________________
દેશી શબ્દસંગ્રહ उपहसति इन्द्राणीम् इन्द्रः इन्दीवराक्षि ! इदानीम् । इन्दमहप्रेक्षिते ! तव मुखस्य शोभां निपश्यन् । अर्थात्
હે કમળ સમાન આંખ વાળી અને કુંવારાપણામાં નજરે ચડેલી ! હમણું તારા મુખની શોભાને ધ્યાનપૂર્વક તે ઈન્દ્ર, ઈન્દ્રાણીને ઉપહાસ કરે છે.
ઉક્ત ગાથામાં આવેલે હંમદ્દ શબ્દ "કુમારાવસ્થાને સૂચવે છે? એમ નિતpોનો અભિપ્રાય છે.
कौमार
દેશીશબ્દસંગ્રડકાર આ આચાર્યો ન શબ્દની વ્યુત્પત્તિ બતાવતાં જણાવેલું છે કે “કુના મા ઉતિ શુરાત્તે” અર્થાતુ કુમારીમાં પેદા થયેલે તે કૌમાર એટલે કુમારી-પાર્વતી–ને પુત્ર તે કૌમાર અર્થાત કાર્તિકેય-સ્કંદ, ઈદમહ એટલે કાર્તિકેય.
ઉદાહરણગાથાइरमन्दिर-इंदगाई-इंदोवत्त-आदिजन्तवोऽपि वरम् ।
પુનઃ મૂન સ્ત્રનાં ઘરે જ નથતિ કરે (૩) ઊંટ, ઊપરાઊપર ચડી સાથે ભમનારા બે જોડિયા કીડા અને ઈન્દ્રગેપ નામને કીડે વગેરે જંતુઓ તો ઠીક; પણ ઇંદમહ-કુમારીને પુત્ર કાર્તિકેય–તે ખરેખર માણસમાં લાજ અને હાંસી જ ઊપજાવે છે.
इन्द्रोत्थापने इंदट्ठलओ, इंदमहकामुओ श्वाने । इंदट्ठलअ-इन्द्रनु उत्थापन करवू- इंदमहकामुअ-इन्द्रमहकामुक-कुतरो इंद्रनी मूर्तिने पाणीमां पधगववी
ઉદાહરણગાથાइंदलओ शरदि प्रयाणचलितइभर्जितैः त्वया ।
रचितः रिपुभिः अरण्ये सहचरइंदमहकामुअरवैः ॥ (६४) - શરદઋતુમાં ઈદ્રોત્થાપનને ઉત્સવ તે પ્રમાણમાં ચાલતા હાથીએની ગર્જના સાથે ઊજવ્યા ત્યારે જંગલમાં રહેતા તારા શત્રુઓએ તે ઉત્સવ, સાથે રહેતા કુતરાઓના ભસવાવડે ઊજવ્યા
એિક અર્થવાળા કારાદિ શબ્દો સમાપ્ત
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
