI ArAdhanA karavI ane icchA pUrI thAya teA amuka niveda karavu -dharavuMenI pratijJA karavI. semi zabdane ja pratyaya na lagADe teA selsa ane lagADe te naimiza khojA saMgrahukAro kahe che ke, semi eTale mahiSa-pADo. udAharaNagAthA upacitasomAlo api khalu karoti seAluo sukha soaM / sottoi kSoNasollo api seriyo eva karSati bhAram ||606 || mAnatA pUrI karavA sAru nakakI karavA puSTa mAMsavALA evA maLada che te paN kharekhara sukhe nidrA kare che tyAre jenuM mAMsa kSINa thayela che evA chatAM ca dhUMsarIne vahenArA baLada ja nadImAM bhArane kheMce che. sosa-mAmALA vana-masAnAH, eno patitate / To--35nnatikSettu sorrAnasovathaso dArUM / / 01 / sosaLa-na-vAyu-zoSaLa janAr somANa - zmazAna - masANa sona sovvaa } paDI gayelA dAMta vALo-bokho sosaLI TI be sovattha - upakAra - sauvasta somahiMda - peTa - udara bIjA sa grahakAre| sova" zabdanA upabhogya- upabhAgamAM levA ceAgya eve atha batAve che. ja pratyaya somA" zabdane kumAra uparathI sAdhavAnA che. soyamaja zabdane saumArya uparathI samajavAnA che [81100 tathA [rA68] udAharaNagAthA---- atisthUla lomahiMde ! sobbe ! sosaNayabhagnasosaNie ! / saMbhali ! kadA tvaM karoSi somANazvAnasovatthaM 1 || 607 || ghaNA meTA peTavALI, paDI gayelA dAMtavALI-meAkhI ane vAyune lIdhe bhAMgI gayelI keDavALI evI huM saMbhali ! he kuTaNI ! masANamAM rahenArA kUtarAe upara tu' kayAre upakAra kare che ? Page #759 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 422 dezI zabdasaMgraha zaGkha solahAvattao ca, sovaNNamakkhiyA saraghA / solahAvattaa-zaMkha-SoDazAvartaka-soLa / sovaNNamakkhiA -saraghA-eka prakAramI vaLAMkavALo zaMkha pILI madhumakSikA - suvarNamakSikA udAharaNagAthA- cAlukya ! solahAvattazvetayazaH! bhgnraajymdhucchtraaH| sovaNNamakkhiAu iva dizaH dizaM yAnti vairiNaH tava // 18 // soLa vaLAMkavALA zaMkhanI jevA dheLA jazavALA he cAlukya rAjA ! jemanAM madhapuDArUpa rAjya bhAMgI gayelAM che evA tArA zatruo bhAMgI gayelA madhapuDAvALI pILI madhamAkhIonI peThe eka dizAthI bIjI dizAmAM cAlyA jAya che. AdimAM ja kAravALA ekarthika zabda purA thayA have sakAra adivALA anekArthaka zabda keza-viSama-stambeSu saDho, zilA-pUrNiteSu saaaMca / / 752 // saDha-1 keza-vALa 2 viSama-vasamu / saaa-1 zilA-paththaranI zilA-vATavAnI 3 staMba-guccho-traNa artha zilA, 2 ghUma-cakkara-phera AvavA athavA ghUmavaM-pharavU, be artha saraho vetasa-siMheSu. sAkSi-grAmINakeSu saNio ca / nApita-rajaka-puraskRta-dIpteSu sajjio caiva // 753 // saraha-1 vetasanu vRkSa 2 siMha-be artha | sajia-1 hajAma 2 dhobI 3 AgaLa saNi 1-sAkSI 2 gAmaDAno vatanI- | karelo-AdarapAtra 4 dIpta-dIpela ____ gAmaDiyo-be artha / athavA saLagela-cAra artha haMsa-oghasareSu sarevao ca, saMvAaA nakula-zyenAH / saMnihita-mApiteSu anunIte caiva saNNumiyaM // 754 // sarevaa- 1 haMsa-zrIvada 2 dharamAMthI saNumiya-saMnihita-pAsenuM, mApekheM nIkaLato pANIno pravAha-be artha | athavA mAyelaM : anunIta-manAvelaM. saMvAbhama 1-noLiyo 2 zyena pakSI anunaya-karelu athavA anunaya-be artha traNa artha Page #760 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAma 423 maNNumiya zam'dist' mevA artha para thAya cha 15 tena aMge vyAkaraNamAM e zabdane kADha dhAtunA paryAyarUpa jANavela che - [81.21] toSita-samAracita-ajalikaraNeSu samucchiyaM caiva / prativezi pradoSeSu vadhye ca samosi bho bhavati // 755 // samucchiya--1 tASita-saMgoSita-khuza | samosia-1 pADozI 2 pradoSa-saMdhyAnI thayela 2 sama relu - samAra kAma pAseno kALa 3 vadhane yogyakarelu 3 aMjali karavI-hAtha traNa artha joDavA-traNa artha cintita-sAMnidhye saNNavinaM, sama-nirbhareSu samasIsaM / ayaza:-rajassu samuppijalaM, amRta-induSu samudaNavaNIyaM // 756 // saNNavia-1 ciMtavelu 2 pAse ke samuppiMjala-1 ayaza-apanaza-apakIrti pAsernu-be artha / jazano abhASa 2 raja. samasIsa-1 sama-barAbara sarakhu 2nibhara dhULa-mela-be artha koInA AdhAra Upara rahelaM-be artha / samuddaNavaNIya-1 samudramavanIta-samudrane mathavAthI nIkaLeluM amRta mAkhaNa 2 candra-be artha ahI: mULa gAthAmAM dvitiya ane phaji e be zabdone samAhAradva samAsa kara. samA- samANai-jame che. [8 / 4 / 11.] samANa-samANai-samApta thAya che-[8|4|142] A banne dhAtuone vyAkaraNamAM kahelA che mATe ahIM nathI kahA. mahArASTradezapattanabhede dUre ca sAyaM ca / sAho ca vAlukAsu ulUkake dadhisare caiva // 757 // mAya) 1 mahArASTra dezanuM eka nagara- sAha-1 pAlukA-veLu-retI 2 dhuvaDasAyaM atyAre jene sAyana kahevAmAM UlUka 3 dahIMnI tara-traNa artha. Ave che te kadAca hoya je mATuMgA bhane kurlA vaccenu sTezana cha bhane sAyana nAmathI jANItu che (!) 2 dUra be artha Page #761 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dezozabdasa graha DeTalAI sbhddare| sAyaM ne jase sAyaMdUra theve| yAra akSara vALA zabda koI vizeSa nagaranA vAcaka che' ema kahe che. dadhisara bheTa haDIMnI uparanA sArabhAga-tara 424 vastra - bhrU - bhuja- zAkhA - pikI - sadRza - sakhISu sAhulI caiva / zambUke sAluaM atha zuSkayavAdizirasi ||758 // sAhulI - 1vastra - kapaDu 2 bhavAM-bhrU 3 hAtha - bhujA 4 zAkhA - jhADanI DALa, athavA koI samUhano bhAga 5 koyala - pikI 6 sarakha 7 sakhI - mitra athavA sakhI-sahiyara - sAta artha. sAmaggiyaM ca calite avalambita - pAliteSu ca / sitthA lAlA - jIvAsu, hima- avazyAyeSu sinhA api / / 759 || sAmaggiya - 1 calita-halelaM - cAlvu 2 avalaMbita -- AdhAre rahelu, avalambana 3 pALe, pALanatraNa artha sAlua - 1 zaMbUka- zaMkha jevu jalacara prANI 2 sukAI gaye jaba vagerenuM kaNasalu - be artha sitthA - 1 lALa - moDhAnI lALa 2 dhanuSanI dorI-be artha sinhA - 1 hima - barapha 2 opa- jhAkaLa -be artha 'masiMga' arthavANa sAmaggiya zam zliS dhAtunA paryAya 35 'sAmagg' dhAtudvArA sAdhavAnI che bhane mene abhe vyAbhrazubhAM uDela che, [ 8 / 4 / 190 ] siMdurayaM jJAtavyaM rajjvAm tathA ca rAjye / bAle dadhisare ca mayUre ca sihaMDaillo api // 760 // Page #762 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AmA vaga siMduraya- 1Dhavu - dora DuM-rajju - 2 rAjya be artha sillI - 1 himakAlanAM vAdaLAM-hemaMta ke zizira RtunAM vAdaLAMhimakAlanuM durdina 2 eka jAnuM jhADa - be artha himakAladurdine tathA jhATavizeSe sillI / sIaNayaM pAri zmazAnAH, zikhA - navamAlikAsa sIDaliyA // 761 // - sIaNaya - 1 dohavAnuM ThAma vAsaNadorNu, 2 masANa - be artha sugga - 1 AtmakuzaLa' - jAte kuzaLa 2 nirvighna 3 visarjita - traNa artha sujjhaya-1rUpuM- zodhya ' - rUpuM, 2- vobI - sujjhaya-zodhaka-sApha karanAra - melAM kapaDAMne sApha karanAra - be artha. siMha Daila - 1 bAlaka 2dahIMnI UparanI tara 3 mora-traNa artha ( sihaMDa eTale kalagI coTI-coTalImiDavALo - bAlaka tathA mora) 425 suggaM ca Atmakuzale, nirvighna - visarjiteSu ca / raupya - rajakeSu sujjhayaM, atha vezyAgRha - caTakeSu suharAo ||762 // sIhariyA - 1 zikhA - coTalo-Toca 2 navamAlikA nAmano vela-be artha sUrallI madhyAhne tRNabhede mazakarUpakoTe ca / mRga - zizu - zareSu sello, dIrgha- bhadrAkRtiSu serI ca // suharAa - 1 vezyAnuM ghara 2 caklAbe artha 1. mUla zabda 'appakusala' che teno artha 'bhalpakuzala' - 'ochu kuzala' paNa thai zake 2. abhidhAna0 zeSanAmamAlA mUla zlokaH - 1043 63 // Page #763 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 426 dezIzabdasaMgraha sUralo-madhyAhna-borano samaya-barAbara tapatA sUryano samaya 2 eka jAtanuM ghAsa- tRNameda 3 maccharanA AkArane maLato kIDo-traNa artha sella-1haraNa 2 vALa-chelo-chokaro 3 zara-bANa-trama artha serI-1lAmbo bhAkRti 2 bhana athavA bhadanI jevI AkRti-be artha grAmapradhAne sAMnidhyakArake tathA ca seyAlo / bhUte bhAvini sohI, sovaNaM Alayana-svapna-malleSu // 764 // seyAla-gAmano mukhI-gAmamo pradhAna sohI-1 bhUtakALa ane bhaviSyakALa mANasa 2 sahAyakAraka arthAt sovaNa-1suvAnu ghara-vAsagRha 2svapanayakSa vagere-be artha ___ svapna-soj 3malla-traNa artha vAsagRhe arthane roSa zabda napuMsakaliMgI che ane "svama" tathA "mahala' arthane savaNa zabda puMliMgI che. sA2 mAhiyANA tamAma zaho purA thy| have zuM kAra AdivALA ekAIka zabda haDDaM asthani, harI kIre, dUre haNaM, haDaM hRte / hatthaM hallapphaliyaM huliyaM zIghra,haNu sazeSe // 765 // hara-hADaku-hADa-asthi |-zIghra-jaldI-utAvaLe hari-pApaTa hallappaliyA huliya / haNu-bAkI rahelu haDa-hata-harelu-harI javAyekheM-laI __ javAmAM Avelu olon saare| 49 cha hai, hallapphaliya-meTale mApamApa-zuzu haMda savyaya 'gRhANa- 42' sevA 152rAya che. [8 / 2 / 181] haddhI bhavyaya na 4-1-4' sabhA 152rAya Page #764 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAtamA vaga 427 che. [2 / 182] mA ane niSAtarUpa atyaMcAne vyAkaraNamAM matAvelA che mATe ahIM nathI kahyA. udRAhuraNugAthA harinAsAhaDiya ! mama ca hRNudhaNeNa iDeNa hattho api / na haNaM brarjAsa ilapphaliyaM calite mayi pavanahulie / 609 // huM pApaTanI nAsikAnI jevI nAsikAnA hADakAvALA ! pavanane lIdhe utAvaLe utAvaLe huM cAluM chuM chatAM ya mArA bAkInA humAyelA dhana vaDe eTale mArA te cerelA dhana sAthe javA mATe zIghra-utAvaLe thayelA paNa tuM dUra jatA nathI-dUra jaI zakatA nathI. hatthAraM sAhAyyeM, krIDArtha karate hatthallaM / hako abhilaSite, utpAtitake hakkhutaM // 766 // hatyAra - sAhAyya - sahAyatA hatthalla - krIDA mATe - ramavA sAru hAthamAM lodhela vastu udAharaNugAthA- anapekSya hatthAraM hakkoddhajagajjayena kAmena | zazivadane ! hakkhuttA tvam asi hatthalabhaliH iva // 610 // haMjabha he caMdra jevA mukhavALI strI ! sahAyatAnI apekSA rAkhyA vinA jagatane jitavAne abhilASa karanArA kAmadeve tane krIDA mATe hAthamAM rAkhelA bhAlAnI peThe upADela che athavA UMcI karela che. sAGgasparzakazapathe iMjao, rAsake hallIso / hathallo hastavRSI, bahujalpAke halappo ca // 767|| - bhAkhA aMganA sparza sAthe- bhAkhA aMgano sparza karIne seogana khAvA. halosa - rAsa maMDaLamAM gola gola pharanArI strIono nAca hakoddha-abhilaSita- abhilASa hakkhutta - upADela - UMca karelu - utpAtita -- hatthalI hAthamAM rAkhela Asana halappa - bahu bolako - bahu bolabola karato. Page #765 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 428 dezI zabdasaMgraha sArI zabdane "kR-A sana-arthamAM jaNAvela che tethI dutte sArA dRratA ema karIne dUthanAra evA dazya zabdanI ka95nA karavI jarUrI nathI kAraNa ke, sArI sArIevo zabda ApoApa banI zake che. -udAharaNagAthA tava haMjao, atulyaM saubhAgyaM tava, na khalu halappo aham / yat hatthallIhatthA pazyanti munayaH api tava hallIsaM // 611 // tArA AkhA zarIrano sparza karavA sAthe segana khAIne huM kahuM chuM ke, tAruM saubhAgya atulanIya che-asAdhAraNa che. tuM ema na mAnatI ke kharekhara huM bahu belaka chuM paNa kharI vAta ja kahuM chuM. je munie pAse pitAnA hAthamAM eka mAtra Asana che evA taddana aparigrahI munio paNa tAro haTalIya-nAca-jue che. gehe hammi, tathA calita-satRSNeSu halliya-halUrA / dAne daga- rAdANIyA, vRkSane vAM pa768nA hammiya-ghara-hayaM dRDhama ) phAsa-vuiM-jhavuM-hAMkI hallia--halelaM-calita athavA halavu variyA devI-maravArI javI. halUrA -- satRSNa-tRSNAvaLo rANI ! suvA-coparuM-kSata-vITa co. i na -lamache che[8 4 58] dA-hRkSa-niSedha kare che [8 41 ] - -prA vare che-[ 20]. A traNe dhAtuone vyAkaraNamAM kahelA che mATe ahIM kahyA nathI. udAharaNagAthA - guNahammiya ! taya dhirahe hviyhluurhlliekmnnaa| a forg; (vaphAta) -DhasA -ghaMvArI darA he guNanA ghara ! tAra pADI cALelA deDanA tRSNa halana calana tarapha eka manavALI teNe tAre viraDane lIdhe kuTajanA khIlavA tarapha, ketakInA hAsya tarapha tathA kadaMbanA vikasavA tarapha jatI nathI. Page #766 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAtamA vaga grahabhede hatthivao, laguDe harimigga-hirivaMgA | brAhmaNI- indragajeSu halAhalA - itthimallA ca // 769 // itthiva - vizeSa prakArano graha hari maga lAkaDI-laguDa hirivaMga udAharaNugAthA yo na gaNayati hatthivayaM yaH pratimallaH ca hatthimallassa / saH kiM harimiggakaro hirivaMgeNa halAhale hanti ? || 613 // je vizeSa prakAranA grahane gaNakAratA nathI ane je idranA hAthInA pratimalla che te zu' hAthamAM lAkaDI lai ne-lAkaDI vaDe-eka jAtanI meATI jADI garALIne haNe kharA ? hatthalliyaM ca hastApasAritake, kalakale halabolo / hariyAlI durvAyAm, hathiharillo ca veSe ||770 // hatthalliya - hAthamAMthA sarakAvI dIghelu - hAthavaDe dUra kareluM halabola - kakaLATa - ghoMghATa hakkhuppa -- hakkhuppai - 352 3 A dhAtu vyAkaraNamAM kahela che halAhala - brAhmaNI- baMbhaNikA - ekajAtanI moTI jADI garoLI hatthimalla - iMdrano hAthI- hastimallahAthIomAM mala jevo. hariyAlI - dhro- durvA -gharo-hariyAlI lelaM ghAsa hanthi harilla- veSa- poSAka - paheraveza haliyAra--suratAlamA zabda haritAla zabda dvArA thayesa che. [8/2/121] udAharaNugAthA 429 - 8141144 / mATe ahI' kahyo nathI. hariyAlikRtaAstaraNAH hatthalliyakaNTakAH ca araNye | ninditatthirillA tava ripuDimbhAH karanti ilabolam ||614 || 1 "aJjanikA halAhalaH " tathA "brAhmaNI raktapucchikA" abhidhAna0 tiryakkA0 1298 tathA 1299 Page #767 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 430 dhonuM ghAsa jemanuM pAtharaNuM che ane jemaNe kAMTAone hAtha vaDe dUra karelA che evA tathA jemane paheraveza niMdanIya che evA tArA zatruonAM bALake araNyamAM ghaMghATa kare che. haTTamahaTTho-kalye, hatthacchuhaNI navavadhvAm / haricaMdaNaM ca ghusaNe, hatthiyacakkhu ca vakradRSTe // 771 // hahamahaTTha-kalya hRSTapuSTa-nIrogI-a-masta / haricaMdaNa-kuMkuma-kesara-uttama kesara athavA dakSa-catura hasthiyacavakhu-vAMku jovu-AMkha Upara hatthacchuhaNI-navo vahU-navI vahU hAya rAkhIne bAMku jovulAja kADhatI hovAthI koI hastita cakSuS sAthe bolatI natho paNa hAtha vaDe preraNA kare che-hastakSepaNI-hAtha vaDe preraNA karanArI | valya zabda nIrogI ane dakSa-ema be artha mAM che ema zabdakozamAM kahela che. GS2||thaa-- haricaMdaNapiJjaritAM hatthacchuhaNi sakhyaH zikSante / haTTamahaTTa dayitaM hathiyacakSurbhiH prekSasva tvam // 615 // kesara paDelI hovAthI pILI thayelI evI navI vahune tenI sakhIo zIkhave che ke, AMkhe upara hAtha rAkhIne e rIte eTale vAMkI najara karIne nIrogI athavA catura evA hRSTapuSTa tAra vallabhane- (priyane-svAbhIna-tu -bhI-2 se. sAtavAhane hAlo, hArA likSAyAm, hAluo kSIdhe / hila-hillAo tathA vAlukAsu, hikkA ca rajakyAm // 772 // hAla-sAtavAhana nAmano rAjA hilA) . hArA-lIkha-nAno jU hilA) hAlua--kSIba-madya pIne chakelo-mata. hikkA- rajakI-dhoSaNa. vAlo-dAruDiyo hilA-vAlukA-velu-reto Page #768 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 41 AThamo varga 431 udAharaNagAthA- hAlacaturam api khalu priyam asato tyaktvA duutokRthikkaa| . hArillahilAvahahAluehiM hI ramate hillAsu // 616 // sAtavAhana rAjA jevA kharekhara catura priyane cheDIne jeNIe dhAbaNane dUtI karela che evI asatI strI, vismaya thAya che ke, lIvALA tathA retIne vahana karatA arthAt retImAM paDelA matavALA dArUDiyAo sAthe retImAM rame che. hiDto vAmanake, hijjo kalye, hittha-hIraNA lajjA / vidhure hiTo hidvAhiDo ca, lahA~ hillUrI // 773 // rUvA--DALo fo -krA- a:-vartI zake che ja ! di ri-4 ravANujha #aa | hisTrI-ra-jI-phirojhA karA--zarama zrIranA De bIjA saMgraDakAre kahe che ke "aai eTale lajita-zaramAyela gopAla nAmane saMgrahakAra kahe che ke, "fkULa eTale lajijatane bhaya athavA hintha eTale lajijata ane bhaya pAmela trAsa pAmela arthane uddagha zabda zarata zabda dvArA thayela che. 8 2 14 6 ] "nIce arthane di' zabda "vaghaNa' zabda uparathI thayela che. [ 8 2 141]. udAharaNagAthA manmathazarahillUrIhihA sakhi ! ramase hiDDa aNahitthe ! / hijjo AlInAM puraH vahasi ca hiTThAhiDA tu hIraNayaM // 617 // he bezarama sakhI ! tuM kAmadevanAM vAgelAM bANenI laharIo vaDe AkuLa thayelI vAmana sAthe rame che ane gaI kAle athavA AvatI kAle AkaLa vyAkuLa thayelI tu sakhIonI AgaLa rAmane dhAraNa karatI hatI athavA zaramane dhAraNa karIza. Page #769 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 432 ekapadagamanakroDAyAm hiMciyaM hiMbiaM caiva / hiraDI saulI, hikiya-hosamaNA heSitarave // 774 / / hiMciyo eka page cAlavAno ramata la.DI | hiraDI- samaLI-zakunI hiMbiya nAmanI bALakonI ramata hikkiya / -heSArava-haNahaNATa hosamaNa hiciya ane hiMbiyanA matAvadA ma mATe 2 saMvA vayana maLe che te A pramANe che je ramatamAM eka pagane UMco rAkhIne bALaka rame che tenuM nAma hiMciya hibiya che." bAragAthA tava ripuH hikkirahayaghaNahIsamaNe raNe sahiraDimmi / smRtazizuhiMcio hiMbieNa nazyati sakaNTakaikapadaH // 618 // je raNasaMgrAmamAM samaLIeA UDyA kare che ane haNahaNatA ghaDAone varasAdanA zabdanI je haNahaNATa thayA kare che te saMgrAmamAM tAre zatru eka pagamAM kAMTo vAgeluM hovAthI eka paga vaDe ja bhAgI rahyo che ane ema bhAgate te bALakanI laMgaDI nAmanI ramatane yAda karI rahyo che. hikkAsa-hiriMbA paGka-palvaleSu, hisohisA spardhA / hiMDolayaM ca hilloDaNaM ca kSetramRgavAraNArAve // 775 // hikkAsa-paMka-gAro-kAdava hiMDolaya | mRga vagere pazuone khetaramAM hiriba-pANInu khAyociyu hilloDaNa JAvatA aTakAvavA mATe karahisAhisA-spardhA vAmAM Avato avAja keTalAka saMgrahakAro kahe che ke voTTa eTale khetarane sAcavavAnuM yaMtra. B29||thaa hiMDAla raNa patyuH naSTeSu mRgeSu tava iha hiriMbe / hikkAsajAkSi ! hilloDaNei jAraH hisohisAi iva // 619 / / he kamaLa jevI AMkhavALI ! tArA patie mRga vagere pazuone khetaramAM AvatA aTakAvavA mATe karelA avAjane lIdhe badhAM mRga nAsI Page #770 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AThame vaga gayA pachI A khAtrAciyA pAse tArA jAra jANe spardhA vaDe avAja karatA hAya tema mRga vagere pazuone khetaramAM AvatA aTakAvavA sAru avAja kare che. hirimaMthA caNakeSu, hIro sUcinibhe, huDo meSe / hutto abhimukhe, huDDA paNe, huDuya - huDumA pravAha - dhvajAH // 776 // hirimaMtha - caNA - hirimathaka hutto -sAme - abhimukha hIra-sAyanI aNa jevuM- AgaLanA huDDA - paNa-hoDa bhAgamA bhaNIvAluM - lAkahuM vagere huDDaya - pravAha mere huDuma-dhajAgaro - dhvaja patAkA huDa - meSa - gheTo - huDa 'vana' arthne| 'hIra' zabda saMskRta bhane prahRta mannemA saro 44. 'mahAdeva' [marthana! 'hIra' zabda 'hara' uparathI sAdhavAnI che. [ 8/151] DeTA sNgrhaare| 'hIra' zabhano artha' 'labha' matAve che. udAharaNagAthA-- huDazRGga-hIramate ! kuru huDDuM yazohuDama ! tasyAH tava virahe / nayanAni yadi hirimaMthA iva na anuhuDupaNa zUnakA huntA // 620 // 433 hai gheTAnA zI gaDAnA agra bhAga jevI ane sAyanI aNI jevA aNIvALA lAkaDAnA agrabhAga jevI tIkSNa muddhivALA !, hai yaza-kIrtinI patAkAvALA ! jo tArA virahane lIdhe teNInAM (tArI) sAmenAM nayanA AMsunA pravAha vaDe caNAnI peThe phulI-sUjIna gayAM hoya-tA hADa kara sarata-bhAra. huruDI vipAdikA, huMkaya - huMkuruvA ca bhaJjalyAM ca / prasavaparAyAM hulubbI, humo lohakArake, jave helA ||777 // hulumvI -- jene tatkAla prasava thavAno che ebI khIM huruDI - paganI viyA phATavI-pagamI pAnImAM cirADo paDavI. hukabha - aMjali karavI - hAtha joDavA 28 hUma - lahAra - lohakAra helA-vega Page #771 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 434 udAharaNagAthA-- tava huMkuruvo kAmuka ! asyAM huruDIpadAyAM helApa | yat karoSi huMkaye kira hulubviyADUmiyAi ratilubdhaH // 621 // dezIzabdasaMgraha hai kAmuka ! jenA pagamAM viyA paDI che evI tatkALa prasavaparAyaNu luhAraNa tarapha ratimAM lubdha thayele tuM vegapUrvaka je kharekhara aMjali kare che te tArI aMjali che ? helukA hikkA, helua kSute, gaNapatau heriMbo / nivene cArja, phora 'sacira helukA - heDa kI helaa -- choka-kSuta heraMba - vinAyaka - heraMba vacce 5778nA heyAla - 'sarpa zira' jenu nAma che evA AkAranA kara - hAtha - vaDe - niSedha karavo - khApanA mAthAnI jevo hAthanaM AkAra karIne niSedha karavo hoLa-yA-paDuM-motanu khAsa prakAranA hAthane sacitta' kahevAmAM Ave che. A aMge 'nATayazAstra' [navamA adhyAya zle0 84] mAM-bharata munie kahela che ke-- "je hAthanI badhI AMgaLIe agUThA sAthe aDaaDa bhegI thaI gaI hAya ane hatheLI UMdhI-nIcI-DAya te hAthane 'citta kahevAmAM Ave che. udAharaNagAthA-- helukka heluamukhAn durlalitAn horaNaaJcalavilagnAn / heriMvaM pUjayantI ambA bAlAn karoti heyAlaM // 622|| jemanA mukhamAM heDakIe cheane nAkamAM chIkA che, je svacchaMdI tAphAnI che ane je eDhaNAnA cheDAne vaLagelA che evA bALakone gaNapatinI pUjA karatI mAtA, sApanA mAthAnI jevA peAtAnA hAthane AkAra karIne niSedha kare che-taphAna karavAnI nA pADe che. TU AdivALA ekAka zabdo purA thayA aneka avALA. kArAdi zabdo viSAda, vikalpa, pazcAttApa, nizcaya, satya ane grahaNa kara' e arthAMmAM vyAkaraNamAM vinipAta khatAvele che. [8 / 2 / 180-181 ] Page #772 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AThame varga 4 tathA kSepa, saMbhASaNa ane ratikalahanA arthomAM je nipAta vyAkaraNamAM matA cha- [ 8 / 2 / 202] bhATe sahI se mannane hanI . - haste krIDAgRhIte hatthalo, hastalole ca / / hastAbharaNe hastaprAbhRtake caiva hatthoDI // 779 // hasthala-1 ramavA mATe hAthamA lodhelo / hatthoDI-1 hAtharnu AbharaNa-ghareNu, padArya 2 hAtha vaDe lola-caMcala 2 hAtharnu upakaraNa-be artha -be artha / tumule kautuke halahalaM, haDahaDo anurAga-tApeSu / harapaccuaM smRte nAmodezena datte ca // 780 // halahala-1tumula-vyAkulatAvALo avAja / harapaccua-1 yAda karelu 2 nAma daIne athavA kolAhalavAlu yuddha | dAna karelu-be artha 2 kautuka-be artha haDahaDa-1 anurAga 2 tApa-be artha jaGghAla-dIrghamanthara-virateSu hAviro bhavati / 'hAlAhala' zabdaH tathA mAlAkAre brAhmaNyAM ca // 781 // hAvira- 1 vegathI page cAlanAro | hAlAhala-1 mALI, 2 moTI jADI 2 lAMbo, 3 maMthara-dhImo, / garoLI-be artha 4 virAma pAmelo-cAra artha garoLI arthamAM triAdhA zabda paNa vaparAya che. sAra , "hAva- rula arthAt paDe vegathI cAlanArA" ratnAvali-kSetrAvanaraveSu hiMDolaNaM hiDolaNaM / heraMbo jJAtavyaH mahiSe ca DiNDi me caiva // 782 // hiMDolaNa" ratnAvali-chAtI upara hocakyA / heraMva-1pADo 2 DiDima nAmanuvAju-ghaDA hiDolaNa karatI ratnanI mALA-halahala / . jevU vagADavAnu vAjUM-be artha karatI ratnanI mALA. 2 khetarane .. sAcavavA mATe karavAmAM bhAvato avAja-be artha " badhA DhaMkArAdi zabdo purA thayA Page #773 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 436 dezIzabdasa graha iti ratnAvalinAmA dezIzabdAnAM saMgrahaH eSaH / AAjaraLa checarolaH racitaH zrIhemacandramunipatinA' / / 78 'ratnAvali' jenu' khIju nAma che evA A dezI zabdane sa'braha A pramANe zrIhemacaMdra munipatie racce che. athavA 'munivayaLA' evA pAThAMtara pramANe zrIhemacaMdramuninA vacanathI-kahevAthI-2thyA che. A racanA, AThamA adhyAyarU5 prAkRta vyAkaraNanu eka pariziSTa che. mULa sUtreA tathA te sUtreAnI vRtti svApaNa che-peAte jAte ja manAvela che. evA siddhahemacaMdrazabdAnuzAsananA AThamA adhyAyane A pramANe A lezarUpa-alparUpa-zeSa bhAga che--pariziSTarUpa che tathA evuM khIju nAma ratnAvali' che ane AcAya hemacaMdre ke DemacaMdranA kaDavAthI (pAThAMtara) banAvela che arthAt A sagrahuM AThamA adhyAyanI pUrti rUpa che. e pramANe AcArya hemacandre racelA bhane potAnI banAvelI TIkAvALA dezIzabdasaMgrahanI vRttino AThamo varga puro thayo / dezIzabdasaMgrahanA mUlabhAgano tathA vRttibhAgano gujarAtI anuvAda samApta 1 pUnAnI mudritapratimAM mukhivacaLA evA pATha maLela che tethI upara mujasthya khIjo artha jaNAvela che. Page #774 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dezIzabdasaMgrahanA pUraka TippaNa anuvAda- pRSTha-1 paMkti 6 min]-je hakIkata [ ] AvA corasa kauMsamAM banAvela che te anuvAdaka taraphathI samajavAnI che. pRSTha-1 paMkti -12 cha bhASAone-saMskRta, prAkRta, zaurasenI, mAgadhI, pizAcI (cUlikApaizAcI) ane chaThThI apabhraMza bhASA-Ama "siddhahemacaMdra' nAmanA vyAkaraNamAM pahelA sAta adhyAyamAM pradhAnapaNe saMskRta bhASAnuM vyAkaraNa batAvela che ane chellA AThamAM adhyAyamAM prAkRta, zaurasenIthI mAMDIne apabhraMza bhASAnuM arthAta pAMca bhASAonuM vyAkaraNa samajAvela che. prAkRta, vyAkaraNa mATe AThamA adhyAyanA traNa pAda pUrA rekAyelA che ane cothA pAdanAM 259 sUtra sudhI prAkata bhASAne vicAra kare che. cothA pAdanA 26 mA sUtrathI 286mA sUtra sudhI zaurasenI, 287thI 302 sUtra sudhI mAgadhI, 303 thI 328mA sUtra sudhI pizAcI ane cUlikApaizAcI tathA 329mA sUtrathI 448 sUtra sudhI apabhraMza bhASAnA vyAkaraNane vicAra kare che. prastuta apabhraMza ke apabhraSTa zabdanA saMbaMdha vizeSa rUpe apabhraMza bhASA sAthe che. ghaNA leke apabhraMza eTale bagaDI gayela athavA bhraSTa evA artha sAthe apabhraMzane joDIne apabhraMza bhASAne bagaDI gayelI athavA bhraSTa bhASA samaje che paNa teonI A samaja barAbara nathI, jo ke apabhraMza zabdane artha bagaDI javuM" ke "bhraSTa thavuM" thAya che paNa jyAre apabhraMza zabda eka khAsa vizeSa bhASAne sucaka hoya che tyAre tene artha bagaDI javuM' samajavAne nathI. dareka bhASAnA zabdonA uccAraNo judAM judAM he che. ane e judAM judAM uccAraNe ja te te bhASAnI vizeSatA che. e uccAraNamAM amuka prakAranuM ja uccAraNa zuddha ane bIjAM bAkInAM uccAraNo azaha e mAnyatA bhUlabharelI che, jemake, keTalAka leke, "gayo hato ema bele Page #775 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che tyAre keTalAka loke "gaye to athavA " te ema paNa bethe che keTalAka loke pIpaLe' ema bole che tyAre keTalAka leke "paMpaLo" ema bele che. keTalAka loko "nathI ema bele che tyAre keTalAka loke "nazca" athavA "nAtha" ema paNa bele che. A badhA belanArA samagra gujarAta dezanA vatanI che ane gujarAtI bhASA belanArA che. eTale amuka pradezanI gujarAtInuM uccAraNa zuddha che ane amuka pradezanI gujarAtInuM uccAraNa azuddha che ema kahevuM jarA ya yuktisaMgata nathI paNa ema kahI zakAya ke amuka pradezanI gujarAtI bhASAnA uccAraNa karatAM amuka pradezanI gujarAtI bhASAnuM uccAraNa thoDuM juduM che. A rIte ja avestAnI bhASA, vedanI bhASA, upaniSadonI bhASA, pAlipiTanI bhASA, jaina AgamonI bhASA, ane te te kALanI prAcIna lokabhASAonA zabdonA uccAraNe jarUra judAM judAM hevAnAM eTale avestAnI bhASAnI apekSAe RdanI bhASAnuM, vedAnI bhASAnI sarakhAmaNImAM pANinIyanI saMskRta kahevAtI bhASAnuM, e saMskRta kahevAtI bhASAnI apekSAe upaniSadonI tathA samrATa azokanI dharmalipionI, tathA bauddha piTakanI ane jaina AgamonI tathA prAcIna lokapracalita bhASAonAM judAM judAM uccAraNe heya e svAbhAvika che paNa emAM amuka ja uccAraNavALo prayoga zuddha ane bIjI jAtanA judA uccAraNavALA zabdano prayoga azuddha evuM kadI na kahI zakAya. paNa ema jarUra kahI zakAya ke eka ja kALe karIne sthaLa bhede judAM judAM uccAraNo thAya che, thatAM AvyAM che paNa e badhAmAM saLaMgasUtra eka lekabhASA jhaLakI rahela che je te te prajAne ekatAnA sUtramAM paDI rahela che chatAM ya bhASAnA bhakta lakee ane vizeSataH sAMpradAyika ane dharmasaMpradAyanA jhanunI purehita paMDitAe A zuddha ane azuddha uccAraNonI, saMskRta ane asaMskRta-apabhraSTa-uccAraNonI IdrajALa jarUra UbhI karela che ane saMskRta bhASA sarva bhASAmAM ziSTa che evuM paNa pracalita karela che. kharI rIte te zucitA, zuddhatA, ziSTatA vagere guNo zuci vicAronI ane pavitra AcAronI sAthe saMbaMdha dharAve che pachI e vicAro game te bhASAmAM guMthAyA hoya eTale zuddhatA ke ziSTatAno Aropa kare che te vicAronI tathA AcAranI apekSAe karI zakAya paNa bhASA ke zabdonI apekSAe nahIM. jema pioSAkane bhabhaka zuddhatA ke ziSTatAne ekAMta sUcaka nathI tema zabdone ke bhASAne bhabhaka ekAMta zuddhatA ke ziSTatAne dyotaka nathI. cAra ane laphaMgA lake paNa zuddha bhASA belI zake che ane saraLa ane bhadra leke pracalita bhASAvaDe potAne vyavahAra calAve che eTale kavie kharuM kahela che ke "bhASAne zuM vaLage bhUra kaNamAM jite te nara zara". tAtparya e ke ahIM vaparAyela apabhraSTa athavA Page #776 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 apabhraMza zabdane prAcIna paraMparAe cAlI AvelI amuka prakAranI bhASAnA sUcaka samajavAne che. pRSTha--1 5'kti-12 siddhahema. AcAya hemacaMdre racela A aghyAyavALA saMpUrNa vyAkaraNanu nAma siddhahemazabdAnuzAsana che. A nAmamAM 'siddhu' zabda rAjA siddharAjane sUcaka che ane 'hema' zabda AcAya hemacaMdranA sUcaka che. AcArya hemacandre rAjA siddharAjanI preraNAthI ane sahAyatAthI A vyAkaraNa racela che. A hakIkata AcAye AThamA adhyAyane aMte ApelA prazasti zlAko spaSTa jaNAvela che "tenAtivistRta--vurAma--viprIn-- zabdAnuzAsanasamUha kadarthitena / abhyarthito niravamaM munihemacandraH zabdAnuzAsanamidaM vidhivad vyadhatta " || "bIjAM aneka durgaMdha, avyavasthita ane lAMbAM lAMbAM vyAkaraNAne joI te rAjAne ema thayu ke gujarAtanA vidyArthI mATe ane e rIte samagra bhAratanA vidyArthIo mATe koI eka sukhAdha, vyavasthita ane atizaya lAMkhuM nahIM. tema atizaya TuM nahIM. evuM kAI zabdAnuzAsana hoya te! ThIka, Ama vicArIne rAjA siddharAje A aMge AcAya hemacaMdrane vinati karI, tethI AcAye A vyAkaraNane vidhipUrvaka banAvela che.'' athavA rAjAnuM nAma jaNAvavA AcAye mAkaNusUcaka nAmamAM Adi zabda siddha rAkhela che ane peAtAnuM--kartAnuM nAma jaNAvavA pAchaLa 'hema' zabda 'hemaca'dra' zabda mukela che. eTale nAma 'siddha hemazabdAnuzAsana' athavA siddha hemacaMdrazabdAnuzAsana' samajavuM. A khAkhata prabhAvakracaritamAM je hakIkata batAvela che tenA sAra A pramANe che--jyAre rAjA siddharAje mALavA deza upara jaya meLavyeA tyAre mALavAnI rAjadhAnI avaMtImAM rAjA bhojane eka mATe graMthabhaDAra hatA tene rAjAe joyA. temAMthI maLI AvelI bhAjavyAkaraNanI peAthI joI te rAjAne vicAr thayeA ke mArA dezanA vidyArthie mATe A vyAkaraNa nahIM' cAle tethI e mATe koI eka svataMtra vyAkaraNu banavuM joI e. A rIte vicArIne rAjAe AcArya hemacaMdrane navu svataMtra vyAkaraNa racavAnI vinaMti karI ane AcAya ne je sahAyatA joI e te badhI ja purI pADI eTale AcAya hemacaMdre Page #777 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A navuM ja siddhahemacaMdra nAbanuM saMskRta ane prAkRta vagere bhASAonuM arti uttama ane sugama vyAkaraNa cela che. A vyAkaraNamAM chellA adhyAyamAM je apabhraMza bhASAnuM vyAkaraNa racela che temAM te vakhatanI eTale agyAramAM bAramA saikAnI loka pracalita bhASAnA svarUpa vize ghaNe vizeSa prakAza pADela che tethI ApaNI gujarAtI bhASAnA tathA hindI, paMjAbI, baMgAlI vagere bhASAonA ItihAsa vize paNa ghaNI mAhitI sAMpaDe che. ApaNA dezamAM pANinIya, cAMdra, zAyana vagere aneka vyAkaraNa upalabdha che chatAM temAMnA koI paNa vyAkaraNamAM tatkAlIna pracalita bhASAnA vyAkaraNa ke svarUpa vize eka akSara paNa lakhavAmAM Avela nathI tyAre A siddhahema vyAkaraNamAM hemacaMdranA pitAnA samayamAM je bhASA pracalita hatI tenuM sAMgopAMga vyAkaraNa temaNe ApeluM che eTaluM ja nahIM paNa te pracalita bhASAnuM svarUpa barAbara samajAya te mATe anekAneka udAharaNa padyarUpe AcAce ApelAM che. e udAharaNomAMnA keTalAMka to AcArya hemacaMdranI pUrva paraMparAthI cAlyAM AvelAM jaNAya che ane keTalAMka saMbhava che ke AcAye pote racelAM hoya ane keTalAMka te taddana lokasAhityanAM paNa hevAno saMbhava che. A udAharaNa dvArA hemacaMdrathI amuka maryAdAvALA pUrvakALanI bhASA, pitAnA samayanI bhASA e bane vize ghaNuM vizeSa jANavAnuM maLe che ane gujarAtI bhASAnuM je pUrva prAcIna rUpa che te paNa A padyomAM spaSTapaNe jhaLahaLI raheluM dekhAya che. je leke gujarAtI bhASAne saMskRtanI putrI kahe che temane sAru A padyo eka sajajaDa uttara rUpe banI zake ema che. pR. 1 paMkita 12 siddhahemacaMdra nAmanA anusaMdhAnamAM- rAjA siddharAjane ItihAsa tathA vRttAMta prasiddha ja che. tema ja AcArya hemacaMdrane paNa vRttAMta ane ItihAsa prasiddha che ethI e banne vize ahIM vizeSa lakhavAnI jarura nathI chatAM AcArya hemacaMdranA jIvananA mukhya banAvo vize saMkSepamAM jaNAvI daIe chIe. janmasthAna dhaMdhukA (gujarAta), janmanAma cAMgadeva, mAtAnuM nAma pAhinI, pitA-cAciga, janmavarSa vikramasaMvata 1145 kArtika zukala pUrNimA, dharmaguru, athavA dIkSAgurunuM nAma devacaMdra sUri, AcArya pada vi sa. 116 6 vaizAkha akSaya tRtIyA-akhA trIja. nirvANa vi.saM. 1229. A mahAprabhAvaka jainAcArya rAjA siddharAjanA mitra hatA ane rAjA kumArapALanA dharmaguru hatA. teo somanAtha ane Page #778 -------------------------------------------------------------------------- ________________ giranAra vagerenI yAtrAe gayelA, temaNe aneka viSayanA jainagraMtho lakhavA uparAMta vyAkaraNa, keza, taka, chaMda alaMkAra ane yoganA viSaya upara paNa graMtha lakhelA che. vyAkaraNa to emaNe sAMgopAMga saMpUrNa racela che.-vyAkaraNanAM aMgo dhAtupArAyaNa, liMgAnuzAsana tathA uNuddhiprakaraNa svopattisahita lakhela che. A AcAryanI hayAtI pahelAM gujarAta dezamAM gujarAtanA ja paMDite banAveluM vividha prakAranuM keI viziSTa sAhitya upalabdha na hatuM, e khoTa A AcAryazrIe dUra karela che ane saMskRta vagere bhASAone lagatuM vividha viSayanuM sAhitya racI sAhityanI duniyAmAM gujarAtane prathama sthAna apAvela che. bhArata dezanA rASTrapitAnuM biruda meLavanAra pU. gAMdhIjI moDha jJAtinA hatA tema A AcArya paNa moDha jJAtinA alaMkArarUpa hatA. rAjAnI sUcanAthI jayAre AcAryo "siddhahema zabdAnuzAsana' taiyAra karyuM tyAre rAjAne eTale badhe AnaMda thayo hato ke teNe taiyAra thayelA siddhahemacaMdrazabdAnuzAsanane hAthInA hoddA upara padharAvI pATaNa AkhAmAM teno dhAmadhUma sAthe eka khAsa moTe varaghoDA kaDhAvelo ane gujarAtamAM tenA adhyayana-adhyApananI paNa vyavasthA karAvelI. A varaghoDAnu varNana jana prabaMdhamAM Aje paNa upalabdha thAya che. ane pothIomAM lahiyAoe dorela tenuM citra paNa upalabdha thAya che. pR0 1 paMkita 15 lepa vagere- pahelAMnA AcAryoe lepa, Agama ke varNavikAra vagere kramika paddhatine Azraya lai dezI-dezya-prAkRtanA zabdonI niSpattinI sAdhanikA nathI batAvI" graMthakAre karela A ullekhane barAbara samajavA sAru nIce jaNAvela hakIkatane samajavI jarUrI che- jyAre e siddhAMta nirNata thayo ke bhASAmAM vyavahAramAM AvatA spaSTa arthavALA tamAma zabdo dhAtuja che eTale e badhA ja zabdo dhAtuo dvArA sAdhI zakAya evA che tyAre pANinIyathI paNa pUrvanA prAcIna samayamAM zAkaTAyana munie potAnA samayanI pracalita bhASAmAM pracAra pAmela tamAma zabdone gaMbhIra abhyAsa karI anvaya tathA vyatireka dvArA e zabdomAMthI potAnI kalpanA pramANe mULa dhAtuonI zodha karI, jema bIje bIje sthaLe dhUma ane agninuM sAhacarya joIne dUranA parvatamAMthI nIkaLatA dhUma dvArA "parvatamAM agni che evuM anumAna anvaya-vyatireka dvArA karI zakAya che, tema ja pati cata tuti vagere rUpamAM pati, cannati, tukSati-Ama be aMze kapyA pachI jyAM jyAM ati Page #779 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che tyAM tyAM kartarUpa artha, vartamAnakALarUpa artha ane eka saMkhyArUpa artha hoya che ane jyAM jyAM kartarUpa artha, vatamAna kALarUpa artha ane eka saMkhyArUpa artha nathI tyAM tyAM te aMza nathI hoto. e jAtanA anya vyatireka dvArA ti nA artha vize nirNaya karyA pachI je van, caLa, tuTu. rUpa aMza prati vageremAM zeSa rahe che te mULa dhAturUpa che ane tene artha te ja dhAtvartha che ema nirNaya karavAnI prakriyA dvArA tamAme tamAma dhAtuo zodhAyelA che ane e ja prakriyA dvArA nAmanAM rUpamAMthI mULa nAma ane pratyayo paNa chUTA pADI zakAya che. rAmau, seva, harau vagere rUpamAM ma+, teva+, dura+mau--evA be aMza kalpAya che ane pachI akArAMta nAmone jyAM jyAM pa lAgela hoya tyAM tyAM avazya be saMkhyAno artha sUcita thAya che ane jyAM thI aMza nathI tyAM be saMkhyAne artha paNa sUcita thatuM nathI. jema ame rUpamAM rAma aMza che. chatAM tene sau aMza lAgele na heyAthI rAme rUpa be saMkhyAnA arthanuM sUcaka nathI. ema anvaya ane vyatireka dvArA jAmau, revau, Dhau vagere rUpomAM mULa prakRtibhAgane ane pratyayabhAgane avabodha thaI zake che. zrI. zAkaTAyana munie pUrvokta anvaya tathA vyatirekanI yuktino upayoga karIne je dhAtuo zodhI kADhelA te keTalA hatA tenI cokkasa saMkhyAnI te khabara nathI paDI paNa e zodhAyelA dhAtuomAMthI pANinIyanA dhAtupAThamAM be hajArathI pacIzaso dhAtuone saMgraha hAla ApaNI sAme vidyamAna che. keTalAka evA zabdo maLe che je saMgrahIta dhAtuo dvArA niSpanna thaI zaktA nathI temanI niSpatti samajAvavA navA navA dhAtuo kalpAnA AvyA che ane e kapAyelA navA dhAtuone "sautradhAtu' nuM nAma apAyela che. mULa dhAtuo nakakI thayA pachI te dhAtuone amuka pratyaya lagADavAmAM Ave che ane ema karyA pachI dhAtuomAM ke pratyayomAM ghaTate pheraphAra karIne nAmonI niSpattine samajAvavAmAM Ave che. A rIte niSpanna thayelA nAmone vyavahAramAM upayoga karavA sAru te nAmane vaLI khAsa khAsa arthanA sUcaka evA judA judA pratyaya lagADavAmAM Ave che ane ema karavA jatAM paNa mULa nAmomAM ane lagADavAnA pratyamAM paNa ghaTato pheraphAra karavA jarUrI manAya che. A prakAre taiyAra thayela nAmarUpa ja vyavahAramAM arthabodha pedA karI zake che. nAmarUponI peThe ja kriyApadarUpane, kRdaMtarUpone, sAmAsika rUpone ane taddhitIya rUpone paNa vyavahAra mATe nipanna karavA paDe che, Page #780 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kriyApadarUpane taiyAra karavA mATe kALa, saMkhyA tathA puruSa arthanA kalpAyelA bedhaka pratye mULa dhAtune lagADI te bannemAM ucita pheraphAra karIne kriyApadarUponI niSpatti samajAvAya che. e ja rIte maLa dhAtune amuka pratyaya lagADI saMbaMdhaka bhUtakRdaMta tathA hetvarthakRdaMtanAM rUpanA niSpatti karAya che tathA bhAvasUcaka eTale mAtra kriyAvAcaka ane kArakasUcaka kRdaMta rUpe banAvavA sAru mULa dhAtune te te arthanA bIjA bIjA kapelA pratyaya lagADavAmAM Ave che. e pratyamAM ja, tabdha, nIra, ka, ma, rUUT, mana, havA, 3, 3ra, vara ane ? vagere anekAneka pratyaye kapAyelA che. A kapAyelA pratyaya lagADatAM vaLI dhAtumAM ke pratyayamAM pheraphAra karavAnI jarUra jaNAya to pheraphAra karIne taiyAra karavAmAM Avela kRdaMta nAme vyavahAra sAdhaka banI zake che. sAmAsika nAmanA citra, THva, 31mana , vAvam, pacapUrI, kSAtAra vagere prayogo judA judA nAmonA saMgathI bane che tathA kArca, mAhitya, saupajAva, viMzati, trirata, pASTi, parsama, kAvya, drA vagere nAmo tadvitIya nAme che. A nAma ya nAmane judA judA pratyaya lagADIne taiyAra karavAmAM Ave che eTale A taddhitIya nAme ya nAma dvArA ke nAmo dvArA niSpanna thayela che. A tamAma prayogonI sAdhanAmAM pradhAna sthAne dhAtu che ane nAma paNa che. A prakAranI rUpasAdhanAmAM sarvatra pheraphArone khAsa sthAna che. bhAgye ja e koI prayoga haze, jemAM koI pheraphAra na thayo hoya. zAdAmana munithI mAMDIne pANini sudhInA vaiyAkaraNoe ane pANini pachInA caMdragemithI mAMDIne hemacaMdra sudhInA vaiyAkaraNae potapotAnA vyAkaraNamAM sarvatra pUrvokta vividha pheraphAra karavAnI ne ja Apela che. rUpasAdhanAnA AdhArabhUta e pheraphArAmAM je pheraphArane samAveza thAya che temAMnA mukhya A che.-(1) varNalepa (2) varNa viparyaya (3) varNa parivartana (4) zabdanuM juduM ja rUpAMtara (5) navuM umeraNa-Agama (6) dvirbhAva-mULa aMganuM bevaDuM thavuM (7) guNa (8) vaddhi (9) pAse pAse AvelA eka bIjA svare ke baMnenuM saMdhAna. A aMge atisaMkSepamAM naMbaravAra A rIte samajAvI zakAya. (1) duta rUpa sAdhavA sAru nA no lepa karavAmAM Ave che. (2) siMda zabdanI nipatti mATe riMkU nA akSareno sthAna badalo kara paDe che tathA vArasI nAmane sAdhavA vArANI nAmanA 6 ane no sthAna badale karavo paDe che ane duSTa kara vagere zabdonI sAdhanA mATe mAM anna nA 2 ne UlaTo ru kare paDe che. tathA sata Page #781 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAM re dhAtunA 1 ne UlaTo 3 banAvavo paDe che. (3) naLa gANa vagere rUpamAM ja ne ane Tu ne ja karavo paDe che. (4) vara banAvavA nuM vanna banAvavuM paDe che. tathA rAvaLa banAvavA mATe vaibAsa zabdanI AdinA hai no lepa karI pachI "vAmAM nA AdinA za no lepa ane ra ne ra karIne pachI sa ne badale ja nI kalpanA karIne vaizravaNa zabda dvArA pALini vagere vaiyAkaraNoe rAvaLa zabdane banAvela che. vizvanuM e rAvaNano pitA hato tethI A jAtanI kalpanA thayela che. (5) 3/rachata kAma7 mAM AdimAM ma nuM umeraNa karavuM paDe che tathA sthita, vevita vageremAM vacce zuM ne umeravuM paDe che. (6) upau, drau, ramUva, gama vageremAM mULa rU5 ghA, vA, mU, tathA jam no dvirbhAva karavo paDe che. (7) mavati sati vageremAM mU nA aMtya 3 no che tathA nA aMtya 4 ne zarU karavo paDe che. tathA menTa ane poSa vageremAM upAMtya ru no ane upAMtya 3 no so kare paDe che. sArA ane mo vyAkaraNamAM guNarUpe prasiddha che. (8) pATa para tArA vAra, nAcava hAtha mA trAjavA vageremAM pATha3 ne sama. tA-tra ne mAt, nAca-che ne che ane rAya-gA ne che ane bhAvaka vageremAM 3 ka karo paDe che. Ana, A che ane sau ne vyAkaraNamAM vRddhinuM nAma apAyela che. (9) matratra, ra 34tra rAmAvatra vagere prayogomAM be svare bhaLIne rUpatara banela che. tathA tafhataH-tRddhatame tamayamU-tamaya vagere prayogamAM be vyaMjane maLIne rUpAMtara banela che. A rIte mULa zabdomAM judA judA pheraphAro karIne tamAma vyAkaraNamAM te te rUponI niSpattine samajAvela che. vedanA zabdothI mAMDIne bIjAM tamAma zAstronA zabda mATe A prakAranI sAdhanA yojanA ghaDAyela che ane jeo niruktazAstrathI tathA vyAkaraNazAstrathI suparicita hoya teone mATe te A sAdhanAnI yojanA sarvathA sugama ja che. A aMge niruktabhASyamAM jaNAvela che ke-copa-35dhArA-vaTopavipryyaapdeshen sAmopapradarzanAya bhAdi-madhya-antalopa-upadhAvikAra-varNalopaviparyayAdi-mantavarNavyApattivarNopajanaudAharaNacintA "antasthAntardhAtunimittena saMprasAryaasaMprasAryobhayaprakRtidhAtunirvacanopadezaH / " ityAdi, (nirakta pR. 4) niruktakAre Ama jaNAvIne unALu zabda dvArA athavA samAnta zabda dvArA athavA samAharta zabda dvArA niSaUTu zabdanI nipatti samajAvela che ane vAska pitAnA pUrvavata AcArya upamanyune samarthaka mata TAMkela che-"nijamanAtu niSa Page #782 -------------------------------------------------------------------------- ________________ iTA: tathA samAjanAt gSa nivaTavaH tathA samAta mota nipaveH (-nirukata pR06-( mAM Apela saMkSipta pATha che) vedanA vyAkaraNamAM, pANinIya vyAkaraNa vagere vyAkaraNamAM tathA kaccAyatanA pAli vyAkaraNamAM tathA caMDathI mAMDIne hemacaMdra sudhInA prAkRta vaiyAkaraNomAM tamAma zabdonI niSpatti batAvavAnI rItamAM kaI taphAvata nathI, Ama chatAM pUta vyAkaraNomAM mAtra eka dezya prAkRta zabdonI niSpatti samajAvavA sAru kaI paNa pUrvAcArya De ghaNe paNa prayAsa karela jaNAtuM nathI. ema mAnavAmAM tathA manAvavAmAM Avela che ke dezya zabdomAM mULa prakRti aMza tathA amuka pratyaya aMza evo vibhAga thaI zakatuM nathI tethI e zabdonI niSpatti samajAvI zakAya ema ja nathI. je prAcIna paMDitoe potAnA samayanI pracalita bhASAmAMthI mULa dhAtuo zedhI kADhyA temane mATe dezya zabdonI niSpattine samajAvavAnuM kAma jarA ya duSkara ke durghaTa to nathI ja tema chatAM A nathI banyuM te kharI bInA che. A aMge game te kAraNa che paNa Aja sudhImAM je je graMthe dezya zabdo vize upalabdha thayela che te tamAma graMthe dezya zabdonA mAtra arthasUcaka saMgraha graMthe ja che, koI paNa graMtha evo maLatA nathI jemAM dezya zabdonI nipatti bAbata keI sAdhanAkrama batAvela hoya. AcArya hemacaMdra relI do' nI vRttimAM dezI zabdasaMgrahakAronAM je aneka nAme ApelAM che te uparathI cokakhuM mAluma paDe che ke arthabodha sAthenA mAtra dezI zAdonA saMgraha kare e viziSTa paMDita thaI gayelA che paNa ApaNuM kamanasIbIne lIdhe te te saMgrahakArone keI saMpUrNa evo saMgraha grotha upalabdha hoya tema jaNAtuM nathI athavA kadAca e saMgrahakAronA graMtha ke koI graMtha lIMbaDI, khaMbhAta, pATaNa, jesalamera, bIkAnera vagere sthaLanA pustaka bhaMDAromAM athavA keInA pitAnA khAnagI saMgrahamAM paNa hajI sudhI paDI rahyo hoya ane te aMge koIe kazI tapAsa na karI hema ema paNa banavAjoga che. atu. e game tema che paNa ApaNI khuzanasIbI che ke ApaNI sAme AcArya hemacaMdrano temanI pitAnI vyAkhyA sahita relI sad upalabdha che je vAcAnI sAme prastuta che. je vaiyAkarapArivAda ne badale vAda jIvana ta , , nIta Page #783 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zavazayana zmazAna Urdhvakha , , ulUkhala viSitArA , , pizAca kU+sIH mahI+ , , mayUra A badhA zabdonI potAnI kalpanA pramANe niSpatti samajAvI zakayA che. teo je dhArata to dezI zabdonI paNa nipatti potapotAnI kalpanA pramANe jarUra samajAvI zakayA hota tathA jemaNe potAnA vyAkaraNamAM uNAdi prakaraNanI racanA karela che teo to jarUra dezI zabdonI niSattine samajAvavA samartha thaI zakyA heta. saMskRta bhASAmAM paNa AgaLa jaNAvelA evA dezya prAkRta jevA deya saMskRta zabdo aneka upalabdha che ane "amarakeza vagere dezomAM paNa evA keTalAka zabdone nirdeza maLI Ave che ane evA dezya saMskRta zabdonI niSpattine to teo jarUra samajAve che. eka mAtra dezya zabdo tarapha ja temanI zA mATe upekSA rahI ? e prazna jarUra saMzodhanane pAtra che. bIjuM to ThIka paNa dhArata to pitAnA svataMtra uNAdi prakaraNa nA praNetA AcArya hemacaMdra pote ja A saMgrahamAM ja dezIzabdonI niSpattine samajAvI zakayA hota paNa saMpAdakanI kalpanA pramANe AcArya hemacaMdra paraMparAne anusaranArA che eTale teo A pravRtti aMge paNa paraMparAne ja anusaryA jaNAya che. ema thavAthI dezI prAkRta zabdo Aja sudhI jema che tema ja paDayA rahelA che. A paristhiti zabdonA abhyAsIone jarUra akaLAvanArI che ema saMpAdakane lAge che tethI prAcIna vaiyAkaraNae zabdanI niSpattine samajAvavA sAru je mArga batAvela che te ja mArgane anusaravA sAthe vizeSa mahenata karIne paNa pitAnI yathAbuddhi yathAzakita vicAra karI karIne tathA kaTapanAo karI karIne dezI zabdanI vyutpattinI noMdha A anuvAda sAthe joDavAnuM sAhasa te karela che. ane sAthe sAthe dezI zabdonI jevA je saMskRta zabdo uNadi prakaraNamAM tathA "amarakoza' vagere kezomAM maLyA che temane paNa sthAnasUcana sAthe nirdeza karavAno prayAsa karela che. agre zAbdikAH vidvAMsaH pramANam / pR0 1-3 gAthA-1 tathA 2 prAcIna graMthakAre potAnA graMthane AraMbha karatAM sau prathama ISTa devane yAda karIne maMgalAcaraNa kare che. pachI je graMtha racavo zarU karela che, temAM mukhya Page #784 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jyo viSaya AvanAra che tenuM sUcana kare che eTale graMthane samagra abhidheyane saMkSepamAM nirdeza kare che ane sAthe ja graMthanA abhidheya sAthe graMtha pote kevI jAtane saMbaMdha rAkhe che e paNa batAvatA hoya che. dezIzabdasaMgahanA kartA AcAryazrIe paNa e ja prAcIna paripATInuM anusaraNa karela che. graMthanI mULa bIjI gAthAmAM graMthanA abhidheyane jaNAvela che eTale A graMthamAM abhidheya rUpa dezI zabdone saMgraha che ane prastuta graMtha ane tenA abhidheya dezIzabdasaMgraha vacce upAya-upeyabhAvane saMbaMdha batAvela che. dezI zabdo upayarUpa che tene jANavA-samajavAnA sAdhanarUpa A graMtha upAyarUpa che. Ama saMbaMdha batAvIne ema jaNAvela che ke graMtha potAnA upayarUpa themane barAbara vaphAdAra che pR. 6 gA. 4 dezI ke dezya zabda prAkRta bhASAnA vizeSa prakArane sUcaka che tamAma vaiyAkaraNee potapotAnA prAkRta vyAkaraNamAM prAkRta bhASAnA traNa prakAra batAvelA che, taddabhava, tatsama ane dezya, pahelA prakAra taddabhavane artha batAvatAM teoe jaNAvela che ke, tata eTale saMskRta ane evaDe ke emAM je thayela hoya tenuM nAma tadbhava arthAt saMskRta dvArA je thayela che te tabhavaprAkRta. je prAkRta saMskRtanI sAthe taddana maLatuM Ave che te tatsama prAkRta ane dezamAM je taLapadI bhASArUpe pracalita che tathA jenA zabdomAM amuka aMza mULa prakRtino che ane amuka aMza pratyayane che evo vibhAga karI zakAtuM nathI vA thaI zakato nathI te dezya prAkRta. - gha, -uDha. jaurI-sarI, dhRta-ghaya. A jAtanA ghara vagere tamAma zabdo tadbhava prAkRta kahevAya. saMsAra, vIra, nIra, saMmoTuM, dura, dhUjhi, samIra vagere zabdo jevA prAkRtamAM pracalita che tevA ja saMskRtamAM paNa pracalita che eTale e badhA zabdo tatsama saMskRtasama-prAkRta kahevAya. moraDhI-lAMbo madhurasvara, mogAma-gajita, chuMvAyu, pujA-bhaya pAmelo, rUkjhI-siMha ke zArdUla. A badhA gorI vagere zabdomAM mULa dhAtu keTaluM che ane pratyaya aMza keTaluM che tenI khabara paDatI nathI tethI te te arthe sAthe te zabdone kevo saMbaMdha che te paNa jaNAtuM nathI eTale AvA avyutpanna zabdone dezya prAtarUpa gaNavAmAM Ave che. matalaba ke je zabdo amuka arthamAM rUDha che ane bIjI rIte je zabdone arthe sAthe koI prakArano saMbaMdha te jarUra hovo joIe paNa te zabdono mULa dhAtu dhayAnamAM na Avato hovAthI te saMbaMdha nathI jaNAto te dezyazabdo kahevAya. saMskRta bhASAmAM paNa je zabdone rUdra kahevAmAM Ave che-mahiSa, mayUra, AtaMtra, , A badhA zabdanI vyutpatti sAthe temanA artho kaze saMbaMdha dharAvatA nathI arthAta Page #785 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 A TUDha zabado ane upara jaNAvelA dezya--dezI zabdo vacce kaze pharaka nathI. jema mahiSa vagere zabdonI vyutpatti kapita rIte batAvavAmAM Avela che. tema ukta dizya zabdonI paNa evI kalpita vyutpatti jarUra batAvI zakAya paNa evI buta mattio bhAgye ja batAvavAmAM Avela che. prAkRta bhASAnA hAlamAM je je vyAkaraNe upalabdha che te badhAM ja saMskRta bhASAnA mAdhyamArA prAkRtabhASAne samajAve che ethI te te vaiyAkaraNe e taddabhava bhedanI kalpanA karela che. paMDita lokone saMskRta mAdhyama dvArA prAkRta zikhavuM vadhAre sarala paDe che. e dRSTie ja prakRti saMskRta ema kahevAyela che paNa ene artha kadI e to nathI ja ke prAkRtabhASAno uddabhava saMskRta bhASAmAMthI thayela che. prAkRta ane saMskRta zabdonA maulika arthane dhyAnamAM rAkhavAmAM Ave to koI paNa vicAraka ema nahIM svIkArI zake ke saMskRta bhASA dvArA prAkRta bhASAne prAdurbhAva thayela che. prakRtino mULa artha ravabhAva che eTale je bhASA svAbhAvika che-bALaka potAnI mAtAnA khoLAmAMthI ja je bhASAne svAbhAvikapaNe zikhe che te bhASAnuM nAma prAkRti. prAkRta zabdane A artha yaugika artha che ane pachI te te prAkRta zabda rUDha thayela che ane tethI tene artha amuka prakAranI vizeSa bhASA e tho zarU thayela che. kharI rIte tamaya evo je bheda kalpavAmAM Avela che tethI saMskRta dvArA prAkRta pedA thayela che e bhrama paMDitAe ja ubho karela che. saMskRta eTale saMskAravALuM, A "saMskAravALuM" artha ema sUcave che ke temAMthI prAkRtabhASAne uddabhava kadI saMbhava nathI. A bhrama TALavA mATe prAkRtinA mAtra be ja bheda rAkhavA joIe-eka tAsama ane bIje dezya. tatsama eTale je prAkRta, saMskRta sAthe thoDuM ghaNuM maLatuM AvatuM hoya te-haratI-thI. strI-thI. ghaTa-gha vagere ane je prAkRta saMskRta sAthe sarvAze maLatuM AvatuM hoya te paNa tatsama-samIra, saMsAra, vIra, nIra, dhIra vagere zabdovALuM prAkRta, A rIte samajyAthI ukta bhramane jarA paNa avakAza nahI rahe. pR 3 5. 12 dezI prAkatane lagatAM-dezI ke deva zabda pUrva paraMparAthI prAcIna samayathI cAlyA Ave che eTale enA uccAraNomAM vizeSa vividhatA AvI gaI che tathA e zabadanA saMgrAhaka zAstranI lipi karanArAo-lahiyAo-be zabdonA kharA svarUpane jANatA na hovAthI temanI lakhAvaTamAM ghaNAkharA dezaya zabdo bhraSTavizeSavikata-banI gayA che eTale potAnA svarUpamAMthI cuta thaI gayA che. e rIte ahIM apabhraSTa zabdano Azaya samajavAnuM che. apabhraSTa thavAnAM thoDAM kAraNe Page #786 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 A che.--Ne sthaLe va te aTle 2 ane 2 baTale haiM lakhAtA AvyA che. A prakAre ja meM ane sa nA pazu saMkara thaI gayela che ane aneka zabdamAM AvA aneka sakA thaI javA pAmyA che. 5 ane 6 vacce paNa evA ja sakara thaI gayela che eTale A badhA sakarAne lIdhe dezI jhUbdone jijJAsu ce! dezI zabda ThIka che ane kA dezI zabda ThIka nathI evuM nirdhAraNa jhaTa karI zakatA nathI eTale AcAya zrIe peAtAnA samayanA ane paitAnI pahelanA samayanA aneka dezIzabdonA saMgraheAne joIne jema bane tema eche kakara thAya e rIte A saMgraha karI dezI zabdone bhaNanArAnI ke jANanArAnI muMjhavaNu TALavA A prayAsa karela che. sa...kare!nA saMdhamAM jo ke dhaNuM lakhI zakAya tathA e aMge ghaNAM udAharaNA paNa ApI zakAya paNa ahIM ema karavu' asthAne che chatAM nIcenuM eka ja udAharaNu sakareAnI samaja mATe pUratu che. AcAye bhANe' arthamAM'ma' ane mara' e ane zabdone neAMdhalA che. na ane 6 e banne sarakhA vacAtA hAvAne lIdhe prAcIna hastalikhita pothIomAM kayAMya mattva ane kayAMya maghya ema lakhAyela che. ethI AcAye A banne pAThAne sthAna Apela che. paNa marAThI bhASAmAM 'bhANeja' arthamAM mAtra zabda ane taLapadI kADhI khe!0 mAM bhAMkA zabda pracalita che. e uparathI matra pATha marAThI bhASAnI apekSAe barAbara lAge che. tyAre manya zabda kayAM vaparAtA haze enI mAhitI maLI zakI nathI. AcAye ApelA majja zabda ane marAThI mAvA zabda ane taddana sarakhA che e taddana spaSTa che. kadAca bhAratIya Aya ke abhAratIya-drAviDI vagere bhASAeAmAM bhANeja athavALA mAyA ke mAvA jevA zabda upalabdha hoya te mantra pATha paNa barAbara kahevAya. pracalita bhASAmAM vaparAtA zabdene barAbara dhyAnamAM rAkhIne dezya zabdenI parIkSA karavI jarUrI che. pR0 3 50 26 pAlita--AcAryAM pAdalipta eka suprasiddha jainAcAya che. nAgArjuna nAmanA AcAryanA e dIkSA guru AcAya hata! ema kahevAya che, jemAM dezya zabda vizeSa pramANamAM vaparAyA che evI tara MgavatI nAmanI kathA temaNe banAvela che tathA nirvANukalikA nAmanA graMtha paNa temaNe racelA gaNAya che. A taraMgavatI nAmanA graMthano ullekha AcAryazrI jinabhadragaNikSamAzramaNe potAnA vizeSAvazyaka bhASyanA mULamAM karela che ethI spaSTa mAluma paDe che ke AcA` pAdalipta vizeSa prAcIna che. temanA vize cekasa itihAsa sAthene vRttAMta Aje upalabdha nathI paNa prabhAvakacaritamAM tathA bIjA jaina prabaMdha graMtheAmAM temanI kathAo maLI Ave che. nirvANukalikA chapAI gayela che tyAre taraMgavatI kathA tA Aje upalabdha ja nathI, Page #787 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 pR0 4 5 6 prAkRta bhASAmAM jemanA vyavahAra che-prAkRta bhASAmAM 8, , , , zai, au svaro muddala vaparAtA nathI temaja ra ane pa paNa muddala vaparAtA nathI paNa te banne ne badale eka daMtya sa ja vaparAya che tathA zabadanI AdimAM kaI paNa zabdamAM "" nathI vaparAto ethI A dezI zabdasaMgrahamAM 4, zrada, , , che ke A svaravALA zabdo ApavAmAM nathI AvyA tema ja AdimAM zuM' vALA ane AdimAM ke zabdanA keI paNa bhAgamAM za ke vALA zabdo paNa ApavAmAM nathI AvyA. pR. 4 50 30 vajanara-je svara, vyaMjana ke zabdane Adeza karavAmAM Ave che te svara, vyaMjana ke zabda tathA Adeza e vacce akSarayojanAnI daSTie kaI paNa jAtanuM sAmya hovuM joIe. sAmya jyAM na hoya tyAM Adeza karavAnI prathA bhASAzAstranA niyama pramANe yuktiyukta nathI. "prAkRta vyAkaraNamAM [TAkA2]jAvela che ke zrI ne sthAne vannara, prakAra, 3UAra vagere Adeza thAya cheAma game te zabdane sthAne game te jAtane Adeza karavAnI prathA TheTha pANininA samayathI cAlatI Ave che eTale dareka vaiyAkaraNa e prathAne anusarIne AdezanuM vidhAna karato Avyo che ane AcArya hemacaMdra paNa e ja prathAne anusarIne dhAtuonA AdezenuM vidhAna kare che paNa vAya ane vAra, ratha ane 3MAra e be vacce akSaranI dRSTie ke sthAna prayatnanI apekSAe kaI sAmya nathI tethI vagara, vagara vagere ratha nA Adeza che ema samajavAne badale rannara, uttara vagere ratha nA paryAyavAcaka dhAtuo che ema samajavuM AjanI vicArasaraNI pramANe vadhAre ucita che. haima saMskRta vyAkaraNanAM AThamA adhyAyanA cothA pAkanA sUtra 2 jAthI te sUtra 259 sudhImAM A AdezarUpa dhAtuono nirdeza che, pR. 5 50 30 aDhAramaNi-AcArya hemacanTe "kAvyaprakAzanI jevo alaMkAra zAstrano eka maTe graMtha "kAvyAnuzAsana' nAme banAvelo che. jemAM mULa sUtro che ane tenA upara AcArye pite banAvelI "alaMkAracUDAmaNi" nAmanI vRtti paNa che. A pustaka zrI. mahAvIra jaina vidyAlaya dvArA sArI rIte saMpAdita karAvIne prakAzita thaI gayela che. ahIM prasaMgavazAta e paNa jaNAvavAnuM jarUrI che ke chaMdazAstrarUpe AcAryuM chaMdonuzAsana paNa raceluM che ane e paNa prakAzita thaI gayela che. Page #788 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 pR. 6 paMkti 4 ativyApta- pR0 7 paMkita 9 ativyApti cokkasa nirUpaka zAstramAM vastunA varUpane nirNaya karavA vastunuM lakSaNa bAMdhavAmAM Ave che, je vastunA svarUpanuM lakSaNa bAMdhyuM hoya te vastu sivAya bIjI kaI vastune e lakSaNa lAgu na paDavuM joIe paNa mAtra lakSya vastune ja lAgu paDe evuM hovuM joIe. je lakSaNa evuM na hoya ane alakSya vastune paNa lAgu paDe evuM hoya to te lakSaNane ativyApta nAmane doSa lAgu paDe che ane je lakSaNu lakSyavastune puruM lAgu na paDe evuM hoya to te lakSaNa avyApta kahevAya che tathA je lakSaNa lakSya vastune jana lAgu paDe tevuM hoya to te lakSaNane asaMbhava doSapAtra gaNavAmAM Ave che. je lakSaNa anivyApta avyApta ane asaMbhava doSa vagaranuM hoya te ja kharuM lakSaNa-salakSaNa gaNAya che. vizeSa spaSTatA sAru kahevuM joIe ke koI ema puche ke gAyanuM zuM lakSaNa che ? tenA uttaramAM koI ema kahe ke je ziMgaDAvALuM prANI hoya tene gAya samajavI. to A lakSaNa gAne to lAgu paDe che, uparAMta bakarI, gheTAM, haraNa vagerene paNa lAgu paDe che mATe gAyanuM A lakSaNa barAbara nathI paNa alaphaka evAM "dheTAM" "bakarAM vageremAM paNa lAgu paDatuM hovAthI te ativyAta che mATe "ziMgaDAvALuM lakSaNa gAyane mATe sallakSaNa na kahevAya. bIjo koI ema kahe ke je govadharmavALuM hoya ane zyAma hoya te gAmanuM lakSaNa che. te A lakSaNa dhoLI ke rAtI gAmane lAgu paDatuM nathI eTale layanA samagra bhAgane baMdha besatuM nathI mATe avyApta che ethI A paNa sallakSaNa nathI. keIema kahe ke "gaganacAritva --AkAzamAM addhara cAlavuM" gAyanuM lakSaNa che. to A lakSaNa to gAyamAM kadI saMbhavatuM ja nathI eTale asaMbhava doSavALuM che ethI A paNa sallakSaNa nathI. have gAyanuM kharuM lakSaNa A pramANe che--jaya govadharma hoya ane gaLAnI nIcenA bhAgamAM kaMbaLa je laTakate dehabhAga hoya-gaLakaMbaLa-hoya te gAmanuM lakSaNa che. have vicAra karatAM mAluma paDe che ke A lakSaNa gAyanuM kharuM svarUpa batAve che mATe sallakSaNa che. A lakSaNa ativyApta nathI-gAya sivAya bIje kayAMya rahetuM nathI, avyApta nathI-gAyanA samagra jAthamAM barAbara rahe che ane gAyamAM A lakSaNa barAbara ghaTe che mATe asaMbhava doSayukata paNa nathI A prakAre dezI prAkRtanuM evuM lakSaNa batAvavuM joIe ke je ativyApta na hoya tema AvyA ke asaMbhava doSavALuM paNa na hoya. dezya athavA dezI eTale "aneka dezamAM pracalita taLapadI bhASA, dezya prAkatanuM AvuM lakSaNa bAMdhavAmAM Ave to A lakSaNa dezya prAkRta uparAMta je bIjI taLapadI bhASAo che temane paNa lAgu paDe che tethI A lakSaNa ativyApta gaNAya. ethI Page #789 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A lakSaNa deya prAkRtinuM lakSaNa na kahevAya. mATe ja graMthakAra AcArya dezya prAkRtanuM salANa A nIcenI gAthAmAM batAve che. je bhASA prAkRta bhASAnA eka eka vizeSa bhAgarUpa che ane anAdi kALathI prAkRtirUpe pravata thayelI hoya tenuM nAma dezya prAkRta athavA dezI prAkRti. A lakSaNa dezI prAkRtanuM sallakSaNa che ane temAM ativyApti, avyApti ke asaMbhava e traNa dUSaNomAMnuM eka dUSaNa nathI. pR0 6 5 kita 20 mA - marAThI-mane pR. 6 paMkita 21 fr-fSa' zabdane artha "viTa' thAya che ane viTa ne artha "kAmukAbucara' e rIte amarakezamAM batAvela che. prastutamAM A fr" zabda ane "pinna' zabdanI sarakhAmaNI abhipreta che. SiA-vaLa prAkRta "far" zabdane daM' zabda maLato Ave che ane arthanI apekSAe paNa far" zabda vizeSa nikaTano che. anusvAranA vadhArA sAthe "sa' no "huM" uccAra thavAne lIdhe f" zabda banela jaNAya che pR0 6 paMkita 23 DhabUDha-saMskRta mUDha prA0 22mU8. OM mUDhaH mUDho-daDhapaNe mUDha. saMgrahamAM batAvelA zabdonI vyutpattisUcaka nAnuM prAstavika je zabdanI je vyutpatti batAvavAmAM AvI hoya te vyutpattine anusarIne je zabda arthane jaNAvato hoya to ja e vyutpattianusArI arthavALo zabda kharI rIte sAcI vyutpattivALo gaNAya che ane e sivAyanI bIjI bIjI kalpita vyutpattivALA zabdo bhale vyutpanna gaNAya paNa teo kharI vyutpattivALA nathI. A jotAM sAcI vyutpattivALA zabdo bahu ochA che ane je zabdane vyutpanna mAnavAmAM Ave che temAMne bahu moTo bhAga kApata vyutpattivALo che. A bAbata khuda AcAryazrIe je khulAso Apela che te A pramANe che - abhidhAnaciMtAmaNi" kozamAM AcArya zrI hemacaMdra pratijJA kare che ke "phUDha-cauvika-nizAnAM nAnAM mA tanogrAma che (prathama zleka) rUDha zabdone, yaugika zabdono ane mizra zabdono saMgraha karuM chuM, vyutpattifTTatA: rA: 8 - Tu -3DhacaH dvitIya zleka) je zabdo vyutpatti vagaranA che te za done rUDha samajavA. jemake-AkhaDala, 'maMDapa vagere. 1 catra mica DhoI mANuM vivarata sa mApa:-loke jyAM bhegA maLIne maMDa-mA - sarvarasAgra-pIe te maMDapa-A vyutpatti jatAM bhaNaDapa zabda vyutpatti vALA che. ema kema na kahevAya? Page #790 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17. je zabdonI vyutpatti mAtra dhAtu ane pratyayana vibhAgane batAvavA puratI che paNa zakhanA vAcya artha sAthe te vyutpatti kaze sAkSAta sIdho saMbaMdha dharAvatI nathI te zabdo vyutpatti rahita che ane ema che mATe ja te zabda rUDha che AmaMDalanI vyutpatti-sarvAibdathati ti maug: khaMDana kare-teDe-bhAMge tenuM nAma AmaMDala. (AkhaMDala zabda nikA nA nighaMTukAMDamAM Ave che. "Amimuncana athitaH cA vAti medAna : A pramANe nighaMTukAre AkhaMDala padanuM nirvacana kareluM che. (pR. 205) A vyutpatti pramANe khaMDana karanAro je heya tene "AmaMDala' zabdanA arthamAM levuM joIe paNa ema nathI. mAtra "Indra arthane ja AmaMDala zabada sUcave che eTale AkhaMDala zabdanI vyutpatti tenA mULa dhAta ane pratyayane sUcavavA pUratI che paNa arthanI daSTie e vyutpatti koI rIte kAmanI nathI jo ke Idra zatruonuM khaMDana karanAra che mATe AmaMDala kahevAya che paNa bIjA paNa evA che jeo zatruonuM khaMDana kare che chatAM A khaMDala kahevAtA nathI-e apekSAe AkhaMDala zabda vyutpatti vinAne che. e ja rIte jachati kRti - zabdamAM jan dhAtu che ane pratyaya che ema A. vyutpatti sUcave che. je gati kare te "jo' kahevAya. A vyutpatti pramANe te gati karanAra tamAma prANa no zabadanA arthamAM AvavA joIe paNa kozakAre ke sAhityakAro e vyavahAra karatA nathI. teo to kahe che ke zIMgaDAMvALuM ane gaLAnI nIcenA bhAgamAM kaMbala jevA zarIranA avayavane dhAraNa karanAruM je prANI hoya tene ja je zabdanA artharUpe samajavuM. A artha je zabdanI vyutpatti pramANe nathI tethI go zabda rUDha kahevAya. A prakAre je je zabdo vyutpatti pramANe artha na batAvatA hoya te tamAmane rUDha athavA dezya samajavA. AvA zabdonuM pravRttinimitta juduM hoya che ane vyutpattinimitta juduM hoya che. mAtra dhAtu ane pratyayana vibhAga kare te AvA zabdonuM vyutpattinimitta che. vaiyAkaraNa zabda aMge be mata dharAve che ? keTalAka kahe che ke koIpaNa zabda amuka dhAtu dvArA nipajela che ema nathI- zabdo ema ne ema anAdikALathI te Aja sudhI cAlyA AvelA che ane e ja rIte bhaviSyamAM cAlatA rahevAnA che. tathA jema jema navI navI vastuo duniyAmAM pedA thAya che, tema tema te tamAma navI navI vastunAM nAmo paNa pedA thAya che eTale evA navA navA zabdo paNa bhaviSyamAM pedA thayA karavAnA che ane e prakAre bhaviSyamAM zabdone pravAha cAlu rahevAnuM che. eTaluM kharuM ke te te zabdonA uccAraNamAM kALe kALe parivartana thayA karavAnuM. A parivartana belanArAone AbhArI che. tathA e uparAMta bolavAnAM sthAnamAM vikAra ke UNapa, ajJAta uccAraNamAM bekALajI tathA prAkRtika havA-pANInI je asara zarIra upara thAya Page #791 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 che te, bIjI bIjI bhASA bolanArAono sahavAsa, rAjya, rAjyakrAMti vagere aneka kAraNe zabdanAM uccAraNonAM parivartananAM che. A mata pramANe koI paNa zabada vyutpattivALo nathI. bIjo mata ema kahe che ke -"nAma ca dhAtunam' arthAt nAmamAtra dhAtu dvArA nipajela che. evo mata zAkaTAyana nAmanA ghaNA prAcIna vaiyAkaraNano che. A vayAkaraNa pANini karatAM pUrve thayela che ethI A mata ghaNe prAcIna che. A mata pramANe nAmane dhAtu dvArA nipajAvavAmAM Ave che arthAt amuka dhAtune amuka pratyaya lagADavAthI nAma pedA thAya che. A rIte jotAM nAmanI vyutpatti te jarUra thavAnI paNa vyutpattine anusarIne nAma arthane bhAgye ja batAve che eTale A vyutpatti mAtra dhAtu ane pratyayane vibhAga batAvanArI che paNa arthane anusaranArI thI eTale AvA kahipata vyutpattivALA zabdo paNa arthAnusArI vyutpatti vagaranA hovAthI rUDha gaNAya ane rUDha zabdo vyutpatti rahita kahevAya che. eTale dhAtuthI nipajanArA zabdo paNa vyutpattine anusare arthabodha nahI karanArA hovAthI vyutkArarahita ja gaNAya. A aMge AcArya zrI hemacaMdrajInuM saMvAdaka vacana A pramANe che. "pati-pratyavimAna avasthavarjitA yuvattifar: zAbdoH DhA rUti ! AkhaNDala AdayaH iti udAharaNam / na hi atra prakRti-pratyayavibhAgena vyutpattiH asti / zAkaTAyanamatena rUDhA api zabdA vyutpattibhAjaH tathApi varNAnupUrvI vijJAna mAtra prayojanA teSAM vyutpattiH na punar anvarthArthapravRttau kAraNam iti rUDhA avyutpannAH ev"|abhidhAnacintAmaNi, 10 2-vRtti. je yaugika zabda che temanI vyutpati arthane anusaranArI hoya che eTale te zabdo kharA arthamAM vyutpattivALA che. keTalAka zabda kriyAnA saMbaMdhathI ane svaravAmibhAva vagere vividha saMbaMdhane lIdhe pravRtta thAya che te badhA yaugika zabdonI vyutpatti, sArthaka hoya che. - kriyAmabaddha zabdo-vRti jhuti brA-sarjana karanAra hoya te ja bhraSTA kahevAya, bIje nahIM. prati ta va -pacana karanAra-rAMdhanAra hoya te ja pAcaka, bIje kaI nahIM-AvA zabdo kriyAnA saMbaMdhathI vyavahAramAM Ave che. guNasaMbaddha zabdo -nI -jeno kaMTha nIla che te nIlakaMTha eTale zaMkara athavA mora. A viziSTa saMbaMdha saMbaddha zabda-murgha pati rUti mUpa -je jamInanI rakSA kare te bhUpa-rAjA. A zabdamAM ma sAthe svAmIpaNAne saMbaMdha che. e ja rIte mUmipAsa, rivIvA vagere. jeno svAmIpaNAne saMbaMdha bhU sAthe ke mUni sAthe na hoya Page #792 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 te bhUSa ke bhUmipAla kadI paNa na kahevAya. A zabda svAmitva saMbaMdhane sUcave che tema nazvara zabda jalanA dhArakapaNAnA saMbaMdhanA sUcaka che. grupavAna zabda vRSanA vArSakapaNAnA saMbadhatA sUcaka che. nRvAtA, navavadhU, supriyA vagere zabdo patipaNAnA sabaMdhathI vyavahAramAM pracalita che. AvA bIjA aneka sabadhA che jene laI ne zabdonA vyavahAramAM upayoga thAya che. A badhA yaugika zabdo che ane te vyutpatti pramANe ane anusaranArA-anA meAdhaka-hovAthI kharI rIte vyutpattivALA che. ahI je zabda vize vyutpattisUcaka noMdhA karavAnI che temAM rUDha zade paNa che ane yaugika zabdo pazu che. jo ke dezI zabda vize AvA keAI vibhAga koI dezIzabdasa grahakAre batAvela nathI chatAM ahIM AvA vibhAgane dhyAnamAM rAkhIne vyutpattilakSI noMdhA lakhavAnI che. A tedhamAM uNAda prakaraNane Azraya laI ne noMdhA ApavAnI che tathA dhAtavaH arthAntare'' ! 8 5 4 | 259 ! athavA dhAtava anezArthI:'' (arthAt "dhAtunA je atha` matAvela che te karatAM tene jIMdA atha paNa thAya che" athavA "dhAtunA aneka arthA che" vaiyAkaraNAe karela--darzAvela--e vidhAnane tathA zAnAma aneoDathaH' eTale zabdonA aneka arthA che e vidhAnane paNa lakSyamAM rAkhIne sarakhesarakhA zabdo ApavAnI rIta svIkArela che ane yaugika zabdomAM pUrvakti guNa kriyA vagerenA saMbaMdhane dhyAnamAM rAkhIne paNa lakhavAnuM che. A saMgrahamAM mULa dhAtu ane pratyayane vibhAga karI zakAya evA je zabdo yaugika jevA mAlUma paDyA che tevA zabde vize ja tedha Apela che. IjA zabdo vize nahI. A hakIkta te te zabdonI taidhamAM vizeSa spaSTa thaI jaze. A noMdhamAM 'dhruSNorAH evA sarva vyAkaraNa prasiddha niyamana tA vAraMvAra Azraya levAmAM Avela che tathA chAndasanI rIta eTale cannum nA prakAranA paNa sarvAMga jyAM jarUrata jaNAI tyAM Azrama lIdhela che. jyAM rmAM vyutpatti aMge sa MvAdaka pramANu maLyAM tyAM aneka sthaLeAmAM saMvAdaka vacana ApavA sAthe temanA sthAnane nirdeza karela che tathA OMLAcaH eTale uNAdi prakaraNanAM sUtronA paNa vizeSataH upayAga karela che. pANinIya vyAkaraNamAM kaLAyo vadurgAA sUtra kRtanA prakaraNamAM che. prAcIna vaiyAkaraNAe kalpelA sautra dhAtuene paNa upayeAga karela che tyAM trA sau evA saMketa jaNAvela che. ane jyAM sautradhAtu nave ka2ela che tyAM kevaLa ae jaNAvela che. 1 AvuM sUtra pANinIya vyAkaraNamAM kA10A che. 2 A sUtra siddhahema vyAkaraNamAM pAMcamA adhyAyanA bIjA pAnuM chellu sUtra che ane te kRta prakaraNamAM che. Page #793 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyutpattisUcaka noMdha vyutpatti mATe A nIce noMdhelA zabdane krama A pramANe che- prathama dezya zabda Apela che, pachI tene samAna prAkRta zabda Apela che ane pachI tene samAna saMskRta zabda Apela che. gAthA 5. Ajaka-sArtha-kAratva pAmyaH varmagraH cAtaH gaI, araLIcaH jagaH va amara abhidhAnaci0. dhAtra+dhyanuM pratyao==Arya ! pApakarmothI dUra gayela hoya te Arya athavA pAse jaIne saMga karavA vevya je hoya te Arya. arya-svAmI-siddhahema pAkiyA svAmI-mAlika ke IzvaranA arthane sUcaka arya zabda "niruktanighaMTu" mAM paNa banAvela che. yag-g--"pramAta+-amaratra abhi0 ci. "yaM pramANe haimaanekArtha. 2 zabdanA AdinA ne lepa karavAthI dezya 34 zabda sAdhI zakAya che. prAkRta zabdanA AdinA vyaMjanane paNa kavacita kavacita lopa thAya che. siddhahema dvArA 7chA aNu-ag-g-T+3=. Ty: sTarizca dhAnyavizeSa: (uNAdita 716) ju: trIda-asvayoH hemaanekArtha0. ati pati nena vA-amara0 maju za. te rIte ane ana+===AnuM-ju-3na prANane. - - += abhidhA. " rita-jJAna haima anekArtha ahahA-achA-ahaTA-mastrati varaNam annana+gA=AstrA (uNadi464) nI mULa bA !-he mAtaH siddha hema 144rA "ii mUSA ca miarajImanDa ?' (uNadi. 464) ti nivAtanAt te pratyaye ajA-siddhahema nyAsa. azvaaTavA-va-avati vAstram Turtha vA navA ava+va+= javA-amla-(pRSo) ava che. amA-mAM-cI-zvA-mata vastram vAhilya va 35rma+= 3mA (pRSo) am to gAthA - Page #794 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21 gA06-akka-aka-Akhya / AkhyAti saMdezam AkhyaH A+khyA+a / sibha0 5 / 15 / / khyA prakathane. akA-akA-akkA-arkA / ak+ka+A akkA (Self. 21) ak kuTilAyAM gatau / akkei-arkayati-pUjayati mAtrAdikam akk+a+ A-akkA-tathA arka+a+A arkA / "he akkA" silebha. / 1 / 4 / 4 / arka pUjAyAma. bhahI bhASAmA Aza lena' arthane sUcaka che ane prasiddha che. akkA-akkA-akkA-bhrAtuH bhradram AkhyAti iti AkhyA-akkhA-akkA / appa-appa-Apra / A samantAt prAti pUrayati saMtatigaNasya poSaNam A+prA+a / sibha 142148 prA pUraNe. appa---appa-AtmA / siddhabha0 8 / 2 / 11 / hiyAvI ta5hI mosImAMsAyA mAtA sahA vagaire za ho 'pitA' 'pitAmaha' athanA sUcaka pracalita che. aha-aha-agha / am+gha (sAhi0 110) "aghaM duHkhe" haima ane . aMguTThI-aMguTThI-avaguNThi / kuNTh gatipratighAte Alasye ca ava+kuNTh+ i-avaguNThi (tA. 107) So0 athavA ava+gaMTha+i-avaguNThi (pRss|0) si0 8 / 4 / 120 / athavA avaguNThi zamA anA aMno, va nAso5 72rI satya NThine mahale TThi 42v| (pRSo0) agaya-agaya-agada / a+gada agada / magaha meTale rAga vagaranA asurane roga hoto nathI evI prasiddhi che. ayakka-ayaka-atayaM mathA atarka / asuronI yAta ta cAlato nathI. ayaga-ayaga-ayAga-ayaga-anyAga-4 nI 12nArI-masureza yAga yajJa-nA virodhI cha. athavA na yajati iti ayagaH (pRSo0) yaja+a+yaga, n+yg-ayg| gA0 6 vRtti-1 aDa-aDa-avaTa / nirutaniTumA pR0 242mA 'vAnA je paryAya zabdo gaNavela che temAM mavata zabda che. siddhahema0 81ra71 sUtramA 565 21 za6 che. "avanti asmAt ava+aTa-avaTaH-sabha20 abhidhAnacintA tathA uNAdi 12. 1 [ ] AvA corasa kAuMsamAM je zabdo jaNAvela che te mULagAthAnA nathI paNa gAthAnI vRttinA che ema samajavuM.. Page #795 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aNa-aNa-RNa / R+Na-. 183 aNa-aNa-nam an pANinisUtra 6 / 3 / 74 / sima0 8 / 2 / 18 / ai-ai-ayi / ] gA0 7-aMkelli-aMkelli-kaGkelli / "azokaH kaGkelliH kam udakam kelati gacchati kaGkelliH strIliGgaH / yat amarazeSaH-striyAM tu azoke kaGkelliH-- pRSodarAditvAt"-24bhiyAna0 / ka+kela-kathelli / pRSo0 / kel calanegatau / haimanighaMTuzeSa / mahinA kA so5 vAthI aMkelli. annANa-annANa-kanyAdAna / kanyA+dAna-kannA+ANa-kannANa-annANa / mAhinA kI sopa. aMbusu-aMbusu-ambusU-ambu+sU+kkip / sU prasave / ambusuu-dhuumaa|-7 prANI dhumADA jevA raMgavALuM hoya te, aMkiya-aMkiya-aGkita-aGka+ita aGkita-bhogI, re mAmA heya te. khoLAmAM hoya tyAre ja pariraMbha thAya. avaDiya-avakaiDiya-avaruMDita-ava+ruMTa, ava+ruMdhU ava+ruND+ita avaruNDita / (50) ruMda zabde mayA ruMdh aavrnne| gA0 12-annpp-annpp-anZ-aH-24144| yoya. an+aH=anal game tene mApA yogya nahI. a+ya arya-bhU dhAtu R gatau / akkoDa-akkoDa-bokaDa-barkara-'bokkaDa' zamAMnA banA o kamAM bhagavAthI ko bhane mAhinA ba na so5 vAthI akkoDa / bokkaDa-bakkoDa akkoDa (dezIzabdasaM0 pavana za06 0 558) asArA-asArA-asArA-a+sArA-saM0 "nissArA-" abha30 "kadalI ....nissArA' bhanivaSTuzeSa. 1 - avAra-avahAra-ava+hR+ghaJ / "avahAraH upanetanyadravyam"maliMgAnu. 10 / avahAra- sa pA the|5 pasture sthane sAI javA gya hoya te sthaLa paNa avahAra. (lakSaNA) gA0 13-allalla-allalla-allalla--A+lal+a-Alala-allalla-Alalati vilasati allallo mayUraH / laD vilAse / "nRtyapriyaH....khilakhillaH.... meghanAdAnulAsakaH-samiti alaMpa-Alappa-Alampa-Alapati prabhAte 'kuk kuk' iti karoti-Alampa -YSa / lap+a / lap vyakte vacane / Page #796 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rapha gatau, Aramphati-zanaiH zanaiH gcchti-aarmph-alNp-pRss|0| Aramate-Arampa / ram+pa / ram krIDAyAm - 0 2568 / 2 / 254 aAli-aAli-akAlin-nAsti kAlaH yasya akAla+in / ne . niyata nayI te akAli. gu0mAyA-meli athavA Deli eli thavAne keI niyata kALa nathI. aaMkha-aaMkha-akAGkSa-nAsti kATA yasya akaangkss-8|2|3| ath| kAGkSati iti kAsaH na kAsaH akAGkSaH / kAGg+a / kAGgha kAGkhAyAm / ajjhassa-ajjhassa-adhyAsya-adhi+as+dhyaN / 8 / 2 / 26 / aNaha-aNaha-anagha / na+agha-anagha / . gA0 14-aNjs-aNjs-anyjs| "Rjustu prAJjala: aJjasa:"-abhi0 mi. aJjaH asti asya aJjasaH-aJjam+a / ali / aGg vyakti mrakSaNa-gatiSu / adAa-adAa-AdAya-AdIyate rUpam asmin AdAyaH-So. aMchiya-aMchiya-AJchita / AJcha+ita / AJch AyAme / asia-asia-asika-asi+ka-'ka' pratyaya 'mal5' matha mA che. appajjha-appajjha-Atmadhya-AtmAnameva dhyAyati AtmadhyaH / dhyA+a-dhya / dhyA cintAyAm / 8 / 2 / 26 tathA 8 / 2 / 51 atthakka-atthaka-asthaka-sthA gatinivRttau / stha za6 bhAvavAya che. bahulam 5 / 1 / 2 stha-sthiti. sthAne mahale prA0 thaka 8 / 4 / 16 / na+ thaka-atthaka-asthAna gA0 15-akkaMda-akkanda-Akranda-A+krand+a / kSetrarakSaNAya Akrandati uccaiH zabdAn karoti-AkrandaH / krand rodana-AhvAnayoH / aNbir-aNbir-ambiir-aNb+ir-pRss|0 athavA am+Ira-ambIra-abira _Bl0, 422 yathA jambIra / avaMga-avaMga-apAGga-"apAGgau netrayoH antau"-abha20 "apakRSTau aGgo apAGgau-abha20 / 8 / 1 / 231 / amaya-amaya-amRta-siDebha0 8 / 1 / 126 // amayaNiggama-amayaNiggama-amRtanirgama-amRtasya nirgamaH yasmAt saH / a6 - ahaNa-ardana-ardanA yasya asti-ardanA+a 7 / 2 / 46 / adaNa ___424 / a+ana pRSo0 / ardai gati-yAcanayoH / Page #797 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . gA0 16-aMDaa-aMDaa-aNDaja-'matsyaH mInaH.......aNDajaH" abha20, samidhA aNDAt jAyate aNDajaH-aNDa+jan+Da / 5 / 1 / 171 / aira-aira-atIra-atizayena Irayati prerayati ati+I+a-atIra / aMbaDa-aMbaDa-amlaTa-amla+Ta-amlaTa-amla -amla-90 412 'Ta' svArthika pratyaya / alaya-alaya-alaka-alati bhUSayati zarIram , al+a ala+ka=alaka / ___'ka' svArthika pratyaya / al bhUSaNa-paryApti-vAraNeSu / aDaNI-aDaNI-aTanI-aT+ana+I / aT gatau / aliyA-aliyA-AlikA-"AlikA-sakhI"-maliyA. alati AliH -u0 618 Ali+ka+A-AlikA / al dhAtu / atthayAriA-atthayAriA-arthakArikA-arthasya prayojanasya kAryasya kArikA ____ arthakArikA- rI ApanArI. gA0 17-ahara-ahara-ahara-na harati ahara / hR+a / hR haraNe / 1 ord na zake te athavA na dharati-adhara / dhR dharaNe / gharI na -dhAraNa jarI na . ajua-ayuga-ayuga-ayugaparNa ne pahale ayuga-nai issi yuga neDImA-mehI samayAvANa-nathI te ayuga-saramAvA-ayukparNa / ajjhaa-ajjhaa-AdhyAya-A+dhyai+a / dhyai cintAyAm / hitam ahitaM vA A maryAdayA dhyAyati aadhyaayH| hita sahitanI yitA rANe. agilA-agilA-AglA-A+glA+a / glai harSakSaye / agilaa-8|2|106| (So0) gu0mA0 gilaa-ni| avaNNa-avaNNa-avarNa / nAsti varNaH prazaMsA yasmin sa avarNaH / __ varNa+a / varNa varNakriyA-vistAra-guNavacaneSu / aNNatti-aNNatti-a+AjJapti-AjJapti-a+A+jJA++ti | jJA ava bodhane / 8 / 2 / 42 / aggahaNa-aggahaNa- agrahaNa graha ana grahaNa / nAsti grahaNaM yasmin agrahaNam-athavA aagrhnn-agghnn-ni| gA. 18-ayaDa-ayaDa-avaTa-av+aTa / "avaTaH prapAtaH kUpazca" Belo 142. gus| 'aDa' / aMdhaMdhu-aMdhaMdhu-andhAndhu-andha+andhu / andhu / "ananti anena" abha20 / - saa| ve te. andhU+a-andhayati-sabha20 andha dRSTibAre Page #798 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25 aNaDa aNADA } -aNaDu-anaDut-4 21-5zu vA-mAyArIna. athavA aNaka-nIyu-aghama, aparAdha ke nAyI rIta aTati-25 athavA ne aparAdhAmA ma te aNaka+aTa-aNakATa-aNayADa-"aNakam avamam aparAdho'pi"-maliMgA0 10 125 / anArya-aNAriya (po0) aviNayavara-aviNayavara-avinayavara / avinayeSu vinayahIneSu varaH pradhAnaH avinayavara-avinayAmA zreSTha. aDayA-aDiyA-aTikA-ada+aka / -21207 he paTanArI-2nArI 25unArI. aTa gatau / ahavvA-ahavvAabhavyA / na bhavyA abhavyA / aDayaNA-aDayamaNA-aTakamanAH pRSo0 25 bhanavANI-ori tyo 25unArI-aT gatau-aTam eva aTakam, aTakaM manaH yasyAH sA / gA0 19-agghANa-agghANa-AghrANa-A+ghrA+=AghrANa / aNNaia-aNNaia-anvayita-anvaya+ita-anvayita athavA annacita / annill-annill-anail| nI vAyI naila-madhAra. nAsti nailaM yatra tat-anailam- dhaa| vinAnu. aNolaya-aNolaya-aruNodaya-pRSo / aNudavi-aNudoI-anudIvi / div+vi Gll0 706 dIviH dyutimAn / aNualla-aNualla-anukalya / so 0 5 alla za56. gA0 20-apphuNNa-apphuNNa ApUrNa / 8 / 4 / 258 / / 8 / 4 / 259 / ahisAya-ahisAya-abhisAya athavA adhisAya / avaDaa-avaDaa-apadaka / yasya padaM nAsti-apadaka-da merale gati jene te nathI athavA jene paga nathI-je cAlI zakato nathI. avagUDha-avagUDha-apagUDha / avarika-avarika-aparikta / rikta-mAnI athavA navarI-ma varanA, tathA saTA aparikta-ric+ta / athavA a+pra+rikta-aprarikta pRSo. aNarikka-aNarikka-arikta / . gA0 20 vRtti-[acchala-acchala-acchala-yasmin chalaM nAsti-acchalam / "chalaM chadma-skhalitayoH''-ma bhane chayati bhinatti chalam-24bha20 mali0 yi0 / cho+ala-10 471. cho chedane Page #799 -------------------------------------------------------------------------- ________________ alsii-alsii-addsii-atsii-8|1|211| agghai-agghai-arghati / alAhi-alAhi-alaMhi / So. aNhai-aNhai-aznAti / aTTai-aTTai-aTTati / / aIi-aIi-ati+eti / aMcai-acai-AJchati / Acha AyAme / ] gA0 21-avaDiya-avaDiya-Apadita-ApadA saMjAtA yasya ApaditaH / aNuia-aNaia-caNakita / caNaka ita-caNakita-aNaia-(So0) mA vya na so5-811|1776 caN+aka / caNyate dIyate caNakaH sabha20 caNati dalyamAnaH-mAtoya tyA2re ya ya savArI are. caNa hiMsA-dAnayozca / caN zabde / So. aMtohutta-aMtohutta-antarbhUta-pRSo0 ahihANa-ahihANa-abhidhAna / gA022 -avaheya-avaheya-avadheya / avaliya-avaliya-avalita-a+valita-avalita-aNu-kha, athavA apaRta-avaria-avalia-RtAt apagatam / Rtam-satyam / arihi-arihi-arhti-12|111|| gA0 23-avalaya-avalaya-avalaya-Alaya tathA nilayanI peThe. lI+a / lI . zleSaNe / avahaTTha-avahaTTha-apahRSTa athavA avahRSTa / hRsskt| hRSu tuSTau / aNusUyA-aNusUyA-anusUtA / sU+ta / sU prANigarbhavimocane / gA0 24-arialli-arialli-aridalin-0 / ariM dalayati-ari+da+in / dala vizaraNe / aridArin-ariM dArayati-vidArayati / ha+in / ha vidAraNe avyaann-avyaann-avdaan|| aiNiya-aiNiya-atinIta / ati+nI+ta / NI prApaNe / gA0 25-ahi vinnnnaa-ahivinnnnaa-adhivinnaa| adhivindati asyAm adhivinnAadhi+vind+na+A-adhivinnA / "kRtasApatnikA adhyUDhA adhivinnA" amara0 abhidhA 0 adhikA vanitA adhivanitA-adhivinnA pRSe0 . Page #800 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27 alamala - alamala - alamala | alam+a+a / ala bhUSaNa-paryAptivAraNeSu / - sAbhAne hoMgI bajavAne samartha aNumutti- aNusutti- anusrotas / srotas - pravAha / anukUlaM srotaH - anusrotas / "srotaH pravAhe"-Daibhayyane0 / sru+tas 70 878 sru gatau / gA0 26- avaDua- avaDua- avaTuka / "avaTuH garte" - bha0 a0 av+aTuuNA0 712. athavA apaduka athavA avaduka / apadUyate yasmin athavA avadUyate yasmin pRSo0 apa + du+ka - apaduka athavA ava + du+ka- avaduka apadrUyate yasmin vyathavA avadrUyate yasmin pRSo0 apa+dru+ka-apadruka athavA ava- dru+ka-avaTuka / du, dru gatau / avaaNNa-avaNNa-avahanya- apahanya- avahanyate yasmin / ava +han+ya / apa + n +ya / yoSA vagere dhAnya mAM zodhAvAya aralAyA-aralAvA - ararAvA - araM kSipraM rauti zabdaM karoti-bhe bhasahI savAna 52 te. aram+ru+a / ru zabde / pRSo0 avaaccha- avaaccha--avakakSa ( apakakSa " kakSApaTaH " alighA gA0 27 - akkhaliya- akkhaliya- Askhalita / A+khala+ita / skhala saMcalane / alIsaa- alIsaa-halIsaka / " zAke halIsakaH " " halinaM maGkate pRSodarAditvAt sAdhuH"- baibha ni0 maka maNDane / ma bhane sa tavAmAM sarakhA hovAthI A zabdabheda thayelA jaNAya che. sAganA vRkSane A paryAya zabda che. ahirIa - ahirIa - ahIka athavA ahIrika " hIrA pipIlikA - zriyoH ' bha0 |8|2| 104 | nAsti hrIH athavA hIrA yasya ahnIkaH, ahIrikaH / hrI lajjAyAm / aggakkhaMdha- aggakkhaMdha - agraskandha | skandhasya agram / " skandhaH vyUhe " - haima ane gA0 28 - aMgAliya- aMgAliyA - aGgArikA - aGgAlikA / " aGgArikA tu ikSukANDe " - bha0 ane. avaroha-avaroha-avaroha / ava + h + a | tulanIya Aroha-nita ma. avarAha - avarAha- aparAdha - apara + adhaH- jIle nIthene lAga avarAdha-avara + adhaH "" " 37 Page #801 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avAluyA-avAluyA-apAlukA / apa+AlukA-apagataH Alu: praleSmA yasyAH sA apAlukA / AluH zleSmA-810 727. sabhAgA0 29-aggavea-aggavea-apravega / ahiyAra-adhiyAra-adhikAra / adhi++a / kR karaNe / adasaNa-adaMsaNa-adarzana-nAsti darzanaM yasya adarzanaH / dRzU+ana / dRza prekSaNe / appaguttA-appaguttA-AtmaguptA / "AtmanA guptA sparzAviSayatvAt AtmaguptA / " "kapikaJchUH AtmaguptA"-mani0 gA0 30-avagada-avagada-avagata / ajjhasiya-ajjhasiya-adhyasita-po0 aNekaljha-aNekaljha-anekathya-anekaM dhyAyati, dhyA+a / dhyai cintAyAm anekanuM ciMtana karanAre-caMcaLa ahisiya-ahisiya-AbhISita / A+bhISita-bhISA saMjAtA yasmin tat bhISA+ita-bhISita-A+bhISita-pRSo0 / bhI bhaye / gA0 31-abbhAyatta-abbhAyatta-abhyAvRtta / abhi+A+vRtta / vRt+ta / vRt vartate / abbhakkhaNa-abbhakkhaNa-abhyAkhyAna / abhi+A+khyA+ana / khyA prakathane / "mithyAbhiyogaH abhyAkhyAnam"-abha20 abhidhA / agahaNa-agahaNa-agrahaNa / nAsti grahaNaM yasya / graha+ana / graha upAdAne / loke jenuM grahaNa na kare-Adara na Ape. aMgutthala-aMgutthala-aGguSThala / aGgu+sthala-aGguH sthalaM yasya / aGgaH zarIrAvayavaH / ama+gu 90 758. sthala-sthA+ala 60 473. gA0 32-avayAra-avayAra-avAcAra-avagataH AcAra:-avAyAra / avatAra-ikSudantapavanotsavAya avataranti lokA yasmin samaye-ava+ tu+a=avatAra / tR taraNa--plavanayoH / avahaDa-avahaDa-avahata-avahanyate anena-ava+hana ta / han hiMsA gatyo:- vaDe yadhAvAya te sAMgelu-bhusalA. aMguligI-aMguliNI-aGguhalinI- kaoNphalino - kaGgu-phalinI-kaGguphalinI kahaliNI-aMguhaliNI-aMguliNI / mAhinA ko tayA maranA sasvara hne| so5. Page #802 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29 ahisaMdhi-ahisaMdhi abhisandhi / gA0 33-ahivaNNa-ahivaNNa-adhivarNa / addhjNghaa-addhjNghaa-ardhjddaa| ajjholiyA-ajjholiyA-adhyAvalikA-adhikA AvalikA / gA0 34-aihArA-aihArA-atibhArA-atizayena bhAm prakAzam rAti dadAti: ati+mA+rA / rA+a / rA dAne / acirAbhA-acira+A+bhA acireNa zIghram aabhaati-bhaa+a| bhA diiptau| acirAbhA-airAhA-aihArA-sA vyutpattimA ra sane hanI vyatyaya karavAno che. addhakkhiya-addhakkhiya-ardhAkhyAta-ardha+AkhyAta / khyaa+t-po0| khyA prakathane / asaMgaya-asaMgaya-azukaka / azU+uka / aza vyAptau- 0 57 aznoti zarIraM vyApnoti aMzuka+ka / sA zahanA anusvAranusya sAyeta cha. So0 addhakkhaNa-addhakkhaNa-ardhakSaNa / avattaya-avattaya-avyaktaka / gA0 35-aMtarijja-aMtarijja-antarIya-542 52vAnu ahikkhnn-ahikkhaann-ahikkhnn-abhikhyaan-811|67 aMtIharI-aMtIharI-antikaharI / antikaM harati-nayati-antikaharI-pAse sa nArI kI sApa, tine hI pRSo0 . akkhavAyA-akkhavAyA-akSapAtA / akSa-zakaTa, pAta-gati 42vI. "akSaH zakaTe"-uma sane0 / rni 2-3 vagaire vAhano gati 42. AtA-dizA-nitanidha gA0 36-avarijja-avarijja-aparIya-a+para+Iya / ahiyala-ahiyala-abhijvala-ahijala ahiyala / avaluyA-avalayA-aparujA-apa+rujA / 2 no- sima 213 / 104 avtthbh-avttuNbh-apssttmbh-812|34 avahAya-avahAya-avaghAta, apaghAta-athavA avabhAga avayariya-avayariya-apacaryA-apacariyA-avayariya thA apacarita avayariya / Page #803 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 gA0 37-aMjaNiyA-aMjaNiyA-anikA-2 vRkSa A -24iore cha. aMjaNaIsa-aMjaNaIsa-aJjanaISat / aJjana+ISat-aMjaNaIsa-pRSo0 AMjaNa jevuM kALuM. aMjaNaisiyA-aMjaNaisiyA-aJjana+ISatkA aMjaNaisiyA-mo0-sarakhAvo (tamAsana yaya-kAlaskandha) kAlaskandhAna 27dha-bhAga-4-che. aMbasamI-aMbasamI-apasamitA apakRSTA samitA--apasamitA-pRSo0 avasaniyA-avasamiyA-apasamitA apakRSTA samitA-apasamitA-"godhUma cUrNe samitA"-24bhidhA-pagaDI yeto dhana soTa. gA0 37-vRtti-acchoDaNa-acchoDaNa-Acchodana / "AcchodanaM mRgavyaM syAt' Acodyante trAsyante prANinaH atra iti Acchodanam / "cudeH chatvam'sabha20 / Acodyante prANinaH atra "Acchodanam , pRSodarAditvAt casya chatvam"-abhidhA / aliMjara-aliMjara-alajara / "alaMjaro mahAkumbhaH" alaM jIryati alaM (liM)jara:-sama20 / alaM jarayati jalam aliMjaraH pRSo. "aliMjaraH syAt maNikam"-24 bha20 25 liyaa| amilAya-amilAya-amilAta / "na mlAyati=amilAtaH-||0 204 / amilAte syAt amlAta:-maniyaTuze0 / sabha20 / dhanva0ni0 / aparimlAnaH...kuraNTakaH" amilAta-2 42mAya nahI te. mlai gAtra vinAme / "gAtravinAmaH kAntikSayaH"-mAdhavIyadhA0 / acchabhalla-acchabhalla-acchabhalla / "accha Abhimukhyena bhallate hinasti acchabhalla:"-abha20 / samidhA / / gA0 38-avakIriya-avakIriya-apakIrNa - ava+kIra+i=avakoriya kR vikSepe / "avakIrNam"-maliyA. aMkusaiya-aMkusaiya-aGkuzakita-aGkuza+ka+ita / avallAvaa avallAvao-apalApaka-apa+lApa+ka / siddhabha0 8 / 2 / 87 avallAva / avallAva -apalApa-lap vyakte vacane / gA0 39-avapusia-avapusia-avipusita / a+vi+pusita-vipusita-viHIT, avipusita-mavilA. pusa+ta=pusita / pusa vibhAge / avaccharaNa-avaccharaNa-avakSuraNa-kSura+ana=kSuraNa. kSura vikhanane / apakSuraNa) Page #804 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31 - 1) acchivaDaNa-acchivaDaNa-akSipatana / akSi+patana / annosariya-annosariya-anvapasRta / anu+apa+sR+ta / sa gatau / 8111172 / gA0 40-avaakkhia-avaakkhia-apatakSita / takSa + ita = takSita takSu tanUkaraNe avaacchia-avaacchia-avatakSita / ajjhavasia-ajjhavasiya-adhyavasita / asarAsaa-asarAsaa-asArAzaya / -sA2 varanA mAzayavANe. pRSo0 asurAsaa-asurAzaya / asu2 nayA dU2 saashyvaannii-pRss| agaMDigeha-agaNDageha-AgaNDageha So0 / gaNDaH "pauruSayuktaH puruSaH" 10 168 gA0 41-acchiharulla-aJchiharulla-akSigRha- akSi+gRha- aJchi+hara+hula So0-mAM bha35 dharanI hiMsA 42nA3-mAMma35 52mA bhUyanAra. hula hiMsAsaMvaraNayoH gatau ca / acchiviyacchi-acchiviyacchi-AcchiviAcchi / So. Accha AyAme / aDakhammiya-aDakhammiya-atikSamita / aDikhamiya-aDakhammiya-So0 aguvajjiya-aNuvajjiya-anuvrajita-anu+va+i+ta / gA0 42-abbhapisAa-anbhapisAa-abhrapizAca-Debha0 ane0, abhiyAna ziloJcha / abuddhasirI-abuddhasirI-abuddhazrI-mAnI zrI-1kSmI--2bhAvI 5 te. mayA adbhutazrI. aMgavalijja-aMgavalijja-aGgavalIya-pRSI / val saMvaraNe / gA0 43-apAramagga-apAramagga-apAramArga / apaDicchira-apaDicchira-apratIcchaka / apaDiccha+Ira-8121145 agujjhahara-agujjhahara-aguhyadhara / a+guhya+dhara / gA0 44-avaaNia-avaaNia-avagaNita / abhinnapuDa-abhinnapuDa-abhinnapuTa / aNubaMdhiya-aNubaMdhiya-anubandhita / "anubandhI tu hikkAyAm"-hebha sane0 aNacchiyAra-aNacchiyAra-acchidAkAra / a-aNa+chidA+kAra-a-nahIM, chidA-che, kAra-27, prAkRta bhASAmA 'na' sUya 'a'ne mahale 'aNa' vaparAya che, Page #805 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 gA0 45 - avarattaya-avarattaya-aparaktaka / ajarAura - ajarAura - AjvalapUra / A+jvala + pUra= AjvalapUra | pRSeo0 agarAmaya - aNarAmaya - arAmaka / aNa- nahIM, rAmaya-rati rati nahIMArAma nahIM. ram+a = rAma + ka= rAmaya / aNarAmaya - aNarAmaya - anirAmaya / nirAmaya - nIrogI - a + nirAmayanIrogI nahIM. aDDhaakkalI- aDUDhaakarI - ardhaka+karI - pRSeo0 mAM udho hAtha zAyeseo che evI kriyA. isa zabda dvArA gA0 46 - avakkarasa- avakkarasa- avAkyarasa, avAcyarasa uhI na zAya, "madyam... svAdurasA " alighAna / avayaDiya - avayaDDhiya, avakaDDhiya-avakarSita, apakarSita - methI bhaTelUM. avayAsiNI - avayAsiNI - ( apayAsinI - apa +yas+in + I - yasa prayatne / avayAsinI = ava+yas+ alamaMjula - alamaMjula - alamaJjula - alasamaJjula / gA0 47 - avaDAhiya - avaDAhiya - avadAhita - ava + dAha + i avaskkiya- avaDakkiya- avadaSTita- ava+daSTa+ita / 75 Sa0 / daSTa- Dakka aMgavaDDhaNa- aMgavaDDhaNa - aGgavardhana | avayaM ciya- avayaMciya- avataJcita / ava + taJc +i+ta / taJc gatau / gA0 48- aNuvahuyA - aNuvahuyA - anuvadhukA / anu+vadhu+ka+A / airajuvai - airajuvai - acirayuvati / acira+yuvati - navI vahU aNahappaNaya- aNahappaNaya- akSayAtmaka | siddhahema0 TArArA akSaya+Atmaka-akSaya- aNakkhaya- aNakhaya-aNaya+appaNaya-aNahayappaNaya | athavA anaghapraNaya. ajuyalavaNNA - ajuyalavaNNA - ayugaparNA / allaTTapallaTTa-pallaTTapallaTTa - paryastaparyasta / paryasta - plltttt-siddhddebh08|2|47 pallaTTapallaTTa - allaDapallaDa-mAhinA pallaDa pahanA panA soya. gu0 lA ulaTapalaTa athavA ulaTapAlaTa. gA0 49 - ammaNuyaMciya- ambhaNuyaMciya- abhyanuaJcita | abbhaNuyaMciya- amma NuyaMciya - pRSa0 / aJc gatau / Page #806 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 33 ahipacyuiya-ahipaccuiya-abhipratyudita / abhi+prati+ut+ita / i gtau| accha-accha-accha / aa-aa-tata / tyaja-taja-taa-aa / -pRSe10 mahinA to so5. aTTa-aTTa-aTTa-bhasane. gA0 51-aNNI-annI-anyA-bhahI aNNA / attaa-attaa-aatmaa| aNiha-aNiha-anibha-a yArAnA che. gA0 52-arala-arala-arara / R+ara Glo 387. R gatau / alasa-alasa-alasa / avila-avila-aviDa / avi+Da / ava+i-ava rakSaNAdau / __athavA avIDa e0107 tathA 711 Da svArthi cha avi tathA avI eTale pazu. abhidhAnahaima ane aNua-aNua-aNuka / aNa+u+ka / ag zabde athavA an prANane 8 712 gA0 53-acala-acala-acala / avaDa-avaDa-avaTa / aggia-aggia-agnika / aNg+ni-39||0 177. agrika .. agra+ika-agrika pRSo0 / ag kuTilAyAM gatau gA0 54-atthagya -atthaggha asthAha-asthAgha / sthAgha-tala / sthA+gha / asthAha) Gen. 108 sthA gati-nivRttau / a+sthAgha-atala / ajjaa-ajjaa-arjaka "kuTherake tu arjakaH"-manidhaH / allattha-allavastha-allastha-Ardravastra / va ne so5 allattha-alahattha-alahasta / al bhUSaNAdau / hastam alati bhUSayatihanA 5 pRSI0 gA0 55-AvaNa-AvahaNa-Avahana / AvahaNa-avahaNa-avaNa A+baha+ana / vaha prApaNe gatau-So. aNNaa-aNNaa-tarNaka / trnn+k| tu+Na / tu-plavana-taraNayoH ta ne so5 aMtellI-aMtellI-anta+illa-anta+illa-aMtella+I / asaMgiya-asaMgiya-azvAGgika-azva+aGga+ika / Page #807 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 asaMgika-a+saMga+ika / saMgamA nahI 29 me-ya. gA0 56-avarajjo-avarajjo-aparayo / apara-yo / gho-hisa. aparAdha-apara+adya-sImA meTale mAsa mathavA AvatI sa. aliallI-aliallI-ali+kAlI-mama pANI 42tUrI sane labha / me| pAca-pRSo. 24241-ari+dalin ath| aridArin / sraay|-'ariallii' gA0 57-ahihara-ahihara-ahigRha / ahi+gRha-sApanu 52-sAnu mAhira . athavA sApanA 2 / 3. ahiliya-Ahiliya-Ahilita / aa+hilit-hil+i+t| hila haavkrnne| AheDita-A+heDita heD+i+ta / heD anAdare So0 Aheliya ahiliy| aigaya-aigaya-atigata / ati+gata / gam+ta / gam gatau / gA0 58-airAgI-airANI-atirAjJI / atizayitA rAjJI / gA0 59-aNusaMdhiya-aNusaMdhiya-anusaMhita / aNusaMdhiya-anu+sam+dhA+iya | anusaMdhAnavALuM-niraMtara cAlatuM. avihAviya-avihAviya-avibhAvita / a+vi+bhAvita |-vaibhv-dhn garnu a+vibhv+it-pRss| "vittaM...vibhavaH'- -4ma30 abhidhA0 akkhaNavela-akkhaNavela-akSaNavelA / a+kSaNa+velA-utsavanI samaya nahI-hoSa. AkSaNavelA-AkSaNa+velA-A+akSa+ana-aNa / akSu vyAptau saMghAte ca / megA thavAnI veNA-ye bhemA vyApAnI ve. gA0 60-akaMDatalima-akaMDatalipa-akaDatra+repa-akaDanarepa-akaDatra:-kalatra.. rahitaH-strIrahitaH, repaH-kutsitaH akaMDatalima / "kaDati mAdyati kaDatram" bhaliyA. "repaH krUraH vigarhitaH"-3 ane0 akaDatra+repa-akaMData+leva akaMDatalima / -pRSI anusvArane vdhaare| gA0 61-Ahu-Ahu-Ahu / Ahanti kAkam iti aahu-pRss| "ghUkaH kAkAriH'' ami0yitA0 / AU-AU-ApaH / yAbhiH jIvanaM Apyate-prApyate tAH ApaH / 70 831 Ap+kvip / Ap vyAptau AlAsa-AlAsa-AlAza / Alena Azobhate AlAza / Ala+A+ Page #808 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35 zubh+Da / alam eva Alam / "alaM tatpucchakaNTakaH"-maliyA / ala-pIchInI mAM-in. ANikka-AhaNika-jAbhanika / jAbhanika-jAhaNikka-AhaNikka-ANikka So / jabha-jAbha+ana+ika / jam maithune / gujarAtI bhASAnI bolI kAThiyAvADI gohilavADI bhASAmAM keIne gALa detAM "tArI mAne ANe zabda vaparAya che, tenI sarakhAmaNI gALa zabda sAthe karavA jevI che. AallI-AallI-AvalI / So0 gA. 62-Ahacca-Ahacca-Ahatya / saramAve! kaNehatya, mnohty-3|1|6| ANua-ANua-ANuka-A samantAd aNati zabdaM karoti tad ANukam / aN+uka / aN zabde / srbhaav| Anana / Aula-Aula-Akula / Akolati Akula / A+kulU+a pRSI / kalU saMstyAne saMstyAna-zyAmAM sArI zata thI gayesa... AvaMga-AbaGga-AbaGga-Ap+aGga-ApaH aGge yasya sa aabnggH| athavA apAmArga-avAmagga-pRSo0 / AmoDa-AmoDa-Amoda / Amodate yena sa AmodaH, A+mud+a / mud harSe / gu0mA0 samo-strImA mAthAnA vaajne| amoDI vANe che. Amela-Amela-ApIDa / aaviil-aamel-8|1|105 tathA 8 / 1 / 234 gA063-Arilla-Arilla-Arilla / aaraat+ill=aarill-pRss|08|2|163 Aroha-Aroha-Aroha / ArA+Udhas-Arodhas-Aroha-ArAyukta-19|| 2, UdhasU-AU-stana / Aphara-Aphara-ApaNa / paNaH dyUtam-sama20 mabhidhA. paNa+a / paNa vyavahAra-stutyoH / AgattI-AgattI-AkAtu / A+kAtu-AkAtu, AkAtu-AgAtu tathA A+karta-Akarta Akarta-Agatta / kAtu, karta, kATa, khAta sAmayA zabdo nikatamAM kUvAnAM nAmo batAvatAM "nighaMTumAM tRtIya adhyAyamAM batAvelA che.-- A+gupti Agupti-AgattI / (pRss|0) AsaMghA-AsaMghA-AsaMgA-A samantAt saMgaH yasyAM kriyAyAm sA AsaMgA (So.) Aviddha-Aviddha-Aviddha / A+vidh+ta--Aviddha / vidh vidhAne / iT Agama anitya hoya che. Page #809 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gA0 64-ANAI-ANAI-AnAdI / Anadati AnAdin / A+nadin / nada avyakte zabde / AtAvI-AtAvI-AtApI / Atapati-AtApin A+tap+in / tapU saMtApe / amara0 abhici0 / aataapii-aataavii| ta anena nI vipinI samAnatAne sIdhe-AnAvI-ANAI / ANava-sANuvaa-zvAnopaga-zvAnam upagacchati iti zvAnopagaH zvAna-ta. 5 naare|--t| pAse naare|-up+gm+dd=upg zvAna+upaga / sANUva, sANava-zvAnapak / hANUva-ANUva (pRSo0) zvAnaM pacati zvAnapak 'shvpc'ne| pAya za6 cha. . AyaDUDhI-AyaDDhI-AkRSTi / A+kRS+ti / kRS bilekhane / A+kaDDha aa+yddddh+3=aayddddhii-8|4|187| Amoya-Amoya-Amoda / A+moda-Amoda-mud+a / mud harSe / AlaMba-AlaMba-Alamba / AlambateM iti, A+lambU+a / lamb avalaMsane / gA0 65-Alattha-Alastha-Alasta / A+lasa+ta-Alasati / lasa zleSaNa krIDanayoH / 5 / 2 / 92 / "lAsako moraH" haima ane / Asaya-Asaya-Asada / A+sad+a / paryAya za6 Asanna-sad dhAtu / AyAma-AyAma-AyAma / AlIla- AlIla-AlIla / Aura-Aura-Atura / Ausa-Ausa-Apusa / A+pusyati-ApusU+a=Apusa / pus vibhAge / - Apus+a-Apusa-pus-zuddhau / 'pa'ne sA5. gA0 66-AsaMga-AsaMga-AsaGga / A samantAt saMgacchante janA yasmin sa AsaGgaH vAsagRham / A+sam-gam+Da / AsavaNa-AsavaNa-AsravaNa / A samantAt sravanti gacchanti lokA yasmin tat AsravaNam-vAsagRham / A+su+ana / su gatau AzrayaNa / Azrayanti lokA yasmin tat AzrayaNam-AsavaNa (pRss|0) A+zri+ana / zri sevAyAm / AlayaNa-AlayaNa-Alayana / A samantAt lIyanteM lokA yasmin tat Alayanam Alayazabdavat ayaM zabdaH vAsagRhaparyAyaH / A+lI+ana / lI gatI athavA lI AzleSe / Page #810 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 37 Amoraa-Amoraa - Amoraka / A+mur + aka - Amoraka / mura saMveSTane / AhuMdura- AsuMdara - Asundara / A+sund+ara / " sundiH sautraH zobhAyAm" prA0 sau0 uNAdi 397. A samantAt sundati iti Asundara:- aahuNdurpRSo gA0 67 - AranAla - AraNAla-vAranAla / vAriNA jalena yuktaM nAlaM yasya tatvAranAla - AranAla - pRSa0 vanA soya. Asiyaa-Asiyaa - Asitaka / A + asita - Asita+ka / asita- aNu . ayas-Ayasika-Ayasia / Ayasia zahabhAMsi bhane yo vyatyaya azvAmAM Ave to Asiyaa / Asakkhaa-Asakkhaa - AsAkhyaka / A+sA+khyA + aka / khyA prakathane / A samantAt sAm lakSmIm AkhyAti - AsAkhyaka - (pRSeo0 ) Amalaya- Amalaya- AmalakAnA khAra bheSu go. gA0 68 - AaDDiya-AyaDDhiya - AkaDDhiya - AkRSTa 1 8 / 4 / 187 / A+kRS- A+kaDUDha = AyaDUDha / AUDiya-AUDiya- AjuDita / A + juD+ita / juDa AdyUtika- A + dyUta+ika = AdyUtika - ( pRSe10 ) / AlaMkiya-AlaMgiya-AlaGgita / A+laGg+ia / laGga gatau / gu0 bhA0 taMgaDa. AmaMDaNa - AmaMDaNa - AmaNDana / A maNDayate gRhaM yena tat / A+maND+ ana / maND bhUSAyAm / A+yaDDha+ia gA0 69 - Aroggiya - Aroggiya - Arogyita / Arogya +ita / ArogyaM yasmin asti tat / AsIvaya- AsIvaya- AsIvaka / A+siv + aka - ( pRSe 10 ) sivU utau / AhuDiya - AhuDiya - AhuDita / A+huDa+i+ta / huD gatau athavA nimajjane / (pRSa0) Asaria - Asaria - Asarita / A+sR+a=Asara+ita / sR gatau / (pRSeA0) / A - ( ISat ) tApala - AtApa+la= gA0 70--AyAvala - AyAvala - AtApala AtApala / la svArthika AtApa+lava AtApala (pRSe10) Page #811 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 AvAla, AvAlaya-AvAlaya-AlavAla / Ap+Ala-AvAla-(So0) "vRkSasekArtha tale dravataH ambhasaH sthAnam-"AlavAlaM vidurdhIrA dhAraNaM dravato'mbhasaH / munizca-"apAM dhAraNam AdhAraH tadalpaM ca AlavAlakam / AlUyate khanyate AlavAlam / Avalate bahirnirgamAd ambhaH atra AvAlam |"-amr0 abhi0 ci0 / ADoviya-ADoviya-ATopita / A+Tup+a / ATopanam TupaH sautraH prA0 sau0-ATopaH--malika yi / paryAya-Aveza, ATopa, saMrambha / ArAiya-ArAiya-ArAta / A+rA++a / rA AdAne / gA0 71-AraMbhia-AraMbhia-Arambhika / Arambha+ika-Arambhika-ma bhane bhanI samAnatAne sIdhe ArAmika-AraMbhia / "ArAmaH syAd upavanam"abha20, abhi0 yi| AisaNa-AisaNa-Adizana / A+dizana, diza+ana / dizu atisarjane / Avusana-AisaNa-po0 / A+vus+ana / vus tyAge / AlIvaNa-AlIvaNa-AdIpana / ADIvaNa-AlIvaNa-A+dIpana-dIp + ana / dIpa dIptau / AvareiyA-AvareiyA-aparecikkA, AparecikA-So0 apa+ric+aka / rica vibhAjane / gA0 71-vRtti-[A+iggh-A+jighra-Ajiprati / A+hoD-A+hoD-AhoDate / A+saMghU-A+zaGka-AzaGkate / A+aDDa-A+aDDa-AaDDati / A+uDDa-A+bru-AbruDati / A+rol-A+roT-AroTati-AroDati-ArolaI / A+yaMbU-A+kampa-Akampate-AaMpate-AyaMbai / A+yajjha--A+Ijate-Aijjai-AyajjhaI-pRSo. A+Dhava-A+rabh-Arabhate-ADabhai-ADhavai-pRSo. A+lihU-A+likha-Alikhati / A+yaMcha-AaJchati-AyaMchaI-pRSo. A+roa-A+rocate-Aroai A+Dhapp-Arabhyate-ADabbhai-ADhappai-So0] Page #812 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 gA0 72-AyAsalava-AyAsalya-AkAzalapa-bhAbhA yAMTedu-daratu ghara lI+a-laya / lI leSaNe / AyAsatala-AyAsatala-AkAzatala / ANaMdavaDa-ANaMdavaDa-AnandapaTa / gA0 73-aavi-aavi-aapt-8|4|400|-du:5. Avi-Avi-Avis-pragaTa ho. aal-all-aaii| Ala-AvAla-Ala / A+val+a / bal saMvaraNe / "Avalate bahinirgamAd ambhaH atra"-abha20, ali yi / Aa-Aa-Ayata-sAMbhu. Aa-Aa-ayas-vAda So0 gA0 74-ANiya-ANiya-AnIta / A+nIta-nI+ta / NI prApaNe / ANiya-AaNia-AgaNita / A+gaNita--gaNa+ita-gaNa saMkhyAne / ADhiya-ADhiya-Aita-8111143 / . AhuDa-AhuDa-AhoDa / A+hoDa-huDa+a=13. huDa gatau / gu0 mA. hAu 27vI. gA0 75-Aalla--Aalla-Akalya- pRSo0 "kalyaH nirAmayaH" abha20 . sami0 vi0 Aalla-AcAlya / ArADi-ArADi-ArATi-A+raT+i-u0 118 manika thi0 rad paribhASaNe / Araddha-Araddha-Arabdha / gA0 76-AraNa-AraNa-AvaraNa / A+vR-ana-Abriyate vapuH anena-DhAla athavA Abriyante dantA anena-18, vR AvaraNe / Aviya-Aavia, Apavia-Apravita / A+g+ita-A+pavia Aavia-Aviya / pru gatau / . Aura-Aura-Atura, aapuur| Ahittha-ahiattha-ahitastha / -ahita+stha-ahite tiSThati ahitastha / ahita+sthA-a / sthA gatinivRttau / A+ahiattha-Ahittha / Adhistha-Adhau tiSThati-Adhistha-Ahittha / "AdhiH mAnasI vyathA" sabha20 "AdhiH rujAkaraH" ani yi. Page #813 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gA0 77-Areiya-Areiya-Arekita, Arecita / AvaTTiyA-AvaTTiyA-AvartitA, AvartikA / A+vRt / vRt vartane / AviajjhA-AviajjhA, ApiyajjhA-ApriyadhyA / A samantAt priyaM dhyAyati yA sA-A+priya+dhyA+a+A / dhye cintAyAm / gA0 78-AippaNa-AIpaNa-AdIpana / AvaDiya-AvaDiya-Apatita / gA0 79-igga-vigga-vigna / vijU+na-vij bhaya-calanayoH / inbha-ibbha-ibhya / ibhaM hastinam arhati-ibhya-ibbha / iMgAlI-iMgAlI, iNgaaliaa-anggaarikaa-8|1|47 "aGgArikA tu ikSukANDe" -ma sane0 / ikkusa-ikkusa-Ikoza / IH lakSmIH tasyAH kozaH / "kozaH kuDmalam" -(SI0 528) iriNa-iriNa-iriNa / R+iNa (G||. 185) R gatau / iriNa-IraNa-IraNa-yena janaH Iryate preyate tat / iriNa-I+ana So0 sraav| li29ya. hiraNyaM kasmAt 1 hriyate AyamyamAnam...hiyate janAt janam iti vA-yAskani0 / idaMDa-idaMDa-idaNDa / i. kAmadevaH tasya daNDaH / gA0 80-ikkaNa-ikkaaNa-vikkajaNa-vRkajana / vRka-vika-vika+jana-vikkajaNa ikkajaNa-ikkaNa / nidhaTumA tRtIya adhyAyamA vRka zahane yoranA payAyamA batAvela che. ekam-ekAgAram ajati eka+ajana=ekAjana-ikkAaNa-ikkaNa / "ekAgArikaH cauraH"-sabha20, ami0 yi0 / irAva-irAvaya, erAvaya-airAvata / erAvaya-irAvaya-irAva / irAvati abdhau jAtaH airAvataH-sama20 sami0 yi0 / -52bhAmA lAthA-yA gh| che, tyAM IrAvatI nadI paNuM che eTale A zabdane saMbaMdha . zivatA' nahI sAthe asamata za. igghiya-igghiya-jivita-gadhAye-dhAra-nihita-matsita. iriyA-iriyA, aAriA-agArikA-pI0 iMghiya-igghiya-jiprita / jighrita-igghiya-iMghiya / iMdaggi-iMdaggi-indrAgni / indraH meghaH tasya amiH / iMdaggidhUma-iMdaggidhUma indrAgnidhUma / Page #814 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gA0 81-iMdamaha-iMdamaha-indramaha / iMdovatta-iMdovatta, iMdovautta-indropagupta / iNdgaaii-iNdgaavii-indrgo| iramaMdira-iramaMdira-iramandira-irAyAM bhUmau mandaM mandam Irte-gacchati-IrA+ manda+isa+a-iramandira-pA0 / irasya jalasya mandiraH-iramandiraH / 'mandira' zabdo gRhavAcI athavA samudravAcI / uSTrasya udare bahujalaM vartate iti sarvatra prasiddhiH / gA. 82-iMdaTThalaa-iMduTThalaa-indrotthalaka / nu utsya-sthAnAMtara utthApana. iMdamahakAmua-iMdamahakAmua-indramahakAmuka-indramahaM kAmayate iti indra mahakAmukaH / indra+maha+kama+uka / kama kAntau / kAntiH abhilaassH| 5 / 2 / 40 / mAmadhAna. zeSa. illa-illa-Illa-Im lakSmI lunAti Illa-illa-So. ilati-illa-pRSo0 / ila gati-svapna-kSepaNeSu / Ardra-alla-illa-So. gA0 83-illI-illi-ili-So0-ilati prANinaH kSipati / il+i=ila gatau / pIDayati prANinaH-pIDi-pIli-halli-So0 (7|0 607) pID+i / pID gahane-kaSTe | . gA0 84-Isa-Isa-ISA-ISati iti ISA, "ISA lAGgaladaNDa:"-24bha20 ami0yi0 _ "iSIkA vA ISIkA tRNazalAkA" (70 48) "ISikA kASThalohAdimayI zalAkA" sami0 yi IS ucche / Isaa-Isaa-Rzyaka / "Rzyate iti RzyaH hariNaH prAyo mRduzRGgaH" / Rzakya+ka / RzaM gatau stutau vA |-u0 311 mami. thi0 amara0 Isaa-Isaa-Izaka-Iza+ka-Isaa / ISTe IzaH / Iza+a / IzU aizvarye / Isiya-Isiya-Isita-Iza-Is+i+ta / Isiya / gA0 85-uMDa-uDDu-udra |-sso0 (3||0 388) / Urdhva-uDDha-uMDa / / oDa-uDDa-uMDa / oddr-| mohanA2. ucchu-ucchu-ucchu / ucchati iti ucchu, uccha+u / uccha vivAse / Page #815 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ukta-ukta-dukka, Dhauka / Dhauka gatau-pRSI, pADhoka-5o sArA uccha-uccha-uccha / ucchati iti uccha / uccha+a |-sso. ukSa-uccha / uSa-ucch+a / ukS secane / uDDa-uDDa-oDra / oNa+ra / oN apanayane / (610 386) bha aneka mali. yi sabha20 oDrapuSpa / gA0 86-ura-ura-urasa / urs+a.---.5|1|171| urasa aizvarye kaNDvA0 / ucca-ucca-ucca / ut+ci+a / ci cayane / --5 / 1 / 171 sama20 abhi0 citra ucca-uccha-utsa / unsa (G0 597) und kledane / uMbA-uMbA-umbhA / umbhuu+a-5|3|108 / umbhat pUraNe / uDu-uDaa-uDau, uTaja / vad+aja (90 134) vaT veSTane / uMbI-uMbI-umbhI / umbha+i (Gl0 108) umbhat pUraNe / gA0 87-ukkA-ukkA-utkA-ut+ka+A / ukkaMdI-ukkaMdI-utkrandI / ut+krand+i (G0 108) krand rodana AhvAnayoH / ulli-ulli-culli cullU+I / cullU hAvakaraNe ( 108) cud preraNe amara0 / sraav|-avculli-oculli-oulli-ulli-4bh20 mi. vi. gu" bhAi olacUle uddANa-udANa-udghANa-uddhA-ut+dhA+ana / dhA dhAraNe dAne ca / sama20 abhi0 ciM. uvvA-uvvA-aurva-urva+a athavA Uru+a / abha20 mAlika thi0 - USmA-umhA-UvA / USU+ma / US rujAyAm / (. 811) uvvara-uvvara-aurvara-aurva+ra / USma+ra-umhara-uvvara / 'ra' svArthika uvvAha-uvvAha-udbAdha-ut+bAdh+a / bAdh roTane / ukkola-ukkola-utkola-ut+kUla+a / kUla AvaraNe / gA0 88-urarI-urarI-kurarI-mali. yi. uhiyA-uNhiyA-uSNikA / uNNama-uNNama-unnama-ut+nam / Nam prahRtve / Page #816 -------------------------------------------------------------------------- ________________ X . uliya-oloiya-avalokita / uaa-uua-Rjuka / ukkhalI-ukkhalI-ukhA+la-ukkhala+I-ukkhalI- po0. uSanti pacanti asyAm ukhA (GU0 88) "okhati vA ukhA"-okha zoSaNAlamarthayoH "ukhA piTharam"-sama20 amika vi0 gA0 89-ullutttt-ullutttt-plltttt-pryst-8|2|47| uviya-uiya, dutita-drutita / duta+ita, druta+ita / du+ta, dru+ta / du dru gatau / usua-osua-apazruta / apa+zruta-osuya-usua usua-utzruta-ut+zruta-zAstranI mAthA viparIta. ummatta-ummatta-unmatta-ut+ma+ta / mad harSe / ulitta-ulitta-ulapita-So0, ulapaM jalam (7.0 307) gA0 90-ugghaTTi-ugghaTTi-udghaTTi / UrdhvaM ghaTTate-ut+ghaTU i / ghaT calane / uyAli-uyAlI udalIka / ut+alIka-udalIka-uyalIa / alIka-lalATa / lalATAd Urdhvam udalIka (GIL0 38) alIkam-lalATam / ala bhUSaNAdau / uratta-uratta-uriphta / ut+riphta-uritta-uratta / riphU hiMsAyAm / uMbara-uMbara-udumbara / --8 / 1 / 270 / ucchura-ucchura-utkSura-UrdhvaM kSurAt ucchura / kSura chedane / chedanAtikrAnta... nahita. upphAla-upphAla-upphAla / ut+sphal+a / sphala sphuraNe / utpATa / ut+pATa 8 / 1 / 232 utpATayati utpaatt-ut+paatt+a| paTa gatau gA0 91-ulla)-uddallI-uta+sthalyo sthala sthAne / uTThala uTThala ut+sthala ) ummala-ummala-ut+mala / mala dhAraNe / ukkuMDa-ukkuMDa-utkuNDa-ut+kuND+a / kuNDa dAhe / uDDAa-uDDAa-uddAva-ut+du+a / ut+dAva-uddAva / du gatau / upphoa-uppoha-utprotha ut+proth+a / protha paryAptau pRSa0 gA0 92-ukkoDA-ukkoDA-utkoTA / ut+kuda+a / kuTU kauTilye / utkoc-ut+koc-ukkoa+ddaa-ukkoaddaa-ukkoddaa| ut kuca + ___ a| kuca kauTilye / kuc saMparcana-kauTilya-pratiSTambha-vilekhaneSu / ukkaMDA-ukkaMDA-utkaNDA / ut+kaNDa+a / kaND bhede / Page #817 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ullukka ullukka - utUrugNa / ut+ruraNa 8|2|2| ut+ruj+na / ruj bhaGga / utphuNNa- upphuNNa- utpUrNa / ut + pUrNa ut + pUr+na / pUr ApyAyane / ucchAha - ucchAha - utsAha - ut+sAha ut + sah + a / sahU marSaNe / / udyamya sahanam / " utsAhaH sUtre udyame " - Debha bhane0 44. gA0 93 - utthaggha- utthaggha - utsthaga / ut + sthag+a / sthag saMvaraNe / ut + masta-mas+ta (90 200 ) mastaH ummattha- ummattha-unmasta / mUrdhA / ma pariNAme / utthallA - utthallA utsthala / uddehI uddehI upadehI upadehikA-oddehiA uddehI upa+diha+aka / "upadihyate mRt anayA upadehikA - li0 siM0 gA0 94 - ukkoDI - ukkoDI - utkoTi / ut+kuT+i ( zA0 118) kuTU kauTilye / ut + ku+Ti - ukkoDI | ku zabde / pRsse||0 ut+kok+aTi= utkokaTi-ukkoaDI-ukkoDI / pRSo0 " kokate vAzate kokaH " ama10 usIra - usIra - uzIra / uzyate kAmyate - uzIra / uz+Ira / vaz kAntau / uNA 419 upphesa - uppesa-utpeSa / ut+piS +a / piS saMcUrNane / ummallA- ummallA--- ummallA / ut+malla + a / malla dhAraNe / uttUha - otUha - apatIrtha / apagataM tIrthaM yasmAd yasya vA 8|1|104 // "tIrtham avatAre" Debha ne avatAraH avataraNasthAnam / gA0 95 - ujjhasa - ujjhasa, ujjasa - udyasa / ut+yasa / ut+yas+a / yas prayatne / Ama / ubbhagga-ubbhagga-uddbhagna / ut+bhaJj+na / ucchilla - ucchiDDa- ut chidra / ut+chi+ra | chid dvaidhIkaraNe - chedane ( 0 388 ) ucchua ucchaa-utkSata | ut+kSata / ut+kSaNa+ta / kSaN hiMsAyAm / pRSA ummara - umbara- udumbara- 8 / 1 / 270 " udumbara: dehalyAm" - Daima khane0 und+varaM / undU kledane (Bull0 444 ) Page #818 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ummr-umbr-umbr| "dehalI umbara-udumbara-umburA:"-ami.yi ubbhaMta-ubbhaMta-udbhrAnta / ut+bhram+ta / bhram anavasthAne / gA0 96-ujjaDa-ujjaDa-ujjaTa / ut+jaTU+a / jada saMghAte / ut+jana-ujjana-ujjaNa-ujjaDa / ut+jana / jan prAdurbhAve / ukkera-ukkera-utkara / ut+kR+a / kR vikSepe / utkr-ukker-8|1|58|| uDDasa-uDDasa-uddaza / ut+daza / ut+daza+a / daMzU dazane / pRSo. ubbhAa-ubbhAa-udbhAva / ut+bhAva / ut+bhU+a / bhU sattAyAm / utkRSTo bhAvaH yasya sa udbhAvaH / / apa+bhAma-apabhAma-obbhAma-umbhAma-umbhAva-(vanI yo5)-unbhAa _ap+bhaam+a| apagataH bhAmaH krodhaH yasya sa apabhAmaH-bhAm krodhe / uddhattha-uddhattha-uddhvasta / uddhva s+ta / dhvaMsa gato avalaMsane ca / gA0 97-ujjallA-ujjallA-utjvAlyA / ut+jvl-jvaal+y+aa|jvl diiptau| ummaDDA-ummaDDA, ummadA-unmardA / ut+mRd+a / mRd kSode / uccAra-uccAra-uccAra / ut+cAra,ut+ca+a / car gatibhakSaNayoH / uccADa-uccADa-uccATa / ut+caTU+a / cada mede / ucceva-ucceva-uccIv / ut+cI+a / cI AdAna-saMvaraNayoH / uccattha-uccattha-uccArtha / ucca+artha+uccattha / ucca+stha-uccastha-uccattha / gA0 98-uaha-utaha-utayatha / 'uta' avyaya35 nAma 62 // nAmadhAtunu kriyApada-bIje puruSa bahuvacana uDida-adiDa-adiTa / ad+iTa / ad bhakSaNe / adyante balArthibhiH bhakSyante iti So. Urda+aiTa-UTi-udiDa-uDida SoH / Urda mAna-krIDayozca cakArAt AsvAdane / Udyante AsvAdyante valArthibhiH iti / uarI-uarI-udarI / udarazabda: triliGga:--haimAlaGgA / ulloca-ulloca-ulloca / ut+loc+a / loc darzane / "ullocyate - apanIyate anena AtapAdi candrakAkhyaH athavA upari locyate ullocaH" -abha20 ali yi candraka-yA . .. uMchaa-uMchaa-uchaka / chu+aka / uch--uJche / / gA0 99-uDDAsa-uDDAsa-uddAsa / ut+das+a / dasa upakSaye / Page #819 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ugghuTTha-ugghuTTa-urduSTa / ut+dhuS+ta / ghuS zabde / 'ullola-ullola-ullola / ut+lola, ut+lulU+a / loDati lolam-abha2 "lolati lolam" ali / lul kampane -prA0 sau0 / luDa viloDane / uttuNa-uttuNa-uttRNa / ut+tRNa+a / tRNa adane / ummuha-ummuha-unmukha / ut+mukha-unmukha-ummuha / uccuMca-uccuMca-uccyuca / ut+cyuc+a / cyuc abhiSave / ___ ut+cakacu-uccaJcu-uccuMca / ut+cac+u ! pRSo0 cac gatau / ucchaccha-uccuccu-uccocca / ucca ucca uccocca- uccuccu - - ucchucchu / pRSI0 uttariddhi-uttariddhi-uttaraRddhi / uttara+Rddhi-uttara+iddhi uttariddhi / gA0 100-ullUDha-ulluDha-ulluTha / 8 / 1 / 4 / ut+lu+a | Urdhva luThati ulluTha / lucha saMzleSaNe / uccappa-uccappa-uccapra / ucca+pra+a / ucca prAti pUrayati / prA pUraNe uccuTipaa-uccuppaa-uccapraka 1 uccapra+ka-uccapraka-uccappaya-uccu ppia pRss|0 uvvIDha-uvvIDha-uvyUDha / ut+vyUDha-udvyUDha 8 / 1 / 120 / uddhriy-(odhriy|-apdhRt / apa+dhRta apadhRta-odhariya-uddhariya / uddhariya ) ut+ghara+ia uddharia / dhR avidhvaMsane tathA dha dhAraNe / ummariya-ummalia-apamalita / apa+mala+ia / ut+malU+ia / apamalita]-ommalia, ummalia-ummaria / mala utmalita dhaarnne| gA0 101-ucchaTTa-ucchaDDa-uccharda / ut+charda, ut+charda+a / charda vamane / uDDahaNa-uDDahaNa-uddahana / ut+dahana, ut+da+ana / dah bhasmIkaraNe / 8 / 1 / 218 / ucchaMTa-ucchaMTa-uccuNTa / ut+cuNT +a / cuNT chedane / 8 / 4 / 238 / ut+chuTa-ucchuTa-ucchaMTa / ut+chuT+a / chuT chedane Se10 uttAla-uttAla-uttAla / ut+tAla, ut+tal+a / tala pratiSThAyAm / uvvettAla-uvvittAla-udvitAla / ud + vitAla+ut+vi + tAla / tAla: . karAsphoTa: Daima0 ane0 / So. Page #820 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 47 gA0 102-ubvAa - ubvAa - udvAta / ud+vA+ta / vA gati - gandhanayoH / uttapia - uttuM pia - uttumpita / ut+tumpita = uttampita / ut + tump+ita / tumpU hiMsAyAm / I ut + tapita = uttapita- uttaMpi / ut+tap+ita / tap saMtApe | pRSao ulleva - ulleva - ullepa / ut+lepa, ut+lie+a / lip upade / ubbhugga-ubbhugga-udbhugnaM / ut+bhugnaM- ut+bhuj+na / bhuj kauTilye / upphaMdolA - upphaMdola- upphedUla - utspandapUra / ut+spanda+pUra / umphedaUla - upphaMdola | spand kiJciccalane / pUra ApyAyane / ut + spanda + dolA= utspandadolA - upkaMdaolA - upkaMdolA / spand kiJciccalane / dula utkSepe / ut+spand-upphed+ulla + A = uphaidullA - urpha dolA / 'bhava' arthe ulla 8 / 2 / 163 / ummaia - unmaia - unmadita / ut+mad+ia - ummadia - ummaia / mad harSe / gA0 103 - ubbhAlaNa- ubbhAlaNa - udbhAlana / ud+bhAlu+ana / bhala paribhASaNahiMsA - dAneSu / Urdhva +cAlana = Urdhva cAlana - ubbhacAlaNa- ubbhaAlaNa - ubbhANa / ujjhamaNa - ujjhamaNa - ujjhamana / ut+jham +ana- ujjhamana / jham adane / ut+jhabhana-ujjhabhana-ujjhabhaNa / ut+jabhU+ana / jabhU gAtravinAme | pRSTho 1 ut+yamana=udyamana-ujjamaNa - ujjhamaNa / ut+yam+ana / yam uparame ! pRSa ut+dhAvana=udbhAvana-udbhAvaNa - udbhavaNa- ujjhamaNa / dhAv gatau / pRSa ucchaviya- ucchaviya - ucchayita / ut+zayita = ucchayita pRSe 10 ut+zI+ ita / zI svapne / uiMtaNa- uaMtaNu-aMtaNu - vRtatanu / vRta + tanu- vRtatanu- vuataNu - uitaNu-utaNa / vRtam AcchAditaM tanuH yena tat-vRtatanu pRSe0 vR varaNe athavA bhaktau / gA0 104 - ullaliya- ullaliya-ullalita / ut+lalita / ut+lal+ita / lal IpsAyAm athavA laD bilAse / uggahiya- uggahiya, uggahIya - udgRhIta / ut + gRha +Ita | graha upAdAne / Page #821 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48. ullehaDa - ullehaDa - ullehaDa | ut + leha +DaDa ut+lih+a+Da | lihU AsvAdane / 'Da' svArthi pratyaya ubasera - uvasera - upasmera / upa + smi+ra | smi ISat hasane / upa + svaira - upasvaira - upasera upa + sela - upasela - uvasera / upa+sela+a / sela gatau / gA0 105 - ullurUha - ullaruha - Ardraruha / Ardra + ruha = Ardraruha / Ardre rohati = Ardraruha | AI-lInA sthalamA ruhU - agnaare| ruha janmani / 8 / 1 / 82 / Ardra-ulla | uda+ruha-udaruha / ude jale rohati - udaruha pRSa0 ulpa+ruha-ulaparuha-pRSeo0 ulpaM jalam (39 // 0 307 ) unbhuANa - ubbhAyaNa - UrdhvAyana / Urdhva + ayana - - unbhAyaNa - ubbhuANa pRSeo0 Urdhva+Anayana=UrdhvAnayana- ubbhANayaNa - ubbhAyaNa - DabbhuA / ut+bhAjana+ka=udbhAjanaka - ubhANaa - ubbhuANa 8 / 1 / 2671- pRSa0 / ut+bhRta=uddhRta - ubbhua + ayaNa = ubbhuAyaNa - ubmuANa / baMduraa-uddUraa-uddUraka- ut + dUra+ka- uddUraka- uMdUraa - pRSa0 a uttuhia- uttahia-uttabhita / ut+tubhita, ut+tubhU+ita / tubha hiMsAyAm / gA0 106-uddharaNa-uddharaNa - uddhrnn| ut+dharaNa, ut+dhu+anaM / dhR sthAne / uvadIva - uvadIva - upadvIpa / upa + dvIpa - upadIpa uvadIva | uddhavaa-uddhavaa-udbhavaka / ut+ghavaka, ut+dhU+a+ka / dhU vidhUnane / uccaDDiya - uccaDDiya-uccaTita / ut + caTita = uccaTita pRSa0 u+caT + ita / caT bhede | uttAhia- uttAhia - uttAsita / ut + tAsita - ut + tas - tAs + ita= uttAsita / tam upakSaye / pRSa uvvAhi-uvvAhia - udbAdhita / ut + bAdhita ut + vAgh +ita / bAdh roTane - pratIghAte / gA0 107 - uddhavia uddhavia, uddhAita UrdhyAyita / Urdhva+ya+ita= UrdhvAyitauddhAita - uddhavia / Urdhvavat AcaraNam / Urdhva + Apita UrdhvApita- uddhAvia - uddhavia - Urdhva + Ap + ita / UrdhvaprApita | utthaliya - uttha liya- utsthalita / ut+sthalita - ut + sthala +ita / sthala sthAne / ulukhaMDa- uluakhaMDa -- ulmukakhaNDa / ulsuka + khaNDa - pRSa0 Page #822 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 49 uakkiya-uakkiya-udarkita / udakaH saMjAtaH yasya / udaka+ita / udarkaH kriyAphalam (G!!0 21) ucchaMgiya-ucchaMgiya-utsaGgita / utsaGga+ita / gA0 108-urumilla-urumilla-Urmila / urusolla-urusolla-purusulla-pauruSa / purusa+ulla=purusulla-urusolla / bhave'rthe 'ulla' / puruse (puruSe) bhavam / uacitta-uacitta-utacitta-uacitta pRSI "rata vikalpe" hebha ane. uvaujja-uvaajja, uvakajja-upakArya / upakArya-pRSo. upayojya-uvaujja / yuja yoge / uahArI-uahArI-udahArI / uda+hArI-udam udakaM harati / paya+hArI-payahArI-uyahArI / So0 / gA0 109-ullaMTiya-ulluTiya-ulluNTita / ut+lunnttit-ullunnttit-ulluttiy| ut+luNT+ita / luNT steye / uluhaMta-ulUaMhata-ulUkahantA / ulUka+hanta-ulUkahantA-uluahaMta-uluhaMta / "kAkaH ghUkAriH"-sami0 yi. uMcahiyA-uMcahiyA-uMcadhiyA-uccadhRtA / ucca+dhatA uccadhRtA-uMcadhiyA uMcahiyA / ucce priyate / ucca++ta+A / uccam Urdhvam / dhR dhAraNe / udisiya-uddisiya-uddizita (chAndasa) / ut+dRzU+iya-uddisiya / dRzU prekSaNe / dRshuu-dis-8|1|128 athavA dRshuu-diis-8|3|161| gA0 110--ubbhAsuya-obhAsaya-apabhAsaka / apa+bhAsA+ka-apabhAsaka obhAsaya-unbhAsuya / apagatA bhAsA yasya-apabhAsaka-apa-vinAnu, bhAsAdIpti / bhAs dIptau / uvvahaNa-uvvahaNa-udvahana / ut+vahana, ut+yaha+ana / vaha prApaNe / ullry-ullry-ullddk| ut+laDaka, ut+laD+a+ka / laD vilAse / ullal-sa . ukkuruDI-ukkuruDI-utkara / utkara-ukkara+DI-ukkaraDI-ukkuruDI / gu0 mA0 42i. 'DI' strIliMgabhUyaH khAthi pratyaya nama-bAtapAtI, gorii-g||24ii, dhU-dhUrI. 8141431. "utkaraH smuuhH"amara, abhicitra Page #823 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 gA0 111 - ucchalliya- ucchalliya-ucchallika / ut+challi+ka= ucchallikaucchalliya / " tvaci challI " / alidhA0 gu0 bhA0 chAla ubbibala - obiMbala - apabimbaka / apa +bimba+ka - apavimbaka - obiMbala ubbibala / svArthi 'la' / apagataM bimbaM pratibimbaM yasmAt tat - yAM pratibiMba na paDe te. uddhacchiya-uddhatthiya - Urdhvasthita / Urdhva+sthita= Urdhva sthita uddhatthiyauddhacchiya-bhuM rAmeSu - TAvelu -yAsatA bhANusane alo shbhve| bheTate yAlato aTaave. Urdhva-uddha / sthA+ta / sthA gatinivRttau / ujjayi - ojaNiya - apajanita / apa+jan +ita / gA0 112-ujjIriya-ojIriya- apajIrita / apa+ja+ita-apajIriya-ojIriyaujjIriya / nRR jarasi / apa+dhIra+iya= odhIriya ujjIriya-avadhIraNA- avahelanA -avajJA. pRSo ujjUriya-ujjUriya- apajUrita / apa+jura+ita = apajUriya / jUra jarAyAm / ukkhaMDiya - okhaMDiya - apakhaNDita | apa + khaNDita - apakhaNDita okhaMDiya - ukkhaMDiya / apa+khaND + i / khaND manthe / ucchaDiya - ucchaDiya - ucchaTita / ut+zaT+ita / zaT rujA - -vizaraNa-gati avasAdane / gA0 113 - ujjANiya- ojANiya- apayAnita / apa + yAnita - apayAnita - ojANiya - ujjANiva / apa +yA+ana+ita / yA prApaNe / apagataM yAnam apayAnam / uvasagga-uvasagga-upasarga / upa+sRj+a / sRj visarge upphuTiya-utphuTiya- utpuTita pRSa0 ut + puT+ita - utpuTita / putra saMzleSaNe avapuTita = ava + puT+ita / ujjaggujja - ujjakujua- RjukaRjuka / ujjakujua-ujjaggujja / Rjuka - Rjuka - saraNamA sara-akalmaSa / pRSo0 - gA0 114- uddhacchavI - uddhacchavI - UrdhvacchavI - UrdhvA Urdhva - adhu. Urdhva + chavi | chaviH yasya / uSphuMkiyA- upphakkiyA- utphakkikA / uppakkiyA- upphuMkiyA pRSo0 / ut+phak+ i+kA / phakk nIcairgatau / ukkAsi ukkAsi utkAsita / ut + kAz + ita / kAzU dIptau / gu0 ukAsavuM-kaI vAta UbhI karavI. Page #824 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 51 uccAriya-uccAriya-uccArita / ut+cAra+ita / cara gati-bhakSaNayoH / gA0 115-ukkhaNiya-ukkhaNiya-utkhanita / ut+khan+ita / khan avadAraNe / ucchuAra-ucchadAra-avacchadaAra+avacchAdakAra / ucchadAra-ucchuAra-pRSA0 avacchAdasya saMvaraNasya kAraH karaNam avacchAdakAraH-ava+cchad+a / chad saMvaraNe / kR+a+kAra / kR karaNe / ujjomiyA-ujjamiyA-ujjomiyA-udyamitA / ut+yama+a-udyama+ita / yam uparame / So0 ujjumitA-ujjomiyA-udyugitA So0-ganI m-8|1|190 ut+yuga+ ita / yuga-dheAMsa. ___ ujjomiyA-udyomikA-ud+vyomikA / So. ullasiya--ullasiya-ullasita / ut+las+ita / las zleSaNa--krIDanayoH ulukasiya-ullakasia-ullakasita pRSo / ullakasita-ullakasia-uluka siya / ullakasati aGgam anena-"ullakasanaM romaharSaNam"-ali. yi0 / ullakas+ita / urukasiya-ulukasiya-urukazita / uru+kazU+ita / kaz zabde / gA0 116-ucchevaNa-ucchevaNa-utkSepaNa / ut+kSip+ana / kSip preraNe / yajJAgnau utkSipyate yat tat utkSepaNam 'dhI' athavA 'Ajya' zabda 'aja kSepaNe gatau ca dhAtu hA zarAye sAdhesa cha tema sahI ut sAthenA lidhu uparathI "dhI" arthane 3rakSepaNa zabda sAdhI batAvela che. uccaMpiya-uccapiya-uccapita / uccapiya-uccaMpiya 8 / 1 / 26 ut+cap+ ita / cap saantvne| uvajaMgala-uvajaMgala-upajaGgala-upa+jaGgala / jan+gala (uNA0 467) / jan prAdurbhAve / uppehaDa-uppehaDa, uppesala-utpezala / ut+peza+a+la / ut+pizU pezU / piza avayave / uppesa+Da-uppesaDa-uppehaDa-utpesaka / So. ut+pesU+aka / pesa gatau / uppaha+-uppahaDa-uppehaDa-pUSo. utpathaka / ut+patha+ka-unmArgagAmI ulhasiya-ulhasiya-uthasita / ut+halas+ita / las zabde / ullasia-ullasita-ulhasiya / po. ut+las+ita / lasa zleSaNa-krIDanayoH / Page #825 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para ummacchavia - ummiacchavia gummiacchavia mugdhacchaveika / muha-gumm+ ia = gummia+chavia - 8|4|2071 ummicchavia - Urmicchavika - ummacchavia - pRSo0 UrmiyuktA chaviH yasya saH / Urmi+chavi + | "chavi: ruci - zobhAyAm haima ane0 / " UrmiH poDA - java - utkaNThA - lekhA - prakAza-vIciSu vastrasaMkocalekhAyAm" haima ane0 / gA0 117 - ujjaggira- ujjaggira - ujAgara | ut+jAgR / ut+jagga+ira | jAgR nidrAkSaye / jAgR= jagga 8|4|80| ucchuraNa - ucchuaraNa - ( 8 / 1 / 15) - ikSukaraNa / ucchuraNa+ucchuraNa / ikSoH karaNam " karaNaM kSetram" haima ane0 / ucchuaraNa-ucchuaraNa - ikSukaraNa / ikSoH karaNam / umhAviya - umhAviya - USmApita / USmA + Apita | uvalalaya - uvalalaya - upalalaka / upalala+ka / upalalyate iti upalala: svArthika k| upalal+a+ka / lal vilAse / uluhalia - uluhaliya ( oru phalita + ) uluhalia - aparukphalita + apa+ruk + phala +ita pRSo0 nene ruci pramANe i bhatu hoya te ruk phalita, rAne aparukuphalita-nene ruthi pramANe ija na saje te tRpti vinAnA. gA0 118 - ugguluMchiya- ugguluMchiyA- uggAra - uggAla + ucchiyA- uggAlucchiyA ugguluchiyA 8|1| 26 / pRSo0 / udgAra + ucchritA - udgArocchritA / udgAraH ucchritaH yasyAM kriyAyAm sA udgArocchritA - yAmAM ugAne vizeSa vadhArA hoya te kriyA. uvaeiyA - uvaeiyA - upa + etikA -- pAse bhAvanA pAtra. usaNaseNa - usaNaseNa - uSaNasena / uS + a = uSaNa | uS dAhe-nI senA dAhaka che te. uppiMgA liyA - upigAliyA - utpiGgakArikA / utpiGga+kArikA - Aune ne hAthamA ramAuvAnI hiyA. piGgaM bAlaka:- haima anekA0sa0 / jiyo gA0 119 - uvakaya-uvakaya-upakRta / upa+kR+ta / kR karaNe / uddhacchaviya-uddhacchaviya - Urdhvacchavika / uttalahaa | - uttalahaa - uttalabhaja / bhajati iti bhajaH, uttalasya bhajaH / ottalahaa Page #826 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - uttl+bhj+a| -uttala- yu tasa- yA. bhaj sevAyAm / uMluuMDiya--urakuMDiya-urukuNDita / urukuMDiya-ulukuMDiya / uru+kuND ita kuNDa rkssnne| uMbarapuppha-uMbarapuppha-umbarapuSpa / rAna kSane sa Apa nathA ane kayAreka AvI jAya tethI tene artha "abhUtapUrva avyudayakaI vAra nahIM thayela abhyadaya" batAvela che. ane pachI jyAre kaI paNa addabhuta banAva bane te mATe paNa A zabda vaparAya che. gA0 120-uvalamatta-uvalabhatta-upalabhartR / upala-patna. me ratnane dhAraNa 42 te upalabhartR / upala: 'grAba-ratnayoH'-haima ane0 / bhartR-bhR-tR / bhR poSaNe dhAraNe ca / uvalayabhagga-uvalayabhagga (uvala+a+bhagga) - upalaabhagna / abhagnA upalA yasmin nAmAM mAM ratno sAMche te upala+a+bhagna / uvalayabhagga (u+valaya+a+bhagga) ut+valaya+a+bhagna-udvalayaabhagnaut- Ta, valaya- , abhagna-samarita. __ uvalayabhagga (uvala+abhagga)-upalaabhagna / abhagnAni upalAni ratnAni yasmin tat valayammA 245 ratno rai cha te valaya. s| za6 'valaya' nA vizeSa|35 cha / uNhodayabhaMDa-uNhodayabhaMDa-uSNodayabhANDa / uSNodaya-bhInI mArana marthAt thoDI thoDI zrIbha nApI satatu. bhANDa-bhUSaNa. vasaMta *tunu bhUSaNa-sabhare!. "uSNAgamaH grISmaH" haima ane / "bhANDaM... bhUSaNe bhAjane'pi ca"-haima ane| uNhodayabhaMDa (uNha+uduya+bhaMDa) "svarANAM svarAH'' 8 / 4 / 329 / umNaRtukamANDa-bhInI *tunu bhuuss-mbhre|... uttANapattaya-uttANapattaya-uttAnapatraka / uttAnAni-UrdhvamukhAni patrANi yasya-rana pAna bhuma cha. "eraNDaH...uttAnapatrakaH' amara0, dhanvantarinighaNTu, haimanigha0 / gA0 121-uDDiyAharaNa-uDDiyA''haraNa (uDDiya AharaNa)-uDDIyAharaNa / rAna-yA yadhane va le. ut+DI+ya / DI vihAyasA gatau / A+hR+ana+AharaNa / ha haraNe / ucculauliya-ucculauliya (uccUla-turiya-tuliya-uliya) "hrasvadIyoM mitho vRttau" 8|1|4|-uccuultvrit (-ut+cuul+tvrit)| Page #827 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gA0 122 - utthallapatthallA -- utthallapatthallA - avasthalaprasthalA ( ava+sthala+pra+ sthalA / aba-nIye. sthala, pra-pragata- 52. nIye te upara rakhane para te nIce--ema pheraphAra jemAM thAya te pravRtti. ava no o o no u la no lla 8 / 1 / 172 / 54 8 / 1 / 84 / 8/297 0 uthalapAthasa uttariviDi- uttariviDi ( - uttari + viDi ) - uttarepiTi ( = uttare + piTi ) - uttarottara-352 752. piTi-legu thvu -samUha thave piT + i / piT zabde saMghAte ca / alup sabhAsa che. uttaraNavaraMDiyA - uttaraNavaraMDiyA ( = uttaraNa + varaMDiyA) - uttaraNavaraNDikA ( uttaraNa + varaNDikA) - pAra taravA mATe AdhAra35 varaMDI vI -vaDI jevI hADI gA0 123-udda-udda-udra / " atha yAdAMsi jalajantavaH " - tadbhedAH zizumAra - udra--zaGkavaH"-ama20 ali bhi0 "unatti iti udra: " - abha20, (Gulo 388) und kledane / ( kakuda - kaud - udda- dhRsse|0) kakudaM skandhaH kak+uda - (u0 243) abhi. ci, haima ane amara, uDDaNa - uDDaNa ( uNa-uDDaNa - pRSa10 ) uddruNa / ut+dru+Na (750 184) dru gatau / uddar--uddUr-ut+dUra / uvvaNNa- uoguNa ( ubviNNa- uThavaNNa ) - "svarANAM svarA0 " 8 / 4 / 329 / udvigna / ut + vij+na / vij bhaya-calanayoH / gA0 124- uddhAa-uddhAa (uddhAva - uddhAa) - uddhAva / ut+dhAv +a / dhAv gati - zuddhayoH / ucchitta- ucchitta- utkSipta / ut+kSipta / kSip preraNe / ummaMDa- ummaMDa (ummadda - ummaDDa - ummaMDa ) " vakrAdo antaH " 8 / 1 / 26 / unmarda / ut+mRd+a / mRd kSode / gA0 125 - ukkhuMDa - ukkhaMDa - ukkaMDa - ukkhuMDa - pRSo 0 utkaNDa - ut+kaND+a / as are | ukkhaMDa-ukkhaMDa-utkhaNDa - ut + khaND +a / khaND bhede / - Page #828 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ummcch-ummcch-unmaathy-utsmthy-| matha. viloDane / unmasta (ut+masta) ut+mas+ta / mas parimANe / - dhumAthu dhu-asama gA0 126-ukkhaMDa-ukkhaMDa-utkhaNDa / utkhaND+a / khaND bhede| uppIla-uppIla-utpIDa / ut+pIDra+a / pIDU gahane / ugghAa-ugghAa-udghAta / udhana+a / hana hiMsA-gatyoH / uddAma-uddAma-uddAma / ud+dI+ma ma (310 811) dI Aye / de pAlane .... uvvUra-uvvUra-udbhari-ud+bhU+ri / (G0 183) pRss|0 bhU sattAyAm / "bhUriH prabhUte svarNe" chaima ane0 ubbUra-uvvUra-utpUra / ut+pUra+a / pUra ApyAyane / gA0 127-ubbiba-ubbiba-ubimba / ud+bimbU+a / bimb dIptau / 'bimba' iti sautro dhAtuH prA0sau0 / "bimbati bhAti bimbam' ani yi ud+bandhU+imba-pRSo / (Gell325) bandh bandhane / ucculla-ucculla-ucculla / ut+cull+a / cull hAvakaraNe / gA0 128-uDDANa-uDDANa (udghANa-uDDANa)-uddhvAna / ut+dhvan+a / dhvana zabde / uDDANa-uDDANa-udrANa / ut+drA+ana / drA kutsitagatau / uvvukka-uvvukka-ubukka / ut+bukk+a / bukk bhaSaNe / gA0 129-uMDala-uMDala (--uddhala-uMDala) Urdhva+la / la vAthi che. uppittha-uppittha-utpista / ut+pis+ta / pis gatau / uvvatta-uvvatta-udRtta / ut+vRtta / vRt vartane / uvvADha-uvvADha-ubADha / ut+bAhU+ta / 4 / 4 / 70 / vaha prApaNe / uvvADha (-apabAdha-uvADha) apa+bA+a / vAdhU roTane-mAyA nu gA0 130-ukkhinna-ukkhinna-avakIrNa (avakINNa-okiNNa-ukkhinna) uppaMka-uppaMka-utpaGka / ut+paGka / 4 / 1 / 112 / ut+paJca+a / paJca vistAre / gA0 131-uttappa-uttappa-uttalpa / ut+ta+pa / tala pratiSThAyAm / "talpa.. zayanIyam aGgaM dArAH yuddhaM ca (Bel. 286) . Page #829 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttappa-uttApya / ut+tap+ya / tap saMtApe / uttappa - uttapta / ut+tap+ta / tap saMtApe / 1 uttappa (ut + appa - utappa uttappa) - udAtmA - uttamAtmA / uccola--uccola- uccola / ut+cul+a | cul+a / cula AcchAdane " colya chAdyate anena = cola : " - 25520 culyate anena cola:, culi: sautraH - prA0sau0 li0 thi0 cula unnatau zabdakalpadruma / ucchulla--ucchulla--utakSulla / ut+kSud+la / kSudaM lAti kSullaH / kSud+ la+a / kSud saMpeSaNe saMpeSe vA / kSa-cha-8|2| 3 | lA AdAne | ummalla---ummalla-unmalla / ut+mall+a / malla dhAraNe / gA0 132 - unnuia - unnuia (- unnaia - unnuia ) - unnadita / ut+nad+itana avyakte zabde | unnuia - unnudita - ut + nud+ia / nud preraNe / utrvaria-uvvaria-udghRta / ut+vR+ia / vR varaNe / uvvaria - urvarita / uvaM rAti - urva+rA+a - urvara + i / u hiMsAyAm / rA dAne / 1 gA0 133-ujjhariya-ujjhariya- ujjharita / ut+lRR+ia / lR jarasi / uvvADua-uvvADua ( - uppAduka - ubvADua) - utpAduka | ut+pad + uka / pad gatau / UrdhvAH pAdukA yatra tat utpAdukam / pAdukAH pAdAH lakSaNayA / pAdAH pAdukA : iti lokaprasiddhiH / uvvADua - utpAtuka | ut+pat + uka / pat gatau / gA0 134 - uvvAula - uvvAula - udvAtulla / ud+vAta+ulla / udgataH utkRSTo vA vAtaH - vAyuH asmin sa udvAtaH ArAmaH / ubvAuTa - udvAjulla / ud+vAja+ulla / utkRSTaH vAjaH zabdaH asmin udvAjaH gAnam / ulla pratyaya: svArthikaH / "vAjaH zabdaH " hai 0 urupulla - urupulla - urupula / uru: vizeSarUpaH pula: vipulatA athavA ucchritIbhAvaH yasmin urupulaH / "pulaH vipule" - hemAne. pulAM a / pula mahattve samucchrAye vA / uvviDima - ubviDima ( ubviDava - ubviDima - pRSo 0 ) - udviTapa | ud + viTapa | "viTapaH vistAraH"-hema ane0 gA0 135 - ucchuDio - ucchuDia - ucchudia / ut+kSud+ia / - kSud saMpeSe / ut+kSud+ta--utUkSuNNa / Page #830 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 57 ujjaMgala-ujjaMgala-ujjaGgala / ut+jan + gala / ( 7 0 417) uppijala - uppijala - utpiJjala / ut+pi+ara / (90 387) ra-la | pij hiMsA-bala-dAna-niketaneSu / uvvAhula-uvvAhula-udvAhula / ut+bAhu+la / la svArthi 4. Urdhvo bAhU 3. yatra tat / ubbAdha+ ulla--ubvAhulla - uvvAhula pRSo0 ulla svArthi, ullAliya- ullAliya - ullAlita / ut+lal-lAlU+ita / lalU IpsAyAm, athavA vilAse / uvvellara-uvvellara ( uvvellira - ubvellara) / uvella+ira / udvellaka / ut + vella+aka / vella gatau / gA0 137 - ummacchiya - ummacchiya - unmakSita / ut+ma+ita / makSU saMghAte / uDuhiya )-uDDuhiya(-uhuhiya - uDuhiya) udduhita / ut+duh+ta / duh ardane / uDDuhiya ) - uDDuhiya ( - uhiya - uDDuhiya) ut+duh+ia / uDuhiya ( - UDhA + duhia - UDhAuhiya) - UDhuhiya - uDuhiya / uDDuhiya (-UDhA+duhia - UDhaddahiya) - uDDuhiya / UDhAduhita / duhU ardane / uggAhiya - uggAhiya- ugrAhita / ut + grAh+ita / graha upAdAne / gA0 138-uvaka siya-uvakasiya- upakasita / upa+kasU+ita / kas gatau / uluphuMTiya- uluphuMDiya ( - uru+phuMDiya - uluphuMTiya) - urusphuNDita / uru+ sphuND+ita / sphuND parihAse / I uru+phuDiya - uluphuMDiya) uru + sphuTU +ita / sphuTU vikasane / uccattavaratta-uccattavaratta - uccatvAparatva | uccatvaM ca aparatvaM ca - anuccatvam - ca- uccatvAparatvam / uccatva + aparatva / ayu nI. "" gA0 139-UA-UA-yUkA / yu+ka (u~0 24) Ula-Ula-Ula / avanaM UH - 4 / 1 / 109 / 5|1|2| - gatiH, Um lunAti UlaH - bhatino lauMga, UsaNa-UsaNa-USaNa / US+ana / US dAhe / 1 gA0 140 -UsAra- UsAra- 811176 - AsAra / Usaya-Usaya-Ucchaya / ut+zI+a / zI zayane / UrdhvaM zIyate anenaucchaya-ne vaDe abhyu suvAya te mozI. Page #831 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Usala-Usala-Utsala / utsa la+a / sala gatau / / Usala-pUSala-pUSaNaM pUSaH pUSaM vRddhi lAti-gRhNAti iti pUSala:-pUS+ a+lA+a / pUS vRddhau / lA AdAne / sA pa so5 UhaTTha-UhaTTha-upahRSTa / upa+hRS+ta / ucca upe 8 / 1 / 173 / hRS tuSTau / upahasta / upa+has+ta / has hasane / iT anitya che tathA na thayo eTale pati ne badale 3Ykta thayuM. UraNI-UraNI-uraNa-u+raNa / "uccaiH raNaH zabdaH asya uraNaH" "uraNyati (kaNDvA0) devatAH prINAti uraNaH"-abha20, abhi. yi. gA0 141-UNaMdiya-UNaMdiya-upanandita / up+nnd|it / nand samRddhau / upa+o 8 / 1 / 173 / Usaliya-Usaliya-upasahita / upa+sal+ita / sal gatau / upasarita-upasaraH yasya asti / upa+sara+ita / sR gatau / UsAiya-UsAiya-avasAdita / ava+sad-sAd+ita / Sad vizaraNa gati-avasAdaneSu / UsAyaMta-UsAyaMta-avasAdayan / ava+Sad-dhAd+at / Sad avasAdane / gA0 142-Usukkiya-UsUkkiya-utsukita / ut+su+ka+ita / su+ka / "sukaH nirAmayaH" (uNA0 22) Su abhiSave / / Umukkiya-Umukkiya-avamukta / ava+mukta / muc mokSaNe / Umuttiya-Umuttiya-apamUrtika / apagatA mUrti:-zarIraM yasya apamUrtikaH jenuM zarIra barAbara nathI te. UsuMbhiya-UsuMbhiya-utzumbhita / ut+zumbha+ita / zumbha mASaNe hiMsAyAM ca / UsurusuMbhiya-UsurusuMmiya-apasvarazumbhita / apa+svara-osura+zumbhita UsarusuMbhiya / UsurusuMbhiya-apa+azru+zumbhita-apAzruzumbhita / apa+o / apa+ azru+osuru-osuru+sumiya-UsurusuMbhiya / gA0 143-Ura-Ura-pUra / Usattha-Usattha-apazasta / apa+zas+ta / zas hiMsAyAm / Page #832 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Usaviya-Usaviya / apazavita / apa+zava+ita / apazavaH asti asmin / zu gatau / apazavaH-apagamanam / gA0 144-ela-ela-eDa / yaH IDayate stUyate sa eDaH, 5 / 1 / 2 / I+a / IDU stutau / eka-eka-eka / eti advitIyaH ekaH (uNA. 21) i+ka / i gatau / ekkaMga-ekkaMga-ekAGga / "candane punaH ekAGgam'- abhi0 zeSa0, hArAvalI / ekaM aGga sundaram bhavati asmAt ekAGgam ne sIdhe me maga su42 thAya te. zabdakalpadruma / ettoppa-ettoppa (pRSo0)-etatprabhRti / emANa-emANa-i+mANa=emANa 8 / 5 / 181 / ayan / i+at / i gatau / gA0 145-ekkekkama-ekkekkama (ekkekkam+a)-'a' dhArAne che. 8 / 3 / 1 / po0 / ekaikam / ekkanaDa-ekkanaDa-ekanaTa / emiNiyA-emiNiyA-evaMmitA / (evam-em+miNiyA) evam-em 8 / 1 / 271 / miNiyA (miNa+iyA) mATe saMskRtamA numinoMti 35 thAya che te min-miNa dhAtu sahI sevA. mi prakSepaNe / / evaM mA-mAnam aNati-yA sA emiNiyA-pRSo0 / mA maane| aN zabde / gA0 146-ekagharilla-ekagharilla-ekka+ghara+illa / ekagRhavAn / ekasAhilla-ekkasAhilla-ekka+sAha+illa / ekazAkhAvAn / ekkasiMbalI--ekkasiMbalI-ekkA+siMbalI / ekazimbAvAn athavA ekazimbika / gA0 147-ekallapuDiMga-ekallapuDiMga-ekapuTaGga 'lla' svArthi che.-eka+puTa ekapuTaM gacchati ekapuTaGga / eka+puTa+gam+a / ennuvaasia-ennuvaasia-vennuvaashit-ne| savA pAMsAnI Al04 / che. veNu-vAsI, vAzita-2441. vAza+ita / vAzU' zabde / erANI-irANIA-IrANItA-IDayate stUyate iDa:-ila-iraH-indraH, ireNa AnItA irANItA-irANIA-irANI-erANI pRSI0 erANI (khadirANI-khairANI-kherANI-herANI-erANo-khadireNa AnItA khadirANI "khadiraH indraH" abhizeSa / gA0 148 elavila-elavila-elavila-eDavila / eDavila / eDaviDA mAtA asya aiDaviDaH ailavilo'pi Da-layoH ekatvasmaraNAt-amara0, abhi0 / Page #833 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekamuha-ekamuha-ekamukha / olii-olii-8|1|83|-aalii-aavlii / al+i (ugA0 619) ala bhUSaNAdI "AlAti Ali:" amara0 "Avalati Avali:" amara0 / A+val+i / (uNA 607) val saMvaraNe / ojha-ojjha-ujjhya / ujjh+ya / ujjh utsarge / oppaa-oppaa-8|1|63| arpA / R+ap+a+aa| arp-maa5-72|| taravAra vagere zastra upara pANI caDAvavuM-opa Apo. gA0 149-oa-oa-ok-8|1|18 oa / ok (vac+vicap-uk / A+uk-ok / vac vyaktAyAM vAci / oda-vad+kvipU-ud / A+ud=od / vad vyaktAyAM vAci udita (udita-uia) A+uia-oia-oa So0 / vad+ita / vad vyaktAyAM vAci / ora-ora-avara uru / R+u / R gatau / (uNA0 737) / caura (cora-ora) 'cauro dasyu-sugandhayoH' haima ane / __ catura (caura-cora-ora) / cat+ura / cat yAcane (uNA0 423) ova-ova-avaTa (avaTa-ava-ova) So0 "avaTaH garte' ma ane| osAra-osAra-AsAra / osakka-osakka-apaSvaSka / apa+ dhvaka+a / dhvaSk gatau / oggIa-oggIa-avAgnika-ava+agnika / himane / drana ani sasa cha. tuma, prathama gA0 80. gA0 150-occhiya-occhiya-avacchita / ava+cho+ta / cho chedane / gaucchika-gocaicha-occhia / oMDala-oMDala-kuntalikA-kotaliyA-koMDaliyA-oMDaliyA-oMDala (So0) kuMtalanI racanA (kuNDala-koMDala-oMDala) "kuNDalaM valaye pAze" ma ane / zAne kuMDalAkAre gUMthavA kauNDalika / koMDalia-oMDalia-oMDala (So0) osia-osia-apazrita / apa+zri+ta / zri sevAyAm lASA eziyALo. Page #834 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 61 oNavI - oNIvI-apanItrikA, avanItrikA | apa +nI+tra / / NI prApaNe ava +nI+tra ) ( ugA0 396 ) / apa] + nIv+ra ava +nI+ba / nIv sthaulye / ava J nIm valIkam abhi0 ci0 / nItram gRhacchadirupAntaH / gharanI chAnsI pAsenA lAga- nevAM.. otthara - othara 82048 tathA 8198 utsAhaH, avastAra / ava+stu+a / stR AcchAdane / nigaraNe / apa gA0 151 - oggAla- oggAla - udgAra | ud+na+a N / LL oAla-oAla- avagAra | ava+gu+a / nigaraNe / oAla(avapAta ) - opADa-oAla) a + pat+aM / pat gatau / apapAta [ atyaa - otthaa- avastRta / ava+stR+ta / stR AcchAdane okkiya-okkiya- upakita ( pRSeo0 ) / upa + kit++a / kit nivAse / okita - okas+ita / okaH saMjAtaM yasya-bhene ghara che. oNivva-oNivva (upa + ciNi+avva-u -- o+ciNiavva-o + iNi avva - oNivva) upacetavya-upa+ci+tavya | ci cayane / pRSe0 | ovaDDhI - ovaDDhI - upakaTaka - ( upakaTika - oaDia - ovaDia - ovaDhI) ( 10 ) / kaTikAyAH samIpam upakaTikam DeDanI pAse. avabaddhikA - avavaddhiA - ovaDDhiA - ovaDDhI / ava + baddha + ikA | bandhu bandhane / gA0 152 - osAa - osAa - avasAda | ava+sad +a / sad vizaraNa- gatiavasAdaneSu / occhatta-occhatta-upacchana / "chatrA madhurikauSadhau" bha nigha0 ze0 / baibha ane0 / chatrA-madhura auSadhI athavA ghAlA. yA vanaspati madhura heAvAthI dAtaNa karavAnA khapamAM Ave evI che. osIsa-osIsa- apaziSya / apa +zAs+ya / zAs anuziSTau | marA 1 zAsana-zikSaNa. ovaTTha - ovaTTha - apavRSTa / apa+vRS+ta / vRS I secane / gA0 153 - ohaMka- ohaMka- upahAsaka - upahAsa + ka- ohAmaka - ohAhaka - ohaMka (pRsseo0)| ohaTTa - ohaTTha - avaSTa / ava + hRS+ta / hRSa tuSTau / Page #835 -------------------------------------------------------------------------- ________________ olippa-olippa-avalepya / ava+lip+ya / lip upadehe / oluMkI-oluMkI-apaloki / apa+lok+i / lok darzane (apaloki olukki-olaMki)-pRSo. oliMbhA-oliMbhA-upalabhyA / (upalabhyA olabmA olibhA)-So. yA jIvana-dhAraNArtha kASThAdIni labhate sA / upa+labha+ya / labha prAptau / avalambyA-olaMbA--olibhA / avalambyA-yA jIvanadhAraNArtha kASThapustakAdIni avlmvte-11| bhATe Biane pust| mAna je nabhe te. upalepyA-olippA-olibhA / upalepyA-upa+lipya+A / lip+ upadehe-'upadehikA' 595 olibhA ne paryAya che. oculla-oculla-avaculli / ava+culla+i (uNA0 608) amara0 abhi0 ciM0 / avacullati iti avaculliH / culla bhAvakaraNe athavA cud saMcodane / gA0 154-ojalla-ojalla-ujjvala / ArogyeNa ujjvalati dIpyate / ut+ jvala+a / jvala dIptau / oaMka-oaMka-avataGka / ava+taka+a / tata kRcchajIvane / ojjAya-ojjAya-avagarjaka(ogajjaya-oajjaya-ojjAya)ava+garna+a+ ka | gaje zabde / avajAta-(ojAya-ojjAya) ava+jan+ta / jan prAdurbhAve / / orallI-orallI-muralI (-morallI) zabdakalpadruma / muztI nAmanu vAMsaDAnuM poluM vAdya, bhASAmAM-moralI ane meralIdhara-kRSNa zabdo prasiddha che ja. urukalitA-urukaliA-urualiyA-uruallo-orallo-uruH-vistArI, kalaH kaladhvaniH-madhuradhvaniH-urukalaH yayA vA yasyAM vA sA urukalitA / ollaNI-ollaNI-avalehanI (-avalehanI-olehaNI-ollaNI) ava+ lih+an+ii| liha AsvAdane / avalehano-mArjitA / 2 // mArjitA athavA zima manAvavAnI pracyiA samozanI vRttimA savistara sAvalI che. "jihvAlehyA hi avalehikA' zabdakalpadruma. A khAdya mAtra jIbhathI caTAya che. gA0 155-osaNa-osaNa-abasanna / ava+sad na / sad vizaraNa-gati avazAdaneSu / Page #836 -------------------------------------------------------------------------- ________________ orilla-orilla-avArilla (ava+ArAt+illa avArilla-orilla) - nanu apacira+illa=apacirilla-oirilla-orilla-mAra:- nanu-yiraanu nahI oDDhaNa-oDDhaNa-avaguNThana-oguTTaNa-ouhaNa-oDhaNa / ava+guNTha+ ana / guNTha veSTane / avastaraNa (ss|0) stRAcchAdane / avastAra mAna-zabdakalpadruma / oitta-oitta-apavRta / ovitta-oitta / apavRtI-apa+vR+ta / vR varaNe avakRta ____ apavaraka zabda prasiddha che. oittaNa-oittaNa-apavRtatvana-ovittaNa-oittaNa / apavRta+tvana / gA0 156-oDaDDha-oDaDDha-apadagdha / apa+dah+ta / dah bhasmIkaraNe / olatha-olattha-aparakta (oratta-olatta-olattha) apa+ra +ta / raja rAge / ohatta-ohitta-avahita-ohita-ohitta-ohatta / osanna-osanna-avasanna / oluMja-oluMja-apalaa-(apalaJja-oluMja)-apa+la+a / laja bharsane (pRss|0) gA0 157-ohuDa-ohuDa-avaphala (avaphala-ohala-ohuDa) . ava+ phala / phal+a / phala niSpattau / ma saphalatu sahala tema lenu virodhI avaphala-ohuDa. avasphula (avasphula-opphula-ohuDa) sphula saMcaye sphuraNe ca / Da+layoH aikyaM prasiddham / ohura-ohura-apadhura / apa-dhura / apagatA dhurA ysy-52| vanu. dhurA ya mAra-mabha20 srbhaav| vidhura za6 maliMgA / dhu hiMsAyAm / dhu-kvip / dhura-A zabdakalpadruma / ovara 1 ovara-oghavAra-(oghavAra-ohavAra-ohavara-ovara) ovarasa ovarasa 'sa' matvartha sUnya cha, oghavArasa (oghavAra+sa-oha vArasa-ohavArasa-ovarasa) oghavAra-ogha samUha ane vAra-samUha osuddha-osuddha-apazuddha / apa+zudh+ta / zudh zuddhau / Page #837 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64 ojharI - ojjharI - avajharI | avajhIryate annaM yasyAM sA / rasa / av+jhu+i| (pRsse|0) jha gA0 158 - ositta - osita avasikta / aba+sic+ta / sic kSaraNe / ohua - ohua - avabhUta / ava+bhU+ta / bhU sattAyAm / ava + gA+ta / gA gatau / oggia - oggia- avagIta / oNuNaya - oNuNaya- apAnunaya / oilla - oilla - bhavaila ( pRSe0 osIa - osIa - avasIda | ) avasAdaneSu / ohaviya - oviya - avabhAvita / ava + bhU - bhAva+ita / bhU sattAyAm / gA0 159 - olittI - olittI - avalipta / ava+lip+ti / lip upadehe / olippattI- olippattI - avalipyati - avalipya -ti- strIliMgamAM bhaavnaare| ti pratyaya che. lipa upadehe / okaNI- okaNI- okhanI / okhati rakta zoSayati-okhano - ( pRSo0) okh- anI / okhU zoSaNa - alamaryayoH ojhA - ojhA - apadhyAya - apaciMtana | / apa-vana, viyoga, Alemana, bhaurya', nirdeza, vaita, viparyaya, RNagrahaNu, avayava, pUnna, nihnava savyavRtti. apa + dhyA+a | dhyA cintAyAm / ohaTTiya-ohaTTiya-apaghaTTita / apa +ghaTT+ita / ghaTTU calane / apa + anu+naya / / ava + il+a / il gati - svapna - kSepaNeSu aba + sad +a / sad vizaraNa - gati gA0 160 - olaya - olaya- apalaya / laghUnAm pakSiNAm apalIyate yaH saH - nAnAM pakSIone apalaya-- 1-vinAza - 12nAra apa+lI+a / lI zleSaNe / olAvaya-olAvaya-apalAvaka / laghUn pakSiNaH apalunAti yaH saH / nAnAM pakSIone ayI-chehI bhArI nAmanAra, apa+lu+aka / la chehane apalAvaka - apasApa 2nAra mIla nAnA pakSImonI hayAtIne na zuaranAra apa+lap+aka / lap vyakte vacane / ohaDaNI - ohaDaNI - avaghaTanI - vaDe dvAra vasAyela rahe te dvAra vAsavAnu AsaMjana, ava-vijJAna, adholAva, spardhA, Asana, sAmIpya, zuddhi, svAhuara, haSirtha, vyApti, bhRzArtha, nizyaya, parilava, Apti, gAMbhIrya vRttAMta, viyoga, vayaska, hezAcyA ahita hiyA, vyayAya, sparza. dvAram avaghaTyate anayA sA / ava + ghaT +anI / ghaT ceSTAyAm / Page #838 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .. ita / apa+ghaTa+anI / ghaT ceSTAyAm / olayaNI-olayaNI-avalayanI-potAnI jatane sabhInI sAthe yAM zamanArI-jaganArI avalIyate yA sA / ava+lI+anI / lI AzleSaNe / olaiNI-olaiNI-avalaginI- nArI-pati sAthe sh| 2nArI. ava+laga+inI / lAg saGge / ____ avarajanI-potAnI jatane pati sAthai 2 nArI. ava+raJja+anI / raGga rAge / / gA0 161-osukhiya-osuMkhiya-avasayita / ava+sUrya+ita / sUrya IAyAm avasUkSita / ava+sUkSa+ita / sUrda anAdare / / avazuSkita-osukkiya-osukhiya / ava+zuSka+ita / osariA-osariA-avasarikA / aba+tR+ikA / sR gatau / upagRhikA-oghariyA-ohariyA-osariyA / / oAvala-oAvala-apatApala / la svArthika. ava+tapa+a+la / tapa saMtApe / ohADaNI-ohADaNI-avaghATanI / ava+ghaTa-ghAT+anI / ghaT ceSTAyAm / avhaattnii| ava+hATanI / ava hd-haatt+anii| had dIptau / ava+khaTTanI / ava+khaTTa-anI / khaTTa saMvaraNe / gA0 162-oAava-oAava-avAtapa / ava+A+ta+o+A+ta+a / tap saMtApe / 246 sa 2 pahale prAtamA yo thaye che. oaTTiya-oaTTiya-upacaTu-upacaTita / upacaTu asti asminupacaTu+ita / cATu athavA caTu / caTa bhede / (uNA0 726) "cATu caTu premNA zlAghanam" amara0, abhi. ci0, haima ane0 / caTu-premane dIdhe prazasA 42vI. oagghiya-oagghiya-avajighrita / ava+jigdha ia / ghrA gandhopAdAne / praa-'aaigdh'-8|4|13|-(pRss|0) osiMghiya-osiMghiya-avazivita / ava+ziva+ita / zidhu AghrANe / 'zivAnaka'-"zivANakaH nAsikAmala:" (uNA0 70-71) zijinI nAsikA / abhi0 ci0 / Page #839 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 66 olaiya-olaiya- avalagita - ava + lag+ita / lage saH / gA0 163 - oluMgaa - olaMpaa - uparodhyaka / upa+ropya+ka / upa+rup+ya / rup vimohane / uparodhyaka-uparopya+ka-upa + ru - rup+ya | ruh janmani / uparopyate hasto yatra-yAM hAtha zeSI zAya-bhUI zAya-te tvethe|. ohIria - ohIria - upadhIrita / upa+dhI r+ita | dhIre nAma uparathI dhIra dhAtu. upa+dhAr+ita / "svarANAM svarAH' dhAr ghor-8|4| 329 // upa + hI r + ita-- 8 / 4 / 250 tathA 'dhAtavo'rthAntare'pi 8|4|259 | hR haraNe / ollaria - ollaria - ollalia - ollaria / la ne meva / 2vA bhATe bhukho, 8|2|97| upa+lal+ita / lal vilAse / osANihANa - osANihANa - upasaMnidhAna / upa+saM+ni+dhA+ana / ghA dhAraNe ca | pRSa joSA''nidhAna "joSaM sukhe stutau" - haima ane0 juSa+A, juS prIti sevanayoH / gA0 164 - osA - osA - avazyAya / "avazyAyo hime"- bha ane 242420, 241640 (240 | 37a31aa 4/?|&8|| 379+301+37 | 30 mal | olugga-olugga-upalagna / upa+lag+na / lag saMge / oAlI- oAlI - upAvalI / upa+AvalI / oluTTa-oluTTa-avalokya | ava+lud+ya | luT viloTane / gA0 165 - oalla - oalla - avavalya / valaya / valU saMvaraNe / avakalya-oalla--kala+ya 1 kala zabde saMkhyAne ca / oratta - orakta-uparakta, aparakta / upa+ra+ta / raj rAge / aparakta / apa+ra+ta / raja rAge / gA0 166 - ohaTTa - ohaTTa - apasRta | apa+sR+ta / sR gatau / ohaTTa - apahRta | apahRta / hR haraNe / oAa AAa - apayAta | ava+yA+ta / yA gatau / avakhAta - ohAya-oAa / ava +khan +ta / khan avadAraNe | upayAta-oAya / upa+yA+ta / yA gatau / Agata-Aa / upa+Aa - oAa ava+Aa-oA | 8|11268 / Page #840 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 apavAa-oAa / "apavAdo nirdeze"-bhasane0 / apa+va+a / vad vyaktAyAM vAci / gA0 167-ohAra-ohAra-avahAra / jalamalam avaharati iti / "grAhaH avahAraH" 4 saya vizeSa.- 24920 / "uhAro dezyAM saMskRte'pi"-mami0 yi0 / "avahAraH smRtaH caure dyUta-yuddhAdivizrame nimantraNopanetavyadravye grAhAkhyayAdasi"bhaligA0 / ma bhane / oviya-oviya-urvita-unvia-oviya / u+ita / urva hiMsAyAm / gA0 168-ohittha-ohittha-avahita-ohita-ohittha / ava+dhA+ita / ohittha-apahita-ohita-ohittha | dhA dhAraNa-poSaNayoH / avahittha-ohittha-mAMtariyAmata viyAra. "avhitthaa"-abh20| "avahiHsthitatvam avahityam i.te eke"-sabha20 "na bahiHsthaM cittam yasyAM sA 'avahitthA' pRSodarAditvAt sAdhuH"-ali0 yi0 / ohaMsa-ohaMsa-avagharSa / ava+ghRS+a / ghRS saMgharSe / / osavvia-osavvia-apasavyita / apa+savy+ita / gA0 169-ohArasa-oharisa-avagharSa / ava+ghRS+a / ghRS saMgharSe / __ ottharia-ottharia-avastarita / avastara+ita / gA0 170-osAaMta-osAaMta-avasAdayan / ava+sad-sAd+an / sad vizaraNa-gati-avasAdaneSu / oghasara-oghasara-oghasara / sarati iti saraH, oghasya saraH oghasaraH / oghasira / sR+a / gA0 171-osaria-osaria-apasRta / apa+stR+ta / sa gatau / odaMpiya-oIpiya-avaDampita / ava DampU+ita / Dampa saMghAte / avaDambita / aba+Damba+ita / Damb kSepe / oraMpiya-oraMpiya-avaramphita / ava+rampha+ita / ramph gatau gA0 172-oaggiya-oaggiya-apavalgita / apa+valg+ita / valga gatau / olehaDa-olehaDa-avalehaDa / ava+leha+Da / 'Da' svA4i . ava+liha+ a / lihU AsvAdane / / upaleha+Da / upa+liha+a / liha AsvAdane / . gA0 173-obasera-obasera-upasvaira / upa+sva+I+a / Ir gti-kmpnyoH| Ala Page #841 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 upasmera | upa + smi+ra | smi ISad hasane / ohasiya- ohasiya- avahasita / ava + has+ita / has hasane / apahasita / apa +has+ita / has hasane / osikkhiya-osikkhiya- apazikSita | apa + zikSa+ita / zikSi vidyopAdAne / avazikSita / ava + zikSa+ita / zikSi vidyopAdAne / mA0 174 - oharaNa - oharaNa - apaharaNa apa ++aNa / hR haraNe | avaharaNa - ava + hR+aNa / hR haraNe | prathama varga pUrA thaye. je vaga gA0 175-kattA-kattA - katthA / krIDArthaM yA zlAdhyate sA kattA ( pRSe 10 ) katthU + A / katth zlAghAyas / katrA / katryate yA sA katrA ( pRSa10 ) / kac+A / kac zaithilye / kaMdI - kaMdI - kandI | kandaH yasya asti kandin / kanda+in / kand+a / kand rodana - AhvAnayoH / " kandyate anviSyate kandaH mUlavizeSaH " - amara0 / ali bhi0 / kaMtu-kaMtu-kantu / kam+tu / ( 0 773 ) / kam kAntau kAntiH icchA / kaMcI - kaMcI - kAJcI | kac + i ( 79 0 118 ) / kac dIptau / athavA cabandhane / gA0 176-kallA- kallA - kalyA | kalayati janaM kSipati yA sA kalyA | kala+ ya+A / kal kSepe / "kalyA kAdambinI " - abha20 / kadambaM yasyAH asti' sA kAdambinI / kalyapAla - sAla - bhadya vethanAra. kavi - kavisa - kapiza / " kapizam eva kApizam" - ali0 zi0 / kApizAyana- apizA nagarImAM thayesa. 6 | 3 | 14 | kali-kali-kali / kala +3 (750 107) / kala zabda saMkhyAnayoH / " Page #842 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 kallola-kallola-kallola / "kallola: arau"-ane0 / kala+ola (u0 645) / kal zabda-saMkhyAnayoH / kacca-kacca-kRtya / kR+tya / kR karaNe / koDuMba-koDuba-kauTumba / kuTumbasya idaM kauTumbam / kuTumba+a / kuT-umba / kuT kauTilye / (S0 26) kassa-kassa-kAzya / kazyate iti kAzyam-jene dIdhe 'yaya' za6 thAya te. kaza+ya / kaza zabde / kacchara-kacchara-kaccara / kazmala "malinaM kaccaraM"-4mi0 yi0 / ma ane0 / kutsitaM carati kaccaram-abha20 / ka+ca+a / cara gati" bhakSaNayoH "kacAraH apaneyaH tRNa-vusa-pAMzuvikAraH" (405) cara gati-bhakSaNayoH / / gA0 177-kavaya-kavaya-kavaka "kavaka chatrikA"-4ma20 / (70 33) ku+ aka / ku zabde / kalaMbu-kalaMbu-kalambu / "kalambU" tathA "kelambU"-pAThA0 bha ni0)| ke jale lambate kalambU:-ka+lambU+u / (9. 1) lamb avastraMsane / (-pRss|0) kamia-kamia-kramita / kram-kam+iakamia / kramita-kramaH saMjAtaH asmin kramitaH / krama+ita / krama+a / kram pAdavikSepe / kroddii-kroddii-krottii| karaTI-So0 gA0 178-kayala kayala-kacala / ke jalaM calati vilasati bhriyate vA yasmina tat kacalam / ka+cala+a | cala gato, vilasane, bhRtau mAdha0 / kaMdala-kaMdala-kandala / "kandalaM kapAle"-ma ane / kaTTArI-kaTTArI-kartarI / "kRpANI kartarI kalpanI"-mabha20 sami0 vi0| kartyate anayA" kRt chedane / kRt+ari-(SUI168)| kasara-kasara-kasara / ku kutsitaM sarati-gacchati / ka+sara-kasara / sR gatau / kaMTAlI-kaMTAlI-kaNTAlI / "kaNTAlI duHsparzA"-mani0 ze0 / "kaNTai: kaNTakaiH alati-dIpyate kaNTAlI"-umani0 ze0 / gA0 179-kauha-kauha-kakubha / kak+ubha (G0 334) / kak laulye / kaNaI-kaNaI-kaNIci / "kaNIciH puSpitalatA-guJjayoH"-lema ane0 / kaNa+ Page #843 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ici (a0 127) kaN zabde / "kaNIciH prANI latA cakSuH zakaTam , zaGkhazca" (S0 127) kalaha-kalaha-kalaha / "kalaho maNDane khaDgakoze'-Dema mane0 / kal+ __ aha (750 588) / kala zabda-saMkhyAnayoH / kareDU kareDU-kareTu / 'ka' iti reTate kare?:-24 bha20 / ka+reT+u ( 746) / reT paribhASaNa-yAcanayoH / kavAsa-kavAsa-kavAsa / ke sukhaM yathA syAt tathA vAsayati-kavAsa / ka+ vAsa+a / vas-vAsa / vas AcchAdane / / kavisA-kavisA-kavizA / ke sukhapUrvakaM vizati-kavizA / ka+viza+a / vizU pravezane / -5gamA re subhe sume paise te. gA0 180-kaNisa-kaNisa-kaNiza / kaNAH santi asya kaNizam-abha20 / "kaNati vAtena kaNizam"-24lika yi0 (B10 535) kasiyA-kasiyA-kazikA | ksh+akaa| strI. kazikA / kaza zabde athavA kaS gatau-kaSikA / kasaI-kasaI-kazati athavA kaSati / kazU+ti / kaza zabde athavA kaS gatau / kavila-kavila-kapila / (S0 484) "kapila: kukkure"-Daima ane. karama-karama-kalama / klama+a / klam glAnau / ra-layoH aikyam / vanye saranA dhaare|. kaDasI-kaDasI-kaTazI / kaTAH mRtakAH zerate yasyAM bhUmau sA kaTazIH / kaT+zI+kvip / zI svapne / "kaTaH zave"-Dema 24ne0 gA. 181-kaMTola-kaMTola-kaNTola / kaNTola-kaNTa+ulla / 'ulla' matvarthIya kaNTolla-kaNTola (10)-zinij-2ii. kaNTapUla-pUlanaM pUlaH / kaNTAnAM pUlaH kaNTapUla:-kaNTapUlaH yasya asti kaNTapUlaH kaNTa+pUla / pUla saMghAte / kaMkoDa-kaMkoDa-karkoTa / karoti kilAsahiMsAm-karkoTaH (St0 111) / kR-ka+oTa / kR karaNe / karaNI-karaNI-karaNI / kR+aNI / kR karaNe / "karaNaM kSetra-gAtrayoH" ityAdi amara haima ane kaula-kaula-kukUla / "kukUlaH tuSAnalaH''--24bha20 mi0 vi0 ma ane0 "koH kUlaM, kutsitaM vA klam" bha20 / kUyate kukUlaH - (SI. 481) / Page #844 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 71 kaDacchU-kaDacchU-kaTacchu / "darviH dAruhasta: sarpaphaNaH kaTacchuzca"-bha vimA0 stroliGgaprakaraNa *lo0 25 vRtti pR0 66 / kaMpaDa-kaMpaDa-kampaTa / kampamAnaH aTati kmptt:-3|2|155| kampa+aTa / kamp calane | pRSI0 kArpaTa / kRp sAmarthe / kaphATa-kaphATa-kapATa ) / kam mastakaM pATayati, pAtayati vA kapATaH / ka+ . kapAta pad-pAT+a / pad gatau / ka+pat-pAt+a / pat gtau| gA0 182-kmii-kmii-krmgii| kramyate anayA sA kramaNI / kram+aNI / kram pAdavikSepe / karaMja-karaMja-karaJja / kR+aJja (Al0 131) / kR karaNe / kajjhAla-kajjhAla-kajalla / kasya jalasya jallo mala:--pAzInA mesa. kajallaH / -pRSo / yat lagati tad jallam / yat+laga-dezIzabdasaMgrahe jainAgame ca 'jalla' padaM mallavAcakaM prasiddham / / kajala-kutsitaM jalaM kajjalam / ka+jala 18 / 2 / 97 / kajjala-kajjalaM iva kajjalaM malinam / kamhiya-kamhiya-kusumika / kusumena jIvati pRSo / kusuma+ika / kus+ uma (610 351) / kusa zleSe / "mAlikaH puSpAjIvaH" mamithi0 kuSmika-kuSmeNa jIvati kuSmika / kuSma+ika / kuSma / "kuSmalaM kalikA" zabdaratnA0 (90 502) / kusma 500 / kusa zleSe / kusmaka kusmika / pRSa0 / kuram+aka / kusm kusmayane / kalaMka-kalaMka-karaGka-kalaGka / kR+aGka (BAI. 13) / "nAlikerajaH karaGkaH"-malika yi0 / kR vikSepe / gA0 183-kaviDa-kaviDa-kupITha / ko bhUmeH pITham pazcAdbhAgaH / ku+pITha / kRpITa / kalima- kalima-kalima / kalibhiH kalikAbhiH mIyate kalimam / kali+mA+ a / mA mAne / kamala / la mane manA vyatyaya-So. kaMdoTTa-kaMdoTTa-kandottha / kandAt uttiSThati kandottham / kanda+uttha / ut+ sthA+a / sthA gatinivRttau / Page #845 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 kalhoDa-kalhoDa-galhoTa / galha+oTa (G|0 111) galha kutsane / kaMDUra-kaMDUra-kaNDUra / kaNDayati khaNDayati matsyAn kaNDUraH / kaND+Ura / kaNDa khaNDane ca / kAulla-kAulla-kAyAI-kAollu kAulla / kAyena ArdraH kAya+Ardra / Ardra olla tayA ull-8|1|82| kAkula / kakate matsyeSu laulyaM prApnoti kAkulaH / kak+ula (70 487) kak laulye / kAyula-kAyena jale alati zobhate kAyAluH / kAya+ala+u / al bhUSaNe / pRSo0 gA0 184-kaDAra-kaDAra-kaDAra / kaDU+Ara (G||0 405) / kaD made / karAla "karAlam uccam" (SI. 475) / kR+Ala / kR karaNe / karilla-karilla-karIra / "karIraH vaMzAkura-vRkSavizeSayoH"-ma ane0 / (GI.0 418) / kR+Ira / kR vikSepe / kavvADa-kavvADa-kaTi-"karva niSpattikSetram" ([10 505) tatra aTati gacchati kaSTa: / karva+ada+a / aTra gatau / zu0 bhASAmA mAIhAtha' mema prasiddha cha tethA 'kavvADa' ne sthAne 'bavvADa' athavA 'vavvADa' yA vizeSa saMbhAvita che. kalama-kalama-kalama / "kalamaH pATaccare"-Daima sane0 mali // 0 vRttau / kaD+ama (990 347) kaD made / kusumAla-kusumAla-kusumnATa-kusummADa-kusumAla / kutsitena sumnena sukhena aTati kusumnATa-ku+sumna+aT+a / aT gato / "sumnaM sukham" (S||0 261) gA0 185-kayAra-kayAra-kaccAra / kac+Ara / kac bandhane / "kacAraH apa neyaH 'tuSa-busa-pAMzuvikAraH'-(G0 405) kajjava-kajjava-kAryava / kArya valate / kArya+val+u+a / kAryava-yana DhI he-ya ne mADI nA-hai- pribhaassaa-jaane-any|. katavAra-katavAra kRtavAra / kRtaM vArayati kRtavAra / kRta+vAra--a / aresA Amane vAre-aTakAve / kRtaM vAlayati / kRta+vAlnaa / kRtavAla -reAbhane hem2|are. vala saMvaraNe / Page #846 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 73 kakkhaDa-kakkhaDa-kakkhaTa - khakkhaTa / kakkh + aTa (39 0 142) ama20 abhi. ciM kaliMja - kaliMja-kaliJca / kala+iJca / kala zabda - saMkhyAnayo: "kaliJcaH upazAkhAvayavaH" ( u0 123 ) kiliMca-kiliMca-kiliJca / kila + iJca / kila kSepaNe / ( 90 123) kiliJja:-kilyate kiliJja :- vIraNatRNAdimayam / sama10 li0 zi0 ( ||0 134 ) kila kSepe / bhani00 kacchurI-kacchurI-kacchurI / kacchUH asti asyAH - 7 / 2 / 39 / "kacchU pAmAnaM rAti - kacchUrA" - abha20 ami0 thi0 kacchU+rA+a / rA AdAne / gA0 186 - kassaya - kassaya - kAzyaka / kAzyate dIpyate dAtA yena tat kAzyam / kAzyam eva kAzyakam / kAzya+ka / kAza+ya / kAza dIptau / kazyaka - kazya+ka / kazyaM madyam etadapi prAbhRtarUpaM dIyate / kosaliya--kosa liya- kauzalika / "kauzalikaM DhaukanaM ca" - 2abha20 kSI20 / kuzalaM prayojanam asya - kauzalikam - li0 20 / -24 karAlI- karAlI- karAlI- baibha ni0 ze0 ali bhi0 / 0 kaMkellI - kaMkellI - kaGkelli / kam udakaM kelati - gacchati - kalli : ( pRSeA0 ) haima ni0 ze0 / "yad amarazeSaH - striyAM tu azoke kngkelliH"abhi. ci. | / (u0 475) / ama20 kalavu-kalavu-kalAbu / kam lambate kalAmbuH ka+lamb + u / ( pRSo0) lambU avasraMsa | kalAbU - kutsitA alAbU: - kalAbU : ( pRSeo0 ) / kuuA - kuuA - kutujA / kau tojati - kutujA / ku+tuja +a / tuj hiMsAyAm / gA0 187 - kaDappaM-kUDappa - kaTapra / - abha20 kSI20 / kadamba ] - amara0 li0 zi0 gujarAtI-kaDapalA athavA khaDakalA. kalApa | kaiyaMka-kaiyaMka- kacitAGka / kacAH santi yasmin kacitaH kacitaH aGkolakSaNam yasya -- kacitAGkaH - kaca+ita+aGkaH / kaiyaMkasai-kaiyaM kasai - kacitAGkasahita / kacitAH sahitaH kacitAGka sahita:mAM vAja-zI-paDelA che te. kukkuruDa-kukkuruDa-kotkaraka - ka + utkara+ka / kutsitaH utkaraH samUhaH-kotkaraH / kotkara+ka=kotkaraka | 'Da' ne 'ka' manne svArthi che. Page #847 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 kaMvara-kaMvara-kaMvara / kam prakAzaM sukhaM vA yena vRNoti svIkaroti janaH tad vijJAnam-kaMvaram-(pRSo0) kotthara-kotthara-kottara / yasya kena prakAzena sukhena yA duHkhasya pAraH ___ uttIryate tad vijJAnam kottAram / ka+uttara / ka+ut+ta+a / tR plavana-taraNayoH / kaheDa-kuheDa-kuheTa / kuhyate vismApayati iti kuheTaH / kuh+eTa / kuh vismApane / gA0 188-kariyA-kariyA-karakA-karikA / "karakaH kamaNDalau" ma ane0 "vArdhAnyAM tu karakaH"-pali0 thi0 "karakaH jalabhAjanaM kamaNDaluzca" (u0 27) kR+a+ka / kR vikSepe / kottalaMkA-kottalaMkA-kottalaGkA / ku kutsitam , uTTalati yayA sA kUTTalikA kottalakA-(pRSo0) ku+ut+Tala+a+ka / Tal vaikalye-vaizya-visA; asvasthapaNuM asvasthatA. knnnnaas-knnnnaas-kinaash| kim kutsito nAza:-kinAza-kinnAsa-kaNNAsa (the|0) kim+na+a / nazU adarzane / kakasa-kakkasa-karkaza / kakkasAra-kakkasAra-kalkasAra-kalka+sAra / kalkasya sAraH kalkasAraH / ___ 'kalkaH piSTapiNDaH" (7.0 21) gA0 189-kNtthiy-kNtthiy-knntthik| "kaNTho dhvanau saMnidhAne''-ubha ane0 kaNThe sannidhAne tiSThati kaNThikaH / kaDailla-kaDailla-kaTakilla (-kaTaka+illa-matvarthIya-kaTakilla) kaTakaM dvArakaTakaM yasya asti kaTakilla / kaDaalla-kaDaalla-kaTakala / kaTakaM dvArakaTakaM lAti gRhNAti kaTakala-kaDa __ alla-pRSI . kaDaallI kaDaallI-kRtakalI / kalaH madhuradhvaniH, kRtaH kala: kRtakalaH / kRtakalaH yasya asti-kRt-klin-kRtklii-kddklii-kddallii-(pRss|0) jene madhura dhvani che te kaMTha. kadamia-kadamia-kardamika / kardame tiSThati yaH saH kardamika:-kardama+ika / ___ "rajasvalaH mahiSaH" ani yi karamari-karamari-karamari / kalamena caureNa rAtA gRhItA / kalama+rA+i / kalamari / ra-layoH aikyAt karamariH / rA AdAne / "kalamaH cauraH" . bhaligA0 0 Page #848 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 75 gA0 190-karaarI-karaarI-karakarI / "karakaraH"-(St0 14) kR+a| kR karaNe / 7232 meTale suvANu nahI... kaDaMtara-kaDaMtara-kaTAntara / kaTa+antara-2-sADI-savAnI 4215 mane ____bhAI sAdhana nu supa kore. kacchuria-kacchuria-kucchurita (-pRss|0) / ku+chur+ita / chur chedane / kaNovaa-kaNovaa-kavoSNodaka-kavoNhovaa-kaNhovaa-kaNovaa / kavoSNo daka-kaNa+uSNa+udaka-uvaa, kaNa+uvaa-kaNovaa / ('uSNa' zabdasya lopaH (pRss|0) ku-kv-3|2|137| gA0 191-kajjauDa-kajjauDa-kAryakUTa / kArya kUTam-2 Aya TUTa-moTa Deya te AyaTa.. kaMTauccI-kaMTauccI-kaNToccia-kaNToccitA / kaNTa+ucciA-kaMTocI kaNTaiH-kaNTakaiH uccitA-kaNToccitA / kaNTa+ut+cintA / ci cayane / kaDikhabha-kaDikhaMbha-kaTIstambha-TIne-OMne bhAvI henA2 135 sAtha. stmbh-khNbh-8|2|8| karaillI-karaillI-karAlika / 'karAlika'-vRkSa vAya: 56 cha, relayA- na vRkSa leya te '12||li- re vRkSa mayAna sANe che. "karAliko vRkSaH" ani yi0 / gA0 192-kallaviya-kallaviya-kledakita-kleda+ka-kledakaH saMjAtaH yasya kleda kita / kledaka+ita / kileaia-kallavia (-pRSo0) / klid ArdIbhAve / gu. bhASA-kAlAveluM, kAlavavuM-ghI vageremAM kAlaveluM auSadha athavA AMjaNa. karAiNI-karAiNI-karAdAnI / karaiH AdIyate yA sA karAdAnI-karAyANI karAiNo (-ss|0) karabhAdinI-karabhaiH uSTraiH adyate yA sA-karabhAdinI / karabhAdinI-karahAdiNI-karAiNI (-pRSo0) karabha+ad+ino / ad bhakSaNe / -82 ne pAya ke te. karayaMdI-karayaMdI-karacandI / kareSu candyate zobhate sA-karacandI / kara+ cand+I / cand dIpti-AlAdayoH / kaMThakuMcI-kaMThakuMcI-kaNThakucI / kaNThe-vastrAdInAm kaNThe yA kuJcati kuTilIbhavati sA kaNThakuJcI / kaNTha+kuJca+I / kuJc kauTilyaalpIbhAvayoH / Page #849 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gA0 193-kakhaDaMgI-kakkhaDaMgI-kakkhaTAGgI / kakkhaTa+aGga+I / kakkhati iti kakkhaTam / kakkhaTam aGgaM yasyAH sA kakkhaTAGgI-basatA samavANI. kakkh+aTa (70 142) kAkha hasane / kaTAkSAGgI-kaDakkhaMgI / kaTAkSa+aGga+I / kkha ane DanI vyatyaya / kddtlaa-kddtlaa-ktttlaa|| samidhAna thi0 zamAM aSTatAlA, karatalA catustAlA pore zahone vizeSa prAranA mAyudhanA vAya: sA che tama kaTatalA athavA karatalA za6 5 7 gatanA vizeSa mAyudhanA sUya khe|y. bhASAmA "tAsa' za6 sAlaya che. karatalA-kaDatalA / kharatarA-satyata tIkSaNa kaNNacchurI-kaNNacchurI-karNacchurI / karNa+churI-jAnane 7rI pI. kuDDagiloiyA-kuDDagiloiyA-kuDyaguDUcekA-kuDya+guDUcikA / ma gaNe! jhADa upara caDe che tema garoLI bhIMta upara caDe che tethI tene bhIMtanI gaLo' e nAma maLela che. 81107 tathA 81124 gaDUcikA-galoIA / gaNI bhATe 'kuDyamatsya' za6 ami0 yi0 che. kuDyamatsya-bhI tanu bhAcha / gA0 194-kagoDhiA-kaNNoDDhiyA-karNAvasthagikA kaNNoDDhaiA-kaNNo. DDhiA-jAnane DhajanArI-karNa+ava+sthagikA / sthage saMvaraNe / karNAvaDhokikA (-kaNNoDhoiA-kaNNoDDhiA-karNa+ava+DhokikA / Dhoka gatau)-pAna DhAyo mADhA. kaMThamalla-kaMThamalla-kaTamalla / kaTaM zavaM mallate dhArayati-kaTamallam-kaMThamalla -pRSo. "kaTaH zave"-Daima ane0 / So. kaNThamAlya-zavAhinImA bhu| 52 hai muhAnI AsapAsa mANAsA bhUvAmA yAve me sUyana 'kaNThamAlya' mA 4Aya che. 38-318 athavA pAse-aAsapAsa. mAdaya-bhA. kappariya-kappariya-kalpita (-kppiy-kppriy)-pRss| "kartane kalpana vardhane chedazca" - tana, 565na, 15 ane cheda 2 yAre zo '155 // ' 24 nA sUyaH cha. ali thi0 kRp+ita / kRp sAmarthya daurbalye ca / kRpANI, kRpANikA-kRpANa tathA kalpanI meM mayA zo pavAnA-dhyAnA- mAM prasi6 che. kaMDataria-katAraa-kRtAntarita- guhu resu. kRta+antarita / antarita-nuhugu Page #850 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 77 karDabhua-kaDaMbhua-kRtabhuja - kaDabhua- karDabhua-pR0 vAsagune bhunnayeo karela che-tenA kAMThA upara ke pAse eTale banne Anu pakaDavAnAM ananA khAravANAM sAdhanA manAvesAM hoya te vAsAne 'kRtabhuja' kahI zakAya. gA0 195 - ka gailla - kagailla - kaMgailla | kaNa+illa | kaNaH zabdaH yasya asti athavA 'kaNa' itirUpaH zabdaH yasya asti kaNailla / kaNanaM kaNaH / kaN zabde / kIra - kIra-kIra / kAyati iti kIraH - 206 42 te. kA + Ira - ( 750 418) kA zabde / 'kI' iti zabdam Irayati iti vA kI bheve| zaha re te. Ira+a / kI+ra-kIra / Ira kSepe / kIraH zukaH samara0 salidhAna0 kuMta - kuMta - kunta / kauti iti kuntaH - 2062 te. ku+unta / ku zabde | kum iti zabdaM tanoti - vistArayati iti vA / kum+tan+a / tana vistAre | kaiulla--kaiulla---katiulla / kati + ulla svAthika pratyaya che. kaiulla - Ta 3. 'ulla' kIlaya - kaiilla - katiilla / kati + illaa = kaiillaa-kIllaya- kIlayaDeTa. 'illaa' svArthi pratyaya. kaNNeDDhiya - kaNNeDDhiya - kRSNardhikA / kaNNa + iDDhiya - kaNNeDiDhaya-kRSNA kRSNavarNA RddhiH zobhA yasyAH sA kRSNadhikA-nI upara aA raMganI zolA che te. kAheNu kAheNu - kRSNalA / " guJja - kRSNalA " - ama20 li0 zi0 bha ni zeSa kAiNI - kAiNI - kAkAdanI / kAkaiH adyate - kAkAdanI ne gAyo mAya te. " kAkanindikA kAkanakhI kAkAdanI" - Daima ni0 zeSa. gA0 196 - kaDaia - kaDaia - kuTakRta / kuTaH kRtaH yena sa kuTakRtaH / " kuTa: koTe zilAkuTTe ghaTe gehe " - ane0 saM0 kuTakRta kaDakiya- kaDaiya / kaTa, kuTI, kuTTima, kuTIra the madhA zabda 'ghara' arthate sUyave che. jeNe dhara karela che. kuTakRta - kuTacita - kuTaH citaH yena sa kuTacitaH - 52 yache kuTacitakuDacia - kaDaia / kaTakika-kaTakin+ka= kaTakika - kaDaia / kaTaka - rAjdhAnI athavA Page #851 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 nagarI. "kaTakaH rAjadhAnyAm" bhane mero rAjdhAnI resa chebAMdhela che te athavA nagarI vasAvela che te. kagghAyala - kagghAyala - karaghAtala- karasya ghAtaH prahAraH, taM lAti - karaghAtalakagghAyala - pRSa0 menI manAvaTamAM hAtha vaDe masaNavA vagerenI diyA mvAnI 432 hoya te. kara+ghAta+la | lA+a / lA AdAne / karaghAyala-karaghAyala - karaghAtala / kara+ghAta+la | yA zabda bhATe saMskRta 6 kilATa athavA kilATikA che tathA kUrcikA che. 'amaroza'bhAM bhAtra kUrcikA zaha bhane che. samidhAna thi0 azamAM kilATI bhane kUcikA ho yA che. abha20 - vRttiyAM- kucati, kucikA, kucIkA khAne kilATikA zo che. li0 zi0 vRttimA kacati ne kacikA e be ja zabdo che. A, dUdhanI ke ghaDInI banAvaTa che. ane te dUdhanA kucA-phedA-mAMthI ke dahInA pravAhImAMthI thAya che ema keAzaare| 5 che. "ubhe kSIravikRtiH " ali bhi0 kaNNoDhatti-kaNNoDhatti-karNArabdhikA - karNo Arabdhau yarayAH sA karNArabdhikA / AtamAM Arabdha ne pahale 'Adatta' prayoga thAya che. 8 / 2 / 138. kaNNa+ADhattiA-kRNNAdattiA-kaNNoDhattiA - kaNNodatti- pRSa0 kaNNocchaDiyA-gocchaDiyA - karNAcchritikA / karNau ucchritau yasyAH sAjenA ana yA thayelA te karNocchritikA- kaNNocchaDiyA - pRsse||0 gA0 197 - kaNNAAsa - kaNNAAsa-karNAkAza-karNau AkAzate - prakAzate - sa anAne prAzita 2:2. karNa + A + kAz + a / kAzU dIptau / kaNNabAla-kabAla - karNavAla | karNau vAlayati - karNavAla :- pRSo0 - anane DhAMDIne rahenAra. karNa+cala+a / vala saMvaraNe / kaNa-kaNa - karNAindhana | karNau indhayati - karNAindhana - pRSe 10 8|1|4| karNa +indhana / indh+ana / indhU dItau / kasa sia - sia - kRSNasita - kRSNazcAsau sitazca kRSNasita:-kRSNa kasaNa - 8 / 2 / 110 - aNe ghoNe. 'balabhadra' vAya 'sitAsita' zaha abhi0 yinmAM che. tenI vyutpatti satAvatAM bhaNAvesa e "sitaH sitAGgatvAt asitaH nIlAmbaratvAt " ali 0i vRttI / zarIre gaura che bhATe sita khate DAM nIlAM che bhATe asita / gA0 198 - udagAra-kaMTha hoNAra- kaNThadInAra / kaNThe dInAra iva dInAra :-- upara hInAra vu Ayu kaNThadInAraH-vAunA 1-777 Page #852 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 79 kuDiyA-kuDiyA-kuTikA / . kuNiyA-kuNayA-kuNikA-kuN+aka | kuN AmantraNe / kuDIra-kuDIra-kuTIra / / kucchill-ku.cchll-kukssil-pRss|0 kucchilla-kukSi lAti kukSi+lA+ ____ a-lA AdAne-pAmA 5. g kaNayAriya-kaNayAriya-kANIkArikA-mAM 43 yAMnI ghe? 427. kaNNassariyA kaNNassariyA-kANAsarikA-yAMnI ghe? gati. kAN+A+ sara+ika / sR+a-sara / sR gatau / kaNacchI-kagacchI-kANAkSI / kalaMkavai-kalaMkavai-karAvRti / karAGkaH kararUpaH hastarUpaH aGkaH yasmin sa karAGka:-nA mAgo-konI zApAmA-hAyanA maar-nishaanjevI hoya che ane tethI ja tenuM nAma hAthiye ghera che to A zata kraangk-haathiye| thAra. tenI vA te karAvRti-karaMkavaI kalaMkavai / gA0 199-kaMDapaDavA-kaMDapaDavA-kANDapaTikA / kANDapaTika:-kaMDapaDiA-kaMDa paDavA-20 "kANDapaTa: javanI"- kANDaH kutsitaH paTaH kaannddpttH"abhi0 ci0, amara0 kSIrava | kailabailla-kailabailla-kailabalIvarda-kelyA gacchati kaila:-svacchandaH balI vardaH kailabalIvardaH-si para bhI pramANe yaasnaa| maha. svairabalIvardaH kailbliivrdH-(pRss|0) kaDAhapalhasthiya - kaDAhapalhasthiya - karAdhaHparyastita / paryasta -palhattha - 8 / 4 / 200 tathA 8 / 4 / 258 karAdhaHparyastita-DAyanI nIyenA bhAnu -57mAMnu-parivatana. karAdhaH-kaTAha-50 gA0 200 kAvI-kAvI-kApotI-kapotavarNA-yamunAjalavarNA kApotI-kAvoI-kAvI -pRss||0- manA nahInAM pANI pI. "kApotaM yAmune"-ubha ane0 athavA yAmunam aJjanam-Air navI melI. yAmuna-ma049]. - abha20 abhi0 citra kAcI-kacAnAM samUhaH kAcI-kAI-kAdI-vAnA // yI bhavina. kAvI-kAI-lIla-pANI mAM thatI lIla / / kAa-kAa-kAya / "kAyaH lakSma-svabhAvayo:"-bha sane0 "kAyaH svabhAva lakSye ca"-masiMgA. 10 kAya-lakSya / Page #853 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80 kAla-kAla-kAla / "kAla: kRSNavarNe" abha20 ami. yi 5 ane0 ANu-bhadhArA che mATe 4 vAya. kArA-karA-kArA / yA kriyate sA kArA- zaya te 1-256. kR+a / kR karaNe / koNu-koNu-koNa / kAra-kAra-kAra / kaarvell-preshn| sAhi bhAga kAra--1. hiMdI ___ bhASAmA kariyAtAne 'bahuta, khArA hai' sema DevAya che. .. kAhalI-kAhalI-kAhalI / "kAhalI taruNastriyAm'-Daima ane. (GAto 474) kaN+DAhala+I / kaNU zabde / gA0 201-kArima-kArima-kArima / kAreNa nivRttam kArimam - kAra + ima 6 / 4 / 21 / kAra-kR+a / kR karaNe / kAsAra-kAsAra-kAsAra / (e|0 405) kAsa+Ara / kAsa zabda kutsAyAm / kAhAra-kAhAra-kAhAra-kam jalam Aharati-va+A+hAra / hAra-ha+a / ha haraNe / -pAe saavnaa|-paannii bhrnaa| kAsijja-kAsijja-kAkazayya-kAkasejja-kAyasejja- kAsejja - kAsijja - kAkAnAM zayyA yatra tat-kAkazayyam-arti yo sUtA khoya te pradeza. kAkasadya-kAyasajja-kAsijja / kAkAnAM sadyA sadanaM yatra tatkAkasadyam-ori / / 2tA hAya te pradeza. sadana ane sajha manna "ghara" arthanA zabdo che tema e zabdo sad dhAtu dvArA banela che ane 'ghara' mathanA sadyA za6 59 sad dhAtu 52thI manela cha. nAma niSadyA tema sad+ya+A sadyA 5 / 3 / 99 / sad vizaraNa-gati-avasAdaneSu / gA0 202-kAyaMdI-kAyaMdI-kAkandI / kakanda 52yA kAkandI / kakanda peTale sosatA. kak laulye (90 *45) kANaddhI-kANaddhI-kAnArdha / kAna+ardha / kai zabde / sabhA udho apAra hAya te kA+ana-kAna / kANArdha-kANa+ardha / kaNa+a-kANa / kaNa nimiilne| mAM mAMga aDadhI mIcAtI hoya te kriyA. kAhila-kAhila-AbhIra-ka+AbhIra-kAbhIra / 'AbhIra' 2 mA mAhimA ka dhArAne Aveza cha. -pRss| kaaly-kaaly-kaalk-aanne| mANusa meTara manana ANe bhaas-4|| Page #854 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAvaliya-kAvaliya-kApaTika-kAvaDiya-kAvaliya / kApAlika-kAvaliya-pRSI-maghorI pathane asaligu tAmasI sAdhu. kAvalita-kutsitaM valitaM saMvaraNaM yasya kAvalitaH / saMvaraNam AcchA danam / kAvalajita-kAvalaia-kAvalia / kutsitaH valajaH saMgaro yuddhaM yasya kAvalajitaH / ku+balaja+ita-balaja- 1. pala-senA, bala para thanAruM yuddha. kAlavaThTha-kAlavaTTha-kAlapRSTha / sabha20, ami0 yi0, ma aneka gA0 203-kANattheva-kANattheva-kAnustepa / kasya jalasya anustepaH kSaraNam pANInu bha2, ka+anu+stepa / step+a / step kSaraNe / kAliMjaNI-kAliMjaNI-kAlAjanI-tamAsanu vRkSa sAMgaNANa hAya che. "kAlaskandhaH tamAla:"- 24bha20 mi0 yi0 bha ane. kaayNdhua-kaayNdhua-kaakbndhuk-pRss|0 kAyaMcula-kAyaMcula kAkaMcUDa-pRSo0 kAkAJcala-So. kArmijala-kArmijala-kapiJjala-dhauNu tetara (- 0 474) kampa+iJjala / kampa calane / gA0 204-kArakaDa-kAraMkar3a-kArAGkaTa-kAra+aGka+Ta-'Ta' pAthi, kAra-kaTutA nu sakSa kaTutA cha te. kAyapiucchA-kAyapiucchA - kAkapitRSvasA - gAnI 34 34. pitRssvsaa-piucchaa-8|2|142) kAmakisora-kAmakisora-kAmakizora / kinna-kinna-kanya-kinna-So0 / kan+ya (-600 u57) kan dIptau / kira-kira-kira / kirati kSamAm-kira:-sabha20, ali thi0 kR + a - 5 / 1 / 54 / kR vikSepe / gA0 205-kiMboDa-kiMboDa-kimboDa / kiM kutsitaM buDati-kiMboDaH / kim+ buD+a / buD' utsarge ca / kimbola-kim kurirutaM bolayati-kiMbola: / kim+bul+a / bula nimajjane / kiMkiya-kiMkiya-kiMkRta / kim+kRta / Page #855 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kilita-kiMkiya-Se. kila+ita / kila zvatya-krIDanayoH / kiMpaa-kAa keMpaca / kim pacati kiMvaH / kim+paca+a / pac pAke / 5 / 1 / 109 / / kiMjakkha kiMjakkha-kiMjalka / kim++ka (75 0 21) jR jarasi / kiMyakSa / kim kutsitaH yakSaH kiMyakSaH / kim+yakSa / 'kilaNi-kilaNi-krIDanI / krID+ani / krID vihAre / kIlaNiyA-kIlaNiyA-krIDanikA / krID+anI+kA / krID vihAre / gA0 206-kiMdhara-kiMghara-kiMdhara / kim++a / dhR dhAraNe / kuMdhara kuMdhara-kuMdhara / kim+dhR+ / dhR dhAraNe / kudhara-ku+dhara-So. kikiMDI-kikiMDI / kiMkiTI / kekida / kekI--mayUraH, taM dAti chinatti sa kekida-kikkiMda-kikkiMDI bhArane pI nAte sA5, (sso0)| kekikITI keki-mAra. kITI-11 vA. bharanI sAme sA5 zrIhI navAcha-mArane pAvA mATe 4 vA.) kekikITI-kekITI-kikiMDI (sso0)| kaGkaNi (-kaGkaNam- vesA5.) (Ysso0)| kaGkate gacchati / kaGka+ ___ aNi (uNA0 639) / kaGka gatau / kilimmiya-kilimmiya-klamita-kalam+ita / klama glAnau / kalitAmbita-kaliyaMbiya-kaliyammiya-kiliyammiya / kalitaM ca tad ambitaM ca kalitAmbitam / kal ita / kal zabde / ambU+ita / amba zabde / kalitAmita-kaliyAmiya-kaliyammiya-kiliyammiya / kalitaM ca tada amitaM ca kalitAmitam / kal+ita / kal zabde / am+ita / am zabde / kilitAmita-kiliyAmiya-kiliyammiya / kilitaM ca tad amitaM ca kilitAmitam / kila+ita / kil zvaitya-krIDanayoH / ama+ita / ama zabde / kimirAya-kimirAya- kRmirAga-minAmanA in sApa thAya cha, te lAkhanA raMganuM nAma kRmirAga, gA0 207-kimiharavasaNa-kimiharavasaNa-kRmigRhavasana-zeTa nAmanA bhi35 jIvane rahevAnA ghara vaDe pedA thayela vastra-rezamI vastra. kozeTAne rahevAnA ghara arthAta kozeTA upara rahelA tAMtaNuM naDe ja rezama pedA thAya che. - - For Private & Personaruse Only Page #856 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 83 kiilaa-kiilaa-kriiddaa| krIDayate yayA saha sA krIDA-nI sAthe 11 rAya. krID+a / krID vihAre / kukulA-kukulA-kukulA-kokate varam Adatte kukulA / kuk+ula+A / kuk AdAne / kukulA-ku-ISat kulaM yasyAH sA-nakI pahUne patinA guNa sAdhe soch| pazyiya vAthI tene kukulA 36ii zAya. ku+kulA / kuMDa-kuMDa-kuNDa / kuN+Da (. 170) / kuN zabda-upakaraNayoH / kuDa-kuDa-kutuka (St. 21) / ko tanyate kutukam / ku+tan+uka / tan bistAre / kutuka-kutua-kuDua-kuDDa (pRSo0) kutuka-ku+tuka pRthvI 752 vistAra pAmanAra. 8 / 2 / 174 / gA0 208-kukkhi-kukkhi-kukSi, "kuSyate kukSiH"-abha20 kSI20 / "kuSNAti AhAram 25mi0 vi0 / / kulha-kulha-kulha-ku-kutsitaM hlAdate-zabdaM karoti-kulha / ku lAd+a (Da) halAd sukhe zabde ca / kuMTI-kuMTI-kuNDI / kuTayate-kuTilarItyA vastre nibadhyate iti kuNTI / (GAl0 107 tathA So0) kuMbhI-kuMbhI-kumbhI kudda-kudda-akSudra-akhudda-kudda (So0) . kuMti-kuMti-kunti / ku+nti (a0 152) / ku zabde / "kuntI sallakI" Daima ane / gA0 209-kuTTA-kuTTA-kuTTA / mahiSaM kuTTayati iti kuTTA / "kuNDA pArvatI" yali0 vi0 0 / kuTTa+a / kuTTa kutsane chedane ca / kumArI-kumArI-kumArI / "kumArI caNDI"-mami0 yi0, ma ane / kamAra (G||0 401) kam kAntau / kuTTayarI-kuTTayarI-kuTTakarI / kuTTanaM kuTTaH, kuTuM mahiSakuTTa karoti yA sA . kuTTakarI / kuTTa+kR+a / kuTTa kutsane chedane ca tathA kR karaNe / kosaTTairiyA-kosaTTairiyA-kozasthagirijA- bhAgamamA 'kokiriyA' zabda 152rAye che. koTTakiriyA-caMDI pAtI. "kauzikI pArvatI" abhi0 ci. vRttI | kuhiya-kuhiya-ku.heta / kuD+ita / kuD vismApane / kuheDa-kuheDa-kuhera / kuhU+era (u0 431) kuhU vismApane / Page #857 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kuheTa-kutsitaM heTati kuheTaH / ku+he+a / heTa vivAdhAyAm / kukheTa-kutsitaM kheTati-kukheTaH / ku+khida+a / khid uttAse / kusaNa-kusaNa-kusana / kusyati annAdikaM yena tat kusanam kus+ana / kus zleSe / . kuzaNDa-kuzyati annAdikaM yena tat kuzaNDam (BA! 178) kuza+ aNDa / kuza zleSe / gA0 210-kuntala-kuntala-kuntala (u0 474) ka+tala / kan dIptau / kukasa-kukusa-kukusa / kuM kusyati-kukasaH (5:0) / ku+kum+a / kula leSe / kuppaDha-kuppaDha-kupratha-kau pRthivyAM prathate iti kuprathaH / ku+pratha+a / prath vistAre / kuhaDa-kuhaDa-kuhaDa-kuhyati janAn vismApayati kuhaDaH (9|0 171) / kuha+aDa / kuhU vismApane / kughaTa-kutsito deharUpo ghaTa: yasya sa kughaTaH / kutattI-kutattI-kutRpti / ku-ISat tRptiH asmAt-kutRpti / nothI tRpti thoDI thAya te ku+tRpti-tRp prItau kuMcala-kuMcala-kumala-kuMpala-'2434 mAsevI vil' athavA kuMpala zahanA 'pa' na 'ca' yAyAthI / za>>6 paneso mAge che. kuMcala ku+ISat calAte iti kuMcalam / ku+cal+a / (50) cal calane / gA0 211-kukkuDa-kukkuDa-kukkuTa / kukkuTa / kuka AdAne / kuMdaa-kuMdaa-kundaka / ku+nda+ka (ue| 0 240) ku zabde / kuMDia-kuMDia-kuNDika-kuNDa+ika yAma prAma, kauNDika-kuNDa +ika kSatriya 35 grAma---- sAzAho sAthe saags| 'kuMDa' za6 2tha vizeSano bhUya che. agatyakuMDA e kAzImAM Avela eka sthaLanuM nAma che. sthaLa vAcaka A kuMDa uparathI kuMDika ke kauDika zabdo samajavAnA che. kuTTAa-kuTTAa-kuTTAka / carmANi kuTTapati iti kuTAkaH / kuTaTu Aka 5 / 2 / 70 / kuTa kutsane chedane ca / kuDaya-kuDaya-kuTaka / kuTa+ka / kuTaH gRhavizeSaH-masiM0 / Page #858 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 85 kuDaMga-kuDaMga - kuDaGga / " kuDaGgaH vRkSalatAgahanam svArthike ke kuDaGgakaH "bhaliMgA0 / kubja-nikuJjakuDaGgAH sthAne vRkSairvRtAntare- li thi0 / kuDaGgakaM vRkSa - latAgahanam " - abha20 kSI20 haimaliMgA gA0 212 - kuMbhaNI - kuMbhiNI - kumbhinI / jalena kum umbhati pUrayati yA sA kumbhinI- jyA pAegI baDe bhInane larI he te ku+umbhU+inI / umbhU pUraNe / kuMtalI - kuMtalI kuntalI / kan + tala (30 474 ) kuddaNa-kuddaNa-kurTUna | kud + ana- kurda krIDAyAm kUrdana | kUrda + ana kUd krIDAyAm "devanaM kUrdanaM khelA" - ama20, abhi0 yi0 / kuUla-kuUla-kukUla kutthuvattha-kutthuvattha - kustubhavastra | kosala - kosala - [ kozala 1 kauzala gA0 213 - kuMbhilla- kuMbhilla kumbhilya (ku+bheda - kubheda + illa = kubheilla (pRSa10)pRthvInu mehana-manana kuMdIra - kuMdIra - ( tuNDI / "tuNDikA tuNDI tuNDakera phalA golhA " hai bhani0 ze0 / ( tuNDikA / kolhAhala - kolhAhala - golhAphala / "bimbyAM raktaphalA golhA" bhani0 ze0 / golhAyAH phalam - golhAphalam / " golaM jahAti golhA pRSodarAdityAt sAdhuH"- bhani0 ze0 / kurucca-kurucca-kurucca kutsitaM rucyam / kurucya - ku+ruc+ya / ruc abhiprItyAM dIptau ca kumulI - kumulI - kumulI (kumula+i) (750 487) kam+ula / kam kAntau / kulasaMtai - kulasaMtai-kulasaMtati - kula + saMtati ) / gA0 214- kurari - kura/re-kurarI - samAvA- uraro-kur +ara ( 0 388) kurati zabdAyate / kura zabde / kummaNa - kammaNa - klamana / klam+ana / klam glAnau / kuMTAra - kuMTAra - kuNTAra - kuNTati iti kuNTAraH / kuNT+Ara / kuNT vaikalye / kuNTakAra- kuNTanaM kuNTa:-kuNT+a / kuNTasya kAraH iti kuNTakAra vikala karavuM . Page #859 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 86 kurumANa-kurumANa - klamyamAna - 12bhAto kusuMbhila- kusuMbhila- kuSubhila - kuSubhyati iti kuSubhila: ( pRSe 10 ) kusuMbhila / kuSubhU+ila (10 484) / kuSubh kSepe kaNDUvA0 / koDila - koDilla - kauTilya / kuTila - kauTilya (750 484) kuTU kauTilye / koDillaya - koDillaya - kauTilyaka / kauTilya+ka / kuTu koTilye / gA0 215 - kurucilla - kurucilla - kurucilla | kurucilla+a / kurucillU grahaNeM sautro dhAtuH / vyA2zuzAstramA sevA paNa ane dhAtuyona prayoga thAya che, jemanI neAMdha dhAtupAThamAM maLatI nathI tevA dhAtune sautra dhAtu he che. bhAvA andolaNU, preGkholaNU, rikhi tathA culumpU vagere ne sautra dhAtuonI noMdha 'kriyAratnasamuccaya' vageremAM ApelI che. te rIte A 'grahaNa' arthavAna kurucilla dhAtu sautra dhAtu . kusumaNNa-kusumanna- kusumAnyata / anyat kusumaM kusumAnyat-kusumAnyakusuma+anyat-bhIlu sa athavA kumumAd anyat kusumam kusumAnyat / kusuma +anyat - isathI luhu sugaMdhI dravya kusumAnvayaka-kusumannayaya - kusumanna / kusumam anveti kusumAnvayam - kusumAnvaya+ka=kusumAnvayaka-musubhanI sAthai anya saMbaMdha-rAmanA - kusuma jevuM sugaMdhita dravya kuDucciya- kuDuccaya- gudocita - ( pRSo0) guhAne ucita khevI pravRtti. kuTocci - kuTe gRhai uccIyate kuToccita ( pRSe 10 ) DeTa-12. dharamA thaI rADe, kuTyA surayA uccIyate kuToccita (pRSa0) bhadya sAthai merI zAya te, kucchimaI - kucchimaI- kukSimatI - kukSiH asyAH asti kukSi + t + I = kukSi* matI-nI mujhe ardha janma senAra che bhepI strI. kurucilla - kurucilla - kurucilla 'kulIraH karkeTa: kurucillaH" abhi ci 10 / kuranU cillati kurucillaH - bhavAna to urato dhIre dhIre sAkhe te. kurat- kuru (pRSo0), cilla+a / kura zabde / cilla zaithilye ca / kullariya-kullariya-kullariya - kulyaM racayati kulyaracaH kullaraya - kullariya ( pRSo0 ) / kulyam AmiSa0 baibha ane0 / gujarAtI bhASAyAM sAdI miSTa vastunuM nAma 'kulera' athavA 'kulara' che. je bAjarInA Page #860 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 87 loTamAM ghI ane goLane bheLavIne banAvavAmAM Ave che ane keTalIka vAra A kulera devane nivedamAM dharavAmAM Ave che. gA0 216-kusumAlia-kusumAlia-kusitamallaka (kusiamallaa-kusumallaya kusumAlia-pRSo0 / kusitasya RNasya mallakaH iti kusitamallakaH / kusita mallaka / malla+aka / malla dhAraNe / kusumallaka-ku-kutsitam , su-suSTu, mllk:-dhrnaa-2naare|. putsitatApU' 55 hI 27naa| kusumallaka-kusumAlia-YSo. kurukuria-kurukuria-kurukurikA-kuru kuru iti yasyAM kriyAyAm sA kuruku rikA kriyA-So0 42, 42 / sahI re| mere hiyAmA 5 te yA kurukurikA, karakarita-karakaria-karakara+ita / karakaraH ( no 14 karakaraH asti asyAm karakaritA-2, 72 / mere dviyAmA heya te. ' kulphNsnn-kulphNsnn-kulsprshn-kulpaaNshul-kulpaashv| kula+sparzana-sanA mAtra nAma mAtra sparza karanAra paNa kulAcAra rahita kulane kalaMkita 42nAra. kulapAMzula-kula+pAMzula-sanI apekSAye vinaya vnii--maayaarhIna-kulane kalaMkita karanAra. kulapAzana-kula+pAzana-sanI dRSTiye sA |-bne hita 42nAra. kuDDalevaNiyA-kuDDalevaNiyA-kuDyalepanikA-nIta 52 lepavAno-lIta a52 ghnnpaanii-yune| kore. kuDya+lepanikA-kuDya nIta, lepa nikA-sevA. gA0 217-kuMDiyapesaNa-kuMDiyapesaga-kUTikApreSaNa / kuMtIpoTTalaya-kuMtIpoTTalaya-kuntIpoTTalaka kUla-kUla-kUla-"kUlaM taTe sainyapRSThe"- mane / "kUlaM stUpe taDAge ca sainyapRSThapratIrayo:'- vizvaprakAza / kUla+a / kUla AvaraNe / kuDa-kUDa-kUTa / 'kUTam anRte rAzau"-24bha20, ani yi0 / kuvala-kUvala-pala / "pArzvakUpakau tu kukundare, kaTikRpau'-mami. thi0 / sAmane me mA / 5 che te kaTIkUpa , pArzvakUpa vAya che. kUpo lAti kUpalam / se mArane ko patra praha! 42 te kupalakUpa+lA+a / lA AdAne / Page #861 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 gA0 218-kUNiya-kaNiya-kUNita / acukUNat cakSuH-saMkucitaM syAd ityarthaH zabdakalpadruma / kUNa+ita / kUNa saMkoce / kUsAra-kUsAra-kUsAra-kutsitaM sarati athavA ko sarati iti kUsAra / pRSo / ku+sR+a po0 / sa gato / keA-ke-keyA / kac+eyA (DeyA) / vastu kacyate anayA sA keyA / / kaca bandhane / je pa 12tune jAMdhI zAya. kelI-kelI-kelI / kilyate yA sA keliH / kil+i (G. 108) / kilat zvatya-krIDanayoH / kelyate yA sA keli: / kel+i / kel gatau / keU-keU-ketu / ketati bhUmau nivasati iti ketuH / kit+u / (9|0 1) kit nivAse / ketu-ket+u (Gel. 1) / ket AmantraNe / gA0 219-keyArabANakeyArabANa-kedArabANa / koTTa-koTTa-koTTa-22, hI choTA nAra. koTTa- kuTyate koTTaH-kuT+Ta So0, abhi0 yi0 / "koTTaH durgaH" haimali0 / koNa-koNa-kRSNa-ANI. kaNha-koNa-pRSo0 / kuvarNa-kuuNNa-koNa the|0 kola-kola-kroDa-kaNThanAma-gala:, kroDAgraH-umali gA0 30 / koTi-koTiH zarIrAGgaM ca' (u0 618) koppa-koppa-kopya / kopam arhati kopyaH-5ne yoya hoya te. kupyate yena kopyaH- 5 / 5 thAya. kupky-kopy-5|1|19| kup kope / koNNa-koNNa-koNa--"koNo gRhAdevidik"-abha20, mi0 nya0 / kuN +a / kuN zabda-upakaraNayoH / gA0 220-koccappa-kocappa-kucatva / kucayo: bhAvaH karma vA kucatva-kocappa / kaucAtmya-kuca-AtmA-yanA-stananA tathA sevA 4 bhAna koca pa-kaucapya / kutsitaM capati kucapaH / kucapasya bhAvaH kaucapyam / kucip+a / kucapa+ya / cap' sAntvane / kojjappa-kojjappa-guhyatva-guhyasya bhAvaH karma vA guhyatva-gujjhappa / kojjappa-guhyAtmya-gujjhappa-guhya35tA. . Page #862 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 ... kojappa-kutsitaM japati iti kujapaH-kujapasya bhAvaH kaujapyas-kaujapya - 52 / 5 / 5-52 / 5 bhAnasa pravRtti. ku+jp+a| kujp| kujapa+ya / japU mAnase ca / . kolIra-kolIra-kolIra-kala+ira (70 422) / kUla AvaraNe / kulIra- kau pRthivyAM lIyate kolorama, ku+lI+Ira (po0) kohallI-kohallI-auhalli--anu5 samAsa (po0) ko halati iti kauhaliH / kau+halU+ / hala vilekhane / gA0 221-kolaMba-kolaMba-kaulamba / kau lambate iti kaulambaH-su5 samAsa mIna 52 sa mAna lenA2. kau+lamb+a / lamb avalaMsane zabde ca / kollara-kollara-kollara-ko lalati=kaullara-alu5 samAsa. (po0) kau+ lal+ara / laD lal vilAse / kosaya-kosaya-kozaka / "kozaH caSake' Daima sana0 / koza+ka / kozaka / "kozikA caSakaH"-ami0 yi0 / koDiya-koDiya-koTika-koTi+ka-koTi-pANa-taNAvanI // athavA dhAra. ne 5 // cha te koTika / koTiH yasya asti tat-koTi+ika-koTika (po0) kauTIka-kau TIkate kauTIkaH-95 samAsa (So0) kau+TIk+a / TIka gatau / koTiMba-koTiMba-kottIma-ke jale uttImyati kottomaH / ka+ut+tIm / tIm AdrIbhAve / kottUmpa-ke jale uttumpati iti kottumpaH / ka+ut+tumpa a / tumpa hiMsAyAm / koTuMbha-kodaTuMbha-kotstumbha-ke jale utstumbhaH kotstumbhaH / ka+ut+ stumbha+a / stumbh rodhane / gA0 222-kotthala-kotthala-koSThala-koSTha eva koSThalaH, vAthi la / kuSTha (u0 164) kuS niSkarSe / . komuI-komuI-kaumudI / koMDia-koMDia-kauTika / kUTena asatyena carati kauTikaH / kuTa+ika / koMDia-koMDia-kauNDika-kuNDaM grAmaH / kuNDena jIvati kauNDikaH'kSatriyakuNDa-brAhmaNakuNDa' ityAdau kuNDazabdaH grAmavAcI Page #863 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sevA-jovA-jha (uNA 485) e "puratu tuna:" amara ) abhi0 ci. vizvaprA haima ane ! tA. 3: mUH tu manapA sA nurA-je vaDe jamIna pIDA pAme-kharAba thAya che. tul>> ! tun ne ! T0 223-haju-handu-ghu-mudri-parvata, TU-ghuvaDa. parvatamAM vasanAruM ghuvaDa. 3 (uNa0 615) -3 (uNA 61) + ban mUST-9-vApu ! zoviyA-joviyA-joyitA-ziyALa bahu luccuM ane catura hoya che eTale tene mATe zrovidA zabda vaparAyela che. ra mAyan kavi -pRSa0 vovi7 -ene abhiprAya keNa jANI zake ? : + viSya | viksAne | mo: sthAne kA ri-jovi --pRSa0 soviyA-je potAnA sthAnane barAbara jANe. go+vid ! vis ne ! te rUti vA zovina (-uNA 244) vA--je avAja kare amara0 | abhi0 ci. | kurvaH (-uNuM 244) 3 za . vagna ane mUri-ThagAruM, ghaNuM kapaTI-evA zabdo ziyALanA paryAyarUpe kezamAM ApelA che. pA-kepa karanAra. kolitta-kolitta-kIlota / kolA jvAlA utA protA yasmin tat kIlotam -pR -jemAM javAlA parovAyelI hoya te. "jI zilA DavAi" amara0 | abhi0 ci0 | " & pote" amara0 | abhi0 ci Dro-kro-viTa-keyalanI AMkha rAtI hoya che tethI lAla koilA) aMgArA mATe rUDha zabda vaparAye lAge che. keyala mATe-tA laLI castha ema kahIne "tAmrAkSa paryAya zabda Apela che ane tethI spaSTa jaNAya che ke keyalanI AMkha tAMbA jevI lAla hoya che. amaratva kSIrava | abhi0 ci. | keyalAne raMga keyala jevo kALo hoya che tethI tene mATe ji-zorUDha zabda vaparAye lAge che. TADhA paDI gayelA ane kALA banelA aMgArAne paNa bhASAmAM keyalA" kahevAmAM Ave che ethI e arthane paNa ahIM jaNAvela che. zorU- 8-alupasamAsa. # vati | hukkA pRSa0 jvala dIptau / Page #864 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gA0 224-kolAhala-kolAhala-kolAhala-kolam api Ahalati trAsayati kolA halaH-2 vAsane sIdhe sone-suvvarene-55 trAsa thAya te instsabha20 / malika yi / kola+A+hal+a / hala vilekhane / koMTiliyA-koTaliyA-kuntAlikA-kuntaiH kuntasadRzaiH pinchaH alate zobhate athavA zatrUn nivArayati sA kuntAlikA-tAvA azI2 pA7i vaDe je zobhe athavA pitAnA zatruone pAchA haThAve te kuntAlikA kunta+alikA / al+ikA / ala bhUSaNAdau / kokAsiya-kokAsiya-kotkAzita-kam sukham utkAzitaM kotkAzitam ka+ut+kAza+ita / kAza dIptau / kojjhariya-kojjhariya-kopAdhyApUrita-kam sukham upa samIpe adhyApUritam pUritaM tat kopAdhyApUrita - kovajjhApUriya -- kojjhAUriya - kojyUriya - kojjhariya-subhe sume pAse lAyelu ka+upa+adhi+pU+ita / pUr ApyAyane / gA0 225-kaMda-kaMda --- kAnta kaMDa-kaMDa-kANDa / kaMTha-kaMTha-kaNTha / kaDa-kaDa-kRta-mayA kRtta / pRss|0 gA0 226-kaDilla-kaDilla-kaTila-kaTiM lAti gRhNAti kaTilam-3ne akSaNa: 72nAra-kaTi+lA+a / lA AdAne / / __ kaTilla-kaTayAM bhavaM kaTillam-mAM 2nAra kavvAla-kavvAla-kapAla-po0 / kaM sukhapUrvakam janAH yatra jIvanaM pAla yanti tat kapAlam-orii 29 so potAnA panane sumapU : pAge-sAyave- te sthAna. ka+pala+a / pal rakSaNe / gA0 227-kalera-kalera-kalevara-kalyate iti kalevaram-3jI 1415 te 12. kala+evara (u0 445) kal saMkhyAne / kaDnaevara / kaDU made / abha20 / ani yi0 / kasavva-kasabva-kasavya / ka+savya-pAlIthI thanA2 / ka+su / su prasave / kasrAvya / ka+srAvya / su+ya / sva gatau / / kagghADa-kagghADa-kAghATa / ka+AghATa / AghATa-madhA. ka meTale sayuta. Page #865 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gA0 228-karoDa-kaDoDa-karoTa / kR+ATa (Gel. 190) kamala-kamala-kamala / kAmyate kamala mukham / kamala--"kamalastu mRgAntare' ma bhane / kamala-kam jalam malate dhArayati kamalaM piTharam / kam+ala (Go 465) / kam kAntau / kalaa-kalaa-kalAda-kalAM suvarNAdeH amukabhAgam Adatte iti kalAdaH-sonA 3paane| bhu bhAga le. kalA+A+dA+a / A-dA grahaNe / kAlada--kAlam suvarNasya kAlimarUpam-zyAmatArUpam aMzam AdyatikhaNDayA kAladaH-sAnAnA aza35 lAzane hI nAme te. kAla-kAla+ A+dA+a / dA khaNDane / gA0 229-karaMka-karaMka-karaGka / kareNa aGkayate iti karaGka: / kara+a+a / aGka lakSaNe / karaGka / kR+aGka (90 12) karaka / karakaH kamaNDalau-hema bhane / karaDa-karaDa-karaTa / kR+aTa (S0 142) / kutsitaM raTati kuraTaH karaTa: vyAghraH laTvA vA / / kamaTha-kamaTha-kamaTha / kam+aTha (Get0 115) / kam kAntau / kAmyate iti kamaLaM mukham / kaM jalaM maThati nivasati yatra tat kamaTham-piTharam manthanIpAtraM vA / ka+maTha+a / maThU nivAse made ca / gA0 230-kaDaMta-kaDaMta-kaDanta / kaNDati yat tat kaNDantam-kaDantaM musalam / -pRSo0 kaNDa+anta / kaNDa khaNTane / karidanta-kaDidanta kaDaMta --po0 / 'mUlakaM hastidantakam" bhanidha ze0-bhUgo hAthInA it ! che. bhATa tene hastidantaka ra che. kAa-kagaa-kagaka-kaNati zabdaM karoti iti kaNaH iSuH / kaNa-ka-kaNaka / kaNa+a / kaNa zabde / kAlaa-kAlaa-kAlata / kal+ita / kala kSepe / kelita-sAthe usI 42nAra samI. kel+ita / kel gatau / kaua-kaua-kakuda / kakudaM "prAdhAnye rAjaliGge ca'' - sama20-kSI20 / ma mate / Page #866 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gA0 231-kaNNolI-kaNNolI-karNikA-yAMya--vArI nAnI 12tu. "karNikA sUkSmavastuni"-- ma bhane0 kaDuyAla-kaTuyAla-kaTukAra / ___ kaTum kaTuzabdaM karoti iti kaTukAraH-- game tev| vo savAra 12nAra ghaTa. 'kaTu' iti zabdaM karoti-kaTukAra-Tu sevo savA 12nAra. kaTu+kR+ a / kR karaNe / bhASAmA 'ghaDiyAsa' nAme ye saya2 paae| prasiddha che te pathane 565 mA 'kaDuyAla' 2.6 sUryave che. kaNaia-kaNaia-kaNacita-kaNaiH citam-kaNacitam-4thI bharelu. kaNa+ ci+ta / ci cayane / kaNakita-kaNAH santi asmin tat-mAM dho -dhAnyanA :cha te, kaNaka+ita-kaNakita / kuNaia-29. kuN+ia-prAtamA kuNaI-karoti the atha che. saMskRtamA nu kRNoti 35 thAya che. gA0 232-kalayaMdI-kalayadI-kAlavRntI "pATalA kAlavRntikA" bhani ze0 / kAhala-kAhala-kAhala-ma bhane / kam sukham A-samantAt-harati-kAharaH-- sumana harI senA2-41. ka+A+ha+a / ha haraNe / kAhala-12-narama 8 / 1 / 214 / kAliA-kAliA-kAlikA / kAyikA-ladhuH kAyaH-kAyikA-kAlikA-zarI2-pRSe0 kAla-samaya. "kAlikA meghAlyAm" ma ane0 / kAyala-kAyala-kAkala-kAka+la-ta2, priya. 233-kAhallI-kAhallI--gAhalI-pAkArtham vyayArtha vA dhAnyAdikaM yatra gAhate sA gAhalI-543vA mATe-youvA mATe athavA vaa52|| mATe dhAnya kore mAM samAI te pAtra. gAhU+al+I / gAha viloDane / bhASAmA ' '. kAliMba-kAliMba-kAlikAlamba-kAliAlaMba-kAliMca-pRSe0 me| kAliA (gA. 232) kAlikA+Alamba / kAlambaH-kam sukham Alambate supane sAsa- 42nAi zarI2. ka+A+lamb+a | lamb avalaMsane / kAlamba-kaM jalam Alambate-kAlambaH-medha pANIne sAmAna ApanAro medha. gA0 Page #867 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAsiya -kAsiya-kAzita-prazita. kAza+ita / kAzU dIptau / kiNha-kiNha-kRSNa-kRSNaH arjune"-Debha sane0 / "arjunaH dhavalaH' - sama20 kSI20 / gA0 234-kiviDI-kiviDI-kapATa / kampa+ATa (u0 148) kampa calane / kiviDa-kiviDa-kRpITa / kRp+iTa (G||0 151) / kRp sAmarthe / gA0 235-kirikiriyA-kirikiriyA-karakarikAkulla-kulla-kroDa kalla-kallati iti kallaH mAtra 106 42nAra, bhI na 42 // za te--asama. kall+a / kall dAbde / klAnta-p+ta-pAya athavA kalpya-kalpa+ya / kalpa-5 klpy-5|| 5. smaave|-klpnii / gA0 236-kuDha-kuTha-kuTha / kuNThati pratihanti iti (pRSa0) kuTha / kucha+a / kucha pratighAte / kutha / kuthyati iti kuthaH / kuth+a / kuth pUtibhAve / pUtIbhAvaH durgandhaH / kUba-kUba-kUpa-kupyati kUpaH (pRss|0) / kup+a / kup krodhe / kuhiNI-kuhiNI-kaphoNi-"kaphoNistu bhujAmadhyam"-24bha20 mali0 yi0 / 40 | ka+phaNa+i / phaNa gatau / kaphoNi-kaM sukhapUrvaka gacchanti janA yasyAM sA kaphogiH-2thyA-mAM thaIna sA sumapUra zahe te. ka+phaN+i / phaN gatau 25thavA kuhinI-kuhayanti janA yasyAM sA kuhinI (sso0)| kuiNI / kuhU vismApane / kaMbhila-kuMbhila-kumbhila-(u0 484) / "kumgilo mInamUSayoH" 2424 "jhaSa-caurayo:'-anekA0 pAta2 kuMbhala-kumbila-kumbayati kumbati vA guNAn AchAdayati iti kumbhila:(So0-) guNAne dI nAro. kumba+ila / kumb AcchAdane / mUSa--caura / gA0 237-kuMDaya-kuMDaya-kuNDaka / kullaDa-kullaDa-kUllaDa-ko ullaDati-Urva lasati iti kUllaDa / ku+ut+ laD+a / laD vilAse / kuruDa-kuruDa-krUraTa / krUra+Ta 'Ta' svAthe, kUra: krUraH / Page #868 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kuruDa-kuraTa-nipuNabhAvena kurati-brUte kuraTaH 7.0 14) nipuNaH / kura zabde / kurula-kurula-kurula-zAya-"kurulo bhramarAlakaH"-4bhi0 yi0 / ku Ipat lulati kurula (50) "bhramarAkRtiH alakaH" ami0 yi0 10 / padyamA prayoga-"kurulAlasabhrUlehe"-mali0 yi0 10 / gA0 238-kuppara-kuppara-kUpara / kRp+ura (Gl. 387) / kRp sAmarthe / kuDiccha-kuDiccha-kuTiccha-kuTi chinatti chid+Da / chid dvaidhIkaraNe / kuTi-kuTi ma 32vA ya tyAre kutticchn| ccha qdhArAnI samanavA kuT+i / kud kauTilye / kottttii-kottttii-kottttii| yA kuTati kuTilA bhavati sA koTTI (So0) kuT+ti / kuda kauTilye / "duHkhadohyA tu karaTA' ami. yi0 / kuT+ti-koTTI-vakrIbhAvaH-skhalanA-kuTa kauTilye / gA0 239-kosa-kosa-koza, bha bhane0 kolia-kolia-kaulika kolhua-kolhua-kolaka-kur-kul+aka-kolaka-kur zabde / ra -- layoH aikyam / -khAdigA0 240-khaDDA-khaDDA-gartA-gR+ta (It0 200), gR nigaraNe / khallA-khallA-khalla, "khallaH carma-cAtakapakSiNo:" chaibha0 bhane / "dRtiH khallaH' ami0 thi0 / khalati iti khallaH (G0 464) khalla / khal saMcaye / khaDDa-khaDDa-kaDDa-kaDDati karkazaM bhavati tat / kaDDa kArkazye / vRSA0 khaDDa / khaD+Da / khaD bhede / (10) khanna-khanna-khAnya / khan+ya / khan vidAraNe / khatta-khatta-khAta / khan+ta / khan vidAraNe / khalI-khalI-khali / "khali: piNyAkAdi:"-haimaliGgA. vR0 / khala+i (Sule 107) / khal saMcaye / gA0 241-khaTTa-khaTTa-khaTTa / khaTTa+a / khaTTa saMvaraNe / khaTTayati-AcchAdayati anyAn rasAn iti khaTTaH- bhAga mA 2sAne dish de che te mATe rasa-khATI chAza vagerene rasa Page #869 -------------------------------------------------------------------------- ________________ > O khaDa-khaDa-khaTaH, "khaTaH tRNam" - ama20 / "khaTaH tRNe kaphe Daima ne / pazavaH yat vadanti kAGkSanti tat khayam / khaT+a / " bahulam " (5/1/2) khaT kAte / 040-khaDa. khaddha-khaddha-khaddha / khAd +ta- pRSo0 khAd bhakSaNe / yat khAdyate tat khaddham / khAdita-khada pRSe:0 khariya-khariya-khariya-khAdita, khariya-pRSa glit-khriy--pRsse||0 | gal+ita / gal adane / 1 khavaa - khavaa-kSamakaH / kSasaH samartha::- kSama+ka / khaMDaI-khaMDaI-khaNDati - khaNDikA, yA zIlaM khaNDayati sA khaNDatiH / khaND + ati / khaND bhede / khaDDia - khaDDia - kaDData | kaDDa+ita / kaDDa kArkazye / gA0 242 - khaDDayA - khaDyA paDutA / paT+utA-yatra SaT muktAH, SaT muktAlatA vA, utAH protA: sA SaDutA-mAM metI parAvelAM heAya tevA nAne! hAra athavA jemAM meAtInI cha laTa parevela hoya tevA hAra. ghAranu kha 35 ubhyAraNa thatAM SaDutA-khaDutA - khaDDayA | khaNusA-khasA - gopA-upagam upA-dAhaH, kSaNa-kSaNaparyantaM dAhaH kssgossaakSaNa sudhInI baLatarA. gativaikalye / khaMjara - khaMjara - khaJjara-khaj + ara (50 403) kha khaTTaMga-khaTTaMga-khaTvAGga / khavvulla - khavvulla - khAvulla - khAvei iti khAv +a=khAv+ulla=khAvulla / khAd dhAtunu N preraNAbhAM 'khAbU' 35 thAya cheo bhavaDAve te khAvUkhAvulla / khAd- khAvU - |8|3|149| khaNNua- khaNNua-sthANuka-khANua 8|27| gA0 243 - khaccalla - khaccalla - khaccalla / pazUn pakSiNaH manuSyAMzca khacati hinasti iti khaccallaH / khac+alla / khac bandhe hiMsAyAM vA / yUpoo khacyate khacitaH - atidhA / khAdati iti khaccalla- khAd+Daccalla / khAd bhakSaNe / pRSo0 khappara - khappara-karpara - bhane / khajjoa - khajjoa - khadyota / khaM dyotayati iti khadyota / kha+dyut +a / dyuti dIptau / Page #870 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaccola-khaccola-khaccola / khaca bhUtaprAdurbhAve mAdha0 / khAdi iti khaccola: / khaca+ola / (GUI. 4.5) / caka tRptauM pratIghAte cakate iti khaccola:-So0 / - - - khaMjaNa-khaMjaNa-khaJjana / khaati gacchatAm AgacchatAM ca gativaikalyaM karoti iti khaJjanaH / khaGg+ana / khajra gativaikalye / tA-mAvatA lokone temanI gatimAM je vikalavatA kare-gatine barAbara na thavA he te 5011- // -61. khaggia-khaggia-khAGgika-paga dhAraNa 42naare|-gaamnaa mAti khar3a+ ika / khaDati bhinatti iti khaDgaH / khaDga (u062) / khaDa bhede / gA0 244-khaTTikka-khaTTikka-khaTTika / "khaTTiko mAMsavikrayI"-ma sane / "kauTikaH mAsika:"-sabha20 / kauTika-mAMsa veyanA2. khaTTayati prANAna khaTTa+ika (70 45) khaTTa saMvaraNe / khallirI-khallirI-khallirI / khalam Irayati yA sA khallirI-khala+IrI -Ysso0-plne-4ne-prernn| 42nAra. khullirI-khullirI-khullirI / khullaM nIcam Irayati yA sA khullirI / khulla+IrI-pRSo0 "khullakaH svalpa-nIcayoH" Daima ane / khullirI-kSullirI-kSullaM kSudram Irayati yA sA kSullirI-kSull+IrI -So0-kSudane prer| 42nAra sata. "kSullaM tuccham'-520, abhi0 citra | khaMdhaggI-khaMdhaggI-skandhAgni / skandharUpa: samUharUpaH aniH skandhAgniH / "skandhaH samUhe" ma sane / khoDapajjAlI-khoDapajjAlI-kauTaprajvAlI / kUTaH-vRkSaH, kUTAnAM samUhaH= kauTam , kauTasya-prajvAla:-prajvAlanam-yatra asti sa kauTaprajvAlinvRkSonA saDanI mani. kauTa+prajvAla+in / pra+jval-dIptau / "kUTa: vRkSaH"-4ma20, mali0 yi0 / gA0 245-khaDakkI-khaDakkI-khiTakI-'khaTat' iti zabdaM kAyati karoti vA / po. khaTakI-'khaTa' iti zabdaM kAyati karoti yA sA khaTatkI, khaTakI vA-pRSo / khaTat+ka+I / khaTa+ka+I / kai zabde / 'khaTata' athavA 'khaTa' se 4jInA sAnumanu:26 56 che. 5jIne baMdha karatAM tathA ughADatAM khaTakhaTa evo avAja thAya ja che. Page #871 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khavaDiya-vaDiya-khapatita / khe patitam khapatitam-mAzimA parg. skhalana pAma-melara 57. khuMDaya-khuMDaya-khuNDaka / khuND+ka / khunndd:-gtivaiklym-12|12 gati na ___yavI. khuNDa+a / khuNDa gativaikalye / / khNdhytttthii-khdhytttthii-skndhsstti| skandhaH eva yaSTiH skandhayaSTiH 24535 yaSTi. khaMdhamaMsa-khaMdhamaMsa-skandharmasa / skandha+aMsa-245 mane sasa manna 555 pado che. e be vacce jU vadhArAne che. - pRSa0 khalaiya-khalaiya-khalagita / khe lagitam-khalagitam-mAzamAMsAsameTane pAlI. kha+lag+ita / lage saGge / gA0 246-khddhddii-khddhddii-khtthtii| khaTaM tRNam hRtaM yayA sA-khaTahatI dhAsane saI nArI. "khaTa: tRNam"-abha20 / Daima bhane / bhligaa| khaTa+hRta+I (2 / 4 / 47) hR+ta / hR haraNe / khaMdhIyAra-khaMdhIyAra-skandikadhAra / skandanam skandaH-zoSaNam / skandaH asti asmin skandin-mAM zASaNane guSpa cha te-zoSaNa 42nArasami. skandiyuktaM kam-jalaM dhArayati iti-skandikadhAraH -pora skand+a / skand gati-zoSaNayoH / khaDaiya-khaDaiya--khaTakita / khaTakaH-khaTa:-tRNam , yat khaTakavad Acarati tat khaTakitam-tR-dhAsa- saMyita. khaTaka+ita-So. khavaliya-khabaliya-kopalayita / kopasya layaH-saMzleSaH-kopalayaH / kopa layaH saMjAtaH asmin kopalayita-pRSI0 kharahiya-kharahiya-kharahRdaya / gA0 247-khAraya-khAraya-kSAraka / "kSArakaH jAlakaM kalikaH korakaH"-24bha20 sami0 yi0 / ma sa0 / "kSarati prasUyate kSArakaH navakalikAvRndam"sama20 kSI20 / khAiyA-khAiyA-khAtikA / khAtA eva khAtikA / khan+ta / khan ava: dAraNe / khAta-mAhesa. - "parikhA kheya-khAtike"-mali. yi - "khAtA eva khAtikA durgaveSTanahetuH" malika yi -sAne tI khodelI khAI. khArapheiDI-vAraMphiDI-jhAraspheTi / khADaiya-khADaiya-khATakita / Page #872 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 101 0 255-gNj-gNj-gbj| "gajo bhANDAgAre"-bha sane / mali / gddddii-gddddii-gntrii| gajja-gajja-gAjya / gaj+ya / gaj madane avyaktazabde ca / / grAhya -pRSI0 gaDha-gaDha-garta / gaDDha-gaDDha-garta / galiya-galiya-galita / gaNettI-gaNettI-gaNayitrI / gaNay+i+tR+I / gaNa saMkhyAne / 10 256-gahaNa-gahaNa-gahana / "gahanaM vanam"-abha20 / ani yi0 / Daima bhane / gaMDIrI-gaMDIrI-gaNDikA / mali0 yi0 / gaND+ikA / gaND vadanaika deze / (Bl0611) / gaNDIra-sabha20 / gaNDakI-Daima ane| gaNDakatarI gaNDIrI-gaND+Ira+I-So. khaNDayatarI-khaNDyate yA sA khaNDyA, atizayena khaNDyA-khaNDyatarI / gattADI-gattADI-gavattATI / gAvaH adanArtha aTanti yasyAM sA gvttaattii| go+atta+aT / ad+t-att-pRss|0 adaI / ad bhakSaNe, ad gto| gANI-gANI-gavAdanI / gAvaH adanti yasyAM sA gavAdanI / go+ad+anI / gavAyaNI-gavAyaNI-gavAdanI / gadanbha-gadabbha-gardabhya-gadheDA no bhavAnagardabhazabda iva yaH zabdaH dhvanyatenArdabhyaH / gardabh+ya / 10 257-gaMdhiya-gaMdhiya-gandhika / gaddiya-gaddiya-gardita / grd|it / gardu zabde / gaddaha-gaddaha-gardabha-"gardabhaM kumudazvete"-Daima bane / "kairavaM gardabhAhvayam" sami0 yi0 / gadiNI-gaMdiNI-gardinI / gardaH yasyAm asti gardinI / garda+a / garda zabde / gandhinI-gandhaH yasyAm asti gandhinI / gandh+a / gandh ardane / Page #873 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 gA0 258-- gaDDurI - gaDDarI-gadgadI / gad gad iti zabdaH yasyAH sA gadgadAbdI gadgadI pR0 8 / 1 / 219 // gAmeNI - gANI - grAmaNI / grAmasya eNI iMva grAmaiNo-AmanI haraNI, eNa- amara0 / ali yi0 / O gacha / gaMcha / gAJcha gAJch+a gAJchU grathane gaMchaa) gaMchaa) gAJchaka) gAJcha+aka) sautro dhAtuH / granthaka-granth+aka / grantha kauTilye | pRSa0 gahaNI - gahaNI - grahaNI / balAtkAreNa yA gRhyate sA grahaNI / grahU +anI / graha upAdAne / gRhiNI gahara-gahara-gRdhra (gRdhara-gahara ) gRdh+ra (u0 388 ) gRdhU abhikAGkSAyAm / gRdhara-gRdh+ar (77950 403 ) / gRdhU abhikAGkSAyAm / 1 gAMDIva - gAMDIva - gANDIva ( gANDi : dhanuSparva - gANDiH asti asya gANDIvam ( gANDiva ( 712144 (70 114) / ali bhi0 gaND+i | gaND vadanaikadeze / gA0 259 - gahiya - gahiya-grahita - graha : - vakragrahaH asti asya / grah+ita / gavatta-gavatta-gavatta / go+atta | ad+ta-pR / ad bhakSaNe / gahiyA - gahiyA - gRhItA / graha+ItA | graha upAdAne / gaMdhalyA-gaMdhalyA - gandhalatA - gandhasya latA / gandharatA - gandhe ratA / " gandhavahA nAsA" - abha20 | "gandhajJA nAsikA " - li0 yi0 / gaDaDI - gaDaDI - gadgadI gaDagaDI / gad zabde - zabda ga gaDATanA anu2935 che. gad+a / ( // 0 14 ) gadagadaH asti yasyAM sA gadagad +I / "ete anukaraNazabdAH " ( 0 14 ) gA0 260 - gaNasama-gaNasama- gaNasama / galla phoDa-galla phoDa-gallasphoTa- gallaM sphoTayati = gallasphoTa: / galla+sphoT+ a / sphuTa vikasane visaraNe bhede ca / gallaH "galyate anena galla:" -abhi. ci. kapeAlanI uparanA bhAga. gahkallola-gaddakallola-prahakallola | ali0 thi0 vRttau / "abhrapizAcaH grahakallolazca dezyAm" - abha20 kSI20 / Page #874 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 gaNAyamaha-gaNAyamaha-gaNAyamaha-gaNasya- gaNanasya- vivAhagaNanasya Aya: gaNAyaH / maha te-AkAGkSati-iti mahaH gagAyasya mahaH-gaNAyamahaH-gAeta karIne vivAha vagerenuM muharta joI devA thanA lAbha-phAyadAne naa| / prAkRta bhASAmAM AkAGkSati artha bhATe mahati yA vaparAya che. gA0 261-gaNaNAiA-gaNaNAiA--gaNanAyikA / "gaNanAyikA dezyAm" - sama20 kSI20 / galasthaliya-galasthaliya-galahastitaka-mAM 24 yAtAya marAvIta | haDaselI devuM-phekI devuM. galahastasthalita-ne sthgthaa-sthaanthaa-3|| vAmAM Ave che te. yAtu:525-yAra. gayasAula-gayasAula-gatasvAdaka-ne viSaya vagairemA svA nathI te. gataH - svAdaH yasya sa gatasvAdakaH / gata+svAda+ka / SA. gaMdhapisAa-gaMdhapisAa-gandhapizAca / gandhena " gandhadravyAdivikrayaNena yaH pizAcaH-gandhapizAcaH gaghiyA veyavAne sIdhe nA 45i pizAya jevAM dekhAya che te. gA0 262-gayaNarai-gayaNarai-gaganarati-gagane ratiH yasya saH-meghaH / gajjaNasada-gajjaNasaha-garjanazabda-mananA-pAnI-. gAgejja-gAgejja-gArgaryam / 'manthanI gargaro same'-24420 / ami0 yi0| 'girati dadhi gargarI"-24bha20 kSI20. / gargaryAM bhavam gArgaryamvasovAnI gojImA yatu vasa... . gAgejjA-gAgejjA-gAgeyA (7-6sa) saM0 jegIyA / .. gA zabde pRSA0 / nA vize vAraMvAra tAnAta! gavAtA hoya te. gAgejjA gA0 263-gAhulI-gAhulI-grAhalI / grAha+lAhalI / "gRhNAti iti grAhaH tantunAgAkhyaH"-24bha20 kSI20 / sami0 yi0 / . gAyarI-gAyarI-gargarI goyA-godA-godA / go+dA / gAm-jalaM dadAti iti godA / go-pAyI. go+dA+a / dA dAne "gauH udake dRzi' bha-ane0 / gAmaNi-gAmaNi-prAmaNI ||mne| netA-bhumI. grAmaM nayati iti grAmaNIH / grAma+NI / nI prApaNe / Page #875 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 gAmauDa - gAmauDa-grAmapuTaH / grAmaM puTati saMzliSyati iti grAmapuTaH / grAmaM puyyati bhAsayati iti vA grAmapuTaH / grAma+puT+a / pud saMzleSaNe, saMsarge, bhede, bhAse / grAmakuTTaH-grAmaM kuTTayati iti grAmakuTTa :- gAmane TUTanAza-Dezana 2nAre.. ku ku / gAmagoha - gAma goha - grAmagodhi / grAmasya godhiH- bhAlam - iva grAmagodhiHgAmanA lAsa-sasATa-levo. goha - goha - godha / gAM dadhAti iti godha: - gone-pazune athavA dhanuSyane dhAraNa 12naare| godha-bhAdiGa, bha khane0 / gA0 264 - gAmahaNa - gAmahaNa - grAmadhana - gAma3ya sthAna-dhana. gAma roDa-gAmaroDa - grAmaroTa / grAmaM roTate- pratihanti grAmaroTa :- gAmanA atIdhAta 4znA2. grAma+ruT+a / ruT pratIghAte / grAmaroDa grAma roDati - grAma + roD +a / roD anAdare / gA0 guMpha-guMpha-gumpha-gumph+a / gumph grathane / gupya- gopanIya sthAna. gup gopana- kutsanayoH / gummI - gummI - UrmI - sAhiyAM ga vadhavAthI garmI - pRSa10 guMThI- guMThI - guNThI- saramAvA 'avaguNThana' | guNTh + i / guNTh veSTane / gA0 265 - guMphI - guMphI - gumphI | gula- gula-guDa- madhu2. guDoladiyA - guDoladiyA - guDopalatikA - guDa + upalatikA - guDa-bhadhuratAnI vela. guMdra - guMdra - gundra / jalatRNavizeSa : ( Gul0 386) gud + ra / gud krIDAyAm / guMTha-guMTha-kuNTha / kuNThati iti kuNThaH / kuNTh+a / kuNTh Alasye / 266 - gummiya - gummiya - garvita / pUrva udyame / guluccha-guluccha-guluJcha ( 280 126) / guDyate iti guluJchaH / guD rakSAyAm / guthaMDa-gutthaMDa-gutthaMDa-gras + tuNDa =grastuNDa gras tuNDaM yasya saH -konI yAMtha AnArI che. gras- AnAra, tuNDa - bhuja-yAMya. gras adane, grasate iti gras / guMjelliya - guMjelliya - guMjelliya-gujjU avyakte zabde / Page #876 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 105 guDadAliya-guDadAliya-kUTadAlika / kUTa dala-sabhUla. dalam utsedhavad vastu / kuTa+dala+ita / sana0 / ... gA0 267-guttaNhANa-guttaNhANa-gotrasnAna / guluguMchia-guluguMchia-kulikAJchita / guphagumia-mahamahianI ? sugandha prasArako anukaraNa zabda / geMDa-geMDa-granthi geMThya-geMThya-pranthika gA0 268-geMThulla-geThulla-granthulla (granthi+ulla) govilla-govilla-gupila / gup+ila (S! 0 484)gup gopana-kutsanayoH / geNhia-geNhia-geNhita-graha-geha / 8 / 4 / 209 / geMduI-geMduI-gendukI-gendukena kRtA krIDA gendukI / kAndukI-kandukena kRtA krIDA-kAndukI-hAnI 2mata. gAndukI-gandukena kRtA krIDA / kndukii-8|1|57| geMduI / "samau kanduka-ganduko" kalpadrumakoza / genduka-"gacchan indukaH (candra iva) gendukaH"-val orat - - dAga--. "gagane induH iva vA gendukaH" / abha20 kSI20 / bhaganamA hAya te hepAya-re-du. ginduka iti eke / gendukI, gaindukI / abha20 kSI20 / "kandyate arthyate krIDArthibhiH kandukaH" / sama20 kSI20 / 4ii / karanArA jene Iccha-kanduka. ____" ziraH dunoti vA namanonnamanacchalAt"-abha20 kSI20 / yo nAyo yte| potAnA mAyAne duNe-saMtA--du4. kanda rodana - AhvAnayoH / kAmyate krIDArthibhiH kandukaH (G||54) kam+uka / kam kAntau / kanduH eva vA kandukaH / 7 / 3 / 16- / sUtra baa| mA0 bhny| kumArInA krIDana arthe ja zabadane ja pratyaya lagADI -- zabda sAdhera che.. "samau kanduka-genduko"-ami. yi0 / kaM ziraH namanonnamanAd dunoti iti vA-kandukaH / gAte gacchati, gAM-pRthivIm gacchan indukaH-go+induka+gendukaH / gagane induH iva genduk:-pRss||0. ."gandukaH api"-ali thi0 10 / Page #877 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 gejjala-gejjala-praiveyaka / grIvAyAH AbharaNam aveyakam |nu pare goMDa-goMDa-goNDa-go nabhanI mAhiti yA 2 che te sthAna-pana. gUDha-athavA ne sthAna vizeSa mA ya te. gUDha-goNDa / samAva-hana-pana. "goNDaH (gauNDaH) pAmarajAtau ca"-vizvaprakAza / gA0 269-gocchA-gocchA-guccha / gu+ccha (10 124) gu zabde / gudhyate anena gucchaH (Gl. 51.) malika yi0 / gudhU pariveSTane / goNchii-goNchii-gucch-8|1|26 guccha-guMcha / goMDI-goMDI-guNDi / guNDUi / guNDU veSTane rakSaNe ca / goMjI-goMjI-guJji / guGg+I / guJja avyakte zabde / gola-gola-gola-gA+ola-gA zabde / (u0 484) "golA sakhI" ma ane0 / (G||0 386) gu+ra-gorA-golA / gu zabde / golhA-golhA-golhA-'golaM jahAti iti golhA-pRSo / ma ni. ze0 / -goNa mArane ch| ta-Ti samagoNa hAya che. "bimbyAM raktaphalA golhA"-bha ni. ze0 / golI-golI-golI-goNa mA2pANI. "golaH" ma ane / gA0 270-govI-govI-gopI gosa-gosa-gosa / "goso dezyAm , saMskRte'pi iti eke"--ami0 yi0 10 / 'goso vola-vibhAtayoH"-bha sana0 / gosagga-gosagga-gosarga / "vibhAta....puMsi gosrgH| gosargo dezyAm / " -sabha20 kSI20 / "vyuSTe nizAtyaya-gIsagau-Dema ane0 / gAH kiraNAn sRjati iti gosarga:-2senA san natI samaya-malika yi / go+sarga / sRj+a / sRj visarge / govvara-govvara-govara / go+vara / ch|-aaynaa chAne uttama mAna vAmAM Ave che. gomadA-gomaddA-gomardA-yA gobhiH mRdyate sA gomardA- sthAna Ayo re yAya te gomardA-zarI / go+mRd+a / mRd kSode / goaggA-goaggA-goagrA-oryAM sAmanA lAmA gAyoDAya te sthAna zerI. go+agrA 1 / 2 / 31 gohur-gohur-godhur-||ynu chAe. ghura-uttama. sarAvA-govara / Page #878 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 107 gA0 271-godINa-godINa-godIna / goNika-goNika-godhanaikya (godhana+aikya) godhaNa-gohaNa-goNa-gAya ? ___51635 dhana-godhananI mAtra yetA-yonu -yonu tu. goccaya-goccaya-go'tyaya-gAm atyeti-tudati iti go'tyayaH / go + ati+aya / i+a / i gatau / goccaya-sa20 40 dhAyayu, choyo, dhoMca paroNo. gosaNNa-gosaNNa-gosaMjJaH "manuSyo balIvardaH' iti prayogAnusAreNa jADayena gauH iti saMjJA yasya sa gosaMjJaH / go+saMjJA / sam+jJA+a / jJA avabodhe / -4 tAne sIdhe bhAzusa ma che se bhU25 che ye rIte jenI nau evI saMjJA che te, govia-govia-gopaka / gup+aka / gupU gopanakutsanayoH / gA0 272-goaMTa-goaMTa-goTaGga-goH TaGgaH goTaGga:-AyanA TAMgA-41. "TaGgaH syAt khanitre jaGkAyAm" ma ane0 / bhalibhA / vizvaprakAza / goTaGkaH-goH TaGka:--1yanA in-55. "TaGkaH khanitre ca jaGghAyAm" ma bhane / bhalibhA / vizvaprakAza / 'goaMTa' 10 mA TaGga hai TaGkanA sAnusvA2 a tathA Ta na vyatyaya tharDa pArthI 'goaMTa' yayeta cha. . gokaNTaH-goH kaNTa:-pAdaH-gokaNTaH, kaNTati-gacchati anena sa kaNTaH / kaNTa+a / kaNT gatau / gokaNTa-goaMTa / goilA-goilA-gopikA-dUdha veyanArI govAlaya govAliA-govAliA-gopAlikA-12sAhanI mosamamA yatA go gAya' nAmanA kIDA. goraMphiDI-goraMphiDI-ghoraspheTI-ghoraM bhayAnakaM spheTayati-vinAzayati-ghoraM spheTI 10-laya 42 rIte nAza 52nA2 prA. spheTa+a+I / sphiTa hiMsAyAm / gA0 273-gaya-gaya-gata-ta tha yu-bharI', dhumapu. gaMDa-gaMDa-gaNDa-ma sane0 / vizvaprakAza / gatta-gatta-gAtra gaMdhollI-gaMdhollI-gandhollI-gandha+ullI / ulla pratyaya prAtamA matvathA ya che. gandhollI-vANA. gandhAvalI--dhanI zreNi. Page #879 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 gandhapUlI - pUlanaM pUla: gandhapUla:- mAM baMdhano samUha che te. gandhapUla+ a / " abhrAdibhyaH " 7|2|46 | - gandhapUlI / gA0 274- gaMdhellI-gaMdhellI- gandhelI -- elyati iti ela:- prerakaH / gandhAnAm ela: gandhela: / gandhela + I = gandhelI | il preraNe / gahavai-gahabai-grahapati-dra-maMgaNa vagere hono pati, gRhapatiH - dhshene| mAlika-mukhI gaMdhollia-gaMdhollia - gandhAdrita - gandhena Adritam - gandhArdritam - gaMdhane lIdhe bhAnu bhInuM. gandhapUlita-gadhanA saDavANu pUla+ita / pUla saMghAte / gA0 275 - guMpA - guMpA - gopyA ja-ja-ma-a: gaa a ma: n y'e14-84414-24491 57 aflorall godhA Aya te godya / gud+ya | gud krIDAyAm / guMchA- guMchA - guccha / 8|1|26-guNch / gutti-gutti-gupti / gA0 276 - guppaMta - guppaMta - gupyat- gup+at / gup gopana- kutsanayoH / gumila - muvila-gupila / gup vyAkulatve / gup+ila (797 0 484) gA0 277 - guliyA - guliyA - gulikA-220 kSI20 / guTikA golikA - gola + ikA | gummaia - gummaia - ghUrNita- ghUrNa + ghumma - 8 / 4 / 117 | ghummahaa / pUrva + a + = pUrvaka + i = pUrvakita - gubvaia - gummaia / gUrva udyame / gA0 278-goDa-goDDa - khoDya-khoD+ya / khoD pratIghAte-54. goDya / guD+ya / guD rakSAyAm / -yava-041. golA - golA - golA- haibha ane0 / vizvaprakAza / gorA-gorA-gaurA goNa - goNa-gona / gAm vAcam nayati iti gona:- sAkSI / gAM nayati iti gonaH vRSabhaH / go+nI+a / nI prApaNe / gA0 279 - ghaNNa- ghaNNa- ghanya | ghanaM dADharyam arhati iti ghanyam / ghana+ya | artha saM0 / ne vizeSa dRr3ha hoya te. "ghano hRDhe" ghalla-ghalla-gAlya / gala+ya / gal adane / Page #880 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 109 ghagha-ghaMgha-ghava-(ThaNA0 110) ghaDi-ghaDi-ghaTI ghaDiyaghaDA-ghaDiyaghaDA-ghaTitaghaTA / gharolI-gharolI-gRholI-kalpadrumakoza / gRhagolikA "gRhagolikA iti sabhyaH pAThaH, yasyAH gharagolI iti prasiddhiH''---abha20 kSI20 / "gRhaM guDati gRhagolikA'-yami0 yi0 / gA0 280-gharola-gharola-gRhakalya-kalyavartaH prAtarAzaH''-ani yi0 / kalyavarta-zirAmaNa. gharillI-gharillI-gharillI-gRhe bhavA-gRha-ghara+illI ghrillii| arthAt strI. dhaMghora-ghaMghora-ghuraghuraH-dhughoraH-(pRSo0) dhura+a / ghur bhImArtha-zabdayoH / ghughUraH-ghUra+a / ghUra gatau / (BAI. 17) ghammoI-ghammoI-dharmodI-dharma+uda+i=dharmodI / dharma-tApa, uda-pANI / tApa ane pANI sAthe saMbaMdhita tRNa jAti. gA0 281-ghagghara-ghagghara-gharghara-gharati iti ghardharaH / ghR+a / dhR secane / (uNA08) ___ghara ghar iti zabdo yasya tat ghargharam-gharikA / dhudhrii| sAMsa hovAthI dharuM ghara avAja thAya che gharayaMda-gharayaMda-gRhacandra / gRhe candra iva bhAti iti gRhacandraH-52mA yadra / zAme te mAriso. ghnnvaahii-ghnnvaahii-ghenvaahii| ghanaM megha vahati iti ghanavAhin / dhana+vaha+ in / vaha prApaNe / medhAna vana 12nAra. gharaghaMTa-gharaghaMTa-gRhaghaNT / gRhe ghaNTa iva gRhaghaNTaH / ghArI-ghArI-ghArI-ghR+a+I pRSo0 / ghR kSaraNa-dIptyoH / yayA pakSiNo ghriyante sA ghArI-re 13 pakSImA bharI jaya-nAza pAme te. gArI / pRsso0)| girati-nigilati pakSiNaH iti gAraH / gAra+I / ga nigaraNe / gA0 282-ghAra-dhAra-ghAra-ghR+a / ghR kSaraNa-dIptyoH / dhriyante zatravaH kSaya'nte yena sa ghAraH-re va zatrumAne mezvI nabhAya te dhAra-dilI. ____ kAra yathA prAkAraH / ghArata-ghAraMta-ghAranta+ghRtena yaM gharanti-siJcanti sa ghAranta (pRSo0) Page #881 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . ghAyaNa-ghAyaNa-gAyana-gA+ana / gA zabde / ghia-ghia-ghRta-ghR+ta / ghR secane / 'ghRNA' zanne dhR dhAtu 62 // sAdhela cha. (GAL0 183) theTase ghRNA athanA sUya prastuta ghia zabdane paNa ghU pAtu dvArA sAdhela che. ghRta-ghRNita-ghRNA+ita (pRSo0) ghiTTa-ghiTTa-ghRSTa-ghasAyedo-hI . ghRS+ta / ghRS saMgharSe / ghRSTa-ghiTTasara0 gheTo shbd-444| gaTTi hai gaTiyo za6- ghe ve| / . gA0 283-ghugghuri-ghugghuri-ghughuri-ghur ghur iti zabdaM yaH karoti saH ghurdharaH / ghura+i / (u0 607) ghuraghuro-ghuraghurI-ghurughurin-ghuru ghur iti zabdaM karoti yaH saH ghurughurin / ghura+in (5 / 11153-154, bahulakAt 155) / ghur bhImArthazabdayoH smaave| "ghaNTikA ghughuraka-AkhyA"-amara 0 kSIra0 / ghuttiya-dhuttiya- gaveSita (pRSo0) ghusigiya-ghusiNiya- gaveSaNita (pRSo0) ghughuruDa-dhuMghuruDa-ghuvaruDa / ghugghussusaya-ghugghussusaya-ghughuSyotsad-ghughuSya+utsada / pRSo? ghuSa zabde gA0 284-ghugaghuNiyA-ghugadhuNiyA-guNagugikA guera zuSpa 1 gae gae meve| gaNagaNikA avAja eTale lokonA gaNagaNuTa vaDe je sAMbhaLavAnuM cAlyuM Ave che te arthAta je vAta gaNu gaNATa dvArA cAlI AvelI hoya te. - ghusirasAra-ghusirasagara-ghusirasAra-ghasyate yaH saH ghusira:-masUraH / ghas+ira (Bl0 417) (pRsso0)| ghasU adane / bhavAya te sira meTale bhasU2 tene sAra-pAso lA te ghusirasAra, avasnAna-meTale ISat snAna" arthAta snAna karavAne prasaMge zarIre coLavA mATenuM masura vagerenuM pIseluM pIThaluM-pITha. ghuTTaghuNiya-ghuTTaghuNiya-ghaTTaghuNita / ghaTTa calane / ghuNa bhramaNe / ghugghucchaNaya ghugghucchaNaya-gagghakSaNaka / gaggha saMsane kSaNa hiMsAyAm / gA0 285-ghorI-ghorI-ghorI / ghora-laya 42 / han+ora (.0 434) ghora+ I / han hiMsA-gatyoH / ghosAlo-ghosAlI-ghoSAlI-ghoSaH Ala: bhUSaNa yasyAH sA ayA ghoSeNa zabdena alati zobhate yA sA ghoSAlI-ghoSAla+I / ghuSa zabde, ala Page #882 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 113 anekAntajayapatAkA vagaire nyAyanA athAmA yAnI pUrNa tI thatAM alaM casUryA" mAvA zaho te te aMtharAye bhUsA che. dezIzabdasaMgrahamAM catthari-castari za76 4Avyo cha, sU sane sta se bane akSara jUnI lipimAM sarakhA vaMcAya che tethI vari zabda che castari za6 che tena nie ya 42ve| mAre 4465 che. sA. (ubhayadra 'sa' 24degnA sUyaH 'catthari' za61 vesa che seTale samanA dhyAnamA castari zahI / naye. 'cstaa'| 56 tRtIyA vimatinu cha. castA~ n| atha na samasyAthI visudhe casUryA pA4 46peta hoya. 55 'casUryo' nA anu 25STI4261 thatu nathI. / Age zabdazodhaka paMDita je nakkI kare te kharuM. cahuTTa-cahuTTa-cahuTTa-cahuTTa+a / cahuTTa zleSaNe sautro dhAtuH / / caMDikka-caMDikka-caNDaikya "caNDaH atikopane tIne'--24920 Debha-2530 / vizvaprakAza / abhi. [20 / caNDasya aikyam-caNDaikyam--mAtra adha sane Sanu vaye pasarA caND+a / caND kope / caMdila-caMdila-candrila-:'candrila: nApite"-Debha-ane0 / / caNDila / caNDate prakupyati iti caNDilaH / "nApitaH caNDila:"abha20 kSA20 / mali. yi0 / caND+ila / (u0 484) caND kope / candilA / candati dIpyate AhlAdate vA candilaH / cand+ila / (G0 484) cand dIpti-AhvAdayoH caukka-caukka-catuSka / catu+ka |-yo-yaa2 vA moTu bhehAna. cakkoDA-cakkoDA-cakoTA / cakate-pratihanti iti-cakoTA / ck+ott+aa| (ello 161) / cak tRpti-pratIghAtayoH / "kukUlaH tuSAnala:" amara0 / ani yi0 / udA merale 3AMnI mani. pA0 289-caMDila-caMDila-candrila / cand+ila / cand dIpti-AhlAdayoH / caMDia-cuMDia-cuNDita / cuND+ita / cuNDU chedane / cuNTita-cuNT+ita / cuNT alpIbhAve / yuTakha-la. caveNa-caveNa-cavanIya / vac / vyatyaya cav / vac+anIya / vacU bhASaNe / cav 8 / 4 / 2 / caveDI-caveDI-capeTI / cap+eTa+I (70 458) cap sAntvane / cakappA-cakappA-cakrAtmA-gaNa gaNa maa||235. Page #883 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cuDuppA-cuDuppA-cuTambA | cuT+ambU+A (50320) cuTyate chidyate nAsA / 114 -- yAmaDI cuT chene / cuTappA-cuT+appA cuTayate chidyate yA sA-: gA0 290 - caccikka caccikka - cArcikya 1 " carcA cAcikyam" carcyate anayA aGgam carcA | carcA eva cacikA, carcikAyAM carcene sAdhu cAcikyam candanAdinA puNDrAdi / carcikthaM tu apabhraMzaH " - abha20 kSIra "carcikyam" ali0 bhi0 carcA carcikA / carca+a+ A / carc adhyayane / cittala-cittala-citrala / "citrAn varNAn lAti citrala: " abhi0 zi0 / "citrakam" ama20 / caMdojja - caMdoja - candrodyot / candreNa udyotyate - candrodyot dra visI abha. candra+udyot + kipU / dyuti dIptau / cakkhuDDaNa - cakkhuDDaNa - cakkhuDDIna -cakSuruDDIna / cakSuH uDDInaM yasmin tat nayAM-ne ta25-yAMmA aDe te vAvu nATaka vagere. cakSurU+uDDIna / ut + DI+na / DI vihAyasA gatau / caMcappara - caMcappara - caJcApara / caJcA petaramA alo rela gaaddiyotenI jevu cADiyA jevu gA0 291 - caMdailla caMdailla - candrilla / candra + illa matvarthIya | candrakI mayUraH amara0 / ali bhi0 | candrakAH yasya santi sa candrakI nenA bhI chAbhAM caMdravAM nizAnA che te candrakI / catvAraH karAH yasya sa catuSkaraH nene bhAra caukkara - caukkara - catuSkaraH hAtha che. caDiyAra - caDiyAra - caTikAra / caTanaM caTiH, caTe : kAraH caTikAraH / caT+ i / caT bhede / cakkulaMDA - cakkulaMDA - cakrollaNDA - cakrarUpA kuNDalAkArA yA ullaNDayati ut kSipati sA cakrollaNDA cakra + ut + laNDU + a + A / laNDa utkSepe / "kuNDalI sarpaH catrI sarpaH " amara0 / ali0 mi0 / " cakramaNDalI ajagara : " sali0 zi0 / gA0 292 - carulleva - carulleva-carollepa / cara+ullepa / cakkhaDia - cakkhaDia - jakSaDia / jakSa+aDia / jakSyate kAlena bhakSyate yat tat jakSaDio-ja dvArA ne vAya te / jakSa bhakSa - hasanayoH / caMdaTTiyA - khaMdhaTTiyA - skandhAsthikA / skandhAsthikA--skandha+asthikA / skand+dha ( 0 251 ) / skand gati - zoSaNayoH / Page #884 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 115 cakkaNAhaya-cakkaNAhaya-cakraNAhata-cakraNaM vartulAkAraM bhramaNam / cakraNena Ahatam-cakraNAhatam / cakrayate iti cakraNam-cak+ana / kR-cakra (u . 7) kR karaNe / gA0 293-cauraciMdha-cauraciMdha-caturacihna / caturAH cihna yasya sa catura cihnaH-nenu nizAna yatura so cha te. cukkaNabhaya-cukkaNabhaya-cukraNabhaja-cukraNam-amlatvaM bhajati iti cukraNabhaja pAzane mana-dhAraNa 42 nAra. cukraNa+bhaja+a / bhaj sevAyAm / caMdavaDAyA-caMdavaDAyA-candrapatAkA / ckkhurkkhnnii-ckkhurkkhnnii-ckssuurkssnnii| mAmAnI rakSA 42nArI. gA0 294-caDulAtilaya-caDulAtilaya-caTulAtilaka cADa-cADa-cADa-cATayati iti cATa:-me 12nAre. caa / cad bhede / cAulaya-cAulaya-cAturaka cAlayAsa-cAlavAsa-cAlavAza-cAlena gatyA vAzate-zabdaM karoti-yAsavAna savAna sIdhe 44 re te mAbhUSaNa cAla+vAzU+a / vAza shbde| cAlabhAsa-cAlena gatyA bhAsate zobhate cAlabhAsaH / yasavAhasavA 43 yaNa se yAbhUSaNa. cAla+bhAs+a / bhAm dIptau / gA0 295-cAraNaya-cAraNaya-cAraNaka / cAravAya-cAravAya-cAravAta / cillA-cillA-cillA-"AtApi-cillau"-24bha20 / "callati cillaH" -24bha20 kSI20 / cilla zaithilye / "cillaH zakuniH AtApI" ali yi0 / cicca-cicca-cipiTa-"cipiTIbhavanAt cipiTaH abhi0 yi0 - 254 thavAthI yipiTa 42vAya. 'cicca' 56mA bhUmA 'va' mahale 'cca' vaMcAyAthI vijha zabda pedA thayelo jaNAya che. bhASAmAM A artha bhATe nyiA' hai 'nyAya' za56 cha 565 thiyo' 'yAyo' za6 nathI. ciccara-ciccara-cipiTara / 'ra' sAthi 4 che. ciccaraya-ciccaraya-cipiTaraka / 56mA 'ra'tathA ka manne 21Athi che. gA0 296-cilla-cilla-ceTa-cela "celaM garhita-vastrayo:"-abha1. ami0 yi hai. ane0 / (Ge!. 18) ciT+a / cida preSye / cedd-cedd-cett-gaalii-chele-ch|421. Page #885 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114. cicca-cicca-cetya / cit+ya / cita saMjJAne / citte sAdhu cityam , athavA cetasi manoharam cetyam-cetas+ya-So / ciccI-ciccI-cityA / cityaH agniH 5 / 1 / 25 // ciciNi ciMciNi ciJcA / "ciJcimAyate amlatvAt mukhaM yayA ciMciNI ciciNI asau ciJcA"-a20 kSI20 / bhani. ze0 / maligA / ciNcaa-ciNcaa-cinycaa| ciMcaNI-ciMcaNI-caJcanI-ciJcanI-pRSA0 / caJcati iti caJcanI--pRSo0 -ciJcanI / caJc+ana+I / caJcu gatau / ciMc iti aNati ciMc+aNU-I / aN zabde / gA0 297-cillirI-cillirI-jhilli athavA jhillikA / jhillI vAdyabhedaH tattulyazabdA jhillikA cakrAkhyA / jhill iti kAyati zabdAyate jhillikA / jhillU+i+ka+A pRSo. athavA "jhillI vAdyabhedaH tadvat kAryAta zabdAyate jhillIkA bAhulakAt hrasvatve jhillikA' sami0 "jhIrukA cIrI jhillikA'-- abha20 kSI20 / cimiNa-cimiNa-cimina-camati bhuGkte iti ciMmina- mAya te vibhina. cam+ina (284) cam adane / cirayA-cirayA-caryA-janaH yasyAM carati sA caryA-mAM mANasa yare-pAya 3 re 32 te. cara+ya / 5 / 3 / 99 / car gatau bhakSaNe ca / / cikkhalla-cikkhalla-cikhalla- pRss| skhalanti janA yasmin sa ciskhalaH athavA cAskhalIti janaH yasmin saH-mAsemA vAraMvAra 25lita thAya te. skhal+yaGa-cAskhala+a / skhala calane-bhASA-' yina' gAma milI. cikila (90 484) ami. yi0 / "cikhallazca" 2520 kSI20 / "ciskallo dezyAM saMskRte'pi"- abhi0 yi0 / cillUra-cillUra-cillUra-cit gazIkRtaM dhAnyaM lUrati iti cillUram - ... bApa megA thye| dhAnyane uTI nANe te. cit+lUra+a / 8 / 4 / 124 / chidne mahale zrItama lUra 152 / 5 che. cIyate iti cit ci+vip / Page #886 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 celupa-celuMpa-celumpa / akSatadhAnyasya cayaM samUha lumpati-bhAdhAnyanA gAnA yuu3| 43-mAMDI nAme te celumpa (pRsso0)| caya + : lump+a / lup chedane / gA0 298-ciliccil-ciliccil-cilccil| (po0) (G. 17) ciliccIla-ciliccIla-cilaccIla) cilat zaithilye / .. cittaThia-cittaThia-cittasthita / cittaM sthitaM yasya tu yitta sthita che-satu che te cittasthita / citta+sthA+ita / sthA gatinivRttau / cirihittttii-cirihittttii-cirhettttii| ciraM heTate bAdhate iti ciraheTTI-(po0) bhAvAmA 5vI vAthA sAmA mata sudhI pii| rete-ciraM+ heTa+I / heTa vibAdhAyAm / ciNoTThI-ciNoTThI-cInotthI-zikhaNDikA / ciin+utthii| ut+sthA-utthAna ka+i / sthA gatinivRttau / cInavat utthI-cInotthI-yI! nAmanA dhAnyanI peThe uThelI-e dhAnyanI jevI. cINo nAmanuM dhAnya prasiddha che, je ghaNuM ja suMvALuM hoya che. enA DhagalA upara paga mUkavA jatAM paga aMdara ja sarakI jAya che. ciNoThI' paNa e ja jAtanI 12tu che. "cInakastu kAkakaGguH" thii| jAgA bhATe saMga nAmanA ghAnya / che. ni. ze0mAM zikhaNDikA kAkazimbikA kAkapIlu, kAkAdanI, kAkanakhI, kAkaciJcikA, caTakA kore nAma thiyo? mATe Apela che. cittadAu-cittadAu-cittadAya / cittaM dayate pAlayati cittadAyaH dai+a-dAya / citta+dAya / dai pAlane / gA0 299-ciphullaNI-ciMphullaNI-citphullanI-gArI vitta muzare te. cit+phulla+anI / phulla vikasane / ciricirA-ciricirA-cirasirA-ainI-mA sudhI-sira-damI thaa| ciriciMrA-ciricirA-ciraMsirA-sAMbhI sika-sAmI thA. ciMcaia-ciMcaia-caJcakita (po0) ciJcakita / caJc+aka+ita / ___caJc gatau / / ciddavia-cidavia-cidravita-cit+dravita / dravitaM cit yasmin tat cidravitam-mA citta dravita thAya te. cit+dru+ita / dru gatau / 'ninAzita' 25tha letA 'viddavia' 54 na me 595 va ane ca s25|| payAtA vAthI 'viddavia' 2 se ciddavia 54 thayeTI sA che. vi+dravita-vidravita / Page #887 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gA0 300-ciriDDihilla-sirIdahilla-zrIdadhila-zrodadhi+ila / yA zahane mAha aMza iira samajAto nathI, chatAM te vize ema kalpanA karI zakAya ke hI manA35 cha tematAvA tanI mAhimA zrI-siri-ciri zahanI 35yora thayo hoya. zrIghana za6 dadhi na paryAya che. tenI mAhimA 'zrI' zam bhUcAmA mAvasa che te mAhItanu samaya na 42 che. "zrIdhanamaGgalye" ali thi0 ze5 / "dadhi maGgalyaM kSIrasaMbhavam"-kalpadrukoza / pAsa yaza Dihilli za6 tena samaya dadhi+illa-dadhilla sAthe leDI zaya mema che. ___ zrIdadhila-zriyaM dadhate dhArayati iti zrIdadhila / zrI+dadha+ila / dadh dhAraNe / cIhI-cIhI-cIhI-cahyate yA sA cIhI (ko0) caha kalkane / cIvaTTI-cIvaTTI-chevaTTI-kSevitrI-kSi+itrI / kSivati zatru nirasyati yA sA kSevitrI / kSiv nirasane / kSepitrI-kSip itrI / kSip preraNe / kSipyate yA sA 'kSa'ne pahale prAkRtamAM che vaparAya che e prasiddha che. cukka-cukka-cukka-cukkayati yaH sa cukkaH-vyathA 42 te. cukk+a / cukk vyathane / cujja-cujja-codya-"codyam Azcaryam"-24420 / mani0 yi0 / cu+ya / cud preraNe / gA0 301-cuNch-cuNch-tucch-[8|1|204] [8 / 1 / 26] cuppa-cuppa-cyopa (7||0 287) cyu+pa / cyu gatau / copya / cuptya / cup mandAyAM gatau / / copphucca-copphucca-cyopocca athavA copyocca-copya+ucca / culli-culli-culli-"azmantaM culli:"-abha20, mali0 yi0 / cuDulI-cuDulI-caTulI-"caTulaM capalam' pani yi0 / / vizeSa yaNa hAya che. cuNia-cuNia-cuNita / cuN+ita / cuNa chedane / gA 302-cuNNAsI-cuNNAsI-cUrNAzI-cUrNam ainAti sA cUrNAzI-yUena soTa porenA yUzuna-bhAnArI. cUrNa+aza+a+I / az bhojane / cUrNa zabda leTa vagerenA cUrNa arthamAM prasiddha che. cucua-cuMcua-caJcuka-yAMyanI nyu se bhii|2 35035 te yanyu. caJcu+ka / Page #888 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caJcuka | 'ca' 'cu' iti kAyati caJcukampavAne sIdhe yayu bha vAnare te caJcu + +a / ke zabde / 19 cuppala - cuppala-capala - bhAthA upara cubhala - cuMbhala-capala " " " cumbaka - bhAthAne tu ya te. cumb +aka / cumbU vaktra z yA stu hoya te paNa. zd cuMbhara - ' cuM' iti zabdaM bharati-cuMbharam - cuM vA te cuMbhara | cu+bhR+a / bhR bharaNe dhAraNe ca / cuNNAA-cuNNAA-sujJAtA / sujJa + atA * sujJAtA / sujJaiH atyate - satataM gamyate - nirantaraM jJAyate yA sA-sujJAtA - sujJa manuSyo vaDe ne sahA bhagAyesI hoya te. sujJa + at+a / at sAtatyagamane / cujJAtA | cu eTale cakAra arthAt cakAra jevA caturA dvArA je laguvAmAM Avesa hoya te cujJAtA / "cuH cakore samAkhyAtaH" -- shriisudhaakalaza muni praNIta ekAkSarakeASa. ahIM lakSaNA dvArA cakAra'zabda catura' arthanA sUya che. cu+jJAtA / jJA+ta / jJA avabodhane / saMyoge / vanne dhAraNa mere sujJAtA - su + jJAtA - ne sArI rIte bhagAyesa hoya. cukkaDa | cukkaDa zo artha 'moDa hovAthI cukkaDa ne pahale 'vukkaDa' - pATha hovo lekhe, cukkaDa zamhanA TippaNubhAM nyAvesa nAMgha lubho. culappa - culappa - culumpa - 'ajA culumpA' - kalpadrukoza | culumpA bheTale ajAmarI, culumpa naratimAM ze gA0 303 - cuppAlaa - cauppAlaa - cuppAlaa-catuSpATaka- yAra lAgavANI - yAra bhUNAvANI. catur +pATaka-himAM copADa copAla / cuppaliya - cuppaliya= supraraktaka- suppalattaya-su+pra+rakta+ka | sArI rIte uttama raMgAyela. suprarItika- su+pra+rIti+ka-sura ne uttama time thayelu supraNIta - suSThu praNItam - supraNItam / sArI rIte manAvelu su+pra+NI+ ta / nI prApaNe / culloDaa - culloDaa - kSullodita - kSulleSu uditaH - kSulloditaH-kSulAbhAM dhya Apta-bhoTo. kSulla+udita / ut+i+ta / i gatau / cuNNaia - cuNNaia - cUrNaita / cUrNena saha itaH prAptaHcUrNam ita: - yUne pAbhela. cUrNa+iMta - i gatau / - yUnI sAthai pAbhela. Page #889 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 - cUrNahata-cUrNa+hata-yU pAyesa / han hiMsAgatyoH / lipimA i ane huM bilakula sarakhA che. gA0 304- cuMcumAlI-cuMcumAlI-cacumAlI-pravRttau prAptAyAM yA 'cuM cuM' iti malate 'cu cu' iti zabdaM dhArayati - pravRtti AvI 57tA 2 'nyu nyu' 12 te mAsu. cuJcu+mala+I / mal dhaarnne| cuMculipUra-caMcalipUra-suaJjalipUra-suSTha aJjali: yatra pUryate sa suaJjalipUraH mAM sArI zata Are y25 te, su+aJjali+pUra+a / pUra ApyAyane / (pRSo0) cUDa-cUDa-cUDA-coTyate iti-cUDA-ami0 yi0 / cuT+a / cuT alpIbhAve vA chedane / cUa-cUa-cucukaM-"pIyamAnaM 'cu' iti avyaktaM kAyati"-mabha20 kSI20 / mamithilA "catyate bAlena cUcukam'' (SCl0 57) ami0 yi0 / cat yAcane / cola-coDa-cola-coTati iti coTaH / cuTa+a / cuTa alpIbhAve / kSulla-culla / (el. 33) kSud+a-kSoda / kSud saMpeSe / kSudhaM lAti iti vA kSulla:- bhUmane ahaNa re-vAre vAre sUcyA thAya te kSulla / kSudha+la+a / culla-cullati iti cullaH / cullU+a / culla hAvakaraNe gA0 305-coDha-coDha-coDa-coTa / cuT + a / cuTa alpIbhAve / coTa masi0 10 cola-abhidhA0 / cotta-cotta-totra / tud+tra / tud vythne| coralI-coralI-coralI-corAn lAti-yozana haya 42nAra - yozana yorIna manI sagavaDa sAyanA2. cara+lA+I-coralI / lA AdAne / caccA-caccA-cacoM / gA0 306-caMDijja-caMDijja-caNDIya / capphala-capphala-capala / cakkalaya-cakalaya-cakralaka-cakra+la+ka / gA0 307-cAra-cAra-cAra / cikkaa-cikk-cikk| cirikkA-cirikA-cIrIkA / " 'cI' iti riNAti cIrI" sabha20 kSIsa ani / 'cinoti svaram cIrI uNA0392" ami0 . gA0 308-ciMdhAla-ciMdhAla-cihnAla-cihnana alati-zobhate-thila paDe zAlanA / cihna+ala+a / ala bhUSaNAdau / Page #890 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 121 culla-calla-kSulla / cuNaa-cuNaa-cuNaka / cuNati iti cuNaH / caNa+a+ka / cuN chedane / gA0 309 cuMculi-cuMculi-cuJculi-caJcula-caJcu+la (pRsso0)| culuka / (pRSA) cuculiya-cuculiya-cuculita-caJcala+ita / cala gatau / athavA cuJcu lita / cucul+ita 1 cal-caJcala+ita-cuJculita / (pRsso0)| cuMcuNiyA cuJcuNiyA-caJcunikA / caJcana+ikA-cuJcunikA / caJca+ ana+ikA | 732-caJca gatau gA0 310 challI-challI-challI / "tvaci challI cocam " mani0 yi0 / ___ "chAdyane anayA challI" (80 464) / chad+la+I / chad saMvaraNe |-klpdrukosh / " challI valkale"-bhasane0 / bhani gA0 / chaddI-chaddI-chadi / chAdyate iti chrdiH| chad+i, (the|) chad saMvaraNe ath| charda dopi-devanayoH / athavA charda vamane / chaDA-chaDA-chaTA / chakui-chakui-chaMkUjI / pavanena preritA chaM iti kujati yA sA chaMkUjI-pavananA hisANA mAratAne 'cha' seve| savA 12 te. cha+kju+a+I / kaja avyakte zabde / chuchuI-chaMchuI-chucchupI-chuchupI / chupa-chucchup+a+I / chup sparze / anusvAra ne pdhaare| (pRSo0) chalia-chalia-paDita-SaD+ita=SaDita-yaH SaD darzanazAstrANi itaH prAptaH sa SaDitaH-7 6zana shaakhaane| M2 / iti / i gatau / bne| cha 8 / 1 / 265 / Da na la 8 / 1 / 202 / chailla-chailla- chekila / "chekilaH cheke" ali thi0 ze0 / chekaH vidagdhe-ani yi0 / (21) / "chayati-chinatti mUrkha-duSTacittAni iti chekaH" bhUnAM sane hunAyittone hI nAte cha-malika yi0 / chA chedane / chappaNNa-chappaNNa-SaTprajJa-SaT prajAnAti iti SaTprajJaH-7 6zana zAstrAne tathA mI mI vidyAmAne naare|. SaT+prajJA+a / jJA avabodhane / gA0 311-chavaDI-chavaDI-carmaTI-carma+TI 2vAya mA 'TI' chappaMtI-chappatI-SaTpakti / SaT paGktayo yasmin tat SaTpaGkti-mAM 7 paMktio deravAnI hoya te. chauya-chauya-chAtita (Se0) / chAtaM jAtaM yasmin tat chAtitam / chAta vANu-dustApANu-pAtaNu Page #891 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 'chAtA durbala: "ali bhi0 / chA+ta / chA chedane / chikkoliya- chikkoliya-chuptachikka - chupta+chika - 8|3|138 / chup sparze / chamalaa - chamalaa - zalmadalaka / " zAlmanodalaH saptaparNaH" bhani0 ze0 / saptadalaka - sapta dalakAni parNAni yasya sa saptadalaka:-kone sAta sAta pAMDAM che te sapsadalaka | sapta+dala+ka | ( pRSo0) gA0 312-chaDakkhara -chaDakkhara - SaDakSara- SaT akSarAH yasya mukhe sa SaDakSaraH-236ne 7 mukha hAvAthI jenA mukhamAMthI eka sAthe cha akSarA nIkaLe te SaT - akSara- SaDakSara / SaDakSara to paryAya SaNmukha zaha che. chup+ta / chAsI - chAsI - chASI - chaSati - hinasti rogAn iti chAtrI - rogAne ne huye te chAza chaS+I / chaS hiMsAyAm / cAtrI - yA caSyate rogadUrIkaraNArthaM bhakSyate sA cASI - rogAne dUra azvA sAru che ne pIvA-bhAvAmAM Ave te chAza caS+I / caS bhakSaNe | azA takranA paryAyAM ariSTa tathA rasAyana zabdone darzAvelA che. temane chANI ke vANI nI vyutpatti sAthe saramAve. chAra-chAra-kSAra chAhI - chAhI - chAyA - "gaganaM chAyApatham " - ali0 zi0 ze0 || 8|1|249 / chAI - chAI - chAyikA / chayati jagaduHkhAni iti chAyikA- bhagatnAM duH chenArI te chAyA. chA+aka / cho chedane chidda- chidda- chidra / chinatti svakulam iti chidraH--yotAnA guNane che 2 te chidra. chid+ra / uNa0 388 ) chid chedane / matsyanA paryAyAma 'svakulakSaya' tathA 'AtmAzI' zabhone azA re! gaNAvelA che. AtmAzI yetAnI lAne meM pArtha bhanAre.. chedya-chedavA yogya | chid+ya | chid chedane / gA0 313 - chillI - chillI - chillI / chidyate yA sA chillI meM chehAyAupAyA-12-te.-chid+lI ( pRSa0) chid chedane / chitta- chitta-chupta- chup+ta / chup sparze | pRSa o chiNNa-chiNNa-chinna / strInA saMdhamAM manAyArI - vyaliyArI AyIna chiNNA-chiNNA-chinnA mAnAnAM vyaliyArI mahine sanna rakhA bhATe Page #892 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 123 temanI jananeMdriyane kApI nAkhavAmAM AvatI hatI, mATe tene chinnahaayttii-sii. "chinnA syAd itvarI"-mane0 sa. | "itvarI asatI'-abha20 / ali. yi0 / chinnA-masatI. mevI strIne chinnA kahevAya. chiNNAla-chiNNAla-chinnAcAra ho gaye striin| ma sadhA chiNNAlA-chiNNAlA-chinnAcArA/tathA puruSanA dharma samadhI sAdhArane chedI nAkhela che te chinnAcAra athavA chinnAcAze. chinna+AcAra-AyAla-Ala | chinnAla-chinna+Ala vyabhinyArI puruSa vyaliyAriNI strI menu chinnAlA-chinna+AlA 24 ch|ye che te chinaa| athavA chinANavI strI. Ala bhatkyAya pratyaya che. chivva-chivva-kSIvya / kSI+ya / kSIv made / chiviya-chiviya-kSivita / kSi+ita / kSi nirasane / mene yUsIne cAvIne pheMkI devAmAM Ave che te zeraDIne kaTako. chicholI-chicholI-tucchAvalI - tuccha + AvalI - prA. tuccha-chuccha 8 / 1 / 204 / (pRSo0) gA0 314-chippIra-chippIra-zaSpira / "zaSpaM bAlatRNe"-24mara,' mi. thi. bha0 yane. shssp+ir=shsspir-8|2|159| ira pratyaya bhavathI 5 cha chippAla-chippAla-zaSpacAra-zaSpa+cAra-zaSpaM carati shsspcaar| zaSpa+ca+ a| zaSpa--mAtRSNa-2 52nAra / car gti-bhkssnnyoH| cAra-cAla Ala-zaSya+Ala / chillara-chillara-cillara / cilla+Ara (Gl0 403) / cil zaithilye / chivvolla-chivvolla-chinvola / kSIvate madakaraNena paraM nirasyati sa chinvola: bIjAnI niMdA karavAnuM -bIjAnuM apamAna karavAnuM-nizAna eTale nizAnarUpe mukhanI AkRtinI yojanA-keAIne joIne meTuM bagADavuM (Ge10485) / kSI+ola (50) / chiv made / gA0 315-chippAluya-chippAluya-zaSpAluka-zaSpa+Aluka-zaSpaM yasya asti zaSpAlu+ka-zaSpAluka-nAnI 652 nAnA dhAsa vA pAsa cha te. ka svArtha bhA che. "zaSpaM pratibhAhInaM bAlatRNaM ca"-bha0 bhane / kSiprAla-hI real 2 tivANu thAya te. kSipra+Ala ( II. 480) / kSipra+ala / al bhUSaNa-paryApti-vAraNeSu Page #893 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 chikkoaNa-chikkoaNa-chikkUjana-chik iti kUjati-chikkujanaH-DAna sahana na karI zakanAro-game tenI tarapha "chi ii' ema bAlyA kare te, chi+kUja+ana-'chik.' hai 'chi' (gha2 sUya za6 che. kUja avyakte zabde / chihaMDaya-chihaMDaya-zikhaNDaka-zikhaNDaka' za6 'zistrA'no paryAya che. _ 'zikhA'no atha 'parano bhaag--mev| thAya che.dInI tara malA Tocano-uttama-bhaya padArtha che mATe lakSaNa dvArA A zabda TocanA bhejayane sUcaka che. zrIbhANDaka-zrInu mAM-pAtra. zrI bhANDaka-chihaMDaya (pRss|0) chiNNobbhavA-NiobbhavA-chinnodbhavA-yA chinnA satI punaH udbhavati . sA chinnodbhavA- veda pI nAcyA 5chI rI aNe te chinnodbhavA chinna+udbhavA / ut+bhU+a / bhU sattAyAm / chiNNacchoDaNa-chiNNacchoDaNa-chinnacchoTana-chinna+choTana / chid+ta-chinna / chuT+ana-choTana / chaT chedane / 21 // zanA mata bhagato me| bhASAno za>> '1364' athavA 'tane 34' prayasita che. gA0 316-chihiMDibhilla-chihiMDibhilla-bhAga 300 bhI gAthAmA sAvalA 'ciriDDihilla' zamne bhaNatA yAve meve| unyA 32vAko Aza cha. guso, ciriDDihilla (mA0 300) 752nI nAMdha chichaTaramaNa-chichaTaramaNa-akSicchadAramaNa (So0) akSicchadAramaNa mAMgane DhIne 2mAtI 2mata akSi+chadA+ramaNa / chad saMvaraNe-So0 chaMda-chaMda-cuNDa / caNDayate iti cunndd-chNd-(pRss|0) caND kope / bhASAmA 'chaMdo' za6 2 te abhu prAna yAnI vAya che. chuI-chaI zuci-pAlImA nitya sevAthI als' 'zuci' vAya the sane mAme panI apekSAye mlaa| veta-zunya- Aya che. zuci za,6 zvetanA paryAya33 55 zAzaya vekha cha. amara 0 abhi0 yi0 / ch|hy-chuhiy-sudhit / sudhaa-chuhaa-8|5|265| * sudhAnA sevA yuun| yopaDesa. maa| - ch|75 ghI athavA ga. sudhA asti asmin tat sudhita-sudhA+ita / / su-suSTu dhIyate--dhAryate yA sA sudhA / su+dhA+ita / dhA dhAraNe dAne c| gA0 317-churiyA-churiyA-suritA-kSuraH asti asyAM sA-mAM gAya pore pazunI pazanAM nizAna ya te kSuritA-moTI. Page #894 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 125 , churitA-yA satataM churyate sA churitA-2 satata chAyA 42-4aay| 43-pIsAyA 42 te churitA-bhATI. chu++ta+A / chur chedane / churamaDDi-churamaDDi-kSuramardin-kSureNa mRdgAti iti-kSuramardin-kSura-astrI-43 he bhuyA 72 te kSuramardin-lama. kSura+mardin / mRd+in / mRd kSode / churahattha-churahattha-kSuraharata-kSuraH haste yasya saH-nA hAyamA mastrI ke te kSurahasta-kSura+hasta / "kSuro nApitabhANDam' -24bha20 / "nApitaH kSurI"-mali0 yi0 / "kSuraH chedanavastuni"-bha0 bhane / chuchumusaya-chaMchaMmusaya-chaMchuutsuka athavA chuchuucchraya / ma chuchu evo avAja karavAmAM Ave evI utsukatAbecenI. cheDI-cheDI-chidrI / chidyate yA sA-2 cheya te. pAumA pa chI . chid+ra+I / chelI-chelI-celI / celAta yA sA celI- &o-gati 12-te. cel+ii| cel gatau / gA0 318-chettara-chettara-chitvara / cheA pAnai-nAza pAsavAnAM svabhAvAni bhUnusUpa vagere-sAdhana / chid+vara=chitvaraH / chitvaraH jarjaraH e0 444 / chebhaa-chebhaa-kSepaka / chela-chela-chagala (G||0 471) / chA+gala / chA chedane / chettasovaNaya-chettasovaNaya-kSetrasvapanaka-kSetre yat svapanakaM tat-kSetrasvapanakam ___-taramA me sU te kSetra svapanaka / svap+ana+ka / svap zaye / gA0 319-chobbha-chobbha-kSobhya-kSobham arhati kSobhyaH athavA kSubhyati yaH sa kSobhyaH- Ama pAme te. kSubh saMcalage / choia-choia-kSodita-kSodyate iti kSodita- paasaay| 43 te. kSud kSod+ita / kSud saMpeSe / chobbhattha-chovbhattha-kSobhyArtha-kSomanaatha-hetu athavA prayogana kSobha kare evI apriya vastu. chaMTa-chaMTa-cuNTa / cuNT+a / cuNda chedane / So0 chaTA-chaNTa pRSA / chAa-chAa-chAta / "durbalaH kRzaH chAtaH"-abha20, ani. yi0 / cho chedane / cho+ta / gA0 320-chaann-chaann-chaadn| chaadn-chaaynn-chaann| chAhana, DhAMvA sAdhana vastra Page #895 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 chANa-chagaNa (Ge||. 190) "puroSa-chagaNe api"-24mi0 thi0| chAyA-chAyA-chAyA / chAraya-chAraya-kSAraka / "kSArako jAlakam"--ama20 / "kSArakaH navakalikA vRndam"-4ma10 kSI20, ani yi0 / gA0 321-chAilla-chAilla-chAyAla-chAyA yasya asti chAyAla:-chAyA+Ala ne chAyA cha te. chAyA-chAyA tathA ti. chilla-chilla-chidra / chiMDa-chiMDa-chidra / dhUpayA chidrovA hAya cha. zikhaMDa-chi 3-03 yoTalI. gA0 322-chippa-chippa-piccha / piccha / vyatyaya thavAthA sA zabda bane. tathA mi7 dhAtuno vyatyaya karatAM philama pada thAya te uparathI bhikSA sUcaka A gi zabda sAdhI zakAya. athavA ! bhikSA phekavA yogya hoya cha tethI kSepya-chippa-ye zate 55 mikSAsUya chippa - sAdhI zAya. chikk-chikk-(kssutk-8|1|112 / chpt-8/2|138 / chivaa-chivaa-kSIvaka-kSI+aka . chivaa-chivaa-zivaka / chichaa-chichaa-chicchida-punaH punaH chidyate yaH sa chicchidaH- pAvAra cheya te. (Set. 18) chid+a / chid dvaidhIkaraNe / gA0 323-chippaMtI-chippaMtI-SaTpaGkti / chupantI / chup+anta+I / chup sparze pRsso| chupantI-251 42 nArI. chippiMDI-chippiMDI-SaTpaGkti / chipinnddii-chaat| (43. chikkoTTalI-chikkottarI-chuptottarI / chuptotsthalI / 8 / 2 / 138 / chuptam spRSTam / chup sparze / gA0 324-chippaMdUra-chippaMdUra-kSipyadUra-pRSo0 kSipyaMdUra / chudahora-chuddahora-kSudrahIra-nAnA 21. chea-chea-chea-nyatura chea-cheda-sata gA0 325-chedha-chedha cheda-chinatti iti-chedaH-chehe-mAre-pe-te-yo2. chid+a / chid dvaidhIkaraNe / che ddaa-cheddaa-gume| cheDA zahanA TipanI nAMdha. - - Page #896 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 127 choha-choha-kSobha-athavA cayaugha-samUha choDabhAittI-chobhAittI-kSobhayitrI mayA kSobhyastrI-striyA itthI____ 8 / 2 / 130 pRsso| jakArAdigA0 326-jaMgA-jaMgA-jaGgA-jaMgamyate caraNArtha gavAdibhiH yasyAM bhUmau sA jaGgA y21| mATe mAM gAya vagere pshuse| jaya te jaGgA / gm-jNgm+-+aa5|1|171| gam gatau / jacca-jacca-jAtya / jAtau sAdhuH jAtyaH (jAti+ya) natimA mAna dAna hoya-uttama heAya te jAtya. jayaNa-jayaNa-jayana / "jayanam azvAdisannAhe''-bharane0, vizvaprakAza / jIyate yuddhe anena tat jayanam (lae!!. 218)-yuddhamA 2 pa rita bhejavAya te jona-yo nu na ji+ana / ji jaye / jaraMDa-jaraMDa-jaraNDa / jIryati iti jaraNDa:- wNu thAya te. (Bio 173) ju+aNDa / jR jarasi / jaNhalI-jaNhalI-jaghananADI-jaghanasya-jaghanavastrasya nADI jaghananADI 52 52vAnA vastrane mAMdhI rAmanArI nAhI. jghn+naaddii| naD+ ii| naD gatau bhAdha. "naDe: sautrasya nADI" liyaa.(712)kharI rIte to naTu vaSane dhAtu dvArA "nADI" zabdane sAdhavo joIe. nahyate-badhyate yA sA nADI-mAMdhavAmAM Ave te nAhI. naha+ADI / nahU bandhane / So gA0 327-jaDiya-jaDiya-jaTita / jaT ita / jaT saMghAte / jagala-jagala-jagala / "jagalo medako madyapaGkaH"--24920, 4mi0 yi0| "bhRzaM galati jagala: svacchaH surAsaMdhAnadravyapaGkaH"-sama20 kssii20| jaMbula-jaMbula-jambula / "vAnIro va lo'pi ca"-ma ni0 ze0, 120, ami. yi. / hezya 'jaMbula' zaha 'vaJjula' zahanA 'va 'nA saTara uccAraNathI thayela che. javaNa-javaNa-javana / ju+ana / ju gatau / jaMbhala-jaMgala-jambhala-jRmbha+ala / jRmbha gAtravinAme / jhaajaay-jhaajaay-ythaajaat-v| melo tev| arthAt jJAna-13. gA0 328-jAhemA-jahimA-yathimA-(yathA bhavA) =yathA+ima-ma 'mAhima' tathA 'tima' zo sapAya cha tema 'yathimA' (pRSo0) 25-6 sAthavI. yathimA-gema mAma yayu. Page #897 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 yathemA (yathA+imA)-bha mA. vi26 lo| pote 53pekSA 641katanA samarthana mATe potAnA graMthamAM bIjAnI gAthA saMvAdarUpe TAMke che tyAre 4 cha , 'yathA iyam'-7ma // gAthA cha.' mev| ma mA mA jahimA (-yathA imA) za6 che. javaya-javaya-javaka- yava+ka)-045 javaraya-javaraya-yavaraka-yava+ra+ka / yavAGkara (yava+aGkura) jaMghAmaa-jaMghAmaya-janAmaya-jaGghAtaH AgataM jaGghAmayam / 6 / 3 / 156 nanI savidha 52 nyAche te jaGghAmaya / / jaGgAmada-jaGghAbhiH mAdyati-dhAmA va 1 muza thAya te, yA upara je ahaMkAra karI zake che te. jaGghAmRga-jaGghayA mRga iva jaGghAmRgaH- yA paI bhRganI ghe? vegathA yAsanAre. jaMghAlua-jaMghAlua-javAlaka (jaGghAla+ka) "jaGghAla: atijvH"-abh20|| jo yasya staH (jaGghA+la+ka) 712|20-ne dhaay| cha - jadhA vaDe ja AjIvikA calAve che te. juo baMdhAvyu uparanuM Ti paNa gA0 328 pR0 190 jaMbAla-jaMbAla-jambAla | "jambAlaH paGkaH"-25bha20, mami. yi0 / jamati grasate jambAlaH' -4mara. kSI20 / jam+vAla / jam adane / "jAyate jamati grasate vA-jambAla." ani yi0 10 / jam+vAla athavA jan+vAla (azu. 480) jan prAdurbhAve / jambAla za6 pAnipane bhUya: che. jalaNIlI-jalaNIlI-jalanIlI-jalasya nIlI jalanIlI-pAnI sI zavAsa. gA0 329-jacchaMdaa-jacchaMdaa-yacchandaka-yaH ko'pi chandaH abhiprAyaH yasya saH-game te janatanA mabhiprAya yazavanA2. yat chanda+ka / jakkharattI-jakkharattI-yakSarAtrI-yakSANAM rAtrI-yakSarAtrI-yakSonI-himAlaya bAju rahenAra yakSa jAtinA mANasonI-rAta. jnnnnohnn-jnnnnohnn-yjnyaavhn| -yajJam avahanti apahanti vA-yajJA __ yajJApaghana vana-mathavA yajJApahanaH-yajJana 7nA3-yajJane nahI mAnanA2 / yajJa+ava+han+a athavA yajJa+apa+ han+a / 5 / 3 / 126 / Page #898 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ... 128 jaMghAchea-jaMghAchea-jaGghAcheda- dhAno ch| nyAM Ave te sthAna arthAt gati aTakI jAya te sthAna-kamAM gappAM mAranArA ve alakamalakanI vAto karanArA ghaNuM DAhyA leke beThA hoya e joIne cAlanAra mANasa paNa tyAM besI jata jaNAya che. gA0 330-jagaDia-jagaDia-jhakaTita-jhakaTa-gA. jhakaTaH asti asmin jhakaTitaH-ori gii| DAya te jhakaTita-agavANu-jhakaTa 8 / 4 / 22 / jaMbhaNaa-jaMbhaNaa-yabhaNaka-yad icchati tad bhaNati- che te 127 mosnaare|. yad+bhaNa+a+ka / bhaN zabde / / jaMpicchaa-jaMpicchaa-yadapIcchuka-yad api icchati - id 4 paratune naa|-2127 naare|. yat api+icchu+ka / iccha icchAyAm / jaMpecchiramaggira-jaMpecchiramaggira - yatprekSakamArgaka - yat prekSate tadeva svacchandatayA mArgayati iti yatprekSakamArgakaH-7 jume tene 212745 shaadhnaa|-bhaagnaa2| yat+prekSa+aka+mArga+aka / mArga anveSaNe / jaraladdhia-jaraladvia-jaralabdhika (-jara+labdhi+ka) jIryati iti jarA jIrNA-labdhiH yasya saH-no sAla 7 5ye the -nene azA lAbha maLato nathI. jaralavia-jaralavia-jaralapita (-jara+lapita)-jaraM lapitaM yasya saH-k bolavAnuM jIrNa thayela che te arthAta jenuM bolavAnuM asarakAraka nathA. jahaNaroha-jahaNaroha-jaghanaroha-jaghanAdU rohati -- jaghanarohaH - 4dhanamAyA janamanAra; jaghanamAMthI nIkaLela. jadhana strInI keDanA AgalA bhAga- peI. humAthI nita-sAtha. jaghana+ruhnaa / ruh janmani / gA0 331-jahaNUsava-jahaNUsava-jaghanotsava - jaghanAya utsavaH - utsavarUpam, jahaNUsava-vana mATe sa135. jaMkayasukaa-jaMkayasukaa-yatkRtasukRta-yat kRtaM sukRtaM yasya sa:- sid karela che te jenuM sukRta che. jADI-jADI-jATI-jaTati yaH sa: jATaH- sabAta35 hAya te 3. jATa+I / jaTa+a / jada saMghAte / jATI-jaTA yasya asti sa jATa:-jaTA-bhUNa, bhUla cha te jATa-jATI / Page #899 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 jhATI-jhaTati yaH sa jhATa: / jhATa+I jhATI. jhada saMghAte / jAi-jAi-jAti jAUra-jAUra-jAyura-yaH jAyau auSadhe rAyate-dIyate upayujyate saH jAyura: ne pahAtha sauSadha bhATa vAmAM-4152vAmA-yAve te jAyurajAyu+ra+a / rA dAne / jAyupUra / "jAyuH auSadham"-abha20, ani yi / jAyu pUrayati jAyupUraH-sAdhanA pUti nA 5-zoSayamA ma bhAvanA. jAyu+pUra+a / pUra ApyAyane / gA0 332-jAlaghaDiyA-jAlaghaDiyA-jAlaghaTitA-jAlaiH gavAkSaiH ghaTitA racitA sA jAlaghaTitA-gAMjasA vANiyAM vagaire 53 syesI te jAlaghaTitA-magAzI. jigghiya-jigghiya-jighrita / jighra+ita / ghrA-jighra-gandhopAdAne / jiNNobbhavA-jiNNobbhavA-jIrNodbhavA-jIrNA satI udbhavati yA sA jIrNo dbhavA- 75 thy| pachI 55 pAchI pahA thAya-age te-jIrNo dbhavA-jIrNa+udbhavA / jIvayamaI-jIvayamaI/jIvitamRgI-tApI 729 nusAI/-45i jIvakamRgI " " " -mA nyAna vaDe banAvelI hovA chatAM jIvatI jevI lAge evI haraNInuM putaLuM. gA0 333-juNNa-juNNa-jIrNa / 8 / 2 / 102 / vidagdha arthAt 7-52541 juyala-juyala-yuvaka / jujuruDa-jujuruDa-jarjaraka (sso0)| juyaliya-juyaliya-yugalita-yugalam asti asmin tat-mAM neDInehI - yArayA2 vagere merI sayAnI vastumA che te yugalita yugala+ita / jurumilla-jurumilla-jura umilla jurumilla / (sso0)| jUra hiMsA-vayohAnyoH / yatra prANinaH jUryante hiMsyante tat jurumillaM gahanam / jUyaa-jUyaa-jotaka-cAtaka-jotate bhAsate iti jotakaH-2 suzAlita hemAya te jotaka / jut+aka / jut bhAsane / gA0 334-jemaNaya-jemaNaya-jemanaka / jimyate anena tat jemanakamme pare mAya-mona 42|y-te jemanaka-rAmA -bho| hAya kore. jim+ana+ka / jim adane / jora-joraM-jyok+aram-jo+aram-joram / Page #900 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 131 yos+aram / jyok bhane yos se sanna avyayeA cha tenI sAthe 'araM' savyaya netA zrAtabhA joraM 56 sAdhI zAya che. yAma mA bane avya dvArA eka akhaMDa avyaya thaI zake che jokkha--jokkha-joka / jUryate hiMsyate anena tat joSkam-re pAnI hiMsA thAya te joSka / jaraka (||. 26) jUra hiMsAyAm / / joa-joa-dyota-dyotate yaH saH dyotaH-2 hAtimAna-zamAna-Deya te dyota / dyut+a / dyut dIptau / joggA-joggA-yogyA / gA0 335-joDa-joDa-dhota . joisa-joisa-jyotiSa joi-joi-dyoti joi-jyotiSa joira-joira-yogira-yoge pravRttau dhyAnayoge vA kirati vikSipati-vikSepaM prApnoti-sa yogakira:-yogiraH-65 pravRttimA yogasAdhanamAra vikSe5 pAme te yogakira-yogira / yoga+kira-yogira pRSI0 / joikkha-joikkha-jyotiSka-zavA-yAtivAgA. joDia-joDia-joDita-joD+ita / joD bandhe / gA0 336-joyaNa-joyaNa-dyotana-vastu dyotyate-dIpyate-prakAzyate-yena tad dyotanam-2 43 paratunI prAza yAya-12tune ne zAya-te dyotana / dyut+ana / dyut dIptau / joiya-joiya-dyotita / dyotaH prakAza: asti asmin sa dyotitaH / dyota+ita / joiMgaNa-joiMgaNa dyoteGgana / dyotena iGgati-gacchati iti dyoteGganaH-re nyamA sAtha- sAthe-ti 2 te dyoteGgana / dyota+iGga+ana / ig gatau / jyotiriGgaNa / "khadyoto jyotiriGgaNa:'-- 24bha20, ami. yi. jovArI-jovArI-yavanAlI / "yavanAla: tu yonala: jUrNAhvayo devadhAnyaM jonnAlA" bhani0 ze0 / ani yi0 / kalpadrukoza / jonnnnliyaa-jonnnnliyaa-jonnlikaa| "yonalI bIjapuSpI ca jUrNA jUNica jAriNI jArirjaridevadhAnyam' kalpadrukoza / gA0 337-jovaNaNIra-jovvaNaNIra-yauvananIra-guvAnAnu pAzI. . jovvaNavea-jovvaNavea-yauvanavega-guvAnInA veganu pariNAma. Page #901 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 jovvaNovaa-jovvaNovaa-yauvanopaga-yauvana+upaga-pAnI pachI bhAvanA - mAtI .. yauvanopetatraya-yauvana+upeta+vaya (upa+ita-upeta) i gatau / suvAnI pachInI-pAsenI-uMmara. jaha-jaNha-jaghanya / / .. kRSNa-kaNha-jaNha-pRSo. jaMpaNa-jaMpaNa-jalpana-jalapyate bhASyate yena- 4 sosAya te jalpana-bhuma. . jalyU+ana / jalpa vyakte vacane / gA* 338-jaMbua-jaMbua-ambuja / "ambuni jAtaH ambujaH"- ni. she0| pAlImA thAya te ambuj-24| zabhA ja mane mAhinA ane! vyatyaya thavAthI jambua za6 manera che. ambuja-vetasa-netanu vRkSa. 1993 pANIne deva che tethI tene paNa anujJa kahela che. jaNautta-jaNautta-janayukta / janaiH yukta: janayuktaH-mANusenI sAthe ko DAyalA te janayukta-grAmaNI. jana+yukta / "janaH pRthagUjana:"vizva50, ma ane. jana-pRthagajana-ziSTa na nahI, tenI sAthe se yukta hoya te jnyukt-vitt--||2. jaccaMdaNa-jaccaMdaNa-jAtyacandana / jova-jova-yopa / yup+a / yup vimohane / yoga / yujU+a / yuj yoge / jopa / ju+pa / ju gatau -jhakArAdigA0 339-jhaDI-jhaDI-jhaTI / jhaT+I / jhaT saMghAte / jhaMkha-jhaMkha-dhvAGka / jhalA-jhalA-jharA-jhu+A / sa jarasi jhaMTI-jhaMTI-jaTI-jadaI / jada saMghAte / jhaTI-jhaT+i / jhaTa saMghAte / / jhaMDuya-jhaMDuya-cuNDuka-cuND+uka / cuND chedane / jhaNDuka-jhaND+uka / jhaND chedane / jhamAla-jhamAla-jhamAla-jha+mAla / mala dhAraNe / "jhastu gUDharUpake"-ekA kSara0 / jhaM gUDharUpakaM malate-dhArayati jhamAla:- pravRtti 435tAne dhA295 4re-sabhanaya mevI - reli-teM jhamAla / Page #902 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 133 gA0 340 - jhaMDali- jhaMDali - chandalI - chandaM svacchandaM lAti -gRhNAti iti chanda:--- chandala+I=chandalI pRsse||0 / svaccha hune ne graha 42. chanda+lA+a / lA AdAne / jhakhara-jhaMkhara- jhaGkSara - jham iti kRtvA jhaTiti kSarati iti jhaGkaraH - jhaM+r+a / kSar kSaraNe / jharaya-jhara-jharaka / jhara+ka / jharayati-tapAve-Are te. sonAne-re-tapAve te jhara jhajjhara jhajjhara - jhajjhakarI - jha jha iti zabdaM karoti sA jhajjharI- jha jha bha avAja karanArI te jhajajhakarI, jhajjhara-jharjharI / jharjha paribhASaNa - bhartsanayoH - rrI jharuya - jharuya - jharuta / jha+ruta / jha ityevaM rutaM dhvaniH yasya saH - bhavAna jha vA thAya che te jharuta / ru+ta / ru zabde jhapaNI-jhaMpaNI- jhampanI - jhampati AcchAdayati netre iti jhampanI | jhamp+ ana+I | jhamp - 8|4|161 / ne mAMjane DhAMDe te jhampanI. hA gA0 341 - jhakkiya-jhakkiya - jhakkRta | jhak iti avyayam haThe / jhak+kRta / jhikhiya - jhikhiya - jhakkRta | jharaMka-jharaMka-jharAGka / jhaMTiya-iMTiya-jhaTita jhaTa+ita / pRSa0 jhaTa saMghAte / khaNDita - khaNDU +ita 50 / khaND khaNDane / jhaMTa liyA - iMTaliyA-jhaTalikA - jhaT +alikA / jhaTa saMghAte / pRSe 10 gA0 342 - jhalusiya-jhalusiya-jvaluSita / jvalU+uS+ita / jvala dIptau ne umra dAhe=jvaluSa dAhe / hiMdI - jhulasa jAnA / jvaluS dhAtu, jbala dhAtu sAthai uS dhAtune leDavAthI thAya che jhalakiya-jhalukiya-jvalukhita pRSa0 / jvala + u + ita - jvakhita / jvalU ramane ukh me manne dhAtu dvArA jvalukha dhAtune sabhaveo jvala dIptau / ukhu tau / pRSo0 jhAmiya-jhAmiya-jhAmita / jhAm+ita / jhAm dAhe / dhyAmita / vyAma +Ita / ( 370 340 ) dhyA+ma=dhyAma | jhaMkAraya-jhaMkAriya-jhaGkArita / jhaGkAr +ita / jhaGkAra cayane / jhakhariya-jhaMkhariya-jhaGkharita / jhaGkhara +ita / jhakha cayane / jhalajhaliyA - jhalajhaliyA - jhalajhalikA- jhalajhal + ikA / jhalajhala dhAraNe / Page #903 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 jholiyA-jholiyA-jholikA / jhol+ikA / jhola dhAraNe / gA0 343-jhADa-jhADa-jhAda / jhaT+a / jhaTa saMghAte / "jhATaH kuJja-kAntArayoH" -vizva50 / ma bhane / jhAmara-jhAmara-jharmara-(Gel. 403) / jhu+mara-jharmara / arvara-jhA+vara [l0 444) sa jarasi / jhAula-jhAula-dhyAula / dhyA+ula (GAI. 487) dhyai cintAyAm / jhArua-jhArua-jhAruta / 'jhA' iti rutaM dhvaniH ysy-ren| vA04 'jhA' mev| che te jhAruta / jhA+ruta / ru+ta / ru zabde / jhiriMDa-jhiriMDa-jharaNDa-jhA+aNDa / jha jarasi (|176) 10 / jhIrA-jhIrA-hrIkA / hrI+ka / hrI lajjAyAm / gA0 344-mukha-mukha-jhuGkha / jhuDati iti jhuGkhaH-2 'mukha' sevA savAla 72 te jhuGkha / jhuGkha -18 / 4 / 148 jhutti-jhutti-jUrti / jva+ti / jvar roge / jhuTTha-jhuTTha-kUTa / 'kUTam anRta-tucchayo:"-Dema sane0 / vizva0 / kUTayati dahati iti kUTam / kUTa+a / kUTa dAhe / / / - juSTa-juS+ta / juS prIti-sevanayoH / jhulluri-jhulluri-jhullurI / juDati iti-jhullurI-So0 azyA 42 te. juDa+arI / juDa gtau| jhuMTaNa-jhuMTaNa-jhuNTana / jhuNTa ana / jhaNT -18 / 4 / 161 // pRss|0 jhuMjhumusaya-jhuMjhumusaya-jhuJjhumusaka-jhujhumusa+ka / jhujhumusanaM-jhuJjhumusaH jhujhumus manoduHkhe sautradhAtu | hiMdI-jhuMjhalAnA- jhuMjhalAhaTa / gA0 345-jhUra-jhUra-jhUra / jhUrati kuTilo bhavati iti jhUraH- Tima thAya te 2. jhUr+a / jhur -814 / 74 / vRSe0 jUra-jUryate iti jUraH-jU+a / jUra hiMsAyAm jhera-jhera-jhera / jhIryate ipti jheraH-2 la ya te 1. jhu+era / jha jarasi / jheMdua-jeMdua-genduka / "gendukaH"-24bha20, ali thi0, kalpadruma0 / jhoTTI-jhoTTI-jhoTTI / jhaTati iti jhoTTI pRSo0 jhaT+TI / jhaT saMghAte / jhoDappa-jhoDappa-jhoDappa / jhoDati iti joddH| joDa+AtmA joDappA / --jhoDappa / vRSo / juDa bandhane / DAyacha te. Page #904 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 135 gA0 346 - jhoDia - jhoDia - joDita / ( juDati iti joDitaH / ziara bhATe joDika (pazu-pakSImane ghete juDU+ ita / juD+ika-joDika | pRSa0 juD bandhane / khoDati-pratihanti iti jhoDikaH - ika / pR0 khoD pratIghAte / jhoDaliA - jhoMDaliA - yauthalikA | yUtha+la+ika meM DIDA, yuuth-nyaamAMthAya te yauthalikA. pRSA 0 pratyAdhAta are te oDi. khoD+ jhasa-jhasa-jhaSa / jhaSaNaM jhaSaH / jhaS +a / jhaS hiMsAyAm / gA0 347 - jhattha - jhattha-dhvasta / dhvasta / dhvaMsU gatau avasraMsane ca, vinAzaH | 8|2| 15 | dhva no jha / jhaMpiya-jhaMpiya-jhampita / jhamp+ita | jhamp - 18 / 4 / 161 / / jhasura- jhasura - jasuri / jas + uri pRSa0 (70 188) jas mokSaNe / jhaMDulI - jhaMDulI - jhaNDulI / jhaNDati krIDati iti jhaNDulI - bhe zrIDA are te. jhaND+ulI / jhaNT - 28|4|161| pRSa0 yUthalI / -yUthamAM thAya te yUthalI ( pRSo0) gA0 348 - jhasiya-jhasiya-jhaSita / jhaS + i / jhaSu hiMsAyAm / jhilliriyA - jhilliriyA - jhillikA / "jhillI vAdyabhedaH tadvat kAyati zabdAjhillIkA ] yate / jhillIkA, bAhulakAt hrasvatve "jhillikA" sama20 kSI20, ali. yi0 / jhaNajhaNa-kSINa 8|2|3| kSa ne| jha avasraMsanam - jhUsaria - jhUsaria - dhUsarita / dhUsara + ita / " ISat pANDuH tu abhi. ci. je thADA dheALA vaNuM hoya te dhUsara dhunAti cetaH dhUsaraH-? bhittane dhuNAve te dhUsara (uAhi0 dhu+sara / dhu kampane / jUSara / juS+ara / ( pR0) juS prIti- sevanayoH / 1 -TakArAdi- dhUsara : " - kahevAya. 440 ) gA0 349 Tamara - Tamara - tamara / tAmyate iti tamaraH -nI aMkSA rAya te. tam + ara / (zAhi0 403) / tam kAGkSAyAm / TaMkia - TaMkia-TaGkita / TaGka+ita / TaGka bandhane / Tasara - Tasara - sara / - 8|1| 2501 "trasaraH sUtraveSTanam " - abha20, ali0 thi0 / trasyati calati trasaraH - ne nyAsatu hoya te sara, tras+ara ( 0 403 ) / tras bhaye / Page #905 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 TasaroTTa- TasaroTTa- trasaroSTa - trasara + uSTa - ne bhAsatu hoya rakhane aMtivANu hoya te. vaJ+ta / vaza kAntau / TaTTaiyA - TaTTaiyA - taTikA - taTTikA / taT+ika / taTU ucchrAye |- asanI TaTTI vagere bAraNe AMdhavAnI TaTTI. gA0. 350 - TaMbaraa- TaMbaraa - tadbhaka / sa bhara: - bhAraH - yasya saH tadbharakaH- te lAravANI tadbhara+ka / - saMtApa Tapparaa-Tapparaa-tapparaka athavA trapparaka / tapyate iti tappara:-0 pAbhe te. tappara-tappara+ka / tap+ara ( 0 403 ) tap saMtApe / (Se0) trapate lajjate iti traparaH - chAna sArA na hovAthI ne zarabha pAbhe te. trappara - trappara+ka / trap +ara (90 403 ) / trap lajjAyAm / (pRSeA0) Dapparaka / ipyate iti upparaH - legu thardha gayu hoya te. Dappara+ ka / Dap+ara (79||0 403 ) / Dap saMghAte / (pRSo0) TakkAriyA - TakkAriyA - tarkArikA / " araNau tarkArI" - bhani0 zeSa / "tarkam iyarti - tarkArI ketutvAt" - Daima ni0 ze0 vRtti / tarka+R+a / tarkArI+ka tarkArikA / RR gatau / TAra-TAra-TAra | "TAro laGga-turaGgayoH " - hai ane0 saM0 / Talati viklavo bhavati iti TAla: - TAra:- ne ama bAte vizva thAya-marAmara abha na Aye te.-TalU+a / Ta vaiklavye / gA0 351 - TippI - TippA-Tepi / Tep+i ( pRSe10 ) / Tep kSaraNe / Tikka-Tikka-Tikka | TikU+ka (pRSeo0 ) / Tik gatau / TiMbara- TiMbara-tumburu | "tumburo sAnujaH " - bhani0 zeSa / tumbati iti tumburuH (u0 817) tumbU ardane / Askandyate stigh+ara Tigghara - Tigghara - stighara / stidhyate zAya te. AkramaNa karI Askandane / iti - stiggharaH - nenI upa (3750 403 ) stigh TuMTa- TuMTa-truNTa / truTyate - chidyate - yaH saH truNTa:hoya te. truNTa (pRSo0) truT +a / truT chedane / TeMTa- TeMTA - tuNTA | tuTanti - kalahayanti janAH yasyAM sA tuNTA / tuT+a ( pRSo0) / tuT kalahakarmaNi / Tekkara- Tekkara- TIkara | TIkyate gamyate iti TIkaram (79 0 403 ) - nenI 52 sarabhu N yasAya te TI32. TIk+ara | TIk gatau / tuTelA hoya-chehAyeseo Page #906 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 137 gA0 352-Tola-Tola-tola / tulyate iti tolaH / tul+a / tul unmAne athavA tUlyate niSkRSyate iti-rena mahAra vAmAM Ave te tUla. tUla a / tUla niSkarSe / TolaMba-TolaMba-tulAmra / tulayA-madhuratAtulayA-Amra iva tulAmraH-madhuratAnA sarakhAmaNImAM je AMbAnA phaLa je madhura che te-tulAjha. TAvalamba / Tam-abdam avalambate TAvalambaH-medhane no sapanA te TAsamma. tt+avlmb-8|1|172| TokaNa-TokaNa-Dhaukana / Dhaukyate madyam asmin--mAM madhu 2515 te Dhona. Dhauka+ana / Dhoka gatau / / TaMka-TaMka-TaGka / TaGka+a / TaGka bandhane / "TaGkaH nIlakapitthe asikoze kope azmadAraNe / mAnAntare khanitre ca jaGghAyAM TaGkane'pi ca |"sn0 sa0, vizvaprakAza, sama20 / "hanyamAnaH Tam iti zabdaM kAyati vA TaGkaH"-mami. thi0 10 / -~-ThakArAdigA0 353-Thallaya-Thallaya-sthalyaka-sthalam arhati iti sthalyaH - ma dhana 42 sane sthala 52 24 mesI 29 te. sthalya-sthala+ya+ka / Thaiya-Thaiya-sthagita / sthaga+ita / sthaga saMvaraNe / ThaviyA-ThaviyA-sthApitA / sthA-sthApa+i+tA / sthA gatinivRttau / ThANa-ThANa-sthAna / "sthAnaM nitya-avakAzayoH / sAdRzye sanniveze ca" anesa / vizvAza / sthA+ana / sthA gatinivRttau / ThANijja-ThANijja-sthAnIya / sthAnam arhati- sthAnane-pahane-dAne yojya hAya te sthAnIya. sthAna+Iya / Thika-Thikka-sthitaka / sthA+ita / sthita+ka (10) / sthA gatinivRttau / "sthitam Urzve sapratijJe"-mane0 sa0, vizvaprA / gA0 354-Thariya-Thariya-sthavirita / sthavira+ita / / starita / stR+a-stara+deta starita-stR AcchAdane / Thiviya-Thiviya-stepita / step+ita / stepa kSaraNe / -DakArAdi-- Dakka Daka-daSTa / dsstt-8|2|2| daza+ta / daMzu dazane / Davva-Davva-dAvya / du+ya / du gatau / Dapya / Dapkya / DapU saMghAte / Page #907 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 DAva-DAva-dAva / du+a / du gatau / Dapya / DapU+ya / Dap saMghAte / gA0 355-DaMDa-DaMDa-daNDa / dnntt-8|1|217| abha20, alika 40, aneka sa, vizvAza / DiDi-DiDi-daNDa / daNDa (50) ddl-ddl-dl| Dappha-Dappha-Depya / Dipyate kSipyate yat tat Depyam-2 3 4.5 te-Dip+ ya / DipU kssepe| (So0) Dalla-Dalla-dalya / dalam arhati iti dalyam-2 ne 214 soya te 68ya. dal+ya / "dalam utsedhavadvastuni" 68 le pAne sIdhe yAvajI pastu-ane0 sa0, vi0 50 / DaharI-DaharI-dadharI / dadhate vastUni dhArayati yA sA dadharI (G||0 403) / dadh+ara+I / dadhU dhAraNe / gA0 356-Dahara-Dahara-dahara / "daharo hi alpa:'-ane0 sa0 / vizva / dahra / "dahaH zizuH" (GU19 387) dah+ra / daha bhasmIkaraNe / Daggala-Daggala-dakatala / renu tara pANI 187 cha. te daka+tala dakatala-pRSo. DaDDhADI-DaDDhADI-dagdhATi / dagdha+(mI) ATi (mArga)-dagdhATi / daha+ ta=dagdha / dah bhsmiikrnne-8|1|217, 8 / 2 / 40 / aTanti janA yasyAM sA ATi:-mA so| 12tA |y te mATi aT+i / aT gatau / DaMDaa-DaMDaa-daNDaka / dnnddk-8|1|217|| DaMbhia-DaMbhia-dAmbhika / daambhik-8|1|217| dambhina / dambha+ita / dambha dambhe / DaMbara-DaMbara-Dambara / lokAn dAmyati iti DambaraH- sAne me-Dezana 72-te 52. dam+ara (pRss|0) dam upazame / gA0 357-DAlI-DAlI-dAlI / dalyate yA sA dAlI / dalnaI (50) dal vizaraNe vidAraNe vA 1 DAyala-DAyala-dAyala / dAyate zodhyate mArgo yena tat dAyalam-2 para leyA 5chI bhAga sAI 42rI zaya te. dai+ala (GAl0 474) / dai zodhane / Page #908 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 139 .. Dola-Dola-dola / dolAyate yaH sa dola:- holAnI peThe-jAnI ? ___ athavA yAnI peThe-halyA 3 te hesa. dolAy+andola (pRSa0) DoyaNa-DoyaNa-dyotana -dhotyate-dIpyate yena tat dyotanam- vadhutiDoyaNaya-DoyaNaya-dyotanaka) praza-thAya te dhotana dyut+ana+ka / dyut dIptau / DiyalI-DiyalI-divalI / dIvyate anayA sA divalI- paDe 2mAya mayA dhvanI stuti 2 / 5 te hivatI. diva+ala+I (agl. 474) divU krIDA-jaya-icchA-paNi-dyuti-stuti-gatiSu / DiDDara-DiDDara-dardura / dRNAti zabdaiH karNau-mama20 kSI20, te 25 / 43 nane 34ii nAme te 662, 25thavA 'dardu' iti zabdaM rAti-malika yi0se " sevA zahane ay 3re-mAse-te 662. dR+ura (Glo 426) ha vidAraNe / dardu+rA+a / rA AdAne / Diphiya-Diphiya-Dimpita / Dimp+ita / Dimpa saMghAte / gA0 358-DiMDilliya-DiMDilliya-DiNDillita / Dalla-DiNDillU+ita / Dalla -8460 pRSo DIra-DIra-dIra / dIryate yena jAyamAnena bhUH sa diir:-peh| yte| bhUmine -ha+Ira / dIra (u0 422) ha vidAraNe / DINa-DINa-DIna / DI+ta / DI vihAyasA gatau / DINovaya-DINovaya-DInopaga / DInaM ca tad upagaM ca DInopagam / DIna+ upaga / gA0 359-DuMba-DuMba-Domba / "zvapaco Dombo bukkaso mRtapaH iti avAntarabhedaH atra nAzritaH"-24420 kSI20, mali. vi0 0 / dUyate upatApyate iti DombaH-ne patA5 AyAmAM Ave che-re huyAya che te Doma. du+mba (Bl0 320) du upatApe / DuMgha-kuMgha-durgha / duHkhena prAyate iti durghaH (So0)-ne bhUdhatA sAni thAya te dudha dur+ghrA+a / ghrA gandhopAdAne / DuMgara-DuMgara-durgatara / durgamyate kaSTena gamyate yaH saH durga: atizayena durgaH durgtrH-n| 52 yastA 4 thAya te duga mane mevo padhAre 4442 khAya te hugata2. du+gam durg-5|1|132| durga+tara= durgatara / DuDua-DaMDua-DuDuka / 'DuNDu' iti kAyate zabdAyate iti DuNDukaH-Da mema retA pre| savAla ya te du . DuNDu+kA+a / ke zabde / Page #909 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 DolA-DolA-dolA / yA dolAyate sA dolA- hala 43 te ho. dolanaM dolA-ami0 yi0 10 / dol+a+aa-5|3|109| "dolyate dolA kASThamayI rajjuprAlambazca"-4liyA0 10 / yAsatI 27, lAkaDAnI hoya ane ene AdhAra DAM hoya te delA. Doa-Doa-davaka / deyeSu jalA diSu davati-gacchati iti davaH-dava+ka-davakaH pANI vagere dev| pI thAnnemA naya-32-2 61. du+a / du gatau / gA0 360 -DaoNgilI-DoMgilI-sthagIlI / "sthagI tAmbUlakaraGkaH"-malika yi0 / sthagI+la+I (pRSo0)-sthI -pAna vAnu pAtra. Dolia-Dolia-dolaka) dolayati-utkSipati-drutaM gacchati iti-dolaka / dolita) ___ dula+aka / athavA dula+ita / dula utkSepe / DAu-DAu-dAtR / dadAti iSTaphalam iti dAtR-re Ta 30 Ape te. dA+tR / dA dAne / / gA0 361-ddoNgii-ddoNgii-tunggii| tuGga-yu, yu-yA sizing:-pAsaNa. -ddhkaaraadiddhddddh-ddhddddh-ddhddddh| 'DhaDDha' iti zabdaH yasya sa DhaDDhaH-ne! avAsa '434' meve| che te DhaDDha / DhaDDha+a "abhrAdibhyaH" 7 / 2 / 46 / DhaMka-DhaMka-dhvAGkSa / alizAna tiya 30 sI0 1322 dhvAGkSati-ghoraM zabdaM karoti- bhayAna savA 2 te dhvAkSa. dhvAGkSa+a / dhvAkSa ghoravAzite ca / DhaMDhaNI-DhaMDhaNI-dandhvanI / yA dandhvanyate sA dandhvanI-2 vArapAra hai / savA 42 te. danadhvana+a+I / dhvan-dandhvan-zabde / gA0 362-DhaMkuNa-DhaMkuNa-DhaMkuNa / 'Dham' iti zabdapUrvakaM kUNayate iti- '4' mevA za6 sAthe sahAya pAme te puSpa Dha+kUNa+a / kaNa sNkocne| ddhekunn-ddhekunn-tteNkunn| 'Dhem' iti zabdapUrvakaM kUNayate iti- 'me| 244001 425 / sAthe saAya pAme te 45. +kUNa+a / kRNa saMkocane / ddhNknnii-ddhNknnii-sthgnii| sthg+anii| sthage saMvaraNe / DhaMsaya-DhaMsaya-dhvaMsaka / dhvaMsate pratiSThAm iti dhvaMsakaH-2 pratiSThAna nAza 13 te sa. dhvaMs+aka | dhvaMsU avalaMsane / DhaMkharI-DhakkharI-DakkArI / "kuvINA ca DakkArI khuGkhaNI' ami0 thi0 / Dhakkaya-Dhakkaya-TIkaka / musA, Tikka za6. Page #910 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 141 gA0363-DhaMDharia-DhaMDharia-DhaNDharita / DhaNdar +ita / ddhnnddhll-18|4|161|| So. DhaMDhasia-DhaMDhasia-dadhvaMsita / dhvNs-dndhvNs+it(pRsso0)| dhvaMs avasTesane / Dhikya-Dhikya-sthikata / sthita+ka / sthA+ita / sthA gatinivRttau / sthitaka-sthi2. sthitaka mAM ka bhane ta nA vyatyaya 42vAyI sthikata pRSo. DhiMDhaya-DhiMDhaya-DhiNDhaka / DhiNd+aka-diNDhaka / DhiN jalamadhyapAte-sautradhAtu DhekI-TeMkI-DheGkI / 'De' iti yA kAyati sA DhekI- '' sema mAna re te 4ii. DheM+kA+a / ke zamhe / gA0 364- Dhella-Dhella 5 Dhilla] "DhakAraH nirdhane mataH-zrIpuruSottamapraNIta ra Dhella ekAkSarakoza / Dha eva Dhilla:-Dha+illa / 'illa' svArthika pratyaya. TaeNDhia-DeDhia-DheNDhita / DheNd+ita / DheNda dhUpite sautra dhAtu DhoMghara-DhoMghara-Dhovara / DhoGghar bhramaNe / Dhocarati iti DhocaraH / DhoMgharaya-Dhogharaya-Dhovaraka / DhoGghara+ka / DhaMDha-DhaMDha-DhaNDa / DhaNDhyate yena-2 para bhed| thavAya te 8. DhaNDh+a / DhaNd mAlinye sautra dhAtu. DhaMDha-DhaMDha-Dhastha-niratha 4. Dhe nirguNe tiSThati iti DhasthaH- nizuniztha-DAya te stha. Dha+sthA+a / DhaMDhara-DhaMDhara-Dhadhvara / Dhe zUnye dhvarati-kuTilo bhavati saH Dhadhvara:-rI sUnI yAmA muTisa zata gati 42 te 52-pizAya. "DhaH zUnye zrIpuruSo0 ekA0 ko0 / Dha+dhva+a / vR-dhvr-kauttilye|| ddhyr-ddhyr-tthcr| Dhe zUnye carati DhacaraH- sUnI yAmA 32 te Dhayara -pizAya. "DhaH zUnye"-zrIpuruSo0 ekA0 ko / Dha+ca+a / car gatau Dhayara-Dhayara-Dhatara / "DhaH nirguNe" zrIpuruSo0 ekA0 ko / atizayena DhaH DhataraH / vizeSa nigu --dhA. gaa0365-ddhmr-ddhmr-dhmr| dharati iti dharamam- dhAraNa 2 te. dha+ama (uNA0 347)dhR dhAraNe / dharama zahanA ra anema n| vyatyaya 42vAthI dhama2. ddheNkaa-tteNkaa-ddheNkaa| nuDheMkI za6 --kaaraadinntthaa-nntthaa-nsthaa| nas nAsikA (sso0)| nas+sthA-mai rahenArI. nastita:-nAyavANe-amara0 kSIra0, abhi0 ciM0 / Page #911 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 Nava-gavva-navya-navA-nImesI Novva-govva-navya- , , niyojya-niojja-govva (pRss|0) gA0 366-gaddha-paddha-naddha / jahanata / naha bandhane / gaMdA-gaMdA-nandA / yA nandati sA nandA- samRddhi mApe te nA. nandu+ a+aa| nandu smRddhau| gaMdI-gaMdI-nandI / yA nandati sA nandiH-2 sAra mApe te nandi. nand+i (G||0607) nand samRddhau / NaMdiNI-NaMdiNI-nandinI / nanda+inI / nand smRddhau| Dia-NaDia-naTita / naT+ita / naTra nRttau athavA avasyandane nnccir-nnccir-nccir| ncc+ir-8|2| 145 / nacc nRttau-8|2|225 gA0367- Najjara-Najjara / aNajjara-Najjara-(So0) gaMdaNa-NaMdaNa-nandana / nand+ana / nandu samRddhau / Najjhara-gajhara-nij zuddho-pRSo / Nalaya-Nalaya-nalada / "naladaM vIraNImUlam"-24bha20 kSI20, mani0 ze0 / samika zikSA / "nalaM dyati naladam apAruSyAt nalati vA"-24bha20kSI20 / dikkha-dikkha-nandIkhaH / nandI-gAM-khAdati -bhakSayati iti nndiikh|8|2|97| gAyana mAnaya che te nahI5. nandI+khAd+a / khAd bhakSaNe / narditakSa / narditena svagajitena yaH prANinaH kSaNoti hinasti sa narditakSaHpotAnI nAva no prANImAnA nAza 42 te. narditakSa:- / nardita+ kSaNa+a / kSaN hiMsAyAm / narditakSa-nardinA garjanayA prANinaH takSNoti yaH saH- pAtAnA trAu paDe prANImAna za-pAtArI nANe-te natikSa. nardi+tA+a / narditakSa. takS tanUkaraNe / narda-i-nardi / na zabde / gA0 368-gahia -Nadia-nardita / na ita / nardu zabde / nyardita-ni+adita-nira tara ahita. ni+arda+ita / arda hiMsAyAm / gaMDurI-NaMDurI-nardura / nardati zabdAyate- za06 43 te nahu 2, naI ura _(uNA0426) narda zabde / Naliya-Naliya-nilaya / nilIyate asmin nilayaH-mAM sevAya te nisaya. ni+lI+a / lI AzleSaNe / nilaya (pRSo.) Page #912 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 143 nnhrii-ghrii-nkhhrii| nakhaM harati yA sA nakhaharI-re namane te namarI. nakha+harI / hR+a+I / ha haraNe / nama meTale nama tathA sada. "nakhaH karaja-ghaNDhayo:"-ane0 / vizvAza / NaDulo-NaDulI-niduli / ninadati avyaktaM zabdaM karoti yaH saH niduli: avya:1 2A411 3re te nizi, ni+nad+uli (Get0 108) nad zabde / nidolayati-niutkSipati-capalo nirantaraM bhavati yaH saH niduli:yonIyo nira tara thAya te-ke pAImA yAkSyA 13 te nisi ni+ dul+i-(7||0 108) dul utkssepe|| duli shaaymaane| vAya che / tenI sAthe ni ne sagADIne 'niduli' samaje. ni eTale niraMtara. Nahamuha-Nahamuha-nabhamukha / nabhasi mukhaM yasya saH-nu bhuma sAkSa ta26 che te namAmu5. namasa+mukha-nabhamukha (sso0)| gA0 369-NavalyA-NavalyA-navalatA / navalatA-navI satA. nava+la+tA navInapA gA0 370-gavariya-Navariya-navarita / na-nahIM, varita-sI resa. sI 28 amana 544 sasA / laya te. na+vR-vara+ita / vR varaNe / Namasiya-Namasiya-namasthita / namasya+ita / namasy nmne| nnhvllii-nnhvllii-nbhovllii| nabhasaH vallI-4110nI vesa. nabhas+ vallI-nabhavallI (21) NavvAutta-zavvAutta-navyAyukta / navyazcAsau Ayuktazca nvyaayuktH-nve| nibhaaye| svAmI. navya+Ayukta / NakkhattaNemi-NakvattaNemi-nakSatranemi-zunA yi 35 ma dhamanabhi tathA yajJanemi zabdo abhi0 ci. vR0 zeTha mAM ApelA che tema 'nakSatratami' zahane samAve!. gA0 371-NaimAsaya-NaimAsaya-nadIAzraya-nahIne 24zraye thanAra 500 nnvoddhrnn-nnvoddhrnn-nvoddhrnn| nnaaa-nnaaa-jnyaat| jJAta-prasiddha nAga-hAthI / bhavi04 NAulla-NAulla-nAgulla / nAga+ulla / 'ulla' matvayA ya. nI pAse nAga -hAthI-revA mA che te nAgussa. .. Page #913 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 NAroTTaNAroTTa - nAroTaya / na+AroTya / A+ruT+ya= Aroyya / rud pratIghAte / ne pratIghAta rahita hoya te chidra - jisa Ayu athavA cAMduM pratISThAta rahita hAya che te nArAthya. pIThamAM nAruM thAya che te nArUDhya / na+ArUDhya | A+ruhU+ta / ArUDhasya bhAvaH ArUDhayam / na+ArUDhya=nArUDhya-bhyAM thaDavAyAzu - rujAvAyAlu -na hoya tenA' jaladI rujhAtuM nathI. gA0 372 - nAlaMbI - NAlaMtrI - nyAlambin / nirantaram Alambante te nyAlambinaHdezasAya nira Mtara laTakatA rahetA hoya te nyAlambi - ni + A + lamb+ in / lamba-bUDAnA chUTA vAja niraMtara saMtA-saTatA - hoya che. NAhidAma - NAhidAma - nAbhidAma / nAbhau dAma nAbhidAma-vasyenI bhAjA. caMdaravA vaccenuM je laTakaNu hAya che te-zAbhA mATe laTakAvela jhummara vagere. NAlaMpia - NAlaMpia - nyAlapita / ni+A+lapitam = nya|lapitam - niraMta yAsAya- niraMtara zevAnu ni + A + lapita / ni+A+lap+ita / lap vyaktavacane / ( pRSeA0 ) NAhivicchea- NAhivicchea-nAbhiviccheda / yatra nAmeH vicchedaH saH - jyAM nAbhi vicchinna thaI jatI hoya-pUrI thaI jatI hoya te nAlivicche6, nAbhi+viccheda | vi+chi+a / chid chedane / gA0 373 - nAmokkasiya NAmokkasiya-nAmotkarSita - - nAmnA utkarSitam-nAmotkarSitam-nAma vaDe ? ut sAthai sUnyavesa hoya te. nAma + utkarSita / ut + karSa+ita / kRS vilekhane / Nijja - Nijja - nidraya - nidrAm arhati iti nidrayam - nidrAne yogya hoya te. bharAThI NijaNeM- dhavu. Nuvanna - Nuvanna- nimagna | nimagna 8|1|94 | ni+maraj + ta= masj zuddhau / giDa- NiDa neSTa | na+iSTa-ne priya na lAge te neSTa. neDya-na+ IDya- stuti yogya na hoya te. ID+ya | ID stutau / NiggA - NiggA - nikkA | niz + (nizA) kA = nikkA niz-rAtrI zabdaratnAkara / nizA zaha haNaharane vAya che "nizAkhyA kAJcanI" hai0ni0 ze0, amara0 kSI20, ali0 thiM0, "nizA rAtrau haridrAyAm" ane saM., vizvaprakAza / Nihasa- Nihasa- nikaSa / nikaSa - 8|1|186 / Page #914 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 145 gA0 374-NihuNa-NihuNa-nidhuvana / ni+dhU+ana / dhU vidhUnane / NihuA-NihuA-nidhRtA / athavA nibhRtA / nidhUtA / Nijjhara-Nijjhara-nirjhara / nir+jhara / jha+a / jhu jarasi / Nivaha-Nivaha-nivaha / ni+vaha / vaha a / vaha prApaNe / NiyaDi-NiyaDi-nikRti / ni+kRti / kR+ti / kR karaNe / NihUtha-NihUya-nidhUta / ni+dhUta / dhU+ta / dhU kampane / "maithunaM nidhuvanaM ratam-abha20 kSI20, abhi. yi / gA0 375-Niukka-Niukka-nibukka / ni+ bukka / bukk+a / bukk bhASaNe / nirgataH bukkaH yasya saH-ranu sASaNa madha che te. ___ nimuuk| nirantaraM mUkaH nimUkaH-re niraMtara bhU heya te. ni+mUka / NirulI-NirulI-nIrulla-nIre bhavaM norullam-nAra-pA-mAM thanA. nora+ ulla / ulla 'bhava' atha napratyaya che. 8 / 2 / 113 / / NihaNa-NihaNa-nidhana / nidhana-sata athavA hI. "nidhanaM syAt kule nAze / " viqra tathA "nidhanaM kula-nAzayoH" sane0 saM0 / ane10 sa0 tathA vizvAzamA nidhana' za6 kula a bhA cha tyAre ahIM dezI zabdasaMgrahamAM 4 artha Apyo che. A rIte stra ane 4 padanA nirdezathI artha aMge kAMI garabaDa thaI jAya che. eTale kAM to kezamAM kula 2 maNe kUla hA neme. zai orni oryAM kula nA paryAya zabdo ApelA che tyAM kyAMya "nidhana" zabda Apela nathI ethI ema kalpanA thAya che ke, upara jaNAvela bane anekArthaka kozamAM kuru ne sthAne gUDha hoya ane saMbhava che ke chApabhUla thaI hoya NigaDha-nigaDha-nigADha / .. nidadha , nidAgha Nisuya-Nisuya-nizruta / NisAmiya-nisAmiya--nizAmita / gA0 376-Niyala-Niyala-nigada / nitarAM gadati iti nigadam-2 satata savAla yA 12 te nigaha ni+gad+a / gad vyaktAyAM vAci / nigaDa-ni+gaD / gaD+a / gaD secane / Page #915 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Niriya-Niriya-niRta / ni+4m ni2 ta2 Rta-satya niRta jatanI vizeSatA vinAnu-nayu-34-satya-setu satya. nirica / ni+vinAnu, rica-sa54. nirica-sa5 vinAnu me. ni+rica+a / rica saMparcane ca / NikkhuDa-NikkhuDa-niSkaTa / nira+kaTa / nizcaya kUTa niSTa-mane0 saM0, vizvAsa | NiveDha-NivveDha-nirdeSTa / veSTanaM veSTaH / nirgato veSTo yasya saH re zu. vIra nthaa-prt| nathA te ni . nira+veST+a / veST veSTane / NivvaDha-NivvaDha-niSpaTa-nippaDa-nirgataH paTaH yasya saH nisspttH-57| vinaanii| Nivvattha-nirvastra / nirgataM vastraM yasya saH-jenu vastra nANI bhayuche te-patra vagarato. NijjUha-NijjUha-niyUha / ni+yaha+a / "niryehaH saudhAdikASThanirgamaH" (GAL 583)-bhAna yoren| 4d mahA nAga-ne-nAthA parasAtu pAe yUve-54. niyauti niryAti ca niyUhaH-nira+yu+Uha / nira+yA+Uha / yUhiH laukiko dhAturvA / "niyUhaH bahinisRtaM dAru'' sabha20 kSI20 / gA0 377-NiyAra-NiyAra-nikAra / "nikArastu parAbhave"-mali0 vi0, sane0 sa0, vizvAza nikriyante-tirasakriyante zatravaH asmin sa nikAraHzatrumAna mA ti22412 thAya te ni42. ni+kR+a / kR karaNe / NibbUDha-NivvUDha-niyU~Dha / nira+vi+UDha / NikaDa-NikkaDa-nikRta / ni+kRta / athavA nira+kRta-niSkRta Nipphesa-Nipphesa-niSpeSa / nir+peSa / gA0 378-NirAda-NirAda-nirarda / nir+arda / arda+a / arda hiMsAyAm / Nirutta-Nirutta-nirukta / nira+ukta / vac+ta / vac bhASaNe / NiriMka-NiriMka-nirikSa / nir+ila / iGkha+a / iGgha gatau / Nisatta-Nisatta-niSakta / ni+Sakta / saj+ta / saja saMge / Nimela-Nimela-nimela / ni+mila / mil+a / mil zleSaNe / gA0 379-NillaMka-NillaMka-nirlaGga / nira+laGga / laGga+a / laGga gatau / nirlaGgati yasmin-mAM / vastu jaya--praveza are-bhAya hai samAya te nita. NilaMka-NilaMka-nilaGga / ma 12tu nira tara bhAya hai samAya. Page #916 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 147 Nijjomi-Nijjomi-niryomi / nira+yu+mi (S!0 187) yu mizraNe / Nomi-Nomi-Nomi / nu+mi (GAI. 1987) nu stutau / NiraMgI-NiraMgI-NiraGgI / "niraGgIchannavadanA" / nniirNgii-nniirNgii-niirgii| NippaTTha-NippaTTa-nispaSTa / ni+spaSTa / ni+spaz+ta 4 / 4 / 74 / spazU grahaNa-leSaNayoH / gA0 380-NimmaMsu-NimmaMsu-niHzmazru / nir+zmazru / zmazru-hAhI bhu7-2 hI bhucha varanA hoya te.-8|1|26| Nibhugga-Ninbhugga-nirbhugna / nir+bhugna / bhuja+ta / bhuj kauTilye / Nikkhaya-Nikkhaya-niHkSata / nir+kSata / kSaNa+ta / kSaNa hiMsAyAm / nira niraMtara / nira+khan+ta / ni+khan+ta / khan vidAraNe Nivvitta-Nivitta-nirvRtta / ni vRtta / vRt+ta / vRt vartane / NissaMka-NissaMka-niHzaGka / ni zaGka / zaGka+a / zaGka zaGkAyAm / gA0 381-Nijjoa-Nijjoa-niryoga-niraMtara yoga / nir+yoga / yuj+a / yuja yoge / Niyattha-Niyastha-nivasta / ni+vas+ta / vas AcchAdane / Nikkajja-Nikajja-niSkArya / nir+kArya / kR+ya / kR karaNe / niSkArya kAmakAja vagarano caMcaLa athavA niraMtara amathI amathI kriyA karato-caMcaLa NivvANa-NivvANa-NivvAra / Nivvara+a / Nivvara duHkhakathane 8 / 4 / 3 / NivvUha-NinvUha-niyU~ha / nir+vi+Uha / vyUha mrne| NivvUDha-NivvUDha- niDha / ni+vi+UDha / / gA0 382-Nimmaya-Nimmaya-nirmata / ni+mata / man+ta / man jJAne / NigghaTTa-NigghaTTha-nirghaSTa / ni+ghRSTa / ghRS+ta / ghRS saMgharSe / NijjAya-NijjAya-niryAta / ni+yAta / yA+ta / yA gatau / nirjAta / nir+jAta / jan+ta / jan prAdurbhAve / NivAya-NivAya-nirvAta / ni+vAta / vA gati-gandhanayoH / NiviThTha-NibiTTha-nirviSTa / ni+viSTa / vizu+ta / viz pravezane / Nibbhagga-Nibhagga-nibhAga / nibha+aga-remA sa25i Al-a-che te nibhAga. Page #917 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 gA0 383-NisAya-NisAya-niHsvApa / nirantaraM svApaH niHsvApaH-nira tara sUdha dha-nira+svap+a / svapU zaye / NimmaMsA-NimmaMsA-nirmAsA / naivedyaruSeNa nirantaraM mAMsaM yasyAH sA nirmAsA bonI sAgaNa novadha35 niraMtara mAMsa hAya che te nisA . nir+ mAMsa+A / Niddhamma-Niddhamma-nirdharma / nirantaraM dharmaH yasya sa nidharmaH-nir+dharma+A / NidiNi-NidiNi-nindanI / NiyANiyA-NiyANiyA-nidAnikA / ni+dA+ana+ikA / dA lavane / gA0 384-NiNNAlA-NiNNAlA-nimnAlA / nimnam alati nimnAlA / nimna+al+ a+aa| al bhUSaNAdau / NolacchA-NolacchA-navalakSyA / navalipsA / NolaiA-NolaiA-navalagitA / navalatikA / NiggiNNa-NiggiNNa-nirgIrNa / jillasiya-Nillasiya-nirlasita / Nisuddha-Nisuddha-nizuddha / gA0 385-NijjhAa-NijjhAa-nirdhyAta / NicchuDa-NicchuDa-nizchuNTa / nirantara chuNTayati-chinatti yaH saH- nirata2 che|| 42 te. nir+chuNTa a / chuNT chedane / NirAha-NirAha-nirAha-nirantaram Ahanti nirAhaH- niraMtara 49yA re te ni29. nir+A+han+a / han hiMsA-gatyoH / Nigghora-Nigghora-nirghora / nirantaraM ghoraH bhayaMkaraH / Nippharisa-Nippharisa-niSparuSaH / nirantaraM paruSaH kaThoraH / NiddhaMdhasa-Niddhadhasa-nirdandhvaMsa / nirantaraM dhvaMsate nirdanadhvaMsa-nirata ksa 2nA. nir+dhvaMs-danadhvaMsU+a / dhvaMs avasyandane / Niverisa-Nibverisa-nirvairisa / nirantaraM vairibhAvena syati-chinatti-nira+ ___ vairi+sA-a / so chedane / nirvairIza-nirantaro vairI nirvairI-nirvairiNAm IzaH nirvairIza:-moTI bhayAna verI. nir+vairi+Iza / Page #918 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 NimeNa-NimeNa-nimena / namanti janA yasmin tat-nimenammA so nanaM 2 te nibhena. nam+ena (pRss|0) nam prahatve / gA0 386-Niddhama-Niddhama-nirdhAma / nir-nirantaram / Niddhaya-Niddhaya-nirdhata / snigdhaka / NiddhamAya-NiddhamAya-nirdhAmaka / Niaria-Niaria-nikarita / NiaMdhaNa-NiaMdhaNa-nibandhana / NiaMsaNa-NiasaNa-nivasana / -8 / 1 / 26 / gA0 387-NiddhamaNa-NiddhamaNa-nirdhamana / Niakkala-Niakkala-nicakrala / ni+cakrAla / me nirata2 gANa ya te. Nivva mia-Nivvamia-nirvamata / sArI rIta bhogavAna pachI nira tara vamI nAkheluM-choDI dIdheluM. NivvahaNa-NivvahaNa-nirvahaNa / gA0 388-Nikkhuria- Nikhuria-nikSurita / ni+c+it| kSur vilekhane / NittiriDI-NittiriDI-nityarIti / nitya+rIti / NivacchaNa-NivacchaNa-nivakSaNa / ni+cakSaNa / vas+ana / vakSaM roSe / nimakSaNa / ni+makSaNa / mA+ana / makSa saMghAte / (pRss|0) NevacchaNa-1 NevacchaNaya -NevacchaNaya-nivakSaNaka / nivakSaNa+ka / Nissaria-Nissaria-niHsRta / nisRta / sR+ta / sa gatau / gA0389-NiThuhia-NiThuhia-niSThayUta / ni+SThayUta / SThivU+ita / SThiv nirasane / nistubhita-nis+tubhita / tubh+ita / tubh hiMsAyAm / niSTumita / ni+stubhita / stubh+ita / stubh stambhe / Nikkhasaria-Nikkhasaria-niSkasRta / niSkAH sRtAH-gatAH-yasya saH nA ni04-sA / sarI gayA che-yAdayA gayAche te nisRta. niSka+sRta / niSka-nis+kAm / niHzeSeNa kAmyate-sava re nI AmanA. 271-42 / 5 te ni.-24bha20 kSI20, / ni+sad (Gl0 21) / niSIdati mano ytr-n| 52 4ne mana bese te niSka-abhi0 citra Niruvakkiya-Niruvakkiya-nirupakRta / nira+upa+kRta / kR+ta / kR karaNe / nirgatam upakRtam nirupakRtam / Page #919 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 NittiriDia - NittiriDia - nistruTita / nis + truTita | truT + i / truT chedane / nis- nirantaram / nistIritaka / nis+tIrita+ka / tIr +ita / tIr karmasamAptau / NIsAra - NIsAra- nIzAra / ni+zAra / hiMsAyAm / nIzAra: +a prAvaraNam - 5 / 3 / 20 / nISAda / niSAda / niSIdanti janA yasmin ma legA thAne mese te nISAha. ni+sad +a / sad gatyAdiSu / gA0 390 - NIsaMpAya - NIsaMpAya - nissaMpAta / nis+saM+pAta / pat+a / pat gatau / nirgataH saMpAtaH yasmAt nissaMpAtam / NIharia - NIharia - nihAdita / ni+hAdita / hRd + i / hRd zabde / "nihrAdaH dhvaniH" - amara0, li0 yi0 / NIsI mia- NIsI mia- nissImita / nis + sImita / sImAto nirgataH - gehien Azul $?AAl. fag+eior+za | NIlakaMThI - NIlakaMThI- nIlakaNThI / "nIlaH bANaH " - hai 0 ni0 ze0 / gA0 391-NIsaNiA-NIsaNiA-nizreNikA / ni+zreNi+kA / 0 NIsaNI - NIsaNI - nizreNi / "nizreNiH 'adhirohiNI" - amara0, ma abhi thie, haimila'gA. 10 vR0 / "nizrayati bhittim, niyatA zreNiH sopAnapaGktirvA atra nizreNiH" - ama20 kSI20, "niHzrayati bhittim niHzreNiH " ( 350 134 ) / niyojitA zreNi: sopAnapaGktiH atra iti vA" - 00 0 / pIAraNa - NIAraNa- nivAraNa | ni+vAraNa | NUlA - NUlA - navalatA / " zikhA zAkhA latAH samAH " - 25520, abhici. | DAlI-DAlI - lalATikA / lalATa + ika / lalATe bhavA lalATikA / lalATikA lalATamaNDanam 6 | 3 | 141 | ama20, ali thi0, lalATamNiDAla 8|1|47 tathA 8 / 1 / 257 tathA 8|2| 123 / 0 gA0 392 uDDu-NeuDDu - nistroTya / me bhAva tUTe nahIM-chedAya nahIM -te nistroTaya | nir+truT+ya | truT chedane / licchI-licchI-nIrekSI - nIra + IkSI - nIraM yA IkSate sA - pANIne yete. IkSa + i / IkSa prekSaNe / sara - Nesara - naizahara / naizaM harati yaH saH - hare te naizara, naiza+hara / hR+a / hR haraNe / nizAnA - rAtanA - sadhArane Page #920 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 151 Nesasthi-Nesatthi-niSatstha-niSadyAstha / niSat+stha / "ApaNaH tu niSadyA yAm" abha20, ani yi0 / niSIdati ApaNe tiSThati yaH saH niSatsthaH / niSat-huna huAnanu -tamA mesanAra te niSastha. niSat mane niSadyA ye manne paryAya shhe| che. niSat+sthA+a / nnelcch-nnelcch-nirlaanchy| sAMya bheTale sAMchana-cihna ne yina puruSayita-marane rela hAya-masI 43sA heya te ni 75. ni+ lAJchaya / lAJcha+ya / lAJch lakSaNe / nir-nirgatam / gA0 393-NeDDuriyA-NeDDuriyA-nirdarikA / dara-maya. nyAM naya natha te niri| nir+d+ikaa| nirdArikA / nirantaraM dArikA yatra sa: athavA nirgatA dArikA yasmAt sHjemAM niraMtara chokarIo-dIkarIo-heya te utsava athavA jemAM chokarIo na hoya tasava. dArakaH sUtaH samidhAna / hA2nu strIlA 56 hri-ch|4rii-putrii / NaMda-NaMda-nandA / "nandA saMpadi aliJjare''-ane0 sa0, vivaza / gA0 394-Naka-Naka-nakra / "nakraM nAsAnadAruNoH"-mane0 saM0, vizvAza, manika thi0 / nnnnnn-nnnnnn-ngn-8|2|79naam udvigna-uviNNa tebha nagna-NaNNa / nA'rNasa nAsti arNaH yasmin sa nArNA :-mAM pANI sAdhu cha te . ahIM na alpa arthamAM che. Nallaya-Nallaya-nalada / sane0 sa0, vizvAza / 395-NaDDala-NaDDala-nardala / narda-4417. nak lAti iti-re sAmane prahapa re te nahasa. narda+la / lA+a / lA AdAne / / NaddhaMbavaya-NaddhaMbavaya-nadharmavacasU-dhamanukyana nahI -nihA-na+dharma+vacas / snigdhAmlavacas-snehapANu mATu vayana-pATu bhI kyana aghRSya. NAuDa-NAuDDa-nAtruTaya / na+AtruTya-tUre nahI te sahalAya. Nikkha-Nikkha-niSka / "niSkaH hemani"-mane0 sa0 / (Gen. 21) niSka-niSkAzyate iti niSkaH-77 hI bhuvAmAM Ave te yAra. niSkAzU+a (Da)-niSka / niSkAz-jIjI he-DhI bhu. gA0 396-Nivva-Nibva-nIvra / nI+tra athavA nI+ra (G0 381) nIyate nayati vA nIvram / nI prApaNe / nIvyate nIvati vA nIvram / nI sthaulye va / gA0 Page #921 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 Niyaya-Niyaya-niyata / na+yam+ta / yam uparame / nipaka / nipa+ka / "nipo ghaTa:"-ama20 / nipibanti asmAda iti nipa:-sabha20 kSI20-mAthA so| pANI pIye te nipa / ni+pA+a / pA pAne / NiviTTha-NiciTTha-niviSTa / ni+vizU+ta / vizU praveze / gA0 397-NihAa-NihAa-nighAta / yathA saMghAtaH tathA nighAtaH api samUhe nema saMghAta za6 samUhavAya cha tema nighAta 1065 samUhavAya cha tathA tApavAcaka paNa che. haNanAre-duHkha ApanAra te nighAta. Niraggha-Niraggha-nirargha / Niraka-Nirakka-niraka / niraka-nir+niraMtara aka hubha tathA 55. mAM niraMtara pA5 hai hu:5 che te yo2. nir+aka / Nippiccha-Nippiccha-niSpiccha / gA0 398-NirAa-NirAa-nirApa / nirAga hai nIrAga / nirAya / nirAja / nnittuNk-nnittuNk-nissttngk| Nihua-Nihua-nidhuta hai nidhUta / nidhUta-surata. nibhRta-zata-mauna. gA0 399-Nivvaliya-Nivvaliya-nirvalita / NiukkaNa-NiukkaNa-nibukkaNa / ni+bukkaNa / bukka+ana / bukka bhASaNe / nirantaraM bukkati iti nibukkaNaH- niraMtara 2 te nishukAgaDa. niraMtara bhasavAnI jema je niraMtara zuM zuM karyA kare te nibhu -bhugo / nira+bukkaNa / bukka+ana | bukka bhASaNe / nirgataM bukkaNaM bhASaNaM yasya saH-nubhASa maya thaya cha te. nibukkaNa bhu-bhugo. nnihelnn-nnihelnn-niketn-pRss| / nihelana / ni+helana-nihilanti janA asmin tat nihelanam-mAM so / 2mt| 2me-hAvabhAva re te nidekhana-52. ni+hil+ana / hil haavkrnne| . nikhelana / ni+khelana / ni-nirantaraM khelanti krIDanti janA asmin mA so niztarI 12 te nikhelana-dhana. ni+khel+ana / khel calane / --takArAdigA* 400-tampA-tampA-tampA [tAmyati vatsam AkAGkSati iti tampA athavA taMbA-taMbA -tamvA |dugdhaarthibhiH yA tAmyate sA tampA-potAnA Page #922 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 153 vAchaDAne Icche vA dUdhanI IcchA rAkhanArAo jene Icche te tampA. tm+paa| (G|300) / tam AkAGkSAyAm / tmpaa-tmvaa-2|3|105| taMTa-taMTa-taTa-taTyate iti taTam / taTa+a / tad ucchAye / (pRss|0) tantra / tagga-tagga-tarka / kRtyate yaH sa kartaH- taay-ch|y-te 5-ta. kRta+a (ello 723) / kRt chedane / kartuM zamA ta sane ko viSaya tha gayeso cha tathA 'ta'' za6 sapAya che. nitAra sA mATe 'tarku-trAka' ("tadhaiH kartanasAdhanam' abhi. yi0) hanu S29 matAve che. kartu zahane aTapAthA tarka za6 sapAya che. kRt 52thI kartu-tarku. ni242 4 cha ?-"Adyantaviparyayo bhavati taku iti" tighaNTubhASya, adhyAya 2, khaMDa 2, 13-1 veTe12 presa. tarku zamanI ghe? karta zammA 55 pa nA viSaya hAne tarka-tagga-za6 niyanapI sAya che. taNa-taNa-tRNa / taTTI-taTTI-taTikA / tttii| . tama-tama-tama / tavaNI-tavaNI-tapanI / gA0 401-tamaNa-tamaNa-temanI-"temanaM cullikAntare'-vizvAza / taharI-taharI-taharI / tRh+ara+I (Gel0 403) tRha hiMsAyAm / / trapAharI-trapAM. harati-air-zaramane hI senA2. pA+harI / pRss|| tavaa-tavaa-tapaka / tapa+ka / tapati iti tapa-ka-tapaka-2 pAya utANe 2014 te ta55. tasia-tasia-tasita / tas+ita / tas upakSaye / tallaDa-tallaDa-talpaka / ulpa+ka / taNNAya-taNNAya-tanvApa / tanavaH ApaH yasmin tat-mAM the pANI mera-che te tanvA5. tanu+Apa / gA0 402-tacchiDa-tacchiDa-takSinda / takSati tanUkaroti yaH saH-takSindaH bhInane bhArAvIta ch|lii nANe-pAtA 42-te takSinda takSa+inda / takSa tanUkaraNe / ma alinda (G0 246) thAya che tema takSinda / Page #923 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 talAra-talAra-talavara / tale grAmatale nagaratale vA varaH-talavara:- gAbha taLamAM ke nagarataLamAM sattAnI apekSAe vara-uttamarheya te talavAra. tala+vara / tattilla-tattilla-tattvilla / tattva+illa / talliccha-talliccha-tallipsa / tat+lipsa / tat lipsate iti-tallipsa tene bhejavAnI chApANI-tallipsa / tallakSya-tat lakSyaM yasya iti tallakSyaH-te / nu sakSya cha te tasaya. tat+lakSya / Se / taNesI-taNesI-tRNavisara / tRNAnAM visaraH samUhaH tRNavisaraH-So. taNanA samUha te tRNavisara. tRNarAzi / tRNa+rAzi (pRss|0) gA0 403-tarasa-tarasa-tarasa / tarasa meTale vega athavA saNa. magara 4 / 265 hoya te tarasa. taras+a / 7 / 2 / 46 / (pRSo0) "mAMsaM......tarasaAmiSe"-abha20, abhi. yi0 / taraH balam asti asya tarasam" "taranti kAryaM vA"-ne sIdhe ma bhane cha athavA re vahumatAne 2 rI 14 te tarasa.-5 ma20 kSI20, ali thi0 vR0 / taMvehi-taMbehi-tAmrahi / "zephAlikAyAM raktavRntA''-.. ni. ze0, tAne raktavaNe IhiH yasyAH sA tAmrahiH / zAlisAne rAtA yAvANI kahevAmAM Avela che ethI tehi zabdane e artha anukULa che. taamr-tNb-8|2|56| tNbttkkaarii-tNbttkkaarii-taamrtrkaarii| " takkaNA-takkaNA-tarkaNA / "tarko vitarke kAGkAyAm'-mane0sa0, vi0 pra0 taMtaDi-taMtaDi-tintiDIka / "tintiDIkaM tu cukram'-abha20, ami0 yi0 . zA- mAM nAmavAnA maare| 5. "amlikA tu tintiDI" abha20, ani yi0 / tiMtiDI-mAMmalI. "karambho dadhisaktavaH"-ali. ci. dahIM chAMTela sAthavo-satta. karaMbha khATo hovAthI tenuM nAma dezyamAM taMtaDi hai totaDiyA prayasita thayesa leya totaDI (-totaDI-tintiDI / totAMDayA-totaDiyA-tintiDIka / -gume| parane A. "tintiDizailaja tintiDIkam"-abha20 kSI20, ali thi0 30-titi nAmanA pAmA yanAta titils. "timyati Ardobhavati"-4bha20 Page #924 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 155 kSIra, abhi0 ci0 vR-jenuM nAma sAMbhaLIne meM bhInuM thAya -mamAM pANI Ave te titiDIka. gA0 404-taMbirA-taMbirA-tAmrA / 8 / 2 / 56 / taMbarattI-taMbarattI-tAmrarakti / tAmravat rakti:-raktatA-tainI bAra. taravaThTha--taravaTTa-taruvarta / taruSu vartate yaH saH taruvartaH- sava vRkSAmA 2tA yAve te taruvata. taru+varta+a / vRt vartane / taDavaDA-taDavaDA-taDavaDA-'taDa' iti vadati taDavadA-taDavaDA-So. athavA taDavaDa iti zabdaH yasyA asti sA taDavaDA-417 mevA - vALI-evo avAja karanArI taDavaDA. gA0 405-taMbakimi-taMbakimi-tAmrakRmi / ta pAsAmanA 11. taNasolli-taNasolli-tRNazUlya / "tRNamUlyaM tu mallikA"-mabha20 / bhani0 ze0 / "tRNazUle gulme sAdhu iti tRNazUlyam"-mabha20 kSI20 haima. ni. ze tattuDilla-tattuDilla-tRpta+Da-illa / (pRss|0) taNarAsi-taNarAsi-tRNarAzi / gA0 406-talapphala-talapphala-talaphala / tAlahala-tAlahala-tAlaphala / taDamaDa-taDamaDa-talamala / talamalati kSubhyati talamala / talamala kSome sautra0 hiMdI tilamilAnA / taMtukkhoDi-taMtukkhoDi-tantukhoDi / tantavaH yatra khoDyante sA tantukhoDi: jenI upara tAMtaNAo khoDAya-vIMTAya-te taMtuDI, vaNakaranuM eka 754261, tantu+khoDi / khoD+i / khoD pratIghAte gatau ca / tariyavva-tariyavva-tarItavya / tR+Itavya / tR plavana-taraNayoH / taNavaraMDi-taNavaraMDi-tRNavaraNDi | tRNAnAM varaNDI-tRNavaraNDI-tRzanI - ghAsanI 41, tRNa+varaNDI / taraNavaraNDi-tavA mATenI-41-1o, gA0 407-tadiasa-tadiasa-tadivasa tahiasia-taddiasia-tadivasaka athavA taddevasika / tadiaha-taddiaha-taddivasa / tahalliyA-tahalliyA-nahillikA / naha bndhne| ori gAyAne mAMdhavAnu hoche -oryAM gAyo sAdhAya che te nahilliyA / naha+illa+kA / Page #925 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 "saMdAnanI gozAlA" abhi0 yi0 / illa bhane / sAtha mA che. mahIna bhane ta saramA yayA sAge che. athavA nahillikA tahellikA (sso0)| tadiyacaya-tahiyacaya-nartitacaya / na mane ta sa25 vayApAthI nartita / naTita ne mahale taddiya yAyu DAya.. naTitacaya / naTa nRttau| .. tarditacaya-tarda+ita=tardita+caya-tarda hiMsAyAm talayAgatti-talayAgatti-talakAgarta / tala-bhUta parato Agata-mADI, talaka+Agate / talajAgarta / tara 752 thye| sAta-pAta. tasa-bhUta-taNa. talaja+Agarta / gA0 408-taDaphaDiya-taDaphaDiya-taDatarapharita / taTat+spharita / taTat ( 883) anu426135 za6 che. sphara+ita-spharita / sphara sphuraNe, calane / taMbakusuma-taMbakusuma-tAmrakusuma-tamAnI yAMnA sa sa che te. "raktapuSpaH kurabakaH"-Debha. ni. ze0 / talasAriya-talasAriya-talasArita / taNayamuhiyA-taNayamuddiyA-tanukamudrikA / tanuka+mudrikA / gA0 409-tAlA-tAlA-tAlA / vivAhaprasaGge yAH tAlyante-pratiSThApyante-tAH tAlA:-vivAhaprasa genonI prtisstthaa-yog-12|5 te tAlA, tala+a / tala pratiSThAyAm / tAmara / yat tAmyanti lokAH tat tAmaram-sI ne cha te tAbha2 suM42. tam+ara (G! 403) tam kAGkhAyAm / __ tAmra-tamA ra sAsa-su42. tADiaya-tADiaya-tADitaka / tADita+ka / tArattara-tArattara-tAratvara / tAra+tvara / tAreNa yat tvarate iti tAratvaram hIthI yAsyujaya tA2.12. tvara+a / tvara saMbhrame / tAmarasa-tAmarasa-tAmarasa / "tAmaH prakarSaH rasaH yasya tAmarasam / tAmaH prakarSArtha: tAratamyavat, tAmyadbhiH rasyate vA"-24bha20 kSI20 / tAmyadbhiH bhRGgaH rasthate vA ami0 yi0 10 / netA 2sa - vANe cha athavA samarAmA pani yusAya cha te. dAma+rasa athavA tam, tAm+a+asa-tAmarasa (u0 573) | tam AkAGkSAyAm / Page #926 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 157 gA0 410-tAlapphalI-tAlapphalI-tAlaphalI / "tAlapatrI raNDAyAm" bhane. saM0, vizvAza / tAlapatrI za6 2ilis striin| sUyara che the netA tAlapphalI za6 hAsI sUnya 0432 DA za. sana 22i3 strI 55 hAsI jevI ja thaI jAya che. titti-titti-tRpti / tRp+ti / tRp tRptau / tivva-tivva-tIvra / "tIvraH tIkSNaH utkaTazca" (|0 386), ane0 saM0, vish1541| tI+ra / tIv sthaulye / tiriDa-tiriDa-tirITa / tirayati AcchAdayati prakAzam-tejo vA tirITa: prazane ? tapane din he te tiriitt-57|2, tira-ITa / athavA ta+ITa (Bl0 151) timira-timira-tim+ira (7|. 416) tim ArdrabhAve / (pRss|0) tiNisa-tiNisa-tiniza / tiniza-tanoti mAdhuryam iti tinizaH-madhuratAne re vistAre te tiniza. tan+iza / (G|0 537) / tan vistaare| timiNa-timiNa-timina / timina-tim+ina (S284) tim Ardra bhAve / timita-sabha20 / sami. yi0 / gA0 411-tiriDDi-tiriDDi-tiriDui / tiryak Dayate vihAyasA gacchati yaH sa: tiriDDi:- 240 41 gati 12 te ti . tiryak+DI+kvip / tiriDDi (2 / 0) / DI vihAyasA gatau / tiMgicchi-tigicchi-tiGgicchi / taGgati-prasarati-yA sA tigicchi-re gati 42-3sAya te timi7i. taGga+Ici tiGgIci-tiGgicchi (pRss|0) taGga gatau / ma bharIya tama timAthi. tigiyA-tigiyA-tiGgikA / taGgati-prasarati yA sA taGgikA-tiGgikA (So0) - sapatra 3sAya te. taGga+ikA / tiviDi-tiviDi-tipITi / yataH vastu tipyate sA tipITi-ma kirITa tebha tipITi / tiS+ITi / tip kSaraNe / tittuya-tittuya-tRptaka / tRpta+ka / tRp+ta+ka / tRp tRptau / tittiriya-tittiriya-titirika / tR-titira+Ika / ma titira(6|0 10) / tebha titirika / tR plavana-taraNayoH / taittirika / gA0 412-timiraccha-timiraccha-timiracchAya / timiravat chAyA-kAntiH yasya sa: timiracchAyaH-nIti tibhira- 2-navI hAya che te timira Page #927 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cchAya / naktamAla zabda annA paryAya che. ne zatre zole te naktamAla, timiracchAya | naktamAla nA bhAvane sUthave che. 158 timicchAha - timicchAha - atimitsAdha / atimitsAdha- timitsAdha - ( pRSeI0) / atimitsA atizayena mArgamAnecchAM dadhAti iti atimitsAdhaH - bhAge upara adhika gati karavAnI IcchAne dhAraNa kare te-bahu pharanArA pathiGa- mAnam - gamanam dhAtUnAm anekArthatvAt / ati+mitsA=atimitsA+dhA+a / dhA dhAraNe ca / ( pRSe 10 ) timiMgila-timiMgila-timiGgila / timi gilati iti timiGgila:- ne nAnAM nAnAM bhAchalani gaNI laya te timiGgila - ama20, ali yi0 / tikkhAliya- tikkhAliya- tIkSNArita / - tIkSaNa bhAravANu tIkSNa+ArA+ ita / fadiaz-fadeg-fandigia | farq+gfa-fara-qiz-dlug', afa-913. gA0 413 - tuMgI - tuMgI - tuGgI / "tuGgI dezyAM saMskRte api " ali bhi0 10 / bhogArthibhiH coraiH, kAmukaiH, viTaizva yA tamyate kAGkSayate sA tuGgI - bhogArthI', thora, abhInna bhane viTo nene (39 0 107) tam kAGkSAyAm / "barbarA - nizayoH tuGgI" - vizvAza / -khane0 saM0 / te turaMgI tam+uGga+I tumhI tumhI - tuSNI / paGkena tuSyati yaH saH tuSNiH - te tuSNa. tuSa + Ni / tUSNIm na tuccha - tuccha - tuccha / tudyate yat tat tuccham - tud+cha (39 // 0 124) tud vyathane / te te. (30 840) tuSNIm - tuSNi ( pRSo0) vaDe ne khuza rahe tulasI - tulasI - tulasI / "tulasyAM surasA" tolyate tulasI ( 0 573) / tula unmAne / -- kuMDIra - tuMDIra - tuNDIkera / gA0 414- tuhika tuhika tUSNIka-82 99| tulagga - tulagga-tulAgra / tucchaya- tucchaya-tucchaka / tucchaiya- tucchaiya- tucchakita / tuMDUa - tuMDUa - tuNDaka / tuNati kuTilo bhavati yaH saH tuNDaH - neTisa - vADI- hoya te tuMraMDa. tuNDa+ka tuNDaka / tuN+Da (90 170 ) tuN kauTilye / ( pRSe10) vyathita thAya te tuccha, Page #928 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 gA0 415-tuNaa-tuNaa-tUnaka / tUNyate pUryate vAyuH yasmin saH tUNaH-tUNa+ ka-tUNaka:-43vA sAmA pavana saravAmAM Ave . tUNaka / tUNa+ a-tUN pUraNe / (10) stanati zabdAyate iti stanaH-stana+ka-2 mA 42 te stana bhUSA0 stan+a / stan zabde / / vAyunA yaH tanyate tana+a+ka-tanaka-10 vAyu pare pahogA / zakAya te. tuMtukkhuDia-tutukkhuDia-tantrotkhaTita / tantra+utkhaTita / tan+tra-tantra / ut+khaT+ita / khaT kAjhe. tuseyajaMbha-tuseyajaMbha-tuSaikajambha / tuss+ek-jNbh| tuSa-baheDA vRkSa, jaMbha lIMbunuM vRkSa tuSedhajaMbha / edhatUa-tU-tUja / tojati kSetrasthapAkarakSaNArtha kSetragatAn pAkabhakSakAn pazUn pakSigazca hinasti iti. tUjaH-taramA mApIna pAne mAnA pazuone ane pakSIone khetaramAM rahelA pAkanA rakSaNa mATe je bhArI hAva te tU. tu+a / tuj hiMsAyAm / gA0 416-tUhaNa-tUhaNa-tohana / tuha+ana | tuh ardane / tophana / tuph+ana / tupha hiMsAyAm / / tolaNa-tolaNa-tolana / tula+ana / tula unmAne / tUliNiyA-tUliNiyA-tUlinikA / tula-rU-ne tuma hoya te tUlinI+ ka-talinikA / "zAlmalI tUlinI" ma0 ni. ze0 / tUlam asti asyAH sA tUlinI / sebhAnA vRkSane suvANu pANayaTu rU hoya che. teMDua-teMDua-tinduka / "timyati ArdIbhavati tindukaH" .. ni. ze0 / ne bhI 29 te tira. tima+duka (30 57) tim ArdrabhAve / tosa-tosa-toSa / tuSyanti, tRSyanti bA lokA yena vA yasmai tat toSam leke je vaDe tuSTa thAya athavA jene mATe talasyA kare te teSa. tuS+a / tuS tRptau| tRS pipAsAyAm / tRS+a (sso0)| toSa-tuma zabde / tus+a / tusanti AnandamayaM zabdaM kurvanti yena-ko paDe so Ana bhaya A411 te tosa. tomarI-tomarI-stomarI / stomaH puSpasamUhaH yasya asti-ne sonA shu27| leya te stomarI. stom+r+ii|6|2|79| Page #929 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 gA0 417- tokkaa - tokkaa - tokaka / toka+ka N / yaH parakAryaM tauti pUrayati sa tokaH-toka+ka-tokakaH- mInA ne nirapekSapaNe ru re te to. tu+ka (u0 21) / tu vRtti - hiMsA - pUraNeSu / ( 10 ) toDaNa - toDaNa - toDana / tuD+ana / tuD toDane / toaya-toaya-toyaka / toyaM kAmayate toyakaH - pANIne chinAroM toya. toya+kam + a (Ga) / kam kAntau / tomara - tomaraya-tomarita / tomara + ita / " tomara : Ayudham (39 0 403 ) gA0 418 - taMDa-taMDa-taNDa / tala - tala-tala - gAmataNa. talla talla - talpa / gA0 419 - tatti - tatti-tRpti / tRp+ti tRp prItau- prINane / tamaNI - tamaNI - tamanI / tam+ana+i / tam kAGkSAyAm / talima - talima - talima | gA0 420 - talavatta- talavatta - tAlapatra - " tAlapatraM tu kuNDale" - ane0 saM0, vizvaprakAza / taaluur-taaluur-taaluur| tiriDiya - tiriDiya - tiriDika / prakAza tirayati iti tiriDika / tir + iTa+i+ka (70 151 ) pRSo0 timirita athavA timirika / timira +ita, timira +ika ( pRSe10 ) | tirITita / tirITa ( 0 151 ) gA0 421 - tuppa - tuppa - tR / / turI-turI - sthUrI tUli / gA0 422 - tuMbillI - tuMbillI - tumbilI / tumbyate iti tumbilI / tumba+ila+I= tumbilI (Gul0 484) tiDDa-tiDDa- tIDa | tiDDa / kSetrasthaM dhAnyapAkam atizayena dyati khaNDayati athavA atizayena dAti lunAti athavA atizayena atti iti tIda-tIDa athavA tiDDa / tovaha - tovaha - pupaTTa / -thakArAdi gA0 423-thaggha-thaggha - sthAgha / "sthAghaH gAdhaH " - ( 370 108 ) / sthA+ gha / sthA gatinivRttau / sthAgha- taNa-tajiyu . Page #930 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yaha - thaha - sthAgha / tiSThanti janA yasmin saH sthAghaH -- bhAMloDa 2De te0101 ) dhara. thara-tharaM-stara / stR+a / stR AcchAdane / tharu-tharu-tsaru / tsar+uM / tsar chadmagatau / ( 750 711) thaMba - thaMba - stamba / ( 750 320 ) thaka thakka-sthaka / sthA+a+ka / - 161 thaTTi-thaTTi-stabdhi / stabdhi-utA. stambhU+ti / thava-thavastabha / stabha-4 stambhU + a / " stabhyate stabha: sthAditvAt kaH " - li0 zi0 10 / gA0 424 - thasa-thasa - sthasa / sthA+sa (750 514) / sthA gatinivRttau / thasala-thasala - sthasala / sthA+sala ( 0 504 ) / thAma-thAma-sthAma / sthA+man / thaviyA - thaviyA -sthApikA / thaMDila - thaMDila-sthaNDila | sthala +ila | ( OM 0 484 ) sthala sthAne / thamiya-thamiya- ( stimita- stim+ita / stim ArdrIbhAve / ( stambhita-stambhU +ita / stambhU stambhe / thalaya-thalaya - sthalaka / gA0 425- thauDDu-thauDDa - sthapuTa / sthA+puTa (u0 155) thattiya-thattiya-sthitika / thaggayA- thaggayA- thAgratA / thakArAkRtivad agratA yasyAH sA thAgratA | troTikA / "troTiH caJcu : " - amara0, ali0 thi0 | troTi+ka + A = 1 Enfeant (YALO) thavailla - thavailla - sthApayitR / gA0 426 - tharahariya - tharahariya - tharaharita - anu32 za6. thAra-thAra-stAra / spRR AcchAdane / s+a / da stAna ( 10 ) | stan zabde abhiciM. / / stan + a / stanayitnuH meghaH-abha20, sthAla - sthala sthAne / sthal+a / dhArA - " dhArAdharo meghaH " - abharaNa, mali0 thi0 / a / thimiya- thimiya- stimita 11 d dd Page #931 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 thiraNAma - thiraNAma - sthiranAmA | nAmnA eva sthiraH vastuto na sthiraH bhAtra nAmano sthira che vAstavi rIte sthira sthiranAmA - nathI te. thuNNa - thuNNa-styAna / ( 10 ) thulathulla-sthUla 18|2|55| gA0 427 - thulama - thulama -sthUlamaya / thukkiya - thukiya-utthitaka / ( pRSo 0 ) thuDDahIra- thuDDahIra-sthUlahIra | thuruNullaNaya- dhuruNullaya-sthUlonnataka | sthUla + unnataka / staraNonnataka / staraNa + unnataka / staraNollayana / staraNa + ullayana / (pRSa10 ) dhUrI - thUrI - turI - " turi: tntuvaayopkrnnm"| "tur tvaraNe sautraH " (70608) gA0 428 - dhUNa - thUNa - tU / tUNati iti tU / tUN +a / tUNa saMkocane pUraNe vA / tUra | tUryate iti tUra / tUr+a / tUra tvarAyAm / stUna / stUyate iti stUna bhenI stuti thAya te stUna | stu+na (37||0218) / stu stavane 1 thUlaghoNa - thUlaghoNa-sthUlaghoNa - sthUlA ghoNA nAsikA yasya nI nAsikA sthUla che te sthUlabo. sthUla + ghoNa / " ghrANaM ghoNa0" - amara0, ali0 thi0 / " ghoNI varAhaH " abha20, ali0 zi0 / theva-theva-stepa / stepyate yaH saH stepaH parI paDe te steya. step+a / step kSaraNe / thera-thera - sthavira | sthavira - thera |8|1|166 / abha20, ali0 siM0 / therAsaNa - therAsaNa-sthavirAsana | sthavira + Asana / thevariyA-variyA - sthavirikA / saMtAnanA janma vajate dharaDI DozI ne thALI vagere vAjuM vagADe che te gA0 429 - thora thora - sthUla | 8|1|124 tathA 8 / 1 / 255 / thoha - thoha - stobha / stubh +a / stubh stambhe / thola-thola-sthala / sthA+ola ( 370 485) sthA dhAtu thAha - thAha - stAgha / thiNNa- thiNNa- styAna / styA+na / styA saMghAta - zabdayoH / Page #932 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 gA0 430 - thirasIsa-thirasIsa - sthirazIrSa / sthiraM zIrSa yasya-nu bhAthu sthira che te sthira+zIrSa / thuDukiya-thuDu kiya- stokakupita / stoka + kupita / thuDuGkita / thuD+uGkita | thuGa saMvaraNe ( pRSa0 ) gA0 431 - thUha - thUha - stubha / stubh +a (pRSa0) / stubh stambhe / athavA stUpa / theNilliya-the Nilliya - steneti / stena + Ilita / Ila+ita / Ila preraNe / 1 thova - thova dhAvaka athavA dhova / dhAv +aka / dhAv+a / dhAv gatizuddhayoH / pRSeo0 - dakArAdi gA0 432- dara-dara-dara | daya-daya-daka | daMta - daMta - danta / dava- dava- dava / du+a / du gatau / www daccha-iccha- dakSa / daMDi - daMDi- daNDin - 83 vu sAMdhu sonAnu- sonAvANu - sonu parovesa sUtra. dUsera - dasera - dUsarikA - "dU : suvarNam" a0 saM0 / dU+sarikA sonAnI se2. " hastasUtraM pratisara : " - ama10, ali thiM0 / dvisarikA - sonAnI me se2 - dvi+sarikA / gA0 433 - dasu - dasu - dasu / das+u ( 370 749 ) / das upakSaye / daarI-daarI-('daria'ne akSara vyatyaya) - haptA - 8|1|144] dRp harSamohanayoH / drama + damaa-damaa-dramaka / dramati - udarabharaNArtham itaH tataH gacchati iti dramaH peTa lavA mATe tyAM tyAMya re te drama. maka / dram gatau / datthara - itthara-dastara / dasyati iti dastara / das+tara / dasa upakSaye (0) athavA dAti lunAti tathA AstRNoti AcchAdayati zaityam iti d+Astara-dAstara=dastara ( pR0) dastaram - TADhane dUra mere athavA DhAMDI he te 6272, da+AstR-a | dA lavane tathA stR-AcchAine / Page #933 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 dakkhajja-dakvajja-dAkSAyya-'dAkSAyyo dUradRgU gRdhaH"-dAkSAyya--abha20, sami0 yi0 / dakSa+Ayya (90 373) dakSa hiMsA-gatyoH / / daMtia-daMtia-dantika / danta+ika-saramA tivANI. gA0 434-davara-davara-davara / "davaraH guNaH" (G! 387) / du+ara / du upatApe / dahiTTha-dahiTTha-dadhittha / "kapitthe syuH dadhittha-grAhi-manmathAH"-bha20, abhi. yi0, bha. ni. zeSa / "dadhina tiSThati iti dadhitthaH dadhiphalatvAt" -sabha20 kSI20 dadhi+sthA+a / sthA gatinivRttau / daiya-daiya-dayita / day+ita / day dAna-gati-hiMsA-dahana-rakSaNeSu / dayAiya-dayAiya-dayAyita / dayAm ayitaH-dayAyitaH-yAne pAmelA. dayA+ ayita / ay gatau / daDavaDa-daDavaDa-drutapada / druta+pada / dahiuppha-dahiuppha-dadhipuSpa / dadhnaH puSpam-DInusa-bhAbha dayAvaNa-dayAvaNa-dayAmaNa / nA 52 yA yetI che te yAma ma mihaamo-dyaa+mnn-8|2|159-dyaamt / gA0 435-davahutta-dabahutta-davabhUta / dahitthAra-dahitthAra-dadhistAra / dadhi+stAra / stR+a / stu AcchAdane / dahavollI-dahavollI-dahapRthulI / dahra-nAnI, pRthulI-50I. dahapRthulI nAnI ane pahoLI. daravalla-daravalla-daravalla / daraM vallate--saMvRNoti mayane din he te nimaya. dara+valla+a / vall saMvaraNe / / dayacchara-dayacchara-dratatsara / drutaM tsarati-chadmagatiM karoti- 14ii cha 458-7re te. druta+tsara+a / tsar chadmagatau / gA0 436-darumilla-darumilla-drumilla / drumAH santi yasmin tad drumillam-Tuma+ illa-drumilla / 'illa' matvarthIya / / dumila-milanti saMzliSTA bhavanti iti milaaH| dravaH taravaH milAH yasmin tat drumilam-mAM vRkSo me -[ samiTa -nimiche te. dru+mila mil+a / mil saMzleSaNe / daramatta-daramatta-daramatta / daraMdara-daraMdara-darAntara-daraH AdaraH Antare yasya saH-7nI 12 pAra che te dara+Antara / Page #934 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 165 duravallaha-daravallaha-daravallabha / dareNa AdareNa yaH vallabhaH sa daravallabhaH sA62 sAthe ko parakhana-pahAso heya te dara+vallabha / . daravallaNihelaNa- (drvllnnihelnn-drvllnihelnn| daravallaniketana-daravalla-bhupamA-mAmI , nihelaNaniketana-32 / gAmadhanu ghara-zUnya 51-meidaij gha2. nus| 0 435 / / daravalla za. gA0 437-dAa-dAa-dAya / dAya-yaH sAkSyaM dayate-dadAti sa dAyaH-7 sAkSI sApa te 65. dayU+a / day daane| dAra-dAra-dAra / / doryate yaH sa dAra:- tUTI on5 te 2. + a| dR vishrnne| dora-dora-dora / dA hAne athavA do chedane dA+ora-dora / "doraH kaTisUtra tantuguNazca (u0 434) dAliya-dAliya-dAlika / yAnI paNa nete hAmi. dala ika (Geo 38) dala vizaraNe / dAriyA-dAriyA-dArikA / (40 40) dAraddhaMtA-dAraddhaMtA-dvArAdhyantA-nI 52 mata35 62 cha te-dvAra+adhi +ant+aa| daadliyaa-daadliyaa-dldlikaa| dala ne sautra pAtu / dala vizaraNe / yayA dala dalyate sA daldalikA / daldala+ikA / je paDe devAya te saami|| daradarikA / dR vidAraNe / gA0 438-dia-dia-divA / div+A (u0 568) / diva jaya-icchA paNi-dyuti-stuti-gatiSu / diajjha-diajjha-dvikadhya / dvikaM kanakaM dhyAyati saH-mAye // 2 cha te dina sebha hire tema 6-3.. dhyAna 42nAra. dvika+dhyA+ a / dhyA cintAyAm dippaMta-dippaMta-dIpyanta / dIp+ya+anta (G||0 222) / dIp dIptau / ___DIpyanta / DIpa+ya+anta (G0 222) / DIp kSepe / divvaasaa-divvaasaa-digvaasaa| divyavAsA / dialia-dialia-ditaRta / ditaM khaNDitam RtaM satyaM yena saHsatyanu 54na 4 te 047. dita+Rta / dA+ta= dita / do khaNDane / Page #935 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 diyAhama-diyAhama-divAdhama / divA+adhama-hivase adhama |-shaamaa vinAtA. dvijAdhama / dvija+adhama / dvijeSu pakSiSu adhamaH-5kSIyomA ! gata pakSI. gA0439-diasia-diasia-devasika / hivase hivase yanA -201 yanAra-mozana. diahutt-diahutt-divaabhukt| dilliMdilia-dilliMdilia-tillantilita / (50) tilla gatau / til gatau / sAmayI tema vAraMvAra gati 12nAra-yAlanAra duddhagaMdhiyamuha-duddhagaMdhiyamuha-dugdhagandhikamukha / gA0440-diadhutta-diadhutta-dvijadhUrta / diadhuttaa-diadhuttaa-dvijadhUrtaka / dIvaa-dIvaa-dIpaka / dIhajIha-dIhajIha-dIrghajihva / dulla-dulla- dukUla dulla dugUla dutti-dutti-druta / gA0 441-duttha-duttha-duHstha athavA dvistha / dukkha-dukkha-duHkha / duli-duli-duli| duddhaa-duddhaa-dugdhaka / "dugdhaM kSIre pUrite ca " ane0 sa0 / dukkara-dukkara-duSkara / dubbolla-dubbolla-durbolla / / 8 / 1 / 2 / gA0 442-duddolI-duddolI-dudruAvali / dullagga-dullagga-dulegna / dutthoha-dutthoha duHsthauSa / dUsala-dUsala-duHsala / duH+sl+a| sal gatau / dUhala-dUhala-durphala / dur+phala / duSTaM phalaM yasya saH durphalaH / mene 31 kharAba hoya te-jenI pravRttinuM pariNAma kharAba hoya che. jema satra nu sahala tema durphala nu dUhala / gA* 443-dummuha-dummuha-durmukha / Page #936 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 167 dumaNi-dumaNi-dumanI-dho 42nAra -dumai-dhavalai-dhauNu 42 cha. 8 / 4 / 24 / dugghuTTa-dugghuTTa-dvighuTa / 8 / 4 / 10 / ghoTTai-pibati-pAye cha. dogghoTTa-dogghoTTa-dvighuTTa / / dUNaya-dUNaya dviunnata / ye bhaya nA chete-lAyA dUNa-dUNa-dviunnata / " dujjAya-dujAya-durjAta / dukkuha-dukkuha-duSkuha / duddama-duddama-durdama / gA0 444-duhaa-duhaa-durhata [durhata / duHkSata / duNikka-duNika durNikta / dur+Nija+ta / NijJa zuddhau / duNNikkhitta-duNNikkhitta-durniHkSipta / dur+nir+kSipta / kSip preraNe / duMdumiNI-duMdumiNI-dunduminIM / dumaNi 15-6 bhATe ghANu 47' mA duma dhAtu satAvata cha / duma dhAtu 6 // dunduminI sadhavAnA che. atizaya 518 te minI--35ANI. duMdumiya-duMdumiya-dundumita / dundumita-dundum+ita / mAthI nItA 'ma 6ma' mevA AqAnu anu3155 duMdumiya za6 sUyave che. gA0 445-dullasiyA-dullasiyAdurlasitA / duraMdara-duraMdara-dUrantara / dUra duHkha tarati iti dUraMtaram-mayA dUrAt duHkhAt tarati iti vA duurNdr-(pRss|0) dUra+tara-tR+a / tR plavana-taraNayoH / 2 rAkhavA lAyaka hevAthI duHkha paNa dUra kahevAya. dUra-duHkhane ke dUrathIduHmyii trnaa|-paar 42nAre-te ta2. duddholaNI-duddholaNI-dugdhapUraNI-nyAre naye tyAre dhane pUra pA3nArI. dugdha+pUra+aNI-pUr ApyAyane / durAloa-durAloa-durAloka / mAla nahI, mI 'dur'nA satha niSedha samA . durAloka-2 sAlo4, 1235 na leya te durA. gA0 446-duakkhara-duakkhara-dviakSara / dumaMtaa-dumaMtaa-dumantaka / yaH dRbhyate-gumphyate-prathyate vA sa dumantakaHke guyAya te dubhatA. ( 0 222) (So0) ma sImanta tema humanta. dummaiNI-dummaiNI-durmatinI / Page #937 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 01 dutthuruhuMDA-dutthuruhuMDA-dustarabhaNDA / " bhaNDanaM kavace yudhi" ane0sa0 na maTADI zakAya evI rIte bhAMDanArI--laDAI karanArI-khUba laDanArI. dustara+bhaND+a+A / bhaND paribhASaNe / dustara huNDA / huNDa saMghAte / dustara + huNDa + A / gA0 447 - duMbavattI - TuMbavattI - drumavartI / drumAH vartante yastha sA drumavartI bhAMmene he vRkSo hoya te drubhavartI - druma+vRt+i / vRt vartane / dukkukkaNiyA- dukkukkaNiyA- DhaukyotkaNikA / Dhaukyena - DhokanIyena vastunA utkaNati yA sA-DhokyotkaNikA - bhUvA lAya vastune sIdhe 4 savAna reamar3e-te Dho'yotmaNi, Dhaukya + utkaNikA / ut + N +ikA / kaN zabde / dUhaTThe- dUhaTTha- dUhastha / dUha ardane / dUhanaM dUhaH dRhe tiSThati -- dUha+sthA+a / duHkhastha - duHkha+stha duHkhArtha-duHkha+artha / dehaNi- dehaNi- dehanI / dihU +anI / dihU upalepe / dohaNI - dohaNI - tohanI / tuha+anI / tuh hiMsAyAm dehanI - dohanI ( pRSe10 ) "svarANAM svarAH 0 " -1824328 / gA0 448 - devauppha- devauppha- devapuSpa dogga-dogga- Trika | doddhia-doddhi - daugdhika / yamAranA muDamA yUno naayeNge| hovAthI te dUdha jevA dheALA lAge che. dvidhRta / dvi bheTale uparanI mAnU bhane nIyenI jAnu, vRta bheTale dharelA be bAjue bAMdheleA eve! pANI kADhavAnA cAmaDAneA kAza. dohUa - dohUa - dvirbhUta- mAla vAra thayele prANI, rAma-bhuuhu thayA pachI phIvAra janma le che-A vAtane sUcavavA mATe keAI mANasa marI jAya che tyAre 'te pAchA thayA' ema kahevAnA rivAja pracalita che. doAla- doAla- drutacAla - hI nyAsanAre. druta+cAla-cal gatau / gA0 449 - dovelI - dovelI - dvivelA / doNaa-doNaa-droNaka / dosiNI - dosiNI - doSiNI / dohAsala - dohAsala - dvidhAsara / dvidhA sarati salati vA sR gatau athavA sala gau je bhAga banne bAju sare-kaDa, AgaLa ane pAchaLa banne bAju paNa vALI zakAya che. Page #938 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 169 gA0 450 - dosANiya- dosANiya- dviH zANita / dvi:- vAra zANita-sarANu 752 thaDAvesa. "zANAjIvaH zastramArjaH " ali bhi0 zozAla bheTale sarANa vaDe zastrane zuddha karanArA. | doNakA - doNakA-droNikA / / dosAkaraNa - dosAkaraNa- ( doSAkaraNa | ! dveSAkaraNa / - dosaNijaMta- dosaNijaMta - doSaniryAnta / doSA - rAtrI, niryAnta- nIto. nir+yA+anta (710 222) yA gatau nir + yA niryA - nIvu "kASThe dalika - dAruNI? sami0mi0 / gA0 451 - daliya - daliya - ( dalika ( dalita daraviMdara - daraviMdara | dAmaNI - dAmaNI - dAvaNI | dAva - bhevu ne vaDe hepAya-vAya te hAvanIdAmanI J dAvU+ana+I | dRzU-dAva 8|4 | 32 / "dAmanI - pRSodarAditvAt " ami0mi0 / " dAma rajjuH mAtA ca " ( 0 811 ) dAmaNiyA - dAmaNiyA - dAmanikA dAvanikA f dAvanikA 110 dAva-levu 8|4|32| hepAI te hAvania. yA dayate - pAlayati sA dAmanI / dA+manI ( pRSo0) de pAlane / dam+anI = dAmanI / dAmanI + ka + A = dAmanikA / gA0 452 - dIviA - dIviA - dIpikA | dugga- dugga-durga | duNiattha- duNiattha- durnirvastra / durnivasta-dur+ni+ s +ta / vam AcchAdane / gA0 453 - duccaMbAla - duccaM bAla- durjambAla | (pRSa0) duddhiNiyA- duddhiNiyA- dugdhanikA- hu nAmane dhAtu manAvI pachI tene ana pratyaya azvAthI dugdhana zab6 jane, pachI dugdhana+ikA = dugdhanikA / (pRSeo0) dugdhanakA gA0 454 - duccaMDia - duccaMDia - duzcaNDita | caNDayati iti caNDIpa re te tha*3. dur+caND+ita / caND kope / duppariyala - duSpariyala - duSparicAlya / ne dekhI nazAya dur+pari+cala +ya / calU gatau / Page #939 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dviparivAlya - vaDu vANI rAmrAtuM hoya dvi+pari+vala+ya | me vAra vITAya tevu. bala veTane duSparikalya-ne unI na zAya dur+pari+kal+ya / kala zabda - saMkhyAnayoH / gA0 455 dUNAveDha-dUNAveDha - dviguNAveSTa / dviguNa+AveSTa-bhAlu vATe hovAthI toDI na zAya teSu veST-veSTane / 8 / 4 / 221 / droNAveSTa dravati jalam asmin iti droNaH, droNasya AveSTa: droNApITha ApIThaM vA droNAveSTaH, droNApIThaM vA-nepAlI gati karyAM kare--drabyA kare--te droNu tenu AvepTana droNAveSTana athavA cAre mAnupAzI pITha-zAsana - droNAcI. dru+Na ( 0 184) dru gatau / " droNI tu nIvRti naubhede" - ane0saM0 / "droNI nauH " - ( 184) "droNI kAThAmbuvAhinI" - amara0, mali0 zi0 / dosa - dosa - doSa / dveSa 170 dohaNahArI - dohaNahArI - dakavahanadhArI - pANI laranArI / dohanadhArI hona aznArI dhakArAdi gA0 456 - ghara - ghara - ghara | dhavva- dhavva-dhAvya / dhAv +ya / dhAv dhaMga-dhaMga- bhRGga-110 bhaMga ( pRSA0 ) dhUmAGka - (pRSeA0) dhutAGga- ( pRSe10 ) dhuyagAya - dhuyagAya - dhutakAya / dhutaH kampita: capalaH kAyaH zarIraM yasya sa dhutakAyaH / vegagatau - 4 / 2 / 107 / dhUmaMga - dhUmaMga - dhUmAGga / dhaa-dhaa-dhava dhaMdhA -dhaMdhA - dhyandhA / dhavala-dhavala-dhavala / dhayaNa - dhayaNa - dhvajana / dhvaj gatau / dharaNa / dhR dhAraNe / dhayana / dhe pAne / bAlA dhayanti stanapAnaM kurvanti asmin tad dhayanam-nyAM mANa hai| stanapAna pure te dhayana - ghe+ana ( pRsso0)| Page #940 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17ii sthApana-ThavaNa-ThayaNa-DhayaNa-dhayaNa / sthA-sthApa+ana / bhArAma nAnI vastIo mATe DhALI zabda pracalita che. gA0 457- dhaNiya-dhaNiya-dhvanti / dharagga-dharagga-dharAna / 'dhara' za6 jumA. dhasala-dhasala-dharSala / dhutta-dhutta-dhUrta / dhaNiyA-dhaNiyA-dhanikA / dhannAuso-dhannAuso-dhanyAyuSu / dhanya+AyuS=dhanyAyuS / "Avuso" zabda pAlI bhASAmAM saMbaMdhanarUpe khUba pracalita che ane piTaka graMthamAM to ye saMsodhana3 / 152ye che. dhanyaAyuS ! nu AyuSya dhanya che te dhanyAyuSa. zurumA shissy| mATe mA samadhina vApare cha. gA0 458- dhaMsADia-dhaMsADia-dhvaMsita / dhavalasauNa-dhavalasauNa-dhavalazakuna / dhAra-dhAra-dhAra / dhArA-dhArA-dhArA / dhaaddii-dhaaddii-dhaattii| "dhAvantraH aTanti asyAM sA"-mali thi0| dhADia-dhADia-dhATita / janA dhAvanti aTanti ca yasmin saH / - mAM so 325! bhATe ho bhane yA te dhATita-dhAv+aT+ita (p.)| gA0 459-dhANUriya-dhAgriya-dhAnUrita / "bhallAtake dhanu:-" . ni0 ze0 / bhIlAmAnA vRkSo paryAya dhanuSa che. enA phaLanuM nAma dhA-rita athavA dhAnUrika che. dhanuS+ita (pRsso0)| dhAnapUrita-ne / sAmAnya 301 ya / dhAnapUrita-dhAnena rasAdhAnena pUritam-dhAnapUritam / dhAna+pUrita / dhA+ana+pUra+ita / dhuMdhumArA-dhuMdhumArA-dhundhumArA / dhundhUn asurAn mArayati yaH saH dhundhumAraHsasurAne re bhAre te dhundhumAra-dra, tenI patnI dhundhumArA-indrANI-ali. thi. 10 / dhukku ya - dhukkudhugiya-) dhUNa-dhUNa-dhUna / dhUnayati nirantaraM yaH saH dhUnaH- niraMtara 78yA 3 te dhUna. dhU+a / dhU kampane / gA0 460-dhUmari-dhUmari-dhUmarI / dhUmam iva karoti dhUmarI-ne ghumAuraI vAtAvaraNa 42 te dhUmarI. dhUma+karI / -(So0) Page #941 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 dhUmiyA-dhUmiyA-dhUmikA / dhUmasihA-dhUmasihA-dhUmazikhA / dhUmamahisI-dhUmamahisI-dhUmamahiSI / dhUlIvaTTa-dhUlIvaTTa-dhUlIvarta / dhUmadAra-dhUmadAra-dhUmadvAra / gA0 461-dhUriya-dhUriya-dhUrya / dhUriyaa-dhUriaya-dhUryaka / dhuumddhymhisii-dhuumddhymhisii-dhuumdhvjmhissii| dhaNI-dhaNI-dhanikA / "dhanikA vadhvAm"-ane0 saM0 / prANI-tRpti-paryApti / dhrA tRptau / gA0 462-dhammaa-dhammaa-dharmyaka / dhArAvAsa-dhArAvAsa-dhArAvarSa / dhUmaddhaa-dhUmaddhaa-dhUmadhvaja-ziyANAmA savAranA pahAramA tAmAthI dhumADA jevuM nIkaLe che ethI taLAvane mATe dhUmadhvaja pada che. kema ke taLAvamAMthI nIkaLatA e dhuMvADAne lIdhe "A taLAva che ema dUrathI paNa eALakhAya che. pA, 54 dhUmanA paNa vA choya che. -pakArAdigA0 463-paTTI-paTTI-praSThI pacchI-pacchI-pacchI / piT+cha+I (Bl0 121) / piT saghAte / (50) peTA peTikA / pala-pala-pala / pdr-pdr-pdr| padra / "padraM grAmAdinivezaH zUnyaM ca" (S10387) / pad gtau| paDDa-paDDa-pANDu / (pRss|0) pjjaa-pjjaa-pdyaa| padam arhati yA sA padyA-nA 52 5 bhUya te padhA. pada+ya+A / pada gatau / "padyA mArga:" .. si / "padyA tu vartmani" sabha20, ani yi0| gA0 464-pattI-pattI-patrI / prApta / pasAiya-pasAiya-prasAdita / Page #942 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 173 pattapasAia-pattapasAia-patraprasAdita / prAptaprasAdita / pattapisAlasa-pattapisAlasa-patrapizA''lasa / patrapiza-5535 piza-maya te va mAsasa-yAsa pAmanA2. pizU avyve| Alasa-A+las / lasa vilAse / paMtI-paMtI-paGkti / paDDaMsa-paDDaMsa-pidAMza-padva-(70 505) / pada gatau / pada+va / (padrAMza gA0 465- palasU-palasU-phalasa-phalaM sUte iti phalasUH-gane pe 12 te. phala+sU / sU prasave / paNiyA-paNiyA-paNikA / paNa+ika+A / paNa vyavahAra-stutyoH / paNhaa-paNhaa-prasnava / paesa-paesa- priveza / prdesh| pmhaar-pmhaar-apsmaar-(pRss|0) apa+smR+a / smR AdhyAne / pamhara-pamhara-apasmara-vAI mArapI' athavA 'mohtte| tha ' se roganuM nAma apasmAra. apasmAra "Aveza" artha paNa che. gA0 466-plhii-plhii-phlhii-phldhi| phalaM dadhAti iti phaladhiH-jana ko dhA295 42 te 31dhI. phala+dhA+i / dhA dhAraNe / paviyA-paviyA-prapikA / pauDha-pauDha-prauDha-prakuTa | 'kuTaM gRham''-abha20 ali thi0 / -prakuTha / paUDha-paUDha-praUDha-pragUDha-2 padhAre hAya te pragUDha-32. prakuTha-kuTa athavA kuTha za>>6 vRkSavAya 59 cha bhane vRkSane paNa "ghara" tarIke upayoga thayela che. pasaa-pasaa-pRSata / "pRSata-rohito"-24ma20, alika yi0 / sattara prakAranA haraNomAM "pRSata" haraNanI eka jAta che. gA0 467-paraDA-paraDA-(praruTA / praruTA-prakarSeNa roTati yA sA praruTA- mInamA pRdAku / mAnATayA 2 ta aruTI. prasTra+a+A / ruda gtau| "pRdAkuH sarpa:'--ama20 sami0 yi0 / Page #943 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 paDala-paDala-paTala / paT+ala / paT gatau / "paTalaM chadiH" (G||0 415) abha20, ami0 yi., ane0 sa0, 0 li., vi0 pra0 / paccUha-paccUha-pratyUSa / pratyUSANDa-sUrya. ami0 5i0 ze0. 8 / 2 / 14 / pahaNa-pahaNa-pradhana / paua-paua-zataH (prodaya-pra+udaya- a pa bhUyana ya ya ya te samaya-bhASAmAM "pa phATavI" pahaNi-pahaNi-prahaNi / gA0 468-payalA-payalA-pracalA / payaya-payaya-prayata / paDavA-paDavA-paTavAha / paTaM vahati paTavAhaH-45ne dhAraNa 42 te 57vAla. paTavAsa-paTasya vAsaH nivasanasthAnam-tappU kore. pahiya-pahiya-prathita / pasiya-pasiya-prasIda / prasIdanti lokA yena tat- 2 para so muza thAya te prasI6. pra+sI+a / (10) paDDasa-paDDasa-baddhAMza / gA0 469-paNiya-paNiya-paNita / prakaTita-payaDia-paNiya-(pRSa!0) / pariha-pariha-parigha / paNaa-paNaa-panaka / pan+aka (30 33) / pan bhaktau athavA pan vyavahAra-stutyoH / payala-payala-pratala / prakRSTaM talaM yasya saH pratalaH-nutaNa bharabhUta che te. painna-painna-pracIrNa / pracIrNa-anyA2 pAsu-534. pra+ca+ta / car gatau bhakSaNe ca / peDhAla-peDhAla-pRthula / pejjaal-vipul-(pRss|0) gA0 470-paDIra-paDIra-pratIcara / pratikUlaM carati yaH saH- pratisa yAya255 are te pratIcara-paDIra-thoranu ttaannu-s2paave|-paattccr / paMkhuDI-paMkhuDI-pakSaTa / (pakSa+Ta) 'Ta' svArthi pratyaya che. parakka-paraka-parakha / prarakhati gatizIlo bhavati yaH saH prarakha:- gatizAsa dAya ta prarakha-paraka / rakha+a / rakh gatau / . Page #944 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 175 palAa-palAa - palAya / palAyate - pasAyana kurI laya te palAya-ye / 2. parA+ay+a / ay | gatau pattharA- pattharA-patsarA / pad+sara+A-patsarA-paganI ati / sR gatau / paDDulA - paDDulA - paddalA / padena dalanam - pahalA paNa vaDe yuure| 12ve. pad+dal -+A / dala vizaraNe / - paDuA - paDuA - padrutA / pad+TutA / " drutaM zIghra - vilInayoH" ane.sa N. / dru+ta+A / dru gatau / pAdukA / gA0 471 - pahaTTa - pahaTTha-prahRSTa paDoa-paDoa- (pratoka / pra+toka / tu+ka (790 21) potaka / - ( pRSeo0 ) pa tathA tanA svazno vyatyaya " tokam apatyam"-abha20, abhi. ci, ane saM., vi. pra0 payAma - payAma - prayAma / pasUa-pasUa - prasUta / prasUtaM kusume'pi ca " - ane0sa0 vi0 pra0 / paDAli-paDAli-paTalI / "paTalI gRhoparibhAga : " ama20, bai0 siM0 / ane0 sa N0 / vizvaprAza, ( 0 465) paT + ala+I / paT gatau / paraphADa - paraphADa - prasphATa / prasphaTati iti prasphATa: / pra+sphaT+a / sphaT vizaraNe / : gA0 472 - patthi - patthi - prasthita / parsaDi - pasaMDi - prasandi / prasIdanti prasannA bhavanti lokA yena tat prasadiprasandi ( 10 ) / pra+sad + i ( 0 108) panbhoa - pabbhoa - prabhoga / paddhara - paddhara - prAdhvara / prAdhva+ra / prAdhvaM narma- anukUlayoH ne0 saM0 / vizvaprakAza / hI han dhAtunA pada - pahada - prahata / prahata / han hiMsA - gatyoH / 'gati' artha graha vo gati - jJAna prahata - prajJAta. pakkharA - pakkharA - [ prakSara | "prakSaraM prakharaH samau" 0 saM0, ali0 bhi0, prakhara / bha0 bi0, vizvaprakAza / pracchAditaH kSaraticalati anena prakSaraM turagasannAhaH " - vaDe 8 aayele| gheADA gatimAna thAya te prakSara--pAkhara. : prAvRtaH - kharati-saMcalati anena prakharaH - ne vaDe DhaM yeto ghoDA gatimAna thAya amara-pAra. -- Page #945 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 pra+kSara+a / 5 / 3 / 130 / pra+khara+a / "kharati"-iti sabha20 / ghoDAne bane paDakhe pAkhara paherAvavAmAM Ave che ethI A zabda "pakSa" zabda sAthe vizeSa saMbaMdhita hovo joIe. "prakhara iti kaThoro vA AyudhaiH abhedyatvAt puMsi ayam" maliyi010 / yad Aha vaijayantI-klIbe'pi / ' yad Aha-prakSaraM prakharaH astriyAma" abhi0 ci. vR0. pAkhara-hathiyArothI bhedI-toDI-zakAtAM nathI tethI bhAre kaThaNa hovAne lIdhe paNa tenuM nAma prakhara-pAkhara-paDela che. gA0 473-pahamma-pahamma-praharma / "harmitaM kSipta-dagdhayoH" ane0 saM0 / patthINa-patthINa-prastIna / prastyAna-prastIna (sso0)| "styAnaM ghanam"ane0 saM0 / vi050| paviddha-paviddha-praviddha / pavaddha-pavaddha-pravRddha / pajjaNa-pajjana-pAyana / pA pAne / gA0 474-paDiya-paDiya-patita / pareya-pareya-pareta / parA+ita / "pareta-preta-saMsthitAH"-2920, ali. yi0 / "pretaH pareto bhUtavizeSe ca" ane0 sa0, vi0 pra0 / paMpua-paMpua-prapluta / pappIa-pappIa-bappIha / "bappIhaH cAtakaH'-mAli0 yi0 / paccUDha-paccUDha-pratyUDha / bhojanaM pratyuhyate asmin tat prati+va+ta prtyuuddhjemAM bhojananuM vahana thAya-dhAraNa thAya te thALa-bhajananuM game te pAtra. pariyali-pariyali-paritali / pari+tal i (G|0 108) / tal pratiSThAyAm / talyate-pratiSThAM prApnoti bhojanaM yasyAM sA paritali:-mosana mA pratiSThA pAme te paritali-thANa vagere-vAya. gA0 475-paccuttha-paccuttha-pratyupta / prati+upta / vap+ta / vap bIjasaMtAne / paddhAra-paddhAra-pradhAra / pra+dhAra / pragatA dhArA utkarSaH yasya sa pradhAra / 'dhArA' utkarSe anekA0 / ne| 45deg yAdayo gayo-24131 242ii 45 2yo nahI. pamhala-pamhala-pakSmala / pakSma+la | pasareha-pasareha-prasararekha / prasara+rekhA / prasarati iti-prasara+A-prasarA3vAnArI, prasarA rekhA yasya saH prasararekha:-nI re| isanArI che te. sR gatau / Page #946 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 177 pariuttha-pariuttha-parivasta (So0) (proSita-prauSita) vas nivAse / gA0 476-pddNcaa-pddNcaa-prtynycaa| paDaMsuA-paDaMsuA-pratizrut / 8 / 1 / 15) tathA 18 / 1 / 26 / palAsi-palAsi-palAzi / palam anAti-palAzi-mAMsa mAya maTana yA bApAthA mAMsa mAra nijI jaya te zastra. pala+aza+i (GAL06) aza bhojne| pAsAlA-pAsAlA-prAsAlA / "kunte prAsa:"-mabha20 mAlika yi prAsena alati zobhate yA sA prAsAlA-prAsa nAmanA mana parezAne tapAsAsA. praas+al+aa| al bhUSaNAdau / pattila-pattila-patrala / patraM yAnaM pakSaH chadaH churI-' ane0 saM0, 0li. pat-ra / "patra parNa yAnaM ca" (0451) patra+la / 'la' svAya. patralam-mami. thi0| pdduviy-pdduviy-pttuptrik| pattisamiddha-pattisamiddha-patrIsamRddha / gA0 477-pacceDa-pacceDa-pratyeDa / pratIyate iti pratyeDam (pRss|0)| prati+ ID+a / IDra stutau / / pratyeDate vA pratyeDam / prati+e+a / eDU tyAgAdiSu / paccavara-paccavara-pratyavara / prati+avara prtyvr| prtypr| paggejja-paggejja-pragrAhya / 8 / 1 / 78 / (pRsso0)| pra+gAhya / graha+ya / graha upAdAne / pahayara-pahayara-prathakara / prathanaM prathaH, prathaM karoti-prathakara:-pratha vistAre / _prakara (So0) palahiya-palahiya-praraphita / pra+raphita / raph+ita / rapha gatau / prarahita / pra+rahita / raha+ita / raha tyaage| purohaDa-purohaDa-purohRta / puro+hRta / hR+ta / hR haraNe / pariyaTTa-pariyaTTa-parivarta-dhAvA bhATe 45ne vAravAra 328yA nA2. pari+ vRt+a / vRt vartane | parITa dhemI.-nI. muzatI. gA0 478-paDisAra-paDisAra-pratisAra / prati+sAra / sR+a / sa gtau|| pADisAra-pADisAra-pratisAra / pddisaar-paaddisaar-8|1|44|| athavA 8 / 1 / 68 / smaave|-prtisr:-ane050, 60 vi / Page #947 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 paDicchaa-paDicchaa-(pratIcchaka-prati+icchakaH / iccha+akA iS-icchAyAm / pratIkSaka-prati+IkSakaH / IkSa+aka / IkSa darzane / palihassa-palihassa-parihastra / hasram-balAdhAnam (10387) paritaH hasraM parihasram / pari+has+ra / has hasane / palihAa-palihAa-paribhAga / prri+bhaag| bhaj+a / bhaja sevAyAm / pyvii-pyvii-pdvtii| gA0 479-paMcaMgulI-paMcaMgulI-paJcAGguliH / "eraNDe paJcAGgulo vardhamAnaH" paJca aGgalayo yasya paJcAGgala:-aGgalIsadRzapaJcapatrAvayavatvAt"-.ni. zejenAM pAMdaDAM pAMca AMgaLI jevAM che te paMcAMguli. paDisAa-paDisAa-pratiSAda / prati+SAda / Sad a / Sad vizaraNAdiSu / prtishbd| prati+zabda+ozabda bhaassaa-vikaaryoH| paMphulliya-paMphulliya-praphullita / praphulla i+ta / (5sse.)| phulla vikasane / paDiyara-paDiyara-priticara-prati+cara / pratikara-prati+kara / gA0 480-pddisutti-pddisutti-prtishrotH| prati+zrotaH / paDisUra-paDisUra-pratizUra / pratizUra / pratiSUda / (10) paDisaMta-paDisaMta-pratizAnta / prati+zAnta / zam+ta / zam upazame / parevaya-parevayAM padepAta-pade+pAta (51.) / pat+a / pat gatau / paripAta-paripAta (,) ,, pAvaDaNa-pAvaDaNa-pAdapatana / pAdapatana-pAda+patana / 8 / 1 / 270 / . pahaella-pahaella-apUpala / apUpa+la / 'la' svA4i . (ss|0) gA0 481-paihanta-paihanta-pratihanta / prati+hantR / han+tR / hana hiMsA-gatyoH / pallaviya-pallaviya-pallavita / pallava+ita / paDihatthi-paDihatthi-pratihasti / (10) 8 / 1 / 206 / paDihattha-paDihatya-pratihasta / prati+hasta / paDikya-paDikaya-pratikRta / prati+kR+ta / kR karaNe / gA. 482-paMDaviya-paMDaviya-pANDavita / pANDuH site"-abha20 ane0 sa0, smi0yi0| pANDu-ghANu pAMDaviya-pAMDaviya-pANDavita / pANDu+ita / pANDavita / pattharia-pattharia-prastarita / prastara+ita / prastu+a / stu AcchAdane / Page #948 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 sakkhaDiya-pakkhaDiya-prakhaTita / pra+khaT+ita / khaT kAGgre / palihaa-palihaa-parighaka / prigh+k| parihata / pari+hata / han ta / han hiMsA-gatyoH / paDisthira-paDitthira-pratisthira / prati+sthira / DA0 483-paDivesa-paDivesa-pratidveSa / prati+ dviS+a / dviS aprItau / pacattara-pacattara-pacattara / pacat+tara-padhAre pakSI jaya te gamI laya te-pyATu-muzAmata. parihaNa-parihaNa-paridhAna / pari+dhAna / dhA+ana / 8.1 / 67 / dhA dhAraNa possnnyoH| parihaTTi-parihaTTi-paridRSTi / pari+hRS+ti / hRS tuSTau / __ parikRSTi / pari+kRS+ti / kRS vilekhane / paDicchiyA-paDicchiyA-pratIcchikA / prti+icch+ak+aa| iS icchAyAm gA0 484-papphiDiya-papphiDiya-prasphiTita / pra+sphiT+ita / (pRss|0) sphiT hiMsAyAm / paDohara-paDohara-pratyavagRha / prati+ava+gRha / pratyapagRha / prati+apa+gRha / paDuvattI-paDuvattI-paTodvatti / paTa+udghatti / ut+vRt+ti| vRt vartane / paTasya udvRtti-354Ane-54Ane-yuga pddisaarii-pddisaarii-prtisiiraa| prati+sIrA / prati+si+ra+A / (7 / 0142) si bandhane / saMskRtanA pratisIrA za>> haimaliGgA0 tathA ami. yi0 mA 595 Apesa che te game te 29ene sIdhe dezI paDisArI-pratisArI 3 panI gayo cha athavA deshaan| paDisArI zaha pratisIrA panI gayesa che. zabdonA vividha uccAraNone ja A camatkAra che, pratisArI-paDisArI-zahane sAdhA satanI apekSA pratisArI za6 56485 zaya che. prati+sa+I / sa gato / pratisarati iti pratisArI / pasevaa-pasevaa-prasevaka / pra+si+aka / siv utau| prsevk-sii4naare|. mahAna saMta zrI bhI200 "bInI bInI cadariyA" va manamA brahmAne vaNakara to kahela ja che. gA0 485-paribAha-paribAha-paribAdha / yaH paribAdhate sa paribAdhaH 7 pAyA lI re-tazI mApe-le parimAya. pari+bA+a / bAdh roTane / . paTThisaMga-paTThisaMga-pRSThIzaGga / pRSThI+zRGga-pI8. 52nu zAga-5'nI khudha. juo A zabda nIcenuM TippaNa. Page #949 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 paMDaraMga-paMDaraMga-pANDarAGga / pANDara+aGga-dheraNA zarIravAgA. "pANDaraH pANDuraH pANDuH"-abha20yami0 yi0 / pakkaggAha-pakkaggAha-pakkayAha / pakka+grAha / gRhNAti iti grAhaH / 54nAra hAya te 9. pakkazcAsau graahshc-paa| me| yaha te 54Aha. pA-bhAre paaii|-nytur-athvaa pakvAn gRhaNAti iti pakvagrAhaH-pAsAne -mAI zAya savAMna- 42naare| pakka+praha+a / graha upAdAne / gA0 486-pariliya-pariliya-parilaya / parilIyate iti parilayaH-madhArIta yAdI nAra-dIna. pari+lI+a / lI leSaNe / paDichaMda-paDichaMda-praticchanda / prati chanda / paccheNaya-paccheNaya-pathyadana / pathaH pathi vA adanam pathyadanam-pathi+ adana / 22tAnu athavA 2stAmA bhAvAnumAtu / ad+ana / ad bhakSaNe / sakSaronI vyatyaya. paccaddhAra-paccaddhAra-pratyuddhAra / prati+uddhAra / paccovaNI-paccovaNI-pratyupanI / prati+upa+nI / nI prApaNe / pratyupanIta / prati+upa+nI+ta-pratyupanIta / gA0 487-paccuhiya-paccuhiya-pratyuhita / prati+u+ita (So0) vaha prApaNe / paDaccara-paDaccara-paTaccara / paTaccara-4bha30, sami0 yi0 / parihAya-parihAya-parihAya / parijahAti, parijihIte vA iti parihAyaH nyAre mAthI DIna DAya te parivAya. pari+hA+a / hA gatau tyAge vA / paricchUDha-paricchUTa-parikSipta / pri+kssipt-8|2|127| pari+kSipta / kSip preraNe / paDikkhara-paDikkhara-pratikSara / prati+kSara / pratikSarati iti pratikSaraH-sAme 52nAra. kSara saMcalane / pratikrUra / prati+krUra-42. pratikhara pratikhurati pratikhuraH-khura+a-khara chedane / sAmenA / pratikSura pratikSurati pratikSura:-kSura+a-kSur vikhnne| sAme maanaa| gA0 488-parivAsa-parivAsa-parivAsa / paritaH vAsaH yasya saH-taramA ne| yAre mA pAsa cha te. pari+vAsa / vas+a / vas nivAse / / payaTTia-payaTTia-pravartita / pra+vartita / pra+vRtta / vRt vartane / Page #950 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 141 pahoiya-pahoiya-prabhAvita / pra+bhAvita / pra+bhU+bhAva+ita / bhU prApaNe / pallavAya-pallavAya-pallavAya / pallava+Aya / "pallavaH vistAre" ane0 sa0 vishvprkss| poraya-poraya-pauraka / "pauraM kattuNe"-ane0 saM0 / porayaya-paurayaya-paurakaka / gA0 489-pNcaavnnnn-pNcaavnnnn-pnycpnycaasht-8|2|43| pnnvnnnnaa-pnnvnnnnaa-pnycpnycaasht-8|2|43| papphoDiya-papphoDiya-prasphoTita / pra+sphoTita. / sphuTa-sphoT+ita / sphuTa vikasane / parabhAa-parabhAa-parabhAva / para+bhAba / parabhAga / para+bhAga / gA0 490-paDiyAla-paDiyali-pratitvarin / prati+tvarin / tvarA+in / prtitvri| prati+tvari / tvaI / (GUI107) tvara sNbhrme| paviraiya-paviraiya-pravirayita / pra+vi+raya+ita / rayo vegaH / paDihattha-paDihattha-pratihasta / poNiyaya-poNiyaya-pUrNitaka / pUrNa+ita+ka / paDikhaMdha-paDikhadha-pratiskandha / paDikhaMdhi-paDikhaMdhi-pratiskandhi-prati+skandhAi (pRSo0) pavaraMga-pavaraMga-pravarAGga / pravara+aGga / "uttamAGgaM ziraH varAGgam"-abha20, abhi0 ci gA0 491-paiTThANa-paiTThANa-pratiSThAna / prati+sthAna / sthA+ana / sthA gati nivRttau / pasuhatta-pasuhatta-pazuhata / pazu+hata / han+ta / han hiMsA-gatyoH / parasuhatta-parasuhatta-parazuhata / parazu+hata / , (pRss|0) parihAla-parihAla-paridhAra / paritaH dhArA yasya saH paridhAraH- yAre sAnu bonI dhArAmA che te pari+dhArA / paricAla / parisAla / salU gtau| parihalAvia-parihalAvia-paridhArApita / paridhArA+Apita / Apa+ita / Ap vyAptau / Page #951 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 parisalApita / paridharApita-paridhara+Apita / paribharApita-paribhara+Apita / gA0 492-paNaattiya-paNaattiya-paNaatita / paNam vyavahAram atitaM gatam vyapArane pAmerA paNa+at+ita / ata sAtatyagamana (10) paNAmaNiyA-paNAmaNiyA-praNAmanikA / pra+nAmanikA, pra+nam-nAm+ikA // nam prhtve|| parivAria-parivAria-parivArita / pari+vArita / vR-vAra+ita / vR varaNe / pasavaDakka-pasavaDakka-prasavadRSTa / prasava+dRz+ta (pRss|0) dRz nyu. prasa eTale utpAda. kAMI utpAda kare evuM jovuM. prasavadaSTa-prasava+daSTa / id GpA 3re sevA ma. daMza+ta-daSTa 8 / 2 / 2 / gA0493-pavvaisella-pavvaisella-pArvatIzaila / pArvatI+zaila-pAvatAta 5 ta. paDujuvai-paDujuvai-paTuyuvati / paTu+yuvati / parihAriNI-parihAriNI-parihAriNI / parihiyate yA sA parihAriNI nA parihAra thAya te-lAMbA gALe prasava karanArI bheMza. paDiajjhaa-paDiajjhaa-pratiadhyaya / prati+adhyaya / yaM prati Agatya chAtraH adhIte saH pratiadhyayaH-jenI pAse bhAvAne vidyAthI bhaNe te pratimadhyaya. adhi+i+a (pRss|0) i adhyayane / gA0 494-paDiellia-paDiellia-pratieDita / prati+eDita / eD+ita / eD tyAge athavA A+IDita-eDita / prati+eDita (1 / 0) ID stutau / pratielita-pratielita / elA+ita / (pRss|0) elA vilAse / paDiraMjiya-paDiraMjiya-pratiraJjita / prati+raJjita / raJja+ita / ra rAge / pajjuNasara-pajjuNasara-prArjunazara / pra+arjuna+zara / pddiaNta-pddiaNta-prtiantk| gA0495-paDisAriya-paDisAriya-pratismArita / prati+smArita / parillavAsa-parillavAsa-parillavAsa / para+illa-parilla / parilla+vAsa / paDilaggala-paDilaggala-pratilagnala / pratilagna+la / paumalaya-paumalaya-padmalaya-padma+laya / vasaMta Rtu padmalatA-padma+latA / padmarajas-padma+rajasU / / padmarata-padma+rata / Page #952 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 183 gA0 496-pavahAiya-pavahAiya-pravahApita / pra+vahu, vaha-vahAp+ita / vahaM prApaNe / paDipiDiya-paDipiDiya-pratipiNDita / prati+piNDita / piND+ita / piNDU saMghAte / / paJcavaloka-paccavaloka--pratyavarakta / prati+ava+rakta / pratyavaloka / prati+ava+loka / lok darzane / pADaccara-pADaccara-pATaccara / gA. 497-paMthucchahaNI-paMthucchahaNI-pAnyokSubhanI / paanth+utkssubhnii| ut+ -kSubh+anI (yo0)| zubha saMcalane / potAnA sauya ane hAvabhAvathA paaNthpravAsI-janene vizeSa kSobha pamADanArI patyutkSubhanI-pati+ut+kSubhanI / patine kSobha pAunArI-patyutkSubhanI / (pRSI) - paccucchuhaNI-paccucchahaNI-pratyutkSubhanI / prati+ut+kSubh+anI / paloTTajIha-paloTTajIi-paryastajihva / nenI ma 552ta-sthira nathI paryasta+jita / 8 / 2 / 47 tathA 8 / 2 / 68 / / . praluTyajjihva-mI ma khoTyA 42nArI cha merale vAta peTamA 2DI zatI nayA ye / che. pra+luTyat+jihva / luT viloTane / gA0498-payalAyamatta-payalAyabhata-pracalAkabhakta / pracalAka+bhakta / pracalAka-bhAranA piichaane| sA5. bhakta-dhA195 42nAra bha+ta / bhaj sevAyAm / pracalAkabhartR-pranyAne dhAraNa 41nAra. . pariyaliya-pariyaliya-parivartanika / pari+vartanika / paDiNiyaMsaNa-paDiNiyaMsaNa-pratinivasana / prati+ni+vasana / vas+ana / vas AcchAdane / .. gA. 499-parihAraittiyA-parihAraittiyA-parihAryastrikA / pari+hArya+strikA 8 / 2 / 159 / pAsi-pAsi-pAzI / "pAza: kacAnte" ane. saM., vizva / picchii-picchii-picchii| piccha+I+"picchaH pucche'-ane0sa0, vizva pArI-pArI-pArI / "pArI pAtryAm" sama20, ane0 saM0 / paaa-paaa-paad| pAlI-pAlI-pAlI / pala+I (Gegi0 118) / pal gatau / Page #953 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 gA0 500-pAva-pAva-pApa / "pApaH ghoraH''-(G|0 281) / pA+pa / pA rakSaNe / pANa-pANa-prANa / prANiti- ve te prA. pra+an+a / an prANane / pANAaa-pANAaa-prANAyata / puNai-puNai-punAti / punAti strIliMgI nAma cha miyA56 nathI. pu+nA+ ti / -5 / 3 / 138 / pAyala-pAyala-pAdala / pAdAn lAti-nino hae re te. pAdala / paad+laa+a| lA AdAne / prAkaTa / prAkati padArthAn iti-pAti bhAhita rIte. pragaTa 43 'ta prAITa. pra+A+kaTa a / kaT varSAvaraNayoH / pAuya-pAuya-pAtuka / patati iti- 57yA re te paatu| pata+uka / ....... pat gatau / / .. pAraya-pAraya-pAraka / pAra+aka / pIyate anena- 15vAya te pA+ra+ka | (G0 316) pA pAne / "pArayati iti pAram" mamithi0 pArikA / gA 0501-paaddukii-paadduuNkii-paannddukaa| paNDate gacchati iti pANDukI / paND+uka+ +I / paND gtau| (pRss|0) pAdukI-pad+uka / pad gatau / pAtukI-pat+uka / pat gatau / pAiya-pAiya-apAvRta / (So0) apa+A+vRta / vR+ta / apAvRta-mulu pANaddhI-pANaddhI-pANadhi / pANAnAm cANDAlAnAm RddhiH pANadhiH pANa dRzya za6 cha pANa-cAMDAla / yoDAsA zarIya pAtA tA tathA tamana mATe e zerIo ja jIvananuM sAdhana hevAthI RddhirUpa gaNAya. paadduccii-paadduccii-paadocci| pAdA uccIyante yayA sA pAdocci: re para pAnI ryt||35 zolA thAya te. pAda+ut+ci+kvipU / ci cayane / gA0 502-pAyaDa-pAyaDa-prAkaTa / pra+A+kaTa / pAmadA-pAmadA-pAdamardA / pAda+mRd+a+A / mRd kSode / (70 2) paannaalii-paannaalii-paannitaalii| pANibhyAM tAlI-tADanam-manne hAtha 43 tAuna 427. taadd+i+ii| (7068) taD AghAte / pAhuNa-pAhuNa-prAhUNa / pra+A+hUNa / hA+ta+Na (10) (70 183) he spardhA-zabdayauH / prakarSeNa maryAdayA spardhAyAm AhUyate-AnIyate yat tat prAhUNam-lon veyavAnA * pAnI sAthene 52252 25 mAM bhuu| -Astya te pAhUNa / (pRss|0) prAbhUta / (pRSe.) Page #954 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 185 gA0 503-paarNk-paarNk-paaryngk| pAro+aGkaH / pAukka-pAukka-prAduSka / praadus+k| . pAugga-pAugga-prAyogya / pra+A+yogya / paasnnia-paasnnia-spshniiy| spazayati iti spazanIyaH / pAsANia-pAsANia-spazanIya / - aha 12 te 25zanIya. spaza+ anIya / spaza grahaNa-raleSaNayoH / . , pazyanIya-pazyati iti pazyanIyaH-re tume te 5zyanIya, pazya+anIya / pazya prekSaNe / pazya ne pahale prAtamA sapatra. pAsa 15215 cha. aDI anIya pratyaya bhA che. 5 / 1 / 2 / gA0 504-pAuggia-pAuggia-prAyogika / prayoga+ika / pADisirA-pADisirA-pratisIrA / pratisara / "pratisaro maNDanam" ane0 saM0, abha20, sami. yi.| pADuhua-pADuhua-pratibhUka / pratibhU+ka / pArihatthI-pArihatthI-paridhArthI / paridhA paridhAnam arthaH prayojanaM yasyAH sA -'52' me nu prayAna che te paridhA+artha+in-paridhArthI / pri+dhaa| pArihastI / pari+hastI (So.) hAya pore zarIranA apayavAnA yAsapAsa 22nArI-pAsa. gA0 505-paaurnnii-paaurnnii-praavrnnii| pAsAvaya-pAsAvaya-pazyApaka / pazya+Apa+aka / -hepaaunaare| pArAvara-pArAvara-pArAvara / pArApara / pADiajjha-pADiajjha-pratigrAhya / pratigRhNAti iti pratigrAhyaH-2 saame| vii||2 -taDI sAve te. prati+praha+ya / 5 / 1 / 2 / gra upAdAneha / gA0506-pADiagga-pADiagga-pratiagra (pRsso0)| pAruagga-pAruagga-pAraagra (pRss|0) pAraMpara-pAraMpara-pAlaMpala-pAraMpara / palaM palam iti yaH vadati sa pAlaMpala: bhAMsa mAMsa sebha re bhAsate pAlaMpala-pAraMpara (pRss|0) pAraMpara-525rAthAre saakssy| Ave che te pAra 52 / pArualla-pArualla-pRthukala / pRthu+ka+la / (So0) Page #955 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gA0 507-pAlIhamma-pAlIhamma-pAlIharmya / . pAruhalla-pAruhalla-pArahalya / pAra+halU+ya / hala vilekhane / pArahulya / pAra+hul+ya / hula hiMsA-saMvaraNayoH gatau ca / / pAribhadra |"mndaarH pAribhadrake"-abha20, ali yi pArila Aug maMdAra vRkSane sucaka che, ethI vadhu zabdano artha maMdAranI mALA jevo thaI zake. pAribhadraka zabda, maMdAravRkSa-zapAdapa-no sUcaka che. parubhadra / paru-parva-sama20, malika, yi0, mAli0 / nAM 5 bha635 che. 56 meTale -sAMdhA-bhAga. (So.) pAlIbaMdha-pAlIbaMdha-pAlIbandha / pAyappahaNa-pAyappahaNa-pAdaprahaNa / pAdAbhyAM prahenti yaH saH pAdaprahaNaH / / pAda+pra+han+a / han hiMsAgatyoH / gA0 508-pADalasauNa-pADalasauNa-pATalazakuna / zvetaraktastu pATala:- -- dhonI sana zatabhizrava. sauNa-pakSI piNhi-piNhi-pRzni / "pRzniH alpatanuH" (Gell0 178) pRzni-pAta - pibba-pibba-pibya / pib+ya-pibya / piMcu-piMcu-picu / picu-bha0 li / picu-piNcu-8|1|26 / yaH pacyate sa picuH-2 pA thAya- pAya te picu / pac+u ,a. 735) / paca pAke / pilha-pilha-pilla / pilla-ane0 sa0 / pilla-nA bhAmamA yI4sr che te-nAnAM baccAMnI AMkhamAM cIpaDA hoya che ja. bhASAmAM "pilAM bharayAM' gANIbhAM chelepIle-nAnAM yAM pIlu-52mANu-mane0 saM0 / 52mA nAnu gA0 509-pinnddii-pinnddii-pinnddii| piriDi-piriDi-piraTI / yA 'pi' iti raTati sA- 'pi' meve| moTo savArI 2 te pi28I. pi+raT+i+I (G|107) raT zabde / picchili-picchili-picchala / pihula-pihula-pRthula / piMsuli-piMsuli-pRthulI / anusvAra mAre 8 / 1 / 2 / / picholI-piMcholi-pRthulI / picchAvali / ne pAlane pIchai saya 5 te pA Page #956 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 187 gA. 510-piyaNa-piyaNa-pibana / pA-piba+ana / pA pAne / prAtamA pAne mAse madhe piba 152|y che. piNAi-piNAi-prajJAti / prajJAti-paNNAi-piNAi / (So0) piNddiir-piNddiir-pinnddiir| pippddaa-pippddaa-piitpttaa| pIpAza 5 / 75mAM naare| 31, piNgNg-piNgNg-pinggaangg| piGgam aGga yasya saH- maga piche te vibhAga, piGga-mabha20, abhiOL0, sana0 saM0 / vishvaash| pigameTa pInAza 5tu-pAya gA0 511-piNAa-piNAa-pinAka / "pinAkaH daNDaH''-pinaSTi iti pinAka: pAsanA / piS-pin+Aka / (ul. 38) piS saMcUrNane / piyamA-piyamA-priyatamA / sanI nAmanI bana25ti bhATe zrIvAya tamAma shhe| 152|y che. "priyA.......yoSAhA varNabhedinI" 0ni0 sh0| piMjiya-piMjiya-piJjita / piGg+ita / piU hiMsA-bala-dAna-niketaneSu / "piJjanaM vihananaM ca tulasphoTanakArmukam"-24mi. yi0 / pilnn-pilnn-piiddn| . piucchA-piucchA-pitRSvasA / 8 / 2 / 142 / . piTuMta-piTuMta-pRSThAnta / pRSThasya antH-pii4|| ch|3|| gA0 512-piMjaruDa-piMjaruDa-piJjaroTa / piJjati iti piJjaH / roTati iti roTaH / piJjarUpaH roTa: / piGg+a / piGga hiMsAdiSu / ruT+a / ruTa prtighaate| pippaDiya-pippaDiya-pipiTita / piT+piT+ita / piT zabde ca / __vipaThita / vi+paTh+ita / paTh vyaktAyAM vAci / pihoara-pihoara-pRthukodara / pRthuka+udara / pRthuka-cipiTa-yapaTuH pRthu-- kodara-ya59 peTa. pRthuka--mA -mA yuya59-za-udara piTThakhaurA-piTTakhaurA-piSTakhapurA / piSTena khAni indriyANi pRNAti iti sA piSTakhapurA-piSTa paDe chadriyAna tRpa re te. piSTa+kha+purA / pR+ura+A (G||0 426) pR pAlana-pUraNayoH / piNTena khAni turayati-Avezayati yA sA pissttkhturaa| pi. driyAne bhAvezamA dAve-pAva te. pissttmtu| / piSTa+kha+turA / tura tvarAyAm tura+a+A / peMDhA-peMDhA-piSTA / piS+ta+A / Page #957 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gA0 513 - piyamAhavI - piyamAhavI - priyamAdhavI / pINa- pINa- prINa - prINayati iti prINaH - te zrI. prIN+a / prI tarpaNe / pIDha- pIDha - piSTa- vaDe zeraDIne-pisAya - pisAya - te piSTa- piS+ta / piS saMcUrNa | 188 gA0 515 - puaMDa- puaMDa - puMgaNDa / pITha pIi - pIi - vIti / veti- gacchati ne gati 2 te athavA biziSTA iti:gamanaM yasya saH - benI ati vizeSa prabhAranI che te vItI, vI+ti (70 (51) vI prajana - kAnti- asana - khAdane gatau ca / vi+iti=vIti / piluTTha- piluTTha- pluSTa / pluSa+ta / pluSa dAhe / pIses | pIDaras ( pIDarati - pIDayati iti pIDaH, pIDasya ratiH pIsesyA | pIDaraiyA / pIDaratikA-pIDasya ratikA - pIDaratikA ne pIr3A 8ileAkeAne herAna kare te pIDa-ceA. pInI rati jevI strI-rati te pIDarati athavA pIDaratikA. gA0 514- puMDe-puMDe - puNDet / puND + a + it = puNDet vidhyarthaM trAle puruSa khe0 10. puND pramardane 1 puMDa - puMDa - puNDa ( puNDa pramardane / srmaave| agre poMDa. puNDra pupphA - pupphA - puSpA / puttha - puttha-pusta / puMpua - puMpua-praprota - pra + pra +u-ta / u zabde | pRSa0 / puvvADa - pubvADa - pIvaTa / pIva+Ta / pIva sthaulye / pRSa0 / puppua - puSpua - protaprota - prota+prota 1 tRpti upannave- prIti upannave pogaNDa / pU+gaNDa | "pogaNDa : yuvA ca' (350 174 ) peMDaa -- peMDaa - piNDaka / purilla - purilla-paura / puNNAlI - puNNAlI - puMnATI - pumAMsaM nATayati- namayati-yA sA-ne puruSane nabhAve-nayAve-te. pum+naT+a+I / puMnADI- pumAMsaM nADayati-bhraSTayati- puruSane bhraSTa 2 te thunADI. nad natau / naD bhraSTIkaraNe / naD dhAtu prA0 sautra ( u0 712 ) - Page #958 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 puMnArI-pumAMsaM nRNAti-nayati-yA sA-ghunArI-puruSane hore te. pum+nR+a+I / nR naye / . puMnAlI-pumAMsa nalati-gandhayati iti puMnAlI puruSane gadhA- dudhavA-re te pum+nala+a+I / nal gandhe / pUrNAlIkA-mAM pUSNu asatya che te. pUrNa+alIka+A / puNNavatta-puNNavatta-[pUrNapAtra / "purNapAtraM vardhApake / ane0 saM0 / puNyavastra / gA0 516-puDaiya-puDaiya-puTakita / puTa+ka+ita / puMDaiya-puMDaiya-puTakita / perullI-perullI-bharollI / bhara+ullI / bhare ullIyate bharollI:: ... ut+lI / lI zleSaNe / peMDabAla-peMDabAla-piNDapAla-piNDa+pAla / peMDaliya-peMDaliya-piNDalita-piNDala+ita / piMDalaiya-piMDalaiya-piNDalagita / piNDa+lagita / puAiNI-puAiNI-pUyAyinI / pUyaM durgandhim ayate-gacchati yA sA pUyAyinI -duzita pahA ta25 laya te pUyAyinI. pUya+ay+inI / ay gatau / puuyaadinii| pUyaM durgandhitaM mAMsa rudhiraM vA yA atti sA puuyaadiniidurgaMdhavALA mAMsane ke rudhirane khAnArI pUyAdinI. e pUyAdinI pUtanA pore rAkSasI ne vAya te 55 pUyAhinI 4DevAya. pUya+ad+inI pUyAdinI / ad bhakSaNe / pUyA-pUyA-pUyA-pUyarUpa-durgandharUpa-leya te 5 / / gA0 517-puruhUa-puruhUa-puruhUta / dhuvara bhATe auzi zamsa ta zI amarakoza, abhidhAna ciMtAmaNi vagere-mAM nedhela che. AcArya hemacaMdra yogazAstrAnA prAramanA bhUNa somA "pannage ca surendre ca kauzike" kahIne vauzika zabdane IdranA vizeSaNarUpe vAparela che. Ama "kauzika" za6.ne sane dhuvanI vAya pAthI chadra atha sUyaH puruhUta-puruhUaza6 594 cha? hua (ghUka) za6 pAne sIdhe ghUka-dhu-mayamA AvI gayela lAge che. puDaiNI-puDaiNI-puTakinI / putt+k-puttk+inii=puttkinii| pulAsia-pulAsia-ploSitaka / Page #959 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 190 purilladeva-purilladeva-purAtanadeva / purupuriA-purupuriA-puraspurikA / ahaM puraH ahaM puraH yasyAM pravRttau-re pravRttimA pahesa pahelo' meyu mosavAmAM Ave te purasparikApuraspuras+ika / "purupurikA-purupura+ikA-G||0 17 gA0 518-purillapahANA-purillapahANA-purAtanapradhAnA / pUNI-pUNI-puNyikA-puNya-ikA-pavitra vA pUrNikA-pUrNa+ikA-suthI pUrA bhareva . . pUNa-pUNa-pavana / dIrghapavana zahane hAthAnA 5535 malidhAna yitaamaNinI zeSanAmamAlAmAM jaNAvela che. ethI pavana" zabdane paNa ahIM* hAthAnA pathabhA matAvesa che. "asuraH dIrghapavanaH zuNDAlaH' bhanidhAna zeSanAmamAtA tiryakkANDa-lo0 177 . pUrI-pUrI-pUrI / pUa-pUa-pUta / hI pavitra manAya che. .pUraNa-pUraNa-pUraNa / gA0 519-pUroDhI-pUroDhI-pUroDhI / puraa+uuddhii| paDelai -vaDevA / -3401 11 .-nyAne sAthI pahalI 1 6vAmAM mAve che. purA+UDhIpUroDhI (So0) pUMDaria-pUMDaria-puNDarIka / pesaNa-pesaNa-preSaNa pelliya-pelliya-pelita-pel+ita / pela gatau / pIlita-pIla+ita / pIl pratiSTambhe / pIDita-pID-ita / pID bAdhAyAm / peyAla-peyAla-meyAla- [ meyena alati zobhate meyAlam / meya+ala+a / pejjala-pejjala-meyAla-1 al vAraNe bhUSaNe paryAptau ca / na zAne te bheya gA0 520-perijja-perijja-preyaM / pecchaa-pecchaa-prekSaka / pehuNa-peDuNa-pekhuNa / peNddl-peNddl-pinnddl| .peMDAra - peMDAra-piNDAra / Page #960 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 191 gA0 521-peMDolI-peMDolI-piNDAvalI / peraNa-peraNa-preraNa / peMDadhava-peMDadhava-piNDadhava / peDaia-peDaia-peTakita / peTaka+ita / pesagayArI-pesaNayArI-preSaNakArI / gA0 522-poTTa-poTTa-puSTa / pocca-pocca-procya / pra+ucU+ya / uc samavAye / poMDa-poMDa-puNDa / ti samAna. pottI-pottI-pottI / patan truTayati iti pottI-patai on tUTI naya tepat+truT-I-pottI (sso0)| poyAa-poyAa-pUjAgra / pUjAyAm agraH pUjAgraH (pRss|0) - paurAgra-paureSu agraH paurAgraH ( / 0) / / gA0 523-posia-posia-proSita / pra+vas+ta / vas nivAse / poSita / ponniyaa-ponniyaa-puurnnikaa| poaMDa-poaMDa-pogaNDa / pouA-pouA-pAvikA / pAvakaH--agniH / gA0 524-poAla-poAla-pUjAla / pUjayA alati zobhate pUjAlaH / pUjA+ala+a / al bhUSaNAdau / dezabhASAprasiddhena potena vRSaNena alati athavA poto yasya staH sa potAla: / pot+al+a| pota+ Ala / poaMta-poaMta-potAnta / potasya bAlakasya antaH evaMrUpaH zapathaH potAntaH pota+anta / 'bhaare| mAla bhare' mevI jatanA sogana. pottaa-pottaa-potaka / potraka-pesA samAna zabda poliya-poliya-polaka / polati saMghAtayati prANinaH iti polakaH / pUla+ ak| pUla sNghaate| pohaNa-pohaNa-potAdhAna / poraccha-poraccha-pracurAkSa / pracura+akSa-dhI mAmANe-ghAnI dhI khabaro zakhIne cADI khAnAro. gA0 525-poiyA-poiyA-potikA / poaiyA-poaiyA-protakikA / poia-poia-pUpika / "pUpaH piSTamayaH", pUpaM karoti pUpikaH pU+pa ( 3.01) pU pavane Page #961 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 193 polaccA - polaccA - pRthulAryA / pomaraya - pomaraya - padmarajaH / pomara - pomara - padmala | gA0 526 - pakka-pakka-pakka | pattaNa-pattaNa-patraNa / paiya-paya-padaka | papphua-papphua-prapluta / gA0 527 - paDillI - paDillI-paTilla / paTa+ila | pauNa-pauNa- praguNa / pakkaNI- pakkaNI- pakkaNI / pakkaNa + I / gA0 528 - paiTTha - paiTTha - prakRSTa ! praviSTa | pratiSTha / pabbhAra - pabbhAra- prAgbhAra / paMsula - paMsula- pAMsula | "pAMzula : puMzcale " - a0 saM0 / pauttha-pauttha-pravasta-pra + vas+ta - ( pRSa0) vasa nivAse pravAstu | " vAstu gRham " abha20, abhi ci 0 of gA0 529-paera-paera - praera / pra + Ir +a / Ira preraNe / praela / pra+il+a / il gati - svapna - kSepaNeSu / prakela / pra+kila / kila zvaitya - krIDanayoH / gA0 530 - paDulla - paDulla - pAtrulla / pAtra + ulla / 'ulla' svArthi. pattaTTha- pattaTTha-prAptArtha / gA0 531 - paccala - paccala- pratyala / pakkaNa-pakkaNa-pakkaNa / pavvajja- pavvajja - parvaja - parva + mAMgaNInA parva mAM thnaare|. prvrj-pr+vrj+a| abhuSu gativANI-sahI sahI ugnaare| vraj gatau / patthArI - patthArI - prastArI / prastArI / pr+staarii| stR AcchAdane / gA0 532- palasa - palasa-pralasa / pra+las +a / las zleSaNa - krIDanayoH / paraddha-paraddha-aparAddha- apa + rAdh+ta, parAddha (pRSoTha) paDDutthI - paDDatthI - paDDastrI / 'paDDa' zabda : dezyaprAkRte, bhASAyAM ca 'pADo'mahiSa- arthe prasiddhaH / paDDustrI-leM / - Page #962 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 193 gA0 533-pairikka-pairikka-pratirikta / parihattha-parihattha-parihasta / paDisiddha-paDisiddha-pratiSiddha / gA0 534-payalAa-payalAa-pracalAka / pra+cal+Aka (790 37) cal gatau paribhaMta-paribhaMta-paribhrAnta / pyddddhnnii-pyddddhnnii-prkrssnnii| prkRssttnii| pArihaTTI-pArihaTTI-pArihRtI-yA parihRtA bhavati sA pArihRtI / pressttuabhidhA jene ghaNAM baccAM thayAM hoya tevI gAya ke bheMza vagere. dUdha na detuM hovAthI AvA pazune sau kaMI parihare che-tajI de che. gA0 535-pariaDI-pariaDI-parivRti / parijaDi / pritttii| paheNaya-paheNaya-praheyaNIya / pra+hi+anIya / hi gati-vRddhayoH / prahiNotibhole che. prheynniiy-bhaausvaa-m|5|prbhjniiy / pra+bhaj+anIya-prabhajanIya-pahayaNIya-paheNaya (pRss|0)bhj sevAyAm / paDuAliya-paDuAliya-paTukArita / pdtaaddit| pratidhArita / gA0 536-paDiaggia-paDiaggia-pratiagrita / paviraMjia-paviraMjia-praviraJjita / gA0 537-pakkasAvaa-pakkasAvaa-pakazvApada / pakka+zvApada / pAsa-pAsa- [pazya / pazyati iti pazyam - gunthe te. (pAza / , paal-paal-paal| kalyapAla / pAu-pAu-prAda / pra+ad+a / s2paave|-paaNu rottii| adyata iti ada, pra+ada-prAda / ad bhakSaNe / gA0 538-pADukka-pADukka-paTUtka / paTu+utka / pAlappa-pAlappa-prAlapya / pra+A+lapya / lap+ya / prAlabhya / pra+A+labha+ya / labh lAbhe / 13 Page #963 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 pADala-pADala-pATala / pAsalla-pAsalla-pAzala / paashviiy| gA0 539-pAraddha-pAraddha-prArabdha / pra+A+rabdha / ra+ta / pADisiddhI-pADisiddhI-pratisiddhi / prati+siddhi / 8 / 1 / 44| gA0 540-pADuMgorI-pADuMgorI-pAtukapUrI / pAtuka+pUra+I / prAtuGgapUrI / pr+aa+tungg+puur+ii| (pRSe10) pippaa-pippaa-prapata / prapatati iti prapataH / pra+pat+a / pat gatau (So0) piuli-piulI-piculI / picu rutam (rU) picu lAti gRhNAti-picuyuktA bhavati-sA piculI / picu+lA+a / picula+I / gA0 541-pillarI-pillirI-pelira / pela+ira / (70417) pela gatau / (So0) pippara-pippara-pippara / (u0 403) pR-papR+a | pR pAlana-pUraNayoH / pihaMDa-pihaMDa-dvibhANDa / dvi+mANDa-mAM se mAM hoya te vA. dvikhaNDa / dvi+khaNDa-mAM se bhAga hAya te pulli-pulli-puuli| pUye durgandhite mAMsAdau lIyate - puuylii| pUya+lI+ kie / lI leSaNe / gA0 542-puyAi-puyAi-pUyAdina-dugacita mAMsa kore pAnA2 pizAya. pUya+Adin / ad bhakSaNe / adu+Nin / puDiMga-guDiMga-puTAGga / pUsa-pUsa-poSya / puSya / poss| yoya-pApA yoya. peDDA-peDDA-bhitti / gA0 543-peMDa-peMDa-piNDa / 8 / 1185 / poa-poa-pota / poalaa-poalaa-pUpika / (50) -phakArAdigA0 544-pharagu-phaggu-phalgu / phalahi-phalahi-phalAdhe / phalaM dhIyate yasmin saH phaladhiH-mA 30 bAya te isadhi. phala+dhA+i / dhA dhAraNe / phasulo phasulopAMzula 8 / / 29 / phaMsula/phaMsula , Page #964 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 pharaa-pharaka-phalaka / sphuraka spharaka-yamika thi| phaMsulI-phaMsulI-pAMzulI / gA0 545-phaliyArI-phaliyArI-haritAlI / haritAnAm Ali:-haritAli:-dIkSA ghAsanI zreNi. "haritAlI dUrvA' -ane0 sa0, ani yi / haritakaM nIlam' -24bha20 / So. phasaliya-phasaliya-pazyanIya / pazy+anIya / phasalANiya phasalANiya-pazyanAnIta / pazyanAm AnItaH-hemA 52 mANeI. pazyanA+AnIta / phaMphasaa-phaMphasaa-prasparzaka / pra+spRza+aka / (So0) . phikki-phikki-phakki / phakk i / phakk nIcairgatau / dhAtu54mA 'kakkha usane' dhAtu bhaNe cha methI phikki ne pahale kikkhi pATha ucita gaNAya. phippa-phippa-vepya / vepa+ya / vep kampane / pRSo. shilp| gA0 546-phiDDa-phiDDa-spheTaya / sphiT+ya / sphiTa hiMsAyAm / sphiTTaya / sphiTTa+ya / sphiTTa hiMsAyAs / phukkA-phukkA-phutkA / phuTA-phuTA-sphuTA / sphuT+a+A / sphuTa vikasane / phukkI-kukkI-phakkI / phakkaI / phakk nIcairgatau / phuriya-phuriya-sphurita / phuphuyA-phuphuyA-phumphukA / Izana 5 tev| ani . gA0 547-phullaMdhaya-phullaMdhaya-phullaMdhaya-phullaM puSpaM dhayati-pibati-ThUsane pAye te phullaMdhaya-phulla+dhaya / ma stanaMdhaya tema phullaMdhaya / "phullaM vikasitam'sabha20, abhi. yi| phUa-phUa-vyoka-vyo+kR+a / 'yo' iti naipAtikaM padam / vyo ayaH karoti iti vyoka athavA vyokAra:-soTu 42-te vyo2. "vyokAraH kAraH lohakAraH"-25420, mami. yi / "vyo iti ayaHparyAyaH iti zrIbhojaH'' -sabha20 kSI20, sami0 yi. . / vi+ayaH - vyo / Page #965 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196 phella-phella-phela / phelati-skhalati-iti phelaH - 25zita thAya te 31. phel+a / phela calane / vella-vellati-skhalati-iti vellaH - 25sita thAya te. vella vell+a / vella calane / phelaayaa-phelaayaa-phelaayaa| phela+Aya+A / phelati iti phelaayaa| pheNabaMdha-pheNabaMdha-phenabandha / phena+bandha / phenaiH jalamayaiH phenaiH badhnAti iti phenabandhaH-pANInAM / vo macAya te 3namaya. phena+ bandhu+a / bandh bandhane / pheNavaDa-phenavaDa-phenapaTa / phenA eva jalamayAH paTaH yasya saH phenapaTa: pANInAM phINe ja jenuM vastra che te phenapaTa. varuNa samudrane adhiSThAtA che mATe tene saMbaMdha pANunA phaNo sAthe sahaja che. "varuNa: appatiH"-ama20 / "arNavamandiraH" abhi.yi0 / gA0 548-phelusaNa-phelusaNa-picchilana / picchila-satyataya. ama20, samiyi / picchila nAmane dhAtu manAvI picchala+ana / picchilana zabdamAM che ane 4 no vyatyaya thavAthI skrina prega thAya. phasalAI paDavuM. philajAnA hiMdI. phosa-phosa-poSa / phoMphA-phoM phA-phumphA / anu4295 za6 cha. phdd-phdd-sphttaa| "sphaTAyAM tu phaNA''--224820, ami0 yi0 / phaTA / phalI-phalI-phalin / 31 pe 43 te 5. phalda+in / gA0 549-phaMsaNa-phasaNa-pAMsana / phasala-phasala-phalasa / phalaM sanati- 3 // sAye te. phl+sn+a| san dAne / sasane sanu parAvata na phesa-phesa-peSa / piS saMcUrNane / piS+a / phoiaya-phoiaya-sphotitaka sphuT pAtunI pehe sphutne sautradhAtu samAvo. phoTitaka) gA0 550-phoDiyaya-phoDiyaya-sphoTitaka / sphuTa-sphoTa+ita+ka / sphuTa prihaase| -bakArAdibaMdha-baMdha-bandha / badhyate yaH sa bandhaH-lAI 55 53 pAya te ma. bandh+a / bandha bandhane / Page #966 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 187 babbha-babbha-babhra / babhra gatau / babbha zahane vAdharI matha netA banma ne pahale baddha 54 vA naye paNa Dha ane mane bheda na samajAyAthI vaddha ne badale vanma zabda ubho thayesa dAge che. badhyate iti bddhH| bandhnata / bandhU bandhane / athavA vardhe / vRdh+ra / (70 387) saM0 vardha zahanA atha vAdharI che. bpp-cpp-vpr| balia-balia-balika / gA0 551-baMdholla-baMdholla-bandhula / bandhura / bavvADa-bavADa bAhApATa / 40 bhASAmA baavddu| . bAhupATa / bahala-bahala-bahala / bakkara-bakkara-barkara / "barkaraH pshu-nrmnnoH"-mbh20,ami.yi0,ane0s0| baddhaa-baddhaa-baddhaka / baddha+ka / "trapubandhakaH" ali thi0 zeSa / gA0 552-bappIha-bappIha-bappIha / "cAtakaH bappIhaH" ali yi0 baMbhaNI-baMbhaNI-brAhmaNI / bamAla-bamAla-bumbAla / bhASAyAM prasiddhasya 'bUma' iti padasya 'bumbA' iti saMskRte anukaraNam bumbA+AlambumbAla-pRSI0 -ori bUmAbUma yatI hoya tevo kolAhala. bola-bola / bolla / 8 / 4 / 2 / babbarI-babbarI-barbarI / "barbarI kuJcitAH kezAH"-(. 387) ane. s| vizvaprakAza / gA0 553- barua-barua-barUka / barUkaH tRNajAtiH' vRdh+Uka / (SI. 11) / vRdh-vardhane / bailla-bailla-balIvarda / baMbhahara-baMbhahara-brahmagRha / balavaTTI-balabaTTI-balavartI / bahurANA-bahurANA-vyavahArANikA-vyavahArasya aNikA- tAnI mI. "asistu sAyakaH....vyavahAraH" ami0yi0zeSa / "aNiH ANivat aau" abha20, ani yi0, ane0 saM0, vizvaprakAza / bahurAvA-bahurAvA-bahurAvA / bahuH rAvaH yasyAH sA-nA dhnne| savAla cha te. bahu+rAva / ru+a / ru zabde / Page #967 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 gA0 554-baphAula-bapphAula-bASpAkula | bASpa+Akula / balAmoDI-balAmoDI-balAmoTI / bala+AmoTI / A+muT+I / mud pramardane / balamaDa-balamaDa-balama / bala+marda / mRd kSode / bahumuha-bahumuha-bahumukha / bahu+mukha / baaly-baaly-baalk| bAullI-bAullI-vAtUlI / pavanayA sAlI putaNI gA0 555-biggAi- biggAi-dvikajAti / bajeTale henaa| athavA 35 naa2| 47|-ibiaayaa-biaayaa-dvikjaataa / " , bIlaa-bIlaka-bAlikA / "bAlikA karNapRSThagA"-mali0 yi0-(Se! / ) bIaa-bIaa-bIjaka / "bIjake asanaH'-0ni0 ze0 / bIajamaNa-bIajamaNa-bIjayamana / gA0 556-buttI-buttI-putrI / 2012sA strI, moga mAre putrInI pe? tyAya che mATe tene putrI kahI zakAya. bukkA-bukkA-bukkA / bukka +a / bukk bhaSaNe / muktA / muktA-mukkA-bukkA / muc+ta=mukta+A / muc mokSaNe / bukkaNa-bukkaNa-bukkaNa / bukk+ana / bukk bhaSaNe / bubua-bubua-vRndk-vRnd+k| (pRss|0) / vivRnda-vi+vRnda / vibuMda-bUMbua-(pRSA0) bimbaka / bimba+ka / "bimbaM maNDalam' -mane0 sa0 vizvaprakAza / 'maNDalaM samUhaH / ' budiNI-budiNI-vRndinI-vRnda+in+I / vRndinI- buNdinii| 8 / 1 / 131 / gA0 557-bukkAsAra-bukkAsAra-bukkAsAra / bhI lasyA // 42 te bukakAsAra. bulaMbula-bulaMbula-bulaMbula / 0 18 (pRss|0) / bolabula- 014 / bula nimajjane / . budbuda / bihI-bulabulA-52poTara. belI-belI-belI / bela+i (agl0 107) vela gatau / beDa-beDa-beDA / "tarI-taraNyau beDA"-malika yi0 / biD+A / biDU Akroze / Page #968 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 199 beDDa-beDDa-beDDa / biDDa (0 170) biD Akroze / boDDura-boDDura-boDDara / buDDa ra / buD saMvaraNe utsarge ca / boDDuraya-boDDuraya-boDaraka / boDara+ka / gA0 558-boDa-boDa-boDa / buDU+a / buDra' saMvaraNe utsarge ca / bovva-bovva-bapya / vap bIjasaMtAne / vapakya / &iii bonA / boMDa-boMDa-vRnta / 8 / 1 / 139 / 'vRntaM stanamukhe puSpabandhe" sane0 // "vRntaM kucAgram / " -vizvaprakAza / bokaDa-bokkaDa-barkara / "barkaraH chAgazizuH"-vR+kara / a0 435 / samidhA yi / vR varaNe / bodara-bodara-bRhattara / bRhat+tara / bohittha-bohittha-bohittha / "bohityaM potaH'' ani / baha+ittha-GI. 231 / (pRSA0) bahiHstha-(So.) abhi. 10 / / gA0 559-bohArI-bohArI-bahukarI / abhidhA yi / bohahara-bohahara-bodhadhara / "vaitAlikaH bodhakaraH' abha20, aliyA / bahuNa-bahuNa-bahUna / bahu Unayati bahUnaH-yorIyozana pA -mAdhu4rI naamnaa| Un+a / bahu+Una / Una parihANe / bahUNa-bahu oNati-apanayati-yorI yorIna yA 2. bahu+oN+a (pRss|0) oNa apanayane / bANa-bANa-bANa / "bANaH vRkSavizeSaH"-mane00, ni010| vishvprkaash| gA0 560-biMbovaNaya-biMbovaNaya-bimbopanata / bimba+upanata / bimba-vizvapra0, sane.. | "biMboNaya' 55se. buMdI-buMdI-vRndI / vRnda+in / pautrI / pautra+in / -( 0) buMdIra-buMdIra-vRndIra / vRnda+Ira / yathA kANDIraH, bhANDIraH tathA vRndoraH 7238 / gA0 560-boMdI-boMdI-bondI / bund+i+I (G0 107) bund nizAmane / boMgilla-boMgilla-boGgilla / vuga+illa (G||0 414) vuga varjane / -bhakArAdigA0 561-bhallu-bhallu-bhalluka / abha20, yAmi thi0 / bhagga-bhagA-bhagna / Page #969 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 bhaMbhI - bhabhI - bhrambhI / bhramati bibheti ca iti ? lammA re bhane laya pA te bhram+bhI / bhram anavasthAne tathA bhI bhaye pRSe|0 bhram+vic | bhI kvip / gA0 562-bhaMbhA-bhaMbhA - bhambhA / bham bham sevA savAlathI ne zobhe te. bhambhAbham+bhA / bhA+kvip / bhA doptau / bhavtra - bhavva-bhavya / bhU+ya / bhU sattAyAm / bhaMTa - bhaMTa - vRnta / " bhaNTAkI" samara0, mani0 ze0 / 33 " vAtiGgaNastu vArtAGgaH" - rabhasaH tathA " vArtA vAtiGgaNe - vizvaH " - ama20 maheo vR0 / de0 vaiMgaNa / bhaMDa-bhaMDa - bhaMdra " muNDanaM bhadrAkaraNam" ali. bhi. bhaddI-bhadda-bhadra | bhaTTi - bhaTTi - bhartRka / bibharti - poSayati- ne poSaNa re te bhartR. bhR+tR+ka / bhR bharaNe / gA0 563 - bhamAsa - bhamAsa - bhamAsa / bhalluMkI - bhalluMkI - bhallukI / bhayena laGgati gacchati yA sA ne layathI yAsI laya te bhaliGgI ( pRSe10 ) bhaya+laGga / laGga + a + I / laDga gatau / bhasuyA- bhasuyA-bhazucA - bhayena zocate bhazucA bhayane sIdhe ne zore te bhazucA - bhaya+zucA / (pRSe / 0 ) zuc + a / zuc zoke / bhuvi luNThitA-pRthvI para moTe ta bhUluNThitA / bhU+luNTh + a / luNTh Alasye gatipratIghAte ca / ( pRSo0) "pheraNDikA" alighAna / bhalaMta - bhalaM'ta - bhalanta / bhalU + anta ( bhuruMDiyA- bhuruMDiyA- bhUluNThitA / bhaNDana-bhaNDana-bhaNDana / bhaND+ana / bhamamuha-bhamamuha - bhramamukha / gA0 564 - bhaddAkari - bhaddAkari - bhadrAkari / 0 222) bhala paribhASaNa - hiMsAdAneSu / bhaND paribhASaNe / "bhaNDanaM kavace yudhi" anekA0 saM0 bhaddasirI- bhadda sirI- bhadrazrI / abha20, alidhA0 zeSa0 / bharocchaya- bharocchaya- bharocchraya / bhareNa ucchrayaH - uccatA - yasya tat-nI jaMbhAI lara vaDe che te bhara+ucchraya / ut+zraya / zrI+a / zrI sevAyAm / bhayavaggAma - bhayavaggAma - bhagavadgrAma | bhAa - bhAa - bhAyA / bhAtR-zolanAra bhAtRnu athamAnuM meuvayana bhAyA bhA+tR / bhA doptau / gA0 565- bhAsala - bhAsala - bhAsvara / bhAsU+vara / 5 / 2 / 81 / bhAs dIptau / Page #970 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAviya - bhAviya - bhAvita - bhU - bhAv + ita-bhU sattAyAm / bhAvika-bhAv+ika / 201 "" bhAujjA - bhAujjA - bhrAtRjAyA / bhrAtR+jAyA / bhAsuMDI - bhAsuMDI -bhAsuNDI / bhAgya - bhAuya- bhAvuka | bhU-bhAva+uka | 5|2|40| bhU sattAyAm / gA0 566 - bhAyala - bhAyala | bhAvaTa-bhAvena aTati - gacchati iti -> hoza hazi bhAvATa gati ure te lAvaTa athavA lAvATa (pRSo0) bhAva+a | a+a | aT gatau / bhAsiya- bhAsiya-bhAsita / bhAs+ita / bhAs dIptau / bhAilla - bhAilla - bhAvilla - bhAva + illa / bhAvaiyA-bhAvaiyA-bhAvayitA - pRSa0 / bhU - bhAvay +itA / bhiMga bhiMga-bhRGga / bhRGgaH "varNavizeSaH " ( 79 0 84) / bhR + Gga / bhR poSaNe ca / gA0 567-bhisiyA - bhisiyA - vRSIkA / " vRSI tu RSiviSTare" - abha20, abhi. ci, 0 saM0 / "vratinAm Asane vRSI" - vizvAza | "bruvantaH asyAM sIdanti vRSI" - bhara. kSI20 / bhisaMta-bhisaMta- bhISAnta / bhISA + anta / bhyasanta / bhyas+anta ( 0 222 ) / bhyas bhaye / bhiMgArI - bhiMgArI - bhRGgAri / bhittara-bhittara- abhyantara | - ( pRSa0) ,, bhittiruva- bhittiruva- bhittirUpa / bhitti-bhedana chedana / bhid+ti / bhid dvaidhIkaraNe / gA0 568-bhua-bhua- bhUrja / bhaktirUpa | bhakti-bhAta-rI-garIgarI bhaj+ti / bhukkhA - bhukkhA bubhukSA / bhuMDa - bhuMDa - bhUdra / bhuvaM dRNAti iti - " mUlavibhujAdayaH " 5 / 1 / 144 | bhuMDIra - bhuMDIra - bhUdIra / bhuvaM dArayati bhU+dR+a / 5 / 1 / 144 / bhuttaNa-bhuttaNa-bhRtyana / bhRtya nAmane AyAra arthabhAM dhAtu manAvI bhRtyati iti ? nRtya mevA hoya te bhRtyanaH / bhRtya + kvip + ana / bhuruhuMDia - bhuruhuMDia - bhUridhUlita / bhUri + dhUlita ( pR0 ) / mInane jhADe te bhUdra / bhU+ha+a / dAraNe / iti - bhInane jhADe te bhUdIra / Page #971 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 gA0 569-bhUa-bhUa-bhUta / "bhUto yuktaH'-mane0 sa0, vivaza / bhUaNNa-bhUaNNa-bhUyajJa / bhUmipisAa-bhUmipisAa-bhUmipizAca / bhUmi+pizAca / "bhUmipizAco dezyAm " abha20 dvitIya bhUmyAdikAMDa / bheDa-bheDa-bhela / "bhelaH bhIruke"-24ne 10 sa0, vivaza bhejja-bhejja-bheya / bibheti iti bheyaH 5 / 1 / 2 / bhI+ya / bhI bhaye / bhejjalaya-bhejjalaya-bheyalaka / bheya+la+ka / gA0 570-bheruMDa-bheruMDa-bhIrudra / bhiyA rudraH bhIrudra:-mAne sIdhe rudra-maya 42 sANe te bhIrudra / bhI+rudra / (pRss|0) bhoa-bhoa-bhoga / bhujyate anena iti bhogaH-2 43 bhAnakore momavAya te bhoga / bhuja+a / bhuj pAlana-abhyavahAryoH bhoia-bhoia-bhogika / bhoga+ika / bholly-bholly-bhaapuulyk| ___bhAvapUlyaka / pUla+ya / pUla saMghAte / bhAvena pUlyam-vizeSa mAvANu gA0 571-bhaMDa-bhaMDa-bhANDa / bhaMDI-bhaMDI-bhaNDI / "zirISe bhaNDI" "bhaNDate iti bhaNDI' ma0ni0zeSa / gA0 572-bhaMbhala-bhaMbhala-bharbhara / "bharbharaH chadmavAn" (3 ) vihvala / bhitta-bhitta-bhitta / bhitta athavA bhitti / bhukkaNa-bhukkaNa-bukkana / bhelii-bhelii-beddii| beDA-beDI So0-'taro-taraNyau beDA"-ami0 thi. -makArAdi-- gA0 573-maMtI-maMtI-mantrI / mantra+in-mantrin / maMTha-maMTha-maNTha / maNThate iti maNThaH- zo re te ma4 maN+a / maNTha zoke / ___ vaNTha / - sana0 sa0 / vizvAza maMDI-maMDI-maNDI / maNDayate anayA sA maNDI-nA : vIrAya athavA zAlA yAya te maNDI maND+i / maND veSTane, maND vibhUSAyAm / maMca-maMca-maJca / maJcyate anena iti maJcaH- 53 dhAraNa thAya te maJca ' maJca+a / maJc dhAraNa-ucchrAya-pUjaneSu / magga-magga-mArga / Page #972 -------------------------------------------------------------------------- ________________ macca macca-mAcya / mac+ya / mac kalkane / mala - mala-mala | gA0 574 - maTTa-maTTa - mantta / 203 maTTha-maTTha-mRSTa / mRj+ta / mRj zuddhau marAla - marAla - marAla / makhamakha - ma / mammI-mammI-mAmako / mAmaka+I | mallANI - mallANI - mAtulAnI / mAmA-mAmA-mAmakI | mAmI - sAmI- mAmakI | gA0 575 - maI - maI - madI / madaH yasya asti-nene sIdhe maha thAya che te mad+I= Hat | (Cello) maimohaNI - maimohaNI - matimohanI / mati mohayati yA sA-bhatine bhUJave-moha yabhADe-te matimohanI mati + mohanI | muhu + ana+I | muhU vaicit / majjA majjA majjA A-maryAdA / merA merA - mirA / 8 / 1 / 871 maU-maU - mayu / mA ayate - gacchati - mayuH - gati na pure te. mayu-mA+ ay + u / ay gatau / vartamAnamA madhyapradezamAM nIbhayanI pAse TeDarIvANI ne 'bhI'nI chAvaNI uDavAya che te yA 'bhI' lAge che. matalli - matalli - matalI / mate svamate lIyate iti matalI / mata +lI+vic / miNAya - miNAya - minAka | mInAti iti minAkaH / pRSe0 / mI hiMsAyAm sarapa pinAka | mahara - mahara - mahara | mA harati iti maharaH ( pRSa10 ) - me, harI na zaDe te mahara | ma+hara | hu+a / hR haraNe | madhara / mA dharati iti madhara : (pRSa0) -, gharI na rADe te madhara mA+vara / dhR+a / dhR dhAraNe / gA0 576 - maDiyA -maDiyA - mRtikA / bharavA devI mRta+ikA / mR+ta / mR prANatyAge / -- maua - maua - mRduka / mahaNa - mAhaNa - mAdhana / " mA ca mAtari" akSara0 bhatAnu dhana - pitRgRha e mAtAnuM dhana che. Page #973 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 marula-marula-marutla / 'la' svAthi. maia-maia-mathita / math+ita / math viloDane / madRta / mA+dRta (ss|0)-maar pAtra nahIM. dR+ta / dR Adare / maMDala-maMDala-maNDala / gA0 577-maDaya-maDeya-mRDaka-mRD+a+ka / mRD sukhane / mayaDa-mayaDa-mRDaka-mRDati sukhayati iti mRDaka-maDaya / ya mane Da / vyatyaya mR+a+ka / mRD sukhane / madaDa / mAdyati harSa nayati iti madaDa / mada+aDa (G!.) / mada harSe / madada-madaM harSa dadAti iti madadaH- 8-mAna-mApe te bha6. mada+dA / dA+a / dA dAne / majjhaa-majjhaa-madhyaka / madhya+ka / madhyaga / madhya+ga / myaai-myaai-maayii| m+aayii| mam mastakam ayate gacchati maayii| ay gatau / "maH maulau" sudhA0 se / madAyI / madam-ayate mdaayii| mada+ay+I / maulI-maulI-mukulI / 8 / 1 / 107 / gA0 578-maMjIra-maMjIra-maJjIra / mayAlI-mayAlI-madAlI / madam AlIyate iti madAlI:-ma sAtha manA samaya te mdaalii| mada+AlI / A+lI-+kvip / lI zleSaNe / mahAla-mahAla-mahAjAra / maMjuA-maMjuA-maJjukA / maMtuA-maMtuA-mantukA / gA0 579-mahaMga-mahaMga-mahAGga / mahAnti aGgAni yasya saH mahAGga:-nAM / moTA che te mahAGga / sabha20, abhidhAna0 / maMDilla-maMDilla-maNDala / pUDato -masa-Deya cha.. maDaha-maDaha-maTaha / "maTaI: hrasvaH " "maTa sAde sautraH" maTa+aha / G! 0 588 / muddii-muddii-mukuttii| mukkuMDI-mukkuMDI-mukuTI / murumuMDa-murumuMDa-mukharamuNDa-mukhara+muNDa / mukhena rAjate iti mukharaH / mukha+ rAja+a(Da) rAj dIptau / mukhararUpaM muNDaM mukharamuNDa / (pRss|0) Page #974 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 205 maulimaNDa / maNDa-zAmA. moDa-moDa-mukuTa / 8 / 1 / 107 / gA0 580-majjoka-majjoka-sadyaska / atha dRSTiya vidyArata mema sAge cha ? sa bhane ma s2|| yAvAthA sajjokkaM ne pahale majjokkaM prAyAna pothImA lakhAyela hoya. maMgusa-maMgusa-maGgapa / maGga+USa (Ge! 560) muggusu-muggusu-maGgaSa / ., ,, ,, (50) muggasa-muggasa-, , , , maMgala-maMgala-maGgala / masiNa-masiNa-masmRNa / maura-maura-mayUraka / "apAmArge mayUrakaH'-ma0ni0 she0| mauraMda-mauraMda-mayUranda / mayUra iva dRzyate iti mayUranda / 2 bhAra / hepAya te mayUranda / mayUra+dRza+a (pRss|0) dRz prekSaNe / gA0 581-maMtellI-maMtellI-mattakeli / mattA keliH yasyAH sA-nIti bhatta ke te. matta+keli / ___ mantrakeli / mantrarUpA guptA keli: yasyAH sA-nIti -23-gupta che te. mantra+keli / malhaNa-malhaNa-mallana / malla+ana / malla dhAraNe / . maMhana / maMha+ana / maha vRddhau maMdhAya-maMdhAya-mAndhAtR / mAm lakSmIm dadhAti yaH saH-mAndhAtR (ko0) sakSmIne se dhAraNa 13 te mAndhAtA / mAm+dhA+tR / dhA dhAraNe / mahAyatta-mahAyatta-mahAyatta / mahA+Ayatta-mahAntaH AyattAH yasya saH mahAyattaH-moTA moTA sAne sAdhIna cha te mahAyatta / maha+Ayatta / mahAH utsavAH AyattAH yasya sH-utsv| ne mAdhAna cha athavA mahAnAm AyattaH-8tsavAne sAdhAna ca te mahAyatta / maha+Ayatta / mahyAyatta-mahI AyattA yasya saH-pRthvI gene sAdhIna che te mahyAyatta (50) mahI+Ayatta / mahAyatta-mahat+Ayatta-mahat-20ya, ne ya sAdhAna cha te mahAyatta / mahAyatta-maha-te. maha+Ayatta te ne sAdhIna cha te mahAyata - mahAtasvI . Page #975 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 maheDDa-maheDDa-maheDa / mAm-lakSmIm-zobhAm heDate-na Adriyate yaH saH -2 shaamaan| 2 / 62 / 73 te maheDDa / maa+hedd+a-pRss| / heD anAdare / sarakhA aMgrejI maDa. gA0 582-mara-maraTTa-madATTa / aTTanam-atikramaNam-aTTaH / madena aTTaHmadAH -mahane sIdhe mahAne dhavI te madAha / mada+aTTa / atttt+a| ___ aTTa hiMsA-atikramaNayoH (-pRSo.) maDahara-maDahara-madhara / dharaNaM dharaH / madasya dharaNaM madadharaH-bhahane gharavA 2 . dhR+a / dhR dhAraNe / maDapphara-maDapphara-madasphara / spharaNaM-spharaH / madasya spharaNaM madasphara:-mahanu mAnu-12. mada+sphar / spha+a / sphara sphuraNe / malahara-malahara-maladhara-bhajana ghA2 ranAra. mala meTale hiMsA, asatya, vara satA, niyAsa kore sane hoSo. mala++a / dhR dharaNe / mahisaMda-mahisaMda-mahisyanda / mahyAM syandate ya: saH --pRthvI 52 7 25 are-te mahisyanda / mahi+syand+a / syand sravaNe / mahAsadA-mahAsadA-mahAzabdA / nA bhoTo za6-41-2 te mahata+ zabda / gA0 583-mjjhaar-mjjhaar-mdhykaar| 'ra' 12nI ? 'kAra'svAthi pratyaya / mahAbila-mahAbila-mahAbila / moTu mila-vi12-te mahAbila "mahAbilaM dezyAm"-4ma20 kSI2, maliyi0 / mahANaDa-mahANaDa-mahAnaTa / "gajArizca mahAnaTaH"-24bha20 / 24 mi.vi.| ____ "mahAnaTo dezyAm"-sama20 kSI20 / maihara-maihara-matidhara-bhuddhine 52nA2-yAne samAi mApanA2. matigRha-matinu 52-muddhimAna malaMpia-malaMpia-malapriya / ne s|235 bhesa priya cha te. mahAlakkha-mahAlakkha-mahAlakSya / ta295 pAthI renu sakSya-dhyeya-moTu cha te. gA0 584-mahAvallI-mahAvallI-mahAvallI / "padminyAM tu mahAvallI'-. ni. za0 / maDabojjhA-maDabojjhA-maDavAhyA / maDa-4 (hazA) 31 43-nI pAsenA lAgavaDe-bhalA 4-7 vAya hAya te maDavAhyA / Page #976 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 207 mRtavAhyA-mRta merale bha295 dhavAle maryAta marta-martya-puru5. puruSa 5 revAya hAya te mRtavAhyA / mattavAla-mattavAla-mattavAla / valate iti vAla: / mattena vAlaH mattavAla:ma. paDe DhAyalA te matavANI. val+a / val saMvaraNe / mahumuha-mahumuha-madhumukha / madhu+mukha-mAtra renu bhu5 madhu-bhI-cha. mukhe mIThuM bolanAra athavA mukha sAme ja mIThuM bolanAra ane pAchaLathI vADIyAnuM kAma karanAra mAsia-mAsia-mASika / mASeNa-mUrkheNa saha carati yaH saH mASikaH bhUrNI sAthai 22 te mAsia / "mASo mAne dhAnyabhede mUrkhe tvagdoSabhidi api" ane saM0 | vizvaprakAza ! gA0 585-mayaraMda-mayaraMda-makaranda / mammaNiA-mammaNiA-varvaNikA | "varvaNA makSikA nIlA"--24bha20, malika yi0 / mammaNikA-bharama-samaya 42nArI mattAlaMba-mattAlaMba-mattAlamba / martaH puruSaH-yaM martaH puruSaH Alambate sa marta+Alamba / Alamb+a=mattAlaMba-12parene se te. "mattaiH-pramAdibhi:-Alambyate sa mattAlamba:-abhidhA yi 10-amaahiye| tI hai| leta. mahyara-mahayara-mahattara / gA0 586-majhaMtia-majjhaMtia-madhyAntika / majjhantia ne pahale majjhaNhia pATha hoya to artha vizeSa susaMgata bane. mggnnnnir-mggnnnnir-maargaanvyii| magga+anu+i+ira / i gatau / 'i' dhAtune prAkRtamAM kartA sUcaka dura pratyaya lAge che. haima vyA. 8 rA15 malavaTI-malavaTTI-malavI / malasya vartI yA sA malavartI bharanI vATa. vartI / vRt +i+I / vRta vartane / "malinI puSpavatI" abha20 liyaa| mahisakka-mahisakka-mahiSyaikya / mahiSINAm aikyam mahiSyaikyam-zAnu ja aikaya-bheMzonI ja ektA-bheMzonuM ToLuM-samUha. mAhiSaka / mahiSINAM samUhaH-mAhiSakam-mahiSI+aka / bhezAnu reNu gA0 587-mahatthAra-mahatthAra-mahAsthAla / mjjhimgNdd-mjjhimgNdd-mdhymgnndd| mhuraalia-mhuraalia-mdhuraalitaa| madhura+Ali+tA-madhu2 sapAmitratA. tA meTale 'pa' Page #977 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 mayalavuttI-mayalavuttI-malinavartI / 8 / 2 / 138 / malinavRtti / gA0 588-maMgalasajjha-maMgalasajjha-maGgalasAdhya / 'laGgalasajjha' meve| pAhAya te| atha vizeSa susaMgata thAya, lAGgalasAdhya-lAgalena-halena-sAdhyam 71 paDe sAdhya. athavA halane maMgala 35 mAnIne mNglne| hala-'' atha 42ve| hI che. maNiraiA-maNiraiA-maNiracitA / mayaNivAsa-mayaNivAsa-madanivAsa / mittala-mittala-mitrala / mitra+la | la khAthi che. mitraM lAti mitrala: bhitrane graha 42nA2. lA+a / lA AdAne gA0 589-mahAsauNa-mahAsauNa-mahAzakuna / mahAlavakkha-mahAlavakkha-mahApakSa / makkaDabaMdha-makkaDabaMdha-markaTabandha / gA0 590-maNiNAyahara-mANaNAyahara-maNinAgagRha / mAlA-mAlA-mAlA / mAI-mAI-mAyI / mIyate yajJe hiMsyate yaH sa mAyI-yajJamAM ne havAmA yAve te mAyI / mI-mai+I / mI hiMsAyAm / mAha-mAha-mAgha / "mAthya kundam" 2520 / mAyaMda-mAyaMda-mAkanda / "AmraH mAkandaH"-abha20, mali0 yi, sana0 sa0, vizvaprakAza / mADia-mADia-mAThika / maTha eva mAThikam / gA0 591-maayNdii-maayNdii-maakndii| mAkRntI / kRnt hiMsAyAm-mAkRntI-hiMsA naDi 32nArI mA+kRnt-I (u0) (ss|0) mAiMdA-mAiMdA-mAkandI / "mAkandI AmalakIphale'-ane0 saM0, vizvaprakAza / "AmalakIphalaM mAkandI"-Debha. ni. zeSa / mAili-mAili-mRdulA / 8 / 1 / 127 / mAucchA-mAucchA-mRduchAyA / mAtavasA / mAnI yena bhAzAnI chAyA-mAzaza-bhR6 bAya che. mAbhAi-mAbhAi-mAbhAyi / 'bhI' dhAtunu aghatanI lAva35 trIne pu35 mevayana. mAbhAyi-samayayana. mAbhIsiaM-bhAmisi-mAbhISitam-bhI-bhISA + itam-mA + bhISitamsamayavayana. bhI bhaye / 5 / 3 / 107 // Page #978 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 209 gA0 592-mAlUra-mAlUra-mAlUra / 0 ni0 ze0 / nighaNTu mAM . bilva no vAya: cha. mAhila-mAhila-mAhila / mAsurI-mAsurI-imajhu / mANia-mANia-mAnita / mAn+ita / mAn pUjAyAm / mAhura-mAhura-mAdhura / madhurA athavA madhurikA-70 ni0 zeSa / upAsakadazA sUtramAM AnaMda zrAvakanA adhyayanamAM pAraMgatamAraya zabda Avela che. gA0 593-maadliaa-maadliaa-maatRkaa| zaurasenInA niyama pramANe 'ta' no 'da'. mAhivAa-mAhivAa-mAghavAta / mAgha+vAta / mAghIyavAta / mAghIya+vAta / mAaliA-mAaliA-mAtRkA-mAtAnI samAna mArilaggA-mArilaggA-mArilagnA / mAri+lagnA / vizeSa43dhe ne mAri pada lAgela che. gA0 594-mAlAkuMkuma-mAlAkuMkuma-mAlAkuGkuma / mAhArayaNa-mAhArayaNa- | mahAratna / mAgharana-bhalA malinAnI mAM na he lAge evuM vastra miriA-miriA-miritA / miraa+it+aa| mirA-bhaya-re mahAvANI hoya te miritA mihiA-mihiA-mihikA / mihikA-mama20, ami0 yi0 / meghikA / mittivaa-mittivaa-maitrIpada / maitryAH padam-sthAnam / gA0 595-mIa-mIa-mita / mA+ta / mA mAne / mubbha-mubbha-mordhva / mA-nahI, Urdhva-unbha-. so nahoya paNa ADe hoya, mA bhramati mAbhra-(pRSo0) mubhra / mA+bhram+a 1. bhram anavasthAne / sabhe nahIM paNa sthira rahe te. muNddaa-muNddaa-munnddaa| muMDI-muMDI-muNDI / muNDa-mAthA 52 re 2 te. muddI-muddI-muddI / mud dadAti-muddI-65 mApanA2. muddA +a+I / dA dAne / 14 Page #979 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muNI - muNI - muni / ' agastye tu munidrumaH ' bhani0 ze0 / gA0 596 - muhala- muhala - mukhala / mukha+la / 'la' svArthi 4. muaMgI - muaMgI - mRdraGgI / mRdu+aGga+I | nAMgo muTTikA muTThikA - muhaTIkA | mukhaTIkA mukhasya TIkA gatiH musaha-musaha-mukhasaha / mukhe sammukhe saham - sAne sahana manaH saha | manasA saham - manaH saham - bhana vaDe sahana mukhAnu. 10 - / muhi muhi maukhika / bhApramANe 2 te gA0 597 - mukkaya - mukkaya- muktatA / paravA bhATe taiyAra thayelI unyAnI bhuktatA. murita / mura saMveSTane / muriya muri mRdita- mRd+ita / mRd kSode / DomaNa che. TIka gatau khAnu AhRtamAM mUr-tuTavu' } bhavu | mUr+ikA = mUrikA 8|4|106 | pRSa0 / 30 bhASAmAM mArAI javuM-khaMDita thayu tuTI javuM. muraI - muraI - muraI | zIsane vIMTanArI-vIMTI senArI-zIlane toDanArI. mulAsia - mulAsia -- ploSita / pluS+ita / pluSa dAhe / (pRSa0) saramAve pulAsia -gAthA 517. muAiNI - muAiNI - mRtAdinI / mRta + adinI -muhAne - bhuuhAla mAMsanejAnArI. ad+ino | ad bhakSaNe / gA0 598- mugluruDa - mugghuruDa - moghotkara / bhodhanaabho, ut52 - Dhagalo mukkuruDa-mukkuruDa-muktotkara / muhatthaDI - muhatthaDI - mukharathuDI / mukha+sthuDI / sthui + i + | sthui saMvaraNe / murumuria - murumuria - murmurita / (10) muharomarAi - muharomarAi - mukharomarAji / gA0 599 - mUsA - mUsA - musA / pravizatAM yatra mastakaM, khaNDyate sA musA - praveza muranArAmonu bhAthu nayAM DAyamevu nAnu mA. mus+a+A / mus khaNDane / mUsAa - mUsAa - musAka / musAka / mus + Aka - ( 37017) musa khaNDane / mUsarI - mUsarI musitA / mus khaNDane / mus+itA / ( 10 ) mUsala- mUsala- musala / bhusaNa va puSTa hoya te yA 'mUsala' vAya. * mUalla- mUsalla- mUkala | mUala - mUala - mUkala / Page #980 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 gA0 600-meMThI-meMThI-medrI / "mer3ha-uraNa." - abha20 / medra+I-mer3hI / miha secane (30) meMDhI-meMDhI-meNDhI / -ami0 yi0 / melI--melI-melI / mila+I / mil zleSaNe / meDha-meDha-meDha / meghati iti meDha:- zuddhivAna hoya te bheTa. medh+a (pRss|0) medhU saMgame tathA medhaa-hiNsyoH| meMTha-meMTha meNTha / ani yi0 / pRttiA -tara "meNTha"-bhAnucandra / maNTha / 'maNTho dezyAm'-abhidhA 070 hastipakaH' / meara-meara-medhara / medhati hinasti iti medharaH- hisAre te medhara / me+ara / medh medhA-hiMsayo: / (7|| 443) / meajja-meajja-meyaka / moyane iti meyam-2 bhapAya ta bheya. meya+ka / mA+ya / mA mAne / gA0 601-meDaMbha-meDaMbha-mRgadambha / kapaTaM kRtvA mRgasya bandhanArtha pAzasya tantuH / mehacchIra-mehacchIra-meghakSIra / moca-moca-mauca / mocA-3, nA resAmAthI mane te mauca / moggara-moggara-mutkara / mud+kara / mud-harSa, kr-42|2. gA0 602-mora-mora-mora- yanI gati morattaa-morattaa-morAptaka / , mokkaNiA-mokkaNiA-mutkaNikA / mut+kaNikA / mut-yAna, knnik| -azI. mara-mara-mara / maDDA-maDDA-mardA / mRd+A / mRd kSode / maDa-maDa-mada mada mRta gA0 603-maMtakkha-maMtakkha-mandAkSa / "mandAkSaM ho: -abha20, ami0 yi0 / mandIra-mandIra-mandIra / maJjIra / mammaNa-mammaNa-mammana-anu429 zaha-mabhAgu marmara / manmatha / gA0 604-maila-aila-malina / 8 / 2 / 138 // matila-mati lunAti-matila:-muhino se te matila / Page #981 -------------------------------------------------------------------------- ________________ marAThI - marAThI - marAlI / makkoDA - makkoDA - maGkoTa / maGka + oTa (u0 16 ) maGka gA0 605 - mammakA - mammakA - mAmakA / mAmaka-bhAra - mamatva mahalla-mahalla - mahat / 212 gA0 606 - mahua - mahua - madhuka / malaa-malaa - malaya / " malayo deze ArAme zailAMze parvatAntare " - ne0 sa0 vizvaprakAza / malia - malia - mallikA / " mallikA pAnabhAjanam - ali0 zi0, malla + aka / mallU dhAraNe / ( pR0 ) majjia - majjia - mArjita | gA0-607 - mallaya - mallaya - mallaka / " mallakaH zarAva:" (795027) malla + aka / malla dhAraNe / gA0 maMgula-maMgula - maGgalA / "maGgulaM nyAyapetam" (@Q0485) nyAyapeta - anyAyI. maMthara-maMthara-manthara / " mantharaH vakre pRthau mantharaM kusumbhyAm" ane0 saM0 vizvaprakAza / manthara - vAMDe, pRthu, vistAravANu, suMbhI, gA0 608 - mahia - mahia - madatRhita / madena gRhitaM madatRhitas bhane sIdhe maNDane / hiMsA 42vI. mada+tR + i / tRh hiMsAyAm / maDuvaia - maDuvaica-madopavIta / " vItam aGkuzakarmaNi" - ane0 sa N0, vizvaprakAza / mAla - mAla - mAla / malate - dhArayati janAn iti mAla:- bhANusone dhAraNA re te bhAsa-bhAga | mala+a / pRSe0 mala dhAraNe 609 - mANaMsI - mANaMsI - manasvinI | 8 | 1 / 26 / mAuA - mAuA - mAtRkA / mukkala - mukkala-mutkala / mummura - mummura - murmura / "murmuraH tuSapAvake ane0 saM0 "murmuraH jvaladaGgAracUrNam" ( 370 10 ) / mUryate anena iti murmuraH / ne vaDe hiMsA thAya te. hiMsAyAm / gA0 610- mehuNiA- mehuNiA - mithunikA / mithuna - - strIpuruSanu leDu, strInI athavA puruSanI sAthe sagAI ne saMbaMdha rAkhanAra. moa - moa-moca / gA0 611 - raMga-raMga-raGga / -rakArAdi amara0, ali thi0 / Page #982 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 213 ratI-ratI-rakti / raJja+ti = rakti / rajjU rAge / rapha-rappha-raphya / raph+ya / raph gatau / raMbha - raMbha-rambha / rabhU+a / ralla - ralla - rallaka | rAla - rAla - rAla / 'rAla' AdayaH kaGgubhedAH kodravaH koradUSakaH anyo dvitIyo vikhyAto vanakodravaH"-baibha0 ni0 ze0 / rAalya-rAalaya - rAlaka / gA0 612 - raddhI- raddhI-Rddhi / rasAlA - rasAlA - rasAlA / " rasAlA tu mArjitA " - ama20, abhi. ci. / rattIa-rattIa-raktika / bhASAmA 'rAta' | 'labha'ne 'rAta' pazu hevAmAM Ave che rasAu - rasAu-rasAda / rasa+a | a+a / ad bhakSaNe / rolaMba - rAlaMba - rolamba / abhi0 zi0 / si0 0 3 / 2 / 155 / rasahU - rasadda - rasArdra / bhojyapadArthajanyapravAhirasena Ardram | rasa + Ardra - bhAdya padArthAMmAMthI pravAhita thatA rasavaDe bhInuM gA0 613 - rattaya-rattaya- raktaka / raj+ta+ka / raggaya - raggaya- raktaka | 8|2|10| "" raMjaNa - raMjaNa-raJjana / raj+ana / raj rAge / ravaya-ravaya-ravaka / ru+a+ka / rauti - zabdaM karoti-ravaH / rava eva ravakaH / ru zabde | ? savAna ure te ravaka / khAyo ravaiyA-hIM bhAMthI bhAlu ke chAza banAvavAnuM sAdhana raMdua-raMdua-ruddhaka-rodha anAra - pAMdhI rAmanAra / rudhU+ta+ka / rudh AvaraNe / bhASAmA Dhavu / rajjuka / rajju+ka / (pRSo0) rayavali - rayavali - rajovali / rajasA dhUlikrIDayA yaH AtmAnaM valati - saMvRNoti saH rajovaliH dhUNabhAM rabhavAne sIdhe ne potAnI latane 204 vaDe DhADa ta rajovali / rajas + vali / val+i / val saMvaraNe / raigella-raigella--ratikhela / rati+khela / khel+a / khela calane / rati-ruthi ratikera / ratikA+Ira / Ir +a / Ir gati - kampanayoH / ratikA-rui ratikrIDA / gA0 614 - racchAmaa-racchAmaa-rathyAmRga / rathyA-zerI, mRga- pazu / rathyA+mRga / rattakkhara - rattakkhara - raktakSara / rakta+kSara / anAra rAtu pravAhI. kSar saMcalane / Page #983 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 rahayA-rAkTaviyA-w+++| juo ka zabda raddhi -ddhiA -kanIzvara-navanI+davana ! -ra-rAja ! rAtA pagavALo. rANi-ra-rAdA rU (uNA 618) abhi0 ci. | par parimA ! nA dazavi-ravina-vitA rAyArU-Atha-pati . rAja-rAtA raMgavALuM lehI- taH sthA sa-rAtA raMgavALA lehImAM jenI gati che te. li-lisTiTI ! DhirUM . Tis alpAthe kusAcAM Hi-ui- a | Ykya | raghu mata ! rijA- ririA ! riksa | (pRSo) T0 62-vizva-viva-kSa ! ri-jijI-kSa | ri-ri-pittA 1dra-krui-ziSTa ziSTa sAme cA nAsti sa riTanma+raSTalikhita pothImAM vAyaro rido evo ja pATha che ane dezI zabdasaMgrahanI je bIjI bIjI AvRttio chapAyela che temAM paNa vAyaro rido evo ja pATha chapAyela che. vRttikAre radda zabdano -kAgaDo evo artha Apela che. e jotAM vo dio pAThane sapAne vAyaDapiTTo pATha samajavo joIe. saMskRtamAM "kAkInA paryAya mATe ariSTa zabda ja che gi zabda nathI. saMskRtamAM rii zabda to che paNa tenA je aneka artho batAvela che temAM kAgaDA" artha kayAMya batAvela nathI tethI ahIM "rido' pAThane badale rido samajIne ame ariSada zabda svIkArela che ane tene kAgaDe" artha Apela che. saMskRtamAM rijha zabdanA nIce jaNAvela artho batAvela che- ariTa- kAgaDe | lasaNa 2 lIbaDo arIThe daitya A pAMca arthomAMthI rezamAM ari4 ne artha 'kA-kAgaDo' ja samajavoe sUcavavA mATe ahIM kari ne artha niyamita karela che. ' jo ke rakArAdi zabdonA vargamAM marida ema akArAdi zabda na Avo joIe paNa 5 ne lepa karavAthI Ama thayuM hoya ema lAge che. Page #984 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 215 sabha20, ani yi0 / riS hiMsAyAm riSta / riSTa / a+riSTa-ariSTa / riddha-riddha-Rddha / Rdh+ta / Rdh vRddhau / riddhI-riddhI-Rddhi / Rdh+ti / / riMgia-riMgia-riGgita / riGgaita / riGga gatau / gA0 617-riria-riria-ririca / rica-riric+a (So0) rica virecane / rikia-rikia-riktaka / rikta+ka / rimiNa-rimiNa-ravaNa / ru+ana / ru zabde / 0 riMcholi-richoli-RkSAvali / RkSa+Avali / 8 / 1 / 26 / ricchabhalla-ricchabhalla RkSabhalla / gA0 618-rittUDia-rittaDia-paritruTita / . pari+truTita / atizaya sUyavA mATa mAga 'pari' laagl| sane pachI pa sopA gayo heya. truT+ita / truTa toDane (So0) rIDha-rIDha-rIDhA / "rIDhA avajJA"-alika yi0, abha20 / "rihiH katthanAdau sautraH / rehaNaM rIDhA bhidAditvAt sAdhuH"-mali0 yi0 vRttau / ruMDha-ruMDha-(rudra / lubdha / luNTa / luNTha / ruMDhia-ruDhia-rUDhita / rUDhita (pRss|0) rUDhita / rUDhaM yasya asti tad rUDhiaM / rUDha+ita / jene 4 38-atu-hAya te rUDhita / ruhanata / ruhU bIjajanmani / raMcaNI-ruMcaNI-lucanI / luc+anI / luc apanayane / ruarui-ruarui-rucaruci / -pRss|0 ruciruci / -pRSo. ruaruiA-ruarUiA rucarucikA / rucirucikA / gA0 619-rUa-rUa-rUta / rUvI-rUvI-rUpI / rUvamiNI-svamiNI-rUpamatI / reNI-reNI-reNu / reNuH dhUli:-reNu-reNI pRSo / rajanI-rajo nIyate yatra sA rajanI-rayaNI-reNI / pRSI0 raja+nI / raja za" asUna 555 cha-262110 Page #985 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 resia-resia-reSita / riS+ita / riS hiMsAyAm / reSaka / ress+ak| revaya-revaya-repita / repa+ita / repU gatau / / gA0 620-revaI-revaI-revatI / "revatI balabhAryAyAM nakSatrabhidi mAtRSu"-ane. saM0, vizvAza, abha20 kSI20 / / revaliyA-revaliyA-rajovAlukA / -pRss|0 revajjia-revajjia-repArjita pRSI0 repaH virhite''-mane0 saM0, vi. pra. rehiaa-rehiaa-rekhitaka / rekhA-rekhita-rekhitaka / reNApANu 29 nizAnavANu resu. gA0 621-reavia-reavia-repApita / repa+Apa+i+ta / roTTa-roTTa-roTTa / ruTa+ta (So0) / ruTa pratIdhAte / roDa-roDa-roTa / rud+a / ror-ror-ror| roda / lola / rodhasa-rodhasa-rodhasa / ru+asa / rudhU AvaraNe / roMkaNa-roMkaNa-rukSaNa / rukSa+aNa / rukSa pAruSye / rujana / ruja+ana / ruj maGge / rvk-pRss|0 gA0 622-rojjha-rojjha-rohya / ruh+ya / rohia-rohia-rohita / abha20, yamika yi0 / romarAi-romarAi-romarAji / romUsala-romUsala-romotsara / roma+utsara / roaNiA-roaNiA-roganikA / roga+janikA So. roganikA - 1 phelAvanArI. rodnikaa-2|12|naarii / rud+ana+i+kA / rud azruvimocane / romalayAsaya-romalyAsaya-romalatAzraya / gA0 623-rattaccha-rattaccha-raktAkSa / rakta-akSa / railakkha-railakkha-ratilakSya / rati+lakSya raah-raah-raadh| Page #986 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 217 gA0 624-rAyaMbu-rAyaMbu-rAgAmbu / ambuni jale rAgaH yasyaH saH rAgAmbuH / janA rAga pA ta23 vadhAre che. te rAgAmbu / vetas na paryAyAM "ambujAtaH nadIkulapriyaH" awal hai. ni. ze0mA yApekSA che. rikSaNa-rikkhaNa-rivana / riDa+ana / riGgha gatau / raMda-ruMda-raudra / reMkia-rekia-rekita / pRSI0 rekhita / (pRss|0) gA0 625-resaNI-resaNI-reSaNI / reS+anI / reS avyakte zabde / rola-rola-rola haru la / ru zabde / roDI-roDI-lolI / So. lolI-dolikA / roddha-roddha-roddha / rukta (50) / rudh AvaraNe / gA0 626-roha-roha-roha / rokaNI-rokkaNI-roganI / roga vyAdhi bhaGga vA nayati iti roganIH / ruja bhaGge / ruj+a-rog| rokanI / -chidra. -lakArAdilaya-laya-laya / layaH "saMzleSaNa-vilAsayoH" ane0 sa0 / gA0 627-lakkha-lakkha-rakSya / rakSa+ya / rakSa pAlane / lakSya / lakSa+ya / lakSa Alocane / "kAyaH lakSma-svabhAvayoH" ane0 saM0 / lagga-lagga-lagna / las+ta / laj vrIDe / laMca-laMca-ruja / raJjayati iti raJjaH-zana 72nA2. raJja+a / lacaya-lacaya-lacaka / racaka (pRSA) laTTaya-laTTaya-laTvA / laTvAyAM mahArajanaM kusumbham" ami0 yi. (Gel0 505) / 60 li . / laDaha-laDaha-laDaha / "laDahaM ramyam" ani yi0 zi0 / laTaha / "laTahaH vilAsavAn" (|0 588) / laTabha / Page #987 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 gA0 628-lallakka-lallaka-lATaka / lATaka / laTa bAlye lAlyaka / laDa vilAse / lasaI-lasaI-lasati / las+ti-lasati yA56 nithI para nAma che. lasa zleSaNa-krIDanayoH / / laia-laia-lagita / laga+ita / laga sNge| lasua-lasua-rasuka / rasa+uka / rasayuktaM rasukam-2 2savAya te rasuka / ( I. 57) / rasa zabde / laiNI-laiNI-laginI / laga+in+I / laga saMge / lasaka-lasaka-rasaka / rasa+ka / gA0 629-laMpikkha-laMpikkha-lampAka / lumpaka / So. laMbAlI-laMbAlI-lambAlI / ramyAlI / lakkuDa-lakkuDa-lakuTa / laialla-laialla-latikala-pRSo0 / latayA galakambalena kalita:-yuktaH / lAilla-lAilla-lAtika / 35 satAthA yutIya te latika athavA lAtika latA+ ___ ika / la sAthi / gA0 630-layApurisa-layApurisa-latApuruSa / latA+puruSa / lahuavaDa-lahuavaDa-laghukavaTa / laDahakkhamibha-laDahakkhamia-laTabhakramita / laTabhaM kramitaM laTabhakramitam cAlI gayeluM saudarya gA0 631-lAmA-lAmA-rAmA / lAvaMja-lAvaMja-lAmajjaka / 0 ni. ze0 / lAhaNa-lAhaNa-lAbhana / labha-lAbha+ana / labha prAptau / lAlasa-lAlasa-lAlasa / las-lAlas+a / las-xleSaNa-kroDanayoH / lAsayavihaya-lAsayavihaya-lAsakavihaga / likkhA likkhA-limA / 70 517 / riS+sa+A-riS hiMsAyAm / gA0 632-liMka-liMka-Dimbhaka / pRSo lIba-lIba-Dimbha / litti-litti-lipti / lipati / lie upadehe / Page #988 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29 lisaya-lisaya-lezita / leza+ita / leSita / zleSa+ita / liTTia-liTTia-leTita / liT+ita / liT alpArthe kutsAyAM ca / lolaMThia-lolaMThilolasthita / lola+sthita / loluNThita-luNTha-loluNTha+ita / luNTha Alasye gtiprtiighaate| gA0 633-lIla-lIla-lIla / lIyate iti lIlaH / lI+la (|0 414) luNkh-luNkh-ruukss| luMka-luka rugNa / 8 / 2 / 2 / ruj+ta / ruja bhaGge / loka-loMka lua-lua-luta / lU+ta (pRss|0)| lU chedane / lugg-lugg-rugnn-8|2|2| luMkhAa-luMkhAla-khaluka (ss|0) khalu-nizcaya. gA0 634-luraNI-luraNI-luraNI / lur +ana+I / lulanI / lul kampane / lukaNI-luMkaNI-lokanI / loka+anI / lok darzane / lajanI / lajra bhasane / lUA-lUA-lUkA / lunAti tRSAturAn-lU+kbip / lU+ka+A / lUtA (G||. 202) lunAti tRssaaturaan-luu+t+aa| lU-chedane / lehuDa leSTuka athavA loSTuka (St0 138) " " (Sego 711) leDua , gA0 635-leDhia-leDhia-luThita / luTh+ita / lut saMzleSaNe / So0 layasthita / laya+sthita / lehaDaya-lehaDaya-lehaDaka / lehaDa+ka / liha+aDa (G0 171) liha AsvAdane / lohilla-lohilla-lobhika / lobhin+ka / loTTiaa-loTTiaa-loTitaka / luT ita / luT viloTane athavA bhAse / loluJcAbia-loluJcAvia-loluJcApita / luJc-loluJca+ Apita / luJc apanayane / / rorucApita / ruc-rorun+Apita / ruca abhiprItau dIptau ca / Page #989 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 gA0 636-lalla-lalla-lAlya / lala+ya / laD-lal-vilAse / ___ lADaya / laD+ya / laD upasevAyAm / laMba-laMba-lamba / lamba+a / lamb avasraMsane zabde ca / laTTha-laTTha-laSTa / laS+ta / laS kAntau / / gA0 637-layaNa-layaNa-layana / lI+ana / lI AzleSaNe / lAia-lAia-rAjita / rAja+ita / rAju zobhAyAm / / lAlaMpia-lAlaMpia-lAlapita / lapa-lAlap+ita / lap zabde lAlArpita / lAlA+arpita-bhumanI sAmane apita-dhonu yo lAlaMpriya / lAlA+priya (So0) laDa+a+A / lADA-lAlA / laD vilAse / rATApita / rATa+apita / raT pari bhASaNe / rATi+Apita-rATApita / So. gA0 638-lihia-lihia-rekhita-rekhA+ita / likhita-likh+ita / liMkia-liMkia-liGgita / liGga+ita / liGga gatau / TuMbI-laMbI-lambI / lambate iti lambiH- khaTatI 22 te lambI / lamb+ i+I / lamb avalaMsane / lesa-lesa-leza zleSa gA0 639-leDukka-leDukka-leSTuka / loDha-loDha-loTha / lul+a / luT pratighAte loTa / luT+a / luTa viloTane / -kArAdivaMga-baMga-vaGga / "vaGgaH kArpAse vRntAke"-ane0 sa0, vizvAza / tummA bhaMTa / vaya-vaya-vaya / "vayaH tAruNya-vAlyAdau khage" ane0 saM0 / Dai0 0i0 / vaya / vA+a-vayaH zoSakaH (Gue 317) / vai zoSaNe / vraja / braja+a / vraja gatau / vaMDha-vaMDha-bandha / vaNTha / vaDDa-baDDa-vRddha / Page #990 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 221 gA0 640 - baddhI - vaddhI - vRddhi / vRdh+ti / vRdh vardhane / vardhA - amanI vardhI che.. 1 caka-vaMka-vakra | vaMsa - vaMsa- vyaMza | "virUpaH aMza: vyaMzaH- rAma aza-usa 3. vaMsI - vaMsI -vaMzI / vaccha-vaccha-vakSas / vaU-vaU-vapus / "vapuH zastAkRtau dehe " - 20 saM0vi0 pra0 / gA0 641- vamha-vamha - varSman / vRS+man ( 0 811 ) / vRS secane 1 batthI - vatthI vasati / vasU+ati / ( 0 153) vasti / vas+ti / (90 146) / vas nivAse / valla - valla-bAla | bahU-bahU-vahu / sugandhaM vahati iti vahuH - sugandhane dhAraNa 3 te bahu-bahU + u ( 726) / vaha prApaNe / vaha-vaha-vaha / vah + a / vaha prApaNe / vaTTa - vaTTa-vartman / vatti-vatta-varta / vaivelA - vaivelA-vRtivelA / vRti+velA / gA0 642 - vajjA- vajjA- | vrajyA | padyA / vallI - vallI - valli / vaha-vaha-vaha / vah+a / vah prApaNe / vallarI- vallarI- vallarI / villarI - villarI- vallarI | vatu vatu vrAta / vR + Ata - ( 370 208) vR varaNe vicchaDDu - vicchDa - viccharda / vi+charda / charda +a / charda bane valahi- valahi- valabhI / valate zarIraM saMvRNoti iti valabhI-ne zarIrane DhAMDe te valabhI / val+abhI / ( 0 328 ) va saMvaraNe / sarabhAva - palahI vavaNi - vavaNi - vapanI / vap bIjasaMtAne / vap+ana+I / vapanIya / vap + anIya / sagosarA mAluma 'pAsa' bhATe vaNa za vaparAya che ANu vaNu sAruM che' gA0 643 - vaDaha - vahaDa - vaTabha / vaTe bhAti iti vaTabhaH - va 52 zole te vaTabha / vaTa+bhA+a / bhA dIptau / vasala - vasala - vRSala / Page #991 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 viDDa-viDDa-vidra / vizeSeNa dravati iti vidraH- sAMbhu drave te vidra / vi+cha+ a / dru gatau / vialaMbala-vialaMbala-vRtalambala / vR+ta+lamba-la / vRta-svIresa, lamba samA. vappIa-vappIa-bappIha / vamhala-vamhala-pakSmala / gA0644-vayalI-vayalI-vratati / velI-velI velI / vall+I vallI-vellI - 8 / 1 / 58 / velI (10) vallU saMvaraNe / vaTTima-vaTTima-vartima-vRt+a-varta+ima / vartena nirvRttaM vartimam / ___vardhima-vRdh vRddhau / vRdh+a-vardha-vardhana nivRtta vardhimam 6 / 4 / 21 / vaia-vaia-pIta / pIta-paIa-vaia / sastAlApAmA deva hu~daeva ubhyA29 thAya cha tema dRzya prAtamA pItanu paIta unyA thatu Deya methI paIta-baia mema yaza. valiA-valiA-vaTitA / vad+ita+A / vaTa veSTane / valvajA-1814 nAmanA dhAsamAMthI thayelI. valitA-vala+ita+A / val saMvaraNe / vilamA-vilamA-valimA-vaTanaM vaTa: vaTena nirvRttA valimA-vaTa-vaDa-vala+ima / valimA-valanaM vala: valena nirvRttA / val im+aa| vala saMvaraNe / vayara-vayara-vidara / vi+dara / dR dAraNe / .. gA0 645-vayaDa-vayaDa-vATikA / "vATI udyAne"-24ne0 saM0, vi0 pra0 vATikA-vADiyA-vayaDa / sahI va bhane DanI vyatyaya-sthAnAMtara-thayera cha. gujarAtI-vagaDe vaMphia-vaiphia-varphita / varpha +ita / varpha gatau / valia-valia-vigalita / vi+galita-vizeSa gaNe utaresu-vi+gR+ita / -So. gR nigaraNe / vigalita / vi+gala+ita / gala-ma vaNAya-vaNAya-vanAya / vana+Aya / aya+a / ay gatau / vaddala-badala-bAdala / vA+dala / vaar-paayii| vakkaDa-vakkaDa--vakraTa / vakra+Ta ni aisisi ya cha. vRSTaka / vRSTa+ka / STa tathA kA vyatyaya 42vAthI vRkaSTa-vakkaDa / pRSa0 Page #992 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gA0 646 - baMDua-vaMDua- ( pANDuka - pANDu-dhonu. 223 (maNDaka - maND+aka / maNDa maNDane / vaDAlI - vaDAlI - paTalI( vaDAlI ( pRSe 10 ) varaa - varaa-varaka / balla - vallaI - vallakI / vaddhaya - vaddhaya-vardhaka / A-A-vardhitA / vArdhRtA / vAra pANI ghRtA- gharelI. gA0 647 - vaNava-vaNava- vanadava | vana+dava | vajjarA - vajjarA - vrajarA / vrajati iti vrajarA-ne yAsI laya-bar3etI rahe-te. vrajarA / braj+ara+A ( 39 // 0 403 ) / vraj gatau / vaya - vaNya-varNaka / varNa+aka / varNa prazaMsAyAm / varNita / varNa+ita / vaddhi - vaddhi-vardhita / vardha + ita / vadhUM chedane / vahaDa - vahaDa - vahaDa | vaha+Da | - vahana 2nAre. vaNAra - vaNAra - vanAra / van+Ara (37 0 411 ) | van saMbhaktau / vahanakAra-vahaNaAra-vaNaAra - vaNAra pddenaare| -mArI vahanakAra pahanu vaNAra meTu yaha pazu ardha zaDe che. gA0 648- baggaya-vaggaya-valagaka / valga + aka / valag gatau / vakaka / valUka+aMka | vaggejja - vagejja - vargIya / I-I-ti / vana+tati / tati 'zreNI' sUcaka - (pRSo0) vanacayi / vana+cayi / ci+i-cayi-yaya-samUha 5|3|138| vaNI - vaNaddhI - vanarddhi / vana + Rddhi / vananI Rddhi-zolA / vabbhaya - vabbhaya-madhyaka / gA0 649 - vahola - hola - bahala / vaha+la / - vaDeta rahenAra, vahU prApaNe vAhali- vAhali - vAha likA | vAha+la+ikA | viraya - viraya - viraja / vi+raja / vivara | bhASA me athavA viraDe! fagires-"ques: fagrten:"-24420, 24TH FOI "" Page #993 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 vajjia-vajjia-vyarjita / vi+arjita-vizeSa pati vavvADa-vavvADa-vyApRta / vi-A+pR+ta / pR vyAyAme / 8 / 1 / 206 / vyApAra / vi+pR+a / vaMgaccha-vaMgaccha-vakrAkSa-vakra-qi, akSa-mAma, vyaGgAkSa-vyaGga-vi35 maga tathA vi35 akSa-5 "bhRGgI bhRGgiriTi:"-abhi. yi0 / gA0 650-cappIha-vappIha-vaprabha / vapravad bhAti yaH sa vaprabhaH-2 mA vA nAya te vaprabha / "vapraH caye"-mane0 s0| vahurA-bahurA-bahurA / bahu rauti zabdAyate yA sA bahurA-re vizeSa savArI are te. / bahu+ru+a / ru zabde / vaTriva-baTriva-batima / varta+ima / vRt vartane / vaggoa-caggoa-vakraukas / vakra+okas-renu 224Ae pa chate / babhuka (SA0) "babhraH nakula:-24 bha20, ami0, yi / vigopa-vigova / vhuvvaa-bhuvvaa-vdhuuvyaa| vadhU vyathate yA sA vadhUvyA-vahUne re vyathA 42 te vadhUvyA / vadhU+vyath+A-DA (pRSA0) / vyath bhaya-calanayoH / gA 651-vaMjara-vaMjara-maJjarI / maJjarI iva maJjarI-bharI nevI vahuNNi-vahuNNi-vadhUnnI / vadhU' yA unnayati sA vadhUnnIH- pahUne yA hovadhI pApe te vadhUnnI / vadhU+ut+nI+kvip / nI praapnne| vacchIva-vacchIva-vatsIpa / vatsIH athavA vatsAn pAti rakSati vatsIpaH athavA vatsapaH / vADIcyA athavA pANyAne pANe te vatsIpa 25thavA vatsapa / vatsI+pA+a / vatsa+pA+a | pA rakSaNe / vattAra-vattAra-vRttadAra / vRttaM caritraM dArayati yaH saH vRttadAraH- yaritranA nAza 2 te vRttadAra / vRtta+ha+a / vidAraNe / veDulla-veDulla-vaiTulla / vaiTa+ulla -viTano khalApa / veraTa+ulla / So0 "veraTo mina-nIcayoH"-mane0 sa0, vi0 0 / vahia-vavahia-vyavahita / vi+ava+dhA-hi+ta / vyapahRta-vi+apa+hR+ta / vyapahnata-vi+apa-hna ta / gA0 652-vaMgevaDu-vaMgevaDu-caktrepaTu / vaktre+paTu / vakrepaTu-vakre+paTu / Page #994 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vammIsara - mmIsara - vammahI sara - manmathezvara / manmatha + Izvara / valmIzvara / valmi + Izvara / " valmiH indraH samudrazva" ( u0 687) val+mi / val saMvaraNe / vairoDa - vairoDa -- patiroTa / pati+roTa / roTate iti roTa :- pratighAta aranAra pati. 265 pratiroTa- pratIdhAta anAra vavasia - vavasia - vyavasita / vi + ava+sita / vyapasita / vi + apa +sita | baDahulli bahulli vahaDhola - vahaDhola - vahadhora / vaha + dhora / vaha - vAyu ghora-gati anAra. vahasthUla / vaha+sthUla / vaha-vAyu. sthUla- thora-dha " vAtakhuDA - vAtyA" ane0 saM0 / vadhAre. gA0 653 - layaNI -valayaNI - avalaganI / ava+lag+ana+I / lag saGge / valavADI - valavADI - valavATI | vala+vATI | valaggaMgaNiA-valaggaMgaNiA -- avalagnAGgaNikA / avalagna + aGgaNikA aGgaNa+ikA / vADI - vADI-vATI | " vATI vRtau " Daima siM0 / " vATo vRtau " - a0 saM0, vizvaprakAza ! valaaMgi- balaaMgi- valitAGgI / valaMgaNiA - valaMgaNiA-calAGgaNikA / veMgI - veMgI - vRtAGgI / gA0 654 - baDDhaia - vaDDhaia a-vardhakika / vadhUM chedana - pUraNayoH / Safe | vacchimaa-vacchimaa- bastimaya / vaulia - vaDalia - paulita / paca- paula -8141901 paula +i+ta / pacelima | pac+elima | pac pAke / (10) varainta-varaitta- varayitR / vR-varay + itR / vR varaNe / gA0 655 - vallAdaya - ballodaya - calIkAdika / dha2 vagerenAM chApane dAMmvAnu 'vaNI' vagere sAdhana. vatthauDa-vatthauDa-vastrapuTa / vastra + puTa / vakkhAraya-vakkhAraya - upaskAraka / upa+kR+aka / vAvia - baDDAvia - vardhApita / 15 Page #995 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gA0656-vakalaya-vakalaya-vyagralaka / vi-vizeSasUcaka / vi+agra+la+ka / (pRSo0) vaggaMsia-vaggaMsia-vigrasita / vi+gras+ita / gras adane / vargAzrita / varga+Azrita / valgAzrita / valgA+Azrita / vahumAsa-vahumAsa-vadhUmAsa / vadhU+mAsa / gA0 657-vaDhvAsa-baDhavAsa-vRddhavarSa / vRddha+varSa / vRS+a / vRS secane / varauppha-varauppha-varapuSpa / vara+puSpa / varavat puSpANi yasya-529gunAra varanI peThe jenI upara phUlo caDe te. athavA jenI uparanAM puSpo uttama che. vAma-vAma-vAma / "vAmaH pratikUle"- ane0 sa0, vizvAza / vacchIutta-vacchIutta-vatsIputra / vatsyAH putraH-pasInA putra-vatsIputra vAria-vAria-vArita / vareittha-bareittha- caritArtha / vR varaNe / vrit+arth-(pRss|0) gA0 658-vappIDia-cappIDia-vapreDita-vapra+ilA-iDA+ita / vapra-kSetra-mane 10 iDA-bhIna. vapanIya valaviavalamayavAruavaMsapphAla-vaMsapphAla-vaMzasphAra / vaMza+sphAra-pAMsa 352 1247-012 thavuM-khulluM prakaTa-thavuM vaDisaragA0 659-vavatthaMbha-vavatthaMbha-vyavaSTambha / vi+ava+stambha / "avaSTambhaH balam UrjaH zaktiH" 2 / 3 / 42 / tathA ali0 / 'vasavuddha-vasavuddha-vasAvRddha / vasA+vRddha / vasA-520I. vRddha-padheso yamI mAna vadheso-puSTa thI. 1. bhudritanA bhUgamA 'vasabhuddha' pA8 , tene| 'vRSabhorva' 54 4651ya bhare, 5 tena vizeSa satha dhyAnamA saavt| nathA tathA sahI 'vasavuddha' meva pAtamA pAso za>> sIrekha cha. pAtamA 'vasamuddha' 5 / 4 5] ke tenu sAmu' 35 thAya 'sAmugdha' meTale vasA-yamImAM, mugdha-mAsI Page #996 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 227 virasamuha-virasamuha-virasamukha / varaia-varaia-varakita / varaka+ita / vaTTaNasAla-vaNasAla-vardhanazAla / vardhana+zAla / zAlA-zA. renI zAmAnu- yavanu - vrdhn-chn-thye| chete. vardha chedana-pUraNayoH / gA0 660-vaovattha vaovatthayavaovaupphavadakalia-vadakalia-byatikalita / vi+ati+kalita / vahuhADiNI-bahuhADiNI-vadhUkhATinI / vadhUne kSinArI-nArI. vadhU+ khATinI / khaT kAle / vadhUhATinI-vadhU+hATinI / vadhUpa dIpanArI. haTa dIptau / vadhUghAtinI-vadhU+ghAtinI / vadhUne nArI. vhughaarinnii-bhudhaarinnii-vdhuugraahinnii|| gA0 661-vairoaNa-vairoaNa-vairocana / "vairocanaH ravisute sugate' mane. sa, vizvaprAza vaDaNamira-vaTTaNamira-vardhanamira / vardha+namira-vardha-qdhayu, namira-namanAra, vadhavAne lidhe namanA vaivalaya-vaivalaya-vRtivalaya / vRti-vA. valaya-gaNa-vAunI / - goLAkAre rahela vakkaDabaMdha-vakkaDabadha-markaTavandha / 'makkaDavaMdha' 56 numo. vikaTabandha / gA0 662-balayabAhu-balayabAhu-valayabAhu / vaNasavAI-vaNasavAI-vanazvapAkI / vaggoramaya-baggoramaya-vyudgAramaya / vaNapakkasAvaa-baNapakkasAvaa-vanapakkazvApada / vana+pakva+zvApada / gA0 663-vADhI-bADhI-varSI / vardhate yaH saH vardhin-qdhanA2. vRdh + in / __ vRdha vardhane / vAya-vAya-vAta / vAU vAU-pAyu / poyate yaH saH pAyu:-reno 2sa pAvAya te. pA+yu (Sel0 317) (So0) / pA pAne / / vAlI-vAlI-vAtAli / vAta+Ali / mA mu5 pavana mare cha te. vAmI-vAmI-vAmA / Page #997 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 gA0 664-vAra-vAra-pArI / vAhA-vAhA-bAdhA / vANaa-vANaa-cAnaka / vana+aka / vana saMbhaktau / vAhaNA-vAhaNA-vAhanA / vaha-vAha+ana+A / mAyAnA mArane vahana 12nAra. vAvaDa-vAvaDa-vyApRta / 8 / 1 / 206 / vi+A+pR+ta-vyApAravAnI-ThiyAzIsa. pR vyAyAma vAmarI-vAmarI-vAmyari / vAmI+ari / vAmyAH ariH-vAmyariH-ziyANa pore| zatru-vAmI-ziyANa, jii, gadheDI, boDI. "vAmI zRgAlyAm karabhI-rAsabhI-vaDavAsu ca / " yane0 saM0, vizvAza gA0 665-vArijja-vArijja-vArya / vR+ya / vR varaNe / / vAsaMdI-cAsaMdI-vAsantI / abha20, ani thi0, 0 ni0 ze0 / vaasulii-vaasulii-vaasuraa| "vAsurA vAsitAyAm"-24ne0 saM0, vizvAza / vAvaa-vAvaa-vyApRta / vi+A+pR+ta / pR vyAyAme / / vAvaNi-vAvaNi-vAvapanIya / vap-vAvap+anIya / vap bIjasaMtAne / vAsANI-vAsANI-vAsanIya / vasa-vAs+anIya / vasa nivAse / gA0 666-bAulla-bAulla-vAtUla / vAcAla / vAyAra-bAyAra-vAtavAra / vAta+vAra / bhASA-pAvI. vaatvyaapaar| vANIra-vANIra-vAnIra / sabha20, ali thi0, . ni. ze0 / ma yA zAmA vAnIra shhne| 24tha vetas matAvesa . vAyADa-bAyADa-vAcATa / vATilla-vADilla-bATIya / vaatt-"shriirne| savayava athavA se prAnu anaa|" -anekA0 / vATe bhavam vATillam-vADilla-bATa mAM- tanA saanaamaaN-peh| thanAra vaTIya / vaTa-43. varanA jamA thanAra gA0 667-vAlappa-vAlappa-vAlapra / vAla+pra / prA+a / prA pUraNe / vAla-vA. vippa-vippa-vipra / vi+prA+a / vAvia-vAvia-vyApita / vi+Apa+ita / vADima-vADima-vATima / viDomia-viDomia-viDomika / vi+Domika / vilomika / 2i garnu pathavA vizeSa 2 pANu prANI. Page #998 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAyaNa - vAyaNa- upAyana / vAdana | vAra+adana - vArA istI thanA mahata gA0 668 - vADaMtarA - vADaMtarA - vATAntarA / vATa+antarA / vAmaNiA - vAmaNiA - vAmanikA / vAvaDaya - vAvaDaya-vyApRtaka / 228 voccattha-voccattha-vyuccArtha | vi+ucca+artha / viparyasta | gA0 669 - vAsavAra- vAsavAra- vAsavAra / vAsavAra bheTale sthira vAsane vaarnaarsadAgatizIla. - vAlavAsa vAlavAsa - vAlavAsa / vAla+vAsa / vAla-vANa - bhAthAnA vANamAM vAsa-raDenA AbhUSaNu. vAvoNaya - vAvoNaya - vyApAvanata / vyApa + avanata | vAmaNi- vAmaNia-vAmamika / -lobhana. vAmAnIta | vAmam AnItaM yena saH vAmAnItaH - neNe pratikUNa pahArtha ne khAla che te vAmAnIta / vAma zabdana artha' 'atiDUna' thAya che. ahIM lakSaNAthI vAmaneA atha nAzI gayela'bhAgIgayela' samajavA, gA0 670 - vAsavAla - vAsavAla - vAsapAla / vAsa- 2hA. pAla - 2kSA 2nAra-thoDI uznAra, vANavAla vANavAla - bANapAla | anusAra bANapAla to artha bhaguvo. bANa+pAla / vArasiA - vArasiA - vArSikA / vAlaMphosa - bAlAbhUsa-vAlAbhUSa / bAlA-mAnAne bhUSa3 athavA vAlA bhUSa( vAsa+sa. bhUSa) vAja - bhAthAnA vANane bhUSaNa35. vAliAphosa-vAliAphosa-vAlikApoSa / bAlikAbhUSa- mAsikAne bhupaguiya athavA 'vANI' nAmanA AbhUSaNa mATe bhUSaNarUpa vAlikAsparza - vAlikA -anamAM nAmAMpakhAnA sonAnA AbhUSaNune sparzanAruM - e AbhUSaNamAM rahenAruM chandranAthe paryAya ugradhanvA che. gA0 679 - vAhagaNa - vAhagaNa - vAhakajana / vAyaDaghaDa - vAyaDaghaDa - vAcATaghaTa / visI - visI - vRSI / tene Page #999 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 vilha-vilha-vidhavala / vidhivala (pRss|0) valakSa / So. vizada / pRss|0 vipitta-vipitta-vipitta / vi+pitta / vihasivvia-vihasivvia-vihasitavya / vi+hasitavya / hasU+i+tavya / has hasane / vikasitavya / vi+kasitavya / kas+i+tavya / kas gatau / gA0 672-vicchoha-vicchoha-vikSobha / vi+kSobha / kSubh+a / kSubh saMcalane / virasa-varisa-varSa / visaDha-visaDha-vizaTha / vi+zaTha-zAya 2Dita. vi-vita, zaTha-zAya. viSama / 8 / 1 / 241 / vi+sama-vizeSa sama bhAvavA. vi-vizeSa, sama-samatA, visArI-visArI-visArI / vi+sArin / vizvakArI / vizva-kArin / kR+in / kR karaNe / visacArI-bisa-cArin / bisa-bhajanI nAmAM-maNamA 2naare|. cara+in / car gati-bhakSaNayoH / visArI / vi+sArin / vi-pakSI 752, praztutamA haMsa 52 gati 42nAre. viDhaNA-viDhaNA-vidhanA / vidh-vya+ana (S!* 275) / vyadhU tADane / vidhyate tADayate yayA sA vidhanA-nA 6 // pATu bharAya te vidhanA paganI pAnI dvArA ja pATu marAya che. visara-visara-visara / gA0 673-vihai-vihai-vihati / vi+hati / kaNTakAkIrNatayA vizeSeNa hananaM yayA sA vihatiH-vANI vAthAne pahanana bhabha pa te vihati / han hiMsA-gatyoH / vikSatiH-vizeSeNa kSatiH anayA sA vikSatiH / vi+kSaNa+ti / kSaNa hiMsAyAm / vikkhAsa-vikkhAsa-vyakSAsya / virUpam akSa netram AsyaM ca yasya saHrenI mAMga bhane bhubha vi35-dU-che te vyakSAsya / vi+akSa+Asya / viskhAsya / vi+naasaa+aasy-7|3|163| abhi0 yi0 / nnA ane meM karyuM che te. vigrAsya / - sabha20 Page #1000 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 231 virUa-virua-virUpa / vi+rUpa / veluMka-veluka-vilokya / vi35 soca-vi35 6zanIya-bhAvamA vi35. vi-virUpa-viruddha rUpa vilaya-vilaya-vilaya / vi+laya / lI AzleSaNe / viola-viola-vitola / vi+tola / - samatola nahI. vyAkula / vi+Akula / vihaNNa-vihaNNa-vidhUnya / vi+dhUna+ya / dhU kampane / vidhvanya / vi+dhvan+ya / dhvan zabde / gA0 674-viggova-viggova-vigopa / vi+gupU+a / gup vyAkulatve / vikkhaNa-vikkhaNa-vikSaNa / vi+kSaNa / vitata-vitata-vitata / vitita / tan+ta / tan vistAre / visiNa-visiNa-vRSNi / - 24420, ami0 yi0 / vRSaNina-vRSaNavANI-moTI vRSavANI. . bhUNa 'vRSaNI' za6 pazthI 'vRSNi' thayesa hA ne . vaiyaarnne| ghRS dhAtu 6 / / vRS+ni sema arIna yA -6 (7||0 135) sAdhe che. virika-virikka-virikta / vi+rikta / ric+ta / rica virecane / viya-viya-vidhUta / vi+dhUta / dhU+ta / dhU vidhUnane / vihata / vi+hata / han+ta / han hiMsa-gatyoH / vikSata / vi+kSata / kSaNa+ta / kSaNa hiMsAyAm / gA0 675-vilia-vilia-vrIDita / brID+ita / 8 / 1 / 101 / brID lajjAyAm / viNA-viddaNA-vidUnA / vi+dUna+A / dU+na / veNA-vedUNA-vidUnA / dU paritApe / velUNA-velUNA-boDanA / vID+ana+A / (50) / veduunaa| viDappa-viDappa-vidarpa / vi+ darpa / vizeSa 65 vAle rAI viDava-viDava-vidava / vi+du+a / du upatApe / vitapa / vi+tapa / tapa satApe vihuMDua-vihuMDua-vidhutuda / vidhu+tuda / 5|1|124|-24bh20, malika thi0 / gA0 676-visAraa-visAraa-vizArada |-sbh20, ami0 yi0 / virijjaa-virijjaa-viRjuka / vizeSeNa RjuH- saNa-manugAmI. Page #1001 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 pavalupia-viluMpia vilumpita / vi+lumpita / vi+lumpa+ita / (sse|0) / lup vimohane |-vishess bhIDa 42 me-alibaSita-JTa. visamaya-visamaya-viSamaya / vippavara-vippavara-vipravara / vipra+vara / -graam| Anine uttama gaNe che ethI vipravara eTale "agni', bhilAmAM mATe agninAM paryA paNa vaparAya che. veaDUDha-veaDUDha-vaidagdha / vai+dagdha / miyAtanA pAya mATe bhaninA paryAya bana pore 152||y che. dagdha zaha daha dhAtu 6 // 2 // yayeta cha gA0 677-vibbheia-vibheia-vibhedita / vibheda+ita / vikkamaNa-vikkamaNa-vikramaNa / vi+kram+ana / kram pAdavikSepe / viluMpaa-vilupaa-vilumpaka / vi+lumpaka / viDDirillAviDaMkiA-viDaMkiA-vitardikA / __viTaGkitA / gA0 678-viNivvara-viNibvara-viNivvara / viNijvara+a / viNivvaraM vizeSeNa duHkhakathanam pazcAttApaH / du:khe NivvaraH 8 / 4 / 3 / virahAla-virahAla-virahAla / viccoay-viccoay-tuye| biMbovaNaya' za6 gA0 510 vibbhavaNa-vibbhavaNa-vibhavana / viAlua-viAlua-vikAlaka / gA0 679-viliNjraa-viliNjraa-viliNjraa| vi+ni-ja+a+A / (So0) viaMgia-viaMgia-vyaGgita / vi+aGga byaGga / vyaGga+ita / vikkeNua-vikkeNua-vikrayaNIya / vi+kI+anIya / krI krayaNe / viDicciragA0 680-vilibilI-vilibbilI-vilavilI / 'pakSasa'no anu4293 zaha vil bhedane / piiddipiiddii| pIi gahane / viharia-viharia-vihRta / vi+hRta / hR+ta / vipphADia-viSphADia-visphATita / vi+sphATita / sphaT-sphAT+ita / rUphaT vizaraNe / Page #1002 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 233 viiMDiya-viiMDiya-vidaNDita / vi+daNDita / daND+ita / daND nipAtane / vipiDia-vipiDia-vipiNDita / vi+piNDita / piND +ita / piNDa saMghAte / gA0 681-viAria-viAria-dvicArikA / dvi+cArikA / car-cAra+ikA / car gatibhakSaNayoH / vikAlikA / vi+kAlikA / dvikAlikA / dvi+kAlikA-mI nu mAna. 'viralliavimaia-vimaia-vimatika / vi+matika / vimati+ka / visAlaya-visAlaya-vizAlaka / vihADaNa-vihADaNa-vighATana / vi+ghATana / ghaTa ghATa+ana / ghaT ceSTAyAm / gA0 682-visaMvAya-visaMvAya-visaMvAda / vi+saM+vAda / vad+a / vad vyakta vacane / viaoliya-viaoliya-vikRtAvalika-vikRta+Avalika / vigatAvalika-vigata+Avalika / vikRtA vigatA vA AvalikA yasya tat vikRtAvalika athavA vigatAvalika / . viaMsaa-viaMsaa-vyaMsaka / viUria-viUria-vicUrita / vi+cUrita / cUra+ita / cUr dAhe / vimalahara-vimalahara-vimaladhara / vi+mala+dhara / / vimalagraha / vi+mala+gRha / / / madhA zahomA 'vi' vimardadhara / vi+marda+dhara |(n athavizeSa samana.. vimardagRha / vi+marda+gRha / / gA0 683-viluttahiaa-viluttahiaa-viluptahRdaya / vi+lupta+hRdaya / vIlI-vIlI-vIci / pRSa0 velA / "velA ambhodheH tIranIravikArayoH" ane0 sa0 / vIcI-vIcI-vIcI / "vIcI Ali-UryoH avakAze"-ane0 sa0 / vIthI So0 1. 'birallia' shhne| atha 'mInu 75'cha. yA anletAM corallia (cIra+Ati-cIrAti-cIra 459, Ati-bhInu) za>> khole. arthAta zabdanI AdimAM virane badale vIra hovuM jAIe. 2. akSarano anukrama jotAM vIstrI zabda pachI valI zabda hovo joIne paNa vIvI zabda chapAyela che. pAThAMtaramAM TIcI pATha che paNa te kramane Page #1003 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 vIsu-vIsu-viSvak / 8 / 1 / 24 / vIlaNa-vIlaNa-pIDana / pIDayate yena tat pIDanam / pIDa+ana / pID DAhane / gA0 684-cuppha-vuppha-puSpa / veppa-veppa-vepya / vepatya / vepa kampane / 5na-dhUe. veMDhI-veMDhI-meNDhI / ani thi0 / medrI / sama20 vela-vela-vela / veNa-veNa-veNi / "veNI setu-pravAhayo:"-ane0 sa0, vi0. vahani / vaha ani vahani / gA0 685-vetta-vetta-vetra / velaMba-velaba-viDamba / viDamb+a / Damba kSepe / veNia-veNia-vacanIya / vac+anIya / "vigAnaM vacanIyatA"-maliyi0 vesaNa-vesaNa-dveSaNa / dviSa+ana / dviSa aprItau / vealla-vealla-vaikalya / vikala+ya / gA0 686-vellirI-vellirI-vellirI / vella-ira+I / 8 / 2 / 145 / vell gatau / veiA-veiA-vedhikA / vidha+aka+A / vidh vidhAne / vAhikA / vahU-vAha+aka+A / vaha prApaNe / veMTia-veMTia-veSTita / veST+ita / veSTa veSTane / veppua-veppua-vaipluta / vipluta-vaipluta / vizeSa 76. verijja-verijja-vairIya / vaira+Iya / gA0 687-veddiy-veddiy-baittik| "vaikaTiko maNikAraH' - 1020 kSI20, ani yi.| "vikaTAH-maNayaH paNyam asya vaikaTikaH"-malika yi0 10 / vesaMbharA-vesaMbharA-vikhaMbharA / visra+bharA / bhR+a / bhR dhaarnnpossnnyoH| veluliya-veruliya-vaiDUrya / 8 / 2 / 133 / / veaDia-veaDia-vaijaTita / vijaTita-vaijaTita / jaTa+ita / jaT saMghAte / gA0 688-veDaia-veDaia-vaiDika / beDA+ika / veDA-hI-bahAla hI vagere vaDe vyApAra karanAre. anusAre nathI tathA TIzrI zabada samajAto paNa nathI. kadAca akSaranA anukramane anusare vIsI zabda ka9pIe te A zabdane tenA arthane anusAre virA pravezane dhAtu dvArA sAdhI zakAya. jyAM leke praveza kare che te vIzI-vIsI / Page #1004 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 235 veMTasurA-veMTasurA-piSTasurA / piSTa+surA / vennunnaas-vennunnaas-vennunaas| veNu+nAsa / nAsA-nAsa-nAsit. veddikill-veddikill-bhedikill| bhedikA-illa / illa 'bhava' arthe / bhedikA-nIsa.. gA0 689 vevAiya-vevAiya-vaivAhika-vivAha+ika / vaivaahit| vellAiya-vellAiya-velAyita / velAya+ita / velA vilAse-kaNDU Adi gnn| vesakkhijja-vesakkhijja-dveSyakhedya / dveSya+khedya / vovAla-vovAla-gobAla / go+bAla / (So.) gA0 690-bokilla-vokilla-vyutkira / vi+ut+kR+a / vojjhaa-bojhaa-vAhyaka / vaha ya+ka / bahU prApaNe / (50) vojhamalla-bojjhamalla-vAhyamAlya / vAhya+mAlya / mal+ya / mala dhAraNe / vomajjha-vomajjha-vyavamadhya / vi+ava+madhya / voraccha-boraccha-badarAkSa / bdraakss-bdr-m|2. mA2pI moTI AmAvANI. vodraha-bodraha-vayodraha / vayasU+draha / gA0 691-vohora-cohAra-payohAra / payas+hAra / hR+a / ha haraNe / payohAra paohAra-pRSI0 pohAra-vohAra / vorallI-corallI-borallI / numA-coralI zaha-trIne va gAthA 305 vosea-vosea-vyutseka / vi+ut+seka / vosaTTa-vosaTTa-vyutsRSTa / vi+ut+sRSTa / vyutsRta / vi+ut+sR+ta / gA0 692-bokilliya-vokilliya-byugilita / vi+ut+gila+ita / gR nigrnne| vobhIsaNa-vobhIsaNa-vyavabhISaNa / vi+ava+bhIS+ana / vaDa-vaDa-paTa JvaTa vaNa-vaNa-bana / ban+a / ban saMbhakto / vana / gA0 693-vaMTha-vaMTha-vaNTha / vaNTa / vappa-vappa-vapus / (50) vyalpa-vizeSa alpa-tanu athv| sapatA varanA masavAna vyAtman-byAtman- vizeSa AtmA-pAna / vepya Page #1005 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aur aura / gA0 694 - vaDappa - vaDappa - viTapa / varaDI - varaDI - varaTA " varaTA gandholyAm" - ane0 / vayala - vayala - vacala / vacaM vAcaM lAti vacala - vANI 35 - 1la zabda athavA vacala-vAvA. vaca - zabda-vAna vallAa-vallAa-palAda / pala+ad+a | ad bhakSaNe / palyAda / pala 352thI palya / 236 gA0 695-valaya- valaya- valaya / vattaddha-vattaddha - vRttADhya / vayaNa-vayaNa - vrajana / ator-appiNa-vaNi / vapra +ina | gA0 696-vallara-vallara-vallara / varaMDa - varaMDa - varaNDa | vagghAa-vagghAa-vyAghAta / vi + A + n +a / han dhaatune| yahIM gati artha sevA han hiMsA - gatyoH / - gA0 697 - vaTTamANa - vaTTamANa - vartamAna | vaDDhavaNa - vaDDhavaNa - vardhApana / gA0 698 - vAutta-vAutta-vyAyukta | vi+A+yukta | villa - | villa-vara / cala / " balaM rUpe" - ane0 / vikkhaMbha-vikkhaMbha-viSkambha / vi+skambhU+a / skambhU stambhe / faraNNa-vikkhiNNa-vikIrNa | viviNa / vi+kSvid+ta / kSvid mocane snehane ca / gA0 699 - viDima - viDima - viTima | vivvAa-vivvAa viSaya-vippaya- (viprada / vi+pra+da | (vapaka! vap + a+ka | gA0 700 - viDDira - viDDira - vidara / vi+dara / vi- vizeSa, dara - bhaya. "daraH syAd bhaya-gartayoH / vicchea-vicchea-viccheda | vihANa - vihANa - vidhAna | vi+dhA+ana / dhA dhAraNe ca / vibhAna | vi+bhA+ana / bhA dIptau / viyAla - viyAla - vikAla | vi+kAla | Page #1006 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 237 .. vimardita / gA0 701-viraha-viraha-viraha / vittaI-vittaI-vRttakin / vRttaka+in / vicchiya-vicchiya-vikSita / dvikSita / - mAnu tuTe gA0 702-vimaliya-vimaliya-vimalita / visamia-visamia-5 viSamita / vizeSa sama-vimala . vizramita / bilaia-vilaia- vilagita / vilayita / viracita / gA0 703-viricira-viricira-viricira / vi+ric+ir-18|1|26| rica virecane / 8 / 2 / 145) viricia-viricia-viricita-virecita / vi+ric+ita / rica virecane / viciNiya-viciNiya-viciNita / ci prA0ciNa vi+ciNita / vicchinnita / vi+chinna+iMta / dvicinita / dvi+cinita / vIa-vIa-vIta / vi+Ita / i+ta / i gatau / gA0 704-vuNNa-vuNNa-vigna / vij+ta / vij bhaya-calanayoH / 8 / 4 / 421 / bunn-8/4/421|| velu-velu-velu / vela+u / vela gatau / / vella-vella-vella / vella+a / vella gatau / gA0 705-veraddha-veraddha-virabdha / vi+ra+ta / rabha / veAla-veAla-vetAla / baikAla / vi+kAla+a / veyAria-veyAria-vaicArita / vi+cArita+a / vaikArita / vi+kArita+a / vaitArita / tR+tar-tAr-vi+tA+ita / tR taraNa-plavanayoH / gA0 706-vehavia-vehavia-vaibhramika / vi+bhram+a / vaibhavita / vi+bhavita+a / sahI vinA artha vigata sabharavA. vaibhAmita / vi+bhaamit+a| bhAma kope / vehavia-vehava+ia / 8 / 4 / 93 / velAia-velAia-velAyita / vailApika / vilApa+ika / Page #1007 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 vellahala-vellahala-bilvaphala / vilvaphala bhRDha hoya hai. vilasala / vi+las+ala / vojjhara-cojjhara-vyujhara / vi+ut+a+a / sa jarasi / -sakArAdigA0 707-saDhi-saDhi-saTin / saTA+in / 8 / 1 / 196 / "saTA jaTA-kesarayoH sama20, sami0 yi0, vivaza, ane0 saM0 / saMpha-saMpa-zaSpa / saha-saha-saha / "saha kSame bale'pi ca'-ane0 sa0 / saMdhAriya-saMdhAriya-saMdhArita / saM+dha-dhAra+ita / dhR dhAraNe / satti-satti-satri / sa+tri / tribhiH sahitaM satri- traya sahita te satri / sattha-sattha-zasta / zasU+ta / sehiya-sehiya-sedhita / sidhU-se ita / sidh gatyAm / gA0 708-saMgA-saMgA-saMgA / saMDI-saMDI-zaNDI / saMpA-saMpA-saptA) "kaTisUtraM tu mekhalA kAJcI sptkii"-24bh20,ami0yi0| saptakI sap+ta / "sapati samavaiti saptA"-7 Ti sAthe para samayamA 29 te saptA / sap samavAye--25bha20, ali yi0 / sarA-sarA-sarA / sraj / saMkha-saMkha-saMkhya / saMkhyAti iti saMkhyaH- 1mA yA re - 1mANu yA 42-te saMkhya / saM+khyA+a / khyA prakathane / saralI-saralI-saralI / saralI-cIrikA / saratti-saratti-sariti / sarat iti sariti / 7 / 2 / 146 / ma jhaTat iti jhaTiti / gA0 709-sajjokka-sajjokka-sadyaska / sadyasa+ka / sauNa-sauNa-saguNa / saDhaya-saDhaya-saTaka / saTA-kesara salali-salali-salali / sa+laD-lal+i / laD-lal upasevAyAm / Page #1008 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 239 sabhara - sabhara-sabhara / sa+bhara / samaya-samaya- sagata | sa+gata / gata- jJAna svagata | sva+gata / gA0 710-satthara - satthara - sArthara / sArtha+rA - a / saMgolI - saMgollI - saMgolI | saMga+AlI / saMgAvalI | saMga+AvalI | saMghAlI / saMgha+AlI - saMgholI / saMghAvalI saMgha+AvalI ,, saMgela- saMgella- saMghilla / saMgha+ila | saMgaha - saMgraha - saMgraha / sattallI -sattallI - saptalA / " saptalA navamAlikA " - abha20, zi0, bai0 ni0 saMbhava - saMbhava - saMbhava / sam+bhU+a / savisa - savisa - saviSa / sa+viSa / gA0 711 - saNiya-saNiya - sannita / sanna+ita / sad+ta | sad vizaraNa - gati - avasAdaneSu / svinnita-svinna + i / svid mocane snehane ca / sraah-sraah-sraadh| sa+rAdha / rAdhena saha / rAdhanaM rAdhaH / rAdhU saMsiddhau / zlAghAnA salAdA 8|2| 101 / 35 dvArA tathA zlAgh dhAtu dvArA salaha 8|4|88 / 35 thamA pachI sarAha sAdhI zAya. sarAbha / sa+rAbha / rabhU+a ( pRSeA0) / rabh rAs / savAsa - savAsa - suvAsa / su+vAsa / savAsa / sa+vAsa | " vAsaH avasthAnam " - ne0 saM0 / sapAza / sa+pAza / zrAhmaNunA paryAya 35. sUtrakaNTha . zaha Ave che te rIte pAza - sUtra - 04 no. | AlI - AvalI saMphAlI - saMphAlI - saMprAlI / saM+pra + AlI 'sayagghI - sayagghI - zataghnI / saitta-saitta- sacitta / sa+citta / svAyatta / sva + Ayatta / gA0 712 - saNNejjha - saNNejjha - sAMnidhya / abhi ze0 / - 0 savvalA - savvalA - sarvalA / "sarvalA tomare " - abha20, abhi0 zi0. tobhara eka vizeSa prakAranA zastranu nAma che. Page #1009 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMkhAla - saMkhAla-guGgAla | zuGga+Ala | vizeSa zIgaDAvAju zaMbara (sAgara) ke samUra nAmanA paNu haraNanA bhedo che. amara, abhi. cit / saMkara-saMkara-saMkara / sam +kara / saMkaTa / sam + kaTa-sAMDu sAhI - sAhI-sAdhikA / zAkhikA / sagedda - sagedda - saMketya / 0 / sanIDa / saMdeza | pRSo / savidha | pRSa0 / gA0 713 - saMkhali-saMkhali - zaGkhalI / zaGkha+la+I / saMdeva-saMdeva-saMdeva / saMdIpa | saMgaya-saMgaya-saMgata / 240 saMskRta saMkhaya / savAa - savAa - zavAda | zava+ad +a | ad bhakSaNe saMghADI - saMghADI-saMghATI / "saMghATikA yugme" vizvaprakAza, ane0 saM0 saMbhulla - saMbhulla - saMbhalla | sam+bhall+a / bhallU paribhASaNa - hiMsA - dAneSu / saMbhala / sam+bhal+a / bhal AbhaNDane / gA0 714- saMdhia - saMdhia-saMdhita | sam+dhita | pRSe0 "saMdhAnam abhiSave" kha. saM0, vizvaprakAza / dhA+ta / sauli- sauli- zakuni / "cillaH zakuni: saMghoDI - saMghoDI - saMghoTI / sam + ghoT + i saMpaNNA - saMpaNNA - saMpaNyA / sam+paN +ya / sapA-sapA-sapaNA | sam+paN+a+A AtApI" - ali0 yi0 / / ghoT parivartane / paN vyavahAra - stutyoH / - samitA / "godhUmacUrNe samitA " - abhi0 thi0 / " samIkriyate samitA" - li0 zi0 10 / gA0 715-saMjaddha-saMjaddha - saMjabdha | sam +jabh+ta / jabh maithune / sacchaha-- sacchaha- sacchAya / sa+chAyA |8|1|249| sarisAhula-sarisAhula-sadRzAkhula / sadRk + zAkhA+tula | pRSa0 'saMbhalI - saMbhalI-zaMbhalI / zaMbhalI / " zaM zreyo bhalate - hinasti zaMbhalI " - 2 prAkRtabhASAmAM hasva qhakArAMta ke hatva ukArAMta zabdanuM prathamA ekavacana dIdha` kArAMta ke dIdhuM ukArAMta ane che eTale AvA ane cheDe dI' vALA ke cheDe dI' U vALA zabdone hasva IkArAMta kedI IkArAMta paNa tathA dusva ukArAMta ke dI' UTTArAMta pazu samajI zakAya. Page #1010 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 241 bhani thi0 vRttau / "zam zreyo bhAlayati, zaMbhaM zreyoyuktaM lAti vA zaMbhalI / cuMdI dezyAm"-24bha20 kSI20, mali0 yi0 0 / saNhAI-saNhAI-sasnAyI / sa+lA+in / snA zauce / __ sasnAtI-sAthe snAna nArI / sahautthiyA-sahautthiyA-sahatIrthikA / sa+tIrtha+ikA / sahautthitA / sa+utthitA / suhautthiyA-suhautthiyA-sukhotthitA / sukha+utthitA / gA0 716-sattattha-sattattha-sattvastha / sattva+stha / saijjha-saijjha-savidhya / saMjattha-saMjattha-saMyasta / sam+yas+ta / yas prayatne / saMjasta / sam+jas+ta / jasu tADane / saddAla-sadAla-zabdAla / zabda+Ala / siMdIra-siMdIra-zijIra / zi+Ira (ul. 422) / ziGg avyakte zabde / siMkhala-siMkhala-zaGkhala / (ru. 488) / gA0 717-sayaDhA-sayaDhA-saTA / saMpatthiya-saMpatthiya-saMprasthita / sam+pra+sthA+ita / sthA gatinivRttau / sayarAhaya-sayarAhayasapAsaMga-sapAsaMga-sapAGgi / sa+pAGgi / sa+pArzva+aGga / salahattha-salahattha-sarahasta / sara+hasta / sarati iti saraH-gativANI gativANe hAtha-hI. gA0 718-sarAhaa-sarAhaa-svarAhata / svara+Ahata-svareNa AhataH- 212 43 AghAta pAmele.. svarAhRta-svareNa AhRtaH-vara paDe meM yAyeto. svara+AhRta / saMvelliya-saMvelliya-saMvellita / sam+vellita / vella+ita / vell gatau / saMvaTTiya-saMvaTTiya-saMvartita / sam+vartita / vRt+ita / vRt vartane / sarivAa-sarivAa-sarikApAta / sarikA-zreSNI. sarikayA-dhArayA-pAta:sarikApAtaH / zreSzI p-yaa| 3-57-varasAnu' 57 sIharaa-sIharaa-zIkaraka / zIkara+ka / -8 / 1 / 184 // Page #1011 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sauliya- sauliya- sakulita / saMkula 242 gA0 719-saMghAsaya-saMghAsaya-saMgharSaka / sam+gharSaka / ghRS+a+ka / ghRS saMgharSe / sNhrssk| "saMharSastu spardhA" "saMgharSaH api " - bhi0 thi0 / hRS+ a+ / hRS tuSTau / 24 samasIsI - samasIsI - samazIrSI / sam + zIrSa / samuggia - samuggia - samudgIta / sam + ud + gIta | gA+ta / gA gatau gA zabde / satthaia - satthaia - zastrakita / zastra ++ita / sANaia - sANaia - zANakita / " zANastu nikaSaH kaSaH " - amara0, ali0 tri / zANa-sarA - hathiyAra sabhavAnI sarA. zANaita - zANa+ita / zANagata - zANa+gata sarabheya - sarabheya - kharabheda | svara+bheda | smarabheda | smara+bheda | smaraH smaraNam | gA0 720 - saMkhadraha - saMkhadraha - zaGkhadraha | saMpaDiya-saMpaDiya-saMpatita / sam +pat+ita / pat gatau / saccillya-saccillya- satyillaka | satya + illa+ka / lASA - sAyu saMghayaNa-saMghayaNa - saMhanana / sam + hanana / saMghAtana / sam + ghAtana / saharalA-saharalA-sabharalA / sabhara+la+A / bhareNa gurubhAreNa sahitA sabharA / svArthi la lAgatAM sabharalA / "sairibhaH mahiSaH "abha20, abhi. ci| 'sairibha' uparathI sairibhI-leMza gA0 721- saMjamiya- saMjamiya- saMyamita / saMyama +ita / saMkaDilla - saMkaDilla- saMkaTilla / samU-kaTa + illa / saralIA-saralIA- zalalikA / " zalalaM zalam " ali0 yi0 / shllzAhuDInu dhAradAra pIALiyuM', zalala-zalalin+ka+A / athavA-zalali+ka+A / zarAn zarasamAni picchAni lAti-zaralA-zaralA eva zaralikA-saralIA- zaravAM pIMchAMne grahyu karanArI. saMsappiya-saMsappiya-saMsarpita / sam + sarpita / sarpU+ita / sRp gatau / Page #1012 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 243 gA0 722-sahaguha-sahaguha-sahaguha / saha+guhA / sahagRha sattiaNA-sattiaNA-sAttvikatvana / sAttvika+tvana / sattejanA / sat+tejanA / saMkhalaya-saMkhalaya-zaGkhalaka / zaGkha+la+ka / saMsAhaNa-saMsAhaNa-saMsAdhana / sam+sAdhana / gA0 723-saMDolia-saMDolia-saMdolita / sam+dolita / saccavia-saccavia-satyApita / satya-satyAp+ita / saMgoDhaNa-saMgoDhaNa-saMgUDhana / sam+gUDhana / . saMgUDhavraNa / samucchaNI-samucchaNI-saMmUrcchanI / sam+mUrchanI / "zodhanI sammArjanI bahukarI / vardhanI ca"-mabha20, ami0 yi0 / sohaNI-sohaNI-zodhanI / zudh-zodhU+anI / gA0 724-saNNattiya-saNgattiya-saMjJaptika / sam+jJapti+ka / saMpattiyA-saMpattiyA-saMprAptavayAH / saMprApta+vayas / saMprAptikA / sam+prApti+kA / saMpatnikA / sam+ patnI+kA / saMdaTTaya-saMdaTTaya-saMhaDhaka / sam+dRDha+ka / saMdaSTaka / sam+daSTaka / sacceviya-sacceviya-satyopeta / satya+upeta / satyApita / gA0 725-sailaMbha-sailaMbha-smRtilambha / smRti+lambha / saidiTTha-saidiTTha-smRtidRSTa / smRti+dRSTa / saisuha-saisuha-smRtisukha / smRti+sukha / saidaMsaNa-saidaMsaNa-smRtidarzana / smRti+darzana / saMkhabailla-saMkhabaila-zaGkhabalIvarda / zaGkha+balIvarda-zAtA mesnaare| UThanAre baLada. ___ saMkhyAbalIvarda / saMkhyA+balIvarda / saMkhyA --sata. gA0 726-sasarAiya-sasarAiya-sarasarAyita / 'sarsara' anu425 za che. samaicchia-samaicchia-samatiRcchita / sam+ati+Rcchita / Rccha indriyapralaya-mUrtibhAvayoH / sam-aiccha+ia-samaicchia / 8 / 4 / 162 / / Page #1013 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 sailAsaya-sailAsaya-svairAzaya / svaira+Azaya / 'sadAlAsaka / sadA+lAsaka / siMTa-siMTa-zliSTa / zliS+ta / saisiliMba-saisiliMba-sadAzilamba / sadA+zilamba / "zilambaH RSiH" (G||0 323) 'skanda' nA 5yAyAmA 'brahmacArI' 56 55 cha tathA pezAmA tenu nAma saisiliMba-sadAzilamba-sadARSi 1225204 che. saisiliMba-tadAsiliMba / siliMba-mA, (gA.736) sahA mANa bALaka jevA sadA nirmaLa-pavitra gA0 727-saakkhagatta-saakkhagatta-saakSagAtra / sa+akSa+gAtra / akSa-pAso selsa-selUsa-zailUpa / samuddahara-samudahara-samudragRha / samudra+gRha / sa+mudra+gRha / savaDaMmuha-savaDaMmuha-sapratimukha / sa+prati+mukha / sairavasaha-sairavasaha-svairavRSabha / svaira+vRSabha / gA0 728-sattAvIsaMjoaNa-sattAvIsaMjoaNa-saptaviMzatiyojana / samarasadahaya-samarasadahaya-samarasadrahaka / sama+rasa+drahaka / sArI-sArI-sArI / sAlA-sAlA-sAlA-"sAlA zAlA skandhazAkhA"-bha20, pani thi0| / zAlA sAi-sAi-svAdi / sAya / sa+Aya sAya / gA0 729-sAmudda-sAmudda-sAmudra / sAvaa-sAvaa-zvApada / sAmiya-sAmiya-zAmita / sAmaMtI-sAmaMtI-sAmantI / sAmarI-sAmarI-zAlmali / gA0 730-sArADI-sArADI-zirAri / abha20, ani thi0 (GAI0 145) zarATI : sANUra-sANUra-sApUra * sAnugRha-sAnu+gRha / sAnu-5 tanu zi52. sAulla-sAulla-svAdula / svAdu+la | 1 sadA ne mahale prAtamA sai 152 // 5- cha: 812172 / Page #1014 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 245 sAlaMkI-sAlaMkI-zArikA / / sAlaho-sAlahI-sAradhi / sAra+dhi / ... zAlAdhi / zAlA+dhi |-shaalaayaam sbanivAse zAkhAyAM vA dhIyate yA sA zAlAdhi gA0 731-sAiya-sAiya-svAgata / * sAyaMdUlA-sAyaMdUlA-sAyaMdolA / sAyam+dolA / sAsavula-sAsavula sAramiya-sAramiya-smAritaka / smR-smAra+ita+ka / smR cintAyAm / gA0 732-sAlaMgaNI-sAlaMgaNI-sAliGginI / saha+sa+AliGgana+I / sAhejjaa-sAhejjaasAijjiya-sAijjiyasAharaa-sAharaa-sAdharata / sAdha+rata / sAdha-sAdhanAmA rata. saMhAraka / mahinA salA24. gA0 733-sAricchia-sAricchiaseAlI-seAlI-zitAlI-ziti+Ali / (pRss|0) zvetAlI / sAhilaya-sAhilya-sAradhika-sAdhiraka--sadhAmA manAvasaraghA+ ik| sAraghika zamAna ra ane ghinI vyatyaya 423|-saardhik sAghiraka-sAhilaya / saraghA-madhumakSikA / sAlAaNa-sAlAaNa-sArAyana / sAra+ayana / / zlAghanIya / zlAghU+anIya / lAghU vikatthane / (pRss|0) sAhaMjaya-sAhaMjaya-zAkhajaya / sAhaMjaNa-sAhaMjaNa--zAkhAJjana / gA0 734-sigga-sigga-zIkna / zIka+na / zokU secane, marSaNe / (90218) siMdu-siMdu-sindu / si + indu (a0 246) 'inda' pratyaya (SA0) si bandhane / sihI-sihI-zikhI / zikhA+in / "zikhI kukkuTe"-ane0 saM0 / siMga-siMga-zRGga / sisthi -sisthi-siktha / (790 227) / "siktho bhaktapulAkakeM" sane0 sa0 / sic+tha / sihaMDaya-sihaMDaya-zikhaNDaka / zikha+aNDa+ka (S0 176) zikhU avayave-sautra dhAtu. Page #1015 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 sippa-sippa-zaSpa / siMbIra-siMbIra-simbhIra / simbha+Ira (G||0 422) (pRss|0) simbha hiMsAyAm / gA0 735-siMdI-siMdI-sindI / si+inda+I (Bl. 246 'inda' pratyaya) si bandhane / siMdolA-siMdolA-sindolA / syndu+ol| (Sell. 495) syanda sravaNe / sivvI-sivvI-sivA / siv+a+aa| sIbyate yayA sA sivA / siv utau / sivviNiyA-sivviNiyA-sivanikA / si+ana+I+ka+A / (. 273) / sivviNI-sivviNI-sivanI / siv+an+ii| siv utau / (G|0273) siMDa-siMDa-zaNDi / zaNDa+i / zaNDa rujAyAM saMghAte ca / siMTA-siMTA-zliSTa / rilaSa+ta / zliS AliGgane / / siMbADI-siMbADI-simbhATI / simbha+ATa+I (Gl0 148 ) simma hiMsAyAm / gA0 736-siddha-siddha-siddha / sijjarasiMdUra-siMdUra-sindUra / syand-sinda+Ura / syand sravaNe / (u0 430) sindhura siMpuasilaa-silaa-zilaka / zila+ka / zila uJche / silaka / sila+ka / silU ucche / siliMba-siliMba-zilamba / (u0 323) gA0 737-siMgaa-siMgaa-zRGgaka / zRGga+ka / 'zRGgAra' zamAM zRGga zahane! se ache te artha maDI zRGga phne| cha, siMghua-siMghua-siMhaja / siMgiNI-siMgiNI-zaGgiNI / "gauH zRGgiNI"-24420, li. yi0 / siddhattha-siddhattha-siddhAstra / siddha+astra / siddhArtha / sisira-sisira-zizira / sihiNa-sihiNa-zikhina / zikhA+ina / siaMga-siaMga-sitAGga / sita+aGga / "varuNaH sitodaraH' ali yi0 Page #1016 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 247 surajeTTha-surajeTTha-surajyeSTha / sura+jyeSTha / gA0 738-siyAlI-siyAlI-zRgAlI / "Damare zRgAlI"-mali0 vi0 ., ane0 sa0 / siriMga-siriMga-zrIiGga / zrI+iGga / iGga+a / dyUtena zriyam iti yaH saH zrIiGgaH-iGga gatI / lugAra vArA re sabhI bhegave te zrIiGga / siMduvaNa-siMduvaNa-saMdIpana / sam+dIpana / sindUravarNa / sindUra varNa / (pRss|0) sirivaa-sirivaa-zrIpada / zrI+pada / zrIvada / zrI+vada / sirimuha-sirimuha-zrImukha / zrI+muMkha / siridahI-siriddahI-zrIdrahI / zrI+drahI / gA0 739-sihariNi-sihariNi-zikhariNI / "rasAlAyAM mArjitA zikhariNI" sami0 yi0, ane0 sa0, vizva / siharillA-siharillA-zikharillA / zikhara+illa+A / ' siMgerivamma-siMgerivamma-zaGgerivalma / zRGga+Iri+valma / "valma: granthiH" (G0 338) Ir gatau / sirivacchIva-siriyacchIva-zrIvatsapa / zrI+vatsa+pa / zrIyuktAn vatsAn pAti-rakSAMta saH zrIvatsapa:- suMdara vAsAne pANe-sAnyave. te-zrIvatsapa / suddha-suddha-zuddha / zudh+ta / sIa-sIa-zIta / gA0 740-sIsaya-sIsaya-zIrSaka / zIrSa+ka / sIsakka-sIsakka-zIrSaka / zIrSa+ka / sIiyA-sIiyA-zItikA / zIta+ikA / sIuggaya-sIuggaya-zItodgata / sIhalaya-sIhalaya-silhaka / silha+ka / "turuSkaH silhaH dhUpaH"-abha20, ali0 yi0 / gA0 741-sImaMtaya-sImaMtaya-sImantaka / sIluTTaya-sIluTTaya-zotalodvRtta / zItala+udvRtta / zItalotthaka / shiitl+utth+k| Page #1017 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248 sIhanahI-sIhanahI-siMhanakhI / siMha+nakha+I / siMhanamI seTale hInA che. A choDane ghaNuM tINa kAMTA hoya che mATe "siMhanakhI" hevAya che. gA0 742-siirovhaasiyaa-siirovhaasiyaa-shirupbhaasikaa| ziras+upabhAsikA sulI-sulI-zUlikA / zUlA+ka / sui-sui-zruti / zuci / suucii| suhraa-suhraa-sugRhaa| su+gRha+A / suDhia-suDhia-sUdita / sUda+ita / sUd kSaraNe / / suhellI-suhellI-sukhakeli / sukha+keli / gA0 743-suMghiya-suMghiya-sughrAta / su+ghAta / brA+ta / brA gandhopAdAne / sulasa-sulasa-sulasa / su+lasa / surasa / su+rasa / suvaNNa-suvaNNa-suvarNa / su+varNa / sarpaNa / . ni0 ze0 / sRpa+ana / sRp gatau / suvuNNA-suvuNNA-suvijJA / su+vijJA / suraMgI-suraMgI-suraGgI / su+raGga+I / sohaMjaNa-sohaMjaNa-zobhAJjana / "zigrau zobhAJjanaH subhaGgI ca / 0ni0she0| gA0 744-saMkaya-saMkaya-zUkaka / zUka+ka / 8 / 1 / 26 / suMkala-suMkala-zUkala / zUka+la / "sasyazUke kiMzAruH"-0 ni0 ze0 "zUkaH anukroza-kiMzAvoH"-mane0 sa0, sabha20, ani yi0 / suaNA-suaNA-sutanA / su+tan+a+A / tan vistAre / atibhuta -vizeSa vistAravANI vesa-De. ni0 ze0 / / subbiyA-suvviyA-suvRtA / su+vRtA / suvratA / su+vratA / sAvikA / sUte iti sAvikA / sU+aka+A / sU prANiprasave / suddhavAla-suddhavAla-zuddhavAla / zuddha+vAla / zuddhapAla / Page #1018 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 gA0 745-sudAruNa-sudAruNa-sudAruNa / su+dAruNa / sUia-saia-sUcita / sUc+ita / saca paizunye / suNhasia-suNhasia-lakSNazayita / lakSNa+zayita :zI+I+ta / zI svpne| somaia-sAmaia-svApayitu / svapa-svApay+itR / 'svApa' nAmane dhAtu nAkI svApayitR sAdhavAnu che. somaia zahane mahase sovaia za6 gya che athavA 1 ane samAna che tethI sovane badale somaia 15zayaMsa che. sujjharaa-sujjharaa-sujjhiraa / sujjha+ira+a / 8 / 2 / 145 / zuddhirata / shuddhi+rt| zuddhakara / shuddh+kr| (10) susaMThiA-susaMThiA-susaMsthitA / su+sam+sthitA / gA0 746-suvaNNabiMdu-suvaNNabiMdu-suvarNabindu / suvarNa+bindu / ami0yi0 / sudummaNiA-sudummaNiA-sudhavalanikA / "dhavale: dumH'-8|4|24| sukumAliya-sukumAliya-sukumAlita / su+kumAlita / kumAra krIDAyAm / sulasamaMjariyA-sulasamaMjariyA-sulasamaJjarikA / su+lasa+maJjarikA / surasamaJjarikA / su+rasa+maJjarikA / gA0 747-sUlA-sUlA-zUlA / "zUlA tu paNyastrI'- mane0 saM0, vivaza suuii-suuii-suucii| saraNa-sUraNa-sUraNa / "arzonnaH sUraNaH kandaH' - abha20, ami0 vi0, haiM. ni. she0| sUraMga-saraMga-sarAGga / sUrAGga-sUra+aGga / sUra-sUrya / suraGga / su+rngg| sUarI-sUarI-sucarI / su+carI / sukarI / su+karI / gA0 748-sUlaccha-salaccha-surakSa / su+rakSa / sUlasthArI-sUlalthArI-zUlastArI / zUla+stAro / mUraddhaa-sUraddhaa-sUradhvaja / sUra+dhvaja / sUryadhvaja / sUrya+dhvaja / sea-sea-zreya / zri+ya / zri sevAyAm ! zreyaH / seTThI-seTThI-zreSThI / zreSThaI (Yssaa0)| Page #1019 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250 gA0 749-sevAla-sevAla-zevAlI "zete jale iti zevAlam"-mabha20, mArmika zaivAlaya0, sabha20 kssii20| "zaivAla jalamalavAci" (u0 501), malika yi0 10 // somahiDDa-somahiDDa-sumaheDDa / su+maheDDu' / seharaa-seharaa-zekharaka / seMvADaa-sevADaa-seMvAdaka / 'seM', anu4291 zaha. 'seM' meve| avAsa. vAda+ka sejjAriya-sejjAriya-padyAcaryA / SadyA+caryA / zayyAcayo / zayyA+caryA / gA0 750-seAlua-seAlua-zreyAluka / zreyas+Aluka (0) / seribhaa-seribhaa-sairibhaka / sairibha+ka / sairibha-31. sottI-sottI-srotaH / "nadIsrotaH"--24mi0 yi0 / srotaH ambusaraNaM svataH"-24bha20 / soa-soa-svApa / svapa+a / svap zaye / solla-solla-zUlya / "zUle saMskRtaM zUlyaM mAMsam / " 6 / 2 / 141 / "zUlyaM zUlAkRtaM mAMsam'-4mi0 yi0, sabha20 / somAla-somAla-sukumAla / 8 / 1 / 171 / gA0 751-sosaNa-sosaNa-zoSaNa / zuS-zoS+ana / zuS zoSaNe / somANa-somANa-zmazAna / sovvaasosaNI-sosaNI-zoSaNI / zuS-zoS+ana+I / sevittha-sovattha-sauvastya / svasti+ya / somahiMda-somahiMda-sumahendra / su+mahA+indra / gA0 752-solahAvattaa-solahAvattaa-SoDazAvartaka / SoDaza+Avartaka / sovaNNamakkhiA-sovaNNamakkhiA-sauvarNamakSikA / sauvarNa+makSikA / . suvarNamakSikA / saDha-seDha-seTa / seaya-saayagA0 753-seraha-saraha-zarabha / saNia-saNia-sunIta / su+nIta / 1 dRzya prAtibhA maheDDa za06 5'3' pAya che. tum| maheDDu 20-6. Page #1020 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25 sajjia-sajjia-sajjita / sajja+ita / gA0 754-sarevaa-sarevaa-sarevraja / sare+vaja / sare-sa2112mAM, vraja-in. serebraja / saranA na samUha-sara mero za2-yAtyu nAra pANI-braja-nA. "zaraM jale" ane saM0 | pANImAM gati karanAra, shriivd| saMvAaa-saMvAaa-saMpAtaka / sam+pAtaka / sarpAdaka / sarpa+Adaka / aadk-maanaa| saNNumiya-saNNumiya-sennamita / sam+nam ita / sennuvita / sam+tu+iMta-nuvita ( 0) / gA0 755-samucchiya-samucchiya-samucchrita / samosia-samosia-samuSita / sam+uSita / vas+ta-uSita / semavasita / sam+avasita / samavaseya / sam+avaseMya / gA0 756-seNNavia-saiNNavia-saMjJapita / sam+jJapita / saMnamita / sam+nama+ita / samasIsa-semasIsa-samazIrSa / sam+zIrSa / samuppijala-samuppijala-samutpiJjara / sam+ut+piJjara / smutpinyjl| samudaNavaNIya-samuddaNavaNIya-samudranavanIta / samudra+navanIta / "samudranavanItam dezyAm" abha20, "samudranavanItam api sani / gA0 757-sAyaM-sAyaM-sAyam / mahASTra dezanA naganu vizeSa nAma-vata mAna mahArASTramAM Avela mATuMgA pAse "sAyana' nAmanuM sTezana che e paNa hoI zake. ghATakopara jatAM kulanI pahelAM ane mATuMgA pachI sAyana Ave che. sAha-sAhagA0 758-sAhulI-sAhulI-zAkhA / sakhI-sahI / sadRza-sarisI / sAlua-sAlua-zAluka / gA0 759-sAmaggia-sAmaggia-sAmagrita / sAmagrI+ita / sAmagrikA / sAmagrI+ka / Page #1021 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 252 sitthA-sitthA-sikthA / siNhA-siNhA-zInA / 4 / 1 / 97 / zyA+ta / "zIto hime' bhane / pRSo gA0 760-siMduraya-siMduraya-sinduraka / sindUraka / sihaMDailla-sihaMDailla-zikhaNDailla / zikhaNDa+illa / zikhaNDaka-mAranu pIchu', "zikhaNDI ca mayUre" - 0 saM0 10 / "zikhaNDo baha-cUDayoH" -0 li. 10, sane0 saM0 / vizvAza | "zikhariNI rasAlA" 0 mi. vR0, abhi. yi0 / 'zikhaNDakaH'-nyoTasI-abha20, abhi0 yi0 / gA0 761-siallii-siallii-shiitlaa| zItala / __ "zItalA" zvetapATalA-.. ni. ze0 / "pArijAtA zItA" hai. ni. ze0 / sIaNaya-sIaNaya-secanaka / sicyate yasmin tat secanam-mAM siyAyahoDana thAya te secana / secana+ka / zavanaya / zavAni nIyante asmin tat-mAM muha laI vAya te zavanayam / zavanIka / zava+nI+ka / zavanIkam / zibikAnaya / zibikA+naya-pAsamImAM-3jImA-nAbhIne ori zama laI javAya te sIhaliyA-sIhaliyA-zikhA / zekharikA / "navamAlikAryA zikhariNI" . ni. ze0 / gA0 762-sugga-sugga-sujJa / suSTu jAnAti sujJaH / suga / suSTu gacchati sugaH / sujjhaya-sujjhaya-zodhyaka / zodhya+ka / "zodhya rajatam"-24 mi0 vi0 she0| suhraaa-suhraaa-sukhraag| gA0 763-sUrallI-sUrallI-sUryalI / sUrya+lI / sUralI / sUra+lI / cIrukA / - sami0 yi0 / sella-sella-zalya / - ami0 yi0 / zastra vizeSa. zUla / , pRss|0 zaileya / sana10 sa0 , cel-chel| Page #1022 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 253 serI-serI-smerI / smi+ra / zrerI / yAM bhUmi vAhanAni zrayanti sA zrerI-2 bhUmi 752 vAhana kore pAzraya le te zrerI zri+ra (Sto 386) / bhi sevAyAm / gA0 764-seyAla-seyAla-zreyaskAra / zreyas+kAra / sohI sovaNa-sovaNa--svapana / svapana-orii suvAnu hAya te sthAna-52. svap+ana / svapna / svapna / -hakArAdigA0 765-haDDa-haDDa-asthi / hari-hari-hari / "hariH zukaH"-ane0 saM0, vizva5 / hnn-hnn-hnn| haDa-haDa-hRta / 8 / 1 / 206 / hR+ta / hR haraNe / hattha-hattha-hasta / avyye| cha, halapphaliaM-halapphaliaM-halaspharitama yinIlI gatimATe hallophallo huliyaM-huliyaM-haMluaM- 'laghuka-laghu Jza-6 bhASAmA prayalita che. laghu tathA laghuka za6 zIghratAnI sUya che. laghu-laghua-ha bhane la nA vyatyaya thAya che. 8 / 2 / 122 / "laghu drutam'-ane0 sa0, vizva / bhASAmA hAsa' za6 zIghratAnI sUnya che. sAbana hI mAvA', hA 2 cha' A zabada "A vakhate ja artha batAvavA sAthe zIvratAno sUcaka che. hulia hulia-hulita / hula+ia / hula hiMsA-saMvaraNa-gatiSu / haNu-haNu-sAnu / sa+anu-sAnu-57nA sahita, gA0 766-hatthAra-hatthAra-hastakAra / hasta+kAra / - hatthalla-hatthalla-hastala / hasta+la / hastatala / hasta+tala / hakkoddha-hakkoddhahakkhutta-hakkhutta-sakSipta / sa+kSipta / . sakSutta / s+kssutt| kSud+ta / kSud. saMpeSe utkSipta-hakkhuva ta-hakkhutta pRss| / 8 / 4 / 144 / gA0 767-hNja-hja-snyjk| saGg+aka / saJja sNge| hlliis-hlliis-hlliis| hallIsaka / "maNDalena tu yad nRttaM strINAM hallIsakaM Page #1023 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 hi tat"-ami0 vi0 / "helayA lasyate asmin iti hallIsakam" (Glo 33)-sami0 yi0 10 / 4AvyAnu0 / hatthallI-hatthallI-hastatalikA / hasta+talikA / hAthamA rAya sAsana athavA hAthanuM Asana. halappa-halappa-salapya / lapyena sahitaH salapyaH-sapya-mAsa, lapya / ko lapya sahita kAya te salapya / lap vyaktavacane / gA0 768-hammia-hammia-harmyaka / hayaM dhaninAM gRham"-24920,5 mithi0| harmiyata / harati manaH iti harmyam-manane no potAnA ta25 meM ye te harmya-520 kSI20, ani yi010| hara+mya (u0 314) hR haraNe / hallia-hallia-halita / hal.ita / hal vilekhane / halUra-halara-hRllola / hRd+lola | mApA-hisANA / haddhaa-haddhaa-hasadhRta / has+dhRta / hasiriyA-hasiriyA-hasiratA / has+ira+tA / has hasane / hAsIya-hAsIya-hAsita / has+hAs+ita / haviya-haviya-hu+ita-havita-So / hu dAnAdanayoH / havis / bhAvita / bhU-bhAv+ita / "bhAvitaM vAsitam' abha20, yamika yi0 / gA0 769-hatthivaa-hatthivaa-hastipaka / - hastipada / harimiggo-harimigga-harimRgya / harayaH mRgyante anena-pa: / kore hirivaMga / pshume| zodhAya-DhI bhuya te sAdhana-sA-hari+mRgya / mRga mArgaNe / halAhalA-halAhalA-halAhalA / hatthimalla-hatthimalla-haritamalla / hasti+malla / "airAvato hastimallaH" mali. yi0 / gA0 770-hatthalliya-hatthalliya-hastatalita / hasta+talita / halabola-halabola-halabola / hala+bola / 4ATanA anu4295 za6. hariyAlI-hariyAlI-haritAlI / harita+Ali / hatthiharilla-hatthiharilla-hastigRhila / gA0 771-haTThamahaTTha-haTTamahaTTha-hRSTAvahRSTa / haSTa+avahRSTa / hatthAhaNI-hatthachuhaNI-hastakSobhaNI / hasta+kSobhaNI / haricaMdaNa-haricaMdaNa-haricandana / abha20, ami0 yi0 / hatthiyacakSu-hatthiyacakkhu-hastitacakSus / hastita+cakSus / sunne AMkhanuM tejavuM paDIne-AMkha upara hAtha rAkhIne-jevuM. Page #1024 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 255 gA0 772-hAla-hAla-hAla / hAla-abhi. vi0, sane0 sa0, vizvAza | hArA-hArA-hArA / rudhiraM harati sA hArA / hR haraNe / hAlua-hAlua-hAluka / haalaa+uk| hAlA-bhadha. hilA-hilA-hilA / hi+laa| veNunA-retInA-4giyo thAya tyAre hi zahane grahaNa 42nAra veNu-hilA / lA AdAne / hillA-hillA-hillA / hi+lA SA0 / hi zahane ahae 2 te veNu hillA / lA AdAne / hikA-hikkA-hikkA / hikkA-hi+kA (10) 154i chAtI 15te pAra vAra " zahane no mAle te. kai zabde / ___gA0 773-hiDDa-hiDDa-khiTTa / khiTa (sso0)| khiT uttrAse / ghRSTa-ghiTTa / hijjo-hijjo-hyas / hA+ya (G|0 853) / hA tyAge / hittha-hittha-hIta / hrI+ta / hI lajjAyAm / 8 / 2 / 136 / hIraNA-hIraNA-haNIyA / hRNIya+A / hRNI roSa-lajjayoH / hitttth-hitttth-hRsstt| hRS+ta / hRS alIke / "hRSTaH pratihate"-abha20,anesa hiTThAhiDa-hiTThAhiDa-hRSTAhRta / hRSTa+AhRta / hillUrI-hillarI-hallaharI / hRt+laharo khilA dayanI bhA. ju| halUra. gA0 774-hiMciya-hiMciya-hiJcita / hiJc gatau sautra dhAtu / iJjita / iGg+ita / iJja gatau / hIcchita / hrIccha+ita / hrIccha lajjAyAm / hiMbia-hiMbia-hammita / hamm ita / hamm gatau / hivita pRSo / hiv prINane / hiraDo-hiraDI-hiraTI / 'hi' ityevaM yA raTapti sA-'hi' seve| savAla 42 te hiraTI. hikkiya-hikiya-hiphkRta / hik mema sapA 23. hik+kRta / hIsamaNa-hIsamaNa-heSatvana-hesappaNa / heSu avyakte zabde / gA0 775-hikAsa-hikAsa hiriba-hiriba tume| heraMba hisohisA-hisohisA-hisohisA / anu4295 06. hiMDolaya-hiMDolaya-hinyolaka / hindola+aka / hindola dolAgatau-sautra dhAtu. hilloDaNa-hilloDaNa-hRlloDana hrasa+loDama / loD ummAde / Page #1025 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 gA0 776-hirimaMtha-hirimaMtha-harimantha / hari+mantha / haribhirmathyate-azvairmathyate iti harimanthaH-ghoDayo 62 // o mAya-5yAvAya-te harimantha |-am20 kSIrava | abhi0 ci. I hainizeTha , hIra-hIra-hIra / huDa-huDa-huDa / hUyate-yajJamA hemAya te huDa / hu+Da / (Gel0 170) hu dAnAdanayoH athavA hoDati-gacchati vA huDe:o gati re te huddu| ( G0 728) huD+u / huD gatau / mani0 yi0 / gharamA ma vagere pesI jAya tyAre tene hAMkI kADhavA dura dura ema bolavAne zivA che. hutto-hutto-bhUta / bhU+ta / bhU sattAyAm / huDDA-huDDA-huDA / huD+A / huD gatau / bhASA-3 huDuya-huDuya-huDuka / huD+uka / huD gatau / huDuma-huDuma-huDuma / huD+uma (G||0 352) / huD gatau / gA0 777-huruddii-huruddii-huluttii| hula+uTa+I (G0 155) / hul hisAvaraNayoH gatau ca / khuruTI / khu+uT+I (Gel0 155) / khura chedane, vikhanane ca / huMkaya-huMkaya-huMkRta / huM+kRta / huMkuruva-huMkuruva-huMkuruva / huMku+ruva / ruva 4410-ru zabde / huluvvI-huluvvI-suluvvI / su+lubba+I / su prANiprasave / sU+luvva+I / sU prANiprasave / (pRss|0)| surUpI / huDuvvI / huDa+uvvI / huD gatau / hUma-hUma-syUma / syam+Uma (sso0)| syam zabde / helA-helA-helA / gA0 778-helukkA-helukkA-helukA-henA apAta manu4291 za-da... helua-helua-heruta / he+ruta / ruta-24410. chInA bhavAnI manu .. ...... . .. ... 2 . heriba-heriba-heramba / "pratyUhe. rambate-zabdAyate-heramba iti nairuktAH / dezI padaprAyaM tu manmahe"-mabha20 kSI20, "ARDA.are te heraMba" Page #1026 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2pa7 ema niktakAra kahe che. "amane to lAge che ke deva zabda dezya cha"-24bha20 kSI20 / pratyUhe rambate-zabdAyate herambaH, pRSodarAditvAt / dezyo'pi bahuzaH saMskRte prayuktatvAd nibaddhaH"-ami0 vi0 10"vidhone pare ta heramba | pRSodAhinA nipAtathA sAdhA zakAya che. abhi0 ci. vR, A zabda dezya che to paNa saMskRtamAM prayoga thato hovAthI ame ahIM-ame racelA saMskRta kezamAM nadheiya che." abhi. yi. 10 / heyAla-heyAla-AheyAkAra / aheH ayam aaheyH| Aheya-AkAra-mahinA -sAyanI -sApanA mAyAnA pAranI-ma bAya 42v| te.. ahicaal| ahi+cAla | sapanA mAyAnI ma hAya khAve. horaNa-horaNa-dharaNa / dhR+ana | dhR dhAraNe / dhoraNa / dhU+ana (le0) / dhUr gatau / gA0 779-hatthala-hatthala-hastala / hasta+la / hatthoDI-hatthoDI-hastapuTI / hasta+puTI / gA0 780-halahala-halahala-halahala / anu429za6 che. abhiyAnA apanA anukaraNa zabda athavA laData avAjanuM anukaraNa haDahaDa-haDahaDa-harahara / hRtahRta / harapaccuagA0 781-hAvira-hAvira-bhAvira / bhU-bhAva+ira / hAlAhala-hAlAhala-hArAbhara / hAreNa mAlAdikaraNena Abibharti jIvanaM poSayati yaH saH-62 13 meTale sonA hAra vagairene manApIna panu dhAraNa-poSaNa-re te hArAbhara-hAlAhala / hAlAhalA-hAlAhalA-hAlAhalA / hala vilekhane / gA0 782-hiMDolaNa-hiMDolana-hindolana / hiDolaNa-hiDolaNa-hindolana / heraMba-heraMba-heramba / "herambaH zauryagarvite mahiSe vighnarAje vA"-2mane. sa0, vizvAza / heramba / 'he' iti rambaH zabdaH yasya saH- nA savAra 'he' meve che te pA31 athavA DhAsa. Page #1027 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 258 nA0 783 dezIzabdoneA je A saMgraha banAvela che tenuM nAma ratnAvali dezIzabdasagraha che prAkRtavyAkaraNamAM toLAdyaH" 8||274| sUtramAM keTalAka dezI zabdo nAMdhI batAvelA che, tenA karatAM bIjA ghaNA ya zabdo je khAkI hatA te tamAmane A saMgrahamAM munipati AcArya hemacaMdre te nAMdhI batAvelA che. athavA pAThAMtara pramANe (hemacaMdra muninA vacanathI A badhA zabdo noMdhI batAvelA che) eTale A saMgraha prAkRta vyAkaraNunA eka zeSa bhAga-pariziSa-sAta che. egra samajavu joie. sonu bhaGga-kalyANa thAo. Page #1028 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yunivarsiTI graMthanirmANa borDanAM keTalAMka prakAzano kiMmata 3-0 0 | 8-0 0 | 15-0 0 10- 0 | 3 0 0 . | 12- 00 13-0 0. 17-0 0 1 ne | 0 0 10-0 0 bhASAvijJAnanA arvAcIna abhigama bhASAparicaya ane gujarAtI bhASAnuM svarUpa bhAratIya TUMkI vArtAo gujarAtI bhASAnA aMgasAdhaka pratya gujarAtI bhASA gujarAtI navalakathA bhAratIya sAhityazAstranI vicAraparaMparAo 2sagaMgAdharanI bhUmikA pAzcAtya kavitA nATyalekhana nATyaprayeganA mUlyAMkananA siddhAMte ? nAdhyanirmANa raMgataMtra bALanATaka ane tenuM sAhitya abhinayakalA yuropanA dezanI nATyasRSTi nATyaraMga saMskRta nATakane paricaya , kalAciMtana saMskRti " | 0 0 7-0 0 17-00 4-0 0 2 0-0 0 5-00 5-0 0 20-00 5-00 2-40 Jain Education intemnational For Private 3 rsonal use only