________________
७२ .
દેશી શબ્દસંગ્રહ
કે, સિદ્ધહેમવ્યાકરણના આઠમા અધ્યાયમાં તથા સંસ્કૃત શબ્દની સાધનિકામાં તે તે નામની અને ધાતુઓની સાધનિકા અમે વ્યુત્પત્તિવાળી રીત દ્વારા કરી બતાવી છે.
ઉત્થાર એટલે ઉત્સાહ. “ઉત્થાર' શબ્દ “ઉત્સાહ' ઉપરથી આવી શકે એમ છે.
मुमो-“या उत्साहे थो हश्च र"-[८ । २ । ४८ । उच्छुण्ण-विमदित-वधारे पडतुं मसळेलु. संस्कृत 'उत्क्षुण्ण' द्वारा 'उच्छुण्ण'
नीपजावी शकाय एम छे उन्दुर-उंदर-'उन्दुर' शब्द संस्कृत छे उच्चय-नीवी-नाडीनी गांठ. आ ‘उच्चय' शब्द पण संस्कृत छे उघ ---उंघइ-निद्राति-ऊंचे छे [८ । ४ । १२] उग्ग्- उग्गइ-उद्घाटति-उघाडे छे [८ । ४ । ३३] उभालण उत्पवने, पलायनार्थे उज्झमणं ।
उच्छवियं शयनीये, उइंतणं उत्तरीये ॥१३॥ उब्भालण -ऊपणQ-सूपडा वगेरे । उच्छविय--शयनीय-पथारी भोभालण वडे ऊपणवू । उइंतण-उत्तरीय वस्त्र उज्झमण _पलायन-भागी जq ओज्झमण
उन्मालण केटलाक संग्रहकारो माने। अर्थ अपूर्व मतावे छे. ઉદાહરણગાથા– विगलितउइंतणाए शून्यं उब्भालणं कुर्वत्याः । तथा प्रलोकितं उच्छवियं यथा कर्तुं शक्नुमो न उज्झमणं ॥८५॥
ઉત્તરીય વસ્ત્ર સરી પડયું છે અને શૂન્યમને ઊપણી રહી છે એવી તેણીની પથારી તે રીતે જોવાઈ કે જેથી અમે પલાયન નથી કરી શકતા.
उल्ललियं शिथिलस्थितौ, निपुणगृहीते उग्गहियं ।
उल्लेहडो च लोले, रतियोग्ये तथा च उवसेरं ॥१०४॥ उल्ललिय-शिथिल स्थितिवालु-ढोलुं । उल्लेहड-लोल-लंपट-चंचळ उग्गहिय-निपुण रीते ग्रहण करेलु उवसेर-रति करवाने योग्य-रमण
करवा लायक
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
