Book Title: Bahumukhi Pratibhaono Kirti Kalash Swapn Shilpio
Author(s): Nandlal B Devluk
Publisher: Arihant Prakashan
Catalog link: https://jainqq.org/explore/005122/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bahumukhI pratibhAono kIrti kaLaza : graMthapreraka pU. gurUjI zrI surendrabhAI sI. zAha (viziSTa vidhikAraka) beMgalora REaton International 8 papa pIpA : saujanyaH zrI manaharalAla esa. pArekha 726, cIkapeTha, janatA TreDarsa - beMgalora-560053 mAnavacetanAnAM UrjA kendro www.jainpithrary.org Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vikAsa pAmatI pAprabhunI vihAra viccheda tapobhUmi jainatvanI sArvajanikatAnuM aitihAsika prayANI || G namra sUcana isa grantha ke abhyAsa kA kArya pUrNa hote hI niyata samayAvadhi meM zIghra vApasa karane kI kRpA kareM. jisase anya vAcakagaNa isakA upayoga kara sakeM. (O) - paramatAraka devAdhideva zrI pArzvanAtha tIrthaMkara paramAtmAe je bhUmi para sAdhanA, karI hatI te tapobhUmi che AjanuM zrI uvasaggaharaM pArzvatIrtha, nagapurA (chattIsagaDha). je Aje tIrthodvArita-jIrNodvArita asaMkhya zraddhALuonI asIma zraddhAnuM pratIka che, je prAtaHsmaraNIya zrI kezIsvAmI pratiSThApita pArthaprabhanI alokika coda pUrvadhara bhadrabAha svAmI dvArA uvasaggaharaM stotranA sAdhya AlaMbita pratimA bhUgarbhamAMthI prApta tIrthapatirUpe pratiSThita ane Ajano vikAsa pAmatuM cidAnaMda tIrtha e ja che caraNapAdukA (pagalAM) sthApita khaMDera derIno kac tIrthasamarpita zrAvaka durganivAsI zrI rAvalamala jaina 'maNika vi.saM. 2051mAM pUjya zrI labdhi-jayaMta-vikrama garakRpApAtra pArzva janmadIkSA kalyANakanI pauSa ArAdhanA ane atyAra 2 yAtrALuo niyamita darzana, pUjana ane paramAtmAbhakitanuM vi susaMskAra, jIvadayA, zikSaNa, sAMskRtika kalA ane svAstha thAnasamarpita : a.bhA. kalyANa mitra sabhA A leading Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI uvasagrIhara pArdiI vaNipurA chatIsagaDha) sTezana ane jillo durga eraporTa, rAyapura. | kalacurI vaMzAjoe prathama jIrNoddhAra karAvyo ane vi.saM. 919mAM AcArya zrI kaknasUrijI ma.sA. dvArA pratiSThA karAvI. kALacakra khaMDita derInA Na'e pU.A. zrI kailAzasAgarasUri, jambavijayajI, pU. abhayasAgarajI ma.sA.nI saMracanAmAM aneka zrI saMgho ane tIrthabhakatono sahakAra prApta karI pAtra 5.pU. AcArya zrI rAjayazasUrIzvarajI ma.sA. mArgadarzana taLe aitihAsika pratiSThA karAvI. 1147 varSathI niyamita aThThamatapanI ArAdhanA, zrI Inra sudhImAM ahIM 26 mumukSaoe saMcama-muharta dIkSA grahaNa karI. vitarAgavaMdanAmAM saMgho sAthe athavA svataMtra rIte dara varSe lagabhaga 10-15 lAkha nuM cidAnaMda sukha meLave che. aitihAsika sArvajanikatAnA sAkSI banatAM A vikAsa pAmatuM tIrtha darzana-jJAna-caritranI AdhyAtmikatA sAthe jana-manamAM zyanA kSetramAM preraka evuM ullekhanIya kArya karI rahyuM che. sukha maLyuM. - muni dIpavijayanA dharmalAbha... nAH muMbaI, kolakatA, cennaI, beMgalora vagere. jo Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina tAmrayaMtra bhaMDA2 &isiddhi sakhazAMtiprAya5 ga jaina tAmrayaMtra bhaMDA2 mahAprabhAvazALI mahAmaMgalakArI tAMbAnA jainayaMtra mATe jenadharmanA tamAma prakAranA tAMbAnAyaMtra vasAvavA mATe | bhAratabharanA ThaLazrI saMghane namra vinaMtI jaina tAjayaMtra bhaMDAra (malADa-pUrva)taraphathI prakAzita thatA zrI siddhacakra ATha ra00 prakAranA mahAmaMgalakArI tAMbAnA caMno derAsaramAM, gharamAM,dukAnamAM, ophisamAM mukavA mATe nAnI moTI sAIjhamAM suMdara ane AkarSaka bokasa pekIMga zuddha ane bhaSeka karelA yaMtro tathA TrophI, sanmAna patra, kalaravALA yaMtra, tAMbAnA yaMtra, sphaTIka zrI yaMtra, navagraha yaMtra, lakSmI yaMtra, zIlAlekha paTTa yaMtra, paMcadhAtu meru zrI yaMtra jevA yaMtro amArI pAse maLaze. * derAsaranI divAla upara kAyama mATesthApanA karavA mATe rax3kTanA vizALakAya mahAyaMtro orDarathI banAvI ApavAmAM Avaze. derAsaramAM pUjanapITha para sthApanA karavA mATe 14xra0 IMcanA 14gejanA sTenDa sAthe reDI sTokamAM maLaze. jApa ane dhyAna mATevarNa pramANe nA kalaramAM zrInamaskAra mahAmaMtra napaDayaMtra covisatIrthakarayaMtra vagere yaMtro prabhAvanA ApavA mATe paNa uttama che. zaMkhezvara pArzvanAthajI, pAvatIjI, sarasvatIjI, maNabhaTravirajI, nAkoDAbhairavajI, mahAkAlIjI, be hAthIyuktalakSmIjI tathA yaMtranI aMtamAM navagrahayukta 81881=6561 aMkavALu 2540 (IMca) tathA nAnAmAM nAnuM 9X13 (IMca) vALuM vijayapatAkA mahAyaMtra maLaze. zrI bhakatAmara mahAyaMtra tathA kalyANa maMdira mahAyaMtraja tathA 48 gAthAnA alaga alaga tathA saMyukta yaMtro nAnI moTI dareka sAIjhamAM moTuM 14ra0 tathA nAnAmAM nAnuM 6X8 IMcamAM maLaze. aMjanazalAkA tathA ahaMta mahApUjana nA badhAyaMtrataiyAra maLaze. varSItapa, navapadaoLI, sIMgharasvAmi aThThamatapa, zAMkhezvara-pArzvanAtha aThThamatapa Adi tapasyAmAM prabhAvanA mATenAM yaMtro maLaze. 25naMga lenArane tenuM nAma yaMtra nIce kotarI ApavAmAM Avaze je rSo sudhI yAdagAra banI raheze. A sivAya zrI siddhacakra mahAyaMtra, zrI RSimaMDala mahAyaMtra, zrI rviNata sthAnaka yaMtra, zrI gautamasvAmi yaMtra, 6 8 akSaratIrthayaMtra, ciMtAmaNiyaMtra, uvasaggahara yaMtra, sarasvatI yaMtra, pAvatI yaMtra, zrI yaMtra, mahAlakSmI yaMtra, vijayapatAkA mahAyaMtra, maMdira yukata mahAlakSmI yaMtra, vithA yaMtra, kAlasarpanAgapaSa yaMtra, vyApAra vRddhi yaMtra, sarvatobhadra yaMtra, sarvakArya siddhi yaMtra, navagraha yaMtra, ghaMTAkarNa mahAvIra yaMtra, nAkoSabheravayaMtra, mANibhadravIra, zaMkha yaMtra, nALIyera yaMtra, cakrezvarI yaMtra vagere yaMtro maLaze. koI gurU bhagavaMta pAse amulya yaMtra kAgaLa upara hoya tene tAMbA upara banAvavuM hoya to amane mArgadarzana Ape to ame tene suMdara ane svaccha akSaromAM ApanA bajeTa anusAra taiyara karI ApazuM tathA Apane koIpaNa yaMtra zubha nakSatramAM rava tathA gurU puSya nakSatramAM banAvavuM hoya to banAvI ApavAmAM Avaze. pU. AcArya bhagavaMtonA jApa mATe zrI sUrimaMtra pada tathA paMnyAsajI bhagavaMto mATe vardhamAna vidyApada orDara pramANe banAvI ApavAmAM Avaze. 145ra gaNagharanI AkRtI sAthe jemA bhUta-bhaviSyaane vartamAna covIsInA bhagavAnanI AkRtI tathA 170 jinezvara tathA vIsavaharamAna tathA 108 pArzvanAtha bhagavAnanI AkRtI tathA zAzvatajina sAthenuM yaMtra14"x20"nuM taiyAra yaMtra maLaze. 200 thI AMthaka prakAranA yaMtra jovA mATe tathA ApanA gharamAM vasAvavA tathA derAsaramAM padharAvavA mATe jaina tADhayaMtrabhaMgAranA avazya mulAkAta lo ane amUlya yaMtranA darzana karI jIvana dhanya banAvo. jaina tAtaMtra bhaMDAra zAMtabhAI e. zAha | (M) 9869003048 / 9819103048 105, siddhi vinAyaka epArTamenTa, pahelA mALe, lakSmInArAyaNa maMdira sAme, kAThiyAvADa navarAtrI coka, rANIsatI mArga, malADa (pUrva), muMbaI-40 0 097. Tel.: (022) 6572 4491 / 2877 3917 | 2878 1939 Web Site : www.jaintamra yantra.com E-mail ID : info@jaintamrayantra.com shanti@jaintamrayantra.com Private Personal use only Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | (36 deza videze pratibhA saMpanna purUSArthIonI anupama gaurava gAthA mAnavacetanAnAM UrjA kendro zrIo, ...saMpAdaka... naMdalAla bI. devaluka Jain Education Intemational ation Intermational For Private & Personal use only Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A svapna zilpa D IL 1 - 1 ja sor P (graMtha preraka * pU.gurujI zrI surendrabhAI sI. zAha (viziSTa vidhikAraka) beMgalora (karNATaka)) (* graMtha saMpAdaka * naMdalAla bI. devaluka * graMtha prakAzaka ane pratirathAna * zrI arihaMta prakAzana 'padmAlaya'', 2233-bI, 1 hIlaDrAIva, porTa kolonI pAchaLa, vAghAvADI roDa, sarakITa hAusa pAse, bhAvanagara-364002 phona naM. (0278) 2562690 (* graMtha prakAzana : eprila-2010 graMtha kiMmata - rUA. 450/- ) ( graMtha uparanuM AvaraNa citra * azvinabhAI Ara. bhaTTa * graMthanA AvaraNa tathA astara citro * pArasa grAphIksa, 107, royala kompaleksa, hajUra pAyagA roDa, bhAvanagara, mo. 98255o5487 * graMtha aMdaranI anya sAmagrI * mahAvIra grAphIksa, prakAza cazmAvALAnI upara hAIkorTa roDa, bhAvanagara, mo. 9824882346 * anya saMparkasthAna * * hitezabhAI ena. devaluka mo. : 9725149632 - yogezabhAI ena. devaluka mo. : 9427749156 * nikuMjabhAI ena. devaluka mo. : 9375758989 * prAtarathAna * saurabha pustaka bhaMDAra inTaranezanala B/20 sthApatya epArTamenTa sTarliMga haoNspiTalanI bAjumAM, gurukula roDa memanagara-amadAvAda-380052 phona : (079) 27451400, mo. : 9327000918 spbiahd@yahoo.com saurabhkamdar@yahoo.co.in * mudrakaH smRti ophaseTa sonagaDha-364250 phona : (02846) 244081 ( * TAIpa seTIMga * * arihaMta komyuTara grAphiksa jaina vidyArthI gRha kampAunDa sonagaDha (ji. bhAvanagara) Vy. Jain Education Intemational Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ deza videza pratibhA saMpanI paraSAthIonI anupamA gaurava gAthA kALIcevALAnI UrjA kendro ...sapAdaka.. naMdalAla bI. devalaka Jain Education Intemational Www.mielibrary Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'jaina maharSio dharma dhuraMdharo : jayotirdharo saMskRtinA dhvajadhArIo loka saMskRtinA kalAvido nRpatio ane maMtrIvaro asmitAnA vidhAyako 'raMga rekhAnA kalAvido kavio-lekhako svara sAdhako sArasvato nArI ratano darzana zAstrIo guNagarvila mahAjana en ka ra gurjaradharAne yazakalagI apAvanAra vividha kSetranI ' A pratibhAone lAkha lAkha vaMdanAo Jain Education Intemational * ET Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dAnavIra, zUravIra ane dharmavIranA triveNI saMgamasamA, mahAjana paraMparAnA tejasvItAraka zrI dIpacaMdabhAI esa. gArDI jemanA vahAlabharyA amIsiMcanathI bhAratabharamAM seMkaDo sArvajanika saMsthAo prasthApita, navapallavita ane pravRttimAna banI rahI che. sarva prakAranI saMkIrNatA ke sAMpradAyikatAne bhedIne mAnavadharmanA ucca sonerI mahAzikhara sudhI pahoMcIne mAnavatAne cogaradama mahekAvanAra, saujanya, sAhasa ane saMkalpabaLanA sahAre mahAmAnavanuM advitIya sthAna zobhAvI rahelA, gArDIsAheba ! paMcANu varSanI uMmare paNa ApanI svastha ane sevAsabhara jIvanadhArA samakAlIna samAja mATe yAdagAra saMbhAraNuM banI rahI che. sarvadharma ane jIvadayAnA parama premI, paramArthI vartamAnayuganA bhAmAzA sanmAnanIya zreSThIvarya, saMskRtipUjaka ane draSTipUta vyaktitva zrI dipacaMdabhAI gArDI sUcita graMtha zreNInA sADAcAra dAyakAthI parama zubhecchaka rahyA che. Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svanA zilpIo graMtharatnanA preraka pU. gurUjI zrI surendrabhAI sI. zAha ve G GAS GAS GAS GALETAS pU. gurUjI, samagra dakSiNa bhAratamAM jaina jagatanA ajoDa-bejoDa ane viziSTa vidhikAraka tathA bhArata varSanI pAThazALAonA saphaLa saMcAlaka ane dIrgha tapasvI tarIke ApanI nAmanA ane kAmanAne dhanya che. ApanI adbhuta vakatRtvazakti, manamohaka vyakitatva, prasaMgopAta vizALa mAnava samuhone prabhubhaktimAM joDavAnI ApanI tIvra tAlAvelI, aneka pratiSThAomAM ApanI tejomaya prajJAne najare nihALIne bhAre AnaMda anubhavyo che. Aja sudhImAM 300 jeTalI pratiSThAo ane aMjanazalAkAo dvArA Apa pUrA A kIrtimAna banyA cho, bhAratanA aneka zrIsaMghoe ApanuM bhAre ThAThamAThathI sanmAna karyu che. aneka mahApUjanomAM kalAko sudhI pANI vinA sTeja para dharmIjanone bhAvavibhora karavAnI ApanI adamya zaktine vAraMvAra vaMdanA karIe chIe... sUcita graMtha zreNIne satata preraNA ApIne amane AzA utsAhathI bharI dIdhA che. - saMpAdaka Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ preraNApuMja ane prakAzastaMbha 'maNijI' cAritra ane naitikatAnA itihAsapuruSa, yazasvI patrakAra, sAhityamanISI, prabuddha ciMtaka, saMskRtinA saMrakSaka... zrI rAvalamalajI jaina 'maNi' namra sUcana isa grantha ke abhyAsa kA kArya pUrNa hote hI niyata samayAvadhi meM zIghra vApasa karane kI kRpA kareM. jisase anya vAcakagaNa isakA upayoga kara sakeM. kara kara karma e ja kAmadhenuM ane prArthanA e ja pArasamaNinA paryAya, samarpita karmayogI, utkRSTa vyaktitva ane pratibhAsaMpanna puruSa eTale zrI rAvalamala jaina 'maNijI'. mAtra chattIsagaDha rAjyanI ja nahIM paNa bhAratanAM vividha rAjyonI zaikSaNika, sAhityika, sAMskRtika ane dhArmika saMsthAoe prasaMgopAta zrI maNijInuM bahumAna karyuM che. temanuM kRtitva, emanuM karmakSetra ane emanuM ciMtanajagata virATa ane bahuAyAmI che. chatIsagaDhamAM nagapurA pArzvatIrthanA mahAnirmANanI gAthA e maNijIno ajAyaba upahAra che. nagapurAnuM uvasaggaharaM pArzvatIrtha mAtra dhArmika kendra nathI, sAmAjika, sAMskRtika temaja svAsthya saMbaMdhI pravRttionuM rASTrIya-AMtararASTrIya krAMtikendra banI gayuM che. mAnavaMtA maNijI ! Ape sthApelAM Adarza saMsmaraNonA pariprekSyamAM Apane abhinaMdana pAThavatAM ame khUbaja dhanyatA anubhavIe chIe.... -saMpAdaka Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ virala guNonA saMgama sarIkhA kumArapALa vi. zAha ciraMjIvI ho ! kumArapALabhAIno janma uttara gujarAtanA prAcIna gAma vijApuramAM thayo. koI eka kaTokaTInI paLe AjIvana brahmacaryavratanI pratijJA lIdhI ane bhaviSyanA rAjamArganI keDI tyAMthI kaMDArAI. kudaratasarjita ke mAnavasarjita ApattinA samaye temane kyAM kyAM javuM paDyuM che. AMdhranA vAvAjhoDA vakhate AMdhramAM, bAMgalAdezanA zaraNArthIone sahAya karavA baMgALamAM, macchu nadImAM ghasamasatAM pUra AvyAM tyAre morabImAM. aneka jJAnazibiro mATe kocIna, karNATakamAM, tIrthoddhAra mATe rAjasthAnamAM, hamaNAM kacchanA gojhArA bhUkaMpa vakhate kacchamAM ghUNI dhakhAvIne besI gayA. emaNe badhe ja dharmadhajA laherAvI, jIvananAM thoDAM varSomAM emaNe ghaNAM virATa kAmo karyAM. aMtaraMga jIvana ane bahiraMga jIvana bilorIkAca jevuM. niSkalaMka rAkhI lIdhelAM vrato zobhAvyAM. guNonI sugaMdhathI tarabatara enI ujjavaLa jIvanagAthA che. AvI gAthAne dhanya che. teo mukta dharmanA anurAgI che. saMsArI chatAM vaLagaNa vinAnA teo parivrAjaka che. kumArapALabhAi ! hA, tame jyAM jyAM gayAM tyAM tyAM vaiyAvaccadhAmo ubhA karyAM. je je kAma hAtha dharyA temAM aNizuddha rIte sAMgopAMga pAra utaryAM. tamArI preraka jIvanadhArA najare nihALIne dhanyatAanubhavIe chIe... saMpAdaka Education Davate & FASHELLS Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ graMthamaNinA uparanA AvaraNa citranA AgaLa pAchaLanA baMne pAnAnA saujanyadAtA zrI manaharalAla esa. pArekha beMgalora (karNATaka) lakSmInI traNa gati che. A traNamAM prathama sthAne dAnadharma, lakSmI prApta karavI, maLyA pachI rakSA karavI, rakSA karela dhanamAM vRddhi karavI ane vadhArelA dhananuM dAna karavuM. A siddhAMtane jIvanamAM AtmAsAta karI A pArekha parivAre gujarAtanI garimAne bhAre ujAgara karI che. samAjasevA, jIvadayA, keLavaNI sahAya, sAdhu sAdhvIonI vaiyAvacca ane dharmArAdhanAomAM zrI manaharabhAI pArekhanuM nAma beMgalora ane karNAkaTanI aneka saMsthAomAM prathama haroLamAM najare paDeche. temanA sAlasa svabhAva ane sAdagIe amane vAraMvAra prabhAvita karyA che. khUba khUba dhanyavAda... DIET - saMpAdaka Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI dAna-prema-bhuvanabhAnu-jayaghoSasUri-jayasoma vijayebhyo namaH // OM zrI vItarAgAya namaH II M jemaNe devaluka saMpAdita graMtha zreNIne satata mArgadarzana Apyu che. II OM zrI neminAthAya namaH II pa.pU. jayadarzana vi.ma.sA.nA sAMsArika pitAzrI-mAtuzrI tathA sva. zAMtilAla je. zAha - beMgalora 5.pU. bhavyaguNAzrIjI ma.sA.nAM sva. kaMcanabahena esa. zAha-beMgalora sAMsArika sasarA-sAsu sva. : 04-08-2002 (u.va. 73) sva. : 27-12-1983 (u.va. 51) bhAvabharI zraddhAMjali mAtApitAnA upakArone paramAtmA paNa bhUlatA nathI, gurujanonA vinaya vinA jIvana puSpo khIlatAM nathI. duHkha sahevuM paNa sukha vaheMcavuM, e ja jenuM kAma che, nAmakaraNanI vidhi vinA paNa mAtA tenuM nAma che. susaMskAronI bharatI lAve, te tAraka tattva pitA che, mAtA-pitAnA RNAnubaMdha, jIvananI eka kavitA che. devalokanA o devatAo ! amane paNa sukha Apajo ! dharmamArganAM vighno haTAvI, duSTa tattvone nAthajo ! jIvanadhArAmAM jANye-ajANye, duHbhAvyAM dila jo ApanAM, micchAmi dukkaDam ne bhAvAMjalithI, toDavAM che karmo pApanAM. he mAtA ! he pitA ! ApazrInA guNorUpI vikasita puSponI sugaMdhI amane maLajo, ApanA saMskArasiMcanathI vavAyelAM guNabIjo amane phaLajo. ApazrIno AdaraNIya AtmA jyAM hoya tyAM sarvamukhI pragati pAmajo tevI zAsanadevane zubha abhyarthanA sAthe... zrI amitabhAI tathA aMjubahena zAha - beMgalora dan Education International zrI dInAbahena paMkajabhAI bhaNasArI - haidarAbAda Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo. 'viSayAnukramaNikA 0 pratAvanA Do. bharadbahena zelata --- 14 0 purovacana naMdalAla bI. devaluka ----- samartha saMpAdakaH eka pariciya layakRSNa arA ----- 0 graMtha prakAzana prazasli munizrI jayadarzanava. ma.sA.* vividhachoganI pratibhAonA rekhAMkano nisarga AhIra ----- vibhAga-1 dvAkhinI tejachAyA 0 vartamAna jaina zramaNAsaMghanI prabhAvaka pratibhAo : keTalAMka zAsanadIpaka sUrivo, paMnyAsIo ane rmAnavaro -saMpAdaka A.zrI AnaMdasAgarasUrijI ma. --- 93) A.zrI lakSmaNasUrijI ma. --------- 95 A.zrI caMdrasAgarasUrijI ma. ------ 97 A.zrI devendrasAgarasUrijI ma. ---- 99 A.zrI kIrticaMdrasUrijI ma. ------ 101 A.zrI omakArasUrijI ma. ----- 102 A.zrI dolatasAgarasUrijI ma. -- 103 A.zrI mahAnaMdasUrijI ma. ------ 105 A.zrI rAjendrasUrIzvarajI ma.---- 106 A.zrI kalyANasAgarasUrijI ma. 108) A.zrI mahAbalasUrijI ma.------ 109 A.zrI vijayaratnazekharasUrijI ma.110 A.zrI padhasAgarasUrijI ma. ---- 111 mA.zrI paIRTIKsUrIzvarajI ma. - 112 A.zrI vijayapUrNacaMdrasUrijI ma.- 113 mA.zrI nityodrayaRTI RphUrijI ma. 115 A.zrI vijaya naracaMdrasUrijI ma. 116 A.zrI ratnAkarasUrIzvarajI ma. ---- 117 A.zrI jagavallabhasUrijI ma. --- 118 A.zrI guNazIlasUrijI ma. ----- 119 A.zrI vijayarAjayazasUrijI ma. 122 A.zrI harSasAgarasUrijI ma. ---- 122 A.zrI zivasAgarasUrijI ma. --- 124 munizrI harIzabhadravijayajI ma. -- 125 pU. paM. zrI ratnaronavinayanI ma. 125 munizrI ratnatrayavijayajI ma. ---- 128 ItihAsanA yAdagAra vibhUtio -dolata bhaTTa | DaoN. ThAkoralAla paMDyA ------------ 130). (zeTha maganalAla jayacaMda---------- 133) ( DaoN. maNilAla bhagata ------------ 135 choTAlAla sevakarAma ------------- 132 zeTha visanajIbhAI Thakkara -------- 134 indulAla yAjJika ---------------- 136, Jain Education Intemational Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 zeTha cUnIlAla cInAI 140 zeTha varajIvanadAsa 141 DaoN. baherAmajI nANAvaTI - 143 zeTha sorAbajI zApurajI baMgALI 144 raNajitarAma vAvAbhAI mahetA 146 harizaMkarabhAI jodhI 149 154 motIlAla mathuralAla vyAsa khAnapAdara bejana meravAnA hArI yazasvI nArI pratibhAo DaoN. amIbahena rAvaLa aMjanAbahena vyAsa AzAbahena rAvaLa DaoN. kapilAbahena paTela DaoN. caMdrikAbahena rAvala jAgRtibahena trivedI jAgRtibahena ThAkora nIpA Thakkara 198 bahena zrI nIlamabahena dozI 199 200 DaoN. praphulAbahena ena. paTela prItibahena paTela 201 pAlabahena nAyaka 202 bhAratIbahena gora 203 DaoN. bhAratIbahena paTela 204 maMjulAbahena zAha 205 DaoN. manoraMjanabahena paTela 206 yAcanA khaMbhAtA 207 DaoN. rekhAbahena triguNabhAI bhaTTa 208 gujarAtI bhASAmAM sImAcihnarUpa pagalA prAMjala bhaTTa bhairavI hemaMta bahena tejala desAI dIpikA mahAlakSmIbahena 155 -------- IrAnI rUstama khurazedasureza joSI esthara khImacaMda 158 158 159 bhAIzaMkarabhAI solisiTara navalarAma lakSmIrAma paMDyA sara camanalAla zetalavADa - baherAma maheravAnajI malabArI 161 zeTha caMdulAla dIvAna devazaMkara jayakRSNa dave 166 harSadarAya baLavaMtarAya buca 163 168 169 harSadarAya bucanuM vacanapAlana bAbubhAI meghajI zAha 170 186 187 188 189 190 191 192 194 195 195 196 ------ 223 naMdazaMkara tuLajAzaMkara mahetA ---- 222 kavi nhAnAlAla dalapatarAma 222 kaMthAriyA bAlAzaMkara ullAsarAma 222 pharanA marjhabAna caMdrakAMta TopIvALA, pareza nAyaka ane harSavadana trivedI 222 hAjI mahammada allArakhiyA maNilAla nabhubhAI dvivedI 223 kAbarAjI ke khuzarU navarojajI - 223 kAMTAvALA maTubhAI haragoviMda -- 224 narasiMharAva diveTiyA gAMdhI bhogIlAla cunIlAla, gAMdhI mohanadAsa karamacaMda 222 gogaTe vinAyaka sadAziva 224 224 222 222 224 225 223 mahetA kaMcanalAla vAsudeva 225 --- ---- ---- svapna zilpIo 171 173 174 sva. zrI kanubhAI laherI jitubhAI pra. mahetA prAlAdabhAI brahmA prajA praharI vidyAzaMkara AcArya - 134 hiradAsabhAI mAdhavadAsa rasakavi raghunAtha brahmabhaTTa - DaoNkaTara kAlidAsabhAI dvivedI kAnajIbhAI chaganalAla vaidya zAstrI vrajalAla kAlidAsa 177 177 179 180 182 -yazavaMta kaDIkara nilabahena rAyacurA bhAratIbahena paMDita rInA zAha pADanArAo ------ zrI vanalatAbahena mahetA zrI vaidehIbahena cokasI --- DaoN. zailajA ka bahena zikhA paTela zobhanA nArAyaNa sudhAbahena hinAbahena Thakkara hemAbahena bhaTTa ----- ------ --- FULL 209 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 -prA. bipinacaMdra ra. trivedI 225 jozI gaurIzaMkara govardhanarAma 225 gAMdhI mohanadAsa karamacaMda trivedI kamaLAzaMkara prANazaMkara-- - 22 pestanajI baherAmajI saMjAnA 22 jADejA bhagavatisaMhajI jADejA naMdakuMvarabA bhagavatasiMha 226 kavi narmada mohanalAla dalIcaMda desAI ----- 226 jhaverI DAhyAbhAI dhoLazAjI----- 227 226 226 Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo ----- 231 che 232 kavi nATyakAra DAhyAbhAI ------- 227 jhaverI raNachoDadAsa giradharabhAI 227 TisaDola----------- ----------- 227 travADI dalapatarAma DAhyAbhAI DaoN. TI. ena. dave --------------- 227 durgArAma mahetAjI narmadAzaMkara lAlazaMkara dave ------- 227 dave raNachoDabhAI udayarAma ----- 228 diveTIyA narasiMharAva bhoLAnAtha 228 dIvecA nArAyaNa hemacaMdra -------- 228 derAsarI harita raNajita --------- 229 derAsarI DAhyAbhAI pItAMbaradAsa 229 desAI ramaNalAla vasaMtalAla ---- 229 desAI sorAbajI maMcerajI ------- dhruva harilAla harSadarAya---------- nAyaka choTubhAI raNachoDajI ----- 229 nAyaka pannA nIkulabhAI --------- 229 nAyaka balavaMta gAMDAbhAI-------- 230 nIkalaMTha mahIpatarAma rUparAma ---- 230 nIlakaMTha vidyAgaurI ramaNabhAI ane zAradAbahena sumanta mahetA. ----- 230 nIlakaMTha vidyAgaurI ramaNabhAI - 230 mahetA zAradA sumanta------------ 230 baTubhAI umaravADiyA ----------- 230 paTela pharAmajI bamanajI --------- 231 paMDyA navalarAma ----------------- paMDyA paramasukha jhaverabhAI------ 231 pAThaka jagajIvana kAlidAsa ------ 231 pAThaka jayaMta hiMmatalAla --------- 231 popaTiyA alArakhA usamAnabhAI 231 ( phaDake gaMgAdhara zAstrI ------------- 231 phArbasa elekajhAMDara ---- badhekA gijubhAI bhagavAnajI --- 231 basiyA kALubhAI ---------------- 232 bIlImoriyA jamazedajI manacerazAha ---------------------- 232 rAmanArAyaNa vi. pATha ----------- 232 belsare malhAra bhikAjI --------- brahmabhaTTa aniruddha lAlajI ------- bhagata niraMjana ------------------ 232 bhagavAnalAla indrajI ------------ 232 makATI pIlA bhIkhAjI ---------- 232 marjhabAna pharadUna --------------- 233 malabArI baherAmajI maheravAnajI 233 masAnI rUstamajI pestanajI ----- 233 mahAdevabhAInI DAyarI' --------- 233 "caM. cI. mahetA'-mahetA ------- 233 mahetA narmadAzaMkara devazaMkara ------ 233 mahetA raNajitarAma vAvAbhAI - 233 mAraphatiyA nagInadAsa tulasIdAsa 233 kavi dalapatarAma ----------------- 234 navalarAma lakSmIrAma paMDyA------ 234 dave raNachoDabhAI udayarAma ----- 234 bhaTTa gaNapatarAma rAjArAma ------ 234 mahetA pratAparAya giradharalAla--- 234 mirajhA mahammada kAjhima ane navarojajI pharadunajI ------------- 234 munazI kanaiyAlAla mANekalAla --- 234 munasaphanA sorAbazA dAdAbhAI - 234 mustaphA gulAmahusena ------------- 235 jhaveracaMda meghANI ---------------- 235 menka yAkuba umarajI ------------- 235 lIlAvatI munazIkRta 'rekhAcitro - 235 narasiMharAva diveTiyA che. ------- 235 vADiyA putaLIbAI dhanajIbhAI- 235 vyAsa harikRSNa mohanalAla ------ 235 zAstrI vrajalAla kALidAsa ------- 235 zAha subhASa rasikalAla --------- 235 zAha sumana goviMdalAla --------- zukala nathurAma suMdarajI ---------- 235 zukala zivazaMkara prANazaMkara ------ 235 zeThanA ratanajI pharAmajI --------- 236 govardhanarAma mAdhavarAma tripAThI - 236 maNilAla na. dvivedI------------- 236 kavizrI narasiMharAva diveTiyA---- 236 lokasAhityanuM samAlocana ------- bAlubhAI vyAsa. ------ lokasAhityano zabdakoSa --------- 236 trivedI jeThAlAla nArAyaNa------- 236 sva. jeThAlAla trivedI---------- pro. jamazedajI dalAle ----------- kepTana jarvisa -------------------- 237 kavi dalapatarAma DAhyAbhAI------ 237 bhoLAnAtha sArAbhAI diveTiyA-- 237 sva. maganalAla vakhatacaMda -------- 237 rAvasAheba mahIpatarAma nIlakaMTha- 237 edalajI DosAbhAI-------------- 238 prANalAla mathurAdAsa zAha ------- 238 'vidyAsaMgraha - ------- 238 hopa vAcanamALA' -------------- 238 ja ----- 236 8 che " sAMprata prutabhAo -saMpAdaka harajIvana velajIbhAI somaiyA -------- 239 hasamukharAya vanamALIdAsa mahetA----- 240 hariharabhAI maNibhAI paTela -------- 240 dinezacaMdra dvArakAdAsa saravaiyA --- 241 velajI dAmodara somaiyA --------- 242). surezabhAI koThArI -------------------- 242 ramaNikalAla kezavajI ------------ 243 kAMtilAla bAlacaMda pArekha ------- 244 zrImatI uSAbahena jAnI zrI gulAbabhAI jAnI ----------- 245 Jain Education Intemational Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sArapanI sugaMdha sadAcArapremInuM jabbara samarpaNa - 251 jinabhakita-mAtRbhakita-nyAyapriyatA252 harAmanuM na joIe bhagavAna mere bhI hai eka jainetaranI jinabhakita AnuM nAma zAstrasapekSatA AMkho banne gaI paNa AMtaracakSu khullAM ja che ------ zreSTha vaidya che tribhuvanabhAnu vibhAga-2 dharmamArganA prabhAvaka pravAsIo pU. paM. zrI guNasuMdara vijayajI gaNiva gaNivara mahArAja sattva khIlavavA lobhavRtti "A che navakAramaMtrano pratyakSa para kanTrola prabhAva" nyAya-nItipriyatAthI ja dhana meLavo 258 ------ 258 259 corInuM dhana nA rahe gharamAM jaya ho ahiMsA dharmano ! jinavacanano aciMtya prabhAva ---- 259 vorA mAnakuMvarabena talakacaMda ------ 259 mahetA harakuMvarabena haragoviMdadAsa 261 vorA mAnakuMvarabena talakacaMda ------ 26 1 zAha bhAratIbena kanakarAya ---- vasA bhAnumatI kanakabhAI vallabhIpurano gauravazALI joTANI parivAra 261 261 -262-270 paramAtmA 253 mAtRbhakita saha jinakita ----- 253 deDha praNidhAnanI jabbara tAkAta-- 254 A che dharmano pratyakSa prabhAva! -- 254 dhanya zrAvakaratna! 255 sAhityasAdhanA strInItibodha : vibhAga 1 ----- puSpamAlA mokSamAlA 252 252 253 zrImad rAjacaMdranI sAhityasAdhanA 272 272 273 273 273 saMta kavi bhANasAheba dAsI jIvaNa davArAma 253 vividhakSetranI vaMdanIya vibhUtio jinabhakita-jIvadayA-mAnavarAhatano 285 288 288 samanvaya 255 256 AnuM nAma kauTumbika prema ------- 255 nA, anyAyanuM amone na khape!- 256 zAMtibhAInI satyaniSThatA - vasuMdharA bahuratnA zAthI? anumodanIya satya vigata "A che sadgurunA yoganI 256 256 karAmata' 255 "tapasyA karatAM ho ke DaMkA jora bajAyA ho!'' 257 aciMtya zatiyukata zrI jainadharma- 257 bhAvanAbodha kAvyagraMtha Atmasiddhi zAstra zAMtidAsa jhaverI maMdiranI pratiSThA 257 saMta kavi AMbA chaThThA gemalajI saMta kavi jeThIrAma 273 274 275 275 276 289 290 291 svapna zilpIo zabdabrahmanA sAdhako, alakhanA ArAdhako, svaranA upAsako GEABIN SULISI, SIENAAN OMEN -DaoN. niraMjana rAjyaguru zAMtidAsanA pUrvajo pratimAlekho DaoN. bhAratI zelata jaina zreSThI zrI jagatUM zAha mohanalAla dalIcaMda desAI zrI rAkezabhAI jhaverI 258 soraThI saMtavANI-saMta sAhityamAM cAraNa sarjako ane gAyakonuM pradAna 276 277 279 280 281 291 Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo lokavADmayane jIvatuM rAkhavAmAM sauthI vizeSa, mahattvano phALo ApanArI samRddha paraMparAnA vAhaka H cAraNo21 saMtavANI-saMtasAhitya zeTha zrI anaMtarAya giradharalAla 300 jIvaNalAla zAha (jasaparAvALA) 299 sva. zrI anaMtarAya hIrAcaMda -- azokabhAI madhusUdanabhAI zAha 300 amRtalAla mohanalAla zAha gujarAtamAM morabI najIka belAraMgapara darAnA saMghavI parivAranI yazojvela gauravagAthAnuM eka tejasvI 301 prakaraNa 303 304 305 307 310 314 kAntilAla sukhalAla zAha kAMtilAla somacaMda gAMdhI kAMtilAla nagInadAsa zAha intilAla laheracaMda zAha kizorabhAI zAha kizorabhAI pI. koraDiyAkirITabhAI pI. zAha kIrtibhAI popaTalAla mepANI --- 317 kumArapALa vi. zAha ciraMjavo! 318 kumArapALa desAI - 315 317 322 322 323 kezavalAla mohanalAla zAha khImacaMda chaganalAla zAha khumacaMda ratanacaMda zAha zeTha cArucaMdra bhogIlAla cimanalAla khImacaMda mahetA 324 325 325 bhajanavANInuM kSetra IsaradAnajI durlabharAma (morAra ziSya) 295 * dharmotthAnamAM saMskAramUtio : puNya pratibhAo ------ - 293 293 294 devAnaMda svAmI 294 punAde 294 brahmAnaMda svAmI 294 pUrNAnaMda svAmI 294 piMgaLazI pAtAbhAI narelA------ 294 bhaktakavi zrI dulA kAga cita bhajanavANI candrakAnta mULacaMda zAha caMpakalAla giradharalAla vorA caMdulAla bhAIcaMda zAha choTAlAla maNilAla zeTha jayaMtIlAla ratanacaMda zAha jayaMtIlAla vI. zAka jayasukhalAla caMpakalAla vorA-----332 jagajIvana mAvajIbhAI kapAsI-- 333 rAvabahAdura zrI jIvatalAla paratApIbhAI je ke, saMghavI dIpacaMda jaina DAhyAbhAI ghelAbhAI navInacaMdra choTAlAla zeTha nirmaLAbahena ratilAla zeTha pratApabhAI bhogIlAla zAha popaTalAla tArAcaMda mepAnI 326 328 329 330 330 331 333 335 335 336 337 338 339 340 padmAvatIbahena manubhAI jhaverI - 341 bharatabhAI mohanalAla koThArI bheramalajI hukamacaMdajI bAphanA -- 342 341 tArAcaMdajI saMghavI bhogIlAla laheracaMda 343 --- 344 344 manubhAI zeTha manubhAI dalasukhabhAI jhaverI --- 346 ----- ----- merubhA meghANaMda gaDhavI piMgaLazI meghANaMda gaDhavI nArAyaNa svAmI/zakitadAna gaDhavI (bhajanika) - AjanI paristhiti ------- -saMpAdaka --- maNilAla becaradAsa zAha 346 348 sva. madhurIbahena cimanalAla zeTha 347 manabahena kIrITabhAI zAha--- 348 mANekalAla savANI mAnakuMvarabahena talakacaMda vorA ---- 3pa0 mohanalAla becaradAsa mahetAsva. mohanalAla je. koThArI ratilAla durlabhadAsa dozI ratilAla monabhAI ratilAla paramANaMda koTha 350 351 351 353 353 Rashikbhai Narechania ---354 laheracaMda koTAlAla mATenA 354 zikAMtabhAI mohanalAla mahetA 355 zazikAntabhAI ratilAlabhAI ---- 355 nilezabhAI zazikAntabhAI 356 356 -356 356 tuSArabhAI zazikAntabhAI ---- rAzikAntabhAI ratilAlabhAI ----- upada hitenabhAI zazikAntabhAI zAntilAla kapUracaMda mahetA zivalAlabhAI dIpacaMda zAha zAha surezabhAI kAntilAla somAbhAI maNilAla haragoviMdabhAI vI. zAha ----- 361 Adarza zrAvikA harakuMvarabahena ----363 357 358 360 ----- -------- 9 297 297 - - - - - 297 297 Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 saMskAra ane saMskRtinA saMvardhako saMtonA anuja puNyAtmAo pravezadarzana devIbahena paTTaNI puSpAbahena mahetA AtmArAma bhaTTa ucchaMgarAya Dhebara bhagatabApA vajubhAI zAha mathuradAsa ratubhAI adANI vaidha kripAzaMkarabhAI chaganalAla joSI bAlakRSNa dave jAmasAheba arivaMda bAroTa amudAna gaDhavI abhesiMha rAThoDa karazana paDhiyAra kanubhAI rAjyagurukarazana bAroTa vibhAga-3 sAhitya kalA saMskRtinuM naMdanavana kAzIrAma vyAsa* gulAbadAna bAroTa 369 370 371 373 374 376 377 379 380 382 384 384 386 mA kuMdanamA amarazIbhAI khArecA vinubhAI rANA hariicchAbahena vaidha bipinabhAI desAI lIlAbahena zAha jhaveracaMda meghANI DaoN. ramezabhAI kApaDiyA aruNAbahena desAI nAnAbhAI bhaTTa AbhAbahena gAMdhI bhAnubhAI trivedI DaoN. eca. ela. trivedI 422 423 424 424 425 427 427 429 lokasAhitya, lokasaMskRti ane lolAnA rakhevALo jagamAla bAroTa jorAvarasiMha jAdava dIpaka jozI dhArmikalAla paMDyA dhIrubhAI saravaiyA niraMjana paMDyA 387 389 390 391 392 393 394 395 397 399 401 402 403 pUnamabahena bAroTa bhAnubhAI bAroTa 429 430 430 431 432 433 433 434 vajubhAI vyAsa, manu paMDita DaoN. naTavara gAMdhI amUlakhabhAI khImANI devazaMkara kRpAzaMkara badhekA caMdrazaMkara aMtANI DaoN. nareza paTela bhAnubahena pArekha devIprasAda dave svapna zilpIo 409 410 411 413 lallubhAI zeTha 414 dardIone davA sAthe gADIbhADuM tema ja phaLaphaLAdi mATe nANAM ApanArA dAkataro! kalyANajIbhAI hADavaidya haragoviMdabhAI mIThAbhAI parasANA rAjendra jaina rAjazrIdevI paramAra zAhabuddIna rAThoDa zivadAna bAroTa 405 406 408 samajunAtha hAjI ramakaDuM - --kezubhAI bAroTa, jUnAgaDha 416 416 417 435 435 437 438 438 439 440 Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo. * gujarAtamAM kalA-saMskRtinA staMbho ane utsavaMpraya rAjavIo jorAvarasiMhajI jAdava pI. kharasANI ---------- 443 brahmarSi pU. ke. kA. zAstrIjI ----- 444 kAnajI bhuTA bAroTa ------------- 445 khoDIdAsa paramAra --------------- 446 gujarAtamAM kalA-sAMskRtika kAryakramo ane utsavapriya rAjavIo ------ 448 jAmavibhAjI --------------------- 450 mahArAjA sayAjIrAva------------ 45ra porabaMdaranA rAjavI saratAnajI -- 453 ku. prabhAtadevajI-dharamapura ------- 454 kacchano lAkho phUlANI----------- 455 0 raMgarekhAnA saDo ane saMgItajJo candrakAnta kaMsArA 463 482 473 464 mAikala enjalo, liyonArdo da vincI ane raphAela --------- 461 vinsenTa vAna gaoNga -------------- 462 Ara. ke. lakSmaNa -------------- amita aMbAlAla---------- ke. bI. kulakarNI ajita paTela ------ naTu parIkha -- 467 AcArya araviMda desAInAM yAtrAcitro... ------------------- 468 ratilAla kAMsodariyA ------------ 469) rasikalAla parIkha ------------ ema. sI. ezara ---------------- 471 bhAnuM zAha ---------------------- 472 taiyaba mahetA --------------------- kAntibhAI paMcAla "kalendra' ------ 474 sva. citrakAra jagadIpa smArta---- 475 savajI chAyA -- -------- 476 citrakAra ke. Ara. yAdava ------- 477 ravi parAMjape---- ------- 478 mAdAma cUsADasa ------ 479 | saragama 480) rAsabihArI desAI || vibhA desAI-- - 480 tyAgarAja - paMDita rAmaprasAda zarmA mahaMmada raphI : latA maMgezakara -- 484 mannA De ---------- --------- 485 jagajitasiha -- 487 zrImatI piyu sarakhela ------------ 487 azvina ramaNikalAla bhaTTa ------- 488 465 * gujarAtanA gauravavaMtA ekAvana vidyamAna gajhalajhAro -rAhI odhAriyA ---- 495 agama pAlanapurI ---------------- 491 ajhIjha TaMkAravI ----------------- 491 aruNa dezANI ---- --------------- 491 azokapurI gosvAmI ------------ 491 azoka cAvaDA 'bedila' ---------- 491 aMkita trivedI ------------------- 491 Ahamada makarANI --------------- esa.esa. rAhI ----------------- 492 karasanadAsa luhApa 'niraMkuza' ---- 492 kizora vAghelA -------- ---------- 492 kisana sosA ----------- khalIla dhanatejavI ---------------- 493) [ guNavaMta upAdhyAya---------------- 493) gulAma abbAsa 'nAzAda' ------- 493 | goviMda gaDhavI 'smita' ----------- 493 | caMdu mahesAnavI ------------------ 493 cinu modI 'IrzAda' -------------- 494 jagadIza dhanezvara bhaTTa ----------- 494 jayendra zekhaDIvALA --------------- 494 jayeza bhaTTa ----------------------- 494 jayeza Thakkara --------------------- 494 jalana mAtarI -------------------- 45 jitu trivedI ----------- 495 turAba hamadama'------------------ 495 dAna vAghelA--- dinakara 'pathika' ------------------ 495 dilerabAbU ------------------ 496, dhUnI mAMDaliyA ------------------- 496 naTubhAI paMDyA ------------------ 496 pathika paramAra ------------------- 496 pradIpa rAvala "sumirana'---------- 496 praphulla nANAvaTI ----------------- 497 praphullA vorA-------- ---------- 497 benyAjha dhraulavI ----------- bharata viMjhuDA -------------------- 497 madanakumAra aMjAriyA "khvAba' -- 497 492 -- 497 492 Jain Education Intemational Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 svapna zilpIo ( madhukara upAdhyAya ---------------- 497 mukula cokasI -------------------- 498 musAphira pAlanapurI-------------- 498 ratilAla 'anila' "sAMdIpani' -- 498 raIza maNiyAra ------------------ 498 ( razIda mIra ----------------------- 498) ( lakSmI paTela 'zabanama'----------- 499 rAjendra zukala - ---------------- 498 sAgara navasAravI ---------------- 499 rAjeza vyAsa 'miskIna' --------- 499 | | sAhila--------------------------- 499 rAhI odhAriyA ----------------- 499 | | harSada caMdArANA ------------------ 500 riSabha mahetA -------------------- 499). ( haradvAra gosvAmI ---------------- 500 vibhAga-4 samarpita jIva darzana 0i jIvanakAryane sarSApita mahAnubhAvo -Do. uSA rA. pAThaka, chaganalAla karamazI pArekha ------ 105 (manubhAI bakSI ------------------- 510) pUrvaja : premIbhakata AMbAzeTha --- 506 baMsIbhAI maNilAla zAha ------- 513 dhIrajalAlabhAI jhaverI----------- 107 AcArya zrI maganabhAI vyAsa--- 515 candrakAntabhAI mahetaliyA ane vajubhAI dave -------------------- 517 baLavaMtabhAI mahetaliyA dvArA hemubhAI rAjyagora ane samAjahitanI pravRttio --------- 509 (zAradAbahena rAjyagora ---------- 518) 0i vIsamI sadI vizeSArthanA aMdhakArIo ( zAradAbahena ---------------------- 52 1 mULazaMkara mo. bhaTTa --------------- 522 narendrabhAI gijubhAI badhekA ane vimubahena narendrabhAI badhekA ---- pa26 vimubahena narendrabhAI badhekA ---- 528 ( zahIda bApubhAI vazI ----------- 531) -saMpAdaka ( vIracaMda rAghavajI gAMdhI ---------- pa35) zivubhAI lAThiyA-----------------548 manaharabhAI zivalAlabhAI pArekha562 dIpacaMdabhAI savarAjabhAI gArDa pa36, saMtokabA nAnajI kAlIdAsa mahetA 549 rAjendrabhAI dalAla -------------- 564 zeTha zrI kasturabhAI lAlabhAI -- 573 DaoN. savitAdIdI mahetA ------------papa1 jeThAbhAI vI. paTela ------------- pa68 dhIrubhAI aMbANI ----------------541 rAvalamala jaina 'maNi' ----------- papa3 navanIta parivAra'nI gauravagAthA pa70 nAnajI kAlIdAsa mahetA ----------541 ravilAla lavajIbhAI pArekha----- 558 pU. zrI lAlajIbhAInI gautamabhAI cimanalAla zAha---- 544 surendrabhAI sI. zAha 'gurujI' -- 561 sonerI salAha ------------------ 573 dhIrajalAla TokarazI kApaDiyA -----547 0 videzamAM khyAtiprApta gujarAtIo kRSNakAMta vakhAriyA 0 vasarAtA savAI gujarAtI varnAzApIo : eka smaraNayAtrA prA. Do. mahAkAnta je. jozI, 580 phArbasa sAheba ahamadazAha : - mahArAjA sayAjIrAva gAyakavADa 581 ustAda phaiyAjhakhAM : -------------- 582 maulAbakSa --- 'kAkAsAheba' ------- ---------- 582 --------- 583 -- 581 Jain Education Intemational Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo pArasI kAbarAjI 584 muni zrI jinavijaya 585 purAtattvavid hasamukha sAMkaLiyA 585 * ApaNA patrakAro ane TAralekhako akhaMDa AnaMda bhikSu amRtalAla zeTha alArakhkhA, hAjI mahaMmada ######## 593 594 594 AstA dinazA goravAlA 195 icchArAma sUryarAma desAI 195 karasanadAsa mULajI 595 kAsAheba kAlelakara 596 596 DaoN. indradeva AcAryasva. zrI mahendrabhAI trivedI 197 kizoralAla ghanazyAma mazarUvAlA 597 kirITa bhaTTa (bhAvanagara) . 597 kRSNalAla zrIdharANI 198 58 padmazrI kumArapALa desAI kekhuzaro kAbarAjI 598 cAMpazI udezI 598 caMdulAla maNilAla desAI 199 199 patrakAra jugatarAma dave patrakAra jhaveracaMda meghANI 599 amRtalAla viThThaladAsa Thakkara ThAkorabhAI maNibhAI desAIdevadAsa gAMdhI - 600 600 600 narmada 600 601 - -------- --------- -------- desAI nArAyaNa mahAdeva chagana kherAja varmAnuM (gadra) ane videzI gujarAtI patrakAro. 601 jitendrakumAra dvArakAdAsa saravaiyA 627 nArAyaNajI dAmajIbhAI pIThaDiyA 627 hAjI mahammada alArakhiyA eca.ema. paTela --- patrakAra desAI nIrubhAI bacubhAI rAvata 'kumAra' baMsIlAla varmA (cakora) 602 602 603 603 603 604 maNilAla nabhubhAI dvivedI 604 605 mobeda pharadunajI marjhabAna mahAtmA gAMdhInuM patrakAratva 605 sakalapuruSa ramaNabhAI nIlakaMTha -- 605 rAjamohana gAMdhI. 606 606 60 607 607 608 608 609 610 611 612 613 613 613 614 rASTrapremI baLavaMtarAya ThAkora bhagavatIkumAra zarmA mahAdevabhAI desAI vaju koTaka vADIlAla DagalI viSNu paMDyA kArTUnisTa 'zani'nuM cetamachaMdara zyAmajI kRSNa varmA zAmaLadAsa gAMdhI ------- patrakAra zrI kapilarAya mahetA vAsudeva mahetA zrI baLavaMtarAya zAha ---- bacubhAI pI. dozI ramaNalAla choTAlAla gAMdhI 586 586 630 631 svAmI zrI gaMgezvarAnaMdajI svAdhyAyapraNetA 'pAMDuraMgadAdA', mukuMda pI. zAha hiMmata javerI jagadIza binIvAle nAnubhAI nAyaka azoka harSa sAhasika udyogapatio : udAracarita dAnavIro : samadarzI samAjarolako rAjendra dave harIza nAyaka eca. ena. golIbAra dilIpa rANapurA tAraka mahetA DaoN. punitAbahena harSe rajanIkumAra paMDyA hAsya lekhaka azoka dave 614 615 615 615 616 616 616 616 617 617 617 618 618 619 620 621 622 622 622 622 623 623 624 zrI bhupatarAya TokarazI pArekha--- 625 zrI zAMtibhAI zAha 626 kundanikA kApaDiyA (izA) yazavanta mahetA rAdhezyAma zarmA divyeza trivedI rajanI vyAsa anaMta gopAla zevaDe - kavizrI indulAla gAMdhI - dhImaMta purohita 'Ajataka' devendra paTela (kabhI kabhI) praphulla prANazaMkara trivedI rAjeza zarmA- jazavaMta rAvala milinda mAMkaDa --- 11 DaoN. kAnti zamI sva. manubhAI jodhANI - zrI tArakabhAI zA 588 589 saMpAdaka vAyAbhAI nAnajIbhAI paTela - 633 DaoN. vrajalAla narasIdAsa bagaDiyA 33 Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo. mANekalAla jhaveracaMda vasA ------- 635 kizorabhAI DI. zeTha -------- 635 zazikAMta jayaMtIlAla gopALajI dozI -- -------- 637 vallabhIpurano joTANI parivAra - 637 rAjubhAI paMDita ----------------- 638 DaoN. je. vI. zukala --------------- 638 anopacaMda ena. kocara ---------- 639 ) mANekacaMdajI betAlA, madrAsa ---- 639 popaTalAlajI bAbulAlajI saMghavI 640) chaganalAlajI mANekacaMdajI jaina - 640 kamalacaMdajI multAnamalajI ------- 641 | pukharAjajI je. jaina ------------- 641 bAbulAla vIracaMdajI buMdImuthA -- 642 zaileSabhAI koThArI --------------- 643 hiMmatabhAI koThArI -------------- 643 phulacaMdabhAI taMbolI ------------- 644 zrI kirITabhAI pI. zAha-------- 645 lIlAbahena nAnAlAla kapAsI ----- 645 nirmaLAbena zazIkAntabhAI mahetA 646 - vibhANa-5 praznArthasika kAryakaro 0i akhilAI akabaMdha : paricaya zRMkhalA -naTavara AhalaparA vasaMtabhAI pAThaka ---------------- 650 gijubhAI bharADa ---------------- 651 ramezabhAI bhoraNiyA------------ 65ra bharatabhAI dudakiyA -------------- 653 jayezabhAI zAha ----------------- 653 dinezabhAI TIlavA--------------- 654 ravina godhANI --- ----------- 655 navInacaMdra zAha-- ----------- 656 manasukhabhAI suvAgiyA --------- 657 zivajI dUdhayA -------------------- 659 rUganAthabhAI dalasANiyA-------- 660 kizorabhAI khaMbhAyatA ----------- rAjendra joSI -------------------- 663 bharatabhAI gAjIparA ------------ 664) maganabhAI borANiyA ----------- 665 dilIpabhAI siMhAra -------------- 667 madhubhAI paToLiyA -------------- 668 araviMda bApA ------------------- 669 dilIpa paMcolI------------------- 670 bhUpatabhAI DoDiyA--------------- 671 | paramArthasaTha AgevAna kAryakaro -saMpAdaka narendrabhAI koraDiyA ------------- 673o. bAbulAla popaTalAla mepANI ---- 675 vinodabhAI tArAcaMda zeTha-------- 675 paramANaMdabhAI vanamALIdAsa zAha677 cImanalAla yu. zAha------------- 678 kAntilAla prANalAla paTela ------ 678 uttamalAla ena. mahetA --------- 679 zAradAbahena uttamalAla mahetA -- 680 praphulabhAI ke. zAha-------------- 681 nAnacaMda tArAcaMda zAha ---------- 682 kizorabhAI nArAyaNajI pIThaDiyA 682 zeTha zrI durlabhajI karasanajI ----- 685 kapUracaMda rAyazI zAha------------ 688 anilabhAI gAMdhI, amadAvAda -- 688 | pravINacaMdra phUlacaMda zAha---------- 689 harakhacaMdabhAI vIracaMdabhAI gAMdhI 691 bIpInacaMdra ha. gAMdhI ----------- 691 prabhAvatIbahena ha. gAMdhI ------- 691 varUNAbahena bI. gAMdhI --------- 691 vizAla bI. gAMdhI -------------- nileza bI. gAMdhI -------------- 691 maNibahena nANAvaTI------------- 63 paraNAnaMdabhAI vanamALIdAsa zAha695 vimalahRdayI caMdrakAMtabhAI-------- 696 rasikalAla nyAlacaMda dozI ------ 697 hiMmatalAla aMbAlAla zAha------ 698 zAMticaMda bAlacaMda jhaverI---------- 699 ramaNikalAla kuMvarajI zAha------- 702 DaoN. caMdramaulI joSI -------------- 703 vADIlAla mohanalAla zAha ------ 703 tribhuvana vIrajI hemANI --------703. navanItalAla maNilAla zAha----- 704 Jain Education Intemational Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo 63 708 708 PSkSaNa bhAratanuM gadluM mahAjana : samAja ane zAsana mobhIo che -amIbahena ke. zAha, pravINakumAra ema. zAha) ( praviNakumAra mAnacaMdalAla zAha -- 706 pratApabhAI ToliyA -------------- 716 dUdhamalajI saratAnamalajI -------- 727 lakSmIcaMdajI koThArI-------------- 707 laheracaMdajI haMsarAjajI ---------- 716 saMghavI caMpAlAlajI sumeramalajI - 727 kapUracaMdajI bhIlocA vorA------- khuzAlacaMda dhanajI dharamazI ------ 717 vasaMtabhAI oTamalajI vedamuthA - 728 zAntAbahena khImarAjajI ------- cImanabhAI jamanAdAsa hakANI - 718 azokabhAI jazarAjajI saMghavI 728 madhubahena cothAlAla zAha ------- 709 jayaMtIlAla nAgaradAsa zAha----- 718 cImanamalajI DuMgAjI ----------- 729 saMghavI jazarAjajI khumAjI ------ 709 dalapatalAla gulAbacaMdabhAI zAha 719 tejarAjajI kuhADa --------------- 730 suMdarabahena ghevaracaMdajI --------- 709 dIpakabhAI hiMmatalAla surANA -- 720 devakumAra ke. jaina ---------------- 731 rukimaNibahena mizrImalajI ------ 310 nAgaradAsa kuMvarajIbhAI zAha --- 721 zAMtilAlajI nAgorI ----------- 732 bhaMvarIdevI ghevaracaMdajI surANA -- 710 nemidAsabhAI jI. bhedA --------- 72 1 kundanamalajI chogAjI gAdiyA -- 732 kusumabahena bAbubhAI ----------- 710 mANekalAla ratanazI pArekha ------ 722 surezabhAI sI. zAha ------------ 733 suMdarabahena nemidAsa bheda------- 710 ratilAla velacaMdabhAI saMghavI ---- 723 uttamacaMda devIcaMdajI bhaMDArI ----- 734 dAmajI jAdavajI cheDA ----------- saubhAgyacaMdabhAI salota -------- 723 dinezabhAI caMdrakAMtabhAI hakANI 734 maNibAI kAMtilAla zAha ------- 712 zrIkAnta esa. mahetA ------------ 724 susmitAbahena zAha -------------- 735 lIlAvatIbahena jhaverIlAla daMDa -- 713 DaoN. sI. bAlakriSnana ------------- 724 saMpatarAja gAdiyA -------------- 736, durgAbAI caMpAlAlajI bAphanA --- 713 maMjulAbahena hIrAlAla mahetA --- 325 tejarAja nAgorI --------------- 736, DaoN. narapata solaMkI -------------- 714 DaoN. nehA vakhAriyA -------------- 325 pArasamala copaDA -------------- 737 mANekacaMdajI betAlA, madrAsa ---- 714 prA. ke. jI. bAlakanda svAmI---- 325 suzIlAbahena pArekha ------------- 738 uttamacaMdajI duggaDa -------------- 715) pravINabhAI lAlabhAI zAha ----- 726 0 labaDI ajarAmara upavananA suvarNAzvata sumano dhavalakumAra esa. kAmadAra saMpradAyano saMkSipta itihAsa ---- 739 ( zrI nAnacandrajI svAmI ---------- 752) (pU. kaMkubAI mahAsatIjI --- ------- 765 zrI ajarAmara svAmI ----------- 740 zrI rUpacandrajI svAmI ----------- 756 bA.bra. rUkSmaNIbAI mahAsatIjI 766 zrI devacaMdrajI svAmI ------------ 746 | zrI bhAvacandrajI svAmI ---------- 760| niraMjanAbAI mahAsatIjI ------- 369 zrI ratnacaMdrajI svAmI ----------- 349] | munizrI bhAskara svAmI---------- 762 ) kalyANI kumArI mahAsatIjI ----- 769 -saurabhabhAI je. kAmadAra * vividhakSetranA samadaff samAjasevako sva. jayakAnta kAmadAra ---------- 774) araviMdabhAI sI. saMghavI -------- 079 rAjendra zAha --------------------- 776 sva. maMjulAbahena Ai. kAmadAra 780 narezabhAI camanalAla zAha------ 776 DaoN. Ara. ela. saMghavI --------- 781 jayaMtIbhAI saMghavI --------------- 777 DaoN. maphatalAla paTela ------------- 782 premacaMdabhAI TokarALAvALA. ----- 777 surendrabhAI ema. zukala --------- 783 pravINacaMdra kasturacaMda zAha ------- 778 ) DaoN. Ara. ke. goyala ------------ 784 baLadevabhAI DosAbhAI paTela --- 785 amita zAha ----- ---------- 786 kasuMbAbena caMdulAla parIkha ------ 786 ramaNalAla ke. mahAdevIyA ------- 787 jayaMtIlAla ena. zAha ---------- 788 camanalAla umedacaMda zeTha -------- 788 'hu mAro svapnazapa! -vijayakRSNa aTara........... Jain Education Intemational Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9999999 Bii kerI - ' : ' 2: 5 :: B ) :: : ? :: : : :::', SS 'A che N s jaya jaya garavI gujarAta # Rocodiosiddddiidooodddden **-* ( prastAvanA ) VDA Do. bhAratI zelata bhAratavarSanI A pavitra bhUmimAM jJAna, dhyAna, tapa ane saMyamanI sAdhanA dvArA potAnA AtmAne pavitra ane AnaMdamaya banAvI anyane paNa tevuM unnata jIvana jIvavAnI preraNA ApanArA saMto ane mahApuruSonI paraMparA ati prAcIna kALathI cAlI Ave che. A paraMparAne anurUpa saMtonuM astitva A bhUmi para kAyama mATe rahyuM che. AryasaMskRtinI uttama, sAttvika, paropakArI ane 2 adhyAtmapradhAna AcArasaraNI ane vicArazreNIthI bhAratavarSa unnatinA zikhare rahyuM che. puruSo ja karI mATe parama tattvajJa zrImad rAjacaMdra jaNAvyuM che : zAstramAM jIvana jIvavAno mArga darzAvyo che. marma kahyo nathI. marma to! sapuruSonA hRdayamAM rahelo che." "viSayonI AzA nathI jene, sAmyabhAva dhana dhAre che; nija paranA hita sAdhanamAM, nizadina tatparatA rAkhe che. svArtha-tyAganI kaThina tapasyA, khedarahita thaI seve che; tevA sAdhu-jJAnI jagatanA duHkhasamUhane chede che." bhArata pAse bhUtakALanI bhavyatA che, saMskRtino vaibhava che, RtaMbharA prajJAno vAraso || IN Saa che ane avyabhicAriNI bhaktinI paraMparA che. saMskRtino AtmA zikSaNa che. mAnavane 4 ] mAnava banAvavAnA prayatnane saMskRti kahe che. saMskRtinA virATa paTa para ajavALuM pAtharavAnuM kAma saMto ane mahAmAnavo kare che. mAnavatA atyaMta mUlyavAna che, evuM mANasane samajAya che te ja kharA dharmodayanuM lakSaNa che. manuSya jIvananI garimA jaLavAya te ja dharmanI saMsthApanA 1 Jain Education Intemational Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo. 7000 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 kahevAya. kRSNa jene dharmanI saMsthApanA kahe che, tene buddha dharmacakrapravartana kahe che. mahAvIra ene jinazAsana kahe che. Isu ene IzvaranuM rAjaya kahe che, je ApaNI bhItara che. mahAtmA gAMdhI || ene rAmarAjya kahe che. bhAratavarSamAM ApaNI A gurjarabhUmi eka tIrthabhUmi che, eka saMskArabhUmi che. aneka ne mAnavaratnonI janmabhUmi ane karmabhUmi che. ahIM zrIkRSNanI dvArikA che, to gAMdhIbApuno sAbaramatI Azrama che, ahIM lohapuruSa saradAranuM khamIra ane khumArI che. A bhUmi para aneka prajAonAM AvAgamana thatAM rahyAM che. prajAe jIvananA aneka caDhAvautAra joyA che. aneka gharSaNo vacce paNa prajAe potAnAM mUlyo jALavI rAkhyAM che. ahiMsA, karuNA, jIvadayA ane sarvadharma samabhAvanI vizeSa bhAta ahIM UpasI che. maurya samrATa azoka (I.sa. 273237)nA giranAra zailalekhomAM A dharmalipi kotarAyelI che. gujarAtanA suvarNayuga samA solaMkI kAla (I.sa. 942-1304)mAM jainadharmanA prabhAvaka mahAna rAjA kumArapAle potAnA rAjyamAM amAri ghoSaNA'no nirdeza karyo che, je eka ahiMsApradhAna jaina vicArasaraNInI UMDI asara thI Iche. ahiMsA, karuNA, dharmasamabhAva tathA lokahitanI bhAvanA gujarAtanI prajAnA hRdayamAM dIrdhakAlathI prajvalita che, emAM pU. gAMdhIbApunI vicArasaraNI otaprota 9 thayelI jovA maLe che. | gujarAtanA sAMskRtika ane Arthika ghaDataramAM enI bhaugolika vizeSatAo ane eno vizALa sAgarakAMTho mahattvanAM paribaLa che. prAcIna kALathI gujarAtanI prajAne videzo sAthe vepAra-vANijayanA saMbaMdho hatA. cheka dakSiNa pUrva eziyA ane AphrikAnA dezo sAthe gujarAtI prajA vepAra arthe vasavATa karatI. tAjetaramAM pUrva AphrikAnA sokotrA TApuomAMthI maLelA gujarAtI bhASAnA zilAlekhomAMthI (16mI-17mI sadI) saurASTra, kaccha ane dakSiNa gujarAtanI prajA vepAra arthe tyAM jatI hovAnA nirdezo prApta thayA che, jenuM saMzodhana jarmana epigrAphisToe karyuM che. kacchanA bhATiyA, madhya gujarAtanA pATIdAro, saurASTranA hAlAra pradezanA visA osavAla jainoe pUrva AphrikAnA dezomAM vepArArthe vasavATa karyAnA nirdezo maLe che. amadAvAdanA zreSThI zAMtidAsa jhaverInI ghaNI dhaMdhAkIya pravRttio dariyApAranA dezomAM hatI. mughala darabAra sAthenA tathA klorensa, perisa, enTavarpa-Araba dezo sAthenA emanA saMparkone lIdhe hIrAno vepAra paNa dhamadhokAra cAlato. mahAjanonI saMsthAo paNa gujarAtanuM eka noMdhapAtra Arthika baLa hatuM. | gujarAtano bhavya bhUtakALa enA prAcIna aNamola vArasAthI ujvaLa che. saMskRtinA vikAsa sAthe kalAno paNa vikAsa thato rahyo. gujarAtanI AgavI kalAsamRddhi, zilpa sthApatyano bhavya vAraso, sUthama kalAkArIgarI, lokakalA ane lokasAhitya vizvakSetre prasiddha che. gujarAtanA ghaDataramAM svAtaMtryasenAnIo, dhArmika netAo, saMtapuruSo, kalAkAro, A Jain Education Intemational Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 -|-|-- !?IVIVIVIMIVIVIVIVIVIVIVIVIMIVIVIMIVO saMzodhako, udyogapatio, samAjasevako, zabdabrahmanA sAdhako, dAnavIra zreSThIo, patrakAro, lekhako, sAhiMsaka vepArIo ane nArI pratibhAo jevA anekavidha mahAnubhAvonuM amUlya pradAna rahyuM che. AvI mahAna hastIonAM jIvana ane kArya ApaNA mATe mArgasUcaka staMbharUpa banyAM che. svapna zilpIo jainadharma ane samAjanA pratiSThAvaMta, sAhityapremI, pravRttino pamarATa ane jJAnecchu zrI naMdalAlabhAI devaluke gujarAtanI asmitAnI dIvAdAMDI samA virala mahAnubhAvonA preraka ane premojjvala vyaktitvano saMkSepamAM paricaya karAvatA mahAkAya graMtho gujarAtanI prajAne ApIne preraNAnAM dvAra udghATita karyAM che ane prAdezika, rASTrIya tathA vizvastare bhAratIya saMskRtine ujAgara karI che. teozrIe AvA 24 jeTalA graMthonuM ekaniSThApUrvaka saMpAdana ane prakAzana karyuM che ane potAnI A sAdhanA dvArA gujarAtanA sAhityajagatamAM mUlyavAna pradAna karyuM che. temanI A nirAlI pravRttinA eka bhAgarUpe A gurjarabhUminI pratibhAonuM vividharaMgI darzana karAvato A samRddha paricayakoza 'svapnazilpIo' pragaTa thaI rahyo che, jemAM upayogI, saraLa ane vyAvahArika vizvastarIya pAtheya pUruM pADavAno abhigama rakhAyo che. A graMthamAM jIvanabharanI utkaTa upAsanA, avirata ArAdhanA, satata sAdhanA, talasparzI tapasyA tathA avicchinna anuSThAnanI dhAraka evI mahAna vibhUtionA cAritryAMzone AlekhavAmAM AvyA che : emAMnAM keTalAMka ciraMjIva vyaktitvone avalokIe... * gujarAtI kathAsAhityamAM UMcI pratibhA dharAvanAra pratiSThita lekhaka dolata bhaTTanA 'itihAsanI yAdagAra vibhUtio' e lekhamAM mAnavamUlyothI samAjane mahekato karanAra cAritryavAna samAjasevaka DaoN. ThAkoralAla paMDyA, Adarza zikSaka choTAlAla sevakarAma, dAnavIra vepArI maganalAla jayacaMda, evA ja prabhAvI dAnavIra kacchanA Thakkara visanajI, lokaloDIlA netA indulAla yAjJika, pArasI DaoNkTara baherAmajI nANAvaTI, patrakAra sorAbajI zApurajI baMgALI, raNajitarAma vAvAbhAI mahetA, vivecaka, sarjaka, sudhAraka navalarAma paMDyA, gujarAtI bhASAnA prakhara vidvAna vrajalAla zAstrI jevA aneka mahAnubhAvonA caritrAMzo prastuta karavAmAM AvyA che. * bALasAhitya, vArtA-nATaka ane navalakathAkSetre ghaNuM kheDANa karanAra zrI yazavaMta kaDIkare 'yazasvI nArI pratibhAo' vizenA lekhamAM gujarAtanAM nArIratnonI UjaLI paraMparAmAM nArInAM jIvanagAna, enAM mUlyo ane Adarzo vize suMdara lekhamALA rajU karI che. * 'gujarAtI bhASAmAM sImAcihnarUpa pagalAM pADanArAM' e lekhamAM bipinacaMdra trivedIe gujarAtI bhASAnA mahAna kavio, lekhako, patrakAro, vivecako, nATyalekhako, lokasAhityakAro, bhASAvijJAnIo, bALa sAhityakAronI AchI-pAtaLI jhalaka ApI che. Jain Education Intemational Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra svapna zilpIo joI cheocheo 09 09 0 0I cheow I che 9999 of * "saMskAra ane saMskRtinA saMvardhako e lekhamAM zArIrika rogonA cikitsaka GNa ane saMzodhaka vajubhAI vyAsa ane gAMdhIvicAraka manubhAI paMDite AjhAdInI laDatomAM agrima 'bhAga bhajavanAra zrI devIbahena paTTaNI, mahilA bALa uddhAraka zrI puSpAbahena mahetA, gAMdhIbhakta AtmArAma bhaTTa, ucharaMgarAya Dhebara, vajubhAI zAha, ratubhAI adANI, kavi jhaveracaMda meghANI, DaoN. eca.ela. trivedI, hRdayaroga niSNAta DaoN. rameza kApaDiyA jevA mahAna paramArtha sevako vize mAhitI prastuta karI che. * gujarAtanA jANItA kavi, sAhityakAra, saMzodhaka, lokavidyAvid ane lokagAyaka DaoN. niraMjana rAjyagurunA lekha "zabdabrahmanA sAdhako, alakhanA ArAdhako, svaranA upAsako'mAM saMtakavi bhANasAheba, dAsI jIvaNa, saMtakavi jeThArAma, IsaradAnajI jevA sarjako ane gAyakonuM pradAna darzAvyuM che. * lokasaMskRtividda kezubhAI bAroTanA "lokasAhitya, lokasaMskRti ane lokakalAnA rakhevALo' lekhamAM lokagIta- kalAkAra araviMda bAroTa, lokasAhitya, lokakalAnA upAsaka jorAvarasiMha jAdava, mANabhaTTa kalAkAra dhArmikalAla paMDyA, hAsyakalAkAra che - zAhabuddIna rAThoDa, jAdu-kalAkAra samajunAtha madArI vagereno Achero paricaya 5 Apyo che. * itihAsa-saMskRtinA tajjJa DaoN. bhAratI zelatanA lekha "vividha kSetranI vaMdanIya vibhUtio'mAM zrImad rAjacaMdranI sAhityasAdhanA, jaina zreSThI zAMtidAsa jhaverI, parama dAnavIra jaina zreSThI jagaDU zAha, prakAMDa saMzodhaka mohanalAla desAInI AchI jhalaka ApavAmAM AvI che. * "gujarAtamAM kalA-saMskRtinA staMbho ane utsavapriya rAjavIo' lekhamAM zrI jorAvarasiMha jAdave gujarAtI lokajIvananA sAmAjika, sAMskRtika, dhArmika ane rAjanaitika itihAsane ujAgara karatA lokasAhityanA ghaDavaiyA pI. kharasANI, lokasaMskRtinA upAsaka khoDIdAsa paramAra, kacchanA mahArAvo, bhAvanagaranA kRSNakumArasiMhajI, jAmanagaranA rAjavI vibhAjI jAma, vaDodarAnA kalApriya mahArAjA sayAjIrAva gAyakavADa vagere vize protsAhaka rajUAta karI che. * kRSNakAMta vakhAriyAe "videzamAM khyAtiprApta gujarAtIo' lekhamAM vizva A gujarAtI samAjanA pratiSThita mahAnubhAvo vize nokhI zailImAM prastutI karI che. - * patrakAratvanA kSetre saMzodhana karanAra DaoN. punitA haNee "ApaNA patrakAro ane kaTAra lekhako' e lekhamAM gujarAtanA patrakAritvanA kSetre navo cIlo pADanAra, 19mI 2JKOT sadInA uttarArdhamAM thayelA bhikSu akhaMDa AnaMda, allArakhkhA, hAjI mahaMmada, zivajI, nirbhika patrakAra AstA dinazA goravAlA, icchArAma sUryarAma desAI, karasana mULajI, amRtabajAra' patrikAnA gujarAtanA pratinidhi kRSNalAla zrIdharANI, pArasI patrakAra kekhuzaro Jain Education Intemational Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo kAbarAjI, pAzrI kumArapALa desAI, navacetanAnA cAMpazI uddezI, karmacetanAnA marmI jhaveracaMda meghANI, nIrubhAI desAI, bacubhAI rAvata jevA aneka khyAtanAma patrakAro ane kArTUnisTo vize vihaMgAvalokana karAvyuM che. * "sArapanI sugaMdha'mAM pU.paM. zrI guNasuMdaravijayajI gaNivara mahArAje sadAcArapremI, nyAyapriya, sattvaparAyaNa jinabhaktonI sAdhanA vize dharmapracUra hakIkato rajU karI che. A uparAMta sAhasika udyogapatio, dAnavIro, samAjasevako, zikSaNazAstrIo jevI aneka sAMpratayuganI pratibhAonI AcherI jhalaka A graMthamAM ApavAmAM AvI che. Ama ApaNA virala saMpAdaka zrI naMdalAlabhAIe mAnavamAM mAnavatAnA dIvaDA pragaTAvavAnA mahAyajJane prajavalita karanAra anekAneka mAnavaratnonI bheTa "svapnazilpIo' graMthamAM pIrasI che ane e rIte mAnavatAnI maheka sarvatra prasarAvavAnA umadA kAryamAM sahabhAgI thayA che. emano maMtra che. kAma karo bahu, khUba ghasAo. sukhe zatAyu thAo. mAnava! tuja paMtha A ja avara nahi, karme kAM gabharAo? bhAratIyatA eTale uttama vicAra-vaibhavano vAraso. bhAratIyatA eTale vyApaka ( dharmabhAvanAnI upAsyatA. AvI mahAna adhyAtmavAdI saMskRtinA saMtAna hovAnuM gaurava che ane ahobhAgya ApaNane sahune sAMpaDyuM che. saMskAra e ja dharmanuM svarUpa hoI evA = saMskAradhananA goptA banI, eka sAcA bhAratIya banI, duniyAnA sarva mAnavIone virATa lAgaNItaMtra sAthe sAMkaLavAnuM sAmarthya prApta karIe. vedanA RSinI vANImAM : samAnI va AkUti samAnA hRdayoni vaH / samanamatu mano yathA vaiH susaEsati || (R veda, 10, 191.4) ApaNI jhaMkhanAo samAna ho, ApaNAM hRdayo samAna ho. hRdaya vaDe ja satyane pichAnI zakAya che." mAnavajIvana karatAM mUlyavAna evI koI cIja Aja dina sudhI jaDI nathI. aMtamAM zraddhA ane anubhavanA raNakA sAthe zrI naMdalAlabhAI nirAmaya rahI karmayoganI sAdhanA dvArA satata zabdanI upAsanA jevI nirmaLa pravRtti karatA rahe evI parama kapALa paramAtmA pratye prArthanA ane AvA karmayogI sAdhakanI dhIragaMbhIra kalame saMpAdita thayela, gurjarabhUminI pratibhAonuM aMkana karato A "svapna zilpIo' jevo uttama graMtha gujarAtanA graMthaprakAzanakSetre dedIpyamAna dIpakanI jema jhaLahaLato rahe evI aMtaranI abhilASA sAthe, viramuM chuM. he mAnava! I ! "nirame tuM Aja, rASTranI evI racAze kAla, saMskAranI tuja hAthamAM jalatI raho mazAla." vi.saM. 2066, poSa sudi 15 guruvAra, 31 Disembara, 2009 DaoN. bhAratI zelata amadAvAda Jain Education Intemational Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo ( purovacana) (svapna zilpIo) (saMpAdaka-prakAzakanuM namra nivedana) naMdalAla devaluka mAtA sarasvatIne aMtarabhAvathI namaskAra karuM chuM. virATa zaktinA svarUpA rAjarAjezvarI ane devaluka parivAranI kuLadevI tarIke pUjAtAM padmAvatIjI! tamane paNa vAraMvAra vaMdanA karI, ghaTaghaTamAM dhyAna dharI tamArI apAra kRpA icchuM chuM. prakRtithI saMskRti tarapha : saMskRtinA vidhAyakone vaMdana. yugo pahelAMnuM eka dezya kalpIe to dekhAze ke mAnavI paNa anya prANIo ane prakRti vacce jIvana vitAvato hato. janme, jIve, vaMzavRddhi kare ane mare-evo krama sAmAnya hato. paraMtu anya prANIo karatAM mAnavInuM magaja kaMIka ajabanI vAta hatI. e magajanI gati sAthe mAnavInI pragati zarU thaI ane pazupaMkhIonI hajAro jAti-prajAti vacce bhUcara, jaLacara, khecara prANIo vacce mAnavI potAnuM alaga sthAna jamAvI zakyo. prakRtithI prApta thayela A mAnavadeha enA nirvahaNa mATe levAtA prakRtinA AdhArane e choDI nathI zakyo, paNa prakRti sAthe rahIne saMskRti nAmanI navI vidyA vikasAvI zakyo che enI koI nA nahIM pADe. prakRtimAM zvAsa letAM jIvo mukhyatve vRttio para AdhAra rAkhatA hoya che. jema ke, pelA saMskRta subhASitamAM kahyuM che ne gArara nidrA mA maithuna 2 sAmAnya tat pazumiH nANAm ! paNa ghoM fe teSAM. gathi vizeSo, gharmena rInA pazumaH rAmanA ! eTale gharSa nAmano padArtha mAnavajIvanano Agavo Jain Education Intemational Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 svapna zilpIo. SUDY aMza che. dharmano artha ahIM saMpradAya nathI. dharma ahIM vizALa artha dharAve che. samagra mAnavajIvanamAM e vyApelo che. janma ane mRtyu, raheNI-karaNI ane vartaNuka-vyavahAra, UrminA Avego ane ciMtananAM uDDayanoje hoya te ja dharmanA taMtue baMdhAyelAM hovA joIe. eTale dharma ahIM saMskAranA arthamAM prayojAyo che. sadaguNanA arthamAM vaparAyo che. mANasamAM devI aMzoya hoya che ane AsurI aMzo ya hoya che. vRttio ke lAgaNIo ke vicAro mATe A baMne dizAo khullI hoya che, paNa dharmanA pathadarzane, sadguNa-sadAcAranA niyaMtraNe mAnavI asane badale sad tarapha gati karI zake che. sadguNa, sadbhAva, sadvartana ene dharma, nIti, sadAcAra tarapha dore che. pariNAme mAnavI anIti choDIne nIti, atyAcAra choDIne sadAcAra, durguNa choDIne sadguNa, a-vicArI pagaluM bharavAne badale vicArapUrvaka sAcuM pagaluM mUkavAnI sajjatA keLave che ane dharma, artha, kAma ane mokSanA cAra puruSArtho nakkI kare che. emAMthI ja prakRtithI saMskRti tarapha javAnI dRSTi maLe che. saMskRti : agaNita pAsAvALo hIro Aje ApaNe joIe chIe te mAnavajIvana kAMI divaso ke mahinAo ke varasonI nIpaja nathI; A sAMskRtika vizvane ghaDavAmAM yugono phALo che. jIvananA pratyeka kSetrane kramazaH gatizIla ane pragatizIla karavAmAM hajAro-lAkho RSi-munio, ciMtako, sAhityakAro, kalAkAro, samAjasevIo, vijJAnIo, karmazIlo, udyogapatio, zramiko ane gaNI gaNAya nahIM eTalI karmaSTha vyaktiono phALo che. sau prathama to mAnavI janme che tyAre enI AMkhomAM ekalA hovAnuM kutUhala camake che. mA-bApanA lAlanapAlanathI zarU thayeluM jIvana jotajotAmAM kuTuMba ane ghara, zerI ane gAma, mitro ane paricito, jJAti ane samAja, deza ane duniyA sudhI vistaravA mAMDe che. mAnavI sAmAjika prANI banI jAya che. anya prANIo karatAM mAnavI potAnI AgavI jIvanazailIthI A pRthvI para judI ja chApa pADe che. samAjanA A saMskArothI e salAmatI anubhave che. enAmAM premanI bhAvanA ane saMpa-sahakAranI vRttino vikAsa thAya che. sAmAjika vyavasthAo enI A bhAvanAone vikAsavA mATe upayogI thAya che. keTalIka sAmAjika prathAo ke rItarivAjone lIdhe enAmAM mAnavatAnA guNono vikAsa thAya che. kahevAnI jarUra nathI ke A badhuM dharmagraMthomAMpaurANika kathAomAM-kathAvArtA ane kAvyomAM saMgrahAIne paDyuM hoya che. dA.ta. rAma ane kRSNa vizenAM kathA ane kAvyoe A dezanI saMskRti para kevI addabhuta asara karI che! evI ja rIte "manusmRti'thI mAMDIne Aja sudhInA samAjasudhArakonA vicAroe mAnavInI sAmAjikatAne keLavavAmAM kevo bhAga bhajavyo che! bhale, samaye samaye e vicArasaraNImAM parivartano AvatAM rahe, paNa aMte jatAM to premAcAra ane saMpa-sahakArazAMti ja enA pAyAnA maMtro hoya che. e maMtradraSTAoe ja samAjane dorI javAmAM mukhya bhUmikA bhajavI hoya che. evA ArSadraSTAothI mAMDIne Aja sudhInA samAja-zAstrIonAM ciMtana-manana para samAjano setu racAyo che. yuddho, virodho, AtaMkI vAtAvaraNa, mahAmArI, caDasAcaDasI, rAgadveSa, bhaya ane pIDA samAjanAM ghAtaka paribaLo che ane prema, karuNA, maitrI, saMpa, zAMti samAjanAM zubha paribaLo che-ema darzAvIne A samAjasevIoe mAnavajAtanI adbhuta sevA karI che. Jain Education Intemational Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo. 21 A gurjaradharA eTale guNagarvIlo pradeza ane vizvaudyAnanuM praphulla puSpa. gujarAta eTale rasALa cetanavaMtI vasuMdharAnI pAMgarelI saMskRtivela. gujarAta eTale mAna ane Adara, prema ane zaurya mATe paMkAyelI dharatI. jayAM aneke Adarza ane unnata jIvananI preraNAnAM pAna karyA che. jyAM sauMdarya ane sarasvatI, zrama ane zaurya, vyApAra ane vIratAnuM AbAda sarjana thayuM che. sujalAm suphalAm evA A bhUminA UMDA taLamAM bhaMDArAyelAM saMskAra-saurabha Aje vizvanA khUNe khUNe mahekI rahyAM che. bhale bhaugolika sImA A dharatInI badalAtI rahI paNa enI sAMskRtika viziSTatA ane asmitA pavitra gaMgAnA pravAhanI mAphaka niraMtara vahetI ja rahI che. enAM rUpa ane raMga samaye samaye bhale parivartana pAmyAM paNa bhUminA rakharakhAvaTa ane birAdarIe itihAsanAM pAnAM ThIka ThIka rIte rokyAM che. A pradezanA vIra puruSonI yazasvI gAthAe to jagatanAM lokone preraNAnuM puSkaLa bhAthuM pUruM pADyuM che. neka Teka khAtara nyochAvarI karanArA marajIvAonI khAMbhIo enI sAkSI pUre che. eka samaye zatruMjayanI taLeTImAM tIrtharakSA mATe bAroToe ApelA balidAna jagajAhera che. prajAnI saMskAritA, saccAI ane dharmabhAvanAne haraghaDIe sajAga rAkhanArA saMto ane munivaryo gujarAtane yazakalagI apAvAmAM bhArobhAra nimitta banyA che. guNavaibhavI vAraso raLiyAmaNA A pradezane vistRta ane samRddha sAgara kinAro maLyo. ramaNIya parvatIya ZAV pradezo maLyA. phaLadrupa medAno maLyA. Ama prakRtie gujarAtane sarva prakAranI vividhatA bakSI. eTaluM ja nahIM paNa A prAkRtika-sthitie ja mAnavasaMskAranuM ghaDatara ane nirmANa karavAmAM 'vizeSa bhAga bhajavyo che. saMto, bhakto, dharmasthApako, kalAkAro ane zAhasodAgaronI A bhUmine prakRtinI anupama bheTa maLI che. sAhasa ane zaurya, khaMta ane buddhi, prema ane karuNA A prajAnA guNavizeSa che. dorI-loTo laIne dariyApAranA dezonI jokhamI saphare gayelA gujarAtIoe zAhasodAgaronI pratiSThA prApta karI. eTaluM ja nahIM, zANA gurjarI suputroe potAnI buddhimattA ane hRdayasUjhanA baLe gurjara pradezanI AgavI paraMparAonuM sRjana-pAlana-vistRtIkaraNa paNa karyuM che. samAja jIvananAM tamAma kSetre potAnuM hIra batAvI gujarAtane gaurava apAvavAmAM A bahumukhI pratibhAono phALo ciraMjIva ane noMdhapAtra banyo che. pratibhA' zabda ghaNo ja UMco ane vajanadAra che. pratibhA zabda UMDI vicAraNA ane gheruM rahasya mAMgI le che. vyaktitva to saumAM sAruM-narasuM hoya ja, paNa navAM navAM Ayojano ane unmeSo pragaTAvavAnI prajJA ane cetanA, anyane mATe ghasAI chUTavAnI tamannA e ja A pratibhA.....zraddhA, bhakti, prIti, samarpaNa jevA viziSTa guNonuM jemanAmAM darzana thatuM hoya te ja pratibhAonuM ApaNe avalokana karavAnuM che. vinayazIla pratibhAonA jIvanamaMthana dvArA sadguNorUpI je kAMI navanIta ApaNane sAMpaDaze te ja ApaNI saMjIvanI, ApaNI kuLaparaMparA, ApaNA jIvananuM dhAraka ane prerakabaLa banI rahevAnuM. tyAga ane samarpaNanI hakIkatono A rasathALa ane A viziSTa najarANuM janasamUha sudhI pahoMcADavAno A graMtha dvArA eka namra prayAsa che. Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 svapna zilpIo jemanA AMgaNe sadAkALa mIThAM snehajaLa ane amRta samA AtithyanuM koparu pAmavA maLyuM che tevA vyavahArakuzaLa zreSThIonA maMgala jIvanayAtrAnI, bhAvadharmanI, bhavyatAnI, tapadharmanI, dAnadharmanI, prajJAnI, utthAnanI ema vividhastare kaMDArAyelI jIvanamAMDaNInuM A graMthamAM supere darzana karAvyuM che. gujarAtI : vizvamAnava navakhaMDa pRthvInA koI paNa bhAgamAM jaIne joIe to gujarAtI prajAnAM sattva ane saMskAritAe ja vizvamAnava banavAnI pahela karI che. duniyAno koI paNa evo khaMDa bAkI nahIM hoya jyAM gujarAtanI asmitAnAM ajavALAM patharAyAM na hoya. vartamAna vaijJAnika yugamAM vAhanavyavahAranI jhaDapI suvidhAne kAraNe sAhasika gujarAtIo bhAratanA anya prAMtomAM ane dariyApAranA nAnA-moTA aneka dezomAM jaIne TharIThAma thayAM che. AMdhrapradeza, madhyapradeza, kerala, kanyAkumArI, karNATaka, poMDIcerI, muMbaI, madrAsa, dilhI ke kalakattA hoya ke pachI laMDana, mombAsA, nyUyorka ke kuvaita hoya, gujarAtIo potAnI vaiyaktika ane prAdezika mudrAne kAraNe gujarAtanI AgavI asmitAnuM vAtavaraNa sarje che. mahArASTra paNa gujarAtI gauravathI gAjatuM rahyuM che. emAM kacchI samAja, bhATiyA samAja, lohANA samAjanuM bhAre moTuM yogadAna che. AdAnapradAnanI yojanAnA upakrame ghaNAM gujarAtIo videza jAya che. videzonI elacI kacerIomAM, hospiTalomAM, audyogika ekamomAM, vaijJAnika saMzodhanomAM potAnI koThAsUjha ane kAryadakSatAne kAraNe ghaNAM gujarAtIo ucca hoddAo dharAve che. vepAra vANijyanA kSetre to duniyAbharamAM gujarAtIo TocanuM sthAna dharAve che. bhAratavarSanI bhAtIgaLa bhUmi para garavI gujarAtanI sAhasika prajAnA keTalAka samUhoe varSo pahelAM vividha prAMtonAM nagaro-gAmomAM pahoMcI jaIne nUtana samAjanI je adbhuta racanA karI che tenI gauravavaMtI vigatothI sabhara evo eka samRddha graMtha 'mahAgujarAtanI yazagAthA' nAme varSo pahelAM jAmanagarathI pragaTa thayo. A daLadAra graMthamAM gujarAta bahAra vasatI gujarAtI prajAnI viziSTa pravRti ane pragatinI jhAMkhI karAvato itihAsa sva. ratilAla mAdhavANI dvArA AlekhAyo che. bhAratanA sAgarakAMThA uparanA eka dainikapatranA taMtrI sva. ratilAla mAdhavANIe bRhad gujarAtanI gujarAtI prajAonA romAMcaka ane bhAtIgaLa astitvanuM e graMthamAM supere darzana karAvyuM che. e graMthano TUMko sArabhAga pradIpa mAdhavANIe rajU karyo che. vividha prAMtomAM vividhakSetre gujarAtIoe potAnA puruSArtha ane sAhasa vaDe sarjelI bhavya siddhione kaMDAravAmAM AvI che. jAmanagaranA A mAdhavANI parivAre gujarAtanI mahAna paraMparAno adbhuta citAra rajU karIne ghaNo moTo upakAra karyo che. zrI ratilAlabhAI tathA zrI pradIpabhAI yazanA adhikArI banyA che. TheraThera gujarAtI mahAnubhAvonA nAmanA jAhera rastAo, gujarAtI gavarnaro, myunisipAliTIomAM uttarottara gujarAtI meyaro, gujarAtI nagarazeTho, gujarAtI zreSThInA nAmanAM nagaro, atithigRho, hospiTalo, zALAkolejo, gujarAtIone maLelA ilkAbo, sevAjIvananAM smRtismArako tarIke TheraThera UbhelAM gujarAtIonAM bAvalAMo, tejaravI taMtrIo, kacchI karmavIronI ujjavaLa gAthAo, koI kSetro bAkI nahIM hoya jyAM gujarAtIo saMkaLAyelAM nahIM hoya. muMbaIno rAjAbAI TAvara eka gujarAtImAtAnuM jIvaMta smAraka che. madurAImAM lAkhonI saMkhyAmAM saurASTravAsIo vasavATa kare che. aneka prAMtonA jAherajIvanamAM gujarAtIo AgaLa che. sAMgalImAM, kolhApuramAM, meMgaloramAM ane madrAsamAM, je te vyavasAyamAM gujarAtIonI bolabAlA che. A badhI vigatonuM saMkalana karI graMtha prakAzana rUpe prasiddha karanAra sva. ratilAla mAdhavANInAM hiMmata ane puruSArtha kharekhara dAda mAMgI le tevAM che. Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo mAnavavikAsanA utthAnamAM zAzvata phALo eka sAmAnya aMdAja mujaba bhAratanA anya prAMtomAM varSothI sthira thayelAM batrIsa lAkha ane eTalAM ja gujarAtIo videzamAM vase che. vyakti ane prAMtanI sImAothI mukta banIne jyAM jyAM gayAM che tyAM tyAM A gujarAtIo potAnI saMskRtinI khAsiyato ane rItabhAta sAthe laI gayAM che, anya prajAonI sAthe dUdha-sAkaranI mAphaka bhaLI gayAM che. gujarAta bahAra jaIne kAyama mATe vasIne virATa jagata sAthe ciraMtana snehagAMTha bAMdhI che eTaluM ja nahIM paNa potAno gujarAtI samAja sthApIne gujarAtItAne TakAvI rAkhI che. zikSaNasaMsthAo, davAkhAnAMo, dhArmika ane sAMskRtika maMDaLo sthApyAM che. videzomAM jaIne paNa A gujarAtIo potAnA tahevAro Ujave che. gujarAtI strIo to vAra-tahevAre pUjApATha ane vrato kare che, navarAtrImAM garabA gAya che, dharmasaMpradAyo potAnA mahotsavo ThAThathI Ujave che, bhAratamAMthI kalAkAro ane saMskRtinA upAsakone videzamAM nimaMtre che ane temanAM bahuvidha kAryakramo ane vyAkhyAno yoje che. e rIte vatanapremIo sAthenI AtmIyatA jALavI rAkhI che. tavArIkhanI tejachAyA gujarAtIo dhana kamAI jANe che tema vAparI paNa jANe che. videzomAM ane dezamAM bahujanahitArthe vividha pravRttio calAve che. samAjajIvananA sarvAMgINa vikAsamAM sahAyabhUta thatAM rahyAM che ane e rIte gujarAtanI AgavI saMskRtinI saravANIne videzomAM paNa vahetI rAkhI che. e rIte A yazodhara gujarAtIoe gujarAtI prajAno kIrtidhvaja pharakato rAkhyo che. Ama deza-videze vizvabharamAM nAmAMkita banelAM je je gujarAtI pratibhAvanoe eka itihAsa Ubho karyo che, puruSArthanI pagadaMDI upara jemaNe zUnyamAMthI sarjana karI vikrama sthApyo che, mAnavasevAnA yajJamAM zakya te samarpita karyuM che, te sau ApaNA gauravanA adhikArI banyAM che. preraNAnI parabo UbhI karIne potAnA saMskRti gauravane jALavI rAkhavA badala je je karmavI2 gujarAtI zreSThIvaryone samAje yazakalagI ApI che tevA mahAnubhAvonI saurabha noMdha graMthastha karavAnuM vizALa Ayojana eka viziSTa graMtha dvArA hAtha dharAyuM che. AzA che ke A kAryane sau koI AvakAraze ja. pratibhA saMpanna pratibhAonAM jIvana-kavanane vAcana-manana dvArA vizva maMgalakArI jIvananI uSA ApaNA saunA jIvanamAM paNa kaMku pagalAM kare kalyANakArI mArge cAlIne ciraMjIvI yaza prApta kare e ja mahecchA.... saMskRti : jJAna-vijJAnanI AkAzagaMgA viziSTa magajane lIdhe mAnavI saMskRtinuM nirmANa karI zakyo e jeTaluM sAcuM tema e paNa eTaluM ja svIkArya che ke saMskRtinA nirdhAraNa mATe eNe bhASAne janma Apyo. bhASA e mAnava-itihAsanI adbhuta AdhArazilA che. mAnavI pAse bhASA na hota to zuM thAta e kalpanA karavA jevI che. kAraNa ke magajamAM UThatAM AMdolanone, hRdayamAM UThatI Urmione bhASA nAmanuM sAdhana mUrta rUpa Ape che. bhASAthI ja e badhuM AbhAsI ke vAcasika vizva zabdabaddha thAya che. bhASAthI ja e bhUtakALanI ghaTanAo ane vartamAnanI paristhitio varNavAya 23 Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 svapna zilpIo che. jJAna-vijJAnanI aneka zAkhA-prazAkhAne oLakhAvavAmAM bhASAe mukhya bhUmikA bhajavI che. dharma, samAja, itihAsa, kaLAo ane zAstrone mUrtarUpa ApanAra bhASA che. game te kSetranAM darzanane ane varNanane bhASAe eka sthaLethI bIjA sthaLe ane eka samayakhaMDamAMthI bIjA samayakhaMDamAM pahoMcADyAM che. mAnavavikAsano itihAsa AvA jJAna-vijJAnanA aneka tabakkAomAMthI pasAra thayo che. emAM sAhityakAro, ciMtako ane kalAkArono samAveza thAya che, tema udyogakAro ane zramikono paNa phALo che. bhUtaLathI mAMDIne avakAzayAtrA karatA, agni ane vIjaLIthI mAMDIne aNu-paramANunuM saMzodhana karatAM, rojiMdA jIvanamAM aneka sukhasagavaDathI upayogI thatA vijJAnano paNa bahu moTo hisso che A badhuM pahelAM kaMThopakaMTha cAlyuM AvatuM, te Aje vijANuM neTavarkathI vizvavyApI che. kahevAnI jarUra nathI ke mAnavahRdayanI Urmione vAcA ApatA lokagAyako dvArA eka yugamAM prajAjIvanane saMskArothI sIMcavAmAM AvatuM hatuM. Aje vartamAnapatro, AkAzavANI ane dUradarzananA mAdhyame pracAra-prasAra pAme che. jANavAthI ane mANavAthI mAnavajIvana eka prakAranI AnaMdanI parisImAmAM zAMti anubhave che. eTale dareka kSetranAM AdyasthApako ane anuyAyIo A zIlabhadra saMskRtinA AdarapAtra AdhArastaMbho che. emanA jIvanamaMtrane ane jIvanakAryane aMtaramAM utAravAthI kRtakRtyatAno anubhava thAya che. evA mahAmanAone koTi koTi vaMdana! [keTalAMka pratibhAsaMpanna puruSonA jIvanaparicayono amArA pacIsa jeTalAM graMthaprakAzanomAM je te samaye vistArathI ThIka rIte samAveza karAyo che. tema chatAM yazagAthAnA samRti cihno jevAM e zubha nAmone atre pharI pharIne yAda karIe chIe.] saMskRti zilAlekha bahumukhI pratibhAo itihAsa to saMskRtino eka ArIso che. itihAsa mAtra raNasaMgrAma ke yuddhano nathI hoto paNa sAhitya, kalA, saMgIta, sthApatya ane sarjanazIla pratibhAonI parama siddhiono eka zAzvata zilAlekha banI raheto hoya che. jIvananAM pAradarzaka mUlyone samajAvato cakravartI samrATa azokano zilAlekha jUnAgaDhamAM Aja paNa mojUda che. svarAjya pahelAMnA ApaNA zaurya-pratApI karmazIla rAjavIomAM vaDodarAnA sayAjIrAve, lokahaiyAmAM vaselA rAjakoTanA lAkhAjIrAje ane goMDalanA bhagavatasiMhajIe prajAghaDataranuM ghaNuM moTuM pAyAnuM kAma karyuM che. karnala jorAvarasiMhajI ane janarala rAjendrasiMhajIe saMrakSaNa kSetre eka anokhI yazagAthAnuM prakaraNa racyuM che. prajA ane rAjA vacceno Adarza prema ane vAtsalyanuM dRSTAMta jevuM rAjA rAmacaMdrajInuM che evuM ja bhAvanagaranA prajAvatsala rAjavI kRSNakumArasiMhajInuM jovA maLyuM. teo madrAsanA gavarnarapade hatA tyAre A graMthanA saMpAdakanI vinaMtIthI sAMskRtika pravRttinA zrIgaNeza karavA cheka madrAsathI pAlitANA doDIne AvelA ane yuvAnone khUba ja premabhAvathI protsAhita karelA. gohilakulabhUSaNa bhAvanagaranA A lokapriya nareze 565 rAjAzAhI rAjyomAMthI potAnI rAjasattA paLavAramAM premathI prajAne caraNe dharI dIdhI. bhAratanA itihAsamAM dariyAvadilanA A darabArano adbhuta tyAga suvarNAkSare saMskRtino zilAlekha banyo. ajAtazatru gaNAtA darabAra gopALadAsa desAInAM tyAga-samarpaNa ajoDa hatAM. pharajiyAta zikSaNanuM nakkara kArya ArSadraSTA evA vaDodarAnA mahArAjA sayAjIrAve siddha karI batAvyuM. temanI smRtimAM Thera Thera mukAyelAM pUtaLAMo kAyamI Jain Education Intemational Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo zilAlekha banI gayAM. ApaNe tyAM dharmapriya maMtrIo ane Adarza dIvAnonI paraMparA paNa evI ja zobhAyamAna hatI. vastupAla-tejapAla jevAM nararatnoe banAvelAM benamUna maMdiro-mUrtio joIne duniyA Aje daMga thaI jAya che. bhAvanagaranA dIvAna gagA ojhA, sara prabhAzaMkara paTTaNI, zAmaLadAsa mahetA, jUnAgaDhanA gokulajI jhAlA, dhrAMgadhrAnA makanajI, morabInA kalyANarAma, porabaMdara-rAjakoTanA karamacaMda gAMdhI, A saunI zAsanazailI kalyANagAmI hatI. khaMbhAtanA udayana mahetAe khaMbhAtane zaNagAryuM. amerikAnA zikAgomAM bharAyelI vizva pariSadamAM jainadharmano prabhAvaka paricaya karAvavAnuM mAna mahuvAnA vIracaMda rAghavajI gAMdhIne phALe jAya che. ciMtaka kavi vallabha popaTe paNa A dharmapariSadamAM sAro dekhAva karyo hato. namratAnA bhaMDAra samA mahuvAnA jAvaDazAnuM nAma jaina tIrthoddhAranA kAmamAM khUba ja AdaraNIya banyuM. amadAvAdanA zeTha zAMtidAsa, kacchanA zeTha narasI nAthA ke karmayogI motIzA zeThanI jinabhakti to kharekhara tavArIkhanAM tejasvI pAnAMo banI gaI. vartamAnamAM seTha zrI kasturabhAI lAlabhAI ane zeThazrI zreNikabhAInuM jaina zAsanamAM yogadAna prathama haroLanuM hatuM. yuvAnomAM dharmanA mAdhyamathI sudhAraNA lAvavA jainAcArya bhuvanabhAnusUri samudAyanA paM. zrI caMdrazekharavijayajI mahArAje yuvakazibiro calAvIne bhAre moTuM abhiyAna AdaryuM che. satata paribhramaNa karI alaukika puSTimArganuM pravartana karanArA jagadguru vallabhAcArya tathA prabhucaraNa viThalezvarajInAM caraNacihno ane beThako gujarAtamAM sthaLe sthaLe jovA maLe che. aDagatAno upadeza ApanArA pU. devakInaMdana mahArAja jUnAgaDhamAM thayA to porabaMdaramAM vikhyAta saMgItakAra ghanazyAmalAlajI mahArAja thayA ane suratamAM vRjabhUSaNalAlajI mahArAja vagere prasiddha che. mAdhuryanA mahAsAgara gaNAtA yogIjI mahArAje iMglenDa, amerikAmAM saMkhyAbaMdha saMskAradhAmo UbhAM karyA che. saMskRtikSetre A emanuM bhAre moTuM pradAna gaNAya che. aDhAramI sadImAM vizvanA siddhapuruSa tarIkenuM sanmAnanIya sthAna prApta karanAra kacchanA kApaDI saMta mekaraNadAdAnI pratibhA to juo! sUkA raNamAM tarasyAne pANI ane bhUkhyAne bhojana e ja emano jIvanabharano dharmapuruSArtha hato. anekone saMskAravibhUSita karanAra svAminArAyaNa bhagavAna ane tenA saMpradAyonA saMto ghaNAnA mananA udhAmAnuM zamana karavAmAM khUba ja madadarUpa banyA che. e ja rIte nazvara vaibhavanA AtmaghAtaka raMgane zAstravacano dvArA jinadharmanuM amRtapAna karAvanArA vikramanI vIsamI sadInA aneka dhuraMdhara jaina maharSioe bhAratabharamAM jainadharmano vijayanAda gAjato karyo che. mAnavasamAjane prakAza ApanArA paMDita prANanAtha, ravinAtha, kezavajI zAstrI, bhavAnIzaMkara zAstrI, jayazaMkara zAstrI vageree gIvaNagirAnI ArAdhanA karIne vividha kSetromAM maulika graMtho ApyAM jAmanagaranA jhaMDu bhaTTajI bhAvanagaramAM jemanA nAma parathI "cakalI bhaTTa'no Delo nAma paDyuM te vaidyarAja cakalI bhaTTa ane vallabhIpura pAsenA pacchegAmamAM anAmI AyurvedanAM bhISaNaratno akiMcana jIvananA vratadhArIo hatAM. jUnAgaDhanA paMDita gulAlajI jyotiSa, kAvyo ane nATakomAM ema traNa traNa zAstromAM nipuNatA dharAvatA hatA. morabInA zIghra kavi zaMkaralAla mAhezvara kAvyaracanA mATe cheka kAzI sudhI jaIne kIrtidhvaja laherAvI AvyA. sAmavedamAM sauthI niSNAta revAzaMkara zAstrI Aje paNa gujarAtamAM DaMko vagADe che. bhAvanagaranA suprasiddha sAhityakAra mukundarAya pArAzarya pAse to ghaNo moTo jJAnabhaMDAra hato. A graMthanA saMpAdake temanI aneka mulAkAto lIdhI hatI. gAMdhIyuganA traNa kavio prahalAda pArekha, nAthAlAla dave ane mukuMdarArya pArAzarya adhyAtma paraMparAnA amara vArasA jevA banI gayA. Jain Education Intemational Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 svapna zilpIo. iOO. O'! paMDita maganalAla zAstrIjI ane cANoda karanALInA dayAnaMdajI vedapAThI vallabha vedAMta ane sAmagAnanA nipuNa paMDito hatA. e saumAM gujarAtI asmitAnuM prAgaTya jaNAtuM. pU. manaharalAla mahArAja, kRSNazaMkara zAstrIjI, rAmacaMdra DoMgarejI, paMDita sukhalAlajI, paMDita becaradAsajI, zrI dalasukha mAlavaNiyAjI, paMDita sAMkaLezvarajI, jayabhikhkhuM tathA saurASTramAM mahuvA pAsenA talagAjaraDAmAM eka sAmAnya zikSakathI jIvanakArakirdI zarU karanAra vizvavaMdanIya pU. morAribApu A yuganuM jIvatuM jAgatuM mahAkAvya gaNAya che. bhogIlAla sAMDesarA, bhImasiMha mANeka, paramAnaMda kApaDiyA, ratilAla dIpacaMda desAI A badhAM gujarAtanA bhUSaNarUpa prajJApuruSo gaNAyA. bhaktiparAyaNa jaina parivAro najara karo jaina itihAsanAM sonerI pRSTho para...jinazAsananI sevA karavAnuM saubhAgya prApta karanAra abhayakumAranI prakRSTa puNyaprabhAvanA juo! saghaLAya AgamonI eka eka prata suvarNAkSare lakhAvanAra AbhUnI akhaMDa zrutapAsanA juo, zatruMjaya tIrthano soLamo uddhAra karanAra karmAzAha ane jainadharmI kalpaka maMtrIthI vividha dharmakAryomAM thayelI deNagI juo. kIrtigAthAnA paricayAtya parivAro - tyAga-vairAgyanA raMgothI raMgAyelA rAjA kumArapALanI utkRSTa pratibhA ane eka kALe jemano kIrtikaLaza Toce pahoMcela te khAravela ane caMdraguptanI dharmabhakti asAdhAraNa gaNAtI. jaiina zAsananA mahAna jyotirdhara dAnavIra jagaDuzAha tathA zobhana muninA moTAbhAI mahAkaviratna dhanapAla ane tilakamaMjarInI vAto ApaNAM haiyAMne hacamacAvI de che...parigraha ane parimANanI pratijJAne barobara pALanAra pethaDazAha maMtrI ane tenA putra jhAMjhaNazAhano siddhagiri yAtrA saMgha haMmezAM yAda raheze. vIraziromaNi vastupAla-tejapAlano adbhuta samarpaNabhAva ApaNAM haiyAMne zItaLatA bakSe che...to apUrva kIrtigAthAnA paricAyako vimala maMtrI, udayana maMtrI ane sajjanamaMtrInAM suvarNAkSare aMkita thayelAM sukAyo ApaNI gauravagAthAnA mugaTamaNi banI gayAM che. amara smRticihano mauryavaMzanA prathama rAjavI ane jaina dharmapremI caMdraguptanI nispRhatA juo! karuNA ane dayAnA sAgara zreNikanI satata dharma jAgRti juo. jaina zAsananI rakSA ane vyavasthAmAM haMmezAM 'tatpara rahenAra siddharAjano vAtsalyabhAva to juo! rAjasthAnamAM dayALazA killo e jemanI amara smRti banI gayela che te vIra puruSa dayALazAhanAM saMyama ane cAritrabhakti to juo! teramI sadImAM mAlava ane madhyapradezanI bhUmimAM thaI gayelA Adarza zrAvaka dedAzAhanI kartavyaparAyaNatA juo! namratAnA bhaMDAra samA bhAvaDa zAha ane jAvaDa zAhanuM zAsanamAM AdaraNIya sthAna juo! AvA aneka dIvaDAoe sarvatra rozanI prasarAvI che. tIrtharakSaka zeTha zAMtidAsa, saMghavI pUnaDa ane dhazaNAzA poravADanI ke khemo dedarANInI saMkalpasiddhi yAda karo! kacchI samAjanA agragaNya dAnavIra zeTha narazI nAthA ane karmayogI saujanyamUrti motIzA zeThanI devIbhakti juo! jina dharmanA custa ArAdhaka kadarpa zAhanI devIbhakti juo...jaina maMdironA nirmANamAM Jain Education Intemational Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo akhUTa dhanarAzi vAparavAmAM dhoLakAnA udA zeThanI udAratA ane bhaktiparAyaNatA ApaNane gajabanI preraNA ApI jAya che. vartamAnamAM evA ja dilAvaradAtA ane kaliyuganI kamAla gaNAtA dhoLakAnA kumArapALa vi. zAha Aje paNa gajabanuM kAma karI rahyA che. puNya prabhAvaka zreSThIrano vartamAnamAM paNa zeThazrI kasturabhAI lAlabhAInI satyapriyatA ke zrI gulAbacaMdajI DhaDhAnI kartavyaniSThA ke paMDita kuMvarajIbhAInI dharmaniSThA ke zrI motIcaMdabhAI kApaDiyA, zrI agaracaMdajI nAhaTA, zrI jayabhikhkhu, zrI ratilAla dIpacaMda desAI AdinI zrutopAsanA ke vAtsalyavAridhi berisTara zrI dIpacaMdabhAI gArDInI zAsananiSThA, niHspRhatA bhArobhAra uttama ane Adarza koTinAM gaNAyAM che. uvasaggaharaM pArzvatIrthanA saphaLa sUtradhAra rAvatamalajI jaina evA ja Adarza puruSa gaNAya che. beMgaloramAM pU.zrI surendrabhAI gurujI ane zrI manaharalAla pArekhe gujarAtI saMskAra saurabhane hamezA mahekatI rAkhI che. AvA asaMkhya pAtronA parimala-gulAbI jIvanabAga maghamaghI rahyA che. evI prakRSTa pratibhAono amArA AgaLa-pAchaLanA graMthomAM paricaya karAvyo che. vizvamAM vasatAM jainonI kIrtigAthA "ni' (aya) dhAtuno artha jaya pAmavo-vijaya meLavavo evo thAya. te parathI jaina zabda banyo che. jeNe bahArathI dharmArAdhanA vaDe ane dravyArAdhanA vaDe saMskAranidhio hastagata karI potAnI pratibhAne prakAzamAna banAvI digaMtomAM vijayapatAkA laherAvI che te 'jaina.' A to bAhya jayajayakAranI vAta....AMtarazuddhi dvArA vItarAga bhagavaMtonA AcAravicArane dIpastaMbha mAnIne dainika jIvanamAM ahiMsA, asteya, brahmacarya jevAM aNuvratone pUrI pratItithI, pUrI niSThAthI AcaratAM AcaratAM lakSmInA lola-vilola taraMgonA maherAmaNa vacce rahIne nija jIvanamAM vrato pALavAM, paccakkhANa levAM-pALavAM, nitya niyamita rIte jIvananI lAMbI paLojaNo vaccethI paNa samaya meLavI pratikramaNa-sAmAyika karavAM ane te dvArA zAsanamaryAdAnuM samyak anuSThAna karI rAgamAMthI virAgamAM jaI aMtaHkaraNanA kAmAdi Saripuo para vijaya meLave e jaina... puNyapradezano prabaLa puruSArtha vizvabharamAM AvA puruSArtha ane parAkramanA bevaDA baLathI AgaLa AvelA, samAjajIvananA vividha kSetre kIrtisaMpAdana karelA, jaina samAjanAM pratibhAsaMpanna strI-puruSonI ujjvaLa gAthA gAvAnA nimitte, avasarpiNIkALanA cAlI rahelA kaThaNa ArAomAM paNa jemanA vyaktitvamAMthI AzAnAM saMtaraNo meLavI asmitA ane gaurava anubhavAya e mATe ja A graMtharatnano upakrama karyo che. saraLa, sAdA, nirmohI jIvana jIvatAM, jemanAM AMgaNAM peDhI dara peDhIthI sukhasaMpattie ajavALyAM che tevAM zreSThIratnoe zAsanadevanA vijayadhvajane unnata laherAvavAmAM tIrtho, maMdiro, upAzrayo, sAhityasurakSA, Jain Education Intemational 27 Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo Oi O0 jIvadayA ane sAdharmika bhakti vaDe yazasvI evuM je kAMI puNyadAna karyuM che temane yathAyogya rIte biradAvavA ja joIe. e paricayothI anya bhAgyavaMtone paNa navI navI preraNA maLe evA sadAzayathI A graMtha samAjanA karakamalamAM sAdara karavAno abhigama che. bahumukhI pratibhAo [u IF pratibhA zabda ghaNo UMco che. vyaktitva to saumAM alaga alaga sArAM-narasAM hoya thIelu|| ja. paNa navAMnavAM unmeSo pragaTAvavAnI prajJA ane cetanA te ja A pratibhA... FM U|F carama tIrthakara kSamAzramaNa bhagavAna mahAvIra deve mAtra sAdhu-sAdhvInA kalyANane mATe apUrva tapa karI kevaLajJAna nahotuM meLavyuM temAM bhagavAnanA dhyAnamAM saMsAranA pakIla durgadha mAratA viSayonAM khAbociyAmAM paDelAM gRhastha strI-puruSonA parama kalyANanI paNa bhAvanA hatI.....mATe to bhagavAna mahAvIre caturvidha saMgha nImI tenAM baMdhAraNo AcArAMgAdi Agamo vaDe susthira karyA. A caturvidha saMghamAM TocamAM upara bhale paMca parameSThIo rahyAM, paNa lAkho-karoDo zrAvaka-zrAvikAo enA bhUgarbhamAM che. AmAMnI keTalIka nAmI-anAmI pratibhAo cheka tIrthakara sudhImAM A pavitra dezamAM ane videzamAM vicaratI rahI. temanAM puNyapAvaka saMsmaraNo A graMthamAM alikhita che. zAsanapremI mahAnubhAvo jaina zAsanamAM evA asaMkhya zAsanahitaciMtako jovA maLaze. paNa temaNe AMjI nAkhanArA kSaNika prakAzamAM AvavAnuM ane prasiddhinA parade jhUlavAnuM TALyuM che. eka mAtra temaNe zAsanadevano ja vijaya lakSamAM rAkhyo che. temaNe jaina zAsananA utkarSamAM ja potAnuM zakya hoya te nyochAvara karI mIna atItamAM ja gUpacUpa sarI javAnuM vadhAre pasaMda karyuM che. dhamoMutthAnamAM zAzvata phALo AvA jaina dIpa ziromaNione AjanA mUlyahIna banatA jatA saMskAronA duSkALamAM arthapUrNa rIte AgaLa dharavA A graMthamAM vicAryuM che. jethI temAM khuzAmatanI bilakula durgadha na Ave, AtmazlAdhAno lagIre ADaMbara na lAge. jemaNe sAteya kSetramAM saMpattino upayoga karI puNya pAtheya bAMdhyuM hoya, jemanA jIvanamAM sAdhu-sAdhvIjIonAM darzana, upadeza, zravaNe jIvanayAtrAmAM krAMti AvI hoya, mahAmaMtrI udayana mahetA ke AMbaDa mahetA jema amArinI ghoSaNA vistAravA, svopArjita dravyamAMthI ke paraMparAgata dravyamAMthI derAsaro ane pauSadhazALAo banAvI hoya, AgamonA bhaMDAro ane pAThazALAo sthApI hoya, videzomAM taddana ajANI dharatI upara navo vasavATa banAvI tyAM dUdhamAM sAkara jema bhaLIne tyAM zAkAhAra TakAvI rAkhyo hoya, paradezamAM derAsaro ane upAzrayo banAvavAnAM Ayojana hAtha upara lIdhAM hoya, netrayajJo, cikitsAyajJo dvArA mAnavasevAnI dhUNI dhakhAvI hoya, sAdharmika bhakti dvArA mUMgI sevA karI hoya, evI vividha kSetranI jaina pratibhAone zabdonA TAMkaNe A graMthamAM mUrtimaMta karI che. emanA jIvananI saMkSipta rUparekhA darzAvI che. A graMtha moMghA mUlano aitihAsika vAraso banI raheze evI amArA aMtaramAM pratIti che." Jain Education Intemational Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo sa saMskRtinA ghaDavaiyAo H vividhakSetranAM pratibhAvaMto : A caudamI sadImAM dAnavIra jagaDuzA kacchamAM thayA. duSkALamAM Thera-Thera annakSetro kholAvyAM. hindu-muslimone maMdiro ane masjido baMdhAvI ApyAM. amadAvAdanA zeTha haThIsiMga ane temanAM dharmapatnI harakuMvara zeThANI-A dharmapremI daMpatIe dharmakAryomAM Thera Thera aDhaLaka nANuM vAparyuM. maMdironA nirmANakAryamAM akhUTa dhanarAzi vAparavAmAM dhoLakAnA udA zeThe bhAre moTI nAmanA meLavI. eka samaye gujarAtanA mahAtIrtha somanAtha upara vidharmIonuM AkramaNa thayuM tyAre kSatriya yuvAna, lAThI rAjagharAnAnA gohilaziromaNi hamIrajInI zahAdata saMskRtinuM sImAcihna banI gaI. bhAvanagaranA jayeza zAha ke hIrAbajAranA eka karoDapati atula zAha dIkSArthI bane che tyAre duniyA daMga thaI jAya che. vIranagaramAM sthiratA karI AMkhanA DokTara zivAnaMda adhvaryue hajAro rogIonAM motiyAnAM oparezano kevaLa sevAbhAvathI karyAM. sarvadharma samabhAvamAM mAnanArA eca. ema. paTele 1979mAM bhAratanA gRhapradhAna tarIke yazasvI kArakirdInAM darzana karAvyAM. jIvadayApremI bharata koThArI ane gItAbahena rAMbhiyA ApaNI vaMdanAnAM kAyamI adhikArI banyAM. samAjasevA mATe jIvanabhara jhajhUmanAra durgArAma mahetAjI, mahIpatarAma nIlakaMTha ane navA yugano zaMkha phUMkanAra karasanadAsa mULajI, 'carotararatna'nA evorDanA vijetA zrI choTubhAI paTela, uparAMta kasturabhAI lAlabhAI ane nAnajI kALIdAsa jevA saMskArI dhaniko ane AgevAna udyogapatio samAja mATe kAMIka karI chUTyAM che. mohanadAsa karamacaMda gAMdhI rASTranA rASTrapitA banyA to maharSi dayAnaMdane bhAratanA pitAmaha gaNIe to atizayokti nahIM gaNAya. bhAratabharamAM nagaravidhAna mATe prakhyAta banelA vIrendrarAya mahetA, zilpasthApatya mATe prabhAzaMkara somapurA, purAtattvanA jIvaMta koza maNilAla vorA, prakRtipremI pradyumna desAI, dinakara vaidya, harinArAyaNa AcArya, vijayagupta maurya vagerenA adbhuta graMtho joIne te te pratibhAonI bhavyatAno khyAla Ave che. gujarAtanI garimAnuM rakhopuM karanArAomAM saradAra vallabhabhAI paTela, viThThalabhAI paTela, bhAratanI pArlAmenTanA prathama spIkara gaNeza vAsudeva mAvalaMkara, raNachoDa choTAlAla jevA udyogapati, dAdAbhAI navarojajI ane phIrojazAha mahetAe rAjakIya jAgRti lAvavAnuM kAma karyuM. gohilavADanA vIra mokhaDAjI, akSayakIrti meLavI janArA saradArasiMhajI rANA, amadAvAdanAM komI tophAnomAM komI ekatA mATe zahIdI vahorI lenAra vasaMtarAva hegisTe ane rajabaalI lAkhANIne so so salAma. zoSitonA sAcA sAthI ravizaMkara mahArAja, ThakkarabApA, bhAIlAlabhAI paTelanI lokapriyatA ajoDa ananya gaNAtI. svAtaMtryapUrve rAjaratnanuM ane svAtaMtrya pachI padmazrI meLavanAra pratAparAya giradharalAla mahetA bhAratabharamAM sauprathama amarelInAM bAlasaMgrahAlayanI sthApanA karavAnuM mAna meLavI gayA. dezabharamAM paMcAyata pravRttinA praNetA baLavaMtarAya mahetA. thiosophikala pravRttinA praNetA haDALAnA darabAra vAjasura vALA, vizvakalAjagatanA phalaka upara nAmanA meLavanAra prathama pAyaloTa kacchano karmavIra puruSottama kabAlI vageree gujarAtanA vikAsane navI dizA ApI. surakhAbanA sAMnidhyamAM laI janAra kacchanA ema. ela. pomala, tejasvI vaijJAnika je. je. rAvaLa, prajJAcakSu DaoN. rAjendra vyAsa, sevAno gulamhora gaNAtA vaDanagaranA DaoN. vasaMtabhAI parIkha, vizva-tattvajJAnanA puraskartA rAjakoTanA zazikAMta mahetA, jemaNe navakAramaMtra upara ApaNane saune gheluM lagADyuM che kalApriya udyogapati dAmubhAI jhaverI vagere ApaNA gauravazALIo mahAnubhAvo che. Jain Education Intemational 29 Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3o svapna zilpIo svAtaMtryasenAnI choTe saradAra caMdulAla desAI, DuMgaranA kalyANajI mahetA, jemane lokoe cAMdIthI toLyA. e rakamano mAnavarAhata phaMDamAM upayoga thayo. rAjulAnA kanubhAI laherI, mahuvAnA jazavaMta mahetA vagerenI sevA noMdhapAtra che. kacchanA jasTisa mahamadaalI cAgalA, pahelA vimAnacAlaka buddhabhaTTI, jANItA arthazAstrI ke.TI. zAha, vanaspati zAstrI jayakRSNa indrajI, meyara ravajI gaNAtrA. vahANavaTAkSetre siddhi hAMsala karanAra sumati morArajI, sonagaDhanA kalyANacaMdrajIbApA tathA pU. kAnajIsvAmIe sihora pAse sonagaDhane soLekaLAe zaNagAryuM. A saue kacchanA saMskAra saMskRtine kharekhara dipAvyAM che. saMskRtinA saMvAhaka zrI guNavaMta zAha, jemanI tejasvI kalame akhabArI kaTAromAM krAMtikArI vicAradhArAnAM darzana thAya che. gajhalamahephilanuM raMgIna najarANuM amRta "ghAyala', tejasvI adhyApaka ane sAMsada puruSottama mAvalaMkara, pATIdAraratna samartha enjiniyara haribhAI siddhapurA A saunI jIvanayAtrAe ja ghaNAMne sattvazIla baLa pUruM pADyuM che. vizvapravAsI kALubhAI basiyA, calAlAnA nAgaradAsa dozI, paMdaramI zatAbdI ane te pachInA kALamAM malhAra rAga gAnAra vaDanagaranI nAgara baheno tAnA ane riri, jAmanagaranA paMDita AdityarAma vyAsa, ajoDa dhrupada gAyakInA uttama kalAkAra soLamI zatAbdImAM baiju nAmanA mahAna saMgItakArane gujarAtanA rAjagAyaka tarIkenuM sanmAna maLeluM. saMgItazAstrI DAyAlAla zivarAma nAyaka uttama gAyaka ane zrImatI caMdraprabhA eka uttama gAyikA tarIke sAruM mAnapAna pAmyAM. saMgIta mArtaDa paMDita omakAranAthajI, yazavaMta purohita, jagadIpa virANI, rasikabhAI ane bAbubhAI aMdhAriyA, dayArAma ThAkora, viSNu digaMbara ane nArAyaNa khare ApaNA gauravavaMtA saMgItaratno hatAM. saMskRtinuM naMdanavana A tapobhUmino dharmavaibhava paNa ApaNane lAMbI smRtiyAtrAmAM laI jAya che. bagadANA, vIrapura ke satAdhAra jevI ghaNI jagyAnA AdyasthApako lokahaiyAmAM amara banI gayA che. A graMthanA saMpAdakanA gharaAMgaNe vAraMvAra pAvana pagalAM karanArA bhAvanagaranA rAmamaMtra maMdiranA preraNAdAtA pU. muni mahArAja, citrAnA tapasvI saMtaratna mastarAma bApA, sAdA nirmohI bajaraMgadAsa bApu, duHkhIzyAma bApA, bhAvanagara goLIbAra hanumAnanI jagyAne moTuM tIrtha banAvI denAra ane duSkALamAM hajAro gAyone pALanAra madanamohanadAsa bApAno bhaktagaNa gujarAtamAM Thera Thera patharAyelo che. romAMcaka jIvanadhArAnA AvA saMtonI sAthe gujarAtamAM gaMgAsatI jevI satIo paNa ghaNI thaI. cAraNajJAtinAM AI nAgabAI, gIranAM AI sonalabAI, calALAnAM mULIbAI, porabaMdara bokhIrAnAM viralabAI, baraDAnAM saMta lIrIbAI, khaMbhALiyAnAM saMta loyaNa, satI torala, jemaNe jesala jADejAne satano mArga batAvyo. gujarAtanA saMskAra vArasAmAM saMskRtinI sugaMdha vAraMvAra pratIta thatI rahI che. bhagavAna zrIkRSNa samartha mahAyogezvara tarIke prasiddhi pAmyA, giranAramAM guru dattAtreyanAM besaNAM, narmadAkinAre nArezvaranA saMta brahmalIna raMga avadhUtajI, AdhyAtmika siddhio meLavanAra muktAtmA pU. moTA, jUnAgaDha pAse bilakhAmAM zrImannathurAma zarmAjI 100thI vadhu graMtho gujarAtanuM ghareNuM banI rahyA. zreya sAdhaka varganA sthApaka pU. nRsiMhaprasAdajI mahArAje sAdhakono eka unnatagAmI varga taiyAra karyo. saMta yogezvarajI, jemaNe saMskRtinA prasAranuM yajJakArya jIvananA aMta sudhI karyuM. ApaNane sastuM sAhitya sulabha karI ApanAra bhikSu akhaMDAnaMdajInuM Fkio). Jain Education Intemational Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo 21 pradAna ghaNuM, A badhAM zubha nAmo vAraMvAra yAda karavAthI zAMtino ahesAsa thAya che. jIvananA anubhavone AtmasAta karanArA gujarAtanA saMta kabIra gaNAtA bhojA bhagatanI ciMtana-anubhUtinI bhArobhAra sarAhanA TAgore ane maharSi araviMda paNa karelI. amerikA khAte vizvazAMti saMsthA "yuno'nA AMgaNe "mileniyama vizvazAMti pariSadamAM hindutvanuM zAnadAra pratinidhitva karIne zAMtidUta pa.pU. pramukhasvAmI mahArAje jyAre AzIrvAda ApyA tyAre pracaMDa pratisAdathI samagra hola gUMjI UThyo te vakhate pU. pramukhasvAmIjIe bhAratIya saMskRtinI anerI AbhA pAtharI dIdhI hatI. mahAtmA gAMdhIe jemane potAnA AdhyAtmika gurupade sthApyA hatA te zrImad rAjacaMdrajI prakAMDa darzanavettA hatAM. temanA ghaNA anuyAyIo Aje gujarAtamAM ane gujarAta bahAra che. ( patrakAromAM jUnAgaDhanI ArajhI hakumatanA senAnAyaka ane pIDha patrakAra zAmaLadAsa gAMdhI, gujarAtI akhabAra jagatanA pitAmaha zrI zAMtilAla zAha, amRtalAla zeTha, vAsudeva mahetA, hasamukha sAMghANI, narabherAma sadAvratI, vinubhAI paMDyA, hari desAI, devendra paTela, nagInadAsa saMghavI, digaMta ojhA, tuSAra bhaTTa, bhUpata vaDodariyA, hasamukha rAvaLa, kirITa gaNAtrA, yazavaMta zAha, jayaMtI dave, dineza rAjA, kAnti bhaTTa, rAjendra dave, caMdrakAMta mahetA, yazavaMta mahetA, harIndra dave, girIza trivedI, ajaya umaTa, umAkAnta joSI vagere kaTAralekhako ane patrakAro gujarAtanA vikAsa mATe haMmezAM jAgRta rahyA che. keLavaNIkAromAM paNa gijubhAI badhekA, nAnAbhAI bhaTTa, manubhAI paMcoLI, mULazaMkara bhaTTa ane harabhAI trivedI bALamAnasanA preraNAmUrti gaNAyA. aliyAbADAmAM DolararAya mAMkaDa, IzvarabhAI paTela, maganabhAI desAI, nagInadAsa pArekha ane bhoLAbhAI paTelanuM pradAna ananya che. jugatarAma dave, vIratabhAI mahetA-mAMgaroLa, annapUrNAbahena mahetA-veDachI e saunI sevAo noMdhapAtra che. nArIzaktinAM darzana karAvanArAM sumatibahena morArajI, inDiyana maracanTa cembaranA adhyakSapada sudhI pahoMcanAra sarayUbahena datarI, anAtha bALakonAM chatrasamAM puSpAbahena mahetA, aruNAbahena desAI, vidyAgaurI nIlakaMTha, zAradAbahena mahetA, haMsAbahena mahetA, jayAbahena dANI, bhAnubahena pArekha, maMjulAbahena dave, pAlitANAnA lIlAbahena kapAsI vageree ruDhicusta paraMparAne toDavAmAM sakriya bhUmikA bhajavI samAjane navI dizA batAvI che. bAlasAhityanA bhISma pitAmaha jIvarAma joSI, ramaNalAla sonI uparAMta gujarAtanA zikSaNakSetre anaMtarAya rAvaLa, Ara. ke. amIna, karasanadAsa mANeka, kamaLAzaMkara trivedI, kauzikarAya mahetA, dhIrubhAI ThAkara, yazavaMta zukla, IzvaralAla dave, manasukhalAla jhaverI, upendrabhAI paMDyA, choTubhAI suthAra, hariprasAda zAstrI, jayaMta koThArI, harivallabha bhAyANI, jayendra trivedI, takhtasiMha paramAra, traMbakabhAI maMkoDI vagere nAmo agrasthAne che. saMskRtino yajJakuMDa yugamUrti sAhityakAro A bhUmine vidyAvyAsaMgano bhavya vAraso sahaja saMskArarUpe ja sAMpaDyo. pANini pachI gujarAtanA mahAna vyAkaraNI kalikAla sarvajJa hemacaMdrAcAryajI dhaMdhukAnA hatA. temaNe siddhahema vyAkaraNanI racanA karI. siddharAje e graMthane hAthInI aMbADI upara padharAvI bhavya nagarayAtrA kADhelI. hemacaMdrAcAryajInI smRti pATaNanI uttara gujarAta yunivarsiTI sAthe maka nA makA Jain Education Intemational Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo gujarAtI sAhityamAM AlocanAnA prakAra, sAhityasvarUpo ghaDavAmAM vizvanAtha bhaTTa, vijayarAya vaidya, anaMtarAya rAvaLa, IzvaralAla dave, viSNuprasAda trivedI, cAMpazI udezI, takhtasiMha paramAra, sureza dalAla, prA. rajanI joSI, mAya DIyara jayaMtIbhAI, rAmanArAyaNa vi. pAThaka vageree uttama tattvone pravartamAna rAkhavAnI ghaNI cIvaTa batAvI che. lokakathAo ane vArtAomAM merubhAI gaDhavI, pIMgaLazI gaDhavI, padmazrI kAnajI bhuTA bAroTa, kezubhAI bAroTa, amaradAsa khArAvAlA, bhIkhudAna gaDhavI. takhatadAna rohaDiyA, harasara gaDhavI, damayaMtI baraDAI praphulla dave, divALIbahena bhIla jevAM kalAkAroe gujarAtanI saMskArayAtrAmAM potAnI viziSTa kalAnuM ojasa pAtharyuM che. nATyavidomAM paNa jayazaMkara suMdarI, bApulAla nAyaka, jasavaMta ThAkara, raMgabhUminA AjIvana upAsaka prAgajI DosA, zilpakaLAmAM haribhAI gaudAnI, philma udyogamAM vijaya bhaTTa, prakAza bhaTTa tathA AzA pArekha jevI abhinetrIe gujarAtanA nAmane suprasiddha karyuM. philma jagatane 400 jeTalI paTakathAo ApanAra mohanalAla dave sArI khyAti pAmyA che. raMgarekhAnA kalAvidomAM paNa kalAguru ravizaMkara rAvaLa, rasikalAla parIkha, somAlAla zAha, khoDIdAsa paramAra, kacchanAM saMtokabA dUdhAta, vIrendra paMDyA, vinAyaka paMDyA, caMdulAla paMDyA, kumAra maMgalasiMhajI ane azvina bhaTTa ane gajendra zAha ane rAjakoTanA pratApasiMhajI jADejAnuM pradAna prazasta rahyuM che. kalAvido saMbaMdhe A graMthamAM ja zrI caMdrakAMtabhAI kaMsArAno lekha kharekhara mAhitIsabhara che. samaSTi mATe jIvanArA mahAnubhAvo kavi kalApIe kahyuM che ke, "brahmAMDa A to gRha tAtanuM che, AdhAra sauno sauno rahyo jyAM." IzopaniSaduno AraMbha ja A vidhAnathI thAya che ke, " phuvAkyama ruma sarvama....' brahmAMDanA sarvesarvA Izvara che. paNa A pRthvIlokanA vasanArA jIvone jIvavA mATe kSaNe kSaNe, divase divase, tabakka tabakke Izvara pahelAM bIjAM koI mAdhyamano sahAro levo paDe che. navajAta bALaka mAtAthI paLavAre ya aLaguM rahI zake che? koI pukhta vayanA mANasane nirjana TApu para choDI devAmAM Ave to tene gamaze? gamaze to keTaluM gamaze? eTale eka mANasanuM astitva aneka mANasa sAthe saMkaLAyeluM hoya che. e saMbaMdha lAgaNImaya bhAvataMtuno hoya ke bhautika jarUriyAtothI janmatI vyavasthAno hoya. mANasa sAmAjika prANI kahevAya che e evI ekabIjAne upakArI-upayogI thavAnI bhAvanAne lIdhe ja eTale ja paropakArane pahelo guNa gaNyo che. vaiSNavajana to tene re kahIe, je pIDa parAI jANe re...." eTale anya mATe jIve che, anya mATe kaMIka karI chUTe che, anyane upayogI thavA sadAya tatpara rahe che te vyakti ja guNIjana che. karuNAnI zItaLatAnuM darzana karAvIne saunI aMdara rahelI sArapane prApta karI levAnuM abhiyAnamAM upayogI thAya e ja vaMdanIya che ane tenAthI ja A sRSTi TakI rahI che. AvI vibhUtionI tapa-sAdhanAthI, sneha ane samajaNathI, sahAnubhUti, sevA, viveka jevA zabdo haiyAmAM TADhaka prasarAve che. AMtarika AnaMdanI anubhUti upalabdha karAvanArA A badhA gajaba koTinA jIvanamaMtro che. enI dizA pramANe je Daga mAMDe che te A saMsArasAgara tarI jAya che. sAmAnya mAnavI mATe e IzvaranA caraNasparza karavA pahelAMnuM eka mAdhyama banIne rahe che. ApaNane koI anokhI preraNA ApI rahe che. Jain Education Intemational Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo. 33 vividhakSetranI jIvanayAtrAnA pravAsIone samayAMtare jIvananAM sArapanI sugaMdha phelAvavA daivI zakti ApI vizvanA kalyANa mATe nimitta banAvavA Izvara harahaMmeza ApaNI para kRpAdRSTi karato rahe che. paraMtu e divya tejapuMjane nihALavA ApaNe evI dRSTi keLavavI rahI. saMskRtinI dharohara ane saguNonA bhaMDAra samA daivI viralAonAM guNagAna gAvAmAM temane satkAravAnA hetu karatAMya vartamAna ane bhaviSyanI peDhI potAnA jIvananA jIrNoddhAra mATe kaMIka upayogI bhAthuM meLave te ja mukhya hetuthI preraka vigato ekatra karI graMthastha karavAno varSothI ame namra prayAsa karyo che. itihAsa e vAtanI sAkSI pUre che ke je samayamAM thaI gayelI mahAna vibhUtione tenA samayamAM tene samajavAmAM, mUlavavAmAM ane tenI pAsethI kaMIka meLavavAmAM mAnavasamAja niSphaLa gayo hoya. samaya jatAM ja pAchaLathI enI mahattA samajAI hoya evuM banyuM che. A bAbatane dhyAnamAM rAkhIne ja bhUtakALanA divyAtmAonI jhAMkhI karavA uparAMta vartamAna (hayAta) samarthonuM divyadarzana mAnavasamAjanI najare caDe te mATe vakhatovakhata ame pustakarUpe samAjane rajU karIe chIe ane mAnavasamAjanA utthAna mATe kaMIka karI zakAya evuM dhArIne dhanyatA anubhavIe chIe. jJAnadaza bAroTa kavionuM lokasAhityamAM AdAnapradAna sarasvatInA putro gaNAtA brahmabhaTTa bAroTonAM buddhicAturya ane sAMskRtika cetanAnA prabhAvane kAraNe bRhada gujarAtamAM vidyAnAM pratyeka kendro jevAM ke Ayurveda vidyA, gAMdharvavidyA, vyAkaraNavidyA, koza, kAvya ke alaMkAravidyA AvAM aneka kSetre abhuta kalama calAvIne sAhitya sarjana dvArA bahoLA janasamUhane maMtramugdha karI dIdho. kalAsAhitya sivAya paNa vividha kSetranAM saphaLa zikharo sara karyAnI thokabaMdha vigato che. vedakALamAM A jJAti sUta, mAgadha, baMdIjana, ke stutipAThaka tarIke oLakhAtI. sUto khAsa karIne sArathinuM kAma karatA. aMga dezanA sUto sArathipaNAmAM ghaNA ja kuzaLa hatAM. bhagavAna zrI kRSNa kurukSetramAM arjunane gItA dvArA je upadeza Apyo tene vyavasthita zlokabaddha karIne yuddhano uttama ahevAla ApanAra divyadraSTA saMjaya sUta hato. vaidika vicAradhArAne baLavattara banAvanAra kumArila bhaTTa, manusmRti upara bhASya racanAra kalpaka bhaTTa, AvA aneka kavio brahmabhaTTa jJAtimAMthI ja AvatA hovAnA purANomAM asaMkhya AdhAro jovA maLe che. A jJAtinA pratApI pUrvajomAM paNa caMdabaradAI, kedAra bhaTTa, kavi narahara, gaMga, giradhara, sUradAsa Adi sAhityasvAmIo dezanI bhAtIgaLa saMskRtine khIlavavAmAM saikAothI viziSTa pradAna arpaNa karatA rahyA che. brahmabhaTTa jJAti mAtra saurASTra gujarAtamAM ja nahIM paNa rASTranA samagra pradezomAM vistarelI che. A jJAti kyAMka bhATa, bAroTa, kavi, brahmabhaTTa, raNA, inAmadAra, jAgIradAra, rAva, rAya, roya, bhaTTarAya, tema ja dasoMdI jevAM vividha nAme oLakhAya che. baMgALamAM A jJAti mATe 'ThAkura' zabda paNa prayojAya che. bhagavadgomaMDalamAM bhATa, sUta, mAgadha vagere zabdonI je vyutpatti samajAvavAmAM AvI che tenA parathI A jJAti brAhmaNo paikInI eka peTA jJAti hovAnuM paNa anumAna thAya che. zAstra, zAstra ane dhyAna e A samAjanA jIvanamaMtro hatA. akabaranA darabAramAM prakhyAta navaratnomAM birabala sahita cAra brahmabhaTTo hatA. A brahmabhaTTo pAsenA hastalikhita sAhitya bhaMDArano karnala ToDa sAhebe ane phArbasa sAhebe vipula pramANamAM upayoga karIne A bAroTa kavione bhArobhAra biradAvyA che. rASTrazAyara meghANIjIe paNa ghaNuM sAhitya A bAroTo pAsethI ja meLavyuM hatuM. A bAroTa kavioe jema IzvarabhaktimAM magna banI bhaktirUpI samudramAM laharIonI paraMparAo calAvI tema Ayurveda vidyAmAM paNa vijayanA vAvaTA pharakAvyA to itihAsavidyAmAM paNa dakSatA ane kuzaLatA batAvIne tenA anveSaNakartA kahevAyA. Jain Education Intemational For Private & Personal use only Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 svapna zilpIo prAcIna samayamAM rAjA mahArAjAo vaccenAM karAranAmAmAM ke dastAvejomAM jAmInagIrI karavAmAM ane yuddha samaye yoddhAonuM khamIra TakAvavAmAM A bAroToe bajAvelI ananya sevAnI itihAse paNa prasaMgopAta noMdha lIdhI che. mArA paramasnehI zrI ke.sI. bAroTa pAsethI paNa A samAjanI vipula sAhityasAmagrI upalabdha thaI zake tema che. jyAre itihAsa nahotA lakhAtA tyAre paNa A bAroToe ja kAvyo ane sAhitya dvArA itihAsa ane saMskRtinuM jIvanabhara jatana karyuM che. caMdabAroTanA rAsAonI aMgreja itihAsakAroe mukta kaMThe prazaMsA karI che. amArA vizALa parivAramAMthI bhAI jijJeza dhanasukha devaluke sihorathI hamaNAM ja "brahmabhaTTa prakAza' nAmanuM sAmAyika zarU karyuM che. jemAM brahmabhaTTa bAroTonA bhAtIgaLa ItihAsane tAjo karatAM rahyAM che. zrI ane sarasvatIno virala viniyoga ' kahevAya che ke sarasvatI ane lakSmI eka Asane nathI birAjatAM. lakSmIno upAsaka sonAnI aMbADI para beTho hoya ane sarasvatIno upAsaka bhAMgItUTI jhUMpaDImAM beTho beTho kavitA karato hoya. pelo vastupAla-tejapAlanI jema potAnA kIrtimAnone ArasamAM kaMDArato hoya ane A narasiMha mahetA jema hAthamAM karatAla jhAlIne kRSNabhaktimAM lIna hoya. pelo vAtavAtamAM nANAMno dhodha vahAvato hoya ane Ane vAte vAte "mAre eka tAro AdhAra eka zAmaLA giradhArI'nI Arata karavAnI hoya che. evI ja bIjI lokamAnyatA vidyA aMgenI che. jema kavi, tema vidyAdhara-paMDita paNa sudAmAnI jema akiMcana ja hoya. enA para sarasvatInI kRpA hoya eTalI lakSmInI kRpA na hoya eTale ja vepArane zreSTha ane nokarIne kaniSTha mAnavAmAM Ave che. paNa have evuM nathI, samaya badalAyo che. samayanA vahevA sAthe A mAnyatAmAM paNa badalAva Avelo joI zakAya che. DokTaranI vidyA ke vakIlanI vidyA lakSmIne namAvI zake che. Aje lokapriya navalakathA lakhanAro lekhaka lAkho rUpiyA kamAI zake che. ekAda nRtyakAra, saMgItakAra, gAyaka ke lokagAyaka lAkhonI kamANI karI zake che. tyAre thAya che ke covIsa kalAkanI lamaNAjhIMka pachI kamAtA udyogapati karatAM eka citrakAranI, nRtyakAranI, gAyaka-lekhaka-vaktA ke adAkAranI kamANInuM ma bahumukhI pratibhAono kIrtikaLaza AryAvartanA prAcIna prAjJonuM evuM eka spaSTa vidhAna che ke atre mAnavane mATe mUlyaniSTha, saMskRtiniSTha ane AcAraniSTha jIvanane ja zreSTha ane sarvoparI gaNAvyuM che. anAdikALathI bhale mAnavomAM paNa pAMDava-kaurava, rAmarAvaNa, kRSNa ane kaMsa jevA sAmasAmenA dhuvo rahyA ja karyA paNa zIlabhadra saMskRtinI zAlIna paraMparAmAM tamane kyAreya Adara ke AvakAra maLyo nathI, prabhAvaka jyotino ja haMmezAM sanmAnapUrvaka Adara svIkArAyo che. kALabaLanA dhasamasatA pravAhamAM ghaNIvAra saMskRtinA tribheTe sattvazIlo nahIM Take ke zuM? zaThatAnI badabU vacce mAnavInI badhI sArapa khalAsa thaI jaze ke zuM? avAranavAra UbhI thatI arAjakatA-azAMti samAjajIvanane asthira karI deze ke zuM? savAra to paDI paNa pachI AjanI sAMja paDaze ke kema tevI vibhiSikA satatapaNe DAratI karI hatI. jo ke , hA, ST - kare che ke hI Jain Education Intemational For Private & Personal use only Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo rahI che--to paNa mAnavono saMskRti-jalarAzino srota aMdarathI vaNathaMbhyo cAlu ja rahyo che. anaMta AtmAonI A siddhabhUminI sAMskRtika viziSTatA pavitra gaMgAnA pravAhanI mAphaka niraMtara vahetI ja rahI che. Aja jyAre AMtara-bAhya bhayano utpAta Ubho thayo che tyAre A graMthamaNi dvArA amAruM lakSya mAnavanI zAzvatI cetanAnAM prakAzakiraNone mAnavacetanAnI sugaMdha kendrasthAne rAkhIne ujAgara karavAno ane punaH vizvAsa pratiSThita karavAno zubhAzaya rahyo che. guNavaibhavI vAraso mAnavacetanA samayAntare jIvananI maghamaghatI saurabha prasarAvatI ja rahI che. atre pratibhAsaMpanna zreSThIo ane dAtAo che, jemanI maMgala jIvanayAtrAne vAraMvAra praNamIe. temanA eka eka zabdomAM karaNInI bhArobhAra cetanAno dhabakAra saMbhaLAya che. cotarapha bhayAnaka dAvAnaLa vacce paNa mananI zAMti avicaLa rAkhIne beThelA dArzaniko ane ciMtako paNa che. jemaNe potAnA tejajhabakArathI samAja ane rASTrane eka navo ja rAha batAvyo. preraNAnI parabo UbhI karanArA prajJApuruSo paNa che, jyAM narI sAttvikato dekhAya che. jemaNe mAnavIgiramAno saMpUrNa svIkAra karIne vividha dizAomAM prakAza pAtharyo che. atre samAjasevako ane karmaniSTho paNa che. jeoe tapadharma ane bhAvadharma dvArA naryuM pAradarzaka jIvanamAMDaNInuM supere darzana karAvyuM che. dharmaniSTho ane mUlyaniSTho paNa aparaMpAra che, jemanA zraddhA, bhakti, prIti ane samarpaNa jevA viziSTa guNo AdarapAtra banyA che. atre koDiyAM ane dIpastaMbho paNa che, jeoe mAnava-mAnava vacce Atmika cetanAnI jIvanavINA satata guMjatI rAkhI che. atre AtmAnAM rahasyone samajanArA prajJAvaMtonI sAdhanAsiddhie jagatanAM lokone preraNAnuM puSkaLa bhAthuM pUruM pADyuM che tevA sau je mAnavajIvananA sAcA pathadarzako rahyAM che. yazagAthAnA dIvAdAMDIrUpa paricAyako atre cirAga che, phAnasa che, to nAnA paNa tejasvI TamaTamiyAM paNa che. jemanA bilorI kAca jevA UjaLA jIvanamAMthI AzA-zraddhAnAM saMtaraNo maLI rahe che. svayaM puruSArthanI pagadaMDI upara cAlIne zUnyamAMthI virATa sarjana karI vikrama sthApanArA evA bhalAbhoLA paNa ghaNA che, jyAM manuSyatvanuM mAdhurya najare paDe che. puNyodaya hoya to ja evA zubhano sathavAro maLI jAya. jemanI AMgaLI pakaDIne cAlavAnuM mana thAya tevA gauravazALI pathadIvaDAo paNa ghaNA che. A dharmabhUmimAM sarasvatI, zrama ane zaurya, vyApAra ane vIratAnuM AbAda sarjana karanArA, saMskRti, saMpatti, kaLA, prema, dharma ane kartavyano adbhuta samanvaya karanArA, jIvanamAM ananya kAryo dvArA itihAsanuM sarjana karAvanArA, jIvanabhara zIladharmanI sugaMdha prasarAvanArA, prajAnI dharmabhAvanAne haraghaDIe sajAga rAkhanArA A sau A dharAne yazakalagI apAvavAmAM bhArobhAra nimitta banyA che. saMskAravArasAnI jyotane vizva prAMgaNamAM mahekatI rAkhavAmAM aneka puNyavaMtonA prabaLa puruSArthe atre tejakiraNAvalinuM surekha citra AlekhavAno prayatna thayo che. Jain Education Intemational 35 Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 svapna zilpIo. kAnadArImAM kArakimi - 01 - - saMskRtinA upAsako manabharIne mANavA jevuM mahAjanaparaMparAnuM nirmANa to juo! koIe jhaLahaLIne daze dizAone saikAo sudhI dezAtIta ane kAlAtIta pradAna karyuM to koIe sthaLe sthaLe samAja jIvananAM vividha kSetromAM dIpotsavanuM bhavya ane adbhuta sarjana karyuM che. A sau ( pratibhAvaMtonI A graMtharatna dvArA zraddhA- vinamra banI. temanA guNa vaibhava-vArasAne abhinaMdI bhAvapUjA bhaNavI che. AvA kAmathI amAruM AMtaravizva AnaMde hiloLA letuM hoya che. have jIvananI saMdhyAe sUrya DhaLe e pahelAM ja eka A tIvra abhIpsA che. Apa sau AgavI rIte A abhIpsAnA dIvAmAM zakya pradAna karazo. varSonA vicAravaloNe amane je navanIta maLyuM che te bhaktibhAvathI atre rajU karIe chIe. snehanA caMdaravA nIce A graMthaprojekTanA viziSTa bhAvapUjanamAM amArI AgaLa pAchaLa, jamaNe-DAbe Asano zobhAvI sammilita banI rahezo evI namra abhyarthanA che. ApaNI ujvaLa garimAnuM amIpAna karAvatuM A samRddha prakAzana ApaNI kuLaparaMparA ane ApaNA jIvananuM dhAraka ane preraka baLa banI rahevAnuM. vinayazIla pratibhAvaMtonAM jIvana-kavanane, vAcana-manana dvArA vizvamaMgalakArI jIvananI sonerI uSA ApaNA saunA jIvanamAM paNa kaMkupagalAM kare tevI mahecchA. graMthane sAkAra banAvavAmAM ApanuM hArdika svAgata che. samApana ane AbhAradarzana gujarAtanA labdhapratiSTha jANItA sAkSaro ane lekhakonI kalame lakhAyela A graMthanI vividha paricayAtmaka lekhamALAo viziSTa pratibhAone jANavA, samajavA ane tenI nirALI jIvanazailIno abhyAsa karanArAMone ThIka ThIka rIte upakAraka banI raheze. A prakAzananuM kathAvastu ApaNane kAMIka prere che. evuM vAcakane jarUra lAgaze. lAMbA samayanI asvastha tabiyatamAM paNa pU. munizrI jayadarzanavijayajI ma.sA. taraphathI satata preraNAtmaka baLa maLyuM che. A bhUminI pratibhAonA gauravane A virATa graMtha dvArA mahAvirATane jovAno, Apa saune amArAM darzanamAM sahabhAgI banavAno satsaMkalpa laIne beThA chIe, tyAre jaina samAjanA agraNI zrI dIpacaMdabhAI gArDa, chattIsagaDhanA sarvamAnya netA zrI rAvatamalajI jaina, gujarAtanA aDIkhama yoddhA jevA dhoLakAnA kumArapALa vi. zAha, beMgaloranA viziSTa vidhikAra pUjya gurujI surendrabhAI zAha tathA AgevAna udyogapati manaharabhAI esa. zAhanA protsAhaka sahayogathI amane ghaNuM ja baLa maLyuM che. gItA rAmAyaNanA prakhara jJAtA prA. zrI janArdanabhAI daveno sahayoga prasaMgopAta maLato rahyo che. sAbarakAMThAnA hiMmatanagarathI mahAsiddhi sAmAyikanA mAdhyame anekone preraNArUpa banatA rahelA zrI vijayabhAI arTorAe lAMbA samayanI mArI asvastha tabiyatamAM mane ghaNI ja haiyAdhAraNA ApI che. evuM ja AzvAsana jAmanagaranA mahendrabhAI DI. zeThe ApyuM che. graMtharatnane vaividhyasabhara banAvavAmAM jyAM jyAMthI mAhitI lIdhI che e sauno RNa svIkAra karatAM AnaMda thAya che. je te kSetranA jJAtAoe ApelA sahayoga mATe e saunA atyaMta RNI chIe. prapharIDiMgamAM jANItA kavi zrI rAhIbhAI odhArIyAnI sevA noMdhapAtra che. Jain Education Intemational Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo A prakAzanamAM jANe-ajANe paNa koI dharma, saMpradAya ke paraMparA viruddha koI paNa jAtano ullekha thayo hoya ke koI paNa vigatamAM jarA sarakho paNa anAdara ke aviveka thayo hoya ke bIjI koI kSatio rahI javA pAmI hoya to aMta:karaNapUrvaka kSamA mAMgIe chIe. mArI lAMbA samayanI asvastha tabiyata vacce paNa graMthanA chApakAmamAM ane bAinDigamAM anubhavasamRddha jJAnacaMdajI jaina ane temanA premALa putro nilayabhAI ane nijezabhAIe khUba ja kALajI laIne saMtoSakAraka kArya pUruM karyuM che. badho ja yaza A baMne yuvAnone phALe jAya che. temanI sakriyatA vagara A kAma ATaluM jhaDapI pUruM na thAta. siddhagiri-pAlitANAmAM paNa mArA nAnAbhAInA putra cetanabhAI devaluka ane pAlitANAnA mahilA AgevAna Dolarabena kapAsI paNa amArA harakoI kAmamAM satata jAgRta rahyAM che. mitro ane murabbIoe amane preraNA ane mArgadarzana ApI vAraMvAra amAro vAMso thAbaDyo che, e saunA AbhAranA AsopAlave zobhAvIe chIe. amerI sAhityayAtrAnA pAyAmAM zarUthI ja pathadarzaka banI rahelA gAMdhIvAdI agresara mu. zrI rAmanArAyANabhAI pAThaka kadI paNa bhUlI zakAya tema nathI, jeo eka samAjasevaka tarIke, svAtaMtryavIra tarIke, bALakonA mitra ane zikSaka tarIke, gRhasthAzrama ane vAnaprasthAzramane saMketa banAvanAra RSi tarIke, racanAtmaka pravRttinA staMbha tarIke, ema badhI rIte bahumukhI pratibhA dharAvatA hatA. adbhuta vArtAkathaka hatA. sanniSTha sAhityasarjaka hatA. temanuM saghaLuM lekhanakArya dhyeyalakSI hatuM. ezI jeTalAM pustako temanA zubha hAthe lakhAyAM che. koI alaukika zaktinI zrI rAmabhAIne kudaratI deNa hatI. A zaktie ja emane ghaNI badhI siddhio upalabdha karAvI. zrI rAmabhAI vAtsalya, kartavyaniSThA, hRdayanI komaLatA Adi guNasaMpattinA svAmI hatA. A custa gAMdhIjana evuM samRddha jIvana jIvI gayA ke temano eka eka zabda vAcakone peDhIo sudhI spazartI rahyo che. kharekhara to jIvananI chellI ghaDI sudhI kAryarata rahenAra zrI rAmabhAI bRhad gujarAtanA sAMskRtika navaghaDataranA vaMdanIya purohita hatA. emano e suMdara vAraso temanAM suputrI DaoN. uSAbahena pAThake AbAda rIte jALavI rAkhyo che. amArA sAMsArika parivAramAM traNa putro ane be putrIo-je sau A prakAzanapravRttimAM khUba ja sahAyabhUta banyAM che. sauthI moTA putra hitezabhAI sthAnika mahilA kolejamAM aMgrejInA prophesara tarIke sevA Ape che. bIjA naMbaranA putra yogezabhAI gaNita-vijJAnanA viSayamAM khUba ja rasa dharAve che. jeoe bhAgavat gItA upara eka mahAnibaMdha dvArA atrenI sAyansa kolejane zilDa apAvyo. 2008mAM lakhanau khAte yojAyela AMtararASTrIya seminAramAM vividha spardhAomAM sAro dekhAva karyo ane rAjya levale gaNita viSayanA ke.Ara.pI. tarIke pharaja bajAvelI. TI.vI.nA zo prasAraNamAM traNa varSa tajjJa tarIke sevA ApI. saM. 2008-09mAM bhAvanagara zahera AcArya saMgha dvArA temane zreSTha zikSakano evorDa maLyo. tAjetaramAM ja ogaNaja (amadAvAda) khAte yojAI gayela rAjya gaNita mahotsavamAM ola inDiyA rAmAnujana megsa klabe rAjyanA zreSTha zikSaka tarIke evorDa ApI yogezabhAIne sanmAnita karela. sauthI nAnA putra nikuMjabhAI Ayurvedika davAo banAvarAvI dhyeya phArmAsyuTikala nAmanuM svataMtra ekama calAve che. Ama parivAranAM sabhyo ane aneka snehI mitroe amArI graMtha prakAzana zreNIne khUba ja sahakAra Apyo che. je lekhako ane sAkSaro, dAnavIro ane hitaciMtakoe satata baLa ApyuM che, te saunA khUba ja AbhArI chIe. aMtamAM ApaNI vikAsakUca aviratapaNe unnata ane utkarSa banI rahe, gujarAtanI asmitAno dIpaka akhaMDa raho tevI hArdika zubhecchAo..... Jain Education Intemational Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 saMpAdakaH zrI naMdalAla devaluka (eka paricaya) naMdalAla devaluka svapna zilpIo vizvanI asmitA, svapnazilpIo ke pathadarzaka pratibhAo jevA 800-1000 pAnAMnA 25 (pacIsa) graMthonuM saMpAdana-prakAzana karanAra zrI naMdalAla bI. devalukanI pratibhA pathadarzaka che ke nahIM, ane jo pathadarzaka hoya to temanuM jIvanacaritra emanA potAnA graMthomAM kema nathI te mAro lAgaNIbharyo prazna che. sAme mAro potAno javAba e che ke teo cokkasapaNe pathadarzaka che ja ane mArA potAnA jIvanamAM paNa mane emanA vizvanI asmitAbhAratIya asmitA jevA graMthomAMthI preraNA maLI che, paNa kadAca emanI vadhu paDatI namratAne lIdhe emaNe potAnuM vijayakRSNa arTorA nAma pathadarzaka pratibhA tarIke TAMkyuM nathI. A duniyA sthitaprajJa ke taTastha nathI, paNa mAre taTastha draSTie kahevuM joIe ke mArA sAhityadharmanI pravRtti-'mahAsiddhi'nA atyAra sudhImAM bahAra paDelAM 150 jeTalAM pustakonA saMpAdana pAchaLa je preraNAmUrtio che, temAM mAsika 'kumAra'nA sva. zrI bacubhAI rAvata-zrI ravizaMkara rAvaLa, saMskArajyota-graMthakAra zrI caMdrabhAI bhaTTa, bhikSu akhaMDAnaMdajI jevA saMpAdakonI sAthe zrI naMdalAla devalukajI paNa che ja! hamaNAM sudhI to huM ema ja mAnato, ke A naMdalAlabhAI have hayAta haze ke kema, kAraNa ke emanA be asmitAgraMtho to meM 198085nA arasAmAM jUnA pustakavALAne tyAMthI meLavelAM, pachI sva. vidvAna zrI kRSNavadana jeTalI pAsethI paNa enI nakala maLelI. emAMnI saMpAdana-prakAzananI mahenata ane dRSTi joIne huM atyaMta prabhAvita thayelo. jIvanamAM ghaNI vAra yAda karato. Jain Education Intemational --vijayakRSNa arTorA.....OM cheka hamaNAM lagabhaga ogaSTa-09mAM lIMbaDInA chAtrAlaya-gRhapati zrI yogendrasiMhajI jhAlAne tyAM naMdalAlajIno 2008no navo graMtha "dhanyadharA' joyo tyAre huM dhanyadhanya thaI gayo! gametema, emano phona naMbara meLavI bhAvanagara emanI sAthe vAta karI, ane pharI dhanya thayo : A mAnava hajI jIve che ane hajIye graMtho bahAra pADe che ane chatAM sAhityakSetre e 'prakhyAta' nathI, kema ke khUNe besIne nakkara kAma kare che! eTaluM sAruM che ke brahmabhaTTa (bAroTa) hovA chatAM jaina dharma pratyenI emanI lAgaNIne kAraNe jaina zreSThIoe emane ThIka ThIka Arthika sahayoga ane protsAhana ApyuM, jethI emanI A zaktine mArga maLyo. A vizvastaranuM jJAnakarma karanAra mahAmAnava zrI naMdalAlajInuM bahumAna-zabdakadara paNa jaina saMgho-samAja ke zrI dIpacaMda gArDI jevA jaina zreSThIoe karI che, paNa sAhitya akAdamI jevI saMsthA ke gujarAtI sAhitya pariSada jevI lokazAhI gaNAtI saMsthAoe zuM karyuM? eTaluM cokkasa ke naMdalAlajI kyAMya potAne evorDa- Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo 39 bhAratIya mita prakArana-samAMrAma : - 1902mAM siddhakSetra pAlitANAmAM pa.pU.A.zrI dharmadhuraMdharasUrijI ma.sA.nI preraka nizrAmAM bhAvanagaranA mahArAjA vIrabhadrasiMhajInA zubhahaste "bhAratIya asmitA' graMthanuM vimocana thayuM te prasaMge saMpAdaka zrI naMdalAlabhAI devalukanuM sanmAna thayuM hatuM. temano pratyuttara vALatAM saMpAdakazrI devaluka. vivAminAtha prakAzane mArI | niyA-parama pUjya AcArya zrI 1008 zrImada vikravadharmasurIzvarajI mArA ELS tathA parama pUjya mune pravara zrImAnuM tharA vejuthajI mahArAja || -gujarAtanA mujha0 mail 21 - - } ! +751; {f EI jagna' ! I che. - ANaMdajI kalyANajIta vaS inAma maLe te mATe "phorma' bhare tevA nathI, ke 'lobiMga' kare tema nathI. AvA khUNe besIne mUMgAmUMgAM mahAkarma karatA mANasone zodhI temane protsAhana Ape? A mahAna karmanI ATalA kadara mArA manathI huM eTalA mATe karI zakuM chuM ke mane potAne anubhava che ke eka nAnI pustikAnuM saMpAdanaprakAzana karavuM te A gujarAtI vAcananA virAgyakALamAM keTaluM agharuM che! to, A bAbata vividha dharmanA zreSThIo, ApaNI khAnagI ke lokazAhI-sarakArI yunivarsiTIo ke sAhityasaMsthAo nathI samajI zakatI ke pacIsa mahAgraMthonuM prakAzana-saMpAdana e kevuM kaparuM kAma kahevAya? A karmaTha-mAnavanI je kaMI vigato mane maLI che tenA AdhAre emanA jIvananI thoDI rUparekhA mane doravA do........ zrI naMdalAla bhagubhAI devaluka 1900mAM pAlitANAmAM pa.pU. A.zrImad vijaya dharmasUrIzvarajI ma.sA.nI preraka nizrAmAM vizvanI asmitA' graMthanA vimocana prasaMge gujarAta rAjyanA mukhyamaMtrI zrI bAbubhAI ja. paTela tathA dAnavIra zrI dIpacaMdabhAI gArDI tasavIramAM najare paDe che. Jain Education Intemational Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 vi.saM.2050mAM mahArASTranA nAgapura mukAme cAturmAsa daramyAna labdhivikramakRpApAtra pa.pU.A.zrI rAjayazasUrijI ma.sA.nI preraka nizrAmAM be mahAkAya graMthanAM vimocana gujarAtarAjyanA mukhyamaMtrI zrI chabIlabhAI mahetAnA haste ane 'zramaNIratno' graMthanuM vimocana maMtrIzrI caMdrikAbahena cuDAsamAnA varahaste thayuM hatuM. te prasaMge saMpAdakanuM jAhera sanmAna thayuM hatuM. 25 varSa pahelAM bhAvanagara jaina zreyasa maMDaLanA eka zaikSaNika samArohamAM prAsaMgika pravacana karatAM saMpAdaka zrI naMdalAlabhAI devaluka najare paDe che. (brahmabhaTTa)no janma thayo tA. 15mI okTobara, 1935nA roja pAlitANAmAM; pitAzrIne rAmAyaNa kaMThastha hatI nitya jaina derAsara javAnI Teva, teno prabhAva bALaka upara paDe ja! mAtA saMtokabahena paNa dhArmika, ethI ghara AMgaNe sAdhusaMtonI sevA paNa thatI. pAlitANAnA svAtaMtryasenAnI agraNI netAzrI jorasiMhabhAI kavi ane mAtA saMtokabahena mAsiyAI bhAI-bahena, eTale naMdalAlajI nAnapaNathI ja sevAdaLa-rASTrIya caLavaLomAM sakriya rahyA. 1942nI svAtaMtrya-caLavaLamAM vidyArthI svayaMsevaka tarIke bhAga lIdho, to 1954mAM sevAdaLanA sAMskRtika AyojanomAM naMdalAlajIe temanA mitro sAthe nATaka bhajaveluM, jemAM te veLA madrAsanA svapna zilpIo [[[ vrhf gavarnara ane bhAvanagaranA mahArAjAzrI kRSNakumArasiMhajI khAsa nimaMtraNathI padhArelA,. paNa A 'nATaka' eTaluM to moMghuM paDyuM ke kharca kADhavA zrI naMdalAlajIne potAnAM bhAbhInAM ghareNAM vecavA paDelAM! jaina tIrtha pAlitANAnA brahmabhaTTa-bAroTa samAjane jaina samAja sAthe peDhIothI evI paraMparA rahI che ke jaina agraNIo padhAre tyAM brahmabhaTTa samAjanA AgevAno temane phUlahAra karatAM, jenA kAraNe naMdalAlajIno jainAcAryo sAthe bALapaNathI ja satata saMparka rahyo ane emanAM ghaDatara-bhaNataramAM paNa e ja prabhAva rahyo. teo pAlitANA-jaina gurukuLamAM meTrika thayA, ane kauTuMbika jarUriyAtone lIdhe 1953mAM AgaLanuM Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo 1990-91mAM "zAsanaprabhAvaka zramaNa bhagavaMto' graMthanA vimocana prasaMge bhAvanagara myu. TAunaholamAM nemisUri samudAyanA prabhAvaka AcAryo A. zrI devasUrijI, A.zrI hemacaMdrasUrijI, paM.zrI | pradhumnasUrijI (hAla AcArya ane pU.paM. ratnasuMdaravijayajI (hAla AcAryanI preraka nizrAmAM bhAvanagara jaina saMghanA pramukha zrI manamohanabhAI taMboLInA varad haste kalAtmaka zilpaopatI paMcadhAtunI padmAvatI devInI eka bhavya pratimA hajAronI mAnavamedanI vacce saMpAdaka zrI naMdalAlabhAIne arpaNa karI te vakhate kendranA rAjyapradhAna jayaMtIbhAI zAha, gujarAta rAjyanA mAjI nANAmaMtrI zrI pratApabhAI zAha ane jena | agresaro moTI saMkhyAmAM upasthita hatA. aupacArika zikSaNa' TALI 18 varSanI uMmare rU. 50nA pagArathI graMthapAla tarIke nokarI zarU karI. graMtho sAthe rahevAnA A yogAnuyoge DigrI-sarTiphikeTathI para evA sAcA abhyAsanI dizAo kholI nAkhI. zrI guNavaMtarAya AcArya, zrI ra.va.desAI ane zrI sopAnanAM pustako teo tyAre khUba vAMcatAM. sAthesAthe 1954 bAda teo koMgresa sevAdaLanI yuvakapravRttinA gohilavADa-jillA saMgaThaka thatAM ja graMthapAla tarIkenI nokarI lokasevArthe jatI karI. 1956mAM koMgresanA taLAjAnA tAlukAmaMtrI ane 1962mAM bhArata sevaka-samAjanA 'kanvInara' tarIkenI kAmagIrI saMbhALelI, jethI gujarAta-dilhInA nAnAmoTA netAono najIkathI paricaya thayo. sAthosAtha, lAibrerInA sAhityavAcana sAthe tamAma akhabAronA taMtrIlekha vAMcavAno rasa paNa keLavAyo, ethI patrakAratvano rasa jAgatAM 1955thI 1964 sudhI mAnad patrakAra tarIke paNa kAma karyuM. Ama, lokasaMparka ane samAjanA praznone samajavA-vAcA ApavAnI taka maLatAM jAhera jIvanano sAro-naraso vizALa anubhava meLavyo paNa jAherajIvanamAM temane je aNagamatuM hatuM te paNa karavuM paDe tema lAgatAM chevaTe temaNe mArca1964mAM ja patrakAratva ane rAjakAraNa e baMneno tyAga karI graMtha-saMpAdanane ja potAnuM jIvanakArya banAvyuM. ogasTa 1990mAM. bhAvanagara zve.mU. jenA tapA. saMghanA upakrame jainasaMdarbha sAhityanI anumodanArthe bhAvanagara TAunaholamAM yojAyelA eka zAnadAra samAraMbhamAM potAne maLelA sanmAnano pratyuttara vALatA saMpAdaka zrI naMdalAlabhAI devaluka. Jain Education Intemational Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 svapna zilpIo pa.pU.A. zrI vijayalabdhisUrIzvarajI ma.sA.nI preraka nizrAmAM sane 1980mAM muMbaI-copATI upara bhAratIya vidyAbhavanamAM vizvanI amitA graMtha bhAga-2nA vimocana samArohamAM ola InDiyA jenA zvetAmbara konpharansanA pramukha zrI dIpacaMdabhAI gArDInA hAthe saMpAdakazrI naMdalAla devalukanuM thayeluM | jAhera sanmAna A citramAM najare paDe che. AvuM ja zAhI sanmAna zaMkhezvara tIrthamAM guru gautamasvAmI graMthanA vimocana prasaMge zrI gArDI sAhebanA haste thayeluM. temanA zabdo che : "jAherajIvanamAM AtmAne chetarIne ghaNuM badhuM khoTuM karavuM paDatuM, je aMge temaNe dilhImulAkAta veLAe zrI baLavaMtarAya mahetAne paNa jaNAvyuM, tyAre zrI baLavaMtarAyajIe temanAmAM rahelAM hIrane pArakhIne sUcavyuM ke gujarAtI bhASAmAM gejheTiyara jevA saMdarbhagraMtho taiyAra thavA joIe. ane pachI to jyAre zrI baLavaMtarAyajI gujarAtanA mukhyamaMtrI banyA tyAre emaNe ApelA "zabdabaLa'nI preraNA sAthe gohilavADanI asmitA'no prathama graMtha presamAM hato! te veLA 1964mAM prakhyAta sAhityakAra zrI rAmanArAyaNa nA. pAThaka bhAvanagara rahetA, ethI zrI be varSa pahelA amadAvAdamAM seTelAITa, sthAnakavAsI jaina saMghanA upakrame nI yojAyelA eka graMtha vitaraNa samArohamAM saMpAdakazrI devalukanuM jAhera sanmAna citramAM najare paDe che. Jain Education Intemational Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo bhAvanagara akSaravADInA vizALa paTAMgaNamAM eka jAhera samArohamAM pU. pramukhasvAmI mahArAjazrIne naMdalAlajI bhAvanagara sthAyI thatAM ja zrI rAmanArAyaNajIne tyAM mArgadarzana arthe jatAM-AvatAM thayAM. emanA putrI suzrI Do. uSA rAmanArAyaNa pAThakanA zabdomAM "mArA pitAzrI temanA pratye sadbhAva sAthe niSThApUrvaka kAma karavAnI dhagaza, coksAI ane parizramanI haMmeza prazaMsA karatA, sAlasa-bhAvanAzIla lekhaka tarIke temanI oLakhANa ApatAM." Do. uSAjI AgaLa jaNAve che tema "graMtha-saMpAdananuM kAma bahu parizrama mAMgI letuM kAma che." temAM naMdalAlajIe Tebalavarka ane philDavarka baMne saMbhALyAM, kema ke temane lAgyuM ke temanA potAnA jevuM saMtoSakAraka kAma koI ApI zakaze nahIM. khabhe thelo laI utAvaLI cAle cAlatA jAya, nirdhArita kAma pAra pADavAnI tatparatA ane bane tyAM sudhI badhuja jAte karavAno svabhAva; lekhonI svaccha nakalo taiyAra karavI, prUpha jovAM, TapAla lakhavI-posTa paNa jAte ja karavI, hAthamAM thelI ane lakhANo sAthe presamAM javAno temano krama Aje paNa temaNe jALavI rAkhyo che. kArlAilanA vAkya : "blesDa ijha hI hu hejha phAunDa hIjha varka'nA nyAye naMdalAlajIne potAnuM kAma Aje paNa eTaluM ja game che, eTale e mAtA sarasvatIjInA AziSa pAmelAM to cokkasa kahevAya. 'pathapradarzaka pratibhAo' graMtha arpaNa karI AzIrvAda meLavatA saMpAdaka zrI naMdalAla devaluka. prakhyAta sAhityakAra-jaina dharmaciMtaka padmazrI Do. kumArapALa desAI kahe che : "zrI naMdalAla devaluka eka bhekhadhArI vyakti che, jemaNe samAjane rASTra, dharma, saMskRtinA virATa graMtho ApavAno sadaiva prayatna karyo che. AmAM vizvathI mAMDI eziyA, bhArata, gujarAta, saurASTra ne cheka gohilavADa vizenI vistRta mAhitInuM cIvaTabhera saMkalana karyuM che." 43 jyAre zrI naMdalAlajIe 1964mAM graMthanirmANa zarU karyuM tyAre samaya judo hato.svataMtratAne hajI sattareka varSa thayelAM. ethI lokomAM sevAno ane abhyAsano paNa jusso hato. TI.vI.-mobAila to ThIka, paNa Teliphona-lAiTanIya sagavaDo vikasI nahotI eTale lokonA manamAM AjanA jevI azAMti-utpAta nahoto. jyAre mANasa musApharI ochI kare, apa-DAunanA ke jhaDapI musApharInAM sAdhano-rastA-sagavaDo na hovAne kAraNe eka jagyAe sthira thaIne rahe, tyAre tene maLatI mananI zAMtine kAraNe abhyAsa-vAcana-manana game Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 svapna zilpIo ane kyAreka to TAima-pAsa' mATe vAcanano zokha jAgatAM pachI TAima kADhIne vAMcavAnI icchA jAge. are, tyAre vAcananA vyasanIo paNa hatA, ethI graMthAlayo UbharAtAM. graMthonI 'DimAnDa' paNa rahetI. ethI vAcanalekhana-kalAnA abhyAsu evA naMdalAlajIne graMthanirmANanA kAmamAM Adara ane kharca nIkaLe teTalAM nANAM maLatAM thayAM. A managamatuM kAma phAvI gayuM. e khUba patravyavahAra karatA ane orDara mujabanA graMtho jAte UMcakIne je te gAma-zaheranA graMthAlaya, zALA ke saMsthA-vyaktine pahoMcADatA; gujarAtabharamAM ane muMbaI-dilhI sudhI vIsa-vIsa divasanI saLaMga musApharIo karatA. ethI Aje have samaya badalAtAM TI.vI.-mobAilanA yugamAM graMthonI mAMga bhale ochI thaI, paNa emaNe bhUtakALamAM karelI tapasyAne lIdhe saMparko eTalA badhAM che ke graMtho bhale dhIme-dhIme khape, paNa putro pagabhara hovAthI gharakharca ghaTyo che, ethI prakAzanakharca to nIkaLI rahe che. chatAM have lokomAM graMtho pratyenI ruci nahivat thatAM ane 76nI vaye Arogya jALavavA paNa kAma ochuM karavAnI jarUra UbhI thatAM-have emane thAya che ke basa, bahu thayuM! ghaNuM kAma thaI zakyuM che. tA. 15-4-2000 amadAvAda solA roDa upara zrI pArUlanagara jaina spe.mU.pU. saMghanA upakrame jainapratibhAdarzana graMthanA vimocana samAroha prasaMge saMpAdaka zrI naMdalAlabhAI devalukane sonAno ceIna ApI pAghaDI baMdhAvI jAhera sanmAna karyuM te citramAM najare paDe che. A pacIsa saMdarbhagraMthonA saMpAdaka devalukajInA zarUAtanA cAra graMtho-'vizvanI asmitA' / 'bhAratIya asmitA'nA babbe bhAgo jotAM ja koI paNa samaju mANasane emane praNAma karavAnuM mana thAya tyAre huM emanuM ane emanA jJAnakarmanuM emanI hayAtImAM mana-hRdayathI bahumAna karuM chuM A mahAmAnava zrI naMdalAlajIne mArA hRdaya-praNAma! --vijayakRSNa arNorA tA. 1-2-2010, somavAra vijayakRSNa arTorA....OMOM, 'mahAsiddhi' saMsthAna, Arogyanagara, hiMmatanagara-383001, phona : 02772-244002, mo : 999826 7389, 94274 56252, zreSTha saMpAdana mATe sAhitya akAdamI eNvorDavinara, taMtrI-prakAzaka : 'mahAsiddhi pojhiTiva nyUjha' pAkSika pepara, eka aMgata patra tamane!' mAsika pepara, lAipha-philosophara, maMtrI-menejiMga TrasTI, 'mahAsiddhi' vizvadharma-vijJAna lAIbrerI, Arogyanagara, esa.TI. sTenDanDa pAse, hiMmatanagara (ji. sAbarakAMThA). Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OM hrIM vItarAgAya namaH nAnA dharmasamudAyAcAravicArAdimadhye / pramodasamatvabhAvaiH pravartante prasAdhakA : // zramaNa graMtha prakAzana-prazasti RI vi.saM. 2066nI tithi poSa vadI ekama aMgrejI tArIkha 1-1-2010nA , zubhadivase pAvanatama pAlItANA mukAmathI prakAzita thayela vizva aAcabI-jaina zramaNa graMtha vAMcatA lAgaze ke jayakArI vijayakArI jinazAsananA AcArya bhagavaMtonI AsthA ane AvaData, upAdhyAyono ullAsa ane upabRhaNA temaja sAdhu-saMtonI sAdhanA ane sAdagInuM te virATa graMthamAM phakata AcheruM darzana (pradarzana nahi) karavAmAM AvyuM che. saMpradAyavAdathI mukata rahI sUrirAjathI lai munirAja ane sAdhvI saMsthAno paNa zakaya teTalo paricaya ApavAmAM sAhityopAsaka tathA 50 varasanA dIrgha anubhavI saMpAdaka zrI naMdalAlabhAI devalukane je paNa saphaLatA sAMpaDI che, temAM vAda-vivAda ane vikhavAdathI viyukata pravartamAna abhyadayakALe paNa sArI evI sahAyatA bakSI che. saMpAdakazrIe potAnA umaLakA supere potAnI purovacana noMdhamAM ThAlavyA che. graMtha sarjanano maMgaLAraMbha mArA-amArA jevA jUja traNa cAra mahAtmAonI preraNA ane protsAhanathI karyo, chatAMya haju paNa amuka viSayo, amuka lekhako ane amuka viziSTa sAdhakonA paricayo chUTI gayA che, je kadAca samayanA abhAva athavA gurUdevo ke gurUbhAio taraphathI lekho ke paricayo mokalavAmAM thayela vilaMbane kAraNe banyuM haze tevuM saMpAdakIya noMdhathI anumAna spaSTa thAya che. je hoya te prakAzita graMtha eTaluM jarUra puravAra kare che ke vividha AcAra-vicAra ane sAmAcArIo vacce paNa jaina saMgha ekatAno himAyatI che.sarakArane (rAjane) paNa namaskAra karAvI zake che ane phakata AryabhUmi bhAratavarSa ja nahi paNa vizvane paNa prabhAvita karI zake che. ahiMsA, tIrtharakSA ke tapasvI ane zAsanazobhAnA varaghoDA vagere prasaMgoe jaina saMghe Positive Approach dvArA jinazAsananI Aristocracy sthApita karavI raheze. jema mukha karatAM paNa peTa moTA hovA chatAMya kiMmata mukhanI moTI che tema, pracAra karatAMyA AcAra ane AsthA karatAMya AcaraNanI kiMmata paramAtmAnA pAvanakArI zAsanamAM vadhu che ane rahevAnI. jena zramaNo AdhunikavAdathI aMjAi Adhunika na bane paNa pUrva-pUrvanA maharSionI ujajavaLa saMyama sAdhanAnI sukhadayAtrA sAthe vijJAna-vANijaya ke vAstukaLA vagere aneka kSetrane AMbI zake tathA zramaNopAsakanA mAdhyame jaina jayati zAsanama avazya karAvI zake che. evI jhAMkhI jhalaka jaina zramaNa graMthanA paricayo ane lekho ApI rahyA che. paryAya vikAsa pachI paNa jemanAmAM mAnanI moTAi, vacananI viSama vaDAi ke kAyAnI karkaza-kaThorAi nathI tevA AcAravaMto thakI jinazAsana jayavaMtu rahevAnuM che. tapasvIonuM boleluM kaLe che ane brahmacArIonuM kukata citaveluM to tapa-tyAga ane titikSAthI tejavaMtI zramaNa sAdhanAo kayA kayA camatkAro ane Azcaryo sarjana zake. varasothI ekadhArI cAlela sAhitya yAtrAnI samApti hotI nathI, balka te ja yAtrAne saMsArayAtrAnI saLaMgatAnI jema abhUta svarUpe vaLAMko maLI rahe che. prAMteH atrethI abhinaMdana ApatAM saMpAdaka zrI naMdalAlabhAi devalukane lekhako karatAMya vAMcako vizeSathI vadhAve kAraNa ke jena samAjane Adarabudhdhi, dhagaza ane koThAsUjha sAthe satata daLadAra graMthonI saMskAra mUDI ApanAra teo virala vyakita che, sadvAMcana dvArA sanmArga sau pAme tevI zubhabhAvanA sAthe virAma. preSaka : lekhaka jagadarzana vijaya nemipremI) zivama'stu sarvajagataH Jain Education Intemational Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OM hrIM devAdhidevAya vItarAgAya namaH zrI dAna- prema-bhuvanabhAnu- jayadhoSasUri-jayasoma vijayebhyo namaH zreSThA hi svaciMtA, parihara paraparivAdam 1 praNamya atra AbAlabrahmacArineminAtham / sukhadau sadgurucaraNakamalau praNamAmi / / 2 svAdhyAyasamAdhihetave, prastutA ciMtanikA / zAsanArAdhanAsAraM, prakAzyate saMkSepeNa / 3 zubhAzubhakarmodaye, sAkSIbhAvena sthAtavyam / AtmasamAdhinA khalu, karmanijarA kartavyam || 4 6 tyAjya mamatAM sarvapudgalAnAM bhava vairAgI / jaDajIveSu rAgaroSo tyaktvA, sarvAn kSamasva || kadApi vanaSTena, nA'sti vinAzo svAtmanaH / dehadukkhaM tu mahAphalaM smAra smAra smartavyam / / , AtmabhAvena garhAM kRtvA vaibhAvikadazAnAm / icchAmi caturzaraNaM, sukRtAnumodanAbhyAm / / 7 stutinindAprakartuSu, sthito dhruvaM sAmyena'ham | jIvapravRtayaH karmazaktyA tatra kiM kartavyam / / ra smarAmi zudhdhacaitanyaM, cintayAmi niraMjanam / janmamRtyujarAtItaM tu AtmAnaM vicakSaNam / 9 zivama'stu sarvamitrANAM, vizeSataH zatruNAm / samastajIvAnAM zreyo'stu, iti mama bhAvanA / / prerakA : jJAnadAtArAH evaM jJAnapAThinaH jJAnopAsakAH sarvazramaNAH Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2:47 Wan Pin a se ha arihaMta-arihaMta (rAga - Atama bhakti) a - : arihaMta - arihaMta jApa japeM hama, Atamazudhdhi karaneko / A = : ANAraMgI, samakitasaMgI, AtamajJAnI bananeko // ka kha ga - : karma sAreke sidhdhAMtadAtA, jJAtA sarvezvarA ho / : khamIrI aura gaMbhIratAse, bane jaga masIhA ho / / : gaNake nAyaka gaNapati ho, brahmA-viSNu-mahezvarA / gha= : gharameM ghaTameM Apa rahe ho, zivaMkArI ho zaMkarA || Sa - : SaTakAyakSamA, khammA khammA- bhAvoMkI bheMTa lAye hai / ha = = : hakIma rAgarogake Apa, hamadardI lene Aye hai / / nemipremI arihaMta zaraNameM, Atamazudhdhi karane ko / ArzIvAdadAtA : paramAtmAbhaktikAraka adhyAtmayogI sadgurudeva / 05 Namotthu NaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa vaMdAmi jiNe cauvvIsaM namo jiNANaM jia bhayANaM / jagabaMdhava-jagasatthavAha- vaMdu jiNa savvevi / jAvaMta ceiyAI savvAI tAiM vaMde-savvajiNANaM vaMde / tinnANa tArayANaM, budhdhANa bohayANaM savve tiviheNa - vaMdAmi / vaMde jAijarAmaraNasogapaNAsaNassa-devAdhidevaM vaMde / jAvaMta akkhuyAra-caritA sAhU-savvesiM tesiM paNao / jAvaMta ke vi sAhU te savve sirasA maNasA matthazreNa vaMdAmi / dhammo maMgalamukki - ahiMsA saMjamo tavo / jiNa sAsaNassa sAro ego navakAro-jiNa vayaNe AyaraM kuNaha / anumodagA : nemipemI ArAdhaga maMDalA- muMbaI - pUNA nayara U Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jenA roma rome zrI navakAra-maLI gayo asAra saMsAra sAra 1 jene lAgI che navakAranI dhUna - duniyAthI te thaze gumasUna, navalAkha navakAranA jApa-kApI nAkhe je tamAma pApa. kayAM Aphata-kAM saMkaTa ? - navakAra prabhAve TaLaze khaTapaTa. jape je bhAvathI namaskAra- te joze camakAra ane camatkAra. puNyabaMdhanA nava prakAra-temAM zreSThatama zrInavakAra. nita uThI karatA satata smaraNa- sudharI jaze jIvanane maraNa. thavA mATe zIghrathI bhavapAra-bhajo bhAve zrInavakAra. namaskAra sAthe Atama dhyAna-pragaTI jaze kevaLajJAna. je karaze hArdika maMtrabhakita, tenI thaze nikaTamAM mukita. 2 3 4 5 S 8 Ie pracAraka : navalakhA navakAra ArAdhaka maMDaLo-bhAratavarSa WAIT - WATCH AND WALK Within recent period, just before this adventure one memorial and meritual release of religious book is completed within committed time limit named as World wonder = Jain Monk with purpose of highlighting the magnificent and sacred life style of the deep followers of Jainism called as a Jain Shraman. Said Publication is in Gujarati literature with certain relevant art photographs just to understand the contents of Jain philosophy easily. Reading of the grant book would inspire the morality and mentality of each religious minded gentleman. That "Sharman Granth" is Somewhat encyclopedic due to input of various enchanting articles of many scholars. Hence congratulating Sri Nandlalbhai Devluk it is Appealed to own the book and to Go Through Twice - Thrice. Faithful-Jaydarshan Vijay Inspiror - Accustomed People of great India, America, Austrelia, Africa and European Countries. (NEMIPREMI) Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ L $ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ { p" $ che. zI dAna-prema-bhuvanabhAnu-jayaghoSasUri-yasoma lidhelyo namaH 7 zrI vItarAgAca nama: 37 zrI neminAthAya namaH pitRdevo bhava - mAtRdevo bhava T 5.pU. jayadarzana vi.ma.sA.nA sAMsArika pitAzrI-mAtuzrI tathA 5.5. bhavyaguNAzrIjI ma.sA.nA sva. zAMtilAla je. zAha-beMgalora savargavAsa 4-8-2002 (uma ) , tAtA tetarAtA sva. kaMcanabahena esa. zAha-beMgavora ." svargavAsa 20-12-1983 (hama-51) , 'bhAvI zraddhAMjali DOID mAtApitAnA upakArone paramAtmA paNa bhUlatA nathI, gurujanonA vinaya vinA jIvana puSpo khIlatAM nathI. dukha sahevuM paNa sukha vaheMcavuM, e ja jenuM kAma che, nAmakaraNanI vidhi vinA paNa mAtA tenuM nAma che. susaMskAronI bharatI lAve, te tAraka tattva pitA che, mAtA-pitAnA kANAnubaMdha, jIvananI eka kavitA che. devalokanA o devatAo! amane paNa sukha Apo ! dharmamArganAM vighno haTAvI, duSTa tattvone nAthajo! jIvanadhArAmAM jANye-ajANya, dubhAvyAM dila je ApanAM, micchAmi dukkaDam ne bhAvAMjalicI, toDavAM che ka pApanAM. he mAtA! he pitA! ApazrInA guNorUpI vikasita puSponI sugaMdhI amane maLajo, ApanA saMskArasiMcanathI vavAyelAM gaNabIjo amane Lajo. ApazrIno AdaraNIya AtmA jyAM hoya tyAM sarvamukhI pragati pAmajo tevI zAsanadevane zubha abhyarthanA sAthe..... zrI amitabhAI tathA aMjubahena zAha-beMgalora zrI dItAbahena paMkajabhAI bhaNasArI-haidarAbAda Jain Education Intemational Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ' ' A maMdiro ArAdhako mATenuM mahattvapUrNa paribaLa che, te uparAMta viziSTa dhyAna kendra paNa che, dhyAnathI mahAna saMpadAonuM eka amUlya , nidhAnakendra banI rahe che, jyAM saMsArI gRhasthone alaukika virATa AMtara duniyAnA sauMdaryanI yAtrA karAvI de che. * * * * * * * * * il : 1ii ta: moja - STAR T che (phoTogrAphI : zrI jasubhAI sI. zAha-muMbaI) Jain Education Intemational For Private & Personal use only Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jhAra chaMA $$ MpKc9 jhADI zakato rekhA ane zabdArthanuM saMvardhaka sAyujaya (savajI chAyAnI kalAyAtrA) kuNabhUmi dvArakAnA citrakArazrI savajI chAyAnAM rekhAMkanonAM thoDAM pRSTha joyAM. khUba AnaMda thayo. mananI gati sthira thai, | smRti jhakRta thaI ane turata ja eka prasaMga draSTi paTe ubharI Avyo.. varSa 2005nA jUna mahinAno samaya. dvArakAnI zAradApITha khAte kAvya para eka seminAranuM Ayojana karavAmAM AvyuM hatuM. vidvAnonAM vakatavyo pUrAM thayAM pachI jagatamaMdira sAme ja Avela zrI savajI chAyAnA AvAse zrI lAbhazaMkara purohita, zrI raghuvIra caudharI, zrI narottama palANa, zrI dhIrU parIkha, zrI harikRSNa pAThaka vagere sAhityakAro upasthita thayA hatA. zrI savajI chAyAnI putrI nehalabahene zAstrIya nRtya rajU karyuM hatuM. e ghaDIno AnaMda pragaTa karI sau sAhityakAro zrI savajI chAyAnI citrasRSTimAM bhAvapUrvaka viharavA lAgyA hatA. sarvanA caherA para rasAnubhavano paritoSa vAMcI zakAto hato. teTalAmAM zrI lAbhazaMkara purohite eka mArmika vidhAna karyuM. dvArakAmAM benuM AkarSaNa eka zAmaLiyAnuM ane bIjuM savajInuM. rekhAMkanonA saMdarbhe e vidhAna keTala sAthe lAge che ! gujarAtI sAhityanA agragaNya sarjako ane vidvAno zrI savajI chAyAne tyAM upasthita thayA hoya e prasaMga paNa rekhAMkanonA saMdarbhe sUcaka che. emAM citrakAra zrI savajI chAyAnI citrakalAnI sAthe sAthe sAhityakalA mATenI prItinI draDha pratIti anubhavAya che. sAhitya ane sAhityakAronA satata saMsarga, saMparkane kAraNe citrakAra zrI savajI chAyA zabdasAdhanA mATe prerAyA ema kahevA karatAM, ema kahevuM yogya che ke sAhityaprItine kAraNe emanI kalAzakita zabdasaudaryanA sAhacaryo zobhI uThI. A banne kalAnI upAsanAnI subhaga pariNati eTale A rekhAMkano. ahIM rekhA Soko ziyALAmata naI hatI. A samArohamAyAnA sara C. I 1 - err, - Jain Education Intemational For Private & Personal use only Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane zabdArthanuM eTaluM suMdara sAyujya che ke bhAvaka eka kalAnubhavamAMthI bIjA kalAnubhavamAM sahaja gati kare che ane sAnaMda dviguNita banato rahe che. zrI savajI chAyAno prathama paricaya citro dvArA ja thayo. e paNa eTalI ja rasaprada bInA che ke citrakArano paricaya sAhityikanA mAdhyama dvArA thayo ! mArA jevA aneka sAhityarasiko haze, je zrI savajI chAyAne A rIte oLakhe che. navanIta samarpaNa ane kumAramAM emanAM sabaLa, jIvaMta rekhAMkana joi thayeluM ke A kalAkAra pAse jIvanarasanI zrIne vAcA ApavAnI keTalI zakita che ! pachI to samAnadharmAnA nAte emanI sAtheno paricaya draDha thayo ane saMbaMdha maitrImAM pariNamyo. vyakitatva ja evuM saraLa ane premALa che ke emanA paricayamAM AvanAra turata ja mitra banI jAya. emanA mitro gujarAta, bhArata pUratA sImita nathI. videzIo dvArakA Ave eTale zrI savajI chAyAnI mahemAnagati ke maMtrI pAmyA vagara bhAgye ja pAchA jAya. pote taiyAra karelAM addabhuta rasika citro, rekhAMkano teo niyamitapaNe mitro, sAhityakAro ane kalArasikone svakharce mokalatA rahe che. emano A udyama paNa prazanIya che. kalAne svAnubhavane sarvAnubhava sudhI lai javAno emaNe navatara prayoga saphaLa rIte pAra pADyo che. rasatuSita haiyAMne kalAkRti ghare mokalIne paritRpta karavAnI emanI nema dAda mAgI le che. paNa emanuM kalAkArya vyApaka ane samRddha che. emanuM eka atyaMta prazasya kArya te gujarAtI sAhityanA lagabhaga tamAma sAhityakAronAM vyakitacitro taiyAra karyA te che. gujarAta rAjayanA pAThayapustaka maMDaLa dvArA prakAzita gujarAtInAM pAThayapustakomAM emaNe taiyAra karelAM sAhityakAronAM vyakitacitro pragaTa karavAmAM AvyAM che, te noMdhanIya bAbata che. A uparAMta temaNe bhAratanA prasiddha saMgItakAronAM paNa vyakitacitro taiyAra karyA che. sUryane posTakArDa jeTalA nAnA kadamAM emaNe Azare hajAra jeTalA alaga alaga bhAvamadrA-karmamadrAmAM AlekhyA che, e kalAno navya AyAma che. emaNe dvArakAnA parisaranAM, maMdiranAM suMdara raMgIna citro taiyAra karyA che. A uparAMta kRSNanAM aneka bhAvavAhI rekhAMkano paNa saryAM che. emanAM raMgIna eksTrakaTa, semI esTrekaTa citro kalAnubhavanI nirALI paripATI siddha kare che. mAdhavapura pAse AvelA prasiddha mocA hanumAna AzramanI rekhAMkanayukata sacitra pustikA pragaTa karI hatI enuM smaraNa A prasaMge thai Jain Education Intemational Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ WOR Ave che. A badhA parathI zrI savajI chAyAnA bahuAyAmI vyakitatvano khyAla Ave che. rekhAMkanonI AgavI vizeSatA tenAM saudaryamaya Alekhana-nirUpaNamAM samAyelI che. A lekhakazrInI draSTi siddhAMto sthApavAnI nathI. tema ciMtana rajU karavAnI paNa nathI. atratatra je sauMdarya vihare che temAMthI zrI savajI chAyAe keTalIka kalAtmaka sAmagrIne khapamA lai sauMdaryayAtrA sulabha karAvI ApI che. A yAtrA eka paMtha, do kAja, jevI che. samRddha raikhika vaibhavane ghazabdAMkanamAM rasIne kalAnubhUti dvigaNita karI ApI che. mAtra saMvedanAothI sabhara Alekhano ja nahIM, AsvAda ApIne nihita sauMdarya ane pRSThabhUmine ujAgara karI ApavAno atre stutya prayAsa thayelo che. rekhAMkana mATenI viSayasAmagrImAM khAssuM vaividhya che. keTalAMka rekhAMkana pratyakSa vastu-vyakita parathI thayelAM che, keTalAMka tasvIro parathI anukRtirUpe avataryAM che, keTalAMka citrakRti parathI taiyAra thayAM che, thoDAMka zilpa ane sthApatyakalA parathI avataraNa pAmyAM che, kASThakalAnA namUnAne khapamAM levAmAM AvyA che. pALiyA ane kabara jevAM viziSTa aMgone samAvAyAM che, videzI kalAkRtinI anukRtio karavAmAM AvI che ema kalpanAcitra paNa che. keTalAMka sthaLa ke vyakitavizeSanA rekhAMkanomAM lekhake anekastarIya bhAvabhaMgino viniyoga karyo che. A sarvamAMthI vizeSa dhyAna kheMce che vyakitacitro-mAnavIya rekhAMkano, emAM daihika sauMdaryanI sAthe sAthe AlekhakazrIe AMtarika cArUtAnI zruti paNa kuzaLatApUrvaka rekhAyita karI ApI che. aMgavinyAsa ane hAvabhAvanA AlekhanamAM eTalI cokasAi, jIvaMtatA che ke ApaNo cAkSuSa anubhava bahuparimANIya banI rahe che. mAtra zvetazyAma phalaka hovA chatAM jIvananA keTakeTalAya raMga mukhara banI jAya che ane e ja to che kalAkAranI siddhi. mAnavapAtranA AlekhananI samAMtare vastrAbhUSaNa, AvAsa, rItarivAja, praNAlikAgata vyavasAya, dainika kArya ityAdinA sAMskRtika ane sAmAjika saMdarbho paNa citrita karavAmAM AvyA che ane AsvAdanamAM nirUpavAmAM AvyA che. A arthamAM AlekhanonuM sAMskRtika-sAmAjika sauMdarya nIkharI rahe che. ane dastAvejIkaraNanI mUlyavattA prApta thAya che. ema paNa kahI zakAya ke lojIvananuM Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ >> haALS & ALRDC sauMdaryamaya pAsuM tenI tamAma khAsiyato sAthe atre Alekhita thayuM che, je te rekhAMkananuM cAkSuSa mUlya to che ja, paNa ene anulakSIne citrakAre karAvela AsvAdananI sAhityika, sAMskRtika, sAmAjika, aitihAsika mahattA paNa che. je te rekhAMkanane AlekhakazrI sAMgopAMga-samagratAthI jue che. enA ekAdhika saMdarbho spaSTa kare che, bahu ja ochA zabdomAM pRSThabhUmi bAMdhI Ape che, anurUpa avataraNo TAMke che, upakAraka anya sAmagrInI sahAya le che ane potAno maulika abhiprAya Ape che ke maulika ciMtana rajU kare che. e mATenI emanI zailI eTalI rasALa ane prAsAdika che ke lekhana rasAtmaka kalAghATa pAme che. lAghava ane sacoTatA AsvAdananA AgavA guNo che. abhivyakitanI AvI upalabdhi bahupArzvaya kalAnubhava banI rahe che. zrI savajI chAyAnuM vAcana ane maulika ciMtana eka alAyadI saMpadA banI rahe che. je te AlekhananA udaghATanamAM emaNe ApelI mAhitI, saMdarbho ane tAraNo kalAnubhavanI pUrNatA sAdhavAmAM khAssAM upakAraka nIvaDe che. kayAMyamAhitIno khaDakalo nathI ke zakatA nathI. lekhakanI vivekazakitanuM e pariNamana che. kalAkRtinI aDakhepaDakhenI adITha bhUmimAM jANe ke zrI savajI chAyA bhAvakane AMgaLI pakaDIne dore che. AvuM sAMgopAga darzana aneka adhyAso racI Ape che. viSayanI pasaMdagImAM, rajuAtamAM ane nirUpaNamAM vaividhya hovAne kAraNe ekeka rekhAMkana navya sauMdaryana bhava banI rahe che. kyAya nathI ekavidhatA ke nathI punarAvartana. bahu ochI rekhAo hovA chatAM citra saMpUrNa bane che. tema bahu ja ochA zabdo vaDe zrI savajI chAyAe anekastarIya ane bahuAyAmI rasasRSTinuM Alekhana karyuM che. sarva kalArasikone zrI savajI chAyAno A upakrama gamaze. teozrInI kalAyAtrA urdhvagAmI rahe tevI zubhecchAo pAThavuM chuM. nisarga AhIra-amadAvAda zrI savajI chAyA ane zrI maNIbhAi mistrInA atre mukAyelA rekhAMkana citronA moTAbhAganA saMkSipta jIvanaparicayo amArA AgaLa pAchaLanA graMthomAM AvarI levAyAM che, je vAcakonI jANa mATe, A gauravavaMtAM nararatno A dharAnA sAcA ghareNAM che. samAjajIvananA vividha kSetronA kIrtikaLaza svarUpa, zobhAyamAna A sidhiprANa pratibhAone amArI lAkha vaMdanAo. saMpAdaka Jain Education Intemational Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividhakSetranI gauravazALI pratibhAo hemacaMdrAcArya, kalikAlasarvajJa mIrAMbAI akho rahiyAdAsa narasiMha mahetA bhAlaNa premAnaMda o Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *) vividhakSetranI gauravazALI pratibhAo manasukha sallA manoja khaMDeriyA rameza trivedI For Private yogeza jozI josepha i. mekavAna Personal Use Only Izvara paramAra Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividhakSetranI gauravazALI pratibhAo vInoda bhaTTa lAbhazaMkara ThAkara raghuvIra caudharI candrakAMta zeTha rameza pArekha anirudhdha brahmabhaTTa HT RODC Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividhoganI gauravazALI pratibhAo gItA parIkha harIndra dave 1 kapa bhabhaka candrakAMta bakSI sureza dalAla dhIra parIkha bhagavatIkumAra zarmA Jain Education Intemational Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'vividhakSetranI gausvazALI pratibhAo hajI to yazavaMta paMDyA kavi patIla manasukhalAla jhaverI ganI dahIMvALA ramaNalAla sonI tribhovana puruSottama luhAra Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividhoganI gosvazALI pratibhAo yazodhara mahetA jayani dalAla S gulAbadAsa brokara, kathaka pannAlAla paTela anaMtarAya ma. rAvaLa, rAjendra zAha Jain Education Intemational Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividhaphrojhanI gauravazALI pratibhAo kRSNalAla zrIdharANI umAzaMkara joSI kiraNa na 'S kalAka 'f ' praphlAda pArekha mukunda pArAzarya dad try yazavaMta zukala veNIbhAI purohIta Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 vividhakSetranI gauravazALI pratibhAo kezavarAma kA. zAstrI rAmanArAyaNa nA. pAThaka bAlamukunda dave suMdarajI gokuladAsa beTAI Izvara motIbhAI paTela 'peTalIkara' amRtalAla bhaTTa 'ghAyala' JOONG Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividhaphrojhanI.gausvazALI pratibhAo zivakumAra jozI bhogIlAla sAMDesarA harivallabha bhAyANI jayanta hiMmatalAla pAThaka naTavaralAla paMDyA, uzanas rdhIrUbhAI ThAkara - Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (LL) vividhakSetranI gauravazALI pratibhAo sureza joSI makaraMda dave Go niraMjana bhagata For Private guNavaMta zAha ramaNalAla joSI Personal Use Only phAdhara vAlesa Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 Allo vividhakSetranI gauravazALI pratibhAo nagInadAsa pArekha jhINAbhAI desAI, sneharazmi baLavaMtarAya kalyANarAya ThAkora kizanasiMha cAvaDA mohanadAsa karamacaMda gAMdhI dAmodara khuzAladAsa boTAdakara 9C Do Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che Pro" haAiJorg vividhakroganI gauravazALI pratibhAo SiBABAT - kuMdanikA kApaDiyA priyakAnta maNiyAra * * * bakula tripAThI dulA bhAyA kAga jyotIndra ha. dave DolararAya raMgIlarAya mAMkaDa Jain Education Intemational Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividhakkotranI gausvazALI pratibhAo ta kRSNAlAla jharvarI AnaMdazaMkara dhruva narasiMharAva bhoLAnAtha diveTiyA ramaNabhAI nIlakaMTha maNizaMkara ratnajI bhaTTa, kAnta kezava harSada dhruva Jain Education Intemational Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baTAkAnA vividhotranI gauravazALI pratibhAo T 33 IT.. S bAlAzaMkara kaMthArIyA. klAnta kavi narmada raNajItarAma vAvAbhAI mahetA maNilAla nabhubhAI dvivedI govardhanarAma mAdhavarAma tripAThI mahIpatarAma rUparAma nIlakaMTha Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAziphaLathI vividhaphrojhanI gauravazALI pratibhAo ---- ?' nAnAlAla dalapatarAma kavi hAjI mahammada alArakhiyA, surasiMhajI takhtasiMhajI gohila, klApI gaurIzaMkara govardhanarAma joSI, dhUmaketu ramaNalAla vasaMtarAya desAI kizoralAla ghanazyAmalAla mazarUvALA, mArA prakAzi ) BA ko ne tarIke it. Jain Education Intemational For Private & Personal use only Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividhoganI gauravazALI pratibhAo sukhalAlajI, paMDita aradezara pharAmajI khabaradAra nAnAbhAI bhaTTa gijubhAI badhekA kanaiyAlAla mANeklAla munazI dattAtreya bAlakRSNa kAlelakara, kAkAsAheba 20 Jain Education Intemational Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividhaphrojhanI gauravazALI pratibhAo cAMpazI vI. udezI jhaveracaMda meghANI rAmaprasAda che. bakSI, rasikalAla cho. parIkha hIrAbahena rAmanArAyaNa pAThaka vijayarAya kalyANarAya vaidya mavie, LA; Jain Education Intemational Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividhakSetranI gauravazALI pratibhAo jaABAD kI . rAmanArAyaNa vizvanAtha pAThaka viSNuprasAda raNachoDalAla trivedI vAvaDI jinavijayajI munizrI bacubhAI popaTabhAI rAvata jI. ja jI . I SY caMdravadana cImanalAla mahetA 'svAmI AnaMda Jain Education Intemational For Private & Personal use only Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividhakkotranI gozvazALI pratibhAo guNavaMtarAya AcArya vizvanAtha ma. bhaTTa zobhA mudagala (gAyikA). kanaiyAlAla rAvaLa S ramata kAma karI paMDita ravizaMkara (sitAravAdaka) ustAda razIda khAM Jain Education Intemational Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( vividhotranI gauravazALI pratibhAo che : ustAda amajadaalI khAM, zrImati kaMkaNA benarajI S . che. AthI girijA devI saraNarANI mAthura = mana - zubha lakamI ustAda amirakhAM Jain Education Intemational For Private & Personal use only Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25 vividhakSetranI gauravazALI pratibhAo dalapatarAma kavi zAmaLa bhaTTa naMdazaMkara tuLajAzaMkara mahetA paMDita jasarAja dayArAma paMDita omakAra nAtha Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ka vivighaTTotranI gauravazALI pratibhAo ustAda bismillAkhAM paMDita cImanalAla paMDayA/ , , ninu majhUmadAra DAhyAlAla zivarAma nAyaka atula desAI zrImatI pIyu sarakhela - sadasara rAja karatA fka ja Jain Education Intemational Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha kSetranI gauravazALI pratibhAone - - - paM. balavaMtarAya bhaTTa - - paMDita AdityarAma vyAsa AT A RE ustAda phaiyAjha khAM mahArANA zrI jayavaMtasiMhajI ustAda mAlAba saMgItakAra rAmalAla kahuM {}} {BelttArA 115515:dA ! , , , Jain Education Intemational For Private & Personal use only Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A killAmAM vividha kSetranI gauravazALI pratibhAo hariprasAda corasIyA (baMsarI vAdaka) mitronA jaMgI bhimazana joSI ustAda amIrakhA (yuvAna vaye) homAya vyArAlAla (prathama moDela phoTogrAphara) sarItA joSI (nATayakAra) sAma pitroDA vijJAnika Jain Education Intemational For Private & Personal use only Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29 vividhakSetranI gauravazALI pratibhAo zrI gIjubhAI bharADa (gujarAta) zikSaNa zAstrI paMkaja joSI saMgItakAra ravi pU. mukatAnaMda bApu (gujarAta) rAjakapUra gurUdatta Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 L vividhakSetranI gauravazALI pratibhAo u. mahammadakhA pharIdI dezAi (gujarAta) paM. zivakumAra zukala salIla caudharI bhagavati prasAda bhaTTa bAbulAla aMdhArIyA mInA kumArI GSE Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha kSetranI gauravazALI pratibhAo is: eka, kALInA dara 1 na S - mallIkA sArAbhAI nRtyAMganA , na devI. lavakumAra khAcara - * * DODARA * bhagatarAma (saMgItakAro kizorakumAra = mArA dAya Jain Education Intemational Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DR. COLOAD ha Miore ) vividha kSotranI gosvazALI pratibhAo , ' ' , zrImatI umizaMkara malIkA pokharAja (gajhalakAra) paMkaja udhAsa gajhalakAra zAhabuddIna rAThoDa (hAsyakalAkAra) purUSottama vizrAma mAvajI jayaMta meghANI Jain Education Intemational Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 33 vividhakSetranI gauravazALIpratibhAo mahendra meghANI dAdA phALake deva AnaMda GAIDROJ For Private amRtA pritama Personal Use Only saMgItakAra rozana saMgItakAra sI. rAmacaMdra Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividhoganI gauravazALI pratibhAo SHBkIda sayAjIrAva gAyakavADa paramArtha premI goMDalanA bhagavatasiMha gADage mahArAjA baMkImacaMdra caTTopAdhyAya sara jagadIzacaMdra bojha kavi ravIndranAtha TAgora hatA !P !548 555 st Jain Education Intemational Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividhoganI gauravazALI pratibhAo Itihas T : ['s mahAkavi kAlIdAsa svAmI sahajAnaMda zrI rAmakRSNa paramahaMsa AtmAzAni ramaNa maharSi nispRhI vinobA bhAve svAmI vivekAnaMda 35 Jain Education Intemational Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividhakSetranI gausvazALI pratibhAo ja A DE bhoLAbhAI paTela vireza aMtANI kumAra gAMdharva nArAyaNa desAi zitAMbu yazacandrA puskara gokANI 36 Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ THIS AND kALI oNnuM phorI kAmaNa siddha rekhAkAra H maNibhAI mistrI : paththara ke dhAtu 52 korAyelI lakIre samayanAM pagalAMnI smRti jALavI rAkhI che. dhArmika, aitihAsika ke sAMskRtika prasaMgonA dastAveja eTale A utkIrNa lekho. paNa jene kSaNavA2mAM bhUMsI zakAya tevI TacUkaDI pensilanI rekhAoe dastAvejI jatana karyuM hoya, tevuM sAMbhaLyuM che kadI ? AjathI ardhI sadI pahelAM eka yuvAna IjaneranA hAthamAM pakaDAyelI kALI paeNnsale je rekhAMkano siddha karyAM che, tenAM rUperI kAmaNe to kALakrame paNa na bhUMsI zakAya tevI dastAvejI lakIranuM rUpa dhAryuM che. A siddha-rekhAkAra eTale zrI maNibhAI mistrI, zrI maNilAla mULacaMda mistrI e temanuM pUruM nAma. tA. 31 julAI, 1912mAM cANasmA (ji. mahesANA)mAM janmelA maNibhAIe pATaNamAM mAdhyamika ane vaDodarAmAM ucca zikSaNa laI karAMcInI enjiniyariMga kaoNlejamAM praveza meLavyo. jyAMthI 1940mAM sivila ijanera B.E. (CIVIL)nI padavI meLavI. vaDodarAmAM nAyaba ijanera tarIke kArakirdInI zarUAta karI. traNeka varSa bAda chUTA thaI sivila konTrAkaTara tarIkenA svataMtra vyavasAyamAM jUkAvyuM. A pahelAM kosaMbA (ji. navasArI)mAM bina phekaTarImAM bhAgIdAra tarIke joDAyelA. have uMmaranA kAraNe niyAmakapadethI nivRtti apanAvI navasArImAM vase che ane sAthesAthe 'vijaya ema. mistrI kanTrakazana prA. li.'nI bAgaDora potAnA ijanera suputra vijayabhAIne soMpI, jarUra paDye parAmarzaka ijanera tarIke sevA Ape che. zrI maNibhAI ijanerInuM bhaNatA. DroiMga - Alekhana - sAthe temano svAbhAvika panAro hoya ja. ijanerI DroiMganA plAna ane elIvezananI mApabaddha rekhAo doratAM doratAM taka maLye pote nijAnaMda khAtara mukta mananAM rekhAMkano paNa karI letA. A rekhAMkanono viSaya hato vyaktimitrono, ane mAdhyamamAM kevaLa sapheda kAgaLa ane kALI pensila ke pena mAtra. vargamAM bhaNatA hoya, kyAMka koI meLAvaDA ke sabhAmAM beThA hoya, koInA vArtAlApa ke pravacano cAlatAM hoya tyAre pravacana ApatI je te vyaktinI mukhAkRtinuM rekhAMkana karI levuM, e temano zokha. citrakaLAnI Ama koI pratyakSa tAlIma temaNe lIdhI nahotI. hA, kalAguru ravizaMkara rAvaLa pAsethI A bAbata avAranavAra sUcano maLatAM eTaluM ja. lagabhaga 1934thI 1940nA gALAmAM emaNe rAjanItijJo, rAjavIo, rASTrasevaka, zikSaNazAstrIo, sAhityakAro vagerethI laIne kalAkAro, tattvaciMtako ane ramatavIro sudhInA vividha kSetranA mahAnubhAvonAM asaMkhya rekhAMkano karyAM che. sAme vyavasthita pojha ApIne besanAranuM rekhAMkana ane bhASaNa ApatI vyaktinAM rekhAMkana karavAmAM ghaNo taphAvata che. bIjAmAM vyakti halanacalana karatI hoya che. evI avasthAmAM tenA caherAnI oLakha ApatI tamAma lAkSaNikatAone jarA paNa asaMtulita thayA vinA saMgopAMga thoDI kSaNomAM utArI levI, te eka kaparuM kAma che. zrI maNibhAIe prApta karelI A siddhinuM mUlya ochuM to na ja aMkAya. A rekhAMkanonuM vizeSa mUlya e che ke je samayamAM phoTo-kaLAno ATalo vyApa na hato, te samayanAM A rekhAMkanomAM jhaDapAyelI vyaktinuM adaloadala dastAvejI rUpa to rajU thayuM che ja, uparAMta je te mahAnubhAvonI sAlavArI sAthe hastAkSaronA kAraNe tenI mahattA svAbhAvika ja vadhI jAya che. zrI maNibhAInAM A rekhAMkano vividha sAmayikomAM chapAyelAM paNa kharAM, vaDodarAmAM maLelI prAcyavidyA pariSadamAM upasthita vyaktionAM rekhAMkano 'BOMBAY CRONICLE' mAM chapAyAM. 1936-38mAM amadAvAda-karAcImAM maLelI gujarAtI sAhitya pariSadamAM AvelA sAkSaronAM rekhAMkano 'navacetane' prakaTa karelAM.varSo sudhI phAIlamAM dabAI rahelAM A rekhAMkanone prakAzamAM lAvavAnuM prathama zreya kavizrI hasitabhAI bucane phALe jAya che. atre A graMthamA je bAvana rekhAMkano mukayA che te zrI vijayabhAi ma. misrInI saMmatithI sAbhAra pragaTa thayA che. 36 T T EC Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jals baMsIlAla varmA (cakora) munizrI vidhAvijayajI (dharmaciMtaka) zrI jinarAndAsa (dharmaciMtaka) rAjakumAra udesiMha gAyakavADa (krikeTa zokhIna) vividhapremanI goravazALI pratibhAo vaya 1 jAhera zrI hiMmatalAla gaNezajI aMjArIyA (sAhitya itihAsakAra) dahega zrI satyavrata mukharjI (vaDodarA) munizrI kAMtivijayajI (jainadharma paMDita) zrI nArAyaNa vizanajI Thakkara (navalakathAkAra) Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Dra hAMi-2 SAID kAmanA zrI atisukhazaMkara trivedI (keLavaNIkAra) kavi lalitajI zrI bApAlAla jI. vaidha (Ayurveda kolejanA prinsIpAla) vividhamanI Dikariiul pratibhAo Do. dArAbazA vADiyA (bhUstarazAstrI) zrI vijaya hajhAre (krikeTa kImiyAgAra) zrI ke. esa. gAyakavADa (sayAjIpatra) beTadhara indravijayajI (prinsa opha navAnagara) zrI jeThAbhAI zivAbhAI paTela (varsIla thayA toya pasaMda karI khetI) proipIbI thI DIjhaMME! Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujI prajAnA vividhokAnA gausvazALI 2cho " (sAhitya, zAstra, dharma, kalAnA puraskartAo ane asmitAnA vidhAcako) K? & nati mahAtmA gAMdhIjI (vizvanuM jIvana kAvya) saradAra vallabhabhAI paTela (lokhaMDI puraSa) zrImanta sayAjIrAva gAyakavADa-trIjA (vaDodarAnA zilpI) ': A **,* * * * bhulAbhAI jI. desAI (dezabhakta) indulAla yAjJika (avadhUta jobana pAMkhALo) Do. caMdulAla ma. desAI (gujarAtanA choTe saradAra) * P.Tu sara prabhAzaMkara paTTaNI (bhAvanagaranA mutsadI dIvAna) mahAdevabhAI desAI (gAMdhIjImAM otaprota) sara manubhAI mahetA (vaDodarAnA vicakSaNa dIvAna) maH BARIA karavAmAM - rAjakoTa 1 - Jain Education Intemational For Private & Personal use only Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ , , gurjarI prajAnA vividhoganA gIzvazAlI rahI (sAhitya, zAstra, dharma, kalAnA puraskartAo ane asmitAnA vidhAyako) sara vI. TI. kRSNamAcArI (oyojanapaMcanI javAbadArI) zrI goviMdabhAI hAthIbhAI desAI (kuzaLa vahIvaTadAra) zrI dhamaniMda kosambI (bauddha ciMtaka) E '| {2, 2,31, paM. sAtavaLekara (vedapaMDita) paMDita omakAranAtha ThAkura (hRdayabhAva ane svarano jayAM saMbaMdha) naMdalAla bojha (kalAsavAmI) na to che zrI ravizaMkara rAvaLa (kalAguru) gujarAte dharyA bhAratane kalAguru) naTarAja vazI (nRtyakAra) muni zrI jinavijayajI (saMzodhaka) (krAMtadaza jena muni) Jain Education Intemational Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurjI prajAnA vividha ALA govazALI 20LI (sAhitya, zAstra, dharma, kalAnA puraskartAo ane asmitAnA vidhAyako) (navA menana hALaKLe - lIlAvatI munazI (lekhikA) zAmaLadAsa gAMdhI (patrakAra) nAnAbhAI bhaTTa (keLavaNIkAra) che vizvanAtha ma. bhaTTa (vivecaka) hariprasAda va. desAI (samAjaciMtaka) narahari parIkha (lekhaka) (gAMdhIpathanA gadhakAra) ( sa + ha dhama kema ne 4 DuMgarazI dharamazI saMpaTa 'saMskAra lakSmI' gurjaragRhanI saMpata sara harasiddhabhAI diveTIA (nyAyamUrti) bhAIlAlabhAI paTela (vallabhavidhAnagaranA vizvakarmA) 42 Jain Education Intemational Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurjarI prajAnA vividhakSetranA gauravazALI rAM (sAhitya, zAsra, dharma, kalAnA puraskartAo ane asmitAnA vidhAyako) sAdhu vAsavANI (dharmavicAraka) aMbAlAla bulAkhIdAsa jAnI (gujarAtI sAhitya saMzodhaka) 1 sAruM '' ; - 3} kAkA kAlelakara (navalaprANanA sarjaka) Do. AnaMdazaMkara dhruva (ciMtaka) fu vh) kanaiyAlAla mA. munazI (navalakathAkAra) vr) jhaveracaMda meghANI (kavi saMzodhaka) prA. baLavaMtarAya ka. ThAkora (vivecaka) prA. rAmanArAyaNa vi. pAThaka (tatvanA jJAtA) dareka vAta para - para kizoralAla mazarUvAlA (ciMtaka) (gAMdhIyugI vicAraka) Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ C.U. With Best Compliments From OF GROUP SHAH M/S. RAITAN PVT. LTD. (Importers and Exporters) M/S. MEGHDOOT EXPORT IMPORT PVT. LTD. (Authorised Distributors of M/S. Clariant (1) Ltd.) M/S. D. ABRAHAM & SONS PVT. LTD. (Custom House and Air Cargo Agents) COMPANIES sIdI saiyadanI jALI (amadAvAda) M/S. ABRAHAM SHAH & SONS (Fright Brokers) M/S. BUSINESS DEVELOPMENT CORPORATION (Finance and Investment) Haque Building, Sprot Tele. 22610361/62 Fax: +91 E-mail: raitan@bom3.vsnl.net.in/ dabs@vanl.com rpl_100@mtnl.net.in Road, Ballard Estate, Mumbai - 400 0OI. 63. 22612379/22612099 403523232 22-22615356/22673638 gujarAtamAM AvI asaMkhya sAMskRtika imArato zilpa stApatyanuM sauMdarya sAcavIne aDIkhama ubhI che. garUDa sthaMbha (diva) dIvano phIllo (dIva) Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ From A WELL WISHER Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Intemational er this vibhAga-1 tavArikhanI achAyA * vartamAna jaina zramaNasaMghanI prabhAvaka pratibhAo : keTalAMka zAsanadIpaka sUrivo, paMnyAsazrIo ane munivaro * ItihAsanI yAdagAra vibhUtio * yazasvI nArI pratibhAo * gujarAtI bhASAmAM sImAcihnarUpa pagalA pADanArAMo * sAMprata pratibhAo Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo. 93 vartamAna jaLa zramaNazaMghaLI prabhAvaka pratibhAo : (keTalAMka zAsanadIpa sUrivo, paMnyAsazrIo ane munivase) zAsanapati prabhu mahAvIradeve sthApelA anaMtakalyANakara jainazAsananI dhavalojvala paraMparA Aje paNa jhaLahaLI rahI che ane jaina zAsananI A jvalaMta jyota haju 10500 varSa jhaLahaLatI raheze. A paramapAvana prabhuzAsanane vahetuM rAkhanAra saritApaTa eTale caturvidha saMgha. temAM paNa zAsanadIpaka surivAronuM yogadAna aNamola che. viziSTa pratibhAsaMpanna sUrivaroe avidha prabhAvakatAno nAda gajavI ghaTa-ghaTamAM zAsanano anurAga jagADyo. jinavacananA UMDA mane sparzelA e pUjyavae jagatane sAcI dizA cIMdhI. tIrthakara devanI jinajinakarmanA acinya puNyaprabhAve prabhuzAsananI dhurAne vahana karanArA samartha pratibhAsaMpanna sUrivaronI saMprApti pratyeka kAlakhaMDamAM zrI saMghane thatI rahI. ArAdhaka, prabhAvaka ane rakSaka banI prabhuzAsananI divya dIptine emaNe digaMtamAM prasArI. vartamAnajena saMgha paNa AvA prabhAvaka zAsanadIpaka sUrivarothI UjaLo che. AjanA viSama kALamAM prabhuzAsananI jyotane jhaLahaLatI rAkhavAmAM ane zrI saMghanuM sAcuM yogakSema karavAmAM A sUrivarono siMhaphALo che. AgamoddhAraka bALapaNathI ja hemacaMdramAM-jJAnamAM paMDitAI, buddhimAM caturAI, pUjyapAda AcAryazrI vANImAM gaMbhIratA, hRdayamAM mRdutA nayanomAM dayAdratA, aMtaramAM AdratA ane svabhAvamAM sAhasikatA jevA aneka guNo AnaMdasAgarasUrIzvarajI mahArAja pANIdAra jhaverAtanI jema caLakatA hatA. te sAthe ja tattvajJAna AgamoddhAraka parama pratye vizeSa jijJAsA ane ciMtanazIla prakRtino paNa vikAsa pUjya AcAryapravara zrI thato jato hato. eTale ja 12 varSanI vaye mANeka nAmanI kanyA AnaMdasAgarasUrIzvarajI mahArAja sAthe hemacaMdranuM sagapaNa thayuM tyAre sarva kuTuMbIjanonA AnaMda eka vaMdanIya vibhUti hatA. e vacce teo to udAsIna ja rahyA hatA. mAtApitAe nArAjagInuM gujarAtanA kheDA jillAmAM, kAraNa pUchyuM tyAre kahyuM ke, "mane lagnagraMthithI joDazo nahIM. kapaDavaMja zaheramAM, gAMdhI mAre zAzvata sukhanI prApti arthe dIkSA levI che." tema chatAM, parivAramAM, pitA maganabhAInA hemacaMdranAM lagna karI nAkhavAmAM AvyAM. mANeka vinayI, vivekI, khAnadAna kuLamAM, mAtA AjJAMkita hovA chatAM hemacaMdrane saMsArarasathI bhIMjavI zakI yamunAbahenanI udaravATikAmAM nahIM. tenuM mana vadhu ne vadhu vairAgyavAsita thatuM cAlyuM. eka vIra saMvata 2401, vi. saM. 1931nA aSADhI amAvasyA divasa moTAbhAI maNilAla sAthe amadAvAda AvyA. baMne eTale "divAsA' nA maMgala divase eka panotA putrano janma bhAIoe dIkSA levAnI bhAvanA darzAvI. gurudeve mAtra thayo. putranI mukhakAMti pramANe nAma rAkhavAmAM AvyuM hemacaMdra. maNilAlane dIkSA ApI. AthI hemu nirAza vadane ghera pAchA saMskArI mAtApitAe pAMca varSanI uMmare hemacaMdrane abhyAsa pharyA, paraMtu temano daDha saMkalpa koI kALe calita thAya tema na mATe nizALe mUkyA. putranAM lakSaNa pAraNAmAMthI.'--e nyAye hato. eka aMdhArI rAte bhAgIne hemu gurudevazrI jhaverasAgarajI Jain Education Intemational Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 94 mahArAja pAse pahoMcyA. tyAM gurudeve dIkSA ApI, paNa saMsArI vargane jANa thatAM sagIra vayanA hemacaMdrane saMsAramAM pAchA laI AvavA mATe zvasurapakSa saphaLa thayo. Akhare pitAe putrano dRDha manobhAva jANI lIdho. pitA taraphathI saMmati maLatAM hemacaMdre lIMbaDI AvIne gurudevazrI jhaverasAgarajI mahArAja pAse, 16-17 varSanI uMmare, saM. 1947nA mahA suda pAMcame dIkSA lIdhI. baMne putro pAchaLa pitAe paNa dIkSA lIdhI. pU. gurudevanA sAMnidhye saMyamanI sAdhanA sAthe tapa, jJAnAbhyAsa, dhyAna, bhakti, vinaya, vaiyAvacca Adi ullAsathI karavA lAgyA ane paM. zrI kamalavijayajI mahArAja pAse vaDI dIkSA pAmyA. koI bhavitavyatAnA yoge pUjyazrInA phakta cha mAsanA dIkSAkALamAM ja gurumahArAja jhaverasAgarajI kALadharma pAmyA. gurudeva pAse rahIne satata svAdhyAya karavAnI icchA manamAM rahI gaI. agAu 'siddhAMtarahnikA vyAkaraNa' traNa ja mAsamAM kaMThastha karIne potAnI svAdhyAyanI tIvra rucinI pratIti karAvI hatI. vaLI, koI paNa hisAbe roja 500 zlokonuM vAcana karavuM evo teozrIno aTala nirdhAra hato. pU. gurudevanA virahane manamAM samAvI pharI pAchA zAstrAbhyAsamAM lIna banI gayA. vyAkaraNa, kAvya, nyAya Adino abhyAsa karyo ane prAMte AgamonA navAvatAra mATe jIvana samarpaNa karyuM. zAstranA yogolrahana Avazyaka che. saM. 1960mAM bhAvanagaramAM pUjyazrI nemivijayajI mahArAja ane munizrI AnaMdasAgarajI mahArAja yogoddahana karatA hatA, tyAre amadAvAdanA zrIsaMghane munizrI AnaMdasAgarajI mahArAjane padavI ApavAnA manoratha thayA. zrI saMghe vinaMtI karI. maMgala muhUtaeN paM. nemivijayajI mahArAje zrI bhagavatIjI yogamAM praveza karAvyo. gaNipada ane paMnyAsapada ApavAnuM muhUrta kADhI ApyuM. saM. 1960nA jeTha suda 10ne divase pU. AnaMdasAgarajI mahArAja paMnyAsapadathI vibhUSita thayA. tyAra pachI aneka sthaLoe vihAra karatAM teozrI aneka prakAranI zAsanodyotakara pravRttiothI racyApacyA rahetA. khAsa karIne jUnA-purANA, hastalikhita, khavAI gayelA, agocaraaprApya AgamagraMtho zodhI-saMmArjita karI-prakAzita karavAnI pravRtti satata hAtha dharavAne lIdhe sajjana AtmAoe pUjyazrIne 'AgamoddhAraka' upapadathI saMbodhavAnuM AraMbhyuM hatuM. pUjyazrInAM A kAryothI prabhAvita thaIne suratanA zrIsaMghane AcAryapada pradAna karavAnI bhAvanA thaI hatI. pUjyazrInI anicchA chatAM muhUrta kADhavAmAM AvyuM. vi. saM. 1974nA vaizAkha suda 10 ne divase mahAmahotsavapUrvaka, suratanA caturvidha svapna zilpIo saMghanA harSollAsa vacce taponiSTha AcAryadeva zrI vijayakamalasUrIzvarajI mahArAjanI nizrAmAM ane asaMkhya sAdhu-sAdhvIonI upasthitimAM naMdinI vidhi, sAta khamAsamaNAM, sAta Adezo, bRhad naMdIsUtra zravaNa Adie karIne AcAryapadathI alaMkRta karavAmAM AvyA. pUjya gurudeve kahyuM ke, AjathI tamAruM nAma AcAryazrI AnaMdasAgarasUrijI che' paraMtu bhAviko to teozrIne 'sAgarajI mahArAja' nA udbodhanathI ja oLakhAvatA rahyA. AgamagraMthono uddhAra karIne to pUjyazrIe amara nAmanA prApta karI ane peDhI dara peDhInA bhAviko mATe jJAnabhaMDAra samRddha karI ApyA, paNa 'Agama-maMdiro'nA nirmANakAryathI to AgamavANIne yAvacaMdradivAkarau amara karI dIdhI. sATha varSanA sudIrdha dIkSAparyAyamAM avirata ane avirAma kAryarata rahetA pUjyazrI saM. 2006mAM suratamAM sthiratA hatI tyAre svAsthya kathaLyuM. vaizAkha vada pAMcamanI bapore pUjyazrI ardhapadmAsane navakAramaMtra gaNatA hatA, ziSyo 'arihaMte zaraNaM pavajjAmi' saMbhaLAvatA hatA ane caturvidha saMgha namaskAra mahAmaMtra saMbhaLAvatA hatA, tyAre dhyAnastha padmAsana avasthAe jIvanadIpa bujhAyo.. 100thI adhika sAdhuo ane 300thI adhika sAdhvIjIono vizALa parivAra dharAvatA divaMgata AcAryabhagavaMtane temanA paTTadhara zrI mANikyasAgarasUrIzvarajI mahArAjazrInI nizrAmAM caturvidha saMghe devavaMdana karyuM. pU. gurubhagavaMtanA agnisaMskAra sthaLe ramaNIya gurumaMdiranI racanA karavAmAM AvI. saM. 2007nA mahA suda 3 ne divase gurumUrtinI sthApanA karavAmAM AvI. Agamika tathA sAhityakSetre yogadAna : 1.8 lAkha zlokapramANa 180 graMthonuM saMpAdana. 2. 25 lAkha zlokapramANa graMthonuM vAcanAdAna. 3. 70 hajAra zlokapramANa Agamika graMthonuM sarjana. 4. 70 hajAra zlokapramANa aneka viSayanA graMthonuM maulika sarjana. 5. 15 hajAra zlokapramANa saMskRta prastAvanAo 80 graMtho para. 6. 40 hajAra phulaskepa kAgaLa pramANa gujarAtI bhASAmAM Agamika Adi graMthonA padArthonuM varNana. 7. Agama tathA prakaraNagraMthonuM saMgemaramara, pASANa tathAtAmrapatramAM kaMDarAvI dIrghAyuSyapradAna. 8. bhinna bhinna sthAnamAM sAta vakhata AgamavAcanA (dareka vAcanA lAgaTa cha mAsa sudhI.) anya zAsana prabhAvanA : yathAnAmaguNa pUjyazrI AgamanA mahA uddhAraka banyA, te ja teozrInA jIvananI Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo mahAna siddhi che. bAlyakALathI tattvajJAnamAM rasa hato ja. saMyamajIvana svIkArIne zAstrono abhyAsa pratye ora laganI lAgI. haMmezAM 500 zlokonuM vAMcana karavAnuM vrata e ja svAdhyAyaprItinAM darzana karAve che. AjathI lagabhaga 80 varSa pUrve, pUjyazrInI amRtavANInA prabhAve eka ja jhaverI kuTuMbe eka lAkhanuM dAna jAhera karyuM. e zrutapremI dAnavIra gulAbacaMdabhAI jhaverInI bhAvanAne AvakArI, temanA vaDIlanuM nAma joDI, vi. saM. 1964mAM devacaMda lAlabhAI jaina pustakoddhAra pheMka nI sthApanA karavAmAM AvI ane te sAthe vividha graMthonuM prakAzana AraMbhAyuM. paDatara kiMmata karatAM aDadhI kiMmate pustako ApavAno nirNaya thayo. A pustaka-prakAzana pravRttimAM pUjyazrIe potAno amUlya samaya Apyo. AgamonI presakopIo taiyAra karavAthI mAMDIne sarvAMgasuMdara chApakAma thAya tenI paNa kALajI letA. vaLI, saMskRta-prAkRtanA tAttvika upadeza ApatA graMtho, caritragraMtho ane samAcArI graMtho sAdhubhogya bane te rIte 175nI vizALa saMkhyAmAM saMpAdita karIne prakAzita karAvyA. tema ja 80 jeTalAM pustako para prauDha-gaMbhIra-vidvattApUrNa prastAvanAo lakhI. Agama, siddhAMta prakaraNa, yoga ane vividha carcAspada praznone lagatA ane graMthonuM navasarjana karI saMskRta, prAkRta, hindI, gujarAtI Adi bhASAmAM pragaTa karyA. vi. saM. 1971thI 1977 daramiyAna pATaNa, kapaDavaMja, surata, amadAvAda, pAlitANA ane ratalAma (mALavA)mAM seMkaDo sAdhu-sAdhvIone AgamavAcanA jAheramAM ApIne Agama saMbaMdhI paThana-pAThanAdinI zithila paDI gayelI vyavasthAne majabUta banAvI varSothI kaMThopakaMTha cAlI AvatI Agama-vAcanAne vizuddha mudrita rUpa ApyuM. evuM ja bIjuM mahAna bhagIratha jIvanakArya AgamamaMdiranA nirmANanuM che. eka vakhata pUjyazrI devardhigaNikSamAzramaNa bhagavaMte Agamone pratArUDha karI kALanA paMjAmAMthI bacAvyA hatA. tema pUjya AgamoddhArakazrIe Agamone zIlotkIrNa karAvI abhUtapUrva kArya karyuM. saM. 1994mAM pUjyazrI jAmanagara cAturmAsa sthita hatA tyAre saurASTranAM tIrthasthAnonI yAtrA karavA zrI popaTalAla dhArazI ane zrI cUnIlAla lakSmIcaMda taraphathI cha'rI pAlita saMgha kADhavAnI bhAvanA thaI. saMgha tIrthAdhirAja zatruMjaya-pAlitANA padhAryA tyAre pUjyazrIne vicAra Avyo ke jainAgamone ArasapahANamAM kotarAvAya to kalikAlanA prabhAve thayelA sthAnakavAsIo, terApaMthIo je ech batrIzasUtra vagere mAne che te sAme, uparAMta digaMbaronI jema Agamaviccheda paNa na thavA pAme te mATe ArasapahANamAM ja utkIrNa karAya to zAzvata kAma thaI zake. te mATe zrI zatruMjaya tIrtha, pAlitANA ja uttama sthaLa kahevAya. A mATe giritaLeTImAM 9 hajAra vAra jamIna saMpAdana karavAmAM AvI. pUjyazrIe tatkAla tyAM ja sthira thavAno nirNaya karyo. cAra dvAramaya prAsAda madhye caumukha bhagavaMto evuM madhyamaMdira, cAlIsa devakulikA, cAra devAlayo ane eka mukhya maMdira racIne kramazaH vartamAna covIzInA covIza, vIza vihAramAnanA vIza ane eka zAzvatA-ema pistAlIza caumukhajI (45 x 4 = 180 jinabiMbo) sthApana karavAnuM nakkI thayuM. pistAlIza caumukhajI pAMca meru ane cAlIza samavasaraNa para birAjamAna karavAnuM nakkI thayuM. tvarita gatie kAma cAlyuM. seMkaDo kArIgarone kAme lagADavAmAM AvyA. 334 zilAomAM Agamo kotarAyAM. 26 zilAomAM 'kammapayaDI' Adi mahAna prakaraNo kotarAyAM te sAthe 'zrI siddhAcakra gaNadhara maMdira'nI racanA karavAno nirNaya thayo. maMdiramAM navapadanuM mahAmaMDala ane dIvAlo para covIsa paTomAM te te tIrthaMkara sahita temanA gaNadharo ane devardhigaNi kSamAzramaNa sudhInI pATaparaMparA lIdhI. Ama, zrI vardhamAna jainAgama maMdira' ane 'zrI siddhacakra gaNadhara maMdira' taiyAra thayAM. pUjyazrInA varad haste A prasaMge 2500 pratimAjIne eka ja divase ekIsAthe aMjanazalAkA karavAnuM bhagIratha kArya paNa vIsanI zatAbdinI eka apUrva zAsana prabhAvanA hatI. saM. 1999nA mahA vada bIja ane pAMcamanA aMjanazalAkA pratiSThAno avasara Avyo. mahA-maMgaLakArI tera divasanA mahotsavanuM Ayojana thayuM. dezavidezathI aneka bhAviko UmaTI paDyA. jaLayAtrA, kuMbhasthApanA, akhaMDa dIpaka, jvArAropaNanI vidhi, darzAdakpAlapUjana, navagrahapUjana, aSTamaMgala, adhiSThAyakAdi pUjananAM vidhividhAna thayAM. pUjyazrInA avirAma puruSArthathI bhagIratha kArya susaMpanna thayuM. aMtarIkSajI tIrtha rakSArthe 600 purAvA laMDana prIkAunsIlamAM rajU karI tIrtha zvetAmbara mUrtipUjaka saMghanuM ja che, tevI jita hAMsala karI sAthosAtha sammedazikharajI, kesariyAjI, makSIjI, bhoMyaNIjI tIrtharakSAnA prasaMgo paNa tIrtharakSA mATe mahatvanA pUravAra thayA hatA. evuM ja bIjuM nirmANakArya suratamAM zrI vardhamAna jaina tAmrapatrAgama maMdira' bAMdhavAnuM thayuM. 'zrI AgamoddhAraka saMsthA'nI sthApanA karI. pAlitANAsthita suratanA jhaverI Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ex nagInadAsa jhaveracaMdanA kuTuMbI ratanabahene suratanI jagyA ApI. saM. 2003nA phAgaNa vada 6ne guruvAre zeTha mANekalAla manasukhalAla saMghavIne hAthe bhUmikhanana thayuM. vaizAkha vada bIjane budhavAre zeTha mULacaMda vADIlAla mANasAvALAne hAthe zilAsthApana thayuM. rAtadivasa kAma cAlyuM. traNa mALanA viziSTa vizALa devavimAna samA zrI mahAvIra prabhunA bhavya jinAlayamAM bhIMto para tAmrapatro lagAvavAmAM AvyAM. saM. 2004nA mahA suda 3 ne divase pratiSThA-mahotsava UjavAyo. prAMgaNamAM 'AgamoddhArakazrInI sAhityasevA'no paricaya Apato khaMDa bAMdhavAmAM Avyo, jemAM pUjyazrInI sAhityasAdhanAnI jhAMkhI prApta thAya che. pUjyazrInI zAsanaprabhAvanAnA A suvarNakaLazo uparAMta paNa teozrInI anekavidha pravRttiono bhavya itihAsa che. gujarAtamAM duSkALa paDyo tyAre teozrInI hRdayasparzI vANIthI pIgaLIne aneka zreSThIoe potAnA dhanabhaMDAra khullA mUkI dIdhA hatA. pUjyazrInA samayamAM aMgreja sarakAre tIrthasthAnono kabajo levAnI peravI karI tyAre samatAnA sAgara sAgarajI mahArAje rAtadivasa eka karIne, aneka saMghone, peDhIone, zrAvakone jAgRta karIne sametazikharajIno pahADa kharIdI levAnI vyavasthA karI hatI. Ama, pUjyazrIe dharmajAgRti mATe agAdha ane avirata prayatno karyA. kolakottAmAM gujarAtI jJAnamaMdiranI sthApanA karI. aneka saMghonA parasparanA matabheda miTAvyA. aneka puNyAtmAone dIkSA pradAna karIne saMyamamArganA sahacArI banAvyA. Azare cAraso uparAMta sAdhu-sAdhvIono vizALa ziSya-praziSya samudAya khaDo karyo! Ama, pa. pU. AcAryadeva zrI AnaMdasAgarasUrIzvarajI mahArAjanA pratyeka kAryamAM mahAnatAnI mudrA Upase che! koTi koTi vaMdana hajo e mahAtmAne! pa.pU.A.zrI harSasAgarasUrijI ma.sA.nI preraNAthI sAgara parivAranA saujanyathI 'dakSiNa-dIpaka'- 'dakSiNa dezoddhAraka' samartha pravacanakAra pU. A.zrI vijayalakSmaNasUrIzvarajI ma. manohara mAlavAdezanI jAvarA nagarI pUjyazrInI janmabhUmi hatI. pitAnuM nAma svapna zilpIo mULacaMdabhAI ane mAtAnuM nAma dhApubAI hatuM. osavAla jJAtinAM A daMpatIne tyAM saM. 1953mAM teozrIno janma thayo hato. temanuM saMsArI nAma dolatarAma hatuM. temanAthI cha-sAta varSe moTAM rAjakuMvara nAme eka bahena hatAM. dolatarAmanI bAlyAvasthAmAM ja pitAe dhaMdhArthe bIkAneramAM kAyamI vasavATa karyo, paraMtu mAtA-pitA lAMbuM jIvyAM nahIM. AthI dolatarAmano uchera mAmAne tyAM thayo. teozrI sthAnakavAsI kuTuMbamAM janmyA hatA ane custa sthAnakavAsIne tyAM UcharyA hatA, eTale temanA mana para mUrtipUjA viruddha saMskAro hatA, paraMtu soLa varSanI uMmare pU. AtmArAmajI mahArAja kRta 'samyaktva zalyodvAra' nAmano graMtha vAMcavAmAM Avyo ane temanAM AMtarcakSu khUlI gayAM. mUrtipUjA zAsrasiddha vAta che e samajAyuM. tyAra pachI teo haMmezAM maMdire jaI prabhudarzana karavA lAgyA ane namaskAra mahAmaMtranI trikAlagaNanA karavA mAMDI. evAmAM eka vAra kAmasara dilhI javAnuM thayuM. tyAM jANavA maLyuM ke Aje rAmA thiyeTaramAM muni zrI labdhivijayajI mahArAjanuM jAhera pravacana che. teo vyAkhyAna sAMbhaLavA pahoMcI gayA. munizrInA vyAkhyAne temanA para adbhuta asara karI ane teo vairAgyanA raMge raMgAI gayA. munizrI labdhivijayajI (pachIthI AcArya bhagavaMta) manuSyanI parIkSA karavAmAM atyaMta vikhyAta hatA. teozrIe A ratnane pArakhI lIdhuM. dolatarAme paNa bhayAnaka bhavATavIne pAra karavA mATe pUjyazrInA paga pakaDI lIdhA. ghaNo samaya pU. gurudeva pAse rahI vidyAbhyAsa karyo. Akhare saM. 1971mAM sikaMdarAbAda (AgrA)mAM bhavatAriNI bhAgavatI dIkSA aMgIkAra karI munizrI lakSmaNavijayajI banyA. teozrInI smaraNazakti sateja hatI. aMtaramAM vidyArjanano anero utsAha hato. tethI zAstrAbhyAsa sArI rIte cAlyo. nyAya, tarka, jyotiSa, maMtra, vyAkaraNa, sAhitya Adi viSayomAM pravINatA prApta karI. muMbaImAM 'AtmA, karma ane dharma' viSaya para ApelAM vyAkhyAno Aje paNa 'AtmatattvavicAra'nA be bhAgamAM upalabdha che ane vAMcatAM maMtramugdha kare che. taduparAMta, dAdara-jaina jJAnamaMdiramAM ApelAM pravacanono saMgraha dharmatattvaprakAza', jenuM saMpAdana pU. A. zrI vijayakIrticaMdra-sUrIzvarajI mahArAje karyuM che te paNa teozrInI vidvattAno paricAyaka che. saM. 2014mAM rAjanagaravidyAzALAmAM navakAra mahAmaMtra upara ApelAM pravacano 'namaskAra mahimA' nAme prasiddha thayAM che. pUjyazrIne pU. gurudeva AcArya bhagavaMta zrI vijayalabdhisUrIzvarajI mahArAje saM. Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo 69 1991mAM gaNi pada, saM. 1992mAM paMnyAsa pada ane saM. samAdhAna ane saMgaThana mATe khUba kAryarata rahyA hatA. saM. 1993mAM AcArya pada arpaNa karyA. caitra vada pAMcame 2016mAM pU. gurudevazrI muMbaI-lAlabAga jaina upAzraye AcAryapade ArUDha karavAmAM AvyA te samaye pU. upAdhyAyazrI kALadharma pAmyA tyAre svargArohaNano utsava teozrInI gaMbhIravijayajI mahArAjane paNa AcArya pade sthApavAmAM AvyA nizrAmAM bhavya rIte UjavAyo hato. pUjyazrInA varada haste hatA ane A prasaMge saurASTranI pAvana bhUmi zihoramAM ATha gAMdhInagara (beMgalora), sImogA, bAgalakoTa, Tumakura, divasa sudhI bhavya mahotsava UjavAyo hato ane tyArathI kolhApura, bhIvaMDI, dAMtarAI, bAvaLA, robarsanapeTha, nokhAmaMDI, jainAcArya zrI vijayalakSmaNasUrIzvarajI mahArAjanuM nAma lAkho rAdhanapura-mATuMgA (muMbaI), sAMkarA Adi sthaLoe pratiSThAlokonAM haiye ane hoThe ramavA lAgyuM hatuM. mahotsavo UjavAyA hatA. mahArASTramAM nipANIno bhavya pU. AcAryazrIe sUrimaMtranI pAMce pITho (paMcaprasthAna) upAzraya ane jJAnamaMdira paNa pUjyazrInI preraNAnuM pariNAma siddha karelI hatI. pahelI ane bIjI pITha rohIDA che. mahesANA, beMgalora, madrAsa, bIjApura (karNATaka), (rAjasthAna)mAM siddha karelI; trIjI ane cothI pITha aMdherI nipANI, bArasI, aMdherI, bhAyakhalA, pArlA, jUhu (muMbaI)nA muMbaImAM; ane pAMcamI pITha nipANInA cAturmAsa vakhate soLa AMgaNe upadhAnatapanI ArAdhanAo thaI hatI ane keTalAMka AyaMbilapUrvaka, mauna pALI, strInuM mukha joyA vinA siddha karI sthAnomAM udyApana rUpe vividha choDanAM ujamaNAM paNa thayAM hatI. pariNAme, pUjyazrIno prabhAva eTalo prabaLa banelo ke hatAM. A sarva zAsana-prabhAvanAnAM kAryo pUjyazrInA saMkalpa karelAM sarve kAryo satvare siddha thatAM. teozrIe puNyaprabhAvI vyaktitvane lIdhe thayAM hatAM. gujarAta, saurASTra, kaccha, mAravADa, mAlavA, madhyapradeza, evA e prabhAvazALI sUrIzvarajI muMbaI-dAdara jaina mahArASTra, AMdhra ane tamilanADu jevA vIza hajArathI vadhu maMdiramAM saM. 2018nA phAgaNa vada 9 nI rAtrie 3-30 mAilano vihAra karyo hato. teozrI jyAM jyAM vicaryA te kalAke samAdhipUrvaka kALadharma pAmyA, te pUrve rAtrinA 2-30 bhUmi pAvana ane dhanya banI gaI. tyAMnAM hajAro strI-puruSo sudhI to UbhAM UbhAM haMmezanA niyama pramANe jApa karatA hatA. pUjayazrInAM darzana, sahavAsa ane vyAkhyAnazravaNathI katArtha teozrInI aMtima yAtrAmAM muMbaI ane parAMomAMthI hajAro banatAM. pUjyazrInA upadezathI hajAro mANasoe jIvahiMsA bhAviko upasthita rahyA hatA. 25 hajAranI uchAmaNI bolI tyajI hatI. maisUra rAjyamAM aneka gAmomAM amuka amuka eka bhAvika bhakta pUjyazrInA agnisaMskAra karyA hatA. divasomAM katalakhAnAM baMdha rAkhavAnA niyamo thayA hatA. vaLI, divaMgata pUjyazrInA ziSyaratna zatAvadhAna pU.A. zrI kIrticaMdrasUrIzvarajI mahArAjanI zubha nizrAmAM traNa mahApUjano dakSiNa bhAratamAM noMdhapAtra zAsanaprabhAvaka kAryone lIdhe teozrIne "dakSiNadIpaka' ane "dakSiNadezoddhAraka' jevI ane 16 divasano pUjyazrIne aMjali arpatI mahotsava bhavya rIte UjavAyo hato. evA dharmadhuraMdhara mahAtmAne padavIothI alaMkRta karavAmAM AvyA hatA. vaktA vidvAna hoya, vimala cAritrathI vibhUSita hoya ane aMtaHkaraNapUrvaka koTi koTi vaMdanA! vaknatvakalAvizArada hoya, pachI camatkAro na sarjAya to ja saujanya : zrI Atmakamala labdhisUrIzvarajI jaina Azcarya lekhAya! pUjyazrInI dezanAe aneka jIvo hiMsAmAMthI jJAnamaMdira TrasTa, dAdara muMbaI-28 ahiMsAmAM, vyasanomAMthI sadAcAramAM, asatyamAMthI satyamAM, siddhacakrArAdhana tIrthoddhAraka, mAlavadezoddhAraka ane kusupamAMthI saMpamAM ane adharmamAMthI dharmamAM pAchA pharyA hatA. | zrI vardhamAna AyaMbila tapanA prakhara prasAraka pUjyazrInI nizrAmAM cANasmAthI bhoyaNI tIrthano, ratalAmathImAMDavagaDhano, haidrAbAdathI kalpAkajI tIrthano-evA - pU. A. zrI caMdrasAgarasUrIzvarajI ma. aneka cha'rIpAlita saMgho nIkaLyA hatA. sirohImAM 450 pU. AcAryazrI caMdrasAgarasUrIzvarajI mahArAja zrI bhAvikoe upadhAnatapanI ArAdhanA karI hatI. dasa hajAranI vardhamAna AyaMbila tapa ane zAzvatI zrI navapadajI oLInI medanI vacce mAlAropaNavidhi thaI hatI ane pU. paM. ArAdhanAnA prasAraka tarIke vizeSa prasiddhi pAmyA hatA. kIrtivijayajI gaNine AcArya pada pradAna karavAmAM Avyu hatuM. pUjyazrIno janma amadAvAda dozIvADAnI poLamAM kUvAvALA saM. 2014mAM rAjanagara (amadAvAda)nA munisaMmelanamAM khAMcAmAM zeThazrI jezIMgabhAI paTavAne ghera suzrAvikA Jain Education Intemational For Private & Personal use only Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 98 pradhAnabahenanI kukSie saM. 1940nA kArtika suda 11nA maMgala dine thayo hato. saMsArI nAma cimanabhAI hatuM. teo nAnapaNathI dhArmika abhyAsamAM ghaNI ruci dAkhavatA hatA. 5. pU. AcAryazrI vijayanItisUrijI mahArAjanA nikaTa paricayamAM AvI teozrI dharmakriyAmAM tattvajJa ArAdhaka tarIke atyaMta jANItA banyA. dharmAbhyAsa sAthe japa-tapamAM paNa vadhu rasa dAkhavavA mAMDyA. tyAM yogya vaye, mAtApitAnA AgrahathI temanAM lagna phUlIbahena sAthe karavAmAM AvyAM. te vakhatanA lokamAnasane mAna ApI teozrI muMbaImAM zeThazrI nagInadAsa karamacaMdanI peDhImAM dharma sAthe arthopArjananA praznane hala karavA joDAyA hatA. saMsAramAM paDyA chatAM dharmabhAvanA evI ja prabaLa ane kAryarata hatI. teo vardhamAnatapanI oLInI saLaMga ArAdhanA, vItarAga prabhunI aSTaprakArI pUjA, vyAkhyAnazravaNa, sAMje pratikramaNa, parvatithie pauSadha Adi dharmapravRtti aneka ArAdhaka puNyAtmAo sAthe pAyadhunI sthita zrI goDIjI jaina derAsaraupAzrayamAM karatA. goDIjImAM sAmAyika-pratikramaNa-pauSadha AdinI sAmUhika ArAdhanA prasaMgopAta thatI. temAM teozrI saunA lADIlA dharmanetA banI rahyA. temanI dekharekha ane doravaNI nIce anupama harSollAsathI dharmakriyAo thatI hatI. AvA 80-90 ArAdhakonI eka maMDaLI hatI ane tenA teo AgevAna hatA. A sarva dhArmika pravRttionA phaLasvarUpe teozrIe muMbaImAM kuMbhAra TukaDAmAM bhADAnA makAnamAM zrI vardhamAna tapa AyaMbila khAtAnI sthApanA karI ane khUba prema, Adara ane khaMtathI aneka puNyAtmAone zrI vardhamAna AyaMbila tapamAM joDI AgaLa vadhAryA. mohamayI muMbaI nagarImAM AvI dhArmika pravRttiomAM aneka jIvone sAMkaLavA e ghaNuM kaThina kArya hatuM, paraMtu teozrI evAM kAryo saphaLatAthI pAra pADI khUba anumodanAne pAtra banyA hatA. cimanabhAI pU. AgamoddhArakazrInAM tAttvika vyAkhyAnothI khUba prabhAvita thayA hatA ane tenA pariNAme vairAgyanI bhUmikAe sthira thaI, saMsAranA kIcaDamAMthI nIkaLavA mathAmaNa karavA lAgyA. temanAM dharmapatnI phUlIbahenanI prabaLa svapna zilpIo mohadazA ane bAdhaka manovRttinA kAraNe dharmamArge doranAra upakArI pU. A. zrI vijayanItisUrIzvarajI mahArAja paNa dIkSA ApavAnA prazne dvidhAmAM hatA, paraMtu cimanabhAIno saMkalpa dRDha hato. aMte pU. AgamoddhAraka AcAryadevazrInI hUMpha maLI. eka vakhata goDIjImAM dharmakriyAmAM rasa letA 80 jeTalA ArAdhakone ema hatuM ke cimanabhAI paristhitivaza dIkSA laI zake tema nathI, paraMtu cimanabhAIe joradAra saMyamaraMga rAkhyo. stavanAdi lalakArI badhAMne saMyama tarapha vALavA abhigraha ApavA mAMDyo ane prAMte pote paNa vairAgyanA mArge bhAgavatI dIkSA grahaNa karI 'muni zrI caMdrasAgarajI' nAme saMyamajIvanano svIkAra karyo. dIkSA bAda pUjyazrIe jJAnAbhyAsamAM ekAgra banI siddhahema vyAkaraNa para prabhutva meLavyuM. zuddha pATho sAthe mULa mAtra chapAvI ane 'AnaMdabodhinI' nAme suMdara vidyogya TIkA lakhI, vidvAnomAM agragaNya sthAna meLavyuM. pUjyazrInI pratibhA, vANI, zakti, paDachaMda kAyA, meghamalhAra samo bulaMda avAja tema ja tyAga-tapa-saMyamanuM ojasvI baLa saMghamAM aneka dharmakAryonI paraMparA vadhAranAruM nIvaDyuM. mAlavAnI-ujjainanI puNyabhUmimAM vIzamA tIrthaMkara zrI munisuvratasvAmInA zAsanakALamAM zrIpAla mahArAjA ane mayaNAsuMdarIe navapadajInI cirasmaraNIya ArAdhanA karelI te sthAna jIrNazIrNa banI gayuM hatuM. teno pUjyazrIe AmUlacUla uddhAra karAvI zrI siddhacakrArAdhana tIrthanI punaH sthApanA karI. bhavya dharmazALA, AyaMbila khAtuM, jJAnamaMdira, bhojanazALA, upAzraya AdinA nirmANa sAthe zrIpAla-mayaNAsuMdarInI navapada ArAdhanAnI bhUmi sAthe saMlagna prAcIna cha-sAta derAsarono uddhAra karI, zrI kezariyAjInI dehapramANa te ja varNanI navI pratimA bharAvI tenI sthApanA karI, je pratimA samakSa zrIpAla mahArAjA ane mayaNAsuMdarIe ArAdhana karela te pratimAjI hAla dhUlevAjImAM kezariyAjI tarIke prakhyAta che e lokoktine ciraMjIva banAvI. AthI samagra ujjaina jaina saMghano paNa punaruddhAra thayo ane vikAsa thayo. mAlavAmAM paNa aneka gAmomAM jainadharmanI jhAMkhI banelI chAyAne tejasvI banAvI. pUjyazrIne pAlitANAmAM pU. AgamoddhAraka AcAryadevanA varada haste saM. 1998mAM gaNipada ane paMnyAsa padathI vibhUSita karavAmAM AvyA ane 2007nA mahA suda 10nA maMgala dine pU. gacchAdhipati AcAryadeva zrI mANikyasAgara-sUrIzvarajI mahArAjanA varada haste surata- gopIpurAmAM mahotsavapUrvaka AcArya padathI alaMkRta karavAmAM Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo AvyA. teozrIe navapada ArAdhaka samAja ane pachI zrI siddhacakra ArAdhaka samAjanI sthApanA karI. Aje paNa prativarSe hajAro ArAdhako A samAjanI doravaNI nIce zrI siddhacakrajInI oLInI ArAdhanA kare che. pUjyazrIe zrI vardhamAna AyaMbila tapanI zrI navakAra mahAmaMtranA 68 akSara pramANa 68 oLI karI hatI. tema ja navapadajInI 114 oLI karI hatI. pa. pU. AgamoddhArakazrInAM vyAkhyAnonA pracAra-prasAra mATe "siddhacakra' mAsikanuM saMpAdana saM. 1986thI 1989 ane saM. 2003thI 2018 sudhI karyuM hatuM. A uparAMta, aneka graMthonuM saMpAdanakArya ane nUtana graMthonuM lekhana paNa karyuM. pUjyazrI saM. 2019nA phAgaNa vada 6ne divase suratamAM samAdhipUrvaka kALadharma pAmyA. pUjyazrInA 45-50 ziSyo-praziSyo vartamAnamAM vicArI rahyA che ane zAsanaprabhAvanAthI pUjyazrInI pratibhAne ujvaLa prakAzathI zobhAvI rahyA che! koTi koTi vaMdana hajo evA pUjyavarane! pU. A.devazrI harSasAgarasUrijI ma.sA.nI preraNAthI sAgara parivAranA saujanyathI 300 thI vadhAre bhavyAtmAonA cAritra-pathadarzaka ane zAsananA zaNagArarUpa evA pa.pU.A. zrI devendrasAgarasUrIzvarajI ma. garavI gujarAtanI tIrthabhUmi tarIke vikhyAta banela mahesANA jillAnI puNya dharA para ane gaganacuMbI jinAlayothI zobhatI nagarI vIsanagaramAM zrI kalyANa pArzvanAtha bhagavaMtanA nitya upAsaka zrAddhavarya zrIyuta gagalabhAInAM paropakAraparAyaNa dharmapatnI motIbahenanI kukSie saM. 1960nA bhAdaravA suda 8nA zubha divase zAsananA bhAvi hIralAe janma lIdho. "putranAM lakSaNa pAraNAMmAMthI' e nyAye mAtApitAe nAma pADyuM DAhyAbhAI. bAlyakALamAM ja mAtApitAnA saMskAro ane pUrvabhavanI ArAdhanAnA baLe, potAnA vaDIla bhAI-bahena sAthe dhArmika abhyAsamAM khUba sArI pragati karI. vyAvahArika zikSaNa pUruM karI dhaMdhArthe muMbaI gayA. mohamayI muMbaInagarInA mohamAM taNAyA nahIM. tyAM paNa mitro sAthe dhArmika pravRttiomAM joDAyA. zrAvakAcAra, vidhipUrvaka navapadanI oLI tathA ucca dhArmika abhyAsa tema ja rAtre vairAgyapoSaka rAsonuM zravaNa karIne vairAgyanA raMge raMgAvA lAgyA. svabhAvadazAne pAmavA, saMyama meLavavA, cAtaka pakSInI jema Atura banyA. pU. AgamodvArakazrIe jeTha suda pAMcamanuM muhUrta pharamAvyuM. e dhanya divasanI dhanya paLe saM. 1984nA pU. AgamoddhArakazrInA varad haste cAritra grahaNa karI munirAja zrI caMdrasAgarajI mahArAjanA prathama ziSya banI muni zrI devendrasAgarajI mahArAja nAme ghoSita thayA. saMyamajIvananI prAthamika zarUAtathI ja, jJAna-dhyAna ane vinaya-vaiyAvacca dvArA ane ratnatrayInI abhUtapUrva ArAdhanA dvArA karmaIdhaNa bhasmIbhUta banAvavA sajja banyA. pU. AgamoddhArakazrI pAse vyAkaraNano abhyAsa karyo. saM. 1987mAM sarvaprathamavAra, traNa varSanA TUMkA saMyamaparyAyamAM paNa, vijaya-devasUri saMgha (pAyadhUnImuMbaI) nI pATa parathI aviratapaNe AgavI zailIthI pravacanamAM lokone pariplAvita karI daI dharmAbhimukha banAvyAM ane adbhuta pravacanakAra tarIke paraco Apyo. tyAra pachI gujarAta, mahArASTra, mALavA, mevADa Adi pradezomAM avirAma vicArIne khUba khUba zAsanaprabhAvanA karI. saM. 1999mAM pUjyazrInI gaNI padavI thaI. A mahotsavamAM zrIsaMgha tathA zreSThIvarya mUlacaMda bulAkhIdAse mahotsavapUrvaka anerI prabhAvanA karI. saM. 2007mAM suratanA zrIsaMghe gacchAdhipatinI anumatithI paM. zrI hemasAgarajI mahArAja tathA paM. zrI devendrasAgarajI mahArAjane AcAryapade ArUDha karavAnuM nakkI karyuM. paraMtu paM. zrI devendrasAgarajI mahArAje pote e padavIne lAyaka nathI ema jaNAvIne AcAryapada grahaNa karavAnI anicchA darzAvI; tethI be pUjyone AcAryapade ane caritranAyakazrIne upAdhyAyapade sthApana karyA. saM. 2009mAM potAnI janmabhUmi vIsanagaramAM cAturmAsa karI, zeSakALa sthiratA karatA hatA tyAM vAvanAM zrIsaMghe potAne gAma cAturmAsa karavA AvI rahelA terApaMthI AcArya tulasInA AgamananI vAta karI; ane Arta hRdaye jaNAvyuM ke, "sAheba! A samaye ApaNA koI munirAja nahi hoya to ApaNA sAdharmiko badhA terApaMthI banI jaze. A mATe ame ghaNA pUjyazrIne vinaMtI karI che, paNa eka yA bIjA kAraNasara teo AvI zake tema nathI. chelle ApanI pAse AzA laIne AvyA chIe'. sarve hakIkata sAMbhaLI zAsana rakSA kAje potAnI keTalIka Jain Education Intemational Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 pratikULatAne avagaNIne pUjya upAdhyAyajI visanagarathI ugra vihAra karIne terApaMthI AcArya tulasInA praveza pahelAM cAra divase vAvamAM pravezyA ane haMmezA traNa vyAkhyAno yojIne zrAvakavargane majabUta banAvyo. sau pratye apAra vAtsalyabhAva ane koI paNa samudAyanA guNIyalonAM guNo pratyenuM bahumAna ane apUrva anumodanA karavAno jabaradasta guNa hato. saM. 2012mAM pUjyazrIe vayovRddha zramaNopAsaka mATe pAlitANAmAM 'mumukSu zAMtiniketana' nAmanI saMsthA sthApI. saM. 2015mAM muMbaI-sAMtAkrujhanA cAturmAsa daramiyAna sthAnakavAsI saMpradAya taraphathI prakAzita thatI jaina siddhAMta' mAsikanA taMtrI zrI giradharalAla nagInadAsane zAstronI yuktiprayukti dvArA tIrthaMkara paramAtmAnI sthApanA kalpane mAnatA karI dIdhA. A cAturmAsa pachI ugra vihAra karIne zrI sametazikharanI pratiSThA prasaMge pU. gacchAdhipati AcArya zrI mANikyasAgarasUrijI mahArAjanI sAthe rahI; tyAMnI tathA AjubAjumAM AvelI tIrthaMkara bhagavaMtonI kalyANaka bhUminI sparzanA karI. saM. 2018mAM dilhImAM praveza karyo ane pU. AcAryazrI caMdrasAgara-sUrIzvarajI mahArAja taraphathI samAcAra AvyA ke vahelI take ujjaina Avo. turta ja ujjaina tarapha vihAra karIne pUjyazrInI sevAmAM hAjara thayA. vaizAkha suda 10nA roja gurudevazrInA varada haste aMjanazalAkA-pratiSThA mahotsava prasaMge pU. upAdhyAyajI AcArya pade ArUDha thayA. prabhuzAsana vahana karavAnI javAbadArI vadhatAM potAnI saghaLI zakti kAme lagADI prasaMgopAta zAsanarakSA karI ane anekavidha aNamola zAsanaprabhAvanA karI, jenI jhAMkhIrUpa vigato nIce mujaba che : 1. paramAtmA vIraprabhunI 2500mI nirvANakalyANakanI ujavaNI pU.A. zrI vijayanaMdanasUrijI mahArAja sAthe rahIne zAnadAra rIte saMpanna karI. (2) saM. 2032nA bAyaDa mukAme zreSThIvarya zrIyut kastUrabhAI lAlabhAInI ati Agraha bharI vinaMtIne svIkArI. potAnAM anya kAryone gauNa banAvIne siddhagirinI navI TUMkanI pratiSThA mATe pU. A. zrI vijayakastUrasUrijI mahArAja sAthe padhArI 500 uparAMta jinabiMbonI pratiSThA karI. (3) saM. 2033mAM jAgelA nema rAjula nATakanA vivAda prasaMge potAnI buddhipratibhAthI te jhaMjhAvAta zamAvIne vAtAvaraNa zAMta pADyuM. (4) saM. 2035mAM zrI zaMkhezvara tIrthe potAnA laghugurubaMdhu munizrI abhyudayasAgara . svapna zilpIo ma.sA. tathA munizrI navaratnasAgarajI prerita saMsthApita navanirmita zrI AgamamaMdiranI mahAmahotsavapUrvaka aMjanazalAkA-pratiSThA (5) saM. 2036mAM kheDA tIrthathI zrI siddhagirino aitihAsika 550 bhAviko sAtheno cha'rIpAlita saMgha kADhyo. (6) saM. 2039mAM punaH zaMkhezvara AgamamaMdiranI aMjanazalAkA-pratiThA prasaMge nizrA pradAna karI ane sAgarasamudAyamAM sarva prathama zramaNa tarIke pU. zrI himAMzusAgarajI mahArAjane vardhamAna tapanI 100 oLInI pUrNatAmAM paMnyAsapada-pradAnano bhavyotsava vidhisara saMpanna karyo. (7) saM. 2040mAM rAjasthAna-DuMgarapuramAM bhavya aMjanazalAkA pratiSThA mahotsava prasaMge nizrA pradAna karI. (8) saM. 2041mAM pUjyapAda paMnyAsapravara zrI abhayasAgarajI ma.sA. prerita pAlitANA jaMbudrIpa nirmANanI aMjana-zalAkA pratiSThA prasaMge sAgarasamudAyanA A viziSTa avasare, samudAyanA pAMca AcArya bhagavaMto Adi 83 zramaNa bhagavaMto tathA 300 thI adhika zramaNIgaNanI upasthitimAM bhavyAtibhavya pratiSThAvidhi thaI. sAgara samudAyanA A aitihAsika saMmelanamAM zAsanaprabhAvaka sUrivarane samudAyanA dareka AcArya bhagavaMto Adi zramaNa bhagavaMtoe gacchAdhipati tarIke sthApita karyA. (9) saM. 2042mAM amadAvAdathI zaMkhezvarajI mahAtIrthanA paMcatIrthIyukta bhavya cha'rIpAlita saMghamAM nizrA arpI. zaMkhezvarajI tIrthamAM aitihAsika vardhamAna tapanI 100mI oLInI pUrNAhUti, poSa dazamInI prabhAvaka ArAdhanA, vAMcanA Adi vividha prasaMgonI ujavaNI karAvI mahArASTramAM sauprathama vAra pUnAmAM AkAra laI rahela zrI AgamodvAraka devardri jaina AgamamaMdira TrasTa dvArA nirmita AgamamaMdiranA khAtamuhUrta zilAnyAsa prasaMge nizrA pradAna karI ane zrI vijayadevasUri saMgha-goDIjI jaina upAzraya, pAyanI-muMbaImAM aitihAsika cAturmAsa karyuM. (10) caritra-nAyaka sUrivaranI pUNya nizrAmAM 31 bhavya upadhAna tapa, aneka pratiSThA-aMjanazalAkA mahotsavo, nAnA moTA 13 cha'rIpAlita saMgho ane aneka dhArmika saMsthAonI sthApanAo dvArA zAsanaprabhAvanAnAM vividha kAryo thayAM. * DabhoImAM devacaMda dharamacaMdanI peDhInI sthApanA karI. * sihora jainasaMghanA kAyamI jhaghaDAnuM samAdhAna karAvI zrI saMghanI punaH sthApanA karI. (11) saMyamanA avihaDa rAgI sUrivaranI preraNAthI 300thI vadhAre bhavyAtmAoe cAritramArge prayANa karyuM. (12) 18 varSanI uMmarathI jIvanaparyaMta zAzvatI navapadajInI oLInI ArAdhanA dRDhatApUrvaka karI. pUjyazrInA Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo upadezathI prativarSa sAmudAyika vidhipUrvaka caitrI oLInI ArAdhanA karAvavA sAgara-saMskaraNa nAmanA TrasTanI sthApanA paNa karavAmAM AvI. (13) samyajJAnanI paryupAsanA pUjyazrInA jIvanano avinAbhAvi aMza che. teozrI 82 varSanI jaipha vaye paNa ajoDa vyAkhyAnazailIthI bhAvikone dharmamArge preratA, zramaNa-zramaNIone vAcanA ApI saMyamamArge sthira karatA. ratnatrayInI abhUtapUrva ArAdhanA zAsanazaNagAra sUrivara sva-para kalyANa sAdhI, saM. 2043mAM amadAvAdamAM aSADha suda 6ne divase apUrva samAdhipUrvaka kALadharma pAmyA. pUjyazrInuM gurumaMdira Aje vItarAga sosAyaTImAM suMdara zobhI rahyuM che! koTi koTi vaMdana hajo e samartha sUrivarane! karatA saujanya : pa.pU. A. zrI harSasAgarasUrijI ma.sA.nI preraNAthI zrI. sAgara parivAra taraphathI 'rASTrasaMta'nuM biruda prApta karanAra kavikulatilaka, yugaprabhAvaka, zatAvadhAnI : pU. AcArya zrI kIrticaMdrasUrIzvarajI ma. sAdhupuruSanuM caritra cittane pAvana karanAruM tathA AtmAne asAdhAraNa baLa ApanAruM hoya che, tethI jIvanasAphalya vAMchanAre tenuM punaH punaH zravaNa, manana ane nididhyAsana karavuM joIe, paraMtu sAdhupuruSa dhAravAmAM Ave evI saraLatAthI prApta thatA nathI. jema dareka parvatamAMthI mANeka maLatAM nathI, jema dareka hAthInA kuMbhasthaLamAMthI motI jaDatAM nathI, jema dareka vanamAM caMdanavRkSo hotAM nathI, tema dareka sthaLe sAdhupuruSo hotA nathI. kavikulatilaka zatAvadhAnI AcAryazrI, vijayakIrticaMdrasUrIzvarajI mahArAja AvI eka virala vibhUti che. garavI gujarAtamAM Avela khaMbhAta zaheramAM saMghavI poLamAM vIsA zrImALI jJAtinA dharmAtmA mULacaMdabhAI vajecaMdabhAIne tyAM puNyavaMtAM khImakorabAInI kukSie saM. 1972nA caitra vada amAsane divase temano janma thayo. sohAmaNI mukhamudrA ane kamanIya dehakAMti joIne bALakanuM nAma kAMtilAla pADyuM. kAMtilAla nAnapaNathI susaMskArI hatA. ATha varSanI nAnI vayamAM paNa covihAra karatA. rAtribhojana ane kaMdamULano tyAga karyo. ramatagamatamAM vyAkhyAna karavAnI ane hAthamAM jhoLI bharAvI zrAvakone tyAM vahoravA javAnI ramato ramatA. temane zakaracaMda nAme moTAbhAI, rasikalAla 101 nAme nAnAbhAI ane subhadrA nAme nAnAM bahena hatAM. tejasvI buddhipratibhA ane vinayAdi guNone lIdhe teo sahumAM ati priya hatA. gujarAtI sAta dhoraNa ane aMgrejI traNa dhoraNano abhyAsa pUro karI vyApAramAM joDAyA paraMtu temanuM mana saMsArI kAryomAM otaprota thatuM na hatuM. evAmAM saM. 1988mAM pU. vyAkhyAnavAcaspati zrI vijayalabdhisUrIzvarajI mahArAjanuM cAturmAsa khaMbhAtamAM thatAM, teozrInI vairAgyavAhI dezanA zravaNa karI teo vairAgyavAsita banyA ane cAritra grahaNa karavAnI dRDha bhAvanAvALA thayA. mAtApitAe anumati na ApI, tethI teo cANasmA gayA. tyAM birAjatA pU. munirAja zrI lakSmaNavijayajI mahArAja pAse saM. 1989nA poSa suda 6ne divase dIkSA aMgIkAra karI munizrI kIrtivijayajI tarIke jAhera thayA. A vAtanI jANa thatAM pUjyazrInA kuTuMbIjanoe temane pAchA lAvavA ghaNI dhamAla karI paraMtu pUjyazrI aDaga rahyA. tyAra bAda vaizAkha suda 6ne divase pU. gurudeva zrI vijayalabdhisUrIzvarajI mahArAjanA varada haste vaDIdIkSA ApavAmAM AvI, ane munirAjazrI lakSmaNavijayajI (hAla AcArya)nA ziSya tarIke jAhera thayA. dIkSA grahaNa karIne munizrI abhyAsamAM lIna banI gayA. phakta cha mahinAnA TUMkA gALAmAM paMca pratikramaNa, sAdhukriyA, cAra prakaraNa, traNa bhASya, cAra karmagraMtha, 'moTI saMgrahaNI' Adino artha sahita abhyAsa karI lIdho. te pachI teozrIe 'sArasvata vyAkaraNa', 'uttarArdha caMdrikA', 'amarakoSa', 'paMcakAvya', 'tarkasaMgraha', 'muktAvalI', 'paMcalakSaNI', 'siddhAMtalakSaNano bhAga', 'syAdvAdamaMjarI', 'ratnakarAvatArikA syAdvAda ratnAkarano bhAga', saMmatitarkanA 1 thI 3 bhAga vagerenuM vizada adhyayana karyuM. sUtrasiddhAMtamAM 'anuyogadvAra', 'dazavaikAlika', 'Avazyaka-sUtra', 'AcArAMga', 'sUyagaDAMga', 'ThANAMga', 'vizeSAvazyakano bhAga', 'jIvAbhigama'ane 'lokaprakAza' AdinuM adhyayana karyuM. jyotiSazAstramAM 'AraMbhasiddhi', 'nIlakaMThI', 'SapaMcAzikA', 'laghu pArAzarI' Adi graMtho kaMThastha karyA. tema ja jainazAstra anusAra 'uttarAdhyayana', 'AcArAMga', 'kalpasUtra', 'mahAnizItha', 'naMdIsUtra', 'ThANAMga' ane 'bhagavatIjI' Adi sUtronAM 'yogolrahana' karyAM. pUjyazrI kAkaceSTA, bakadhyAna, zvAnanidrA, alpAhAra ane strItyAga vidyArthInAM pAMca lakSaNothI yukta hatA. teozrInI grahaNazakti ane Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 udbodhanazakti adbhuta hatI, eTale ja ATaluM vipula vidyArjana karI zakyA ane bahuzruta vidvAnanI koTimAM birAjI zakyA. saM. 2006nA dAdaranA cAturmAsamAM teozrIe 'pravacana sArodvAra' jevA mahAna graMtha para vAcanA ApI, potAnA prakAMDa pAMDityano paricaya Apyo hato. tema chatAM, pUjyazrI vidvAnone chAje tevI vinamratAnA bhaMDAra che. 38 varSathI ekadhArI gurusevA karIne teozrIe e siddha karI batAvyuM che. TUMkamAM, pUjyazrIe vidvattA, sAhityasarjana, zatAvadhAna vidyAmAM tema ja zAsanaprabhAvanAmAM ujjvaLa kIrti saMpAdana karI che, paraMtu teozrInuM sAcuM vyaktitva to sAdhutAmAM ja jhaLake che. teozrInI sohAmaNI zAMta ane prasanna mukhamudrA prathama darzane ja sAdhutAno paricaya ApI rahe che. teozrI parama vinayI, saraLa svabhAvanA ane nikhAlasa vartana karanArA sAdhuvarya che. uparAMta, potAnAM mahAvratomAM avicaLa rahe che, kriyAkAMDamAM custa che, vyavahAramAM dakSa che. nAnI amastI skhalanA pratye paNa mithyA duSkRta laIne cAritrane nirmaLa banAve che. ardhazatI jeTalA sudIrgha dIkSAparyAyamAM teozrIe pU. gurudeva sAthe vividha prAntomAM hajAro mAilono pagapALA vihAra karyo. AbAlavRddha saune AkarSita karIne sanmArge sthira karavA puruSArtha sevyo. khAsa karIne, dakSiNa bhAratanA vihAramAM ahiMsAdharmano atyaMta yazasvI pracAra karIne samartha dharmapracArakanI koTimAM potAnuM sthAna sunizcita karyuM. AnaMdI svabhAva ane madhura zailIne lIdhe pUjyazrInAM vyAkhyAno dRSTAMto ane tarkayuktiothI sabhara zobhI rahe. e rIte aneka vidvAno, adhyApako, kaoNlejiyano teozrI pAsethI samAdhAna pAmyA che. samudAyanAM nAnAMmoTAM kAryomAM satata vyasta rahevA chatAM teozrI kavitA, lekho vagere lakhatA rahe. uparAMta, bahoLA patravyavahAranA vyavasthita ane niyamita uttaro ApavA e teozrIno guNavizeSa hato. Ama, aneka prakAre vizALa zAsanaprabhAvanAmAM rata rahetA pU. A. zrI vijayakIrticaMdrasUrIzvarajI mahArAjane thoDA samaya pahelAM ja, vizALa janasamudAyanA jayajayakAra vacce 'rASTrasaMta'nuM biruda arpaNa karavAmAM AvyuM che. evA e bahumUlya ratna samA AcAryadevane koTizaH vaMdanA! saujanya : zrI Atmakamala labdhisUrizvarajI jaina jJAnamaMdira dAdara muMbaI-28 svapna zilpIo bahumukhI pratibhAvAna, viziSTa guNopeta, saMgha-ekatAnA saMyojaka, kSamatA- mamatA ane samatAnA saMgama, guNanidhi sUrideva pU. A.zrI vijayaomakArasUrijI ma. gujarAtanA pazcima bhAgamAM, surendranagara jillAmAM AvelA nAnakaDA gokuLiyA gAma jhIMjhuvADAmAM pitA IzvarabhAInA kuLamAM, mAtA kaMkubahenanI kukSie saM. 1979nA Aso suda 13nA divase pUjyazrIno janma thayo hato. saMsArI nAma cinubhAI hatuM. 11 varSanI komaLa vaye janmAntarIya vairAgyanA saMskAro UbharAI AvyA ane cinukumAre bALamuni kAravijayajInA rUpe dAdAguru zrI vijayabhadrasUrIzvarajI mahArAjanAM caraNomAM jIvana samarpita karyuM! pitA IzvarabhAI paNa sAthe ja saMyama svIkArIne zrI vilAsavijayajI tarIke jAhera thayA. dIkSA grahaNa karIne pUjyazrI jJAna-dhyAna ane vaiyAvaccamAM raMgAI gayA. teozrInI gurubhakti apratima hatI. 'kAravijaya'nA madhurA saMbodhanathI zarU thatuM gurudevanuM eka eka vAkya pUjyazrI mATe maMtra samAna hatuM. A apratima bhaktine lIdhe pUjyazrI para gurukRpA paNa adbhuta rIte varasavA lAgI. teozrIne pUchavAmAM AvatuM to teozrI kahetA ke, mArI pAse je kAMI che te gurukRpAnI deNa che. mAruM potIkuM AmAM kazuM ja nathI. bhaktidhArA ane kRpAdhArAne A rIte samAntare vahetI jovI e eka dhanya dezya hatuM! DIsAnA cAturmAsa daramiyAna, hajI to bIjuM ke trIjuM ja comAsuM hatuM, paNa nAnakaDA bAlamunine pU. gurudeva kahe che : "Aje tAre pravacana ApavAnuM che.' pUjyazrI muMjhAyA, paraMtu gurudevanAM vacanone 'tahatti' kahIne svIkAravAnI vAta ja zIkhyA hatA. vyAkhyAnano jarA paNa anubhava na hato. AthI gurudevane kahyuM, "sAhebajI! mane kAMI AvaDatuM nathI.'' gurudeve kahyuM, "tuM vardhamAnadezanA ane gautamapRcchA kevI kaDakaDATa vAMce che! basa. eka caritranI prata laIne besI javAnuM. pahelAM mArI pAse vAMcavAnuM ane pachI vyAkhyAnasabhAmAM." pUjyazrIe vinayathI ATalo ja uttara Apyo, "jI." te divasathI saMskRta caritranA gurjara anuvAdathI je pravacanadhArA cAlu thaI te gurudevanA AzIrvAdapUrvaka dIkSitajIvananAM 54 varSa sudhI akhaMDa vahetI rahI! teozrI saraLa, rocaka ane asarakAraka vyAkhyAna ApatA. kalAko sudhI teozrI sAme besI, jAhnavInAM khaLakhaLa vahetAM nIra samI prAsAdika vANI sAMbhaLavI e jIvanano lahAvo hato! potAnA Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo. bhinna bhinna anubhavo vArtAlApomAM saraLa Dhabe gUMthI letA. nityanuM saMgAthI smita temAM vadhu rasALatA UbhI karatuM. pUjyazrInI bahuzrutatA zrotAmAM camatkAra jagavatI ane zrotA ahobhAvathI vyAkhyAnamAM tarabatara banI jato. teozrInuM zilpazAstra ane jyotiSazAstra viSenuM jJAna vArI javAya evuM hatuM ane Ayojanazakti paNa adbhuta hatI. pracaMDa pratibhA ane asAdhAraNa medhAnA svAmI pUjyazrIne saM. 2006mAM pUjayapAda gurudeve paMnyAsapade ArUDha karyA ane saM. 2010nA mahA suda 1ne zubha divase mahesANAmAM AcAryapadathI alaMkRta karyA. tyArathI pUjyazrI AcAryapravara zrI vijayaOMkAra-sUrIzvarajI mahArAja nAme sukhyAta banyA. pU. gurudevanI vRddhAsthAne lIdhe teozrInI vihArayAtrA sImita kSetramAM cAlI. zAstrIya paribhASA vAparIe to, pUjyazrIe eka majAno pradeza kSetrAvagAhanA rUpamAM svIkAryo hato. DIsAvAvanA e vistAramAM pUjyazrInI vihArayAtrAe tyAMnAM lokomAM apUrva dharmajAgRti ANI. ThekaThekANe nUtana jinAlayo ane upAzrayo thayAM. pUjyazrInI pAvana nizrAmAM anuSThAna karAvavA mATe bhaktonI hoDa macI rahetI. gurukRpA ane svakIya sAmarthyane lIdhe teozrInI prabhAvakatA khUba ja khIlI UThelI. cha'ripAlita saMgho, upadhAno, pratiSThAo, aMjanazalAkAo, dIkSAo ityAdi satata pUjyazrInI nizrAmAM cAlyA ja karatAM. jainetaro paNa pUjyazrInAM preraka pravacano sAMbhaLI prasanna thatA, ane niyamo grahaNa karatA. pUjyazrIne bALako khUba ja priya hatAM. temane bALakothI gherAyelA jovA e lahAvo hato. Ama, aneka virala saguNonA saMgama samAM pUjyazrI eka labdhapratiSTha AcArya hatA. paraspara virodhI gaNAtA bhAvo paNa pUjyazrInA vyaktitvamAM otaprota thaI rahetA. puSpanI komaLatAnI sAthe sAthe vajanI kaThoratA paNa pUjyazrImAM hatI. agninI uSNatA sAthe hima samAna zItaLatA paNa hatI. teozrInA jIvanamAM tapa ane tyAga, saMyama ane siddhAMtanAM rahasyo tANAvANAnI jema vaNAI gayAM hatAM. pUjyazrInAM 54 varSanA saMyamajIvananA suvarNakALamAM, temanI nizrAmAM, aneka yazodAyI svapara kalyANakAryo thayAM, tenI yAdI bhalabhalAne sAnaMdAzcarya janmAve tevI che. temAM saM. 2044nA caitra-vaizAkha mAsamAM amadAvAdamAM bharAyeluM zramaNasaMmelana jenA mAdhyama dvArA karela saMgha-ekatAnuM kArya teozrInA yazasvI jIvananuM sonerI zikhara banI rahyuM! saM. 2044nA vaizAkha suda pAMcamanA divase 103 blaDaprezarane lIdhe, lAMbA samayanI asvasthatAne kAraNe maMdatAno anubhava karatA hatA. kAusagga dhyAnamAM ja pUjyazrI rAtrinA 9-00 kalAke kALadharma pAmyA. aneka saMgho ane aneka mahAna puruSoe pUjyazrIne bhAvabhInI zraddhAMjali ApatAM kahyuM che ke, teozrI saMghazramaNanA ajoDa netA hatA, vAtsalyano dhodha vahAvanArA mAyALu gurudeva hatA. evA samartha sUrivarane koTi koTi vaMdana! zrI omakArasUri ArAdhanA bhavana jaina TrasTa, suratanA saujanyathI jinAgamasevI avirata Agama upAsaka, vartamAna gacchAdhipati pU. A. zrI dolatasAgarasUrIzvarajI ma. pUjyazrIno janma uttara gujarAtamAM mahesANA najIka AvelA jetapura nAmanA nAnakaDA gAmaDAmAM thayo hato. teo janme paTela jJAtinA hatA. pitA galadAsa ane mAtA divALIbahenanA A lADakavAyA putranuM nAma zaMkara hatuM. A bALaka bhaviSyamAM jinazAsananuM tRtIya pada pAmI ATalo mahAna banaze te kalpanAtIta hatuM, paraMtu mANasanuM pUrva janmanuM puNya ene jIvamAMthI ziva banavA tarapha prere che, te zaMkaranA jIvanathI phalita thAya che. vatanamAM bALapaNa vitAvIne zaMkara rAjanagaraamadAvAda AvIne rahyo. te eka mAtApitA jevuM vAtsalya dAkhavanAra zrAvakadaMpatI sAthe raheto hato. tyAM dina-pratidina sAdhu-sAdhvIjIono samAgama, jinAlayamAM devadarzana, lokottara parva-prasaMgo, tapa-japa-ArAdhanA AdimAM joDAvAnA prasaMgo temanA jIvanamAM banatA rahyA ane tenA pariNAme zaMkaranA dhArmika saMskAronuM saMvardhana thatuM rahyuM. dhana kamAvAnA dhyeyathI gAma choDIne amadAvAda AvI vaselA zaMkare eka divasa dharmadhana kamAvA mATe saMsAra choDavAno nirNaya karyo. saM. 1995mAM pUjyapAda AgamoddhAraka zrI AnaMdasAgarasUrIzvarajI mahArAjanA paTTadhara pUjya mAlavadezoddhAraka AcArya zrI caMdrasAgarasUrIzvarajI mahArAja (te vakhate munizrI caMdrasAgarajI mahArAja)nA paTTadhara gacchAdhipati AcAryazrI devendrasAgarasUrIzvarajI mahArAjanuM comAsuM amadAvAda, zAhapura, Jain Education Intemational Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 maMgaLa pArekhanA khAMce hatuM, tyAM thatI dareka ArAdhanAmAM joDAtAM zaMkaranuM mana prAMte vairAgyavAsita banyuM ane 1996nA kArataka vadamAM saMyama grahaNa karyuM, paraMtu kema jANe, samaya pUro pAkyo na hoya tema, mohapAzamAM paDelAM kuTuMbIjano AvI caDyAM ane saMyamI nUtana munine parANe jetapura laI jaI pharI saMsArI banAvI dIdhA. najarakedamAM rahetA A puNyAtmA kAcI mATInA na hatA. punaH saMyama prApta karavA makkama ane aDaga rahyA. eka divasa lAga zodhI jetapurathI nAsI chUTyA. ekazvAse mahesANA doDI, tyAMthI gADI pakaDI amadAvAda AvyA. pUjyapAda gurudevazrInAM caraNomAM puna: jIvana samarpita karyuM. dIkSA grahaNa karI munizrI dolatasAgarajI banyA. kuTuMbIjano taraphathI punaH viTaMbaNA na thAya te kAraNe temanA saMsargathI dUra rahyA. gurunizrAmAM saMyamasAdhanAnA mArge AgaLa vadhI thoDA ja samayamAM pU.A.zrI kumudasAgarajI mahArAjanA varada haste vaDI dIkSA grahaNa karI. saM. 2022mAM gaNipada prApta karI zAsanaprabhAvanAnAM kAryomAM lIna banyA. pUjyapAda sAgarajI mahArAje paNa jinazAsananA aNamola khajAnAnuM suvyavasthita saMyojana karyuM, tenA saMrakSaNa mATe Agama maMdira jevA benamUna zilpanI jinazAsanane bheTa dharavAmAM AvI. 45 Agamone mudrita karI 'AgamaratnamaMjUSA' rUpe prakAzita karI tathA anya aneka dharmagraMthonuM prakAzana karavAnuM bhagIratha kArya karyuM pUjyazrIe pU. gurudevazrI devendrasAgarasUrIzvarajI mahArAja samakSa potAnI bhAvanA jaNAvI ke "potAnA nAma pramANe jinazAsananI dolatane saMrakSavA ane saMvardhavA ja jIvana samarpita karIza." pU. gurudevazrI atyaMta prasanna thayA ane AzIrvAda ApI protsAhita karyA. saM. 2028mAM surata-sthita pU. gacchAdhipati AcAryadeva zrI mANikyasAgarasUrIzvarajI mahArAjanI anumati ane AzIrvAdathI pUjyazrIe zrutabhakti karavA kAje jinAgamanI sevanA karavAno bhekha lIdho. AjaparyaMta navAM 6 AgamamaMdira mATe 45 mULa AgamonI be nakala potAnI nizrAmAM taiyAra karAvI. "AgamaranamaMSA' nuM punarmudraNa karAvI, ekAgratApUrvaka zrutabhakti karatAM karatAM 'jinAgamasevI' nuM hulAmaNuM nAma prApta karyuM! saM. 2043mAM pU. gurudevazrInI icchA AcArya pada arpaNa karavAnI thaI. pUjyazrInI anicchA chatAM, pU. gurudevanI AjJAne zirodhArya karI, amadAvAda-nAraNapurAmAM vaizAkha suda 6-ne divase prathama upAdhyAya pade sthApyA. tyAra pachI pU. gurudevanI kRpAdRSTino pUjyazrIne bahu alpa samaya lAbha maLyo. saM. 2043nA aSADha suda 6-nA divase amadAvAda-AMbAvADI svapna zilpIo. mukAme pUjya gurudevazrIno svargavAsa thatAM asahya AghAta thayo. 2044nA phAgaNa vada 3-nA divase gurumaMdiranI pratiSThAvidhi bAda, pU. A. zrI rAmasUrIzvarajI mahArAja DahelAvALA, pU. A. zrI darzanasAgarasUrIzvarajI mahArAja tatkAlIna pUjyapAda gacchAdhipati AcAryadeveza cidAnaMdasAgarasUrIzvarajI mahArAjA AdinI zubha nizrAmAM ane zramaNa zramaNIvRMdanI vizALa upasthiti vacce zrI parama AnaMda the. mU. jaina saMgha-pAlaDI (amadAvAda)nA AMgaNe mahAmahotsavapUrvaka pUjyazrIne AcAryapadavIthI alaMkRta karavAmAM AvyA. Aje AyuSyanA navamA dazakane pUrNa karatA pUjyazrI avirAma puruSArthathI AgamakAryomAM ja pravRtta rahe che. koI emanA A zrama vize pUche to hasatA mukhe uttara ApatA hoya che ke, "AgamanI sevA to mAre mana eka kalpavRkSa che. satata emAM vyasta rahevAne kAraNe AMtara-mana avarNanIya AnaMdanI anubhUti kare che!" pUjyazrInI preraNAthI prabhuzAsanamAM bIjI AgamavAcanAnI aitihAsika nagarI ujjayaNInagarImAM jyAM zrIpAla mahArAjA, zrI mayaNAsuMdarIe zAzvatA navapadajInI ArAdhanA karI hatI te prAcIna sthaLano jIrNoddhAra karAvanAra pUjyapAda AcAryadeveza zrI caMdrasAgara sUrIzvarajI mahArAjA dvArA saMsthApita zrI siddhacakrArAdhanatIrthe tAmrapatra saTIka AgamamaMdiranI racanA thaI. potAnA janmasthAna jetapura (mahesANA) mukAme 3cAturmAsa karI grAmavAsIone seMkaDonI saMkhyAmAM jaina banAvyA. teonI samyagdarzananI zuddhi mATe zrI munisuvrata svAmi bhagavaMtanuM bhavya zikharabaddha jinAlaya banAvarAvyuM ane aSTAhnikA mahotsava pUrvaka aMjanazalAkA-pratiSThAno zAnadAra prasaMga ujavAyo. * paramAtmA mahAvIradevanA samaye vidhummAlI deva dvArA gRhasthajIvanamAM kAryotsargamudrAmAM dhyAnArUDha rahelA prabhunI pratimAjI banAvI hatI jenI udaya rAjarSi dvArA nitya pUjA thatI hatI. kALakrame te pratimAjI upalabdha na rahI tenA jevA ja mahAvIranI sapramANa kAyAyukta paMcadhAtumaya be pratimAjI nirmANa karAvyA. prathama pratimAjI pAlitANA jaMbUdvIpa madhye mULa jinAlayanI bhamatInI pAchaLa nUtana zikharabaddha jinAlayamAM sthApana karAvyA. temaja bIjI pratimAjI pUnAkAtraja zrI vardhamAna jaina AgamatIrthe sthApita karyA. bhAratavarSamAM chaThThA naMbare ane mahArASTramAM sarva prathama Jain Education Intemational Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo nirmANa pAmI rahelA zrI vardhamAna jaina AgamatIrtha-pUnAnA suvarNa AgamamaMdi2ne pUjyazrInuM mArgadarzana sAMpaDI rahyuM che. jinAgamanA saMrakSaNa ane saMvardhana karatAM A sUrivara A tIrthanA vikAsa pAchaLa kaMIka sonerI svapnAM avagAhI rahyA che ! teozrInI A manobhAvanA jinazAsanamAM uttarottara AgaLa vadhI sAkAra banI raheze emAM zaMkAne sthAna nathI. dhanya che e sUrivarane! dhanya che pUjyazrInI AgamasevAne ! saujanya : pU.A.zrI naMdIvardhanasAgarasUri ma.sA. tathA pU. A.zrI harSasAgarasUrijI ma.sA.nI preraNAthI sAgara parivAra taraphathI pa.pU.A.zrI mahAnaMdasUrijI ma.sA. jANavA koIpaNa mahApuruSano ke vyaktino paricaya pAmavAmATe jIvana-caritra...jIvana-jyota...jIvana-jhalaka... vagere hoya che. jyAre pU. zAsanaprabhAvaka, vidvAnavyAkhyAtA, lAgaNIzIla, sadAya hasamukhA, saraLaLdayI, AcAryadeva zrI vijaya mahAnaMdasUrIzvarajI ma.sAnuM jIvana sarovara' nihALavA jevuM che. jemAM teozrInI preraNA-labdhithI zAsanaprabhAvanAnA aneka prakAranA 'mahApadma'-khIlelA jovAM maLe che ane tenI anumodanA karavAnI bhAvanA acUka thayAM vinA rahe nahIM. kharekhara! teozrI nikhAlasa ane puNya pratApI paNa che. pUjyazrIno janma...vaDodarA jillAnI prAcIna tIrthabhUmi DabhoI (darbhAvatI) nagarImAM vi.saM. 1981, phAgaNa suda-14, somavAre thayo hato. pU. pitAzrInuM nAma choTAlAla' ane pU. mAtuzrInuM nAma girajAbahena' temaja potAnuM nAma...rAzi pramANe 'madhusUdana' ane somavArano janma-dina hovAthI 'somacaMda' hatuM. potAnI janmabhUmi-DabhoImAM vi.saM. 2000mAM pU. pravacana prabhAvaka A. zrI vijaya mohanasUrIzvarajI ma.sA.nI nizrAmAM prathama upadhAna-tapanI ArAdhanA karIne mALa paherI hatI. upadhAna tapa daramyAna thayelI bhUlonA prAyazcittarUpe 'dIkSA' grahaNa karavI ema pUjya gurudeve jaNAvyuM hatuM...e vAta dhyAnamAM rAkhIne; vi.saM. 2002, mAgazara suda-4nA amadAvAdamAM pU. siddhAntaniSTha A. zrI vijayapratApasUrIzvarajI ma.sA.nA varahaste 'dIkSA' aMgIkAra karI hatI ane pU. sAhityakalAratna A.zrI vijaya yazodevasUrIzvarajI (te vakhate munirAja zrI yazovijayajI) ma.nA ziSyarUpe sthApyA ane nAma paDyuM pU. munirAja zrI mahAnaMdavijayajI ma. 105 saMyama grahaNa karyA bAda...pU.A. zrI vijaya pratApasUrIzvarajI ma.nI chAyAmAM rahIne; jJAna-dhyAna-tapamAM temaja jyotiSa vagere viSayamAM pragati sAdhanApUrvaka pAraMgata thayA hatA. tyArabAda eka cAturmAsa...pU. pratApasUrijI ma.nI sAte muMbaI-zAntAkrujha (pazcima)mAM karyuM ane svataMtrapaNe prathama comAsuM potAnA saMsArI bhANeja ziSyaratna pU. AcAryazrI mahAbalasUrIzvarajI (te vakhate pU. munirAja zrI mahAbavijayajI) ma. sAthe muMbaI-dAdara zrI zAMtinAtha jaina derAsaranA upAzrayamAM karyuM. tyAra pachI ziSya-praziSyo sahita muMbaI-koTa, govAliyA TeMka, pArlA, malADa, kAMdivalI, borIvalI, aMdherI, dahIMsara, cembura, ghATakopara, saMghANI esTeTa, mATuMgA, pAlitANA, vaDodarA-kAThIpoLa, jAnIzerI, kArelIbAga, sametazikharajI-tIrtha, varaNAmA 'zrI pArzva-padmAvatI- dharmadhAma' jaina tIrtha ane vaDodarA-derApoLa Adi sthaLoe cirasmaraNIya cAturmAsa thayAM che. teozrInI preraNA labdhithI...AyaMbila bhavana, upAzraya, zikharabaMdhI jinAlaya ane gRhamaMdira temaja pAThazALA, jJAnabhaMDAranI sthApanA, cha'rI pAlita pada-yAtrA saMghasa lamUha varasItapa-siddhitapa-upadhAna tapa vagerenI ArAdhanA ane aMjanazalAkA-pratiSThA Adi mahAmahotsavanA dharmakAryonI ujavamI thaI che ane hAla cAlu che. pUjyazrI bhUtakALane yAda karavApUrvaka khAsa kahe che ke meM mArI janmabhUmi DabhoImAM...saMsArIpaNAmAM 'upadhAna tapa' karyA hatA ane vi.saM. 2035mAM sAdhupaNAmAM 'upadhAna-tapa' karAvyA. pU. dAda gurudeva...yugadivAkara A. zrI vijaya dharmasUrijI ma.sA.nI upadeza-labdhithI thayelI zAsananI anekavidha pravRttimAM pUjyazrIno sahayoga satata jovAM maLato hato. pU. yugadivAkara gurudevanA varada haste...pAlitANAnI pavitra tIrthabhUmimAM vi.saM. 2035, kArataka vada-5nA 'gaNipada' ane mAgazara suda-5nA 'paMnyAsa-pada' arpaNa karavAmAM AvyuM hatuM. tyArabAda muMbaI-aMdherI (pUrva)mAM pU. sAhityakalAratna A. zrI vijaya yazodevasUrIzvarajI ma.sA.nI AjJA AzIrvAdapUrvaka pU. zatAvadhAnI A. zrI vijaya jayAnaMdasUrIzvarajI ma.nA varada haste vi.saM. 2044, kA.vada7 (pra.)nA 'AcAryapada'thI vibhUSita karavAmAM AvyA. pUjyazrInA varasa haste...aneka dIkSA-vaDIdIkSA temaja paMnyAsa-pada ane AcArya-pada arpaNa karavAmAM Avela che ane Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 svapna zilpIo. ' ' zrI samasta zve. mU. pU. jaina saMgha nirmita jinAlayo / ziSya-praziSya parivAramAM...pU. yuvAvaktA A. zrI mahApadrasUrijI ma., pU. munirAja zrI mahAdharma, mahAbhadra, mahAyazavijayajI ma. Adi che. saMyama svIkAryA bAda...satata jJAna-dhyAna-jApa-sAdhanA sahita 'varasItapa' ane '15 upavAsa' Adi tapazcaryA temaja sAdharmika-sahAya, jIvadayA-anukaMpA Adi mahAna kAryo karola E | 'saunA lADIlA gurudevane bhAvabharI vaMdanA....zvAsamAMhe so vAra' saujanya : vijaya mahApadrasUrijI ma.sA.nI preraNAthI somacaMdrasarijInA ziSya banela. saMsArI nAma ramaNikalAla hatuM. zrI pArzva-padmAvatI dharmadhAma TrasTa, zrI nilakamala pArzvanAtha jaina ramaNikamAMthI rAjendravijaya banyA. gurudeve paNa paMDita rAkhI - tIrtha varaNAmA (vaDodarA). nAnI uMmaramAM prAkRta-saMskRta-vyAkaraNa-sAhitya-vAstuzAstrazrI jita-hIrabuddhi-tilaka-zAMticakrasUri samudAyanA zilpazAstra-kAvyAnuzAsana-yotiSazAstra-nyAya Adino sUryasamAM tejasvI aneka tIrthoddhAraka vizALa abhyAsa karI vizALa jJAnasAgaranA adhipati banyA. kalikuMDa tIrthoddhAraka AcAryadivazrI dAdA gurudeva zAMticaMdrasUri pratye emane akhUTa zraddhA tethI temanI sevAno lAbha levA mATe pote eka pala paNa cUkyA rAjendrasUrIzvarajI ma.sA. nathI. dAdA gurudeva paNa emane rAjendra kahIne premathI bolAvIne lekhaka : munizrI ratnatrayavijayajI aMtaranAM AzIrvAda Apela. cAritraparyAya-63 varSa, kula pUjyazrInuM sametazikhara AyuSya-73 varSa. mahAtIrthanuM svapna sAkAra thayuM. pravacana prabhAvakatA : pUjya zrI prakhara pravacanakAra hatA. jeonA manamAM vIratA teozrInI vANImAM zAstrapATho vaselA hatA. game tevA zAstranA che, tanamAM apAra samatAno mahAna viSayone saraLazailImAM rajUAta karavAnI emanI kalA bhAva che, hRdayamAM tIrthoddhAra hatI. sAdhu-sAdhvIjIne vAcanA ApavAmAM emanI ajoDa karavAno aNamola bhAva che. zakti hatI. jIvanamAM bilakula ALasa na hatI. kAgaLa-kalama ghaTaghaTamAM kalikuMDa dAdA pratye ane zAstragraMthonuM vAcana emanA jIvananuM eka amRta hatuM. akhUTa zraddhA che. romaromamAM zAMtisaurabha mAsikamAM emanA dvArA lakhelI kathAnI zailI A ja kAvAyArAsa sametazikhara mahAtIrtha jemane kharekhara abhuta zailI hatI. pUjyazrIe potAnA jIvanamAM ghaNAM che . ki jAtAM gAtAjI 5, mA, vaselAM che. evAM AcArya pustako paNa lakhelAM ane emanAM pravacananAM pustako paNa ghaNAM bhagavaMta zAnticaMdra sUri prakAzita thayelAM che. zAMtisaurabha mAsikamAM emanAM dvArA samudAyanA eka sUrya samA tejasvI hatA. lakhelI je kathAnI zailI te kharekhara abhuta zailI hatI. pUjyazrIno jIvana paricaya : janma : banAsakAMThAnA pUjyazrIe potanAM jIvanamAM ghaNAM pustako paNa lakhelAM ane tIrthasvarUpa tharAdanI pAse moTI pAvaDamAM zeThakulamAM mAgazara emanAM pravacananAM pustako paNa ghaNAM prakAzita thayelAM che. suda-7nA divase thayela. mAtA pArubahena ane pitA mAtra kaMThamAMthI nahIM paraMtu romaromamAMthI amRtadhArAnI bAdaramalanA kulane pAvana karI zAMticaMdrasUrino bheTo thatAM jema vahetI saMvedanA paramAtmAnI sAme dararoja rajU karatA hatA. potAnA manane saMyamabhAvamAM lagADI phAgaNa suda-2nA divase saMvedanA vakhate sAdhu-sAdhvIjI eTalI zAMtipUrvaka sAMbhaLatAM banAsakAMThAnA ludarA gAmamAM saMyamI banela. A.vi. hatAM. e vakhate koIne UThavAnuM mana na thAya. emanA ghaTaghaTamAM Jain Education Intemational Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo 107 prabhubhakti vaselI hatI. navayuvakone samajAvavAnI kalA paNa hatA. 100 upara mAsiko paNa A prasaMge AvyAM hatA. prabhAvakatA bharelI hatI. jIvanamAM jaTila samasyAnuM samAdhAna garadevanI aMtaranI bhAvanA : pUjyazrInI eka ja bhAvanA hatI ke mArA samasta samudAyane sAthe laIne sameta gujarAtI baMne bhASAmAM pravacana ApavAnI kuzalatA hatI. zikhara mahAtIrthamAM zvetAMbaronI dhvajA laherAvuM. tevI uttama pUjyazrInI vihArayAtrA : pUjyazrIe potAnAM saMyama- bhAvanA hovAthI gurudevane Akasmika IjA thavAthI be mahinA jIvana daramyAna lAkho kilomITaranI padayAtrA karela. lAMbA- sudhI sAla hospiTalamAM rahI pAchA kalikuMDa tIrthamAM padhArI lAMbA vihAra karIne pUjya ghaDIe ghaNAM zAsana prabhAvanAnAM kalikuMDa dAdAnA prabhAve punarjIvana pAvana karI sametazikhara kAryo karela. gujarAta-rAjasthAna-mahArASTra-uttarapradeza- mahAtIrthamAM aitihAsika cAturmAsa karI trevIsa jinAlayanuM uDIsA-bihAra-jhArakhaMDa-madhyapradeza Adi pradezomAM samasta nirmANa-je pahADa upara thayela trevIsa jinAlayono eka ja sAdhu samudAya sAthe pUjyazrIe ugra vihAra karela. sAthe aMjanazalAkA-pratiSThAmahotsava mAgazara suda-10nA sametazikhara mahAtIrtha je tIrthe pahoMcatAM "chamAsa lAge divase ullAsabhera thayela. gurudevane takalIpha hovA chatAM UbhA evA mahAtIrthanAM be cha'rI pAlita saMgha kADhI itihAsamAM nAma thaIne kalikuMDa dAdAne aMjana karela. eka ja sAthe sametazikhara amara karela. mahAtIrthamAM zvetAMbaronI trevIsa dhajA laherAyela. lagAtAra ATha tIrthodvArakatA : pUjyazrIe sahuprathama dhoLakA gAmamAMthI divasa saMpUrNa digambara-zvetAMbara jaina samAjane bhojana mATe kalikuMDa pArzvanAthanI pratimA bahAra lAvI kalikuMDa tIrthanI AmaMtraNa Apela. phle cUMdaDImAM 10,000 jeTalI ajaina prajAe bhojana grahaNa karela. sametazikhara mahAtIrthamAM A sthApanA karela. kalikuMDadAdAno pUjyazrI upara evo prabhAva pratiSThAe cAra cAMda lagADela. zraddhALuoe gurudevanA sapanAne paDyo ke pUjyazrI eka tIrthano uddhAra karyA pachI emanA hAthe dasa tIrthanA uddhAro thayelA! sAkAra banAvela. tIrthanibhAva mATe paNa sArI rakama A prasaMge ekaThI thayela. (1) zrI kalikuMDa tIrtha-dhoLakA-gujarAta (2) zrI jayatribhuvana tIrtha-naMdAsaNa (3) zrI zaMkhezvara pArzvanAtha tIrtha mokSabhUmimAM mokSagamana : pAvana pratiSThAno kAryakrama aNastu (4) zrI zAMtikanaka tIrtha-bhAbhara (5) zrI zatruMjaya pUrNa thayA pachI 1 mahinA pachI gujarAta taraphano vihAra sthApanA tIrtha-kalikuMDa (6) zrI vizAlanAtha jaina tIrtha-paTaNA kAryakrama nakkI thayela. tevAmAM poSa vada-13 meruterasa (7) zrI hIrasUridAdAvADI tIrtha-AgarA (8) zrI dharaNendra RSabhadevaprabhunA nirvANakalyANakanAM divase bapore 12 vAge pArzvanAtha tIrtha-DhImAM (9) zrI amIjharA pArzvanAtha tIrtha-DuvA acAnaka hArTano humalo thatAM tIrthakaronI mokSabhUmimAM gurudevanuM (10) zrI sametazikhara mahAtIrtha-zikharajI devaloka gamana thayela. sametazikhara tIrtha dUra hovA chatAM eka ja divasamAM hajAronI saMkhyAmAM gurUdevanAM bhakto hAjara thaI sAhityasarjana : sUyagaDAMga sUtra upara pravacano ApelAM karoDonI bolI bolIne samasta zikharajI tIrthamAM gulAla uDADI tenAM 'varase vAdala harakhe haiyAM' nAmanA 7 bhAga prakAzita agnisaMskAra karela. zikharajImAM gurudeve 'zAMti-rAjendra thayelA. bAkInAM aitihAsika mahAkathA-ciMtana-navakAramaMtra upara saMkulanuM nirmANa karela. te ja sthaLe agnisaMskAra karela. kula 70 jeTalA pustako prakAzita thayelAM che. pUjyazrIe gurudevanuM bhavya gurumaMdiranuM nirmANa karavAmAM Avaze. jIvanamAM sAhityasarjanamAM potAnuM tana-mana eka karIne kaDI mahenata sAthe sAhitya pragaTa karela. zAMtisaurabha mAsika, je gurudevanAM hAthe 140thI vadhAre dIkSA, 40 cha'rIpAlita dAdA gurudeva nAmathI prakAzita thAya che. tamAma sAhitya bhAre saMgha, 28 upadhAna tapa, 40thI vadhAre aMjanazalAkA-pratiSThA lokAdara pAmeluM. karela. hAla gurUdevanI AjJAmAM 22 jeTalA sAdhu bhagavaMta tathA sametazikhara mahAtIrthamAM "jaina sAhitya pradarzanIno 150 jeTalAM sAdhvIjI bhagavaMto che. gurudevanAM javAthI kAryakrama pratiSThA vakhate rAkhela tyAre zvetAmbara, digambara, samudAyamAM terApaMthI, sthAnakavAsI, cAre phirakAnAM 108 jeTalAM prakAzano gurudeva jyAM hoya tyAM emanA AtmAne zAMti maLe eja pradarzana mATe AvelAM temAM lagabhaga 1500 jeTalAM pustako aMtaranI zubhecchA. Jain Education Intemational Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 zAyarI tIrthakaroMne jisa parvatako khuda Akara sammAna diyA / rAjendrasUrine usI parvata para tIrthakarakA sthApana kiyaa| 'isase z2yAdA kyA khuzI hogI, sametazikharameM dharmadhvajA laharAI hai| sadiyoM taka amara rahanevAlA, yaha suvarNa itihAsa kI badhAI hai| li. A.vi. ratnAkarasUriziSya muni ratnatrayavijaya saujanya: munirAja zrI ratnatraya vijayajI ma.sA.nI gherAthI saMdhavI A IjArImA para putra indra, araviMda samasta godANI parivAra mAlavADA (rAja.) sarvatra jinazAsananI yaza jyota jalAvanAra 5. pU. AcAryazrI kalyANasAgarasUrIzvarajI mahArAja janma : 9-10-1925 dIkSA : 4-5-1949 gaNi : 18-1-1972 paMnyAsa : 28-2-1975 AcArya : 8-3-1936 jillAnA valasADa aNagAma gAmanI bhomakA divase dhanya banI gaI, kAraNa ke e divase ! gAme samasta jaina Alamane AtmaprabhA thakI ajavALanAra eka tejasvI tArakano janma thayo hato. pitA gaNezamalajI ane mAtA caMdanAbAInuM e trIjuM saMtAna kastUrInI sugaMdha jevuM ja nAma kasturacaMda. saMvata 1981nI e tArIkha eTale tA. 9-10-1925no e mahimAvaMta divasa ane tejasvI bALaka e ja jina zAsanane yavaMtu banAvanAra ApaNA sahunA AdaraNIya AcArya bhagavaMta pU. zrI kalyANasAgarasUrIzvarajI mahArAja. zaizavakALathI ja saMsAramAM rahe cho emanuM manapaMkhI vItarAganI vATe uDDayana karavA mATe utsuka hatuM. saMsAramAM to hoya- moha ane mAyA, rAga ane bhoga, paNa emanuM hRdaya to vairAgya bhAva tarapha abhimukha banyuM hatuM. saMsAranA bhAvomAM citta coMTatuM na hotuM. dUra dUrathI jANe koI agama-agocara tattvano sAda AvI rahyo hato. svapna zilpIo Ava, bALaka, Ava saMsAranAM bhogasukho e tArI maMjhila nathI. tAro mArga to nizcita thaI cUkyo che. tAre to vItarAgatAnA paMthe pagalAM mAMDavAnAM che. tArI maMjhila ahIM che. satata vicAromAM DUbI javuM. satata AtmAbhimukha banI javuM. kyAreka jAtamAM khovAI javuM ne AtmajaLanA UMDANamAM DUbakI lagADavI.......A badhAM lakSaNo vairAgya bhAvane vyakta karanArAM hatAM. mane mAyA mamatAthI aLaguM banI gayuM hatuM. dilamAM AtmadIpaka pragaTI cUkyo hato ane banyuM paNa ema ja saMsArI avasthAmAM ja temane pU. zrI kailAsasAgarasUrIzvarajI mahArAjano samAgama muMbaI, koTamAM thayo ane emanuM mana alaukika AnaMdano anubhava karI rahyuM. (vi.saM.2004) tarasyA ne jANe jaLa maLyuM! bhUkhyAne jANe bhojana maLyuM. mana to hatuM ja, paNa mArga maLato na hato, paNa pUjyazrIno samAgama thatAM ja jANe paMkhIne UDavA mATe AkAza maLI gayuM ane jIvananI dizA ane AtmAnI bhAvadazA badalAI gaI, mohazatru DarI gayA! tapa, tyAga ane vairAgyanA mArge javA mATe teozrI tatpara banyA. bhAvanA bharapUra hatI. icchA gavela jevI hatI. saMkalpa loka samo dRDha hato ne saMghama grahaNanI cimanISA sAkAra thavAnI ghaDI paNa AvI pahoMcI. saMvata 2005nI vaizAkha suda chaThTha, tA. 4-51949no e dhanya divasa hato ane pu. AcArya bhagavaMtanA varada haste teozrIne bhAgavatI dIkSA ApavAmAM AvI. zikSita hatA. have dIkSita thayA. chUTI gayAM saMsAranAM saMbaMdho, chUTI gayuM saMsArI nAma ne have banyA muni zrI kalyANasAgarajI. sarvenuM kalyANa thAya tevI bhAvanA ane sAgara jevI jJAnanI gahanatA eTale ja kalyANasAgara', sAdhu jIvanamAM jaina Agamo ane anya zAstronuM emaNe gahana adhyayana karyuM. samaya, satata, tapa, ArAdhanA, gurubhakti ane zAstrAbhyAsamAM ja vyakta thato. satata svAdhyAya ane satata ciMtana, zilpazAstra vyAkaraNa ane jyotiSanA viSayomAM temaNe prabhutva prApta karyuM. divase jina AgamanuM adhyayana ane rAtre sImandhara svAmIno janma. guru bhagavaMta pAse rahIne teozrInI zAsana sevAmAM muni zrI kalyANasAgarajI sahabhAgI banyA. prabhubhakti ane gurubhakti e be hatA emanA jIvanamaMtro. saM. 2028nI sAlamAM tA. 18-1-1972nA roja amadAvAda mukAme temane gaNi pada arpaNa karAyuM. e pachI saM. 2031nA varSamAM tA. Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo 109 28-2-1975nA pAvana divase teozrIne panyAsa padathI pUjyazrInAM karakamalo dvArA thaI. zrI mIrAmbikA jaina saMghamAM alaMkRta karavAmAM AvyA. saM. 2032nA phAgaNa suda sAtamanA tapAgacchanA adhiSThAyaka zrI mANibhadra-deva tathA sUrimaMtranI divase tA. 8-3-1976nA roja jAmanagara mukAme teozrIne adhiSThAtrI zrI mahAlakSmIjInI devakulikA nirmANa karAvI AcArya padathI vibhUSita karavAmAM AvyA. uttara gujarAtanuM pratiSThA dvArA zrI saMghane moTI Avaka karAvavAmAM pUjyazrI garavuM jaina tIrtha eTale mahesANAnuM zrI sImaMdhara svAmI nimitta banyA, jenA prabhAve zrI saMghanI ArAdhanA bhavana jinAlaya. mahesANAnA A mahAtIrthanA svapnadRSTA ane banAvavAnI bhAvanA paripUrNa thaI. vikAsamAM pUjaya AcAryadeva zrI kalyANasAgarasUrIzvarajI samagra jinazAsananI yazogAthArUpa mahAtIrtha svarUpa mahArAjanI preraNA agra sthAne ane noMdhapAtra che. pa.pU. gurudeva jinamaMdira, prabhubhakti karIne pUjyazrIe puNyAnubaMdhI puNya A.zrI kailAsa sAgarasUrIzvarajI mahArAjanA hArdika upArjana karyuM hatuM ke je kadAca tIrthakara nAma-karma AzIrvAdathI dakSiNa gujarAtanI dharatIne pAvana karatuM prasiddha baMdhAve.....moTI zAMti sAMbhaLIne pATaNanA eka jhaverI eTalA mahAtIrtha bhIlADa sTezana najIka naMdigAme sAkAra thavA pAmyuM badhA saprasanna thaI gayA hatA ke bIje divase navagrahanI che. A osiyAjI mahAtIrthanuM nirmANa pU. A. bha. zrI mALA-maNiono Dabo laIne AvyA ane pUjyazrIne kahyuM ke kalyANasAgarasUrIzvarajI mahArAjanI preraNA ane mArgadarzanane AmAMthI je kAMI khapa hoya te laI lyo!' pUjyazrIe te kAraNe zakya banyuM che. A bhavyAtibhavya mahAtIrtha jinazAsanane zrAvakane eTalI ja prasannatAthI 'nA' pADI. zAstrasiddhAMtanA jagatamAM jayavaMtuM karanAra banI rahyuM che. zrI sImaMdhara svAmInuM nItiniyamomAM satata jAgrata ane guruprerita kAryomAM satata A tIrtha rASTrIya dhorI mArga para hoI ne satata darzanAthIothI kAryarata pujya AcAryadeva dIrghakALasudhI zAsanaprabhAvanAnAM dhamadhame che. eka tIrtha rAjapatha para, bIju tIrtha rASTrIya kAryo karatA raho e ja prArthanA...! dhorImArga para. jANe baMne tIrtha prabhu bhaktone saMyama mArge-mokSa hAla uMmara varSa : 85, 1965nuM cAturmAsa rAjasthAna mArge, mukti mArge cAlavAnI preraNA ApI rahyA hoya tema jaNAya che! pUjyazrInA zubha hAtho vaDe je zAsanaprabhAvanAnAM jaina saMgha, malADa, muMbaI kAryo susaMpanna banyAM te para saheja najara karIe. 126 pa.pU.A.zrI zivasAgarasUrijI ma.sA.nI preraNAthI aThThamanA ArAdhaka zrI varadhIlAla gAMdhI parivAra 462 varSanA zAsanapremI bhaktonA saujanyathI prAcIna balolathI Avela prabhujI sahastraphaNA pArzvanAthajInI madhurabhASI parama pUjya AcArya pratiSThA amadAvAda pragatinagara khAte 2046mAM mahA suda14nA zubha dine karAvI. 2049, poSa vadi-9 rAdhanapurathI zrI mahAbalasUrijI ma.sA. pAlitANA 27 divasano cha'rIpAlita saMgha kuTuMbanA vaDIla saritAno kudaratI kAnajIbhAI jecaMdabhAI gAMdhI parivAranA nAme nIkaLyo, jemAM niyama che : je sAgaramAM 500 yAtriko, 1500 anya gAmoMnA mahemAno ane chelle maLI jaIne potAnuM astitva saMghamALa vakhate 153 basonuM AvAgamana, jemAM devadravyanI jALavI rAkhe che. e pramANe soLa lAkhanI mALAropaNanI Upaja thaI. A sivAya teozrI "mAmAM mahArAjanA (anukaMpAdAna-kUtarAone roTalA vagere) ghaNI preraNA karI. saMbaMdhathI rahelAM-pU.A. 2057mAM mahA sudI-14, suratamAM aDAjana roDa, vijaya mahAnaMdasUrIzvarajI dIpA koplekSamAM mULanAyaka vimalanAtha paramAtmAnI zubha ma.ne gurupade sthApyA; tyArathI pratiSThA karAvI. tema ja vaMzavArasone dhajA, daMDa-dhajAropaNa jopaNa, jIvanaparyata kyAreya chUTAM vidhinuM saubhAgya prApta thayuM. A sivAya nAraNapurA, godAvarI, paDyA nathI. haMmezA maLIne-bhaLIne sAthe ja rahyAM vicaryA hatA. vijaya-nagara borIja, rAMteja, surata, Adi rAjanagaranAM te pUjayazrI lekhaka-ciMtaka-madhurabhASI jApa-dhyAna sAdhaka A. zrI mahattvanAM jinAlayomAM zAsanarakSaka devadevIonI pratiSThA vijaya mahAbalasUrIzvarajI ma.sAno janma prabhAvazAlI DabhoItIrtha bhUmimAM; dharmapremI-pU. pitAzrI maNilAlabhAInA Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 svapna zilpIo kuLamAM ane dharmazraddhALuM pU. mAtuzrI-lIlAvatIbahenanI kukSIthI ane tyArabAda pU. yugadivAkarazrInA 'puNyasmArakarUpe eka vi.saM. 1994, vaizAkha suda-8nA thayo hato. putraratnanuM nAma virATa mahAna kArya karavAnI bhAvanAthI vaDodarAnI najIkamAMhIrAlAla pADyuM... yathAnAma tathA guNa" khANamAMthI kADhelAM varaNAmAM gAmanI bahAra "zrI pArtha-padmAvatI-dharmadhAma TrasTanI hIrAne jema pAsAM pADIne; pANIdAra banAvavAmAM Ave che tema sthApanA karavA dvArA levAmAM AvI...lIdhAM bAda vi.saM. 2055 mAtA-pitA taraphathI maLelAM saMskAronA siMcana bAda, gurupade zrAvaNa vada-14nA (paryuSaNa parvamAM) tabiyata bagaDatAM muMbaIrahelAM pU. mAmA mahArAje vadhu UMDANathI dhArmika abhyAsa vagere kAMdivalI (pazcima)nA zrI munivratasvAmi-jinAlayanA karAvA dvArA jIvana parivartana karAvyuM ane saMyama levAnI upAzrayamAM "kALadharma" pAmyA ane tyAM ja 'agnisaMskAra' karIne bhAvanA prabaLa banatAM; vaDodarA-koThIpoLamAM vi.saM. 2008 derI'nuM nirmANa karavAmAM AvyuM. phAgaNa suda-7nA zubhadine...pU. pratApasUrijI ma. ane pU. emanI bhAvanAnuM bAkI rahela kArya....teozrInA pU. yugadivAkara dharmasUrijI ma.nA varada haste "dIkSita' thaIne pU. garadevathI pa saraLadadathI mahAnaMdasarijI ma tathA zikharana pa mahAnaMdasUrijI (te vakhate pU. munirAja zrI mahAnaMdavijayajI) yuvAvaktA-A. zrI vijaya mahApadmasUrIzvarajI ma. AgaLa ma.nA ziSyarUpe zaraNuM svIkAryuM ane pU. bAlunirAja zrI vadhArI pUrNa karI rahyA che. hAla e puNyabhUmi upara...zrI mahAbalavijayajI ma.nA nAmathI saMbodhavAmAM AvyA. nIlakamala pArzvanAtha prabhunuM zikharabaMdhI jinAlaya ane vi.saM. tyArabAda paMca-pratikramaNa, prakaraNa, bhANa, karmagrantha 2059mAM mULanAyakanI pratiSThA bhoMyarAmAM...covIsa hAthavALAAdi dhArmika abhyAsamAM AgaLa vadhyA. saMskRta ane prabhAvazALI zrI padmAvatI mAtAjInI mUrtinI vi.saM. 2061mAM jyotiSano sAro evo UMDo abhyAsa karIne sAhityanA temaja navagraha saMbaMdhI bAkI rahelI cAra jina-mUrti, navagrahapustakonA vAMcananI ruci vadhatAM lokabhogya pustakonuM prakAzana kSetrapAlanI mUrtinI vi.saM. 2065mAM rahelI cAra jina mUrti, karatAM rahyAM. jemake-gujarAtI-hindI-aMgrejI bhASAnA bodhadAyaka navagraha-kSetrapAlanI mUrtinI vi.saM. 2065mAM pratiSThA thaI che. suMdara suvicAronA saMgraharUpe "vicAra vaibhava' laghukathAnA pU. sAdhu-sAdhvIjI ma.nA "jaina upAzraya', 'jaina dharmazALA', jaina saMgraharUpe 'kaNa ane kSaNa', 'vicAra-varSA' 'makaranda' 'paryuSaNa- bhojanazALA' ane 'vividha lakSI hola'nuM nirmANa karavAmAM parAga" vagere pustako pragaTa karyA. sAthe sAthe sacitra Avela che. 'nityadarzikA' (pholDara-mInI Albama)tathA yaMtra-maMtra- vihAra daramyAna...1500 thI 2000 pU. sAdhuprabhAvayukta "zrI bhaktAmara-stotra'nI pokeTa buka prakAzita karI. sAdhvIjI ma. ane vizALa saMkhyAmAM darzanArthI-yAtriko padhAratAM teozrIe gIto-stavanonI temaja zrI padmAvatI mAtAjInI rahe che. stuti-AratIrUpe eka racanA karI. je ghaNAM sthaLe haMmezA saujanya : pa. pU. mahApadhasUrijI ma. sA. nI preraNAthI zrI bolAtI hoya che. pAzvapadmAvatI dharmadhAma TrasTa, varamANA (ji. vaDodarA) taraphathI muMbaI cembara tIrthamAM vi.saM. 2037, mAgazara suda mahimAvaMtI tIrthothI maMDita marUdharabhUmimAM saMyamanI panA pAvana dine...pU. yugadivAkara gurudevanA varada haste 'gaNipada' tathA pU. zatAvadhAnI A. zrI jayAnaMdasUrIzvarajI khANa samAna mAlavADA nagarane janmathI pAvana ma.nA varada haste vi.saM. 2047 mahA suda-11nA "paMnyAsa-pada' karanArA suNatara samAjanAM prathama AcArya bhagavaMta ane vi.saM. 2051, mahAsuda 13nA zubha dine..muMbaI- zrImada vijaya ratnazekharasUrijI ma.sA. borivalI-jAmalIgalI jaina saMghanA AMgaNe pU. vizadavaktA A. zrI kanakaratnasUrIzvarajI ma.nA varada haste "AcArya-pada' arpaNa lekhaka : munizrI ratnajyotavijaya jI ma.sA. karavAmAM Avela. jyAre puNyano udaya jAge tyAre ja nAnI uMmaramAM dila pUjyazrIe sAdharmika utkarSa ane keLavaNI mATe vairAgyavAsita bane. zAzvata girirAjanI yAtrA mATe pAlitANA 'darbhAvatI TrasTanI sthApanA karavApUrvaka vaDodarA-amadAvAdI Avaka eka suzrAvakanI salAhamAtrathI mAtra dhArmika abhyAsa poLamAM "mAnava-maMdira'nuM cAra mALavALuM makAna nirmANa karAvela lakSya banAvI Aja thI 70 varSa pahelAM mahesANA saMskRta Jain Education Intemational Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo 111 pAThazALAmAM 19 varSanI uMmare dIdhI. upAzrayamAM ja badhI vyavasthA karAvI cAritrAcAranAM ratanacaMdabhAIe praveza karyo. bhAvathI jIvaleNa bimArIthI ugarI gayA. vyAdhinI sAme bhAvamAM zubha udaya thavAno hoya vairAgyanAM zastrathI jhajhumI Akhare jIta meLavI. "jJAnAbhyAsa tyAre ja zubha sthaLe javAnuM mana e sAdhuno prANa che" e vAkya emanA manamAM evuM ghara karI thAya. dhArmika abhyAsa karatAM-karatAM gayuM ke chellI uMmara sudhI avanavA caityavaMdana - stuti Adi potAnuM dila vairAgyavAsita banyuM. kaMThastha karatAM gayAM. DoLImAM beThA beThA paNa arihaMtapadano baLajabarIthI ghera lAvavA chatAM jApa karatA. vApatA pUrve arihaMtapadano jApa karI pachI ja potAno samaya dhArmika abhyAsa vAparatA. kalpasUtra upara saM. laghuTIkA, Avazyaka niryukti karAvavAmAM pasAra karavA lAgyA. dIvikA bhASAMtara, zrAddhavidhinuM bhASAMtara, prabaMdha paMcazatI Adi mAtra eka ja vakhata bhojana karIne saMtoSa mAnIne mauna graMthonuM kArya karela. rAkhatA. AvI zuddha ane kaThora sAdhanA dekhI parivArajanone potAnA hAthe ja mAlavADA nagaramAM khuzAlacaMda tathA jhUkavuM paDyuM. paraMtu mohanAM kAraNe rajA nahi ApI. tyAre dhanapAla baMne bhAIne rajoharaNa arpaNa karI muni potAnAM mAmA (A. ratnAkarasUrinAM dAdA) pAse bhADu laI ratnavijayajI, muni ratnatrayavijayajI nAma rAkhI mahesANA pahoMcyA. bhAvanA sArI hoya to saddaguruno saMyoga jinazAsanane be mahAna rana arpaNa karela. kalikuMDa tIrthoddhAraka maLI jAya. munitilakavijayajI (bhAbharasamudAyanAM)no saMyoga A.vi. rAjendrasUrijI sAthe vAMkalI gAmamAM cAturmAsa mATe maLyo. emanI pAse saMyama svIkAryo. tyAgI gurune prApta karI navADIsAthI vihAra karIne jatAM bIjA divase savAre caMDIsaramana moralo nAcI uThyo. paraMtu kudaratane A maMjUra na hatuM. pAlanapura vacce akasmAtathI DoLI pheMkAI gaI. DoLavALA paDI mAtra pAMca varSanA paryAyamAM gurunuM chatra khovuM paDyuM. traNa gayA. aMte pAlanapura hospiTalamAM svargavAsI banyA. ratnanI traNa karaNa vaDe sAdhanA karatA saMyama jIvanamAM otaprota AvA arihaMtanAM aNagAra...jinazAsananAM che. banyAM. gacchanAyaka A. zAMticaMdrasUrijInAM haste vi.saM. 2015mAM bhAbharanagaramAM paMnyAsapadathI vibhUSita banyA ane zaNagAra....koTi koTi vaMdanA... navAkSetramAM zAsana prabhAvanAnAM kAraNe gujarAta choDI pU. munizrI ratnatrayavijayajI ma.sA.nI preraNAthI mahArASTramAM anekavidha kaSTo sahana karI zAsananAM kAryo zAsanapremI bhakatonA saujanyathI karAvyA. viziSTa yogyatA maLI sAmethI AjJA ApI vi.saM. rASTrIya kakSAe prabhAvazALI vyaktitva dhAraNa karanAra 2019mAM sAMgalI mukAme AcArya padavIthI alaMkRta karAvyA. pa.pU. A. zrI padmasAgarasUrijI ma.sA. vyaktino cAre bAjuthI zubhodaya jAge tyAre kyAMkathI azubhodaya jAge. (karnATaka) bIjApuramAM cAturmAsa madhye kAdavamAM rahIne je ma.sA.nI bimArI thatAM DokaTarone batAvatA kesaranI bimArI kAdavathI alipta rahe che tene A nIkaLI. DokTaroe kahyuM ke tAtkAlika muMbaI laI javA paDaze 'padhakahevAya che, pANIthI ane oparezana karAvavuM paDaze. AvI gaMbhIra paristhiti hovA bharapUra hoya chatAM je chalakAya chatAM jIvanAM cAritrAcArane bhAra ApI zrAvakagaNanI nahIM tene "sAgara" kahe che ane AjIjIne nakArI kADhI. koIpaNa prakAranA maMtrano upayoga karyA je 'pa' paNa che ane "sAgara" vinA vaDIlonI AjJA maMgAvI DoLIno upayoga karI mIraja paNa che temane "padmasAgara' mukAme gayA. DokTaroe paNa oparezana karI saphaLatA meLavI. kahevAya che. A saMsAramAM cAturmAsa pUrNa karI muMbaI AvyA tyAre hArTano humalo thayo. keTalAka evA jIvo janma le che, vAraMvAra vyAdhi AvavA chatAM samatA rAkhI saMyama jIvanamAM - jemanI Atmika AbhA ane saguNonI suvAsa saune aDaga rahetA hatAM. hArTanA humalA vakhate bhaktavarga emyulansa sugaMdhita ane AnaMdita karI mUke che! AvA virala lAvI khaDepage hAjara hovA chatAM hAthanA izArAthI nA pADI mahAtmAonuM vyaktitva janasAmAnyathI nirALuM ane abhuta Jain Education Interational Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 hoya che. teonI viziSTatAo vaMdanIya hoya che. AvI vibhUtio svajIvananA ucca Adarzo dvArA prANI mAtranA kalyANanI bhAvanApUrvaka sarva AtmAonuM hitamaMgala mArgadarzana kare che. parama zraddheya pUjyapAda AcAryadeva zrI padmasAgarasUrIzvarajI mahArAja evA ja eka dedIpyamAna sitArA che. pUjyazrIno janma tA. 10-9-1935nA zubha dine ajImagaMja (baMgALa) nI pAvana vasuMdharA para thayo. pitAnuM nAma jagannAthasiMha ane mAtAnuM nAma bhavAnIdevI hatuM. pUjyazrInuM saMsArI nAma premacaMda rAkhavAmAM AvyuM hatuM. janmathI temane namratA, viveka, vinaya, saraLatA, nijAnaMdanI mastI, bhAvanAzIlatA, madhurabhASIpaNuM, guNajJadRSTi evA sadguNo vArasAmAM maLyA hatA. temanuM prAthamika zikSaNa ajImagaMjamAM ja thayuM. tyAra pachI dhArmika ane vyAvahArika ucca zikSaNa kAzIvALA AcArya zrI vijayadharmasUrijInI preraNAthI madhyapradezanA zivapurI zaheramAM sthapAyelA zrI vIratattva prakAzana maMDaLamAM rahIne prApta karyuM. tyAM temane vibhinna ciMtako ane sAdhusaMnyAsIonA sAhityanuM vAcana manana karavAno avasara prApta thayo. vidyAkALa daramyAna temanuM mana jIvanamAM kaMIka karavA mATe vAraMvAra utsuka rahyAM karatuM hatuM. ghaNAM AMtarika ciMtana pachI teo evA nirNaya para pahoMcyA ke ati durlabha mAnavajIvana pAmIne mAtra bhautikatAnA raMgomAM ja lapeTAI rahevuM, bhoga ane AsaktimAM racyApacyA rahevuM e to pazutulya jIvananI nizAnI che. mAnavIno aNamola avatAra sAdhanA-sukRta mATe che. e rIte temaNe potAnA jIvananI dizA sunizcita karI dIdhI. zrI vItarAga prabhuprerita saMyamamArga apanAvIne ratnatrayInI ArAdhanA dvArA svaparanA kalyANano mArga grahaNa karavAno saMkalpa karyo ane e saMkalpanI siddhi rUpe temane saM. 2011-nA kArataka vada 3nA zubha dine, gujarAtanI puNyabhUmi sANaMda mukAme pU. prazAMtamUrti AcAryadeva zrImad kailAsasAgarasUrIzvarajI mahArAjanA varada haste dIkSA ApavAmAM AvI ane zrI kalyANasAgarasUrijInA ziSya tarIke muni zrI padmasAgarajI nAme ghoSita karavAmAM AvyA. virATa vyaktitva, prabhAvazALI vANI ane vizALa zAsanaprabhAvanAthI pUjyazrIno saMyamaparyAya soLe kaLAe zobhI rahyo. tIvra smaraNazakti, apUrva abhyAsaprIti ane pUjyapAda gurudevazrInA aMtaHkaraNanA AzIrvAdathI bahu thoDA samayamAM mAtra dharmagraMthono ja nahIM Jain Education Intemational svapna zilpIo paraMtu darzanazAstra Adi viSayono abhyAsa karI lIdho. AgamagraMthonuM parizIlana karyuM. manohara mukhamudrA, camakabharI AMkho, AkarSaka ane prabhAvazAlI vyaktitva tathA sumadhura vANIthI lAkho jijJAsuo pUjyazrI pratye AkarSita rahe che. mahApuruSa kayAreya koI paNa gacchasaMpradAyanI sImAomAM sImita rahetA nathI. sthAna, samaya ane saMpradAyanAM baMdhano pUjyavarane bAMdhI zakatAM nathI. pUjyazrI potAnAM pravacanomAM ghaNIvAra kahe che, "huM badhAno chuM, badhAM mArA che, huM muslimano pIra chuM. hiMduono saMnyAsI, IsAIono pAdarI, zIkhono guru ane jainono AcArya chuM." AvI vizALa, udAra ane vizvavyApI bhAvanAne lIdhe pUjyazrI karNATaka, tAmilanADu, AMdhrapradeza, mahArASTra, gujarAta, rAjasthAna Adi pradezomAM jyAM jyAM vicaryA che te dareka pradezanAM grAma- nagaromAM teozrIne ghaNAM yaza-kIrti prApta thayAM che. pUjyazrInA mukhanI eka jhalakane pAmavA lAlAyita thatI hajAro AMkho, pUjyazrInI sumadhura vANInI amRtadhArA pAmavA Atura kAna, pUjyazrInAM caraNo pAchaLa cAlavA mATe tatpara hajAro kadama teozrInI sarvAdhika ane advitIya lokapriyatAnAM paricAyaka che. prakAMDa pAMDityathI bharapUra ane lalita madhura pravacanothI prabhAvita thanAro vizALa varga pUjyazrInI lokapriyatAnAM pramANo che, TUMkA samayamAM zAsanaprabhAvanAno ajoDa kIrtimAna sthApita karyo che. te vastutaH suvarNAkSare lakhavA yogya che. pUjyazrInA athAga prayatnothI tIrthasthAna jevuM bhavya ane graMthabhaMDAromAM virala evuM sthaLa gAMdhInagara kobA gAme nirmANa thayuM che. saujanya : zrI mahAvIra jaina ArAdhanA kendra, kobA-382009 (gAMdhInagara) tIrthoddhAraka, rASTrasaMta jainAcArya zrI padmasAgarasUrIzvarajI ma.sA. nanma : 10 sitampara, 1935 animAMna (paM. vaMzAta) nipava : 28 nanavarI, 1974, bhramavAvAva paMnyAsa parva : 8 mArca, 1976, nAmanAra AcAryapaT : 7 visambara, 1976, mahesALA AcArya zrI kI satpreraNA se jaina dharma ko prApta viziSTa upalabdhiyA~ Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo 113 pUjya AcArya zrI ke jhArakhaMDa padArpaNa prasaMga eka zrI kathA-kalamanA kuzaLa kasabI ane mahAvIra prabhu kI nirvANabhUmi zrI pAvApurI ke jalamaMdira meM sarja-saMpAdananA kalAsvAmI grAmajanoM dvArA svecchA se macchImArI ke tyAga kA saMkalpa evaM samagra gAMva meM madya, mAMsa ke bhakSaNa kA nissedh| pU. A.zrI vijayapUrNacaMdrasUrIzvarajI ma. kAThamAMDU-nepAla, tapobhUmi haridvAra evaM goDA-maDagA~va pUjya AcAryazrI vijayapUrNacaMdrasUrIzvarajI mahArAjanuM naina saMgha meM seMkaDo varSo * vada sarvaprathama jinamaMdira jI nAma zravaNagocara thatAM ja AMkha ane aMtara samakSa eka samartha sthApanA va prtisstthaa| sAhityasarjaka khaDA thaI jAya che, jeo zabdanA zilpI, pUjya zrI ke saMyama paryAya ke 25 varSa ke prasaMga para kalamanA kasabI ane bhAva-bhASAnA bhaMDAra che. pUjyazrI muMbaI rAjabhavana meM samAroha pUrvaka rASTrapati zrI nIlama saMjIva AkAra-AkRtithI bhale ochA jANItA hoya, paNa akSarareddddii dvArA rASTra saMta padavI se zAnadAra abhinNdn| AlekhanathI to Thera Thera suprasiddha che. jainajagatanA jANItA mAsika 'kalyANa'-nA mAdhyame pUjayazrI khUba khUba prasiddha che, briTena va amerikA ke maMdiroM meM sarvaprathama to vaLI pUjayazrInI lekha-prasAdInA kAraNe "kalyANa' mAsika aMjanazalAkA yukta jina pratimAoM kI sthaapnaa| paNa khUba khUba prasiddhi pAmyuM che. kalyANa'mAM niyamita aneka sana 1983-84 meM rathAnika zvetApUra saMgha meM saMve samaya kolamo lakhavA uparAMta, chellA 35 varSathI kalyANanuM zAstrIya je vane mA ametazira12nI tI pravaMdhana che nahita mArgadarzana ApavApurvaka tenuM saMzodhana, lekhonuM saMpAdana paNa vivAda kA saphala nirAkaraNa va isI kAraNa zrIsaMgha dvArA pUjyazrI karatA rahyA che. teozrInI lekhanakaLA ane AvAryazrI e pratti sametaziravara tIrNoddhAra kA sanmAnA saMpAdanasajha evI AgavI che ke, jenA sparze prAcIna kathAnako nepAna-tamAko, vidAra, yu.pI., vaMti, dvitnI, jIvaMta banI jAya che ane prAcIna sAhitya paNa navA zaNagAra rAnarathAna, punarAta, mahArASTra, madhyapraveza, taminADU, pAme che. pUjayazrI mitabhASI che, paNa 'kalyANa' ane kalamanA Azvapraveza, varnAra, uttarAkhaMDa mAra ane prAMtoM meM mAdhyame anekonI sAthe kalAkonA kalAko mauna vArtAlApa karatA 1,00,000 vi.mI. che adhika paddha vidAra OM dvArA hoya ema lAge. teozrInuM sAhitya sarvatomukhI che. ciMtana, jinazAsana kI abhUtapUrva dharma prbhaavnaa| kathAlekhana, aitahAsika saLaMgakathA, saMpAdana, saMkalana : A pUnya zrI sajA se rathApita hovA thita vizva ane AvI sAhityanI vividha kSitijone ajavALatAM emanAM vaza vase vaDA naina jJAna bhaMDAra zrI naMdavIra gana ASIdhanA keTalAMye pustako prakAzita thayAM che. judI judI saMsthAo dvArA kendra evaM AcArya zrI kailAsa sAgarasUri jnyaanmNdir| prakAzita AvAM nAnAM-moTAM pustakonI saMkhyA 135 ikkIsavI sadI meM jaina dharma evaM samAja ko pUre vizva AsapAsanI thAya che. jo ke emanA moTA bhAganA badhAM meM bahujana hitAya...saMgaThita aura samunnata karanevAle zAsana prakAzano bhAre mAMgane kAraNe Aje aprApya che. AthI prabhAvaka ziSya saMpadA, zruta saMpadAke srjnhaar|| pUjyazrInA sAhityanA vyavasthita prakAzana mATenI anekAneka mAgaNI-lAgaNIne mAna ApIne vi.saM. 2046-nA mauna sva. iMdirA gAMdhI evaM morArajI desAI Adi aneka ekAdazIne zubha divase "saMskRti prakAzana-surata' saMsthAnI rAjamAnya, gaNamAnya mahAnubhAvoM ko apanI ojasvI vANI ke dvArA zAsana hita meM prabhAvita karanevAle prathama jainaacaary| sthApanA karavAmAM AvI hatI. AcArya bhagavaMta zrImad vijaya rAmacaMdrasUrIzvarajInA nejA heThaLa 11 varSamAM 75 jeTalA skUloM meM aMDoM ke dvArA niyamataH sevana ke mahArASTra pustako vAcako samakSa rajU thayela. sarakAra ke adhiniyama ko evaM zejI Dema meM macchImArI ko apane prabhAvI hastakSepa dvArA baMda karAne kA zreyaskara satkArya tyArabAda vi.saM. 2056nA varSe bhAbharanI bhUmi para phuri ane meM chA che dvArA ninazAsana hI rajA che cAturmAsa daramyAna sUrimaMtra paMca prasthAnanI pAMce pIThanI bobattaLa tane ne na pajarja Udy ka ra zuM che? ArAdhanA pUjyazrIe eka sAthe karI hatI. tenI smRtimAM koTi vaMdanA saha abhivNdnaa| saMskRti prakAzananuM nAmAbhidhAna paMca prasthAna puNyasmRti Jain Education Intemational Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 - svapna zilpIo. prakAzana mAM pheravAyuM. tyArathI Aja sudhI aviratapaNe A karavAnA" evo javAba ApatA. bAbubhAI dIkSA le emAM navalAM nAme sAhitya prakAzananI saphara AgekUca karI rahI che. nAsikanA AgevAno saMmata hatA, paNa nAnAM bALakonI bAbatamAM A sAhitya sapharane sakalasaMghe evI aMtarathI vadhAvI lIdhI che saMmati na hovAthI saM. 2011nA vaizAkha suda 7-ne divase ke Aje pUrve prakAzita pustako aprApya banI cUkyA che. aMdAje murabADa pAsenA vasaI gAme bAbubhAIe najIkanAM sagAMonI 20 varSanI samayAvadhimAM 135 jeTalA prakAzano pragaTa hAjarImAM gupta rIte saMyamano svIkAra karyo. guru bhagavaMta dvArA karavAno puNyalAbha A saMsthAnA phALe jAya che. bAbubhAIne potAnuM nAma zrI jayakuMjaravijayajI ane emanA A sivAya "sUrirAma'nA pravacana sAhityane AgavI ziSya tarIke prakAza-mahendrane zrI pUrNacaMdravijayajI ane zrI zailImAM saMkalata-saMpAdita karIne mokSamArgaprakAzananA mAdhyame muktipravijayajI nAme jAhera karAyA. paMdareka daLadAra graMtho temaNe samAja samakSa rajU karyA che. jemAM pU. munirAja zrI muktivijayajI mahArAjanI kaDaka rAmAyaNanA pravacana to loka jIbhe eTalA vakhANAyA che ke na dekharekha nIce saMyamaghaDatara cAlu thayuM. prAraMbhanAM thoDAM ja pUcho vAta! prabuddha vAcako paNa vicArazIla banI jAya tevuM varSomAM suMdara ane saMgIna abhyAsa karI lIdho. emAM dhIme sAhitya saMkalana karavAnI hathoTI pUjyazrIne hAthavagI che. dhIme zrI pUrNacandravijayajI mahArAjanAM rasa ane ruci A siddhahasta lekhaka AcAryazrIe lekhananI zarUAta lekhanamArge vadhu vaLyAM ane thoDA ja varSomAM eka siddhahasta lagabhaga 25 varSa pUrve karI hatI. 25 varSanA samayamAM lekhaka tarIke teozrI suprasiddha thayA. prAraMbhe zazadhara, pUjyazrInI kalame aneka aitihAsika Agamika kathAo, zramaNapriyadarzI, upAMzu, caMdra, ni:zeSa, satyadarzI Adi aneka jainasAhityanI zreNIbaddha kathAo, saMskRtipoSaka anekAneka upanAmothI teozrIe lekhanano prAraMbha karyo. zrI vArtAo, ciMtana-mananathI bharapura sAhityanI bheTa jainasaMghane pUrNacandravijayajI mahArAjanA mULa nAme lekhana zarU thayA bAda maLI che, enuM mUlya AMkI zakAya tema nathI. to teozrI saMgha-samudAyamAM khUba ja jANItA-mAnItA banI gayA. pUjyazrIne "jema lekhanazakti svata:siddha che, evI ja saM. 2041nA phAgaNa suda 3-nA divase hastagarimAM rIte saMpAdana-saMkalananI kaLA paNa svayaMvaza che. "dharmano marma', gaNi pade ane saM. 2044nA phAgaNa vada 3-nA muMbaI 'pAnuM phare, sonuM khare', 'sAgara chalake motI malake', 'siMdhu zrIpAlanagaramAM paMnyAsa pade pratiSThita karAyA bAda, pU. samAyo biMdumAM', 'biMdumAM siMdhu' bhAga 1-2-3 Adi 'pU. gacchAdhipati AcAryabhagavaMtanI AjJA AziSapUrvaka saM. gacchAdhipatinAM pravacana'-pustako, "cUMTeluM ciMtana' (pU. 2047nA vaizAkha suda 6-nA zubha divase suratamAM AcArya paMnyAsajI mahArAjanA pravacanAMzo), "muktino mAraga mITho', pade ArUDha karavAmAM AvyA. (pU. A. zrI vijayamukticaMdrasUrijI mahArAjanA pravacanAMzo) saM. 2001nI dhanaterazanA divase nAsika-mahArASTramAM tathA pU. paM. zrI bhadraMkaravijayajI gaNivara, pU. A. zrI janma pAmIne 'prakAza' nAma dharAvanAra pUjyazrInA pitAnuM nAma vijayaravicaMdrasUrIzvarajI mahArAja, pU. A. zrI bAbubhAI, mAtAnuM nAma zAMtAbahena ane bhAInuM nAma mahendra vijayajinaprabhasUrIzvarajI mahArAja Adi 'kalyANanA ekI hatuM. bAbubhAInuM mULa vatana tAraMgAnI taLeTImAM vaseluM koThAsaNA avAje AkAra pAmelA vizeSAMko vAraMvAra vAMcavAnuM mana thAya, gAma. dhaMdhArthe teozrI mahArASTramAM TAMkeda-ghoTImAM thoDo samaya evI pUjyazrInI saMpAdanazailInA bolatA purAvA che. rahIne nAsikamAM sthira thayA, eTaluM ja nahIM, eka AgevAna siddhahasta sAhityasarjaka pU. A. zrI vijayapUrNacaMdratarIke nAsika uparAMta AsapAsanAM keTalAMya gAmomAM prasiddha thayA. sUrIzvarajI mahArAja varSothI sarasvatI sAdhanAmAM lIna che. pU. munirAja zrI muktivijayajI mahArAja (pachIthI AcArya)nA teozrInI A sAdhanA satata AgaLa vadhatI rahe, jenA paricaye teozrI saMyamamArge vaLavAnI bhAvanA dharAvatA thayA. prabhAve AMkha AgaLathI ojhala thayelo ApaNo prAcIna prakAza-mahendra e vakhate nAnA hatA, chatAM pitAjI sAthe sAthe itihAsa punaH prakAzamAM dIpI UThe, teozrI zratanA pUjA, pratikramaNa, pauSadha Adi ArAdhanAo karatA ane dIkSAnA parama upAsaka che. viSayamAM kaMI pUchavAmAM Ave tyAre "pU. pitAjI je kare te ame 1da 3jagarimAM ke prati Jain Education Intemational Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo pa. pU. AcArya zrI nityodaya sAgara sUrIzvarajI mahArAja niraMjana parihAra sAdhu-saMta Ama taura para samAja meM dhArmika cetanA aura satkAriyoM ke prati jAgRti paidA karane ke kAryoM meM hI lage rahate haiM, sAtha hI jIvana ke zuddhikaraNa ke lie tapasyA ke AyojanoM kA netRtva unake hisse AtA hai / bahuta kama saMta ese hue haiM to inase haTakara honavAle kAryoMmeM apanA yogadAna dete dekhe gae haiN| jainadharma ke Aja ke saMtoM meM agara dekhA jAe to AcArya nityodaya sAgara sUrIzvara mahArAja ekamAtra saMta haiM jo sAmAjika cetanA aura saMgaThanapriyatA kI vajaha se sabase jyAdA lokapriya haiN| ve mAnate haiM ki samAja jaba taka pUrI taraha eka hokara dharma prati jAgRta nahIM hotA taba taka samAja meM kabhI bhI sAmUhika badalAva nahIM A sakatA / aksara yaha dekhA gayA hai ki vibhinna samudAyoM aura sAmAjika saMgaThanoM meM matabheda kI vajaha se eka gaharI khAI par3a jAtI hai, vahA~ AcArya nityodaya sAgara sUrIzvara mahArAja kI jarUrata mahasUsa kI jAtI rahI hai| aphanI vANI ke oja ra prabala icchAzakti ke sAtha-sAtha prakhara cetanA ke balabUte para pUjya gurudeva darzana sAgara sUrizvara mahArAja ke priya ziSya AcArya nityodaya sAgara sUrIzvara mahArAja ne saiMkar3oM saMsthAoM, kaI gA~voM aura aneka parivAroM ke varSoM purAne vivAda cuTakI meM sulasajhAe haiN| yahI kAraNa hai bikharate samAja ko eka karane kI dizA meM AcArya nityodaya sAgara sUrIzvara mahArAja ke prayAsoM ko hara jagaha kAphI sarAhanA milI hai aura yaha unakI dhArmika cetanA evaM tapasyA kI prabalatAkA hI pariNAma hai ki apanI bAta para aDiga rahane vAle loga bhI AcArya ke Ate hI uneka Jain Education Intemational 115 sAmane natamastaka hokara samAja ke hitameM apane kadama pIche le lete haiN| gujarAta ke surendra nagara ke pAsa AdariyANA meM vikrama saMvata 1998 meM magasara suda 2 kozanivAra ke dina 21 navaMbara 1949 ko zrImatI maraghAbena aura talakhIbhAI ke ghara janme mAsUma naTavaralAla ke kisI bhI parijana ko yaha kataI patA nahIM thA ki sirpha 14 varSa kI umra meM hI isa bAlaka ke kadama saMnyAsa leka saMsAra kA kalyANa karane kI tarapha bddh'eNge| vikrama saMvata 2012 meM vaizAkha vada 13 ko 26 maI 1956 kA zanivAra bAlaka naTavaralAla ke lie sAMsArika sukhoM ke tyAga kA dina banakara AyA / isI dina gujarAta ke cANasmA meM dIkSA lekara bAlaka naTavaralAla nityodayasAgara bane aura AcArya darzana sAgara sUrIzvara mahArAja ko gurudeva ke rUpa meM svIkAra karane ke sAtha hI praNa liyA ki ve apane pUre sAdhu jIvana ke daurAna samAja ke lie kucha aisA khAsa kisma kA naya kAma kareMge jisase samAja bikharane ke bajAe eka ho aura sAmAjika vivAda ke rAste neka ho / AcArya nityodaya sAgara tamilanADu, karnATaka, mahArASTra, pazcima baMgAla, bihAra, uttara pradeza, madhyapradeza aura rAjasthAna ke hajAroM parivAroM meM ekatA ke bIja bone aura saikaDoM saMsthAoM ko samarpaNa ke sUtra meM pirone vAle saMta ke rUpameM jAne jAte haiN| saMgaThana unakA sabase pRriya viSaya hai aura ekatA kA prayAsa unakI pahalI kozizaSa / jinazAsana kI sevA meM isa taraha kA eka anokhA yogadAna denevAle saMta nityodaya sAgara ke prayAsoM ko prabalatA pradAna karane meM unake ziSya AcArya caMdrAnana sAgara sUrIzvara mahArAja kA bhI jabaradasta yogadAna hai| AcArya nityodaya sAgara sUrIzvara mahArAja mAnate haiM ki ekatA hI jIvana kI saphalatAkI cAbI hai jisake jarie duniyA ke sIsI bhI muzkila kAma ko AsAna kiyA jA sakatA hai| hAlAMki yaha bhI mAnate hai ki sAmAjika jIvana meM ekatA itanI AsAna nahIM hai lekina unakI yaha bhI mAnatA hai ki yaha Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 svapna zilpIo. koI itanA muzkila kAma bhI nahIM hai jise AsAnI se nahIM tyArabAda bAbubhAIe nagInadAsane pU. paM. zrI siyA nAWI mArca nityodya sAra rUrIzvara mahAna jI bhadraMkaravijayajI mahArAja pAse mUkyo. teozrIe paNa e ja * mAnyatA yada mI hai ji ho bhI vAta vAtoM se hI abhiprAya ApyA, bAbubhAIe nagAnane pUchyuM, "tAre konI viDatI hai gaura viICI daI vAta vArtA re rI saMvattA pAse dIkSA levI che?" nagIne kahyuM, "tame jyAM apAvo tyAM." paNa pachI to pU. paMnyAsazrI kAMtivijayajI mahArAja pAse apanI bAtoM meM pUrI majabUtI aura prabala zakti rakhane ke dIkSA levAno saMkalpa karyo. bhavyAtmA nagInabhAI saMyama sAtha vANI meM kaThoratA se samAja ko eka ekatA parosane aMgIkAra karatAM pahelAM siddhagirinI yAtrAe gayA. temanA vAne kAvArtha nityodraya sAra sUrIzvara mahArAja ka nIvana para kaTuMbI ramaNikabhAI (AyaMbila bhavananA munIma) ne tyAM nida DIneM to nAtA haiM %i 3nA pUra nIvana utA gaura UtaryA. ramaNikabhAIe nagInane dIkSA na levA ghaNuM saMcana ti, rIM vanA hai drivya saMta saura utA samajAvyA. sAdhu samudAyamAM kvacit banatAM anicchanIya inI vArtha nityo sAra surIzvara madana che paNa tattvo ughADAM karyA. nagIne badhuM sthitaprajJanI jema sAMbhaLI jo bhI loga Ate haiM unameM jyAdAtara ve hote haiM jinheM saMgaThana lIdhuM. potAnA kahevAthI kazI ja asara nahIM thAya ema jANIne kI AzISa aura ekatA kA AzIrvAda cAhie, kyoMki aMte ramaNikalAle pUchyuM, "tame konI pAse dIkSA levAnA cho?" tyAre nagInabhAIe mauna toDyuM ane potAnA pUjanIya Aja ke samAja meM sabase jyAdA jarUrata bhI isI bAta kI gurudevazrInuM nAma lIdhuM. A puNyapuruSanuM nAma sAMbhaLatAM ja hai aura isa jarUrata ko varSoM pahale nityodaya sAgara mahArAja ramaNikabhAInI vANIe vaLAMka lIdho. teozrI pAse dIkSA ne madasusa #ra niyA thA rUkSatni ne guru se rUsI dvizA meM levI hoya to khuzIthI lo. teozrI mahAtapasvI ane nirmala naTe he. saura yahI vanada hai ji 3rce naina dharma sATha saMyamI mahAtmA che. nagIne kahyuM ke, "samudAya uttama che; mATe nI aura tA je bhAvArtha je rUpa meM nAnA nAtA haio ja meM teozrIne pasaMda karyA che." A sarva pU. paMnyAsaja saujanya : pU. sA. zrI kalpitAzrIjI ma.sA. tathA pU.sA. cArUlatAzrIjI mahArAjanA utkRSTa samaka ma. sA. (bena mahArAjanI preraNAthI zrI zeTha vADIlAla sArAbhAI . paM. zrI kAMtivijayajI mahArAjane saMyama aMgenI derAsarajI TrasTa (zrI caMdraprabhasvAmI . jaina derAsara), 186 rAjA koIpaNa khAmI bilakula gamatI nahIM. prajJApanIyajIvone rAmamohanarAya roDa, prArthanA samAja, muMbaI 400004 taraphathI avasare sAraNAM-vAraNAM karI te khAmI dUra karAvatA. potAna pa.pU. AcArya zrImad vijaya jIvanamAM e khAmIo mATe satata AMtara nirIkSaNa karyA karatA khAmI dekhAya tyAM tene dUra karavAno prayatna karatA. kyAreka naracaMdrasUrIzvarajI mahArAja sAheba zArIrika saMyogane vaza khAmI dUra na thAya to pArAvAra saMyamaniSTha mahAtapasvI pU. paMnyAsazrI kAMtivijayajI pazcAttApa karatA. dareka mumukSanI jema nagIna mATe paNa ema ja gaNivarya saM. 2011nI sAlamAM khaMbhAta mukAme cAturmAsa banyuM. pU. paMnyAsajI mahArAje tene potAno ziSya karavAne birAjamAna hatA. haLavadanivAsI suzrAvaka dIpacaMdabhAI anicchA darzAvI. tyAre nagInanI ane tenA mAtApitAne (bAbubhAI)e potAnA nAnA putra nagInadAsane pU. paMnyAsajI bhAvanA eka ja hatI ke Apano ja ziSya banAvavo aMte pU ma. pAse abhyAsa mATe mUkyo. svAdhyAyarata ane tyAga- paMnyAsajI mahArAjazrIe hA pADI ane nagInane manamayU vaiirAgyanI mUrti samA pU. paMnyAsa ma. pAse abhyAsa karatAM karatAM nAcI UThyo ane bAbubhAI jItyA. nagInabhAI jItyA ane nagInadAsane mAtra jJAna ja nahIM, sAthosAtha UchaLato vairAgya saM. 2013nA mAgasara suda 11nA mauna ekAdazInA pAvana paNa maLyo. sarvaviratino joradAra rAga maLyo. saMyamanA divase, haLavadanA AMgaNe bhavya mahotsavapUrvaka anera manoratha adamya banI rahyA. temaNe pitAzrIne khaMbhAta bolAvyA. ucharaMgathI 19 varSanI yuvAnavaye nagInadAsa dIkSita thaI dIkSA apAvavA vinaMtI karI ane cAritra na maLe tyAM sudhI munizrI naracaMdravijayajI ma. banyA. vardhamAnatapa cAlu rAkhavAno potAno manoratha jaNAvyo. pU. pU. paMnyAsajI mahArAjane eka jamaNo hAtha maLI gayo paMnyAsajI mahArAjamAM mumukSunI yogya parakha hatI. Jain Education Intenational For Private & Personal use only Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo vinIta, samarpita, tyAgI, tapasvI, prajJApanIya ane sadA AnaMdI bhaktaziSya maLI gayo. AsAdhakaziSya pU. paMnyAsajInI sAdhanAmAM noMdhapAtra sahayoga Apyo. pU. paMnyAsajI zrI kAMtivijayajI mahArAja bhAvadayAnA bhaMDAra ane saMyamaniSTha teozrIjI vi. sa. 2021 bhA. va. 3-nA pATaNa mukAme kALadharma pAmyA bAda suvizAla gacchAdhipati AzritagaNa parama hitaciMtaka svanAma dhanya pUjyapAda AcAryadeveza zrImad vijaya rAmacandrasUrIzvarajI mahArAjAnI pAvana nizrAmAM tapa, jJAna, saMyama, vaiyAvacca jevA sAdhujIvananA sarvottama guNono kramazaH vikAsa sAdhatAMsAdhatAM teozrIne suvizAlagacchAdhipatizrIjIe potAnA ja varad haste vi. saM. 2047nA mAgazara vada 9nA zubha dine gaNi-paMnyAsa ane te ja varSanA vaizAkha suda 6nA zubha dine amadAvAda mukAme upAdhyAya pade ArUDha karyA ane suvizAlagacchAdhipati vAtsalyamahodadhi pUjyapAda AcArya bhagavaMta zrImad vijaya mahodayasUrIzvarajI mahArAjAnI zubhAzAthI saujanyamUrti tapasvIratna pUjyapAda AcArya bhagavaMta zrImad vijaya vibudhaprabhasUrIzvarajI mahArAjAe teozrIjIne jainazAsananA tRtIyapade--AcAryapade ArUDha karyA. tyArabAda aneka prakAre zAsananI prabhAvanA karatAM karatAM aneka jIvone prabhuzAsanamAM joDavApUrvaka svajIvanane dhanya banAvIne sAdhu-jIvananI zobhA vadhArI rahyA che. koTizaH vaMdana hajo e pUjyavarane! mAra dezanA kohinUra rabbasamA A.deva zrI ratnAkarasUrIzvarajI ma.sA. lekhaka : muni ratnatrayavijayajI ma.sA. janma badhAne maLe che, paNa enI camaka ane camatkAra jIvana dvArA thAya che. jaba hama Aye jaga meM, jaga hase tuma roya / karaNI aisI kara calo, tuma haso jaga roya // 1 // AvuM ja kAMI pUjyazrInAM jIvanamAM banyuM. vi.saM. 2015mAM mAlavADA gAmamAM zrAvaNasuda pUrNimA (rakSAbaMdhana)nAM divase thatA gajANI parivAramAM AnaMdanI 117 urmio uchaLI. pitA uttamacaMda, mAtA raMgudevInA lADIlA khuzAlacaMda AgaLa vadhavA lAgyA. meTrIkanI parIkSA ApI pharavAnI icchAthI mAunTa Abu gayA. tyAM AgaLa AcAryazrI guNaratnasUrijInI nizrAmAM saMskAra zibira cAlatI hatI. temAM baMne mitroe praveza karyo. prathama zibiramAM vairAgyamayavANI sAMbhaLI traNa varSamAM dIkSA na lauM tyAM sudhI miThAI ane ghIno tyAga karyo. jo abhigraha aTala hoya to saphaLatA nizcita prApta thAya. mAtAnI chatra chAyA khoyA pachI parivArajane mahArASTramAM ghaDatara mATe A. ratnazekharasUrIzvarajI pAse mokalyA. AcAryabhagavaMtanI tabiyata nAtaMdurasta hovA chatAM kAkAzrI rAjamalajInA Agraha kAraNe mAlavADA dIkSA ApavA padhAryA. suMdara rIte dIkSA mahotsava ujavAyo. gurudevanI icchA hatI ke kohinUra ratnanuM nAma navuM ja ApavuM ema vicArI muni ratnuMnduvijaya nAma rAkhyuM. gurudeva sAthe rahI rAdhanapuramAM paMDita bAMdhI abhyAsa karAvyo. paraMtu dhAryuM kAMI thatuM nathI. mAtra pAMca varSanA saMyama paryAyamAM gahedavanI chatrachAyA khoI nAMkhI. puNya saMyoge kalikuMDa tIrthoddhAraka A. rAjendrasUrijInuM milana thayuM. emane sAthe rAkhI jJAnAbhyAsa AdimAM AghaLa vadhArI yogyatA jANI kalikuMDa tIrthamAM vi.saM. 2049mAM phA.su. panA divase paMnyAsa padavavI ane vi.saM. 2052mAM mahAsuda 13nAM divase AcAryapadavI arpaNa karI. AcArya zrI ratnAkarasUri nAmathI alaMkRta karyA. pUjyazrInI jIbhamAM evI mIThAza che ke AvanAra ari paNa amI thaI jAya. aneka saMghomAM varSo sudhI kalahanAM kAraNe khoravAyela kAryono AraMbha karAvavA rAta divasa tananI apekSA rAkhyA vinA mahenata karela. lagabhaga dareka ThekANe saphaLatA prApta karela. satyapura tIrtha (sAMcora)mAM je mahAvIra svAmInuM jinAlaya che. jenA nAme A nagarane tIrthanI upamAM pAmela che. "jayauvIra saccara maMDaNa' evA tenAM jIrNoddhAra mATe 17-17 varSathI paDelo jhaghaDo aneka AcAryo AvavA chatA saphaLatA meLavI na zakyA. paNa pUjyazrIe dareka vyakti upara samabhAva rAkhI darekanI vAta sAMbhaLI dareka vyaktine sAthe laI jIrNoddhArano nirNaya karyo tyAre sAMcora saMgha harSollAsanAM vAtAvaraNathI guMjI UThyo. bIju mukhya kAma atiprAcIna zrI jIrAvalA tIrthanAM jIrNoddhAra mATe koI AcArya AgaLa na vadhatA. pUjyazrIe Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 svapna zilpIo sAhasikatApUrvaka mUlanAyakane utthApana karAvyAM. te joI Apyo. ekanuM nAma jayaMtI ane bIjAnuM nAma jazavaMta rAkhyuM. ke.pI. saMghavI, tArAcaMdabhAI vi. paNa AzcaryamAM garakAva thaI jazavaMtanuM AMtarapota kAMIka juduM ja hatuM. temAM saMskArI gayA. AvI aneka durlabha ghaTanAo pUjyazrInAM jIvanamAM mAtApitAnI otha maLI. jinapUjA jevA prAthamika AcAro to AvatI rahe che. prabala puNyodayathI zAsananI prabhAvanAmAM zaizavathI ja temanA jIvanamAM zobhI UThyA. dharmakSetra pratyeno nimitta bane che. marudharadezanAM jAlora jillAmAM Avela sahaja jhoka hato ja. temAM eka suMdara nimitta maLyuM. pU. A. rAmasIMga ane tavAva gAmamAM aitihAsika aMjanazalAkA- de. zrI vijayacidAnaMdasUrIzvarajI ma.sA.nuM sAyalAmAM cAturmAsa pratiSThA mahotsava ujavAyela. hatuM. temanI sAthenA bAlamunirAja zrI naMdIghoSavijaya ma.sA.sametazikhara mahAtIrthamAM "cha'rI pAlita saMghamALanA ne bAlyavayamAM saMyamanA sohAmaNA svAMgamAM zobhatA nIrakhIne divase gurudevanAM saMyama paryAyane 32 varSa pUrNa thatAM mAtra 15 saMyamadharma pratye vizeSa anurAga jAgyo. miniTamAM 32,000nI 332 gauzALAmAM tithi noMdhAI niyati paNa jANe temane zubha bhaNI kheMcI rahI hatI! gaI. zAsanadevothI eka ja prArthanA AvAM zAsanaprabhAvaka surendranagaramAM pAvityamUrti siddhAnta mahodadi pU. A. ke. zrI vibhUtine zatAyuM arpe ane zAsanakAryamAM sahAyaka bane e ja vijayapremasUrIzvarajInAM pAvana padArpaNa thayAM, AsapAsanA abhyarthanA. vistAramAMthI darzanArthIonAM vRMdo surendranagara UmaTatAM hatAM. pU. munizrI ratnatrayavijayajI ma.sA.nI preraNAthI pUjyapAdazrInI karuNAnaja2 jazavaMta upara paDI. jazavaMtane paNa zAsanapremI bhaktonA saujanyathI pUjayapAdazrInA pAvana sAnidhyamAM rahevAno bhAva thayo ane te bhAvane amalamAM mUkI saMyamanI abhilASAne paripakva karI. dharmacakra prabhAvaka : sUrimaMtranA viziSTa sAdhaka vi.saM. 2018nA phAgaNa suda 10nA dine bhIkha pa.pU.A.zrI jagavalabhasUrijI ma.sA. tapasvI pU. A. ke. zrI vijayahimAMzusUrIzvarajI ma.sA.nA nAsikanI nikaTamAM AvelA nayanamanohara zrI dharmaprabhAva varada haste sAyalA gAmamAM ja pravrajita banyA. vaizAkha suda tIrthanA sohAmaNAM saMkulamAM paga mUkatAMnI sAthe je svapnadRSTAnuM 6nA dine vAtsalyamUrti pU. A. bha. zrI vijayapremasUrIzvarajI sahaja smaraNa thaI Ave, vartamAnamAM Thera Thera dRSTigocara thatA mahArAjanA varada haste vaDI dIkSA thaI. pU. munirAjazrI dharmAnaMdavijayajI (pachIthI pU. A. ke. zrI vijayadharmajitazAstrokta zrI dharmacakra tapanA vRddhigata pracAra ane prabhAvane sUrIzvarajI) ma.sA.nA ziSya banyA ane munirAjazrI nIrakhIne je tapapreraka puNyapuruSa sahajatAthI smRtipaTa upara jagavallabhavijaya ma.sA.nA nAme saMyamajIvananA vividha UpasI Ave, zrI 108 pArzvanAtha prabhu pratye vartamAna jaina yogonI ArAdhanAmAM lIna banyA. saMghamAM pragaTelI ane pravRddhi pAmelI prIti ane bhaktimAM je pUjyazrInuM viziSTa yogadAna che, jemaNe racelI saMvedanAsabhara jhaLahaLato vairAgya viziSTa tyAgamAM pariNamyo. stutio ane stavanAo bhAvavibhora banIne jinabhakto dvArA pravrajyA-jIvananA prAraMbhamAM ja aneka viziSTa AjIvana jinAlayomAM gavAtI karNagocara bane che, nipANI, vAlavoDa abhigraho dhAraNa karyA. prAyaH tamAma mevA-mIThAI ane moTA jevAM prAcIna tIrtho ke vaTAmaNa jevAM abhinava tIrthonA uddhAra bhAganAM pharasANano tyAga karyo. lagabhaga tamAma phUTa sahita ke utthAnamAM jemanI preraNA ane prabhAvano bahumUlya phALo che lIlotarIno paNa jIvanabhara mATe tyAga karyo. svAdhyAyayoganI gahanatAmAM DUbakI mArIne vividha viSayanAM anekAneka zAstronuM te pU. A. ke. zrI vijayajagavallabhasUrIzvarajI mahArAjanA nAmathI sakala saMgha sujJAta che. adhyayana karyuM. saMskRta, prAkRta, nyAya, prakaraNo, Agama grantho vagere vividha viSayanAM jJAtA banyA. aneka zramaNone zAstra saurASTranA jhAlAvADa pradezamAM 'bhagatanA gAmanA gona granthonuM adhyApana paNa karAvyuM. prApta kareluM jJAna vizeSa rUpe nAmathI suprasiddha sAyalA gAma e teozrInI janmabhUmi, saMyama ane bhaktimAM pariNata thatuM rahyuM. gurujanonI sevA ane pitAjI jagajIvanabhAI ane mAtuzrI hIrAbahena e temanA zramaNonI vaiyAvaccamAM sadA khUba utsAhI rahyA. gurusevAnA dharmasaMskRta pitAjI ane mAtAjI hatAM. vi.saM. 1999nA maMtrane jIvanamAM kendramAM rAkhyo. prAraMbhika 12 varSa to satata phAgaNa vada 10nA dine hIrAbahene joDiyAM saMtAnone janma garasevAmAM rata rahyA. Jain Education Intemational Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo 119 vijayajayazekharasUrIzvarajI ma.sA.nI nizrAmAM vi.saM.nA kArataka vada 9nA zubha dine nAsika nagare gauravavaMtA AcArya padathI pradAdAgurudeva A. bha. zrI vijayapremasUrIzvarajI mahArAjA, dAdA gurudeva pU. A. bha. zrI vijayabhuvanabhAnusUrIzvarajI mahArAja ane gurudeva pU. A. bha. zrI vijayadharma-alaMkRta karavAmAM AvyA. sUri padathI vibhUSita banIne jitasUrIzvarajI mahArAjA-e traNeya guruvaryonI aMtaraMga kRpA sUrimaMtranA viziSTa sAdhaka banyA. zrI sUrimaMtranA paMca saMpAdita karI. pUjya guruvaryonAM AzIrvAda ane AjJA pAmIne prasthAnanI ArAdhanA karI. vi.saM. 2030nI sAlamAM chANImAM prathama cAturmAsa karyuM. tyArathI eka viziSTa pravacanakAra ane zAsana-prabhAvaka tarIkenuM teozrInuM vyaktitva prakAzita thayuM. vividha ane viziSTa anuSThAno dvArA prAraMbhika jIvone dharmamAM joDI temane jJAna ane kriyAnA rasika banAvavAnI eka adbhuta hathoTI teozrI dharAve che. caturzaraNa, duSkRtyagarbhA, sukRtya anumodanA, pudgala vosirAvavAnI kriyA, zrI namaskAra mahAmaMtranI nava ekAsaNAM sahitanI ArAdhanA. zrI 108 pArzvanAthanA aTTama, zrI dharmacakratapa, upadhAnatapa, cha'rIpAlaka saMdha vagere temanAM priya anuSThAno che. A tAraka anuSThAno dvArA temaNe hajAro AtmAone dRDhadharmI banAvyA che. vividha pUjano vagere bhakti-anuSThAnomAM zuddhi ane vidhinI custatAno sadAya temano Agraha rahyo che. teozrInI nizrAmAM thatAM mahApUjano Adi anuSThAnonI bhavyatA ane divyatAnuM haMmezAM bhaktajanomAM AkarSaNa rahyuM che. prabhubhakti e temano priya yoga che ane tethI bhakti-sAhityanA viSayamAM temaNe sAruM pradAna karyuM che. gurukRpAthI temane asAdhAraNa kavitvazakti prApta thayelI che. tethI aDhaLaka stavanAo ane stutionuM bhavya bheTaluM teozrIe prabhucaraNe dharyuM che. prabhumilanano setu, bhaktinI zakti, bhAvabharI stavanAvalI, navanidhAna vagere pustakomAM temanI bhaktiracanAo saMgrahita thaI che. zrI 108 pArzvanAtha tIrthadarzana grantha (be bhAga) e teozrI dvArA jaina saMghane maLelI eka aNamola bheTa che. zrI namaskAra mahAmaMtranA 68 akSaro parathI utprekSita 68 tIrthonI bhakti paNa teozrIe zrI saMghamAM vizeSarUpe pravAhita karI che. zrI dharmacakra atizayanA teozrI avvala upAsaka che. vi.saM. 2048nA vaizAkha suda pAMcame dharmacakratIrthanI pAvana bhUmimAM pUjyapAda A. bha. zrI vijayabhuvanabhAnu-sUrIzvarajI ma.sA.nA zubha haste paMnyAsa pade pratiSThita karavAmAM AvyA ane gacchAdhipati pU. A. de. zrI vijaya jayaghoSa-sUrIzvarajI mahArAjAnA AzIrvAda ane anujJAthI zrI sUrimaMtra paMcaprasthAna ArAdhaka pU. A. ke. zrI Jain Education Intemational zreNI satata racAtI rahe che. aneka aMjanazalAkA-pratiSThA, teozrInI pAvana nizrAmAM zAsanaprabhAvaka prasaMgonI cha'rIpAlaka saMgha, upadhAnatapa, mahotsavo vagere prabhAvaka prasaMgo teozrInI nizrAmAM UjavAyA che, UjavAtA rahyA che. 25 jeTalA ziSya-praziSyAdi parivArathI teozrI parivRta che. teozrInI preraNA ane mArgadarzanathI pU. gacchAdhipati A. bha. zrI vijayajayaghoSasUrIzvarajI ma.sA.nI nizrAmAM UjavAyela zrI dharmacakra prabhAvatIrthano bhavyAtibhavya aMjanazalAkA-pratiSThA mahotsava eka aitihAsika tavArIkha samo banI rahyo. have TUMka samayamAM pUjyazrInI nizrAmAM dharmacakra tIrthathI sametazikharajI tIrthano dIrgha ane aitihAsika yAtrAsaMgha Ayojita thanAra che. eka avvala ArAdhaka ane viziSTa prabhAvaka tarIke vistareluM vyaktitva jaina saMghanA gaganamAM dIpI rahyuM che. A tejasvI tArakanI tejapratibhA satata vistaratI raho e ja abhyarthanA. pU.paM.zrI cAritravallabhavijayajI ma.sA.nI preraNAthI zrI dharmacakra prabhAva tIrtha vilhoLI (nAsika) mahArASTranA saujanyathI pa.pU. A. zrI guNazIlasUrijI ma.sA. svabhAvanA hatA. mosALa baragaDA (kerAlA)mAM saM. 2001mAM janmelA gulAbakumAra bAlyAvasthAthI ja zAMta saumya sahunI sAthe haLImaLIne rahetA. saM. 2009mAM pitAjI dhanajIbhAI sAthe pUjyapAdazrI vijayarAmacaMdrasUrIzvarajI mahArAjano paricaya thatAM ja dharmasaMskAro khIlI UThyA. saM. 2011mAM agiyAra varSanI vaye pitAzrI sAte upadhAna vahana karI saMyamajIvananI tAlIma meLavI. saM. 2014thI saM. Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 svapna zilpIo 2019 sudhI, pAMca varSa, pUjyapAdazrIjInI sAthe rahI 2049- mAM jAmanagara-zAMtibhuvana cAturmAsamAM anekavidha saMyamajIvananI tAlIma meLavI. saM. 2019mAM pitAzrI zAsanaprabhAvaka mahotsavo UjavAyA. cAturmAsa bAda vi.saM. dhanajIbhAI saparivAra dIkSita thaI pU. munirAja zrI 2050mAM saMdhavI zrI dilIpabhAI bhAIcaMdabhAI meghajI mArU bhadrazIlavijayajI banyA, tyAre gulAbakumAra temanA ziSya parivAra taraphathI jAmanagara-pAlitANAno 24 divasIya bhavya tarIke munirAjazrI guNazIlavijayajI nAme jAhera thayA. cha'rIpAlaka saMgha nIkaLela. anekavidha guNothI zobhatA pU. munizrI guNazIlavijayajI dIkSA grahaNathI ja pUjyazrIjIne tapasvIsamrATa pU. AcAryadeva zrImad vijaya adhyayana, vinaya, vaiyAvacca, tapa AdimAM lIna banyA. kAvya rAjatilakasUrIzvarajI mahArAjA tathA suvizAla gacchAdhipati vyAkaraNa-nyAya Adino suMdara abhyAsa karI pUjyapAdazrInA pUjyapAda AcAryadeva zrImad vijaya mahodayasUrIzvarajI tathA svagurudevanA vizeSa kRpApAtra banyA. saM. 2027thI pU. mahArAjAe svahaste bhorola tIrthamAM vi.saM. 2052 vai.su. gurudevazrInI nizrAmAM cAturmAsa karI madhura vaknatva, saumya 7- nA puNyadine AcArya pade abhiSikta karyA. pUjyazrIe svabhAva Adi guNo vaDe anekonAM dila jItI lIdhAM. pravacana AcArya padapradAna bAda sUrimaMtranAM pAMce prasthAnonI ArAdhanA mATe 4-5 mAila nitya AvAgamana ane eka divasamAM traNa apramattapaNe karI. anekavidha zAsanaprabhAvaka kAryo pUjyazrInI traNa pravacana e to teozrInA jIvanano nityakrama banI nizrAmAM UjavAtAM ja rahe che. vi.saM. 2053mAM amadAvAda gayo!. saM. 2037mAM jAmanagaramAM bALamumukSu hitezakumAre zAhIbAgamAM, vi.saM. 2016mAM borasadamAM, vi.saM. pUjyazrI pAse dIkSA grahaNa karI, pUjyazrInuM ziSyatva svIkArI 2057mAM vAMkAneramAM, vi.saM. 2059mAM mahesANAmAM. bhavya munirAjazrI harSazIlavijayajI nAma dhAraNa karI Aje suMdara upadhAna tapa pUjyazrInI nizrAmAM yojAyela. vi.saM. 2055mAM jJAna-dhyAna-pravacanamAM AgaLa vadhI rahyA che. saM. 2039mAM borasada nagaramAM UjavAyela bhavyAtibhavya aMjanazalAkA jAmanagara-osavAla kolonImAM zA petharAjabhAI pratiSThA-mahotsavamAM zrI saMghane pUjyazrInuM prabaLa mArgadarzana rAyazIbhAIe pUjyazrInI preraNAthI ajoDa upadhAnatapa maLela. vi.saM. 2057mAM borasadathI mAtaratIrthano ane vi.saM. karAvela. kalakattAthI pUjyazrInI preraNA pAmIne 68 divasano 1060mAM borasadathI zrI siddhAcalajI mahAtIrthano bhavya bihAranI kalyANaka bhUmiono aitihAsika saMgha zrImatI cha'rIpAlaka saMgha saMghavI bharatabhAI kezavalAla vAsaNavALA nIlamabahena kAMkariyA tathA zrImatI tArAbahena kAMkariyA parivAra taraphathI khUba ja ullAsapUrvaka nIkaLela. taraphathI nIkaLela. tema ja bhavAnIpuramAM upadhAnatapanI pUjayazrInA laghugurubaMdhu pU. munipravara zrI kulazIla ArAdhanA paNa yAdagAra thayela. vi.saM. 2046nI sAlamAM vi.ma. ane pUjyazrInA ziSyaratna pU. mu. zrI harSazIlavi. ma., ghATakopara zrI saMghamAM cAturmAsa daramiyAna pUjyazrI pratidina dvArA saMpAdita.-lekhita-"eka majenI vArtA', 'eka sarasa 60 phUTa-zaMkhezvara pArzvanAtha ArAdhanA bhavanamAM preraNAtmaka vArtA', 'zramaNa bhagavAna mahAvIra', 'covIsa tIrthakaracaritra' pravacano dvArA suMdara dharmajAgRti lAvela, jenA pariNAme Adi aneka sacitra pustako jaina samAjamAM khUba ja lokapriya cAturmAsamAM aneka zAsanaprabhAvaka kAryo thavA pAmela. saumya banyAM che. svabhAva, paropakAravRtti, pravacanapaTutA-A sarva guNonI vi.saM. 2060mAM raMgasAgara cAturmAsamAM pUjyazrIe suvAsathI maghamaghatA pUjyazrIne gacchAdhipati parama gurudeve sUrimaMtranI paMcaprasthAnanI 84 divasanI akhaMDa ArAdhanA emanA gurudevanI sAthe gaNi padathI vibhUSita karyA hatA ane maunapUrvaka karIne ArAdhanA-sAdhanAno anero Adarza Ubho saM. 2047nA dvitIya vaizAkha suda 13nA divase muMbaI karela. pUjyazrInI sUrimaMtranI ArAdhanA nimitte raMgasAgara ghATakoparanA AMgaNe pUjyazrIne paMnyAsa pade ArUDha karavAmAM saMghamAM bhavyAtibhavya dazAddhika jinabhakti mahotsava AvyA. vi.saM. 2048nI sAlamAM amadAvAda-dazA poravADa ujavAyela. vi.saM. 1969mAM zAMtivana pAlaDI khAte cAturmAsa daramyAna paNa pratidina-raMgasAgara zrI saMghamAM pUjayazrInA sadupadezathI nirmita thayela vijaya pUjyazrInAM prabhAvaka pravacano yojAtAM baMne sthAnomAM suMdara rAmacaMdrasUrIzvarajI ArAdhanA bhavana khAte zrI vijaya ArAdhanAo saMpanna thavA pAmI. ciMtAmaNi pArzvanAtha svAmI jinAlayano bhavyAtibhavya pUjyazrInA gurudevazrInA kALadharma bAda vi.saM. aMjanazalAkA pratiSThA mahotsava UjavAyela te ja sAlamAM Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo khaMbhAtamAM A. zrI kaivalyaratnAzrIjInI vardhamAnatapanI 100mI oLInI pUrNAhUtino mahotsava vi.saM. 2062mAM borasadathI kalikuMDa tIrthano cha'rIpAlita saMgha, naroDAtIrthamAM poSa dazamInA-zAsana prabhAvaka aThThama tapanI ArAdhanA, DIsA nagaramAM mumukSuRRSikSa kumArIno bhavya dIkSA mahotsava ane e ja varSamAM zrI siddhAcalajI mahAtIrthamAM sAbaramatI yAtrika bhuvanamAM thayela yAdagAra bhavya cAturmAsa. vi.saM. 2063mAM zrI siddhAcalajI mahAtIrthamAM beMgalora bhuvanamAM khaMbhAta parivAra Ayojita bhavya navANu yAtrA. mAgazara mahinAmAM mumukSu bhavyAkumArI pradIpabhAI bhIvaMDIvALA tathA mahA mahinAmAM mumukSu maMgaLAbahena ramaNikalAla vaDecA-DIsAvALAno bhavyAtibhavya pravrajyA mahotsava mahA mahinAmAM ja zrI siddhAcalajI mahAtIrthamAM hIrAzAMtA yAtrika gRhamAM jirNoddhArita zrI mahAvIrasvAmI jinAlayamAM bhavya pratiSThA mahotsava...muMbaI bhAratanagara jaina saMgha, grAnTaroDanI atyAgrahabharI cAturmAsanI vinaMtIno svIkAra. tyAMthI amadAvAda thaI amadAvAdamAM paNa pUjyazrInA AcAryapadanA 11 varSanA pUrNAhUti prasaMge bhavya mahotsava ujavAyela. tyAMthI ANaMdamAM AnaMda-maMgaLa ArAdhanAdhAmamAM pratiSThA mahotsava tathA nUtana upAzrayamAM udghATanano maMgala prasaMga khUba ja suMdara rIte ujavAyela. muMbaI mahAnagaramAM padharAmaNI karatA pratyeka sthAnomAM bhavya sAmaiyuM, navakArazI, pravacano, saMghapUjananI hAramALA sarjAI...khAsa karIne kacchI dazA ozavALa samAjamAM pUjyazrI AcAryapada pradAna bAda prathamavAra padharAmaNI karatA hovAthI apUrva ullAsa pravartato hato. muMbaI mahAnagaramAM muluMDamAM jeTha suda 6nA divase pUjyazrIno bhavyAtibhavya praveza thayela. muluMDamAM paNa cAreya divasa vividha sthAnomAM praveza-navakArazI pravacano, saMghapUjanonI zreNIo racANI. tyAMthI bhAMDupa padhAratA pUjya tapasvIratna paMnyAsa zrI bhadrazIla vijayajI ma.nI puNyatithi prasaMge zAMtisnAtra mahotsava, vikrolInI zAnadAra caitya paripATI, vikrolImAM anekavidha zAsana prabhAvanA, tyAMthI aMdherI thaI pArlAmAM pUjyapAda gacchAdhipati A.bha. hemabhUSaNama.nA darzana, vaMdana, traNa divasa sthiratA, zAMtAkrUjha, dAdara, bhUlezvara, masjidabaMdara, zrIpAlanagara, tAradeva Adi sthAnomAM suMdara zAsanaprabhAvanA karatA pUjyazrIjIno bhAratanagara jaina saMghamAM aSADha suda-9nA bhavyAtibhavya cAturmAsa praveza thayela. bhAratanagara saMghano utsAha ane gurubhaktono ullAsa, gurupUjanAdinI apUrva uchAmaNI, anekavidha zAsanaprabhAvanAnA kAryopUrvakanuM yazasvI cAturmAsa, cAturmAsa bAda zAhapura tIrthano ATha divasano bhavyAtibhavya cha'rIpAlaka saMgha, poSa mAsamAM marIna DrAIvamAM su. umedacaMdra bhogIlAla zAhanA nivAsasthAne navanirmita zrI AdinAtha svAmI gRha jinAlayamAM bhavya aMjanazalAkA pratiSThA mahotsava. punaH gurudevazrIno gujarAta tarapha vihAra vaDodarA, subhAnapurAmAM cAturmAsanI jaya. mArgamAM paNa bhAyaMdara, virAra, vApI, surata, borasada vigere sthAnomAM paNa aneka zAsanaprabhAvaka prasaMgo. amadAvAda nagaramAM mumukSu vIracaMdabhAI DAbA tathA temanI suputrI jinalakumArIno bhavyAtabhavya pravrajyA mahotsava. vaDodarA, subhAnapurA vijaya rAmacaMdrasUrIzvarajI ArAdhanA bhuvanamAM vi.saM. 2064nuM yazasvI avismaraNIya cAturmAsa. vAcanAzreNI Adi anekavidha anuSThAno, aneka sAdhvIjI bhagavaMtonI mAsakSamaNa Adi utkRSTa tapazcaryAo, anekavidha ArAdhanAsabhara cAturmAsa pUrNa thayA bAda vi.saM. 2065mAM amadAvAda, zAMtivana pAlaDImAM mu.zrI harSazIlavijayajI mahArAjanA gaNi-paMnyAsapada pradAna nimite UjavAyela bhavya mahotsava. surabhita vATikA ceriTebala TrasTanA upakrame zrI sumatinAtha svAmi jinAlayano bhavyAtibhavya aMjanazalAkA pratiSThA mahotsava bAda koThorA (kaccha) nivAsI zrI bhAgacaMdabhAI dAmajI dharamazI parivAra Ayojita 1000 thI adhika yAtriko 150thI vadhAre sAdhu sAdhvIjI bhagavaMto sAtheno 19 divasano rAjanagarathI pAlitANA sudhIno bhavyAtibhavya cha'rIpAlaka aitihAsika avismaraNIya yAtrA saMgha. tyArabAda suratanivAsI zrI pravINacaMdra nagInadAsa zAha parivAra Ayojita vallabhIpura-pAlItANA mahAtIrthano bhavya cha'rIpAlita saMgha. vi.saM. 2065maja amadAvAda-pAlaDI raMgasAgaramAM pUjyazrInA sadupadezathI prAraMbhita thayela varSItapanI sAmuhika ArAdhanA. pUjyazrInI nizrAmAM prativarSa zAsanaprabhAvanAnA kAryo saMpanna thatAM rahe che. 121 anekavidha pUjyazrInI nizrAmAM anekavidha zAsana prabhAvanAnA kAryo saMpanna thatA rahe che. pU. AcAryadeva zrImad vijayaguNazIlasUrIzvarajI Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 svapna zilpIo mahArAja prakhara prabhAvI vyaktimattA dvArA aneka zAsanaprabhAvaka mahArAja AnaMdita thaI bolI UThatA ke, "rAjA mAruM rAjya kAryomAM jayavaMtA varto e ja maMgaLakAmanA sAthe pUjyazrInAM saMbhALaze." potAnuM ATaluM mAna hovA chatAM munizrI caraNomAM bhAvabhInI vaMdanA........ rAjayazavijayajI pUrepUrA vinamra, vivekI, nikhAlasa ane saujanya : zrI ramezabhAI sUrajamalajI caudharI-haidrAbAda taraphathI niHspRhI rahetA. zAstronA adhyayanamAM nimagna rahetA. jyotiSazAstra ane zilpazAstramAM pUjyazrInuM viziSTa ane sUrimaMtra pIThikAsAdhaka, bharUca tIrthoddhAraka vyApaka jJAna joI sahu koI Azcarya pAmatAM, taduparAMta, mahAna bhASAvi, prakAMDa paMDita teozrIe aneka bhASAo para prabhutva prApta karIne potAnI pU. A. zrI vijayarAjayazasUrIzvarajI ma. eka prakAMDa paMDita tarIkenI pratibhA upasAvI hatI. pU. gurudevazrI sAthenA be bhavya cha'rIpAlita saMghomAM vihAra karIne | gaganamaMDaLamAM vidhavidha pUjyazrIe potAno eka samartha bhASAvid tarIkeno paricaya graho, nakSatro, tAralAo Apyo hato. gujarAtI, saMskRta, prAkRta, hindI, aMgrejI, potapotAnI zrIzobhAthI marAThI, rAjasthAnI Adi sarva bhASAo para ekasarakhuM prabhutva vizvasauMdarya dhAraNa karI rahyAM dharAvanAra pUjyazrI koI vidvAna prophesaranI adAthI iMglizamAM che, tema jinazAsanamAM judA lekacara ApI zake che, to saMskRta vAgdhArA sAMbhaLIne lAge ke judA sUrivAroe potapotAnI koI kAzInA paMDita vyAkhyAna ApI rahyA che, to gujarAtI ke rIte tapa-japa-ArAdhanA dvArA rAjasthAnI bolatA hoya tyAre te te pradezanA vatanI ja lAge! zAsanasevA dhAraNa karI che. Ama, pUjyazrI bhASanA prakAMDa paMDita che. evA eka viziSTa sAdhaka che vaLI, eka mahAna tapasvI ane samartha ArAdhaka tarIke pU. A. zrI rAjayazasUrIzvarajI mahArAja. teozrIno janma naDiyAda zaheramAM saM. 2001nA caitra vada 10nA maMgaladine paNa teozrInI ananya chApa che. saM. 2043mAM rAjanagaramAM thayo hato. pitA jinadAsa ane mAtA subhadrAnA lADakavAyA pU. A. zrI vijayanavInasUrIzvarajI mahArAjanA varada haste saMtAna ramezabhAI nAnapaNathI ja vairAgyavRtti dharAvatA hatA. pUjyazrIne AcArya pade ArUDha karavAmAM AvyA. tyArathI pU. AcAryazrI vijayarAjayazasUrIzvarajI mahArAja vividha zAsanagharamAM bhautika sukhasAhyabInI tamAma anukULatA hovA chatAM ramezabhAIne saMsAranI asAratA hRdayamAM vasI gaI hatI. prabhAvanA dvArA lAkho bhAvikonAM hRdaye sthAna pAmI cUkyA che. pagapALA devadarzane javuM, khullA page koleja javuM, potAnAM teozrI para gurukRpAnI amIdhArA ahoniza varasatI rahe che, kapaDAM pote ja dhovAM-evI nAnI nAnI bAbatomAM temanA jene lIdhe pUjyazrI bharUca tIrthoddhAranuM kArya saphaLatAthI pUrNa karI zakyA che. saM. 2043nA Aso mAsathI saM. 204panA saMskAro vyakta thatA hatA. AgaLa jatAM muMbaImAM ucca Aso suda 1 sudhImAM pAMca pAMca pIThikA tapa pUrNa karela che. abhyAsa karavA sAthe pU. gurudeva zrI vijayalabdhisUrIzvarajI ATalI nAnI vaye paMca sUrimaMtra pIThikAnA sAdhaka tarIkenI mahArAjanI sevA karavAno lAbha maLyo ane ramezabhAIne siddhi prApta karanAra kadAca teozrI pahelA sUrivara haze! evA. saMyamajIvana svIkAravAnI laganI lAgI. saM. 2020nA mahA vada pAMcamane zubha divase lAlabAgamAM pU. A. zrI e mahAna tapasvIne koTi koTi vaMdanA! vijayavikrama-sUrIzvarajI mahArAjanA sAMnidhyamAM bhavatAriNI prAcIna tIrthoddhAraka....zAsanaprabhAvaka...mAlava ziromaNi bhAgavatI dIkSA prApta karI muni zrI rAjayazavijayajI banyA. pa.pU. AcAryapravara dIkSA grahaNa karIne pUjyazrI pU. gurudevazrInI nizrAmAM rahIne zrI harSasAgarasUrijI ma.sA. svAdhyAya-tapamAM dinapratidina vikAsa sAdhavA mAMDyA. dIkSAnA cothA varSathI to pravacanapITha saMbhALI ane samagra bhAratavarSamAM tapAgacchIya sAgara-samudAyanA eka aNamola eka acchA pravacanakAra tarIke prasiddhi prApta karI. teozrInI javAhirano janma kapaDavaMja (gujarAta)nI dhanya dharA para saM. A ananya kuzaLatA joIne pU. zrI vijayavikramasurIzvarajI 2018mAM thayo. pitAzrI traMbakabhAI ane mAtAzrI Jain Education Intemational For Private & Personal use only Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo 123 suzIlAbahenanA lADapyAramAM vahI, ghasoI Adi mAlavAnAM aneka tIrtho, maMdiro ane minezakumArano uchera thayo. saMghanA saphaLa preraka mArgadarzaka rahyAM che. mAtApitAnA dharmasaMskAroe vizvavikhyAta mahArASTranA pUnA-kAvraja mahAtIrthamAM temanI vikAsayAtrAthI sau koI jinazAsanaprabhAvaka sAgarasamudAyarana mAlavaziromaNi mugdha banI rahetA. pU.paM.zrI harSasAgarajI ma. saM. 2062, phAgaNa vada-2, cauda varSanI bAlya zukravAra tA. 17 mArca, 2016nA roja AcAryapada upara avasthAmAM ja vairAgI banI bhAre ThAThamAThathI ArUDha thayAM. pUjyazrInA AcAryapada pradAna minezakumAre potAnI saMyamarUpI mahotsava daramiyAna tapa-japa kriyAno ghughavato mahAsAgara jIvana naukAne suvizAla gacchAdhipati pU.A.bha. zrI ke 360 pauSadha ke 3600 pratikramaNa + 36000 devendrasAgarasUrijI mahArAjAnA caraNomAM samarpita karI pU. sAmAyika ke 3600000 zrI navakAra mahAmaMtrano jApa * gurudevanI asImakRpAthI pUjyazrIe alpa dIkSA paryAyamAM 360000000 namo AyariyANaM padano jApa * aneka prakaraNagraMtha, karmagraMtha, jyotiSagraMtha ane AgamagraMthonuM samavasaraNayukta 45 AgamanI bhavya racanA ke 45 vizeSa pramANamAM adhyayana karyuM. AgamasUpanuM nirmANa * devavimAna tulya kAtraja tIrtha + 36 | gujarAta, mahArASTra, koMkaNa, madhyapradeza, rAjasthAna Adi jinAlayomAM viziSTa pUjana ke pUjayapAda zrI aneka prAMtomAM vicarIne hajAro lokone dharmayukta ane sAgarajI mahArAjanA samagra sAhityanuM pradarzana ke sAgara dharmacusta banAvyAM. vyavahAramAM kuzaLatA, hRdayamAM udAratA, ratnatrayI pradarzana ke divya paMca prasthAna ratha ke sUrimaMtrano svabhAvamAM namratA, vANImAM madhuratA, caherA para hasamukhatA, darzanIya paTa * mahAvizAla padapradAna maMDapa * suvarNa, kAryamAM buddhimattA, aMtaramAM saraLatA Adi aneka guNothI hIrA-motIthI prabhujInI bhavya aMga-racanA ke eka ja temanuM vyaktitva ane kRtitva zAsana vacce UpasI AvyuM che. divasamAM samagra pUnAnAM jinAlayomAM 18 abhiSeka-pUjana * pu.AcAryazrI prakhara vaktA, lekhaka, zAsanaprabhAvaka 180 zahera-gAmomAM mahotsavonAM Ayojano ke zrI tIrthoddhAraka prabhAvazALI yuvApraNetA saMtaratna che. maNibhadrasUrimaMtra zAMtisnAtra jevA mahApUjananuM Ayojana * 500 pratibhAono sAmUhika janmotsava * jIvadayA, navakAra mahAmaMtranI viziSTa sAdhanA-ArAdhanA ane sAdharmika bhakti, anukaMpAdAna jevAM aneka sukRtyo susaMpanna pravacanakalAthI zrotAone maMtramugdha karavAnI gajabanI kalA che. mInI pAlitANA nAmathI jagaprasiddha kAtraja pUnA sthita vizALatA, gaMbhIratA, dayALutA, vidvatA, udAratA, jaina AgamatIrthanuM vizALa maMdira, vizALa dharmazALA bhavana manoharatA, jJAnIpaNuM, snehALatA, sAdhutA, virAgamayatA, AdinA nirmANakAryamAM pUjyazrInA mArgadarzana ane dekharekhamAM saraLatA, tyAgIpaNuM, dhairyavAnatA, zauryatA, lakSmasiddhatA, viveka, mukhya bhUmikA rahI che. tIrthanA vikAsamAM kuzaLa saMcAlana ane suMdaratA, hitakAritA, suvaktA, madhuratA, saumyatA, nirmaLatA, mArgadarzana maLatuM rahyuM che. cAra ziSyo praziSyonA tAraNahAra zubhASito, namratA, sukAryazIlatA vagere aneka saguNonA ane samagra jaina cAturmAsa sUci (muMbaI)nA Adyapreraka ane mahAsAgara evA jinazAsanaprabhAvaka, sAgarasamudAyarana pU. mArgadarzaka rahyAM che. AcArya zrI harSasAgarasUrIzvarajIe marUbhUmithI mahArASTra sudhI pUnA sthita kAtraja AgamatIrthanA nirmANanI sAthe sAthe aneka gAmo ane zaheromAM 45,000 kilomITaranI padayAtrA osavAla maMdira, DI.esa.ke. sosAyaTI, kumAra geleksI, (vihAra) karI jinazAsananI adUbhuta prabhAvanA karI A viThThalavADI ane indraprastha jevA pUnAnA vividha saMghonA padayAtrA dvArA temaNe hajAro vyaktione sadharmamAM sthira karI jinamaMdira Adi tathA bArAmatI, sAMgalI, nigaDI, khaMDAlA, harSamaya ane dharmamaya jIvana jIvavAnuM alabhya mArgadarzana coka, paralI, poyanADa, alIbAga, dApolI, aMdherI sporTa ApyuM. tema ja seMkaDo vyaktiomAM mumukSatAnuM bIjAropaNa karI kopleksa, malADa, vAlakezvara, prAcInatIrtha DhaMkagirI, parAsalI, ananya upakAranI gaMgA vahAvI che. thayA. Jain Education Intemational Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 svapna zilpIo A tejovalayayukta mahAmanISIe dvIkArasAdhanA, AlamamamAM alaukika vibhUtirUpe UMDI AsthAnuM zraddheya Asana navakAramaMtraanuSThAna, tapa-japa-saMyama, aMjanazalAkA, banI rahyA che. pratiSThAdi, divya anuSThAna, cha'rIpAlita saMgha, upadhAna, AvI mahAna paraMparAmAM pU.A. kalyAsAgarasUrIzvarajI ujamaNAM, tIrthoddhAra, yogohananI divya kriyA dvArA potAnA aneka rIte viziSTa sthAnanA adhikArI che. khAsa to zilpa zAstra vyaktitvane tejovalayayukta banAvyuM che. emanA sAMnidhyathI | vizArada tarIke ane jyotiSa muhUrtanA niSNAta jJAtA tarIke. jIvanamAM divya zAMtino anubhava thAya che. emanA maMgalakArI AzIrvAdathI vyaktinAM tana-mana AdhyAtmika UrjA-sabhara uttara gujarAtanI hemacaMdrAcArya yunivarsiTInA navIna banI jAya che. graMthAgAranA udghATana prasaMge AzIrvAdanA zubha saMketarUpe emaNe svasaMpAdita saMskRta graMtha "aMjanazalAkA pratiSThA vidhi' jJAnarUpI prakAza phelAvanArA zrI harSasAgarasUrijIe prathama amUlya upahAra Apyo hato. vyAkaraNa, AgamagraMtha, vAstu, jyotiSa, maMtropAsanA, Ayurveda, AvI jJAnagarbha viziSTa paraMparAnA vArasadAra tarIke zilpa, dhyAna, yoga-sAdhanA, adhyAtma vagere anekavidha viSayomAM UMDANabhara jJAna prApta karI enuM manomaMthana karyuM kSamatA ane sAmarthyane baLa pU. zivasAgara mahArAjazrInuM bhAvi ane jana-upayoga mATe saraLa, subodha bhASAmAM 27thIye ati ujvaLa che. AvI amUlya dharoharanI hiphAjata ane saMvardhananI paDakArarUpa kAmagiri jemane zire che te pU. vadhAre pustakomAM prakAzita karyuM. samagra jaina cAturmAsa sUcI ane sAgara jaina paMcAga dvArA ghara--gharamAM jJAna-jyota zivasAgarasUrijInI sAMsArika vigato A pramANe che : jhaLahaLatI karI che. pUjyazrInA caraNomAM koTiza vaMdanA. guruvarya AcArya bhagavaMta kalyANasAgara sUrIzvarajInA nAmano marma jemAM supere pragaTa thayA che te navuM nAma dhAraNa saujanya : zrI. sAgara parivAra taraphathI karanArA zivasAgarajInuM sAMsArika nAma zeleSakumAra manubhAI sAdhanAniSTha pa.pU.A.zrI premacaMda vorA ane maMjulAbahenanA dharmaniSTha gharamAM tA. 14zivasAgarasUrijI ma.sA. 8-1965nA roja emano janma. A prathama saMtAnanuM aupacArika zikSaNa dhoraNa 8 sudhI. janma : tA. 14-8-1965 caraNamAM dIkSA : 22-11-1981 dIkSA tArIkha 2-11-1981 hiMmatanagara pAsenA paMnyAsa padavI : 2-12 aDapodarA gAme te pachI lagAtAra be varSa yazovijayajI jaina 2004 saMskRta pAThazALA, mahesANAmAM dhArmika abhyAsa uparAMta AcAryapada : 11-11-2009 siddhahema vyAkaraNanuM adhyayana. 5 . . a. zrI sAdhanApathe cAlatAM emaNe jayotiSazAstranI adhiSThAyI zivasAgarasUrijI devI mAtA paMcAMgulinI mahAdevInI saMniSTha ArAdhanA dvArA ma.sA. mahArAjazrI tapAgacchanA jyotiSa, yaMtra, maMtra, taMtra ane sevA ja gUDha prAcIna sAhityanA pa.pU.A.bhagavaMta adhyayana ane tenA prakAzanakSetre UMcI nAmanA prApta karI. 27 buddhisAgarasUrIzvarajInA varSa akhaMDa gurunI nizrAmAM rahIne jJAnamArge khUba ja AgaLa samudAyanI ziSya paraMparAmAM pU.A. bhagavaMta A vadhyA che. 1 kalyANasAgarasUrIzvarajInA samartha ziSyaratna che. A gacchanA te pachI prakaTa prabhAvaka zrI ghaMTAkarNa mahAvIranA eka vartamAna munisamUhamAM pU. zivasAgarajI mahArAjanuM nAma eka lAkha jApa paripUrNa karIne gaNipada-paMnyAsa padavI prApta karI. pratibhAvaMta sAdhupravara tarIke prasiddha che. Ama to pa.pU.A.bha. sAhityakSetre paNa emanuM yogadAna avismaraNIya banI rahyuM che. buddhisAgara mahArAjazrI vartamAnakALe samasta gujarAta ane emaNe buddhisAgarajInA jIvana-sarjana para saMzodhana karI bhAratabharamAM eka adhyAtmayogI, prakhara sAdhanAniSTha, divya pI.eca.DI.nI padanI mATe utsuka eka vidyArthIne preraNA ane AtmA ane rASTra tathI samAjoddhAraka AcAryadeva tarIke aDhAre protsAhana puruM pADyuM hatuM. jenI phaLazruti svarUpe zrImatI reNukA Jain Education Intemational For Private & Personal use only Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo poravAlane muMbaI yunivarsiTIe pI.eca.DI.nI upAdhithI alaMkRta karyA hatA. vaiyAvaccamAM jemanI sarvocca nAmanA evA pa.pU. kailAsasAgarajInI sevAvRtti. 5.pU. kalyANasAgarajInI apratima gurubhakti ane yugaprabhAvaka 5.pU.AcArya padmasAgarajInI vyavahAradakSatAnA uttama aMzonI abhirAma abhivyakti zivasAgarajIsUrijInA vyaktitvamAM supere pragaTa thaI che. emanA prathama ziSya bAlamuni RSabhasAgarajI paNa AvA samartha gurunA sAcA vArasadAra sAbita thaze evI zraddhA che. 44 varSanI jIvanavikAsayAtrA pasAra karIne saMyamapaMthamAM utsAhathI gatizIlatA batAvI AcAryapadavI meLavavAnA sadbhAgyazALI banyA. tA. 11-11-09nA roja AcAryapadathI vibhUSita thayAM. pUjyazrIne lAkha lAkha vaMdanAo. -DaoN. kAMti rAmI saujanya : zAsanapremI bhakto taraphathI pU. pravartaka munirAjazrI harIzabhadravijayajI ma.sA. zrI mAtA pUjyazrInI janmabhUmi murabADa, pitA amRtalAlabhAI, rUkSmaNIbahena, bAra varSanI kumaLI vaye saM. 2005mAM mahA vada-5-murabADa mukAme saMyamano svIkAra karyo. temanA sAhityarasathALamAM ghaNAM ja sacitra prakAzano temaja tattvabodha parIkSAnAM pustako jagaprasiddha banyAM che. potAnA saMsArI parivAramAM dharmabhAvanA vadhe te mATe pAlitANA tIrthamAM cAturmAsa ane kuMbhojagiramAM 99 yAtrA paNa karAvI hatI. udAtta dhyeyathI ghaNA jJAnanI sAdhanA kare che. teomAM eka A lekhamALAnA lekhaka pravartaka sAhityopAsaka pU. munirAja zrI harIzabhadravijayajI mahArAja, teozrInA guru sAhityabhUSaNa pU. munirAja zrI jitendravijayajI mahArAjazrIe bALasAhityanI dhUma macAvI hatI. zrIjaina tattvajJAna vidyApITha-pUnA nAmanI saMsthA 14-5-1948mAM sthApI tenA dvArA pAThazALAomAM arthajJAnano pracAra karyo hato. Jain Education Intemational 125 pU. munizrIe gurunI sAthe rahI bALasAhitya-prakAzana pracArano yajJa mAMDyo. 60 varSanA saMyamIjIvanamAM arthanAM sacitra, suMdara, bALabodha prakAzano 75 pragaTa karyAM, temAM 'karoLiyAnI jALa', mAro sohAmaNo dharma', 'zrutasAgaranAM rahasyo bhA. 1-2' vagere pustako samAjamAM sArI jAgRti lAvyAM che. pustakone sacitra banAvI teoe sArI jJAnacAhanA meLavI che. pU. munizrI potAnAM mAtuzrI (sAdhvI zrI caMdrayazAzrIjI) sAthe saM. 2005mAM saMyamI thayA che. teozrInA najIka-dUranA saMsArI 5-6 saMbaMdhI paNa saMyamadharmanI uttama ArAdhanA karI dhanya banyA che. pUjya munizrI harIzabhadravijayajI ma.nI saMyamayAtrAmAM sAttvikatA ja relAya. sAva nirmaLa, naryuM pAradarzaka jIvana jIvI batAvyuM che ane jIvatara jIvavAnI jaDIbuTTI paNa ApaNane batAvI che. pUjyazrIe darzana-jJAna-cAritranI ArAdhanAmAM zrIsaMghane AgaLa vadhavA preraNA ApI hatI. teonA upadezathI prabhAvaka zrI vAsupUjya bha.nuM derAsara tathA mahAprabhAvaka zrI mANibhadra yakSarAjanuM derAsara kAMdivalI (AnaMdanagara), potAnA pU. gurudevanI smRtimAM zrI jagavallabha pArzvanAtha derAsara kukarejA-bhAMDupa suprasiddhine pAmyAM che. pAThazALAnA vikAsa, zikSaka-zikSikAo mATe TIciMga korsa, opanabuka parIkSA dvArA abhyAsIone uttejana, sArAM pustakonA prakAzana mATe traNa TrasToe teonI bhAvanAne vega Apyo che. hajI bIjAM TrasTo AgaLa Ave ane zrutagaMgAne gAmaDegAmaDe, ghera ghera pahoMcADe e ja abhyarthanA. saujanya : zAsanapremI gurubhaktonA taraphathI pUjya paMnyAsa pravara ratnasenavijayajI ma.sA. pUjya paMnyAsa pravara ratnasenavijayajI ma.sA. gor3avAr3a ke gaurava, marubhUmi ke ratna, bAlI saMgha kI zAna, copar3A kula ke bhUSaNa tathA pitA zrImAn chaganarAjajI evaM mAtAjI zrImatI caMpAbAI ke kuladIpaka haiN| inakA sAMsArika nAma rAjamala copar3A thA, paraMtu unheM 'rAju' ke lADile nAma se pukArA jAtA thaa| Aja bhI ve gor3avAr3a kI janatA ke lie to 'rAju mahArAja' ke nAma se hI prakhyAta hai| pUjya zrI vA nanma mAvo suvi 3 vinAMO 16-9-1958 zubha dina huA thaa| mAtA kA nAma caMpAbAI aura pitA kA nAma chaganarAjajI copaDA hai| Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 svapna zilpIo. inakI prAraMbhika zikSA hAyara seMkaDarI taka bAlI meM tathA suMdara mArgadarzana diyaa| 1st Year, B.com, kA zikSaNa S.P.U. Collage phAlanA dhArmika pAThazAlA meM rAju ne paMca pratikramaNa Adi ka meM huA thaa| rAju ko dhArmika zikSaNa va saMskAra mile zrImAn adhyayana to kiyA hI thA, isake sAtha pa.pU. vidvadvarya mu. zrI AnaMdarAjajI gemAvata se| bacapana se hI sUkSma va tIkSNa prajJA ke jitendravijayajI ma.sA. evaM pa.pU. vidvadvarya mu. zra kAraNa vyavahArika zikSaNa meM unakA hamezA prathama sthAna rhaa| I. guNaratnavijayajI ma.sA.kI tAraka nizrA meM do I. san 1974 san 1975 meM rAjakIya ucca mAdhyamika vidyAlaya-bAlI meM 600 aura 1975 meM Ayojita 'grISmakAlIna AdhyAtmika jJAna zibira vidyArthiyoM ke bIca rAju ko 'sarvazreSTha vidyArthI' kA pAritoSika meM do bAra bhAga lekara jaina darzana ke tattvajJAna, Avazyaka kriya milA thaa| jilA-starIya nibaMdha-vaktRtva Adi spardhAoM meM bhI ke sUtra-rahasya, jaina itihAsa, jaina bhUgola, karmavAda Adi ka vizeSa sthAna prApta kiyA thaa| isake sAtha hI dhArmika pAThazAlA jJAna prApta kiyaa| isake phalasvarUpa rAju kI vairAgya-bhAvanA aura meM bhI hameMzA prathama sthAna rhaa| tattvajJAna vidyApITha-pUnA kI dRr3ha bnii| prAraMbhika parIkSA meM bhArata bhara meM pahalA sthAna prApta kiyA thaa| vi.saM. 2031 va 2032 meM pUjya gurudevazrI ke ber3A evaM bacapana meM rAju ke dila meM mahattvAkAMkSA thI Age calakara luNAvA cAturmAsa meM sAtha rahakara jJAnAbhyAsa kiyA aura saMyama C.A. karanA, udyogapati yA rAjanetA bnnaa| paraMtu apane hI jIvana kI TreniMga lii| Der3ha varSa ke apane mumukSa paryAya meM upadhAna par3osI, pUrNatayA svastha bhIkamacaMdajI kI akAla mRtyu tathA nadI tapa, vardhamAna tapa kA pAyA evaM 12 olI, 20 divasIya eka ke pAnI meM DUbane se huI do bAla mitroM kI karuNa mauta ke dRzya lAkha navakAra jApa-sAdhanA, paidala-vihAra ke sAtha sAtha cAra ko dekhakara rAju ko AyuSya kI kSaNabhaMguratA ke pratyakSa darzana prakaraNa, tIna bhASya, cha karmagraMtha tattvArtha, vItarAga stotra, hue aura usake mana meM vairAgya-bhAva kA bIjAropaNa huaa| yogazAstra, paMca sUtra, saMskRta kI do buka Adi kA suMdara adhyAtmayogI pUjya gurudevazrI ke vacanAmRta, satsaMga evaM adhyayana kiyaa| unake dvArA pradatta 'zAMtasudhArasa' kI anitya evaM azaraNa bhAvanA rAjamala ke dila meM utkaTa vairAgya thA to dUsarI ora ke gujarAtI vivecana ke svAdhyAya tathA 'dharmadezanA' pustaka meM mAtA-pitA ke antarmana meM rahe moha ke baMdha ko tur3avAnA sarala varNita cAra gatiyoM ke bhayaMkara duHkhoM kA varNana par3hane se rAju kAma nahIM thA ! moha ke baMdhana ko tor3ane meM rAjamala ke saphala kI vairAgya bhAvanA aura dRr3ha banatI gii| mArgadarzaka bane the adhyAtmayogI pUjyapAda paMnyAsa pravara zrI eka varSa kaoNleja zikSaNa daramyAna bhI rAju kI vairAgya- bhadraMkaravijayajI gnnivry| unakA mArgadarzana aura AzIrvAda na bhAvanA leza bhI khaMDita nahIM huI, balki kaoNleja ke sAtha pUjya hote to zAyada rAjamala ko saphalatA nahIM mila paatii| gurudevazrI ke samAgama se usakI vairAgya-bhAvanA tIvra-tIvratara di. 7 janavarI 1997 ke zubha dina mumukSu rAjamala apane hotI gii| pitAjI zA chaganarAjajI copar3A aura paMDitajI himmatabhAI (jo vi.saM. 2030 meM bAlI meM mumukSu kamalAbahina kI bhAgavatI bAlI meM sAdhu-sAdhvIjI ko saMskRta-prAkRta aura nyAya sikhAte dIkSA vidhi kA mahotsava cala rahA thaa| rAtri meM saMgha kI ora the|) ke sAtha bAlI se basa dvArA luNAvA aae| usa samaya se Ayojita mumukSu ke bahumAna samAroha meM rAju bhI upasthita adhyAtmayogI pUjya paMnyAsapravara zrI bhadraMkaravijayajI ma.sA. thaa| mumukSu ke vairAgyapUrNa saMvAda Adi ko sunakara rAju ke mana luNAvA meM virAjamAna the| meM tIvra vairAgya-bhAva paidA huaa| . vaMdanavidhi aura aupacArika bAtacIta ke bAda mumukSa rAju ne apane dila kI bAta pU. muni zrI pradyotana rAjamala ke pitAjI kA eka hI svara thA-rAjamala kI dIkSA 1vijayajI ma. ko khii| pUjya munirAjazrI ne rAju kI bhAvanA ko 2 varSa bAda kI jaay| protsAhita kiyA aura isa saMdarbha meM vizeSa mArgadarzana hetu rAju usa samaya bhaviSyadraSTA pUjyazrIne apanA mauna tor3ate hue ko ghANerAva meM virAjamAna adhyAtmayogI niHspRha ziromaNi ____eka hI bAta kahIM.....'rAju aba taiyAra ho cukA haiM, aba jyAdA pUjyapAda paMnyAsapravara zrI bhadraMkaravijayajI ma.sA. ke pAsa bhejaa| , | majA dera karane jaisI nahIM haiN| adhyAtmayogI mahApuruSa ke darzana-vaMdana kara rAju kA mahApuruSa ke thoDe se zabdoM meM bhI apUrva zakti rahI hotI hRdaya khuzI se bhara gyaa| mAnava jIvana ko saphala banAne evaM hai| ve bolate kama hai aura kAma jyAdA hotA hai| saMyama kI nirmala sAdhanA hetu pUjya paMnyAsajI ma.sA. ne rAju ko Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo basa, adhyAtmayogI yugamaharSi mahApuruSa ke alpa zabdoM ne chaganarAjajI ke mana para jAduI asara kiyA aura unhoMne parivAra ke anya kisI bhI sadasya se bAtacIta kie binA tatkAla pUjyazrI ko apane suputra kI bhAgavatI dIkSA ke lie apanI sammati pradAna kara dI ! yaha thA puNyapuruSa ke alpazabdoM kA gaz2aba prabhAva ! aura usI samaya pUjya gurudevazrI ne dIkSA kA muhUrta bhI pradAna kara diyA mAgha zuklA trayodazI vikrama saMvata 2033 ke zubha dina mumukSu rAjamala kI bhAgavatI dIkSA nizcita ho gii| pUjya gurudevazrI kI hI asIma kRpA se janmabhUmi bAlI meM vardhamAna taponidhi pU. paMnyAsapradara harSavijayajI ma. ke varada hastoM se mumukSu ne bhAgavatI dIkSA aMgIkAra kii| ve adhyAtmayogI pUjya gurudevazrI ke aMtima ziSya bane aura ve muni zrI ratnasenavijayajI ma.sA. ke nAma se pahacAne jAne lge| dIkSA aMgIkAra karane ke bAda parama tapasvI pU.paM. zrI harSavijayajI ma.sA. ke sAnnidhya meM lagabhaga 3 varSa taka pATaNa meM grahaNa va Asevana zikSA aMgIkAra kii| saMskRta - prAkRta vyAkaraNa ke sAtha nyAya, kAvya, prakaraNa graMtha, karmagraMtha, vividha darzana, jainaAgama Adi kA gahana adhyayana kiyAM / prabhAvaka pravacana zailI vikrama saMvata 2033 meM unakI bhAgavatI dIkSA huii| ThIka 14 mAsa ke bAda vardhamAna taponidhi pUjya paMnyAsapravara zrI harSavijayajI ma.sA. kI zubha nizrA meM vi.saM. 2034 phAlguNa zuklA caturdazI ke dina pATaNameM unakA sabase pahalA pravacana huaa| pUjya gurudevazrI ke zubhAzISa unake sAtha the, ataH vaha pravacana atyaMta hI prabhAvaka rhaa| usake bAda vi.saM. 2036 se unakI paryuSaNa pravacanamAlA evaM vi.saM. 2038 meM bAlI se unake cAturmAsika pravacana prAraMbha ho gae the vaha pravacanagaMgA Aja bhI niraMtara baha rahI hai| zrotAoM kI aMtaraMga yogyatA ko parakhakara zAstrIya padArtha ko khUba sarala va rocaka zailI meM samajhAne kI kalA unheM hA~sila huI hai| isake dvArA ve anekoM ke jIvanaparivartana meM nimitta bane hai| prabhAvaka sAhitya sarjana vi.saM. 2038 meM pUjyazrI ne apane svargastha gurudevazrI ke jIvana paricaya ke rUpa meM 'vAtsalya ke mahAsAgara' pustakakA Alekhana kiyA thA, taba se unakI lekhanayAtrA niraMtara jArI hai| unakI lekhanI meM saralatA hai, rocakatA hai aura dhArApravAha hai| unake dvArA Alekhita sAhitya pAThakoM ke antargata ko isa prakAra chU letA haiM ki eka bAra pustaka prAraMbha karane ke bAda use chor3ane kA mana nahIM hotaa| sAhitya ke vividha viSayoM para unakI lekhanI calI hai, jo Aja bhI gatimAna hai| 127 parama pUjya upakArI gurudevazrI ke kAladharma ke bAda pUjyapAda gacchAdhipati AcArya bhagavaMta evaM samatAnidhi pU. paMnyAsa zrI vajasenavijayajI ma.sA. kI AjJAnusAra pAlI, ratalAma, ahamadAbAda, piMDavAr3A, udayapura, jAmanagara, giradharanagara, surendranagara, thANA, kalyANa, dAdara, sAyana, dhuliyA, karAr3a, ciMcavaDa sTe, bhAyaMdara, pUnA yeravar3A, kAlAcaukI (muMbaI), zrIpAlanagara muMbaI, karjata (jilA rAyagar3ha MS) bhivaMDI Adi kSetroM meM cAturmAsa kara dainika va jAhira pravacanoM ke mAdhyama se anekavidha ArAdhanAe~ karAI hai| pUjya munizrI kI preraNA se thANA meM 109 siddhitapa va 160 sAmudAyika varSItapa kI ArAdhanAe~ huI thiiN| pUjya paMnyAsajI ma.sA. kI abhI taka 136 pustakeM prakAzita ho cUkI haiM aura abhI bhI vaha sarjana yAtrA cAlU hI hai| tapa sAdhanA meM pUjya muni zrI apane 32 varSa ke saMyama paryAya meM lagabhaga niyamita ekAsanA karate haiM aura pratyeka suda paMcamI ko jJAna kI ArAdhanA nimitta upavAsa karate haiN| piMDavAr3A, giradharanagara, thANA, kalyANa, dAdara, sAyana, dhUliyA, karAr3a, bhAyaMdara, ciMcavar3a sTai. pUnA, yeravar3A, zrIpAlanagara tathA bhivaMDI meM vAcanA-zreNI kA Ayojana kara saiMkaDoM navayuvakoM ke jIvana ko saMskArita kiyA hai| 'arhad divya saMdeza' mAsika ke mAdhyama se pUjya muni zrI ke ciMtanAtmaka lekha pravacana upadeza pichale 18 varSoM se niyamita prakAzita ho rahe haiN| anekoM ko dharmabodha denevAle pUjya munizrI ratnasenavijayajI ma.sA. ko zAsanaprabhAvaka prazAMtamUrti pUjyapAda gacchAdhipati AcAryadeva zrImad vijaya mahodayasUrIzvarajI ma.sA. kI AjJAnusAra vaizAkha yadi 6 vi. saM. 2055 meM ciMcavar3a (pUnA) meM gaNipada se alaMkRta kiyA gayA aura zAsanaprabhAvaka pUjya gacchAdhipati AcAryadeva zrImad vijaya hemabhUSaNasUrIzvarajI ma.sA. kI AjJAnusAra kArtika vadi 5 vi.saM. 2061 ke zubha dina zrIpAlamagara muMbaI meM paMnyAsa pada se alaMkRta kiyA gyaa| ve kuzala vivecanakAra bhI haiM 'sAmAyika sUtra', 'caityavaMdana sUtra', 'AlocanA sUtra', 'zrAvaka pratikramaNa sUtra', 'Anadaghana cobIsI', 'AnaMdaghana ke pada' pU. yazovijayajI ma. kI covIsI', 'amRtavela kI sajjhAya Adi ke Upara unhoMne khUba suMdara va sarala zailI meM vivecana bhI likhA haiM / 1 ve kuzala avataraNakAra bhI haiN| jaina rAmAyaNa aura Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 mahAbhArata para diye gae z2Ahira pravacanoM kA unhoMne svayaM Alekhana bhI kiyA hai tathA apane gurudeva evaM pragurudeva ke pravacanoM kA suMdara zailI meM avataraNa bhI kiyA hai| ve kuzala bhAvAnuvAdaka haiM- 'zAMta sudhArasa', 'zrAddhavidhi', 'guNasthAnaka kramAroha', 'prathama karmagrantha', 'jIva vicAra', 'navatattva, daMDaka', 'tIna bhASya' Adi prAcIna graMthoM kA unhoMne sarasa bhAvAnuvAda evaM vivecana bhI kiyA hai| ve prabhAvaka kathA-Alekhaka bhI haiM - 'karman rI gata nyArI' ( mahAbala - malayAsuMdarI caritra) 'Aga aura pAnI' (samarAdityacaritra), karma ko nahIM zarma' (bhImasenacaritra) 'taba AMsu bhI motI bana jAte hai' (sAgaradattacaritra) 'karma nacAe nAca' (taraMgavatI caritra) jaise aneka caritragraMthoM kA upanyAsa zailI meM Alekhana bhI kiyA hai| ve prasiddha ciMtaka bhI haiN| 'pravacanamotI', 'pravacanaratna', 'ciMtanamotI', 'pravacana ke bikhare phUla', 'amRta kI bUMde', 'yuvA 'cetanA' jaise prakAzanoM meM unake hRdayasparzI ciMtana bhI prastuta hue hai| ve kuzala pravacanakAra bhI hai 'zrAvaka kartavya', 'navapada pravacana', zodha' meM unake pravacanoM kA suMdara ye prasiddha kahAnIkAra bhI haiM priya kahAniyA~', 'manohara kahAniyA~', 'aitihAsika kahAniyA~', 'madhura kahAniyA~', 'preraka kahAniyA~' aura 'sarasa kahAniyA~' Adi meM unhoMne atyaMta hI suMdara hRdayasparzI kahAniyoM kA Alekhana kiyA hai| 5. ratnatrayavijayA saMdarbhasAhityamAM ghaNI ja dilacaspI jaNAya che. bharughara dezamAM Avela jAlora jillAmAM mAlavADA gAma, je nagaramAM Aja sudhImAM pacAsathI vadhAre dIkSAo thaI che. A pavitrabhUmi mAlavADAnA vatanI pa. pU. A. zrI ratnazekharasUrijI mahArAjanA ziSyaratna pU. A.zrI ratnAkarasUrijI mahArAjana ziSya pU. munizrI ratnatrayavijayajI mahArAjazrIne jJAnabhaMDArone samRddha karavAmAM ane zrutasAhityanA pracAra-prasAramAM bhAre ra lAgyo che. mAlavADAnA vatanI, saMsArI nAma dhanapAlabhAI saMsArI pitA uttamacaMdajI ane saMsArI mAtA raMgubahena. saM 2037nA mahAsuda 6nA dIkSA lIdhI. saMskRta-prAkR hastapratonI jALavaNI temaja avanavAM prakAzano pragaTa karavArna temanI dilacaspI kharekhara dAda mAgI le che. temanAM prakAzanoma 'ratnasaMyaya' bhAga - 1-2-3-4-5 tathA 'sAgarabhAM bhI vIraDI' (prAcIna sabhya), pArzvanAthayastri' (aghamI) ma 'vividha tIrthakalpa'nuM gujarAtI bhASAMtara tathA 'vividha viSaya vicAramALA' bhA. 1thI 9 bhAre lokAdara pAmyAM che. navuM na cAlu ve kuzala saMpAdaka bhI hai-'yuvAcetanA vizeSAMka', 'jIvana saMzodhana-saMpAdananuM temanuM kArya vAvu 4 che. zyAM bhyAM dhArmiH nirmANa' vizeSAMka, 'AhAra vijJAna' vizeSAMka, 'zrAvakAcAra' vizeSAMka, 'sannArI' vizeSAMka, 'rAjasthAna tIrtha vizeSAMka jaise aneka vizeSAMkoM kA saphala saMpAdana bhI kiyA hai| pAThazALAo, gurukula va. cAlatAM hoya tyAM khAsa prabhAvanA yuniphorma va. arpaNa karI bALakono utsAha vadhAre che. je samAjanI navI peDhIne dharmamArge vALavA pUjyazrInA yojanAba kAryakramo aviratapaNe cAlu ja hoya che. pUjyazrInI cIvaTa a dhagaza kharekhara anumodanIya che. pUjyazrInI Atmika cetana gajabanI che. 'saphalatA kI sIr3hiyA~', 'pravacana- dhArA', 'AnaMda kI saMkalana hai| - 'jaina zAsana ke jyotirdhara', 'mahAna jyotirdhara', 'tejasvI sitAre', 'gautamasvAmI jaMbUsvAmI Adi meM unhoM ne jaina zAsana ke mahAna prabhAvaka puruSoM ke jIvanacaritroM kA suMdara Alekhana bhI kiyA hai| - unake upadeza se aneka saMghoM meM anekavidha tapazcaryAeM. anekavidha bhAva yAtrAe~, tapa-japa Adi anuSThAna, upadhAna, jIvita mahotsava Adi saMpanna hue haiN| unake dvArA Alekhita sAhitya bhArata bhara ke hindI bhASI kSetroM meM khUba cAva se par3hA jAtA hai| sanmArga kI rAha batAnevAlA unakA sAhitya anekoM ke svapna zilpIo lie saphala mArgadarzaka banA hai| unakA sAhitya nUtana pravacanakAroM ke lie khUba upayogI banA hai| paMnyAsa padArUr3ha hone ke bAda unake varada hastoM se jina zAsana kI suMdara prabhAvanAe~ ho rahI saujanya : divya saMdeza prakAzana maMDala munizrI ratnatrayavijayajI ma.sA. munizrI mahArAjazrIne Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo 129 ItihAsanI yAdagAra vibhUtio -dolata bhaTTa = ghaNA lAMbA samaya sudhI itihAsa rAjA-mahArAjAonI sattA nIce baMdhAyelo rahyo. itihAsa eTale sAlavArI ane hAra-jIta ane caDatI-paDatInI tavArIkha evI mAnyatA ghara karI gaI. emAM saMskRti-kalA-sAhitya-vijJAna ane ciMtananAM kSetro paNa rAjyakartAothI prabhAvita rahyAM. ema thavuM svAbhAvika hatuM, kAraNa ke prajAnuM jIvana yathA rAjAne anusaratuM hatuM, paraMtu jagata para punaHjAgRtino yuga beTho ane svataMtratAnI AbohavA jAmavA mAMDI tema tema badhI ja jJAna-vijJAnanI navI dizAo khUlavA pAmI. itihAsane paNa navI dRSTithI jovA-samajavAnI mUlavavAnI dRSTi prApta thaI. tyAre samajAyuM ke rAjyonI caDatI-paDatInA AMkaDA e itihAsa nathI, paNa prajAjIvanamAM thayelI pragati ane prajAmAM thayelI mAnavamUlyonI khevanA e itihAsa che. itihAsa mAtra eka rAjyakartAthI racAto nathI, paNa prajAjIvanamAM vyApaka rIte prasaratAM-vikasatAM mAnavamUlyothI racAya che. emAM adanA AdamIno paNa nagaNya phALo hoya che. phrAMsanI ke raziyAnI krAMti ane bhAratanI AjhAdInI laData enA jIvatA-jAgatA dAkhalA che. amerikA ane jApAnanI utkrAMti ane gAMdhIprerita jIvanamUlyo enAM ujvala daSTAMto che. e mAnavamUlyonI khevanA karanAra, ene vikasAvanAra, ene sthiratA arpanAra koI eka vyakti nathI hotI, balba koI kuTuMbamAM, koI gAmamAM, koI nagara ke samAjamAM aneka-aneka vibhUtio janmatI hoya che ane potAnA jIvananA dRSTAMtarUpe sAmAnya prajAne doratI hoya che. koI vibhUtinA puruSArtha, to koI vibhUtinI pravRtti, koI vibhUtinI vicAradhArA, to koI vibhUtinI kalAsAdhanA samAjamAM satata saurabha prasarAvIne vAtAvaraNane AnaMdita ane preraNAdAyI rAkhatI hoya che. ene lIdhe ja saMskArajIvana sughaDa rahe che, saMskRti sthiratA pAme che, vijJAna vikase che ane mAnavajIvana samRddha bane che. ene lIdhe ja sAmAnya mAnavImAM prema, satya, ahiMsA, paropakAra, samarpaNa, kalAprIti jevA guNo pAMgare che ane prajAjIvanano navo itihAsa racAya che. A lekhamALA rajU karanAra zrI dolatabhAI bhaTTa navalakathA, lokakathA, itihAsakathA, bAlakathA temaja lokasAhitya dvArA gujarAtI sAhityane samRddha karyuM che. bAlasAhityanAM cAra pustako sAhitya-akAdamInA InAmane pAtra TharyA che. navalakathA "manano mANIgarane rUperI deha maLyo che. zreSTha saMvAdalekhanano rAjaya-sarakArano evorDa prApta thayo che. anya navalakathAonAM paNa raMgIna gujarAtI citro UtaryA che. AkAzavANI rAjakoTa-amadAvAda parathI avAranavAra vArtAlApa, nATaka, vArtA ane rUpaka rajU thatAM rahyAM che. temanAM geya gIto paNa AkAzavANI parathI raja thatAM rahyAM che. temanI navalakathA ane bAlasAhityanAM pustakonA hindImAM anuvAda thaI prasiddha thayA che. chellAM cAlIza varSathI gujarAtI dainika "saMdeza" ane pachI "gujarAta samAcAra'nA kaTAralekhaka tarIke avirata kArya karatA rahyA che. Jain Education Intemational For Private & Personal use only Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 svapna zilpIo jAherajIvanamAM paDelA A sarjakane 1960nA varSamAM jagadguru pU. zaMkarAcArya mahArAjazrIe 'janasevAbhUSaNa'nI padavIthI vibhUSita karyA che. 111thI vadhu pustakonA yazasvI sarjaka zrI dolatabhAI bhaTTe bhArata uparAMta iMglenDano pravAsa kheDyo che. saurASTra gujarAtanAM suprasiddha dainikonA patrakAra tarIke paNa temaNe noMdhapAtra pradAna karyuM che ane yogadAna ApI rahyA che. eka samaye bhANavaDa tAlukA paMcAyatanA pramukha, jAmanagara jillA zikSaNasamitinA sabhya, jAmanagara jillApaMcAyata u. samitinA ceramena, lokasAhitya samitinA sabhya, sAMskRtika borDanA sabhya, sAhitya akAdamInA sabhya temaja ola inDiyA emeniTI relve kamiTinA membara tarIke paNa temaNe sevAo ApI che. dhanyavAda.-saMpAdaka. DaoN. ThAkoralAla paMDyA teo jJAtie audIcya ToLakIA brAhmaNa hatA. temanA pitA raNachoDalAla paMDyA vaDodarA rAjyanI gujarAtI zALAmAM zikSaka hatA ane DaoN. paMDyA temanA ekanA eka putra hatA. emanAM mAtA temane taddana bAlyAvasthAmAM ja mUkI devaloka pAmyAM hatAM. DaoN. paMDyAnA pitA ghaNI garIba sthitinA hatA to paNa temaNe jAte ghaNI Arthika agavaDo veThI DaoN. paMDyAne UMcI keLavaNI ApI hatI. temaNe vaDodarA hAiskUlamAM ane pachIthI vaDodarA kaoNlejamAM abhyAsa karyo hato. hAiskUlamAM teo bhaNatA hatA tyAre aMgakasarata tarapha teo vadhu dhyAna ApatA. eka vakhata vaDodarA hAiskUla thatAM kaoNlejanI ramatagamatono ekatra meLAvaDo thayo hato. DaoN. paMDyA te vakhate hAiskUlamAM bhaNatA hatA to paNa temaNe bIjA badhA pratispardhI karatAM vadhu inAmo meLavI kaoNlejanA gaNitanA prophesare kADheluM cempiana prAijha meLavavA bhAgyazALI thayA hatA. kaoNlejamAM AvyA pachI paNa temaNe aMgakasaratane visArI nahotI. teo Tenisa ghaNuM sAruM ramatA ane vaDodarA kaoNleja taraphathI northakoTa celeMja zilDanI krikeTa mecomAM vAraMvAra bhAga letA hatA. teo kaoNleja resiDansImAM rahetA hatA ane vadhAre khorAka khAvA mATe teo jANItA hatA. resiDansIno koI paNa vidyArthI temanI sAthe khAvAnI harIphAImAM UtarI zake tema hatuM nahIM. kaoNleja yuniyanamAM teo haMmezAM vidyArthIonA pratinidhi tarIke cUMTI kaDhAtA ane ghaNe bhAge temanI nimaNUka TenisanA sekreTarI tarIke karavAmAM AvatI hatI. sane 1901thI 1905 sudhI vaDodarA kaoNlejamAM eka samartha vyakti prophesara tarIke birAjatI hatI e vyakti te pro. jagajIvana vallabhajI zAha hatI. vaDodarA kaoNlejanA je vidyArthIo upara pro. zAhanA adbhuta vyaktitvanI asara thavA pAmI hatI. temAMnA Do. paMDyA eka hatA. saMsArasudhAro tathA samAjasevA, jene mATe DaoN. paMDyAe pAchaLathI ghaNI kIrti saMpAdana karI hatI, tenA prathama bIjA to kaoNlejamAM pro. zAhanA samAgamathI ja vavAyAM hatAM. vaDodarA kaoNlejanA cha mAsika patramAM DaoN. paMDyA ghaNI vAra lekho lakhatA. te patramAM gujarAtI bhASAmAM sane 1903mAM vidhavAvivAhamAM temaNe je lekha lakhyo hato te lekha ghaNI prazaMsA pAmyo hato ane DaoN. paMDyA bhaviSyanA eka sudhAraka tarIke kaoNlejamAM oLakhAtA hatA. pro. zAhanI vaDodarA kaoNlejamAM nimaNUka thatAM pahelAM kaoNlejanI resiDansInA bhojanagRhomAM varNAzramanA niyamo bahu sArI rIte sacavAtA ane vidyArthIo potAnI jJAtinA zirastA mujaba aMboTiyAM paherI jamavA besatA. mi. paMDyA ane temanA mitroe pahelI ja vAra kaoNleja resiDansImAMthI paMkti bhedane tilAMjali ApI ane jJAtibhedamAM nahIM mAnanArAMonI eka judI klaba sthApI ane te klabamAM hiMduo uparAMta pArasI tathA musalamAnone paNa dAkhala kIdhA A ja samayamAM DaoN. paMDyAe vaktRtva zakti paNa sArI khIlarva hatI. kaoNlejanI DibeTiMga sosAyaTImAM teo ghaNIvAra bhASaNa ApatA ane carcA karatA. saMsArasudhAro tathA samAjasevA e emanAM bhASaNonA mukhya viSaya hatA. ekavAra temaNe kaoNlejana soziyala gedhariMgamAM 'kamaLAnA tenA pati upara lakhAyelA patro nAmanA pustakamAMthI eka bhASaNanA phakarAno mukhapATha karyo hato e bhASaNa emaNe evI rIte ApyuM hatuM ke zrotA janomAMna ghaNA kharA pUchavA lAgyA ke e bhASaNa mi. paMDyAnuM che ke temaNe koI pustakamAMthI moMe karyuM che? Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo 131 sane 1905mAM DaoN. paMDyA muMbaI yunivarsiTInI paMDyAe tyAM paNa samAnatAnI ja paddhati grahaNa karI. AthI bI.esa.sI.nI parIkSAmAM pAsa thayA ane vaDodarA hAiskUlamAM temanA tAbAnA zikSakone tathA vidyArthIone ema ja lAgatuM ke madadanIza zikSaka tarIke kAma mAMDyuM. traNa varSa nokarI karyA bAda teo badhA eka ja kuTuMbanA che ane DaoN. paMDyA sarvanA vaDodarA rAjyanA keLavaNI khAtAnA maMtrI mi. masAnI-jeo moTAbhAI che. paMDyAnA samayamAM kaoNlejamAM vanaspatizAstra ane zarIrazAstra, je zarIrazAsa, ja mAtra zikSaka tarIke potAnuM kartavya karI besI rahe evA viSayo DaoN. paMDyAnA aicchika viSayo hatA, tenA prophesara hatA para hatA DaoN. paMDyA nahotA. samAjasevA tarapha ja temaNe potAnuM lakSa hA . ane jemanI DaoN. paMDyA para atyaMta prIti hatI, temanI khAsa kheMcyuM. teo jyAre amerikAmAM abhyAsa karatA hatA tyAre bhalAmaNathI DaoN. paMDyAne vaDodarA rAjya taraphathI zikSaNazAstrano kaoNlejanI DigrIne mATe temaNe 'vaDodarA rAjayanI keLavaNIno vadhu abhyAsa karavA mATe amerikA javAnI skolarazipa itihAsa' e nAmano nibaMdha lakhyo hato. ahIyAM AvI e ApavAmAM AvI. sagAMvahAlAM viruddha hovA chatAM DaoN. paMDyAe nibaMdhano vistAra karI temaNe pustakanA rUpamAM chapAvyo. A temanA pitAnI saMmatithI paradezagamana mATe himata bhIDI ane pastakamAM vaDodarA rAjyanI keLavaNIno itihAsa uparAMta sane 1908mAM DaoN. paMDyA amerikA gayA. teo nyUyorkanI zarUAtanAM prakaraNomAM ApaNA dezamAM aMgrejI rAjyano amala kolaMbiyA yunivarsiTImAM eka vidyArthI tarIke dAkhala thayA ane thatAM pahelAMnI keLavaNIno itihAsa DaoN. paMDyAe lakhyo sane samAjazAstra aicchika viSaya tarIke laI tyAMnI ema.e.nI 1916mAM atre bharAyelI keLavaNI pariSadamAM ApaNI prAthamika parIkSA temaNe pasAra karI tathA zikSaNazAstramAM UMcAmAM UMcI zALAomAM khetInuM zikSaNa kevI rIte ApI zakAya te viSaya DigrI pIeca.DI.nI meLavI ane DaoNkTaranuM mAnavaMtuM pada prApta para eka ati upayogI ane vyAvahArika sUcanAothI bharapUra karI sane 1912mAM svadeza pAchA pharyA. amerikAmAM teo nibaMdha vAMcyo hato. kheDA jillAnA naDiyAda tAlukAnA kaMjarI jyAre abhyAsa karatA hatA tyAre amerikAnAM patromAM paNa DaoN. gAmamAM sane 1915mAM eka zikSakonI konpharansa maLI hatI. paMDyAnI prazaMsAnA lekho vAraMvAra AvatA hatA. te konpharansanA pramukha tarIke DaoN. paMDyA hatA. te prasaMge pramukhasvadeza pAchA pharyA pachI tarata ja DaoN. paMDyAnI nimaNuka sthAnethI emaNe eka ghaNuM vidvatA bhareluM tema vyAvahArika vaDodarAnI prAthamika zikSakone mATenI TreniMga kaoNlejanA sUcanAthI bharapUra bhASaNa ApyuM hatuM. gujarAta sAhityasabhA prinsipAla tarIke karavAmAM AvI. thoDA ja samayamAM temaNe taraphathI paNa temaNe premAbhAI holamAM be jAhera bhASaNo ApyAM vidyArthIomAM adhikArIomAM tathA nAgarikomAM temanA hatAM. eka to rA. bA. kamaLAzaMkarabhAInA pramukhapada nIce milanasAra svabhAva ane svArthatyAgI vRttione lIdhe atyaMta amerikAnI keLavaNI para ane bIjuM sau. vidyAbahenanA lokapriyatA prApta karI. DaoN. paMDyAe amerikAnA svataMtra pramukhapada nIce amerikAnI strIo para. A uparAMta temaNe vAtAvaraNamAM tAjI ja tAlIma lIdhI hatI tema kaoNlejamAM paNa vaDodarAnI zikSakonI pariSadomAM pramukha tarIke be vAra pro. zAhe temanA para manuSya jAtanI samAnatAnA saMskAro pADyA zikSaNazAstra para vikatA bharelAM bhASaNo ApyAM hatAM. temanAM hatA tethI tarata ja temaNe potAnAmAMthI ataDApaNuM dUra karyuM ane bhASaNono saMgraha karI koI chapAve to zikSaNazAstra saMbaMdhe eka vidyArthIo tathA potAnA tAbAnA zikSako sAthe ghaNA ja bhaLI agatyanuM pustaka ApaNA sAhityamAM utpanna thAya. jaI prAthamika TreniMga kaoNlejamAM eka navIna jAtanuM vAtAvaraNa samAjasevA zuM che eno kharo khyAla temaNe pATaNanA utpanna karyuM ane tyAMnI jUnI paddhati ekadama badalI nAkhI lokone jyAre pATaNamAM bhayaMkara plega cAlyo hato tyAre Apyo samAnatAnA niyama para kaoNlejanI vyavasthA temaNe zarU karI. hato. potAnI jiMdagInI bilakula paNa darakAra rAkhyA vagara vaDodarAmAM temaNe thoDo samaya nokarI karI te arasAmAM vaDodarA pote jAte Akho divasa ghera ghera pharI mAMdAnI mAvajata karatA rAjayane prAthamika zikSakone zikSaNa ApavAne mATe eka TreniMga hatA ane garIba tathA nirAdhAra lokone davAnI tathA khorAkanI kaoNleja pUratI nahIM lAgavAthI DaoN. paMDyAnI bhalAmaNa ane madada ApatA hatA. temAM khAsa karIne uttara gujarAtamAM bhayaMkara emanI yojanA mujaba tevI ja bIjI kaoNleja pATaNamAM kADhI dukALanI bhIti rAkhavAmAM AvI hatI. Dhorone zI rIte jivADI ane tenA prinsipAla tarIke DaoN. paMDyAnI ja nimaNUka karI. DaoN. zakAze e mahA prazna loko samakSa AvIne Ubho hato. A Jain Education Intemational Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 svapna zilpIo samaye DaoN. paMDyA tarata ja garIba kheDUto ane mUMgA pazuonI thatAM eka AzAjanaka putranI gujarAtane hAni thaI. temanuM vahAre dhAyA hatA. tarata ja teo muMbaI gayA. muMbaImAM saMkSipta jIvana caritrAdi "zabdamUladarzaka koza'mAM choTAlAle sabhAo bharI zeThiyAone maLI pATaNa tathA AjubAjunAM ApyAM che. amadAvAdanI provinziyala kaoNlejamAM paNa choTAlAla gAmaDAnAM DhoronA rakSaNa mATe lagabhaga be lAkha rUpiyA ekaThA zAmila thayA hatA. e ja saMdhimAM maNibhAI sAthe paNa karyA ane sudharelI paddhati pramANe pATaNamAM eka pAMjarApoLa samAgama thayo ane nyAyazAstrAdino abhyAsa karyo. A kADhavAnI taiyArIo karavA mAMDI. pAMjarApoLanuM kArya to haju rAjanItiza kuzala gRhastha sAthe choTAlAlano sahavAsa pachI cAlatuM hatuM tevAmAM pATaNamAM ijyuenjhA phATI nIkaLyo. plega kacchamAM paNa sAta varSa sudhI rahyo hato. vakhate jevuM kArya temaNe karyuM hatuM tevuM ja kArya emaNe ogaNIsa varSanI vayamAM temano aMgrejI abhyAsa pUro inphaluenjhAmAM zarU karI dIdhuM. lokone inphaluenjhAnA trAsathI thatAM skUlanA mukhya guru mi. karTise DuMgarapuranA dezI saMsthAnamAM bacAvavA jatAM jAte ja inphaluenjhAmAM sapaDAI gayA. mAtra be rAjakamAranA zikSakanI jagyAe mokalyA. tyAM Azare be varSa ja divasanI mAMdagI bhogavI. 38 varSanI bhara juvAnImAM rahyA. raNachoDabhAI muMbaI jatAM temanI upaabhASikanI jagyA okTobara mAsanI 15mI tArIkhe DaoN. paMDyAe A kSaNabhaMgura para choTAlAlanI goThavaNa thaI. duniyAno tyAga karyo. DaoN. paMDyAno svargavAsa thavAthI vaDodarA e upa-bhASAMtara kartArUpe temaNe "morisakRta rAjya eka bAhoza zikSaNazAstrI gumAvyo che ane gujarAte eka kharekharo cAritravAna samAjasevaka gumAvyo. temane saMtAnamAM hindustAnanA itihAsanuM gujarAtI bhASAMtara karyuM tema ja traNa putrIo hatI. kenDIkRta jagatanA bhUgola'nuM gujarAtI bhASAMtara paNa marAThI uparathI gujarAtImAM temaNe ja kareluM. 'musalamAnI sarIha'nA choTAlAla sevakarAma pustakanuM aMgrejI parathI bhASAMtara paNa maNibhAI jasabhAIe janma saMvata 1898, aSADha vadi 30 ne dine tathA temaNe ekatra maLI kareluM che. "zeksapiyara kathAsamAja'nAme amadAvAdamAM thayo. je graMtha prasiddha che temAM raNachoDabhAI ne di, bA. maNibhAI sAthe teoe paNa keTalIka vArtAonuM bhASAMtara kareluM hatuM. jJAti gurUgotrAdi-dvija. kAzyagotra, sAmavedi, kauthumI kavitA para temanI abhiruci cheka bAlyAvasthAmAMthI ja zAkhA. thayelI hatI. dhruvAkhyAna, nRsiMha mahetA ane mIrAMbAInAM pada teo tathA motIlAla lAlabhAI (kaccha rAjyanA pradhAna) e temanAM mAtuzrIne jihvAgre hovAthI teo nitya gAya; tema amadAvAdamAM sAMkaDI zerImAM bahu samIpa rahetA hatA tethI ja temanA pitA sevakarAma-jeo naDiyAdamAMnA saMtarAmana bAlyAvasthAmAMthI teo be sahacara ane sahAdhyAyI thayA hatA. bhakta hatA. teo pAchalI rAte UThI prabhAtiyAM Adi para gAmaThI nizALe abhyAsa karI, sarakArI gujarAtI zALA gAtA; tenA zravaNathI temanA antaHkaraNamAM kAvyaprItine ane pachI aMgrejI skUlamAM uttarottara sAro abhyAsa temaNe AvirbhAva thaI tene puSTi maLI hatI. pote paNa zAmalabhaTTa kRta karyo. naDiyAdanA vikhyAta desAIjI vihArIdAse potAnA putro vArtAonAM pustako vAMcatA ane pachI prasaMgopAta kavita haridAsa ane ahuNA surASTra rAjyanA pradhAna che te rA. rA. racavAnuM paNa yuvAvasthAmAMthI choTAlAle AraMLyuM. temanAM keTalAM AnA sAheba tathA rA. bahecaradAsane amadAvAdamAM aMgrejI pada mAsika patromAM prasiddha thayela. 'vRndasatasaI abhyAsa karavA mokalyA hatA. teo paNa sAMkaDI zerImAM ja (vRndasaptazatI) nAme hiMdInuM gujarAtI bhASAMtara karIne temAM vasyA. tethI teo ane temanA sahavAsI vidvajjana bhUSaNa prasiddha kareluM. raNachoDabhAI udayarAma tathA manasukharAma sUryarAma e sau sAthe je vakhate upabhASAntara kartAnuM kAma karatA te vakhate temano paricaya e samaye thayo ke je choTAlAla aMgrejI skUlanA amadAvAdanA jajasAhebanI ophisamAM temane aphiTiMga jagyA prathama vargamAM gayA tyAre tyAM bholAnAtha sArAbhAInA dvitIya hatI. tyAMthI pAchA AvyA pachI turata ja temane muMbaI ja putra ApArAva--je bahu buddhizALI ane zubha guNAlaMkRta hatA- thayeluM. sara maMgaladAsa nathubhAI tevAmAM muMbaInI lejisleTiva temanI sAthe apUrva snehagraMthi baMdhAI hatI. temanuM akALe mRtyu kAunsilanA membara nimAyA hatA ane temane eka amAta Jain Education Intemational Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo. 133. (prAiveTa sekreTarI) joIto hato. temaNe manasukharAma dvArA 20=00 vIsanA pagArathI eka beMkanI nokarImAM joDAyA hatA, choTAlAlane pasaMda karI rAkhyA. sara maMgaladAsanA kuTuMbamAM ja paraMtu TUMka mudatamAM e beMka baMdha thavAthI teo polIsa khAtAmAM teo rahetA. paraspara temanAM sneha-mamatA bahu vadhyAM hatAM. tyAM dAkhala thayA hatA. chaeka varSa rahyA. tyAMthI chUTA paDatAM sara maMgaladAse bahu nirvAhanuM sAdhana prApta karavAne maganalAlabhAI polIsa prazaMsAnAM vAkyo lakhI viyoganA kAraNathI kheda darzAvyo hato. khAtAmAM dAkhala thayA paraMtu kudaratI vyApArI magajavALA e svAbhAvika buddhimaMta kaccha mahArAva zrI kheMgArajIne gahasthane e khAte bilakala pasaMda paDyuM nahIM ane gRhasthane e khAtuM bilakula pasaMda paDyuM nahIM ane tethI bIjI komaLa vayamAMthI ja sAro vidyAbhyAsa karAvavAno vicAra hato. koI nokarInI zodha karatAM 'viTTala' kaMpanImAM rUA. 50=00 sana 1877mAM tyAM rijensI kAunsila thaI. kaccha rAjyanA pacAsanA pagAranI nokarI temane maLI. pradhAna pade maNibhAI jasabhAI thayA hatA. temaNe mahArAva e nokarImAM dAkhala thayA pachI maganabhAIe potAnI zrI.nuM asAdhAraNa buddhibaLa joI, tene yathArtha puSTi maLe evA dIrghadraSTi ane kAryakuzaLatAnA prabhAve TUMka vakhatamAM ja viTTala zikSakanI yojanA karavA ciMtApUrvaka prayatna karyo. choTAlAlane sAhebanI prIti saMpAdana karI ane temanI hoMziyArI joIne bahu prakAre te zubhakArya karavA yogya gaNI temanI tyAM nimaNUka viTTala sAhebe paNa temanA pagAramAM vadhAro karI 100=00 so karI. pariNAme temAM di. bA. maNibhAInI dIrdhadaSTi kevI uttama rUpiyAno pagAra karI Apyo tathA naphAmAM amuka kamizana prakAranI hatI! ApavAno paNa TharAva karyo. jJaptezca kAraNaM rAjA ziSyaprajJaiva kevalA thoDe vakhate bharUcamAM mesarsa griljha koTananI ejansI kacchamahArAva zrI. kheMgArajI savAI bahAdura, jI. sI. nIce cAlatI AlabarTa ane AlaTreDa milomAM nukasAna javAthI AI. teoe rAjayakArya svataMtra svAdhIna karyA pachI te hararAja thatAM te milo maganabhAIe zeTha jIbhAI nAmanA choTAlAlane potAnA maMtrInuM bahu mAnapada ApyuM ane eka eka gRhasthanI sAthe sAmela rahI kharIda karI ane pAchaLathI moTA darabAramAM bhASaNa karI temanA nava varSanA saMbaMdha viSe temAM zALakhAtuM vadhArI milo sArI sthitimAM cAlu karI. teo bahu saMtoSa darzAvI temanI yogyatAnI prazaMsA karI hatI. milaudyogamAM tathA rUnA vyApAramAM sAro bhAga levA mAMDyA - rAjyakAryamAM yukta thavA chatAM paNa temaNe vidyAnuM zubha ane keTalIka jagyAe potAnA jIna tathA presa zarU karI dhaMdhAne vyasana sateja rAkhyuM. avakAzAnusAra paThana-graMthana cAlu vikasAvyo. hitopadeza jevA eka Telimeksa' nAme yuropiyana graMthanuM I.sa. 1894mAM temaNe amadAvAdamAM potAnI svataMtra gujarAtImAM teoe bhASAMtara kareluM. ejansI nIce 'svadezI' nAmanI mila zarU karI. I.sa. zeTha maganalAla jayacaMda 1912mAM viramagAmanI nyU mila phaDacAmAM gaI te paNa potAne mATe kharIda karI temAM yogya sudhAro-vadhAro karI potAnI sva. zeTha maganabhAI vIsA ejansI nIce cAlu karI. potAnA para upakAra karanAra tathA poravADa mesarI vaNika hatA. potAne ucca darajjai lAvanAra potAnA zubhecchaka AlaTreDa TI. emano janma saMvata 1904nA ApyuM. viTTalanA nAmanuM smaraNa rAkhavA mATe tenuM AlaTreDa mila aSADha vada 6 ne somavAranA roja evuM nAma maganabhAIe (20) vIsa rUpiyAnA pagArathI potAnuM amadAvAda zaheramAM thayo hato. jIvana zarU karyuM hatuM. avasAna thayuM tyAre traNa milo, keTalIka janma samaye temanA pitAnI jIniMga phekTarIo tema ja lAkho rUpiyAnA teo svAmI hatA. Arthika sthiti sAdhAraNa hatI. e badhuM temaNe jAta mahenata tathA potAnI akkala huziyArIthI maganabhAIe jarUrata saMpAdana karyuM hatuM. pUrato gujarAtI tathA aMgrejI puSkaLa paiso prApta thavA chatAM maganabhAIe potAnI abhyAsa karelo hato. 17 sattara varasanI uMmare teo rUA. raheNIkaraNImAM kaMI paNa pheraphAra karyo nahoto, jIvananI Jain Education Intemational Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 svapna zilpIo zarUAtamAM temanI je sAdAI tathA suzIlatA hatI te ja potAnA sthiti sudharatI cAlI. jUnI rUDhi anusAra sagapaNa nAnI aMta paryata temaNe jALavI rAkhI hatI. vayamAMthI ja karI nAkhavAmAM AvyuM hatuM. AgaLa jatAM potAnI maganabhAI dilanA dayALa ane paramezvara pratye zraddhALa jAta mahenatathI rUnA eka sArA vepArI thayA ane lAkhono hatA ane pote vyApArakuzaLa hatA tema ja bhaktivAna paNa hatA. vyApAra kheDavA lAgyA. emAM rUA. traNeka lAkha meLavyA, paraMtu navA saMbaMdho bAMdhatA nahIM paNa jUno sneha pUrNa premathI nibhAvI karAMcIthI maMgAvelAM rUnAM vahANa traNe sAmaTAM DUbI javAthI hatuM rAkhatA. dAna-puNya teo sArI rIte karatA. mila-udyogamAM te cAlyuM gayuM, chatAM hatAza nahIM thatAM muMbaImAM bhAMga tathA teo eTalA badhA kuzaLa hatA ke e bAbatamAM aneka gRhastho gAMjAno ijAro lIdho. temAM sAro lAbha thavAthI amadAvAda temanI salAha levA AvatA. saune sAcI salAha ApatA. tathA ghoghA jillAno aphINano ijAro rAkhyo. traNa varSanA ijArA daramyAna sArI arthaprApti karI amadAvAdamAM gADI-ghoDA - vyApAranI bAbatamAM saMpUrNa lakSa ApI puSkaLa paiso pedA ane vADI-baMgalAnA mAlika paNa thayA, paNa pAchuM nasIbayoge karavAnI sAthe maganabhAIe paropakAranI bAbatamAM paNa sAruM duHkhanuM vAdaLa caDhI AvyuM. bIjI vAranA traNa varSanA ijArAnI lakSa ApeluM hatuM ane vIramagAmamAM viTTala hospiTala tathA mudata purI thatAM ekaMdara cha varSanI mudata pUrI thatAM sudhImAM saMskRta pAThazALA temaNe sthApela hatA. eka hAiskUla karavAno jeone lAkhono lAbha karI Apyo hato te be bhAgIdAro temano irAdo hato ane tene mATe temaNe rakama judI kADhI rAkhI dagalabAja nIkaLyA. tethI temanA para korTamAM dAvo mAMDavo paDyo. hatI. temanI e icchA temanI haiyAtImAM pAra pADI nahotI. temAM keTalAka hajAra kharcAI gayA ane eka kRtana kiMvA paraMtu pAchaLathI temanA putroe potAnA pitAnI e icchA pAra lUNaharAma prativAdI paNa jubAnI ApatAM ApatAM amadAvAdanI pADI ane I.sa. 1917mAM viramagAmamAM rUA. trIsa hajAranA korTamAM ja rAmazaraNa thayo. mAtuzrI nAnI bahena, bhAI tema ja kharace temaNe potAnA pitAnA nAmanI hAiskUla khullI mukAvela bhAIno putra ane potAnI pUrva patnIno paNa svargavAsa thayelo hatI. hovAthI te ja vakhatathI pote vairAgya vRttivALA thaI gayA hatA. zeTha maganabhAI potAnI pAchaLa traNa putro mUkI saMvata tevAmAM vaLI korTamAM banelA upalA banAve e vRttine vadhu poSaNa 1969mAM 65 varasanI vaye svargavAsI thayA hatA. temanA ApyuM. tethI prativAdI para thayelI. rUA. 80,000 nI DIkI ke putronAM nAma nagInabhAI, maNibhAI tathA nAnAbhAI. teonAM je DikI bajAvIne nANAM vasUla karI zakAya tema hatI te korTamAM potAnA pitAe sthApela milaudyoga sArI rIte calAvelAM. ja phADIne korTamAMthI bahAra nIkaLI gayA. zeTha visanajIbhAI Thakkara bIje divase amadAvAdamAMthI sthAvara milkatanI vyavasthA zeTha visanajIbhAIno janma kaccha-nakhatrANAnA zeTha karI pote potAnA bIjIvAranAM patnI tathA putra sAthe muMbaI gayA, tyAM je kAMI rokaDa nANuM hatuM te patnIne soMpI pote caturbhuja haMsarAjanA ghere vikrama saMvat 1901mAM thayo hato. caritranAyakanA pitAzrI ghaNA paropakArI ane udArAtmA puruSa vAnaprastha AzramanA dharmonuM paripAlana karavA sAruM sindhamAM hatA. nakhatrANAnI AsapAsa baMdhAvelAM vAva kUvA ane cAlyA gayA. A banAva I.sa. 1888mAM banyo hato ane te vakhate emanA ekanA eka putraratna nArAyaNabhAI ke jeo eka dharmazALAo hajI paNa caturbhuja zeThanA nAmathI oLakhAya che. caturbhuja zeTha potAnA be putra ane eka putrIne potAnI vidhavA vidvAna ane sAdhu pitAnI gerahAjarImAM phakta mAtAnI mIThI patnInA Azraye choDI paralokavAsI thayA hatA. temanA avasAna chAyAmAM moTA thaI nArAyaNa phakta traNa copaDI bhaNI vyApArI pachI saMbaMdhIjano gharamAM je kAMI hatuM te badhuM laI gayAM eTale lAinamAM joDAyA. I.sa. 1896mAM putrane potAnI pAse potAnAM nAnI vayanA traNe bALakone laI mAtuzrI muMbaI gayAM. sindhamAM bolAvI ane aMgrejI, saMskRta, marAThI, hindI vagere bhASAono abhyAsa karAvyo hato, kAraNa ke I.sa. 1902mAM mAtAnuM tema ja bhAIbahenanuM poSaNa karavA nokarI svIkArI. rAtrinA vakhatamAM eka be sAdhu pAsethI hindI, saMskRta bhASAno putra sahita pote haridvAra gayA ane tyAM jaI saMnyasta dIkSA abhyAsa karavA mAMDyo. bhAgyacakra badalAtAM pote kAryadakSatA lIdhI. pote jagannAthapurImAM koI ekAnta AzramamAM virakta dekhADIne potAnA zeThanI prIti meLavI. tethI svAbhAvika ja ane Adarza saMnyAsIjIvana gALI rahyA hatA. yogasAdhanA, Jain Education Intemational Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo graMthalekhana ane vAcana tathA IzvarasmaraNa e jIvanano paMtha banAvI dIdho hato. temanI uMmara 80 varSanI thayA chatAM Arogya jaLavAyeluM. dRSTi vadhu tejasvI banI ane zarIramAM navIna prakAranuM ojasa UbharAyuM hatuM. je vakhate zrI visanajIbhAI saMsArI avasthAmAM eTale ke gRhasthAzramamAM hatA te vakhate paNa avakAzanA samayamAM granthalekhananuM kArya karatA hatA. 'amaralAla caritra', 'zrI aSTAvakra gItA', 'zrI gurustuti' ane 'kacchano kArtikeya' vagere pustako lakhyAM uparAMta potAnA jainadharmI mitra zAha bhImasiMha mANekane 'rAmacaritra', 'pAMDavacaritra', 'navatattva prakaraNa', 'DhUMDhakamata khaMDana' vagere pustako tathA nATako lakhI ApyAM hatAM, paraMtu te dharmanA anuyAyI na hovAthI te grantho para potAnuM nAma ApyuM nathI. potAnI sArI sthitimAM A udArAtmA puruSe aneka sakhAvato karelI paNa kyAMya potAnuM nAma pragaTa thavA dIdhuM na hatuM. nAmanA sAru dAna ApavAnuM teo pasaMda karatA nahotA. muMbaImAM dariyAsthAna baMdhAvatI vakhate teoe sArI sahAyatA ApelI hatI, chatAM sakhAvatI gaNAvAnI jarAye paravA karI nahotI. jagatane rijhavavA karatAM pote potAnA AtmAne rijhavavAnuM prathamathI ja pasaMda karatA hatA. muMbaI, amadAvAda Adi zaheromAM Thakkura visanajI caturbhujanA nAmathI jANItA hatA paraMtu sindha pradezomAM Thakkura viSNudAsa athavA vizanadAsanA nAmathI oLakhAyalA tyAMnA moTA moTA mahaMto paNa teonA ziSya hatA. pote eka sAdhu puruSa tarIke vaMdanIya tathA pUjanIya thayA. svajJAti, prema, zodhaka buddhi, vidvatA ane vyavasthAzakti Adi sadguNo saune Azcarya utpanna karAve tevA hatA. DaoN. maNilAla bhagata DokTara maNibhAI dazA khaDAyatA vaNika hatA. temano janma saMvata 1941nA Aso suda 14nA roja thayela che. emanI chaThThI peDhIe raNachoDadAsa nAmanA eka prakhyAta bhakta thaI gayela. e bhaktanI gujarAtamAM ghaNI ja sArI prakhyAti hatI. temanI jagyA toraNAmAM che. temane mAnanArAM sevakonI saMkhyA ghaNI ja moTI ane temane anya dharma guruonI mAphaka kaMThI bAMdhavAno adhikAra hato. raNachoDa bhakta kavi tarIke paNa ghaNI ja sArI nAmanA meLavelI. temanI keTalIka kavitAo kAvyadohanamAM che. 135 raNachoDa bhaktanA pitAnuM nAma narasiMha mahetA hatuM. emanA vakhatano cokkasa nirNaya nathI, paraMtu 1785thI 1805 sudhI teo toraNAmAM hovAnuM jaNAyeluM. raNachoDa bhakta prathama potAnA vatana khaDAlamAM dhIradhArano tathA nestIno dhaMdho karatA hatA. temane nAnapaNathI Izvarabhajana tathA saMtasAdhu para vizeSa prIti hatI ane tethI teo temanI sArI sevA karatA. zrI DAkorajInA raNachoDarAya para raNachoDa bhaktane bahu ja zraddhA hatI ane tethI teo dara pUname DAkora jatA hatA. bIjA bhaktonI mAphaka raNachoDa bhaktanA paNa keTalAka paracAo pracalita hatA. eka vakhata eka vidhavA bAIe bahAragAma javAnuM hovAthI te potAnA ghareNAMno dAbaDo laI bhaktane tyAM mUkavA gaI. e vakhata bhakta pUjAmAM beThelA hovAthI temaNe dAbaDo hAthamAM nahIM letAM pAse eka majusa paDelI hatI tenA para mUkI javAnI bAIne AjJA karI. bAI te pramANe mUkIne jatI rahI. have e dAbaDo bAIne majUsa para mUkatAM sAme rahenAra eka sonIe joyo AvIne ghareNAMno dAbaDo upADI lIdho tathA potAne tyAM laI jaI chANAMnA DhagalAmAM saMtADI dIdho. banAva evo banyo ke kaMI kAraNasara bAIne gAma javAnuM baMdha rahyuM ane tethI te potAno dAbaDo levA pAchI AvI. te vakhate bhakta haju pUjAmAM ja hatA ane tethI temaNe dAbaDo jyAM mUkyo hoya tyAMthI laI levAnuM bAIne kahyuM, paraMtu bAIne tyAMthI dAbaDo maLyo nahIM ane tethI bhaktane tathA bAIne keTalIka bolAcAlI thaI. chevaTe bAIe bhaktanI viruddha khaDAlanA miyAM pAse phariyAda karI. te uparathI bhaktane ekadama kacerImAM bolAvI najarakeda rAkhavAmAM AvyA. raNachoDa bhakte IzvaranuM dhyAna dharI sahAyatA mAgI. e vakhate temaNe je stuti karI te 'kevaLa rasa' nAmanA kAvya tarIke prakhyAta che. e kAvyanI aMdara motIdAsa chaMdanI 360 kaDIo che. kahevAya che ke sAkSAt paramezvare sAdhunA veze AvI sonIe saMtADelo dAbaDo kADhI hAjara karIne raNachoDa bhaktanI lAja rAkhI. A banAvathI bhaktane miyAM tarapha mAThuM lAgyuM ane tethI risAIne khaDAla choDI teo cAlI nIkaLyA ane anna jaLa nahIM levAnI pratijJA laI DAkora javAnI taiyArI karI, paraMtu mArgamAM torANA gAma AvyuM. tyAMnA kaDavA paTelo bhaktanA mitro hatA. temanA jANavAmAM e vAta AvatAM bhaktane DAkora na javA detAM tyAM toraNAmAM ja rokI rAkhyA. tyAM temane Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 raNachoDarAye svapnamAM darzana ApIne DAkora nahIM jatAM toraNAmAM ja mUrtisthApana karI tyAM ja rahevA AjJA karI ane amuka jagyAe pratimA che te tyAMthI khodI kADhIne sthApanA karavAnuM sUcavyuM. raNachoDa bhakte prathama A vAta mAnI nahIM, paraMtu be traNa vakhata e ja pramANe svapna AvavAthI chevaTe temaNe snehI mitro pAse vAta jAhera karI. sarvAnumate nizAnIvALI jagyAe tapAsa karatAM lakSmInArAyaNa garuDa ane hanumAnajInI mUrtio nIkaLI. e mUrtio gAmanA mANasone soMpIne bhakta DAkora javA taiyAra thayA paraMtu gAmanA mANasoe temane aTakAvyA ane e mUrtionuM sthApana karI tyAM ja rahevA kahyuM tathA maMdiranA ane bhaktanA nibhAva mATe baMdobasta karI Apyo. toraNAnA nivAsa daramyAna temaNe bIjA paNa ghaNA camatkAro batAvyAnuM kahevAya che. raNachoDa bhakta bahu bhaNelA nahotA chatAM paNa IzvarI kRpAthI teo tatkALa kavitAo karI zakatA. temaNe racelAM kAvyomAMnAM ghaNAM kharAM prasaMge gAvAnAM gItonAM che. temaNe racela 'kevaLarasa' nAmanuM kAvya paNa IzvarabhaktithI bharapUra ane ghaNuM sAruM che. 'iMdrastuti', 'brahmastuti', 'naciketa AkhyAna', 'kakko sItAvela', 'dasa avatAranI lIlA', 'nAmamAhAtmya', 'vRMdAvana mAhAtmya' vagere ghaNAM AkhyAno temaNe racelAM che. raNachoDa bhakta 105 varasanI uMmare svadhAma gayelA hatA. uttarottara temanI gAdInA hakadAra maNibhAInA pitA harivallabhadAsa moralIdharadAsa paraMtu teo amadAvAdanI phimela TreniMga kaoNlejanA heDa mAstaranI nokarI karatA hovAthI temaNe e jagyA potAnA nAnA bhAI tribhuvanadAsane soMpela hatI. teo asalathI cAlatA AvatA niyama mujaba samArge vartI saMta sAdhuonI sArI sevA bajAvatA hatA. maNibhAInA pitAe phimela TreniMga kaoNlejanA heDa mAstaranI mAnavaMta jagyAe ghaNo lAMbo vakhata nokarI karIne teo penzana laI nivRttithI amadAvAdamAM potAno vakhata nirgamana karelo. raNachoDa bhaktanI gAdInA pachInA vArasa maNibhAInA moTAbhAI aMbAlAlabhAI teo suzikSita ane keLavAyela. prathama teo maracanTsa beMkanI zAkhAnA ejanTa hatA paraMtu e beMkanI amadAvAdanI zAkhA baMdha thavAthI teo jhaverI milanA menejaranI jagyAe nimAyelA hatA. svapna zilpIo maNibhAIe potAnI pAMca varasanI uMmare premacaMda rAyacaMda TreniMga kaoNlejamAM potAno gujarAtI abhyAsa zarU karelo hato. tyAra pachI raNachoDalAla choTAlAla hAiskUlamAM aMgrejI abhyAsa karIne I.sa. 1903mAM meTrikanI parIkSA pAsa karI hatI. pachI gujarAta kaoNlejamAM cha mAsa priviyasano abhyAsa karI madrAsanI meDikala kaoNlejamAM teo dAkhala thayelA tyAM cAra varasa abhyAsa karI sane 1908mAM ela.ema.enDa esa.nI DigrI saMpAdana karelI hatI. maNibhAI nAnapaNathI ja cAlAka ane buddhizALI hovAthI temaNe potAno abhyAsa jhaDapathI AgaLa vadhArI badhI parIkSAo UMce naMbare pAsa karela hatI. 1908mAM amadAvAdamAM mAMDavInI poLamAM maNibhAIe potAnuM davAkhAnuM kholeluM. amadAvAdanA ghaNA kharA milamAliko ane moTA moTA vaiznava zeThiyAonA teo phemilIDokTara hatA. maNilAlabhAIe A dhaMdhAmAMthI sArA paisA pedA karelA ane ApabaLathI potAnI sAdI sthitimAM ghaNo ja sudhAro karelo. maNibhAI svabhAve udAra ane dayALu hovAthI ghaNA garIba daradIone vagara paise davA ApatA temaja vagara phIe jovA jatA. mahipatarAma anAthAzramamamAM teo mULathI ja DokTara tarIke maphata sevA ApatA hatA. garIba vidyArthIone phI tathA pustakonI paNa teo vakhatovakhata madada karatA ane bIjAM sakhAvatanAM kAryomAM paNa potAthI banato sahayoga ApatA. indulAla yAjJika indulAla yAjJikano janma saMskArI, sevAbhAvI ane ucca keLavaNI prApta karela kuTuMbamAM sane 1892nI bAvIsamI phebruArIe thayo hato. temanA pitA kanaiyAlAla sevAbhAvI DokTara hatA. 1903mAM muMbaImAM phATI nIkaLelA plega samaye temaNe dardIonI khUba ja sevA karI hatI. pariNAme e cepI roganA teo bhoga banyA ane mRtyu pAmyA. temanAM mAtuzrI maNigaurI potAnI jAtamahenatathI aMgrejI bhaNyA hatA. nAnapaNathI ja indulAla khUba hoMziyAra hatA. bhaNatarano badho kharca temaNe ziSyavRttiomAMthI ja meLavyo hato. cauda varSanI uMmare meTrika pAsa thaI teo amadAvAda gayA. be varSa tyAM bhaNI vadhu abhyAsa mATe muMbaI gayA. padArthavijJAna tathA Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo 137 rasAyaNazAstranA viSayo sAthe bI.e. thayA. parIkSAmAM UMcA agresara banyA. vyAyAmazALAo, pustakAlayo ane pachAta naMbare pAsa thavAthI kaoNlejamAM temaNe phelozipa (eka jAtanI vistAromAM vidyAlayo kholavAnI pravRtti temaNe hAthamAM lIdhI. ziSyavRtti) prApta karI. sane 1912mAM ela.ela.bI. thaI sane 1918mAM gAMdhIjIe upADelI kheDA satyAgrahanI temaNe muMbaImAM vakIlAta zarU karI. laDatamAM teo kUdI paDyA. bagalathelAmAM magaphaLI, caNA ane temano jIva vakIlAtamAM lAgyo nahIM. samAjasevAnI goLa bharIne page cAlIne teo gAmaDAMomAM ghUmI vaLyA. laganI emane lAgI hatI, eTale jAhera saMsthAomAM temaNe navAgAma-nAyakAnuM thANuM temane soMpavAmAM AvyuM. pUrI hiMmata potAnI sevAo ApavA mAMDI. muMbaInI gurjarasabhAmAM temaNe ane hoziyArIthI temaNe e thANuM sAcavI batAvyuM. kheDAnI AgaLa paDato bhAga lIdho. chevaTe 1915mAM dezasevA mATe laData pUrI thatAM gAMdhIjIe raMgarUTanI bharatInuM kAma upADyuM. kAryakaro utpanna karavA ane dezasevA karavA sthapAyelI sarvarsa temAM paNa teo gAMdhIjInI sAthe rahyA. opha inDiyA sosAyaTImAM teo joDAyA. A saMsthAno niyama roleTa ekTa samaye mahAtmA gAMdhIne pakaDavAmAM AvatAM hato ke saMsthA taraphathI khUba ja ochuM vetana maLe ane kadAca gujarAtanAM keTalAMka zaheromAM tophAno phATI nIkaLyAM. amadAvAda jo sabhyane bIjI koI Avaka thAya to te saMsthAne ApI devI paNa saLagI UThyuM. aMgrejonA jAna jokhamamAM mUkAyA. A paDe. Ama 23 varSanI UchaLatI uMmare temaNe sevAno bhekha samaye saradAra vallabhabhAInI sAthe indulAla zaheramAM zAMti lIdho. sthApavA nIkaLI paDyA. eka UMcA sthAna upara caDIne temaNe sane 1915mAM temaNe 'navajIvana ane satya' nAmanuM gAMdhIjIno saMdezo vAMcyo. lokomAM zAMti sthapAI, paraMtu sAMje mAsika muMbaIthI zarU karyuM. potAnA prathama aMkamAM ja "gujarAtamAM pharIthI tophAno bekAbU banyAM. AthI bIjA divase savAre navajIvana che?" nAmano taMtrI lekha lakhI temaNe sUtelA indulAla potAnA sAthIo sAthe pharIthI nIkaLI paDyA. gujarAtane jagADavA prayatna karyo. A mAsikamAM emaNe asahakAranuM byugala phUMkAyuM. sarakArI zALAonA gujarAtamAM navajAgRti pragaTAve tevA lekho prasiddha karyA. virodhamAM rASTrIya zALAo kholavA mAMDI. gUjarAta vidyApIThanI gujarAtamAM cAlI rahelI sAmAjika, sAMskRtika ane rAjakIya sthApanA karavAnuM nakkI thayuM. te samaye tenI upara sthApanA karavAnuM nakkI thayuM. te samaye tenI rUparekhA nakkI karavA pravattionA vistRta ahevAlo rajU karyA. cAreka varSa temaNe A nimAyelI samitinA indulAla maMtrI banyA. mAsika calAvyuM. roleTa ekTanA tophAno pachI gAMdhIjIne sane 1921mAM gujarAta prAMtika koMgresa samitinuM potAnA siddhAMtonA pracAra mATe sAmayikanI jarUra lAgI. koI baMdhAraNa ghaDavAnuM kAma indulAla tathA vallabhabhAIne soMpAyuM. navuM sAmayika zarU karavuM agharuM hatuM, eTale indulAle potAnuM zrI viThThalabhAI paTela pAsethI sUcano meLavIne indulAle ja mAsika gAMdhIjInA caraNomAM dharI dIdhuM. gAMdhIjIe tene AkhuM baMdhAraNa ghaDyuM. vallabhabhAIe temAM saMmati ApI. sAptAhika banAvI 'navajIvana'nA nAmathI prasiddha karyuM. thoDAM varSa baMdhAraNa ghaDAyA pachI vallabhabhAI prAMtika samitinA pramukha sudhI indulAle temAM sahataMtrI tarIkenI sevAo ApI. sane banyA ane indulAla maMtrI banyA. 1917mAM patrakAronI eka maMDaLImAM teo mesopoTemiyA jaI AvyA. sane 1919nA dukALa samaye temaNe paMcamahAlamAM sAruM kAma karyuM. temanA prayAsathI bhIla sevA maMDaLa astitvamAM gujarAtamAM homarUla pravRtti zarU karavAmAM temaNe AgaLa AvyuM. sane 1921mAM bIjo dukALa paDyo. A samaye temaNe paDato bhAga bhajavyo. gujarAtanAM zahero ane gAmaDAMomAM prAMtika samiti pAse paisA mAgyA, paraMtu te na maLyA. chevaTe ghUmI vaLI temaNe Thera Thera homarUla zarU karAvI. varasAdanAM bIjuM phaMDa ugharAvavAnI temane chUTa apAI. AthI temane duHkha jhApaTAMo ane kAdavakIcaDavALA rastAo temanA mArgane thayuM. temaNe harijano, dhArALA, bhIlo ane rAnIparajanAM loko avarodhI na zakyAM. mATe chAtrAlayo kholavAnI yojanA prAMtika samiti samakSa mUkI, gujarAta rAjakIya pariSada ane gujarAta keLavaNI je temanA sAthIoe uDADI dIdhI. chevaTe gAMdhIjIe vacce maMDaLamAM agraNI bhAga laI, gujarAtanA jAhera jIvanamAM teo paDIne A yojanA maMjUra karAvI. Jain Education Intemational For Private & Personal use only ation Intemational Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 A badhA banAvothI indulAlane khUba ja mAThuM lAgyuM. temaNe prAMtika samitinA maMtrIpadethI rAjInAmu ApyuM. A rAjInAmAno vicAra karavA je sabhA maLI hatI teno suMdara ahevAla saurASTranA taMtrI zrI amRtalAla zeThe lakhyo hato. e ahevAla temanA ja zabdomAM joIe. "gujarAtanA jAhera jIvanamAM eka agatyano prasaMga gayA guruvAre banyo. chellAM ATha varSathI potAnA athAga udyama, anupama sevAbhAva, aDaga zraddhAbaLa ane adbhuta preraNAzaktithI jANItA thayelA bhAI IndulAla yAjJike prAMtika samiti, jillA samiti tema ja rASTrIya sabhAnA maMtrI tarIke rAjInAmAM ApyAM. rAjInAmAM to gayA budhavAre rajU thayelAM paraMtu mahAtmAjI guruvAre AvavAnA hoI tyAM sudhI mulatavI rAkhavAmAM AvyAM hatAM. "sabhAmAM A saMbaMdhe bolatAM gAMdhIjIe kahyuM : "bhAI indulAla jevo udyamI mANasa gujarAtamAM bIjo eka paNa nathI temAM zaMkA nathI. tema ja temanA jevo prAmANika mANasa paNa na maLI zake temAM paNa zaMkA nathI. temane gumAvI devA gujarAtane pAlave tema nathI, paraMtu temanA ane vallabhabhAI vacce svabhAvapherane pariNAme te baMne sAthe kAma karI zake tema nathI, eTale ghaNAM du:kha sAthe bhAI indulAlanuM rAjInAmuM svIkAravuM evI mArI salAha che.'' pharI sabhAmAM zAMti patharAI. A zAMti bhAre du:khajanya zAMti hatI. hAjara rahelAomAM moTAbhAgathI A prasaMga sahana na thaI zakyo. aneka khissAMomAMthI rUmAlo nIkaLavA mAMDyA. tenI nIce aneka AMkho chupAvA lAgI. vallabhabhAI UThyA. aMtaranA bhAre khaLabhaLATane dabAvavA te pratyakSa prayatna karatAM bhAre dardabharyuM te bolyA : "rAjInAmuM ApavuM, ApI chUTI javuM, tenA karatAM rAjInAmuM ApyA sivAya aMdara rahevuM e vadhAre du:khada che. svapna zilpIo indulAla mArA nAnAbhAI che. ame Aja sudhI e rIte ja rahyA chIe ane Aje A prasaMga Ave che. zuM kahuM ! mArAthI nathI bolAtuM. huM vadhAre nahIM bolI zakuM.'' ATaluM kahI te bahAdura pATIdAra, gujarAtanA nAyaka AMkhamAM UbharAtAM AMsu rokavA besI gayA. lAgaNInI parAkASThA AvI rahI. bhAI indulAlarna AMkhamAM jaladhArA cAlI. atyAra sudhI chupAyelI ane AMkhomAM azruo chalakAvAM lAgyAM. AkhI sabhA jANe raData hoya tevo dekhAva thaI rahyo. indulAlathI besI na zakAyuM. te UThI gayA. sabhAmAM smazAna jevI zAMti phelAI gaI. lagabhaga pAMcaso gujarAtIonI sabhA vicAramAM paDI gaI. koI bhAre ghA mAthe paDyo hoya ane dizAzUnya banI jAya evI dazA thaI. vayovRddha abbAsa sAhebe zAMti toDI. indulAlane mATe thoDuMka kahyA pachI mahAtmAjInI salAha darakhAstarUpe rajU karI. bhAI dayALajIe duHkha sAthe anumodana gujarAtamAM nathI. ApyuM. jo gAMdhIjIe A prasaMgane oLakhIne sabhAne turata bIjA vicAra upara vALI na lIdhI hota to A sthiti kyAM sudhI cAlata e kahI zakAtuM nathI. DasaDasatI AMkho ane gaLagaLatA svaro ja mAtra saMbhaLAtA hatA. A pramANe gujarAte potAnA eka vahAlA dilojAna kAma karanAranI potAnA aMtaranAM AMsuthI kadara karI. vivekanA koI TharAvanI tene jarUra na rahI. bhAI IndulAlanI jagA to khAlI ja rahI. sabhAe te na pUrI. kavivara kALidAsanI gaNatarI karAvyA pachI temanA jevuM bIjuM nAma na jaDavAthI bIjI AMgaLI khAlI ja rahI. anAmikA nAma vagara kahevAI, tema bIjo indulAla Aje gujarAta prAMtika samitimAMthI rAjInAmuM ApI teo muMbaI gayA. sAhityakSetramAM temaNe jhukAvyuM. 'yugadharma' mAsikanI zarUAta karI. pustakaprakAzananuM kAma hAthamAM lIdhuM. gayAmAM koMgresaadhivezana bharAyuM. temaNe savinaya anAdarano TharAva pasAra karyo eTale saradAra vallabhabhAIe indulAlane gujarAtamAM AvI, laDatanI mukhya javAbadArI levA nimaMtraNa ApyuM. A aMge je samiti nimAI, temAM indulAlane maMtrI banAvyA. indulAle gujarAtamAM ghUmIne AgajharatI vANImAM vyAkhyAno ApavAM zarU karyAM. temanI dharapakaDa thaI. temanI pAse eka varasanI cAlacalagatanA jAmIna maMgAyA. Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo 139 temaNe jAmIna ApavAno inkAra karyo eTale eka varasanI A samaye gujarAta yuddhe caDyuM hatuM. gujarAtamAM mahAgujarAtanI sAdI jela temane phaTakAravAmAM AvI. thoDA divasamAM temane sthApanA mATe laData cAlI rahI hatI. A laDatanA senApati sAbaramatI jelamAMthI yaravaDA jelamAM laI javAmAM AvyA. ahIM indulAla pote ja hatA eTale sarakAranuM e pAritoSika phagAvI teo gAMdhIjI sAthe dasa mahinA rahyA. dIdhuM. 1924mAM jelamAMthI chUTIne bahAra AvyA. pharIthI 63 varSanI uMmare juvAnane paNa zaramAve e rIte teo temanAmAM manomaMthana jAgyuM. gAMdhIjInA vicAro sAthe temano gujarAtamAM ghUmI vaLyA. mahAgujarAtano nAda temaNe gAjato manameLa jAmyo nahIM. pharIthI gujarAta choDIne teo muMbaI karyo. A mATe temaNe anekavAra jelavAsa bhogavyo. 1960mAM gayA. 'hindustAna'nA taMtrI banyA. 1928mAM 'hindustAna' mahAgujarAtanI sthApanA thaI. teo gujarAtanA itihAsamAM choDI temaNe sinemA lAinamAM jhaMpalAvyuM, paraMtu teo bahu amara banyA. phAvyA nahIM. chevaTe yuropa javAnuM temaNe nakkI karyuM. 157, 1962, 1967 ane 1971nI lokasabhAnI hiMdI laDatanA pracAra mATe 1930nA ogaSTamAM teo cUMTaNImAM gujarAtanA agraNI udyogapati ane agraNI majUrayuropa gayA. potAnI sAthe gAMdhIjInI dAMDIkUcanuM citrapaTa letA netAone harAvIne teo jaMgI bahumatIthI cUMTAI AvyA. gayA. jarmanI, IMglenDa ane AyarlenDamAM teo pharyA ane rahyA. dezamAM vadhatI jatI moMghavArI mATe tathA madhyama ane AyarlenDamAM temanI Arthika sthiti bagaDI pariNAme chUTaka cA garIba varganI bagaDatI paristhiti mATe teo chellA zvAsa sudhI vecIne, sigAreTa vecIne, hiMdI khANAMnI mijalaso goThavIne jhajhUmatA rahyA. A aMge anekavAra laDato upADIne temaNe temaNe potAnuM gujarAna calAvyuM. chevaTe teo iMglenDamAM sthira jelavAsa lIdho. temanuM jIvana khUba ja sAduM ane saMyamI hatuM. thayA. eTalAmAM temane mAtRbhUmino sAda saMbhaLAyo. sane rAtre zIMga, caNA ane khajUrathI potAnuM rAtribhojana patAvatA 1935mAM teo pAchA AvyA. pAchA AvI thoDo samaya temaNe meM (A lekhake) joyA che. pAchaLanA divasomAM teo baMgalAnA AyarlenDanI pravRttio-rASTrabhASA, rASTrIya paheraveza, rASTrIya eka gerejamAM rahetA hatA. bapore tApano mAro ocho karavA ramato vagereno pracAra AraMbhyo. AmAM vallabhabhAI, mAvalaMkara bhUro paDado laTakAvIne teo potAnuM kAma patAvatA. vagereno suMdara sAthe temane maLyo. rAjakAraNamAM paDelA hovA chatAM temanI A niHsvArthatA ane 1937mAM kisAnapravRttimAM teo joDAyA. akhila hiMda prAmANikatA dAda mAMgI le tevAM hatAM. kisAna pariSadanA teo pramukha banyA. yuddhakALe sarakAranI 17mI julAI 1972nA roja 82 divasa bebhAna viruddha bhASaNo karavA badala temanI dharapakaDa thaI. lagabhaga avasthAmAM rahyA bAda teo mRtyu pAmyA. gujarAte temane khUba savA varSanI jela temaNe bhogavI. jelamAMthI chUTIne teo ja mAna ApyuM. samAcAra sAMbhaLIne gujarAtamAM sarvatra haDatAla racanAtmaka pravRttiomAM joDAyA. paMcamahAla jillAmAM temaNe paDI. rAjaya sarakAre dabadabA bharI temanI aMtimavidhi karI. rAnIparaja vidyAlayanI sthApanA karI. tyArabAda nenapuramAM vAtraka temanI smazAnayAtrAmAM hajAro loko joDAyAM. gujarAtamAM Thera kheDUta vidyAlayanI sthApanA karI. 1950mAM temaNe raziyA ane Thera zokasabhAo yojAI. rASTrapatithI mAMDIne gujarAtanAM cInano pravAsa karyo. 1952mAM temanI SaSThipUrti UjavAI. sAmAnyamAM sAmAnya mAnavIe temane zokAMjali arpI. SaSThipUrti samaye keTalAka mitroe temane "AtmakathA' AvuM aneka pravRttio ane aneka sevAothI temanuM lakhavAnI preraNA ApI. tethI temaNe "AtmakathA lakhavAnI jIvana zobhatuM hatuM. sthiratAthI mananI ekAgratAthI amuka zarUAta karI. 1956nA ogaSTa sudhImAM temaNe traNa bhAga cokkasa dhyeyo pAchaLa teo jhajhUmyA hota to jIvanamAM khUba pragaTa karyA. A 'AtmakathA'mAM temanI vigato gauNa hatI. gujarAtanuM emanA jIvanakALanuM jIvana ja emAM nAyakasthAne ja AgaLa vadhyA hota, je sthAna mahAdevabhAI desAIne maLyuM hatuM. 'AtmakathA' prasiddha thaI ke tarata ja gujarAtI, hiMdI ane te sthAna temane maLyuM hota. bAkI udyamI ane prAmANika kAryakara aMgrejI vartamAnapatroe tema ja vivecakoe tene vadhAvI lIdhI. tarIke gAMdhIjIne paNa temanA mATe mAna hatuM. muMbaI sarakAre "AtmakathA' mATe pAritoSika jAhera karyuM, paraMtu "lAkho haiyAMmAM temanI yAda Aje paNa jIvaMta che." Jain Education Intemational Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 zeTha cUnIlAla cInAI cUnIbhAI dazA disAvALa vaNika gRhastha hatA. emano janma vikrama saMvata 1908nA jeTha suda bIjane divase amadAvAda zaheramAM kALupuramAM AvelI khajUrInI poLamAM temanA vaDIlopArjita makAnamAM thayo hato. teonuM kuTuMba ucca kuTuMbomAM gaNAtuM hatuM. nagInadAsabhAInI paNa nAmanA hatI. cUnIbhAI bAlyAvasthAthI ja ghaNA ramatiyALa chatAM svabhAve capaLa, khaMtIlA ane umaMgI jaNAtA hatA. potAnA gujarAtI abhyAsa daramyAna khAsa karIne gaNitanA abhyAsamAM temaNe sArI nipuNatA meLavI hatI, je bhaviSyamAM vyApAranA kAmamAM temane ghaNI upayogI thaI paDI hatI. zALAnA abhyAsathI ja temanI mahattvAkAMkSA tathA bIjA para dAba besADavAnI zakti, prAmANikatA ane dhArmika vRttio sArI rIte jaNAI AvatI hatI. cUnIbhAInI uMmara jyAre 19 varasanI thaI tyAre temanA pitAe muMbaImAM eka peDhI sthApI moTA pAyA para rezamanI ADatano dhaMdho zarU karyo hato. prAmANikapaNAne kAraNe peDhI pratiSThita thaI hatI. saMvata 1932mAM cUnIbhAInA pitA zeTha nagInadAsano svargavAsa thayo te vakhate cUnIbhAInI uMmara 25 varasanI hatI. pitAnA aNadhAryA avasAnathI temanI peDhIno sarva bojo cUnIbhAInA zire AvI paDyo hato. e vyApAranuM svataMtra sukAna cUnIbhAInA hAthamAM AvyA pachI 11 varasanI mudatamAM potAnA prastuta dhaMdhAmAM temaNe sAro yaza tathA paiso prApta karyo ane e dhaMdhAne sArA pAyA para mukAyA pachI barmAthI lAkaDAnAM TiMbaro magAvI teno paNa vepAra zarU karyo hato. A pramANe ekale hAthe pote be dhaMdhAnA sukAnI banyA hatA. bIjAM cAra varasamAM emaNe potAnA dhaMdhAmAM eTalI badhI kuzaLatA meLavI ke potAno vyApArika saMbaMdha cIna sAthe joDI tyAMthI rezama kharIdavA mAMDyuM ane tene aMge baMgALA ilAkAmAM kalakattA, rAmapura, belIA, jaMgIpura, mAladA vagere nagaramAM peDhIo kholI moTA jaththAmAM vyApAra calAvyo ane TUMka mudatamAM madrAsa ilAkAmAM paNa potAnA mAlano sAro pagapesAro karAvyo hato. saMvata 1966mAM temaNe potAnA moTA putra jIvaNabhAIne svapna zilpIo vyApAranI vizeSa mAhitI meLavavA cIna tathA jApAna mokalyA ane saMvata 1968mAM cInanA zAMgAdhAI baMdaramAM potAnI peDhI kholI gujarAtanuM gaurava vadhAryuM hatuM. potAnI jJAtimAM hindustAna bahAra musApharI karavAnI pahela zeTha cUnIlAle potAnA gharamAMthI karI te parathI temanI sAhasika vRtti tathA nirbhayatA spaSTa jaNAI AvelI hatI. cUnIbhAInI Arthika sthiti temanA janma veLAe sAdhAraNa hatI paraMtu temaNe potAnI jAtamahenata, buddhibaLa ane sAhasikapaNAnA yoge sAruM dravya saMpAdana kareluM. dezanA vyApArI kuneha dharAvanAra sAhasika vyApArIomAM A zeThanI gaNatrI karavAmAM AvatI hatI. svahaste meLavela dravyano svahaste upayoga karavAmAM paNa temaNe sArI udAratA batAvelI. jAtamahenatathI paisA prApta karanAra teno sAro upayoga karI zake e sUtranI satyatA emanA jevAnA jIvana prati najara karatA pratyakSa thAya te sahaja che. saMvata 1956nA bhayaMkara duSkALa vakhate ghaNA garIba kuTuMbone temaNe gupta tathA jAhera rIte annadAna ApI sArI madada karI hatI ane keTalAMka garIba kuTuMbone gupta rIte temanA taraphathI madada maLyA kare evI vyavasthA karI hatI. mAravADa jevA dUranA pradezamAM paNa temaNe potAno udAra hasta laMbAvelo hato. temanI 48 varasanI vaye temano vyApAra saMpUrNa jAhojalAlImAM Avyo hato ane tyArathI sakhAvatanAM jharaNa temanA hRdayamAMthI satata vahevAM zarU thayAM hatAM. temanAM ghaNa kharAM sakhAvatI kAryo jAheramAM AvelAM. cUnIbhAI dhanavAna, kuTuMbavatsala ane kIrtivAna hova chatAM nirAbhimAnI hatA. sAMsArika sukho, sArI saMpatti, mAna AbarU tathA putra pautrAdika sarva anukULatA hovA chatAM temana aMtaramAM abhimAne praveza karelo na hato. svajJAtinI seva karavAmAM paNa teoe sAro utsAha dharAvela ane jJAtihita mATe teo tana, mana, dhanathI sAro phALo ApatA hatA. cUnIbhAIne be putro ane e be putrone tyAM paNa putro temanA pautramAMnA eka bhAI camanalAla jIvaNalAla e sAhasika yuvaka tarIke UbharI Avela che. temaNe muMbaImAM rahe meTrika sudhI abhyAsa karI abhyAsa ane vyAyAma pravRtti mA ghaNA cAMda meLavelA. I.sa. 1915mAM temaNe muMbaImAM dIvA Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo. 141 bahAdura raNachoDabhAI udayarAmanA pramukhapaNA nIce potAno nagarazeThanI padavI maLelI. temane pAMca putro hatA. temAMnA eka racela "karuNAjanaka' nAme nATyaprayoga muMbaInA keTalAka putra raNachoDadAsane mAdhavadAsa nAme putra thayelA, jeo vepArI AgevAna zrImaMtonA putronI madadathI dezabhakta gokhalenA vargamAM tathA sarakAra darabAramAM sAruM mAna dharAvatA hovAthI smArakaphaMDanA lAbhArthe sArI rIte bhajavI batAvIne tenI saMvata 1893mAM jyAre teo avasAna pAmyA tyAre te vakhatanA AvakamAMthI rUA. 800nI rakama ApelI hatI. muMbaInA gavarnare temanA kuTuMba para eka dilAsApatra mokalAvelo temaNe sAhityanA kSetramAM paNa sAro rasa lIdhelo. hato. temanA putrone potAnI pAse bolAvI AzvAsana Apela. kamudakaLA" nAmanI eka sAmAjika navalakathA temaNe lakhIne zeTha mAdhavadAsane pAMca putro hatAM. temAM varajIvanadAsa sahuthI prasiddha karI hatI. tema ja zeksapiyara viracita "repa opha nAnA hatA. lyukrisane" nAmanA pustakanuM bhASAMtara paNa temaNe kareluM. zeTha varajIvanadAse gujarAtI abhyAsa karyA pachI vIseka varasanI vaye ghaDelI temanI kArakirdI kharekhara bosavelanI tathA rejimenTa skUlamAM aMgrejI keLavaNI lIdhelI. prazaMsApAtra hatI. teo amadAvAdamAM rahetA ane potAnA potAnA vaDIlonA cAlatA dhaMdhAmAM teo joDAI gayelA. temanA pitAnA Azraya heThaLa ja 'desAI-cInAInI kaMpanI'e nAmanI pAMca bhAIomAM narotamadAsanI sAthe temane vizeSa prIti hatI sUtaranI peDhI sthApI sUtarano vepAra karatA hatA. ane tethI ghaNo vakhata sudhI teo banne bhAIoe sAthe rahI rojagAra calAvelo. sane 1864 pachI varajIvanadAsa zeThe mahUma zrIyuta cUnIbhAIne atrenA suprasiddha mila-ejanTa zeTha sorAbajI zApurajI baMgALInI sAthe bhAgamAM Dabalyu. e. maMgaLadAsa giradharadAsanI sAthe sArI maitrI hatI ane temanI grAhAmanI kaMpanInA geraMTI brokaranuM kAma svIkAreluM, e kAmamAM sAthe amadAvAda tathA muMbaInI milonuM kApaDa vecavAno dhaMdho kaMpanIne temaNe saMtoSa ApavAthI sane 1893mAM sorAbajI muMbaImAM zarU karyo hato, jenuM taMtra goradhanadAsa kezavalAla zeThanA avasAna pachI kaMpanIe kAma varajIvanadAsa zeThane nAmanA yuvAna gRhastha saMbhALatA hatA. ekalAne ja soMpeluM. keTalIka milomAM sAruM hita dharAvatA ane keTalIka sane 1864nA zerameniyAmAM muMbaInA ghaNA gRhasthoe milonA teo DAyarekTara paNa hatA. temaNe potAnA udyamano lAlacathI lalacAIne jhukAveluM ane pariNAme pAyamAla thaI sarva vahIvaTa potAnA suputrone soMpI potAnA divaso nivRttithI gayelA te vakhate varajIvanadAsa zeTha mana daDha rAkhI tenAthI dUra potAnA vistRta kuTuMbakabIlA sAthe AnaMdapUrvaka vyatIta karelA rahelA, jenA pariNAmamAM bIjI kaMpanIo tathA peDhIo bhAMgI hatA. paDI jyAre emanI saddhara rahelI. zeTha varajIvanadAsa dhaMdhAmAM dhyAna ApI potAnI Arthika sthiti sudhAravAnI muMbaImAM suprasiddha 'mAdhavabAga' baMdhAvanAra ane jiMdagI sAthe IzvarakRpAthI maLela dravya paropakAranAM kAryomAM vAparavAmAM paryata muMbaInI hiMdu vastInA hitanI hilacAlamAM AgaLa paDato jAhera hilacAlamAM tathA jJAtinI hilacAlamAM paNa bhAga lenAra zeTha varajIvanadAsa jJAtie kapoLa vaNika hatA. varajIvanadAsa zeThe prazaMsApAtra bhAga lIdhelo. bombe neTiva emano janma saMvata 1873nA mahA suda dasama, sane 1817nA DispensarInA - eka TrasTI tathA DirekTara sva. jagannAtha jAnyuArInI 28mI tArIkhe muMbaImAM thayo hato. zaMkarazeThanA. dharmAdA davAkhAnAnA eka TrasTI ane pAchaLathI TrasTIonAM borDanA ceramena tarIke kAma karIne temaNe prajAnI emanuM kuTuMba ane sara maMgaLadAsanuM kuTuMba eka ja. zeTha varajIvanadAsanA vaDIlo kAThiyAvADanA dIvabaMdaranA ghoghalA sevA bajAvela. sane 1873thI 1878 sudhI ane te pahelAM paNa myunisipAliTImAM birAjIne temaNe prajAnI sevA karelI. gAmanA mULa vatanI hatA, jyAMthI zeTha varajIvanadAsanI pAMcamI peDhIe thayelA zeTha rUpajI dhanajI saMvata 1748mAM prathama muMbaI sane 1893nA muMbaInA hiMdu-musalamAna hullaDa vakhate temaNe banne pakSanA AgevAnone potAne tyAM bolAvI samAdhAna AvI vasyA hatA. rUpajI dhanajInA putra manoradAsa ghaNA prakhyAta ane pratApI puruSa hatA. temane muMbaInI prajA taraphathI karAvavA banato prayatna karelo. sane 1881 tathA 1891nA vastIpatraka vakhate paNa temaNe lokone samajAvI kharI hakIkata Jain Education Intemational Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 svapna zilpIo lakhAvavA ne sarakAra tathA prajAne e kAma saraLa thaI paDe tevA vakhate rUA. vIsa hajAranI rakama temane koI paropakAranA kAmamAM prayatno karavA tajavIja karela. sane 1886mAM bALalagnanA tathA kharacavA ApelI. e rakamamAMthI kAMI moTuM kAma thaze nahIM evo sane 1892mAM samativayanA kAyadA ghaDAvavA keTalAka vicAra karIne varajIvanadAsa zeThe te rakamane evAM kAmamAM rokI sudhArakoe tajavIja karelI tenI viruddhamAM moTI moTI sabhAo ke je vadhIne rUA. eMzI hajAranI thaI eTale temaNe "mAdhavabAga' mAdhavabAgamAM bharIne sarakArane lokamata jaNAvavAnI ane sAmenI jagyA vecAtI rAkhIne tyAM eka sArI dharmazALA potAnA hiMduonA dharma tathA saMsAra saMbaMdhI kAmomAM sarakAre hAtha nahIM bhAInA nAmathI baMdhAvI. e dharmazALAnA kharca mATe dara mahine nAkhavAnI vinaMtI karI yogya dalIlovALI arajI te vakhatanA lagabhaga 200 rU. maLe. evI eka bIjI jagyA laI rAkhela hiMdanA vAisaroya para mokalAvelI. hatI. e rakamanA vadhArAmAMthI nAsikamAM paNa rUA. pAMca zeTha varajIvanadAsanI lAyakAta tathA kuzaLatAthI temane hajAranA kharace LatAthI temane hajAranA kharace temaNe eka dharmazALA baMdhAvela. (5) sane jAhera prajAe, sarakAra tathA samAje mAna ApeluM. sane 1888mAM emanA nAnA putra raNachoDadAsa aDhAra varasanI vaye 1841mAM temane sarakAra taraphathI grAnDa jyurImAM birAjavAnuM gujarI gayA tyAre maratI vakhate temaNe potAnA pitAne koI mAna maLeluM, je mAna e vakhate thoDA ja dezI guhasthone maLatuM. sAruM paropakAranuM kArya karI potAnuM nAma amara rahe tevI royala eziyATika sosAyaTInA membaranuM mAna paNa temane tajavIja karavA icchA batAvelI. te icchAne mAna ApIne zeTha maLeluM. sane 1853mAM sarakAre temane je.pI. banAvelA. sane varajIvanadAse sane 1891mAM muMbaIthI cAra gAu dUra sIma 1877mAM sarakAre temane muMbaI yunivarsiTInA phelonI padavI gAmanA sTezana najIka potAnI jamIna hatI, jenA para lagabhaga ApelI. sane 1880mAM temane muMbaI beMkanA DirekTara rUA. doDha lAkha kharacIne eka seneToriyama-Arogyabhuvana nImavAmAM AvelA. te ja varasamAM temane porTa TrasTanA eka TrasTI potAnA putranA nAmathI tenA smAraka arthe baMdhAvela. tenA nImelA. upara pramANe sarakAra tathA prajA taraphathI mAna meLavelAM nibhAva mATe rUA. vIsa hajAra judA rokelA. (6) sane sAthe jJAti taraphathI paNa temane sAruM mAna maLeluM. emanI 1895mAM e Arogyabhavana najIka rUA. soLa hajAranA kharace kuzaLatAthI emanA jJAtibaMdhuonI emanA pratye maLathI ja sArI eka dharmAdA davAkhAnuM temaNe potAnA nAmathI kholela ane tenA lAgaNI hatI, paraMtu sane 185pathI to jJAtinA moTA bhAge nibhAva mATe rUA. pacIsa hajAra judA mUkavA uparAMta e eka sabhA bharI temane potAnI jJAtinA zeTha nImelA. auSadhAlayane lagatAM makAnonA bhADAnI Upaja paNa bakSisa karela. (7) sane 1893mAM emanA mitra zeTha sorAbajI zeTha varajIvanadAsanA haste sakhAvatanAM je kAryo thayAM zApurajI baMgALInuM avasAna thatAM tenA uThamaNAmAM rU. eka (1) rUpiyA aDhI lAkhanA kharace muMbaImAM suprasiddha mAdhavabAga' potAnA pitAzrInI yAdI kAyama rAkhavAnA zubha hajAra tathA temanA smArakaphaMDamAM rUA. aDhI hajAra maLI kula rUA. sADA traNa hajAra temaNe ApelA. (8) sane 1882mAM temaNe hetuthI potAnA bhAI narottamadAsanI sAthe maLIne sane bhArata mArtaDa paMDita zrI gaTulAlajInA satkAra mATe eka phaMDa 1874mAM temaNe baMdhAvelo. (2) rUpiyA pacIsa hajAra UbhuM kareluM, jemAM rUA. aDhAra hajAra bharAyelA. temAMthI rUA. mAdhavabAgamAM eka sadAvrata sthApavAnA phaMDamAM potAnA bhAI ATha hajAra mAnapAtra sAthe paMDitajIne ApelA ane bAkInI narottamadAsanI sAthe maLIne temane ApelA. A rakamamAM temanA rakama paMDitajInA lAbhArthe vAparavA alAyadI rAkhI TrasTIone bahena lakSmIbahena tathA temanA bhAI narottamadAsanAM putrI soMpelI. (9) temanA bhAI narottamadAsanI sAthe lagabhaga bhANIbahena maLIne bIjA pacIsa hajAra umerelA eTale ekaMdare cALIsa varasa sudhI temaNe dhaMdho calAvyo te daramyAna rU. e rakama-pacAsa hajAranI thaI, jemAMthI haMmezAM anAthone pAMtrIsa hajAra bannenA bhAgamAMthI judA judA paropakAranAM sadAvrata ApavAmAM AvatuM ja. rUpiyA pAMca hajAra muMbaI kAryomAM apAvelA. (10) sane 1884mAM rUA. pacIsa hajAranuM yunivarsiTIne sane 1882mAM ApelA, jenA vyAjanI rakama eka TrasTa temaNe kareluM, jenA vyAjamAMthI dara phAgaNa mahinAmAM saMskRta bhASAmAM bI.e.nI parIkSAmAM UMce naMbare AvanAra vidyArthIne 'varajIvanadAsa mAdhavadAsa saMskRta skolarazipa' tarIke emanA mULa puruSa rUpajI dhanajInA nAmanI ujANI temanI ApavAmAM Avela. (4) emanA bhAI mULajIbhAIe maratI jAtane apAvI paropakArI zeTha varajIvanadAsa sane 1893mAM 76 varasanI vaye svargavAsI thayA hatA. Jain Education Intemational ducation Intermational Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo 143 DaoN. baherAmajI nANAvaTI teo suratanA sivila sarjana hatA ne I.sa. 1913 Akhare teo sarakArI nokarIthI mukta thayA hatA. DokTara nANAvaTIno janma I.sa. 1858nA DisembaranI chaThThI tArIkhe suratamAM thayo hato. meTrikyulezananI parIkSA pAsa amadAvAdanI myunisipAliTI tathA seneTarI khAtAmAM karyA pachI vizeSa UMcI keLavaNI temaNe muMbaInI jANItI paNa temaNe AgevAnIbharyo bhAga lIdho hato ane lagabhaga elaphinsTana kaoNlejamAM lIdhI hatI. tyArabAda yunivarsiTInI paMdara varasa sudhI teo amadAvAdanI myunisipala korporezananA vaidaka parIkSA pahelA klAsamAM skolarazipa sAthe pasAra karI eka agresara sabhAsada hatA. tema ja thoDA vakhatane mATe hatI. teo muMbaInI vaidyakIya nokarImAM joDAyA hatA. tyAM seneTarI tathA menejiMga kamiTInA pramukhapada para paNa teo hatA. AgaLa temanI bAhozI ane uttama jJAnanA prabhAve te vakhatanA senTa jona ebyulansa esosiezananA onararI sarjana tarIke sarajana janarala sara viliyama mUranuM lakSa emanA tarapha kheMcAyuM paNa ghaNAM varasa sudhI temaNe kiMmatI sevA bajAvI hatI. hatuM. ane emanI traNa varasanI TUMkI nokarI chatAM amadAvAda amadAvAda zaheramAM "pharsTa eiDa'nuM jJAna phelAvavAmAM tathA meDikala skUlamAM sarjarI ane mIDavAipharInA zikSakanI mAnavaMta jAhera bhASaNo ApavAmAM paNa temaNe sAro zrama lIdho hato. jagyA emane ApavAmAM AvI hatI, je jagyA para temaNe vIsa milanA aMgrejI tathA dezI amaladAro taraphathI pramANapatra varasa sudhI stutipAtra kAma kareluM hatuM. AbhAradarzaka ApavAmAM AvyuM hatuM ane amaladAro taraphathI sarakAranI maMjUrIthI suMdara rUpAnuM vAjha bheTa ApavAmAM AvyuM thoDA vakhata pachI vizeSa pravINatA ane UMcI padavI hatuM. I.sa. 1913mAM temane sarakAra taraphathI khAnabahAdurano meLavavA mATe tathA AMkhanAM daradono khAsa abhyAsa karavA mATe mAnavaMto ilakAba ApavAmAM Avyo hato te pachInA hiMdanA teo vilAyata gayA hatA. tyAM temaNe laMDananI prakhyAta royala vAisaroyanA oNnararI AsisTanTa sarjananI mAnavaMta jagyAe ophaghelmika hospiTala muraphilDamAM tathA eDinabaro ane paNa temane nImavAmAM AvyA hatA. AkhA ilAkAmAMthI phakta perIsanI jANItI hospiTalomAM AMkhanAM daradono UMDo eka ja DokTarane A mAna mATe cUMTI kADhavAmAM Avela. e abhyAsa karI e bAbatonI pravINatA meLavelI hatI. te uparAMta jagyA dharAvanAra gavarnaranI levImAM 'prAiveTa enTrI'no hakka epha. Ara. sI. esa.nI ghaNI ucca gaNAtI DigrI paNa bhogavela, te uparAMta pahelA vargamAM saradAranA keTalAka hakka meLavelI hatI. pazcima hiMdustAnamAM e DigrI meLavanAra teo paNa temane ApavAmAM Avela. prathama gRhastha hovAthI lorDa herisa ke jeo te vakhate muMbaInA gavarnaranA hoddA parathI mukta thaI turata ja vilAyata pAchA amadAvAdanA suvikhyAta saddagRhastha sara navarojajI gayelA hatA temanA taraphathI tathA bIjA moTA amaladAro vakIle sthApelI "navarojajI ophaghelmika hospiTalanA teo taraphathI temane dhanyavAda ApavAmAM AvyA hatA. bALako tathA pahelA ophaghelmika sarjana hatA, je jagyA teo suratanA mahilAnAM khAsa daradono tathA mIDavAipharIno khAsa abhyAsa sivila sarjana nimAyA tyAM sudhI temaNe bhogavI hatI. khAsa ane anubhava karavAthI laMDananI obasTreTikala sosAyaTInA phelo AMkhanAM darado mATe vilAyatathI pAsa thaI AvelA e tarIke emane cUMTI kADhyA hatA. hospiTalanA uparI tarIke phakta Do. nANAvaTI ekalA ja thaI gayA kAraNa ke emanI pachI AvanAra bIjA DokTaromAMnA vilAyatathI pAchA pharyA pachI TUMka mudatamAM zikArapuranA koIe vilAyata jaIne AMkhanAM dardano abhyAsa karyo na hato. ho sivila sarjana tarIke temane nImavA sarakAre jaNAvyuM hatuM. paraMtu te mAMgaNI temaNe svIkArI nahotI. pharIthI kheDA ane bharUcanA I.sa. 1900mAM gavarnamenTe temane muMbaI yunivarsiTInA sivila sarjana tarIke temane nImavA sarakAre jaNAvyuM hatuM, te phelo nImyA hatA. DokTaromAMthI amadAvAda khAte AvuM mAna paNa temanA para te vakhate AvI paDelA bhAre zokane lIdhe meLavanAra teo eka ja hatA. te vakhate teo ela. ema. enDa sarakArano upakAra mAnI nA pADavAnI pharaja paDI hatI. sarakAre esa. tathA ema.bI.bI.esa.nI parIkSAmAM sarjarI tathA temane judA judA be vakhate suratanA sivila sarjana nImyA hatA. mIDavAipharInA parIkSakano hoddo bhogavela. A prakAranuM mAna tyAM potAnA ghaMghAnI kuzaLatA tathA hospiTalanI uttama vyavasthA meLavanAra gujarAtI DokTaromAM teo eka mAtra hatA. mATe sArI nAmanA temaNe meLavI hatI. I.sa. 1912 sudhI DaoN. nANAvaTInI jiMdagInAM pAchalAM varaso keTalAMka Jain Education Interational Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 svapna zilpIo sAMsArika AphatomAM pasAra thayAM hatAM. I.sa. 1910mAM temanA zeTha sorAbajI zApurajI baMgALI bAhoza ane AzAjanaka putra 19 varasanI kumaLI vaye zeTha eka patrakAra, eka lekhaka, keLavaNInA eka svargavAsI thayA hatA. I.sa. 1917nA jUna mahinAmAM temanAM dharmapatnI dhanabAInA zokajanaka avasAnathI temanA hRdayane bhAre himAyatI, eka sudhAraka, strIvaiduM sthApavAnI pahela karanAra duHkha utpanna thayuM hatuM. potAnA ekanA eka putra phIrojanI rAjadvArI bAbatomAM salAha ApanAra, majUra-varganA sAthe garIbonA belI tarIke lokomAM prakhyAti pAmelA sva. zera yAdagIrI kAyama rAkhavA mATe DaoN. nANAvaTIe atrenI sorAbajI zApurajI baMgALIno janma sane 1831na vikToriyA gArDanamAM eka suMdara phuvAro lekha tathA maranAra phebruArInI 15mI tArIkhe muMbaImAM thayo hato. emanA vaDIlo putranI saMgemaramaranI chabI sAthe baMdhAvIne sArvajanika upayoga mULa kalakattAnA vatanI hovAthI teo baMgALInA nAmathI mATe uttara vibhAganA kamiznara me. beronA haste khullo mukAvI oLakhAtA. zeTha sorAbajInA pitA temanI eka varasanI nAna amadAvAda myunisipAliTIne suprata karelo tema ja muMbaInI vaya hatI tyAre avasAna pAmela. temane temanAM mAtuzra grAnDa meDikala kaoNleja, jemAM Do. nANAvaTInA putra vidyArthI hatA bhIkhAIjIe ucherIne moTA karyA hatA. temAM vArSika so rUpiyAnI kiMmatanAM pustakonuM inAma "dhI phIroja bI. eca. nANAvaTI memoriyala bukaprAijha' paNa sthApyuM hatuM, cha varasanI vaye sorAbajIe gujarAtI abhyAsa zarU je inAma I.sa. 1912thI ela.ema. enDa esa. tathA karelo hato ane gujarAtI abhyAsa pUro karyA pachI aMgreja ema.bI.bI.esa.nI parIkSAmAM "klinikala meDisIna ane esa. abhyAsa mATe elphinsTana skUlamAM joDAyA hatA. emana tathA ema.bI.bI.esa.nI parIkSAmAM 'klinikala meDIsIna ane aMgrejI zikSakomAM eka navarojajI pharadunajI sI. AI. I klinikala sarjarI'mAM pahele naMbare pAsa thanAra vidyArthIne dara paNa hatA ke jemanI sAthe AgaLa jatAM mitrAcArIthI joDAI varase vArApharatI ApavAmAM Avela. potAnAM bahestanazIna banne gRhasthoe keTalAMka jAhera sevAnAM kAryo karyA hatAM. dharmapatnI dhanabAInI yAdagIrIne mATe paNa kaMIka lokopayogI paMdara varasanI vaye sorAbajI sAlona beMkamAM paMdara kArya karavAnI DokTara nANAvaTInI yojanA DaoN. nANAvaTI eka rUpiyAnA pagArathI nokarIe rahelA hatA. e beMkanA vaDA mi phImezana ane I.sa. 1902-03mAM teo loja selamanA Tarnara temanA para sArI prIti rAkhatA ane jyAre thoDA vakhata varzIkula mAsTara paNa hatA. tema ja phrImezana baMdhuonI temaNe pachI te bIjI navI khUlelI komarziyala beMkanA ejanTa tarIke karelI sevAnA badalAmAM temane sonAno cAMda paNa ApavAmAM nimAyA tyAre sorAbajIne paNa te potAnI sAthe laI gayA hatA Avela hato. pagAra vadhArIne vIsa rUpiyA karI ApyA hatA. A beMkana DaoN. nANAvaTI suratanA mAnavaMta nANAvaTI kuTuMbanA hatA. nokarImAM teo sane 1845mAM dAkhala thayA hatA. tyAM temane Do. nANAvaTInA pitA mi. horamasajI vaDodarAnA resiDanTanA dAkhala thayA pachI temanA mAyALu mitra TarnaranuM avasAna thayuM AsisTanTa hatA, jyAM trIsa varasa nokarI karyA bAda penzana ane tethI teo amuka aMze AdhAra vinAnA thaI gayA hatA laI teo pAlaNapuranA cIpha jaja tarIke nimAyA hatA. je hodo to paNa khaMta rAkhI temaNe potAnuM kAma jArI rAkhyuM. aMte teo temaNe vIsa varasa sudhI bhogavelo hato. tyAMnI temanI nokarI UMcA hoddA para caDyA, paraMtu uMmara vadhavAnI sAthe mahecchAo daramyAna temaNe tyAMnI prajAnI sArI prIti saMpAdana karelI hatI. paNa vadhavA lAgI ane tethI temaNe pahelA dezI solisiTara DaoN. nANAvaTInA moTAbhAI mi. dAdAbhAI kAThiyAvADa tathA thavAno vicAra karyo. paraMtu te vakhatanA aMgreja solisiTaroe paMcamahAlanA AsisTanTa poliTikala ejanTanA hodA para hatA eka dezIne evI rIte AgaLa vadhato aTakAvavAnA irAdAthe ane tyArabAda choTAudepuranA eDaminisTreTara tarIke nimAyA temane potAnI peDhImAM ArTikala klArka tarIke dAkhala karavAnI hatA. emanA bIjA moTAbhAI DaoNkTara rUstamajI vaDodarAmAM ja sAruM nA pADI. sane 1853mAM markanTAIla nAme navI bekarna lazkarI sarjana hatA. emanA kuTuMbanA eka gRhastha hiMdI sivila sthApanA thaI tyAM sorAbajIne sArA pagAranI nokarI maLavAthI sarvisamAM hatA ane ughanA DepyuTI kamiznarano hodo saMtoSa mAnI solisiTara thavAno vicAra mAMDI vALyo. beMkanI bhogavatA hatA. be varasanI nokarImAM temaNe sArI capaLatA batAvavAthI temane DepyuTI ekAunTanTano bhAre ane jokhamI hoddo ApavAmAM Jain Education Intemational Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo Avyo, je hoddo meLavavA bhAgyazALI thanAra dezI tarIke teo pahelA ja hatA. A jagyA paNa temaNe sAruM kAma karavAthI temane ethI paNa UMco hoddo ApavAnI beMkanA vaDAe icchA batAvI, paraMtu eka dezInI AvI rIte caDatI joI yuropiyana adhikArIo virodha karavA lAgyA, tethI e vAta eTalethI aTakI gaI. aMgrejonI AvI vartaNUkathI nArAja thaIne sorAbajIe sane 1858mAM potAnA hoddAnuM rAjInAmuM ApyuM. maMcerajI pharAmajI kAmA nAmanA gRhasthanA madadanIza tarIke mAsika (500) rUpiyAnA pagArathI joDAyA. e kaMpanImAM cha varasa sudhI rahyA. te pachI mi. kAmA ekAntavAsI thavAthI sorAbajI varajIvanadAsa mAdhavadAsa tathA bhagavAnadAsa 145 devAnI icchAthI myunisipAliTInI Arthika sthiti lakSamAM rAkhyA vagara uDAu kharca karavA mAMDyuM. A vakhate myunisipAliTInA bIjA membaro besI rahyA paNa sorAbajI sva navarojajI pharadunajI tathA sva. DaoN. blenlI vageree mi. krApharDanA uDAu vahIvaTanI sAme bAtha bhIDI tenA pariNAme sarakAre e bAbatanI tapAsa karavA eka kamiTI nImI. e kamiTInA sabhAsadomAM dezI gRhastha tarIke ekalA sorAbajI zeTha hatA. bAkInA badhA yuropiyano hatA. A kamiTImAM zeTha sorAbajIe mI. krApharDanA aMdhera vahIvaTanI vAta evI coTadAra rIte rajU karI ke kiMmaTImAM tenA keTalAka mitro hovA chatAM sarvano abhiprAya tenI viruddha gayo. tethI mi. krApharDane ekadama rahyA hatA. mAdhavadAsanI sAthe joDAyA, jyAM teo jIvananA aMta sudhI potAnA hoddAnuM rAjInAmuM ApavuM paDyuM. zeTha sorAbajInA A prayatnathI prajA temanA para khuzI thaI ane sarakAre paNa sane 1872no navo myunisipala ekTa ghaDatI vakhate emanI sUcanAono svIkAra karyo hato. sorAbajI eka utsAhI lekhaka hatA ane tethI potAnI Arthika sthiti anukULa thayA pachI temaNe jAhera patromAM lekho lakhavA zarU karyA hatA. sane 1849mAM temaNe jagatamitra' nAme gujarAtI mAsika kADhavuM zarU karyuM hatuM, je temaNe be varSa sudhI calAvyuM hatuM. e ja arasAmAM temaNe be varasa sudhI 'muMbaI samAcAra'nA adhipati tarIke javAbadArI saMbhALI hatI. sane 1851mAM temaNe samAcAranA adhipatinuM pada choDIne 'jagatapremI' nAme eka bIjuM mAsika zarU karyuM hatuM. e mAsika traNa varasa sudhI pUrI saphaLatA sAthe cAlyuM hatuM ane tenAthI sorAbajI zeThane sArI nAmanA maLI hatI. sane 1857mAM temaNe sara jamazedajI jIjIbhAI TrAnsalezana phaMDa taraphathI mAMgavAmAM Avela eka inAmI nibaMdha lakhI 500 rUpiyAnuM inAma meLavyuM hatuM. 'sasta gophatAra' patranI mAlikImAM paNa temaNe bhAga rAkhelo ane amuka vakhata sudhI e patranA adhipati tarIke kAma karyuM hatuM. sane 1863mAM teo yuropanI musApharIe gayelA, tyAMthI parata AvIne temaNe tyAMnA rU tathA lokhaMDanA udyoganuM dhyAna atrenA vartamAnapatromAM pragaTa karyuM hatuM. te vakhate cAlatA zerameniyAmAM nahIM jhaMpalAvavA prajAne cetAvI hatI. sane 1865mAM muMbaInI myunisipAliTIno vahIvaTa je. pI. o.nA hAthamAM hato. zeTha sorAbajI paNa eka je. pI. hovAthI teo paNa myunisipAliTInA membara hatA ane temaNe prajAnI sevA bajAvI hatI. e vakhate myunisipala kamiznara tarIke prakhyAta Arthara krApharDa hatA. teNe muMbaIne ekadama sudhArI pArasa banAvI 19 sane 1876mAM temane muMbaInI lejisleTiva kAunsilanA membarano mAnavaMta hoddo ApavAmAM Avyo hato. A hoddA daramyAna temaNe je mahattvanuM kAma karyuM te e hatuM ke milomAM bALakone 12 thI 13 kalAka sudhI kAma karAvatA ane nAnAM baccAMne paNa milanA kAmamAM joDatA te aTakAvavAnuM hatuM. A bAbatane lagato kharaDo temaNe muMbaInI dhArAsabhAmAM rajU karyo, paNa tyAM te pasAra na thavAthI zeTha sorAbajIe e kharaDAnI nakalo vilAyatanA majUronA himAyatI gRhastho para tathA pArlAmenTanA membaro para mokalI. pariNAme sane 1881mAM phekTarI ekTa ghaDavAmAM Avyo. e kAyadAnI rUe hindustAnanA koI paNa kArakhAnAmAM sAta varasathI ochI uMmaranA bALakane kAme lagADavAnI manAI karavAmAM AvI ane 7 thI 12 varasanI uMmaranA bALaka pAsethI 9 kalAkathI vadhAre vakhata kAma nahIM levAnuM nakkI thayuM. sane 1882mAM temaNe ejyukezana kamizana samakSa jubAnI ApI dAkhalA-dalIlothI sAbita karI ApyuM hatuM ke haju A dezamAM keLavaNI vize ghaNuM karavAnuM bAkI che. sane 1883 strIone mATe strI-DokTaronI jarUra saMbaMdhe je hilacAla thayela temAM paNa temaNe ghaNo ja AgaLa paDato bhAga lIdhelo, sane 1887mAM temaNe vilAyatI kApaDa parathI jakAta kADhI nAkhavAnI viruddha voisaroyane eka majabUta bhalAmaNavALo patra lakhyo hato, uparAMta bIjAM paNa ghaNAM jAhera kAryomAM temaNe bhAga lIdho hato. Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 jAhera prajAnI sevA karavAnI sAthe sorAbajIe potAnI komanI paNa sArI sevA bajAvI hatI ane teo pArasI meTrimoniyala kaoNrTanA eka sabhAsada hatA. teo strI-keLavaNInA bhAre himAyatI hatA ane tethI sTuDanTsa liTararI eNnDa sAyanTiphika sosAyaTInA eka AgevAna sabhAsada thayA hatA. temaNe lagabhaga (rUA. 67,000) hajAranA kharace eka kanyAzALA sthApI hatI. teo sane 1893mAM lagabhaga 62 varasanI vaye avasAna pAmela. emanI yAdI kAyama rAkhavA mATe muMbaInI prajAe emanuM eka pUtaLuM banAvIne sane 1900mAM khulluM mUkela hatuM. sAhityapariSadanA janaka raNajitarAma vAvAbhAI mahetA gujarAtanA utkarSa mATe gujarAtI bhASAnA gaurava mATe sadAya guMjatA rahelA gujarAtIsAhitya pariSadanA janaka ane gujarAtanI asmitAnA avatAra raNajitarAma vAvAbhAI mahetAnuM vatana ane mosALa surata hatuM. suratamAM mosALanA nivAsasthAne vikrama saMvata 1939nA kArtika suda bIjanA punIta paroDhe temano janma thayelo. temanA pitA vAvAbhAI mahetA muMbaI yunivarsiTInA ela.sI.I. hatA. teo ijanera tarIke pharaja bajAvatA hatA. bharUca jillAmAM sevArata hatA. zaizava samaya alaga alaga ane keTaloka samaya pAlitANAmAM mosALamAM paNa vyatIta thayelo hato. te pachI vAvAbhAI mahetA I.sa. 1988nA varSamAM amadAvAdamAM nimAyA tema ja sthAyI thayelA raNajitarAmano abhyAsa amadAvAdamAM zarU thayelo ne tyAM ja pUro thayelo. melaTreniMga kaoNlejanA prekTisiMga vargamAM gujarAtI abhyAsa karyo e pachI mAdhyamika zikSaNa mizana skUlamAM prApta karyuM. temanA pitAno svabhAva teja hato. gharamAM hoya tyAre jarUra pUratI ja vAta thatI. moTe bhAge teo vAcanamAM ja rata rahetA hatA. raNajitarAma temanA moTA putra hatA. tethI koI kulakSaNa svapna zilpIo dAkhala na thaI jAya tenuM dhyAna rAkhatA raNajitarAma aMgrejI chaThThA dhoraNamAM bhaNatA tyAre koInI sobatanA kAraNe sigAreTa pIvAnuM zarU kareluM-temanA kuTuMbamAM bIDI-sigAreTa pIvAnAM koI baMdhana nahotAM paNa vAvAbhAI custa vaiSNava dharma pALatA hatA. tethI koI prakAranA vyasanathI sau dUra hatA. eka vakhata raNajitarAmanA koTanuM khissuM tapAsatAM sigAreTa maLI AvatAM ja putrane pATha bhaNAvavA sakhata sajA karI. tyAra pachI koI durguNa raNajitarAmane sparzI zakela nahIM. I.sa. 1898mAM meTrikyulezananI parIkSA pasAra karI I.sa. 1899mAM gujarAta kaoNlejamAM praveza meLavI I.sa. 1903mAM tarkazAstra ane nItizAstra viSaya laI teo bI.e.nI parIkSAmAM bIjA varge pasAra thayA. gujarAta kaoNlejamAM phelo tarIke niyukta thayA. eka varSa tyAM kAma karyuM. te daramiyAna temaNe jAhera hilacAlamAM bhAga levAnuM zarU kareluM. temane mATe saune mAna hatuM. yuvAnonA te AdaraNIya AgevAna hatA. tema vaDIlavargamAM paNa temanuM mAnabharyuM sthAna hatuM. temanI bauddhika pratibhAno prabhAva ane pratApa saMparkamAM AvanAra para ciraMjIva chApa upasAvato hato. jJAna-vidvatA-buddhicAturya ane pAkaTapaNuM emanAmAM vikAsa pAmIne vistaravA mAMDyAM hatAM. samAja, sAhitya ane zikSaNanA savAlone sahajatAthI jhIlI zakatA ane ukelI zakatA hatA. te samaye eTale ke 1904nA varSamAM temaNe vicAryuM ke gujarAtamAM eka paNa sAhityasaMsthA nathI tethI evI saMsthA ke je dvArA sAhityakAro-lekhako-vidvAno ekatra thaI sAhityano niyamita rIte ane zAstrIya Dhabe abhyAsa karI gujarAtI sAhityano abhyudaya-abhivRddhi karI zake. AvA umadA uddeza sAthe temaNe I.sa. 1904nA varSamAM prathama 'gujarAtI sAhityasabhA'nI sthApanA karI prathama pragaraNa mAMDeluM. gujarAta ane svadezAbhimAnanA aMkuro enA aMtaramAM ApoApa phUTelA ane tenA vyApaka pracAra mATe svadezAbhimAnanA kAvyono saMgraha 'sAhitya-sabhA' dvArA prakAzita karAvyo. te ati lokapriya thatAM tenI pAMca AvRttio thaI hatI. sAkSara jayaMtIo yojavAnA potAnA vicArane mUrtasvarUpa ApeluM. 'sAhitya-sabhA' Ayojita vyAkhyAno thayAM je vyAkhyAno sAhitya ane itihAsanA abhyAsa mATe atyaMta mahattvapUrNa nIvaDelAM. Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo 147 I.sa. 1905nA varSamAM eka nUtana vicAra udbhavyo te mukAme trIjI sAhitya pariSada maLI tyAre paNa temaNe vicAra hato sAhitya pariSadanI yojanAno. sArAye rASTramAM utsAhapUrvaka bhAga lIdho. koIpaNa bhASA mATe AvI yojanA na hatI, tema ja koIpaNa I.sa. 1912mAM sara prabhAzaMkara paTaNI muMbaI gavarnara bhASA-sAhityanAM adhivezano yojAtAM na hatAM. raNajitarAme kAunsilanA sabhya tarIke nimAyA te kAunsilanI kAryavAhI mATe sAhitya pariSada yojavA kammara kasI tanatoDa mahenata uThAvI. sara prabhAzaMkara paTaNI sAthe muMbaI, mahAbaLezvara ane pUnA ema sAkSara govardhanarAma tripAThInA pramukhapade prathama pariSadanuM temaNe traNa sthaLoe anukrame rahevAnuM thatuM te temane anukULa nahotuM, maMgaLAcaraNa karAvI siddhinuM zikhara sara karyuM. temAM temaNe kAraNa ke parivAra sAthe rahevAnA saMyogo nahIvat rahetA. I.sa. lokagIto parano lekha vAMcyo hato. 1916nA varSamAM sara prabhAzaMkara paTTaNI mudata pUrI thatAM padamukta I.sa. 1905nA varSanI madhyamAM temaNe umareThanI thayA te samaye temanI anumatithI temanI nokarI choDI muMbaImAM mAdhyamika zALAnuM AcAryapada svIkAreluM. cha-sAta mahinA pachI jUna 1916mAM raNajitarAme vasavATa karyo. temaNe rAjInAmu ApyuM. muMbaImAM zeTha narottama morArajI gokuLadAsanI nokarI temanA pitAnI evI icchA hatI ke sarakAranI nokarImAM svIkArI. 1912nA eprilamAM vaDodarAmAM cothI sAhityajoDAya paNa evo koI saMjoga sAMpaDyo nahIM. jUna-1905mAM pariSada maLI temAM pariSadanA baMdhAraNa aMge ghaNI jahemata bharAyelA sAhitya pariSadanA adhivezananA kAraNe aneka sAkSaro uThAvI hatI. pUnAmAM gujarAtI maMDaLa samakSa bhASaNo ApyAM sAthe teo patra dvArA paricayamAM hatA. teo "kAMta'nI hatAM. 1913nA me mahinAmAM amadAvAda AvyA hatA. bhalAmaNathI pro. tribhuvanadAsa gajjaranA sekreTarI tarIke muMbaI sAhityasabhAne sakriya karavA sabhyo sAthe vicAravimarza karyo jaI rahyA. te sAthe temaNe vanitA Azrama mATe abhyAsakrama hato. maurya sAmrAjya para bhASaNa paNa ApyuM hatuM. ghaDI Apyo. te parathI temanA unnata ane jIvanaabhyadaya 1914nA varSanI zarUAtamAM raNajitarAma sahakuTuMba karanArA vicAronI saune parakha thaI. muMbaImAM morArajInI cAlImAM rahetA hatA. je makAnamAM te muMbaI vasavATa daramiyAna bIjI sAhitya pariSada vakhate rahetA hatA te ja makAnanA bhAgamAM kanaiyAlAla munzI, maMtrI hatA. pariSadane saphaLa banAvavA ane tene sthAyI svarUpa uttamalAla kezavalAla trivedI ane bAjunA makAnamAM caMdrazaMkara ApavA athAka zrama uThAvI saphaLatA prApta karI hatI. paMDyAno vasavATa hato. A cAlI gIragAmamAM baMdhAyelI hatI. amadAvAdamAM keLavaNI pariSada maLe ane temAM zikSaNane lagatA tyAre muMbaImAM "gurjarasabhA' cAlatI hatI temAM "ApaNAM savAlonI carcA thAya te mATe sAhityasabhAne muMbaIthI patra dezI rAjyoe viSaya para te sabhAmAM temaNe nibaMdha vAMcyo lakhI darakhAsta karI hatI. temAM vicAravimarza mATe levAnA hato. muddAnI lAMbI yAdI taiyAra karI mokalI hatI. keTalAka saMjogonA kAraNe keLavaNIpariSada bharavAnI raNajitarAmanI darakhAstano 1914mAM suratamAM sAhityasabhA maLI. temAM pradarzana amala sAhityasabhA karI zakI nahotI. I.sa. 1907mAM racavAno vicAra temaNe mUkyo. tenI javAbadArI svIkArI saphaLa govardhanarAmano deha gajjara sAhebane baMgale paDyo tyAre pradarzana yojI batAvyuM. I.sa. 1915nA DisembaramAM bhAvanagara raNajitarAma hAjara hatA. jatAM amadAvAda be divasa parivAra sAthe rokAyelA tyAre bhadramAM 1908mAM pro. gajjara sAhebanI saMmatithI temanA Avela potAnuM makAna jovA gayelA, jyAM temanuM bALapaNa sekreTarInuM pada choDI teo eprilamAM bhAvanagara rAjyanA dIvAna vAta te ghara nA vIteluM te ghara paDIne jamInadosta thayeluM joIne duHkhI thayelA. prabhAzaMkara dalapatarAma paTaNInA khAnagI maMtrI tarIke joDAyA. I.sa. 1916mAM rAjakIya ane sAMsArika ema be bhAvanagaramAM temane aneka vAtAvaraNa vyavahAra vagereno Agavo pariSado bharAvAnI hatI. te sAthe gujarAtanI prathama "keLavaNIanubhava thayo. tyAM temane pro. nRsiMhaprasAda kALIdAsa bhaTTa pariSada' paNa bharAvAnI hatI. te mATe eka svAgatamaMDaLa (nAnAbhAI bhaTTa) ane kAMtano savizeSa paricaya thayo. racAyeluM. 'hiMda sevakasamAjanA kAryakaronA indulAla yAjJika bhAvanagaranA vasavATa vakhate I.sa. 1909nA varSamAM rAjakoTa maMtrI hatA. gujarAtanI keLavaNI pariSadanA kAryakrama ghaDavA mATe Jain Education Intenational Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 raNajitarAma be vakhata amadAvAda AvelA. pachI okTobaramAM pariSadonA samaye pharI AvyA. rajU karavAnA TharAvo ghaDavAnA kAmamAM indulAla yAjJika sAthe rAtabhara kAryarata rahelA. 1916nA varSanI zarUAtamAM raNijatarAma kAzI, kalakattA, dilhI, lAhorano pravAsa karI AvelA. DisembaramAM mahAsabhAnA adhivezana mATe lakhanau, AgrA, mathurAnI mulAkAta lIdhI. 1917nA varSamAM muMbaI gokuLadAsa tejapAla borDiMgamAM supriTenDenTanI jagyA meLavavA prayatna karelo. zeTha narottamadAse temane maMjUrI na ApatAM e vAta paDatI mUkelI. I.sa. 1917mAM indulAla yAjJika mesopoTemiyA gayelA hovAthI 'navajIvana' raNajitarAma calAvatA hatA. I.sa. 1917nA me mahinAmAM zeTha narottamadAsanA putra ane putrI sAthe 'juI' nAme oLakhAtA muMbaInA aMdherI pAse dariyA kinAre AvelA zeThanA baMgale rahevA gayA. zeThe unALAmAM havA khAvA mATe baMgalo baMdhAvyo hato. teno upayoga unALAmAM ja thato hato. 4thI jUna 1917no sUryodaya thayo. AgalI rAtre caMdrazaMkara paMDyA raNajitarAmanA mahemAna hatA. temaNe muMbaI javAnI taiyArI karI. raNajitarAme nityanA niyama mujaba dariyAsnAna mATe bIjA mitro sAthe nIkaLyA. savAranA 9-30 kalAke banne mitro chUTA paDyA. caMdrazaMkara muMbaI madhye pahoMcyAne raNajitarAma madhadariye pahoMcyA. jotajotAmAM gujarAtanuM aNumUla ratnasAgaramAM samAyuM. te samaye dariyAkinAro nirjana Teliphona sagavaDa vagarano cAra kalAke muMbaImAM khabara maLyA tyAre saue kharA arthamAM AghAta anubhavelo. raNajitarAmanA dariyAmAM DUbI javAne kAraNe thayelA avasAnathI mitravartuLamAM khinnatA chavAI rahelI. temano kuTuMbaparicaya : * vAvAbhAI mahetA I.sa. 1911nA DisembaramAM amadAvAdanA temanA bhadra khAtenA nivAsasthAne avasAna pAmyA hatA. * temanAM mAtA raNajitarAmanA avasAna samaye hayAta hatA. * temanA bhAI motIbhAI vAvAbhAI mahetA zolApura milamAM DAyarekTara hatA. * eka bahena amadAvAdamAM hayAta hatAM. * temanI saMtatimAM dIkarI aruNikazorIno janma 1907nA navembaramAM thayelo. svapna zilpIo * putra azokakumArano janma I.sa. 1911nA oNkTobara mahinAmAM thayelo. (jeoe prakhara samAjavAdI vicAraka ane kendra sarakAramAM kebineTa maMtrI tarIke sevA ApelI. jAhera jIvanamAM teo 'azoka mahetA'nA nAme oLakhAtA hatA. * bIjI putrIno janma raNajitarAmanA avasAna pachI traNa mahinA pachI thayelo, tenuM nAma urvazI hatuM. * raNajitarAmanAM vidhavA I.sa. 1918nA varSamAM tAvanI bimArImAM avasAna pAmelAM. sAhityane sarva dizAothI ane jeTalI vistRtatAthI nIrakhyuM-parakhyuM, bhAvanA ane AdarzothI bharapUra temaNe sarjana paNa karyuM temAM navalikAo, nibaMdho ane rAjaprakaraNIo lekhono samAveza thayelo che, je sAhitya sarjana paripakva hoI preraka hatuM. ullekhanIya che ke sAhitya uparAMta keLavaNI pratye paNa temaNe sajAgatA dAkhavelI ane prerakabaLa pUruM pADeluM. alabatta temanI kArakirdIno AraMbha keLavaNIthI thayelo, paraMtu temAM temane potAno dhIro avAja ane zikSaNa ApavAnI phAvaTano abhAva aDacaNarUpa gaNI pote ja umareThanI zALAnuM AcAryapada choDeluM. saunA e mitra chatAM kolAhalathI dUra rahevAnI emanI prakRti. kRSNe kahelA karmayogane AtmasAta karI gujarAtanI ratnagarbhA girAnA eka ratna samAna jhaLakI jhaLahaLI gayelA garavA--guNayala ane gauravavaMtA gujarAtI hatA. temanAmAM vyavasthAnipuNatA, kAryadakSatA ane zabdacAturyano saMgama hato. gujarAtanA sarvAMgI aMgone saMskArathI poSavAno rasamaya karavAno emano abhigama hato. lokajIvana kalAmaya banAvavA sAcI ane sarvadezI vyApaka bhAvanA bharI saMsthAo sthApI gujarAtano khUNe-khUNo khoLI sarvazaktine kriyAzIla-kAryavaMta karavA emaNe yatna karyo. zArIrika prakRtinI pratikULatA chatAM temano karmakAryakrama vaNathaMbhI vaNajAranI jema kUca karato rahelo. umareThamAM hatA tyAre lokagIto ekatra karAvelAM. te lokagIto temanAM dharmapatnI zAMtIbahena utArye jatAM hatAM. gujarAtanA itihAsane ujAgara karatAM tAmrapatro ane zIlA lekhonI nakalo utArI lIdhelI. raNajitarAme I.sa. 1902nA varSathI lakhavAno AraMbha karelo. 'vikrama saMvatanA 18mA saikAmAM gujarAtanuM sAMsArika Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo. 149 ane dhArmika darzana'nI TuMkI saMjJAthI "buddhiprakAza'mAM haptAvAra jetapuramAM AvI vasyA. tyAMthI bhIloDA ane jhIlagAma thaI chapAtuM raheluM. temanI noMdho phArbasasabhAe udAratAthI kharIdI lImaDImAM kAyamano vasavATa karyo aDhIso-traNaso varSa thayAM. lIdhI hatI. teo jetalaparA jozIne nAme lImaDImAM prasiddha hatA. bhAvanagaramAM teo hatA tyAre IsanuM varSa 1908' e bharUcavALA somanAtha bAroTanA copaDAmAM 362me pAne A zIrSaka taLeno laMbANapUrvakano lekha "buddhiprakAza'mAM pragaTa thayo. prakAranI nodha che. gujarAtanI tamAma pravRttinuM darzana temAM karAveluM. saumya, saraLa, rA. jozIjIno yajJopavita saMskAra lImaDImAM thayA pachI mamatALu ane bhAvanAbharyuM temanuM anokhuM vyaktitva sau koIne cauda varSa sudhInI bAlyAvasthA tyAM ja gujArI ane aMgrejI AkarSatuM hatuM. sAhitya mATe jeTaluM kArya temaNe karyuM che teno cothA dhoraNa sudhIno abhyAsa temaNe karyo. sahAdhyAyIo sAthe upakAra temanA nidhana samaye je te samayanA sAkSaroe kaMpatI satya ane nyAyanI bAbatamAM sakhata thavAnA prasaMge temane kalame mAnyo che. Aje paNa ApaNe sAhitya pariSadanA A ghaNIvAra AvatA zikSakoe temane "tophAnI' upanAma ApyuM. janakanA RNI chIe. putranI keLavaNI khAtara vatana choDI temanAM mAtApitA rA. noMdha : tA. 20 oNkTobara, 1917nA divase bharUca harizaMkarane laI amadAvAda AvyAM. mizana hAi skUlamAM rA. khAte bharAyelI bIjI keLavaNI-pariSada'nA adhyakSa sthAnethI jozIjI aMgrejI chaThThA dhoraNa sudhI bhaNyA, paraMtu lImaDImAM mahAtmA gAMdhIe A pramANe aMjali ApI hatI. darabArI konTekTamAM khoTa javAthI pitAnA nANAM saMbaMdhI sthiti "raNajitarAma vAvAbhAI yamarAjAe cAlu varSamAM taMga thaI ane rA. jozIjIne dho. 7mAthI skUla choDavI paDI. balidAna lIdhuM che tethI ApaNane moTI khoTa AvI che. temanA amadAvAdamAM pitAne dhaMdho maLe nahIM. mAthe devuM vadhatuM jevA sAkSara taruNa vayamAM cAlI nIkaLyA e zocanIya tema ja gayuM ane zALA phI paNa samayAnusAra apAI zakI nahIM, jethI vicAraNIya che. temanA AtmAne Izvara zAMti Apo ane temanA zikSake phI lIdhA vinA zALA nahIM AvavAnI tAkIda ApI. kuTuMbane temanA duHkhamAM ApaNe bhAgIdAra chIe e jJAnathI jozIjI skUlamAMthI nIkaLI bhadra AgaLa thaI ricIroDanA sIdhA AzvAsana maLo ema icchuM chuM." raste cAlyA. duniyAnuM kharuM bhaNatara temaNe Aje rAjanagaranA raNajitarAme lakhela lekha ane vArtAo lekha : dhorI rastA upara zarU karyuM. rastA uparanI dukAna jotA jAya ane AgaLa cAle. AgaLa jatAM kAcanAM hAMDI-takatA vagere * gujarAtanI ekatA ke rAjyazAstra ke lokasabhA ane sAmAna vecavAvALAnI dukAna AvI. aMdarathI grAhakano mAla pradhAnamaMDaLa ke lazkarI nokarI ke rAjyataMtranA siddhAMto laI javA mATe majUranI jarUra paDatAM "majUra' e zabda bolato * besatA varSanA be bola ke gujarAtamAM caitanya * mata sAMbhaLI jozIjI aMdara gayA. "meM skUla choDI che ane nokarI * gujarAtI sAhitya pariSada vArtA : * Amada ane rUpAMde zodhuM chuM. huM Topalo UMcakavAnuM kAma paNa karIza." ema kahI * hemiyo ka "hIrA' nATaka : * tejasiMha + A yAdI pUrNa Topalo mAthe lIdho. A majUrI karavAmAM jozIjIne be AnA maLyA. harizaMkarabhAI joSI ghera jaI jozIjIe prathamanI kamANInA be AnA rA. harizaMkarajIno janma pitAnA hAthamAM mUkI banelI vAta kahI. A sAMbhaLI vatsala saMvata 1940nA mAgazara vadi ane pitAnAM netramAMthI azrudhArA cAlI nIkaLI. pachI temaNe eka be somavAra tA. 17-12-83nA roja divasamAM phIno baMdobasta karI ApavA tathA abhyAsa cAlu temanA mosALa lakhatara najIkanA rAkhavA kahyuM, paraMtu have A duniyAdArInA abhyAsIne zALA jhAlAvADa goLanA jhamara gAme thayo. abhyAsamAM rasa rahyo nahoto. jozIjInA pUrvajo saMvata 1012mAM nokarInI zodha karavA mAMDI. thoDA divasa Ama tema phAMphA cAMpAnerathI amadAvAda pAse mAryA bAda khabara paDI ke chappananA duSkALane lIdhe amadAvAdathI nathI. Jain Education Interational Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 traNa gAu dUra thalateja gAmanA taLAvanuM kAma cAle che. tyAM jaI jozIjI rAhata rUA. 12nA pagArathI klArka tarIke joDAyA. traNa mAsa nokarI karI ane kAma baMdha thaI jatAM saune rajA maLI. khaMtathI saMtoSakAraka kAma karyA badala temanA ovarasiyara mi. balasArA jeo eka pArasI sagRhastha hatA. temaNe jozIne sAruM pramANapatra ApyuM. jozIjIe nokarI mATe pharI zodha calAvI. A samaye teo amadAvAda pAse kocaraba-pAlaDImAM rahetA hatA. gujarAta kaoNlejanA rastA upara nAtAlavALAno baMgalo te baMgalo baMdhAvavA saMbaMdhamAM tenA mAlika zeTha AdamajI miyAMkhAnano meLApa thayo ane temane ghera kALupura gaLIArAnI poLamAM teo gayA. vAtacItamAM zeThanI dukAna nAtAlamAM che ema jANavAmAM AvatAM paradezagamananI icchA jozIjIne thaI AvI ane zeThane jaNAvI. zeThane potAnA mANaso nAtAlanI dukAna upara mokalavAnA hatA. temAM eka aMgrejI jANavAvALAnI jarUra hatI. temane jozIjI maLyA. zeThe potAnA mANasone sahIsalAmata 'DelAgoA be' pahoMcADavA e zarate bhADuM vagere kharaca jozIjIne ApavAnuM kahyuM. ane A nANAM bharapAI thatAM sudhI mAsika be pAunDanA pagArathI nAtAlamAM zeThanI nokarI karavAnuM jozIjIe kabUla karyuM. zeTha jozIjInI himmata joI khuzI thayA ane nAtAla javAthI temane ghaNo lAbha thaze evuM bhaviSya bhAkhyuM. baMgalo bAMdhavAnA kAmamAM pitAjIne rokI levAnI jozIjInI vinaMtI zeThe mAnya karI. nAtAlano imigrezana kAyado jozIjIe moDhe karI lIdho hato. tA. 26-12-1960nA roja zeThanA temanA samAjanA 12 thI 16 varSa sudhInA cha kizoro, eka temano rAMdhavAvALo ane jozIjI ema ATha kizoro 'sulatAna' sTImaramAM DolAgoAbenI TikiTo laI muMbaIthI pUnA ravAnA thayA. vATa kharcI 12 pAunDa ane jhAMjhIbAranA mi. pizorI zeTha uparano bhalAmaNa patra zeThe lakhI Apyo. A patra temane AgaLa upara ghaNo ja upayogI thaI paDyo hato. muMbaIthI UpaDI tera cauda divase jaMgabAra pahoMcyA. tyAMthI mobAsA, lImaDI, dAresalAma, mojhAMbika vagere baMdare thaI eka mahine Dela goAbe pahoMcyA. zeThanA mANasone temano ejanTa AvI pAsa dekhADI sTImaramAMthI utArI gayo. jozIjI svapna zilpIo pAse pAsa hato nahIM. temaNe nAtAlanA te samayanA kAyadA pramANe zikSita tarIke parIkSA ApI javAnuM hatuM. DelAgoAbe porTugIjhanuM rAjya hatuM. tyAM koI aMgrejI samaje nahIM ane pAsa vagara jozIjIne tyAM UtaravA dIdhA nahIM. jozIjIe samajAvavA ghaNo prayatna karyo, paraMtu te niSphaLa gayo. uparAMta sTImaranA kaptAne paNa ghaNI ja mahenata karI paNa tyAM 'ne' nuM 'se' na thayuM. porTugIjha bhASAnA e zabdo che. teo nahIM (NO) ne ne kahe che. ane hA (Yes)ne 'se' kahe che. sTImara hiMdustAna AvavA pAchI pharI sAthe jozIjI paNa anicchAe dorAyA. muzkelIono pAra rahyo nahIM. kepTane jhAMjhIbAra sudhI vagara TikiTe laI javA maherabAnI karI ane jozIjI tyAM UtarI paDyA. have zeThano Apelo bhalAmaNapatra laI rA. jozIjI hiMduvIzImAM paDAva nAkhI pizorI zeThane maLyA. temaNe jarUra paDe madada karavA jaNAvyuM. jaMgabAramAM paNa pAsa vinA nAtAlanI TikiTa maLe nahIM, briTiza konsala pAse jatAM tenI ophisanA koI pArasI gRhastha lAlacanA mAryA pato khAvA de nahIM. hirizaMkarajI pAse temane rAjI karavAne kAMI maLe nahIM. Ama pAsa meLavavAmAM eka mahino nIkaLI gayo. chevaTe jozIjIe bri. konsalane eka patra lakhyo, temAM lakhyuM "huM aMgrejI bhaNelo hovAthI kAyadA pramANe mAre pAsanI jarUra nathI. mane nAtAlanI TikiTa maLavI joIe, nahIM to Apane bojArUpa thaI paDIza. mArI pAse sTImaranA bhADA paisA nathI te mATe baMdobasta karavAno che" vagere A patrano javAba maLyo ke "sarTiphikeTa AvIne laI javuM." jozIjI bahu ja rAjI thayA paraMtu pelA pArasI gRhastha nArAja thayA tema chatAM sarTiphikeTa to maLyuM ja. have pIzorI zeTha pAsethI TikiTanA paisA meLavI jaMgabArathI jarmana sTImara 'konsaprinsa'mAM gaurIzaMkara vyAsa vagere sAthe nAtAla javA jozIjI UpaDyA ane tA. 4thI eprila 1901nA roja zikSita tarIke parIkSA ApI nAtAla UtaryA. zeTha AdamajI miyAMkhAnanI peDhImAM (jI. eca. miyAMkhAnanI kuM|.) paMdara mahinA nokarI karI temanuM leNuM cUkavI ApI jozIjI Darabana, meritjhabarga, ricamanDa, isTakorTa, leDIsmitha vagere ghaNe sthaLe pharyA. bAsuTolenDa paNa joyuM. Azare poNApAMca varSa dakSiNa AphrikAmAM rahyA. te daramyAna nokarI, Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo vyApAra vagerethI dravyopArjana karIne pitAjInuM kula devuM bharapAI karI dIdhuM ane RRNanA bojAmAMthI pitAzrIne mukta karI IzvarabhajanamAM potAno samaya gALe te pramANe baMdobasta karI Apyo hato. dakSiNa AphrikAnA A nivAsa daramyAna sukhaduHkhanA kaMI kaMI anubhava thayelA. temAM eka mahAsaMkaTano anubhava joelA potAnA zabdomAM lakhelo. "leDIsmitha pAse vesalsaneka kolarI che. te najIka eka dukAna sane 1904mAM rAkhelI. dukAna relve sTezananI AjubAju traNeka mAila dUra hatI. tyAM eka vakhata madhyarAtre amuka hiMdI bhAIoe mArA upara humalo karelo. mane mArI nAkhavA pAMca-sAta mANasanI ToLI AvelI. aMdhArI ghanaghora rAtrie varasAda khUba Avato hato. koInuM moM sarakhuM paNa joI zakAya nahIM. Azare agiyAra vAgyAne sumAre ame UMghI gayelA te vakhate pelI ToLI AvelI, ke jemAM eka oLakhIto mANasa paNa bhaLI gayelo. teNe bUma mArI dukAna ughaDAvI ane AkhI ToLI dukAnamAM dAkhala thaI. dukAnanA be mANasone mAra paDyo, to te jIva laIne nAThA. huM ekalo mArA rUmamAM hato tyAM humalo thayo. huM pAchalI bArIethI bahAra kUdI paDI nATho. rastAmAM varasAdathI thayelo kIcaDa, pagamAM bUTa na maLe, mAthuM ughADuM ne eka gaMjIphAka ane aMdara TrAujhara sAthe nAThelo. pelI ToLInA mANaso phAnasa laIne pAchaLa AvatA hatA. vacamAM nadI AvI. te baMne kAMThe bharapUra hatI. zuM karavuM? prabhunuM nAma laIne mArAothI bacavA pANImAM jhaMpalAvyuM. taratAM AvaDatuM hatuM. pANImAM tANa paNa khUba ja hatuM, chatAM trAsane lIdhe ane prabhu kRpAthI nadI sAMgopAMga tarI gayo. sAme kinAre eka jhADa hatuM. tenI DALa pakaDI rAkhIne laTakI rahyo ane ardhA kalAke kinAre nIkaLI zakyo. pelA loko kinAre AvI Amatema zodhI jozI taNAI gayo ema mAnI pAchA cAlyA gayA. rAma rAkhe tene koNa cAkhe? rAtri jaMgalamAM gALI. bIje divase polIsa sTezana jaI pelA lokone pakaDAvyA ane temane traNa traNa mahinAnI sajA thaI. A pramANe saMkaTo sahana karatAM jozIjI sane 1905nA sapTembaranI Akhare hiMdamAM AvyA. devanI pratikULatA ahIM naDI. temanA ghera agAu cAra ja divasa pahelAM temanAM mAtApitA bannee sAthe plegamAM sapaDAI eka ja divase svargavAsa karelo ane eka sAthe agnidAha thayelo te sAMbhaLI jozIjIne hRdayamAM bahu ja AghAta thayo. je mAtApitAne sukhI 151 karavA temaNe dezAvara veThyo temanAM darzananI apekSAe hajAro mAilano dariyo DahoLI teo dezamAM AvyA, paraMtu aphasosa! manuSya kaMI dhAre che ane vidhi bIjuM ja nirmANa kare che. cAra ja divasa pahelAM AvyA hota to mAtApitAnAM darzanano lAbha e mAtRpitRbhakta putrane maLata. jozIjI eTalA bhAgyazALI ke temanA hAthe temanAM mAtApitAnI uttarakriyA sArI rIte thaI. jJAtibhojana lahANAM vagere je kaMI thatuM AvatuM te karyuM. jozIjI have chatra vinAnA thaI paDyA. ekalA ane aTulA thayA. temanI soLa varSanI uMmare mAtApitAe temane paraNAvelA paraMtu te bAI paNa svargavAsa pAmelI. jenuM moM sarakhuM paNa jozIjInA jovAmAM AveluM nahIM. te mAtra nAmanuM lagna hatuM. sane 1906nI zarUAtamAM temanuM sagapaNa gomatIbahena sAthe thayuM. te vakhate e bahenanI uMmara nava varSanI hatI. rivAja mujaba jozIjI kanyAne vasaMta caDhAvI te ja varSamAM jUna mAsamAM dakSiNaAphrikA gayA. A vakhate dakSiNaAphrikAmAM mULavatanI (habasI)o upara sarakAra taraphathI polaTeksa (Poll Tax) nAkhavAmAM Avyo. te kAraNathI te lokoe baLavo karyo. sarakArane madada karavA hiMdI koma taraphathI inDiyana sTecara berara kora' UbhI karavAmAM AvI. temAM volenTiyara tarIke ma. gAMdhIjI sAthe jozIjI paNa joDAyA. gAMdhIjI sArjanTa mejara hatA ane mi. umiyAzaMkara zelata, surendrarAya meDha, harizaMkara jozIjI e traNa sArjanTa hatA. bIjA sattara jaNa'sTrecara berara' (DoLI UMcakanAra) hatA. kUca daramyAna gAMdhIjI jemane sai bhAI kahIne ja saMbodhatA temanI pAsethI jozIjIne eka 'sahiSNutA'no ane bIjo 'zraddhA'no e bodhapATha zIkhavAnA maLyA. A saMbaMdhI jozIjIno anubhava temanI potAnI bhASAmAM ja. jozIjI lakhe che ke, "amone 'mayumulu' kempamAMthI rAtre agiyAra vAgyAnA sumAre kUca karavAno hukama maLyo tyAre (jyAre jyAre lazkaranA kolamone judA judA sthaLe javuM paDatuM tyAre amArI TukaDInA be bhAga paDatA. temAM ekamAM mi. zelata tathA mi. meDhane ghaNI vakhata javAnuM thatuM ane bIjAmAM ma. gAMdhIjInI sAthe mAre javAnuM thatuM.) gAMdhIjIe amArA taMbue AvI mane hukama pharamAvyo ke jozI, ApaNe ardhA kalAkamAM taiyAra thaI kolama sAthe kUca karavAnI che, mATe ApaNA mANasone uThADI taiyAra thAva. huM UThyo Dresa paheravAno hato ja nahIM. Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 thAkyA-pAkyA sUI jatA pahelAM te kADhavAno avakAza ja maLyo nahoto. mAthe heTa mUkIne huM bahAra Avyo. bhAI bahAra UbhA ja hatA. huM bAjumAM amArA mANasono taMbu hato tyAM temane taiyAra rahevAno hukama ApavA gayo. "mahaMmada, mahaMmada" karI bUma mArI mANasone uThADyA ane hukama saMbhaLAvyo tyAM to mahaMmada paThANa hato teNe eka mA samANI gALa mane dIdhI. huM mAnuM chuM ke bhAI (gAMdhIjI) je najIkamAM ja UbhA hatA temaNe paNa sAMbhaLelI. meM tarata ja bhAI gAMdhIjIne te bAbatanI phariyAda karI ke A mANasa haravakhate A pramANe gALa daI mAruM apamAna kare che mATe tene yogya zikSA thavI joIe. javAbamAM gAMdhIjIe kahyuM ke mAre tevAM apamAno to sahana karavAM joIe. gALe zuM thaI gayuM? tame temanI sthitimAM ho to? AvuM sAMbhaLatAM mane vadhAre gusso lAgyo ane gAMdhIjI sAthe bolavAnuM baMdha karyuM. sau ardhA kalAkamAM taiyAra thaI gayA. AkhI kolama (lagabhaga 2000 mANasanuM lazkara) saghaLA saraMjAma sAthe cAlatuM thayuM. miliTarI orDara che ke rAtre kolama cAlatI hoya tyAre koI paNa mANasa bIDI pI zake nahIM. tema ja rastAmAM koI koInI sAthe vAtacIta paNa karI zake nahIM. phakta paganA avAja ja saMbhaLAyA kare. A pramANe AkhI rAta cAlI savAramAM eka pahADa upara ame AvI pahoMcyA. jyAMthI sAmI khINomAM duzmano (neTivo) bharAI rahelA temanA upara goLIbArano mAro cAlu thaI gayo. "kIvI kIvI'' karatA neTivo sAmA pahADa upara Amatema nAsavA lAgyA. keTalAno ghANa nIkaLI gayo. je duzmananAM mANaso hAtha AvyA temane laI lazkara Amatema AgaLa vadhavA lAgyuM. agiyAra vAgyAne sumAre amArI TukaDI eka sAmenA pahADa upara 'hiliogrAphI' vALAnI TukaDI pAse jaI paDAva nAkhavA agara bIjo hukama maLe tyAM rahevA hukama thayo. te samaye vAyaralesa na hovAthI sUryano prakAza kAcanA AyanAmAM jhIlI bIjA kAcamAM tenAM pratibiMba pADI TekarIo uparathI pheMkavAM ane te camakArAnI nizAnIothI pacAsa pacAsa mAIla sudhI vAtacIta karavAnuM sAdhana te 'hiliogrAphI'-te vakhatamAM laDAInA samaye upayogamAM levAmAM AvatuM. ame tyAM pahoMcI gayA. mahAmahenate pANI zodhI kophI banAvI khAIpIne ArAma lIdho. A daramyAna bhAInI sAthe to meM abolA ja lIdhA hatA. sAMje pAMca vAgyAne sumAre ArmI orDara thayo ke AkhA lazkare tyAMthI daseka mAilane cheTe thrigiIsa posTa'vALI jagAe svapna zilpIo jaI paDAva nAkhavo. hukama thavAnI sAthe AkhuM lazkara potapotAnI jagyAethI nImelI jagAe ekaThuM thavA lAgyuM. poNA kalAkamAM kUca zarU thaI gaI ane rAtre ATha sADAAThanA sumAre nImelI jagAe AvI pahoMcyA. daramyAna rastAmAM bhAI gAMdhIjIe vAta UMcakI (divase kUca karatAM vAta karavAno bAdha nahoto). temaNe mane pUchyuM, "kema jozI Aja to bilakula bolatA ja nathI?' eTale gaI rAtre je krodha bharAyela hato tene aMge je kAMI kahevAnuM hatuM, e pUratI rIte ThAlavyuM te vakhate rastAmAM cAlatAM cAlatAM . gAMdhIjIe mAruM bolavuM sahiSNutAthI sAMbhaLI mane paNa 'sahiSNutA'no bodha karyo. rAjakoTano poliTikala ejanTa je vilAyatamAM eka veLA potAno mitra hato. tenI pAse potAnA bhAInA kesa saMbaMdhI sAcI hakIkata mitra bhAve samajAvavA javuM, jANe koI divasa ekaThA ja na thayA hoya tevuM tenuM vartana, mitrabhAve nahIM to asIlanA eka vakIla tarIke potAne sAMbhaLavAno Agraha, chevaTe rAjakoTanA sTezana upara paTTAvALAnA dhakkA khAvA ane apamAna thavuM. sara phirojazAha mahetAnI salAha letAM javAba maLyo ke "je jAtanuM apamAna tamane thayuM che te karatAM so gaNuM apamAna veThavAnI zakti hoya to ja hindustAnamAM rahevuM, nahIM to cAlyA javuM." potAne vItela A kathanI gAMdhIjIe A karatAM ghaNAM ja vistArathI kahI saMbhaLAvI, je mahAtmAjIe potAnA jIvanaritramAM svahaste sArI rIte varNavI che. "vaLI temaNe mane kahyuM ke "jo tamAre komanI sevA karavI ja hoya ane AgevAna thavuM ja hoya to AnA karatAM hajAra gaNI gALo tamAre paNa khAvI paDaze ane apamAna sahana karye ja chUTako che. A sahiSNutAno bodha mArA hRdayamAM hajI tAjo ja che ane sadAya raheze.'' vaLI 'zraddhA' rAkhavAno bodha paNa temanA ja satsaMgathI maLyo. ekavAra ame banne lazkarathI chUTA paDI gayA. ajANa dharatI, dabANa rasto, eka TekarA uparathI bIjA TekarA upara ema cAlyA ja karIe. mane manamAM bIka lAgyA kare ke rakhene duzmananA mANaso amo binahathiyAravALAne mArI nAkhe. AjubAju jyAM najara pahoMce tyAM sudhI joIe paNa kyAMya koI dekhAya ja nahIM. kyAM javuM? te vakhate paNa ma. gAMdhIjI to "prabhunI upara zraddhA rAkho. jarUra ApaNane te madada karaze." ema ja kahyA kare. mArA to hAMjA ja gagaDI gayA paNa te daivI Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo 153 puruSanI akhUTa zraddhAne baLe ja sAMjanA pAMca vAgyA sudhI jozIjIe to e mahAna guNo anubhavathI ane satsaMgathI prApta cAlyA ja karyuM. chevaTe eka UMcI TekarI upara caDhI AjubAju karyA che. temanA saMsargamAM AvanAra pratyekane emanA moTA dilano najara pahoMce tyAM sudhI joyuM paNa koI jaNAya nahIM. chevaTe thAkI paricaya thayo che ane have pachI je je temanA samAgamamAM Avaze gayelA eka jhADa taLe banne jaNa beThA. tyAM paNa "prabhu upara temane paNa temanI zraddhA ane sahiSNutAnI khAtrI thayA vinA raheze zraddhA rAkho. te jarUra ApaNane madada karaze." e bodhapATha nahIM. sevA kAryamAM A guNo bahu ja jarUranA che. bhAI taraphathI cAlu rahyo. sane 1907mAM TrAnsavAlamAM hiMdI komane TrAnsavAlanI thoDIvAre 'nAtAla meDikala kora'no amAro DokTara bleka sarakAra sAthe rejisTrezana kAyadAnA saMbaMdhamAM satyAgrahanI laData tyAM thaIne nIkaLyo. amone sUtelA joI pUchyuM : "tamo ahIM calAvavI paDI. tenuM samAdhAna sane 1908mAM janarala sTamsa kyAMthI?" gAMdhIjIe kahyuM ke "prabhue amArI madada mATe ja ane gAMdhIjI vacce thayuM ane badhAye hiMdIo, je jelamAM hatA tamone mokalyA che." Ama kahI bhUlA paDyAnI tamAma vAta temane choDI mUkyA ane gAMdhIjIe volanTarI rejisTrezana tene kahI. thoDIvAre be skAuTo tyAM AvI pahoMcyA ane ame (marajiyAta) thavAnuM kabUla kareluM. te pramANe AMgaLAMonI chApo pAMce sAthe cAlI rAtre ATheka vAgyAne sumAre lazkaranA paDAvanI ApI prathama rejisTrezana thayuM. gAMdhIjI upara honisabargamAM jagyAe AvI pahoMcyA. humalo paNa thayo. kome badhIe lagabhaga rejisTrezana laI lIdhAM | hindustAnanI divya bhUmimAM ghaNAe saMta-sanyAsIo paNa janarala sTamsanI sarakAre kAyado rada karyo nahIM. 4 eTale zraddhAvALA haze paraMtu Avo gRhastha saMnyAsI (zraddhALu) meM pharIthI satyAgrahanI laData zarU karavAnuM nakkI thayuM. kyAMya paNa joyo nathI. mane maLelA sahiSNutA ane zraddhAnA A vakhate nAtAlamAMthI bhaNelA ane vepArIoe be bodhapATha mATe e mahApuruSano huM Ajanma RNI chuM. TrAnsavAlamAM dAkhala thaI laData upADavAnI hatI. prathama TukaDImAM have neTiva ribeliyana (dezIono baLavo pUro samAI pArasI rustamajI zeTha, dAuda mahaMmada, mi. oma. sI. jatAM amArI sevAnI jarUra rahI nahI, tethI amane sarvane rajA AMgaliyA, kepaTAunavALA mi. gulapArasI zApurajI, mi. maLI. sau potapotAne ThekANe thaI gayA. A sevA badala sarakAra umiyAzaMkara zelata, mi. surendrarAya meDha ane rA. jozIjI e taraphathI darekane meDala (cAMda) ApavAmAM AvyA che." ATha jaNanI TukaDIe sane 1908nA ogaSTa mAsamAM satyAgrahanI bIjI sTejanI laData upADI. sai TrAnsavAlamAM mahApuruSano satsaMga mithyA jato nathI. kahyuM che ke : volakrasTa gAmamAM dAkhala thayA. saine pakaDyA ane doDha-doDha "sataMtrati di sAdhutA uttAnAM'' mAsanI darekane sajA thaI. mUrkha mANaso paNa satsaMganA pratApathI sajjana thAya che, TrAnsavAlamAM hiMdI kome jhonisabargamAM mAsa (Mass) to rA. jozIjI jevA saMskArI manuSyane mahAtmA gAMdhIjI mITiMga karI hajAro rejisTrezana bALI nAkhyAM. A laDatamAM rA. jevAnAM pAsAM jemaNe sevyAM che temane mahApuruSanA samAgamanI jozIjIne traNa vakhata jelamAM javAnuM thayuM ane kula sADA dasa asara lAgyA vinA kema rahe? mahinAnI sajA bhogavavI paDI hatI. vaLI rA. jozIjI kahe che ke mane maLela "zraddhA ane have dezamAMthI temanA sasarAnA uparAuparI kAgaLo sahiSNutA"nA be bodhapATha hajI mArA manamAM tAjA ja che. AvavA lAgyA ke kanyAkALa jAya che, mATe tAkIde Avo, jethI sabhAraMgamAM kahyuM che ke : lagna karavA mATe rA. jozIjI sane 1908nI Akhare "sadbhistu lIlayA proktaM riktA likhitamakSaram / hindustAna AvyA ane sane 1910mAM gomatIbahena sAthe gAMpha asadbhiH zapathenApi jale likhitamakSaram // " mukAme lagnagraMthithI joDAyA. sapuraSoe hasatAM-hasatAM boleluM vacana paNa patthara para A vakhate gomatIbahenanI uMmara tera ja varSanI hovAthI lakhelA vacana sarakhuM hoya che ane asapuruSoe sogaMda khAIne jozIjI tarata ja ekalA nAtAla gayA. pachI sane 1913mAM gomatIbahenane teDavA mATe pharI hindustAna AvyA. A vakhate kaheluM vacana paNa jaLamAM lakhelA akSara sarakhuM nIvaDe che. rA. 20 Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 svapna zilpIo. dezamAM be varSa rahyA. te daramyAna ci. premubhAIno janma tA. paraMtu jamAnA pramANe emanA pitAjI navA vicArano ughADo 27mI julAI, sane 1914 zrAvaNa sudi pAMcama ne somavAra, virodha karI ADe na AvatA paNa UlaTA sahakAra ApatA. zrI saMvata 1970nA roja lImaDI mukAme thayo. ci. premubhAI eka motIlAla prathamathI ja bhAre satyAgrahI, mahenatu, khaMtIlA ane varSanA thayA eTale saune laI jozIjI nAtAla gayA. svataMtra vicAranA jaNAtAM pachI to dhaMdhAne aMge muMbaI ilAkAnI nAtAlamAM be dIkarIo ane eka dIkarAno janma thayo. bahAranAM moTAM zaheromAM rahyA. moTA moTA samAjasevako ane temAMnI eka dIkarI to DarabanamAM ja gujarI gaI. ci. premubhAI dazaseva dezasevakonA paricayamAM AvyA ane jamAnAne chAjatI keLavaNI zaMkaralAla ane ramAbahenane laI rA. jozIjI sahakuTuMba sane lIdhI eTale teo vadhAre majabUta mananA ane chUTA vicAranA 1920nA DisembaramAM dezamAM pAchA AvyA. sAthe sTImaramAM thatA ga nAtAlanA pratinidhi tarIke hiMdI mahAsabhAnI amadAvAdanI rUDhipUjaka mAbApanA pratApe emane bALalagnanA bhoga beThakamAM bhAga levA AvanAra rAmadAsa gAMdhI (gAMdhIjInA putra) thavuM paDeluM. bALapatnI bicArI binakeLavAyelI, chatAM zAMta, tathA mi. pI. ke. nAyaDu paNa hatA. sahanazIla ane jUnI ghareDanAM sAsu-sasarAnI sevA karatI sane 1921thI 1930nA nava varSanA A dezanA emanuM avasAna saMvata 1916nI sAlamAM thatAM 1917nI nivAsa daramyAna jozIjIe jJAtinI beThakomAM ane pariSadomAM sAlamAM pATaNanA jANItA zeTha kuTuMbanI suzikSita putrI bhAga laI jJAtimAM sAruM cetana ApyuM. vIramagAmanI pariSada tArAmatI sAthe pasaMdagInuM lagna karyuM. sau. tArAmatIbahena sArAM, bharavAmAM temaNe ghaNo ja parizrama veThyo, uparAMta bharUcapariSada keLavAyelAM, saMskArI ane navA vicAranAM hoIne Adarza patnI kaLa prasaMge pramukha tarIkenI sevA paNa ApI. ekalI jJAtine ja tarIkenI, mAtA tarIkenI, putravadhU tarIkenI pharajomAM kazI UNapa potAnI sevA ApI besI nahIM rahetAM lImaDI AvavA de evAM nahotAM. putronI mAtA che. sAta varSano putra myunisipAliTImAM paNa sabhya tarIke ane chevaTe presiDenTa tarIke mahendra, rASTrIya gIto gAvAmAM evo ustAda che ke ene sevA pote karI hatI. sAMbhaLIne moTA AgevAno paNa khuza thaI jatA. A bALaka mulatAnanA AgevAna netAomAM khAsa mAnIto thaI paDyo hato. A dezamAM ci. zaMkaralAlane havA pANI mAphaka nahIM motIlAlanuM saMsArI jIvana bahu ja anukULa ane sukharUpa AvavAthI te svargavAsI thayo e khedajanaka banAva jozIjIe nIvaDyuM hatuM. prabhu paranI agAdha zraddhAthI sahana karyo. tyArabAda ci. jayAbahenano janma ahIM thayo. zrI motIlAlanAM jAhera kAryonuM pradAna ghaNuM lAMbuM che. sau. tArAmatI sAthe lagna karyA pachI to emanI preraNA ane * sane 1929mAM ci. premubhAI meTrikanI parIkSAmAM pAsa protsAhanathI teoe besumAra kAma karI nAkhyuM hatuM. teoe thayA ane bhAvanagara kaoNlejamAM dAkhala thayA. sane 1930mAM jJAti ane samAjamAM viplavano vaDavAnala phelAvavA mATe kevuM priviasamAM pasAra thayA. te ja varSe rA. jozIjI ci. premubhAI hADatoDa kAma karyuM hatuM! jAhera pravRttinI TUMka yAdI nIce mujaba ramAbahena, jayAbahena ane a.sau. gomatIbahena sahakuTuMba nAtAla gayA. tA. 1-8-1908nA audIcya hitecchu samAjanI zrI motIlAla sthApanA karIne temAM sekreTarI tarIke kAma karyuM. tA. 1-6-14nA mathuralAla vyAsa audIcya bALamitra samAjanI sthApanA karIne pAchaLathI bALa' zrI motIlAlanuM zabda kamI karatAM ghaNAM moTAM loko temAM bhaLyAM ane preta bhojana janmasthAna pATaNa, janma saM. viruddha, vRddhalagna viruddha tema ja keLavaNInA pracAra mATe khUba 1950nA Aso vada 9 ane pravRtti karI. tA. 1-3-18nA muMbaImAM pATaNa au. jJAtie audIcya brAhmaNa emanAM yuvakamaMDaLanI sthApanA karIne tenA sekreTarI tarIke kAma karyuM. tA. mAtApitA taddana jUnA vicAranAM 20-12-19mAM DaoN. paMDyA volanTiyara koranI pATaNamAM sthApanA karI. tA. 13-5-19nA au. volanTiyara kora sthApI Jain Education Intemational Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo 155 tenA vAisa kepTana tarIke kAma karyuM. tA. 1-7-19nA bAlIsaNA muMbaInA satyAgrahI sainyamAM joDAI gayA. prathama pATaNathI sau. yuvaka maMDaLanI sthApanA karIne tenA svayaMsevaka tema ja kepTana tArAmatI vyAsanI paravAnagI maMgAvelI tyAre e bahAdura tarIkenuM kartavya bajAvyuM hatuM. sannArIe javAbamAM lakhI mokalAvyuM ke "tame khuzIthI lazkaramAM tA. 14-1-29nA pATaNamAM au. yuvaka saMghanI sthApanA joDAo ane jelamAM paNa jAo. amAre mATe naciMta rahejo karIne tenA janarala sekreTarI tarIke sevA karI. tA. 29-1-29nA nA mAre mATe sagavaDa hoya che mAre mATe sagavaDa hoya to mane paNa jela javAnI ghaNI hoMza e ja saMghanI zAkhA muMbaImAM kholIne pote janarala sekreTarI che. tame khuzIthI dezanI sevA bajAvo. huM ADe na AvI zakuM." tarIke kAma karyuM. tA. 22-1-23nA mulatAnamAM gujarAtI muMbaI, dilhI, mulatAna, amRtasara ane karAMcI vagere moTAM hitecchu samAjanI sthApanA karIne tenA sekreTarI tarIkenuM kAma zaheramAM moTA bhATA zaheromAM moTI moTI pharmonA menejara tarIke teoe nokarI karI karyuM. A hitecchu samAjanA aMge eka lAibrerI ane teo "kalara maracanTa' tarIke mulatAnamAM prakhyAta hatA. Ama mahemAnagRha vagere zarU karavA tA. 2-7-28nA barelImAM aneka rIte bhAI motIlAlanuM jIvanakArya AkarSaka tema ja gujarAtI mitramaMDaLanI sthApanA karelI ane chelle muMbaImAM tejasvI hatuM. emanI jAta mahenata, ThaMDo svabhAva ane svataMtra akhila bhAratavarSIya audIcya yuvaka saMghanI sthApanA thatAM tenA vicAra khAsa vakhANane pAtra hatAM. hindanA yuvAno emanA o. sekreTarI tarIke kAma karyuM hatuM. Ama jyAM jyAM najara jIvana jIvanamAMthI kaMIka preraNA meLavatA hatA. pahoMcI tyAM tyAM pote mahenata karI yuvakonA thANAM jamAvyAM khAnabahAdura bejanajI meravAnajI hajArI hatAM. A uparAMta homarUla lIga, DaoN. paMDyA abhyAsagRha, goMDalanA mAjI dIvAna khAnabahAdura bejanajI meravAnajI dillI brahmasamAja, mulatAna jillA koMgresa kamiTi, paMjAba hajArIno janma suratamAM I.sa. 1843mAM thayo hato. teonA provinsiyala konpharansa, amRtasara gujarAtI mitramaMDaLa, karAMcI pitA meravAnajI sorAbajI hajArI mULa vatanI suratanA hatA. brahmamitra maMDaLa vagere saMsthAo ane sabhAonA sabhya tarIke temano dhaMdho vepArano hato. surata, kheDA, harasola, DIsA, bhUja, utsAhathI teoe bhAga lIdhelo hato. saM. 1977nA akhila karAMcI tathA pUnAmAM teono vepAra hato. teo pote pUnAmAM bhAratavarSIya audIcya brahmasamAjanuM paMdaramuM saMmelana khaDakInI kempamAM rahetA ne tyAMnI dukAnano vahIvaTa karatA hatA mahesANAmAM thayeluM tyAre DeligeTa tarIke tathA pATaNa-vaDhavANa paNa temanA kuTuMbanuM raheNAMka suratamAM hatuM. tyAM jatA-AvatA. volaMTiyara TukaDInA nAyaka tarIke motIlAla sevA arpelI. bIjI dukAnono vahIvaTa temanA bhAgIdAro dvArA cAlato hato. tyArabAda e ja samAjanuM soLamuM saMmelana pATaNa mukAme thayuM khaDakInI laDAI aMgreja sarakAra ne pezvA vacce I.sa. 1820mAM tyAre paNa svAgata sabhya, DeligeTa ane svayaMsevaka TukaDInA thaI. te pachI pezvAnA hakano kabajo levA aMgreja sarakAranuM teo nAyaka thayelAM. mulatAnamAM kalara maracaMTa esosiezananA lazkara I.sa. 1821mAM kAThiyAvADamAM AvyuM. te sAthe pramukha tarIkenuM sthAna paNa teoe zobhAveluM. A uparAMta meravAnajI sorAbajI hajArI khorAkI vagere pUruM pADanAra mulatAna koMgresa kamiTInA vyavasthApaka sabhya tarIke tema ja koTrekTara tarIke kAThiyAvADamAM AvyA. aMgreja sarakAre prathama yuthalIga konpharansa, sozyAlisTa konpharansa vagere aneka jAhera koThI rAjakoTamAM nAkhI. te sAthe rAjakoTamAM rahyA ne tyAM eka prasaMgomAM bhAga levAnuM teo cUkyA nahotA. yuropa zopanI sthApanA I.sa. 1821mAM karI ane teno rASTrIya mahAsabhAnA juvAna pramukha javAharalAlanA vahIvaTa potAnA bhAI mANekajI sorAbajI hajArIne soMpyo. pramukhasthAne lAhoranI mahAsabhAe saMpUrNa svataMtratAno TharAva vepAramAM potAnA sagA AdarajI pharAmajI kArApesIne potAnA karyo ane te vakhate sarakArI kAyadAno savinaya bhaMga zarU thayo. bhAgIdAra tarIke joDIne dukAnano vahIvaTa mANekajI tathA mIThAno kAyado toDavA mATe juvAna sainikonI gAmegAma bharatI AdarajI calAve tevI goThavaNa karI pote pAchA khaDakI gayA eTale AvA vakhatamAM A utsAhI yuvAna zI rIte ghera besI hatA. prasaMgopAta teo dukAnano vahIvaTa tapAsavA rAjakoTa zake? gaI tA. 17-3-30nA teo satyAgrahI sainyamAM joDAI AvatA hatA. Azare 30 varSa pachI potAnA bhAI mANekajI gayA. teo mIThAnA kAyadAno bhaMga karIne muMbaI ilAkAnI sorAbajI hajArI nAnAM baccAM mUkI rAjakoTamAM avasAna jelamAM gayA. yuvakasaMghanA kAma mATe teo muMbaI gayelA ne pAmyA jethI meravAnajI sorAbajI hajArI khaDakIno vepAra baMdha Jain Education Intemational Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 karI bhAInAM nAnAM baccAM saMbhALavA mATe Azare I.sa. 1850mAM rAjakoTa AvI vasyA. khAnabahAdura bejanajI A vakhate bAla-avasthAmAM hatA ne rAjakoTamAM aMgrejI nizALa nahIM hovAthI surata je teonuM vatana ne jyAM temanuM kuTuMba vasatuM hatuM tyAM rahI abhyAsa karatA hatA. sane 1863mAM vIsa varSanI uMmare teo kAThiyAvADa poliTikala ejansInI nokarImAM klArka darajje dAkhala thayA. te vakhatanA aMgreja poliTikala ophisara ke jemaNe kAThiyAvADamAM rAjAo tathA tAlukadAranA varga pADI temane amuka akhatyAra ApyA tathA nAnA tAlukadArone binaakhatyArI TheravI temanA grupa pADI te para prAMta ophisaro tathA DepyuTIo nImyA. nyAyanI korTo sthApI. rAjA-rajavADAMo tathA garAsiyAo vacce garAsacAsanA kajiyA hatA te patAvyA. temanA sImADA mukarara karyA tathA garAsanI takarArone lIdhe bAravaTAM thatAM te nAbUda karI suleha zAMti phelAvI. TUMkaroDa, dharmazALA, ispitAla, TapAla tathA tAraophisa, relave keLavaNI tathA zItaLAkhAtuM vagere lokopayogI kAmo lUMTaphATa aTakAvI kAThiyAvADane sudharelI sthitimAM ApyuM athavA bIjA zabdomAM TUMkamAM kahIe to kAThiyAvADane aMdhAdhUMdhInI sthitimAMthI suleha zAMtivALI sthitimAM ApyuM. temanA hAtha nIce rahI zrI bejanajIe jAte zikSaNa tathA tAlIma meLavI. khA. bA. bejanajIe jo ke meTrika vagerenI koIpaNa parIkSA pAsa karelI nahIM to paNa teonA vakhatanA ghaNA grejyueTo karatAM ghaNe darajje caDhiyAtuM aMgrejI bhASAnuM jJAna temaNe saMpAdana karyuM hatuM ke jenA pariNAme chevaTanA bhAge teo eka kuzaLa lekhaka hovAnuM mAna meLavI zakyA hatA, paNa te vakhate sarakArI nokaro bahu thoDA hoI pramozana bahu dhImAM hatAM, jethI 17 varSanI nokarI bAda sane 1880mAM teo ejansInA heDa ekAunTanTanA darajje pahoMcyA hatA, jyAM 4 varSa rahyA bAda teonI sarvisa sana 1884mAM mAMgaroLa sTeTe sarakAra pAse mAMgI lIdhI. tyAM teo mukhya kArabhArInA darajjA para 7-8 mahinA rahyA paNa teTalA vakhatamAM rAjyamAM ghaNA sudhArA thayA ne tethI dIpI nIkaLe tevA rAjyakArabhArInI potAnI vRttine ajavALAmAM lAvavAno avakAza maLyo tyAM darabArazrInI tathA prajAnI prIti saMpAdana karI te eTale darajje ke temanI tathA darabAranI vacce jiMdagInA cheDA sudhI eka bIjA sAtheno prema tathA bhaktibhAva kAyama rahyAM hatAM. I.sa. 1884nA ogaSTa mAsamAM goMDala rAjyanA svapna zilpIo mahArAjAzrI bhagavatasiMhajI gAdInazIna thayA tyAre teoe bejanajI meravAnajIne potAnA pahelA mukhya kArabhArI tarIke pasaMda karI temanI sarvisa sarakAra pAsethI mAgI lIdhI. teone mukhya kArabhArI nImyA. A vakhate goMDalanuM rAjya bIjA klAsamAM hatuM paNa te pachI te rAjyano kArabhAra vakhANavA joga paddhatie cAlavA lAgyAthI sTeTa AbAda thavA lAgyAthI tathA temAM ghaNA sudhArA dAkhala thayAthI ane rAjyakartA mahArAjAzrI bhagavatasiMhajInI bAhozI, temano raiyata pratyeno prema tathA raiyatane saMtoSI banAvavAnA temanA prayAso tathA abhyAsa jArI rAkhI UMcI vidyAsaMpAdana karavAnA teonA prayAso ajavALAmAM AvyAthI teo amuka ilkAbo sarakAre enAyata karyA. rAjyane sekanDa klAsamAMthI pharsTa klAsamAM caDAvyuM. tethI bejanajIno darajjo dIvAna tarIkeno thayo. e javAbadArIvALA darajjA upara bejanajI 19 varSa rahyA. te daramyAna tyAMnA mahArAjA pote abhyAsa mATe lAMbI muddato sudhI yuropamAM rahyA tathA dUra dezAvaro jovAnA hetuthI pRthvInA ghaNA bhAga upara pharyA tyAre dIvAna bejanajI upara teono pUro vizvAsa hovAthI svataMtrapaNA, prAmANikapaNA tathA niSpakSapAtapaNA, nIDarapaNA tathA vaphAdArInI pUrNa khAtrI hovAthI potAnI gerahAjarI daramyAna rAjyano kula akhatyAra teone sopela hato. te kAma dIvAna bejanajIe bajAvI mahArAjAnI tema ja prajAnI eka sarakhI rIte prazaMsA tathA prema meLavyAM hatAM. ghaNAM lokonI mAnyatA che ke prAmANikapaNuM rAjyamAM nabhI zakatuM nathI paNa jyAM mahArAjA bhagavatasiMhajI jI. sI. AI. I., ema. DI., epha. Ara. sI. pI. I. DI. sI. ela. ela. ela. DI. epha. Ara. sI. I. epha. bI. yu. vagere jevA zAMta prakRtinA vidvAna ne dRDha rAjakartA hoya tyAM bejanajI jevA nIDarapaNe satya karavAvALA satya bolavAvALA tathA satyavicAravAvALA tarIke AkhA kAThiyAvADamAM mazahUra thayelA mANasa saphaLa thAya. teo vayovRddha thayA tyAM sudhI 19 varSa dIvAnapade rahevA pAmyA hatA. rAjahaka mATe nIDarapaNe ane sAce raste teo laData calAvatA, tenA pariNAme eka vakhata temane sarakArI nokarImAMthI pAchA kheMcI levAmAM Avaze tevI cetavaNI ApavAmAM AvI hatI, paNa satyanI laData te calAvatA, jethI temAM mahArAjano pUrepUro Teko hato. goMDala rAjyanA hitanA ja nahIM paNa AkhA kAThiyAvADanA rAjAonA hitanA savAlamAM teo agresara bhAga Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo bhajavatA hatA ne te saghaLAono vizvAsa meLavyo hato, jethI AkhA kAThiyAvADanA rAjAo temane eka sarakhI rIte mAna ApatA hatA ne salAha letA hatA. te eTale sudhI ke teo riTAyara thayA pachI potAnA vatana rAjakoTamAM AvI potAnI jiMdagInA aMta sudhI eTale 16 varSa rahyA tyAM sudhI temanA garIba chAparA heThe AvI temanI salAha letA hatA. goMDala rAjyamAM 19 varSa kArabhAra karyo te prAmANikapaNA tathA udAravRtti dayALu ne milanasAra svabhAva ane svataMtratA tathA niSpakSapAtapaNAne lIdhe tathA rAjyanI vaphAdArI ane aDaga rAjyabhaktine lIdhe ghaNo ujjvaLa gaNAyo hato. temanA kArabhAramAM goMDala sTeTa ghaNuM AbAda thayuM. te sAthe kAThiyAvADamAM eka namUnedAra rAjya ane hiMdamAM amuka namUnedAra rAjyo che temAM eka namUnedAra rAjya gaNAvA lAgyuM. temanA vakhatamAM relave vadhAravAmAM AvI. irigezananA taLAva tathA nahero, ispitAlo, garAsiyA kaoNleja, hAIskUla tathA bIjAM jAhera upayogI makAno bAMdhavAmAM AvyAM. rastAo jenI harIphAI na thaI zake tevA UMcA prakAranA karavAmAM AvyA. vasUlAta khAtAmAM sudhArA karI kheDUtone kabajAhakka ApIne tathA bhAgabaTAI ne badale vighoTI dAkhala karavAmAM AvI ane ghaNAka karo kADhI nAkhI goMDalanI prajAne karanA bojArahita banAvI. polIsakhAtuM sudhA2I UMcI paMktivALuM banAvyuM bahAravaTiyAono nAza karIne ke temane pakaDI peza pahoMcADI rAjyanI hadamAM suleha zAMti karI prajAnA jAnamAla paripUrNa rakSaNavALAM karyAM. te saghaLI yojanAo pAra utArI rAjyanI tijorI tathA prajAne AbAdImAM mUkI rAjA tathA prajAnI eka sarakhI rIte cAhanA meLavI 19 varSanA yazasvI kArabhAra pachI IsvIsana 1903mAM vayovRddha thavAthI tathA tenA pariNAme potAnI tabiyata joIne tevI rItanI durasta nahIM rahyAthI riTAyara thayA. te veLA rUA. 500nuM mAsika penzana teone ApavA TheravyuM paNa teo sarakArI nokara hoI temane eka penzana tyAMnA dhArA mujabanuM sarakAramAMthI maLavAnuM hoI goMDala sTeTamAMthI bIjuM penzana laI zakAze nahIM evo TharAva thayAthI te penzana teo laI zakelA nahIM. teo riTAyara thayA pachI temanI yAdagIrI kAyama rAkhavA tyAMnI prajAe temanuM tailacitra tyAMnI sara bhagatasiMhajI lAibrerImAM rAkhyuM hatuM. kAThiyAvADanA temanAM vakhANanArAMoe eka bIjuM tailacitra rAjakoTanI leMga lAibrerImAM rakhAvyuM che. riTAyara thaI teo potAnA vatana rAjakoTamAM jiMdagInA aMta sudhI rahyA. te daramiyAna teoe Jain Education Intemational 157 dharmAdAnAM tathA lokopayogI ane paropakArI kAmomAM potAnuM jIvana gALyuM hatuM. briTiza sarakAre temanI kadara karI khAnabahAdurano ilakAba sane 1910mAM enAyata karyo hato. rAjakoTamAM teo AgevAna zaherI hovAnuM mAna dharAvatA hatA. teo 76 varSanI vaye tA. 26-11-1919nA roja rAjakoTa madhye svargavAsI thayA. te divasa nAtAla sababa ophiso tathA zALAomAM rajA hatI paNa zoka pradarzita karavA thakI resiDansIno sarakArI vAvaTo ardhI kAThIe rAkhavA te vakhatanA ejanTa Tu dhI gavarnare hukama karyo hato ne rAjakoTa sivila sTezananA vepArIoe bajAramAM potAnI dukAno baMdha rAkhI hatI. temanA avasAnanA khabara goMDala pahoMcatAM saghaLI ophiso tathA zALAo temanA mAnamAM nAmadAra mahArAjAnA hukamathI baMdha karavAmAM AvI hatI tathA nAmadAra mahArAjA sara bhagavatasiMhajI zoka pradarzita karavA eka jAherakhabara bahAra pADyA pachI khAnabahAdura bejanajInI nokarInI kadara tarIke temanI vidhavAbAI jarabAIne mAsika penzana rU. 250 nuM bAMdhI Apela hatuM temAM darzAvela ke : "A rAjyanA dIvAna sAheba khAnabahAdura bejanajI meravAnajIe lAMbI mudata prazaMsApAtra nokarI karI potAnA padane badhI rIte pUrNa lAyaka nIvaDI amArI ne prajAvarganI prIti meLavI hatI. kIrti ane sarvanA sadbhAva sAthe sane 1903nI sAlamAM nAdurasta tabiyatane lIdhe teoe potAno hoddo choDyo hato. nokarI choDyA pachI paNa pote jIvyA tyAM sudhI potAnuM lakSabiMdu rAjyanA hitamAM ja temaNe rAkhyuM hatuM. evA vaphAdAra aDaga rAjya rAjyabhaktanI kadara karavI iSTa hoI teo gujaryA te tArIkhathI temanA vidhavAne mAsika rUA. 250nuM penzana ApavAnuM pharamAvIe chIe. A hukamanI eka nakala amArI dilasojI sAthe temanAM vidhavAbAI jarabAIne mokalAvI.'' evo TharAva karyo hato. teo rAjakoTa pArasI aMjumananA prathama sekreTarI tathA tyArapachI saranazIna hatA, jethI te kome temanI sevAnI kadara karI. dareka jazanane bhaNataramAM marhumanuM nAma devAno tathA temanI chabI agiyArImAM mUkavAno TharAva karyo hato tathA gujaranAranA kuTuMba tarapha dilasojI batAvanAro TharAva rAjakoTanI prajAe kAThiyAvADanA ejanTa Tu dhI gavarnara sara ivAna mekonekInA pramukhapaNA nIce maLelI sabhAmAM karyo hato tathA kAThiyAvADanA ejanTa Tu dhI gavarnara nIce mujabanuM noTiphikezana bahAra pADI Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 svapna zilpIo. hatI. khAnabahAdura bejanajI meravAnajI jeoe sarakAranI tenI jagyAe bIjo putra goThavI tene putra tarIke jAhera karela nokarI ghaNAM varaso sudhI tathA amuka varaso sudhI goMDalanA che. te kAvatrAmAM mi. bhAIzaMkara solisiTara sAmela hoya koTha dIvAna tarIke nokarI karI hatI. temanA maraNanA mAThA samAcAra upara japtI mUkavAno hukama ane bhAIzaMkara solisiTaranI jANI teone bahu kheda thayo che. khAnabahAdura bejanajI dharapakaDa ne binajAmInalAyaka voraMTa kaDhAvyuM te mujaba rAyapuramAM sarakArI nokarImAM sane 1863mAM dAkhala thayA. sane 1884mAM potAnI havelImAMthI dharapakaDa karI aMgreja amaladAra sAme jaMge teoe mAMgarola darabArazrIe potAnA kArabhArI tarIke pasaMda caDelA javAMmarda solisiTare vaDI adAlatamAM jaI nyAya mAgyo. karI rAkhyA hatA ne te ja varSamAM teo goMDala rAjyanA dIvAna adAlate turata ja jAmIna para choDavA hukama karyo. zeTha thayA hatA. te mAnavaMta darajjA para teo 19 varSa rahyA. sane bhagubhAI premacaMde jAmInakhatamAM sahI karI chUTyA tyAre AkhuM 1903mAM teo riTAyara thaI rAjakoTamAM rahyA. tyArapachI teo amadAvAda brAhmaNanI bahAdurIne biradAvavA UmaTyuM hatuM. lokopayogI ane paropakArI kAmomAM rokAyelA rahetA. teonI A samagra kesa muMbaInI adAlatamAM cAlyo te vakhatanA sevAnI kadara karIne nAmadAra sarakAre teone khAnabahAdurano nyAyAdhIza mi. remanDa vesTe nyAya toLatA cukAdAmAM lakhyuM ke ilakAba sane 1910mAM enAyata karyo hato. teo sarakAranA rUpALIbA nirdoSa che. tethI japtI uThADI levI. bhAIzaMkara vaphAdAra nokara hatA. te sAthe dezI rAjyonuM hita jALavanArA solisiTara sAmenuM tahomatanAmuM sarakAre pAchuM kheMcavu. hatA. teonA svataMtrapaNA tathA prAmANikapaNAnI sAthe teonuM rUpALIbAne thayela kharca sarakAre bhogavavo. sarakArI hadaya udAra ne dayALu hatuM ane tethI teo lokamAM ghaNA amaladAronuM valaNa ane kRtya ApakhudI bhareluM che. mAnasarI hatA. bhAIzaMkarabhAI nAnAbhAI bhaTTa amadAvAda bhAIzaMkarabhAI solisiTara myunisipAliTInA prajAmatathI cUMTAyelA prathama pramukha banyA amadAvAda pAsenA bhUvAlaDI gAme bhAIzaMkarabhAIno hatA. temaNe prajAkalyANa ane amadAvAdamAM revAbAI dharmazALA hato. te janma saMvata 1901nA zrAvaNa sudi 10nA divase thayo hato. be mAtApitAnI chatrachAyA chInavAtAM dAdImAe uchera karelo. teo vidvAna uparAMta tattvajJAnI, sAhityakAra hatA. prAthamika zALAnuM bhaNatara pUruM karI talATInI parIkSA ApI. mahAbhAratanAM aDhAreya parva gujarAtImAM pragaTa karyA hatAM. temAM nApAsa thatAM nirAza thayelA. dAdIe sadhiyAro ApatAM "saMsAra du:khadarzaka', 'rUpasuMdarI', "kAmanAtha', 'zivalakSmI' vagere kaheluM "bhaIlA! nApAsa thayo temAM zuM thayuM? jiMdagI thoDI graMtho lakhyA hatA. hArI beTho cho? bhaNatara AgaLa vadhAra." pAchaLathI mi. ricI amadAvAdano kalekTara banyo hato. bhAIzaMkarabhAI solisiTara thayA. amadAvAda-muMbaImAM zrI navalarAma lakSmIrAma paMDyA vakIlAta zarU karI thoDA vakhatamAM buddhicAturya-bAhozI, bahAdurI ane khaMtane kAraNe nAmanAno DaMko vAgavA mAMDyo. janma : suratamAM I.sa. 1836mAM. vIsanagarA nAgara koThanA darabAra deva thayA. tenI upara jatI besADavA aMgreja emanA pitA suratamAM zrI suratabhAI desAIne tyAM nokarI tAlukadArI seTalamenTa kamiznara mi. ricI kalekTarane kahIne karatA. emanI mAtAnuM nAma naMdakora. mAtApitAne e eka ja jakhI besADI ThAkora sAhebanA rANI rUpALIbAe jAhera karyuM putra hatA. ke potAne odhAna che tethI vahIvaTano adhikAra mane maLavo abhyAsa : gAmaDAnI nizALamAM abhyAsa karI AThame joIe te mATe bhAIzaMkarabhAI solisiTarane rokyA. temaNe varSe durgArAma mahetAjInI zALAmAM dAkhala thaI gujarAtI mi. ricI sAme bAtha bhIDI laData calAvI koTha uparathI jatI abhyAsa pUro karyo. parIkSAmAM pAsa thatAM pAghaDI ne pustako uThADI levAno hukama karAvyo te sAthe janmelAM bALakuMvaranA inAmamAM maLyAM. pachI aMgrejI skUlamAM 1857mAM 16 varSanI vAlIpaNAno ane rAjavahIvaTano adhikAra rUpALIbAne apAvyo uMmare abhyAsa pUro karyo. tethI apamAnita thayelA mi. ricIe bIjo Aropa evo Ubho emanuM prathama lagna 11 varSanI vaye thayeluM paNa daseka karyo ke rUpALIbAe janma Apela putra avasAna pAmela che ne Jain Education Intemational Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo 159 mahinAmAM e patnI (zivagaurI) gujarI javAthI bIjuM lagna rItanA vicAra "gujarAta mitra' vagere patra dvArA jaNAvatA. surata jillAnA kaDoda gAme vyAsa harilAlanI putrI maNigaurI karaNaghelo' upara eka vAtika paNa e ja patramAM lakheluM. sAthe thayuM. emane be saMtAno thayAM, putrI kamaLA ne putra "vIramatI' nATaka ane 'bhaTTanuM bhopALuM' paNa emanI kRti che. dhImaMtarAma. - 1876mAM kAyadAno abhyAsa karyo ane phArasI bhASA vyavasAya : 1854mAM suratanI aMgrejI hAiskUlamAM paNa zIkhyA. 'vyAkaraNa lekha'nA pATha lakhavA mAMDyA ane rU. 10nA pagAre madadanIza zikSaka thayA. 1861mAM rUA. 60nA kAyadAnI noTa lakhavA mAMDI. 1887mAM kavi narmadAzaMkaranI pagAre DIsAnI aMgrejI skUlanA mukhya zikSaka thayA. thoDA vakhata jIvanakathA lakhI. eo uttama koTInA vivecaka hatA. pachI surata hAiskUlamAM AvyA ne 1864 sudhI rahyA. vacce hindustAnamAM sthAnika svarAjya-sabhAonAM dhoraNa lorDa thoDo vakhata sarakArI mIDala skUlanA mukhya zikSaka thayelA. ripananA vakhatamAM baMdhAyA paNa 1882mAM zrI navalarAmanI hAiskUlamAM emano pagAra rU. 80 hato. e arasAmAM kalpanA hatI ke grAmasabhAo, tAlukAsabhAo, jillAsuratamAM TreniMga skUla sthApavAnI vAta cAlatI hatI. e jyA sabhAo, prAMtasabhAo ema uttarottarI eka para bIjI ane mATe emaNe umedavArI karI hatI paNa e jagA zrI naMdazaMkara saunA upara eka "mahAsabhA" thaI zake. tuLajAzaMkarane maLI. e skUlamAMthI zrI naMdazaMkara 1867mAM kRtio : emano prathama graMtha 1867mAM prasiddha thayo. lAisansa Teksa khAtAmAM gayA eTale e jagA para zrI tyAra pahelAMnuM ne pachInuM ghaNuM lakhANa chapAyA vinAnuM che. navalarAmane mUkavAmAM AvyA. gujarAta zALApatra'mAM emaNe ghaNA lekho lakhyA che. emanA pagAra 100 rUA. hato. 1868mAM e rUA. 120 pagAre lakhANono saMgraha "navalagraMthAvali'nAme cAra bhAgamAM prakaTa thayo kAyama thayA. 1870mAM suratanI e TreniMga skUla baMdha thatAM che. dezI kArIgarone uttejana', "karasanadAsa mULajI caritra', emane rUA. 125nA pagAre amadAvAda che. rA. TreniMga kaoNlejanA "mahetAjI durgArAma maMchArAma caritra', "gujarAtI zabda mULadarzaka upAcArya nImyA. e vakhate tyAM rA. sA. mahipatarAma rUparAma koSa', "kAMtA ane subodha ciMtAmaNi' vagerenAM vivecano emaNe nIlakaMTha AcArya hatA. e jagA para 1876 sudhI rahyA. e lakhyAM che. daramiyAna emaNe "gujarAta zALApatra'nA taMtrIne "bALavivAha I.sa. 1888mAM emaNe paralokagamana karyuM. tyArapachI niSedhaka maMDaLI'nA maMtrI tarIke kAma karyuM. 1876mAM teo keTalAka divasa bAda emanA pitAnuM avasAna thayuM. emanA rAjakoTa TreniMga kaoNlejanA AcArya nimAyA. tyAM pagAra rU. mAtazrI agAu gujarI gayAM hatAM. suratamAM nagInacaMda holamAM 140 hato paNa vadhIne rUA. 200 thayo. tyAM bAreka varSa rahyA. vyA. emanuM tailacitra mukAyuM che. emane 2 tyAM emaNe pelI prakhyAta "bALagarabAvaLI' lakhI. sara camanalAla zetalavADa | pravRtti : 1862mAM "mahArAja lAyabala kesa' cAlato hato tyAre sudhArAvALA zeThiyAoe jAhera karyuM ke prastuta kesa DaoN. sara camanalAla harilAla zetalavaDa, nAiTa, bI.e, bAbata uttama kavitA lakhI mokalanArane rUA. 250nuM inAma nAma ala. ela.ela.bI., je.pI.ke.sI.AI.I.ela.ela.DI. ApavAmAM Avaze. zrI navalarAme 1863mAM 250 pAnAM bharI sara camanalAla jJAtie brahmakSatriya emano janma sana kavitA lakhI mokalI. sADA sAta mahinA rAha joI parIkSakone 1866nA julAImAM bharUcamAM thayo hato. patra lakhyo tyAre temaNe ghaNe divase adhuM inAma ApavA TharAvyuM emanAM vaDavAo mULa paMjAbanAM vatanI hatAM. e bAju paNa te emaNe kabUla karyuM nahIM ane kavitA pAchI maMgAvI talavaDasa karIne eka jAti che. temanA zeTha talavaDasa tarIke oLakhAtA. te zabda apabhraMza thaIne setalavaDa thaI gayo. | 'hindustAnI bhUta ane vartamAna dazAnI tulanAnAmano mogala sainiko paMjAbamAM laDavA gayelA tyAre keTalAka aMgrejI nibaMdha I.sa. 1862 ne 66nI vacce lakhyo. emAM setalavaDoe temane nANAM dhIrelAM ane pachI teo temanI sAthe dharma, rAjya, vyApAra, gRhasaMsAra vagere aneka viSayo para (aDhAramI sadImAM) AvelAM. hAla teo gujarAta, muMbaI, emanA vicAro rajU thayA che. saMsArasudhArAnA viSayo para navI lakhanau, banArasa ane dakSiNamAM vase che. lIdhI. Jain Education Intemational Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 svapna zilpIo. sara camanalAlanA pitA zrI harilAla aMbAzaMkara ane hatA. sane 1951mAM teo impiriyala lejisleTiva pitAmaha zrI aMbAzaMkara vrajarAya sarakArI hoddedAro hatA. kAunsilamAM joDAyA hatA. sara camanalAlanA pitAnI nokarI amadAvAdamAM hovAthI sane 1920mAM temanI cUMTaNI inDiyana lejIsleTiva temanI bAlyAvasthA amadAvAdamAM pasAra thayelI. temaNe sane esembalImAM thaI hatI paNa muMbaInI ekjhikyuTiva 1880mAM raNachoDalAla choTAlAla hAiskUlamAMthI meTrikanI kAunsilamAM temanI nimaNUka thayelI hovAthI teo te jagyAno parIkSA pasAra karelI ane muMbaInI elphinsTana kaoNlejamAMthI upayoga karI zakyA nahotA. sane 1923mAM temanI cUMTaNI sane 1884mAM bI.e.nI parIkSA pasAra karelI hatI. pharIthI senTrala esembalImAM thaI hatI. sara camanalAle rAjakIya kaoNleja choDyA pachI emanA pitAnI icchAthI emaNe caLavaLanA guru tarIke sara phIrojazAhane svIkAryA hatA. sANaMdamAM tejurI-kArakunanI nokarI svIkArelI ane cAra divasa sara camanalAla bombe presiDansI esosiezananA pachI pitAne pUchyA vinA kalekTara pAse jaIne e nokarInuM 1901mAM pramukha hatA. "bombe provinsiyala konpharansanI rAjInAmuM ApeluM. kalekTara emanA pitAnA oLakhItA hovAthI solApura mukAme maLelI 11mI beThakanA teo pramukha cUMTAyA teNe sara camanalAlane rAjInAmuM na ApavAne samajAvelA, paNa hatA. sane 1927mAM nezanala libarala pheDarezananI 19mI teo na samajavAthI teNe eka varasanI rajA pagAre vagere maMjUra beThakanA teo svAgata pramukha cUMTAyA hatA. sane 1928mAM karI hatI. alhAbAdamAM maLelI tenI 11mI tathA 1937mAM kalakattAmAM tyAra pachI sara camanalAle muMbaI AvIne kAyadAno maLelI 19mI beThakanA sane 1935mAM "inDiyana isyuransa abhyAsa zarU karyo ane sAthe sAthe orienTala TrAnsaleTaranI kaMpanI'nI muMbaI mukAme maLelI trIjI beThakanA teo pramukha ophisamAM mAsika rUpiyA sonA pagArathI nokarI cha mAsa sudhI cUMTAyA hatA. sane 1919mAM sthapAyela 'vesTarna inDiyA nezanala karI. sane 1887mAM ela.ela.bI.nI DigrI meLavIne temaNe libarala esosiezananA teo keTalAMka varaso sudhI pramukha muMbaInI hAIkorTanI epelaTa sAiDamAM vakIlAta zarU karI hatI. hatA. temaNe pahelI prakhyAti bhadu bhaTa kesamAM sara phirojazAha sane 1927mAM sAimana kamizanano virodha karatAM mahetAnI sAme vagara phIe UbhA rahIne meLavI hatI. dareka bhASaNa temaNe copATI ane sara kAvasajI haoNlamAM ApyAM hatAM. varasa pachI eka kAyadAne AdhAre eka varasa dhaMdho baMdha rAkhIne sane 1918mAM sara camanalAla "sAuthabaro kamiTimAM, teo epeleTamAMthI orijinala sAiDanA eDavokeTa banI gayA sane 1919mAM 'haMTara kamiTi'mAM, sane 1930-31mAM rAunDa hatA. tyAra pachI sane 1899mAM temane DAkoranA maMdiranI reha konpharansamAM nizA Tebala kaoNnpharansamAM nimAyA hatA. apIla privi kAunsilamAM dAkhala karavA mATe IglAMDa javAnuM sane 1919nA arasAmAM muMbaInI hAikorTanA jaja thayuM hatuM. sane 1907mAM sara phIrojazAhanI vatI "phoksa ' tarIke temanI nimaNUka karavAmAM AvI hatI. kesa'mAM mi. invarAriTInI sAme UbhA rahIne ane sane 1 1916mAM sUrajamalla-hornamena kesamAM UbhA rahIne temaNe sane 1917mAM teo muMbaI yunivarsiTInA vAisa prakhyAti meLavI hatI. cAnselara nimAyA hatA, je hoddo ekaMdara bAra varasa bhogavyo teo sane 1892mAM muMbaI yunisipAliTInA hato. yunivarsiTInA pratinidhi tarIke vIsa varasa sudhI kaoNrporeTara cUMTAyelA ane lagabhaga pacIseka varasa temAM cUMTAtA myunisipAliTImAM ane bAra varasa sudhI lejisleTiva rahyA hatA. te daramyAna sane 1902 thI 1921 sudhI teo kAunsilamAM teo cUMTAyA hatA. skUlsa kamiTinA ceramenapade rahyA hatA. sane 1920mAM sara camanalAlane ela.ela.DI.nI DigrI sane 1893mAM lejisleTiva kAunsilanA membara tathA saranAiTano ilkAba, sane 1923mAM ke.sI.AI.no cUMTAyelA sane 1895mAM pharIthI cUMTAyelA sane 1903thI ilakAba ApavAmAM Avyo hato. 1915 sudhI muMbaI yunivarsiTI taraphathI teo cUMTAtA rahyA sara camanalAle keTalAMka pustako paNa lakhelAM. temaNe nava Jain Education Intemational Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo 161 vakhata yuropanI musApharI karI hatI ane jApAnanI mulAkAta chAMTI zuddhimAM lAvyA. zuddhimAM AvatAM paheluM kAma malabArIe paNa lIdhI hatI. e karyuM ke heDamAstara upara je hAthamAM AvyuM te kAgaLo vagere sara camanalAlanI kArakirdI pacAsa karatAM vadhAre varasanI pheMkIne potAnA ghara tarapha bhAgyA. ghera pahoMcyA ane joyuM to hatI. daramyAna myunisipAliTI, dhArAsabhA, yunivarsiTI, potAnI mAtA bhIkhIbAI aceta paDyAM hatAM. malabArI potAnI hAikorTa ane judI judI saMsthAo dvArA temaNe kareluM kAma badhI vAta bhUlI gayA. Akho divasa besI rahI sevA-cAkarI noMdhane pAtra hatuM. karavA lAgyA. traNa divasa ane traNa rAta sudhI malabArI niraMtara potAnI mAtAnI sevA karatA rahyA to paNa te bacI baherAmajI maheravAnajI malabArI zakyAM nahIM. zrI malabArIno janma mAtAnA maraNathI malabArIne bahu ciMtA thavA lAgI. te 1853mAM vaDodarAmAM thayo hato. pote eka caMcaLa bALaka hatA ane te mujaba te hoziyAra, catura emanA pitA dhanajIbhAI mahetA ane gaMbhIra mANasa paNa thavA lAgyA. emane potAnI mAtAnA vIsa rUpiyAnA pagAramAM ekAeka mRtyuthI bahu duHkha thayuM. emanI mAtA bahu zuddha vaDodarAmAM nokara hatA. malabArI caritravALAM ane udAra hRdayanAM hatAM. dAna ane dayAnI lAgaNI muzkelIthI cha sAta varSanA thayA emanA hRdayamAM eTalI badhI hatI ke potAnI vahAlAmAM vahAlI tyAM to emanA pitA gujarI cIja teo ApI detAM ane halakAmAM halakI jAtinA mANaso gayA. khAvApIvAnuM kAMI ThekANuM joDe paNa sAro vyavahAra cUkatAM nahIM. koI koI divasa emane nahIM hovAthI temanI mAtA potAnI A vRttine lIdhe pArasI samAjamAM bahu anAdara paNa bhIkhIbAI potAnA dUranA saMbaMdhI maheravAnajI nAnAbhAI sahana karavo paDyo hato. emane bIjA vivAhathI kadI sukha malabArIne ghera nAnapurA gAmamAM rahevA gayA. maLyuM nahotuM. mAtA bhIkhIbAInA zuddha caritrano prabhAva putra maheravAnajI vidhura hatA. emane saMtAna na hatuM tethI malabArI upara bahu paDyo. mAtA ane putramAM sneha paNa ghaNo emaNe bhIkhIbAI sAthe lagna karyuM ane malabArIne potAnI hato. ekabIjA jIvajAnathI cAhatAM. potAnI jiMdagImAM pAse rAkhavA mAMDyA. pAMca varSanI uMmaramAMthI ja malabArIe malabArI emanI mAtAne bahu ja vakhata yAda karatA hatA. zALAmAM javAno AraMbha karyo hato. asalI rIti mujaba prathama mAtAnA maraNa vakhate malabArI phakta bAra varSanA hatA. gujarAtIno abhyAsa tyAM temane karAvavA mAMDyo. vidyArthI tema emanA koI paNa saMbaMdhI emane te samaye bhaNAve tema avasthAmAM ja teo bahu caMcaLa hatA. emanA zarIranI garadana nahotuM. to paNa emaNe potAnA ja daDha nizcayathI bhaNavAnuM zarU bharelI ane majabUta hatI. khela ane tamAzA emane bahu pasaMda rAkhyuM. sarata AvI tyAMnI mizana skUlamAM teo aMgrejI hatA. ATha nava varSanI avasthAmAM paNa pote evA madhurA zIkhavA lAgyA. traNa varSa sudhI tyAMnI pAThazALAmAM bhaNyA. svarathI gAyana gAtA ke jethI AsapAsanA daMga thaI jatA. pAThazALAnA mukhya uparI mi. Diksanane emano cahero joI potAnA zikSAguruthI DarI bIjA chokarAne mAra khAtA dekhI temane emanA upara bahu prIti thaI hatI ane teo kahetA hatA ke ghaNuM ja duHkha thatuM, chatAM zALAnI bahAra emanI mastI thoDI bhaviSyamAM malabArI avazya mahAna puruSa thaze. te malabArI nahotI. thoDA vakhata pachI maheravAnajIe eka jagyAe kAma sAthe bahu prema darzAvI bolatA. malabArIne paNa emanI sAthe zIkhavAne mUkyA paNa tyAM emaNe barobara kAma na karyuM tyAre bolavAthI thoDA divasamAM aMgrejInuM sAruM jJAna prApta thayuM. bolatAthI zo divasamAM aMgejIna sA. temane pharIthI zALAmAM mUkI gujarAtI ane aMgrejI zIkhavavA zeksapiyara, milTana, Tenisana Adi mahA kavionA graMtho teo mAMDyuM. emanI mastI ahIM paNa baMdha rahI nahI. zALAmAM bahu sArI rIte vAMcI tema ja samajI temAM rasa levA lAgyA. tophAna karatAM karatAM eka vakhata te pakaDAI gayA. heDamAstare heDamAstara 1869mAM malabArIe meTrikyulezananI (pravezaka) parIkSA ApI emane (bAra) soTInA phaTakA mAravAnI sajA karI. pahelI soTI parata gaNitamAM kAcA hovAnA kAraNathI te pAsa karI zakyA NI nahIM. tyArapachI teo muMbaI gayA ane tyAMnI eka zALAmAM Jain Education Intemational Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 svapna zilpIo vIsa rUpiyAnA pagArathI zikSaka thayA. thoDA mahinA pachI emane eka-eka patro sudhImAM temanI lekhanazakti, pIDha vicAra ane eka zALAmAM mahine sATha rUpiyA maLavA lAgyA ane tyAM nirAbhimAnanI prazaMsA thaI. bhAratanA te samayanA vAisaroya vidyArthIonAM TyUzananA maLIne doDhaso rUpiyA emane maLavA laoNrDa ripana tenI kiMmata sArI rIte samajI te patra vAMcavA lAgyA. have emane dravya saMbaMdhI kAMI kaSTa rahyuM nahIM. te lAgyA. potAnA patranI ATalI unnati kALamAM malabArIne daramiyAna emaNe potAno abhyAsa choDyo nahoto. te suprasiddha arthazAstravettA mi. dinazAha edalajI vAcchAnI gaNitamAM bahu kAcA hovAthI cAra varSa te pAkuM karyA bAda sahAyatA maLI. 1883mAM malabArIe dezabhakta maharSi 1871mAM temaNe meTrikanI parIkSA pAsa karI. malabArIno dAdAbhAI navarojajInI salAhathI "voisa opha inDiyA' divasa sAro Avyo. muMbaInA prasiddha DokTara vilsanane emanI (hindano avAja) e nAmanuM eka patra kADhyuM, paraMtu te bahu joDe paricaya thayo. DaoNkTara vilsana gujarAtI bhASA sArI rIte divasa cAlI zakyuM nahIM ane tene spekTaTaranI joDe bheLavI devuM samajatA hatA. malabArIe gujarAtI bhASAmAM kavitAo bahu paDyuM. ja sArI rIte racI hatI. te jyAMnI tyAM rakhaDatI paDI hatI. malabArI A samayamAM samartha vidvAna meksamUlaranAM eka divasa koI mitranI sUcanA uparathI DaoNkTara vilsananI 'hIbarTa' bhASaNonA dezanI judI judI bhASAomAM anuvAda najare te AvI. DaoNkTara sAhebane te bahu pasaMda paDI. eno karAvavAne phaMDa ekaThuM karavA bhAratanAM moTAM moTAM nagaromAM pharavA saMgraha karI 1875mAM 'nItivinodanA nAmathI te bahAra pADI. lAgyA. emaNe spekaTeTaramAM evA hAsyapUrNa lekho lakhyA che jenA gujarAtI sAhityanI duniyAmAM e pustakanI bahu prazaMsA thaI upara lokonI bahu prIti utpana thaI ane 'gujarAta ane hatI. malabArInuM nAma prasiddha thayuM. emano bIjo graMtha "India. gujarAtI' nAmanA pustaka rUpe te prakAzita thayA. DaoNkTara muse in India Garb"(hindanI kavitA-aMgrejI be vilsananA mRtyu upara emaNe 'vilsana viraha' nAmanuM gujarAtI libAsamAM) e nAmano aMgrejImAM pragaTa thayo e pustake kAvya racyuM. e kAraNathI gujarAtI sAhityamAM emane eka moTuM malabArInI vadhAre prasiddhi karI. nAmadAra, mahArANI ucca sthAna prApta thayuM. 1881mAM temanuM 'saroda-itaphAka' vikToriyA, misa phlorensa nAiTiMgela, pro. meksamUlara, nAmanuM kAvya prakAzita thayuM. lokoe te graMtha paNa bahu pasaMda karyo rAjakavi Tenisana vagere ghaNAM vidvAno ane mahAjanoe e graMtha hato ane tene paNa ' vilsana viraha ane nItivinoda'nI sAthe vAMcI malabArInI yogyatA svIkArI hatI. sthAna maLyuM hatuM. 1883mAM malabArInuM dhyAna dezanI vidhavAo 1876mAM teo patrakAranI AlamamAM UtaryA. muMbaImAM upara thatA atyAcAro tarapha kheMcAyuM. sAmAnya rIte strI jAtinuM keTalAka yuvakone maLIne inDiyana spekTaTara' nAmanuM patra kADhyuM kaSTa dekhIne temanuM hRdaya sadA du:khI rahetuM. emaNe potAnA hatuM. temAM malabArI lekha lakhavA lAgyA ane pAchaLathI te baMdha pahelA graMtha "nItivinodamAM vidhavAonAM duHkho upara bahu AMsu thatuM joI kharIdI paNa lIdhuM. malabArInI lekhanazakti jevI vahAvyAM hatAM. emano mata evo hato ke koI vidhavAnI icchA jabarI hatI tevI temanI Arthika zakti nahotI. ene lIdhe punarvivAhaviruddha hoya teNe punarvivAha karavo nahIM, paraMtu emane e patra calAvavA bahu bahu muzkelIo sahana karavI bALavidhavA ke je pati ke vivAha e zabdano artha paNa jANatI paDI. AraMbhamAM mAMDa mAMDa enA pacAsa-sATha grAhaka thayA paNa na hoya teNe AkhuM jIvana vaidhavyamAM vyatIta karI pArakI malabArIne potAne lekho ane prapho tapAsavAM paDatAM ane khuzAmatamAM gALavuM e eka temanA upara bhAre julama thAya che. sthAnika grAhakone tyAM paNa potAne patra vaheMcavA javuM paDatuM. baMgALanA suprasiddha sudhAraka paMDita IzvaracaMdra vidyAsAgare bahu kharcanI rakama vadhI javAthI emane potAnI patnInAM AbhUSaNo udyogathI vidhavAonA pakSamAM vidhavAvivAhano kAyado pasAra vecavAM paDyAM hatAM. A badhI vipattione vairyapUrvaka sahana karI karAvyo hato. malabArIe paNa tana, mana, dhanathI evA prakArano teo potAnuM kAma karavA gayA ane aMte emane e kaThina eka viSaya hAthamAM lIdho. bAra varSanI aMdaranI chokarI ane tema parizramanuM phaLa e maLyuM ke 1878thI inDiyana spekaTeTara ja 16 varSanI aMdarano chokaro. enuM lagna na karavuM evo kAyado jANItuM thavAno AraMbha thayo. ane thoDA vakhatamAM te bhAratanAM pasAra karAvavAno prayAsa karavA mAMDyAthI lokoe temane bahu mukhya patromAM to zuM paNa amerikA, phrAnsa ane iglenDamAM paNa burA agara bhalA kahyA. pArasI hoI hindu jAti sudhAravAnuM Jain Education Intemational Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo. 163 kAma potAne hAthe levAthI keTalAka lokoe emane badanAma karyA. svIkAra karyo nahoto. lorDa karjhane 'kesare hiMda'nuM prathama varganuM keTalAMka lokoe to emanA khAnagI kAmamAM aMtarAya ane suvarNapada ane lorDa minToe 'sara'no khitAba ApavA mAMDyA harakato paNa nAkhI, paraMtu te potAnA kAmamAM mazagUla ane nIDara hatAM. teno paNa temaNe upakAra sAthe asvIkAra karyo, evA e rahI potAnI lekhinI ane sahAyakonA baLa upara vizvAsa saraLa hRdayanA ane ekamArgI hatI. nAma kADhavAnA teo jarA rAkhIne lokonI evI kharAba vartaNUka upara temaNe dhyAna ApyuM paNa bhUkhyA nahotA, paraMtu kAma karI ja jANatA hatA. AnuM ja nahIM. laoNrDa ripanane maLIne emane bhAratanI vidhavAonI pariNAma e thayuM ke temanI niMdA karanAra mANasone paNa temanA musIbatono pUreparo khyAla emaNe Apyo. pahelAM to laoNrDa hetunI pavitratA kabUla karavI paDI hatI tathA temanAM satkarmoe ripana jarA vicAra karavA lAgyA paNa pAchaLathI teo ja temanuM nAma jagaprasiddha karyuM hatuM. malabArInA pakSamAM gayA. malabArIe prayatna karavAmAM to kAMI julAI 1912nI sAlamAM mi. baherAmajI maheravAnajI paNa bAkI na rAkhyuM paraMtu lokonA moTA bhAganA virodhanA malabArInuM mRtyu zarIraprakRti narama hovAthI zImalAmAM thayuM. kAraNathI sarakAra bALavivAha rokavAno viSaya hAthamAM laI zakI emaNe bhAratanA hitArthe potAnuM tana, mana ane dhana sarva arpaNa emaNe bhAratanA nahIM. thoDA divasa pachI 1883mAM emanA prayatnanuM phaLa e thayuM karyuM hatuM. teonuM citta pArakAnuM bhaluM karavAmAM niraMtara pravRtta ke 'sahavAsa saMmati' (athavA saMmativaya)no kAyado pAsa thayo. rahe. aneka prakAranAM kaSTo. TIkAo ne lAMchano sahana karIne A dhAMdhalanA samaya pachI malabArIe be kAma mahattvanAM paNa potAnA uddezomAM ja teo lAgI rahetA. zrI malabArInuM karyA. eka to e ke emaNe suvikhyAta zrIyuta dayArAma jIvana bahu ja UMcuM hatuM. dezanI vidhavAonI durdazA dekhI gImalanI sahAyatAthI sevAsadana nAmanI eka saMsthA sthApita sudhAravAne mATe mahA parizrama laI vicAra karavAthI temane karI. ahIM bhAratanI strIone hakka, sUyANI vagerenuM kAma mAlUma paDyuM ke abaLAonA utkarSa mATe eka AzramanI pUrI zIkhavavAmAM AvatuM. bIjuM emaNe zImalAnI pAse dharmapuramAM jarUra che. kSayanA rogIo mATe ArogyagRhanI sthApanA karI hatI. te pote jANItA saMsAra sudhAraka hatA, paraMtu te sAthe A samaya daramiyAna paNa malabArInI lekhinI zithila bahu jabarA lekhaka paNa hatA. emanA vinodapUrNa samAjanahotI. vilAyata jaI AvyA pachI 1893mAM emaNe potAnI sudhAraNA saMbaMdhInA lekha jemaNe vAMcyA che teo temanA upara vilAyatanI musApharI vize ja "The Indian Eye of bahu khuzI thayA hatA. asAdhAraNa lekhanazaktinA baLathI temaNe English Life' (aMgrejonA jIvana upara hindavAsIonI potAnuM nAma ghaNuM bahAra pADyuM hatuM. bhAratanA uparAMta yuropanA dRSTi) e nAmano graMtha prakAzita karyo. A graMtha paNa lokoe dezo sudhInA moTA vidvAno emanI yogyatA joI temanA mitra bahu pasaMda karyo. spekaTeTara to nIkaLatuM ja hatuM ane tenA thayA hatA. uparAMta emaNe potAnA taMtrItva nIce 'East and west' (pUrva zeTha caMdulAla ane pazcima) e nAmanuM eka mAsika patra zarU kareluM, je malabArI bahu nirAbhimAnI puruSa hatA. temane mana nIca ke carotaramAM gulAbadAsa velajInI peDhI prAmANikatA ane UMcano bilakula bheda nahoto. emano svabhAva bahu saraLa hato. saddhara vyApAra mATe mazahUra. A peDhInA zeTha caMdulAla sAtamAM jene emano ekavAra paricaya thato te koI divasa temane bhalatA puruSa hatA. saLaMga sAte peDhIoe prAmANika vyApArIo dIThA nahIM. garIbanA to teo kharA mitra hatA. emanAmAM AtmabaLa hatA. zeTha kezavalAla goviMdajIe traNa putro peTalAdane evA paNa bahu hatuM. potAnA uddezo purA pADavA emane Arthika ApyA ke emaNe e sAta peDhInuM nAma UjaLuM karyuM. zeTha dabANa ane zArIrika mahenata game teTalI sahana karavI paDe te nAraNabhAI kezavalAla e emanA sauthI moTA putra. emaNe letA, paraMtu te potAnA siddhAMto kadI cUkatA nahIM. vyApAra ane prAmANikatAmAM sAhasa umeryuM ane sva. pro. gajjaranI salAha ane sahAyatAthI nAnuM raMgavAnuM kArakhAnuM 1887mAM mahArANI vikToriyAnI suvarNa jyubilI peTalAdamAM sthApyuM. A samayathI ja peTalAdanI vRddhi ane zeThanA upara emane muMbaImAM zerIphanI ane sara nAiTanI mAnavaMta kuTuMbanI khyAtino pAyo nakhAyo ema kahIe to cAle. zeTha padavI tathA khitAba maLatAM hatAM, paraMtu emaNe emAMthI ekeno Jain Education Intemational Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 svapna zilpIo nAraNabhAIe te samaye sahelo kuTuMba ane jJAtivirodha, emanA vakhate emanA kArakhAnAnA kAryakartAo taraphathI emane apAyela kAryamAM AvelI aneka vipattio ane teno majabUta hAthe vanabhojana vakhate banne zeTha-vANotare paraspara kADhelA udgAra emaNe ANelo ukela emanI dIrghadRSTi ane kArya parAyaNatA uttama hatA. emanI dayAvRtti ane dAnanuM pariNAma hatuM. emanA cAritrathI jevI rIte vyavasthA, vyApAra ane prAmANikatAnAM sUtro emanA sAhasathI emanI viveka buddhithI rAjI thaI zrImaMta emanA vaDIla bhAIonA jhilAvyAM emaNe jhIlyAM tevI ja rIte emane rAjaratnano caMdraka Apyo. zeTha nAraNabhAInA svargavAsa dAnavIratA paNa emaNe meLavI. emanI jAta-dekharekha nIce ja pachI emanI gAdI zeTha ramaNalAla kezavalAle zobhAvI. e paisAno vyaya thavo joIe evo svAmI akhaMDAnaMdano emane zeThanuM nAma gujarAta bahAra prasiddha hatuM. emanA udAra hRdayanI upadeza je paisA raLI jANavA tene vAparI paNa jANavA eTaluM emanA premabharyA svabhAvathI emanA dayALu aMtaHkaraNanI chApa ja nahIM paNa jAte vAparI jANavA. zeTha caMdulAla prati varSa pharatAM je je temanA saMbaMdhamAM AvyuM te saunA upara paDelI. malabAramAM gAmaDAnAM garIbone annavastra pUrAM pADavA jAte gADIomAM phare ke madrAsamAM, bihAramAM ke utkalamAM jyAM jyAM duHkhanI vAta aMgata mANaso mokalI cokkasa tapAsa karAvI annavastra apAve, temaNe sAMbhaLI tyAM tyAM jAte gayA ane dAna ApI duHkha kUvo karavo hoya ke taLAva khodAvavA madada karavAnI hoya to kApyuM. AsAma relasaMkaTanA kAryamAMthI nivRtta thaI te pAchA pharyA. e jAte ja jAya. AmAM emanI suMdara vyavasthAzaktino lAbha guNajJa zrImaMta mahArAjA sAhebe emane 'dAtAra' padanuM suvarNa paNa maLe. 1927nA relasaMkaTa samaye teo zakya tyAM page, padaka arpI yogyanI yogya kadara karI hatI. gADImAM ke ghoDe besI pharyA. bUma paDI tyArathI te AkharanI A be vaDIla baMdhanA bhAIne keTalIka vakhata temanA vyavasthA pUrNa thaI tyAM sudhI jAte emAM AgaLa paDato bhAga tejamAM aMjAI gayelI prajA joI paNa na zake evuM banyAnA lIdho hato. potAnAM goDAuna ane dharmazALAo-osarI ane dAkhalA itihAsamAM ochA nathI. jyAre jyAre jyotio seniTeriyama saMkaTamAM Azraya levA AvanArane mATe khullAM AjubAju hoya tyAre vacalI jyoti vadhu prakAzamaya na hoya mUkIne temaNe zarUAta karI jarA pANI osaryA ke badhe pharI to tenuM astitva paNa na jaNAya, paNa vidhino saMketa ja evo AvyA ane annavastranI madada karI. tethI jarAka samaya vyatIta haze ke uttarottara ekaekathI caDhiyAtA ja puruSo zeTha thayo ke sastA anAjanI dukAnomAM madada karI. chevaTe ghara nAraNabhAI kezavalAlanI gAdIe AvyA. zeTha ramaNabhAIe bAMdhavAmAM zrI ThakkarabApA sAheba sAthe rahI bhaMgI lokanAM potAnuM jIvana dharmaparAyaNa karavA mAMDyuM, eTale gAdInAM sUtro adhUrAM rahelAM ghara pUrAM karAvyAM. garIba lokone maphata madada zeTha caMdulAlanA hAthamAM AvyA. ApI. zrI motIbhAI amInanI salAhathI je loka maphata madada zeTha caMdulAlanI zarUAtanI jiMdagImAM thoDAMka varSa ke nahIM ane sarakArI tagAvI meLavI zake nahIM tevAne mATe rUA. potAno vyApAra sAcavavAmAM vadhAravAmAM tene navA jamAnAne 10,000 dasa hajAra ne kharace eka sahakArI ghara bAMdhanArI anukuLa karavAmAM enI vyavasthA karavAmAM ja gayAM. temAMe maMDaLI sthApI relasaMkaTamAM jIrNa thayelAM ke paDelAM maMdiro ane emanI prAmANikatA, vyavasthAzakti, mANaso pratye dharmazALAonI durastI karavAnuM kArya karyuM. jAte moTaramAM pharI vAtsalyabhAva, kaThina prasaMgono ukela lAvavAnI zakti, pharIne jarAe vizrAMti lIdhA vagara dararoja daza gAma pharatA mANasanA uparano kAbU, manuSya svabhAvanI UMcI parIkSA ane kharAba rastA, ajJAnI lokonI avyavasthita kAryakartAone badha kadaradAnapaNuM e badhA guNo tarI AvyA. mANasane zeTha tarata agavaDo veThavI, gAmaDe jaIne maMdira ke dharmazALA jovA tena parakhI le ane tarata potAno karI jANe ane enI pAse keTaluM samArakAmano aMdAja bAMdhavo, tyAMnAM lokone bhegAM karavAM kAma kevI rIte levuM eno ene keTalo badalo kevI rIte Apavo samajAvavAM emAM ye pakSa hoya to sArvajanika kAma che. mA ene kevI rIte vadhu sukhI banAvavo e badhAno nirNaya bahu ja bhegA thaI jAo ema Agraha karavo e badhI vAta nAnIsUna tvarAthI karI tenI sAthe te pramANe vartana rAkhI zake emanI na hatI. temAM koIka gAmaDe cA pIne jAva-jamIne jAva-rAta vyavasthAzaktithI emanAM kArakhAnA jUnA ane kAryadhuraMdhara rokAI jAo ema saMbaMdhIonI ane sajjanone mANaso paNa ajAyabI pAmelA. emanI dhArAsabhAnI cUMTaNI aMtaHkaraNapUrvakanI vinaMtI samayanA abhAve na svIkArI zakavArtha Jain Education Intemational For Private & Personal use only Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo 165 nA pADIne sAMja paDe dhAryo kAryakrama pUro karavo ane rAtre ghera ane mIrapura khAsamAM rahetA mi. heMDarasana jemaNe AMkhonA AvI AvatI kAla mATenI taiyArI karavA nakazA ane arajIo rogono nAza karavA jIvana arpaNa karyuM hatuM te herAna thaI gayo. laI besavuM. kArakhAnAnA mahattvanA praznono nikAla karavo ane A dazya thathA joIne bhalabhalA dhaniko Azcaryacakita thaI gayA bIje divase savAranA to gAmaDe pharavA laI javA moTara hAjara hatA. A kArya to emaNe ekale hAthe upADI ekale hAthe pAra hoya ja. Ama lagabhaga badhAM ja gAma ane te ye peTalAda pADyuM. gujarAtamAM ane gujarAta bahAra potAnA nAmano DaMko pharatAM-16 mAilanAM badhAM gAma eTale lagabhaga eka mahino vagADyo. "navacetana ane zAradA' jevAM gujarAtanA ane bRhada satata kArya karyuM ane AvA kAmamAM vacceno vakhata kADhI bapore gujarAtanAM ja mAsiko nahIM paNa paraprAMtIya mAsikoe paNa vaDa nIce ke taLAva pAse sAthe lAvelA bhAthAmAMthI ja khAvuM tenI mukta kaMThe prazaMsA karI. sAptAhiko ane dainiko to jenAM evo nizcaya eTale keTalI sakhata sahanazIlatA, keTalo khaMta, vakhANa karatAM thAkyAM nahIM evA netrayajJa to zeThanI udAratAnI keTalI aDaga kAryapriyatA ane keTalI kuzaLatA zeThanAmAM haze tenuM vyavasthA zaktinI dAnamAM paNa vivekabuddhinI ane bIjA aneka mApa A kArya vakhate badhAMne jaNAI AvyuM hatuM. guNonI jhAMkhI karAvI hatI. AvI ja kartavyaparAyaNatAthI paraMtu emanI vyavasthAzakti, kAryaparAyaNatA adbhuta prerAIne sana 1924mAM AgrA taraphanI ativRSTi vakhate zeTha sahanazaktino paricaya to netradAna yajJa vakhate saune barAbara jAte tyAM gayA hatA. gAmaDAMomAM jaIne ativRSTithI saMkaTomAM thayo. dareka vastu jAte jovI ane mAhitI meLavavI evo zeThano sapaDAyelAne madada karavI e mahad puNyanuM kAma e zeTha tyArathI Agraha have to jANIto hato. siddhapuramAM DokTara AMkhanuM kAma zIkhelA ane te vakhatano anubhava 1927nI ativRSTi vakhate sAruM kare che ema jANI zeTha ramaNabhAIne javAnI vRtti thayelI ghaNI ja kAma lAgalA. paNa paropakAranA bIjA kAryo pote rokAI javAthI zeTha zeThane pravAsano zokha, havA phera mATe Dumasa to ghaNA caMdubhAIne e kAma bhaLAvatA gayelA. zeTha siddhapura gayA. kAma jAya che, paNa tyAMnuM seniTeriyama joI rUA. 50,000 pacAsa joyuM potAne te kAma gamyuM eTale peTalAdamAM evuM kAma karavAne hajAra kharcA potAnA gAmanAM ane Itara lokanAM duHkha mATe navuM Do. ratilAlane AmaMtraNa devA AvyA. peTalAdamAM AvIne senITerIyama zeTha peTalAdamAM tevI ja sagavaDa ane soIvALuM lokane mATe pUratI sagavaDa thAya ane kArya yathAsthita thAya mATe eka seniTeriyama baMdhAvyuM ane tyAM bagIco karI AkhA gAmane potAnI dekharekha nIce maMtrIo nImI eka khAtuM ja juduM pADyuM. havA khAvA mATe javAnuM sthaLa banAvyuM. eka varSa zeTha mAtherAna lagabhaga doDha mAsa e pravRtti saunI najara sAme cAlI ane jaI AvyA. tyAM temaNe chokarAMone nirdoSa AnaMda karatAM joyAM jeNe jeNe e kArya joyuM te sau Azcaryacakita thaI gayAM hatAM ane nAnAM nAnAM bALakonI harIphAIovALI ramata-gamato paNa jemaNe te pUrvenI taiyArI thatI joI temaNe zeThanI joI eTale potAnA seniTeriyamamAM paNa bALako AnaMda kare kALajIbharI saMbhALa nIce jhINI jhINI vigato tarapha lakSa apAtuM mATe unALAmAM evI harIphAIonAM inAma ane vanabhojana joyuM. temaNe "dhanya che! ane yajJakArya cAlatuM hatuM tyAre? e jevuM ApavAnI vyavasthA karI bALakone paNa seniTeriyamanI vakhate paNa roja 500-500 dardIonI, temanI sAravAra khullI havA letAM karyA. karanArAMonI Do. ratilAlanI, temanA sahAyakonI ane komanI peTalAdamAM eka sArvajanika pustakAlaya. ene nANAMnI kALajI Akho divasa cAlu hoya. roja navA prazno upasthita jarUra hatI. zeThe bIje pustakAlayo joyAM hatAM. pustakAlaya thatA hoya roja kArakhAnuM cAlu hoya ane te uparAMta dareka jaNane pravRttinA pitA rA. motIbhAI amIna sAthe temano gharano saMbaMdha khulAsA ApavAnA hoya. A badhAne pahoMcI vaLavuM ane rAtre mAnyo. emaNe rUA. 10,000 dasa hajAra vagara AnAkAnIe maMtrImaMDaLa sAthe besI AvatI kAlanI taiyArIo karavA rAtre kADhI ApyA. pustakAlayanA kRtajJa kAryakartAoe zeThanuM nAma bAra vAgatAM sudhI maMtraNAo thatI hoya tyAre zeThanI kAryakSamatA pustakAlaya sAthe joDyuM. ATalethI ja pustakAlaya pravRtti pratino dIpI UThatI. emanI vyavasthAzakti chakka karI nAkhatI. emanI prema aTakyo nahIM. pustakAlayapariSadamAM emaNe AgevAnIsahanazIlatA bIjA kAryakartAone zaramAvI nAkhatI. A bharyo bhAga lIdho. pariSadane aMge bhareluM pradarzana khulluM mUkatI vyavasthA joIne agAunA surata jalagAma ane sighanA kalekTara vakhatana bhASaNa e prItino paDagho mAtra hato. 'mahAtmA zrama' Jain Education Intemational Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 svapna zilpIo nAmanuM eka suMdara upavana, jemAM aneka sAdhupuruSo AvI utAro AveluM. emanI sevA karavAnI dhagaza ane emanA bIjA umadA kare ane jJAnavAta karI lokakalyANanA mArgo khullA kare temAM ane udAra guNonI kadara karanAra peTalAda tAlukAnI prajAe zeTha saMtasamAgama ane sevA kare che. "nArAyaNa pAThazALA' yogyane yogya ja mAna ApeluM. nAmanI suMdara ane moTI pAThazALAmAM jyAM chAtrone rahevA | sudharAI dhArAsabhA ane aneka sArvajanika bAbatono khAvApIvAno badho ja baMdobasta karyo ane jenA mukhya zikSaka 1 janA mukhya ritika bojo, bIjI tarapha raMgazALA, mila ane khaMbhAtanI meca ho ja taka tarIke pUrvapazcima bane jJAnapaddhatinA jANakArane nImavAnI phekTarInI vyavasthAno vyApArI bojo ane trIjI tarapha cAlu kALajI rAkhavAmAM AvI tenA upara paNa zeThanI sIdhI dekharekha. dharmAdA saMsthAonI dekharekha rAkhavA uparAMta vakhatovakhata kalakattA saMskRta esosiezane' peTalAdanI pAThazALAnA kAmathI gAmamAM ke paradezamAM saMkaTa ke duHkhanI bUma sAMbhaLI doDI khuza thaI zeThanA zramathI peTalAdane potAnI parIkSAnuM kendra javAnI ane madada karavAnI tatparatA e badhuM eka yuvAna banAvyuM. vidyArthIone e parIkSA ApavA muMbaI, ajamera, kuLavAna ane dhanavAna zeThiyAmAM A jamAnAmAM na saMbhave evI indora jeTaluM dUra javuM paDatuM hatuM te badhuM baMdha thaI gayuM. parIkSA- vAta hatI. sthAna pAse hovAthI vadhu vidyArthI bhaNatA thayelA. saMskRtane uttejana maLeluM. dIvAna devazaMkara jayakRSNa dave rAjaratna zeTha nAraNabhAIne nAme cAlatuM Ayurvedika saMsthAna vAMkAneranA dIvAnasAheba devazaMkara jayakRSNa dave auSadhAlaya paNa zeThanI dekharekha nIce vadhu lokopayogI thatuM ke jeone sarakAra taraphathI rAvabahAdurano ilakAba maLyo hato. gayeluM. zeTha ramaNabhAInA sahakAra hastaka cAlatI potAnA bombe hAikorTanI sanada dharAvanArA eka vakIla, temanA pitAzrI svabhAInA nAmanI nAraNabhAI kezavalAla hAiskalamAM paNa rA. jayakRSNa bhANajI lIbaDI tAbe raMgapuranA vatanI hatA, paDatI aDacaNo joI nANAMnI madada agara salAha ApI agara jyAMthI teo I.sa. 1869mAM vaDhavANa kempa Avela ane thoDA vakhatamAM te sthaLanA eka jANItA zaherI tarIke gaNAvA lAgyA khAtA taraphathI sahAnubhUti meLavI dUra karelI. hatA. | muMbaInA milamAliko sarakArane AyAta mAla upara devazaMkara dave I.sa. 1870mAM janmyA. vaDhavANa sivila jakAta nAkhavA vinaMtI karatA hatA. sUtara-kApaDano vepAra paDI bhAMgyo hato ane sarakAranA upara asarakAraka dabANa lAvavA sTezana skUlamAM ane pAchaLathI rAjakoTa AlaphreDa hAiskUlamAM temaNe akhila bhAratanA milamAlikonI eka sabhA bharI hatI. tathA vaDhavANa dAjIrAja hAiskUlamAM aMgrejI keLavaNI lIdhI. emAM vaDodarA taraphathI zeTha caMdulAlane ja pratinidhi tarIke abhyAsa cAlu hato daramyAna temaNe temanA pitAzrI pAsethI mokalavAnuM vaDodarA milaonarsa esosiezananA pIDha kAyadAnuM saMgIna jJAna saMpAdana kareluM. aMgrejI sAtamA dhoraNanI kAryakartAoe yogya dhAryuM hatuM. evI sacoTa ane khaMta bharI parIkSA pasAra karyA pahelAM athavA to kAyadAnI koI paNa kAryapaddhatithI emaNe emanA vaDodarAnA mitro upara paNa chApa parIkSAmAM beThA pahelAM potAnA kuTuMbanI garIba hAlatane laIne pADI hatI. mahAla-paMcAyatamAM praveza karyo. dhArAsabhAnI temane nyAyanI korTamAM mukhatyAra tarIke amuka mukaddamAM raju umedavArI vakhate AkhI sabhAe temane madada karI uttama karavA javuM paDatuM. A arasAmAM sara vADIAe zrI dave vize prakAranI phateha apAvI. rAjyanI dhArAsabhA sarakAra pUche te kaheluM ke :-"huM jANuM chuM tevA ghaNA kAThiyAvADanA vakIlo karatAM sArI rIte vakIlanuM kArya bajAvavA pUratuM jJAna temaNe kyAranuMye bAbatamAM phakta salAha ja ApI zake tema TharAvo karI lokahita saMpAdana karI lIdhela che." mATe bhalAmaNa karI zake e maryAdAmAM rahI teo banatI prajAsevA karI emanA dhArAsabhA pravezane nimitta banAvIne meTrikyulezananI parIkSA pasAra karyA pachI I.sa. 1894 peTalAda tAlukAnI prajAe anahada mAna temane ApyuM. zeTha varSamAM muMbaInI aMdara levAmAM AvelI dezI rAjyonI DisTrikTa caMdulAlanuM te vakhatanuM yAdagAra bhASaNa! tAlukA pratyeno potAno plIDaranI parIkSAmAM teo beThA ane pahele naMbare pasAra thayA. prema, tAlukA mATenuM sakAraNa abhimAna chatAM tenI UNapo tarapha tyArabAda temaNe kAThiyAvADa poliTikala ejansImAM vakIla AMkha ADA kAna na karanArAM nyAyavRtti e sau emAM spaSTa rIte tarIke prekTisa zarU karI ane dezI rAjayanI raiyatane jillAnA Jain Education Intemational Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo 167 vakIlanI parIkSAmAM besavAnI chUTa thayA pachI eTale ke che te eka janmasiddha vakIla tema ja sarvadezIya zakti dharAvanArA 1898mAM hAikorTa plIDaranI parIkSAmAM beThA ane temAM paNa ane insAphanI bAbatamAM custa niSpakSapAtI mANasa che." samasta muMbaI ilAkAnA umedavAromAM pahele naMbare pAsa thayA. I.sa. 1914mAM vAMkAnera sTeTe nAyaba-kArabhArI tarIke vakIla tarIkenuM temanuM kArya ane temanI bIjI jAhera pravRttio, temanI nimaNuka karI. A jagyAe temaNe 3 varSa kAma karyuM ane prasaMgopAta te te samayanA poliTikala ophisaronI mAnabharI rA. ba. nAthAbhAIno kArabhArI tarIke zrI devazaMkarabhAI prazaMsAne pAtra thayela hatAM. nimAyA, je darajjo pAchaLathI vAMkAneranA nAmadAra mahArANA I.sa. 1896mAM morabI sTeTe ejansI taraphathI potAne rAjasAhebane ApavAmAM AvatI salAmImAM be aMgata topano suprata thayelA eka mULacaMda monajI nAmanA gRhasthanI TrAyala vadhAro thavAthI dIvAnanA darajjAmAM pheravAI gayela. A sTeTamAM karavAne davenI khAsa sesansa jaja tarIke nimaNUka karI ane te rAvabahAdura davee potAnI kIrti TakAvI rAkhela ane potAnI prasaMge je svataMtrapaNe ane nIDaratAthI temaNe potAnI pharaja pharaja prAmANikapaNe bajAvIne tathA potAnA zuddha ane saraLa bajAvI hatI te bInA AkhA kAThiyAvADamAM mazahura thaI hatI. cAritryathI rAjA tathA prajA ubhayane priya thaI paDela. vAMkAnera ane mayUrabhaMja sTeTanI maitrI tathA saMbaMdha sAdhavAmAM davee - I.sa. 1901mAM dhrAMgadhrA sTeTe kAThiyAvADanA ejanTa Tu vAMkAnera sTeTanI je jANavAjoga sevA bajAvI te eka suprasiddha dhI, gavarnaranI ophisamAM potAnA mukhya darabArI vakIlanI bAbata banelI. jagyAe temanI pasaMdagI karI ane e jagyA para Azare teo eka varSa rahyA. tyArabAda sara nyAyAdhIza tarIke dhrAMgadhra temanI I.sa. 1921mAM mahesANA mukAme bharavAmAM Avela badalI karavAmAM AvI. A jagyA para agiyAra varSa sudhI kAma "akhila bhAratavarSIya audIcya brahmasamAjanA upapramukha tarIke karyuM. AkhA dhrAMgadhrA saMsthAnamAM temanI svataMtra nyAyapriyatA devazaMkarabhAInI pasaMdagI karavAmAM AvI hatI. svajJAtinI sevA vakhaNAyelI. te vakhatanA sTeTa eDaminisTezananA riporTomAM karavAnI dareka takone teo umadA prasaMga mAnatA ane potAnI temanA pAMDitya ane kAyadAnA jJAnanI purepurI samaja temaja pharaja evI bAhozapaNe bajAvela ke teo audIcya jJAtinA apIla saMbaMdhI temanA UMcA prakAranA jJAna upara sAro prakAza agragaNya ane zANA netAonI paMktimAM ucca sthAna dharAvatA nAkhela. amuka prAmANika darabArI nokara ke je nyAyanI dRSTie hatA. nirdoSa hatA. temane gunhegAra TharAvI sajA karavA upara vikhyAta lIMbaDI sTeTamAM bArakhalI jamIna ane tyAMnA brAhmaNo rAjya dhuraMdhara vyaktinuM davesAheba upara dabANa thayeluM paraMtu te vacce je takarAra UbhI thaI tenuM samAdhAna karavA mATe dharmarakSA brAhmaNabaMdhunI nirdoSatA puravAra karI temane choDI mUkavA sAthe pravRtta lIMbaDI ThAkorasAheba mahArANA dolatasiMhajInI zrI ja potAnA hoddAnuM rAjInAmuM temaNe rajU karyuM. AvA prAmANika devazaMkarabhAI upara najara TharI; te pahelAM cUDAnA vatanI zrI ane svataMtra nyAyAdhIzo kAThiyAvADamAM durlabha hatA. zrI davee devazaMkara vyAsa AI.sI.esa. thaI AvyA ne temane mAnapatra potAnA aMtarAtmAne koInAthI dabAvA dIdhela nathI. tethI ja ApavAno meLAvaDo nAmadAra lIMbaDI ThAkora sAhebanA temano uttarottara utkarSa ane vijaya thato Avelo. nyAya agara pramukhapaNA nIce thayelo te vakhate jJAtibaMdhuonI dAjha dilamAM InsApha dabANane vaza nathI paraMtu pavitra prAmANikatAne vaza che dharI mahArANA samakSa devazaMkarabhAI bhara sabhAmAM bolyA ke :ema temaNe nIDaratAthI batAvI ApyuM. dhrAMgadhrA sara "mahArAjA mULarAje TheTha uttaramAMthI atimAnapUrvaka nyAyAdhIzanI jagyAethI phAraga thatAM te khAlI paDela jagyAo audIcyone atre bolAvI gAma-rAsa ApyA; paNa samayanA pUravA je sagRhasthane nImavAmAM AvyA hatA temane palaTAmAM e ja jamIna rAjAoe temanI pAsethI pAchI paTAvI mubArakabAdI ApavA mATe rAjakoTamAM jAhera sabhA bharavAmAM levA mAMDI che." AvI hatI. te vakhate kAThiyAvADanA prasiddha vakIla harizaMkara na. paMDyA, hAikorTa plIDare potAnA jussAdAra bhASaNamAM kaheluM ke nAmadAra lIMbaDI ThAkorasAhebanA hRdayamAM A ullekhathI :-"sadarahu khAlI paDela jagyA pUravI te ghaNuM ja musIbata bahu sArI asara thaI. turata ja temaNe zrIyuta devazaMkara davene bhareluM che, kAraNa ke je gRhastha te jagyA parathI phAraga thayA dilanI vAto kahetAM jaNAvyuM ke : Jain Education Intemational Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 svapna zilpIo "lIMbaDI rAjyamAM brAhmaNiyA jamIna mATe lIMbaDI karatAM paNa temanI zakti tathA prAmANikatA pichANI dhrAMgadhrAnA rAjya nIti svIkArI che te zaramAvA jevuM che, ane te mATe rAjasAhebe sara nyAyAdhIza nImyA. pazcAttApa thAya che, paraMtu have nikAla karavAnuM kAma huM kore nyAyAsane beThA ane zuddha nyAyathI prajAprIti meLavyA kAgaLe zrI devazaMkarabhAIne soMpuM chuM. temaNe potAne yogya ane bAda vAMkAneranA rAjasAhebe potAnA mukhya dIvAna tarIke nyAya pura:sara jaNAya tevo nirNaya karavo." AmaMtraNa ApavAthI tyAM gayA. zrI devazaMkara vyAsa vilAyatathI svajJAtinA ane bIjA brAhmaNa baMdhuo pratyenA jAtIya pAsa thaI AvatAM lIMbaDImAM temanA mAnamAM samAraMbha goThavelo. mamatvanA zubha dRSTAMtarUpa A darakhAstathI devazaMkarabhAI pratye lIMbaDInA te vakhatanA ThAkora sAheba dolatasiMhajIe brAhmaNonI dareka brAhmaNa baMdhuone pUjyabhAva thAya emAM navAI nathI. tema bharasabhAmAM prazaMsA karI. e vakhate devazaMkarabhAI dave hAjara ja temanA para nAmadAra lIMbaDI nareze vizvAsa rAkhIne lIMbaDImAM hatA. teNe nA. lIMbaDI narezane cokhkhuM saMbhaLAvyuM ke, "gauja "akhila bhAratavarSIya audIcya brahmasamAjanuM sattaramuM brAhmaNa pratipALano dAvo karatA narezo bhUkhI gAyane abIlasaMmelana suprasiddha berisTara zrI zukla sAhebanA pramukhapaNA nIce gulAla caDAvI pUje che kAraNa ke lIMbaDI rAjya brAhmaNiyA bharavAmAM AvyuM. te vakhate nA. ThAkora sAhebe brahmasamAja vacce jamIna khAlasA karI che." jaNAvyuM hatuM ke lIMbaDI narezane lAgI AvyuM. devazaMkarabhAInA hAthamAM "mArA revanyu kArabhArI tathA zrI devazaMkarabhAIe koro kAgaLa Apyo ane lIMbaDImAM berisTara zukala sAhebanA arajIone bIjI tapAsa parathI nakkI karelI brAhmaNonI 367 pramukhapade "au. bra. samAjanuM saMmelana maLyuM. brAhmaNonI jamIna ekara jamIna nIkaLe che, paNa te gaNatarI barobaranI nathI to pAchI ApavA ane lIMbaDImAM audIcya chAtrAlaya sthApavAnuM te bIjI 133 ekara jamIna umerI kula pa00 ekara jamIna huM vakhate nakkI thayuM teno mULa yaza zrI davene ghaTe che. brAhmaNone pAchI soMpuM chuM. A sivAya vadhAre ApavI ema agara , bra. samAje mahesANAsaMmelana vakhate temane upapramukha arajIo uparathI tapAsAI Avaze to vadhu pAchI ApIza. tarIke pasaMda che, tarIke pasaMda karelA. ratalAma rAjayanA dIvAnapade gayA pachI 367 ekarathI ochI kare to paNa huM to 500 ekara pAchI rAjakoTa sTeTa kAunsila ane chevaTa dhrAMgadhrAnA dIvAnapadethI ApIza." chellAM vIsa varSathI nivRtti lIdhela hatI. rAyabahAdura devazaMkarabhAInI A jJAtisevA amUlya "audIcya ratnamALA'mAM temanuM saMpUrNa jIvanacaritra hatI. audIcyanA itihAsamAM temanuM A kartavya suvarNAkSare lIdhela che. temanI yazagAthA moTI che, paramAtmA temanA noMdhavA yogya ne bIjA te sthitinA bhAgyazALI baMdhuone AdarzarUpa che. zrI devazaMkarabhAIe lIMbaDInA 'sara jasavaMtasiMha audIcya vidyArthI bhavanamAM rU. 1501 ApelA hatA. zrI harSadarAya baLavaMtarAya buca saurASTramAMnA eka agragaNya rAjadvArI puruSa tarIke ucca madhyamavargIya jemaNe pratiSThA prApta karela evA rAvabahAdura devazaMkarabhAI je. vaDanagarA nAgaraparivAramAM davee dhrAMgadhrA mukAme nevuM varSanI uMmare tA. 9-8-1959nA jAmanagara khAte baLavaMtarAya roja hRdayaroganA humalAthI dehatyAga karyo hato. harizaMkara bucane tyAM kAzIbahenanI kUkhe tenAM saMtAnamAM zrI devazaMkarabhAI jayakRSNa daveno svargavAsa bIjA putra tarIke janma laI tA. 9-8-59nA roja dhrAMgadhrA mukAme rA. ba. devazaMkara saMjogonA sapATAmAM baLavaMtarAya jayakRSNa davenA svargavAsanA samAcArathI dilagIrI thAya che. saM. bucano parivAra jAmanagara choDI 1924nI AsapAsa janmI vidyArthI avasthAmAM mahAtmAgAMdhI, baLavaMtarAya buca pote muMbaI sva. kevaLarAma dave jevA bhaviSyanA mahApuruSonA saMsargamAM yunivarsiTinA snAtaka thaIne AvatAM briTiza saltanatanI sattA Avela ne tyAra pachI vakIlAtanI parIkSA pasAra karI vakIlAta cAre dizAe khIlI. samagra dezamAM bharaDo lIdho hato tevA Jain Education Intemational Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo. 169 divasomAM rAjakoTanI zrI haMTara TreiniMga kaoNlejanA AcArya eka divasa tenI cembaramAM bolAvI vinaMtInA ane lAgaNInA tarIke pharaja bajAvatA hatA tyAre bhaNavAnuM bahu calaNa hatuM mizrita sUra sAthe darakhAsta karI ke huM svadeza parata pharuM chuM. nahIM tevA saMjogomAM zrI harSadarAya baLavaMtarAya buca meTrika thayA mArA A pyArA zvAna jIpane tamo tathA parivArajano sAcavazo na thayA ne elopethImAM kaMpAunDaranI tAlIma laI ejansInAM tevI mane zraddhA che, tethI huM prANathI paNa pyAro A zvAna tamane thANAMomAM te vakhate pAyAnI savalato pUrI pADavAmAM AvatI sopuM chuM. tenA mRtyu sudhI sArasaMbhALa karazo tevI zraddhA hovAthI hatI tevA aMtariyALa vistAra ke jyAM Treina to zuM basa ke A nAnI bheTa tamane ApuM chuM. teno svIkAra karI jIpa kUtarAne vAhana paNa na jAya ane gADA dvArA ke ghoDA dvArA pahoMcavuM rAjakoTanA 'kAzIkaoNTeja' nAmanA vaDIlopArjita nivAsa-sthAne paNa duSkara hoya, lAiTa ke anya suvidhAno to vicAra paNa na lAvavAmAM AvyA ane mejara hensane 1939mAM vidAya thaI zake tevA kaparA caDhANamAM pALiyAda, sonagaDha, coTIlA, karavAmAM AvyA. surendranagara ane bAdamAM petholojIno korsa karyA bAda mejara hensanA kUtarA jIpanI bheTa A parivArane maLI rAjakoTanI ejansInI sivila hospiTalamAM sevA ApatI vakhate tenI vAta vAyuvege zvAnapremIomAM prasarI ane A vAta batAvela vaphAdArI ke je nAgara jJAtinI janmajAta IzvarIya janAgaDhanA te vakhatanA navAba bahAdurakhAna (1) sudhI pahoMcI deNagI che tene kAraNe saphaLatApUrvaka briTiza sarakAranI ane ane navAbazrIe A videzI zvAnane potA mATe meLavavA bAdamAM saurASTra sarakAranI nokarI karI nivRttivaye nivRtta thaI prayatno karavA darabAramAM hukama karyo ane kacerInA mANaso rAjakoTa sthAyI thayA tevA zrI harSadarAya baLavaMtarAya bucanI jUnAgaDhathI kAzIkoTeja AvI pahoMcyA ane navAbanI lAgaNI vaphAdArI ane vacanabaddhatAnI A vAta che. pahoMcADI, jIpa jUnAgaDha rAjane ApavA vinaMtI karI. je zraddhA zrI harSadarAya baLavaMtarAya bucano janma tA. 3-6- ane vizvAsathI A zvAnane soMpavAmAM Avyo hato teno bhaMga 1900, mRtyu tA. 27-4-1974. karavo te azakya ane pArivArika saMskAronI viruddha hato tethI zrI harSadarAya bace vinayapUrvaka navAbanI mAMgaNIno asvIkAra zrI harSadarAya bucanuM vacanapAlana briTiza zAsanano sUraja astAcala para hato. divaso pasAra thayA, paraMtu navAbanI lAgaNI A zvAnane svataMtratAnI laData ne mAMgaNI pUrajozamAM hatI. te samaye te meLavavA ane temanA zvAnaparivAra sAthe lagna karAvavAnI bIjI 5 vakhatanuM zAsana dhIre dhIre gorA amaladArone svadeza parata laI darakhAsta sAthe AgaMtuko AvyA ane navAbanI A lAgaNI javAnuM Ayojana karI tenI jagyAe svadezI amaladArone punaH vyakta karI paraMtu buca parivArajanonI lAgaNI jIpa zvAna nImavAnuM zarU karyuM hatuM. te samaye rAjakoTanI sivila pratye eTalI tIvra hatI ke teno punaH svIkAra karyA sAthe mejara hospiTalanA sivila sarjana evA mejara hensa rAjakoTathI vidAya hensane ApeluM vacana pALavuM eTaluM ja agatyanuM hoI laI briTana pAchA pharI rahyA hatA tyAre temanA parivArano AgaMtukone A darakhAsta svIkArya nathI tevuM jaNAvI pazuprema eTalo tIvra hato ke temaNe temanI sAthe lAvela kUtaro sammAnapUrvaka vaLAvyA. choDI jatAM du:kha thatuM hatuM. te samaye teo tenA A vaphAdAra 'prANIne kone havAle mUkavo ke je parivAra mejara hense je vAta eTalethI nahIM aTakatAM AkharI prayAsanA bhAgarUpe paddhatithI sAcavyo hato teTalI lAgaNIthI sAcavI zake te mATe navAbanA pratinidhio punaH AvyA ane jIpa nAmanA e zrI harSadarAya baLavaMtarAya buca ke je eka rAjakoTanI sivila zvAnane eka divasa navAbane batAvavA mATe laI javAnI hospiTalamAM petholojI vibhAgamAM tathA enesthesiyA vibhAgamAM vyavasthA navAbanuM rAjya karaze tevI vinaMtI karI ane parAmarza tabIbI kSetre sevAo ApatA hatA, temanA tarapha mejara hensanI bAda jIpa zvAnane jUnAgaDha kuTuMbanA bhANeja ane svAtaMtrya najara TharI ane zrI harSadarAye saMpAdana karela vizvAsa ane senAnI zrI puSkarabhAI aMjAriyA sAthe jUnAgaDha navAbane cokasAIne dhyAnamAM laI bhArata choDatAM pahelAM temanA A batAvavA laI javAmAM Avyo ane eka divasanA rokANa pachI vahAlA zvAnane sAcavavA ane aMtima zvAsa sudhI tene zrI jUnAgaDhanA navAba bahAdurakhAne saune mahemAnagati ApI harSadarAya ane teno parivAra ja sAcavI zakaze tevI zraddhA sAthe rAjakoTa pahoMcADyA. karyo. 22 Jain Education Intemational Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 svapna zilpIo Ama, mejara hense vizvAsa mUkIne sopelI javAbadArI ajara amaratAne varyA che. evI nAmAvalIonA ItihAsamAM ane vizvAsa saMpanna karyo, to Avo hato mejara hensano bAbu meghajI zAhanuM nAma aMkita thAya te koI AzcaryakAraka vizvAsa, AvI hatI zrI harSadarAya baLavaMtarAya bucanI vacana ghaTanA nathI, AnaMdadAyaka jarUra che. pALavAnI paraMparA ane Avo hato navAbano zvAnaprema. A virala vyaktie muMbaInA rahevAsIone vatananAM AjanA yuganA jagaDuzA virAsatanuM bhAna, jJAna ane pAna karAvyuM. lokasAhitya, bAbubhAI meghajI zAha lokakalA dvArA A saMskAra vArasAnI saravANIne cetanavaMtI rAkhavAnuM kalAvidone bhalakArA bhaNavAnuM kAma A karmaTha virala kacchanA lAkaDiyA gAmanA vyakti kIrtivaMta kacchI mADue karyuM che. eno huM dAyakAothI nagarazreSThI meghajIbhAI zAhane sAkSI ane sAthI rahyo chuM. khoraDe putrajanmanI vadhAmaNI pharI | dostI nibhAvavAnI vilakSaNa dRSTi mitrane zobhe tevI vaLI haze tyAre harakhanA hiloLe dakSatAthI saune samAvI zake che, saMbhALI zake che. sanAtana lAkaDiyuM gAma hele caDyuM haze e satkarmanA keDAne jIvatA karI jANanAra samAjasevaka tarIke AnaMda bhayo ne najare bAbubhAI eka preraka udAharaNa samAna che. nIrakhanArAMmAMthI kadAca koI raDyuMkhaDyuM haze. be thaDiyuM DIla lokagIto ane lokasAhityamAM rasataraboLa karAvanAra ane dilAvara dilano saMyoga tarIke "bAbukAkA' anokhI oLakharUpe UbharI rahe che. sAMgopAMga utAre evo saMjoga ane sadbhAgya laIne avatarelo enI mahAnatA Abhane AMbe che. enI gahanatA pAtALe A kacchanA kIrtikaLazanI kalagI samo vaNika gRhastha. pahoMce che. A bAbatane koI atizayokti gaNavAno gunho na kare. gujarAtano A guNiyala rAjakAraNI, nANAmaMtrI, kacchanA vaNika eTale vaNajuM kare, letIdetInA AMkaDAne AMbI zakAya nahIM evI AMTa. mahAnagara muMbaIgarAnA manamAM bAbu rAparanI janatAno dhArAsabhya, sAMsadanI beThakane zobhAvanAra meghajI zAha eTale avvala naMbarano eka bola ane eka saMsadasadasya ane te sAthe samAjasevaka, pArakI chaThThIno jAgatala tolano vepArI. vepAranI rUkha gaLathuthImAM maLe paNa samAja ane jAjaramAna yuvAna, bhUalana hoya, duSkALanA du:khanA dADA hoya ke pUranI pIDA hoya bAbu meghajI zAha hAjarAhajUra hoya sAhityanI sevA, kalAjagatano jANatala ane jANabhedu ja ja. ekadhArI cAra dAyakA uparanI emanI A daDamajalano janmanI sAthe ja jaDAyelo jAjaramAna yuvAna. itihAsa AlekhavA mATe alaga graMtha hoI zake eTalA goruM mo, vizALa bhAla, gAla para garavAI ane smaraNonA sathavArA A AjanA yuganA "jagaDuzA'nA jigaramAM naravAInA thara. kaLavakaLano kImiyAgara. kacchanA nAgarikonAM jhaMkoLA kare che. jamaNA hAthe apAyela dAna DAbo hAtha na jANe hita mATe enI kaLAno upayoga karI jANe ane karAvI jANe. evI A janmadatta khAnadAnI ane khamIra haMmezAM TakyAM bAbu meghajI zAhanA TUMkA paNa lADabharyA nAme jANIto yogadAna hoya, saMtavANI hoya emAM anero UmaLako hiloLA ne mAnIto muMbaIvAsIo mATe saMkaTa samayanI sAMkaLa samAna leto hoya, DAyarA, kathAkIrtana ane bhajanasaMdhyAmAM A mANasa vahevAra ane tahevAramAM khoMkhArIne khaDo rahenAro kharA arthamAM ekAgra thaIne bhItaranA bhAvamAM bhIMjAto jovA mATe najara ane kherakhAM ane bAbu meghajI zAhane meM mArI AMkhe oLakhyo che samajanI sarANanI jarUrata paDe. ne avalokyo che. lokakalAkAronA kaMThamAM eka ja nAma ramatuM rahe che "bAbu | muMbaImAM kamANI karIne karoDo karoDapati thaIne bhUmidAhamAM phAMTa rAkha thaIne bhUmimAM bhaLI gayA che, bhaLatA lokaDhALanI samajadArI, bhajananA prakAro ane paraMparAnuM rahe che, bhaLatA raheze. pUrNa jJAna. bAbubhAIne mana kalAkAra eTale ja kaladAra. paNa keTalAMka nAmanA kIrtinA koTa killA caNAyA che, je kalamajIvI ane mana kaladAra, A enA bhItarI bhaMDAranA Jain Education Intemational Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 171 svapna zilpIo saMpatti, tijorInI vAta nathI. bAbu meghajI zAha koI punIta AvI ghaTanAno mane moDo moDo ahesAsa thayo. e paLe janme. bAbu meghajI zAha koIne banAvI na zakAya. pachI bAbubhAI pAse koIpaNa mananI AkAMkSA vyakta na thaI vizeSaNo mATe zabdo zodhyA na jaDe. kaI bhASAmAM virala jAya tenI meM sAvadhAnI rAkhI. vaNikane vadhAvavo? e pIDA kaMI ochI na dhAratA. AjanA sva. zrI kanubhAI laherI A Adhunika yugamAM bhAgye ja maLe evo mahAjana zrI kanubhAIno janma kalA, saMskRti ane lokasAhityanA be AdhArastaMbho 26mI me 1914nA divase dhuraMdhara mAtra "bAbukAkA' ane parasottama rUpAlAne ja noMdhI rAjulAmAM thayo hato. temanA zakAya. A baMne kalArasiko sAme beThA hoya tyAre kalAkAronA pitAzrI jIvanadAsa laherInuM kaMThanA kAmaNa soLe nahIM paNa cosaTha kaLAe khIlI UThIne muMbaI mukAme nAnI uMmaramAM gebanA guMbajamAM guMjArava karavA lAge e emanI upasthitinuM preraka baLa gaNuM chuM. A mitro mALI che, lokasaMskRtinA bAganI avasAna thatAM mAtuzrI kAzIbahena sAthe kanubhAI, bAgabAnI kare che. amubhAI, kamubahena mosALa bAbubhAI sAthe 28 varSanI mitratA atUTa rahI che. rAjulAmAM AvI vasyAM hatAM vakhata maLe tyAre AvI pahoMce. koI paNa hoddA para hoya ke pUrvanA RNAnubaMdhe rAjulA paMthakane potAnI karmabhUmi banAvI na hoya enA smaraNamAM mAruM astitva aMkita thayeluM huM joI tenA vikAsa, rakSaNa ane sudhAraNA mATe prayatnazIla rahyA hatA. zakuM chuM. pUrvajo : saurASTranA dakSiNa sAgarakAMThe vasatAM vaNika A dilAvara dosta mAro Adara kare tyAre huM jhaMkhavANo kuTuMbo mAMhe "mahetA' aTakathI oLakhAtAM eka vakhatanA kAramAM paDI jAuM chuM. AvA Adarane pAtra hoI zakuM? evA savAle duSkALanA kAraNe loko hijarata karIne anAja-pANI maLe tevA mane manomana mUMjhavaNamAM mUkyo che. ghaNI ghaNI ghaTanAnI noMdha pradeza tarapha javA mAMDyAM. te loko kanubhAInA vaDavAonA laI zakAya mAtra be bAbato nodhuM chuM. gAmamAMthI pasAra thAya tyAre tene ane tenA mAlaDhorane eka eka sAMje bAbubhAI AvI caDhyA. vAtano dora TaMka khavaDAvavA-pIvaDAvavAnI vyavasthA mahAjane karelI. eka saMdhAyo. te vakhate rAmapura bhaMkoDA pAse saMtasaMmelana cAlatuM hatuM. rAtre paMdareka mANasono kAphalo Avyo tenA mATe teTalA caNA meM kahyuM javAyuM hota to sAruM raheta. bAphIne khavaDAvI devAnI vyavasthA vaDavAe karI ane savAre emano pratibhAva hato taiyAra rahejo. amadAvAdamAM potAne khAvA mATe be muThThI caNA paNa saMgharI na rAkhyA te pradarzana mulAkAtano kAryakrama pUro karIne nIkaLI paDIe. meM kahyuM vAta jANIne lokoe kaheluM te "che te laherIlAlA. potAnI ema rAtorAta javAnI jarUra nathI. icchA karI eTale jaI ciMtA prabhune soMpI bIjAnuM peTa ThAryuM." tyArathI ja AvIe. bheMkAra vagaDA vacce gADI doDAvI ghora aMdhakAra ane "mahetA"mAMthI "laherI" kahevAyA. tyAra pachI to temanA sunakAramAM sUtelI sIma vIMdhIne aDasaTTe sthaLa para pahoMcyA. pUrvajone paNa hijarata karavAno samaya Avyo. vahANa raste paroDhe gAMdhInagara parata AvyA. ratnAgiri thaIne igatapurI pahoMcyA. prabaLa puruSArthanA pariNAmarUpa ane temanA caNAnA dANedANAno hisAba Izvare eka vakhata vAta karatAM bhAratIbahena vyAsanA kaMThamAMthI cUkavyo hoya tevI jAhojalAlI pAmyA pachInI peDhI muMbaI nItaratI bhajanavANInI carcA lAgI. mArAthI bolAyuM ghaNAM AvIne vasI. vakhatathI sAMbhaLyAM nathI. e pachInA paMdarame divase TAunaholamAM kAryakrama goThavI dIdho mitranI IcchA pUrI karavA. - mosALa : rAjulA. mAmA pArekha harajIvana devakaraNa, holamAM pote ApelA maMtavyamAM maMca parathI ullekha karyo ke kheladila, nIDara, vyavahArakuzaLa, premALa ane udAradilanA bhAratIbahena videza javAnA che. e pahelAM dolatabhAInI AdamI hatA. eka pAlakapitA tarIkenI dareka pharajo adA karI. manokAmanA pUrNa karavA A kAryakrama goThavAyo che. kanubhAI tathA amubhAIne potAnA dhaMdhAmAM pAraMgata banAvyA. Jain Education Intemational Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 abhyAsa : amarelI kapoLa borDiMgamAM phI borDara tarIke rahIne bhaNyA. khissA-kharca mATe DaoN. hariprasAda bhaTTanA davAkhAnAmAM nokarI karI. DaoN. hariprasAda bhaTTa ane sumitrAbahena bhaTTanA kAraNe teo gAMdhIjInA vicArothI prabhAvita thayA. 1930mAM temanI sAthe ja dholerAnA mIThAnA satyAgrahamAM gayelA. 1942mAM teone rAjakIya kedI tarIke mahuvAnI jelamAM rAkhelA. Ama sagIra vayamAMthI abhyAsa, jAhera kArakirdI ane vyavasAyamAM tAlimabaddha thayelA kaThora jIvananI svArpaNa, beya niSThA, temanA jIvananA bhAgarUpe vaNAi gayA. kudaratI rIte prApta thayelA vAkachaTA vaDe satyAgraha samaye grAmasabhAothI zarU karI dhArAsabhAgRho sudhI zrotAone maMtramugdha karI detA. vyavasAya : mAmA pAsethI lAkaDAno dhaMdho zIkhyA ane vikAsa arthe mahuvA gAMdhI lAtImAM joDAyA. pote jAhera jIvanamAM sakriya eTale dhaMdhAmAM amubhAInA sAthathI AgaLa vadhelA banne bhAIonA putro samajI mAmAe mAMdagInA bichAnethI teone potAnA vArasadAra TheravI vIla banAveluM. kanubhAI vivekathI mAmAne samajAvI jemanA pAsethI kamAyA te janatA janArdananA hitamAM pArekha ceriTI TrasTanI sthApanA karI mUDI milkatano sArvajanika kAryomAM upayoga karAvyo. jAhera jIvana kSetre : rAjulAnI koI evI saMsthA nathI ke jenI sthApanAmAM kanubhAI na hoya. rAjulA paMthakanI koI vyakti evI nahIM hoya ke jenI pragatimAM mUMjhavaNa TANe zrI kanubhAInI preraNA, protsAhana, sAtha ane sahakAra na maLyAM hoya dAtAne UjaLo karI dekhADavAnI kanubhAInI kunehanA kAraNe sajulAnI saMsthAomAM dAnano pravAha vaheto ja raheto. saurASTra rAjyanA samayamAM pachAtavarganA vidyArthIone-udyoga tAlIma mATe saMsthA sthApavAnI hatI. dAtAo jJAtinA lAbhArthe dAna Ape temanA sArvajanika saMsthA mATe samajAvI zakAtA paNa phakta pachAtavarganA bALakonA utkarSa mATe koI dAtA taiyAra na thAya tyAre kanubhAI amubhAIe potAno dhaMdho calAvavA mATe jarUrI nANAbhaMDoLa pitAzrInA smArakarUpe ApyuM. rAjakIya kSetre : zrI kanubhAImAM rahelA netRtvanA guNoe AjhAdI pachInA jAhera jIvanamAM mahattvano bhAga bhajavyo. jUnAgaDhanA navAbanA pAkistAnamAM svapnane ArajhI hakumatanI laData dvArA roLI nAkhavAmAM bhaLavAnA svapna zilpIo kanubhAInuM mahattvanuM yogadAna rahyuM. AjhAdI maLyA pahelAMthI bhAvanagara rAjye prajAtaMtranI sthApanA karelI temAM paNa kanubhAI lokonA pratinidhi tarIke sthAna pAmyA, saurASTra tathA dvibhASI muMbaI rAjyanI dhArAsabhAmAM kanubhAI jaMgI bahumatIthI cuMTAI AvelA prajAno avAja tamAma kakSAe bulaMda rIte buddhipUrvaka rajU karavAmAM kanubhAI kAyama saphaLa rahyA. te samayanA aDAbIDa jaMgala jevA rivAjo, niyamo kAyadAomAMthI paNa kanubhAIe potAnI koThAsUjhathI sevA ane muktinA mArganI keDI kaMDArI, vidyAsaMpAdana mATe utsuka adanA bALako mATe saMsthAo dvArA potAnI hastaka TrasTo dvArA sahAya sulabha banAvI. sarasvatInI saravANI vahetI karavA pustakAlayonAM parabo mAMDyA. gAme gAma garIba lokonI sAravAra mATe vaidyakIya sahAya sulabha banAvI. gausevA, mAnavasevA, rASTra sevAne samarpita evA kanubhAIe karmabhUmi mATe jIvana-paryaMta sevA kAryo karyAM temano AtmA Aje paNa aneka satkAryomAM preraNA pUrI pADato hoya tevA anekane anubhava thAya che. amRta mahotsava : temanA jIvananA 75mA varSe temanAM snehIo, saMbaMdhIo, mitro ane sahakAryakaroe 'amRta mahotsava' UjavavAnuM nakkI karyuM. amarelImAM 18mI Disembara 1988nA divase ane 25mI Disembara 1988nA divase mu. zrI ratubhAI adANI ane saMta zrI dayArAmabApunA adhyakSapade vizALa janamedanIe aneka mahAnubhAvonI upasthitimAM potAnA lADIlA kanubhAInuM abhivAdana karyuM. vaktAoe mukta mane kannubhAInI sevAone biradAvI sanmAnapatro ane zAlo arpaNa karelAM. A samArohamAM zrI kanubhAIne pU. pA. mayUrezvarajI mahArAja, zrI pU. pramukhasvAmI mahArAja, pU. pAMDuraMga zAstrI, pU. dhIrajarAma dayArAma zAstrI, zrI narendrabhAI tApIzaMkara ane zrI amaradAsa khArAvALA jevA saMtonA AzIrvAda prApta thayelA ane vahevAramAM pUrakabaLa ane preraka banI rahelA nAnAbhAI amubhAI ane dharmapatnI vijayAbahena saMtAnonA saMskArasiMcananI khevanA kanubhAIe kAyama haiye rAkhI. gharamAM prArthanA, atithi satkAra, vyasanamukta sAdagIbharI jIvanazailI e kanubhAInA jIvananI mahAmUlI mUDI banI rahI. jIvananAM chellAM paMdareka varSa bimArIno sAmano karavo Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo 173 paDyo. dhIme dhIme pathArIvaza sthitimAM mukAyA, chatAM sAhitya ApatI gaI. muMbaInI pagathAra, 'nagaranA aMdhArAmAM', mAnasika rIte aNanama rahyA. 'jhabakArA mAratuM jIvana', 'zaheranA kaMgAla binavArasadAronA saM. 2051nA phAgaNa vada 11, tA. 27-3-95 savAre jIvanA lisoTA' emanI kalama AvA pradezomAM pharI rahI ane agiyAra vAge zrInAthajInuM smaraNa karatAM nidrAdhIna thatA hoya philmanI kalAe emanA manamAM sthAna lIdhuM. emaNe teTalI sAhajikatAthI AMkho mIMcIne kAyama mATe ciranidrAmAM philmakalAno abhyAsa karyo. gujarAtI sAhityamAM philma viSenAM poDhI gayA. tejasvI maulika lakhANonA ullekha karavAmAM Ave to zrI jitubhAInuM nAma ekadama AgaLa Ave. philmomAM emanAM tA. 28-3-95nA roja rAjulAmAM temanA pArthiva dehane vivecanoe prekSakone navI dRSTi ApI ane zrI jitubhAInI prajAne premapUrvaka sammAnyo ane DhaLatI sAMje temano deha zailInuM anukaraNa karavAmAM keTalIka juvAna kalamonA paMcamahAbhUtamAM vilIna thayo tyAM sudhI strIo, bALako sahita kasabIoe preraNA lIdhI hatI. sau bhagavaddanAma letAM rahyAM. zrI jitubhAIe ekaso jeTalI navalikAo lakhI zrI kanubhAI rAjulAmAM anAtha thaIne AvyA hatA ane emano svabhAva evo ke emaNe pustako prakaTa karavAnI kALajI temanA avasAnathI sau anAtha thayAno anubhava kare che. e rAkhI ja nahIM, nahIMtara Aja sudhImAM navA nokhA viSayonAM ja emanA jIvananI sArthakatA che. zrI kanubhAI laherI jevA emanAM aneka pustako bahAra AvyAM hota! emanuM eka ja puNyazALI AtmAo ane nisvArtha sevAbhAvI jIvo vadhu pustaka pragaTa thayuM : "ApanI sevAmAM.' mAtrAmAM A avani upara avatare tevI tamAmanI apekSA che. zrI jitubhAIe "prajApati' choDyuM ane sAgara philma zrI jitubhAI pra. mahetA kaMpanImAM joDAyA. tyAM temaNe "mIThI chUrI' nAmanA eka mUka zrI jitubhAI prabhAzaMkara citranI kathA lakhI ane sAgaracitronuM vijJApana camakAvyuM. mahetAno janma bhAvanagaramAM citranI jAherAtamAM zrI jitubhAIe khyAti meLavI pachI thayo hato. meTrikanI parIkSAnA TokIjhamAM AvyA. zrI jitubhAIe raNajita citronI traNa pariNAma pahelAM to temaNe philmo 'cAra cakrama', 'bhUtiyo mahela' ane 'bholA zikAranI nokarI lIdhI. bArAmatImAM kathAo digdarzaka zrI jayaMta desAInA sahakArathI lakhI ane khAMDanuM moTuM kArakhAnuM hatuM tyAM sAgara citra "veranI vasulAta'mAM navA saMvAdo lakhavAnA hatA pahelAM ijanerI ane pachI khAMDa e lakhyA paNa temanI kalama to vahetI ja rahelI. banAvavAnA kasaba te zIkhyA zrI zAmaLadAsa gAMdhI jyAre muMbaI samAcAranA taMtrI tyAra pachI navI navI nokhI khAMDanI phekTarIomAM gayA. hatA tyAre temaNe zrI jitubhAInI kalama mAgI banne vacce baksara, AparA evAM evAM sthaLo para e pahoMcyA. emano dostI thaI ane zrI sAmaLadAsa gAMdhIe zrI jitubhAIne mATe vyavasAya karato ja rahyo. bhAvanagara rAjyamAM nokarI karI. caMDala'nuM upanAma zodhI kADhyuM. caMDUlanI e kaTAro "muMbaI kalakattA pAsenA eka gAmamAM kArakhAnAmAM kAma karyuM. bombe samAcAra'mAM jhabakI ane gujarAtamAM e kaTAronA lakhANe lAiphamAM thoDo samaya gALyo, paNa zrI jitubhAI carcA jagADI. pahelethI ja eka pAtrInA jevA hatA. nAnapaNathI ja saMgItanI zrI sAmaLadAsa gAMdhI "janmabhUmi'nA taMtrI thayA eTale kalAmAM UcharyA. nAnapaNathI gujarAtanA pakSIpremI kaMcana kAkA temaNe zrI jitubhAIne dara aThavADiye philmanuM pAnuM lakhavA sAthe jaMgalomAM rakhaDyA ane kudaratanI kitAbanuM sIdhuM vAcana ApyuM. e pAnAmAM "raste jatAM'nI je kaTAro AvatI eNe gujarAtamAM eka havA UbhI karI. zrI jitubhAI muMbaI AvyA. zrI loTavALAnA zrI jitubhAI philmanI duniyA ane akhabAronI prajAmitra kesarI'nA taMtrIvibhAgamAM joDAyA ane temanI klama duniyAmAM bhaLelA ja rahyA che. jema jema prakaTa thatI gaI ema ema e kalama gujarAtane navuM Jain Education Intemational Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 prahalAdabhAI brahmabhaTTa zrI prahalAdabhAI dAmodaradAsa brahmabhaTTa. mULa vatana : tArApura (tA. khaMbhAta) hAla : AjhAda sosAyaTI, elisabrija, amadAvAda-6 patrakAritva kSetre lAMbA samayathI keTalAMka potAnuM nAma rozana karI rahelAM che. temAM zrI prahalAdabhAInuM sthAna paNa ucca sthAne che. gujarAtanA sauthI jUnA dainika saMdeza'mAM sAmAnya riporTara tarIke joDAIne khaMta ane niSThApUrvaka e kSetramAM rasa laIne sahataMtrI sudhInA sthAna para pahoMcelA. 1930nI pUjya mahAtmA gAMdhIjIe upADelI aitihAsika dAMDI kUcanA hevAlo temaNe pagapALA sAthe pharIne temanA patrane ApyA hatA, je khUba lokapriya banelA. A rIte AgaLa vadhI saMdeza limiTeDanA sAMjanA dainika patra 'sevaka'nA sahataMtrI sthAne nimAyA hatA ane e sthAne teo lAMbo samaya rahyA. sAptAhika 'ArAma' patranA saMpAdakasthAne paNa rahyA hatA. 'saMdeza' li.nI menejiMga ejansI boDIvALA enDa kAM.nA eka bhAgIdAra paNa banyA hatA. lAMbo samaya 'saMdeza'mAM rahyA. hajAranA dAna, temaja kaDInI jhaverI hAiskUlane rUpiyA nava-dasa hajAranI kiMmatanA vividha bhASAnAM pustako be kabATo sAthe ane muMbaInA gujarAtI hiMdu strI maMDaLa tathA vaDodarAnI zrI dAjIbhAI chAtrAlayanI saMsthAne temaja kaDInI sArvajanika lAibrerIonA Azare ekAda hajAranI kiMmatanAM pustako bheTa ApyA hatAM. pachI 1950mAM 'saMdeza' choDyuM ane vaDodarAnA navA sthapAyela 'lokasattA' dainikanI be varSa sudhI saghaLI javAbadArI saMbhALI. 1953mAM amadAvAdamAM 'janasattA' zarU thayuM temAM sahataMtrI tarIke joDAyA ane lokasattA-janasattAnA grupanAM tamAma prakAzanonA sahataMtrI tarIke kAma kareluM. A rIte temaNe patrakAratvanA kSetre varSonA anubhave sArI pragati sAdhI hatI. zrI prahalAdabhAI mAtra patrakAritvakSetre sevA bajAvI saMtoSa pAmyA nathI, paraMtu temano lekhanavyavasAya paNa bahoLo hato. temaNe 18 jeTalI navalakathAo, 7 jIvanacaritro tathA 7 navalikAsaMgraho lakhyA ane te pragaTa paNa thayelA. e rIte temaNe svapna zilpIo sAhityakAra tarIke paNa sArI khyAti meLavI. temanA eka navalikAsaMgraha umAnI vArtA parathI 'sajanI' nAmanuM citrapaTa taiyAra thayuM hatuM. jyAre 'sAdhanA ane siddhi' nAmanI navalakathA uparathI yaha dharatI hai balidAnakI' nAmanuM citrapaTa taiyAra thayuM. 'netAjI' nAmanA jIvanacaritranI sAta AvRttio thaI ane hiMdImAM paNa tenI traNa AvRtti prasiddha thaI hatI. 'aramAnanA nagArAM' ane 'sAdhanA ane siddhi'nI hiMdI AvRttio paNa thaI. 1935-36nA arasAmAM prasiddha thayelA 'brahmabhaTTa' mAsikanA sthApakataMtrI hatA ane tenA AjIvana sabhya A rIte jJAtipravRttiomAM agAu sAro rasa lIdhelo hato. amadAvAdamAM AjhAda hAusiMga sosAyaTInA teo sthApakasabhya hatA ane varSo sudhI tenA pramukhapade rahelA. A sosAyaTImAM temaNe potAno baMgalo ghaNAM varSo pahelAM baMdhAvyo hato. AjhAda kanjhyumarsa ko. sTorsanA ceramena paNa hatA. gujarAta vyavasAyI patrakAra saMghanA sau pahelA pramukha hatA, gujarAta yuvAna sAhitya sabhAnA pramukha hatA. prajA praharI vidhAzaMkara AcArya emano janma saM. 1914nA bhAdaravA vada 6nA roja pATaNa pAsenA saMkhArI gAme temanA mosALamAM thayo hato. temanAM mAtuzrInuM nAma mANekabAI hatuM. temanA pitA suratamAM eka moTA jhaverIne tyAM munima hatA. zrI vidyAzaMkarabhAInAM mAtA temane savA varSanA ane pitA cauda varSanA mUkIne avasAna pAmela. teonuM sagapaNa suratamAM ja thayuM hatuM. temanA sasarA gaurIzakaMra RRganAthajI paMDita suratanA navAbanA munzI hatA. teo vidyAvyAsaMgI hovAthI vidyAzaMkara bhAInA pitAnA svargavAsa pachI zikSaNa para pUratI dekharekha rAkhatA. vidyArthI avasthAmAM teo ghaNA capaLa hatA nahIM ane tethI temanA sasarA temane potAne tyAM rAkhI pUratI dekharekha rAkhatA ane zikSaNa mATe paNa khAsa lakSa ApatA hatA. A arasAmAM temanA sasarAnuM avasAna thatAM javAbadArI kauTumbika temanA zire AvI tethI vidyAbhyAsa choDI devo paDyo hato ane jIvanapravRttimAM paDyA, zarUAtamAM teoe zikSaka tarIke suratamAM kAma svIkAryuM ane sAta rUpiyAthI zarUAta karI pacIsa sudhI pahoMcyA tyAMthI jakAta khAtAmAM tyAMthI navAbanA sekreTarI tarIke, ema jude jude sthaLe nokarI karI. A prasaMge paNa temane lakhavA-vAMcavAno ane Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo bolavAno bahu zokha hato. te kALa gujarAtanA mATe amUlya hato. narmadAzaMkaranA sudhArAno DaMko vAgato hato. paradezagamana karanArA mATe virodhI temaja tarapheNanA jabaradasta paMtha paDyA hatA. dalapatarAmanI kavitA gujarAtamAM vaMcAtI hatI. keTalAMka vartamAnapatro tevAmAM sudhArAno DaMko vagADatAM ane te arasAmAM suratamAMthI paNa ekAda be aThavADika patro zarU thayAM hatAM. teve samaye zrI vidyAzaMkarabhAI chApAmAM lekho lakhatA. zikSaka tarIkenuM kArya ATopI ekAda aThavADika patramAM joDAyA ane agranoMdho ane lekho lakhatA; temaja te samaye suratamAM dezI kArIgarono juvALa pragaTI nIkaLyo hato, dara aThavADiye sabhAo maLatI. TheraTheranA vaktAo AvatA ane bhASAo A samaye paNa zrI vidyAzaMkarabhAI kizora avasthAe sabhAomAM jatAM ane bhASaNo ApavAnI taka jhaDapI letA. te pachI temanA jIvanano palaTo thayo. teo sirohI, nAthadvArA vagere sthaLoe pharyA. moTA udepura jaI vakIlAta AraMbhI paNa tyAMnuM vAtAvaraNa anukULa nahIM lAgavAthI pAchA pATaNa AvyA ane vaDodarA rAjyanI parIkSA ApI pAsa thayA. eka taraphathI vakIlAta zarU karI ane bIjI taraphathI sevAno tejasvI dIpaka temanA AtmAmAM pragaTa thayo ane vakIlAta sAthe ja lokopayogI sevAomAM pravRtta thayA. jJAtinI konpharansomAM hAjarI ApI utsAhathI bhAga lIgho ane jyAM jyAM sevAnuM kSetra dekhAyuM tyAM tyAM vinA saMkoce doDI javA lAgyA. temanA samayamAM pATaNamAM teo agragaNya vakIla hatA. temanA bulaMda avAjathI game tevo jUTho sAkSI DarI jato ane AkhI korTamAM temanA pracaMDa bulaMda avAjano paDagho paDI jato. vakIlAta daramyAna kAyadAnI AMTIghUMTInA vikaTa savAlo ghaDImAM ukelatA ane moTA moTA phojadArI kesomAM temanI moTI phateha thatI. AthI AkhA vaDodarA rAjyamAM temanI kIrti prasarI ane temanI prAmANika kartavyaparAyaNatAnI sugaMdha cAre tarapha mahekI UThI. pATaNamAM eka paNa pustakAlaya nahotuM. lokono vAMcavAno zokha dina-pratidina vadhato jato hato. tevA prasaMge pATaNamAM eka pustakAlaya kholavAnI pravRtti cAlI. pATaNanA agragaNya zaherIoe temaja amaladAroe lokone pustakAlayanI upayogitA samajAvI tene mATe phaMDa ekaThuM karyuM ane sarakAranI madada laI pATaNamAM zrImaMta phatesiMharAva 135 sArvajanika pustakAlaya' kholAyuM. temaNe potAno moTo phALo Apyo ane A pustakAlayamAM varSo sudhI maMtrI tarIke ane pramukha tarIke kAma karI pATaNanI janatAnI sevA karI. pATaNanuM pustakAlaya vaDodarA rAjyamAM sArAmAM sArA pustakAlayamAMnuM eka gaNAtuM hatuM. AkhA divasanA parizramathI kaMTALelAone klaba e to eka nirdoSa be ghaDI moja ApavAnuM eka uttama sAdhana. AvuM eka sthaLa pATaNamAM nahIM hovAthI pATaNanA nAgariko ane amaladAroe joyuM ke ahIM eka klabanI khAsa jarUra che. jyAM sAMje zaheranA gRhastho ane amaladAro ekabIjAthI maLI sAro sahakAra sAdhe ane klabanI zarUAta thaI. A vakhate klaba hAlanA Ayurveda mahAvidyAlayanA makAna bahAra vareDImAMja zarU thaI, te vakhate DaoN. bAlAbhAI pATaNamAM dAktara hatA. temanI pATaNanI aneka prakAranA lokopayogI sevAonA badalAmAM klabanuM nAma bAlAbhAI klaba rakhAyuM. membaronI saMkhyA vadhavA lAgI ane klabane svataMtra makAnanI jarUra jaNAI te vakhate maMtrI tarIke zrI vidyAzaMkarabhAI kAma karatA hatA. teoe tathA bIjA sabhyo, amaladAro vageree maLIne eka phaMDa ekaThuM karyuM ane te temanA parizrame klabanuM makAna taiyAra thayuM. klaba e to temanI priyamAM priya saMsthA hatI. game tevI nAdurasta tabiyata hoya chatAM sAMje klabamAM to hAjara rahetA. sArA vidvAna pATaNamAM Ave to zrI vidyAzaMkarabhAI temane klabamAM kheMcI lAvI dareka jarUriAto teo khaMtathI pUrI pADe, klaba taraphathI temanI A sevAono badalo bAlAbhAI klabanA sabhyoe temano oila peinTa phoTo mUkIne vALyo. bAlAbhAI klaba pATaNanI Adarza saMsthA gaNAtI. zrI vidyAzaMkarabhAInA paramamitra zrI jhaverI chaganalAla maganalAla muMbaInA jANItA jhaverI hatA. teo aputra hatA tethI temanI milkatano sadyaya karavAnI salAha zrI vidyAzaMkarabhAI pAse mAgI. zrI vidyAzaMkarabhAIe pATaNamAM eka anAthAzrama kholavAnI salAha ApI. te jhaverIne rucI ane potAnI badhI milkata anAthAzrama ane zrImALIonI borDiMgamAM vaheMcI dIdhAM ane tene mATe eka TrasTa dITha karI zrI vidyAzaMkarabhAIne TrasTI ane bannenA maMtrI tarIke nImyA ane svarge sidhAvyA. tyArabAda zrI vidyAzaMkarabhAIe saMsthAone pALI poSI potAnA baccAnI mAphaka moTI karI. A kAryanI Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 svapna zilpIo saphaLatA to anAthAzrama najare jonAra kahI zake. anAthAzrama tevA sabhyo traNa varSa mATe cUMTAIne jatA. zrI vidyAzaMkarabhAI mATe paisAnI madada mATe game tevA mANasa pAse jaI yAcanA be vakhata sakhta harIphAIomAMthI pasAra thaI gayA hatA ane karatA teone saMkoca thato nathI. anAthAzrama mATe dareka prajAne upayogI evA TharAvo nIDarapaNe rajU karyA hatA. jarUriyAto teo khaMtathI upADI letA. jyArathI te saMsthA vaDodarA rAjyamAM bahAravaTiyAnA trAsa vakhate jo koIe spaSTa kholavAmAM AvI tyArathI teo kartavyaparAyaNatAthI phaLanI | zabdothI dhArAsabhA dhrujAvI hoya to teo ekalA ja hatA. AzA rAkhyA sivAya kArya karI rahyA hatA. temanuM A kArya cirasmaraNIya raheze. pATaNa sudharAInA teo AgaLa paDatA sabhya hatA. temanI kArakirdIno ujvaLa itihAsa temanA umadA varSothI teoe sabhya tarIke cUMTAI ane lokopayogI kAryo svabhAva upara racAyo che. teo sadAye kartavyaparAyaNa rahyA. karyA. dareka miTiMgamAM hAjarI ApI prajA matano paDagho vRddhAvasthAe pahoMcyA chatAM teo je kArya hAthamAM le te vagara sudharAI kacerImAM pADe. pATaNamAM naLa lAvavA mATenI pravRttimAM ALase pUruM pADe. teo eTalA badhA nikhAlasa ke bALakanI teo tathA temanA mitra umiyAzaMkara lAkhiyAye mukhya kArya karyuM sAthe bALaka ane vRddhanI sAthe vRddha thaI jatA. abhimAnano hatuM. sudharAInI temanI sevAono badalo pATaNanI prajAe temanAmAM chAMTo maLe nahIM temanuM cAritra ati ujjavaLa temane pramukha tarIke cUMTI vALyo. te pATaNa zahera sudharAInA yuvAvasthAmAM temanAM suzIla patnI sau. camanabA gujarI gayA lokaniyukta pramukha hatA ane te kArya khaMtathI karatA hatA. tyAre temanI uMmara phakta ogaNatrIsa varSanI hatI, paraMtu sudharAI uparAMta varSo sudhI tAlukA lokala borDanA sabhya ane lokonA ati Agraha vacce paNa teoe potAne traNa dIkarA prAnta paMcAyatanA sabhya ane upapramukha tarIke uttama sevAo ane traNa dIkarIo hovAthI lagna karyuM hatuM nahIM. dharma tarapha karI hatI. teo sadAye vaphAdAra pAkA sanAtanI. sva. zaMkarAcArya eka tarapha zaheranI sevAo karatA tyAre potAnI mAdhavatIrtha mahArAja ane vaiSNavonA jhaghaDA vakhate teo jJAtinA jarAe vIsaryA na hatA. jyArathI brahmasamAjanI svAmIjInA mukhya salAhakAra hatA ane temaNe tathA temanA sthApanA thaI tyArathI temAM joDAI TrasTI tarIke dareka mitra umiyAzaMkara lAkhiyAe te jhaghaDAno aMta ANyo hato, saMmelanamAM hAjarI ApI jJAtihitanA TharAvo mUke ane tenA badalAmAM zrI zaMkarAcArya mahArAje dharmakAryadhuraMdharanI brahmasamAjanA sukAnI thaI rahela bIlakhA brahmasamAja vakhate mAnanIya padavI ApI hatI. mAna' teo upapramukha tarIke cUMTAyA hatA, tyAM temaNe paradeza- dararoja savAre vahelA UThI teo potAnuM nitya sAdhe. gamananI sakhta himAyata karI hatI. pATaNa brahmasamAja vakhate vAcanano eTalo badho zokha ke game te mANasa temane makAne svAgata- adhyakSa tarIke temaNe uttama prakAranuM svAgata karyuM hatuM. jAya to tenI khAtarI thAya. temanA holanI abharAI, Tebalo dvArakA-brahmasamAja pramukhasthAnethI teoe dezonnatine para pustako, mAsiko ane vartamAnapatrono thokaDo paDyo ja anukuLa evuM lAMbu bhASaNa ApyuM hatuM. vaLI brahmasamAjane raheto. jIvananI zarUAtamAM temaNe be pustako 'nekalesanI lagatI dareka pravRttiomAM teo athAga zrama letA ane navalakathA' ane 'paragaju pArazIo' lakhyAM ane ghaNuM apragaTa jJAtihita mATe sarvadA taiyAra rahyA hatA. kheDA betAlIsInA sAhitya lakheluM paDyuM hatuM. pramukha sthAnethI jJAtinA ghaNA jhaghaDAono phatehathI aMta teonuM kuTuMba vizALa hatuM temanA nAnA dIkarA zrI ANyo hato. A uparAMta amadAvAda audIcya hitecchu naTavaralAla jhaverI varSo sudhI perisamAM rahI jhaverAtano dhaMdho sabhAnA sabhya pATaNa audIcya mitra samAjanA peTrana audIcya karI rahyA hatA. jJAtinI darakAra rAkhyA sivAya potAnA putrane mitra samAje ekavAra mAnapatra paNa enAyata karyuM. temaja paradezagamananI chUTa ApI hatI. zrI naTavaralAla phrAnsa uparAMta kAzImAM bharAyela uttara hindustAna audIcya konpharansanA teo IglenDa, jarmanI, beljiyama, svITjharalenDa ane jApAna Adi pramukha cUMTAyA hatA, paraMtu nAdurasta tabiyatane aMge jaI dezomAM pharyA hatA. temanA moTA putra jhaverI guNavaMtalAla zakyA hatA nahIM. muMbAI, tricinApAlImAM jhaverAtano dhaMdho karatA. teo paNa vaDodarA rAjyanI dhArAsabhAmAM prajAmatano paDakAra kare dharmapremI hatA. te samayanA zaMkarAcArya rAjarAjezvarAzrame temane Jain Education Intemational Education International Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo svadharmadhuraMdharanI upAdhi bakSI hatI. teo pharsTa klAsa onararI mejisTreTa paNa hatA. saMvata 1989nA phAgaNa mAsamAM zrImaMta parama kRpALu mahArAjA sAhebe zrI vidyAzaMkarabhAIne rAjyaratnano suvarNapadaka enAyata karI bahumAna ApyuM hatuM. tyArapachI teonuM svAgata pATaNanI aneka saMsthAo taraphathI karavAmAM AvyuM hatuM ane ghaNA gRhastho taraphathI gArDana-pArTIo apAI hatI. amadAvAda audIcya yuniyana klaba taraphathI temane mAnapatra enAyata karavAmAM AvyuM hatuM. haridAsabhAI mAdhavadAsa zrIyuta haridAsabhAI nyAte vaNika. emano janma saMvata 1941nA aSADa vada 30nA roja delavADA mukAme thayo hato. temaNe abhyAsanI zarUAta delavADAmAM karI hatI ane pachI muMbaInI elphisTana hAiskUlamAMthI sane 1903mAM meTrikanI parIkSA pasAra karI vadhu abhyAsa mATe teo seMTa jheviyarsa kaoNlejamAM joDAyA hatA. zrIyuta haridAsabhAInA pitAmaha 16 varasanI uMmare muMbaI gayA hatA ane rUno dhaMdho temaNe jamAvyo hato. emanA pachI emanA putra zrI mAdhavadAsabhAIe dhaMdhAne vadhu khIlavyo hato. teo potAnI pAchaLa zrI haridAsabhAI, zrI manamohanadAsabhAI ane zrI naMdalAlabhAI nAmanA traNa putro mUkIne saMvata 1979mAM svargavAsI thayA hatA. zrI haridAsabhAI aDhAra varasanI uMmare potAnA vaDIlanI peDhImAM dhaMdhAmAM joDAI gayA hatA. rUnA vepArIonI muMbaInI saMsthA isTa InDiyA koTana esoziezana'nI sthApanA ane khIlavaNImAM zrIyuta haridAsabhAIno phALo noMdhane pAtra hato ane teo te saMsthAnA eka sthApaka ane DIrekTara hovA uparAMta tenI sthApanAthI vAisa presiDanTa rahyA hatA. 23 zrIyuta haridAsabhAI muMbaI yArna eksaceMja li. nA Jain Education Intemational 177 pramukha ane DirekTara senTrala beMka oNpha inDiyA li., hAiDro ilekTrika kaMpanI li., mahArASTra sugara kuM. li., bhArata milsa li. ane madhusUdana milsa li. nA DirekTara madhusUdana milsa li. nA teo bhAgadAra paNa hatA. zrIyuta haridAsabhAIe 'calaNa'nA viSayo para vartamAnapatromAM lekho paNa lakhelA hatA. aMdherI mukAme potAnA pitAnI yAdagIrI arthe "mAdhavadAsa amarazI hAiskUla sthApavA mATe temaNe potAnA bhAIo sAthe maLIne 1, 20, 000rUpiyAnI bAdazAhI rakama ApelI hatI. sane 1936mAM e hAiskUla khullI mUkavAmAM AvI hatI. temAM sva. zeTha mAdhavadAsa amarazInuM bAvaluM paNa mUkavAmAM AvyuM hatuM. rasakavi raghunAtha brahmabhaTTa 'rasakavi'nuM lADIluM biruda gujarAtanI samasta janatAe ane sAhityakAroe jemane ApeluM te naDiyAdanA vatanI zrI raghunAthabhAI brahmabhaTTane agiyAra varSanI kumaLI vaye pitAzrInuM sukha gumAvavuM paDeluM. temane bIjA be bhAIo amRtalAla, zaMkaralAla ane eka bahena bAlubahenane temanA mAtuzrI moTIbAe reTiyo kAMtIne moTA karelAM. bAra varSanI vaye temaNe pAMcamA aMgrejI dhoraNano abhyAsa naDiyAda hAiskUlamAMthI choDelo. tyArabAda DaoNkTarane tyAM traNa varSa kampAunDara tarIke nokarI karI. paraMtu temanA rasiyA jIvane te pasaMda nahotuM, naDiyAdanA prasiddha sAkSara maNilAla nabhubhAI ane hiradAsa vihArIdAsanI lAibrerImAMthI alabhya pustako temane vAMcavA maLyAM. zAstrIo pAse temaNe meghadUta, zAkuMtala, gItagoviMda vagereno abhyAsa karyo, davAkhAnAmAM davAo ApatAM teo zlokonI kApalIo lakhI Tebala para coMTADIne gokhatA jAya ane davAo paNa ApatA jAya. A rIte temaNe saMskRta ane aMgrejIno abhyAsa vadhAryo hato. ArnolDa lAiTa oNpha eziyA' vAMcatAM temaNe buddhanA jIvana para nATaka lakhyuM. nATaka morabI nATaka maMDaLInA mAlika zrI mULajI AzArAma ojhAne mokalAvyuM. nATaka pasaMda paDyuM ane tAra karIne kavine muMbaI teDAvyA. eka varSa bAda 'buddhadeva' bhajavAyuM ane khUba ja prasiddhi maLI. 19 varSanI vaye prathama ja nATake khyAtanAma karyA. buddhadevanI prathama rAtrie prekSakomAM prasiddha vidvAno Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 svapna zilpIo rAjAo, muMbaIno prathama paMktino zrImaMtavarga hato. sva. lokapriya thayelAM gIto : "sAra A saMsAramAM nA joyo", prabhAzaMkara paTTaNI ane gujarAtI sAhitya pariSadanA pitA samA "have to jo jarA jAgI", "nAgaravelIo ropAva, hArA zrI raNajitarAma mahetAe hArdika abhinaMdana ApyAM. rAjamahelomAM", "sAhyabo mAro gulAbano choDa, velI huM 1914mAM pUjya mahAtmA gAMdhIjIe ane 1951mAM zrI laviMganI", "hArI kyArImAM maheka maheka maheko ho rAja" tilaka mahArAje paNa A nATaka joyuM ane prasannatA vyakta vagere gIto lokajIbhe ane kaMThe ramI rahelAM. karI. uttarottara temanI nATyapravRtti khUba ja vegIlI banI. zrI ( nATako ane raMgabhUmino jamAno kaMIka have maMda paDyo prabhulAla trivedI ane maNilAla pAgalanA sahakAramAM nATako, ane tenuM sthAna philmoe lIdhuM tyAre philmomAM paNa kavizrIe kAvyo lakhIne A tripuTIe cAra dAyakA sudhI satata ne potAnAM aneka gIto ApyAM che. prakAza pizcarsanI "saMsAra raMgabhUminI sevA karI. lIlA' gujarAtI philmanAM "tarasyAne pANI pAzo", "navI nATakomAM, grAmophona rekorDamAM ane sAptAhikomAM duniyA vasAvIzuM", "eka laTa vikharANI" gIto lokagIto maLIne Azare traNeka hajAra, jeTalAM gIto lakhyAM. baMgALanA banelAM che. zrI kanaiyAlAla munazInuM "be kharAba jaNa' citra khyAtanAma saMgItakalAkAro ke. sI. De. rAmacaMdrapAla, sAgara kaMpanIe utAreluM. temAM paNa saMgIta ane saMvAdomAM jagamohana, sUrasiMgAra, rAjakumArI banArasI, AzA bhoMsale, kavizrInI kalama hatI. sva. motIlAla ane zobhanA samarthano mannA De tathA gItA roya jevAMe potAnA kaMThathI kavinI prathama praveza gujarAtI citrathI ja thayo hato. racanAne rajU karI. temane khUba ja khyAtanAma karyA hatA. "barAta', 'AzIrvAda', "merAgAMva', "kolejiyana' vagere raMgabhUminA dvAre khyAtanAma kalAkAromAM azaraphakhAna mA. hiMdI citromAM paNa kavizrIe gIto lakhyAM che, jenA saMgIta trikama, kAsama vagere sUrIlA kaMThoe temanAM gItone khUba ja vidhAyako khyAtanAma ke. sI. De. ane khemacaMdra prakAza hatA. lokapriya karyo. saMsAralIlA', "snehalatA', "be kharAba jaNa', 'harizcaMdra', kavinA ekAvanamAM varSe dezI nATaka samAjanA maMDaLe sUradAsa puMDalIka', "kRSNarukSmaNI', 'javAbadArI', "achUta', raMgabhUminA khyAtanAma kalAkAronA apUrva utsAhe muMbaInI 'gadarzana' ane bIjAM saMkhyAbaMdha citromAM teozrIe gIta, janatAe vanapraveza Ujavyo ane te vakhate 'vaMdemAtaram' patranA saMgIta ane saMvAdo ApelAM. Ama kavizrIe sAhityanAM taMtrI zrI sAmaLadAsa gAMdhInA zubhahaste mAnapatra arpaNa karAyuM vividha pAsAMomAM sevA ApI AjIvana kavitA ane te prasaMge muMbaInA zerIpha ane dillInA vaDI dhArAsabhAnA sAhityanAM upAsaka tarIke jIvana vitAvyuM hatuM. sabhya sara zAMtilAla AzAkaraNanA pramukhapade UjavAyelA sva. govardhanarAma ane maNilAla zatAbdIomAM "sara vanapravezamAM muMbaInA patrakAro zrImaMto, nAgariko, jJAti sarasvatIcaMdra' ane 'kAntA' nATako lakhI sAhitya pariSadanI baMdhuo, amadAvAdathI "brahmabhaTTa yuvakanA taMtrI zrI je. paNa temaNe sevA karelI. 1939mAM zrI ka.mA. munzI mATe 'jaya ema. bAroTa (pre. mejisTreTa) jevA pratiSThita jJAtibaMdhuo somanAtha' nRtya-nATikA lakhI hatI. gujarAtanI e prathama nRtya vageree temAM hAjarI ApI hatI. valasADanA inAmadAra nATikA hatI, jenuM oDiyansa bAra hajAra jeTaluM hatuM. jJAtibaMdhuoe A prasaMge phelozipa hAiskUla, muMbaImAM eka samAraMbha yojI temane mAnapatra ApyuM hatuM. kavitAno vAraso temanA mAtAmaha pRthvIrAja rANA, lIcanA te vakhatanA khyAtanAma rAjakavi taraphathI vArasAmAM | gujarAtanI badhI ja khyAtanAma nATaka maMDaLIo maLelo. uttara gujarAtI e bhavya pallikAnA bAroTo jene morabI, Aryasubodha, Aryanaitika, lakSmIkAMte temanAM nATako udayapuranA mahArANAe kesara tilaka karyuM hatuM. e temano ane gIto bhAvapUrvaka bhajavelAM. temAM "buddhadeva', "sUryakumArI', mAtRvaMza hato. kavitAnI preraNA temanAM mAtuzrI moTIbAnA kaMThe zuMgIRSi', 'ajAtazatru' mukhya hatAM. gavAtAM gIto, rAso ane garabIomAMthI maLelI. temanA grAmophona rekarDo para e samaye gujarAtamAM temanAM gIto gItomAM kavi nhAnAlAla, dayArAma ane prItamanI UMDI asara guMjatAM. muMbaI, surata, vaDodarA, amadAvAdanAM benDavAjAM paNa temanA nATyasaMsmaraNonA nicoDa samAM graMtha smaraNa sau lagnanA prasaMge kavinAM ja gIto vagADatAM hatAM. khUba ja maNibahenanuM avasAna thavAthI temane gaMbhIra AghAta thayelo Jain Education Intemational Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo 179 ane temanuM jIvana ekAkI banI gayeluM hatuM. vaiidakanA lekho lakhI temanA jJAnano lAbha samAjane Apela. zrI zarmAnI dAnazIlatA paNa udAra hatI. temaNe muMbaI, sanAtana dharmanA teo custa abhimAnI hatA. saMvata 1974mAM kaDI, vaDodarA ane prAMtijanI vividha sAmAjika zaikSaNika tathA temanA be putronI yajJopavita vakhate gAyatrI purazcarna ane dhArmika saMsthAomAM potAnAM svargastha mAtuzrI kAzIbAnA tathA mahArudra jevA moTA yajJo karyA hatA. zrI badarInAtha, dvArakA patnI maNibahenanA smaraNArthe lagabhaga rU. dazeka hajAranAM jagannAtha ane setubaMdha rAmezvaranI cAradhAmanI tathA bAra dAna, temaja kaDInI jhaverI hAiskUlane rUpiyA nava-daza jyotiliMga ane saprapurInI yAtrA temaNe karela. zrI paMcanAtha, hajAranI kiMmatanA vividha bhASAnAM pustako be kabATo sAthe zrI bIlezvara, zrI jaDezvara, zrI mahAkALezvara, vAMkAnera brAhmaNa ane muMbaInA gujarAtI hiMdu strI maMDaLa tathA vaDodarAnA zrI bhojanazALA, jayapura zrI svAminArAyaNanuM maMdira vagere dharmanAM dAmajIbhAI chAtrAlayanI saMsthAne temaja kaDInI sArvajanika sthaLoe dharmAdo karela. gupta ane jAhera dharmAdA-sakhAvato lAibrerIone Azare ekAda hajAranI kiMmatanAM pustako bheTa ghaNA moTA pramANamAM hatI. ApyAM hatAM. yuropa ane amerikAthI hajAro rUpiyAnI davAo DokTara kAlidAsabhAI dvivedI hiMdustAnamAM AvatI hatI, paraMtu temanI davAo to yuropa ane amerikAmAM moTA pramANamAM vaparAtI Ayurveda tarapha lAgaNI DaoNkTara kAlidAsano janma saMvat 1932 poSa vadi rAkhanAra mATe ochuM saMtoSakAraka nahotuM. 11 zanivAra san 1876mAM kAThiyAvADamAM Avela vAMkAnera audIcya jJAtinI sevA bahu khaMtathI karela ane dareka gAme thayo hato. tyAM gujarAtI tathA aMgrejI skUla hatI. temAM keLavaNI laI sana 1892nI sAlamAM muMbaI gayA. tyAM temaNe rIte jJAtibaMdhuone sAruM uttejana Apela. mahesANA ane pATaNamAM bharAyela brahmasamAjamAM AgevAnIbharyo bhAga lIdho potAno aMgrejI abhyAsa vadhAryo ane aMgrejI tathA dezI hatA ane brahmasamAjanA phALAmAM sArI rakama bharI hatI. vaidakanuM sAruM jJAna saMpAdana karI san 1896mAM muMbaImAM navI muMbaI saMmelana vakhate pote hAjarI ApI nahotI, chatAM hanumAna galImAM potAnuM auSadhAlaya kholyuM hatuM. rAjakoTa audIcya hAusanA phaMDamAM rUpiyA eka hajAra temanA taraphathI AvI san 1897mAM davAkhAnuM cAlu karyuM. san 1898mAM apAyA hatA. hisTIriyA pilsa tathA javazaMkara guTikA vagere Ayurvedika speziyala davAo banAvI sana 1900 kAThiyAvADa ejansI | DaoNkTara kAlidAsanuM nAma hiMdustAna uparAMta videzamAM taraphathI bIlakhA Teka kempamAM teo meDikala ophisara nimAyA. paNa eka Ayurvedika spezyAlisTa tarIke prasiddha hatuM. temanI sana 1902mAM kAThiyAvADa sivila sarjana taraphathI rAjakoTa banAvela Ayurvedika khAsa davAo covIsa jAtanI ane teno sTeTamAM saba AsisTanTa DaoN. nimAyA hatA. potAnI Ayurvedika vaparAza rAjA-rajavADAMmAM bahu hato eTale ke te vakhate 162 davAo bahAra pADavA lakSa doDAvyuM. lAMbA abhyAsa ane rAjA mahArAjAo ne navAba sAhebonI gharAkI temaNe anubhavane pariNAme sana 1905 "bAdazAhI yAkutI' nAmanI dharAvela. ATalI moTI saMkhyAmAM rAjavaMzIonI gharAkI jagavikhyAta davA bahAra pADI. e davA duniyAnA badhA ja dharAvanAra hiMdamAM koIka ja phArmasI hatI. inDiyA sarakAranI bhAgomAM bahu ja vakhaNAyelI. sana 1905mAM banArasamAM ekjhIkyuTiva kAunsilanA membara onarebala sara, hAikorTanA bharAyelI inDiyana nezanala koMgresamAM temaNe bhAga lIdho hato. nAmadAra jaja lejisa leTiva kAunsilanA onarebala membaro, janaralo, siviliyana ophisaro ane sivila sara ja moTA temaNe lagabhaga 19 judAM-judAM gujarAtI bhASAnAM vagadAra yuropiyana ophisaro ane nAmAMkita dezI gRhasthomAM pustako bahAra pADela ane tenI nakalo savAlAkha karatAM vadhAre moTI gharAkI hatI. pUrvanI vaidika vidyAe pazcimanI prajA para chapAyela. zrI sayAjI Ayurveda vidyApITha taraphathI temane atyAcAranA jamAnAmAM keTalI asara karI tenuM DAkTara 'bhiSajaratna'nI padavI maLela. cAra pradarzano taraphathI uttama kAlidAsa motIrAma Ayurvedika phArmasI eka daSTAMta hatuM. teo sarTiphikeTa ane eka pradarzana taraphathI cAMda maLela hato. vIryavikAra ane pezAbane lagatAM daradonA khAsa abhyAsI temanuM Ayurvedane lagatuM UMcA prakAranuM jJAna hatuM ane hatA. temanI khAsa davAomAM temaNe DAyAbITIsanuM darada ke je Jain Education Intemational Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 svapna zilpIo kAnajIbhAInA pitA sva. vaidya chaganalAla harizaMkara vaLA (valabhIpura)nA vatanI hatA. audIcya brAhmaNa jJAtimAM temano janma. saMskRtanA abhyAsI zrI bhAgavatanA prakhyAta kathAkAra uparAMta nAmAMkita dezI vaidya hatA. chaganalAlabhAInuM vaidyamaMDaLamAM sAruM mAna hatuM. teonI pAse bhaNelA ghaNA vaidyo bhAvanagara ane bIjA gAmomAM kuzaLa vaidya tarIke nAmanA meLavatA potAnA gura chaganabhAIne yAda karatA chaganabhAI AyurvedanA aNamola ratna saM. 1981nA aSADha sudi 10 asAdhya ane jene mATe yuropanA vidvAna DokTaro tenI aksIra davAo mATe prayogo karatA tevAM vikaTa darada mATe temaNe amuka vanaspatinA pAlAmAMthI eka davA zodhI kADhI ane te DAyAbiTIsanA darada mATe aksIra thaI paDI. darada sAjA thavAnI AzA mUkI dIdhelA aneka daradIonI temane salAha pUche ane temane mATe judI-judI vanaspatiomAMthI teo davA banAvI Ape. daradonA saMbaMdhamAM daradIone yogya salAha Ape. temanI eka Tonika davA bAdazAhI yAkutI (royala yAkutI) ke je zarIra jorAvara banAvanArI aksIra davA che ane duniyAnA ghaNA bhAgamAM moTA pramANamAM vaparAya che. khUbI to e che ke opiyama rasAyaNa che ke koI jherI davAnI temAM melavaNI karavAmAM AvatI na hatI jethI koI paNa jAtanI parejI vagara vAparI zakAya tevI hatI. gavarnamenTanA nAmAMkita sivila sara (AI.e.esa.) DaoNkTara kAlidAsanI Ayurvedika davAo potAnAM daradIone vAparavA khAsa bhalAmaNa karela. temaNe lakhela 'nekTara oNpha lAIpha' nAmanuM vaidaka pustaka bahu lokapriya thayela ane tenI keTalIka AvRtti aMgrejI, hindI, marAThI ane gujarAtI bhASAmAM karela. rAjA-rajavADAMmAM temanuM mAna ane vAMkAnera sTeTa kAunsilamAM varSo sudhI membara hatA ane tyAM prajAnA lAbha arthe sArI sevA bajAvI Ayurveda zAstramAM zuM samAyela che teno camatkAra DaoNkTara kAlidAsa batAvatA. temaNe vaidaka dhaMdhAmAM moTI nAmanA ane sArI dolata meLavela. teo eTalA badhA Izvara pratye zraddhAvAna ke teo ema mAnatA ke je kAMI sAruM thAya che te IzvaranI kRpAthI ja thAya che. temane girijAzaMkara ane bhAnuzaMkara nAmanA be putro. rAjakoTamAM sanAtana dharma rakSaNArthe sthApana thayela cAturvarNaya samitinA teo upapramukha ane tyAM sanAtanadharmanI dareka hilacAlane ane saMsthAne madada ApIne temAM AgevAnIbharyo bhAga laI hiMdudharmanI moTI sevA bajAvela vaidya kAnajIbhAIno janma saM. 1938 caitra suda 9 (rAmajayaMti)nA pavitra divase bhAvanagaramAM thayo hato. prAthamika keLavaNI saMpUrNa tathA aMgrejI meTrika sudhI abhyAsa bhAvanagaramAM ja karyo hato. pitAnI sAthe dardIone jovA jatA, pitA dardInuM nidAna kare ane putrane pratyakSa nidAna karatAM zIkhave. uparAMta davAo banAvavI ane ApavI vagere kAryo pratyakSa karAvavA mAMDyA. saMskRta sAhityanA paNa abhyAsI hovAthI "paMcataMtra', "raghuvaMza', 'hitopadeza' vagere graMthono abhyAsa karI mAhitI meLavI. vaukano zokha pratidina vadhAratA gayA hatA. eka kuzaLa vaidya jeTaluM kAma karavA lAgyA hatA. pote eka kuzaLa vaidya hovA chatAM paNa koI paNa saMsthAnI parIkSA ApelI nahIM hovAthI pote 'paravAnA vagaranA vaidya' tarIke samAjane oLakhAvatA. vaidya vidyAnI upAdhi meLavavAnA hetuthI pahuMca zrI mahArAjA sAheba tathA mahUma dIvAna zrI gagA ojhA taraphathI sArI skolarazipa meLavI muMbaI gayA ane tyAMnI prakhyAta DaoN. prabhurAma jIvaNarAma sthApita DaoN. popaTabhAInI Arya meDikala kaoNlejamAM dAkhala thaI cAra varSa sudhI abhyAsa karI 'bhiSaguvara ane esosieTa Aryana meDIkala skUla muMbAI'nI mAnavaMta padavI meLavI. muMbaInA vasavATa daramiyAna aMgrejI vaidakanuM jJAna tathA DaoN. popaTabhAInA mitro ane keTalAka jANItA sajjanono prema meLavyo tema ja khAnagI prekTisa karI ghaNAM daradIone ArAma karyo ane saphaLa vaidya tarIke khyAti meLavI hatI. dhaMdhAnI zarUAta zrI kAnajIbhAIe muMbaIthI padavI meLavI vatanamAM pAchA AvI vaDIlopArjita mahAna paropakArano vaidakano dhaMdho zarU karyo. pitAnA hastaka cAlatuM davAkhAnuM pote saMbhALI lIdhuM ane pitAne Izvarabhakti mATe nivRtta karyA. hatI. kAnajIbhAI chaganalAla vaidha AyurvedanA upAsakomAM keTalAka evA vIra utpanna thayA che ke jenI kIrtinI jyoti samAjanuM AkarSaNa kare. zrI Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo 181 evA sI. thI vaidya tarIkenuM jJAna, pratiSThA, vidvatA, kAryakuzaLatA ane maMjarI vagere davAonI mAgaNIo hindustAnanAM moTAM zahero, bALavaidya tarIke khAsa khyAti joI bhAvanagaranA nAmadAra gujarAtanAM gAmo ane sArAye saurASTramAMthI AvyA karatI mahArAjA sAheba taraphathI saM. 1982mAM akhila bhAratavarSIya hatI. paradezamAM rahetA bhAvanagaranA vatanIo zrI vaidyarAjane Ayurveda saMmelanamAM sva. vaidya bhadrizaMkara rAmabhAI sAthe patra dvArA nirAza thayelA potAnuM darda jaNAvI davA maMgAvatA mokalelA hatA. hatA. hajAro dardIo temanI davA-ane salAhathI sArI AyurvedanuM UMcA prakAranuM jJAna, naitika vicAro, dhArmika taMdurastI bhogavatA thayAnA dAkhalA maLelA. teo homiyopethika cAritrabaLa, khaMta, dhairya, nirAbhimAnIpaNuM ane sAdAI temaja davAo paNa jANatA hoI prasaMgopAta teno upayoga paNa nidAnazakti, peTanTa davAo banAvavAnI AvaData, svahaste ja karatA. khAsa kesamAM ghaNA DaoNkTaro, vaidho temanI salAha letA. banAvelI davAo vAparavAnI bhAvanA AvA aneka saguNone sArAye gujarAtamAM bhAvanagarI bALavaidya tarIke nAmanA meLavI aMge sArA bhAvanagara zaheramAM ane tenI AjubAjunA hatI. pradezamAM teo ghaNA prakhyAta hatA. ghaNA nAmAMkita DokTaro ane zrI kAnajIbhAIne pAMca putraratno. potAnA putrone vaidyo sAthe temano saMbaMdha hato. potAnA pagale calAvavA potAnA pavitra dhaMdhAnI ja keLavaNI teo sanAtana dharmanA custa anuyAyI ane jUnA ApI hatI. vicAranA hatA. hiMdanAM prakhyAta yAtrAdhAmonI yAtrA paNa karI moTA putra girajAzaMkara jeo e. ela. sI. pI. hatI. temanI vidvatA kAryakuzaLatA, saujanya, jJAtiprema, esa.nI tathA eca. ela. ema. esa. (homiyopethika)nI atithisatkAra, udAratA, vagere guNo UMcA prakAranA jJAti DigrI meLavI bhAvanagara sTeTa relve khAtAmAM sevAnI tIvra dhagaza dharAvatA. jJAti mATe temano prema akathanIya esa.e.esa.bI.nI jagyAe DaoNkTara tarIke sArA pagArathI hato. jJAtiunnatinA vicAro hamezAM rahetA, jJAtinA jhaghaDA, nimaNUka pAmyA hatA. kalaha ane jJAtisudhAraNAnA praznono aMta kuneha ane bIjA putra choTAlAlane potAne pagale calAvI kuzaLatAthI lAvatA. bhAvanagara audIcya jJAtimAM teo agrapade amadAvAda akhila bhAratavarSIya Aryuveda vidyAlayamAMthI zobhI rahyA hatA. bhiSakanI padavI laI bhAvanagaramAM ja OMkAra auSadhAlaya kAnajIbhAInI udAratA ane sakhAvato paNa jANavA calAvyuM hatuM. jevI che. jJAtibhAIo, zikSako ane garIba mANaso pAsethI trIjA putra anaMtabhAI paNa pATaNa Aryuvedika kaoNlejamAM vijhiTa phI letA nahIM, uparAMta davAo maphata ApavA prabaMdha ela.e.ema.nI parIkSA pasAra karI bhAvanagaramAM svataMtra karelo. sva-jJAtinI eka nirAdhAra kanyAne moTI dhAmadhUmathI khAnagI davAkhAnuM calAvI rahyA hatA. kanyAdAna Apela. brAhmaNa vidyArthIne yajJopavita ApI banne prasaMgoe sArI rIte jJAtijamaNa brahmabhojana karAvelAM. cothA putra jayaMtIlAla bhAvanagara Aryuveda vidyAlayamAM Aryuvedano abhyAsa karI bhiSaknI padavI lIdhI hatI. bhAvanagaranA mahArAjA sA. taraphathI cAlatI zeTha jIvaNadAsa prabhudAsa satharAvALA Ayurvedika pAThazALAmAM onararI zikSaNa pAMcamA putra mahipatarAma-amadAvAdamAM Ara.sI. ApavAmAM potAnA amUlya vakhatano bhoga ApI yAdagAra Tekinakala insTiTyUTamAM enjiniyarano abhyAsa karyo hato. yogadAna ApyuM hatuM. A rIte zrI kAnajIbhAInA cAra putroe potAno zrI kAnajIbhAInI gupta sakhAvato ghaNI hatI. ghaNA vaMzaparaMparAno cAlato Avela dhaMdho svIkAryo. zrI garIba daradIone maphata davA Apela. vidyArthIone pustaka, kAnajIbhAIe potAnA saMtAnone je vaidika keLavaNI ApI. rokaDanI madada Apela, guptadAna e temano mudrAlekha hato. vaDIloe Aryuveda dhaMdhAnuM vAveluM vRkSa vizALa karyuM. uparAMta davAono bahAragAma pracAra teo peTaMTa davAo jevI pote potAnA putrone vaidika jJAnano vAraso ApI janasamAjanA ke..drAkSAsava, bebI pilsa, kheranuM ghI, jamAnA pilsa, strIsukha AzIrvAda meLavyA hatA. Jain Education Intemational Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 svapna zilpIo zAstrI vrajalAla kAlidAsa saMbaMdha dAktara bhAue pUchelA aneka saMzayonuM nirAkaraNa temaNe patraddhArAye karyuM hatuM. gurjara bhASA tathA bhUminA alaMkArarUpa zAstrI vrajalAla kAlidAsa saujItrA gAmanI pAse malAtaja nAme sane 1864nI sAlamAM "gujarAta varnAkyulara gAmanA rahIza hatA. temanA janmakALanI hakIkata amane sosAyaTI' sAtheno saMbaMdha dalapatarAme choDyo tyAre te maLI zakI nathI. teo jJAte sAThodarA nAgara brAhmaNa hatA. sthAne zAstrI vrajalAla AsisTaMTa sekreTarInA pada para malAtaja gAmanI AsapAsanAM keTalAMka kSetra upara temanuM nimAyA hatA. te adhikAramAM teo jyAM sudhI rahyA tyAM svAmItva hatuM. jenI vyavasthAdimAM temano samaya jato. te sudhI "buddhiprakAza' mAsikapatranA viSayono moTo bhAga kSetro temanA jIvananA pAchalA bhAgamAM temanI AjIvikAnA zAstrIjI pote ja lakhatA hatA. sane 1867mAM zAstrIjIe mukhya sAdhanarUpa thaI paDyAM hatAM. prakhyAta choTamalAla kavi te pada choDyuM ane pAchA kavIzvara dalapatarAmabhAI temanA jyeSTha baMdha thatA hatA; jemanA racelA "choTamakata AsisTaMTa sekreTarI thayA hatA. sane 1879mAM pharIne kIrtanamALA' akSaramALA tathA "bhaktibhAskara' Adi graMtho zAstrIjI sosAyaTInA AsisTaMTa sekreTarInA pada para prasiddha che. choTamalAlanI kavitva zakti ghaNA sArA prakAranI nimAyA hatA. te samaye gujarAtI bhASAno eka koza' hatI ane temanA lekha zAntarasapradhAna che. gujarAtamAM racavAnuM kArya temane soMpavAmAM AvyuM hatuM. te kozamAM temanI kIrtanamALA prAcIna kavionI lekhanI tulya ja zabdono zuddha varNavinyAsa (joDaNI) temanI vyutpatti tathA premathI vaMcAtA hatAM. gujarAtImAM ja tenA paryAya ApavAnA hatA. je zabdo mULa gujarAtI che tathA je parabhASAnA yoge gurjarabhASAnI zAstrI vrajalAle prathama kheDA jillAmAM sArasA paMktimAM pravezI gayA che temano paNa saMpUrNa saMgraha karI gAmamAM kuberabhakta nAme eka prasiddha sAdhu hatA, temanI rahyA hatA. A mahatkArya nirvAka bahu prakAranI yogyatA samIpa eka zAstrIrUpe upadeza karavAno AraMbha karyo hato. zAstrIjI vinA anya puruSamAM maLavI ghaNI ja kaThina hatI. tyAra pachI amadAvAdamAM eka jinamaMdiramAM zikSAgurunA zAstrIjIne haste te kozano ghaNoka bhAga taiyAra thayo hato, avikArano svIkAra karyo hato. tethI temane anuSaMgika aneka lAbha thayA. tyAM prAkRta bhASAo-pAlI tathA mAgadhI paNa temanI zarIrasaMpatti ThIka na rahevAthI ane keTalAMka bIjAM kAraNothI temaNe sosAyaTInuM pada choDyuM, vatana jaI Adi saMbaMdhamAM aneka graMtho temanA jovAmAM AvyA. tethI te bhASAo saMbaMdhI temanuM jJAna dRDha tathA paripakva thayuM. nivRttiparAyaNa thayA, paNa vidyAvyasanamAMthI nivRtti na thaI tyAM rahIne amadAvAdamAM pUrve prasiddha thatA 'nAgaraudaya" amadAvAdamAM Arya dharmanI uttejanA sthApita thayelI. nAmanA mAsikamAM tathA vaDodarAmAM prakaTa thatA "keLavaNI" dharmasabhA'nA teo upadezaka tathA maMtrI hatA tathA sabhA nAme bIjA mAsikamAM amUlya viSayo prasiddha karatA hatA. taraphathI pragaTa thatA "dharmaprakAza' nAme mAsikapatranA mukhya temaja avakAzAnusAra vividha viSayanA suMdara graMthonuM guMthana lekhaka hatA, tyAM ja temane mahUma saradAra bhoLAnAthabhAI, karavAmAM samaya vyatIta karatA hatA. Ama vidyAdAnarUpa dIvAna bahAdura maNibhAI, haridAsabhAI, anupama dharmanuM AcaraNa karatAM te vratanuM udyApana thatAM manaHsukharAmabhAI, raNachoDabhAI ane kavIzvara dalapatarAma pahelAM ja temanA amUlya jIvanano viccheda thatAM, ApaNA prasiddha lekhako tathA agraNI puruSo sAthe samAgama gurjarabhASAzAstra, vidvAno tathA vidyArthIone moTI khoTa thaI sneha baMdhAyo, jenI kALakrame zunheMduvatu vRddhi thatI paDI hatI. gaI. ApaNA prasiddha dezopakArI vidvAna zodhaka dAktara bhAu dAjI temanI sAthe patravyavahAra rAkhatA hatA. prAcIna | upara darzAvyA pramANe "dharmaprakAza', "buddhiprakAza', aneka durlabha pustako atikrame prApta karIne zAstrIjIe 'nAgara udaya' ane 'keLavaNI' Adi mAsikomAM nhAnA dAktara bhAu dAjIne mokalyAM hatAM, dAktara piTarsane prakaTa prakAranA nibaMdha uparAMta temaNe keTalAka graMtho paNa racyA karela, 'nyAyabiMdu bhUlanuM AdarzabhUta pustaka zAstrI vrajalAle hatA. temaNe gujarAtI bhASAno itihAsa' tathA ja dAktara bhAune mokalI ApyuM hatuM. gujarAtanA itihAsa utsargamALA' nAmanA be nibaMdho lakhI gujarAta varnAkyulara Jain Education Intemational Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo. 183 sosAyaTI dvArA pAritoSika (inAmI meLavyAM hatAM. A be kare che. jyAre keTalAka uparI paMktinA vazyavAka puruSo to pustako sosAyaTImAM prasiddha karyA. game tevA kaThina viSayo paNa evI suMdara sarala zailImAM "gujarAtI bhASAnA itihAsanA jijJAsuone tathA darzAve ke viSaya paNa svakAThinya tajI deto ane sulabha saMskRtamAMthI kyA prakAre vikRta thaI gujarAtI nAmanI prAkRta thaI jAya. A kaLA zAstrI vrajalAlamAM hatI, emanA bhASA bhinna nAmane pAmI, te viSayanA abhyAsIoe A zAstrIya lekhonA vAcakone jaNAI Avaze. teo kavitA pustako tathA temAM lakhelA vicAro mAnanIya ane paNa sArI racatA tathA viSayapratipAdana-cAturya sthaLe sthaLe anusaraNIya banelAM. A be graMthonI pUrtirUpa eka jaNAI Ave che. keTalAka Adhunika lakhanArAo jeo prauDha uktisaMgraha' nAme tRtIya graMtha thoDA ja vakhata upara temaNe viSayone paNa daridra zabdarUpa vastranuM paridhAna karAvavArUpa racyo hato, paNa te mudrita thayo nathI, temaNe racelo je doSa kare che, tenAthI teo mukta hatA. AthI navIna gujarAtI bhASAno itihAsa bahu ja upayogI. e graMthathI lekhakone temanA lekhano abhyAsa lAbhadAyaka thaI paDaze. prasanna thaI muMbaInA eka pArasI tathA eka bhATiyA vartamAnakALanA prathama paMktinA gurjara lekhako zAstrI vrajalAla gRhastha temanAM sosAyaTI dvArA sAruM pAritoSika ApyuM hatuM. paNa eka ratvarUpa hatA. temanA gurjara bhASA saMbaMdhI eka temaja vidvAno te graMthathI bahu prasanna thayA hatA. A sthaLe paMkti paNa lakhatAM pahelAM je yogyatA tathA adhikAritA jaNAvavuM joIe ke gurjara bhASAnA prathama zAstrIya vyAkaraNa hovI joIe, te sarva temaNe saMskRta-prAkRta bhASAnA graMtho prasiddha 'Telara kRta gujarAtI vyAkaraNa' racavAmAM Telara tathA vyAkaraNAdi lekhonA dIrgha abhyAsathI prApta karI hatI. sAhebane zAstrIjInI sahAyatA adhika aMze hatI. jema bhASAnuM temaja gujarAtanA itihAsanuM paNa temanuM jJAna UMDuM hatuM. te dAktara bhAudAjI sAthe cAlelA patra zAstrI vrajalAle kaThina tarkazAstra saMbaMdhI vaiizeSika vyavahAramAM tathA mAsikomAM pragaTa thayelA vividha viSayomAM tarkasAra' nAme eka sarala pustaka racyuM. te jUnAgaDhanA spaSTa jANI zakAya che. navAba sAhebanA udAra AzrayathI mudrita thaI prasiddha thayo. A graMthane mATe navAba sAheba taraphathI sAruM pAritoSika siddhAnta saMbaMdhamAM prathama to zAstrIjInuM mana asthira maLyuM hatuM. temanA amudrita pustakomAM eka nAgaraparAvara' hatuM, paraMtu aMte zaMkarAcArya prakAzita vedAMta mata ja iSTa nAme che, jemAM prasiddha nAgara jJAtino itihAsa che, je thayuM hatuM. te saMbaMdhanA vicAro potAnA patromAM vAraMvAra jUnAgaDhanivAsI parama bhagavadbhakta narasiMha mahetA tathA lakhatA ane tenA ja uparanA anurAgathI 'vizvaprabodha" DuMgarapuramAM thaI gayela gaurIbAI nAme strIkavinA samaya maya patromAM vAraMvAra lakhatA ane tenA ja uparanA anurAgathI sudhI lakhavAmAM Avyo che te graMtha dIvAna bahAdura 'vizvaprabodha brahmasUtra' upara vRtti lakhavA pravRtta thayA hatA. maNibhAIne dekhADavAmAM Avyo hato, ane hAla te ApaNA anya zAstrIya graMthonuM daDha jJAna hatuM. mAsika patro rAvabahAdura harilAla harSadarAya dhruvanI pAse hato. potAne temanA hastathI lakhAyelA viSayo bahu karI ArSadharma, ISTa evA vedAMtazAstra para paNa zAstrIjI eka "vizvaprabodha' vedAdizAstra, nIti tathA anya vividha viSayane avalaMbIne nAme prakaraNa graMtha lakhyo. vaDodarAnA zAstrI rA. nAthAzaMkara che ane keTalAka bhAga rucikara subodhaka vArtAono che. pUjAzaMkara pAse hatI. bA harilAla udaya pAmatA "caMdra' temanA e sarva pRthaka pRthaka lekhono saMgraha karIne nAmanA mAsikamAM zAstrIjIe "gurjarabhASA prata saMbaMdhI lekha chapAvavAnI bahu agatya Aje paNa che. prasiddha karavA mAMDyo hato tathA te ja mAsikamAM pragaTa | gujarAtanA vidvAnomAM A ratnarUpa nara kevaLa be ja karatuthI "brahmasUtra' upara "brahmasUtrArtha dIpaka' nAme gurjara divasanA tAvanI bimArIthI saMvata 1949nA kArtika vadi bhASAmAM eka suMdara racanA mAMDI hatI, je prathamAdhyAyanA 10ne divase paralokavAsI thayA hatA. temanA evA akALa prathama pAda sudhI racAI hatI. avasAnathI ApaNA dezane tathA vidvAnone kharekharI hAni vastuH lekhanapaddhatinA be prakAra che. keTalAka lakhanArA thaI che temanI pAchaLa temano mAtra eka ja putra daseka sarala viSayane paNa kaThina vAkya racanAmAM yojI dRSTigocara varSanI vayano hato. Jain Education Intemational Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ graMtha prakAzana badala abhArI hAThizubheychAo : saujanya : 'vardhamAna grupa enDanimANa capa 40-41 vizAla zopIMga senTara, sara ema.vI. roDa, aMdherI pUrva muMbai - 400069. phona : 022-26839910 ane DisAna DIhAiDrezana vileja - bhojaparA nezanala hAive 8 bA goMDala - rAjakoTa roDa goMDala 360311 jillo - rAjakoTa saurASTra phona : 02825 - 221682, 225225 Jain Education Intemational Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo 185 yazasvI bArI pratibhAo yazavaMta kaDIkara bhAratIya sAhityanA vArasAmAM dharma ane sevA saMskRtine kSetre nArIe haMmezAM pUjyatAbharyuM sthAna prApta karyuM che. guNavaMtI nArInI devo paNa pUjA kare che. samAjanI AdhArazilAothI ja dharatI sadA praphullita rahI che. gujarAte samaye-samaye evAM guNIya nArIratno ApyAM jemanAM vinayaviveka ane zIla-saMskAranI UjaLI paraMparAno vizALa pravAha akhkhalitapaNe vaheto ja rahyo che. sevA-sadAcAranI A pavitra gaMgotrIonAM jIvanagAna, enAM mUlyo, Adarzo kharekhara mahAna ane dedIpyamAna hatAM. dharma ane samAjanA utthAnamAM A nArIzaktie sahAya karI che. bhUtakALamAM aneka nArIoe vizALa samUhanA abhyadayamAM mahattvanI bhUmikA bhajavI hatI. kamaLathI paNa komaLa evA emanA saguNoe vAtsalyanAM ghoDApUra vahAvyAM hatAM. saraLa ane sAttvika enAM manobaLa hatAM. amRta varasAvatI emanI premALa dRSTi hatI. prajJAjyoti samAM AvAM nArIratnonI amara dena yugo sudhI preraNAnA akSayastrota samI banI raheze. gaI kAlanI garimAnI e gauravagAthA ApaNI AMtarasRSTimAM satatapaNe Aje paNa guMjatI rahI che. vartamAnamAM paNa kaLAmAM nipuNatA prApta karI, netRtvazakti ane AcaraNazuddhi jevA guNonuM darzana thAya che. prastuta thayelI A lekhamALAnA paricayamAM prabhAvazIlatAnuM hArda jovA maLe che, je samasta nArIvRMdane eka Adarza pUro pADe che. tejasvI nArIratno vaDe dIptimaMta banelI ujjavaLa paraMparAnuM bhAvi paNa eTaluM ja UjaLuM banI raheze. saMsAranI samasta taruNIo mATe A paricayo preraNAnAM navAM ja parimANa kholI Ape che. A lekhamALA rajU karanAra zrI yazavaMtabhAI kaDIkara viSe prA. ratilAla nAyaka eka noMdhamAM lakhe che ke zrI yazavaMta kaDIkara eTale gujarAtI sAhityanuM eka gauravavaMtuM nAma. gujarAtI sAhityamAM chellAM cAlIsa varSathI satata kheDANa karI rahelA yazavaMta kaDIkaranuM vatana to mahesANA jillAnuM "kaDI' gAma, eTale ja emaNe potAnuM nAma kaDIkara rAkhyuM che. Ama to teo vaiSNava vANiyA che ane emanI aTaka zAha' che, paNa vatananI mamatAe temane "kaDIkara' banAvyA che." bhAratabharanI badhI bhASAomAM sauthI vadhu kolama lakhanAra tarIke teo paMjAba ane kerAlA sarakAra dvArA sammAnita thayA che. emanAM 350 uparAMta pustako pragaTa thaI cUkyAM che, jemAM 175 bALa-sAhityanAM tathA bAvana navalakathAono samAveza thAya che. suprasiddha navalakathAkAra-vArtAkAra pro. priyakAnta parIkha zrI yazavaMta kaDIkara vize kahe che, "zrI yazavaMtabhAI bALasAhityakAra pahelAM paNa bALasAhityanA kheDANa uparAMta emaNe vArtA-nATaka, hAsya-sAhitya, navalakathA-kaTAralekhana-niraMtara zikSaNa, agocara vizva jevA bahuvidha viSayo para paNa saphaLatApUrvaka kAma pAra pADI, lagabhaga 350 pustako, jemAM bALasAhityanAM 175 jarAtI sAhityane arpaNa karyA che. A uparAMta gujarAta sAhitya pariSada' "gujarAta sAhitya akAdamI' jevI saMsthAonI madhyastha samitinA sabhyapade paNa che. yazavaMta kaDIkara gujarAta rAjya sAhitya akAdamI ane Jain Education Intemational Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 svapna zilpIo. gujarAta sAhitya pariSadanA cUMTAyelA sabhya che. "kAvyagoSThi' (sAhityika saMsthA)mAM paNa varSothI sevAo ApI rahyA che. emane "rASTrIya', rAjyanAM ane anya rAjyanAM sAhityika pAritoSiko maLelAM che. dUradarzana' ane 'AkAzavANI' parathI avAra-navAra emanA kAryakramo prasArita thAya che." AvA yazasvI sAhityakArane ApaNe AvakArIe ane sAhitya kSetre teo vadhu ne vadhu siddhi prApta kare. evI zubhecchA sAthe viramIe. -saMpAdaka ane yazasvI zikSaNazAstrI aMdha vidyArthIo mATe uttaravahIo lakhavI. emanA akSaro paNa Do. amIbahena rAvaLa motInA dANA jevA. emanI saMgItakSetranI saphaLatAnI vAta karIe to emaNe gujarAta to enAM nArIratnothI A kSetre "saMgIta upAjya vizArada' (gAyana)nI upAdhi hAMsala gauravazALI che. vidhavidha kSetre yazasvI karI che. pradAna karI rahelI ApaNI bahenoe to gujarAtane vizvanA nakazA upara zikSaNakSetre emanI kArakirdI yazasvI hatI. teo bI.e. agatyanuM sthAna apAvyuM che. AvAM jogrophI-prathama vargamAM uttIrNa thayAM hatAM (1986). nArIratnomAM bahena zrI sunItA paMDyA emaNe jogrophI sAthe ema. e. karyuM. 1988mAM sAthe (viliyama) e to vizva vikrama noMdhAvyo che. bhUtakALanI vAta sAthe yuvA mahotsavamAM paNa emaNe spardhAomAM vaknatva spardhA karIe to pUjya kastubAe vizvane sevA ane pharajano saMdeza ane gAyana spardhAmAM abhuta saphaLatA hAMsala karI hatI ane Apyo che. A uparAMta AvI to ApaNI ghaNI baheno che, jemane adhyApikA tarIke 1991thI gujarAta rAjyanI gAMdhInagara judA-judA kSetre kAryarata rahI gujarAtane ujvaLa banAvyuM che. kolejamAM emaNe vyAkhyAtA tarIke emanI kArakirdInI zarUAta je kara jhulAve pAraNuM, e jagata para zAsana kare." karI hatI. pachI teo vaDodarA AvyAM ane mahArAjA sayAjIrAva yunivarsiTImAM bhUgoLanAM vyAkhyAtA tarIke joDAyAM, sAthe sAthe 1986thI 1997 dUradarzana kendra amadAvAdamAM so zikSaka barAbara eka mAtA" e ApaNA Adarzo che. nyujharIDara. progrAma-enAunsara ane koyyara tarIke paNa emaNe AvAM ja eka gauravazALI zikSaNazAstrI bahena che DaoN. sevAo ApI ane 2007mAM to pIeca. DI.nI DigrI amIbahena upendrabhAI rAvaLa. saMskArI, sevAbhAvI ane meLavIne ApaNA A zikSaNazAstrI bahena "DaoNkTara' banyAM. zikSaNapremI mAtA-pitAnI A pratibhAzALI dIkarIe zikSaNa emano saMzodhanano viSaya hato : "soziyoikonomI kanDIzana ane anya pragatizIla kSetroe viziSTa siddhio hAMsala karI che. eTa alaMga zipa brekiMga yArDa-bhAvanagara pAse-gujarAta". | DaoN. amIbahenano janma tA. 1-4-1967nA roja thayo teozrI jI. jI. e. gujarAta jyogrAphI hato. esosiezananA kAryavAhaka maMDaLanA sabhya che, uparAMta emaNe emanuM prAthamika ane ucca mAdhyamika zikSaNa inDiyana rimoTa sensiganA abhyAsa-niSNAta che. emaNe nezanala simpojhiyamamAM rIsarca pepara paNa vAMcyA che. amadAvAdanI khUba ja jANItI zikSaNa saMsthA sI. ena. vidyA vihAra, AMbAvADI, amadAvAdamAM lIdhuM hatuM. AvAM A yazasvI nArI-ratna zikSaNazAstrI bahenane zALAzikSaNa daramiyAna Itara pravRttio jevI ke saMgIta aMtaranA UmaLakAthI AvakArIe ane biradAvIe. citra, nRtya, rAsa-garabA, vastRtva, skAuTa gAIDa, pravAsa- prabhu temane dIrdhAyu, sukhamaya, svAthya ane zikSaNakSetre paryaTanamAM rasapUrvaka bhAga letAM rahelAM. khUba ja pragati karavA mATenI zakti bakSe evI prabhu prArthanA emanuM zikSaNakSetre vizeSa pradAna to borDanI parIkSAomAM ja sAthe viramIe. sA Jain Education Intemational Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jie svapna zilpIo zikSaNa, sAhitya ane kalAno triveNI saMgama zrI aMjanAbahena vyAsa strI e to sarjanahAranuM adbhuta sarjana che, zaktinuM sAcuM svarUpa che. temAM Izvare guNono bhaMDAra mUkyo che ane AnI pratIti to ApaNAM srIratnone nihALatAM ja anubhavAya che. AvAM ja ApaNAM eka yazasvI bahena che zrI aMjanAbahena vyAsa. teozrI prophesara senTara phora envAyaramenTa plAniMga enDa TeknolojI. zikSaNa kSetre ane saMzodhana kSetre A eka moTI siddhi lekhAya che. sAbarataTe janmelAM A nArIratne potAnuM bhAtIgaLa jIvana vikasAvyuM, saMskAranA amUlya vArasA sAthe gujarAtanA pazcima cheDe hAlAra pradezamAM vikasita zrI dolatarAya mAMkaDa sthApita strI vidyAmaMdiranI anekavidha pravRttiomAM saMkaLAI emaNe bALapaNane gauravavaMtuM banAvyuM. zikSaNa zAstrI pitAzrI narendrabhAI vyAsanAM A panotAM putrI zikSaNakSetre ujvaLa kArakirdI hAMsala kare e to svAbhAvika ja che. abhyAsanI vAta karIe to teoe arthazAstra sAthe bI.e. ane ema.e. uccavargamAM pAsa karela che. arabana enDa rijionala plAniMgamAM teoe posTagrejyueTa DiplomA (onarsa) sAthe karela che. e uparAMta rimoTa sensiMga (hyumana seTalamenTa)mAM paNa posTa grejyueTa DiplomA DisTiMgaviza sAthe pAsa karela che. barmiMgahama yunivarsiTI yu.ke.mAMthI emane phelozipa arabana DevolepamenTa eNnDa menejamenTamAMthI maLela che. ATalI badhI zikSaNakSetre siddhi prApta karyA pachI ApaNAM aMjubahene nokarInI zarUAta karI. teozrI saradAra paTela insTiTyUTa oNpha ikonomika ane soziyala risarcamAM TUMkA 187 gALA mATe risarca AsisTaMTa tarIke nimAyAM. e pachI hiMmatanagaranI ArTsa eNnDa kaoNmarsa kaoNlejamAM tathA hiMmatanagaranI poliTeknikala kolejamAM arthazAstranAM pArTaTAima vyAkhyAtA tarIke joDAyAM ane pachI to 1979thI hAlanI 'sepTa' yunivarsiTInAM posTa grejyueTa progrAma skUla oNpha plAniMgamAM joDAyAM. chellAM thoDAM varSathI to te prophesara tarIke sevAo ApI rahyAM che ane tyAM arthazAstra, isyujha ina plAniMga ona menejamenTa tathA rimoTa sesiMga, jI. AI. esa. vagere mahattvanA viSayo bhaNAve che. senTara phora ekselansa ina envAyaramenTa eNnDa sasTenebala DevalopamenTamAM cAlatA arabana menejamenTa progrAmanAM teo koorDineTara che. A varSathI DiplomA ina jiyomeTiksano abhyAsakrama zarU thayo tenA paNa teo koorDineTara che. mAdhyamika zikSaNa emaNe amadAvAdanI jANItI zikSaNa saMsthA mohinIbA kanyAvidyAlayamAM meLavyuM. aMgrejI bhASA paranuM lenDa yujha, vesTa lenTa, grAsa lenDa, lephyujha ina kosTala emanuM prabhutva, aMgrejImAM chaTAdAra vaktavya, spaSTa uccAraNo regyulezana jhona, invAyarana menTala impekTa esesamenTa vagere emanA vikAsamAM yazabhAgI banyA ane AcArya zrI dolatabhAI desAIe AraMbhelI Itara pravRttimAM ApaNAM aMjanAbahena dIpI UThyAM. rimoTa sesiMga TeknolojI vAparIne karyo jI.AI.esa.no upayoga karIne voTara saplAyanI kampleina riTresila sisTama banAvI jene inTaraneTa dvArA upayoga karI zakAya tevI rIte vikasAvI. skUla oNpha plAniMganA rimoTa sesiMga tathA jI. AI. esa. lekha zarU karI je mATenI nANAkIya grAMTa paNa kendra sarakAra pAsethI meLavI. arbana menejamenTa velyuezana rimoTa sensiMga tathA jI. AI.esa. viSayonA TUMkA tathA lAMbAgALAnA TreiniMga progrAmo vAraMvAra orgenAijha kare che. zaheromAM pUra tathA pUrane lIdhe keTalA vistAramAM asaro thAya tathA kyA vistAro pUranI zakyatAvALA che ane e te viSayaka arbana anaviMgamAM zuM karI zakAya teno vizeSa viMgano abhyAsa karIne riporTa banAvela che. zaheromAM mAnavIya ekTiviTIthI garamI tathA vAtAvaraNa UMcuM hoya che tathA judA judA vistAromAM juduM-juduM hoya che. jo sAruM vAtAvaraNa hoya to mANaso mATeno kampharTa jhona kahevAya. seTelAiTa imejarInI madadathI arabana dITha AisalenDa zodhI tene mATe zuM zuM pagalAM levAM te abhyAsa karyo, jeno upayoga inDiyana yunivarsiTInA DaoNkTara viMga temanA nAsAnA projekTa mATe karaze ane te mATe aMjanAbahena vyAsane risorsa parsana tarIke AmaMtraNa Apela che. Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 A uparAMta zrI aMjubahena vyAsa keTalAka mahattvanA hoddA paNa dharAve che. jemake (1) inDiyana sosAyaTI oNpha jiomeTiksanAM gujarAta rAjya sepTaranAM vAisa presiDenTa. (2) inDiyana sosAyaTI oNpha rimoTa sensiMga tathA inDiyana nezanala (kATrogrAphI) esosiezananAM lAiphra membara. (3) inTaranezanala sosAyaTI oNpha phoTogrAmeTrI tathA rimoTa sensiMganA TI.sI.Ara. viMganAM pratinidhi che. A uparAMta zrI aMjanAbahena dara varSe amerikA, barmiMgahama, inDoneziyA, yu.ke., yuropamAM nezanala tathA inTaranezanala seminAra konpharansa ane varkazopamAM ceraparsana, thIma pepara prejhanTa karavA ke kI eDresa ApavA mATe AmaMtraNo maLatAM jAya che. ApaNAM A gauravavaMtAM gurjaranArI zrI aMjanAbahena vyAsa vidyAvyAsaMgI hovA uparAMta kalAsUjha paNa eTalI ja adbhuta dharAve che ane Aja kAraNe amadAvAda tathA gujarAtanI kalAsaMsthAo emane nirNAyaka tarIke AmaMtre che. uparAMta nRtya kAryakramo vakhate veza--paridhAna mATe temanI sevAo khyAtanAma saMsthAo khUba ja AdarapUrvaka le che. zaktionAM anupama bhaMDAra samAM zrI aMjanAbahenanuM jyotiSazAstranuM jJAna, kAvyakSetre paNa chaMdobaddha kAvyonuM sarjana sAce ja dAda mAgI le tevuM che. Ama zikSaNa, sAhitya ane kalAnA triveNI saMgama samAM ApaNAM aMjanAbahena siddhinA samudra samAna che. AnAthI paNa vadhu zaktio prabhu emane bakSe evI hArdika zubhecchA sAthe viramIe. 'AnaMda'nuM aNamola pravRttidhana, guNavaMtAM gurjara nArI-ratna zrI AzAbahena rAvaLa zraddhAne sArthaka kare te AzA. AvI ja ApaNI eka yazasvI bahena, jemaNe jIvananA judA-judA kSetre phakta kArya ja karyuM che. eTaluM ja nahIM, paNa anerI siddhio hAMsala karI che. evAM svapna zilpIo ApaNAM bahena AzA rAvaLane maLavuM e paNa eka lahAvo che. 'AnaMda' nAme vaDIlo mATe pravRttikendra samI eka anokhI saMsthA je amadAvAdanA navaraMgapurAmAM 'Izvarabhuvana' pAse calAve che. te saMsthA sAthe ApaNAM AzAbahena saMkaLAyelAM che. A saMsthAnI vidhavidha pravRttio ane kAryone jAte nihALyAM che. bIjA zabdomAM kahuM to emanI pravRttiono huM sAkSI banyo chuM ane emAM A saMniSTha strIzaktinI sUjha, samaja ane adbhuta AyojananAM meM darzana karyAM che. meM emanI kAryapaddhatine aMtaramanathI biradAvI che. tAjetaramAM A saMsthAno vArSika utsava UjavAI gayo. A prasaMge upasthita sau mahemAnoe saMgItanI rasalahANa to mANI ja paraMtu AzAbahena dvArA Ayojita aMtAkSarI' kAryakrama to sAce ja adbhuta hato. A saMsthAnuM mahattvanuM kArya to vaDIlone upayogI thavAnuM che. vaDIlonA mAsika ane zArIrika svAsthyanA mArgadarzana mATe niSThAvAna samAjasevAo ane sevAbhAvI DaoNkTaronI madadathI vaDIlonI samasyAonuM sarasa nirAkaraNa thatuM ahIM jovA maLe che. A saMsthAmAM vaDIlone mArgadarzana maLe, emanA praznonuM vyAkhyAno paNa yojavAmAM Ave che. sabhyo mATe pravAsanuM samAdhAna thAya e mATe judAM-judAM kSetronA niSNAtonAM Ayojana paNa karavAmAM Ave che, paraMtu A badhAM AyojananA pAyAmAM che AzAbahena rAvaLa. tA. 17-4-1942nA roja vaDhavANa zaheramAM janmelAM AzAbahene ema. e., bI. eDa. sudhI abhyAsa karyo che. Adarza zikSikA ane kuzaLa AcArya tarIke zikSaNajagatamAM emanuM moTuM nAma ane kAma che. emanI zaikSaNika pravRttinI vAta karIe to gujarAta rAjya zALA pAThyapustaka maMDaLamAM nirmANalekhana ane parAmarzanamAM 1994thI 1996 sudhI emaNe sakriya pradAna karyuM che. A uparAMta svAdhyAyapothI, hindImAMthI anuvAdanuM kArya 'nezanala buka TrasTa' oNpha inDiyA'nA prauDha zikSaNa mATenA pustakalekhana temaja tenA anuvAdanuM paNa temaNe kAma karyuM che. A uparAMta 1980thI 1995 sudhI AkAzavANInA zaikSaNika kAryakramomAM paNa temanuM yazasvI pradAna rahyuM che. emanI sAMskRtika pravRttio paNa khUba ja noMdhapAtra che. zALAnA Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo saMcAlananAM varSo daramiyAna nATya, abhinaya, digdarzana, nATyalekhana, samUhagItonI spardhA uparAMta gRhakillo AMtararASTrIya bALavarSa nimitte nATya lekhana, saMgIta rUpaka ane paryAvaraNanA kSetre paNa emaNe 'dUradarzana' para kAryakramo ApyA che 'celaiyo' nAmanI eka suMdara nRtyanATikAnuM paNa ApaNA bahene nirmANa karyuM che. paradeza (yu.esa.e.)no pravAsa paNa emaNe kheDyo che. emanuM sauthI viziSTa dhyAna dore evuM kArya to emaNe gujarAtanA pratiSThita keLavaNIkAra ane zAradAmaMdira-vinaya maMdira amadAvAdanA pUrva AcArya sva. vajubhAI davenA jIvanakvanane AlekhatA pustaka namIe garavA gurune'nuM lekhana saMpAdanakArya khUba ja sarasa rIte karyuM che. gujarAtanA zikSaNazAstrIo mATe to A pustaka zaikSaNika gItA samAna che. ApaNA zikSaNazAstrIoe te vAMcavuM paNa joIe ane vasAvavuM paNa joIe. Aje to ApaNAM A gauravavaMtAM gujarAtI bahena anekavidha pravRttio karI rahyAM che. AI. je. kalAkendranuM saMcAlana, yuvAna vayanI bahenone sIvaNa-bharata ane anya udyogo mATenuM mArgadarzana karI rahyAM che. 'sevA'-gujarAtanI strIonI sAmAjika utkarSa mATenI saMsthA 'jIvana-zALA' moTI vayanI bahenone zikSaNa ApavAnI pravRttimAM pustakanirmANa sahAyaka ane 'vidyAgaurI' mATe AzAbahena salAhakAra tarIkenI pharaja nibhAvI rahyAM che. ane ethIye adakeruM emanuM kAma to 'AnaMda' saMsthA dvArA vaDIlavarganI samasyAonuM nirAkaraNa, mukta vAtAvaraNa ane UrdhvagAmI valaNa mATenA emanA niSThApUrvakanA prayAso che. AvAM ApaNAM guNavaMtAM gurjara nArIratna AzAbahenane AvakArIe ane abhinaMdana ApatAM viramIe. zikSaNavida DaoN. kapilAbahena paTela ApaNA gujarAtamAM zikSaNakSetre, sAhityakSetre, vijJAna-kSetre, kalAkSetre ApaNI bahenonuM pradAna khUba ja viziSTa ane mahattvanuM rahyuM che. ApaNA zikSaNakSetramAM ApaNI 189 ghaNI baheno mahattvanuM yogadAna ApI rahela che. dUra kyAM jaIe, ApaNAM zikSaNamaMtrI zrI DaoN. AnaMdIbahena paTela paNa moTA gajAnAM zikSaNazAstrI che. eka vijJAnazikSaka tarIke paNa teo eka khUba saphaLa zikSaNazAstrI tarIke UpasI AvyAM che. avakAzavijJAnanI vAta karIe to tAjetaramAM ja gujarAtanI mulAkAte AvelI gujarAtanI panotI putrI sunItA paMDyA urphe sunItA viliyame paNa avakAzamAM 190 divasa rahI vizvavikrama noMdhAvyo che, to sAmAjika kSetre ilAbahena bhaTTa jevI aneka baheno sevAgrasta che, sAhityakSetre paNa ApaNI bahenonuM mahattvanuM pradAna rahyuM che to philmI kalAkSetre paNa ApaNI gujarAtI baheno AzA pArekha, nirUpA roya, prAMjala bhaTTa jevI aneka kalAkAra baheno abhinayanAM ajavALAM pAtharI rahI che. AvAM ja eka yazasvI zikSaNavid bahena che DaoN. kapilAbahena paTela. emano janma tA. 6-2-1975nA roja eka saMskArI kuTuMbamAM harasola (sAbarakAMThA)mAM thayo hato. pitAzrI maMgaLadAsa paTela ane mAtuzrI rUpAbahena paTelanI A saMskArI dIkarIe zikSaNakSetre siddhinAM sopAno sara karyAM che. emaNe esa.esa.sI.nI parIkSA prathama vargamAM pAsa karI che. hAyara sekanDarInI parIkSA paNa emaNe prathama vargamAM pAsa karI che. pachI emaNe ucca zikSaNamAM bI.e. hindI ane saMskRta sAthe pAsa karela. ema. e. emaNe hindI enTAyara laIne pAsa karyuM. pachI to teo zikSaNa kSetre AgaLa vadhatAM ja rahyAM. gUjarAta vidyApIThamAMthI 'ema. phila. karyuM. uttara gujarAta yunivarsiTI pATaNathI bI. eDa. karyuM. sI.AI.sI.nI parIkSA emaNe DaoN. bAbAsAheba AMbeDakara opana yunivarsiTI amadAvAdamAMthI pAsa karI ane emaNe pIeca. DI.nI upAdhi gUjarAta vidyApIThamAMthI "samakAlIna pramukha hindI nATakomAM vyakta thatI sAmAjika cetanA' viSaya laIne meLavI. Ama zikSaNakSetre ApaNI A yazasvI bahena eka pachI eka siddhinAM sopAno sara karatAM gayAM. emano zaikSaNika anubhava paNa noMdhapAtra che. gItAMjali pI.TI.sI. koleja- talodamAM 1 varSa 2003-2004 emaNe adhyApana kArya karyuM. pachI AnaMdabA pI.TI.sI. koleja valAdamAM 1 varSa 20042005mAM adhyApana kArya karyuM. pharI pAchA ogasTa 2005mAM gItAMjali pI.TI.sI. koleja, talodamAM adhyApaka tarIke joDAyA, te Aja paryaMta tyAM zikSaNakSetre ApaNI bahena kAryarata che. Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 190 uparAMta hAlamAM teo dahegAmanI ArTsa kolejamAM vijhiTiMga prophesara tarIke hindI viSaya bhaNAvI rahyAM che. emanA saMzodhana-lekho paNa hindInI jANItI patrikAo, jevI ke 'Azvasta', 'rASTravINA', 'bhAratavANI' vageremAM pragaTa thaI rahyA che. pustakaprakAzana kSetre emanAM pustaka (1) 'DaoN. zaMkarazeSanAM nATakomAM sAmAjika cetanA' ane (2) 'samakAlIna pramukha hindI nATakomAM vyakta sAmAjika cetanA' pragaTa thaI cUkyAM che. saMgoSThimAM emaNe je lekhonuM vAcana karyuM che te A pramANe che : (1) mahAdevI varmA janma zatAbdI para nalinI ArTsa kaoNleja-vallabhavidyAnagaramAM yojAyela rASTrIya saMgoSThimAM- 'nArI-vimarzanA saMdarbhamAM mahAdevI varmA' viSaya para vAcana karyuM. (2) 'prAthamika zikSaNa : 'ciMtA ane ciMtana' viSaya para zibiramAM bhAga laIne potAnA vicAra prastuta karyA. (3) acalA ejyukezana TrasTa Ayojita 'prAthamika zikSaNanuM mAdhyama mAtRbhASAmAM ke aMgrejI'mAM ciMtanazibiramAM bhAga laIne potAnA vicAro rajU karyA. A uparAMta ramatotsava kSetre paNa ApaNAM A bahena kapilAbahena paTelanuM vizeSa pradAna rahyuM che. jemake-- (1) jI. sI. I. Ara. TI. ane DI. AI. TI. rIDara dvArA Ayojita vibhAgIya ramatotsavamAM adhyApikAonI 400 mITaranI doDamAM A bahena prathama naMbare vijetA banyAM ane 100 mITaranI doDamAM bIjA naMbare vijetA banyAM. (2) A uparAMta jI. sI. I. Ara. TI. ane DI. AI.TI., bharUca dvArA yojAyela vibhAgIya ramatotsavamAM adhyApikAonI 400 mITara doDamAM rAjyamAM trIjI kakSAe vijetA banelAM. Ama vikAsanI gatimAM kapilAbahena haraNaphALa bharI rahyAM che. vizeSamAM, tAjetaramAM eka mahattvanI siddhinuM pIchuM kapilAbahenanI yazakalagImAM umerAyuM che, jemake 'bhAratIya dalita sAhitya akAdamI'nuM 'jyotibA phUle phelozipa sanmAna- 2007' meLavavAnuM sadbhAgya paNa ApaNI A bahenane sAMpaDyuM che. svapna zilpIo AvAM ApaNAM A yazasvI nArIratnane aMtaranA UmaLakAthI AvakArIe, emanI siddhione biradAvIe ane prabhune prArthanA karIe ke kapilAbahenano zikSaNakSetre khUba-khUba vikAsa thAya ane vadhune vadhu siddhio ApaNI A bahenane sAMpaDe evI zubhecchA sAthI viramIe. niSThAvAna zikSaNazAstrI ane strIvikAsalakSI sAhityanAM jAgRta lekhikA bahena DaoN. caMdrikAbahena rAvala patnI e preraNAdAtrI che, mAtA srota che, to putrI AzAnuM kiraNa e mamatAmUrti che, bahena e lAgaNIno che--A satyane samajavAno prayatna karanAra ApaNI keTalIka lekhikA baheno che, emAM eka gauravavaMtu nAma che DaoN. caMdrikAbahena rAvala. DaoN. caMdrikAbahena rAvale emanI khAsa bahenapaNI DaoN. zailajA dhruva sAthe maLIne bahenonA viSayane sparzatAM keTalAMka mahattvanAM pustako ApyAM che-jevAM ke 'strI siddhinAM sopAno', 'nArI-vyathA', 'sAMdhyadIpa', 'vastI eka sAmAjika samasyA', 'gujarAtamAM strIono darajjo', 'samAjano sUraja' vagere. mAtA zrI savitAbahena ane pitA zrI kAMtilAla rAvalanAM A panotAM putrIe emanA sarjanamAM 'strI' ane 'strIvikAsa'ne kendramAM rAkhI sAhityasarjananI sRSTimAM anokhuM pradAna karyuM che. ApaNAM A gauravavaMtAM nArIratna bahenanA zikSaNanI vAta karIe to teozrIe bI.e. esa.ena.DI.TI. yunivarsiTImAM prathama 1982mAM karyuM. emaNe 1984mAM ema.e. karyuM. gujarAta yunivarsiTImAM teo yunivarsiTImAM prathama AvyAM ane eka sarasa viSaya 'amadAvAdamAM asaMgaThita vibhAgamAM srI kAmadAro' laI gujarAta yunivarsiTImAMthI pIeca.DI. karI DaoNkTareTanI DigrI prApta karI. Ama abhyAsakSetre ujvaLa kArakirdI dharAvatAM ApaNAM A yazasvI nArIratne adhyApanakSetra pasaMda karyuM. bAvIsa varSathI teozrI A kSetre kAryarata che. Aje to teozrI gujarAta yunivarsiTI amadAvAdamAM samAjazAstra vibhAgamAM 'rIDara' tarIkenI javAbadArI saMbhALI rahyAM che. Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo 'samAjazAstra' viSayamAM temanuM pradAna paNa noMdhapAtra rahyuM che. teozrI A viSayanAM ema.e., ema. phila. ane pIecaDI.nA vidyArthIone saMzodhanakAryamAM mArgadarzana ApI rahyAM che. A viSayanAM pustako temaNe pote ane bIjI lekhikAonI sAthe rahIne khUba sarasa taiyAra karyAM che, je A viSayanA vidyArthIo mATe khUba ja upayogI puravAra thayAM che. ethIye vizeSa ApaNAM A gauravavaMtAM DaoN.caMdrikAbahena rAvale, AMtararASTrIya, rASTrIya ane rAjyakakSAe anekavidha seminAro-konpharansamAM bhAga laI saMzodhana-peparo rajU karyAM che, jenuM mUlyAMkana zikSaNajagata mATe to khUba ja mahattvanuM rahyuM che ane vidyArthIo mATe to khUba ja mArgadarzaka banI rahyuM che. pote strI-lekhikA hovAnA nAte kahe ke pote srI zikSaNanAM himAyatI hovAne lIdhe, samAjanI A samasyAo tarapha emanuM vizeSa dhyAna gayuM che ane A viSaya upara emaNe emanI kalama calAvI che ane A mATe emaNe samAjane navuM dizAsUcana ApyuM che. A emanA rasanA viSayomAM-grAmINa ane pachAta vistAronA saMzodhanamAM srIabhyAso, zikSaNanA samAjazAstra, audyogika samAjazAstra, deza-videzanA pravAsa dvArA vividha lokanA sAmAjika ane sAMskRtika jIvanane jANavAno emane vizeSa rasa che. ApaNAM A bahena keTalIka vikAsalakSI saMsthAo sAthe paNa saMkaLAyelAM che, jemake teozrI gujarAta keLavaNI maMDaLanA mAnad maMtrI tarIke yazasvI sevAo ApI rahyAM che, uparAMta zikSaNa tathA samAjasevAnI pravRttionAM Ayojana tathA amalamAM khUba ja sikraya bhUmikA bhajavI rahyAM che. A bahena pote dRDhapaNe mAne che ke bhAratanA nAgarika hovAnA nAte gujarAtanI strIone paNa baMdhAraNIya jogavAI mujaba samAna darajjAno, takono ane nyAyano lAbha maLyo che paraMtu A badhuM hovA chatAM strIonuM vAstavika jIvana juduM che. strIono sAmAjika darajjo tathA samAjajIvanane sparzatI mukhya samasyAo jevI ke strIo viruddha hiMsA, bhrUNahatyA, bALalagna, AtmahatyA vagerenA praznone emaNe emanAM pustakamAM sarasa rIte mukAvyA che ane A rIte enI carcA karI yogya mArgadarzana paNa pUruM pADyuM che. ApaNA gujarAtamAM aDadhI vastI strIonI che. mAnavavikAsamAM ane samAjavikAsamAM emanuM mahattva che. A vAtane emaNe emanA sAhityasarjanamAM sarasa rIte nirUpI che. Jain Education Intemational 191 AvAM A nArIratna bahenane aMtaranA UmaLakAthI AvakArIe, biradAvIe ane teo AvuM vadhune vadhu strIvikAsalakSI sAhitya pIrasatAM rahe, evI apekSA sAthe viramIe. pravRttino pamarATa zrI jAgRtibahena trivedI keTalAka sarjako ApabaLe AgaLa AvelA hoya che to keTalAkane potAnA pitA pAsethI sAhityika ane kalAvAraso maLelo hoya che chatAM emAM puruSArthano prakAza to hoya che ja ane A vAraso abhinayakSetre khUba ja phAlyo che. AvAM ja ApaNAM eka yazasvI nArIratna bahena che jAgRtibahena trivedI, jeo eka nIvaDelAM nATyakalAkAra che. jAgRtibahena ApaNA khyAtanAma nyAyavid kavizrI hasamukhabhAI maDhIvAlAnAM yazasvI putrIratna che. pravRttinAM pamarATamAM A bahene abhyAsamAM bI.esa.sI. (mAikro) karyuM che ane teozrI nAyaba sekzana adhikArI saradAra paTela rAjya vahIvaTI saMsthAmAM amadAvAdamAM pharaja bajAvI rahyAM che. emanA kuTuMba vizenI vAta karIe to emano putra ci. jaya trivedI hAla osTreliyA abhyAsArthe gayela che ane emanI ci. putrI zikhA paTela hAla laMDana abhyAsArthe gayela che. bahena zikhA aMgrejImAM sarasa kAvyo race che. emano aMgrejI kAvyano saMgraha 'ina dha voiDa' pragaTa thayo che. emanA patizrI paMkajabhAI trivedI zikSaNakArya sAthe saMkaLAyelA che. teo hAyara sekanDarI skUlamAM aMgrejInA zikSaka che. svabhAve namra ane zikSaNa pratye niSThA dharAvatA teo sAcA arthamAM zikSaka che. jAgRtibahena khUba ja kAryarata rahe che. vaktRtva spardhAmAM skUla, kaoNleja ane sacivAlaya AMtaravibhAgIya sArdhAmAM inAmo meLavelAM che. garabApravRtti to emanI khUba ja gamatI pravRtti che. rAjyakakSA sudhInI spardhAmAM teo vijetA banelAM che. abhinayakSetre paNa emanuM yogadAna mahattvanuM rahyuM che. nATyakSetre emaNe meLavelI siddhio paNa abhinaMdanIya che. Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 nATyakSetre sahAyaka zreSTha abhinetrI ane nAgapuramAM yojAyela nATya spardhAmAM zreSTha abhinetrI tarIkenAM pAritoSaka emane maLelAM che. A uparAMta jAgRtibahene TI.vI. sIriyala pattAnI joDa' tathA TI.vI. nATakomAM paNa bhAga lIdho che. emaNe bhAga lIdhela nATakonI yAdI paNa ghaNI lAMbI che, jemake (1) 'A che kArAgAra' (2) 'thoDuM sukha Apo uchInuM', (3) hyumasTa DAi", (4) 'ramI lone yAra', (5) 'sapanAnAM vAvetara', (6) 'hoholikA (bhavAI)' (caM.cI. mahetAe jemAM raMgalIno rola karyo hato.), (7) dharatIno cheDo ghara', (8) 'pattAnI joDa' (triaMkI), (9) 'upalo mALa khAlI' che (triaMkI), (10) 'lADI, vADI, gADI', (11) vaoNrDa naMbara6' (triaMkI) (12) 'thIjI gayelA mANaso'. jAgRtibahenanuM nAma 'enkara' tarIke khUba jANItuM che, pachI te muzAyarAnuM saMcAlana hoya ke bIjA koIpaNa prakAranA sAMskRtika ke sAmAjika kAryakramanuM, A emanI AgavI vizeSatA che. dUradarzananA kAryakramomAM paNa emaNe saMcAlana ane 'inTaravyu' karyAM che. kauTuMbika javAbadArIonI sAthe A badhI pravRttiomAM rasa levo e muzkela kAma che chatAM jAgRtibahena khUba ja kunehathI A badhAM kAmo karI rahyAM che. e ja emanI vizeSatA che. Ama to ApaNAM A kalAratna bahenanuM pUrva nAma hatuM jAgRtibahena hasamukhalAla zAha (maDhIvAlA) ane have chelle jAgRti paMkaja trivedI. Ama to zrI hasamukhabhAI DisTrika enDa sezansa jaja. have to nivRtta thaI gayA che, paraMtu kavi tarIke Aje paNa eTalA ja sajja che. uzanasa ane jayaMta pAThakanI peDhInA A kavie gujarAtI kAvyakSetre mahattvanuM pradAna karyuM che. ekAMtika akSara ArAdhanA pAchaLa emaNe jiMdagI kharcI nAkhI che. AvA yazasvI kavinI diggaja putrI jAgRtie nATyakSetre viziSTa nAmanA prApta karI che. A bahenanI pratibhA paNa adbhuta che. emanI dIkarI zikhAnAM aMgrejI kAvyo paNa adbhuta che. emAM paNa jAgRtibahenanA puruSArthanAM ja darzana thAya che. svapna zilpIo bahena zrI jAgRtibahene jIvanamAM saMgharSo paNa khUba veThyA che. A saMgharSamAMthI pAra UtarIne ja teo ATalI parama siddhine pahoMcyAM che. pelA kavie sAcuM ja kahyuM che ke "siddhi jaI ene vare, je paraseve nhAya.' abhinaya e AvaData, anubhava ane puruSArthanA triveNI saMgama samo hoya che. je kalAkAro A triveNI pAra karI gayA, emane ja siddhi sAMpaDe che, saphaLatAne vare che. ApaNAM bahena jAgRtibahenane A saphaLatA ne siddhi sAMpaDyAM che eTale ApaNe jarUra ema kahI zakIe ke ApaNAM A jAgRtibahena abhinayakSetranuM gaurava che. AvAM kalAratna bahena jAgRtibahena trivedIne aMtaranA UmaLakAthI AvakArIe ane prabhune prArthanA karIe ke prabhu emane dIrghAyu, sukhamaya ane emanI A gamatI pravRttiomAM khUba-khUba kAma karavAnI zakti bakSe evI prabhu prArthanA sAthe viramIe. dhanya jAgRtibahena, dhanya tamArA abhinayane!! kalAkSetre haraNaphALa bharatAM zrI jAgRtibahena ThAkora ApaNI baheno to zaktino bhaMDAra che. koI paNa kSetra hoya bhAratIya nArIe enI zaktine pradarzita karI bhAratabhUminuM gaurava vadhAryuM che. AvAM keTalAMya ApaNAM nArIratno che, je sAce ja prAtaHsmaraNIya che. AmAM ApaNI gurjaranArInuM pradAna paNa khUba ja mahattvanuM raheluM che ane emAMya kalAkSetre to sAce ja e ziramora rahI che. ApaNe tyAM kahevAyuM che ke-- "nArI niMdA mata karo, nArI nara kI khANa, e nArI se Upaje, dhruva-prahalAda samAna." ApaNI bahenonuM mAtA tarIke, bhiMganI tarIke, patnI tarIke ane putrI tarIke puruSanA vikAsamAM mahattvanuM pradAna rahyuM che. AvAM ja eka nArI-ratnanI Aje ApaNe vAta karavAnI che. e bahena che ApaNAM garavAM gujarAtI bahena zrI jAgRtibahena phAlgunabhAI ThAkora. emano janma ApaNA A yazasvI zahera amadAvAdamAM tA. 27-1-1963nA roja thayo Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo hato. bALapaNathI ja teo kalApravRttimAM khUba ja rasa letAM hatAM. emanI sosAyaTIno koIpaNa kAryakrama hoya, pachI te navarAtri hoya ke anya koI tahevAra ke utsava hoya, ApaNAM A jAgRtibahena agresara hoya ja. pachI to emanI zikSaNanI kArakirdI 'zAradA maMdira skUla'mAMthI thaI. A zALAnA vidhavidha kAryakramo-garabA hoya ke vaktRtva spardhA ke pachI ramata-gamata-emAM jAgRtibahenanuM mahattvanuM pradAna hoya ja. zALAnuM zikSaNa pUruM karyA pachI te kaoNlejazikSaNa mATe amadAvAdanI jANItI koleja eca.ke. ArTasamAM joDAyAM. A koleja to emanA mATe pravRttinuM vizALa kSetra banI rahI. A kolejamAM to abhyAsa sAthe aneka kAryakramonuM Ayojana thatuM, jemake garabA, nATaka, vaktRtva, lekhana vagere. A spardhAomAM jAgRtibahena bhAga le eTaluM ja nahIM, saphaLatAnAM sopAno paNa sara kare, jemake emanI kolejamAM 'ApaghAta' nATaka bhajavAyuM, jemAM jAgRtibahenane zreSTha abhinaya mATenuM prathama inAma maLyuM. A varSa hatuM 1983nuM pachI A ja nATaka dUradarzana' pIja uparathI 1984mAM 'TelikAsTa' thayuM ane darzakoe umaMgabhera ene vadhAvyuM. pachI to jAgRtibahene emanI traNa bahenapaNIo sAthe 'sahiyara' garabAnI saMsthA zarU karI. Aje to jAgRtibahena ekalA hAthe A saMsthAnuM sukAna saMbhALI rahyAM che. zarUAtanAM pAMca varSamAM ja aneka garabAspardhAmAM bhAga laI emane saMsthAe 29 thI vadhu pratiSThita pAritoSiko meLavyAM. TUMkA samayamAM ja ATalAM badhAM pAritoSika meLavanAra 'sahiyara' saMsthA amadAvAdanI ekamAtra saMsthA che. pachI to garabA grupamAMthI 'sahiyara' saMsthA vikAsa pAmIne 'sahiyara lokakalA saMsthAna' banI ane emaNe A saMsthAnA nejA heThaLa bhAratanA aneka zaheromAM rAsa, garabA tathA lokanRtyanA kAryakramo saphaLatApUrvaka rajU karyA. jAgRtibahenanI lokakalA pratyenI sUjha ane samaje A saMsthAne khUba ja prasiddhi apAvI ane pachI to sonAmAM sugaMdha bhaLe ema ApaNA jANItA lokakalAvid zrI jorAvarasiMhajI jAdavanuM preraka mArgadarzana maLyuM, eTaluM ja nahIM 'sahiyara' saMsthAne zrI jorAvarasiMhajI jAdava saMcAlita saMsthA 'gujarAta lokakalA phAunDezana' sAthe saMlagna thavAnuM bahumAna prApta thayuM. AvuM 25 193 bahumAna meLavanAra 'sahiyara' saMsthA gujarAtanI ekamAtra saMsthA che. ekavIsa varSanI 'sahiyara'nI kalAyAtrAe Aje to potAnI AgavI oLakha UbhI karI che. A saMsthAnuM phalaka eTaluM vizALa che ke A saMsthAe 300thI 400 jeTalAM yuvakayuvatIone rAsa-garabA nRtyonI tAlIma ApI taiyAra karyAM che. A uparAMta raMgabhUmikSetre paNa jAgRtibahenanuM pradAna khUba ja noMdhapAtra rahyuM che. 2003-2004nA varSa daramiyAna 'emecyora' ane 'eksaparimenTala'thiyeTaranA daza jeTalAM nATako emaNe karyAM emane AmAM alaga-alaga bhUmikAo karavAnI taka maLI, jemAM 'huM rUDI rUpALI', 'sUrajane paDachAyo hoya', 'mRgajaLanI mAyA', 'kharA cho tame', 'kAga-rAmAyaNa', 'lalitA duHkhadarzaka' jevAM aneka nATako uparAMta ekAMkI nATako paNa emaNe bhajavyAM, jenA 34 uparAMta 'sTeja zaoN' thayA. A uparAMta 'darpaNa' kalA ekeDamI dvArA strIonI samasyAnI sIriyala 'mANasAI' ane 'amAruM koNa'mAM abhinaya karyo. A badhI kalApravRttiomAM emanAM kuTuMbIjanono to emane sAtha-sahakAra sAMpaDyo che. ApaNe tyAM kahevAya chene ke "dareka puruSanA vikAsa pAchaLa koIka strIno hAtha hoya che, to dareka strInA vikAsa pAchaLa koIka puruSano hAtha hoya che." jAgRtibahena khullA mane svIkAre che ke emanI A vikasita kalAyAtrAmAM emanA pati zrI phAlgunabhAI ThAkorano khUba ja mahattvano phALo che. zrI phAlgunabhAIno emane sAtha sahakAra nA maLyo hota to kalAkSetre teo ATalI lAMbI haraNaphALa na bharI zakyA hota. A uparAMta 'vAyabranTa navarAtri-2003' ane 'vAyabranTa navarAtri-2004' aMtargata kAkariyA taLAva pharate yojAyela navarAtri garabA mahotsavamAM banne varSa 'lAiva komperiMga karyuM. vAyabranTa gujarAta aMtargata nezanala inasTiTyUTa oNpha phezana enDa TeknaoNlojI (ena.AI.epha.TI.) dvArA khAdInAM vastro upara yojAyela phaeNzana zaoNmAM 'kaoNriyogrAphI' karI, jenI rajUAta 31 okTobaranA roja porabaMdara khAte thaI hatI. Ama kalAnA vividhakSetre emanuM yazasvI ane abhinaMdanIya pradAna rahyuM che. prabhu jAgRtibahenane dIrghAyu, sukhamaya, svAsthya ane kalAkSetre viziSTa siddhi bakSe evI prabhu prArthanA sAthe viramIe. Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 abhinayakSetre adbhuta siddhi hAMsala karanAra yazasvI philma abhinetrI prAMjala bhaTTa mahArAjA malhArarAvanI saMskAra nagarI kaDI enuM AgavuM aitihAsika mUlya to dharAve che ja chatAM Aje A nagare enI sAMskArika paraMparAgatane paNa jALavI rAkhI che. A bhUminI vizeSatA e che ke A nagare zikSaNakSetre, sAhityakSetre ane kalAkSetre aneruM pradAna karyuM che. anerAM zikSaNavido, sAhityasarjako ane yazasvI kalAkAro ApaNA rASTrane A bhUminuM aneruM yogadAna che. nAsAmAM kalpanA cAvalAnA nidhana pachI A sthAna hAMsala karanAra bahena sunItA paMDyA A bhUminuM ja nArIratna che. A bahene AMtararASTrIya kSetre kaDIne gaurava apAvyuM che. jUnI raMgabhUmimAM abhinayanA kSetre jemaNe abhinaMdanIya kAma karyuM che te kalAkArono UjaLo vAraso A bhUmie jALavI rAkhyo che. A uparAMta A bahenanI bIjI siddhi che 'sIDI' ane Albama kSetre'. emanI sIDI ane Albamo deza-videzamAM gujarAtI piravAromAM dhUma macAvI rahyAM che. aMdAje paMdaraso jeTalAM sIDI Albamo A bahenanuM kalApriya jagatane najarANuM che. emAMya sonAne kyAMthI lAge kATa' pachI 'AMsuDAnI dhAra' ane 'DrAivara dilavALo bhAga-3'nuM Albama khUba ja lokapriya Aje paNa A bhUminI traNa baheno tejala parIkha, mAyA paMcAla ane prAMjala bhaTTa abhinaya ane saMgIta kSetre mahattvanuM banyuM che. 'DrAivara dilavALo bhAga-3'mAM to prAMjalabahene pradAna karI kaDInI bhUmine gaurava apAvI rahyAM che. abhinaya uparAMta emAM gIto paNa gAyAM che. A emanI vizeSa siddhi lekhI zakAya. to Avo, ApaNAM gauravazALI bahena prAMjala bhaTTano paricaya meLavIe. bahena prAMjalanA dAdA zrI jayaMtIbhAI bhaTTa zikSaNAdhikArI hatA. prAMjalanA pitAzrI yazavaMtabhAI bhaTTa paNa kaoNlejamAM adhyApaka hatA. Ama zikSaNavidonA saMskArI kuTuMbamAM prAMjalabahenano uchera thayo che. svapna zilpIo philmonI vAta karIe to lokapriya philma nirmAtA goviMdabhAI paTelanA putra hareza paTela nirmita 'dIkaro kahu ke deva' philmamAM hitenakumAra sAthe mukhya bhUmikAmAM che. thoDA samayamAM temaNe je siddhi hAMsala karI che te ja emanI abhinaya zaktino paricaya karAve che. prAMjalanI namratA e che ke te enI saphaLatAno yaza emanAM mammI jayazrIbahena ane pappA yazavaMtabhAI bhaTTane Ape che. temane zraddhA che ke temanI philma dIkaro kahuM ke deva'ne prekSako taraphathI khUja sAro AvakAra maLaze, kAraNa A sAmAjika philmanI kathA uttama che. A philmamAM potAne abhinaya karavAnI taka maLI te mATe pote dhanyatA anubhave che. parivAra sAthe mANavAlAyaka A philmamAMno prAMjalabahenano abhinaya khUba ja lokacAhanA pAmyo che. sIriyalomAM kAma karavAnI emane aneka opharo hovA chatAM, emane to gujarAtanuM gaurava vadhAranArI gujarAtI philmomAM kAma karavAmAM vadhu rasa che. e mAne che ke AvanAra divasomAM gujarAtI saMskAralakSI philmonuM bhAvi ujjvaLa che. Jain Education Intemational abhyAsamAM ujvaLa kArakirdI dharAvatAM prAMjalabahenane banavuM hatuM DaoNkTara, paraMtu pote kalAno jIva hovAthI A kSetra tarapha teo vaLyAM ane emane sArI saphaLatA maLI. garabAmahotsava hoya ke bIjI kalAdarzaka pravRtti hoya, emaNe dhArI siddhi prApta karI che, uparAMta hAlamAM teozrI AkAzavANI amadAvAdanA 'yuvAvANI'vibhAga ane abhinaya kSetre siddhinAM sopAno sara karanAra prAMjala saMcAlana karI rahyAM che. mATe ema kahevAya che ke rAgiNI pachI sauthI nAnI uMmaramAM dUradarzananA 'gujarAtI citragIta' kAryakramanuM saphaLatApUrvaka gujarAtI kSetre pravezanAra A abhinetrInI prathama philma hatI 'Dholo mArA malakano'. pachI to A bahene 'seMthInuM siMdUra', dazAmA, lAja rAkhaje mArI cUMdaDInI', moMghA mUlanI cUMdaDI' 'o sAyabA', 'cAra dizAmAM cehara mA'--A badhI suparahITa philmomAM mahattvanI bhUmikA prAMjalabahene bhajavI che. navI ApaNe A kalAkAra bahenanI zaktine aMtaranA UmaLakAthI AvakArIe ane abhinayakSetre prAMjalabahena khUba khUba pragati kare, evI zubhecchA sAthe viramIe. Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo. 195 tejasvI tArikA bhairavIbahenanI siddhio khUba noMdhapAtra che. gujarAtanAM jANItAM bhairavI hemaMta nRtyavidomAM emanuM mokharAnuM sthAna che. Ama to dhIra ane gaMbhIra chatAM hasamukhAM bhairavIbahena parizramano koI vikalpa nathI' Ano jIvato purAvo joIto hoya to mAnavatAnI maheka samAM che. amArAM bhairavIbahenane maLo. emanI emanA pati zrI hemaMtabhAI kosiyA umadA svabhAvanA kAma karavAnI zakti, sUjha, samaja ane namra ane utsAhI yuvAna che. emano putra artha paNa Ayojanano abhutasaMgama, dIrdhadaSTi lAgaNIzIla ane premALa bALaka che. emanA pati hemaMtabhAI ane haMmezAM bIjAne madada karavAnI Draga kamiznara tarIke pharaja bajAvI rahyA che. emanA pitAzrI bhAvanA emanA jIvanadarzanamAM narendrabhAI vyAse gUjarAta vidyApIThamAM ane pachI ApaNane spaSTa jovA maLe che. aliyAbADAmAM saMniSTha adhyApaka tarIke varSo sudhI sevAo ApelI che. emanAM bahena aMjubahena vyAsa zikSaNakSetre UMcA nRtyakSetre paNa bhairavIbahenanuM noMdhapAtra pradAna rahyuM che. amadAvAdamAM nRtyanI tAlIma ApatI be saMsthAo teo calAve hoddA para che. emanA moTAbhAI aMzubhAI vyAsa, jeo che. eka AMbAvADImAM ane bIjI sAbaramatImAM. emaNe aneka agAu DepyuTI myunisipala kamiznara tarIke pharaja bajAvatA hatA, hAlamAM "TorenTa' kampanImAM sIniyara komarziyala menejara vidyArthinIone tAlIma ApIne nRtyamAM taiyAra karI che. nRtya guru tarIke bhairavIbahenanuM gujarAtamAM moTuM nAma che ane eTaluM tarIke teozrI kAryarata che. ja viziSTa emanuM kAma che. AvAM saMskArI mAtA-pitAnAM A saMskArI dIkarI abhinayakSetre paNa emanuM pradAna yazasvI rahyuM che. vidhavidhakSetre emanI maheka prasarAvI rahyAM che. AvAM A mAnavInI bhavAI' piksaramAM "bhUlI'nuM yazasvI pAtra bhajavatAM kalApremI, mahenatu ane niSThAvAna bhairavIbahenane aMtaranA bhairavIbahena eka anokhAM kalAkAra lAge che. sva. pannAlAla UmaLakAthI vadhAvIe. prabhu emane dIrdhAyu, sukhamaya svAthya paTelanI jJAnapITha evorDavijetA navalakathA "mAnavInI bhavAI' ane kalAkSetre khUba khUba pragati karavA mATe zakti bakSe evI parathI A piksara utAravAmAM AvyuM che. A navalakathAmAM prabhuprArthanA sAthe viramIe. 'bhalInuM pAtra khUba ja jAjaramAna che. potAnA hakka mATe amerikAmAM siddhinAM sopAno sara karatI jAgRta evI bhAratIya nArInuM pratinidhitva kare che. A prAdhyApikA ane vaijJAnika navalakathA vAMcatAM A pAtra pratye ApaNane mAna ane lAgaNI bahena tejala desAI thAya che. bhAratIya puruSa strIone anyAya karato ja Avyo che, pachI te "rAma" hoya ke navalakathAno "rAju'. premanI palAMThI vizvakakSAe paNa gurjara sannArIe potAnI pratibhAnAM vALIne puruSa paraNetarane anyAya karato rahyo che. A satyane pota prakAzyAM che. mA bhAratIne gaurava apAvyuM che. koI paNa zrI pannAlAle emanI navalakathA "mAnavInI bhavAI'mAM sarasa kSatra hoya, ApaNI bahano pAchI paDI nathI. AvuM ja eka kaMDAryuM che. A calacitra "mAnavInI bhavAI'mAM bhalInuM pAtra pratibhAvaMta nArIratna che bahenazrI tejala desAI. eTaluM sarasa jAme che, jeno saMpUrNa yaza ApaNAM A mULa bhAratIya tejala desAI, Aje to amerikAnI bhairavIbahenane ApI zakIe. saphaLa prAdhyApaka ane vaijJAnika tarIke saMzodhananA kSetre adbhuta amadAvAda dUradarzana parathI gujarAtI samAcAra' vAMcatAM kAma karI rahI che. vadhu paDatA DAyAbITIsavALA dardIone roja ApaNAM A 'nyUjharIDara' bahena-bhairavIbahenanA zuddha uccAra, inasyulinanuM injakazana levuM paDatuM hoya che. ApaNI A bahena anokhI rajuAta ane emano zAbdika vaibhava darzako mATe eka tejala desAInA saMzodhanathI have DAyAbITIsanA dardIone saMbhAraNuM banI rahe che. A uparAMta teozrI eka sArAM isyulinanA ijekzanathI mukti maLaze. 'enkara' (kAryakramasaMcAlaka) paNa che. nRtyakalAmAM paNa Avo, to ApaNe maLIe ApaNI A bahena Jain Education Intemational Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196 tejalane...ApaNe jANIe chIe ke strIsahaja sauMdarya ane hoziyArI A be guNo puruSo karatAM strIomAM vadhAre jovA maLe che ane prathama darzane ja A be vastu khAsa tejalamAM jovA maLe che eNe amerikAmAM bhAratIya saMskRtinuM nAma rozana karyuM che. ane enI ApaNane pratIti thAya che, amerikAnuM popyulara sAyansa' nAmanuM sAmayika vAMcatAM. A sAmayika popyulara sAyanse' amerikAnA dasa agragaNya vaijJAnikomAM ApaNI bahena tejala desAIne sthAna Apela che. bahena tejala desAI bosTana yunivarsiTImAM jIvavijJAna vibhAgamAM praoNphesara che. A yAdImAM sthAna meLavanAra vaijJAnikomAM bhAratIya tarIke eNvorDa meLavanAra tejala eka ja mahilA che. ApaNI A bahena tejala desAI bAyomeDikala enjiniyariMga vizvane samarpita che. A viSayomAM saMzodhana noMdhapAtra che, bahena tejalanA saMzodhanamAM, emaNe emanA Adhunika saMzodhanamAM evuM tAraNa kADhyuM che ke havethI 'madhuprameha' (DAyAbITisa)nAM dardIone roja insyulinanuM injekzana levuM nahIM paDe. jo ke A prayoga to haju uMdaro para ajamAvavAmAM Avyo che, paraMtu emanI sAthe amerikAnI AI.ema.I.DI. nAmanI khAnagI kaMpanI saMzodhana kare che, je mAnavIo mATe yaMtra banAvavA mAge che. tejalabahene ati sUkSma yaMtra vikasAvyuM che, jemAM silikonanA TukaDAnI AkRti hoya che. jIvaMta kozikAomAMthI inasyulinane bahAra to lAvavAmAM Ave che, paraMtu kozikAo to aMdara ja rahe che. inasyulinanA bahAra AvavA mATe yaMtramAM dasathI paMdara nainomITara mApanAM chIdro banAvyAM hoya che. e kozikAo lAMbA samaya sudhI zarIramAM rahe che ane eka bAyoriekTaranI rIte kAma karatAM kRtrima agrAzayanI upayogitA sAbita karI zake che. A yaMtra e uMdaro uparanA prayogo saphaLa karela che, je kozikAo sahaja rIte svIkAre che. bahena tejale A saMzodhana karatAM pahelAM brAuna vizvavidyAlayamAM snAtakanI padavI prApta karela che. enA pitAzrI kemikala enjiniyara che ane anya yaMtronI DijhAina banAve che. tejalane enjiniyariMganA vyavasAyamAM jhaMpalAvavAnuM enA pitAe kahela, paraMtu emAM ene rasa nahoto. cikitsA vijJAnamAM ene sauthI vadhAre rasa che. bahena tejala 'nenoporasa membarensa'nA viSayanAM niSNAta che. snAtakanA abhyAsa pachI keliphorniyA yunivarsiTImAM jyAre pIeca.DI.nA Avedana mATe Jain Education Intemational svapna zilpIo mAurophezare pAse gayAM to pahelAM emane bahAra kADhI mUkela kAraNa ke tejalanI nAnI uMmara lAgI, paraMtu tejale prophesarane pramANapatro batAvyAM tyAre mAurophezare tejalane AvakAra ApI tene implenTebala Denke (Implantable Denke) viSaya Apyo. tejalanA mitroe ene samajAvI ke viSaya vadhAre bhAre che. tethI saMzodhana azakya che, paraMtu cAra varSanA samayagALAmAM tejale abhyAsa pUrNa karyo. ApaNI bahena tejale biMdunA mApanI 'Draga DilevarI DivAisa' banAvela che. A DivAisa e AMtaraDAne coMTI jAya che. pachI davAne vahAve che. kRtrima kozikAo banAvavAmAM mahattvapUrNa kAmamAM e saMlagna che, je rogagrasta athavA kSatigrasta kozikAonI jagyAe kAma kare che. teonuM mAnavuM che ke A verAiTI na to phelAya che, na to saMkaLAya che. A kozikAo e aTake paNa che ane kRtrima kozikAo prAkRtika kozikAonA mArge kAryarata thAya che. tejalano anya viSayamAM 2sa che bALazikSaNa. liMga ane vijJAnanuM zikSaNa ane nIti che. emanA saMzodhananA kArya mATe emane keTalAya puskAro maLyA che. krensa maeNgejhina dvArA 1999mAM 40 under 40 eNvorDathI sammAnita karavAmAM Avela. A varSe ja emanuM 'Topa 100 yuvA saMzodhakonI yAdImAM sammAna karela tathA kaoNleja taraphathI besTa prophesara' tarIke eNvorDa meLavelo. nezanala sAyansa phAunDezane navI sadInA vidvAna' tarIke sammAna ApavAmAM Avela. emanA puraskAronI yAdI to bahu lAMbI che. emanA vibhAganA adhyakSa keneya sUcena tejalanI pratibhAthI sauthI vadhAre prabhAvita che tathA teo mAne che ke dasa varSa pachInI peDhInA vidyArthIonAM Adarza ekamAtra tejala desAI ja haze. kharekhara AnAthI moTI vizeSatA kaI hoI zake. A ja tejala mATe sauthI moTo puraskAra che. Avo ApaNe aMtaranA UmaLakAthI bahena tejalanI siddhione biradAvIe ane prabhu emane A kSetramAM khUba ja siddhio ane saphaLatA apAve evI prabhuprArthanA sAthe viramIe. cha dAyakA pahelAM abhaNa bahenone bhaNatarano nAda lagADanAra dIpikA mahAlakSmIbahena varSo pahelAMnuM vaDodarA rAjyanuM gAyakavADI kaDI gAma. vaDodarAnA mahArAjA sayAjIrAva gAyakavADanuM eka svapna hatuM Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo ke vaDodarA rAjyamAM koI abhaNa na rahe, eTale emaNe emanA rAjyamAM prAthamika zikSaNa maphata ane pharajiyAta kareluM, moTAM gAmomAM to mahArAjAnA athAga prayatnothI kaMIka pariNAma AvyuM kharuM, loko potAnAM bALakone zALAe bhaNavA mATe mokalavA lAgyAM, paraMtu nAnAM gAmaDAMomAM A kArya muzkela hatuM. nAnAM gAmaDAMomAM rAjya zALA mATenA oraDA banAvyA paNa zikSakanI muzkelI hatI. nAnAM gAmaDAMomAM koI zika javA taiyAra nA thAya, to pachI bhaNAve koNa? e jamAnAmAM AkhA dezamAM vaDodarA rAjyamAM ja maphata ane pharajiyAta zikSaNano prayoga prathama thayo hato. mahArAjAne khUba ja dhagaza hatI. emanI sAthenA zikSaNa adhikArIo paNa eTalA ja niSThAvAna ane mahArAjAnI bhAvanAne sArthaka karavA mATe khUba ja prayatnazIla hatA, eTale chokarAo to zALAe javA lAgyA ane bhaNavA lAgyA, paraMtu have prazna chokarIone bhaNAvavAno hato. gAmaloko puruSa zikSaka pAse potAnI chokarIone bhaNAvavA mATe taiyAra na hatA. samAjanI maryAdAo naDatI hatI ane zilikAo lAvavI kyAMthI? A moTo prazna hato. e samayamAM eka ghaTanA banI. mahAtmA gAMdhIjI pUnA AgAkhAna mahelamAM jelavAsa bhogavI rahyA hatA. e khUba ja sAmAnya zikSaNa lIdhelAM gAMdhIjInAM patnI kasturabAe aMgrejIno abhyAsa sATha varSanI uMmare zarU karyo ane gAMdhIjIne madadakartA banyAM. A vAtanI havA to AkhA dezamAM phelAI gaI. A samaye vaDodarA rAjya paNa prAthamika zikSaNa ane khAsa karIne bahenonA zikSaNa mATe khUba ja prayatnazIla hatuM. e samayanI A vAta che. vaDodarA rAjyamAM mahesANA jillAmAM, kaDI gAmamAM nAthAlAla kALIdAsa zAha nAme prAthamika zALAmAM eka niSThAvAna zikSaka hatA. emanAM patnInuM nAma mahAlakSmIbahena. emaNe sATha varSe kastUrabA aMgrejI zIkhyAM e vAta jANI tyAre emaNe emanA patine kahyuM : "mAre bhaNavuM che.'' emanA patie kahyuM. "A uMmare ?' mahAlakSmIbahene kahyuM : "kastUrabA sATha varSanI uMmare jo aMgrejI zIkhI zake to huM gujarAtInuM akSarajJAna to meLavI zakuM 2?" 197 paNa tAre have enI zI jarUrata che?" emanA patie ThAvakAIthI kahyuM. "juo akSarajJAna vinA baheno ajJAnarUpI aMdhakAramAM aTavAyA kare che. e vAta to sAcI ne? paraMtu savAla e ke pahela koNa kare? lokaniMdAnA DarathI mArA jevI aneka baheno nirakSara rahevA pAme che. Ano kaMIka upAya to karavo joIe.'' tArI vAta to bahu sAcI che, paNa "strIo mATe zALAo ja kyAM che, te tuM bhaNavA jaIza?" zuM tame mArA zikSaka na banI zako? mArI icchA che ke huM ApanI pAse bhaNuM ane bIjI bahenone bhaNAvuM.'' mahAlakSmIbahene namratAthI kahyuM. patnInI AvI udAra bhAvanA joI nAthAlAla mAstara to khUba ja prasanna thayA. naukarI ane anya kAryano bojo hovA chatAM temaNe aDadhI rAtanA ujAgarA veThIne patnIne bhaNAvavA mAMDyuM. eTaluM ja nahIM, paNa temane zikSaka samAM banAvI dIdhAM. mahAlamIbahenanA utsAhano pAra na hato. potAno saMkalpa pAra pADavA mATe no temaNe aDoza-paDozamAMthI vartudIkarIone potAne tyAM bolAvI rAmAyaNanI kathA tathA bhajano gAI-vAMcI saMbhaLAvavAM mAMDyAM. emAM rasa paDatAM e bahenone thavA lAgyuM--''ApaNe paNa vAMcI-lakhI zakIe to kevuM sAruM?'' ane potAne patra bhaNavuM che' evI emaNe mahAlakSmIbahenane vinaMtI karI. mahAlakSmIbahenanA harSano pAra na rahyo. potAnA gharanA AMgaNe ja jJAnanI paraba mAMDavAnuM emaNe nakkI karyuM. zarUAtamAM to cAra baheno ja bhaNavA mATe AvavA taiyAra thaI. potAnA dharane ja nizALa banAvIne mahAlakSmIbahena zikSaka thayAM. pachI to A zALAmAM bahenonI saMkhyA vadhatI I. nAthAlAla mAstara to pAMsaTha (65) varSe, tA. 19-51950nA roja avasAna pAmyA paraMtu jatAM-jatAM emanAM kahyAgarAM ane sevAbhAvI patnIne bhalAmaNa karatA gayA "game tema thAya, paraMtu tAruM samagrajIvana A zALAne arpaNa karI deje ane A zALAne ApaNA priya bALaka samI gaNIne jIvanI mAphaka enuM jatana karaje!" Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 svapna zilpIo patinI AjJA anusAra mahAlakSmIbahena jIvyAM tyAM maLyuM che. e uparAMta akhila kacchI kAvyaspardhA temaja sudhI, A emanI zALAmAM nirakSara bahenone zikSaNa ApatAM akhila gujarAta laghukathA spardhAmAM paNa temane pAritoSika rahyAM. maLelAM che. Aje to mArAM bA-mahAlakSmIbahena hayAta nathI, paraMtu | 'pArijAta'(mAsika)nuM chellAM eka varSathI teo emaNe AraMbhelI A baheno mATenI zikSaNapravRtti phakta niyamita prakAzana karI rahyAM che, ane gujarAtabharamAMthI temane vaDodarA rAjayamAM ja nahIM, paraMtu AkhA gujarAta rAjyamAM sAro sahayoga maLyo che e ja A mAsikanuM sAcuM mUlyAMkana phAlIphUlIne khUba ja vikAsa pAmI che. sAhityakSetre yuvA mahilApratibhA A mAsikanA prakAzanamAM jANItA sAhityakAra zrI mANekalAla paTelano emane mahattvano sahakAra sAMpaDyo che. nIpA Thakkara zrI mANekalAla paTela A mAsikanA saMpAdaka che, ane emanAM sujha ane samajano abhuta samanvaya eTale rASTranA patnI zrImatI maMjulAbahena paTela A mAsikanAM prakAzaka che. sauthI nAnI uMmaranAM strI-taMtrI ApaNAM bahena nIpAbahena. taMtrI tarIkenI nIpAbahenanI UMDI sUjha-samajha, zrI gujarAtanA chevADe mAMDavI (kaccha)thI eka sAhityika mAsika mANekalAlabhAInuM dIrghadRSTivALuM saMpAdana ane zrI pArijAta' teo prakAzita karI rahyAM che, tenAM teozrI maMjulAbahenanuM Ayojanabaddha prakAzana A traNeno triveNI taMtrI che. saMgama eTale A sAhityika megejhina 'pArijAta." bAvIsa varSanI ja ApaNI A guNiyala gujarAtI A mAsikanA nAma 'pArijAta'nI pasaMdagImAM paNa bahena 'pArijAta' jevuM sAhitya mAsika emanA taMtrIpade nIpAbahenanI sAhityasUjhanAM ApaNane darzana thAya che, A calAve tyAre gujarAtI sAhityajagatanuM dhyAna te tarapha dorAya bahenanI saraLatA ane sahajatA paNa keTalI badhI e svAbhAvika che. abhinaMdanIya che! ApaNI sAthenI mulAkAtamAM emaNe mane | gujarAtI sAhityamAM pAMgaratI yuvA mahilA AgrahapUrNa jaNAvyuM ke : "tamArA lekhamAM nIpA Thakkarane pratibhAomAM nIpAbahena eka evuM vyaktitva dharAve che ke kendramAM rAkhIne na lakhatAM 'pArijAta'ne kendramAM rAkhIne lakhazo bhAvimAM sAhityanA udhAnamAM maghamaghatuM puSpa banIne e to mane vadhu gamaze." sAhitya pratyenI kevI moTI niSThA ane khIlI UThaze evI emanA paricitomAM eka zraddhA UbhI thaI samajadArI. nIpAbahenane emanA A mAsika "pArijAta' mATe ema.e.nI vidyArthinI nIpA-ane enAmAM ATalI asIma zraddhA che ke "pArijAta' bhaviSyamAM navodito mATe badhI sarjakapratibhA. gujarAta AvI ApaNI gauravavaMtI kAryazALA ane lekhako mATe sAhityanuM mAdhyama banI raheze. strIzaktithI gauravazALI banyuM che, ema kahIe to emAM jarA ApaNe jANIe chIe ke "mAMDavI' to gujarAtanuM paNa atizayokti nathI. chevADAnuM zahera che, Ama chatAM ahIMthI 'pArijAta'nuM prakAzana nIpAbahenane bALapaNathI ja vAcanano zokha che. thavuM e gujarAtI sAhitya mATe gauravavaMtI vAta che ane sAmAjika ane sAMskRtika pravRttio-e emanA rasano viSaya 1Saya Ano yaza ApaNe nIpAbahenane temaja temanA sahayogI Ano yaza 2 che ane emaNe sAhityasarjananI zarUAta karI che. 'laghukathA', mANekabhAI ane maMjulAbahenane ApIe. 'ciMtanAtmaka lekho', "kAvya' ane 'navalikAsarjanathI. AvAM yazasvI sAhityakAra ane rASTranA sauthI nAnI temanI siddhionI vAta karIe to akhila kaccha DaoN. uMmaranA taMtrI zrI nIpAbahenane aMtaranA UmaLakAthI jayaMta khatrI nibaMdha spardhAmAM paryAvaraNa viSayaka nibaMdha spardhAmAM AvakArIe ane emanI A sAhityika yAtrA siddhinAM prathama pAritoSika maLyuM che. A nibaMdhane "vivekagrAma' prakAzana sopAno sara kare evI zubhecchA sAthe viramIe. astu. dvArA prakAzita "astitva sAme agana khela'mAM paNa sthAna Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo 199 sAhityasarjananAM sopAno sara karatAM yazasvI nArIratna emano janma 6-12-1955nA roja saMta ane zUrAnI bahena zrI nIlamabahena dozI bhUmi saurASTramAM thayo hato. A bahenanA kahevA pramANe emaNe chellAM cAra varSathI gAMdhIjInI bhUmi (porabaMdara)nI pena hAthamAM pakaDI nathI. sIdhuM kaoNmyuTaramAM ja lakhavAnI Teva kartavyaniSTha, parAyaNa ane pravRttizIla paDI gaI che. A vikasatA vijJAnanA yugamAM have to badhAM bahena nIlamabahena harIzabhAI dozIe maeNgejhino ane chApAMo i meilanI racanAo svIkAre che. gAMdhIjInA Adarzone potAnA jIvanamAM AthI racanA mokalavAmAM anukULatA rahe che. vacamAM mUrtimaMta karI garavI gurjara nArInuM sAce nIlamabahena pAMca mAsa mATe amerikA gayA, tyAre paNa A ja gaurava vadhAryuM che. sagavaDane kAraNe emanI kolamo cAlu rahI hatI. Avo, AvAM yazasvI AkAzavANI upara emanuM reDiyo nATaka 'jhAlaraTANuM rajU nArIratnane jANIe. emanAM sAhityika kAryone mANIe ane thayeluM, je khUba vakhaNAyeluM. uparAMta AkAzavANI rAjakoTa aMtaranA UmaLakAthI biradAvIe. parathI emanA aneka zaikSaNika kAryakramo paNa rajU thayA che. nIlamabahenanA sarjanakAryanI vAta karIe to emanAM be nIlamabahenanuM A badhA karatAMya caDhiyAtuM ane viziSTa pustaka pragaTa thaI cUkyAM che. (1) "dIkarI mArI dosta" ane pradAna e che ke teo "neTa vizva' sAthe satata saMparkamAM hovAthI (2) "gamatAno gulAla' emanuM trIjuM pustaka gujarAta sAhitya emane anekavAra suMdara anubhavo thatA rahe che. emanA akAdamI dvArA pasaMda thaIne presamAM che. anya traNa pustako gujarAtI bloga 'parama samIpe"nA vAcakonI saMkhyA eka lAkhano navalikAsaMgraha, laghukathAsaMgraha ane eka navalakathA lakhAyelI AMkaDo vaTAvI gaI che ane roja A saMkhyA vadhatI jAya che. taiyAra che. ApaNe apekSA rAkhIe ke A varSa (2009)mAM e teo emanuM prakAzita ke aprakAzita badhuM lakhANa temAM mUkatA paNa pragaTa thAya. rahe che. vAcakonA 'meIla" maLatA rahe che. eka gharobo baMdhAya sAhitya-sarjanakSetre gaNI-gAMThI strI lekhikAo emanuM che. emanA anokhA anubhavonI vAta karIe to emano 'sAsusthAna nizcita karI cUkI che, emAM ApaNAM A nIlamabahena vahunA saMbaMdho vizeno lekha vAMcIne eka vAcake lakheluM ke "meM potAnuM sthAna nizcita karI cUkyAM che. emanA noMdhapAtra ApanA bloga parathI A lekhanI priTa laI jherokSa karAvIne sAhityasarjananI vAta karIe to emanA bALanATakasaMgraha mArI patnI ane mArI mammI bannenA hAthamAM mUkI dIdhI hatI gamatAno gulAla'ne gujarAta sAhitya akAdamIno varSa 2006 ane te vAMcyA pachI e bannemAM ghaNuM parivartana jovA maLela mATeno zreSTha pustaka tarIkeno dvitIya eNvorDa maLela che. hAlamAM che." lekhanI kevI UMDI ane sacoTa asara! AvuM bane tyAre emanI navalakathA "dosta mane mApha karIza ne?' janasattA nIlamabahenane potAnI mahenata sArthaka thatI lAge che. emanA ravivAra pUrtimAM cAlu che. "saMdeza"nA "strI' sAptAhikamAM emanI lekha vAMcIne to dIkarAone potAnA mAtApitA pratyenI pharajanuM be kaoNlamo (1) "jIvananI khATI mIThI' ane 'sambandha setu' bhAna thAya che. AvuM pariNAma lAve te ja saphaLa sAhitya chellA eka varSa karatAM vadhAre samayathI cAlu che. "divya kahevAya. bhAskara'nA golDamAM emanI navalakathA "arUpa zuM bole?" je emanA pustaka "dIkarI mArI dosta' vAMcIne to deza vAcakomAM khUba ja AvakAra pAmelI. uparAMta "akhaMDa AnaMda', paradezanAM ghaNAM vAcakoe prasannatA vyakta karI che ane A navanIta samarpaNa", "paraba', 'uddeza', "saMdeza", "divya bhAskara', vAcaka dIkarIoe nIlamabahenane mAtAnuM sthAna ApI emanA gujarAta samAcAra' vageremAM paNa emanI vArtAo pragaTa thatI pratyeno Adara ane lAgaNI vyakta karyA che. AvI bhAvuka ane rahe che. kAvyasarjanakSetre paNa emanuM pradAna noMdhapAtra rahyuM che, premALa dIkarIonI saMkhyA to emanA kahevA pramANe pAMca chatAM mahattvanI vAta e che ke pote sAyansa grejyueTa che. AMkaDA para pahoMcI che. Ama A bahene emanA sAhitya sarjana sAyansanI vidyArthinI sAhityakSetre AvuM vizALa ane viziSTa dvArA ghaNI badhI dIkarIo (baheno)nuM jIvana navapallavita karyuM sAhityika pradAna kare e to virala ghaTanA lekhI zakAya. che ane A mATe teo potAnI jAtane nasIbadAra mAne che. Jain Education Intemational Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 AvA guNiyala gurjara nArInA sAhityasarjanane ApaNe aMtaranA UmaLakAthI AvakArIe, biradAvIe, ane prabhune prArthanA karIe ke emane dIrghAyu ane sukhamaya svAsthya bakSe ane AvuM vadhu ne vadhu preraka sAhityasarjana karavAnI zakti Ape. zikSaNa, sAhitya ane sAmAjika sevAnuM subhaga milana prA. DaoN. praphullAbahena ena. paTela sAhitya, zikSaNa ane samAjasevAmAM jemaNe aneruM pradAna karyuM che, evA mahesANA jillAnAM nArIratnonI to sAce ja alaga oLakha che. ApaNA mahesANA jillAnI vAta karIe to mahesANA jillAnA kaDI tAlukAnI jhUlAsaNanI vatanI bahena sunItA paMDyA (have sunItA viliyama)e nAsAnA kAryakSetramAM kalpanA cAvalAnA avasAna pachI avakAzayAna dvArA avakAzamAM pahoMcI je siddhinAM sopAno sara karyAM che, e mATe Akho deza Aje gaurava anubhave che, avakAzamAM vadhu samaya rokAvAno vikrama paNa emaNe toDyo che, AvAM ja bIjAM A jillAnAM nArIratna che niSThAvAna zikSaNazAstrI ane saphaLa zikSaNamaMtrI ApaNAM AnaMdIbahena paTela AvI to keTalIya ApaNI gauravazALI baheno A jillAnI che, jemaNe rASTrIya kakSAe ane AMtararASTrIya kakSAe A jillAne gaurava apAvyuM che. AvAM ja ApaNAM eka yazasvI nArIratna che DaoN. praphullAbahena paTela, jeo Aje mahesANAnI svAmI vivekAnaMda sarvodaya beMka-ejyukezana kaoNlejamAM prinsipAlanI javAbadArI saMbhALI rahyAM che. zikSaNa pratyeno emano lagAva ane vidyArthIo pratyenI lAgaNInA kAraNe emaNe saphaLatAnAM sopAno sara karyAM che. emano janma 18-12-1954nA roja bAlIsaNA gAme pitAzrI nAraNabhAI tulasIbhAI paTela ane mAtA maMgubahena paTelanA khoLe trIjI dIkarI tarIke thayo hato. emanuM vatana to pATaNa jillAnuM saMDera gAma. have pATaNa svapna zilpIo jillo judo paDyo, paraMtu mULa to e mahesANA jillAnAM gAma. emanI zikSaNanI vikAsa keDInA mULamAM to emanAM zikSita mAtA-pitA. emanA pitAe pote zikSaka, cAlu nokarImAM ema.e. karyuM ane nagarapAlikAnA e.o. sudhI pahoMcyA. zrI praphullAbahena pote to mahesANA bI.eDa. kaoNlejamAM AcArya tarIke zikSaNanuM kArya karI rahyAM che, jyAre emanAM eka bahena paNa pATaNa bI.eDa. kaoNlejamAM adhyApikA tarIke pharaja bajAvI rahyAM che. ApaNAM A praphullAbahene zikSaNakSetre pI.TI.sI., bI.e. bI. eDa. ema. e. ane pIeca. DI. jevI DigrIo hAMsala karI che. ema.eDa.mAM emano viSaya hato mahesANA jillAnA pAMcathI sAta dhoraNanA vidyArthIonI abhyAsaTevono abhyAsa.' emaNe uttara gujarAtanI vidha-vidha zikSaNasaMsthAomAM nokarI karI bahoLo zaikSaNika anubhava meLavyo che. vividhalakSI vidyAmaMdira, pAlanapuramAM ekathI cAra viSayonuM zikSaNa, vidyArthIone ApyuM pachI mahesANA jillA prAthamika zALAmAM joDAyAM. e pachI zrIjI mA. kanyA vidyAlaya-UMjhAmAM emaNe zikSaNakArya karyuM ane hAlamAM teozrI mahesANAnI vivekAnaMda bI.eDa. kolejamAM AcAryA tarIke zikSaNakSetre kAryarata che. A uparAMta emanA zikSaNakSetranA anubhavanI vAta karIe to gUjarAta vidyApIThamAM saMzodhana viSayaka mArgadarzaka parIkSakanI javAbadArI saMbhALI. hemacaMdrAcArya yunivarsiTIpATaNamAM philosophI viSayamAM mArgadarzaka parIkSaka tarIkenI javAbadArI nibhAvI. ema. phila. kakSAe gaNapata yuni. kheravAmAM saMzodhana viSayaka kAryamAM bhAga laI mArgadarzana ApyuM. dilhI, bhAvanagara, aMbAjI jevAM sthaLe saMskRtane lagatA parisaMvAdamAM bhAga laI risarca pepara-lekhonuM vAcana karyuM ane vaizvika kakSAe thAileMDa khAte beMgakokamAM 18thI 22 sudhI bharAyelI risarca konpharansamAM peparanuM vAcana karI bhAratIya nRtya varkazopamAM bhAga lIdho. uparAMta lekhanakAryamAM paNa A bahenanuM noMdhapAtra pradAna rahyuM che. zaikSaNika pustakonI vAta karIe to 'vikAsamAna bhAratIya samAjamAM zikSaka', je pustaka bI.eDa.nA abhyAsakramamAM che, uparAMta 'vartamAna samAjanuM pratibiMba' Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo 201 (nATyasaMgraha) "gharano dIvo eTale...(dIkarI)", "saMskRta jItyAM hatAM. atyAre saMsadamAM mAtra be ethanika mAInoriTI saMjIvanI' (vividha gIta, stuti, zlokasaMgraha) "saMskRta mahilA ema. pI. che ane A banne Afo kerebiyana che. jIvanadhArA' (nATyasaMgraha) sAmAjika utthAna mATe paNa emaNe ApaNAM A prItibahenanAM mAtA-pitA gujarAtamAMthI pUrva lekho lakhyA che. adhyAtmika kSetre paNa emanuM yogadAna rahyuM AphrikAnA dezomAM gayelAM ane tyAMthI teo briTana AvyAM. Ama to teo yugAnDAmAM sthAyI thayAM hatAM, paNa idI emanA A viziSTa pradAna mATe "zrI saradAra paTela amInanA trAsanA kAraNe teo briTanamAM AvI gayAM hatAM. evorDa jevA viziSTa eNvorDathI paNa teo sammAnita che. prItibahenanAM lagna thaI gayAM che. emano janma emanAM vikAsamAM emanAM mAtA-pitA, emanAM nAnAM bahena sva. briTanamAM thayo hato. prItibahena TInejara hatAM tyArathI ja DaoN. manubahena paTela. emanAM sAsu-sasarA ane emanAM patizrI kanjharveTiva pakSa sAthe joDAyelAM che. rasikabhAI paTela, jeo pote eka zikSaka che ane zikSakonA teozrI pahelAM kanjharveTiva senTrala ophisamAM kAma karatAM hakko mATenI yazasvI pravRtti sAthe saMkaLAyelA che-emanuM paNa hatAM. pachI pakSanAM netA, dezanAM pravaktA banyAM. teo eTalAM mahattvanuM yogadAna rahyuM che. jAgRta nArI ane spaSTa vaktA che ke emaNe 2003mAM potAnA AvAM A yazasvI nArIratna DaoN. praphullAbahena paTela' ja pakSa para varSIya bhedabhAvanA AkSepa karyA hatA. emanA namra, snehALa ane paropakArI svabhAvanA kAraNe , eo laghumatI samudAyanA ema.pI. banyAM che. briTanamAM zikSikAvRMdamAM paNa khUba ja lokapriya banyAM che. pahelAM ethanika mAinoriTI ema.pI. dAdAbhAI navarojI hatA. AvAM zaikSaNika kSetranA gaurava samAM A bahenane teo 1892mAM cUMTAyA hatA. aMtaranA UmaLakAthI AvakArIe, biradAvIe ane prabhune prArthanA karIe ke prabhu emane dIrdhAyu sukhamaya svAthya ane 20 - ethanika mAInoriTI mahilA ema.pI. hatAM. zaikSaNika-sAhityakSetre khUba kAma karavAnI zakti bakSe. 1929thI 1987 sudhI hAusa opha komanamAM mAtra prathama mahilA gujarAtI ema pI. vhAiTa' ema. pI. ja hatA. zrI prItibahena paTela atyAra sudhImAM 15 ethanika mAinoriTI ema.pI.-- ApaNI garjaranArIonuM paNa eka viziSTa gaurava hoya banyA che. cAra ema.pI. banyA che ane 24 laoNrsa banyAM che. che. sunItA viliyama eno eka tAdaza parAvo che. Aja rIte je badhA ja puruSo che. ethanika mAinoriTImAMthI be mahilA briTananI prathama gujarAtI mahilA prItibahena paTela ema.pI. ema.pI. banI che. A banne Afo-kerebiyana che. banaze ane ApaNuM gaurava vadhAraze. kanjharveTiva pakSamAMthI be ethanika mAInoriTI ema.pI. - viliyama heganA bhUtapUrva pravaktA prItibahena paTelane banyA ) banyA che. emAM eka che-zaileSa vorA ane bIjA enDama - emanI A saphaLatA mATe abhinaMdana pAThavIe. AphrithI. teozrI eseksamAM AvelI vidhAna beThakanA kanjharveTiva ApaNane e vAtanuM gaurava thavuM joIe ke prItibahena umedavAra tarIke pasaMdagI pAmyAM che. A beThaka kanjharveTiva mATe = paTela pahelAM eziyana ethanika mAinoriTI ema.pI. banaze, salAmata sITa gaNAya che. ane TorInuM pratinidhitva karaze. . hAlamAM ApaNAM A gauravavaMtAM bahena Diyego nAmanI ApaNAM A prItibahenanI A viziSTa saphaLatAne AvakArIe ane aMtaranA UmaLakAthI biradAvIe. phaeNika kaMpanImAM pablika rilezana ekjhikyuTiva tarIke kAma kare che. atyAre briTana saMsadamAM dasa eziyana ema.pI. che, paraMtu prabhu emane dIrdhAyu ane sukhamaya svAcya bakSe ane A badhA puruSo ja che. pahelAM bleka mahilA ema.pI. tarIke emane khUba kAma karavAnI zakti Ape evI prabhu prArthanA sAthe DATenA eboTTa cUMTAIne AvyAM hatAM. teo 1987mAM cUMTaNI viramIe. Jain Education Intemational Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ & * * * 202 svapna zilpIo yazasvI kavayitrI ArAdhanA myujhikala grupa'nuM Ayojana kare che. sugama saMgIta, zrI pArulabahena nAyaka lagnagIta, rAsa-garabA, gajhalanA kAryakramo paNa prastuta kare che, uparAMta "enkariMga-koperiMgamAM paNa temanI AgavI sUjha che. gujarAtanuM strI-dhana haMmezAM emanI sAhityika pravRttio paNa abhinaMdanIya che. abhinaMdanIya rahyuM che. pachI te teozrI 'kalama lekhikAmaMca'nA saMvAdaka paMca sabhyomAnAM eka sAmAjika kSetre hoya, kalAkSetre hoya, che. "sAhitya coro' saMcAlita ema. je. lAibrerInA paNa sAhityakSetre hoya ke pachI zikSaNakSetre hoya. have to ApaNI baheno sakriya sabhya che. sAhasikakSetre paNa potAnuM ane kAvyasarjanakSetre emane vizeSa ruci rahI che ane enA gujarAtanuM nAma rozana karI rahI che. pariNAma svarUpe ja tAjetaramAM agragaNya sAhityakAronI avakAzayAnamAM kalpanA cAvalAnuM avasAna thatAM emanI upasthitimAM ema. je. lAibrerInA holamAM emanA kAvyasaMgraha jagyAe avakAzamAM janAra sunItA paMDyA (viliyama) paNa 'prakAzadvIpa'nuM prAgaTya thayuM. gauravavaMtI gurjara nArI che, jemane tAjetaramAM 'padmabhUSaNa' emano A kAvyasaMgraha navA kavimitro mATe to eNvorDathI sammAnita karavAmAM AvyAM. Ama ApaNI gurjara "dIvAdAMDI'rUpa che. emanA A kAvyasaMgrahamAM vividhatAnI sAthe nArIe rASTrIyakakSAeja nahIM paNa AMtararASTrIya kakSAe ane emanA chaMda' paNa khUba ja paripakva che. kAvya-sarjanakSetre vizvakakSAe gujarAtanuM gaurava vadhAryuM che. emano vizeSa rasa che gIta, gajhala, je kSetre emaNe yazasvI AvAM ja ApaNAM eka nArIratna ciraMjIva bahena che. pradAna paNa karyuM che. pArulabahena nAyaka, jemaNe zikSaNakSetre, saMgItakSetre ane emanI sAhityika siddhi mATe emane pAritoSika ane sAhityakSetre yazasvI siddhi hAMsala karI, nArIzaktinAM samAjane puraskAro paNa maLyAM che, jemake phArbasa-gujarAtI sabhA, darzana karAvyAM che. muMbaInI sAhityika pravRttioe emanA nibaMdha "strI e strInI emano janma 19-8-1969nA roja mahesANA duzamana che' mATe emane 1986mAM prathama inAma enAyata karyuM jillAnI aitihAsika kaDI nagarImAM thayo hato. emanAM mAtA hatuM. 'duo' kAvya mATe emane prathama inAma maLeluM. A kuMjalatAbahena ane pitAzrI kanaiyAlAle emanAmAM saMskAranuM uparAMta emanA viziSTa kAvya "jaNa mANasa maTI..' mATe, siMcana karyuM ane zikSikA mAtAnI A dIkarIe pote paNa gAMdhInagara jillAnA yuvaka mahotsava aMtargata prathama inAma zikSikA tarIkenuM gauravavaMtu sthAna pasaMda karyuM ane niSThAvAna emane maLeluM. zikSikA tarIke emaNe zikSaNajagatamAM AgavuM sthAna prApta karyuM emanI pragaTya kavitAomAM sAhitya ekeDamInA che. emanA abhyAsanI vAta karIe to emaNe Dabala ema.e. arvAcIna nArI kavayitrIonAM saMpAdana (zrI uSAbahena ane bI.eDa. karyuM che. 1988mAM emaNe ema.e. vitha upAdhyAya dvArA) "zUnyatAmAM ghUghavAtA dariyAnA tarakhATa'mAM be gujarAtI-liMgvisTika karyuM ane 2000nI sAlamAM ema.e. kAvyo pragaTa thayelAM 'tAdarthya ane evAM bIjAM sAhityika vitha manovijJAna (enTAyara) karyuM. sAmayikomAM emanAM kAvyo pragaTa thatAM rahe che. saMgItakSetre paNa emano vizeSa lagAva rahyo che ane varSo pahelAM emanuM prathama kAvya muMbaInA agragaNya emaNe emanA A rasanA kAraNe 1995mAM saMgItakSetre saMgIta sAmayika 'virATa jAge'mAM pragaTa thayuM hatuM. vizAradanI DigrI hAMsala karI. AvAM niSThAvAna zikSaNazAstrI ane yazasvI kavayitrI zikSaNakSetre emanuM viziSTa pradAna rahyuM che. hAlamAM teo pAralabahena nAyakane aMtaranA UmaLakAthI AvakArIe ane hIrA-mANeka rAjapuravALA(uccatara mAdhyamika vibhAga) biradAvIe ane "prakAzadvIpa' jevA bIjA kAvyasaMgraho gujarAtI kanyAvidyAlayamAM "heDa opha dha DipArTamenTa tarIke pharaja bajAve sAhityane Ape evI apekSA sAthe viramIe. che. emanI saMgItanI siddhionI vAta karIe to teo Jain Education Intemational Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo 203 gauravavaMtAM gujarAtI nArIratna bahena A che bhAratIbahenanA saMskAranI suvAsa. emanI zrI bhAratIbahena gora saMsthAmAM tamAma tahevAronI dabadabAbhera ujavaNI karavAmAM Ave che, uparAMta emanI zALAmAM saMgIta, karAMTe, yoganA ApaNe tyAM kahevata che ke "so niHzulka vargo paNa calAvavAmAM Ave che. tyAM tajajJo dvArA zikSaka barAbara eka mAtA" ane e aMgrejI zikSaNa paNa ApavAmAM Ave che, udyogo paNa mAtA jo zikSikA hoya to sonAmAM zIkhavavAmAM Ave che, jemake toraNa, volapIsa, phUladAnI sugaMdha bhaLe. banAvavAM, veksa dvArA henDaprinTa ke blokaprinTa vagere. AvAM ja eka gauravazALI bhUkaMpa jevA viparIta saMjogo pachI paNa ApaNAM AcAryA bahena che ApaNA bhAratIbahene ekapaNa divasa zALA baMdha nA rAkhatAM zALAmAM bhAratIbahena gora, hAlamAM ApaNAM bhaNatAM bALako sAthe anya sthaLAMtara karIne AvelA A nArIratna bahena zrImatI bhAratIbahena bharatabhAI gora zrI vidyArthIone paNa gammata sAthe jJAna ApavAnuM cAlu rAkheluM. vivekAnaMda risarca enDa TreiniMga insTiTyUTa (zrI vI.Ara.TI.AI.)nI prAthamika zALAmAM AcAryA tarIkenI zrI bhAratIbahena goranA jaNAvyA pramANe teozrI AdaraNIya sva. zrI tulasIbhAI gajerA (2) vaMdanIya zrImatI javAbadArI saMbhALI rahyAM che. suSmAbahena AyaMgara ne eka Adarza vyakti tarIke sanmAne che emanuM vatana che kaccha pradezanuM mAMDavI nagara, kaccha mATe to ema kahevAya che ke - bhAratIbahenane gamatAM-priya pustakonI vAta karIe to ziyALe soraTha bhalo, unALe gujarAta; (1) gijubhAI badhekAnuM 'divAsvapna" ane (2) muni varSoe vAgaDa bhalo, kacchaDo bAre mAsa. ratnavijayasUrijInuM 'zikSaNanI sonogrAphI'e emanA zikSaka AvA kaccha pradezanA A bahena zikSaNakArya pratye jIvana ane zikSaNakArya para UMDI asara karI che. samarpita che. zikSaka thavA pratyeno emano hetu paNa spaSTa che. emanI bhAvanA jijJAsuonI jijJAsA saMtoSAya tevuM bALapaNathI aMtarano nAda hato ke "bahena" (zikSikA) banavuM. pastakAlaya ane vidyArthIo vijJAnane AtmasAtuM kare evI emanI vizeSatA e che ke zikSikA tarIke phakta bALakone sajja leboreTarI ane vijJAnanAM pradarzanakendra banAvavAnI che. bhaNAvavAM eTaluM ja nahIM emane zikSaNa sAthe rasa paDe evI emanI anya zaikSaNika siddhiomAM- Itara pravRttiomAM joDavAM. temanI zALAnAM bALakonAM (1) jI.sI.I.Ara.TI. dvArA yojAyela kasoTIo pAra karI yuniphormanI vAta karIe to emanI sUjha-bUjhavALI dRSTinAM darzana sTeTa risorsa grupamAM rASTrabhASA hindInAM risorsa parsana thAya che-dezabhakti ane saMskRtine chAje tevo temaja garIbatavaMgara ane nAta-jAtanA bheda bhulAve tevo kesarI tathA mileTrI (2) dho. 7nAM hindI viSayanuM saMkalana. kalarano yuniphorma emanI zALAnI prArthanAsabhA paNa bIjI (3) yunisepha sAthe rahIne jIvanakauzalya zikSaNa mATenAM pustako zALAothI judI paDe che. emanI zALAnI prArthanAsabhAmAM dho. 1 thI 7nAM pustako mATe mArgadarzaka takSA. bhajana, dhUna, suvicArakathana, samAcAravAcana, dina-vizeSa jevI (4) 'arlI larniga' citravArtA pustikAonA nirmANamAM mahattvanI bAbato upara vizeSa dhyAna ApavAmAM Ave che. sahayoga. prArthanAsabhAmAM ja hAjarI pUratI vakhate "hAjara (5) maulika kacchI bALavArtAonuM pustaka "jAtarA'nuM prakAzana. sAheba", "hAjara bahena" ke anya uccAraNone badale sanAtana A pustakane kacchI sAhitya akAdamI taraphathI prathama kalyANa maMtra "OM"nuM uccAraNa karyA pachI "gurudevo bhava"nI puraskAra. sArthakatArUpa dareka vidyArthI dareka zikSakanA caraNasparza karIne ja kacchamitra' dainikamAM bALako mATenI kolama 'killola'nuM vargakhaMDamAM jAya. saMpAdanakArya. Jain Education Intemational Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 (7) satata pAMca vakhata rAjyakakSAe vijJAnameLAmAM ane be vakhata rASTrIyakakSAe vijJAnameLAmAM pasaMdagI. (8) 'opana buka ekjhAma', 'zikSaNanI sonogrAphI'mAM 1200mAMthI bIjA krame AvyA. (9) (N.C.E) nezanala karIkyulama homavarka mATe dilhImAM yojAyela kAryazibiramAM gujarAtanuM pratinidhitva karyuM. A uparAMta ApaNAM bhAratIbahena keTalAka yazasvI eNvorDathI paNa sammAnita che jemake (1) jAyanTsa sAhelInA besTa maMtrIno eNvorDa-2007. (2) DIEJ bhuja dvArA vIsamI sadIno gaurava puskAra-2000. (3) Urmila phAunDezana taraphathI Adarza AcArya eNvorDa'-- 2005. ane tAjetaramAM varSa 2008nuM rAjyanuM zreSTha zikSaka pAritoSika paNa enAyata thayuM. AvAM ApaNAM bahumukhI pratibhA dharAvatAM ApaNAM zrI bhAratIbahena gorane aMtaranA UmaLakAthI AvakArIe, biradAvIe ane zikSaNakSetre vadhune vadhu pragati karatAM rahe evI prabhuprArthanA sAthe viramIe. kalAmarmajJa DaoN. bhAratIbahena paTela yazasvI kalAvid mAtA-pitA jayazrIbahena ThAkara ane zrI harIzabhAI ThAkaranI kahyAgarI dIkarI ci. bahena bhAratIbahena paTelanuM paNa kalA, saMgIta ane nRtyakSetre viziSTa ane gauravavaMtuM pradAna rahyuM che. emanA zikSaNanI vAta karIe to teozrIe ema.e., ema.eDa. ane pIeca.DI. karI DokTareTanI DigrI prApta karI che, uparAMta saMgIta-nRtya (kaththaka)kSetre paNa vizAradanI DigrI meLavela che. sAhitya saMgIta ane nRtya to emane vArasAmAM maLelAM che--e ApaNe jANIe chIe paraMtu A bahene to A vArasAne dipAvyo che. pachI to emaNe zAstrIya nRtya, samUha nRtya, ane garabA-rAsanA vargo zarU karyA ane pote digdarzana svapna zilpIo saMbhALI nRtyanA kAryakramo paNa rajU karyA. pachI to rAjyakakSAnA yuvA utsavomAM nirNAyaka tarIkenI kaparI javAbadArIo paNa saMbhALI. ema.esa. yunivarsiTInA phesTivalamAM paNa A prakAranI javAbadArI saMbhALI. uparAMta saMgIta-nRtyanA vargonI bahenone garabA, rAsa tathA nRtya zIkhavI emanA kAryakramo isaro tathA dUradarzana kendra uparathI prasArita karyA, je kAryakramo khUba AvakA2NIya ane lokabhogya banyA. ci.bhAratIbahena digdarzita ane emanI mukhya bhUmikAvALI nRtyanATikAo 'zeNI vijANaMda' ane 'varSArANI' dUradarzana para ghaNI ja lokabhogya banI hatI. gujarAtI citrapaTa 'zAmaLazAnA vivAha' tathA 'kuLadIpaka'mAM emanA grupanA garabArAse ramajhaTa bolAvI hatI. bRhad gujarAta saMgIta samiti dvArA levAtI nRtya vibhAganI parIkSAomAM bhAratIbahene parIkSArthI guru tarIke sevAo ApI che, temaja anya saMgIta-nRtyanI saMsthAomAM paNa temaNe nirNAyaka tarIke saphaLa kAmagIrI karI che. AkAzavANI parathI temanA sAhityika kAryakramo ane dUradarzana parathI hastakalApravRtti (henDIkrAphTa)nA kAryakramo emaNe prastuta karyA che. yu.ke. laMDanano pravAsa karI temaNe temanI A hastakalA pravRttinA kAryakramo tyAM saphaLatApUrvaka yojelA, uparAMta gujarAtamAM paNa temaNe hastakalAnAM pradarzano judI judI jagyAe yojI emanA A kasabane lokabhogya banAvyo che ane hajAro vidyArthIone teo A mATe tAlIma paNa ApI rahyAM che. kalAne koI maryAdA naDatI nathI. e to prabhunI dena che. enA vikAsamAM jeTalA racyA-pacyA raho eTalI e vikAsa pAme ane emAM saphaLatA maLe. ci. bahena bhAratIne A saphaLatA sAMpaDI che ane enA gauravapatha para pragatinAM sopAna sara karatI ApaNI A karmaniSTha bahena AgaLa vadhI rahI che. Ama to bhAratIbahenanuM mULanAma grISmA che. ApaNA kalAvid harIzabhAI ThAkare emanAM cAre bALakonAM nAma varSA, grISmA (bhAratI), hemaMta ane ziziranAM nAmo RRtuo parathI rAkhelAM che. AmAM sAhitya ane kalAnA vArasAne ujALanAra A dIkarI grISmA (bhAratI)nuM kArya paNa nAma pramANe ja guNadhArI che. ApaNe tyAM badhI RtuomAM grISmanuM paNa Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo. 205 AgavuM mahattva che, jemake grISmanI zobhA eTale gulamahora. sAMbhaLIne prasannatA anubhavatAM ane maMjulAbahena jevA yazasvI grISmanA madhyA sUryanArAyaNa potAnAM kiraNo vaDe agni kAryakrama-niyAmakonA kAraNe ja gujarAta ane gujarAta bahAra varasAvI rahyA hoya tyAre pUrA ThAThathI khIlanAra lAlacaTaka khUba ja vakhaNAtA. gulamahoranI zobhA teno vaibhava, teno damAma kaMIka anerAM ja 4 thI jAnyuArI 1945nA roja amadAvAdamAM hoya! mana mUkIne khIlavAnuM ane khUlavAnuM to gulamahora janmelAM maMjulAbahena pitAzrI kAMtilAla nAnAlAla zAha ane pAsethI ja zIkhAya. jIvanamAM paNa vAstavikatAnA prakhara tApa mAtAzrI kamaLAbahena kAMtilAla zAhanAM saMskArI putrIratna che. saMtApamAM koI sAcI lAgaNI ja hRdayane zAtA Ape, jIvana emanA zikSaNanI vAta karIe to teozrI iMgliza mIDiyamamAM jIvavAnuM baLa pUruM pADe, jIvanamAM umaMga, utsAha ane gauhattI yunivarsiTI gauhattI (AsAma)mAMthI, hindI itihAsa ullAsanAM tejakiraNo prasarAve AvI zakti ApaNI kAryadakSa ane zikSaNanA viSaya sAthe grejyueTa thayAM che. bahena bhAratamAM paNa che. enA kalAnA kAryakSetramAM emanI A zaktionAM darzana paNa thAya che. emanA pati zrI bharatakumAra, be putro, eka putrI A parivAranI niSThApUrvakanI javAbadArI saMbhALatAM, saMbhALatAM AvI ApaNI A yazasvI, kalAmarmajJa bahena bhAratInA kalAkSetranA pradAnane aMtaranA UmaLakAthI AvakArI, biradAvIe emaNe AkAzavANI para je saphaLa kAmagIrI karI te gauravaprada ane teo vadhune vadhu siddhi-sopAno sara kare evI prabhu lekhI zakAya. emanA AkAzavANI paranA kAryakramanI vAta prArthanA sAthe viramIe. karIe to 3jI ogasTa 1963thI emanuM kArya zarU thayuM. roja sAMje sADA pAMce pAMca miniTanuM prathama prasAraNa hindImAM phojI AkAzavANInA sAMskRtika kAryakramanA niyAmaka DAyarIthI thatuM. traNa varSa sudhI haMgAmI udghoSaka tarIke zrI maMjulAbahena zAha javAbadArI saMbhALI ane pachI 1lI phebruArI 1966thI ilekTroniksa mIDiyA kAyamI udghoSaka (sTApha ArTisTa prejhanTezana enAunsara hindI) AkAzavANInuM gauravavaMtuM nAma eTale kAryabhAra saMbhALyo. emanI nokarIno prAraMbha to AkAzavANI maMjulAbahena zAha. thoDA samaya pahelAM guvAhATI (AsAma)thI thayo, je 1963thI me 1971 sudhI ja AkAzavANI amadAvAdamAMthI e guvAhATImAM hindI enAunsara tarIke pharaja bajAvI. pachI 1lI nivRtta thayAM, chatAM emanA kAmanI jUna 1971thI gujarAtI enAunsara tarIke emanI pasaMdagI suvAsa to Aje paNa tyAM mahekI rahI thaI ane guvAhATIthI badalI laIne amadAvAda AkAzavANImAM che ane hAlamAM teo nivRtta thaI gayAM AvyAM. 1974thI proDakzana AsisTanTa tarIke emaNe hovA chatAM paNa AkAzavANI amadAvAda emanI sevAo le javAbadArI saMbhALI. vIsa varSa sudhI emaNe A kAryabhAra che. Aja emanA kAmanuM gaurava che. jyAre teo AkAzavANI saMbhALyo e pachI 1994 1lI eprilathI emane 'pramozana" amadAvAdamAM kAryarata hatAM tyAre kAryakrama ApavA mATe AvatAM maLyuM ane varga-2 gejheTeDa adhikArI progrAma ekjhikyuTiva sarjakamitro hoya, kalAkAramitro hoya ke bALako hoya. temanI tarIke teo nimAyAM ane AvI moTI javAbadArI niSThA, khaMta sAthenuM maMjulAbahenanuM AtmIyatA sabhara vartana to badhAne sparzI ane sahaja rIte saMbhALatAM teo 31 jAnyuArI, 2015nA roja nivRtta thayAM. 'AkAzavANI(reDiyo) para to emane AkAzavANIno koI paNa kAryakrama hoya, bALakono hoya, bALapaNathI ja lagAva hato A emanI icchA Izvare pUrI karI bahenono hoya ke anya koI jemake khetI viSayaka, AdivAsI ane te AkAzavANInA kAryakramo sAthe nokarInA bhAgarUpe joDAyAM. vikAsa jevA kAryakrama hoya, e potAnI sUjha-samajathI evA haLavA ane rasika banAvatAM ke emAM bhAga lenAra hoMze-hoMze ApaNA tahevAro navarAtri, hoLI ke dIpAvalI jevA emAM otaprota thaI jatAM ane sarasa temaja saraLa rIte te prasaMgoe maMjulAbahena AkAzavANI parathI sarasa kAryakrama rajU kAryakrama rajU thato ane sAMbhaLanArAMo paNa A kAryakramane karatAM je sAMbhaLIne zrotAo maMtramugdha banI jatAM. gujarAtI jatuM. Jain Education Intemational Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 svapna zilpIo sAhitya pariSada ane gujarAta sAhitya akAdamInA sAhityika ane mahesANA jillAmAM manubahenanA hulAmaNA nAmathI kAryakramomAM pote upasthita rahI, A kAryakramonuM rekorDiMga karIne oLakhAtAM hatAM. sAhityika progrAmamAM rajU karatAM. emaNe zikSaNakAryanI zarUAta karI punAsaNa Ama anekavidha kAryakrama, pachI te vijJAnanA hoya, hAiskUlamAMthI. ahIM gaNita-vijJAnanA zikSikA tarIke teo avakAzI uDDayananA hoya, bahenonA hoya, bALakonA hoya, emanA vidyArthIomAM khUba ja lokapriya banyAM hatAM. zaikSaNika kAryakramo hoya, rASTrabhaktinA hoya, khetI viSayaka hoya gojhAriyAnI kanyA vidyAlayamAM emaNe dhoraNa dazanI ke saMgItanA hoya, ApaNAM A yazasvI nArIratna maMjulAbahena vidyArthIonI pAchaLa karela parizrama Aje paNa e vidyArthIo otaprota thaI jatAM ane pachI A kAryakrama evI sarasa rIte AdarapUrvaka yAda kare che. prastuta karatAM ke darzako paNa hoMze hoMze A kAryakramo sAMbhaLatAM ane AnaMda sAthe jJAna-gammata prApta karatA. pachI to teozrI ANaMda ejyukezana kolejamAM bI. eDa.nAM adhyApikA tarIke joDAyAM. tyAM teozrI lagabhaga AvAM niSThAvAna, UMDI sUjha-samaja dharAvatAM kalAmarmajJa sADApAMca varSa kAryarata rahyAM. maMjulAbahenane aMtaranA UmaLakAthI AvakArIe prabhu emane dIrdhAyu sukhamaya svAstha ane nivRtti pachI paNa samAja mATe paraMtu vatana-preme temane potAnI mAtRbhUmi tarapha AkarSA sAMskRtika pravRtti karavAnuM khUba sAmarthya bakSe-evI prabhu ane ANaMda jevuM zikSaNadhAma choDI ApaNAM A zikSaNazAstrI prArthanA sAthe viramIe. bahena 1-7-1994nA roja pATaNanI ela.ena.ke. kaoNleja oNpha ejyukezanamAM joDAyAM ane pUrI dhagazathI zaikSaNika kAryamAM | phUla gayuM phorama rahI lAgI gayAM. temanI bhAvanA hatI ke vatananA vidyArthIomAM niSThAvAna ane sevAnA bhekhadhArI zikSaNakAra, zikSaNa sAthe saMskAranuM siMcana thAya, zikSaNakSetre vatananA sAhityakAra vidyArthIo vatananuM gujarAtamAM ane gujarAta bahAra nAma rozana sva. pro. DaoN. manoraMjanabahena paTela kare. kAma pratyenI emanI abhuta tAlAvelI ane zikSaNa pratyeno emano agAdha prema-emaNe pAchuM vALIne joyuM ja nahIM. gopAlakRSNa gokhalee sAcuM zikSaNa jagatane upayogI keTalAMka "ejayukezanala risarca peparsa', kahyuM che ke "zikSaka kadI mRtyu pAmato 'praznAvalio', 'lekho' taiyAra karI ema.eDamAM 2000 sudhI nathI. te enA zikSaNakAryathI ciraMjIva zikSaNakArya karyuM. pI.TI.sI, sI.pI.eDa. mAdhyamika zALA temaja banI jAya che. zikSaka to samAjane prAthamika zALAnAM pustakomAM mArgadarzaka tarIke kAma karyuM ane netRtva pUruM pADe che. mArgadarzana pUruM pADe che ane AvAM kAryo zikSako karatAM sAcA zikSaka tarIke ane vidyArthIonAM mArgadarzaka mitra banyAM. ApaNI zikSikAbaheno vadhu niSThApUrvaka vidyArthIo pratye emane eTalI badhI lAgaNI ke koI karatI hoya che." paNa vidyArthI koIpaNa zaikSaNika muzkelImAM game tyAre emanA AvAM ja ApaNAM eka niSThAvAna zikSikAbahenanI Aje ghera jaI mArgadarzana meLavI zakato. game tevAM thAkyAM-pAkyAM ApaNe vAta karavAnI che, jeo Aje ApaNI vacce nathI. ' hoya paraMtu vidyArthI maLavA Ave to jarA paNa kaMTALo vyakta teo to satata zikSaNanuM kArya karatAM-karatAM ApaNI vaccethI A karyA vagara ene hoMze-hoMze mArgadarzana Ape. 18-11-2016nA roja alavidA karI gayAM. A vAta sva. emane vArasAmAM mAtA-pitAnA uttama saMskAra maLyA DaoN. manoraMjanabahena paTelanI che, jeo zikSaNajagata mATe hatA. emanA pitAzrI nAraNabhAI tulasIdAsa paTela eka Adarza ane preraNA banI gayAM che. teozrI nIDara, spaSTavaktA, Adarza zikSaka hatA. mAtA zrI maMgubahena nAraNabhAI paTela paNa daDha manobaLa dharAvatAM, naitika mUlyonuM jatana karatAM Adarza saMskArI zikSikA hatAM. A saMskArI zikSaka daMpatInAM e cothA adhyApikA hatAM. haMmezAM hasatAM rahetAM A yazasvIbahena pATaNa naMbaranAM dIkarI hatAM. Jain Education Intemational Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo prAthamika ane mAdhyamika zikSaNa pAlanapuranI jANItI zaikSaNika saMsthA 'vividhalakSI vidyAmaMdira'mAM lIdhuM ane tyAMthI ja olDa esa.esa.sI. 1975mAM DisTikazana sAthe pAsa karI. 1979mAM bI.esa.sI.nI DigrI 68 TakA sAthe prApta karI. 1980mAM bI.eDa. kaoNleja pATaNamAM prathama sthAne uttIrNa thayAM. 1982 gujarAta yunivarsiTI amadAvAdamAM bIjA krame ema. eDa.nI parIkSA pAsa karI. 1984mAM ema.esa.sI pAsa karyuM. 1991mAM gujarAta yunivarsiTImAMthI ucca zikSaNanI pIeca. DI.nI padavI (DokTareTa) prApta karI. Ama ApaNAM A yazasvI nArIratna bahena manubahenanI zaikSaNika kArakirdIno grApha ghaNo UMco rahyo hato. chellAM traNa varSathI to teozrI pIeca. DI.nAM gAiDa tarIke sevAo ApI rahyAM hatAM. sAmAjika kSetre paNa emaNe yazasvI pradAna karyuM hatuM. samUhalagnanA AyojanamAM paNa teozrI sakriya rahetAM ane samAjautthAnamAM A kAryamAM teozrI rAhabara banI rahyAM hatAM. koI paNa kArya hoya pachI te zaikSaNika kArya hoya ke samAja-utthAnanuM temanuM valaNa hamezAM hakArAtmaka rahetuM ane teo e kArya dhagaza ane niSThAthI pAra pADatAM. emanA kAmanA sImADA maryAdita nahotA. gujarAta bahAradilhI (gAjiyAbAda)mAM bharAyela inTaranezanala kalcara progrAmamAM pATaNa kaoNlejanI tAlImArthI bahenone teo laIne gayelAM ane pATaNane prathama haroLamAM sthAna apAvyuM. beMgakokamAM yojAyelI 19mI inTaranezanala konpharansamAM cAra pArTIsipeTsa' sAthe maLI tyAM hAjara rahyAM ne tyAM pepararIDiMga karyuM ne eka risarca konpharansa'mAM eka beThakamAM 'ceramena' tarIkenI kAmagIrI bajAvI. A badhAM emanAM kAryonI kadararUpe teozrIne 'saradAra paTela eNvorDa'thI sammAnita karavAmAM AvyAM hatAM. pATaNa nagarapAlikAe paNa emanuM sammAna karIne navAjyAM hatAM. AvAM siddhahasta ane yazasvI kevaLaNIkAra DaoN. 207 manoraMjanabahena paTela Aje ApaNI vacce nathI paNa emanAM kAryonI suvAsa to Aje paNa zikSaNajagatane mahekAvI rahI che. zikSaNajagatanAM emanAM kAryone ApaNe AgaLa vadhArIe, emanAM AdaryAM adhUrAM nA rahe enI ciMtA karIe-'e ja emanA mATe sAcI zraddhAMjali lekhAze. prabhu emanA AtmAne parama zAMti Ape evI prabhuprArthanA sAthe viramIe. astu. saMgItasAdhanAmAM otaprota yAcanA khaMbhAtA ApaNuM sugama saMgIta e ApaNo bhavya kalAvAraso che, kalAvaibhava che. ene ApaNA mUrdhanya saMgItakalAkAroe siMcyo che, poSyo che ane bhAratIya sugama saMgItanI haroLamAM lAvIne mUkyo che. ApaNA e yazasvI saMgItakAro sva. avinAza vyAsa, jemane ApaNe ApaNA gujarAtI sugamasaMgItanA pAyAnA saMgItakAra kahI zakIe. emanA A vArasAne dIpAvyo emanA panotA putra zrI gaurAMga vyAse. Aje paNa A pitA-putranAM gIto sAMbhaLI zrotAo DolI UThe che. AvA ja bIjA yazasvI saMgItakAro jevAke rAsabihArI desAI, DaoN. praphulla dave, zrI dilIpa dhoLakiyA vagere ApaNI baheno paNa AmAM pAchaLa rahI nathI. emaNe sugama saMgIta pIrasavAmAM paNa mahattvano phALo Apyo che. jevAM ke zrI vibhAbahena desAI, zrI mAyAbahena paMcAla vagere vagere. keTalAMka navAM gAyakakalAkAro paNa A kSetre viziSTa pradAna karI rahyAM che. emanI pAse kaMTha che, saMgItanI UMDI sUjha che ane tAla-layanuM aneruM jJAna che. AvAMja eka yazasvI kalAkAra che bahena yAcanA khaMbhAtA. emanI janmabhUmi che bhRguRSinuM bharUca. ka.mA. munazI ane kavi zrI ba.ka. ThAkoranI janmabhUmi. paMDita omakAranAthajIe je bhUmi parathI saMgItanA sUra relAvI ApaNA bhAratIya saMgItane vizvakakSAe pahoMcADeluM e bhUminI A saMgItapremI bahena yAcanAe nAnI uMmaramAM sAceja saMgItakSetre siddhinAM sopAno sara karyAM che. Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 svapna zilpIo. bahena yAcanAnA pitAzrI azvinabhAI khaMbhAtA paNa AvAM ja A bhUmimAM kAryarata eka nArIratna che DaoN. moTA gajAnA sAhityakAra che. emaNe noMdhapAtra navalakathAonuM rekhAbahena triguNabhAI bhaTTa. rekhAbahenanI janmabhUmi to sarjana karyuM che. emanI chellI navalakathA "mAro hAtha jhAlIne saloNA saurASTranuM saMskArI nagara rAjakoTa che, paraMtu lagna pachI laI jajo'nA vimocana prasaMge bharUca javAnuM thayuM tyAre bahena A bhUmimAM AvI emanI zikSaNanI ane sAhityanI yAtrAne yAcanAnA kokila kaMThe gIta ane gajhala sAMbhaLavAno lahAvo vegavaMtI banAvI che. maLyo. DaoN. rekhAbahena hAlamAM suratanI jANItI ema.TI.bI. bahena yAcanAno janma tA. 31-1-1990nA roja ArTsa kaoNlejamAM gujarAtI vibhAgamAM adhyApikA tarIke kAryarata bharUcamAM sAhityakAra pitA azvinabhAIne tyAM saMskArI mAtAnI che. saMskArI mAtA-pitAnI A putrIe zikSaNa ane sAhitya kukhe thayo hato. bannemAM haraNaphALa bharI che. bALapaNathI ja ene gIta gAvAno zokha hato. temanI zaikSaNika siddhionI vAta karIe to teo zrI zALAmAMnA abhyAsakALa daramiyAna jillAkakSAnI vividha ema.e. (yuni. pharsTa-golDa meDAlisTa), ela.ela. bI. spardhAomAM gAyakIspardhAomAM eNe bhAga lIdho hato. (spe.), DI.TI., ela.pI.DI. ela.ela.pI. ane emaNe DaoNkTareTa Aje to bahena yAcanA amadAvAdanA sivila (pIeca. DI.) "mohammada mAMkaDanI vArtAo: eka abhyAsa' hospiTalamAM bI.esa.sI, narsigano abhyAsa karI rahela che, (1996) upara karela che. uparAMta emaNe raziyana, baMgALI, chatAM eNe enA saMgItanA zokhane vicAryo nathI. A bahenanI tAmila bhASAnA yuni DiplomA paNa hAMsala karyA che. siddhinI vAta karIe to emaNe "Avo gAe hAleluM yAda" emanI judA judA viSayomAMnI rasa-ruci paNa hindI viDiyo AlbamamAM be gIto gAyAM che, uparAMta emanA abhinaMdanIya che. emano bhASAjJAna vaibhava gujarAtI, hindI, gajhalanA gujarAtI viDiyo AlbamanI prAraMbhika taiyArI thaI aMgrejI, saMskRta che. viSayonI rasa-rucinI vAta karIe to cUkI che. teozrI manovijJAna,samAjazAstra, kAyado, adhyAtma, pravAsa, emanA svaramAM mIThAza che. zabdone sajAvIne vyakta vAcana, lekhana, phoTogrAphImAM vizeSa rasa dharAve che. karavAnI emanAmAM AgavI kuneha che. teozrI gujarAtI, hindI, manovijJAna, samAjazAstra AvI svarasAdhaka bahena yAcanA azvina khaMbhAtAne tathA kAyadAnA viSayomAM vyAkhyAna tathA nirdezana paNa kare che. aMtaranA UmaLakAthI AvakArIe ane saMgItanA kSetre te vadhune chellAM ghaNAM varSothI AkAzavANI, dUradarzana parathI uparokta vadhu siddhinAM sopAno sara kare evI prabhuprArthanA sAthe viSayonAM vyAkhyAno, mulAkAta ane carcAtmaka kAryakramo prastuta viramIe. kare che ane bhAga le che. teozrI sAmAjika saMsthAo, jevI ke akhila hiMda zikSaNa, sAhitya ane saMskArano triveNI saMgama mahilA pariSada, saragama leDIjha klaba,jesIsa jevI saMsthAonI DaoN. rekhAbahena triguNabhAI bhaTTa pravRttio sAthe paNa sakriya che. pote baheno, bALakonA utkarSanI surata to zikSaNa, sAhitya ane pravRttio paNa kare che ane judI-judI spardhAomAM udghoSaka saMskAranI bhUmi che. vIra narmadanI temaja nirNAyaka tarIkenI sevAo paNa Ape che. teo pote bhUmi che, viSNuprasAda trivedI jevA kolejanI sAhitya ane vAdasabhA samitinA adhyapade kAryarata vidvAna zikSaNazAstrInI bhUmi che. A bhUmie je zikSaNakAro sAhityakAro, emanA sAhityasarjananI vAta karIe to sAhityanAM kalAkAro ane sevAnAM vratadhArI vividha sAmayikomAM emanA judA-judA lekho prasArita thAya che, mahAmAnavo ApyAM che, temanAM kAryone mUlavatAM to ApaNI temaja teozrI nezanala. inTaranezanala konpharansamAM "pepara chAtI gaja-gaja phUle che. prejhanTezana' kare che. saurASTranA jANItA dainika "phUlachAba'mAM Jain Education Intemational Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo emanI 'nirAMte'kolama cAle che. emanA sAhityasarjanamAM emanAM be pustako (1) mohammada mAMkaDanI TUMkI vArtAonuM bhAva vizva ane (2) mananI mAvajata pragaTa thaI cUkyAM che. emanA zaikSaNika vikAsanI vAta karIe to emaNe ema. phila.nA cha vidyArthIone mArgadarzana pUruM pADyuM che ane hAlamAM traNa vidyArthIone pIeca. DI. karAvI rahyAM che. sAMskRtika pravRttiomAM saMgIta (gAyana-vAdana) garabA, nATyakaLAnA DiplomA korsa karyA che. rAsa, garabA, nRtya, nATaka, hastakalA, mono ekTiMga, citrakalA vageremAM paNa rekhAbahena UMDo rasa dharAve che. emanI sevAkIya pravRttiomAM rAmakRSNa mizana, cinmaya mizana, svAdhyAyaparivAra, gAyatrIparivAra jevI saMsthAkIya pravRttiomAM paNa sakriya che. emaNe emanI bahena hemalabahenanI sAthe aMtaranA AMgaNe karIe ajavALuM' oNDiyo sIDI prasiddha karI che, jemAM hakArAtmaka abhigama dvArA nirAzAne khaMkheravAno ane jIvanane prasannatA arpavAno suMdara prayAsa karyo che. AvI pravRttinA pamarATa samAM DaoN. rekhAbahena bhaTTane aMtaranA UmaLakAthI AvakArIe, biradAvIne ane vidhavidha pravRttiomAM siddhinAM sopAno sara kare, evI prabhuprArthanA sAthe viramIe. nATaka, sAhitya ane zikSaNakSetre gauravavaMtI pratibhA zrI vanalatAbahena mahetA 27 gurjara nArInuM gaurava ja anokhuM che. eNe judAM-judAM kSetre je saphaLatAnAM sopAno sara karyAM che enuM rASTrIyakakSAe ane AMtararASTrIya kSetre gaurava thayuM che te sAce ja ApaNA mATe AnaMda ane gauravanI vAta che. ApaNAM kastUrabAne to gAMdhIjInI sAthe AkhuM vizva oLakhe che, evI ja rIte AjanA yuganI vAta karIe to sunItA paMDyA urphe sunItA viliyame nAsAnA kAryakramamAM saphaLa avakAzayAnayAtrI tarIke je siddhio hAMsala karI che, tethI to te vizvamAM chavAI gaI che. Ama judAM-judAM kSetre gurjara nArIe anokhI siddhio hAMsala karI gujarAtanuM nAma rozana karyuM che. 209 AvAM ja eka nArIratna che, jemaNe nATyasarjana kSetre ane abhinayakSetre mahattvanuM ane abhinaMdanIya pradAna karyuM che. ApaNAM A yazasvI nArIratna bahena vanalatAbahenano janma 15 julAI 1928nA roja suratamAM thayo hato. emanA zikSaNanI vAta karIe to temaNe bI.e., bI.eDa. muMbaI yunivarsiTImAMthI karyuM. e uparAMta monTesarI DiplomA, hindI kovida, skAuTa TreniMga sarTiphikeTa vagere zaikSaNika siddhio paNa hAMsala karI. emane vizeSa rasa to nATakamAM hato, eTale emaNe e abhyAsa paNa karyo ane inDiyana ekeDamI oNpha DrAmeTika ArTsa DiplomA 1956-58 meLavyo. A kSetranI emanI vizeSa saphaLatAnI vAta karIe to A mATe emane bhArata sarakAra taraphathI abhinaya mATe 1956, 57, 58mAM skolarazipa paNa maLI ane ethIya vizeSa siddhinI vAta karIe to emane gujarAta saMgIta, nRtya nATya ekeDamI taraphathI lekhana bALa raMgabhUmi mATe 1988-89no eNvorDa paNa temane maLyo. emane maLelA caMdrakonI nAmAvalI paNa lAMbI che, jemake (1) surata vidyArthI saMgha nRtya mATe 1940no caMdraka (2) kanaiyAlAla munazI suvarNacaMdraka, 'snehanAM jhera'mAM abhinaya mATe 1949no caMdraka, (3) dilhI gujarAtI samAja taraphathI 'mAjhama rAta'mAM abhinaya mATe 1955no caMdraka (4) muMbaI rAjya nATyaspardhA, maMgala maMdira'mAM abhinaya mATe 1955no caMdraka (5) phelozipa sosAyaTI taraphathI 'choruM-kachoruM'mAM abhinaya mATe 1960no caMdraka, (6) phelozipa sosAyaTI kuzaLa nATyakArakirdI tathA zALAmAM bAlanATya zikSaNane keLavaNInA eka bhAga tarIke sthAna apAvavA mATe caMdraka, (7) svAminArAyaNa saMpradAyanA vaDA zrI pramukhasvAmI taraphathI bALakonA utkarSa mATeno caMdraka, (8) 'jevI chuM tevI'mAM gujarAtI zreSTha abhinetrIno eNvorDa gujarAta sarakAra taraphathI 1963no A uparAMta vanalatAbahenane varlDa thiyeTara De 27 mArca 1967nA vaDodarA triveNI taraphathI TrophI enAyata thayela. vanalatAbahenanI siddhionI ane saphaLatAonI to lAMbI hAramALA che. emanA nATya--abhinayanI to vizeSa noMdho paNa levAI che. Ama to emaNe ghaNAM nATakomAM abhinaya karyo che paNa emAMnAM keTalAMka nATakomAM emanI noMdhapAtra bhUmikAo rahI che. Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karyuM. 210 svapna zilpIo. AvAM keTalAMka nATakonAM nAmo joIe. jemake (1) "pratimAnI sudhI bALanATya spardhAnAM nirNAyaka tarIke sevAo ApI cUkyAM pratijJA' (2) "ANala de' (3) "premanuM motI' (4) che. allAbelI (5) bhADUtI pati' (6) gAlA rAjA' (3) A sivAya paNa philmakSetre 1972mAM "choTejavAna' mAjhama rAta' (8) 'snehanAM jhera' (9) "maMgala maMdira' (10) kiTa cilDrana philma sosAyaTI mATe satya ghaTanA, paTakathA-saMvAda gharano dIvo' (11) "pUnamanI rAta' (12) "AvyA-gayA" 1977mAM 'yamunA mahArANI' philma paTakathA-saMvAda-sahalekhana (13) "bhale padhAryA' (14) gaDha jUno giranAra' (15) zrI prAgajI DosA, gAMdhIjIno satyAgraha (dakSiNa AphrikAmAM) "alIbAbu' (16) "pANImAM lAgI Aga' (17) "eka ja de paTakathA, saMvAda hiMdImAM khvAjA ahamada abbAsa tathA cinagArI' (18) "pRthvIvallabha' (19) sItA' (20) prAgajIbhAI DosA sAthe lakhyAM. "gADAno bela' (21) "vidyAvArIdhi' (22) "sumaMgalA' (23) Atamane ojhalamAM rAkha mA (24) "ApaghAta' (25) dUradarzana amadAvAda para "raste rajhaLatAM ratana'nI jhAMjhavAnAM jaLa' (26) "anAhata nAda' (27) 'DhIMgalIghara' 1956thI 1980 sudhInI kAmagIrI parathI 13 episoDanI siriyala "mamatA'-sahalekhaka prAgajIbhAI DosA "preraNA' zIrSaka (28) "bhArelo agni' (29) "kadama milAke calo' (30) heThaLa sAmAjika tathA bALamAnasane sparzatA viSayo para 11 vaijayaMtI' (31) "virAja vahu'. episoDanI rajUAta lekhana, paTakathA, saMvAdanuM kArya karyuM. A uparAMta nATya-zikSaNakSetre paNa vanalatAbahenanuM AkAzavANI parathI 1944thI niyamita reDiyonATakamAM pradAna yazasvI rahyuM che. emaNe phelozipa zALAmAM thiyarI tathA bhAga lIdho tathA bahurUpI', mahilAmaMDaLa, moTAMo mATenAM prekTikala sAthe nATyazikSaNanuM kArya 1956thI 1968 sudhI nATakonI rajUAta karI. emanA sAhityakSetranA pradAnanI vAta karIe to "muMbaI emanuM phaoNrDa phAunDezananuM kArya paNa mahattvanuM rahyuM che. emAM emaNe myunisipala zALAomAM vividhalakSI keLavaNI samAcAra' jevA mAtabAra dainikamAM 1985thI 1995 sudhI bALakonI phUlavADI'nuM saMpAdana ane "anubhavanI eraNa para mATe nATyazikSaNanuM kAma karyuM. sAmAjika viSayo para lekhana kArya karyuM. emanI priya pravRtti rahI che bALa-raMgabhUmi. emAM mahilAsaMsthAonI pravRtti sAthe paNa emano sAro nAto 195rathI bALako mATe "saragama' nAmanI vividhalakSI hato. emaNe akhila hiMda mahilA pariSada, bhAratIya strI sevA sAmAjika tathA nATyatAlIma saMsthA zarU karI "raste rajhaLatAM saMdha vagere saMsthAonA sAhityanA viSayo para carcA nATako, ratana'. e copATInI retImAMthI zarU karI vividha sthaLethI aneka zALA kaoNleja, saMsthAmAM nirNAyaka tarIkenI bhUmikA paNa anAtha tathA kAmagAra varganAM bALakone AtmavikAsa ane emaNe bhajavI. sAthe sAthe rAjyaspardhAmAM bhArata tathA tAlIma 1956thI 1980 sudhI ApI. AphrikAmAM nirNAyaka tarIke kAryarata rahyAM hatAM. ( bALanATyano DiplomA korsa inDiyana nezanala thiyeTara bAlabhAratI, bhAratIya vidyAbhavana kalAkendra, taraphathI 1970thI 1978 sudhI emaNe bALanATyaDiplomA bAlabhAratInA bAlanATyanA prinsipAla tarIke tAlImavarga tathA korsanuM saMcAlana karyuM ane bALanATya zALAnAM AcAryA tarIke 1980thI 4 varSathI 14 varSanAM bALakomAM grISma zibira paNa pharaja nibhAvI. ekathI cAra varSa sudhInuM vArSika nATya uparAMta 15 varSathI 18 varSanA yuvAvarga mATe paNa nATyazikSaNa ApI vidyArthIone DiplomA enAyata karyA. zibironuM Ayojana karyuM. uparAMta bALanATya seminAra 1954, 1965, emanA sAhityasarjanamAM emaNe bALako mATenI 1967mAM dilhI cilDrana liTala thiyeTaranA seminAramAM nATikAonAM bAra pustako tathA bALanATyanA abhyAsamAM bALabhUminuM sthAna viSaya mATe sammAnAtmaka nATyaprayogo karyA. bALaraMgabhUminI kamiTinA sabhya rahI cUkyAM che ane gujarAta akSayapAtra', kumArakathAono vArtAsaMgraha, ekAMkIno rasamALa, moTAo mATe be nATako, anubhavanI eraNa para' (muMbaI saMgIta-nATya-nRtya sAMskRtika vibhAgamAM 1968thI 1972 samAcAra upara) parathI be pustako, bALaraMgabhUminI yAtrAnAM Jain Education Intemational For Private & Personal use only Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo smaraNo, nATaka-nATaka ramatAM ramatAM vagere emanuM sAhityika najarANuM che. uparAMta anya sAhityika prakAzanamAM bhInAM svarUponI mIThI maheka' 'kalAgurjarI'nuM bIjuM inAma prAgaTya varSa 2005, 2006mAM 'cAlo nATaka bhajavIe'. 2006mAM ja emanuM bIjuM prakAzana thayuM vanalatA mahetAnI zreSTha vArtAo.' A emanAM judAM-judAM kSetranAM vidhavidha pradAna mATe teo keTalAka evorDa ane pAritoSiko ane bahumAnathI paNa sammAnita che, jema ke 2002mAM caM.cI. mahetA evorDa (bALa raMgabhUmi) surata taraphathI, 2004 kalAgurjarI evorDa variSTha abhinetrI mATeno, 'lAipha TAima ecivamenTa evorDa, TrAnsa miDiyA taraphathI 2006mAM aenAyata thayo. uparAMta 2007mAM bhAratIya vidyA bhavansa kalcara senTara taraphathI emanuM bahumAna paNa thayeluM. AvAM bahumukhI pratibhA dharAvatAM A yazasvI nATyavid abhinetrI, saphaLa lekhikA ane zikSaNazAstrI bahena zrI vanalatAbahena mahetAne aMtaranA UmaLakAthI AvakArIe, vadhAvIe ane biradAvIe. prabhu emane dIrghAyu, svAsthyamaya sukhamaya jIvana ane emanA kSetre pragati karavA mATe khUba zakti arpe evI prabhu-prArthanA sAthe viramIe. kalA ane patrakAratvano subhaga samanvaya zrI vaidehIbahena coksI gurjaranArInI paNa eka viziSTa yazogAthA che. judAM-judAM kSetre siddhinAM sopAno sara karatI ApaNI gujarAtanI baheno have to vizvakakSAe nAmanA hAMsala karI cUkI che. tAjetaramAM gujarAtanA pravAse AvelI gujarAtI avakAzaparI sunItA paMDyA urphe sunItA viliyama A mATenuM uttama udAharaNa che. AvAM ja eka yazasvI nArIratna che bahena vaidehI coksI. 'DisanTa' kalA saMsthAnanA eka kAryakramamAM sarasa saMcAlana karatI bahena vaidehIne joI sAce ja meM AnaMda sAthe gauravanI lAgaNI anubhavI. Avo, ApaNe emanI vikAsayAtrA vize jANakArI meLavIe. 211 vaidehIbahenanAM mAtuzrI zetalabahena coksI paNa eka yazasvI kalAratna che. emanI kalAno vAraso bahena vaidehIne maLyo che. zetalabahenane paNa temanA abhyAsakALa daramiyAna citrakAmamAM naheru kalcarala evorDa' maLelo ane pachI to emaNe 1991mAM 'DisanTa kalAsaMsthA'nI zarUAta karI. bahena vaidehIe paNa mAtA dvArA AraMbhAyelI A kalAyAtrAmAM jhaMpalAvyuM ane sUjha, samaja ane athAga parizrama karI siddhinAM sopAno sara karavAM mAMDyAM. 1997mAM 'kanTempararI ArTa gelerI' amadAvAda khAte emanuM prathama citra pradarzana yojAyuM. A pradarzananI saphaLatA pachI amadAvAda bAlabhavana taraphathI dilhI bAlabhavana khAte yojAtI rASTrIya bAlazrI eNvorDa mATenI parIkSA mATe A bahenane mokalavAmAM AvyAM. sAta divasa cAlatI A parIkSAnA alaga-alaga tabakkA pasAra karI 1988mAM (gujarAta rAjyamAMthI) emane 'bAlazrI evorDa' rASTrapati bhavana-navI dilhI khAte phora ekselansa ina krieTiva ArTsa mATe enAyata karavAmAM Avyo. A ApaNI yazasvI bahenanI zaktione to salAma karavI paDe. dilhImAM rahI e aThavADiyA daramiyAna eka AMtararASTrIya spardhAmAM emaNe bhAga lIdho A vAtanI to emanAM mammI-pappAne paNa khabara nahotI ane vaidehIbahena A spardhAmAM paNa gauravabhera vijetA banyAM ane dilhI bAlabhavana khAte ijiptanA embeseDara mi. gehADaheDInA varad haste 'meriTa evorDa' enAyata karavAmAM Avyo. vaidehIbahena snAtaka thayAM tyAM sudhI emane citrakalAmAM rASTrIya skolarazipa maLatI hatI. A skolarazipa temane 'senTara phora kalcarala risorsiMga enDa TreiniMga' (C.C.R.T.) dvArA maLatI hatI. abhyAsamAM paNa vaidehIbahenanI kArakirdI khUba ja ujjvaLa rahI. emaNe grejyuezana (bI.koma.) paNa amadAvAdanI khUba ja agragaNya koleja eca.ela. koleja oNpha komarsamAMthI karyuM ane emAM paNa teozrI 73 TakA jevA ucca guNathI saphaLa thayAM ane pachI gujarAta yunivarsiTImAMthI mAsTara ina DevalopamenTa komyunikezana (M.D.C.) nI DigrI hAMsala karI. A DigrImAM to vaidehIbahena golDa meDalisTa' che. AvI ucca zaikSaNika kArakirdI dharAvatAM A bahena gujarAtanI vidyArthinIo mATe sAce ja preraNArUpa che. Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 svapna zilpIo A ApaNI yazasvI bahene evorDa meLavavAmAM to saMskAralakSmI putrI ci. bahena DaoN. zailajAbahena dhruvanuM adbhuta paraMparA sarjI che. emaNe citrakalAkSetre 100 uparAMta sAhityakSetre noMdhapAtra pradAna rahyuM che. rAjya, rASTrIya ane AMtararASTrIyakakSAe eNvorDa maLyA che. emanI zaikSaNika siddhionI vAta karIe to teo sAthe sAthe emanAM mAtuzrI zetalabahena coksInI kalA bI.e.mAM gujarAta yunivarsiTImAM prathama AvelAM 1991mAM saMsthA, "DisanTa kalAsaMsthAnA kAryakramomAM paNa teo khUba ja ema.e. gujarAta yunivarsiTImAMthI karyuM ane temAM paNa teo sakriya che. * yunivarsiTImAM prathama AvelAM 1994mAM ema. phila.mAM paNa A "DisanTa' kalAsaMsthAnI vAta karIe to amadAvAdanA teo gujarAta yu" teo gujarAta yunivarsiTImAM prathama AvelAM ane emaNe maNinagaranI A khyAtanAma kalAsaMsthA Aje to gujarAtanI pIeca.DI. paNa karyuM gujarAta yunivarsiTImAMthI ane A mATeno agragaNya kalAsaMsthA banI cUkI che. dasa varSanI A saMsthAnI temano viSaya hato "pariNItA strIo pratye krUratA' 1998. saphaLa vikAsayAtrAmAM A coksI kuTuMbanAM A mAtA rikSaNa zikSaNavid tarIkeno emano anubhava lagabhaga 16 varSano che. zetalabahena ane kalAmarmajJa putrI vaidehIbahenano yazasvI kALo hAlamAM teozrI "esa.ela.yu. ArTasa enDa eca. enDa pI. che. bALakomAM rahelI kalAzaktine vikasAvavAmAM A saMsthAno ThAkora komarsa koleja phora vimena amadAvAdamAM samAjazAstra adbhuta ane noMdhapAtra phALo rahyo che. A mATe A bane vibhAgamAM siniyara adhyApaka tarIke kAryarata che. baheno zrI zetalabahena ane vaidehIbahena khUba khUba "samAjazAstranA emanA viSayamAM emanuM pradAna noMdhapAtra rahyuM abhinaMdananAM adhikArI che. che, jemake emaNe A viSayanAM pustako "ugAro vedanAnA', nArIvyathA" (sahalekhikA) "vastI-eka sAmAjika samasyA' hAlamAM ApaNI A kalArasika bahenazrI vaidehI (sahalekhikA) "sAMdhyadIpa' (sahasaMpAdaka) "samAjazAstrIonuM bhAratanA agragaNya aMgrejI dainika 'TAimsa opha inDiyA'nI pradAna.' amadAvAda ophisamAM patrakAra tarIke kAryarata che. "TAimsa oNpha inDiyA'nI amadAvAda pUrtimAM tenI "sTorI' ane 'inTaravyuM" zailajAbahenanI vizeSatA e che ke emaNe emanA avAranavAra pragaTa thAya che. tAjetaramAM eNe sAdAM thiyeTaro sarjanamAM bahenonA prazno, bahenonI samasyAo ane e bahenonI vikAsanI vAtone khUba ja agrimatA ApI che ane pragaTa thayelI, je vAcakomAM khUba ja AvakAra pAmI hatI. pote eka strI hovAnA nAte strImAnasane sArI rIte samajI zakyAM che ane ethIye vizeSa vAcakonA samAja AgaLa te rajU uparAMta eka ena. jI.o. mATe phalAnsiga patrakAra karI zakyAM che. tarIke paNa te sevAo ApI rahI che. zailajAbahena koI paNa viSayano abhyAsa laIne bese to Ama kalAkSetre siddhinAM sopAno sara karyA pachI teo emAM pUrepUrAM DUbI jAya che ane jema marajIvo dariyAmAM patrakAratvakSetre paNa te khUba jhaDapI vikAsa sAdhI rahI che. DUbakI mArI icchita vastu zodhI lAve che ema teo potAnA ApaNI A yazasvI, zaktizALI bahenane aMtaranA UmaLakAthI pasaMda karelA viSayanuM barAbara manomaMthana karI emAMthI dhAryuM AvakArIe, biradAvIe ane prabhu enAM A banne kAryakSetromAM pariNAma lAvI zake che. khUba-khUba vikAsa karavA mATe zakti bakSe evI prabhu-prArthanA sAthe viramIe. emano AtmavizvAsa paNa khUba ja prabaLa che ane A vAtanAM darzana seminAromAMnA emanA peparavAcana sAMbhaLatAM zikSaNa ane sAhityanA thAya che. A abhyAsu bahene AMtarASTrIya, rASTrIya ane bhekhadhArI rAjyakakSAnA anekavidha seminAra tathA konpharansamAM bhAga laI Do. zailajA dhruva saMzodhanapeparo rajU karyA che, jeNe emane nAmanA ane kIrti apAvyAM che. mAtAzrI anurAdhAbahena ane nyAyavid pitAzrI madhukarabhAI dhruvanAM Ama to pote eka Adarza bhAratIya nArI hovAnA nAte Jain Education Intemational Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo emane strIonI samasyA ukelavAmAM ane bahenonA praznomAM rasa hoya e svAbhAvika che, paraMtu e uparAMta sAmAjika sevA, deza-videza pravAsa ane enA dvArA vividha lokonI sAmAjika ane sAMskRtika jIvananI mAhitI meLavavI e paNa emanA rasano viSaya che. uparAMta zailajAbahena zikSaNa tathA zikSaNetara pravRttiomAM paNa khUba ja sakriya rIte saMkaLAyelAM che. gujarAta strI keLavaNI maMDaLa tathA maMDaLasaMlagna sevAkIya pravRttiomAM sakriya bhUmikA bhajave che. udghoSikA tarIkenI temanI sevAo abhinaMdanIya che. AvAM yazasvI nArIratna bahena zailajAbahena dhruvane aMtaranA UmaLakAthI AvakArIe, biradAvIe ane prabhune prArthanA karIe ke--"prabhu emane dIrghAyu, sukhamaya svAsthya ane emanI A zaikSaNika sAhityika pravRttio karavA mATe zakti bakSe, evI prabhuprArthanA sAthe viramIe." aMgrejI kavitAnI saphaLa raciyatA, kaviyatrI bahena zikhA paTela gujarAta gauravavaMtuM che--enAM nArIratnothI, pachI te ApaNAM rASTrapati zrImatI pratibhA pATIla hoya ke bAhoza polIsaadhikArI kiraNa bedI hoya ke vizvamAM gaurava vadhAranArI zrI sunItA paMDyA (ke sunItA viliyama) hoya paNa AvAM badhAM ja nArIratno ApaNA dezanuM gaurava che. pelA lokakavie sAcuM ja kahyuM che ke "je kara jhulAve pAraNuM e jagata para zAsana kare." jIjAbAInA hAlaraDAe ja ApaNA dezanA mahAna sapUta ane hiMdu rASTrIya krAntivIra zivAjImAM navuM joza pragaTAvyuM hatuM. AvAM ApaNAM vividha kSetre kAryarata zaktizALI bahenono ApaNA dezanA vikAsamAM nAnosUno phALo nathI. AvAM ja ApaNAM sAhityakAra nArIratna che zikhAbahena paTela. emaNe gujarAtI kavitA ja nahIM, paraMtu aMgrejImAM kavitA sarjana karIne viziSTa kArya karyuM che. 'ina dha voiDa' A emano 213 aMgrejI kavitAno saMgraha che, je khUba AvakAra pAmyo che. ApaNe tyAM evuM kahevAya che ke gujarAtI kavi aMgrejI kavi sAme TakI nA zake, paraMtu A gujarAtI kaviyatrInI aMgrejI kavitAno saMgraha to sAce ja A vAtane khoTI pADe che. A saMgraha vAMcatAM koI aMgreja kavinI kavitA vAMcatAM hoIe evuM pratIta thAya. Avo mANIe zikhAbahenanI aMgrejI kavitAone. Passing of Time Time Passes Fast When I don't know Why the world seems so vast As if it has always been so Looking into your eyes I behold The Whole universe Which Bies How eagar to unfold Your voice so sweet and sound Not a Pence but a Pound To my entire and Full being It is penetrating and profound. The Right mate Quicker does one bearn to hate Then love and leave it to Fate Promising never to enter that gate, Neither today nor any vate Never in life, no, no, dat But Finally Falls For the Right mate. When did I know ? Long Ago, I had taken a wow Fall in love would be so But when did I know You would come, and sweep beneath my toe. Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 Leaving me drift alone to flow And reach to the bank, should I row? Still none to lead me, no paradies to show Dropping me near hells gate It has fair? Hallow!!! AvAM ekathI eka caDhiyAtAM aMgrejI kAvyo lakhI vizva sAhityamAM moTuM yogadAna karyuM che. A kaviyatrI bahena zikhA parezakumAra paTelano janma 17-5-1985nA roja, gAMdhInagara (gujarAta)mAM thayo hato. emanA zikSaNanI vAta karIe to teo bI.e.(IMgliza), phezana enDa klothiMga TeknolojI (FCT) nezanala insTiTyUTa oNpha phezana TeknolojI-gAMdhInagaramAMthI karyuM. emanA zokhanA viSayo che peinTiMga, moDarna ArTa. rAiTiMga enDa DijhAiniMga gAramenTasa. ApaNane jANIne AnaMda thAya ke ci. bahena zikhA ApaNA jANItA kavizrI hasamukha maDhIvALAnAM pautrI thAya. A ApaNI yazasvI kavayitrI bahenane aMtaranA UmaLakAthI AvakArIe ane emanI A sAhityika pravRttine biradAvIe. kavidAdAnI A kaviyatrI pautrIne khUba-khUba abhinaMdana. kathakanA nRtyAMganA zobhanA nArAyaNa sADA traNa-cAra varSanI uMmarathI ja nRtyano AraMbha karanAra katthaka nRtyAMganA zobhanA nArAyaNa Aje to rASTrIya kakSAnI kanthaka nRtyAMganA tarIke khyAti pAmI cUkI che. emanI mAtAe ja emane A tarapha vALyAM hatAM. emanuM kahevuM hatuM ke tenAM mAtA temanAthI kaMTALI gayAM hatAM, kAraNa ke temanI mAtA temane je kAma karavAnuM kahetAM, to e jANe thAkI gayAM hoya ema besI jatAM. eTale emanI mAtAne thayuM ke emane kaMIka pravRttimAM vALavAM, jethI dIkarIne rasa paDe ane e kSetramAM AgaLa vadhe. te divasamAM te loko kalakattAmAM rahetAM hatAM. emanA kAkA eka divasa emane khUba ja khyAtanAma nartakI zobhanA bojhane tyAM laI gayA to eNe kahyuM ' zuM A khoLAnuM bALaka uThAvI lAvI?' khera, zarUAta tyAMthI ja thaI. pachI to pitAjInI badalI pahelAM muMbaI ane pachI tyAMthI dilhI thaI. agiyAra varSanI uMmare to emaNe paMDita biraju mahArAja pAse nRtya zIkhavAnuM zarU karyuM. teo kahe che ke Aja svapna zilpIo teo je kAMI che e emanAM mAtA-pitA ane gurujInA kAraNe che. emanI potAnI mahenata to che ja, paraMtu emanA pati ane putrano sahayoga ane protsAhana paNa ochAM nathI. lokone Azcarya thAya che ke zobhanA nArAyaNa ghara, nokarI ane kalA traNenuM saMtulana kevI rIte jALavI rAkhe che! emanuM to mAnavuM che ke dareka vastuno rasto hoya che. hA, mahenata khUba ja karavI paDe che. emane bALapaNathI ja mahenata karavAnI Teva paDI gaI che. teo savAre vahelAM cAra vAge UThIne vAMcatAM hatAM. nizALe paNa jatAM hatAM. sTejanuM kAma paNa cAlatuM hatuM ane teo kahe che ke A ja kAraNe emanAM A traNe kSetro ekabIjAne ADe nathI AvatAM. ophisamAM teo eka adhikAriNI tarIkenI bhUmikA bhajave che. emane to khabara che ke loko sAthe emanA praznonI patAvaTa kevI rIte karavI joIe. je kAma karo te pUrA samarpaNanI sAthe kAma karo, ardhA mane kazuM na karavuM joIe. nahIM to kaMI meLavI nahIM zako. je tame karo cho, e mATe tamane pastAvo na thavo joIe. A eka adhikArI tarIkenI saphaLatA che ke kevI rIte dareka jAtanI paristhitimAM ekabIjA sAthe tAla-meLa besADI de che. Aja rIte 'sTeja' para teo eka kalAkAra che, jenI emane khabara che ke A kSetramAM koI samAdhAna nathI. ekavAra bhUla thaI ke garabaDa, teo ATalAM varSothI 'sTeja' para che ane dara mAse cha-sAta zo thatA hoya che, paNa emane e vAtanI khabara che ke 'nRtya'mAM koI potAnuM nathI hotuM. tamAruM kAma ja tamane AgaLa vadhAre che, eTale haMmezAM 'jAgRta' rahevuM paDe che. hamaNAM ja emaNe eka philma 'akabarsa brijamAM abhinaya Apyo che, je jonapuranI pAse gomatI nadI para akabara dvArA banAvavAmAM Avela pulanA nirmANanI kathA para AdhArita che. emaNe A philmamAM vRddha kuMbhAraNanI bhUmikA bhajavI che. philmomAM abhinaya karavAnA prastAva to emane maLatA rahe che, paNa teo to nRtya pratye ja samarpita rahevA mAge che, kAraNa abhinaya to emAM paNa hoya che. navarAzanA samayamAM teo ghara saMbhALavAnuM, jamavAnuM banAvavAnuM, sApha-saphAI karavAnuM, eTale te e badhAM kAma ke je strI mATe kudaratI rIte gamatAM kAma che. e uparAMta emane bahAranuM TreDiMga', lokone haLavA-maLavAno ane emane pustako vAMcavAno zokha paNa khUba ja che. Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo 215 emanuM mAnavuM che ke-je kaMI karavAnuM hoya te pUrNa rIte sudhAnI bahena paNa aMdha che. bahena sudhA gAmalokonI samarpita thaIne karavuM joIe. ardhA manathI kazuM ja na karavuM samasyAo sAMbhaLI chaNAvaTa karI tene dUra kare che. te gAmano joIe. nahIM to kazuM meLavI na zakAya. bIjuM tame je karatA vikAsa ane pAyAnA prazno hala karavAnI potAnI javAbadArI ho tenA mATe tamone pastAvo na thavo joIe. teo jANe che sArI rIte samaje che ane kolejano abhyAsa pUro karI eNe ke mAnavIno dareka nirNaya sAco nathI hoto, paNa teo to sarapaMcanI cUMTaNImAM jhukAvyuM ane 1995nI sAlamAM 21 emanA dareka nirNaya mATe emane potAne ja javAbadAra gaNe che, varSanI uMmare te bahumatIthI cUMTAI AvI. A samaye e badhuM eTale teo bIjA para e mATe doSAropaNa nathI karatAM. samajI zakatI hatI, chatAM nA dekhI zakavAno abhAva to tene AvAM ApaNAM A kathaka nRtyAMganA bahena zobhanA vartAto ja hato. jo ke mitravartuLa, hitecchuo ane pitAno nArAyaNane ApaNe aMtaranA UmaLakAthI AvakArIe ane teo sAtha ene khUba ja kAma lAgyo. traNa varSathI A javAbadArI A dizAmAM vadhune vadhu pragati sAdhe evI prabhuprArthanA sAthe saMbhALI rahelI ApaNI A bahenanA kArabhArathI loko khUba viramIe. astu. ja khuza che. posTagrejyuezana pachI lonI DigrI paNa emaNe meLavI ane hAlamAM teo hindImAM DokTareTa karI rahyAM che. vizvanI utkRSTa vyaktino evorDa meLavatAM janmathI ja aMdha sudhAbahenanuM bauddhika stara ane cAMgAnAM aMdha sarapaMca jijJAsAno dara UMcAM rahyAM che. sudhAbahena cAMgAnI helanakelara kahevAtI sudhAbahenanI bIjI kheDA jillAnuM cAMgA nAmanuM e gokaLiyuM gAma. A lAkSaNikatA e che ke teo kyAreya sAcAM-khoTAM vacano ApatAM gAmanAM mahilA sarapaMca sudhAbahena paTela vizvanI utkRSTa vyakti nathI. temano potAnI jAta parano vizvAsa ja emanA kAryanuM tarIke sammAnita thayAM che. ApaNA dezamAM aneka jillA ane baLa che. grAmavikAsa mATe temaNe cAra lAkhanI yojanA ghaDI, gAmomAM sevAkArya karatI mahilA sarapaMcomAM sudhAbahenanI ja jemAM be lAkha sarakAra taraphathI maLyA. be lAkha paMcAyata kema pasaMdagI thaI? ane temanuM nAma amerikAnA havAI rAjaya phALavyA. Thera Thera voTara paMpo UbhA karI pANInI kAmacalAu sudhI jhaLakyuM? achatane nAbUda karI lokonI hAlAkI ochI karavAmAM emaNe mahattvanI vAta to e che ke ApaNAM A bahena sudhA saphaLatA meLavI. e uparAMta kuTuMbaniyojananI yojanA, paTela AMkhe aMdha che. chatAMya teo saradAra paTela kArIgaronAM saMtAno mATenI zALAo tathA navA kUvA yunivarsiTImAMthI hindI viSaya sAthe ema.e. thayelAM che. A khodAvavAnI yojanAo sudhAbahenanA ja bhejAnI nIpaja che. uparAMta ApaNI A bahenanI gaMdha, zravaNa ane dizA pratyenI vadhArAnI kamANI karavA mATe temaNe gAmanAM ATheka taLAvo sabhAnatA adabhata che, eTale ke gAmanI dareke dareka vyaktine kaMpanIone bhADethI ApyAM che, je AjanI tArIkhe gAmane ATha tenA avAjathI te tarata ja oLakhI kahe che. cAMgA gAmanI lAkhanI Avaka Ape che. galI kUMcImAM mukta rIte pharatI A bahenane koInA sahArAnI 493 kuTuMbo dharAvatA A cAMgA gAmamAM moTA bhAganAM jarUra nathI paDatI. potAnA gherathI paMcAyatanI ophisa sudhI te loko dasa dhoraNa sudhI bhaNelAM che. Aje to A cAMgAne saDasaDATa cAlI jAya che. vRddhonI te vahAlI dIkarI che, gAmanAM sagavaDabharI hospiTala che, konpharansa hola che, temaja aneka lokonI gauravavaMtI bahena che. badhAMnI tenA tarapha mamatA lAgaNI kayUTaronI sagavaDo sAthenI ghaNI skUlo che. tajetaramAM ja amerikAnA havAI khAte 'AuTa sTenDiMga 24 varSanAM sudhA paTela kheDA jillA khAte sauthI nAnI parsana oNpha dha varlDa'no evorDavidhi yojAyo hato ane A uMmaranAM sarapaMca che. pitAjI pAsethI ene A vAraso maLyo samAraMbhanA 'hIro' ApaNAM sudhAbahena A evorDa jItI gayAM. che, kAraNa enA pitAjI sarapaMca hatA. dasa varSa sudhI sarapaMca sudhAbahenanI icchA hatI ke A samAraMbha yojAyo tyAre tarIke emaNe A gAmanI sevA karI hatI. pitAjI ane bhAI te prasaMge daniyAbharamAMthI AvelAM daseka hajAra vyaktionA Ama to khAdyasAmagrIno vepAra kare che. kolejamAM bhaNatI Jain Education Intemational Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 svapna zilpIo bhAvo temane nIrakhavAnA hatA. lAgaNIonI Apa-le karavI nArIratna bahena che zrI hinAbahena Thakkara. hatI paraMtu teo to smita maTyA cahere hAlyA-cAlyA vagara hinAbahena kAyadAnA kSetra sAthe saMkaLAyelAM che. UbhAM ja rahyAM. temanA A videza pravAsa daramiyAna temaNe vakIlAtano vyavasAya emaNe svIkAryo che, chatAM mAnavasevAnA amerikA, yu.ke. ane beMgakoka pharI lIdhuM. beMgakoka khAte abhigamathI e dUra rahyAM nathI. ghaNIvAra emanAM sevAkAryomAM yojAyela "eziyana blAinDa vimena konpharansa'mAM inDiyana mAnavatAnI mahekanAM darzana thAya che. Deligezana' taraphathI temaNe pratinidhitva karyuM hatuM, tyAre sudhAbahenane lAgyuM hatuM ke videzanI sarakhAmaNImAM bhAratanAM 37 varSanI uMmaranAM A kAryarata bahena sAmAjika kAryo sAthe vakIlAtanI dhIkatI prekTisa karI rahyAM che. bI.koma, aMdhajano mATe khUba ochuM dhyAna apAya che. bhAratamAM aMdha saMtAnanI saMbhALa, zikSaNa ane Arogya aMge vAlIo mATe ela.ela.bI. thayA pachI gujarAta bAra kAunsilamAM eDavokeTa tarIke noMdhaNI karAvI, indirA gAMdhI nezanala opana koI ja pUraka mAhitIo upalabdha nathI. sudhAbahena pAse hAla 85 gAmo mATe Arogya kendro UbhAM karavAnI yojanAo taiyAra yunivarsiTI dvArA cAlatA sarTiphikeTa ina kamyuTariMga korsa che. salavAra-kamIjha ke keTalIkavAra jinsa paheratAM sudhAbahena 1998mAM prathama DigrI meLavI. "kaccha mahilA vikAsa saMgaThana svaicchika saMsthAmAM teo chellAM pAMca varSathI sevAo ApI strIomAM khUba ja mAnItAM che. rUDhicusta evA A gAmamAM temano A paheraveza sahajatAthI levAmAM Ave che. rahyAM che, e uparAMta "sAmAjika nyAya kendra-kaccha'-svaicchika saMsthAmAM paNa daza varSathI pravRtta che. sudhAbahena to phakta gujarAta mATe ja nahIM ApaNA kacchanA agragaNya vakIlomAM hinAbahenanuM saphaLa vakIla AkhA deza mATe eka Adarza che. ApaNe emane aMtaranA UmaLakAthI emanI siddhio mATe biradAvIe. tarIkenuM mahattvanuM sthAna che. emaNe kacchanI judI-judI korTomAM sivila, kriminala, mahesUlI, lebara vagere bAbatonA keso kacchanI dharatInuM aNamola nArIratna, kAyadAvid kAnUnI AvaDatathI calAvI asIlomAM lokapriyatA prApta karI zrI hinAbahena Thakkara che. kAnUnI salAha, mArgadarzana paNa teo sarasa rIte Ape che ane TAiTala cakAsaNInA kAmano paNa temane dasa varSano kacchanI dharatInuM paNa eka AgavuM gaurava che, enI eka anubhava che. viziSTatA che, enI saMskRtimAM uparAMta kaccha jillA takarAra-nivAraNa phoramamAM membara saurabha che, enAM mAnavAmAM tarIkeno emano pAMca varSano anubhava che, 2001thI ApaNAM mAnavatAnAM bhArobhAra darzana thAya che. A yazasvI bahenazrI hInAbahena jela vijhiTiMga kamiTimAM paNa ahIMnAM mAnavIonI sabhya che, menTala esAlamamAM vijhiTiMga borDamAM sabhya che, nezanala ligala sarvisa othoriTI, dilhI dvArA kaccha jillAmAM vizeSatA e che ke teo je kSetramAM hoya te kSetranA kAryamAM khUMpI racAyela mahilA ane bALarakSaNa yuniTamAM paNa sakriya sabhya jAya che, tana-manathI otaprota thaI jAya che ane e kSetrane tarIke sevAo ApI rahyAM che. jillA rogI-kalyANa samiti dipAvI potAnI kAryazaktino paraco karAve che. jI. De. hospiTala' bhUjamAM sabhya che. bhUminI vizeSatAnI vAta karatAM, pelA lokakavi sAcuM 1996thI 2005 sudhImAM kaccha jillA kAnUnI sevA sattA maMDaLanA upakrame yojAyela lokaadAlato tathA kAnUnI "ziyALe soraTha bhalo, unALe gujarAta; zikSaNa zibiromAM madhyasthI tarIke emaNe noMdhapAtra sevAo varSAe vAgaDa bhalo, kacchaDo bAre mAsa." ApI che ane te mATe teozrI jillA nyAyAdhIzanI prazaMsAne AvI dhanya dharAnAM nArIratnonI paNa eka AgavI pAtra banyAM che. oLakha che. kacchI kalAne emaNe dipAvI che, potAnI bhAtIgaLa cAyane saMlagna badhI pravRttiomAM saMkaLAyela A bahena saMskRtine vizvamAM ujAgara karI che. AvA ja eka A dharatInAM sAmAjika nyAyakendra dvArA cAlatA soziyala jasTisa, Jain Education Intemational For Private & Personal use only Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo eTavokeTsa ligala TreniMga enDa phelozipa kAryakrama 199798mAM bhAga lIdhela. e uparAMta emaNe kaccha-saMkalana ekama, sAmAjika nyAya kendra, bhUja dvArA yojAyela svaicchika saMsthAomAM mATenA kAryakaro mATenA perAligala tAlIma kAryakrama tathA juniyara eDvokeTa seminAramAM mahilAo, grAhakasurakSA, lebara, paMcAyata vagere viSaya para mArgadarzana Apela, jemAM judA-judA kAyadA para kAnUnI zikSaNa Apela che. emaNe kacchamAMthI pragaTa thatI kAyadAkIya patrikA 'kAyadhejI gAlyu'mAM kAyadA vizenA mAhitIsabhara lekho paNa lakhelA che. nezanala konpharansa opha hyumana rAiTa, soziyala muvamenTasa, globalAijhezana ane lo 2000mAM paMcagInImAM yojAyela temAM bhAga lIdhela ane kacchanuM pratinidhitva karela. uparAMta dha inDiyana insTiTyUTa oNpha pablika eminiTrezana, dilhI dvArA yojAyela grAhaka takarAranivAraNa phorama tathA rAjya grAhaka takarAranivAraNa kamizananA sabhyo mATe yojAyela TreniMga kAryakramamAM ogasTa-2002mAM bhAga lIdho. nezanala senTara phora eDvokesI sTaDIjha, pUNe dvArA tathA senTara phora bajeTa enDa gavarnansa ekAunTebIliTI navI dilhI dvArA dilhI khAte yojAyela mAikro ikonomika prAyoriTI enDa pipalsa prassekTIva oNna yuniyana bajeTa 2005-2006, viSaya para dilhI khAte yojAyela be divasIya rASTrIya varkazopa phebruArI 2005mAM paNa lIdho hato ane lokone kAyadAkIya sAcI jANakArI maLe ane prajAne upayogI 'grAhaka surakSA adhiniyama 1986' tema ja temAM thayela sudhArA aMgenI paNa jANakArI prApta thAya te mATe ApaNAM hinAbahene AkAzavANI parathI prasArita thatA kAryakramomAM bhAga laI vArtAlApa ApI lokajAgRtinuM mahattvanuM kAma karela che. 28 roTarI klaba, bhUja phlormiMgomAM 2006-07mAM pramukha tarIke paNa emaNe sevAo ApelI che. hAlamAM paNa teo roTarI klaba jhona-6mAM voTara menejamenTanA ceraparsana tarIke niyukta thayela che, uparAMta hinAbahena bhUja bAra lAibrerI TrasTamAM chellAM traNa varasathI pramukha tarIke sevA ApI rahela che ane bhUja bAra esosiezanamAM hAla teozrI joinTa sekreTarI tarIke niyukta thayela che. AvAM kAyadAvid sAmAjika vikAsanAM agresara bahenazrI Jain Education Intemational 213 hinAbahenane aMtaranA UmaLakAthI AvakArIe, biradAvIe ane prabhu emane dIrghAyu, sukhamaya svAsthya ane kAyadAnA kSetre vadhu ne vadhu sevA karavAnI zakti bakSe evI prabhuprArthanA sAthe viramIe. parizramano koI paryAya nathI, bahumukhI pratibhA zrI hemalabahena bhaTTa ApaNI guNavaMtI gurjara nArIe to vidhavidha kSetre siddhinAM sopAno sara karyAM che, pachI e kalAkSetre hoya, zikSAkSetre hoya, sAhityakSetre hoya, abhinayakSetre hoya, samAjasevAnA kSetre hoya ke pachI sAhasa ke uDDayana kSetre hoya, ApaNI bahenoe kyAMya pAchI pAnI karI nathI. . AvAM ja eka yazasvI nArIratna che bahena hemalabahena bhaTTa. Ama to teozrI filAnsa patrakAra che, sAthe sAthe lekhikA, hastakalAkRtinA sarjaka, samAjasevikA, saMpAdikA, kaTAralekhikA ane eDvokeTa paNa che. Ama vividhakSetre emaNe emanAM kAryonI suvAsa prasarAvI che. emanA zikSaNanI vAta karIe to teozrI bI.koma., ela.ela.bI., DI.TI.ela. pI., DI.ela. ela.pI. uparAMta emaNe ilekTroniksa kampyUTara, necaropethI korsa paNa karyA che. paraMtu emano mukhya rasano viSaya che samAjasevA. emanI siddhio, pravRttio paNa eTalI ja abhinaMdanIya che. emanI hastakalAkRtiono 'vana parsana zaoN' rAjakoTamAM Avela DaoN. zyAmAprasAda mukharjI ArTa gelerImAM thoDAMka varSo agAu yojAyo hato. ApaNA gujarAta rAjyanA yutha sarvisa enDa kalcarala ekTiviTI DipArTamenTa dvArA pramANita ArTisTa tarIke emanI niyukti thayelI. 'AkAzavANI' rAjakoTa kendranI salAhakAra samitinA sadasya tarIke teo Aje paNa kAryarata che, sAthe sAthe dUradarzana rAjakoTa parathI paNa emanA hastakalAkRtionA nirdezana aMgenA kAryakramo prasArita thAya che. gujarAta rAjya mAhitI khAtA dvArA nirmita sAptAhika kAryakrama 'jharUkho'mAM emanI hastakalAkRtio darzAvavAmAM AvI che. ITIvI. gujarAtI parathI prasArita thatA 'sakhI....rI' kAryakramamAM 'vesTamAMthI besTa' kRtionA nirdezana Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 aMgenA 'episoDsa' prasArita thayela che. 'AkAzavANI' rAjakoTa parathI 'varSAnuM vAvetara' emanuM nATaka prasArita thayeluM, je khUba ja vakhaNAyeluM. sAhitya sarjananA kSetre paNa emanuM pradAna rahyuM che. bALasAhityanAM emanAM be pustako (1) 'vAha....vAha....vArtA' temaja (2) 'caturAIno vijaya' pragaTa thaI cUkyAM che. bALa sAhityanuM emanuM trIjuM pustaka paNa thoDA samayamAM AvI rahyuM che. 'phUlachAba' jevA khyAtanAma vartamAnapatramAM emanI kolama pragaTa thaI cUkI che ane hAlamAM teozrI phUlachAbanI 'sakhIsahelI'vibhAganAM saMpAdikA tarIke paNa kAryarata che. rAjakoTamAM AvelI bALakonI saMsthAo 'bAlabhavana sAyansa senTara, niveditA niraMtara zikSaNakendra temaja zALAomAM 'henDIkrAphTa' tathA vesTamAMthI besTa'nA varkazopa tajjJa tarIke temaja nirNAyaka tarIke bALakone mArdarzana sAthe protsAhana ApI rahyAM che. rAjakoTamAMnI bahenonI jANItI saMsthAo 'saragama leDIjha klaba', 'pUtaLIbA gRha udyoga', 'kAntA strI vikAsa gRha', pI.TI.sI. koleja', lAyonesa klaba temaja judI judI jJAtionAM mahilA maMDaLomAM henDIkrAphTa varkazopamAM tajjJa tarIke, temaja nirNAyaka tarIke sevAo ApI rahela che. amadAvAdamAM AvelI bI.ema. insTiTyUTamAM maMda buddhinA vidyArthIonA zikSakone vesTamAMthI besTa' kRtio zIkhavavAnA varkazopanA tajJa tarIke paNa emaNe sevAo ApelI che. surata myunisipala korporezana yu.sI.DI. vibhAgamAM cAlatI bahenonI pravRtti anvaye judA-judA grupasaMcAlakonA seminAramAM henDIkrAphTa varka viSe mArgadarzana pUruM pADela che. rASTrapatinA haste enAyata thatA bAla zrI evorDanI krieTiva ArTa' spardhAmAM chellAM cha varSathI nirNAyaka tarIke sevAo Ape che. rAjakoTanI jANItI saMsthA 'saragama leDIjha klaba'nA sahamaMtrI tarIke paNa ApaNAM hemalabahena kAryarata che. uparAMta dilhI saMskRta akAdamI dvArA yojAyela akhila bhAratIya saMskRtasaMmelanamAM emaNe emanuM 'pepara rajU kareluM, jenI rASTrIya kakSAe noMdha levAI hatI. svapna zilpIo emaNe caMdralAbha pravartaka' saMsthA sthApI che, je sevAkIya pravRttio mATe khUba ja jANItI che. 'pojhiTiva thinkiMga' (hakArAtmaka vicAro) tathA e ja prakAranAM preraNAdAyI gIto dvArA hatAzAnivAraNa ane mananI prasannatA jaLavAI rahe e mATe ApaNA hemalabahene oNDiyo sIDI aMtaranA AMgaNe karIe ajavALuM' paNa prasiddha karela che. Ama ApaNAM A yazasvI nArIratna bahena hemalabahena bhaTTe vidhavidhakSetre AgavI siddhio hAMsala karI ane satata pravRttimaya rahI gurjara nArInA gauravane vadhu gauravavaMtu banAvyuM che. zrI hemalabahenanI pravRttione saphaLatAone aMtaranA UmaLakAthI AvakArIe, biradAvIe ane teo vadhune vadhu AvI pravRttio karI siddhinAM sopAno sara kare evI prabhuprArthanA sAthe viramIe. nAnIvayanAM DaoNkTara hinalabahena rAyacurA briTanamAM sauthI nAnIvayanI DaoNkTara banatI gurjarakanyA ci. hinalabahena rAyacurA. gurjara nArIe to vizvakakSAe siddhio hAMsala karI gujarAta ane dezanuM gaurava vadhAryuM che. AvAM to aneka ratno A bhUmi para thaI gayAM che ane Aje paNa A bhUmi para evAM nArIratnono AvirbhAva thato rahyo che. ApaNA lokakavie sAcuM ja kahyuM che ke "nArI niMdA mata karo, nArI nara kI khANa, nArI se nara Upaje dhruva-prahalAda samAna.' kastUrabA vagaranA gAMdhIjInI kalpanA paNa nA thaI zake ane AjanI vAta karIe to ApaNI garavI gujarAtI sunItA paMDyA (sunItA viliyama)e saphaLa avakAza yAtrA karIne vizvamAM gujarAta ane bhAratanuM gaurava vadhAryuM che. gurjara nArIe kalAkSetre, sAhityakSetre, ramatagamatakSetre ke abhinayakSetre viziSTa yogadAna ApyuM che to paradezamAM paNa emanI uttama bhAvanAonA pratIkarUpe, sevAkIya, judAM-judAM kSetre mahattvanuM yogadAna ApyuM che. sAMskRtika, zaikSaNika temaja sAmAjika pravRttionA vikAsa mATe Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo 219 AvAM ja ApaNAM eka gujarAtI viduSI nArIratna yojAyelI padavIdAna samAraMbhamAM DigrI enAyata karavAmAM AvI hinalabahena rAyacurAe nAnI uMmaramAM briTanamAM DaoNkTara banI hatI ane te briTananI sauthI nAnI vayanI DokTara banI. hAlamAM saunuM dhyAna kheMcyuM che. te enAM mAtApitA sAthe laMDanamAM rahe che. ApaNAM hinalabahena rAyacurA dAlaunA briTanamAM sauthI bahena hinala khUba ja namratAthI kahe che ke "IzvaranI nAnI vayanAM DaoNkTara banI ApaNA saunAM abhinaMdananAM kapAthI ane mArAM mAtApitAnA AzIrvAdathI DaoNkTara banavAnI adhikArI banyAM che. mArI icchA saphaLa thaI che. mAruM bALapaNanuM DokTara banavAnuM phakta 22 varSanI uMmare DaoNkTara banavuM ane te paNa svapna sAkAra thatAM sAce ja huM dhanya banI gaI chuM. mArI khuzIne svapna sAkAra thatA sAce ja huM dhanya banI gaI 6 briTana jevA vikasita dezamAM, e to khUba ja muzkela kArya che. vyakta karavA mATe mArI pAse zabdo nathI." bhAI zrI nalinabhAI ane zobhanAbahena rAyacurAnI vadhumAM e umere che ke -"mArAM mAtA-pitA kahetAM ke mane A dIkarI hinale sana 2002mAM meDisinanA abhyAsa mATe bALapaNathI ja DaoNkTara banavAnI icchA hatI. mane ramavA mATe yunivarsiTImAM praveza lIdho hato, te samaye A dIkarInI uMmara sTethoskopa' na maLe to huM udAsa thaI jatI hatI. zarIramAM kaMIka 16 varSanI hatI. cha varSa pachI bahena hinale enI DigrInI garabaDa thAya, te jANavAmAM mane pahelethI ja rasa hato." parIkSA pAsa karI ane have te yunivarsiTI koleja laMDana ci. hinalanA pappA potAnI dIkarInI saphaLatA vize hospiTalamAM prekTisa zarU karavAnI taiyArImAM che. bahena hinalane vAta karatAM kahe che ke 'hinalane 16 varSanI vaye praveza Ape A meDikala vyavasAyanA kSetre saphaLa 'sarjana' banavuM che. enI tevI yunivarsiTI zodhavAmAM mane bhAre muzkelI paDI hatI, kAraNa dhagaza sakhata mahenata ane niSThA jotAM hInalabahenanuM e svapna praveza mATenI laghutama maryAdA 16 varSa, cha mAsanI hatI, paraMtu jarUra sArthaka thaze. abhyAsamAM hinala tejasvI hovAthI yunivarsiTIe tene sAme ApaNI A yazasvI bahenane laMDananI senTajyorja cAlIne praveza Apyo hato. yunivarsiTImAM praveza maLyo hato ane tyAMnAM cha varSanA abhyAsa AvI ApaNI tejasvI gujarAtI yuvatIne aMtaranA pachI meDisinamAM snAtaka ane sarjarImAM paNa snAtakanI DigrI UmaLakAthI AvakArIe, biradAvIe ane te enA kSetramAM, meLavI hatI ne ene jUna mAsamAM ahIMnA dha bArbIkana senTaramAM saphaLatAnAM aneka sopAno sara kare evI zubhakAmanA sAthe viramIe. jIvanasmRti svAdhyAyamaMdira-amadAvAda dvArA rASTradharma rAjakoTathI pI.TI.sI. ane bhAvanagaramAM monTesarIno khAsa korsa karyo. ane mAnavadharmanI jaDatI saMkhyAbaMdha preraNAtmaka 1954mAM veDachI AzramanA zrI manubhAI paMDita sAthe lagna pustikAonuM prakAzana karavAnA zrI manubhAI paMDitanA thatAM teo veDachI AvyAM. tyArabAda hiMdustAnI tAlImI saMgha, sevAgrAma abhiyAnamAM bhAratIbena paMDitanuM bhAre khAte eka varSano DiplomA korsa karyo. moTuM yogadAna che. emaNe maDhI AzramamAM, AdivAsI kSetre, pU. jugatarAmakAkAnI bhAratIbahena paMDita chAyAmAM ane annapUrNA mahetA sAthe maLI gRhamAtA temaja u.bu. vidyAlaya, vAtsalyadhAmamAM 1970 sudhI zikSikAnuM kAma karyuM. bhAratIbahena manubhAI paMDitano janma 1970mAM teo amadAvAda khAte sthAyI thayAM. 1934mAM bhUja (kaccha)mAM thayo hato. temanA pitA bacubhAI AcArya ane mAtA vijayA bA, bhAratIbahena vicAronI sUkSmatA, bhASAnI sUjha ane vastune rASTrIya pravRttio sAthe goMDalamAM bAlamaMdira grahaNa karavAnI kaLA dharAve che. temanI vizeSatA e che ke teo sAmA calavatAM hatAM. bALauchera ane bALakevaLavaNInI mANasane samajAya e rIte enA praznane samajI enI sAthe saMvAdanI tAlIma temane bacapaNathI maLI hatI. kaLA paNa emane hastagata che. teo jIvanasmRti svAdhyAya maMdiranI pravRttimAM saghaLI vyavasthA saMbhALe che. temane vArtA kahevAno, vAcanano, prAthamika zikSaNa goMDalanI moghIbA kanyAzALAmAM ane rasoIno, silAIno ane sAmAjika praznomAM rasa che. temane traNa mAdhyamika zikSaNa pU. nAnAbhAI bhaTTa saMcAlita grAmadakSiNAmUrti, dIkarIo che : ayyatA, amitA ane avalokitA. AMbalAmAM lIdhuM. tyArapachI temaNe vallabha kanyA keLavaNI maMDaLa, Jain Education Intemational Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 kopanahegana samiTamAM risarca pepara rajU karanAra eka mAtra gujarAtaNa rInA zAha vizvabharamAM Aje globala vormiMga e moTI samasyA banI gaI che, tyAre tAjetaramAM kopanahegana khAte A aMge carcA karavA viziSTa pariSada yojAI. vizvabharanAM tajajJoe potAnA peparo rajU karyA temAM eka gujarAtI mahilAe paNa potAnuM rIsarca pepara rajU karyuM. A mahilA eTale nAnI uMmaramAM aneka siddhi meLavanArA bhAnagaranA bhUtapUrva meyara rInA zAha A pariSadamAM eziyAbharamAMthI mAtra 10 mahAnubhAvo pasaMda karAyA hatA, jemAM 6 bhAratanA hatAM. A 6 paikI ekamAtra gujarAtI mahilA eTale rInA zAha A meyara samiTamAM eziyA-yuropanAM meyarsa AvyA hatA. A samiTamAM teoe 'bhAvanagara myunisipala korporezana TuvarDasa bilDiMga a vAIbranTa bhAvanagara' pepara rajU karyuM. jemAM enarjI seviMga, paryAvaraNa surakSA vagere bAbate zuM karyuM karI rahyA chIe ane zuM karavAnA chIe te jaNAvyuM hatuM. bhAvagaramAM ja janmelA ane ucharelAM rInA zAhanI IcchA emasIe karavAnI hatI, paNa sadgata pitAnI IcchAne mAna ApI ema.bIe karyuM. chatAM mULa zokha to TekanolojIno ja rahyo. sarvara menejara tarIke sthAnika InTaraneTa kaMpanImAM kArakirdInI zarUAta karyA bAda bI.esa. ena.ela.mAM mArkeTiMga ekjhikyuTiva tarIke joDAyA. pachI potAnI sophTavera sarvisa zarU karI. 19 jUna 2008nAM divase teo bhAvanagaranA meyara tarIke cUMTAI AvyA, te temanI jiMdagIno sarvazreSTha divasa hato. bhAratamAM hAla 110 jeTalA meyara che. temAM teo sauthI nAnI 33 varSanA meyara hatA. nAnI uMmaramAM ja temane bhAvanagarano vikAsa karavAnI taka maLI. meyara tarIke teoe satata evA prayAsa karyA ke lokonI korporezana pratyenI cIDa dUra thAya. horsarAIDiMga, TrekiMgano zokha dharAvatA rInA zAhane pharavAnuM game che. teo phrAnsa, osTreliyA, iTalI, jarmanI, holenDa, amerikA, briTana vagere dezono pravAsa kheDI cUkyA che. te sAthe Amitya grupanA eksacenja progrAma heThaLa videzI pravAsIone homahosTiMganI suvidhA dvArA bhAratIya kuTuMba sAthe rahevAno moko Ape che. A uparAMta teo inTaraneTa para bhAvanagarI grupa calAve che. (saMkalana : umeza zAha bhautikatAnA badalAtA jatA vAyarA sAthe AjanA yugamAM maMdironI anivAryatA saMbaMdhe bhAratIya zAstro kahe che : maMdiro samAjanI dharI che. samagra samAja tenI AsapAsa ghUme che. maMdiro mAnava utkarSanA viziSTa kendro che. kalAkauzalyathI mAMDIne anekavidha kSetromAM maMdironuM AgavuM pradAna che. paraMtu maMdironuM sauthI moTuM pradAna che mANasane zraddhA bakSavAnuM. pU. mu. devaratnasAgarajI ma. Jain Education Intemational svapna zilpIo Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo 221 gujazatI bhASAmAM sImAcihnarUkSa pagalA pAchaLAzaMo -prA. bipinacaMdra 2. trivedI A lekhanI rajUAta karanAra prA. bipinacaMdra ra. trivedInuM vacana galasANA tA. dhaMdhukA (ji. amadAvAda) che. janma tA. 7-9-1947nA roja mosALanA ziyANI, ji. surendranagaramAM. saurASTra yuni.mAMthI arthazAstra sAthe 1973mAM ema.e. thayA pachI kavizrI boTAdakara koleja-boTAda, pachI sI.ena. komarsa kaoNleja-visanagaramAM ane 1981thI je. ema. zAha ArTsa-komarsa koleja, jaMbusaramAM adhyApaka tathA arthazAstra vibhAganA adhyakSa. sane 2009thI sve nivRtti lIdhI. arthazAstra uparAMta lokasAhitya, sikkAzAstra, purAtattva, itihAsa va.mAM kalama calAve che. hiMdImAM 'vedavANI', "paropakArI' jevA uccakakSAnA sAmayikomAM lekha prakAzita thayA jenA phaLa svarUpe DaoN. bhavAnIlAla bhAratIya jevA vidvAnanA 'Aryalekhaka koza'mAM sthAna maLyuM. paryAvaraNa, aMdhazraddhA nirmUlana, bhAratIya saMskRti, zikSaNa vagere saMkhyAbaMdha vyAkhyAno tathA 6 jeTalAM reDiyopravacano ApyAM che. A vistAramAM "udghoSaka" tarIke sevAo ApelI che. staMbhezvaratIrtha (kAvI-kaMboI) aMge oDiyo-viDiyo sI.DI. banAvavAmAM yogadAna ApyuM. "AkAzavANI'nA lokasaMgItanA gAyaka kalAkAranI pasaMdagI samitinA vaDodarA reDiyo sTezananA (1990 thI 93) sabhya hatA. gujarAta rAjya abhilekhAgAra (ArthAIljha)mAM bharUca ji.nA sabhya tarIke levAyA che. samAjasevA ane lekhanapravRttimAM otaprota prA. bI. Ara. trivedInA nAnAM-moTAM pacIseka pustako saMpAdita/prakAzita thayela che. temanI pAse sikkAsaMgraha ane aMgata pustakAlaya che. sane 2007mAM nA. mAhitI niyAmakazrInI kacerI-bharUca dvArA "maLavA jevA mANasa'mAM temano paricaya vistata rIte levAyo che. bharUca jillA "heriTeja kamiTI'mAM sthAna pAmanAra prA. trivedIe muMbaI sthita zrI harSadabhAI zeThanI vI.sI.DI. janmabhUmi jaMbusara : eka jhalaka'nuM Alekhana karyuM che. bharUca jillAnA gauravavaMtA bharUca jillAnA gauravavaMtA sAhityakAro'nI saMpAdana-saMkalana samitinA sakriya sabhya evA prA. bI. Ara. trivedIe trIseka pustakomAM prakaraNo lakhyAM che. mAtRbhASA pratyenI mamatAthI prerAIne temaNe gujarAtI bhASAmAM sImAcihnarUpa pagalAM pADanArAo' lekhamAM viziSTa keDI kaMDArI janArAone yAda karIne temanI mahattAne aMjali ApI che. gujarAtI bhASAnA itihAsapremIone to A lekha "janarala nolejanA eka bhAgarUpe khAsa upayogI thaze evuM amAruM namra mAnavuM che. dhanyavAda. saMpAdaka saranAmu : prA. bipinacaMdra 2. trivedI 25-jayamahAdevanagara, jaMbusara-ji. bharUca 39215). Jain Education Intemational Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 svapna zilpIo (1) gujarAtI bhASAmAM kharA arthamAM pahelI (5) gujarAtI sAhityamAM gajhalano AraMbha navalakathA karaNaghelo' (1868) lakhanAra naMdazaMkara karanAra kavi kaMthAriyA bAlAzaMkara ullAsarAma tuLajAzaMkara mahetA ('klAnta kavi', "bAla', "nijAnaMda' : 1858 thI 1894)- vAghelA vaMzanA AkharI rAjapUta rAjA karaNanI temaNe 'dIvAne hAphijha'nI dasa gajhalono anuvAda ApIne AsapAsa A navalakathAnuM kakathAka gUMthAyeluM che. zikSaNakhAtAnA phArasI zailInI gajhalano gujarAtI bhASAmAM rItasarano AraMbha pUrva nirIkSaka raselanI sUcanAthI "karaNaghelo' lakhanAra naMdazaMkara karyo. kavi kaMthAriyAnI 49 UrmikAvyonI mALA 'hariprema mahetAe vaoNlTara skoTanI aMgrejI aitihAsika navalakathAnA paMcadazI'mAMnI amuka najAkatavALI "bodha' "gujAre je zira DhAMcA pramANe karaNaghelo' lakhI. gujarAtI navalakathA lakhavA tAre', "jigarano yAra' vagere gajhalo kavi bAlAzaMkarane mATe A pahelAM paNa ekAda-be prayatna thayela. vartamAna AraMbhakALanA saphaLa gajhalakAra tarIke mAnabharyuM sthAna apAve sAhityika vivecananI dRSTie "karaNaghelo' bhale doSarahita na hoya paraMtu gujarAtI navalakathAnA gadyanuM ghaDatara karavAmAM (6) gujarAtI bhASAno jUnAmAM jUno prAraMbhika puruSArtharUpe 'karaNaghelo' sadA ullekhanIya raheze. zabdakoza "vokebyularI iliza enDa gujarAtI () gujarAtI bhASAne "DolanAraulInI bheTa I.sa. 1822 (aDhAraso bAvIsa)no che, enA mudraka ApanAra kavi nhAnAlAla dalapatarAma premabhakita tarIkeno yaza pharadunajI marjhabAnajI nAmanA pArasIne (16-3-1877, 9-1-1946) : phALe jAya che. temAM 208 pRSThamAM 2,512 jeTalA zabdo samAvela che. hAnAlAla kavi uparAMta nATyalekhaka, caritrakAra ane anuvAdaka hatA. temaNe kavitAmAM chaMdane nahIM paNa bhAvanA ane () gujarAtImAM prathama vAra "Adhunika tene gale vANInA Dolana (laya)no prayoga sAhityasaMjJAkoza' (1986) caMdrakAMta TopIvALA, idakamAra' nATaka mATe karyo. 'vasaMtotsava'. 'oja ane pareza nAyaka ane harSavadana trivedI dvArA saMpAdita agara'. 'dvArikApralaya' jevAM kathAkAvyo DolanazailImAM che ane thaIne gujarAtI sAhitya pariSada dvArA taiyAra thayo temAM kurakSetra' (192-40) mahAkAvya paNa DolanazailImAM che, pro. sAhityanI lagabhaga 1000 jeTalI saMjJAono samAveza DaoN. jayaMta gADIte DolanazailI vize zodhanibaMdha (1976). karavAnI sAthe aMgrejI sAhitya saMjJA sAthe gujarAtI paryAya, nAnAlAlanuM apadyAgadya' lakhyo che. saMjJAnI samajUtI ane jarUra jaNAya tyAM gujarAtI dRSTAMta paNa Apela che. (3) gujarAtImAM pahelI laghunavala "uSA' che jenA lekhaka paNa kavi nhAnAlAla dalapatarAma che. ) gujarAtI sAhityamAM pahelI vAra uSA' 1918mAM lakhAI hatI. lokakathA' zabda spaSTa rIte upayogamAM lenAra : (4) kavi dalapatarAma DAhyAbhAInI kAvyakRti IrAnI rUstama (gustAspa) khurazeda- bApAnI pIMpara'-gujarAtanI pahelI avaciIna teo kavi, navalakathAkAra, nATyakAra hatA. kula pacAseka kAvyakRti che. jeTalAM pustako ApyA che. aitihAsika navalakathAo uparAMta "rajapUta vIrarasakathA bhAga 1-2-3 (1879), lokakathA madhyakALano chello gujarAtI kavi dayArAma che to Adhunika gujarAtInA prathama kavi dalapatarAma ane kavi narmada che. (1885)', 'vilakSaNa kathAgraMtha' (1888), va. emanuM lokakathA sAhitya che. sane 1845mAM kavi dalapatarAma bApAnI pIMpara' kRti lakhI je pahelIvAra arvAcIna nirUpaNa ane abhigama darzAvatI kAvyakRti (8) gujarAtImAM navalakathA sAhityanA che. vaDhavANathI lIMbaDI jatI vakhate grISmanA dhomadhakhatA tApamAM vivecananA praznono prAraMbha sureza joSInA ekeya jhADa na maLatAM chevaTe pIparano chAMyo maLatAM kevI rAhata 'kathopakathana' (1969) nAmanA vivecanagraMthathI thAya che te bAbatanI temAM prazasti karelI che. thayo. temAM kathAsAhitya aMgenA 18 lekho pAMca vibhAgamAM Jain Education Intemational Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo 223 vibhAjita che. temAM pahelA vibhAgamAM Apela "navalakathA vize' hAjI mahammade "salIma' takhallusathI "mogala raMgamahela', nibaMdha gujarAtI kathAsAhityanA vivecananA praznone prathama vakhata "zIza mahela' jevI vArtAo uparAMta keTalAka anuvAda paNa yogya pariprekSyamAM mUkI Ape che. ApyA che ane 1904mAM "maherunnisA athavA zahenazAha (9) esthara khImacaMda-prathama khristI gajarAtI jahAMgIra ane nUrajahAMno prema' tathA 1908mAM AtmavidyA para kavi : temaNe "sabodhakAvya' (1895) lakhyuM. temAM lakhAyelI navalakathA "razIdA" lakhela. khristI dharmanI mahattA varNavIne sAMsArika vyavahAra aMgenAM potAnA priya sacitra sAmayikane cAlu rAkhavA-vIsamI kAvyo ane nItiviSayaka garabA tathA mAMgalika prasaMgoe sadI'nI khoTane pahoMcI vaLavA-malabAra hila para Avela gAvAnAM gIto ApyAM che. temaNe "strIzRMgAra' paNa lakhyuM hatuM. potAnA baMgalAne vecI nAkhatAM paNa hAjI mahammada acakAyelA (10) gujarAtI bhASAmAM prathama sacitra nahI ! AvI gAtI bhASAmAM paNa prati nahIM ! AvA sAhitya saMnyAsInuM avasAna mAtra 42 varSanI sAmayika "vIsamI sadI'no prAraMbha karanAra saMpAdaka uMmare tA. 21-1-1921nA roja thayuM chatAM paNa gujarAtanI hAjI mahammada alArakhiyA zivajI prathama sacitra patrikA "vIsamI sadI' sAmayikanA saMpAdaka tarIke teo yAdagAra raheze. | gujarAtInI prathama sacitra patrikA kADhavAno yaza "vIsamI sadI'nA saMpAdaka hAjI mahammada alArakhiyA zivajIne phALe (11) gujarAtImAM pAzcAtya paddhatinuM nATaka jAya che. patrikAno prAraMbha thayo 1916mAM. lakhavAno prathama prayatna kAntA' (1882) : A prakAranI pahela gujarAtImAM karI potAnuM nyocchAvara maNilAla nabhubhAI dvivedIarpaNa karanAra karmayogI ane mAtRbhASApremI ane kacchanA maNilAla na. dvivedInI A pahelI sAhityakRti che je sapUtano janma muMbaImAM tA. 13-12-1879nA roja thayo (nAndI-prastAvanA ke bharatavAkya vagara, karuNa aMtavALuM paraMtu) hato. e jANavAmAM rasa paDaze ke gujarAtanI asmitA'nA pAzcAtya paddhatinuM gujarAtImAM nATaka racavAno prathama prayatna mULa' gujarAtanA hAjI mahammada alArakhiyAnA "vIsamI sadI'rUpe sAhityakAra sva. kanaiyAlAla mA. munzI uparAMta kavi jayazikharI-surapALa-bhuvaDanA aitihAsika vRttAMtamAM ane bhASAzAstrI narasiMharAva diveTiyA, balavaMtarAya ThAkora, kalpanA ane svAnubhavanI raMgoLI pUrIne temaNe A nATakanI kRSNalAla jhaverI, kezava ha. dhruva, dezaLajI paramAra, vastugUMthaNI taiyAra karI hatI. vastusaMkalanA zithila ane saMvAdo lokasAhityakAra ane 'zAradA' mAsikanA taMtrI tarIke jANItA laMbANapUrvaka hovA chatAM paNa pAtranA manoveganuM nATakanI kriyA evA gokuLadAsa rAyacurA, 'navacetana' dvArA prasiddha pAmanAra sAthe tAla letuM AkarSaka nirUpaNa, pAtrAlekhananuM jIvaMtapaNuM ane cAMpazIbhAI uddezI, navalikA kSetre yazasvI "dhUmaketu' caMdrazaMkara kavitAnA khapa pUratA upayoga thakI thatI rasaniSpattine lIdhe buca-"sukAnI' jevA dhuraMdhara sAhitya svAmIone "vIsamI sadI' ramaNabhAI nIlakaMTha jevA sAhitya svAmIe 'kAnta'ne 1909 mAraphate poSaNa maLyuM. sudhInA gujarAtI nATyasAhityamAM 'eka ja AzvAsana' tarIke gujarAtanA kalAguru ravizaMkara rAvalanI AtmakathA vakhANyuM che. gavAhI pUre che ke hAjI mahammadanI sAhityayAtrA eka prakAranA (12) pArasI nATakanuM ghaDatara, raMgabhUminuM saMgharSanI kahANI che. potAne ghera ja amuka samaya gujarAtIno saMskaraNa karI kalAtmakatAnA prathamavAra eMdhANa abhyAsa karyA pachI muMbaInI phorTa hAiskUlamAM aMgrejI chaThThA ApanAra lekhaka : kAbarAjI ke khuzarU navarojajI dhoraNa sudhInuM zikSaNa meLavyuM ane soLamA varSathI to aMgrejI, (1842-1904) : janma muMbaImAM. saMpAdaka, taMtrI, hindI, marAThIno ghaniSTha abhyAsa Adaryo-je temane navalakathAkAra ane nATyakAra kAbarAjIe 'vikToriyA nATaka sAhityakAra thavAmAM upayogI banyo to paNa teo patrakAra maMDaLI'nI sthApanA karIne 1867mAM gujarAtI-pArasI tarIke vadhu yazasvI thayA. e noMdhavuM joIe ke teo citrakaLAnA nATyakSetre jhaMpalAveluM. cAlIsa varSa sudhI "rAsta gophatAra'nA paNa marmajJa hatA. taMtrI. "strIbodha' mAsikanA saMpAdaka hatA. temanI navalakathAo gaNAya Jain Education Intemational Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 svapna zilpIo aMgrejI parathI sUcita hovA chatAM maulikatAnI chApa "gujarAtI kavitAnA sAhityamAM raNamAM eka ja mIThI vIraDI" upasAvavAmAM saphaLa rahetI paraMtu temanuM kharuM pradAna to pArasI ane govardhanarAma tripAThIe zuddha prAkRtika kavitAne lakSyamAM nATakanuM ghaDatara ane raMgabhUminuM zuddhikaraNa karIne pArasI rAkhIne narasiMharAva diveTiyAne "sUrya, caMdra ane tArAnA kavi'nI sAhityamAM navo yuga zarU karavAmAM che jeNe kalAtmakatAno prathama upamA ApI hatI. vakhata saMketa Apyo. (16) gujarAtImAM parAmanovijJAnanI cacanei (13) gujarAtI viSayamAM sau prathama sulabha banAvatuM prathama pustaka "camatkAronuM (ema.e.) anusnAtaka thanAra : kAMTAvALA vijJAna' (1982) : gAMdhI bhogIlAla cunIlAla, maTabhAI haragoviMdadAsa ('jJa', 'nArada', "bAhuka')-1880 "upavAsI' (ja. 1911)-saMpAdaka, anuvAdaka, kavi. temaNe thI 1933. vatana vaDodarA. vArtAkAra, avalokanakAra, patrakAra "camatkArika zaktinI zodhamAM' (1983) paNa lakhyuM che je hatA. vaDodarA koleja (je pachIthI ema.esa. yuni.banI)mAM jAdu-manovijJAna-dharmanI dRSTi rajU kare che. bI.e. thayelA. muMbaI yuni. dvArA gujarAtI viSayamAM (1) bhAratIya bhASAomAM gAMdhIvAdI ema.e.nI DigrI korsa dAkhala karAtAM e viSayanA prathama sAhityane preraNA ApanAra ane gujarAtI ema.e. thavAnuM mAna temanA phALe jAya che. sAhityamAM "gAMdhIyuga' sthApanAra-gAMdhI mohanadAsa (14) gujarAtI sAmayikamAM graMtha- karamacaMda (1869-1948). janma porabaMdaramAM. patrakAra, avalokananI paraMparA UbhI karanAra ane AtmakathAkAra, anuvAdaka, nibaMdhakAra, svAtaMtryasaMgrAmanA cacapitranI praNAlikA pADanAra H kAMTAvALA maTubhAI mahattvanA laDavaiyA, rASTrapitA gAMdhIbApunI atre vizeSa oLakha haragoviMdadAsa-(paricaya mATe agAunA peregrAphamAM juo) ApavAnI jarUra kharI? AphrikAmAM "inDiyana opiniyana' kAMTAvALA maTubhAI "sAhitya' mAsikanA saMcAlaka hatA (sAptAhikanuM saMpAdana. 1915mAM hiMdamAM pAchA AvyA bAda ane temAM temaNe graMtha-avalokananI paraMparA UbhI karI ane temaNe amadAvAdamAM 'satyAgraha Azrama' ane "gujarAta carcApatranI praNAlikA pADI. "sAhitya'mAM jUnA gujarAtI vidyApITha'nI sthApanA karI. deza sAme racanAtmaka kAryakrama dharyo. kavionI kRtionuM temanA kAraNe prakAzana thatuM. temanuM gadya anyAya ane gulAmI sAme aMgrejo ane bhAratanA rajavADAMo sAduM-saraLa, arthavAhaka ane lokabhogya rahyuM. maTubhAInAM sAme laData ApI. sAme laData ApI. 'navajIvana', 'yaMga inDiyA', "harijana', avalokanomAM sAhitya samajaNa. rasikatA ane spaSTa vaktavyano 'harijanasevaka', 'harijanabaMdhu' vagerenuM saMpAdana karyuM. saMgama jovA maLato. gAMdhIjInI rASTravyApI cetanAe mAtra gujarAtI (15) gujarAtI kavitAkSetre sImAcihnarUpa sAhityane ja nahIM paraMtu bhAratanI anya bhASAnAM sAhityamAM "kusumamALA'; gujarAtI UrmikavitAnuM sau prathama potAnA vyaktitva, vicAradhArAnI baLavAnI asarane kAraNe navI kalAtmaka prayojana : narasiMharAva diveTiyA cetanA ApI jethI bhAratanI aneka bhASAomAM gAMdhIvAdI sAhitya ane zailIno janma thayo. aMgreja kavionI UrmikavitAnA pAlleve karela saMgraha ('golDana TrejharI')mAMthI preraNA pAmIne narasiMharAva diveTiyAe | gujarAtI sAhityamAM paMDitayuganAM bhArekhama sAhitya kusumamALA' (1887) racI je arvAcIna gujarAtI sAhityamAM mUlyAna sthAna ? sAhityamAM mUlyone sthAne sAdagI ane saralatAnAM AmamUlyone jhIlanArA kavitAkSetre eka mahattvanA sImAcihnarUpa gaNAya che kAraNa ke A deg gAMdhIprabhAvita sAhityayugane "gAMdhIyuga'nA nAmanI navI saMgrahanA kAvyomAM rocaka kalpanAo, bhASA-chaMdanA sughaDa oLakha sAMpaDI temAM gAMdhIciMtana ane gAMdhIzailIno svIkAra saMyojana ane UrminA jhINavaTabharyA Alekhana dvArA gujarAtI ane puSTi thayAM. prajAhadaya sudhI pahoMcanArAM gAMdhIjInA lakhANo UrmikavitAnuM sauprathama amuka pramANamAM kalAtmaka prayojana joI lokazikSaNa ane lokajAgRti arthe hatAM. gAMdhIjI mAnatA ke zakAya che ke je bhaviSyanA UrmikAvyonI racanA mATe mArgadarzaka sAhitya evuM hovuM joIe ke kosa kADhanAra ke haLa hAMkanAro bane che. ramaNabhAI nIlakaMThe "kusumamALA'nI kavitA mATe paNa sa pratimA paNa sahelAIthI samajI zake ! gAMdhIjIe gujarAtI gadyane navuM Jain Education Intemational Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo 225 cetana ane navI dizA ApyAM. A agAu ApaNe tapAsyuM ke jozI gaurIzaMkara (18) bhANa prakAranI pahelI ja vAra gujarAtImAM gA e govardhanarAma "dhUmaketu' gujarAtI navalikAnA AdyapraNetA avatarelI nATyakRti "zuM kahAM?' (1942) : gogaTe . e gaNAyA. temaNe "taNakhA' maMDaLa 1 thI 4 (1926, 1928, vinAyaka sadAziva dvArA lakhAyelI. 1932, 1935), "anAmikA', 'vanachAyA', "chello jhabakAro' jevA covIsa navalikA saMgraho lakhyAM. temanI bhAvanAvAdI ane (19) gujarAtI TUMkI vAtanI zarUAta vAstavalakSI baMne prakAranI navalikAomAM temaNe "govAlaNI'thI : lekhaka hatA "malayAnila' (mahetA samAjasudhAraNA, gAMdhIbhAvanA, mAnavasaMvedanAo jhIlIne kaMcanalAla vAsudeva temanuM bIjuM upanAma "goLamaToLa sAmAnya, dInadaridra pAtrone paNa sthAna ApyuM. zarmA" hatuM). samaya 1892thI 1919. vArtAkAra, kavi, hAsyalekhaka "malayAnila' muMbaImAM vakIla hatA. (22) vizvanA AtmakathAsAhityamAM sthAna meLavanAra "satyanA prayogo athavA AtmakathA dUdha devA AvatI govAlaNI pAchaLa AkarSita thayelA (1927) : gAMdhI mohanadAsa karamacaMda nAyakanI sAna govAlaNI yuktithI kaI rIte ThekANe lAve che tenuM temAM Alekhana che. mahAtmA gAMdhIjI aMge keTalIka vigato A pUrve tapAsI. gujarAtI sAhityane ja nahIM, vizva sAhityane paNa mahatvanA | gujarAtImAM "govAlaNI pahelAM pragaTa thayelI vArtAo pradAna samI "satyanA prayogo athavA AtmakathA'no ullekha upadeza, uddezathI ladAyelI rahetI. vastugoThavaNI-zilpa avazya karavo ja paDe ! gAMdhIjInI daLadAra AtmakathAmAM sane vidhAnanI dRSTie paNa tenI bhASAzailI aNaghaDapaNuM dharAvatI 1869thI 1920 daramiyAnanI gAMdhIjInA vaDavAo, janma, paraMtu "vIsamI sadI'mAM prakAzita thayelI 'govAlaNI' TUMkI bacapaNa, zikSaNa, kasturabA sAthenA bALavivAhathI mAMDIne vArtAnA kharA AviSkAra sAthe prANavAna thaIne utarI. nAgapura satyAgraha sudhInI ghaTanAono samAveza karelo che. | duHkhanI vAta e che ke "govAlaNI ane bIjI vAto' gAMdhIjI mohanayAmAMthI mohanadAsa ane mohanadAsamAMthI (1935) temano maraNottara vArtAsaMgraha che. temAM vArtAo 'mahAtmA' kevI rIte banyA? tenuM rahasyA graMthamAMthI sAMpaDe che. saMgharAyelI che je temanA samayagALAnA TUMkI vArtA para hAtha Urdhva sthitine pAmavA, AcAra-vicArane eka karavAnA saMgharSanI ajamAvatA lekhako karatAM kalAtmaka sUjha ane sajjatAnI temAM rasabharI kahANI che. pote je je bhUlo karI, alano karyA bAbatamAM 'malayAnila' keTaluM AgaLa hatA te darzAve che. te nikhAlasatA sAthe kazuMya chUpAvyA vagara, daMbha vagara, (20) gujarAtI navalikA (TUMkI vAta)nA nirbhayapaNe kabUlAta sAthe lakhyuM che temAM taTastha AtmanirIkSaNa ApaNetA : jozI gaurIzaMkara govardhanarAma che. potAnA jIvananI sArI bAbato sau Ape paNa nabaLI dhUmaketu'. bAjuone paNa gAMdhIjIe vAcakanI duniyA samakSa dharI dIdhI samayagALo 1892-1965, janma-vIrapura (saurASTra). che. "satyanA prayogo'mAM alaMkArono ADaMbara nathI, bhASAnI 1920mAM bI.e. thayA. dhUmaketue aneka gadyasvarUpo kheDyAM che bhabhaka nathI chatAM satyanI khoja mATe nirAbhimAnI paNa temanI kharI kIrti to navalikAkAra tarIkenI che. pUrve ApaNe AtmazodhakanI A kathA vizvanI AtmakathAomAM anokhuM sthAna joyuM ke "malayAnila' vagere dvArA navalikA-lekhananI AbohavA dharAve che, vizvanI sauthI vadhu vaMcAtI AtmakathAomAM Ajeya jAmavA mAMDI hatI paraMtu moTA pramANamAM kalAtmaka vArtAonA tenuM sthAna che. sarjanane jo dhyAnamAM laIe to "dhUmaketu'ne gujarAtI navalikAnA (23) gujarAtI vyAkaraNazAstranI aitihAsika AdyapraNetA tarIkenuM mAna ApI zakAya. daSTie mahattvano graMtha "gujarAtI bhASAnuM bRhad (21) gujarAtI navalikAkSetre sAmAnya, vyAkaraNa' (1919) : trivedI kamaLAzaMkara dInadaridra pAtrone prathamavArano praveza ApanAra prANazaMkaralekhaka dhUmaketu' che. gujarAtI bhASAnA vyAkaraNano khyAla ApavA atyAra Jain Education Intemational For Private & Personal use only Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 svapna zilpIo. sudhImAM aneka vyAkaraNagraMtho lakhAyelA che ane lakhAtAM raheze saMvardhaka, saMmArjaka kavi narmadano sImAcihnarUpa paraMtu AjathI nava dAyakA pahelAM trivedI kamaLAzaMkara graMtha-jUnuM narmagadha' (1865).. prANazaMkaranI kalame lakhAyela "gujarAtI bhASAnuM bRhad vyAkaraNa narmada pahelAM durgArAma, dalapatarAma, mahIpatarAma dvArA (1919) je cALIsa prakaraNomAM vaheMcAyela che te gujarAtI amuka aMze gujarAtI gadyanuM kheDANa thayeluM paraMtu Adhunika bhASAmAM atyAra sudhInA vyAkaraNa viSayaka graMthomAM aitihAsika gujarAtI gadyano sAco prAraMbha thayo kavi narmadanA jUnuM mahattva dharAve che ane tenI racanAmAM ekaMdare saMskRta ane narmagadya' (1865) graMtha dvArA ke je 1850 thI 31-8-1865 aMgrejI vyAkaraNono pratimAna tarIke upayoga karyo che. ATalAM sudhInA narmadanA gadyalakhANono potAne mATe chapAvelo saMgraha varSo pachI paNa koI saMzodhakane vyAkaraNazAstra aMge saMzodhanakArya che. temAM narmadanA hAthe vividha sAhityasvarUponI abhivyaktinI AgaLa dhapAvavuM hoya to hajIya A graMthanI sAmagrI vicAraNA kSamatAvALuM sarjana koTie pahoMcavA mathatuM gadya sAMpaDe che. temAM mATe, saMzodhanakAryanA prasthApanabiMdu tarIke lakSyamAM levI paDe tenI bhASA patrakAranA saMsparzavALI, vyAkhyAna zailIvALI ane tevI che. taLapadI che. temAM 14 nibaMdho, 'bALavyAkaraNa', prArthanA" jevA (24) sane 1900nA arasAmAM paNa ema.e., vividha prakAranA 100 lakhANo ane narasiMha mahetAthI mAMDI pIeca.DI. thayelA gujarAtI : pestanajI baherAmajI dayArAma sudhInA kaviono paricaya "kavicaritra'mAM che. saMjAnA (26) pahelo gujarAtI nibaMdha : "maMDaLI A bAbatano khyAla jAgosa manacerajI hozaMgajI maLavAthI thatA lAbha'nA lekhaka hatA kavi narmada, likhita "samasula uSmA dastUrajI sAheba pestanajI baherAmajI A nibaMdha jUnuM narmagadya' (1865)mAM saMgrahita che. saMjAnA, ema.e., pIeca.DI.nuM janmacaritra' (1900) zrI caMdrakAMta TopIvALA noMdhe che ke-".......vAchaTAothI pustakanA zIrSaka parathI Ave che. maukhika saMketone pahelIvAra lekhita saMketomAM DhALato, (24 ) gujarAtI bhASAno apUrva zabdakoza samAjasudhAraNAnA vicArabIjarUpa narmadano tema ja gujarAtI bhagavad gomaMDala'-bhAga 1 thI 9 : taiyAra karanAra sAhityano paNa pahelo nibaMdha" je 'jUnuM narmagadya'mAM Apela (goMDala nareza) jADejA bhagavatasiMhajI 14 nibaMdha paikIno che. saMgrAmasiMhajI (1865-1944). (27) gujarAtanA jaina kaviono bRhad pragatizIla rAjavI tarIke sara bhagavatasiMhajI jADejA saMdarbhakoza samo graMtha jaina gUrjara kavio'-bhA. jANItA che. temaNe gujarAtI bhASAno apUrva kahI zakAya tevo 1, 2, 3 (1926, 1931, 1944) saMpAdaka2,81,370 zabdo samAvato zabdakoza-'bhagavad gomaMDaLa'- mohanalAla dalIcaMda desAIbhA. 1 thI 9 (1944-46) taiyAra karelo. tenA saMpAdananI (trIjA bhAganA be khaMDa maLI) kula cAra khaMDomAM kahANI paNa rasaprada che. vibhakta ane 4061 pRSThasaMkhyA dharAvato A graMtha eka (24 ba) gujarAtI bhASAnI prathama pravAsa saMdarbhakoza samo banI rahyo che. temAM saMvata pramANe, prakAra lekhikA jADejA naMdakuMvarabA bhagavatasiMha (ja. pramANe kRtionuM vargIkaraNa karI tenI sUci Apela che, jaina 1861). paMdarame varSe goMDalanA ThAkora bhagavatasiMhajI sAthe kathA nAmasUci, jaina sAdhuguru paTTAvalI sUci, dezIonI lagna thayela. paddhatisaranuM zikSaNa lIdhA vagara potAne ghera ja anukramaNikA, kRtionI/kartAonI ane AraMbha-aMtabhAganI vAMcavuM-lakhavuM zIkhelAM. bImArIne kAraNe 1890mAM be varSa puSyikAmAM AvatAM sthaLa-nAma vagereno krama taiyAra karAyo che. iMglenDamAM rahelA. 1895mAM raziyAnA samrATa jhAranA potAnA vakIlAtanA vyavasAyane badale jaina sAhitya-saMzodhaka rAjyArohaNa prasaMge moskomAM hAjarI ApelI. temaNe "gomaMDala tarIke vadhu racyApacyA rahenAra mohanalAla desAInI dharmapremathI parikramaNa' lakheluM. jAgRta UMDI sUjha-bUjha, saMzodhananI tamannA ane utkRSTa (25) avAMcIna gujarAtI gadhanA praNetA. vaijJAnika DhabanAM darzana A graMtha dvArA thAya che. A graMthanI Jain Education Intemational Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo 227 saMvardhita AvRtti 1986mAM jayaMta koThArIe taiyAra karI jemAM "phArbasaviraha' lakhanAra kavi/travADI dalapatarAma 1000 jaina sarjakonI 2500thI vadhu kRtio, 1000 jeTalI DAhyAbhAI (1820-1898) janma-vatana vaDhavANamAM. gadyakRtio, 100 jeTalA jainetara sarjako ane emanI gujarAtI kavitAne arvAcInatA tarapha laI javAmAM narmadanI kRtiono paricaya ApatA A saMdarbhagraMthamAM pUrtione yogya mAphaka A kavizrInuM paNa mahattvanuM pradAna rahyuM. gujarAtanA sthaLe mUkIne tathA vizeSa saMdarbho umerIne vadhu upayogI banAvela yazasvI aMgreja adhikArI ane dalapatarAmanA zubhecchaka pravRttipremI phobarsanA mRtyunA AghAtathI janmelA UMDA zokane (28) sane 1900nA varSamAM duSkALa rAhata vyakta hata vyakta karatI "phArbasa viraha' 19mI sadI (ane te pachI paNa) mATe nATakonI bhajavaNI dvArA rU. 1 lAkhanI gujarAtI janasamAjamAM sauthI vadhu lokapriyatA meLavanAra kavi sahAya karanAra : jhaverI DAhyAbhAI dhoLazAjI "eka dalapatarAma DAhyAbhAInI kalame lakhAyela gujarAtanI pahelI navIna'. ja. amadAvAda (1867-1902). karuNaprazasti che. kavi nATyakAra DAhyAbhAIe 1889mAM zikSakano (32) gujarAtamAM bhUta-preta va. aMgenuM paheluM vyavasAya choDI nATyapravRttimAM jhaMpalAvyuM. 1892mAM 'dezI pustaka 'bhUtanibaMdha' () che, tenA lekhaka kavi dalapatarAma nATaka samAjanA bhAgIdAra ane pachIthI mAlika banelA. ane pachIthI mAlika banelA DAhyAbhAI hatA. 1893-94mAM 'AnaMda bhavana thiyeTara' zeTha cImanalAla (33) Do. TI. ena. dave dvArA avaciIna nagInadAsanI sahAyathI sthApyuM. 1898mAM zeTha lallubhAI aitihAsika paddhatie vyAkaraNanI rIte pRthakkaraNa rAmajInI sahAyathI 'zAMtibhavana thiyeTara' sthApyuM. gujarAtI pAmelI pahelI kRti namnasUrikRta 'upadezamAlA raMgabhUmikSetre atyaMta mahattvanuM pradAna karanArA DAhyAbhAIe sane bAlAvabodha' che. 1900mAM duSkALa rAhataphALA mATe nATakonI bhajavaNI dvArA A prAcInakRtinuM A prakAranuM bhASAkIya vizleSaNa DaoN. (jyAre eka eka pAI ane eka paisAnA sikkAnI paNa yaMbakalAla ena. davee 'a sTaDI opha dha gujarAtI leMgvija adhyAya chemUlyazakti hatI tevA) sastAInA jamAnAmAM paNa rUpiyA eka ova dha siksaTIntha senyurI' (1935)mAM ApyuM che. lAkhanI mAtabara sahAya karelI. | DaoN. dave anusnAtaka thayA bAda gujarAta kolejamAM ATha (ra9) "avaciIna gujarAtI keLavaNInA varSa vyAkhyAtA rahyA pachI laMDana jaIne bhASAvid Ara. esa. pitA'--jhaverI raNachoDadAsa giradharabhAI (1803- TarnaranA mArgadarzana heThaLa pIeca.DI. (1931) thayA. laMDananI 1873) : janma bharUcamAM. skUla oNva orienTala sTaDIjha'mAM 1947-1956nA 1825mAM bombe neTiva ejyukezana enDa skUla bUka gALAmAM vyAkhyAtA tarIke rahelA. sosAyaTI'mAM nimaNUka meLavIne joDAyA ane zALAo mATe (34) avAcIna gujarAtanA prathama sudhAraka pAThyapustako taiyAra karavAnA kArya uparAMta keLavaNI kSetre keTalAMka dugariAma mahetAjI (dave durgArAma maMchArAma, 1809agatyanAM kAryo niSThApUrvaka bajAvavAne kAraNe temane A birUda 1876) hatA. janma suratamAM. zAMta prakRti chatAM uddAmavAdI maLyuM. vicArasaraNIvALA durgArAma mahetAjIe keLavaNIkAra tarIke (30) gujarAtI bhASAnuM paheluM vyAkaraNa sudhArakayuganI peDhInA ghaDataramAM mUlyavAna phALo Apelo. gujarAtI vyAkaraNa' (1892)nA lakhanAra TisaDola vidhavAvivAhanI himAyata karelI. vahema, aMdhazraddhA, kurivAjo hatA. dakSiNa mahArASTranA belagAmamAM janmelA Telara josepha sAme sudhAraka tarIke jehAda jagAvelI. 1844mAM jAdumaMtra sAme vAna somarena (1820-1881) dvArA lakhAyela "gujarAtI AkramaNa karatuM copAniyuM paNa pragaTa kareluM. bhASAnuM laghu vyAkaraNa TisaDolanA vyAkaraNa pachInuM bIjuM 3pa) gajarAtI bhASAmAM anekavidha pradAnathI mahattvanuM vyAkaraNa che. avAMcInomAM Adha' ane "navayugano praharI' (31) gujarAtImAM sauprathama karaNaprazasti mAna meLavanAra kavi narmada (narmadAzaMkara lAlazaMkara dave, Jain Education Intemational Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 svapna zilpIo 1833thI 1886)-ja. suratamAM. kavi, nibaMdhakAra, hoya to paNa) gujarAtI nATakanI sthApanAmAM aitihAsika mUlya AtmakathAkAra, nATyasaMvAdalekhaka, kozakAra, piMgaLakAra ane dharAve che. piMgaLa vizeno temano graMtha "raNapiMgaLa bhAga 1'DAMDiyo'nA saMpAdaka hatA. 2-3 (1902-1905-1907) paNa narmada-dalapatanA (36) gujarAtI bhASAno sau prathama aMgrejI pAyAnA pigaLakArya pachI mahattvano che. paddhatie sAMga vaNanukramika koza : "narmakoza'. (40) avaciIna gujarAtI UrmikAvyanA kavi narmada- pitA: diveTIyA narasiMharAva bhoLAnAthatemAM gujarAtI bhASAnA zabdono gujarAtI bhASAmAM ja jJAnabAla', "dUrabIna', "narakesarI', "pathika', "musAphara', artho Apela che. kavi narmade ekale hAthe 25,000 uparAMta vanavihArI', "zaMbhunAtha' (1859-1937). ja. zabdo ekatra karIne zAstrazuddha-vaijJAnika Dhabe 'narmakoza' taiyAra amadAvAdamA. kAva, vivecaka, bhASAzAstrI hatA. 188 karIne eka khaMtIlA vidvAna zAstrakAra tarIke pratiSThA meLavatuM kArya Asi. kalekTara. 1912mAM nivRtta. 1921thI 1935 sudhI elphinsTana kolejamAM gujarAtInA prAdhyApaka. temanA kusumamALA' (1887) kAvyasaMgrahamAM gujarAtI Urmi kavitAnuM () gujarAtImAM pahelI vakhata arvAcIna svarUpa AraMbhadazAnI kacAza-kSatiothI upara UThIne prathama viSayo jhIlato kavi narmadano kAvyasaMgraha vakhata ziSTatA ane saMskAritAthI pragaTa thayuM. jenI sAmagrI narmakavitA' (samasta saMgraharUpe 1864) : prakRti, praNaya, bhakti ane ciMtananI mukhyatve rahI. temAM ziSTa narmakavitA'mAM (bhale UMcI kavitA siddha na thayela hoya to paNa temAM) pahelIvAra madhyakAlIna viSayo choDIne arvAcIna saMskArI bhASAnA sauMdarya, prauDhi ane bhAvasthitinA pitA saMyojanane kAraNe temane arvAcIna Urmi kAvyanA pitA viSayo-Izvara, nIti, dezAbhimAna, gharasaMsAra, strIzikSaNa, gaNavAmAM Ave che. prIti, grAma ane sRSTi saMbaMdhI 10 khaMDomAM vargIkRta thayela racanAvALA A graMthamAM kAvyazAstra saMbaMdhI graMtho ane 'pUravaNI' (41) gujarAtI sAhityanA rekhAcitronA vibhAga paNa apAyelo che. "kabIravaDa', "sahu calo jItavA svarUpamAM svara sau prathama diveTiyA narasiMharAva jaMga', 'jaya jaya garavI gujarAta', "nava karazo koI zoka jevI bhoLAnAthanuM 'smaraNamukura' (1926) che. racanAo paNa "narmadakavitAmAM che. A kavitAo para aMgrejI "smaraNamukura'mAM aitihAsika dRSTie gujarAtanA romenTika kavitAnI asara che. sAmAjika-sAMskRtika itihAsanuM ardhI sadInuM Alekhana e (38) gujarAtI kAvyamAM lalita chaMda, ovI jamApAsuM che to bIjI bAju vakradRSTivALo malakATa lekhakanI tema ja marAThI sAkhIno sarva prathama prayoga karanAra bhItaramAM rahelA ahamane ughADo kare che ane keTalIka hakIkato kavi narmada hato je "narmakavitA'mAM che. arucikara ane kSobhakara hovAM chatAM tene vaNI lIdhI che. (39) gujarAtInA Adha nATyakAra/gujarAtI (42) sau prathama samazlokI bhASAntara nATakanA pitA-dave raNachoDabhAI udayarAma (1873 meghadUta' (1879)nuM gaNAyeluM che je diveTiyA 1923) gaNAyA. teo nATyalekhaka uparAMta nibaMdhakAra, bhImarAva bhoLAnAtha (1851-1890) racita che. piMgaLazAstrI hatA. temaNe bhavAInI grAmyatA ane azlIlatA (43) gujarAtI sAhityane baMgALI ane pArasI raMgabhUminI gujarAtInI azuddhithI sugAIne sAhityano prathama paricaya karAvanAra : dIvecA gujarAtI nATyakSetrane uddhAravA aMgrejI, saMskRta ane taLapadI nArAyaNa hemacaMdra (1855-1909) : nATyaparaMparAnA saMskArothI nATakane lokazikSaNanA sAdhanamAM teo AtmacaritrakAra, anuvAdaka, vivecaka hatA. janma pheravyuM. (1) maulika ane 4 saMskRta nATakonA anuvAda dvArA) dIvamAM. baMgALImAMthI temaNe aneka anuvAdo ApelA je paikI nATyakSetre nATakanI gaMbhIra pratiSThA sthApavAnA zubha uddezabharyA saMnyAsI' kathAno anuvAda te kALe sAhityarasikonI dRSTie prayatnonI daSTie vicAratAM (temanAM nATako UMcI kakSAnAM na dhyAnapAtra hato. Jain Education Intemational Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo 229 hato. (4) gujarAtI bhASAmAM prakAzita thayeluM lekhakonI kalamathI vaNaspardho rahI gayela vezyAonA jIvanano paheluM Atmacaritra "huM pote' (1900) : lekhaka hatA abhyAsa "apsarA' graMthanA pAMca bhAga (1943, 1946, dIvecA nArAyaNa hemacaMdra (1855-1909) : 1948, 1949) prakAzamAM lAvIne sanasanATI ane Azcarya | (temanI keTalIka vigato A pUrve ApI che.) maulikatA, sarjela ! A abhyAsa mAtra gujarAtImAM ja nahIM bhAratamAM paNa bhASAzuddhinI kazI paravA karyA vagara nAnAM-moTAM Azare baso agatyano gaNAya che! pustako potAnI kalamethI ApanAra nArAyaNa hemacaMdra (48) chappana bhAgamAM vaheMcAyelo graMtha : Atmacaritra "huM pote' (1900) lakhela. e yAda rahe ke kavi desAI sorAbajI maMcejI (1865-1937) kRta narmada ane maNilAla dvivedInA Atmacaritro te pahelAM lakhAyela "duHkhIne dilAso'-kavi, caritrakAra, taMtrI desAI paNa tenI prasiddhi (huM pote' pachI) moDI thayelI ! sorAbajIe (1914thI 1922nA samayagALAmAM) prasiddha karyo 'pote' AtmakathA ekaMdare pravAsarUpe che jemAM nArAyaNa hemacaMdranA prAraMbhanA cotrIsa varSone AvarI lIdhAM che. (49) 188bhAM jarmanInI balina yuni. dvArA temAM temaNe pote joyelAM vividha sthaLo, paricayamAM AvelA pIeca.DI.nI mAnArya padavI meLavanAra dhruva bhAtabhAtanA loko/mAnavapAtro ane temanA svabhAva-saMskArono harilAla harSadarAya (1858-1896) : kavi, anuvAdaka, paricaya Apyo che. huM pote'mAM temanA vyaktitvanA guNo- saMzodhaka, purAtattvavid, saMpAdaka, taMtrI dhruva harilAlano janma sAdagI, IzvaraparAyaNatA, nikhAlasatA, udyamazIlatA vagere- sAbarakAMThAnA bahiyelamAM thayelo. vatana amadAvAda. zikSaka, chatAM thAya che to bIjI rIte huM pote'mAM kalAmayatAno sumeLa vakIlanA vyavasAya bAda vaDodarAmAM DisTrikTa enDa sesansa jaja nathI ! banelA dhruva harilAle temanA purAtattva viSayaka saMzodhana lekhone (45) gujarAtImAM tabIbI saMjJAonA kAraNe 1889mAM sTokahomanI orienTala konpharansamAM ghaDataranuM prAthamika kArya karanAra (Do.) derAsarI bhAratanA pratinidhirUpe upasthiti ApelI. A saMsthA tema ja harita raNajita-ja. amadAvAdamAM 1910mAM. barlina yuni. dvArA temane pIeca.DI.nI mAnAI padavI enAyata 1947mAM ema.bI.bI.esa., vyavasAye tabIba hatA. thayelI. (46) gujarAtI sAhityanI aitihAsika (50) phArasI viSayamAM pIeca.DI.nI padavI samIkSAno pahelo prayatna "sAThInA sAhityanuM meLavanAra pahelA gujarAtI vidvAna nAyaka choTubhAI digdarzana' (1911)mAM derAsarI/DAhyAbhAI raNachoDajI (1913-1976)-mukhyatve kozakAra hatA. janma pItAMbaradAsa- bulabula' dvArA thayo-temano janma bhagoda (ji. valasADa). 1937mAM phArasI mukhya viSayamAM suratamAM 1857mAM, avasAnavarSa-1938. "sAThInA sAhityanuM ema.e. thayA pachI 1942mAM muMbaI yunivarsiTImAMthI "abdura digdarzana' (1911) sva. derAsarInuM suprasiddha vivecana che, temAM rahImakhAnekhAnAna ane enuM sAhitya maMDaLa' jevA phArasI 1850thI 1910 sudhInA 60 varSonI gujarAtI sAhityanI viSaya para pIeca.DI.nI padavI meLavanAra pahelA vidvAna hatA. aiti. samIkSA karavAno prathama saphaLa prayatna thayelo che. teo gujarAta yuni.mAM phArasInA rIDara ane adhyakSa hatA. 1970mAM phArasInA mAnya vidvAna tarIke rASTrapitA eNvorDa (47) gujarAtImAM gaNikA/vezyAonA meLavanAra choTubhAIne laMDananI raoNyala eziyATika sosAyaTInA jIvanano sau prathama savagI abhyAsagraMtha phelo'nuM sanmAna paNa maLeluM. "apsarA'rUpe ApanAra lekhaka desAI ramaNalAla vasaMtalAla (1892-1954) : navalakathAkAra, vArtAkAra, (51) AMtararASTrIya kakSAe graMthasUcikAra nATyakAra, kavi tarIke suprasiddha rahyA. janma zinora, vaDodarA tarIke kAmagIrI karanAra nAyaka panA nIkulabhAI ji.mAM. 1916mAM ema.e. thayA, 1948mAM nivRtta thayA tyAM : ja. 1933mAM muMbaI, vatana-surata. 1954mAM gujarAtI sudhI vaDodarA gAyakavADa rAjyanA ucca adhikArI hatA. temaNe mukhya viSaya sAthe muMbaI yuni.mAMthI bI.e., 1956mAM Jain Education Intemational Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 svapna zilpIo ema.e. 1962mAM philADelphIA-amerikAnI Deksala rAjakIya-sAmAjika-zaikSaNika sthitinuM prazaMsAbharyuM Alekhana yuni.mAMthI graMthapAla vijJAnanI ema.esa.ela.esa.nI padavI kareluM che. meLavI, 1972mAM philADelphIAnI pensilavenIA yuni.mAMthI (5) gujarAtamAM bI.e.nI padavI sau prathama ema.esa. pachI pensilavenIA yuni.nI vena pelTa lAyabrerImAM prApta karanAra mahilA H (1) nIlakaMTha vidhAgaurI dakSiNa eziyAnA graMtha sUcikAra ane pensilavenIAnI yuni.mAM ramaNabhAI (1876-1958) ane emanA nAnAM gujarAtInA adhyApaka tarIke kAmagIrI bajAvI cUkelA pannA bahena (2) zAradAbahena sumanta mahetA. baMne nAyakanAM kAvyasaMgraho "praveza' (1975), "philADelphIA' gujarAta kolejamAM bhaNIne 1901mAM bI.e. thayAM. (1980), " nisbata' (1985), arasaparasa (1989), keTalAMka kAvyo' (1990), "AvanajAvana' (1991), "cerI baMne baheno paikI vidyAgaurI nibaMdhakAra ane anuvAdaka blosamsa' (2005) vagere uparAMta vArtAsaMgraha "phlemiMgo' hatAM. jAherajIvanamAM ghaNI saMsthAo sAthe saMkaLAyelA rahyAM. che (2003) che. 1926mAM temane "kaisare hinda'no IlkAba maLelo. zAradAbahena (1882-1970)nuM lagna sumanta mahetA sAthe thayeluM. janma 'praveza" kavitAne gujarAta rAjaya sarakAra dvArA amadAvAdamAM. teo caritrakAra, AtmakathAkAra, anuvAdaka hatA. 1976mAM. ane "raMga jharukhe'ne gujarAta sAhitya akAdamI pAritoSika maLeluM che. (55) gujarAtI viSayamAM sauprathama 1901mAM bI.e. padavI prApta karanAra nIlakaMTha vidhAgaurI (para) AphikA ane briTanamAM gujarAtI ramaNabhAI hatA. teo gujarAtanA prathama be mahilA bhASAnI asmitA jALavanAra-nAyaka balavaMta grejyueTa paikInA eka gaNAyA. gAMDAbhAI "bilanAITa'. janma vApImAM 1920mAM. (56) gujarAtamAM tarkazAstra ane naitika navalakathAkAra, kavi, saMpAdaka. 1949mAM gujarAtI mukhya viSaya sAthe bI.e., 1951mAM ema.e. thayA. 1953thI 1972 philasUphI sAthe 1901mAM sau prathama mahilA sudhI yugAnDA sarakAranA zikSaNakhAtA dvArA sanadI zikSaka ane grejyueTa thanAra mahetA zAradA sumanta hatA. teo AcArya thanAra baLavaMta nAyaka pachIthI 1972mAM laMDanamAM gujarAtanA prathama be mahilA grejyueTa paikInA eka gaNAyA. zikSaNAdhikArI thayA. temane aMgrejI-gujarAtI bhASA sAhityanI (pa) gujarAtI ekAMkIone prasiddhi sAMpaDI sevAnI kadararUpe 1981mAM InTaranezanala ekeDemI ova baTubhAI umaravADiyA dvArA paraMtu ekAMkI-svarUpanI poye taraphathI phelozipa maLI. briTananI gujarAtI sAhitya pahela karanAra paTela jahAMgIra nasaravAnajI akAdamInA mukhapatra "asmitA'nA saMpAdaka ane sabhya rahyA. "gulaphAma' (1861-1936) hatA. | 'peTalsa ova rojhijha' (1982) temanI aMgrejI baTubhAI umaravaDiyA "kamaLa' sahita pAMceka upanAmo racanAono saMgraha che, A sivAya temaNe vArtAsaMgraha, dharAvatA hatA. samayagALo 1899-195. nATyakAra. janma navalakathAo, kAvya, lokakathAo paNa lakhela che. lADalI (TonI veDachA (ji. surata)mAM.....paNa paTela jahAMgIra navalakathAkAra, morisana-navalakathA) anuvAda (2000) mATe gujarAta nATyakAra hatA. janma muMbaImAM. temaNe lakhelI navalakathAo sAhitya akAdamInuM pAritoSika maLyuM che. saMkhyAmAM vadhAre che paNa sattvamAM ochI che. keTalAMka triaMkI nATako uparAMta "madharAtano paroNo' (1914), "dhaselo dhAMkharo' (53) gujarAtI sAhityano prathama pravAsagraMtha 'iMglAMDanI musApharInuM varNana' (1862) ApanAra (1914), 'TopsI TarvI' (1915), "gherano gavaMDara' nIkalaMTha mahIpatarAma rUparAma (1821-1891) : (1918), garabaDa goTo' (1928) vagere eka ja dazyamAM sudhAraka, keLavaNIkAra, navalakathAkAra, caritrakAra, saMpAdaka hatA. bhajavI zakAya tevAM saphaLa prahasana-phArasa-ekAMkIo che jemAM amadAvAdanI ghaNI saMsthAo sAthe joDAyelA hatA. A graMthamAM saMsAranuM haLavuM vyaMgAtmaka vinodI Alekhana thayeluM che joke A temaNe IglenDanA prakhyAta sthaLono paricaya ane te vakhatanA ekAMkIonI keTalIka maryAdAo paNa che. Ama ekAMkInI pahelanI dRSTie paTela jahAMgIra Jain Education Intemational ducation Intermational Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo AgaLa rahyA paraMtu ekAMkIne prasiddhi apAvavAmAM baTubhAI baLavAna rahyA. temaNe ekAMkI nATakone kalAtmaka ane sabaLa abhivyakti ApI. 'lomaharSiNI' ke jeno pachIthI samAveza matsyagaMdhA ane gAMgeya tathA bIjAM cAra nATako' (1925) tathA 'mAlAdevI ane bIjAM nATako' 1927, maraNottara 'baTubhAInAM nATako' (saM. anaMtarAya rAvaLa, 1951) vagere che. (58) pahelIvAra gujarAtI lokakathAnuM vivecana ApanAra-paTela (mAsTara) pharAmajI bamanajI (1841-1909). patrakAra, saMcAlaka-taMtrI. 'rajavADAnI kathA' (1982) ane 'gujarAta ane kAThiyAvADa dezanI vAratA' bhA. 1-2-3 (1872-73)mAM lokakathAo (ane keTalIka nAnakaDI bALakathAo tathA joDakaNAMo)no saMgraha che. (59) 1867mAM *vivecana lekha lakhI gujarAtImAM graMthAvalokananA zrIgaNeza mAMDanAra paMDyA navalarAma (vaidha nirdabhakara AnaMdakara') : samayagALo 1836 thI 1888. vivecaka, kavi, nibaMdhakAra, zikSaNazAstrI, patrakAra, taMtrI. janma-vatana suratamAM. 'karaNaghelo' navalakathA aMge 'gujarAtamitra'mAM 1867mAM vivecanalekha lakhI gujarAtI graMthAvalokananA prAraMbhaka banyA. (60) gujarAtI sAhityamAM viziSTa pradAna badala 1976mAM 'padmabhUSaNa' ilkAba meLavanAra paMDyA paramasukha jhaverabhAI (1897-1983) : nATyakAra hatA. janma naDiyAdamAM. (61) kAThiyAvADI lokasAhityanA prathama saMgrAhaka : pAThaka jagajIvana kAlidAsa (18721932) : ja. vatana bhoLAdamAM. gadyalekhaka. porabaMdara mahArANAnA TyuTara ane pachIthI tAlukAzALAnA AcArya. temaNe nATako, aiti. navalakathAo, jIvanacaritra, dhArmika sAhitya, baMgALImAMthI be anuvAda, vijJAna-bhUgoLaitihAsane lagatAM pAThyapustako paNa lakhyAM che. (63) pAkistAnamAM sarjAyelA gujarAtI sAhityanuM prathama pustaka 'nayanadhArA' (1952) : 231 racayitA 'sAlika popaTiyA'. mULa nAma popaTiyA alArakhAbhAI usamAnabhAI hatuM. samayagALo 1927- 1962. kavi, janma bhAvanagaramAM. 1949mAM karAMcI (pAkistAna) pahoMcyA, tyAM nUra Tobeko kaMpanI sthApI zeSajIvana pUruM karyuM. 1962mAM kensarathI avasAna. temaNe 'tAharI rubAIo' ane 'saMgama' (1949)rUpe rUbAI-saMgraha Apela che. pAkistAnamAM gujarAtI bhASAno sattAvAra svIkAra thatAM sAlika popaTiyAe 1957-58mAM gujarAtI pAThyapustaka 'sAhityasiMdhu' bhA. 1-2-3 taiyAra karela. Jain Education Intemational (64) phaDake gaMgAdhara zAstrI : svaracita marAThI vyAkaraNa parathI racela prathama gujarAtI vyAkaraNa' tathA 'bALavyAkaraNa' (1855)nA kartA hatA. (66) gujarAtamAM bALasAhitya aMgenI samajano ane (monTesorI) bALazikSaNanI (62) gujarAtI kAvyamAM sau prathamavAra atIta jhaMkhanA bharapUratAthI prA. (DaoN.) pAThaka jayaMta vyavasthita paddhatio pAyo nAkhanAra : badhekA hiMmatalAlanI kalame 'aMtarIkSa' (1975)mAM.-kavi, gijubhAI bhagavAnajI (1885-1939) 'mUchALI mA' vivecaka, saMsmaraNalekhaka. janma goTha (rAjagaDha)mAM. tarIke oLakhAyA. (65) gujarAta ane gujarAtI bhASApremI adhikArI phArbasa elekajhAMDara (1821-1865) : itihAsavida ane zilpasthApatyanA abhyAsI. janma laMDanamAM. 1843mAM ahamadanagaramAM trIjA madadanIza kalekTara tarIke AvyA. 1846mAM amadAvAdamAM ma. nyAyAdhIza tarIke nimAyA. gujarAtanI saMskRti ane guja. bhASA mATe utkaTa cAhanAthI prerAIne zauryakathAo, purAtattva ane itihAsa viSayaka sAmagrIo meLavavA gujarAtano pravAsa karyo. vividha graMthabhaMDAromAMthI guja. bhASAnI praziSTa kRtionI hastapratonuM saMkalana, saMpAdana tathA jALavaNInuM kArya karyuM. 1848mAM gujarAta varnAkyulara sosAyaTI sthApI je pachIthI 'gujarAta vidyAsabhA' banI. tenuM 'buddhiprakAza' mukhapatra jANItuM che. pUnAmAM 1865mAM avasAna. dalapatarAma kavie 'phArbasa viraha' graMtharUpe gujarAtanI pahelI karuNa prazasti lakhI. phArbase gujarAta aMge lakhelA aMgrejI graMtha 'rAsamAlA' paNa jANIto che. janma cittaLa (ji. amarelI). 1907mAM AphrikA gayA, 1909mAM parata AvyA. 1910mAM muMbaImAM vakIlAtano Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 svapna zilpIo. abhyAsa. 1913thI 1916 sudhI vaDhavANa kempamAM DisTrikTa ane bodaleranI nagarasRSTinA viSayano ughADa hAikorTa plIDara. 1916mAM dakSiNAmUrti vidyArthI bhavanamAM sauprathama bhagata niraMjana dvArA thayo. kavi-taMtrIzikSaka. 1936mAM tyAMthI nivRtta. 1929mAM raNajitarAma saMpAdaka-vivecaka-adhyApaka niraMjana bhagatano janma suvarNacaMdraka maLelo. amadAvAdamAM 1926mAM. temano kAvyasaMgraha "chaMdolaya' (60) basiyA kALubhAI "jagatapravAsI'no (1947) paNa gujarAtI kavitAne navo vaLAMka ApanAro che. graMtha "jagatapavAsa prasAdI' (1959) : temAM zokha- (73) ogaNIsamI sadImAM videzamAMthI jijJAsAthI prerAIne karelA AkhI duniyAnA pravAsanA anubhavo mAnArDa pIeca.DI. DI.liTa., DokaTareTa ova ane keTalAMka sthaLonI mAhitInuM varNana che. phAIlolojInI padavInuM virala mAna meLavanAra * (68) bIlImoriyA jamazedajI manacerazAha : gujarAtI itihAsakAra, purAtattvazAstrI kAvyamAM prathamavAra itihAsa gUMthanArA : bhAratanA bhagavAnalAla indrajI (1839-1888). ja. jUnAgaDhamAM. itihAsane prathamavAra AlekhatuM dalapatarItimAM kAvya "sarode temane zilAlekho, tAmrapatro ane prAcIna sikkAomAM vizeSa tavArIkha yAne itihAsano saMgItasAra' (1889) lakhyuM hatuM. rasa hato. 1882mAM muMbaI yuni.nA phelo banelA. holenDanI liDana yuni.e 1883mAM pIeca.DI.nI mAnArya padavI (69) gujarAtI chaMdazAstranA graMthomAM ApelI, 1884mAM laMDana yuni.e DI.liTa.nI ane barlina nirUpaNardaSTie sahuthI vizeSa sarvagrAhI ane yuni.e DaoNkTara oNva phAIlolaoNjInI padavI ApelI. temanA vaijJAnika DhabavALo graMtha "bRhat piMgaLa' (1955) saMzodhanalekho aMgrejImAM saMzodhana-sAmayikomAM AvatA. temanI che. tenA lekhaka rAmanArAyaNa vi. pAThaka che. A graMtha purAtattva aMgenI zodhakhoLanA saMdarbhamAM karela pravAsanI noMdho 15 prakaraNo ane 20 pariziSTamAM che. temAM gAMdhIyuga sudhInI ane "rojanIzI'nuM gadyalakhANa paNa ullekhapAtra che. temaNe gujarAtI kavitAmAM thayela chaMdaviSayaka prayogonI zAstrIya giranAra jevA aneka prAcIna abhilekhonI zuddhavAcanAmAM bhAga vicAraNA lekhakanA jhINavaTabharyA maulika, mArmika, nirIkSaNa bhajavelo. sAthe thayela che. (74) gujarAtano paddhatipUrvakano pahelo (70) belsare malhAra bhikAjI (1853 vyavasthita itihAsa lakhanAra : bhagavAnalAla 1906) : gujarAtI bhASAmAM prathama vAra taiyAra indrajI-- karelo "gujarAtI-aMgrejI koza' (18lpa) mahattvanuM pradAna gaNAya che. temano janma pUnA jillAnA belasara gAmamAM (temanA aMge vadhu noMdha A pUrve AvI gaI che.) muMbaI thayelo. ilAkAnA "sarvasaMgraha' (gajheTiyara) mATe temaNe gujarAtano prAcIna itihAsa' (1856) mahadaMze taiyAra (jene e.ema.TI. (71) erisToTalanA "poeTiksa'nA pahelA jeksane pUro) karelo; I.sa. pUrve 319thI I.sa. 1304nA gujarAtI anuvAdaka brahmabhaTTa aniruddha lAlajI samayagALAne AvarI leto gujarAtano A paddhatisarano prathama (1935-1981) che. temaNe A anuvAda "erisToTalanuM vyavasthita itihAsa che. kAvyazAstra' (1969) nAme karyo je gujarAtI vivecanakSetre mahattvanuM pradAna che. (75) makATI pIlA bhIkhAjI (nokarI pIlA')no noMdhapAtra graMtha : "pArasI sAhityano pATaNamAM janmelA aniruddha brahmabhaTTa vivecaka, kavi, itihAsa (1949) : vArtAkAra, caritrakAra ane saMpAdaka paNa hatA. sureza jozI pachI Adhunika sAhitya ane vizvasAhityanA pravAhonA paricaya makATI pIlAno janma 1913mAM navasArImAM thayo hato. sAthe vivecanakSetre aniruddha brahmabhaTTa tAjagI jALavI rAkhavAno temano A itihAsa 1200 pAnAMno ane ekaMdare 24 prayatna karelo. prakaraNono che. temAM pArasIonuM gujarAta-hiMdamAM Agamana, madhyakALanA ane arvAcInakALanA pArasI sAhityanI vigato (2) gujarAtI kavitAmAM yuropIya cetanAno Jain Education Intemational Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo AvarI lIdhI che. gujarAtI sAhityanA pArasI lekhakono paNa temAM paricaya che. pArasIo gujarAtI gaNAya che tethI A graMtha pArasIonA sAhityika pradAnane samajavA ghaNo upayogI che. (76) gujarAtI mudraNanA janaka : (koTa vistAra) muMbaImAM sau prathama gujarAtI chApakhAnAno prAraMbha karanAra marjhabAna pharadUnajI (1787, 1847)janma suratamAM. gujarAtI, phArasI, saMskRtano abhyAsa. kavi, anuvAdaka hatA. (77) marjhabAna phadUnajInuM 'muMbaI samAcAra' (prAraMbha 1822) gujarAtI bhASAmAM prakAzita thatAM hoya tevAM bhAratabharanAM dainikomAM jUnAmAM jUnuM che. (08) aMgrejInA samartha patrakAra malabArI baherAmajI maheravAnajI (1853-1912). kavi, gadyakAra, sudhAraka. janma vaDodarAmAM. phakta meTrika pAsa hovA chatAM paNa saphaLa patrakAra. 1879thI mRtyu sudhI 'inDiyana spekTeTara'nA taMtrI. 'voIsa ova inDiyA' patra dvArA prajAsevA ane sudhArAvAdI vicAro vyakta karela. 1901mAM isTa enDa vesTa' mAsikanI zarUAta. temaNe 'gujarAta enDa dha gujarAtIjha' tathA yuropayAtrA (1890)nuM inDiyana AI ona Igliza lAipha' lakhyAM che. (79) muMbaInA pahelA hiMdI myu. kamizanara (1922) bananAra : masAnI rUstamajI pestanajI'dilapharojha' (1876-1966) : ja. muMbaI. 1897mAM 'gapasapa'nA adhipati. 1899mAM kyasare hiMda'nA aMgrejI vibhAganA taMtrI, tyArabAda inDiyana spekTeTara'nA taMtrI. 1922mAM muMbaInA pahelA hiMdI myu. kamizanara banyA. 1939thI 1942 sudhI muMbaI yuni.mAM vAisa cAnselara rahyA. temaNe gujarAtImAM keTalAka graMtho uparAMta 'phoklora ova velsa' uparAMta daseka aMgrejI pustako lakhyAM che. (80) 'mahAdevabhAInI DAyarI' pu. 1 thI 15, mahAtmA gAMdhIjI aMge vipula sAmagrI ApatI viziSTa rojanIzI: (mahAdevabhAI-ja. 1892, mAM, a.1942) teo gAMdhIjInA rahasyamaMtrI hatA. pramANamAM ochA kheDAyelA gujarAtI DAyarI sAhityamAM temanuM pradAna mUlyavAna gaNAya che. (81) nATyakalAnA vizvavikhyAta vidvAna 233 ane lekhaka : caM. cI. mahetA--mahetA caMdravada cImanalAlano janma 1901mAM suratamAM. kavi, nATyakAra AtmakathAkAra, vivecaka, pravAsalekhaka, muMbaI-amadAvAdamAM 'AkAzavANI'nA niyAmaka, pachIthI ma.sa. yuni. ane gujarAta vidyApIThanA nATyavibhAga sAthe saMlagna. aneka dezonI nATyazALAonI ane samakAlIna nATyapravRtti ane temAM joDAyela vyaktionA bahoLA paricayamAM rahyA. temaNe 18 varSanI mahenatathI taiyAra karela aMgrejI graMtha 'bibliogrAphI ova sTejebala plejha ina inDiyana leMgvejhisa'-bhA. 1, 2 (1964, 1965) nATyasaMzodhanano graMtha che jeNe yuropamAM nATyakSetre temane nAmanA apAvI. emAM 19mI-20mI sadImAM bhAratamAM bhajavAyelAM-lakhAyelAM nATakonI varSa-kartA-pAtra pramANe yAdI ApelI che. caM. cI. mahetAe 'akho' (1927), 'AgagADI' (1933), 'narmada' (1937), 'premanuM motI ane bIjAM nATako' (1937), dharAgurjarI' (1968) jevA 29 jeTalA nATyagraMtho ane 11 jeTalA nATyavivecananA graMtho ApyAM che. 'gaThariyAM'nA vividha bhAgomAM AtmakathA-lekhakanA rUpamAM temanuM mahattvanuM pradAna rahyuM che. (82) bhAratIya tattvajJAnane aiti. dRSTie gujarAtImAM nirUpaNa karato pahelo zAstrIya graMthabhAratIya tattvajJAnano itihAsa' : mahetA narmadAzaMkara devazaMkara (1871-1939). gadyakAra, janma naDiyAda. DepyuTI kalekTara banyA pachI 1910thI amadAvAda ane muMbaInI myu.mAM cIpha ophisara ane kiMmazanara banelA (83) gujarAtI lokagItonuM prathama zAstrIya ane yAdagAra saMpAdana : 'lokagIta' (1922)mahetA raNajitarAma vAvAbhAI: (1881-1917 nibaMdhakAra. janma suratamAM. 1904mAM gujarAta sAhitya sabhAnI sthApanA ane tenuM saMcAlana. gujarAtI sAhitya pariSadanA adhivezana, sAkSara jayaMtIonI ujavaNI va.ma agresara. dariyAmAM DUbI javAthI akALe mRtyu. (84) gujarAtI nATyasaMvidhAnanI rIte vyavasthita mAMDaNIvALI pahelI nATyakRti 'gulAba' (1862) taiyAra karanAra : mAraphatiyA nagInadAra tulasIdAsa-'va', ja. 1840-a. 1902. nATakakAra. janma Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 vatana suratamAM. abhyAsa muMbaImAM. 1868mAM ela.ela.bI. thayelA. vaDI adAlatamAM pahelA gujarAtI vakIla. narmadanA 'DAMDiyo'nuM nAmakaraNa karanAra. 'mahArAja lAyabala kesa'mAM narmadanA vakIla tarIkenI kAmagIrI karI. 'gulAba' pAMca aMkanuM nATaka che. (85) gujarAtI nATyasAhityanI zarUAta karanAra : kavi dalapatarAma- temaNe erisTophenisanA bhASAMtara 'lakSmInATaka' (1851) ane 'strIsaMbhASaNa' (1856)thI karelI paraMtu-- (86) gujarAtI bhASAnu (rUpAMtarita) sau paheluM saphaLa raMgamaMcalakSI prahasana-'bhaTTanuM bhopALuM' (1867) : navalarAma lakSmIrAma paMDyA. (vadhu vigata mATe A lekhamAM anyatra juo.) phrenca prahasanakAra moliyara nATakanA philDiMge karelA aMgrejI bhASAMtara 'moka DaoNkTara'nuM gujarAtI rUpAMtara che jemAM eka kanyAnA vRddha AdamI sAthenA lagna aTakAvI kanyAnA priyapAtra sAthe lagna yojavAnuM dhyeya rAkhatI nATakanI sthitine gujarAtI piravezamAM rUpAMtirata karI che. (87) gujarAtI nATyasAhityanuM paheluM prahasana 'mithyAbhimAna' (1871) lakhanAra kavi dalapatarAma hatA. temanA ATha aMka ane paMdara pravezanA prahasanamAM saMskRta nATaka, pAzcAtya raMgabhUmi ane taLapadA bhavAI aMzonI zailInI gUMthaNI dvArA sAhityika guNavattA ane takhtAlAyakIne kAraNe yAdagAra nATakamAM AMdhaLA jIvarAma bhaTTa paraNetara jamanAne teDavA sAsare jatAM potAnA jJAna, kuLa ane paisAnA mithyAbhimAnane lIdhe kaI rIte kamotane pAme che te vastune vaNI lIdhI che. (88) gujarAtI bhASAnuM paheluM karuNAnta nATaka 'lalitAduHkhadarzaka' che, lekhaka hatA dave raNachoDabhAI udayarAma. kajoDAnA lagnanI avadazAno upadeza ApatuM A nATaka muMbaImAM mahetAjIoe bhajaveluM tyArathI gujarAtI nATakanI maMDaLInI sthApanA thayelI ane pachI raNachoDabhAI paNa pArasI raMgabhUmithI alaga phaMTAyA e jotAM raMgabhUminA udbhavavikAsanA saMdarbhamAM paNa A nATaka aiti. mUlya dharAve che. svapna zilpIo (89) bhaTTa gaNapatarAma rAjArAma (18481920) likhita pratApa nATaka' (1917)nI vizeSatA e hatI ke A nATakanA jAhera vAcanaveLA hajAro zrotAnI hAjarI rahetI. temanuM vatana Amoda (ji. bharUca)mAM. janma amadAvAda pAse mosALanA jhANuM gAme. vyavasAye zikSaka hatA. (90) mahetA pratAparAya giradharalAla (a. 1971) 'rAjasthAna lalitakaLA akAdamI'nA prathama adhyakSa banelA. A gujarAtI kavi ane udyogapatine zrImaMta sayAjIrAva gAyakavADa taraphathI 'rAjaratna' ane bhArata sarakAra taraphathI 'padmazrI'no khitAba maLelo. (91) 'gujarAtI zabdakoza' racavAno prathama vicAra ane prAraMbha karanAra koza sAhityana pracchanna prAraMbhaka' mAstara dalapatarAma bhagubhAItemanA prAraMbhanA AdhAre pachIthI mirajhA mahammada kAjhima ane navarojajI pharadUnajIe 'a DikzanarI-gujarAtI enDa iMglIza (1846) zabdakozanI racanA karela. (92) sAhityasamrATa munazI kanaiyAlAla mANekalAla-'ghanazyAma vyAsa' (1887-1971) : navalakathAkAra, nATyakAra, vArtAkAra, caritrakAra, nibaMdhakAra. ja bharUcamAM. 1913mAM muMbaImAM vakIlAtano ane 1922ma 'gujarAta'mAsikano prAraMbha. muMbaI rAjyanA gRhapradhAna (1937), dezanI baMdhAraNasabhAnA sabhya (1948), pachIrtha kendranA kRSipradhAna, 1952nI cUMTaNI pachI u.pradezana rAjyapAla. 1938mAM bhAratIya vidyAbhavananI sthApanA aMgrejImAM paNa cALIseka graMtho ApyAM che. (93) phreMca kathAnA aMgrejI anuvAda para AdhArita ane gujarAtI bhASAnI prathama navalakatha gaNAyelI-'hiMdustAna madhenuM jhUMpaDuM' (1862). kartAmunasaphanA sorAbazA dAdAbhAI hatA. (jo ke kharA arthama gujarAtI bhASAmAM prathama lakhAyela navalakathA 'karaNaghelo'mahetA naMdazaMkara tuLajAzaMkara likhita-gaNAya che.) 'karaNaghelo' karatA cAra varSa pUrve lakhAI hovAne kAraNe arvAcIna gujarAtInI pahelI gadyAtmaka vArtAkRti ema paNa saMdarbha apAya che. visarAyelI A kRtinuM saMpAdana madhusUdana hI pArekhe kareluM. Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 235 svapna zilpIo. (94) (karAMcI) pAka muslima gujarAtI "sauthI suMdara jhaverAta'nI upamA ApelI! sAhityamaMDaLanA pramukha tarIke sevA ApanAra (8) laghulipi' ane "zIghalipi'nA yojaka mustaphA gulAmahusena (1907-1969) : varAchA- : vyAsa harikRSNa mohanalAla (1904-1947) vatana suratanA vatanI. 1937mAM karAMcI gayelA. sAhitya, itihAsa lAThI. vaijJAnika zodhakhoLomAM rasa hato. ane islAmI itihAsa emanAM rUcikSetranA viSayo hovAthI te aMgenAM lekho lakhelAM. (99) gujarAtI bhASAnA vikAsa ane enI vyutpatti aMge pAyAnI vicAraNA karanAra zAstrI (5) gujarAtanA lokasAhityanA uddhAra, (travADI) vrajalAla kALidAsa (1825-1892) : vatana lokasAhityane ziSTa bhogya svarUpamAM rajU karI tene malAtaja, tA. peTalAda, gujarAtI bhASAno itihAsa pratiSThA apAvanAra sAhityakAra jhaveracaMda meghANI (1866), 'utsargamALA' (1870), "dhAtusaMgraha' (1870), (1897-1947). janma-coTIlA, vatana-bagasarA. A kavi, 'garjarabhASAprakAza' (1892) ane "uktisaMgraha' va. navalakathAkAra, vArtAkAra, lokasAhityanA saMzodhaka-saMpAdaka, da, bhASAviSayaka mUlyavAna graMtho emaNe Apela che. bhASAviSayaka mala gAyaka, vivecaka, patrakAra, anuvAdaka, AjhAdInA laDavaiyAne mahAtmA gAMdhIjIe "rASTrIya zAyara'nuM biruda ApeluM. (100) gujarAtamAM prathama hAiku saMgraha subhASa zAhanAM kAvyonI copaDI' (1965) che. zAha (5-a) gujarAtI rAITarsa gilDa, yu.ke.nA subhASa rasikalAla (1941)no ja. borasadamAM. haThIsaMga pramukhapade rahelA menka yAkuba umarajI "maheka vijhayuala ArTa senTara-amadAvAdanA DAyarekTarapade rahI cUkyA TaMkAravI' (ja. 1940)-kavi. janma TaMkArIA, ji. bharUca. che. 'sabarasa' (1913)mAM iMglenDamAM vasatA kavionI kRtionuM (101) zAha sumana goviMdalAla (ja. kAvyasaMgraharUpe saMpAdana che. 1939)nuM "saMracanA ane saMraca' (1986) evuM (96) gujarAtAmA khAcabIno pahelo saMgraha paheluM gujarAtI pustaka che jemAM saMracanAvAdI ane lIlAvatI munazIkRta rekhAcitro : jUnA ane navAM uttarasaMracanAvAdI vivecanabhUmikAne vistArathI (1925) che. saLaMga rIte rajU karela che. vArtAkAra, vivecaka, saMpAdaka, (99-8) gujarAtI sAhityamAM smRticitronuM zAha sumanano janma DabhoImAM. 1977thI guja. yuni. paheluM pustaka "smaraNamukura' (1926) che, lekhaka{ bhASAsAhityabhavanamAM rIDara tarIke rahyA. narasiMharAva diveTiyA che. (10) zukala nathurAma suMdajI (1862(7) 19mI sadImAM gujarAtI 1923)no "nATyazAstra' (1911) graMtha gujarAtI lokasAhityanAM strI-saMzodhaka vADiyA putaLIbAI bhASAmAM prathamavAra bharatanA nATyazAstrano paricaya dhanajIbhAI (1864-1942) saMkalita gIto karAve che. iTAliyana kavinI dRSTie "sauthI suMdara jhaverAta. zukala nathurAmano janma vAMkAneramAM. bhujanI lakhapata mAtra 17 varSanI vaye "strIbodha' sAmayikamAM lakhanAra ane pAThazALAmAM ane kAzImAM vrajabhASAno abhyAsa karelo. 1917thI tenA taMtrI bananAra vADiyA putaLIbAInI ricArDa bhAvanagara, porabaMdara, vAMkAnera rAjyanA rAjakavi hatA. Tempala dvArA "inDiyana enTikverI'mAM lokapracalita vArtAonI 'jhAlAvaMzavAridhi' mATe jANItA che. nATako, kAvyo, anuvAda rajUAta thaI. temAM gujarIno garabo', "narasiMha mahetAnuM Apela che. mAmeruM' ane "pArasI lagnagIto'nuM aMgrejImAM je prakAzana (103) sarpa vize maulika pustaka "sApa" ane thayeluM te iTAliyana kavi prophesara mArko enToniyo kenInIe aMgrejImAMthI anuditta bhAratanA sapa'nA lekhaka vividha bhASAmAM prema ane lagna vizenAM lagabhaga 3000 zakala zivazaMkara prANazaMkara- ja. 1908mAM godharAmAM. gItonA saMcayamAM upayoga karIne vADiyA saMkalita gItone teo navalakathAkAra, saMpAdaka, anuvAdaka hatA. Education International Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 236 (104) gujarAtImAM 'jJAnakoza'ne avatAravAno zeThanA ratanajI pharAmajI (1872- 1965)no mahattvano prayAsa : temaNe 9 khaMDa dharAvato 'jJAnacakra yAne gujarAtI ensAiklopIDiyA' (1899) taiyAra karelo je mANekajI edalajI vAcchA ane aradezara pharAmajI solAnanA jJAnakoza 'sarvavidyA' (1891) pachIno mahattvano prayatna che. (105) bhAratIya sAhityamAM paNa ajoDa : govardhanarAma mAdhavarAma tripAThIkRta gujarAtI mahAnavalakathA sarasvatIcaMdra' bhA. 1-2-3-4 : te 1800 pRSThamAM vistarelI bRhatkAya navalakathA che. e navalakathAnI Aje bhale maryAdAo jaNAya paNa cheka ogaNIsamI sadInA aMta bhAgamAM vividha pAtro dvArA jIvanane je vyApaka saMdarbhamAM tapAsIne mUlavavAno prayatna temAM thayo che tene kAraNe te gujarAtI sAhityamAM to kharI ja paNa samagra bhAratIya sAhityamAM ajoDa che. (106) prAraMbhika arvAcIna gujarAtI sAhityano sarvottama nibaMdhabhaMDAra' : 'sudarzana gadhAvali' (1919)-maNilAla na. dvivedInA 'sudarzana' ane 'priyavaMdA'mAM pragaTa thayelA nibaMdhono saMgraha che. tenI sAmagrI aMge thayelI vicAraNA ane upaDelA vivAdone kAraNe gujarAtI gadyanI zAstrIyacarcAnI kSamatA ghaDAI ane maNilAlane arvAcInayugamAM traNa zreSTha nibaMdhakAromAM sthAna prApta thayuM. (107) gujarAtI bhASAnuM zreSTha zokakAvya'smaraNasaMhitA' (1915) : kavizrI narasiMharAva diveTiyAe putra nalinakAntanA akALa avasAnanA AghAta nimitte mukhyatve harigItachaMdanI madadathI lakhela che. (108) gujarAtI sAhitya vivecanamAM lokasAhitya vivecananI sauprathama vyavasthita carcA karato graMtha 'lokasAhityanuM samAlocana' (1946) che je jhaveracaMda meghANIe 1943mAM Thakkara vasanajI mAdhavajI vyAkhyAnamALAnA upakrame lokasAhitya aMge ApelAM pAMca vyAkhyAnono saMgraha che. ' vyAkhyAna (1) 'kathya bhASAnA sAhitya sImADA'mAM kathya bhASAnA sAhityanI aiti. rIte tathA prAMta prAMtanA lokasAhityanI tulanAtmaka vicAraNA karavAmAM Avela che. svapna zilpIo (2) 'gujarAtanuM lokasAhitya prakaTAvanArA saMskArabaLo'mAM taLapadI soraThI saMskAritAne kendramAM rakhAI che. (3) 'keDI pADanArAo'mAM gujarAtanA lokasAhityanA saMzodhana-vivecanano itihAsa che. (4) svataMtra ane sajIvana srota'mAM vyaktigata kavitA sarjana ane lokakavitAmAM rahelo bheda darzAvAyo che. (5) 'sarvatomukhI samullAsa'mAM lokasAhityanA vividha prakArono paricaya apAyo che. keTalAka vivecakonuM to tyAM sudhI kahevuM che ke A prakArano graMtha apUrva to che ja ane tenA prakAzana pachI paNa tenI bAjumAM rahI zake tevA graMthanuM sthAna khAlI che ! (109) 'vasuMdharAnA vahetA pANI' nAme 1967-68mAM mAtra lokasAhityane dhyAnamAM rAkhIne paheluM sAptAhika prakAzita karanAra rAjakoTanA kavi bAlubhAI vyAsa. [lokasAhitya mATe 'zAradA'(mAM), 'UrminavaracanA'(mA.) 'DAyaro' (trimAsika)nA nAmothI ApaNe paricita hoIe tema bane paraMtu] rAjakoTa khAtenA saurASTramAM lokasAhityanuM paheluM aThavADika 'vasuMdharAnA vahetA pANI' bahAra pADanAra "dhUNIno devatA' kAvyasaMgrahathI jANItA kavizrI bAlubhAI vyAsa hatA je mATe temaNe potAnI Arthika sthitino paNa bhoga Apela. teo TI.vI.nA jANItA hAsyakalAkAra zrI kirITa vyAsanA pitAjI thAya. (110) lokasAhitya ane zabdakozamAM amUlyapradAna 'lokasAhitya zabdakoza' (1978) : trivedI jeThAlAla nArAyaNa ('kavirAja TI. je. nArAyaNa', ja. 1908mAM rAMdhejA, ji. gAMdhInagara)nuM zrImatI maMgaLAgaurI je. trivedI sAthe lokasAhityakSetre amUlya pradAna gaNAya che. temAM cAra hajAra karatAMya vadhu zabdonI vargIkRta goThavaNI karI che tathA lokasAhityanAM svarUpone lagatA zabdo puravaNImAM Apela che. zabdanI vyutpatti, (aMgrejI sAthe) teno artha ane mULa sAhityakRtinI noMdha Apela che. gujarAtanA lokasAhityanuMvividha pradeza ane vividha bolInI rIte vaividhya ahIM joI zakAya che. (111) gujarAtI bhASAno prathama vakhata 'saMta Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo. 237 sAhitya zAdakoza' ApanAra sva. jeThAlAla "kartavyabhUmiti' nAme bhASAMtara karyuM ane 1828mAM potAnA trivedI 'abhyAsakrama'mAMthI "bhUmiti'no bhAga bhASAMtara karIne alaga "saMta sAhitya zabdakoza'nA saMdarbhamAM jANItA vivecaka chApyo hato. pro. anaMtarAya ma. rAvaLa lakhe che ke-"saMto ane maramIonI (114) jUnA kavionA kAvyanuM saMkalanabhajanavANI sAMketika paribhASAne kAraNe AjanA jijJAsuone saMpAdana "kAvyadohana'rUpe prathama ApanAra kavi jANakAranI sahAya vinA durgama lAgatI hoya che. evA jANakAra dalapatarAma DAhyAbhAIe I.sa. 1861mAM pUrNa karyuM, te sahAyaka banavA AvatA A kozanI mUlyavattA tathA upayogitA aMgenI preraNA elekjhAnDara kinloka phorbsa ApI hatI. temAM svayaMspaSTa che....to. pro. DaoN. viSNuprasAda 2. trivedI jevA 84 kavionI kavitA ApavAmAM AvI hatI. tenuM bIjuM pustaka vidvAna lakhe che ke ; "kavi narmadanuM zubha smaraNa karAve evuM sana 1865mAM aMgreja sarakAre temanI pAse pragaTa karAveluM, kAma.....saMto, sUphIo ke yogIone samajavA mATe zrI joke temAM jUnA lakhAyelA jUnA graMtho parathI meLavIne kavitAo trivedIe pramANamAM sarvagrAhI gaNAya evo A koza racyo chApI nathI eTale kavitAnI asala bhASAzailIno paricaya che......" jANItA saMzodhaka pro. DaoN. bhogIlAla sAMDesarAnA ja maLato nathI. zabdomAM joIe to-"....saMtasAhitya zabdakoza'ne huM tyArapachI rAvabahAdura haragoviMdadAsa kAMTAvALA ane AvakAruM chuM, kema ke ApaNA virala saMdarbhagraMthomAM ethI eka bIjA gRhasthoe gujarAtI-jUnI kavitAo ekatra karavA mUlyavAna umero thAya che......." prAcIna kAvya' nAmanuM trimAsika kADheluM. tyArabAda naDiyAdanA khuda saMpAdakazrI jeThAlAlabhAI trivedInA ja zabdomAM catubhAI paTele 'aprasiddha gujarAtI kAvya' nAmanuM sAmayika joIe to-"samagra saMtavANInI koI AdhArabhUta mojaNI thaI kADheluM, teNe suMdara kArya karyuM paNa lAMbu AyuSya bhogavavA nathI. enA rahasyanA ukelanuM kSetra hajI pUruM kheDAyuM nathI. eTale zaktimAna na banyuM ! paraMtu subhAgye di. bahAdura maNibhAI ene lagato koza banAvavAno mArga saraLa na gaNAya....vaLI jazabhAI vaDodarAnA divAnapade AvyA. temanA prayAsathI A jAtano A pahelo prayAsa che. samagra saMtasAhityane sparzato mahArAjA sayAjIrAva gAyakavADe gujarAtI jUnI kavitA prasiddha A jAtano koza gujarAtImAM nathI.... karavAnuM ghaNuM stutyakArya karyuM. A aMge eka kamiTI sthApI jenuM "gujarAtI sAhityakoza (khaMDa : 2, arvAcInakALa) to kAmakAja haragoviMdadAsa kAMTAvAlA saMbhALatA. temanI joDe tyAM sudhI kahe che ke- "jeThAlAla trivedI saMpAdita A kozamAM zAstrI nAthAzaMkara va. hatA. A prayatnathI "prAcIna kAvyamALA' gujarAtI saMtavANI mukhya viSaya hovA chatAM keTalAka hiMdI, prakAzita thayA pachI AnA anusaMdhAnamAM icchArAma sUryarAma rAjasthAnI zabdo paNa upayogI mAnIne sAmila karyA che. zabda, desAInA "bRhat kAvyadohana'nA bhAgonuM kArya paNa eno artha, udAharaNa ane sAthe aMgrejI paryAya ApavAno abhinaMdanapAtra rahyuM. ahIM prayatna che. A kozanuM mahattva mAtra gujarAta mATe nahi, (115) avAcIna gujarAtImAM "kharekharA paNa bhAratanI anya bhASAo mATe paNa che. bhAratIya Arya kavitvayukta padha racanAra' prathama kavi tarIkenuM mAna bhASAonA saMtasAhityanA rahasyane samajavAmAM A koza sva. bhoLAnAtha sArAbhAI diveTiyAne phALe jAya che upayogI che......." kAraNa ke temanA pahelAM dharmaviSayamAM upAlaMbha, cAbakhA, (11) gujarAtImAM bIjagaNitano prAraMbha bodhapradhAna zikSAvacano tema ja kRSNalIlAnAM zRMgArI rasavarNana kepTana jarvisanA graMthanAM gujarAtI bhASAMtararUpe sane 1828thI ja cIlAcAlu rIte lakhAtAM. thayo jo ke tyArabAda pro. jamazedajI dalAle eka akSaragaNita (116) gujarAtImAM kahevatonuM prAraMbhanuM prakAzana sane 1851mAM "kathanAvali'rUpe hatuM, te (11) gujarAtImAM bhamitino prAraMbha-sana sva. maganalAla vakhatacaMda taiyAra karyuM hatuM. 1826mAM kepTana jarvisa le. karnala pAlenA pustakanuM (11) rAvasAheba mahIpatarAma nIlakaMTha lakhyuM. Jain Education Intemational Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 svapna zilpIo. likhita "sAsuvahunI laTAI' nAnI hAsyarasakathA itihAsa' gujarAtImAM tathA gujarAtanA itihAsanuM paheluM pustaka che, sAMsArika vRttAMtanI e pahelIvahelI ja che. navalakathA che. jo ke eka visaMgatatA/praznArtha thAya che ke (119) gujarAtImAM paheluM jIvanacaritra sAmAnya rIte pahelI navalakathA karaNaghelo' gaNAya che. paraMtu | prANalAla mathurAdAsa zAha 'kolaMbasano vRttAMta' sAThInuM vAMmaya' to ema lakhe che ke : "sAsuvahunI laDhAI lakhyuM hatuM. te sane 1852mAM prakAzita thayuM hatuM. to 'karaNaghelo' prasiddha thayuM te pUrvenI che! "gujarAtI bhASAmAM pahelIvahelI lakhAyelI 'navalakathA' te sva. naMdazaMkarano (120) gujarAtImAM prathama mudrita pustaka 'karaNaghelo' che. vastutaH e gujarAtamAM bIjI navalakathA che paNa vidhAsaMgraha pothI' che. koNa jANe keme pahelI gaNAI che....." (kadAca navalakathAnA (121) gujarAtImAM vidhArthIo mATe "hopa zilpavidhAnanI dRSTie 'karaNaghelo'ne prathama sthAna apAyuM haze vAcanAmALA'e pahelI vAcanamALA gaNAya che. A lekhamAM hajI sudhArA-vadhArAne avakAza che. ahIM (118) gujarAtImAM pahelI vakhata itihAsa to mukhya mukhya bAbatono dizAnirdeza saMkSiptamAM kya che. lakhanAra hatA edalajI DosAbhAI. temanuM "gujarAtano sadAcA2 jIvananA tapaHpUjo, saMta tulasIdAsa saMta ekanAtha saMta jJAnezvara bhakta sUradAsa saMta tukArAma rAmale paramazA bhakta narasiMha mahetA saMta kabIra manubhAI paMDitanA saujanyathI Jain Education Intemational Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo sAMprata pratibhAo gujarAtanA vividhakSetromAM saunI eka viziSTa praNAlikA che, saune potapotAnAM avanavAM svarUpo che. jJAtie jJAtie navAM ja rUparaMga che. saMskAra ke saMskRtinuM mApa tenI viziSTatA uparathI nIkaLatuM nathI paNa mAnavajIvananA vikAsamAM, samAjaghaDataranI dizAmAM emaNe ApelA puruSArthanA phALA uparathI ja nakkI thAya che. garavA gujarAtIo dezamAM ane videzamAM Thera Thera patharAyelA che. sau koIe potAnA kSetre potAnI maryAdAmAM rahIne koIe dAnadharmathI, to koIe sevAkAryothI to koIe dharmakAryothI gujarAtanAM nAmane ujALyuM che. 239 AjanA jhaDapathI vikasI rahelA samaye vijJAna, maMtravijJAna, arthakAraNa, rAjakAraNa, udyoga, zikSaNa, sAhitya ke prasAra mAdhyamo Adi kSetromAM potAnAM kuneha kauzalya ane buddhi pratibhAthI AgaLa AvI gujarAtanuM nAma rozana karanAranI saMkhyA nAnIsUnI to nathI ja. A bhUmie jema uttama rAjavIo ke prakhara samAjasudhArako ApyA tema sAhitya ane patrakAratvakSetre AgavI bhAta pADanAra pratibhAo paNa ApaNe pAmyA. sAhasika udyogapatio ane puruSArthI sAhitya sarjako paNa samaye samaye maLatA rahyA che. aneka saMsthAonA sUtradhAra zrI harajIvana velajIbhAI somaiyA tA. 27 me 1926nA jAmanagaramAM janma. zrI harajIvanabhAInuM jIvana nAnapaNathI ja saMgharSamaya rahyuM hatuM. vidyAbhyAsa daramyAna ja pUjya pitAzrInuM duHkhada avasAna thatAM kuTuMbanI samagra javAbadArI temanA zire AvI paDI. inTara ArTsa sudhIno abhyAsa paDato mUkI temaNe bahAranI duniyAmAM pagaraNa AraMbhyAM. vhAiTa ve leDalo zuM.mAM vinDo DekoreTara, mULajI jeThA mArakeTamAM nokarI i. sa. 1946mAM. mAtra vIsaja varSanI vaye koTana vesTano svataMtra dhaMdho zarU karyo paNa temAM saphaLatA na rahetAM jUnI moTara vecavAno vyavasAya zarU karyo. 1950mAM alhAbAda ane lakhanaumAM nasIba ajamAvavA kApaDanI dukAna karI, paNa nasIba be DagalAM AgaLa ane AgaLa. kauTuMbika kAraNosara muMbaI pAchA pharavuM paDyuM. Ama jIvana saMgharSa cAlu rahetAM nirAza na thatAM temaNe esa.ke. zeThiyA kaMpanImAM selsamenazipa svIkArI ane kAryazaktithI jhaDapI pragati sAdhatAM teo kaMpanInA DAyarekTarapade pahoMcyA. 1952thI 1960 daramyAna e kaMpanI vatI mIThAnI nikAsa prakriyA daramyAna bhArata sarakAranA pratinidhi maMDaLanA eka sabhya tarIke cAra vakhata jApAnanI mulAkAta lIdhI ane te pachI A ja vyavasAyanA utkarSa mATe 1965mAM dakSiNa amerikA - brAjhila vagere paradezamAM ghUmyA. 1969mAM saMgharSano bIjo tabakko zarU thayo. koka ane kola vyavasAyamAM koliyArI dvArA vividha udyogamAM koka-kola saplAya karavA isTarna esosieTeDa kola korporezananI sthApanA karI ane uttarottara pragati sAdhatA rahyA, sAthe sAthe esosieTeDa kemikalsa siMDikeTa vyavasAya paNa zarU karyo. jAhera sevA kSetre paNa temanuM anudAna viziSTa rahyuM hatuM. muMbaI madhyenAM vividha rASTrIya temaja AMtararASTrIya maMDaLo, saMsthAo-klabonA sUtradhAra kakSAnA sabhyapada dvArA teo viziSTa sevAyajJa pradAna karatA rahyA che. mahilA utkarSa kAryamAM paNa agrapade rahyA che. A sarva sevAyajJamAM dharmapatnI a.sau. haMsAbenano mahattvano sAtha rahyo che. A anvaye temane mahArASTra sarakAra taraphathI je.pI.nI padavI cha varSa sudhI zobhatI hatI. vyApAra kSetre nipuNatA prApta thatAM 1993mAM temane ughogaratna evorDa prApta thayo hato. tathA 1995mAM javAharalAla naheru ekSelansa evorDa paNa prApta thayo hato. temanA dareka vakhatanA saphaLa prayatnathI prerAIne sarakAre pharIne jApAna mokalyA ane dareka vakhatanI jema moTI saphaLatA Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 meLavI. temane saMtAnamAM be putrIo ane ekha putra che. bhagavAna zrIjI bAvAnI kRpAdRSTithI moTI putrI amadAvAdanA prasiddha kaisare hindunA mAlikanA putra DaoN. lavakumAra sAthae lagnathI joDAyA. temanI putrI Aje amadAvAdamAM eDIzana pablika prosIkyuTara che. nAnIputrI paNa ejyukezanala parivAranA putravadhU che. je nAnI uMmare roTarI klabanA InaravIla ceramena banyA che. dhArmikakSetre paNa teo agrapade rahyA che. vividhakSetromAM teno dAnapravAha cAlu rahyo che. temanA pitAzrInA nAme eka baherAMmUMgAM bALakonI zALA paNa pragatimAna rahI che. temanAM mAtuzrI tathA pitAzrInA smaraNArthe be alaga alaga TrasTa dvArA temanI sevA-pravRtti avirata cAlu rahI che. zrI hasamukharAya vanamALIdAsa mahetA ananya zraddhA, avizrAnta parizrama kheDIne muMbaImAM bilDaronI prathama haroLamAM sthAna pAmanAra zrI hasamukhabhAI vI. mahetA saurASTragoMDalanA vatanI che, temanI janmabhUmi che. ghaNA varSothI muMbaIne potAnuM kAryakSetra banAvyuM che tejasvI buddhizakti, vicAra-zakti ane kuzaLa kAryazaktithI muMbaImAM vardhamAna bilDarsa ane nirmANa grupa bilDarsamAM bhAgIdAra tarIke kAryamagna rahI khUba nAmanA meLavela che uparAMta saMskAra ane sevAparAyaNatAnA sadguNothI zobhatA zrI hasamukhabhAIne dharmano vAraso bacapaNathI maLyo che, AthI dhArmika AyojanamAM mahattvano phALo ApI jIvana sArthaka karI rahyA che. zrI hasamukhabhAIe samRddhinA zikhare pahoMcavA chatAM mithyA unmAda kyAreya sevyo nathI. dharmaparAyaNatA ane samAjasevAnA Adarzane haMmezAM najara samakSa rAkhIne kAma karI rahyA che. jaina saMpradAyonA badhAM ja sAdhusAdhvIjIo taraphano temano ananya pUjyabhAva ane vaiyAvacca Adino bhaktibhAva jovA maLe che. sevAbhAvanAthI bhareluM temanuM samagra jIvana saune preraNAnI saurabha sudIrgha samaya sudhI arpatuM rahe tevI amArI hArdika zubhecchAo che. jIvananA svapnAMo ane kAryo mAtra taraMgI manorathathI nahIM paNa satata udyama ane puruSArthathI ja phaLe che. e sUtrAnusAra temanI pragati uttarottara thatI rahI. Ama zraddhApUrNa haiye unnatinA zikhare pahoMcA sAthe sevAbhAvI sakhAvatI puruSa tarIke samAjamAM sarvatra sammAna pAmyA che. emanI AjanI bhavya pragati emanAM jIvana ane kAryonI pratyakSa ane prazasya siddhirUpa che. vardhamAna . svapna zilpIo bilDarsa ane nirmANa grupa bilDarsamAM bhAgIdAra tarIke rahIne dhaMdhAnI dareka kSitijane uttarottara vikasAve che. zrI hasamukhabhAI potAnI vyAvasAyika pravRttionI sAthe anya sAMskRtika kAryone uttejana ApavAmAM tana, mana, dhanapUrvakano phALo ApatA rahyA che. temanAM kuneha, kAbeliyAta ane kAryadakSatAnuM prasaMgopAta bahumAna thatuM rahyuM che. potAnA vyavasAyamAM sAhasa puruSArtha ane dIrghadRSTi vaDe pragati karavAnI sAthe namra bhAvathI potAnA svabhAvamAM rahelA paropakAra ane samAjazreyanA mahAna guNo paNa jovA maLe che. eka saphaLa jatanetA, samAjasevaka ane udyogapati zrI hariharabhAI maNibhAI paTela samAjasevAne kSetre noMdhapAtra phALo ApI rahelA zrI hariharabhAI paTela koI agamya zakti, zraddhA, vizvAsa, hiMmata ane haiyA- ukalata vaDe svajanothI dUra mahArASTranA godiyA zaheramAM varSo pahelAM jaIne tyAMnI prajA vacce aneka kaSTo sahana karIne vasyA ane temanuM tapa phaLyuM. mAnavajIvananA ghora aMdhakAramAM sevAbhAvanAnI jyota jalatI rAkhanAra gharadIvaDAothI ja mAnavajAta ujjavaLa che. zrI hariharabhAI paTela mULa gujarAtanA carotaranA gAma oDanA gauravazALI ratna gaNAyA che, Aje goMdiyAnA gUMgaLAtA janajIvanamAM nUtanaprakAza ane preraNA pAtharatA rahyA che. pATIdAra parivAramAM temano janma kalakattAmAM thayo. 1934nA eprilanI e trevIsamI tArIkha hatI. saMskArI vAtAvaraNamAM temanuM lAlanapAlana thayuM, mAMgalika dharmano vAraso maLyo. zrI hariharabhAI inTara sudhInA abhyAsa pachI goMdiyAmAM vaDIloe sthApelA bIDI-pattAMnA udyogamAM sAmela thayA. audyogika kSetre goMdiyAnI maNibhAI caturabhAI paTela enDa kuMA.e A udyogamAM zreSTha pragati saMpAdana karelI che. A peDhInI zAkhAo baMgALa, bihAra, rAjasthAna sudhI vistarelI che. peDhInA teo eka bhAgIdAra che. audyogika pragati ane vikAsanI sAthesAthe samAjasevAnI varSo jUnI temanI bhAvanAne paNa baLa maLyuM ane janasamUhamAM temanuM vyaktitva khIlI UThyuM. svabhAve nirdoSa ane nisvArtha Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo bhAvanAne kAraNe saunA prItipAtra banI gayA ane prakAzamAM AvyA. goMdiyAnI mahAnagarapAlikAmAM sAta varSa membara tarIke ane pachI traNa varSa adhyakSapade rahelA. mogarIvALA mesarsa caturabhAI bhAIlAlabhAI paTela enDa kuM.mAM temanA pitAzrI bhAgIdAra hatA. kALAntare kaMpanInuM vibhAjana thayuM. Aje A dhaMdhAmAM temanI peDhI TocanuM sthAna dharAve che. dhaMdhAkIya pravRttimAM jeTalo rasa eTalo ja balke vizeSa sAmAjika, sAMskRtika, zaikSaNika ane Itara pravRttimAM rasa letA rahIne samAjasevAne kSetre yazasvI pradAna arpaNa karI rahyA che. teoe sthApelI bukabeMka pravRttimAM 5000thI vadhu bALakone pustakamadada tathA ziSyavRttio dvArA madadarUpa thatAM rahyA che. lAyansa klaba oDa taraphathI paNa temane sAruM evuM mAnapatra maLyuM hatuM. bharoDA hAIskUlano rajatajayaMti mahotsava temanA adhyakSapade UjavAyo hato. goMdiyA jillAnA ciracADabAMdha gAme hariharabhAInA nAme hAiskUla tathA jUniyara koleja cAle che. adAsI gAmamAM paNa temanA nAme hAiskUla cAle che. sonI gAmamAM paNa temanA pitAzrI maNibhAI IzvarabhAI paTelane nAme hAiskUla tathA juniyara koleja cAle che. yuvA koMgresa goMdiyAnA adhyakSapade varSo sudhI rahyA che. jillA koMgresanA sakriya sadasya rahyA che. temanAM mAtuzrI sva.pU. caMcaLabahena maNibhAI paTelanA puNya smaraNArthe teo badhA bhAIoe gAma oDane AzIrvAda nAme vADI bAMdhI ApI. gAmaloko ane AsapAsanI janatA mATe kharekhara AzIrvAdarUpa kAma karyuM. gujarAtI keLavaNI maMDaLa godiyAmAM hAla TrasTImaMDaLanA saciva, relve eDavAijharI borDanA sadasya ane bajaraMga vyAyAma zALAnA chellAM covIza varSathI pramukha che. Ama samAjajIvananA tamAma kSetre mokhare che. samAjanA pratyeka nAnAM moTA prasaMgo ane utsavomAM AgevAnI bharyo bhAga lIdho che. goMdiyA jillAnA goregAMva tAlukAmAM AvelA gAma gidhADImAM paNa temanAM mAtuzrI caMcaLabahena maNibhAI paTela hAiskUla ane juniyara koleja cAle che. goMdiyA jillAnA goregAMvamAM paNa indirAbahena haribhAI paTela vijJAna vidyAlaya (sAyansa koleja) cAle che. nagara durgAutsava samitinA durgAcoka goMdiyAnA pAMtrIza varSathI adhyakSa che. 1990thI 1994 sudhI pAMca varSa mahArASTravidhAnasabhAmAM goMdiyA dhArAsabhya tarIke sevA ApI che, zrI hariharabhAI paTele temanuM samagra jIvana lokakalyANa mATe samarpita kareluM che. teo dIrgha kALa sudhI Ama janatAnA sAcA pratinidhi banI rahyA. zahera goMdiyA ane rAjya mahArASTranI AbAdI mATe ane lokonI sukhAkArI mATe emaNe athAga prayatno karyA che. temanuM pradAna grAmINa vistAromAM vizeSa rahyuM che. 241 bAbAsAheba AMbeDakaranA anuyAyIomAM teo lokapriya banyA che, temanA vyaktitvamAM rahelAM saraLatA, niSpakSatA, prAmANiktA jevA guNo preraNAdAyI banI rahyA che. zrI dinezacaMdra dvArakAdAsa saravaiyA saurASTramAM umarALA pAse bajuDa gAmanA tA. 25-632nA roja sikaMdarAbAda (dakSiNa) janma thayo. sevA ane samarpaNanA ucca guNothI opatuM aneruM vyaktitva dharAvanAra pratibhAsaMpanna zrI dinezacaMdra dvArakAdAsa saravaiyA, janmabhUmi sikaMdarAbAdamAM B. Com. sudhInuM zikSaNa laI C.A. no korsa hAtha dharyo. zaikSaNika kArakirdI hovA chatAM temanA pitAzrI dvArakAdAsabhAI saravaiyAnI nAdurasta tabiyatanA kAraNe raMga tathA kemikalanA dhaMdhAmAM joDAyA ane bombe kalara ejansImAM dhaMdho dhapAvyo. abhyAsakALathI ja ApanAmAM netRtva ane sevAnA guNo hovAthI jyAM teo gujarAtI prAthamika zALAmAM vidyArthI hatA te ja saMsthAnA AgaLa jatA prathama vidyArthI hatA teo saMsthAnA mAnad maMtrI banyA ane khUba ja saphaLatApUrvaka vahIvaTa karyo. sevAmaMDaLamAM gesTahAusa, sArvajanika hola va. sthApavAmAM siMhaphALo rahyo. zikSaNa ane sAmAjika kSetre saphaLa netRtvathI ane suMdara vahIvaTakartA tarIke nAmanA prApta karyA bAda, vepArI AlamanA praznone vAcA ApavA sikaMdarAbAdamAM DAijha ane kemikala maracanTa esosiezananI sthApanA karI. selsaTeksanA prazna AMdhra sarakAra sAthe saMgharSa karI saphaLa netRtva karI bahumAna prApta karyuM. aneka kSetre yogadAna hovAthI lAyansa klaba sikaMdarAbAdamAM cArTarDa sabhAsada tarIke niyukta thayA. muMbaI khAte paNa jJAna, anubhava ane kuzaLa netRtvano lAbha temanI jJAti zrI ghoghArI dazA zrImALI jJAti, muMbaIne maLyo. jJAtinI vividha pravRttimAM tana-mana ane dhanathI temanuM yogadAna rahyuM. jJAtinA TrasTI, vAisa ceramena, ceramena tathA pramukha tarIke rahI ApanA vizALa anubhava, saphaLa saMcAlana ane vahIvaTI kunehano lAbha jJAtine maLyo. jJAtijano mATe saMvedanazIla kartavyaparAyaNa, spaSTa vaktA, tvarita nirNayazakti dharAvanAra ane bauddhika sukAnI tarIke Ape samAjamAM eka AgavuM sthAna prApta karyuM. Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242 muMbaInI roTarI klaba opha bombe senTralanA cArTarDa membara thayA tema ja TrasTI rahyA. dinezabhAInA putro-samIra saravaiyA-haidarAbAdanI phekTarI SALICYLATES & CHEMICAL (P) LTD saMbhALe che ane nAno putra : ketana saravaiyA-COLORBAND DYESTUFFS (P) LTD.nA nAme raMgo/kemikalanuM kAmakAja saMbhALe che. nAnapaNathI ja krikeTa, sAhitya ane sevAmAM rasa. krikeTa klaba tathA maMDaLo sthApyAM. Social Activities karelI. lohANA samAjanA sevAbhAvI agraNI sajjana sva. zrI velajI dAmodara somaiyA saurASTranI dharatI para dIvAnaparaMparAne paNa AMTI de evA je gaNyAgAMThyA mutsaddI kArabhArIo jJAtimAM thaI gayA che. emAMnA eka sva. zrI velajI dAmodara hatA. temano janma jAmanagaramAM I.sa. 1875mAM thayo hato ne e jamAnA pramANe sAmAnya zikSaNa bAda nokarIthI zarUAta karIne teo dIvAna narabherAma bhagavAnajInA kArabhArI pade pahoMcyA hatA. teo jeTalA dharmapremI ne sAlasa svabhAvanA hatA, eTalA ja nIDara ne spaSTavaktA hoI bhalabhalAne paNa potAnAM vaktavyathI AMjI detA ne satya kahetAM jarApaNa acakAtA nahotA. eTale ja prAmANika dIvAna narabherAmabhAInA khAsa mAnItA banyA hatA. ne varSo sudhI temanA TrasTanA menejIMga TrasTI pade rahyA hatA. jAmanagara jJAti mahAjananA pramukhapade rahIne temaNe jJAtinI varSo sudhI sevA bajAvI hatI, eTaluM ja nahIM bhAvanagara khAte 1912mAM maLelI samasta lohANApariSadamAM kAryavAhaka sabhya tarIke temaNe noMdhapAtra phALo Apyo hato ne ghaNAM lokopayogI kAryo karyAM hatAM. pAchaLathI muMbaI AvIne rahyA hatA ane mULajI jeThA mArakeTamAM velajI dAmodara enDa kaMpanIne nAme dukAna karI kApaDanA vepAramAM paDyA hatA ane muMbaInI jJAtinI pravRttimAM paNa sakriya rasa laI potAnI sevAbhAvanA ane kAryazaktino paricaya Apyo hato. jJAtinA AjanA keTalAka agraNIone muMbaI lAvavAmAM temano phALo che. e samayamAM temanuM ghara ghaNI vakhata vatanathI svapna zilpIo AvanArAo mATe dharmazALA jevuM banI rahyuM hatuM. teo saunuM premathI svAgata karatA, yogya salAha ApatA. temaNe potAne mATe koIpaNa saMkucita vicAra na rAkhatA potAnA ke gharanA bALakono paNa vicArana karatA. parajJAtinA lagabhaga 31 laganamAM kapaDA, dAgInA, vyavahAra vageremAM madadarUpa thatAM. jJAtinA A vIra mutsaddI ane sevAbhAvI dharma premI sajjananuM I. sa. 1946mAM 71 varSanI vaye avasAna thayuM. surezabhAI koThArI jenA namra, nirAbhimAnI, naiSThika ane niSkalaMka vyaktitvanA vaividhyamAM satata vahetI vahAlapanuM vajUda vartAya che, jenAM dareka kAryamAM pariNAmanI pUrNatAnA parizramano pamarATa maheke che, tevA surezabhAI koThArI AMtararASTrIya phalaka para kAryarata mahetA grupa opha kaMpanIjhanA Public Relation Executive nA ati mahattvanA ucca hoddA para satata vyasta hovA chatAMya samAja sAthe sAtatyapUrNa saMparkamAM rahI eka mamatALu mArgadarzaka tarIke hUMpha ane hAmano niraMtara abhiSeka karatA rahyA che te sahu mATe utsAhapreraka che. saMskAra ane sAhityanA saMgama samA surezabhAInI AtmIya nikaTatA pAmanAra sahu koIe temane svarUponA vaividhyamAM joyA che, jANyA che ane mana bharIne mANyA che. RjuhRdayI mitra tarIke mitro para sadAya snehavarSA karatA, porabaMdara sthita AryakanyA gurukuLanI bauddhika sabhAmAM videzanA mAnyavara bauddhiko sAthe vicAra-vimarza karatA, karmaTha 'lAyana' tarIke lAyana jagatanA utkRSTa paraphormansa mATe satata ane sakhata parizrama karatA surezabhAInuM bahuAyAmI vyaktitva AjanI yuvA peDhI mATe AdarzarUpa che. lAyansa vartuLomAM paNa surezabhAInuM viziSTa pradAna rahyuM che. netRtvanI paribhASAmAM satata navAM parimANo ane navA AyAmonA prayogakartA surezabhAIne utkRSTa yogadAna badala lAyansa kalabanA AMtararASTrIya pramukhe lIDarazipa evorDa enAyata karI golDameDalathI sanmAnyA te temanI kAryakuzaLatA ane karmaniSThAne zreSTha AdarAMjali arpavA barAbara che. eTaluM ja nahIM DisTrikaTa gavarnara tarIkenA netRtva heThaLa temanI DisTrikTa gujarAta, mahArASTra, rAjasthAna ane madhyapradezanI banelI malTIpala DisTrikTamAM 18 malTIpala evorDa prApta karyA, je lAyansa itihAsamAM javalleja banatI ghaTanA che. sevAnA kSetre zAzvata prematattvane pAmanArA surezabhAIe jaina sozyala grupanA nAnAmAM nAnA kAmane temaja kAryakarane potAnI nipuNatA dvArA pUrI lagana ane dakSatAthI nyAya Apyo che. Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo 243 saurASTra rIjiyananA ceramenanI rUe karela vividha kAryo ane tenAM pAchaLanuM prayojana jaina yuvaka-yuvatio mATe preraka ane zreyaka AyojanamAM temanI sudRDha saMkalpa-zaktino sumeLa ane vidvattApUrNa puravAra thayuM che. vicakSaNatAnI vyAvahAriktAno ahesAsa sahu anubhavI zakyA. A sarve pravRttiomAM pravRtta hovA chatAMya surezabhAI, A ja guNonI guNavattAe ane arihaMtamAM temanI asIma Indian Nation Trust for Art & cultural AsthAe AMtararASTrIya AgevAnInA AkAzamAM viharatA karyA Haritage -New Delhi nA kokanvinara tarIke kalAane 1994-95mAM jaina sozyalagrupa pheDarezananA AMtararASTrIya saMskRtinI paraMparAne punarjIvita karI rahyA che. taduparAMta pramukha tarIke varaNI pAmyA. porabaMdara sthita AryakanyA gurukuLanA mAnad maMtrI tarIke paNa A ja samayagALA daramiyAna jaina sozyala grupa satata pravRtta rahyA che. kaccha-saurASTra lokakalA phAunDezananA TrasTI pheDarezananA pAMcamAM AMtararASTrIya adhivezananA Ayojana tarIke teo vatananI vividha vRtti-pravRttio sAthe veLAe 6000thI paNa vadhu sabhyo temanuM saloNuM sAMnidhya pAmI satata jaDAyelA rahyA che tema ja reDakrosa ane zakyAM. surezabhAImAM rahelI netatvanI naitikatAno. kAryakaronI horTikalcarala sosAyaTInA sevAkIya kAryomAM teo sakriyapaNe vRttine pravRttimAM badalavAnI pravINatAnAM sau pratyakSa sAkSI banyAM. saMkaLAyelA che. sau joI zakyAM AmaMtritone AvakAravAnI temanI aMtarabhInI puruSArthanA pratIka samAM AtithyabhAvanAne! sau joI zakyAM temanI saMyojananI pratibaddhatAne ! ghaDIe ghaDInI ghaTamALa jANe pahelethI ja ghaDAyelI zrI ramaNikalAla kezavajI na hoya ! sAMskRtika kAryakrama hoya ke prIti bhojananI vyavasthA hoya zrI ramaNikabhAI prabaLa ke pachI bauddhikonI sabhAmAM 6000 AmaMtritonA utsAhano puruSArtha ane daDha saMkalpa eka UmaLako hoya A sarvemAM temanI kArya pratyenI niraMtara niSThAnuM sAmAnya mAnavImAMthI jANItI nirUpaNa jovA maLyuM, adbhuta ! saMsthA banyA. zUnyamAMthI navasarjana | Js G pheDarezananAM AMtararASTrIya pramukhapada daramyAna karyuM. temanA komaLa hRdayamAM teozrIe deza paradezamAM patharAyela tatkAlIna 162 jaina sozyala garIba, tavaMgara saune mATe sarakhuM grupsamAMthI mahattama 152 gruponI zubhecchA mulAkAta laI dUra- sthAna che. mAtA pAnIbahenanA sudUra vaselA jaina bhAIone bhAtIgaLa bhomakAnA bhAIcArAno peTamAM hatA tyAre ja pitAnuM chatra snehabhIno saMdeza pAThavI AvyA. vizvanA khUNekhUNe jaI gumAvyuM, paraMtu mAtA pAnIbahene mAnI mamatA ane pitAno anekatAne ektAmAM parivartita karatI evI Js 6 saMsthAnuM prema tathA protsAhana baMne ApyA. saMvardhana karI AvyA. cAMpAberAjA nAnuM gAma. cAra dhoraNa sudhI tyAM Motivation, leadership style, Effective public speaking, goal setting process, time abhyAsa karI vadhu abhyAsa mATe lAkhAbAvaLa gayA. tyAM management jevA aneka viSayo para temanuM nokhuM - anokhuM sAta dhoraNa sudhI bhaNyA. pachI visA osavALa borDiMgamAM prabhutva hovAne kAraNe deza-videzamAM slAiDasanA sathavAre aneka rahI navAnagara hAiskUlamAM ramaNikabhAI dhoraNa-11 sudhI varkazopa saMyojI netRtvanI bIjI haroLa taiyAra karavAmAM zrI bhaNyA. Arthika saMkaDAmaNanA kAraNe AgaLa abhyAsa na surezabhAInuM pradAna prazaMsanIya banyuM che. karatAM muMbaInI eka AyAta-nikAsa peDhImAM kAme lAgI teozrInA A kAryakALa daramyAna lakhela ane prakAzita gayA. tyAM mAphaka na AvatAM janmabhUminuM RNa adA karavA karela 'gAiDa lAina buka mArgadarzanano mahAsAgara puravAra thaI, ane mAtAne sathavAro ApavA vatana cAMpAberAjA pAchA pharyA. temaja teoe taiyAra karela progrAma plAnara' jena sozyala grupanA osavALa samAjanA zrI premacaMda popaTa caMdariyA, itihAsamAM sImAcihna rUpa che. temanA pramukhapada daramyAna yuvAno jeo isTa AphrikA ane hAlAramAM bAhoza vyApArI tarIke mATe 'yuvAphorama' pravRttino zAnadAra zubhAraMbha thayo ane aMdAje 30thI vadhu yuvAphoramanI sthApanA karI. Aje AvI pravRttio jANItA hatA, teo ramaNikabhAInA pitAzrInA mitra hatA. temaNe ramaNikabhAIne jAmanagaramAM nathubhAI khetazInI peDhImAM karatAM, Jain Education Interational Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 kAma apAvyuM. kaMpanIno hisAba-kitAba ane kAgaLo vyavasthita karavAnuM kAma ramaNikabhAIne soMpAyuM. sArA saMjogo thatAM bIjA traNa bhAIonI bhAgIdArImAM brAsapArTano dhaMdho zarU karyo. tA. 5-12-1965nA roja lIlAvaMtIbahena sAthe lagna thayAM. sAkSAt lakSmInAM pagalAM gharamAM paDatAM ja dhaMdho dhamadhokAra cAlyo ane bhAgIdArImAMthI chUTI 'meTAlika inDasTrIjha' nAme svataMtra dhaMdho zarU karyo, je hajI cAle che. 1971mAM hariyA eksaporTa li.mAM DAyarekTara thayA. ramaNikabhAIne have sAmAjika kAryo ane samAjanAM nabaLAM, abhaNa, ajJAna lokone madada karavAnI lagana lAgI. A mATe temaNe ko. opa. benkanA DAyarekTara tarIke ane gausevA mahAabhiyAna TrasTa, ke. je. dozI mahilA koleja TrasTa, navAnagara cembara opha komarsa, navAnagara benka, aMgrejI mAdhyamanI poliTekanika koleja, aMgrejI mAdhyamanI zALA, aMgrejI mAdhyamanI komarsa koleja, bI.bI.e. ane ema.bI.e. koleja vagere vividha kSetromAM vividha kAmagIrI karI je-te kSetrane vikasita karyA. ahIM lakhI che e sivAya paNa ghaNI ja saMsthAomAM ramaNikabhAI vividha svarUpe sevA ApI rahyA che. ramaNikabhAIne maLatA yazamAM emanAM guNavAna patnI lIlAvaMtIbahena paNa sarakhAM bhAgIdAra che. osavALonA gauravasamA ArAdhanA dhAma' ane 'kuMvarabhAInI dharmazALA' enA purAvA che. zrImatI lIlAvaMtIbahena sAmAjikSetre ghaNuM yogadAna Ape che ane aneka saMsthAo sAthe saMkaLAyelA che. mahilA ko. opa. benkanA sthApaka, DAyarekTara, 'srIniketana sevA saMsthA' vageremAM sevA Ape che. emanA baMne putro sonIla ane himeza baMne bI.koma. karI hAlamAM potAnAM udyoga-vepAra saMbhALe che. sonIlabhAInAM patnI mInAkSIbahena ane himezabhAInAM patnI rUpalabahena Adarza putravadhUnI bhUmikA bhajave che. parivAranAM dareka kAryomAM pUrato sahayoga Ape che. emanI dIkarI pati kamalezane enA dhaMdhAmAM sAtha Ape che. aMte ApaNe A piravArane zubhecchA pAThavI khUba samAjasevA karI zake ane sAmAjika, dhArmika, Arthika, vyApArika tamAma kSetre saphaLatAne vare tevI Izvarane prArthanA karIe. Jain Education Intemational svapna zilpIo pAlitANAnA jaina gurukuLanuM gaurava zrI kAMtilAla bAlacaMda pArekha pAlitANA yazovijaya jaina gurukuLanA gauravazALI ratna gaNAtA zrI kAntibhAI mULa jhAlAvADanA vatanI che. raMgUnamAM eksaporTa--imporTanuM sAruM kAmakAja hatuM. barmAnI rAjakIya paristhiti palaTAtAM raMgUna khAteno vyavasAya sameTI lIdho. jaina gurukuLa pAlitANAmAM temaNe meTrika sudhIno abhyAsa pUrNa karI teo vadhu abhyAsArthe muMbaInI mazahUra siDanahAma kolejamAM joDAyA. kolejamAM temanAM A varSonI kArakirdI ghaNI ja tejasvI hatI. prativarSa UMcA naMbare pAsa thaI bI.komano abhyAsa pUrNa karI sI.e. thavAnI tIvra utkaMThAne laIne muMbaInI jANItI peDhI mesarsa chogalamala enDa kuM|. mAM joDAyA, jyAM temaNe peDhIno pUrNa vizvAsa saMpAdana karyo ane icchita kSetre ghaNuM ja jJAnasaMpAdana karyuM. 1959mAM temanA sahAdhyAyI zrI mohanalAla jainanA sahakAra sAthe bhAgIdArImAM mesarsa jaina, pArekha enDa kuM. cArTaDa ekAunTanTasa peDhInI zarUAta karI. pistAlIza varSanI vaye temaNe prApta karelI siddhi kharekhara prazaMsApAtra che. hAlamAM ghaNI vyApArI peDhIonA inkamaTeksa ane selsaTeksanA salAhakAra tarIke sArI sevA ApI rahyA che. ghaNI zaikSaNika saMsthAo sAthe saMkaLAyelA che. dharmAnurAga ane sevAbhAvanAthI emanuM jIvana surabhita che. jaina samAja teo mATe gaurava laI zake che. temanI vinamratA emanA pratye bhAre moTuM bahumAna upajAve tevI che. potAnA vyavasAyamAM khyAti prApta karanAra zrI kAntibhAIe jJAti ane samAjasevAnI koI taka javA dIdhI nathI. nirAbhimAnI ane paragaju svabhAvanA zrI kAntibhAI kahevA karatAM karavAmAM vizeSa mAne che. emanI zraddhA, zakti, sAdhanA ane siddhinuM pratIka to mAtRsaMsthA gurukuLane teo haMmezAM yAda karatA rahyA che. ApabaLe AgaLa AvI gurukuLanuM gaurava vadhAryuM che. Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo zikSaNasamarpita zrImatI uSAbahena jAnI zrI gulAbabhAI jAnI gujarAtanA zikSaNajagatanI arUMdhatI ane vasiSTha samAna belaDI eTale rAjakoTanI suvikhyAta zikSaNasaMsthA sisTara niveditA zaikSaNika saMkula ane sisTara niveditA niraMtara zikSaNa kendra tathA prinsipAla DI. pI. jozI pablika lAibrerInAM saMsthApako zrImatI uSAbahena jAnI ane zrI gulAbabhAI jAnI. samagra zikSaNajagatamAM jANItuM A jAnI daMpatI' eTale samarpaNa, niSThA, prayogazIlatA ane tejasvitAno paryAya. saMskRtanA prakAMDa paMDita prinsipAla DI. pI. jozI ane saMgIta kaLAnAM upAsaka zrImatI ramAbahenanAM dvitIya saMtAna uSAbahena. gharanuM vAtAvaraNavidyAlakSI, adhyAtmalakSI ane saMskAritAthI sabhara. prAthamika zikSaNano prAraMbha suratanI AI.pI. mizana skUlathI thayo. pitAjI suratathI rAjakoTa dharmendrasiMhajI kolejamAM AvatA bAkIno prAthamika zALAno abhyAsa rAjakoTanI AI.pI. mizana skUlamAM pUrNa karyo. mAdhyamika zikSaNa vanitA vizrAma, rAjakoTamAM lIdhuM, jyAre kaoNleja-zikSaNa dharmendrasiMhajI kaoNleja, rAjakoTa ane zAmaLadAsa kaoNleja, bhAvanagaramAM laI, samAjazAstranA viSaya sAthe bI.e. thayAM. AgaLa arthazAstranA viSaya sAthe ema.e. ane bI.eD. thayAM. mAdhyamika ane kaoNleja abhyAsa daramiyAna sAhitya, vaktRtva ane ramatagamatanI pravRttiomAM teo sakriya rIte bhAga letAM ane spardhAomAM vijetA thatAM. kizorI uSAbahene mAtAnI chatrachAyA gumAvI. paraMtu 245 pitAe temane mAtAnI khoTa kyAreya lAgavA na dIdhI. pitAe vArasAmAM keLavaNI, vAcana ane pustakaprema ApyAM. potAnI adhyApaka tarIkenI kArakirdIno prAraMbha uSAbahene darabAra gopALadAsa mahAvidyAlaya, aliyAbADAmAM arthazAstranAM adhyApikA tarIkenI sevAothI karyo, paraMtu nizcaya karyo AjIvana vidyArthInI banI rahevAno. gulAbabhAI dharmendrasiMhajI kaoNlejanI sarakArI nokarI choDI prinsipAla harasukhabhAI saMghavInI sAthe sarvodaya keLavaNI samAjanI virANI ArTsa enDa kaoNmarsa kaoNlejamAM joDAyA. gAMdhIvicArathI raMgAyelA ane zistanA AgrahI prAdhyApaka gulAbabhAIe kaoNlejanA vidyArthIone khAdIno gaNaveza paheratAM karyA. uSAbahena tathA gulAbabhAI kaoNlejamAM sahAdhyAyI hatA tyAre sAthe besIne vAMcelA normana kajhInsanA pustaka 'vI Tu gedhara'nI buniyAda para sAthImAMthI jIvanasAthI banyAM. gAMdhIjIe prabodhelI sAdAIthI lagnavidhi saMpanna thayo. baMnee vrata lIdhuM, AjIvana AbhUSaNa na paheravAnuM ane sada vIryam vAvaE / nA maMtra sAthe kaoNlejamAM sAthe besIne sevelAM sapanAMo sAkAra karavA kRtizIla thayAM. jAnI daMpatI prAraMbhathI ja gAMdhIjI, vinobA, zrI zrImA zAradAmaNidevI, pU. rAmakRSNadeva ane vivekAnaMdajInA vicArothI raMgAyelA. rAmakRSNa Azrama, rAjakoTanA svAmI AtmasthAnaMdajInA premAgrahathI teo AzramanAM dIkSita thaI cUkyAM hatAM. 1967mAM sisTara niveditAnI janmazatAbdI bhAratabharamAM UjavAI rahI hatI tyAre uSAbahena ane gulAbabhAIe kaoNlejomAM sisTara niveditAnA pradAna aMgenAM vyAkhyAno utsAhabhera yojyAM. kaoNlejamAM suMdara kAma karavA badala pUjya svAmI AtmasthAnaMdajIe abhinaMdana ApyAM ane sAthosAtha kaoNleja-zikSaNane badale sisTara niveditAnI jema bALazikSaNa ane mahilA-utkarSanuM pAyAnuM kAma hAtha dharIne sAcI aMjali ApavA preraka sUcana karyuM. svAmIjInA Adezano svIkAra karI bannee kaoNleja-yunivarsiTInI lAbhaprada ane ezoArAmavALI ucca kArakirdIno tyAga karavAno asAmAnya nirNaya lIdho ane 1968mAM sisTara niveditA ceriTebala TrasTanI sthApanA karI. rAmakRSNanagaranA potAnA vidyArthIonI saMkhyAthI sisTara niveditA gharamAM 17 Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 svapna zilpIo bAlamaMdirano prAraMbha karyo. vAlIonA premAgrahane vaza thaI puraskArathI zikSaNajagata dvArA jANe ke saMsthAnA sthApako 1969mAM jJAnadIpa prAthamika zALA ane 1970mAM zrImatI uSAbahena jAnI ane zrI gulAbabhAI jAnInA jJAnajyota mAdhyamika zALAno prAraMbha karyo. saMsthAno dhyeya zaikSaNika tapano RNasvIkAra karI bhAvAMjali arpavAmAM AvI. maMtra che : 'vivAre anvIkSAma'-ame savicAranI zodha saMsthAnA cAlIsamAM janmadinane vadhAvavAmAM Avyo! karIe chIe. 1968mAM jAnI daMpatIe vAveluM bIja temanA gAMdhIjInA Adarzo ane vicArone varelAM A jAnIathAga prayatna ane tapathI Aje zikSaNanuM vizALa vaTavRkSa daMpatie nizcaya karyo gAMdhIjInA ekAda vicArane mUrtimaMta banI gayuM che. karavAno. gAMdhIjInI mukhya ciMtA hatI AjhAdI pachInA potAnA cokkasa mUlyo ane siddhAMtone kendramAM rAkhIne bhAratanAM gAmaDAMonA zikSaNanI. A vicArane pakaDIne grAmya A zikSaNasaMsthAe guNAtmaka vikAsa karyo che. bAlamaMdirathI zALAonI zikSaNa sudhAraNAno eka projekTa vicAryo. 'sisTara mAMDIne dhoraNa dasa sudhI eka ja varga ane badhI ja zikSaNa- niveditA skUla ona vahIlsa' cauda varSa pUrve 17 grAmya zAkhAono eka ja samaya. mUlyazikSaNa, pravRtti dvArA zikSaNa, zALAo ane 6000 vidyArthIonA utkarSanI javAbadArI mAtRbhASAmAM zikSaNa ane sahazikSaNa e cAra A imAratanA sAthe 1994mAM prAraMbha thayela A projekTathI Aje rAjakoTa, pAyA che. A zikSaNa saMsthA gAMdhIvicArazreNInAM prabhAvaka jAmanagara ane surendranagara jillAnAM 43 gAmaDAMnI 60 mUlyonI sAthesAthe zikSaNanI adyatana TeknolojI ane zALAonA 450 zikSako ane 18000 jeTalA vidyArthIo kamyuTara zikSaNano zikSaNamAM viniyoga karanArI gujarAtanI lAbhAnvita thaI rahyA che. A kAryakramamAM yu.esa.e.nI zera prAraMbhanI zALAo paikInI eka rahI che. gujarAtI mAdhyama enDa kera phAunDezana saMsthAno Arthika sahayoga rahelo che. hovA chatAM Adhunika yuganI jarUriyAtone najaramAM rAkhIne zrImatI uSAbahena ane zrI gulAbabhAI zaikSaNika uttama aMgrejI zikSaNa ApavAnI ahIM vyavasthA thayelI che. vicAronA prasAra mATe "samugAra' vaimAsikanuM prakAzana kArya zikSaNamAM aneka navA prayogo karavAmAM AvyA che, jemAM kare che. A sAmayikane tenI guNavattAne kAraNe gujarAtI projekTa-paddhati, hastalikhita aMka prakAzana, vAcanazibiro, DAyajesTa tarIke vAcako ane zikSaNasaMsthAo dvArA vadhAvI zALAmAM bukazaoNpa, mUlyazikSaNa vagere mukhya che. A paikInA levAmAM AvyuM che. "samudgAra'mAM prakAzita thatAM zrI keTalAka dhyAnAkarSaka prayogono gujarAta sarakAre svIkAra karI gulAbabhAI jAnInA taMtrI- lekha zikSaNajagata mATe pravartamAna samagra gujarAta rAjyamAM amala karAvela che. je A prayogonI sthAnika ane jAgatika samasyAone ujAgara karanArA hoya saphaLatAnuM pramANa che. jAnI daMpatI avAranavAra kahe che ke che. vAcako taraphathI je pratibhAva maLatA rahe che te khUba ja "amAruM kAma "sAro mANasa taiyAra karavAnuM che". zikSaNanuM protsAhaka hoya che. amane AnaMda che ke 'samudgAra'nA evA kArya bALakane sAro mANasa, sAro nAgarika, sArA bhAvaka ane vAcako paNa che ke jemaNe Aja sudhInA prakAzita thayelA badhA sAro sarjaka taiyAra karavAnuM che. bAkInI yogyatAono ja pa6 aMko saMgrahita karela che. potAnA vyasta jIvana vacce ApameLe prAdurbhAva thaze. zALAnI mulAkAte bhArata ane paNa samaya meLavIne zikSaNa ane sAhityanA vividha viSayone gujarAtanA sAhityakAro, kalAkAro, adhyAtmapuruSo, kendramAM rAkhI bannee sisTara niveditA smRtigraMtha, sisTara adhikArIo, samAjasevako ane vividha kSetranA mAMdhAtAo niveditA zizu aMka, sisTara niveditA dazAbdI mahotsava padhAre che ane preraNA Ape che. sisTara niveditA skUlane vizeSAMka, sisTara niveditA rajata jayaMtI mahotsava vizeSAMka, gujarAta rAjyano 1990-91nA varSa mATeno "gujarAtanI phUlonA hastAkSara, be-pAMca phUlaDAM, punita tapayAtrA-sisTara zreSTha zALA evorDa' paNa prApta thayo che. zaikSaNika guNavattAmAM niveditA, lokamAtA niveditA, vatsala vidhApuruSa-prinsipAla zreSThatAnI A paraMparA cAlu ja rahI che. Disembara-2017mAM DI. pI. jozI, bAlavikAsa yAtrA, pAtheya, zreSTha videzI sisTara niveditA skUlane sarakArazrI dvArA rAjakoTanI zreSTha bAlavArtAo, mA te mA, volTa DIjhanI, phlorensa nAiTiMgela, zALA jAhera karI sanmAnita karI prazastipatra ane rU. dasa te zikSaka kahevAya, tejasvinIo, eka saMkalpa : eka tapa, hajArano rokaDa puraskAra enAyata karavAmAM Avyo. A gAMdhI darzana, smarAmi sundaram jevAM pustako lakhyAM che ane Jain Education Intemational Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo prakAzita karyAM che, je sAhityanI uttama koTi samAM che. uSAbahena ane gulAbabhAI bannene vAMcavAno ane anyane vAMcatAM karavAno anahada zokha che. A mATe teo vAcanazibiro, 'lekhinI'nI pravRtti ane graMthagoSThinI pravRtti calAve che. uSAbahena ane gulAbabhAInuM sAmAjika jIvana paNa vividhatAothI sabhara che. uSAbahena 28 jeTalI saMsthAo sAthe saMkaLAyelA che jemAM akhila hinda mahilA pariSadanI rASTrIya kArobArInA sabhya, akhila hinda mahilA pariSada, saurASTra zAkhAnA maMtrI, gujarAta rAjya skAuTagAiDa saMghanA upapramukha, rAjakoTa jillAnA gAiDa kamiznara, jesIreTanA sthApaka pramukha, strIniketana, snAtikA milananA maMtrI, naitika svAsthya saMgha, saMskRta vizva pariSada, rAmakRSNanagara mahilA maMDaLa, samasta brahmasamAja mahilA maMDaLa, aMdha mahilA vikAsagRha, gujarAta rAjya AcArya saMgha, ola inDiyA reDionI salAhakAra samitinA sabhya, saurASTra horTikalcara sosAyaTInAM hoddedAra rahI cUkyA che. mahilA jAgRti ane zasaktikaraNanA himAyatI che. gulAbabhAI gujarAtanI judI judI 35 saMsthAo sAthe sakriya rIte saMkaLAyela che. gulAbabhAI gujarAta rAjya nUtana bAlazikSaNa saMghanA pramukha, rAmakRSNa Azrama, rAjakoTanI salAhakAra samitinA sabhya, gAMdhIsmRtinA TrasTI, saurASTra yunivarsiTInA seneTa sabhya, kaoNleja TIcarsa esosiezananA kanvInara, sarvodaya keLavaNI samAjanA joinTa sekreTarI, philATelika esosiezananA pramukha, rAjakoTa jesIsa northanA sthApaka pramukha, zALAsaMcAlakamaMDaLanA sekreTarI, 'samanvaya' saMsthAnA agragaNya sabhya, grAhakasurakSA saMghanA TrasTI, gijubhAI janmazatAbdI tathA tArAbahena moDaka janmazatAbdI samitinA maMtrI, gujarAta keLavaNI pariSada tathA zALA zikSaNa paMcanA kArobArI sabhya, niveditAnagara ko-opareTiva hAusiMga sosAyaTInA pramukha tarIke sevA ApI cUkyA che. uSAbahena ane gulAbabhAIe amerikA, keneDA, phrAMsa tathA iTAlIno pravAsa karela che. prasiddhithI aLagA rahenArAM A jAnI daMpatIne temanI zikSaNa ane samAjasevAnI kRtajJatAnA bhAgarUpe dezavidezamAMthI aneka evorDjha prApta thayA che, jeno yaza pote na svIkAratAM potAnA sAthI kAryakarone ane thayelA kAryane Ape che. zrImatI uSAbahenane prApta thayelA Jain Education Intemational 247 mahattvanA puraskAromAM besTa jesIreTa, gujarAta sarakAra taraphathI gujarAtanI zreSTha zALA evorDa, morabI samasta brahmasamAja mahilA pariSada taraphathI zreSTha zikSaNazAstrIno evorDa, saragama klaba dvArA nArIsevA sanmAna, 'samanvaya' saMsthA dvArA gujarAtano zreSTha zikSaNazAstrIno evorDa, amerikana bAyaoNgrAphikala insTiTyUTa, rAle, northa kerolinA, yu.esa.e. dvArA vumana oNpha dha yara-2002 evorDa, inTaranezanala byujha hu opha prophezanala enDa bijhanesa vumana taraphathI 2002nA varSano prophezanala enDa bijhanesavumana evorDa, saragama klaba, rAjakoTa taraphathI Topa Tena vumana opha rAjakoTa, gujarAta strI-keLavaNI maMDaLa taraphathI zrImatI indrAbA bhogIndrarAva diveTiyA evorDa, saragama klaba, rAjakoTa taraphathI zaikSaNika kSetre uttama pradAna ApavA badala sanmAna, inTaranezanala esosiezana opha ejyukeTarsa phora varDa pIsa dvArA DaoN. esa. rAdhAkRSNana evorDa, yaMga mensa gAMdhIana esosiezana dvArA 'azoka goMdhiyA evorDa', bhAratanA rASTrapati DaoN. e.pI.je. abdula kalAmanA haste rASTrapati bhavana-dilhImAM bhArata skAuTa-gAiDa dvArA sIlvara sTAra evorDa' jevA evorDjha prApta thayA che. dvArA zrI gulAbabhAI jAnIne prApta thayelA mahattvanA saMsthA puraskAromAM 'samanvaya' gujarAtanA zreSTha zikSaNazAstrI, besTa jesIjha evorDa, besTa sITIjhana opha inDiyA evorDa, inTaranezanala phrenDazIpa sosAyaTI oNpha inDiyA dvArA evorDa opha ekselansa ina dha phIlDa opha ejyukezana, amerikana bAyogrAphikala insTITyUTa, rAle, northa kerolInA, yu.esa.e. dvArA varSa 2001no amerikana meDala opha onara, sosAyaTI opha globala yuniTI, dilhI dvArA nobala sana opha inDiyA, inTaranezanala saksesa evaranesa, nyU dilhI taraphathI glorI opha inDiyA evorDa, amerikana bAyaoNgrAphikala insTITyUTa, rAle, northa kerolinA, yu.esa.e. dvArA varSa 2002no mena opha dha yara evorDa, inTaranezanala esosiezana opha ejyukeTarsa phora varDa pIsa dvArA DaoN. esa. rAdhAkRSNana evorDa, yaMga mensa gAMdhIana esosiezana dvArA 'azoka goMdhiyA evorDa', inTaranezanala bAyogrAphikala senTara, kembrija, iMglenDa dvArA lIDiMga ejyukeTarsa opha dha varlDa 2007 evorDa' tathA pleTo evorDa' jevA evorDajha prApta thayA che. Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248 temanAM banne saMtAno pratibhA-saMpanna che. putrI vibhAvarI ArkiTekTa ane inTiriyara DijhAinara che. amerikAnI lujhiyAnA Teka yunivarsiTImAM inTiriyara DijhAina DipArTamenTamAM vaDA tarIke kArya kare che. putra AnaMda ema. esa. kampyUTara sAyansa), ema.bI.e. thayela che. amerikAmAM sAutha kerolinAmAM kolaMbiAmAM blukrosa bluzilDa kaMpanImAM UMcA hoddA para kArya kare che. putravadhU kAnana phijhiyotherApisTa che ane tyAMnI hospiTalamAM kArya kare che. uSAbahenane vAcana, lekhana, bAgakAma, kalAnA nAjUka namUnAnA saMgraha, saMgIta, pravAsa, ghara goThavaNI tathA beDamInTanano zokha che. gulAbabhAIne vAcana, lekhana, pravAsa, phoTogrAphI tathA bAgakAmano zokha che. Aja dezavidezamAM temanAM vidyArthIo ucca sthAnoe bhakta dhruva svAmI rAmadAsa Jain Education Intemational amAra svapna zilpIo rahelAM che ane potAnA sadbhAgyano yaza khUba ja namratApUrvaka vaMdanIya guruo zrImatI uSAbahena ane zrI gulAbabhAIne Ape che. zikSaNakSetramAM A daMpatIne je sAcuM lAge te kArya AraMbha kare che ane tene samAjamAM svIkRta karavA satata puruSArtha kare che. kyAreka thAka lAge tyAre bALadevone prasanna joI pharI sphUrti meLave che. vartamAna zikSaNavyavasthA vize koI vyathA vyakta kare tyAre A jAnI daMpatIno eka ja javAba hoya ke "aMdhakAranI phariyAda karavAne badale nAnakaDuM prakAzita koDiyuM banI thAya eTaluM karIe." ane kavi zrI uzananI uktionuM smaraNa karatAM hasatAM-hasatAM jaNAve ke-- bhakta prahalAda jIvananA tapaHpUjo caitanya mahAprabhu manubhAI paMDitanA saujanyathI "koka jaNe to karavuM paDaze, bhAI! eka jaNe to karavuM paDaze, bhAI! kazuMye na karavAnI kevI tAmasa A harIphAI ?'' mIrAMbAI mahAtmA gAMdhIjI, Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 With Best Compliments From..... nesco Nesco Limited * ENGINEERING, * EXIBITIONS, * PROPERTY DEVELOPMENT, * INFOTECH Western Express Highway, Goregaon (E), MUMBAI-400063 Phone: 2685 4019, 2685 5943, 2685 4757 Fax: 2685 4935, 2685 4569, 2685 7926 E-mail: bec@bom5.vsnl.net.in Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - vana vize karI , ane Ajeja : Taanie (dharmamArganA prabhAvako pravAsIo che ACT 'samAgIdArImAM vadhAro karI * sArapanI sugaMdha vidhakSetranI vaMdanIya vibhUtio * zabdabrahmanA sAdhako, alakhanA ArAdhako, svaranA upAsako , * dhamAlyAnamAM saMRAramUtio : puNya khaMtibhAo ka Jain Education Intemational Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo sApanI sugaMdha samAjajIvananA vividhakSetromAM saunI eka viziSTa praNAlikA che. saune potapotAnAM avanavAM svarUpo che, navAM navAM rUparaMga che. saMskAra ke saMskRtinuM mApa tenI viziSTatA uparathI nIkaLatuM nathI paNa mAnavajIvananA vikAsamAM samAjaghaDataranI dizAmAM, rojarojanA dainika jIvanamAM ApelA prAmANika puruSArthanA phALA u52thI ja nakkI thAya che. saue potapotAnI maryAdAmAM rahIne-koIe dAnadharmathI to koIe sevAkAryothI samAjajIvanane eka spaSTa mArga batAvyo che. potAnA aMgatajIvanamAM nItimattAnA ucca dhoraNane AtmasAta karI anekoe ApaNI AMgaLI cIMdhI che. vividhakSetranA AvA rUDA mAnavIono paricaya karAve che pU. paM. zrI guNasuMdara vijayajI gaNivarya mahArAja. pU. AcAryazrI vijaya bhuvanabhAnusUrijI ma.nA vineya pU. paM. zrI guNasuMdara vijayajI gaNivara mahArAja preraNA : vijaya bhuvanabhAnusUrijI ma.nI janmazatAbdI vi.saM. 1960-2067 prasaMgopAta jainadharmanI ati prAcInatAno paricaya karAvanAra pU.A.zrI vijayabhuvanabhAnusUrijI ma.nA ziSyaratna vardhamAna AyaMbila oLI 100+29nA ArAdhaka paM.pU.zrI bhuvanasuMdaravijayajI gaNivara tathA pU.paM.zrI guNasuMdaravijayajI ma.sA. jemano 34 varSano dIkSAparyAya che. A baMne sahodaro navAM navAM saMzodhana ane ciMtana sAhityamAM khUba ja rasa-ruci dharAve che. pU.paM.zrI guNasuMdaravijayajI mahArAjazrIe pU. gurudevanI kRpAthI ane amarelI ToLiyA parivAranI udAratApUrvaka rajA laIne dIkSA lIdhI. pUjyazrInI saMyamayAtrA jJAna, dhyAna ane zAsanasevA Adi suMdara rIte cAlI rahyAM che. sAdara vaMdanAvalI --saMpAdaka sadAcArapremInuM jabbara samarpaNa ahIM zIlano mahimA pUrvanA RRSi-munio je gAya che te joIe :-azuddhacittavALA paNa je bhavya jIvo mAtra kAyAthI ja brahmacarya dhAraNa kare che, teo paNa cokkasa pAMcamA brahma devalokamAM utpanna thAya che. agnimAM praveza karavo sAro che, vizuddha evAM kAryo karavAM dvArA maraNane bheTavuM te sAruM che; paNa lIdhelA vratano bhaMga karavo sAro nathI; zIlanuM khaMDana karIne jIvana jIvavuM sAruM nathI. sajjana puruSo jema bIjAnuM eThuM ke viSTAnuM bhojana karatA nathI; tema bIjAnI strIne bhogavatA nathI. je durAcArI ane nindita puruSo che te kUtarAnI jema eThuM-jUduM khAvAsvarUpa bIjAnI strInI sAthe durAcAra sevana kare che; zIla e zreSTha 251 AbhUSaNa che, e sarvasva che, e potAnA jIvana jevuM che, tethI ja zIlapremIne zIlathI adhika bIjuM kAMI ja nathI. nirmaLa zIlavALo bhavya AtmA A lokamAM yaza ane kIrti pAme che, e sarva janavallabha hoya che ja. e paralokamAM zubhagRtabhAgI bane che. ahIM ApaNe vartamAnakAlIna eka atyaMta zIlapriyA jaina bahenanI vAta karavI che. rAjakoTanAM e putrI paraNIne verAvaLa zaheramAM AvyAM. zvasura pakSamAM be ja puruSo. eka pati ane bIjA pitAtulya sasarAjI. A sivAya sAsu-naNaMda vagere strIvarga koI ja nahIM. lagnanA 4-5 divasamAM ja cakora A zIlavallabhA bahenane potAnA sasarAno potAnA taranA durAcArano anekAneka Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 252 vANI-vartAva dvArA aNasAra AvI gayo. emaNe potAnA patine badhI ja pitA taraphanI zIla saMbaMdhI harakatanI vAta savinaya jaNAvI.....paNa, A zuM? patino nirlajjatApUrNa javAba maLyo. "mArA mAtAjIne gujarI gayAne vIza varSa thaI gayAM che; pitAjInuM jIvana AnA kAraNe nIrasa banyuM che; mArI tane sAmethI rajA che. pitAjInA jIvanane sarasa banAvavA-emanI je icchAo hoya te tuM pUrNa kara! mArI tane lIlI jhaMDI che." patinA sadAcArahIna zabdo sAMbhaLI sadAcArapriya patnI halabalI UThI...vADa ja jyAre cIbhaDA gaLe tyAre phariyAda kone karavI? te ja rAtrie teNI pitAne ghera AvI gaI. bhaNelI eNIne zikSikAnI suMdara nokarI maLI gaI. punaH ghera AvI javAnA patinA ghaNA ghaNA saMdezAo maLyA, paNa sadAcArazIla eNIne AvI vAta maMjUra thAya ja zI rIte? eNI to ahIM pitAjIne ghera sadguNapUrNa jIvana vitAvatI hatI. aDhAra varSe pati pAMca-sAta svajano-snehIone laIne Avyo...."pitAjI have paraloka sidhAvyA che....mArI bhUla thaI gaI ke huM tArA sadguNone samajI na zakyo...mane mApha kara! ghera Ava! tArA mATe have mArA taraphathI badhI ja nirbhayatA samajI leje." patinA salajja-samaryAda zabdo para vizvAsa rAkhI A zIlapriyA bahena patinA ghera AvI. sadAcArayukta jIvana vitAvavA dvArA AnaMdamagna che. sadAcArapremI A bahena mArA saMsArI saMbaMdhI che. emanuM nAma-ThAma-ThekANuM ApavuM zakya nathI. bAkI A kALamAM paNa ``If character is lost, everything is lost" svarUpa satya jemanA hRdayamAM sthira thayuM che evAM sadguNapremIonA AdhAre ja A pRthvI TakI rahI che evo vizvAsa jo manamAM majabUta thaI jAya to vAha! bhaI vAha ! jinabhakti-mAtRbhakti-nyAyapriyatA emanuM nAma madhubahena caMdrakAMta parIkha. kAMdIvalI vesTamAM potAnuM eka suMdara gRha jinamaMdira emaNe banAvyuM che. jinabhaktipriya A bahena mAtRbhaktipriya paNa kharAM ja. emaNe potAnI janmadAtrI mAnI 25 varasa sudhI khUba suMdara sevA karI. 94 varSanAM emanAM mAtAjI paNa gajabanAM jinabhaktipriya. AnaMdaghanajI mahArAjanAM stavano zAstrIya saMgItamAM suMdara rIte gAyA kare. are! emanA jIvananA cheka chellA divasomAM emaNe bhAvathI AvAM 25 stavano, svapna zilpIo puNyaprakAzanuM stavana suMdara rIte gAI khudane ane AjubAjuvALAM anekane khuza karI dIdhelAM. madhubahena sarakAranA bahu UMcA hoddedAra gejheTeDa adhikArI. e dhAre to uparanA paisA ghaNA kamAI zake, pa nyAyapriya A bahena evA anyAya-anIti ne paisA tarapha lalacAyAM nahIM, e keTaluM moTuM Azcarya! dhanya! dhanya! madhubahena ane jayazrIbahena mAsI-bhANeja thAya. (prasaM jANyo aSADha 2062). harAmanuM na joIe emanuM nAma kaMcanalAla mohanalAla pAnAcaMda bhAvasA kaDodarAvALA. AjathI (saM. 2062)thI lagabhaga 39 varara pahelAMnI vAta che. prabhubhakta emaNe luvArA gAmamAM jamI bhADe laI enA upara makAna bAMdheluM. badalAyelA sarakArra kAyadA mujaba e enA mAlika samAna banI gayelA hatA, paNa nyAyapriya emaNe pote bAMdhelA makAna sahita e jamIna ena mULa mAlikane pAchI ApI dIdhI. "mAre harAmanuM kAMI ja joIe." evI suMdara bhAvanAvALA emane dhanyavAda ! suratamAM mocI jJAtinA saMsthAnA makAnamAM bhADe raheta gujarAta sarakAranA bAMdhakAmakhAtAnA eka gejheTeDa kakSAnA jai adhikArIne makAna bArobAra bIjA bhADuAtane ApI de ta sArI rakama potAne maLI zake ema hatI, paraMtu potAnI badarla thatAM bhADAnuM makAna khAlI karI emaNe e saMsthAnA vizvasta soMpI dIdhuM anyAyanA dhanane jatuM karavAnA sattvavALA e adhikArIne dhanya! dhanya! bhagavAna mere bhI hai eka jainetaranI jinabhakti (satya hakIkata) (sAMbhaLI 2061 vaizAkha A vAta zrI AdinAtha jinAlaya-maMDapesara roDa borIvalI vesTa, muMbaInI che. zAMtArAma nAmanA maMDapakonTrAkTare koI eka zubhaprasaMga para zrI saMgha mATe maMDapa bAMdha Apyo. e mATenuM bila ApavAnuM kahetAM eNe bila rUA 35000=00nuM banAvyuM. TrasTIoe hisAba gaNI kahyuM "zAMtArAma! bilanI vyAjabI rakama to 28000=00 jerva thAya che." "Apane bolA to maine bila diyA hai, Apa jaM Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo 253 rakama daMge mujhe maMjUra hai." zAMtArAmanI bhASAmAM saraLatAno A vayovRddha zrAvake potAnI lakSmI aneka rIte dAnamAM TaMkAra hato. TrasTIe ene 28000=00 cUkavyA to A vahevaDAvI che, sAdharmika bhakti to emano atyaMta priya viSaya. zAMtArAme rUA. pa000=00 TrasTInA hAthamAM ApyA ane AjanI tArIkhe paNa teoe bane AMkho gumAvI hovA chatAM jaNAvyuM "ye rakama se bhagavAnakI suMdara AMgI banAnA." 8-10 saMbaMdhIo pAsethI sAMbhaLI jIva-vicAra, navatattvanI bIjA koI prasaMgamAM divALI AsapAsanA divasomAM A gAthA gokhe che. aneka sAmAyika kare che. emanuM nAma zAMtArAme zrI AdinAtha jinAlayamAM khUba suMdara lAiTonI racanA khaMbhAtavAsI tArAcaMda aMbAlAla zAha (hAla muMbaI) dhanya! karI maMdirane suzobhita banAvyuM. AnuM bila mAMgavAmAM AvyuM to dhanya! (eka satya hakIkata) zAMtArAma kahe "bhagavAna sirpha Apake nahIM hai, mere bhI hai, yaha zreSTha vaidha che tribhuvanabhAnu paramAtmA merI bhakti hai, isakA bila lene kI bAta hI nahIM hai." emane pratijJApUrvaka nitya ekAsaNAM cAlatAM hatAM, AnuM nAma zAstrasApekSatA muMbaIthI paMjAba vagere sthaLe jAya, bhojanazALA na hoya to paNa AjanA (vi.saM. 2060. ogasTa 2004) e emane sAdharmika bhaktirUpe ekAsaNAnI sagavaDatA maLI jatI AcArya pUrve paMnyAsajI hatA tyAranI A vAta che. sAdhune "eka hatI. eka vakhata emane bhayaMkara jherI meleriyA thayo "traNa bhavaM ca bhoyaNuM' bhojana eka ja vAra levAnI vAta mULa mArge samaya davA levAnI ane te paNa bhojana bAda ja' evo che. e vAta eozrI sArI rIte jANatA hatA, paNa savAranA DokTarono khAsa abhiprAya-Agraha hato. gaMbhIra A bimArImAM nokArazI (janmAka) vAparyA vagara zarIra sAtha ApavA taiyAra emaNe be divasanAM ekAsaNAM to karyA ja. emane ekAsaNAM nahotuM, vAparyA vagara pittano prakopa thAya, mAthAno duHkhAvo choDavAnI jarA paNa icchA nahIM-vItarAga, sarvajJa, tribhuvanabhAnuM thAya. emaNe navakArazI karavAno mArga svIkAryo, paNa mAtra be paramAtmAnA sevakane AvA vakhate arihaMta adhika yAda Ave ja. lukhkhA khAkharA ane vadhAryA vagaranI moLI dALa je gRhasthonA eo bhagavAnanA maMdiramAM gayA, DaoNkTaranI phI emane gharamAMthI maLI zakatI hatI tenAthI ja calAvyuM. e paMnyAsajI bacAvavAnI vAta ja nahotI. e phI rUpe emaNe prabhunA bhaMDAramAM ma.zrIe A rIte nokArazIthI be dravyathI doDha varasa sudhI karI. rUA. 5000=00 nAkhyA ane prabhune prArthanA karI, "devAdhideva! zAstrasApekSatAnI ane apavAdamArganA upayogamAM paNa mArI nitya ekAsaNAnI pratijJA akhaMDa rAkhaje." e pachIthI jayaNAsaha keTalI AtmajAgRti! dhanya! dhanya! emano tAva UtarI gayo...AvA aneka prasaMgamAM e bhagavAnane ja zreSTha vaidya gaNI potAno keisa soMpI de che. Aja (vi.saM. AMkho bane gaI paNa 2062 vaizAkha) emane satata Nonstop cauda varSathI ekAsaNAM AMtaracakSu khullAM ja che cAle che; vacce upavAsa AvI jAya. muMdrA-kaccha nivAsI, suMdara Aje (vi.saM. 2062 vaizAkha) e zrAvakanI uMmara 80 gRha jinamaMdiravALA, hAla muMbaI-goregAMva, vesTamAM rahetA e varSanI che. emaNe potAnA jIvanamAM pAMca karoDathI adhika suzrAvakanuM nAma azokabhAI mahetA. saMkhyAmAM navakAra mahAmaMtrano jApa karela che. dararoja snAtra, mAtRbhakti saha jinabhakti jinabhakti, jApamAM sAro evo samaya zubhamAM pasAra kare che. eozrI upadhAna tapamAM hatA. samAcAra maLyA ke tamArI dukAna e vakhate kalakattAmAM isTa inDiyA kaMpanI rAjya karatI (sonAnI-hIrAnI) saMpUrNa luMTAI gaI che. tamo upadhAnamAMthI hatI. kalakattAmAM eka aMgrejanI dukAne jinabhaktipriya eka nIkaLI ghera Avo. emane 'aDhAriyuM pUruM thayuM hatuM paNa baMgALI bAbu caDI gayA ane alaga alaga vastunA bhAva caudazanA nIkaLAya nahIM e zAstrIya niyama mujaba e nIkaLavA pUchavA lAgyA. nArAja thayelo aMgreja bolyo "bhAvo zuM pUchataiyAra na thayA. sadaguruoe samajAvI emane nIkaLavAnI chaTa pUcha karo cho, je vastu kharIdavI hoya te kharIdI lo." have ApI. emanA putranI AMgaLI dukAnanI luMTa vakhate kapAI gaI. eka ja prazna pUchavo che, "bolo AkhI dukAnano bhAva zuM?" khUba lohI nIkaLyuM, paNa A suputra vicAre che ke have mAre "eka lAkha rUpiyA." gussAmAM aMgreja bolyo. pelA bAbue aMjanazalAkAmAM prabhunA mAtA-pitA banavAno cAnsa nahIM rahe. e rakama turta cUkavI dIdhI. ghera jaI jinezvarabhaktivALI mAtAne Jain Education Intemational Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 vAta karI to eNI kahe "A kAca kATagolamAM jinamaMdiramAM lagAvI de." bAbue ema karavA dvArA mAtAnI ane jinezvaranI bhaktino lahAvo lIdho. e glAsa vAstavika 20 lAkhanI kiMmatanA hatA. Aje paNa A jinAlayamAM kAcanAM bAraNAM vidyamAna che. jinabhaktipriya-mAtRbhakta udAradila e zrAvakanuMto vaDodarA gayA. to ahIM aNasamaja-abhaNa AdivAsIoe zubha nAma bAbu lakSmIpatisiMhajI. svapna zilpIo sarakArI polisa to hatI ja, paNa sattAno upayoga nahIM karavAnI sUcanA-vALI. eo jIpamAM besIne ravAnA thAya e vakhate ja uparI adhikArIno phona saMdezo Avyo. emane saMdezA mujaba vaDodarA javAnuM thayuM. kAmagIrI nIcenA sTAphane soMpI e dRDha praNidhAnanI jabbara tAkAta TekarI para AvI rahelA sarakArI mANasone TekarI parathI ja bhayaMkara pattharamAro karyo, nIcenA sTAphanA mukhya adhikArIne AnAthI khUba ja IjA thaI-eo motanA mukhamAMthI mAMDa mAMDa bacyA paNa traNa mahinA sudhI pathArIvaza rahI ghaNI zArIrika vedanAno bhoga banyA...mukhya adhikArI ekjhikyuTiva ijanerane A saMkaTamAMthI AbAda bacAva maLyo. hamaNAM eka satya hakIkata vAMcavAmAM AvI. saurASTranA eka moTA zaheramAM eka 55 varasanA bhAI rahe. emane joradAra hArTaeTeka Avyo. be mAsanI bimArI rahI. emane jIvanadAna maLI gayuM. sAjA thayA pachI emane duniyAnA sarvazreSTha jaMgama tIrtha zrI zatruMjaya girirAjane bheTavAnI bhAvanA thaI. kRtajJa chokarAe samasta parivAra saha pitAjIne zatruMjayanI jaya taLeTIe lAvIne mUkyA. putra DoLInI vyavasthA goThavato hato to emaNe nA pADI. janma bhale vakhaNAto hoya mahAvidehano paNa maraNa to zatruMjayanuM ja prazaMsanIya gaNAya che." pitAnA javAbamAM tIrthayAtrAnA deDha praNidhAnano TaMkAra hato. emaNe jAte ja savAranA cha vAge girirAja upara caMDavAnuM zarU karyuM hatuM ane bapore traNa vAge e bhAI yAtrA karIne nIce AvyA. pachIthI e yAtrAmAM jAmI gayA. eo TukaDe TukaDe 36 vakhata cAlIne, khullA page bhAvathI, bhaktithI, zraddhAthI zatruMjayanA dAdAne bheTyA. A che dRDha saMkalpa baLanuM pariNAma. manasvI kAryArthI sukhanI ke duHkhanI paravA karato nathI. dariyAmAM DUbakI mAranArane motI maLe, kAMThe rahelAnA bhAgyamAM to chIpalAM ja hoya ne! A che dharmano pratyakSa prabhAvA eka jillA kakSAnA jAhera bAMdhakAma adhikArI arthAt ekjhikyuTiva enjiniyara narmadA projekTamAM kAma kare. projekTanA kAraNe gAmonI eka sthAnathI bIje sthAna punarvasavATanI kAmagIrI kare. AdivAsI-abhaNa jaMgalI prajA sAthe kAma paDavAnA prasaMgomAM khUba sAvadhAnI rAkhavI paDe, nahIMtara jAnanuM jokhama paNa thaI jAya. eka vakhata AdivAsI lokoe aNahakanA sarakArI patarAM laI lIdhelAM e pAchAM meLavavAnI bahu ja jokhamI kAmagIrI emanA zire AvI. potAnI kacerIthI nAvamAM besI dUranI TekarI para caDhIne A kAma bajAvavAnuM hatuM. sAthe e adhikArIne bIjA eka prasaMgamAM savAre sADA cha vAge A ja prakAranI kAmagIrI mATe javAnuM hatuM. nitya jinavara pUjana vagara moDhAmAM pANI paNa na nAkhavAnI satata kALajIvALA teo sADA ATha vAge taiyAra thaI sthaLa upara pahoMcyA. sAthe ja gAmanA sarapaMcane laIne gayA-ahIM sADA cha vAge AvelA sTApha vagerene AdivAsI loko sAthe khUba zArIrika jhapAjhapI vagere cAlatuM hatuM. sarapaMcanI madadathI ane A adhikArInI kunehathI tophAna zAMta thaI gayuM. prasaMga para moDA AvavA mATe A adhikArInA virodhamAM patravyavahAra thayo to buddhithI sArI rIte kAma pAra pADanAra A adhikArIne uparanA adhikArIthI UlaTAno sAro jaza maLyo. eka trIjA prasaMgamAM AvI ja koI kAmagIrI prasaMge eka madirApAnathI bebhAna banelA AdivAsI mANase emane 20 kilo jeTalA vajanano patthara upADI maraNonmukha karavA taiyAra thayelo. e ja vakhate A AdivAsInA sahodara bhAIe ene A kArya karatAM aTakAvyo. adhikArIzrIne AbAda bacAva maLyo. dararoja be TAima pratikramaNa, sAmAyika, jinapUjA, covihAra, navakArazI, ukALelA pANInuM pAna Adi sukRtavALA A adhikArI jaina zrAvaka bhAre dayALuM ane eTale ja potAnI sattAnI maryAdAmAM rahI AdivAsIone aneka prakAranI jamADavA vagerenI sagavaDatA-bIjI sahAya karavAnI vRttivALA ane eTale ja samajadAra AdivAsIo emane 'bhagavAna' jevA samajI emane aneka rIte anukULa banatA hatA ane ethI ja A adhikArInI krAmagIrI kaMTakarahita ane yazasvI banatI hatI. sahAyano saMpUrNa yaza A zrAvaka deva-gurunI aciMtya kRpA ane dharmanA prabhAvane ja ApavAnuM hoMze hoMze kare che. Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo. 255 gavADA (vijApura-mahesANA)nA vatanI ane hAla muMbaI para kanTrola AvyA vagara A rItanI sattvanI khIlavaNI zakya malADa-isTa-jitendra roDa paranA zrI zAMtinAtha jinAlayanA kyAM che? rAjubhAInA pitA anaMtarAya dararoja rUA. upAzrayamAM khUba suMdara zrI jina ane zrI jinamatanI upAsanA 504=00nI rakama jIvadayA=abola jIvanI asamAdhi dUra karatA A suzrAvaka mahendrabhAI sAkaracaMda zAhane sukRtonAM karavAmAM vApare che. hA! A kALamAM paNa nyAyapriya ane bhAvAMjali! A zrAvake Dema upara vikasanArI mAchImArInI dayApriya vyaktio sattvapUrvaka jIve che ja. (2062 vai. vada prakriyAne jinabhakti-zraddhA ane sanmatithI aTakAvavAno khUba 10-borIvalI vesTa). suMdara yaza paNa meLavelo che to lagabhaga chellAM aneka varSothI jinabhakti-jIvadayA-mAnavarahitano samanvaya aSADha comAsuM zrI zatruMjaya tIrthAdhirAjanI zItaLa chAyAmAM pavitratApUrvaka pasAra karavAno lAbha paNa lIdho che. (prasaMga- emane kudarata taraphathI khUba suMdara gaLuM maLyuM che, to zravaNa vi.saM. 2062, jeTha vada 12). AvA prasaMgo mANavAnuM zAstrIya saMgItamAM emaNe mAsTarI meLavI che. mRtyu pachInI suMdara kAma hRdayanayaNa ane zraddhAvALA suMdaraguNavALA karI zake. prArthanAsabhAmAM eo mRtyunI anivAryatA-jIvananI kSaNabhaMguratA-sadguNonI jarUriyAta, durguNo dUra karavAnI preraNA dhanya zrAvakaranA vagere jaNAvatAM gIto gAya, lokone sanmArga tarapha doravAnA emanuM nAma jayaMtIlAla devarAja deDhiyA (u.va. 46). prayAsa kare. emane A mATe sArI rakama maLe. koIka evA hAla goregAMva, vesTa, muMbaI (jeTha 2062). emaNe covihAra Arthika nabaLAM lokonI prArthanAsabhAmAM e potAnI mahenatanA aTTama karIne zrI zatruMjaya mahAtIrthanI aDhAra yAtrA karI; paisA khuzIthI jatA paNa kare. pote DAyamaMDanA vepAra-saMlagnanAM covihAra chaThTha karIne tera yAtrA karI. traNa varSathI satata besaNAM patnI che ane emano putra paNa A ja dhaMdhAmAM che. A bahena cAlu che, varasItapa, siddhitapa, mAsakhamaNa tapa, nAnAM nAnAM potAne maLatI AvI prArthanAsabhA AdinI kamANInI aneka tapa karyA che. 18000 sAdhune vidhipUrvaka vaMdanAnA moTAbhAganI rakama jIvadayA, mAnavarAhata, prabhusevA AdimAM bhAvapUrvaka 6000 sAdhu vaMdanA thaI gaI che. roja prAyaH savyaya karI de. are! pote anekane saMgIta vagerenI potAnI ekaso(100)thI upara sAdhu vaMdanA kare che. dhanya! dhanya! kaLA nisvArthabhAve zIkhavI che. gurupUrNimAnA divase e loko "zatruMjayanI aDhAra-tera yAtrAnI pUrNatA vakhate emane thakAvaTano jyAre bheTa Adi lAve to A bahena emane AzIrvAda jarUra anubhava thayo nahoto" e kevuM Azcarya! (saMpUrNa). Ape paNa bheTo to na ja svIkAre. (sAdhune bhAvanikSepe athavA phoTovaMdanAthI calAve che). ke.pI. saMghavI dvArA potAnA banAvela rAjasthAna pAvApurI sattva khIlavavA lobhavati para kanTrola mukAmanI pAMjarApoLamAM A bahene ekadA jIvadayA viSayaka khUba ja suMdara gIta-saMgIta relAvyuM, sabhA to khuza khuza thaI gaI paNa emanuM nAma rAjubhAI anaMtarAya zAha, hAla borIvalI. saMghavI parivAra atyaMta khuzakhuzAla banI gayo. saMgItakAra dhaMdhAkIya bila vageremAM emanI pAse eka pArTInA rUA. bahenazrInA zabdo para eka zrotAe savAlAkha rUpiyAnI bheTa 23000=00 hisAbathI vadhAre AvyA. sAmAvALAnI bhUla pAMjarApoLane jAhera karI. zabdonI keTalI asara! evI hatI ke e kadI pakaDAya ja nahIM. rAjubhAIe pArTIne muMbaI-vilepArlemAM rahetAM saguNI e bahenanuM zubhanAma emanI bhUla batAvavApUrvaka e rakama pAchI ApI. bIjI eka che jayazrI pArekha. A bahena potAnI prArthanAsabhAmAM jIvadayAnI vakhata eka pArTIe emanA hakanI=nyAyanI rUA. 3500=00 TIpa karAvavAnI khUba suMdara bhAvanAvALAM hoya che, emanI jevI rakama cUkavI nahIM. A ja pArTInA pachIthI potAne rUA. saMgItasaha A mATenI apIla dardabharI ane nakkara hoya che. dhanya 7200=00 hisAba karatAM vadhAre maLyA. A pArTIe potAnA zrI jinazAsana jyAM AvAM strIratno zobhI rahyAM che. vyAjabI leNA rUA. 3500 phUbADyA che, e vAtanI darakAra karyA vagara ja rAjubhAIe e 7200nI rakama pArTInI bhUla AnuM nAma kauTumbika prema dekhADI ene pAchI ApI. rAjubhAInA bhAI cetanabhAIe paNa sAMgalInA e sagRhastha suzrAvakanuM nAma umedalAla A rIte rUA. 4000nI rakama pArTIne pAchI ApelI. lobhavRtti gojhabhAI zakha / palA. lAbhakRta monajIbhAI zAha (mULa jAmanagaranA aphINI kuTuMbanA). Jain Education Intemational Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 emano yuvAna putra snAna karavA beTho. snAna karyA pachI ene potAnI navI hIrAnI vIMTI yAda AvI. pote jyAM mUkI hatI evo ene je khyAla hato tyAM vIMTI na maLI, AjubAju tapAsa karI to paNa na maLI. gharanA nokarone pUchaparacha karI. sau kahe "amoe joI nathI." ene gharanA nokaro para zaMkA gaI, eNe turtaja polisa sTezana para phona karyo. thoDIvAramAM polIsanI TukaDI AvI gaI. umedalAlabhAI gharamAM ja hatA. badhI ja paristhiti enA khyAlamAM AvI gaI. gharano nokaravarga 'kauTumbika puruSa' kahevAya evA kalpasUtrazAstranAM vayano enA khyAlamAM ja hatA. emanA para zaMkA-emane polIsanI kanaDagata e kalpI paNa na zakyA. polIsonI sAthe sabhyatApUrvaka vAta karI emaNe emane ravAnA karyA. paudgalika cIja khAtara manuSyapremane thoDo jato karAya? traNa-cAra divasomAM ja bAtharUmanI pANInI khALamAMthI vIMTI akabaMdha pAchI maLI gaI. umedalAlajI potAno aucityaguNa bacI javAthI khuzakhuzAla hatA; putra vIMTInI punaH prAptithI. (satya hakIkata) nA, anyAyanuM amone na khape! A vAta lagabhaga vi.saM. 2055nI che, naDiyAdanA sarvaguNagaNasuMdara-tribhuvanabhAnu paramAtmAnA bhaktikAraka, sajjana, sagRhastha dalasukhabhAInI A vAta che. emanI uMmara 70 varasa uparanI thaI. emanI pAse bhADA para rAkhelI be vakhAra hatI. 50 varasathI A vakhArano kabajo emanI pAse hato. eka divasa A vakhArano mAla badho khAlI karI emaNe A vakhArano kabajo makAnamAlikane ApatAM jaNAvyuM "mArI have uMmara thaI che, mArA chokarAo mArA kahyAmAM hAla to che ja paNa mArA maraNa pachI eo A vakhAro "rahe tenuM makAnakabajo baLavAna che' vagere kAyadAono phAyado uThAvavA prayatna kare emAM mane anyAya-anItinAM darzana thAya che ane evuM na bane eTale ja A vakhArono khAlI kabajo tamane soMpI dauM chuM, tamo e saMbhALI lo, amAre anyAya anItinuM kAMI na khape.' hA! mAnavatAnA AvA dIvaDAo hajI paNa TagamagatA rahI prakAza pAtharI rahyA che. e khUba prasannatAnI vAta che. zAMtibhAInI satyaniSThatA "zAMtilAlabhAI! tamArA khAtAmAM rUA. 3000=00 peDhInA copaDAmAM devAnA nIkaLe che, e bharAI jAya to sAruM." saMghanI peDhIvALAe eka suzrAvakane ugharANI karI. zAMtibhAIne svapna zilpIo A rakama pote bharapAI karyAno khyAla hato eTale kahe, "joIne kahuM chuM." pachIthI e potAnI pAsenI rU|. 5000=00 pAMca hajAranI pahoMca laIne AvyA. peDhInA hoddedArone batAvI kahe ke "meM saMpUrNa rakama cUkavI dIdhI che, A bAbatamAM mAre kAMI ja devAnuM bAkI nathI. peDhInA hoddedAroe potAnI DuplIkeTa pAvatI-buka kaDhAvIne joyuM to uparanI pAvatImAM rUA. pAMca hajAra lakhelA ane nIcenI kArbana pAvatImAM mAtra be hajAranI rakama lakhelI hatI. banne jaNA rasIda phADanAranI bevaphAI samajI gayA. e praznane bAjumAM rAkhIne ja zAMtibhAInI prAmANikatA bolI UThI, "mArA khAtAmAM rUA. 3000=00 bAkI bole che, A lo rUpiyA ane mAruM khAtuM cokhkhuM karo." peDhInA vahIvaTadAranI 'nA' chatAM zAMtibhAInI saccAI paisA cUkavavA makkama ja hatI. (dhArmika peDhImAM nIcenI pAvatImAM tathA nIcenA cekamAM banne bAju sIdhuM-avaLuM lakhAya evA banne bAju zAhIvALA kArbana vAparavAnI kALajI khAsa karavA jevI che). (satya hakIkata) vasuMdharA bahuratnA zAthI? "nyAya-nIti e ja dhana-lakSmIprAptino zreSTha upAya che" evAM ArSapuruSonAM vacano para parama vizvAsavALA ane marIna lAinsa-muMbaInA zrI zaMkhezvara pArzvanAtha bhagavAnanI parama bhaktivALA eka sagRhasthanI A vAta che. potAno phiksaDa DipojhiTa 2sIda (bAMdhI mudatanI thApaNa)nA dalAlIno vyavasAya karatA A sajjana pAse eka bahu moTI kaMpanInA hisAbanI bhUlanA eka lAkha ane sittera hajAra rUpiyA vadhArAnA AvyA.....anyAyano paiso kAcA pArAnI jema pacAvavo kiMThana che evA sadguruonA vacana para vizvAsavALA A nyAyapriya gRhasthe ceka dvArA kaMpanIne tamAma rakama parata karI. kaMpanInA sTAphano A sajjana parano vizvAsa ati dRDha banyo. AvA sadguNIothI ja vasuMdharAne bahuratnA kahevAya che ne? emanuM zubha nAma pATaNavALA harSadarAya pannAlAla zAha. bhUri anumodanA! emaNe pUrve paNa A rIte moTI rakama parata karelI. anumodanIya satya vigata emanuM nAma hasamukhabhAI cImanalAla zAha-pATaNavALA hAla muMbaI pU.paM. pra. zrI bhadraMkaravijayajI gaNivara ma. taraphathI emane navakAramaMtrano AmnAya maLyo che ane eo hAla dararoja 5000 navakAra gaNe che. emanI ToTala 7 karoDa Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo. 257 navakAranI pUrNAhUti thaI rahI che. emano saMkalpa 8 karoDa "tapasyA karatAM ho ke DA jora uparano jApa karavAno che. dararoja jinapUjA-RSimaMDala stotra bajAyA hor" pATha paNa suMdara cAle che. gautamasvAmIjI ma.no moTo rAsa paNa dararoja svAdhyAyamAM kare che. emanI hAla uMmara 80 varSanI che. nAnakaDo bALaka. ummara varSa che. eNe aTTamanuM tapa karyuM. zarIra khUba taMdurasta che. sAta varSanI uMmare navapadajInI oLI karI. dasa varSanI uMmare aThThAI karI. pachI to 21 varSanI uMmara sudhImAM 9-11-16"A che sagaranA yoganI karAmata" 21 upavAsanI ugra tapasyA karI. pachIthI emaNe mA khamaNa emanuM nAma jayaMtIlAla khImajI kacchavALA-hAla (vi.saM. 36 upavAsa, 21-68-85-108 upavAsanI tathA 500 2063 mahAmAsa) lovara parela muMbaI. potAne jainadharma karatAM AyaMbila varSItapa chaTTathI, aTTAIthI vIza sthAnaka tapanA 420 adhika dilacaspI vaidika dharmamAM. emaNe e dharmano gurumaMtra paNa upavAsa 21 mAsamAM siddhitapa, be vAra zreNItapa, zatruMjaya tapa, lIdhelo. jayaMtIbhAIno nAnobhAI rAjeza amerikA dezathI bhArata pradeza rAjAnuM tapa, navapadajInI 45 oLI, vardhamAna tapanI Avelo. eNe amerikAmAM adhyAtmayogI-saMvigna-gItArtha pU. 18 oLI, aTTAIthI ja varasItapamAM chelle 33 upavAsa karyA. AcAryadeva zrI vijaya kalApUrNasUrIzvarajI mahArAjanI khUba ja emaNe soLa mAsanuM guNaratnasaMvatsara tapa karyuM. A prabhAvakatA-mahAnubhAvatAnI vAto sAMbhaLelI sAthe ja tyAM ene tapamAM 1lA mahine upavAsanA pAraNe upavAsa, bIje mahine A mahApuruSanAM darzana Adino lAbha levA jaNAveluM. - chaThThanA pAraNe chaTTa, trIje mahine aTTamanA pAraNe aTTama, cothe DhanA pANe chaTa trIje ma. nAnAbhAInI sAthe ja jayaMtIbhAIne A zAsanaprabhAvaka pavitra mahine cAra upavAsanA pAraNe cAra upavAsa. Ama AgaLa AcAryadevanA zrI zaMkhezvara mahAtIrthamAM puNyadarzana thayAM. suzrAvaka vadhatAM vadhatAM chelle 16mA mAse 16 upavAsanA pAraNe soLa dhanajIbhAIe pUjyazrIne emanI oLakhANa karAvI. jayaMtIbhAI upavAsa karavAnA hoya che. satata soLamAsanA A tapamAM ane emanA nAnAbhAI para sUrimaMtrano vAsakSepa paDyo ane upavAsa 407 ane besaNAM 73 karavAnAM hoya che. 61 varSanA jayaMtIbhAI jaNAve che ke "kharekhara vAsakSepano jabbara prabhAva (vi.saM. 2063)nA A zrAvakane bAhya tapanI sAthe AvyaMtara paDyo. te zubha divasathI mArI jainadharma pratyenI AsthA adhika tapa paNa kharuM ja. te jema ke roja jinadarzana, pUjA, sAmAyika, adhika vadhavA lAgI. e kahe "huM jaina dharma para adhika Avaka pratikramaNa, svAdhyAya jAvajIva sUvAnuM saMthArAmAM ane bUTa pratikramaNa : lagAvavALo banyo. pelA ajagaranuM ane sAtatADanuM rUpa karanAra cappalano tyAga. emaNe prathama upadhAna mULavidhithI mithyAtvI devane bALakumAra vardhamAnanI eka ja muTTIno prahAra karelAM....zAsanaprabhAvaka ArAdhanA karanArA e zrAvakabhAInuM maLyo hato ane enuM mithyAtva bhAgI gayuM hatuM. evuM ja jANe zubha nAma bhAyaMdara (thANA jillo, mahArASTra)nA zrI mArA mATe thayuM. Aje huM roja jinadarzana-jinapUjana-avasare navInabhAI. emanI bhUri bhUri anumodanA karavAthI ApaNane snAtra bhaNAvavAnuM-ubhaya TAima pratikramaNa-sAmAyika vagere paNa e tapasyAno lAbha maLI zake che. (satya hakIkata). sArI rIte zraddhAthI bhaktithI-bhAvathI karuM chuM ne sudeva, suguru aciMtya zaktiyukta zrI jainadharma sudharmanI AvI suMdara buddhi pamADanAra pU. AcAryadevano upakAra jeTalo mAnuM teTalo ocho che. emaNe mane sAcA mokSamArga para amAruM vatana amarelI. ahIM sAdhvIzrI pAyazAzrIjI caDAvyo. mokSamAM na jAuM tyAM sudhI Avo saguruno yoga mane ma.nA aneka upakAra thayA che-aneka comAsAM thayAM che. eka sadeva maLe evI tribhuvanabhAnu paramAtmAne sapramANa prArthanA karuM vakhata vihAramAM e bIjA sAdhvIjI sAthe cAlatAM hatAM. rastAmAM sAme AvI gayo eka moTo sApa. banne sAdhvIo have A jinabhakta jayaMtIbhAIne snAtra bhaNAvatAM anekoneka AgaLa vadhI zake evI paristhiti ja nahotI. emane najIkamAM divaso sudhI meM sAkSAta joyA che......snAtramAM "raMge rame AnaMde eka oTalo maLI gayo. tyAM e bane UbhA rahI gayA. sarpa rame' e stavana jyAre cAlatuM hoya tyAre anya bhAvikonI sAthe eka dAMDAthI thoDA vadhu aMtare sthira thaI gayo hato. abhayadAtA jinavaranA trigaDAnI pharatA emane gAtAM-nAcatAM-kUdatAM jovAnuM ziromaNi zrI tIrthakara devanA saMyama pAmelAM e banne sAdhvIo paNa prasannatAprApaka banI jatuM hoya che. dhanyA pAse abhayapada navakAra mahAmaMtra, logassa sUtra ane 33 Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 258 svapna zilpIo uvasaggahara stotra hatAM. banne e addabhuta zaraNapradAyaka e vakhate bhraSTAcAra potAno nAca adhika dekhADato hoya che. loko mancAkSaronuM ja smaraNa svIkAryuM. "OM hrIM varNa joDI karI jyAre pANInA TIpA ane anAjanA kaNa mATe valakhAM mAratAM japIe pArasanAma, viSa amRta thaI pariNAme, pAme avicala hoya che tyAre bhraSTAcArapriyo gelamAM AvI jatAM hoya che. dhAma." e zraddhAyukta pado sAdhvInA khyAlamAM hoya ja. eka sadaiva sadAcAropadezaka paramAtmAnA eka bhakta jaina adhikArI kalAka sudhI aviratapaNe A jApa cAlyo. dharmasattAnI jIta pAse rAhatakAryonI javAbadArI AvI. upara-nIcenA thaI. kalAkanA aMte sarpa zAMtithI bAjunA khetaramAM cAlyo gayo. bhraSTAcArapriya adhikArI ane sTAphanI vacce rahIne paNa A dharmasattAno adbhuta prabhAva pratyakSa jhIlavAno ane sAdhvIone sadAcArapriya adhikArIe sanyAya-nItipUrvaka khUba suMdara AnaMda hato. A sAdhvIjI ma.ne bhayaMkara garamImAM sAta divasa kAryavAhI bajAvI. duSkALapIDita lokonA hitanI zakya rakSA pANInA TIpA vagara rahevuM paDe evA bhayAvaha oparezanamAM paNa karI. anukrame nivRtta thayelA e adhikArI hAla thoDA mAsa pUrve dharma ArAdhanA navakAramaMtra jApa AdithI zAMti-samAdhi saha ja svargavAsI banyA. emanA sanyAyanI suvAsa cheka sudhI saphaLa oparezananI prApti thayelI. hA arihaMtAdi cAranI mahekavaMtI rahI, hA! svargagamana bAda paNa! emanuM zubha nAma zaraNavALA prasannatAnA svAmI bane emAM zI navAI? zAMtilAla zivalAla zAha-amadAvAda. A che navakAramaMtrano pratyakSa prabhAva" A vAta amone vadhu eTalA mATe yAda AvI che ke TrAnsaparansI inTaranezanala inDiyA ane senTara phora mIDiyA e sAdhvIjI mahArAjane chAtInA du:khAvAnI phariyAda sTaDIjha 2007 dvArA hAtha dharAyelo saMyukta abhyAsakrama bAda amadAvAdanA sukhyAta DaoNkTara surezabhAI jhaverIe jaNAve che ke dezamAM garIbInI rekhA heThaLa jIvatAM lokoe chAtImAM kensaranI gAMThanuM nidAna karyuM ane oparezana karavAnuM niHzulka gaNAtI jIvanAvazyaka sevA meLavavA mATe rUpiyA batAvyuM. navakAramaMtra para jabbara zraddhAvALA A sAdhvIjI 900 karoDanI lAMca ApavI paDI hatI. are! are ! jIvatAM mahArAje paMcaparameSThI namaskAranuM ja zaraNa svIkAryuM. jApa cAlu ja hatA ane eka divasa emane lohInI UlaTI thaI. DaoN. | mRta jevAM loko para paNa A julama! sureza jhaverIe pharIvAra vigatavAra tapAsa karIne jaNAvyuM corInuM dhana nA rahe gharamAM "sAdhvIjI ma.nuM kensara gAyaba thaI gayuM che." A sAdhvIjI amarelI (gujarAta)nA e sapUta.......L.C.B. sudhI ma.ne eka vakhata nAgaNI karaDI hatI. DaoNkTara bolAvavAnI bhaNelA. muMbaInI ati prakhyAta moTI kaMpanImAM emano paracejha salAha chatAM emaNe to bhAvadhavaMtarI paMcaparameSThI namaskAranuM ophisarano hodo.......amarelIthI muMbaI AvyA paNa emane ja smaraNa pasaMda karyuM. pariNAme emanA mukhamAMthI lIluM kAca rahevAnI jaga ja nahotI. eka bahu moTA paracejhamAM emane jevuM pravAhI bahAra nIkaLyuM.....sAdhvIjI nIroga jAhera thayAM. saplAyarsa taraphathI lAMcanI ophara maLI. "amane A orDara aThThAvana varSa (vi.saM. 2063)nA dIrdha saMyamI e sAdhvIjInuM Apo amo tamone pAlamAM be rUma-kicananuM makAna zubha nAma vinayaprabhAzrIjI ma. emano navakAramaMtrano jApa onarazipanuM apAvI daIe." lagabhaga ATha karoDa. jaina zAsana AvA ArAdhakothI jayavaMtuM "nyAya e ja dhana kamAvAno sarvazreSTha rahasyamaya upAya che. yAda rahe mahAnazrI jinazAsanamAM sAdhu jo navakAramaMtranA che" "corInuM dhana nA rahe gharamAM cora sadA bhUkhe mariye" vagere pAMcamA pade birAje che, to sAdhvIjI paNa e ja zobhanIya pada jinavacana para zraddhAvALA Amane muMbaImAM rahevAnI ghaNI para birAjamAna che. hADamArI hatI. cAra bALako ane patnInA bhaviSyano prazna nyAya-nItipriyatAthI ja dhana meLavo hato chatAM A ophara emaNe na ja svIkArI. dharmI duniyAmAM lagabhaga 40 varSa pUrvenI A vAta che. gujarAtanA emanuM sammAna vadhI gayuM. eo zAMti-samAdhi-suMdara banAsakAMThA jillAmAM bhayaMkara duSkALa paDyo.......sarakAre prasannatApUrNa jIvana jIvI gayA. duSkALa jAhera karyo. sarakAranA jAhera bAMdhakAma khAtA ane e suzrAvakanuM zubha nAma cinubhAI nAgaradAsa zAha jillA paMcAyata taraphathI rAhatakAryo zarU thayAM. sAmAnyathI AvA paTaNI-amarelIvALA hAla parivAra kAMdIvalI (w). Jain Education Intemational Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo. 259 jaya ho ahiMsA dharmano aMjanazalAkA Adi prasaMgo upara jinavara pratimAne cakSupradAna AdinI kAmagIrI karAvI ane DaoNkTaranA zabdo-A bALaka je zAha prabhAvatIbahena cinubhAI zAha hAla (i.sa. 85 TakA daSTi gumAvI beTho hato tene have bimArImAM 70 TakA 2009) uMmara 88 varSa, rahevAsI mULa pATaNa u.gu. jeTalo lAbha thaI gayo che ane have bAkInuM darda paNa dhIre dhIre amarelInA hAla kAMdIvalI (w), zrI mahAvIranagara-zaMkaragalI ThIka thaI jaze." zrI jina ane jinavacana paranI bhAva-bhaktimuMbaI. I.sa. 2001nI sAlamAM e bimAra paDyAM. bimArI zraddhAnI kevI kamAla! bhayaMkara. DaoNkTara kahe "1000 dardImAMthI mAtra 1 jIvI zake evo A bhayaMkara jIvaleNa roga che. huM emanI TITamenTa karuM to mAnavabena talaDacaMda che. paNa sauthI chellA pariNAma mATe tamo taiyAra rahejo." lekhikA-navakArAdi karoDo-karoDo manma prabhAvatIbahena khuda dharmI ane emanA putro paNa khUba vivekI jApanA ArAdhaka, sAthvIratnA, saralasvabhAvI dharmamArge samajelA...emaNe DokTaranI davA sAthe ja dararoja eka jIvane abhayadAna ApavAnuM zarU karyuM. 40 divasa roja pU. padmayazAzrIjI ma.sA. (ni mahArAja). eka jIva bacAvavAnuM cAlu thayuM. 21 divasa sudhI pANInA TIpA - vorA mAnakuMvarabena talakacaMda vagara rahelA prabhAvatIbahenane pachIthI jIvonI jANe duA | eTale vAtsalya mUrti, tapomUrti, maLI! 40 divasamAM teo taMdurastI tarapha javA lAgyAM ane mamatAnI devI, AvA tapasvInI tapanI jhAMkhI mane karAvI pote TAMcaNa karI mane kramaza: saMpUrNa taMdurasta banyAM. Aje 88 varSe paNa teo lakhela tapanI meM noMdha pUrepUrI kALajIthI dharmArAdhanAmAM khUba dilacaspI dharAve che. ahiMsA paramodharmanI ke lIdhI che. jaya ho! na jetapura zeTha divALIbena jinavacanano aciMtya prabhAva devacaMdanA suputrI, mAcIyALA-vorA talakacaMda kAnajInA amarelI (saurASTra)nA suzrAvaka zazikAMta navalacaMda putravadhU, baMne parivAramAM tapano DaMko vagAjela che. kharekhara ToLiyA. denAbeMkamAM ophisara tarIkenI nokarI atyaMta baMne parivAranA baDAgAmI banyA che. bhUrI-bhUrI anumodanA. prAmANikatApUrvaka kare. jinapUjA-pratikramaNa-sAmAyika-sAdharmika dIrgha tapasvI vorA mAnakuMvarabena talakacaMda vAtsalyanA bhAre premI. emane lIvara-sirorisa (kensara)no nirAsa pANe-AhArasaMjJA upara jabara kApa mukanAra bhayaMkara roga-kaho jIvaleNa roga thayo. e suzrAvaka jaNAve che jIvanamAM karela tapazcayanI mahAna yAdI. ahA! vAMcatA ja ke zrI maMtrAdhirAja stotram (zrI pArtha: pAtu vo nitya)nA pAThathI ApaNane AzcaryamAM DubADe che e tapasvInI noMdha huM nIrogI banyo. eksaparTa DaoNkTaro paNa cAjuba pAmI gayA. (1) zrI navalAkha navakAra maMtra jApa 3-vAra (cAlu che) (2) zrI zazikAMtabhAInA sahodara praphullabhAI "bhUtiyA zrI navapadajInI oLI-cha mAsanI (cAlu che) (3) zrI makAna' tarIke prakhyAta ane lokone bhaya pamADatA gharamAM paNa vardhamAna tapanI oLI-36 sudhI (4) zrI 500 AyaMbila svasthatAthI-majhAthI-zAMtithI rahI zakyA...eozrI kahe che "A ekAMtara, eka varSa dasa mAse purA (5) zrI vIsa sthAnaka badho navakAra mahAmaMtra-uvasaggaharaM stotra ane saMtikara stotra oLI 18 AyaMbilathI be upavAsathI (6) zrI navakAra pAThano prabhAva che. maMtra 68 akSara AyaMbila tapathI (9) zrI siddhitapa AyaMbilathI saLaMga (8) zrI 96 jinanA kalyANaka zazikAMtabhAInAM suputrI bhAvanagara paraNAvelAM. a.sau. AyaMbila tapathI (9) zrI sahastrakUTa tapa 1024 AyaMbila bInAbahena harezabhAI ThAra. emanA cAra varSanA putra vIralane tapathI (10) zrI sameta zikhara tapa AyaMbila tapathI (11) AMkhanI takalIpha thaI. tajjJa DaoNkTara kahe : "A darda sahana zrI bhaktAmara tapa 44 divasa saLaMga AyaMbila tapathI (12) ja karavuM paDaze...bALakanI soLa varSanI uMmara bAda davA-upacAra zrI 45 Agama tapa 45 divasa saLaMga AyaMbila tapathI pachI dhIre-dhIre sAruM thavAnI zakyatA che." vItarAga-sarvajJa (13) zrI samavasaraNa tapa, (14) zrI sImaMdhara tapa, vIsa arihaMtadevanA aciMtya prabhAva upara zraddhAvALA A bahene navI upavAsa, ekAMtare biyAsaNA, (15) zrI karmasudana tapa 8 Jain Education Intemational Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 260 oLI vidhi pramANe 64 divasa (16) zrI caIttara punama upavAsa 40 varasathI karuM chuM (17) zrI gautamasvAmI chaThTha 11 vAra be upavAsa (18) zrI rohItI tapa upavAsathI 40 varasa karela (19) zrI varasI tapa-be vAra (20) zrI aMtarikSa pArzvanAtha aThThama tapa (22) zrI zaMkhezvara pArzvanAtha aThThama tapa (23) zrI simaMdhara svAmi aThThama tapa (24 zrI caMdanabALA aThThama tapa (25) zrI parvAdhirAjamAM aThThama tapa ghaNA varasa (26) zrI aThThAI tapa-1 vAra (27) zrI cAramAsI tapa-1 vAra cAra mAsa upavAsa (28) zrI pAMcamAsI tapa--1 vAra pAMca mAsa upavAsa pAraNe biyAsaNA (29) zrI pAMcama tithi dara mAsanI AyaMbila-ATha varSathI cAlu (30) zrI AtyaMbila tapa vardhamAna oLI sAthecAra varSathI cAlu (31) zrI upadhAna tapa 1-luM sammeta zikhara tirthamAM (32) zrI upadhAna tapa -juM zatruMjaya tirthamAM, (33) zrI upadhAna tapa 3-juM bhavAnIpura, kalakattAmAM (34) zrI vardhamAna tapa sAmAyika pAMca vAra, edaLI karI che. (35) zrI belA (be) sAmAyika 4 vAra haju cAle che. (36) zrI telA (traNa) samAyika 5 vAra haju cAle che. (36) zrI pakhavAso samAyika 1090 (72 pakhavAso) (38) zrI ekhamAsI tapa ekavAra (39) zrI siddhagiri navANu yAtrA 111 (40) zrI akSayanidhi tapa 4 vAra (41) zrI poSa dazanI tapa ghaNA varasa karela. (42) zrI 24 bhagavAnanA kalyANaka ekAsaNAthI (43) zrI cauda pUrva tapa AyaMbilathI (44) zrI 108 pArzvanAthanA nAma pramANe 108 AyaMbilathI (45) zrI jJAnapaMcamI tapa sADA pAMca varasa upavAsathI-66 (46) zrI kArataka suda-8 dasa varasa upavAsathI-12 + upa (47) zrI kArataka suda-11, agyAra varasathI 12 + upa (48) zrI kArataka suda-14 cauda mahinA upavAsathI 15 + upa (49) zrI siddhagirimAM cAturmAsa ekavAra pUrNa bIjIvAra apUrNa (50) zrI biyAsaNAno tapa kAyama-85 varasa sudhI karela che. saM. 2026 ukALela pANI zarU karela che. jaipha uMmare paNa dararoja snAtra-aSTaprakArI pUjA--deva vaMdana 1 vAraubhayakALa pratikramaNa jApa vagere vorA mAnakuvarabahena talakacaMde je tapa karyo te kharekhara dhanyavAdane pAtra che. nirAsaMsamAve--jarApaNa, AhAra saMjJAnI lolupatA nahi!, zarIra mamatA nahIM! roma roma prabhu bhakti, guru pratye AdarabhAva, ArAdhanA pratye rAga, supAtra dAna mATe abhuta bhAva, keTa, keTalAya guNothI jIvana maghamaghI rahyuM che. zAsana rakSA kare! teno AtmA paramapadane pAme-e maMgala bhAvanA, jIvadayA e to ge-ragamAM dareka prANI pratye! svapna sAmA mahetA narendra dhArazIbhAI pU.sA. pAyazAzrIjI ma.sA.ne vahorAve che, teo paramAtmAnI bhavyasuMdara maMga racanA kare che. supAtradAna-zramaNa bhagavaMta-zramaNIvRMdanI anupama bhakti kare che. pAMjarApoLa enA jIvanano prANa pazu--paMkhInI adbhUta sevA kare che, saMghavI rasIlAbena kAMtilAla-jUnAgaDha pU.sA. padmayazAzrIjI ma.sA.ne vahorAve che. jemanA jIvanamAM darzanajJAna-cAritranI ArAdhanA satata vahe che, supAtradAnI jIvadayAtapa-japanI gaMgotrI sadA khaLa khaLa vahetI hoya che. rasIlA eTale dareka kAryamAM anupama rasIlA ja che, temane eka putra ane cAra putrIo che. badhA saMskArI che. mAtAnA pagale cAlanArA che. temanA patideva kAMtilAla paNa saMskArI che, sAdhusAdhvIjInI bhakti ajoDa kare che. Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo 261 lAgaNIzIlA mAtRvatsala parivA samAja ane amarelInA A che amArA harakora bhAbhu janma : jetapura, mAtA : divALIbena, pitA : devacaMdabhAI zvasuragRha : amarelI, sAta putra, eka putrI, Akho parivAra dharmaparAyaNa mahetA harakuMvarabena hagoviMdadAsa jemanA jIvanamAM rage-ragamAM addabhuta anupamAM prabhubhakti, vaiyAvacca, supAtradAna, abhayadAna, anukaMpAdAna, sAteya kSetromAM lakSmIno bharapUra vyaya, tapazcayamAM paNa jIvanabhara jIvanane ujvaLa karyuM che, 90 varSa pUrA karyA che. dII tapasvI A che amArA mAnakora nA janma : jetapura, mAtA : divALIbena, pitA : devacaMdabhAI zvasura gRha : amarelI, parivAramAM traNa putra, traNa putrIo, parivAra paNa dharmaniSTha che, aneka kSetromAM yogadAna . voza mAnakuMvarabena talakacaMda jemanA jIvanamAM abhuta prabhubhakti, vaiyAvacca, supAtradAna, abhayadAna. 90 varasanI jaipha uMmare pahoMcyA che. niraMtara prabhu pUjA, guruvaMdana, Avazyaka ArAdhanA otaprota rahetA! are! AjanI ghaDI sudhI snAtra bhAvathI bhaNAve che, kaMThanI madhuratA ghaNI suMdara che. bhaktivaMta-ArAdhaka, vaiyAvaccI samabhAvI zrI ahada upAsaka zrAvikA vaiyAvaccI zrAvikA zAha bhAratIbena vasA bhAnumatI inaThazaya kanakabhAI janma : upaleyA (soraTha) janma : dhrAphA (soraTha), mAtA : revAkuMvarabena, mAtA : narmadAbena, pitA : dalIcaMdabhAI dozI pitA : harasukhabhAI, zvasura gRha : bhAvanagara zvasuragRha : jetapura (hAla-jetapura), parivAramAM (kAThInuM) eka putra, be putrIo, putravadhU-kaputratraNa putra-pUtravadhUo-praputra-praputrI-1, AkhoyA | praputrIo, dharmaparAyaNa parivAra parivAra dharmaparAyaNa jemanA jIvanamAM tapa-tyAga-prabhubhakti, vaiyAvacca parivAra saha jIvanamAM paramAtmabhakti, vaiyAvacca bharapUra supAtradAna, abhayadAna. adbhuta, supAtradAna, jIvadayA, atyutamAM jinAlayanI bAjumAM ghara, gRhaAMgaNe savAra-baporajinAlayanI pAse AvAsa-makAnanuM nAma arihaMta, sAMja saMtonA padharAmaNA thAya, aThThama, aThThAI, tri-kALa darzana-gRhaAMgaNe saMtanA pagalA cha navapadajInI oLI, vardhamAna tapa, nAnI mAsanA bALakane pUjA-guruvaMdana ane saMskAra suMdara tapazcaryAdithI jIvanane dhanya banAvela che. siddhagiri, ApI bALakonuM ghaDatara kare che. siddhagirimAM giranAragirimAM cAturmAsa karela che. cAturmAsa karela che. navakArAdi karoDo-karoDo jApanA ArAdhaka saralasvabhAvI, sthavirA, sAdhvIratnA ' pU. padmayazAstrIjI ma.sA.nI preraNAthI Jain Education Intemational Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - jaina AcanI "ayodhyApama?' tathA "kaMcanabhakata-dhAma" tIrthanI samagra bhUminA dAtA gauravazALI ghoghArI vizAzrImALI joTANI parivAra (vallabhIpuravALA) velacaMdabhAI dhArazIbhAI joTANI kaMcanabena velacaMdabhAI joTANI janma-sthaLa-vallabhIpura janma-sthaLa-mevAsA (gAyakavADI) saM. 1969 mahA suda 8 zukravAra saM. 1970 mahAsuda 11 zanivAra tA. 7-2-1914 tA. 14-2-1913 (khoDiyAra-jayaMti divasa) (vallabhIpura-ciMtAmaNi pArzvanAtha varasagAMTha divasa). sva. 8-12-1994 vallabhIpura sva. 13-3-91 vallabhIpura amArA-sahaparivAranI jIvana yAtrAnA sAcA sArathI Apa jyAM cho tyAMthI ja amArA saunA jIvata-rathane saMbhALajo-amArA lohInA kaNekaNamAM jitezvara paramAtmA mATe ahobhAva jagADajo. amo sau ApazrInA anaMta upakAronA RNI chIe. ApanA agaNita sadguNone yAda karIne ame sau mAnavasevA-jIvadayA ane AtmakalyANanA lakSyane meLavIe evA ApatA vAtsalyabharyA AzIrvAdanI amIvarSA icchIe chIe. Apa sahaparivArane premabhAvathI jItatArA Aje ApazrInI samRtimAM "jaina AryatIrtha ayodhyApurama"nI samagra bhUmi (traNa-lAkha-corasa phUTa) tathA "kaMcata-bhakti dhAma' tIrthanI samagra bhUmi (cADA cAra lAkha corasa phUTa) jagyA eTale ke kula sADA sAta lAkha corasa phUTa jagyA jaina zAsanane samarpaNa (vinA mUlya) karatAM amo sau dhanyatA anubhavIe chIe. ( jru lI. bhogIlAla velacaMdabhAI joTANI a.sau. prabhAlakSamI bhogIlAla jeThANI pratAparAya velacaMdabhAI joTANI a.sau. IndumatI pratAparAya TANI araviMdakumAra velacaMdabhAI joTANI a.sau. kusumabena araviMdakumAra jaTANI anaMtarAya velacaMdabhAI joTANI valabhIparavALAnA jaya jinendra Jain Education Intemational Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ velacaMdabhAInI zAsanasevAnI AchI rUparekhA (1) vallabhIpura-ghoghA tIrtha cha'rIpAlita saMghanA mukhya saMghapati. (2) vallabhIpura-pAlitANA cha'rIpAlita saMghanA mukhya saMghapati. (3) surata-sametazikhara (900 yAtriko) saMghanA sahasaMghapati. ajArA-tIrthamAM aThThama tapa (405 ArAdhako) sahasaMghapati. (5) vallabhIpuramAM (1) guru gautamasvAmI (2) A.zrI vijayanemisUrIzvarajI ma.sA. (3) A.zrI vijaya vijJAnasUrIzvarajI ma.sA. (4) A.zrI vijaya kasturasUrIzvarajI ma.sA. Adi gurumUrtio svadravyathI bharAvI ane svadravyathI cAre derI banAvI. svadravyathI mahAmahotsavapUrvaka pratiSThA karAvI. (6) vallabhIpurathI sAta kilomITara dUra ayodhyApurama mahAtIrthanA saMkulanI tamAma jagyA Azare 25000 (pacIsa hajAra) corasa mITara jamIna tIrtha banAvavA vinAmUlye (bheTa) ApI che. ku. sonala (smitagirAzrIjI)nI vallabhIpuramAM bhavyAtibhavya dIkSA prasaMge lakSmIno sadupayoga. jIvadayA kSetre gujarAtanI aneka pAMjarApoLamAM lakSmIno sadupayoga. vAgarA (ji. bharUca) vAghezvara mahAdeva maMdiramAM svadravyathI zivaliMga padharAvI bhavya pratiSThAmahotsava karela. (10) vAgarA (ji. bharUca) mAtAjInI mUrti svadravyathI padharAvI pratiSThA karAvI. (11) pacchegAma (tA. vallabhIpura) kuLadevI khoDiyAra maMdiranirmANamAM lakSmIno sadupayoga. (12) saMvata-2031 prabhAlakSmInAM 500 AyaMbila tapapAraNAMno bhavya prasaMga (paMcAnikA-mahotsava zubha nizrApa. pU. A. bha. jayaMtasUri, vikramasUri, navInasUri, kailAsasAgarasUri, paM. bhAskaravijayajI ma.sA. va. va. (zrI saMgha-svAmIvAtsalya-pAMca divasa). (13) saM. 2040 vallabhIpuramAM sAmUhika oLInA sahabhAgI zubhanizrA pa. pU. A. caMdrasenasUrijI. (14) vallabhIpura Adezvara maMdira (hAive) 36 vakhata dhajA caDAvavAno amUlya lAbha. (15) vallabhIpura guru gautamasvAmI varSagAMTha nimitte kAyamI saMgha-svAmIvAtsalyano lAbha. (16) vallabhIpura pAMca hajAra gharamAM be vakhata pAMca lADavAnI zeSa (1) sva. velacaMdabhAInI puNyatithi prasaMge (2) ku. sonalabahenanI dIkSA prasaMge. (17) bhAvanagara viThThalavADImAM caitra mAsanI zAzvatI oLIno 9 vakhata lAbha. (18) bhAvanagara sImaMdharasvAmI jinamaMdira upara suvarNa kaLaza caDhAvavAno lAbha. (19) bhAvanagara pAMca hajAra jaina gharamAM be vakhata pAMca lADavAnI zeSa vaheMcavAno lAbha (1) sImaMdhara svAmI suvarNakaLazaprasaMga (2) AdIzvara bhagavAna dhajAprasaMga. (20) bhAvanagara-AdIzvara derAsara (mukhya derAsara) zikhara upara be vAra dhajA caDAvavAno lAbha. (21) bhAvanagara-zAstrInagara aneka vakhata saMgha-svAmIvAtsalyano lAbha. (22) bhAvanagara-ku. dhArA, a.sau. rekhAbahena, ci. saMdIpa-upadhAna tapa prasaMge UMcI bolI dvArA mALAropaNano bhavya prasaMga. (23) vallabhIpura-sametazikhara-tapa pAraNAM prasaMga siddhacakra pUjana-svAmIvAtsalyano lAbha. vaheMcavAno lAbha. : Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2) (24) bhAvanagara-vArethA jaina bhojanazALA-amUlya lAbha. (25) bhopALa (M.P.) mahAvIra TUMkamAM gautamasvAmInI bhavya pratimA bharAvavAno amUlya lAbha. (26) saMvata 2059, vallabhIpura ciMtAmaNi pArzvanAtha prabhujInI 100mI sAlagirI prasaMge prathama ja vAra sAmudAyika aThThama tapa-aMtaravAraNAM-pAraNAM sahita pAMca divasa saMgha-svAmIvAtsalya sahita 200 ArAdhakonuM bhavya bahumAna, zubha nizrA pa. pU. A. bha. zrI narendrasAgarasUrIzvarajI ma.sA. Adi ThANA. (27) loliyA-tA. dhoLakA kAyamI sAdhusAdhvIjInI bhaktino amUlya lAbha. (28) muMbaI-mIrAM roDa mAta-pitA banAvavAno amUlya lAbha (saMgha-svAmIvAtsalyano bhAva). 1 (29) surata-varAchA roDa saMbhavanAtha jinAlaya upara be vakhata dhajA caDAvavAnA sahabhAgI-lAbha. (30) surata-varAchA roDa upAzrayamAM lAbha. (31) caMdramaNi tIrtha vAlavoDa-be vakhata caitra mAsanI oLInA sahabhAgI lAbha. (32) caMdramaNi tIrtha, vAlavoDa-250 chaThTha tapanA tapasvIonuM cAMdInI vATakIthI bahumAnano lAbha. (33) caMdramaNi tIrtha, vAlavoDa-upAzraya-bhojanazALA-ophisa bilDiMgamAM lAbha. 34) caMdramaNi tIrtha, vAlavoDa-gujarAtamAM prathama ja vAra yatisaMmelana 104 yati (traNa divasa prasaMge) zrI saMgha svAmIvAtsalyano amUlya lAbha. (35) caMdramaNi tIrtha-pratiSThA prasaMge vIzasthAnaka mahApUjananA amUlya lAbha-prasaMge bhojanazALA-pAMjarApoLamAM amUlya lAbha. 36) saMvata 2033, vaizAkha vada-6 ravivAra, tA. 8-5-77, vallabhIpura pArzvanAtha derAsarajImAM-caumukhajImAM zrI saMbhavanAtha prabhujI padhAravAno amUlya lAbha. zubha nizrA pa.pU. gacchAdhipati zrI vijaya meruprabhasUrijI ma.sA. . (37) ci. manISakumAranA upadhAna tapa nimitte UMcI bolI dvArA mALAropaNa tathA 500 ArAdhakonI gautamasvAmI'nI bhavya AkarSaka prabhAvanA tathA Adeza sosAyaTI (vijayarAjanagara)nuM saMghasvAmIvAtsalya. zubha nizrA-pa.pU. A. bhagavaMta prabodhasUrIzvarajI ma.sA. (zAsana-samrATa samudAya-saM. 2062). (38) bhAvanagara-pAlitANA prativarasa pratipUnama, yAtrA-pravAsanA sahasaMghapati yAtrika-saMkhyA Azare 80. (39) surata-pAlitANA prati varasa-prati pUnama yAtrApravAsanA sahasaMghapati yAtrika saMkhyA-100. 40) surata-varAchA roDa-saMbhavanAtha-jinAlayamAM birAjamAna jIrAvalA pArzvanAtha prabhujInA aTTama-tapanI ArAdhanA 5 divasa.. mahotsava daramiyAna pArzvapadmAsana-mahApUjana-naukArazI-attaravAraNAM-pAraNAM sahitanA saMpUrNa lAbhArthI-ArAdhaka saMkhyA 300. dareka tapasvInuM-bega tathA 108 rUA. dvArA bahumAna. nizrA pU. kesarasUrIzvarajI ma.sA. samudAyanA pU. sAdhvIjI guptidharAzrIjI tathA .sA. girivarAzrIjI tathA pU.sA. smitagirAzrIjI (vallabhIpuravALA) saMsArIpakSe amArI suputrI (saMvata 2062) (varAchA saMgha dvArA bahumAna). (41) 5.pU. kesarasUrIzvarajI samudAyanA bALabrahmacArI pU.sA. nemazrIjI ma.sA. uM. varSa Azare 100 varasanI prathama svargavAsatithi nimitte amadAvAda-sAbaramatI zrI saMghasvAmIvAtsalya sAtha dareka mahemAnanuM AkarSaka thelI bheTa dvArA bahumAna (saM. 2062). 2) vallabhIpura-bhIlaDiyAjI, zaMkhezvara-tAraMgA-mahuDI-kuMbhAriyAjI-kobA-yAtrApravAsanA lAbhArthI % (yAtrikonI saMkhyA 67) zrI saMgha dvArA bahumAna (saMvata 2063). Jain Education Intemational Education Intermational Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che (43) bhAvanagara-ghoghA-cha'rIpAlita yAtrA-pravAsa 775 yAtrikonA saMghapati zubha nizrA zAsanasamrATa samudAyanA pU. munizrI divyasenavijayajI ma.sA. (saM. 2063). (44) bhAvanagara-ghoghA cha'rIpAlita yAtrA pravAsa. 300 yAtrikonA sahasaMghapati. zubha nizrA pa.pU. A.bha. kalpajayasUrIzvarajI ma.sA. (bhaktisUrIzvarajI samudAya) (saM. 2063). bhAvanagaramAM 600 ArAdhakonAM samUha AyaMbila tapanA lAbhArthI. dareka ArAdhakanuM 500 grAma sAkarathI bahumAna (saM. 2063) (zrI saMgha dvArA bahumAna). bhAvanagara-varateja roDa nAnI khoDiyAra maMdiramAM "jaya khoDiyAra jaladhArA' (paraba)nA lAbhArthI haste sahaparivAra. 47) vallabhIpura esa.TI. sTenDamAM "jaya khoDiyAra jaladhArA' (paraba)nA saMpUrNa lAbhArthI ha. bhogIbhAI, anubhAI, pratApabhAI, araviMdabhAI tathA sahaparivAra. 8) zAsanasamrATa 5.pU. A.bha. nemisUrIzvarajI ma.sA.nI AcArya padavI jeTha suda-5 bhAvanagaramAM thayela hatI. tenI yAdagIrIrUpe jeTha suda5 bhAvanagara sakaLa saMghamAM (Azare 5000 ghara) pAMca lADavAnI prabhAvanAnA kAyamika sahalAbhArthI. che. (49) zAsanasamrATa samudAyanA pa.pU. A. caMdrasenasUrIzvarajInA svargavAsasthaLe vihAradhAmanA (idrAmaNa) sahalAbhArthI. (50) vallabhIpura jaina saMgha saMcAlita pAMjarApoLanA AdhArasthaMbhanA lAbhArthI. (51) Dema pAMjarApoLa tathA girivihAra-bhojanazALAmAM-yogadAnanA lAbhArthI. (52) vallabhIpura tA. zALA naM. 1-dhoraNa prathamanA dareka vidyArthIne sleTa-copaDI-Tiphina bokSanA lAbhArthI. (53) zerIsA tIrthamAM 2064 caitramAsanI oLInA saha lAbhArthI nizrA pa.pU.A. bhagavaMta kalpajayasUrIzvarajI ma.sA. (bhaktisUrIzvarajI samudAyanA). (54) vallabhIpura vAghA-mahArAjanI jagyAnA maMdiranA khAtamuhUtanA sahalAbhArthI pratiSThA-prasaMge lakSmIno saupayoga. (saMta zrI pa.pU. jhINArAma bApu zihoranA gAdIpati) (55) bhAvanagara zrI saMghanA pAMca ghoDIyA pAraNA padharAvavAno amUlya lAbha. I (56) bhAvanagara zrI caturvidha saMghano svAmivAtsalyano lAbha (18000 mANasonuM saMgha jamaNa) T (57) vijayarAjanagaramAM AyaMbilanI ArAdhanAno lAbha uparAMta dareka AyaMbilanA tapasvIonuM kAyamI bahumAna karAvavAno lAbha. (58) ci. abhiSeka, ku. dhArAbenanA mAsakSamaNanA pAraNAno pAMca divasano bhavya mahotsavano lAbha 9) kaMcanabhaktidhAma zilAropaNa prasaMganI ujavaNInA saMpUrNa lAbhArthI ane A prasaMge padhArela 1500 svAmi sAdharmikonuM bhavyAtibhavya bahumAna. (60) ci. abhiSeka, ku. dhArAbenanA mAsakSamaNa prasaMge padhArela 2010 mahemAnonuM bhavyAtibhavya bahumAnano lAbha (61) vApI-ekatAbenanI dIkSA prasaMge amUlya bhaktino lAbha. (62) vijayarAjanagara pa.pU. muni bhagavaMta jinaratnavijaya ma.sA.no 54mI oLI prasaMge caturvidha saMghanI che nokArazIno lAbha. Jain Education Intemational Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parivAramAM anumodanIya tapasyAnI jhalaka (1) 45 upavAsa, (2) 30 upavAsa, (3) paMdara upavAsa, (4) aThThAI tapa, (5) varasI tapa, (6) upadhAna tapa, (7) pAMtrIzuM, (8) aThyAvIzuM, (9) labdhi tapa, (10) kaMThAbharaNa tapa, (11) aSTAprada tapa, (12) zatruMjaya tapa, (13) siddhitapa, (14) yatidharma tapa, (15) labdhikamaLa tapa, (16) nigoda Ayu tapa, (17) 500 AyaMbila tapa, (18) 1008 sahasraphUTanAM ekAsaNAM, (19) 20 sthAnaka oLI, (20) mokSadaMDa tapa, (21) siddhagirinI 99 yAtrAo, (22) dharmacakra tapa, (23) pArzva gaNadhara tapa, (24) vIra gaNadhara tapa, (25) gautama gaNadhara tapa, (26) vIza sthAnaka tapa, (27) sametazikhara tapa, (28) modaka tapa, (29) saubhAgya tapa vagere. uparokta prasaMgonI bhavya ujavaNI zrI saMgha-svAmi vAtsalya, pUjA, pUjana, bhAvanA, prabhAvanA va. dvArA bhavya ThAThamAThathI saMpanna thayela che. temanA moTA putra vallabhIpura tapagaccha saMgha, vallabhIpura lokAgaccha saMgha, vallabhIpura vizAzrImALI jJAti, vallabhIpura paraba kamiTI, vallabhIpura cembara opha komarsanA pramukhapade niHsvArtha preraNAdAyI sevA ApI cUkyA che. hAlamAM jaina khoDiyAra maMdira TrasTa (pacchegAma)nA pramukhapade tathA ayodhyApuram tIrthamAM sevA ApI rahyA che. temanA putravadhU a.sau. prabhAlakSmI bhogIlAla joTANI zrI vallabhIpura pArzvajina mahilA maMDaLanA pramukhapade niHsvArtha sevA ApI rahyAM che. velacaMdabhAInA parivAramAM 6 putro-3 putrIomAMthI hAlamAM cAra putro-1 putrI hayAta che. vyavasAyakSetra vallabhIpura, bhAvanagara, surata, amadAvAda va. sthaLoe che. dara 12 varase bharAtA kuMbhameLA prasaMge ujjaina (madhyapradeza) kSiprA nadImAMthI zivaliMga amUlya kiMmate meLavI vAgarA (ji. bharUca)mAM padharAvI pratiSThA karI che. Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAkRtika sauMdarya ane dharmaprANathI dhabakatA zrI jaina AryatIrtha ayodhyApurama tIrtha kSetramAM anekavidha sevAno lAbha lenAra dhanya daMpatI. zrIbhogIlAlavelacaMdajoTANI janmaH saMvata 1989, mAgazara vada, 14 somavAra tA. 26-12-32 (sthaLa : vallabhIpura) a.sau. prabhAlakSmI bhogIlAla joTANI janma : saMvata 1990, jeTha sudi 7, maMgaLavAra tA. 19-6-34 (sthaLa H khArI, tA. sihora) vevizALa : saM. 2009, poSa sudi-5, ravivAra, tA. 21-12-52, sthaLa : amadAvAda lagna : saM. 2010 vaizAkha sudi-11 guruvAra tA. 13-5-53, sthaLa : amadAvAda jananI jAje bhaktajana kAM dAtA kAM zUra to vAjhaNI mata pUrvanA koI prabaLa puNyodaye uparokta dhanya daMpatInA zubha haste jaina AryatIrtha ayodhyApurama tIrthanI zilAropaNavidhi saMpanna thaI hatI. ayodhyApurama tIrthanA saMkulanI Azare traNa lAkha corasa phUTa jagyA zAsanane arpaNa karI che. A tIrthane jaMgalamAMthI maMgala banAvavAmAM ane tenA vikAsamAM tana-mana-dhanathI niHsvArthabhAve sevA karI che. ayodhyApurama TrasTanI racanAmAM paNa a.sau. prabhAlakSmIbahena prathama dAnanAM praNetA banyAM che ane zrI bhogIbhAI ayodhyApurama tIrthanA AjIvana prathama TrasTI che. zrI bhogIlAla sevApriya ane saujanyazIla che. zAsanasevA ane sAmAjika sevAmAM paNa khUba rasa dharAve che. potAnI AvaData ane kAryakuzaLatAthI samAjamAM AgavuM sthAna dharAve che. sAdhusAdhvIonI vaiyAvaccamAM ke zAsananA koIpaNa prasaMgomAM temanI hAjarI acUka hoya ja. saraLa svabhAvI zrI bhogIbhAInA gharano AtithyasatkAra, gharanuM dhArmika vAtAvaraNa ane sAdharmika bhaktine lIdhe teo sArI evI yazakIrti pAmyA che. Jain Education Intemational. Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ T . zrI gautamasvAmI namaH nAma rahaMtA ThakkarA-nANAM nahIM rahaMta, kIrti kerA koTaDA pADyA nahIM paDaMta. ghoghArI-vizAzrImALI mahilAnuM-amUlya-yogadAna a.sau. prabhAlakSmI bhogIlAla joTANI u.varSa 76-vallabhIpura. vallabhIpura nivAsI kaMcanabahena velacaMdabhAI dhArazIbhAI joTANI sahaparivAre vallabhIpurathI sAta kilomITara dUra navAgAmanA DhALa pAse "ayodhyApurama' tIrtha banAvavA Azare 30 hajAra corasa mITara eTale ke 3 lAkha corasa phUTa jagyA (amUlya kiMmatanI) | tIrtha banAvavA vinAmUlya (maphata) bheTa ApI che. upadeza-kartA : pU. sAdhvIjI ma.sA. smitagirAzrIjI (saMsArI pakSe suputrI) haste- (1) bhogIlAla velacaMdabhAI--a.sau. prabhAlakSmI bhogIlAla. (2) anaMtarAya velacaMdabhAI- (3) pratAparAya velacaMdabhAI--a.sau. indumatI pratAparAyA . (4) araviMdakumAra velacaMdabhAI--a.sau. prabhAlakSmI bhogIlAla. Jain Education Intemational Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ __88 - 85 + +86 +++8<+ +) { 98868<+ **><++++9PS$c+++ jaina AryatIrtha ayodhyApurama tIrthanA saMkulanuM bhUmipUjana jemanA zubha haste saMsArIpaNAmAM thayuM hatuM tathA a.sau. indumatIbahenane AyaMbila tapanA prAraMbha-preraNA ane paccakkhANa ApanArA parivAranA saMsArI suputrI sonala (svAti) saMyama mArge saMcaryAM hAla pUjya sAdhvIjIzrI smitagirAzrIjI ma.nA caraNomAM koTi koTi vaMdanA ku. svAtibahena bhogIlAla svAtibahenano janma saMvata 2026, bhAdaravA suda-14, somavAra, tA. 14-9-70. saMvata 2056, vaizAkha sudi 7, guruvAra, tA. 22-4-99. saMyama sAthe nirmaLa ArAdhanA karI rahyAM che. jinazAsanano lahAvo saMvata 2061mAM aitihAsika dhanya dharA zrI vallabhIpura nagare 5.pU. gaNivaryazrI muktivallabhavijayajI ma.sA. tathA 5.pU. munirAjazrI udayavallabhavijayajI ma.sA.nI zubha nizrAmAM parivAranAM a.sau. indumatI pratAparAya joTANInI ekAMtara 500 AyaMbila tapa ArAdhanAnI tathA a.sau. prabhAlakSmI, a.sau. indumatI, a.sau. pUrvikA tathA a.sau. nizA tathA ci. narendrakumAra, ci. paMkajakumAranI zAzvatI caitrI oLInAM pAraNAM prasaMge tridivasIya mahAmahotsava zrI siddhacakra mahApUjana tathA zrI saMghasvAmIvAtsalyanI bhavya ujavaNI prasaMge lakSmIno sadupayoga thayo. dIkSA pUjya sAdhvI : Jain Education Intemational 5.pU. sA.zrI smitagirAzrIjI ma.sA. (pU. kezarasUri samudAya) : mahArAja tapa bhAgyazALIonAM zubha nAma a.sau. kiraNabALA lalitakumAra * a.sau. rekhAbahena narendrakumAra, a.sau. pUrvikAbahena paMkajakumAra * a.sau. dharmiSThAbahena vipulakumAra. dhanya dhanya tapasvIo pU.sA. zrI smitagirAzrIjI ma.sA.nA varSItapa nimitte joTANI parivAra-vallabhIpuravALAM kaMcanabahena * prabhAlakSmI * indumatI * kusuma * rekhA * narendra * vipula * pareza * saMdIpa uparokta puNyazALIoe varSItapanI ArAdhanA nirvighnapaNe pUrNa karela che. pAlitANA taLeTI roDa upara zeTha zrI ANaMdajI kalyANajI dvArA navanirmANa pAmela 'pAraNAM bhavana' eTale ke varasItapanAM pAraNAM mATenA ArAdhanA dhAmanA saMkulanA gALAnI anumodanA karavAno amulya lAbha lIdhela che, jemAM upara mujabanI takatInuM Ayojana che. ** *08802-88044 Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 0000000000000000000 | zrI vallabhIpura tIrthapati zrI ciMtAmaNi pArzvanAthAya namaH | | anaMta lablinidhAnAtha zrI gautamasvAmI namaH | boga0000000cacococodoogd (1) zrI bhogIlAla velacaMdabhAI joTANI (2) a.sau. prabhAlakSamI bhogIlAla joTANI u.varSa 78-vallabhIpura. u.varSa 76-vallabhIpura. (1) jaina AryatIrtha ayodhyApuram (ji. bhAvanagara) (tA. vallabhIpura) mu. navAgAma (gAyakavADI) DhALa pAse. ayodhyApurama tIrtha banAvavA Azare traNa lAkha corasa phUTa jagyA (vinA mUlya) bheTa tenI ApI che. (2) "kaMcanagiri prabhAlakSmI tIrtha" (ji. bhAvanagara) (tA. vallabhIpura) mu. camAraDI cogaThanA DhALa pAse- kaMcanagiri prabhAlakSmI' tIrtha banAvavA mATe Azare sADAcAra lAkha corasa phUTa jagyA (vinA mUlya) bheTa ApI che. bhAvanagara amadAvAda sTeTa hAive naM. 36 upara AvelI hAive Taca amUlya kiMmatI jamIna (kula sADAsAta lAkha corasa phUTa jagyA) tIrtha banAvavA mATe bheTa ApanAra uparokta daMpatInA A mahAdAnanI bhUri-bhUri anumodanA karIe chIe. AvAM puNyazALI mAtA-pitAne AtmAne koTi-koTi vaMdanA. vaMdanAkAraka suputrI : a.sau. bhadrAbahena zaileSakumAra zAha (bhAvanagaravALA) hAla-vApI. ha. sohilakumAra, hArdikakumAra bhUmidAnanA praNetA pa.pU. sAdhvIjI ma.sA. smitagirAzrIjI (vallabhIpuravALA). gaOOOOOOOOOOOOOOOO Jain Education Intemational Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo vividhaThThotranI vaMdanIya vibhUtio --DaoN. bhAratI zelata mAnavIne potAnA parivAra, samAja ke rASTra e pratyeka paratve keTaluMka RNa adA karavAnuM hoya che. e RNamAMthI mukta thavA keTalAka potAne kudarate ApelI viziSTa zaktio, jJAna, kaLA ke besumAra dhanasaMpatti ke daivI saMpadAno upayoga janahitArthe karIne pAyAnA paththara banI jagata sAme eka umadA ane preraNAdAyI Adarza rajU karI detA hoya che. potAnI vaiyaktika saMpadAne samAjane caraNe dharI detI AvI vyaktio samaya Avye asAdhAraNa banI jatI hoya che ane anekanAM haiyAMmAM ciraMjIva yaza prApta karI le che. 231 AdhyAtmika ane sevAbhAvanA e cAritrajIvananAM pavitra sopAno che. sevA jIvananI e tejasvI pagadaMDI upara eka svastha nIrogI samAjanI racanA mATe niraMtara sevAyajJanI dhUNI dhakhAvanAra evI aneka vaMdanIya vibhUtioe jagatanI koI kIrti-kAmanA vagara dilathI je kAma karyuM che te kharekhara to anupama ane adbhuta che. A lekhamALAnAM pAtronA paricayo ApaNI dharmabhAvanA, sAMskRtika-garimA ane khamIrano supere paricaya karAve che. samAjasevAnA kSetramAM bhale judA upakramo, judAM dhyeya-saMkalpo ke judI rIta-rasamo hoya chatAM mahAmAnavadharmanA vicArachatra heThaLa A vaMdanIya vibhUtio kharekhara to samAna AdarapAtra banI rahe che. A lekhamALAnuM Alekhana karyuM che DaoN. bhAratIbahena zelate. saMpAdanakArya : 'zrImad bhAgavata purANa' samIkSita AvRttinA saMsthAnA projekTamAM eka saMpAdaka tarIke kArya karyuM. enA graMtha 2 ane graMtha 3 (skaMdha 8)nuM saMpAdana kArya, saMsthAnA saMzodhana traimAsika 'sAmIpya' jarnalanuM saMpAdana, 'pathika' itihAsa-purAtattva traimAsikanuM saMpAdana, 'gujarAta saMzodhana maMDaLa traimAsika'nuM saMpAdana, gUjarAta vidyApIThanA traimAsika 'vidyApITha'nuM saMpAdana, dilhInI inDiyana kAunsila oNpha hisTorikala risarca saMsthA dvArA grAMTa maLatAM hAtha dharAyelA projekTamAM 'amadAvAdanI bho. je. vidyAbhavana saMsthA dvArA projekTa 'amadAvAdanA jaina pratimA lekho'nuM saMpAdana karyuM. viSayaniSNAta : bhAratIya lipizAstra, bhAratIya abhilekhavidyA, sikkAzAstra, hastapratavidyA, saMskRta bhASA ane sAhitya. prakAzano H 'bhAratIya saMskAro', 'Adima samAjonI saMskRtio', 'bhAratano Adha itihAsa', 'kAlagaNanA', 'gujarAtanA abhilekho', 'jaina pratimA lekho', rUpamaMjarInAmamAlA'nuM saMpAdana, 'saMskRta prAkRta hastapratonuM keTaloga', 'hariprasAda zAstrI abhinaMdana graMtha', rasika-bhAratI', 'ke. kA. zAstrI zatAyurabhinaMdana graMtha', 'bho. je. vidyAbhavananA sikkAonA keTaloga', 'ke. Ara. saMta memoriyala seminAra'nAM prosiDiMgsa, 'gujarAtanA zilAlekho ane sikkAo', giradharabhAI myujhiyama, amarelInA sikkAonuM keTaloga' jevA graMthonuM lekhanakArya ane prakAzana. 300 jeTalA saMzodhana ane mAhitIprada lekhonuM vividha sAmayikomAM prakAzana. vividha AMtararASTrIya ane rASTrIya kakSAnI konpharanso ane seminAromAM saMzodhanapeparo rajU karyAM. saMsthAmAM seminAronuM Ayojana karyuM. haju temanI A pAkaTa vaye paNa saMzodhananuM kAma cAlu ja che. dhanyavAda --saMpAdaka Jain Education Intemational Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 272 svapna zilpIo zrImad rAjacaMdra (I.sa. 1867- AdhyAtmika tathA cAritryazIla jIvanano prabhAva gAMdhIjInA mana 1901)nI sAhityasAdhanA para eTalo badho paDyo ke e emane potAnA guru mAnavA lAgyA. bhAratavarSanI AtmasAdhanA ghaNI prAcIna ane suprasiddha jAmanagaramAM vidvAnonI be sabhAomAM bAra ane soLa che. e jIvanasAdhanAnA puraskartA aneka mahAna puruSa vikhyAta che. A RSiparaMparA buddha ane mahAvIra pahelAMnI che. emanA avadhAna karI batAvyAM, jene pariNAme emane "hiMdano hIro' pachI paNa Ajadina sudhI A sAdhanAne prApta karela aneka saMta biruda maLyuM. boTAdamAM bAvana avadhAna karyA, saM. 1943 mahAtmA puruSa dezanA judA judA bhAgomAM bhinna-bhinna (I.sa. 1886-87)mAM muMbaImAM pharAmajI insTiTyUTa ane paraMparAomAM ane bhinna-bhinna jAtiomAM thayA che. A ja bIjAM sthaLoe zatAvadhAnI adbhuta zaktino paricaya karAvyo ane "sAkSAtu sarasvatI'nI padavIthI suzobhita karAyA. saM. adhyAtma-paraMparAmAM thayela zrImad rAjacaMdranI jIvana-sAdhanA paNa atyaMta preraNAdAyaka ane jIvanapreraka che. 1957, caitra vadi 5, maMgaLavAre (I.sa. 1901) zrImad rAjacaMdra nAzavaMta zarIrano tyAga karI uttama gatine pAmyA. bhaktizIla ane sevAbhAvI mAtA-pitA devabAI ane "eha paramapada prAptinuM karyuM dhyAna meM, ravajIbhAIne tyAM vavANiyAmAM vi.saM. 1924 (I.sa. gajA vagara ne hAla manoratharUpa jo; 1867)mAM janma thayo hato. mAtra sAta varSanI vaye saM. to paNa nizcaya rAjacaMdra manane rahyo, 1931mAM emane jAtismaraNa thayuM ane vairAgya vadhavA lAgyo ane navuM zIkhavAnI tathA enA upara ciMtana-manana karavAnI prabhu AjJAe thAzuM te ja svarUpa jo." Adata hatI. dasa varSanI uMmare aneka viSayo upara chaTAdAra sAhityasAdhanA suMdara bhASaNa karatA hatA. 11 varSanI uMmare emaNe zrImad rAjacaMdranuM samagra jIvana preraNAdAyaka che, paraMtu akhabAromAM lekha lakhavAno prAraMbha karyo. teramA varSathI zrImad emanI jika AgaMtara varSathI zrImad emanI Atmika AtyaMtara avasthAno nicoDa to emanA preraka navA navA viSayonuM adhyayana karavA lAgyA ane paMdara varSa sudhI lakhANamAM mUrtasvarUpa pAme che. emano jIvana-saMdeza jIvanamAM aneka viSayo saMbaMdhI jJAna prApta karyuM hatuM. vyavahAramAM nItidharma utAravA mATe emanAM lakhANonuM niSThApUrvaka nitya manana ane upara atyaMta bhAra mUkyo hato. anuzIlana karavuM joIe. saM. 1947 (I.sa. 1890-91)mAM zrImad rAjacaMdrane zrImA lekha "zrImad rAjacaMdra' graMthamAM ekatrita samyagu-darzana, AtmasAkSAtkAranI prApti thaI ane e zAMta A sAta karavAmAM AvyA che. emAM vaya anusAra zrImatuM samasta sthira thaI parama nigraMtha pada tarapha vaLyA. A paramasthiti AvyaMtara jIvana ApaNI samakSa tAdeza khaDuM thAya che. gujarAtI prAptino AnaMda vyakta karyo. sAhityamAM A graMtha mahattvanuM sthAna dharAve che. zrImadranI svataMtra "apUrva avasara evo kyAre Avaze? racanAo, anUdita racanAo, praznottararUpamAM lakhAyela lekha, kyAre thaIzuM bAhyAntara nigraMtha jo? svayaM ciMtanarUpa ke upadezAtmaka lekha A graMthamAM saMgRhIta che. sarva saMbaMdhanuM baMdhana tIkSNa chedIne, zrImad sarva lakhANanA nIce pramANe vibhAga karI vicarazuM kava mahapuruSane pantha jo?" zakAya. I.sa. 1891nA julAI mAsamAM gAMdhIjI sAthe 1. mumukSuo para lakhelA patra zrImanI sau prathama mulAkAta thaI. emanI vicakSaNa 2. svataMtra kAvya smaraNazakti agAdha jJAna ane eTaluM badhuM sammAna joI gAMdhIjI emanA para mugdha thayA. A prathama mulAkAtamAM ja 3. "mokSamALA', 'bhAvanAbodha', "Atmasiddhi zAstra' e traNa nirmala cAritrazIla, sAcA jJAnI ane AtmadarzananI tIvra svataMtra graMtha. jhaMkhanA karanAra zrImad pratye gAMdhIjI khUba ja AkRSTa thayA. dhIre 4. manisamAgama, pratimAsiddhi jevA svataMtra lekha dhIre zrImad pratye gAMdhIjIno bhaktibhAva vadhyo ane emanA Jain Education Intemational Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo 273 5. "strInItibodha' vibhAga 1, puSpamAlA', "bodhavacana', che ane koI paNa dharma, paMtha ke jAtinAM strI-puruSa mATe vAMcavA "vacanAmRta', "mahAnIti' vagere svataMtra bodha vacanamAlA. yogya ane ciMtana karavA yogya che. A kRtimAM sAcA zikSaNa 6. "paMcAstikAya' graMthanuM gujarAtI bhASAMtara. dvArA navayuvako sanmArge vaLe e uddeza rahelo che. rAjA, zrImaMta, vyApArI, bALaka, yuvaka, vRddha, strI, kRpaNa, bhAgyazALI, 7. "zrI ratnakaraDa', "zrAvakAcAra'mAMthI traNa bhAvanAono dharmAcArya, anucara, durAcArI ane duHkhI vagerenAM kartavya anuvAda, svarodayajJAna', dravyasaMgraha', "dazavaikAlika batAvIne potapotAnAM kAryo karavAnI sUcanA ApI che. vagere graMthomAMthI keTalIka gAthAonuM bhASAMtara ane AnaMdaghana covIzI'mAMthI keTalAMka stavanono artha. dharmanuM mULa satparuSono vyavahAra che. judA judA dharmono mAtra dRSTibheda che, tAttvika bheda nathI. A mALAnAM sUtrAtmaka 8. vedAMta ane jainadarzana saMbaMdhI noMdha vAkya vAMcanAranI bAhya vRttine rokIne satya zuM che te karavA 9. upadeza noMdha, upadeza chAyA, vyAkhyAnasAra 1-2 mATe prerita kare che. 10. traNa hastalikhita noMdha, AtyaMtara pariNAma, avalokana mokSamAlA vagere. A graMtha zrImade 16 varSa, 5 mAsanI uMmare traNa zrImadanA racelA sAhityamAMthI keTalAka graMthonuM avalokana divasamAM racyo che. manuSyonI AdhyAtmika jijJAsAne saMtoSavA nIce mujaba che : A kRtinI racanA karI ane uddezyane anurUpa enuM nAma strInItibodha : vibhAga 1 "mokSamAlA" rAkhyuM. A "mokSamAlA', "bAlAvabodha' nAmathI paNa pracalita che. "mokSamALA'mAM vizeSataH jainadharmane anulakSIne zrImad rAjacaMdra dvArA 16 varSanI uMmara pahelAM lakhAyela lekhono saMgraha A pustakamAM che. A graMthanI prastAvanAmAM carcAnA viSayo rAkhyA che. zrImadbhA zabdomAM "emAM jainamArgane zrImade strIzikSaNa vyApaka bane, enI sAthe temanAmAM vAMcavAnI yathArtha samajAvavAno prayAsa karyo che. vItarAga mArga para ruci-vRddhi thAya eTalA mATe strIone yogya sArA graMtho AbAlavRddhanI ruci thAya, enuM svarUpa samajAya eTalA mATe lakhavAnI vidvAnone vinaMtI karI che. graMthamAM strIomAM gAI enI 'bAlAvabodha'rUpamAM yojanA karI che. emAM tattvajJAna ane zakAya tevA rAgamAM gIta, dhoLa ke garabAnI paddhati anusAra zIlanA bodhano uddeza che." cAra vibhAga karyA che. "strInItibodha'nA traNa bhAga lakhavAno "mokSamAlA" graMtha saM. 1940 (I.sa. 1883-84)mAM vicAra zrImade karelo, paraMtu bIjo ane trIjo vibhAga lakhAyo lakhAyo ane saM. 1944 (I.sa. 1887-88)mAM prakAzita ke nahIM tenI jANa nathI. nIti saMbaMdhI zrImaddanA vicAro ghaNA thayo. AtmakalyANanI bhAvanA, jJAna, zAMti ane parama UMDA che. nItine zrImad samasta AdhyAtmikatAnuM mULa mAne che. AnaMdanI prApti, paropakAra, dayA, kSamA, vivekabuddhinI prApti A graMthamAM nIti, sadAcAra, satya, zIla, udyama, zikSaNa jevA mATe "mokSamALA'nA pATha karavA joIe. prasaMgo ane prauDha vayanI strIone vAMcavA game evA viSayone saraLa udAharaNothI rucikara banAvelA 108 zikSApAThonuM bhAvapUrvaka bhASAmAM nirUpita karyA che. ciMtana-manana jIvanane mokSAbhilASI banAvavA sahAyarUpa thaI zake. puSpamAlA bhAvanAbodha zrImade 16 varSanI uMmara pahelAM lakhela kRti che. emAM saM. 1942 (I.sa. 1885-86)mAM racAyela sUtrAtmaka vAkyonI zailImAM tathA mALAnI jema Avartana thaI zake e hetuthI 108 vAkya lakhelAM che. A kRti koI viziSTa 'bhAvanAbodha' graMtha nAno hovA chatAM vairAgyanI bhAvanAne saMpradAyane dhyAnamAM rAkhIne nahIM, paraMtu sarvasAdhAraNa nItidharma pUrNatayA vyakta kare che. adhyAtmajIvana mATe je bAra ane kartavyanI dRSTie lakhAI che. je rIte mALAmAM 108 bhAvanAone jIvanamAM daDha karavAnI hoya che tene rocaka dRSTAMtothI samajAvavAmAM AvI che. tattvajJAna, zIla ane anaMta maNakA hoya che ema A kRti 108 naitika puSpothI gUMthelI sukhanI prApti mATe je sAdhya-sAdhana mahAvIra svAmIe prakAzita Jain Education Intemational For Private & Personal use only Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 274 karyAM hatAM eno alpAMze paNa tattvasaMcaya karIne emAM mahApuruSonAM nAnAM nAnAM caritra ekatrita karIne bhAvanAbodha' graMtha lakhyo che. emAM varNita bhAra bhAvanA nIce mujaba che : 1. anitya bhAvanA H zarIra, vaibhava, lakSmI, kuTuMbaparivAra vagere badhAM vinAzI che. jIvano mULa dharma avinAzI che. A prakAre vicAravuM pahelI anitya-bhAvanA che. 2. azaraNa bhAvanA : saMsAramAM maraNa samaye jIvane zaraNa ApanAra koI nathI. mAtra eka zubha dharmanuM zaraNa ja satya che. e prakAranuM ciMtana karavuM e bIjI azaraNabhAvanA che. 3. saMsArabhAvanA : mAnavajIve saMsArarUpI sAgaramAM bhaTakatA badhA ja mavone dhAraNa karyAM che. A saMsAramAMthI huM kyAre chUTIza? A saMsAra mAro nathI. huM to mokSamaya chuM, evuM ciMtana karavuM e trIjI saMsArabhAvanA che. 4. ekavabhAvanA : ekalA AvyA chIe ane ekalA ja javAnuM che. karelAM karmonuM phaLa ekalAe ja bhogavavAnuM che, evuM ciMtana karavuM e ekatva bhAvanA che. 5. anyatva bhAvanA : A saMsAramAM koI koInuM nathI evuM ciMtana karavuM e anyatvabhAvanA che. 6. zuci bhAvanA : A zarIra apavitra che. rogajarAyukta che. huM A saMsArathI alaga chuM evuM ciMtana karavuM e acibhAvanA che. 7. Asrava bhAvanA : rAga, dveSa, ajJAna, mithyAtva vagere badhA Asrava che. evuM ciMtana karavuM e Asrava bhAvanA che. 8. saMvara bhAvanA : jJAna, dhyAnamAM pravRtti karI jIva navAM karma na bAMdhe e AThamI saMvara bhAvanA che. 9. nirjarA bhAvanA : jJAnati kriyA karavI e nirjarAnuM kAraNa che. A prakAre ciMtana karavuM e navamI nirjarA bhAvanA che. 10. lokasvarUpa bhAvanA : gauda rAjaloka svarUpano vicAra karavo e dasamI lokasvarUpa bhAvanA che. 11. bodhi durlabhabhAvanAH saMsAramAM paribhramaNa karanAra AtmAne samyak jJAnanI prasAdInI prApti thavI durlabha che. jo samyaka jJAna prApta thAya to cAritrya-savirati svapna zilpIo pariNAmarUpa dharma prApta karavo kaThina che, evuM ciMtana karavuM e bodhidurlabha bhAvanA che, 12. dharmadurlabha bhAvanA : dharmanA upadezaka tathA zuddha zAstranA bodhaka guru ane emanA upadezanuM zravaNa prApta thavuM durlabha che, evo vicAra karavo e bAramI dharmadurlabha bhAvanA che. kAvyagraMtha zrImad rAjacaMdranAM kAvyo AdhyAtmika viSayane sparza karanArAM hoya che. kAvyanI bhASA pravAmabaddha hoya che. emAM kavitvanAM bIja samAna vastusparza, pratibhA tathA abhivyakti sAmarthya dRSTigocara thAya che. zrImanI moTA bhAganI kavitAo jaina saMpradAyanI bhAvanAonA tAttvika mULane sparza karanArI hoya che. emanA mirAja' nAmanA kAvyagraMthamAM dharma, artha kAma ane mokSa e cAra puruSArthonA upadeza dvArA mokSamArge mArganuM varNana karyuM che. pAMca hajAra zlokanA A UMdhanI racanA cha divasamAM taiyAra karAI che. saM. 1943 (I.sa. 1886 87)mAM prakAzita pustikA 'sAkSAt sarasvatI'mAM eno ullekha maLe che. A uparAMta zrImade esI jeTalA dohA racyA che, je 'zrImad rAjacaMdra' bRhad graMthanI pAMcamI AvRttimAM prakAzita che. A dohAmAM nIti-vyavahAranI zikSA mukhya che. dareka dohAmAM pahelAM siddhAMta batAvI pachI ene puSTa karanAra evuM dRSTAMta ApeluM che. u.ta. : "pharI pharI maLavo nathI, A uttama avatAra; kALI caudazane ravi, Ave koIka vAra." "vacane vallabhatA vadhe, vacane vAdhe vera; jAthI jIve jagata A, kadI kare paNa kara". "hoya sarasa paNa cIja te yogya sthaLe vaparAya; kema kaTArI kanakanI peTA viSe ghoMcAya ?" buddhiprakAza' patrikAmAM sane 1885mAM 'zUravIra-smaraNa nAmanA zrImad dvArA lakhAyela 24 savaiyA prakAzita thayA che jemAM emanI chaTAdAra bhASA, jozIlI zailI ane kavitvana khyAla Ave che. u.ta. : DhAla bhakatI. jhabaka bhakatI, laI calakatI kara karavAla kharekharA khUMThe raNamAM tyAM, mUcha malakatI jhagatuM mAla Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo 275 verIne gherI letA jhaTa, bharatabhUminA jaya bhaDavIra, vidvAno dvArA pragaTa thayelI sAhityika graMtharAzinI bheTa karatAM are, are re, Aja gayA kyAM, raDhiyALA evA raNadhIra?" vizeSa kiMmatI che." zrImada trIsamA varSe lakheluM 'apUrva avasara evo kyAre zrImad rAjacaMdranA lekhananI eka asAdhAraNatA e che Avaze?" e kAvya "Azrama bhajanAvalI'mAM samAviSTa kareluM ke emaNe jeno svayaM anubhava karyo e ja lakhyuM che. emAM hoI mAtra jaina ke gujarAtI ja nahIM paraMtu thoDuM paNa gujarAtI kRtrimatAnuM tattva jaNAtuM nathI. Atmanimajjana karIne hRdayanA samajanAra vargamAM prasiddha thayuM che. UMDA sAgaramAMthI saturUpI ratnone vINIne lAvavAnuM marajIvAnuM Atmasiddhi zAstra kAma karyuM che. jemane Atmakleza dUra karavo che, je potAnA kartavyane jANavA mATe utsuka che, je zreyArthI che, mokSArthI che, zrI Atmasiddhi zAstra' nAmano adhyAtma viSayaka ane zrImada rAjarAta bha viSayaka ene zrImad rAjacaMdranA amRta-prasAdIrUpa lekha atyaMta upayogI padyagraMtha zrImade 29mA varSe 142 dohAmAM eka ja beThakamAM thAya tema che. Adhunika samasta jaina sAhityanI dRSTie jaina racyo hato. jIva sadasano viveka karI zake tathA AtmAnI tattvajJAna ane cAritrya viSayaka gujarAtI sAhityanI dRSTie oLakha karavA mATe prayatna kare ane enI anubhUti sAkSAt mATe prayatna kare ane enI anubhUti sAkSAt zrImannA lekhonuM atyaMta mUlya che. karI zake ene dhyAnamAM rAkhI zrImade sUtrAtmaka zailImAM A graMtha saM. 1973 (I.sa. 1916-17)nI kArtikI pUrNimAe lakhyo che. gUDha tattvane suMdara padhomAM racI sAmAnya zreNInA vaDhavANa kempamAM AcArya zrI AnaMdazaMkara dhruva dvArA pramukhapade mumukSu jIva paNa yathAzakti samajIne potAnI Atmonnati karI apAyelA vyAkhyAnamAM jaNAvyA anusAra "zrImad rAjacaMdra zake evI saraLa paraMtu gaMbhIra prauDha bhASA dvArA A Adarza graMthamAM tattvajJAnanAM jharaNAM vahe che. A graMtha koI dharmano graMthanI racanA karI che. nAnA nAnA sakaLa zabdayukta naya ke virodhI nathI; kema ke enI zelI gaMbhIra prakAranI che. A eka pramANamAM aTapaTAM anumAna athavA khaMDana-maMDananI ja graMthane dRSTi samakSa rAkhIne enuM manana ane nididhyAsana kliSTatArahita samasta mumukSuone yogya zreyaskara sAmagrIthI karavAmAM Ave to AdhyAtmikatAnI paripUrti thAya tema che. samRddha A graMtha zrImadbhI Atmonnatikara sAdhanAnA paripAka samAna che. sAhityika saMskRta prazasti ane pratimAlekhomAM A graMthamAM AtmajJAna sivAya janmamaraNanA duHkhamAMthI zAMtidAsa jhaverI dUra thaI na zakAya ema jaNAvI mokSamArgamAM vidana samAna jaina samAjanA agraNI zAMtidAsa jhaverI eka moTA diyAjaDatva ane zuSkajJAna be doSonAM lakSaNo dazovyAM che. e vepArI ane prabhAvazALI rAjadvArI vyaktitva dharAvanAra hatA. doSone dUra karavAno upAya sadgurucaraNanI upAsanA darzAvI vikramanI sattaramI sadInA uttarArdhanA pahelA dasakA AsapAsa sadgurunAM lakSaNa ane mAhAbhyanuM varNana karyuM che. AtmAnuM amadAvAdanA nagarazeTha zrI zAMtidAsa jhaverIno prabhAva dilhI nityatva, kartRtva, bhoknatva, mokSa ane mokSano upAya vagere ane gujarAtanA zAsako upara, jaina saMghamAM temaja prajAmAM darzAvavAmAM AvyAM che. mithyAtvarUpI mahAna rogane dUra karavA kramazaH phelAto hato. emanI dharma mATenI dhagaza, kAryakuzaLatA, mATe sadagurarUpI mahAvaidyanI zodha karI, enI AjJAnuM pAlana bAhozI ane rAjadvArI kunehane lIdhe teo bhAratanA jaina karI emanA bodhano vicAra ane dhyAnarUpa auSadhanI salAha saMghonA agraNI banyA hatA ane mughala zAsako pAse paNa ApI che. AvA gaMbhIra viSayane zrImade ghaNI saraLatAthI ne zrImade ghaNI saraLatAthI emanuM calaNa hatuM. nirUpyo che. zAMtidAsa janatAnA avAjathI amadAvAdanA pahelA prajJAcakSu virya paMDita sukhalAlajInA zabdomAM "je nagarazeTha banyA hatA. mughala sAmrAjyanA adhikArI umarAvo uMmaramAM ane jeTalA thoDA samayamAM zrImade "Atmasiddhi'mAM sAthe koI paNa jAtano saMbaMdha na hovA chatAM zAMtidAsa potAnA svayaM pacAvelA jJAnane gUMcyuM che, eno huM jyAre vicAra karuM vyApArI saMbaMdho ane vizALa saMpattinA kAraNe jahAMgIrathI chuM e samaye mAruM mastaka bhaktibhAvathI namI jAya che. eTaluM laIne auraMgajheba sudhInA mughala bAdazAhonA darabAramAM ho gaeba ja nahIM. mamakSaone ApelI A AdhyAtmika bheTa seMkaDo potAno prabhAva pADI zakyA hatA. teo khUba ja dharmaparAyaNa ane bAta Jain Education Intemational Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 276 svapna zilpIo jaina hatA ane potAnI zraddhA sAthe saMkaLAyelA hetuo mATe ema sAMbhaLeluM, temaNe bIbIpuramAM bhavya maMdira baMdhAvyuM (zlo. potAnAM vizALa sAdhanono temaNe chUTathI upayoga karyo hato. 45-49). maMdiranAM vizALa, unnata pagathiyAM bhaktonA svarga potAnI sudIrgha kArakirdI daramyAna zAMtidAse bhAratabharamAM pratyenA prayANanuM sUcana karatAM hatAM. maMdiranA cha maMDapa hatA : dhArmika ane audyogika baMne hetuo mATe khUba pravAsa kheDyo meghanAda, siMhanAda, sUryanAda, raMgarama, khela ane gUDhagotra. tene hato. eka custa jaina netA tarIke jaina dharmanA pavitra tIrthonI be minArA, pharatAM cAra corasa maMdira ane bhoMyarAmAM vAraMvAra yAtrA karavI tene teo potAnI pharaja samajatA hatA. jinapratimAo sAthenI cAra derIo hatI (zlo. 50-54). eka saphaLa vepArI, jhaverI, zarApha ane rAjakAraNI hovA chatAM prazastinA chaThThA zlokamAM bIbIpurane amadAvAdanuM "zAkhapura teo agraNI jaina zrAvaka paNa hatA. potAne maLelA dhanano jaina kaheluM che. prazastinA aMta bhAgamAM gujarAtanA sUbA dharmanA vikAsa mATe udAratApUrvaka savyaya karavAnuM teo cUkatA AjhamakhAnanuM varNana karatAM "jenA nAmamAtrathI duzmanonA zarIra na hatA.' bhayathI dhrUjI UThatAM, temanAM netro trasta banatAM ane hRdaya besI sAhityika ciMtAmaNi prazasti saMskRta ciMtAmaNi jatAM evA gujarAtanA yogya vaDA AjhamakhAnano jaya ho' ema prazastinI racanA munizrI satya-saubhAgyanA ziSya munizrI jaNAvyuM che. (zlo. 83). vidyAsaubhAgya dvArA vi.saM. 1997nA poSa sudi rane zukravAre vi.saM. 1969(I.sa. 1912-13)mAM zAMtidAse (I.sa. 1640, 4 Disembara) karavAmAM AvI hatI. ema enI zatruMjaya upara mahasanAthanI pratimA karAvI hatI (zlo. 40). puSpikA uparathI jaNAya che. A sAhityika racanA zeTha saM. 1974(I.sa. 1917-18)mAM e saMghapati banyA ane zAMtidAse baMdhAvela ciMtAmaNi pArzvanAthanA derAsaranI prazastirUpe ghaNA sAdhuo sAthe siddhagirinI yAtrA karI tathA puSkaLa dravyanuM karAI che. emAM maMdiranuM varNana, pratiSThA tathA zAMtidAsanA dAna karyuM (zlo. 41). A prasaMgo jahAMgIranA samaya pUrvajo ane kuTuMbanI vigato ApavAmAM AvI che. daramiyAna banyA. zAhajahAMe takhtanazIna thatAM zAMtidAsane maMdiranI pratiSThA hAthIghoDA dAnamAM ApyA (saM. 1684=I.sa. 1627-28) ane saM. 1686(I.sa. 1629-30)mAM vijayasenasUrinA haste ciMtAmaNi pArzvanAthanuM maMdira amadAvAdanA bIbIpura muktisAgarasUrine AcAryapadavI apAvI (zlo. 63). ane (sarasapura)mAM saM. 1678(I.sa. 1621-22)mAM zeTha muktisAgaragaNie rAjasAgarasUri nAma dhAraNa karyuM. saM. zAMtidAse potAnA bhAI vardhamAna sAthe maLIne baMdhAvavuM zarU karyuM 1690(I.sa. 1633-34)mAM jena yAtrIone vimalAcalanI hatuM. tyArabAda saM. 1682 (I.sa. 1925-26)mAM A maMdiranuM yAtrA karAvI (zlo. 66). kAma pUruM thatAM emAM ciMtAmaNi pArzvanAthanI pratiSThA karavAmAM AvI ane maMdiranuM nAma "mAnatuMga' rAkhavAmAM AvyuM. zAMtidAsanA pUrvajo ane mAtaMzvavaMdrakamata | 16-18 zarito mAnatuM rasthAnA kuTuMbanuM varNana : prAsAdaM vardhamAnaH sasRjaturatulaM zAMtidAsazca shubhm| zrI zAMtidAsa zreSThi ukeza vaMzanA padmanA vaMzaja hatA. mAravat vIvIpure sattapAtaLIpArthaciMtAmArthanA po potAnA jIvanamAM ahiMsApradhAna jainadharmano svIkAra karyo zrImad MERRLe yuvanapatiyukta tattva prAnti(*) 3 hato. padmanI bhAryA padmAvatI vizuddha ane sattvazIla hatI. maMdiranA pravezadvAramAM be kALA ArasanA, saMpUrNa kadanA vamanA putra vImA pAno putra kSamAdhara ane enI patnI jIvaNA hatI (glo. 33) hAthIo kotarelA hatA, temAMnA eka upara sthApaka kSamAdharano putra sahaluA guNavAna ane sajjano vaDe prazaMsanIya (zAMtidAsa)nI mUrti kotarelI hatI. saM. 1678 (I.sa. hato. pArvatI samAna tenI patnI hatI (aa. 23) sahaluA 1921-22)mAM vardhamAna ane zAMtidAsa, jeo potAnA pachI harapati thayo jenI bhAryA punAI hatI (glo. 24). bhAgyanA zikhare pahoMcyA hatA, jemaNe potAnA kuTuMbanAM sabhyo harapatino putra vakSA (vachA ke vAchA) jagatamAM pratiSThAvAna sAthe dhArmika vrata lIdhelAM, jeo atyaMta pavitra jIvana jIvatA hato, enI patnI jagaprasiddha evI gorade hatI (zlo. 25). rahyA ane jemaNe maMdiro baMdhAvavAthI sadbhAgya prApta thAya che vakSA ane gorano putra sahastrakiraNa thayo jeNe potAnAM Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo zubhakAryo ane vANIvaDe kIrti prApta karelI. enI prathama patnI kuyarI ane dvitIya sobhAgade hatI (zlo. 26-27). kuyarIno putra vardhamAna ane vardhamAnanI bhAryA vIramadevI hatI jene vastupAla, rAyasiMga, caMdrabhANa, vijaya, suMdara ane kalyANamalla nAme cha putra hatA. (zlo. 31). vastupAlane amIcaMda ane lAlacaMda nAme be sUrya-caMdra samAna putro hatA (zlo. 32). sahasrakiraNanI bIjI patnI sobhAgadeno putra zAMtidAsa jene cAra patnIo hatI. prathama patnI rUpAno putra panajI thayo je vastupAla amIcaMda kuyarI (patnI) vardhamAna vIramadevI Jain Education Intemational rAyasiMgha caMdrabhANa vijaya lAlacaMdra ciMtAmaNi prazasti anusAra zAMtidAsanuM vaMzavRkSa padmAvatI padma rUpA (patnI) I panajI kSamAdhara sahaluA harapati sahasrakiraNa I 277 guNonA sAgara samAna hato (zlo. 35). panajInI patnI devakI. zAMtidAsanI bIjI patnI kapUrAnA putra ratnajIno janma saM. 1686(I.sa. 1629-30)mAM thayo. trIjI patnI phUlAnA putra kapUracaMdano janma saM. 1695(I.sa. 1638-39)mAM thayelo (zlo. 68). cothI patnI vAcIe lakSmIcaMdane janma Apyo (saM. 1697 I.sa. 1640-41) (zlo. 69). Ama A prazastimAM zAMtidAsanA vaMza ane kuLanuM varNana vi.saM. 1697 sudhInuM prApta thAya che.4 / pratimAlekho zatruMjaya upara AdIzvaranA mukhya derAsaramAM pratiSThita AdIzvaranI pratimAnA parikaranA gokhamAMnI padmAsanastha / vakSA (vachA) jIvaNA pATI punAI kapUrA (patnI) I ratanajI (saM. 1687) - suMdara kalyANamala gorade 2 bhAryA sobhAgade (patnI) zAMtidAsa phulA (patnI) kapUracaMda (saM. 1695) vAcI (patnI) I lakSmIcaMda (saM. 1697) zAMtinAtha tathA neminAthanI pratimAnA mastaka uparanA lekhamAM amadAvAdanavAsI sAdhu sahastrakiraNanA putra zAMtidAse AdinAthano parikara vi.saM. 1670(I.sa. 1613-14)mAM Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ S 278 svapna zilpIo. karAvyo hovAno lekha kotarelo che." pratimAnI pIThikA uparanA 1682, jyeSTha vadi 9 ne guruvAre (I.sa. 1926, 8mI jUna) lekhamAM zAMtidAse A biMba karAvyuM ane tapAgacchAdhirAja pratiSThA karyAno ullekha che. bhaTTArakendra zrI vijayasenasUrie enI pratiSThA karI hovAno jhaverIvADamAM AdIzvaranA maMdiranA nIcenA bhoMyarAmAM nirdeza che. traNa AdinAthanI ane jagavallabha pArzvanAthanA derAsaramAM eka | mULa nAyakanI jamaNI bAjunA parikaramAM kAyotsarga pratimA pratiSThita che. enI pIThikA uparanA lekhamAM vi.saM. pratimAnI pIThikA uparanA lekhamAM amadAvAdanivAsI osavAla 1800, zaka 1666, jyeSTha sudi 10, guruvAre (I.sa. jJAtinA, vRddha zAkhAnA zAha vachA ane mAryA goradenA putra 1744) amadAvAdanivAsI osavAla jJAtinA sahastrakiraNanA sahastrakiraNanI bIjI patnI sobhAgadenA putra zAMtidAse nAnA putra zAMtidAsa, ane tenA putra lakSmIcaMdranA putra zreSThI bhAI vardhamAna ane putra panajI sAthe mAmA zrIpAlanI preraNAthI khuzAlacaMde sakalasaMghanI sahAyathI tIrthakaranI pratimA pratiSThita AdinAthano cAra pratimA sahitano parikara karAvyo ane karAvI. sAgaragacchanA bhaTTAraka zrI rAjasAgarasUrinA paTTamAM tapAgacchanA bhaTTAraka hemavimalasUrie saM. 1970mAM enI thayelA bhaTTAraka vRddhisAgara, temanA paTTamAM thayelA pratiSThA karI hovAnuM jaNAvAyuM che." lakSmIsAgarasUrIzvara, temanA paTTamAM thayelA bhaTTAraka 1. saM. 1670 varSe zrI aEWtAvAtavAtavya zrI kalyANasAgarasUrie tenI pratiSThA karI hovAnuM jaNAvAyuM che.10 usavAlajJAtIya vRddhazAkhIya sAha amadAvAdanI vAghaNa poLanA ajitanAtha derAsaramAMnA 2. vachA mAryA vA norve suta sA. sadasavarakha mA ja na " goviMdarAva gAyakavADanA samayanA taktIlekha (vi.saM. 1860, sobhAgade sutena sAha vardhamAna laghubhrAtA / zaka saM. 1726, dvitIya caitra suda 11, bhRguvAra-I.sa. 1804, 20mI eprila)mAM jaNAvyA anusAra osavAla | 3. sA. (zAM)tivAsa nAnA mAryA suramare suta saT jJAtinA vRddha zAkhAnA zeTha zAMtidAse dharmakArya ane pustaka panajIpramukhakuTuMbayutena svamAtula saa| zrIpAlapreritena nyAsavidhi vagerethI yukta navIna tIrthakaronI pratimAonI 4, zrI AdinAtharivAra: pratibhAvatusahitaH rita: pratiSThA karAvI ane ciMtAmaNi pArzvanAthanuM maMdira karAvI pratiSThitazca zrI tapaIche mAra zrI dena(vimanasUri) puSpArjana karyuM. emanA putra lakSmIcaMda ane emanA putra zatruMjaya upara hemavasahi maMdiramAMnA traNa pASANa khuzAlacaMde RSabhadevanuM maMdira karAvyuM. khuzAlacaMdanA putra pratimAlekhomAM amadAvAdanivAsI, osavAla jJAti ane vRddha vakhatacaMda ane patnI jaDAvabAI tathA vakhatacaMdanA putro zAkhAnA sahastrakiraNanA putra zAMtidAse saM. 1882, jyeSTha vadi icchAbhAI, pAnAbhAI, motIbhAI, hemAbhAI, anupabhAI. 9, guruvAranA divase pratimA karAvyAno ullekha maLe che. eka sUryamala, manasukha vageree ajitanAthanuM maMdira karAvyuM. pratimAlekhamAM staMbhana pArzvanAthanI pratimA karAvyAno nirdeza che. Ama zeTha zAMtidAsa jhaverI jaina saMghanA eka bAkInA be lekhomAM tIrthakaronAM nAma vAMcI zakAtAM nathI. prabhAvazALI ane vagadAra jaina agraNI hatA. khUba jUja amadAvAdamAM jhaverIvADamAM AvelI saMbhavanAthanI vyaktiomAM jovA maLe evAM rAjakIya, sAmAjika ane dhArmika khaDakInA saMbhavanAtha derAsara ane vAghaNapoLanA ciMtAmaNi e traNe pAsAMono subhaga samanvaya emanA vyaktitvamAM thayelo pArzvanAtha derAsaramAM tIrthakara supArzvanAtha, sImaMdharasvAmI, jovA maLe che. gujarAtanA rAjakIya, sAmAjika ane dhArmika suvratasvAmI ane nemiprabhasvAmInI zveta ArasanI pratimAonI itihAsamAM nagarazeTha zAMtidAsanuM sthAna cirasmaraNIya che. pIThikA upara vi.saM. 1982nA lekha kotarelA che. emAM pAdaTIpa zAMtidAse AtmakalyANa mATe tIrthakaronI pratimAo karAvI ane 9. M.S.Commissariat, 'Studies in the enI pratiSThA tapAgacchanA bhaTTAraka zrI vijayasenasUrinA ziSya History of Gujarat', Calcutta, 1935, p. 54. bhaTTAraka vijayadevasUrinI paTTAvalimAM mahopAdhyAya 2. Ibid., pp. 55 f. vivekaharSagaNinA ziSya mahopAdhyAya muktisAgarasUrie vi.saM. 3. Ibid, p. 55. Jain Education Intemational Sain Education Intermational Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo 4. 'ciMtAmaNi prazasti'no phoTogrApha mAlatI zAhanA graMtha 'nagarazeTha zAMtidAsa jhaverI'nA AraMbhamAM chApelo che. 5. mAlatI zAha, 'nagarazeTha zAMtidAsa jhaverI', amadAvAda, 1987, pR. 58, noMdha 13. 6. ejana, pR. 59, noMdha 13 cAlu. 7. pratimAlekhamAM zAMtidAsanAM prathama patnI ane panajInAM mAtAnuM nAma suramade jaNAvyuM che, jyAre 'ciMtAmaNi prazasti'mAM enuM nAma 'rUpA' darzAvyuM che. 8. muni pramodasAgara (saMpA.) 'zrI zatruMjaya girirAja darzana', kapaDavaMja, 1982, lekha naM. 161-163. 9. 'Four Image Inscriptions of Ahmedabad, V.S. 1682', 'H. V. Trivedi Felicitation Volume. 1997, pp. 138 ff". 10. 2. nA. mahetA, jaina darzana ane purAvastuvidyA', amadAvAda, 1996, pR. 37. 11. pra. ci. parIkha, bhAratI zelata, 'gujarAtanA abhilekho : svAdhyAya ane samIkSA', amadAvAda, 1991 pR. 144thI. parama dAnavIra jaina zreSThI zrI jagatU zAha 'jagaDU zAha', 'jagaDUzA' ke 'jagaDU'nA nAmathI prasiddha jaina zreSThI kacchanA bhadrezvara nagaranA zrImALI zrAvaka vaNika hatA. teo vikramanI 14mI zatAbdImAM pravartamAna hatA. sAhasa ane dariyAI vahANavaTAthI vepAra karIne aDhaLaka dhanasaMpattinI kamANI karI hatI. A dAnavIra jaina zreSThIe e samayanA kaccha, kAThiyAvADa, siMdha, gujarAta vagere pradezomAM vAghelA rANA vIsaladevanA samayamAM saM. 1312 thI 1315 (I.sa. 12561259) daramyAna paDelA bhAre duSkALamAM potAnA aMgata koThAromAMthI anAjanuM tathA dravya, vastro, pAtronuM dAna karIne prajAjanonI sevA karI hatI, temaja manuSyo ane pazuone bhUkhane kAraNe motanA mukhamAM homAtAM bacAvyAM hatA, ane duSkALanA saMkaTanuM nivAraNa karyuM hatuM. A mahAna, dharmAtmA, zUravIra, dIrghadRSTisaMpanna udAra dAtA, ahiMsAnA ArAdhaka, bhAgyavAna zreSThI jagaDU zAhanA nirmaLa caritanuM varNana dhanaprabhasUrinA ziSya sarvAnaMdasUri dvArA Jain Education Intemational 279 vi.saM. 1375 (I.sa. 1318-19)mAM racelA 'nAhUvarita' nAmanA saMskRta kAvyamAM suMdara rIte karavAmAM AvyuM che. A kAvyamAM sAta sarga ane 399 zloko che. mahAkAvyanA AraMbhanA sAta zlokomAM pArzvanAtha, sarasvatI, guru dhanaprabhasUri ane RSabhadevanI stuti karavAmAM AvI che. kAvyanA sarga-1mAM zrImAla vaMzamAM janmelA jagaDU zAhanA pUrvajonuM varNana karavAmAM AvyuM che. A vaMzamAM vIyadu, varaNAga, vAsa, nAmanA pUrvajo thayA. vAsanA pAMca putro vIsala vagere hatA. vIsalanA cAra putromAMnA eka 'sola' jagaDUzAnA pitA hatA. emaNe kaMthakoTa choDIne vadhAre dhana kamAvA mATe baMdaravALA bhadrezvara nagaramAM nivAsa karyo. jagatU zAhanI patnI yazomatI ane emanA be bhAI rAja ane padma-patnIo rAjalladevI ane padmA nAmanI hatI. jagaDUnI putrI prItimatInuM yazodeva sathe lagna thayuM ane yuvAvasthAmAM durbhAgyathI e mRtyu pAmyo. jagaDU pragatizIla ane krAMtikArI vicAranA hatA. putrInA punarlagna mATe jagaDUe potAnI jJAtimAMthI saMmati meLavI paNa potAnA kuTuMbanI be vRddha vaDIla strIonA virodhane kAraNe eno amala karI zakyA nahIM. (sarga 3). jagaDU zeThanA sevaka jayaMtasiMha-jetasI jagaDU mATe dhana kamAvA samudra pAra karI Ardrapura (eDana) pahoMcyo. tyAM rAjAne najarANuM ApI prasanna karI moTuM makAna bhADe rAkhI raheto hato. ekavAra samudrakanAre moTo paththara kharIdavA bAbata staMbhapurIkhaMbhAtanA turkanA sevaka kArANI sAthe Takkara thaI gaI. baMne kiMmata vadhAratA gayA. traNa lAkha dInAra tarata ja ApIne jetasIe turkane harAvyo. jetasI bIjo koI sAmAna lIdhA vinA vahANamAM kevaLa paththara laI bhadrapura pAcho Avyo. paradezamAM pratiSThA vadhArI tethI jagaDUe vIMTI tathA rezamI vastra ApIne jetasInuM sanmAna karyuM. teno pagAra vadhAryo. traNa lAkhano paththara ghara-AMgaNAmAM ja rAkhyo. nagaradevatA bhadradevanI yaugika zaktithI dinapratidina jagaDUnI samRddhi vadhatI gaI. bhadrezvaramAM padhArelA jainAcArya paramadevano jagaDUe pUjA-satkAra karyo. emanI pAsethI nitya upadeza sAMbhaLavAthI jagaDUne dharma pratye prIti thaI. teo paramadeva sAthe saMgha laI giranAra tathA zatruMjayanI yAtrA mATe nIkaLyA. mArgamAM yAcakone anna, vastra, pAtranuM dAna, derAsaronA jIrNoddhAra tathA dhvajArohaNa karyuM. bhadrezvara pAchA pharIne jagaDUzAhe vIranAthanA Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 280 svapna zilpIo maMdira para suvarNakaLaza tathA suvarNadaMDanI sthApanA karI. rohaH kandaravartikIrtinikaraH saddharmavallI dRDha} parivArajanonA kalyANa mATe suMdara aSTapada jaina maMdira tvakasAro jagaDUzciraM vijayatAM sarvaprajApoSaNaH // banAvaDAvyuM. emaNe taLAvo ane vADIonI navaracanA karAvI 'nAphUrata' -6/92 pUjAnAM puSpo mATe udyAna banAvaDAvyuM. kapilakoTAmAM nemimAdhava prakAMDa saMzodhaka maMdira, kannaDamAM harizaMkara maMdira, DhAMka (saurASTra)mAM AdinAtha maMdira tathA vardhamAna(vaDhavANa)mAM aSTApada maMdira banAvyuM. mohanalAla dalIcaMda desAI : zatruMjaya parvata upara sAta derI, pauSadhazALA, zaMkhezvara (I.sa. 1885-1945) pArzvanAthanA be rajatapAda, pittaLanAM devAlaya, gurune sUvA mATe tAmra palaMga vagere banAvyAM. khImalInI masjida banAvarAvI. jaina gurjara kavionA saMgrAhaka sata mohanalAla dalIcaMda desAI jaina sAhityanA prakAMDa saMzodhaka hatA. emano zrISeNa nAmanA paramadevanA ziSyane AcAryanI padavI ApI. janma sane 1885mAM thayo hato. 1913mAM 28 varSanI taruNa gurunA vacana anusAra pUruM Ayojana karI aneka dezomAM vaye ela.ela.bI. thayA bAda teo "jaina zvetAMbara konpharansa dhAnyano saMgraha karyo. saM. 1312mAM duSkALa paDyo. be varSa heralDa'nA taMtrI thayA ane varSo sudhI e javAbadArI saMbhALI. kaSTathI pasAra thayA. rAjAonA koThAromAM paNa dhAnya bacyuM 'heralDa' aMgrejI ane gujarAtI baMne bhASAmAM pragaTa thatuM. nahotuM (sarga 6). mohanabhAIe heralDa' baMdha thayA pachI jUnI gujarAtI ane dAna, dayA ane yuddha e traNe prakAranI vIratA pAmelA saMskRta bhASAnA graMthonuM saMpAdana karyuM. A uparAMta "jainayuga" zrImAla vaMzanA ratna samAna jagaDUzAhe lavaNaprasAdanA putra mAsikanuM saMpAdana aMta samaya sudhI karyuM. heralDa' ane vIsaladevane annanA ATha hajAra kothaLA, ujjainanA rAjA jainayuga'mAM prakAzita temanA ane anya vidvAnonA lekho jaina madanavarmAne dhAnyanA aDhAra hajAra kothaLA, dilhInA sulatAna sAhityanI khANa jevA che. pote vyavasAye vakIla hatA. emanA mojadadInane dhAnyanA ekavIsa hajAra kothaLA, kAzInA rAjA moTA bhAganA graMtho jaina gurjara kavio', jaina sAhityano pratApasiMhane batrIsa hajAra, kaMdhAranA saMdhila rAjAne bAra saMkSipta itihAsa' vagere amadAvAdanA DAyamaMDa jyubilI hajAra kothaLA dAnamAM ApyA. dhAnyanuM vitaraNa thaI zake mATe prinTiMga presamAM chapAyelAM che. A badhA graMthonA prapha korTanA jagaDUe 112 dAnazALAo kholI hatI. anAjanA navalAkha, samaya bAda teozrI potAnI ophise jotA. emanI mAsika navANuM hajAra kothaLA tathA aDhAra karoDa dAma vAcakone Avaka AraMbhamAM pAMcasothI mAMDI, chevaTe lagabhaga traNa hajAra duSkALanA samaye ApyA hatA (sarga 6). zrISeNasUri pAsethI jeTalI thaI hatI, je emano abhyAsa ane anubhava jotAM sAva dharmatattva sAMbhaLI jagatanA lokono uddhAra karanAra jagaDU zeTha sAdhAraNa gaNAya. vaDodarAnA prAcyavidyAmaMdiranI gAyakavADa potAnuM AyuSya pUruM karIne harinA locanane pAvana karavA mATe orieMTala sirIjhanA 118mAM puSpa tarIke "gurjara rAsAvalI' svargamAM gayA (sarga 7). jagaDUnA rAja ane pA nAmanA be pragaTa thaI. enA traNa saMpAdakomAM zrI ba.ka. ThAkora, mohanabhAI bhAI guruvacanathI bhAre zokano tyAga karI dharmakAryamAM agresara desAI ane madhusUdana modI hatA. 1952mAM A graMtha pragaTa rahyA ane rAjAthI sanmAnita thayA. ISeNasUrIndranAM thayA. irSaNasUrIndranA thayo e pahelAM 1945mAM sATha varSanI vaye mohanabhAInuM caraNayugalanI sevAmAM tatpara evA zrIsaMghanA e baMne avasAna thayuM. araNIoe zrImAna vIsaladevanA samagra kuLane lAMbA samaya mohanabhAI desAI eka prabhAvazALI vaktA hatA. sudhI suzobhita karyuM. 1939nA eprilamAM zrI kanaiyAlAla munazInA pramukhapade Ama kavizrI sarvAnaMdasUrie mahAna, paropakArI, gujarAtI sAhitya pariSadanA haima sArasvata satranuM Ayojana dAnavIra zreSThI jagaDU zAhanuM cAritryoddhArana sarvadharmanA loko pATaNamAM thayuM hatuM. emAM mohanabhAInuM vaktavya khUba chaTAdAra samakSa karavAnA hetuthI 'nAphUrita'nI racanA karI che. hatuM. svabhAve ati namra evA zrI mohanabhAI vikhyAta zrI zrImAlakulodayakSitidharAlAratigmadyutiH evokeTa ane sAhityasevaka hatA. prasphurjat kalikAlakAliyamadapradhvaMsadAmodaraH / Jain Education Intemational Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo 281 zrImanA parama bhakta pUjyazrInA AziSabaLe saMpanna thaI che. ( dine temanI sAthe zrI rAkezabhAI jhaverI covIsa bALabrahmacArIoe zrAvakanI trIjI pratimA aMgIkAra karI, sarvasaMga-parityAganA mArge eka pagaluM AgaLa bharyuM hatuM.] sapuruSonI sanAtana paraMparAnuM pratinidhitva vibhinna AzramanirmANa mATe dharamapura pradeza upara pasaMdagIno kaLaza kALamAM vibhinna puruSo dvArA thatuM rahyuM che. A kALamAM enuM vahana DhoLavAnuM pradhAna kAraNa e che ke A dharatI zrImadjInI karI rahelA Apta puruSomAMnA eka che zrImad rAjacaMdrajInA parama caraNarajathI pAvana thaI che. vi.saM. 1956mAM caitra suda ekamathI bhakta pUjyazrI rAkezabhAI jhaverI ke jemane gurudeva athavA sAheba vaizAkha suda pAMcama eTale ke Azare 35 divasa paryata zrImadjI athavA bApAnA nAme saMbodhavAmAM Ave che. tA. 26-9- atre sadehe vicaryA hatA tathA atrenA smazAnamAM temaja 1966nA zubha dine muMbaImAM janmelA, mAtA rekhAbahena tathA AsapAsanAM jaMgalomAM asaMga sAdhanAmAM magna rahetA hatA. A pitA dilIpabhAI jhaverInA A panotA putra cAra varSanI preraka itihAsane atrenI smazAnabhUmi upara Azrama dvArA bALavayathI bhakti, dhyAna, sAmAyika Adi dharmArAdhanamAM masta zrImadjInuM eka bhavya ane preraNAdAyI smAraka racavAmAM AvyuM rahetA hatA. ATha varSanI vaye temane zrImadjInA citrapaTanuM darzana che. thatAMnI sAthe pUrvanI ArAdhanAnuM anusaMdhAna thayuM ane temanI pUjyazrInI preraNAthI sthapAyela uparokta Azrama uparAMta adhyAtmasAdhanA uttarottara vegIlI banI. saMsthAnuM pradhAnakendra muMbaImAM che. muMbaI zaheramAM 17 ane zaikSaNika abhyAsamAM suvarNacaMdraka sahita ema.e. thaI muMbaInI bahAra bhAratamAM 17 tathA videzamAM 22 jeTalAM vividha pUjyazrI dvArA zrImadjInA sarvazreSTha sAhityasarjana "zrI sthaLoe phelAyelAM saMsthAnAM kendromAM satsaMgAdi pravRttio Atmasiddhi zAstra' upara vistRta ane gahana vivecanAtmaka niyamitapaNe ArAdhavAmAM Ave che. zodhaprabaMdha racAyo, je mATe temane muMbaI yunivarsiTI taraphathI pUjyazrIno anupama dharmabodha mumukSusamAjane svayaMnA i.sa. 1998mAM pIeca.DI.nI DigrI enAyata karavAmAM AvI. ' utthAna ane sAkSAtkAra prati to prere ja che. paraMtu e sAthe potAnI asAdhAraNa tejasvitAthI pUjyazrIe I.sa. teozrI paranA duHkhanI sabhAnatA keLavavAnuM paNa upadeze che. 1985 thI 1991 daramyAna jaina zvetAMbara temaja digaMbara tIrthaMkara paramAtmA zrI mahAvIraprabhu ane AtmajJAnI puruSa zAstrono, SaDradarzanano tathA nyAya, tattvajJAna, saMskRta bhASA vagere zrImada rAjacaMdrajI pAsethI sAMpaDelI zikSAnuM rahasya samajAvatAM gUDha viSayono prakhara abhyAsa saMpanna karyo che. varSo paryata mauna- pUjyazrI kahe che ke dharma ApaNane mAtra svamaMgaLa sAdhavAnuM nathI ArAdhanA, gahana dhyAnasAdhanA ane anya aneka bAhyAMtara zIkhavato, te ApaNane sarvamaMgaLanA pATha paNa zIkhave che. svasAdhanAnA paripAkarUpe teozrIe AtmasAdhanAnAM ucca sopAna para-kalyANanA A yajJamAM Atmahita sAthe anyanuM, samAjanuM, sara karyA che. pUjyazrInI asAdhAraNa guNasaMpadAnA kAraNe teozrI saunuM hita sAdhI zakAya e hetuthI I.sa. 2003thI zarU karI, sAMpratakALanA eka pradhAna pratibhAzALI saMta tarIke suprasiddha thayA pUjyazrInI preraNAthI vividha TrasTonI sthApanA karavAmAM AvI che, che. teozrInA bodha ane satsamAgamathI anekanAM jIvanamAM je dvArA mukhyataH ArogyaviSayaka, keLavaNIviSayaka tathA camatkArI parivartano sarjAyAM che. jIvadayAviSayaka pravRttio hAtha dharavAmAM AvI rahI che. pUjyazrInI samartha nizrAmAM chellAM 25 varSathI aneka Ama, AtmakalyANanI sAdhanAne mukhya rAkhI, e sAthe sAdhako adhyAtmacinI puSTi karI AtmavikAsa sAdhI rahyA che. janasevA, mAnavavikAsa, anukaMpA vagere umadA prayojanomAM paNa uttarottara A samudAya vizALa banatAM I.sa. 1994mAM svaparahitAya sakriya rahevAya e mArge vizALa janasamudAyane pUjyazrInI preraNAthI "zrImad rAjacaMdra AdhyAtmika satsaMga sAdhanA savizeSa kumAra ane yuvAvargane dorI rahela pUjayazrI kendra' nAmanA eka TrasTanI sthApanA karavAmAM AvI. samagra varSa AtmasvarUpanI anupama sAdhanA sAthe A bhautikayugamAM zAsananI daramyAna bhakti, satsaMga, japa, tapa, tIrthayAtrA, dhyAnAbhyAsa apratima sevA paNa supere bajAvI rahyA che. dharamapurathI dharmanA Adi vividha ArAdhanAomAM ughukta rahetA A samudAyanA pUra vahevaDAvI rahela A krAMtikArI saMta dIrgha nirAmaya Ayu lAbhArthe I.sa. 2001mAM zrI mahAvIra jayaMtInA maMgaLa dine bhogavI, dharmaprabhAvanAnA yajJamAM potAno siMhaphALo arpaNa kare dharamapuranI dhanya dharA upara "zrImad rAjacaMdra Azrama'nI sthApanA e ja abhyarthanA. Jain Education Intemational Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bergabe gegegegege SIGLAS JOPASIORS CSKEN CODICESIGNE VOXEN VOXEN *C WITH BEST COMPLIMENTS FROM SHIRI VISHNU SAW MILL & TIMBER MERCHANT KRANTI CHOWK, AJAB NAGAR AREA, JALNA ROAD, AURANGABAD, 431001 PHONE: 2324797,2240750, MOB: 9422202197 DEALERS IN: BURMA TEAK, AFRICAN TEAK, SILVEROAK & OTHER JUNGLE WOOD. GOPAL PLYWOOD AN ISO 9001: 2000 COMPANY NEAR SHIRI VISHNU SAW MILL, AJAB NAGAR AREA, JALNA ROAD, AURANGABAD-431 001 PHONES: 2324797,2240750, MOB: 9822298697 DEALERS IN: MARINE PLYWOOD, COMMERCIAL PLYWOOD, FLUSH DOORS, LAMINATEDPARTICALBOARD, M.D.F., LAMINATES, ETC. SWASTIK VENEERS AND PLY HOTEL RAJ BUILDING, KUSHALNAGAR, JALNA ROAD, PHONE: 2240751, 2354205. MOB: 9423456112 AURANGABAD-431 005 DEALERS IN: DECORATIVE VENEERS,LAMINATES,& DECORATIVE HARDWARE etc. SHALINI PLYWOOD PVT. LTD. B-38, MIDC, WALUJ, AURANGABAD. 431 136 Manufacture of PLYWOOD, BLOCK BOARD & FLUSH DOORS Ssvagestanesiaqesvagesta9esvaqesvaqesvac Heggae SIPAS GRASJORAS/JQEAS JOLASITAS JesJQe2 Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo zabdabrahmanA sAdhako, alakhanA svaranA upAsako ArAdhako, saMsAranI kSaNabhaMguratAne pAmI jaI bhavasAgaranI bhavATavImAMthI nIkaLI janArA keTalAka narabaMkAonA maMgala jIvanane ujAgara karatI A lekhamALA rajU karanAra DaoN. niraMjana rAjyaguru, gujarAtanA jANItA kavi, sAhityakAra, saMzodhaka, lokavidyAvid, lokagAyaka ane dUradarzana TIvI, reDiyonA jIvaMta prasAraNomAM lAiva komenTrI ApanArA tattta kalAkAra che. teo dilhInI rASTrIya sAhitya akAdamImAM gujarAtI bhASA-sAhitya eDavAijharI borDanA sadasya tarIke, gujarAtI sAhitya pariSada amadAvAdanI madhyastha samitinA sabhya tarIke ane prasArabhAratI AkAzavANI, rAjakoTanI kAryakrama mArgadarzaka kamiTinA sabhya tarIke sevA ApI rahyA che, gujarAtanI vividha yunivarsiTIomAM vijhiTiMga prophesara tarIke tathA pIeca.DI.nA parIkSaka tarIke paNa mAnyatA dharAve che. 283 temanA saMtasAhitya, lokasAhitya, cAraNIsAhitya ane madhyakAlIna gujarAtI sAhityanA saMzodhana-abhyAsanA phaLasvarUpe sattara jeTalAM pustako prakAzita thayAM che, rAjakoTa jillAnA goMDala tAlukAmAM AvelA ghoghAvadara gAmanA vatanI zuddha gAMdhIvAdI, prakhara AryasamAjI, AcArya, sAhityakAra kavizrI vallabhabhAI rAjyagu++ne tyAM mAtA vijayAbahenanI kUkhe temano janma tA. 24-12-1954nA roja thayo. prAthamika zikSaNa ghoghAvada2mAM, mAdhyamika ane snAtaka kakSA sudhInuM zikSaNa goMDalamAM maramI kiva makaranda davene tyAM rahIne tathA anusnAtaka ane pIeca.DI kakSAno abhyAsa saurASTra yunivarsiTI rAjakoTa khAte rahIne pUrNa karyo. --DaoN. niraMjana rAjyaguru bhajanika saMta kavi dAsI jIvaNanAM jIvana ane kavana viSe taiyAra karelo mahAnibaMdha bhajanasAhityanAM saMzodhanakSetre ananya gaNAyo che, rASTrIyakakSAnI DaoN. homIbhAbhA phelozipa, sAhitya akAdamI phelozipa, kavizrI kAga evorDa, zivam evorDa, dAsI jIvaNa evorDa, bhuvanezvarI evorDa jevAM aneka sammAno temane maLyAM che. Jain Education Intemational goMDalathI sAta kilomITaranA aMtare goMDala-ATakoTa sTeTa hAive para AvelA AnaMda AzramamAM sAta hajAra aprApya pustakonuM saMdarbha graMthAlaya, hastaprata bhaMDAra, 600 keseTasmAM paraMpirata bhaktisaMgIta-lokasaMgItanAM dhvanimudraNa sacavAyAM che. chellAM vIzeka varSathI jIvadayA ane gausevAnI pravRttio tathA anya sevAkAryo thAya che. hAlamAM AzramamAM aDhAra gAyonI gauzALA kAryarata che, jenA dUdhamAMthI ghoghAvadara gAmanAM pAMtrIza garIba kuTuMbone maphata chAza ApavAmAM Ave che ane taddana rAhatabhAvathI mAtra 14 rUpiye 1 liTara gAyanuM dUdha garIba kuTuMbone apAya che. sAhityasaMzodhana, vRkSauchera, gausevA, pakSIone caNa tathA aMdhaapaMga bimAra pazu-pakSIonI sAravAra jevAM satkAryo mATe benka oNpha inDiyA goMDala zAkhAmAM 'AnaMda Azrama ghoghAvadara'nA nAmathI 311, 5101 000 13889 naMbarathI beMka ekAunTa kholavAmAM Avela che. rAjakoTa jillAnA goMDala zaherathI pUrvamAM sAta kilomITaranA aMtare goMDala ATakoTa sTeTa hAive para AveluM A nAnakaDuM gAma saMtakavi dAsI jIvaNanA janma ane samAdhisthaLa tarIke jANItuM che. bALapaNathI ja pitAjInA mitra hovAne nAme marakanda dave, umAzaMkara joSI, amRta ghAyala, prajArAma rAvaLa, manubhAI 'saroda', jayamalla paramAra vagere sAhityakAro, avAranavAra ghoghAvadara Ave eTale sAhityakSetra sAtheno jIvaMta saMparka, gharamAM ja traNeka hajAra graMthonuM graMthAlaya, AThamA dhoraNathI mAdhyamika zikSaNa mATe abhyAsa karavA goMDala javAnuM thayuM. marakandabhAIne tyAM ja satata ATha Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 284 svapna zilpIo varSa rahIne I.sa. 1976mAM gujarAtI viSaya sAthe bI.e. padavI prApta karI, tyArabAda gujarAtI bhASAsAhitya sau. yuni. sajakoTa khAte anusnAtaka arthe joDAIne vi.saM. 1978mAM gujarAtI lokasAhitya viSaya sAthe ema.e. padavI karI, turata ja pIeca.DI. padavI arthe madhyakALanA tejasvI harijana saMtakavi dAsI jIvaNanAM jIvana-kavana viSaye DaoN. nAgajIbhAI bhaTTInA mArgadarzana taLe saMzodhanakArya zarU karyuM ane gujarAtanAM ane taLapadI bhajanavANInA bhajanagAyako-bhajanikonI maMDaLIomAM kaMThastha paraMparAthI jaLavAyelAM dAsI jIvaNanAM bhajano viSe kSetrakArya karIne I.sa. 1982mAM pIeca.DI. padavI prApta karI. I.sa. 1983-84mAM kezoda (jUnAgaDha)nI ArTsa kolejanA vyAkhyAtA tarIke ane I.sa. 1985thI 1988sudhI gujarAtI bhavana sau.yu.nI rAjakoTa khAte yu.ji.sI. saMzodhana yojanA anvaye madhyakAlIna gujarAtI sAhityanA saMzodhanasahAyaka tarIke sevAo ApI. I.sa. 1988thI 1990 sudhInAM be varSo daramyAna gujarAtI bhavanamAM ja anusnAtaka zikSaka tarIke ema.e., ema.phila.nA vidyArthIo samakSa gujarAtI lokasAhitya viSayonuM adhyApanakArya bajAvyuM. A samayagALAmAM vividha sAhitya sAmayikomAM madhyakAlIna gujarAtI sAhitya, lokasAhitya, cAraNIsAhitya, saMtasAhitya, lokavidyA, lokakalAo, lokasaMgIta, bhaktisaMgIta viSaye saMzodhanalekho prakAzita thatA rahyA. aneka yuni.kakSAnA, rAjyakakSAnA, rASTrIyakakSAnA parisaMvAdomAM saMzodhanavyAkhyAno apAyAM. 'bhajanamImAMsA' jevuM madhyakAlIna-sAhityasvarUpabhajananA udbhava, vikAsa, prakAro, vargIkaraNa, vibhAgIkaraNa, bhAvapakSa, kalApakSanI vicAraNA karatuM pustaka prakAzita thayuM. I.sa. 1991thI pUrNa samayanA muktakAlIna saMzodhaka tarIke potAnA vatana ghoghAvadara khAte 'AnaMda Azrama'mAM saMtasAhitya saMzodhana kendranI sthApanA karI. gujarAta sAhitya akAdamI gAMdhInagara saMzodhana phelozipa, bI. ke pArekha phAunDezana phelozipa ane rASTrIya kakSAnI DaoN. homI bhAbhA phelozipa anvaye sAhityasaMzodhanakArya thatuM rahyuM ane 'raMga zaradanI rAtaDI', 'saMtavANInuM sattva ane sauMdarya', 'bIjamAragI gupta pATaupAsanA', 'mULadAsajInAM kAvyo', 'premasakhI premAnaMdanA zreSTha pado', 'saMdhyAsumirana', 'AnaMdanuM jharaNuM', 'satnI saravANI', 'saurASTranuM saMtasAhitya', 'marama jANe marakandA' jevA khyAtiprApta saMzodhanagraMthanuM prakAzana paNa thatuM rahyuM. AkAzavANI tathA prasArabhAratI-dUradarzananA rAjakoTa, amadAvAda, vaDodarA, bhUja, AhavA tathA muMbaI kendro parathI avAranavAra kalAkAra, kAryakramasaMcAlana, tajJa, saMyojaka tarIke potAnI kalA prastuta kare che. niraMjana rAjyaguru dvArA AnaMda Azrama-ghodhAvadara' khAte sat nirvANa phAunDezana-saMta sAhitya saMzodhana kendramAM saMgrahita thayelAM ati mUlyavAna sAhitya saMdarbhagraMtho, ati virala evI madhyakAlIna gujarAtI sAhitya, saMtasAhitya, cAraNI sAhitya ane bAreTI sAhityanI hastaprato, jUnAM sAmayikonI bahumUlya phAilo, saMzodhanakAryanI noMdha phAilo, phoTogrAphsa, saMzodhananibaMdhonI nakalo, lokasaMgIta-bhaktisaMgItanI saurASTranAM gAmaDAMomAM pharIne dhvanimudrita karelI oNDiyo-viDiyo keseTsa tathA keTalAya jUnA durlabha sikkAonI jALavaNInuM kArya thaI rahyuM che. lokasaMskRti, saMtasAhitya, lokasAhitya, cAraNI-bAroTI sAhitya, kaMThastha paraMparAmAM jaLavAyela lokavidyAnI vividha sAmagrI, lokakalAo, lokasaMgIta ane bhaktisaMgIta viSaye saghana saMzodhanakArya, abhyAsa ane prakAzananI sAthosAtha koI paNa kSetranA saMzodhakone vinAmUlye A saMdarbhasAmagrIno upayoga karavA apAya che. A uparAMta gausevA, annadAna, vRkSauchera, vanIkaraNa, jaLasaMcaya, Ayurveda, zikSaNa, bimAra pazupakSIsAravAra, janayogya ane samAjaupayogI tamAma sevAkIya kSetromAM zakti-maryAdA mujaba vividha pravRttionuM Ayojana paNa 'AnaMda-Azrama' dvArA karavAmAM Ave che. ahIM sacavAyelI sAmagrIno lAbha dezaparadezanI yunivarsiTIomAM saMzodhanakArya karatA aneka saMzodhakoe vAraMvAra lIdho che ane AvA saMzodhako-abhyAsIo mATe A sthaLa eka tIrtharUpa banyuM che. 'AnaMda-Azrama'no pAyo AdhyAtmika che. aMgata sAdhanA para AdhArita zuddha AdhyAtmikatA ane sarvajIvo pratyenI karuNA dharAve che. sAhityika saMzodhana uparAMta sevA, sAdhanA, satsaMga, svAdhyAya mATe paNa samaya phALavIne vividha prakAranI pravRttio kare che, bhajanane kendramAM rAkhIne samAjanA prANane beTho karavAnI pravRtti karanAra A gujarAtI ane bhAratanI ekamAtra saMsthA che. saMtasAhityanuM saMzodhana ane saMvardhana kaMThastha paraMparAnI ane lokavidyAnI Aje dhIre dhIre lupta thaI rahelI ApaNI bhavya virAsatanuM ekatrIkaraNa AjanA yuganI tAtI jarUriyAta che. (phona : 02825271582, mo. : 98243 71904), lekhakazrIne dhanyavAda. --saMpAdaka Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo 285 ApaNI gujarAtanI dharatI upara aneka dharma-paMtha-saMpradAyanI sAthe joDAyelA tathA keTalAka koI paNa dharma| paMtha-saMpradAyanI kaMThI bAMdhyA vinA mukta rIte ja AdhyAmasAdhanA karIne potAno Agavo nIti-maulika sAdhanaparaMparA pravAha zarU karanArA sAdhako-siddha puraSo thaI gayA che. keTalAke potAnI mULa guruparaMparAnI sAdhanA ke paMtha, saMpradAyamAM AgavI Dhabe pheraphAro paNa karIne potAnA navA siddhAMto sthApyA che. prathama potAnI jAtanI oLakha karIne, potAnI jAtane sudhArIne, sAdhanA dvArA piMDazodhana karIne, jagatanA kalyANa mATe AgavA sAdhanAmArganI keDI kaMDArI che. avadhUta-mastadazAnA mahApuruSo ke je potAno paMtha-saMpradAya Ubho nathI karatA paNa samasta jagatane potAnA jIvana ane karmadarzana tathA sevAkAryothI mArgadarzana ApatA rahe che to keTalAka upadeza-AdezanA pracAra mATe paMtha, saMpradAyanI sthApanA kare che ane potAnA sAdhanAmArgane vizALa ziSyasamudAya sudhI pahoMcADe che. AvA siddhapuraSomAM ghaNA prakArabheda jovA maLe. atyaMta prAcIna evI zeSazAkata-taMtra upAsanA sAthe, ziva, zakti, mahAkAlI vagere daza mahAvidyAo ke anya devIdevatAnA upAsako, vedAntI-jJAnavartI AtmaciMtana karanArA mahApuruSo, haThayogI sAdhanA karanArA kabIrapaMthI ke anya saMtasAdhanAne anusaranArA saMtakavio, loka devodevIonI upAsanA karanArA, bhairava Adi ugra tAMtrika sAdhanA karanArA, prANanI sAdhanA, mananI sAdhanA, zabdanI sAdhanA, nAmavacananI sAdhanA, kriyAyoga, nAma-ja5 ke saMkIrtana karanAra, sUphI-muslimadhArAnA saMto Ama aneka sAdhanA-paraMparAo dvArA AtmaciMtana ane paramAtmA sAkSAtkAra sudhI pahoMcanArA mahApuruSomAMthI ahIM mAtra keTalAka-tAtkAlika rIte-sAva uparachallI rIte jenA vize mAhitI maLI che evA zabdabrahmanA upAsako vize atyaMta TUMkI jIvananoMdha ApI che. AvA to agaNita saMto, mahaMto, siddhapuruSo A dharatI para thayA che. e sauno vigatavAra | abhyAsa karavA jaIe to vizALa purANagraMtha jevA pAMca-sAta graMtho lakhavA paDe, chatAM bhaviSyanA saMzodhako ke jijJAsuone emAM rasa levAmAM thoDuMka dizAsUcana thAya e hetuthI sahajaprApya evI sAmagrI ahIM ApI che. saMtasAhitya saMzodhana kendra, AnaMdaAzrama, ghoghAvadaramAM AvA kaccha-saurASTra-gujarAtanA ane bhAratanA anya nA siddha paraSo-mahAparaSo. jati-satI, jJAnI, vedAnta yogI, maunI. saMtakavio vizenA saMdarbhagraMtho ane hastaprato sacavAyelI che. emAMthI atyaMta maryAdita zabdomAM keTalAka mahApuruSo vize ahIM TUMkamAM jIvanaparicaya apAyo che. saurASTra-gujarAtanA mahattvanA saMtakavio tathA sAdhanAdhArAnA mazAlacIo tathA bhajaniko vize naMdalAla devaluka saMpAdita "brahad gujarAta pratibhAdarzana', "pathapradarzaka pratibhAo" ane "dhanyadharA zAzvata saurabha' jevA sAMskRtika saMdarbhagraMthomAM A lekhaka dvArA ThIka paricayanoMdha apAyelI che. ravi-bhANa saMpradAyanA AdhapuraSa : saMta mAtaranuM bhaluM thAya, sAruM thAya, kalyANa thAya enI rAta-di ciMtA karyA kare. nAnakaDI evI hATaDI mAMDelI-paracuraNa vepAra kavi bhANasAheba kare paNa mULathI ja jIva bhagati ne satasaMgavALo. eTale paMkhInA mALA jevuM carotara pradezanuM kinakhiloDa gAma. AvyA gyA sAdhu-saMtone Azaro Ape che, AdaramAna Ape I gAmamAM eka vepArI raye. nAnI evI hATaDI ne che, abhiyAgatane sAcave. paMkhIDAMne caNya nAkhe ne kUtarAMne bhagatIvALo jIva. nAma enuM kalyANa Thakkara, raghuvaMzI lohANA roTalo devAnA-ne gAyuMne lIluM nAMkhavAnAM enAM kAyamanAM nIma komamAM eno janama. gaLathuthImAM ja rAma-bhagatinA saMskAra che bhAI! maLelA ne emAM bhaMDArI aMbAbAI paNa maLyA satasaMgI. mULa vatana to enuM moTI jatavADamAM. pATaNa jillAnA kalyANane sahu loka bhagatanA nAmathI oLakhatA, paNa bhAI! nAma jevA ja enA guNa ho! nAma kalyANa bhagata....I jIva rAdhanapura pAMhenuM vArAhI gAma, paNa vepAra-dhaMdhA arathe Jain Education Intemational Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 286 vArAhIthI nIkaLI gayelA ne carotara pradezamAM borasada tAlukAnA kinakhiloDa gAme AvIne hATaDI mAMDelI. AvA sevAbhAvI ne dharamanIma pALanArA akhANI zAkhAnA raghuvaMzI lohANA kalyANa Thakkarane tyAM sadaguru bhANa sAhebe avatAra lIdho. AjathI barobara traNaso ne agiyAra varasa pahelAMnI vAta che. vikrama saMvata 1754, mahA mahinAnI aMjavALI agiyArasa AvI, maMgaLavArano zubha divasa che. zubha ghaDI ne zubha nakSatramAM kalyANa Thakkarane tyAM eka avatArI puruSano janma thayo. janamatAM-vaMta moDhAmAM be dAMta laIne datta gurue potAno aMzAvatAra pragaTa karyo. janama thayo tayeM A bALaka rovAne badale dAMta kADhe che. mahApuruSanI lIlA to alaukika ja hoya ne? kalyANa bhagate gAmanA chokarAMvane khajUra ne sAkaranA khobA bharIne dIdhA. gAma AkhAmAM vAyare vAtuM thaI ke kalyANa zeThane tyAM be dAMta soto chokaro jabhyo, bhAre kautUka thayuM che. chokaro dAMta kADhe che! I jamAno ya kevo? AjathI traNaso varasa pelAMno! I kALe vema, aMdhazraddhA ne bIka moTI. ene A siddha puruSanI oLakhANa kema thAya? bhAgya hoya to thAya ne? devAMzI jIva, amara bhomano Atamo I kAMI corAzInA pherAmAM thoDo bhaTake? mAyAmAM baMdhAya evo prANiyo A no'to, janamatAMveta eNe to lIlAyuM karavA mAMDelI, paNa lokamAM vAtuM hAlI...koka kaye kalyANa zeThane tyAM koka caritara AvyuM che, koka kaye bhagavAnano avatAra lAge che. koka kaye nA bhAI nA, bhagavAna kevA! I to rAkSasano janama thayo che. koka vaLI vAtuM kare ene bhomAM bhaMDArI gho. koka salAha daye ke kUvAmAM padharAvI dyo nakara AkhA gAmane bharakhI jAze. gAmane mAthe ghAta AvI. have rogacALo hAlI nIkaLaze. A to kaLajuganAM edhANa lAge che. evAmAM eka di digaMbara khAkhI akhADAnA saMtonI jamAta kinakhiloDane pAdare UtarI che. citrakUTathI saMtono saMgha kinakhiloDa gAmanA pAdaramAM Utaryo che. naravI kAThInA soTA jevI kAyA, bhUkharI ne dhULALI hAtha hAthanI laTariyAMnI jaTA, hiMgoLa AMjelI lAla galolA jevI AMkhyuM, mAthe doDha tasunA kapALamAM vidhAtAe traNa traNa cAhanA traNa TIhalAMya bharIne bhekha-lekha mAMDI dIdhelo, ghATa vaLoTe namaNI kAyAnI mAthe eka vetanI laMgoTI sivAya Akhoya manakhAdeha ughADo ThaTha. UghaDate pore DIlane mAthe dhUNAnI bhabhUta coLelI, AMkhanI svapna zilpIo TazaruM Abhane mAMDIne agocaranI eMdhANiyuMne AMbavA mathatI hoya evI madabhara gheghUra AMkhaDiyuM..... hAlA re saMtone mArA je je sItArAma....bhajana gAtAM gAmane pAdare utAro kIdho che...rAvaTIyuM naMkhANI che, zamiyANA baMdhANA che, bhajana, dhUna kIrtananI bhalakuM bole che. evAmAM eka jaNe jaIne mahaMtajIne vAta karI ke-"bApu! amArA gAmanA zeThane tyAM bhAre kautaka thayuM che. dIkaro jabhyo paNa janmatAM veMta moDhAmAM be dAMta soto ; ne janamathI rovAne badale dAMta kADhe che..." mahaMte A vAta sAMbhaLI. tarata ja UbhA thaI gyA. bolyA : "cala muje dekhanA hai, kaisA laDakA paidA huvA hai?" bolatAM bolatAM AvyA kalyANa Thakkarane ghIre.... maiyA! tere bAlakakA darzana karAvo." aMbAbAI bALakane teDIne phaLiyAmAM AvyA, paNa bALakanuM teja kevuM bhAI! ArasanI pUtaLIne mAthe caMdanano lepa karyo hoya evo vAna...vAMkaDiyA vALa...naTakhaTa AMkhyuM-pUnamanA cAMdA jevuM moTuM ne khilakhilATa kare che..jANe bALa kanaiyo ja joI lyo ho! mahaMtajIe bALakanA hAthapaganI rekhAyuM joI...mastakanI rekhAyuM joI, ne pachI bolyA : "maiyA! ye to dattabAbAnA avatArI saMta hai....sUrajakI tarahA apanA nAma rozana karegA...tU isakA nAma bhANa rakhanA samajI na! sUryadevakA eka nAma bhANa bhI hai...ye baccA samartha siddha hogA. sUraja kI taraha aMdherA miTAyegA." Ama saMtanA AzIrvAda maLyA ne ammara nAmanI oLakhANa thaI gaI... saddaguru maLe ne ammara nAmanI oLakhANa karAve to mAyAnAM baMdhana vachUTI jAya ne jItanAM DaMkA-nizAna vAgI UThe. Ama saMtanA AzIrvAda maLyA, pAraNAmAMthI ja bhakti padArathanI kaMThI bhANagurune maLI gaI. kalyANa bhagata ne aMbAbAInA manano ucATa bhAMgI gyo. dhIredhIre bALaka bhANa moTA thAya che...paNa gharanA saMtasevAnA saMskAra lAgI gyA che. AvyA-gyA sAdhu-saMtanI sevA karavI ne bhajana maMDaLIomAM jaIne satsaMga karavo I ja eno zokha. jIva mAtranI sevAno mahAmaMtra laIne bhANanuM bALapaNa vIte che. ATha varasanA bhANa thyA ne kalyANa Thakkare kinakhiloDa gAma choDyuM. potAnA mULa vatana vArAhImAM AvyA. tyAM hATaDI mAMDIne vepAra zarU karyo...vepAramAM moTo dIkaro kAno madada kare che ne bhANa jIvataranI nizALamAM sevA satasaMganA ekaDA ghUMTe che. yuvAnI Jain Education Intemational Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo AvI. paccIsa-chavvIsa varasanA thayA ne vArAhInA meghA ThakkaranI dIkarI bhANabAI sAthe bhANasAhebanA vivAha thayA. bhANabAI bhaMDArI paNa pUrava janamanAM yogasaMgAthI hatA. saMtonI bhajanamaMDaLImAM bhANa Thakkara satsaMga kare che, bhajano gAya che ne upadeza Ape che ke--"tame kUDa kAyAnAM kADho re, tame vikhiyAnA rUkhaDAM vADho re he vIrA! Avyo ASADho....'' ekavAra pharatAM pharatAM bhANasAheba ziSyamaMDaLI sAthe vaDodarA pahoMcyA che. DhiyArA baLada joDelo sagarAma. rezamI jariyAta mUla, satArAvALA rezamI rUmAla bAMdhelI sonerI siMgaDiyuM-gaLAmAM raNajhaNatI TokarIo--rUpALo sIgarAma joIne vaDodarAnA zekha husenadInanA moDhAmAM pANI AvyuM. vaDodarAnA sUbA pAse khoTI pharIyAda karI ke mAro sagarAma A sAdhu oLavI gayo che. sUbAe A miyAMno pakSa lIdho. bhANa sAhebane cora TheravI jelamAM pUryA. e vakhate bhANasAhebe gAyuM--"asurA ne mana dayA ANo re, ema bhaNe luhANo bhANo...' vaDodarAnI jelamAM bhANa sAheba A bhajana gAya che, te rAtre vaDodarAnA sUbAne sapanuM AvyuM. peTamAM bhAre pIDA UpaDI. sadguru bhANane zaraNe jatAM I pIDA TaLI gaI. bhANa sAhebane eNe dattAtreyanA svarUpe joyA. enuM ajJAna aMdhAruM TaLyuM ne savAre bhANa sAhebanA caraNamAM paDI gayo. mAnapAna ApIne eka jarakasI nejo, eka ghoDI ne eka jariyana zAla ApI bhANa sAheba potanA sadguru dhAryA. pachI to bhANasAhebanI khyAti vadhavA mAMDI, vaDodarA pAsenA zerakhI gAmanA ThAkoranI be rANIone tAMtrikanA paMjAmAMthI choDAvIne zerakhI gAme prathama jagyA bAMdhI. potAnA moTAbhAI kAnajIdAsajIne zerakhInA prathama mahaMta tarIke nImyA. potAnI lohANA jJAtinAM sAtaso gharanI nAta bAMdhIne mahI revA lohANA paMca eka nAma ApyuM. gRhastha dharmanuM pAlana karatAM karatAM saMta bhANasAheba paramAtmAnI bhakti ne vairAgyano Adeza ApatA rahe che. AvA bhANasAhebanA prathama ziSya baMdhArapADAnA kuMvarajI Thakkara, ne bIjA ziSya thayA bharUca jillAnA Amoda tAlukAnA taNasA gAmanA zrImALI vANiyA maMchArAma ane mAtA icchAbAIne tyAM I.sa. 1783mAM janmelA ravidAsa. I.sa. 1803 ne mahA suda 1nA divase ravidAsanA aMtaranAM 287 kamADa bhANasAhebe kholI dIdhAM ne ene nAma dIdhuM ravisAheba...vi.saM. 1805-I.sa. 1749mAM kacchanA rAozrI dezaLajIe bhUjamAM zivarAmaMDapano saMtameLo karyo. A meLA-maMDapamAM bhAratabharanA saMto-mahaMto-bhaktone nimaMtraNa ApIne teDAvelA. bhANasAheba ane temanA ziSyamaMDaLane khAsa AmaMtraNa ApI bolAvelA ne sAro satkAra karelo. A vakhate kacchanAM ghaNAM sthaLonI mulAkAta lIdhelI, emAM kaccha vAgaDanA rAparamAM Avela dariyAsthAnanI jagyA pote saMbhALelI. jJAna, bhakti, yoga, sevA, satsaMga ane sAdhanAnA vividha mArgono upadeza ApatAM ApatAM bhANasAheba kaccha-saurASTragujarAtanI yAtrAo karye jAya che, evAmAM viramagAma pAsenA kamIjalA gAme AvI pahoMcyA. AkhI rAta satsaMga-bhajana thayAM, savAre UThIne saMtamaMDaLI ravAnA thaI, gAmanA sevako jhAMjha-karatAla laIne bhANa gurune vaLAvavA bhajananI ramajhaTa bolAve che, gAma bahAra AvelA taLAvanI pALa pAse maMDaLI pahoMcI, tyAM pAchaLathI paragAma gayelo bharavADa bhagata mepo doDato doDato sAda pADato Ave che : "gurudeva! bhANabApu thobho...UbhA rayo....rokAI jAva...mAre tyAM pagalAM karyA vinA Ama hAlI nIkaLAya? UbhA rayo...have eka DagaluM ya AgaLa vadho to tamane rAmaduhAI che..." 'rAmaduhAI' zabda sAMbhaLatAM ja bhANasAheba thaMbhI gayA, e ja kSaNe sthira thaI gayA. bhAvAvezamAM doDatA velA mepAbhagate gurunA paga pakaDI lIdhA tyAre bhANagurue hasatAM hasatAM veNa kADhyAM : "mepA! have to eka DagaluM ya AduMpAchuM maiM javAya. teM rAmaduhAI dIdhI. mAruM AyakhuM pUruM thayuM. have A ja ThekANe samAdhi gaLAvo...''na chUTake bhANasAhebanA dRDha nizcayano amala karavAnuM kArya zarU thayuM. bhANaguru hasatAM hasatAM gAya che : "haMso hAlavAne lAgyo, A kAyAno gaDha bhAMgyo, tame porA paramANe jAgo...kUDI che kAyA ne kUDI che mAyA, jUThaDo A jaga jANo, sAco nAma sAhebako tame jANo, bhaNe luhANo bhANo.' e divasa hato vikrama saMvata 1811nA caitra sudi trIjano. I.sa. 1755mAM barobara sattAvana varSanA AyuSya sAthe ardhI rAta vItI jatAM bhANasAhebe jIvatAM samAdhi laI lIdhI. sAthosAtha bhANasAhebanI vahAlI ghoDI ane eka pALelI kUtarIe paNa potAnA deha e ja samaye choDI dIdhA. Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 288 svapna zilpIo premalakSaNA bhaktinuM uttuMga zikhara : ajavALuM...gurujI tama Avye mAre ajavALuM....' dAsI dAsI jIvaNa jIvaNano vaMzaparivAra dAsI jIvaNanA putra dezaLabhagata pachI aTakI gayo che ane dezaLabhagatanA dohitrono parivAra Aje dhaNInA nAmano AdhAra laIne bhajanano vepAra karanAra sAtamI peDhIe ghoghAvadaramAM vasavATa kare che. teo solaMkI bhajanika saMta kavio ApaNI dharatI upara ochA nathI sAkhanA che. pAkyA. emAM dAsI jIvaNanAM bhajano anokhuM sthAna dharAve che. varSo thayAM lokakaMThe sacavAtAM rahIne Aja sudhI gavAtAM AvyAM | dIna-dukhiyAnA belI : davArAma che. khUba ja lokapriya banelAM emanAM bhajanonI saMkhyA jAmanagara jillAnuM bhANavaDa gAma. tyAM vi.saM. nAnIsUnI nathI. dAsI jIvaNanuM jIvana vi.saM. 1806 thI 1905mAM lohANA jJAtinA bhakta trikamajIbhAIne tyAM vi.saM. 1881 sudhInAM paMcotera varSa jeTalA samayagALAmAM davArAmano janma thayelo. trikamajIbhagatanuM AkhuM jIvana vistareluM che. dAsI jIvaNanI janmabhUmi ane karmabhUmi saMtasevAmAM ja vyatIta thayeluM, roja savAranA pahoramAM vahelA ghoghAvadara gAma e samaye goMDala rAjyanA jADejA UThI bhANavaDanA vepArIo pAsethI khobo khobo bharIne rAjavIonI sattA nIce hatuM. dAsI jIvaNanuM janmasthaLa anAja mAgI lAve. ene daLAvI sAdhu-saMto-abhyAgatone ghoghAvadara gAmanI vacce AvelA atyAre harijanavAsa tarIke TukaDo Ape, kutarAne roTalA khavarAve, vadhelA anAjanI oLakhAtA vistAramAM AveluM che. madhya saurASTranA goMDala pakSIone caNa nAMkhe. roja roja jeTaluM anAja maLe eno rAjyanuM e gAma atyAre rAjakoTa jillAnA goMDala tAlukAnA sadupayoga jIvamAtranI sevA karavAmAM kare. trikamajIbhAIne tyAM goMDalathI ATha kilomITara pUrva dizAe goMDala ATakoTa rAjya traNa saMtAno thayAM. puraSottama, davArAma ne govaradhanadAsa. dhorImArga-(porabaMdara-amadAvAda) para AveluM che. pitAnA avasAna pachI moTA dIkarA puruSottame bhANavaDamAM hAlanA dAsI jIvaNanA samAdhi maMdirathI pazcime mIThAInI dukAna mAMDI. AjubAjunAM gAmaDAMomAM kyAreka AvelA eka kAcI ITonA banAvelA makAnane dAsI jIvaNanA mIThAIno karaMDiyo bharI vecavA nIkaLe. anAjanA badalAmAM janmasthaLa tarIke oLakhAvavAmAM Ave che. dakSiNa dizA tarapha mIThAI Ape. davArAmanI uMmara nAnI, paNa kyAreka ene paNa dvAra dharAvatA UMcA paDathAravALA A makAna mATe kahevAya che dhaMdhAno anubhava levA besADe ke karaMDiyo bharI gAmaDe mIThAI ke e ja jagyAe dAsI jIvaNanA janma samaye eka nAnakaDI vecavA mokale. davArAmanA aMtaramAM laganI lAgI che potAnA kAcI mATInI oraDI hatI, temAM dAsI jIvaNano janma thayelo. pitAe zarU karelI sevAjyota pharI cetavavAnI. mIThAI vecavA dAsI jIvaNanA janmasthAna tarIke oLakhAvavA e oraDAmAM nIkaLyo hoya ne bALakone bhALe to prasAdIrUpe mIThAI vaheMcI eka sUtaranI pATI bharela varSo jUno Dholiyo (palaMga) paNa Ape. kIDIo dekhe to mIThAInuM kIDiyAruM pUravA besI jAya. sacavAyo che, jene dAsI jIvaNanA palaMga tarIke oLakhAvAya moTAbhAIno svabhAva bahu garama. avAranavAra davArAmane che. eka atyaMta purANI jarjarita nAnakaDI sitAra (taMtuvAdya) dhaMdhAmAM paloTavA Thapako ApyA karatA, paNa A to alagArI paNa dAsI jIvaNanA smRtiavazeSarUpa sacavAI rahI che. Aje oliyo! to kapaDAmAM vIMTI eka khIMTIe laTakAvI rAkhavAmAM Ave che. manamAM harismaraNa karato moDI rAtre ghera Avyo. dAsI jIvaNe sattara guru dhAraNa karelA e hakIkata atyaMta bhAIne Aja barobaranI dAjha caDI che. mAthethI karaMDiyo heTho vyApaka rIte lokajIbhe pracalita che, paraMtu e dareka guru vize mUkyo tyAM puruSottama kahe; "davalA! kyAM hato aTANa lagI? koI noMdhapAtra jANakArI prApta thaI zakatI nathI. mAtra guru keTalI kamANI karI?" "bhAI! Aje to alakha dhaNIne copaDe tarIke bhImasAhebanuM ekanuM ja nAma dAsI jIvaNanA kamANI lakhAvI che, A dukALanA davalA dI," kIDiyuMne kaNa jIvanaviSayaka ullekho karatI sAmagrImAMthI sAMpaDe che. jovA maLatA nathI, meM to Aja karoDa jIvane parasAdI ApI bhImasAheba bheTyA ane aMtaramAM ajavALuM thayuM, kharA jJAnanI che." prApti thaI tyAre je saMvedananI abhivyakti potAnA bhajanamAM karaMDiyo upADIne najara kare che to jeTalo bharIne karI che te e dRSTie noMdhapAtra che. "ajavALuM re have Jain Education Intemational Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo Apelo eTalo ja bharyo che. davArAma vinavaNI kare che, "bhAI! mane rajA gho, mArAthI vepAra maiM thAya, have to harinAmanuM hATa mAMDavuM che..." ane davArAme tyArathI dukAna choDI. savAranA pahoramAM khabhe kAvaDa laI loTa mAgavA nIkaLe. je kaMI bhikSA maLe emAMthI davArAmanA mA roTalA ghaDI Ape. sadAvrata pharI cAlu thayuM che, sAdhu-saMtonI vaNajhAra AvyA ja kare. evAmAM mAnuM avasAna thayuM. bhAbhIe roTalA ghaDI ApavAnI nA pADI eTale davArAme gAmanI bahAra eka jhUMpaDI bAMdhI dharamanI dhajA khoDI. davArAma pote anAja mAgI lAve, daLaNAM daLe, pANI bhare ne sAdhu-saMtonI sevA kare. aneka saMto-mahAtmAono paricaya thato jAya. sevAnI sAthosAtha bhakti ne jJAna vadhatAM jAya che. tyAM bhANavaDathI ekAda gAu Aghe varata. veraDI ne sonamatI nadI jyAM bheLI thAya che, tyAM triveNIe eka khAkhI sAdhu narasaMgadAsajI padhAryA. narasaMgadAsajIe davArAmanI khyAti sAMbhaLelI, avAranavAra davArAmane maLavA bhANavaDa Ave. davArAma paNa narasaMgadAsajI sAthe satsaMga karavA triveNI pahoMcI jAya. ekavAra narasaMgadAse davArAmane hAthe roTalA ghaDatAM daLaNAM daLatAM joI manamAM vicArI lIdhuM ke AnuM ghara ajavALe evA bhaMDArI maLe to davArAma vadhu sAdhu-saMtonI sevA karI zake. jJAti dvArA to davArAmano bahiSkAra thayelo paNa narasaMgadAsajIe davArAmanA moTAbhAIne maLIne jAmajodhapura gAmanA kAnANI kuTuMbanA eka bhakta lohANAnI dIkarI jamanAbAI sAthe davArAmane paraNAvyA. pachI to bhagata ne bhaMDArI, jatine satIe sevA karavAmAM pAchuM vaLIne joyuM nahIM. lAlajI mahArAjanuM smaraNa karIne hariharanI hAkaluM thAvA mAMDI. thoDo vakhata jatAM narasaMgadAsajIe samAdhi lIdhI. bhANavaDa gAma e samaye jAmanagara rAjaya nIce, ekavAra jAmasAheba bhANavaDa AvyA. bhagatanI jhUMpaDIe AvI emanI saMtasevA joI. pote saMto sAthe prasAda levA besI gayA. aMgarakSakoe AnAkAnI karI, "bApu! rAjanA niyama pramANe ApanAthI bahAranI vastu cakAsyA vinA na khavAya." paNa jAma vibhAjI (I. 1852-185)e premathI prasAdI lIdhI. e pachI dara varase be gADI anAja jagyAmAM mokalatA. gAmagarAsa ApavA jAmasAhebe prayatna karelo, paNa davArAme teno asvIkAra karyo. davArAmanI khyAti vadhatI cAlI. jAmanagara najIka raMgamatI nadIne kAMThe rahetA mUMDiyA svAmIe 289 saMtameLo karyo tyAre yAtrALuo mATe sAkaravALA mIThA pANInuM paraba davArAmajIe kholAvyuM. traNa divasa sudhI aneka saMtabhakta-mahaMta-yogI-sidhdha ne yAtrALuone davArAme zarabata pAyuM. davArAmajIne tyAM saMtAna tarIke vallabharAmano janma thayelo. teo paNa pitAne paMthe cAlIne sadAvratanI sevA karatA. Ama karatAM vi.saM. 1982nI sAla AvI. kArataka mahino pUro thavAno hato, tyAM davArAmajIe mahAtmA trikamAcAryajIne bolAvyA. satsaMga karI, potAnA putra-bhAI-bhatrIjAo ane saMta-sevakone bolAvI dvArakAnI chellI yAtrA karI lIdhI. gomatImAM snAna karI chellAM rAmarAma karatAM ATaluM bolyA : "mArA mRtyu pachI mArA dehane bhUsamAdhi detA nahIM, mArA asthi (phUla)ne paNa samAdhi devAnI nathI. zarIrane agnisaMskAra paNa na karavo, kAraNa ke lAkaDAM sAthe hajAro jIva baLI mare. paNa dehane dariyAmAM padharAvI jaladAha Apajo." vi.saM. 1982nA mAgazara suda 4ne guruvAre davArAmajIe 77 varSanuM AyuSya bhogavI potAnI jIvanalIlA saMkelI lIdhI. emanA vaMzajoe emanI AjJA pramANe jaladAha Apyo ane temanI sevA-bhaktinI paraMparA jALavI rAkhI. je Aja sudhI satadharamanI dhajA pharakAvatI bhANavaDane AMgaNe davArAmanI sevAsuvAsa phelAvI rahI che. dUdhareja vaDavALA dhAmanA sthApaka saMta kavi AMbA chaThThA jhAlAvADa pradeza tarIke oLakhAtA AjanA surendranagara jillAmAM surendragarathI mAtra kilomITaranA aMtare dUdhareja gAma AveluM che. mAladhArI jAtinA pUjanIya sthAna tarIke AveluM 'vaDavALA dhAma' saurASTranAM saMtasthAnomAM AgavuM sthAna ane mAna dharAve che. A sthAnaka nIlakaMThasvAmI nAmanA siddha mahApuruSanI paraMparAmAM sthApavAmAM AveluM. temano mULa Azrama jhIMjhuvADA-jhaMjhAvATakhAte kacchanA nAnA raNane kAMThe hato. jhIMjhuvADAnA jhAlA rAjavI yogarAjajI ane rANI gaMgAdevIne tyAM sAmaMtasiMhajI nAme kumArano janma vi.saM. 1668nI sAlamAM thayo. e pachI AMbAjI, ajayasiMha, maMgaLajI ane meLAjI e cAra putro ane cAMpAbAI nAme eka putrIno janma thayo. nIlakaMThasvAmIno Azrama e samaye emanA praziSya yAdavasvAmI saMbhALatA. aMbAjI ane sAmaMtasiMhajI ekavAra zikAra mATe nIkaLyA ane AzramanI Jain Education Intemational Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hadamAM zikAra karyo, yAdavasvAmIe Thapako ApI ghAyala eka suMdara haraNI cAro caratI hatI. tenA upara dRSTi paDatAM haraNane bacAvyuM A camatkAra joI baMne rAjakuMvaronA jIvanamAM tatkALa goLI choDe che. haraNI maraNacIsa pADI taraphaDavA parivartana AvI gayuM, vairAgyabhAvanA suda 5nA roja lAgI. A dRzya vAlmikI hRdayI khadaparanA zivamaMdiranA yAdavasvAmI pAse dIkSA laI paTaprajJasvAmI ane amaratanya pUjArI mahaMta haridAsajI jue che. temanuM hRdaya dravI UThe che. svAmI nAma dhAraNa karyA. samaya jatAM tIrthATana karIne aMtaramAMthI hAyakAro nIkaLe che. "are! pApiyA eka sAthe yAdavasvAmIe potAnA ziSyo sAthe jhIMjhuvADA choDyuM ane traNa jIva mArI nAkhyA?!" gemalajI yuvAnI, rAjapUtI tora dUdharejamAM jagyA bAMdhI. ane zikAranA nazAmAM kahe che "jA....jA....laMgoTA! tane paTaprajJadAsajI ane amaracaitanyasvAmIne lokasamudAya koNa haLakAre che?" haridAsajI samasamI cAlyA gayA. sahelA hulAmaNA AMbA chaThThAne nAme oLakhato. emAM gemalajI haraNIne ukheLe che, to tenAM peTanA garbhamAMthI marelAM nAnAbhAI AMbAjI saMtakavi hatA, potAnI bhajanaracanAo be baccAM nIkaLe che, gemalajIne thayuM ke bAvo dUrathI haraNIne baMne bhAIonA saMyukta nAme temaNe pracalita karI. temanuM bIjuM joI traNa jIvanI vAta karI zakyo. eTale te sAmAnya bAvo nAma bhajanAnaMda paNa hatuM, AMbAjIe mesavANa gAme samAdhi nathI. thaI, thAvAnI jANatala bhedu che. huM ja abhAgiyo lIdhI hovAnuM noMdhAyuM che. emanuM samAdhisthAna mesavANiyA mahApApI peTane khAtara zuM karI beTho? sAdhuonuM AdisthAna banyuM che. I.sa. 1616mAM janmelA gemalajInuM hRdaya-parivartana eka ja jhATake thaI gayuM AMbAjI-amara caitanyasvAmIe upadezAtmaka bhajanavANInI baMdUkane bhAMgI kaTakA karI nAkhyA, jANe ke, nijI ahamunA racanAo ApI che. "evA saMtanAM jaLa sIMcajo re, mAnavI cUrecUrA karI nAkhyA. haridAsa mahArAja pAse doDatA gayA, to mULa vinAnAM jhADa che...." paNa haridAsa tenuM moDhuM jovA paNa nA pADe che. hRdayanI coTa jyAre karavaTa badale, eka bahAravaTiyo jyAre bhaktinA mArge gemalajI khAMDAnA khela khelavA taiyAra thAya tyAre teno raMga ajaba hoya premalakSaNA bhaktimAM eka pravAha gopIbhAve Izvarane che. gemalajI traNa divasa ne traNa rAta khAdhA-pIdhA sivAya bhajavAno rahyo che. temAM narasiMha, mIrAM, dayArAma, lAkaDInI jema Ubho rahe che. AMkhamAMthI pastAvAnA codhAra dAsIjIvaNa mukhya che. A pravAhano prabhAva aneka AMsuDAM ne mukhamAM harinAmanuM smaraNa cAle che. haridAsajIne saMtakaviomAM paDyo che. gemalajI A dhArAnA bhaktakavi hatA. jaNAyuM ke gemalajIno mAyalo vIMdhAI gayo che. loTuM tapI gayuM gemalajI garabI-kavi dayArAmanA samakAlIna hatA. gemalajInI che have gura bodhano 'ghA mAravA jevo che. gemalajIne moTAbhAganI kAvyaracanAo garabI prakAranI che. A maMdiramAMthI bolAvIne gura bodha Ape che. gemalajIno jIva garabIomAM premalakSaNA bhaktino mukhya sUra saMbhaLAya che. jamIna, garAsa ane saMsAranI mAyAmAMthI chUTIne bhaktinA harine bhajatAM hajI koInI lAja jatAM nathI jANI re.' e raMgamAM raMgAI gayo. gopI bhAve pagamAM ghUMgharu bAMdhI gopAlanI emanuM lokakaMThe gavAtuM ati lokapriya bhajana rahyuM che. gemalajI marti sAme nAcavA lAgyA. samAjamAM aneka jAtanI mazkarI bhAvanagara pAsenA taNasA gAmanA relve sTezanathI be mAila dUra ne nIMdA thaI paNa A harinI dAsIne koInI paravA na hatI. nAnakaDA gAma kukkaDanA rahevAsI hatA. jJAtie gohila garAsanI jamInanI vighoTI sarakArane bharavAnI paMdara varSanI aTakanA rAjapUta hatA. gemalajInA jIvana prasaMgo sAthe bAkI rahI gaI. AthI daMDarUpe ghoghAnI jelamAM javuM paDyuM, bhAvanagaranA ThAkora vajesiMhanuM nAma joDAyeluM che. vajesiMha bhakta jelamAM paNa haribhajana cAlu rAkhyuM tyAM paththaranA I.sa. 1816thI I.sa. 1852 vacce thaI gayA, tethI banAvela vATakAmAM traNaso rUpiyA maLI Ave che te sarakAramAM malajIno samaya paNa tenI AsapAsanA gaNAvI zakAya, bharI jelamAMthI mukta thAya che. gemalajI zikAranA jabarA zokhIna hatA. UDatA paMkhIne pADe gemalajInI eka dIkarI soraThamAM kevadarA gAme sAsare evA nizAnabAja hatA. eka vakhata gemalajI khadaparanI hatI. tyAM teo gayelA. A kevadarA gAme jIvaMta samAdhi laI sImAmAM Avela kAMdhI nAmanI dhAramAM zikAra karavA gayA. tyAM gemalajI harinA dhAmamAM gayA. Jain Education Intemational Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo saMta kavi jeThIrAma kaccha-saurASTranI bhajanamaMDaLIomAM gavAtI, khUba ja lokapriya thayelI bhajanaracanAomAM jeThIrAmanAM bhajano eka navI ja bhAta pADe che. kaccha pradezamAM thaI gayela A saMta kavi devA sAhebanA ziSya hatA. jADejA vaMzamAM kacchanA rAva rAyadhaNajI pahelAne pAMca kuMvara hatA. sauthI nAnA kuMvara gopAlajI. temanI cothI peDhIe satAjI jADejAne tyAM eka sevAbhAvI kuMvarano janma thayo. enuM nAma jeThujI jADejA. vivAha thayA, eka dIkarInA pitA paNa thayA paraMtu aMtaramAM tyAga ane vairAgyanI bhAvanA prabaLa hatI. AthI potAnI jAgIrano vahIvaTa nAnAbhAI aliyAjIne sopI pote gAma bahAra khItarAInA medAnamAM jhUMpaDI bAMdhIne vi.saM. 1917nI sAlanA moTA duSkALamAM annakSetra zarU karyuM ane bhajanonI racanA thavA lAgI.... "amane amArI kAyA taNo nai visavAsa, pArako Ajo re dilaDAmAM na ANIe re jI.... amane amArI deyuM re taNo nai visavAsa, pArako Ajo re dilaDAmAM na ANIe re jI....' kacchanA saMta devA sAhebane cAra mukhya ziSyo hatA emAM vihArIdAsajIe vAMDhAyamAM Azrama bAMdhyo, sevArAmajIe siMdha pradezamAM jagyA bAMdhI, kRSNadAsajIe koTaDI gAme dhUNI cetAvI ane jeThIrAmajIe devA sAhebanI samAdhi pachI devA sAhebanA pautra rAmasiMhajIne hamalAnI gAdI soMpI pote rAmasiMhajI uMmaralAyaka thayA tyAM lagI jagyAnI sevA-vyavasthA saMbhALelI. rAmasiMhajI jagyA saMbhALe eTalA moTA thayA eTale pote jagyAno badho vahIvaTa rAmasiMhajIne soMpI vAMDhAya vihArIdAsajIne tyAM rahetA. potAnI sAthe nAnakaDI sAdhu-saMtonI maMDaLI laIne jeThIrAmajIe pagapALA tIrthasthaLonI yAtrA karelI. saMtakavi jeThIrAmajI bhaktinA mArga ne phUlaDAMnI pAMkhaDI sAthe sarakhAve che. bhaktino mArga to zUrAno khAMDAnI dhAra jevo mArga chatAM jo A kaThina mArganI sAcI samajaNa koka nUrIjana-koka sadguru-ko mAlamI pAsethI maLI jAya to bhaktino mArga phUlanI pAMkhaDI jevo komaLa lAge. 'bhati kero mAraga re phUlaDAM kerI pAMkhaDI re, sUMghe tene re Ave savAda' Jain Education Intemational 291 karaNInA pUrA re, zUrA thai cAlaze kAyara khAze mAra-bhagatino....'' soraThI saMtavANI-saMta sAhityamAM cAraNa sarjako ane gAyakonuM pradAna ApaNA gujarAtamAM saMtasAhitya-saMtavANI, bhaktisaMgIta ke lokasaMgItane potAnI AgavI pratibhA vaDe navuM ja viziSTa parimANa bakyuM hoya ane chatAM bhajananA mULa adhyAtmabhAva, zabdo, svara, tAla, rAga, DhALa, layanI paraMparAne jALavI rAkhI hoya evA keTalAka cAraNa saMtakavio, sarjako, bhanako-lokagAyakone yAda karavAno upakrama che. AvA sarjaka kavio-lokagAyako ke bhajaniko vize koI saLaMga silasilAbaMdha itihAsa kadIe nahIM sAMpaDe. kALanI gartAmAM vilIna thaI gayelA A lokasaMskRtinA kalAdharo potAnA zabda ane sUrano vAraso bhaviSyanI peDhIo mATe soMpatA gayA che. e upalabdhi paNa nAnIsUnI nathI. AvA sarjaka-saMtakavio, loka-bhajaniko ke gAyaka kalAkAronA jIvana vize, emanI prakRti ke pravRtti vize pramANabhUta kahI zakAya tevI vigato nathI maLatI. hA, keTalAka jUnI peDhInA jANakArone emanA vize mAhitI hoya kharI paNa koI eka ja saLaMga graMthamAM, pustaka-pustikAmAM, patrikA-sAmayikomAM emanA vize paricayAtmaka rIte nathI lakhAyuM ane kyAMka chUTaka lakhAyuM haze to te ApaNI najare nathI caDhatuM. ahIM to thoDIka nAmAvalI ane yAdI tathA je hakIkato sAMpaDI che tenI AcherI jhalaka ApavAno prayAsa che, jethI bhaviSyanA koI saMzodhako dvArA emanA vize pramANabhUta saMzodhanakArya hAtha dharI zakAya. lokavADmayane jIvatuM rAkhavAmAM sauthI vizeSa, mahattvano phALo ApanArI samRddha paraMparAnA vAhaka : cAraNo lokasaMskRti ane lokajIvana sAthe saMbaMdha dharAvatI lokavidyAo vize vAta karavAnI hoya tyAre; lokavADmayanA eka aMga tarIke lokasAhityanA udbhava, pracAra ane prasAranI vAta karavI hoya tyAre amuka jAtivizeSane yAda karyA vinA cAle ja nahIM, ane je jAtivizeSomAM cAraNajAti ati agatyanuM AgavuM sthAna ane mAna dharAvatI jAti che. lokasAhityanA gadya, padya ke apadyAgadyamAM racAyelA vADmaya Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 292 prakAromAM kathA, vArtA, daMtakathA, TucakA, oThAM, gIto, duhA, chaMda-gIta-chakaDiyA, bhajano, AkhyAna ane evA agaNita prakAro hoya ke vajrabhASA ke DiMgaLI zailImAM racAyelA cAraNI sAhityanAM chaMdagA kavita-dUhA-soraThA jevI vI2, zRMgAra, karuNa ke bhaktirasanA muktakathI mAMDIne prabaMdhapavADA ke AkhyAna jevAM dIrghakAvyo hoya enuM sarjana ane rajUAta karanArI khAsa lokajAti tarIke cAraNa kavio tathA kalAkArone kyAreya na bhUlI zakAya. sAhitya ane saMskRtine jALavanArI paraMparAomAM cAraNa eka evI jAti che, jeNe eka taraphathI zuddha zAstrIya abhijAta sAhitya (klAsikala liTarecara) sAthe saMbaMdha jALavyo che to bIjI taraphathI lokajIvana sAtheno pratyakSa saMparka ane saMbaMdhane kAraNe lokasAhityane tathA lokapriya-lokabhogya sAhityane paNa jIvaMta rAkhyuM che. jema saMtasAhityamAM be pravAho dRSTigocara thAya che, eka gUDha rahasyavAdI sAdhanAtmaka parAvANIno pravAha; jenI paribhASA, zabdAvalI zailI ane rajUAtanI tarAha paNa viziSTa to bIjI tarapha sarvabhogya, saraLa sIdhI, sAdI bhaktivANI jeno saMbaMdha lokavADmaya ke lokavANI sAthe joDI zakAya. tema cAraNI sAhityamAM paNa be paraMparAonA pravAho eka sAthe vahetA rahyA che. eka jhaDajhamakavALI, nAdavaibhava prAsAnuprAsa ane aneka prakAranI zabdacAturIothI opatI alaMkRta DiMgaLI zailI ane bIjI lokajIvana lokasaMskAronA vaLoTathI raMgAyelI taLapadI paraMparita lokabAnInI sahaja saraLa nirADaMbarI zailI. gujarAtI sAhityanA itihAsamAM jemane vadhAre ucita sthAna ke mAna nathI maLyAM evA keTalAka madhyakAlIna tathA arvAcIna samayanA sarjaka kavionI atyaMta lokapriya banelI ane AjalagI lokahaiyAmAM ciraMjIva sthAna prApta karelI keTalIka bhaktiracanAonA nirdeza sAthe enA svaro potAnA gaLAmAM ghUMTIne lokasamAjamAM jIvatI rAkhanArA cAraNa bhajaniko--gAyaka kalAkAro viSe paNa thoDIka noMdha ApavA dhArI che. mAtra nijAnaMda khAtara, dharma ke bhaktisAdhanA khAtara bhajanagAnamAM masta rahenArA keTalAye cAraNa oliyAonI yAda Aje rahI nathI. AkAzavANInuM rAjakoTa kendra I.sa. 1954mAM zarU thayuM ane saurASTranI lokasaMskRtino, gujarAtanA lokasaMgIta tathA bhaktisaMgItano eka juvALa UThyo. e Jain Education Intemational svapna zilpIo pahelAM grAmophona, dezI nATako ane jAhera meLAomAM cAraNa-bAroTa lokakavio, dezI bhajaniko ke lokagAyakoe nAmanA meLavI hoya evAM ghaNAM udAharaNo maLe che, je bhajanagAnane vyavasAya tarIke svIkArIne ja AgaLa vadhyA hoya. chellAM pacAseka varSathI lokasAhityanA pracAra ane prasAramAM DAyarAo, AkAzavANI, keseTsa, philma, dUradarzana, pustakaprakAzana ane sAmayikomAM prakAzita thatI sAmagrI jevAM anekavidha mAdhyamo dvArA je uchALa Avyo che temAM cAraNa tathA bAroTa jJAtinA kalAkArono phALo savizeSarUpamAM ullekhanIya che. sva. meghANIbhAI dvArA gujarAtanA lokasAhityanuM je saMzodhana-saMpAdana thayuM e pahelAM cAraNakavio bhale lokasamudAyamAM ja vasatA hatA, emano lokajIvana sAthe pratyakSa saMbaMdha paNa hato chatAM sAhityasarjana ane rajUAtanuM mAdhyama bahudhA DiMgaLI zailI ane cAraNI viziSTa bhASAmAM ja rahetuM. alabatta jUnA samayanA kavio-kalAkAroe lokabhogya zailImAM paNa kAvyaracanAo ApelI paraMtu DiMgaLI sAhityanI tulanAmAM ati alpa pramANamAM. enI sarakhAmaNIe arvAcIna samayanA piMgaLazI pAtAbhAI, kAgabApu, kavi dAda, ApAbhAI gaDhavI, bhagubhAI rohiDayA ane e paraMparAmAM aneka kavioe lokajIvana sAthe pratyakSa saMbaMdha dharAvatI lokavANInI zailImAM aneka lokabhogya racanAo ApI, sAthosAtha meghANI saMpAdita zuddha paraMparita lokasAhityanAM vividha aMgone jAhera kAryakramo reDiyo, grAmophona, rekorDajha ke keseTanA sathavAre lokasamudAya sudhI pahoMcADavAno prayatna karanArA nAmI kalAkAromAM kAgabApu, merubhA gaDhavI, piMgaLazIbhAI, hemu gaDhavI, lAkhAbhAI gaDhavI, kavi dAda, dAna alagArI, pU. devI annapUrNAgirijI : racanAo bhajano-kAvyo (amaranagara vAyA vaDiyA ji. rAjakoTa) jabaradAna jhIbA, lAkhAbhAI gaDhavI, hemu gaDhavI (lokagAyaka, coTIlA pAsenA DhAMkaNiyA gAme tA. 4-9-1929nA roja janma. ava. 20-8-1965 janmASTamI. paDadharI gAme. I.sa. 1956thI AkAzavANI rAjakoTamAM tAnapurA kalAkAra tarIke, pachI lokasaMgItanA proDyusara thayelA.) sAgaradAna gaDhavI, mULAbhagata gaDhavI, kuMkAvAva. rAmasAgara sAthe prAcIna-taLapadA DhaMgamAM bhajano gAtA bujarga bhajanika, DolaradAna gaDhavI, kALA bhagata - Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo. 293 gaDhavI,nAkA ziyA gaDhavI, khImarAja gaDhavI, mAnabhA gaDhavI, ane e racanAo lokabhajaniko dvArA vAraMvAra gavAIne devarAja gaDhavI (kaccha), zaktidAna gaDhavI (jAmanagara), lokakaMThe sacavAtI rahI che. banesaMga gaDhavI (vaDhavANa) jevA aneka cAraNa kalAkAro isaradAnajI uparAMta bAroTa, rAvaLa, DhADhI, mIra, laMghA, nAthabAvA, taragALA, vyAsa, bhavAyA, harijana sAdhu ane tamAma komanA (I.sa. 1459-1566) mAravADanA jodhapura pAse dhaMdhAdArI lokakalAkAro dvArA bhajano, vArtA, duhA-chaMda ane bhAdaresa (ji. lADamera) gAme janma........ guru pitAMbara bhaTTalokagIto, lokabhogya sAhityanI prAcIna-arvAcIna aneka avasAna I.sa. 1566-vi.saM. 1622 caitra suda 9 (sacANA, racanAo ane cAraNI sAhityano pracAra-prasAra thato rahyo. ji. jAmanagara) jJAna, vedAnta, tattvaciMtana ane bhaktinI e ja rIte Urmi-navaracanA jevAM sAmayika ane mu. zrI vividha dhAro jemanI zatAdhika kAvyaracanAomAMthI ApaNane jayamallabhAI paramAra dvArA aneka sarjako tathA kalAkArone sAMpaDe che evA IsaradAnajIno janma I.sa. 1459-saM. preraNA tathA protsAhana maLatAM rahyAM. 1515mAM mAravADa pradezanA bADamera paragaNAnA bhAdaresa gAme cAraNa jJAtimAM thayelo. pitA surAjI barahaTha ane mAtA | vidvAno, paMDito, rAjadarabArI sabhAomAM je cAraNI amarAbAInA bhaktisaMskArono UjaLo vAraso meLavIne sAhitya amuka maryAdita varga pUratA vartuLamAM ja rajU thatuM tene IsaradAnajIe bALapaNathI ja potAnA kAkA AzAnaMdajI pAse lokasamudAyanA AMgaNA sudhI pahoMcADavAmAM A kalAkArono kAvyaracanAnuM prAthamika zikSaNa meLaveluM. phALo ocho nathI. pavitra dhArmika saMskAro dharAvatAM devalabAI nAmanI saMtavANI-saMtasAhitya satI nArI sAthe emanA vivAha thayA, paNa thoDA samaya pachI bhajanavANInuM kSetra jherI vIMchInA DaMkhathI devalabAInuM avasAna thayuM. IsaradAnajI bhajana eTale saMtonI zabdasAdhanA. zabdabrahmanA vihvaLa thaI gayA. mananI zAMti mATe yAtrA arthe nIkaLI gayA. upAsakone maLeluM pANInuM varadAna. surata zabda yoga ke Adi saurASTramAM jUnAgaDha, giranAra, somanAtha, porabaMdara, dvArakA nAdanI ArAdhanA. je dhvani-nAda-zabdathI samagra brahmAMDanI vagere pavitra yAtrAdhAmonI yAtrA karIne puSkara, vraja, gayA ane utpatti thaI che te anahada nAdane madhyamA, pazyati ane uttarahiMdanAM tamAma mukhya tIrthasthaLoe pharyA. kahevAya che ke parAvANI sudhI abhivyakta karavAno prayAsa eTale kavi AzAjI paNa A yAtrAmAM sAthe hatA. e pachI kacchanA bhajanavANInuM sarjana. emAM triveNI saMgama hoya zabda, svara kAvyapremI rAjavI rAvaLa jAmanA saMparkamAM IsaradAnajI AvyA. ane bhAvano bhakti, jJAnano, yogano. tyAM temane saMskRta kAvyazAstranA, dharmagraMthonA ane chaMdazAstranA vidvAna paMDita pitAMbara bhaTTano bheTo thayo. pitAMbarabhaTTane bhajanavANInI eka evI saraLa-sahaja ane chatAM gUDha gurUpade sthApIne IsaradAnajIe abhyAsa zarU karyo. kacchanA rahasyamaya dhArA che ke eno marama bhalabhalA vedAntI vidvAno rAjya ravi tarIke rAvaLajAme kacchanuM "caDoparI' tathA saurASTranuM paNa na pAmI zake, kAraNa ke saMta kavi-siddha-sAdhaka koI eka 'sacANA' gAmo arpaNa karyA. kavi tarIkenI khyAti vadhatAM ja cokaThAmAM kadI paNa baMdhAya nahIM. enI vANImAM nirguNa saurASTranA aneka rAjavIoe potAne tyAM IsaradAnajIne nirAkAra brahmanI oLakhANa paNa hoya ne saguNa-sAkAranI anekavAra nimaMtrelA, jemAM amarelInA ThAkora vajAjI lIlAnuM gAna paNa hoya, sAcA sadaguruno mahimA gAvAnI saravaiyAe kavine potAnI atimUlyavAna ghoDI "chogALI' ane sAthosAtha nugarAM-pAkhaMDI-doraMgA prapaMcIne cAbakhA paNa mAryA IzvariyA' tathA 'varasaDA' e be gAma ApelAM. sAhityanA hoya. cAraNomAM be prakAranI sarjakonI bhajanavANI ApaNane kSetramAM IsaradAnajInuM pradAna vipula che. "harirasa', 'deviyANa', prApta thAya che. eka to pote ja saMtakavi hoya, saMtasAdhanAnA guNaverATa', 'garuDa purANa" ane "niMdAstutiuparAMta kSetramAM sAdhanA karIne anubhUti meLavI hoya. bIjA evA rAmAyaNa, zrImad bhAgavata ane anya purANonA keTalAka kavio che jemaNe adhyAtmasAdhanA nathI karI paNa potAnI prasaMgo vize nAnAM-moTAM aneka kAvyo temaNe racyAM che. e kavitvazaktinA baLe aneka uttama bhaktiracanAo ApI che racanAomAM karma, upAsanA, jJAna, yoga, bhakti ane upadeza Jain Education Intemational Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ co svapna 1zabhA jevAM tattvo nirUpAyAM che. prabhumahimA, gurumahimA, brahmadarzana, sahajAnaMda svAmInA ziSya, khANa (rAjasthAna) gAme AziyA AtmasAkSAtkAra, sRSTinI utpatti, sarjana, saguNasAkAra ane zAkhAnA cAraNa gaDhavI kuTuMbamAM janma. janmanAma lADudAna. nirguNa-nirAkAranI upAsanA vagere viSayo upara dohA, gAthA, 15-18 varSanI uMmare bhUja khAte vrajabhASA pAThazALAmAM bIAkharI, motIdAma, chappaya, kavita, bhUjaMga-prayAta, kaLaza, rAjakavi abhayadAnajI pAse abhyAsa. I.sa. 1804mAM ArajA, jhapatAla vagere tamAma cAraNI chaMda prakAromAM kavi sahajAnaMda svAmI pAse dIkSA. I.sa. 1832mAM mULInA IsaradAnajIe judI judI racanAo ApI che. maMdiranA mahaMtapade avasAna. "re zira sATe naTavarane variye. durlabharAma (morAra ziSya) re pAchAM te pagalAM nava bhariye...." punAda (ji. kheDA) gAme varasaDA zAkhanI cAraNa pUNaniMda svAmI jJAtimAM janma. racanA : guru vaMzAvaLI, buddhivilAsa, (I.sa. 1836mAM hayAta) svAminArAyaNI saMta kavi, 'pravINasAgara'nI chellI 8 lahero tathA morAra sAhebane nAme hebatapura (tA. lakhatara, ji. surendragara) gAme TApariyA keTalAMka padonI racanAo. devAvilAsa, guru vaMzAvaLI, zAkhanI cAraNa jJAtimAM janma. mULanAma gajAbhAI dAdAbhAI rAmAnuja vaMzAvaLI. gaDhavI. dhrAMgadhrAnA rAjavI raNamalajIe A kavine rAjyanA devAnaMda svAmI kharce bhUjanI vrajabhASA pAThazALAmAM kAvyazAstrano abhyAsa karavA mokalyA hatA. sahajAnaMdasvAmInA virahane varNavatAM (janma I.sa. 1803, vi.saM. 1859, kArataka suda paraja DhaMganAM pado emanI uttama racanAo che. 15) (hindI-gujarAtI bhASAmAM 1200 jeTalAM padonA rAjakavi piMgaLazI pAtAbhAI narelA racayitA). avasAna : vi.saM. 1910 zrAvaNa vadi 10 I.sa. 1854mAM. svAminArAyaNI saMta kavi, dalapatarAmanA guru. janma. I.sa. 1856, vi.saM. 1912, Aso suda 1. baLola (tA. lIMbaDI, ji. surendranagara)nA bATI zAkhanA sihoramAM avasAna, 4-3-1939 phAgaNa sudi 14 cAraNa jIjIbhAI ane mAtA bahenajIbAne tyAM janma. cha bhAvanagara. roja eka pada-bhajananI racanA karatA. varSanI uMmare sahajAnaMdasvAmI pAse gaDhaDA AvyA. I.sa. IzvarabhaktinAM kAvyonAM pustako "piMgaLa kAvya' bhAga-1-2, 1810mAM dIkSA lIdhI. brahmAnaMda svAmI pAse kAvya, zAstra, 'citta cetAvanI', "kRSNa bALalIlA' subodhakAvya ane 'piMgaLa piMgaLano abhyAsa, I.sa. 1829mAM sahajAnaMda svAmIe vANI emaNe racelAM chaMda, duhAo, pado, vrajabhASAnAM kavito, kavi tarIkenI padavI ApI sanmAna karyuM. I.sa. 1832mAM | bhajano ane savaiyAo varSothI lokakaMThe gavAtAM rahyAM che. brahmAnaMdasvAmInuM avasAna thatAM mULInA mahaMtapade 22 varSa jhaveracaMda meghANIe emanuM avasAna thatAM tA. 8 mArca 1939nA janmabhUmi patranA "tUTya garavAnuM TUka' lekhamAM pUnAde aMjali ApatAM lakheluM : "sva. piMgaLazIbhAI gaye jANe ke chelluko vArtAkAra gayo ne soraThanI purAtana saMtavANIno pyAlo baraDA pradezanAM cAraNa kavayitrI. gAmaDAnI eka abhaNa pInAra eka bhajanika gayo. enAM bhajano to sadbhAgye jIvI nArI paramAtmA pAse zenI mAgaNI kare che? saurASTranI gayAM che aneka bhajanikonA ekatArAne tAre caDI ne....' kavayitrI pUnAde pUnamati ke pAnabAInA nAmAcaraNa sAthe maLatI A prabhAtI racanA eka nArIhRdayanI jhaMkhanAne kAvyarUpa e pachI phUlachAbanA 10 mArca 1939nA aMkamAM Ape che. meghANIbhAIe madhyayugano chello saMskAramUrti cAraNa lAsTa miskUla nAmano vistRta lekha paNa lakhelo.... "bhaNatI saM kAnajI kALA re, mAvA mIThI moralIvALA re..." "gajaba hAthe gujArIne, pachI kAzI, gayAthI zuM? brahAnaMda svAmI - maLI duniyAmAM badanAmI, pachI nAsI gayAthI zuM? (ava. I.sa. 1832) svAmi. saMpradAyanA sAdhukavi. rahyA. BLE ". RET W T F S 1 257"" "mana kI : DI . Jain Education Intemational cation Intemational Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo prabhu vinA koNa utAre pAra.... che mithyA saMsAra....prabhu vinA...." "vAraje tuM vAraje, tAro vega manano vAraje, mULathI abhimAna tyAgI, moha mamatA mAraje..." * mIThI mIThI moralIvALA kAnajI kALA, chela chogALA, laTakALA naMdalAla...." ''hejI vahAlA, jAgo jAgone jadurAyajI, mohana jove te mAgo, darzana Apo dAsane, trikama ALasa tyAgo..." "kahevuM zuM re have tamane kAnA, naMdakuMvara nathI nAnA re... kAnakuMvara nathI. pelI amazuM prIta karIne, hira gayA cho manaDA harIne vAlA beThA kUbajAthI varIne, phero ne Avyo pharIne re.. kahevuM zuM re...... * "amane enI thaI oLakhANa jI enI thaI oLakhANa, tanaDAnI maTI tANAvANya. amane enI thaI... -- bhaktakavi zrI dulA kAga racita bhajanavANI dulA bhAyA kAga : janma vi.saM. 1958, soDavadarI. nirvANa : 4-2-1977 vatana majAdara. bhakta kavizrI dulA kAga potAnAM lokaDhALanAM gIto ane bhajanone kAraNe ApaNA gujarAtanA bhajaniko-kathAkAro ane cAraNI sAhityanA kalAkAromAM vikhyAta che. bhajana ja emanA kAvyasarjanano chello visAmo banI rahyAM. gujarAtanAM gAmaDe gAmaDe kavi kAganAM bhaktigIto guMjavAM lAgyAM, bhAvika bhakto bhajanikonI bhajanamaMDaLIomAM Aje paNa kAga racita bhajanaDhALanI ane lokaDhALanI racanAo gavAya che. 'kAgavANI'nA tamAma bhAgomAM tapAsa karIe to ekasothI paNa vadhu bhajano jovAM maLe che, jemAM lagabhaga Jain Education Intemational 295 tamAma racanAo upara jUnI pAraMparika bhajanavANI ke lokagIta, lagnagIta, rAsa, garabA, dhoLa, kIrtananA sATha jeTalA DhALo. A kavie noMdhyA che ane potAnA sarjanamAM ane gAnamAM barAbara pakaDyA che. A prakAranI kAvyaracanAmAM Teka paMkti ke upADa mahattvano bhAga bhajave che e kiva barAbara jANe che. ghaNAM bhajanonI zarUAtanI paMktio khUba ja AkarSaka che. A bhajanomAM kavie jUnA bhAvo ja vyakta karyA che. IzvaranuM-paramAtmAnuM akalita rUpa, tenI mAyA, prabhunI dayA, jagatanI racanAmAM, A sRSTinA sarjanamAM tenuM kauzala vagere viSayo kavie mukhyatve lIdhA che. kavi kAganI vANImAM AvAM ghaNAM tattvonI dhArA jovA maLe. jIvanabhara bhajanamAM jIvyA. saMto, mahaMto, kavio, kalAkAro, bhajanikonI vacce ja rahyA, rAmAyaNanA aThaMga abhyAsI, lokavANInA parakhaMdA maramI ane zabdabrahmanA sAdhaka cAraNI-DiMgaLI sAhityanI jhaDajhamakanI sAthosAtha ApaNA bhanika lokasaMtonI vANInI sahaja-saraLatA emanI racanAomAM jovA maLe. bhAratIya dharma-saMskRtinuM tattvajJAna emAM jhilAtuM AvyuM che. kAgavANInA prathama bhAganI pAMcamI AvRttinI prastAvanAmAM kavizrI kAga jaNAve che tema "bhajanonuM sarjana kevaLa temanA potAnA AtmAnA AnaMda mATe ja thayeluM. bALapaNathI ja jeNe ughADA page gAyo cAravAnAM vrata lIdhAM hoya ane rAmAyaNanI badhI copAIo kaMThastha hoya ane mahAsaMta muktAnaMdajIno siddha paMjo jenI upara paDyo hoya enI kAvyasaravANImAMthI bhajanonI dhArA na vachUTe to ja navAI kahevAya. meghANIbhAIe kahyuM che tema : "nAnapaNathI ja adhyAtmanA vAyarA vAyelA.'' kavi kAganI bhajanaracanAone ApaNe chaeka vibhAgomAM vaheMcI zakIe. 1. saMsAranI asAratA tathA kSaNabhaMguratAnuM gAna karanArAM bhajano. 2. parabrahma paramAtmAnI akaLa lIlA varNavatAM bhajano. 3. rAmAyaNa-mahAbhArata Adi purANagraMthonA prasaMgonuM Alekhana karatAM bhajano. 4. gAMdhIjIne uddezIne athavA gAMdhIjInA kAryane, manobhAvone pakaDIne biradAvanArA rASTrIya raMge raMgAyelAM bhajano. 5. tatkAlIna jana samudAyanAM duHkhadardo, yAtanAo, pIDAone varNavatAM bhajano. 6. vividha viSayo-prasaMgone kendramAM rAkhIne lakhAyelAM pracArazailInAM bhajano. Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 296 paraMparita bhajanika saMtonAM ati pracalita evAM lokapriya bhajanonA DhALa pasaMda karIne kAgabApue navAM bhajanonuM sarjana karyuM che. "kara mana bhajanano vepAra...."; "jI re vaTAvaDA vATanA...vATe ghATe re vilaMba na kIjIye....'; "raMgAvo rAmAM cUMdalaDI..." ane prabhAtI, paraja, ArAdha, kaTArI, pyAlo, saMdezo vagere bhajana-prakAronA vividha DhALaDhaMga potAnI racanAomAM prayojIne kavi kAga prAcIna bhajana paraMparA sAthe potAnuM anusaMdhAna jALavI rAkhe che. ke "Avaze niradhAra, I che nodhArAnA AdhAra, dhaNI tAro Avaze niradhAra jI.. citta rAkhe sAva sAcuM, te rUpI talavAra jI moha manano mAraje paNa, hiMmata koI di na hAra... na dhaNI tAro Avaze niradhAra jI...", koThe karAra rAkhIne, atUTa zraddhA-aDaga vizvAsa rAkhIne nirAMte jIve to koka saMta-koka bhagata-koka avadhUta ja jIvI zake. ATalo bharoso hoya pachI paNa "aNu aNumAM Izvara! tAro, bhAse che bhaNakAra che, 'kAga' kahe kaThaNAIthI toye Ave nahIM itabAra, vATelA tArI kaLA aparaMpAra jI..." "kIDInAM AMtara kema ghaDiyAM" mAphaka jagatanI racanA vizenA sanAtana prazna cheDe che. emAM mAyAnI kaThaNAIne kAraNe kyAreka zraddhA DagI jAya, manuSyanA jIvanamAM e ja khUbI che ne? kAyama aTala-achala na rahI zake. kAgabApu e ja hakIkatane potAnI bhajana racanAomAM ghUMTI ghUMTIne mUke che. "bhAI! tAro heMke phUlaDAMno bAgajI" TA ka svapna zilpIo A bhajano kavinA gaLAmAM cUMTAI ghUMTAIne bahAra AvyAM che eTale gavAya che tyAre suMdara lAge che. jUnI zailI ane jUnA bhAvo hovA chatAM keTalAMka bhajano kavinA aMtaranI ArajU temanuM sAcuM bhakta-hadaya dAkhavI rahe che. paga mane dhovA dyo raghurAyajI ja prabhu! mane zaka paDyo I mana mAMya,.. paga mane dhovAdyo..0 rAma-lakSmaNa-jAnakInA tIra gaMgAne jAya che nAva mAgI nIra taravA, guha bolyo gama khAI... ja paga mane dhovA dyo...0 nAInI kadI nAI lya nahIM, ApaNa dhaMdhA bhAI 'kAga' liye nahIM khAravAnI, khAravo utarAI... kara paga mane dhovAyo..." mitronI, saMbaMdhInI, snehIjananI vaphAdArI kevI hoya enuM dRSTAMta A bhajana pUruM pADe che. "vaDalo kahe che vanarAyuM saLagI, melI diyo ne jUnA mALA, UDI jAva paMkhI pAMkhovALAM...." emAM chelle "bheLA jIvazuM, bheLA marazuM, bheLA bharazuM ucALA...." jevo samarpaNano saMdeza ahIM apAyo che, to premalakSaNA bhaktinAM kRSNavirahanAM bhajanomAM kavi zrI kAgabApunI kalama paraMparAnI vANImAM navo prANa pUre che. "kAnuDAne vijoge verAgaNa thaI re...sAhelI! huM to vijoge verAgaNa thaI...." enuM nAma phakIra jenI meru sarakhI dhIrajagamAM enuM nAma phakIra" jevI zarUAtathI "vipatathI vaNase niMI enuM saMtoSI zarIra jI." paMktiothI pUruM thatuM bhajana dhIra-gaMbhIra bhAva pedA karI zake che, to "mAnavasaMhAra'mAM kavi Izvarane mAnavajItane yuddhapriyatAmAMthI pAchI vALavA vinave che. tenI chellI paMktio kavino manobhAva pUrNataH vyakta kare che : "kAga phUlaDAMne mAthe haLa to haMkANAM, vAlA! tArI vADIuMmAM Adu vavANAM re nArAyaNa! kyAre nyALazo jI?" dvArikAmAM darzane gayA tyAre bhagavAna kRSNane bhaktasulabha prazna kare che ke- "vAlA! tame sakhaDAM lIdhelAM ke saMtApa re! janmIne judakuLamAM jI..." . lAkhA loyaNanAM bhajanonA DhaMgamAM racAyelAM keTalAMye bhajano atyAre yAda Ave. - jenAM cittaDAM caDelAM cakaDoLa re. . samajaNa ene zuM kare ho jI? jenAM haiDAM mAyAmAM hAlakaloLa re gurujI ene zuM kare hojI.." no prabhuvirahanAM padonI sAtho sAtha je daDha vizvAsa che eka bhaktahRdayane ke- "rAta di' enuM raTaNa karaje, I che khUba udAra jI; 'kAga' tuM kalpAMta kara mA, koThe rAkha karAra...dhaNI tAro Avaze niradhArajI..." Jain Education Intemational ucation Intemational Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 svapna zilpIo "he jI re bApu! manaDuM na mAne ene kema manAvuM he jI I to dRDhatA vinAnuM jyAM tyAM ghoDe re hAM....' "he jI re bApu! karajo bhajana eno bharoso na karajo ho jI... ane duHkha to anAthanAM harajo re hAM... he jI re bApu! 'kAga' re vRttino tame tyAga karIne jI... tame dhAraNa haMsa taNI dharajo re hAM......' merubhA meghANaMda gaDhavI (lokagAyaka-bhajanika) janma : vi.saM. 1962, phAgaNa suda 14, chatrAvA. nirvANa 1-4-1977, porabaMdara. emano mULa bhAva to bhajanano ja....emanA kaMTha ane kaheNIno merudaMDa hato bhakti. e bhaktimAMthI ja ArAdhanA bhajanano moralo gahekato raheto. piMgaLazI meghANaMda gaDhavI janma : 27-7-1914, vi.saM. 1970, chatrAvA, bhajana-kAvyasaMgraho : soraTha saravANI, veNunAda, ArAdha, nijAnaMda kAvyadhArA "tAro bharatajI bhale ne gAdIe Ave re, vana no de mArA rAmane jI... hajI mAgI le bhale tuM manane bhAve re, vana no de mArA rAjA ne..." "sAdho! saMsArInI zerI vAMkI phUMkI vidhana bharelI, temaja che bahu gaherI... sAdho saMsArInI zerI....' "nAma ne bharose nIramAM, ame hAMkI nAvaDI ame hAMkI nAvaDI, tame jhAlo bAvaDI re.. nAma ne bharose nIramAM....' "manavA! zuM kare mAruM mAruM, AmAM tala bhAreya nahIM tAruM...manavA!...'' Jain Education Intemational 297 nArAyaNa svAmI/zaktidAna gaDhavI (bhajanika) gaDhaDA pAsenA AMDiyA gAme lAMgavadarA zAkhAnA cAraNa mahidAnajIne tyAM vi.saM. 1994, aSADa sudi 2, tA. 29-6-1938nA roja zaktidAna gaDhavIno janma thayo. mAtAnuM nAma hatuM jIvubAmA. 10 varSanI uMmare svAmI premadAsajI guru rAmadAsajI ane svAmI hariharAnaMdajI jevA saMtono satsaMga. haleMDAmAM I.sa. 1969mAM sanyasta dIkSAno Adeza. I.sa. 1973mAM haradvAramAM svAmI Izvara bhAratIjInA gurupada nIce svAmI nArAyaNanaMda sarasvatI nAme saMnyAsI thayA. mAMDavI capalezvara maMdira, bidaDA, jUnAgaDhamAM Azramo. AjanI paristhiti AjanA samayamAM to lokasAhitya ane cAraNa e baMne zabdo jANe ekabIjAnA paryAya banI gayA che, Aje janasamudAyamAM evo bhrAmaka khyAla pravarte che ke gaDhavI kalAkAro je rajU kare te lokasAhitya ane AjanA keTalAka kalAkAro paNa 'amAruM lokasAhitya.' ema kahIne zuddha DiMgaLI zailInuM cAraNI sAhitya, vrajabhASAnuM sAhitya ke rAmacarita mAnasanI copAIo rajU karatA hoya tyAre cAraNI sAhitya, saMtasAhitya, lokasAhitya ane lokapriya sAhitya e cAreya ekamekathI taddana judI ja svataMtra dhArAo che, enAM lakSaNo judAM che, enI bhASA zailI rajUAtamAM anekagaNo taphAvata che evuM pokArI pokArIne keTalIka jagyAe kahevuM? DAyarAo ane jAhera kAryakramomAM Aje rajU thatA TucakAo, sastI manoraMjaka joksa, mana phAve tevAM arthaghaTana karIne bhAratIya hindu saMskRtinA devIdevatAonAM svarUpa, kAryo ke tattvadarzananI uDAvAtI ThekaDIne ja Ajano zrotAvarga lokasAhitya tarIke oLakhe che. zuddha lokavArtA, lokagIto ke lokajIvananI marmALI vAtono duSkALa varatAya che tyAre lokasAhityanI ane saMtasAhityanI samRddha paraMparAne nukasAna pahoMcADavAno Aropa paNa AjanA keTalAka kalAkAronA zire jAya che. je jAti vizeSa dvArA lokavADmayanI tamAma zAkhA-prazAkhAonA pracAra-prasAra, saMvardhana, jatana, saMrakSaNa, poSaNa ane rajUAtonuM gauravavaMtuM kArya thatuM rahyuM che. e ja jAtivizeSanA kalAkAro dvArA pAra vinAnI vikRtio Ave evA samayagALAmAM ApaNe beThAM chIe tyAre A aMge AtmaciMtana paNa jarUrI che ja... Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ..zubhakAmanAo sAthe... / / jaya zrI pIThaDa mA II Ara. ema. i. varksa phAphADIha cauka, rAyapura, (chattIsagaDha) 492 009 phonaH 0771-2887811, 2523511 (o.) 2525593 (ni.) adhikRta vikretA mesIphargyusana TrekTara, kRSi upakaraNa, svarAja mAjadA gADIo, emako beTarI 75 Years R.M.E. WORKS Estd. - 1930 PLATINUM JUBILEE Ara. ema.i. vakarsa bloka naM. 2-jI, sekaTara-sI, sirigiTTI inDasTriyala eriyA, bilAsapura (cha.ga.) phonaH 07752-595573, 252703 rAjanAMdagAMva moTara injIniyariMga vakarsa agravAla phayulanA sAme, jI.I. roDa, rAjanAMdagAMva (cha.ga.) phonaH 07744-226744, 325396 kizoracaMdra nArAyaNajI pIThaDiyA mobAila 98251 25777 jayezakumAra kizoracaMdra pIThaDiyA bhUpezakumAra kizoracaMdra pIThaDiyA AzutoSa phaculsa (rilAyansa peTrokemikalsanA phrencAijI) jI.i. roDa, somanI, rAjanAMdagAMva (cha.ga.) phonaH 07744-325493 zubhakAmanAo sAthe pithAliyA kompaleksa 1 phAphADIha coka, Teliphona eksaceMjanI sAme, rAyapura (cha.ga.) kailAzacaMdra nArAyaNajI pIThaDiyA mobAila : 94255 02404 hitezakumAra kailAzacaMdra pIThaDiyA bharatakumAra kailAzacaMdra pIThaDiyA Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo 299 dhamathALamAM saMskAmUrtio : puNya pravibhAo jIvanamAM siddhi, sArthakatA ane saphaLatA ApanAra jo koI hoya to te mAtra samAja paratvenI niSThA ane sevA. samAja pAsethI je kAMI meLavyuM hoya temAM savAyuM karIne samAjane pAchuM ApavAnI udAratA ghaNAmAM jovA maLe che. potAnA vyavasAyamAMthI samaya meLavIne vividha saMsthAomAM mArgadarzaka banI rahenArA, vividha kSetre puruSArthanI anokhI gAthA UbhI karanArA gharadIvaDAonA prakAzamAna jIvananuM atre avalokana karIe. karuNAbhAvathI bharapUra ane dInaduHkhIonA sAcA belI evA ghaNA narapuMgavonA uttama sukRtyonI haiyAnA bhAvathI ApaNe anumodanA karIe. -saMpAdaka zeTha zrI anaMtarAya giradharalAla jyAre koI viralA ja parahitArthe sAmAjika ane dhArmika kAryamAM jIvaNalAla zAha (jasaparAvALA) vAparI zake che, e paNa gaNatarIno hisso jyAre viralAmAM virala aDhaLakamAMthI aDhaLaka sukRtyomAM vApare che. anubhAI bhAvanagara bAjunA eka evA viralAmAMnA vIralanI paMktimAM Ave che. vaLI pUrvajonI nAnakaDA gAma jasaparAnA punyAInA kAraNe temanAM dharmapatnI dInAbahena tathA anuja muMbaImAM vasatA ghoghArI jJAtinA baMdhuo zrI kIrtibhAI tathA zrI kumArabhAIno jIvananA dareka prasiddha kuTuMba zAha giradharalAla kSetramAM temane saMpUrNa sAtha maLyo che, te temanA jIvananuM eka jIvaNalAlane tyAM anubhAIno ujvaLa pAsuM che. janma tA. 4-8-1942nA roja dhaMdhA sAthe dharmanuM pAsuM barAbara samatola rAkhI dharmanA thayo. uchera tathA abhyAsa dhArmika ghaNAM kAryo yazasvI rIte karelAM che ane haju vartamAnamAM muMbaImAM ja thayo. cAlu abhyAse lagabhaga 14 varSanI uMmare temanA paNa karatA ja rahe che. pitAzrInuM avasAna thayuM. potAnI uMmara nAnI hovA chatAM traNa sAmAjika kSetre paNa temanuM pradAna ghaNuM moTuM che. ghoghArI bhAIomAM moTA hovAthI pitAzrIe sthApelI cAlu dukAna vizAzrImALI jaina jJAti muMbaInA mAnad maMtrI tarIke agAu sthira rAkhI AgaLa vadhavAnI javAbadArI temanA zire AvI. ghaNAM varSo sevA ApelI ane hAla samasta muMbaI jJAtinA je temaNe khUba AtmavizvAsapUrvaka svIkArI-saMbhALI. ATalI TrasTI pade birAje che. nAnI uMmara hovA chatAM temanA makhamala (velveTa)nA dhaMdhAne mAtra muMbaInA jaina samAjamAM zrI goDIjI pArzvanAtha jaina saMbhALyo ja nahI paNa teno akalpanIya vikAsa karyo. e ja derAsara pAyadhUnI-vijaya devasura saMghanuM sthAna mahattvanuM che, rIte pU. mAtApitAnA dhArmika saMskArane pU. mAtuzrInI kaho ke ananya che. A derAsaranI sthApanA-pratiSThA AjathI doravaNIthI khUba AgaLa vadhAryA. Aje vyApAradhaMdhAno vikAsa 194 varSa pUrve karI hatI ane tyArathI te derAsara-te saMgha ane dhArmika saMskArono vikAsa ema banne vikAsanI emanA sAthe te derAsaranA baMdhAraNa mujaba saMghanA kula 13 jIvanamAM ucca prakAranI harIphAI che. TrasTIomAM ghoghArI samAjanA 4 TrasTIo hoya che. derAsaranI aDhaLaka lakSmI prApta karIne ghaNA saMgharI rAkhe che. koI AjubAjunA pAyadhunI-gulAlavADI jevA vistAramAMthI ghoghArI svAnaMda-mojazokhamAM vApare che. koI vilAsamAM veDaphe che. vastIno ati moTo bhAga-lagabhaga saMpUrNa bhAga parAomAM Jain Education Intemational For Private & Personal use only Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 300 svapna zipIo vasI gayo che, chatAM devasura saMghamAM haju ghoghArIoe sthAna salAmatI mATe sva. pitAzrI hIrAcaMda zAhanI smRtimAM jALavI rAkhyuM che. evA muMbaInA siramora saMdha-vijaya doDhalAkhanI rakama potAnI ApI I.sa. 1980mAM 'TrasTa'no devasura saMghamAM teo menejiMga TrasTI che. goDIjI derAsaranI prAraMbha karela, je mAnavatAnuM umadA kArya Aje cirasmaraNIya kAyamI dhajA, varasagAMThanuM svAmIvAtsalya tathA poza-dazamInI banI gayuM. Aje ATalAM varSo pachI paNa A TrasTa avirata ArAdhanA jevA lagabhaga badhA kAyamI Adezo temanA sevA ApI rahyuM che. taLAjAnI zrI ena.Ara. zAha parivAranA che. muMbaInI najIkanA-muMbaInA ja gaNAya tevA hospiTalanA TrasTI hatA ane jaina samAjanI nAnI moTI prakhyAta agAsI tIrthanA paNa teo ghaNA varSo sudhI TrasTI aneka saMsthAomAM rasa laI kAryarata rahetA hatA. bhAratamAM rahyA. dhArmika uparAMta sAmAjika ane keLavaNI kSetre zrI badhe pharyA. paradeza paNa be-traNa vakhata jaI AvyA. tAladhvaja jaina vidyArthI gRha-taLAjA, zrI vitarAga mahesANAmAM mAtuzrI kamaLAbahena hIrAcaMdanA nAme dharmazALA ejyukezana phAunDezana, zrI zakuMtalA kAMtilAla IzvaralAla baMdhAvI. teo khUba ja paragaju vRtti dharAvatA hatA. garlsa hAIskUla ityAdi saMsthAomAM TrasTI tarIke sevA Ape sadagata zrI anaMtabhAIe AraMbhelA samAja ane che. vaLI muMbaImAM janma ane kAyamI vasavATa hovA chatAM jJAtinA satkAryone hajI emanA suputro zrI pradIpabhAI ane vaDavAonA-potAnA vatananA gAma jasaparAne bhUlyA nathI. jagadIpabhAI eTalI ja udAratA ane paropakAravRttithI jasaparAnI hAiskUlamAM dAna, bhAvanagara, dAdAsAheba utsAhapUrvaka AgaLa dhapAvI rahyA che. zrI anaMtarAya hIrAcaMda upAzrayamAM dAna daI dAnakSetromAM khUba moTI rakamano sadvyaya parivAra Aje vizALa gheghura vaDalAnuM rUpa dhAraNa karI cUkyo temanA parivAre karyo che. che ane temanA samAjopayogI kAryone lIdhe jJAtimAM pratiSThA vaLI padamanagara-jUno mohana suDiyo-aMdherI khAte ane kIrtine pAmyA che. vidhavA bahenone sahAyaka thatA ane svadravyathI zikharabaMdhI derAsaranuM nirmANa karavAno lAbha paNa bimArone meDIkala sahAyaka thatA vizAla TrasTa, vizAla A parivAre lIdhela che. phAunDezana nAmanA cerITebala TrasTa ATalA varaso bAda paNa kAryarata che. AvA A ApaNA zreSThIvarya chatAM zarIra ane manathI cira-yuvAna utsAhI, jJAtihitaciMtaka, dharmaparAyaNa, bahumukhI zrI azokabhAI madhusUdanabhAI zAha pratibhA dharAvatA vyakti jaina samAjanuM gaurava che. rohIDA vizA ozavALa jaina samAjanA pratibhAzALI sva. zrI anaMtarAya hIrAcaMda dAnavIra, sevAbhAvI ane kAryadakSa sajjana puruSa tarIke khyAti prApta karanAra zrI azokabhAInuM janmasthaLa ane karmabhUmi e dAThAnA vatanI ane muMbaImAM rahetA saujanyamUrti zrI bIlImorA nagarI che. anaMtarAya hIrAcaMdanuM pa6 varSanI nAnI vayamAM tA. 24-186nA roja avasAna thayuM. zrI anubhAI jIvananA aneka bI.koma.nI padavI prApta karIne svataMtra rIte puruSArtha jhaMjhAvAtomAMthI pasAra thaI jIvanane navA vaLAMka ApI, udAra karI kemikalanA vyavasAyamAM joDAyA. kemikalanA vyavasAyamAM bhAve satkAryomAM lakSmI vAparavA lAgyA hatA. teo mAtRbhUmi dina-pratidina potAnI buddhi ane hoMziyArInA samanvayathI dAThAnA vikAsamAM khUba ja rasa laI rahyA hatA, eTaluM ja satata pragatinA paMthe prayANa karIne saMjarAja kemikala kaM.nA nahIM, dAThAnI bhojanazALA adyatana bane ane yAtrikone dareka nAmathI vizeSa samRddha thayA che. prakAranI sagavaDa maLe te mATe satata prayatnazIla hatA. dAThA zrI azokabhAIe dhArmika ane sAmAjika saMsthAomAM derAsarane mInAkArI banAvavAmAM tathA gAmamAM hAiskUla UbhI TrasTI, maMtrI ane pramukhapada jevA mAnavaMtA hoddAo para rahI karavAmAM zrI anubhAInuM AgavuM pradAna hatuM. bhojanazALA tana-mana ane dhanathI sAcA dilathI sevA karIne kuLadIpaka mATe nidhi ekaThI karI ApavAmAM temano umadA phALo hato. tarIke yazakIrti prApta karyo che. zrI zaMkhezvara pArzvanAtha TrasTamuMbaImAM zrI ghoghArI vIsAzrImALI jaina samAjamAM AgavI Agama (muMbaI), zrI lAvaNyasUri jJAnamaMdira-boTAda, zrI pratibhA UbhI karI hatI. vidhavA bahenone upayogI thavA, sImaMdhara-svAmI jina maMdira-oziyAjInagara-bhIlADa, zrI temane Atmanirbhara banAvavA tema ja temanA paisAnI kAyamI zAMtinAtha jaina derAsaranI peDhI-bIlImorA jevI dhArmika Jain Education Intemational Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo 301 saMsthAo ane bIlImorA vibhAga keLavaNI maMDaLa, mAnava udyoganagara bIlImorAmAM dharmakArya, sevA pravRtti ane dAnanI sevAkIya pravRttio vistAra pAmelI che. saritA vahevaDAvIne potAnAM vyaktitvano viziSTa rIte paricaya zAsanasamrATa pU.A.zrI vijayanemisUrIzvarajI ma.sA.nI karAvyo che. karAvya gurumUrtinI gurubhakti bhAvanAnA pratIka rUpe pratiSThA, sAkaracaMda bIlImorA tema ja AjubAjunA vistAramAM roTarI zeThanI TUMkamAM (pAlitANA) prAcIna AdIzvara jinabiMbanI phalaba, leDIjha kalaba, akhila hindu mahilA pariSada, yuvaka pratiSThA, aMjanazalAkA, yaza-yakSiNInI sthApanA, sAdharmika maMDaLa, zAMtijina-zItaLa jinamaMDaLa, somanAtha saMkula, gAyatrI vAtsalyamAM lakSmIno sadvyaya, oziyAjInagaranA maMdira TrasTa jevI saMsthAone paNa potAnAM dAna ne sevAthI jinaprAsAdanI mukhya zilAsthApanA karavAno gauravavaMto lahAvo alaMkRta karavAnuM saubhAgya prApta karyuM che. bIlImorA mukAme lenAra, naMdIgrAmamAM bhIDabhaMjana pArzvanAtha jinAlayamAM - pa.pU.A. zrI yazovarmasUrijI ma.sA.nI nizrAmAM saMgha samastane mahAvIrasvAmI bhagavAnanI pratiSThA, jinamaMdiranA zikharanA aSTaprakArI mahApUjAno lAbha ApI tenuM mahattva Ayojana mukhyazilA sthApaka, AlIpora tIrthamAM AdIzvara prabhunI pratiSThA zrIsaMghane samajAvyuM hatuM. zrI sImaMdhara svAmI naMdIgrAma mukAme jevI dharmapravRttio karIne sukRtanI kamANI karI che. A badhA zrI munisuvratasvAmInI pratiSThAno lAbha pU.A. zrI ja prasaMgoe jaina samAjanA lokone mAnasahita bhAga levA mATe kalyANasAgarasUrijI ma.sA.nI nizrAmAM lIdho hato. paNa jarUrI suvidhAo pUrI pADIne saphaLatAnA sukAnI banyA bIlImorAmAM zAMtisevAsadana nAmanI vADI potAnA kharce bAMdhI che. emanI dharmapravRttinA cAra cAMda lagAve tevI yAdagAra pravRtti zrI saMghane suprata karela. kula pAMca bhAgIdAro maLIne svadravyathI te sametazikharajInI yAtrA mATenI spezyala TreinanI vyavasthA vADI bAMdhI arpaNa karela che. zrI valasADa mukAme upAzrayamAM ane saMghapati banIne AvI mahAna pavitra tIrthabhUmi ane anya pATa tathA caMdaravAno lAbha lIdho che. kalyANakovALI bhUminI sparzanA, yAtrA-pUjAdino amUlya zrI AlIpora tIrtha mukAme jIrNoddhAranA eka blokano lAbha lIdho che. lAbha lIdho che. zrI bIlImorA mukAme saMprati rAjAnA bharAvelA zikSaNa ane saMskAranI pravRttiomAM yogadAna, mULanAyaka zrI zAMtinAtha bhagavAnanA hIrAnA cakSu-tilakamAnavasevA TrasTanI mAnavatAnI pravRttiomAM sakriya, agAsI sonAnI kapALI tathA AkhA bhagavAnanI saMpUrNa ratnajaDIta tIrthamAM upAzrayanuM udghATana, kAMdIvalI (muMbaI) upAzrayano jApAnI hIrAnI AMgIno lAbha lIdho che. hola, agAsI tIrthamAM kAyamI akhaMDa dIvAno lAbha levo, zrI bilImorA upAzrayanA ratnatrayI ArAdhanA holano bIlImorAnA upAzrayano jirNoddhAra ane udghATana, lAbha lIdho che. zrI bIlImorA upAzrayamAM zrI sarvasAdhAraNa bIlImorAmAM maNibhadra vIranA akhaMDa dIpakanI sthApanA, khAtAnA mukhya nAmano lAbha lIdho che. saM. 2068mAM zrI bIlImorAmAM sakaLa saMghane ati nAnI-moTI tapasyA karanAra bIlImorA mukAme pa.pU.A.zrI prabodhacaMdrasUrIzvarajI ma.sAnuM tapasvIonuM bahumAna karavuM, rohIDA jaina samAjanA phAunDezana cAturmAsa daramyAna bahAragAmathI padhArela tamAmano svAmI TrasTI ne tene samRddha ane vikAsamAM dAna karanArA, uvasaggaharaM vAtsalyano saMpUrNa lAbha lIdho che. tIrthamAM 28 kilo cAMdInI AMgIno lAbha lenAra, suvarNAkSare amRtalAla mohanalAla (sonAnI sahIthI) kalpasUtra lakhAvIne zrutajJAnanI apUrva bhakti karanAra, agAsI tIrthamAM pUrNimAnI yAtrA nimitte zatruMjayano zAha paTa arpaNa karanAra, kastUrabA hospiTala valasADa, sAdhu, sAdhvI zrI zaMkhezvaratIrthamAM karelAM vaiyAvaccamAM sadA tatpara ane anya sevAkIya saMsthAomAM sukRtanI yAdI :- koIpaNa pravRtti mATe udAra sakhAvata karanAra, virala vyaktitva maNuMda (ji. pATaNa)nA dharAvanAra zrI azokabhAI sau koInA loka lADIlA banyA che. vatanI 73 varSanA zrI uparokta sarva kAryomAM udAra sakhAvata karIne lakSmIne bAMdhI na amRtabhAInA parivAramAM be putro rAkhatAM chUTA hAthe dAna karIne A kalikALamAM nAnakaDA Jain Education Intemational Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 302 svapna zilpIo. traNa putrIo. A parivAramAM dharmasaMskAro vizeSa jovA pUjya sAdhu-bhagavaMtonA nikaTanA saMbaMdho. maLyo. (1) gacchAdhipati zrI premasUrimahArAja tathA temanA (1) cAMdIno vizALa 9 phUTa lAMbo bhaMDAra banAvI arpaNa. saMpradAyanA AcArya labdhisUrIzvarajI mahArAja tathA (2) poSadazamInI ArAdhanA prasaMge jApa karavA tapasvIo mATe zIlaratnavijayajI. pAMca phUTa UMco vizALa zrI zaMkhezvara dAdAno cAMdInI phemamAM (2) gacchAdhipati zrI jayaghoSasUrIzvarajI mahArAja tathA banAvela phoTo arpaNa karela che. (3) zrI zaMkhezvara jaina temanA ziSyo zrI harikAMtavijayajI-zrI sUryakAMta bhojanazALAmAM mahAsuda-15nI kAyamI tithinA nakarAnA vijayajI. rUpiyA savAlAkha Apela che. (4) zrI zaMkhezvara nAstAgRhamAM yathAyogya dAna Apela che. (5) zrI pAlanapuravAlI jhaverInI () AcAryazrI nemisUrIzvarajInA saMpradAyanA AcAryazrI dharmazALAmAM eka rUma Apela che. (6) zrI zaMkhezvara tIrthamAM mahAyazasUrIzvarajI tathA muni zrI somasuMdaravijayajI. aThThamatapanI ArAdhanA sAthe 72 kalAkanA akhaMDa jApa karAvyA parigrahavrata amuka rakamathI vadhu rakama thAya to te khoTA mArge hatA. attaravAyaNAM tathA pAraNAM tapasvIne karAvyAM hatAM. (7) vAparavAnI che. 10 varSa sudhI phaLa-mIThAI na vAparavAno zrI zaMkhezvaramAM 108 pArzvanAthapUjana gaNAvyuM hatuM ane abhIgraha lIdho hato. jamatI vakhate agara nAstAmAM cha'rIpAlita giranArajInAM yAtrikonI bhakti karelI hatI. (8) phakata traNa vastu vAparavAno niyama che. divasamAM pAMca zrI zAMtisnAtra-zrI siddhacakra mahApUjana aAI mahotsavano TaMkathI vadhAre vAparavuM nahIM. saMpati-milkata vadhArI nahIM, lAbha svadravyathI lIdho hato. traNa divasa svAmIbhakti. dharmasthAnakomAM maunavrata rAkhavuM. zrI zaMkhezvara mahAtIrthamAM zrI sametazikharajI tIrthamAM karela sukRtanI yAdI aDhAra abhiSekanA AyojanamAM sahayoga, sujJAti parivArajano lagabhaga 500 jaNAne zrI taLegAM tIrthamAM (1) zrI zyAmaLA pArzvanAtha bhagavAna tathA zrI yAtrA karAvI che. mahAvIra nagaramAM zrI padmAvatI mAtAnI momiyAjIdAdAnA moTA vizALa phoTA cAMdInI FramemAM mUrti bharAvI gokhalAno lAbha lIdho che. kesara, banAvI tyAMnI peDhImAM nakaro ApI darzanArthe mUkyA che. (2) sukhaDarUma banAvI ApI che. gauzALAmAM gaumAtAgRha pa.pU. paMnyAsazrI muktisAgarajI mahArAja Ayojita 108 lagabhaga 1500 gaumAtA mATeno zeTa banAvI Apyo divasanA cha'rIpAlita saMgha indorathI zikharajIno Avyo hato che. jIvanamAM ghaNI ja ArAdhanA karI che. temAM saMghapatino lAbha lIdho hato ane sajoDe saMghamALa paherI hatI. (3) sujJAtimaMDaLa-muMbaI Ayojita lagabhaga 1700 sAMsArika vigato yAtrikanA saMghamAM zikharajImAM saMpUrNa divasanA jamaNano kharca (1) moTA putra paMkaja c.A. che, svataMtra prekTisa kare che. Apyo hato ane saMghapUjanano lAbha lIdho hato. (2) nAnA putra indravadana pUnAmAM kArakhAnAnI javAbadArI zrI maNuMda gAmamAM karelA kAryanI vigata saMbhALe che. (1) zrI maNuMda gAmamAM sAdhu-sAdhvIjInI vaiyAvacca (3) pautra sacina zerabajAranuM Tarminala calAve che. karavAno mukhya dAtA tarIke lAbha lIdho che, je kArya sArI rIte (4) mahimA orIsa sTezanarInA utpAdaka ane sarakArI cAle che. zrI maNuMda gAmamAM nUtana upAzraya bAMdhakAma kSetramAM saplAyano dhaMdho. kAryAnvita thAya te mATe sevA. tA.ka. :-sujJAtimaMDaLa-amadAvAdane jJAtinA vividhakSetre TrasTInI sevA sAdharmika kuTuMbanAM sabhyone sahAyatA Apela che. temaja (1) zrI caMdraprabhudhAma maNuMdamAM TrasTI. dipAvalInA zubha-prasaMge jarUratamaMdone mIThAInuM vitaraNa (2) zrI maNuMdamAM pAMjarApoLa-kabUtarakhAtuM-cakalAkhAtuMmAM karavAno lAbha lIdho che. upapramukha. dhanya jIvana.....dhanya ArAdhanA Jain Education Intemational Jain Education Intermational Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo gujarAtamAM morabI najIka belAraMgapara AMdaraNAnA saMghavI parivAranI yazojvela gauravagAthAnuM eka tejasvI prakaraNa 14 dAdA rAmajIbhAI zrI jetazIbhAI rAmajIbhAIzrI gopAlabhAI rAmajIbhAI zrI maganalAla rAmajIbhAIzrI kasturacaMda jetazIbhAI zrI gIradharalAla jetazIbha pUrNa AzA zraddhA sAthe anAsaktavRttithI akhaMDa sevAdharma anubhavasamRddha kAryomAMthI sadA vikAsa ane pragatinI je vasaMta bajAvIne AgavI zailIo ane suMdara praNAlikAonuM kAyama mahorI tenuM pratyakSa darzana zrIsaMghanA dareka kAryomAM jovA maLe mATe gaurava-pratiSThA vadhAranAra gujarAtanI tapobhUminA morabI che. grAmajanonI sukhAkArInA mATe saMghavI parivAre tanamana najIka belA raMgaparanA saMghavI parivAranA uccattama ane unnata visAhe mUkI je je kAryo karyA tene Aje sau yAda kare che. Adarzoe bhAvI peDhI mATe eka navI ja keDI kaMDArI ApI che. saMghavI parivAranA mobhI ane dharmAnurAgI zreSThI zrI rAmajIbhAI meghajIbhAI saMghavI dhyeyalakSI netRtvanAM saphaLa cIlo pADanAra pragatizIla mahAnubhAva ane zrIsaMghanA eka Adarza zrAvaka hatA. jIvanadRSTi svastha ane sattvazIla hatI. dhana karatA e cAritranuM mUlya temane mana ghaNuM ja uMcuM hatuM. temanA sadguNonI suvAsa rAjadarabAramAM phelAyelI hatI. jJAnasaMpadAnA jabarA pIpAsu hatA. dharmadhuraMdhara AcAryA Adi bhagavaMto pAse prasaMgopAta satsaMga dvArA khUba ja uMDu ane vizALa jJAna prApta karela. jyotiSanA paNa gajabanA jANakAra hatA. e jamAnAmAM virala ane AgavuM vyaktitva dharAvanAra zrI rAmajIbhAI uttama saMskAra vAraso temanA putro, prapautra parivAramAM Aje spaSTa jovA maLe che. zrI rAmajIbhAInA vrajakuMvarabena lodarIyA pU. samaratabena jetazIbhAI zrImatI jayAbena gopAlajI saMghavI parivAranI uttarottara sAMkaLamAM aviratapaNe saMpa, sahayoga, dharmaniSThA, kuTuMbavatsalatA, dAnazIlatA jevA sadguNoe ja AjanuM gauravazALI citra UbhuM karyuM che. A parivAramAM nAnI uMmarathI ja potAnA AtmabaLa upara apAra vizvAsa rAkhIne jIvanapaMtha sajAvanAra zrI kasturacaMdabhAI A badho yaza parivAranA badhA ja sabhyone Ape che. pote to mAtra nimitta banIne siddhinI zikhara dAdA rAmajIbhAIne AbhArI gaNAve che. A dharmapremI parivAramAM tA. 17-1-1935nA zubha dine zrI kasturabhAIno janma thayo. unnata karmayogI ane virala vyaktitva dharAvanAra zrI kasturabhAInuM saMdharSonA aneka tANAvANA vacce jIvana ghaDatara thayuM. devagurudharmanA satata smaraNa sAthe puruSArtha Adaryo. sAmAnya abhyAsa paNa gajabanI nAna zrImatI vanItAbena a.sau. maMjulAbena kasturacaMda 303 maganalAla a.sau. haMsAbena giradharalAla Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 304 kartavyaniSThA ane sevAbhAvanAnI laganIne kAraNe Aje teo AtmasaMtoSanA uccattama zikhare birAje che. potAnI ATha varSanI kumaLI vaye pitAnuM aNadhAryuM avasAna thayuM eTale abhyAsa ane AjIvikA mATe satata jajumavuM paDyuM. dhaMdhAnA vikAsa mATe paDakArone jhIlavAnI haiyAmAM hAma hatI. jIvanamAM kAMIka karI chUTavAno pAko manasUbo hato. potAnI pacIza varSanI uMmare potAnA samAjanA yuvakamaMDaLanI netAgIrI dhAraNa karI vatanamAM samAjopayogI kAryo hoMzathI karyA. chelle maMDaLanA ceramena tarIkenI kAmagIrI paNa ThIka samaya sudhI bajAvI. bahoLA samuhamAM saunA prItipAtra banyA. saMghavI parivAranuM nAma uttarottara ujAgara karatA rahyAM. 1972nA bhayaMkara duSkALanA kaparA kALamAM vatana morabI pAsenA traNa gAmomAM eka varSa sudhI anAja ane anya jarUrIyAto pUrI pADavAmAM ane netrayajJo vageremAM bhAre moTuM yogadAna A saMghavI parivAra taraphathI apAyuM. 1200nA saikAmAM vidharmIo dvArA jIrNazIrNa thayelA kuLadevI bhavAnI vaDAvalI mAtAjInA maMdirane navo opa ApI parivAramAM saune sAthe rAkhI maMdira bAMdhakAmamAM pUro rasa lIdho. pratiSThA paNa dhAmadhUmathI temanA hAthe thaI ane tenA TrasTI tarIke paNa Aje suMdara sevA ApI rahyA che. lakSmIdevInI kRpA utarI, saMpatti kamAyA, saMpattino sadupayoga karI zrI siddhagiri tIrtha pAlItANAmAM taLeTI roTa upara potAnA kharce saMghavI dharmazALAnuM nirmANa karAvyuM. pa.pU.A.zrI kalApUrNasUrijI ma.sA.nA punita hAthe dharmazALA khullI mUkAvI. zrI kastUracaMdabhAI tathA pArTanarazrI harSadabhAI dozI A baMnenA saMyukta yogadAnathI aMdAje 3200 vAranA ploTa upara traNa majalAnI dharmazALA UbhI che. sihorathI siddhagiri tIrthano pU.A.zrI kalApUrNasUrijI ma.sA.nI nizrAmAM cha' pAlita yAtrA saMgha nIkaLela je khUba yAdagAra banI rahyo. Akho e saMghavI parivAra dharmArAdhanAmAM haMmezA AgaLa rahyo che. zrIyuta kAntilAla sukhalAla zAha pUjya pitAzrI zAha sukhalAla rAyacaMda kAgadI tathA parama zrAvikA pU. mAtuzrI samajubahena pAsethI uttama saMskAro pAmIne zrI macchukAMThA vIsA zrImALIsamAjanA agraNI dAtA tathA movaDImaMDaLa-samAjanA TrasTa borDanA ceramena morabI nivAsI hAla ghATakopara-muMbaInA rahIza zrIyuta kAntilAla sukhalAla zAha parivAre rUA. 2,51,000/- jevI mAtabara rakamanuM anudAna ApI morabInivAsI zrImatI caMdrakaLAbahena kAntilAla zAha netracikitsA phaMDa yojanAnI zarUAta karela. svapna zilpIo zrI kAntilAlabhAI vyAvasAyika, dhArmika ane sAmAjika saMsthAomAM sakriyapaNe saMkaLAyelA che. vyavasAyI kSetre kesenTa opTikala kaMpanI nAmanI ro maTiriyalanI bhAratamAM sarva prathama dukAna sthApIne krAuna opTikala nAmanI cazmAMnI phremo banAvavAnuM zarU karI opTikalamArkeTamAM AgavuM sthAna prApta karela che. dhArmika kSetre zrI jaina dhArmika zikSaNa saMghamAM chellAM 32 varSathI maMtrI tarIke ane sAhityapatrikAnA taMtrI tarIke 5 varSa sudhI sevA pradAna karela. hAlamAM teo zrI jaina dhArmika zikSaNa saMghanA upapramukha tarIke ucca sevA ApI rahyA che. dhArmika zikSaNa saMghamAM samasta muMbaInI 253 pAThazALAmAM je zreSTha pAThazALA Ave temane temanA pitAzrInA nAmano 'morabInivAsI zAha sukhalAla rAyacaMda kAgadI zreSTha pAThazALA zilDa' A rIte cAMdIno bhavya zilDa ApavAmAM Ave che, sAthe ja temanAM mAtuzrI samajubahena sukhalAla zAhanA nAmathI rUA. 1,11,111=00nA vyAjamAMthI pAritoSiko ApavAmAM Ave che. uparAMtamAM vardhamAna tapanA thaDA nAkhanAra, varSI tapa karanAra vagerenAM kAyamI bahumAna karavAmAM Ave che. A sivAya akhila bhAratIya jaina konpharansa kamiTinA sabhya, jaina ejyukezana borDanA upapramukha, zrI ghATakopara zve. mU. jaina saMghamAM TrasTI tarIke sevA Apela che. sAdhu-sAdhvIjI ma.sA.nI vaiyAvacca e temanA jIvanano mahAmaMtra che. muMbaI mahAnagaranA ati moTA gaNAtA saMghomAMnA eka zrI navarojabahena jainasaMghamAM TrasTI tarIke tana, mana, dhanathI vinamra bhAve zreSTha sevAo ApI rahela hovAthI temaja anya ghaNI saMsthAomAM paNa niHsvArtha bhAve varSo sudhInI dIrdha sevAonA kAraNe temaNe ghaNI ja lokacAhanA prApta karela che, sAthe ja lagabhaga badhA Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo mahAna AcAryozrI tathA muni bhagavaMtozrInA zubha AzIrvAda paNa prApta karela che, je temanA jIvananI eka siddhi gaNe che. vidhavidha sthAnomAM lAbha laI maLela puNyalakSmIne sArthaka karI : * morabImAM saMpUrNa kAcanA zreSTha kAmagIrIvALA nayanaramya jinAlayanuM nirmANa (samasta macchukAMThA samAjamAM jinAlayanirmANano lAbha prApta karanAra teo prathama ane eka ja che.) * mULanAyaka zrI mahAvIrasvAmI bhagavAnanI aMjanazalAkA-pratiSThA, kAyamI dhvajAdaMDano lAbha * bhAyaMdaranA jinAlayamAM zrI mahAvIrasvAmI bhagavAnanI pratiSThA * godharAmAM zrI candraprabhusvAmInI pratiSThA * rAjakoTamAM maMgalamUrtinI pratiSThA * ayodhyApuramAM zrI mehula kAMtilAla zAha AyaMbilabhavana * kAvI tIrthamAM 'zrImatI caMdrakalAbahena kAMtilAla zAha bhAtAgRha'no lAbha * DabhoImAM nUtana upAzraya * morabImAM zrI candrarekhA jaina pAThazALA * mAtuzrInI smRtimAM morabI zrAvaka-zrAvikA utkarSano lAbha * muMbaInI 253 pAThazALA mATe morabInivAsI zAha sukhalAla rA. kAgadI zreSTha pAThazALA nAmaka cAMdIno zilDa tathA pAritoSika * zrI siddhakSetra zrAvikAzramamAM anAmata sITo * pUjyo likhita pustakonAM vimocanano lAbha tathA yAtrA-pravAsamAM anekavAra saMghavIno lAbha * morabImAM zrI sumatinAthanagara saMghamAM zrImatI candrakaLAbahena kAntilAla zAha AyaMbila zALA tathA zrI kAMtilAla sukhalAla zAha, jaina pAThazALAno lAbha tathA caitra mAsanI oLI (pAraNAM sAthe)no lAbha * borIvalI simpolImAM zrI mehula jaina pAThazALAno lAbha * samAjanA 75 varSanA itihAsamAM netracikitsA mATe sau prathama moTI rakamanuM anudAna * jJAtinA sevAsamAjamAM ghaNAM varSothI rasa laIne saMsthAne anAjavitaraNa kSetre prathama haroLamAM mUkavAmAM teozrIno amUlya phALo * nayanaramya zrI mallinAtha tIrtha, dahANumAM TrasTIpade sevA * zrI AgamamaMdira, pUnAmAM zrI catuHzaraNa payannA nAmaka Agama suvarNAkSare lakhAvavAno lAbha * ghATakopara navarojI jaina saMgha madhye nUtana ArAdhanAbhavanamAM mAtabara rakama dvArA bhavyAtibhavya mokSa sIDIno lAbha lIdhela. * zrI navaroja lena jaina saMghanA ati bhavya derAsarajInA nirmANamAM pAyAnA patthara tarIke khUba moTA pAye anupama bhoga Apela hato. teozrIe muMbaI jaina patrakArasaMghanA upapramukha tarIke ghaNAM varSo sudhI sevA Apela che. temaja bhAratabharanA jaina patrakAra mATe zreSTha patrakAra evorDanuM Ayojana karela che. 305 sammeta-zikharajIno pa vakhata yAtrApravAsa ane samasta tIrthayAtrAo avAranavAra karela che. jaina kalyANa mAsikanA teo ghaNAM varSothI mAnad TrasTI che. morabI vIsA zrImALI jJAtinA TrasTI tathA ghATakopara macchukAMThA mitra maMDaLanA sthApakapramukha tarIke sevA ApI rahela che. temanI pratyeka pravRttimAM dharmAnurAgiNI dharmapatnI candrakaLAbahenano saMpUrNa sAtha-sahakAra maLI rahela che. temanuM jIvana dharmamaya ane tapamaya che. dharma potAnA pUrato simita na rAkhatAM A dharmapremI daMpatIe dhArmika susaMskAronuM siMcana temanA suputro zrI azokabhAI, kekInabhAI, parezabhAI, mehulabhAI tathA putravadhU a.sau. kalpanAbahena, nilanIbahena, mayurIbahena, bhAvanAbahena tathA pautromAM karela che. A puNyazALI parivAre samAjanA movaDI maMDaLa ane yuvaka maMDaLane prasaMgopAta kAyamI phaMDomAM sAruM evuM yogadAna Apela che. A rIte jinAjJA mujaba sAteya kSetramAM ati suMdara sukRto karela che, jemAM jinAlayanirmANa, aMjanazalAkApratiSThAo, upAzraya, bhAtAgRha, 2 AyaMbilazALA, 3 pAThazALA, zrAvaka-zrAvikA utkarSa vagere khAsa noMdhapAtra che. A dharmapremI parivAra taraphathI samAjanI ophisamAM zrI zaMkhezvara pArzvanAtha bhagavAnano phoTo mUkavA arthe rUA. 51,000=00nuM anupama yogadAna Apela che. teozrI haju paNa uttarottara pragati karI prApta thayela lakSmIno sadbaya kare e ja eka manokAmanA. morabI nivAsI sva0 samajubahena sukhalAla zAha jemanA AtmAnI amo zAMti icchIe chIe. aneka sammAnothI vibhUSita zrI kAMtilAla somacaMda gAMdhI saMgha ane zAsanane chellI sadImAM je gauravazALI karmaTha kAryakaro maLyA temAM dhrAgaMdhrAnA dharmaparAyaNa zeThazrI kAMtilAla somacaMdabhAI gAMdhInuM yogadAna paNa avismaraNIya che. dhrAMgadhrA rAjyamAM mAnabharyuM sthAna dharAvatA dazAzrImALI jaina jJAtinA somacaMda gAMdhInAM dharmapatnI gaMgAbahenanI kUkhe saMvata 1968mAM kAMtilAlano janma thayela. gaMgAbahena saraLa, sAdAM ane dharmabhAvanAthI raMgAyelAM ane bilorI kAca jevuM nirmaLa jIvana jIvatAM. kAMtibhAIno uchera dhArmika vAtAvaraNamAM thayo. zikSaNamAM bahu mana na lAgavAthI nonameTrike abhyAsa choDI 19 varSanI vaye dhaMdhArthe muMbaI- Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 306 kalakattA thoDAM varSa gALyAM paNa tyAM paNa dhaMdhAne badale vadhu ne vadhu dharmAbhimukha rahevA lAgyA. dhrAMgadhrA tapAgaccha saMghano upAzraya jIrNa hovAthI navesarathI bAMdhavAnuM nakkI thatAM zrI kAMtibhAIe jAtadekharekhathI upAzrayanuM kArya pUrNa karAvyuM, jemAM temane sahayoga ApanAra temanAM dharmapatnI kAMtAbahena Aje 85 varSanI uMmare garbhazrImaMtanAM dIkarI hovA chatAM sAduM-sevAbhAvI ane paropakArI jIvana jIve che. parivAramAM eka ja dIkarI sarojabahena temaNe paNa mAtA-pitAnI sevA khAtara AjIvana brahmacaryavrata uccarela che. teo hAla zikSaNasaMsthAmAM sevA ApI rahyAM che ke mAtA-pitAnA saMskAravArasAne ujALI rahyAM che. zrI kAMtibhAI 92 varSanI uMmare paNa sArI taMdurastI dharAve che. kAMtibhAIne AkhuM gAma "dAdA' kahIne saMbodhe che. dhrAMgadhrA zrIsaMghano abhyadayasamaya zarU thayo tyAre sAdhu-sAdhvInAM, mahArAjonAM AvAgamana ane comAsAM thavAM lAgyAM. saMghamAM dhArmika kriyAo, dIkSAo thavA lAgI, jemAM doDha dAyakAthI teoe sakriya sevA ApI che mahesANA jaina pAThazALAnA saMcAlana dvArA sauno prema saMpAdita karyo. hAlAra Adi vividha sthaLoe rahIne nutana upAzrayo, derAsaromAM dhArmika zikSaNano pracAra-prasAra karyo. punaH vatanamAM padhAratAM zrIsaMghe temanA haste upAzrayanuM vistRtIkaraNa karAvyuM. AphrikA vagere dezomAM paNa pU. AcArya kuMdakuMdasUrijInA dharmasAhityano pracAra karI dharmaprabhAvanAmAM lokono vizvAsa ane Adara pAmyA. surendranagaranI jaina borDiganA saMcAlanamAM sevA uparAMta pAlitANAnI muktinilaya dharmazALA, hastagiri tIrthoddhAra vagere kArya suMdara rIte pAra pADyAM. jaina saMsthAoe sopelA lAkho rUpiyAno vahIvaTa teoe yazasvI rIte nibhAvyo. saM. 204 mAM zrI tapAgaccha saMghanI vinaMtIthI vADInuM kAma uparAMta saMghanAM bhAIbahenonA baMne upAzrayonuM vistRtIkaraNa tema ja kumAra pAThazALAnAM nUtana makAna temanA haste ane yogadAnathI thayAM. hAla dhrAMgadhrA peDhI saMcAlita zrI ajitanAtha jaina derAsaranA vizALa maMDapanuM kAma navesarathI taiyAra thaI rahyuM che. dhana ane mAnapAnathI nirlepa ane prAmANikatA, nisvArthatAne kAraNe saunI mukta kaMThe prazaMsA pAmyA ane aneka sammAnothI vibhUSita thayA. amadAvAdajAmanagaranI temanI sevA paNa ciraMjIvI banI raheze. sukalakaDI svapna zilpIo kAyA paNa hRdayamAM zraddhAno jhaLahaLato dIvaDo ane pratApI pitAnA pagale cAlanArA, sAdhu sAdhvIonI vaiyAvacca ke pAMjarApoLano vahIvaTa, samAjanA dareka kAryamAM pitA-putranuM yogadAna anumodanIya ane vaMdanIya rahyuM. samyagRjJAnanA pracAra ane prasAra mATe temanI preraNAthI zrI dhrAMgadhrAthI tapAgaccha jaina saMgha dvArA alabhya-amUlya pustako sva. paMDita zrI pannAlAla jagajIvanadAsa gAMdhI dvArA ciMtana karela pustako 1. svarUpamaMtra, 2. saikAlika AtmavijJAna, 3. svarUpa aizvarya vagere prakAzita thayAM. tema ja pAlitANAmAM hiMmatavihAra dharmazALAmAM pU. sAdhu, sAdhvIjI ane bhagavaMtone bhaNAvavA mATe cAlatI pAThazALAmAM prati varSa 60,000 rUpiyA zrI dhrAMgadhrA tapAgaccha saMgha temanA mArgadarzanathI Ape che, je temanI samyajJAnanI bhakti-ruci darzAve che. temanI preraNA ane mArgadarzana nIce zAha maganalAla cakubhAI parivAre dhrAMgadhrAmAM aMjanazalAkA pratiSThAmahotsava karAvela. dhrAMgadhrA derAsarajInA raMgamaMDapanuM kArya pUrNa thayuM ane zrI gAMdhIne yaza maLyo. dhrAMgadhrA najIkamAM culI gAma vihAramAM Ave che, tyAM upAzrayanA vistRtIkaraNa kAryamAM paNa videzanI eka pArTInA sahayogathI sArI rakamano kharca karyo. zrI kAntibhAInI icchAthI tapAgacchanA saMghanA upAzrayamAM navakAramaMtranI pIThikAnuM kArya paNa cAlu thayuM ane pUrNa thatAM dAtAnA hAthe saMghane arpaNa samAraMbha paNa yojAI gayo. AvI pIThikA hAlAramAM ArAdhanA dhAma pachI dhrAMgadhrAmAM e jAtanI A bIjI pIThikA haze. A kAryamAM navakAra maMtranA mahimAne vadhAratI ghaNI yojanAonuM sarjana thaze. A badhAM kAryomAM zrI kAntibhAIne saMgha, samAja ane pUjyono ghaNo sahayoga maLyo che. potAnI zakti mujaba dharmakAryomAM ghaNuM badhuM kArya karI rahyA che, vaLI zrI dhrAMgadhrA pAMjarApoLanI navI jagyA je dhrAMgadhrA surendranagara roDa upara Avela che tenA bAMdhakAmamAM kAMtibhAIne TrasTIoe vinaMtI karatAM te svIkArI hAla temAM sevA ApI rahyA che ane tyAM vizrAMtigRha baMdhAvI ApavAmAM Arthika sahAya paNa Apela che. dhanyavAda! te uparAMta tyAM siddhagirino paTa banAvI tenuM maMdira banAvI Apela che. tyAM dara varase phAgaNa suda 13nA meLo bharAya che tenI yAtrAe Avela yAtrALuone buMdI, sarabata, phUTa va.nI bhakti thAya che, tathA tyAM rahela gAyo, vAcharaDAM, Jain Education Intemational Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo bheMso va. pazuone goLa tathA khoLa nakhAya che Ama siddhigirinI yAtrAe na jaI zake teo A lAbha le Ama cAra-pAMca varasathI cAle che. vaLI dhrAMgadhrAthI phakta 6 kilomITara hovAthI ghaNA pharavA jAya che tyAM bALako mATe kriDAMgaNa paNa che. kAMtilAla nagInadAsa zAha mULa vatana : vaDA tAluko : kAMkareja ji. banAsakAMThA u. gujarAta, hAla madrAsa. janma tA. 30-8-1927, | gujarAtamAM banAsakAMThAnA kAMkareja tAlukAnA vaDA gAmamAM tA. 30-8-1927nA roja zrI nagInadAsa savAIcaMda tathA zrImatI moMghIbahenane tyAM kathAnAyakano janma thayo. 10 varSanI uMmara sudhI potAnA ja gAmamAM abhyAsa karI 11mA varSe tharA gAmamAM paTela ratanazI mULacaMda jaina borDigamAM abhyAsa karI 14mA varase zrImad yazovijayajI jaina saMskRta pAThazALA, mahesANAmAM dAkhala thayA. tyAM AgaLa pAMca pratikramaNa, nava smaraNa, cAra prakaraNa, traNa bhASya, cha karmagraMtha, tattvArtha, laghukSetra samAsa, bRhat saMgrahaNI, kammapayaDI Adi pUrNa abhyAsa karyo. 16 thI 18 varSa sudhI mahesANAthI alaga-alaga gAmomAM saMsthA taraphathI vyAkhyAna mATe tathA paryuSaNanI ArAdhanA mATe gayela. 19mA varase mahesANA pAThazALAnA AdezathI zrI caMdraprabhu jaina navA maMdira, madrAsa khAte paMDitavarya zrI pukharAjajI sAheba sAthe zrI paryuSaNa parvanI ArAdhanA karAvavA tathA vyAkhyAna mATe AvavAnuM thayela. te vakhate madrAsa bAju gurudevono vihAra ocho hato. paryuSaNa pachI mahesANA pAchA gayA tyAM bhaNavA sAthe bhaNAvavAnuM cAlu ja hatuM. madrAsanA zrI rikhavadAsajI svAmI Adi murabbIonA AgrahathI eka varasa pachI pAchA madrAsa AvavAnuM thayuM. madrAsamAM dasa varasa pAThazALA saMbhALela tathA paryuSaNamAM ArAdhanA tathA vyAkhyAna vagereno lAbha paNa maLela. pAThazALA sivAyanA samaye zrI je. ema. zeTha, vAMkAneravALA murabbIne tyAM nokarI karI. 307 1955mAM zeThazrInA sahayogathI potAnI dukAna cAlu karI. AyAta, camAM, dhIradhAra tathA phekTarInA raoN maTiriyalano dhaMdho karyo. 1955thI 1990 sudhI saMpUrNapaNe dhaMdho saMbhALyo paNa sAthe jJAnadAna tathA sva-ArAdhanA paNa cAlu rahI. navakArazI, rAtribhojana tyAga, tithie tapasyA, parve pauSadha Adi ArAdhanA sAthe sAMsArika kAryo paNa cAlatAM rahyAM. traNa dIkarA tathA eka dIkarInAM lagnAdi kAryo patAvyAM. pote jyAM bhaNIne AgaLa vadhyA te pAThazALAne e kadI bhUlyA nathI. pAThazALAnA RNane pheDavA e haMmezAM tatpara rahyA che. mahesANA pAThazALAne 50 varSa pUrNa thayAM tyAre DaoN. maganalAlabhAI, zrI aMbAlAlabhAI lagaDI, vakIla cImanalAla, zrI mANekalAlabhAI, parIkSaka zrI vADIlAlabhAI padhArela tyAre sAruM phaMDa karI Apela. 75 varSanA amRta mahotsavamAM paNa sAruM phaMDa karI Apela. pachI paMDitavarya zrI prabhudAsa becaradAsa pArekha, paMDitavarya zrI zivalAla nemacaMda tathA zrI cImanalAla kaDiA (amadAvAda) padhArela tyAre paNa sAro sahakAra Apela. zrI cImanalAla kaDiA (amadAvAda) devAsa tIrthanA maMdira mATe Avela tyAre paNa phaMDa karAvI Apela ane pote paNa cakrezvarI devInA gokhalAno lAbha lIdhela. saMsthAne 100 varSa pUrNa thayAM tyAre zeThazrI zreNikabhAI kasturabhAI, zrI sAyaracaMdajI nAhara tathA zrI mohanacaMdajI DhaDhA ghare padhArela. zeThazrIe rUbarUmAM kahela ke "saMsthA mATe 25 lAkha karI Apazo", paraMtu kAntibhAIe 40 lAkha karI Apela. Aje paNa saMsthA mATe e haMmezAM taiyAra che. 1990mAM 63 varSanI uMmare dhaMdhAmAMthI nivRtta thayA ane kArmika kAryabhAra suputrone soMpI dIdhela ane svaArAdhanAmAM saMpUrNa rIte joDAI gayA. Aja varasamAM 63 varSanI vaye emaNe sajoDe varasItapa cAlu karela. tyArathI atyAra sudI lagabhaga 20 varSa thaI gayAM, teonI tapasyA cAlu ja che. dararoja be samaya pratikramaNa, 7 thI 8 sAmAyika, 3 samaya devavaMdana, navakAravALI jApa vagere temanI dainika ArAdhanA che. A sivAya roja navasmaraNa, cAra prakaraNa, traNa bhASya vagere pAMcaso gAthAno svAdhyAya thAya che. kAyamI anAnupUrvI ane siddhAcalanI bhAvayAtrA kare che. zrI caMdraprabhu navA maMdiramAM traNa mALa thaIne 25 ArasanI Jain Education Intemational Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 308 pratimAo tathA anya dhAtunI pratimAonI pUjA karIne snAtrapUjA, zAntikaLaza karI ghare AvI sAmAyika laI svAdhyAya tathA jApamAM besI jAya che. rojanI lagabhaga 130-135 mALA gaNe che. varasa divase 11 lAkha navakAramaMtra tathA anya jApa maLIne lagabhaga 45 lAkha jApa thAya che ane 131 upavAsa jeTaluM tapa thAya che. madrAsanA ArAdhanAbhavanamAM mahArAja sAhebanI nizrA nA hoya tyAre kAntibhAI pratikramaNa Adi bhaNAve che. atyAra sudhInA jIvanamAM kAntibhAIe traNa upadhAna, cAra varSItapa, vIsasthAnaka tapa, kaMThAbharaNa tapa, nigodanivAraNa tapa, dharmacakra tapa, zatruMjaya tapa, pAMca cAramAsI tapa tathA anya chUTaka tapa maLIne lagabhaga 1950 upavAsa karyA che. navapadajInI oLI, vardhamAna tapanI 30mI oLI tathA ekAMtare 1008 Ayibala karyA che. pAlitANAmAM zrI AdinAtha dAdAnI pAMca vakhata navvANuM jAtrA karela che ane e sivAya anya chUTaka jAtrAo maLIne lagabhaga 780 jAtrAo karela che. nava upavAsa tathA daza aThThAI pauSadha sahita karela che ane anya pauSadho maLIne lagabhaga 780 pauSadho karela che. pAlitANAmAM pAMca comAsAM karela che tathA madrAsamAM bAra vrata aMgIkAra karela che. zrI zaMkhezvara tIrthamAM 23 divasa rahI AyaMbila sAthe cha'rI pALIne zrI zaMkhezvara dAdAnI 108 jAtrA karI ane gAmanAM dareka derAsaranAM darzana, pUjana tathA caityavaMdana karyA. | saMvata 199tmAM pAlitANAmAM pU.A. devazrI rAmacaMdrasUrIzvarajI ma.sA.nI nizrAmAM madrAsanA zeThazrI mUlacaMda AsurAme upadhAna tapa karAvela tyAre zrI kAntibhAIe prathama upadhAna karI mokSamALA paherela. dvitIya upadhAna saMvata 2000mAM rAdhanapuramAM pU.A. deva zrI jabbasUrIzvarajI ma.sA.nI nizrAmAM karela. tRtIya upadhAna saMvata 2002mAM tharAmAM pU.A. deva zrI bhaktisUrIzvarajI ma.sA.nI nizrAmAM karela. kAntibhAIe prathama varasItapanuM pAraNuM pAlitANAmAM, bIjA varasItapanuM pAraNuM hastinApuramAM, trIjA varasItapanuM pAraNuM zrI kesaravADI tIrtha, madrAsamAM karela ane zrI saMgha svAmIvAtsalya jamaNa karela. cothA varasItapanuM pAraNuM zrI kesaravADI tIrtha para karela. zrI kAMtibhAI pAMca jinapratimA, pAMca pAThazALA tathA pAMca upAzrayamAM sahayogI banela che. svapna zilpIo zrI kAntibhAIe sAvaOI tIrthamAM zrI gautamasvAmInI pratimA bharAvela che. madrAsanA zrI candraprabhu navA maMdiramAM zrI mallinAtha bhagavAnanI pratimA bharAvela che. haridvAramAM zrI pArzvayakSanI pratimA bharAvela che. aMkevALiyA (gujarAta)mAM zrI vAsupUjayasvAmInI derIno lAbha lIdhela che. sujIpakuMja-pAlaDI, amadAvAdamAM mULanAyaka zrI kuMthunAtha prabhu birAjamAna karI pratiSThA karela che. rUnI tIrthamAM mULanAyaka zrI goDIjI pArzvanAtha prabhu bharAvavAno, pratiSThA karAvavAno tathA kaLaza caDhAvavAno lAbha maLela che. zrI candraprabhu nayA maMdira, madrAsamAM zilAsthApanAno lAbha lIdhela che. madrAsamAM mAdhAvaramamAM zrI sumatinAtha maMdiramAM zilAsthApanano lAbha lIdhela che. 5.pU. AcAryadeva zrI prabhAkarasUrIzvarajI ma.sA.nA upadezathI vivekAnaMda nagara, amadAvAdamAM derAsara tathA upAzraya mATe jagyA arpaNa karela. zrI kesaravADI tIrtha madrAsamAM nUtana maMdiramAM bhUmipUjanano lAbha lIdhela. zrI munisuvrata svAmI navagraha maMdira madrAsamAM bhaTTazilA sthApanAno lAbha lIdhela. pUnAnA vIrAyatanamAM paMnyAsapravara DaoN. arUNavijayajI ma.sA.nA upadezathI AkAra pAmatuM vIsasthAnaka yaMtra maMdiramAM sahayoga Apela. zrI rUnI tIrthamAM derAsara phaMDamAM sahakAra Apela. zrI kumArapALa sosAyaTI pATaNamAM derAsaranA phaMDamAM sahakAra Apela. pU.AcAryazrI zAMticaMdrasUrIzvarajI ma.sA.nI preraNAthI muMdrA, kacchamAM banI rahela zrI aranAtha prabhunA maMdiramAM mUrti bharAvavAmAM sahakAra Apela. kAntibhAInuM mukhya priya kArya AyaMbilazALAonI sthApanA che. temane AyaMbila tapa atipriya che. alaga-alaga jagyAe 11 AyaMbilazALA cAlu karAvela che. AnA mATe jAte pharI phaMDa ekaThuM karI AyaMbilazALAone saddharatA arpela che. kaMboI (banAsakAMThA)mAM AyaMbilakhAtAmAM sAruM phaMDa karAvI bhuvana tathA haoNlano lAbha lIdhela che. tharAmAM pAvApurI sosAyaTImAM AyaMbila khAtAmAM lAbha lIdhela che. rANIpa (amadAvAda)mAM AyaMbilabhuvanano lAbha lIdhela che. zrI kulapAkajI tIrthamAM zeThazrI kevaLacaMdajI khaToDa sAthe maLIne AyaMbilazALAmAM lAbha lIdhela. rAjakoTamAM kAyamI oLI karAvavAno lAbha lIdhela che. Jain Education Intemational Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo laphaNImAM kAyamI oLI karAvavAno lAbha lIdhela che. uNamAM AyaMbilazALAmAM kAyamI zAzvatI oLIno lAbha lIdhela ane anya phaMDa karAvI Apela. mahesANA AyaMbila zALAmAM sahakAra Apela. madrAsamAM zrI dalapatabhAI botharAe sthApela TrasTamAM suMdara sahakAra ApI suMdara kAryo karela che. zrI rUnI tIrtha (banAsakAMThA)mAM AyaMbila bhavanamAM pravezadvArano lAbha lIdhela. amadAvAdamAM vAsaNA, operA sosAyaTI, zAhapura, dazA poravADa sosAyaTI, nAraNapurA tathA DI-kebinamAM AyaMbilazALAmAM sahayogI banela. maMgalamUrti, cANakyapurI tathA rANIpamAM kAyamI zAzvatI oLI karAvavA phaMDa karI Apela. zrI kevaLacaMdajI khaToDanA sahakArathI ANaMda, IDara, niDayAda, tharA, uNa, pAlitANA, sAMgaLI, sikaMdarAbAda tathA zrI kulapAkajI tIrtha ema nava jagyAe navAM AyaMbilakhAtAnuM nirmANa karela che. zrI zaMkhezvaramAM 108 pArzvanAtha tIrthamAM dharmazALAmAM lAbha lIdhela che. zrI munisuvratasvAmI maMdira, myujhiyama parisara madrAsamAM dharmazALAmAM rUmano lAbha lIdhela che. pAlitANAmAM tArAbahena DAhyAlAla hekkaDa jUnA DIsA dharmazALAmAM lAbha lIdhela che. pAlitANAmAM girivihAra bhojanazALAmAM lAbha lIdhela che. pAlitANAmAM zrI caMdraprabhujI jaina nayA maMdira TrasTa dvArA banatI dharmazALAmAM lAbha lIdhela che. pU. A. devazrI prabhAkarasUrIzvarajI ma.sA.nA upadezathI amadAvAdamAM ArAdhanA bhavana banAvavAno lAbha maLela. pU. A. deva zrI mahAbalasUrIzvarajI ma.sA. tathA pU. A. deva zrI puNyapAlasUrIzvarajI ma.sA.nA upadezathI pU. A. deva zrI rAmacaMdrasUrIzvarajInA 79mA dIkSA- divasa nimitte vaNI (nAsika-mahArASTra)mAM zrI rAmacaMdrasUrI ArAdhanA bhavana banAvavAno lAbha maLela. samrATanagara tharA (banAsakAMThA)mAM pArtha sosAyaTImAM baMdha thayela pAThazALA cAlu karAvela. uNa (banAsakAMThA)mAM pAThazALA mATe phaMDa karAvI pAThazALA cAlu karAvela. pUjya A. deva zrI prabhAkarasUrIzvarajI ma.sA.nI preraNAthI DI kebina amadAvAda tathA raiyAroDa (rAjakoTa) ema be jagyAe pU.A. zrI rAmacaMdrasUrIzvarajI ma.sA.nA nAmathI pAThazALA cAlu karAvI. zrI sAvatthI tIrthamAM pratiSThA vakhate indra-indrANI banavAno lAbha lIdhela. madrAsamAM zrI kesaravADI tIrthamAM zrI zaMkhezvara pArzvanAtha Jain Education Intemational 309 bhagavAnanI pratiSThA vakhate sAro caDhAvo bolI nagarazeTha banI ujavaNI karI. vaDAmAM upAzraya tathA saMghanI vADImAM lAbha lIdhela ane dhvajA caDhAvavAno lAbha laI zrI saMghajamaNa karela. pAvApurI sosAyaTI, tharAmAM gajaaMbADIe besIne toraNa bAMdhavAno tathA dvAroATanano lAbha maLela. madrAsamAM mAdhAvarama khAte sAdharmikonA AvAsomAM eka AvAsanuM dAna karela che. zrI banAsakAMThA pAlanapura jaina esosiezana hastaka dara varase bALakone lagabhaga 6000 noTabukonuM vitaraNa thAya che. amadAvAdamAM pU. A. deva zrI mahAbalasUrInA upadezathI pustakaprakAzanamAM bhAga lIdhela. pU. munirAja zrI caMdrajita sAgarajI ma.sA.nA upadezathI zrI caMdrarAjAnA rAsanI 1000 pustikA chapAvavAmAM sahayoga Apela. zrI yazovijayajI jaina saMskRta pAThazALA mahesANAmAM bhojana tigRhano lAbha lIdhela che. eka divasa kAyamI sAdharmika bhaktino lAbha lIdhela che. pUjya munirAja zrI abhayaratna ma.sA.nI vardhamAna tapanI 100mI oLInAM pAraNAMno lAbha 1001 AyaMbila bolIne lIdhela. kAntibhAIne potAne ekAMtare 1008 AyaMbila pUrNa thayela tyAre traNa divasano mahotsava tathA saMghajamaNa karela. banne samaya dakSiNaprabhAvaka pU. A. deva zrI kalpajayasUrIzvarajI ma.sA. ziSya samudAya sAthe vAjate-gAjate ghare padhArela. banne samaya gurupUjana tathA saMghapUjana karela. pUjyazrIe 17 lAkha jApa mATe anugraha karela je kAntibhAIe svIkArIne tarata cAlu karI dIdhela. tharAmAM gAmanI pAThazALA, bhaktinagara pAThazALA, pAvApurI sosAyaTI, pAThazALA tathA bhojanazALAnA phaMDamAM sahayoga Apela. A sivAya gAmanI pAMjarApoLanA phaMDamAM sahayoga Apela. zrI vardhamAna sozyala TrasTa, tharAmAM sAdharmika madada mATe tathA jaina bhojanazALA mATe sahayoga Apela. pUjya paMnyAsapravara zrI caMdrazekharavijayajI ma.sA. dvArA prerita tapovana amIyApurAmAM A.deva zrImad vijaya premasUrIzvarajI saMskRta pAThazALAmAM vidyArthInA bhaNatara mATe sahAya karela che. karmabhUmi madrAsamAM paNa AyaMbila zALA, upAzraya, pAThazALA AdimAM satata lAbha laI rahyA che. Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 310 kAntibhAInuM jIvana atyaMta sAdagIbharyuM che. ATalI tapasyA kare che, dAnavIra che paNa juo to lAge nahIM! tapasyA, dAna ke jJAnanuM koI abhimAna nahIM. koInI sAthe jhaghaDo nahIM. je maLe te calAvI levuM. sattAnI mArAmArImAM UbhA na rahevuM te temanI viziSTatA che. pote je bole e pALe che eTale ke ekavacanI che. ATalI uMmara hovA chatAM zarIrano pUro kasa kADhI rahyA che. caDhAvo bolyA pachI samaya na thayo hoya to paNa rakama jamA karAve che. sahacAriNI-sahadharmiNI traNa yAtrA tathA zrImatI kaMcanabahene be upadhAna, be varasItapa, 108 pArzvanAtha tapa, covIsa bhagavAnanA ekAsaNAM, vIsa sthAnakanI oLI Adi tapasyAo karela che. pAlitANAmAM cAra vakhata navvANuM yAtrA, cAra comAsAM karela che. giranArajInI sametazikharajInI cha jAtrA karela che. madrAsamAM sajoDe pa.pU.A. deva zrI bhuvanabhAnusUrIzvarajI ma.sA.nI pAvana nizrAmAM bAra vrata aMgIkAra karela. atyAre 82 varSanI jaipha vaya paNa vaiyAvacca mATe haMmezAM tatpara hoya che. kAntibhAI nokarI karatA tyArathI lagAvIne Aje pote lAkho rU|.nuM dAna kare che tyAM sudhI eja saraLa sAdagIbharyuM-premabharyuM jIvana che. zrI kAntibhAIe ane zrImatI kaMcanabahene sajoDe nIce mujaba jAtrAo karI che. pU.A. zrI guNaratna ma.sA.nI nizrAmAM zrI vaccharAjI tathA zrI sAMkaLacaMdajI dvArA nIkaLela zivagaMjathI pAlitANA 47 divasa cha'rI pAlita saMghamAM jAtrA karI che. pU. A. zrI vikramasUrIzvarajI ma.sA.nI nizrAmAM zrI devIcaMdajI sAkariA dvArA nIkaLela amadAvAdathI pAlitANA 25 divasIya cha'rIpAlita saMghamAM jAtrA karI che. pU. A. zrI premasUrIzvarajI ma.sA.nI nizrAmAM je. vI. zAha dvArA nIkaLela vaDAthI zaMkhezvara saMghamAM aThThama sahita jAtrA karela. speziyala Treina dvArA eka vakhata 48 divasa ane bIjI vakhata 25 divasa tIrthaMkara paramAtmAnI kalyANaka bhUminI sparzanA karI. zrI kAntibhAInA dIkarAo ane dIkarI paNa dharmanA saMskArathI raMgAyelAM che. sAMsArika kAryonI sAthe-sAthe AtmAnA utthAnanI tarapha AgaLa vadhI rahyA che. prathama putra svapna zilpIo mahezabhAI pAlaDI, amadAvAdamAM rahe che. be samaya pratikramaNa, navakArasI, covihAra vagerenI dainika ArAdhanA che. aSTaprakArI pUjA karIne ja navakArasI kare che. savAre be kalAka mauna rAkhe che. pAlaDImAM zrI kuMthunAtha prabhu birAjamAna karyA che. tyAMno vahIvaTa saMbhALe che. tyAMnI pAThazALAnuM saMcAlana kare che. bAre mahinA gurubhagavaMtonuM AvAgamana rahe che. temanAM vinaya, vaiyAvacca kare che. dara varSe AjubAjunAM tIrthonI tathA zrI siddhAcalajInI yAtrA saparivAra, mitro sahita varSamAM traNa-cAra vakhata ochAmAM ochI kare che. pradIpabhAI amadAvAdamAM rahe che. dararoja navakArasI, covihAra, snAtrapUjA Adi ArAdhanA kare che. prabhupUjA karIne ja navakArasI kare che. dararoja snAtrapUjA, moTI pUjA vagere bhaNAvatI vakhate prabhubhaktimAM taraboLa banI jAya che. mahine cAra-pAMca AyaMbila kare che. haMmezAM hasato cahero ane kuTuMbIone khuza rAkhanAra suputra che. suputrI dIpikAbahena pATaNamAM rahe che. haMmezAM tapazcaryA hoya che. aSTaprakArI jinapUjA karyA pachI ja vApare che. mAsakSamaNa, traNa upadhAna, aThThAI, be varasItapa, vIsasthAnaka tapa Adi tapasyAo nirvighne pUrI karela che. navapada tathA vardhamAna tapanI oLI karela che. bAra vrata dhAraNa karela che. zarIrano pUro kasa kADhI AtmAne dedIpyamAna banAvI rahyAM che. chellAM, keTalAMye varSothI upavAsa, ekAsaNAM Adi tapazcaryA saLaMga cAlI rahI che. dIkSAnI bhAvanA che. mUkezabhAI madrAsamAM rahe che. 8 varSanI uMmare prathama upadhAna karI mokSamALA paherela. 9 varSe aThThAI karela. dararoja navakArazI, jinapUjA, navakAravALI Adi dhArmika kriyAo kare che. sAmAjika kAryo tathA sAdharmikonI madadanAM kAryo kare che. UMjhAnA zreSThIvarya : virala vyaktitva zeTha zrI kAntilAla laheracaMda zAha vatana : UMjhA. janma tArIkha : 13-2-1916. mahA suda-10, uMmara : 84 varSa, abhyAsa : 11 dhoraNa, svargavAsa 30-8-1996, zrA. vada 2. Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo 311 koI mAnavacirAga ja evo hoya che ke je saMsAramAM sudhI potAnI madada satata vadhyA kare, gupta rIte sAdharmika bhakti vaibhava-vilAsa ke vaira-virodha aMdhiyArI vacce janma le tathA samAjanA nAnA staranI mahilAo potAnA kAryathI AgaLa che....aMdhArAMmAM ajavALAM veratAM veratAM potAnA puNyabaLane Ave te mATe "mahilA udyoga'mAM satata kAryazIla rahyA, AgaLa rAkhI potAnI hAmathI AgaLa vadhanAra jene mArA- dharmapremI sAlasa svabhAvanA hatA, eTale ja nIDara ane spaSTa tArAnI, AgaLa-pAchaLanI, mAna-pAnanI koI dunyavI duvidhA vaktA hoI bhalabhalAne paNa potAnA vyaktitvathI AMjI detA jhAMkhI pADa pADI zakatI nathI emanA jIvananuM lakSya eka ja ane satya kahetAM jarApaNa acakAtA nahotA. gharamAM AMgatukamanobaLa makkama, daDha nirdhAra-sAthe potAnuM jIvana AgaLa Atithya-bhAvanA ane teo ghara, dukAne AvanAranuM premathI dhapAvanAra virala vyaktitva zreSThIvaryazrI zAha kAntilAla svAgata karatA. yogya salAha ApatA, potAnA bhAInA laheracaMdanuM TrAnsaparanTa jIvana. parivAranuM yogadAna, daDha dIkarAone mahAmUluM saMyama maLyuM hatuM teno garva hato. 5.pU. saMkalpazakti, audAryavRtti, kartavyaniSThA jevA saguNo keLavI caMdrodaya vijayajI ma.sA. tathA pa.pU. dakSaprabhavijayajI ma.sA. saune preraNArUpa banyuM che. temanA jIvananA, dharmanA AcaraNa mATenA guru rahyA. teonI jaina zAsanamAM Aja sudhImAM samaye samaye aneka pAse rAtonI rAto besI dharmacarcA temanA jIvananA, dharmanA naravIro thaI gayA che. dharmavIratAnI sAthe sAthe karmavIratA ke ghaDataranA, jJAnanA, dharmanA sAcA jJAtA banI zakyA. sAdAI zUravIratA paNa joIe. pitAzrI zreSThIvaryazrI laheracaMdadAsa prabhunuM zAsana romeromamAM bharelu. jJAnAbhyAsamAM AgaLa pItAmbaradAsa (bhA)nA nAme samAjamAM jANItA hatA. potAnI vadhavAnI utkaMThA, yogya sAtekSetromAM khullo mUkelo dAnapravAha AMkho gayA pachI satata dharma e ja jIvana! pauSadhavrata satata e caturaMgI yoga bhAgye ja koI puNyazALI vyaktimAM varSo sudhI karatA rahyA. phakta dADhI karavA, nahAvA pote pauSadhavrata dRSTigocara thAya che. teozrInAM bhAbhI pa.pU. sAdhvIjI zrI pAratA pharIthI sAMje laI letA. upAzraya comAsA pachI sUno samatAzrIjI ma.sA., bhatrIjI pa.pU. puSpAzrIjI ma.sA. ane thaI jAya. tethI ghera pauSadhazALA banAvI hatI tevA ucca pa.pU. bhAvaratnAzrIjI ma.sA. tathA bhatrIjA pa.pU. AcArya saMskAranuM siMcana pAmelA ane temanAM mAtazrImAM paraSane chAje mAnatuMgasUrIzvarajI ma.sA. saMyamapaMthe vicaryA che. temanI preraNA tevI zakti, baLa ane buddhi je temanA putra zrI kAntilAlane temanA jIvanamAM satata vaNAyelI rahI che. janmatAM maLelAM, jenA kAraNe Atmika zakti, tAkAta ane joma vyApArI kArakirdImAM satata UMjhA nagaranA vyApArI temanAmAM AvyAM hatAM. deva, guru, dharma pratye akhUTa zraddhA sAhasanI zarUAta karanAramAM zreSThIvaryanuM nAma mokhare che. nAnI dharAvanArA indradhanuSya jevA nayanAbhirAma vyaktitvanA svAmI uMmarathI vyApAranuM lakSa temanuM rahyuM ane vepAramAM haLImaLIne chatAM lAgaNIzIla, supAtradAna vaiyAvacca bhakti, sAdharmika pratye kAma karatAM svabaLe ane sUjhabUjhathI AgaLa Avela eTale hRdayamAM kUNI lAgaNI ane Adara, UMjhA nagaramAM koIpaNane temanAmAM keTalAka AgavA guNo hatA. janmathI svabaLe AgaLa bahAra amadAvAda va.mAM davA karavAnI hoya to temane laI AvavAnI bhAvanA sAthe sAthe potAnI pratibhA, UMcAI, paDachaMda hospiTalamAM rahevAnuM, sevA karavAnuM kArya eTale zreSThI zrI kAyA, spaSTa vaktAthI UpasI AvI hatI. UMjhA nagaramAM kAntilAla. vyApAra pahelAM saTTo cAlato temAM paNa teo agresara rahyA. samAjajIvananA kSetre jaina yuvaka maMDaLanA mukhya rahI UMjhA nagaramAM vyApAranI zarUAta jIru, variyALI va. gADAmAM potAnI sAthe tamAma yuvAzaktine AgaLa lAvavA satata AvatA kheDUtothI lagAvI Aja sudhInA, AjanA eziyAkhaMDanA prayatnazIla rahyA. R.s.s. sevAdaLanA anuyAyI. kasarata, mArkeTayArDanA vyApAranI vikAsayAtrAmAM teozrI agragaNya akhADA, taraNa spardhA, zUTiMga va.no zokha temanI kAryazaktinuM vepArI tarIkenI chApa temanI banI rahI che. pAsuM rahyuM che. AtmIyatA, prema, lAgaNI, saraLatA temanI' jAhera jIvanamAM niHsvArtha sevAno abhigama dAkhavyo aMdaramAM rahelI chatAM uparathI makkama mananA. jhaDapathI nirNaya hato. "kalyANa maMDaLa'nI sthApanAthI satata sakriya rahyA ane zaktithI potAnI pratibhA vikasAvI zakyA hatA. saMsthAnA maMtrI pade rahI virala vyakti zreSThI zrI kAntilAle samAjamAM UNTO THIS LAST cheka chevADAnA vyakti nUtana davAkhAnuM phakta deza paisAnA darethI zarU karI kansalTanTo Jain Education Intemational Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 312 amadAvAdathI bolAvavA ane vadhAremAM vadhAre suvidhAo chevADAnA nAnA vyaktione maLe tevA abhigama sAthe satata kAryazIla rahyA. SELFSATISFACTIOIN--AtmAno saMtoSa sevAno pamarATa phelAvavAno prayatna karyo hato. UMjhA nagaranA cAre khUNe zALAonA, prAthamika zALAnI bilDiMgonA UMjhA nagaranA sarjananA pAyAmAM teozrI rahyA. temano phALo zALAonA sarjanamAM noMdhanIya rahyo. aneka aDacaNomAM sarjana zakya banyuM. sahAya samAjanI saMpattinA sAcA rAhI banI anekavidha zubha kAryonA anekavidha saMsthAonA kAryakara banI sevAkIya suvAsa guNagrAhI rdaSTithI phelAvI zakyA. varSo pahelAM AMkhanI mAvajata kevI rIte karavI? koI na jANe, tyAre UMjhA nagaramAM 'netrayajJo' amadAvAdanA sarjano dvArA oparezana kempone saphaLa banAvavAnA vepArI maMDaLanA agresara rahI nagaramAM sevAnA pradAnamAM mokhare rahyA hatA. UMjhA nagaramAM hospiTalanuM Ayojana thayuM. sivila hospiTalamAM pote kAryarata rahyA ane potAnA nAme 'ekSa-re rUma' Apyo. sivila hospiTala adyatana UMjhA nagaramAM bane te mATe athAga prayatno karyA. pramukha zrI mohanabhAI haribhAI paTela ane maMtrI zrI kAntilAla laheracaMda hoddA upara kalyANa maMDaLamAM sAthe rahI anekavidha sevAnAM kAryo karyAM, anekavidha saMsthAomAM kArobArI sabhya tarIke tathA hoddAo vagara samAjamAM satata kAryo karatA rahyA. eziyAkhaMDamAM suprasiddha mArkeTiMgayArDanA kAryamAM kalyANamaMDaLa dvArA kAmakAjano vahIvaTa kuzaLatApUrvaka, niyamita, zistabaddha rIte, karakasarapUrvaka potAnI kunehathI karIne potAnI netAgIrInI jhAMkhI samagra nagaramAM karAvI hatI. teozrIno vepAra aMgeno bahoLo anubhava sAhasikatA, nItimattAthI vyApArane AgaLa vadhAravAmAM ane uttaragujarAtanA vepArI mathakomAM zreSThI zrI zAha kAntilAla laheracaMdanuM nAma mokharAnuM rahyuM. jIvanamAM kArakirdInA zrI gaNeza kaThora parizrama ane pArivArika saMjogonA saMgharSa vacce karI jAhera jIvananI sevAnAM kAryonI zarUAta 21 varSanI uMmarathI ja karI dIdhI hatI. pAkistAna-bhAratanA chUTA paDyA pahelAMnI vAta, AjhAdI pahelAMnA vyApArI ghaDavaiyA zeTha zrI kAntilAle temanI haisiyatathI vadhAre sAhasika dhaMdho kheDyo hato. bhArata dezanAM moTAM zaherone te jamAnAmAM khUMdI vaLI potAnA jomathI teo svapna zilpIo vepAra kArya karatA hatA. itihAsanA pAne kaMDArAya tevo kisso samagra vepArI AlamamAM jyAre pAkistAnamAMthI sarasavanI sTImara bharI bIlTIo, kalakattA mArkeTamAM vecavI tevuM moTuM sAhasa mAtra sAta-ATha hajAra kamAvavA cArTarDaplena karI kalakattA rasIdo vecI tyAre AvuM moTuM sAhasa uttara gujarAtanA amadAvAda-vaDodarAthI Abu sudhI paDakAra pheMkanAra zreSThI zrI sAhasika vepArI hatA. te jamAnAmAM koI vyApArI plenamAM besavAnuM nAma letA nahotA tyAre cArTarDaplenanI vAta Azcaryajanaka ghaTanA sAhasa hatI. UMjhA nagaramAM UMjhA jaina saMghanuM nUtana daherAsara sTezana roDa upara banyuM temAM te kAryanA teo agresara rahyA ane nirmANa thayA pachI tenI pratimAo Aje paNa ApaNI sAthe vAto kare tevI mukhArvidavALI kezariyA nagaramAM aMjanazalAkA zrI saMghanA nejA heThaLa thaI hatI. potAnI jAte zrI UMjhA jaina saMghamAM pratimAone ThAThathI mokalavAmAM, tyArabAda traNe pratimAone temanI ja ophisa mArkeTayArDamAM padharAvI gaMjabajAramAM mIThAI vaheMcI vAjategAjate nagarapraveza mATenI yAtrAnI zarUAta thaI hatI. zrI zAMtinAtha bhagavAnanA nagarapravezanA, aMjana zalAkAnA tathA pratiSThAnA caDhAvA laI potAnI jAtane dhanya banAvI hatI. potAnI mahecchA hatI. UMjhA nagaranAM tamAma jainono 'zrI zaMkhezvara tIrtha' yAtrAno saMgha kADhavo. yAtrA saMgha avismaraNIya banI rahyo. satata sAta divasa sudhI jamaNavAro, sAcA cAMdInA pAMca choDa bharAvI ujamaNuM karyuM hatuM. pa.pU. AcArya zAMticaMdrasUrIzvarajI ma.sA. tathA saMsArI bhatrIjA pa.pU. caMdrodayavijayajI ma.sA., pa.pU. dakSaprabhavijayajI ma.sA.nA AzIrvAda ane mALano kAryakrama UMjhAnA agragaNya vepArI va.thI mahemAnothI bharacaka banI rahyo hato. sAdharmika bhakti temano Agavo sevAno zokha hato. caitra mAsanI oLI potAno vArasAmAM maLelo tapanI anumodanA karavAno satata rahyo. zrI UMjhA jaina mahAjanamAM caitra mAsanI oLImAM potAnuM nAma joDAvI anudAna ApI sthAyI phaMDamAMthI thatI rahe tevuM karyuM. have tyArabAda sosAyaTImAM rahevA AvatAM potAnA baMgale ja baMgalAmAM satata sAta varSa sudhI jAtanI mahenata-dekharekha nIce caitra-Aso mAsanI oLI karAvatA rahyA ane vyavasthA neTavarka goThavAtAM. anudAna ApI kAyamI dhoraNe lAbha lIdhela che. UMjhA saMghe zrI zaMkhezvara tIrthano cha'rIpAlita saMgha kADhyo Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo temAM paNa zreSThI zrI kAntilAla mokhare rahyA. zrI zaMkhezvaratIrtha, zrI pAlitANA tIrtha, zrI sametazikharatIrtha temanA jIvanamAM satata vaNAI gayA hatAM. saMgho kADhavA, yAtrAo karavI ane karAvavI temano mukhya zokha hato. zrI sametazikharajInI yAtrAo jUnA jamAnAmAM kaThina vakhatamAM anekavAra yAtrA karI tathA samagra kuTuMbane anekavAra jAtrAo karAvI UMjhA nagara uttara gujarAtamAMthI yAtrALuo saraLatAthI jAtrA kare te mATe potAnA spezyala DabbAonuM Ayojana temano zokha hato. potAnAM dharmapatnI a.sau. kAntAbahena upadhAna, aThThAI, comAsI, vIsasthAnakatapa, vardhamAnatapanI oLIo va. karI hatI. dharmakAryamAM magna, satata dareka dharmakAryamAM ghaNo moTo phALo, saMgha sevA, garIbo pratyenI lAgaNI, prabhusevAmAM aharniza rahetA, tapazcaryA pote kare bALakomAM saMskAro pADI tapazcaryA karAve pAlitANAmAM potAnuM rasoDuM karI cAturmAsa kare. A vAta mIThI saMbhAraNuM banI gayuM che. potAnA be putro jemAM, eka girIzabhAI ane bIjA surezabhAI. bannene potAnA ja dhaMdhAmAM jotarI sAthe potAnA bhAI zrI mANekalAlanA suputra ravIndrabhAIne sAthe rAkhI dhaMdhAnI dhurA soMpelI che. surezabhAI-ravIndrabhAInI 'varSo sudhI' paryuSaNa Ave eTale aThThAI ja hoya tevI tapazcaryAmAM bannene AgaLa vadhAranAra teozrI hatA. teonAM putravadhUo ramIlAbahena, jayazrIbahena, suzIlAbahena paNa ghaNAM ja dharmaniSTha che. potAnA suputro girIzabhAI, ravIndrabhAI, surezabhAIne upadhAnatapa karAvI temanA pautro bhAveza, abhaya, vizAla, caMdreza, mayaMka, sejala, lInA, niketA, hInA sarvene nAnI kumaLI vayamAM ja upadhAnatapa karAvI nAnI vayamAM ja saMskAro dRDha bane teTalA sajAga hatA. potAnA bhAI mANekalAlanI suputrI bhAvaratnAzrIjInI dIkSA zreSThI zrI kAntilAlanI dharmamaya bhAvanAno dAkhalo hato. dIkSA prasaMge mahotsava, varaghoDo, zAntisnAtra, svAmIvAtsalya vagereno sAro lAbha lIdhela. zAsananAM kAryo zobhA vadhArI karavAnA himAyatI hatA. potAnA pitAzrInuM nAma puruSonA upAzrayamAM joDAvI upAzrayano eka bhAga temanA nAme Apyo hato. dAnano pravAha vahevaDAvI sonerI takane jhaDapI levAnuM cUkatA nahIM. * AyaMbila zALAmAM potAnA pitAzrInuM bAvaluM mukAvyuM. sthAyI phaMDamAM dAna ApI pote tapa anumodanAno lAbha levAnuM cUkyA nathI. * pAThazALAmAM patnI kAntAbahenanuM nAma 313 joDAvyuM. * zrAvikAupAzraya navo banyo tyAre mukhya dAtA banI patnI a.sau. kAntAbahena kAntilAla laheracaMdanuM nAma joDAvyuM. * 'atithigRha'mAM potAnuM nAma joDAvI zrIsaMghamAM maLelI takane jhaDapI lIdhI . ane 'holamAM potAnA bhAI mANekalAlabhAInuM nAma joDAvyuM. * zAntinagara jaina saMghamAM ArAdhanAhola banyo tenA udghATana karavAno lAbha 'zreSThI zrI kAntilAla laheracaMda parivAra' dvArA levAyo. * so varSa jUno bhavya upAzraya AgamAM bhasmIbhUta thayo. pharIthI sarjanamAM potAnuM anudAna putravadhUonA nAme arpaNa karI UMjhAmAM nUtananirmita jaina upAzrayamAM suMdara lAbha lIdho ane UMjhA jaina saMgha dvArA A kArya yazasvI rIte jhaDapathI saMpanna thaI gayuM. jIvananA ghaNA badhA preraNAdAyI prasaMgone yAda karIe to 'zrI zatruMjaya mahAtIrthamAM dAdAnI' TUMkamAM navIna derAsaramAM prabhu zrIvAsupUjyasvAmI padharAvyA tyAre kuTuMbIjanone zrIzatruMjaya sAthe laI jaI "avasara baira............. nahIM maLe" tevA utsAhathI pratiSThA prasaMgane mANyo hato. kesariyA nagaramAM UMjhA nagaramAMthI jene AvavuM hoya tevA "navvANuM karavA AvanAra " yAtrikone TikiTa-bhADuM ane rahevAnI vyavasthA, jamavAnI vyavasthA karI navvANuMyAtrA karI ane karAvI tevo lAbha laIne puNyAnubaMdhI puNyanuM bhAthuM bAMdhyuM. mukhya zrAvaka upAzrayanuM khAtamuhUrta karavAno lAbha paNa zreSThI zrI zAha kAntilAla laheracaMda parivAre lIdhela che. zrI zaMkhezvaratIrthamAM yAtrikabhavanamAM blokamAM potAnuM nAma ApyuM. bhojanazALAmAM navakArazI bhavanamAM anudAna tathA zrI kalikuMDa tIrthamAM banela 'zrI zatruMjaya pratikRti'mAM bhagavAna padharAvavAno lAbha lIdhela. anekavidha tIrthamAM jenuM lisTa paNa na banI zake teTalAM tIrthomAM kAyamI aMgonI tithio lakhAvI. dara varSe pAlitANAnI yAtrA karavI, karAvavI tathA tyAM keTalAya divaso sudhI rokANa karavuM. temanI mananI zAnti yoga- sAdhanA mATenuM priya sthaLa rahyuM. UMjhA pAMjarApoLamAM anudAna tIrthamAM sAdhu-sAdhvInI veyAvacca, UMjhAnAM sArvajanika kSetromAM, hospiTalo, AMkhanI hospiTalamAM, keLavaNI kSetromAM, maMdiromAM potAnI nAnI-moTI deNagI ApyAno saMtoSa hato. bhArata dezanAM lagabhaga tIrthonI yAtrA pote karatA ane kuTuMbane karAvatA. AvA saMghanA zAsananAM anekavidha kAryonA preraNAdAyI, samagra parivAranA mobhI dAnavIra, spaSTavaktA, sAhasika, virala vyaktitva, saraLatA, Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 314 nikhAlasatA ane dharma pratyenI ruci kuTuMbane sAthe rAkhIne, kuTuMbanA saMskAradAtA banI samagra nagaramAM potAnI AgavI pratibhA UbhI karI zakyA che. UMjhA-mahesANA vacce ane UMjhA-pATaNanI vacce vihAradhAma nirmANa thAya tevuM temanuM svapna hatuM. jyAre-jayAre sAdhu-sAdhvI chaMda sagavaDa nahotI tyAre pote potAnI gADImAM vhoravA pahoMcI jatA...vaiyAvacca karavI e potAnA AtmAno nijAnaMda raheto hato. tethI jyAre zrI UMjhA jaina saMgha dvArA bAlIsANA mukAme upAzrayanuM kAma upaDyuM tyAre hola upara nAma ApI lAbha lIdho hato. bhADu khAte UMjhA-mahesANAnA vacce vihAradhAmanuM nirmANa thayuM te saMkulamAM upAzrayanI meIna daravAjAnI upara takRtInI skImamAM teozrIe lAbha lIdhela che. potAnI vikAsagAthAmAM AdhyAtmika cetanAnA sAthI bIlImorAnA motIcaMdabhAI, bhIkhAbhAI paTela sAthe koI tIrthamAM rahI jJAnane meLavavA utsuka rahI potAnA AtmAne tyAgadharmanA raMgane pAko karatA rahyA. eziyA khaMDamAM nAmacIna gaMjabajAranI suprasiddha peDhI "zAha kAntilAla laheracaMda enDa sansa'nA nAmathI jANItI che. dezATana 50 varSa pahelAM samagra bhAratanAM gAmegAma, zaherezahere vepAra arthe ane yAtrAnI bhAvanAthI tIrthadarzana karI potAnA kuTuMbane dharmamArgamAM vALI sAcA pathadarzaka banI zrAvakajIvanane ujjavaLa banAvI ane kuTuMbIonI ekatAnI bhAvanAno mahAna sadagaNa retImAM mahela caNavAno banI rahyo hato. temano puruSArtha gajabano rahyo. jemanuM jIvana ja "jIvadayA" banI gayuM che ane jeo darekanA "dosta' banI gayA che evA nokhI mATInA mAnavI zrI kizorabhAI zAha -hiteza saMghavI (enTavarSa) banAsakAMThA jillAnA dhAnerA nagaranI dhanya dharA gaurava laI zake tevI aneka vibhUtio A dharatI para janmI Aje vizvastare vatana mAtRbhUmine gaurava apAvI rahela che. AvuM umadA vyaktitva dharAvatI vibhUtio paikI zrI kizorabhAI amUlakhabhAI zAhanuM nAma gaurava sAthe levuM paDe tema che. jIvadayA ane sAmAjika sevA kSetre ullekhanIya kAmagIrI svapna zilpAA chellAM 25thI vadhu varSothI karI rahelA zrI kizorabhAInuM jIvana eTalI hade jIvadayA sAthe vaNAI gayuM che ke temanuM nAma ja lokoe "jIvadayA sAthe joDI dIdhuM che. Aje paNa teo kizorabhAI zAha' nahIM balka 'kizorabhAI jIvadayA'nA nAme jANItA banyA che ane "dosta'nA upanAmathI paNa khyAta banyA che. zrI kizorabhAI zAhanuM vyaktitva ane udAratA eTalI gahana che ke tenI sapATI kadApi mApI zakAya tema nathI. zrI kizorabhAI zAhano janma dhAnerA nivAsI maNibahena amUlakhabhAI premacaMdabhAI savANInA gRhAMgaNe thayo hato. temanI mAtRbhUmi dhAnerA che ane karmabhUmi surata-enTavarSa (beljiyama) che, paraMtu A nokhI mATInA mAnavI sevAkSetrane samarpita thaI gujarAta tema ja anya vistAro sAthe paNa vatana jeTalI ja vahAlapa dharAve che. temanAM patnI kokilAbahena paNa patinAM pagale dharma ane sevA kAryamAM harahaMmeza sahayogI banI ardhAginInI vyAkhyAne sArthaka karI rahyAM che, to 'vaDa evA TeTA, bApa evA beTA' ane 'moranAM IMDAne cItaravA na paDe' te lokoktione sArthaka karI temanAM saMtAno manISa, mayUra tathA mInaLa paNa sevAkSetre ane dhArmika-sAmAjika kAryo sAthe vizeSa lagAva dharAve che. surata khAte varSothI kAryarata ane jIvadayA kSetre satata kAryarata rahI AgavI nAmanA meLavanAra zrI zAMtinAtha ceriTebala TrasTa-suratanA mukhya AdhArastaMbha evA zrI kizorabhAI zAha (jIvadayA) varSano vadhumAM vadhu samaya dhaMdhAkIya kSetre enTavarpamAM gALe che, paraMtu temanA jIvananI mukhya kAmagIrI to paropakAra ane abola jIvonI rakSA karavAnI che. temaNe potAnA jIvadayA ane mAnavatAnAM kAryone vega ApavA ja surata khAte zrI zAMtinAtha ceriTebala TrasTanI racanA karI hatI. zrI kizorabhAI zAhe A saMsthAno ghaNo suMdara ane prabhAvaka vikAsa karyo che. IglenDanA laMDana khAte yaMga inDiyana vejiTeriyansa sosAyaTI dvArA kvIna golDa jyubilInI ujavaNI prasaMge zAkAhAra tathA prANIonI sukhAkArI mATe sakriya pratibhAonuM mahAvIra evorDathI sanmAna karyuM hatuM. dakSiNa laMDanamAM kvInsa gArDana khAte Ayojita samArohamAM pAMca vibhUtione A evorDa enAyata karAyo hato, jemAM eka mAtra gujarAtI evA beljiyama-enTavarpa sthita zrI kizorabhAI zAha (jIvadayA)no samAveza thayo hato. temanI jIvadayA pravRttinI videzanI dharatI para thayela kadara mAtra dhAnerA ja nahIM, banAsakAMThA ane gujarAta Jain Education Intemational ation Intermational Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo mATe paNa gauravaprada bAbata che. teo nIce mujaba evorDa dvArA sanmAnita thayA che. 'mahAvIra evorDa' laMDana varSa 2002, 'zrI mahAvIra inTaranezanala evorDa' gujarAta varSa 2003 (UN0 2003nA progrAma heThaLa), 'hAyara ejyukezana enDa DevalapamenTa (heDa) evoDa' varSa 2004 (amerikA sthita da. eziyAnA heDa kvArTara, nyU dilhInI inTaranezanala esosiezana oNpha ejyukeTarsa phora varlDa pIsa dvArA), 'pravAsI komyuniTI sarvisa evorDa' varSa 2005. bALapaNathI ja jIvadayA-mAnavatAnA saMskAro meLavI Aje vizvastare parivAra, samAja ane mAtRbhUmine gaurava bakSI rahelA zrI kizorabhAI zAhano pUro paricaya ApavA to Akho graMtha lakhavo paDe tema che, tyAre temaNe jIvana sAthe vaNI lIdhela jIvadayA pravRttinI AcherI jhalaka atre prastuta che. zrI kizorabhAIne lekhana pravRtti pratye zokha ane abhigama hovAthI 'dosta'nA upanAmathI jANItA che. esa.esa.sI. sudhI abhyAsa karyo hovA chatAM vAcana, ciMtana ane manananA kAraNe temanAmAM AvaData, anubhava ane saMskAra ucca koTinA che. temane maLatAM, temanA guNono paricaya thayA vagara raheze nahIM. paisAnuM ke kAryanuM kaMI ja abhimAna jovA maLaze nahIM. paradezamAM paNa jIvadayAnI pravRttio tathA zAkAhAranA pracAra dvArA jIvadayAnA saMskAro jALavI rahyA che. enTavarpa (beljIyama)mAM phArma sencurI (pAMjarApoLa)mAM 250 jIvone sthAnika mitronA sahakArathI eka varSa mATe dattaka lIdhA hatA. enTavarpa (beljiyama)mAM 'Dierenambulance Antwerpen' (pazu embyulasa) `Antwerp Indian Community' nAmathI sthAnika mitronA sahakArathI sponsara karela che. enTavarpa (beljiyama)mAM tA. 3/4 eprila 2004nA roja Vegetarian Day (zAkAhArI dina) sponsara karyo hato. tenI ujavaNImAM tyAMnA lagabhaga 3000 vyaktioe bhAga laI saphaLa banAvyo hato. jIvadayA kSetre nAmanA dharAvatI zrI zAMtinAtha ceri. TrasTa, 315 suratanA AdyasthApake vizvastare jIvadayA pravRttimAM sakriya bhAga bhajavI AkhuM jIvana jIvadayA-mAnavatAnAM kAryomAM samarpita karI dIdhuM che.......! naM. 1. .. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. nIcenI saMsthAomAM sevA-phUla khIlavI rahyA che...... saMlagna saMsthAonAM nAma hoddo zrI zAMtinAtha ceriTebala TrasTa (surata) mene. TrasTI maNibahena vrajalAla mahetA hospiTala, dhAnerA TrasTI vRMdAvana gauzALA-jIvApara (jasadaNa) khajAnacI byUTi vidhAuTa *alTI, ekSa. DAyarekTara, surata zAkhA enimala velaphera borDa opha inDiyA (madrAsa) banAsakAMThA esosiezana, surata zrI dhAnerA mahAjana pAMjarApoLa yutha klaba opha dhAnerA (surata) zrI ghaMTAkarNa mahAvIra AsthA maMDaLa (surata) rimAnDa homa, surata aMdhajana zALA, surata pravRtti : kamiTImembara ophisara sabhya kamiTImembara pramukha pramukha AjIvana sabhya AjIvana sabhya 1. jIvadayAnA dareka kSetre (a) pAMjarApoLa ane gauzALAne sahakAra, (ba) katalakhAnAnA jIvo choDAvavA, (ka) prANIonI dekharekha tathA oparezano karAvavAM, (2) mAnavatAvAdI saMsthAone sahAyarUpa thavuM. (3) garIbone abhyAsa tathA devAmAM Arthika, meDikala sahAya karavI. (4) leprasI hospiTala, bhikSuka gRha, rimAnDa homa, gharaDAMghara, aMdhajana zALA, nArI-saMrakSaNa gRhaM, anAthAzramanI pravRttiomAM yathAzakti sahAya karavI. 5. avAra-navAra AvatI kudaratI AphatomAM mAnavatAnAM kAryo. 6. netrayajJo tathA oparezana kempo karavA. 7. bhUkaMpa-kudaratI honAratomAM madadarUpa banavuM. zrI kizorabhAI pI. koraDiyA sva. indirA gAMdhI priyadarzinI evorDa nyU dilhImAM rASTrIya kakSAno 2005no sevAkIya evorDa zrI kizorabhAI pI. koDiyAne arpaNa karatAM kendrIyamaMtrI zrI rAjazekharana, vaccethI harabhajanasiMgha Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 316 bhavya golDana evorDa ane prazastipatrano A samAroha nyU dilhImAM tA. 18 1 1 2005nA goThavAyela hato. - IVA kveirabhAI koDiyA pI. rAjakoTanI dareka jJAti mATe gauravazALI vyakti che. sudRDha samAja, samRddha samAja, dharmamaya samAja, jIvadayA premI samAjanuM nirUpaNa karavA mATe 30 (trIsa) varasa thayAM sAmAjika, zaikSaNika, sAMskRtika, Arthika saMsthAomAM je dIrghakALathI sevA ApI rahyA che te avarNanIya che. jinAlayo, upAzrayonAM navanirmANa sAthe jabaradasta jIvadayAnA kAryane trIsa varSa thaze ane ajAyabI e che ke chellAM daza varasathI makarasaMkrAtinA divase eka ja maMDapamAM, eka ja divasamAM rUA. 100/-thI mAMDIne sAMja sudhImAM eka lAkha ne eMzI hajArano jabbara phALo pAMjarApoLanAM mUMgAM pazuo mATe ekaTho karela che te eka ajAyabI che. Aje cUMTaNI ane vAdavivAdanA' jamAnAmAM 30 (trIsa) varasa sudhI ATalI badhI saMsthAomAM kAyamI ucca hoddA upara TakI rahevuM bahu ja kaThina binA che te eka ajAyabI che. sAmAnya rIte lAkho rUpiyAnI milkata hoya paNa je saMsthAo pAse eka rUpiyo rokaDa na hoya te saMsthAnI milkata ochI karyA vagara milkatane Arthika rIte vaTavRkSa banAvavI te navInatA che. zrI kizorabhAI koraDiyAe rAjakoTanAM anekavidha vepArImaMDaLo, vepArI esosiezano, ko--benko, ko. o. sosAyaTIo, vepArI mahAmaMDaLo, jaina upAzrayo, borDiMgo, jJAtinI anya saMsthAo, inTaranezanala lAyansa klaba jevI saMsthAomAM jabbaradasta netRtva pUruM pADela che. svapna zilpIo Aja kAraNe mAnanIya dAnavIra zrI dIpacaMdabhAI gArDI dvArA A 'mahAmUlya sevAkIya vibhUti'no evorDa enAyata thayo hato. pUrve saMtarAmanagarI nAgapuramAM zrI kizorabhAI koraDiyAne vividha saMsthAo, temaja samasta jainasamAja dvArA tyAMnA yuvarAja bhosalenA haste 30 thI 40 patrakAra mitronI patrakAra pariSadamAM ane vizALa janamedanInI hAjarImAM 'bahuratna pratibhA gujarAta' evorDa arpaNa thayo. samasta jaina samAja vizA zrImALI jJAtimAM sauthI nAnI uMmaramAM pramukha banyA. pUrva mAnanIya gujarAtanA gavarnara sAhebazrI suMdarasiMha bhaMDArI sAhebanA haste saurASTranA ajoDa sevAnA bhekhadhArI' tarIkeno evorDa rAjakoTamAM vizALa udyogapatipariSadamAM apAyo. zrI kizorabhAI koraDiyAe sAmAnya janatA mATe anekavidha nidAna kempo, anekavidha Dhoro mATe, pazuo mATe bhavya oparezana kempo, vizALa jIvadayApremI pAsethI gaMjAvara kakSAnI davAo meLavI phI opha oparezano, bhUkaMpa, ativRSTi, anAvRSTiomAM jabbasajasta sevA kAmagIrI, komI hullaDomAM zAMti saraghasa, zAMti sabhAo, mAnanIya polIsa kamiznara sAheba sAthe pharIne zAMtinI sthApanA karavAmAM sahAyarUpa banyA hatA. A ja saMsthA greTara cembara opha komarsa enDa inDasTrIjhamAM sthApanAthI Aja sudhI Trejharara tarIkenI umadA sevAo ApI rahyA che. tAjetaramAM kendranA pradhAno temaja judA-judA dezanA embeseDaro ane vividha mahAnubhAvonI hAjarImAM 'sevAkIya, jIvadayA, dhArmikatAnA staMbha'ne majabUta jahematano 2005no sva. indirA gAMdhI priyadarzanI evorDa nyU dilhI khAte arpaNa thayo che. e evorDa kendranA pradhAna zrI rAjazekharanajI ane anya pUrva kendranA pradhAno temaja aneka dezanA embeseDaronI zubhanizrAmAM apAyo hato. e samaye dilhImAM birAjamAna vizvavibhUti evA 'pramukha svAmI'e sAmethI darzana ApI 'akSaradhAma maMdira'mAM bhavya sanmAna sAthe 'AzIrvAda evorDa' arpaNa karyo. AvI vividha sevAono itihAsa sarjanAra kizora pI. koDiyAnuM sammAna gujarAtanA mAnanIya gavarnara zrI navalakizora zarmAjI sAhebanA haste thayuM. Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 317 svapna zilpIo. zrI kirITabhAI pI. zAha bhAvanagare vidyA ane dharmakSetre haMmezAM tejasvI pAtronI samAjane bheTa dharI che. vividha pravRttiomAM A zahera haMmezAM mokhare rahyuM che. yuvAna kAryakartA ane jANItA udyogapati zrI kirITabhAI zAha bhAvanagaranI vividha pravRttionA praNetA che. puruSArtha ane svabaLe vyApArika saMbaMdho vikasAvyA, vicakSaNa buddhi, nIDaratA, sAhasikatA vagere temanI AgavI zaktine kAraNe janasamUhamAM saunA prItipAtra banyA che. lAyansa klaba opha bhAvanagara (vesTa)nA pramukha tarIke temanI sevAo jANItI che. lAyansa DisTrikTa 323/bI jhona2 rIjiyana-danA jhona ceramena tarIke temanI sevAnuM yogadAna prazaMsApAtra banyuM che. bhAvanagara zvetAmbara mUrtipUjaka saMghamAM kArobArInA sabhya uparAMta bhAvanagara ane vidyAnagara jainasaMghanA sabhya temaja jainasevA samAjanA karmaTha kAryakara banIne samAjanI yathAzakti sevAmAM potAno moTAbhAgano samaya ApatA rahyA che. | sAmAjika uparAMta zikSaNa sAhityane kSetre paNa temanI nAnI moTI sakhAvato jANItI che. zaheranI ghaNI saMsthAomAM temanuM mArgadarzana upayogI ane umadA banyuM che. zAsanasevAnAM anekavidha kAryomAM temanI netAgIrI mokhare rahela che. tenI pAchaLa temanI UMDI sUjha-samaja che. daza varSa bhAvanagara jainasaMghanA maMtrI tarIke, ATha varSa upapramukha tarIke kAma karyuM. bhAvanagara pAMjarApoLa, bhA. jainasaMgha saMcAlita davAkhAnuM vagere tAladhvajagiri kamiTImAM TrasTI tarIke cAlu che. bhAvanagaranA vyApArI samAjamAM paNa temanuM AgavuM mAna ane sthAna rahyuM che. Aje lakSmIdevInI temanA upara pUrepUrI kRpA hovA chatAM jIvana atyaMta sAduM, nirAbhimAnI ne namratAbharyuM che. temanI vikAsayAtrAmAM temanAM dharmapatnIno ane parivArano uSmAbharyo sahayoga maLato rahyo che. zrI kIrtibhAI popaTalAla mepANI kIrtibhAIno janma uttara gujarAtamAM jUnA DIsA gAme tA. 143-35nA thayo. potAnA umadA vicAravANI-vyavahAra dvArA anokhA vyaktitvanA abhuta amIchAMTaNA karI jIvana siddha karI janAra sata zrI kIrtibhAI mepANIno jIvanabAga lIlochama rahyo hato. temanAM pratyeka kAryo sugaMdhita banyAM hatAM. zrI kIrtibhAInI samagra kArakirdImAM prabaLa puruSArtha dvArA siddhi hAMsala karavAnI adamya icchA tathA suyogya kAryane satata vaLagI rahevAnI zaktino samanvaya sadhAyo hato. zrI kIrtibhAI mepANI tA. 18-7-06nA roja svargavAsI thayA ane uccattama vyaktitvanI suvAsa bahoLI vepArI AlamamAM prasarAvI gayAM. kApaDa udyogamAM dAyakAo pUrve nakkara kadama uThAvIne yuvApeDhI samakSa sAhasa ane svAzrayanI bhavya bhAvanAnI tejarekhA AlekhI hatI. temanuM jIvana saraLa, sevAmaya, kuTuMbavatsalatA, samatA ane sadbhAva kadI bhUlAze nahIM-teo dAnadharma paNa viziSTa rIte karatA koIne khabara paDatI nahIM. jamaNA hAthe Ape to DAbAne khabara paNa na paDe. koI paNa dukhiyAnA sahAyabhUta hatA. temanA ghera Avela mANasa jagyA vagara kadI paNa jatA nahIM. vyavahArakuzaLatA, anerI sAdAI ane bhArobhAra eTalI ja vinamratA. dAnadharmane kSetre temanuM pradAna noMdhapAtra rahyuM. amadAvAda saMskRti dhAmamAM, kIrtisthaMbhamAM temanA parivArajanonuM nAma teja vilorI (nAsika pAse) bhojanazALAmAM temanA parivArajanoe moTuM yogadAna ApyuM. navasArI tapovanamAM tema ja AyaMbila oLInA prasaMgomAM sArI evI deNagI ApI. potAnI hAjarImAM ja aneka saMsthAone navapallita karI che. temano moTo dIkaro zaileSa parivAra sAthe bosTana rahe che. kIrtibhAInAM Jain Education Intemational Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 318 dharmapatnI kAntAbahene paNa dharmanI ghaNI ArAdhanAo ane jAtrAo karI che. tapazcaryAo paNa ghaNI karI che. sva. popaTalAlabhAInA parivAramAMthI aradhAthI paNa vadhAre (sabhyo) putro, pautro badhA ja bosTana (yu.esa.e.)mAM rahe che. kIrtibhAInI paramArthabhAvanAnA guNo temanA vArasadAromAM sArI rIte sacavAyA che. mANasa dhAre to vepAravANijyanA kSetre haryuMbharyuM karavA sAthe samAjanI paNa sevA dvArA jIvanabAgane sArthaka karI jatA hoya che. kIrtibhAIe udAra bhAvanAthI aneka tIrthasthAnomAM saMpattino sadupayoga karyo che. garIbo ane sAdhAraNa mANaso tarapha haMmezAM temanI anukaMpA--lAgaNInAM darzana thatAM. kIrtibhAInA parivAramAM be putro ane be putrIo cAreyanAM lagna thaI gayAM che. moTo dIkaro zaileSa U.S.A. bosTanamAM tenA patni nayanA ane putrI anizA sAthe chellA traNa varSathI rahe che. bIjo putra dIpaka tenI patni jayazrIbahena putraparivAra sAthe rahe che. zrI kIrtibhAInI badhI ja pravRttionuM mULa dharma pratyenI bhakti ane UMDI zraddhAmAM kendrIta thayuM hatuM. utkaTa bhAvanA dvArA vepArI AlamamAM bhavya nAmanA kamAyA hatA. virala guNonA saMgama sarIkhA, aneka dhArmika saMsthAonA mobhI kumArapALa vi. zAha ciraMjIvo! viziSTa-kakSAnA sAdhusaMtonA mukhe, udArasakhI zrImaMtonA mukhe, dharmAnurAgI zrAvakavaryonA mukhe, pavitra ane sadAcAramaya-jIvana jIvanArA vidyArthIonA mukhe, zrI kumArapALabhAInuM nAma ghaNA Adara, ahobhAva tathA bahumAna sAthe levAtuM vAraMvAra sAMbhaLyuM che. jenA virodhI na hoya ane hoya to tene paNa emanA guNono svIkAra karavo paDe evA virala guNonA svAmI kumArapALabhAI vimaLabhAI zAha AjanA avasare sAMbharyA che. kAma hAthabhara ane pracAra veMtabhara paNa nahIM, are, AMgaLIbhara paNa nahIM evuM emanA jIvanakAryanuM prathama sUtra che. je koI avasaraprApta-kAma AvyuM temAM joDAyA, te hAthamAM lIdhuM. pUruM dila reDIne e kAma karyuM; tana-mana-dhanane nicovIne, e kArya pAra pADyuM. jevuM, e kAma pUruM thayuM ke te kSaNe teo svapna zilpIo e sthAna choDIne bIje jatA ja rahyA hoya! koI sthAnanuM ke koI vyaktinuM vaLagaNa nahIM, mamatva nahIM. emanuM jIvana ane jIvanakArya, pArakA upara avalaMbita nathI rAkhatA. jANe ke-- "potAne tuMbaDe tarIe, rUDA-rUpALA saDha kokanA te zuM kAmanA!" --e emanI dRDha mAnyatA che. jIvananI preraNAnuM akhUTa bhAtuM bAMdhI ApatI AvI keTalIye kavitA, teo jIve che ane emAMthI vAraMvAra preraNA pAme che : na "mALo bAMdhya, mArA mana! chAyAnI mAyA zuM, ApaNe; AkhuM ye vana, koI DALa para, mALo na bAMdhya, mArA mana!" jyAM ApaNuM che, potAnA karelA kAmanI anya pAsethI eka akSara jeTalI paNa kadara ke prazaMsAnI AzA ke apekSA nahIM'--A emanuM vrata che. viralA pALI zake--evuM A vrata che. gaI 26mI jAnyuArIe pracaMDa bhUkaMpa thayo ane kacchamAM savizeSa nukazAna thayuM tyAre kumArapALa tyAM doDI gayA. A navuM na hatuM. teo TheTha bAMglAdezamAM zaraNArthIonI chAvaNImAM Ama ja doDI gayA hatA ane kAma pUruM pADyuM hatuM. are! AMdhranuM vAvAjhoDuM hoya ke pUra hoya, lAturano dharatIkaMpa hoya; kumArapALa tyAM doDyA ja che! vaLI emanA kAmamAM AMdhaLI doTa paNa na hoya. pUrepUrI cokkasAIthI jove-tapAseplAna banAve pachI ja kAme vaLage. vi.saM. 2041thI traNa varSa cAlelA gujarAtanA duSkALamAM, teonAM keTala-kempa jevAM kAma joI gujarAta sarakAra paNa, moMmAM AMgaLAM nAkhI gaI! A vyavasthA, AvI cokkasAI, AvA hisAba-kitAba bIje jovA na maLe. AvAM aneka kAmo AvyAM ane teoe karyAM, pAra pADyAM. jevuM kArya pUruM thayuM, kAraNa gayuM ke,-basa, pachI tenI vAta ja nahIM. AvuM temanuM jIvana che. Avo temano jIvanamaMtra che. pAlanapuranA amArA comAsA pachI, teo paricayamAM AvelA. ekavAra, prasiddha gajhalakAra 'zUnya' pAlanapurInA celA musAphira pAlanapurI sAthe vAto karatAM, kumArapALa vi. zAhanA vyaktitvanI vAta thaI. temanA guNothI kavi khUba prabhAvita thayA. Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAyuM. svapna zilpIo 319 meM kahyuM, "A badhI vAto gItomAM gUMthI zakAya to jojo. zikSaNazibira rAkhavAmAM AvI. paMnyAsa zrI bhAnuvijayajI manamAM Uge to gIta racajo ane", mArA Azcarya vacce temaNe mahArAja A zibiramAM jaina dharmanA hArda ane marma eka ja rAtamAM, A sarasa gItanI racanA karI. enA zabdo kuzaLatAthI zIkhavADatA. ane paMktio sahaja ja pharelAM dekhAyAM. A gIta sAthe besIne saMvata be hajAra, sattare, dhoma dhakhata unALe, kALa, mahA-vikarALa banyo tyAM, acaLagaDhe e kALe; sAdhvIjI maNiprabhAzrIjIe A gIta mAMgyuM. temanA AMdhI kero daitya bhayaMkara, DhIma aDIkhama DhALe, sAdhvIjIe eka judA ja rAgamAM, bhAvavAhI svare gAyuM. e tharathara tharathara kaMpe jIvo, koI kazuM nava bhALe. sAMbhaLatAM ja haiyAmAM ahobhAvanI bharatI UchaLI. prANa haNe yamarAja banIne, vAyunAM tophAno, hAM! to have ApaNe, A gItanA bhAvane anusarI, chata UDI, ghara-chappara UDyAM, UDyAM bhavya makAno.-3 vAgoLavAno zubhAraMbha karIeH "gabharu-ziSyoe jaI lIdhuM, guruvAtsalyanuM zaraNuM, "haiyAmAM guMje che haradama, premano manahara pAvo, jema zikArIthI bacavAne, Azraya zodhe haraNuM pharI-pharI A mAtagurjarI, kumArapALa janmAvo'. kahe guruvara : "eka ja che, basa! Aje pAra UtaraNuM, mana mUkIne vaheMcyo jeNe, arihaMtano lahAvo, zreSTha koI saMkalpa thakI, A tAMDava thAze taraNuM. pharI-pharI A mAta gurjarI, kumArapALa janmAvo' koNa che evo jhIle je, muja bola samayanA kope, cogama nAda gajavIe pyArA, premathI Avo Avo, koI punIta saMkalpa taNuM, je bIja hRdayamAM zodhe.-4 "pharI-pharI A mAtagurjarI, kumArapALa janmAvo." 1 ziSyavRMdamAM hato virAjita, kumAra kAmaNagAro, janma dharyo, gurjara maiyAnI, goda vijApura gAme, thayo kaMIka aMtaramAM enA, ajabagajabano jhabakAro; prabaLa-niyati, aMgulI jhAlI, laI gaI muMbaI dhAme; thAya jo A tAMDavathI, bhoLA jIvano chuTakAro, dharmalAbhanuM bhAthuM, Abu-acaLagaDha jaI pAme, Teka varSe huM brahmacaryanI, munivara! lyo svIkAro!' vATa nIrakhatI UbhI hatI, tyAM, kaiMka siddhio sAme. ane palakamAM zAMta thayuM, tophAna kharekhara tyAre, virala pratibhA, virala vicAro, virala hRdayanA bhAvo, soLa varasanI taruNAImAM, joyuM acaraja bhAre!"-5 pharI-pharI A mAtagurjarI, kumArapALa janmAvo. 2 kumArapALabhAInA jIvananI A aNamola paLa hatI. kavi musAphire, kumArapALabhAIne joIne premano vi.saM. 2017nI vAta che. unALAno dhoma-dhakhato tApa. manohara pAvo haiyAmAM guMjato sAMbhaLyo ane emAMthI nAda Abu-acaLagaDhano DuMgarALa pradeza. samI sAMjano samaya. pragaTyo ke, he gurjaramAtA! AvA kumArapALane A pRthvInA zibiramAM jIvana-ghaDataranA pATha bhaNAvAya che. A agharo para para pharI pharI avatAro. ame badhA pyArA mitro, tene viSaya, vidyArthIo khaMtathI zIkhI rahyA che. Avo Avo'nA AvakAravacanathI AvakAravA thanaganI rahyA acAnaka tyAM joradAra AMdhI caDI Ave che. sAMjano chIe! unALu pavana tophAne caDyo che. maMDapa paranAM lokhaMDanAM patarAM kumArapALabhAIno janma, uttara gujarAtanA prAcIna vaMToLanI spIDa sAthe UDyAM. pANI ThAravAnI parAMta paNa dUragAma vijApuramAM thayelo che. tyAMthI, kALakrame teo, bhAIo dUra jaIne paDI. pavananA jhapATA ane susavATA bhayAnaka hatA. ane kuTuMbanI sAthe muMbaI jaIne vasyA. mAtA-pitAnA kumaLA kizoro ane sAdhuo paNa, dAdA zrI premasUri snehasiMcanathI dharmanA saMskAra pAmyA. sAdhumahArAjono saMparka mahArAjanI pharatA vITaLAI vaLyA. badhA tharathara dhrUjatA hatA. A ane gADha-paricaya paNa thato rahyo. e arasAmAM AcArya vikaTa paLane kavie suMdara upamAthI vibhUSita karI che. zikArIthI mahArAja zrI premasUrIzvarajI mahArAjanA haiyAmAM jaina bALako bacavA jema haraNAM salAmata Azraya zodhe tema badhA pUjya ane yuvAnone dharmasanmukha karavAnA prabaLa saMkalpanA prabhAve, premasUri mahArAjanA caraNomAM lapAI gayA che. dAdAeka unALAmAM vekezanamAM, Abu-acaLagaDha upara mahArAjane moTI ciMtA che. ATalA badhA vidyArthIo pahelI ja Jain Education Intemational Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 320 vAra mAtA-pitA-ghara choDIne ahIM AvyA che. koI paNa aNaghaTatuM bane to pachI bIjI vAra koNa potAnA vahAlasoyA bALakane ahIM bhaNavA mokalaze? A tophAna to zamAvavuM ja joIe. pUjya premasUri mahArAje zAMta-citte badhAne uddezIne kahyuM: "Ano eka ja upAya che. koI vidyArthI ke sAdhu, A kSaNe koI zreSTha-saMkalpa kare, to ja A bhayAnaka tophAna zame! koNa A paDakAra jhIlaze! pavitra ane mahAna saMkalpa koNa karaze?" kaTokaTInI A kSaNe, vidyArthIonA vRndamAM eka hatA kumArapALa vi. zAha. hRdayamAM gajabano jhabakAro thayo. parama saMyamadhara pUjaya premasUri mahArAjanA caraNa-sparza karI vinIta svare kahyuM : A AvelI kudaratanI mahAna Apattine zamAvavA A kSaNe, huM AjIvana brahmacaryavratanI pratijJA karuM chuM." hRdayanA UMDANamAMthI pragaTelI A bhAvanAno prakRtie paLavAramAM puraskAra Apyo. jANe, kazuM banyuM ja na hatuM! bhayAnaka ane bIkALavuM tophAna, zAMta thaI gayuM. badhAnA jIva heThA beThA. saune hAza thaI. munimahArAje badhAnI vacce kumArapALanI A "bhISmapratijJA'nI vAta karI, anumodanA karI. "jJAna maLyuM, varadAna maLyuM, ne kumAra bahu harakhAyo, dUra thayo aMtarathI enA, mAyAno ochAyo; jIvana badalyuM, daSTi badalI, sAra-sakaLa samajAyo, jJAnazibiro svayaM sajAvI, prema amI rasa pAyo, bhara yauvanamAM pIdho eNe, karmayogano kAvo, pharI-pharI A mAtagurjarI kumArapALa janmAvo"-6 bhaviSyanA rAjamArganI keDI kumArapALanA jIvanamAM kaMDArAI! jIvananA UdhvarohaNano prAraMbha thayo. guru mahArAjanuM jana varadAna maLyuM. dAdA premasUri mahArAjanA hAthe premano amIrasa pIdho. haiyuM harakhathI chalakAI UThyuM. jIvana badalAyuM sAthe-sAthe yu sAthe sAthe jIvana nIrakhavAnI dRSTi paNa badalAI. jIvanano sAra zemAM che e samajAyuM. kAmanuM auSadha kAma che e nyAye karmayoga Adaryo. Ama che e nyAye karmayoga A paropakAranA karmayoga tarapha dRSTi mAMDavA, yA-homa karyA. janakalyANane kAje eNe, nitya vihAro kIdhA, mAnava-mananI zAtA kAje, lakha upacAro kIdhA; nAta na joI, jAta na joI, dharmapracAro kIdhA, svapna zilpIo saune kAje khullAM eNe dilanAM dvArA kIdhAM. bhekha thayo basa eka ja! karuNA vaheMco-vaheMcAvo, pharI-pharI A mAtagurjarI kumArapALa janmAvo"-7 karmayoganI duniyAmAM prathama Daga bharyuM, vidyAdAnathI. jana-jananA kalyANa kAje, khUba pravAsa karyA. mAnava-manane zAtA pamADavA "lakha upacAra' -ghaNA ghaNA prayAsa karyA. nAta-jAta to na joI, deza-prAntanA sImADA paNa na gaNakAryA. ema.pI., yu.pI., dakSiNa bhAratamAM badhe ja, jyAM-jyAM pUjya guru bhagavaMtono samAgama prApta na thaI zakato hoya tevAM kSetromAM ghaNI badhI agavaDo veThIne paNa dharmanA prasAra mATe temaNe potAnA dilanA daravAjA khullA mUkI dIdhA. bhekha lIdho. duHkha dekhI karuNAthI dravI jAya tevA haiye mAtra-karuNA prerita thaIne samagra dezane potAnuM ghara-AMgaNa banAvI dIdhuM. "gharane tyajIne janArane maLatI vizva taNI vizALatA' e paMktine sArthaka karI dIdhI. "jIvadayAne khAtara eNe, joI na sAMja-savAro, prema ane karuNAthI joDAyA, bhagna-hRdayanA tAro; maMdira bAMdhyAM, tIrtho sthApyAM, vaNika thayo vaNajAro, dAnano ene pagale pagale, pragaTyo bhavya kuvAro, pAlitANA jaI lUMTAvyo, saMtasevAno lahAvo, 'pharI-pharI A mAtagurjarI kumArapALa janmAvo."-8 temanA kAryakSetranI yAdI ghaNI lAMbI che. emAM paNa, sau prathama ane kAyamanuM mahattvanuM kArya to jIvadayAnuM ja. mUMgAMabola prANInI vAta Ave tyAre savAra-sAMja to ThIka paNa khAvuM-pIvuM, UMgha-ArAma badhuM ja bAju para! potAnI jAtanI saMpUrNa bAdabAkI-ema kahI zakAya ! duSkALamAM jIvo bacAvavA temaNe tanatoDa kAma karyA. keTala-kemponI to lAino lagADI. mAtra paisA, vahIvaTa ke vyavasthA pUratuM emanuM kAryakSetra sImita na rahetuM. e kAmamAM emanuM dila reDAtuM. keTala-kempanI gAyo sAthe to temano aMtarano nAto! "gaurI', 'gaMgA'-Ama jarA gAyone barake ke gaurI, gaMgA gAyo kumArapALabhAI pAse, AvI UbhI rahI jAya! dilamAM ane vyavahAramAM prema ane karuNA ja bharelAM che. keTalAMye bhAMgelAM haiyAMne paNa temaNe mamatAnA dora vaDe joDyAM tIrtha ane maMdiranA jIrNoddhAranAM bhagIratha-kAryomAM pUro Jain Education Intemational Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo rasa laIne e zraddhAnAM parabo sthApyAM. pAlitANAmAM sAdhusAdhvIjInA vaiyAvaccanuM eka suMdara ane anukaraNIya kAma karyuM. kumArapALabha nI AMgaLI je koI kAmane aDake te kAma suMdara rIte mahorI UThe, khIlI UThe, dIpI UThe. "AMdhra phare, baMgALa phare, e dhase morabI pUre, kocIna, karNATaka, mevADe, dharma-sAthiyA pUre; nirmaLa enI karma-tapasyA, pahoMcI dUra sudUre, toya kadI nA haiye enA, aMza ahamano sphure! DoLa na kAMI dharmI hovAno, nA sevakano dAvo 'pharI-pharI A mAtagurjarI kumArapALa janmAvo.'-9 kudaratasarjita ke mAnavasarjita ApattinA avasare temane kyAM ne kyAM javuM paDyuM che. AMdhranA vAvAjhoDA vakhate AMdhramAM, bAMglAdezanA zaraNArthIone sahAya karavA baMgALamAM; macchu nadImAM pUra AvyAM tyAre morabImAM ane aneka jJAnazibiro mATe kocIna-karNATakamAM, tIrtha uddhAra arthe cittoDa-rAjasthAnamAM gayA che. dUra dUranA pravAso karyA che. hamaNAM ja juone, A bhUkaMpa vakhate teo sAmakhiyALImAM dhUNI dhakhAvIne beThA, beThA- e-beThA! evA to kAme lAgyA ke kalikuMDathI tyAM pahoMcIne divasa--rAta joyA vinA, kAmamAM evA to khUMpI gayelA ke, soLa divase-ripiTa soLa divase teo pAchA kalikuMDa gayA tyAre nahAyA! A emanI dhagaza! kAmamAM jAta ogALI devAnI sajjatA! evuM bhagIratha kAma karyA pachI paNa vANI ke vartanamAM ahaMnI to gaMdha to nahIM, aNasAra suddhAM na maLe! kartRtvano lopa e ja yogInI kakSA che. 'nirahaMkArI netRtva e pUrNa saphaLatAnI pUrva zarata che.'--A jANItuM vAkya ahIM caritArtha thAya che. teo amane bhUkaMpa-rAhatanAM kAma zarU karatAM pahelAM maLyA hatA. pUrNatAne Are pahoMcyA tyAre paNa maLyA hatA. evA ne evA ja hatA! bhUkaMpa-pIDitonuM varNana karatAM emanI gadgad vANI ane karuNA-bhInI Ardra AMkho amane sadAkALa yAda rahI jaze. emanI vAtomAM 'A meM karyuM'--evuM haragIja na Ave! 'vardhamAna sevA kendra taraphathI thayuM'----ema ja emanA mukhethI nIkaLe. "namra ane niHspRha sadaMtara, aMtaranI akhilAI, svAzrayI jIvana jIvI jANyuM, poSI pIDa-parAI; 321 kharce aDhaLaka, toya na manane sparze rAtI pAI, eka janamamAM pUrI eNe, kaiMka janamanI khAI! guNa pote paNa garva kare jyAM, dhanya guNIjano Avo! 'pharI pharI A mAta gurjarI kumArapALa janmAvo.''-10 AvAM AvAM moTAM--moTAM gaMjAvara kAmo aNizuddha pAra pADe. lAkho ane karoDo rUpiyAnA dAnano dhodha varase. dAtAo paNa kAMI pUchyA vinA emanI pAse Dhagalo karI de! kumArapALabhAI emAMnI eka eka pAI nizcita kAmamAM vApare. karoDono vahIvaTa thAya to ya pote nirlepa rahe. pote to namra ane niHspRhI ja rahe. potAnuM sAduM ane svAzrayI jIvana jIve. sAdo paheraveza, sAdAM cazmAM, bhASA paNa sAdI, uttara gujarAtanI taLapadI chAMTa emanA uccAramAM sAMbhaLavA maLe. vAto karatA hoya tyAre emanI vinamratA najare caDe ja. emanA mitra zirISabhAI ekavacanathI saMbodhe eya sahajatAthI le. svabhAve jIbhanA jevA cokhkhA!--jema jIbha upara ghI-tela Ave to paNa jIbha to evI ne evI ja! . "dUra-sudUre ghUmI eNe, dharma dhajA laherAvI, alpa AyumAM virATa yAtrA, sarjIne zobhAvI ! je AraMbhyuM pUrNa karyuM te, dhanya che laganI AvI! bhuvanabhAnujI munivara kerI, dIkSAne dipAvI. saMsArI che toya, kahIne 'sanyAsI' biradAvo! 'pharI-pharI A mAtagurjarI kumArapALa janmAvo."-11 dUra-dUranA pradezomAM vAraMvAra jaIne emaNe badhe dharmadhajA laherAvI. jIvananAM thoDAM ja varSomAM temaNe ghaNAM virATa kAmo karyAM. aMtaraMga jIvana ane bahiraMga jIvana niSkalaMka rAkhI vrata zobhAvyAM. muMbaInA emanA vasavATa vakhate 68, gulAlavADI, e saranAmuM eTaluM badhuM jANItuM hatuM, keTalIye vyaktio mATe A rAhatanuM sthaLa hatuM. pachI jyAre e saranAmuM 36, kalikuMDa thayuM tyAre evuM kahenArA ya hatA ke ahIM TheTha koNa Avaze? paNa, badhAne pelI kahevatanI khabara nathI hotI ke : pUrvamAM sUrya Uge che te ardha satya che, jyAM sUrya Uge che tene pUrva kahevAmAM Ave che. AvA puruSo to jyAM vase tyAM ja saMsthA banI jAya che. je je kAmo hAtha dharyAM te sAMgopAMga pAra utAryAM, paripUrNa karyAM. AcArya zrI bhuvanabhAnusUri mahArAjanA celA tarIke Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 322 temanuM nAma zobhAvyuM. koI samudAyanI ke gacchanI ke vyaktinI 'kaMThI' bAMdhyA vinA teo mukta dharmanA anurAgI rahyA che. saMsArI chatAM vaLagaNa vinAnA teo parivrAjaka che. "je saMsArI jIva musAphira! ene pagale cAle, dAvo che muja nakkI e jana, svarga dharA para mahAle; pAmyA zuM? na pAmyA zuM? nI khoTa kadI nava sAle, pAnakhare paNa, jIvana enuM, puSpanI peThe phAle! dhanya kathA che! enI gAthA, ghare ghare guMjAvo, 'pharI-pharI A mAtagurjarI kumArapALa janmAvo.'-12 --musAphira pAlanapurI (racanA-samaya : I.sa. 1996) AvI vibhUtinA jIvanamAMthI preraNA pAmI koI saMsArI jIva ene pagale pagale cAle to te cokkasa uttamatAne pAme. zuM pAmyA zuM na pAmyA evo koI hisAba raheto nathI. game tevI, pAnakhara jevI sthitimAM paNa nitya vasaMtanAM puSpa khIlelAM rahe che, phUle che ane phAle che. guNonI sugaMdhathI tarabatara jevI jIvanagAthA che temane dhanya che. AvI gAthAne paNa dhanya che. AvA kumArapALa pharI pharI janma dhAraNa kare, evI mAtagurjarIne caraNe, prArthanA che! zrI kumArapALa desAI amadAvAdathI mAMDIne laMDana ane cheka amerikA sudhI jaina dharmanA mULabhUta ane mUlyavAna vicArono phelAvo karanAra kumArapALa desAIe emanAM pravacano ane pustakothI ghaNuM mUlyavAna pradAna karyuM che. dezivadezamAM pharIne teoe jainadharmano khUba ja pracAra karyo che. AMtararASTrIya khyAti dharAvatI vyakti che. jaina dharmanA sauthI rahasyavAdI kavi AnaMdadhanajI vize mahAnibaMdha lakhyo che ane aneka konpharansamAM jaina dharma vize saMzodhana lekho rajU karyA che. emanAM pAMca pustakane bhArata sarakAranAM ane cAra pustakane gujarAta sarakAranAM pAritoSiko enAyata thayAM che. 'ola svapna zilpIo inDiyA jesIsa' saMsthA dvArA Tena AuTasTenDiMga yaMga parsanAliTI opha inDiyA' tarIke pasaMdagI pAmela kumArapALa desAI gujarAta yunivarsiTImAM adhyApaka che. to gujarAta samAcAranI IMTa ane imArata', 'jhAkaLa banyuM motI' ne janmabhUminI 'gulAba ane kaMTaka' jevI lokapriya kolamanA lekhaka che. ramatagamatanA niSNAMta tarIke paNa emanAM pustako gujarAtI, aMgrejI ane hiMdImAM pragaTa thayAM che. gujarAtI sAhitya pariSada, zrI jayabhikhkhu sAhitya TrasTa, prAkRta vidyA maMDaLa ane yazovijaya jaina graMthamALAnA maMtrI tarIke teo anekavidha sevAo ApI rahyA che. teo zrI mahAvIra zrutimaMDaLa tathA zrI mAMgalya sevA keLavaNI maMDaLanA TrasTI tarIke saMkaLAyelA che. dharma ane saMskRtinA kSetramAM AgavuM pradAna noMdhAvanAra zrI kumArapALabhAInI sAhityika pravRtti AjanA samayamAM AgavI bhAta pADe che. vyakti, samAja ane rASTrane ghaDanArAM mUlyono puraskAra karanAruM emanuM vipula sAhityasarjana kharekhara dAda mAMgI lye che. parisaMvAdo ke pravacanonAM AyojanomAM temanI vyavasthAzakti gajabanI che. 'jayabhikhkhuno sAhitya tathA saMskArano vAraso akabaMdha rIte sAcavI rahelA DaoN. kumArapALabhAInI lekhasAmagrI akhabArI kaTAromAM prasaMgopAta pragaTa thatI rahI che. temanI A siddhio badala khUba khUba dhanyavAda. zrI kezavalAla mohanalAla zAha zikSaNapremI, dharmapremI ane mAnavatAnI vividha pravRttionA cAhaka zrI kezavalAlabhAI ema. zAha mULa amadAvAdanA vatanI hatA. lagabhaga satyoteranI uMmare pahoMcelA A zreSThIzrIe ela.ela.bI. sudhInuM zikSaNa lIdhuM. zikSaNanA A jIvane zikSaNa, saMskAranI pravRttiomAM rasa ane ruci hovAne kAraNe pATaNa, kaDI, amadAvAda, sI. ena. vidyAlayanA gRhapati tarIkenI yazasvI kAmagIrI karIne vizALa janasamudAyano prema saMpAdana karyo. sADAtraNa dAyakA pahelAM muMbaImAM zeTha zrI jIvatalAla pratApazIbhAInI lAgaNIthI muMbaImAM Agamana thayuM ane dhArmika zikSaNa saMghamAM joDAyA, chatAM muMbaI-amadAvAda banne jagyAe vasavATa cAlu rAkhyo. motI dharamanA kAMTAnI peDhImAM paNa keTaloka samaya kAmagIrI bajAvI. bilorI kAca jevuM temanuM svaccha hRdaya haMmezAM sAttvika pravRttione jhaMkhyA karyuM. Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo. 323 nibaMdhaharIphAI, kAvya-spardhAo, zikSaNasaMghanI patrikAnuM suprima korTa sudhI 1954thI 1958 sudhI karyuM tathA eDiTiMga, navakAra ane anya stavanonI kalAkendra dvArA rekorDa "aMtarikSanI tIrtha'nA saMdarbhamAM nAgapura ane dilhInI utarAvI Adhunika yugamAM ati upayogI keseTa utarAvavA hAikorTa, suprima korTa sudhI laData ApelI che. preraNAtmaka banyA. zibironuM AbAda rIte orgenAijhiMga karyuM. kezubhAInA jIvananI saphaLatAmAM temanA parivArano bhAratabharamAM zibironA sthApaka hatA, prathama zibira Abu khUba khUba sahakAra rahelo che. temanAM dharmapatnI suzIlAbahena delavADAmAM 1962-63mAM karI jemAMthI kumArapALa vi. zAha eka sahanazIla dharma-ArAdhanAne varela ane saraLa svabhAvI jevA tejasvI-cAritryazIla kAryakaro taiyAra thayA tathA pU. patiparAyaNa vaMdanIya vyakti che. temanA parivAramAM putra sAdhvIjI nirmaLAzrIjInI nizrAmAM kanyAzibira zarU karAvI, rAjendrakumAra ane putrI chAyAbahena pachI pautra-pautrIono jemAMthI aneka kanyAratno Adarza zrAvikA banI zakyA che. vizALa saMskArI sabhyono samAveza gaNAvI zakAya. tethI kezubhAI zibiravALA kahevAyA. temanuM AdhyAtmika vAlakezvaramAM temanA phleTamAM ghara-derAsaranI hAjarIne lIdhe utthAna temanAM dharmapatnI tapasvI suzIlAbahenane AbhArI che. AjanI peDhI sudhIno samasta parivAra ArAdhanAmaya saMskAramAM parivAra sAthe bhAratanA lagabhaga badhAM ja tIrthonI yAtrAe Ucharelo che. jaI AvyA. temanA putra rAjendrabhAInA utsAhathI pAlitANA zrI kezubhAIe uparanuM koIpaNa kAma na karyuM hota ke samavasaraNa maMdiramAM ane zaMkhezvara 108 tIrthamAM, koIpaNa siddhi jIvanamAM prApta na karI hota to paNa emane amadAvAda, pAlaDI-opero sosAyaTImAM upAzraya tathA tIrthakara nAmakarma baMdhAve evuM jabarajasta sAhasabharyuM kAma je AyaMbila khAtAmAM saMpattino sadupayoga potAnA parivAra karyuM che te mATe amadAvAdano jaina saMgha temane haMmezAM yAda dvArA udAratAthI karI sAro evo lAbha lIdho hato. rAkhaze. amadAvAdanAM komI tophAno ane karaphayunA divasomAM temanI navakAra maMtra tathA cattArI maMgalanI samUha muslima vistAromAM AvelA jamAlapuranA jaina derAsaronI prArthanA muMbaImAM bahu khyAti pAmavAthI teo kezubhAI pratimAone tyAMthI mitronI sahAya laIne khaseDIne nadIpAranA navakAravALA paNa kahevAyA. vAcana, saMgItakalA vagere zokhathI surakSita vistAramAM lAvI jinamaMdira-jina pratimAonI surakSA teonuM mana haMmezAM soLe kaLAe khIleluM ja jovA maLyuM che. ekale hAthe miliTarInI madadathI je karI che te mATe emanI zreyAMsa phAunDezana TrasTa dvArA vividha dhArmika pravRttio dharmarakSA mATenI hiMmata prazaMsanIya che, anumodanIya che. Aja calAvavAmAM temaNe hamaNAM ja jainadharma upara muMbaI seTelAiTa vistAramAM 'preraNAtIrtha'mAM badhA bhagavAna yunivarsiTImAM pIeca.DI karyuM ane amadAvAdamAM jAhera pratiSThApUrvaka birAjamAna che ane Aje pU.A. zrI sammAna pAmyA rAjyasUrIzvarajI ma.sAhebanI nizrAmAM nUtana 24 jinezvaronA pU.A. zrI vijayarAmacaMdrasUrIzvarajI tathA pU. A. zrI jinAlayanuM nirmANa thayuM. zrI kezubhAI jainasamAjanuM gaurava bhuvanabhAnusUrijI ma.sA.nA temanA dareka kAmamAM preraNA ane hatA. temanA putra zrI rAjendrabhAIe vAraso jALavI rAkhyo che. AzIrvAda maLatAM rahyAM. zrI kezubhAI zibiravAlA | guptadAtA himAyatI navakAravALA nAmathI jaina zAsanamAM teo khUba ja khyAti zrI khImacaMda pAmyA hatA. temanA parivAranAM sabhyoe upadhAna paNa karelAM. temanAM putravadhU pravINAbahena dhArmika zibironuM saMcAlana kare chaganalAla zAha che. vrata-niyamamAM AkhuM kuTuMba khUba ja coksAIpUrvaka amala zrI khImacaMdabhAI vRkSa jevuM kare che. paropakArI jIvana jIvI gayA. bhale kuTuMbamAM putra-prapautra vagere cothI peDhI eka sAthe sadehe vidyamAna nathI paraMtu duHkhInI rahetA hatA. emanA vakIlAtanA abhyAsa ane anubhavano sevA, vyApAranI prAmANiktA, satyalAbha aneka saMsthAone mArgadarzanarUpe maLelo che. khAsa karIne sadAcAra ane zraddhAnA triveNI pablika TrasTa ekTa aMgenI apIlanuM kAma temaNe dilhI saMgama, supAtradAna, anukaMpAdAna Jain Education Intemational Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane zikSaNakSetre sakhAvata jevA temanA guNo Aje paNa vidyamAna che. temano janma surendranagara jillAmAM kheravA (jatanA) gAme thayelo. prAthamika abhyAsa gAmamAM karI surendranagaranI pAnAcaMda ThAkarazI borDiMgamAM rahIne mAdhyamika zikSaNa lIdhuM. rASTrapremane kAraNe 42nI koMgresanI caLavaLamAM AgaLa paDato bhAga lIdho. 1949mAM 23 varSanI uMmare muMbaI AvI ke.sI. zAha nAmanI kAM. sthApI. 1965mAM 'e' varganA miliTarI konTrekTara banyA. potAnA anuja baMne bhAIo cinubhAI tathA zAMtibhAInA sahakArathI gavarnamenTanA karoDonA konTrAkTathI kAmo karI deza-videzamAM prasiddhi prApta karI. temaNe jatavADa' keLavaNI maMDaLanI sthApanA karI ane zikSaNa kSetre sakhAvato ApI. ane kheravA gAme hAiskUla sthApI. teo surendranagaranI pAnAcaMda ThAkarazI borDiMganA TrasTI banyA. teo devadarzana ane guptadAnanA himAyatI hatA. teoe pU.A.zrI. vijayaprata sUrIzvarajI, pa.pU.A. dharmasUrijI mahArAja, pU.A.zrI. yazodevasUrijI vagere sAdhupuruSonA AzIrvAda meLavyA hatA. teo 45-46 varSanI vaye arihaMta prabhunuM smaraNa karatAM vai.va.7, 2025mAM svarge sidhAvyA hatA. alabatta kansTrakzana kSetre AgavuM sthAna dharAvatA temanA putro dilIpabhAI - mahendrabhAI pitAnI paraMparA rUpe jhAlAvADa phAunDezanane sAruM evuM phaMDa UbhuM karavAmAM tathA dharatIkaMpamAM jhAlAvADanAM gAmaDAMmAM rahetAM jainakuTuMbone Arthika madada ApelI, tema ja bhAyaMdara khAte khImacaMda chaganalAla mAnava sevA TrasTa sthApI jarUratamaMda kuTuMbone zaikSaNika tathA jIvanajarUriyAtanI vastuo vitarita karela che. dilIpabhAInA putro rUpeza tathA parAga nAsika pAse sInnaramAM ema.jI. krAphTa peparanI phekTarI dharAve che. ane korUgeTeDa boksa banAvavA mATe ucca kvoliTInuM pepara utpAdana ane vecANa kare che. zrI dilIpabhAI zrI jhAlAvADa saMgha muMbaInA pramukha tathA zrI jorAvaranagara vikAsamaMDaLa saMcAlIta navI adyatana haoNspiTalanA pramukha che. hamaNAM ja thoDA samaya pahelA pAlitANAmAM mahilAonA vikAsa mATe zrI dilIpabhAIe sAruM evuM yogadAna ApyuM che. ghaNA ja udAradIlanA dIlIpabhAIe anekakSetromAM sahayoga Apyo che. udAracarita puNyAtmA sva. zrI khumacaMda ratanacaMda zAha vartamAna jaina zAsananA itihAsamAM maMDAra-rAjasthAnanuM nAma suvarNAkSare aMkita thayeluM che. jemaNe ucca vizuddha cAritryathI vizeSa mahattvanI koI bAbata -----1 gaNatarImAM lIdhI nathI evA parama AdaraNIya jaina zreSThI zrI khumacaMdabhAI jaina samAjanuM gauravazALI ratna che. maMDAra emanuM vatana paNa nAnI kumaLI vaye muMbaImAM emanuM Agamana thayuM. pitAzrIe zarU karelI trAMbA-pittaLanI dukAna potAnI haiyAsUjha ane dIrdhadaSTithI vikasAvI, uttarottara ghaNo vikAsa thato rahyo. pariNAme Aje dhaMdhAkIya kSetre nAmanA meLavI che, je emanA pracaMDa puruSArthanI sAkSI pUrI pADe che. teNe vyApAramAM je 2sa lIdho te karatAM vizeSa rasa emaNe nAnIvaye dharma ane AdhyAtmika kSetre levA mAMDyo ane kahevAya che ke jainadharma AcAravicArane nAnI uMmarathI jIvatAM pacAvyo. jiMdagImAM kyAreya abhakSya padArthono upayoga karyo nathI tema kyAreya temanuM moDhuM chUTuM nathI. saM. 2013nI sAlathI bAre mahinA ukALeluM pANI vApare che. devagurudharma paratve emanI ananya zraddhA ane bhaktibhAva rahyAM che. A puNyazALI AtmA haMmezAM ArAdhanAmAM AgaLa vadhatA rahyA. saMpattine potAnI pAchaLa calAvanArA A guNasaMpanna zreSThIe AjanI temanI vizALa parivAranI je kAMI asakyAmato che temAMthI vizeSa rakama temaNe dharmane kSetre arpaNa karI. dAnasaritAno A AMkaDo ghaNo moTo thavA jAya che. AvA udAracarita puNyAtmAnA jIvananuM mUlya AMkavuM ghaNuM ja kiThana che. zrImaMtAIno domadoma vaibhava chatAM temanI sAdagI, vinamratA, saujanya ane nirAbhimAnapaNuM saunI prazaMsA ane dAda mAMgI le che. jinabhaktinA rasika A puNyAtmAe potAnA garbha- zrImaMtAIbharyA jIvanamAM paNa saMsAra ane saMsAranA anekavidha AkarSaNone tilAMjali ApI, sarva virati dharma'nI upAsanA karavAnI tIvra jhaMkhanA sAthe dezivarita jIvanathI AtmakalyANa mArge AgaLa vadhavApUrvaka stavana, chaMda, sajjhAya Adi kaMThastha karI, yathA samaye madhura kaMThe teno upayoga karI AtmamastImANatA. zeThazrIne dravyAnuyogAdi graMthanA abhyAsanI paNa tIvra utkaMThA, jethI sAmAyikamAM svAdhyAya, vAcana tema ja ophisamAM beThA hoya tyAre paNa dharmavAcana cAlu ja hoya. A rIte prakaraNa, bhASya, karmagraMtha paMcasaMgraha, kammapayaDI, tattvArthasUtra, bRhatsaMgrahaNI Adino abhyAsa karI te te sUtronI anuprekSA karI tattvajijJAsuo sAthe carcA karatA. zrI khumacaMdabhAInAM dharmapatnI sva. cUnIbahenanuM jIvana paNa eka zrAvikAne zobhatuM hatuM. temanA parivAramAM cha putro che. ane te darekane dharmasaMskAro ApavAnuM teo cUkyAM nathI, jenAM pariNAme Aje vividha dhaMdhAmAM joDAvA chatAM temanI dharmazraddhA Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo sArI che. dhananA DhagalA upara birAjavA chatAM jarUratavALA sAdharmika bhAI baheno tarapha haMmezAM mAyALu ane namra rahyAM che. jainetaro paNa emanA AMgaNethI kyAreya pAchAM gayAM nathI. arthAt AMgaNe AvelAno premabhAvathI Adara-satkAra karyo che. sAduM jIvana jIvatAM A dAnezvarI lAkhonI sakhAvatono pravAha vaheDAvavA uparAMta aneka saMsthAo ane TrasTonA sthaMbha banIne rahyAM che. dAna, zIla, tapa ane tyAga bhAvanAthI emanuM vyaktigata jIvana anekone khUba ja preraNAdAyI banI rahyuM che. dharma ane zAsanasevAnI ananya lAgaNI dharAvanAra zrI khumacaMdabhAIe AcAryabhagavaMtonI nizrAmAM saMghayAtrA paNa kADhela che. bhAratabharanAM nAnAMmoTAM aneka tIrthonI yAtrA uparAMta upAzrayo ane maMdironAM zilAsthApana karela che. saMkhyAbaMdha jaina pAThazALAomAM temanI deNagI ane jAtadekharekha hatI ane Aje paNa parivAra taraphathI thatI rahI che. navvANuM yAtrAo karI. upadhAna karAvyAM, traNa vakhata 500 yAtrikonI spezyala Treina laI gayA. jaina derAsaro, bhojanazALAo, jJAnamaMdiro, vRddhAzramo, pAThazALAo ane nAnI moTI aneka saMsthAone temaNe navapallavita karI hatI. AjIvana sevAdhAraka : anekavidha vyavasAye sujJa karmayogI zeTha cArucaMdra bhogIlAla bAvana varSanI siddhi samI 'zeTha' padavIne pAvanatAthI vahana karI, khUba nAnI vaye 'zeTha' sthAna grahaNa karI sAmAjika ane dhArmika dhanyatAthI rasabasa banyA che. 16-7-1922nA janmadinanA prAraMbhathI Aja sudhI teoe mAtra pragati AgekUcanA Asavane akabaMdha jALavyo che. 1948thI pragatinI vaNathaMbhI kUca prAraMbha thaI. jJAtinI vyavasthApaka kamiTInA sabhya cUMTAyA. 1951mAM 28 varSanI uMmare 'zeTha'nuM pada svIkArI, Aja sudhI sevA ApI, jenI tulanA atulita che. 1960mAM DahelAnA upAzraya TrasTamAM TrasTI tarIke, pAnasara mahAvIra svAmI derAsaramAM TrasTI tarIke, 1984thI me. TrasTI tarIke paNa satata sevA ApI. 1959mAM ANaMdajI kalyANajInI peDhI amadAvAdamAM jaina saMghanA pratinidhi tarIke 1984mAM vahIvaTadAra pratinidhI tarIke nimAyA ane hAla teo bIjA vahIvaTadAro sAthe rahI vahIvaTa kare che. nItisUri jaina pustakAlayanA menejiMga TrasTI tarIke paNa sArI sevA ApI. Teksesana kesomAM ati anubhavI, zaheranI suvikhyAta 325 milo jevI ke keliko, jyupITa2, jahAMgIra ane anya milonA selsa TekSa salAhakAra banI kAryarata rahyA. gujarAta selsaTekSa bAra esosiezanamAM vividha hoddAo-maMtrI, pramukha tathA eDiTara- dhAraNa karI, vahIvaTa ane anubhavathI sajja banAvI khUba ja sevA ApI. lagabhaga 1 lAkha rUpiyA jevI Avaka e jamAnAmAM temanA esosiezanane meLavI ApanAra temanAM be pustako, je aMgrejI bhASAmAM vecANaverA kAyadA ane niyamo mATe bahu upayogI rahyAM hatAM. gujarAta hAikorTa tathA TribyunalamAM paNa te pustako saMdarbha pustako tarIke mAnya banyAM hatAM. mA. zrI gaMgopAdhyAyajInA pramukhapaNA heThaLa eka abhyAsajUtha gujarAta sarakAre selsa TeksanA kAyadA mATe 1970mAM racAvyuM, temAM teo sabhya banavAnI pratiSThAne pAmyA. prekTisa daramyAna teone maLatI phIthI temano saMtoSa sarAhanIya hato, je praNAlikA Aje temanA putra ci. nikhilezabhAIe jALavI che je noMdhapAtra che. namra svabhAva, saunI sAthe prIti, AkSeponI sAme dalIla vinA natamastake zAMta kArya karavAnI paddhati, kAryakAla daramyAna traNa peDhIo sAthe saMtulita setu banAvI kAma karavAnI rIta tathA keLavaNI TrasTa, ceriTebala TrasTa, dharmAdA TrasTa ane aneka sevAbhAvI kAryone sukAna ApyuM che. temanA samaya daramyAna vyavasthApaka kamiTInA 18 sabhyo cUMTAyA ane teo riTAyarDa thayA. keTalAka sabhyo sAthe sekreTarI, jo.sekreTarI ane Trejharara sudhInI padavI prApta karI ane temanI sAthe temaNe kArya karyuM. samasta jIvana anekalakSI pravRttimAM satata kAryamaya rahenAra karmaTha jIva zeTha cArucaMdra bhogIlAlane jIvanayajJanI pAvana paLomAM mAtuzrI mahAlakSmIbahena, dharmapatnI kusumabahena, suputra zrI nikhilabhAI, temanI suputrI taraMginIbahena ane anya kuTuMbIjanonA sahakAra vinA kadAca ATalI siddhimaya saphaLatA na maLI hota. avismaraNIya ciraMjIva aMkita rahe tevo parivArano prema, jJAtisevAno bhekhadhArI kAryakALa ane sAmAjika tathA vyaktigata saunAM dilamAM premapAtra sthAna prApta karela che. zrI cimanalAla khImacaMda mahetA satyane jema zaNagAranI bilakula jarUra nathI tema saMsAramAM keTalAMka mAnavaratno svayaM satyathI prakAzI UThe che. Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 326 jIvanamAM ghaNuM badhuM nakkara kAma karyuM hovA chatAM kazuM ja karyuM nathI evI nirapekSa vRttithI potAnuM kartavya bajAvye jAya che. AvA A samasta mAnavajAtanA kalyANaicchuka zrI sI. ke. mahetA sAhebane varSo pahelAM ekavAra rUbarU maLavAnuM banyuM tyAre prathama paricaye ja emanA Rju hRdayanI chApa aMkita thaI hatI. AvuM mamatALuM vyaktitva dharAvatA zrI cimanalAlabhAIe puraSArtha ane apUrva AtmavizvAsathI nAnI vayamAM ja svataMtra dhaMdhAmAM jhaMpalAvyuM. nItimattA ane UMDI sUjha-samajane kAraNe dhIre dhIre paNa pragatikAraka rIte dhaMdhAno vikAsa thato gayo. 1971mAM dIpaka nAiTrAiTa li.nI sthApanA karI ane 1979mAM dIpaka pharTilAijharsa korporezananI sthApanA karI vyApArika kSetre AgavuM sthAna UbhuM karyuM. sAthe dharmazraddhAnA siMcanathI saMskArachoDane paNa Ucheryo. mULabhUta rIte dharmanA saMskArasiMcanathI dhArmika ane sAmAjika kAryomAM paNa samAjasevA ane anukaMpAdRSTithI uttarottara dAnadharmanAM sopAno caDatA rahyA. prabaLa puNyabaLanA yogathI ja dhaMdhAnI unnati ane dhArmika, sAmAjika kAryomAM pragati sadhAya che. evA emanA dRDha vizvAsane laIne dhaMdhAmAM khUba ja vyasta hovA chatAM AtmikaAdhyAtmika saMbaMdhone ucca pada ApatA rahyA. vyApAra, udyogakSetra uparAMta sAmAjika, dhArmikakSetre paNa temaNe vinamra rIte potAno yazasvI phALo Apyo che. vaDodarA nAMdesarI khAte eka adyatana hospiTalanI suMdara sagavaDa grAmINa temaja audyogika janatA mATe eka phAunDezananI racanA karI, jeno lAbha seMkaDo loko laI rahyAM che. dIpaka meDikala phAunDezana ane dIpaka ceriTebala TrasTamAM lagabhaga 80 mANasono sevAbhAvI sTApha AjubAjunA saMkhyAbaMdha gAmaDAMomAM sevA ApI rahyAM che. teo dAyaNanI tAlImanuM tathA A vistAranI mahilAomAMthI sagarbhAone alaga tAravavAnuM, gAmaDAomAM klinikanI zreSThattama suvidhA pahoMcADavAnuM, rasIkaraNanuM temaja mahilAo tathA taruNa taruNIo mATe mAhitIzikSaNa ane saMdezAvyavahAra pUrA pADavAnI sevA Ape che. A badhI ja mAnavasevAnI pravRttinA pAyAmAM zrI cimanalAlabhAInI paragaju sevAparAyaNatA dharabAyelI paDI che. dhaMdhAmAM ane samAjasevAmAM temanuM kAryakauzalya haMmezAM jhaLakI rahyuM che. dhaMdhArthe samagra vizvanI pradakSiNA karI hovA chatAM svapna zilpIo bhAratamAM hoya ke amerikAmAM hoya sudeva, suguru, sudharma, sAthe ja rahyAM che. eka Adarza zrAvaka tarIkenA badhA ja sadguNonuM temanAmAM darzana thAya che ane tethI ja temanuM vyaktitva haMmezAM nirALuM bhAse che. kemikalsanA vyApArakSetre vyApaka nAmanA meLavIne aDhI dAyakAnA kemikalamArakonA bahoLA anubhava pachI sane 1970mAM udyogakSetre ghaNuM moTuM pradArpaNa karyuM. sakhata parizrama bAda dIpaka nAiTrAiTanA utpAdana kSetranI dazAbdI 1lI eprila 1983mAM zAnadAra rIte UjavI. 1982nI divALI saurASTra mATe vAvAjhoDAnA jhaMjhAvAtathI khUbaja kAjaLagherI banI rahI tyAre dIpaka ceri. TrasTanI paNa tvarita sthApanA karI ane judA judA projekTa dvArA pIDita Atmikone zAtA bakSI. rahevAnAM ghara kheDUtone ane mAladhArIone hajAronI saMkhyAmAM pazuonuM punaHsthApana, gAmegAma thaIne vAsaNo, rezana, vastro vagerenuM vitaraNa lAkhone hisAbe karyuM. vahIvaTI sUjha ane tvarita kArya karavAnI kuneha ApaNA A zreSThIvaryamAM jovA maLe che. samAjane temanI sevAno lAbha aharniza maLato rahe e ja abhyarthanA. aneka dhArmika saMsthAomAM mAtabAra dAna ApanAra zrI candrakAnta mULacaMda zAha zrI candrakAnta mULacaMda agiyALInA vatanI che. hAla muMbaImAM vasavATa kare che. nAnI pitAzrInuM vAtsalya uMmaramAM gumAveluM. sAdhAraNa paristhitimAM mAtAe traNe bALakone ucheryAM. meTrikano abhyAsa sihora mukAme karI muMbaImAM AvI sarvisa cAlu karI. ApameLe mahenata karI saphaLatA prApta karI muMbaImAM sana 1950thI vasavATa kare che. sarvisa karI tyArabAda ilekTrikalAinamAM dhaMdho tathA menyuphekcariMga zarU karyuM. prabhue sArI saphaLatA ApI. kuTuMbanA sahakArathI ane vaDIlonA AzIrvAdathI 1972mAM navA dhaMdhAnuM sAhasa kansTrakzana lAinamAM karyuM ane saphaLatA prApta karI. zrI ghoghArI vizAzrImALI jJAtinI aneka saMsthAomAM Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo tana-mana-dhanathI zakya sahakAra ApavA prayatna kare che. nAnI uMmaramAM temaNe potAnA vatana sihoramAM potAnA mAtuzrI gajarAbena mULacaMdanA nAme saune bhedabhAva vagara phakta 20 paisAmAM davA maLe te mATe sArvajanika davAkhAnuM zarU karyuM. sihoramAM cAlatI AyaMbilazALA ane garama pANI vibhAga kAyamI mATe sArI rIte cAlu rahe te mATe sArI rakama ApI. mahAvIra jaina vidyAlayamAM aMdherI zAkhAmAM potAnA pitAzrInA nAme sArI rakama bhojanagRhamAM Apela che. muMbaImAM sAyanamAM cAlatI AyaMbilazALAmAM Aso mAsanI zAzvatI oLI mATe rUA. 87888 jevI sArI rakama ApI potAnA mAtuzrI gajarAbenanA nAme ane anya Adeza temanA kuTuMbIjanonA nAme lIdhela che. pAlItANA Dema upara seneToriyamamAM pitAzrInA nAme bloka karAvela che. surata mahAvIra jaina haoNspiTalamAM paNa sArI rakama Apela che. te uparAMta jaina jJAtinI cAlatI saMsthA jevI ke yazovijaya jaina gurukuLa, siddhakSetra bAlAzrama, tAladhaja jai vidyArthI gRha, mahAvIra vidyAlayamAM ane kanyA chAtrAlaya vaDodarA zAkhA jevI aneka saMsthAomAM skolarazIpa, bhojana tithi ane anya kSetre sArI rakama Apela che. te uparAMta potAnA vatana sihoramAM upadhAnamAM potAno sAro hisso ApI lAbha lIdhela. te uparAMta kadamigiramAM pa.pU.zAsanasamrATa meruprabhasUrIzvara mahArAjanI nizrAmAM vidhi sahita yojela AyaMbilanI oLImAM pote sAro hisso ApI amUlya lAbha lIdhela ane teonI nizrAmAM agiyALI ane sihoramAM pratiSThA karAvI sArI rakama ApelI. abhyAsa ocho hovA chatAM khUba samajaNapUrvaka dareka kAryamAM pUrI dhagazathI kAma kare che. dareka jagyAe bhojanagRha, Arogya suvidhA ane zikSaNa vi. kSetramAM sAru kArya karavAnI dhagaza dharAve che. ghoghArI vizAzrImALI jJAtimAM eDavAIjharI borDamAM che. zrI sAutha bombe cerITebala TrasTa, zrI vItarAga TrasTa, zrI AcArya meruprabhasUrIzvarajI smAraka TrasTa, vi. TrasTomAM TrasTI tarIke che. potAnA vatana sihoramAM ane anya sthaLe bIjAM zubha kAryomAM temanuM yogadAna A mujaba che H Arogya : * mAtuzrInA nAme tathA pitAzrInA nAme sArvajanika davAkhAnAmAM eksa-re vibhAga, nahIM naphA-nukazAna dhoraNe. * naMdalAla mULajI bhUtA hospiTala sihora-Dilaksa rUma mATe. * taLAjA hospiTalamAM puruSa vorDa mATe. Jain Education Intemational 327 * saMyoga TrasTane ke. I. ema. hospiTalamAM meDikala suvidhA mATe. * BSES MG hospiTala-aMdherI saMcAlitamAM Donezana. 'brahmAkumArIjha' * bhAvanagara vRddhAzramamAM ilekTrika rUma mATe Donezana. * amadAvAda zrI navanItabhAI ThAkarazI ceriTebala TrasTa dvArA saMcAlita hospiTalamAM bALa-vibhAga' mATe yogadAna. * lAThI davAkhAnAmAM yogadAna. * mahuvA hospiTalamAM yogadAna. zikSaNa : * sAvarakuMDalAmAM vidyArthIgRhamAM eka rUma mATe Donezana. * tapovana navasArImAM eka skUla varga. * MGT FoundationTkv "Knowledge of Wheelsno mobAila vAna dvArA garIbAI rekhA nIcenA mahArASTramAM vasatA vidyArthIonA kampyUTarsa zikSaNa mATe rU. 10,00,000nuM yogadAna. * sihora koleja opha komarsa enDa menejamenTa enDa ArTa kolejamAM sihora ejyukezana phAunDezanane 3. 5,01,000. * devagANA tathA kadambagiri skUlamAM yogadAna. dhArmika ane anya : * vaDodarAmAM mAtuzrInA nAme upAzraya tathA caitra ane Aso mAsanI zAzvata oLIno kAyamI Adeza. * amadAvAda pAlaDImAM AyaMbilaholamAM pitAzrInA nAme aSADha suda 14thI kArataka suda 15 sudhI AyaMbilanI kAyamI yojanA. * AcArya vijaya meruprabhasUrIzvarajI smAraka TrasTa saMcAlita amiyApura sAbaramatImAM temanA mAtuzrI gajarAbahenanA nAme bhojanazALA mATe rU. 9,11,000. * amiyApuramAM atithigRhamAM yogadAna. * bhAvanagara zrI zvetAmbara jaina sevAsamAja mAraphata sAdhAraNa sthitinAM kuTuMbone apAtI madadamAM yogadAna. * bhAvanagara AyaMbilazALA ane bhojanazALAmAM kAyamI svAmIbhaktimAM yogadAna. Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 328 vana zilpAA. * bhAvanagaramAM vRddhAzramamAM kAyamI tithi mATe sArI rakama ApI vRddhAzramamAM rasilAbenanA nAme rakama ApI. * sihora, sAvarakuMDalA ane anya pAMjarApoLamAM yogadAna. * zrI nemi lAvaNya viveka-vihAra nezanala hAive naM. 8, karamabelI sTezana sAmenA saMkulamAM pU. sAdhu-sAdhvIjInI mAgazara mAsanI vaiyAvacca mATenI kAyamI vyavasthA mATe. * muluMDa tAMbenagara upAzrayamAM 'AdhArastaMbha' tarIke yogadAna * sihora zrI parazurAma baLavaMta gaNapule mahilAmaMDaLa ane anya mahilAmaMDaLamAM yogadAna ka sihora mitra maMDaLa-ceka Dema karavA mATe yogadAna * kesariyAjI pAlitANA sAdhu-sAdhvIjInI vaiyAvaccamAM yogadAna. * amadAvAda sAdhvIjI mahArAjanA upAzrayamAM yogadAna. * pU. A. vallabha sUrIzvarajI mahArAja-dilahI smArakamAM yogadAna. * sihora duSkALa rAhataphaMDamAM yogadAna. * sihora tathA rAjasthAnamAM upAzrayamAM yogadAna. * zrI zaMkhezvara bhojanazALAmAM yogadAna. kaccha-bhadrezvara, ajArA, mahuDI, taLAjA, bhoMyaNI, serIsA, pAnasara, kAvI, kulapAkajI, tAraMgA va. aneka tIrthasthAnomAM bhojanagRhomAM kAyamI nibhAvaphaMDamAM. * zrI jIvadayA maMDaLI-muMbaI. * zrImad rAjacaMdra Azrama-paralI khapolI najIkamAM yogadAna. ke vaDAlA acalagaccha saMcAlita AyaMbilakhAtAmAM yogadAna. * sihora ajitanAtha bhagavAnanI varSagAMTha nimitte kAyamI svAmIvAtsalya mATe. * muMbaI-zrI jaina sahAyaka TrasTamAM yogadAna. * zrI varlDa jaina konphaDarezanamAM yogadAna. ke hamaNAM ja amIyApurAmAM ophisa bilDiMga mATe sevaMtIlAla mULacaMdanA nAme moTI rakama ApI tathA dharmazALA mATe rasilAbena caMdrakAnta zAhanA nAme rakama ApI. khaDolamAM paNa sAdhu-sAdhvIonI vaiyAvacca mATe sArI rakama ApI. hamaNAM ja amIyAparamAM ophisa bilDIMga mATe sevaMtIlAla mULacaMdanA nAme moTI rakama ApI tathA dharmazALA mATe saralAbahena candrakAnta zAhanA nAme rakama ApI. khaDolamAM paNa sAdhu-sAdhvIonI vaiyAvacca mATe sArI rakama ApI. A sivAya paNa nAnAM moTAM phaMDaphALAmAM temano sahayoga jainajainetara saMsthAone aharniza maLato rahyo che. zrI caMpakalAla giradharalAla vorA ghoghArI jaina samAje je keTalAka dAnavIro-sAmAjika sevakonI bheTa ApI che temAMnA eka saraLa ne Rju svabhAvanA zrI caMpakabhAI vorA ghoghArI samAjanuM gauravazALI ratna hatAM. madhyama ane sAmAnya varganA kuTuMbanA mobhInuM akALe avasAna thAya tyAre kAramA AghAtanA samaye vidhavA thanArane sahAnubhUtipUrvaka muMbaImAM phaMDa karI ApavAmAM caMpakabhAInuM mahattvapUrNa pradAna hatuM. emanA grupa AgaLa 200-250 vyaktinAM nAma hatAM. darekane phakta phona karI saunI eka ja sarakhI rakama lakhAvI detA ane TIpeTIpe sarovara bharAya e nyAye sArI evI rakama bhegI karI detAM. A uparAMta teozrI sAmAjika, dhArmika ane keLavaNInI pravRttione protsAhita karavA sAruM evuM dAna ApatAM. jIvanamAM saraLatA-udAratA-gurubhakti rUpe pU. naMdiSaNavijaya mahArAja (sAMsArika bhatrIjA)nA AzIrvacanothI guptAnagara amadAvAdamAM upAzraya baMdhAvI Apela. temaja yazovijaya jaina gurukuLa pAlitANAmAM bhavya atithigRha baMdhAvI Apela. temaja potAnA vatananAM nAnAM bALakone mATe paNa suMdara bALamaMdira baMdhAvela. potAnA vatana navAgAma (baDelI) sAthe sAthe paMcatIrtha yAtrA rUpe babbe vakhata saMghayAtrA kADhela. emanI vizeSa pravRtti sahAyaka TrasTane je 500-600 manIorDara thatA enuM phaMDa ekaThuM karavAnuM kArya hatuM. emanuM grupa alaga prakAre sahAyaka TrasTanuM phaMDa bheguM karatuM. Apane tyAMnA prasaMge 3-4 vaDIla vyaktio sahAyaka TrasTanA phaMDa mATe Ave. AgrahabharI vinaMtI kare. saMsthAno ahevAla Ape. pArTI rUA. 750/- ApavAnuM kahe eTale pharI samajAve ke Apa rU|. Jain Education Intemational Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo 1,000/- Apo to enI sAme talakacaMdabhAI (phAdhara) rU|. 250/- Ape ane badhA ja kAryakaro 51, 51 rU|. Ape je 15-17 vyaktio hatI. eTale rU|. 1,000/-nI sAme dareka vakhate saMsthAne bIjAM rU|. 1,000 aMdAje maLe. A vAta che 1965-75 AsapAsanI. AvA Aje keTalA kAryakaro? caMpakabhAInAM dharmapatnI caMpAbahenano nAnI uMmaramAM dehavilaya thayela. mAtA-pitA bannenA svargavAsa pachI emanA laghuputra ane aneka saMsthA sAthe saMkaLAyela jayasukhabhAI vorA samAjasevAnAM aneka kArya karI rahela che. caMpakabhAInA moTA putra vADIbhAInuM nAnI ja vayamAM avasAna thayela. aneka sAmAjika pravRttiomAM agresara zrI caMdulAla bhAIcaMda zAha saurASTramAM surendranagara jillAnA jorAvaranagaranA vatanI zrI caMdulAlabhAIno janma tA. 11-1928nA roja thayo. meTrika sudhInuM zikSaNa amadAvAdamAM zeThazrI cImanalAla nagInadAsa vidyAvihAramAM 1940-46mAM lIdhuM paNa pachI 1948thI muMbaIne karmabhUmi banAvI. 1953thI muMbaImAM dIpaka meDikala sTorsanI nAnI davAnI dukAnathI dhaMdhAkIya pravRtti zarU karI, jemAM kramekrame sAro vikAsa thayo. deva-guru-dharmamAM ananya zraddhA-bhaktine kAraNe temanA sevAjIvananI sumadhuratA sadA mahekatI rahe che. vyavasAyamAM dIpaka meDikala sTora vImA ejanTa tema ja yuniTa TrasTanA ejanTa tarIkenI jvalaMta ujvaLa kArakIrdI dharAve che. yAtrArthe hiMdanAM ghaNAM sthaLonuM paribhramaNa karyuM che. zrI caMdubhAI aneka sAmAjika saMsthA sAthe ghaniSTha rIte saMkaLAyelA che, jevI ke-jaina sahakArI beMkamAM 1974thI borDa opha DAyarekTaranA membara tarIke tathA muMbaI camana chAtramaMDaLamAM pramukhamaMtrI tarIke cAlu che. temaja zrI pragati maMDaLa senTrala kanjhyumarsa ko.o. sosAyaTImAM kamiTI membara tarIke bAra varSa sevA ApelI. sI. enDa DI. kemisTa jhonanA 1975thI 1995 hAlamAM presiDenTa tarIke cAlu hatA. muMbaImAM jhAlAvADa jaina saMghanA maMtrI tarIke sevA Apela. 329 temaja spezyala ekjhikyuTiva mejisTreTa klabamAM temaja mahAvIra jaina vidyAlayamAM kamiTI membara tarIke temaja jinAlaya TrasTanA TrasTI temaja muMbaI jIvadayA maMDaLamAM khajAnacI temaja maMtrI tarIke sevA Apela che. jhAlAvADa sozyala grupa tathA zrI govAliyA Tenka jaina saMghamAM kamiTI membara tarIkenI sevAo, jaina adhyAtma sTaDI sarkalamAM zarUAtathI ja khajAnacI maMtrI, vAlakezvara sarkalanA pramukha tarIkenI sevA Ape che. ogaSTa krAMti ko. o. sosAyaTImAM ceramena tarIke tathA anya nAnI-moTI saMsthAonI sevAo lakSamAM laI mahArASTra sarakAre 1972nA ogaSTathI jasTisa opha pIsa (je.pI.)nI padavI enAyata karelI, uparAMta sarakAre 1974nA jUnathI spezyala ekjhikyuTiva mejisTreTa tarIke temane pasaMda karyA che. hAlamAM teo esa.I.ema. tarIke nimaNUka Apela. temanI pragatimAM temanAM dharmapatnIno phALo jarApaNa nAno-sUno nathI. kaMcanabahene mAsakSamaNa, siddhitapa tema ja upadhAnatapa, varasItapa vagere aneka tapazcaryAo karela che. AkhuMye kuTuMba khUba ja dhArmika raMge raMgAyeluM che. kaMcanabahenano svargavAsa 10-3-03 ApaNA eka rUpiyAnA nukasAna sAme bIjAne pAMca rUpiyAno phAyado thato hoya to ApaNe nukazAna bhogavI levuM, A rIta temaNe jIvanamAM apanAvI che. (A rItathI game teTaluM bhogavavuM paDe) garIba, bimAra temaja saMjogonA bhoga banelAMo pratye khUba ja dayA rAkhI yathAzakti tana-manadhanano bhoga Apavo e rIta paNa jIvanamAM apanAvI che. hamaNAM ja thoDA samaya pahelAM zrI caMdubhAI ane temanA laghubaMdhu navInacaMdrabhAInA parivAranA saujanyathI muMbaIthI jesalamera-rANakapura vagere aneka tIrthasthAnonA yAtrA-pravAsanuM Ayojana kareluM. muMbaIthI 54 yAtriko tathA jorAvaranagara vagerenAM 54 yAtriko maLIne 108 yAtrikono yazasvI yAtrApravAsa yojyo hato. parama kRpALu paramAtmA jIvananA chellA zvAsa sudhI Apane sevA karavAnI taka Ape tevI prArthanA. 2004 nAgezvara tIrthanI yAtrA karAvI ghaNI saMsthAomAM nAnAM-moTAM Donezano Apela. temanI eka dIkarI anItAbahena kamalezabhAI vakhAriyA che. temane traNa dIkarAo che. kamalezabhAI vakIlAta temano moTo putra DAyamaMDanI lAinamAM che. nAnAbhAI navInabhAInuM avasAna 17-12-01 thayela temanA patnI tathA putrI lInAbahena be putro dhArmika jIvana gALe che. Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 330 zrI choTAlAla maNilAla zeTha zrI choTAlAla ane temanuM kuTuMba jinazAsane prabodhelA raMge raMgAyeluM che. sAvarakuMDalAnA vatanI zrI choTAlAla becaradAsa muMbaImAM maNilAla lAinamAM khUba ja pAmelA AgevAna vepArI che. dhaMdhAnA prabhAvajanaka vikAsanI sAthe dharmakSetre emanuM ane emanA parivAranuM ghaNuM moTuM pradAna che. sAvarakuMDalA derAsaranA vahIvaTamAM paNa emanuM mArgadarzana rahyuM. doDhaso varSa pahelAM motIzA TUMkamAMthI dharmanAthasvAmInI pratimA laI AvyA tyAre e vakhatanI pratiSThA vakhate zarUthI aMta sudhI A zeTha kuTuMba mokhare hatuM, je dharmaprabhAvanAnI paramparA A parivAre Aja sudhI jALavI rAkhe che. saM. 2002mAM zrI maNilAlabhAInA svargavAsa pachI vahIvaTa zrI mAnacaMdabhAIe karyo ane te pachI zrI choTAlAlabhAI dharma-ArAdhanAnAM kAryomAM rAhabara banI rahyA. bhAratanA dakSiNa sivAyanA moTAbhAganAM jainatIrthonI yAtrAe sahakuTuMba jaI AvyA che. zAntisnAtra, cAturmAsa, upadhAnatapa, ane kuTuMbamAM vardhamAnatapanI oLI jevAM vrato thayelAM che. emanI sAdharmika bhakti haMmezAM Aja sudhI cAlI rahI che, je emanI dharmaniSThAnI pratIti karAve che. zrI choTukAkAnA nAme saurASTramAM temaja muMbaImAM teo jANItA che. pAMca putrono parivAra che. saMyukta kuTuMbamAM AnaMdakillolathI sau sAthe rahe che. saurASTranA jaina samAjanA je agragaNya jaina zreSThIo gaNAvAyA che temAM zrI choTAlAlabhAInI prathama haroLamAM gaNanA thAya che. sAdhu-sAdhvIonI zuzruSA-vaiyAvacca suMdara rIte karavAmAM A piravAra mokhare rahyo che. kApaDa yazakIrti zrI choTAlAlabhAInI uccatama bhAvanA ane milanasAra svabhAvane kAraNe bahoLA janasamUhamAM saunA prItipAtra banI rahyA che. dilanI amIrAtavALA zrI choTAlAlabhAIe uttarottara vikAsa ane pragati sAdhI temAM tenA sadguNoe mahattvano bhAga bhajavyo che. sampattinA pote TrasTI che, ema mAnIne jyAM jyAM sArAM kAryo thatAM rahyAM tyAM tyAM temaNe aMtaranA UmaLakAthI lAbha laI vividha kSetromAM yathAyogya nAnAM-moTAM ghaNAM dAna ApelAM che. temanuM A svapna zilpIo pradAna kharekhara dAda mAgI le tevuM che. sAvarakuMDalAnI jaina borDiMga ane zALAmAM emanI deNagIe parivArane gaurava apAvyuM che. UnAnI dharmazALAmAM paNa evI ja bAdazAhI sakhAvata emaNe karI che. temanAM dharmapatnI zAntAbahena paNa evAM ja dharmaparAyaNa ane udArarita che. 2040mAM pAlitANAmAM cAturmAsa. e vakhate upadhAnamAM pahelI mALano A parivAre lAbha lIdho. upadhAna-aThThAI vagere A daMpatIe khUba ja bhAvathI karyAM. varSo pahelAM hastagirimAM eka pratimAjInI pratiSThAno paNa A parivAre lAbha lIdho. zeThazrI choTAlAlabhAI emanI pAchalI avasthAmAM vrata, japa, tapa ane jinazAsananI dharmamaya je kAMI pravRtti thAya temAM vyasta banI AnaMdamaMgalathI vizALa parivArane mArgadarzana ApI rahyA che. AvA zreSThIo ApaNI vaMdanAnA adhikArI bane che. zrI jayaMtIlAla ratanacaMda zAha zrI jayaMtIlAla ratanacaMda zAhe muMbaI zrIsaMghanA sAmAjika ane dhArmika jIvana ane tenI jAhera pravRttio sAthe otaprota banI sevAnA kSetre je pragati ane siddhi sAdhI che te bhAratabharanA jaina samAja mATe preraNAdAyI ane gauravarUpa che. muMbaI ane laMDana yunivarsiTImAM teoe bI.e. ane bI.koma.nI DigrI prApta karI che. prathama pAMca varSa inkamaTeksaophisara tarIke yazasvI kAmagIrI bajAvI. tyArabAda 50 varSa pUrve inkamaTeksanI svataMtra prekTisanI zarUAta karI. zubhaniSThA, cIvaTabharI kAmagIrI ane mamatALu svabhAvane lIdhe A kSetramAM teoe khUba ja nAmanA meLavI. vyavasAyanA vikAsa sAthe aneka saMsthAonA vikAsamAM teoe samaya, zakti ane dAnano udAratApUrvaka upayoga karI cirasmaraNIya phALo Apyo. temanI sevA-bhAvanA, udAratA ane kuzaLatAno lAbha muMbaI zaheranI aneka saMsthAonI jema, anya sthaLonI saMsthAone paNa maLI rahyo e binA jema temanI samAja pratyenI vadhatI mamatAnI sUcaka che, tema temanI vistaratI nAmanA, kIrti ane pratiSThAne paNa anurUpa che. zrI mahAvIra jaina vidyAlaya, zrI siddhakSetra zrAvikAzrama, jaina davAkhAnuM, zrI muMbaI ane mAMgaroLa jaina sabhA, zrI siddhakSetra jaina bAlAzrama, zrI yazovijayajI jaina gurukuLa, zrI AtmAnaMda jaina sabhA, zrI lohAra cAla-prinsesa sTrITa jaina Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo. 331 saMgha ane bIjI aneka saMsthAo sAthe saMkaLAI tana-mana- udAratA ane sevAparAyaNatAnA kAraNe temanA vyaktitvanI dhanathI sevA arpI, tenAM saMcAlana ane vikAsamAM suMdara phALo suvAsa sarvatra prasarI rahI che. Apyo che. A uparAMta zrI vIzA poravADa jJAtinA pramukha phUla gayuM phorama rahI tarIke, surata jaina dharmazALAnA maMtrI tarIke, zrI dalIcaMda vIracaMda zropha vidyAlaya (surata)nA upapramukha tarIke ane zrI jayaMtIlAla vI. zAha surata vardhamAna tapa AyaMbila bhavana, zrI Atma-vallabha-zIla koI mAnavacirAga ja evo hoya che. saMsAranA vaibhavasaurabha TrasTa, zrI mANekabAI ratanajI aradesara dubhASa TrasTa, vilAsa ke vaira-virodha-dhikkAranI aMdhiyArI vacce e janma le zrI zAMtidAsa khetasI TrasTa tathA zrI je. Ara. zAha phAunDezana che ane aMdhArAmAM ajavALAM veratAM veratAM nirvANa sAdhe che. TrasTanA TrasTI tarIke paNa teoe yazasvI kAmagIrI bajAvI emane mArA-tArAnI, AgaLa-pAchaLanI, mAnapAnanI koI che. zrI mahAvIra vidyAlayanA suvarNamahotsava prasaMge teoe dunvayI duvidhA jhAMkhI pADI zakatI nathI. emanA jIvananuM eka sahakAryakaronA sahakArathI bhagIratha prayAso karI je riddhi ane ja lakSya hoya che. emanA mRtyunuM paNa eka ja lakSya hoya che. siddhi meLavI che te temanAmAM rahelI virala zaktinAM darzana "satyanI vedI para AtmasamarpaNa." pratikULatAonA karAve che. vividhalakSI saMsthAonI pravRttio sAthe mAnava aMdhArAmAMthI svapuruSArthabaLe e AgaLa Ave che ne potAnA rAhatanAM kAryomAM paNa temanI sevA prazaMsanIya che. bihAra tathA dhyeyane siddha karavA jhajhUme che. Avo ja eka mAnava cirAga suratanA relasaMkaTa samaye ane duSkALanA kaparA samaye teoe eTale ke ucca Adarzano avatAra. sajjanatAno sAgara zrI bajAvelI kAmagIrI saMsmaraNIya che. jayaMtilAla vI. zAha, jemaNe jIvanapaMthane jyotirmaya banAvavA teo surata zaheramAM tenA pradAna badala jANItA che. mATe khamIra, khumArI ane khAnadAnIno akhaMDa dIpa prajvalita teo suratamAM mahAvIra janarala hospiTala ane esa. DI. karyo. mahetA kArDiyAka hospiTalanA sthApaka ceramena rahyA. temanAM darzana, svapna ane chellAM 15 varSanI athAga mahenatane kAraNe gauravavaMtI gujarAtanA bemisAla banAsakAMThAnuM vIrakSetra A banne hospiTala mATe teo jAhera phALo ekatra karI zakyA vaDAnI virala vasuMdharAe tA. 25-12-1928thI zarU thatI che. temaNe trIjI hospiTala nyurolojI ane orthopeDiksa jIvanayAtrA jyAre je. vI. zAhanA lokasuprasiddha hulAmaNA sAthenuM TromA senTara darzana joyuM hatuM, jenuM bAMdhakAma cAlu che. nAmanA mukAma para AvI pahoMcI tyAre teozrInI sAmAjika, zrI je. Ara. zAhanuM 4-12-2001nA roja nidhana thayuM. vyAvahArika, sahakArI, rAjakIya, zaikSaNika temaja AdhyAtmika temanA dehavilayanAM pAMca varSa pachI temanAM kuTuMbIjano ja nahIM virATatAnuM darzana vizvane karAvyuM. paraMtu asaMkhya loko ke jemane teNe temanA jIvanakALa daramyAna potAnI vicakSaNa buddhinA prabhAve bhalabhalA mAthAbhAre madada karI hatI teo temane yAda kare che. tattvone ramatAM ramatAM aMkuzamAM laI zakatA hatA. potAnI sArA kAmamAM sAme cAlIne sahabhAgI thavAnI udAratA AgavI pratibhAne game tevI AMTIghUMTImAM paNa svasthatA jALavI tathA samAjanA anya AgevAno pAsethI dharmanAM; rAkhatA hatA. vikaTa ane viSama prasaMgamAM jarApaNa vicalita samAjakalyANanAM tema ja zikSaNanAM kAryomAM mAtabara phALo thayA vinA kuzaLatAthI rasto kADhI zakatA hatA evA mUThI UMcerA meLavI ApavAnI temanI kAryakuzaLatA khUba ja virala che. mAnavI tarIke jIvana jIvIne yazojvala jIvananI garimAne temanI AvI viziSTa zaktine lIdhe aneka saMsthAo pagabhara cAra cAMda lagAvyA hatA. temanA jIvanamAM vilakSaNa prajJA, banI che ane potAnuM sevAkArya sArI rIte AgaLa dhapAvI apratima puruSArtha ane jAjaramAna pratibhAno triveNI saMgama rahI che. avazya jovA maLato hato. grAmakakSAe vaDA sevA sahakArI maMDaLInA, jillA kakSAe banAsakAMThA jillA madhyastha sahakArI milanasAra ane saraLa svabhAva, paragaju vRtti, dharmaparAyaNatA, vinamratA ane vivekazIlatA jevA sadguNone beMkanA, gujarAta rAjya kakSAe guja. komA selanA ane dezakakSAe nApheDanA ceramena tarIke eka sAthe rahIne sevA karI jIvanamAM keLavI jANIne teoe potAnA kuTuMbanA saMskAravArasAne khUba zobhAvI jANyo che. AvI ananya bhAvanA, potAnuM nAma suvarNaaMkita karyuM che. teozrIe sahakArI kSetranA Jain Education Intemational Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 332 pratinidhi tarIke videzapravAsa paNa kheDyo hato. khoTamAM jatAM ke nabaLI gaNAtI sahakArI saMsthAone asarakAraka napho karatI ane dhamadhamatI banAvI che. sahakArI kSetranAM vividha pAsAMono talasparzI anubhava ane abhyAsa karI anerI koThAsUjhane kAraNe anekanA salAhakAra banyA. rAjakIyakSetre paNa zrI jayaMtIbhAInI siddhi nAnIsUnI nathI. kAMkareja tAlukA paMcAyatanA pramukha tarIke cUMTAIne rAjakIya kArakirdInI zarUAta karanAra zrI jayaMtIbhAI jillA paMcAyatanA sabhya tarIke cUMTAyA. ane i.sa. 1989mAM aDhIlAkha matanI jaMgI bahumatIe lokasabhAmAM cUMTAyA. 1990mAM kendranA maMtrImaMDaLamAM rAjyakakSAnA khetI ane sahakAra khAtAnA maMtrI banyA ane chelle pradeza koMgresanA upapramukha tarIke karmaTha ane sakriya kAryakaranI adAthI kAma karyuM. banAsakAMThAnA hajAro lokone rojagArI ApavAmAM agresara rahyA. jillA kheDUta maMDaLanA pramukha tarIke, gujarAta rAjya khetIvADI penalanA ceramena tarIke, tema ja banAsabeMkanA ceramena tarIke rahIne kheDUtonA vIjaLI ane anya prazno potAnI AgavI koThAsUjhathI UkelI kheDUtonA lokalADIlA banyA hatA. vAtsalyanA vaDalA zrI jayaMtIbhAInA haiyAmAM mAtRbhUmi pratyenuM RNa adA karavAnI bhAvanA chalochala bharelI hatI. atyaMta kuzaLatA ane jAgRtinI jillA zikSaNa samitinA ceramena tarIke eka ja varSanA gALAmAM cAlIza hajAra vidyArthIone zALAmAM dAkhala karIne ane traNa varSanA gALAmAM cha hajAra navA zikSakonI bharatI karIne zikSaNa kSetre vikrama sarjyo hato. rAjakIya raMge raMgAyelA hovA chatAM paNa dhArmika kSetre paNa potAnA AgavA svarUpane TakAvI rAkhI jinazAsananI sevAnA yajJamAM potAnuM uttama kakSAnuM uttaradAyitva noMdhAvyuM. vizvanuM eka mAtra ajoDa, advitIya, alaukika, adbhuta, divya, bhavya, zilpa kalAyukta, padma sarovarAkAre zrI 108 pArzvanAtha bhaktivihAra mahAprasAda tIrtha (zaMkhezvara)nA nirmANamAM temanI sevA kIrtikaLaza samAna hatI. rUnI gAme zrI goDIjI pArzvanAtha bhagavAnanA jinAlayanA nirmANamAM paNa temanI sevA Aje paNa yazogAthA gAI rahela che. suvizuddha cAritryamUrti pa.pU. A. deveza zrImadvijayabhaktisUrIzvarajI mahArAjAnA paTTa prabhAvaka guruvaryonA asIma kRpApAtre zrI jayaMtIbhAI ucca vaicArika Asane beThelI eka mahAna vibhUti hatA. kendranA maMtrImaMDaLamAM AdaraNIya ane sanmAnanIya sthAna pAmyA chatAM paNa dararoja savAre niyamita be kalAka mauna, svapna zilpIo rAtribhojana temaja kaMdamULano tyAga e niyamanuM aDagapaNe pAlana karyuM. teozrIe sabita karyuM ke vicAronI pavitratA ane niyamanI dRDhatAthI eka ja jIvanakALamAM itihAsa banAvI zakAya che. Aje paNa teozrI eka jIvatA-jAgatA itihAsa svarUpe vidyamAna che. teozrInI adbhuta jIvanazailI AkarSaka ane sarAhanIya hatI. teozrIe banAsabeMkanA ceramena tarIke duSkALagrasta vistAromAM pAMjarApoLa calAvI. pradeza upapramukha tarIke mahArASTranA bhUkaMpa pIDito mATe jillAmAM pharI phALo ugharAvI temaja komI taMgadilI samaye pAlanapura zaheramAM hiMdumuslima vistAromAM pagapALA pharI komI ekatA ane bhAIcArAnI bhAvanA sthApavAmAM umadA ane abhinaMdanIya sevA ApI hatI. saMsArasAgaranA paTa para sADA cha dAyakA sudhI niraMtara, askhalita, akhaMDitapaNe cAlatI teozrInI jIvananaiyA acAnaka tA. 18 okTo. 1994nA gojhArAdine kALamukhA tUphAnI vAvAjhoDAmAM ekAeka tUTI paDI, bhAMgI paDI ane mRtyunA mahAsAgaramAM vilIna thaI gaI. teozrInuM prANapaMkheruM dehapiMjarane choDI paralokanI yAtrAe uDDayana karI gayuM. jaina samAje niHsvArtha sevAkSetranI uttama mArgadarzaka, preraNAmUrti, dharmotthAnamAM yogadAna ApanAra saMskAramUrti gumAvI. camakato eka tejasvI sitAro kharI paDyo. mAtra banAsakAMThA jillAe ja nahIM, samasta gujarAta rAjya eTaluM ja nahIM dezanA stare vividha kSetranA eka zubhahitaciMtaka mahAmAnava gumAvyo. teozrInuM jIvana dhUpasaLI jevuM hatuM. sugaMdhI puSpa jevuM hatuM. tethI ja dhUpasaLI nathI paNa suvAsa che. phUla gayuM ne phorama rahI . teozrInA jIvananAM satkAryo, guNarUpI suvAsa Aje paNa comera maheMkI rahI che. parama prabhAvaka zraddhAvarSonI paraMparAnA pratApI vIrapuruSa zrI jayaMtIbhAIe susaMskAritAnA AgavA teja dvArA sadAye susmita cahere jIvanane UjALyuM. mRtyune mahotsava banAvyo ane vizvamAMthI vijayavaMtI vidAya laIne potAnAM nAma ane kAma sadAne mATe rAjatAM, gAjatAM ane gUMjatAM karI dIdhAM. jayasukhalAla caMpakalAla vorA navAgAma (baDelI) nivAsI-muMbaInA vepArI ghoghArI samAjanA saMniSTha kAryakara ane dAnezvarI caMpakalAla giradharalAla vorAnA laghuputra jayasukhabhAI Aje muMbaInI aneka saMsthA sAthe kAryakara ke Donara tarIke saMkaLAyelA che. zrI Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo mahAvIra jaina vidyAlaya-zrI yazovijayajI jaina gurukuLa jevI mAtabara saMsthA sAthe saMkaLAyela bhAratabharanAM ghoghArInAM bALakone pAritoSika ApI protsAhita karatAM zrI ghoghArI jaina sevA saMghamAM maMtrI-pramukha tarIke aneka varSa sevA ApI che. zrI aMdherI ghoghArI jaina samAjaaMdherInA mAjI khajAnacI tarIke 16-16 varSa sevA ApI samayasara kema hisAba Apavo eno utkRSTa dAkhalo pUro pADela. zrI navAgAma jaina saMgha, zrI padmanagara jaina saMghanA pramukha rahI uttama sevA ApI che. caMpakabhAInA avasAna pachI emanAM adhUrAM rahela kAryamAM mULa vatana navAgAma khAtenA bALamaMdira ane amadAvAda khAtenA upAdhAnanuM bhavya udghATana karAvI saMgha kADhela. potAnA vatana khAte grAmapaMcAyatanA sahakArathI-saMniSTha kAryakaro sAthe rahI cabUtarAno jINoddhAra karAvI ghaNI ja vizALa jagyAnuM Ayojana karI rojanI 30-35 kilo kabUtarane caNa nAkhavAnA phaMDanI sArI evI rakama ekaThI karavAmAM jayasukhabhAIno haraNaphALo che. navAgAma khAtenA pratiSThita pratimA kosabADamallinAtha jaina tIrtha khAte lAvyA pachI kirITabhAI pAnAcaMda vorA ane potAnA Arthika sahayogathI nUtana upAzrayanuM bAMdhakAma khUba ja suMdara rIte jAtamahenatathI karI taiyAra karI saMsthAne cAvI soMpI. hAla saMsthAnA menejiMga TrasTI-dAnezvarI zrI ke. jI. zAhanA sahakArathI bhAratabharamAM prathama ja vakhata banatAM 'paroNAgata pratimAgRha'nuM bAMdhakAmanuM Ayojana cAlI rahela che. gAmaDAnA zrAvakonAM ghara baMdha thatAM pratiSThA thayelAM pratimAo koIja derAsaro letAM nathI e kosabADa tIrthamAM levAmAM Avaze evuM pUrepUruM dhyAna temaja tana-mana-dhanathI zrI jayasukhabhAI vorA dhyAna rAkhI rahela che. caMpakabhAI vorAnI jema ja bIje aneka saMsthAnAM kArya karI rahela che e ja puravAra kare che ke mAtA-pitAnA uttama saMskArano vAraso eNe phaLIbhUta karela che. pahelAM raDavuM Ave ane mA-bApa yAda Ave have mA-bApa yAda Ave ane raDavuM Ave. 333 zrI jagajIvana mAvajIbhAI kapAsI saurASTranI dhanyadharAnA cUDA jevA nAnakaDA gAmanA sva. jagajIvanadAsa mAvajIbhAI kapAsI aitihAsika navalakathAonA lekhaka hatA. lekhake vIra ziromaNi vastupALa traNa bhAgamAM vastupALa-tejapALa tathA nArIratnA anupamAdevInAM suMdara kAryonuM je suMdara Alekhana karyuM che te AjanI peDhIne vAMcI tevI saMskRti tarapha vALavAnuM che. hAlanA TI.vI. yuganA samayamAM temanAM kAryonuM anukaraNa karI dareka kSetre AgaLa AvavuM joIe. temanA sva. putra jazubhAIe zrI navakAra sAdhanA pustaka (sacitra) adhika jahematathI pragaTa karela, je pU. sAdhu-bhagavaMto ane raune mATe prazaMsanIya banela. temanA suputra zrI vinubhAI laMDanamAM aneka pravRtti karI rahyA che te saune suvidita haze. temanA suputra zrI nagInabhAI vaDodarA rahe che ane tAjetaramAM temaNe "jananI' bukaleTa ane 'preraNA' pustikA pragaTa karela che. zrI nagInabhAInA putra zrI jItubhAInI putrI ku. monAe tAjetaramAM "strI bhRNa hatyA samAjano saLagato prazna ane teno ukela' saMbaMdhI nibaMdha lakhela ane pramANapatra meLavela. A rIte temanuM dhArmika kuTuMba dharmasAhityamAM AgavuM zakya tamAma kArya karI rahela che. eka jainetara zrI naMdalAlabhAI devaluka dhArmika sAhitya pIrasI zAsananI zobhA vadhArI rahyA che temane khUba khUba zubhecchA. sarvadA sau sukhI thAva tevI uttama bhAvanA sAthe. vaDodarA. vyApAraudyogamAM agresara : jANItA dAnavIra rAvabahAdura zrI jIvatalAla paratApazIbhAI jaina dharmapurIonAM AgevAna gaNAtA uttara gujarAtanA rAdhanapura zaheramAM parama dharmazraddhALu ane saMskArI pitAzrI paratApazIbhAI tathA mAtA jayakArabahenane tyAM zrI jIvAbhAIno janma vi.saM. 1943nA jeTha vadi ne divase thayo hato. bALapaNamAM ja mAtApitAnA uttama dhArmika, vyAvahArika saMskAro ane zraddhA saccAIno vAraso maLyo hato. prAthamika abhyAsa rAdhanapuramAM ja pUro karI mAtra Jain Education Intemational Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 334 svapna zilpAA soLa varSanI nAnI vayamAM ja kuTuMbanI Arthika javAbadArI tapa AyaMbila saMsthA, zeTha ANaMdajI kalyANajInI peDhInI upADavA muMbaI zaheramAM AvI nokarIthI jIvananI zarUAta kamiTImAM hAla paNa sakriya bhAga laI rahyA hatA. zrI karI. tyArabAda sonAcAMdI bajAramAM svataMtra dalAlIno dhaMdho siddhakSetra zrAvikAzrama saMsthA je I.sa. 1950mAM lagabhaga zarU karI uttarottara bhAgya devInI kRpAthI muMbaInA AgevAna mRta:prAya banI gaI hatI ane baMdha thavAnI taiyArImAM hatI te vAyadAbajAro temAM zerabajAra, rUbajAra, eraDAbajAra tathA saMsthAnuM sukAna sthAnika kAryakartA zrI manasukhalAla sonAcAMdI bajAranA mAnya dalAla banyA. zaheramAM jIvAbhAInA sahakArathI hAthamAM laI madrAsa, kalakattA, muMbaI sonAcAMdIno vAyadAno bajAra vyavasthita karI sthApavAmAM tathA amadAvAda vagere sthaLe pravAso karI athAga mahenata laI Avela dhI bombe buliyana eksaceMja li.nA phAunDara saMsthA mATe rUA. 11 lAkhanuM moTuM bhaMDoLa bheguM karyuM ane DAyarekTara tarIke buliyana eksaceMja vikasAvavAmAM ghaNo ja saMsthAmATe rUA. 115 lAkhanA kharce pAlitANAmAM navuM makAna mahattvano bhAga bhajavyo hato. te jamAnAmAM thatAM aneka UbhuM karyuM jemAM hAlamAM lagabhaga baso uparAMta bAlikAobelAkabADAmAM potAnI AgavI buddhi pratibhA ane vyApArI strIo lAbha laI rahela che ane vArSika kharca lagabhaga rUA. kunehathI UbhI thatI AMTIghUMTIo ane gUMco ukelI bajArane 25 lAkhano thAya che, je samAja udAratAthI pUro karI Ape saphaLa mArgadarzana ApavAmAM AgaLa paDato bhAga lIdho hato. che. temanAM sva. dharmapatnI zrImatI jAsudabahenanA smaraNArthe zerabajAranI garvaniMga borDanA lAgalagATa 17 varSa sudhI sthApela zrI jAsudabahena jaina pAThazALA sthApI hatI. DAyarekTara tarIke sevA bajAvela hatI. hindustAna bahAra rAdhanapuramAM gujarAtI skUlanuM makAna, hAiskUlanuM makAna, lIvarapula koTana eksaceMja ane nyUyorka koTana eksaceMjanA kAMtilAla pratApazI vANijya vibhAganuM makAna AyaMbila paNa membara banela. vAyadA bajAra uparAMta aneka bhavana vagere saMsthAomAM sArI nANAMkIya sahAya karI che. inDasTrIjhamAM DAyarekTara tarIke sevA bajAvela ane eka samaye samAjanA bIjA ghaNAM kAmomAM madada karI che ane karI rahyA lagabhaga kaMpanIonA DAyarekTara hatA. potAnA dhaMdhAkIya hatAM. dhArmika prasaMgo ghaNA nAnA moTA temanA jIvanamAM vyavasAyamAM temanA laghubaMdhu sva. bhAIzrI kAntilAlabhAIne UjavAyA che. temAM khAsa karI zrI siddhAcalajIno cha'rI joDela hatA. A sivAya aneka udyogo jevA ke raMgarasAyaNa, pALato saMgha, navvANuM yAtrA, be vakhata pAlitANAmAM cAturmAsa, beTarIjha, sonA-cAMdI, kApaDa, sAikala, enjiniyariMga, upadhAna tapa, temanA bhatrIjA IMdravadana tathA bhatrIjI behana poTarIjha, syugara ane peinTa inDasTrIjhamAM paNa teoe rasa maMjulAbahenanA dIkSA prasaMgo, temanA pitAzrInA smaraNArthe laI udyogo sthApela. uMmaranA kAraNe teo sakriya dhaMdhAmAMthI Ujavela ujamaNAno prasaMga tathA saM. 2005nI sAlamAM 13 nivRtta thayA che eTale phakta vAlacaMdanagara inDasTrIjha li.nA mAsa pAlitANA saLaMga rahI nava lAkha navakArano jApa karyo DAyarekTara tyArapachI bhatrIjA praphullabhAIe TekSaTAilsa hato. A badhA viziSTha prasaMgo hatA. inDasTrIjha zarU karI hatI. Aje umaragAmamAM bIjhanesanA rAdhanapuranA mahUma navAbasAheba sAthe ghaNA ja nikaTanAme vizALa TekSaTAIlsa phekTarI nAMkhI 100% amerikA gADha saMparkamAM AvavAthI aneka dhArmika tathA sAmAjika khAte eksaporTa kare che. jIvatalAlabhAIe jIvanamAM aneka upayogI kAryo thaI zakela. mahUma tathA hAlanA navAba lIlIsUkI joI ane Aje eka AgevAna vepArI tarIke sAhebanI paNa sArI evI lAgaNI saMpAdana karI hatI. temanA pratiSThA prApta karI che. kuTuMbamAM temanA sva. laghubaMdhu kAntibhAInA yuvAna putra tathA vepAra sAthe sAmAjika tathA dhArmika kAryomAM paNa khUba putrIe saMsAratyAga karI jaina dIkSA aMgIkAra karI eka rasa letA hoI aneka saMsthAnA TrasTI tarIke sevA arpI ane ujvala dRSTAMta pUruM pADela che. te pU. dIkSito paMnyAsa zrI kAma karela ane Aje paNa karI rahyA che. muMbaI zaheranA caMdrazekharavijayajI tathA pU. sAdhvIjI mahAnaMdAzrIjI nAme AgevAna jaina maMdira TrasTonA TrasTI tarIke varSo sudhI sevA kuTuMbanA saMskAra tathA dhArmika jIvananI suvAsa phelAvI rahyA ApyA bAda have nivRtta thayA che, chatAM zrI siddhakSetra che. tA. 31-12-1977nA roja 91 varSanI vaye zrAvikAzrama, mahesANA jaina saMskRta pAThazALA, muMbaI vardhamAna samAdhipUrvaka nidhana thayela. Jain Education Intemational Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo zrI je. ke. saMghavI dharmadaMDha, AcAravaMta, karmaTha temaja samAjonmukhI vicAravALA zrI je. ke. saMghavInuM pUruM nAma jugarAja kuMdanamalajI saMghavI che. rAjasthAnanA AhoranagaramAM 15 ogasTe 1951nA roja emano janma thayo. vartamAnamAM teozrI thANAnagare vyavasAyamAM rata che. temanA pUrvajo chellA ekaso varasathI rAjasthAnathI thANAmAM vyavasAya hetu AvyA hatA. vyavasAyI parivAramAM janma laI paNa teozrInI abhiruci zarUAtathI ja lekhana tathA vAMcana prati rahI che. ekavIsa varSanI uMmaramAM rASTrasaMta vartamAna AcAryazrI jayaMtasenasUrIzvarajI ma.sA.nA saMparkamAM AvyA bAda temaNe jIvanane sAmAjika kAryomAM lagAvI dIdhuM che. a.bhA. rAjendra navayuvaka pariSadanA kendriya mahAmaMtrI tema ja upAdhyakSapada para Aje kAryarata che. pariSadanI rajata jayaMti samArohanA avasare temanI sAmAjika ane dhArmika sevA bhAvanAone jotA anumodanA svarUpa temane pariSada ratna'nI upAdhithI alaMkRta karI gauravavaMta karavAmAM Avela. sane 1977mAM temane 'zAzvata dharma' mAsikanA saMpAdaka ghoSita karavAmAM AvyA ane tyArathI Aja sudhI teo 'zAzvata dharma'ne atyaMta vAcanIya, mananIya yogya temaja unnati karavAnA kAryamAM joDAyelA che. dhArmika pravRttimAM haMmezA temanI UMDI ruci rahI che. zrI guru rAjendra janalyANa TrasTa, zrIguru rAjendra phAunDezana TrasTa tathA zrI rAja rAjendra prakAzananA teozrI TrasTI paNa che. zrI koMkaNa zatruMjaya tIrthanA zrI RSabhadeva svAmI jaina dharma Tempala ane jJAti TrasTanA maMtrI svarUpe (91thI 93) temaja hAla TrasTIrUpe sevAo ApI rahyA che. teozrI atyaMta sudhArAvAdI vicAro dharAvatA AdarzavAdI vyakti che. zrI Ahora jaina sevA saMgha muMbaInA maMtrIpade chellA ghaNA varSathI teozrI kAryarata che. thANAmAM dhArmika pAThazALA saMcAlana arthe teozrI ghaNA varSa vizeSa rasa laI sahayoga pradAna karela. teozrI tathA temanA dharmapatnI vimalAdevIe 30 335 varSanI uMmaramAM ja zrI sametazikharajI tIrthe cothA brahmacaryavrata dhAraNa karI rAkhela che. potAnA jIvanane jainadharmanA siddhAMto mujaba anusaravA mATe temaNe hoTalanI vastuono tyAga, sinemA tyAga, suvarNanA AbhUSaNono yoga nahIM, dararoja pUjA-darzana Adi anekAneka niyamonuM pAlana karI rahyA che. teozrI kuzaLa lekhaka hovA uparAMta prakhara vaktA paNa che. temanI vyasta dinacaryAmAM vadhu samaya svAdhyAya temaja lekhanamAM ja vitAve che. kaMIka patra-patrikAomAM temanA lekho prakAzita thatAM rahe che. gurudeva rAjendrasUrIzvarajI ma.sA. temaja rASTrasaMta jainAcArya zrImad vijayajayaMtasenasUrIzvarajI ma.sA. pratye vizeSa AsthA ane samarpaNabhAva hovAthI temanA maMgaLa AzIrvAda ane mArgadarzanane ja teozrI potAnA jIvanamAM saphaLatAnuM kAraNa mAne che. cha'rIpAlita saMgha Ayojana, caitya paripATIo, jinamaMdira pratiSThA Adi jinazAsana prabhAvanAnA kAryo pAThazALA saMcAlana Adi dvArA bhaviSyanI peDhIomAM susaMskAronA bIjAropaNa temaja jIvadayA ane anukaMpAdAnanA kAryomAM temanA parivAra dvArA samaye-samaye lakSmIno sadupayoga thato rahe che, je abhinaMdanIya ane anumodanIya che. zrI siddhacakra maMDaLa-thANA dvArA Ayojita zrI sametazikharajI-pAvApurI saha kulumanAlInA yAtrAsaMghamAM saMghapati paNa banavAno lAbha paNa potAnA parivArane maLela. zAkAhAra pracAra temaja vyasanamukti abhiyAnamAM temane vizeSa ruci che. temanA pitAzrI dvArA apAyela susaMskArathI temaNe potAnuM jIvana suvAsita banAvyuM che. sane 1979thI teozrI khAdInA vastro pahere che. sAdu jIvana ane ucca vicAronA teozrI mAlika, saraLa svabhAvI zrI je. ke. saMghavI ucca AdarzonA rAjamArga para AgaLa vadhatA Atmonnati kare evI zubhabhAvanA. nAgezvara pArzvanAtha tIrthamAM yogadAna ApanAra zrI dIpacaMda jaina jhAlAvaDa rAjasthAnanA jillAnA nAgezvara unhelanA zrI pannAlAla jainanAM dharmapatnI zrImatI Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 336 indarabAI jainanI puNyakukSie vi.saM. 1989nI vasaMtapaMcamInA divase eka putraratnane janma Apyo. bhaviSyamAM nAma ane kAma UjaLuM karanAra A putrane nAma ApavAmAM AvyuM dIpacaMda. kahe che "putranA lakSaNa pAraNe parakhAI jAye che."--e nyAye bacapaNathI ja mAtAnA UjaLA ane ucca saMskAra ane dhArmikatAne dIpacaMde grahaNa karavAno AraMbha karI dIdho. hAiskUla sudhInuM zikSaNa prApta karyA bAda dIpacaMdabhAIe vyavasAyamAM jhaMpalAvyuM. anAjano vepAra temaja vastra ane khetIne vyavasAya tarIke apanAvyAM. lagnajIvana daramyAna emano mohanalAla ane dharmacaMda nAme be putro ane pArvatIbAI tathA durgAdevI nAme be putrIono saMsAra hato. jIvanamAM pratikramaNa vagere dhArmika vidhio niraMtara karatA rahyA che. aneka dhArmika ane sAmAjika pravRttiomAM teo paDelA che. emaNe karelAM dhArmika ane sAmAjika kAryo dvArA jina-zAsanamAM haMmezAM emanuM nAma guMjatuM rahyuM che. dhArmika kSetre joIe to jagaprasiddha nAgezvara pArzvanAtha tIrthanA akalpanIya vikAsa ane nirmANamAM emanuM ghaNuM yogadAna che. kSetranAM anya maMdiro tathA upAzrayabhavanonAM navanirmANa emane AbhArI che. aneka aitihAsika sthApatyonAM emanA jIrNoddhAra temaja vizALa dharmazALAonAM nirmANamAM emanuM mahattama yogadAna rahyuM che. zrI nAgezvarathI zatruMjaya mahAtIrthanA aitihAsika saMghanA saMghapati paNa teo rahI cUkyA che. kSetranA sAmAjika vikAsamAM yogadAna ApavAmAM paNa dIpacaMdabhAIe pAchuM vALIne joyuM nathI. vidyAlaya ane cikitsAlaya--bhavanonAM nirmANa, nAnA-moTA pulo, DAmaramArgo vagerenuM rAjakIya sarakAra dvArA nirmANa, potAnA vistAranI janatAne maphata sAravAranI suvidhA prApya banAvavI, vidyArthIone ziSyavRtti, pratibhAsaMpanna vidyArthIone ucca abhyAsa mATe Arthika sahAya, berojagArone kAma, nAgezvara ujjailamAM mArkeTa-nirmANa vagere emanAM ujjvaLa kAryonI bolatI tasvIro che. zrI dIpacaMdabhAI zrI nAgezvara pArzvanAtha tIrtha-peDhI ane zrI nAgezvara pArzvanAtha pablika ceriTI TrasTanA saciva pade svapna zilpAA sevA Ape che. mAnavasevA ja jenuM parama lakSya che evA zrImatI sItAbAI dIpacaMda jaina ceriTI TrasTanA paNa teo adhyakSa che. teo zrI jinakuzala guru, dAdAvADInA nyAsadhArI ane zrI mahAvIra vidyAlaya, AloTanA saMcAlakapade paNa sevA Ape che. zrI dIpacaMdabhAI jillA zikSaNa samiti, jhAlAvADanA saMyojaka che. ane bhA.re.kA.so., ratalAmanA sadasya paNa che. zrI siddhAcalapaTTamaMdira, nAgezvara vagere keTalAMya kSetromAM saMsthApakarUpe emaNe sakriya yogadAna ApyuM ce. samAja-sevAkSetre ullekhanIya bhUmikA bhajavavA badala rAjasthAna sarakAre 'bhAmAzA sanmAna'thI emane navAjyA che. samAjasevAnAM kAryo artha kRtajJatA darzAvavAnA laghuprayAsarUpe a.bhA. jaina zvetAmbara zrIsaMgha dvArA dIpajyoti' abhinaMdana graMtha arpaNa karI emane sammAnita karAyA che. dhArmika kSetramAM aneka saMgho dvArA prazastipatra arpaNa karI emanuM sammAna karAyuM che. jinazAsananI amUlya sevAo badala samagra jaina samAja taraphathI jainaratna' pada pradAna karI emanuM sammAna karAyuM che. AvAM judAM judAM aneka kSetronAM aneka sammAnanA adhikArI evA zrI dIpacaMdabhAI lesTara (laMDana)mAM Ayojita jaina konpharansamAM pratinidhi tarIke sAmela thaI videzayAtrA paNa karI cUkyA che. zrI dIpacaMdabhAIne lAkha lAkha abhinaMdana! sva. dharmavIra-dAtAzreSThIvarya (mahesANAvALA) zrI DAhyAbhAI ghelAbhAInI puNyaprabhA virale pArlA (vesTa) zrImad buddhisAgarasUri smAraka zrI ghelAbhAI karamacaMda jaina seneToriama TrasTanA sthApaka zeThazrI DAhyAbhAI hatA, teonA pitAzrInuM nAma ghelAbhAI hatuM ane dAdAnuM nAma karamacaMdabhAI hatuM. te banne nAma uparathI ghelAbhAI karamacaMda jaina seneToriama TrasTa' evuM nAma A sthAnanuM rAkhela hatuM. teoe 40 varSanI uMmara sudhI lakSmIne prApta karI, pachInA nivRttimaya jIvanamAM dharmane mukhya pAyo banAvyo hato. Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo. 337 tethI teoe potAnI svopArjita lakSmInI vyAvahArika ne paMcadhAtunAM che, calapratiSThita che ane te pratimAjI 1000 dhArmika rIte khUbaja suMdara vyavasthA goThavI hatI, jenA kAraNe eka hajAra varSa jUnAM che. A ja tenA mukhya prabhAvanuM aMga A sthaLa-muMbaImAM svataMtra comAsuM karavAnuM kSetra gaNAtuM thayuM. che. muMbaImAM padhAro tyAre A prabhujInAM darzane avazya jenA mIThAM phalo Aje anekAneka jIvo vizAla vaDalAnI padhArajA. jema Atmika vizrAMti pAmIne bhogavI rahyAM che. sAhasika, udyogapati ane saraLa svabhAvI teo atyAranA samayamAM jenI vizeSa jarUra che tevA navInacaMdra choTAlAla zeTha sAdharmikone jarAya bhUlyA nathI, temanA gharethI sAmAnya (sAvarakuMDalAvALA) sAdharmika ne garIba mAnava kayAreya paNa khAlI hAthe pAcho saurASTranI suvarNabhUmi para pharato na hato, tevA prakArano dAnano akhaMDa pravAha cAlu samaye samaye dharmazUrAM ane karmazUrAM rAkhatA hatA. nararatno nIpajyAM che. pUrva dizAmAM teoe vilepArale iSTamAM potAnA moTAbhAInA nAme zrI zatruMjaya mahAtIrtha tema ja pazcima amathAbhAI ghelAbhAI TrasTanI sthApanA karI hatI. tenI dizAmAM zrI giranArajI mahAtIrthanI Avaka dInaduHkhIonI davA mATe ne madhyamavarganA garIbo mATe madhyamAM nAvalI nadInA kinAre tathA jJAna abhyAsa mATe vAparatA hatA ane Aje paNa te vaselA sAvarakuMDalA zaheranI zobhA rakamano vyaya thAya che ane bIjA kSetromAM paNa temanuM dAna nirALI che.. sadAya cAlu ja rahetuM hatuM. jhaghaDiyA tIrthamAM dharmazALA baMdhAvI A zahere samAjane aneka narabaMkAo ApI che. evA hatI, mahuDI pAnasara vagere tIrthonI dharmazALAmAM rUmo baMdhAvI anekavidha parivAromAM zeThazrI maNilAla becaradAsano parivAra hatI. AgavI haroLanuM sthAna dipAvI rahyo che. A parivAranA vaDa tIrthabhUmi pAlitANAmAM navvANuM yAtrA karI comAsuM paNa samA vizALa vRkSanI zatala chAyAmAM trIjI peDhIe birAjatA zrI karyuM hatuM ane jIvananI saMpUrNa zuddhi mATe bhava AlocanA paNa navInabhAIne AjanA samAraMbhamAM atithivizeSa tarIke pAmIne lIdhela, teo zrImad buddhisAgarasUrijInA parama bhakta hatA. ApaNe kRtakRtArthatA anubhavIe chIe. ghaMTAkarNa devanA upAsaka hatA te jaina dharmanA ArAdhaka hatA. | muMbaImAM mULajI jeThA mArkeTamAM vaDilopArjita peDhI me. temane ghaMTAkarNa devamAM ananya ne akhaMDa zraddhA hatI. sI. choTAlAla enDa kaMpanInuM baMdhuo zrI hasamukhabhAI, zrI teone svapnamAM ghaMTAkarNa deve matyano saMketa Apela cimanabhAI, zrI prakAzabhAI, zrI aruNabhAInA sAtha sahakAramAM hato. AvA vinamra-dayALu ne dharmiSTha AtmA zeThazrI kuzaLatApUrvaka saMcAlana ane saMvardhana karI rahelA zrI DAhyAbhAI 86 varSanI uMmare dharmanuM smaraNa karatAM karatAM navInabhAIe TekSaTAilsanA kSetre haraNaphALa bharela che. samAdhipUrvaka svargastha thayA hatA. bahoLI dhaMdhAkIya pravRttio ane vyAvahArika teoe sthApelA TrasTanA upAzrayamAM prativarSe pU. sAdhu javAbadArIonA kAraNe meTrika sudhI vidyAbhyAsa karIne teozrI sAdhvI bhagavaMtonuM comAsuM thAya che. AyaMbila khAtuM ne pitAzrInI dhIkhatI peDhImAM joDAI ga" ane potAnI AgavI ukALelA pANInA sagavaDa caturvidha saMgha mATe sadAya khullI rahe koThAsUjhathI samayanI nADa pArakhIne peDhIne prathama haroLamAM lAvI mUkela che. janmajanmAMtaranA UMDAM saMskAro tathA kuTuMbanI AgavI A sthalamAM ja sthapAyela "zrImad buddhisAgarasUribeMDa' praNAlInA subhaga saMyojanathI teozrI dharmopArjanane samabhAvadharmanAM gItothI jaina dharmano jayajayakAra kare che. pUrvaka agatyatA ApatA rahyA che. mAtra prApta evI sukRta lakSmInuM ane gharaderAsaranI gaNatarImAM gaNAtAM A jainamaMdiramAM anudAna ApIne ja nahIM paraMtu aneka sthAnoe pratyakSapaNe rasaje mULanAyaka prabhu zrI zaMkhezvara pArzvanAtha che te pratimAjI rUci dAkhavIne potAno siMhaphALo noMdhAvatA rahyA che. Jain Education Intemational Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 338 svabhAve saraLa, namra ane mitabhASI tema ja aMtarathI pUrNapaNe yauvananA thanaganATathI raMgAyelA zrI navInabhAI dhArmikakSetre zrI sAvarakuMDalA gauzALAmAM pramukha, zrI dharmadAsa zAMtidAsanI peDhImAM pramukha tathA zrI lallubhAI phAunDezanamAM TrasTIsthAnethI sevAo ApI rahela che. tavizeSa zrI ghoghArI vIsA zrImALI jaina jJAti-muMbaInI bhUtapUrva kamiTImAM sabhAsada tarIke potAnI bahumUlya sevAo ApI cUkyAM che. vartamAne teo zrI vilepArle ghoghArI samAja tema ja zrI jaina saMghamAM potAnI bhakti ane zaktino pravAha vahevaDAvI rahyA che. dareka saphaLa puruSanI pAchaLa eka nArIratna chupAyeluM hoya che. zrI navInabhAInAM ardhAMginI zrI nIlAbahena preraNA, puSTibaLa tema ja hUMpha ApIne sAcA arthamAM nArI dharma dIpAvyo che. A daMpatInAM saMtAno paNa dharmanA saMskArothI UMDAM rase raMgAyelAM che. zrI ane sarasvatIno Avo virala saMgama samAjamAM javalle ja jovA maLe che. puNyAnubaMdhI puNyathI prApta lakSmIno moha tyajIne tenuM dharmakSetre tema ja sAmAjikakSetre sonAnI kodALIe vAvetara thavuM e koI viralavibhUtinA jIvanamAM ja saMbhavI zake che. sAvarakuMDalAnuM zeTha kuTuMba AvA umadA kAryomAM sahabhAgI banI puNyanuM pAtheya bAMdhI rahyuM che. zeTha parivAra dharmanA siMcana dvArA zAzvata sukhano adhikArI bane, sAthe samAjopayogI kAryo dvArA samAjanAM aMgomAM samRddhi prasarAvato rahe tevI apekSA asthAne nahIM gaNAya. nirmaLAbahena ratilAla paramANaMdadAsa zeTha janmotsava : saM. 1986, zrAvaNa suda 2, ravivAra tA. 31-8-1930, svargavAsa : saM. 2063, bhAdaravA suda 12, somavAra tA. 24-9-2007. khUba ja vyavahArakuzaLa, nAma pramANe nirmaLa jIvana jIvI janAra nirmaLAbahena, jeo AjathI aThThAvIsa varSa pUrve 1980mAM patino sAtha gumAvyA bAda samagra zeTha parivAranA zreSTha guru, javAbadAra pitA ane premALa mAtA ema trividha ' svapna zilpIo javAbadArI nibhAvI A kaparA samayamAM saMpUrNa sUjhabUjha ane aDagatA pUrvaka jiMdagI vyatita karatAM karatAM parivAranA tamAmane ucca abhyAsa, sarvazreSTha vyAvahArikatA sAthe kauTuMbika ekatAnA saMskAro ane thoDAmAMthI paNa thoDuM bIjAne arpaNa karavA dvArA bhUkhyAne anna, zikSaNArthI bALako mATe vidyAdAna ane sAdharmika mATe guptadAna e tenA aMtima zvAsa sudhIno jIvanamaMtra rahyo hato. nAnI uMmaramAMthI zarU thayela potAnI tapazcaryAnI zrRMkhalA potAnA putro, putravadhUo, dIkarIo ane pautro-pautrIonI traNa traNa mAsakSamaNa, varSItapa, upadhAnatapa 16, upavAsa ane aTAI tapanI tapazcaryA vaDe vistarI hatI. dezabharanA samagra jaina tIrthonI vAraMvAra yAtrAo sAthe sametazikhara mahAtIrthanI cha-cha vAra yAtrA tema ja paMtanagara, ghATakoparanA nUtana jinAlayamAM zrI zItalanAtha bhagavAnanI pratiSThA ane nAyaDu kolonI, ghATakopara khAte pArzvanAtha bhagavAnanI pratiSThAno amUlya lahAvo lIdho hato. atithi devo bhavaHnuM sUtra jIvanamAM caritArtha karanAra nirmaLAbahene sAdhu-sAdhvI vaiyAvaccanI pravRtti aviratapaNe cAlu rAkhI hatI ane AnAthI prabhAvita thaIne 5.pU. azokacaMdra sUrIzvarajI, pa.pU. caMdrodaya sUrIzvarajI, pa.pU. somacaMdrasUrIzvarajI, zrI dAna sUrIzvarajI tema ja pU. sAdhvIjI kaivalyaratnAzrIjI Adi ane sAdhu-sAdhvIgaNane teonA nivAsasthAne sthiratAno amUlya lAbha Apela. potAnA vizALa parivAra sAthe anya sagAMvahAlAM, ADozI-pADozI vagere darekanA sArA-narasA prasaMge rAtadivasa joyA vagara anyanA sahArA mATe acUka taiyAra rahetAM. teonI hAjarI mAtrathI sAmenI vyaktinI ciMtAo dUra thaI jatI. jIvananA zarUAtanA tabakkAthI ja duHkha mAtra du:khano ja anubhava karI cUkelAM nirmaLAbahene nAnApaNamAM ja pitA gumAvyA. mosALe moTA thayAM. zarUAtanA divaso khUba ja kaThaNAIvALA kADhyA, paraMtu potAnAM cha putro-be putrIone ucca abhyAsa sAthe su-saMskAro ApIne ucheryAM, kaparA samayane hasatAramatAM ekalavIranI jema potAnI koThAsUjha vaDe makkama manobaLathI samatA, samajaNa ane satsaMga vaDe pharI sArA samayamAM pheravI nAkhyA ane 36-36 jaNAnA parivArane akabaMdha rAkhavA, kharatA jatA saMyukta kuTuMbanA kAMgarAo ane kharaDAtA jatA kauTuMbika saMbaMdhonA tANAvANAno saravALo Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo vizvAsamAM kema palaTAvavo te nirmaLAbahenanA jIvanakavanamAMthI zIkhavA jevo bodha che. saphaLa udyogapati zrIyuta pratApabhAI bhogIlAla zAha jaina samAjanA gauravarUpa yuvAna AgevAna, keLavaNIpremI zrI pratApabhAI bhogIlAlano janma tA. 25-101916nA zreSThIvarya zrI bhogIlAla laheracaMdane tyAM thayo hato. jagatamAM bahu ja thoDI vyaktio jJAna, saMskAra ane saMpattino suMdara suyoga jALavI zake che. zrI pratApabhAI AvI ja thoDI vyaktiomAMnA eka che. zrI pratApabhAI eka moTA zrImaMta kuTuMbamAM janmyA tathA UcharyA che, chatAM emanA pitAzrInI jema teoe paNa sukhazAliyApaNuM ke eza-ArAmanI vRttithI dUra rahIne jIvanane pragatizIla ane kartavyaparAyaNa banAvyuM che. zaikSaNika dRSTie mUlavatAM teozrI muMbaI yunivarsiTInI arthazAstra sAthenI ema.e.nI DigrI dharAve che. sane 1938mAM abhyAsa pUro karyA pachI teoe potAnI vyavasAyI kArakirdInI zarUAta emanA pitAzrI jemAM adhyakSa hatA, te bATalIboya enDa kA.thI karI. yuvA vaya sAthe aMtara paNa yuvA hoI kAMIka kAma karI batAvavAnI satata tamannA temanAmAM UbharAtI. AvA taravarATa sAthe AMtarasUjha ane AvaDatanA baLe emaNe A kaMpanInA kAryakSetrano vistAra karIne TUMka vakhatamAM ja noMdhapAtra evo vikAsa karyo. sutarAu kApaDa-udyogamAM eka sArA jANakAra gaNAtA hovAthI aneka mobhAdAra sthAnoe rahIne emaNe potAnI sevAo ApI che. zrIrAma milsanA menejiMga DAyarekTara tarIke rahI te milanA vikAsamAM mahattvano phALo Apyo che. teoe muMbaInA milaonarsa esosiezananI kamiTInA sabhya tarIke tathA lebara saba-miTI (majUra peTA samiti)nA adhyakSa tarIke varSo sudhI kAmagIrI bajAvI che. mila onarsa esosiezana tathA inDiyana maracanTsa cembara jevI vikhyAta saMsthAnA pramukha banavAnuM gaurava paNa meLavyuM che. bombe cembara opha komarsa enDa inDasTrIjhanI kamiTImAM temaja inDiyana koTana milsa pheDarezana ane pheDarezana opha inDiyana cembarsanuM sabhyapada zobhAvI rahyA che. Aje teo moTara udyoga, enjiniyariMga udyoga, plAsTika, raMga ane rasAyaNa ene udyoganI vImA udyoganI nAmAMkita kaMpanIonA DirekTarapade rahI e 339 kaMpanIone mArgadarzana ApI rahyA che. A agAu benkiMga ane vahANavaTA udyoganI kaMpanIomAM DirekTarapade paNa rahI cUkyA che. muMbaI porTa TrasTanA daza varSa sudhI TrasTI, muMbaI TeksaTAila risarca esosiezananA cha varSa sudhI pramukha hAlamAM dilhImAM zrI AtmavallabhasmAraka zikSaNanidhi yAne vallabhasmArakanA pramukha ane tyAM cAlatA bhogIlAla laheracaMda insTiTyUTa opha inDolojInA sthApaka, varlDa jaina kAMta pheDarezananA TrasTa borDanA pramukha ema ghaNI jagyAe temanuM yogadAna noMdhAyuM che. sarakAre temanI sevAonA bahumAnArthe jasTisa opha pIsa'nI mAnada padavI ApI hatI. teozrI koTana eksaporTa enDa imporTa kaMpanImAM paNa sAela hatA. A kaMpanI kenyA, yu.esa.e. ane sudAnamAMthI koTananI vipula pramANamAM AyAta ane jApAna jevA yuropiyana dezomAM nikAsa karatI hatI. beMkoA rASTrIyakaraNa pahelA pote ATheka varSa sudhI beMka oNpha inDiyA li.nA DAyarekTara hatA ane pATaNanI uttara gujarAta ejyukezana sosAyaTInA pramukha hatA. A zaikSaNika saMkulamAM ArTsa, sAyansa, komarsa, laoN, zikSaNa, prazikSaNa, bAyomeDikala sAyansa, menejamenTa vagere hemacaMdrAcArya uttara gujarAta yuni. pATaNa sAthe saMlagna kolejo ane temanA patnInA nAme aMgrejI mAdhyamanI bhagavatI inTaranezanala skUla cAle che. pote varlDa jaina konpheDarezananA nivRtta ceramena ane varlDa konpharansa oNpha rIlIjIyansa phora pIsa vizva zAMti ane susaMvAditA AMtararASTrIya TrasTI che. tAjetaramAM ola inDiyA kAunsila oNpha rIlIjIyasa phora pIsa(AKRP)nuM dilhImAM TrasTa tarIke udghATana karyuM je WCRPnI sAthe nikaTatAthI kAma karaze, ane te bhArata ane anya dezomAM zAMti ane saMvAditA mATe kama karatI prathama saMsthA haze. vaibhavI ane vyavasAyI jIvanamAM rahetA hovA chatAM zrI pratApabhAI prabhubhakti, yathAzakti tapa ane samAja tathA dharmanI unnatinAM kAryomAM sAro evo rasa laI rahyA che. eTaluM ja nahIM paNa dravya, kSetra, kALa ane bhAvano pUrepUro vicAra karIne dhArmika, sAmAjika ane keLavaNIkSetre dAnanA pravAhane atyAranI jarUriyAta pramANe udAratAthI vALe che. aMdherImAM laheracaMda uttamacaMda ArTsa koleja teonI cAle che. AvA eka saphaLa udyogapati, bAhoza vahIvaTakartA ane dRSTimAM samayAnurUpa pheraphAra karavAnA himAyatI zrI Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 340 pratApabhAInuM valaNa dhArmika tema ja samAja-utkarSanAM kAryo taraphanuM vadhu ne vadhu thAya e khUba AvakAradAyaka bAbata gaNAya. teozrInA kuTuMbamAM nirabhimAnatAnI, sukRtyanI je paraMparA cAlI rahI che te uttarottara vikasatI rahe ane samAjane teozrInI zaktino vadhu ne vadhu lAbha maLe evI zubha bhAvanA rAkhIe chIe. zrI popaTalAla tArAcaMda mepANI (jUnA DIsAvALA) zrI popaTabhAIno janma jUnA DIsA pAse dAmA gAme saM. 1970nA jeTha suda 11, guruvAra, tA. 4-6-1914nA zubha dine thayo hato. saM. 1971mAM emanA pitAzrIe popaTalAla laheracaMdanA nAmathI bhAgIdArImAM zarAphI peDhI zarU karI. pachI bIjI peDhI saM. 1973mAM emanA pitAzrIe svataMtra zarAphI peDhI popaTalAla tArAcaMdanA nAmathI zarU karI. dhaMdhAno 30 varasanI uMmare ghaNo ja vikAsa karela hato. saM. 1975mAM emanA pitAzrI svargavAsI thayA tyAre popaTalAlabhAInI uMmara pAMca varasanI hatI. 12 varasanI uMmare DIsAthI muMbaI AvI thoDo samaya kApaDanA bijhanesamAM sarvisa karI. TUMka samayamAM kApaDano holasela vepAra zarU karela hato. Aje bijhanesa temanA suputro saMbhALe che teozrI sattara varSathI zrI agAsI tIrthamAM menejiMga TrasTI tarIke sevA ApI che. baMne nUtana dharmazALAonuM bAMdhakAma temanI dekharekha nIce pUruM thaI gayela che. zrI siddhakSetre zrAvikAzrama, pAlitANAnA maMtrI hatA. zrI mahAvIra jaina vidyAlaya, muMbaInI vyavasthApaka kamiTInA sabhya hatA. chellAM pacIsa varSathI have teo saMpUrNa dharmamaya jIvana gujAratA hatA. muMbaInI lakSmIdAsa mArkeTamAM mesarsa ke. caMdrakAnta enDa kuMA.nA nAmathI chellAM bAvana varSathI kApaDano vepAra karatA karatA zrI popaTalAlabhAI chellAM pacIsa varSathI niyamita sAmAyika, navakAramaMtrano jApa, prabhupUjana Adi dharmakriyAmAM tatpara rahetA hatA. zrI bhIlaDiyAjI tIrthanA TrasTI tarIke vIsa varSathI vadhAre sArI sevA ApI che. nUtana pArzvanAtha bhagavAnanuM maMdira temanI saMpUrNa dekharekha nIce taiyAra thayela che. pAlitANAnI mahArASTrabhavana dharmazALAnA upapramukha tarIke dasa varSa sudhI sevA ApI che. sane 1983mAM emaNe ghaNA dezonI musApharI karI hatI. muMbaIthI laMDana, bosTana, nyUyorka, AphrikA, zikAgo, Tokiyo, hoMgakoMga, beMgakoka, siMgApora, maleziyA, inDoneziyAmAM Jain Education Intemational svapna zilpIo jAkArtA, bAlI vagere gayA hatA. emanAM dharmapatnI sAthe 20 varSa pahelAM yuropano jhurIcapravAsa karela tema ja dasa varSa pahelAM amerikAno pravAsa karela hato. paradezanA pravAsamAM paNa zrI popaTalAlabhAI nityaniyama barAbara pALatA hatA. dhArmika yAtrAmAM temaNe zikharajI vagere tIrthonI yAtrA karI che. siddhakSetramAM potAnAM dharmapatnI sAthe comAsuM karI navvANuM yAtrAno paNa lAbha lIdho hato ane sAthe sAthe pAlitANA mahArASTra-bhavanamAM jUnA DIsA upAzraya saMgha taraphathI parama pUjya saMghasthavIra AcAryadeva zrImad vijayabhadrasUri mahArAja ane zrImad vijaya OMkArasUrIzvarajI mahArAja Adi munivaryo ane pUjya manakazrIjI sAdhvIjI mahArAja Adi sAdhu-saMtone comAsuM karavAnI vinaMtI karI te mujaba lAbha lIdho hato. dareka dhArmika kAryomAM zrI popaTalAlabhAIe AgevAnI laI khUba ja rasa lIdho hato. mahArASTra-bhavana pAlitANAmAM nUtana bhojanagRha baMdhAvI Apela che tema ja jUnA DIsAthI be mAile Avela vaDAvaLa gAme dharmazALA baMdhAvI Apela hatI. zrI popaTalAlabhAIne dhArmika saMskArI pustakonAM vAcana-mananamAM khUba ja rasa che. saM. 2037mAM emanAM dharmapatnI caMcaLabahenane 500 AyaMbilanuM pAraNuM karAvela tyAre pUjya AcAryadeva vijayabhuvanabhAnusUrIzvarajInI nizrAmAM muMbaImAM siddhacakra pUjana bhaNAvela hatuM. nUtana jaina upAzrayamAM jUnA DIsAmAM emanAM mAtuzrI dhApubAI tathA kAkI samubAInA nAmathI derANI-jeThANI ArAdhanA hola baMdhAvI Apela che. tema ja zrImad vijayakArasUrIzvarajI mahArAja Adi munivaro ane manakazrIjI Adi 70 sAdhvIjI mahArAjone comAsuM karavA vinaMtI karI hatI ane dareka dhArmika kAryamAM AgevAnI laI bhAga lIdho hato. tema ja vaMdana karavA AvanAra sAdharmika bhAIo ane baheno mATe bhakti karavAno lAbha lIdho hato. amerikAmAM emanA pautra cetananAM lagna hovAthI tyAM paNa hAjarI ApavA gayA hatAM. emanA gharanAM 12 membaro amerikA gayAM hatA. agAsItIrthamAM vizALa bhojanagRha hola ane tenA upara dharmazALA, seneToriyama temanI dekharekha nIce banI hatI. zrI popaTalAlabhAIne cha putro ane eka putrI che. temanAM nAma kIrtilAla, sevaMtIlAla, bAbulAla, vasaMtalAla, bhUpendrabhAI ane caMdrakAnta tathA ramIlAbahena che. sevaMtIbhAI enjiniyara che. bhUpendrabhAI ema.DI. che. caMdrakAntabhAI ema.esa., ema.TI.sI. sAyansa che. pautra cetane bI.esa.sI. kompyUTara mAsTara pUruM karela che. hAlamAM Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo. 341 bhUpendrabhAI, candrakAntabhAI pautra cetana pautra zaileSa, jayeza, kahe che ke AvAM sahacAriNI puNyazALIne ja maLe che. sumIta amerikAmAM paMcAgamAM rahe che. jUnA DIsAmAM saM. Ama AvA kuTuMbane samAja mATe kaMIka karI chUTavAnI 2042mAM kIrtilAle paryuSaNa parvamAM aThThAI karelI tema ja bhAvanAvALAne natamastaka namavAnuM mana thAya che. tana-mana ane bIjA 50 tapasvIo nimitte saM. 2043mAM kArataka mAsamAM dhanathI vikAsa pAmI samAjane upayogI thavAnI saunI bhAvanA occhava thayela, temAM popaTalAlabhAI taraphathI kArataka suda eka udAharaNa pUruM pADe che. 13nA zAMtisnAtra mahApUjA tathA navakArasInuM jamaNa thayela hatuM. bhIlaDiyAjI tIrthamAM ATha rUmanI dharmazALAno eka bloka teonuM kuTuMba dharmanA mArge zrI vijayavallabhasUrIzvarajI popaTalAlabhAI tathA temanAM dharmapatnI caMcaLabahenanAM nAmathI ma.sA.nA samudAyanA sau AcArya bhagavaMto, muni bhagavaMto tathA baMdhAvI Apela che. hAlamAM teo temanA vizALa phemilI sAthe sAdhvIjI bhagavaMtonA mArgadarzanathI AgaLa vadhyuM che. dharmanA muMbaI vAlakezvaramAM samrATa azoka sosAyaTI, caMdanabAlA saMskAra prabaLa banAvavAmAM sAdhvIzrI pa.pU. jyotiprabhAzrIjI sosAyaTI, prakAza bilDiMga sosAyaTImAM rahe che. sUratamAM ma.sA. (bahena ma.sA.)no khUba mahattvano phALo che. teo kaccha gopIpurAmAM caMcaLabahenanA nAmathI sAdhvIjI mahArAjano moTo nakhatrANAmAM cAturmAsa (2062). samagra kuTuMba temano bola upAzraya banAvI Apela che. navA DIsAmAM jaina borDiMgamAM jhIle che ne kacchamAM nakhatrANA pAse eka mahAnatIrtha zrI pArzvapopaTalAlabhAInA parivAranA nAmathI 26 bloko sAdhAraNa vallabha-indradhAma temanI preraNAthI UbhuM thayuM che, jenI pratiSThA mANaso mATe baMdhAvI Apela che. vilorI (nAsikamAM) paNa AcArya nityAnaMdasUrIzvarajI ma.sA.nA haste saM. 2063mAM badhA bhAIoe sAro lAbha lIdhela che. thaI. A tIrthamAM manubhAIno anokho tana, mana, dhanathI phALo zrImatI padmAvatIbahena manubhAI jhaverI AdyasthApaka tathA praNetA uMmara 64 varSa abhyAsa cAra gujarAtI. gRhakAryamAM nipuNa che. temano janma gujarAtanA tA. paramAgama (u.gu.)nI sva. zrI bharatabhAI mohanalAla koThArI pAse degoja gAmamAM thayo che. teo svabhAve premALa, cUDA (kaMkaNapura)nA vatanI lAgaNIzIla ne mAyALu hovAthI gharamAM saunAM mAnItAM che. evA amadAvAda sAbaramatI khAte temanAmAM vaiyAvacca guNa khUba vaNAI gayelo che. sAdhu-saMtonI rahetA, vyavasAye evokeTa sva. sevA tathA vaDIlonI sevA emano mahAna guNa che. pati tathA mohanalAla jecaMdabhAI koThArI kuTuMbanAM sau sabhyone premathI sahakAra Ape che. teo dhArmika jIvadayA ane karuNAnA prakhara kAryomAM tapa-japa-dhyAna tathA dAnamAM AgaLa che. pAlitANAmAM himAyatI hatA. sva. mohanalAla cAturmAsa, hastagirimAM upadhAnatapa tathA aneka nAnAM moTAM tapa koThArIe vAMdarAonI jIvanarakSA karyA che. teo premALa patnI, lAgaNIzIla mAtA tathA mahAna mATe laData calAvelI tathA putravadhU tarIke mAna pAmyAM che ne lokonA dilamAM sthAna meLavyuM 1947mAM gaurakSA mATe upavAsa AMdolana kareluM ane jelavAsa bhogavelo. AvA jaina zreSThIvarya temaNe nikhAlasa ne saraLa svabhAvathI kuTuMbane khUba zrI mohanabhAI koThArInAM dharmapatnI tapa, tyAga ane saMskAranI AgaLa vadhAryuM che. temanA be dIkarA prazAMtabhAI (sI.e.), vAtsalyamUrti samAM guNiyala nArI guNavaMtI bahenanI kUkhe tA. vinItabhAI bI.koma., putravadhU siddhibahena (graha sAyansa) 1-2-1935nA roja lIbaDI mukAme zrI bharatabhAI koThArIno jigizAbahena (bI.koma.) tathA dIkarI kSamAbahena (bI.koma.) janma thayo hato. thayelAM che ne sukhI gharasaMsAra calAve che. zrI manubhAInA pitAjInAM pagale-pagale ela.ela.bI. nI parIkSA abhyAsa tathA sAmAjika kAryomAM khUba sahakAra ApI temanA pasAra karI teo eDvokeTa thayA. inkamaTekasanI vakIlAta zarU vikAsa mATe anokho phALo Apela che ne uttama kAmagIrI karI. sane 1978mAM teo sAbaramatI lAyansa kalabamAM pramukha bajAvI manubhAInA dareka kAryamAM sadbhAgI thayAM che. manubhAI tarIke pasaMdagI pAmyA. sane 1972mAM teonI nimaNUka zrI Jain Education Intemational ducation Intermational Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 342 jhAlAvADa mUrtipUjaka jainasevA samAjanA upapramukha tarIke thaI ane teo satata ATha varSa sudhI A pada saMbhALatA rahyA. sane 1985mAM zrI bharatabhAI Teksa eDavokeTa bAra esosiezananA gujarAta rAjyanA pramukha varAyA, jyAre sane 1986mAM zrI jhAlAvADa mUrtipUjaka jaina sevAsamAjanA pramukha tarIke be varSa mATe zrI bharatabhAIne javAbadArI soMpavAmAM AvI, je khUba sArI rIte pAra pADI. sane 1988mAM temanI inkamaTeksa bAra esosiezananA pramukha tarIke pasaMdagI karavAmAM AvI. pitAzrInA vyavasAya sAthe vArasAmAM maLelA jaina dharmanA saMskAra ane jIvadayAnI pravRttinA bhAgarUpe pitAzrIe sane 1951mAM mAdare vatana cUDA gAme sarakArazrI mAraphate zarU karAvela pazu davAkhAnAnuM paNa dhyAna rAkhatA hatA. Ama aneka saMsthAomAM temaNe potAnI sevA ane mArgadarzana pUrAM pADI je te saMsthAnI pragatimAM tana-mana-dhanathI sAtha ane sahakAra Apela che. sane 1991mAM temanI tabiyata bagaDI. DaoNkTarazrInA kahevA pramANe lakavAnI asara hoI saMpUrNapaNe ArAma karavAnI salAha ApavAmAM AvI. satata pravRttimAM racyA-pacyA rahetA mAnavane samaya kaI rIte pasAra karavo te savAla Ubho thayo, paNa dharmanA raMge raMgAyelA evA bharatabhAIne tithalavALA baMdhu tripuTInA parama pUjya jinacaMdra mahArAja sAhebanI dhArmika keseTa 'zAMtasudhArasa' zravaNa karavAno suyoga prApta thayo, jemAM cha bAhya tapa ane 7 atyaMtara tapanI vAta sAMbhaLI bharatabhAInA manamAM eka yojanA AkAra levA lAgI. zrI ramaNikabhAI kapAsI ane zrI dinezabhAI vorA vagere mitro sAthe carcA karI sAdhu bhagavaMtonI vaiyAvaccanI yojanA taiyAra karavAmAM AvI. tabiyatamAM sudhAro thatAM mitro sAthe sAbaramatI vistAranA upAzrayomAM rUbarU pharIne sAdhu ane sAdhvIjI mahArAja sAheba ne je vastuono khapa hoya te vahorAvavAnI zarUAta karI. Ama eka satkAryanuM bIja ropAyuM, paNa vicAra Avyo ke, hAlanA saMjogomAM sAdhu-sAdhvIjI mahArAja sAhebane auSadha-davAnI takalIpha paDe che tenA mATe kaMIka zarUAta karavI. A manomaMthana cAlatuM hatuM. evAmAM parama pUjya hitaruci mahArAja sAheba sAthe A bAbatamAM vistRta vAtacIta thaI ane teonI preraNA tathA Adeza pramANe nirdoSa Ayurvedika auSadha upayogamAM levAmAM AvyAM. A kAmagIrI Jain Education Intemational svapna zilpIo calAvatAM calAvatAM vicAra Avyo ke, vihAramAM davA-auSadhinI jarUriyAta paDe to? ApaNane kyAM jANa kare? AthI tA. 234-1993ne akhAtrIjanA zubha avasare amadAvAda khAte zrI navakAra sAravAra kendranI vidhivata sthApanA karavAmAM AvI. AgaLanI pravRttio vistaratI cAlI. AgaLa lakhyuM che tema je satkAryanuM bIja ropAyeluM te Aje virATa vaTavRkSa banI vaiyAvaccanI tathA tene AnusaMgika pravRttio ghaTATopa kare che. sva. zrI bharatabhAI dvArA zarU karAyela A zubha kAryamAM temanAM patnI a.au. sarojabahena tathA temanA suputro ci. saMjayabhAI, alpezabhAI, jayadIpabhAI tathA putravadhU dinAbahena, nItAbahena, prItibahena, sejalabahena paNa sahakAra ApI rahyAM che. atyAre temanA putra saMjayabhAI menejiMga TrasTI ane putravadhU dinAbahena dIpakabhAI koThArI TrasTI tarIke sevA ApI rahyAM che. mAlagAMva (rAja.)nA dAnavIrasaMghapati zrI bheramalajI hukamacaMdajI bAphanA prAraMbhika jIvana : ghaNAM varSo pUrva A parivAramAMthI saMgha nIkaLyo hato, mATe A parivAra saMghavI parivAra tarIke oLakhAya che. jIvanamAM paristhiti kadI eka sarakhI nathI. saMghavI bheramalajInI paristhiti sAmAnya hatI, chatAM udAratA ane hRdayanI saraLatA AkAzane AMbI jAya tevI hatI. gAmamAM evI prasiddhi ke koIne paNa be-pAMca paisAnI AvazyakatA hoya toya bheramalabhAI pAse pahoMcI jAya. uchInA lAvIne paNa bIjAne paisA ApI detA. eka ja vAta "koInuM duHkha mArAthI jovAya nahIM." Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo zrI tArAcaMdajI saMghavI eka divasa samAcAra sAMbhaLyA ke cha'rIpAlaka saMgha bAjunA gAmamAMthI pasAra thaze. bheramalajI pahoMcI gayA. game te saMjoge saMghanAM padArpaNa amArA nAnakaDA gAmamAM thavAM joIe. kAryakartAo ekanA be na thayA. saMghapatinA paga pakaDyA. pU. gurudevanAM caraNa pakaDI raDIne karagaryA. chevaTe saMgha Avyo. bheramalajI to harSavibhora thaI gayA. yathAzakti saMghanI bhakti karI ane e divase potAnA moTA dIkarA tArAcaMdabhAIne kahyuM "dIkarA! jIvanamAM puNyodaye zakti maLe, to vadhu ne vadhu sAdharmika bhakti karaje." puNye sAtha Apyo. lakSmIe jANe A puNyazALIne tyAM vAsa karyo. pU.A. zrI jinaprabhasUrIzvarajI ma.sA. (te vakhate munizrI)nI zubha nizrAmAM potAnA gAmamAM ja upadhAna tapa karAvyAM. mahotsava daramyAna prabhAvanA ApavA pote ja UbhA rahe. badAma, akharoTa bharI bharIne Ape, lenArane rUmAla pAtharavo paDe e rIte udAratAthI ApatA. emanA jIvanamAM thayela aneka sukRto ane sAmAjika kAryo : ginesa bUka opha jainIjhamamAM aMkita thayela 3200 ArAdhakonA jIrAvalA tIrthamAM viziSTa Ayojana 1800 aThThama thayelAM. pa.pU. A. zrI guNaratnasUrijI ma.sA.nI zubha nizrAmAM A adbhuta aitihAsika Ayojana thayela. zrI 343 mAlagAmathI zatruMjaya mahAtIrthano 2700 yAtrikono cha'rI- pAlita saMgha, samasta jaina samAja dvArA zrI zaMkhezvara tIrthamAM dAnavIrapada pradAna (zrI zatruMjayano aitihAsika cha'rIpAlita saMgha zaMkhezvaramAM cAra divasa rokAyo, 2200 aThThama thayAM. hajAro yAtrikoe A saMghanAM darzanano lAbha lIdho. te daramyAna A pada pradAna thayela.) zrI jIrAvalA tIrthamAM 'pareza bhojanazALA bhavana'nuM bhavya nirmANa tIrthAdhirAja zrI zatruMjaya tIrthamAM 'saMghavI bheru vihAra' nuM bhavya nirmANa, 'saMghavI bheru vihAra' nI bAjumAM ja saMghavI suMdarabahena, -delavADA tIrthamAM 'saMdhavI. bherumalajI hukamacaMdajI bhojanazALA bhavana'-zrI acalagaDha tIrthamAM zrImatI suMdarabahena bherumalajI bhojanazALA bhavananuM nirmANa, zrI zaMkhezvara tIrthamAM zaMkhezvara dharmazALAmAM eka viMganuM nirmANa, jIvadayA ane samAjasevA hetu mAlagAMvamAM 'saMghavI pareza sevA kendra' bhavananuM nirmANa. hastagiri tIrthamAM pANI tRptigRhanuM nirmANa, zrImatI suMdarabahenanAM varSItapanAM pAraNAM nimitte sAmUhika biyAsaNAM tema ja sAmUhika pAraNAnuM Ayojana, zrI zatruMjaya mahAtIrthamAM zrI AdIzvaradAdAnAM jinabiMbonA bhavyAtibhavya 18 abhiSeka tema ja svAmIvAtsalyanuM Ayojana, zrI mAlagAMvamAM atibhavya upadhAnatapa, ujamaNuM tema ja aThThAI mahotsavanuM Ayojana. zrI zaMkhezvara mahAtIrthamAM aThThAI-mahotsavanuM Ayojana, zrI rANakapura Adi paMcatIrtha yAtrAnuM Ayojana, zrI jIrAvalAjI, anAdarA, varamANa, mAlagAMva Adi sthAnomAM 10 netrazibiromAM 1500 lagabhaga bhAI- bahenonAM AMkhanAM oparezana, gulAbagaMjamAM jaina maMdira banAvavAmAM mahattvapUrNa sahayoga, zrI pAlitANA tIrthe navANuM yAtrAnuM Ayojana, dukALanA samayamAM 7 gAmomAM gAyo mATe ghAsacArAnI vyavasthA, saMghavI bheru vihAra' pAlitANAmAM pratidina sAdhu sAdhvIjInI bhaktinuM Ayojana, zrI zatruMjaya mahAtIrtha pAlitANAmAM sArvajanika bhojanazALAno prAraMbha, saMghavI bherumalajInA svargArohaNa sthAna anAdarAmAM hospiTala nirmANa prAraMbha, sirohI (rAja.) janarala hospiTalamAM netracikitsAnuM Ayojana, tA. 5-11-96nA siddhagiri pAlitANAthI sametazikharajI mahAtIrtha saMghavI bheru eksapresa relve dvArA mahAsaMgha yAtrA, arbudAcala parvatanI taLeTImAM 'anAdarA taLeTI tIrtha' yAne zrI saMghavI bherutAraka dhAma mahAtIrtha nirmANa, jemAM--ati nayanaramya zilpakalAyukta vizALa jinAlaya, ramaNIya yAtrikanivAsa, upAzraya, Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 344 ravapna zilpIo jJAnamaMdira, bhojanazALA AdinuM nirmANa kArya 17 AcArya rasa lIdho. rAma mIlsa li., bATalIboya enDa kuM.nA ceramena bhagavaMto tathA 600 sAdhu-sAdhvIjI bhagavaMtonI nizrAmAM pade temaja bIjA ghaNA udyogomAM DAyarekTara tarIke rahyA. temanI aitihAsika bhavya aMjanazalAkA pratiSThA, je vastupAla dIrdhadRSTi, capaLatA, tatparatA vagerene kAraNe khUba mAnapAna tejapAlanI yAda ApanAra hatAM. tArAcaMdabhAI mohanabhAI maLyuM. eka dAnavIra ane dharmapremI mahAnubhAva tarIke teo jaina ane lalitabhAI dvArA mAtuzrI suMdarabahenanI preraNAthI ghaNAM samAjanA sAcA arthamAM mahAjana banIne rahyA. garIba dharmakAryo susaMpanna banyAM. dAnavIra zeTha zrI tArAcaMdajI vidyArthIone sahAya ApavA "laheracaMda uttamacaMda TrasTa phaMDa' tathA bheramalajI saMghavIne zrI zAMtinAtha jaina yuvA maMDaLa Ayojita "caMpA ceriTebala TrasTa', 'rAma milsa ceriTebala TrasTanI sthApanA jena ekatA saMmelana muMbaImAM ola inDiyA jaina zvetAMbara karI. ujjavaLa kAryonI suvAsa prasarAvI 96 varSanI vaye tA. konpharasanA ceramena dAnavIra zeTha zrI dIpacaMdabhAI gArDI ane 7-12-1979nA roja teoe jagatanI ciravidAya lIdhI. bhArata jaina mahAmaMDaLanA pramukhazrI kizoracaMdajI vardhana ane mAnavasevAnI aneka pravRttionA preraka ane cAlaka : mahArASTra sarakAranA gRhanirmANanA tema ja AvAsa maMtrI rAja ke. purohita dvArA 'samAjaratna'nI padavIthI sammAnita karavAmAM zrI manubhAI zeTha AvyA. manubhAI zeThano janma eka saMskArI ane sukhI kuTuMbamAM. temane nAnapaNathI ja samAjane madada karavAnA ane mAnavatAnA dIkSA dAnezvarI AcAryadevazrI guNaratna sUrIzvarajI saMskAra maLyA. pAlitANA rAjyamAM rogacALo phATI nIkaLyo ma.sA.nI nizrAmAM charIpAlaka saMgha, babitAbahena tyAre teo DokTaro sAthe gAmegAma pharyA. e pachI to teo tArAcaMdajInAM pa00 AyaMbila nimitte kADhavAmAM Avyo hato, aneka sevAkIya pravRttio sAthe saMkaLAyA. temaNe ghaNI temAM 3000 yAtriko hatA. tema ja mAlagAMvamAM zrI saMsthAonI sthApanA paNa karI. prayojana eka ja : mAnavasevA sumatinAtha jinAlayanI prathama zilAno abhUtapUrva uchAmaNi e ja prabhusevA. teo gujarAtanI AthamatI zreSThInI peDhInA sAthe lAbha lIdho tema ja pratiSThA vakhate phalecUnaDI (gAma chellA maNakAmAMnA eka che. dhUmADo baMdha) ane kAyamI dhvajAno aitahAsika lAbha laIne ujvala itihAsa racyo che. | gujarAtamAM mahAjanaprathA pahelethI ja jovA maLe che. eka kALamAM to mahAjano ke jeo zreSThIo tarIke paNa zrI bhogIlAla laheracaMda oLakhAtA hatA teo gujarAtanA vikAsamAM ghaNI madada karatA bhAratanA vyApAra, vANijya ane udyogakSetranA hatA. temanuM samAja pratyenuM dAyitva ghaNuM majabUta hatuM. Aje gauravaprada itihAsamAM aneka mahAnubhAvonI jema zrI paNa gujarAtanAM keTalAMka zaheromAM AvA zreSThIo jovA maLe bhogIlAla laTeracaMde paNa prazaMsanIya puruSArtha sAdhIne potAnA che. AvuM eka vyaktitva bhAvanagaramAM che. jIvanane dhanya banAvyuM che ane samAjane eka Adarza pUro bhAvanagaranA zaherIjano ziyALAnI ThaMDIno prathama pADyo che. AsvAda mANatA hatA. divasa hato mAgazara suda ekama. jIvanamAM sAdAI ane vicAromAM haMmezAM unnatinAM bhAvanagara zaheramAM aneka jaina derAsara AvelAM che. ahIMnA darzana karAvyAM. puruSa ane mahilAo aMge samadRSTi ane e dAdAsAheba jaina derAsare hamaNAM ja eka so varSa pUrNa thatAM te arthe mahilAonA vikAsa mATe aMdherImAM garlsaskUlanA e have 'jaina tIrtha' banyuM che. mukhya sthApaka hatA. nityakrama mujaba A derAsare bhagavAna mahAvIranI sagata zrI bhogIlAlabhAIe mahAnagara muMbaImAM pUjAvidhi patAvI zreSThI manubhAI zeTha bahAra nIkaLyA. cha phUTanI jhaverAtanA vyApArathI kArakirdIno AraMbha karavAnI sAthe kalcara UMcAI, ghauMvarNI kAyA, tejasvI lalATa para kesarano cAMdalo, motInA saMzodhaka zrI mikI moTo sAthe sahakAra sAdhI pratApI ane premALa AMkho, popaTiyuM nAka, lAMbA ane moTA bhAratabharamAM kalcara motIno vyApAra vadhAryo. tyArabAda kAna, lAMbA hAtha, vAMkaDiyA vALa ane daDha manobaLavALo ijanerI sAmagrIthI mAMDIne adyatana Tulsa ane kApaDanA cahero, sapheda dhotI, sapheda khesa ane gaLAmAM pUjA mATeno utpAdanamAM tathA plAsTikanA utpAdana sahita aneka kAryomAM Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo 345 rUmAla, chaTAdAra cAla sAthe teo ghara tarapha jaI rahyA che. jhaTa manovRtti ja evI ke caMdrako potAnI pAse nahIM rAkhatAM temaNe mAnavAmAM na Ave ke A vyaktie 78 varSa pUrNa karyA haze! saMsthAne arpaNa karyA. kadAca pahelethI ja temanuM vyaktitva evuM temanuM nAma manubhAI zeTha. Izvare temane ghaNuM bahyuM che ane teno hatuM ke teo samAja pAsethI levAne badale samAjane ApavAmAM teo satata samAja mATe sadupayoga karatA rahyA che. mAnato. jainonI pavitra ane gauravavaMtI siddhAcala mahAtIrthanI pAlitANA rAjyamAM eka vakhata rogacALAe bhayaMkara pavitra bhUmi-pAlitANAmAM 18mI ogaSTa, 1924nA roja rUpa dhAraNa karyuM. gAmegAma meleriyA tAvanA dardIo jovA sukhI ane saMskArI kuTuMbamAM temano janma. pitA narottamadAsa maLatA hatA. manubhAI A saMjogomAM AgaLa AvyA. sarakArI ane mAtA caMcaLabahena putrane lADakoDathI uchere. pAlitANA ane sevAbhAvI DokTaro sAthe sahAyaka tarIke 100 jeTalAM jaina tIrthe padhAratA munivaro pAse A daMpatI bALakane kAkhamAM gAmaDAMomAM divasarAta joyA vagara teo pharyA. mAnavatAnAM nAkhI mahArAjazrInAM darzanArthe laI jatuM. mahArAjazrI A bIja bALapaNamAM vavAyAM hatAM te jIvanaparyata vikasatAM rahyAM. bALakanA mAthe hAtha pheravI vAsakSepa nAkhe ane bALaka bhAratanI AjhAdInI caLavaLamAM paNa teo sakriya hatA. khilakhilATa hase. temaNe 1942nI "bhArata choDo' laDatamAM bhUgarbhamAMthI mitro | gujarAtImAM eka kahevata che ke "putranAM lakSaNa pAraNAmAM sAthe rahI patrikA-posTaro calAvavAnI pravRtti karI hatI, temane ane vahunAM bAraNAmAM." bAlyakALathI ja dharmasaMskAra, zikSaNa, svataMtratAnI bhAvanA eTalI badhI sparzI gaI hatI ke AjhAdI sevAparAyaNatAM ane dezadAjhanA saMskAra maLelA hoI teo jena na maLe tyAM sudhI temaNe khAMDano tyAga karyo hato. sevAsamAjamAM ATha varSanI uMmare joDAyA. samAjasevAnA pATha mAtra bAvIsa varSanI uMmare manubhAI lagnagraMthithI bhaNI teo saMsthAnI dareka pravRttiomAM ullAsathI bhAga letA joDAyA. e pachI 1950mAM dhaMdhArojagAra mATe temaNe vatana gayA. temaNe sauprathama pAlitANA goDIjI jaina derAsara ane pAlitANA choDI bhAvanagarane potAnI karmabhUmi banAvI. temaNe Agama maMdiranI pratiSThAmAM sevA bajAvI. kApaDanA jaththAbaMdha dhaMdhAmAM pragati karI milonI seliMga ejansI nAnapaNathI ja temane sAMskRtika kAryakramomAM UMDI ruci. dvArA vepArIvargamAM tathA milomAM sArI cAhanA prApta karI. joke e jamAnAmAM sinemA karatAM raMgabhUminuM mahattva ghaNuM hatuM. potAnA putra narendrane benkamAM ophisara tarIke nimaNUka maLatAM samAje strIone haju raMgabhUminA sTeja para UtaravAnI svIkRti temaNe dhaMdho sameTI laI, sevAne saMpatti mAnIne dhArmika, ApI nahotI. puruSo ja strIpAtra bhajavatA. AvA samaye sane sAmAjika ane mAnavatAvAdI pravRttione jIvanadhyeya banAvyuM. 1944mAM pAlitANAnA rAjAnA rAjyAbhiSekanI silvara bhAvanagaranI ArogyalakSI, zaikSaNika ke vikalAMga kSetranI jyubilI prasaMge anekavidha sAMskRtika kAryakramo yojAtA. saMkhyAbaMdha saMsthAo sAthe teo joDAyA che. temaNe A badhI pAlitANAnI herIjha hAiskula dvArA nATikA "gopikA' saMsthAone gauravavaMtI banAvI che. kavi nAnAlAla likhita bhajavAtI, manubhAIe rAjakumAranuM kAzmIrathI kanyAkumArI sudhInAM mukhya mukhya jaina tIrthonI pAtra evuM suMdara bhajaveluM ke lokonI vAha vAha ane zAbAzI munivaro, saMghapatio, charIpALa yAtrALuonA saMgha sAthe prApta karI hatI. A prasaMge kavi nhAnAlAlanI hAjarImAM temane vahIvaTakartA tarIke temaNe yAtrAo karI che. potAnI kAmagIrI prathama pAritoSika jAmanagaranA rAjA digvijayasiMhajInA haste dvArA teo moTA janasamudAyamAM eka sevAbhAvI vyakti tarIke apAyuM hatuM. e divasone yAda karatAM teo kahe che ke jUnAgaDhanA UbharI AvyA. navAba sahita judAM judAM sTeTanA rAjavIo A kAryakramamAM temanA eka najIkanA mitra kahe che ke manubhAI dhArmika upasthita rahyA hatA. mArA mATe e divaso romAMcaka hatA. vRttinA hovA uparAMta abhyAsI jIva, jaina dharmanA jJAnI, ane e pachI to teo kavi trApajakaranI kalame lakhAyelA temanI anya eka vizeSatA temanI zreSTha vastRtvazakti. teoe nATaka 'jaya cittoDa', 'rANA pratApa', 'bharata cakravatI'mAM mukhya haMmezAM bIjAnA zreyAMse uddabodhana karyuM che, jenAthI aneka pAtra bhajavI suvarNa caMdrakanA hakadAra paNa banyA. temanI sahaja saMsthAo ane vyaktione lAbha thayo che. jenasamAjamAM Jain Education Intemational Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 346 paryuSaNa parva daramiyAna mahArAjazrIonAM vyAkhyAno ke pratikramaNanI kriyAo athavA mUrtipratiSThAmahotsava daramiyAna bolI bolavAmAM Ave che. A bolI bolavAnuM kAma manubhAIne zire ja Ave. karoDo rUpiyAnAM phaMDa temanA hastaka judI judI jaina saMsthAo ke anya saMsthAomAM apAyAM che. lokone sArAM mAnavatAnAM kAryomAM 2kama vAparavA mATe manubhAI zeThanuM mArgadarzana, salAha khUba upayogI thAya che. temanAmAM mukAyela vizvAsane teo vaphAdAra rahe che ane janatAnI pAIe pAIno sadupayoga thAya te rIte pAradarzaka vahIvaTa joIne ja teo dAnanI bhalAmaNa kare che. hamaNAM ja svargavAsI banyA. temanA putra zrI narendrabhAIe manubhAIno uttama vAraso Aje paNa jALavI rAkhyo che. zrI manubhAI dalasukhabhAI jhaverI (sI.e.) uttara gujarAtanI bhUmie je keTalAka zaktisaMpanna ane dharmasaMpanna zreSThIonI je bheTa dharI che temAM uttara gujarAta zaMkhalapura tIrtha- nivAsI manubhAI jhaverIne paNa mUkI zakAya. uttara gujarAtanA khAMbhela gAmamAM tA. 3-5-1941nA mAtuzrI kAMtAbahenanI kukSIe temano janma thayo. dharmasaMskArano suMdara vAraso mAtA-pitA taraphathI maLyo. uparAMta khaMta, cIvaTa, dhagaza, nItimattA tathA prAmANikatA jevA sadguNono paNa vAraso maLyo tethI sI.e.nA ucca abhyAsanI siddhi meLavI jIvananI yazasvI kArakirdI ghaDI zakyA che ana potAnA jJAnano sAmAjika, dhArmika ane keLavaNI kSetre lAbha ApI rahyA che. pitAzrIno raMgUna-barmAmAM jhaverAtano dhIkato dhaMdho hato. varlDavora vakhate vatana pAchA AvI dhaMdho zarU karelo. pitAzrInI chatrachAyA nAnI vaye gumAvI paNa mAtA kAMtAbahene dhairyathI, sevA ane dharmasaMskAranuM satata siMcana karyuM. svapna zilpIo 1961thI kaparA saMjogomAM potAnA ujjvaLa jIvananI kArakirdInA zrIgaNeza karyA. 1962thI jAhera sevAnAM kAryonI zarUAta karI. bhAratanI pratiSThita kuA. sorAba esa. enjinIyara kuA.mAM sI.e. thaIne 45 varSa khaMta, pramANikatA, niSThAthI ucca hoddo saMbhALyo. dhArmika saMsthAomAM sevAnI bhAvanAthI kAryo karavAM, yathAzakti phALo Apavo ane bIjAne mahad aMze upayogI thavuM e emanA jIvananI viziSTatA che. teozrI aneka nIce mujabanI saMsthAo sAthe saMkaLAyelA che. jemake-1. lAyansa klaba opha elisabrija (amadAvAda)nA presiDenTa-1994-95, 2. lAyansa DIsTrIkTa 323-bImAM ceramena-1995-96, 3. lAyansa klaba inTaranezanala DisTrikTa ceramena--1999-2000, 4. zrI mahAvIra ArAdhanA kendra-kobAmAM kArobArI kamiTInA membara, 5. zrI AMbAvADInA vAsupUjya jaina saMgha-kArobArI membara, 6. zrI lAyansa klaba opha elisabrija heltha kera ceriTebala TrasTa-TrasTI tathA sekreTarI, zeTha ANaMdajI kalyANajI peDhI- upariyALAjI tIrthanA meina sekreTarI. cAlu sAle vallabhasUri samudAyanA vartamAna gacchAdhipati kalyANaka tIrthoddhAraka pU.A.zrI nityAnaMdasUrijI ma.sA.nI preraNAthI AtmAnaMda jaina sabhA amadAvAda zAkhAnI sthApanA karI tenA onararI mahAsacIva sekreTarI tarIke javAbadArI saMbhALI che. atyAre 71 varSanI uMmare nivRtta jevuM jIvana gALI jIvanasaMgInI padmAvatIbena sAthe siddhagirimAM cAturmAsa chellAM pAMca varSathI kare che. dharmakriyA dvArA puNyAnubaMdhI puNya bAMdhe che. hamaNA sArAye bhAratanA tIrthonuM darzana karI mahApuNya upArjana karyuM che. ghaNA ja udAra ane paramArthI zrI manubhAI maLavA jevA mANasa che. dharmapremI ane mAnavatAvAdI zrI maNilAla becaradAsa zAha dAnavIro ane dharmavIronI samAjane chellA saikAmAM je bheTa maLI che temAM zrI maNilAlabhAI paNa paragaju ane dharmapremI tarIke UjaLI chApa dharAvanAra, sajjana zreSThI hatA. taLAjA pAse dAThAnA vatanI. jaina-jainetara saMsthAonA prANa samA zrI maNilAlabhAIe ghaNAM varSothI dhaMdhArthe muMbaIne karmabhUmi banAvI. kApaDabajAramAM agraNI vyApArI tarIke emanuM sAruM evuM mAna hatuM. e udAra AtmAnuM jIvana AjanI yuvAna peDhI mATe eka Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo Adarza udAharaNarUpa hatuM. pIDito ane nirAdhAro mATe AdhArarUpa hatA. mitro saMbaMdhIo mATe avalaMbanarUpa hatA ane UgatA AgaLa vadhatA vyavasAyIo mATe sAce ja mArgadarzaka hatA. jainasamAja mATe saujanya ane sulabhyanI dRSTie dRSTAMtarUpa hatA. temaNe temanI kArakirdImAM haMmezAM kuTuMbIjanone vAtsalya ane ekatAnI dizAmAM doryAM che. potAnI vivekazakti dvArA saune ekatAnA atUTa baMdhanamAM bAMdhavAno Adeza ApI gayA che. enA e snigdha madhura svabhAvano uccatama vAraso temanA suputromAM Utaryo che. taLAjA-dAThA ane anya jaina derAsaromAM, cotarapha keLavaNInI saMsthAomAM khAsa karIne dAThA-hAiskUla UbhI karavAmAM temano hisso rahyo che. moTI rakamanuM dAna ApI nAma rozana karyuM che. A kuTuMbanA agraNI zrI odhavajI rAghavajI paNa evA dharmaniSTha ane udAra svabhAvanA che. pote telanA moTA vepArI hatA ane Aje kApaDalAinamAM saune mArgadarzana ApI rahyA che. dAThAmAM cAlatI hAiskUlamAM A parivAranI ja moTI deNagI che. zrI maNilAlabhAInA suputra zrI rajanIkAntabhAI paNa dAnadharmanI pravRttiomAM haMmezAM mokhare rahyA che. jaina sozyala grupanI pravRttimAM khUba ja rasa lye che. bhAratamAM badhe ja jaina tIrthonI yAtrAe jaI AvyA che. 58 varSanA yuvAna kAryakara zrI rajanIbhAIe A prakAzanasaMsthAne paNa uSmAbharyo sahayoga Apyo che. sAduM ane sAttvika jIvana jIve che. vatananAM dareka kAryomAM mokhare rahyA che. sAdhu-saMto paratvenI paNa eTalI ja bhAvabhakti. tattvajJAnanA koI graMtho nathI vAMcyA paNa jIvanamAM sAra lIdho che. "dhananA ApaNe mAlika nathI paNa TrasTI chIe." AkhuMye kuTuMba dharmapremI che. zrI rajanIbhAI temanA pitAzrIe UbhI karelI maMgaladharmanI keDI upara cAlavA satata prayatnazIla rahyA che. sva. madhurIbahena cimanalAla zeTha pU. gaNivaryazrI dhU caMdravijayA jI mahArAjazrIe eka jagyAe lakhyuM che ke "mANasanI sAcI oLakhANa te keTaluM kamAya che tenA parathI nahIM, paNa kamAyeluM keTaluM bacAvIne sadupayoga karI zake tenA parathI ja 347 saMpattimAna kahevAya che.'' sadAcAra ane saMskRtithI ja mAnavI cAritryavAna tarIke oLakhAya che. dharmakriyA keTalI kare che tenA parathI nahIM, paNa aMtara pariNati keTalI vikasI tenA parathI ja gaNI zakAya che. muMbaI zAMtAkrujha vesTamAM rahetA zrI cimanabhAI ke. zeThanuM kuTuMba AdhyAtmika vicArothI raMgAyeluM che. parivAranA sabhyo rUDhigata vicAromAMnA vamaLamAMthI bahAra nIkaLIne zAMta, prasanna ane paramAnaMda svabhAvanI sthiratAne kharekhara pAmyA che. A parivAranAM saujanyamUrti sva. madhurIbahena eka Adarza sannArI tarIkenuM pAramArthika jIvana jIvI gayAM. "janAra to eka di cAlyAM gayAM, sadguNa sadA jenA sAMbhare, saMskArano vAraso ApI gayAM, te upakAra kadIye na vIsare.'' saurASTranI raLiyAmaNI bhUmi mAMgaroLanI puNyabhUmimAM madhurIbahenano janma thayo. mAtApitAe saMskArasiMcana karyuM. nAnapaNamAM suMdara dhArmika saMskAro maLavAne kAraNe jIvanamAM devagurudharmanI prApti thayA pachI AMtarika guNasaMpattinI paNa vRddhi thaI. jIvanamAM sadguNo vikasAvyA hatA. I.sa. 1944mAM muMbaImAM vasavATa karatA dharmapremI cimanalAla kAnajIbhAI zeTha mAMgaroLavALA sAthe lagnagraMthithI joDAyAM. jIvanamAM saraLatA, vyAvahArikatA, kuzaLatA ane nisvArtha sevAguNathI parivAramAM saunAM prItipAtra banyAM. darzana, pUjA, bhakti, sAmayika, navakAra, jApa, vrata, niyamAdi ArAdhanApUrvaka parivAramAM saunI jhINAmAM jhINI kALajI lIdhI. bhArobhAra nItaratA vAtsalyabhAvane kAraNe dAMpatyajIvananAM pistAlIza varSa paramArthabhAvathI suvAsita karatAM gayAM. I.sa. 1987mAM AkhuM kuTuMba tathA saMbaMdhIonA parivAro sAthe pAlitANA tIrthabhUminI ullAsapUrvaka bhAvathI yAtrA karI ane saune yAtrA karAvI. dilamAM rahelI dharmanI lAgaNInAM darzana thayAM. A prasaMga dvArA kharekhara jIvanamAM yAdagAra sukRtanI kamANI karI. I.sa. 1988nA jAnyuArInI 1lI tArIkhe samAdhipUrvaka navakAranuM smaraNa karatAM karatAM nazvara dehane tajI gayAM. parivArane kadI na bhulAya tevA dharmasaMskArano mUlyavAna vAraso ApI gayAM. ghaNA ja umadA svabhAvanAM zrI madhurIbahene jaina dharmanA AcAravicArane jIvanamAM kharekhara AtmasAta karela. teo paragaju, sevAbhAvI ane tapasvinI hatAM. sAdhanA ane prabhAvanAnAM haMmezAM sAdhaka rahyA hatAM. saMsAranI asAratAno temane ghaNo vahelo khyAla AvI gayo hato ane tethI ja temanuM Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 348 samagra jIvana dharmapravRttiothI ja dhabakatuM hatuM. AvAM dharmapremI sannArIothI ja jainazAsana gauravavaMtu banyuM che. zrImatI manaharabahena kIrITabhAI zAha vidyAnagara saMghanuM eka jAjaramAna nAma. temanAmAM zrI lakSmI ane sarasvatI sAtheno atUTa nAto. emanuM hRdaya jANe amIno kUMpo! jaMgama vidyApITha ane ratnapArakhu kuzaLa jhaverI. vyavahAra kuzaLa saMcAlikA, uttama mArgadraSTA, dUraMdezIpaNuM ane cakora zrI dAkSiNya dharAvatuM vyaktitva. AvuM bahumukhI ane ajoDa vyaktitva dharAvatAM manaharabahena sahunAM eka pratibhAzALI vyaktitvanA mAlika che. kuzaLa gRhiNI, mamatAmayI mAtA, suzIla patnI, snehALa sAsu ane premALa sakhI dareka pAsAmAM opatuM emanuM vyaktitva pahela pADela hIrA jevuM che. bAlyavayamAM madhyamavargI paNa khAnadAna ane dharmiSTha kuTuMbanA dhArmika saMskArothI temanuM jIvana ghaDatara thayuM. saMskArI mAtA-pitA ane mAsI taraphathI dhArmika jJAna, zraddhA ane saMskAranAM bIja ropANAM, je Aje phUlyAM phAlyAM. nAnapaNamAM ja dhArmika abhyAsa paMca pratikramaNa, cAra prakaraNa, traNa bhASya artha sAthe karelAM. vyAvahArika esa.esa.sI. pAsa tapasyAmAM navapadajInI oLI pAMcama, AThama, caudasa, agiyAraza ane teraza tithinI ArAdhanA. vIza sthAnaka tapa, akSayanidhi va. nAnAM nAnAM tapa karela tema ja siddhAcalajInI 99 yAtrA, sametazikharajI ane giranArajInI yAtrA karela. sAsare AvyA pachI temanA pati kirITabhAI sAthe bhAratabharanAM tIrthonI yAtrA karela che ane hajI paNa kare che. ekaso jeTalAM stavano kaMThastha che. agiyAra varSa sudhI gavarnamenTa joba karelI. sAsu jayamatibahena paNa khUba ja mAyALu ane ucca vicArasaraNI dharAvatAM hatAM. teo paNa sarvisa karatA hatAM. Ama teo AgaLa vadhyA. temanAM be putraratno ane banne putravadhUo paNa khUba ja saMskArI ane DAhI che. moTA nIlezabhAIne plAsTikanI phekTarI che ane nAnA dvijezabhAI nyurosarjana che. AkhA gujarAtamAM nAmAMkita DaoNkTara che. pati kirITabhAI bhAvanagara saMghanA chellAM 15 varSathI upapramukha che ane samasta saMghanuM saMcAlana temanI cANakya buddhithI supere kare che. A rIte manaharabahena gharamAM paNa badhI rIte sukhI che. zrI sarasvatI ane sauMdaryano bhAgye ja jovA maLato subhaga samanvaya temanAmAM jovA maLe che. koI puNyAnubaMdhI puNyanA prabhAve lakSmI ane sarasvatIe temanI upara anarAdhAra svapna zilpIo kRpA varasAvI che. teo dhanavAna nahIM paNa sAcA arthamAM lakSmIvAna che. satata svAdhyAya ane navuM navuM zIkhavAno utsAha hajI Aje 70 varSanI vaye paNa jALavI rAkhyo che. nAnI dhArmika sTorI uparathI vistRta nATaka lakhavAM prasaMgane anurUpa gIto, gahuMlIo joDIne gAvI va.nI kalA, zatruMjayatIrthanI bhAvayAtrA to temanI sAMbhaLavI badhAM bahenone khUba ja game, jANe zatruMjayatIrtha ane AdinAthadAdAnA sAMnidhyamAM hovAnuM anubhavAya. guru mahArAja padhAre tyAre temanA jJAnano pUrepUro lAbha le. sAdhvIjI bhagavaMtonI vaiyAvacca dila laIne kare. teozrIne kAMI agavaDa na paDe tenI takedArI rAkhe. derAsara ke upAzrayamAM pUratuM dhyAna Ape. AyaMbila zALA temanI dekharekha nIce Aje samRddha banI che. temanI ragomAM "mAruM vidyAnagara ' ane zAsana pratyeno prema vahI rahyo hoya tema lAge. temanI puNyAI eTalI ke je kAma dhAre te pAra paDe ja ane badhAM ja temano paDyo bola jhIle. dharma para atUTa zraddhA ane jaina darzanano UMDo abhyAsa. dareka vyaktinI saMbhALa rAkhe. khabara aMtara pUche. nirAbhimAnI saraLa ane sAlasa svabhAva dharAvatAM manaharabahena ane vidyAnagara saMgha jANe ekabIjAnA paryAya banI gayAM che. zAsananI zobhA evAM manaharabahena sahunA premALa pathadarzaka, snehALa svajana ane vAtsalyanA akhUTa jharaNA samAna che. saMkalana : praviNAbahena ema. zAha] aneka evorDa prApta karanAra sva. zrI mANekalAla savANI tA. 22-6-1928mAM muMbaImAM janma, vatana dhAnerA (jillo banAsakAMThA) anivArya saMjogone kAraNe bhaNatara adhUruM choDI TrAnsaporTanA dhaMdhAmAM pitAjI zrI vADIlAlabhAI sAthe 'vADIlAla nathubhAI enDa kuM|'mAM joDAyA. TrAnsaporTanA dhaMdhAmAM jhaMpalAvyuM. tyAra pachI temaNe kyAreya pAchA pharIne joyA vagara adamya Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 349 svapna zilpIo. utsAha ane dIrdhadaSTi vAparI sakhata parizramathI dezanA vividha pradezomAM alaga alaga mAlanI heraphera karavA lAgyA ane potAnI jAtane AMtararAjya roDa TrAnsaporTa udyogamAM majabUta rIte sthApita karI. I.sa. 1953mAM "vADIlAla nabhubhAI enDa kuM'nuM nAma badalIne 'savANI TrAnsaporTa kuM" karyuM. dhaMdhAnA vistaraNane kAraNe I.sa. 1959mAM kaMpanI prA. li. kaMpanI tarIke sthApita thaI. I.sa. 1988mAM kaMpanI "savANI TrAnsaporTa lImiTeDa' banI, ane teo tenA ceramena ane menejiMga DAyarekaTara banyA. dhaMdhAnI siddhirUpe 100 brAnco ane rUA. 1 karoDanA Tarnaovara sAthe kaMpanInI rajatajayaMtInI ujavaNI karI. pachInA 10 varSamAM ja khaMta ane utsAhathI kaMpanIne doravaNI ApIne 200thI vadhAre brAnco ane rU. 3050 karoDanA Tarna ovara sAthe jhaDapathI vistaraNa karyuM. tyArabAda kaMpanIe rU. 35 karoDanA Tarnaovara sAthe suvarNajayaMtInI ujavaNI karI. dhaMdhAnuM vistaraNa bahu jhaDapathI karavAnI sAthe Aje 400thI vadhAre brAMca dezabharamAM prasarelI che. potAnA dhaMdhAnI sAthe sAthe temaNe dhaMdhAnA bIjA mArgo jevA ke peTrolapaMpa, eksaporTa, nANAMkIya dhIrANa, godAmo, jevA dhaMdhAmAM vistaraNa karyuM. emanI doravaNIthI savANI grupa"no majabUta pAyo nakhAyo. grupanuM Tarnaovara rU. 90 karoDathI vadhAre che, ane tenA nejA heThaLa nIcenA audyogika sAhaso pragati karI rahyAM che. (1) savANI phAyanAnsiyala limiTeDa, (2) savANI holDiMgsa prA. li., (3) savANI apekSa prA. li., (4) savANI keriMga prA. li., (5) savANI enTaraprAIjha, (6) amRta TrAnsaporTa kaMpanI, (7) savANI sarvisa sTezana, (8) savANI bradharsa, zrI ema.vI. savANI "bombe gujha korporezana esosiezana' sAthe 1950nI sAlathI joDAyelA hatA. 1958mAM menejIMga kamiTInA membara thayA ane 1973-74mAM pramukha banyA. I.sa. 1959mAM "samagra TrAnsaporTa udyoga mahAmaMDaLa (ola inDiyA moTara TrAnsaporTa koMgresa)mAM joDAyA. 1960mAM menejiMga kamiTInA membara thayA ane 1974-76mAM pramukha banyA. A saMsthAe temane temanI bhavya sevAonI kadararUpe menejiMga kamITInA kAyamI sabhya banAvavAmAM AvyA. teo 'inDiyana marcanTa cembarsanA sabhya hatA. temaja tenI vividha kamiTImAM paNa sakriya hatA. temanA pitAzrI svargastha zrI vADIlAla savANI rAjakIya saMsthAo sAthe joDAyelA hatA. temanA pitAnI doravaNI heThaLa yuvAna vayamAM zrI mANekabhAI savANIe sAmAjika kAryomAM rasa levAno zarU karyo ane teo ghaNI sAmAjika saMsthAo sAthe joDAyA. teo I.sa. 1967 thI 1980 sudhI "dhAnerA Arogya samitinA pramukha hatA. temanA kAryakALa daramyAna temanA vatana dhAnerAmAM jarUriyAtamaMda ane garIbalokone sevA ApavA mATe vizALa hospiTala projekTa zarU karIne pUrNa karavAmAM Avyo. teoe temanA vatana dhAnerAmAM baMgalAo bAMdhavAno navIna vicAra AjathI 30 varSa pahelAM vaheto mUkyo ane A rIte pArasa ko. o. hAusiMga sosAyaTI astitvamAM Avela, jenA teo pramukha hatA. teo phakta dhAnerAnI ja sAmAjika saMsthAo sAthe joDAyelA na hatA paNa banAsakAMThA jillAnAM nagaro jevAke khImata, DIsA, pAlanapura va. nagaronI saMsthAo sAthe paNa joDAyelA hatA. teoe banAsakAMThA jillAmAM bahoLA pramANamAM sAmAjika sevAo karela che. teo pAlanapura samAja kendra, AtmAnaMda jaina sabhA, mATuMgA gujarAtI kalaba, oma jayAlakSmI ko. lo. ane lonAvalA ko. o. hA. so. li.nA pramukha hatA. teo mAnavasevA saMgha ane ema.pI. koleja opha garlsa (esa.ena.DI.TI.)nA upapramukha hatA ane bIjI ghaNI sAmAjika saMsthAo sAthe joDAyelA hatA. teo sane 1968mAM "roTarI klabamAM joDAyA ane 1988-89nI sAlamAM pramukha tarIke nimAyA hatA. teo "jAyanTa grupa opha sAyana' ane uttara gujarAta sozyala grupanA pramukha hatA. teo sakriya rIte dhI inDiyana vejiTeriyana koMgresa, inDiyana kAunsila opha sozyala velaphera, dhI ArTa sosAyaTI opha inDiyA ane zrI mATuMgA gujarAtI sevAmaMDaLa sAthe joDAyelA. zaikSaNika kAryomAM temaNe skUla ane kolejo baMdhAvavAmAM madada karIne phALo Apela che. teo sakriya rIte zrI vallabha zikSaNa saMgIta Azrama, esa.e. jaina koleja opha TrasTa enDa menejamenTa sosAyaTI ane zrI yazovijayajI jaina gurukuLa-pAlitANA sAthe saMkaLAyela hatA. savANI sabhAgRha (mAnavasevA saMgha dvArA banAvela oDaDiToriyama) temanI kAryazIlatA temaja sAmAjika kAryonA jIvaMta smAraka tarIke yAdagAra banyuM che. Jain Education Intemational Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 350 temaNe judI judI dhArmika ane sakhAvatI saMsthAomAM paNa potAnuM yogadAna Apela che. temanuM yogadAna bhojanazALA, dharmazALAdi mATe makAna bAMdhavA aMge zaMkhezvara, mahesANA, nAgezvara, aMbAlA vagere sthAnomAM aMkita thayela che. teo pratiSThita jaina saMsthAo jevI ke bhArata jaina mahAmaMDaLa, mahAvIra jaina vidyAlaya, ola inDiyAH zvetAmbara jaina konpharansa, zrI Atmavallabha jaina smAraka zikSaNanidhi, zrI AtmAnaMda jaina sabhA ane mahArASTra jaina vidyAbhavana sAthe saMkaLAyelA hatA. sane 1977mAM 500 yAtriko sahita spezyala Trena dvArA uttara pUrva ane pazcimamAM AvelA jaina dhArmika tIrthonA 40 divasa lAMbA yAtrApravAsanuM Ayojana kareluM. temanI anekavidha sevAnI kadararUpe sane 1970mAM mahArASTra sarakAre temane jasTisa opha pIsa' ane pachI 'spezyala ejhikyUTiva mejisTreTa' SEM tarIke nimaNUMka karelI. temane TrAnsaporTa udyogamAM paNa temanI sevAnI kadararUpe sane 1985mAM 'udyogaratna' temaja sane 1986mAM 'ziromaNi' evorDa bhAratanA mA. rASTrapati gyAnI jhailasiMhanA hAthe arpaNa karavAmAM Avela hato. sane 1989mAM naheru senTinarI eksalsa evorDa ane sane 1991mAM glorI opha inDiyA inTaranezanala evorDa prApta thayo. teono vizALa hRdaya tathA uttama guNone kAraNe jJAti tathA samAjamAM eka ajoDa vyakti tarIke upasI AvyA. jarUriyAtamaMda temaja yogya vyaktine madada karavAnA kAraNe teo samAjanA badhA vargomAM sanmAnanIya banyA hatA ane lAMbI bimArI bAda 12 jUna 1993nA roja jhaLahaLato tAro kharI paDatA jaina samAjane ghaNI moTI khoTa paDI. temane vyApArika, sAmAjika tathA sakhAvatI kSetramAM noMdhapAtra yogadAna badala maraNottara 'mAnavasevA puraskAra' paNa ApavAmAM Avyo hato. A parivAranA zrI nayanabhAI savANIe A prakAzanapravRttine sAro sahayoga Apyo che. A che mAciyALAnA mAnakuMvarabA mAnakuvarabahena talacaMda vorA janmabhUmi : jetapura, jUnAgaDha pAse karmabhUmi : mAciyALA-tathA kalaktA amarelInA mAcIyALAnA vorA talakacaMda kAnajIbhAI. Jain Education Intemational khetI-vADIno vyavasAya, grAmINa jIvana-patnI mAnakuMvarabahena Adarza, suzIla, saMskArI, dharmanA raMge-raMgAyela, bALakone zikSaNasaMskArArthe grAmyajIvana choDI amarelI AvelA! vorA talakacaMdabhAI vyApArArthe kalakattA pahoMcyA, tyAM vasavATa karyo. puNyodaye-puruSArthe baLa ApyuM. AgaLa vadhyA. samayanAM vaheNa thatAM vorA pasAra svapna zilpIo talakacaMdabhAIe--anaMtanI vATa pakaDI--dehAvasAna thayuM. traNeya putro dhaMdhAkIya kSetre kAbela. sAruM kamAyA. traNeya lagnagraMthithI joDAyA--traNeya putrIo zvasuragRhe che. moTAM putrI lagna pahelAM ja saMsArethI chUTI mRtyu pAmyAM. A bAju mAnakuMvarabahene AdhyAtmikakSetramAM jhaMpalAvyuM, traNeya upadhAnatapa, varasItapa, vIsasthAnakatapa, aThThAI tapa, parvatithitapa, sahasrakuTatapa, vardhamAnatapa temaja nAnI-moTI anekavidha tapazcaryA, siddhagirimAM be vAra cAturmAsa, pUrNimAtapa, navvANuM yAtrAdi karela. samyagdarzananI prApti mATe mAravADa, mevADa, rAjasthAna, bihAra, sametazikhara, paMcatIrtha--mahArASTra, gujarAta, saurASTra, kaccha, kAThiyAvADanI paMcatIrthanI sparzanA amarelIthI jUnAgaDha padayAtrAsaMghamAM potAnA dravyano sahayoga--kAyama ekAsaNAMparamAtmAnI bhakti snAtra-aSTaprakArI pUjA, gurubhaktidharmArAdhanA jaipha uMmare karI rahyA che. lAgaTa 500 AyaMbila karela--samatAbhAve traNeya putro sAteya kSetramAM sAro dhanano vyaya kare che saMskArI-vinayI che, putravadhUo paNa evAM che. mAnakuMvarabahene kalaktAmAM svadravyathI jinapratimAnI pratiSThA karAvela-uvasaggaharaM tIrthamAM zrI pArzvanAtha prabhunA dazabhava kotarAvela. temanA moTA putra, trIjA naMbaranA putre upAzrayamAM AlizAna vyAkhyAna hola baMdhAvela che--bIjA naMbaranA putre mA bhagavatIjI padmAvatI mAtAnuM bhavya pUjana saMghapUjanAdi karAvelA A rIte AkhuMya kuTuMba dharmaniSTha che. zrI mohanalAla becaradAsa mahetA parizramane prAdhAnya ApIne mahattvAkAMkSI mAnava kevI adbhuta siddhi hAMsala karI zake che, tenuM Abehuba darzana zreSThI zrI mohanalAlabhAInA preraNAtmaka jIvanamAMthI maLI zake che. jIvanamAM Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo puruSArthane baLe AgaLa AvanAra teo mULa bhAvanagara jillAnA dudANAnA vatanI ane jainadharmI ane zAsanapremI hatA. 1922mAM jIvanamAM kAMIka karI chUTavAnA manasUbA sAthe muMbaI tarapha prayANa karyuM ane jIvananI kArakirdI eka sAmAnya nokarIthI zarU karI. temAM kudarate yArI ApI ane svataMtra dhaMdhAnA zrI gaNeza karyA. krame krame dUdhanA dhaMdhAmAM khUba vikAsa sAdhyo. je saMpatti kamAyA te sArAye samAjanI che ema mAnIne taLAjAnI jaina borDiMga, pAlitANA jaina bAlAzrama, pAlitANA jaina zrAvikAzrama, zaMkhezvara jainatIrtha, sAvarakuMDalA-beMgloranA jaina upAzrayo, muMbaI-koTanA derAsaramAM ane anyatra nAnAmoTA phaMDaphALAmAM saMpattino chUTe hAthe udAra dilathI upayoga karyo. pote aneka jaina tIrthonI yAtrAo paNa karIne ujjavaLa jIvananI jyota relAvI. tA. 10-5-1972nAroja teo svargavAsI thayA. dAnadharmanA e UjaLA vArasAne temanA parivAre jALavI rAkhyo. zrI zazikAntabhAI paNa evA ja dharmapremI ane udAra dilanA che, jeo Aje pitAzrInA vikasAvelA dhaMdhAnuM saphaLa saMcAlana bhAIone sAthe rAkhI karI rahyA che. nirmaLabhAI paNa dhaMdhAmAM sAthe ja che. sau sAthe rahIne nAnAM moTAM sArvajanika ane dhArmika tathA zaikSaNika kAmomAM yathAyogya phUlapAMdaDI sahayoga ApatA rahyA che. taLAjAmAM pratiSThA karAvI tyAre caumukhajImAM pUrvAbhimukha bhagavAna besADyA hatA. lAyansa klaba, ghATakoparamAM, hindu mahAsabhAmAM, lAyansa klinikamAM eka beDa temanA kuTuMba taraphathI Apela che. bhAvanagaramAM vI.sI. loDhAvALA hospiTalamAM daMta vibhAga zarU karAvavAmAM temanAM kuTuMbe varSo pahelAM 21000nuM mAtabara dAna arpaNa karyuM hatuM. 150 snehIone laIne eka aThavADiyA sudhI Abu, uttara gujarAtanAM zrI zaMkhezvara, tAraMgA, mahesANA vagere tIrthonI yAtrA karAvI lAbha lIdho hato. jIvadayAnA prakhara himAyatI sva. mohanalAla je. koThArI zrI mohanalAla je. koThArIno janma sane 1904mAM cUDA mukAme thayo hato. nAnapaNamAM mAtA tema ja pitAnI chAyA gumAvI dIdhela. soLa (16) varSanI nAnI uMmare AjIvikA arthe jhariyA (bihAra) jaI vasavATa karyo. tyAM dhaMdhAno anubhava laI 28 varSanI uMmare amadAvAdamAM 351 sthAyI thayA ane inkamaTeksanA vakIla tarIke kArakirdI cAlu karI. dhaMdhAmAM nIDaratA ane prAmANikatAne lIdhe eka bAhoza inkamaTeksanA vakIla tarIke pratiSThA prApta karI. inkamaTeksanA kAyadA aMge gujarAtImAM sau prathama teoe pustaka bahAra pADela. teozrI jIvadayAnA himAyatI hatA. temaNe sane 1948mAM sarakAre racela vAMdarAToLInA kAryakramane niSkriya banAvavAmAM phALo Apela. te ja arasAmAM amadAvAdamAM gauvadha virodhanI caLavaLamAM sakriya bhAga lIdho. pazu pratye ghAtakInivAraNa maMDaLanI kArobArImAM teo varaso sudhI sabhya hatA. potAnI mAtRbhUmi cUDAmAM pazudavAkhAnuM moTuM dAna ApI cAlu karyuM, je pazudavAkhAnAmAM Aje varSe pAMtrIsaso (3500) mUMgAM prANIo lAbha le che. cUDAmAM paMkhIo mATe cabUtaro karAvela che. teono niyama hato ke da22oja savAre cabUtarAmAM ATha zera anAja nAkhIne pachI ja dAtaNa karavuM, je teonA vArasadAroe cAlu rAkhela che. garIba pratye temane anahada hamadardI hatI. garIbone teo haMmezAM madada karatA hatA. sAbaramatInA potAnA rahevAnA nivAsasthAne derAsara bAMdhI savAtera phUTanI UMcAInA zrI zAMtinAtha bhagavAnanI pratiSThA karela che. AbumAM zrI delavADAnAM derAsaromAM zrI mahAvIra svAmInA derAsaramAM mULanAyakanI jamaNI ane DAbI bAjue zrI AdIzvara prabhu ane zrI zAMtinAtha prabhu tathA zrI pArzvanAtha prabhune birAjamAna karela che. teo tA. 19-8-69nA roja savAre acAnaka svargavAsI thayA. zrI sAbaramatI rAmanagaranA zrIsaMghe temanA phoTAnI mAMgaNI karatAM zrI vardhamAnatapa AyaMbila khAtAmAM temano phoTo vArasadAroe mukAvela che. teozrInA AtmAnA kalyANArthe vArasadAroe bhAgIdArI yojita zrI pAlitANA mukAme saM. 2029mAM zrI upadhAnatapa karAvela che. prabhu teozrInA AtmAne zAzvata zAMti arpe. udAracarit-dharmapremI-guNagrAhI vahAlA vatananA ratana samA zreSThIvarya zrI ratilAla durlabhadAsa dozI (moTA khuMTavaDAvALA-ghATakopara) saurASTranI suvarNabhUmi para samayesamaye dharmazUrAM temaja karmazUrAM nararatno nIpajyAM che. Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 352 pUrva dizAmAM zrI zatruMjaya mahAtIrtha ane pazcime zrI giranArajI tIrthanI madhyamAM mAlaNa nadInA taTe vaselA raLiyAmaNA gAma moTA khuMTavaDAnI zobhA nirALI che ane tyAMnA dharmabhIru AtmAonI vAta nyArI che. indradhanuSya jevA nayanAbhirAma vyaktitvanA svAmI evA dharmaparAyaNa ane adhyAtmasevI zreSThI zrI ratilAla durlabhadAsa dozIe jIvananA lagabhaga ATha dasakA vatanamAM vitAvyA bAda chellAM paMdareka varSathI suputro sAthe nivRtti chatAM pravRttimaya evuM dharmopAsanAmaya jIvana vyatIta karI rahyA che. janamabhomakAmAM anAja tathA ghInuM holasela kAmakAja, bahoLA pramANamAM ghIno vepAra karatA tethI ghIvALA tarIkenI nAmanA--zAkha prApta karela hatI. gAmamAMnAM jainanAM trIsa gharamAMthI lagabhaga sattAvIsa sthaLAMtara karI gayAM che, paNa teo jyAM sudhI rahyA tyAM sudhI zrI moTA khuMTavaDA jaina saMgha tema ja jinAlayanA vahIvaTamAM TrasTIpadethI sevAo Apela che. saMghanAM kAryo sakriyapaNe karavA sAthe dharmadhyAna ane AdhyAtmika pravRttimAM pUrNapaNe jIvana vitAvyuM che. mAlaNanA nirmaLa pravAha jevuM ja nirmaLa sAdagIsabhara jIvana ane AtmapradezanA aNuaNumAM vyApta dharmanA pariNAme dhArmika vAcananI jabarI ruci ane tapa-japamAM anerI AsthA dharAve che. temaNe vatanamAM upadhAnatapa karyAM che ne zAzvatA zrI siddhAcalajI mahAtIrthamAM mAtuzrI anopabahena tema ja dharmapatnI raMbhAbahena sAthe 9 cAturmAsa karyAM che. saM. 2058mAM teone pAlitANAmAM cAturmAsamAM sahadharmacAriNIno vijoga thayo che. temanAM pU. mAtuzrInuM 105 varSanI vaye taddana svAsthyamaya ane samatAmaya avasthAmAM dehAvasAna thayela che. vartamAne suputro, putravadhUo, dIkarIo, jamAIo, pautra, dohitrIo darekanA AdarapAtra, prItipAtra banIne jIvanano moTo samaya gAmaDAmAM gALavA chatAM mAlaNanA A mojIlA mAnavIo zaherIjIvanamAM paNa koI maMdiramAM jyotino prakAza bhaLI jAya tevI sahaja rIte bhaLI gayA svapna zilpIo che. dIkarA ghera Ave nahIM tyAM sudhI nidrAdevInuM zaraNuM svIkAre nahIM, e jeNe arihaMtanuM zaraNa svIkAryuM hoya jIvanamAM dharma pacAvyo hoya tenA ja dainika jIvanamAM pariNamavA pAme che. ananya kuTuMbaprema ane dariyAdilI temaja niHspRhI raheNIkaraNI A badhA temanA guNaviziSTo che. muMbaImAM vatana choDIne AvyA tyAre leNuM mApha karyuM che tathA sArI evI gharavakharI paNa grAmajanone ApatA AvyA che. zarIranI sukhAkArI, samaya ane saMpattinI sAnukULatAnA saMyoge karIne bhAratavarSanAM lagabhaga dareka tIrthonI sparzanA karavA dvArA puNyanuM bhAthuM bAMdhela che. Ajeya 95 varSanI jaipha vaye muMbaInAM judAMjudAM parAMomAMthI eka derAsaranAM darzane javAno teone niyama che. haMmezAM vyAkhyAnazravaNa, sevA-pUjA, jAtrA-pravAsa, dhArmika-vAcana, AdhyAtmika pravRttimAM magna temaja tapa-japAdimAM rata rahIne teo sadvicAramaya jIvana jIvI rahyA che. dharmAnurAgI zrI ratilAlabhAIe AyuSyanI paLone parva banAvIne saunA snehAdara jItyA che. te vartamAnayugamAM sIniyara siTijhano mATe dizAsUcaka, preraNAtmaka, protsAhaka ne uttejanAtmaka ghaTanA che. puruSArthI hIrenabhAIe amadAvAdamAM paMcazIla pArTasanI brAnca kholI tyAre zrI ratilAlabhAInI aMtarecchA hatI ke amadAvAda jaIne chokarAonA sAhasamAM saphaLatA maLe te mATe potAnI nAdurasta tabiyata hovA chatAM amadAvAda AvIne potAnA zubhahaste dukAnanuM opanIMga karavAmAM AvyuM. parivAranA bahoLA piravArane aMtaranA zubha AzIrvAdathI bhIMjavI dIdhA. saune khUba ja AnaMda maMgala karAvyo. dhanya che AvA zreSThIone!! sRSTinA sarjanahAra traNa bhuvananA nAtha zrI arihaMta paramAtmA vaTavRkSa samA, vAtsalyavAridhi evA vaDIla murabbI zrI ratilAlabhAIne sudIrgha, nirAmaya tathA yazakIrtirasyuM zatAyu bakSe temaja teozrI kuTuMba-parivAra temaja samAja para jIvana-paryaMta zreya-preyanAM vAri siMcatA rahe tevI bhAvanAkAmanA hara-koInA manamAM sadAsarvadA sahaja rIte ramatI hoya te niHzaMka che. ratilAlabhAInI dainika dhArmika pravRtti haMmezA vyavasthita rahe te mATe temanA suputro zrI praviNabhAI ane mahAsukhabhAIno parivAra haMmezA tatpara rahetA hoya che. Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo zrI ratilAla monajIbhAI dharmAnurAgI zrI ratilAlabhAInuM jIvanakavana svaccha ane nirabhradarpaNa samuM jo maLe che. mULa jAmanagara taraphanA ane te pachI rAjakoTanA vatanI gaNAyA. nAnI uMmarathI ja suvyavasthita kAryapraNAlikAmAM mAnanArA zrI ratilAlabhAIe jIvananI ekapaNa kSaNa nakAmI javA dIdhI nathI, hAtha upara lIdheluM kAma kyAreya adhUruM mUkyuM nathI. temanA vyaktitvamAM sAttvikatA, samadarzitA ane nirmohIpaNAno subhaga samanvaya jovA maLyo. karAMcImAM temano dhIkato dhaMdho cAlato hato, paNa bIjA vizvayuddhanA DaMkAnizAna vAgyA tyAre e badhuM svecchAe choDIne saurASTramAM temanuM Agamana thayuM. rAjakoTamAM sthira thayA. ghaDiyALanA sperapArTsa tathA anya evI cIjonA kamizana beijhathI vecANakAma mATe samagra bhAratano puruSArthI pravAsa karyo, mahinAo sudhI satata pravAsa kheDatA rahyA, je temanI tejasvI kAryazaktinI ApaNane pratIti thAya che. hiMmata ane sAhasathI temaNe vikasAvela dhaMdhAnI kAryazailImAM ja temanA jIvananuM suMdara ane surekha pratibiMba dRSTigocara thAya che. 1954thI 1962 sudhIno dhaMdhAmAM maMdIno vasamo kALa paNa emaNe jAte ja anubhavyo paNa nItimArgathI calita na thayA. jIvanamAM aneka jhaMjhAvAtomAMthI pasAra thayA ane svabaLe ja AgaLa AvyA. 1960mAM zrI ratilAlabhAInuM bhAvanagaramAM zubha Agamana thayuM. paraphyumarI ane pAnamasAlA banAvavAnuM moTA pAyA uparanuM kAmakAja zarU karyuM, jemAM sArI evI saphaLatA meLavI. nAnapaNamAM dharmasaMskArothI prerAyelI temanI dhArmika vRttine kAraNe guptadAnamAM vizeSa mAnatA, nAnAmoTA dhArmika phaMDaphALAmAM temanI yathAzakti madada hoya ja. temano e ujjvaLa vAraso temanA suputra zrI zazikAntabhAIe Aja sudhI jALavI rAkhyo che. zrI zazikAntabhAI paNa bhAvanagaranI jaina ane jainetara saMsthAo sAthe ghaniSTha rIte saMkaLAyelA che. zrI zazikAntabhAI paNa evA ja vinamra ane mitabhASI svabhAvanA che. vyavahAru ane vyApAravANijyanuM jIvana-upayogI zikSaNa pitAzrI pAsethI ja meLavIne teno sadupayoga teo Aje dhaMdhAmAM saphaLa rIte karI rahyA che. 343 dharmollAsabharyA unmeSathI zrI ratilAlabhAIe kaMDArelA mArge temanA parivAranI sarvadezIya kRtizIlatA anvaye anumodanAnAM sumana arpIe teTalAM ochAM che. sva. zrI ratilAla paramANaMda zeTha tIrthabhUmi pAlitANAmAM zeThazrI mAdhavajI nathubhAInA putra ane agraNI vyApArI tathA jaina sAdhu-sAdhvIonI vaiyAvacca karanAra ane pAlitANA sTeTa sAthe niHvartI saMbaMdha dharAvatA zrI paramANaMdabhAInA sauthI nAnA putra ratibhAIno janma tA. 3-3-1918mAM. zeTha zrI ratibhAImAM bALapaNathI ja koThAsUjha ane vyavahAru DahApaNanA saMskAro khIlyA ane pAMgaryA. 1934mAM meTrikanI parIkSA bAda potAnI zakti svataMtra vyavasAya tarapha vALavAmAM lagADI. I.sa. 1942mAM pAlitANA sTeTa hastaka kApaDanA rezanaMganI saMpUrNa vyavasthA temaNe saphaLa saMcAlana sAthe saMtoSakAraka rIte pAra pADI. pAlitANA jaina sevAsamAjanA davAkhAnAnA sarvagrAhI vikAsane AvazyakatA ane agresaratA ApavAnI temanI UMDI sUjha-samaja ciraMjIva banI raheze. temane eka kudaratI bakSIsa hatI koIpaNa jAtanI davA-TikaDI vinA aneka dardIonA dukhatA dAMta temaNe bahu ja sahelAIthI kADhI ApyA che. 2005-06mAM jaina vIsA zrImALI jJAtinuM gohilavADanuM saMmelana pAlitANA bharAyeluM tyAre saune anukULa ane svIkArya evuM baMdhAraNa ghaDI kADhavAmAM zrI ratibhAI zeThanuM gauravaprada pradAna rahyuM che. 1947mAM bhAvanagaramAM temanuM Agamana thayuM. 1952mAM vizvanI bhayaMkara maMdI ane kudaratI asAmAnya muzkelIonA kaparA divasomAM paNa potAnAM bALakone ucca zikSaNa ApavA mATe banatuM badhuM ja karI chUTyA. mAtRbhUmimAM gurukuLa bAlAzrama, zrAvikAzrama, zeTha ANaMdajI kalyANajInI peDhI-aneka nAnImoTI saMsthAone pratyakSa yA parokSa rIte temanI bahumUlya sevAo maLI che. temanI dhIraja ane niSThA, prema ane pratiSThA, sevA ane salAha, nIti ane nikhAlasatA, dharma ane mAnavatAnI mIThI suvAsa varSo sudhI mahekatI raheze. tA. 30-6-1980nA vipula samudAyanI hAjarImAM temano jIvanadIpa bujhAyo-bahoLA janasamUhamAM sumadhura suvAsa mUkatA gayA. Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 354 svapna zilpIo. Shri Rashibhai Narechania aMte kuTuMbamAM moTA putra pradIpano umero thayo. eka vAstavika jIvanasaMgrAmanA aDaga mahArathI zrI temanI jIvanacaryA kadAca koI na mAne paraMtu hakIkata e rasikalAlano janma I.sa. 1919mAM rANapura (saurASTra) che ke sthira ane anivArya paristhitimAM tIvra manovedanAne zAMta nAmanA nAnA gAmamAM thayo. vaDhavANa ane surendranagaramAM zikSaNa pADe tevA be mukhya anukULa saMjogo hatA. eka to Izvare temane laIne teo pragatine paMthe AgaLa vadhavA vatana choDIne abhuta sahanazakti ane daDha manobaLa ApyAM che. bIjuM 1937mAM muMbaI AvyA ane nyu dholerA sTIma zipsa li. kaMpanInA mAlika sva. zUrajI vallabhadAsanI temanA pratyenI putra nAmanI eka AgevAna vahANavaTI kaMpanImAM rU. 35=00nA sama bhAvanA, jene lIdhe teo tenI dareka vikaTa paristhitimAM pagArathI nokarImAM joDAyA. hAla teo nyu dholerA zipiMga sAMtvana ApI emanI paDakhe UbhA rahyA hatA. AvI anekavidha enDa TreDiMga kaM. li.nA DirekTarapade tathA malabAra sTImazIpa viSamatAoe zrI rasikalAlanA ahaMkArane ogALI nAkhyo kuM. limiTeDanA janarala menejara tarIke potAnI sevAo ApI ane jIvananA aneka jhaMjhAvAtomAMthI saphaLatApUrvaka pasAra thavA rahyA che. temanI A vikAsa keDI jIvananI ati gaMbhIra chatAM teo asAdhAraNa namratA keLavI zakyA che. "umadA kudarate viTaMbaNAo ane vAstavika jhaMjhAvAto vaccethI kaI rIte mArga mArA tarapha smita karyuM che. paramAtmAnA parama AzIrvAda mArA karI AgaLa vadhI te jANavuM koIpaNa mAnavI mATe mAtra para UtaryA che. IzvaranI sahAnubhUti aMge mAre kazI phariyAda gauravabharyuM ja nahIM paraMtu vadhateoche aMze anukaraNIya bAbata nathI." ajeya viSamatAo sAme jhajhUmIne temaNe kharekhara gaNI zakAya. saMtoSamaya jIvana siddha kareluM jaNAya che. | DagaluM bharyuM ke nA haThavuM" e kAvyapaMktine jIvanano hAlamAM temanA cAra putro ane putrI potapotAnI rIte mahAmaMtra banAvI zrI rasikalAlabhAIe temanI jIvanakathAne vikAsanA paMthe AgaLa vadhI rahyAM che. temanI kAryadakSatA sUjha evA hRdayasparzI varNanathI spaSTa karI che ke vAcaka duniyAnI ane vizALa anubhavone lIdhe vividha sAmAjika ane zaikSaNika vAstavikatAne mUrtimaMta thayelI jovA lAge che. jIvana e jIvavA saMsthAo temanI vividhalakSI sevAono lAbha laI rahI che. lAyaka che ane anukULa saMjogonI saravANIthI sukhI banAvI ghaNA ja udAradila dharAvanAra zrI rasikabhAIe aneka zakAya che. tema marda mAnavI ja vicArI zake che. evA marda tANAvANAmAMthI pasAra thaIne jIvanabAgane navapallita lIlochama mAnavInuM pratIka eTale zrI rasikalAla naricANIyA jvalaMta rAkhyo che. maLavA jevA mANasa che. udAharaNa pUruM pADe che. mAnavI dhAre che kaMIka ane kudarata kare dharmapremI : udAra sakhAvatI : che kaMIka. I.sa. 1937mAM muMbaImAM turata nokarI maLI jatAM gulAbI svapnAMo sAthe temaNe cAra varSa kartavyaniSThA ane zrI laheracaMda choTAlAla mahetA zraddhAthI kAma karI I.sa. 1941mAM pahelAM karatA bamaNo pagAra bhAvanagaramAM sAhasika vRttithI vepAra-vANijyano meLavyo. I.sa. 1941nuM varSa temanA mATe jIvananA mahattvanA audyogika kSetra dvArA bhavya utkarSa sAdhavAmAM gaNanApAtra phALo sImAcihna rUpa nirmANa thayela hatuM. e ja varSe surendranagaranA ApanAra tathA dhArmika AyojanomAM sevA-sakhAvato dvArA jena umadA kuTuMbanI eka putrI suzIlA sAthe temaNe prabhutAmAM pagalAM samAjamAM jANItA banelA zrI laherUbhAI mahetA mULa amarelInA mAMDyA. muMbaImAM kuTuMba sAthe sthira thavAnI temanI mahecchA para vatanI paNa ghaNAM varSothI bhAvanagaramAM sthira thayA. jApAnanA yuddhane kAraNe thoDA samaya mATe ThaMDu pANI reDAyuM. amarelInA haMsarAja mAvajI mahetAnA vArasadAromAM temanAM patnI para mAnasika gAMDapaNano ati vikRta ane ugra teozrI eka gaNAya che. jUnA gAyakavADa rAjyanA amalamAM zrI humalo thayo. ujjainanA AdhyAtmika upacAra kendra kalpavRkSa haMsarAja mahetAe potAnI sarvatomukhI pAtratAne dIpAvI kAryAlayamAM temanI peDhInA mAlika sva. zUrajI vallabhadAsanI cogaradama khyAti meLavelI. amarelInA jeThA kurAvALAnI dhIkatI madadathI temanA patnIne dAkhala karyA. prArthanAmaya vAtAvaraNathI vepArI peDhI. temanI mukhya peDhI cittaLamAM hatI. teo dara varSe temanI patnInAM mAnasika asvasthatA para thoDo aMkuza jaNAyo. gAyakavADI gAmonA ijArA rAkhatA. temane tyAM bhAre rajavADI damAma ane ThAThamATha hato. muMbaI AvI sthira thayAM. be traNa varSanA sukhI daMpatIjIvanane Jain Education Intemational Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo jeThA kurAvALAne tyAM temano eka bhANeja mAvajI mahetA jeo mULa jUnAgaDha pAse majevaDInA vatanI hatA. mAvajI mahetA rAjakAjamAM bhAre pAvaradhA ane kuzAgra buddhi dharAvatA hatA. e jamAnAmAM vAlA vAghera ane rUDA rabArI jevA jAlIma bahAravaTiyAone emaNe jhera karyA hatA. mAvajI mahetAno vahIvaTI amala eTale jUnI ane navI paddhatino saMdhikALa. jUnA jamAnAmAM rAjAo gAmo ijAre ApatA. emaNe e paddhati baMdha karAvI. kheDUtone sukhI ane AbAda banAvyA. ijArAzAhI vahIvaTano aMta lAvanAra pratibhAsaMpanna vyakti hatA. e parivAranA saMskAro uttarottara zistabaddha rIte jIvana-ghaDataramAM khIlI rahe te svAbhAvika che. bI. esa. sI. enjiniyara thayelA 79 varSanA zrIvherubhAI Adhunika yuga pravAha pramANe nUtana abhigamo vaDe 1962-63mAM phreMca phelozIpathI ATha mAsa mATe phrAMsanA pravAse gayelA. 1973mAM jApAna-amerikA, 197476mAM paNa amerikAnA pravAse vakhatovakhata jaIne jJAnaanubhavanuM puSkaLa bhAthuM meLavyuM. bhAvanagaramAM audyogika ekamanI zubha zarUAta 1970thI karI jemAM krame krame pragati sAdhI. sihoramAM dhaMdhAno sAro vikAsa karyo che. temanA putra kailAzabhAI tathA pautra pritIzabhAIno dhaMdhAnA vikAsamAM ghaNo ja agatyano phALo che. prItizabhAI mIkenikala DIplomAM karI mArkeTIMgano korsa karI dhaMdhAmAM pUrepUrA saMkaLAI gayela che. dhIre dhIre pragati karatAM karatAM 2008mAM vArSika dhaMdho lagabhaga 65 thI 70 TakA marIna udyogamAM dhyAna kendrita karyuM che. pritIzabhAInA navA projekTa saphaLa rIte vikasAvavA bAbata DaoN. bhUpatabhAI uMmara varSa 76 khUba ja prayatnazIla rahyAM che. 70 varSa pUrA karyA pachI niyama lIdhela che ke have je kAMIpaNa DaoNkTarane lagatuM kAma karavuM te saMpUrNa sevArupe karavuM. kAMIpaNa phI levI nahIM. potAnI prekTIsa baMdha karI hAla brahmakumArInI haoNspiTalamAM sevA Ape che. muMbaImAM baMne bhAIo svataMtra dhaMdho karI rahyA che sAthe samAjasevAnA kAryamAM kAryarata che. Akhoya parivAra khUba ja dharmaniSTha ane paropakArI che. niyamita sevA-pUjA-deva-guruvaMdana ane dharmakriyAomAM temanuM AkhuMye kuTuMba custa rIte baMdhAyeluM che. zrI laherubhAInA nAnAbhAI DaoN. bhUpatabhAI mahetAe iMglenDamAM abhyAsa karyo. keneDA, zikAgo, jApAna, voziMgTana vagere dezomAM tema ja ola inDiyA meDikala esosiyezananA Trejharara che. skolara holDara ane ucca pratibhA dharAve che. tAjetaramAM aMdherI vistAramAM thayela brahmakumArI saMsthAnI hospiTAlanI sthApanA karavAmAM temaNe prazaMsanIya phALo Apyo che. 40 varSanA nAnAbhAI zrI zazIkAMtabhAI muMbaImAM hArDavera lAInamAM che. sauthI nAnAbhAI 355 zrI ravIndrabhAI bhAvanagaramAM temanI sAthe dhaMdhAmAM. ane chelle muMbaI rahI mATuMgA jainasaMghamAM sevA ApI rahela che. muMbaImAM potAno dhaMdho hArDavera lAInano che. khAnadAnI, khumArI ane kheladilInAM khamIrane sAcA arthamAM dIpAvanAra mahetA kuTuMba ApaNA saunI vaMdanAne pAtra banyuM che. zrI zazikAMtabhAI mohanalAla mahetA DoMbIvalImAM zrI zazIkAMtabhAIe navalAkha maMtranA jApa karyA. pU.A.zrI mahAnaMdasUrijI ma.sA.nI nizrAmAM baroDAkArelIbAgamAM nAkoDAjInI mUrtinI pratiSThA karI, derI paNa banAvarAvI. kAMdivalImAM gautamasvAmI padharAvyA, vividha prakAranAM sAteka pUjana karAvyAM, pAlitANA-gurukuLa-tathA bAlAzramamAM ane yazovijayajI gurukuLa-mahuvAmAM sArI evI rakama ApI. lonAvAlAmAM keTalIka jamIna che, jenA upara derAsara baMdhAvavAnI bhAvanA che. uparAMta sAdharmikabhakti aMge paNa avAranavAra dAnagaMgA vahetI rAkhe che. temanAM mAtuzrI raMbhAbahenano cAra varSa pahelAM svargavAsa thayo, temanI paNa gajabanI tapasyA hatI. A parivAra taraphathI daravarSe sarerAza bethI aDhIlAkhanuM dAna apAtuM rahyuM che. 2057nA vaizAkha mAsamAM gArDana lena-sAMghANI esTeTa, ghATakopara (muMbaI) mukAme zrI ghaMTAkarNa mahAvIradeva, zrI cakezvarI mAtAjI, zrI mahAlakSmI mAtAjI ema traNa pratiSThAo dhAmadhUmathI karAvI. dAnavIra, dharmapuruSa zrI zazikAntabhAI ratilAlabhAI sevAdharmanA guNo jemanI nasa-nasamAM vyApelA che, sevAno kUpa je parivAranA haiye hiloLA lye che, saMgharSa ane puruSArtha vaDe jemaNe bhAgyadevatAnAM dvAra khakhaDAvyAM che tevA bhAvanagara jainasaMghanA prathama haroLanA agraNI zrI zazikAntabhAIe Rju-hRdayatA ane samatvabhAva sevIne sevAnA kSetrane je rIte vistAryu che temanA A dAkSiNyane ahobhAvathI vaMdana karyA vagara rahI zakAtuM nathI. traNa putronAM zubhalagna prasaMge snehIo taraphathI AvelI cAMdalAnI rakama mAnavasevAnA yajJamAM samarpita karI-je rakama lAkhonI thavA jAya che. AjanA yugamAM AvuM yogadAna ApanAra parivAra samagra samAjanuM bahumAna meLave che. ghaNA ja kAryakuzaLa ane sAhasapremI evA zrI zazikAntabhAI vyavahAru ane kAryadakSa vyApArI tarIke paNa janasamUhamAM sArI evI khyAti pAmyA che. bhAvanagara cembara Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 356 zazikAntabhAI tuSArabhAI zazikAntabhAI nilezabhAI zazikAntabhAI kendra hitenabhAI opha komarsanA pUrvapramukha tarIkenI temanI sevA, loDhAvALA hospiTalamAM vAisaceramena tarIkenI temanI sevA, maMdabuddhinA bALakonI zALAmAM TrasTI tarIkenI sevA, vardhamAna ko.o. benkamAM ceramena, traNa varSa DAyarekTara tarIkenI sevA, jainasaMghanA davAkhAnAmAM TrasTI tarIkenI sevA, baherAMmUMgAnI zALA, aMdhaudyoga zALA vageremAM temanI sevA jANItI che. vikalAMgo mATe mAtuzrI prabhAkuMvarabahenanA nAme lAkhonuM dAna-jemAM asaMkhya dardIo lAbha lye che. garIba-asahAya mANaso mATe sAdhanasahAyaka ane ArogyadhAmanA Ayojana dvArA moTI rakamanI deNagI ApI. agarabattInA vyavasAyamAM bhAre moTo vikAsa karyo, beMgaloramAM be phekTarIo sthApI je kAMI kamAyA te dAnadharmamAM satatapaNe dAnagaMgA vahetI ja rAkhI. agarabattImAM AMtararASTrIya khyAti pAmyA. dharmakAryomAM temanAM dharmapatnI zrImatI caMdrAbahenanuM paNa ghaNuM moTuM pradAna rahyuM che. varSo pahelAM pa.pU.A. zrI motIprabha-sUrIzvarajInI mUrtipratiSThA ane zAstrInagaranA jainaderAsaramAM mUrtipratiSThAmAM lAbha lIdho. vallabhIpura pAse tIrthasthAna ayodhyApuramAM bhUmipUjana, prathama zIlAsthApana svapna zilpIo temanA hAthe thayuM. bhagavAnane so kilo cAMdInA mugaTano lAbha temaNe lIdho. ayodhyApuram pAse pANavI gAme sAdhusAdhvIonI vaiyAvacca mATe bhaktidhAma yojanAmAM lAbha lIdho. 1993-94mAM beMgalora-rAjAjInagaramAM derAsara zaMkhezvara pArzvanAtha pratiSThAno lAbha lIdho. vaDavA bhojanazALAnA pramukha tarIkenuM temanuM yogadAna ane sevA prItipAtra banyAM che. bhAvanagaranI pAMjara poLa, smazAnagRha jevI aneka saMsthAonA mobhI banyA che. A dareka kAryomAM tenA traNa putro zrI hitenabhAI, zrI tuSArabhAI, zrI nIlezabhAI tathA putravadhUo amInAbahena, nayanAbahena ane aMjanAbahena-e sauno sahayoga maLato rahyo che. hamaNAM chellAM varSomAM ayodhyApuramAM vividha yojanAomAM bhaktino je lAbha maLyo che temAM jaMbUTTIpavALA pa.pU.A. zrI azokasAgarasUrijI mahArAja tathA baMdhubelaDI pa.pU.A. zrI jinacaMdrasAgarasUrijI ma. ane pa.pU.A. zrI hemacaMdrasAgarasUrijI ma.sA.nI preraNA mukhyatve rahI che. mAtuzrI prabhAkuMvarabahenanA nAme vikalAMga sAdhanasahAyaka kendramAM mukhya sahayogI banyA. pI.ena.Ara. sosAyaTImAM vAisaceramena tarIkenuM sthAna zobhAvI rahyA che. aMdha udyogazALAmAM, rAmamaMtramaMdira saMcAlita ekatA hAiskUlamAM A parivAranuM bhAre moTuM yogadAna noMdhAyeluM che. aneka samAjasevI saMsthAonA rAhabAra zrI zAntilAla kapUracaMda mahetA gujarAta gaurava dinanA zubha prasaMge ApaNA samAjanA ja eka anya agraNI dharmAnurAgI ane jIvadayAnA himAyatI tarIke sArI evI khyAti pAmelA ane zeTha ANaMdajI kalyANajI TrasTa temaja anya zaikSaNika ane dhArmika temaja sAmAjika saMsthAo sAthe saMkaLAyela chellAM 40 varSathI jeo jIvadayAnA kSetre avirata sevA ApI rahyA che tevA jesaranivAsI zAMtilAla kapUracaMda mahetAnuM paNa gujarAtanA mukhyamaMtrI zrI narendrabhAI modInA varada haste mahAvIra jIvadayA Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo evorDa 2005 arpaNa karI bahumAna karavAmAM AvyuM hatuM. jainazAsananA zaNagAra samA ane ghoghArI vIsA zrImALI jaina jJAtinA AdhAra staMbha jevA uparyukta mahAnubhAva jJAtinuM nAma rozana karanAra jJAtinA harakoI kAma mATe haMmezAM tatpara evA jesaranivAsI zAMtilAla kapUracaMda mahetAne gujarAta gaurava dinanI 46mI varSagAMTha ujavaNI prasaMge vizALa mAnavamedanI vacce nAmadAra gujarAta gavarnaranI upasthitimAM je pramANe jIvadayA evorDathI navAjavAmAM A-- tenAthI harakoI ghoghArI jaina unnata mastake gaurava anubhave che. 1972nI sAlamAM bhatapUrva vaDApradhAna zrI morArajI desAIe jyAre jesaranI mulAkAta lIdhI tyAre duSkALanI paristhitimAM saphaLatApUrvaka samasyAo ukelavAnI zrI zAMtilAla kapUracaMda mahetAnI AvaDatanI prazaMsA karI hatI. teonI bhAratIya janatA pakSanA bhAvanagara jillAnA upapramukha ane bhAvanagara grAmINa benka-bhArata sarakAranA DAyarekTaranI sevA jANItI che. temaNe jesaramAM muMbaI phaMDa ekaThuM karI zrI baLavaMta- rAya mahetAnI smRtimAM zALAnuM makAna baMdhAvyuM. temanuM ghaDatara gAMdhIvAdI sAmAjika kAryakara zrI lallubhAI zeTha heThaLa thayuM. temaNe aneka svaicchika ane ardha sarakArI saMsthAo mahattvanA hoddAo para rahI kAma karyuM. temaNe zikSaNa para aneka kAryo karyA 357 cUMTAI ji.paM. sadasya tarIke jaI ane hAla ji.paM. bhAvanagaramAM kArobArI samitInA ceramena tarIke sevA bajAvI rahyA che. je sthAna jillA paMcAyatamAM khUba ja mahattvanuM ane ucca sthAna Avela che. (2) hAla gujarAta sarakArazrInA pratinidhi tarIke bhAvanagara jillA juvInyara jasTIsa borDanA membara che, je sthAna mahattvanuM che kAraNa A (bALa adAlata) vibhAga che, jemAM khUba ja kharI rIte mahattvanI kAmagIrI AvelI hoya che. (3) enimala velphara borDa cennAI (bhArata sarakArazrI)nA borDamembara tarIke sevA Ape che. (4) gujarAta sarakArazrInA zikSaNa vibhAga borDamAM borDa opha membara tarIke sevA Ape che. (5) bhAvanagara jillA zALA saMcAlaka maMDaLanA pramukha tarIke sevA Ape che. (6) zrI ke. je. mahetA TI.bI. hospiTala amaragaDhamAM sarakArazrInA pratinidhi tarIke sevA Ape che. varSa 2004-05mAM 1lI me gujarAta zairava dina prasaMge bhAvanagara khAte rAjyanA mAnanIya zrI mukhyamaMtrI narendrabhAI modInA varad haste gujarAta rAjyanA jIvadayA kSetramAM viziSTha yogadAna Apela hoya te badala zrI mahAvIra jIvadayA evorDa enAyata karela che. je bhAvanagara jillA ane ola inDiyA jaina samAjanA gauravarUpa che. zeTha ANaMdajI kalyANajI TrasTa, amadAvAdamAM prAdezika pratinidhi tarIke jIvadayA kSetramAM khUba ja mahattvanI kAmagIrI karela che ane hAla cAlu che je chellAM 10 varSathI A saMsthAmAM chApariyALI pAMjarApoLamAM jIvadayAnI kAmagIrI karI sevA Ape che. sva. zrI zivalAlabhAI dIpacaMda zAha zrI zivalAlabhAIno janma karAMcImAM thayo hato. 1942nI laData vakhate , abhyAsa choDI kumaLI vaye laDatamAM jhaMpalAvyuM. potAnI Arthika sthiti sAdhAraNa hatI mATe temaNe lazkarI khAtAmAM bhAvanagara jillA paMcAyatamAM temanI sevAo jANItI che. jesaranI nagarapaMcAyatamAM varSo sudhI yogya mArgada ane sakriya sevA ApI ba.go. mahetA vidyAlaya-jesaranA menejiMga TrasTI tarIke ane jItharI hospiTalamAM temanuM yogadAna noMdhapAtra gaNAyuM che. jesara vibhAgamAM prAthamika zikSaNathI mAMDIne ucca zikSaNa sudhInI saMsthAomAM pAyAnA kAryakara tarIke temanuM nAma ane kAma jANItuM che. jesaranA vikAsa mATe, UbhI karelI saMsthAonA nibhAva mATe bahArathI moTuM phaMDa lAvI ApavAmAM temano puruSArtha noMdhapAtra gaNAyo che. temanI sevA badala samAje, temane aneka vakhata sammAnyA che; aneka evorDa paNa temaNe prApta karelA che. bhAvanagara DisTrikTa jaina pheDarezananA sekreTarI tarIke, ola inDiyA jaina zve. kamiTInA membara tarIke ane judI judI aneka dhArmika saMsthAomAM TrasTI tarIke temanI sakriya sevAoe temane ghaNe UMce Asane besADyA che. bhAvanagara jillAnuM khare ja teo gaurava che. (1) bhAvanagara ji.paM. kacerImAM jesara vistAramAMthI Jain Education Intemational Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 358 svapna zilpAA. nokarI svIkArI. bAvIsa varSa lazkarI khAtAmAM kAma karavAno emane bahoLo anubhava hato. zista, niyamitatA, coksAI, javAbadArInI sabhAnatA vagere guNo lazkaramAM kAma karavAne kAraNe zivalAlabhAImAM sahaja rIte jovA maLatA. lazkarI nokarI choDI temaNe vyApAramAM jhaMpalAvyuM. ane potAnA sALA zrI cImanabhAI ke. mahetA sAthe maLIne muMbaI dIpaka TreDIMga kuM. calAvI ane samaya jatAM vaDodarAmAM dIpaka nAITrAITa li.nI sthApanA karI ane tenA teo sekreTarI banyA. e udyoga dvArA temaNe udyoganA kSetre yazasvI siddhi hAMsala karI hatI. pote nokarI karatAM karatAM jIvanamAM UMcA sthAne pahoMcyA hatA eTale nokarI karanAra mANasonI muzkelIo pratye temane haMmezA sahAnubhUti rahetI. teo svabhAve atyaMta udAra ane paragaju hatA. paricita vyaktinuM kAma teo hoMzathI tarata karI ApatA. chellI avasthAmAM teo pUrepUrA svastha hatA. jIvanamAM sakriya varSo to mANI lIdhAM che. Ato vadhArAnAM varSo che e kheladilIthI hasatAM hasatAM kahetA. kudarate evI noTIsa ApI che ke jethI uttama dharmakArya velAsara karI zakAya. tyAre temanI svasthatA ane samatA joIne emanA pratye saune bahu Adara thayo hato. zivalAlabhAI vaDodarAnI aneka sAmAjika saMsthAo sAthe ghaniSTha rIte saMkaLAyelA hatA. emanI suvAsa ghaNI moTI hatI. aMgata rIte paNa teo aneka lokone kazI paNa prasiddhinI ke nAma-nirdezanI apekSA vinA sahAya karatA ane anekane aMgata muzkelIomAM madadarUpa thavA prayatna karatA. vaDodarAnA suprasiddha kavi Do. raNajItabhAI paTele (anAmI) emane aMjali ApatAM nIcenI paMktio lakhI che : eka dIpaka pragaTyo dIpa thakI jeNe ziva-kalyANanI jyota dharI; jenI cogama saumya yuti UbharI, ke kaeNnI vipada-timiraharI. eka divya prakAza, prakAzanakI; eka dIpaka pragaTyo caMda thakI, ja ene jIvana koDiye sneha chalochala enAM karmanI vATa aho kazI nirmala. sthira saira prakAza jhagI zuM palepala; nizadina nizA haravAnuM kazuM bala ? mahAjyoti zuM Akhira e lapakI; eka dIpaka pragaTaTyo dIpa thakI. sevAnA vividhakSetre agresara zrI zAha surezabhAI kAntilAla vatana : UMjhA, uttara gujarAta, janmatArIkha : 12-11951. samAjajIvananAM, hareka jJAti-jAtinAM, nagaranAM kAryomAM rasa dharAve che. mukhyatve sevAkArya lAyansa klaba, UMjhAnA benara nIce avarNanIya rahyuM che. sevAnA kSetre sevAnAM kAryonI vaNathaMbhI vaNajhAra 1973thI zarU karI 2001 sudhI aviratapaNe cAlu che. jIvananI kArakirdInA zrI gaNeza kolejakALa daramyAna "asAIta sAhityasabhAnAM maMDANa aniruddha brahmabhaTTanI sAthe karyA. kolejakALe sevA mukhya hetu hato. Ara.esa.esa., ena.sI.sI. ane ramatagamata zokhanA viSayo hatA. zuTiMga, beDamiMgTana, lonaTenisa, kerama, TebalaTenisamAM anekavidha evorDa hAMsala karela. tyArathI "yunivarsiTI'mAM u. gujarAtanA ceramena pade 1972mAM cUMTAyA tyArathI, "eziyA 72'thI zrI gaNeza thayA. caDatI-paDatInAM kAryomAM Arthika bhIMsa athavA bIjAM vino garbhazrImaMtAInA kAraNe AvyAM nathI, paraMtu UMcAM sevAkIya kAryo karatAM vidanasaMtoSInA kAraNe vidano Ave paNa vAdaLa AvIne jatAM rahe tema osarAI jAya. mAMgalika jIvananI zarUAtamAM ja dhArmika saMskAronuM siMcana, nAnI uMmare upadhAna tapanI ArAdhanA, temanA jIvananuM uccatama pAsuM rahyuM che ane pitAzrI mAunTa Abu khAte pArivArika zibira TUranuM Ayojana karatA tyAre be-cAra kalAka uparAMtanA aSTa prakArI pUjAnI ekadhArI AdhyAtmikatAnI lIMka emanA jIvanano yAdagAra prasaMga che. jIvana jIvavAnI kalA parama pUjya pitAzrI dvArA ghaDavAmAM AvI. vividha kSetromAM "zrI jaina nIti-kalyANa maMDaLa'nA pramukhapade jaina saMghanA pratiSThA, aMjanazalAkA, upadhAnanAM mukhya kAryomAM AgaLa pratibhA upasAvato bhAga lIdhela graMtha banAvyo te zatAbdI graMthanI kamiTInA mukhyapade rahI saMpAdana karavAno lAbha maLela che. lAyansa klaba UMjhAnA sabhya, sekreTarI, pramukha ", , , Jain Education Intemational Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo 359 anekavidha hoddA bhogavela che tathA gujarAtanI Di. 323 bImAM Ayojana. noMdhanIya phALo rahyo che. -premacaMda IzvaralAla TrasTa dvArA anudAnathI uttara -lAyansa Di-323-bInA kebineTanA Di-ceramena, gujarAtanAM gAmaDAMnAM jUnAM derAsaro, upAzrayonA jIrNoddhAranAM sAiTa pharsTa kamiTI ceramena tathA necarala kelemiTInA ceramena kAryomAM mukhya rahI laNavA gAmanuM kArya pUrNa thayela che. tathA anekavidha hoddAo bhogavyA. -yazovijaya jaina pAThazALA mahesANAnA kArobArI -zaikSaNika saMsthAo "zizumaMdira', "UMjhA keLavaNI sabhya rahI sevAono apUrva lAbha meLavela che. tattvajJAnanI borDa', "jI. ela. paTela hAiskUla', ke. ela. paTela mahilA parama sevA karavAno pIDitonA saMparkamAM lAbha zatAbdIskUla', 'navajIvana keLavaNI maMDaLanI kArobArImAM avirata sevAnuM pradAna. -netRtva zakti mATe seminAra, parsanAliTI DevalapamenTa, -UMjhAmAM nagaranAM jimakhAnA, grAhaka surakSA samitimAM pratibhA vikAsa abhiyAnanA ko. orDineTara tarIke kArya karela pradAna. -gujarAta asAIta sabhAnA pramukhapade rahIne anekavidha patnI jayazrIbahena anekavidha tapazcaryAo, dhArmika "nATyaspardhAo', 'vakrutvazakti kSetre', spardhAonuM Ayojana, lAgaNIthI gUMthAyela, kuTuMba-parivAranI sAcI gRhiNI banI dareka "saMgItazALA', 'nATyajAlakA' vagerenAM uddhATanomAM pradhAna kAryamAM satata prayatnazIla, preraNArUpa banela che. putro bhUmikA. ramatagamata kSetre AgavI siddhio meLavela che tathA bhAvezabhAI ane vizAlabhAI dhaMdhA-vyavasAyamAM pravRtta che. jimakhAnAmAM AgavuM pradAna. 1973thI 2001 sudhI avirata putrI : sejala-bahena ane bhAI girIzabhAI moTAbhAI sevAkIya pravRttio 'lAyansa klaba UMjhAnA nejA heThaLa mukhya tarIkeno apUrva prema, preraNAdAyI lAgaNIothI bhIMjavI daI bhUmikA, jhona ceramena, rijiyana ceramena pade rahI samagra uttara premano dhodha vahAvyo che. gujarAtanAM gAmo dhAnerA, bhAbhara sudhI sAbarakAMThAmAM bhIloDA, -potAnI vikAsagAthAmAM satata AdhyAtmikatA vaNAyelI prAMtija sAthe prema ane lAgaNInA taMtuthI sau mitro sAthe rahI che. zikharajInI dharmazALAmAM vibhAga upara nAmakaraNa. baMdhAyelA che. amadAvAda siTimAM anekavidha sevAkIya jainazAsananI aneka saMsthAomAM dAnanI saravANI cAlu che. pravRttiomAM pradAna. 1977mAM samagra gujarAtanA bhUtapUrva -UMjhA nagaranA 100 varSa jUnAM upAzraya-vADI UrjAmaMtrI zrI nalinabhAI paTelanI DisTrikTa konpharansanuM AgathI bhasmIbhUta thatAM tenA navasarjanamAM AgavuM pradAna ane Ayojana karI ceramena pade rahI, mukhyapradhAna zrI dilIpabhAI khAtamuhUrta karavAno anero lAbha, zAMtinagaramAM jaina saMghamAM parIkhanI Di. gavarnaranI niyukti vakhate AgavuM pradAna, banela ArAdhanAbhavananA udghATanano lAbha, tathA nIcenA 1978mAM samagra gujarAtanI aMdara sevAkIya pravRttio mATe holanA vibhAgamAM nAmAbhikaraNamAM eka bhAla upara zrI inTaranezanala ilinoisa khAtethI epriziyezana sarTiphikeTathI surezabhAI ane temanA suputronuM nAma tathA bIjA bhAla upara UjaminisTara nalinabhAI paTela dvArA navAjavAmAM AvyA zrI girizabhAI tathA temanA putronuM nAma mUkI uttama hatA. sAiTa pharsTanI AgavI kAmagIrI ceramena pade rahI karI. anumodanIya kArya karyuM che. caitra Aso mAsanI oLIne kAyamI -inTaranezanalanuM 'ema. je. epha.' melvina jonsa phelo dhoraNe anudAna Apela che. kArtika pUrNimAnuM kAyamI dhoraNe tarIke biruda meLavyuM ane "Ara.ema. epha." rohita mahetA UMjhA nagaramAM svAmIvAtsalya, zItalanAtha bhagavAnanI derInuM phelo" tarIke sammAnita karavAmAM AvyA hatA. anekavidha aMjanazalAkA, pratiSThA tathA dhajA-daMDana lAbha. evoDaeN meLavela che. jIvadayAnA kAryamAM anekavidha pravRttio UMjhA-mahesANA vacce bhADu vihAradhAmamAM upAzrayamAM tathA be varSa pahelAM ja aThavADiyAmAM be vakhata nirAdhAra kAma meInageITanA uparanI mukhya skImamAM lAbha lIdhela che. karatA Azritone gAmaDegAmaDe pharI sukhaDI vitaraNanA bhagIratha anumodanIya kArya... kAryanA praNetA ane mukhya ceramena pade rahI viniyoga parivAra, UMjhA nagaramAM nUtana daherAsaramAM bAvana jinAlayamAM DIsA maMDaLInA sahayogamAM rahI ghAsa vitaraNa tathA DhorakemponuM Jain Education Intemational Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 360 zrI zItalanAtha bhagavAnano aMjanazalAkAno caDAvo, pratiSThAno caDAvo tathA dhajAno caDAvo laI AkhI derI potAnI ja hoya tema saLaMga caDAvA laI lAbha lIdhela che. pustakAlayamAM anudAna, ke. ela. paTela mahilA vidyAlayamAM oraDAnuM anudAna. -zikharajImAM bhAtAgRha pAse banatI dharmazALAmAM eka blokanuM anudAna. zizumaMdiramAM anudAna, kuMthunAthajInA jinAlaye 'rANapagalAM'nI aMjanazalAkA, pratiSThA, dhajA--daMDano lAbha, pustakAlayamAM anudAna, sevAkIya kAryomAM anudAna, jainazAsananAM anekavidha kAryomAM dAnanI saravANI. potAnA kSetramAM yazabhAgI banavA pUjya pitAzrI kAntilAla zeTha tathA teozrInA mitra bIlImorAnA motIcaMda kAkAnI preraNA dvArA AgekUca. -bhArata dezanA ghaNAMkharAM zaheromAM jainatIrthonI yAtrA saMpUrNa karela che. lAyansa pravRttimAM mokhare : samagra gujarAtanI Di. 323 bInuM mobhAnuM sthAna jemAM amadAvAda zahera, sAbarakAMThA, kalola, kaDI, gAMdhInagara, uttara gujarAta, banAsakaMThA vi.nI tamAma klabonA Di. gavarnarapadanI cUMTaNImAM binaharIpha rIte cUMTAI AvyA tathA epharameTIva voTa baMdhAraNa mujaba 51TakA levAnA hoya temAM 97 TakA voTa meLavI gujarAtamAM UMjhAnuM nAma rozana karela che. sevA e ja emano paryAya che. niSThA eja emanI byuTI che.. lAyansanI sapharanI vikAsayAtrA Di. gavarnara sudhI pahoMcADI ISSAME FORAM dezonI kanvenzanamAM teozrI da. AphrikA, nairobI, kenyA ane inTaranezanala kanvenzanamAM beMgakoka khAte hAjarI ApI temanI AgavI pratibhA pADI che. mAnavakalyANanI jvalaMta jyoti svarUpa zrI 108 Adi anekAneka TrasTonA TrasTI zrI somAbhAI maNilAla jemanAM nAma ane kAmanI suvAsa mAtra jaina saMsthAo pUratI ke mAdare vatana ke kAMkareja kSetra pUratI ja maryAdita na rahetAM comera prasarI che tevA virala vyaktitvadhArI, devaguru zraddhAsaMpanna, gurukRpApAtra, zrI somAbhAIno AMtaravaibhava darzanIya ane mANavAlAyaka hato. Aje 72 varSanI jaipha vaye svapna zilpIo paNa zrI somAbhAInA mukhAraviMda para yuvAnIne zaramAve tevI gajabanI sphUrti ane thanaganATanA kAraNe teja jhaLakatuM jovA maLatuM. janma tA. 3-3-30. zreSThIvarya zrI AmalacaMda maganacaMda pAMcANI parivAranA A puNyavaMtA teja sitArAmAM guNaratnono jhagamagATa sAmAnya janane prabhAvita karI de tevo bhavya hato. kuzaLa vahIvaTakartA evA somAbhAIe gAMdhIjInA TrasTIzIpa siddhAMtane jIvanamAM mUrta karI Apela. temanuM bahumukhI vyaktitva 'vajAdapi kaThorANi mRduni kusumAdapi' uktine sArtha karanAruM nIvaDyuM che. teo tana, mana, dhanathI zrI jinazAsana ane janasevA karI rahyA hatA. eka kuzaLa keLavaNIkAra, somAbhAI zAhe skUla, hAiskUla, hospiTala-AyaMbilakhAtudaherAsara nirmANanuM kArya hoya ke jIrNoddhAranuM kArya ho, devagurukRpAbaLe ane potAnI AgavI ane anokhI sakhAvata meLavavAnI kunehathI ghaNI moTI rakamanI sakhAvato je te TrasTa ke saMsthA mATe meLavI samarpaNanI sUrIlI saragama bajAvI rahyA hatA. temanI koThAsUjha ati gajabanI che. gacchAdhipati pa.pU. A. devazrI vi. premasUrIzvarajI ma.sA. tathA temanA vaDIlabaMdhu pa.pU. A.devazrI vi. subodhasUrIzvara ma.sA.nI preraNAthI zaMkhezvaramAM nirmANa pAmela 'zrI 108 pArzvanAtha bhakti vihAra'mAM agraNI ane pAyAnA TrasTI che. tema ja tharAthI traNa ki.mI. dUra Avela rUnI tIrthanuM nirmANa pa.pU. AcArya devazrI, vinayacaMdrasUrIzvarajI ma.sA. tathA temanA ziSyaratna pa.pU. AcAryadevazrI, kalpajayasUrIzvarajI ma.sA.nI preraNAthI thayela che. tenA pAyAnA menejiMga TrasTI tarIke bIjA TrasTIonI sAthe jamInasaMpAdanathI mAMDI bAMdhakAma, jIrNoddhAra Adi tamAma kAmagIrI khUba prazaMsanIya rIte karI hatI. sadAya paramArthe oliyA jevuM jIvana jIvatA A zAsanazUrA zrAvakanA jIvanamAM temanAM dharmapatnI para mUla tapasvinI, mitabhASI, kuTuMba bhAvanAzIla subhadrAbahenano amUlya phALo che. subhadrAbenA uttama AtmAe 500 AyaMbilanA tapanI pUrNAhUti tarapha pahoMcatAM ja pUrNa samAdhipUrvaka 405 AyaMbile A jagatane alavidA karI lIdhI, jethI temanA AtmazreyArthe kAyamI smRti svarUpe zrI 108 mahAprasAda tIrthamAM pa.pU. gacchAdhipati premasUrIzvarajI ma.sA. tathA pa.pU. labdhisUrIzvarajI ma.sA.nI amidRSTithI tathA te TrasTanA TrasTIonI udAratAthI somAbhAIne kAyamI AyaMbilakhAtuM karavAno Adeza Apela che. te AyaMbilakhAtuM Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo atyAre cAluM che. tapasvI somAbhAIe mAsakSamaNa, soLabhaththu, paMdaradasa-nava-pAMca vagere upavAsa, varSItapa, upadhAnatapa, AyaMbilanI oLIo Adi vividha tapasyAthI jIvanane alaMkRta karela che. pAlitANAmAM be vakhata comAsuM, 24 varSa pUnama karI, sametazekhara sAta vakhata jAtrA karela tathA bhAratanA 90 TakA tIrthonI yAtrA karI che. hoMgakoMga, beMgakoka, siMgApora, pAkistAna, zArajAha, dubaI vagereno videza pravAsa paNa karela che. temaNe parama mitra ane murabbI zrI jayaMtIlAla vI. zAha tathA haragoviMda vI. zAha tathA dalapatabhAI ema. zAha sAthe khabhe khabhA milAvIne je aitihAsika kAryo karyA che te joIne pa.pU. AcAryadevazrI vijayalabdhisUrizvarajI ma.sA.e kaheluM ke "kharekhara betAlIsI samAjanA A cAra zrAvaka baMdhuoe eka itihAsa sarjyo che, jene AvanArI peDhI sadAya yAda rAkhaze." jeoe zrI 108 pArzvanAtha bhaktivihAra mahAprAsAda jaina tIrtha ane zrI goDIjInuM tIrtha prabhAvaka TrasTa, rUnI sivAya paNa sametazikharajInAM dharmamaMgala vidyApITha, pAlitANA, zrI bhakti vihAra jaina dharmazALA ane surANI bhuvana jaina dharmazALAnA TrasTIo tarIke sevA bajAvI rahela che. temanA saMsArI pakSe sagAM bahena pU.sA. zrI sUryakalAzrIjI ma.sA. Aje sva-para kalyANakArI evI saMyamajIvananI sAdhanA karI rahyAM che. dhanya che AvA kuTuMbane! somAbhAInuM rAjakIya kSetre yogadAna paNa ati noMdhanIya che. dhI pragati ko.o. beMka li. tharA, dhI nezanala sIDa sarTiphikezana ejansI-nyu dilhI, dhI banAsakAMThA jillA madhyastha beMka li. pAlanapura, dhI khetIvADI utpanna bajAra niyaMtraNa saMgha, amadAvAda, dhI arbana ko. opa. beMka pheDarezana amadAvAda, jillA paMcAyata bAMdhakAma samiti, pAlanapura AdimAM ceramena ke DAyarekTaranI bhUmikAmAM suMdara yogadAna ApI rahyA che. A uparAMta kAMkareja tAlukA paMcAyata, tharA grAma paMcAyata ane banAsakAMThA jillA paMcAyatamAM teo sabhya che tathA kAMkareja tAlukA kharIda vecANa saMgha, banAsakAMThA jillA sahakArI kharIda vecANa saMgha tathA banAsakAMThA jillA sahakArI saMghamAM DAyarekTara hatA. teo nIcenI sAmAjika saMsthAo sAthe saMkaLAyelA hatA. (1) abhinava bhAratI, vaDA (cAra skUlo saMbhALe che.), (2) je. vI. zAha ceriTebala TrasTa, tharAnA TrasTI (hospiTala 361 nirmANa thaI gayela che), (3) zrI vardhamAna ceriTebala TrasTa (jaina baMdhuone madadagAra TrasTa), (4) zrI ratanazI mULacaMda jaina borDiMga TrasTamAM TrasTI-tharA, (5) zrI dazA zrImALI beMtAlIza jaina samAja saMsthA saMcAlita kAlIdAsa maMchAcaMda jaina borDiMganA TrasTIvarya-pATaNa, (6) zrI dazA zrImALI beMtAlIza jaina maMDaLa pATaNamAM TrasTI mahodaya, A uparAMta teoe tharAmAM dAdAzrInA nAme sArvajanika vAcanAlaya baMdhAvela che. AvA sarvatomukhI pratibhAsaMpanna zrI somAbhAI hamaNAM ja thoDA samaya pahelAM navakAranuM smaraNa karatAM karatAM svargavAsI banyA. dharmavIra, karmavIra zrI haragoviMdabhAI vI. zAha "sUrajanI kiMmata enA prakAzathI, dIpakanI kiMmata enA ujAsathI, puSpanI kiMmata enI suvAsathI che te ja rIte mANasanI kiMmata enI mANasAIthI che." -AvuM custapaNe mAnatA ja nahIM balka jIvanamAM caritArtha karI batAvanAra haragoviMdabhAIno janma vaDAmAM 1931mAM pitA vIracaMdabhAI puMjamalabhAInA vIra suputra ane mAtA moMghIbahenanA rAjadulArA tarIke thayo. bAlyAvasthAthI ja jJAnarasika, devagurubhaktivaMta, dharmazraddhAsaMpanna, tIvra medhAvI, vinayI, vivekI ane dhAreluM kAma karI chUTavAnI tamannAvALA hovAthI skUla abhyAsa pUrNa karI haraNaphALa pragati karatA vAtsalyanA sudhAsiMdhusama hAiskUlanA prinsipAlapade birAjamAna thayA ane saM. 2021mAM tharA vasavATa bAda to aneka kSetromAM siddhinAM sopAno sara karatAM vividha TrasTomAM TrasTI banyA. (simpala liviMga enDa hAI thikiMga)mAM mAnatA jIvadayApremI aneka sukRtonA sabhAgI, niHsvArtha zAsanasevA ane mAnavakalyANanAM kAryo karanAra zAsanAnurAgI. emanuM yogadAna kyAM kSetre nathI e ja prazna che? cAhe dharmakSetre hoya, sAmAjika kSetre hoya, ke rAjakIya kSetre sadA agresara rahI saMpUrNakArya kuneha ane niSThApUrvaka sucArurUpe pAra pADe ja. enI AgavI puNyanidhi ane guNavaibhava evAM ke nirahaMkAra ane laghutA, udAratA ane karuNA, gaMbhIratA ane dhIratA, maitrI ane prema, niHsvArthatA ane samarpaNatAthI ghaNI moTI rakamanI sakhAvato je te TrasTa mATe meLavI ApavAmAM nimittarUpa bane ja. gacchAdhipati pa.pU.A. bha. zrI premasUrIzvarajI ma.sA. ane vaDIlabaMda ane vaDIlabaMdhu pa.pU.A.bha.zrI subodhasUrIzvarajI ma.sA.nI preraNAthI sAkAra pAmela. zrI 108 pArzvanAtha bhaktivihAramAM Jain Education Intemational Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 362 svapna zilpIo hAmabharyA haiyAvALA teoe pAyAnA TrasTI tarIke tana, mana, ane duHkhe duHkhI' thanAra A bhavya AtmAne je dhana saMpUrNa nyocchAvara karI dIdhela che ane rUnI tIrtha prabhAvaka haragoviMdabhAIe caturthavrata svIkAravAnI vAta karI to turata ja TrasTamAM TrasTI tarIke satata pravRttizIla rahI nirmANa ane taiyAra. dhanya che AvI zrAvikAone! parivAramAM traNa dIkarA jirNoddhAramAM sevAdharmanI puNyasaritA vahAvI rahyA che. ane eka dIkarI. dIkarAne ghare paNa dIkarA-dIkarI. badhAM ja samyajJAnanI ananya rucivALA teo vairAgyanI vanarAjimAM devagurudharmazraddhA saMpana. panotI puNyAInA dhArakane AvuM viharavA utsuka hatA paraMtu cAritra mohanIya karmanA udaye bhale sadAye killola karatuM kuTuMba maLe! domadoma sAhyabI hovA saMsArI banyA paNa temanA ane jIvana to saMyamI jevuM ja. chatAM sAdagIpUrNa, vinamrapAna, saujanyatA, zAlInatA ane dhArmika abhyAsa ati anumodanIya. traNa bhASya, cha karmagraMtha, nirAbhimAnatAnA mAlika haragoviMdabhAI nIcenI saMsthAomAM bRhat saMgrahaNI, tattvAthabhigamasUtra, vitarAgastotra sArtha jevA samarpaNa TrasTI tarIke sevAnI baMsarI bajAvI rahela che. aneka graMthonuM talasparzI jJAna dharAve che to sAthesAthe saMskRta , (1) zrI 108 pArzvanAtha bhaktivihAra-zaMkhezvara ane ane prAkRtabhASA upara paNa sAruM evuM prabhutva dharAve che. 3nI tIrthaprabhAvaka TrasTamAM pAyAnA TrasTI, (2) zrI dharmamaMgala sonAmAM sugaMdharUpa eTale ke jJAna sAthe kriyAno vidyApITha madhuvana-zikharajImAM TrasTI, (3) tharA-pAvApurI samanvaya temanAmAM khUba suMdara rIte jovA maLe che. teo chellAM vardhamAna je. mU. pU. jaina TrasTamAM TrasTI, (4) siddhagiri bhakti 15 varSathI be samaya pratikramaNa, sAmAyika, navasmaraNa, vihAra dharmazALA-pAlitANAmAM TrasTI, (5) tharA, jaina zikSaNa RSimaMDaLa vagere stotrapATha, bAMdhImALA, svAdhyAya, navI saMghanA TrasTI, (6) zrI vardhamAna sozyala TrasTa. tharAmAM TrasTI gAthA, cauda niyama dhAravA, aSTaprakArI pUjA, saMthAre zayana, (jemAM sAdharmikone sahAya karAya che.), (3) zrI je.vI. zAha roje ukALeluM pANI vAparavuM Adi nityakrama ane pAMcatithi ceriTebala TrasTanA TrasTI (hospiTalanuM makAna baMdhAI gayela ekAsaNAM, comAsAmAM besaNAM, sacittano tyAga, varSamAM pAMca che.), (8) tharA ratanazI mULacaMda borDigamAM TrasTI, (9) zrI pauSadha, atithi saMvibhAga vrata, desAvagAsika Adi dharmapravRtti dazA zrImALI betAlIzI jaina borDigamAM pramukha tarIke sAta temanA prabhAvazALI vyaktitvamAM zikhara upara kaLaza samAna varSa sudhI sevA ApI che. (10) zrI abhinava bhAratI TrasTanA zobhe che. temanuM jJAna ane kriyAkrama jIvana tapanAM ghareNAM ane saMcAlaka tarIke vaDA, teravADA, khImANA, rAnera ema cAra AbhUSaNothI paNa vibhUSita che. mahinAmAM pacIsa divasa to grAmya buniyAdI hAiskUlanuM saMcAlana temaja khImANA bakSIpaMca anekAneka TrasTonI kAmagIrI aMge gharanI bahAra rahevA chatAM chAtrAlayanuM saMcAlana. kAMkareja tAlukA keLavaNI maMDaLa, tharAnA varSItapa, aTTAI Adi dvArA karela che. gacchAdhipati pa.pU.A. maMtrI tarIke dasa varasa sudhI sevAnI sUrIlI saragama, pragati bha. zrI premasUrIzvarajI ma.sA. ane zAsanaprabhAvaka ko. o. benka tharAnI sthApanA karI 18 varSa ceramena pade pa.pU.A.bha. zrI labdhisUrIzvarajI ma.sA.nI pAvananizrAmAM rahyA. zrI dazA zrImALI beMtAlIsa jaina borDiMgamAM sAta varSa saMyamI ratnAkara dharAnI virala vasuMdharA pAvApurI sosAyaTI ceramena pade rahyA. TUMkamAM bahoLo anubhava ane potAnI madhye zrI vardhamAna svAmI jinAlayanI aitihAsika ane AgavI sahaja sUjhathI saMsthAone khUba upayogI thayA che. yAdagAra, cirasmaraNIya pratiSThAmAM AkarSaka caDAvo laIne jinAjJAne anusaratuM, gurvANAnA kavacavALuM ane prabhujInI pratiSThA karAvela che. dhanya che AvA udAra svAdhyAyanI tatparatAvALuM TrasTIvanuM jIvana javalle ja jovA dariyAdila zeTha zrI ane saMghavatsala sAdharmika vatsala, maLe. haragoviMdabhAInA jIvanamAM rahela A triveNI saMgama kuTuMbavatsala, samAja vatsala dAnezvarI ratnane! saMparkamAM AvanAra sahu koIne zAtA ane zAMti ApanAra bane A baMne pUjya A.bha. zrInI pAvana nizrAmAM ja bhAre che. samatAvaMta, sAttvika, zubhasaMkalpa ane zubhaadhyayane dabadabApUrvaka vaDAthI zaMkhezvarajIno cha'rIpAlita yAdagAra saMgha sahacArI banAvanAra ratnatrayIne mUDI mAnanAra, kuTuMbamAM paNa kADhela, jenI suvAsa Aje paNa maNAya che. temanA A saMskAronuM vAvetara karanAra, dhanavAnanI sAthe guNavAnanuM biruda samaSTinAyaka jIvanamAM dharmasaMskArothI siMcAyela temanAM meLavanAra, virala vyaktitvazALI haragoviMdabhAInAM sukRtonI dharmapatnI kaMcanabahenano phALo apUrva che. "patinA sukhe sukhI bhUrI bhUrI anumodanA. teo nirAmaya dIrdhAyu pAmI Jain Education Intemational Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo zAsanasevA ane mAnavasevA dvArA cAre dizAmAM yazokIrtinAM toraNo bAMdhe ane temanA guNanaMdanavananI suvAsa, kIrti maghamaghAyamAna bane e ja abhyarthanA. A che amarelInAM harakora bA Adarza zrAvikA harakuMvarabahena janmabhUmi : jetapura, jUtAgaDha pAse. karmabhUmi : amarelI saurASTra dezanuM vANijyavepArathI dhamadhamatuM amarelI zahera. mahetA haragoviMdadAsa zAmajIbhAI, hulAmaNA nAme bAbubhAIthI oLakhAya. sAdAgaMbhIra-anubhavI-pIDha-jainajainetaranA AdarapAtra. amarelImAM pratiSThita jaina vaNika kuTuMbamAM janma thayo hato ane sane 1976nI 20mI navembara-68 varSanI vaye namaskAra mahAmaMtranuM smaraNa karatAM, zAMta svastha citte, kuTuMbanA sarva sabhyonI hAjarImAM vidAya laI, aMtima zvAsa lIdhA hatA. zAMta, saraLa ane saumya svabhAvanAM svAmI, ane vahIvaTI sUjha dharAvanAra evA zrI mahetA tyAga ane mokSanI sAdhanA mATe-- mahAmaMtra namaskAranuM raTaNa, jApa avAranavAra karatA hatA. teonAM dharmapatnI zrImatI harakuMvarabahenane dhArmika pravRtti karavAmAM, tapazcaryA, jApa va. karavAmAM, teonI haMmezAM saMmati rahetI ane sahakAra ApatAM. 251 dhArmika pravRtti, samAjanAM jIvanamAM sAdAI temaja potAnI jarUrIyAta bahuja ochI hatI. nAnI uMmare pitAzrInA dhaMdhAmAM joDAyA hatA ane satata 50-50 varSa sudhI saphaLatApUrvaka saMcAlana karI-vepAranI lAMbI kArakirdImAM teozrI amarelImAM ja nahIM-paraMtu AjubAjunAM gAmomAM paNa agresara rahyA hatA. Aje paNa teonA putroe pitAzrIno vyavasAya cAlu rAkhIne--teonuM nAma jIvaMta rAkhela che. nAnAmoTA vepArIo, kheDUtavargane sadAya mArgadarzaka, nabaLA ane garIbanA belI, kuTuMba ane samAjanA dareka pratye prema ane AtmIyatA samajapUrvaka ane dIrghadRSTipUrvaka kAryo karavAnI paddhati-va. guNone lIdhe teo prathama haroLanA vepArI ane kuTuMba samAjanA vaDA tarIke saphaLa rahyA hatA. game tevI kharAba-viSama paristhitiomAM aDaga ane nIDara rahI zakatA hatA ane paristhiti evI saphaLatApUrvaka pAra karI detA. 363 haMmezAM hasamukho-saumya ane zAMta cahero, nIDara ane spaSTa vaktA ane saraLa svabhAve emanA vyaktitvane vadhAre mohaka banAvyuM hatuM. dharmanA raMge raMgAyelAM patnI harakuMvarabahena : janmathI mAtAe gaLathUthImAM saMskAranuM siMcana karela. lagnagraMthithI joDAyAM--saMsAra ratha calAvatAM sAta putro ane eka putrIne janma Apela. eka zIlavatI nArI--Adarza zrAvikA tarIke jIvana jIvI rahyAM che. harakuMvarabahenanA jIvanamAM zrAvakanAM bAra vrata, upadhAna tapa, zrI zatruMjaya tIrthamAM cAturmAsa, pAMcaso AyaMbila, dareka parvatithi-aThThAI tapa, vIsa sthAnaka tapa, varasI tapa, vardhamAna tapajapa temaja lAkhonI saMkhyAmAM navakArAdi maMtrano jApa karela. tapajapa-tyAga jIvanamAM advitIya che. samyagadarzananI prApti mATe kaccha, kAThiyAvADa, soraTha, gujarAta, mahArASTra, rAjasthAna, mAravADa, mevADa, madhyapradeza, bihAra, sametazikharAdinI paMcatIrthanI sparzanA karI jIvanane dhanya banAvela che. jaipha uMmare paNa Avazyaka vidhi-paramAtmAnI aSTa dravyathI pUjA-gurubhakti, vaiyAvacca paNa ajoDa, supAtradAna dharmArAdhanA suMdara kare che sAta putro paikI cha putro vinayI, saMskArI, koIpaNa jAtanAM vyasana nahIM, jIvana sAdAM-svabhAve sarala-sAteya kSetromAM potAnA dravyano suMdara upayoga karI rahyA che. zrAvakane yogya adakeruM jIvana jIvI rahyAM. mAtA-pitAnI bhakti adbhuta kare che. koIpaNa kSetre tana-manadhanano bhoga ApavA aDIkhama UbhA rahe che. putrI vijayAbahena paNa evAM ja suzIla-guNiyala che. samAjamAM, saMghamAM A kuTuMbano mAna-maratabo sAro che paramAtmAnI kRpA guruvaryonA AzIrvAda varasatA rahe! dharmArAdhanAnA prabhAve kalyANane pAme. PLACE OF ALL LIBERATED SOULS OOO jJAna KNOWLEDGE CONDUCT darzana siddhazIlA VISION caritra dharma-sadAcAra RELIGION GOOD CONDUCT a EARNING 96 kAma SATISFACTION mo LIBERATION Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri T. L. Kapadia Public Charitable Trust Heartly weclomes you to stay at their AMRAT ATITHI GRUH 36. Kapadia Market, Kandaswamy Lane, Near to Hanuman Vyayamshala, Sultan Bazar, Hyderabad - 500 195. (A.P.) Phone: 24754389 & 24754972 In the Heart of city And yet Calm and Quite Advance Booking Facility available Bombay Thali Homely Atmosphere Latest New Building with Modern Facilities with reception Passenger lift, T.V. etc. A/C. Room Available Hall available for small get together, marriage, conferences etc. And even then lowest Service Charges only. Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OVER 50 YEAR OF EXPERIENCE OF IMPORT/EXPORT PROJECT ON TURNKEY BASIS * For erection / shutdown jobs - Import / Export Customs * Site Handling Clearance * Hydraulic/Telescopic cranes * ODC Transportation * Range from 8MT to 350MT * Project Handling CRANE HIRING CO. HIRING OF TELESCOPIC/CRAWLER CRANE Express Hotel Building, R.C. Dutt Road, Vadodara 390 007. Tel : 0265-3055800. Fax : 3055200. E-mail : chco@expressworld.com * Website : chco@expressworld.com The name in cranes HIAB | Express :: Range :: Lifting 0.1-18 tonnes Max outreach 22 Meters We supply load handling solution with high productivity. TURBINE AIR VENTILATION SYSTEM Without use of any Electricity/Power OR Drive Mechanism | Glorious past, resplendent future Our competitive advantage is based upon a superior application knowledge. AUTHORISED SALES & SERVICE EXPRESS ENGINEERING CONSTRUCTION PVT. LTD. 427/428, G.I.D.C., Makarpura, Vadodara-390 010. (Guj.) India. Tel. : +91-265-2644388, 6546988, Fax : 91-265-2640089 E-mail: engg-service@expressworld.com Jain Education Intemational Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . da, f vibhAga-3 zAhitya kalA saMskRtinuM naMdanavana A kAma che, pa, eka pAna ja saMraThAra ane saMskRtinA saMvardhako * lokasAhitya, lokasaMskRti ane lokaThalAnA 2khevALo * gujarAtamAM kalA saMskRtinA taMbho ane utsavapriya rAjavIo * raMgarekhAnA sarjakko ane saMtajJo * gujarAtanA gauravavaMtA ekAvana vidyamAna gajhalakAze Jain Education Intemational Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo saMskAra ane saMskRtinA saMvardhako 0 vajubhAI vyAsa, 7 manu paMDita 367 tamaso mA jyotirgamaya |yugothI mAnavajAtanI A abhIpsA rahI che, kAraNa ke pRthvI para satya-asatya, sa-asad, prakAza-aMdhakAra, pApa-puNya, sAruM-naThAruM, jIvana-mRtyunAM dvaMdra zvAsa ane ucchvAsanI jema niraMtara cAlI rahyAM che. A dvaMdvo eka tarapha moha, mAyA, krodha, lobha, IrSA, asUyA, vaira, hiMsAthI kharaDAyelAM che, tema bIjI tarapha enI sAme prema ane karuNA, satya ane ahiMsA, dayA ane dAna, paropakAra ane tyAga, saMyama vajubhAI vyAsa manu paMDita ane sahakAra, saMpa ane samAdhAna jevA sadguNo prabhAva pADI rahyA che. ApaNe ene AsurI tattvo ane daivI tattvothI oLakhIe chIe ane parAI pIDa jANe ene vaiSNavajana kahIe chIe. A vizva evI savRtti, sadguNo, sadbhAvanAthI TakI rahyuM che ema samajIe chIe. jIvananAM DhaMDho rAtadivasa ane miniTe-miniTe mAnavajIvanamAM saMgharSa, gharSaNa, yuddha, arAjakatA, AghAta, pIDA ane taMgadilI janmAvyA kare che, tyAre sAmAnya mAnavI vicAre che ke AmAMthI bahAra kema nIkaLAze? eve samaye koI ne koI daivI tattva mAnavIne ugAravA AvI pahoMce che. sAmAnya mAnavInI sAmAnya samasyAnuM samAdhAna AvI ja koI thiyarIthI racAyuM hoya che ane siddhAMtane amalamAM mUkanAra evI ja koI sAmAnya vyakti hoya che e to ApaNane pachIthI khabara paDe che! samAjamAM aneka samasyAo hoya che. Arthika, sAmAjika, dhArmika ke mAnasika. e aMdhakArane bhedavA mATe pathadarzaka prakAza pAtharanAra dIvaDAo kuTuMba, gAma, nagara, samAja ke rASTramAM jhaLahaLatA joIe chIe. emanA jIvananI koI ne koI savRtti-sadbhakSaNasadbhAvanA sAmAnya mAnavIne pathadarzaka preraNA pUrI pADe che. jema asad ke asatyano phelAva che tema sad ane satyano paNa toTo nathI e atrenAM pRSThomAM aMkita thayelAM mahAnubhAvonAM caritro darzAve che. ApaNane e jIvanasAphalyanA avasara prApta thAo e ja dhanyatA! A lekhamALA rajU karanAra zrI manubhAI paMDita amadAvAdamAM jIvanasmRti svAdhyAya maMdiranuM saphaLa saMcAlana karI rahyA che. keLavaNI viSayaka, jIvanacaritrAtmaka ane smRtigraMtho dvArA preraNAdAyI sAhitya ane prakAzanamAM temanA dvArA 125 nAnAM-moTAM prakAzano pragaTa thaI cUkyAM che. 1993mAM temanI A pravRtti badala nA. gavarnara dvArA saMskAra evorDa ApavAmAM Avela. temanAM prakAzanomAM moTAbhAganAM gAMdhInAM AzramavAsIo, aMtevAsIo, athavA temanI paraMparAmAM jIvana samarpita karanAra rASTraputronAM ciratro noMdhapAtra che. teo potAne lakhavAnI preraNA ApanAra, potAnA guru veDachI AzramavALA zrI jugatarAma davene mAne che. veDachImAM grAmasevaka dIkSita thatAM zrI jugatarAmabhAIe sUcavyuM ke, game te kSetramAM kAma karo, tamArA mAdhyama dvArA dezanAM ajJAna, akSarajJAnavihoNAM, lAcAra grAmavAsI ke grAmajanane bhUlazo nahIM. tame je kaMI pravRtti karo tyAre www.jainelibrarv.org Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 368 svapna zilpIo ahIMnA AdivAsIne najara samakSa rAkhajo. e rIte temanA prAraMbhanAM daseka pustako zALAnA vidyArthIo ane samAjazikSaNanuM kendramAM rAkhIne gujarAta naI tAlIma saMgha, temaja samAja zikSaNa samiti-sUrate pragaTa karyA. navajIvana TrasTamAM gAMdhIjInA akSaradeha vibhAgamAM paMdara varSa kAma karatAM, temaNe A vicArane pacAvavA prayatna karyo. bApue sAhityakArone vinaMtI karelI ke eka sAmAnya koziyo paNa samajI zake evI saraLa chatAM bodhadAyaka zailI tamArAM lakhANomAM hovI joIe. 1982mAM temaNe jIvanasmRti svAdhyAya maMdiranI sthApanA temanAM patnI bhAratIbahenanA sahayogamAM karI jeno dhyeyamaMtra-rIpa se sIpa bane che. enI mAraphate 100 jeTalAM prakAzano thaI cUkyAM che ane chellAM paMdara varSathI jIvanasmRti trimAsika patrikA cAlu che. A patrikA dvArA satsaMga-sevA ane svAdhyAyane kendramAM rAkhI gujarAtanA sarjanAtmaka kriyAzIla ane racanAtmaka-saMsthAo temaja vyaktionI pravRttione samAja samakSa mUkavAno namra prayAsa cAlu che. ucca jIvanazailIne madada karanArAM temanA prakAzano kharekhara to mANavA jevAM hoya che. paMDita daMpatIne so so salAma. zrI vajubhAI vyAsano paricaya : janma 7mI Disembara, 1919, vatana : vaLA jillo : bhAvanagara jIvanasmRti parivAranI ArogyadAyI, lokopakAraka pustikAo kensara, DAyAbiTIsa, hAI balDaprezara, saMdhivA, hRdayaroga sAravAra vagerethI vaidya zrI vajubhAI sArI peThe paricita che, paraMtu teo zArIrika rogonA kevaLa cikitsaka ja nahIM, saMzodhaka paNa che. tema ja eka patrakAra ane vanya pazu - pakSIonA acchA abhyAsu temaja manovaijJAnika che. teoe jiMdagInAM pAchalAM varSomAM prAcIna evA Ayurveda vijJAna ane jIvana jIvavAnI naisargika paddhatino abhyAsa karyo, keTalAMka saMzodhano karyA. temanA rasanA viSaya che : hRdayaroga, DAyAbITIsa. kiDanI phelyora ane kensara uparanA abhyAsa pachI temaNe cAra-pAMca pustikAo lakhI che. temAM kensara aMge samaja (upAya) lokabhogya banI che. teoe yoga, Ayurveda, necaropathI ane vizeSa karIne oToyurina therapI svamUtropacAra paddhati vagerenA mizraNa dvArA AgavI cikitsA paddhatinuM nirmANa karyuM che. teo mAne che ke je je kAraNothI mAnavInA zarIramAM vAta, pitta ane kaphanuM asamatolapaNuM thaI jAya che, tene jIvana jIvavAnA parivartana dvArA roga thanArAM kAraNonuM nivAraNa karavAmAM Ave to roga ApoApa maTe che athavA roganuM mULa pakaDAya jethI punaHsvAthya prApta thAya che. roganuM mULa kAraNa che mAnavInI khAmIbharI jIvana jIvavAnI paddhati, uparAMta AhAra-vihAra ane manovyApAra. emAM AhAra prAdhAnya bhogave che. teo davAvAdamAM mAnatA nathI. jhADapAna-velA-vanaspatio temaja AMgaNAnAM sAdAM auSadhothI rogI vahelo sAjo thavA pAme che. eTale kudaratanuM najIka javuM e emano mukhya maMtra rahyo che. chellAM thoDAM varSothI te zivAmbu cikitsaka tarIke paNa jANItA rahyA che. vaidya vajubhAI vyAse samAjasevA, pachAta vargo temaja AdivAsIonI sevAnuM kArya paNa karyuM che. gIra, Aleca, baraDA, DAMga, Adi jaMgalomAM pharIne velA-vanaspationI oLakha meLavI tenuM saMzodhana paNa karyuM che. A aMgenuM viziSTa jJAna temanA guru sva. kirapAzaMkarabhAI bhaTTa (gaDhaDAvALA) temaja khyAtanAma AdhyAtmika vaidya zrI bhagatabApA (morukA-gIra) pAsethI Jain Education Intemational Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo 369 meLavela che. vartamAnamAM teo lokasevAnuM kArya karI rahyA che. A kAryamAM temanAM patnI kumudabahena vyAsa jeo acchAM samAjasevikA che. (puSpAbena mahetA vikAsagRhanA hAtha nIce taiyAra thayela) temanuM yogadAna paNa raheluM che. A rIte vaidya zrI vajubhAI vyAsa zArIrika-mAnasika rogonA acchA cikitsaka, sArA lekhaka, patrakAra, vahIvaTakAra, samAjasevaka ane vanya prANImitronA vaphAdAra mitra che. temanI sevAno lAbha zrI ema. pI. paTela phAunDezane agAu "kensara cikitsA ane hRdayaroga upacAra', "rogamukta jIvana', 'yoga maTADe roga' vagere pragaTa karI janatAne apAvyo che. 2003mAM teo A viSayanA anubhava-abhyAsa arthe cha mahinA amerikAno pravAsa karI cUkyA che. amane aphasosa eTalo ja che ke A samRddha prakAzana jovA mATe teo A duniyAmAM rahyAM nathI temane annanaLInuM kensara thayuM ane thoDA samaya pahelAM ja svargavAsI banyA. svargasthane amArI zraddhAMjalI arpIe chIe. amArA prakAzanamAM zarUAtathI ja khaba rasa letA. chellAM ATha-dasa mahinAnI mA paNa temaNe vAraMvAra phona karIne mane satata baLa ApatA rahyA hatA. -saMpAdaka 'saMtonA anuja puNyAtmAo pravezadarzana - ApaNI AsapAsa aneka saMtonAM anuja puNyaAtmAo vaselA hatA ane vaselA paNa che, jeoe potAnuM samagra jIvana pArakAnuM bhaluM karavAmAM gALyuM che, sArthaka karyuM che. emAMthI jIvana jIvavAnI preraNA meLavavA mATe evA puNyAtmAonA jIvanakAryanuM ahI TUMkamAM Alekhana karavAmAM AvyuM che. mAnavajIvananAM sukhaduHkhano siddhAMta evo che ke jo sukhI thavuM hoya to bIjAne sukha Apo. anyane sukha ApavAthI je sukha maLe che, duHkha ApavAthI duHkhI thavAya che. jevuM Apo, evuM ja pAmo. jevuM vAvo evuM ja laNo. eTale jo mAnavI potAnuM bhaluM icchato hoya to bIjAnuM bhaluM karavuM ja rahyuM. anyanAM eTale bIjAnAM sukhadu:khamAM bhAga laIe to ja bIjA ApaNAM sukhaduHkhamAM bhAga le che. eTale ja mahAna tapasvI pU. ravizaMkara mahArAja vAraMvAra kahetA hatA ke ghasAIne UjaLA thavuM. ahIM je je mAnavIonAM jIvananuM AcherA anubhavomAMthI maLeluM jIvanadarzana karyuM che e badhAMe nisvArtha bhAve anyanAM sukhaduHkhamAM bhAga lIdho che. pote sahana karIne bIjA para upakAra karyA che. pote duHkha ke agavaDa veThIne paNa bIjAnA sukhano, sagavaDa suvidhAno vicAra karyo che. emAMnAM keTalAMka jIvita che, to keTalAMka ciravidAya pAmelAM che. jeo kAyamI vidAya pAmyA che teonAM zubhakarmo preraNAdAyI rahyAM che evA puNyavaMtA AtmAonI jyota satata prajvalita rahI che. ahIM maryAdita saMkhyAmAM puNyAtmAonA jIvananuM Alekhana thayuM che paraMtu AthI vizeSa saMkhyAmAM puNyAtmAo AsapAsa vasI rahyA che, emanA tarapha najara nAkhavAthI A pustakamAMthI acUka preraNA, mArgadarzana maLaze ja. zrI vajubhAI zAha rASTrasaMgrAmanA laDavaiyA. temanA badhA bhAIoe paNa rASTrIya laDatomAM bhAga lIdho. zrI vajubhAI zAhanAM patnI zrImatI jayAbahene rASTrIya utthAnamAM bhAga lIdho ane Aje paNa teo judI judI saMsthAo mAraphata lokomAM rASTrabhakti UbhI thAya tevAM kAryakrama ane kAryo karI rahyAM che. zrI vajubhAI zAhanA pitA bhAvanagara rAjyamAM zikSaka hatA, paraMtu zrI vajubhAImAM bALapaNathI ja rASTrabhaktinuM siMcana thayuM. - ahIM darzAvelA dArzanikomAM jIvanadarzananI mAhitInA abhAve athavA adhUrI mAhitIne kAraNe koI mAhitI phera che ke abhAva, kSati hoya to te daragujara thavAne pAtra che, kAraNa chevaTe to bIjAMonuM bhaluM karma darzAvavAno ahIM mukhya hetu che. sudhArAvadhArAne avakAza che. ApaNI AsapAsa vaselA athavA vasatA mahAmAnavIonA jIvanamAMthI preraNA na laIe, anusarIe tema ja ghasAIne UjaLAM thaIe. A ma - vajubhAI vyAsa, manu paMDita karo che, Jain Education Intemational Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3eo svapna zilpIo kAramo AghAtathI emaNe jIvananAM aMta sudhI kuTuMbIonAM khabaraaMtara pUche tema ja gAMdhI bhaktonA parivAranAM sukhaduHkhamAM bhAga le. jarUra paDe to Arthika sahAya kare. rAjakoTa rASTrIya zALAmAM saurASTra racanAtmaka samitinA zrI devIbahena paTTaNI mahemAnagRhamAM athavA zrI nAraNadAsa kAkA ke zrI jayAbahena dUbaLA-pAtaLAM, beThI daDInAM paraMtu vAne gorAM, namaNAM zAhanA nivAsasthAne Utare.. paraMtu asAdhAraNa vyaktitva dharAvatAM vizALa parivAra jemane pagabhara thavA mATe emaNe kuMDalAmAM vADI rAkhI. mAtAtulya gaNe, "devIbA'nuM saMbodhana sau koI kare e hatAM jamarUkha-dADamanI khetI karI, paraMtu emanA ati udAra, zrImatI devIbahena paTTaNI. saurASTranA kaMDalAmAM janmelAM paraMtu mAyALu svabhAvane kAraNe khetI khoTamAM rahelI. jUnAgaDhanA jhaMDu bhaTTajInA kuTuMbamAM paraNIne nAnI vaye vidhavA thayAM tyArathI kabIrapaMtha AzramanA mahaMta zrI vijayadAsa mahArAja paNa teo gAMdhIraMge raMgAyAM. 1930-1942nI dezane AjhAda devIbahenane mAtAtulya mAnatA tema ja mArgadarzaka gaNatA. zrI karavAnI laDatomAM temaNe agrIma bhAga lIdho. dholerA mIThA devIbahena paTTaNI 103 varSa jIvyAM, paraMtu custa gAMdhIvAdI satyAgrahamAM temaNe satyAgrahIonI TukaDInuM netRtva saMbhALyuM hoI, rASTrabhakta tarIke jIvyAM. emanA jIvananI chellI ane briTiza rAjanA polIsonI dhaDAdhaDa vIMjhAtI lAThIothI avasthAmAM eka karuNa ghaTanA ghaTI, jene pariNAme emane emanuM mAthuM lohIluhANa thayuM. Ama chatAM temaNe mIThuM bharelI asahya vedanA, AghAta lAgyo ane tyArathI temaNe jIvananAM thelI choDI nahIM. pU. gAMdhIe emane siMhaNanuM biruda ApeluM. chellAM 20-25 varSathI anna khAvAnuM choDI dIdhuM ane mAtra vidhavA thayA pachI teo kAyamI kuMDalAmAM ja dahIM zAka, dUdha, phaLa-rasa para ja chellA zvAsa sudhI rahyAM. bhatrIjAonI sAthe rahyAM. amarelInA khyAtanAma DaoN. karUNa banAva banyo emanA eka apariNIta sAthIe emanI hariprasAdanAM teo sALI ane saurASTra rAjyanI rUbarU eka kanyAne paraNavAnuM vacana ApyuM, pachI e aparaNita vidhAnasabhAmAM be vakhata vidhAnasabhya tarIke cUMTAyelAM zrI bhAI kanyA sAthe haryApharyA ane lagnagraMthimAM joDAvAnI sumitrAbahena bhaTTanAM teo moTAMbahena. nAgara kuLamAM janmelAM. taiyArIo karI, paraMtu pAchaLathI e bhAI samAjanA moTA saurASTranA prathama haroLanA rAjakIya tema ja racanAtmaka kSetre AgevAna hatA chatAM niyata kanyA sAthe lagnagraMthithI joDAvAmAM prathama haroLanA gaNAtAM zrI vajubhAI zAha, zrI ratubhAI phasakI gayA. vacanabhaMga karyo ethI emanAM mAtAtulya gaNAtAM adANI, zrI jayAbahena zAha, zrI manubhAI paMcoLI, zrI zrI devIbahenane kALajAtUTa AghAta lAgyo. tyArathI emaNe puruSottamabhAI gAMdhI, zrI rAmanArAyaNa pAThaka, zrI lallubhAI ana khAvAnuM choDI dIdhuM. A khabara jUnAgaDhamAM rahelAM pU. zeTha, zrI amUlakhabhAI khImANI vagere agraNIo zrI zrI puSpAbahena mahetAne maLyA eTale teo jyAre rAjakoTa devIbahenane "bA" athavA "dIdI' tarIke saMbodhatAM, mAnatAM. AvyAM tyAre zrI devIbahena rAjakoTa AvelAM tyAre emane evAM zrI devIbahena pIDha ane premALa, vAtsalyapremI hatAM, maLyAM. ame enA sAkSI hatA. zrI puSpAbahene khUba samajAvyAM saunAM mAtAtulya. ane AghAtamAMthI mukta thavA kahyuM. Ama chatAM te pachI paNa ' jIvyAM tyAM sudhI sapheda khAdInAM ja vastro dhAraNa karela. zrI devIbahene anna lIdheluM nahIM. zrI ratubhAI adANI to temane mA tarIke mAnatA ane kuTuMbano A arasAmAM kaMDalAmAM Avo bIjo banAva banI vaDo putra mAnI jema saMbhALa rAkhe tema zrI ratubhAI emanI gayo. tyAM nAvalI nadInA baMdha pAse eka jaTAdhArI tapasvI saMbhALa rAkhatA. sAdhunI guphA hatI. amoe e guphA joyelI ane tapasvI teo pU. AnaMdamayI mAnAM khAsa bhakta. avAranavAra sAdhunAM darzana paNa karelAM. A tapasvI sAdhu pAse eka luhANA AnaMdamayI mAne maLavA kanakhala jatAM. AjhAdInA laDavaiyA joDuM-premIo yuvaka ane yuvatI AvyAM ane bhaktibhAvathI tarIke emane e samayanA vaDApradhAna zrImatI indirA gAMdhI - sAdhunI hAjarImAM ja paraspara lagnagraMthithI joDAvAnAM kola- taraphathI phIDama phAiTara evorDa eTale tAmrapatra maLela. teo vacana ApyAM. sAdhunA AzIrvAda meLavyA, paraMtu AmAMya jyAM jAya tyAM jUnA satyAgrahIonI dekhabhALa rAkhe. emanAM uparanA kissAmAM banyuM hatuM tema lagnagraMthithI joDAvAnAM vacana Jain Education Intemational Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo pachI yuvaka phasakI gayo ane ApelA vacananI kiMmata na samajyo. yuvatI sAthe haryopharyo kharo, pariNAme A sAdhue yuvakane bolAvI vAraMvAra samajAvyo ane vacanabhaMga na thAya te mATe vinaMtI karI ane chelle samajAvyuM ke vacana nahIM pALe to pote temanA jIvananuM balidAna Apaze. A mATe avidha nakkI thaI. yuvakanAM sagAvahAlAMne khUba samajAvyAM, paNa vacanabhaMga cAlu rahyo. pariNAme e pavitra sAdhue annajaLa levAM choDI dIdhAM. eka pachI eka divaso pasAra thayA paraMtu pariNAma kAMI na maLyuM ane....ane chevaTe e pavitra sAdhue guphAnI jagA para bhUkhyAtarasyA rahIne jIvana arpaNa karyuM. tyAM ja prANa tajI dIdhA. e sAdhunI jagyA, prANa tajI dIdhA pachInI samAdhi haju tyAM mojUda che. mArA kuMDalAnA pravAsa daramyAna A sAdhunAM darzanameM karela. teo UMDI jamInamAM kotarela guphAmAM roja prAtaHkALe jaIne prANAyAma bAda dhyAna dharatA ane pachI bahAra AvIne bhaktone darzana ApatA. guphA jamInamAM be mAthoDAM UMDI kotarela kUvA jevI hatI ane UtaravAnAM pagathiyAM hatAM. huM e guphA jovA nIce Utarelo. A tapasvI sAdhu banArasa bAjunA hatA ane varSothI A jagA upara rahetA hatA. kuMDalAvAsIone mATe e prabhubhakti samAna hatA. temane paNa nirjaLA upavAsa choDI devA zrI lallubhAI zeTha ane anya gAMdhIkhAdI-bhaktoe samajAvelA, paraMtu emaNe vacanabhaMgane kAraNe dehanuM balidAna kuMDalAnI dharatI para ApyuM. A kuMDalAmAM khAdImaMDaLanA Azraye thoDAM varSo pahelAM saurASTra racanAtmaka samiti taraphathI grAmavistAra khAdI-pradarzana yojavAmAM AveluM. te vakhate samitinA e samayanA pramukha zrI manubhAI paMcoLI AvelA tyAre paNa zrI devIbahena paTTaNI tyAM AvelAM ane emane joIne badhAMnI vacce zrI manubhAI UbhA thaIne zrI devIbahenane page lAgelA. A zrI devIbahenane, chelle emanI sAthe rahetA ane emanI saMbhALa sevA karatA bhatrIjAne blaDa kensara thayuM. ghaNI davA karAvI paNa kAmiyAbI na maLI ane bharayauvanamAM vidAya pAmyA. eno zrI devIbahenane kAramo AghAta lAgyo. kadI na raDanArAM zrI devIbahena bhatrIjAne yAda karatAM karatAM raDI paDatAM. Ama uparA-uparI AghAta pachI paNa teonI manogata majabUtAIthI teo 103 varSa jIvyAM ane emaNe jemane pyAra, vAtsalyabhAva, mAtRbhAva Apyo evAM vipula saMkhyAnAM 371 svajanone AMsuo sarAvI kAyamI kuMDalAnI nAvalI nadInA kinAre mATImAM maLI gayAM. teo saurASTra-gujarAtanAM custa gAMdhIbhakta ane mahAna dezabhakta hatAM. vizALa gAMdhI ane khAdIbhaktonAM mAtA banI rahyAM hatAM. avasAna : 103 varSanI uMmare 11mI phebruArI 2005nI mahA suda trIja ne zukravAre. vanavAsIo emane puSpA AI' kahIne pUjatAM hatAM! mahilA bALa udghATaka zrI puSpAbahena mahetA yA devI sarvabhUteSu mAtRrupeNa saMsthitA / namaH tasmai, namaH tasye, namaH tasmai namo namaH|| devIstotrano A maMtra sAcA svarUpe bhagavad jAjaramAna mahilA ane asaMkhya dInahIna du:khI behAla banelI strIone jIvanamAM punaH vasavATa karAvatAM, nAgarakuLamAM janmelAM, zrImatI puSpAbahena mahetAnA jIvanamAM anubhavavA maLyo. jyAre jyAre emanA nivAsasthAna zrI zizumaMgaLa, jUnAgaDhamAM javAnuM bhAgya maLyuM tyAre teo nAnI nAnI bALAonAM mAthAM oLatAM hoya ke pAse besADI bhaNAvatAM hoya ke kathAvArtA kahIne mAtRtvanA pATha ApatI hoya. game tevA kAmanI vacce paNa teo chAyAchatra vinAnAM anAtha nAnAM moTAM bALakonI sAthe hasatAM, hasAvatAM hoya che. teo prabhAsapATaNamAM janmyAM. emanA pitAzrI haraprasAdabhAI desAI jUnAgaDha rAjyamAM jaMgala khAtAnA vaDA. zrI puSpAbahena ghaNIvAra kahetAM ke bALapaNa temaNe sAsaNagIramAM vitAvyuM. siMha-dIpaDAno ghaNIvAra sAmano karyo. sAsaNamAM emanI gAya upara siMhe tarApa mArI tyAre zrI puSpAbahene lAkaDI laI sAmano karela tema bALapaNanI emanI vAtathI mAlUma paDyuM. UMcAM paDachaMda, gorAM, namaNAM, puSpAbahena mAbApanI ekanI eka putrI, paraMtu lADamAM UcharelAM. bIjavarane paraNyAM. eka putra ane eka putrI janmyAM. putrI uSAe tabIbanuM bhaNI ane tabIbI kSetre nAma rozana karyuM. puSpAbahena grejyueTa thayA pachI thoDo samaya skUlamAM zikSikA tarIke joDAyAM paraMtu amadAvAdamAM zrI mRdulAbahena sArAbhAIno sAtha maLatAM teoe bhegAM maLI vikAsagRhanI 1934mAM sthApanA karI, kAraNa amadAvAdanI milomAM kAma karanArA kAmadArone paThANo vyAje nANAM dhIratA ane nANAM na Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 372 svapna zilpIo pAchA maLe to kAmadAronAM bairAMne herAna karatA. pariNAme jIvananAM sarvazreSTha pada prApta karyA. chelle bhArata sarakAre vyAjakhoro mAraphata mahilAone pArAvAra trAsa ane 'padmavibhUSaNa'thI navAjyAM. A badhAM uccatara rAjakIya sthAno herAnagati thatAM. A pachI vikAsagRha amadAvAdamAM ja nahIM, maLavA chatAM temaNe jIvanabhara duHkhI-dIna, behAla jIvana paraMtu gujarAtanAM ghaNAM sthaLoe sthApyAM. mahilAmaMDaLo UbhAM saMsAramAMthI UkhaDI paDela, tyAga pAmela mahilAo, karyA tema ja kanyAone zikSaNa ApavA zikSaNa saMsthAo vidhavAone punarvasavATanA mahAna kArya paratve ja vadhu sakriya kholI. baheno avAranavAra ApadhAto karatAM to te nivAravA dhyAna ApyuM che. ApaghAta-nivAraNa samiti sthApI. bIjuM mahattvanuM jIvanakArya te gIra, sAsaNa, Aleca vizeSa karIne vidhavA, tyaktA bahenonI behAlata joI baraDonA jaMgalamAM DuMgaramALamAM rahetAM mAladhArIone evI bahenonA punaH vasavATanAM aneka pagalAM lIdhAM. udyogo anusUcita janajAtimAM mukAvI temanA kalyANanI DhagalAbaMdha sthApyA. evI bahenone Azraya ApavA vikAsagRhonI saMkhyA yojanAono amala karAvyo. mAladhArI AzramazALA, vadhArI. sAthosAtha dareka jillAmAM khaDatala ane hiMmatabAja mAladhArI saMskAra zikSaNakendro, zikSaNa saMsthAo sthApI, UbhI mahilA-kAryakaro UbhAM karyAM. saurASTra vistAramAM pahelAM karI. mAlaDhoramAM ghasAI gayelAM mAladhArIo-hajAro rajavADAM vakhate strIonuM, chokarIonuM vecANa thatuM. mAthAbhAre mAladhArIonA jIvanamAM navacetana pUryuM. teone paDatara jamIna, loko lohIno vepAra karatAM. saurASTra rAjyanI sthApanA bAda jaMgalamAM cariyANanA hakko, ghAsanAM bIDa vagere apAvyuM. mATe sarakAranA sahakArathI temaNe lohInA vepAranAM mULa ukheDI ja mAladhArI strIpuruSo zrI puSpAbahenane "puSpAAI' tarIke nAkhyAM. pUjatAM rahyAM. saurASTra sarakAramAM emane khUba ja mAna maLatuM nAnI uMmaranA bALako mATe zizumaMgalanI jUnAgaDha ane zrI DhebarabhAInI sarakAra emanA bolyA bolane mAna khAte sthApanA karI bALAo-bALakonA zikSaNa punarvasavATanuM ApatAM. Ama mAladhArIne AdivAsI gaNAvI emanI kalyANa kAma hAtha dharyuM. pravRttiomAM vyApaka kAma karyuM. hajAro anAtha bALakonAM teo mAtA banyAM. bALakono uchera karyo. teo jIvanabhara vidhavA potAnI bhatrIjI zrI aruNAbahenane surendranagara jillAmAM vaDhavANa khAte vikAsavidyAlaya sthApIne strIo, banyA pachI kALI sADI ja dhAraNa karatAM. "oDhuM huM kALo bALakonI sevAnuM, zikSaNanuM kAma pU. gAMdhIjInA AzIrvAdathI kAmaLo, dUjo DAgha na lAge koI"-mIrAMbAInA e suvAkya zarU karAvyuM. Aje vikAsa vidyAlaya saMsthA vaTavRkSanI jema mujaba temaNe AkhuMya jIvana khUba sAdagI, sAdAI ane phUlIphAlI che ane aneka zikSaNa saMsthAo zarU karI che. saraLatAthI vitAvyuM. strIo ane bALakonI saMsthA mATe lAkho bALakonI ane strIonI sevA mATe zrI aruNAbahena desAIne rUpiyAnAM dAna meLavyAM paraMtu teo khUba sAdagI, karakasarathI asaMkhya evorDa, pAritoSiko maLyAM che. A saMsthAe morabI rahyAM. mAladhArIonA kAme dilhI bhArata sarakAramAM rajUAta khAte vRddhAzrama paNa sthApela che. vikAsa vidyAlaya rASTrIya stare karavA gayelAM tyAM akasmAtamAM emanA page IjA thaI chatAM paNa khyAtanAma thayuM che. temaNe potAnuM kAma cAlu rAkhyuM. teo jyAM jAya tyAM pahelAM saMsthAmAM rahela ke bhaNela vidyArthinInI khabara kADhe, chokarIo rAjakIya kSetre paNa sarvazreSTha rahyAM. teo ArajhI hakUmata vikAsagRhane potAnuM piyara mAnIne vikAsagRhamAM rahI jAya pachI jUnAgaDha rAjyanI sarakAranAM pradhAna rahyAM. saurASTra rAjya evo prema lagna pachI paNa vikAsagRha pratye rakhAto. vidhAnasabhAnA spIkara rahyAM. dhArAsabhya pachI pArlAmenTanAM tema ja rAjasabhAnA sAMsada rahyAM. akhila hiMda mahilA velaphera pazupakSIo vanya prANIonAM abhyAsI. emanuM lekhanaborDanAM, gujarAta mahilA velaphera borDanAM, bRhad muMbaI rAjya kArya sAhityanI daSTie zreSTha gaNAyuM. emaNe mAladhArIonA mahilA velaphera borDanAM ema rAjya ane rASTravyApaka jIvanapara "khaDa khUTyA' nAme navalakathA lakhI. "AlokasaMsthAonAM adhyakSa rahyAM. saradAra paTelanAM khAsa vizvAsu, paraloka para navalakathA lakhI, uparAMta samAjajIvana para '42nI kareMge yA mareMge laDatamAM bhAga lIdho. teo akhila asaMkhya lekho lakhyA. khoTA ane behudA sAmAjika rivAjo hiMda koMgresa pakSanI kArobArInA sabhya tarIke pasaMda thayAM ema dUra karavA mathAmaNa karI. prahAro karyA. "kanyAdAna' zabda emane Jain Education Intemational Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo pasaMda na hato. teo kahetAM ke kanyAnuM dAna na hoI zake. teo mAnavatAthI bharapUra udAra dilanAM hatAM. amadAvAdamAM pahelAM thatA komI dUMgAnI Aga bujhAvavA teo hiMdu-muslima baMne vistAromAM pharatAM. custa rASTravAdI, gAMdhIvAdI ane mAnavatAne varelAM nIDara ane hiMmatavAna hatAM. emanA AkharI jIvanamAM pakSAghAta thayo. pathArIvaza banyAM. putrI Do. uSAbahenanI sevA sAravArathI sAjAM-sArAM thayAM, paraMtu putrI uSAnuM kamaLAmAMthI kamaLI thavAthI nidhana thayuM. teno temane khUba AghAta lAgyo. ane yugAvatAra samAM zrI puSpAbahena mahetA kAyama mATe cIranidrAmAM poDhyAM. brahmatejanA taNakhA veratA custa gAMdhIbhakta zrI AtmArAma bhaTTe chevaTe saMthAro sAdhyo! zrI AtmArAma bhaTTa jUnA jAmanagara rAjyanA pATanagara jAmanagaramAM jIvA satAno Delo jANIto. je koI rAjyanA kAyadA-kAnUnano virodha kare tene A jIvA satAnA DelAmAM pravezavAnI zikSA thatI ane DelAmAM baMdIvAna thayA pachI bhAgye ja koI dAkhala thanAra jIvato bahAra Avato. jUnA jAmanagara rAjyamAM khAdI pravRtti karavI e rAjyano guno gaNAto. khAdI, gAMdhITopI paNa paherI na zakAya. rAjyanI eTalI hAka, kaDapa ane takedArI hatAM. pariNAme dezI rAjyonI jema jAmanagaramAM sabhA saraghasa baMdhI uparAMta rASTrIya caLavaLane koI avakAza na hato. jAmasAhebanuM eTale tyAMnA rAjavInuM nAma paDatAM jevo tevo mANasa pezAba karI jato. tyAMnA prathama gAMdhIbhakta kAryakara zrI lavaNaprasAda zAhane vAraMvAra jelamAM javuM paDatuM athavA mAra khAvo paDato. dezabhaktone trAsa apAto ane na mAne to jIvA satAno Delo batAvavAmAM Avato. jAmanagara rAjyamAM e samaye 30-32nI sAlamAM koI gAMdhInuM nAma le to maryo samajavo. rASTravirodhI vAtAvaraNamAM prajA bApaDI hIbakAM bharatI. evA samaye bhAvanagaranA AjIvana gAMdhIbhakta satyAgrahI zrI AtmArAmabhAI bhaTTathI sahana na thayuM ane ethI emaNe jAmanagara jaIne prajAjAgRti mATe caLavaLa karavAno nirdhAra karyo ane jAherAta karI ke amuka divase teo gAMdhITopI paherIne hAthamAM triraMgo dhvaja laIne jAmanagaramAM praveza karaze ne karaze ja. e jAherAta mujaba zrI AtmArAma bhaTTa gAMdhITopI paherI, hAthamAM triraMgo jhaMDo laI jAmanagaramAM 393 pravezavA gayA ane zaheramAM khullI chAtI rAkhIne paDakAra pheMkyo ke mane pravezavAM aTakAvI zakazo nahIM. A chAtI rAjyanI baMdUkonI goLIo jhIlavA khullI che ane gAyuM ke, hama mareMge laDate laDatuM, nahIM laDAI marane vAlI......' Ama AtmArAma bhaTTe jAmanagaramAM praveza karyo. sAme baMdUkonA nALacAM bhoMyabhItara thayAM. AvA baLUkA, ati hiMmatavAna, sAhasika zUrA hatA bhAvanagaranA sarvodaya-gAMdhIbhakta zrI AtmArAmabhAI bhaTTa. teo anyAya sAme satata laDanArA tema ja jarUra paDe to AmaraNAMta upavAsa para janArA bahAdura satyAgrahI hatA. bhAvanagara rAjyano ja nahIM, paraMtu koI paNa anyAya bahArano dUrano hoya to paNa teo sAmano karavA tatpara rahetA. kAyamI laDAyaka mijAjanA hatA. A AtmArAma bhaTTa mULa bhAvanagaranA. ochuM bhaNelA, raLavA mATe muMbaI gayA. tyAM teo sobatane kAraNe kema kamAvavuM, paisA kema meLavavA, yenakena prakAreNa kamAvuM--e ja mAtra hetu hato paraMtu eka evI paLa jIvanamAM AvI ane gAMdhInuM nAma emanA hRdayamAM kotarAI gayuM ane emaNe dezasevA kAje muMbaI choDyuM. bhAvanagara rAjyanuM javAbadAra taMtra meLavavA bhAvanagaramAM ja DerAtaMbu tANyA. temaNe nAnI nAnI bAbatamAM paNa laData ApI. 'janmabhUmi' akhabAre krosavarDa pajhala zarU karI, to teno sakhata virodha karyo. loTarIne teo jugAra gaNatA ane loTarIno virodha, nabaLAM loko kamAvA AMkaDA mAMDe to teno virodha-ema je te durAcAro prajAmAM joyA, teno temaNe jAheramAM sakhata virodha karyo. dezI rAjyonI laDatomAM nIDara rahI khulleAma bhAga lIdho. jela bhogavI ane jyAM jyAM anyAya mAlUma paDe tyAM tyAM laDatA rahyA. jarUra paDe to gAMdhIcIMdhyA mArge AmaraNAMta upavAsano paNa Azraya le. emanAthI bhalabhalA amaladAro Dare. lAMcaruzvata ane bhraSTAcAra sAme paNa moracA mAMDe. dezamAM nazAbaMdhI dAkhala karAvavA teo dilhI pahoMcelA ane vaDApradhAnane maLI hAthohAtha Avedanapatra ApyuM. gauvadha pratibaMdha mATe teoe jAgRti UbhI karI. vyasanabaMdhI aMge jhuMbeza upADela. AvA nIDara ane karAphADa, sAhasika svabhAvanA chatAM hRdaye teo saumya hatA. garIbonAM du:kha joIne teo karuNA varasAvatA. bhAvanagaranI prajA emane aDIkhama senAnI gaNI mAna ApatI. beThI daDInA, khAdIno jhabbo, leMgho ane mAthe Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 374 khAdITopI. jIvanabhara khAdI paheratA rahyA. saurASTra rAjayanuM ekama racAyA pachI teo vidhAnasabhAnI cUMTaNImAM umedavAra tarIke vidhAnasabhAnI bhAvanagara zaheranI beThaka upara UbhA rahyA. emanuM e samaye pracAranuM sUtra hatuM-kuTuMbaniyojanano virodha-eTale kuTuMbaniyojana mATe je binajarUrI pracAra ke sAdhanonA vaparAzano pracAra thato teno virodha. teo kahetA ke sAdhanothI nahIM paraMtu AtmasaMyamathI niyojana thavuM joIe. lagnajIvanamAM saMyamanuM mahattva che, Avazyaka che-niyojana mATe parANe karAvavAnI zastrakriyA binajarUrI che. joke teo vidhAnasabhAnI cUMTaNImAM hArI gayA paraMtu cUMTaNIpracAramAM prajAne saMyama-AtmasaMyamanA pATha bhaNAvyA. ' jevA zrI AtmArAmabhAI nIDara ane baLukA, custa gAMdhIbhakta evAM ja emanAM patnI zrImatI durgAbahena bhaTTa nIDara ane rASTrapremI, sudhAraka ane khAdIdhArI. patinA dareka kAryamAM emano hisso. teo lAMbuM na jIvyAM paraMtu AjhAdInI laDatamAM emano hisso rahyo. emanA putro zrI anila bhaTTa, zrI aruNa bhaTTa Aje paNa vidhavidha dezasevAnA kAme lAgelA che. zrI arUNa bhaTTa ane emanAM patnI zrImatI mIrAMbahena bhaTTa varSothI vinobA bhAvenIvicAra zreNInA pracAraka banI dezasevAnAM kAme sakriya rahyAM che. zrI anila bhaTTa AMbalAnI zrI nAnAbhAI bhaTTe sthApelI AMbalA lokazALAnuM saMcAlana kare che. buniyAdI zikSaNanA teo tajajJa che. zrI anilabhAInA putra paNa jasadaNa vistAramAM ati pachAta evA pradezamAM DheDhukI gAmane kendrasthAne rAkhI AsapAsanA grAmavistAramAM lokajAgRti ane lokautthAnanuM kArya hAla karI rahyA che. A badhA parivAranA pitAmahasamA zrI AtmArAma bhaTTa jIvyA tyAM sudhI lokasevaka banI anyAyano sAmano karI, gAMdhIjIe prabodhelA satyAgrahomAM bhAga laI niHsvArthabhAve lokasevA karI, puruSArthathI pagabhara rahyA. zarIra dhIme dhIme ghasAtuM gayuM. uMmara paNa vadhavA pAmI. jIvanamAM joma hatuM tyAM sudhI dezakAje gAMdhIbApunuM nAma laI jhajhUmyA. jyAre emane lAgyuM ke zarIra have thAkI gayuM che, jarjarita thatuM jAya che tyAre temaNe svecchAe jIvana saMkelavAno aDaga nizcaya karyo. prathama ana khAvAnuM choDyuM, pachI jaLa pIvAnuM choDyuM, ane ema ne ema saMthAro (jainadharmano zabda) sIjhavIne dharatI mAtAne prANa arpaNa karI dIdhA. brahmateja AtmatejamAM vilaya pAmyuM. bhAvanagaranI dharatI puNyavaMtI banI. svapna zilpIo. jANe gAMdhIjInuM nAnuM svarUpa, Avo puNyavaMto puruSa na bhUto na bhaviSyati! zrI ucchaMgarAya Dhebara 222 rajavADAMne bhAMgIne 1948mAM saradAra paTela bhAratanA e samayanA prathama gRhapradhAnanI adbhuta kuneha ane samajaNa, bhaya ane saumyatAne pariNAme saurASTranuM ekama racAyuM. saurASTra sarakAranuM pradhAnamaMDaLa astitvamAM AvyuM. rAjapramukha tarIke eka vakhatanA gAMdhI vicAranA kaTTara virodhI, paraMtu pAchaLathI saradAra paTelanA anuyAyI banelA jAmanagara rAjyanA rAjavI zrI digvijayasiMhajI jAmasAheba pasaMda thayA tyAre kasoTI karavA saurASTramAM duSkALa trATakI paDyo, eTalI hada sudhI ke pIvAnA pANInA Thera Thera sAMsA paDyA. hoTalamAM cA maLe paNa pIvAnuM pANI na maLe. jIvanajarUriyAtanI tamAma vastuonI achata UbhI thaI. saurASTra rAjyanI prathama sarakAra para jANe Abha tUTI paDyuM. e samaye prajAne AzvAsana, hiMmata ApavA te samayanA mukhyamaMtrI zrI DhebarabhAI (u.na. Dhebara) ane rAjapramukha zrI jAmasAheba tAluke tAluke pharelA. lokonAM sukhaduHkha najare nihALI sahAnubhUtithI ghaTatA tamAma upAyo yojyA. emAM vaLA (vallabhIpura)nA darabAragaDhamAM te samayanA rAjavI zrI gaMbhIrasiMhajI gohila (jeo eka samaye paM. neharunI sAthe laMDanamAM bhaNelA)nI vinaMtIthI zrI DhebarabhAI ane jAmasAheba bhojanamAM joDAyA. bhojana samAraMbhamAM badhA mahemAnoe jamavAnuM zarU karyuM paraMtu mukhya atithi zrI DhebarabhAI pAse bhojananI thALI chatAM hAtha aDADatA nathI ane bolI UThyA ke, "jeThAbhAI kyAM che? kema dekhAtA nathI?" jeThAbhAI joSI eTale zrI DhebarabhAInA DrAivara. eTale jeThAbhAI AvyA, emanI thALI paMgatamAM pIrasANI pachI ja-pachI ja zrI DhebarabhAIe moMmAM koLiyo bharyo. patrakAra tarIke huM e samayano sAkSI hato. zrI DhebarabhAI pote nAgara. emanI moTarano DrAivara jeThAlAla joSI brAhmaNa ane emanA nivAsasthAna seneToriyamamAM caparAzI tarIke premajI e harijana (bhaMgI). mukhyapradhAnanA kAryAlayamAM Asi. sekreTarI tarIke zrI cunIbhAI harijana. emanuM kAyamI nivAsasthAna koI baMgalo nahIM, paraMtu Jain Education Intemational For Private & Personal use only Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo zaheranA chevADe e vakhate AveluM dardIo mATenuM saeNneToriyama. emAM zrI DhebarabhAI eka jALIvALA makAnanA be rUma, emAM eka rUmamAM emanI pathArI, bIjA rUmamAM beThaka, DhALiyuM ane zetaraMjI para besI ophisa kAma kare. roja savAre arajadArono khullo darabAra bharAya. temAM AvelA arajadArone vArApharatI sAMbhaLe. vigato noMdhAve ane ophise jaIne je te khAtAne arajIo kaMTrola evo sikko mArI traNa divasamAM nikAla lAvavAno Adeza Ape. koI arajIno tatkALa nikAla na thAya evI bAbata hoya to vacagALAno javAba arajadArane ghera beThAM maLe. moTAbhAganI arajIono tyAM ja pheMsalo lAve. AvI hatI emanI rojanI dinacaryA. seneToriyamanA sAmenA bhAgamAM kAThiyAvADa rAjakIya pariSadanA pramukha darabAra zrI gopALadAsa desAI rahe. zrImatI bhaktilakSmIbA rasoI kare. zrI DhebarabhAI temanI sAthe jame athavA emanI bAjunA nivAsasthAnamAM rahetA koMgresa agraNI ane DhebarabhAInA sAthI zrI vajubhAI zAha ane zrImatI jayAbahena zAhane tyAM paNa jamI le. seneToriyamanA eka bhAgamAM emanA parsanala AsisTanTa zrI nalinakAMta mahetA rahe. Ama jUnAM evAM jALIvALAM makAnomAM zrI DhebarabhAI, da. sA. gopALadAsa, zrI vajubhAI zAha, jayAbahena zAha vasatAM hatAM. tyAM na koI polIsa, rakSaka ke sikyoriTI. zrI DhebarabhAI vahelA UThI loTo laIne seneToriyamanA cheDA uparanA sArvajanika jAjarUmAM maLazuddhi mATe jAya. AvuM hatuM rAjyanA mukhyapradhAna zrI DhebarabhAInuM nivAsasthAna-khakhaDadhaja purANA seneToriyamano khUNAno eka bhAga. 2007nA varSamAM dezamAM AvelAM 24 rAjyonA mukhya pradhAnomAMthI sAdAIthI rahenArA mAtra traNa pradhAnonAM nAma sarvekSaNamAM jaNAyAM. e traNa te paM. baMgALanA bhaTTAcArya. bIjA te keraLa rAjyanA acyutAnaMda ane trIjA te poMDIcerInA raMgAsvAmI, paraMtu A badhAne AMTI de tevI sarvazreSTha sAdAI, akalpanIya sAdAI mukhyapradhAna tarIke zrI DhebarabhAInI hatI. zrI DhebarabhAI mukhyapradhAna to kharA paraMtu saurASTra rAjyanuM vilInIkaraNa thayA pachI bhAratanA akhila hiMda khAdI grAmodyoga kamizananA adhyakSa rahyA te zrI DhebarabhAI. akhila hiMda koMgresa kArobArI sabhya banyA zrI DhebarabhAI ane chelle koMgresanA pramukha banyA te zrI DhebarabhAI. AvA dezanAM ucca pado para chalAMga mArIne sarvocca pade ke hoddA para pahoMcelA Jain Education Intemational 394 zrI DhebarabhAInA jIvanavahevAranI sAdAIne koI AjanA ke pahelAMnA mukhyamaMtrI pahoMcI zake ema nathI. dezanA sarvocca sthAna para e samayanI koMgresanA pramukha banyA pachI paNa zrI DhebarabhAI rAjakoTanA seneToriyamamAM jhUMpaDI jevA makAnamAM rahetA hatA. patrakAra tarIke amoe Aja sudhI mAtra-mAtra be ja mukhyamaMtrIone sAdAImAM sAdAI tarIke jIvatA rahetA pichANyA che eka te zrI DhebarabhAI ane bIjA e samaye bhAratamAM eka rAjya banI rahelA sarahada prAMta (je hAla pAkistAnamAM che)nA paThANonA AgevAna khAna abdula gaphArakhAna-sarahadanA gAMdhInA moTAbhAI DaoN. khAnasAheba. Do. khAnasAheba sarahada prAMta (rAjyanA) mukhyamaMtrI tarIke ati sAdAIthI rahetA hatA. temano huM tyAre mahemAna banelo, paraMtu zrI DhebarabhAInI sAdAI, jIvanavahevAra, vahIvaTI dUraMdezI, pAradarzikA ane netRtvazakti ajoDa hatAM. Avo puruSa dezanI sevA mATe maLavo na bhUto na bhaviSyati. zrI DhebarabhAI AdhyAtmika rAjapuruSa, yogIjana, saradAra paTele emane dezI rAjyonA bhaMgAramAMthI eka navA zaktizALI, prabhAvita rAjyanuM sarjana karavA pasaMda karyA te pahelAM zrI DhebarabhAIne bahu ochA pichANatA hatA. teo eka prAmANika ane bAhoza vakIla hatA eTaluM ja. emanAM patnI zrI manubahena Dhebara ane vArasadAra tarIke eka putra. zrI DhebarabhAI vidhura banyA pachI mAnasika rIte vairAgyavRtti dharAvatA hatA. temane eka putra che ane teya beMkamAM sAmAnya kArakuna che, te bAbata to temanA nidhana pachI lokoe jANI. varSothI khAdI dhAraNa karela. reMTiyo kAMte, potAnA ja kAMtaNanAM bane to vastro paheravAM. emanI vastronI mUDImAM traNa vAra jhabbA, traNa khAdInAM dhotiyAM ane be gAMdhI TopI. AvA moTA uccasthAna dharAvatA mAnavInI gharavakharI ke mUDI nahIMvata. UMcA pAtaLA, gorA, kaTamUcho rAkhanAra, pagamAM sAdI caMpala ja pahere. bUTamojAMnuM to nAmanizAna nahIM. da. zrI gopALadAsa desAInAM patnI (ThakarANA) zrI bhaktilakSmIbA (bhaktibA tarIke ja jANItAM)ne DhebarabhAI mAtA gaNatA. koI vAra hIMcake besIne bhaktibA sAthe vAto karatA jovA maLe. koMgresa kAryAlayanuM kAma saMbhALatA zrI jeThAlAlabhAI jozI (sAMsada banelA te) emanA sAthIdAra zrI vajubhAI zAha, zrI jayAbahena zAha paNa sAthIdAra. emaNe prajAkIya vahIvaTamAM anekavidha dizAmAM navA cIlA pADyA. vahIvaTanI anukULatA Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 376 mATe vidhAnasabhA mAraphata sTecyuTarI borDo-nANAMkIya kharcavAnI sattA sAthe sthApyAM. tejasvI kAryakarone je te khAtAmAM hoddA para lIdhA. strIo, bAlikAo mATe vidyAlayo sthApyAM. gAmegAma paMcAyatagRha, pAkA bAMdhelA corA, pustakAlayo, saMskRta pAThazALA, seneTarI, kUvA, akhADAo, ramatagamatanAM medAno, sahakArI dhoraNe vAhanavahevAra, zALAomAM reMTiyA, vaNATakAma, udyogonuM zikSaNa, jamIna vikAsa beMka, kAyado ane vyavasthAmAM sudhArA ema prajAsevAnAM aneka kAryo karyAM. sauthI moTuM kAma jamInasudhAraNAnuM. kheDUtone jamIna maLI, jamInadArone vecANa-nANAM maLyAM. vAve tenI jamInano siddhAMta pUrajozathI amalamAM mUkyo. rAjAonAM rAjya gayAM paraMtu temanAmAM kaDavAza na Ave evI sAliyANAM, jivAI, poSaNakharcanI jogavAI karI. jAmanagaranA mahArAjA jAmasAheba rAjapramukha, bhAvanagaranA mahArAjA madrAsanA gavarnara ema rAjavIonI samasyAo ukelI. khAdI grAmodyoganA vikAsa mATe saurASTra racanAtmaka samitinI sthApanAmAM bhAga lIdho. sarakArI amaladAro khAdIdhArI banyA. paMcAyatIrAjanA zrIgaNeza thayA. gaucaro ane vIDiyo khullI mukAI. AdivAsI, harijano, pachAta vargonI sthitinI sudhAraNA hAtha dharI. saurASTra rAjya thoDo samaya rahyuM paNa zrI DhebarabhAI ane temanA cunaMdA sAthIdAronA sahakArathI saurASTra rAjya bhAratamAM sarvocca, sarvodayanuM benamUna rAjya banyuM DhebarabhAInA netRtvathI. pArAmAMthI sonuM banAvanAra morUkA gIranA bhagatabApA laMgoTIbhara jIvyA bhagatabApA saurASTramAM tAlALA gIra (ji. jUnAgaDha)thI 25 ki.mI dUra gIranA jaMgalanI sarahada paranA nAnA morUkA gAmanI sImamAM jhUMpaDI bAMdhI rahenArA bhagatabApA vaidha (u. varSa 87)ne amoe pUchyuM, "heM bhagatabApA, tamo pArAmAMthI sonuM banAvavAnI vidyA jANo cho to tamo tamArA putra goradhanane (bhagatabApAnA moTAputra)e vidyA kema zIkhavADatA nathI? tame to have kharyuM pAna cho to A putrane A vidyA zIkhavADo to sAruM ne?' javAbamAM bhagatabApAe samajAvyuM ke, huM je pArAmAMthI saMskAra ApIne sonuM banAvavAno je prayoga jANuM chuM, te mAro putra ke tamo ke anya koI vaidya karI zako ema svapna zilpA nathI, kAraNa ke e kharuM che ke meM e prayoga gIranA sAdhu pAsethI jANyo che, anubhavyo che, pAraMgatatA meLavI che, paraMtu e kyAre siddha thayo che, jyAre sonuMrUpuM ke paisA parano moha chUTI gayo tyAre e vidyA sAdhI zakyo chuM. ene mATe nirvAhathI lAMbI sAdhanA karyA pachI ja A siddhi prApta thaI che. A hatA morUkA gIranA bhagatabApA, jemanuM nAma hatuM zrI velajI phaDadu, paraMtu lokomAM te bhagatabApA vaidya tarIke khUba jANItA banyA hatA. morUkA gAma verAvaLa-somanAtha ane giranAra jaMgalanI vacce rastA paranuM eTale je je sAdhusaMto somanAtha javA giranArathI nIkaLe, padayAtrAe nIkaLe tyAre vATamAM morUkAnuM pAdara Ave to bhagatabApAnI AMbAnI vADI vATamAM Ave. eTale bhagatabApAe potAnI vADImAM nAnInAnI pAkI jhUMpaDIo bAMdhI ane dareka jhUMpaDImAM khATalo, oDhavA, pAtharavAnAM. kabATa, kabATamAM cA khAMDanA DabbA, prAyamasa, bAkasa vagere vasAvela jethI yAtrika sAdhune jo rAtavAso rahevo hoya to rAta rahevA khAvApIvAnI badhI sagavaDa rAkhI. uparAMta roTalA mATe loTa, ghI, tela, mIThuM, maracuM vagere paNa jarUra mujaba maMgAvI Ape athavA mANasane mokalI gharethI taiyAra bAjarAnA roTalA ane tAjuM zAka maMgAvI Ape. A emano niyama hato. zrI velajIbApA dhorAjI (ji. rAjakoTa)nA leuA kaNabI, khetI karanAra paraMtu emane varSo pahelAM khabara paDI ke morUkA gIranA gAme khetInI jamIna sastA dare maLe ema che eTale teo nAnapaNamAM dhorAjI choDIne kAyamI morUkA gIranA gAmamAM vasyA. tyAM pAkAM makAna banAvyAM. khetInAM sAdhano vasAvyAM ane AMbAnuM-kesara kerInA AMbAnuM phArma UbhuM karyuM. A phArmane teo vADI kahetA. gAmathI be kilomITara dUra eTale vADImAM rahevAnuM makAna uparAMta yAtrALuo mATe jhUMpaDIo pAkI bAMdhI ane rAtavAso rahevAnI sagavaDa karI. je sAdhusaMto pasAra thAya temane darekane oDhavAnI dhAbaLI ane eka koruM dhotiyuM bheTa Ape. rAta rokAvAnA hoya to badhI sagavaDa karI Ape. potAne mATe gharethI savAra-sAMja bhAthuM Ave, jemAM roTalo, chAza, maganI dALa ane lIlotarI zAka mAtra khAvA pUratuM hoya. A sthiti temane koI giranArI saMta bheTI gayo je pArA (marakyurI)nA aSTa saMskAra jANatA hatA, pArAne bAMdhI jANatA hatA ane pArAne agninA saMskAra ApI. amuka vanaspatino bhUko nAkhIne pArAmAMthI sonuM Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 377 svapna zilpIo banAvavAno prayoga zrI bhagatabApAne zIkhavADyo. Ama zrI bhagatabApA vaidya hatA. aneka kaSTasAdhya roganI davA, auSadha jANatA hatA. AyurvedanAM pustakonuM vAcana hatuM. emaNe potAnI vADImAM ja sUraNa, pIpara, Adu, haLadara, tulasI, zyAmatulasI, kuMvAra, arITho AkaDo vagere asaMkhya vRkSa ke choDa vAvelAM. teonI vADInI Upaja kerInA vecANamAM dara varase doDha be lAkha rU.nI AvatI. vADImAM kesara kerInAM asaMkhya vRkSo hatAM. AvaDI moTI Upaja chatAM teo vidhura banyA pachI laMgoTIbhara (caDI ane gaMjIpharAka) ja. potAnI vADImAM varSothI ekalA rahetA hatA. vidhura banyA pachI potAnA ghare emaNe paga mUkyo nahIM. bhagatabApA AyurvedanA prayogo, nusakhAo, upAyo jANavAmAM khyAtanAma hatA. ethI morUkA gAme cikitsA mATe dUradUrathI dardIo AvatAM hatAM. eTalA mATe esa.TI.e talALAthI morUkA javAnI chellI basa goThavI hatI. dardIo talALAthI morUkA Ave. pAchA pharavAnI khUba muzkelI eTale bhagatabApAe jhUMpaDIo bAMdhelI temAM dardIo rAtavAso rahe. davA paNa Ape athavA lakhI Ape. vadhu bhAge davA pote ja banAvI ApatA. davA mATe bhaTTI vagere vADImAM kare. emanI A khyAtine kAraNe zrI bhagata bApAne jUnAgaDha jillAnA tema ja AsapAsanA vaidyo potAnA jJAnamAM vadhAro karavA mArUkA jatA AvatA. mArUkA A yAtrAnuM sthaLa banI gayuM. amo eTale vaidya vajubhAI, amarelInA vaidya zAMtibhAI adhvaryuM tema ja gujarAta vaidyamaMDaLanA adhyakSa tarIke rahelA tevA gaDhaDAnA khyAtanAma vaidya mu. zrI kripAzaMkara na. bhaTTane laIne amo morUkA pArAmAMthI sonuM banAvavAno prayoga pratyakSa jovA morUkA gayA. tyAM rokAyA. bhagatabApAne prayoga karI batAvavA vinaMti karI to temaNe vADImAM ja bhaTTI karI bakaDiyAmAM mATInuM vAsaNa mUkI pArAne saMskAra ApavA mAMDyA. pArAne aSTa saMskAra ApavAnI vidhi karI. aMtamAM judI judI vanaspationo bhUko nAkhIne pAMca kalAka bAda tyAM ja pArAnuM baMdhana karI amArI hAjarImAM sonuM banAvyuM. saune AzcaryamAM mUkI dIdhA. emaNe agAu eka vAra pArAnuM sonuM banAveluM, je prAyogika vecANa mATe verAvaLa mokaleluM. sAva sonuM nahIM paraMtu amuka kereTa sonuM thayeluM. teo sonuM banAvI kamAvAnI vRtti rAkhatA nahIM paraMtu mAtra prayoga karI batAvavAnuM rAkheluM. amArA gayA pachI rAjakoTanA vaidya zrI DAhyAbhAI paTela paNa emane maLavA gayelA. bhagatabApA sAva sAdAIthI rahetA. dardIone davA vagere ni:zulka ApatA. javA-AvavA basa-bhADAnA paisA paNa ApatA. ema chUTathI udAratAthI vaidyaka vidyA dvArA lokasevA karatA. teonuM samagra jIvana bALapaNathI ja prabhumaya adhyAtmathI raMgAyeluM hatuM. teone AMbAvADInI moTI Avaka chatAM sAduM saraLa niHsvArtha jIvana uparAMta udAravRttine kAraNe chUTathI nANAM vAparatA. garIbone, jarUravALAne sahAya karatA. teo pataMjali yoga - aSTAMga yoganA paNa abhyAsI hatA. teo dhyAna, prANAyAma Adi yogakriyA karatA paraMtu svarodaya sAdhanAmAM teo tajajJa rahelA. svarodaya-zvAsozvAsanuM AdhyAtmika vijJAna che. je sUryanADI (pIMgaLA) ane caMdranADI (iDA) uparAMta madhyastha nADI suSumaNA para AdhArita che. teo A nADIvidyA svarodayathI garbhavatI strInA garbhamAM putra che ke putrI te kahI zakatA hatA. evA ghaNA saphaLa prayogo temaNe karelA. dardIno roga maTaze ke nahIM eTale ke sAdhya athavA asAdhya che ke nahIM teo svarodaya vijJAna-vidyAthI kahI zakatA, paraMtu dardIo jANIne nirAza thAya tethI e svarodayanuM vijJAna teoe ajamAvavAnuM baMdha karela. temane temanA jIvananA aMtano khyAla AvI gayo. temaNe e mATe sagAMvahAlAM, mitro, svajanone morUkA bolAvI lIdhA ane nidhana pachI zI zI kriyA karavI te badhuM putrAdine samajAvela. aMtima 24 kalAka tepaNe dhyAnasamAdhimAM gALyA ane jAhera karyA mujaba potAnI vADImAM ja chellA zvAsa lIdhA. teo IzvarI zaktimAM mAnanArA pavitra AtmA hatA. jemaNe potAnI jAtane ane AkhAya kuTuMbane svAtaMtrya saMgrAmamAM homyuM. zrI vajubhAI zAha saurASTra puNyabhUminI kUkhe keTalAka mahAna manISIo pAkyA che, jema ke ahiMsAnA pUjArI pU. gAMdhIjI, AryasamAjanA dezabharamAM phelAvo karanAra svAmI zrI dayAnaMdajI, varSo sudhI koMgresanA mahAmaMtrI tarIke kAma karanAra, TharAvonA ghaDavaiyA zrI baLavaMtarAya mahetA, gAMdhIjInA tabIba tarIke jANItA gAMdhIbhakta tabIba DaoN. jIvarAja mahetA, strIo, bALako ane vanavAsIonA punarvasavATanI kalyANakArI pravRttio karanAra zrI puSpAbahena mahetA. A sivAya aneka Jain Education Intemational Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 378 svapna zilpIo. mahAnubhAvo pAkyA temAMnA eka mahAnubhAva hatA zrI ane rASTrabhASAnuM joma vadhAravAmAM vizeSa rahyo. vajubhAI zAha. varSo sudhI teoe dezanA svAtaMtryasaMgrAmamAM zrI vajubhAI zAha sArA lekhaka, vaktA tema ja saMgaThaka yoddhA thaIne kAma karyuM, eTaluM ja nahIM paraMtu emanuM AkhuMya (orgenAijhara)mAM nipuNa gaNAtA. dezI rajavADAMnI laDatomAM kuTuMba dezanI AjhAdI meLavavAmAM homAyuM. varSo sudhI svAtaMtrya bahAra rahIne aneka laDato jevI ke rAjakoTa laData, dhrAMgadhrAsaMgrAmamAM sakriya bhAga lIdho. temanA bhAvanagaranA khAkharecI laData, vaLAnI laData, lIMbaDInI laData ane pachInI nivAsasthAnanuM nAma hatuM "inkilAba'. mULa bhAvanagara hijarata, jUnAgaDhanI prajAlaData ane pAchaLathI racAyela ArajhI jillAmAM eka zikSakanA ghare janmela tejasvI yuvAna ane hakUmata vageremAM teoe sakriya ja nahIM paraMtu AgaLa paDato prakhara rASTrapremI vaktA. emaNe mIThAsatyAgrahathI mAMDIne bhAga lIdho ane saphaLa thayA. emanA jIvananuM mahattvanuM pradAna '42nI AkharI AjhAdInI laData kareMge yA mareMge'mAM sakriya te AjhAdI bAda lokajAgRti lAvavAnuM tema ja lokone bhAga lIdho. jelavAsa bhogavyo. saurASTranAM dezI rajavADAMnA lokazAhImAM jAgrata rahI, svarAjya pachI svarAjadharma kema rAjavIo, ThAkoro ane darabAronA julmo sAme TheraThera nibhAvavo ane sarvodayavikAsa kema sAdhavo e rahela. laDatanA maMDANa maMDAyAM. temAM teoe kAThiyAvADa rAjakIya khAdIgrAmodyoganA vikAsamAM emano ananya phALo rahyo ane pariSadamAM rahI evI laDatomAM paNa bhAga lIdho ane chelle teo varSo sudhI saurASTra racanAtmaka samiti, rAjakoTanA pramukha 222 rajavADAM bhAMgIne saurASTra rAjyanuM ekama racAyuM. paNa rahyA. rASTrabhASAnA pracAra mATe teoe jabaruM abhiyAna saurASTra rAjyanI sarakAranI racanA thaI temAM paNa teo e calAvyuM. paMcAyata ane sahakArI kSetre navA cIlA pADyA. teo samayanA saurASTra rAjyanA agraNI ane pAchaLathI mukhyapradhAna jIvyA tyAM sudhI aMta sudhI lokasevaka tarIke lokonAM banelA zrI DhebarabhAI (u. na. Dhebara)nA sAthIdAra salAhakAra sukhaduHkhanI pravRttionA mArgadarzaka tema ja hAmI banI rahyA. rahyA. teo varSo sudhI rAjyanAM, rASTranAM utpAna kAryo mATe temano rASTrIya utthAnamAM moMghero phALo rahyo. teo svAzrayI lokone svarAjya maLyA pachIno dharma samajAvavA rAjakoTamAM jIvana ane Ayurveda, naisargika upacAra paddhatimAM mAnanArA seneToriyama khAte nivAsa karIne tyAgI darabAra zrI uparAMta pote paNa kudaratI jIvana jIvanArA hatA. Ama chatAM gopALadAsa desAI, zrI bhaktilakSmIbA tema ja zrI teo pAchalI jiMdagImAM vArasAthI maLela asthAmAthI DhebarabhAInI vacce rahyA. temanAM patnI hAlanA (2006) herAna parezAna thaI gayA hatA. sadAya hasatA, daridranArAyaNane saurASTra racanAtmaka samiti, rAjakoTanAM pramukha zrImatI upayogI thatA ane custa dezapremI marajIvA hatA. emanA jayAbahena zAhe paNa dezanA saMgrAmamAM tema ja AjhAdI jIvanamAM aneka anukaraNIya banAvo banelA. yuvAno mATe meLavavAmAM mahAmUluM yogadAna ApyuM che ane ApI rahyAM che. preraNAdAyI rahyA. zrI jayAbahena zAha saurASTra rAjyanI vidhAnasabhAmAM - pU. gAMdhIjI agAunA samayamAM rAjakoTa AvanAra cUMTAIne zikSaNa khAtAnA pradhAna banelAM. be vakhata teo hoI, temane maLavA teo bhAvanagarathI rAjakoTa gayA. varSo verAvaLa-somanAthanI beThaka uparathI lokasabhAnA sabhya tarIke pahelAMnI A vAta che. rAjakoTanA moDha vaNika chAtrAlayamAM cUMTAI AvyAM. temaNe bALakonA utthAnamAM, kalyANakArI kAmo UtaryA. gAMdhIjIne teo maLyA. viSaya hato dezI rAjyokaryA ane hajuye karI rahyAM che. rajavADAMnA rAjavaMzIonA julmothI prajAne kema bacAvavI tema zrI vajubhAI zAhanuM AkhuM kuTuMba khAdIdhArI ane ja julmono sAmano karavA prajAne kema laDAyaka banAvI jAgRta samAjasevAmAM mokhare. custa gAMdhIbhakta zrI vajubhAI zAha karavI vagere. rAjakoTathI pAchA pharatAM bhAvanagara relave sTezane kAThiyAvADa rAjakIya pariSadanI dezI rAjyonI prajAmAM jAgRti UtaryA. te samaye Teliphona jevAM sAdhana pracalita na hatAM. lAvavAmAM sakriya rahevA uparAMta gujarAta pradeza koMgresa sTezane koI ghoDAgADI ke bIjuM vAhana na maLyuM to teo samitinA mahAmaMtrI paNa rahyA. gujarAta rAjyanA sahakArI bistro-thelo khabhA para, mAthA para mUkIne potAnA ghare cAlatAM khAtAnA pradhAna paNa rahyA. emano phALo vahIvaTI kAmo karatAM cAlatAM cAreka ki.mI. dUra gayelA. yuvAnone teo vAraMvAra saMgaThana ane sudhAraNAmAM, yuvAnone AgaLa lAvavAmAM rASTraprema kahetA ke sevakamAMthI netA banavuM hoya to jAtamahenata Jain Education Intemational Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo 379 jiMdAbAdanI jema Avo badho parizrama karavo paDe. teo Ama zrI vajubhAI zAhanuM jIvana uttama, Adarzamaya, bhUtapreta ke vahema-vaLagADanA sakhata virodhI hatA paraMtu varSo anukaraNIya ane puNyavaMtuM hatuM. pahelAM jyAre amadAvAda zahera eTaluM vikasyuM na hatuM, badhe garIbAImAM jIvIne paNa gurue ApelI traNa jhADapAna ane jhADI jevuM hatuM tyAre gUjarAta vidyApIThathI pratijJA emaNe pALI! gAMdhIAzrama jatAM temane caritarano paraco jovA maLelo. (ema to sva. nAnAbhAI bhaTTanuM da. AphrikAnA pravAsa daramyAna zrI mathuradAsa je makAnamAM UtarelA tyAM temane paNa caritarano paraco thayelo gurue kahyuM, "beTA, huM jyotiSanuM jJAna ane maMtravidyA je temanI AtmakathA "ghaDatara ane caNatara'mAM ullekha thayelo ApuM chuM, te to ja sAdhya thaze jo enI sAthe nIcenI traNa che. teo pote maMtravidyAnA jANakAra sAdhaka hatA. pratijJAo barAbara pALI batAvIza.......nahIMtara badhuM jJAna | zrI vajubhAI zAha sarvadharmamAM mAnanArA, mAnavatAvAdI phoka javAnuM. mATe mAruM kahevuM mAnya che? javAbamAM jUnAgaDhanA hatA. harijanasevAnuM paNa vaLagaNa hatuM ane ethI teoe zrI rahIza, raLavA mATe muMbaI AvelA luhANA saToDiyA zrI haribhAI rANAbhAI (camAra), zrI TapubhAI vAghelA (bhaMgI), mathurAdAse kahyuM, "hA, bApu hA mane mAnya che ane vacana zrI manahara cAvaDA (vaNakara) vagerene rAjyanI vidhAnasabhAmAM ApuM chuM ke huM e pALI batAvIza.....pALIza ja" ane cUMTAI AvavAnA prayatnone Teko Apelo. harijana chAtrAlayo, jUnAgaDhamAM "mathurAbApA' tarIke khyAta thayelA jyotiSanuM zALAo, bAlavADIo sthapAya temAM sakriya rasa lIdhelo. jANakAra e pIDha puruSane sau koI oLakhatuM thayuM. A zrImatI jayAbahena zAhe varSothI khAdI grAmodyoga borDa mathurAdAsano bhUtakALa jANavA jevo che. nazAbaMdhI maMDaLa, hAthasALa maMDaLa vagere prajAkIya maMDaLomAM A zrI mathurAdAsa yuvAna vaye muMbaImAM raLavA gayA UMcA sthAne rahI lokopayogI pravRttio karI che. teoe te samaye saTTo khUba ramAto hato, to paisAnI lAlacamAM zrI amerikAnA pravAse jaI tyAMnI sAmAjika saMsthAomAM mathurAdAsa Thakkara paNa saTTo ramavA lAgyA. emAM jIte tema ja saMcAlanano abhyAsa karyo. hAla teo lokabhAratI saNosarAnA hAre paNa. dara vakhate teo hAraze ke jItaze te jANavA ekanA adhyakSa che. teoe "saurASTranA svAtaMtrya sainiko ane laDato' ATha gaNA thAya te mATe lagAvavAno naMbara (AMkaDo) jANavA para vizad abhyAsa ane mAhitIsabhara graMtha pragaTa karyo che. teo pAyadhUnI muMbaImAM paDAva nAkhI rahelA eka sAdhune Aje te graMtha itihAsano bhAga banI rahyo che (e maLavA avAranavAra jatA. moTAbhAge sAdhu to AMkaDo Ape, graMtharacanAmAM A noMdhanA lekhaka zrI vajubhAI vyAse paNa e saTTAmAM Ave. ema zrI mathurAdAsa paiseTake sukhI thavA mAhitI meLavavAmAM sahAya karI che.). saurASTra racanAtmaka lAgyA. paisA kamAya, temAMthI sAdhune ApavA jAya paraMtu sAdhu samiti, rAjakoTanA mukhapatra "svarAjadharma' (pAkSika)nA eno svIkAra na ja kare. sauprathama taMtrI hatA zrI vajubhAI zAha, e pachI taMtrI banyA ema karatAM karatAM eka divasa e sAdhue mathurAdAsane zrI manubhAI paMcoLI (darzaka) ane chelle (2009) hAla taMtrI samajAvyuM ke jyotiSamAM, maMtrataMtramAM zraddhA hoya to e tane che. zrI jayAbahena zAha. dezanA rAjakAraNanA AMtarapravAhonA zIkhavADuM. e zIkhIne lokonI sevA karI zakAze paraMtu eno teo cunaMdA abhyAsI che. rASTrabhASA pracAra samitinA, upayoga karI kamAvAnuM nathI. aMdhApo dUra karavA Thera Thera netrayajJo karatA saMsthAnA teo adhyakSa che. sakriya sevA ApI rahyAM che. sva. zrI vajubhAI sAdhue mathurAdAsane traNa pratijJAo pALavA samajAvyuM : zAhanI puNyatithi 11mI jAnyuArI para chellAM 29 varSathI pratijJA (1) je kAMI jyotiSamAM jovA maLe te vAta zrI grAmasvarAjya maMDaLa sevA TrasTa taraphathI gAMdhIbhakto- anya koIne kahevI nahIM. samAjasevakone pAritoSika tema ja sammAnapatra enAyata pratijJA (2) je kAMI jyotiSanA vartArA saMbaMdhe kAMI karavAmAM Ave che. 15thI vadhu mUlyaniSTha lokasevakone AvAM paNa nANuM, cIja, vastu levI nahIM. pAritoSika-sammAnapatrathI sanmAnita karavAmAM AvyA che. pratijJA (3) jyotiSa jovarAvavA game te samaye Ave Jain Education Intemational Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 380 tyAre ja e joI devuM, nA pADavI nahIM. A pachI zrI mathuradAsa potAnA vatana jUnAgaDhamAM AvyA ane jyotiSa jovA mAMDyA. jUnAgaDhanA baMgaDI bajAramAM emanuM makAna, nIce be dukAno, je bhADuM maLe temAMthI gujarAna calAve. pote meDI upara rahe. Akho di, hIMcakA khAya ane pachI khAdhA kare. tema ja Akho divasa navarA paDe eTale gurue Apela maMtra manamAM bolyA kare. emane koI saMtAna na thayuM. patipatnI baMne mojathI rahe ane savArathI sAMja sudhI je koI pUchavA Ave tene besADIne samaya mujaba samayakuMDaLI kADhIne tatkALa pariNAma jaNAve. na kahevA jevI bAbata hoya to ADakatarI samaja Ape athavA ADakataruM kahevAnuM rAkhe. amArA jUnAgaDhamAM lAgalagATa cha varSanA vasavATa daramyAna amArA mitra ane tyAMnA vRddhAzramanA saMcAlaka zrI vinubhAI rANAnI sAthe mu. zrI mathurabApAne avAranavAra maLIe. amo eTale huM ane vinubhAI emane tyAM beThelA, daramyAna eka sonI pUchavA AvyA. kahe 'mAre pUchavuM che'- ethI amo UbhA thaI gayA. cAlavA mATe paraMtu amo to emanA Atmajana hoI amane besADyA. sonIe pUchyuM, "bApA, mAro putra muMbaI moTI rakama laI dANacorIthI sonuM levA gayo che. tyAMthI sonuM laIne nIkaLI gayAne 24 kalAka thayA chatAM enA koI vAvaDa nathI to bAbAnuM zuM thayuM te joI Apo." mathurAbApAe ghiDayALa sAme joyuM ane samaya mApIne chokarAnuM nAma pUchI samaya kuMDaLI kADhI ane phalAdeza joyo. joIne gaMbhIra banI dhImethI kahyuM ke "Izvarane ISTadevane prArthanA karo ke chokaro sukharUpa ghera pAcho phare." pUchanAra sonInI vidAya pachI mathurAbApAe nisAso nAkhyo ke chokaro jIvita nathI, A jagatamAM nathI. teoe bIje divase muMbaInA akhabAramAM vAMcyuM ke vasaInI khADI kinAre eka maDaduM maLyuM che. tenA khissAnA pAkiTanA kAgaLa parathI jANyuM ke te jUnAgaDhanA sonIno putra hato. vasaI ne pula parathI Trena pasAra thatI vakhate ja enI pAsethI sonuM laIne ene bArImAMthI khADImAM pheMkI dIdhela. bIjo prasaMga : e samaye bhAvanagara vidhAnasabhAnI cUMTaNI. koMgresa AgevAna zrI. baLavaMtarAya mahetA sAme tyAMnA samAjavAdI yuvAna zrI pratApa zAha UbhelA. cUMTaNI pUrI thayA svapna zilpIo pachI mathurAbApAne pariNAmanuM pUchyuM. bApAe kahyuM ke zrI baLavaMtarAya mahetA moTA gajAnA netA hArI javAnA. pariNAma AvyuM tyAre zrI baLavaMtarAya mahetAnI hAranA samAcAra maLyA. mathurAbApAe samaya-kuMDaLI kADhIne A AgAhI karela je sAcI paDI. trIjo prasaMga : amArA sAthI adhikArI zrI kAMtilAla trivedI (nAma phera karela che). putrInAM lagna levAyAM. putrI ane bhAvi pati vacce patravahevAra cAlyo. enAthI putrI nArAja rahevA lAgI. ethI zrI mathurAbApAne Ama thavAnuM kAraNa pUchyuM. bApAe samayakuMDaLI kADhIne kahyuM ke "dIkarInAM bhale lagnanuM nakkI thayuM paraMtu dIkarInAM lagna thAya ema kuMDaLIno phaLAdeza nathI. lagna thavAnAM nathI eTaluM ja nahIM paraMtu kAyamI thavAnI jogavAI nathI ane thayuM ema ja. putrInA bhAvi pati muMbaImAM sAthe kAma karanArI sAhelIne paraNI gayo. lagna niSphaLa gayAM eTaluM ja nahIM paraMtu e putrInAM lagna varSo pachI hajuye thayAM nathI ane e putrI varSAmAM vinobA AzramamAM rahI AvyA pachI pUnAmAM hAla koI saMtano Azrama saMbhALe che. Ama zrI mathurAbApAe varSo sudhI vinAmUlye jyotiSanuM kAma karyuM ane nirvAha mAtra dukAnanA bhADAthI maLatI rakamathI calAvyo. varSo sudhI garIbAImAM rahyA paraMtu gurunI traNa pratijJAo barAbara pALI batAvI. rAmabhakta hanumAnajInI jema ratubhAIe AkhuMya maMdira UMcakAvIne akSayagaDhamAM sthApyuM! zrI ratubhAI adANI rAmAyaNamAM eka prasaMga che ke lakSmaNajI bebhAna avasthAmAM mukAyA tyAre bhagavAna zrI rAme sevaka hanumAnajIne auSadha levA vanamAM mokalyA paNa hanumAnajI auSadha levA gayA tyAre lakSmaNajI mATe kyuM auSadha laI javuM tenI bhAMjagaDamAM paDavAthI pachI temaNe Akhoya vanaspationo DuMgara UkheDIne zrIrAma pAse khaDo karyo. evo adbhuta prasaMga racanAtmaka kSetranA ananya custa gAMdhIbhakta sevaka zrI ratubhAI adANIe pradhAnapadamAMthI nivRtta thayA pachI Acaryo. temaNe potAnA mAnavaMtA sAthI, gujarAta rAjyanA eka vakhatanA mukhya maMtrI zrI jIvarAja mahetAnI smRtimAM gujarAtamAM porabaMdara, jUnAgaDha pAse akSayagaDha ane amarelInI DuMgaramALamAM bhavya evAM moTAM davAkhAnAMo sthApyAM. emAM akSayagaDha to temaNe Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo 381 kezoda (jUnAgaDha jillA)nI najIka DuMgaramALanA kinAre navuM ja nagara vasAvyuM. saurASTramAM kSayanuM eka mAtra davAkhAnuM jiMtharI- sonagaDha pAse raheluM che. tyAM AbohavAne pariNAme kSayanA dardIo jaladI sAjAsArA thAya che, paryAvaraNa eTaluM sUkuM ane anukULa. evuM ja eka kSayaroganuM mAtra davAkhAnuM zrI ratubhAIe kezoda najIkamAM vasAvyuM ane enuM nAma akSayagaDha-kSayarogano nAza karanAra gaDha. AkhuM nagara ja asaMkhya nivAsasthAno pAkA paththaranAM UbhAM karI, moTuM davAkhAnuM judAjudA dardIo mATenA vorDa, bagIcA, tabIbI kvATarsa, kAryakarakvATarsa, mahemAnagRha, jaLavidhuta, seniTezana - ema lagabhaga pAMca kilomITaramAM navuM ja nagara-akSayagaDha vasAvyuM ane kSayanA dardIone praveza ApI kSayanivAraNanuM abhiyAna zarU karyuM. A navA nagara mATe lAkho rUpiyAnAM dAna meLavyAM. paraMtu A nagaramAM devamaMdira nahotuM to zrI ratubhAIe buddhi doDAvI haLavada pAsenA eka gAmanA pAdaramAM avAvaruM paraMtu bhavya nakazIthI baMdhAyeluM zrI zaMkaranuM maMdira hatuM, apUja hatuM. zrI ratubhAIe gAmalokonI sahamatIthI AkhuMya maMdira UMcakIne akSayagaDhamAM sthApyuM. mULamaMdiranA eka-eka paththara UkheDIne tene naMbara ApavAmAM AvyA. ema e sthaLe AkhuMya maMdira jemanuM tema ukheDavAmAM AvyuM ane e maMdiranA eke eka paththara ITo jemanI tema akSayagaDha lAvI tyAM hUbahU mULamaMdira jevA ja maMdiranuM sthApana karyuM ane bhagavAna zrI zivanI pratimAnuM dhAmadhUmathI sthApana karI prANapratiSThA karavAmAM AvI. AvAM to zrI ratubhAIe emanA jIvana daramiyAna aneka mahAna kAryo karyA. mAnavajAtanI bahu moTI sevA karI. teo dezanA eka prakhara racanAtmaka kAryakara zilpI banI rahyA. emanA sevAkAryanI zarUAta amarelI jillAnA zetruMjI nadIne kinAre AvelA taravaDA gAmethI thaI. yuvAna sAthIdArone bhegA karI carmAlaya zarU karyuM. nirjIva cAmaDAnAM caMpala Adi banAvyAM. khetInI jamIna laI jAtakhetI karI jene RSikhetI kahe che. khAdI grAmodyoganA kAma mATe saurASTra racanAtmaka samitinI sthApanAmAM maMtrI banI rahyA. gAMdhIjIe prabodhelAM racanAtmaka kAryomAM sakriya yogadAna ApyuM. moTI uMmare lagna karyA. zrI gAMdhIjInA bhatrIjA zrI nAraNadAsa gAMdhInA kuTuMbamAM paraNyA. saurASTra rAjyanI racanA samaye teo khAdI grAmodyoga ane paMcAyatanA tema ja sahakArI vAhana vahevAranA kSetranA maMtrI tarIke pasaMda thayA. temAM temaNe AgavI sUjhathI navA cIlA pADyA. ratubhAIne eka bahena ane eka bhAI bahenane amarelInA moTA lIliyAmAM paraNAvela. moTAbhAI zrI jeThAlAlabhAI varSothI rAjakoTa rahetA. ratubhAInuM kAryakSetra Ama to AkhuMya saurASTra, paraMtu jUnAgaDha jillAmAM jUnAgaDha khAte emaNe vasavATa rAkhelo. khAdIdhArI, zarIre bharAuM, namaNA ane majabUta badhUkA. nAnapaNamAM emane svAmI vivekAnaMdajIno raMga lAgyo ane AkhuMya jIvana racanAtmaka kAryo dvArA garIbonI sevAmAM gALyuM. temane bahoLo mitra, sAthIono samUha, emanA jIvanamAM abhuta ghaTanAo banI saurASTra sarakAramAM vAhanavyavahAra khAtAnA pradhAna banyA. sahakArI pravRttione uttejana ApavAnI dRSTie emaNe zrI lallubhAI zeTha sthApita kaMDalAvibhAga vAhanavahevAra sahakArI maMDaLIne kuMDalAnI AsapAsanA rUTa (mAga) ApyA, to zihoranA khAdI kAryakara zrI caMdrazaMkara yAjJike zihoranI AsapAsanA rUTa sahakArI dhoraNe mAgyA, paraMtu keTalAka niyamone AdhIna e rUTa na maLyA eTale anyAya thayo mAnI bhAvanagaranA betAja bAdazAha jevA duHkhabhaMjaka sarvodaya AgevAna zrI AtmArAmabhAI bhaTTane phariyAda karI. zrI bhaTTa anyAya nivAravA AmaraNAMta upavAsa para UtarI gayA ane teya rAjyanA vAhanavyavahAra pradhAna zrI ratubhAInI sAme emanA ja rASTrIya zALAnA nivAsasthAne. zrI ratubhAInA gharamAM ja AmaraNAMta upavAsa! ratubhAIe emane mATe sagavaDavALo oraDo kADhI Apyo. AtmArAmabhAI thelImAM eka joDI kapaDAM, TuvAla ane pIvAno pyAlo laIne ratubhAInA gharamAM ja Asana pAtharIne besI gayA. ratubhAI emane dAtaNa Ape, moM dhovA jaLa Ape, sAthe prArthanAmAM bese, sAthe kAMtavA bese, sAthe mALA pheravavA bese ema Akho di mauna rAkhI AtmArAmabhAInI sevA kare. kapaDAM paNa dhoI-sUkavI saMkelI Ape. baMnemAMthI koI bole nahIM. mauna rAkhe, prArthanA karyA kare. AsapAsanA paDozIne ema ke ratubhAIne tyAM AtmArAmabhAI mahemAna banIne rahyA che, ethI ratubhAIe gametevAM kAma choDI thayelA kahevAtA anyAyanI bInA samajAvI, javAbamAM ratubhAIe basa vyavahAranA rUTa na apAyAnAM kAraNo, kAyadAkAnUna samajAvyA. AtmArAmabhAIne vAta gaLe UtarI ane kahevAtA Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 382 svapna zilpIo anyAyamAMthI mukta thaI upavAsa choDI ratubhAInA hAthe ja UMcA ane paheravezamAM jhabbo, dhotiyuM, jhabbA upara mosaMbIno rasa pI pAraNuM karyuM ane pachI sAthe besI bhojana lAMbo koTa, mAthe pAghaDI ane pagamAM dezI joDA. sapheda vastro lIdhuM. A banAvano huM sAkSI hato. saurASTranA pradhAnamaMDaLa paheratA. uMmara vadhyA pachI rUperI hAthAvALI pAtaLI lAkaDI sivAya A vAta koI jANatuM nahIM. AvA to aneka banAvo ane khabhA upara sapheda esa. rUAbabhera cAle. vyaktitva emanA jIvanamAM banelA che. dIpI UThe, gaLAmAM rudrAkSanA jhINA pArAnI mALA. 80 emaNe nazAbaMdhI maMDaLa, pachAta varga borDa khAdI varSanI uMmara vadhyA pachI emane joyA to teo evA ja grAmodyoga borDa, paMcAyata borDa, sahakArI borDa ema sTecyaTarI rUAbadAra ! boDaeN, maMDaLo lokonAM kAma chUTathI karI zakAya eTale sthApyAM. ati vidvAna, saMskRtanuM agAdha jJAna eTale e samaye teo bahAravaTiyA bhUpatanA AmaMtraNathI nizastra gIranA amadAvAdanA akhaMDAnaMda graMtha prakAzana taraphathI AyurvedanA mULa jaMgalamAM maLavA gayA, paraMtu Darapoka bhUpata na maLyo. saMskRtamAMthI gujarAtImAM tarajUmo karyA pachI graMtho pragaTa thatA, jUnAgaDhanI ArajhI hakUmatamAM cunaMdA sevako lokonuM lazkara temAM keTalAka saMskRta zlokono artha na bese to emane UbhuM karI aneka morace jUnAgaDhanA bAbIvaMzano sAmano karyo. pUchavAnuM rakhAtuM. saurASTra-gujarAta vaidya sabhAnA teo pramukha jUnAgaDhanA navAbe jyAre rAjyane pAkistAnamAM bheLavI devAnI cUMTAyelA. Ama to Ayurveda vijJAnamAM mukhya be zAkhAo che vAta karI tyAre emaNe asaMkhya sAthIo, khAdI gAMdhI- : (1) kASTha auSadho-harbala auSadho. jhADapAna velAvRkSa bhaktonI sevA karI, aspRzyatAnivAraNa, nazAbaMdhI vagere vanaspatiomAMthI banatI AyurvedanI davAo (2) bIjI pravRttio vikasAvI. jUnAgaDhamAM lokasAhitya vidyAlaya sthApyuM. zAkhA te rAsAyaNika auSadho, jemAM pAro tema ja sonArUpAnI vaDApradhAna zrI IdirA gAMdhI sAthe vAMdho paDavAthI navo rAjakIya bhasmo, anya bhasmo, rAsAyaNika dravyo vagere. rAsAyaNika pakSa sthApyo. chelle DAyAbITIsanA roge emanuM hRdaya baMdha auSadhomAM khUba kALajI rAkhavI paDe ane auSadhonA nirmANanuM pADyuM ane sarakArI mAnapAna sAthe vidAya lIdhI. prAyogika jJAna hovAnuM ati Avazyaka rahe. vaidya zrI teoe Ayurvedane rageragamAM utArI zatAyu kripAzaMkara A baMne zAkhAnA auSadha nirmANamAM tajajJa hatA paraMtu temano vadhu jhoka kASTha auSadha taraphano raheto. jIvavAno saMkalpa pUrNa karyo. - pathyApathya pAlananA teo ati AgrahI, custa tema ja vaidha kripAzaMkarabhAI game te rogamAM game te sthitie pathyapAlana gaMbhIratAthI saurASTramAM svAmInA gaDhaDAmAM brAhmaNakuLamAM janmelA dardIo pAse karAvatA. teo kahetA ke AyurvedamAM auSadhonuM vaidyo peTanA roganI saphaLa cikitsA mATe jANItA che. haraDe jeTaluM mahattva che eTaluM ja pathyapAlananuM mahattva che. vaidya tarIke e ja kuLanA vaidya zrI prabhAzaMkarabhAI bhaTTa paNa rogIonI davA karatI vakhate pathyapAlana custa rIte thAya to jANItA che. evA ja prakhyAta vaidyo vaMzaparaMparAgata vaiduM ja teo davA sAravAramAM AgaLa dhyAna Ape. pathya na pALe karavAmAM vallabhIpura pAsenA nAnA evA gAma pacchegAmanA tenI lagIra davA na kare. pathya pAlananuM pUchIne ja dardI sAthe praznorA kuLamAM thaI gayA. pacchegAma e zikSaNazAstrI zrI AgaLa cikitsAnI vAta kare. nAnAbhAI bhaTTanuM sAsaruM. Aje to gaDhaDAmAM ke pacchegAmamAM porabaMdaranA eka bahu ja moTA udyogapatine koI evA moTA gajAnA AyurvedanA jJAtA vaidyo maLavA muzkela che. kAraNe jaLodara thayuM. jaLodaranI sAravAra bhalabhalA vaidhanI gaDhaDAmAM janmelA chellA vaidha to zrI kripAzaMkara bha. bhaTTa. teo kasoTI karatI hoya che, paraMtu peTanA roganivAraNamAM gaDhaDAnA varSothI amadAvAdanI sAraMgapura pIpaLiyA poLamAM rahetA ane vaiidya eTale vaidya zrI kripAzaMkarabhAI niSNAta gaNAya. eTale chelle kensara-cikitsA mATe jANItA banyA pachI muMbaI jaLodaranI cikitsA karavA zrI kripAzaMkarabhAIne porabaMdara borIvalI khAte rahetA, paraMtu emanuM AyurvedanA pracAranuM kSetra teDAvyA. potAnA baMgalAmAM ja dardIe rahevA khAvA-pIvAnI hatuM saurASTra- amarelI khAte varSamAM traNa-cAra vakhata AvatA savalato karI ApI. vaidya kahe e e auSadho lAvI, kharala rahetA. karAvI, udyogapati dardIne ApavA mAMDyA. auSadhonI sAthe Jain Education Intemational Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 383 svapna zilpIo pathyanuM kaDakAIthI pAlana karavAnuM hatuM. dardInI zArIrika sthiti sudharatI rahI. vaidha kAMTe toLI toLIne pravAhI AhAra Ape. emAM kAMI pheraphAra na thAya enI coksAI rAkhe. emAM dardInuM jaLodara (peTamAM pANIno bharAvo thavAno asAdhya gaNAto, kALajIthI davA na karAvAya to maraNa nipajAvato bhayaMkara roga) maTatuM jatuM hatuM, paraMtu gharanAM sabhyonI lAgaNI ke vahAlane kAraNe dardIne je pathya AhAra apAto hato temAM vaidyane pUchyA sivAya vadhAro karyo ane te ya vaidyane aMdhArAmAM rAkhIne, paraMtu tenI viparIta asara thAya evuM pUchaparachamAM vaidya zrI kripAzaMkarabhAIe jANyuM ane jANyA pachI pathyapAlanamAM garabaDa thaI rahI che tevuM pAkuM jANyA pachI vaidya zrI kripAzaMkarabhAIe potAnA utArAmAMthI sAmAnanI gAMsaDI poTalIvALI, bistrAne khabhe nAkhI, dardIne ke dardInA sagAMvahAlAMne pUchyA sivAya nivAsthAna choDI rastA para cAlI nIkaLyA ane bhADe gADI karIne sIdhA relave sTezane pahoMcI gayA, kAraNa e hatuM ke apathya AhArathI jaLodara na maTe ane na maTavAne pariNAme dardInI sthiti vaNase ane ethI potAne to ThIka paNa Ayurvedane apajaza maLe. dardInAM sagAM pAchaLa doDIne vaidyane manAvavA prayatno karyA paraMtu teo sTezanethI punaH pAchA na ja pharyA. sAravAranI phI paNa na lIdhI. AvA hatA pathyapAlana karAvanAra zrI kripAzaMkara vaidya! pAchaLathI teo "dAdA vaidyane nAme dardIomAM oLakhAtA rahyA. A zrI kripAzaMkarabhAIe zatam nI zaraH |so zarada Rtu jIvavAno saMkalpa karyo hato ane vAtacItamAM teo kahetA ke AyurvedanA tajajJa vaidya lAMbuM nIrogI jIve to ja sAco vaidya gaNAya. teoe jIvananAM chellAM 30 varSa kensara roganI cikitsAnA saMzodhanamAM, vAcanamananamAM gALyAM ane temaNe evuM zodhI kADhyuM ke abuMda ke gAMTha-e kensaranuM svarUpa nathI. temaNe asaMkhya prAcIna graMthonA abhyAsa pachI zodhyuM ke mAnavIne prameha (je 20 jAtanA asAdhya pIDAkArI rogapedA karyA che.) thayA pachI pramehanuM vikRta svarUpe je lagabhaga dasa (10) prakAranI piTIkAo che te ja kensaranuM svarUpa che. A piTIkAo ja kensara karanArI che. AyurvedamAM evI dasa piTIkAo che (1) zarAvikA (evIthIala kArsinomA) (2) kacchapikA (kArsinomAM sirahasa) (3) jAlinI (vekyulara rAunDa selsa sArakomA) (4) vinatA (kArabaMkala) (5) alajI (sArkomA) (6) putriNI (epiDaramoIDa kArsinomA) (7) vidArikA (eDIno sArakomA) (8) viddhadhikA (DIpa sITeDa embesa) (9) masUrikA (10) sarpapikA (eksithomAM DAyAbITIka korama). A dasa piTIkAonI sAravAramAM emaNe 11 upakramo batAvelA che. (1) Alepa : lepa karavo (2) paripeka : kavAthathI dhArAvAhI karavI (3) atyaMga : 100 vakhata dhoyelA ghInuM mAlIza (4) vizlApana : sojAne coLavo (5) upanAha : auSadhonI poTalIno zeka karavo (6) snehana : auSadha dhRtathI snehana karavuM (7) pAcana (8) visrAvaNa : zastrakriyA 9) veda (10) vamana ane (11) virecana : A badhI kriyAo mATe teoe prAcIna AyurvedanA graMtho phaMphALI aneka auSadho zodhI kADhyAM. vaidya kriyAzaMkara dAdAe kensara upara 'Ayurvedika DAyagnosIsa enDa TrITamenTa opha kensara' A kensaranA upacAra aMge amoe vaidya zrI bAlakRSNabhAI dave sAthe savistara carcA karelI. temaNe A saMzodhanane anumati ApI upayogI gayuM hatuM. A kensara aMge jemaNe jemaNe auSadha-nirmANa ke saMzodhana karela che temane badhAne eka yA bIjA svarUpe kensara thayAM che. ati ciMtana-ardha jAgRta avasthAmAM e nirmANanuM kAraNa bane che. vaidya kripAzaMkarabhAIne chellI avasthAmAM potAne kensara thayuM. te temaNe hAthalA thoranAM jhIMDavAM ane pote zodhelAM auSadhothI maTADyuM. teoe pAchalI avasthAmAM muMbaI borIvalI khAte kensara roga-cikitsA mATenuM klinika zarU karela ane muMbaImAM asaMkhya kensara-dardIonI jAte sAravAra karela. saurASTramAM tathA muMbaImAM teoe kensara-upacAranA pracAra mATe. zibiro ane nidAnakempo rAkhelA. temaNe amarelI, rAjakoTa tema ja aneka sthaLonA vaidyone kensarasAravAra pratyakSa karI batAvI samajAvI. AvA moTA gajAnA vaidha chatAM teo pArAmAMthI sonuM banAvavAno prayoga jANakAra morUkA sthita vaidya velajIbApA bhagata pAse pratyakSa jovA-jANavA morUkAgIra amArI sAthe Avela ane Akho divasa rokAIne bhagatabApAe pArAmAMthI sonuM nirmANa karyuM te joyuM. teo pUrAM so (100) varSa saMkalpa mujaba jIvyA ane vidAya pAmyA. Jain Education Intemational Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 384 gAMdhIjI ane gAMdhI-sevA kAje emaNe AkhuMya jIvana arpaNa karyuM. chaganalAla joSI rASTrapitA gAMdhIjI pAse nikaTamAM rahenArAomAM zrImatI AbhA gAMdhI, zrI manubahena, zrI kanubhAI gAMdhI, zrI kizoralAlabhAI mazarUvALA, zrI pyArelAlajI, zrI mahAdevabhAI desAI tema ja sAbaramatI AzramamAM mULa dvArakAnA rahIza paraMtu lAMbA samayathI rAjakoTamAM rahetA zrI chaganalAla na. joSI paNa hatA. A zrI chaganalAla joSI ghaNo samaya pU. gAMdhIjInA maMtrI tarIke paNa kAmagIrI bajAvatA hatA. gAMdhIjInI dAMDIkUca thaI temAM paNa teo sAmela hatA. bAda varSo sudhI temaNe harijana sevAnuM kAma upADeluM. saurASTra rAjyanI racanA thaI tyAre teo rAjakoTamAM rahetA hatA ane harijana AdivAsIo, pachAta vargonI pravRttio vikase te mATe temanA prayatno rahyA hatA. sakriya sevA karatA hatA. saurASTranA mukhya mukhya maMdiromAM harijanapravezano kAryakrama yojavAmAM Avyo tyAre dvArakAdhIza maMdiramAM harijana- pravezanI teoe AgevAnI lIdhI. hirajana sevaka saMghanA teo varSo sudhI mArgadarzaka tema ja doranAra hatA. zrI chaganalAla joSI muMbaInI vikhyAta elphisTana kolejamAM grejyueTa thayA pachI temane sArI jagyAe sthAna maLe ane UMcA hoddA mujaba Avaka maLe evI sthiti hatI, paraMtu temaNe evA hoddAnI paravA karyA sivAya dezasevAmAM gAMdhIjInI asarathI jhaMpalAvyuM ane gAMdhIjInuM nivAsasthAna gAMdhIAzramano vahIvaTa emaNe saMbhALyo hato. gAMdhIjI pAse rahevuM tema ja gAMdhIjI batAve te kAma karavAnuM khUba muzkelIbharyuM tema ja kasoTI kare tevuM hatuM, to chaganalAla jozI e kasoTImAMthI pAra UtarI gayA. Ama pU. gAMdhIjI pAse rahevAnI ane emanuM kAma, sevA karavAnI ati AkarI kasoTI ane tApaNImAMthI zrI chaganalAla joSI, jeo pAchalI uMmaramAM chaganabApA tarIke jANItA thayA teo pasAra thayA. kahe che ke gAMdhI-sAbaramatI Azramano saghaLo vahIvaTa saMbhALatA zrI chaganabApAne kauTuMbika kAme rAjakoTa javAnuM thayuM. gAMdhIjI pAse rajA levA gayA ane kahyuM ke zanivAre sAMje pAchA AvI jaze. gAMdhIjIe rajA svapna zilpIo ApI. kahyuM ke bhale jAo ne zanivAre sAMje acUka AvI jo nahIM Avo to mAnIza ke kAM chaganalAla A duniyAmAM jIvita nathI athavA mAnIza ke chaganalAlanI pharIthI AzramamAM AvavAnI icchA ja nathI, jo ke zrI chaganabApA zanivAre sAMje acUka AvI ja gayA. zrI chaganalAla joSI gAMdhI-sAbaramatI Azramano saghaLo vahIvaTa karatA. e mATe temaNe gAMdhIjInI sAthe vicAravimarza karI AzramavAsIo mATe niyamo banAvyA hatA. daMpatI sAthe jeo AzramamAM rahe temaNe brahmacarya pALavAnuM anivArya hatuM. AvA AkarA, ati AkarA niyamo AzramanA hatA je svaicchika pALavAnA hatA. pU. gAMdhIjIe dAMDIkUca pachI sAbaramatI Azrama choDyo ane zrI jamanAlAla bajAjanA kahevAthI sevAgrAma (varSA) rahevA gayA pachI gAMdhIjInA icchA-Adeza mujaba zrI chaganabApAe jIvyA tyAM sudhI harijanonI pachAtavargonI sevA karI. zrI DhebarabhAI sAthe ghaNI vakhata yAtrA karelI. dilhI paNa rahetA. khAdI grAmodyoga tema ja racanAtmaka pravRttione varelI zrI saurASTra racanAtmaka samiti, rAjakoTanA teo varSo sudhI upapramukha rahyA. aneka racanAtmaka pravRttiomAM chevaTa sudhI teo tema ja temanAM patnI zrImatI ramAbahena joSI sakriya rahyAM. satyavaktA, prAmANika, mahenatu, gAMdhIbhakta ane gAMdhIe prabodhelAM sevA kAryo karatAM karatAM prathama teo ane pAchaLa temanAM patnI A jagatamAMthI vidAya thayAM. emanI sAthe kAma karavAno amone moko maLelo. hAthanI nADI joIne nidAna-cikitsA karanAra khyAtanAma AdhyAtmika vaidya zrI bAlakRSNa dave koInI paNa hAthanI nADI (iMDA athavA pIMgaLA) joIne roganuM barAbara nidAna karI cikitsA karanArA AdhyAtmika vaidya hatA zrI bAlakRSNabhAI dave. brAhmaNa kuLamAM janmelA, bApadAdA zihora vaselA, paraMtu pote vadhu vakhata rAjakoTa rahyA bAda bhAratanI sau prathama zrI gulAbakuMvarabA Ayurveda yunivarsiTInA upakulapati pade jAmanagara rahyA pachI to teo varSo sudhI jAmanagara ja rahyA. emanA jIvanamAM svAminArAyaNa saMpradAyanuM mahattva paraMtu sarvadharmamAM mAnanArA jIvananAM aMtima varSomAM to temaNe yogInI jema dhyAna, Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 385 davee keTalAMka pustako lakhyAM, pragaTa karyo che. emanA anubhavono nicoDa e graMthomAM darzAvyo che. temanuM chelluM pustaka roganuM kAraNa "prajJAparAdha' che. e AyurvedanI adhyAtmaSTinA sacoTa nidAnarUpa che. hRdayaroga upara paNa temanuM ciMtana rahyuM. atyAre A jamAnAmAM roganidAna mATe amUlya upakaraNo zodhAyAM che paraMtu jyAre nADI joI tapAsIne roganuM nidAna thatuM tyAre zrI bAlakRSNabhAI davenuM nAma mokhare rahela. na maTe evA ha svapna zilpIo. prANAyAma, svAdhyAya Adi kriyAone jIvanamAM vikasAvI. temanA jIvana para be mAnavIono prabaLa prabhAva. eka te DhebarabhAIno (saurASTra rAjyanA mukhyamaMtrI zrI u. na. Dhebarano) ane bIjo te Asthita pU. zrI vimalAbAI ThakArano. zrI DhebarabhAInA kAraNe temaNe Ayurveda tabIbIzAstranI prekTisa rAjakoTathI zarU karI. pote custa khAdIdhArI ane gAMdhIbhakta eTale prathama davAkhAnuM rAjakoTamAM kabAgAMdhInA DelAmAM zarU karyuM ane aneka mAnavIonAM duHkhadardamAM bhAga lIdho. gujarAtanA vaidyonI pratiSThA vadhAravAmAM, vaidyamaMDaLanI racanAmAM, Ayurveda auSadhonA saMzodhanamAM, tema ja chelle jAmanagara khAte bhAratanI sau prathama Ayurveda yunivarsiTI sthApavAmAM emanA jIvanano mahattvano phALo rahyo che. teo zuddha AyurvedamAM mAnanArA hatA. Ayurveda vijJAna aMgenuM tema ja vAcana jIvananA aMta sudhI rahyuM. teone Adhunika tabIbIzAstranuM paNa jJAna hatuM tethI teo vaidya tarIke saphaLa thayA, khyAti pAmyA. jAmanagaranA mahArANI zrI gulAbakuMvarabAne AyurvedanuM bhAre laDhaNa. teo A vijJAnane vyApaka vadhAravAmAM mAnatAM hatAM. jAmanagara rAjayamAM paNa temaNe Ayurveda vijJAnane khUba mahattva ApyuM. bhAratanA solara eTale sUryatApathI roga maTADavAnuM abhiyAna jAmanagaramAM zarU thayuM ane tethI bhAratamAM eka mAtra jAmanagaramAM soleriyamanI racanA thaI, jemAM dardIne sUryatApa dvArA roga anusAra judA judA raMganA kAca dvArA zeka apAya. AvuM soleriyama bIjuM mAtra jarmanImAM che. vizvamAM be ja sthaLe che. sUryakiraNo dvArA raMgIna kAcamAMthI sUryakiraNono zarIranA judA judA bhAgamAM zeka ApavAnI upacAra paddhati (raMgacikitsA) mujaba jAmanagaramAM soleriyamanI yAMtrika racanA karavAmAM AvelI. AvAM badhAM kAraNothI bhAratamAM prathama Ayurveda yunivarsiTI jAmanagaramAM sthapAI. je hetu ane dhyeyathI e sthapAyela che te hetu ane dhyeya haju pUrAM phaLyAM nathI. mukhya dhyeya hatuM Ayurveda auSadhonuM saMzodhana karavAnuM. AyurvedanA prAcIna graMthonuM navInIkaraNa karavAnuM. tajjJa vaidyone pedA karavAnuM tema ja Adhunika roga mujaba sacoTa evA Ayurvedika auSadhonuM nirmANa karavAnuM, paraMtu emAMnuM koI pariNAma dRzyamAna thayuM nahI. bIjI bAju Adhunika vaidyo paNa elopathI davAno upayoga kare che tevA prakAranAM TIkATippaNa vadhatAM gayAM che. vaidya zrI bAlakRSNabhAI zrI bAlakRSNabhAInA jIvananuM mahattvanuM pAsuM te racanAtmaka rAjakAraNa. zrI DhebarabhAI vakIlamAMthI pragatizIla rAjya racavAmAM mukhyapradhAna banyA bAda dezanI moTI saMsthA akhila hiMda khAdI grAmodyoga kamizananA adhyakSa banyA ane chelle teo e samayanA vaDApradhAna paM. naheru ane saradAra paTelanI zubhecchAne pariNAme akhila hiMda koMgresanA pramukha banyA-e badhI pragati mATe zrI DhebarabhAInI AsapAsa je cunaMdA racanAtmaka dRSTi dharAvatA vicAravaMto hatA temAMnA eka te zrI bAlakRSNabhAI dave hatA. racanAtmaka kSetramAM vizeSa karIne khAdI grAmodyoga vikAsamAM agratama phALo ApanAra saurASTra racanAtmaka mati, rAjakoTanA paNa teo TrasTI ane salAhakAra chevaTa sudhI rahyA hatA. . UMcA, gorA ane gAMdhI raMge raMgAyA tyArathI khAdIno jhabbo, dhotiyuM ane tenA para javAhara jAkITa, mAthe gAMdhI TopI-e emano kAyamI paheraveza hato. custa gAMdhIvAdI tema ja khAdIdhArI enA ghare kuTuMbamAM paNa teo khAdIno Agraha rAkhatA. jIvananAM chellAM varSomAM temanA upara Abusthita pU. zrI vimalAdIdIno bhAre prabhAva to kharo paraMtu vAraMvAra teo dIdIne (tAIne) maLavA, AdhyAtmika vicAravimarza karavA Abu jatA. potAnA svAdhyAyamAM paNa temaNe adhyAtma bAju vikasAvI ane tenuM ja manomaMthana karatA rahyA. vadhu samaya adhyayanamAM vitAvatA. chelle emaNe lekhanakArya ochuM karI nAkhyuM. aMgrejInuM jJAna hoI teo kuzaLa anuvAdaka paNa hatA. jyAM jAya tyAM nikaTanAM svajanone maLavAnuM bhUlatA nahIM. temanAM patnIno svabhAva paNa atyaMta udAra ane dayALu hato. temanA putrAdi badhAM sukhI ane saMtoSI hatAM. pote spaSTavaktA ane sAcuM kahevAnI hiMmata dharAvatA hatA. rASTrIya saMgrAmamAM, 10 Jain Education Intemational Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 386 rAjakoTanI laDatamAM temano phALo rahyo hato. temaNe rAjakoTanI laData para eka pustikA paNa lakhI hatI. Ama to teo gAMdhIyuganI jUnI koMgresanA koMgresI paNa vizeSa gAMdhIjIe prabodhela racanAtmaka dRSTi ane kAryanA puraskartA rahyA. aSTAMga yoga paratve temanuM ciMtana chellI avasthA sudhI rahyuM. dhyAna, prANAyAma, Asana Adi viSayonuM teo samyaka jJAna dharAvatA hatA. ethI zrI vimalAtAInI yogazibiramAM teo avazya joDAya. vicAromAM sarvodaya, karmamAM racanAtmaka, AyurvedamAM zuddha Ayurveda, yogika kriyAonA puraskartA ema vividhakSetre emaNe jIvanavikAsa sAdhyo ane lAMbuM taMdurasta jIvIne teo ciravidAya pAmyA. lUMTAro vAliyo bhIla vAlmikI RSi banyo tema khUMkhAra digvijayasiMha naheru kuTuMbanA vaDIlabaMdha banyA ! jAmasAheba "" "le le bona, mAthuM khulluM karyuM, to have mArA mAthAmAM nALiyera phoDa......" ema eka vakhatanA khUMkhAra manAtA ane pAchaLathI saurASTra rAjyanA rAjapramukha banelA jAmanagara rAjyanA bhUtapUrva rAjavI jAmasAhebe temanA rAjamahelanA cogAnamAM AvI, mAthA parathI heTa utArI sAme UbhelI mahilAne saMbodhIne kahyuM. emaNe pharIthI namra bhASAmAM AhvAna karyuM ke, ".......sAme zuM joI rahI che bona! mArA mAthApara nALiyera phoDa ane mAnatA pUrI kara.....' sAme UbhelI pelI bahena to DaghAI gaI, stabdha banI gaI, jhADanI jema UbhI, na hAle ke cAle! e mahilA bahenanI bhAre mUMjhavaNa UbhI thaI. vAta ema banI hatI ke jAmanagaranI eka rAjapUta bahene evI pratijJA lIdhI, harasiddhi mAtAnA maMdire jaIne ke dIkaro sAjo thAya to "he mAtA ! huM jAmasAhebanA mAthAmAM nALiyera vadherIne, ghIno dIvo karI tArI pUjA karIza......' jAmanagaranA bhUtapUrva rAjavI jAmasAheba A banAva banyo tyAre rAjapramukhapade rahelA ane emanA jIvanamAM rAjapramukha banyA pachI AmUlagrAha parivartana AvyuM. emane khabara paDI ke jAmanagara zaheranI rahIza rAjapUtANIe AvI rIte jAmasAhebanA mAthAmAM nALiyera vadheravAnI AsthA lIdhelI. ethI khuda jAmasAhebe e bahenane rAjamahelamAM teDAvI, upara mujaba emanI sAme svapna zilpIo mAthuM dharIne nALiyera phoDavA kahyuM. pratijJA pUrI thAya eTale jAmasAhebe e bahenane samajAvyuM ke "jo mAthAmAM nALiyera vadheravuM na hoya to mArA paganA aMgUThA pAse nALiyera vadherI, pratijJA ke AsthA pUrI kara." ethI e rAjapUtANI bahene jAmasAhebanA jamaNApaganA aMgUThA pAse thoDe dUra nALiyera vadherIne pratijJA pUrI karI. A bInA jAmasAhebe pote saurASTranA duSkALa samaye khAsa relave salUna joDAvI saurASTranA dareka jillAmAM duSkALa rAhata mATe pravAsa kheDelo, sAthe rAjyanA mukhyamaMtrI zrI DhebarabhAI sAthe pravAsamAM hatA tyAre patrakArone varNavI hatI. huM paNa te samaye pracAramAM patrakAra tarIke phUlachAba' dainika taraphathI joDAyelo. jAmasAhebe emanI bApunI bhASAmAM uparokta banAvanuM varNana karyuM hatuM. jAmanagara rAjya Ama to samRddha gaNAtuM. rAjavI tarIke jAmasAheba e samaye (eTale saurASTra rAjyanI racanA pahelAM) saurASTranAM nAnAM moTAM 202 rajavADAMnA rAjavIo, darabAro ane ThAkoronA vaDA gaNAtA. jAmasAhebanuM briTizakALa daramyAna vAIsaroya sAthenA saMbaMdhone kAraNe, dilhI sAthenA sIdhA saMbaMdhone kAraNe dezI rAjyonA rAjavIo para khUba varcasva hatuM. teo pahelAM koMgresanA saradAra paTelanA khUba virodhI hatA. emanA rAjyamAM eka paNa caLavaLa thAya nahIM tevo emano kaDapa, hukama hato ane chelle temaNe saurASTranA rAjavIonuM jUtha UbhuM karela jenuM nAma rakhAyuM 'jAmajUtha yojanA' ane teo rAjavI tarIkenA potAnA hakko, hito choDavA mAgatA na hatA. jAmasAheba rASTravirodhI ugra mAnasa dharAvatA hatA. temanI mahecchA dezI rAjyonuM ekIkaraNa karI, bhAratamAM eka navo deza racavAnI hatI. ethI emaNe dezI rAjyonA rAjAo vatI khulleAma AgevAnI lIdhI hatI. e mATe jAmasAheba dareka rAjavIone, darabArone svataMtra astitva rAkhavA joradAra apIla karI hatI. pachI jUtha racyuM hatuM, paraMtu e samayanA gRhapradhAna saradAra paTela vallabhabhAInI dUraMdezI, kuneha, AvaData ane rAjAo pratyenI sahAnubhUti, dayAnI lAgaNIthI jAmasAhebanA jIvanamAM ajabanuM parivartana thayuM. bhAvanagaranA mahArAjA zrI kRSNakumArasiMhajIne madrAsanA gavarnara banAvyA. jAmasAhebane gavarnara karatAMya vizeSa padadhAraka saurASTra rAjyanA rAjapramukha banAvyA ane nAnA evA rAjyanA rAjavI karatAM moTuM pada Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo pradAna karyuM. jAmasAhebanA vicAromAM parivartana thayuM. lUMTAro vAliyo bhIlanuM jema vAlmIki RSimAM parivartana-rUpAMtara thayuM tema jAmasAhebanuM saurASTra rAjyanA rAjapramukhapadathI emanA padanuM rUpAMtara thayuM. rAjapramukha thavAthI teo saradAra paTela paratve khuza thayA. ochAmAM pUruM e samaye bhAratanA vaDApradhAna paMDita naherunAM jobanavaMtA rUpALAM, UMcAM paDachaMda bahena zrI vijyAlakSmI paMDita yunomAM bhAratanA khAsa pratinidhi tarIke nimAyAM to paMDita vijyAlakSmIjIe yuno eTale yunAiTeDa nezansanI sikyoriTI kamiTI-salAmatI samitinA adhyakSa tarIke jAmasAhebanI pasaMdagI karI ethI jAmasAheba aura khuzamijAjamAM rahyA ane kahetA hatA ke "zrImatI vijyAlakSmI paMDita to mArAM bahena che. She is my beloved sister. ane huM (jAmasAheba) teNIno moTobhAI banyo chuM." Ama jAmanagaranA rAjavI zrI digvijayasiMhajI (jAmasAheba) naheru kuTuMbanA vaDIlabaMdhu banyA. zrImatI vijyAlakSmI paMDitanuM sAsaruM saurASTra eTale rAjakoTamAM hatuM. raNajita paMDita rAjakoTa rahetA hatA. emanuM makAna nivAsasthAna rAjakoTamAM parAvistAramAM hAlanA 'phUlachAba' dainika akhabAranA kAryAlayanI bAjumAM ja hatuM. suMdara nivAsasthAna hatuM ane ethI ja zrImatI vijyAlakSmI paMDita avAranavAra kahetAM ke teo to gujarAtanI vahu che. (jema zrImatI iMdirA gAMdhI kahetAM ke teo gujarAtanI vahu che. zrImAna phIroja gAMdhI mULa gujarAtanA hatA.) saurASTra pradhAnamaMDaLanA sabhyo jAmasAhebanuM khUba mAna sAcavatA. vizeSa karIne mukhyamaMtrI zrI u. na. Dhebarane rAjapramukha zrI jAmasAheba sAthe sAruM evuM banatuM. ekabAjuthI jamIna- sudhAraNA, jemAM garAsadArone, darabArone jamIna choDavAnI sthiti, kAraNa kheDe tenI jamIna-e siddhAMta saurASTra sarakAre svIkAryo. bIjI bAju bhUpata bahAravaTiyo ane emanA sAthI DAkUo kheDUtonAM uparAuparI khUna karavA mAMDyA ane A khUnAmarakImAM keTalAka rAjavaMzIono sIdho ke ADakataro sAtha hovAnuM sAbita thayuM, jemAM dhroLa ThAkora uparAMta jAmanagaranAM mahArANI zrI gulAbakuMvarabAnuM (jAmasAhebanAM rANInuM) nAma saMDovAyuM-evA kaparA saMjogomAM paNa saurASTra rAjyanA maMtrI- maMDaLanA chevaTa sudhI rAjapramukha jAmasAheba sAthe sukhada ane haryAbharyA saMbaMdho chevaTanI ghaDI sudhI rahyA hatA enuM zreya jAya che zrI DhebarabhAIne. aSTAMga yoganuM sAtamuM pagathiyuM dhyAnasAdhanA emaNe siddha karyuM. zrI mA kuMdanamA 387 mAnavInA sukhI ane svastha jIvana mATe prAcInakALathI munizrI pataMjalie mAnavajAtane yoganuM zAstrapradAna karyuM che, emAM mukhyatve che aSTAMga yoga. yoganAM ATha aMgo jevAM ke (1) yama (2) niyama (3) Asana (4) prANAyAma (5) pratyAhAra (6) dhAraNA (7) dhyAna ane (8) samAdhi. e svastha jIvana mATenAM utarottara pagathiyAM che, jema ke sIDI para UMce caDavA eka pachI eka pagathiyuM caDavuM joIe, eka sAmaTo ThekaDo mArIne UMce na caDAya, tevuM aSTAMga yoganuM che. aSTAMga yoganI vistRta samajaNa nIce mujaba cheH aSTAMga yoganAM ATha aMgomAMthI prathama pAMca aMgo yama, niyama, Asana ane prANAyAma, pratyAhAra ene bahiraMga kahe che, jyAre bAkInAM traNa aMgo dhAraNA, dhyAna ane samAdhine aMtaraMga kahe che. bahiraMganI sAdhanA mukhyatve Arogyamaya, svastha jIvana mATe che. jyAre AgaLa vadhIne adhyAtmajIvana mATe dhAraNA, dhyAna ane samAdhi che. bahirDaMgamAM mukhyatve Asana ane prANAyAma che. zarIra jo svastha hoya to ja dhAraNA, dhyAna ane samAdhi tarapha AgaLa vadhavAnuM anukULa gaNAya. AjakAla Asana upara vadhu dhyAna apAya che, e jarUrI gaNAya, paraMtu ethIya vadhu jarUrI che prANAyAma, kAraNa zvAsa e ja jIvana che. zvAsa baMdha to mAnavInuM jIvana samApta thAya che. vaLI zvAsamAM paNa Izvarano vAsa che. prANAyAmanA ghaNA prakAro che temAM mukhyatve (1) bhastikA, (2) kapAlabhAti, (3) bAhyakapAlabhAti-2, (4) anuloma-viloma, (5) bhrAri, (6) ujjAI, (7) ugraMtha ane OM prANAyAma. AdhyAtmika jIvana mATe che dhAraNA eTale manane, cittane sthira karavuM. cittane dhIme dhIme sUkSma tarapha laI javuM. zvAsa ane cittane (manane) paraspara saMbaMdha che. cittane sthira karavA prANAyAma sAdhanA karavI rahI. citta sthira thAya pachI Ave che dhyAna. sIdhA dhyAna para javAnuM saheluM nathI. mana bhaTakatuM hoya to dhyAna na lAge. dhyAnamAM cittanI ekAgratAnI khUba jarUra che. Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 388 | gujarAtamAM eka moTA gajAnA dhyAnayogI thaI gayA. emanuM nAma ja madhusUdanadAsajI dhyAnayogI mahArAja. teoe AbunA pahADomAM rahI dhyAnayoganI sAdhanA karI ane pachI gujarAtamAM asaMkhya sAdhakone dhyAnanI dIkSA ApI. Aje zrI dhyAnayogI mahArAja jIvita nathI, paraMtu emanA mukhya sAdhaka-upAsaka ane varSo sudhI zrI dhyAnayogI mahArAja pAsethI yoganuM jJAna meLavela, vizeSa karIne dhyAnamAM uccattara sAdhanA meLavela mA zrI kuMdanabA hAla amadAvAdanA pragatinagara vaselAM che. emaNe varSo sudhI dhyAnanI sAdhanA karI che. teo dhyAnamAM bese tyAre aneka bAbato dazyamAna thAya che ane je koI prazno pUchavAmAM Ave tenA sAcA javAba maLe che. teo sonI jJAtinAM che. temanA patinuM nAma che zrI ThAkorabhAI pArekha. gAMdhIjIe sthApela navajIvana saMsthAmAM zrI ThAkorabhAI pArekha sevA ApatA. hAla nivRtta che. amadAvAdanA pragatinagaranA cheDA para nirNayanagaranA bloka naM. pAMcamAM teo rahe che. teo sAdhakane zaktipAta kare che. emanA guru dhyAnayogI zrI madhusUdanadAsajIe mAM zrI kaMdanamAne zaktipAtanA vidhividhAnanuM jJAna ApIne sAdhakane zaktipAta karavAnI anumati ApI che. teo emanuM pAradarzaka ane pavitra jIvana dhyAnasAdhanAmAM vitAve che. lAMbA lagnajIvana pachI saMtAna na thatI strIone teo dhyAna karIne maMtra Ape che, je saphaLa thAya che. teo sukhI gharanAM che. niHzulka kalyANakArI salAha ane mArgadarzana Ape che. samAjamAM, saMsAramAM emanI dhyAnayogI tarIkenI pichANa che. eka sAdhaka zrI mAM kuMdanamAne maLavA bahAra gAmathI Avela. temanI pAse mA kuMdanamAnuM saranAmuM lakheluM kAgaLa khissAmAM hatuM, paraMtu relave sTezanethI UtaratAM saranAmAno kAgaLa paDI gayo, to have zuM karavuM? kyAM javuM? AgaMtuke manamAM prArthanA karI ane AgaLa cAlavA mAMDyuM. amadAvAdanA AzramaroDa upara AvatAM sAdhake gUjarAta vidyApITha pAse kuMdanamAnuM yAda raheluM nAma ApIne pUchaparacha karI paraMtu koIe kuMdanamAnuM ThekANuM ApyuM nahIM, tethI AMgatuka gujarAta vidyApIThanI galImAM gayA ane tyAM navajIvana kAryAlamAM pUchaparacha karI to mA kuMdanamAMnuM ThekANuM tyAMthI maLyuM. AvA banAvamAM dhyAna dvArA mA kuMdanamAe sAdhakane mArgadarzana karyuM. dhyAnathI AvA banAvamAM kudarata ja mAnavIne svapna zilpIo AgaLano mArga batAve che. koI cIjavastu guma thaI gaI hoya, paDI gaI hoya ke corAI gaI hoya to sAdhako mA kaMdanamAne pUche che. e pachI mAM dhyAna lagAve to cIjavastu kyAM paDI che tenuM sthaLa ke pratIti temane thAya che. zrI mA kuMdanamA zarIre bhAre che, beThI daDInAM che, gorAM che ane svabhAve hasamukhAM che. emane koI jAtibheda ke UMcanIcano bheda nathI. emanuM jIvana saraLa bALaka jevuM nirdoSa raheluM che. teo bALako, kuTuMba sAthe rahe che. Akho divasa niyata samaye dhyAnanI sAdhanA kare che. sAdhakonAM oLakhItAonAM sukhaduHkhamAM bhAga le che. temane be putro ane be putrIo che, badhAM sukhI svastha che. 2006nA varasamAM emanA putrAdi kuTuMbanAM sabhyoe potAnAM mAtApitA eTale mA kuMdanamAM ane pitA zrI ThAkorabhAInuM pUjAvidhi sAthe sammAna karyuM hatuM. te prasaMge badhAM oLakhItAM tema ja sagAMvahAlAM, svajano vagerene teDAvI utsava karyo hato, tema ja samUhabhojana karyuM hatuM. muMbaI, surata, navasArI, valasADa tema ja bIjA sthaLethI A utsavamAM bhAga levA mahemAno ane AmaMtrito moTI saMkhyAmAM AvyAM hatAM. e pahelAM 2005mAM potAnA laMDananA sAdhakonA AmaMtraNathI teo eka mahinA mATe laMDana gayAM hatAM. tyAM temaNe dhyAna eTale ke jIvanamAM zAMti, sukha, sumeLa sthApavA mATenI yogakriyA pratyakSa samajAvIne batAvI hatI. mA zrI kuMdanamAnA pati navajIvana saMsthAmAM kAma karatA hatA tyAre emanA guru dhyAnayogI zrI madhusUdanadAsa mahArAja emanA anya bhaktonA AmaMtraNa chatAM mA zrI kuMdanamAne tyAM ja utAro rAkhatA. saMkaDAza hoya to paNa bhaktano bhAva joIne tyAM ja UtaravAnuM pasaMda karatA. zrI ThAkorabhAI pArekha eTale mA zrI kuMdanamAnA pati paNa dhyAna dharavAmAM pAraMgata che. hAla teo nivRtta thaIne moTA putra zrI vijayakumAra pArekhanI sAthe rahe che. teo zivAmba upacAra paddhatinA prakhara himAyatI che ane roja potAnA svAthya mATe acUka zivAmbanuM pAna, mAlIza, nasya Adi kriyAmAM upayoga kare che. A mATe teo emanA nivAsa najIkanA pragatinagara bAgamAM acUka zivAmbu mAlIza karavA khullI jagyA ane taDakAmAM AvI besI sau jue ema mAlIza Jain Education Intemational Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo kare che. sAthosAtha zivAmbu upacAra paddhatino pracAra kare che. emanuM A kArya joIne saMkhyAbaMdha mAnavIo-srIo ane puruSoe zivAmbu-upacAra svasthajIvana mATe svIkAryA che. teo mAne che ke zivAmbu-upacArathI zarIramAM kAyamI sukhAkArI jaLavAze. e roja-roja bagIcAmAM pharavA athavA vyAyAma karavA AvanArAMone vyaktigata rIte A samaja Ape che. emanI A nirdoSa ane binakharcALa kriyAne anusaranArA saMkhyAbaMdha mAnavIo che ane enI saMkhyA vadhatI jAya che. teo bhalA, mAyALu, pAradarzaka ane bIjAnA sukhe sukhI thanAra, bIjAnA duHkhe du:khI thanAra che, vaLI custa gAMdhIbhakta hoI gAMdhIjInA siddhAMtone jIvanamAM utArI yathAzakti anusare che. teonuM vAcana Arogyamaya naisargika jIvanathI kema jIvavuM e dRSTinuM eTale bane eTaluM kudaratamaya jIvana jIvavAnuM che. Ama mA zrI kuMdanamA ane zrI ThAkorabhAI temano samagra piravAra paraduHkhabhaMjaka che. zivAmbu-upacAra paddhatinA pracAra pAchaLa AkhuM AyakhuM gALyuM zrI amarazIbhAI khArecA nahotA e tabIba ke nahotA e vaidya paraMtu amerikAmAM vasyA pachI paNa emanuM jJAna, vijJAna, samaja tema ja anubhava koI paNa tabIba ke vaidyanI barobarI karI zake eTaluM vizALa ane vyApaka hatuM. teonI jIvana jIvavAnI paddhati paNa alaukika ane viziSTa hatI. vijJAnapracUra deza amerikAmAM puruSArthathI ekale hAthe khUba kamAyA, kamAtA rahyA paraMtu temane thayuM ke bhArata jevA garIbAImAM sabaDatA dezamAM duHkhadardanivAraNa mATe zivAmbu upacAra paddhati zreSTha che, jenA teoe potAnI jAta upara tema ja svajano para prayogo karyA ane saphaLatA maLavA lAgI. e hatA zrI amarazIbhAI khArecA. joDiyA (ji. jAmanagara)mAM janmyA ane sagAsaMbaMdhIo badhAM rAjakoTamAM eTale rAjakoTa emanuM kAryamathaka banI rahyuM. temanA putro amerikAmAM bApanA dhaMdhAmAM pAraMgata thayA. putrIone rAjakoTa tema ja vaDodarA jJAtimAM paraNAvI. emanAM patnI prathamathI ja rASTrapremI ane rASTrIya zALA rAjakoTa sAtheno emano purANo saMparka. Ama badhI vAte teo sukhI, paraMtu jIvana jIvavAnI potAnI nijI paddhati. amerikAmAM rahevA chatAM TrIjhanA pANI ke phrIjhamAM mukAyela 389 cIjo na vApare. koI paNa ThaMDAM pINAM na pIe, tenA virodhI. bane tyAM sudhI paMkho paNa na vApare. khullA AkAza nIce sUvAmAM mAnanArA. AhAra taddana sAdo. kudaratI jIvana jIvavAnI adbhuta laganI ane e mujaba ja teo amerikA jevA dezamAM paNa rahyA. temanuM aMgrejI jJAna sAruM eTale DaoN. ArmasTroMganuM 'voTara opha lAipha', gAMdhIjInA eka samayanA 6. AphrikAnA sAthI zrI rAvajIbhAI paTelanuM 'mAnavamUtra' pustaka (jenI 14thI vadhu AvRtti prasiddha thaI che) te vAMcyuM. bIjuM sAhitya vAMcyuM. uparAMta roganivAraNa aMge teoe pote potAnI jAta upara prayogo karyA. teo bhAratamAM gujarAtamAM zivAmbu eTale svamUtra upacArano bahoLo upayoga thAya ema icchatA hatA. e mATe jarUrI eTalI mUDI kharcavA paNa taiyAra hatA. ethI temaNe zivAmbu upacAranI vAta vaDodarA 'bhUmiputra' (pAkSika)nA saMpAdaka ane jANItA sarvodaya agraNI zrI jagadIzabhAI zAhane maLyA ane zivAmbu-upacAranI vAta emane gaLe utarAvI. A pachI to zivAmbu-upacAra ane saMzodhana maMDaLanI vaDodarA khAte sthApanA thaI. 'zivAmbu'nAmanuM sAyika vaDodarAthI zarU karAvyuM ane saurASTra-gujarAtamAM zivAmbu saMmelano, seminAro, zibironI jhuMbeza zarU thaI ane lokone potAnAM darda maTADavAnI eka taddana navI, sAdI, saraLa, sulabha upacAra-paddhati maLI. = 'zivAmbu'e bhAratanI purANI upacAra-paddhati che. zivAmbu eTale ziva + aMbu mAnavamUtra. AyurvedanA graMthomAM roganivAraNa mATe mAnavamUtranA ullekho che. ema to mAnava uparAMta anya prANIonA mUtrathI keTalAka roga maTe che tevA ullekho che, jemAM gAyanuM mUtra-gomUtra mukhya che. vaLI sAdhu-saMto saMyamita jIvana mATe, vAsanAo parano kAbU meLavavA mATe amarolI (mAnavamUtra)nuM prAzana kare che ane e paNa bhAratanI purANI paraMparA che. e badhI dRSTie zivAmbunA pracAramAM vadhu ane vadhu lokoe rasa levA mAMDyo. gujarAtamAM gAmaDe-gAmaDe eno pracAra thavA mAMDyo. emAM keTalAka anubhavI nAmAMkita tabIbo ane vaidyoe paNa kharA dilathI sAtha sahakAra ApavA mAMDyo eTale zivAmbunI jhuMbeze jhaDapa vadhArI. amarazI khArecA ane emanA sAthIdAro, anuyAyIo vagerenI icchA hatI ke rAjakoTamAM zivAmbu davAkhAnuM zarU Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 390 thAya ane zivAmbu upacAra paddhatinuM vaijJAnika saMzodhana vadhe. uparAMta kensara, hRdayaroga, ArtharAiTisa, dama, zvAsa, kiDanIdoSa, sorAyasisa, kharajavA, sAtapaDA jevA roga zivAmbuthI maTe te mATe je te dardIone rAkhI, pratyakSa prayogo karavA e dRSTie rAjakoTa rASTrIyazALAmAM zivAmbu upacAranuM rItasara davAkhAnuM zarU karavA temaNe prathama darajje makAna vagere mATe rUpiyA dasa lAkhanI sahAya karI, jethI rASTrIya zALAmAM zivAmbunA upAyathI je te roga maTADavAnuM davAkhAnuM paNa zarU karavAmAM AvyuM paraMtu thoDA ja samayamAM ja davAkhAnuM vyavasthAne abhAve baMdha paDyuM. pAchaLathI e davAkhAnAnuM makAna, jamIna vagere bIjA upayoga mATe vecAI gayuM. zrI amarazIbhAIe "zivAmbu" (sAmayika)nA pracAra mATe, zivAmbune lagatAM pustakonA prakAzana mATe nANAMkIya sahAya udAra hAthe ApI. Aje e mAsika pUrajozamAM pragaTa thaI rahyuM che. saMkhyAbaMdha lekhakoe gujarAtI tema ja anya bhASAomAM zivAmbu-upacAranA graMtho pragaTa karyA che. gujarAtamAM to zivAmbuno joradAra pracAra thayo, thaI rahyo che, paraMtu have to gujarAta bahAra hiMdI pradezo tema ja dezanA bIjA pradezomAM zivAmbu aMge joradAra pracAra thaI rahyo che. jANItA vaidya zrI zobhana vasANI tema ja anya vaidyo, tabIboe zivAmbu upacAra paddhatine svIkArI lIdhI che eTaluM ja nahIM paraMtu enuM vaijJAnika saMzodhana AgaLa vadhI rahyuM che. zrI amarazIbhAI khArecAnI icchA, tamannA mujaba zivAmbu upacAra paddhati vyApaka rIte AgaLa vadhI rahI jo ke e jovA mATe teo lAMbA samaya sudhI jIvita na che, rahyA. zrI amarazIbhAIe vRkSo vAvavAM, racanAtmaka pravRttio karatI gAMdhIvAdI tema ja sarvodayanI kAmagIrI karatI saMsthAone chUTA hAthe nANAkIya sahAya karI. A mATe teo dara cha cha mahine amerikAthI rAjakoTa AvatA jatA rahyA. emaNe moTuM mitramaMDaLa jamAvyuM hatuM. teo lekhana kArya karatA. * bhAratanA bhUtapUrva vaDApradhAna ane zivAmbupremI zrI morArajIbhAI desAInA amerikAnA pravAsa daramyAna teo amerikA khAsa rokAyelA. tema ja zrI morArajIbhAI desAInA amerikAnA kAryakramomAM, vizeSa karIne zivAmbu-pracAra aMgenA kAryakramomAM emaNe bhAga lIdho. evA badhA pracArathI bhAratanI prajAne vAkepha rAkhI. svapna zilpIo zrI amarazIbhAI amerikA rahyA e daramyAna acAnaka mAMdA paDI gayA ane dhAryuM na hatuM tema temanuM acAnaka nidhana thayuM. zivAmbu premIone khUba vasamo AghAta lAgyo. emanI ciravidAya pachI emanA parivAra taraphathI zivAmbu aMge pracArakArya cAlu rahela che. have to agraNI sarvodaya siddhAMtane varelA zrI jagadIzabhAI zAha ane emanA sAthIdAro zivAmbu upacAra tema ja saMzodhananI pravRttio AgaLa dhapAvI rahyA che, jeno vyApa vadhato jAya che. bhArata uparAMta vizvanA dezomAM paNa 'mAnavamUtra' eTale zivAmbunuM mahattva vadhatuM jAya che. zivAmbu-upacAra kensara, eiDsa, hRdayaroga jevA rogamAM akasIra jaNAyo che. zrI amarazIbhAI khArecA Aje hayAta nathI, paraMtu emaNe je khumArIthI zivAmbu-pracAra ane prasAranA bI vAvelAM che te Aje vadhu vikasyAM che. ane vikasatAM rahyAM che. zivAmbu amara rahevAnuM che. ema zrI amarazIbhAI khArecAnuM zivAmbu upacAra dvArA lokasevAnuM mahAkArya paNa amara rahevAne sarjAyuM che. zrI amarazIbhAI khArecA A lokopayogI upacAra paddhatinI sAthe ja lAMbA samaya sudhI yAdagAra rahevAnA che. nAgarakuLamAM janmI, jiMdagIbhara kuMvArA rahI vRddhonI sevA karI vinubhAI rANA emanuM nAma vinubhAI rANA, jUnAgaDhamAM rANAnAgara kUkhe janmelA, paraMtu zarUAtathI alagArI svabhAva. grejyueTa thayA. emane paraNAvavA mAbApa tema ja sagAMsaMbaMdhIoe kALajAtUTa prayatno karyA, paNa kuMvArA rahyA ane jIvanabhara vRddhonI sevA karI. gAMdhIraMge raMgAyelA. '42nI kareMge yA mareMgenI laDatamAM sakriya bhAga laIne jUnAgaDhamAM ane pachI sAbaramatImAM jela bhogavI. vaDApradhAna zrI indirA gAMdhIe dezamAM kaTokaTI jAhera karI tyAre paNa temane jelamAM laI javAmAM AvyA. teo vaidakanuM bhaNelA hatA ane jarUra mujaba je te roganA dardIone niHzulka Ayurveda auSadhI ApatA tema ja roganivAraNa aMge mArgadarzana ApatA. teo jUnI koMgresanA custa anuyAyI tema ja racanAtmaka rAjakIya dRSTi dharAvatA hatA. rAjakAraNanuM emanuM kSetra jUnAgaDha zahera pUratuM maryAdita hatuM ane eTale sthAnika nagarapAlikAnI cUMTaNImAM taTastha Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo rahIne cUMTAI AvatA lokasevAnuM kArya karatA. zarIre majabUta bAMdhAnA, khAdIdhArI, jhabbo, dhotiyuM ane mAthe khAdI-TopI. jhabbo ane TopI bhagavA raMganAM, bhagavo raMga emane khUba priya kAraNa nAnapaNamAM emanA upara svAmI vivekAnaMdanI asara, pataMjalinA aSTAMga yoganuM vAcana, avAranavAra prANAyAma ane dhyAnasAdhanA karatA rahyA. varasothI teo jIvyA tyAM sudhI jUnAgaDhano vRddhaAzrama saMbhALatA rahyA, tene mATe dAna paNa meLavatA ane divasano moTo bhAga vRddhAzramanI sevAmAM ApatA. tema ja emanuM kAyamI rahevAnuM sthaLa paNa vRddhAzrama ja rahyuM. vRddha strIpuruSone kathA, vArtA, rAmAyaNa-mahAbhAratanA prasaMgo, gItA tema ja rASTrIya prasaMgo banAvo avAranavAra saMbhaLAvatA rahyA. vRddhone cokhkhuM dUdha maLe eTale vRddhAzramamAM gAyo rAkhelI. vRddhonA snAna mATe UnuM pANI ka2vA sUryakUkara vasAvelA. vRddhone pauSTika AhAra maLe eTale khUba kALajI letA. vRddha mAMdA paDe to jAte davA ApI sevA karatA. vRddhonI sevA karavI e ja emaNe jIvananuM dhyeya rAkhyuM. tahevAronI ujavaNI karatA. bahArathI saMta-sAdhu- puruSone teDAvI AzramanuM vAtAvaraNa haryuMbharyuM rakhAvatA. amo jUnAgaDha jillAmAM sarakAra taraphathI samAjakalyANanI pravRttio karatA tyAre ane tyArapachI paNa A vRddhAzramanI mulAkAta levAnuM avAranavAra banatuM, uparAMta vaidya tarIke zrI vinubhAI sAthe maLI carcAvicAronI Apale karatA. A AzramamAM ja svAmI AnaMda mulAkAte AvyA tyAre svAmIjIne maLavAnuM banyuM. dezamAM kaTokaTI samaye huM AzramamAM zrI vinubhAInA nivAsasthAne hato. madharAtre polIsa vAhana laIne zrI vinubhAI rANAne pakaDavA AvI. amane madharAte UMdhamAMthI uThADyA. vinubhAIe emanI pAse rahelI AzramanI mUDI, agatyanA kAgaLo ane cAvI mane soMpIne teo polIsavAnamAM jela bhegA thayA. mane eTale vaidya vajubhAI vyAsane. savAre amoe zrI vinubhAI rANAnA sAthI zrI kanubhAI desAI (patrakAra)ne badhI vastuo soMpI dIdhI. jIvyA tyAM sudhI eka raMge rahyA. nisvArtha jIvana, sAdAI, saraLatAne varelA, du:khI garIbo mATe apAra karuNA lAgaNI, satata vAcana kare, jJAnavijJAnamAM apAra zraddhA, bIjAne upayogI thavAnI atUTa bhAvanA. vRddhajano mATe apAra lAgaNI ane jIvyA tyAM sudhI vRddhAzramamAM rahelAM ke bahAra rahelAM vRddha strIpuruSonI emaNe hRdayapUrvaka dila daIne 391 sevA karI. dezakALanA nimna koTInA vAtAvaraNane kAraNe ene pAchalI jiMdagImAM AkaruM thaI paDyuM ane nAnI uMmare A phAnI duniyAmAMthI emaNe hasatA mukhe vidAya lIdhI hari: OMnA raTaNa sAthe. nAnapaNamAM maLelA vaidhavyanuM sthitaprajJatAmAM rUpAMtara karI jIvana bALasevAne arpaNa hariicchAbahena vaidha kadamAM jarA nIcAM, zyAma raMga ane vidhavA banyA pachI jIvanabhara sapheda khAdInAM vastro dhAraNa karela, prasiddhithI dUra rahela e hatAM-che zrImatI hariicchAbahena vaidya. prasiddha siddhapura--pATaNamAM brAhmaNakuLamAM janma-kuTuMba vaidya tarIke jANItuM eTale zAkhe vaidya banyAM. zrImatI hariicchAbahena-traNa baheno--moTAM kaMcanabahena, vacalAM khuzamanabahena ane sauthI nAnAM bahena paNa vidhavA. A traNeya bahenone pU. zrI puSpAbahena mahetAe amadAvAda bolAvI lIdhI ane amadAvAda vikAsagRhamAM rAkhI sevAnI tAlIma ApavA mAMDI. puSpAbahene potAnA mahilA-sevAnA abhiyAnamAM traNeyane joDI bAda moTIbahena kaMcanabahenane amadAvAda vikAsagRhamAM gRhamAtA tarIkenuM pada maLyuM. zrI khuzamanabahenane jUnAgaDhanA zrI puSpAbahena sthApita zizumaMgaLa eTale mAbApa vinAnAM bALakonA gRhanI sevAnuM kAma soMpyuM ane sauthI nAnAM bahena zrImatI hariicchAne vaDhavANa vikAsavidyAlayamAM sthApakasaMcAlaka zrImatI aruNAbahena desAInI madadamAM rahevAnuM kAma soMpyuM. Ama zrImatI haraicchA vaDhavANa AvI vikAsa vidyAlayanI zaikSaNika, saMskArita tema ja mAnavasevAnI pravRttiomAM joDAyAM. zrImatI hariicchAbahena vaDhavANa vikAsa vidyAlayamAM kAyamI sthAyI banI rahyAM ane tyAM paNa gRhamAtA tarIke sarerAza 250thI vadhu bALako, bALAo, tyaktAo, vidhavAo tema ja samAja ke saMsArathI tarachoDAyelAM mAnavIonAM punarvasavATamAM virATa sevAkAryamAM varSothI sevA ApI rahela che. A vikAsavidyAlaye surendranagara jillAmAM koleja zikSaNathI mAMDIne te bALavADI sudhInI anekavidha zikSaNasaMsthAo sthApI vikasAvI che ane nAnA evA vaDanA choDamAMthI moTuM vaTavRkSa vikasAvyuM che. zrI hariicchAbahenanuM e sarva sevAkAryamAM zrI aruNAbahena desAInI sAthe khabhekhabhA Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 392 milAvIne yogadAna raheluM che. zrI hariicchAe temanI AkhIya jiMdagI vikAsavidyAlayane arpaNa karela che. zrImatI hariicchAnAM vacalAM bahena eTale khuzamanabahene paNa emanuM AkhuM jIvana jUnAgaDhanA zrI puSpAbahena mahetA sthApita zizumaMgaLanA sevAkAryamAM vikasAvyuM che. A zizumaMgaLa saMsthAnA Azraye verAvaLa pAse somanAtha maMdiranA darzane AvatAM yAtrALuo mATe bhojanagRha sthApela ane tyAM AgaLa khAdImaMdira, bAlavADI, hirajana saMskArakendra paNa sthApela. uparAMta somanAtha najIka baheno mATe bI.eD. koleja paNa sthApela. pU. puSpAbahenanAM preraNA ane mArgadarzana mujaba A badhI pravRttio sthApela, jemAM zizumaMgaLanA maMtrI zrI vikrama kizora bucano paNa phALo rahela. Ama to zrI zizumaMgaLanA Azraye gIranA jaMgalamAM, porabaMdara pAsenA Aleca-baraDAnA jaMgalamAM mAladhArI zALAo, mAladhArI saMskAra ane zikSaNa kendro vagere dvArA mAladhArIonA zikSaNanuM kArya vizALa pAyA para racavAmAM AvyuM, jemAM sAsaNa gIranI AzramazALAnI te samayanA bhAratanA vaDApradhAna paM. naherue paNa mulAkAta lIdhelI. A traNeya vaidya bahenomAM zrI kaMcanabahena ane zrI khuzamanabahena hAla hayAta nathI. khuzamanabahenano bhoga DAyAbITIsa roge lIdho. emanAM be bALako Aje sukharUpa potAnA saMsAramAM mazagUla che. zrI hariicchAbahenanI sevAnI janatAe kadara karI che. gujarAtanI ane dezanI mahilA saMsthAo taraphathI emanuM sammAna karavAmAM AvyuM che. Ama to teo mUka sevikA ja rahyAM che. prasiddhithI dUra rahyAM che. Ama chatAM vikAsa vidyAlayamAM rahI, bhaNI, moTAM thayelAM yuvakayuvatIo hajue zrI hariicchAbahenane premapUrvaka cAhI rahyAM che. kaparA kALamAM ghasAIne UjaLA thavAnuM pU. ravizaMkara mahArAjanuM sUtra emaNe jIvI batAvyuM zrI bipinabhAI desAI emanuM nAma bipinabhAI dhIrubhAI desAI, surata jallAnA kAliyAvADImAM 1925nI 20mI navembaramAM janmelA anAvila brahmakSatriya bhAratanA bhUtapUrva vaDApradhAna zrI morArajIbhAI desAInI nAtanA tema ja temanAM kuTuMbIjana. bALapaNamAM pitRchAyA gumAvI vidhavA mAtAne mAthe jIvanaghaDataranuM mAthe paDyuM. emanA bALapaNanA goThiyA zrI svapna zilpIo guNavaMtabhAI desAInAM mAtApitAnI hUMpha maLI. teo kheDUtaputra. gharanI moTI jamIna eTale mAtra khetInI Avaka nirbhara. '42no 'kareMge yA mareMge'no svAtaMtryasaMgrAma dezabharamAM pharI vaLyo tyAre emaNe bhaNavAnuM choDI dIdhuM ane mitra sAthI zrI guNavaMtabhAInI sAthe laDatamAM bhAga lIdho. 1947mAM laDatanAM vaLatAM pANI thayAM tyAre temaNe punaH abhyAsa zarU karyo ane pUnAnI kRSi mahAvidyAlayamAM kRSikSetre grejyueTa thayA. teo tathA mitra guNavaMtabhAIe khetI upara jIvananirbhara karavAno saMkalpa karyo ane bhaTAra gAma (ji. surata)mAM zrI guNavaMtabhAInA parivAranI khetInI jamIna upara khetIvADI zarU karI. surata jillo nadIothI bharapUra, upara khetI mATenI taka eTale temaNe tema ja temanA mitra zrI guNavaMtabhAIe sAthe maLIne khetIvADImAM aneka prayogo ryAM. Adarza kheDUta banyA. daramyAna 1964mAM calathANA grUpa grAmapaMcAyatanA teo sarapaMca cUMTAyA. Ama to temanA para bALapaNathI ja gAMdhIjInI asara, pUrA gAMdhIbhakta ane emAMya svAvalaMbI kheDUta tarIkenuM jIvana jIvavAnA koDa eTale calathANA vistAramAM buniyAdI zALA, vidyAlaya, bAlavADI vagere zikSaNanI pravRttio zarU karI ane sarvodaya TrasTanI sthApanA dvArA vidyAsaMkula UbhuM karyuM. teo ane temanA sAthIdArone lAgyuM ke keLavaNI jo sAcI ane pAyAnI maLe to jIvanamAM saMskAra ane rASTrabhakti khIlI UThe. temaNe sAthImitronI madadathI sahakArI khetImaMDaLI sthApI ane enA vikAsamAM jIvaMta rasa lIdho. khetIkSetre navA navA prayogo karyA ane kRSivijJAna dvArA kRSikSetre asAdhAraNa pragati sAdhI. teoe amerikA, jApAna vagere dezonI yAtrA karI. khetIkSetranA je te dezonA vikAsano jAtaanubhava meLavyo ane bhArata pAchA pharIne rAjyanA tema ja kendra sarakAranA kRSikSetramAM AnusaMgika sudhArAvadhArA karAvyA. teo gujarAta yunivarsiTI tema ja dakSiNa gujarAta yunivarsiTInI seneTamAM be varSa sudhI sabhyapade rahyA. binarAjakIya kheDUtasaMgaThanamAM sakriya bhAga lIdho. Ama to emanuM jIvana saiddhAMtika paraMtu saMgharSamaya rahyuM, paraMtu jogAnujoga emane nijI jamIna saMpattinA vecANamAM Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo. 393 moTI nANAMkIya savalata maLI, moTI rakama maLI, jenuM teoe muni zrI saMtabAlajI jainadharmanA siddhAMtone pUrepUrA TrasTa banAvyuM ane maitrI TrasTanI racanA karI. anusaryA eTaluM ja nahIM, emaNe jainadharmane dipAvyo. teo temanA ane temanA sAthIdAra zrI guNavaMtabhAI desAI mAnatA ke jarUra paDe to jaina sAdhue vAhanamAM musApharI karavI. para pU. ravizaMkara mahArAjano khUba prabhAva. gAMdhIbhakti, valasADa jillAmAM tithala gAme zAMtiniketana nAme jainamaMdira rASTravAda, sahakArI pravRttione uttejana ApavAnI mahecchA sthApIne rahelA baMdhutripuTI traNa jaina sAdhuo vAhananA eTale temaNe dara varase pU. ravizaMkara mahArAjanA janmadivase upayogamAM mAnatA. emAMnA eka sAdhu to amerikA vimAnamAM gAMdhIbhaktonuM, gAMdhIpathikonuM jIvanamilana yojavAnuM paNa jaI Avela. keTalAka jaina sAdhuoe nivAsasthAna eka rAkheluM. AvAM milana dara varSe UjavIne gAMdhI vicAradhArAne jagAe kAyamI rAkhela che, jemAM kacchanA vijJAnamAM pAraMgata varelI racanAtmaka saMsthAone nANAMkIya sahAya kare che. Aja ane pAchaLathI jaina sAdhu banelA muni amarendravijayajI sudhImAM maitrI TrasTa dvArA vIsa lAkha jeTalI rakamanuM niHsvArtha mahArAjano samAveza thAya che. rAjakoTamAM paNa eka jaina bhAve vitaraNa karyuM che. temano mukhya uddeza gAMdhI- vicAranA sAdhvI makAna rAkhIne varSo sudhI sthAyI rahyAM ane teo phelAvAno che. 2007nA varSamAM temane sva. vajubhAI zAhanI pataMjali yoganA puraskartA hoI, potAnA nivAsasthAne dhyAna, puNyasmRti pAritoSika arpaNa karavAmAM AvyuM, sAthe eka lAkha prANAyAma, Asana Adi aSTAMga yoganuM prazikSaNa anya jaina ane eka hajAranI rakama arpaNa karavAmAM AvI. A ja sAdhvIone tema ja bahenone ApatAM hatAM. teo svAdhyAyamAM varSamAM saradAra bhagatasiMhanA krAMtikArI jIvanane AlekhatuM mAnatAM hoI, emaNe dhyAna, maMtra, taMtra upara pustako paNa pustaka pragaTa karyuM. teonI dezasevAnI jyota jhaLahaLe che. lakhyAM che. tithalanA baMdhutripuTI paNa sthAyI eka jagAe umadA jIvananuM umadA kArya cAlu che temanuM karmayogI jIvana mukAma rAkhI svAdhyAyamAM mAnanArA che. emAMnA e samayanA yogamArge vahI rahyuM che. temaNe potAnI AtmakathA-'adITha- zrI saMtabAlajI vikhyAta jaina sAdhusaMta thaI gayA. teoe aikya' lakhI che. rASTrabhAvanA ane dezabhaktine kendrasthAne rAkhI lokone zuddha ajoDa, ananya, gurubhaktimAM jIvanane samarpaNa AcaraNa, zuddha AcAravicArathI jIvavA prabodhela. emano A dezamAM bahu moTo anuyAyI varga che. karanAra sAdhujIvI mahilA emAMnA eka anuyAyI bhakta te amadAvAdamAM vaselAM zrI lIlAbahena zAha zrI lIlAbahena zAha. emanI gurubhakti gajabanI. jIvaMta, jainadharma eTale bhagavAna zrI mahAvIre pasaMda karela saMtabAlajIe mahilAomAM sAmAjika, dhArmika ane vahevAru, samyaka jIvana jIvavAno mArga, paraMtu dezakALa anusAra tenA jAgati mATe mAtasaMsthA (eka prakAranAM mahilAmaMDaLo) sthApI sthApelA siddhAMtomAM jema anya dharmomAM parivartana AvyuM che, tema zrI lIlAbahene gurunI AjJA mujaba amadAvAdamAM tema zubhamArge parivartananI jarUra rahe che, jema ke upAzrayamAM mAtRsaMsthA sthApI. teo potAnA ghare ja mahilAjAgRti ane vasatAM jaina sAdhusAdhvIone maLazuddhi, mUtrazuddhi, mAMdAM paDe to mahilAutthAnanI pravRttio jIvanabhara karatAM rahyAM. auSadha upayoga vagerenI sagavaDa savalata Adhunika samAjajIvananA paripekSyamAM khAsa jarUrI che. jIvahiMsAnAbUdInI chellI avasthAmAM temane kensara thayuM, chatAM avAranavAra pAyAnI dRSTine khyAlamAM rAkhIne dezakALa mujaba parivartana mAtRsamAja dvArA bahenomAM Atmazakti ane AtmasaMyama Avazyaka rahe che. UbhAM karavAM navo cIlo pADyo. teo prasiddha vaktAone teDAvI bahenone ekaThI karI vArtAlApa, saMbodhana karAvatAM. jainomAM evA krAMtikArI sAdhu zrI saMtabAlajI saMtabAlajInAM pustako meLavI saune vaheMce. muni zrI saurASTramAM morabI pAsenA eka gAma nAme ToLamAM thaI gayA. saMtabAlajInI janmazatAbdI bhAre ThAThamAThathI Ujave ane e ja vistAramAM evA ja bIjA AtmajJAnI zrImad lahANI kare. varSo sudhI teo ekalAM rahyAM paraMtu pote rAjacaMdrajI mahArAja janmela, je paNa e samayanA bahu moTA mahilAonA uddhAra-sevAnI saMsthA svayaM banIne jIvyAM. temane saMta thaI gayA Jain Education Intemational Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 394 kensara hoI, sAravAranI salAha mATe temane maLavAnuM avAranavAra banatuM. bahu namra, vivekI, udAra ane bhalAM mAyALu svabhAvanAM. jIvananAM aMta sudhI potAnA guru saMtabAlajIe prabodhelA siddhAMto mujaba lokasevAnI vizeSa karIne mahilA utthAnanI pravRttio karatAM rahyAM. temanI Atmazakti khUba baLavattara hatI. gata 8mI julAI (2006)e teoe potAnI A phAnI duniyAmAMthI kAyamI vidAya lIdhI. jIvananA aMta sudhI emaNe UbhI karela mAtRsamAja-mAtRsevAnI viziSTa pravRttio karyA karI. teoe aneka saMsthAone nANAMkIya sahAya ApI. teo dilanA bahu udAra hatAM, mahAjanone AmaMtrIne zAla oDhADI svAgata karatAM hatAM. be hajAranI medanI bolI UThI, vANiyAno beTo cAraNa gaDhavIne bhU pAI gayo..... zrI jhaveracaMda meghANI rAjakoTamAM ghaNAM varasa pahelAM akhila hiMda cAraNa saMmelana maLyuM. temAM kaccha, kAThiyAvADa, gujarAta, siMdha, tharAda, mALavA, mevADa, mAravADa ane madhya pradezanA cAraNa kavio ane vArtAkAra AvelA. eka cAraNa beTho hoya to paNa vAta karavAno anya mANasane saMkoca thAya ene badale be hajAra cAraNa gaDhavIonuM milana, emAM ghaNA to cAraNa kavirAjo hatA. e badhAnI vacce badhAnA AgrahathI khUNAmAM eka bAjue beThela zrI meghANIbhAI UbhA thayA. emaNe medanI para najara nAkhI pachI lAMbA halakAre ghUMTelA gaLAmAMthI cAraNI gato, dUhA, chaMda, piMgaLa Adi gAvA mAMDyuM. medanImAM beThelA be hajAra cAraNa meghANIbhAIne sAMbhaLIne stabdha thaI gayA. poNA be kalAka sudhI meghANIbhAIne sAMbhaLyA. e samaye lIMbaDInA rAjakavi zrI zaMkaradAnajI UbhA thaIne doTa mUkI meghANIbhAIne bheTI paDyA ane bolyA, "vANiyAno beTo cAraNagaDhavIne bhU pAI gayo. kaLajuga Avyo che--e sivAya kAMI vANiyo gAya ane be hajAra cAraNo cUpacApa gheTAMnI jema sAMbhaLe e bane kharuM?" AvA hatA zrI meghANIbhAI. beThI daDInA paNa enI AMkho kasuMbala hatI. thoDI thoDI mUcho rAkhatA. mAthe sapheda pheMTo ane jhabbo, jhabbA upara jAkITadezI joDA, cUDIdAra suravAla (coraNI) cAla dhIragaMbhIra. bole tyAre bhAI, bhAI zabda vApare. karuNAbharyuM hRdaya, koI "" svapna zilpIo evo karuNa banAva vAMce ke jANe tyAre AMkhomAMthI DabaDaba AMsunI dhArA vahe. koI zauryavaMto banAva bane tyAre jhAlyA na rahe bhAga levA doDI jAya! zrI meghANIbhAInA taMtrIpaNA nIce sADAtraNa varSa sudhI 'phUlachAba' kAryAlayamAM kAma karavAno A lekhaka (vaidya vajubhAI vyAsa)ne moko maLela je mATe sadbhAgI chIe. 'phUlachAba'nA taMtrI tarIke bahAravaTiyAnA emanA upara kAgaLa AvatA, paraMtu bheTo thayo nahIM. eka vAra rANapuranI bAjumAM nAganesa gAmanI sImamAM dhADa paDI tyAM bahAravaTiyA rAta rahelA eTale savAre polIsanA gherAmAM gherAI gayA. uparAuparI goLIbAra thayA. enI khabara 'phUlachAba' kAryAlayamAM rahelA zrI meghANIbhAIne paDI eTale meghANIbhAI to bahAraviTayAne morace javA thanaganI rahyA. 'soraThI bahAravaTiyA'nI satyakathAo emaNe AlekhelI eTale emane thayuM ke bahAraviTayA sAthenuM dhIMgANuM najare jovAno moko maLyo che, paraMtu tyAM javAnuM hitAvaha na hovAthI emane jatAM rokI rAkhavA paDyA. evo ja prasaMga tulazIzyAma pAse gIranA jaMgalamAM banyo. e samaye bhAvanagaranA lokakavi zrI dulAbhAyA kAga emanI saMgAthe hatA. zrI meghANIbhAI ane zrI dulAbhAyA kAga baMne tulasIzyAma pAsenA khajUrInA nesaDe cAraNane maLavA gayA. tyAM rIDa thaI, sAvajha DaNakyo. hAkoTA thavA mAMDyA. sAMja veLA hoI khADuM dhaNa nesaDe parata AvatuM hatuM. enI sAthe hIrabAI nAmanI cAraNakanyA pAchaLa pAchaLa AvatI hatI. temAM sAvajhe eka voDakInuM gaLuM jhAlyuM eTale cAraNakanyA hIrabAI hAthamAM soTo laIne siMha sAme jaIne siMhane saboDavA mAMDI ane siMhanA gaLAmAMthI voDakIne choDAvI. e vakhate ja nesamAM rahelA meghANIbhAIne jANe zUra caDyuM hoya ema sAvajha tarapha doDavA lAgyA, paraMtu kavi zrI kAge emane jhAlIne mAMDa mAMDa rokyA. meghANIbhAIe tyAre ane tyAre 'cAraNa kanyA' nAmanuM gIta lakhI nAkhyuM. Ama AvA prasaMgoe meghANIbhAIne zUra caDatuM ane sthAna para doDI javAnuM mana thatuM. zrI meghANIbhAI potAne pahADanuM bALaka mAnatA. emanuM vatana bagasarA. emanA pitA polIsa jamAdAra. emanI badalI coTIlA thANe thaI. tyAM zrI dhoLImAnI kUkhe coTIlAmAM emano janma thayo. zrI dhoLImA bahu gorAM, dekhAvaDAM eTale emanAM rUparaMga meghANIbhAImAM UtaryAM. janma 1897nI 17mI Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo ogaSTe. 50 varSanuM AyuSya bhogavI 1947nI 9mI mArce kAyamI vidAya lIdhI. emanI ciravidAya vakhate amo 'phUlachAba' sAptAhikamAM joDAyelA hatA. bahu ochA samayanI mAMdagImAM teo vidAya pAmyA. vidAya pAmyA pachI emanAM bALapaNanAM smaraNonI mAhitI levA 'phUlachAba'vatI viDayA gayelo ane meghANIbhAInA bALapaNanA mitra sAthI da. zrI vAjasuravALA tema ja zrI giradharabhAI desAIne vaDiyA tema ja bagasarA khAte maLela. emane nAnapaNamAM 'vilApI' kavi kahetA. amarelImAM meTrika pachI bhAvanagara zAmaLadAsa kolejamAM grejyueTa. sanAtana hAiskUlamAM zikSaka, tyAMnA audIcya chAtrAlayanA gRhapati. ema.e. thayA pachI kalakattA zrI jIvaNalAla limiTeDamAM joDAyA. traNa mahinA kaMpanInA kAme laMDana gayA. kalakattAmAM baMgALI zIkhyA. 1921mAM zrI amRtalAla zeThe rANapurathI 'saurASTra' akhabAra zarU karyuM. temAM joDAyA. pahelo lekha 'motInI DhagalIo' lakhyo. jetapuranAM zrI damayaMtIbahenane paraNyA. 1928mAM emane raNajitarAma suvarNacaMdraka maLyo ane sAhityajagate bahumAna karyuM. 1930mAM mIThAsatyAgraha vakhate 'jodhANI'ne badale polIsa samajI meghANI ane emanI dharapakaDa karI. be varSa jelanI sajA thaI. sajAnI jAherAta vakhate ja emaNe korTamAM svaracita gIta gAyuM : hajAro varSanI jUnI amArI vedanAo, kalejAM cIratI kaMpAvatI bhaya kathAo.....' e gIta sAMbhaLIne sajA karanAra nyAyAdhIza raDI paDelA. hajAro varSanI jUnI amArI vedanAo..... kalejA cIratI, kaMpAvatI ama bhaya kathAo marelAnAM rudhira ne jIvatAnAM AMsuDAMo samarpaNa e sahu tAre kadama, pyArA prabhu o...." 1931mAM pU. gAMdhIjI AmaMtraNathI goLamejI pariSadamAM bhAga levA gayA tyAre sTImara para emane svaracita gIta : 'chello kaToro jherano A pI jajo bApu.....' gAMdhIjIne pahoMcADyuM. gAMdhIjIe e samaye gIta vAMcIne zrI jhaveracaMda meghANIne rASTrIya zAyaranuM biruda ApyuM. teo 'saurASTra' baMdha thayuM te pachI zAMtiniketana kavivara TAgorane maLavA gayelA. 1932mAM 'saurASTra'ne badale 'phUlachAba' ZSCh sAptAhika zarU thayuM. te pachI teo muMbaI janmabhUmi'mAM joDAyA ane kalakitAbanuM pAnuM emaNe zarU karyuM. 1936mAM AgalAM patnInA avasAna bAda nepAlI mahilA zrImatI citrAdevI sAthe punaH paraNyA ane muMbaI choDI boTAda rahevA AvyA. 1932mAM rANapura khAtenA 'phUlachAba' kAryAlayane sIla karavAmAM AvyuM. amo eTale zrI jayamala paramAra, zrI niraMjana varmA ane zrI vajubhAI vyAsa '42nI laDatamAM joDAvA mATe 'phUlachAba'nI sevAmAMthI mukta thayA. joke zrI meghANIbhAIno Agraha hato ke 'phUlachAba'mAM rahIne paNa dezanI sevA karI zakAze. 1945mAM tabiyatane kAraNe teo 'phUlachAba'nA taMtrI tarIke nivRtta thayA ane agAu varNavyuM tema 1947nI mArcanI tA. 9mIe boTAda khAtenA emanA nivAsasthAne nidhana thayuM. tA. 2-10-1950thI 'phUlachAba' dainika akhabAra tarIke rAjakoTathI prasiddha thavA pAmyuM che. sva. jhaveracaMda meghANInA nidhana para emanA paramamitra ane saMgAthI cAraNa lokakavi zrI dulAbhAyA kAge nIcenA dUhA racI, gAIne emane aMjali ApI : 'lekhaka saghaLA lokanI TAMku toLANI, emAM vadhI tole vANiyA tArI lekhaNa meghANI; vedhu cAraNa varNanI, kyAMya bIje na baMdhANI, paNa veMdhyuM kALaja vANiyA tArI marame meghANI; tArI gaMgA taNuM jeNe pIdhela che pANI, ene lAkhuM sarovara lAgiyAM, moLAM meghANI; sUtA jaI smazAnamAM, enI teM soDyuM tANI, vadhu jivADyA vANiyA, te kaMIka maDadAM meghANI; mana maLavA talakhe ghaNuM paNa parA anapANI, Izvara AdhIna ApaNe, pAchA maLazuM meghANI....... amerikAnI dhIkatI prekTisa choDI vatanamAM 'hRdayaroga nirmULa'nuM abhiyAna AdaryuM. DaoN. ramezabhAI kApaDiyA amerikAnI yAtrA daramyAna jyAM jyAM javAnuM thayuM tyAM tyAM hRdayaroga tajjJa kArDiyolojisTa phijhizyana DaoN. ramezabhAI kApaDiyAnuM nAma ane kAma sAMbhaLavA maLyuM. Ama to teo pUrA gujarAtI, valasADanA mULa rahIza paraMtu hRdayaroganA tabIba tarIke teo amerikAnA philADelphiyAmAM Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 396 rahyA. amerikAmAM tyAre hRdayaroganuM pramANa asAdhAraNa ane hRdayaroga sAthe sthULatA (obesiTI)e moTI samasyA hatI. hajuye che, tyAre Do. kApaDiyAnI khyAtanAma tabIba tarIke dhIkatI prekTisa hatI. emane maLavA saptAha pahelAM mulAkAta mAgavI paDe. eka to hradayaroga aMgenI emanI pAyAnI samajaNa uparAMta davAno ochAmAM ocho upayoga ane tabIba tarIke dardI paranI kALajI, nikhAlasatA tema ja AtmIyatAne pariNAme emanuM nAmakAma kArDiyolojisTa tarIke vadhu ane vadhu lokapriyatAnI Toca upara pahoMcatuM rahyuM, paraMtu teo mAtra tabIba na hatA, teo eka karmayogI ane mAnavatAne varelA adhyAtma puruSa eTale kaMI paNa binajarUrI ke khoTuM thavAnI vRttithI teo so gAu dUra rahenArA, pariNAme teo mAnavInA hRdayanI gatividhio sAthe pavitra AtmAnuM joDANa che, pratyeka zvAsamAM Izvarano vAsa che, zarIra e iSTadevanuM pavitra maMdira che vage2e vicAradhArAne varelA hatA. hRdaya e mAtra zarIramAM raktabhramaNa karanAro paMpa nathI paraMtu raktabhramaNanI kriyAmAM paNa Izvarano vAsa rahelo che. Izvara prerita e gatividhio che vagere dizAnI mArI ane pariNAme temaNe hradayaroganA nirmUla mATe navI dizA ke navI praNAlI tarapha ciMtana karyuM ane bhAratamAM pAchA pharI gujarAtanA pATanagara amadAvAdamAM sthira thavAnuM sAhasa karyuM che. A vAta traNa dAyakA pahelAMnI che. temaNe amadAvAdavAsI zrI yunivarsala hiliMga TrasTanI gAMdhIjayaMtInA zubha divase sthApanA karI ane tenA dvArA hRdayaroga saMbaMdhe AmajanatAne pAyAnI samajaNa maLe e mATe hiliMga eTale ke hRdayaroganI pAyAnI sudhAraNA mATe yoga ane ArogyanAM kendro zarU karyAM che. amadAvAda, rAjakoTa, muMbaI ane bIjA ghaNAM sthaLoe AvAM hiliMga-kendro kAryarata rahyAM che ane tenA ... hajAro hRdayarogIone sAjAMsArAM thavAnuM, bahu mAmUlI kharce sAjAMsArAM thavAnuM sadbhAgya sAMpaDyuM che ane haju ye kAryarata che. AvAM kendro bhAratamAM nahIM paraMtu potAnA sAthIdAra tabIbo mAraphata amerikA jevA vijJAnapracUra dezamAM cAlI rahyAM che. amerikAmAM AvuM kAma tyAMnA khyAtanAma DaoN. DIna orniza karI rahyA che-jemAM jarUrI davA uparAMta AhAra, vihAra ane manovyApAramAM parivartana, sAthe prANAyAma, svapna zilpIo Asana ane dhyAnanI yaugika prakriyAo, raheNIkaraNImAM AmUla parivartana-Change of Life e siddhAMta, jene kAraNe hradayaroga thavA pAmela hoya tevAM badhAM kAraNo pAyAmAMthI nirmULa karavAnuM mAnasa, ciMtana uparAMta IzvarI ke kudaratI zaktio para pUrepUrI zraddhA. DaoN. kApaDiyAnuM hRdayaroga pAyAmAMthI nirmULa karavAnuM Adhunika tabIbIzAstranAM thatAM rojabarojanA vaijJAnika saMzodhana sAthe, Adhunika zodhAyelI davA, Teniko sAthe yoga ane adhyAtmanuM joDANa che. teo spaSTa anubhavone AdhAre mAne che ke ekalI davA hRdayarogIne bacAvI zakatI nathI. davA jarUrI che, paraMtu tenI sAthe cAlu jIvanavahevAranuM parivartana bilakula Avazyaka che. sAthe jarUrI evI yaugika kriyAo athavA yaugika vyavasAya, je sau koI hRdayarogI pote sahelAIthI AcarI zake evo yaugika vyAyAma te zrI kApaDiyA mAne che ke hRdayane bagADanAra, hRdayaroga sarjanAra DAyAbITIsa, sthULatA, asthamA, kiDanI doSa, yakRtanuM bagaDavuM, raktabhramaNa karanArI naLIo-nADIonuM kaMdAI javuM vagere upadravo che, tema ja uzkerATa, krodha, vaira, IrSA, badalo levAnI vRtti, tanAva, tANa, Tenzana, vyathA, kaMjusAI--lobha uDAupaNuM, duvRttio, kupoSaNa, ekalatA, ALasa, asUyA vagere durguNothI hRdayaroga vizeSa thAya che. e mATe davA kAragata nathI paraMtu jIvanavahevAra athavA jIvanajIvavAnI paddhati AmUla parivartana mAge che teoe dhyAna, Asana, zavAsana, prANAyAma, yAma athavA zarIranAM aMgone kheMcatANa-sTreciMga paddhatio para bhAra mUkyo che. pAMca miniTanA dhyAnathI zarIrane ghaNo ochA prANavAyu oksijananI jarUra rahe che. A uparAMta zavAsanathI zarIramAM ajaba sphUrti Ave che, hRdayane sudharavA mATe zavAsana khUba jarUrI che tevA saMkhyAbaMdha tabIbonA prayogothI sAbita thayeluM che. prANAyAma kriyAthI mAtra hRdayarogInI chaMdAyelI, kolesTarolathI pIDita raktanaLIo ApoApa khullI thAya che, eTaluM ja nahIM paraMtu hRdaya vadhu sphUrtiluM, sUkSma bane che. bhAratamAM DaoN. ramezabhAIe tema ja amerikAmAM DaoN. DIna ornize seMkaDo hRdayarogIo para karelA prayogo tema ja sAravAra parathI e siddha kareluM che. DaoN. kApaDiyA hRdayaroganI davA chellAmAM chellI davAnA upayogamAM mAne che, paraMtu teo davAnuM pramANa Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 397 svapna zilpIo AjakAla je vadhI gayuM che, tabIbo DhagalAbaMdha davAo lakhI Ape che, tenAthI khUba nArAja che. ochAmAM ochI jarUriyAta mujaba davAono upayoga thavo joIe ane ati ugra ke pratyAghAta ADaasaro UbhI karatI davAthI dUra rahevuM joIe, evuM emanuM spaSTa anubhavone AdhAre mAnavuM che. moTA moTA roga sAdA upacArothI maTI gayAnA asaMkhya udAharaNo meDikala jagatamAM mojUda che. AjakAla evI mAnyatA vyApaka che ke keTalAka tabIbo binajarUrI hRdayarogamAM bAyapAsa sarjarI kare che ke karAve che. bAyapAsa karAvavuM e jANe kamAvAno dhaMdho thaI gayo che! DaoN. kApaDiyA to spaSTa mAne che ke jarUra hoya to bAyapAsa sarjarI karAvavI paraMtu te pahelAM A viSayanA tajjJa tabIbone (sekanDa opiniyana) abhiprAya ke salAha levAnuM yogya che. DaoN. kApaDiyAe noMdhyuM che ke emanA potAnA bhAInI bAyapAsa sarjarI amerikAmAM sArAmAM sArA kArDiyolojisTa sarjana pAse karAvI, chellAmAM chellI zodhAyelI hRdayaroganI davA levAmAM AvI paraMtu A badhA upacAra pachI paNa temanA bhAI bacI zakyA nahIM. emanuM mAnavuM che ke ekalI davAnI ke zastrakriyAnI sAravAra hRdayarogIne bacAvI zake tema nathI, eTale ke sAravAra sAthe yaugika kriyAo karavAnuM tema ja jIvana jIvavAnI paddhatimAM ke AcAravicAramAM AmUla parivartana karavuM khUba jarUrI che. DaoN. kApaDiyA saMcAlita athavA emanI sAravAra paddhatithI cAlatA yogakendramAM seMkaDo mAnavIo bAyapAsa sarjarI karAvyA vinA, DhagalAbaMdha davA khAdhA sivAya sAjAM sArAM thayAM che. | DaoN. kApaDiyAe hRdayaroganI sAravAra para pustako-graMtho lakhyAM che, patrikAo prasiddha karI che. emanA graMtho gAMdhIjInuM sAhitya prasiddha karatI zrI navajIvana saMsthA, amadAvAda taraphathI prApya che. hRdayarogIo mATe AvuM sAhitya upakAraka banyuM che. DaoN. kApaDiyAe AMtararASTrIya khyAti dharAvatAM hRdayaroganAM tabIbo tema ja yogavidyAnAM pAraMgata mArgadarzakone bhegAM karI 2005nA varSamAM amadAvAda gUjarAta vidyApITha khAte seminAra-vicAra vinimaya tema ja vaktavyo yojIne bolAvela. DaoN. kApaDiyAnAM patnI bALakonAM tabIba che, temanA putra paNa hRdayaroganA tabIba che. temanAM putrI amerikAmAM vaselAM che. teo badhA lokapriya ane mAnavatAvAdI gAMdhIvicArane anusaranArAM che. AvaLa, bAvaLa ane boraDI Uge evI mabhUmimAM sugaMdhita gulAba ugADyAM! - zrI aruNAbahena desAI sUkIbhaTTa ane khArAzavALI, napANiyA bhUmimAM jyAM mAtra AvaLa, bAvaLa ane boraDI ja Uge evI maru retALa ujjaDa bhUmimAM pU. gAMdhIjInA AzIrvacana, zrI puSpAbahena mahetAnI hUMphathI ane eka dUbaLIpAtaLI nAgaraputrI nAme zrI aruNAbahena desAIe pracaMDa puruSArtha karIne phUla sugaMdhita gulAbo UgADyAM che ane enI phorama cotarapha phelAI rahI che. AvAM sugaMdhita gulAba ugADavA mATe zrI arUNAbahene potAnuM samagra jIvana svArpaNa karI dIdhuM che. lagabhaga 60 varSa pahelAM e samaye jhAlAvADa tarIke oLakhAtA surendranagara jillAmAM koI sAmAjika pravRttio eTalI vikasI na hatI. prajA dezI rajavADAnI sadI purANI praNAlikAomAM jIvI rahI hatI. lohIno vepAra purajozamAM hato. strIo paranA trAsanI mAjhA mukAI hatI-evA kaparA kALamAM zrI puSpAbahena mahetAe temanI ja bhatrIjI, hAtha nIce samAjasevAnuM prazikSaNa pAmelI, grejyueTa nIDara, zarIre UgatI namaNI evI bhatrIjIne thoDoka sAmAna, bALako mATenAM thoDAM kapaDAM ane pAMceka jeTalI nAnI bALAo sAthe jUnAgaDhathI te surendranagara AvatI TrenamAM besADI dIdhI. surendranagara sTezane koI levA na AvyuM. eTale mAthe bistara poTalAM upADIne sTezana bahAra badhAM AvyAM, to thoDIvAra pachI puSpAbahenanA saMdezA mujaba tyAMnA kAryakara zrI zivAnaMdajI gADuM laIne AvyA ane pachI vaDhavANa zaherathI ghaNe dUra vagaDAmAM rahelA gharazALAnA makAnamAM, avAvaru makAnamAM vALIcoLIne hAlanA vikAsa vidyAlayanuM bIjAropaNa karyuM. pachI dhIme dhIme bAlavADImAMthI bALamaMdira ane emAMthI nivArA-kanyA chAtrAlaya ane vikAsa pAmatAM pAmatAM vaDhavANa zaherane cheDe AvelA mAjezvara bAgamAM vikAsa vidyAlaya nAmanI saMsthAnuM rUpAMtara thayuM. jyAM ATha ATha divase pIvAnAM khArAM-bhAMbhaLAM pANI maLe, khAdhA khorAkInI cIja vastuo levA TheTha vaDhavANa ke surendranagara javuM paDe tevI asahya musIbatomAM zrI aruNAbahena ane emanA cunaMdA sAthIdAro e samaye sAthe rahelAM zrI hariicchAbahena vaidya tema ja anya sevikAoe jAtane homIne, pracaMDa puruSArtha reDIne, rAtadivasa ciMtA sevIne vAvelI vaDanI nAnakaDI Jain Education Intemational Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 398 svapna zilpIo DALImAMthI dhIme dhIme gheghUra vaTavRkSa ugADyuM, nirmANa karyuM ane maLyAM che. gujarAta sarakAre bahumAna karyuM che. 1997mAM vaDalo to ThIka paNa kabIravaDa-gheghUra aneka vaDavAIo sAtheno koMgresanA pramukha sva. Dhebara bhAInI puNyasmRtimAM kabIravaDa ugADyo. Aje mAtra gujarAtamAM ja nahIM, paraMtu aruNAbahenanuM bahumAna karI pAritoSikathI abhivAdita karyA dezanI eka bahuvidhazikSaNa-saMskAra-samAjajIvananI zAkhA che. saMsthAo dubhAvelI tarachoDAyelI, saMsAramAM ujhaDAI dharAvatI saMsthA vikAsavidyAlaya koLI rahI che. cotarapha sevAnI gayelI strIo mATe kAyadAkIya sahAya karavA kAyadAsugaMdha prasarAvI rahI che. salAhakendra rAkhyuM che. sAmAnya mAnavI mAne ke vikAsa vidyAlaya eTale zrI arUNAbahena, e zrI zaMkaraprasAda haraprasAda AjakAla ThekaThekANe phAlI rahyAM che tevuM kakkAbArAkhaDI ke desAInAM putrI, emanA kuTuMbamAM saMskRta tema ja phArasI bhASAnuM ebIsI bhaNAvatuM cAra dIvAlo vaccenuM bhaNavAnuM vidyAlaya jJAna hatuM. zrI haraprasAda e samaye gIrajaMgalanA vaDA haze paraMtu evuM nathI ja. A vidyAlayano mukhya hetu ane dhyeya adhikArI rahelA. kAdu makarANI bahAravaTiyAne kAna pakaDIne anerAM che. e saMsthAmAM sarerAza 350thI vadhu nAnAM-tAjAM karAMcIthI jUnAgaDha lAvelA. zrI aruNAbahenanuM vatana janmelAM bALakathI mAMDIne te raste rajhaLatAM, rakhaDatAM, polIsa somanAtha-pATaNa jyAM bhagavAna somanAtha mahAdevanA rojaroja ke sAmAjika kAryakarane hAtha paDIne mUkelAM bALakonI saMkhyA samudra paga pakhALI rahyo che te sthaLa. jyAM bhagavAna zrIkRSNa satata raheze. asaMkhya sauthI vadhu saMsAramAM pilAyelI trAsa aMtima zvAsa lIdhelA te sthaLa. zrI aruNAbahena zrI pAmelI nirAdhAra banelI tyaktA, vidhavA ke saMkaTamAM AvI puSpAbahenanAM bhatrIjI tema ja jANItA itihAsalekhaka zrI paDelI strIonuM e AzrayasthAna che. uparAMta A saMsthA zaMbhubhAI desAInAM paNa bhatrIjI. temanA jIvanano uchera tema morabImAM mahApUramAM motane varelAM mAbApa vinAnAM bALako, ja prazikSaNa, tAlIma zrI puSpAbahena pAsethI maLI. strIo bALAone rAkhe che. vRddho-strIpuruSone vRddhAzrama tarIke pALe ane bALakonI sevA arthe teo apariNIta rahyAM. custa poSe che. sAthe bAlavADIothI mAMDIne te hAiskUlo, kolejo, khAdIdhArI tema ja gAMdhI-siddhAMta mujaba jIvanArAM ATalI adhyApana maMdiro, udyogamaMdira, citrakoleja, vyAyAmakoleja, moTI uMmare paNa teo saMsthAnA kAme, strIo ane bALakonA khAdIgrAmodyoganI vizALa phalaka paranI pravRttio khAdI praznone kAme vaNathAkyA pravAsa karyA kare che. teonI saMsthAnI utpAdana kendro, khAdIbhaMDAro, amadAvAda, prabhAsapATaNa tema ja moTAbhAganI pravRttio AkAzIdAna para cAle che. kadI koI anya sthaLoe khAdI grAmodyoga emporiyama vagere anekavidha bALaka bhUkhyuM rahyuM nathI. IzvaranI mahAna kRpA A saMsthA para pravRttio vikAsavidyAlayanA nAma nIce cAlI rahela che. varasI rahI che. zrI aruNAbahene chellAM 60 varSathI A badhI saMsthAne potAnuM bahenone prinTiMganI tAlIma ApavAnuM sAmAjika, zaikSaNika tema ja saMskArita pravRttio ekalA hAthe potAnuM presa che. "vidyAlaya' nAmanuM mAsika mukhapatra varSothI eTale badhAM aMtevAsIone roja savAra paDye zuM khavarAvavuM, niyamita prakAzita thAya che. zrI aruNAbahene strIonI pivarAvavuM, kapaDAM-latAM, cIjavastuo kyAMthI meLavavI vagerenI ApadvatI tema ja yAtanAo paratve keTalAka graMtha pragaTa karyA ciMtA karIne calAvI rahyAM che. emanI saMsthAnA, che. teo sAmAjika jIvana paranI kathAonAM acchA lekhikA AzrayasthAnanAM, vRddhAzramanAM dvAra kAyama khullAM rahe che. keTalAMka paNa che. nirAbhimAnI, namra vivekI, sArA vaktA, dezabhakta, kissAmAM saMsthA polIsanI sahAyathI behAla banelI ke goMdhI gAMdhIkhAdI bhakta, parizramathI jIvanArAM che. emanI vizALa rAkhelI strIone, bALAone meLavI rAkhe che. phalaka paranI sevAne kAraNe vidhAnasabhAnI beThaka mATe ghaNI vAra vikAsavidyAlayamAM vikAsagRhanI badhI pravRttiono samAveza ophara thaI che, paraMtu teonuM mukhya lakSya rajhaLI paDelAM thAya che. nirAdhAra strI-bALakone jIvanamAM punaH vasavATa karAvavAnuM AvA mahAna sevAnA kArya mATe zrI arUNAbahenane hoI, koI paNa rAjakIya pada ke hoddo temaNe svIkAryo nathI. rASTrIya bajAja pAritoSikathI mAMDIne te eka Dajhana rASTrIya emanuM jIvana gaMgAnA pravAha jevuM nirmaLa sadAya vahetuM che. ane AMtararASTrIyakSetranAM evojha, pAritoSiko, cAMdamAna vaDhavANanuM vikAsa vidyAlaya surendranagara jillAmAM Jain Education Intemational Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo 399 yAtrAsthaLa banyuM che. roja-roja asaMkhya mulAkAtIo saMsthAnI zrI nAnAbhAI bhaTTa. vallabhIpuranI bAjunA nAnA evA gAma pravRttio nihALavA Ave che. saMsthAnuM mahemAnagRha kadI khAlI pacchegAmamAM paraNelA, emanAM patnInuM nAma zrImatI rahetuM nathI. saMsthAe morabI khAte vRddhAzrama zarU karyA pachI ajavALIbahena. pacchegAmamAM hajuya praznorA brAhmaNa che, tyAM paNa bharatI rahyA kare che. A vRddhAzrama e samayanA jeo peTanAM dardI mATenA jANItA udya che. A badhA e samaye mAnavatApremI zrI bAbubAI jazabhAI paTela jyAre mukhyamaMtrI , junavANI brAhmaNa gaNAtA. zrI nAnAbhAI bhaTTa saurASTra hatA tyAre rAjya sarakAranI vinaMtIthI zarU karavAmAM Avela. rAjyanI racanA thaI ane pahelI sarakAranI racanA thaI temAM kacchanA dAruNa dharatIkaMpa pachI mAbApa vinAnAM bALakone pradhAnamaMDaLamAM je te bAbatanA tajUnna, kuzaLa, jANItA nIvaDelA ucheravAnuM, teo badhAMne punaH jIvanamAM sthira karavAnuM kArya A gAMdhIbhaktone sthAna maLyuM, jema ke aneka beMkonA salAhakAra, morabInI saMsthA, vaDhavANa vikAsa vidyAlayanI eka zAkhA nANAM zAstrI zrI jagajIvanadAsa (jagubhAI) parIkhane nANAM tarIke kare che. khAtuM, udyoganA tajjJa zrI giradharalAla koTakane udyoga khAtuM, dara varase vikAsa vidyAlaye temanA AzrayadAtAone, berisTara banelA zrI rasikabhAI parIkhane gRhakhAtuM ema sahakAryakarone, svajanone baLeva parve rakSAbaMdhana para rakSA zikSaNanA tajjJa zrI nAnAbhAI bhaTTane zikSaNakhAtuM soMpAyuM. mokalI saMbhAraNuM tAjuM kare che. dIpotsavI aMka pragaTa karI sarvodaya vicAradhArAne varelA ane hADohADa racanAtmaka prasAdI tarIke mokale che. saMsthAnuM eka viziSTa kArya che mahilA pravRttione varelA zrI ratubhAI adANIne khAdI-grAmodyoga, pravRttione varalA zrI ratubhAI adANAna kha kAryakarone taiyAra karI tAlIma ApavAnuM. e mujaba Aja nazAbaMdhI ane paMcAyata, sahakArI khAtAM soMpAyelAM. sudhImAM saMkhyAbaMdha kAryakarone nirbhayapaNe jIvavAnuM prazikSaNa | zrI nAnAbhAI bhaTTa siddhAMtavAdI, pAyAnI keLavaNImAM Apela che. saMsthAmAM rahI gayelI bahenonuM e piyara paNa rahyuM mAnanArA, zikSaNamAM navA navA cIlA pADanAra gAMdhIbhakta. che. zrI aruNAbahenanI viziSTa pravRttiomAM aMgata saMparka ane pote Ucca zikSaNa pAmela. bhaNI rahyA bAda bhAvanagara dIvAna patralekhananI che. rojabaroja saMkhyAbaMdha svajano sAthe zrI paTTaNIe emane zikSaNakhAtAnA adhikArInI ophara karI. vicAravimarza tema ja patravahevAra cAlu ja rAkhe che. jyAM jAya teno nAnAbhAIe asvIkAra karyo, to e samaye tAjI ja che tyAM tyAM aMtevAsIone, Azraya pAmelAone acUka maLI sthapAyela zrI zAmaLadAsa kolejanA prinsipAla padanI ophara sukhaduHkha jANe che. thaI teno paNa nAnAbhAIe asvIkAra karyo. teo zikSaNanA emaNe jAherasabhAmAM varNavyuM, "mArI bairIe kahyuM navA cIlA pADanAra hoI, temaNe bhAvanagaramAM ja takhatezvara TekarInA pAchaLanA bhAgamAM vizALa jamIna meLavI buniyAdI ke nAhIne pachI ja gharamAM garajo!" zikSaNanA siddhAMta mujaba zikSaNasaMsthA sthApI jenuM nAma nAnAbhAI bhaTTa bilakhAnA yogI zrI nathurAma zarmAnI salAha mujaba A samAjamAM aspRzyatA keTalI hade hatI ane teya dakSiNAmUrti stotra parathI 'dakSiNAmUrti' rAkhyuM, jemAM prathama vAra vyApaka svarUpe tenI Aje kalpanA karavI muzkela che. varSo ja chokarA ane chokarIo bhegAM, sahazikSaNa meLavavAmAM pahelAM bhAvanagarathI rAjya (bhAvanagara rAjya)nI Trena sahabhAgI banyA. vaLI e saMsthAmAM evI ja vicAradhArAne viramagAma jatI hatI tyAre temAM "DheDhano Dabo' joDAto, jemAM varelA zrI harabhAI trivedI, zrI gIjubhAI badhekA, zrI mAtra e samayanA DheDha (AjanA harijano)ne ja besavAnuM. girIzabhAI bhaTTa, zrI tArAbahena moDaka, zrI mULazaMkara bhaTTa, bhaMgI (AjanA RSiputra) bajAramAM nIkaLe to temaNe zarIra zrI gopALadAsa vikrAMsa, zrI manubhAI paMcoLI, zrI moMghIbahena pAchaLa jhADu-sAvaraNI bAMdhavAnuM jethI emanAM pagalAM bhUMsAtAM badhekA vagere joDAyAM. jAya. AvI e samayanI kaThaNa, kAramI samAjanI manodazAnI prAraMbhamAM sahazikSaNane pariNAme dakSiNAmUrti saMsthA sthitinI vacce saurASTramAM eka mahAna gAMdhIvAdI dezabhakta TIkApAtra banI paraMtu e saMsthAmAM je prakAranuM pAyAnuM jIvanajanmyA, je moTA gajAnA keLavaNIkAra tathA samAjasudhAraka ghaDataranuM zikSaNa apAyuM tenA pariNAme bhAratabharamAM A banI rahyA. e hatA bhAvanagaranA praznorA kuLamAM janmelA sva. dakSiNAmUrtinI je prasiddhi maLI, gIjubhAI badhekA Jain Education Intemational Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 400 bALazikSaNanA brahmA ane muchALI mA zikSikAnuM biruda pAmyA. harabhAI trivedIe dakSiNAmUrti vinayamaMdira sthApI sau prathama DolTana yojanAno prayoga karI saphaLatA meLavI. Ama lagabhaga 20 varSa sudhI dakSiNAmUrtie aneka lAkSaNikatAo praNAlikAo zikSaNakSetre UbhI karI, jenA kendramAM rahyA zrI nAnAbhAI bhaTTa. zrI nAnAbhAI bhaTTe saMsthAnAM dAna meLavavA da. AphrikAno ane pachI e samayanA mahAna citrakAra bhAvanagaranA zrI ravizaMkara rAvaLa sAthe jApAnano paNa pravAsa karelo. da. AphrikAnA pravAsa bAda zrI nAnAbhAIe tyAMnA pravAsanAM saMsmaraNo varNavyAM hatAM, tyAre khabara paDI ke teo maMtravidyAnA jANakAra hatA. Ama to teo bilakhAnA yogI zrI nathurAma zarmAnA anuyAyI ane zrI nathurAma zarmA pAsethI teoe maMtravidyAnI dIkSA lIdhelI. e vidhAno upayoga lokajIvananI bhalAI mATe karatA rahyA. da. AphrikAnA pravAsa daramyAna nairobImAM teo jemanA nivAsasthAne UtarelA te nivAsamAM kaMIka bhUtapreta jevuM thatuM. mRtaAtmA eka yA bIjA svarUpe dekhA daI, rahIzone herAna karato. enI zrI nAnAbhAIne jANa thatAM, temaNe maMtravidyAthI e mRtaAtmAne vidAya ApI, zAMti sthApela. temaNe lakhelA jIvananA prasaMgo 'ghaDatara-caNatara'mAM varNavela che. teo strI-svAtaMtryamAM mAnanArA hatA. tema ja samajAvaTathI kAma levAmAM mAnanArA hatA. zrI nAnAbhAI bhaTTa zikSaNapradhAna banyA pachI rAjakoTamAM rahevA AvelA tyAre aspRzyatAnivAraNano kAryakrama vicAravA, maMdirapravezano kAryakrama vicAravA eka sabhA rAjakoTanI rASTrIyazALAnA pravacanagRhamAM yojavAmAM AvI (jemAM patrakAra tarIke ame eTale vajubhAI vyAsa paNa hAjara hatA) zrI nAnAbhAI bhaTTe e sabhAnuM pramukhapada levAnI nA kahI ane kAMI paNa pravacana karavAnI nA kahI. UbhA thaIne emaNe eTaluM kahyuM, "huM aspRzyatAmAM bilakula mAnato nathI. te dharmavirodhI che. aspRzyatA rAkhavI e adharma che. pU. gAMdhIjIe sAcuM ja kahyuM che ke aspRzyatA e hiMdu dharmanuM kalaMka che. paNa.....paNa AthI vadhuM huM kAMI kahI zakuM ema nathI. kAraNa hirajanavAsamAM jaIne huM mArA ghare AvuM chuM. tyAre mArI bairI kahe che ke nAhIne pachI ja gharamAM garajo. haju huM gharavALAMne aspRzyatA nivAraNanI vAta gaLe utarAvI zakyo nathI eTale svapna zilpIo ahIM huM vizeSa bolI zakuM tema nathI.....'' zrI nAnAbhAI bhaTTa vaidika dharmanA paNa moTA abhyAsI hatA. potAnA pUjyaguru zrI nathurAma zarmAne kAraNe teoe vedakAlIna graMtho rAmAyaNa, mahAbhArata, bhAgavadkathA, gItA, upaniSado Adino talasparzI abhyAsa, ciMtana, manana karyAM hatAM ane enA parathI teoe abhyAsapUrNa rAmAyaNa, mahAbhAratanA dareka pAtra para eka eka pustaka lakhyuM, je khUba prasiddhi pAmela che. haju e rAmAyaNa, mahAbhAratanAM pAtronI kathAo vaMcAya che. lokabhogyabhASAmAM bhAgavakathA paNa temaNe lakhI ane adhyayana karI batAvyuM. (saMtabAlajI mahArAje paNa bhAgavadakathA lokabhogya bhASAmAM lakhI che. zrI harabhAI trivedIe 20 varSa pachI 1939mAM dakSiNAmUrtimAMthI chUTA thaIne gharazALA nAmanI zikSaNasaMsthA sthApI. e ja arasAmAM zrI nAnAbhAI bhaTTe AMbalA gAmamAM grAmadakSiNAmUrti zarU karI. e pachI saNosarAmAM vizALa phalaka para 1958mAM lokabhAratI nAmanI zikSaNasaMsthA zarU karI, jemAM cAlu zikSaNa uparAMta grAmanetRtva karanArA tema ja kRSivido taiyAra karavAnuM zikSaNa apAyuM ane hajuye apAya che. udyoga, khetI, gopAlana, vaNATa vagere zAkhAomAM prekTikala zikSaNa ApavAnuM rAkhyuM. zrI gIjubhAIe rAjakoTamAM adhyApana maMdira berisTara zrI popaTalAla phUDagaranA sahakArathI sthApyuM. temanI icchA bALavidyApITha ane bALa jJAnakoza sthApavAnI hatI, paraMtu teo 1939mAM avasAna pAmyA. te daramyAna temaNe 174 jeTalAM nAnAM moTAM pustako pragaTa karyAM. teo vallabhIpura TIMbAnA rahIza hatA, je TIMbAe jaina muni zrI nAnacaMdrajI mahArAja, zrI becaradAsa paMDita, zrI premacaMdabhAI zAha, zrI devazaMkara badhekA jevAM vIraratno janmyAM che. zrI mULazaMkara bhaTTa 1930thI 1939 sudhI bhAvanagaramAM dakSiNAmUrti vidyArthIbhavananA gRhapati rahyA. te pachI gharazALAmAM ane chelle saNosarAnI lokabhAratImAM mukhya AcAryapade joDAyA. zrI nAnAbhAI bhaTTe gRhapatione prazikSaNa ApavA 'chAtrAlaya' nAmaka sAmayika zarU kareluM, je lokapriya banela. zrI nAnAbhAI bhaTTa uMmarane kAraNe paDI gayA ane pathArIvaza hatA tyAre svAmI AnaMda emane maLavA gayelA tyAre zrI bhaTTa sAthe sUtAM sUtAM zikSaNanA siddhAMtonI carcA vicAraNA karelI jenuM paNa graMthastha thayuM che. nAnAbhAI bhaTTa gAMdhI zikSaNaprathA athavA Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo 401 gAMdhI zikSaNa philosophInA pitAmaha gaNAyA. Ajeya AMbalA gujarAtIne paraNelAM che. AbhAbahena gAMdhI-vicAraAcArathI grAmadakSiNAmUrti cAlu che, lokabhAratI saNosarAmAM cAlu che, prabhAvita thaIne pU. gAMdhIjInA AzramamAM rahyAM te daramyAna bhAvanagaramAM gharazALA cAlu che, paraMtu zrI nAnAbhAI bhaTTanA emanI ane zrI kanubhAI gAMdhI vaccenA saMparka ane samayamAM je zikSaNanA cIlA paDelA che, te cIle badhuM cAlI sahakAryakaranA nAte zrI AbhAbahenanI icchA mujaba zrI rahyuM che. chelle zrI manubhAI paMcoLIe lokabhAratIne kanubhAI gAMdhI sAthe lagnagraMthithI joDAyAM. baMnenA dhyeya, grAmavidyApIThanuM svarUpa ApyuM ane vidyAnAM aneka kSetromAM makasada ane gAMdhI-prItyartha prema sarakhA eTale pU. gAMdhIjIe jhaLahaLatI jyotanI jema prakAza phelAvyo che. zrI manubhAI lagnajoDANamAM AzIrvAda Apela. baMne sukhI, mAyALu ane paMcoLIe emanuM AkhuMya jIvana lokabhAratI saMsthAne pratiSThita karmayogInI bhUmikAmAM hatAM. zrI kanubhAI gAMdhI e zrI karavAmAM gALyuM che. zrI manubhAI paMcoLI 'darzaka' gujarAtI nAraNadAsa kAkA (emane badhA kAkA kahetA)nA nAnA putra. sAhityanA ciMtaka-lekhaka tarIke jANItA banyA. zrI nAnAbhAI moTA putra te zrI puruSottamabhAI gAMdhI jeo coravADanA bhaTTa pachI lokabhAratInuM sukAna zrI manubhAIe saMbhALyuM ane udyogapatinA kuTuMbamAM paraNela. emanAM patnInuM nAma zrImatI temanI vidAya pachI hAla saMsthAnA TrasTImaMDaLanA agraNI zrI vijyAbahena. teo paNa gAMdhI-khAdIraMge raMgAyelA. zrI jayAbahena zAha saMbhALI rahyAM che. puruSottamabhAI gAMdhIe rAjakoTanI vikhyAta rASTrIya zALAno jyAM eka samaye gAMdhIyuganA AcAravicAranI vahIvaTa saMbhALyo. A gAMdhIyuganI nAmAMkita saMsthA jenI sthApanAmAM pAchaLathI sAmyavAdI netA banelA zrI vajubhAI jyota jhaLahaLI rahI hatI zukla ane haLavadanA brAhmaNa zrI ratibhAI rAvaLano paNa AbhAbahena gAMdhI hisso rahela. Aje jemane yugapuruSa varNavIne vaMdanA kare che, A rASTrIyazALA mATe zrI lAkhAjIrAja rAjakoTanA mahAna vizvavibhUti mAne che evA prAtaH smaraNIya pUjaya rASTrapremI rAjavIe pUjya gAMdhIjIne gAMdhI pravRttio karavA gAMdhIjInA jIvananI chellAM varSomAM TekaNa lAkaDI banI rahela - rAjakoTa zaheranI vaccovaca vizALa jamIna dAnamAM Apela te zrImatI AbhAbahena gAMdhIne koI nAme na oLakhatuM hoya eTaluM ja nahIM, paraMtu A rASTrIyazALAne te pachInAM varSo sudhI evuM bane nahIM. zrI AbhAbahena ane zrI manubahena gAMdhI koI karaverA ApavA paDatA nahIM, darabArazrI taraphathI mApha baMnee gAMdhIjI sAthe pazcima baMgALanA noAkhalI vistAranI karAyelA, cAlu rahyA lAMbA samaya sudhI. yAtrA karI hatI. gavarnara suharAvardijInA kahevA anusAra zrI kanubhAI ane zrImatI AbhAbahena , A hiMdu-muslimanAM daMgalane zAMta karavA comAsAno samaya hato, rASTrIyazALAnI vasAhatamAM rahetAM. thoDo samaya rAjakoTanI cAlavAnI keDI khADAkhaDiyAvALI hatI, jyAM tyAM pANInAM bAjumAM Avela 10 ki.mI. dUranA traMbA gAme rahevA gayAM. khAbociyAM bharyA hatAM. A chellI yAtrA nIvaDI. enuM A traMbAnuM nAma "kasturabAdhAma' paDyuM. A rAjakoTa satyAgraha karuNAbharyuM varNana gAMdhIjInA sekreTarI zrI pyArelAlajIe graMtha vakhate pU. zrI kastUrabAne traMbA darabAranA darabAragaDhamAM chello visAmo'--lAsTapheijhamAM kareluM che, je vAMcIne rUMvAM jelavAsa-aTakAyatamAM rakhAyela. e darabArI makAnomAM zrI UbhAM thaI jAya che. kanubhAIe gAMdhIAzrama zarU karyo ane gAMdhIjIne priya evI gAMdhIjInI ciravidAya pachI zrI kanubhAI gAMdhI ane pravRttio zarU karI. kastUrabAdhAmamAM bahenonuM chAtrAlaya, khAdI zrImatI AbhAbahena gAMdhI rAjakoTanI rASTrIyazALA vasAhatamAM grAmodyoga bhaMDAra, hAtha kAgaLa utpAdana kendra, grAmodyoga sAbu rahevA AvyAM. zrI kanubhAIne thayuM ke gAMdhIvicAra-AcAra, vagere racanAtmaka pravRttio zarU thaI, paraMtu zrI kanubhAInuM racanAtmaka pravRttio phelAya, lokabhogya bane eTale eka dilhI jatAM vATamAM ja hRdayarogano humalo thavAthI, nidhana sAmayika potAnA gAMdhI citrAlaya presamAM zarU kareluM paraMtu thavAthI kastUrabA dhAmanI pU. kastUrabAnA smaraNArthe zarU thayelI enI AvaradA vadhI nahIM. alpajIvI nIvaDyuM. zrI saghaLI pravRttio dhIme dhIme baMdha thaI gaI. tyAM te pachIthI AbhAbahena gAMdhI mULa baMgALanAM, emanAM eka moTAMbahena cIlAcAlu zikSaNanI hAiskUla zarU thavA pAmI. A zrI Jain Education Intemational Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 402 kastUrabAdhAmane jhaLahaLatuM karavA e samayanA dezanA vaDApradhAna zrI narasiMharAvajIe moTI rakamanuM dAna maMjUra kareluM, paraMtu pAyAnA mAnavIonA puruSArthanA abhAve, zrI kastUrabAdhAmanI pravRttio saMkocAI gaI. pachI e dhAmanI jagA-jamIna khetImAM upayogI banI. tema ja e pavitra bhUmi pAchaLanAM varSomAM zrI kanubhAI-AbhAbahena daMpatInI bhUmizaiyA banI. zrI kanubhAI gAMdhInI Akasmika vidAya pachI zrI AbhAbahena ekalAM banI gayAM. zrI kanubhAIe temanI hayAtImAM kastUrabAdhAmamAM zrI AbhAbahenanA sagAnuM kuTuMba kastUrabA dhAmamAM rahevA Avela, te kuTuMbanI gItA nAmanI bALakIne zrI kanubhAI gAMdhIe khoLe lIdhela. putrInI jema lAlanapAlana karI moTI karela e gItA ane temanA bhAvanagaravAsI patizrI piyarapakSa banela. zrI siMdhiyA nevIgezana kaMpanInA vaDA zrI sumatibahena taraphathI AbhAbahenane kharcanI rakama mokalavAmAM AvatI uparAMta anya Arthika sahAyathI AbhAbahenanuM jIvanapoSaNa cAlu raheluM. rASTrIyazALA taraphathI paNa dhyAna rakhAtuM hatuM. A sthitinI vacce zrI AbhAbahena gAMdhI ke jemaNe satata karmayogInI jema gAMdhIjInI sevA karela te pachI ekalAM nIrasa, niSkriya banI rahyAM. pariNAme emanI tabiyata upara asara thaI, tabiyata ghasAvA lAgI. chAtInI mUMjhavaNa ane hRdayano duHkhAvo vadhavA lAgyo. hArTaeTeka Avyo, to paNa mananI sabaLatAne kAraNe bacI gayAM. zrI AbhAbahena amArI (eTale zrI vajubhAI vyAsanI) pADozamAM rahetAM ethI amane vAraMvAra maLavAnuM thatuM. gAMdhIjIthI-bApujI sAthenAM smaraNo vAgoLatAM. teo kahetAM ke gAMdhIjInA jIvanano eka paNa evo divasa gayo na hoya jyAre emaNe Izvarane yAda karatI prArthanA karI na hoya. game tevA sthaLe, samaye, kAmanA bharAvA vacce, rAta hoya ke dina paraMtu bApu (gAMdhIjI) prArthanA karIne ja rahetA. prArthanA eTale rAmanAma e emano zvAsa hato. prArthanA e ja emano jIvanaprANa hatI. emanA jIvanano nicoDa prArthanA eTale rAmanAma hato. teo satyane Izvara mAnatA. satya ahiMsA emanAM rageragamAM prasarelAM hatAM. zrI AbhAbahenanA aMtima jIvananuM kAruNya e hatuM ke teo vAraMvAra kahetAM ke, pote ekalAM paDI gayAM che. jIvanano svapna zilpIo rasa sukAto jAya che. bahu ja moTA vizvavaMdanIya AtmAno mahAtmAno varSo sudhI ekadhAro paDachAyo banI rahyA pachI- emane ekalAM rahevAnuM vasamuM thaI paDyuM ane emanuM jIvana mUMjhAI javA pAmyuM. hRdayano du:khAvo AkharI banyo ane emaNe gAMdhInAmanA jANItA kuTuMbamAMthI ciravidAya lIdhI. jyAM kastUrabAdhAmamAM potAnA patie dharatI para soDa tANelI, tenI bAjumAM ja temaNe kAyamI soDa tANI. paMcatattvamAM bhaLI gayAM. dhanya AbhAbahenane ! na jANyuM jAnakI nAthe savAre zuM thavAnuM che! bhAnubhAI trivedI rAmacaMdrajIne svapneya khyAla na hato ke AvatI kAle rAjyAbhiSekane badale vanamAM javAnuM che! ema bhAlanI marubhUmimAM janmela, brahmadevatA tarIke jANItA banela bhAnubhAI trivedIne kAyamI AMkho para aMdhakAra chavAyelo raheze! bALakonA zikSaNa aMge navA cIlA pADanAra monTesarI, zikSaNa paddhatinA tajjJa tema ja gijubhAI badhekAnA sAthI bhAnubhAI nAnI uMmare muMbaI gayA tyAM monTesarI zikSA paddhatino pracAra karyo. bALamaMdiro sthApavAnI jhuMbeza karI jyAre zikSaNamAM bAlavADIno kAryakrama amalamAM na hato tyAre bhAnubhAIe bAlavADIo sthApavAnI paNa khvAhiza rAkhI ane muMbaImAM bAlavADIo sthApavAnuM rAkhyuM. bAlakanajI-bArI jevo ja kAryakrama amalamAM Ave tevA prayatno karyA, paraMtu Izvare kAMIka juduM dhAryuM. emanI AMkhomAM vela (eka prakAranI sUkSma raktanaLI) chavAvA mAMDI eTale temaNe e samayamAM muMbaImAM zreSTha gaNAtA AMkhonA sarjana DaoN. banAjI pAse oparezana karAvyuM. AMkhomAM vela kapAvAne badale e tajjJa tabIbe be AMkhamAM AMsu sAratI ane AMkhone sadAya bhInI rAkhatI naLIone bhUlathI kApI nAkhI, pariNAme emanI AMkho sukAvA mAMDI. AMkho bhInI rahe to ja vijhana (dRSTi) Ave, to ja jovAnuM anukULa banI rahe. tene badale viparIta banyuM. jiMdagImAM aMdhakAra chavAI rahyo. vizvamAM AvuM bhAgye ja bane che, tevuM bhAnubhAI trivedInA jIvanamAM banyuM. to karavuM zuM? paraMtu bhAnubhAI hiMmata hAre evA na hatA. tabIbI salAha mujaba temaNe potAnI AMkhamAM satata kRtrima AMsuo TapakAvavAM paDyAM. A mATe AMkhonI davA banAvanAra jarmanInI barojha Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo velakama kaMpanIno saMparka sAdhyo ane kaMpanIe A vizvamAM bhAgye ja jovA maLatI AMkhanI aMdhApAnI sthiti jANI niHzulka davA zrI bhAnubhAI jIve tyAM sudhI mokalyA karI. e davAne DisTila voTaramAM nAkhIne dasa-dasa miniTe TyUba mAraphata AMkhomAM kRtrima AMsu nAkhavAnuM rahyuM ane to ja teo dekhI zake. eTale jIvanabhara khissAmAM AMkhonI davAnI pravAhInI zIzI rAkhI, teo dasa dasa miniTe AMkhomAM kRtrima AMsuo nAkhatA rahyA. temanuM nidhana jyAre uccasthAne hatA tyAre thayuM. temaNe rASTrIya laDatamAM bhAga lIdho. tAlukA paMcAyatanA pramukha banyA ane lokasevAnAM kAryo karyAM. acchA loka sAhityanA abhyAsI, gaLuM paNa lokagAyakanuM, pratiSThita netA banyA. nedharalenDanI sarakAre bhAlanI khArI jamInane mIThI phaLadrupa karavAno kAryakrama yojyo. e samayanA vaDApradhAna paM. naheru e kAryakramanA amalanA zrIgaNeza karavA AvelA tyAre vaLAdarabAranA rAjamahelamAM vaLA darabAra zrI gaMbhIrasiMhajInA kahevAthI zrI naherujI samakSa zrI bhAnubhAIe cAraNakanyAnuM zrI meghANI likhita lokagIta gAyeluM : "bhaNatI huM kAnajI kALA, mIThI rUDI moralIvALA....... kRSNa bhagavAna pAse cAraNakanyA A gItamAM bhagarI bheMso mAge che, jethI bALakone tema ja paDozIne tAjAM dUdha ApI zakAya. vaLI A cAraNakanyA vahuvAru (putravadhUo) mAge che ke jeo ghammara valoNAnI chAza karI paDozIne, nesanAM lokone ApI zakAya. vaLI te koThI bharIne anAja mAge che ke jethI mahemAnone roTalA pIrasI zakAya ane chelle evI bheMsa mAge che ke je siMhano sAmano karI zake. cAraNakanyA gIramAM vaselI che. A gIta sAMbhaLIne paM. naheru khUba khuza thayelA, kAraNa ke teo A prasaMga pachI sAsaNa siMha-darzane janAra hatA. zrI naheru vanya prANIonA abhyAsI hatA ane temaNe potAne tyAM vaDApradhAna banyA pahelAM kIDIkhAMuM sALavuM (aM. peMgolina) pALI rAkheluM. zrI bhAnubhAIe vallabhInA purAtanI avazeSonuM khodakAma karAvavA 2sa lIdhelo. khodakAma daramyAna eka phUTa pahoLI ane doDha phUTa lAMbI purAtanI IMTo maLelI. uparAMta zIlAditya kALanAM tAmrapatro paNa maLelAM. vallabhIpura purAtanI 403 zaherano vinAza tyAM pahelAM dariyAno bhAga hato, tethI sunAmIthI tema ja jvALAmukhInA lAvArasathI thayelo ema hAlanA avazeSo parathI mAlUma paDe che, kAraNa najIkamAM je DuMgaramALa che te grenAITa paththaranI eTale lAvArasamAMthI banelA paththaranI mAlUma paDI che. mahAprajJAvAna kiDanItajjJa tabIbanA Agamanane khuda tabIboe ja aTakAvavA prayatno karyA! DaoN. eca. ela. trivedI potAnI dhIkatI prekTisa amerikAmAM hatI tyAM navAM navAM saMzodhanone pUro avakAza hato, tyAM sAthI kiDanI-tajJa tabIbono sahakAra hato paraMtu haLavadI brAhmaNane thayuM ke huM je bhaNyo chuM, zIkhyo chuM, saMzodhano karyAM che, teno mArA dezavAsIone, gujarAtIone lAbha ApuM, tabIbIsevA dezavatanabhakti sAthe mAnavasevA karI zakAya ethI A brAhmaNa tabIba gAMsaDIpoTalAM bAMdhIne keliphorniyA (amerikA)thI rASTrapremathI prerAIne amadAvAda AvyA, paraMtu AvyA pachI emanuM dhyeya pAra pADavAmAM loDhAnA caNA cAvavA jevuM thayuM. na koInA sAtha-sahakAra maLyA; na sahAnubhUti maLI paraMtu khuda dveSaahabhUkhyA keTalAka tabIboe ja emanA A navaprayANano soya jhATakIne virodha karyo, paraMtu puruSArtha, dhairya, hiMmata ane sAhasika premALa evA A kiDanI tabIbe chevaTe gujarAtamAM ja nahIM paraMtu samagra dezamAM anokhuM vizvasanIya potAnA vyavasAyamAM mahAmUluM sthaLa ane mAna pedA karyuM che, karI rahyA che. e kiDanItajjJa tabIba zrI eca. ela. trivedIne nAme jANItA banyA che. te zrI DaoN. haragoviMdabhAI lakSmIzaMkara trivedI, jeo 1932mAM saurASTranA haLavadane aDIne AvelA nAnA evA gAma carADavAmAM janmelA che. emanA pitA zrI lakSmIzaMkara trivedI tyAM zikSaka hatA. (zrI manubhAI paMcoLInA pitA paNa emanI sAthe ja carADavAmAM nizALamAM zikSaka rahelA) zrI lakSmIzaMkara ane zrI rAjArAma baMne sobatI rahela, sAthe kAma karatA. zrI I.sI.epha.ema.jInI parIkSA amerikAnA klivabeDamAM 100mAMthI 96 guNa meLavIne pAsa karI, e pahelAM gujarAtamAM paNa temaNe amerikA javAnI laganImAM UMcA guNa meLavI parIkSA pAsa karelI. amerikAmAM tyAMnA Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 404 svapna zilpIo khyAtanAma Do. vilema kolpha ane anya nephrolojisTa (kiDanI tyAM aTakI paDI. eka to dilhIne, kendra sarakArane gujarAta tajajJonI sAthe rahI eka pachI eka kiDanIdoSa-nivAraNa pratye namAyuM valaNa emAM rasa lenAra mukhya zrImatI indirA saMbaMdhe saMzodhano karyA. gAMdhInI vidAya thaI ane AMtaravigraha Ubho thayo eTale DaoN. emanA haiyAmAM dezabhaktithI dezanA garIba trivedInI darakhAsta tyAM ja havA khAtI rahI. daridranArAyaNanI sevAnuM vrata raheluM eTale dhIkatI prekTisa choDI paraMtu DaoN. trivedI jhAlyA rahe evA nahotA. mAMDamAMDa amerikAthI amadAvAda AvyAM, paraMtu amadAvAdamAM to emanAM tabIbonA virodha vacce saMsthAnA pAyA nAkhavA sivila zubha svapnAMo cUrecUrA thAya evuM vAtAvaraNa sAMpaDyuM. hospiTalamAM jamIna maLI ane muMbaIvAsI mitronA nANAMkIya paraMtu viparIta sthitimAM hiMmata hAre e haLavadI sAtha-sahakAra maLyA. DaoN. trivedIne IzvaramAM khUba zraddhA eTale brAhmaNa nahIM, emaNe potAnuM svapna siddha karavA paDakAra jhIlyo emanI AzA mujaba chevaTe gujarAtamAM namUnedAra kiDanIdoSa ane athAka mahenata, puruSArtha tema ja prabhu prItyarthe nivAraNa saMsthA sthapAI ane Aje to A saMsthA amadAvAdanI sivila hospiTalanA prAMgaNamAM ja chevaTe vaDavAImAMthI vaDalo banI rahI che. 'insTiTyUTa opha kiDanI DijhIjha enDa risarca senTara" sthApIne A kAryamAM emanAM patnI zrImatI sunItAdevIno pUrA jaMpyA. Aje A kiDanI saMsthA (davAkhAnuM) mAtra bhAratamAM ja sAthasahakAra rahyA che. DaoN. trivedI ati namra vivekI che. emane nahIM paraMtu vizvamAM nAmAMkita banyuM che ane te aneka jANa thaI ke "phUlachAba'nA taMtrI zrI harasukhabhAI saMghANI pAritoSiko tema ja akarAmothI vibhUSita che. Aja sudhImAM kiDanIrogathI piDAya che ane sojAne kAraNe cAlI zake ema A saMsthAe lagabhaga 1500thI vadhu mAnavIone navI nathI. ethI DaoN. trivedI emane sAravAra ApavA sTApha sAthe kiDanInuM pratyAropaNa karI navajIvana bakyuM che. uparAMta rAjakoTa gayelA. zrI manubhAI paMcoLInI baMne kiDanIo rojabarojanA kiDanIdoSa dharAvatAM dardIone kiDanIdoSa niSphaLa gaI tyAre teDAvIne emaNe emanA davAkhAnAmAM nivAravA tapAsa tema ja davA vagerethI sAjAMtAjAM karyAM che. sAravAra Apela. DAyAbITIsa roga kiDanIone jaldI bagADe A kArya rAtadivasa sAthIonA sahakArathI vaNathaMbhya cAlI rahyuM che. kiDanIdoSa eTale zuM? DaoN. trivedIe potAnA e pahelAM zarUmAM DaoN. trivedIe gujarAtanA anubhavonA pustaka 'Trust with Destiny'mAM emanI ArogyapradhAna zrI vallabhabhAI paTelano saMparka karyo, paraMtu zrI viziSTa kAmagIrI ane saMzodhanaanubhavo varNavyAM che. (A vallabhabhAIne A mahAbhayaMkara sAkSAta mota lAvanAra roganI | daLadAra graMthano DaoN. zarada ThAkare gujarAtI anuvAda karyo che; gaMbhIratA na lAgI chatAM badho sahakAra rAjya dhoraNe ApavA puruSArtha potAno-prasAda prabhuno.') emAM DaoN. trivedInA sahamata thayA. DaoN. trivedIne potAno Ayojana-kAryakrama, romAMcaka anubhavo che. prapojhala taiyAra karavA kahyuM e mujaba Akho kAryakrama taiyAra trivedI kiDanInuM mahAkArya : A mAnava zarIramAM baMne thayo ne sarakAramAM rajU thayo paraMtu zrI vallabhabhAInuM khUna thayuM bAjue Avela kAju AkAranI kiDanIo potAnA sUkSmathI eTale phAila ema ne ema paDI rahI, to mAMDa dhakko mAravAthI paNa vadhu sUkSmAtIta chidro-gaLaNI dvArA pratyeka be miniTe dilhI khAte kendranA ArogyakhAtAmAM gaI. vaDApradhAna zrI lohInuM TIpuM gALe che, je chidrone nephrona kahe che. ema AkhAya iMdirA gAMdhIe khUba rasa lIdho. zrImatI iMdirA gAMdhIne jANa zarIranuM rakta rAtadivasa zuddha thAya che. kacaro pezAba vATe thayela ke DaoN. trivedIe AcArya kripAlAnIjInI kiDanI bagaDI mUtrathI dUra thayA kare che. (2) kiDanIo lohInuM niyamana ane gayelI, temAM sAravAra ApI sAjA-sArA karyA. vaDApradhAnane samatulana karI hRdayane zuddha lohI samagra zarIramAM bhramaNa karavA khUba rasa hato ke dezamAM AvA niSNAta tabIba kAma karatA pUruM pADe che. (3) pAcanakriyA cayApacayane madada kare che. rahe ethI dezanuM gaurava vadhe, paraMtu DaoN. trivedIne tyAM dilhI bI.pI. blaDaprezaranuM niyamana kare che ane hADakAMne majabUta bolAvyA, carcAvicAraNA karavA barAbara e ja samaye zrImatI karatA AhAranuM viTAmina-DI.nuM kelziyamamAM rUpAMtara kare che. indirA gAMdhInuM khUna thayuM eTale apazukana thayAM ane badhI vAta Jain Education Intemational Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo bemAMthI eka kiDanI para mAnavI AkhuM jIvana kADhI zake che. baMne kiDanIo bagaDe eTale mRtyu thAya che. kiDanIne bagADanAra doSita AhAra-jaMkaphUDa ane madhuprameha roga. rogIe proTInayukta khorAka, phaLono rasa ane pravAhI pINAM ghaTADavAM. 18 thI 55 varSano mAnavI potAnI svastha kiDanInuM dAna karI zake. mAnavI jIvato hoya to paNa kiDanIdAna thAya ane magaja marI gayA pachI mAnavInI kiDanInuM turata dAna thAya, jene keDevara kiDanIdAna kahevAya che. blaDagrupa joIne kiDanInuM pratyAropaNa thAya che. amuka sthitimAM enTIboDIjha hoya to kiDanI upayogI banatI nathI. DaoN. trivedIe e zodha karI che ke kiDanI pratyAropaNa vakhate DhagalAbaMdha kharcALa davAo khAvI paDe, tene badale zarIra navI kiDanI svIkArI le tevI vizvamAnya zodha karI che. e dizAmAM vadhu zodha cAlu che. DaoN. trivedI vizvanA kiDanI tajJono seminAra amadAvAdamAM bolAvavAnI khvAhiza rAkhe che. navI navI zodha cAlu che. bhAratamAM 10 lAkhathI vadhu mAnavIo kiDanI rogathI piDAya che. gujarAtamAM DAyAbITIsa roga purajozamAM hovAthI gujarAtamAM kiDanI niSphaLa javAnA, motanA kissA vadhI rahyA che. amerikAnI mahAkAya DUbatI peDhIonA tAraNahAra kuMDalAnA vANiyA DaoN. naTavara gAMdhI saurASTranA bhAvanagara jillAnA kuMDalA nAme kasbAmAM janmela tema ja tyAM bALapothIno pahelo pATha bhaNela eka vaNika putra Aje amerikAmAM DUbatI moTI moTI kaMpanIone kema punarjivita karavI, khoTamAMthI ugAravI, taratI karavI e mATe lokapriya banela arthazAstrI che zrI naTavara gAMdhI. enAM salAha ane mArgadarzanathI aneka peDhIo amerikAmAM pUrvavat sthitimAM AvI che. hAla teo amerikAnA rAjya merileMDa kAunTInA, tyAMnA meyaranA arthazAstranA khAsa salAhakAra pade che. teo merileMDanA pATanagara rokavile khAte rahe che. tema ja temanI kacerI amerikI pATanagara voziMgTana DI.sI.mAM Avela che. meyaranI kebinanI bAjumAM bese che, jyAM bhAratanA mahAna puruSa gAMdhIjInuM pUrA kadanuM pratIka-chabI mUkavAmAM AvI che. zrI naTavara gAMdhIe grejyuezana muMbaInI siDahAma 405 kolejamAM karIne amerikAno mArga pakaDyo. tyAM AgaLa bhaNyA ane pIeca.DI. eTale DaoNkTara banyA. arthazAstranA DokTara. teoe amerikAnI pheDarala eTale kendra sarakAra vahIvaTI taMtrano tema ja kAyadAkAnUnano abhyAsa karyo. vizeSa karIne karaverA (Teksezana)no. bAda emanI salAha levA amerikAnI moTA gajAnI peDhIo, saMsthAo, kaMpanIo AgaLa AvI to emaNe peDhIonA kAmakAja tema ja vahIvaTano, karmacArIgaNano UMDo abhyAsa karI khoTa khAI rahelI peDhIonA teo tAraNahAra banyA che ane hajuye emanI e kAmagIrI cAlu rahI che. daramyAna merilenDa rAjyanI kAunTI (myunisipala korporezana) paNa khoTamAM kAma karatI hatI. karaverA nAkhavAmAM ane karaverA vasUla karavAmAM koI dhaDo na hato tethI temaNe thoDA samayamAM merilenDa kAunTIne taratI karI dIdhI ane tethI teone e kAunTInA karaverAnA salAhakAra arthazAstrI tarIke sthAna maLyuM che, e pada bhogave che. zrI naTavara gAMdhIne amerikI sarakAra sAthe sAro meLa che, tema amerikA khAtenA bhAratIya elacIkhAtA sAthe paNa meLa che. amerikAmAM vasatAM gujarAtIomAM zrI gAMdhI lokapriya che, kAraNa bhAratanI, gujarAtanI keTalIka zikSaNa saMsthAone mATe dAna meLavI Ape che. sahAyarUpa banavA prayatno kare che. vaLI gujarAtanA je koI samAjasevaka athavA sAhityakAra athavA nAmAMkita vyaktio amerikA jAya tyAre teone sahAyarUpa bane che. moTAbhAge evAono utAro emane tyAM hoya che. dAkhalA tarIke zrI manubhAI paMcoLI (darzaka) amerikA pravAse gayA tyAre zrI paMcoLIno kAryakrama amerikAmAM goThavavA emaNe sahAya karelI eTaluM ja nahIM paraMtu zrI manubhAI paMcoLInI saMsthA lokabhAratI mATe jarUrI dAnanI rakama paNa emaNe meLavI ApelI. teo pote acchA lekhaka, kavi ane vaktA che. emanA soneTakAvya uparanA graMtho pragaTa thayA che ane lokapriya banyA che. teo amerikAmAM nokarI, dhaMdhA ke anya koI kAme bhAratIya ke gujarAtI jAya to temane nokarI ke kAmakAja meLavI ApavAmAM madada kare che. keTalAyane gajA ane lAyakAta mujaba nokarI apAvI che, kAraNa emane amerikAmAM vyApaka oLakhANa rahelI che. teo gujarAtI sAhityanA rasiyA che. emaNe pustakAlaya vasAveluM che. bhAratanA rAjakIya pravAhothI teo Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 406 mAhitagAra, saMparkamAM rahe che. varase ekAda vakhata bhArata Ave che. emanI A badhI kAmagIrI ane sevA pAchaLa emanAM patnI zrI nalinIbahena gAMdhIno pUro phALo, hisso che. zrImatI nalInIbahena svabhAve khUba mAyALu ane maLatAvaDAM che, eTalAM ja namra ane vivekI che. temanuM mULa piyara amarelI paraMtu vadhu samaya temano uchera muMbaImAM thayo che. temane putra, putrI baMne che, baMne moTI uMmaranAM parirNata potAnA kuTuMba sAthe che. baMne tejasvI ane sevAnA guNane varelAM che. zrI naTavara gAMdhI ane zrImatI nalinIbahena gAMdhI baMne gAMdhIvicAra, khAdIvicArane varelAM che. baMnenuM tyAM amerikAmAM bahoLuM mitra maMDaLa che. teo badhAM mitro ane svajano vAraMvAra maLe che ane ekabIjAne upayogI bane che. uparAMta sukhadu:khamAM sahabhAgI bane che. amerikAmAM ucca sthAne hovA chatAM zrI gAMdhI kuTuMba sAdAIne vareluM, bhaluM ane mAyALu che. amerikAmAM meDikala sevA bahu moMghI che. grInakArDa sivAyanA vasAhatIone Akasmika mAMdagImAM sAravAra meLavavI bahu muzkela hoya che, tevA kissAmAM zrI gAMdhI daMpatI khaDepage UbhAM rahIne banatI badhI sahAya kare che. meDikalanI kharcALa sevAmAM Arthika sahAya kare che athavA meLavI Ape che. amerikAmAM navAM vasanArAMone zarUmAM ThIkaThIka musIbata naDe che, to tevI sthitimAM zrI naTavara gAMdhI nokarI, makAna tema ja anya jarUrI sevA meLavI ApavAmAM niHsvArtha bhAve sahAyarUpa banI rahe che. zrI naTavara gAMdhIne amerikAmAM tema ja bhAratamAM, gujarAtamAM bahoLu mitramaMDaLa che. bhAratamAM emane ghaNA saMparka che. bhAratanI, gujarAtanI, sAmAjika, zaikSaNika pravRttiomAM khUba rasa le che ane teya upayogI thavAnI dRSTie. zrI gAMdhI daMpatIe ji. bhAvanagaramAM paNa rasa laIne vatananI sevA kare che. vatanamAM svajanonI sAthenA saMparka cAlu rAkhyA che. bhArata Ave tyAre muMbaI, amadAvAdanI jema sAvarakuMDalAnI yAtrA yoje che. sagAMvahAlAM, mitrone maLI le che, janmabhUminAM darzana kare che. zrI gAMdhIe arthazAstranA keTalAka pAyAnA siddhAMto nakkI karyA che. e mujaba rAjataMtra calAvavAnA vahIvaTI kharcanI sAme karaverAnI AvakanuM belensa rahevuM joIe. (2) vastu ke svapna zilpIo proDakTanuM utpAdana kharca ane e vastu proDakTanI vecANa Avaka vacce amuka tabakke belensa rahevuM joIe. (3) lokonI nAgarika sukhAkArInAM sAdhano vadhAravAM ke pUrA pADavAMnI sAthosAtha ene pahoMcI vaLavA karaverAnI Avaka vadhAravI joIe vagere vagere. AvA arthazAstranA siddhAMto zrI gAMdhIe niyata karelA che, je emanI AgavI kauzalya buddhi tema ja AvaData che. zrI naTavara gAMdhI puruSArthI to che, paraMtu je je kArya hAthamAM le che, te te kAryane pUrI tAkAta, jomathI pahoMcI vaLavA rAtadivasa ciMtanazIla rahe che. zrI naTavara gAMdhI ane temanAM patnI zrImatI nalinIbahena gAMdhIe amerikAmAM rahI lokapriyatAnI sAthe sevA paramArthe karavAnAM zikhara sara karyAM che. lokasevA ane rAjasevA vacce ghaDAyeluM sarvodayagAMdhIbhaktanuM romAMcaka jIvana amUlakhabhAI khImANI bALapaNathI ja jainadharmanA mAtA-pitA dvArA maLelA saMskAro, pariNAme AkhuMya jIvana sAdhusaMtonI sevAmAM vitAvyuM ane custa gAMdhIbhakta hovAthI dezanA duSkALa, pUrarAhatanAM, dalita ane daridranArAyaNonI sevAnAM aneka kAmomAM jhaMpalAvI ArapAra UtaranAra hatA kuMDalAnA lokasevaka zrI amUlakhabhAI khImANI. emaNe ravizaMkara mahArAja, mA zrI mA AnaMdamayI, raNachodadAsajI mahArAja, jaina muni zrI nAnacaMdrajI mahArAja, zrI saMtabAlajI, svAmI nirmaLAnaMdajI, bagadANAnAzrI bajaraMgadAsa bApA, zrI vimalAtAI ThakAra tema ja jIvananAM aMtima varSomAM rASTrIya mahApuruSa vinobAjI vagerenA sAMnidhyamAM rahIne lokasevA gujarAtamAM ane gujarAta bahAra bihAramAM karI. sauthI vyApaka kAma karyuM khAdI grAmodyoganA vikAsanuM ane sarvodaya pravRtti bhUdAnanuM. emanA jIvanano jhoka rahyo . AdhyAtmika karmayogIno. gItAnA bIjA adhyAyamAM varNavyA mujaba AkhuMya jIvana sthitaprajJanI jema jIvyA. jyAM emanuM mukhya kAryakSetra hatuM te kuMDalA paMthakanAM tema ja saurASTranA sarvodaya vicArazreNI dharAvatAM loko emane satata yAda karyA kare che. zrI amUlakhabhAIe pote ja navarAzanI paLomAM emanA potAnA jIvananAM uSmAbharyAM anubhavo, saMsmaraNo lakhyAM che, jenuM graMthastha 'amUlakha vastu jaDI'ne nAme thayuM che. e vAMcatAM A karmayogInuM jIvana keTaluM romAMcaka hatuM tenuM darzana thAya che. Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo zrI amUlakhabhAIno janma 1916mAM bhAvanagara jillAnA umarALAmAM, mULa rahIza kuMDalAnA paraMtu temanA pitA zItaLAdAktara eTale umarALAmAM janmyA. pitAnI nivRttikALamAM kuMDalA dhajaDI gAmamAM rahyA. bhaNyA kuMDalAmAM, nApAsa thayA meTrikamAM. pachI bhaNavAmAMthI mana UThI gayuM, to pachI zuM karavuM tenI gaDamathala cAlI ane mana vairAgya tarapha DhaLyuM. eka savAre IzvaranI zodhamAM gRhatyAga, bacakuM laIne khUba pharyA, paNa mana sthira na thayuM. vairAgyabhAva koLyo nahIM ane mitronA sahakAra, premathI mAtApitAnA ghare pAchA pharyA. kuMDalAmAM gAMdhIbhakta zrI lallubhAI zeTha jevA taravariyA, premALa mAnavIno emane sAtha maLyo. kuMDalAmAM 'javAhara bhaMDAra' khAdI grAmodyoganI cIjo vecavI zarU karI bAda kuMDalAmAM khAdI grAmodyoganI banAvaTo taiyAra karavA vizALa pAyA para kAmagIrI zarU karI. pote mULa jaina eTale muni saMtabAlajInI pravRttio, pravacanomAM khUba rasa lIdho. sakriya rahyA. daramyAna kuMDalAnA kudaratI Arogya kendranA DaoN. agamaprasAdajInA kAkA zrI zaraNaprasAdajI vairAgyane pariNAme himAlayanI yAtrAe gayA te pAchA pharyA ane temanA gurunA sAthIbhAI svAmI nirmaLAnaMdajI mauna tapasyA mATe kuMDalA AvyA tyAMthI teo khaDasalI ekAMtavAsamAM rahyA. 1935mAM pU. ravizaMkara mahArAja avAranavAra taravaDA zrI ratubhAI adANI pAse AvatA, teo kuMDalA thaIne taravaDA jatA, to zrI amUlakhabhAI pU. ravizaMkara mahArAjanA nikaTanA saMparkamAM AvyA ane ravizaMkara mahArAjanA kAmanA kAryakara banI gayA. e samaye bihAramAM kAramo dukALa to lagabhaga pAMcaso (500) sthaLoe rasoDAM zarU karyAM tema ja karAvyAM. dara rasoDe 500 thI 2000 mAnavIo jamatAM. zrI jayaprakAza nArAyaNanA saMparkamAM amUlakhabhAI rahyA. A arasAmAM zrI DhebarabhAI rASTrIya koMgresanA pramukha hatA eTale saurASTranA kAryakaronA kAmanI tyAM bahu moTI kadara thaI. taiyAra khAvAnuM maLe eTale lokonI ALasa poSAya eTale pU. ravizaMkara mahArAjanI sUcanAthI bihAranA duSkALa pIDito mATe rezanakArDa vaheMcIne darekane kArDa mujaba anAja niHzulka vaheMcavAnI goThavaNa thaI. te pachI kisAno mATe khetInA kUvA gaLAvavAmAM sahAya tema ja sAmagrI vaheMcavAnuM TharyuM, to e vistAramAM mAtra be mahinAmAM 800 kUvA gALavAmAM AvyA. AvAM badhAM kAmomAM zrI amUlakhabhAIe potAnA saurASTra 407 vistAranA kAryakara-sAthIonI sahAyathI A badhAM agharAM kAryo pUrAM karyAM ane bihAravAsIono duSkALa pAra utarAvyo. ajANyo pradeza, ajANyAM mAnavIo, bhASAnI muzkelI vage2e kaThaNAInI vacce zrI amUlakhabhAIe rAtadivasa ujAgarA sevIne sarvodaya kAryakara banI agharuM kAma pAra pADI saune yaza apAvyo. vaNathAkyA kAma karyuM. bhUdAna pravRttiomAM pU. vinobAnI yAtrAmAM sAthe rahIne pharIne UDiyA tema ja hirajano vagerene bhUdAnanI jamIno apAvavAnuM kArya lAMbA samaya sudhI karyuM. eTalA mATe teo vardhA-vinobA AzramamAM rahI AvyA. zrI vimalAtAInI saurASTra vistAramAM je je zibiro thaI, tenI goThavaNa, vyavasthAnuM saghaLuM kArya karyuM. vaccenA samayamAM zrI devIbahena paTTaNI sAthe zrI mA AnaMdamayInA haradvAra-kanakhala AzramamAM jaI AvyA. vinobAjInA pratinidhi tarIke vinobA AzramanAM zrI devIbahena saurASTra gujarAtamAM bhUdAnayajJano pracAra karavA pharyAM to temanA pravAsanI badhI goThavaNo zrI amUlakhabhAIe karI. teo dhArAsabhAmAM bevAra cUMTAyA. saurASTra racanAtmaka samitinA maMtrI banyA. sarvodaya maMDaLanA pramukha banyA. ema emaNe aneka lokasevAnI javAbadArIo upADI ane jIvanane sadAya sakSama ane kAryarata rAkhyuM. teo saurASTra rAjyanI sthApanA thaI te pachInA vacagALAnA samayamAM jillA paMcAyata adhikArI nimAyA, e pachI teo kuMDalA tAlukA paMcAyatanA pramukha banyA. saurASTramAM jyAre jyAre duSkALa ke honArato thaI temAM teoe niSThAvAna, prAmANika kAryakara banI sAthIo sAthe rahI sevAkArya karyuM. gAMdhIjIe prabodhelI badhI rASTrIya laDatomAM kAma karyuM. teoe rAjakAraNa karatAMya racanAtmaka kAmomAM, prajAjIvananAM utthAnakAryomAM vadhu kAma karyuM ane jIvanane sArthaka karyuM. sauthI moTuM ane kAyamI kAma te zrI lallubhAI zeTha, zrI kezubhAI bhAvasAra ane pote ema tripuTI banIne kuMDalA tAlukAnA utthAnamAM sakriya yogadAna ApyuM ane prajAne jAgRta baLavAna banAvI, je pravRttio hajuya emaNe kaMDArela keDA mujaba cAlI rahI che ane vikasI rahI che. A tripuTIe saurASTragujarAtamAM kuMDalA tAlukAne prANavAna banAvI nAma rozana karAvyuM. jIvananAM chellAM varasomAM emaNe zrI vimalAtAI ane Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 408 svapna zilpIo anya rASTrIya dRSTi dharAvatA saMtasAdhuo sAthe patravahevAra ela.ela.bI. vakIla thayA paraMtu emane vakIlAta sadI nahIM, karIne tema ja rUbarU carcAvicAraNA karIne satyanA eTale ke kAraNa teo prathama ja asIlane kahI de ke pote khoTA Izvaradarzana mATe jIvanamAM tapasyA karavAnuM rAkhyuM. je je vrato, mAnavInI vakIlAta karavAmAM mAnatA nathI. (gAMdhIjIe paNa upavAso ke yogakriyA karavAnI hoya te mujaba jIvanane - berisTara thayA pachI khoTA kesa levAnI nA kahelI). pariNAme adhyAtmapravAha tarapha vALyuM ane AtmAnI zAMti mATenA badhA emanA mitro moTA vakIlo chatAM A satyavAdI mAnavInI prayatno, puruSArtha karavA mAMDyA. mauna, ekAMta, prANAyAma, vakIlAta na cAlI. emaNe satyanI khAtara keTalAya keso choDI Asana, yogasAdhanA vagere tarapha emaNe prayANa tema ja prayatno dIdhelA. e satyanuM AcaraNa karanArA hatA vallabhIpuranA zrI karyA. Ama to teonI mAnyatA rahI hatI ke mAnavasevA karavI | devazaMkara kR. badhekA. vallabhIpura eTale brAhmaNonuM gAma. e ja IzvaranI prAptino mArga che. emaNe potAnI mukhyatve badhekA ane travADI (trivedI) zAkhanA ja brAhmaNonI AtmakathAmAM sAdhusaMto sAthenA emanA vicAravimarzanA aneka bahumatI. zrI devazaMkara badhekAne badhA devubhAI" "devubhAI" prasaMgo AlekhyA che. emanI lokasevA tema ja rAjakIya kahe. garIbanA belI, nabaLA mAnavIonA hAmI, game tyAre sevAmAM emanAM patnIzrI maMchAbahena tema ja kuTuMba-parivAranA gharanuM gopIcaMdana ghasIne anyane upayogI thavAnI khvAhiza. bahu moTo phALo rahyo che. emanA eka putra zrI rAjendrakumAra samajaNA thayA tyArathI ja khAdI pahere anyane khAdI paheravA khImANI hAla gUjarAta vidyApIThamAM kulasaciva tarIke kAma karI protsAhana Ape. rahyA che. zrI amUlakhabhAI vRddhAvasthAne kAraNe mAMdA rahyA dezane AjhAdI ApavA mATenA rASTrIya saMgrAmamAM tyAre teo putranA ghare gUjarAta vidyApIThamAM rahyA hatA ane 30nI mIThAnI laData, bAda vyaktigata satyAgraha bAda '42nI chellA zvAsa putranA ghera ja lIdhA. kareMge yA mareMge laDatomAM bhAga lIdho, jela paNa bhogavI. kuMDalA tAlukA grAmasevA maMDaLa ane khAdI kAryAlaya, 222 dezI rAjyone eka mALAmAM parovIne kaMDalA evAM emanAM kAyamI sevA kendro rahyAM ane jIvyA tyAM kAThiyAvADamAM saurASTra rAjya sthapAyuM tyAre e samayanA netRtva sudhI joDAyelA rahyA. emanA jIvananuM moTuM pAritoSika te karanAra zrI DhebarabhAIe satyavAdI, prAmANika ane karmaTha mUlyavAna ane satyaniSTha sAdhusaMto sAtheno jIvaMta saMparka. mAnavIone gotI gotIne vahIvaTItaMtramAM jotaryA. tema zrI sAdhu-saMtoe darzAvela, batAvela jIvanane mAMgalika karavAnI devubhAI paNa saurASTranI sarakAramAM majUronA kamizanarapade sAdhanA. teo sau sAthIonA pyArA mitra banIne rahyA. mukAyA. emane kAyadAno, vizeSa karIne majadUra-kAyadAno dezabhakta, rASTrIya raMge raMgAyelA, gAMdhIkhAdIne varelA, parizrama vizeSa abhyAsa, mahAvaro, sUjha hatAM. ane puruSArthamAM mAnanArA, gujarAtanA ane dezanA eka aDIkhama lokasevaka banI rahyA. mAMdagInA bichAne rahIne paNa AgaLa jatAM gujarAta rAjyamAM teo proviDanTa phaMDa kamizanara, AI.e.esa. (IAS)nA vahIvaTI keDara (pada)mAM dezanI, svajanonI ciMtA karatA rahyA. samajyA tyArathI khAdIdhArI ja kAyamI zvetakhAdI vastradhArI ane mAthe gAMdhITopI mukAyA pachI kalekTara thayA paraMtu khoTuM nahIM karavAnI tIvra dhAraNa karanAra prajJapuruSanI jema jIvyA ane 2006nA varSamAM manovRttine kAraNe kalekTarapada na phAvyuM to teo gujarAta sarakAramAM lebara sekreTarI tarIke mukAyA. e samayanA ciravidAyane pAmyA. majUrapradhAna zrI ghanazyAmabhAI ojhA rahelA ane temaNe ja gAMdhIjInA raMge raMgAIne pAradarzaka nirlepa rahI zrI badhekAnI mAgaNI karI majUrakhAtAnA sacivapade mukAvyA. jIvanane sArthaka karyuM e samaye amadAvAdanI milonI aneka majUrIne lagatI devazaMkara kRpAzaMkara badhekA samasyAo, kArIgaro ane mAliko vacce gharSaNa. udyogonA, nAnapaNathI ja gAMdhIraMge raMgAyA ane vrata lIdhuM ke milonA mAlikoe potAnI tarapheNamAM cukAdo Ave e mATe jIvanabhara gAMdhIe upadezela kAma karavuM. sAmAnya kuTuMbamAM yenakena prakAreNa mAna akarAma, bheTa sogAda ke moTI rakama ApavAnI lAlaco Apela paraMtu temaNe gAMdhIsiddhAMta pALyo janmela paraMtu bhaNavAmAM tejasvI eTale nAnI uMmare bI.e., Jain Education Intemational Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 409 svapna zilpIo ane jIvanane sAdagImAM rAkhI lAlaca, lobha sAme pAradarzitA, hatA zrI caMdrazaMkara aMtANI, emanA nAnA bhAInuM nAma zrI satyatA jALavI rAkhyAM. emaNe potAnA nivAsasthAne moTA janmazaMkara aMtANI, jeo saurASTra rAjyanA mukhyapradhAna zrI akSare sUtra mukAvyuM ke, "koIe ghare AvI maLavuM nahIM. DhebarabhAInA varSo sudhI sAthI rahyA. pAchaLathI paMcAyata gharanAne maLavuM nahIM. ophisanuM kAma ophise ja lAvavuM." adhikArI banelA A DaoN. aMtANIe potAnA rAjakoTa ghaNA ene 'vediyA' kahetA. moTA hoddA para chatAM bhaktinagaramAM AvelA makAnanuM nAma rAkhyuM "manuSyayana cAlIne athavA bhADUtI rikSAmAM ophise jAya. niyamita jAya. IzvarakRpA'. moTA akSare kotarAveluM, eTaluM ja nahIM paraMtu rojanuM kAma roja patAve. koInI sADIbAra na rAkhe. spaSTa nivRtta thayA pachI potAnA makAnamAM rahevA gayA tyAre roja vaktA. savAre UThIne phaLImAM UbhA rahI makAna para kotarAvela sUtra manuSyayana, IzvarakRpA' e vAMcatA. A emano nityakrama. emanAM patnInuM nAma sudhAbahena badhekA. e paNa pati teo sAmAnya vAtacItamAM paNa salAha Ape ke jo manuSya jeTalAM ja satyane ja Izvaratulya mAnanArAM. garIbAIne pUrA dilathI prayatna kare, puruSArtha kare, nirAza sthitimAM paNa svecchAe svIkArI lIdhela ane emAM sukha gamyuM. AvA AzAvaMta rahIne potAnA dhyeya hetu mATe lAgI rahe to avazya mAnavI lAMbuM jIvatAM nathI tema zrI badhekA lAMbuM na jIvyA, emanA upara IzvaranI kRpAdRSTi thAya ja che, e sanAtana satya paraMtu satya, prAmANikatA ane puruSArthamAM ja Izvarano vAsa che che. davAkhAnAmAM dardIone paNa A vAta samajAve ke IzvaranI te mujaba jIvIne jIvanane sArthaka karyuM. kRpAthI vahelA sAjA-sArA thaI javAya. e tabIbe potAnA nivAsanuM nAma rAkhyuM : AjanA tabIbo sAmAnya dardamAM paNa DhagalAbaMdha davA manuSyayatna, IzvarakRpA' lakhI Ape che, tevA tabIbI mAnasanA virodhI hatA. ochAmAM caMdrazaMkara aMtANI ochI davA paraMtu davA sAthe duvA hoya to vahelA sAjA sArA thavAya. ekalI davA kAragata nIvaDatI nathI evI emanI moTA gajAnA e tabIba nAgarakuLamAM janmelA, paraMtu sajjaDa mAnyatA hatI. ethI teo oparezana thiyeTaramAM jAya emane lazkaramAM sevA ApavAnI bahu icchA ane teo e pahelAM dardInuM oparezana saphaLa thAya e mATe Izvarane be bhAratIya lazkaramAM tabIbI sevAdaLamAM joDAyA. varSo sudhI hAtha joDI prArthanA karatA, uparAMta oparezana samaye hAjara lazkaramAM sevA ApI. jUnA samayanA ela.sI pI.esa., je rahelAM dardInAM sagAMvahAlAM, mitra, svajanone paNa dardI mATe ema.bI.bI.esa.nI kakSAnuM hatuM te pAsa kareluM. lazkaramAM kuzaLa prArthanA karavA Izvara pAse duvA mAgavA vinaMtI karatA. tabIba tarIke mAnyatA rahI. amerikAmAM evAM ghaNAM davAkhAnAM che, jemAM dardIne rAjakoTanA rahIza eTale nivRtti pachI saurASTra oparezana karatAM pahelAM ane pachI bAibalamAMthI Isu sarakAranI rAjakoTanI vividha hospiTalamAM Ara. ema. o. bhagavAnanAM sUtro saMbhaLAvavAmAM Ave che]. (resiDensiyala meDikala ophisara) tarIke joDAyA. emanI davAkhAnAmAM hAka ke e jayAre rAunDamAM nIkaLe tyAre narse davA, duvA ane dravya ApanAra tabIba tema ja AsisTanTa tabIbo-madadanIza tabIbo pUrAM elarTa DaoN. aMtANIne maLavA rajAnA divase ghare gayo. to jAgRta banI jatAM. svabhAve mAyALu, vANImAM mIThAza, temanI pAse bAjunA traMbA gAmanA eka garIba bahena potAnA prabhAvazALI paraMtu lazkaramAM rahelA eTale kaDaka zista 15 varSanA putrane batAvavA AvelA. bALaka zarIre bevaDa vaLI pAlanamAM mAne. samayapAlananA AgrahI. pote paNa samayasara gayela. e baMnene ema ke ravivAre DaoN. aMtANI davAkhAnAmAM Ave. temanuM e samayanuM nivAsasthAna hospiTalanA maLaze, paraMtu DaoN. aMtANI maLyA nahIM ethI DaoN. aMtANInA kaMpAunDamAM. rajAnA ke tahevAranA divasomAM koI dardI emanA - ghare Avela. DaoNkTare bALakane tapAsyo, potAnA gharamAMthI davA ghare salAha pUchavA jAya to paNa dardIne mAna Ape. paNa ApI. bALakane vAraMvAra udharasa-khAMsI AvatAM tyAre mAnavadehanI emane bahu kiMmata. evA moTA gajAnA tabIba pIDA pAmato. ethI e bahenanI hAlata pUchI ane potAnA Jain Education Intemational Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 410 svapna zilpIo khissAmAMthI rU. 100nI noTa kADhIne e bahenane davA sAthe ane tenA parathI DaoN. narendrabhAI paTela dharmaja gayA ane ApI ane samajAvyuM e nANAMthI gAyanAM dUdha-ghIne roja davAkhAnuM zarU karyuM. dharmajane vatana banAvyuM. savAre UnuM karI, haLadara sUMTha nAkhI bALakane pivarAve, jethI thayuM evuM ke pU. ravizaMkara mahArAjanA kahevAthI DaoN. bALakane zakti Ave, rAhata thAya. narendrabhAI paTele dharmaja rahIne dAMtanuM davAkhAnuM zarU karyuM to e bahenanI vidAya pachI amoe DaoN. aMtANIne pUchyuM kharuM paNa teo tyAM eTalA lokapriya banI gayA ke, dharmaja to mAlUma paDyuM ke e bALaka dardIne phephasAM para kSayanI asara gAmamAM zrI sI. jI. phrijhIvALA ArogyabhavananA makAnamAM hatI ethI dUdhano AhAra jarUrI hato. kSayaroganuM davAkhAnuM cAlu hatuM te gAma lokonI vinaMtIne mAna Ama DaoN. aMtANI avAranavAra jarUriyAta mujaba ApIne DaoN. narendrabhAI paTele A kSayaroganA davAkhAnAno garIba dardI mATe davA, duvA uparAMta khisAkharcA paNa ApatA. vahIvaTa saMbhALyo ane A ja davAkhAnAmAM teoe potAnA abhyAsa ane anubhavone AdhAre kensaranuM davAkhAnuM zarU karyuM, jANItA hADavaidya pArasI maMcerazAne paNa AvI rIte ja je vadhu jussAthI cAlyuM ane kensaranA dardIone e dardIne sAravAra uparAMta davA ane khissAkharcI ApatAM davAkhAnAmAM sArI asarakAraka sevA maLI. davAkhAnuM ati joyelA. emanuM sUtra hatuM "vidyA vecAya nahIM' emanA jIvana lokapriya banI rahyuM. karamanI kaThaNAI evI thaI ke DaoN. upara zrI manubhAI paMDite paramArtha, pArakAne upayogI thavAnI narendrabhAI paTelane potAne aSThilA (prosTeTa gleDa)nuM kensara vRtti, sevAbhAvanA varNavatI pustikA lakhelI, jenuM zIrSaka hatuM thayuM. vikasyuM. teoe saMkhyAbaMdha ANaMdanA, amadAvAdanA tema vidyA vecAya nahIM'. ema A rAjakoTa (saurASTra)nA nAgara ja muMbaInA tabIbonI sAravAra lIdhI paraMtu kensarane AgaLa tabIbanuM sUtra hatuM. "manuSyayatna, IzvarakRpA.' DaoN. aMtANI hAla vadhatuM koI tabIba aTakAvI zakyA nahIM. deva thaI gayA che paraMtu emanAM A sakRtyone loko yAda kare che. teonuM jIvana preraNAdAyI hatuM. ethI DaoN. narendrabhAI paTele vizvabharanAM nisargopacAra davAkhAnAMono tema ja tabIbono saMparka sAdhyo paraMtu roga kensara roga maTADavAnI mULabhUta vicAraNA karI maTADI zake evA anukULa javAba na maLyA. DaoN. paTele pote lAMbuM pIDArahita jIvyA ja kensara roga paratve sAhitya, pustako meLavI vAMcyAM ane Do. nareza paTela pote ja potAnI jAta para prayogo zarU karyA. pariNAme elopathI tabIbonI gaNatarI karatAMya teo vadhu varasa pU. ravizaMkara mahArAja sAthe netrayajJamAM tema ja pIDArahita jIvyA. daMtayajJamAM joDAnAra dharmaja (ji. ANaMda)nA dharmavIra sarIkhA DaoN. narendra paTelanA jIvananI kahANI romAMcaka che. teo pote amAre DaoN. narendrabhAI paTelane avAranavAra maLavAnuM ja tabIba, pU. ravizaMkara mahArAjanA svargIya putra zrI meghAvata thatuM. emanI sAthe kensara roganivAraNanI aneka vakhata carcA paMDitajI sAthe kAMgaDI gurukuLanI Ayurveda tabIbI kolejamAM thaI paraMtu emano roga aTakI zakyo nahIM. emanAM putrI bhaNyA uparAMta zrI mahArAjanI icchA mujaba teo muMbaI amerikAmAM DalAsa-TeksAsamAM grosarI-sTora calAve che. rahIne daMtavidyA zIkhyA. evAmAM dharmaja gAmanAM lokoe pU. temanI mAraphata ghauMnA javArA rasa mATe yaMtra-jyusara vagere mahArAjane vinaMtI karI ke bocAsaNa zrI gaMgAbahena vaidya je maMgAvela. amerikAmAM e samaye bhIMDItelano kensara maTADavAmAM davAkhAnuM calAvatAM, varSo sudhI lokonI sevA karI (bhAlamAM pU. upayoga thato, to temaNe potAnA khetaramAM bhIMDI vAvela. saMtabAlajInA anuyAyI zrI kAzIbahena davAkhAnuM calAvatAM javArA vAvela, bakarInuM dUdha letA. aneka lIlAM pAMdaDAMnI ane lokasevA karatAM hatAM, tema dharmajamAM davAkhAnuM calAvavA vanaspationo rasa letA. phaNagAvelA anAja letA. ane koI sevAbhAvI tabIbane meLavI devA vinaMtI karI, to emaNe karelA kensara-upacAranA prayogo eTalA badhA mahArAje DaoN. narendrabhAI e. paTela, jeo paMDitajI sAthe ja asarakAraka rahyA je mATe keTalAka tabIbamitro emanI pAse bhaNelA ane temanI sAthe rahIne daMtayajJamAM sevA ApatA DaoN. mAhitI meLavavA AvatA rahyA. emanA kensaranA davAkhAnAmAM narendrabhAI paTelane dharmaja jaI lokasevA, daMtasevA karavA kahyuM viTAmina sI'nA ijekzano apAtAM, jethI dardIone rAhata Jain Education Intenational Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo rahetI, pote je je sAravAra potAnA kensara rogamAM karelI te badhI ja sAravAra emanA kensaranA davAkhAnAmAM karatA rahyA. DaoN. narendrabhAIe potAnA abhyAsa ane anubhavonA nicoDarUpa sau prathama evuM pustaka lakhyuM ane pote ja pragaTa karAvyuM. e pustakanuM nAma che "kensara samajIe" (kAraNo ane upacAra). sAva mAmUlI kiMmate kensaranA dardIone e pustaka maLatuM thayuM. | DaoN. paTele e pustakamAM pAyAnI vicAraNAmAM roga maTADavAmAM kaI zakti kAma kare che, tenuM bayAna ApyuM che. | teoe varNavyuM che ke, kensaranI sAravAramAM zarIrane pUrato prANavAyu maLavo joIe ane zarIrane viSahIna karavuM joIe. A be bAbata para dhyAna ApavAmAM Ave (AjanA tabIbo dhyAna Ape to) to kensara sAmenuM ardha yuddha jItI gayA chIe tema mAnavuM. koI paNa sAravAra A be bAbatone najara samakSa rAkhIne karavAmAM Ave to saphaLatAnI pUrI AzA che. Aje je sAravAra apAya che temAM saphaLatAnI taka ochI rahelI che. tethI ApaNe ticAra che. te pAnI e khabarono eipezi8 2 Ayurvedika paddhati athavA to zastrakriyA, vikiraNa (reijha levA) ke rAsAyaNika cikitsA (kemotherapI) javAba ApI zake ema che kharAM? ATalAM varSonA prayatno pachI paNa mRtyunuM pramANa ane kensara roga vadhavAnuM pramANa baMne vadhI rahyAM che. A be bAbato mATe yakRta (lIvara) ane svAdupiMDa (penkriyAsa)nuM mahattva svIkAravuM paDaze. je aMgo zarIranA viSane dUra karavAnuM kAma kare che.....lIlAM zAkabhAjIno abhAva, khAdya padArthone vadhu garama karavAnI prathA, na levA jevA AhArano vadhu paDato upayoga, proTIna ane prANIja proTInano vadhu paDato upayoga vagere kAraNothI zarIrane maLavA joItAM prajIvako maLatAM nathI ane enI UNapa dUra karavA pUratA upAyo levA joIe." | DaoN. narendrabhAI paTele kensara maTADavAmAM AhAranI guNavattA para vadhu bhAra mUkela che. DaoN. paTele kensara jevA rogamAM paNa yogakriyA-prANAyAma karavA para bhAra mUkela che, kAraNa ke prANAyAmathI zarIrane pUrato prANavAyu maLe che, jethI kensaranA jIvakoSono ugAvo, phelAvo thato aTake che. (A ja vAta hAla bhAratamAM yogacikitsAno prasAra karI rahelA 411 yogacikitsaka svAmI rAmadevajI mahArAja lokone tema ja tabIbone paNa samajAvI rahyA che.). kensaranA dardIonA zarIramAM rahelA kensarayukta jIvakoSo (kensara boDIselsa) prANavAyu nahIM maLavAthI vikase che. prANavAyu pUratA pramANamAM maLe to kensara koSono ugAvo ghaTe che. amerikAmAM vaijJAnika rIte sAbita thayuM che ke kensaragrasta mAnavIne pUratA pramANamAM prANavAyu (oksijana) maLe to roga aTake che, rogapratikAraka zakti vadhe che. DaoN. narendrabhAI paTele jIvanabhara pU. ravizaMkara mahArAjanA sUtra "ghasAIne UjaLAM thavuM' e mujaba jIvyA. teo mAnavatAne varelA hatA. emaNe kensara potAnuM maTADavA athAka prayatno, prayogo karyA. pariNAme teo lAMbu na jIvyA. chevaTe A dArUNa roge emano bhoga lIdho. hAla kensara tajJa mA zrI mA anaMtAnaMda svAmI kensara roga aMge pAyAnuM saMzodhana karI asaMkhya kensaranA dardIonAM darda maTADyAM che. temaNe temanA vahelAla (amadAvAda jillo) khAtenA AzramamAM kensara roga sAme jhuMbeza-pAyAnI sAravAra zarU karI tyAre DaoN. narendrabhAI paTelane khAsa vahelAla teDAvyA. DaoN. narendrabhAI hAla ciravidAya pAmyA che paraMtu temaNe temanuM jIvana kensaranI pAyAnI sAravAranA saMzodhanamAM tema ja mAnavanA kAryamAM vitAvyuM hatuM. emanA jIvananuM vrata hatuM : ghasAIne UjaLAM thavAnuM ne UjaLAM thayAM bhAnubahena pArekha beThI daDInAM, zarIre jarAka sthaLa paraMtu koI paNa kAmamAM, sAhasamAM AgaLa vadhavAmAM ati phUrtilAM, enarjeTIka. pote ja zaktino bhaMDAra. emane khabara paDe ke koI vidhavA sadhavA, tyaktA ke tyajAyela bALaka duHkhI che, daridra che, pIDita che, pAMgaLuM che ke nirAdhAra che to teo doDI jAya athavA tatkALa ilAja zodhe ane nANAMkIya sahita tamAma sahAya pahoMcADe. svabhAve utAvaLAM kaMIka karI chUTavAnI vRtti dharAvanAra. pote vaidhavya dhAraNa karela eTale ja vidhavAnA duHkhothI pUrA paricita. karuNAnI devI paNa kharAM, karuNAthI bharapUra evAM hatAM mULa dhaMdhukAnAM vatanI paraMtu lAMbA samayathI vidhavA banyAM paNa emanAM kAkA zrI veNIbhAI pArekhanA ghare ja bhAvanagara rahyAM. emanuM nAma : bhAnubahena maNIlAla Jain Education Intemational Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 412 svapna zilpIo rakamamAMthI amadAvAdanA hAlanA vikAsagRha sAthe joDAyelI mAdhyamika zikSaNanI zALA zarU karAvI tema ja zALA mATe makAnonuM bAMdhakAma karAvyuM. custa vaiSNavadharmI. baheno mATe dara varase bhAratanAM jovAlAyaka sthaLonI yAtrA karAvatAM. rASTrIya raMge raMgAyelAM tema ja gAMdhIbhakta, khAdIdhArI, rASTrIya tahevAronI ujavaNI karatAM. bhAvanagaranI samAjasurakSA saMsthAo, aMdhazALA, baherAMmUMgA zALA, vikAsagRha, onjharvezana homa, kuSTadhAma, mAnasika asthira lokonuM gRha, pAlitANA, sihora, vallabhIpura vagere kasbAonAM mahilAmaMDaLo, bALamahilA kalyANa yojanA (bhArata sarakAra) mahilA beMka vagere anekavidha sevAkIya saMsthAomAM jIvaMta rasa letAM ane jyAM jarUra paDe tyAM nANAMkIya dAna meLavI ApatAM. emaNe zAkabhAjInAM athANAM karavAnI vidhi zodhI kADhIne evA athANAM karI vecANathI nirvAha karavAnuM bahenone zikSaNa ApeluM. pArekha. emanA bhAInuM nAma naTubhAI pArekha. kAkAbhatrIjA badhAM eka ja ghare, eka ja kuTuMbamAM bhAvanagaramAM rahyAM. teo moDhavaNika ane jJAtimAM emanI prabhAvita chApa. zrI bhAnubahenanuM lagna amadAvAdanA jJAtinA zreSThI zrI trikamabhAI sAthe thayuM. thoDo samaya sAsare rahyAM paraMtu emanA patinuM nAnI uMmare ja akasmAtathI mRtyu thayuM ane te pachI bhAnubahena zrImaMta-sAsaruM choDI pU. zrI puSpAbahena mahetAnA saMsargathI bhAvanagara kAkAne tyAM rahevA AvyAM ane bhAvanagaramAM mahilAmaMDaLa sthApIne baheno ane bALakonI sevAnuM kArya zarU karyuM. zuM mahilAmaMDaLa vidhavA ane bALakonuM kArya karI zake? A mahilAmaMDaLa ja AvAM karuNAnAM kAmane, sevAne vadhu mahattva ApatuM hatuM. A mahilAmaMDaLanA makAnanI sAme ja vikAsagRha cAlatuM hatuM. gaurIbahena trivedI nAmanA eka pIDhabahena enAM saMcAlaka hatAM. zrI bhAnubahena mahilAonA utkarSa sAthe, vikAsagRhanuM kAma paNa saMbhALatAM hatAM. emanA mahilA maMDaLamAM bhAvanagara zaheranA zrImaMta kuTuMbanI baheno ane yuvatIo joDAyelI, jyAM sIvaNa vargo, bharatagUMthaNa vargo, TAipa, citrakAma, athANAM, pApaDa, vaDI banAvavAnI tAlIma apAtI. AvAM kAma uparAMta tyaktAbahenone bALakone teo mahilA maMDaLanA makAnamAM rAkhI, punarvasavATanI pravRttio karatAM rahyAM, bhaNAvatAM. teo potAnI mahilA maMDaLanI pravRttio mATe dAna meLavatAM, pAIe pAI je hetu mATe dAna maLyuM hoya e hetumAM vAparatAM. uparAMta potAnI mUDImAMthI jarUramaMdane nANAMkIya tema ja kapaDAM-anAja vagerenI sahAya karatAM. emane prasiddhino moha na hato. khUba sAduM naravuM bhojana letAM. teo puSpAbahena mahetAnA kAmamAM, sevAnAM, sakriya sAthI rahyAM. bhAvanagara jillAmAM mahilA pravRttiomAM emanuM nAma jANItuM rahyuM. amadAvAdamAM cArumatIbahena yoddhA, mRdulAbahena sArAbhAI, jAmanagaramAM maMjulAbahena dave, amadAvAda vikAsagRhamAM sumitrAbahena ThAkora, rAjakoTamAM zrI hIrAbahena zeTha e badhAM puSpAbahenanAM sAthIo rahelAM, tema bhAnubahena pArekha bhAvanagaramAM puSpAbahenanAM pratinidhi banIne sakriya kAma karI rahelAM. zrI bhAnubahenane emanA zrImaMta-paisAvALA zvazura pakSanI bahu moTI rakamanuM dAna maLela, to A dAnanI bhAnubahena pArekhanA kAkAzrI veNIlAlabhAI pArekha bhAvanagara nagarapAlikAnA meyara-pramukha tarIke vakhatovakhata cUMTAtA. bhAvanagara nAgarika sahakArI beMkamAM paNa pramukhasthAne rahelA-bhAvanagara zaheranA agraNI nAgarika tarIke emanI pratiSThA rahelI. zrI bhAnubahenanA bhAI zrI naTubhAI pArekha saradAra pRthvIsiMhajInA motIbAga akhADAmAM vyAyAmanI pravRttio calAvatA. bhAvanagarano motIbAgano zaheranI vacce Avelo akhADo e svAmIrAva eTale saradAra pRthvIsiMhajInA utArAnuM sthaLa hatuM. saradAra pRthvIsiMhajI bhAvanagara Ave tyAre A akhADAmAM nivAsa rAkhI, Akho divasa mAtra dUdha pIne vitAvatA. bogharaNuM bharIne tAjuM gAyanuM dUdha e emano AhAra hato. akhADAnI rojabarojanI Drila, malakhama, lejhima, Dambelsa Adi pravRttio zrI naTubhAI pArekha saMbhALatA. zrI bhAnubahena pArekha bhAvanagara mATe zrI puSpAbahena mahetAnAM mahilA ane bALasevAnI nAnI AvRtti sarIkhAM hatAM. puSpAbahenano utAro mahilAmaMDaLamAM raheto. A maMDaLa taraphathI nabaLAM mAbApanI kuMvArI kanyAonA lagnotsava yojAtA. maMDaLa taraphathI avAranavAra sammAnita agraNIonA samAjasevA aMgenAM pravacano yojAtAM. Ama zrI bhAnubahenane kAraNe bhAvanagara mahilAmaMDaLa (jenuM vizALakAya makAna bhAvanagaranA vidyAnagaramAM AveluM che)nI saMsthA zaheranI anekavidha sevApravRttiomAM bhAga letuM rahetuM. Jain Education Intemational ducation Intemational For Private & Personal use only Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo zrI bhAnubahena pArekha lAMbu jIvyAM nahIM. ati parizrama ane mahilA-bALasevAnI vistRta pravRttione kAraNe, TUMkI mAMdagImAM hRdayaroganA humalAthI nidhana pAmyAM. emaNe je je pravRttio zarU karelI te badhI emanA nidhana bAda anya anubhavI baheno taraphathI cAlI rahI che ane zrI bhAnubahena pArekhanuM nAmasmaraNa jIvaMta jovA maLe che. hajuye jIvaMta che. jiMdagIbhara strIo, bALako ane vanavAsIonI sevA karI..... devIprasAda dave saurASTranA gIra jaMgalamAM cAraNa, rabArI ane bharavADa, je mAladhArIo tarIke paMkAya, e badhAM bheMso rAkhe ane bheMsonAM dUdha vecavAnI bhAre harakata, dUra dUra zaheramAM athavA gAmaDe javuM paDe. je mAladhArIone posAya nahIM. bairAMo dUdha-ghI vecavA nIkaLe nahIM. puruSo mAlaDhora pAchaLa vanamAM Dhora cAravA savArathI sAMja sudhI nIkaLI paDe. pariNAme bheMsanA dUdhamAMthI banAveluM ghI nesaDe nesaDe vepArI AvI pharIne pANInA mUle laI jAya. jokhamAM paNa garabaDa thAya. zera ghIne badale savAzera ghI ochA mUle laI jAya. vaLI vepArI rokaDAM nANAM na Ape. kahe ke dukAne AvIne cIjavastuo laI jajo. kapaDAM, cA, khAMDa, anAja, cAroluM, kapAsiyA laI jajo ane mAladhArIne copaDAmAM rAkhe eTale ke rokaDa uchInAM nANAM Ape to muddala rakama karatAM vyAja vadhI jAya evuM kare. varaso sudhI mAladhArInuM nAmuM copaDe rahyA kare. gIranAM mAladhArIonuM vepArIo dvArA bhayaMkara zoSaNa thatuM, hadabahAra thatuM ane vAta sAMbhaLIe to kALajAM kaMpI jAya evuM zoSaNa thatuM hatuM. gIranA jaMgalanI jema porabaMdara-jAmanagara vacce Aleca-baraDAnA jaMgalamAM vasatAM rabArI, cAraNa, bharavADa mAladhArIonuM vepArI dvArA bhayaMkara zoSaNa thatuM. khaMbhALiyAnuM ghI vakhaNAtuM-e mAladhArIonAM Dhora-bheMsonuM ghI. sAsaNamAM paNa vepArIo, visAvadaranA vepArIo, talALAnA gIranA vepArIomAMnA moTA bhAganA vepArIo dvArA mAladhArIonuM khUba zoSaNa thatuM. vyAjakhora vepArIo abhaNa mAladhArIonuM zoSaNa karatA hatA. A sthitinI vacce mAladhArIonA 'AI' gaNAtAM zrI puSpAbahena mahetAe kacchabhUjanA rahIza varSo sudhI harijana ane pachAtavargonI vacce rahI sevAkArya karanAra, yuvAna zrI Jain Education Intemational 413 devIprasAda jagannAtha davene gIranA jaMgalamAM zoSaNa pAmatAM mAladhArIonuM zoSaNa pAyAmAMthI aTakAvavAnuM kArya soMpyuM ane bhUjathI teDAvI sAsaNa mokalela. khAdIdhArI gAMdhIbhakta zrI devIprasAde sAsaNamAM thANuM nAkhI nesaDe-nesaDe pharI mAladhArIone samajaNa ApavA tema ja zoSaNa aTakAvavAnuM bhagIratha kArya be pAMca varSa nahIM paraMtu 25 varSa sudhI sAsaNa rahIne zoSaNane dharamULathI aTakAvavA aneka musIbato vacce puruSArtha karyo. teo mAladhArIomAM 'davebhAI' tarIke jANItA rahyA. zrI devIprasAdane samajAyuM anubhavone AdhAre ke mAladhArIonuM zoSaNa aTakAvavuM hoya to zikSaNa-saMskArano pAyAmAMthI pracAra karavo rahyo, to e mATe sAsaNamAM mAladhArIonI gharazALA pU. zrI puSpAbahena mahetA mAraphata zarU karAvI. mAladhArI yuvAnone teDAvI saMskAro ApavA mAMDyA. mAladhArIo tarasa lAge to pANI nadI-vaheLAmAM mo DubADIne pIve, tene badale gALeluM pANI DoyAthI pIvAnuM. mAladhArIo nahAvAnAM ALasuM pariNAme cAmaDInA roga vadhu eTale nahAvAno mahimA samajAvyo. dorI bAMdhIne kapaDAM sUkavavAM, DAsiyo rAkhI khAdyapadArtho rAkhavA, Dhorano vADo raheThANathI jarAka dUra rAkhavo, dhUpeDo ApavAno rivAja, mAMdagImAM davA levI, davAkhAne javuM, bAdhA AkhaDI ke dANA jovarAvavAnI jarUra nathI. vAratahevAre khoTA kharcA na karavA vagere nesaDe-nesaDe pharI, mAladhArIone bhegAM karI samajaNa ApI. bIjI bAju mAladhArI zALA, mAladhArI saMskAra kendro, mAladhArI bAlavADIo zarU karAvI. vaLI mAladhArIone vanavAsIo (zekyuala TrAiba) tarIke sTeTasa-mAnyatA maLe e mATe pU. puSpAbahena mahetA kendra sarakAramAM rajUAta karI zake e mATe vAtAvaraNa taiyAra karyuM ane chevaTe kendra sarakAre gIra, Aleca, baraDAmAM nesaDA bAMdhI rahetAM mAladhArIone zeDyuala TrAiba tarIke- anusUcita janajAti tarIke jAhera karavA paDyAM ane ethI mAladhArIone utkarSa mATe bhArata sarakAranI yojanAono, zikSaNano, nokarIono lAbha maLyo. A bhagIratha kAryanuM saphaLa pariNAma joIne zrI devIprasAda davene-dave daMpatIne morabI pAsenA mALiyA- miyANA muslimomAM sudhArAnuM kAma karavA mALiyA mokalyA. A miyANA eka vakhata gunegAra jAti gaNAtI. keTalAka miyANAne roja hAjarI purAvavA polIsacokIe javuM paDatuM. Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 414 A jAti nAnAmoTA gunAmAM sAmela gaNAtI hatI. zikSaNa nahIMvat. vaLI miyANA-srIonI bUrI hAlata hatI. zrI dave kaMpanIe (zrI devI prasAda ane emanAM patnI zrImatI rudrAbahena) mALiyAmAM thANuM nAkhI saMskAra-zikSaNa miyANAomAM vadhe tevA joradAra prayatno karyA. A koma para tyAMnA bhUtapUrva rAjavInuM khUba varcasva eTale rAjavInAM patnIrANIsAhebAno sahakAra meLavIne samAjasudhAraNAnuM kArya lagabhaga 10 varSa sudhI mALiyAmAM rahIne karyuM. gunegAra gaNAtI miyANA komamAM saMskAra-zikSaNathI gajabanuM parivartana thayuM. chelle kendra sarakAranA samAjakalyANa borDa (jenAM adhyakSa zrI puSpAbahena mahetA hatAM) dave daMpatIne khaMbhAtanA pachAta vistAramAM sudhAraNAnuM vizeSa karIne mahilA-bALa sudhAraNAnuM kAma soMpyuM ane tyAM projekTa zarU karAvyo, to zrI devIprasAde tyAM paNa samAjasudhAraNAnuM pAyAnuM kAma karyuM. khaMbhAtanA dariyAkinArAnAM gAmaDAM khUba pachAta eTale tyAM saMskAra kendro, bAlavADIo zarU karAvI. khaMbhAta zaheramAM vikAsagRhanI jema 'nArI saMrakSaNa kendra' zarU thavAthI samAjasudhAraNAnA kAmane khUba vega maLyo che. Ama zrI dave daMpatIe zrI puSpAbahena mahetAnI preraNA ane samAjasudhAraNAnA kAryakrama mujaba gIranA jaMgalamAM, mALiyAnI gunegAra gaNAtI koma miyANAmAM tema ja pachAta pradeza khaMbhAtanA dariyAkAMThAnAM vistAranA grAma pradezamAMzikSaNa ane saMskAranI pravRtio mAraphata vyApaka phalaka para pAyAnuM samAjasudhAraNAnuM kAma jiMdagIbhara eTale varSo sudhI karyuM ane e kAmamAM IzvaranAM darzana karyAM che. jAhera kAryo aMge lAkhonAM dAna meLavyAM paraMtu pote bhADutI basamAM girdI vacce pharyA! lallubhAI zeTha dAnamAM lAkho rU. meLavyA ane mAnava-duHkhadardo dUra karavA e dAnanI rakamamAMthI pAIe pAI kharcIne mahAna kAryo karyAM paraMtu sAdAIbharyuM jIvana jIvavA pote bhADUtIbasamAM girdAgirdI vacce pharyA. na Teliphona vasAvyo, na moTara vasAvI. vasAvyo eka mAtra reMTiyo. gAMdhInuM gAna gAIne roja niyamita kAMtyuM. e hatA sAvarakuMDalAnA zrI lallubhAI zeTha. khyAtanAma svapna zilpIo DaoN. jIvarAja mahetAnA bhatrIjIvara. kuMDalA, mahuvA, rAjulA vistAranA kapoLa mahAjano zrImaMta gaNAya che. zeThiyA gaNAya che. momAM rUperI camaco laIne janme che. muMbaImAM vasI moTA udyoga-dhaMdhA kare che. e ja kapoLa jJAtimAM janmela zrI lallubhAI zeThe gAMdhIjIvana svIkAryuM ane jIvananA aMta sudhI aneka gAMdhIcIMdhyAM sevAkAryo, racanAtmaka kAryo karyAM. zrI lallubhAI, zrI amulakhabhAI ane zrI kezubhAI bhAvasAra e traNeyanI tripuTIe nAnA evA kuMDalAno nagaramAM vikAsa karyo ane prajAjoga kalyANa kAryo karyAM. teonuM sauthI moTuM kArya kuMDalA grAmasevA maMDaLa dvArA samagra kuMDalA paMthakanA asaMkhya gAmono vikAsa. kuMDalA tAlukAnA ekeeka gAmanuM nAnuM bALaka paNa zrI lallubhAIne oLakhe, kAraNa jIvyA tyAM sudhI teo tAlukAnAM ekeeka gAmamAM prajAnAM, kheDUtonAM, strIo ane bALakonAM sukhaduHkha jANavA haryApharyA. teo jIvyA tyAM sudhI dareka gAmamAM vArApharatI ravivArI beThaka rAkhatA. ravivArI beThaka eTale niyata divase, samaye gAmanA corA para athavA gAmanA dharmasthAnamAM rAtri beThaka, jemAM kuMDalA grAmasevA maMDaLanA AgevAno, zrI lallubhAI paNa acUka hAjara rahe ane gAmanAM duHkhadardo sAMbhaLe, noMdhe, ukele batAve tema ja ukelavA mATe sarakAramAM lakhANa kare. mAmalatadAra, mahAlakArI athavA bIjA tAlukAnA adhikArIono saMparka sAdhI je te praznono ukela lAve. jillA ke rAjya kakSAno prazna hoya to khuda lallubhAI jaIne ukela lAve. kuMDalA grAmasevA maMDaLanuM mukhapatra. temAM paNa badhA prazno ane ukelono sAra chapAya. kuMDalAmAM sthAnika tema ja grAmapradezamAM dAna meLavIne anekavidha kalyANanAM kAryo karyAM. zALAo sthApI, koleja, kudaratI upacAra kendra, harijana chAtrAlaya, saMskArakendro, bAlavADIo, bAlamaMdira, akhADo (A akhADAmAM teo roja kasarata karavA jatA) gAMdhI dharmazALA, AzramazALA, AMkhanuM davAkhAnuM, pANI mATe baMdha, sahakArI dhoraNe vAhanavahevAra (je pAchaLathI baMdha rahyo) pathikAzrama, pustakAlaya, mahilAvidyAlaya, mahilAchAtrAlaya, khAdI kAryAlaya, khAdIvaNATazALA, khAdI grAmodyoga sAbu (mAthuM dhovAmAM kuMDalAnA sAbu khAsa vakhaNAya che) gAMdhI dharmazALAmAM sastuM bhojanagRha, grAmarakSaka daLanI pravRtti vagere. emanuM mukhyakAma khAdI grAmodyoganuM. UnI dhAbaLA dhAbaLI vaNAya (jaina sAdhuonI UnI dhAbaLI kuMDalAmAM ja Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo 415 bane che) kaMDalAnI lIlI lAla koranI sapheda khAdI sADIo, zrI manubhAI paMcoLIe gItA zloko TAMkI, uttarAyaNa dhotI vakhaNAya. kuMDalAnI khAdI majabUta, battArI, cokArI paNa parva pachInA maraNane mokSadAyI gayuM. amoe A aMge vaidya vaNATakAma vakhaNAya. kaMDalAnA khAdIkAmanA vaNakaro saurASTra- zrI bAlakRSNabhAI dave sAthe carcA karI to temaNe darzAvyuM ke gujarAtanAM judAM judAM khAdI kendro ane khAdIbhaMDAronuM sUtara koIvAra ati harSa ke ati AghAta ke ati pIDAthI hRdaya meLavI khAdI vaNI Ape. zrI lallubhAI pote akhADiyana, baMdha paDI jAya che. harSonmAda paNa kAraNa hoI zake. je chatAM kaMDalA pathikaAzramamAM jANItA kudaratI upacAraka DaoN. mAnavIe Arogya mATe kudaratI upacAra kendra sthApyuM, kasarata agamaprasAdajIne khAsa rAkhI lAMbA samaya sudhI kudaratI vyAyAma mATe akhADo sthApyo, roja roja niyamita kasarata upacAra kendra calAvyuM. chelle emanI icchA sAvarakuMDalAmAM kare evA paragaju udAra bhalA mAyALu mAnavInI vidAya Adhunika suvidhAo sAtheno vRddhAzrama sthApavAnI hatI. tene duHkhada rahI. mATe jarUrI jamIna kuMDalAnA pathikaAzrama pAse kharIdI hatI sAdAI to gajabanI. rAjakoTa saurASTra racanAtmaka ane vRddhAzramanA makAna mATe gujarAtanA sADInA moTA vepArI samitimAM Ave, vahelA UThe. potAnAM kapaDAM pote dhove ane taraphathI dAna maLavAnuM hatuM. e vRddhAzrama calAvavA saurASTra sAMjanI jAmanagara-kaMDalAnI rAjakoTa jatI basamAM rAjakoTa racanAtmaka samitimAM kAryakara tarIke rahelA vaidya zrInuM kAma basa sTezanathI bese. e samaye basamAM bharacaka girdI hoya to vaidya vajubhAI vyAsane soMpavA mATe carcAvicAraNA karelI, keTalIka vakhata UbhAM UbhAM musApharI kare. AmAM koI kAraNa zrI vajubhAI vyAsa DaoN. zrI agamaprasAdanI sAthe oLakhItA hoya ane emane besavAnI jagA karI Ape to kudaratI Arogya kendramAM rahI gayelA, paricita hatA. zrI paNa e kahe, "pelAM chokaruM teDelAM bahenane besADo, huM Ubho vyAsanAM patnIe ArogyakendramAM sAravAra lIdhI hatI. rahIza....." AvA hatA zrI lallubhAI zeTha. ati sAdA ane paraMtu kudarate kaMIka juduM ja dhAryuM. zrI lallubhAIno pUrA gAMdhIbhakta. emaNe satyAgrahamAM jela bhogavI, saurASTra janmadivasa Avyo. emano janmadina UjavavAnI nArAjI rAjyanI dhArAsabhAmAM be vAra cUMTAyA. janatA sarakAra vakhate hatI. temane prasiddhi pasaMda na hatI. janmadivase vahelA UThyA. puravaThApradhAna banyA. bhAvanagaranI vikhyAta saMsthA rojanI jema prArthanA karI, snAnavidhi haLavI kasarata karI "gAMdhIsmRti'no vahIvaTa saMbhALyo. aneka sthaLoe khAdIbhaMDAra gharaAMgaNe reMTiyo kAMtavA beThA. teo niyamita reMTiyo kAMtatA sthApyA. bhAvanagaranI mahAgauzALAno vahIvaTa karyo. gausevA, hatA. e samaye kuMDalAsthita zAMtiniketana peDhInA sADInA gausaMvardhana pravRttio vikasAvI tema ja jUnAgaDhanA navAbe vepArI vRddhAzrama mATe dAna devA AvyA. dAnavIre rUpiyA pAMca jUnAgaDhanA pAkistAnamAM bhaLavAnI jAherAta karI tyAre lAkhanI vAta karI. "vRddhAzrama mATe pAMca lAkha laI lo." ArajhI hakumatamAM joDAIne kuMDalA tAlukA najIkanA to zrI lallubhAI kahe, "bhalA, pAMca lAkha hoya? jUnAgaDhanA pradezano lazkarI kabajo saMbhALyo. kaMIka vadhAro karo? eTalI rakama ochI gaNAya." teo nIDara, hiMmatavAna, udAra, dayALu tema ja dAnavIra kahe to, "cha lAkha, sAta lAkha".....thoDIvAra mAnavapremI. temanAM A badhAM umadA kAryomAM temanAM patnI zrI pachI kahe "to rU. dasa lAkha pUrA...."Ama dAnavIra rakama nirmaLAbahena zeThanuM bahu moTuM yogadAna. teNIe badho vadhAratA gayA.........ane zrI lallubhAI ati harSonmAdamAM kAMI kArobAra ane pravRttio saMbhALI ane zrI lallubhAInI bolI na zakyA ne emanuM kumaLuM hRdaya besI gayuM. zvAsa khoTa paDavA na dIdhI, paraMtu teoe paNa 2006nA varSamAM rUMdhAI gayo ane kAyama mATe vidAya pAmyA. te khabara potAnA patinI pAchaLa ciravidAya lIdhI. teo paNa eTalAM vAyuvege cotarapha phelAyA. hajAro mAnavIone azrudhArA vahI. ja premALa ane gAMdhIbhakta, khAdIbhakta, racanAtmaka kAryakartA saurASTra racanAtmaka samiti rAjakoTamAM teo sakriya upapramukha rahyAM. hAla e badhI pravRttio zrI manubhAI mahetA, zrI rahelA eTale zrI manubhAI paMcoLI, zrI jayAbahena, zrI harSadabhAI trivedI ane emanA cunaMdA sAthIdAro saMbhALI devendrabhAI desAI vagere tema ja bhAvanagarano kAryakaragaNa rahyA che. kaMDalA e gujarAtanuM najarANuM, sarvodaya kAryakaronuM paNa kaMDalA pahoMcyo ane AkhuMya kuMDalA zokAtura banyuM. kendra gaNAya che. Jain Education Intemational Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 416 dardIone davA sAthe gADIbhADuM tema ja phaLaphaLAdi mATe nANAM ApanArA dAktaro! dardIone joI tapAsI davA sAthe duA ane dAma ApanArA keTalAka tabIbo A puNyavaMtI dharatI para viharatA rahyA che. evA tabIbomAM bhAvanagaranA sara takhtasiMhajI hospiTala (sarakArI hospiTala)nA sthApaka tabIba zrI hemaMtakumAra vaidya, rAjakoTanA DaoN. caMdrazaMkara aMtANI, morUkAgIranA vaidya zrI velajI phaDadu (bhagata bApA), maDhInA hADavaidya zrI maMcerazA maDhIvALA, bhAvanagaranA hADavaidha zrI kalyANajIbhAI cauhANa, vahevAla (amadAvAda jillo)nA vaidya svAmI anaMtAnaMda tIrtha, gaDhaDAnA AyurvedanA vaidya zrI kripAzaMkara bhaTTa, haraDevaidya zrI prabhAzaMkara bhaTTa vagereno samAveza thAya che. muMbaInI sara harikasanadAsa hospiTalanA sthApaka DaoN. zAMtilAla zAha paNa kharA. zrI zAha muMbaInI e hospiTalanA saMcAlaka tabIba paNa hatA. mULa dhrAMgadhrA (saurASTra)nA vatanI hatA. A badhA tabIbo, vaidyoe potAnA gajA mujaba garIba, nabaLAM ke AdhAra vinAnAM dardIone davA sAthe sAjA thavAnI duA (zubhecchA) tema ja javAnuM gADIbhADuM athavA vATamAM khAnapAna mATe phaLaphaLAdi mATe rokaDa rakama paNa ApI che. varSo pahelAM Adhunika zasro ke upakaraNo oparezana mATe upalabdha na hatAM tyAre DaoN. hemaMtakumAra vaidye eka bALakanA AMtaraDAnAM oparezana karatAM pahelAM prAtaHkALe UThIne prArthanA karI ke oparezana saphaLa thAya. oparezananI charI hAthamAM letAM pahelAM prArthanA-gAyatrI maMtranI prArthanA karI ke oparezana saphaLa thAya ane saphaLa thayuM. dardIne phaLaphaLAdi mATe khissAkharcI ApI. maDhInA hADavaidya zrI maMcerazA (pArasIbAbu) maDhIvALAe to eka nahIM paraMtu aneka dardIone hADavaiduM karI, ghare rAkhI, khAvApIvAnuM ApI sAjAM thayAM pachI vATa kharcI ApI parata mokalela. evA banAvano huM (vaidya vajubhAI vyAsa) paNa sAkSI chuM. teonA jIvana aMge zrI manubhAI paMDite vidyA vecAya nahIM' tevI pustikA lakhI, lokone A paropakArI hADavaidyano paricaya karAvyo hato. rAjakoTanI sivila hospiTalanA e samayanA sI.ema.o. DaoN. aMtANIe paNa dardIne rajAnA divase svapna zilpIo davAkhAnAmAM savalata na thavAthI ghare bolAvI tapAsI davA to ApI, paraMtu khAnapAna mATe rokaDa rakama paNa ApI ane dardInAM mAtAne samajAvyuM ke ghare jaIne dardIne phaLaphaLAdi ane dUdha khavarAvajo. ane morUkAgIranA vaidya zrI velajIbApA to kaTANe ke asurasavA2e dardI Ave to emane khAnapAna ApI, davA duA ApI rokaDa rakama paNa ApatA hatA. evA be pAMca nahIM, paraMtu seMkaDo dardIonI emaNe sevA karI hatI, jenA upacAra prayogonuM pustaka paNa 'bhagatabApAnA siddha prayogo' nAmanuM zrI manubhAI paMDite saMpAdana karela che. teo morUkAgIranI potAnI vADImAM jhUMpaDI bAMdhI rahetA hatA, paraMtu AMgatuko mATe badhI sagavaDa rAkhatA hatA. gaDhaDA kuLanA vaidyo zrI kriSAzaMkara bhaTTa, vaigha zrI prabhAzaMkara bhaTTa baMnee dardIonI davA, duA sAthe jarUra mujaba dAma ApIne sevA karI che. teo baMne khyAtanAma vaidyo hatA.. jyAre hAla vahelAlamAM (dasakroI tAluko) 'anaMtadhAma Azrama' bAMdhI kensara jevA mahAbhayAnaka roganI sAravAra, davA, salAha ApanArA zrI mA zrI anaMtAnaMda tIrtha svAmI paNa kensaranAM dUradUranA pradezomAMthI AvatAM dardIonI mRtyuMjayamaMtranA gAna sAthe sevA zuzruSA karI rahyA che. pote banAvelAM auSadho Ape che. garIba ane Arthika saMkaDAmaNa bhogavatAM kensaranAM dardIone vinAmUlye niHzulka davAsAravAra Ape che ane jeno lAbha rojeroja amadAvAda khAte zrI daridranArAyaNa kensara klinikamAM AvatAM saMkhyAbaMdha kensaranA dardIone maLI rahyo che. teo kensaranA pAyAnA upacAra mATe khyAtanAma che. jemaNe jiMdagIbhara hajAro mAnavIonAM tUTelAM hADakAM sAMdhavAnuM kAma karyuM kalyANajIbhAI hADavaidha bhAvanagaramAM dezanA mahAna krAMtikArI saradAra pRthvIsiMhajI briTiza jela AMdAmAna-nikobAramAM pUravA laI jatAM, vATamAM beDI sAthe cAlu Trene bhUsako mArIne nAsI chUTyA ane svAmIrAva (vyAyAma zikSaka) tarIke Azaro lIdho tyAre temanA paricayamAM hADavaidya zrI bAuddInabhAI zekha AvelA. emanA sAthasahakArathI bhAvanagaramAM zrI gaNezakrIDA maMDaLane nAme vyAyAmazALA zarU thaI, jemAM svAmIrAva bhAga letA Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ =2 svapna zilpIo hatA. A ja vyAyAma zALAmAM eka yuvAna taLapadA koLI paNa joDAyelA. emanuM nAma hatuM kalyANajI, jeo pAchaLathI kalyANajIbhAI hADavaidyane nAme bhAvanagaramAM tema ja saurASTramAM jANItA banyA che. temaNe chellAM 50thI vadhu varasathI hADavaidya tarIke kAma karyuM che. hAla e ja kAma anubhavonA AdhAre temanA putra zrI dinezabhAI ane pautra zrI nIlezabhAI karI rahyA che. zrI kalyANajIbhAI bhAvanagaranA hADavaidya tarIke oLakhAya che. emanA nAme pUchatAM pUchatAM asaMkhya loko roja temanA ghare hADakAM saMdhAvavA Ave che ane savAranA lAMbI lAina lAge che. pahelAM kalyANajIbhAI hADakAM paranI pATApIMDInA cAra AnA letA. garIba dardIonuM kAMI letA nahIM. have mAtra rojanA pAMca rU. le che ane dUradUrathI AvelAM dardIone pATApIMDI karIne pahoMcatAM sAjAM kare che. hADakAnA amuka keso emanAthI na sudhare tevA hoya te mATe hospiTalamAM sAravAra arthe mokale che. AjakAla be paiDAnAM vAhanono vadhAro thayo che ane ethI paDavA-AkhaDavAnA banAvo bahu bane che. hAthapaga maraDAvAnA banAvo khUba bane che. lohI marIne DhImaNuM thavAnA, hADakAmAM tirADa paDavAnA, hAthapaganAM hADakAM vaLI javAnA, phekcara thaI javAnA banAvo khUba bane che ane teve vakhate orthopeDika dAktarI sevA sAravAra levAnuM khUba kharcALa tema ja muzkela banI rahe che tyAre nAnAMmoTAM sau hADavaidyano Azaro le che. ochA kharcamAM, samayamAM niSNAta hADavaidya sevA Ape che, jemAM hADavaidya zrI kalyANajIbhAInuM nAma mokhare che. teo garIbonA belI prakhyAta hADavaidya che. teo bhAvanagaramAM esa.TI. basa sTezana sAmenA vaDavA vistAramAM rahe che. emanA makAnamAM ja davAkhAnuM che. makAnanuM nAma che gopALabhuvana, bhAratI sosAyaTI, vaDavA, bhAvanagara- 364 001. gharano Teliphona naM. 6541666 che. teo badhA prakAranAM hADakAM uparAMta karoDanA roga-slipaDiska, phrojhanasolDara, ghUMTaNa-goThaNanA duHkhAvA, pIMDInA, kammaranA duHkhAvA vagere snAyuo, hADakAMnA roga maTADe che. A mATe emaNe sacitra nAnI nAnI patrikAo bukaleTa pragaTa karI che, jemAM badhA upAyo sacitra davA ane upayoga sAthe, tela tema ja lepa Adi banAvaTonI vigato Apela che. AvI patrikAo- bukaleTa hajAronI saMkhyAmAM chUTathI lokomAM vaheMcI tema ja 417 mAmUlI kiMmate vecI che. zrI kalyANajI hADavaidhe bhAvanagara ane bhAvanagara bahAra saurASTra-gujarAtamAM muMbaImAM paNa hADakAnI sAravAra salAha mATe zibiro yojI che, hA.vai. kalyANajIbhAInA putra zrI dinezabhAI hADavaidyanuM kAma kare che. sAravArano mAmUlI cArja le che. teo potAnA pitAnA pagale dardInI sAravAra karatAM pahelAM dardI vahelo sAjosAro thAya e mATe prabhuprArthanA kare che. keTalAka ati garIba dardI hoya to hADavaidya maMcerA maDhIvALAnI jema davA tema ja gADIbhADAnAM paisA paNa Ape che athavA jamavAnuM Ape che. kalyANajIbhAI haMmezAM kahetA ke A vidyA temanA pitAmAtA taraphathI bheTarUpe maLI che eTale kamAvAnuM sAdhana to kharuM paraMtu mAtra nirvAha mATe. dardIonI garajano lAbha levo e pApa samAna che. hADavaidya kalyANajIbhAInuM jaina sAdhusAdhvIo taraphathI sammAna thayuM che, kAraNa jaina sAdhusAdhvIonI teo sAme cAlIne niHzulka sevA-sAravAra karatA. teo mAnatA ke jaina sAdhuonAM puNyapratApe temane A sevA-sAravAramAM yaza ane saphaLatA maLatAM rahyAM che. hAla hADavaidya zrI kalyANajIbhAI hayAta nathI, paraMtu temanA putra zrI dinezabhAI cauhANa pitAne pagale pagale hADavaiduM karI rahyA che. roja savAra-sAMja emanA gharadavAkhAnAnAM dvAra dardIo mATe khullAM rahe che. temanA davAkhAnAno Teliphona naMbara 0278 6541666 che. khAsa kissAmAM teo Teliphona para salAha sUcanA Ape che. bApanI jema putra dinezabhAI paNa svabhAve saumya, vivekI, namra ane lAgaNImaya che. Ama to teo taLapadA koLI jJAtinA che, paraMtu saMskAre ucca jIvana gALe che ane AdhyAtmika rIte mAne che ke saunA kalyANamAM ja emanuM 'kalyANa' raheluM che. hADavaidya zrI kalyANajIbhAIe varSo pahelAM potAnI AtmakathA lakhI che, jemAM teoe kevA kevA ugra ane haThIlA kesonI saphaLa sAravAra paramezvaranuM nAma laIne karI che tenuM varNana ApeluM che. udyogabhAratInA RRtvija haragoviMdabhAI gAMdhIjInA ekAdaza vratamAM-svadezI vratane paNa sthAna che. AvuM A pahelAM koIe ApaNane zIkhavyuM nahotuM. Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 418 svapna zilpIo AzramamAM nitya gavAtAM vratomAM-svadezI sparzabhAvanA-Ave hatAM-tema temaNe khAdIne badhI bAjuthI poSI AjanA che. A aMge samajAvatAM bApu kahe che : globalAijhezanamAM tenA satItvane akhaMDa rAkhyuM che. temAM ja meM khAdImAM sAmAjika zuddhasvadezI dharma joyo. badhAM haragovidabhAInuM hIra chupAyeluM che. samajI zake tevo, badhAMne je pALavAnI A yugamAM, A dezamAM goMDalanA pAMjarApoLanI meDIe prasUta thayela bahu AvazyakatA che, evo kayo svadezI dharma hoI zake? jenA udyogabhAratI tenA svataMtranivAsamAM vasaMtanI phorame phorI rahI sahaja pAlanathI paNa hindustAnanA karoDonI rakSA thaI zake che. keTalI badhI pravRttio ane keTalAM badhAM kendro! evo kayo svadezI dharma hoya? javAbamAM reMTiyo athavA khAdI aMbaraparizramAlayonI dIpamALAmAM akhaMDa kAMtaNa! aMbarane maLyAM." emaNe akSayapAtramAM DhALyo. teno sparza-nAnAM moTAM saune bApunA AzramamAM kAMtaNayajJAthe kAMtaNane nityanA sulabha karI Apyo. enI pAchaLa kevaLa utpAdananI sthULadaSTi dainika jIvanamAM sthAna maLyuM. ene parama AsthAthI dharmAcaraNa ke rojI-roTI pUrI pADavAnuM kauzalya ja nahotuM paNa A pravRtti lekhe keTalAya AzramIoe AjIvana pALyuM. pAchaLa bhUkha, bhaya ane bhraSTAcArane tilAMjali ApI dezanI karoDarajjune majabUta karavAnuM hatuM. nAnA-zA vistAramAM AvAM AzramavAsIonI kuLaparaMparAmAM khAdI e ja hajAra jeTalAM baheno svayaM svAvalaMbI ane khumArIthI jIve e satyezvarano prANa che, ema samajIne potAnAM jIvana temaNe kevo moTo camatkAra gaNAya! A vastu zabdothI samajAvI ke khAdImAM arpaNa karyA. AvI gujarAtanI puNyavaMtI vibhUtionAM samajavI sahelI nathI, enuM to pratyakSa darzana ja mANasane darzana karavAnI, temanI nikaTatama rahevAnI ane temanAM nirmaLa porasAve! pavitra jIvanane samajavAnI kaMIka koziza paNa meM karI che. gAMdhIjIe eka vakhata nAraNadAsakAkAne lakhyuM hatuM ke veDachI AzramanA sthApaka mULapuruSa zrI cunIbhAI "huM khAdInAM navaso navvANuM guNa gAuM, to paNa jemane zraddhA mahetA AvA khAdIghelA hatA. dAMDI pAsenA gAMdhIkuTira nathI, tene to te nahIM ja najaramAM Ave"-AvA durgama kAmane karADImAM akhaMDa khAdIyajJa calAvatA zrI dilakhuza dIvAnajI haragoviMdabhAIe sugama banAvyuM. koI paNa Avo ane AvA yAjJika hatA. rAjakoTamAM rASTrIya zALAmAM ekAsane amArI khAdIne vastranI kasoTImAM kaso. majabUtAI, akhaMDa harinAmasmaraNa jema, tAre-tAre bApunuM smaraNa bodha raMgaberaMgI-vividhatA, TakAupaNuM ane ArogyarakSaNa badhA karatA zrI nAraNadAsa gAMdhI AvA khAdIbhakta hatA. paDakhe akhatarA thayA pachI goMDalanI khAdIe svayaMvara jItyo che. calALAmAM zrI nAgaradAsa dozIe yuvAvasthAthI ja khAdInuM enI pAchaLa haragoviMdabhAI ane emanA sAthIdAronI 50 dvijatva dhAraNa karI, saghaLAM kAmone gauNa banAvI A eka ja varasanI tapazcaryA che. advitIya hoDI mAnavajAtane tAranAra che, ema mAnI jhukAvyuM ane seMkaDo mAtAonI Aziza meLavI che : "mADI nAgara | dara varSe ahevAla maLe, te huM rasathI jouM. temAM navuM bApa tuM to rAMkano mALavo." sAvarakuMDalAmAM kezubhAI, zuM banyuM te zodhI kADhyuM ane "jIvanasmRti'nA sabhyone tenI lalubhAI ane amUlakhabhAInI tripuTIe AkhA vistArane jANa paNa karuM. khAdI jaDavatra nathI, e cetanavaMtI sajIva khAdIthI DhAMkI dIdho. A lakhatAM keTakeTalAM nAmo haiye-hoThe jaNasa che, tenI sAthe sajIva jevo ja vahevAra karavo rahyo! Ave che. ratibhAI goMdhiyA, rAmubhAI paTela, uttamacaMda zAha, ATalI UMcI siddhi hAMsala karyA pachI paNa UkAbhAI, pyArabhAI vagere. A gAMdhI-khAdIbhaktone khAdInuM udyogabhAratInI eka vizeSatA jovA maLe che, te kyAreya koI gheluM lAgyuM hatuM. bApuno sIdho-ADakataro sparza pAmyA hatA. saMsthA sAthe spardhAmAM ke harIphAImAM UtarI nathI. tenI A khAdInI kuLaparaMparAmAM goMDalamAM zrI haragoviMdabhAI mahattvAkAMkSA UMcI che, paNa spardhA nathI. arthopArjananA kAryamAM anokhI bhaktisiddhithI atyAre AkhA paMthakamAM ke gujarAtamAM A azakya vastu che. hA, e kevaLa mAnavaarthazAstramAM ja ja nahIM, dezabharamAM temanI nAmanA kADhI rahyA che. khAdInI banI zake. mANasa pahelo, pachI badhI vAta! je pravRttinA kaTokaTImAM-draupadInAM vastrAharaNa vakhate jema zrIkRSNa cIra pUryA kendramAM mAnava ane vikAsa hoya te haMmezAM saceta ane sajIva Jain Education Intemational Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo. 419 ja hoya! AnI pAchaLa haragoviMdabhAInuM mAnasa jovA maLe temanA jevA anAsakta, virakta ane chatAM sadA che. je loko spardhA ke harIphAImAM Utare che temAM krodha ane udyamI, aizvaryapremI, sevakanuM bahumAna e emanuM vyaktigata IrSyA jevA durguNo saheje UtarI Ave che. udyoga bhAratIne nahIM, paNa emanI khAdI-upAsanAnuM sammAna che. saMsthAe e AmAMthI aNizuddha bahAra rAkhIne haragoviMdabhAIe temanI sammAna goThavyuM temAM amAro ane bhAratIbahenano hRdayano sAdhakavRttine akhaMDita rAkhI che. sUtakatAI ane polivastrano ullAsa sAthe temanI sevAo samAjane dIrdhakALa maLatI rahe prazna Avyo. UMcAmAM UMcA kAunTanuM sUtara kaMtAtuM; vaNAtuM paNa evI prArthanA! jyAre polivastrano prazna Avyo tyAre vaDIlonA mArgadarzana pramANe ene paNa apanAvyo ane grAmodyogamAM tene avicaLa gAMdhI vicAradhArAnA sthAne mukAvyo. agresaze bhAratIbahena goMDalanAM, te rIte amAro 'pa1-paranA varSathI goMDala sAtheno saMbaMdha. temanA gharamAM eka moTuM pIMjaNayaMtra varaMDAmAM dhULakhAtuM paDyuM hatuM e joI mane du:kha thatuM. khAdI vecANa sAmAnya! AvaDA moTA goMDalamAM khAdInuM A sthAna! paNa jayAre udyogabhAratInuM kAma joyuM, tyAMnI khAdI joI ane amAruM mana mohI paDyuM. keTalAMka varSa ame goMDalanI ja khAdI paheratAM-temAM kyAreka haragoviMdabhAI upahAra tarIke mokalatA tyAre letAM saMkoca thato. temano eka bIjo premopahAra paNa yAda Ave che. AryanAyakam * AzAdevI 1998nI gAMdhIDAyarI-bApunuM suMdaracitra khAdInuM astara ane upara bhAratIbahenanuM nAma chApeluM. bhAratIbahene udyoga bhAratInI A bheTane sAcavI rAkhI, kAraNa ke temAM potAnA vatananI eka mIThI sugaMdha hatI. A udyogagRha 3609 mANasone rojI ApatuM ane enuM utpAdana hatuM rU. 6,01,95,839 Ane pUro dasako thaI gayo, atyAre to e kyAMya pahoMcyuM che! goMDalamAM amArI mulAkAtanAM be pAtro-kavi zrI makaranda dave ane zrI haragoviMdabhAI. temAM kavizrI dUra cAlyA pU. ravizaMkara mahArAja gayA, rahyA haragoviMdabhAI. goMDala jAuM tyAre rAjakoTamAM jema pU, jugatarAma dave nAraNadAsakAkAne maLavA jato - eTalA ja bhAvathI udyoga bhAratIne AMgaNe jato. tenI vividha pravRttio joI mana AnaMdathI bharAI jatuM. khAdInI carcA cAle tyAre kyAreka goMDalanI vAta paNa thaI jatI. haragoviMdabhAI samatvadRSTivALA che, temanuM khAdIkSetranuM ciMtana kevaLa Arthika pAsAnuM nahIM, samagra mAnavatAnA pAsAnuM rahyuM che, tethI temane potAnA sarjanamAMthI ja aDhaLaka AnaMda ane lokono prema maLI rahe che. babalabhAI mahetA navalabhAI zAha Jain Education Intemational in Education Interational Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMdira svayaM eka mahAzALA che, jyAM adhyAtmanA ane prema karuNAnA pATho zIkhavA maLe che, jyAM sahAnubhUti ane saMvAditAnuM zikSaNa apAya che. maMdira svayaM eka hospiTala che, jyAM mananA AtmAnA rogonuM nivAraNa thAya che. saMskRtinA dhvajadhArIsamA A maMdiro paramAtmAne pAmavAnA AlaMbita pagathiyAM che. (phoTogrAphI : zrI jasubhAI sI. zAha--muMbaI) Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo lokasAhitya, lokasaMskRti ane lokakalAnA rakhevALo --kezubhAI bAroTa, jUnAgaDha mAnavInI sAmAjikatAne saMvardhita karavAmAM sauthI agatyano phALo bhajavyo hoya to te lokagAyakoe. jyAre mudraNanI ke prasAraNanI koI suvidhA nahotI tyAre A lokakalAkAroe mAnavajAtanI Urmio ane bhAvanAo, mAnavajAtanA vicAro ane ciMtano, mAnajAtanA guNakIrtana ane siddhione, mAnavajAtanI dhArmikatA ane AdhyAtmikatAne prasAravA-pracAravAmAM moTo bhAga bhajavyo. umadA vyaktinA zubha avasarone, premazauryanA prasaMgone, bhaktibhAvanI bhAvanAone maMgalavANImAM gUMthIne eka sthaLethI bIje sthaLe, eka mAnavasamUhathI bIjA lokajIvanamAM vahetI karI. koIe e bhAvanAone gItomAM ane bhajanomAM relAvI, to koIe ene kathAvAratAomAM vahetI karI. Aje joIe chIe to khabara paDe che ke gAmaDe gAmaDe besatI rAte kahevAtI kathAo ke bhAMgatI rAte gavAtAM bhajanoe samagra lokajIvanane saMskAravAmAM kevo moTo phALo Apyo che ! 421 e mATe samAjamAM kevo moTo varga hato, je roja roja A pravRttimAM rata raheto. cAraNa, bAroTa, gaDhavI, bhAMDa, bhavAyA, mIra vagere vaMzaparaMparAgata A pravRtti calAvatA. emanuM jIvana ja enA para nirbhara rahetuM. emAM AdAna karatAM pradAnane mahattva rahetuM. vArtA to ke A bhAInI! bhajana to ke A bhAInA!' evI kahetI thaI jatI evI A lokagAyakonI keLavaNI hatI. mAnavI vartamAnamAM jIve che, paNa e vartamAna bhUtakALanA khabhe caDIne cAlato hoya che. Aje paNa aneka suvidhA vacce, aneka sukha-sagavaDo vacce ApaNane ApaNI prAcIna paraMparAne mANavAnuM jANavAnuM mana rahe che ane tethI ja Aje ApaNe 'DAyarAo'mAM DolI UThIe chIe. sArAsAra viveka jANIe chIe. mAnavajIvananA Adarzo ane bhAvanAone aMke karIe chIe. eTale samAjanA saMskArajIvananA saMvardhana mATe A lokagAyako-lokakalAkArono AbhAra mAnIe teTalo ocho che. aphasosa eTalo ja che ke A lekhamALA rajU karanAra kezubhAI bAroTe A lekhamALAnuM chelluM phAInala prUpha tapAsIne thoDA kalAkomAM ja A duniyAmAMthI vidAya lIdhI. lokavArtAno chello sUraja ekAeka asta thayo. A prakAzana jovA te na rahyAM. temanuM tA. 24-9-09nA roja TUMkI bimArI bAda jUnAgaDha khAte avasAna thayuM. A lekhamALAnuM Alekhana karanAra jUnAgaDhanA sva. zrI kezubhAI bAroTa pAse yazasvI kavionAM sAtaso Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 422 svapna zilpIo jeTalAM jIvanacaritro upalabdha che. temAMthI TUMkAvIne amuka caritro pUrA paricaya vagara atre rajU karAyAM che. varSothI sitAra sAthe lokasamudAyamAM vArtAo karanAra kezubhAI AkAzavANI-TI.vI.nA 45 varSa jUnA kuzaLa kalAkAra hatA. goMDala pAse pATakhIlorI temanuM janmasthAna. janma tArIkha 21-8-1964 jIvanamAM ghaNA saMgharSo ane tANAvANAmAMthI pasAra thayA, muzkelIo veThIne AgaLa AvyA. kalAko sudhI lokasAhitya rajU karanAra A kalAkAranA verAvaLathI mAMDI AkolA, jamazedapura sudhI muMbaI, vaDodarA, amadAvAda, surata, jAmanagara, bhAvanagara vagere sthaLoe sva. zrI kezubhAInI 350 gAmomAM avarajavara hatI. lokasaMskRtinI mazAla jalatI rAkhavAmAM temanuM bahumUlya pradAna rahyuM che. traNa dAyakAnI mahenatane aMte bhAratabharanA bAroTo uparano 1100 pAnAMno graMtha prazaMsApAtra banela che. 'samAjazilpI' 'bAroTa asmitA', 'lokasaMskRtinA AdhArastaMbho', 'lokasAgaranAM motI', 'sadguru jIvanadarzana' vagere graMtho pU. morAribApunA hAthe pragaTa thayA che. temanA keTalAka apragaTa graMtho paNa prasiddha thavAnI taiyArImAM che. je 'satyameva jayate', ' bhAratanA bhaDavIra', 'marado maravA tega dhare', ane 'svAtinAM biMdu' vagere graMthomAM lokakalAsAhityanI vipula sAmagrI upalabdha che. atre rajU karAyela kavionA pUrA paricayothI paNa temanI puSkaLa kavitAo A lekhaka pAse upalabdha che. khUba namra, vivekI A kalAkAranuM hamaNAMja surendranagaramAM bAroTa samAja taraphathI temanuM zAhI sammAna thayuM. smaraNazakti gajabanI hatI. manana, ciMtana ane prabhu smaraNamAM divase divase lIna thatA hatA. saMskRtinA samarthako samA badhA ja lokagAyakone bahAra prakAzamAM lAvavAmAM zrI kezubhAI bAroTe ghaNI mahenata lIdhI che. A prakAzana saMsthA zrI kezubhAIne zraddhAMjalI arpe che. lokagIta-bhajanika kalAkAra araviMda bAroTa araviMda bAroTano janma bAroTa jJAtinI visANI zAkhAmAM sAvarakuMDalA mukAme thayo. temanA pitAzrI bacubhAI becaradAsa paNa bulaMda kaMThanA mAlika hatA. visANI zAkhAnA A bAroTa piravAra para mA zAradAnA cAreya hAtha che. sAvarakuMDalAmAM vANijya snAtaka padavI laIne araviMdabhAI benka opha baroDAmAM joDAyA, uparAMta kalAnI upAsanAnA eka pachI eka pagathiyAM caDatA rahyA ane A kSetre A kalAkAre sAruM evuM gaju karyuM. AkAvANI ane dUradarzananA kAryakramo uparAMta dezavidezamAM lokasaMgItanA kAryakramo ApIne potAno vizALa cAhaka varga Ubho karyo. aSADhI megha gAjato hoya, vanarAjimAM mora Tahukato --saMpAdaka hoya evA garavA ane bulaMda gaLAnI gAyakI eTale araviMda bAroTa. sUra ane zabda to enA lohIno vAraso che, paNa emAM bhaLyo . lokasAhityano UMDo abhyAsa ane Adhunika zikSaNathI keLavAyelI dRSTi. teo je kAMI gAya che, bole che emAM emanI maukhika samajaNanA zaNagAra bhAre rUDA lAge che. aneka gujarAtI philmamAM temaNe kaMTha Apyo che. temAM mukhyatve 'saMta rohidAsa', 'mAlImethaNa', 'siMdUra thApA', 'lADI lAkhanI ane sAyabo savA lAkhano', 'rUmAla mAro letA jAjo', 'bhAdarane kAMThe', 'rAmaduhAI', 'sAbara tArAM vahetAM pANI', 'vIra bAvAvALo' ane te pachI to aneka philmamAM plebeka ApI eka saphaLa pArzvagAyaka tarIke saphaLa thayA che. iMglenDa, dubaI, zArajAha, abudhAbI ane anya dezonI yAtrA karI gujarAtI lokasaMgItanI AbarU vadhArI che. satata viDiyo, oDiyo sIDI ane keseTo, maMcanA kAryakramothI A yuvAna kalAkAre lokasaMgItanuM eka navuM mojuM UbhuM karyuM che. araviMdabhAIe pote paNa eka philma banAvI dIkarIno mAMDavo' temAM abhinaya paNa pote ja Apela che. Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo 423 khUba ja ujjavaLa bhaviSyanI AzA ane jJAtinuM pUrI thatAM nokarImAMthI svaicchika nivRtti lIdhI ane 1982thI gaurava uttarottara vadhAre evI kAmanA. progrAmanI yAtrA zarU karI. teo sAvarakuMDalAthI bhAvanagara ane tyAMthI hAla 1997mAM rAjakoTa dUradarzana zarU thayela tyAre prathama amadAvAda rahe che. vakhata hAsyarasano 30 miniTa progrAma Apela. 1995mAM saMparka : jAdhavI baMgalojha, sarakArI bora sAme, AkAzavANInA rAjakoTa kendra upara lokavArtAno kAryakrama bopala-amadAvAda. Apela. amadAvAda dUradarzana upara 'DAyaro' ane 'gammata gulAla' banne progrAma ghaNIvAra ApyA. muMbaIthI zarU thayela lokasAhitya kalAkAra prathama gujarAtI cenala gurjarImAM 'DAyarA'no kAryakrama Apela. I. amudAna gaDhavI TI.vI.mAM "vagaDAnAM phUla' DAyarAmAM eka vArtA Apela ane jUnAgaDhanA itihAsaprasiddha vAha bhAI vAha' hAsyano progrAma Apela. moNiyA AI nagabAInI ekavIsamI amerikAmAM 2000mAM prathama progrAma ApavA gayA, peDhInA vArasadAra-amubhAI gaDhavIno jenA orgenAijhara kanubhAI nAyaka hatA. nyUyorkathI laI janma moTA mosALa goravIyALI gAme amerikAnI lagabhaga vIseka rAjyanI saphara karI ane tyAMnA tA. 5-5-1958nA roja thayo hato. oDiTuriyama ane TempalanA aneka holamAM gujarAtI samAjanA temanA pitAnuM nAma rAmade ane kAryakrama karIne gujarAtanI saMskRtine guMjatI karela. mAtAnuM nAma anopabA. temanI sAta amerikAmAM 2006mAM vizva gujarAtI saMmelanamAM eka varSanI uMmare pitAno svargavAsa thayo. saMsthA Ayojita vizvamAM vasatA aneka gujarAtI mahAnubhAvonA temaNe abhyAsa moNiyA, goravIyALI ane jUnAgaDhamAM karyo. saMmelanamAM AmaMtraNa maLatAM, gujarAtamAMthI praphulla dave, temano abhyAsa esa.esa.sI. sudhIno che. zAhabuddIna rAThoDa, amadAvAdanA rameza paTela sAthe hatA. jUnAgaDha AIzrI sonalamAnA sAnidhyamAM 1971mAM amerikA, dubaI, maskata ane zArajAhamAM gujarAtI samAjamAM kumAra cAraNa chAtrAlayamAM sAta dhoraNathI Avela. pachI progrAma Apela. jUnAgaDhamAM nAnImAnI dekhabhALa nIce esa.esa.sI. sudhIno saurASTramAM kaccha, kAThiyAvADa ane samagra gujarAtamAM abhyAsa karyo. aneka kalAkAro sAthe ane vanamena zo karelA. A sivAya temanA pitAzrI relavemAM nokarI karatA hatA. temanuM gujarAta sivAya bhAratanAM ghaNAM rAjyomAM progrAma Apela. nokarI daramiyAna avasAna thayuM. tethI amudAnabhAIne vArasAI oDiyo keseTano yuga zarU thayo tyAre rAjakoTanA nokarI maLI. kauTuMbika javAbadArInA kAraNe nokarI svIkAravI saMgItA TuDIyomAM prathama keseTa karela "amara prema', jemAM saMgIta paDI paNa mana to sAhityanI duniyAmAM lAgeluM ja hatuM, chatAM nAnajI mistrIe Apela. oDiyo keseTamAM "jagadaMbA cAraNa kuTuMbanI javAbadArI nAnAbhAI ane bahenanA abhyAsa mATe kanyA', 'giranAranI gauravagAthA', 'DAyaro' bhAga 1-2 ane bA ane nAnImAnI javAbadArI paNa temane zire hatI. 'amaranAthanI amara gAthA', jemAM bAra jyotirliMganI vAta nokarI ane lokasAhityanA progrAma aneka muzkelI sahana karIne ane amaranAthanI vAta, giranAranI gauravagAthA'mAM giranAranA paNa karavA paDatA. varNananI vAta. A keseTomAM karI che. A keseTa uparathI ghaNA nokarImAM sArI kAmagIrInA kAraNe phortha klAsanA kalAkAro vAta kare che. klinarathI laI relaveDrAIvara sudhInAM pramozana maLela. jIvanamAM aneka sukha-duHkhanA prasaMgo AvelA ane lokasAhityanI duniyAmAM nAma banI jatAM paradezamAM paNa , darekanA jIvanamAM Ave che, paNa hiMmata hAryA vinA mahenata, AmaMtraNa maLavA lAgyAM. dhIrajathI jIvanayAtrA cAlu rAkhela che. lokasaMskAranI vAtuM loka potAnAM bahena ane bhAInA abhyAsanI javAbadArI sAhityanA mAdhyamathI loko sudhI pahoMcADI che. Jain Education Intemational Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 424 "kadama sthira ho tene kadI rasto nathI jaDato, aDaga mananA musApharane himAlaya paNa nathI naDato." Thakkara, 2006mAM navI muMbaImAM mohanabhAI viSNudAsa holamAM aneka mahAnubhAvonI hAjarImAM amudAnabhAIno progrAma karela. DAyarAmAM praphulla davee hAjarI ApI DAyarAne UjaLo karela. A vakhate amudAnabhAIne rUA. be lAkhanI thelI arpaNa karela. muMbaImAM aneka DAyarA gajavI soraThanI dharAnA avAjanI, zabdonI tAkAtathI gujarAtI samAjane DolAvI dIdho che. amudAnabhAInI jIvanayAtrA saphaLa ho. muMbaImAM je sammAna thayuM tenI aneka dainikoe moTA akSare noMdha lIdhI che. saMparka : 'sUrapratibhA' zivanagara, zivamaMdira pAse, jozIpurA, jUnAgaDha bhajana-lokagItanA kalAkAra abhesiMha rAThoDa abhesiMha rAThoDano janma rAjapUta jJAti rAThoDa zAkhAmAM tA. 3-11-1952nA roja thayo. temanA pitAnuM nAma mAvubhA. teono abhyAsa bI.e.,bI.eD. gujarAtI ane saMskRta sAthe. teo bharUcanI sAdhanA hAiskUlamAM nokarI karatA paNa hAla dhI progresiva hAiskUla potAnI che ane AcArya pade paNa pote che. teonI mAtRbhASA gujarAtI ane teo pArzvagAyaka che. teono gAyaka tarIkeno prAraMbha rAsa, garabAthI thayo. AkAzavANI-vaDodarA, amadAvAda dUradarzana, amadAvAda muMbaI ane dilhI khAte lokagIta, bhajano rajU karyAM. oDiyo, viDiyo sIDI, 50 keseTo che. temanA kAryakramo bhAratanAM mahAnagaro, muMbaI, kolakAtA, cennAI, dilhI, beMgalora, sikkIma, haidarAbAda, indora, jayapura, udepura, lakhanau, amadAvAda, vaDodarA, surata, rAjakoTa, valasADa, bhAvanagara, jAmanagara, bhUja, godharA, dAhoda, mahesANA, amarelI, jUnAgaDha ane rAjyanA badhA jillAmAM thayA. mahAtmA gAMdhI komyuniTI senTara hyusTana, Arthika bhaMDoLa sahayoga . svapna zilpIo gujarAtI samAja, nyUyorka, zikAgo, eTalAnTA, svAmI cinmaya mizana-amerikA, gujarAtI sAhitya ekeDemI laMDana, bhAratarna zaikSaNika saMsthAo, maMdiro, hospiTalo mATe progrAmo ApyA. viziSTa sammAna lAyansa, klaba bharUca dvArA sammAnapa enAyata, gujarAtI samAja opha hyusTana, amerikA dvAra sammAnapatra, gujarAtI samAja opha nyuyorka amerikA dvAra sammAnapatra enAyata, rASTrIya parva ujavaNI prasaMge bharUra jillAnI gauravazALI vyaktio paikI mA. mukhyamaMtrIzrI temaja rAjyapAla dvArA sammAna, gujarAta rAjya puraskArathI sammAna paradezamAM kAryakramo--dubaI, keneDA, amerikA, yu.esa.e. sAutha AphrikA, kenyA vageremAM thayA. jAhera kSetronI pravRtti 1850nA mahAsaMgrAma-ujavarNa samitinA sabhya, gujarAta sarakAranI lokasAhitya ekeDerma baMdhAraNa samitinA sabhya, gujarAta rAjya yuvA sAMskRti vibhAga nivRtta kalAkAra sahAya samitinA sabhya, gujarA rAjya meghANI janma zatAbdI varSa-ujavaNI samitinA sabhya gujarAta rAjya parivahana nigamanA DAyarekTara, gujarAta sarakAra dvArA niyukta grAhaka surakSA samitinA sabhya, AcAryasaM bharUca jillA adhyakSa, gata pAMca varSa bhAratIya janatA pArTa bharUca jillA adhyakSa pAMca varasa, bhAratIya janatA pArTI bharUra jillA AmaMtrita kArobArI sabhya, bharUca skAuTa gAiDa TrasTa tarIke sevA kAryarata. vividha dhArmika, sAmAjika sevAkIya a zaikSaNika saMsthAonA utthAna mATe kAryakramo yojI mAnada sevAo ApI. rASTrIya svayaMsevaka saMghanA vividha prakalpo jeva ke saMkalpa zibira, taruNa zibira, sAMskRtika kAryakramo, rASTrIya svayaMsevaka saMgha dvArA virATa hindu saMmelanamAM vaDodarA, surata bharUca khAte sAMskRtika ghaNA kAryakramo karyA. teo sIdhA, sAda ane saraLa che. teNe samAjanA ghaNA kSetromAM bhAga lIdho che. kalA, sAmAjika, zaikSaNika ane rAjakAraNamAM bhAga letA rahya che, letA raheze ane temAM teo saphaLa thayA che. saMparka : bI, 90 Azraya sosAyaTI, naMdelAva roDa-bharUca 392 001 lokagItanA gAyaka karazana paDhiyAra karasana paDhiyArano janma lIMbaDI mukAme rAvaLa jJAtimAM thayo hato. Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo karasanabhAIno parivAra kavizrI zaMkaradAnajInA saMparkamAM hato. tethI kadAca karasanabhAImAM lokasAhityanAM bIja ropAyAM haze. te pachI to te phAlIphUlI vaTavRkSa banyuM haze. e vakhatanA karazanabhAI lokagItanA sArAmAM sArA gAyaka hatAM. chaMda, duhA to temane sAdhya hatA. karazanabhAI jyArathI AkAzavANInuM rAjakoTa kendra zarU thayuM tyArathI tenA kalAkAra hatA, tyAre to reDiyonuM ghaNuM calaNa. karasanabhAI gAtA hoya eTale AkhA reDiyomAM chavAI jatAM. pachI to te AkAzavANInA e varganA kalAkAra thayA hatA ane svaraparIkSA lenAra oDizana kamiTinA paNa sabhya hatA. temanI keseTo to thaI che ja. TI.vI.nI cenalomAM paNa AvI gayA che. temaNe zrI ratubhAI adANInA sAnnidhyamAM akSayagaDha kezoda TI.bI. hospiTalamAM paNa ghaNAM varasa sevA ApI. temAMthI nivRtti laI hAla vaDhavANa surendranagara rahe che. mArA khUba jUnA mitra che. teo mArA progrAmamAM avazya hAjara rahetA ja. mArA muMbaInA ane jUnAgaDhanA DAyarAmAM teo hAjarI ApatA. karasanabhAI jUnI peDhInA kalAkAra che. zrI jayamalla paramAre 'lokasAhitya parivAra milana'nI zarUAta karI karasanabhAI tenA paNa sabhya hatA ane jyAM jyAM A parivAra milananA kAryakrama yojAtA temAM acUkapaNe teo hAjara rahetA. karasanabhAInA eka bhAI DokTara che. karasanabhAInI uMmara paNa have 80 varasa AsapAsa haze. nAthA vorAnI zerI, rabArInA nehamAM, vaDhavANasurendranagara. . kathAkAra kalAkAra kanubhAI rAjyaguru janma kanubhAI rAjyaguru. bhAvanagara jillAnA boTAda tAlukAnA tAjapura gAme kauzika gotrIya audIcya sahasra brAhmaNa jJAtimAM priyazrI nAgaradAsajIne tyAM smaraNIya 425 tapasvinI mAtA narmadAbAnI kUkhe 1950nA Disembara mAsarna 16mI tArIkhe thayo. karmakAMDI ane bhajanAnaMdI pitAzrI dvArA ja saMgItaj prAraMbhika jJAna putra kanaiyAlAla kanubhAI rAjyagurune prApta thayuM sane 1965 sudhImAM temaNe tAjapura, boTAda, baravALA ane mahuvAmAM dhoraNa 9 sudhIno abhyAsa karIne saurASTranA A saMta gaMgAjInA kinAre bhagavAna vizvanAthanI nagarI kAzIpurImAM zra saMpUrNAnaMdajI saMskRta vizvavidyAlayamAM zAstrI sudhI bhaNIne zAstrInI upAdhi prApta karI. vidyA, adhyayana karIne vatanamAM parata pharI 1968thI kathA vAMcavAno prAraMbha karyo. prathama kathA potAnI janmabhUmimAM zrAvaNamAsamAM vrata, niyamonA pAlana sAthe grAmajanone eka mAsa sudhI saMbhaLAvela. rAjyagurujInA kaMThamAM kAmaNa che. AkAzavANI rAjakoTa dvArA loko mANatAM hatAM. 1969mAM eca.ema.vI. grAmophona kaMpanIe temanA kaMThane keda karI grAmophona rekarDa dvArA samAjamAM pahoMcADI tyArabAda temanI i.pI. ane ela.pI. rekorDa paNa banI. dhArapIpaLA gAmanA jozI parivAra zrI makanajIbhAI harakhajIbhAI jozInI bhaktimati suputrI kSamAbahena sAthe sane 1970mAM lagna thayAM ane ci. dIpakabhAI tathA ci. harSAbahena ema be saMtAnanA pitA thayA. saurASTranI dharatI upara duSkALa AvyA ja kare che. tethI teo zrI rojIroTInA prazne surata padhAryA ane hIrAnA vyavasAyamAM saMkaLAyA. hIrA ghasavAnuM majUrI kAma zarU karyuM paNa saMtatva-sAdhanA ane sAdhutAthI camakatA A hIrAne harie vizvakalyANa mATe mokalyA hatA. paroDha thatAM pahelAM rAtrino aMdhakAra bhayaMkara rIte sarvatra chavAyelo hoya che paNa tenI samayamaryAdA hoya che. suratanA bAlAjI roDa rAmajImaMdiranA gAdIpati zrI mahAmaMDalezvara svAmI zrI jayarAmadAsajI bAbAe A hIrAne pArakhyo ane temanA sahayogathI samAjane suMdara vicAro ApavAnuM sadAvrata zarU karyuM. sAta varSa sudhI eka ja jagyAe rAmajImaMdiranA holamAM kathA karI. bhAdrapada pUnamathI AsomAsanI zaradapUrNimA sudhI zrI rAjyagurujI himAlayamAM kedAranAtha rahIne sAdhanA karatA hatA. AvAM sAta varSa sAdhanA karI. pU.zrInA dhIraja, khaMta, sahanazIlatA, AtmavizvAsa, Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 426 svapna zilpIo nikhAlasatA, namratA, zista, saMyamapAlanano Agraha, saraLatA, karavAno avasara lokone prApta thAya, teTaluM ja nahIM pote sAdAI, saguNasevananI vRtti ane A vizALa sRSTimAM je pAmelA jIvanapAtheyamAMthI uttama prasAdI samAjane maLe tevA kAMI uttama che tene jIvanamAM sAkAra karavAnI tAlAvelI jevA hetuthI Aje paNa hanumAna cAlIsAnA "dvitIyakalparUpe dara sadguNone kAraNe vidyA, vidvatAbharyA pU.zrInI sahaja-saraLa pUname 111 lADuno bhoga dharAvavAno krama Aje paNa cAlu che. ane saMgItamaya lokabhogya kathAono krama zarU thayo. Aja dina raghuvIradhAma AzramanI kAyApalaTa thaI rahI che. vizALa sudhImAM teozrIe 915 jeTalI zrImad bhAgavada saptAha ane "satasaMga bhavana'. zikharabaMdha advitIya zrI rAmamaMdira zrI rAmakathAo karI che ane hajAro mAnavIonI mAnava- durgAmaMdira, zivAlayanuM kArya pragati para che. zrI kRSNamaMdira, cetanAne saMkorIne ujAsamAM laI javA athAga prayAso karyA che. zivAlayanuM kArya pUrNatAne Are che ane bhojanazALAne vadhu mAnavajIvanane AcchAdita karI detA ajJAnanAM aMdhArA ulecAI vizALa banAvavAmAM AvI che. jAya ane mANasanI bhItara samajaNanI cetanA prajvalita thAya pU. zrI dvArA sthapAyela "satsaMga parivAra' vizvabharamAM te mATe pU. rAjyagurujI zAstromAMthI cUMTIghUMTIne suMdara vicAra kAryAnvita che. dara varase satsaMga parivAra dvArA tIrthamAM kathA, sAmagrI vaheMcavA mAMDyA ke jenAthI mAnavajIvana UjaLuM ane zibironAM Ayojana thAya che. hajAro bhAviko lAbhAnvita thAya ullAsamaya banI jAya. che. eka adanA insAnarUpe padhArela saMta zrI kanubhAI pU.zrIe aSTottarazatakuMDInA mahAyajJo jevA ke rAjyagurUjI. rAjyagurujInAM kathA-pravacanane mANavAnuM cUkazo nahIM. SaDAkSaramaMtra, rAja mahAyajJa-ati viSNu mahAyAgalakSacaMDI pU. rAjyagurujIe kathAo bhAratamAM ja nahIM paNa anya mahAyAga, atirudra mahAyAga, mahArudra mahAyAga, dattayAga, savA lAkha hanumAna cAlIsAno homAtmaka hanumaMta yoga jevA aneka dezo jevA ke iSTa AphrikA, sAutha AphrikA, malAvI, TAnjhAniyA, mojhAbIra vagere Aphrikana kanTrIthI laIne tamAma yajJo karyA che. eziyana kanTrI siMgApora, bAlI, inDoneziyA, zrIlaMkA vagere sane 1990mAM kAmareja tAlukAnA kosamADI gAmanA dezono pravAsa karyo che. chellAM 12 varSamAM amerikAmAM 19 bhUlAbhAI paTele jamIna dAnamAM ApI, tyAM nivAsa karavA kathAo karI che. vinavyA ane "zrI raghuvIradhAma Azrama'nI sthApanA thaI. vizvavaMdanIya pU. morAribApunA varadhaste tyAM dharmadhajA pharakAvI badanasIbe hamaNAM ja pU. gurujInAM dharmapatnI kSamAbahene ane saurASTranA mAnyavara saMto ane bhArata varSanA mahApuruSo, vidAya lIdhI che. tethI gurujInuM jIvana aTuluM, ekalavAyuM ane saddaguru zaMkarAcAryo, mahAmaMDalezvaro, anekAneka AcAryo, ekAkI banI gayuM che. kSamAbahenano gurujInA jIvanamAM bahumUlya kalAkAro, sAhityakAroe potAnA pAvana caraNo padharAvIne zrI phALo hato ane teno huM sAkSI chuM. pU. gurujInI pragatima raghuvIradhAma AzramanA oTalAne UjaLo karyo. kSamAbahena preraNAo ne sAtha sahakAra ApatAM rahyAM hatAM ane te ja gurajInA jIvanamAM kAragata nIvaDyAM che. jo sulakSaNA patna sane 1993mAM caitrapUnamathI dara mahinAnI pUnamanA hoya to ja mANasa pragati karI zake che. A AghAta gurujIne divase A AzramamAM 111 zrI hanumAna cAlIsAnA pATha ane hoya ja paNa te jJAnI ane samaju che eTale tenA dhyeyamAM ane hanumAnajI mahArAjane 111 lADuno bhoga dharAvIne bhaMDArAnuM Ayojana zarU karyuM. jIvanapathamAM aDaga raheze tevI mane zraddhA che. sane. 2005mAM caitra pUname 12 varSa pUrAM thayAM. bAra kanubhAInA jIvananI zarUAta to lokasAhityathI thaI bAra varSanI pUnamane "kalpotsava' nAma apAyuM. ekasone taA lAkasa teo lokasAhityanA aneka DAyarAmAM bhAga letA rahyA che. te paccIsamuMDanA yajJa dvArA zrI hanumAna cAlIsAnI savAlAkha sArA bhajanika paNa che. ame ghaNA DAyarA sAthe karyA che paNa Ahuti ApIne (111) ekaso agiyAra maNa lADuno bhoga have temano jIvanapravAha badalI gayo che. Aje to teo samara dharAvAyo, lAkho lokone prasAda pahoMcyo. kathAkAranI haroLamAM che. haju paNa temanA jIvanadhyeyamAM AgaLa vadhatA rahe tevI zubhakAmanA. mAnavajIvananA aMdhAriyA khUNAne ujAgara karatI akhUTa preraNAdAyI zraddhAnI saritAmAMthI cAMgaLuM bharIne Acamana saMparka : raghuvIradhAma kosamADI, surata Jain Education Intemational For Private & Personal use only Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo. 427 bhajanika- kalAkAra pachI to AkAzavANInA rAjakoTa kendra parathI, TI.vI. karazana bAroTa kendra parathI kAryakramo prasArita thatA rahyA. khaMbhAliyAthI muMbaI, amadAvAda, kaccha, bhUja, kAlikaTa vagere zaheromAM DAyaro ane karazanabhAIno janma kAryakrama goThavAtA rahyA. jAmakhaMbhALiyA gAme tuMbela zAkhAnA AkAzavANI rAjakoTanA savAranA kAryakrama 'arcanA'mAM vahIvaMcA bAroTa bhArAbhAI bhAgye ja evo divasa haze jemAM karazanabhAInuM bhajana na hoya! vIramabhAIne tyAM thayo. temanAM mAtAnuM karazanabhAI eka saphaLa kalAkAra tarIke badhA kAryakramamAM bhAga nAma vAlabAI. letA rahyA che. Ama jotAM temanI vezabhUSA ane raheNIkaraNI bAroTa eTale devanI padavI to kanubhAI bAroTa tarapha vadhu DhaLatI rahI. karazanabhAI A kSetre vadhu hatI ja paNa deva tyAre bane jo AgaLa vadhe ane bAroTonA gauravane vadhAre. enAmAM kAMI daivIzakti hoya. saMparka : jillo : jAmanagara mu. : jAma khaMbhALIyA karazanabhAIne nAnapaNathI ja bhaktino raMga lAgyo. gaLuM bhavAI-veza kalAkAra paNa kAMIka judA prakAranuM. jyAre mastIthI gAtA hoya tyAre ApaNane sAMbhaLyA karavAnuM mana thAya. eka prakAranI mastI kAzIrAma vyAsa kAzIrAma vyAsa khAkharALAnA nAnapaNathI mojIluM jIvana. zarUAtamAM to kuhADI, vatanI ane bhavAI vezanA bhekhadhArI. bhAlAM ane charI jevAM hathiyAro paNa rAkhe. kalAkAronA jIvana ApaNA samAjamAM je jJAtigata Ameya mojIlA ane svataMtra hoya. tene lokonI TIkA ochI vizeSatAo che te bhavAIomAM sahaja asara kare che. temanA pitAjI sAthe yajamAnomAM paNa jAya, rIte jovA maLe che. jyAM temanA pitA dAtAro, bhakto, saMto ane zUrAonI vAtuM | gujarAtamAM lupta thatI jatI mAMDe. karazanabhAI te dhyAnathI sAMbhaLe. nAnapaNathI ja bhakti lokakaLAo ane lokakalAkAronuM ane zaktino saMbaMdha joDAyo. teo zaktinA upAsaka banyA. sarvekSaNa karI emanI kaLAone viDiyo keseTamAM kacakaDe maDhI cAraNo paNa temane khUba mAnathI sAMbhaLe. keseTa lAibrerImAM sAcavI rAkhavA gujarAta lokakalA phAunDezana kalA e kudaratI deNagI che. temAM paNa bAroTa jAtine taraphathI jorAvarabhAIe kAmagIrI AraMbhI. 100 varSa karatAMya to lohInA ane janmanA saMskAra kudarata taraphathI ja bakSisa vadhu jUnI paraMparAnI je kalAne kalAkAroe jIvanI peThe jALavI maLe che ane AvA eka kalAkAra eTale karazana bAroTa. che evA dharatInI dhULamAM ramanArA kalAkAro eTale A ekavAra jAmanagara kAlAvADanAke kanubhAI bAroTano mUlyavAna vArasAnuM dastAvejIkaraNa oDiyo, viDiyo keseTo ane bhajanano kAryakrama. karazanabhAI sAMbhaLavA gayA. kanubhAI to phoTogrAphsa dvArA jALavI rAkhavAnuM nakkI karyuM. mojIlA gAyaka. enA kaMThamAM to naryuM mAdhurya TapakatuM hoya. bhavAImAM be zabdo sacavAyA che. bhava eTale ziva ane sAMbhaLanAranuM gaju nahIM ke te tyAMthI chaTakI zake ane eNe AI eTale zakti. zivazaktinI upAsanA eTale bhavAI. ziva dhIre gADI hAMka mArA rAmagADIvALA" ane "aba mata choDo amArA ArAdhya deva che eTale pahelAM jaDezvara. pahelI ramata amane ekalA" A be bhajana karazanabhAInA mana upara UMDI karIe chIe. atyAre je mRtaprAya dazAmAM AvI gaI che te asara karI gayAM. basa tyArathI bhajanano raMga lAgI gayo. vaLI bhavAI keTalI jUnI che? bhaktino mAraga phUla kerI pAMkhaDI suMghe tene svAda" karazanabhAIe A phUla pAMkhaDIne suMghI ane pachI tene barAbara siddhapuramAM asAIta nAme brAhmaNo. temaNe 360 veza svAda lAgI gayo che. lakhyA tyArathI bhavAI zarU thaI. A bhavAI veza I.sa. 1334mAM lakhAyA. Jain Education Intemational Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 428 kAzIrAmabhAI jaNAve che "mArI najara asAItanA veza para paDI. mAMDaNa nAyake lakhelA jhaMDA jhUlaNa para paDI. meM te pAtra taiyAra karyuM ane pahelA pahelA parabanI jagyAmAM meM te veza bhajavyo. jhaMDAnA veze mane kaccha, kAThiyAvADa nahIM paNa irAna, irAka ane phrAMsa sudhI kIrti apAvI ane 62 varSanI uMmara sudhI A veza karato rahyo. pachI jorAvarabhAI ane mitronI hAjarImAM 74 varasanI vaye jhaMDAno veza paheryo". suravALuM gheradAra jAmo, kasovALuM aMgarakhuM, kabajo bheTa, upara Topa paheryo, moDhA upara dADhI, kAnamAM eriMga, gaLAmAM mALA kAMDe kAMDiyAM, be hAthamAM talavAra, kAzIrAmabhAInI kAyAmAM jANe juvAnIe praveza karyo.! pachI kahe "Avo haiyAM halAvI nAkhe evo raMgaberaMgI veza paherIne huM evuM jhaMDAnuM AvaNuM evuM joradAra karato ke jonAranA haiyAM thaMbhI jAya." jorAvarabhAI kahe : "AvaNAnI vAta to karo!" "A veza paherI corAnI daza-paMdara phUTa paDathALa para Ubho rahI tyAMthI ThekaDo nAkhI medAnamAM Avato. kelve 18 talavAra bAMdhI hAthamAM be talavAra laI goLa goLa pharato. jamIna sAthe talavAra TekavI dADhIe aNI bharAvI vALI nAkhato, mAro jhaMDAno veza ajoDa hato." "tamAruM maMDaLa kayA kayA bhavAIveza bhajavatuM?" jorubhAI! e jamAnAnI vAta ja judI. gAmaDAMnI prajAne bhavAIkalAmAM bhAre rasa. gADI laI teDavA Ave. khUba sAcave. e vakhate ame jhaMDojhUlaNa, kerabo, chelabaTAu, pUrabiyo, kRSNalIlA, mora kaLA, maiyArI, rAmade, jasamA oDaNa, kAbo, maNiyAro, vaNajhAro, gorakha maDhI, vAmana maDhI, rAmadeva, sulUNA rAma-lakSmaNa, rAvaNa, kuMbhAra, miyAMbIbI, kajoDAno veza, kanyAvikraya, kAbokAbI-AvA vezo bhajavatA. A vezonI rAgarAgaNI paNa judI judI." "bhavAImAM saMvAda, gIta ane bhUMgaLa mahattvanAM che. bhUMgaLa vAgavAnA paNa cAra prakAra che. te vagADanAra bhaMgaLiyA kahevAya che." bhavAImAM strIpATha karanAra mAtAjInA khemAM kahevAya che." haju thoDAM varSo pUrvanI vAta che. bhavAIkalAkAra jayazaMkara suMdarIno te di' DaMko vAge, emanAM nATako muMbaImAM svapna zilpIo. TaMkazALa pADatAM. jayazaMkara suMdarI je DhabanI sADI paheratA te jovA muMbaInI zeThANIo AvatI." "bhavAIvezamAM tyAre kevAM nRtya thatAM?" gIta, saMgIta ane nAca bhavAInA prANa hatA. "jAMgI nAma' A nAca nAcatAM paganA ghUgharA vagADe. "lAMka bhamarI' moranRtya bhavAImAM sAta beDA mAthe mUkI ramavAnuM bhAre mahattva, kalAkAra sAta beDAM laI rame." "A sivAya "zIzAnRtya"--A nRtya paNa khUba jANItuM che. kalAkAra mAthA para kAcanI zIzo mUkI nRtya karatA." bhamarI nRtya kema kahyuM haze?" "tame bhamarI joI haze. bhamarI pachATa khAya eTale jamIna para goLa goLa pharavA mAMDe. AvA nRtyane bhamarI nRtya kahIe chIe. AmAM badhe jIva saTosaTInA khela hatA." "bhavAI kalAkAra thavuM agharuM che. veza paherI levAthI kalAkAra nathI thavAtuM ane 9 nAyikAbheda, 30 bheda abhinaya darzAvatAM AvaDavuM joIe." bhavAInA paNa niyama che. "yati' sAdhu jevA niyamo pALavA paDe. gAmaDe gAmaDe pharavAnuM, rAta badhI jAgavAnuM. je maLe te khAvAnuM. bhoMyataLiye pathArI, brahmacarya pALavuM paDe, ramavA nIkaLyA pachI ghera javAya nahIM, ekalA sUvAya nahIM, ekalA kyAMya javAya nahIM. bAI mANasa sAme UMcI AMkha karAya nahIM. "tamArA bhavAIvezonI lokomAM asara kevI thatI?" "pahelAM bhavAI vezanI jabarI asara hatI. rANapurabheMsANanA bAbI darabArane gharavALA sAthe abolA hatA. evAmAM javalA becariyAnuM maMDaLa tyAM ramavA gayuM. teNe mIyAMbIbIno veza karyo. A joI beya mANasanA abolA tUTI gayA. e pachI bhavAyAne bolAvI A veza karAvatA." "e jamAnAmAM dIkarIonI bhAre achata? paisA laI dIkarIone paraNAvatA. gIrakAMThAnA eka gAmamAM dIkarIne paisA laIne muMbaI paraNAvI. te chevaTe vezyA banI. "A pachI te gAmamAM 'kanyAvikrayano khela thayo. dIkarIno bApa poke poke royo ane bhavAI kalAkArane page paDyo. pazcAttApa karI sAdhu thayo. Ama bhavAI vezo samAja sudhArAnuM kAma paNa karatA." Jain Education Intemational Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo. kAzIrAmabhAIe A uMmare jorAvarabhAI sAme bhavAI veza paNa karyo. Ama samAjamAM bhavAInuM AgavuM sthAna hatuM ane te vakhate manoraMjananuM mukhya sAdhana ja e hatuMne? paNa Aja A kaLA vilopAtI jAya che-gaI have mAtra keseTo karavAthI ke phoTogrApha levAthI A vAraso jaLavAI rahe tevuM lAgatuM nathI. keseTo ane phoTogrApha levAthI paNa zuM? bhUtakALamAM AvI kaLA hatI te batAvavA pUratuM ja ne? lokasAhitya-hAsya kalAkAra gulAbadAna bAroTa gulAbadAna bAroTano janma vahIvaMcA bAroTa jJAtimAM tA. 4-21952mAM vavANiyA gAme thayo hato. tenA pitAnuM nAma bhImajIbhAI. teo paNa sArA sAhityakAra ane vArtAkAra hatA. temano abhyAsa nonameTrika sudhIno che, paNa teo phoresTara che, te hAsyarasanA kalAkAra to che paNa lekhaka, kavi ane saMzodhaka paNa che. teNe sAhityasarjanamAM "borIcAnI bAvana zAkhA" nAmanuM pustaka lakhyuM che. kavitAsaMgraha, hindu zAstra viSe tamAma dharmonI sabhara mAhitI sAthe daLadAra graMthapustako paNa pragaTa thaze. teo i.TI.vI., jI.TI.vI. ane dUradarzanamAM aneka kAryakrama Ape che. sIDI keseTo paNa thaI che ane temanI oDiyo, viDiyo keseTo bajAramAM upalabdha che. sTeja progrAma to satata cAlu che ja. teoe dubaI, zArajAha ane AphrikAmAM vanamena zo karelA che. bhAratamAM gujarAtamAM to aneka progrAma ApyA che paNa dilhI, madrAsa, beMgalora, kalakattA ane muMbaImAM paNa aneka progrAmamAM bhAga letA rahyA che. temano zokha saMgIta, lekhana, gIta, gajhala, bhajana, duhA, chaMda, piMgaLa sAhitya sAthe aitihAsika saMzodhana, dhArmika saMzodhana, lokasAhitya ane maulika hAsya. gulAbadAna kahe che. "eka vAta na bhUlo ke hAsyanI" 429 janetA vedanA che. jo tame jIvanamAM vedanA bhogavI haze to tame sArA hAsyakAra thaI zakazo. lokasAhityakAra ke sarjaka thavA khUba vAMco, sAMbhaLatAM zIkho ane pachI ja sTeja para jAva. navodita kalAkAre A gAMTha bAMdhavA jevI che." saMparka : gAMdhIgrAma, zyAmanagara meina roDa, girirAja maMDapa sarvisa sAme, rAjakoTa | bhajanika kalAkAra jagamAla bAroTa jagamAla bAroTano janma tA. 25-5-195ranA roja jAmakhaMbhALiyAmAM bAroTa jJAtimAM thayo. temanA pitAnuM nAma vAlajIbhAI. mAtAnuM nAma raMbhAbahena. teo borIcA AhIranA bAroTa eTale tene janmathI A saMskAro maLyA hoya te svAbhAvika che. teo ATha dhoraNa sudhI ja bhaNI zakyA che, paNa bhaNatarane ane kalAne zo saMbaMdha? nAnapaNathI ja temane bhajano gAvAnI rUci. tenI sAthe gaLAnI bulaMdI. comAsAnI RtumAM gAto hoya to moralA bhUvo khAya sAmI sAmI gaLakuM de-paDachaMdA paDatA hoya. emAM muMbaInA saMta zrI kahAnadAsa bApuno AdhAra maLyo. jagamAlabhAI kahAnadAsa bApune kalAguru mAne che ane tethI te AgaLa vadhatA rahyA. Aje pote je che te kahAnadAsa bApunA pratApe che ema teo mAne che. "guru vagara jJAna saMbhave nahIM." pU. kahAnadAsa bApunA satsaMgathI temanA jIvanamAM vaLAMka Avyo ane saMpUrNa bhajananA raMge raMgAyA. pachI to tenI kaLAnI suvAsa comera phelANI. AkAzavANI rAjakoTa-amadAvAda-bhUja uparathI teonA kAryakramo prasArita thatA rahyA. A samayamAM DAyarA cheka saurASTrathI muMbaI sudhI yojAtA rahyA ane jagamAlabhAI temAM bhAga letA rahyA. te vakhate oDiyo keseTono paNa vAyaro vAyo. jagamAlabhAInI 101 upara oDiyo keseTo thaI ane hAla sIDI-keseTanA yugamAM temanI sIDI-keseTonAM Albama aneka thayAM. te TI.vI.nI judI judI cenalo parathI avAranavAra prasArita thAya che. teo anekavAra videzapravAsa paNa karI AvyA che. Jain Education Intemational Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 430 svapna zilpIo pU. kahAnadAsa bApunI kRpA ane saMtasamAgamathI jALavI rAkhavAno athAga prayatna che, paNa kaLA bacAvI zakaze jagamAlabhAI sAruM sthAna meLavI zakyA ane lokacAhanA nahIM. AvI kaLAone samAjamAMthI sahakAra maLe to ja bacI meLavI zakyA. teo uttarottara pragati karatA rahe. hAla teo zake. bAkI AvI kaLA vilopAtI jAya che. rAjakoTa rahe che. jorAvarabhAIe AvA lokakalAkAronA paricaya mATe saMparka : zrInAtha sosAyaTI, zerI naM. 1, eka pustaka "lokakalAnA vaitAliko' lakhyuM che. temAM ghaNA vizvezvara maMdira sAme, mavaDI meina roDa, rAjakoTa. kalAkArono paricaya karAvyo che. A uparAMta lokarivAjo, saMzodhaka- saMpAdaka-lekhaka paheraveza, pAghaDI, hathiyAra vagere upara ghaNuM saMzodhana karIne pustako lakhyAM che. te tenI lokasaMskAra viSenI abhiruci che. jorAvarasiMha jAdava saMparka : sajanasmRti, navaraMgapurA, amadAvAda 380 001 jorAvarasiMha jAdavano janma AkarU gAme kAraDiyA rAjapUta lokagIta-bhajanika kalAkAra samAjamAM thayo hato. dIpaka jozI teo lokasAhitya, lokakalA dIpaka jozIno janma ane lokasaMskRtinA parama upAsaka che. brAhmaNa jJAtinI jozI zAkhAmAM teo amadAvAdamAM "lokakalA jUnAgaDhamAM thayo. teo bI.e., phAunDezana' nAme saMsthA paNa calAve che ela.ela.bI. sudhI bhaNyA che ane amadAvAdamAM gujarAta rAjyanA E (eDavokeTa). teo nAnI uMmaramAM sahakArI saMghamAM hoddedAra paNa rahI cUkyA che. teoe ja gAtA rahyA che, teo lokasAhitya, lokakalA ane lokasaMskRtine anulakSI 100 AkAzavANI rAjakoTa kendranA e jeTalAM pustako paNa lakhyAM che, evorDa paNa meLavyA che. teo varganA kalAkAra che ane bhajana mATe bI varganA kalAkAra che. lokakalAnA cAhaka ane AzrayadAtA che. teoe amadAvAdamAM I.TI.vI. gujarAtI cenalamAM prasArita thayela kAryakramamAM ghaNA lokasAhityanA DAyarAnAM Ayojana paNa karyA che eTaluM "koTe mora TahukiyA" lokasaMgIta para AdhArita kAryakramamAM satata ja nahIM paNa lokanRtya, bhavAI ne jAdunA kalAkAranA progrAmanAM traNa varSa saMcAlana karyuM. Ayojana paNa karyA che ane viSayanA kalAkArone videza paNa I.TI.vI. gujarAtI ane jhI TI.vI. gujarAtI cenalamAM laI gayA che ane kalAkAronAM sammAna paNa karyA che. "phoka mastI" ane "zUrazRMgAra" avAranavAra prastuti. jorAvarabhAI gAyaka ke vArtAkAra nathI paNa suprasiddha saMgItakAra IsmAIla darabAranI surata khAte lokasAhityanA marmajJa che eTale aneka DAyarA saMcAlana paNa kare yojAyela varlDa besTa navarAtrimAM gAyaka tarIke pasaMdagI. che. TI.vI. sahita teo lokasAhityanA saphaLa vaktA paNa che. TI.vI. sirIjha, sUramaMdirathI laIne tamAma kaMpanIomAM nAnAM moTAM mAsiko-dainika patromAM temanA lekho oDiyo, viDiyo Albama. avAranavAra chapAya che. amuka dainikomAM to kaTAra cAle che. mArA progrAmo paNa karyA che ane mArA pustakanA vimocana lokasaMgIta tema ja gujarAtI sAhitya-saMgIta sAthe samArohamAM cheka amadAvAdathI jUnAgaDha paNa hAjarI Ape che. joDAyela vizvavikhyAta kalAkAro sUrasamrATa nArAyaNasvAmI, te temanI mArA paratvenI lAgaNI batAve che. prANalAla vyAsa,. padmazrI divALIbahena bhIla, lalitA ghoDAdarA, damayaMtI baraDAI, niraMjana paMDyA, lakSmaNa bAroTa, vArtAkAra zrI teo kavi zrI dulA kAga ane anya mahAnubhAvonA kezubhAI bAroTa jevA kalAkArone priya che, ane temanAM saMparkamAM paNa AvyA che. AzIrvAda ane hUMpha maLatA rahyAM che. ane A tamAma kalAkAro A teno lokasAhitya, lokakalA ane lokasaMskRtine sAthe avAranavAra jAhera kAryakramomAM bhAga letA rahyA che. ' Jain Education Intemational For Private & Personal use only Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo 431 , bhajana, gIta, gajhala, rAsa, garabA vagere sAhitya, pUrve yazavATamAM UcharI vRddhi pAmyuM hatuM. vedakALanA khUba lokabhogya prastutithI zrotAomAM dIpakabhAI khUba RSimunio divanA divaso ane varSonAM varSo sudhI cAlatAM lokapriya che. karNapriya AkhyAno sAMbhaLI zAMti anubhavatA. nAnapaNathI gAvAno khUba zokha, aMtaranI lAgaNI, A paraMparAnA pravAhamAM madhyakAlIna gujarAtI kudaratI bakSisa, kuLadevI ane dAdA somanAthanI kRpA te temanI AkhyAnanA praNetA bhAlaNane gaNavAmAM Ave che. bhAlaNa pachI saphaLatAnuM kAraNa che. mAtA, pitAnA AzIrvAda to sAthe hoya bhaTTa premAnaMda madhyakAlIna gujarAtI sAhityano sauthI lokapriya ja. koInA paNa TekA vagara ApabaLe jIvanamAM kAMIka karavuM, kavi ane AkhyAnakAra gaNAya che. vi.saM. 1701thI 1770 meLavavuM che evI UMcerI dhagaza, saraLa vyaktitva ane daramiyAna vaDodarAmAM thaI gayelA premAnaMde gujarAtI bhASAne AtmasUjhane kAraNe samAjamAM sArA ane pratiSThita vyakti ane samRddha karavA mAthe pAghaDI nahIM paheravAnI pratijJA lIdhI hatI. kalAkAra tarIkenuM sthAna ane e mATenuM samagra zreya temanAM potAnA gAgaragAna vaDe gujarAtanA lokajIvanane rasagheluM karanAra patnI, putra ane parivAra che. bhaTTa premAnaMdanA vaMzaja evA dhArmikalAla paMDyAe gujarAtanI Ameya kalAnA kSetre AgaLa vadhavuM temAM anyano Teko lupta thavA lAgelI AkhyAna paraMparAne mAtra jIvatI ja nathI nakAmo che. jo vyakti potAnAmAM zakti hoya to ja te AgaLa rAkhI paNa dezaparadeza sudhI pahoMcADIne gaurava paNa apAvyuM che. vadhe che. A kSetre koInA TekAnI apekSA nakAmI che. anya game mANavAdananA ajoDa kasabI dhArmikalAlabhAIne tevo Teko ane sahakAra hoya to paNa loko svIkAre ja nahIM sAMbhaLavA e jIvanano eka lahAvo gaNAya. varSo pUrve teo ne? AmAM potAnI zakti ja kAraNabhUta bane che. gAmaDAM gAmamAM jatA tyAre cokamAM lAkaDAnI UMcI pATa mukAtI. sarva saMtonA priya ane kRpApAtra kalAkAra che. tenA para rajAI ane cAdara bichAvI vyAsapITha taiyAra karavAmAM gAyakImAM dareka prastuti vakhate kAMIka vizeSa, anokhuM AvatI. ane potAnI AgavI zailIne lIdhe kalAkSetramAM temaNe eka mAthe jarI bharelI premAnaMdI pAghaDI, sapheda aMgarakhuM, alaga ja gujarAtI philma "mA bApane bhUlazo nahIM', 'rAdhA sapheda dhotI ane khabhe zAla nAkhI mANabhaTTa pATa mAthe vinAno zyAma" ane "mADI jAyA'mAM plebeka ApyuM che. birAjamAna thatA. manohara motIthI maDhelI IMDhoNI para trAMbAnI rASTrIya zAyara jhaveracaMda meghANI, kavi kAnta, kavi kAga mANa mUkI, zaktinA pratIkarUpe temAM trizULa padharAvI, kaMku vaDe jevA gauravavaMtA kavionI racanA temanI gAvI vadhu game che. pUjana karI pachI hAthanI dazeya AMgaLIe veDha paherI mANabhaTTa AkhyAnanI zarUAta kare. temanuM dhyeya che ke gujarAtI bhASAne vizvamAM gauravavaMtu sthAna ApavuM. pAMca kilonI sAMkaDA movALI ane moTA peTavALI mANa para karaDA paherela AMgaLiyuM pharavA mAMDe tyAre tritAla, dAdaro, temanuM dhyeya che ke jIvananA chellA zvAsa sudhI sUrIlA japatAla, cautAla ane ekatAla jevA tAlo ja nahIM paNa samagra svare gAtA raho. temanI icchAo kudarata paripUrNa kare. tAlazAstramAM jANe ramavA mAMDe! saMparka : zAligrAma kompalekSa, sI. 16/17 navA premAnaMda potAnAM AkhyAnomAM zrotAone eka rasamAMthI nAgaravADA, vaNajhArI coka, jUnAgaDha 362 001. bIjA rasamAM sahaja rIte laI jAya che tema zrI dhArmikalAla mANabhaTTa kalAkAra paMDyA eka tAlamAMthI bIjA tAlamAM zrotAone sahaja rIte laI dhArmikalAla paMDyA jAya che. 'vyAkhyAna pUrvavRttoktiH' arthAt kAmaNagAro kaMTha ane AgavI zailI dharAvatA zrI paMDyAne pUrve banI gayelA banAvanuM kathana te premAnaMdanAM 36 AkhyAno kaMThastha che. pote zAstrIya saMgItanA AkhyAna, prAcIna AryAvarta yajJavidyAnuM prakhara abhyAsI hovAthI premAnaMdanA AkhyAnomAM AvatA jUnA upAsaka hovAthI, ahIMyAM AkhyAna DhALa, cAla tathA vasaMta, naTa, malhAra, sAraMga, kedAra vagere rogo Jain Education Intemational Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 432 vaDe zrotAone rIjhave che. teo raciyatA paNa che. harivaMzapurANa, zivapurANa, zrImad bhagavad ane goviMda guNasAgara jevI racanAo uparAMta aneka bhaktipado ane dhUnonuM sarjana karyuM che. AkAzavANI amadAvAda, vaDodarAmAM hiravaMzapurANa ane zivapurANanuM dhvanimudraNa paNa karavAmAM AvyuM che. dUradarzane temanA kAryakramo rajU karyA che. dhArmikalAla paMDyA mAtra gujarAtImAM ja AkhyAno kare che tevuM nathI teo hindI, aMgrejI paNa AkhyAno Ape che. mahArASTra, AMdhra, gujarAta uparAMta sane 1979mAM yu.ke.mAM, sane 1982mAM jhimbAbve, jhAmbiyA, keneDA ane amerikAmAM AkhyAna ane bhajananA kAryakramo rajU karI gujarAtanI kIrtine vadhu ujvaLa banAvI. thoDAM varasa pahelAM beMgaloramAM maLela sArkanA sAta dezonA vaDAonI zikhara pariSadamAM paNa mANabhaTTanI kalA rajU karavAnuM gaurava temaNe prApta karyuM. saMgIta nATaka akAdamI navI dilhI, gujarAta saMgIta nATaka akAdamI, gujarAta lokakalA kendra, amadAvAda amRta vicAra TrasTa ane vaDodarA myunisipala kaoNrporezana taraphathI temanuM sammAna karI gaurava puraskAra enAyata karavAmAM Avyo. have A mANabhaTTanI paraMparA tUTI rahI che. ApaNI pAse phakta eka dhArmikalAla paMDyA rahyA che. hAsyakalAkAra dhIrubhAI saravaiyA dhIrubhAI saravaiyAno janma khAMTa jJAtinI saravaiyA zAkhAmAM kharasarA (raNamalajI) gAme tA. 17-51965nA roja thayo. temanA pitAnuM nAma hirabhAI ane mAtAnuM nAma kuMvarabahena. parivAramAM cAra bhAIo che. temanA pitAno vyavasAya khetI che. dhIrubhAI kahe che mane je siddhi maLI te mArA pitAjInI preraNAthI. temanA pitA rAsa, garabA vagere gavarAvatA ne sArA gAyaka hatA temanI preraNAthI dhIrubhAImAM lokavArtA, duhA, chaMdano zokha keLavAyo. teono abhyAsa mAtra cAra dhoraNano svapna zilpIo che, paNa bhaNatara ane kaLAne zo saMbaMdha? kaLA e to koThAsUjha che. teo bacapaNathI zALAmAM paNa progrAma ApatA. temanA moTAbhAI manAbhAI paNa sArA bhanika che. A badhI kaLA dhIrubhAIne vArasAmAM maLI che. eka nAnA khIrasarA jevA gAmamAM janmI dezavidezamAM khyAti meLavI che. teoe prathama progrAma AkAzavANInA rAjakoTa kendra parathI prasArita karyo. tenA traNa viSaya hatA. lokavArtA, duhA, chaMda, lokasAhitya ane hAsyarasa. teonA progrAma AkAzavANI dUradarzana, rAjakoTaamadAvAda, I.TI.vI., jI.TI.vI. ane anya cenalo parathI prasArita thatA rahe che. bhAgye ja koI divasa evo haze ke je di koI cenala uparathI dhIrubhAIno progrAma prasArita thayo na hoya! hAlamAM teonA 24 Albama prasArita thayAM che. teoe progrAma arthe saurASTra, gujarAta, kaccha, kAThiyAvADa, meMgalora, beMgalora, haidarAbAda, madrAsa, kolhApura ane videzomAM paribhramaNa karela che, temaja amerikA, iMglenDa, dubaI ane siMgApura vagere zaheromAM hAsyarasanA progrAmo ApelA che. A uparAMta teo gujarAtanA bAvana jeTalA nAmAMkita kalAkAronA paricayamAM Avela che eTale bahoLo anubhava che. A uparAMta temanI aneka sIDI-keseTo paNa thaI che. dhIrubhAI eka udAradila kalAkAra che. kavi ane kalAkAra bhAgye ja udAra hoya, je varga samAja pAsethI laI zake che te ApI zakatA nathI. Aje ghaNA kalAkAro pAse sagavaDa che paNa lAyaka mANasanI kadara karI zake evA nathI. mAro anubhava kahuM to eka progrAmamAM ame maLyA-beThA hatA. to meM kahyuM dhIrubhAI! mArA pustakavimocana samArohamAM tamane bolAvavAnuM mana thAya paNa puraskAra ApI zakuM nahIM eTale nathI bolAvato. to dhIrubhAI ane gulAbadAne kahyuM "ame kyAre puraskAra mAMgyo? ame to tamane sAmo puraskAra ApIzuM." AvuM dhIrubhAI ane gulAbadAna ja kahI zake. meM jyAre dhIrubhAIno phoTo ane paricaya maMgAvyA tyAre temaNe sAthe 3000 rUpiyA paNa mokalyA. Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo meM kahyuM : "dhIrubhAI! meM phoTo ane paricaya ja maMgAvyA che. paisA nahIM to temano javAba hato have meM mokalI dIdhA che. svIkArI lezo." eka bIjo prasaMga. kAnajI bhuTA bAroTanA lAbhArthe calALA mukAme DAyaro hato. temAM paNa dhIrubhAIe moTI rakamanI sakhAvata karI. AvA udAradila kalAkAra mArA anubhavamAM to nathI paNa kamAvuM ane tene sanmArge vAparavuM e bIjI vAta che. lAyaka mANasanI kadara karavI e trIjI vAta che. kavi-kalAkAramAM A guNa bhAgye ja hoya. dhIrubhAI uparathI mane kavi haranAthanI vAta yAda Ave che. haranAtha ghaNA sArA vi hatA ane jene akabare mahApAtranI padavI ApI hatI tevA narahira bAroTanA te putra hatA. tene sanmAnamAM hAthI, ghoDA, ratha, pAlakhI paNa maLatAM. ekavAra Amera nareza savAI mAnasiMhane be duhA kahyA. balI boya kIrti latA, karaNa kira siddhapAna, sIMcI mAna mahipane, jaba dekhI kumalAta, jAti jAti ne guna adhika, sunyo na kabahu kAna, setu bAMdhI raghuvIra tare helo de nRpa mAna. A sAMbhaLI mAnasiMhajIe eka lAkha azaraphI dAnamAM ApI. moja laI hAthI upara besI ghera jatA hatA tyAre acAnaka nAgapAsa maLyA ane eka duhAthI kavine biradAvyA. dAna pAya dono baDhe, hirane haranAtha, une baDhAye baMgaDI, ine baDhAye hAtha. A duho sAMbhaLI kavie je eka lAkha azaraphInI moja maLI hatI te nAgaputrane ApI dIdhI. AvI udAratA rahIma kavimAM hatI. te je maLe te chUTathI vAparI nAkhatA. tenuM rasoDuM garIba-gurabA mATe avirata cAlu rahetuM ane te lADavAmAM sonAmahora mUkI gupta dAna ApatA ane AkhuM varasa je bheguM karyuM hoya te varasamAM eka badhuM dAnamAM ApI detA! saMparka : tA.-lodhikA, ji. rAjakoTa mu. khIrasarA (raNamalajI) bhajanika kalAkAra niraMjana paMDyA niraMjanabhAI paMDyAno janma brAhmaNa jJAtinI paMDyA zAkhAmAM tA. 17-5-1955nA roja jetapura mukAme nAnAlAla bApAne tyAM thayo hato. temanA mAtAnuM nAma anasUyAbahena. teoe bI.e., bI.eDa. sudhI abhyAsa karyo che. 433 teo reDiyo, TI.vI.nA jUnA kalAkAra che. teoe aneka zaheromAM kAryakrama karyA che. hAla je prakhyAta bhajana saravANInA gAyaka che temAM niraMjanabhAInuM nAma paNa mokhare che. pU. morAribApunA sAnnidhyamAM ghaNIvAra kAryakrama karyA che. morAribApu niraMjanabhAInA cAhaka che. jyAre pU. bApunI kathA mAnasarovara hatI tyAre niraMjanabhAIne paNa sAthe teDI gayA hatA, uparAMta AphrikA, laMDana, amerikA, dubaI, abudhAbI, keneDA, osTreliyA vagerenA pravAsamAM paNa niraMjanabhAI sAthe rahyA hatA. A uparAMta moTe bhAge bhAratanA ane gujarAtanA tamAma zaheromAM progrAma karI cUkyA che. pU. nArAyaNasvAmI, kahAnadAsa bApunI sAthe paNa saMtavANInA kAryakramo karyA che. niraMjanabhAIne huM ghaNAM varasathI oLakhuM chuM. te nAnI vayathI ja sAruM gAya che, paNa meM to tyAre AgAhI karI hatI "A bhAI moTA thatAM sArA kalAkAra banaze.' ane te paNa sAcI paDI. temanI oDiyo, viDiyo, sIDI keseTo paNa ghaNI thaI che. saMparka : jUnAgaDha roDa, parAmAM, jetapura lokagIta bhajanika kalAkAra pUnamabahena bAroTa pUnamabahena bAroTano janma morabI mukAme tA. 30-1-72nA roja jayaMtabhAI devarAjabhAI bAroTane tyAM thayo hato. teo cAraNonA bAroTa che. jayaMtabhAI paNa zikSaNazAstrI ane saMgIta vizArada che ane temaNe ja pUnamabahenane saMgItanuM jJAna ghUMTIghUMTIne pAyuM che. temanAM mAtA nirmaLAbahena paNa zikSikA ane kaviyatrI hatAM. temanA dAdA devarAjabhAI paNa sArA bhajanika hatAM. ane mAtRpakSe dAhAbApu rAjakavi ane zIghravi hatA. temaNe to bhUjanI Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAThazALAmAM paNa abhyAsa karyo hato. mAtAmaha zivadAnabApA karyuM. A kAryakramamAM 3000 vyaktionA inTarav levAyA hatA. paNa rAmAyaNI ane zikSaNazAstrI ane bAroTa samAjanA pramukha sane 1989mAM saurASTra yuni.nI saMgIta spardhAmAM zreSTha hatA eTale pUnamabahenane kalAno vAraso maLelo che. gajhala gAyaka tarIkenuM prathama pAritoSika prApta karyuM. '. pUnamabahenane saMgItanI samaja nAnapaNathI ja hatI. tA. 4 ane 15-11-90nA roja nArAyaNa sarovara reTarekeTa klabamAM saMgItaspardhAmAM pUnamabahene gAyuM. mukAme yojAyela bhaktisaMgIta saMmelanamAM gujarAta yuvA zrotAomAMthI sAro AvakAra maLyo ane pUnamabahenanI sAMskRtika borDa taraphathI temanI varaNI thaI. uparokta sAMskRtika saMgItakSetranI kArakirdIno zubha AraMbha thayo. khAtAe temanI anokhI rajUAtathI prabhAvita thaI turata ja morabInI lakhadhIrajI ijanerI kolejamAM pUnamabahenane tA. 30-11-90thI traNa divasa yojAyela bhUja jANItA hAsyakAra zAhabuddIna rAThoDanA kAryakramamAM temano khAtenA akhila gujarAta lokasaMgIta saMmelanamAM paNa AmaMtraNa samAveza thayo ane tyAM paNa sAro AvakAra maLyo. tyAra pachI maLyuM. to kAryakramanI vaNajhAra cAlI. atyAra sudhImAM 500 uparAMta pUnamabahena ema.e. sudhI bhaNyAM che. zAstrIya saMgItanI kAryakrama thayA ane 1982mAM iphako kaMpanI gAMdhIdhAmamAM kAryakrama tAlIma lya che. te bhajana, lokagIta, philmIgIta, gajhala, rAsa, thayelo ane tyAM tene choTI latA tarIke navAjavAmAM AvI. garabA ane lagnagItonA progrAma Ape che ane zAstrIya saMgIta I.sa. 1983mAM labdhapratiSTha sAhityakAra sAraMga paNa gAI zake che. i.TI.vI. gujarAtamAM eka aThavADika bAroTanA abhivAdanano kAryakrama mukhyamaMtrI zrI mAdhavasiMha kAryakrama koTe mora TahukiyA' cAlato temAM pUnamabahene ghaNo solaMkInA pramukhapade muMbaI khAte yojAyo tyAM gujarAtanA vakhata niyamita bhAga lIdho. A rIte A kSetramAM pUnamabahena nAmAMkita sAhityakAro, kavio ane guNIjano vacce gAvAnI AgaLa vadhatAM rahe che ane raheze. taka maLI. saMparka : mahendraparA, zerI naM. 3, morabI. tA. 3-9-83nA roja jayazaMkara suMdarI hola amadAvAdamAM saMgItakAra nauzAdanA paTTaziSya zrI aMbarISa bhajanika kalAkAra parIkha Ayojita kAryakramamAM mahesUla maMtrI zrI harisiMha bhAnubhAI bAroTa mahiDAnA haste khAsa evorDa ApavAmAM Avyo. bhAnubhAI bAroTano janma sane 1985mAM amadAvAda TI.vI. paranuM "merU Dage jenA moNavela gAmamAM bAroTa jJAtinI manaDA Dage nahIM' ghaNI lokapriyatA prApta karI. tene kAraNe sonarAta ke sonarAja zAkhAmAM thayo amadAvAdanA TI.vI. DAyarekTarazrIe temanAM anya 15 gItonuM hato ane te temanA mosALanuM gAma rekorDiMga karyuM. che. temanA mAmA jasAbhAI kAThI paMDita omakAranAthajInA paTTaziSya atula desAIe jaya darabAronA bAroTa. sAunDa amadAvAda dvArA pUnama bAroTa bhA-1 bhajananI keseTa te kuTuMbamAM be bhAIo che pragaTa karI. paNa tenA moTAbhAI sAdhu thaI gayA che ane gaMbhIradAsa bApu tA. 22, 23-9-1987nA roja simalA mukAme ' tarIke oLakhAya che. akhila bhAratIya lokasaMgIta saMmelanamAM gujarAtanA pratinidhi bhAnubhAIe nAnapaNathI mAtApitAnI chatrachAyA gumAvI tarIke pUnamabahenanI varaNI thaI tyAM simalA reDiyo para paNa che bethI traNa varasanI uMmare ja, teo temanA mosALamAM moTA traNagIta rekorDa karyA. * thayA. teo AvA saMjogomAM vadhu abhyAsa karI zakyA nahIM. simalA nATya ekeDemIe pUnamabahena bAroTane temanA mAmA relvemAM nokarI karatA tethI temaNe AmaMtrita kAryakrama rAkhI prazaMsApatra arpaNa karela. amadAvAda bhAnubhAIne paNa relvemAM nokarI apAvI. temaNe jAmanagara TI.vI.nI "mahephila 87" kAryakramamAM prathama dazamAM sthAna prApta ane dvArakA nokarI karI. have nivRtta che. Jain Education Intemational n Education Interational Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo teone lohInA saMskArane kAraNe gAvAno pahelethI zokha hato. nAnAmoTA kAryakramamAM hAjarI ApatA. navarAtrimAM garabA gavarAve ema karatAM bhajana tarapha vaLyA ane sArA bhajanika thayA. kaMTha paNa majhAno che. teo prakhyAta bhajanika kanu jagamAla bAroTa, kanubhAI rAjyaguru, amaranAtha nAthajI, prANalAla vyAsa, mugaTalAla jozI, kezubhAI bAroTa, amaradAsa khArAvALA, hemalatA paramAra, bhAratIbahena kuMcAlA, divALIbahena bhIla jevAM dhuraMdhara kalAkAro sAthe bhAga letA rahyA che ane temAMthI temane khUba anubhava maLyo ane tethI ja temaNe sArI lokacAhanA meLavI che. Ama nAnAmoTA kAryakrama karatAM muMbaI sudhInA TikiTa zo sudhI pahoMcI gayA. saMparka : mahAkALI sosAyaTI, silvara pArka, goMDala. lokasAhitya-lagnagItonA kalAkAra mIThAbhAI parasANA mIThAbhAI parasANAno janma paTela jJAtinI parasANa zAkhAmAM thayo. te rAjakoTamAM guMdAvADImAM rahetA. teo meTrika sudhI bhaNyA. pachI karaNasiMhajI hAiskUlamAM mAsika rUA. 20nA pagArathI zikSakanI nokarI svIkArI pachI badhA tene mIThA mAstara nAme oLakhatA. mIThAbhAIne lokasAhitya tarapha laI javAmAM nAnapaNamAM bAyuM, baheno je rAsa, garabA gAya, lagnagIto gAya, temanA AtA vArtAyuM mAMDe te temane khUba gamatAM ane mIThAbhAI lagnagIto gAtA thayA te rAsamaMDapa ramatA. temAMthI temane gAvAnI preraNA maLI. 'havAIcakarI' temanI khAsa viziSTatA che. jaipha vaye paNa teo 'havAIcakarI' mArI zakatA! meTrika sudhI bhaNIne paNa temanI mULa vezabhUSA cAlu rAkhI'tI. pAsAbaMdhI keDiyu, suravAla ane pAghaDI temaNe jIvana paryaMta paheryAM hatA. nokarI choDyA pachI jAhera kAryakramo ApavA zarU karyA. 1965mAM teo raziyA gayA. tyAM tAskaMda, samarakaMda, mosko, leninagreDa vagere nagaromAM kAryakrama ApyA paNa tyAM koI gujarAtI to samaje nahIM paNa hAlaraDAM, lagnagIto gujarAtImAM gAIne e ja DhaMgaDhALamAM aMgrejImAM abhinaya sAthe rajU karyAM ane zrotAo jhUmI UThyA. Jain Education Intemational 435 sane 1955mAM pUrva AphrikA, kaMpAlA, nAirobI, mumbAsA, dAresalAma, jhAMjhIbAra ane mabAlethI kabAle sudhI kAryakrama ApyA. mIThAbhAI meTrika bhaNatA hatA tyAre meghANIbhAI ane gokaLadAsa rAyacurAnA paricayamAM AvyA. rAyacurAnA pramukhapade ekavAra vaDodarAmAM mIThAbhAIno lokasAhityano kAryakrama hato tyAre temane moDhe lagnagIto sAMbhaLI rAyacurA bolI UThyA "mIThAbhAI ! tamArA kaMThe lagnagIto sAMbhaLI Aja mArA kALajAmAM 60 varSe pharI paraNavAnA koDa jAgyA!" lokakalAkAra mIThAbhAInI kalAnI kadara karIne gujarAta sarakAre ane gujarAta lokakalA phAunDezane gaurava puraskAra Apyo. mIThAbhAI jorAvarabhAIne kahetA, "jorAvarabhAI! mArI eka mahecchA che. amadAvAdamAM jAhera janatA pAse 'pravINa sAgara' graMthanI sAta divasa kathA karavI ane bIjo kAryakrama nAyikAbheda ane zRMgArarasano karavo che." saMparka : guMdAvADI, rAjakoTa. agninRtya kalAkAra rAjendra jaina lokanRtya e bhAratIya lokasaMskRtinuM mahAmUluM najarANuM che, jyAre saMskRtinuM pAraNuM baMdhANuM haze tyAre lokanRtya kaLAno janma thayo haze. lokanRtya ati prAcIna saMskRti che te ziSTa samAja ane AdivAsIomAM paNa che. lokotsava, meLA, janmASTamI, hoLI jevAM parvamAM sau sAthe maLI lokanRtya kare che. Ama to rAsa, garabA paNa eka rIte lokanRtya ja che ne! have to lagna jevA prasaMge paNa lokanRtyanA progrAma yojAya che. dhagadhagatA aMgArA para cAlavAnI vidyA lakSadvIpa TApunA AdivAsIone ja sAdhya che evuM nathI, gujarAtanA AdivAsIone paNa A vidyA varelI che. paMcamahAla, bharUca ane vaDodarA jillAnA AdivAsIone A vidyA varelI che. Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 436 hoLInA bIjA divase vaDodarA jillAnA AdivAsI vistAromAM 'cUlameLo' bharAya che. A meLAmAM 10-12 phUTa lAMbo ane 78 phUTa pahoLo khADo gALI emAM bAvaLanA moTA lAkaDA nAkhI saLagAvIne dhagadhagatA aMgArA pADavAmAM Ave. e aMgArA para AdivAsIo hAthamAM nALiyera ane pANIno loTo laIne sAtasAta vAra ughADe page cAle chatAM emanA paga para koI IjA vatI nadhI! AdivAsIomAM jema agni para cAlavAnuM kArya dhArmika manAya che tema muslimomAM paNa dhArmika manAya che. A koI jAdu, maMtra nathI paNa dhArmika vidhi sAthe joDAyela camatkAra che. tAvaDAmAM UkaLatA telamAM ghauMnA loTano pApaDa nAkhIne hAtha vaDe kADhavAnuM kAma hindu samAjamAM bhUvA bharADI mAtAnA mAMDavA vakhate kare che paNa AtmavizvAsathI sAdhya karI zakAya che. evA camakArasAdhakano ahIM paricaya karAvavAno che. meLAvaDA ane dhArmika prasaMgo para jovA maLatI A bhAratIya lokavidyAo ane kaLAne raMgamaMca para lAvIne ene gaurava ApanAra kalAkAranuM nAma che rAjendra jaina. azokanagara madhyapradezamAM janmelA 55 varSanA taravariyA lokakalAkArane gaLathUthImAM ja lokanRtya ane lokasaMgItano vAraso maLyo che. agni, pavana ane pANIne koI mAIno putra nAthI nathI zakyo paNa A kalAkAra agnithI jarAya DaryA vagara page ghUgharA bAMdhIne saLagatA aMgArA para lokanRtya kare che. ghaDA, beDAM, degaDA, dhoNiyAM, baghoNAM ane maTakI dvArA thatA garabA ane nRtyo ApaNe joIe chIe paNa emAM navInatA na lAve to rAjendra jaina zAnA? raMgIna vezabhUSAmAM sajja thaI page bAMdhelA ghUgharAnA tAle jaina raMgamaMca para Ave eTale madhura saMgIta laherAvA lAge. jaina 20-22 liTara pANIno ghaDo vagara iMDhoNIe mAthe mUke che. lokasaMgItanI vividha dhUno sAthe nRtya kare che. tyAre tenI sAdhanA joI loko vAhavAhanA pokAro kare che. "have kalAkAra agnijvALA para nRtya AraMbhe che.'" A sAMbhaLatAM ja sannATo chavAI jAya che. sAjiMdAo, saMgItanI surAvalio cheDe jAya che. raMgamaMca para pAtharelI retI para pAMceka liTara peTrola chAMTavAmAM Ave che. dIvAsaLI cAMpatAM bhapha detAM avAja sAthe raMgamaMca para traNa traNa cAra cAra phUTanI agnijvALA labakA levA mAMDe che. rAjendra A jvALA vacce svapna zilpIo jaI UbhA rahe che. agnideva ane prekSakone praNAma karI te saMpakata jvALAo vacce addabhuta nRtya kare che. jyAM agnijvALA zAMta thaI jAya tyAM peTrola chAMTIne pragaTAvavAmAM Ave che. prekSakonA zvAsa UMce caDI jAya che, paNa agnideva tene kAMI IjA karatA nathI! agnino svabhAva bALavAno hovA chatAM paNa A klAkArane ramara paNa IjA thatI nathI! jvALAo bujhAI jatAM kalAkAra paLavAramAM agnividyAnuM bIjuM Azcarya rajU karavA taiyAra thAya che. prAyamasa upara mUkelA tAvaDAmAM tela UkaLe che. temAMdhI narALo nIkaLe che. prekSakonI hAjarImAM A kalAkAra sAbuthI hAtha dhoI nAkhe che jethI koIne zaMkA na thAya ke hAtha para lepa lagAvyo haze. prekSakonA zvAsa sAthe lokavAdyonI dhuna tejIlI bane che. AgamAM nRtya karIne kalAkAranA haju paganA taLiyA TharyA nathI tyAM telanI kaDAI pharatA tenA paga nRtya karavA mAMDe che ane klAkAre UkaLatA telamAM hAtha jhaboLI dIdhA! kalAkAra jhUmI UDyA. A nRtyayoga rajU karyA pachI jAherAta thAya che. have agninartaka jaina bhaDabhaDatA aMgArA upara dila halAvI nAkhanAra adbhuta nRtyayoga rajU karaze. raMgamaMca para khullA medAnamAM 20-30 maNa lAkaDAnI hoLI pragaTAvavAmAM AvI. lAkaDA baLI jatAM temAMthI je aMgArA paDyA tenAM tagArAM bharI raMgamaMca para lAvyA. agnipATa taiyAra karavAmAM AvI. thoDA cAmaDInA niSNAta DokTara pAse parIkSA karAvavAmAM AvI. cetanAnI jANe cinagArI pragaTI. saMgItanI dhUne raudra svarUpa dhAraNa karyuM. kalAkAranA paganA ghUgharA madhurava karavA lAgyA ane kalAkAre svasthapaNe aMgArA para nRtya karatAM praveza karyo! prekSakonA mAnasapaTa para agninRtyanuM AkarSaNa na osare tyAM kalAkAra bhavAI nRtya sAthe upasthita thAya che ane talavAranI dhAra upara kalAkAra ughADe page nRtya kare che. pachI AratI nRtyano AraMbha thAya che. mAthe pyAlo ane pyAlA upara mATaluM ane mATalA upara dIvo mUkI, mATalA upara UbhA rahI nRtya kare che. zrotAo nAcI UThe che. Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 437 svapna zilpIo 108 aNiyALA khIlA upara ughADA page nRtya karanAra kalAkAra traNa bATalIo, loTo ne glAsa mUkI nRtyanI jamAvaTa kare che. zrI jaina sAta sAta beDAMnuM nRtya kare che. zarIra para aneka dIpa pragaTAvI AratI nRtya kare che. bhAratIya lokakaLAnA upAsaka A kalAkAre bhAratanAM judAM judAM rAjyomAM, videzomAM bhAratIya kalAno DaMko vagADyo che. pachI teo labdhapratiSTha sAMskRtika saMsthA, gujarAta lokakalA phAunDezana amadAvAdanuM AmaMtraNa svIkArI amadAvAda AvyA tyAre dineza holamAM adbhuta kAryakrama Apyo. pachI te A saMsthAnA kAyamI sabhya banI gayA. AvI lokavidyAo rAjendra jainane ghaNI sAdhya che. lokagIta-lagnagIta rAjazrIdevI paramAra rAjazrIdevIbahena paramAra eTale gujarAtanA labdhapratiSTha lokakalAvid ane khyAtanAma lokasAhityakAra zrI jorAvarasiMha jAdavanAM saputrI. temanI mAtAnuM nAma hemakuMvarabA. te rAjapUta jJAtinI jAdava zAkhAmAM amadAvAdamAM janmyAM. lokasaMgItano vAraso emane gaLathUthImAMthI maLyo che. kudarate temane koyala jevo kaMTha Apyo che. gujarAtanA lokajIvana ane lokotsavo ane lokagIto, rAMdelagIto, lagnagIto, bhajana ane duhA, chaMdanI chAba bharI ApI che. rAjazrIdevInAM lagna bhAvanagaranA labdhapratiSTha citrakAra ane rAjya sarakArano rUA. eka lAkhano 'jhaveracaMda meghANI' evorDa vijetA zrI khoDIdAsabhAI paramAranA suputra, zrI amUlakumAra sAthe thayAM. temanA pati amUlakumAra sArA tasvIrakAra ane viDiyogrAphara che ane rAjazrIdevI sAthe 'tAlagulAla' nAme rAsagarabAnuM grupa calAve che ane A saMsthAnA upakrame lagnagIto, sAMjhInAM gIto ane phaTANAMnA rasajharatA kAryakramo Ape che. lokakalA phAunDezanamAM joDAyA pachI emanA kAryakramane pAMkho phUTI. potAnA kAryakramanA AraMbhe dhIMgIdharAnA loka saMgItakAra zrI prAgajIbhAI paTela pAse pAMca varasa sudhI loka saMgItano abhyAsa karI DAyarA, AkAzavANI ane dUradarzananA kAryakrama kSetre padArpaNa karyuM. pachI rAjazrI keseTsa taraphathI ane temaNe rAMdelagItonI vivaraNa sahitanI keseTa bajAramAM mUkI. A pachI to "UMcI rabAraNa" "parathama pahelAM samarIe" "hAlo mAnavIo meLe', mAdhavAnaMda svAmInAM bhajano' Ama eka pachI eka keseTa bajAramAM AvatI gaI. vanamena zo ane keseTonI rajUAta bAda beMgalora gujarAtI samAjanA nimaMtraNathI gujarAta rAjyanA upakrame teo beMgaloramAM gayAM ane tyAM yojAyela lokaDAyarAmAM lokagItanI rajUAta karI pachI to tenI prazaMsAnA zrotAvarga taraphathI DhagalAbaMdha patro AvyA. | dilhI, beMgalora, kalakattA, pUnA, madrAsa, surata, bhAvanagara, kaMDalA, rAjakoTa, bhUja jevAM aneka zaheromAM kAryakramo ApI lokacAhanA prApta karI che. amadAvAda khAte yojela "AMtararASTrIya pataMga mahotsava' prasaMge hastakalA kArIgarone evorDa ApavA nimitte yojAyela samAraMbhamAM hAjara rahelA gujarAtanA gavarnara zrI rAmakRSNa trivedIe rAjazrIdevInA sUrIlA kaMThe lokagIta sAMbhaLI AnaMdathI abhinaMdana ApyAM hatAM. vizvanA 75 jeTalA dezomAM ratnanI peDhI dharAvanAra muMbaInA vizvavikhyAta jhaverI kIrtilAla mahetAnA parivAramAM lagnautsava prasaMge kAThiyAvADI lagnagIta gAvA rAjazrIdevIne khAsa AmaMtraNa maLela. - gujarAtane vizAlA hoTela ApanAra zrI surendra paTelanAM dIkarInAM lagnaprasaMge rAjazrIdevIe lagnagIta ane phaTANAM rajU karI jAnaiyA, mAMDaviyAne bhAre moja karAvI, Ama phaTANAM gAIne to rAjazrIdevI DAyarAne moja karAve che paNa kanyAnI vidAya veLAe jyAre gIta gAya che : "dAdAne AMgaNe AMbalo, AMbalo ghora gaMbhIra jo, dAdAne vahAlA dIkarA, amane dIdhAM paradeza jo." A gItamAM kanyAnuM hRdaya kevuM drave che, karuNatA chavAI jAya che. A gIta gAI rAjazrIdevI sAMbhaLanAranAM haiyAM bhArekhama banAvI de che. karuNatA chavAI jAya che. saMparka : paramANaMda bhavana, kALubhA basa sTenDa sAme, kALAnALA, bhAvanagara-2 Jain Education Intemational Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hAiskUla phI 438 svapna zilpIo hAsyakalAkAra rahyuM che. teoe beljiyama, iMglenDa, omAna, amerikA, sAudI arebiyA, amerikA, keneDA, phrAnsa, bahejhAjha, dubaI, zAhabuddIna rAThoDa siMgApora, panAmA, baherIna, kenyA, yugAnDA vagere 11 dezomAM zrI zAhabuddIna rAThoDano janma progrAma ApI cUkyA che. tA. 9-12-1937nA roja temanAM pustakonuM anya bhASAmAM paNa rUpAMtara thayuM che. sIdIkabhAI rAThoDane tyAM thAna mukAma 'darpaNa jUTha na bole'nuM hindImAM bhASAMtara thayuM che. emanI thayo. abhyAsa teoe bI.e., sI.DI.nI 20 keseTo pragaTa thaI che. bI.eDa. sudhI karyo che. myu. hAiskUla thAnagaDhamAM Asi. zikSaka tarIke dUradarzanamAM hAsyanA badhA progrAmamAM rajUAta karatA joDAyA, je tera varasa rahyA pachI rahyA che. teoe samAjasevAne kSetre garlsa hAIskUla-thAnagaDha AcArya tarIke baDhatI maLatAM 35 varSa AcArya tarIke sevA mATe Donezana rUA. 3,20,000 kAryakramo karI ekatra karI ApI. temano pahelo kAryakrama lIMbaDImAM thayo. temanuM paheluM Apela che. vAsukI navarAtri mahotsavamAM 35 varSathI Ayojana. pustaka "zo masTa go ona' pragaTa thayuM. bAkI 38 varSathI sTeja phrenDa klabamAM 27 varSa akhila gujarAta rAtri prakAza progrAma cAlu che. temanuM prathama nATaka "Aja ane kAla' pAsiMga volibola TurnAmenTanuM Ayojana karela che. taraNetaranA gujarAta rAjyamAM nATyaspardhAmAM prathama Avela. bIjuM nATaka meLAmAM 33 varSathI AyojanamAM sahakAra. temaNe zaikSaNika, karamanI kaThaNAI' abhinaya sAthe "sUraja dAdAno gokha' nATaka sAMskRtika, dhArmika AvI sevAkIya zibiro 22 jeTalI karI che. gujarAta rAjaya nATyaspardhAmAM prathama ane pachI "mAMgaDAvALo', A uparAMta vicaratI jAti vAdIvasAhatanAM 30 jeTalAM lakhyuM. A sivAya temaNe 10 pustako pragaTa karyA che. aMgrejI, makAno banI gayAM ane bIjAM 70 makAnono projekTa cAlu che. gaNita ane vijJAna mATe 3 viSayonA varganuM 10 varSa bhUkaMpapIDito mATe hAusiMga borDa sosAyaTInA nirmANamAM saMcAlana karyuM che. temanuM myunisipAliTI thAnagaDha viziSTa prayatno karyA che. thAnagaDhanI jaLasamasyA ukelavA mATe sammAna karyuM che. tema ja surendranagara jillA AcArya saMghe paNa avANiyA cekaDemanuM nirmANa karavA mATe rAjya sarakAramAM saphaLa temanuM sammAna karyuM che. A uparAMta lAyansa klaba thAnagaDha rajUAta. paNa temane sammAnyA che. Ama zAhabuddInabhAI aneka kSetre siddhi meLavI amerikAnA nyUjarsInA eDisana siTImAM varlDa gujarAtI hAsyakSetre, zaikSaNika kSetre, samAja sevAkSetre, lekhanakSetre A badhe konpharansamAM vizvanAM vividha kSetranA je mahAnubhAvoe je saphaLa rahyA che. ghaNA kalAkAro bolI zake paNa lakhI na zake. viziSTa pradAna karyuM hoya temanuM sanmAna karavAmAM Avela, jemAM zAhabuddInabhAIne banne kaLA sAdhya che e tenI yazasvI hAsya kSetre pradAna badala zrI zAhabuddInabhAIne vizvanA 180 kArakirdI che. temanA jIvanamAM vadhune vadhu AgaLa vadhe tevI zubha dezonA 30,000 gujarAtIonI upasthitimAM sanmAna lAgaNI sAthe. karavAmAM Avela. temane A sAthe citrakaLAno paNa zokha che. saMparka : "AziyAnA' maMgaLadIpa sosAyaTI, 'hAsyano varaghoDo' pustakane 2007nA varSanuM gujarAtI thAnagaDha (ji. surendranagara). sAhitya pariSada amadAvAda dvArA zrI jyotIndra dave pAritoSika bhajana-3 kalAkAra tA. 26-12-08 kima mukAme enAyata thayuM. hAlamAM teonI eka philma banI rahI che. "zAhabuddIna zivadAna bAroTa rAThoDano hAsya varaghoDo' temAM temano rola paNa che. zivadAna bAroTano janma 1955thI 2007 sudhI 10 pustakonI 34 AvRtti vahIvaMcA bAroTa jJAtinI soNa pragaTa thaI che. hAlamAM sAhityakAra DaoN. jagadIza trivedI dvArA zAkhAmAM jAmanagara jillAnA vijarakhI gAme thayo. temanA pitAnuM zAhabuddIna rAThoDanAM jIvana ane kavana upara pIeca.DI. thaI Jain Education Intemational Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo nAma nAnajIbhAI. te paNa sArA hAsyakalAkAra hatA. zivadAnabhAIne nAnapaNathI sAhitya, gAvAno zokha che. te temanA lohInA saMskAra che. teone bhajana, lokagIta, gajhala, garabA, duhA, chaMda gAvAno ane sAMbhaLavAno zokha che. A temanI aMtaranI laganI che. ATha varSanI nAnI uMmaramAM ja te gAtA thayA che. nAnapaNamAM paNa te paddhatisara tAlabaddha gAtA. A nAnapaNamAM ropAyela bIja AgaLa jatAM vaTavRkSa banyuM ane phAlyukalyuM. teo AkAzavANI rAjakoTa kendranA bI. hAi greDanA kalAkAra che. temanI 15 keseTo thaI che. tema ja sIDI keseTo paNa thaI che. dUradarzana parathI paNa temanA kAryakramo avAranavAra prasArita thatA rahe che. nAmAMkita bhajanikonI haroLamAM tenuM nAma gUMjatuM thayuM che. temaNe ghaNA nAmAMkita kalAkAro sAthe DAyarAmAM bhAga lIdho che. temano avAja sUrIlo che. teomAM nArAyaNasvAmI, kezubhAI bAroTa, jagamAla bAroTa, niraMjana paMDyA, lakSmaNa bAroTa, dhIrubhAI saravaiyA, hemaMta cauhANa, bihArI gaDhavI, lalitA ghoDAdarA, pharIdA mIra, mInA paTela, damayaMtI baraDAI, araviMda bAroTa, rAju bAroTa, gopAla bAroTa AvA nAmI kalAkAro sAthe bhAga letA rahyA che. A temanuM anubhavanuM bhAthuM che. sarakArazrI dvArA thatA lokasAMskRtika jAhera progrAmamAM bhAga letA rahyA che. temane bAroTa samAjamAM janma thavA badala khUba garva ane saMtoSa che. A rIte mA zAradAnI temanA para kRpA varase che. saMparka : bhavAnI pArka--2, khoDiyArakRpA, bloka-2, bajaraMgavADI, sarkala sAme, punita sosAyaTI sAme, rAjakoTa. jAdukalAkAra samanAtha vismaya pamADe evI Disembara 2000nI A vAta trivendrama kerAlAnI che. vizvabharamAMthI AvelA 500 uparAMta jAdugaro eka rUkhaDiyA jevA abhaNa madArInA khela joI rahyA hatA. pAMca hAtha pUrI paDachaMda kAyA, mAthe bhagavI pAghaDI, pahoLI bAMyanuM bhagavA Jain Education Intemational 439 raMganuM paheraNa, nIce sapheda raMganI lUMgI, gaLAmAM akIka, TakiyA pArAnI ne rudrAkSanI mALA, rAmApIranA cakatA, mAravADI pagarakhAM, dhotI bAstA jevI dADhI, AvA mUchavALA madArIe momAMthI eka pachI eka jIvatAM sApoliyAM ane vIMchI kADhIne raMgamaMca upara ramatA mUkyA tyAre to bhAI malaka AkhAnA jAdugaro bhIMtaDA para cItaryA hoya ema cItarAI gayA! jonAranAM hRdaya ghaDIbhara thaDako levAnuM vIsarI gayAM. potAnI jAtane mahAna jAdugara gaNAvatA ane mUche lIMbu laTakAvIne pharatA bhalabhalA jAdugarane bhU pAI denAra madArI bIjA koI nahIM paNa saurASTranA surendranagara jillAnA dhrAMgadhrAnI vAdI vasAhatanA 75 varSanI vayanA madArI samajunAtha lAlanAtha hatA. jAdugaro sau jaipha vayanA madArIne Tagara Tagara jotAM rahyA ane 'vismaya' evorDa samajunAthe jhaDapI lIdho! deza ane duniyAmAM A karamI kalAkAranA nAme DaMko vAgI gayo. gujarAtanA kalAjagate saMgIta nATaka akAdamI ke yuvaka sAMskRtika sevA pravRtti vibhAge jenI noMdha suddhAM nathI lIdhI evA cIMthare vITyA ratana samA samajunAthane AjathI 20 varSa pUrve saurASTranA gAmaDAnI zerI vacALe khela karatAM gujarAta lokakalA phAunDezane zodhI kADhyA. eTaluM ja nahIM dezabharanAM rAjyomAM dezanA pATanagara dilhInA pragati medAnamAM ane muMbaI jevI mahAnagarImAM saMkhyAbaMdha kAryakramo karAvyA ane madArInI kalA aMge dainiko, dUradarzana ane pracAra mAdhyamo dvArA emanI kalAnuM gaurava prasthApita karyuM. A badhAnA pariNAmarUpe samajunAtha kalAjagata para jANe chavAI gayA! rAjyanI labdhapratiSTha lokakalA saMsthA gujarAta lokakalA phAunDezane gayA varSe samarpita lokakalAkAro ane kalAsaMsthAo mATe paNa lokakalA gaurava puraskAra ApavAnI jAherAta karI hatI, je rAjapUtaparA rAsamaMDaLI bAMTavA, DaoN. rUpasiMga zekhAvata, jayapura (rAjasthAna) ane jhAlAvADanA kalAratna samajunAtha madArIne 29 julAI 2001nA roja TAgora hola khAte yojAyela dabadabAbharyA samAraMbhamAM enAyata karavAmAM Avyo. jemanI AMkhonAM teja have to olavAvAM mAMDyAM che. IzvaranA vimAnanI vATa jovAnI veLAe dhULamAM ramanArA zerInA madArI samajunAthe gujarAtane, saurASTrane, jhAlAvADane ane dhrAMgadhrA nagarane UjaLAM karI batAvyAM che. Aja ahIM vAcakone madArI jagatanI sahela karAvavAno Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 440 svapna zilpIo upakrama rAkhyo hato. ghaNA prasaMgo AlekhavAnI icchA hatI paNa saMjogovazAtu e badhI vismaya pamADatI vAto rajU nathI karI zakatA. samajunAtha amArI sAthe dilhI, beMgalora, muMbaI, pUnA, madrAsa, kaccha ane kalakattA vagere aneka nagaromAM pharyA. surendra paTelane vAta karI emane ghaNA varasa vizAlA hoTelamAM kAryakrama karyA. emane paradezanA progrAma mATe paNa nimaMtraNa maLe che, paNa plenamAM sApa, sasalAM, vIMchI laI javAnI manAI che eTale emanA bhaviSya para tALuM mAreluM che. kAThiyAvADanAM gAmaDegAmaDe cIMthare vIMTyAM AvA kalAratno paDelAM che. samajunAtha madArI, dalasukha rAvaLa, sidIkabhAI jata, saMtokabA dudhAta, sonIbahena, tejIbahena, kezarabahena, bAbubhAI paramAra jevAM kalAratnone AMgaLI pakaDIne kalAjagatanA cokamAM mUkavAmAM Ave to zuM karI batAve che enAM to A mAtra thoDA udAharaNo che. AvA kalAkAronI AMgaLI jhAlIne oLakha ApanArA koNa che? ghaNA kalAkArono ahIM paricaya ApavA jevo che chatAM lekhamALA vistRta thaI javAthI A lekhanuM samApana karI temanAM nAmo darzAvuM chuM. saurASTranA chellA suraMdAvAdaka siddikabhAI ja. gujarAtanI raMgabhUminA kalAkAra prANasukha nAyaka. eziyADa rAsanI saphaLatAnA yazabhAgI nRtyakAra madhu paTela. lokanRtyanuM bIjuM nAma pratibhA paMDita. nirjIva pUtaLIomAM prANa pragaTAvatA mahipata kavi. aDhAra ughADI talavAro sAthe nRtya karatA dalasukha rAvaLa. aNaboTyA vArtAkAra devajI bAroTa. . zrI jorAvarabhAIe lokasAhitya, lokakalA, lokasaMskRti kSetre ghaNI kAmagIrI karI che. AthamatI peDhInA kalAkArone samAja sAme lAvavA temaNe bhAratanAM ghaNAM zaheromAM kAryakramo yojyA che. videza laI javAnA paNa prayatno karyA che eTale lokasAhitya, lokakalA ane lokasaMskRtine jALavI rAkhavA athAha prayatno karyA che ane A mATe temaNe amadAvAdamAM gujarAta loka kalA phAunDezana' nAmanI saMsthA paNa UbhI karI che, jenA 2000 jeTalA sabhya che. Dholaka- kalAkAra hAjI ramakaDuM hAjI ramakaDAno janma muslima samAjanI mIra jJAtimAM tA. 27 (mahino yAda nathI) 1951mAM AdrI mukAme thayo. tenA pitAnuM nAma kAsama jamAla ane mAtAnuM nAma nUrabAI. kAsamabhAI paNa sArA tabalAvAdaka hatA. A kaLA hAjIbhAIne vArasAgata maLI che. teo nAnI uMmarathI sAruM Dholaka vagADatA. AjathI 30 | 40 varSa pahelAM to DAyarAnA vAyarA hatA. cheka verAvaLathI muMbaI sudhI DAyarAnA TikiTa zo thatA. paNa temanA mukhya kalAkAra hatA prANalAla vyAsa, velajIbhAI gajjara ane anyo. vAdaka kalAkAra nAnajIbhAI mistrI (vAyolina), hAjI ramakaDuM ane Tapu degAmA. paNa nAnajI mistrInuM vAyolina, hAjI ramakaDAnuM Dholaka ane Tapu degAmAnAM maMjIrAM Ama triveNI saMgama thAya ane temAM prANalAla vyAsano kaMTha bhaLe eTale DAyarAmAM vAvAjhoDuM thAya, hAkalA, paDakArA ane tALIonA gaDagaDATa thAya. vAtAvaraNa baMdhAI jAya. hAjI ramakaDAe bhAratanAM aneka rAjyomAM ane zaheromAM kAryakrama ApyA ja che, uparAMta videzanI anekavAra judA judA kalAkAro sAthe yAtrA karI che. | DAyarAmAM hAjI ramakaDAnuM Dholaka nakharAM sAthe vAgatuM hoya tyAre kalAkAra karatAM Dholaka mukhya banI jAya. DAyaro Dole. AvI che tenA AMgaLAnI karAmata! A che kudaratI deNagI! hAjI ramakaDAne AkAzavANInA rAjakoTa kendra tabalA ane Dholaka vAdana mATe bI. hAi.no greDa Apyo che. TI.vI.nI aneka cenalomAM tenA progrAma thaI cUkyA che. Ama teNe bahoLI lokacAhanA prApta karI che. hAjI ramakaDAne DAyarAmAM sArI rakama ekatra karI ane te rakama pU. morAribApunA hAthe arpaNa karI sanmAna karyuM ane bApue kahyuM, "hAjI ramakaDuM ja nathI, hindu, muslima komane kalAthI joDato saMvAditAno sUra paNa che." hAjI ramakaDuM eTale Dholakano betAja bAdazAha. temane to aneka gAmaDAM, zahera, saMsthAo ane vyaktio taraphathI sammAna patro paNa enAyata thayAM che. saMparka : DhAla roDa, jUnAgaDha Jain Education Intemational Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo 441 gujamtamAM kalA-saMskRtinA taMbho ane utsavapriya rAjavIo jorAvarasiMhajI jAdava gujarAtanI lokakalA lokasaMskRtine navapallavita rAkhavAmAM meghANIjI, dulA kAga, pIMgaLazIbhAI, jayamallabhAI, meghANaMdabhAI, merUbhA, hemubhAI, amaradAsa khArAvAlA, darabAra pUMjAvALA, puSkara caMdaravAkara, DaoN. hasu yAjJika vagere nAmo smRtipaTa para tAjAM thAya che. A lekhamALA rajU karanAra jorAvarasiMhajI jAdava viSe gujarAta yunivarsiTInA pUrva upakulapati DaoN. caMdrakAnta mahetAe eka jagyAe ThIka noMdhyuM che ke "lokasaMskRtinA "ekatArA'no jorAvara" bajavaiyo jorAvarasiMha jAdava eTale lokasAhityanA marmajJa." | gujarAta lokakalA phAunDezananA karNadhAra jorAvarasiMha jAdava- gujarAta lokakalA phAunDezana' eka saMsthA tra nathI, e to che tulasI-kyAro, baLyA-jhaLyA lokakalAkArono thAkoDo utArI TADhaka anubhavavAno eka visAmo, cIMthare-vIMTyAM ratnone kadaradAna jhaverIo samakSa khaDA karI devAno eka lokamaMca. sva. meghANIjIe ucita ja kahyuM che ke "prakRtie bhAratavarSanA pratyeka prAMtane koI ne koI prakAranI samRddhi udAratApUrvaka pradAna karI che. kAzmIrane hariyALI cUMdaDI arpI to baMgALane varSAnAM jhApaTAMthI bhIMjavI dIdho. mahArASTrane abhrabhedI parvatothI vibhUSita karyo, to rAjapUtAnA (rAjasthAna)ne pUrNa nAjukatAthI vaMcita rAkhI tenI nasenasamAM pArAvAra vIratA bharI dIdhI. prakRtino A lADako evo gUrjara lokasamAja vividha rasomAM DUbIne evo dhanya thaI gayo ke pakSIvRMdanA kalarava samAna madhura gIto pragaTyAM. gujarAtI lokajIvanano sAmAjika, sAMskRtika, dhArmika ane rAjanaitika ItihAsa enAM lokagItomAM surakSita che." lokasaMskRti kharA arthamAM mukta vizvavidyAlaya che ane zrI jorAvarasiMha jAdava A mukta vizva vidyAlayanA lokaniyukta kulapati' che, teo pote ja haratI-pharatI loka yunivarsiTI' che. varSo pahelAM lokasaMskRti zodha saMsthAna, cUra (rAjasthAna) dvArA meghANI suvarNacaMdraka mATe zrI jorAvarasiMha jAdavanA lokasAhitya kSetre pradAnane anulakSIne temanA para pasaMdagIno kaLaza DhoLAyo tyAre amadAvAdamAM ja mAna. yazavaMtabhAI zuklanA adhyakSasthAne emane suvarNacaMdraka enAyata karavAno gauravapUrNa kAryakrama yojAyo hato. puraskRta pustaka "lokasAhityanAM motI'nI samIkSA karavAnuM saubhAgya mane sAMpaDyuM hatuM. meM e pustakano UMDANapUrvaka abhyAsa karyo hato. gujarAta rAjya lokasAhitya samiti dvArA prakAzita lokajIvananAM motI' gujarAtanA lokajIvana ane lokasaMskRtinuM AbehUba citra rajU karanAra sacitra ane mAhitI samRddha graMtha che. Jain Education Intemational Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 442 svapna zilpIo : Tel: The bhAratanAM gAmaDAMomAM cIMthare vIMyAM ratana jevAM aneka kalAkAro paDyA che, je aneka kalAomAM kauzalya dharAve che. lokatRtya emAMno eka prakAra che. zrI jorAvarasiMha jAdava saMcAlita "gujarAta lokakalA phAunDezana' AvA kalAkArone khUNe-khAMcarethI zodhI raMgamaMca para lAvavAnuM ane kalAkArone protsAhita karavAnuM prazaMsanIya kArya kare che. e vAtanI pratIti uparanI tasvIramAM kalAkAronI vividha mudrAo jotAM thAya che. pAMca vibhAgomAM ane coppana prakaraNomAM vaheMcAyelA A gauravazALI graMthanA aneka lekho kumAra, navacetana, akhaMDAnaMda, gujarAta dIpotsavI aMka vagere pratiSThita sAmayiko prakAzita thayelAM che. jorAvarasiMhanI siddhahasta kalame kaMDArAyela e graMthamAM gujarAtanuM lokajIvana mUrtimaMta thAya che. emanI pravAhapUrNa ane prabhAvazALI zelI vAcakane jakaDI rAkhavAnuM sAmarthya dharAve che. "lokasAgara'ne jorAvarasiMhe pustakanI gAgaramAM bharyo che. alabatta A sAgara "mIThApANIno' che, khArAzamukta. gujarAtanA mUrdhanya samIkSaka anaMtarAya rAvaLe prastAvanA-lekhanamAM jAdavanI pITha hoMze-hoMze thAbaDI che. emanAM pustako gujarAta yunivarsiTI, saurASTra yunivarsiTI, bhAvanagara yunivarsiTI vagerenA lokasAhityalakSI abhyAsakramomAM sthAna pAmyAM che to bIjI tarapha zALA kakSAe dho. 6 thI 9 ane 10nAM gujarAtI pAThya pustakomAM 'amaro DholI', "ghoDInI svAmIbhakti', "ApaNI pAghaDIo', 'duzmananI dilAvarI" jevI racanAo sthAna pAmI che. ' lokakalA phAunDezana' ane lokakalA kendra amadAvAdanA menejiMga TrasTI tarIke viziSTa kAryakramo dvArA karNAvatI nagarIne "AzAvala'kAlIna lokasaMskRtinAM najarANAM arpanAra zrI jorAvarasiMha vizva gujarAtI samAjanA mAnArDa sabhya tarIke sammAnita che. vizvakoza nirmANa samiti, bhAratIya sAhitya saMsada, gUrjara graMthabhavana TrasTa, oDizana kamiTi AkAzavANI, eDavAIjharI ane privyu kamiTi dUradarzana, gujarAta Turijhama DevalapamenTa sosAyaTI, ethiksa kamiTi, DaoN. bAvIzI pharTiliTI inasTiTyUTa amadAvAda, sArvajanika keLavaNI maMDaLa vagere vividha saMsthAomAM kyAMka sabhyapade to kyAMka TrasTIpade rahIne potAnI sevAo teo arpI rahyA che. AkAzavANI ane dUradarzana emane vAraMvAra yAda kare che/sAda kare che. gujarAta samAcAra' ane "gujarAta TAimsa', amerikAnA teo mAnavaMtA kaTAralekhaka che. 5000 jeTalA lokakalAkArone sAMkaLIne aDhI dAyakAmAM 1000thI paNa vadhu kAryakramo bhArata uparAMta dubaI-maskata sahita vividha dezomAM yojIne emaNe vaizvika Adara pariprApta karyo che. lokasAhityamAM Jain Education Intemational For Private & Personal use only Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo 90 jeTalAM sacitra abhyAsagraMtho sarasvatIne caraNe dharyAno emane AnaMda ane gujarAtane gaurava che. zrI jAdavanA saMzodhana, lokasAhitya, lokakalA, lokasaMskRti saMzodhana ane jIvanakArya para morabI kolejanA adhyapaka zrI vAghelA pIeca.DI. thisisa lakhI rahyA che. jorAvarasiMha Arthika rIte bhAMgelA (loka) kalAkAronA bheru che. lokasaMskRtirathanA samarpita sArathi che. lokasaMskAronA jabarajasta saMtrI che. lokakalAonA kartavyaniSTha praharI che. lokahaiyAnAM spaMdanonAM bhAvabhInA zabdakAra che. jorAvarasiMha lokasAhitya ane lokasaMskRtinI jaMgama vidyApITha che. teo mitabhASI che, bhASaNabAja nathI, paNa sahajAnaMda svAmIe kahyuM che tema vartana vAto karaze'-emanuM kAma bole che ane bolatuM rahevAnuM che. Aje pazcimI saMskRtinuM bhAratIya-jIvana para hacamacAvI nAkhe tevuM AkramaNa thaI rahyuM che, tyAre bhAratIya saMskRti-gurjara saMskRtinA evA rakhevALonI jarUra che, je ApaNA potIkA rivAjo, utsavo ane samRddha lokajIvananAM gIto-kathAoduhAo ane zauryakathAonA rakSaka-saMrakSaka banI zake. e javAbadArI vinamrapaNe adA karatA rahevAno '70 varSanA javAna' jorAvarasiMhano zivasaMkalpa che. emane sarvocca mAna-sammAna arpavAmAM samAjarAjya sarakAra ane kendra sarakAra audAryanI amIvarSA karatI rahe ane lokasaMskRti potAnA A khamatIdhara gajavaiyA, bajavaiyA ane saravaiyA sapUtane bahu zatAyunI duA pAThave e ja abhyarthanA. vizeSamAM A graMtha zreNImAM zarUAtathI ja madadarUpa banelA zrI jorAvarasiMhajIne khUba khUba dhanyavAda sAthe AbhAra. -saMpAdaka puruSArtha vaDe prArabdhane ghaDanAra kalAkAra pI. kharasANI 443 A vAta che AjathI pAMca dAyakA pUrvanI. yuvAnIna uMbare alapajhalapa karato huM kolejanuM pagathiyuM mAMDa caDelo. e yuga sAkSaro ane sAhityakArono hato. umAzaMkarabhAI joSI, pIMtAbara paTela, Izvara peTalIkara, jayaMtI dalAla, ravizaMkara rAvaLa, bacubhAI rAvata, pannAlAla paTela, puSkara caMdaravAkara e badhAno suvarNakALa. e samaye pannAlAlabhAInI navalakathA 'maLelA jIva' ane kalApInA praNayarasa nItaratAM kAvyo kolejiyanonAM atyaMta lokapriya. 'maLelA jIva' navalakathA uparathI traNa kalAkanuM nATaka taiyAra thayeluM. amadAvAdanA TAunaholamAM enI prathama rajUAta thaI. e kALe huM paNa nATakonA raMge thoDo raMgAyelo. A nATakamAM mArA gAmapaDozI (bhalagAmaDA tA. dhaMdhukA) zrI madhu paTela kalAkAra tarIke. eka vakhata huM eka nATaka jovA gayo. nATakanI rajUAta hRdayaMgama hatI. kalAkAroe potapotAnA pAtrane pUro nyAya Apyo hato. e badhAmAM eka kalAkAra potAnI AgavI adA, abhinaya, saMvAdo bolavAnI chaTA ane hAsyarasa niSpanna karavAnI AgavI zaktithI prekSako para chavAi gayA. eka ciraMjIva chApa mUkI gayA. e kalAkAra hatA prANalAla devajIbhAI kharasANI. Aje pI. kharasANI tarIke gujarAta AkhuM emane oLakhe che. raMgabhUmi ane gujarAtI philmanA UMcA gajAnA kalAkAra tarIke Adara ane mAnapAna Ape che. pI. kharasANIe raMgabhUmi gajAvavA mAMDI. tyArabAda gujarAtI philmono yuga AraMbhAyo. gujarAtI philmamAM hAsya kalAkAra tarIke pI. kharasANI chavAI gayA ane pratyeka gujarAtInA hRdaya sudhI saphaLatApUrvaka pahoMcyA. e pachI mAruM kSetra badalAI gayuM. huM lokasAhitya, lokasaMskRti ane lokakalAnA lekhana-saMzodhanamAM paDI gayo. amAruM maLavAnuM koi koI kAryakramo daramyAna banatuM paNa lAgaNInA saMbaMdho evAne evA lIlAchama Ajeya rahyA che. pI. kharasANI UMcA gajAnA kalAkAra che, paNa ahI sudhI pahoMcavAnI yAtrAno mArga kevo kaThina hato! jIvanasaMgharSa sAthe jIvanAra A kalAkAra emanI jIvanakathA lakhe to A kSetramAM AvanArA kalAkArone emAMthI preraNA maLe evuM emanuM Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 444 svapna zilpIo jIvana che. emanA pitAzrI devajIbhAI mULa rAjakoTanA. amadAvAdanI seMTa jheviyarsa kolejamAM bhaNavA Avyo hato. vyavasAye bilDiMga konTrAkTara. dhaMdhAnA kAmakAja mATe kalola grAmya saMskRti aMgenAM mArAM rasa ane ruci jANI pU. rahevAnuM thayuM. sane 1926mAM prANalAlabhAI urphe pI. zAstrIjIe mane lokasAhitya, lokasaMskRti ane lokakalAnA kharasANIno janma. prAthamika zALAno abhyAsa karIne mAdhyamika kAMTALA mArge sau prathamavAra pA pA pagalI bharAvI. e pachI zALAmAM bhaNavA gayA. mahAtmA gAMdhIjIe AjhAdInI laDatano mArI saMzodhanayAtrA AraMbhAI. Aje gujarAta lokakalA AraMbha karyo aneka yuvAno abhyAsane alavidA karIne phAunDezana dvArA lokasAhitya, lokasaMskRti ane lokakalAo AjhAdInI laDatamAM joDAI gayA. bhUgarbha pravRtti zarU karI. aMge rASTrIya ane AMtararASTrIya kArya thaI rahyuM che. tenA preraka polIsanA hAthano methIpAka paNa khAdho ne jela paNa joI. ane saMsthAnA pramukha paNa zAstrIjI ja hatA. AjhAdI to AvI gaI have zuM? bhaNavAnuM to choDI dIdhuM hatuM. sane 1958nA varSathI AraMbhAyelA amArA guruziSyanA kaMIka kAmadhaMdho to karavo ja paDe ne! emaNe peinTara tarIke saMbaMdho TheTha sudhI evA ne evA lIlAchamma rahyA che. 46 varSanA sAinaborDa banAvavAno AraMbha karyo. philmonAM sAinaborDa saMbaMdho para najara karuM chuM tyAM to eozrI sAthenAM saMkhyAbaMdha banAvatAM banAvatAM philma kalAkAra banavAnAM svapnAM jovA saMsmaraNo vayuMnA gherAnI jema smRtipaTa para chavAI jAya che. lAgyA paNa svapna joye kalAkAra thoDA ja thavAya che. ene mATe coravADa pAse AveluM lIlI nAghera jevuM mAMgaroLa gAma jIvanabhara tapa karavuM paDe. saMgharSa karavo paDe, paNa svapnane sAkAra emanuM mAdare vatana. mAdhavapura (gheDa) emanuM pUjanIya tIrtha. prati karavA jIvanabhara mathanAra mAnavIne nasIba yArI Ape to varSa caitara mAsamAM mAdhavarAyajIno meLo bharAya ane kIrtinA sarvocca zikhara sudhI avazya pahoMce che. kharasANI mAdhavarAyajI nagarayAtrAe nIkaLe e prasaMge zAstrIjI acUka bhAInA jIvanamAM paNa ema ja banyuM. tyAM hAjara hoya ja hoya. varSono A vaNalakhyo niyama. sane 1946mAM "rakSAbaMdhana' nATakathI emaNe raMgabhUmi gujarAtI sAhitya ane saMskRtinA garavA zikhararUpa para potAnI kArakirdInA zrIgaNeza mAMDyA. pachIthI nATako ane gaNAtA zAstrIjInI sAdagI paNa noMdhanIya. aMga para philmomAM kAma karavAmAM pAchuM vALIne kadI joyuM nathI. emanA vaiSNavajananI AMgaDI, dhotI mAthe TopI ne hAthamAM soTI. kada saMgharSakALanA ame sAkSI rahyA chIe. Aje teo kalAjagatamAM gauravapUrNa mAnapAna ne sthAna meLavI zakyA che, tenI pAchaLa vAmana paNa sAhitya kSetre pratibhA virATa, chatAM dharatIthI veta UMcA cAlavAne badale dharatI para ja sadAya cAlyA che. jevo temano dhabakato puruSArtha paDyo che. emAM emanI sAdagI, vinamratA A badhA guNa bhaLyA che. 75 thI vadhu nATako ane sAdagIbharyo paheraveza evuM ja sAdagIbharyuM emanuM bhojana. 60 jeTalI philmomAM abhinaya Apyo che. sAhitya-saMsthAo ane sAhityakAro taraphathI emanI jAye ajANye avahelanA paNa thaI haze, chatAMye koInA mATe kaDavAza IzvaranI emanA para apAra kRpA che. Aje 82 varSanI nahIM. koInA mATe phariyAda nahIM. vinamratA dhAraNa karIne sadAya jaipha vaye paNa sAMskRtika kAryakramomAM hAjara rahI ene manabharIne kAryarata rahyA che. sAhityanI sAthe Izvarane-zrInAthajIne mANe che. eka kalAkAra tarIke ane umadA saMskArI mAnava tarIke jIvanabhara aMtaranI AratathI ArAdhyA che. teozrI yazasvI AnaMdapUrvaka jIvana mANI rahyA che. ane ujvaLa kArakirdInAM 99 varSa pUrAM karIne 28 julAInA sAhitya saMskAra ane saMskRtinA tIrtharUpa roja taMdurasta tabiyate 100mAM vikramI varSamAM maMgala praveza kare che e zrInAthajI-zrIkRSNa taraphanI bhakti ane jIvanabharanI brahArSi pU. ke. kA. zAstrIjI kAryaniSThAne AbhArI che ema kahI zakAya. zAstrIjInI | mArI 18 varSanI uMmare sAhitya, saMskAra ane AtmazraddhA paNa eTalI ja aDaga. ame pUchIe : "zAstrIjI! saMskRtinA tIrtharUpa brahmarSi ke. kA. zAstrIjInAM sau prathamavAra tame 99 varSe ATalA taMdurasta rahIne doDatA raho cho enuM darzana karyA. mane eka vinamratAnI mUrti samA guru maLyA ne meM rahasya to kaho." dhanyatAnI lAgaNI anubhavI. e divasomAM dhaMdhukA tAlukAnA teo hasatA hasatA kaheya kharA : "ciMtA badhI Izvarane AkarU gAmanA kheDUta parivAramAMthI huM sau pahelo pahelo Jain Education Intemational Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo soMpIne basa karma karuM chuM. khAnapAnamAM mitAhArI ane kudaratanA krama sAthe tAla milAvato cAluM chuM. mANasa khAnapAna, AhAravihAramAM prakRtithI dUra jAya eTale duHkhI thAya che.' niyamita jIvana ane kudarate ja pU. zAstrIjIne nirAmaya Arogya bakyuM che. teo zraddhATaMkAra karatAM kahe che "huM sadI pUrI karavAno chuM." lokavArtAono samartha rakhevALa : maulika mANigara kAnajI bhuTA bAroTa pRthvInA paTa para vasato kALA mAthAno mAnavI IzvaranI akaLa lIlAno pAra kyAreya pAmI zakyo che kharo? noratAnI navamI rAte kALadevatAe cUpacApa AvI saurASTranA samartha lokavArtAkArane ApaNI vaccethI ekAeka ja upADI lIdhA. e tArIkha hatI 28mI sapTembara. e varSa hatuM 1990nuM ane e kalAkAra hatA. lokavAratAnA maramI ane kAmaNagArI kathanazailInA zahenazAha sva. kAnajI bhuTA bAroTa. emanA alakhane darabAra gayAne Aje dasa varSanAM vahANAM vAyAM bhAI! kAnajI bhuTA bAroTanI smRtine eka dAyakA pachIye lokasAhityanA premIo potAnI haiyA-kaTorImAM hemakhema sAcavIne beThA che. lokahaiyAM para aharniza rAja karanArA samarpita kasabI kalAkAronI yAdanAM pagalAMne to kALadevatAya bhUMsI zakatA nathI. emanA vyaktitvanI chApa mArA smaraNapaTa para Ajeya evIne evI akabaMdha che. dezI suravALa, pahoLI bAMyanI kaphanI, kALA raMganI baMDI ane mAthe bAroTazAhI dhoLo pheMTo dhAraNa karI kAThiyAvADanA koI gAmaDe, kAThI darabAranI DelIe ke gAmanA core besI kAnajIbApA dezI satAranA tAra raNajhaNAvatA 'rAjA vIra vikrama', 'hothalapadamaNI', vIra mAMgaDAvALo', 'rA'navaghaNa', 'kasturI mRga', 'kanyAdAna', 'sAMI nehaDI', 'satI vikoI', 'sona kaMsArI', 'jItharo bhAbho', 'hako bhAbho', 'kALiyo Dhago' jevI kaMIka kaMIka vArtAyuM mAMDatA tyAre moralI mAthe maNidhara Dole ema hajAronI mAnavamedanI DolavA mAMDatI. viziSTa lokabhogya taLapadI zailImAM vAghA paherI gItasaMgItathI maDhAIne AvatI vAratAonuM sAmrAjya zrotAonAM haiyAM para ajabagajabanI asara UbhI karatuM. madharAtano gajara bhAMgI gayo hoya, bAroTajIe potAnI dezI satAranA sathavAre koI lAMbI vAratAnI jamAvaTa karI dIdhI hoya ane hoMkArA, paDakArA 445 ne vAhavAhathI vArtAkArane dAda detA hoya, jhamajhama karatI rAta vahetI jAya. prAgaDanA dorA phUTe paNa bAroTajInI vArtA no khUTe. eka ja vAratA eka AkhI rAta ke pachI babbe traNa traNa rAto cAle. zrotAo beThAM I beThAM. no hAle no cAle. no bole no Dole. cIttaramAM cItarAI gayAM hoya evo mAhola, ThATha ane Thasso. A lekhaka ane A graMthanA saMpAdake paNa mANyo che. saurASTramAM cArapAMca prakAre vAratAo kahevAya che. cAraNo duhA, chaMda sAthe gIto maDhI vAratA mAMDe che. bharatharI rAvaNahaththA para vAratArasa relAve che. rAvaLadeva DAka mAthe vAratAnI baghaDATI bolAve che, jyAre bAroTa vAratAkAro sitAranA sUranA sathavA2e vAratAyuM mADe che. sva. kAnajI bhuTA bAroTa jyAre vAratA mAMDatA tyAre vANInA naveya rasa emanI vArtAsRSTimAM vihAra karavA UtarI AvatA. emAM adbhuta ane zRMgAra rasa Ave. pharahANarUpe hAsyarasa Ave tyAre hasI hasIne sAMbhaLanAranA peTamAM AMTiyuM paDI jatI. vIrarasanI vANImAM abhinaya saha teo zauryakathA mAMDatA tyAre ApaNI AMkha AgaLa ghoDAonI taDabaDapATI. taravArono tAzIro ane mAro mAro'nA dhIMgANAMnAM dRzyo dekhAvA mAMDatAM, kAcApocA mAnavInA to kALajAMya thaDakavA mAMDatAM. emanAM rUvADAM baNaNATa detAM beThAM thaI jatAM. emanI vAratAnI sAthe dezI sitAranuM saMgIta satata saMgata karyA karatuM. emAM AvatA karuNa rasa vakhate parajanA karuNa svaro bAroTajI cheDatA tyAre hRdayanA tAra halabalAvI nAkhatA. vAratAkaLAnI emanI bIjI khUbI e hatI ke vArtAomAM AvatAM judAM judAM pAtrone anurUpa bolIno laheko teo je te pAtramAM otaprota thaIne rajU karatA, jethI zrotAo para emano dhAryo prabhAva paDato. kathAnI vAratAnA badhAM pAtrone jIvaMta karavA eTalA otaprota thaI jatA ke jANe koI prasaMga atyAre ja banI rahyo che! ane chelle chelle khUba ja bulaMda svare bhAvAveza sAthe kahevAtI AvI vAratAo karavAno thAka 71 varSanI jaipha vaye dekhAto. ene kAraNe ekAda kAryakrama pachI be traNa divasano virAma emanA mATe anivArya banI gayo hato. jIvanabhara lokasaMskRtino mUlyavAna vAraso jALavanAra lokavAratA kaLAnA gheghUra vaDalAsama A kalAkAranI janabhomakA saurASTranuM TIMbalA gAma. mAtA amarabAInI kUkhe emano janma. uchera paNa tyAM ja thayo. bApadAdAno vArasAgata dhaMdho vALA, Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 446 kAThI darabAro ane mera kuTuMbonI vaMzAvaLI rAkhavAno. emanA pitA bhuTA bAroTa ane kAkA sUrA bAroTa samartha vArtAkAra. emanI AMgaLIe vaLagIne dasabAra varSanA kAnajI bAroTa jajamAnomAM jAtA. AthI e jamAnonAM AMgaNAM DelI- DAyarA ane gAmanA corA emanA mATe tAlIma kendro banI rahyAM. Ama kAnajIbhAI bAroTane gaLathUthImAMthI vAratAkaLAno vAraso ane mUlyavAna saMskAro maLyA. A saMskAravArasAne potAnI koThAsUjha vaDe gauravavaMto banAvIne vadhu dipAvyo. kaMTha paNa evo kAmaNagAro. nAnapaNathI bhajananI laganI lAgI gaI. yuvAnavaye emanA haiyAmAM vairAgyanI bhAvanA jAgI ane paisAne sparza na karavAnuM AkaruM vrata lIdhuM. bhajana, bhakti ane bhagavAno raMga lAgI jatAM kuTuMbIone ciMtA thavA mAMDI ke nakkI A bAvo banI ne eka'dI hAlI nIkaLaze, paNa aMtaramAM sArIpeTha UgI gayelI vArtAkaLAe ja emane bAvA banatAM bacAvI lIdhA. bAvA banavAno vicAra paDato mUkyA pachI yuvAna kAnajIbhAI lokavAratAkAra tarIke khUba ja khIlyA. lokasAhityanA DAyarAomAM emanA bulaMdakaMThanI vAratAo jhakoLA levA mAMDI. dUradarzana ane AkAzavANI parathI e vahetI thaI. gujarAte pAMca copaDI bhaNIne nizALethI UThI gayelA A kalAkAranI kadara na karI paNa ajoDa lokavAratAkAra tarIkenI emanI khyAti UDatI UDatI dilhInA darabAra sudhI pahoMcI. rASTrIya saMgIta nATaka akAdamIe emanA mATe rASTrIya evorDa jAhera karyo. sane 1988nA varSamAM lakhanau khAte eka viziSTa dabadabAbharyA bhavya samAraMbhamAM rASTrapati zrI Ara. veMkaTarAmane kAnajIbApAne zAla oDhADI, tAmrapatra ane rokaDa rakamanuM inAma akarAma ApI emane navAjyA. A samAraMbha prasaMge emaNe lakhanaumAM eka coTadAra prasaMgane vaNI laIne lokavAratAnI jhalaka rajU karI hatI. emanA aitihAsika jJAna ane tIvra smaraNazaktithI zrotAo khUba ja prabhAvita thayA hatA. A evorDa dvArA kAnajIbhAI bAroTe rASTrIya kSetre gujarAtane gaurava bakSya. pote vArtAkAra hovA chatAM bhajano ane bhakti emane khUba ja gamatAM. DAyarAomAM jAtA tyAre kanu bAroTa, karasana sAgaThiyA, nArAyaNa svAmI, niraMjana paMDyA, hemaMta cauhANa svapna zilpIo ityAdi kalAkAronA kaMThe bhajano sAMbhaLatA tyAre emanA aMtaranA AnaMdamoralA TahukA karavA mAMDatA. kArakirdInA prAraMbhanAM varSomAM lakhIrAma bApu sAthe emano satsaMga sArA pramANamAM rahyo. bApunI maMDaLI jyAM jyAM bhajana karavA jAya tyAM tyAM kAnajIbhAI jatA ane bhajananI anokhI moja mANatA ane lokavAratAnI rasalahANa relAvI zrotAone ane bhajanamaMDaLIvALAne rAjI karI detA. emanA dezI gAmaThI paheraveza, bolI ane raheNIkaraNI parathI koIne kalpanA sarakhIya na Ave ke A Avo mahAna kalAkAra haze! Ama thavAnuM kAraNa e khUba UMcA gajAnA lokavAratAkAra hovAnI sAthe aMdarathI bhaktinA raMge raMgAyelA eka nekadila bhakta hatA. lAkho lokonI cAhanA maLavA chatAM ahaMkAra emanA aMtarane sparzI zakyo nahoto. e sIdhA, sAdA, saraLa, sAcAbolA ane nirAbhimAnI gAmaDAnA mANasa thaIne jIvyA. 71mA varase emanA avasAna prasaMge aMjali ApatAM vinubhAI mahetAe sAcuM ja kahyuM che : "pU. kAnajIbApA eTale hAlatIcAlatI lokavAratAnI vidyApITha, lokahaiyAMnI kALanA peTamAM dharabAI gayelI vAtuMne jIvatI karanAra vArtAvanarAja. lokavAratAno rakhevALa, aDAbIDa vagaDAno gheghUra vaDalo, maulika mANIgara, rUMvADe rUMvADe mabalakha vAtuMno khajAno, juvAnIne zaramAve evuM emanuM vRddhatva, dhULanA DhephAmAMthI dhAvaNa kADhI Ape tevI lokabhASAnI jIvatI misAla. gAMDI gIranuM smaraNa thaI Ave tevI emanI baLakaTa trADa. naravo raNakato avAja, duhA, chaMda ne lokasAgaranAM motIno marajIvo." lokasaMskRti, lokakalAnA upAsaka zrI khoDIdAsa paramAra prA. zrI khoDIdAsa paramAra eTale gujarAtanA labdhapratiSTha lekhaka, lokasAhitya, lokasaMskRti ane lokakalAnA saMniSTha saMzodhaka, saMgrAhaka, saMpAdaka ane bhAratIya citrakalA jagatane lokacitraNanI nijI citrazailInI bheTa ApI, AMtararASTrIya kalAjagatamAM mAnapAna pAmelA UMcA gajAnA citrakAra. emaNe gujarAtI sAhitya ane kalAjagatane A viSayo para aneka saMzodhanamUlaka sacitra abhyAsagraMtho saMpaDAvyA che. temanA A mUlyavAna pradAnane dhyAnamAM laIne sane 1994mAM gujarAta sarakAre rUpiyA eka lAkhano sva. jhaveracaMda Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 447 svapna zilpIo meghANI (lakhapasAva) lokasaMskRti evorDa ane rajata smRticihna arpaNa karI emanuM bahumAna karyuM hatuM. zrI khoDIdAsa paramArano janma gohilavADanA bhAvanagara zaheramAM 31 julAI 1930nA roja thayo hato. temanA pitAnuM nAma bhAyAbhAI paramAra, mAtAnuM nAma vakhatabA. jJAtie kAraDIA rAjapUta. temanA vaDavAnuM mULa vatana bhAvanagara jillAnuM vALukaDa gAma. kAraDIA khetI karanArI koma paNa temanA pitA bhAyAbhAI garIbAInA kAraNe peTiyuM (roTalo) raLavA bhAvanagara AvyA ane eka zeThanA baMgalAmAM cokiyAta tarIke rahyA. navarAzanI veLAe teo gAmamAM ghoDAgADI pheravatA. bhAyAbhAIne saMtAnamAM mAtra dIkarIo ja hatI. temaNe zihora pAse zAmaparAnI sImamAM AvelA tAMtaNiyA dharAvALI mA khoDIyAranI bAdhA rAkhI. dIkarAno janma thatAM enuM nAma khoDo' rAkhyuM. pote abhaNa hovA chatAM mAtA vakhatabA ane pitA bhAyAbhAInA dilamAM evAM aramAna hatAM ke ekano eka dIkaro bhaNagaNIne bAjaMdo bane. aneka Arthika viTaMbaNAo vacce emaNe "khoDA'ne nizALe bhaNavA besADyo. vidyArthIpremI zikSaka nAnubhAI dUdharejiyAe khoDA'nuM nAma saMskArIne khoDIdAsa rAkhI dIdhuM tyAre to emaneya kalpanA nahIM hoya ke garIba khoraDAmAM janmelo khoDIdAsa mAtApitAnuM svapna sAkAra karI gujarAtI sAhitya, lokasaMskRti ane citrakalAjagatane ajavALanAro gharadIvaDo banI raheze. khoDIdAsanA janmasamaya daramyAna e kALe kAraDIAnuM khoraDuM lokagIto ane bharatakAmanA kalAkasabathI haryuMbharyuM rahetuM. khoDIdAsamAM bALapaNathI kalAkArI sAthe lokasaMskRtinA saMskAro sIMcAtA jatA hatA. gharamAM baheno, bhAbhI ane mAtAnAM bharelAM bharatacItara ane motIparovaNAMnI gUMthaNI sAthe dinaroja gavAtAM lokagItonA sathavAre bALaka khoDAbhAInI bALakizora vaya paripuSTa thaI gaI. Ama lokakalA kasabanI lahemAM nijAnaMda mANatA khoDIdAsa sane 1940mAM gujarAtI zALA naMbara sAtamAM dAkhala thayA. sane 1954mAM pitA bhAyAbhAInuM avasAna thayuM. kuTuMbamAM bIjuM koI kamAnAra nahotuM eTale khoDIdAsa rUA. 40nA pagArathI muktAlakSmI mahilA vidyAlayamAM citrazikSaka tarIke nokarImAM rahI gayA. 1958mAM gharazALAmAM joDAyA. nokarI ane citrakAma karatAM karatAM kuTuMbanuM gADuM gabaDAvatAM 1969mAM ema.e. thayA. e pachI zrI IzvarabhAI dave pAse "saurASTranA lokasAhityamAM pratibiMbita thatI lokakalAkArIgarI' viSaya upara pIeca.DI. karavA yunivarsiTImAM rajisTrezana karAvyuM. daramyAnamAM bhAvanagaranI vaLiyA ArTsa enDa mahetA komarsa kolejamAM gujarAtInA adhyApaka tarIke joDAyA. tyAM sudhImAM to lokasAhityanA saMzodhaka, lokasaMskRtinA abhyAsI ane lokazailInA citrakAra tarIke pratiSThA maLI cUkI hatI. pote pIeca.DI. na karI zakyA paNa e pachI saurASTra yunivarsiTIe A vidvAna saMzodhakane sane 1983mAM lokavADamayamAM pIeca.DI.nA mArgadarzaka tarIke mAnyatA ApI. emanA hAtha nIce eka eka vidyArthI ane eka vidyArthinIe pIeca.DI. karyuM. sane 1990mAM vaLiyA ArTsa kolejamAMthI teo nivRtta thayA. e pachI lekhana, saMzodhana ane citrakaLAnA kSetre kAma karavAmAM pAchuM vALIne joyuM nathI. khoDIdAsa saurASTranI dharatInI dhULamAM ALoTI, lokasaMskRtinuM dhAvaNa dhAvIne UcharyA hovAthI lokajIvanamAM emane UMDI abhiruci hatI. AthI emaNe gohilavADanI dharatInAM gAmaDAM khUMdI, rakhaDI, rajhaLI koThAsUjhavALA mAnavInA haiyAMkapATa ughaDAvI lokagIto, lokakathAo, kahevato, ukhANAM, oThAM, rAmavALA, salukA ityAdino saMgraha karyo. salATI, kamAMgarI ane lokazailInAM bhIMtacitro, kacchI rabArIonA bhUMgAnI lIpaNanakazI, kharaka ane palevALa bAIonAM AlekhacItaranuM avagAhana karI kAgaLa para pratikArarUpe utAryA. A saMzodhanapravAsonA phaLarUpe emaNe lokasAhitya, lokasaMskRti ane lokakaLA viSayaka soLa jeTalAM samRddha, sacitra pustako amaNa gujarAtanA sapaDa zrI khoDIdAsa paramAranA pradAnanI vAta karIe tyAre temaNe lakhelA 200 uparAMta saMzodhanalekhonI paNa noMdha levI joIe. gujarAtI bhASAmAM pragaTa thayela "bhAvanagara jillA gejheTiyara'mAM emaNe lakhela taLapada lokajIvana tema ja lokasaMskRtinAM adhikaraNomAM bALajanmathI mAMDI mRtyuparyatanAM vidhividhAno, vividha jAtio, temanAM paheraveza, ghareNAM, meLA, ramato, Alekha, cItaranI adhikRta ane rasaprada mAhitI ApI che. sane 1985-86thI temaNe "gujarAta vizvakoza'mAM gujarAtanI lokakaLA, paTTacitro, bhIMtacitro, bharatakAma, motIparoNuM, TerAkoTA, oThAM, joDakaNAM, AraNyuM, ghareNAM, pratIko upara ghaNAM adhikaraNo paNa lakhyAM che. "kumAra', akhaMDAnaMda', 'uminavaracanA', 'navacetana', 'gujarAta Jain Education Intemational Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 448 dIpotsavI', 'uttarA' vagere sAmayikomAM emanA lekho pragaTa thayA che. zrI khoDIdAsa paramAre sane 195pathI nijI zailI (lokazailI)nI laDhaNathI citrAMkana karI dilhI, kalakattA, muMbaI, madrAsa, haidrAbAda, pUnA, rAjakoTa, amadAvAdathI laIne iMgleMDa ane zArajAhanA pradarzanomAM citro pradarzita karyAM. taLapada lokazailInA saMskAravALAM citro comerathI prazaMsA ane puraskAro pAmyAM. sane 1952thI 1969nA gALAmAM ola inDiyA phAina ArTsa sosAyaTI navI dilhInAM kula sAta inAmo, sane 1960 thI 1969 sudhImAM kAlidAsa akAdamI ujjainanAM cha pAritoSiko, dhI bombe ArTa sosAyaTInAM be inAmo, gujarAta lalitakalA akAdamIno gaurava puraskAra, gujarAta lokakalA kendrano lokakalA evorDa uparAMta saMkhyAbaMdha inAmo, evorDsa ane sammAno emane jIvanabhara maLatAM rahyAM. navI dilhI, paMjAba, gAMdhInagara, muMbaI, bhAvanagara, kaccha ane kAzmIranA kalAzokhInonA saMgrahamAM emanAM citro sacavAyAM. siMdhiyA sTIma nevIgezana kuM|. nA su.zrI sumatibahena morArajIe emanI pAse karAvelAM miniecara ane vahANanAM lokazailInAM 22 jeTalAM citro Aje dastAvejI mUlya dharAve che. gujarAta lokakalA phAunDezane zrI paramAranAM lokazailInA citronAM vIseka jeTalAM zubhecchA kArDsa paNa pragaTa karyAM che. bhArata sarakAranA mAnava saMzAdhana maMtrAlaya navI dilhI taraphathI sane 1994mAM siniyara phelozipa maLatAM zrI khoDIdAse bhAvanagara jillAnA sihora darabAragaDha, mahuvA, gopanAthajI, khadarapara, bhUMbhalI, koLiyAka, veLAvadara, vALukaDa, pIthalapura, khaMDherA vagere sthaLoe Avela salATa zilAvata, kamAMgarI ane lokazailInAM bhIMtacitro para zodhanibaMdha taiyAra karyA. sane 1998mAM zarIra anaravuM thayuM, tyAre parivAranuM chalakAtuM sukha, sagAsaMbaMdhI, mitro sauno premabhAva, Adara, kIrti badhuM ja maLyuM hovAthI jIvanabasaramAM je joyuM, jANyuM, mANyuM ene emaNe saMbhAraNAMrUpe lakhyuM. gujarAta lokakalA phAunDezane ene dharatInA citrakAra khoDIdAsa paramAranAM saMbhAraNAM' rUpe pragaTa karyuM. so varSa pUrvenA bhAvanagaranA lokajIvananuM dastAvejI mUlya dharAvatA A graMthane aMte khoDIdAse svaracita be kAvyo 'tAMbaDI' ane pariyANa mAMDyAM dehInA' lakhyAM che. prathama kAvyamAM tAMbaDI bhaMgAramAM gaLAIne svapna zilpIo bhagavAnanI mUrtirUpe AkAra le che ema A jIrNa dehane IzvaramAM bhaLI javAnI kalpanA karI che, jyAre bIjuM gIta 'chAjiyuM' mRtyugItarUpe pIDha kavinI adAthI mUkyuM che : 'kaMkuvaraNI raMganI bichAta jone, saMdhyA phUlIne dina Athamyo, jhAMkhIpAMkhI jhADavAnI chAMya jone, jhAlara jhaNakIne tetara boliyAM, dAdA morA jhIlajo salAma jone, bhavanA pherA mArA pUrA thiyA.' Ama bhavanAM pherA pUrA thatAM khoDIdAsa paramAra hArTaeTekathI tA. 31-3-2004nA roja 74 varSanI uMmare svarge sidhAvyA. gujarAtamAM kalA-sAMskRtika kAryakramo ane utsavapriya rAjavIo kaviziromaNi kAlidAsa kahe che ke 'utsavapriyAH vastu nanA:' mAnavI mAtrane utsava priya che. lokasaMskRtinA phAlasamA AvA asaMkhya utsavo bhAratanI dharatI para AdikALathI UjavAtAM AvyA che. AjathI pAMca hajAra varSa pUrve zrIkRSNa gokuLa, mathurA ne vRMdAvana mUkIne saurASTranI samRddha bhUmi para AvyA. dvArikAnagarIne potAnI rAjadhAnI banAvI. gopagovALo ne Ahirone sAthe lAvyA hovAthI saurASTranI dharatI para gopasaMskRtino udaya thayo. zrIkRSNa vicakSaNa buddhimatA dharAvatA rAjavI to hatA paNa sAthosAtha gIta, saMgIta, nRtyanA prathama paMktinA jANakAra ane utsavapremI hatA. utsavonI ujavaNI dvArA prajAnA hRdaya sudhI pahoMcanAra kadAca sau prathama rAjavI rahyA hatA. emanA Agamana pachI pAMgarelI gopa saMskRtie gujarAtane bhAtIgaLa paheraveza ane khAnapAnanI sAthe rAsa, garabA, meLA, nRtyo ane utsavonI anupama bheTa ApI. saurASTranA lokajIvanane AnaMda ane ullAsathI bharyuMbharyuM banAvyuM ane prajAhRdayamAM navI cetanA pragaTAvI. pariNAme Aje pAMca hajAra varSa pachIye lokahradayano dhabakAra banIne lokagItomAM, rAsaDAnI raMgatamAM, garabImAM, lokavAratAomAM, lokacitraNakalAmAM, bharatakAmamAM, motIparovaNImAM, kASThakaLAmAM, dhAtukAmamAM ane manohara mUrtiomAM dhabakatA rahyA che. pariNAme janmASTamI AvatAM janahRdayamAM AnaMdanAM abila gulAla UDavA mAMDe che. gujarAta jANe ke gokuLa, vRMdAvana banI Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thayA. svapna zilpIo. 449 jAya che! saMskRti ane kalApremI rAjavIno prajA jIvana para gayAM che. ekalA rAjavIo ja zA mATe? saMtoe paNa kevo prabhAva paDe che te saheje samajAya che. | utsavonI ujavaNIne eTaluM ja mahattva ApyuM che. savA be saikA - samayAntare gujarAta dezI rajavADAMonI sarahado vacce pUrve chapaiyAthI saurASTramAM AvelA sahajAnaMda svAmIe vaheMcAI gayuM. A rAjavIonA samayamAM sAhitya, kalA, saMgIta svAminArAyaNa saMpradAyanI sAthe samaiyA dvArA aneka utsavone ane nRtyanI pravRttione uttejana maLatuM. aneka utsavo joDIne ene navuM parimANa bakyuM ane bhaktahRdayanA uradhabakAra UjavAtA. temAM rAjavIo paNa joDAtA. AvA kalApremI rAjavIono prajA aMtarathI Adara karatI. prajAnI nADane rAjavIyuga pUro thatAM bhAratanI dharatI para AjhAdInAM pArakhanArA rAjavIonA nAmo Aje itihAsanA pAne amara . ajavALAM patharAyAM. gujarAtanuM navuM rAjya astitvamAM AvyuM. banI gayAM che. bhAvanagaranA prajAvatsala rAjavI rAjyanI dhurA vahana karanAra prajAtaMtranA navA parivezamAM kRSNakumArasiMhajI navarAtrinA avasare gohilavADanA koI mukhyamaMtrI tarIke oLakhAyA. mukhyamaMtrIpade varAyA pachI zrI gAmaDe rasAlA sAthe pahoMcI jatA ane grAmaprajAnI bhegA bhaLI narendra modIe jUnA cIlA cAtarIne karelI saMniSTha, dRSTipUrNa jaIne garabI ramatA. ramanArAMonAM haiyAM hele caDatAM. yazasvI kAmagIrInA ra3rapa divasa karIne saphaLa sukAnI sAbita kacchanA mahArAvo paNa eTalA ja kalA ane utsavapriya hatA. bhUjamAM prati varSa nAgapaMcamInI savArI dhAmadhUmathI gujarAtanA lokajIvanamAM hajAro varSathI ramAto Avelo nIkaLatI. mahArAva emAM bhAga letA. pariNAme AnaMdanA ogha garabo zaktinI bhaktinuM pratIka gaNAya che. A garabAne UchaLatA. bhUjiyA DuMgara para nAgapaMcamIno meLo bharAto. gujarAtanI dharatI parathI upADIne jagatacokamAM mUkI vaizvika kacchanA mahArAva lakhapatajInA samayamAM to bhUjanagara gIta, stare mAnasammAna apAvavAnA mahAmUlA kAryano yaza zaktimAM saMgIta, ane nRtyanI sUrAvalIothI satata guMjatuM rahetuM. zraddhA dharAvatA ApaNA mukhyamaMtrIzrInA khAtAmAM jamA karI vaDodarAnA rAjavI sayAjIrAva gAyakavADe prajAvikAsa mATenAM zakAya. zAsananAM sAta varasanA samayagALA daramyAna emaNe asaMkhya kAryo karyAM. kanyAkeLavaNI pharajiyAta banAvI. Thera Thera gujarAtane utsavothI jhUmatuM karyuM. prajAjanone ane pustakAlayo zarU karyA. gujarAtamAM sauprathama saMgItazALA zarU udyogapatione emAM rasa letAM karyA. pataMgautsava, navarAtrikarAvanAra A rAjavI hatA. goMDalanA mahArAjA utsava, kacchautsava, zaradautsavanI zAnadAra ujavaNIomAM bhagavatasiMhajInI sAhityaprIti ajoDa hatI. emaNe gujarAtI bhAga levA ane utsavo mANavA mATe videzomAM varasothI sAhityane "bhagavadgomaMDala' zabdakozanA 9 bhAga saMpaDAvyA. vasavATa karatAM ena. Ara. AI.o ane ena. Ara. jI.o emanI dIrdhadaSTi paNa anokhI hatI. goMDala rAjyamAM bALakonuM Atura banyA, eTaluM ja nahIM paNa karoDo rUpiyAnuM mUDIrokANa Arogya jaLavAI rahe te mATe bALakone dhavarAvavAnA samaye audyogika kSetre AvatuM thayuM. rAjyanA vikAsanI haraNaphALamAM mAtAo mATe sAda pADavAmAM Avato. vanavagaDethI mAthe bhArA Ama eka mahattvanuM paribaLa umerAyuM. laIne AvatA ekaladokala kheDUta puruSone bhArA utArIne mUkavA | navarAtriutsava gujarAtamAM rAjyakakSAe UjavAto mATe thAkalA banAvyA hatA. siddharAje sAhityane uttejana hovAthI gAmaDAMnI dharatInI dhULamAM paDelAM cIMtharevIMTyAM ratana to ApavA mATe hemacaMdrAcArya racita "siddhahema' vyAkaraNanI pothIne jevAM kalAkAro, garabAjhuMpo, rAsamaMDaLIo, AdivAsI hAthInI aMbADI para mUkIne nagarayAtrA karAvI hatI. rAjakoTanA nRtyakAro, gAyako, bhavAI kalAkAro, bhAratabharanAM rAjyonAM rAjavI maherAmaNajIe DIMgaLI sAhityanA ajoDa graMtha pravINa kalAsRpo amadAvAdanA AMgaNe jatAM AvatAM thayAM. emane navI sAgaranI amara racanA ApI. jUnAgaDhanA navAba vAratahevAra preraNA maLI. emano AtmavizvAsa vadhyo. A varasanA ane lagna jevA prasaMge jApharAbAdathI sIdIone bolAvI navarAtri utsavanI sAthe gujarAtanI rAjya kakSAnI rAsa, prAcIna emanAM dhamAla nRtyo yojatA. coravADathI khAravA ane koLI ane arvAcIna garabAnI spardhA paNa umerAI. rAjyanA vividha bAIone bolAvI TIpaNI nRtyono AnaMda mANatA. ene jillAomAMthI AvelI 170 jeTalI rAsa-garabAmaMDaLIo pariNAme Aje TIpaNI ane dhamAla nRtyo lokajIvanamAM jIvI A lekhake nirNAyaka tarIke nihALI. gujarAtanuM yuvAdhana ApaNA Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 450 paraMparita rAsa-garabAne jIvanI jema jatana karIne jALavavA mATe jAgRta che ane khUba mahenata kare che tenI pratIti paNa thaI. agAu sAyansa siTImAM yojAyela AvA ja eka utsavamAM gujarAta lokakalA phAunDezananA grAmavistAronAM 1200 jeTalAM sAcukalAM lokakalAkAro joDAyAM hatAM. vAibranTa gujarAtanA AvA kAryakramo varSothI kAMkariyA taLAva, sAbaramatInA taTe, saritAudyAna, jI.ema.DI.sI. grAunDa-amadAvAda, gAMdhInagara ane kacchamAM ekadhArA UjavAtA AvyA che. A utsavonA sthaLanI pasaMdagI paNa kAbiledAda che. saritA udyAna gAMdhInagaramAM vasaMtapaMcamIthI AraMbhAtA vasaMtotsava veLAe gujarAtanAM ane bhAratanAM anya rAjyonAM kalAkAro potAnI kRti rajU kare che. kalAonuM AdAnapradAna thAya che. A kAryakramo mANavA hajAro loko UmaTI paDe che. ahIM hastakalA kArIgaronA hATa maMDAya che. inDekSa sI dvArA yojAtA prasaMga hastakalA pradarzano prasaMge sAMskRtika kAryakramo rajU thAya che. prati varSa rAjya kakSAe AdivAsI lokakalA utsavonuM Ayojana thAya che. rAjya sarakAra taraphathI kalAkSetre kAryarata kalAkAronuM gaurava puraskAra ane lAkha rUpiyAnA "lakSapasAva' puraskArathI sammAna karavAmAM Ave che, jemAM kalAkAro uparAMta sAhityakAro, citrakAro, ramatavIro vagereno samAveza thAya che. | gujarAta rAjya saMgIta nATaka akAdamI dvArA kalAkAro ane kalAsaMsthAo videzomAM rAsa-garabA ane lokanRtyo prastuta karI zake te mATe Arthika sahAya apAya che. AvI vividhalakSI yojanAone kAraNe jemaNe muMbaI, dilhI ke pUnA nahotuM joyuM evAM kalAkAro eroplenamAM besIne videzomAM jatAM AvatAM thayAM che. gujarAtIone potAnAM itihAsa, kalA ke saMskRti mATe abhimAna ke gaurava nahIM hoya to tenI pAse game teTaluM nANuM haze enI koI kiMmata nathI. potAnAM itihAsa, kalA ane saMskRti mATe svAbhimAna na dharAvatI prajAnuM deza ke duniyAmAM koI sthAna nathI." jAmanagaranA prajAvatsala rAjavI : jAmavibhAjI A jAmanagara saMkhyAbaMdha purAtana prasiddha maMdirone kAraNe choTA kAzI tarIke, ahIM maLatAM kAjaLa, kaMku, bAMdhaNI ane pAnetarane laIne saurASTranA saubhAgyanagara tarIke tathA svapna zilpIo enI nagararacanA, kalAkArIgarI ane jAhojalAlInA kAraNe kAThiyAvADanA perisa tarIke paNa prakhyAta thayuM che enI vAta karI koIvAra, paNa Aje mAre doDhaso varSa pUrve thaI gayelA prajAvatsala rAjavInI vAta karavI che. loko jemane devatAI puruSa mAnatA. keTalAMka loko to emanAM darzana karIne pachI ja jamatAM ane Ajeya jAmanagara jillAnI uMmaralAyaka bAIoe potAnAM oDhaNAM para jemanI smRtine jALavI rAkhI che e rAjavInuM nAma che jAma zrI vibhAjI (bIjA). jAma rAmasiMhajI (pahelA) pachI jAmanagaranI navaracanAnuM zreya jAma zrI vibhAjIne ApI zakAya. rAjagAdI saMbhALyA pachI vibhAvilAsa pelesanuM nirmANa karAvyuM. jAmanagarathI mAila dUra rojhI mAtAnA sthAnake moTo killo, mahela, jharUkhA, agAzI, akhUTa jaLathI bharyA rahe tevAM vizALa TAMkA, oraDA tathA doDhIvALA daravAjA, majabUta koTho ane tenA para dIvAdAMDI baMdhAvI. killA bahAra keTalAMka suzobhita makAno baMdhAvyAM. jAma vibhAjI jhAjhuM bhaNelA nahotA paNa sAhitya, kaLA ane saMgItamAM emane UMDI abhiruci hovAne kAraNe jAmanagaramAM vividha pravRttio vikAsa pAmI hatI. temano darabAra saMskRtanA prakAMDa paMDita kezavajI zAstrI, vaidyarAja jhaMDu bhaTTa, zukanAvaNI (bhaviSyavettA) zrI TakA joSI, saMgItAcArya zrI Aditya rAmajI jevA vividha kSetranA be Dajhana jeTalA vidvAnothI zobhato hato. jAmavibhAjI saMgItapremI hovAthI aneka gavaiyAo dUradUrathI AvIne gIta saMgIta saMbhaLAvatA. saMgItakArone moja ApavAmAM teo khUba ja udAra hatA. mAru cAraNakavi bhImajIbhAI ratnane rAjyakavi tarIke potAnI pAse rAkhIne emane rAjavaDa nAmanuM gAma inAmamAM ApyuM hatuM. vibhAvilAsa' graMthanA racayitA cAraNa kavi vajamAlajIne loMThIA nAmanuM gAma lAkhapazAva (lAkha rUpiyAnuM dAna) karI bakSisamAM ApyuM hatuM. jAmavibhAjI dhArmika vRtti dharAvatA rAjavI hovAthI brAhmaNono khUba ja Adara karatA. vi.saMvata 1921-22 ane 23nAM varSomAM emaNe khUba moTo kharca karI dUradezAvaromAMthI vidvAna brAhmaNone teDAvI mahArudra ane savA koTi pArthiva karAvI mahAdevanuM pUjana karAvyuM. mahAviSNuyAga karAvI pote astrazastra tulAmAM besI sonAnI tulA karI te sonAnuM dAnayAcakone ApyuM. vi.saMvata 1946mAM savAlakSa ciMtAmaNi, mahArudra sahastracaMDI Jain Education Intemational Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo 4pa1 ane rAmAyaNa, mahAbhAratanA pATha karAvI 650 brAhmaNone cIbhaDAM, zeraDI, maganI zIMga, jhIMjharA laIne mAraga mAthe UbhAM zirapAva, dakSiNA ane aneka prakAranI dhAtuonI tulA karI tenuM rahe. bALakone jotAM ja pote bagI UbhI rakhAve. bALako dAna ApyuM. jAmazrI sarvakuTuMba ane janAnA sahita AnaMda AnaMdabhera bagI para caDI jaIne vibhAjIne svahaste e badhuM karavA joDiyA, bAlaMbhA, kAlAvADa mahAlavA jatA. tyAM kema Ape. dareka bALakanI bheTa AnaMdapUrvaka svIkArIne kothaLImAMthI rAkhIne thoDA divasa rokAtA. brahmacorAzI karI brAhmaNone koIne be, koIne cAra korIonI bheTa ApatA. tyAMthI pharIne svahaste Agraha karIne lADu jamADatA ne eka lADu vadhu khAya parabArA darabAragaDhamAM padhAratA. ene eka korInuM inAma ApatA. jamAnAmAM gAmanI strIo zrI mAvadAnajI ratna noMdhe che ke e vakhate bajAramAM rAsaDA levA AvatI emane rANIo taraphathI khobA bharIne ghaNA premI prajAjano rAjavInAM darzana mATe AturatAthI rAha sAkara ane sopArIo vaheMcAtI. jotAM besI rahetAM. keTalAMka zaherIjanone to jAmazrInAM darzana | 'vibhAjI jIvanacaritra'nA kartA lakhe che ke jAmazrI karyA pachI ja anAjano dANo moMmAM mUkavAnAM nIma hatAM. Ama vibhAjI udAratAmAM ADo AMka ja hatA. graMthakAro, kavio darekanI salAmo jhIlIne barAbara ATha vAge darabAragaDhamAM ane vidvAna puruSonI kadara karI temane yathAyogya bakSiso padhAratA. gRhastho, vepArIo, prajAjanonA prazno sAMbhaLatA ApatA. dharmakAryo ane prajAhitanAM kAryo pAchaLa lAkho rUpiyA ane eno yogya nirNaya karatA. jAmadArakhAnAnI ciTTIo ane vAparatA. zaheranA tamAma brAhmaNonI corAzI tathA bhaMDArA lakhANomAM sahIo karI janAnakhAnAmAM rANIonA adhikAra karAvatA. saMkrAMti ane somavatI amAse telano moTo lADu pramANe khAlasA, vaDAraNo, nAjaro sahita padhArI sarva ane eka eka korI brAhmaNo tathA bALakone vaheMcatA. rANIonI mulAkAta laI arajo sAMbhaLI yogya sUcano RtuRtunAM phaLo, divALIe phaTAkaDA nagaranAM bALakone ApatA. bapore jamyA pachI koIvAra ArAma karatA nahIMtara ApavAmAM emane AnaMda Avato. potAnI hajUramAM rahetA zataraMja ke copATa ramatA. taLAvamAM vahANanI sahelagAha karatA mANasone navI navI cIjo ane poSAko ApatA. khAsa ke purANonI kathA sAMbhaLatA. maherabAnIvALA mANasone sonAnA jaDAu toDA, jamaiyA, vi.saMvata 1929mAM kAzI, mathurA, prayAganI yAtrA taravAranI mUTho, moTAo, khoLIo, monAra, charInA hAthA, karIne AvyA pachI rAjyanI TaMkazALamAM sonAnI korIono hamelo, motInI mALAo, kaMThIo ane potAnI chabI jaDAu sikko paDAvI, sonAmahoro paDAvI enuM calaNa zarU karyuM. saMvata dugadugIo ApIne rAjI karatA. paTTAvALA jevA nIcenA 1934mAM cotrIsA nAmano bhayaMkara duSkALa paDyo. hajAro sevakone ghoDAgADI, sIgarAma ne ghoDA bheTa ApatA. loko jAmanagara AvI caDyAM. e badhAMne mATe cokhAnI kaDAo mutsaddIone bheTamAM bAMdhavAnI doto (kalamadAna, khaDiyo, pakAvavAnI ane tamAmane jamADavAnA hukamo karyA. AvA kaThaNa rajIyuM, guMdiyuM, jaLapAtra I.) rUpAnI banAvI poSAka ApI kALamAM jAmazrIe dUradezAvarathI anAjanAM vahANo maMgAvI baMdhAvatA. mitra rAjavIone avanavI kiMmatI bheTo mokalatA. caruo ane kaDAo caDAvI annadAnanI dhajA baMdhAvI. koI kArIgaro AvIne temanI uttama kalAkArIvALI cIjo rAjAne bhUkhyo na sUve e mATe savArasAMja sAda paDAvIne saune bheTamAM mUkI jatA. vibhAjI kArIgarone bhAre inAmo ApIne jamADavAno baMdobasta AkhA varSa daramyAna karyo. emane protsAhita karatA. sane 1877 jAnyuArInI pahelI tArIkhe mahArANI jAma vibhAjI rAjavI hovA chatAM atyaMta saraLa ane vikToriyAe kaisare hiMda' pada dhAraNa karyuM tyAre dilhImAM prajAvatsala hatA. emanI prajApriyatAnI pratIti emanI lorDa karjhane bhavya darabAra bharyo. temAM hindustAnanA tamAma dinacaryA parathI thAya che. teo savAre traNa vAge UThI rAjavIone notaryA. A rAjAmahArAjAo samakSa gavarnara lorDa prAtaHkriyA patAvI nahAI-dhoI mALA pheravI eka pAtramAM ghI, lITane jAmazrI vibhAjIne apAtI agiyAra toponI salAmIne goLa, loTa, dhotI ane korI mUkI nitya paradezI brAhmaNone koruM badale 15 toponI salAmInuM mAna, eka bAdazAhI vAvaTo tema sIdhuM ApatA. pAMca vAge bagI laIne pharavA nIkaLI paDatA. ja ke.sI.esa.AI. tathA 'sara'nA mAnavaMtA khitAbo enAyata mAraga mAthe vADiyo Ave. kheDUtonAM bALako hAthamAM bAjariyAM karyA. Jain Education Intemational Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karAvyAM. 452 svapna zilpIo. jAmavibhAjI kalApremI rAjavI hovAthI vastravaNATanI, bhASAmAM zikSaNa ApatI uttama zALAo zarU karAvI. raMgAInI ane chApakAmanI kalAo sAthe bhIMtacitronI kalA paNa peTalAdanI hAiskUlamAM karamasadathI saradAra vallabhabhAI paTela vikAsa pAmI. te samaye citArAoe banAvelAM citro jaina bhaNavA AvatA. harijanonAM zikSaNa ane vikAsa mATe paNa derAsaro ane maMdironI dIvAlo para Ajeya jovA maLe che. uttama kAma thayuM. zrI AMbeDakarane vaDodarA rAjyamAM sArI navAnagarathI rAjakoTa sudhI, dhroLathI joDiyA sudhI, navAnagarathI nokarIe rAkhyA ane pachI vilAyata javA Arthika sahAya beDI tathA rojhI sudhI, khaMbhALiyAthI salAyA baMdara sudhI pAkI ApI. teo berisTara banIne parata AvyA ne dezanA saDo banAvI vRkSo ropAvyAM. zALAo ane pustakAlayo zarU baMdhAraNanA ghaDavaiyA banyA. mahArAjAnA manamAM zikSaNa vize apAra mAsthA hatI. samagra kAThiyAvADamAM rAjarajavADAMomAM rAjyamAM prativarSa trIsa zALAnuM nirmANa karavAnuM zarU karyuM. jAmavibhAjInI paroNAgata khUba vakhaNAtI. zetAnA rAjyamAM zikSakone tAlIma ApavA mATe TIcarsa TreniMga kolejano je breI mahemAna-mijabAna Ave tenI baradAsa karavA dareka zubhAraMbha karyo. AdivAsI vistAro mATe AzramazALAo ane mahelomAM khAsa hajUra hukamo hatA. jAmanagaramAM AvatA chAtrAlayo zarU thayAM. ijanerI zikSaNa mATe kalAbhavananI mahemAnonI AgatA-svAgatA jAmavibhAjI jAte ja karatA. sthApanA karI. vaidika sanAtana dharmazAstronA abhyAsa arthe mahemAno emanI sabhyatA, saraLatA, viveka, nirAbhimAnIpaNuM saMskRta mahAvidyAlaya ane bhAratIya saMskRti ane sAhityanA e badhAthI khUba ja prabhAvita thatA. jAmanagaranA prajAjano to saMzodhana-prakAzana mATe prAcyavidyAmaMdiranA saMkUlo UbhAM karyAM. potAnA priya rAjavIne devatAI puruSa gaNatA. temanA nAmanI pratyeka gAme pustakAlaya hoya ja evA Azaya sAthe vizALa mAnatAo paNa manAtI. amarajhUDa sthita temanuM samAdhisthAna lAibrerInI sthApanA dezamAM sauprathama A rAjavIe karI. koI ghaNA samaya sudhI pUjAtuM rahyuM hatuM ema DaoN. hasamukha vyAsa noMdhe gAmanA paradezI zikSaNa pAmelA vidvAna vyaktine lAyabrerInA kyureTara nImyA ane 1936mAM mahArAjAnA hiraka mahotsava saMvata 1951nA roja 69 varSanI uMmare temanuM avasAna UjavAyo tyAre vaDodarAnA nagarazeTha rAjaratna haribhaktie thayuM. 43 varSanI emanI rAjakIya kArakirdI daramyAna jAmanagara emane sammAnapatra arpaNa karyuM ane labdha pratiSThata cAraNa kavi raMgonuM nagara banI rahyuM. e samaye jAma vibhAjI ghaNuM jIvo'nI merUbhA gaDhavIe prazasti kAvya rajU karIne abhivAdana karyuM e chApavALAM oDhaNAM banatAM. e oDhaNAM Ajeya saurASTranI prasaMge sayAjIrAve lAkho rUpiyAnuM TrasTa UbhuM karyuM, jeno bAIo oDhe che enI rasaprada vAto ghaNI che. upayoga Ajeya vaDodarA rAjyanA vidyArthIonA zikSaNaarthe karavAmAM Ave che. vaDodarAne gujarAtanuM sAMskRtika nagara mahArAjA sAhitya, zikSaNa ane kalApremI hatA. AthI banAvanAra rAjavI emaNe vicAryuM ke bhAratIya saMgItanuM zAstrazuddha zikSaNa ApI mahArAjA sayAjIrAva zake evI saMsthA rAjyamAM hovI jarUrI che. AthI temaNe sayAjIrAva gAyakavADa mAtra rAjavI ja nahotA paNa eka vaDodarAmAM myujhika kolejanI manorama imAratanuM nirmANa svapnadraSTA paNa hatA. vahIvaTamAM naitikatA, arthavyavasthA ane karAvyuM. A imAratanI sAme suMdara sarovara taiyAra karAvyuM. zikSaNane pAyAnA muddA banAvyA. gujarAtI prajA para zAsana taLAvane prApta thayela saMgItanA sAMnidhyane najara samakSa rAkhIne karatA marAThA rAjavIe gujarAtI bhASAne rAjabhASAno darajjo enuM nAma paNa "sUrasAgara' rAkhyuM. sane 1886mAM saMgItazALA bakyo. vaDodarA rAjya pragatizIla ane Adarza rAjya banAvavA zarU karIne enA AcAryapade bhAratanA suprasiddha saMgItakAra mATe sayAjIrAve anekavAra yuropano pravAsa kheDI vaicArika, maulAbane nImyA. e samaye bhAratabharamAM pahelIvAra noTezana zaikSaNika ane samAjasudhAraNAnuM abhiyAna AdaryuM. rAjyamAM paddhati zarU karI sau saMgItakArone Azcaryacakita karI dIdhA. prAthamika zikSaNa maphata ane pharajiyAta dAkhala karanAra teo saMgItanA zikSaNa mATeno abhyAsakramano AraMbha thayo. saMgIta bhAratanA prathama rAjavI hatA. temaNe marAThI ane gujarAtI viSayaka sAmayika zarU thayuM. maulAbale vaDodarAmAM rahIne aneka Jain Education Intemational Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo 453 ziSyo taiyAra karyA. chellAM so varSamAM gujarAtamAM rAjyAzraya | (bIjA) rAjagAdI para AvyA ane sane 1813 sudhI pAmelA saMgItakAronI nAmAvalI para najara karIe to sauthI vadhu rAjagAdI para rahyA. daramyAnamAM I.sa. 1785mAM chAyAnI saMgItakAro to mAtra vaDodarA rAjyamAMthI maLI Ave che. gAdI porabaMdaramAM laI AvyA. porabaMdara rAjadhAnInuM nagara Aje vaDodarAnI sAMskRtika virAsata banI rahela banatAM emaNe kAvyamaya saratAnabAgathI samRddha banAvyuM. zrI saMgrahAlayanA ullekha vagara ApaNI vAta adhUrI rahe. ratilAla chAyA noMdhe che ke rAjavI kavi rANA saratAnajI sayAjIrAvanI dIrdhadaSTi ane saMskRti premanA kAraNe saMgrahasthAna vrajabhASAmAM kAvyaracanAo karatA ane temaNe e jamAnAmAM mATenI khAsa imArata prApta karavAnuM sadabhAgya vaDodarAne A kavitAmaya bAganI racanA karI. temAM temanI kavi tarIkenI sAMpaDyuM. A imArata Aje zilpa-sthApatyanA anupama namUnA sarjakazakti tema ja sauMdaryadRSTi kArya karI rahI hatI ema sau tarIke vizvavikhyAta banI rahI che. sane 1849mAM khullA koIne lAgyA vagara nahIM rahe. vrajabhASAmAM sUratAnajIe mukAyela A saMgrahasthAnamAM Aje zilpa-sthApatya-citro, kAvyaprakAza' ane 'alaMkAramAlAnAmanA be mUlyavAna graMtho pozAka vagerenA tresaTha hajArathI vadhu namUnA upalabdha che. lakhyA hatA. vizvavikhyAta citrakAronAM mULa citro mahArAjAe ahIM eka kALe sauMdaryathI chalakAto porabaMdarano saratAnabAga pradarzita karAvyAM che. jaina, hiMdu laghucitro tathA rAjasthAnI ane Aje purAtana svarUpe astitvamAM nathI rahyo. atyAre tyAM mugala zailInAM citro ahIM jatanapUrvaka jaLavAyAM che. mahArAjA sinemAgRha ane peTrolapaMpa UbhAM che. rANA saratAnajInI emanA bhASaNomAM kahetAM ke "koI paNa dezanI saMskRtinuM rasadRSTi ane sauMdaryavRttinuM rahyuMsahyuM ekamAtra saMbhAraNuM 'rANA mUlyAMkana karavuM hoya to te dezanI lalitakaLA, saMgIta, saratAnajInA corA'nA nAmathI saMgItanA zilpasamRddhithI lacI citrakaLA, zilpakAma, sthApatya ityAdinuM nirIkSaNa karavuM rahyuM, paDatI imArata enA bhavya bhUtakALane vAgoLatI ahIM UbhI kAraNa saMskRtinI e pArAzIzI che. e mAdhyamamAMthI ja rASTranA che. zrI chAyA lakhe che ke "I.sa. 1955thI rakSita aitihAsika AtmAnI cetanA vahetI hoya che." ane sAMskRtika virAsata tarIke e sacavAI rahI che. phatepura vaDodarAnareza sayAjIrAva gAyakavADe tresaTha varSa dIrdha sidInI paMcamahAlanI nAnI paNa sapramANa AkRti hoya evA sattA bhogavI, 6 phebruArI 1939mAM muMbaImAM potAnI A cetohara sthApatyaracanAnA staMbho para pharatI vAdyo sAthenI jIvanalIlA saMkelI lIdhI. vaDodarAnI vAta AraMbhAya che strIpuruSonI ramaNIya zilpAkRtio che ane tenI AsapAsanI chatrapati zivAjI mahArAjanA marAThA sAmrAjyathI. vaDodarA kamAnonuM bhAskarTa saMpUrNa sukhacitta, zobhanazIla vasturacanAnI rAjyanA sthApaka dAmAjIrAva hatA, je pahelA gAyakavADa hatA. pratIti karAve che. e uparAMta bhUtakALamAM A bagIcAmAM I.sa. 1739mAM dAmAjIrAvanA putra dAmAjIrAva bIjAe vizALa jayapurI zailIno hoja hato ane tenA madhyabhAgamAM eka vaDodarA jItI lIdhuM e pachI samayAntare gAdIe Avela AkarSaka chatrI paNa hatI. rANA saratAnajInA corAnA aMdaranA sayAjIrAve vaDodarAne nakhazIkha saMskAra nagarInuM gaurava bakyuM. bhAgamAM AkarSaka hiMDoLo jhUlato. tenI AsapAsa jaLa vaDodarA zahera saMskRtino mAMDavo banI rahyuM. Aje paNa A bharavAnI suMdara vyavasthA hatI. chatamAM AkarSaka kalApUrNa zahera, saMskRti, kalA ane sthApatyathI dhabakI rahyuM che. jaDAukAma hatuM. AkhAye bAgamAM sthaLe sthaLe ArAma mATenI chatrIonI chUTI chUTI racanAo karelI hatI. AvA kAvyamaya saMgIta, kalA ane sAhityanA upAsaka vAtAvaraNa vacce rANA saratAnajI potAno nivRttino kALa porabaMdaranA rAjavI saratAnajI nirgamana karatA. AvA suMdara sthApatyaracanAnI aMdara hiMDoLe jeThavA rAjavIonI rAjadhAnI porabaMdaramAM AvI te pUrve jhUlatA jhUlatA kavitAo racatA." chAyA, rANapura, dhumalI, DhAMka, zrInagara (morabI pAse)mAM porabaMdaranA svapnadraSTA ane sarjaka rAjavI mATe zrI hovAnI vAta itihAsa ane kiMvadaMtIomAMthI maLe che. I.sa. narottama palANa noMdhe che ke "saratAnajI kula 56 varSa rAjagAdI 1757mAM rANA vikamAnajInuM avasAna thayuM. e pachI mAtra para rahyA. 28 varSa chAyAnareza tarIke ane 28 varSa porabaMdara13 varSanI vaye chAyAnA sAtamA rAjavI tarIke saratAnajI nareza tarIke. saratAnajIno porabaMdara nivAsa vadhAre samRddha ane Jain Education Intermational Jain Education Intemational Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 454 svapna zilpIo sAhitya, saMgIta, kAvyagoSThi, ramatagamata, nizAnabAjIthI A jhUMpaDImAM ja karavAmAM AvyA. Aje ahIM kalApremI rAjavI bharapUra hato. teo pAMca hAtha pUrA, sazakta, ghauMvarNA ane saratAnajInI smRtine tAjI karAvatI ane porabaMdaranA ekale hAthe yuddha laDI zake tevA zUravIra hatA. vrajabhASAnA sAhityasaMskAranI chaDI pokAratI emanI chataraDI UbhI che. tame vidvAna, sArA kavi, zAstrIya saMgItanA jANakAra ane acchA koIvAra porabaMdara jAva to pU. gAMdhIjInuM janmasthaLa rAjanItizAstrI hatA." kIrtimaMdira, sudAmAmaMdira ane rAmajharukhA sAthe adbhuta rANA saratAnajIno samaya e dezI rajavADAMono vakhata zilpa sthApatya dharAvato rANA saratAnajIno saMgItacoro jovAnuM hato. e kALe dezI rAjyonA rAjakaviomAM vrajabhASA khUba rakhe vIsaratA. tame kalArasika hazo to tamArA aMtaranA tAra lokapriya banI hatI. zabdasauMdaryanI zakti, jhaDajhamaka ane jhaNajhaNI UThaze. tasavIro : bhATI ena. prAsAnuprAsa A badhAne kAraNe vrajabhASA rAjadarabAromAM ja bhAratIya saMgIta- sAmrAjyanA mahArAjA nahIM paNa puSTimArganAM vaiSNavamaMdiro ane tyAM gavAtAM kIrtano 6. prabhAtadevajI-dharamapura sudhI, devadarabAranI bhASA sudhI pahoMcI. saratAnajInA baMne kAvyagraMthonI racanA paNa vrajabhASAmAM thayelI jovA maLe che. saMgIta e Izvare mAnavIne ApelI anupama ane temAMnI "kAvyaprakAza' kRti ucca sAhityika kRti che. dohA, alaukika bheTa che. vAdInI moralIno sUra sAMbhaLIne phaNIdhara chappaI ane kavita jevA mAtrAmeLa chaMdono prayoga karIne nAga DolavA mAMDe che. bina mAthe bahAvaru banIne haraNa jevuM kAvyaprakAzamAM prathama gaNanA mApa samajAve che. teno prAraMbha prANI potAnI kAyA kurabAna karI de che. bhAratIya saMgItanA piMgaLapravezathI thAya che jyAre "alaMkAramALA' mAtra 34 sUronI divya asara mAnavInA ja nahIM, pazupakSInA aMtaranA zlokanI racanAmAM samAya che ane tenI nakala sudAmApurI tArane jhaMkRta karI de che. soeka varSa pUrvenI eka atyaMta rasaprada nivAsI kAnyakunja jJAtinA lahiyA joSI jayakRSNae karI che ghaTanA che. zrAvaNiyA somavAranI sohAmaNI sAMja hatI. thoDAka tevuM nAmAcaraNa jovA maLe che. saMgItapremI zrotAonI mahephila jAmI hatI. eka rasika zrotAe pharamAiza karI : "kumAra sAheba! jharamara jharamara UtaratI avasthAmAM saratAnajI rAjavI jIvanano mehulo varase che. madamAtI mosama che. unALAnI tapelI dharatI ThAThamATha choDIne AdhyAtmika ane vairAgya tarapha vaLI gayelA para varasAdanuM paheluM saravaDuM varase ne mATInI je phaTakela phorama ema kahevAya che. Ameya teo vaiSNava vezadhArI to hatA ja. chUTe evo A jhaTatune anukULa rAga Aja amAre sAMbhaLavo chAyAne rAjadhAnI banAvanAra rAjamAtA kalAMbAI ane temanA che." e pachI tIthalaroDa para AvelA "prabhAtavilA'nA putra rANA khImAjI puSTimArgIya vaiSNava paraMparAnI jayagopAla prAMgaNamAM kumArasAhebe bIna bajAvavAnuM zarU karyuM. varSAne zAkhAnA hatA. zrI saratAnajI pote kavi hatA. emanA vadhAmaNAM detAM hoya ema sAvana rAganI zarUAta karI. vrajabhASAmAM lakhelA "duHkha doSaharana maMgalakarana hariharapada sAMbhaLanAranA aMtaranA AnaMdamoralA ekasAmaTA TahukAra karI sulatAna bhaja' evAM "kahata rAja saratAna' nAmAcaraNavALAM pado UThyA. Rtu ane rAganI jANe ke jugalabaMdI racAI gaI! Aja sudhI havelIomAM gavAtAM. evAmAM koNa jANe kyAMthI eka bulabula pakSI UDatuM UDatuM tyAM 69 varSanA AyuSyakALa daramyAna saratAnajI aneka yuddho AvyuM ne bInanI khUTI para zrotA banIne besI gayuM. ekAda laDyA. saMgItanI mahephilo mANI. kavimitro sAthe sAhitya kalAka saMgItanI moja mANIne UDI gayuM. zrotAo bhAvavibhora sarjanano AnaMda mANyo. cAraNakavione azvonAM dAna ApI banI gayA. e bInavAdaka kumAra sAheba hatA bhUtapUrva dharamapura rAjInA reDa thayA. A badhAne aMte 60mA varSe saMsAranA saghaLAM sTeTanA mahArANA kumAra zrI prabhAtadevajI. vizva vINAkalAkAra, sukhone choDI saratAnajIe rAjavahIvaTa dIkarA hAlojInA saMgItAcArya ane virala rAjavI vibhUti evA ku. hAthamAM soMpI vAnaprastha Azrama svIkAryo. prabhAtadevajInI 121mI janmajayaMtInA parva prasaMge jIvananAM aMtima varSo saratAnajIe rAmajharUkhAnI sAme hiMmatasiMhajI jADejAe 2 navembara 2013nA roja vApImAM sudAmAnA sAnidhyamAM prabhumaya jIvana jIvIne vitAvyAM hovAthI saMgItapremI mitronA sahakArathI zAstrIya saMgIta samArohanuM ane chellA zvAsa paNa tyAM lIdhA hovAthI emanA agnisaMskAra Ayojana karI emanI yAdone tAjI karI hatI. Jain Education Intemational mational Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 455 svapna zilpIo jUnA kALe rAjavIo saMgIta-kalAnA premI hoI dezI baMne saMgItapariSadomAM teo pramukhapade hatA. potAnA AgavA rajavADAMomAM bhAratIya saMgItane satata poSaNa maLatuM rahyuM hatuM. kauzalyathI A saMgItasabhAo atyaMta saphaLa rahI. e pachI kacchanA rAjavI rAva lakhapatajI svayaM saMgItakAra hatA. bharUcamAM kumAra sAhebe paMDita omakAranAthajI samakSa potAnI mahArAjA sayAjIrAva gAyakavADe vaDodarA rAjyamAM bhAratanI bInavAdananI kalA rajU karI emano prema jItI lIdho. prathama saMgItazALA zarU karAvI hatI. bhUjamAM kavionI ku. prabhAtadevajI rAganA UMDA abhyAsI ane prakhara pAThazALA hatI. ema dakSiNa gujarAtamAM AvelA dharamapura parakhaMdA hatA. zabdane samajIne lakhavAnuM ke kAvyamAM prayojavAnuM rAjakuTuMbanA ku. zrI prabhAtadevajI dvArA bhAratIya zAstrIya kAma jeTaluM kaThaNa che eTaluM rAgane samajIne vividha vAdyo para saMgItanI kIrti dezavidezamAM prasarI hatI. valasADathI Azare vagADavAnuM muzkela che. gatAnugata anukaraNa karavuM ane rAganA 30 kilomITara dUra AvelA dharamapura vistAra para kudaratanI aMga-upAMganA rUpasauMdaryane samajIne enI rajUAta karavI e apAra kRpA rahI che. DuMgarAnI gALiyuM, jaMgala ne jhADiyuM tathA bemAM AbhajamIna jeTaluM aMtara che. emaNe paM. bhAtakhaMDejInA vanavAsIothI vIMTaLAyeluM eka jamAnAnuM rajavADuM dharamapura. A saMgItagraMthano abhyAsa karI aMtarasUjhathI paraMparita baMdizonA dharamapuranA sUryavaMzI sisodiyA mahArAjA mahArANA zrI nAraNa vizleSaNa dvArA rAgone samajavAno emaNe prayatna karyo hato. devajIne tyAM tA. 6 navembara 1882nA roja vAghabArazanA vibhAsa, guNakI, paMcama ityAdi rAgo para emaNe lakheluM divase nAnA rAjakumAra tarIke prabhAtadevajIno janma thayo. vivaraNa ApaNuM dhyAna kheMce che. zrI hiMmatasiMhajI jADejA noMdhe pUrvajanmanA saMgItanA saMskAro laIne dharamapura pelesamAM janmelA che ke "rAgonA vibhAgIkaraNamAM teozrIe dasane badale bAra kumArazrI yuvAnavaye zAstrIya saMgItanA kasuMbala raMge raMgAI gayA. thATano viniyoga karelo che. jANItA dasa thATomAM "pilu thATa' saMgItamAM UMDI abhirucine laIne emane vadhu abhyAsa tathA "jogiyA' (AzA) thATa ema be thATa emaNe umeryA che. arthe rAjakoTanI rAjakumAra kolejamAM dAkhala karyA. abhyAsakALa pIlu rAgamAM gAMdhAra ane daivata komala svaro che, jyAre "AzA daramyAna ja ku. zrI prabhAtadevajIe jAmanagaranA suprasiddha jogiyA'mAM riSabha, dhaivata ane niSAda komaLa che. rAgamAM saMgItapaMDita zrI AditarAmajI pAsethI paddhatisara thATanuM umerIkaraNa e ku. prabhAtadevajInI deNagI che. yatheccha saMgItayAtrAno zubhAraMbha karyo. e pachI jemanA gaLAmAM bInanI vivaraNa dvArA rAgomAM rahelA sAmyavasamyane teo surekha rIte badhI bArIkIo niSpanna karavAnI zakti hatI evA (ustAda rajU karatA. saMgItanA talasparzI abhyAsane e AbhArI hatuM. baMdaalIkhAnA ziSya) cUnnAjIe prabhAtadevajIne bIna sAthenI saudaryapremI ane rasikahRdayI rAjavI gAyakInI kalAnI tAlIma ane jJAna ApyAM. e pachI emaNe bIna (rudravINA)nI kaThora tAlIma atyaMta parizrama pachI ustAda kacchano lAkho phUlANI kAdarabakSa pAsethI meLavI. e pachI e samayanA suvikhyAta kacchanA pratApI rAjavI lAkhA phUlANInA jIvana sAthe bInakAra rahImakhAM, ustAda murAdakhAM, ustAda jalAluddInakhAM, joDAyelA aneka duhA lokasAhityamAMthI sAMpaDe che. ustAda rahImakhAM tathA khAMsAheba baMdaalIkhAM jevA dhuraMdharonA "lAkhA putra samudrakA, phUla ghare avatAra; sahavAsathI emane amUlya mArgadarzana maLatuM ja rahyuM ane pArevAM motI cuge, lAkhA re darabAra." tAnasena gharAnAnI saMgIta paraMparAne emaNe AgaLa calAvI. roja riyAjha cAlato rahyo. ku. prabhAtadevajInA bInavAdananA kAryakramo dezabharamAM "pallArI hIre jaDI, sUrata paMcANI; vidhavidha sthaLoe yojAvA zarU thayA. alhAbAdamAM yojAyela pacchama hindaro pAtazA, lAkho phUlANI." eka saMgIta samArohamAM bInavAdananI kalAthI prabhAvita thayelA arthAt "lAkhA phUlANIe jAma phUlane ghera janma lIdho briTiza sarakAranA bhArata khAtenA vAisaroye emane 'othoriTI che, te samudrano putra (meghano avatAra) che ane lakSmIno opha hindustAnI myujhikanA khitAbathI sammAnyA. sane sahodara che. tenA AMgaNe pArevAM motI caNe che. tenI mukhamudrA 1924mAM amadAvAdamAM ane tyArabAda lakhanaumAM yojAyelI siMha jevI tejasvI che. tenA UMTano kATho (palANa) paNa Jain Education Intemational Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 456 svapna zilpIo hIrAjaDita che. te pazcima hiMdano bAdazAha che.' kacchanA zakti paNa hRdaya mAkhaNa jevuM mulAyama, vaibhava ane aizvaryanA kerAkoTamAM enI rAjadhAnI hatI. kacchano zaktizALI zAsaka upabhogamAM Indra jevo abAdhita, satyaniSThAmAM harizcaMdra jevo lUNI nadIthI siMdhu nadInA sAgarasaMgama sudhInA pradezono mAnI, sauMdarya, rUpa ane guNathI sarvasaMpanna hato. mAlika hato. tenA nAma ane parAkramathI satalajathI arabI prabaMdhaciMtAmaNinA eka duhA mujaba e kaheto "UgatA zatrune samudra sudhIno pradeza prUjato hato. kahevAya che ke kaccha ane dAbI na daIe to ApaNe gaNyAgAMThyA ATha ke dasa divasa rAjasthAnanA kazapagaDha, sUrajapurA, aMdhAnIgaDha, jagarupura ane ja jIvavAnuM rahe." phUlagaDha para enI hakUmata ane ANa pravartatAM hatAM. maMdira, kalA, mahelo ane bhavananirmANano zokhIna "kacchanA jyotirdharo'mAM DaoN. govardhana zarmA ane DaoN. lAkho phUlANI mAtra yoddho, pratApI rAjavI ja nahoto paNa bhAvanA mahetA lakhe che ke "lAkhA phUlANInA saMbaMdhamAM eTalI saMvedanazIla, sauMdarya ane prakRtipremI kavihRdayI rAjavI hato. badhI kivadaMtIo pracalita che, tenA para eTalI lokoktio, ziyALAmAM sAibiriyAthI UDIne kacchamAM AvatAM surakhAba eTalAM kAvyo ane gIto che ke te aitihAsika pAtra na rahetAM pakSIone mAravAno eNe pratibaMdha pharamAvyo hato. nirjadharI kathAono nAyaka banI gayo che. sonala apsarA ane kacchanA A pratApI rAjavInI sAthe itihAsa, caMdravaMzI jAmaphUlano putra lAkhomAM eka potAnuM dRSTAMta pote ja lokavizvAsa, kalpanA, tathya, anuzruti, kiMvadaMtIo, hakIkato, vaibhavazALI, roja savAre navo kUvo khodAvI tenA pANIthI moTuM kAvyasatya, kathAnakarUDhio pracura mAtrAmAM joDAI gayAM che. dhonAro, sUryodaya thatAM ja savAmaNa sonAnuM dAna denAra, rAtre kacchamAM lAkhA phUlANIne megharAjAnA avatAra tarIke apsarAonI sAthe temanA lokamAM vihAra karanAra, rasika oLakhavAmAM Ave che. madhyakAlIna rAjapUta sAmaMtanI kavihRdaya, meghano avatAra, kavio, zilpIo ane yoddhAono dinacaryAno ullekha karatAM bAkIdAse noMdhyuM che ke "teNe AzrayadAtA, vRddhAvasthAmAM paNa raNotsuka, vikramAditya, udayana brAhmamuhUrtamAM "bibhAsa bilAvala' rAgamAM lAkho phUlANI tathA bhojanI jema lokahRdayamAM AsIna, atiprAkRta prasaMgothI sAMbhaLavo joIe. saMgIta ane kAvyanA A nAyakane tenA AcchAdita lAkhA phUlANInA jIvanacaritrane manoraMjaka puruSArthane kAraNe prAtaHsmaraNIya ane preraka mAnavAmAM Ave che. AkhyAnanI koTimAM gaNAvI zakAya." DaoN. govardhana zarmA eka atyaMta rasaprada vAta noMdhe che ke eka paraMparita mAnyatA mujaba lAkhAno janma zaka saMvata "pazcimI bhAratanAM keTalAMka gAmomAM evI paraMparA hatI ke 777 arthAtu I.sa. 855mAM thayo hato. A matanA samarthako cAraNomAM jyAre varavadhU lagnamaMDapamAMthI bahAra nIkaLe tyAre nIcenuM pada rajU kare che : temane vadhAvatAM "lAkhA phUlANI" gavAtI ane te samaye gAyakane "zAke sAta satotera (suda) sAtama zrAvaNa mAsa; nyochAvara maLe te lAkhANInI nyochAvara kahevAtI. Ama chatAM sonala lAkho janamiyo, sUraja jota prakAza." lAkhA phUlANInI, aitihAsikatA ane astitva para saMdeha karI zakAya tema nathI." jyAre bIjA mata anusAra lAkhAno janma vi.saM. 976 arthAtu I.sa. 920mAM thayo hato. prathama mata mujaba enI lAkhA jAmanA mRtyu saMbaMdhamAM adhikAMza vidvAno mAne che umara 124 varSa ane bIjA vadhu svIkArya mata mujaba enuM ke lAkho phUlANI saMvata 1035 arthAtu I.sa. 979mAM AyuSya 19 varSanuM gaNAya. saurASTramAM rAjakoTa pAse AvelA ATakoTa gAma pAse mULarAja solaMkI sAthe laDatAM raNasaMgrAmamAM kAma Avyo. viliyama 25 varSanI vaye gAdIe besI kacchane asAdhAraNa rIte razakhraka lakhe che ke e vakhate lAkhA phUlANInI uMmara 19 varSanI vikasAvanAra lAkhA phUlANInI ujjavaLa kIrtinAM guNagAna kaccha kAThiyAvADa ane gujarAtathI laIne cheka mAravADa sudhI gavAtAM. kavio enI prazaMsA karatA kahetA : "lAkho phUlANI rAjakoTathI trIseka mAila dUra agnikhUNAmAM Avela dAnazIlatAmAM karNasamAna udAra, mitranI sahAyatAmAM kRSNa jevo ATakoTa lAkhA phulANInA pALiyAnAM darzana karavA sva. dulerAya tatpara, yuddhabhUmimAM yamasadeza bhayaMkara, zarIramAM bhIma jevI kArANInI sAthe A lekhaka paNa gayA hatA. tyAM eka moTA oTalA upara aMbAjInuM maMdira ane mahAdevanuM daheruM Avela hatI. Jain Education Intemational Jain Education Interational Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 457 svapna zilpIo che. nIce bAjumAM pUrvAbhimukha jAma lAkhAno pALiyo Ubho che. e pALiyAnA kaMDAraNamAM enI mUrti eka maroDadAra vaMkA ghoDA para kaMDArelI che. lAkhA phUlANInA eka hAthamAM taravAra ane bIjA hAthamAM DhAla che. mAthA para mugaTa jevI pAgha che. upara kAMgarA che. pALiyA para DAbe jamaNe sUraja-caMdra che. ATakoTathI naiRtye ekAda gAu dUra A sthAna AveluM che. tyAM lImaDAnAM vRkSonI moTI hAra che. traNa bAju nadInuM pANI pharI vaLe che. divALInA paDavAne divase rAjapUto pALiyA para kasuMbo caDAve che. bharavADaNo AvIne zraddhApUrvaka pALiyAne dUdhathI navarAve che. vika vaNajhANano bhavAIveza karatA jovA saurASTranI lokabhavAI alamAvADInA AdivAsI nartako zrI jorAvarasiMha jAdava saMcAlita AMtararASTrIya khyAti dharAvatuM gujarAta "lokakalA phAunDezana' AvA kalAkArone khUNe-khAMcarethI zodhI raMgamaMca para lAvavAnuM ane kalAkArone protsAhita karavAnuM prazaMsanIya kArya kare che. Aje phAunDezana sAthe dezabharanA 5000 jeTalA kalAkAro joDAyela che. e vAtanI pratIti uparanI tasvIramAM kalAkAronI vividha mudrAo jotAM thAya che. Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvAMjala zrI caMdrakAMtabhAI dhUpAlAlabhAI gAMdhI kalAko, divaso ane mahinA....! samaya sarato jAya che....! sarato jaze... paNa...tamArI yAdonAM toraNa hajaya che lIlAMchama! tame amArA rahIne ya sonA banyA, hRdayamAM vahetAM karuNAnAM amIjharaNAMe - tarasyAMne ApI tRpti. tame kaMDArelI sevAnI keDI para ameya cAlIe niraMtara evA tama AziSanI yAcanA saha A bhAvAli zrImatI guNavaMtIbena caMdrakAMtabhAI gAMdhI sunilabhAI-smitAbena rAjezabhAI-kalpabena Aditya-keTI sanI aMzula zota A loving tribute from SUNRAJ DIAMOND EXPORTS LTD 1008 Panchratna, Mama parmanand Marg, Opera House, Mumbai-400 004. CHORON DIAMOND L.L.C PRIMORSKY DIAMONDS L.L.C. Proezd Beryozovoy Roshi, 1 "B" Muravyova-Amurskogo St. No. 6, 3rd Floor, Mascow-125-252 Vladivostok-690 001 Russian Federation Russia Jain Education Intemational Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo 4pa9 raMgarekhAnA sarjako ane saMgIlo candrakAnta kaMsArA sAMskRtika vArasAmAM kaLAnuM sthAna sarvazreSTha che, kAraNa ke kaLA e prajAjIvananA saMskAronuM pratibiMba che. mAnavajIvananI saMvedanAono saravALo che. bhAvavizvanI rUpalIlA che. bhUtakALanI mAnavasaMvedanAne vartamAnamAM suMdara rIte darzAvIne bhAvinI saMvedanAone samRddha ane saMmAjita karavAmAM kaLAno phALo ananya che. sthApatya, zilpa, citra, saMgIta, sAhitya vagara mAnavasaMskRtinuM astitva kalpavuM azakya che. A sAtatyane lIdhe mAnavajIvananA itihAsamAM kaLA amara che. sthApatya, zilpa ane citra dezya kaLAo che ane saMgIta tathA sAhitya zrAvya kaLAo che, paraMtu dazyakaLAomAM citra vizALa phalakane AvarI zake che. eTale e badhuM vaividhyapUrNa lAge che ane kuzaLa kalAkAra citramAMnA vividha bhAvone vAcA ApI zake to te kavitA paNa banI zake che. eTale badhI lalitakaLAomAM citranuM sthAna viziSTa che. guphAvAsI mAnavIe dorelAM devAlayonAM parisaramAM, rAjamahelonI aTArIomAM, nagaronAM saMthAgAromAM. prAcIna hastapratomAMvastropara-dhAtuo ke sphaTiko para citrono bhavya itihAsa patharAyelo jovA maLe che. vizvanI koI sabhyatA evI nathI, jeNe citramAM potAnA sAMskRtika vArasAne raMgarekhAbaddha na karyo hoya ! | gujarAtamAM vaDodarAnA triMbakavADAnA alabhya citrAMkano, bhAvanagara pAse sihoranA darabAragaDhanA kamAMgarI ane salATI zailInAM nayanaramya citro, kaccha-bhUjanAM myujhiyamomAMnAM manohara citro, amadAvAda svAminArAyaNa maMdiranAM suMdara citro, pAlitANA taLeTImAM samavasaraNa jaina maMdiramAM zrI caturvidha saMghanA 108 aitihAsika citrAMkano tathA Aja sudhImAM samartha kalAkAroe prayojelI vividha citrazailIo e sAMskRtika vArasAnA kIrtisthaMbho che. e kalAbhavano atre paricaya karAve che zrI candrakAntabhAI kaMsArA. nAdabrahmanA svarasAdhako mATe evuM kahevAya che ke vizvanI utpatti omakAranA nAdathI zarU thaI. nAda athavA svarane brahmarUpa kahevAya che. sarasvatI, nAradajI, citrasena A badhAM devalokanA svarasAdhaka-siddho che. sAmavedathI saMgIta pragaTyuM. saMgItamAM kaMThya ane vAdya A be prakAro mukhya. rAga-rAgiNIo deva-devIo che. bhAratIya saMgItanI vyAkhyA gAyana, vAdana ane nartanathI ja saMpUrNa bane che. Adhunika jagata sudhI A vyAkhyAne sau koI svIkAre che ane anusare che. saMgIta e jIvanano AnaMda che, paramAtmAne prasanna karavAnuM mUlyavAna sAdhana ane sAco sAthI che. sAcuM dhana che. sva. ramaNalAla va. desAIe eka jagyAe noMdhyuM che ke "saMgIta e tapazcaryA, saMyama, zikSaNa ane samRddhi che. jenI tulanAmAM sonuM, cAMdI, hIrA, mANeka ke motI mUkI zakAya nahIM. eka samaye samartha gujarAtanI vizALakAya havelIomAM ziSTa saMgItajJo hatA. tema Aje paNa jUnI paddhatithI gAnArAM ghaNAM mAluma paDe che. somanAtha e pazcima bhAratanuM samartha mahAnatIrtha hatuM. - tyAM uttama koTinA saMgItajJo hatA. pachI paMdaramI zatAbdImAM narasiMha mahetAe kAvya, saMgIta ane bhaktino triveNI saMgama racI kedAra, malhAra, sAraMga, dezikA, velAvalI, mAlakoza vagere rogo dvArA bhajano lakhyAM ane gAyAM. gujarAtamAM zaiva, vaiSNava ane svAminArAyaNa saMpradAye A saMgItakaLAne poSaNa Jain Education Intemational For Private & Personal use only Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 460 ApyuM to jaina maMdiromAM paNa bhojaka bhAIo dvArA bhAre moTuM protsAhana maLyuM. saMgItanI divyajyoti pragaTAvanArA baiju, AdityarAma, omakAranAthajI jevA mahAna saMgIta jyotirdharo to jarUra jovAmAM Ave che. jemanI kalAnAM tejasvI kiraNo sadIonAM aMdhArAM vacce Aja sudhI gujarAtanI dharatIne prakAzamAna ane dedIpyamAna banAve che. saMgItazAstramAM sau koI rasa letA thAya te AzayathI gujarAtamAM aneka mananIya graMtho racAyA che. 'rasakaumudI', 'saMgItAditya', 'saMgItakalAdhara', A graMtho dhyAna kheMce tevA che. citrakalA ane saMgItakalAnA kalAvidono paricaya karAve che kalAsAdhaka zrI caMdrakAnta kaMsArA kaMsArA sAheba viSe zrI azokabhAI khAMTa lakhe che te mujaba niDayAdanA vatanI ane hAla amadAvAdanI kalA saMsthA sI. ena. koleja opha phAina ArTanA AcArya caMdrakAnta kaMsArAne nAnapaNathI citro tarapha lagAva! hAiskUlanAM citrazikSaka zrI kAMtibhAI trivedIe temanI kalAzaktinI noMdha lIdhI tema ja pitAnI hUMphabharI saMmatithI amadAvAdamAM A saMsthAmAM ja temaNe abhyAsanI zarUAta karI. zrI rasikalAla parIkha, kanubhAI zAha jevA prakhara ane siddhahasta citrakAronuM amUlya sAMnidhya temane sAMpaDyuM che. citra taraphano prema vadhu utkaMThA sAthe bahAra Avyo. svapna zilpIo koI paNa kSetrano kalAkAra satata sAtatya sAthe kAma karyA kare eTale eka anokhI zailI ApoApa UpasatI jAya. citranA AkAro-raMgo ekabIjA sAthe saMvAditA jALavatA rahe ane viSayanArUpa citranA avayavo goThavAtA jAya tyAre eka uttama kRtinuM nirmANa thAya che tenI sAthe citrakArano aham zUnya bhAva bhaLe eTale ApoApa eka anokhI oLakha UbhI thAya ilesTrezana, poTreiTa, kaMpojhizana, posTara, presale AuTanA abhyAsa karAvatAM tenI sAthenuM adamya joDANa paNa zrI kaMsArA sAhebe anubhavyuM che. Aje kalA kSetre dhIredhIre paristhiti badalAtI jAya che. citrakAra gujarAtamAM potAnuM sthAna pAmato jAya che tenI sAthe AMtara rASTrIya pravAhomAM paNa tene pratiSThA maLe che. tenAM citro yogya kiMmata meLavatAM thayA che. mULa vAta citra kevuM che?' tenI upara AdhAra rAkhe che. citra ane citrakAranI kadara pahelAMnA samaya karatAM aneka gaNI vadhI che tevuM teo dRDhapaNe mAne che. jIvaMta pAtrono enoTomIno talasparzI-abhyAsa skeciMga ke lenDaskepa, pena, pensila, kalaranAM mAdhyamonI jANakArI, kenavAsa hoya ke pepara tema ja hAlanA kalApravAhothI satata mAhitagAra rahevA teo AvatI peDhI para khAsa bhAra mUke che. A citrakAranuM jIvanavRta jotAM lAge che ke, citranI sAthe sAthe saMgIta kSetre paNa eTaluM ja padArpaNa che. 1976, 78, 83 ane 2006mAM gujarAta rAjya lalitakalAnA inAmo temaNe prApta karyAM che. laMDana, muMbaI temaja amadAvAdamAM temanAM citronAM pradarzano paNa yojAyAM che. amadAvAda duradarzana mATe daseka prakhyAta citrakAro upara dastAvejI philma karavAmAM paNa temano phALo abhinaMdanIya che. rasanA, krAuna TI.vI., iTAliyana bekarInI TI.vI. eD. paNa teoe taiyAra karI vaLI darda na jAne koI', 'premasagAI' tema ja 'kAkA cAle vAMkA' jevI TI.vI. zreNIomAM saMgItakAra temaja gAyaka tarIke paNa teoe potAnI kalAnAM darzana karAvyAM che. A kalAsAdhakanA vyaktitvasaMbaMdhe vizeSamAM zrI navInabhAI sonI lakhe che te mujaba kaccha ArTisTa esosiezana dvArA tAjetaramAM raNotsavamAM yojAyelI citraspardhAnA nirNAyaka tarIke AvelA candrakAnta kaMsArA Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo. 461 gujarAtanA khyAtanAma mahAvidyAlaya sI.ena. koleja opha phAina ArTsamAM 1969 thI 2003 daramyAna lekacarara tarIke kArya karyA bAda 2-3 thI 2008 daramyAna AcArya tarIke sevAo ApI che. kacchamAM jemanuM mosALa che evA zrI kaMsArAno janma 13-5-1950mAM naDiyAdamAM thayo hato. kalAnAM traNeya kSetro peinTiMga, zilpa ane eploIDa ArTsano DiplomA meLavI 1969mAM sI.ena. kolejamAM prAdhyApaka banyA. teoe saMgIta vizAradanI parIkSAmAM gujarAtanA prathama varganA prathama naMbara ane saMgIta alaMkAramAM golDa meDala sAthe vizeSa yogyatA prApta karela che. raMga-pIMchInA A kalAkAra saMgItakSetre paNa AgaLa paDatA rahyA che. teo gAMdharva saMgIta mahAvidyAlaya dvArA saMgIta alaMkAra thayA che eka kalAnI sAdhanAmAM jyAM Akho janmAro ocho paDe evI banne kalAmAM teo pAraMgata banyA che. temaNe pote saMgItabaddha karelI traNa oDiyo keseTa bahAra paDI che. "mAtRvaMdanA" (bhajana) "tuma sAtha calo' ane 'darda na jAne koI zIrSakavALA A Albamo pracalita rahyA che. temaNe lalitakalAnA citrakAro vize dUradarzana mATe dastAvejI philma banAvela che jemAM vinseTa vona goga, ravIndranAtha TAgora ane gujarAtanAM jANItA kalAkArono samAveza karyo che. teo sArA lekhaka paNa che. bhujanI mulAkAta vakhate citrakAro sAthenA milanamAM zrI kaMsArAe jo kacchanA kalAkArone jillA bahAra pradarzana yojavuM hoya to pUrA sAtha sahakAranI khAtrI ApI hatI. temaNe keTalAMka upayogI sUcano ane mArgadarzana ApyuM hatuM. bhagavAna svAminArAyaNa dvizatAbdI nimitte 97 prasaMga citro taiyAra karyA, je-kumAra', "akhaMDa AnaMda', navanIta samarpaNa', 'bhavansa jarnala' vagere sAmayikamAM trIsa mAsa daramiyAna prasArita thayAM. | gujarAtanA pratiSThita dainika "saMdeza'mAM chellAM pAMca varSathI ravivAranI pUrtimAM "saragama' kolamamAM saMgIta temaja saMgItakAra ane "ArTagelerI" kolamamAM citrakalA tema ja citrakAronA jIvanaparicayanuM lekhanakArya karI rahyA che. dhanyavAda. -saMpAdaka traNa mahAmAnavoH mAikala enjalo, liyonArdo da vincI ane raphAela iTAlInI paMdaramI sadI evI che ke je sadI daramiyAna akalpanIya kalAzakti dharAvatA traNa kalAkAro e deza taraphathI jagatane maLyA. tyArabAda evI devIzakti sAthenA kalAkAra AjasudhI bIjA nathI thayA. eka-mAikala enjalo, beliyonArdo da vincI ane traNa-raphAela. traNeya mahAmAnava samAna A kalAkAroe potAnA jIvana daramiyAna je sarjana karyuM te joIne darekane ema thAya che ke eka ja jIvanamAM ATaluM badhuM ane ATaluM adbhuta kArya kevI rIte thaI zake? mAikala enjalo 88 varSa jIvyA hatA, vincI 67 varSa ane raphAela 37 varSa! mAIkala enjalo citrakAra. zilpI sthapati. kavi ane enjiniyara hatA. temanA A pratyeka pAsAmAM emaNe karela sarjano Ajeya advitIya rahyAM che. koI eka mAnava zarIramAM ATalI badhI zakti-tAkAta hoya e mAnI na zakAya evI bAbata rahI che. | * mAikala enjalono janma mArca 6, 1475 ane avasAna 18 phebruArI 1564-iTAlI * liyonArdo da vincIno janma 15 eprila, 145ra ane avasAna me-2, 1519-iTAlI. * raphAelano janma 6 eprila 1483 ane avasAna 6 eprila 1520 (janma ane mRtyunI tArIkha sarakhI ja)iTAlI. mAikala enjalonA jagavikhyAta zilpa "pieTA ane 'DeviDa' emanI trIsa varSanI uMmara pahelAM emaNe saryA hatAM. Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 462 svapna zilpIo romanA sisTAina cepalanI chata para emanuM peinTiMga "dha lAsTa poTreiTa, peinTiMgsa, sthApatya maLyAM. je joIne sadAya jajamenTa' temaja rilipha skalpacara "meDonA' dvArA emanI abhibhUta thatA rahevAya che. sarjanazaktino sAco khyAla Ave che. emane daivIputra tarIkenI citrakAra banI zakavA ane rahI zakavA badala huM oLakha iTAlImAM maLI hatI. sisTAina cepala carcanI chatanA ghaNo bhAgyazALI gaNAuM......." peinTiMga mATe cAra varSano samaya lAgyo hato. romamAM mAikala enjalo sAntA mAriA da. loreTo -vinsenTa vAna gaoNga carca najIka rahetA hatA. temanuM e nivAsasthAna 1874mAM toDI zeraloka homsanA amara pAtranuM sarjana karanAra aravinga pADavAmAM AvyuM hatuM. Aje mAkala enjalonuM navuM rikansTrakTa sTone DiTekTiva kathAo to aneka lakhI che-adbhuta lakhI che, karela makAna tyAMnI jinikolo hIla para che. paraMtu emaNe jIvanakathAtmaka kathAo paNa eTalI suMdara lakhI lionArDo da vincI, temanA suvikhyAta porTaiTa che. mAikala ejyonI jIvanakathA "dha eganI enDa ekTasI', monAlisA tathA prabhu Isu sAthenA "dha lAsTa sapara" lava ijha iTarnala'merI ToDa linkananI jIvanakathA, "pezansa peinTiMgathI vadhAre oLakhAya che. opha dha mAInDa'-phoIDanI jIvanakathA ane "lasTa phora lAIpha' citrakAra vinsenTa vAna goganI jIvanakathA. A uparAMta paNa lorenUsamAM emano janma, noTarI pitA ane khetaramAM bIjI pacIseka jIvanakathAo emaNe lakhI. kAma karatI strInA teo gerakAyadesara putra hatA. pitAnuM nAma piero da vincI ane mAtAnuM keTarinA. 'lasTa phora lAipha' e vAna goganA jIvananI asarakAraka rIte rajU thayelI navalakathA che. A navalakathAno lionArdo aneka pratibhAothI saMpanna hatA. vaijJAnika, anuvAda "saLagatAM surajamukhI' zIrSaka sAthe vinoda meghANIe gaNitajJa, enjiniyara, enArkomisTa, citrakAra, zilpI, karyo che. ArkiTekTa, vanaspatizAstrI, saMgItakAra ane lekhaka-Ama aneka zaktithI bharapUra temanuM vyaktitva hatuM. temanuM vyaktitva supara | vinsenTa vAna gaoNga 1889mAM mAnasika asthiratAne hyumana gaNAtuM. kAraNe pAgalakhAnAmAM hatA tyAre potAnI mAtA upara lakhela patra vAMcIe to emane pAgalakhAnAmAM laI janAra pAgala vaijJAnika tarIkenA temanA jJAna dvArA emaNe helikopTara lAge-vAna gaoNga nahIM! ane TenkanI racanAnI DijhAina taiyAra karI hatI. patra nIce mujaba che. lionArDo da vincInA gurunuM nAma veraoNsio hatA. teo phloTenTAina peinTara hatA. emanI pAsethI citra ane vahAlI mA, zilpanI tAlIma maLI. jIvananI zarUAtano samaya milAna .....tane ApeluM vacana Aje pALI rahyo chuM. thoDAM zaheramAM ane tyArabAda romamAM vyatIta thayo. aMtima varSo lenDaskepa citro, eka mAruM potAnuM nAnakaDuM porTeiTa ane eka daramiyAna phrAnsamAM rahyA hatA. emanAmAM aneka viSayonI gharanI aMdaranuM dazya mokalAvuM chuM. jo ke mane bhaya che ke A zakti hovA chatAM, citrakAra tarIkenI emanI khyAti jagatamAM citro joIne tane nirAzA thaze ane emAMnA keTalAka aMza tane vadhAre rahI che. emanA oila kalaranA kenavAsa peinTiMganI nIrasa ane kadAca kurUpa paNa bhAsaze. A citronuM zuM karavuM te sAthe pensila dvArA karelA emanA bleka enDa vhAiTa DroIMga tuM ane vila maLIne nakkI karajo. tamane mana thAya to thoDAM paNa adabhata che je vizvanI moTI ArTa gelerImAM sacavAyela citro mArI bIjI bahenone paNa Apajo.... huM to ema icche ke A badhAM eka jagyAe ja sacavAya kAraNa ke emanuM mUlya mAtra sADatrIsa varSanuM AyuSya laIne Avela raphAela eka samUha tarIke eka divasa vadhAre aMkAze. alabatta, tAre mAikala enjalo ane lionArdo vincInI jema citrakAra ane ghera e badhAM sAcavI zakAya eTalI mokaLAza nathI te huM jANuM ArkiTekTa hatA. traNeya mahAmAnava samAna vyaktitvo eka chuM eTale ema sUcavuM chuM ke hamaNAM e badhAM tArI pAse ja bIjAnA harIpha hatA ane kadAca eTale ja jagatane uccakakSAnA rahevA de; emAMthI tane kyAM citro vadhAre game che e tuM e Jain Education Intemational Page #479 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo citro thoDo samaya joyA karavAthI ja vadhAre sArI rIte nakkI karI zakIza...... thoDAM vadhAre citro A sAthe ja mokalI zakyo hota to sAruM lAgata paNa have e AvatA varSa mATe bAkI rAkhuM chuM. meM mokalelA mArA porTaiTane joIne tane thaze ke perisa, laMDana ane evAM mahAna nagaromAM varSo vitAvavA chatAM huM lagabhaga gAmiDayA kheDUta jevo ja dekhAuM chuM. mane kyAreka kyAreka ema paNa thAya che ke vicAre ane bhAve pratibhAve paNa huM kheDUta jevo ja chuM. phera phakta eTalo ja che ke kheDUto A duniyA mATe mArA karatAM vadhAre upayogI che. mAnavInI bhautika jarUriyAto saMtoSAya pachI jene pustako, citro vageremAM rasa jAgrata thAya che ane enI jarUra jaNAvA lAge che. kheDUto khetaromAM je tanatoDa majUrI kare che eTalo ja sakhata parizrama huM mArAM citro cItaravA pAchaLa karuM chuM e sAcuM, paNa mArI potAnI mUlavaNI anusAra e spaSTa che ke upayogitAnI dRSTie kheDUta mArAthI ghaNI ucca kakSAe che. e to jANe ThIka paNa mArA A vyavasAyamAM badhuM sIdhuM nathI UtaryuM. sAcuM kahuM to haMmezAM evuM ja thatuM AvyuM che...... pIMchI calAvavAnuM zIkhavAnI mahenata karanAra mANasane pachI citrakAmamAM koI aMtarAya nathI. bIjAnI sarakhAmaNImAM to huM khuzanasIbomAMno eka gaNAuM, A vyavasAya apanAvyA pachI niSphaLatAne kAraNe citrakAma paDatuM mUkavuM paDyuM hoya evAMnA zA hAla thayA haze eno vicAra karIe; evA loko ochA nathI.....citrakAra banI zakavA ane rahI zakavA badala huM ghaNo bhAgyazALI gaNAuM. bicArAM bIjAM! koIe bhramaNAmAM na rahevuM joIe; tane sAvaceta karavA mATe A lakhuM chuM......... A pAgalakhAnAnA eka dardInuM poTreITa hamaNAM huM citarI rahyo chuM. A jIvana vicitra to lAge paNa thoDo samaya pAgalo sAthe vitAvyA pachI TevAI jAya che ane pachI emane pAgala tarIke jovAnuM rahetuM nathI. tane cuMbana karI rahelo tAro vahAlasoyo--vinsenTa vinsenTa vAna gaoNganuM janma varSa 1853 ane avasAna varSa 1890. 463 tenA mRtyunAM so varSa-1990mAM enuM eka citra nevuM lAkha rUpiyAmAM vecAyuM hatuM-tyAra pachInAM varSomAM ena citronI kiMmata karoDomAM aMkAtI rahI che. vAna goMganuM jIvana ane tenAM citro baMne hRdayadrAvaka ane amUlya che je, sadAya citrakArone eka saMdeza ApatAM rahe che. saMvedanazIla ane samartha kArTUnisTa rAsIpuram kriznAsvAmI lakSmaNa (Ara. ke. lakSmaNa) bhAratamAM ja nahIM, paradezamAM paNa uttama kArTUnisTa tarIke jemane khyAti maLI che e Ara. ke. lakSmaNa emanA sI. ema.'--komanamena pAtra dvArA anakomana parsanAliTI tarIke ApaNI vacce che. bhAratanuM gaurava che e. padmavibhUSaNa Ara. ke. lakSmaNanA rAjakIya vyaMga atyaMta coTadAra hoya che. sUkSma nirIkSaNa sAthe hAsya nipajAvatI temanA `You said it sirIjhanI buka eka uttama kArTUnasaMgraha che. hAsya sAthe gaMbhIratAsabhara emanAM vAkyonI paMcalAina atyaMta asarakAraka hoya che. arthakAraNa uparanuM emanuM eka kArTUna yAda Ave che : eka zeThe bhikhArIne eka rUpiyo Apyo eTale eNe kahyuM, "tame ema nA mAnazo ke, mane tame eka rUpiyo Apyo che-duniyAnA bajAramAM AnI kiMmata tera paisA che te huM jANuM chuM!" Ara. ke. lakSmaNanI aneka jANItI uktio che, jenA dvArA emanA vyaMga ane vyathA baMne bahAra Ave che. ``The day that the quality of our leaders improves, I will have to retive and go away."/ ``Our politics is so sad that if I had not been a cartoonist, I would have commited suicide./"What politics is all about today......Blah-blah-blah" vagere. AjhAdInA pacAsamA svAtaMtrya divase (15 ogaSTa 1997) emaNe racela eka kArTUnamAM emanAM du:kha, kaTAkSa ane vAstavikatA prakaTa karyAM hatAM. rastAnI bAju para cAlatA kAmakAjanA simenTanA moTA bhUMgaLAmAM chApuM vAMcato vRddharasoI karatI enI patnine kahe che : "paMdaramI oNgaSTa 1947! yAda Ave che. ApaNe A divase ahIM rahevA AvyA hatA!' kArTUnanI madhyamAM kacarApeTInI vacce UbhuM Page #480 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 464 svapna zilpIo rAkheluM "Work in progress" bahu sUcaka rIte bolatuM UbhuM lekhaka. gAiDa philma Ara.ke. nArAyaNanI navalakathA parathI banI cItareluM. hatI. tema ja khUba lokapriya thayela TI.vI. sirIyala "mAlaguDa Ara. ke. lakSmaNane bALapaNathI skeciMgano jabaro zokha. Dejha'mAM vArtA Ara.ke. nArAyaNananI-grAphiksa Ara. ke. koInuM mArgadarzana nahotuM, paraMtu AjubAjunAM ghara, vRkSa, cAlI, laka lakSmaNanA hatA. rastA vagere pensilathI skecabukamAM ApoApa AvatAM rahetAM Ara. ke. lakSmaNa emanA komana menanA pAtrathI jANItA hatAM. paristhitinuM manomana vizleSaNa karI vyaMga karavAnI vadhAre che paraMtu emanuM priya pAtra che "kAgaDo'. A pakSI para emanI manovRtti kudaratI rIte emanAmAM hatI. bhaNavuM gamatuM asaMkhya DroIgsanAM pradarzana emaNe karyA che. emane samaya maLe nahIM-citra karavuM bahu game. "paMca' megejhinamAM AvatA kArTUna eTale e kAgaDA doryA kare. catura kAgaDo emanuM priya pakSI joIne adamya kheMcANa kArTUna taraphanuM anubhavatA. paMcamAM che enA kALA raMga ane capaLatAne kAraNe. bhoLo eTalo ke AvatA kArTUnanI kopI karavAmAM AnaMda anubhavatA paNa eka koyalanA IDA sevI, baccAMne potAnA samajI uchere! lakSmaNane vakhata emane A rIte kArTUnanI kopI karatAM joIne emanA mana bhAratanI bhoLI prajA jevo! bhAI Ara. ke. nArAyaNe emane kahyuM : "tuM tAruM potAnuM kAMIka garimApUrNa citrakAra kara, e sivAya tuM ArTisTa nahIM thaI zake. koIkanI kopI karavI e to koInA jamyA pachI enI thALImAMthI vadheluM jagyA jevuM amita aMbAlAla che." tyArabAda kadIya emaNe koInI kopI nathI karI. amadAvAdano jANIto laoN gArDana-jenuM mULa nAma Ara. ke. lakSmaNane muMbaInI je.je. skUla opha phAina motIlAla hIrAbhAI che e emanA paradAdAnA nAma sAthe motIlAla | ArTamAM bhaNavuM hatuM, paraMtu emane eDamizana nahotuM maLyuM. saMkaLAyela che. amItabhAI aMbAlAla, aMbAlAla hiMmatalAla, kArTUnisTa tarIkenI saphaLa kArakirdI bAda eka vakhata emane e himatalAla motIlAla, motIlAla hirAbhAI-Ama pAMca peDhI kolejanA vArSika pradarzanamAM mukhya mahemAna tarIke vidyArthIone thaI. amItabhAInA parivAranI amadAvAdamAM mila hatI-e InAma vitaraNa karavA AmaMtraNa maLyuM tyAre emaNe e svIkArI samaye ke jyAre amadAvAda inDiyAnuM mAncesTara kahevAtuM. lIdhuM ane kAryakramanA bhASaNamAM emaNe kahyuM : "Aje huM saphaLa garbhazrImaMta parivAra-susaMskRta parivAra, zrInAthajImAM zraddhA kArTUnisTa thayo eno yaza ApanI kolejane jAya che-jyAM mane eDamizana nahotuM maLyuM jo maLyuM hota to huM peinTiMgano amitabhAInI khyAti Aje gujarAtathI AgaLa vadhIne DiplomisTa hota-kArTUnisTa nahIM!" nezanala kakSAe citrakAra tarIkenI che. ArTsa, komarsa ane Ara. ke. lakSamaNane emanI saphaLa kArakirdIne dhyAnamAM laoNnA grejyueTa amitabhAIe pitAnI milamAM daseka varSa sudhI rAkhIne eka lAkha rUpiyAno bI.DI. goenkA evorDa tathA durgA menejiMga DirekTara tarIke kAma karyuM. paraMtu jIva kalAkArano eTale ratana golDa meDala maLela che. sauthI moTo evorDa to emane kAMI bahu goThatuM nahIM. lInAbahena sArAbhAInI zreyasa skUlamAM bhAratanAM karoDo lokonAM hRdayamAM emanA mAnavaMtA sthAnano che. abhyAsa karatA hatA te samaye temanA citrakaLA taraphanA lagAvane savAra paDe ane chApu hAthamAM laI emanA You said it kArTUna lInAbahene protsAhana ApyuM hatuM. sAruM citra doravA badala vAMcI-caherA para marmALA smita sAthe vAcako bAkInA samAcAra protsAhita karyA hatA. ghare amitabhAInA mAtuzrIne citra vAMce che. zIkhavavA jANItA citrakAra chaganalAla jAdava AvatA tyAre bAjumAM besIne amitabhAI paNa dhyAnapUrvaka jotA-zIkhatA kannaDa parivAranA Ara. ke. lakSmaNano janma maisura, ane citro banAvatA. samaya jatAM varSa 1979thI temaNe potAno 1927mAM. pitA skUlamAM prinsipAla hatA, mAtA khUba sArAM saMpUrNa samaya citrakaLAmAM Apavo zarU karyo. emano janma Tenisa pleyara, brija ane cesanA cempiyana-bALapaNamAM e vadhu 1943mAM-Ama chatrIsa varSanI uMmare teo citrakaLAne samaya pitAnI najIka ane mAtAthI dUra rahevAnuM pasaMda karatA, paNa rAtre mAtAnA khoLAmAM zAMtithI sUI jatA. cha bhAIomAM samarpita thayA tyArathI 2008 mArca sudhImAM emanA ekatrIsa vanamena zaoN tathA botera grupa zo bhArata ane bhArata bahAra thaI sauthI nAnA lakSmaNa. moTAbhAI Ara.ke. nArAyaNa khUba jANItA Jain Education Intemational Page #481 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo 465 gayA. koI paNa phAIna ArTsa kolejamAM gayA vinA, mAtra viSaya nathI, kAraNa ke e zIkhavI zakAtI nathI. vyakti ke je potAnA citra-premane laIne ja teo citrakAra banI rahyA. ati saMvedanazIla che, jenI lAgaNI kalA pratye ati utkaTatAthI gujarAta lalitakaLAno evorDa, amadAvAda myunisipala AkarSAyelI che-teno lagAva tenI jANa bahAra tene kalAkAra korporezanano evorDa tathA iTAlInA siviTelA rAtrerI banAvI de che!" bIjo prazna :-jo e zIkhavI zakAtI na phAunDezananI phelozipa teone prApta thaI che. temanAM citro hoya, to kalA zIkhavI hoya te kyAM jAya?-kalA saMsthAmAM ke jANItAM saMgrahAlayomAM sthAna pAmyA che, jemAM nezanala gelerI koI kalAkAra pAse? javAba : "kalAnA zikSaNa mATe anivArya opha moDarna ArTa, dilhI, , lalitakalA akAdamI-dilhI, evI saMvedanazIlatA, RjutA, jIvana pratyeno spaSTa abhigama, gujarAta lalitakalA akAdamI gAMdhInagara, briTiza myujhiyama- mAnasika taiyArI, gaMbhIratA hoya to tevI vyaktine te mATenuM yunAiTeDa kiMgDamano samAveza thAya che. yogya vAtAvaraNa pUruM pADavAnuM hoya che-e eNe koI citrakaLA sAthe saMkaLAyela pratyeka bAbata sAthe saMsthAmAMthI ke kalAkAra pAsethI-jyAMthI saMbhavita jaNAya tyAM niSThApUrvakanuM ciMtana kare che, kompojhizana, kalara tathA viSayanI javuM joIe. mAvajata potAnI AgavI dRSTithI karatA rahe che. samakAlInothI prazna :-"Ape jaNAvyA te guNo kevI rIte keLave alaga rIte tarI AvatAM emanAM citro darzakane judI ja zakAya?" duniyAno anubhava karAve che. citro uparAMta have to teo zilpa javAba :-"sAdhanA dvArA. tapasyA dvArA. e mATe paNa kare che, peparanA mAvA dvArA, lAkaDAmAM tema ja bronjhamAM zista, ucca sAhitya, vAcana, kavitA, adhyAtma va. ene paNa zilpa kare che. madadarUpa banI zake. A saMparka jIvanaparyata satata cAlu rahevo nAthadvArAnAM citro tema ja citrakAro tarapha temano prema joIe. Adarza kalAkAra mATe Adarza jIvananI bhUkha kyAreya vAtavAtamAM UbharAI AvatAM anubhavAya che. "kriSnA ejha ochI na thavI joIe ane suyogya vAtAvaraNa maLI jAya zrInAthajI" nAmanuM abhyAsa pUrNa pustaka paNa taiyAra karyuM jemAM pachI kalA sAthe saMkaLAyela pratyeka bAbatono jhINavaTabhaya nAthadvArA skUla opha peinTiMgsanuM bArIkAIthI nirUpaNa karyuM che. abhyAsa karavo joIe. raMga, rekhA, chAyA, prakAza, pramANabhAra AjanA badalAyelA samayamAM yuvA citrakAro je kAma kare paspekTiva, kenavAsa ke peparamAM dorAyela jagyA-choDI devAyela che tenAthI AnaMda anubhave che. aneka ArTa orgenAIjhezana jagyA (negeTivarpojheTiva spesa) viSaya nirUpaNa vagerethe sAthe saMkaLAyela rahIne satata pravRttimaya rahe che. citra ane avagata thavuM joIe." citrakAronI vacce rahe che. prazna :-"vartamAna citrakaLA bAbate ApanuM maMtavya?' kalA e zIkhavavAno viSaya nathI, javAba :-"dezamAM abhivyaktinI svataMtratAnA veSama kAraNa ke e zIkhavI zakAtI nathI." svacchaMdatA jovA maLe che tyAre duHkha thAya che. sarjakatAnA nAma aNaghaDatA jovA maLe tyAre gusso ane sahAnubhUti bane thAya ke. bI. kulakarNI che. je viSayamAM nipuNatA meLavI kArakirdI ghaDavAnI hoya che jemanuM saMpUrNa jIvana citrakaLA mATe ane citrakaLAnA temAM rahelI gaMbhIratAnI gerahAjarIne kAraNe bhaviSya Ujai vidyArthIo mATe samarpita rahyuM-haMmeza jeo citrakAro mATe eka maLe te zakyatA jaNAtI nathI. kalA e eka saMpUrNa bhASA che Adarza rahyA evA ke.bI. kulakarNIno janma 4 phebru-1920, svayaM krUratI kavitA jevI che. bhASAnA jJAna vinA kavitA ' karNATakanA belagAMvamAM. dezanA jANItA citrakAro jhaoNna thaI zake ema kalAnI bhASA samajyA vinA kalA nirmANa * pharnAnDIsa, ravi parAMjape, bI. Ara. kulakarNI, mArutI pATila, pAmI zake. kalA vyaktitva tarIke AvirbhAva pAme che." vikAsa pATanekara vageree emane Adarza mAnI dezamAM potAnI prazna :-"citramaMdira' vize Apa jaNAvazo?" oLakha UbhI karI. emanI sAtheno saMvAda khUba rasa paDe evo che. emane jyAre ema kahevAmAM AvyuM ke "phAina ArTsanA ('citramaMdira' e ke. bI. kulakarNIe sthApela kalAsaMstha zikSaNa bAbate kazuMka jaNAvo" to kahe : "kalA e zIkhavavAno Jain Education Intemational For Private & Personal use only Page #482 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 466 javAba : "sAMITha varSa pahelAM belagAmamAM briTiza ArmI mahArASTriyana ane kannaDa, govA ane porTugIjha saMskRtinuM mahattvanuM sthaLa gaNAtuM tyAre sTuDiyo-kama-ArTa klAsanA svarUpe 'citramaMdira' zarU thayela. jyAM kalAnI pravRtti thayA karatI-AvanAra vyakti ahIM mAtra peinTiMga ja nahotI zIkhatI. ahIM saMgIta, philmI sAhitya, adhyAtma vagere sAthe carcA, vArtAlApa dvArA praricayamAM Avato. kudaratI AkarSaNathI AkarSAIne AvanAra potAnI sAthe AtmasaMtoSanI lAgaNI anubhavato. jemane citrakaLA zIkhyA bAbatanuM sarTi. joItuM hoya-te sarakArI citrakaLAnI parIkSAo ApI meLavI letA. Aje paNa pahelAMnI jema ja citramaMdira'mAM mArA mATe citrakaLA e Adarza che. AnaMdanI anubhUtino viSaya che. AMkha sAmenA dRzyamAMthI keTaluM citra mATe levuM, kyAMthI zarU karavuM? kyAM aTakavuM vagerenI samaja kalAkRti sarjatI hoya che. ridhama, konTrAsTa, spesa DisTribyuzana vagerenuM nirUpaNa suMdara kRti sarje che." pratibhAvaMta AcArya ane kalAkAra evA ajita paTela kalAkAra hovuM ane kalAnA adhyApaka paNa hovuM e sAmAnya ghaTanA nathI. A baMneno ajita paTelamAM suMdara sumeLa rahyo che. gujarAtanA kalAguru ravizaMkara rAvaLa dvArA sthapAyela vallabha vidyAnagaranI phAina ArTsa kolejamAM prathama vidyArthI tarIke, pachI adhyApaka tarIke ane kArakirdInAM chellA soLa varSa e kolejanA AcArya tarIke kAryarata rahIne gujarAtane potAnI pratibhAno paricaya emaNe karAvyo. tyAre emano kalAabhyAsa cAlato hato tyAre peinTiMganA chellA varSanI parIkSAmAM samagra gujarAtamAM prathama naMbare Avela. tyArabAda vaDodarAnI phekalTI opha phAina ArTsa-ema.esa. yunivarsiTImAM ema.e. DipArTamenTamAM bloka mekiMga prosesa ane muMbaI jaI eDavAnsa prinTiMga ina silka skrInano abhyAsa karI pAchA vallabha vidyAnagara AvI e.ema. (ArTa mAsTara)nI parIkSAmAM DisTrikazana sAthe uttIrNa thayA. Ama kalAnA kSetranI dareka dizAmAM pAraMgata thayA. gujarAtanA (-ane emanA potAnA paNa) suMdara prArabdha sAthe emane potAnI mAtRsaMsthAmAM adhyApaka tarIke joDAvAnI taka maLI ane tyAra pachInA jIvanane emaNe Jain Education Intemational svapna zilpIo eTalI suMdara rIte ghaDyuM--jenA pariNAma svarUpe gujarAtapratibhAvaMta kalA adhyApaka sAthe kalAkAra paNa maLyo. potAna peinTIMgsanA agiyAra vana mena zaoN karyA. batrIsa grupa zaoN karyA dezanI pratiSThita lalitakalA akAdamIo sahita dasa evorDsa meLavyA. deza-videzanuM bhramaNa karI tyAMnI kalAsaMsthAo, ArTa gelerIjha-kalApravAhono paricaya meLavyo ane teno lAbha kalAnA vidyArthIone ApatA rahyA. je varSe teo mAtRsaMsthAmAM AcArya tarIke nimaNU pAmyA te kalAguru ravizaMkara rAvaLanuM janmazatAbdInuM varSa hatuM eTale guru pratyenA bhaktibhAva sAthe saMsthAmAM emanuM basTaporTreiTa (zilpa) mukAvyuM. A kAryanI zubha asara gujarAtarna kalAsaMsthAomAM tema ja gujarAtanA kalA kSetre thaI hatI. sarakAre paNa A ghaTanAnI noMdha lIdhI hatI. oila kalarsa dvArA peinTiMgsa, skrIna prinTiMga dvArA seTigrAphi ajita paTele kalAnA vividha kSetre sarjano karyA che. peinTiMgsa, litho, lIno grAphiksa, bleka enDa vhAiTa Droinspa tema eplAiDa ArTa sAthe saMkaLAyela eDavarTAijhIMga, prinTiMga enDa mArkeTiMganA kSetre paNa teo saphaLatApUrvaka kAryarata rahyA che. teo saphaLa eplAiDa ArTisTa paNa che. emanAM kenavAsa tema ja pepara para karela citromAM rasto, vRkSa, DALI, phUla, sUrya AkAza, parvata vagere pratIkAtmaka rIte AvatAM rahyAM che. riyAlisTika ane ebasTrekTa baMne zailImAM emanuM prabhutva rahyuM che. emanA serIgrAphika peinTIMgsamAM rekhAo ane TekScara dvArA suMdara pariNAma Avela jovA maLela che. jarUra jaNAya tyAM lAiTa zeDa paNa karatA rahyA che-bAkI vadhAre simpalIphAiDa penTiMgsa vadhAre che. jyAre jyAre vana mena zaoN kare tyAre tyAre navA abhigama sAthe pragaTa thatA rahyA che. alaga alaga vicAra sAthe pradarzita thatA rahyA che. samakAlIna kalApravAhane dhyAnamAM rAkhI paraMparAgatatAne paNa jALavatA rahyA che. temanA koI paNa sarjanamAM kalAno gahana abhyAsa pratibiMbita thayA vinA raheto nathI. deza tema ja paradezathI prakAzita thatAM kula ATha pratiSThita prakAzanomAM emanI bAyogrAphInI noMdha levAI che. varSa 2007mAM AcAryapadethI nivRtta thatAM hAla vidyAnagaranI DI.sI. paTela skUla opha ArkiTekcaramAM prophesara tarIke sevA ApI rahyA che. A saMsthAmAM rahIne paNa kaLA Page #483 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo 467 gIsa ka pravRtti jALavI rAkhIne gujarAta rAjya lalita kalA akAdamInA kamAyA pustakomAMthI ya kamAyA. vAta vAtamAM kahI de-"mArA zilpa vibhAgano seminAra paMdara divasa sudhI A navI saMsthAmAM prathama pustakamAMthI dIkarInAM lagna UkalI gayAM!" karyo. jemAM rAjyanA inAmavijetA nava zilpakAroe sTaoNnamAM gujarAtanA saphaLa vayaska citrakAranI prathama haroLamAM skalpacarsa taiyAra karyA. A seminAra daramiyAna dezamAM jemanI sthAna pAmelA naTu parIkha citra pradarzanonA uddaghATaka tarIke khyAti varSothI rahI che evA sarva zrI mahendra paMDyA, pro. rAghava potAnA vaktavyamAM bhAratanA citrakAro, paradezanA citrakAro, kaneriyA, zrI robina DeviDa, zrI rAjendra TIku tathA zrI citrazailIo vagere upara talasparzI vAto karI, bhAvakone rAjazekharana vagere khAsa mulAkAte AvyA hatA ane taraboLa karI de. naTabhAIe raMgone cAhyA che. raMganA prakAzane ArkiTekTanA vidyArthIone paNa protsAhita karyA hatA. joyo-anubhavyo che. 1963thI 1989 sudhI zeTha sI. ena. perisa, laMDana, ArmasTaraDema, jarmanInA phoTokInA- kaoNleja oNpha phAina ArTsamAM eka saMniSTha kalAzikSaka tarIke kaoNlona tema ja yu.esa.e.nAM moTA zaheromAM pravAsa daramiyAna sevA ApI-vaccenA samayamAM vibhAgIya vaDA tarIke paNa karela phoTogrAphIno zo amadAvAda tathA muMbaInI ArTa gelerImAM javAbadArI saMbhALI. AcArya thavAnI mahattvakAMkSA hatI paNa e hajI gayA varSe ja karyo hato-asaMkhya alabhya tasavIronuM A kahe che : "hiMmata nahIM, huM to vANiyAno dIkaro ne? gabharU pradarzana karIne potAnI phoTogrAphI sensano paNa paricaya emaNe bahu!" paNa AcArya pAse rAkhIe e sarve apekSAokarAvyo hato. prAmANikatA, saMsthA pratyenI niSThA vagere adhyApaka tarIke rahIne nivRttimAM pravRtta evA A ajita paTela Aje paNa emaNe pUrI karI. prophesara ane kalAkAra ema bevaDI bhUmikA bhajavI rahyA che. naTu parIkhanuM vatana kheDA jillAnuM bAMdhaNI gAma saphaLa citrakAra ane kalA samIkSaka "bAMdhaNI bhUlAtuM nathI"--ema naTubhAI vAraMvAra bole. citrakaLAne laIne jIvato chuM-jIvaMta chuM, e jo koI chInavI naTu parIkha le to 'tarata ja marI jauM" ema paNa bole. emanI AMkho "huM to vANiyAno dIkaro ne?" aThyotera varSanI vayanA gharanA vAtAvaraNamAM emanAM patnI zAradAbahenane zodhatI rahe naTubhAIne evuM bolatAM sAMbhaLIne koI kalpI na zake ke A che. jIvanasaMginI sAthenA sAMnidhyanA divaso lAgaNIbharyA kaMThe vyakti nakhazikha citrakAra haze! A uMmare ya rojanA pAMcathI ane bhInI AMkhe vAgoLe. patnInA avasAna bAda ekalA paDI sAta kalAka citrakaLAmAM gALe. dararoja savAranA ATha sADA gayAno bhAva emanI AMkhomAM vaMcAya, paNa citro ane mitronI AThathI bAra sudhI ane bapore traNathI pAMca-jevo mUDa! pro. saMgatamAM satata rahI rahIne hasatAM hasatAM vAto kare. lAkaDInA ena. esa. banne sAhebanA ziSya hovAnI vAta gaurava sAthe Teke pradarzanomAM jAya, lalitakalA akAdamIe yojela sahune kare. sAthe sAthe citrakAra rasikalAla parIkhanA sAMnidhyanI kalAvidyArthIo mATenI kalAzibiromAM tajajJa tarIke jAya. je vAta paNa gauravapUrNa rIte kare. amadAvAdanI sI.ena. viSayamAM emanuM prabhutva ane AgavI sUjha che te voTarakalaranA vidyAlayamAM AThamA-navamAM dhoraNamAM jI.esa. tarIke hatA lenDaskepa kevI rIte karavA tenAM rahasyo zIkhave, porTeTamAM tyAre karelA bhASaNanI vAta paNa jussAbhera kare. bI.e.nA vesTarna-isTarnano bheda batAve. gamatA citrakAronA jIvana vize. abhyAsa bAda DI.TI.sI. DI.ema. ane jI.DI.e. Ina emanI kalA vize premapUrvaka rasapUrvaka vAto kare. peinTiMga paNa karyuM. kalAvivecana upara ema.e. karyuM. alabatta holenDano citrakAra vajhiyara naTubhAIne game, resbA game. emanA pitAzrInI icchA emane vakIla banAvavAnI hatI, thaI liyonAdo-da-vincI-mAikala enjalo game, paNa rivara themsa gayA citrakAra. eka saMtuSTa citrakAra. emaNe citro karyA, porTeTa ane dariyo cItaranAra Tarnara sahuthI vadhu game-kadAca e ja karyA, lenDaskepta karyA-kalAviSayaka pustako paNa lakhyAM. kaLAnA kAraNa haze naTubhAInA lenDaskepa paranA prabhutvanuM. vinse vidyArthIone upayogI thAya evA "kalAvRtta', "kalAsaMskAra', vAnagoga je rIte jIvI gayo te kAraNasara e bahu game. duHkha kalAyAtrI naTu parIkha" tathA "viSayanA mahAna citrakAro" ema jeno khorAka hatu e vAnagoganI vAta karatAM kadI ya thAkyA taTasthabhAve rahIne kalAviSayaka suMdara pustako ApyAM-citromAMthI nathI naTa parIkha. Jain Education Intemational Page #484 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. 468 svapna zilpIo. naTu parIkhanA vana mena zo amadAvAda, muMbaI, govAnI AcArya tarIke ane tyAra pahelAMnAM varSo komarziyala ArTanA ArTagelerIjhamAM thatA rahyA che. saphaLatA pAmatA rahyA che. vibhAgIya vaDA tarIke pharaja bajAvI. sI. ena. phAina citrakAra tarIke kArakirdInI zarUAtanA tabakkA karatAM vartamAna AmAM komarziyala ArTa (Ajano eplAiDa ATa) vibhAga tabakkAnuM emanuM kAma ekadama alaga che. samayane anusarIne zarU karanAra araviMdabhAI. tyArabAda gujarAtanI bIjI kalA moDarna Taca sAthenAM peinTiMgsa kare che. dariyo, vahANa ane saMsthAomAM te prasaryo. jAherAtanA kSetra sAthe saMkaLAyela A AkAza have Adhunika paddhatithI kenavAsa para nirUpe che. mAnava vyAvahArika kalAnuM bIja ropavAnuM kArya e emanA jIvananuM pAtro naTubhAIne game, poTreTa suMdara kare. oila kalara dvArA aNamola kArya. kalA dvArA AMtarika AnaMda meLavavA sAthe uttama pariNAma kenavAsa para kevI rIte lavAya tenI saMpUrNa Arthika saddharatA paNa maLe tyAre kalAkAra vadhu sthira ane samRddha Teknikala mAhitI emane che ane teno suMdara upayoga karI thAya-A dizAmAM vicArIe to araviMdabhAInuM kArya kalAnA citranI lAipha vadhArI de. amadAvAdanA TAgora holamAM vidyArthIo mATe upakAraka paNa banI rahyuM. Aje mAtra gujarAta ravIndranAtha TAgoranuM lAIpha sAijhanuM UbhuM peinTiMga emanI ja nahIM, samagra dezamAM emanA vidyArthIo eDavarTAijhiMga kalAkAra tarIkenI uttama kRtiomAMnuM eka che. sAbaramatI philDamAM ucca hoddA para kArya karatA kRtajJatApUrvaka temane yAda AzramamAM gAMdhIjInuM peinTiMga paNa pazcAbhUmimAM darzAvela kare che. (A lakhanAra paNa). AkAza sAthe bhAvavAhI banI rahyuM che. saradAra vallabhabhAIne amadAvAdanI ravizaMkara ArTa gelerImAM emanAM chellA paNa lokhaMDI puraSa tarIkenI spaSTa chApa sAthenA emaNe doyo be varSa daramiyAna karela oNila oNna kenavAsa-yAtrAdhAmonAM lenDaskepsanA pradarzananuM udghATana jANItA zilpakAra padmazrI naTu parIkhane jUnI alabhya kalAkRtio, zilpa, kAntibhAI paTela dvArA thayuM-prAsaMgikamAM emaNe bahu mArmika sthApatyanA namUnA vagere saMgraha karavAno paNa khUba zokha che. vAta karI : "araviMdabhAIe pradarzananuM nAma "vanDariMga opha gharamAM nAnAM moTAM zilpa, paththaranA ToDalA, jharUkhA vagere Thera e resTalesa saoNla' rAkhyuM che paraMtu emanAM citro jotAM mane Thera jovA maLe. jyAM pote kAma kare che te TuDiyomAM pustakothI lAge che ke emaNe "vanDarsa opha resTaphUla sola' rAkhavuM joItuM bharelA kabATa, cAre ya dIvAlo peinTiMgsathI bharelI jovA maLe. hatuM. emanAM citro dvArA emanI dhArmikatA ane sthiratA prakaTa vAcana ane lekhana emanA vyaktitvanuM eka aneruM pAsuM reDa thAya che. atithI vizeSa citrakAra zrI amita aMbAlAle ArTa che. "kumAra', "navacetana', "akhaMDa AnaMda'mA' kalA viSaya lekho gelerImAM Avela araviMdabhAInA vidyArthIo, kalAkAro, lakhI gujarAtane kalA saMskRtino sAco paricaya ApatA rahe che. kalArasiko-snehIonA samUhane araviMdabhAInI lokapriyatAnuM zubha pariNAma gaNAvyuM, to bIjA atithivizeSa zrI paramAnaMda kyAreka mitro sAthe to kyAreka ekalA paNa pravAse dalavADIe pote kemerA pAchaLanA mANasa tarIke potAne UpaDI jaI sAthe skecabuka ane raMgo laI gujarAtanI zerIo gaNAvI-araviMda kenavAsa samakSanA citrakAra gaNAvyA-je kAma nadIo-parvato-maMdironA lenDaskepa karatA rahetA naTu parIkha kemerA yAMtrika rIte kare che te kAma temanI pIMchI ane raMganA eka saphaLa citrakAra ane citrasamIkSaka che. phAIna ArTanA sahAre temaNe lAgaNI sAthe karyuM che. vidyArthIonA guru ane mitronA lAgaNIzIla mitra che. araviMdabhAInuM mULa vatana valasADa, amadAvAda emanuM "WANDERINGS OF kAryakSetra ane nivRtti bAda vaDodarA teo sthAyI thayA che. citro A RESTLESS SOUL" ane myurala karavAnuM hajI cAlu che. lagabhaga paMcoterathI vadhu AcArya araviMda desAInAM myuralsa emanAM gujarAtanA jAhera tema ja khAnagI sthaLoe yAtrAcitro. pradarzita che. emanI baMne dIkarIo bhAvanA ane nAjhue paNa eplAiDa ArTsa abhyAsa karyo che. paDachAyo paNa sAtha choDI araviMda desAI kalAjagatanuM eka jANItuM nAma che. zeTha cAlyo jAya evA viTaMbaNAnA samayamAM emanAM patni sI. ena. koleja opha phAina ArTsamAM 1961thI 1963 uSAbahenano sathavAro bharapUra emane sAMpaDyo che. sudhI kalAzikSaNa sAthe saMkaLAyelA rahyA, jemAM chellAM aDhAra varSa Jain Education Intemational Page #485 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo nivRtti bAdanA araviMdabhAInA A prathama citrapradarzananA saMcAlanamAM citrakAra jaya paMcolIe yogya ja kahyuM ke : "vAdaLano DUmo kaMI sadIothI bAjhyo varasI anarAdhAra have javAnI veLAe'' nagaramAM vase che eka zilpakAra nAme ratilAla kAMsodariyA jIvanamAM saphaLatA maLe eTale IrSA karanAra paNa koIka maLe, eTale ke IrSA karanAra koIka maLI jAya to samajavuM ke ApaNane saphaLatA maLI gaI che-ratilAla kAMsodariyAne cokkasa ekathI vadhAre vyakti AvI maLI haze. IrSALu vyaktionA te hakadAra che. zilpakAra che, zilpasarjanamAM AdhunikatA sAthe rahIne paNa bhAratIya paraMparAne emaNe jALavI rAkhI che. amadAvAdanI lAMbezvaranI poLamAM kavi dalapatarAmanuM dhAtunuM zilpa, khaDiyAnI desAI poLamAM akhA sonInuM pazcAdbhUmimAM tenI dukAna dekhAya che tevuM bronjhanuM zilpa, ghoDAsara svAminArAyaNa maMdira mATe 15 phUTanuM bhagavAna svAminArAyaNanuM mANakI ghoDI paranI chaTAdAra savArInuM zilpa, mahesANA jillAnA UMjhAnA mukhya mArga para UMjhA mArkeTanA viSayavastune pratIkAtmaka rIte rajU karatuM pattharanuM zilpa, gujarAtanI jANItI pratiSThita zaikSaNika saMsthA zeTha sI. ena. vidyAvihAramAM vRkSAropaNa karavA jatA vidyArthIo sAthenuM pU. gAMdhIjInuM phAibaranuM zilpa phAina ArTsanA vidyArthIonI sahAya sAthe) vagere dvArA teo bhAratIya paraMparAne jALavI rAkhIne potAnA vana mena zaoN ekjhibIzanamAM bALapaNane- potAnA gAmane-gAmanI zerIne, gAmanA taLAvane, kUtarAone, pazu-paMkhI vagerene AdhunikatAno pariveza paherAvIne zilparacanAo pradarzita karatA rahyA che. pI.TI.sI. karyA pachI koI kalAkAra banI gayuM hoya evuM sAMbhaLyuM nathI. ritalAle zarUAtamAM morabInI pI.TI.sI. kolejamAM abhyAsa karyo. gujarAtamAM trIjA krame uttIrNa thaIne golDameDala paNa meLavyo--tyAMthI jIvananI dizA acAnaka badalAI ane guru rAghava kaneriyA pAse vaDodarAnI ema. esa. phekalTI opha phAina ArTsanA zilpa vibhAgamAM pahoMcI gayA ane zarU thaI eka navIna dizAnI jiMdagI, jemAM emane mATI, Jain Education Intemational 469 plAsTara opha perisa, Arasa, lAkaDu, dhAtu, phAibara, tUTela TAyara, doraDAM, skrepa vagere sAthenuM sAMnidhya sAMpaDyuM. khuza rahevA lAgyA. kalApArakhuonI prazaMsA meLavavA lAgyA. rAjya kakSAe, rASTrIya kakSAe ane AMtararASTrIya kakSAe emanI kalA vistarI. deza-paradezanA kalAvivecakoe emane pArakhyApratiSThita kalAkAra ane ArTakriTika sarvazrI DaoN. ratana pArImu gulAma mahaMmada zekha, alakAjhI, haku zAha, dilhInA TI.ema. pAMDe, Ara. ena. zarmA, zaila coela, sumita copaDA, nisarga AhIra vagerenI prazaMsA pAmyA ane kalArasikoe mANyA. ratilAla kAMsodariyA eTale taravarATabharyuM vyaktitva vANImAM saurASTranI chAMTa, atyaMta saMvedanazIla, potAnI lAgaNIone zilpanAM vividha mAdhyamo dvArA pragaTa kare--potAnA bALapaNane, jIvananI asarakAraka ghaTanAone sAMprata samAjanI samasyAone zilpa dvArA vANI Ape. 'kalcara ina Trabala nAmanA emanA zilpamAM emaNe AjanI saMskRtine doraDethI bAMdhI che--doraDAM paNa amuka kilomITaranI laMbAInAM atyaMta jADAM, kreina dvArA gAMTho vALI vALIne vacce phAnasa goThavIne taiyAra karela A zilpa bhopAlanA bhAratabhavana mATe emaNe taiyAra karyuM hatuM-Aje tyAM e pradarzita che. muMbaInI briTiza kAunsile ophisa mATe lAkaDAnuM zilpa taiyAra karAvyuM-je tyAM che ane prazaMsA pAmatuM rahyuM che. amerikana embesI-dilhI kvina opha morokkA, jarmana Tekanikala ko-oparezana-jarmanI AphrikAmAM nairobI, dAresalAma, jApAna, bombe ArTa sosAyaTI-muMbaI lalitakalA akAdamI govA, gujarAta rAjya lalitakalA akAdamI ane AvAM to aneka pratiSThita sthaLoe emanAM zilpa kazuMka bolI rahyAM che-je sAMbhaLavAnuM sahune game che. vaDodarAnI phekalTI opha phAina ArTsamAM 1987ma bI.e. ina skalpacara ane 1990mAM ema.e. ina skalpacara karyA bAda 1990thI 93 sudhI tyAM ja zilpa vibhAgama adhyApana kArya karyuM. 1993thI amadAvAdanI zeTha sI. ena koleja opha phAina ArTsanA zilpa vibhAgamAM adhyApa tarIke joDAyA-je Aja paryaMta cAlu che. inTaranezanala ArTa horAijhana--nyUyorkano evo 1991mAM meLavyo. gujarAta lalitakalA akAdamInA traNa evorDa, bombe ArTa sosAyaTInA (je dezanI pratiSThita ArTa sosAyaTI cha) cAra evorDa, nezanala kAlidAsa akAdamI Page #486 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 470 ujjaina, ola inDiyA phAina ArTsa enDa krAphTa sosAyaTI, nyU dilhI, chaThThuM rASTrIya pradarzana-nAgapurano evorDa-Ama aneka pAritoSikathI navAjAyelA zilpakAra vase che ane zvase che. amadAvAdamAM-nAme ratilAla kAMsodariyA. RSitulya kalAguru rasikalAla parIkha ApaNA gujarAtamAM eka samaya evo hato jyAre eka sAthe cAra rasikalAla parIkha pratiSThA pAmyA hatA. cAreyanA kSetra ekabIjAthI alaga. eka hatA sAhityakAra-bIjA vaidyarAja, trIjA hatA rAjakAraNI to cothA hatA citrakAra! cAre ya potapotAnA kSetramAM agresara. citrakAra rasikalAla parIkhanuM nAma gujarAtamAM pUjyabhAvathI levAya che. sAtapuDAnI girimALAo vacce garuDezvara najIka rAjapIpaLA sTeTanA vAliyA gAme rasikabhAIno janma 16me 1910 rasikabhAInI janmatArIkha. pitAjInuM nAma narasiMhadAsa, mAtA pArvatIbahena. khaDAyatA vaiSNava vaNika jJAtinA parivAramAM rasikabhAIthI moTA be bhAI ane eka bahena--jemanAM nAma hirabhAI, nagInabhAI ane rukamaNIbahena. vaiSNava parivAramAM rasikabhAIno uchera thayo ane eka sAcA vaiSNavanI jema emanuM jIvana vItyuM. narasiMha mahetAnI apekSA mujabanA vaiSNava samAna hatA rasikabhAI. pitA narasiMhadAsa vAliyA gAmamAM mAmalatadAra hatA. potAnA kAmamAM atyaMta niyamita, satata kAmamAM racyApacyA ja rahe-zista bAbate atyaMta kaDaka ane eTale emanI dhAka paNa vadhAre ! potAnA kArya pratyenI niSThA ane niyamitatA rasikabhAIne emanA taraphathI ja maLyAM haze. mAtA pArvatIbahena zAMta-premALa ane dharmiSTha prakRtinAM. mAtAnA A guNo paNa rasikabhAImAM bharapUra UtarI AvyA hatA. parivAramAM ke zALAmAM kaLA pratyenuM evuM kAMI khAsa vAtAvaraNa nahotuM, paraMtu gAmane pAdara Avela taLAva, maMdira, vRkSo vacce kudaratI vAtAvaraNamAM ramatAM ramatAM rasikabhAInuM bALapaNa vItyuM-e vAtAvaraNe emanA cittamAM sthAyI sthAna lIdhuM, je temanAM citromAM avAranavAra-vAraMvAra pragaTa thatuM rahyuM. rasikabhAInAM citromAM chalakAto sauMdaryano vaibhava A rIte ja AkAra pAmyo haze! ema kahevAya che ke gaMgA nadInA svapna zilpIo snAnathI svarga maLe, paraMtu jenAM 'darzana' mAtrathI svarga maLe e revA nadI-narmadA nadI-gAmathI bahu dUra nahotI vahetI-e paNa emanA citromAM vAraMvAra pragaTa thatI rahI. bALapaNamAM maLelA naisargika vAtAvaraNano prabhAva jIvanabhara emanAM citromAM rahyo. rAjapIpaLAmAM raNachoDarAyajInA maMdira sAme ja emanuM ghara. gharamAMthI dekhAtuM maMdiranuM dRzya emaNe pena-zAhIthI pepara para utAryuM-je jotAM ja mahollo ane rAjapIpaLAnuM vAtAvaraNa tAdaeNzya thaI jAya, A skecanuM nAma emaNe ApyuM : 'gAmaDAnI zerI' gharanA khUNAmAM eka moTI ghaMTI hatI--hAthe anAja daLavAnI. dAdaranI nIce rahela A ghaMTI emaNe dorI, jenA uparathI emaNe 'vuDakara grAphiksa' dvArA prinTa kADhI citrane nAma ApyuM gharanI sevA', jemAM raMga, Tona, UkhaDI gayela bhIMtanI tirADa-TekScara vagere AbehUba emaNe jhIlyAM. rasikabhAI rAjapIpaLAmAM zALAjIvana sivAya bahu rahelA nahIM-amadAvAda vadhu rahyA hatA. muMbaI ane madrAsa kalAnA abhyAsaarthe rahyA hatA. gujarAtanA kalAguru ravizaMkara rAvaLa pAse citra zIkhavA emanA moTAbhAI nagInabhAI laI AvelA. rasikabhAImAM rahela kalAne pArakhI zakela moTAbhAIe yogya gurunA hAthamAM nAnAbhAIno hAtha Apyo. ravibhAIe rasikabhAInAM citro joyAM--gamyAM-ane tarata ja emane svIkArI lIdhA. rasikabhAInI uMmara te vakhate soLa varSanI. divasa hato 7 ogaSTa, 1926. jIvanamAM banelI A ati mahattvanI ghaTanA bAda je vaLAMka Avyo tenAthI gujarAtane eka uttama citrakAra-RSitulya citrakAra maLyo, jenA dvArA hajAronI saMkhyAmAM bIjA citrakAro taiyAra thayA. gujarAtanAM gAmaDe gAmaDe skUla, zALA, kolejomAM citrakaLA zIkhavatA thayA. 'bhAIno ghoDalo' nAmanA emanA citramAM gAmane pAdare Avela gheghUra vRkSanI chAyAmAM nAnakaDI derI pavitra vAtAvaraNa UbhuM kare che. sAthe sAthe nAnobhAI ghoDalAnA ramakaDAthI ramata rame che-nirdoSa bALasahaja ramata ane bahena jANe vahAlAbhAInA jIvana mATe mAnatA mAnatI hoya ema vRkSanI namelI DALe kapaDuM bAMdhe che. paganI pAnIe UbhI rahela A phigarano gresa-deha lAlitya-cahero na dekhAto hovA chatAM bahena suMdara che tevI chApa UbhI kare che. vaoNTara kalara dvArA dorAyela A citramAM vRkSanI gheghUratA dhyAnAkarSaka che, je Page #487 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo 471 baporanI zAMtino paNa anubhava karAve che jANe! bAjumAM citromAM Azcarya sarjanAra paDela nAnuM mATaluM, nAriyeLanuM kAcaluM, prasAda vagerethI Imposibala riAliTInA ArTisTa gAmaDAnI zraddhA pragaTa thAya che. ema. sI. elara 'devadAsI' nAmanA citra mATe rasikabhAIne suvarNacaMdraka maLyo hato. A peinTiMgamAM nartakInA pratyeka aMganuM anupama pUruM nAma jemanuM maurisa kornelisa ezara che, paraMtu saudarya, caherA paranA bhAva, maheMdIvALA hAthanI suMdara ema.sI. ezara nAma dvArA AkhA jagatamAM jeo mazahUra che. AMgaLIo, vakSa:sthaLa parathI pavananI chAlake khasatuM vastra, emanuM nAnapaNanuM lADakuM nAma "mauka' hatuM. kamara para rahela UDAUDathI nRtyanI chabi atyaMta jIvaMta banI azakya vAstavikatAnA A citrakAranI kRtio che. pazcAdabhUmimAM ajanTAnI guphAmAM che tevAM citrothI AzcaryakAraka rahI che haMmezAM. pahelI najare jotAM emanuM citra rAjadarabArano AbhAsa thAya che. sAhajika lAge-ane dhyAnathI joIe to "AvuM kevI rIte panaghaTa', "kamalinI', 'DhIMgalI', 'garIbanuM svarga, banI zake?" e prazna acUka thayA vinA raheto nathI. 'jharakhe', 'navadhAnya' vagere emanAM khUba jANItAM citro che. imposibala riAliTinA A Daca ArTisTanAM citro, baMgALanI voza TekanikathI taiyAra thayela emanA citromAM raMga, grAphiksa, vuDakaTa, yuralsa jonArane haMmezAM AzcaryamAM garakAva rekhA, citrasaMyojana ane viSaya haMmezA samatola rahyA che. karI de che. I.sa. 1938thI I.sa. 1974 sadhI zeTha sI. ena. emanAM citronuM sahuthI jamA pAsuM hoya to te che. koleja opha phAIna ArTasamAM kalAnuM zikSaNa ApIne tema ja temanuM citra doravAnuM gaNita. sAmAnya rIte ema thAya ke AcArya tarIkenI javAbadArI saMbhALatAM saMbhALatAM hajAro gaNitane ane citrane zuM lAgevaLage? paraMtu temaNe je adbhuta kalAkArone dIkSA ApI. temanA ziSyavRMdamAM pirAjI sAgarA, gaNita gaNIne potAnA vuDakaTa, lithogrApha tema ja myuralsa naTavara bhAvasAra, zAMti dave, sI. DI. mistrI, nAgajIbhAI taiyAra karyA che ke, je jotAM jotAM najarane bhramaNAmAM nAkhI de cauhANa, zarada paTela, vinoda rAvala, amRta paTela, pIrabhAI che! manasUrI, naTu parIkha, naTu mistrI, putrI Urmi parIkha, caMdrakAnta emanAM aneka citro suprasiddha che, paraMtu vadhAre jANItAM kaMsArA, javAhara solaMkI, bharata paMcAla vagere vagere aneka che, citromAMnuM eka che jenuM TAiTala che "skAya enDa vaoNTara" jeoe gujarAtanI kalAnA vikAsamAM potAno phALo Apyo, pANImAM rahela mAchalIomAMthI dhIme dhIme AkAzanA haMsanI jAte prasiddhi pAmyA sAthe gurujI rasikabhAIne paNa saMtoSa haroLamAM pheravAI jatuM citra. pojhiTiva ane negeTiva spesanuM Apyo. abhuta Alekhana A citramAM emanuM rahyuM che. rasikabhAInA samakAlIna kalAkAromAM sarvazrI ena. bIjuM emanuM suprasiddha sarjana che "DroIga hensa', jemAM esa. bendra, ke. jI. subramaNyamu, kanu desAI, somAlAla zAha, emaNe darzAvyuM che-eka peparamAM hAthano paMjo kazuMka dore chejagana mahetA, ke. Ara. yAdava, vRjalAla zAha, chaganalAla ane e che bIjA hAthano paMjo! matalaba ke, baMne paMjA jAdava, dattAtraya kelakara, yajJezvara zukla vagereno samAveza thAya ekabIjAnuM citra karI rahyA che. A citra varSa 1948mAM emaNe taiyAra karela. Aje samagra dezamAM je prasiddhi pAmI che te zeTha sI. AbhAsa ane parsapekTivano yuktipUrvakano tema ja ena. koleja opha phAina ArTsanA pAyAmAM rasikalAla na. buddhipUrvakano upayoga karIne ema.sI. ezare mAsTara parIkhano advitIya phALo rahyo che. temanA gujarAtanA gurU ArTisTanI haroLamAM potAnI eka AgavI oLakha UbhI ravizaMkara rAvaLa uparAMta madrAsa skUla opha ArtA devIprasAda karela che. rAyacaudharI pratyenI ekaniSTha bhaktie gujarAtamAM kalAnuM samRddha A Daca ArTisTano janma nedharalenDanA livorDana gAme vAtAvaraNa UbhuM karyuM che. thayela. janma tArIkha 17 jUna, 1898 ane avasAna tArIkha che. Jain Education Intemational Page #488 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 472 svapna zilpIo che 27 mArca 1972. kula toMtera varSanuM AyuSya. sacavAyAM che-temanA zarUAtanAM mULa citrono saMgraha dharAvatuM bALapaNamAM bhaNavAmAM bilakula rasa nahIM, skUlamAM ezara myujhiyama paNa astitva dharAve che. nabaLA vidyArthI tarIkenI oLakha-emane rasa raheto haMmezAM adyatana kalAnA maramI kalAkAra citra doravAmAM ane temAMya ArkiTekjharala tema ja DekoreTiva bhAna zAha ArTamAM vadhAre. bhAnubhAIne priya-peinTiMga, pataMga ane pAna! emane grAphiksanAM aneka mAdhyamo che-vaDakara, lithogrAphI, adanA AdamI sAthe vAto karavI paNa bahu game. koI paNa lInokaTa, phoTogrAphI ane vartamAna samayamAM komyuTara grAphiksa, vyakti emane mana ajANI nathI hotI. bhAnubhAI vAta zarU viDiyogrAphI vagere......ema. sI. ezarane lithogrAphI ane kare-kutUhalathI prazno pUche, gamatA javAbo smaraNamAM rAkhe, vaDakaTamAM vadhAre rasa paDato ane e mAdhyama dvArA potAnA AbhAra paNa mAne, nahIM to salAha ApIne choDI de! buddhicAturyathI haMmezAM emaNe uttama sarjano karyA che. ezaranAM sarjanomAM je AzcaryamAM garakAva karI denAruM citrakAra tarIkenI bAvana varSanI sudIrgha kArakirdImAM zreSTha peinTiMgano pratiSThita nezanala evorDa to emane cheka 1968mAM gaNita raheluM hoya che, te bAbatamAM ya vadhAre Azcarya pAmavA maLI gayo hato. tyArapachI paNa aneka vakhata kalAkSetre puraskRta jevI bAbata to e che ke, emaNe kyAreya-kyAMya paNa gaNitano thatA rahyA. emane mana gujarAta lalitakalA akAdamI dvArA paddhatisarano abhyAsa karela nathI. mAtra potAnI AMtarasUjhathI 2000nI sAlano maLela gaurava puraskAra vizeSa mahattva dharAve eka AkRtinI pojhiTIva spesa (dorAyela jagyA) ane negeTiva che. A evorDa letI veLA sTeja para jaI oDiyansane kahyuM hatuM spesa (nahIM dorAyela jagyA)no upayoga karIne eka citramAMthI : "mane mApha karajo, paNa huM be miniTamAM hamaNAM ahIM pAcho bIjA citramAM najarane laI janAruM tattva UbhuM karela che ane AvuM chuM." ane e sAthe DAyasa para AMkho baMdha karIne UbhA e ApaNane sAruM lAge che-je kharekhara eka bhramaNA hoya che. rahI gayA hatA-pachI kahe "huM pAcho AvI gayo chuM, mArA imposibala riyAliTInA A sarjakanuM eka citra che gurujI bendra sAhebanA caraNe A evorDa arpaNa karI Avyo jemAM-makAnanI chata parathI nIce pANI paDe che-ane paDatuM paDatuM chuM."--gurUjI pratyenI ATalI tIvra temaja ananya bhakti e jyAM pahoMce che tyAM ApaNI najara jAya to te pAchuM jyAMthI emanI vAtomAMthI paNa pragaTa thatI rahe che. paDatuM hoya che tyAM jaIne aTakI jAya che! Azcarya A samaye bhAnubhAInuM vatana kaThalAla. zALAkIya abhyAsa bAda darzakane thAya che ke, Ama kevI rIte banyuM? A citranuM TAiTala vaDodarAnI ema.esa. yunivarsiTImAMthI 1956mAM bI.e. che 'voTaraphola'. ezare A citra 1961mAM taiyAra karela. phAina ArTsa pUrNa karyuM. (eplAIDa ArTsa). 1960mAM posTa potAnA citrasarjanamAM rahela gaNitane dhyAnamAM rAkhIne grejyuezana ina myujhiolojI karyuM. tyArabAdanI kArakirdImAM 1941mAM emaNe potAnI kephiyata darzAvatuM lakhANa taiyAra eka siddhahasta kalAkAranI jema UbharAtA rahyA. gujarAta rAjya karela, jemAM gaNita dvArA ArTavarkanA siddhAMto emaNe darzAvyA lalitakalA akAdamI, gAMdhInagara, nezanala lalitakalA akAdamI che. ezarane tyArabAda kaLAmAM gaNitanA samanvayanA saMzodhaka dilhI, bombe ArTa sosAyaTI-muMbaI ema rAjya tema ja tarIkenI navI oLakha maLI hatI. emaNe AkAra, kalara, rASTrIyakakSAe thaIne 14 evorDasa emane maLyA che. 30thI vadhu sapramANatA vagerene dhyAnamAM rAkhI, teno kevI rIte upayoga karI vana mena zaoN emanA peinTiMgsanA thayA te paNa rASTrIya tema ja zakAya e vigato potAnI kephiyatamAM darzAvyuM che. 1953 bAda AMtararASTrIya kakSAe thayA. aneka ArTa orgenAijhezanamAM emaNe potAnAM vaktavyo ApyA. bhAnubhAI adyatana kalAnA maramI kalAkAra che. raMga, ezara oNna ezara' nAmanuM emanuM pustaka 1969mAM prasiddha rekhA ane citrasaMyojana (kompojhizana) dvArA emanAM citro thayuM che, jemAM emanA mRtyu pahelAMnuM chelluM vaDakara sarjana prinTa citrarasiko tema ja citrakAromAM Adara pAmatA rahyAM che. thayuM che jenuM TAiTala che "sneksa'. kenavAsa ane pepara para teo peinTiMga kare che. voTara kalara, vizvanI aneka nezanala ArTa gelerIjhamAM emanAM sarjano posTara kalara, oila kalara, ekrelika kalara, pesTala kalara, Jain Education Intemational Page #489 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo kalara iMka miksamIDiyA-Ama vividha mAdhyamo pAsethI uttama kAma le che. sAmAnya mAnavInI samajathI kaMIka para rahetAM evAM emanAM citro citranI sAcI samaja dharAvanArane abhibhUta karAvanAra rahyAM che. pratyeka vItI gayelI paLa karatAM kaMIka judI AvatI paLanI jema temanI kalA paNa nUtana AvirbhAva pAmatI rahI che. dararoja niyamita cArathI pAMca kalAka peinTiMga karatAM karatAM kalara TyUba sAtheno gharobo evo thaI gayo che ke tenA baMdalAyelA AkArane kAraNe AMgaLInA sparza mAtrathI oLakhI le che ke e kyA raMganI TyUba che-raMga vAMcavAnI jarUra nathI paDatI! amadAvAdanI mArvela ArTa gelerImAM prastuta emanA chellA vana mena zaoNmAM kenavAra para karelA ekrelika kalaranA peinTiMgsa adbhuta hatA. (me, 2008) avanavA kompojhisansa, manoramya raMgasaMyojano temanI RRjutAno anubhava karAvatA hatA. mIThA raMga-mIThA kompojhisansalayabaddha lasarakA, jonAranI najarane jaladI haTavA nahotA detA. 473 kRSNa ane gopIonI goSThInI suMdara racanA ekrelika kalaramAM karI hatI. A pataMga emaNe dubaI tathA amadAvAdamAM thayela pataMga mahotsavamAM UDADyo hato. bhAratIya AkAzamAM pataMgonuM vRMdAvana racAyuM hatuM. bhAnuzAha vize vAta karavI hoya to ghaNuM badhuM che emanAmAM. kaLA viSayaka bAra pustako lakhyAM che, jemAM traNa kAvyasaMgraho paNa che. emane bolatAM sAMbhaLavA jevA che- saMgItanI paribhASAmAM kahIe to, emanA avAjamAM kharajanI jIvArI bhArobhAra che. chelle emanuM pAna! bApa re-emanuM banAveluM pAna khAvA mATe jigara joIe ane emane pAna vinAnA jovA mATe nasIba joIe. totera varSanA bhAnu zAha amadAvAdamAM rahe che. gujarAta gaurava laI zake evA citrakAra hatA taiyaba mahetA jyAre koI vyakti potAnAmAM rahela asAmAnya buddhi, zakti ke kalAne laIne AMtararASTrIya stare khyAti prApta kare che tyAre, tenI sAthe sAthe teno deza--tenuM gAma paNa vizvakakSAe prasiddhi pAme che. naDiyAda najIka Avela kapaDavaNaja gAma ane gujarAta baMne taiyaba mahetAnA nAma sAthe e rIte gaurava meLavatA rahyA che. bhAnubhAInI oLakha eka citrakAra uparAMta bIjI paNa che. emane pataMga khUba priya. kuzaLa kArIgara dvArA taiyAra thayelI raMgaberaMgI DijhAinovALI pataMgo joIne emane khabareya na rahI e rIte evI pataMgo emanA ghare saMgrahAvA lAgI. A zokha vadhatAM vadhatAM e kakSAe pahoMcyo, jenA pariNAma svarUpe amadAvAdane eka AkhuM pataMga myujhiyama maLyuM. suMdara bhAratanA vizvaprasiddha citrakAromAM gujarAtanA taiyaba thoDA divaso pahelAM emanA nidhananA samAcArathI samagra gujarAtanA kalAkAromAM eka gherA duHkhanI ane Ama acAnaka Avela samAcArane kAraNe-AghAtanI lAgaNI phelAI gaI. myujhiyama! benamUna myujhiyama-jene joIne zyAma benegale kahyuM mahetAnuM nAma haMmezAM mAna-Adara sAthe levAtuM rahyuM che. hamaNAM "sauMdaryano cepa lagADanArI A jagyA che--adbhuta!" agaNita veLA presa tema ja Telivijhana mIDiyA dvArA A myujhiyamanI noMdha levI ane prasiddhi jagavikhyAta thaI. amerikAnA citrakAra TaoNla sTrITare taiyAra karela kaLAnA pustakamAM 16 pAnAM bharIne bhAnubhAInA A pataMgakalA paranA yogadAna bAbate lakhyuM! A pataMgapreme bhAnubhAInA samagra parivArane dha phlAiMga phemilI'nI oLakha ApI che. madrAsa, gohATI, jodhapura, traNa vakhata phrAnsa, be vakhata laMDana, thAilenDa, beljiyama tathA nedharalenDamAM thayela pataMga mahotsavamAM emane javAnI taka maLI--tyAM bhAratIya kaLAkArIgarIvALA pataMgo UDADyA-vyAkhyAno ApyAM. eka pataMga to emaNe 22 phUTa bAya 16 phUTanI sAijhano taiyAra karela jemAM ApaNA bhAratanI oLakha rahe e rIte vRndAvanamAM kadambavRkSanI chAyAmAM rAdhA julAInI 26mIe emano janma divasa che--(varSa 1925). temanuM gAma kapaDavaNaja. kheDA jillAnuM eka nAnakaDuM gAma. citrakAra tarIke jANItA thayA te pahelAM teo philma eDiTara hatA. muMbaImAM sinemA leboreTarImAM philma eDiTiMganI--khUba mahattvanI ane saMvedanazIla kahI zakAya evI javAbadArI saMbhALatA paraMtu temanAmAM rahela citrakaLAnI adamya bhUkhane kAraNe eDiTiMganuM kAma choDIne muMbaInI sara je. je. skUla opha ArTamAM abhyAsa zarU karyo. tyAM emaNe 1947 thI 1952 daramiyAna peinTiMgano abhyAsa karyo. daramiyAna Page #490 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 474 tyAM ja teo citrakAra akabara padamazInA paricayamAM AvyA ane progresIva ArTisTa grupamAM joDAI gayA. 1954mAM teo citrapradarzana mATe laMDana ane perisa gayA hatA--cAra mahinAnA pravAsa bAda bhArata pAchA pharyA hatA. progresiva ArTisTa grupanA vakhatovakhata thatA rahetA grupa zaoNmAM niyamita rIte temanAM citro pradarzita thatAM ane kalArisako-kalAsamIkSako ane kalAkAronA mana para eka cokkasa chApa pADatA rahetAM. temano prathama vana mena zo 1959mAM jahAMgIra ArTa gelerI-muMbaImAM yojAyo hato jemAM peinTiMga uparAMta emanAM DroiMgsa temaja zilpa paNa pradarzita thayela. te ja varSe teo pharIthI laMDana gayA hatA ane pachI 1965 sudhI tyAM rahIne citrakaLAnA kSetramAM kAma karyuM hatuM. 1965mAM bhArata pAchA pharyA bAda teo dilhImAM sthAyI thayA. temane raoNkaphilara skolarazipa 1968mAM maLavAthI thoDo samaya pAchA amerikA gayA. tyAMthI parata thayA bAda 1980mAM zAMtiniketanamAM rahyA. Ama temanuM kAryakSetra badalAtuM rahyuM. temanAM aneka citro prasiddha che, jemAM mahisAsUramardinI jANItuM che. temanA citromAM rekhAo nathI dekhAtI-mAsa- AkAra-saoNliDa TaoNna dvArA taiyAra thayela citramAM raMgo ane viSaya baMne noMdhapAtra rIte AkarSaka rahela hoya che. 'gecara' TAiTalavALuM eka peinTiMga emanuM varSa 2005-DisembaramAM 31 lAkha rUpiyAmAM vecAyuM hatuM. rASTrIya ane AMtararASTrIya aneka pradarzanomAM emanAM citro pradarzita thatAM rahetAM, jemAM 'bhAratanA dasa samakAlIna citrakAro' TrenTona amerikA/phesTivala opha inTaranezanala peinTara-ina TrAnsa/ moDarna inDiyana peinTiMgsa eTa hirakaoNma myujhiyama opha voziMgTana ane sevana inDiyana peinTarsa perisa ullekhanIya che. taiyaba mahetAe taiyAra karela 'kuMDala' philmane 1970mAM philmapherano kriTIka evorDa maLela. madhyapradeza sarakAra dvArA 'kAlidAsa sammAnapatra' 1988mAM maLela. AMtararASTrIya khyAtiprApta bhAratanA citrakAro esa. eca. rAjA, epha. ena. sujhA satISa gujarAla, jatInadAsa, amRtA zeragIla vagerenA samakAlIna taiyaba mahetA mATe gujarAta sadAya gaurava laI zakaze. . svapna zilpIo samayapravAhamAM potAne ogALatA kAntibhAI paMcAla klendra' citrakAra tarIkenA jIvananI saMtoSakAraka kahI zakAya evI parama maMjhila sudhInI sapharamAM aneka caDhAva-utAra eNe anubhavyA, paraMtu niyatI eTalI AzIrvAdarUpa rahI enI ke utAra karatAM caDhAva vadhAre maLyA jIvanamAM. potAne maLela zikSakonA sadbhAva-saMskArane RRNa sahita yAda karatAM kAntibhAI paMcAla-ke. esa. paMcAla tathA 'kalendra'nA nAme oLakhAya che. navasArInA zALAjIvana bAda muMbaInI je. je. skUla opha phAina ArTsamAMthI eplAiDa ArTano abhyAsa karyA bAda 1965mAM amadAvAdanI zeTha sI. ena. koleja opha phAina ArTsamAM adhyApaka tarIke joDAyA. kalAno abhyAsa karanAra aneka vidyArthIone uttama mArgadarzana ApyuM. kalAkAramAM hovI joItI zista ane niSThAnA pA zIkhavyA ane 1994 thI 1999 daramiyAna saMsthAnA AcArya tarIke javAbadArI paNa saMbhALI. 1966mAM jyAre kAntibhAI eplAiDa ArTa prathama varSanA vargamAM vidyArthIone eDavarTAijhiMga ArTana e.bI.sI.DI. zIkhavatA hatA tyAre varganI prathama haroLama beThela traNa vidyArthIo saMpUrNa zraddhA sAthe ekatra thaIne emane sAMbhaLyA karatA. emAM eka sATha varSanI uMmare amadAvAda dUradarzanamAM grAphika vibhAganA sIniyara ArTisTa tarIke be varSa pahelAM, bIjo grAphika DipArTamenTanA heDa opha dha DipArTamenTa tarIke A varSe nivRtta thayA ane trIjo sI. ena. koleja opha phAina ArTsanA AcArya tarIke 1908mAM nivRtta thayo. nAma emanA kramazaH bimala paTela, guNavaMta paramAra ane candrakAnta kaMsArA. uparokta traNeya vidyArthIo uparAMta aneka evA vidyArthIo che jeo eDavarTAijhiMga duniyAmAM kAma karatAM karatAM mAnasahita emane yAda kare che. gujarAta, gujarAta bahAra ane paradezamAM ya te saue potAnI kArakirdI saphaLa banAvI kAntibhAInuM smaraNa hRdayamAM rAkhyuM che. kalAmahAvidyAlayamAM adhyApaka tarIke sevA Apata ApatAM kAntibhAIe gujarAta rAjyano peinTiMgano tathA zilpanA DiplomAno abhyAsa paNa karyo. gujarAta rAjya Page #491 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo 475 lalita kalA akAdamI-gAMdhInagaranA traNa evoTsa eplAiDa mitra samAna mRtyu vize DaoNna vAnanuM kathana che : "mRtyu haMmeza ArTamAM tathA kAlidAsa samAroha-ujjainanA be evorDa ane ApaNA DAbA paDakhe, ekAda hAtha cheTe UbhuM hoya che. e madhyapradeza kakSA pariSadano eka evorDa-peinTIMga vibhAgamAM haMmezAM tamane nIrakhatuM rahe che, cheka sudhI ane chevaTe eka emaNe meLavyA. vana mena zaoN tathA grupa zaoN maLIne paMdara divasa e tamane nAnI TapalI mAre che ane kahe che-"cAlo, citrapradarzano emaNe yojyAM. vakhata thaI gayo che." phAina ArTsanA vidyArthIone upayogI thaI rahe e kavi sureza dalAlanI paNa eka suMdara abhivyakti che : hetusara 'gujarAtI leTariMga buka" tathA "kalA saMparka-kalara "maraNa to bhikSu jevuM thierI' nAmanAM be pustako paNa taiyAra karyA. gujarAtanI koIne paNa bAraNe aneka prakAzana saMsthAo mATe ilasTrezansa banAvyAM. kAraNe-akAraNe sI.ena.mAM kalAzikSaNa ApatAM ApatAM vijhiTiMga lekTara AvIne UbhuM rahe tarIke Ara.sI. Tekanikala amadAvAdamAM tathA gUjarAta ane kahyA vinA koNa jANe keTaluMya kahe, vidyApIThamAM paNa sevAo ApI. karI mUke stabdha; niHstabdha." kAntibhAInA patnI ramAbahene eplAIDa ArTano A ArTa gelerImAM jagadIpanAM smRticitro nihALIe abhyAsa traNa varSa sudhI karI saMsAranI dhurA saMbhALI dIkarA baijue tathA monArka eplAiDa ArTano abhyAsa pUro karyo che. jagadIpa smArta, citra, nATaka ane kavitA ema traNeyamAM vAstavalakSI citrakaLAmAM rUci ane vizvAsa UMDo rasa dharAvanAra kalAkAra, paraMtu mukhyatve citrakAra. dharAvatA kAntibhAIne jUnA philmI gIto pratye eTalo badho lagAva che ke, vAta vAtamAM jo eno ullekha thaI jAya to kAkA vAsudeva smArta citra karatA hoya tyAre bALa jagadIpa gharamAM emanI AgaLa pAchaLa pIMchI ane AkhA ne AkhA gIto gAvA lAge ane saMgIta pratyenI kalara laIne pharyA karato, gharanI bhIMtane kenavAsa samajI mugdhatA eTalI badhI che ke A uMmare paNa ke gItanA zabdone tAlabaddha kevI rIte goThavAyA enuM Azcarya e bALakanI jema - cItaryA karato. vyakta karyA kare! * raMga ane rekhA upara bArIkAIthI abhyAsa karavAnI vAsudevakAkAe ApelI salAha kAragata nIvaDI. aDasaTha varSanI uMmare jIvananA A tabakkAmAM satata AgaLa ne AgaLa vahetA rahetA samayanA pravAhamAM potAne pariNAme emanAM citromAM raMganI pratibhA ane rekhAnI ogALIne Aje teo saMpUrNa samarpita bhAvathI dAdA saraLatA khUba mIThAzano anubhava karAvatI banI. bhagavAnanI bhaktimAM rata rahyA kare che. emanA vidyArthIo ke kenavAsa hoya ke pepara hoya, ekrelika hoya ke voTara zraddhApUrvaka yAda kare che. zakya che, navasArInA bajAranA pelA kalara, tenI mAvajata para jagadIpanuM prabhutva dAda mAMgI sAinaborDa paNa emane yAda karatA hoya. le tevuM. zoka na karIe, prArthanA karIe * prathama najare lokakalAnI yAda apAvI de tevAM citro paraMtu zailI potAnI vikasAvI. sva. citrakAra jagadIpa smAta * ema. epha. husenanI bAyogrAphI 'dAdAno DaMgoro lIdho, ekabIjAno paricaya amAro Ama to ghaNA varSono, teno meM ghoDo kIdho....." nAmathI gujarAtI pustaka mitra paNa chellA keTalAka mahinA thayA-emAM AtmIyatAno umero zrI anila reliyA sAthe taiyAra karyuM. thayo hato. suratathI emano phona Ave ahIM amadAvAdamAM ane lAMbI lAMbI vAto thAya kalAnA kSetranI. rUbarU maLavAnI ke surata zaheranA sAMskRtika vArasA samAna jUnAM makAnonAM vAta sAthe phona pUro thAya. jagadIpa smArtanA avasAnanI jANa amUlya skeca-hajAronI saMkhyAmAM jagadIpanI skeca sAthe eka prakArano khAlIpo anubhavAya che. anaMtakALanA buksamAM sacavAyela paDyAM che--je sthaLoe hAla navAM Jain Education Intemational Page #492 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ka 476 svapna zilpIo makAno-rastA thaI gayAM che. rekhAcitro, prasaMgacitro prakAzita thatAM rahyAM che. * aneka pratiSThita evosa-kalAkSetranA maLatA rahyA. tA. 10 navembarathI 15 navembara daramiyAna emanAM ka vIra narmada dakSiNa gujarAta yunivarsiTI dvArA zarU thayela citronuM pradarzana amadAvAdanI guphA-ArTa gelerImAM yojAyuM. zrI phekalTI opha phAina ArTsamAM eplAiDa ArTa, peinTiMga anila reliyA ane zrI jorAvarasiMha jAdava dvArA pradarzana ane skalpacaranA abhyAsakrama calAvavAnI javAbadArI khulluM mUkavAmAM AvyuM. emanAM citronAM pAtromAM sUrya sAthe jIvananA aMta sudhI saMbhALI. AkAza, parvata, vRkSa, nadI, paMkhI, pazu, pavana, mAnava ane candra paNa rahyAM che. jhINavaTabharyuM rekhAMkana citrane nayanaramya ane papeTa citro dvArA potAnI AgavI oLakha ane saumya banAvatAM hatAM. bleka enDa vhAITa A Droigsa taiyAra lAkSaNikatAno paricaya saune karAvyo, jemAM nATya karavA mATe anivArya evI apUrva dhIraja emane kudarata taraphathI digdarzakanI dRSTie potAnI sarjakatAne suMdara rIte maLela bakSisa che. abhivyakta karI. porabaMdarathI somanAtha jatAM hAive para zrI mocA malayAlama kavi ane kalAvivecaka I.vI. rAmakriznanane hanumAna Azrama Avela che. A AzramanAM savajIbhAIe jagadIpanAM papeTa citrothI khAsa prabhAvita thayA-khUba aneka DraoNigna karyA che ane e DroIgsa-rekhAMkanono saMgraha sarAhanA karI. pustikarUpe taiyAra karyo che. e Azrama pustikAnA citro vize * prAmANikatA ane jIvananiSThA sAthe kalAnA kSetramAM sAhityakAro, citrakAro ane mahAnubhAvoe je je abhiprAya kAryarata rahevAnI emanI prakRti banI rahI. ApyA tene pAchuM eka nAnI pustikAnuM svarUpa emaNe ApyuM mArca 9-1958mAM janma ane 4 nave-2009mAM che. sarvazrI nArAyaNa desAI, jayaMta meghANI, DaoN. hasu yAjJika, avasAna. trepana varSanI uMmara e kAMI javA mATenI uMmara candrakAnta zeTha, harikRSNa pAThaka, zirISa paMcAla, pratApasiMha na kahevAya-paNa, DaoNna vAne kahyuM che ke, "mRtyu haMmeza jADejA, jorAvarasiMha jAdava, rameza pArekha jevA mahAnubhAvoe ApaNA DAbA paDakhe, ekAda hAtha cheTe......" e citro joIne potAno AnaMda vyakta karyo che. zrI mukuMda Ara. davee savajIbhAInI e citrazreNIne anerA riyAjha citro : sUrya-saMvedanAnAM.... tarIke oLakhAvyo che. emaNe to eka ja kalpana para AdhArita savajI chAyA citrazreNIne lAMbA samaya sudhI cAlelI ciMtanaprakriyAnI phalazruti arjanane "huM surya che........" kahenAra zrIkaNanI dvArikA paNa gaNAvI, jemAM potAnA viSaya pratyeno kalAkArano anurAga jemanuM vatana che e savajIbhAI potAnI sUryopAsanA citro dvArA ke bhaktibhAva suvAcya banI rahyA hoya. karI rahyA che. emanI e upAsanA vize teo kahe che : vyaktigata kalAsaMgrahomAM phAnsa, osTreliyA, spena, "sUryanAM citro mArI DAyarInAM sacitra pAnAMo che. bALapaNathI iTAlI, yu.ke., jApAna, ijharAyela, svIjharlenDa, svIDana ane Aja sudhImAM gamatA-aNagamatA savAlonA javAbo emAM rAjakoTa tathA vaDodarAmAM emanI kRtio rahI che. chupAyelA che. sukha duHkha, rAga dveSa, pIDA je kAMI meM anubhavyuM savajIbhAInA parivArano vyavasAya hArDaverano hatote sUryanA oLA heThaLa pratIkAtmaka rIte DhALavAno prayatna rahyo jemAMthI nivRtti meLavIne have aMtaranA sophaTavera sAthe potAno nAto joDyo che ema teo kahe che. ema. esa. yunivarsiTInI phekalTI opha phAIna ArTsamAM kalAkAranI AMtarika yAtrA satata cAlatI ja rahetI hoya peinTiMgano DiplomA karyA bAda kalAkSetre satata kAryarata rahIne che. koIka thoDe sudhI pahoMce to koI dUra sudhI pahoMce. gujarAta lalitakalA akAdamInA be evorDsa tema ja vaDodarA savajIbhAInI sarjanayAtrA satata ne satata cAlatI rahe ane myunisipala korporezana dvArA lithogrAphImAM ane saurASTra sUrya, candra ane AkAzagaMgAnI ya pele pAra sudhI pahoMce e yunivarsiTI dvArA besTa DroiganA evosa emaNe meLavyA che. apekSA. nava vana mena zaoN karyA che ane pratiSThita sAmayikomAM emanAM Jain Education Intemational Page #493 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo. 477 rahane ko sadA dahara me AtA nahIM koI, Aje paNa jo teo hayAta hota to e bAbatamAM teo taddana tuma jaise gaye vaise to jAtA nahIM koI nirlepa rahyA hota. temaNe citrane vyAvasAyika dRSTithI kyAreya joyuM nathI-premathI koI mAMge to 'tAjamahAlanuM temanuM citra citrakAra ke. Ara. yAdava emane ema ApI de!--evA. pirAjI sAgarA jene "kanaiyo' kahetA ane anya yAdava sAhebanuM AkhuM nAma kanaiyAlAla rAmacandra yAdava. citrakAro jemane "yAdava sAheba' kahIne saMbodhatA e ke. Ara. ( patnInuM nAma rAmadulArI-yAdava sAhebano janma rAmanavamInA yAdava kalAnA vidyArthIo mATe "potAnA kahI zakAya evA divase-10 eprila 1932mAM. patnI rAmadulArI TIcara hatA. nirdoSa, nikhAlasa ne khullA mananA cokhkhA vRndAvananA!! "kRSNa" ane "rAma' bane temanI sAthe kevA mANasa, daMbhano chAMTo ya nahIM evA pAradarzaka yAdava sAhebane Azcaryajanaka rIte goThavAI gayA che? citrakAra naTu parIkha jAheramAM gujarAtanI vAnagodya' kahIne biradAve. Ama paNa yAdava sAhebanuM jIvana ane kaLA baMne | zeTha sI.ena. koleja opha phAIna ArTsamAMthI 'vAnagogha'nI yAda apAvI de tevAM. DI.TI.sI. pAsa karela-pirAjI sAgarA temanA klAsameTa. je. je. skUla opha phAIna ArTa, muMbaIthI temaNe DI.ema., e.ema. -khabara nahIM kayA bhavanI AtmIyatA adhUrI rahI gaI ane jI.DI.e. peinTiMga kareluM.-peinTiMganA chellA varSamAM haze te, temanA jIvananAM chellAM lagabhaga vIsa varSa daramiyAna senTaramAM prathama Avela. gujarAta lalitakalA akAdamI taraphathI anya koI sAthe nahIM anubhavelI AtmIyatA emaNe mArI aneka evorDa temanAM citro mATe maLela che. jema ke gujarAta sAthe anubhavelI ne meM emanI sAthe. amArI vacce vIseka rAjya kalA pradarzana 1963/1964/1966/1974/1975/ varSanI uMmarano taphAvatano gALo to kyAMya ogaLI gayo hato. 1976, rAjya bahAranAM nezanala pradarzanomAM bombe ArTa mane emanAM citro gamatAM-emane mArAM gIto. sosAyaTInA 1959/1960 evorDa have yAdava sAheba phAina ArTsamAM kyAMya rastAmAM nathI maisura dazerA ekjhibizana-1965 tathA oNla inDiyA maLI jatA, cA pIvA laI janAra e have nathI, chatAM emanI peInTIgsa enDa skalpacara ekjhiIbizana ema.pI.no evorDa, hAjarI phAIna ArTsamAMthI kyAMya gaI nathI, bhale e divAla Ama aneka vakhata teonI kRtio rASTrIya stare sammAnanIya , paranI chabI ke Albamano phoTo banIne rahI gayA hoya. yAdava InAmane prApta thaI che. sAhebano saMbaMdhano setu nAnA bALakathI mAMDI vRddha sAtheno eka dAhodagodharAnI AdivAsI prajA paranAM citro sarakho raheto. vAstavalakSI citrakaLAnA abhuta kasabI yAdava noMdhapAtra banyAM che. citrasaMyojana mATenI temanI sUjha, kalara sAhebanI vAto pUrepUrI eksTrakTa rahetI. jovAnuM game evA amUrta citra jevI. ane viSaya nirUpaNa mATenI tenI sajjatA bIjA samakAlIna citrakArothI kAMIka alaga hatI. mora tathA kabUtaronA skecamAM teo dhUnI hatA paNa premALa hatA, vidyArthI ke temanI AgavI zailI spaSTa rIte judI tarI AvatI hatI. sahakAryakartA sAtheno temano saMbaMdha aMtaraMga lAgaNIthI joDAyelo najarane paNa citranI mIThAzano anubhava karAve tevAM temanAM hato. haMmezAM paisAnI achatamAM rahenAra yAdava sAheba tenI peinTiMgsa khUba ucca koTInAM gaNAya che. hari , levaDadevaDanI bAbatamAM ati vyavahAru, paraMtu sAcavavAnI ke vAparavAnI bAbatamAM pUrepUrA avyavahAru hatA. ghaNI vakhata akSara puruSottama saMsthA-bocAsaNavAsInA svAmIjI zrI mArI ke girIza desAI pAsethI uchInA lIdhelA paisA parata kRSNasvarUpadAsa tathA zrI zrIjIsvarUpa svAmIjIne yAdava sAheba karatI vakhate kahetA-"sAcavI rAkhavo, pharI joIze mAre!" citrakaLAnI tAlIma ApavA maMdire jatA. tyAM parama AdaraNIya pramukha svAmInuM porTeTa-nAIpha Tekanika dvArA teoe taiyAra AjanA samayamAM to peinTiMga kSetramAM AdhunikatA sAthe karela, je jovuM eka lahAvo che temaja hIMcakA para beThelA eTalI badhI sajjatA AvI gaI che-jene pariNAme jANItA yogIjI mahArAjanuM nirdoSa hAsya sAthenuM-AchA AchA taDakA citrakAronAM citronI kiMmata karoDomAM aMkAvA lAgI che, chatAM chAMyaDAvALuM kenavAsa peinTiMga paNa adbhuta che. je goMDala Jain Education Intemational Education International For Private & Personal use only Page #494 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 478 svapna zilpIo. maMdiranA myujhiyamamAM rAkhavAmAM Avela che. yAdava sAheba raMga jAtane samakAlIna ke paraMparAgata e bemAMthI ekeya zailIno nathI pAsethI je kumAza sAthe kAma letA e joIne citrakAro gaNato. 1980mAM jahAMgIra ArTa gelerImAM mAro prathama vana abhibhUta thaI jatA. jemAMthI gAMdhIjI saradAra vallabhabhAI, mena zaoN hato tyAre mArI uMmara pistAlIsa varSanI hatI. mArA ravIndranAtha TAgoranAM banAvela porTeTa naDiyAdanI jANItI saMsthA jIvanano e TarniMga poInTa hato. te samaye mArI gaNanA eka viThThala kanyA vidyAlayamAM saMgrahAyela che. varSo sudhI kaLAnA viziSTa kalA kauzalya dharAvatA ilasTrezana ArTisTanI ja mAtra vidyArthIone temanI kaLAno lAbha maLato rahyo. zeTha sI. ena. hatI-ane tethI eka saMpUrNa kalAkAranI oLakha meLavavAmAM koleja opha phAIna ArTsamAM adhyApanakArya sAthe sAthe teo mArA uparokta vanamena zoe mahattvano bhAga bhajavyo hato." citrakaLAnA kSetramAM paNa sakriya rahIne pratiSThA pAmyA. ilesTrezana ArTIsTa ane paraphekTa peinTara vacce pAtaLI 21 jUna 1992nA divase kenavAsa para bhagavAna viSNu pAradarzaka bhedarekhA che. saMgItamAM jema humarI ane khayAla ane lakSmIjInuM peinTiMga karatAM karatAM-temanAmAM bhaLI gayA. gAyakImAM che-lagabhaga evI ja bhedarekhA. ilasTrezananuM stara mRtyu samaye hAthamAM pIMchI hAthamAM rahI hatI. kaiphI AjhamInA peinTiMga karatAM eka sTepa ochuM gaNAya. paraMtu ravi parAMjape zabdo je gurudattanI yAdamAM lakhAyela hatA teyAdava sAheba eka saMpUrNa kalAkAra hatA ane te jahAMgIranA prathama vana mena mATe paNa lAgu pADI zakAya. zo dvArA pratipAdana thaI cUkyuM hatuM. varSo pachI hajI Aje paNa emanA manamAM e prathama pradarzanathI prApta thayela kIrti-citra "rahane ko sadA dahara meM AtA nahIM koI, akabaMdha che. tuma jese gaye vaise to jAtA nahIM koI". citrakAra tarIkenI Ama samAjamAM khyAti ane kalA -candrakAnta kaMsArA vivecakonAM vivecana lagabhaga viruddha dizAonA hoya che, paraMtu citromAM zAMta svaronI saMgItalaherIo ravi parAMjapenA kissAmAM mA sarasvatInI kRpAthI baMne eka ja laherAvanAra kalAkAra dizAmAM-samAMtara cAlatAM rahyAM che. ravi parAMpe emanAM citromAM nitanavA viSayo, tenuM kompojhizana, kalara ane TescaranI mAvajata tema ja mAnavapAtronuM Alekhana veda upaniSahmAMthI laI laIne je vAta kahevAmAM Avela haMmezAM manamohaka rahyuM che. jonAranI AMkhamAM vasI jAya evAM hoya te sAMbhaLavAmAM ke te sAMbhaLelI vAta bIjAne kahevAmAM eka avarNanIya AnaMdano anubhava thato hoya che. AvI ja emanAM citro rahyAM che. eka vAMcelI vAta lakhavAno lobha rokI zakAto nathI. zrI emanAM citromAM paraspekTiva sapATa che. ApaNA sarasvatI devI vizeSarUpathI kalAkAranI rakSA karatI rahe che. je mInIecara zelInAM peinTiMgsamAM hoya che evAM speza Divijhana kalAkAra dunyavI vyavahArathI ajANyo che, paraMtu potAnI kalAmAM eTaluM badhuM buddhipUrvakanuM chatAM hRdayasparzI hoya che ke AMkha citra sadAya magna rahe che tene tenI kalA sAcavI letI hoya che. zarata jotAM-jotAM dharAtI nathI. eka saMskAritA UbharI AvatI e ke tenAmAM bhArobhAra nirdoSatA hovI joIe. citromAMthI anubhavAya che. vRkSa, makAna, mora, cakalI, popaTa, haMsa, koyala, haraNa, gAya, baLada, bakarI, bilADI, gADuM, ghAsa, kalAnI ArAdhanA karavI e kalAkArano dharma che ane te cotaro, jhUpaDuM, gAmanuM pAdara, parvata, gagana, vAdaLa-vagere ArAdhanAmAM prayoga ane siddhAMta baMnenuM samAna mahattva rAkhI vagere vageremAMthI vINI vINIne emaNe suMdaratA jhIlI hoya che. potAno mArga banAvatA rahevAno hoya che. sAttvika manathI kenavAsane mIThAzathI bharyuM bharyuM banAvyuM hoya che. mAnavapAtro, zraddhApUrvaka karavAmAM AvelI kaLA haMmezAM phaLadAyI nIvaDe che. temanAM pariveza, hAvabhAva, besavA-UThavAnI lAkSaNikatA, AvA kalAkAramAM sAdagI ane sUcitA ApoApa AvI jatAM hoya che. vividha vRkSonA AkAra te sahunAM vividha AkAranAM phUla-pAMdaDA, tenAM thaDa, DALIo, DALIonAM vaLAMka vagerene saMpUrNa nyAya panAsthita A kalAkAranAM citro samakAlIna kalAkAromAM ApI citra taiyAra karatA rahyAM che.. eka AgavI oLakha dharAve che. teo kahe che : "huM mArI moTe bhAge ekrelika kalara ane pesTala kalara dvArA teo Page #495 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo citra kare che. mIDiyama paranuM prabhutva satata citrasarjanane kAraNe siddha tema ja hRdayastha thaI gayeluM che. temanuM koI paNa citra joIe-parAMjape zailI tarata ja oLakhAI Ave che-judI paDelI tarI Ave che. citramAMthI zAMta svaronI laherIo guMjatI rahetI saMbhaLAyA kare, dhImA dhImA avAje-layabaddha rIte saMgIta saMbhaLAyA kare. DekoreTiva tattva bhArobhAra hoya chatAM AMkhane khUMce nahIM. skeca hoya ke lenDaskepa, emanuM abhyAsapUrNa nirUpaNa dekhAI Ave. pachI te gaNezajInA maMdira bahAra beThela phUla vecanArI mAlaNa hoya ke mahArASTriyana TopI paherI be hAtha joDIne Ubhela vRddha hoya ke maMdiranI ardha khUlelI jALI hoya, maMdiranAM pagathIyAM hoya, maMdiranI dhajA hoya ke AkAzamAMthI UtarI Avela cAMdanIno prakAza hoya, darzakanI AMkhane TADhaka ApanAruM ja emanuM citra banI raheluM hoya che. phAina ArTsamAM abhyAsa karanAra vidyArthIo mATe temaja citrakaLAmAM rasa dharAvanAra rasikajano mATe vi parAMjapenAM citro abhyAsapUrNa banI rahe tevAM che-mArgadarzaka banI rahe tevAM che. vikhyAta mahAnubhAvonAM AbehUba zilponuM advitIya myujhiyama mAdAma cUMsADasa amitAbha baccananuM zilpa laMDana tema ja hoMgakoMga baMne myujhiyamamAM che, aizvaryA rAyanuM zilpa laMDana tema ja salamAnakhAnanuM tema ja zAharUkhakhAnanuM zilpa paNa laMDananA myujhiyamamAM che. mahAtmA gAMdhIjInAM zilpa laMDana, nyUyorka, AmasTaraDema temaja hoMgakoMga ema cAra myujhiyamamAM che. hiTalara-laMDana, barlina ane hoMgakoMgamAM che. kapiladeva, sacina laMDananA mAdAma cUMsADasa myujhiyamamAM eka anubhava lagabhaga dareka jonArane thAya che-jIvaMta manuSyonAM AbehUba teMDulakara, zena vaoNrna, viva ricArDsa laMDananA myujhiyamamAM che. pUtaLA jotAM jotAM acAnaka koI pUtaLuM joIne habakI jAya! kema ke e pUtaLuM enI sAme joI hasyuM hoya ke hAlyuM hoya ke AMkha paTapaTAvI hoya! hakIkata e hoya ke, jonAra jIvaMta vyaktine ja pUtaLuM mAnIne jotI hoya! AkhA myujhiyamamAM eTalAM badhAM zilpo jIvaMta' banAvyAM che-jenAM hAvabhAva- pariveza-ekzana vagere taddana vAstavika ja lAge. A prakAranAM zilponI haroLamAM koI ne koI jIvatI vyakti paNa sthira thaIne UbhI rahI jAya to ene alaga tAravI na zakAya-ane jonAra thApa khAI jAya! vividha kSetronI pratibhAone zilpomAM kaMDArIne haMmeza mATe tene sthAna ApatA mAdAma cUMsADasa myujhiyamamAM jaga mazahUra evA 88 saMgItakAro-gAyako, 65 ekTara-ekTresa, 68 rAjakIya netAo, rAjavIo uparAMta vividha kSetronI jANItI evI 77 pratibhAone samAvavAmAM AvyAM che. citrakAra vinsenTa vAnagoga, selvADaoNra DAlI, rejabrAM ane pAblo pikAso paNa zilpa svarUpe ahIM che. viliyama zeksapIyara ane oNskAra vAilDa paNa che. iMglenDanAM rANI ilijhAbetha-1, ilijhAbetha-2, rANI vikToriyA ane DAyanA paNa A myujhiyamamAM che. carcila paNa che. jagamazahura A mAdAma cUsADasa myujhiyamamAM vizva prasiddha vyaktionAM mINanAM zilpo je te vyaktinA cokkasa mApanAM tema ja temanI jANItI mudrAne dhyAnamAM rAkhIne banAvelAM che. 479 phrAnsamAM 1761mAM sTrAsabarga gAme merI cUMsADasano janma. tenI mAtA DaoN. philipa karTisa nAmanA phijhiziyanane tyAM kAma karatI--temaNe e kaLA merI cUsADasane zIkhavI. DaoN. karTisa dvArA 1765mAM merI jena da berInuM zilpa je zilpa banAvyuM che te myujhiyamanuM sauthI jUnuM zilpa che. tyArapachI varSo varSa te myujhiyamamAM zilpo umerAtAM gayAM ane 2009nA varSa sudhI to laMDana uparAMta AmasTaraDema, barlina, lAsa vegAsa, nyUyorka sITI, hoMgakoMga, zAMdhAI ane vaoNziMgTana jevAM aneka mahAnagaromAM A myujhiyamanI zAkhAo thaI gaI. A pratyeka myujhiyamamAM laMDananI jema ja saMpUrNa jhINavaTabharyA abhyAsa bAda banAvela zilpo goThavavAmAM AvyAM che. syUsADasa myujhiyamamAM aitihAsika rAjavI pratibhAo, philma sTArsa, ramatavIro, saMgItakAro, kalAkAro tema ja khUba jANItA tema ja carcAspada banyA hoya evA khUnIonA paNa pUtaLAM rAkhavAmAM AvyAM che. mAdAma cUsADsanI prasiddhi ane lokapriyatAne dhyAnamAM rAkhIne A myujhiyamanA nAmamAMthI nAma sAthe saMkaLAyela aMgrejI eposTopI esa kADhI nAkhI saLaMga eka nAma 'mAdAma cUsADa' rAkhavAmAM AvyuM che. Jain Education Intemational suvikhyAta pratibhAne A myujhiyamamAM sthAna maLe che tyAre tenuM bahumAna thayAnI lAgaNI sau koI anubhave che. Page #496 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 480 mAdAma cUsADa dvArA zarU thayela zilpa-kalAkRtinA sarjananI prakriyA Aje vaijJAnika Dhabe ane khUba mahenata sAthe karavAmAM Ave che. zilpakAro badalAtA rahe che. mApadaMDa enA e ja rahe che. 1761mAM janmela merI cUsADa 1850mAM avasAna pAmyAM. emaNe taiyAra karela paheluM zilpa 1777mAM vaoNlTaranuM hatuM. merInA phrenkojha cUsADa sAthenA lagna bAda teo mAdAma cUsADa banyAM. laMDananA bekara sTrITa vistAramAM 1835mAM teo AvyAM ane pahelA myujhiyamanI sthApanA tyAM karI. e myujhiyamanA 'cembara opha haoNrara'nI khyAti vadhAre thaI hatI. jemAM aneka jANItA khUnIonAM zilpo je rIte khUna karavAmAM AvyuM hoya e ja rIte darzAvavAmAM AvyAM hatAM! 1765mAM jena Dyu berInA prathama zilpa sarjanathI zarU thayela zilpayAtrA Aje 2009mAM paNa avirata cAlu che. saragama rAsabihArI desAI/ vibhA desAI sUrIluM saMgIta, madhuruM jIvanasaMgIta saMta samAna bhakta kavi abdula satAra zAhanI paMkti che : evI pyAlI pIdhI meM to, mArA sadgurune hAthe re, pItAM mAre prIta baMdhANI prItamajI saMgAthe re' saMgItanA aneka vidyArthIonA manamAM rAsabhAI mATe upara mujabano bhAva haze, to rAsabhAI paNa kavi zrI rAjendra zuklanA "sAmavedI svara milAvIne gajhala AlApiye"nI jema saMgItanA svarone pUrI zraddhA sAthe vidyArthIomAM AropatA rahetA hoya che. sugama saMgItanA kSetre rAsabhAInuM nAma atyaMta Adara sAthe levAya che. dAyakAothI gujarAtamAM sugama saMgIta mATe dhUNI dhakhAvIne kAma kare che. rAsabhAInuM vatana visanagara ane janma 23 jUna 1935nI nirjaLA ekAdazIe pATaNamAM. pitA ramaNalAla ane mAtA durgAbA. 2AsabhAInI cAra sADA varSanI uMmare durgAbAnuM avasAna thayela. tyArathI temanAM phoImA nirmaLAbahene mAtA samAna prema Apyo, lAgaNI ApI, vAtsalya ApyuM. svapna zilpA varSo sudhI rAsabhAIe amadAvAdanI bhavansa kaoNlejamAM phijhiksanA prAdhyApaka tarIke ane vibhAgIya vaDA tarIke kArya karyuM, sAthe sAthe saMgIta sAdhanA dvArA uccatama zikharo paNa sara karyA. Izvare bakSela kharajadAra jIvArI sAtheno avAja ane emAM bhaLyo abhyAsapUrNa riyAjha--pariNAme samakAlIna anya gAyakothI nokhA tarI AvyA, anokhA banyA ane prabhAvapUrNa paNa thayA. gAyakanA kaMThanuM mAdhurya dIpI UThe che, jyAre tene samajapUrvakano svara abhyAsa maLe che. mAtra phijhiksanA ja nahIM, saMgItanA paNa prAdhyApaka ane sugamasaMgItanA vibhAgIya vaDA tarIkenI temanI pratibhA rahI che. sahue AnaMdasaha emane svIkAryA che, tRpta paNa thayA che. saMgIta rAsabhAInA jIvana sAthe e rIte vaNAI gayela che ke, rAsabhAIne saMgIta vinA na cAle ane saMgItane ya rAsabhAI vinA na cAle-sugama saMgItamAM jarUrI che e samajadArI pUrvakano riyAjha, kAvya ke gItanA zabdono UMDo abhyAsa-zabdaracanAnA bhAvane AtmasAt karIne bhAvapUrNa rajUAta--A sarve bAbato rAsabhAI mATe sahaja banI rahI che. kyAMya paddhatisaranuM saMgItazikSaNa lIdhA vinA, mAtra potAnI AtmasUjha ane saMgIta pratyenI laganane kAraNe teo A siddhi pAmyA che. khUba zarUAtamAM zrI sUryakAnta dave, zrI sureza jAnI tathA zrI puruSottama upAdhyAya pAsethI mArgadarzana ane preraNA emane maLela ane tyArabAda potAno avirata saMgItayajJa. rAsabihArI desAI Aje to gujarAtI sugama saMgItanA pratiSThita ane AdaraNIya kalAkAra che. reDiyo ane dUradarzananA TaoNpa greDanA gAyaka ane svarakAra che. navodita pratibhAzALI kalAkArone saMgItanI yogya tAlIma ApavAmAM sadAya pravRtta rahe che. bhAratIya vidyAbhavana-amadAvAda kendranA sugama saMgIta vibhAganA mAnad saMcAlaka tarIke 1967thI sAtatyapUrNa sevA ApI rahyA che ane bhavansa gAyakavRMda dvArA e vakhata prathama pAritoSika meLavavAnuM sadbhAgya paNa prApta karela che-(eka vakhata lokagIta prastuti ane bIjI vakhata klAsikala AdhArita gIta prastuti). gujarAta saMgIta nATya akAdamInA traNa vakhata mAnya sabhya tarIke kAryarata uparAMta vesTa jhaoNna senTara (udepura) tathA yuvaka kalyANa borDa, gujarAta yunivarsiTInA sabhya tarIke paNa pravRtta rahI cUkyA che. gujarAta rAjya gaurava puraskAra'/AkAzavANI amadAvAda taraphathI "sudIrdha prasAraNa sevA evorDa/saMgItamAM Page #497 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo gaNanApAtra pradAna mATe 'triveNI' evorDa (vaDodarA) tathA 'Anarta'evorDa (mahesANA) Ama aneka pAritoSikothI rAsabhAI sammAnita che-gujarAtI philma "kAzIno dIkaro'mAM sva. rAvajI paTelanI racanA "mArI AMkhe kaMkunA sUraja AthamyA" mATe zreSTha pArzvagAyaka tarIke paNa evorDa maLela che. rAsabhAI sAthenAM lagna bAda vibhAbahena vibhA desAI banyAM--mULa vibhAbahena vaiSNava. janmasthaLa porabaMdara. mAtA kanakatArAbahena ane pitA jayendrabhAI vaiSNava. jayendrabhAI to AgrA gharANAnA mAnya zAstrIya gAyaka, kanakatArAbahena paNa saMgIta sAthe saMkaLAyela ane madhurakaMThanAM gAyikA. vibhAbahene saMgItanI prAraMbhika tAlIma ustAda gulAma ahemadakhAna pAsethI meLavI hatI. tyArabAda rAsabhAInI jema ja potAnI vaiyaktika saMgItasAdhanAthI ApameLe pratiSThita gAyikA tarIke prasiddhi pAmyA vibhAbahenanI prophezanala keriyara khUba rasaprada che. teoe ikonomiksa-sTeTisTiksa sAthe bI.e. thayA bAda 1963thI selsa Teksa ophisarathI kArakirdI zarU karI, tyArabAda inkamaTeksa DipArTamenTamAM joDAyAM. DAyarekTa rIkruTamenTa ekjhAma ApIne 1965mAM inkamaTeksa inspekTara tarIke nimAyA. 1973mAM inkamaTeksa oNphisara banyAM. 1987mAM inkamaTeksa Asi. kamiznara/1991mAM DepyuTI kamiznara/2000nA varSamAM joinTa kamiznara thayA 2001thI phebru 2004 sudhI eDIzanala kamiznara tarIke inkamaTeksa vibhAgamAM eka niSThAvAna oNphisara tarIke javAbadArI saMbhALI-pratiSThA pAmyA. hAla nivRtta che--gujarAta emane sugama saMgItanAM pratiSThita gAyikA tarIke oLakhe che-- e emanI saMgItasAdhanAnA phaLa svarUpe che. eca.ema.vI. evorDa kaMpanIe 1963mAM emanAM gItonI rekarDa 'najaryuMnA kAMTAnI bhUla' rIlijha karI hatI. AkAzavANI ane dUradarzananAM bAda mAnya kalAkAra banI rahIne aneka kAryakramo emanA prasArita thatA rahyA che. gujarAta sarakAra dvArA besTa phimela siMgara'no evorDa 1979mAM prApta thayo che. philma hatI 'kAzIno dIkaro'. rAsabhAI ane vibhAbahenanI aneka keseTsa, rekarDsa vagere taiyAra thaI che, jemAM gujarAtI sugama saMgIta supere sacavAyuM che-utkRSTa svara-racanAo, kAvyaracanAo,-suMdara rIte sacavAI che, jemAM 'zrRti'grupa dvArA gavAyela ane eca.ema.vI. kaMpanI dvArA rilIjha thayela 'sAgaranuM saMgIta' 481 temaja 'zravaNa mAdhurI' khUba vakhaNAI che. uparAMta 'ne tame yAda AvyAM/bilIpatra-trinetrA/rAdhA mAdhava lIlAgAna/Atmanivedana/ sAyujya/dAMDI paDe ne Dhola vAge se--Ama gujarAtI, hindI, saMskRta racanAo gAIne sugama saMgItanA kSetramAM prANavAna yogadAna Apela che. rAsabhAI ane vibhAbahenanuM saMgItajIvana sUrIluM che. e ja rIte jIvanasaMgIta paNa sUrIluM che. jIvanasaMgItamAM besUrA na thavAya-kadAca gAvAmAM ema banI jAya to kSamya che, paNa jIvana to sarvAMga sUrIluM hovuM joIe ema emanuM mAnavuM che ane emAM teo saphaLa paNa thayAM che. preraNAdAyI paNa banyAM che. nAdabrahmanA upAsaka rAmabhakta-dakSiNa bhAratanA tyAgarAja jema ApaNA gujarAtanA Adyakavi narasiMha mahetA, uttara bhAratanA sUradAsa ane tulasIdAsa tathA baMgALanA caitanya mahAprabhujI ema-dakSiNa bhAratanA saMtakavi tyAgarAjanuM nAma kavitA uparAMta saMgItanA kSetre paNa prathama paMktimAM mUkI zakAya evuM che. AMdhramAM I.sa. 1767mAM emano janma. parivAra brAhmaNa, mAtA zAMtidevI ane pitA rAmabrahma. saMpUrNa rIte rAmabhaktimAM lIna rahenAra mAtA pitA-parivAramAM saMskAritAnuM vAtAvaraNa sadaiva rahetuM. pitA rAmabrahma saMskRtanA prakhara vidvAna eTale putra tyAgarAja paNa saMskRtanA paMDita bane evI icchA dharAvatA. saMjogo ane paristhitine kAraNe AMdhra choDIne tAmilanADu jaI vasavATa karavAnuM banyuM ane tyAM pitA rAmabrahmae putra tyAgarAjanA upanayana saMskAra bAda guru rAmakRSNAnaMda dvArA 'rAmadharAkSarI'maMtrano upadeza apAvyo. pitA dvArA A vArasAgata saMskArane pariNAme hoya ke pUrva janmanA Izvaradatta saMskArane kAraNe hoya paraMtu tyArabAda yAgarAjamAM bhagavAna zrIrAma pratyenI zraddhA atUTa banI. vAlmIki rAmAyaNanA adhyayanathI paNa e zraddhA gahana banI. bhagavAna zrIrAmanA maMtra dvArA temanuM aMtara saMpUrNa rIte rAmamaya banI gayuM-jema narasiMha mahetA kRSNamaya hatA ema. jIvanayAtrA jyAMthI pUrI thaI hoya te, bIjA janmamAM tyAMthI AgaLa cAle e ApaNI hindu dharmanI mAnyatA pramANe hoya ke game te kAraNa paNa tyAgarAjane saMskRta pAThazALAmAM jaI abhyAsa karavAthI vizeSa saMgIta taraphanuM AkarSaNa vadhAre rahetuM, Page #498 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 482 svapna zilpIo eTale ghara ane pAThazALAnI vacce rastAmAM AvatA veMkaTa ramaiyA tyAgarAjanI smRti sAthe thatA saMgIta samArohamAM sAdhAraNa nAmanA vINAvAdakanA ghare jaI besI jatA-emanuM saMgIta mANasathI mAMDIne prakhara saMgItakAro utsAhapUrvaka bhAga le che. sAMbhaLyA karatA. sitArano udbhava jemAMthI thayo che e vINA tyAgarAja dvArA taiyAra thayela zabda temaja svararacanAo gAIne sAMbhaLatAM sAMbhaLatAM teo enA svaromAM lIna thaI jatA-Ama AnaMdamAM DUbelA rahe che. vINA dvArA saMgIta emanAmAM pravezya. bhAratIya philma-saMgItanA Adarza kalAkAra zrIrAma pratyenI bhaktinA saMskAra sAthe saMgItanA paMDita rAmaprasAda zarmA svaronI bhakti paNa pragaTI. kavitvazakti hatI temAM saMgIta bhaLyuM ane temanI potAnI ja racanAone svarAMkana karavAnuM zarU bhAratIya philma jagatanI mazahUra saMgItakAra joDI thayuM. eka alaukika AnaMdanI suSTi UbhI thavA lAgI. kIrtana. lakSmIkAMta-pyArelAlamAMthI pyArelAlanA pitA paMDita rAmaprasAda bhajana ane gItonI svaralaherIo vahevA lAgI. potAnA zabdo zarmA, jemanuM nAma saMgItakAromAM atyaMta Adara sAthe levAya che. uparAMta anya saMtakavionA zabdone paNa svaradeha ApI- philma saMgIta sAthe saMkaLAyela A kalAkAre kaThina saMgIta saMgIta racanAo thavA lAgI emAM saMtakavi jayadeva, rAmadAsa, sAdhanA ane prakhara mahenata dvArA potAnuM sthAna philma jagatamAM pUranadAsa vagerenI vANI pote gAvA lAgyA. banAvyuM hatuM. emanA dvArA bhAratIya saMgItane vesTarna noTezanamAM lakhIne rekorDiMga TuDiyomAM emaNe alAyadu sthAna meLaveluM hatuM. - tyAgarAjanA guru rAmakRSNAnaMda prakhara saMgItakAra hatA. temane teo nAradanA avatAra tarIke biradAvatA. bhAratIya I.sa. 1932mAM paMDita rAmaprasAda zarmA kAmanI zodhamAM saMgItanA rAga-rAgiNI, svara-laya-tAlanuM emanuM jJAna khUba muMbaI AvyA. mULa vAyolinavAdaka zarmAjI rekorDiMga TuDiyomAM UMDu hatuM ane te badhuM ja tyAgarAjamAM emanA dvArA pragaTya potAne kAma karavA maLe e mATe saMparka karyA karatA hatA. hatuM. guru rAmakRSNAnaMde "svarArNava' nAmano saMgItano eka graMtha zarUAtamAM upekSA ane apamAnano anubhava emane maLyo. lakhyo hato jenA abhyAsa dvArA tyAgarAjanI saMgIta pratibhA AvI paristhitimAM muMbaInA jANItA raNajita myuDiyonA khIlI UThI hatI. mAlika caMdulAla zAha sAthe emane eka vakhata maLavAnuM thayuM. rAmaprasAda zarmAnI kAbeliyata ane aMgrejI noTezananI tyAgarAje "utsava saMpradAya saMgIta', "naukAcaritrama', jANakArIne dhyAnamAM rAkhI potAnA rekorDiMga sTaDiyomAM emane 'prahalAda bhaktavijaya', nRtyanATikAo lakhI, jenuM svarAMkana rAkhI lIdhA. paNa pote karyuM. te dakSiNa bhAratamAM Aje paNa koI ja prakAranA pheraphAra vinA e ja svara, laya, mAtrA sAthe gavAya che. dakSiNa saMgItakAra sI. rAmacaMdrae potAnA saMgItavRMdamAM paMDita bhAratanA saMgItakAro Aje paNa tyAgarAjanI saMgIta racanAo rAmaprasAda zarmAjIno samAveza karIne vAyolina tathA TrampaTa bhaktibhAvapUrvaka gAya che ane tallIna thaI jAya che. vagADavAnuM kArya emane soMpyuM. potAnA para mUkavAmAM Avela vizvAsane saMpUrNa javAbadArIpUrvaka emaNe nibhAvyo ane aneka tyAgarAjanI saMgItaracanAonI saMkhyA hajAromAM gaNAya gItomAM emanA vAyolinavAdanathI emaNe cirasmaraNIya kAma che, paraMtu Aje badhI ja prApta nathI-lagabhaga 500nI karyuM. philma alabelAnI amara lorI "dhIre se AjA rI AsapAsa sulabha che. 'tyAgarAja hRdaya' nAmano temano akhiyanameM niMdiyA AjA re AjA dhIre se AjA" A padyasaMgraha che jemAM temanA racelAM bhakti, jJAna ane vairAgyanAM gItanA be lAina vaccenA joiniMga pIsa vAyolinanA atyaMta pado svarAMkana sAthe saMgraha thayelAM che. madhura ane bahelAvI denArA che. uttara bhAratamAM saMgItasamrATa bhAThIsena ane baiju paMDita rAmaprasAda zarmAnuM vatana gorakhapura. bALapaNamAM bAvarAnA guru svAmI haridAsanI jema dakSiNa bhAratamAM mAtApitA gumAvelAM. temano uchera bharatapuramAM thayo. abhyAsa tyAgarAjanuM nAma sarvocca sthAne raheluM che. dakSiNa bhAratamAM paNa tyAM ja thayo. Aje pyArelAlanA pitA tarIke emanI kAverI nadIne kinAre tyAgarAjanI samAdhi che-e sthaLa paNa oLakha ApavI paDe che, te rAmaprasAda zarmA kuzaLa dhArmika sthaLanI jema pUjAya che. saMgItanA kAryakramo thAya che. vAyolinavAdaka ane bhAratIya tathA vesTarna noTezananA maramI Jain Education Intemational ation Intermational For Private & Personal use only Page #499 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo jANakAra hatA. saMgItakAre taiyAra karela baMdizane kAgaLa para svarAMkana lipimAM lakhavIe kaparuM kAma che. laya-tAla-ThaharAvazrRtibheda vagerene dhyAnamAM rAkhI gItanI dhUnane yathArtha rIte kAgaLa para utAravAnuM kAma paMDita rAmaprasAdajI bakhUbI karI letA hatA. aneka ziSyone philma saMgItanA erenjaramAMthI saMgItakAra banAvanAra paM. rAmaprasAda zarmAe jIvanamAM aneka sArA-narasA anubhavo meLavyA, paNa sAthe sAthe ghaNA myujhika erenjarane uttama tAlIma ApI svataMtra saMgItakAra paNa banAvyA. philma 'dila to pAgala hai'nA saMgItakAra uttamasiMha paNa emanI pAse ja taiyAra thayA hatA. bIjA ziSyomAM tilakarAja, maheza kizora, zyAmasuMdara, jagajita zoDhI, surendra rAva, jugalikazora vageree paNa potAnI alaga pahecAna philma udyogamAM banAvI. potAnI A noTezana lakhavAnI AvaDatane emaNe mAtra potAnI pAse ja nahIM rAkhatAM anekane e zIkhavI paNa kharI. saMgItamAM rasa dharAvanAra tathA saMgItanI tAlIma lenAra vidyArthIone teo potAnA ghare noTezana lakhavAnI tAlIma ApatA hatA. putra pyArelAlane paNa emaNe svararacanA kevI rIte karavI tema ja tenA svarAMkanane pepara upara kevI rIte utAravAM te zIkhavyuM hatuM. pyArelAla ane lakSmIkAnte tyArapachI to sAthe maLIne bhAratIya philma jagatamAM potAnuM eka AgavuM sthAna banAvI lIdhuM. zarUAtamAM kalyANajI-ANaMdajI sAthe sahAyaka saMgItakAranA svarUpe rahIne anubhava meLavyo. philma pArasamaNi'thI svataMtra saMgItakAra tarIke lakSmIkAnta pyArelAle sattara varSanI uMmare paMjAbI philma 'gulabaloca'mAM prathama bhAratIya saMgIta AkAzamAM alAyaduM sthAna prApta karI lIdhuM. solo gIta gAIne saMgItayAtrA zarU thaI. e 1941thI paM.rAmaprasAdanA putra maheza zarmAe paNa svataMtra saMgItakAra tarIke kAma karyuM che-philmo ochI jANItI che, jevI ke 'sUryakAnta', 'cAMdakA TukaDA', 'dhAro ke yAra', 'dila diyA eka bAra', 'kamasIna', 'duzmana jamAnA', 'balavAna', 'najara ke sAmane' vagere-paM. rAmaprasAdanA eka ziSya saradAra bikAnerIne utarapradeza philma jarnAlisTa esosiezana dvArA zreSTha saMgItakArano puraskAra maLela che. Ama, paMDita rAmaprasAda zarmAjInI AzAone temanA ziSya pUrI karatA rahyA che-25 oNgaSTa 1995mAM emano dehAMta thayo paNa emanI zIkhavela vidyA dvArA aneka ziSyomAM Aje ya teo jIvaMta che. 483 mahaMmada raphI : kyAreka mAika bagaDe tenuM sAruM pariNAma paNa Ave. sAyagala sAhebanA eka jAhera kAryakramamAM mAika bagaDyuM ane bALa raphIe vagara mAike gAIne badhAMne rasataraboLa karyA. javAbamAM sAyagala sAhebe raphIne kahyuM-"bhaviSyamAM jarUra moTo gAyaka thaIza." paraMtu A zubha vANIthI ya AgaLa vadhIne potAnAM sAhitya, zIla ane saMgItathI raphI sAheba mahAna gAyaka' banI rahyA. mAtra 56 varSa ane sAta mahinAnA AyuSya sAthe pRthvI para AvanAra A kalAkA2nA avAjanuM AyuSya sadIo sudhInuM che. bhAratanI bhUmi parathI kadI lupta na thanAro eka zubha svara, gaMbhIra svara, karuNa svara, vajanadAra chatAM mRdu svara, bhaktithI bharelo svara, rasika tema ja culabuliyA svara, mITho svara, zuddha jaLa jevo pAradararzaka puruSasvara. 1980 sudhI vaNathaMbhI cAlI-ekadhArI cAlI-pratyeka bhAratIyanA mAnya gAyaka tarIke rahIne raphI sAhebano avAja potAnI asara upajAvato rahyo. temanuM chelluM gIta 'AsapAsa' philma mATe rekorDa thayela-tyArapachI te 'cotarapha' vikharAI gayA, paraMtu A prathama ane aMtima gIta vacce temaNe jeTaluM paNa gAyuM otaprota thaIne gAyuM-saMpUrNa samarpita bhAvathI zatapratizata gAyuM, jenI asara yugo sudhI raheze. emaNe dilIpakumAra mATe dilIpakumAra banIne, devaAnaMda mATe devaAnaMda banIne, jaoNnI vaoNkara mATe jaoNnI vaoNkara, zammIkapUra mATe zammIkapUra ane rAjendrakumAra mATe rAjendrakumAra banIne gAyuM-AmAMthI koI mahaMmada raphI banyuM? nauzAda sAheba potAnAM saMbhAraNAmAM noMdhe che. "eka dubaLo-pAtaLo chokaro bhalAmaNapatra laIne kAradAra sTuDiyomAM maLavA Avyo hato--jene pahele Apa' philmamAM samUhagAnamAM Ubho rAkhela. gItanA zabdo hatA "hindostAM ke,hama hai, hindostAM hamArA" je bhaviSyamAM dhuraMdhara gAyaka banyo mahaMmada raphI tarIke." --ApaNe kahI zakIe mahaMmada raphI ke hama hai, mahaMmada raphI hamArA!' raphI sAhebe layalA majanU'nAM gIto gAyAM hatAM-sAthe Page #500 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 484 svapna zilpIo 28 cAhUMgA meM tuje sAMja savere 29. bAbula kI duAeM letI jA emanAM premasabhara gIto, bhaktisabhara gIto, dezapremanAM gIto, yugalagIto, zAstrIya rAga AdhArita gIto, halakAMDUlakAM tathA tophAnI gIto-pratyekamAM teo chavAI gayA che. latA latA nathI, bhAratIya nArInI pratyeka bhAvanAonI abhivyakti che- e bhAratIya nArI che ke je pratyeka bhAratIya puruSanI aMdara chupAyelI hoya che. latA maMgezakara latA maMgezakaranA jIvanakALa daramiyAnamAM potAnA astitvanA hovApaNA bAbate ahobhAgya mAnanAra aneka saMgItakAro che-Ama AdamI paNa che. latAnA jIvanakALa daramiyAna ApaNA hovApaNAno garva anubhavavA' jevI bAbata che. rAdhAnA samayamAM huM hato ke hatI athavA mIrAMnAM samayamAM huM 'hato' ke 'hatI' ema kahI zakAya e keTalI romAMcakArI vAta lAge? khauphanAka hai yaha jagaha dustara aura gaMbhIra latA tuma kauna ho-zyAmala gaura zarIra? brAhmaNanA vezamAM hanumAnajI rAma-lakSmaNane sau prathama vakhata maLe che tyAre pUche che e prazna "mahArAjanI jagyAe 'latA' mukIne puchavAnuM mana thAya che. jeno avAja pRthvInA aMta sudhI amara che-jene sAMbhaLIne bhAratIya zAstrIya saMgItanA dhuraMdhara gAyako abhibhUta thaIne adaba sAthe latA maMgezakaranuM nAma le che-ustAda baDe gulAma alIkhAna latA mATe "tIna miniTa kI jAdugaranI' kahe latAnAM amuka gIto moDI rAtanA sAMbhaLIne pAgala thaI javAya ke duniyA choDI devAnI tIvra bhAvanA manamAM thaI Ave eTalI hade asara karI de te latA maMgezakara bhAratanA saMgItakSetrano eka adbhuta camatkAra ja che. mAtra 13 varSanI uMmare latA maMgezakare gAvAnuM zarU karyuM-pitA dInAnAtha maMgezakaranA avasAna bAda parivAranI javAbadArI saMbhALatAM saMbhALatAM saMgItamAM e hade ekarUpa thaI jIvana vyatIta thavA lAgyuM ke dAyakAo vItatA gayA ane latA maMgezakara bhAratIya saMgItano eka camatkAra banI gaI! ema nAnI bhUmikA paNa bhajavelI, "samAja ko badala DAlo' tathA 'jUganuM' philmomAM paNa abhinaya karelo, paraMtu ApaNane to sadAya yAda raheze temanA svarono advitIya abhinaya..... raphI sAhebanA svaronA abhinayanuM smaraNa karIe : 1. ye jiMdagI ke mele duniyA meM kama na hoMge, 2. tere kUce ja aramAnoM kI duniyA le ke AyA huM, 3. suhAnI rAta Dhala cukI na jAne tuma kaba Aoge, | (jenI tarja phrenca gayAnA rASTramAM rASTragItanI tarja tarIke svIkArAI.). 4. hue hama jinake lIe barabAda, 5. nasIba dara pe tere AjamAne AyA huM, 6. merI kahAnI bhUlanevAle terA jahAM AbAda rahe, 7. dila meM chupA ke pyAra kA tUphAna hama cale, 8. mAna merA ahesAna-are nAdAna, 9. inasAna bano karalo bhalAI kA koI kAma, 10. mana tarapata hari-darazana ko Aja, 11. o duniyA ke rakhavAle, 12. mahobata kI rAhoM meM calanA saMbhala ke, 13. nA tuphAM se khelo nA sAhila se khelo 14. o dUra ke musAphira, hama ko bhI sAtha le le re15. mere mahebUba tuje merI mahobata kI kasama 16. koI sAgara dila ko badalAtA nahIM. 17. kala rAta jiMdagI se mulAkAta ho gaI 18. sara jo terA cakarAe yA dila DUbA jAye 19. hama bekhudI meM tumako pukAre cale gaye 20. pukAratA calA hUM meM 21. mana morA bAvarA (paDadA para kierakamAra- ra sAhebano.) 22. maine cAMda aura sitAroM kI tamannA kI thI. 23. TUTe hue khvAboM ne hama ko ye nikhAyA hai 24. kaha do koI nA kare yahAM pyAra 25. jiMdagIbhara nahIM bhUlegI vo barasAta kI rAta 26. na kisIkI AMkhakA nUra huM 27. jiyA ho jiyA ho jiyA kucha bola do " samayamAM : rAdhAnA samaya e keTalI Jain Education Intemational Page #501 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo 485 kahI zakAya ke pitAnA mRtyu bAda latAe jIvanamAM eka saMnyAsa avasthAmAM eNe gAvAnuM zarU karyuM tyAre-te uMmare enI pAse svIkArI lIdho-te azarIrI banI gaI, tenuM saMpUrNa astitva zuM eTalI badhI sattA hatI ke te samayanA jANItA samartha teno "avAja banI rahyuM! kizorI avasthAthI laIne Aje 75 gAyakone te cUpa karAvI zake? kema te samayanA samakAlIna thI vadhu varSanI uMmara sudhImAM enA avAje keTalA badhA avatAra gAyikAonI vismRti thaI ane lattA maMgezakara cirakAlIna dhAraNa karyA? bALakInA rUpamAM, kizorInA rUpamAM, bhAratIya banI gaI? koI eka daivI tattva lattAmAM che, je kAraNasara kAvya tathA zRMgArazAstranI nAyikAnI jema-nArI je je svarUpe pitAnI yAda hRdayamAM rAkhIne IzvaraparAyaNa rahIne, daDha saMkalpa jIvatI hoya che tema sAdhvI, vivAhitA, parityaktA, vidhavA, sAthe mahenata karIne, pratibhAvana banIne jIvana vyatIta karatAM virahiNI, nokarANI, paTarANI, abhaNa, susaMskRta, koThAvAlI, karatAM pote bhArata, pAkistAna, nepALa, zrIlaMkA, bAMglAdeza ane pavitratA-Ama bhAratIya strInI evI kaI bhAvanA bAkI rahI vizvabharamAM potAnA svara dvArA rAja karatI rahI che. che ke je latA na jIvI hoya? devI, mA, sahiyara jevAM lagabhaga mannA De pratyeka svarUpe e gItomAM AviSkAra pAmatI rahI che. pUcho nA kese maine naina bitAI...."nA rekorDiMga bAda evuM nathI ke jIvananI zarUAtamAM maLelI garIbIe latAmAM rahela strIne bALapaNamAM ja kacaDI nAMkhI hoya-paraMtu sacinadeva barmana mannA Dene temane ghara sudhI mUkavA gayA hatA potAnI kAramA. rastAmAM eka zabdanI vAtacIta thaI zakatI latAnuM jIvana ja A duniyAne eka naitika pratyuttara svarUpe che. nahotI baMnenAM hRdaya akathya vedanA anubhavatAM hatAM. niSkAma karmayogI banIne talavAranI dhAra para cAlavA samAna jIvana jIvIne latAe eka bemisAla dAkhalo besADI Apyo -Aje paNa jyAre A gIta sAMbhaLavA maLe che tyAre che. potAnI akalpanIya naitika zakti sAthe saMgItajagatamAM koI akaLa rudanathI aMtara bharAI Ave che. sacinadeva barmananI potAnuM uccattama sthAna prApta karI lIdhuM che. latAnI sAdhanA baMdizano jAdu che-zabdonI asara che ke mannA DenA dardanIane UMcAIomAMthI tenA samakAlIna aneka puruSa kalAkAroe kazuM samajAtuM nathI, basa anubhUti thAya che. paNa preraNA lIdhI che. bhAratanA itihAsamAM amuka cokkasa samaya bhakta mAtra bhAratamAM ja nahIM-purA vizvamAM tenA avAjano kavionA yuga tarIke oLakhAya che ema vIsamI sadIno jAdu chavAyela rahayo. bhAratIya philma saMgIta dvArA-sapheda sADI madhyakALa bhAratIya philmajagata mATe amara saMgItakAro ane paherIne chellA keTalAya dAyakAothI latA gAI rahI che. ane gAyakono samaya che. jeo saMgItane thoDuM ghaNuM paNa samaje che enA gAyelAM gIto karoDo loko saMsAranA khUNe khUNe gAI rahyAM teo A gAyako zuM che-saMgItakAro zuM che tenuM mUlya samaje che. lattAe samayane rokI rAkhyo che. enA rahasyamaya ane che. kevA kevA diggaja kalAkAro-saMgItakAro? saMmohita karI detA kaMThane kAraNe atyaMta bhAvuka banI javAya che. saMgItakAromAM nauzAda, sacinadeva barmana, sI. rAmacandra, aneka gIto evAM che je sAMbhaLIne vimukha thaI javAya che. A madanamohana, rozana, zaMkarajayakizana, vasaMta desAI, salila bAbata aprAkRtika lAge che. latAmAM ghaNI badhI bAbato evI che caudharI, jayadeva, khayyAma, o.pI. naiyara, ravi, hemaMtakumAra, je prAkRtika niyamone toDatI rahI che-latA so TakA rAdhA ne kalyANajI ANaMdajI, lakSmIkAMtapyArelAla, Ara.DI. barmana, mIrAM nathI, e game tyAre koI paNa mUDanAM gIto gAIne potAnA ena dattA, saradAra malika, rAmalAla, hanalAla bhagatarAma, astitvano ahesAsa karAve-e naTakhaTa-abhisArasabhara gIto khemacaMda prakAza-to gAyakomAM lattA maMgezakara, mahaMmada raphI, gAI le che, paNa tenA zabdoccAra-svaroccAra-bhAva mannA De, mUkeza, talata mahemUda, barmana, hemaMtakumAra, pradIpajI, abhivyaktimAM eka pavitratAnuM vastra pahereluM anubhavAya che. kizorakumAra, gItA datta, AzA bhoMsale, suraiyA, sumana enAM uccAraNomAM lagabhaga koI doSa dekhAto nathI. kalyANapura, mInu puruSottama, sudhA malhotrA, kamala bAroTa, latA maMgezakara sAthe saMkaLAyela e vivAdAspada mubAraka begama-oha! AmAM koI koInAthI pAchaLa nahIMbAbatanI carcA karavI asthAne lAge che ke te koI gAyikA- dareka darekathI AgaLa. koI koInAthI nIcuM nahIM-pratyeka UMcA, kalAkArane AgaLa AvavA nathI detI-kemake, jyAre kizora potapotAnI viziSTatAthI. Jain Education Intemational Page #502 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 486 svapna zilpIo. samayane atikramI gayela A sarvene vaMdana! AkAza AjanA samayane joIne kevI vedanA thatI haze emane? jevI gaMbhIratA sAthe amRtanI mIThAza jevA kaMThanA mAlika mannA kyAM gayA e zabdo lakhanArA, kyAM gayA e tarja Deno janma pahelI me ogaNIso vIsamAM-gAma kalakattA. banAvanArA? kyAM gayA e divaso jyAre roja koI eka pitAjI temane berisTara thayela jovA icchatA hatA paraMtu manA amara gIta janma letuM'tuM! Deno jIva saMgItano. (theksa goDa!) kAkA ke. sI. De jANItA gAyaka hatA. temanI pAsethI zarUAtamAM saMgIta zIkhyA. pachI jagajitasiMha kalakattAmAM ja ustAda kabIrakhAna pAse tAlIma lIdhI. tyArabAda AIne akabarI'mAM eka ullekha che ke koI kAraNasara vizeSa zikSA muMbaImAM ustAda amAna alIkhAna pAsethI lIdhI. jo tAnasena eka divasa paNa riyAjha karyA vinA gAya to ene potAne khyAla AvI jato ke tenI kaLAmAM kazuMka khUTe che-jo pArzvagAyana zarU karyA pahelAM "mahobata', "kAdambarI', majabUra" ane "begama' philmamAM sahAyaka saMgItakAra tarIke ane be divasa riyAjha na karyo hoya to bAdazAha akabarane paNa zukaraMbhA', 'mahApUjA', 'gaurIpUjA', jaya mahAdeva'mAM svataMtra khabara paDI jatI ke AjakAla tAnasenano saMgIta-abhyAsa chUTI gayo che ane jo traNa divasa sudhI riyAjha na thayo hoya saMgItakAra tarIke saMgIta ApyuM. tyArabAda temanuM pArzvagAyaka to samagra darabArane khabara paDI jatI ke miyAM tAnasenano tarIkenuM pradAna zarU thayuM. "rAmarAjaya'mAM ......ajaba vidhikA khela, cala tu dUra nagariyA'thI prasiddhi maLavA lAgI...ane saMgIta abhyAsa have rahyo nathI! Ama saMgItakAranA jIvanamAM tyArapachI to keTakeTalAM gIto yAda karavAM? riyAjhanuM keTaluM badhuM mahattva che teno khyAla Ave che. temanAM solo temaja cUoTa gItonI yAdI laMbAtI ja gajhalagAyakInA lokapriya gAyaka jagajitasiMhano jAya, gIta temanuM jANItuM hoya ke ochuM jANItuM temanI mULamaMtra che-"saMgIta eka evuM mAdhyama che je vyaktine gAyakInuM pradAna so TakAnuM raheluM hoya. eka eka gIta eka mAnasika rIte samatola rAkhe che. sAthe sAthe yoga che, adhyAtma eka kRti banI raheluM hoya. kyAMya kazuM khUTatuM nA hoya-gItanI paNa che, je sAdhakane AMtarika zakti ApI majabUta banAve zarUAtathI pUruM thAya tyAM sudhInI pratyeka bAbata asarakAraka che. jagajitasiMhanA putra vivekanuM muMbaImAM eka akasmAtamAM lAge-saMpUrNa lAge. mRtyu thayuM-juvAnajodha vivekanuM Ama Akasmika jIvanamAMthI cAlI javuM jagajitasiMha ane citrAsiMha mATe atyaMta mannA De zAstrIya rAga para AdhArita gIta gAya, halaku AghAtajanata bAbata hatI. A viSama paristhitimAM mAtra phUlakuM komeDI gIta gAya ke bhajana gAya temanA avAjanI saMgIta ja eka amodha osaDa tarIke emanA upayogamAM divyatA ApaNane spardho vinA rahetI nathI. mAdhurya kyAreya AvyuM-saMgIta dvArA sthitaprajJa avasthA AvI. ochuM thatuM nathI. dezamAM ane videzamAM potAnA kAryakramo dvArA vyasta TI.vI. upara Avelo emano eka inTaravyuM yAda Ave rahetA jagajitasiMha chellAM lagabhaga cALIsa varSathI muMbaI rahe che. temanI sAthenA vArtAlApa bAda aMtamAM temane temanuM koI priya che-paMjAba temanuM vatana. temanA prathama guru jamAlakhAna-jemanI gIta gAvAnuM kahevAmAM AvyuM. inTaravyu lagabhaga temanA gharamAM pAsethI saMgIta zIkhavAnI zarUAta karI ane saMgIta emanA ja levAto hato. temaNe tAnapuro hAthamAM laI gAvAnuM zarU jIvananuM avibhAjya aMga banI rahyuM-kurukSetra yunivarsiTI dvArA karyuM..."tU pyArakA sAgara hai, terI ika buMda ke pyAse hama... ema.e. karatA hatA te samaye ja manomana emaNe nizcaya karI ane aMtarAmAM lIdho hato ke, kArakirdI to saMgItajagatamAM ja banAvavI che. "......ghAyala mana kA pAgala paMchI, ane Aje gajhalagAyakInI duniyAmAM emano avAja varSothI uDane ko bekarAra....uDane ko bekarAra......." zrotAgaNane saMmohita karato rahyo che-temanI gajhalaprastutImAM gAtAM gAtAM AMkho bhInI thaI gaI emanI, pAMpaNa eka alaga aMdAja chaavAjabhA dada palaLI gaI-gaLe DUmo bAjhI gayo. bhAvaabhivyakti sAMbhaLanArane jakaDI rAkhe che. jagajItasiMha mAne che ke gajhalagAyakImAM zabdonuM mahattva vadhAre che-AmAM gAvAnuM baMdha karyuM! pahelAM zabda ane tyArabAda gAyakInuM mahattva che-eTale Jain Education Intemational For Private & Personal use only Page #503 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo sAMbhaLanArane zabda turata ja samajAI javo joIe-artha tarata ja pragaTa thaI javo joIe ane eTale potAnI gajhalanI svararacanA karatA pahelAM--kaI gajhala gAvI te nakkI karatA pahelAM khUba adhyayana kare che tyArabAda gajhala pasaMda kare che--sudhI dhUna banAve che, saMgIta taiyAra kare che ane rekorDiMganI paNa saMpUrNa javAbadArI jAte ja saMbhALe che. saMgItamAM kArakirdI banAvavA icchatA vidyArthI mATe teo kahe che ke zAstrIya saMgItano abhyAsa anivArya che. sakhata riyAjha ane potAnI kSamatA saMgItanA kayA kSetramAM zreSTha che te samajI laIne te dizAmAM kAma karavuM joIe." jema DaoNkTara banavA mATe ema.bI.bI.esa. karavuM jarUrI che ane tyArabAda vizeSa yogyatA mATe hArTa spezyAlisTa banavuM che ke kiDanI spezyAlisTa vagere nakkI karAya che tema vizeSa abhyAsa karIne gAyaka banavuM che ke vAghakAra banavuM che-sitArIsTa banavuM che ke tabalAMpleyara te nakkI karavuM joIe ane temAM pAraMgata thavA mahenata karavI joIe-- 1998mAM madhyapradezanI sarakAra dvArA 'latA maMgezakara' evorDa jagajitasiMhane maLyo che. putra vivekanA avasAna bAda citrAsiMhe gAvAnuM baMdha karyuM che-mAtra sama vana sama vhera'mAM putranI yAdamAM gAyuM che. dezanA aneka saMgItapremIonI icchA che ke teo paNa have jagajitasiMha sAthe sAMbhaLavA maLe. ApaNe paNa icchIe. philma 'premagIta' / 'artha' / 'sAtha sAtha' / 'AziyAnA' mAM jagajitasiMhanA svaramAM gIto che. e uparAMta TI.vI. sirIyalsa-'darAra', 'sailAba', 'miTTI ke raMga', 'kahakazAM' tathA 'mirajhA gAliba'mAM paNa emaNe gAyuM che. zrImatI piyu sarakhela indora gharAnAnA suprasiddha saMgItakAra ustAda amIra khAM sAhebathI saMgItajagatanAM sahu koI paricita che. temanA samayanA teo zreSTha khayAla gAyako paikI eka hatA. temanA ziSya zrI kamala baMdopAdhyAya ke jeo kalakattAnA che ane kalakattAmAM ja rahe che. amIrakhAM sAheba sAthe lagabhaga ekavIsa varSa sudhI ziSyabhAve rahIne ghaNuM badhuM prApta karyuM emaNe saMgItanA kSetramAM, emanAM dIkarI piyubahena baMdopAdhyAya ke jeo lagna bAda piyu sarakhela tarIke jANItAM thayAM che-eka siddha kalAkAranI pratiSThA pAmyAM che, potAnA pitA kamala baMdopAdhyAya pAsethI ziSyabhAve 487 saMgIta sAdhanA karatAM karatAM amIrakhAna sAhebanI gAyana zailI sAMgopAMga emaNe prApta karI che. Ama guru-ziSya paraMparAmAM u. amIrakhAM sAheba Aje piyubahena sarakhela dvArA trIjI peDhI vistarita thayA che. zrImatI piyu sarakhelanI gAyana zailI saMpUrNa rIte ustAda amIrakhAM sAhebanI rahI che--khayAla ane tarAnAnI rajUAta emanI potAnI rIte rAkhIne asAdhAraNa kauzalyapUrNa rIte vikasAvI che. 1965 kalakattAmAM emano janma. pitA kamala baMdopAdhyAya dvArA amIrakhAM sAhebanI saMgIta zailI emanAmAM UtarI AvI. sakhata riyAjha ane ciMtanathI saMgItakaLAmAM nitya navIna kAMIka meLavatAM gayAM-umeratAM gayAM. dhIme dhIme jAhera kAryakramo dvArA prasiddhi pAmatAM gayAM. kalakattA, muMbaI, dilhI, amadAvAda ema aneka zaheromAM emane sAMbhaLIne zrotAgaNa rasataraboLa thato rahe che. zrImatI piyu sarakhela ati vilaMbita layamAM baDA khayAla, kramazaH rAganI mAMDaNI-svaronI mAvajata-jhINI jhINI bArikIo dvArA vAtAvaraNamAM svaronuM sAmrAjya racatA jAya che. muzkela ane tIvra svaronI tAno saraLatAthI laI Azcaryacakita karI de che emanA priya rAgomAM zuddha kalyANa, pUriyA kalyANa, madhuvaMtI, bAgezrI che. gAyanane niraMtara sUrIluM rAkhIne rasa niSpanna karavAmAM teo saphaLa rahetAM hoya che. baMdopAdhyAyamAMthI lagnabAda sarakhela banelAM zrImatI piyubahena hAlamAM rAjakoTanI saMsthA saMgIta nRtya nATya mahAvidyAlayamAM AcAryA tarIke sevAo ApI rahyAM che. baMgALanI saMskRti-gujarAtamAM suvAsa phelAvI rahI che. gujarAta saMgIta nATya akAdamI-gAMdhInagara dvArA Ayojita tAnArIrI saMgIta samArohamAM potAnI kalA dvArA prasiddhi pAmela zrImatI piyu sarakhelane muMbaInI saMsthA sUrasiMgAra taraphathI 'sUramaNi'no evorDa maLela che. emanI oNDiyo keseTsa TAimsa myujhika kaMpanI dvArA dharohara' ane TI. sIrIjha dvArA 'TribyuTa' prasiddha thaI che. rAjakoTa sAthe aMtaranA tAra sAthe joDAyela baMgALanA zrImatI piyu sarakhela have potAne gujarAtanAM gaNAvIne gaurava prApta kare che. Page #504 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 488 graMtha uparatA AvaraNacitranA sarjaka citrakalA-saMgIta ane AdhyAtmikatAno triveNI saMgama zrI azvinabhAI ramaNIkalAla bhaTTa parama ApaNuM sadbhAgya che ke gujarAtanA sAMskRtika itihAsamAM ghaNA ja varSothI ApaNane uttama citrasarjako ane viziSTa kalAonA rasiko satatapaNe maLatA rahyAM che. kalAsaMskAranI bhUmi gaNAtA bhAveNAe paNa ghaNA alagArI kalAvido meLavyA che temAM zrI azvinabhAI Ara. bhaTTa prathama haroLamAM najare paDe che. saurASTranA amarelI jillAnA devalI pAse vaDIyA temanuM janmasthAna, lADakoDamAM temano uchera thayo. aMgrejI sAhityanA mukhya viSaya sAthe snAtakanI padavI prApta karI turatamAM ja sTeTa benka oNpha saurASTramAM eka adhikArI tarIke niSThApUrvakanI ThIka samaya sudhI sevA ApI, samaya jatAM sTeTa beMka oNpha inDiyAnI baroDAnI eka zAkhAnA menejara tarIke sevA ApIne 2009mAM menejarapadethI svaicchika nivRtti lIdhI. kalAjIvanano prAraMbha zALA kolejanA abhyAsakALathI ja udbhava pAmyo hato je temanA rasa ane rUcI pramANeno A zokha AjasudhI aviratapaNe jaLavAI rahyo che. zrI bhaTTane citrakalAnuM pAyAnuM prAthamika zikSaNa baMgALanA zAMtiniketanamAM taiyAra thayelA zrI virendrabhAI paMDyA pAsethI maLyuM svapna zilpIo pachI to oIla peInTiMgamAM paNa prabuddha ciMtaka ane zreSTha citrakAra zrI caMdubhAI paMDyAe dila daIne AbAda tAlIma ApI. ghaNA kalAsAdhakonA saMparkamAM rahyA. voza Tekanika ane saMyojana vageremAM temanI dilacazpI vizeSa rahevAthI sahajabhAve badhI ja sAnukuLatAo ubhI thatI gaI citrakAmamAM temanI AMtarika khuzI soLe kaLAe khIlI uThI. kudaratI nayanaramya vAtAvaraNa ane bhAvapradhAna nirALA temanA citromAM raMgonuM adbhuta mAdhurya najare paDe che. jaLaraMga ane oIla peInTiMgamAM temanI AgavI zailIthI teo potAnI oLakha prasthApita karI zakyA che. varSo pahelA temanA alabhya ane kiMmatI citronI AbhAthI sau koI bhAre prabhAvita thatA rahyA che. ghaNA uMcA gajAnA kalAsAdhaka hovA chatAM temanI namratA ane saraLatA khAsa dhyAna kheMce tevA che. temanI AdhyAtmika vicAradhArAne vaMdana karyA vagara rahI zakAtuM nathI. temanAmAM rahelA prema karuNA ane vAtsalyabhAvathI huM hamezA temanA tarapha kheMcAto rahyo chuM. benka ophisara banavAne badale mAtra citrakalAne ja jIvananuM dhyeya banAvyuM hota to A kalAsAdhaka paradezomAM doma doma sAhyabInA uccattama zikhare birAjatA hota. sAce ja teo kalAjagatanuM chupuM ratna gaNAyA che. saMgItamAM paNa vAyolIna temanI pasaMdagInuM vAdya che. citromAM ane saMgItamAM kalAko sudhI khovAI jatAM temane ame joyA che. temanI A kalAsAdhanA sAce ja eka bhakti upAsanA che. jemAM sauthI vizeSa to temanA dharmaparAyaNa mAtA-pitA ane vaDIla baMdhuonI preraNAne yaza Ape che. tathA svargastha dharmapatnI ane vahAlasoI putrIoe temane satata prANavAyu pUro pADyo che. zrI bhaTTa maLavA jevA mANasa che. amArA to kAyamanA sukhaduHkhanA sAcA saMgAthI rahyAM che. -saMpAdaka SONIL VENTIL FABRIK Mfg. of Auto Tyre ValueS B-48, G.I.D.C., SHANKAR TEKARI, JAMNAGAR-361004. With Best Compliments to Arihant Prakashan to Published Swapana Shilpio Page #505 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo muAtanA gauravavaMtA ekAvana vidyamAna gajhalakAro 489 jema gujarAtamAM pArasIone gujarAtIoe apanAvI letAM teo pUrepUrAM gujarAtI banI gayAM che tema arabI-phArasI-urdUnA kAvyaprakAra gajhalane paNa gujarAtI kavioe apanAvI letAM jANe mULa gujarAtI hoya evuM gujarAtIpaNuM gajhale prApta karI lIdhuM che. prAraMbhanI gujarAtI gajhalomAM urdUnI ghaNI asara dekhAtI hatI, urdU zabdonI bharamAra rahetI, paraMtu zayadA pachI e asara ochI thavA lAgI ane have to saMpUrNa gujarAtIpaNuM gujarAtI gajhale dhAraNa karI lIdhuM che. have to ema paNa kahI zakAya ke urdU karatAM gujarAtI gajhale sAro vikAsa sAdhyo che. have gajhala mAtra premaviSayaka ja nathI rahI, vividha viSayaka gajhalo gujarAtImAM lakhAtI thaI che. urdU gajhalomAM ATaluM viSaya vaividhya jovA maLatuM nathI. AvI vividha viSayalakSI gajhalo lakhatA vartamAna samayanA vidyamAna ekAvana gajhalakArono paricaya karAvato A lekha rajU karanAra zrI rAhIbhAI odhAriyAne maLavuM e eka lahAvo che. emanI nikhAlasatA ane sAlasAI ApaNane AkarSe che ane milanasAra prakRti hRdayane sparzI jAya che. --rAhI odhAriyA pitA jayaMtIlAla ane mAtA hIrAbahenanA bIjA saMtAna tarIke tA. 21-03-1946nA roja janmelA rAhI odhAriyAnuM nAma to araviMda che. 'rAhI' emanuM takhallusa eTale ke upanAma che. mukhya viSaya hindI ane gauNa viSaya gujarAtI sAthe bI.e. karyA pachI enTAyara hindI rAkhI ema.e.nI DigrI ane hindI-gujarAtI paddhatio rAkhI bI.eD.nI padavI prApta karyA bAda zikSaNakSetre kAryarata thayA. zAMtiniketana hAiskUla-samaDhiyALA (mUlANInA) pachI bhAvanagaranI zAradA maMdira hAiskUla, abhyudaya hAiskUla ane zAMtilAla zAha (AlphreDa) hAiskUlamAM batrIsa varSa zikSaNakArya karI mArca 2004mAM nokarImAMthI nivRtta thayA, paraMtu zikSaNano jIva eTale bhAvanagaranI skUla oNpha gujarAtI gajhalamAM Aje paNa gajhala-zikSaNa ApI rahyA che. chaThThI mArca-1980nA roja rAhIbhAI raMjanabahena sAthe lagna-graMthithI joDAyA. baMne prasanna dAmpatyajIvana pasAra kare che. zraddhA ane citAra-be emanAM saMtAno che. bacapaNathI saMgItano zokha varelo che. saMgItakSetre sva. harSadabhAI zarmA, zrI mahaMmadabhAI dekhaiyA ane sva. gulabhAI dekhaiyA emanA guru che. tabalAM, Dholaka, nALa vagere tAlavAdyo vagADI jANe che ane zAstrIya rAgonI oLakha dharAve che. Jain Education Intemational saMgItanI sAthe ja rAhIbhAIne sva. kavi zrI nAjhira dekhaiyAno paricaya thayo. emanA ja gurupade gajhala lakhavAnuM zarU thayuM. 1962nA eka varSa daramyAna philmanAM gItonA DhALa para lakhatA. 1963mAM arabI- Page #506 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 490 svapna zilpIo phArasI chaMdazAstra zIkhyA ane emAM prathama gajhalanI racanA karI. tyArathI Aja sudhI gajhala ane gItalekhana rAhIbhAInI priya pravRtti che. temanA cha kAvyasaMgraho prakAzita thayA che. 1. 'Abha vastuM AMkhomAM' (gajhalasaMgraha)-1977, 2. 'tame kaho te' (gItasaMgraha)-1982, 3. 'hamaNAM hamaNAM (gajhalasaMgraha)-1987, 4. 'tamane joIne' (gIta-gajhalasaMgraha)-1990, 5. 'eTale tame' (gajhalasaMgraha)-2000 ane 6. 'lIlIchama pahecAna' (gItasaMgraha)-2000. saMgItanA mAhira hovAthI teo saMgItakAre ApelI dhUna ke DhALa para paNa gIto lakhI zake che. pariNAme emanAM garabA, gIto, bhajano, hAsyagItonI sATha jeTalI oNDiyo keseTa ane oNDiyo-viDiyo sI.DI. mArkeTamAM vecAya che. gujarAtI-hindI TI.vI. sIriyalonAM zIrSaka gIto paNa rAhIbhAIe lakhyAM che. 'kone hatI evI khabara', 'kAkA cAle vAMkA', 'jhaMjhA', 'jiMdagI eka saphara', 'jUhI', 'iTTAkiTTA', 'akabara-birabala', 'cAlo tIratha jaIe', 'kalyANI', 'vikAsa : ApaNA sauno', 'hira aura parI', 'khaTTI-mIThI bAteM', 'nAdAM kI dostI', 'khilaunevAlA', 'jJAna kA khela, vijJAna kA khela', 'citkAra', 'mere ghara AI eka nanhI parI' vagere TI.vI. sIriyalonAM zIrSakagIto, Teliphilma dhUmrasera' tathA be gujarAtI philmo 'khAMDAnA khela' ane 'huM, tuM ne ramatuDI'nAM gIto paNa rAhIbhAIe lakhyAM che. bacapaNathI zuddha joDaNIno zokha. bhAvanagaranA gajhalaguru ane potAnA dAdAguru sva. kismata kurezI pAsethI prapharIDiMganI tAlIma rAhIbhAIe lIdhI. Aje eka sArA prapharIDara tarIke rAhIbhAInuM nAma levAya che. A graMthanA saMpAdakanA chellA cAreka graMthanuM prUpharIDiMga tema ja atyAre Apa vAMcI rahyA cho te graMthanuM prapharIDiMga paNa rAhIbhAIe karyuM che. khUba khUba dhanyavAda. --saMpAdaka dilahara saMghavI, barabAda jUnAgaDhI, manoja khaMDeriyA, bhagavatIkumAra zarmA, manahara modI, rameza pArekha, harIndra dave, hemaMta desAI, hemaMta dhoraDA, adama TaMkAravI, aMjuma ujhayAnavI, Azita haidarAbAdI, kAyama hajhArI, jhAhida zinoravALA, devadAsa 'amIra', nayana ha. desAI, ravIndra pArekha, bApubhAI gaDhavI, manohara trivedI, mULazaMkara trivedI 'pUjaka', zobhita desAI, surena ThAkara 'mehula', saMju vALA, harIza mInAzru, hitena AnaMdaparA jevA asaMkhya gajhalakArono phALo che. ahIM gujarAtamAM ja vasatA hoya evA ane vidyamAna mAtra ekAvana gauravazALI gajhalakArono paricaya emanA eka-eka zera sAthe karAvyo che. Ano artha evo haragija nathI ke ahIM darzAvela gajhalakAro ja sArA ane gauravazALI che. Aje to gujarAtanI galIe galIe gajhalakAro astitva dharAve che ane emAM asaMkhya gajhalakAro uttama koTInA ane saphaLa che, paraMtu maryAdita pRSTha-saMkhyAnA kAraNe ahIM samAveza na thayo hoya evA gajhalakArono kSamAprArthI chuM. have joIe e ekAvana gajhalakAro viSe. gajhala e arabI-phArasI ane urdUmAMthI gujarAtImAM UtarI Avelo kAvyaprakAra che. bhAratanI ghaNI bhASAomAM gajhalo lakhAya che, paNa e saumAM AjanI gujarAtI gajhala muThThI UMcerI che, ema kahevuM jarAya atizayoktibharyuM nathI. have to urdU gajhalakAro paNa gujarAtI gajhalane AdarapUrvaka jotAM thayA che, evI pANIdAra gajhalo gujarAtImAM AjakAla lakhAya che. gujarAtI gajhalane hAlanI kakSAe pahoMcADavAmAM bAlAzaMkara kaMthAriyA, kalApI, kAnta, maNilAla dvivedI, zayadA, akabaraalI jasadaNavALA, amara pAlanapurI, amRta 'ghAyala', amIna AjhAda, kutuba AjhAda, kismata kurezI, khalIza baDodavI, ganI dahIMvALA, jaTila vyAsa, mubila kurezI, jamiyata paMDyA 'jigara', nasIma, nAjhira dekhaiyA, nUra porabaMdarI, barakata virANI 'bephAma', manahara coksI, manahara 'diladAra', manubhAI trivedI 'gAphila', marIjha, ratilAla 'anila', rusvA majhalUmI, zUnya pAlanapurI, saipha pAlanapurI, paMkaja zAha, sAkina kezavANI, sAbira vaTavA, hasanaalI nAmAvaTI, Adila manasUrI, kailAsa paMDita, javAhara bakSI, Page #507 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo noMdha : A lekha pUro karyA pachI cothA divase 46 varSathI mArA aMgata kavi mitra zrI dilerabAbUnuM duHkhada avasAna thayuM, paraMtu dilI mitratA dharAvatA e mitrano paricaya A vidyamAna gajhalakAro viSenA lekhamAMthI kamI karI zakato nathI, e lAgaNIvazatAnuM mane gaurava che (1) agama pAlanapurI agama pAlanapurInA nAme lakhatA paThANa husenakhAna uMmarakhAnano janma tA. 10-12-1943nA roja pAlanapuramAM thayo hato. esa.esa.sI. sudhI abhyAsa karI emaNe mikenikala DiplomA meLavyo. teo ghaDiyALa-riperiMganuM kAma kare che. emanAM prakAzanomAM 'acaraja' ane 'aDhaLaka' nAme be gajhalasaMgraho che. 'jhaLahaLATa' nAmanA pratinidhi gajhalasaMgrahanuM emaNe saMpAdana karyuM che. emanuM saranAmuM che : parakoTA, dilakhuzAla bAga mArga, pAlanapura-385001. emano eka ze'ra mANIe : be ghaDI to be ghaDI pAchAM pharo, be ghaDI pAchI phare che jiMdagI. (2) ajhIjha TaMkAravI ajhIjha TaMkAravInuM mULa nAma udharAtadAra uMmara ahamada che. TaMkArIA, ji. bharUcamAM emano janma tA. 1-6-1944nA roja thayo hato. bI.e., bI.eDa. sudhI abhyAsa karI teo 'gujarAta TuDe', amadAvAdamAM patrakAra tarIke kAryarata che. 'gajhalanA daravAje', gajhalanA gulamahora', 'gajhalanA meghadhanuSya', 'mArA priya zera', 'ekaso ATha gajhalo' vagere emanAM prakAzano che. emanuM saranAmuM che : 'gujarAta TuDe' (dainika) e-20, bAgenavAba phleTsa, zAhaAlama, amadAvAda, 380 028, phona : (mo.) 98253 25617. emano eka ze'ra joIe : ame hAra mANI vijayanI chaTAthI, pachI meLavI che vijayanI dizAo. (3) aruNa dezANI pUruM nAma che dezANI aruNakumAra mojIrAma. emano janma tA. 1-8-1950nA roja amadAvAda jillAnA raMgapura gAme thayo hato. emanuM vatana bhAvanagara jillAnuM DhIMkavALI gAma. abhyAsa esa.vAya. bI.e. sudhIno. teo DisTrikTa korTa 491 bhAvanagaranA nivRtta DepyuTI rajisTrAra che, emanAM prakAzanomAM gajhalasaMgraha 'ochapa', 'kAvya gurjarI', saMyukta saMgraha 'lahara' ane gIta-gajhalasaMgraha 'jarA tamAruM nAma lakhI do!' che. emanuM saranAmuM : sAdhanA baMgalojha, vI.pI. sosAyaTI sAme, nyU eraporTa roDa, bhAvanagara-364001 che. emano eka suMdara ze'ra juo : pAMkha uchInI maLe che kyAM ahIM? UDavAnA lAkha avasara hoya che. (4) azokapurI gosvAmI gosvAmI azokapurI hIrApurI emanuM nAma che. ANaMda jillAnA borasada gAme tA. 17-8-1947nA roja emano janma thayo hato. AzI emanuM vatana. inTara sAyansa sudhIno abhyAsa. teo lekhana tema ja khetIvADInuM kAma kare che. 'arthAt ' nAme kavitAsaMgraha prakAzita thayela che. saranAmuM : mu.po. AzI-388 130 tA. peTalAda, ji. ANaMda, phona : (ghara) (02697) 287612. juo emano kevo majAno ze'ra che H koI khole ke na khole tuM TakorA mAraje, mAnavI mUMgA haze to baMdha ghara paNa bolaze. (5) azoka cAvaDA 'bedila' 'bedila' takhallusa dhAraNa karanAra cAvaDA azoka pItAMbaradAsano janma bhAvanagaramAM tA. 23-8-1978nA roja thayo hato. teo jAnaDAsaranA vatanI che. emano abhyAsa bI. koma., bI.e., ema.DI.sI. che. teo gujarAta Ayurveda yunivarsiTI, jAmanagaramAM mAhitI ane janasaMparka adhikArI tarIke pharaja bajAve che. eTaluM ja nahIM, teo patrakAra ane pUrva saMpAdaka 'kumAra'mAsika che. pagalAM taLAvamAM' emano gajhalasaMgraha che. teo 3, madhuvana epArTamenTa, gAyatrI jJAnapITha pAse, jUnA vADaja, amadAvAda-380 013mAM rahe che temano phona naM che : (mo.) 94266 80633. emano ze'ra : tamAruM rAhamAM maLavuM ane thaMbhI javuM mAruM, caraNane paNa, juo, kevo samayasara thAka lAge che! (6) aMkita trivedI aMkitakumAra amarISakumArano janma tA. 9-31981nA roja amadAvAdamAM thayelo. bI.koma. sudhI abhyAsa Page #508 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 492 karanAra aMkita patrakAratva kare che ane phrIlAnsa ina poeTrI che. 'gajhalavizva'traimAsikanA saMpAdaka che. 'gajhalapUrvaka' emano gajhalasaMgraha 'maitrIvizva' nibaMdha che. 'avinAzI avinAza', 'meMdInAM pAna', 'mAsUma havAnA misarA', 'misiMga bakSI', 'kahevavizva'emanAM saMpAdano che. saranAmuM : 701, 'sAMIsaMnidhi'jI.bI. zAha kaoNleja sAme, vAsaNA basasTenDa pAse, vAsaNA, amadAvAda-380007 tathA phona : (ghara) (079) 32516707 ane (mo.) 9374986969 che. emano majedAra ze'ra : eka paMkhI jema tuM UDI gaI ne amArA hAthamAM AkAza che. (7) Ahamada makarANI Ahamada lAla mohaMmada makarANIno janma tA. 5-101941nA divase devaLiyA, ji. bhAvanagaramAM thayo hato. ema.e., bI.eDa. thayela teo upaleTAnI myuni. ArTsa kaoNlejanA nivRtta adhyApaka che. 'Ayano', 'hastarekhA', 'zabdanI mosama' emanA gajhalasaMgraha che. 'gajhalanI galI (jayaMta vasoyAnAM kAvyo'mAM emanuM saMpAdana che. emanuM saranAmuM che H 'mA mAriyama maMjhila' guru nAnaka zerI, siMdhI mArkeTa pAse, upaleTA-360 490, ji. rAjakoTa phona : (ghara) (02826) 22292 ane (mo.) 98792 47509 tathA 9925472797 che. emano eka coTadAra ze'ra mANIe : mitra aMte kyAM gayA kone khabara! duzmanonuM nAma laI beThA chIe. (8) esa.esa. rAhI emanuM nAma varSAvALA zakkata saiphuddIna che. dhrAMgadhrAmAM tA. 9-3-1981nA roja emano janma thayo. emaNe bI.koma., ema.e., pIeca.DI.no abhyAsa karela che. kampyUTarAijhDa TAipiMga ane lesara prinTiMgano vyavasAya che. prakAzanomAM kavitAsaMgraho 'paravAjha', 'ghaTanA', 'thAka', 'talapa'; gajhalasaMgraha 'saMjJA ane saMpratyaya' tathA saMpAdana 'amara zera' che. saranAmuM : C/o rameza AcArya, 'kavitA', 10, aMkura sosAyaTI, navA jaMkzana mArga, surendranagara-363 001 che. phona H (mo.) 9373137952 che. emano eka sarasa zera mANIe : vRddhane sAme Ubhelo joIne-- Ayano DUbI gayo bhUtakALamAM! Jain Education Intemational svapna zilpIo (9) karasanadAsa luhAra 'niraMkuza' 'niraMkuza'upanAma dharAvatA karasanadAsa bhIkhAbhAI luhArano janma rANIvADA, ji. bhAvanagaramAM tA. 12-81942nA roja thayo hato. teo juniyara pI.TI.sI.nI DigrI dharAvatA nivRtta prAthamika zikSaka che. kavitAsaMgraha : 'eka muThThI AkAza', 'jhAMjhavAnI DALI para vAdaLa beThAM', 'jaLakUkaDI'; nibaMdha : IzvaranA hastAkSara', 'birabala, tArI balihArI', 'preraNAno prakAza'; bALasAhitya : 'aMdhakAramAM zikSaNano ujAsa', 'taruNa bahAdura mitro', 'adRzya yuvAna' emanAM prakAzano che. 'homa svITa homa' emaNe saMpAdita karela kAvyasaMgraha che. emanuM saranAmuM che : 39 'kalpadruma', zrIjInagara, mahuvA-364 290, ji. bhAvanagara che. emanI majAnI kalpanA to juo A zeramAM : paMkhInuM ToLuM thaI ane beThuM haze gagana, A vRkSa, juo, keTaluM nIcuM namI gayuM! (10) kizora vAghelA kizora vAghelA nAme lakhatA DaoN. kizorakumAra jIvaNalAla vAghelAe avANiyA tA. ghoghAmAM tA. 13-91960nA roja janma lIdho. emanuM vatana TANA, tA. sihora che. teo ema.bI.bI.esa., ema. DI. (gAyaneka) che ane gAyanekolijasTanI prekTisa kare che. 'sUryanI zodha pahelAM' emano gajhalasaMgraha che. 'Arogya samasyA strInI : nAma menopojha' temanuM strIone upayogI prakAzana che. emanuM saranAmuM : 306, zivasAgara phleTa, harabhAI trivedI mArga, takhtezvara taLeTI, bhAvanagara-364 001 che. emano phona naM. (ghara) (0278) 2422363 ane (hospiTala) 2515711 che. emanA ze'2mAM temaNe harivara pAse zuM mAgyuM che te juo : doDI doDI thAkI jAto Aje mANasa, haLave e cAle evuM baLa dhone harivara! (11) kisana sosA kisana nAthubhAI yAne kisana sosA 'anAmaya' upanAma dharAve che. emano janma tA. 4-4-1939nA roja suratamAM thayo hato. vatana emanuM satharA. gujarAtI dhoraNa sAtano abhyAsa che. surata mahAnagarapAlikAnA nivRtta karmacArI che. emanA kavitAsaMgraho 'saharA' ane 'avanitanayA' tathA 'aDadho Page #509 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo sUrya' gajhalasaMgraha che. emanuM saranAmuM : praNAmI maMdira sAme, saiyadaparA, surata-395 003. emano eka adbhuta ze'ra : roja rastAmAM maLI, vAto karI, chUTI paDI, jiMdagI kyAreya mArA ghara sudhI AvI nahIM! (12) khalIla dhanatejavI khalIla dhanatejavI nAme lakhatA makarANI khalIla ismAilano janma tA. 12-12-1938nA roja vaDodarA jillAnA dhanateja gAme thayo hato. nonameTrika karI teo lekhana, patrakAratva, prinTiMga presa, philmanirmANa sAthe saMkaLAyelA che. emanAM prakAzanomAM gajhalasaMgraha 'sAdagI' ane 'sArAMza'; navalakathA : 'DaoN. rekhA', 'tarasyAM ekAMta', 'mINanI AMgaLIe sUraja Ugyo', 'lIlA pAMdaDe pAnakhara', 'sAva adhUrAM loka', 'sannArInI cIsa' ane 'lIlochama taDako' che. emanuM saranAmuM : paTela phaLiyA, yAkutapurA, vaDodarA-390 006 tathA phona naM. (ghara) (0265) 2510600 ane (mo.) 9898215767 che. emanA ze'ramAMnI khumArI juo : kahe to mAruM A mAthuM mUkI lAvuM hatheLI para, paraMtu hAtha joDIne tane maLavA nahIM AvuM. (13) guNavaMta upAdhyAya guNavaMtarAya rAmazaMkara upAdhyAyano janma tA. 9-51949nA roja khAMbhA, ji. amarelImAM thayo hato. emano abhyAsa esa.esa.sI. sudhIno che. teo nivRtta sIniyara sekzana suparavAijhara, Telikoma, bhAvanagara che. 'sismogrApha', 'utkhanana', 'phUlanI zAhI savArI', 'pAne pAne phUla', 'tatparA' ane 'yathAvata' emanA gajhalasaMgraho che. 'gajhalagrApha' nAme vivecana che. 'saradAravaMdanA' emanA dvArA saMpAdita kAvyasaMgraha che. bhAvanagaranI 'skUla oNpha gajhala'nA teo sthApaka, TrasTI ane adhyakSa che. emanuM saranAmuM : bI-5-6, RSabha epArTamenTsa, nyU eraporTa roDa, muni DerI, bhAvanagara364 001 che. phona naM. (ghara) (0278) 2200111 ane 2200555 che. emano eka suMdara ze'ra mANIe : kyAM bharAye che have evAya meLAjyAM svayaM khovAo ne Ukale ukhANuM! (14) gulAma abbAsa 'nAzAda' 'nAzAda' takhallusa dharAvatA gulAma abbAsa zamasuddIna 493 eDanavAlAno janma vaDodarAmAM tA. 15-5-1949nA roja thayo hato. bI.esa.sI. sudhIno abhyAsa karyA bAda teo reDimeDa gAramenTsano vepAra kare che. 'sAda Ape che tamAruM vatana' ane 'pahelAM huM Avo hato' emanA kAvyasaMgraho che to 'guMjArava', 'aNasAra', 'ucATa', 'khaMDita asmitA' emanA gajhalasaMgraho che. 'sAhibe jhUlphIkAra' ane 'gajhala-ziromaNi marIjha' e be caritro paNa emaNe lakhyAM che. 'adhikramaNa' ane 'kaMI kahevAya nahIM' navalakathAo che. 'Acamana' ane 'anarAdhAra' nAmanA be vivecana-pustako che ane bALagItasaMgraho 'cAMdAmAmA kaMI vAta karone', 'hAhA karatAM, nA nA karatAM', 'AMkha mIMcuM ne UMgha jo Ave', 'jAgyo che manamAM umaMga' nAme prakAzita thayA che. emanuM saranAmuM che : zrI 604, phatehasAgara kaoNmpleksa, kaoNnveTa skUla sAme, phatehagaMja-vaDodarA390 002 che. phona : (ghara) (0265) 2784104, (mo.) 9824074249 che. emano eka dhAradAra zera : kevA ajANa thaIne nihALe che loka saukoInA duHkhane jyAre samajavAnuM hoya che! (15) goviMda gaDhavI 'smita' 'smita' upanAmadhArI goviMdabhAI nAgabhAI gaDhavIno janma chatrAlA ji. jUnAgaDhamAM tA. 5-4-1945nA roja thayo hato. bI.e. (onarsa) che teo. benka oNpha inDiyA, jUnAgaDhamAM sevA bajAvI nivRtta thayelA che. emanAM prakAzanomAM gajhalasaMgraha 'vikalpa' che. 'amarellIllIllI'nuM emaNe saMpAdana kareluM che. emanuM saranAmuM : 'ArAdha', e-14, benkarsa kolonI, egrikalcara kempasa sAme, jUnAgaDha che. phona naM. (ghara) (0285) 2673156 ane (mo.) 9428189015 che. emanA ze'ramAM vyakta thayeluM satya juo : keTalI karavI paDe che bAMdhachoDa? jIvavAno e ja DhAMco hoya che. (16) caMdu mahesAnavI caMdulAla zaMkaralAla ojhAnuM vatana mahesANA hovAthI teo potAnA nAma pAchaLa 'mahesAnavI' lakhe che. emano janma cANasmA gAme tA. 5-9-1944nA divase thayo hato. teo bI.e., ela.ela.bI. che. siTI sezansa jajanA hoddA parathI bhadra amadAvAdamAMthI sevAnivRtta thayA che. temanAM prakAzanomAM kavitAsaMgraha : 'tArI galImAM', 'hajhala kabhI kabhI', 'paDachAyA', Page #510 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 494 'lakSyavedha'; caritra : "maheka mahesANA jillAnI' ane saMpAdana : 'guMjana', "kavana', 'jhaLahaLATa', 'gulazana' ane "mRtyunA mAMDave mahephila' che. saranAmuM che : 30, gaNezapArka baMgalojha, sAyonA siTI pAse, Ara. sI. Teknikala roDa, ghATaloDiyA, amadAvAda-380 061 ane phona : (ghara) (079) 27774234, (mo.) 9427300875 che. emanA ze'rano dhAradAra vyaMgya juo : nahIM to tabIbo mane kAM batAve? badhI kAmanI che nakAmI davAo. (17) cinu modI "irzAda', birena raoNya' irzAda' ane "birena raoNya" be upanAma dharAvatA cinubhAI caMdubhAI modIno janma tA. 30-9-1939nA roja vijApura, ji. mahesANAmAM thayo hato. emanuM vatana kaDI. teo ema. e., pIeca.DI., ela.ela.bI. ane "sAhitya sudhAkara'nI DigrI dharAve che. teo gujarAta yunivarsiTInA gujarAtI vibhAga, bhASAbhavananA nivRtta rIDara che. "kSaNonA mahelamAM', "darpaNanI galImAM', "aphavA', "inAyata' ane AghApAchA zvAsa' gajhalasaMgraho che. A uparAMta bIjAM paNa aneka saMpAdano emanA nAme bole che. saranAmuM : 16, jitendrapArka sosAyaTI, zaMkara Azrama pAse, nArAyaNanagara roDa, pAlaDI, amadAvAda-380 007 che. emanI suMdara kalpanA A ze'ramAM mANIe : puSpa para DAgho paDe e bIkathI jIvavAnI jIda jhAkaLa nA kare! (18) jagadIza dhanezvara bhaTTa (sAnthalavAlA) : udyoga khAtuM, gujarAta rAjyanA nivRtta udyogaadhikArI jagadIza bhaTTano abhyAsa bI.esasI., vinIta sudhIno che. emano janma tA. 2-5-1937nA divase sAnthala, ji. mahesANAmAM thayo hato. emanAM aneka prakAzano che. kavitAsaMgraha "lIlIchama vedanA'; gajhalasaMgraha : "raNamAM tarApo'; bALakAvya : "phUlaDAM lyo!', "phorama lyo!', 'pataMgiyAM', phUlavADI', 'acaraja', "phUlaDAM vahAlAM lAge' vagere che. emanuM saranAmuM : 2, dIpakuMja, gaNezagalI, gopAla TAvara pAchaLa, maNinagara, amadAvAda-380 008 ane phona naM. (ghara) svapna zilpIo. (079) 25495946 che. emano eka sarasa malAno ze'ra mANIe : raMga-meDInA raveze eka dIvo taraphaDe, pAMpaNonI pAra pele eka dIvo taraphaDe. (19) jayendra zekhaDIvALA jayendra zekhaDIvALA nAme lakhatA jayendrakumAra maNilAla paTelano janma ANaMda jillAnA zekhaDI gAme tA. 23-81952nA roja thayo hato. teo ema.e., ela.ela.bI., pIeca.DI.nI DigrI dharAve che ane saradAra paTela yunivarsiTI, vallabhavidyAnagaranA anusnAtaka gujarAtI vibhAgamAM rIDaka tarIke sevA ApI rahyA che. emanAM prakAzanomAM kavitAsaMgraha : 'kiMvadaMtI', "kardamapallI', nATaka : "nATyAMjali'; saMpAdana : 'nakhazikha" (gajhalasaMgraha), "preraNA" ane "zramikasUra' che. emanuM saranAmuM : 4, vaijayaMta baMgalojha, moTA bajAra, beMka roDa, vallabhavidyAnagara-388 120. ji. ANaMda che. phona naM. (ghara) (02692) 233606, (mo.) 9825474605 che. emano eka suMdara ze'ra : bALakanI jema joI zakuM chuM have tane, payagambarI mijAjanI AMkhomAM chApa che. (20) jayeza bhaTTa jayeza traMbakalAla bhaTTano janma tA. 18-4-1960nA roja muMbaImAM thayela che. emanuM vatana bhAvanagara che. bI.koma., DiplomA ina lebara lo prekTisa, DiplomA ina kaMpanI lo prekTisa kya bAda teo sahAyaka saciva, pI.jI.vI.sI.ela.mAM rAjakoTa mukAme pharaja bajAvI rahyA che. 'tejavalayanAM tIrtha" kAvyasaMgraha mudrita thaIne vimocananA vAMke taiyAra paDyo che, je TUMkamAM vimocita thaze. 'Avo harivara Avo' emanI oNDiyo sI.DI. che. temanuM saranAmuM : 31, sAMI maMdira, benka kolonI, borataLAva pAse, bhAvanagara parA-364 003 ane phona naM. (mo.) 992527930pa che. emano eka suMdara ze'ra : hoya che vAta evI kavitAmAMkRSNa bolyA nathI je gItAmAM. (21) jayeza Thakkara jayeza haridAsa Thakkarano janma khaMbharA, tA. aMjAra mukAme tA. 8-8-1942nA roja thayo hato. emanuM vatana Jain Education Intemational Page #511 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo. 45 aMjAra che. ema.e., bI.e. ane rASTrabhASArata pAsa che. (24) turAba 'hamadama hAla nivRtta jIvana gALI rahyA che. emano saMyukta kavitAsaMgraha hamadama' nAme lakhatA turAba AjhAda prasiddha gajhalakAra 'triveNI' nAme prakAzita thayo che. saranAmuM : ploTa naM. 1 kutuba AjhAdanA putra che. amarelI jillAnA bagasarA gAme tA. 'harikRpA', zrInAthajInagara-3, bharatanagara, bhAvanagara 7-7-1958nA roja emano janma thayo hato. abhyAsa 364 002 ane phona naM. (ghara) (0278) 2578131 che. esa.esa.sI. sudhIno che. teo 'tamannA' mAsikanA taMtrI che. emano ze'ra juo : 'aMkura', "sparza' ane 'pratIkSA' emanA gajhalasaMgraho che. emanuM tame to hAthatALI daI ane sarakI gayA sAjanA saranAmuM che : 'tamannA' kAryAlaya, "kavitAsadana', dalAla coka, pachI A hastarekhAo milananI Ama bhaTake che. navI masjida pAse, bagasarA-364 440, ji. amarelI che. (22) jalana mAtarI phona naM. (ghara) (02796) 222045 (mo.) 9436933438 ane 937466585ra che jalana' takhallusadhArI khalavI jalAluddIna sAduddIna (saiyada)no janma mAtara (kheDA)mAM tA. 1-9-1934nA roja keda thaI jAvuM paDe ko' AMkhamAM, thayo hato. esa.esa.sI. parIkSA pAsa karyA bAda esa.TI. sAva kaMI saheluM nathI kAjaLa thavuM. varkazopa, amadAvAdamAM nirIkSaka tarIke pharaja pUrI karI hAla (25) dAna vAghelA nivRtta jIvana gALI rahyA che. "gajhalavizva' saimAsikanA teo dAnabhAI dezAbhAI vAghelAno janma tA. 20-4parAmarzaka che. "UrminI oLakha' ane "jalana' emanA 1955nA divase khadarapura, ji. bhAvanagaramAM thayo hato. kavitAsaMgraho che. emanuM saranAmuM : "nazamana', rAyakhaDa mAkhaNiyA emanuM vatana che. pI.TI.sI., ema.e., bI.e. karI daravAjA pAse, amadAvAda-380 001 ane phona naM. (ghara) teo relve vidyAlaya, bhAvanagaramAM AcArya tarIke pharaja (079) 25357016 ane (mo.) 9824125765 che. bajAvI rahyA che. "dvidala', ' trijyA', "surormi' ane "svayaMbhU emano sAcI zraddhA viSayaka ze'ra che : emanA kavitAsaMgraha che. teo gajhala, gIta, bhajana, vivecana zraddhAno ho viSaya to purAvAnI zI jarUra? vagere lakhe che. emanuM saranAmuM che : 11, kRSNa sosAyaTI, kuranimAM to kyAMya payagambaranI sahI nathI. dezavIra mensana, kendrIya vidyAlaya pAse, kuMbhAravADA, bhAvanagara-364 006 ane phona naM. (ghara) (0278) (23) jitu trivedI 2438252, (mo.) 9898632560 che. emanA ze'ramAM jitu trivedI nAme lakhatA jitendra mAnazaMkara trivedIno zabdanI tAkAta kevI suMdara rIte vyakta thaI che! : janma amarelI jillAnA lAThI gAme tA. 6-12-1956nA zabda paLamAM thaI zake hIrozimA, roja thayo hato. bI.koma thayA bAda teo esa.bI.AI., zabdane dIvAsaLI cAMpI juo! bhAvanagaramAM klArka tarIke pharaja bajAvI rahyA che. emanAM prakAzanomAM gajhalasaMgraha : "ughADI bArI'; bALavArtA : "paMDita (26) dinakara "pathika' cakalI'; vivecana : "samajIe gajhalano laya', bALagIto : dinakara 'pathika' nAme lakhatA dinakararAya ena. trivedI 'gamato gela karavA de' ane 're vAha!' tathA prapharIDiMga viSayaka nivRtta relve karmacArI che. emano abhyAsa inTara ArTsa pustaka : "prapharIDiMga : lekhana ane jIvananuM che. saranAmuM : sudhIno che. emano janma bhAvanagaramAM tA. 28-9-1928nA zrI', 2-DI, mAladhArI sosAyaTI, saradAranagara, bhAvanagara- roja thayo hato. "pIchuM havAnuM' emano gajhalasaMgraha 364 001 che. phona naM. (ghara) (0278) 2565674 che. che. saranAmuM : bI-4, zyAmasuMdara epArTamenTa, TI.vI. kendra pUranI bhayAnakatA A ze'ramAM vyakta thaI che : sAme, ghoghAsarkala, bhAvanagara che. emano eka suMdara ze'ra mANIe : najara sAme vastInI vastI DUbI gaI, najaramAM je kevaLa bacI, e nadI che. vAtamAM ne vAtamAM bhUlI gayo astitvane, meM kharekhara mArA paDachAyAne paDakAryo hato! Jain Education Intemational Page #512 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 496 (27) dilerabAbU dilerabAbU takhallusadhArI devendraprasAda viSNuprasAda nimbArkano janma tA. 14-6-1944nA roja bhAdroDa, tA. mahuvAmAM thayo hato. emanuM vatana bhAvanagara. esa.esa.sI. sudhI abhyAsa karyA bAda posTaophisa bhAvanagaramAM klArka tarIke pharaja bajAvI nivRtti bhogavI rahyA che. bhAvanagaranI skUla oNpha gujarAtI gajhala (gujarAtI gajhala vidyApITha)nA sthApakomAMnA eka ane TrasTI che. judA judA pratiSThita sAmayikomAM tathA pratinidhi gajhalasaMgrahomAM emanI gajhalo sthAna pAmatI rahI che. emanAM prakAzanomAM gajhalasaMgraha 'kAvyagurjarI' ane 'saradAra vaMdanA' vagere saMpAdano che. TUMka samayamAM emano gajhalasaMgraha prakAzita thavA jaI rahyo che. manahara udhAsa ane anya gajhalagAyakoe emanI gajhalone svara Apelo che. teo kharA dilathI gajhalane varelA che. emanA mArgadarzanamAM taiyAra thayela aneka gajhalakAro saphaLa gajhalakAra tarIke nAmanA meLavI cUkyA che. emanuM saranAmuM TI-14, niranAda epArTamenTa, mAladAra vilA sAme, rUpANI dIvaDI pAse, bhAvanagara-364001 che. ane temano phona naM. che (ghara) (0278) 2561595 ane (mo.) 9825439241 che. emano ze'ra : loko vaLAMka joI vaLI jAya che tarata, koNe karyo vicAra ahIM lAgaNI vize! (28) dhUnI mAMDaliyA dhUnI mAMDaliyA nAme lakhatA araviMdabhAI lIlacaMdabhAI zAha surendranagara jillAnA mAMDala gAmanA vatanI hovAthI potAnA upanAma pAchaLa teo 'mAMDaliyA' lagADe che. bI.e. sudhI abhyAsa dharAvatA A patrakArano janma tA. 12-111945nA roja jhIMjhuvADA mukAme thayo hato. emano kavitAsaMgraha che 'vRkSopaniSada'; gajhalasaMgraho mAchalI sAthe dariyo nIkaLyo' tathA 'tArA abhAvamAM' che; nibaMdha : jIvana upavana tathA 'astitvano Ayano' che. emanuM saranAmuM : 17, devabhUmi baMgalojha, basa-sTenDa sAme, sAbaramatI-kalola hAive, mu.po. jhuMDAla-382 421 tA. ji. gAMdhInagara tathA phona naM. (ghara) (079) 23970037 che. emano eka ze'ra mANIe : roja namaNuM rUpa sAme joIne jo, arIso paNa A namaNo thAya che. Jain Education Intemational svapna zilpIo (29) naTubhAI paMDyA paMDyA naTavaralAla prabhAzaMkara eTale ke DaoN. naTubhAI paMDyAno janma tA. 11-8-1940nA roja mojIdaDa gAme thayo hato. emanuM vatana royala, tA. taLAjA. Ayurveda vizAradanA abhyAsa pachI sarakArI karmacArI tarIke nivRtta thaI hAla vaidyakIya ane lekhanapravRtti kare che. temanA gajhalasaMgraho 'triveNI' ane 'kyA sudhI have?' ane gItasaMgraha 'lakhalUTa lIlAza' che. emanuM saranAmuM : 'jIvanasaMgIta' sI-1627, AnaMda hola sAme, zrIrAmanagara, kALiyAbIDa, bhAvanagara364 002 che. temano phona naM. (mo.) 9427558053 che. emano eka ze'ra : UtAruM kema alpa enAthI? IzanI bhArobhAra thAvuM che! (30) pathika paramAra pathika paramAranA nAme lakhatA paramAra jIvarAjabhAI gIgAbhAIno janma tA. 15-6-1956nA roja bhAvanagaramAM thayo hato. ema.e., pIeca.DI. thayA bAda teo bhAvanagaranI kApaDiyA mahilA ArTsa kaoNlejamAM adhyApaka che. tema ja skUla oNpha gajhalanA TrasTI paNa che. jhaMkhanA pathikanI', 'dvidala', 'vattA' emanA gajhalasaMgraho che. kavitAsaMgraha 'pratyanta' tathA vivecana 'pratIta', 'harIza maMgalam', 'gaMtavya' che. A uparAMta paNa emanAM aneka prakAzano che. emanuM saranAmuM : 3893/ 160, arbana, taLAjA roDa, kAcanA maMdira pAse, bharatanagara, bhAvanagara-364 002 ane phona naM. (ghara) (0278) 2566250 che. emanA ze'ranI A udAratA juo : jhIlI zako to jhIlo jhaverAta zabdanAM, arthonA rAjapATa lUMTAvIne cAlIe! (31) pradIpa rAvala 'sumirana' pradIpa rAvala 'sumirana' nAme lakhatA pradIpakumAra jayazaMkara rAvalano janma rAjakoTa jillAnA khAkharA gAme tA. 27-4-1953nA roja thayo hato. emanuM vatana sarapadaDa, ji. rAjakoTa che. ema.e., pIeca.DI. karyA pachI benka oNphisara tarIke kAryarata che. rAjakoTanI 'parigha' saMsthAnA teo pramukha che. 'nayana' ane 'zilAlekha' emanA gajhalasaMgraho che. emanuM saranAmuM : mA~, 5, maMgalamUrti TenAmenTsa, senTa merIjha skUla Page #513 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo sAme, saMkIrtana maMdira pAse, rAjakoTa-360 005 tathA phona emano eka suMdara ze'ra mANIe : naM. (ghara) (0281) 2587880 ane (mo.) 94283 45908 che. kevI sahajatAthI teo A ze'ramAM mRtyune svIkAre che! jevA mRtyune mRtyu lagna mAka notaruM! (32) praphulla nANAvaTI praphullacaMdra nautamalAla nANAvaTIno janma mahuvA mukAme tA. 5-9-1930nA roja thayo hato. bI.e., ela.ela.bI.no abhyAsa karI hAla teo vakIlAta karI rahyA che. 'pageruM' emano gajhalasaMgraha che. saranAmuM : 101, amRta pelesa, AgAkhAna hosTela pAse, kaoNleja roDa, jUnAgaDha-362 001 che. phona naM. (ghara) (0285) 2651497 ane (mo.) 9825266097 che. A ze'2mAM emanI suMdara kalpanA juo! tame AvyAM to jANe haratuM-pharatuM AvyuM eka upavana! paDyAM pagalAM tamArAM jANe dvAre phUla verAyAM! (33) praphullA vorA praphullA rasikalAla vorAno janma bhAvanagaramAM tA. 61-1951nA divase thayo hato. abhyAsa ema.e., ema.eDa., pIeca.DI. sudhI karyo che. hAlamAM jI.eca. saMghavI zikSaNa mahAvidyAlaya, bhAvanagaramAM adhyApikA tarIke kAryarata che. 'zvAsano paryAya' emano gajhalasaMgraha; 'zrI tIrthaMkara caritra' tathA 'uDDayana' anukrame caritra ane ciMtana che. emanuM saranAmuM : bI1, pallava epArTamenTa, rabara phekTarI sAme, bhAvanagara361 004. phona naM. (ghara) (0278) 2523949 che. A rezamiyA saMbaMdhono vyavahAra mane maMjUra nathI, basa, aMgata aMgata paththariyo gherAva laIne doDuM chuM. (34) benyAjha dhaulavI benyAjha dhrolavInA nAme lakhatA abdula gaphAra kAsamamiyAMno janma jAmanagara jillAnA dhrola mukAme tA. 62-1947nA roja thayo hato. meTrika pAsa karyA pachI teo ghaDiyALa-riperiMgano vyavasAya kare che. 'sUryano dastAveja' ane 'zabAba' emanA gajhalasaMgraho che. emanuM saranAmuM : kAjhI vaoNca kaMpanI, jela roDa, dhrola-361 210 che. phona naM. (ghara) (02897) 222154 ane (mo.) 9825519256 che. A aSADhI AMkha rAdhAnI haze, kRSNa to jharamara varasatA hoya che. (35) bharata viMjhuDA bharatabhAI khetAbhAI viMjhuDAno janma sAvarakuMDalA mukAme tA. 22-7-1956nA roja thayo hato. bI.e. sudhI abhyAsa karI teo hAlamAM amarelImAM nAyaba mAmalatadAra tarIke pharaja bajAve che. paMkhIo jevI tarasa', 'premapatronI vAta pUrI thaI' ane 'saheja ajavALuM thayuM' emanA gajhalasaMgraho che. emanuM saranAmuM : 'rAmakRpA', khAdI kAryAlaya pAse, sAvarakuMDalA, ji. amarelI che. phona naM. (ghara) (02845) 295 025 ane (mo.) 9726517337 che. emano eka ze'ra mANIe : nA game to vAta sAMbhaLavI nathI, kAna e koInI thUMkadAnI nathI. (36) madanakumAra aMjAriyA khvAba' madanakumAra jhaverIlAla aMjAriyAno janma tA. 14-51951nA roja kacchanA kerA mukAme thayo hato. abhyAsa ema.e., bI.eD. sudhIno che. hAlamAM teo AkAzavANI bhUjamAM upasaMpAdaka tarIke kAryarata che. 'samakSa' emano kAvyasaMgraha che. emanuM saranAmuM : 38-sI, prasAdI ploTa, saMskAranagara, bhUja-370 001 che. phona H (o.) (02832) 221753 ane (mo.) 9978735786 che. A ze'ra : tarasyA haraNane kaMIka to bahAnuM maLyuM!duSkALamAMye jhAMjhavAM aNanama haze! 497 (37) madhukara upAdhyAya madhukara chaganalAla upAdhyAyano janma muMbaImAM tA. 29-8-1954nA roja thayo hato. emanuM vatana TANA, tA. sihora che. bI.koma. ane saMgIta vizAradanI DigrI dharAve che. esa.bI.AI., bhAvanagaranA karmacArI che. saMgItavarga paNa calAve che. .....ne tame cho' emano kavitAsaMgraha che. emanuM saranAmuM : ploTa naM. 1179, e-2, AMbAvADI, bhAvanagara- 364 001 che. phona naM. (ghara) (0278) 2203527 che. badhAthI alaga tarI Avato emano A ze'ra juo : Page #514 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 498 svapna zilpIo chuM chedadhArI vAMsano kaTako ja huM chatAM- bAraDolI roDa, udhanA, surata-395 210 ane phona naM. (ghara) bharapUra cheDI jAya che tArI lahara mane! (0261) 2759293 che. emano eka suMdara ze'ra juo :(38) mukula cokasI nathI eka mAnavI pAse bIjo mAnava hajI pahoMcyo, 'anila' meM sAMbhaLyuM che kyArano baMdhAya che rasto! mukula manaharalAla coksIno janma suratamAM 21-121959nA roja thayo hato. ema.bI.bI.esa., DI.pI.ema. (41) raIza maNiyAra sudhIno abhyAsa karI hAlamAM teo sAkiATrIsTa tarIke raIza e. maNiyArano janma killA pAraDI, ji. kAryarata che. prakAzanomAM kavitAsaMgraha : 'taranuma'; valasADamAM tA. 19-8-1966nA roja thayo hato. ema.DI. gajhalasaMgraha: 'tAjA kalamamAM e ja ke', 'AjathI patrone (cAIlDa spezyAlisTa)nI DigrI meLavI teo bALa badale lakhaje nakSatro sajanavA', ane ciMtanapradhAna : "A manocikitsaka tarIke kAryarata che. "kAphiyAnagara', "zabda mArA manapAMcamanA meLAmAM', mana viSe, mANasa viSe', "mananI gUMca svabhAvamAM nathI' ane 'nihALato jA' emanA gajhalasaMgraho che. ukelo' che. saranAmuM : pa6, AzIrvAda sosAyaTI, navayuga emaNe anuvAdo ane vivecana para paNa hAtha ajamAvyo che. kaoNleja pAse, caMdera roDa, surata che. phona naM. (ghara) (0261) saranAmuM : 6-bI, ratnasAgara epArTamenTa, zAradAyatana skUla 2686402, 2680056, 2473243 che. emano eka pAchaLa, pIpaloLa, surata-395 003 che. phona naM. (ghara) suMdara majAno ze'ra : (0261) 2465815 che. A ze'ranI majA mANIe : pANInA vezamAM mane gheryo che koIe, A tAmrapatra bAhu upara kyAM lagADazo? jyAM bhAgavAne mATe koI vahANa paNa nathI. jIto jo yuddha, hAtha gumAvAyo hoya che. (39) musAphira pAlanapurI (42) razIda mIra musAphira pAlanapurI nAme lakhatA amIra mahaMmada razIda kamAluddIna mIrano janma tA. 1-6-1950nA dIna mahaMmada siMdhIno janma pAlanapuramAM tA. 21-6-1947nA roja paDALa, ji. kheDAmAM thayo hato. ema.e., pIeca.DI.nI roja thayo hato. emaNe prAthamika cha dhoraNa sudhI abhyAsa karyo 1 DigrI meLavI teo AcArya tarIke pharaja bajAve che. "dhabaka' che. nivRtta prAthamika zikSaka che. prakAzanomAM 'citkAra', 'AgavI gajhala-sAmayikanA taMtrI che. 'kesa', 'citkAra', 'khAlI hAthano Urmio" ane "avirAma' gajhalasaMgraho tathA anya che. vaibhava', 'adhakhUlAM dvAra' emanA gajhalasaMgraho che. emaNe saranAmuM : "sukUna', jUnA DAyarA, salImapurA pAse, pAlanapura vivecananAM prakAzano paNa karyA che. saranAmuM : 155, sabInA 385 001 che. phona naM. (ghara) (02742) 263677 che. pArka, AjavA roDa, vaDodarA-390 019 ane phona naM. (ghara) emano eka ze'ra joIe : (0285) 256417) ane (mo.) 9427301555 che. dUra haradama dUra o manA dharmanA bhedo thakI, emanA ze'ramAMnI A ciMtA juo : e vamaLamAMthI UgaravA eka bhava ocho paDe! e vicAre na UMgha Ave che(40) ratilAla 'anila" "sAMdIpani' kAla pAchI savAra paDavAnI. ratilAla mULacaMdadAsa rUpAvALA gujarAtI gajhalakAromAM (43) rAjendra zukala sauthI vayovRddha gajhalakAra che. tA. 27-12-1919nA roja rAjendra anaMtarAya zuklano janma tA. 12-10suratamAM emano janma thayo hato. abhyAsa be dhoraNa sudhIno 1942nA roja bAMTavA, ji. jUnAgaDhamAM thayo hato. vatana che. patrakAra che. "Damaro ane tulasI', 'rasto', "alavidA' jUnAgaDha che. ema.e. (saMskRta-prAkRta) sudhI abhyAsa che. teo emanA gajhalasaMgraho che. A uparAMta bIjA aneka prakAranAM pUrva adhyApaka che. prakAzanomAM "gajhalasaMhitA' bhAga 1 thI 5, prakAzano che. emanuM saranAmuM : kaMkAvaTI bhavana, 13-14, komaLa riSabha", "aMtara gaMdhAra', 'svavAcakanI zodhamAM' vagere sAMIsamarpaNa sosAyaTI, AzIrvAda TAunazipa naM. 1nI pAchaLa, che. saranAmuM 22-529, satyAgraha chAvaNI, jodhapura TekarA, Jain Education Intemational Page #515 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo 499 amadAvAda-380 015 che. phona naM. (ghara) (079) 26861764 che. emano eka ze'ra joIe : manane samajAvo nahIM ke mana samajatuM hoya che, A samaja, A aNasamaja e khuda sarajatuM hoya che. (44) rAjeza vyAsa 'miskIna' 'miskIna' upanAmadhArI rAjeza jayazaMkara vyAsano janma tA. 16-10-1955nA roja amadAvAdamAM thayo hato. teonuM vatana bhaDiyAda che. ema.e. sudhIno abhyAsa che. nivRtta che. paNa 'gajhalavizva' vaimAsikanA saMpAdaka che. "tUTelo samaya', "choDIne Ava tuM', "e paNa sAcuM, A paNa sAcuM, 'koI tAruM nathI' vagere kAvyasaMgraho uparAMta vivecana ane saMpAdana paNa karyuM che. saranAmuM : 1, sarasvatI sosAyaTI, jaina maracanTa sosAyaTI pAchaLa, pAlaDI, amadAvAda-380 007 tathA phona naM : (ghara) (079). 26602154 che. emano eka adbhuta ze'ra mANIe : tAruM kazuM na hoya to choDIne Ava tuM tAruM badhuM ja hoya to choDI batAva tuM! (45) rAhI odhAriyA 'rAhI' takhallusa dharAvanAra araviMda jayaMtIlAla odhAriyAno janma bhAvanagaramAM tA. 21-3-1946nA roja thayo hato. ema.e., bI.e. karI mAdhyamika zikSakanI nokarI karI nivRttimAM prapharIDiMganuM kArya kare che. "Abha vasyuM AMkhomAM', 'hamaNAM hamaNAM' ane 'eTale tame' emanA gajhalasaMgraho che. 'tame kaho te" ane "lIlIchama pahecAna' gItasaMgraha ane 'tamane joIne' gIta-gajhalasaMgraha che. saranAmuM : 2258-9, "zraddhA', vizvezvara sosAyaTI naM. 2, phUlavADI pAse, hilaDrAiva, bhAvanagara-364 002 ane phona naM. (ghara) (0278) 2471233 che. emano eka ze'ra joIe : tamane nihALavAnA prayAso rahyA aphaLa, 'rAhI' anubhavAto pavana eTale tame. (46) riSabha mahetA riSabha ramaNalAla mahetAno janma veDachA, ji. navasArImAM tA. 16-12-1949nA roja thayo hato. ema.e.nI DigrI meLavyA pachI teo je. ela. ke. koTecA ArTsa koleja, kAMkaNapuranA AcArya tarIke kAryarata che. 'AzakA' emano kAvyasaMgraha ane gajhalasaMgraho "saMbhavAmi gajhale gajhale' ane 'tirADa' che. teo eka sArA gAyaka ane svarakAra paNa che. saranAmuM : 35-bI, samrATanagara, bAmarolI roDa, godharA-399 001, ji. paMcamahAla ane phona naM. (ghara) (02672) 245305 ane (mo.) 9825032 201 che. emanA A ze'ranI majA juo : tophAnonuM gajuM zuM ke nAvane DubADe? dariyAnuM dila na tUTe ethI DUbI gayo chuM! (47) lakSmI paTela "zabanama' zabanama' upanAma dharAvatAM lakSmIbahena aMbAlAla paTelano janma visanagara, ji. mahesANAmAM tA. 8-71957nA roja thayo hato. bI.e., bI.eDa, ela.ela.bI. karI teo patrakAratva kare che. "kekArava' sAptAhikanA taMtrI che. 'tarasyAM pANI' ane 'pyAse nagame' emanA gajhalasaMgraho che. saranAmuM : khajUrI mahollo, darabAra roDa, visanagara384 315, ji. mahesANA ane phona naM. (ghara) (02765) 231458 che. paramane zodhavAnI AgavI rIta emanA A ze'ramAM juo : huM ja mAruM kocaluM toDyA karuM, e rIte paNa huM tane zodhyA karuM. (48) sAgara navasAravI sAgara' upanAmathI lakhatA abdula majIda gulAmarasula zekhano janma tA. 12-4-1935nA roja navasArImAM thayo hato. bI.e., ela.ela.bI. karyA bAda jela supriTenDenTa tarIke nivRtta thaI hAla vakIlAta kare che. "avataraNa" ane "yAda' emanA kavitAsaMgraho ane "koI" tathA "sparza' gajhalasaMgraho che. emanuM saranAmuM : vakIla hAusa, laMgaravADa, ghATIvADa pAchaLa, navasArI-396445 ane phona naM. (ghara) (0263) 251230 che. gayelAno aphasosa juo emanA A maktAnA ze'ramAM : kyAMka laTake toraNo lIlAM hajI, avasaro "sAgara'! gayelA nA maLyA. (49) sAhila "sAhila' takhallusa dharAvatA pravINa zAmajIbhAI cauhANano janma bhAvanagaramAM tA. 29-8-1946nA roja thayo Jain Education Intemational Page #516 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 500 hato. ema.e., ela.ela.bI. sudhIno abhyAsa karI zipiMga kaMpanInI nokarImAMthI nivRtta thayA che. 'zataka vattA eka' emano gajhalasaMgraha che. emanuM saranAmuM : nIsA', 315, dayAnaMdanagara, rAjakoTa-360 002 ane phona naM. (dhara) (0281) 2379455 ane (mo.) 9428790069 che. emano eka umadA zera joIe H pahoMcI zakIza ke nahIM 'sAhila'! khabara nathI, mArA sudhI javAnI meM icchA karI to che. (50) harSada caMdArANA harSada nAyAlAla caMdArANAno janma amarelI jillAnA calAlA gAme tA. 26-6-1947nA roja thayo hato. bI.esasI. sudhI abhyAsa karI teo potAnuM svataMtra vyApAragRha saMbhALe che. gajhalasaMgraha : hAthanI ghoDI'; kavitAsaMgraha : phINa mojAM', 'nadIne maLyA pachI'; saMpAdana gajhalasaMgraha-81-82. 83-84, 'amarelI lIlI', lIlIchama velI amarelI girA nadIne tIra' tema ja bALagIto : 'paMkho, pavana ne pataMgiyuM' vagere emanAM prakAzano che. emanuM saranAmuM : po.bo. naM. 46, senTara poinTa, mahAtmA gAMdhI roDa, amarelI-365 601 ane phona naM. (ghara) (02792) 222646, 222566 ane 222766 tathA (mo.) 982575175 che. emano A ze'ra juo : rAha pamanI tArA joyA pachI thAya ke mArA upara kAgaLa lakhuM! svapna zilpIo (51) haradvAra gosvAmI haradvAra girivarabApu gosvAmIno janma taLAjA, ji. bhAvanagaramAM tA. 18-7-1976nA roja thayo hato. ema.e., ema.phila., pIeca.DI.nI DigrI prApta karI teo esa.ela.yu. ArTsa kaoNleja, amadAvAdamAM adhyApaka tarIke kAryarata che. 'havAne kinAre' emano gajhalasaMgraha che. emanuM saranAmuM : 'abhirAma-anugraha', rAma TekarI, mu. taLAjA-364 140, ji. bhAvanagara che. phona naM. (ghara) (02842) 223113 ane (mo.) 9879248484 che. A ze'ramAM kavi kevI UMcAI nathI icchatA ane zA mATe e juo : AvI UMcAI nA kadI Ave, premamAM koIe pachADyo che. A uparAMta chellAM thoDAM varSomAM lakhatA thayelAM gajhalakAromAM paNa aneka evAM gajhalakAro che ke jemane sArAM ane saphaLa gajhalakAra mAnI zakAya. ninAda adhyAryu, lakSmI DobariyA, dineza kAnANI, chAyA trivedI, kavi rAvala, jiMgara joSI 'prema', kalyANI mahetA, naTavara AhalaparA, bharata bhaTTa 'pavana', vijaya rAjyaguru, saumya jozI, jAtuSa jozI, harajIvana dAphaDA, harIza paMDyA, suMdaram Telara, harSA dave, salIma zekha, salIma dekhaiyA, phiradausa dekhaiyA, pareza kaLasariyA, alpeza kaLasariyA, pradIpa zeTha, bharata pAThaka, abhijita paMDyA vagerenI gajhalo jotAM gujarAtI gajhalanI AvatI kAla UjaLI haze evI AzA baMdhAyA vinA rahetI nahI. astu, graMtha saMpAdakanuM jAhera sanmAna zrI labdhivikrama samudAyanA parama prabhAvaka AcAryazrI vijaya rAjayazasUrIzvarajI ma.sA.nI preraka nizrAmAM 700 pAnAno naMdalAla devaluka saMpAdita vizva ajAyabI na zramaNa" graMthanA vimocana samAroha tA. 1-12010nA roja navA varSanI suprabhAte pAlitANAmAM ArIsA bhuvananA vizALa parisaramAM yojAyo hato. dezanA judA judA prAMtomAMthI aneka jaina agresaronI upasthiti hatI. pacIsa graMthonA saphaLa saMpAdaka naMdalAla devalukanuM jAhera sanmAna thayuM te citramAM najare paDe che. Page #517 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'With best Compliments' from Sarvodaya Public Charitable Trust 803, Sahajanand Complex Shahibag road Ahmedabad 380 004 Page #518 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. A vibhAga-4 samarpita 'jIvana darzana pAta che he Ka A che * jIvanakAryane sarmapata mahAnubhAvo * vIsamI sadInA vizeSArthanA adhikArIo * videzomAM khyAtanAma gujarAtIo * vIsAtA savAI gujarAtI svapnAlpIo : eka maraNayAtrA ApaNA patrakAze ane - iTAralekhako sAhasika udyogapatio : udAharata dAnavIze : sama samAjasevako Jain Education Intemational For Private & Personal use only Page #519 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo jIvanakAryane samarpita mahAnubhAvo --DaoN. uSA rA. pAThaka bhAratamAM ane gujarAtamAM vIsamI sadI e navajAgRtino kALa. pU. mahAtmA gAMdhIjI, temanI vicAradhArA ane pravRttionA prabhAvane kAraNe e samaya gAMdhIyuga tarIke oLakhAyo. gAMdhIyugamAM dezanI svataMtratA mATenAM AMdolano; yuvAnonA sarvAMgI vikAsa ane ghaDatara mATe rASTrIya keLavaNI; prajAnA utthAna mATe racanAtmaka pravRttio ane samAjahitanAM kAryo zarU thayAM. mahAna vicAraka kArbAIle kahyuM che ke ``Blessed is he who has found his work" e rIte potAnuM jIvanakArya maLI jatAM, samarpaNa bhAva ane niSThAthI potAnA kSetramAM yatkiMcit vizeSarUpe jemaNe kAma karyuM che, jeo dIvAdAMDIrUpa banyAM che tevAM keTalAMka preraka vyaktitvonAM jIvana ane kAryanI ahIM saMkSepamAM jhAMkhI karAvavAno DaoN. uSAbahena rA. pAThake prayatna karyo che. prA. DaoN. uSAbahena rAmanArAyaNa pAThaka (ema.e., pIeca.DI.) 1963thI 1998 sudhI bhAvanagaranI zrImatI gAMdhI mahilA kaoNlejamAM gujarAtI bhASA sAhityanAM eka saphaLa vidyArthIpriya prAdhyApikA hatAM. to kaoNlejanA adhyApana kArya sAthe ena.sI.sI. ophisara tarIkenI javAbadArI paNa temaNe vahana karelI. paraMtu eka vyakti tarIke teo je niraMtara vikAsa karatAM rahyAM che te AnaMda ane vismaya jagAve tevI ghaTanA che. 503 svAtaMtrya saMgrAmanA agrIma senAnI mAtApitA pAsethI je keTalAMka Adarzo-jIvanamUlyo pAmyAM e temanuM sadbhAgya. teo jIvanabhara satata jAgratapaNe e mUlyonuM saMvardhana karatAM rahyAM che tenA Aje ghaNA sAkSIo che. vidyAvyAsaMgI sAhityakAra pitA pAsethI vidyAno-sarjanano ane 'ravAdhyAyAt mA pramavaH e sUtra dvArA svAdhyAyano, tathA mAtA pAsethI kRSino vAraso maLyo. kaoNlejanA adhyApanakAryanI sAthe temanI sAhityika pravRtti paNa satata cAlatI rahI che. teo uttama vaktA che. to yathAvakAza nijAnaMda arthe citro doratAM rahe che. 'rAmabhAInI bAlavArtAo' 1992, 'smaraNonI pAMkhe' (rAmanArAyaNa nA. pAThaka smRti graMtha)-1992, 'mahAmanA manubhAI bakSI' smRtigraMtha-1994 ane 'samarpita jIvananI jhAMkhI' (zrI ratubhAI adANInAM jIvana saMsmaraNo)-1997nAM saMpAdano temaNe karyAM che. taduparAMta rAmanArAyaNa nA. pAThaka (temanA Jain Education Intemational. akhila bhAratIya kAlidAsa samAroha ujjaina dvArA 2008mAM 'mAlavikAgnimitra' nATaka para AdhArita citra pradarzanamAM A kRti pasaMdagI pAmI hatI. citranuM zIrSaka 'sanUpurA mAlavikA' --uSA pAThaka Page #520 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 504 svapna zilpIo pitAzrI)nA sAta pustako (1) bhAgavata kathAmRta, (2) gAMdhIkathA, (3) krAMtikArI zahIdo, (4) jIvananI upAsanA, (5) bahujana hitAya, bahujana sukhAya, (6) jagatanA krAMtikArI jyotirdharo, (7) jagatanI pratibhAsaMpanna mahilAo-nuM temaNe saMpAdana karyuM che. pU. muktAnaMdabApu 'jJAnatulA abhiyAna' nimitte bharADa phAunDezana, rAjakoTa dvArA 2009mAM tenuM prakAzana karavAmAM AvyuM che. uSAbahenanAM maulika sarjanomAM TUMkI vArtAo, caritrAtmaka lekho ane pravAsa varNano mukhya che. gamI gayelI kRtiono anuvAda temanI priya pravRtti rahI che. aMgrejI ane hindImAMthI vArtAo ane zikSaNa viSayaka lekhonA temaNe anuvAdo karyA che. AkAzavANI rAjakoTa parathI temanAM pustaka paricaya, samIkSAo, prasaMgakathAo, haLavI zailInA vArtAlApo, sAhitya ane kalAviSayaka vArtAlApo prasArita thatAM rahyAM che. 1955mAM helasinkI (phileDa)mAM yojAyela zAMti pariSadamAM vidyArthI pratinidhi tarIke temaNe bhAga lIdhelo tyAre raziyA ane jhekoslovekiyAno pravAsa karyo hato. 'raziyAnuM AcheruM darzana' e zIrSaka nIce 'janasattA' dainikanA megejhIna vibhAgamAM pravAsa saMsmaraNonI temanI lekhamALA prasiddha thayelI. 1960-61 be varSa 'gujarAta bAlavikAsa samiti' rAjakoTanA mukhapatra 'devanAM dIdhelAM'nA taMtrI tarIke temaNe kAma kareluM. 1999-2000mAM keliphorniyA (yu.esa.e.)nI mulAkAta lIdhI tyAre tyAMnI sthAnika saMsthAo dvArA Ayojita kAryakramomAM pU. mahAtmA gAMdhIjI, saradAra vallabhabhAI paTela, lokasAhitya ane lokavArtAo, hindu dharma, sAhityamAM bhaktitattva ityAdi viSayo para vyAkhyAno ApelAM. sAntA klArA ane sAnahojhe (keliphorniyA)mAM temanAM traNa citra pradarzano goThavAyAM hatAM. kaoNlejamAM vidyArthinIonI kalArucine preraka ane mArgadarzaka hobI senTara teo calAvatAM hatAM. kaoNlejamAMthI nivRtta thayAM pachI lekhana ane citrakAma temanI mukhya pravRtti rahyAM che. uSAbahena dvArA saMpAdita rAmanArAyaNa nA. pAThaka kRta dRSTi tevI sRSTi' (bodhakathAo) ane dharma tyAM jaya' (dharmakathAo) taduparAMta temanAM potAnAM pustako : 'kyAM sAda pADuM?' (navalikAsaMgraha), 'smRtinA sathavAre' (saMsmaraNAtmaka lekho) tathA paMcAmRta' (laghukathAo ane prasaMgakathAo) have pachI pragaTa thavAnAM che. hAlamAM rAmanArAyaNa nA. pAThaka (temanA pitAzrI)nA agraMthastha sAhityanuM teo saMpAdana karI rahyAM che. to nirbandha rIte citro kare che. nijAnaMda arthe karelAM citromAM dRzyacitro, prakRtinAM vividharUpo, sTIlalAIpha, mAnavapAtro, paraMparAgata zailInAM citro ane amUrta zailInAM citro mukhya che. suzobhana kalA pratye paNa teo ruci dharAve che. temAM bATika ane phebrIka peInTIMga temanA zokhanA viSayo che. 2004mAM saradAra smRti bhAvanagaramAM temanAM citronuM pradarzana yojAyuM hatuM. jenuM udghATana suprasiddha kalAkAra sva. khoDIdAsabhAI paramAranA haste thayuM hatuM. khoDIdAsabhAIe temane 'nisarganA citrakAra' tarIke oLakhAvyAM che. bhAvanagara ane muMbaI mukAme yojAyelAM samUha citrapradarzanomAM temaNe bhAga lIdho hato. sAhitya, citrakalA, saMgIta, kRSi vagere aneka kSetre satata kAryarata uSAbahena mitraparivAra ane anya sAmAjika saMbaMdhomAM paNa pravRtta rahIne badhAnI cAhanA meLavI zakyAM che. vidyA vinayathI zobhe che' e pracalita uktinuM sArthakya uSAbahenanA vyaktitvamAM dIpe che. 'AMbo phaLe tyAre name' uSAbahenanI aneka upalabdhio chatAM temanI namratA, RRjutA ane lAgaNIsabhara vyavahAra saune prabhAvita kare che. dhanyavAda. --saMpAdaka Page #521 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo. 505 sAdhucarita chaganabApA vyakti hatA. bihAranI cirakuTA koliyArI kharIdavAnA prazna khAsa mitro mesarsa ke. vorAnI kaMpanInA mAlika zeThazrI chaganalAla karamazI pArekha harizaMkarabhAI tathA zeThazrI khaTAubhAI zeThiyA vacce vikhavAda "samAja ane navayuvAnone preraNA tathA mArgadarzana Ubho thayo. chaganabApAe bannene lAgaNIpUrvaka samajAvyA ane ApanAra ne tyAga, bhAva ane niSThAnI trimUrti evA koliyArI koI ekanI mAlikInI na rahe paNa tenuM svataMtra TrasTa jyotirdhara zraddheya chaganabApA samagra deza ane samAja bane ane tenI Avaka sArvajanika hitamAM vaparAya. e TrasTanuM mATe sadaiva dIvAdAMDIrUpa banI raheze." nAma "zrI lakSmInArAyaNa TrasTa'. je TrasTa dvArA Aje paNa vividha -zrI goradhanadAsa ANaMdajI Thakkara sArvajanika pravRttio cAle che. bhUtapUrva nyAyamUrti, muMbaI hAIkorTa vyavasAya dharmaparAyaNa, kAryakuzaLa ane vicakSaNa buddhipratibhA zrI chaganabhAI sana 1912mAM jhariyA gayA, tyAM dharAvatA sva. zrI chaganalAla pArekha chaganabApAnA vahAlasoyA zarUAtamAM koliyarImAM seliMga ejanTa ane pachI bhAgIdAra nAme suprasiddha hatA. banyA. temaNe vepAra-rojagAra sAthe sArvajanika hitanAM aneka janma-abhyAsa kAmo karyo. 1939mAM temaNe potAnA jIvananuM saravaiyuM ApIne mULa goMDalanA vatanI zrI karamazI pArekha rAjakoTa jaIne jIvananuM dhyeya nakkI karyuM : "mAro janma tA. 27-2-1894ne vaselA. chaganabApAno janma 27 jUna, 1894nA roja rAjakoTa divase hovAthI tA. 27-6-1949nA divasathI mane dhanamukAme thayelo. nAnapaNathI ja dharmamAM AsthA. abhyAsamAM upArjana karavAno adhikAra nathI. te divase A saMsAranI tamAma tejasvI. meTrika sudhIno abhyAsa karyo. aMgrejI para sAruM evuM mAyAmAMthI nivRtta thavAno pAkko nirdhAra karuM chuM." A prabhutva meLaveluM. khaMtathI aMgrejI pATha vAMce tyAre temanA pitA karAranAmAmAM temaNe dharmapatnI ane putronI sahIo lIdhI. saune kahetA ke "mAre chaganane bArisTara banAvavo che." 1947mAM jInIvAmAM bharAyelI AMtararASTrIya majhadUra paraMtu karamazIbhAInA paDozI kuMvarajIbhAInA sUcanathI pariSadamAM khANanA mAlikonA pratinidhi tarIke teo gayelA chaganabhAIne jhariyA kolasAnI khANo mATe mokalavAnuM nakkI chatAM tyAM majUronA praznane paNa sarasa rIte rajU karelo. thayuM. 1912mAM 19 varSanI vaye pazcimamAMthI pUrvamAM kALA jInIvAthI perisa, laMDana, holenDa vagere sthaLoe AvelA hIrAnA pradezamAM chaganabhAI bhAgya ajamAvavA jaI pahoMcyA. khANapradezanI paNa mulAkAta lIdhI hatI. saccAI, pramANikatA ane kAryakuzaLatAthI samagra | nivRttinI nirdhArita tArIkhathI cha mahinA vahelA bihAranA khANa pradezamAM teonI nAmanA prasarI. vaLI, aMgrejI 1948nA DIsembara mAsamAM teo dhaMdhAmAMthI chUTA thayA. je bhASA paranA prabhutvane kAraNe teo aMgreja ophisarone potAnI vakhate sAta khANomAM temanI bhAgIdArI cAlatI hatI. putrone vAta saraLatApUrvaka samajAvI zakatA. paNa temaNe daDhatAthI jaNAvyuM ke ahIMthI have mAruM Arthika jIvana pUruM thAya che. kuTuMbajIvana 4mAM zrImatI maNibahena sAthe lagana DIne nivRttikALanI pravRttio zarUAtamAM jhariyAmAM pachI kalakattAmAM sthAyI thayA. | nivRtti bAda eka varSa pote samagra bhAratamAM tIrthATana chaganabApAne atithisatkArano bhAre zokha. zrImatI maNibahene karyuM. vaDodarAmAM eka dainikapatramAM pUjaya ThakkarabApAnA sanmAnatemanA gRhasthAzramane javAbadArIpUrvaka nibhAvyo, chaganabApAnA samAraMbha prasaMge mahAnubhAvoe Apela aMjaliothI prabhAvita vizALa mitra samudAyanI-atithionI teo bhAvapUrvaka thaI temane caraNe besI javAno vicAra karyo. rUbarU mulAkAta sarabharA karatA. e ja paraMparA temanA putro ratilAlabhAI ane vakhate ThakkarabApAne temaNe kahyuM ke mAre dhArmika ane sAmAjika mULacandabhAIe, putravadhUoe paNa pUrNapaNe nibhAvI. sevA karavI che paNa te pahelAM mAre be mahinA kASThamauna levuM che, ane pachI patnI sAthe kuMbhayAtrAe javuM che. - pU. chaganabApA paramArthaparAyaNa, niSpakSa ane nyAyapriya Jain Education Intemational Page #522 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 506 svapna zilpIo. kASThamauna e ugra sAdhanAno eka prakAra che. kalakattAmAM aNadhAryo hadayarogano humalo Avyo. DokTarI AtmazuddhinA aneka mArgomAM 60 divasanI AkarI sAravAra zarU thaI. mAMdagI daramyAna paNa teo adhUrAM kAmonI tapasAdhanAno A mArga che. chaganabApAe 21-1-1950nA ja ciMtA karatA hatA. jAhera sevAkSetre muMbaImAM bAlikAzramanuM roja rAmanagaramAM kAlIkamalIvAlAnA annakSetramAM ekAMta AlizAna makAna taiyAra thatAM, tenA samAraMbhamAM hAjarI ApI. jagyAe kASThamaunano prAraMbha karyo. dharmagraMthonuM vAMcana-manana kacchanI pANInI yojanA, nArAyaNa sarovara ane koTezvara karyuM. bhojanamAM phaLAhAra, zAkabhAjI ane dUdha letA. ekAMta mahAdevanA punaruddhAra vagere kAryo supere pAra paDe tenI vyavasthA oraDAmAM dIvAbattI nahotA. nAnakaDA gokhalAmAM bhojanathALI ane ciMtA karatA hatA. sAthosAtha kauTuMbika javAbadArI paNa koI mUkI jAya. A badhA sakhata ThaMDInA divaso hatA. 38 pUrepUrI nibhAvI. mULacaMdabhAInAM putrI ci. jayazrIbahena ane divaso pUrA thayA. ThaMDI, pavana, varasAdane kAraNe chAtImAM asahya ratilAlabhAInA putra ci. vasaMtabhAInA vevizALa ane pachI du:khAvo UpaDyo. ThakkarabApAnuM vacana yAda AvyuM ke "na kare lagnanA prasaMgo AnaMda-ullAsanA vAtAvaraNamAM ujavAyA. nArAyaNa ne evo vakhata Ave ne Aphata jevuM lAge to emAMthI acAnaka tabiyata vadhAre asvastha thaI, narsiMgahomamAM nIkaLI javuM." chaganabApA haThayogI na hatA. temaNe kASThamauna dAkhala karyA. 14-12-68 ane zanivAre, hemareja thatAM choDyuM. haradvAra jaIne DaoNkTarI sAravAra lIdhI. ThakkarabApAne (magajanI nasa tUTI jatAM) anekonA jIvanazvAsa banelA jaNAvyuM ke "meM pravRttimArga svIkAryo che ane eprila bAda chaganabApAe chello zvAsa lIdho. ApanI pAse AvIza." | 'muMbaI samAcAra' ane 'navarojha'mAM 'karmayogI 1950nA eprila mAsamAM chaganabApA dilhImAM mahAmAnava' upara agralekho lakhAyA. temanA vize sauno eka ThakkarabApAne maLyA ane niSkAmabhAvathI prANImAtranI sevA arthe ja udgAra hato : "dhanya jIvana, dhanya mRtyu !' temane kahyuM ke "kampalITa sarenDara Tu yu." (ApanAM caraNomAM sarvArpaNa). ThakkarabApAnA mArgadarzana nIce AdivAsIonA svadharmaniSTha dAnavIra udyogapati dhIrajalAla jhaverI pahADI pradezomAM pravAsa ane sevAkAryathI temanI pravRttino prAraMbha (mahetalIA) thayo. AsAmamAM relarAhatakArya, haradvAramAM gujarAta bhavana- pUrvaja : premIbhakta AMbAzeTha makAnanI racanA, muMbaImAM lohANA mahApariSadanA adhivezananI zrI dhIrajalAla jhaverInA prapitAmaha AMbAzeTha gaDhaDAthI vyavasthA saMbhALI. 1956mAM aMjAramAM acAnaka dharatIkaMpano cha kilomITara dUra AvelA gaDhALInA vatanI. temane bALapaNathI AMcako Avyo. e vakhate jillAnA agraNIo, sarakArI bhagavad sAkSAtkAra mATe gurunI khoja hatI. eka vakhata adhikArIo ane pratiSThita nAgariko sAthe maLIne-aMjAra IzvarI saMketarUpa AkAzavANI sAMbhaLIne AMbA zeTha gaDhaDA bhUkaMpa rAhata ane kacchanA punarutthAna mATe kuzaLa vahIvaTakartArUpe gayA. zrIjI mahArAjane daMDavat praNAma karyA. mahArAja temane 15 varSa sudhI yajJakArya karyuM. hetathI UbhA karIne bheTyA ane mAthe hAtha mUkyo. tyArathI nAnI moTI aneka saMsthAonuM temaNe ghaDatara karyuM. temAM AMbA zeTha zrIjInA Azrita thayA. sauthI mokhare che "zrI mahilA gRha udyoga lijjata pApaDa" AMbA zeThanA premabharyA nimaMtraNathI zrIjI mahArAja traNa saMsthA. 1959mAM eka prayogarUpe muMbaImAM "lijjata" vakhata gaDhALImAM padhArelA. prathamavAra AMbAzeThanA navA gharamAM saMsthAno prAraMbha thayo. Aje tenI aneka zAkhAo che. te pagalAM karyo. AMbA zeThe zrIjI mahArAjane ane saMtone mahilA gRha-udyogakSetre vizALa vaTavRkSa samAna vikasI che. jamADyA, anekanA jIvanane nyAla karI denArA zrIjI mahArAjanuM chaganabApA zarIrane dharmanuM sAdhana mAnatA paraMtu zarIranI cAlakaraNa' nAma pADyuM ane tenA harakhamAM prasAdIrUpe 10 ALapaMpALa karavAnuM temanA svabhAvathI viruddha hatuM. 1954mAM maNa sAkara gAmamAM vaheMcI. gaMbhIra mAMdagI AvI tyAre jarUrI sAravAra laIne pAchA bIjIvAra pAMcaso paramahaMso, dAdA khAcara ane gaDhaDAnA potAnA sevAkAryamAM lAgI gayA. svIkRta javAbadArIo pUrI sarvasatsaMgIonI gaDhALImAM padharAmaNI karAvIne jamADyA. karavAmAM temaNe jAta ghasI nAMkhI hatI. 1-9-1967nA roja Jain Education Intemational Page #523 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo 507 zeThanI vinaMtithI zrIjI mahArAje AtmAnaMda svAmIne gaDhALImAM bIjA vizvayuddha pachI akayAba choDavuM paDyuM. thoDo samaya mUkyA. jemaNe gaDhALImAM satsaMgIonA sahakArathI maMdira dezamAM-jUnAgaDha vagere sthaLoe kAma karyuM, pachI muMbaImAM banAvyuM. gAmamAM bhaktinuM vAtAvaraNa racyuM. sthAyI thayA. anya bhAgIdAro sAthe mahAvIra sIlka mIlsanI trIjI vAra zrIjI mahArAja mATe roja dAtaNa laIne sthApanA karI. 35 varSa kAma karyuM. pramANikatA ane gaDhaDA jatA. temAM temanI bhakti ane namratA jovA maLe che. vyavahArakuzaLatAne kAraNe vyavasAyakSetre teo saune mATe mahArAjazrInAM darzana karyA pachI ja anajaLa levAno temaNe AdarzarUpa hatA. chellAM varSomAM dhaMdhAmAMthI nivRtta thaI Akaro niyama lIdhelo. gaDhALImAM AMbAzeThanI dukAna "mAla prabhudhyAnamAM ja samaya vyatIta karatA hatA. tola ane bhAva vyAjabI" mATe jANItI hatI. bhagavadbhaktithI kuTuMbajIvana raMgAyelA zeTha mAla jokhatI vakhate paNa 'jaya cAlakaraNa'nuM i.sa. 1924mAM prabhuparAyaNa, saMskArasaMpanna kuTuMbanAM raTaNa karatA hatA. pratiSThita nagarazeThane sau 'premI bhaktarAja putrI zrImatI acaratabahena sAthe temanAM lagna thayAM. tarIke oLakhAvatA hatA. vivekapUrNa jIvana jIvanArA AMbA zeTha acaratabahena kuTuMbavatsala, dharmiSTha ane dhIrubhAInA sahavAse haMmezA kahetA ke "prabhu arthe ane paramArtha arthe vaparAya e ja gAMdhI vicAradhArAthI raMgAyelAM. svAmInArAyaNa bhagavAnanA sAcI mUDI." bhakta pUjApATha karanArA, vizALa kuTuMba parivAranI sArasaMbhALa dhIrajalAlabhAI jhaverI lenArAM. aSAbamAM e jamAnAmAM (I.sa. 1930)mAM potAne ghera harijana bALakone jamADelAM, te vakhate e pagaluM khUba ja janma ane abhyAsa uddAmavAdI gaNAyuM hatuM. dhIrubhAI ane acaratabahene khAdI AMbA zeThanI bhaktimaya tapazcaryAthI satsaMgIomAM dhAraNa karelI. temanAM moTA putro zrI candrakAntabhAI ane zrI jANItuM thayeluM gaDhALI dhIrajalAlabhAInuM mULa vatana. pitA baLavaMtabhAI, putrIo zrImatI sau. indubahena ane sau. durlabhajI jhaverI, mAtA gaMgAbahena. janma tA. 25-12-1901 raMjanabahena paNa khAdI ja pahere che. putro zrI caMdrakAntabhAI, nAtAla. svajano ane paricito temane dhIrubhAInA TUMkA nAme zrI baLavaMtabhAI, DaoN. surezabhAI, zrI zaradabhAI potapotAnAM saMbodhatA hatA. kAryakSetramAM supere pratiSThita che. dhArmika saMskAro vacce ucharelA zrI dhIrubhAI 11 varSanI dhIrubhAInAM cAra putro, putravadhUo, traNa putrIo ane uMmare gaDhaDA zrIjI bhagavAnanA darzane gayelA. te samaye tyAM eka jamAIo, pautro ane pautrIono vizALa parivAra dharmasaMskAra, sAdhu mahArAja pAse dIkSA ApavAnI vinaMtI karI. paraMtu sAdhu kuTuMbavatsalatA ane rASTrapremanI bhAvanAthI raMgAyela che. sarva mahArAje "tame hajI nAnA cho" ema kahIne samajAvIne ghera saMtAnomAM dhIrubhAInI vatsalatA, dhArmikatA ane pAchA mokalelA. paramArthaparAyaNatAnI bhAvanA mahorelI che. nAnapaNamAM ja pitAnuM chatra gumAveluM tethI moTAbhAInI svAtaMtryasaMgrAmanA sainika : jelayAtrA chatrachAyA nIce temanuM ghaDatara thayuM. judAM judAM sthaLoe rahIne (1) namaka satyAgraha aMgrejI chaThThA dhoraNa sudhI abhyAsa karyo. i.sa. 1930mAM pU. mahAtmA gAMdhIjIe aitihAsika vyavasAya dAMDIkUca karI ane namaka satyAgrahanuM rASTravyApI AMdolana zarU I.sa. 1919mAM aDhAra varSanI uMmare vyavasAya arthe thayuM. zrI dhIrubhAImAM dharmabhAvanAnI jema rASTraprema paNa javalaMta moTAbhAI pAse raMgUna, brahmadeza gayA. tyAM zrI mohanalAla hato. jhaverAtano vepAra choDIne satyAgrahamAM bhAga levA mATe jasANInI peDhImAM cha mahinA jhaverAtanuM kAma zIkhyA. tyArabAda teo saurASTramAM AvyA ane vIramagAmanI chAvaNImAM joDAI akyAba (brahmadeza)mAM zarUAtamAM peDhInA bhAgIdAra tarIke gayA; jyAM zrI nAnAbhAI bhaTTa, zrI camanabhAI vaiSNava jevA pachI svataMtra rIte jhaverAtano vyavasAya karatA hatA. taduparAMta niSThAvAna senApatio hatA. dakSiNAmUrti, bhAvanagara, vaDhavANa cokhAno vyavasAya paNa karelo. rASTrIya zALA tathA rAjakoTa rASTrIyazALAnA adhyApako ane Jain Education Intemational Jain Education Intermational Page #524 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 508 svapna zilpIo. vidyArthIo joDAyelA hatA. zrI umAzaMkara jozI, zrI sauno AdarapUrvaka satkAra karatA. rAmanArAyaNa nA. pAThaka jevA bhAvanAzALI yuvAno hatA. A zrI dhIrabhAInI dharmabhAvanA svAminArAyaNa saMpradAyamAM saunA sahavAsano lAbha zrI dhIrubhAIne maLyo. vIramagAma ja sImita nahotI. anya dharmanA sAdhusaMto sAthe paNa jJAnatAlukAnA mAMDala gAmanI chAvaNInA teone thANApati nImavAmAM vairAgyanI samajaNa meLavavA satsaMga karatA. prabuddha jaina munizrI AvelA. mAMDalanA AgevAna vepArI mitra sAkaracaMdabhAI sAthe saMtabAlajI ane 5.pUjya vijayadharmasUrIzvarajI mahArAja pratye maLIne paradezI kApaDanA pIkeTIMganA kAryakramamAM teo teo apAra Adara dharAvatA hatA. vepArIone samajAvIne dukAnone sIla karAvatA hatA. sarakAre bane mitronI ekasAthe dharapakaDa karIne pahelAM sAbaramatI | gujarAtanA jANItA sAhityakAro, keLavaNIkAro ane samAjasevako, kavizrI umAzaMkara jozI, zrI rAmanArAyaNa jelamAM ane pachI te banne mitrone yaravaDAnI jelamAM mokalAvelA. jelamAM UbhA UbhA daLavAnuM, patthara toDavAnuM jevAM nAgaradAsa pAThaka, manubhAI paMcoLI (darzaka), kavizrI sakhata kAmo ApavAmAM AvatAM. paraMtu dhIrubhAI zarIre nabaLA makarandabhAI dave, zrImatI kundanikAbahena kApaDiyA, zrI hatA tethI temane kaDaba vADhavAnI ane bIjAM thoDAM haLavA kAma kAntibhAI kAlANI, zrI guNavantabhAI purohita vagere sAthe ghaNo ja AtmIya saMbaMdha hato. to patrakAro zrI zAntikumAra soMpavAmAM AvelAM. joke zrI dhIrubhAIe dharmabuddhithI jelanAM bhaTTa, zrI jayantibhAI zukala, zrI haribhAI trivedIne nAnAMmoTAM kAma karIne AnaMdathI divaso pasAra karelA. avAranavAra maLatA rahetA. teo satsaMgI hatA. koI divasa (2) AkharI saMgrAma : 1942 koInI niMdA sAMbhaLatAM nahIM ane haMmezAM darekanI UjaLI bAju 1942nI "kareMge yA mareMge"nI laDatamAM bhAga levA ja jotA hatA. mATe dhIrubhAI bhAvanagara pahoMcI gayelA. baMdara upara satyAgraha lokahitanI pravRttio karavA jatAM pakaDAyA. satyAgrahIone AMbalA tathA budhelanI zrI dhIrubhAI dhArmika, sAmAjika, zaikSaNika lokahitanI kAcI jelamAM rAkhavAmAM AvelA. bahuvidha pravRttiomAM sahAyarUpa banatA hatA. ghATakopara jelanivAsa daramiyAna dhIrubhAI saune temanA satsaMgano muMbaImAM zrI gohilavADa dazAzrImALI vaNika mitramaMDaLanA varSo lAbha ApatA hatA. sudhI teo pramukha rahyA hatA. jJAtinI vizALa vADI UbhI dharmaniSThA karavAmAM temano mahatvano phALo hato. zrI dhIrubhAInA jIvananuM cAlakabaLa dharmazraddhA hatI. zikSaNa mATe temane khAsa prema hato. akayAba teo zrIjI mahArAjanA parama upAsaka hatA. gaDhALImAM temanA brahmadeza)mAM temaNe gujarAtI nizALa sthApelI. temAM suratathI prapitAmaha AMbA zeThane ghera zrIjI mahArAja padhArelA tyAre je zikSakane bolAvelA. pachI eka pArasI bahenane zikSikA tarIke AMbalInA vRkSa para besIne upadeza Apelo te pavitra sthaLe- rAkhyAM ane harijano mATe nizALa karAvI ApelI. teo AMbalInA vRkSa nIce zrIjI mahArAjanAM punita pagalAMnI vidyArthIone AgaLa abhyAsa mATe Arthika sahAya karatA ane sthApanAno mahotsava dhIrubhAIe ujavelo. sAdhusaMtonA utArA abhyAsa aMge jarUrI vyavasthA karI ApatA. mATe tyAM oraDAo karAvyA che. Aje paNa gaDhALImAM AvelI vatana gaDhALImAM bAlamaMdira, davAkhAnuM, prasUtigRha vagere e AMbalIne punita prasAdInI AMbalI tarIke temanA putro zrI sArvajanika saMsthAo mATe udAra hAthe phALo Apyo hato. candrakAntabhAI ane zrI baLavattabhAIe sAcavI lIdhI che. gaDhALImAM dhIrubhAIe mAtuzrI gaMgAbahena durlabhajInA nAmanI zrI svAminArAyaNa dharmanA muMbaInA satsaMga samAjanA prAthamika zALA karAvI hatI. je have sarakAranA niyamAnusAra teo pramukha hatA. rAjakoTanA zrIsvAminArAyaNa gurukuLanA sarakArI prAthamika zALA tarIke cAle che. unALAmAM vatana AdyasthApaka 5. pUjya sadguru zrI dharmajIvanadAsajIno temano gaDhALImAM chAsakendra, pazuone mATe nIraNakendro calAvavAnI nikaTano satsaMga sAMpaDyo hato. pa.pU. zAstrIjI ane sAdhusaMto vyavasthA karatA. muMbaImAM, vatanamAM ane AsapAsanA pradezamAM muMbaImAM zrI dhIrubhAIne ghera ja UtaratA ane samagra parivAra gra parivAra eka udAra pa eka udAra, paragaju mahAjana tarIkenI temanI nAmanA ane suvAsa Jain Education Intemational For Private & Personal use only Page #525 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo 509 prasarelI hatI. temanI pravRtti ane pratibhA sarvatomukhI hatI. rahe che. jemaNe kyAreya moTA bilDIMgo ke samudra joyelo nahI tA. 3-6-1982nA roja 6 kalAkanI TUMkI mAMdagImAM evA 250 AdivAsI bALakone 2008mAM muMbaImAM spezyala temaNe aMtima zvAsa lIdhA. aMtakALe temanA hAthamAM mALA ane locamAM besADIne, nAsto ane saMgItanA kAryakrama sAthe cAra mukhamAM pratha: nAma hatuM. temane zraddhAMjalio ApanArAnA kalAke samudramAM mojamastIbharI sahela karAvI hatI. aMtaranA eka ja udgAra hatA "paramArthaparAyaNa vRttithI karelAM * zrI ramezabhAI saMghavI, kacchanA chevADAnA satkAryo ane bhaktajIvanathI teo dhAmamAM birAje che." raNapradezamAM, rApara, khadIra, nIlapara vagere sthaLoe "grAma zrI candrakAntabhAI mahetaliyA ane zrI svarAjaya saMgha' nAme saMsthA calAve che. tyAM niyamitarUpe Arthika sahAya karatA rahe che. AdivAsI kanyAone zikSaNa Ape che. baLavaMtabhAI mahetaliyA dvArA jemaNe jiMdagImAM kyAreya sAyakala joI nahotI evI samAjahitanI pravRttio kanyAone mATe sAyakalo mokalI ApI. Aje dIkarIo hoMze zrI dhIrubhAInA moTA putra caMdrakAntabhAI (sIvila hoze sAyakala calAve che. enjiniyara) ane zrI baLavaMtabhAI (ArkiTekTa enjiniyara) * vatana gaDhALI-gaDhaDAmAM abola pazuo mATe bane moTA pAyA para svataMtra rIte kansTrakazanano vyavasAya kare mahAjana pAMjarApoLamAM chAparAM, aveDA, ghAsacArA mATenAM che. sAthosAtha dharmiSTha pitAnA putroe satsaMga-dharmazraddhA ane Arthika dAna ApatA rahe che. lokahitanI pravRttiono pitAno vAraso pUrepUro sAcavyo che * gaDhALImAM 10 varSathI dasamA dhoraNa sudhInI zALA eTaluM ja nahIM samayanI mAMga pramANe teo lokopayogI hatI. ucca mAdhyamika zikSaNa mATe sarakAranI maMjUrI maLatAM, pravRttio karatA rahe che. udAra hAthe anudAna Ape che. che. 2008mAM 11mAnA vargo ane 2009mAM 12mAnA vargo zarU "zrI nyAlakaraNa ceriTebala TrasTa' karavAmAM AvyA. A vargonA makAna mATe zrI candrakAntabhAIe zrI dhIrubhAInI hayAtI daramiyAna 1937mAM aDhIlAkha ane zrI baLavattabhAIe aDhI lAkha rUpiyAnuM dAna 'cAlakaraNa ceriTebala TrasTanI sthApanA karavAmAM AvelI, jenA ApyuM che. menejiMga TrasTI zrI candrakAntabhAI mahetaliyA che. tenI keTalIka | * binakheDANanI paDatara jamIna sarakAra pAsethI laIne, vigato joIe : jamInavihoNA UbhaDiyA majUrone apAvavAnI prazaMsanIya * pa. pUjya zAstrIjI dharmajIvanadAsajIe sthApela kAmagIrI karatA zrI cunIbhAI vaidyanI Arthika sahAya mATenI rAjakoTa svAminArAyaNa gurakaLanI hosTelamAM rahIne zALAmAM Tahelane nyAlakaraNa cerITebala TrasTa taraphathI saMtoSakAraka pratisAda abhyAsa karatA vidyArthIone mAtra eka rUpiyAmAM saMsthA pahocI gayo che. taraphathI be vakhatanuM bhojana, nAsto ane pustako-davAo vagere * kudaratI prakopa samaye, pIDito mATe sahAyanA maLI rahe te mATe Arthika sahAya kare che. kAryakramomAM, rAmakRSNa mizananI sAthe cAlakaraNa cerITebala ke vaDodarA najIka zramamaMdiramAM (saMcAlaka ramaNabhAI TrasTa'nI sahAya paNa pahocI jAya che. sonI) raktapittanA dardIone maphata sAravAra maLe te mATe tyAMnA Ama svAminArAyaNa maMdiromAM, anya dhArmika 700 aMtevAsIonA punarvasavATa mATenA makAno mATe dAna saMsthAomAM, zaikSaNika saMsthAomAM vidyArthIone phI-pustakoApela che. yuniphorma mATe, hospiTalomAM jarUriyAtamaMda dardIone davAnaMdIgrAmamAM kundanikAbahena kApaDiyA. sAravAra mATe; sAmAjika saMsthAone tenI vyavasthA mATe, AdivAsIonI vastImAM dhUNI dhakhAvIne beThelAM tArAbahena- sAMskRtika kAryakramo mATe, nyAlakaraNa cerITebala TrasTa taraphathI harizcandra ane evA ja bIjA sarvodaya kAryakaronI saMsthAonA tathA zrI candrakAntabhAI ane zrI baLavaMtabhAI taraphathI AdivAsI bALakone jarUriyAta pramANe niyamita dAna ApatA vyaktigata rUpe dAnanI saravANI harahaMmeza vahetI rahI che. saMtAnoe pitAno vAraso savAyo karIne dIpAvyo che. Jain Education Interational a Education Interational Page #526 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 510 samarpita rASTrasevaka, karmayogI ane Adarza satsaMgI zrI manubhAI bakSI "Ameya pahelethI ja gAMdhIcIMdhyA mArganA pathika to hatA ja eTale jIvanamAM sAdAI, svAzriyatA ane saMyama to hatAM ja. emAM zrIjI cIMdhyA mArgano raMga bhaLatAM sonAmAM jANe sugaMdha bhaLI. teo AjIvana khAdI ane saMta samAgamanA upAsaka rahyA.' --pramukhasvAmI mahArAja. parahita sarisa dharama nahIM bhAI !'' saurASTranA prathama kakSAnA svAtaMtrya senAnI ane gAMdhIcIMdhyA mArge racanAtmaka pravRtti karanArA, Adarza satsaMgI ane snehALa manubhAI bakSI jIvanabhara tana-mana-dhanathI vyaktione ane saMsthAone sahAyarUpa banatA rahyA hatA. pUrvajo manubhAInA pitA maNilAla cha. bakSI jhAroLA viNaka jJAtinA dhArmika vRttinA vaiSNava. mAtA zrImatI muktAlakSmIbahena. maNibhAI mULa bhAvanagaranA vatanI. vyavasAya arthe muMbaI jaIne vaselA. khaMta, puruSArtha ane satata parizramathI zeradalAla tarIke pratiSThita ane Arthika rIte paNa khUba samRddha thayA. dharmaniSTha ane udAra rASTrapremI vicArasaraNI dharAvatA maNibhAI jIvanamAM nIti, pramANikatA ane sadAcAranA AgrahI hatA. manubhAI ATha varSanA thayA tyAre traNeya bhAIoe mAtA muktAlakSmInI hUMpha gumAvI paraMtu maNibhAIe mAtRvAtsalyathI, umadA zikSakabhAve putrone ucheryA. teo taMdurasta zarIra, sAduM ane dharmayukta jIvana, svAvalaMbana, sevAbhAvanA tathA aparigrahI vRtti upara haMmezA bhAra mUkatA. maNibhAI "have vadhAre kamAvuM nathI, bheguM karavuM nathI." evA nirmohI bhAve, vyavasAyamAMthI nivRtta thayA tyAre temaNe potAnI kamANImAMthI putro ane parivArajanone je rakama ApI tenAthI vizeSa rakama lokahitArthe dAnamAM ApI. dharmapatnInI smRtimAM bhAvanagaramAM muktAlakSmI kanyA vidyAlaya zarU karyuM. zizuvihAra saMsthAnI anekavidha pravRttionA vikAsa mATe teo sahAyarUpa thatA hatA. janma, abhyAsa ane lagna : manubhAIno janma 28-5-1908nA roja bhAvanagaramAM thayo hato. avasAna : 1992. svapna zilpIo temanA pitAzrI tyAre muMbaImAM rahetA hatA. manubhAIe prAthamika, mAdhyamika zikSaNa bhAvanagaramAM lIdhuM. e arasAmAM saradAra pRthvIsiMha chupA veze 'svAmIrAva'nA nAme bhAvanagaramAM rahetA hatA ane motIbAga akhADAmAM, gaNezaskrIDA maMDaLamAM vyAyAmanI tAlIma ApI yuvAnone taiyAra karatA hatA. temAM zrI manubhAI, bAuddInabhAI va. mitro mukhya hatA. manubhAI ane temanA mitro devazaMkarabhAI badhekA, bhAIcaMdabhAI zAha, vakIla premacandrabhAI zAha dezabhaktinA raMge raMgAyelA hatA. sau mitro sAthe maLIne jIvananA AdarzonI carcA-vicAraNA karatA rahetA. kolejanA abhyAsa mATe manubhAI muMbaI gayA. bI.koma.no abhyAsa karatA hatA te daramyAna 1930nI namaka satyAgrahanI laDatamAM bhAga levA abhyAsa choDIne dholerA pahoMcI gayA. 1934mAM laData pUrI thayA pachI punaH abhyAsamAM lAgI gayA ane bI.koma. thayA. 1934mAM vaDodarAnA saMskArI zropha kuTuMbanA putrI ramAbahena sAthe manubhAInA lagna thayAM. pitAjI ane zvasurapakSe Agraha karIne bannene vadhu abhyAsaarthe iMglenDa mokalyA. manubhAIe tyAM 'arthazAstra' viSayamAM abhyAsa karyo. bIjuM vizvayuddha zarU thatAM teo bhArata pAchA pharyA. svAtaMtrya saMgrAmamAM manubhAIne sAdAI, zrama, aparigrahanA saMskAra pitAzrI maNibhAI taraphathI prApta thayA hatA. rASTrIyatAnA raMge raMgAyelA maNibhAInI aMtaranI evI bhAvanA hatI ke "temanA traNa putromAMthI eka putra dezasevAmAM raMgAya to khoTuM nahIM". gAMdhI vicAradhArAthI raMgAyelA moTA putra manubhAIe rASTrasevAne potAnuM jIvanadhyeya banAvyuM. 1930mAM gAMdhIjIe namaka satyAgraha zarU karyo. manubhAI muMbaIthI kolejano abhyAsa choDIne dholerA (saurASTra) mukAme namaka satyAgrahamAM bhAga levA pahoMcI gayA. pIMgalapura gAmanI chAvaNInA teo nAyaka hatA. ratubhAI adANIe temano paricaya ApatAM lakhyuM che ke : beThI daDIno ThIMgaNo deha, vyAyAmathI kasAyelI kAyA, gulAbI chAMTa sAtheno UjaLo vAna, moM para sadAya pharakatuM maMda maMda hAsya, bahu ja coksAIthI oLelA mAthAnA vALa, khAkhI raMganI caDDI ane bAMDiyuM, evA manubhAIe thoDA ja samayamAM amArI chAvaNInI je vyavasthA goThavI kADhI enA uparathI emanI Ayojana ane vyavasthA zakti, tema ja emanA svacchatA ane zistanA Agrahano khyAla AvI gayo." Page #527 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo temanI TukaDImAM ratubhAI adANI, manubhAI paMcoLI, mohanalAlabhAI mahetA (sopAna), vajubhAI zAha jevA yuvAna sainiko hatA. binajakAtI mIThuM upADIne lAvyA pachInA samayamAM sainiko chAvaNImAM hoya tyAre nAnA moTA kAryakramomAM manubhAIe vyAyAmano kAryakrama paNa umerelo. manubhAIe 1930nI laData vakhate be mAsa ane 1932nI laData vakhate doDha varSanI jelanI sajA bhogavI. ghaNokharo samaya vIsApuranI ghaNI AkarI gaNAtI jelamAM gALyo. tyAM ravizaMkara mahArAja jevA saMta puruSano sahavAsa maLyo. rohita mahetA, bAlubhAI vaidya, pratApabhAI jevA sAthIdAro maLyA. jelamAM Areza jelaranI sahAnubhUtithI deza ane duniyAnI krAntinAM pustako vAMcavA maLyAM. mAnasa pRthakkaraNa zAstranA phoIDa eDalara, juMga, barTrAnDa rasela va.nAM pustakono abhyAsa karyo. mitro sAthe carcAo karatI vakhate manubhAI bhautika vijJAna ane buddhiprAmANya para vadhu bhAra mUkatA. 1942no AkharI saMgrAma 1942nA AkharI saMgrAmamAM zrI ratubhAI adANI, manubhAI bakSI, guNavaMtabhAI purohita, jayamalla paramAra, baMsIbhAI zAha va. mitroe sAthe maLI carcA karI. "kAThiyAvADa krAMtikArI daLa"nI sthApanA karI ane aMgreja sarakAranA taMtrane khoravI nAkhavA bhUgarbhamAM rahIne bhAMgaphoDanA kAryakramo zarU karyA. manubhAIne phALe jarUrI bhaMDoLa UbhuM karavAnI javAbadArI hatI. teo vepArIno veza dhAraNa karIne bhaMDoLa ekatra karatA hatA. taduparAMta mitronI surakSA ane svAsthya aMgeno khyAla paNa rAkhatA hatA. ArajhI hakumata 1947mAM svarAjya prApti pachI saurASTramAM jUnAgaDhanA navAbe pAkistAna sAthe joDAvAnuM nakkI karyuM. tenI sAme ratubhAI, manubhAI, rasikabhAI parIkha, guNavantabhAI, mahaMta vijayadAsajI mahArAja ane anya mitro navA svarUpe, navI laDatanA sAthIdAro banyA. ArajhI hakumatanI sthApanA karI ane A lokakrAntimAM sainikoe rAyaphala uThAvI. A samaye manubhAIe lokakrAMti mATe jarUrI rakama ekatra karavI, sainikonI bharatI karavI, tAlIma ApavI, hathiyAro ApavA, ityAdi kAmagIrI saphaLatAthI pAra pADI hatI. krAMti saphaLa thaI, jUnAgaDhanA navAbane pAkistAna bhAgI 511 javuM paDyuM. 1930thI svarAjya mATe je satyAgraha-saMgrAmo- AMdolano zarU karyAM hatA te saphaLatAthI pAra pADI, saue laDatamAMthI mukta thayAno, nirAMtano zvAsa lIdho. svAtaMtrya senAnInuM sanmAna-tAmrapatra ane penzana temaNe svIkAreluM. penzananI rakama teoe kyAreya potAnA upayogamAM lIdhI na hatI. paraMtu anyane mATe, satkArya mATe vAparatA hatA. racanAtmaka pravRtti : iMglenDathI manubhAI svadeza pAchA pharyA tyAre temanA pitAzrI khAra-muMbaImAM rahetA hatA. tyAM saradAra pRthvIsiMhasvAmIrAvanA netRtva nIce 'ahiMsaka vyAyAma saMgha'nI zarUAta thayelI. manubhAIne nAnapaNathI vyAyAmano zokha. teo emAM joDAyA. "jIvana kamAvAmAM nathI gALavuM" evo nirNaya karelo. mArgadarzana mATe mahAtmA gAMdhIjIne maLyA. gAmaDAmAM kAma karavA aMge gAMdhIjIe temane be vAta samajAvI-- (1) "mAre gAmaDAnA lokone sudhAravA che" evI vRtti sAthe gAmaDAmAM na jazo. (2) grAmaloko tamArA jIvanane joze. pU. bApunI banne vAta svIkArIne manubhAI-ramAbahena surata jillAnA malavADA gAme dinakara paMDyA sAthe gauzALA ane DerInA kAmamAM joDAI gayA. paraMtu tyAMnI AbohavA ramAbahenane mAphaka na AvI, tethI e sthaLa choDavuM paDyuM. 1934mAM satyAgraha mokUphI pachI amarelI pAse taravaDA gAme zrI ratubhAI adANI ane mitroe gAMdhIcIMdhyA mArge 'sarvodaya maMdira' saMsthA ane bIjI racanAtmaka pravRttio zarU karelI. zrI ismAIlabhAI nAgorI, rAmanArAyaNa nA. pAThaka, devIbahena paTTaNI vagere sAthIdAro tyAM hatA. zrI manubhAIe potAnuM mathaka amarelImAM rAkhIne sarvodaya maMdiranA niyAmakanI javAbadArI saMbhALelI. svarAjya prAptibAda svarAjya prApti pachI saurASTranuM navuM rAjya astitvamAM AvyuM. vidhAnasabhAnI cUMTaNI mATe temane AmaMtraNa maLyuM. paraMtu teoe vinayapUrvaka teno asvIkAra karyo. samajapUrvaka sattAnA rAjakAraNathI dUra rahyA ane racanAtmaka kAryomAM gUMthAI gayA. 'grAma kAryakara vidyAlaya' dilAvaranagara, (vaMthalI) ane pachI 'sarvodaya Azrama, zAhapuramAM grAma kAryakaronA paMcAyata tAlIma vargonI javAbadArI saMbhALelI. rAjakoTamAM 'saurASTra racanAtmaka samiti'saMsthA zarU thatAM, tenI kArobArInA kAyamI Page #528 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 512 svapna zilpIo sabhya banyA. jUnAgaDhamAM saurASTra grAmodyoga samitinA gRha udyoga kSetre temaNe umadA phALo Apyo hato. strI kalyANa kAryavAhaka maMtrI ane pachI saurASTra khAdI grAmodyoga borDanI mATe satata kArya karatAM rahyAM. manubhAInuM ghara sadAye rASTrIya racanA thatAM tenA sabhya-saciva tarIke khAdI grAmodyoganA atithigRha samuM banI rahyuM hatuM. ramAbahena svajano, mitro ane vikAsamAM mahatvano phALo Apyo. kAryakartAo sauno umaLakAbhera satkAra karatAM ane bhAva manubhAIe gujarAta rAjyanI racanA thatAM gujarAta bhojana karAvatAM. (ramAbahenanuM snehALa Atithya mANavAno rAjya grAmodyoga borDanA maMtrI tarIkenI javAbadArI 17 varSa mArA pitAzrI rAmanArAyaNa nA. pAThaka sAthe mane paNa lahAvo sudhI vahana karI. khAdI borDanA itihAsamAM temanuM saMcAlana maLyo che.) vinamra, udAra ane mAyALu svabhAvanAM A zreSTha gaNAyuM hatuM. paropakArI daMpatI svajano-sahakAryakaronI kALajIbharI saMbhALa rAkhatAM. Arthika sahAya paNa karatAM rahetAM. manubhAIe putra saMsthAomAM mArgadarzaka pradIpabhAIne zista, sAdAI ane parizramI jIvananA pATha saurASTra-gujarAtanI aneka saMsthAo sAthe teo koImAM bhaNAvyA. zrI pradIpabhAI bosTana (amerikA)nI jANItI pramukha to koImAM maMtrI ke sabhya ke svajana tarIke saMkaLAyelA yunivarsiTImAM prophesara che. teo ane temanAM patnI haMsikAbahena hatA. jemAM rAjakoTanuM "vallabha kanyA keLavaNI maMDaLa" gaDhaDAnuM potAnI raheNIkaraNI ane vicAro dvArA mahAtmA gAMdhI tema ja grAmodyoga maMdira, bAbApuranuM "sarvodaya sarasvatI maMdira" bhAratIya saMskRtinI pichAna amerikana samAjane karAve che. maDhIno sarvodaya Azrama, piMDavaLanuM sarvodaya parivAra TrasTa, vAghoDiyAno muni Azrama, maDhInuM AdivAsI kanyA vidyAlaya pAradarzaka vyaktitva va. mukhya hatA. zrI yazavaMtabhAI zukale "karmapuruSa ane dharmapuruSa manubhAI" ema kahIne temanA samagra vyaktitvanI oLakha ApI manubhAI kudaratI upacAranA upAsaka hatA. rAjakoTanA dIdhI che. taduparAMta temaNe jaNAvyuM che ke "karakasara, sAdAI, nisargopacAra kendramAM ane amadAvAdanA gidavANIjInA kudaratI svacchatA, vyathitatA ane koI paNa praznano tvarita nikAla upacAra kendra prAyoga TrasTamAM pramukha tarIke pUro rasa letA hatA. karanArI sUjha e manubhAInA samagra astitvamAM vyApI gayelA je saMsthAo sAthe teo sIdhI rIte joDAyelA hatA tenI guNo hatA. teo jeTalA prAmANika teTalA ja kAryadakSa ane miTIMgomAM, AyojanomAM pUro rasa letA ane jyAM jarUra hoya sahakAryakaronI mAnavIya dekhabhALa rAkhanArA vatsala mitra hatA. tyAM Arthika javAbadArI upADI, phaMDaphALA karIne saMsthAone vyAyAma karavo ane karAvavo tathA uttama pustako vAMcavA ciMtAmukta karatA. ane tenuM vAMcana karAvavuM, zAMtithI, AnaMdathI jamavuM ane rASTrabhASA hindInA pracAranuM vidhivat kArya saurASTramAM jamADavA, bRhad kuTuMba-bhAvanA, pravAso karavA ane karAvavA, 1939mAM zarU thayuM. te pahelAM 1937mAM amarelImAM hindI racanAtmaka kAryo karavA ane anyane te mATe sakriya karavA, Ama pracAra sabhAnI parikSAnuM kendra manubhAIe sthApeluM. tyArathI temanA rasanA viSayo vividha prakAranA hatA. to sadAya smita rASTrabhASA hindInA pracAranuM kAma zarU kareluM. "saurASTra hindI relAvatA manubhAInI khAsa vizeSatA hatI temanI mArmika pracAra samitinA agraNI tarIke chevaTa sudhI mArgadarzana ApatA vinodavRtti. teo potAnI jAta upara paNa ramUja karI zakatA. rahyA. manubhAI mAtRbhASA gujarAtI ane rASTrabhASA hindInA | motiyAnA oparezanamAM temaNe eka AMkha gumAvelI. e AjIvana prakhara himAyatI rahyA hatA. pachI teo kahetA ke "huM 'vANiyo' hato, "svAminArAyaNiyo' kuTuMbajIvana thayo ane have "kANiyo' paNa thayo." manubhAInuM kauTuMbika jIvana haryuMbharyuM hatuM. temanAM dharmazraddhA jIvanasahacAriNI ramAbahena snAtaka thayAM hatAM ane lagna pachI gharamAM dharmiSTha vAtAvaraNa hatuM. manubhAI maMdira, sAdhu, banne eka varSa IgleMDa abhyAsa karI AvelAM. saujanyanI saMnyAsI, pUjApATha vageremAM rasa lenAra dhArmika vyakti na hatA mUrtisamAM ane saraLa svabhAvanAM, buddhizALI ramAbahene paNa paraMtu jIvanamAM saccAI, pramANikatA ane nItimattAnA AgrahI patinI sAthe sevAvrata svIkArI lIdheluM. mahilA vikAsa kAryamAM vyakti hatA. Jain Education Intemational Page #529 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo 513 1966mAM emanA jIvanamAM aNadhAryuM parivartana AvyuM. naDiyAdamAM yuvaka pravRtti, pustakAlaya ane svAminArAyaNa saMpradAyamAM draDha zraddhA dharAvatA nAnAbhAInA vyAyAmamaMdiranI pravRttimAM teo sakriyapaNe bhAga letA hatA. AgrahathI teo pU. yogIjI mahArAjanA darzane gayA. pU. ghaNIvAra to 20-20 mAIla pagapALA cAlIne pravAsa karatA mahArAjazrInA sahaja snehALa vyaktitvathI prabhAvita thaIne hatA. temane gurabhAve pote svIkArI lIdhA ane svAminArAyaNa soLa varSanI uMmare khAdI dhAraNa karI je AjaparyaMta cAlu saMpradAyanA raMge raMgAI gayA. che. e samaye rUA. 1-50mAM khAdInA ardhI caDDI (hApha penTa) su. zrI subhadrAbahena zrophe temane mATe lakhyuM che tema ane rUA. 1-50mAM adhuM khamIsa (hApha zaTa) taiyAra maLatAM. sadbhAvanA, savicAra ane saAcAra jIvanabhara sAcavI joke eTalI rakamanI jogavAI karavAnuM paNa tyAre agharuM hatuM. teo jIvana dhanya banAvI gayA. jIvanamAM sAdAI sahaja rIte svIkArI lIdhelI. eTaluM ja nahIM svAtaMtrya senAnI ane racanAtmaka kAryakara paNa jarUriyAto paNa bahu maryAdita hatI ane Aje paNa sAdagIbharyuM jIvana vyatIta kare che. zrI baMsIbhAI maNilAla zAha abhyAsa zrI ratubhAI adANInA sarvodaya Azrama, taravaDA [ji. prAthamika ane mAdhyamika zikSaNa naDiyAdamAM lIdhuM. i.sa. amarelI)mAM ghaDAyelA, kasAyelA yuvAna kAryakaro mAMhenA eka zrI baMsIbhAI zAha, zrI ratubhAIe temanA mATe kahyuM che ke 1940mAM meTrika thayA (muMbaI yunivarsiTI) sahakArI kSetre kAma "naDiyAdathI baMsIbhAI zAha nAmanA eka yuvAna amAre tyAM karatA hatA. e daramyAna temaNe 1965mAM posTa grejyueTa AvI caDyA. bhAre tejasvI yuvAna. sevAnI bhAvanA emanI kakSAnI, sahakArI kArya aMgenI tAlIma lIdhI. H.D.C. (hAyara rageragamAM vaNAyelI. teo to tAlIma letAM letAM saMsthAnA eka DIplomA ina kooparezana) pAyAnA kAryakara banI gayA. 1942nA AkharI saMgrAmamAM ane canAtmakakSetre praveza 1947mAM 'ArajhI hakumatamAM temaNe aneka jokhamo sAhaso i.sa. 1940mAM janmabhUmi-pravAsImAM 'sarvodaya maMdira' kheDelA ane mahattvanI javAbadArI adA karI hatI." taravaDAnI carmodyoga pravRtti aMgeno zrI kizoralAla janma ane ghaDatara mazarUvALAno lekha vAMcyo. e arasAmAM taravaDAmAM carmodyoga i.sa. 1922mAM naDiyAda mukAme janma. pitA maNilAla tAlIma varga zarU thavAno hato. tenI jAherAta vAMcI. naDiyAdathI zAha, mAtA tArAbahena. eka bahena ane traNa bhAIo. taravaDA pahoMcyA ane tAlIma vargamAM joDAyA. saMsthAnA vidyArthI nAnapaNamAM ja mAtApitAnI chatrachAyA gumAvI. mosALamAM tarIke ane pachI kAya? tarIke ane pachI kAryakara tarIke racanAtmaka pravRttiomAM sakriya rahIne abhyAsa karyo. nAnImA ane mAmA pAse ghaDatara thayuM. bhAga letA thayA. zrI baMsIbhAInAM nAnImA jAtamahenata karIne kuTuMbanuM i.sa. 1942-AkharI saMgrAma-bhUgarbha pravRtti bharaNapoSaNa karatAM to sAthosAtha jAte ghasAIne paNa bIjAne taravaDAmAM tAlIma varga cAlato hato te arasAmAM ja upayogI thavAnI sahaja bhAvanA temanAmAM hatI. gharamAM vaiSNava kareMge yA mareMge'nuM AMdolana zarU thatA zrI ratubhAIe 'sarvodaya dharmanuM vAtAvaraNa hatuM. baMsIbhAInA ghaDataramAM nAnImAnI maMdira' saMsthAnI vyavasthA zrI vAghajIbhAI cuDAsamAne soMpI. paropakAra ane karakasaranI bhAvanA ane zramanA mahimAno ratubhAInA netRtva nIce bhUgarbha AMdolana, bhAMgaphoDano kAryakrama prabhAva paDyo che. e saMskAra temane vArasAmAM maLyA che. zarU karavAmAM Avyo. temAM zrI guNavaMtabhAI purohita, zrI - zrI baMsIbhAIno bAlyakALa ane kizorakALa naDiyAdamAM jasubhAI mahetA, zrI sanatabhAI mahetA, zrI jayamalla paramAra vItyo. bALavaye dAMDIkUca vakhate pU. mahAtmA gAMdhIjInA na vagerenI sAthe zrI baMsIbhAI zAha paNa joDAyA. sarakArI taMtrane samUhamAM UbhA rahIne dUrathI darzana karelA. pachI jo ke pratyakSa khoravI nAkhavA mATe bhUgarbhamAM rahIne kyAreka vezapalaTo karIne paricaya thayo nahIM paNa gAMdhI vicAradhArAthI, rASTrIya bhAvanAthI bhAMgaphoDanI pravRttimAM bhAga lIdho hato. aneka jokhamI sAhaso to bALapaNathI raMgAI cUkyA hatA. karelA, kyAreka AkarI kasoTImAMthI paNa pasAra thavuM paDeluM. Jain Education Intemational Page #530 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 514 svapna zilpIo boTAdamAM zrI ratubhAI adANI sAthe temanuM mukhya mathaka zrI ratubhAI adANIe 'sarvodaya Azrama' zAhapuramAM sthApyo. krAMti' nAmanI patrikA cuDAmAM zrI vajubhAI vyAsa dvArA chapAtI tyAM paNa baMsIbhAI zikSaka ane kAryAlaya maMtrI tarIke joDAyA. hatI. tenuM meTara ApavA mATe baMsIbhAIne eka vAra mokalelA. e samayagALAmAM ja saurASTra rAjyanI sthApanA thayA moDI rAtre teo boTAda pAchA pharyA. temanI pAse garama pachI "soraTha jillA zikSaNa samiti'nA maMtrI tarIke paheravAnuM ke oDhavAnuM kaMI hatuM nahIM. kaDakaDatI ThaMDImAM sTezane baMsIbhAIe junAgaDha jillAnI rAtrizALAo, prauDha zikSaNa, UtarIne nivAsasthAne pahoMcyA. ratubhAI temanI rAha joIne samAjazikSaNanI kAmagIrI saMbhALI. thoDA samaya pachI zrI jAgatA beThA hatA. baMsIbhAI ThaMDIne kAraNe dhrUjatA hatA. thAkyA ratubhAI adANI ane temanA sahakAryakaroe 'grAmodyoga vADI' paNa hatA. "meTara pahoMcADI dIdhuM che' samAcAra ApI dIdhA. junAgaDhamAM sahakAra ane paMcAyata tAlIma varga zarU karyo tyAM ratubhAIe vatsalatAthI DhabUrIne temane suvaDAvI dIdhA. pote zikSaka ane kAryAlaya maMtrI tarIke ane sAthosAtha zrI manubhAI temanI pAse jAgatA besI rahyA. to eka vakhata aMdhArI rAte bakSI sAthe "khAdI grAmodyoga borDa' junAgaDhanA kendramAM caDA pAsenA rAmapara gAme ThaMDImAM cAlatA "krAMti' patrikAnuM hisAbanIza tarIkenI javAbadArI saMbhALI. meTara ApavA mATe teo gayelA. zrI baMsIbhAIe 1942nI laDatamAM avAranavAra vezapalaTo karIne ghaNAM jokhamI kAmo i.sa. 1956 thI 1960 sudhI zrI baMsIbhAIe saurASTra sTeTa ko. o. beMka'nI judI judI zAkhAomAM kAma saphaLatApUrvaka pAra pADelA. karyuM. 1960mAM gujarAta rAjyanI racanA thatAM khetIkSetre kheDUtone i.sa. 1945 AsapAsa A kAryakrama sameTAI jatAM dhIrANa ApavAnA hetuthI jillAvAra sahakArI beMkonI racanA taravaDA pAchA pharyA ane 'sarvodaya sahakArI carmodyoga maMDaLI'nI thatAM 'bhAvanagara jillA sahakArI beMka'nI mukhya kacerImAM i.sa. ratubhAIe racanA karI temAM maMtrI tarIkenI kAmagIrI saMbhALI. 1960thI 1985 sudhI javAbadArI saMbhALI. beMkamAMthI nivRtta AjhI hakumata H i.sa. 1947 thayA pachI propheDamAM i.sa. 1987 sudhI sevAo ApI. 15mI ogaSTa 1947nI madharAte bhAratane svAtaMtrya Ama, judA judA kSetranI kAmagIrInI sAthosAtha chellAM prApti thaI teno AnaMda sau mANatA hatA tyAM ja jUnAgaDhanA trIseka varSathI eka 'sahakArI gRhamaMDaLI'mAM paNa mAnad sevAo navAbe bhArata sarakArane badale pAkistAna sAthe joDAvAnI tajavIja zarU karI. e vakhate jUnAgaDhane pAkistAna sAthe joDAtuM svAtaMtrya senAnI tarIkenuM sanmAna aTakAvavA mATe "ArajhI hakumatanI sthApanA thaI. zrI ratubhAI (1) i.sa. 1972mAM vaDApradhAna zrImatI indirA adANInI saradArI nIce zrI baMsIbhAIe paNa temAM sakriya gAMdhIe bhAratanA svAtaMtrya saMgrAmamAM mUlyavAna yogadAna badala bhAga lIdhelo. "ArajhI hakumatanA sainika tarIke dhroLa mukAme svAtaMtrya senAnIone tAmrapatra ane penzana ApavAnI yojanA tAlIma zibiramAM tAlIma lIdhI ane rAyaphala uThAvI. rAjakoTa, koDInAra, UnA vagere sthaLoe yojAyelA kAryakramo zarU karI. te mATe niyata mAhitIpatraka bharavAnuM hatuM. zrI AkramaNomAM bhAga lIdhelo. ratubhAI adANI, rAmanArAyaNa nA. pAThaka ane bIjA aneka svAtaMtrya senAnIoe dezasevAnA badalArUpe (Arthika lAbha) svAtaMtrya prApti bAda vyavasAya : penzana svIkAryuM nahotuM. e vakhate zrI baMsIbhAIe paNa A svAtaMtrya prApti bAda svAtaMtrya senAnIo racanAtmaka penzana svIkAryuM nahotuM. kSetre, grAmotthAna pravRttiomAM joDAyA. zrI ratubhAI adANIe | (2) ArajhI hakumatanA kartavyaniSTha rASTrapremI sainikonA junAgaDha jillAnA vaMthalI ane zAhapura vacce dilAvaranagara sanmAnarUpe i.sa. 2004mAM gujarAta sarakAra taraphathI enAyata gAme "grAmasevaka vidyAlaya" zarU karyuM. tAlIma ApanArA zikSako thayela pramANapatra, zAla ane puraskAra (rU. 21000); ane hatA zrI manubhAI bakSI, ismAIlabhAI nAgorI (dAdA), zrI i.sa. 2008mAM bhArata sarakAra taraphathI enAyata thayela rAmanArAyaNa nA. pAThaka, zrI zazIkAnta bhaTTa, zrI manubhAI pramANapatra, zAla ane puraskAra (rUA. eka lAkha)no zrI vinodI ane zrI surezabhAI bhaTTa. e vidyAlayamAM zikSaka ane baMsIbhAIe svIkAra karela che. kAryAlaya maMtrI tarIke zrI baMsIbhAI zAha joDAyA. tyArabAda Jain Education Intemational Page #531 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo pa15 A banne puraskAranI rakamamAMthI rUA. dasa, dasa hajAra mane khUba AnaMda thato. vaLI, IzvaranI kRpA ke emanA grAmasevAnuM kArya karanArAone sahAyarUpe temaNe ApyA che. saguNone poSaNa Ape tevAM sAthI sarojabahena maLyAM." kuTuMbajIvana -zrI ravizaMkara mahArAja i.sa. 1958mAM zrI baMsIbhAI muMbaInA zerabajAranA bharUca jillAnA rAjapIpaLA vibhAganA avidhA gAme pratiSThita vepArI gopAladAsa bhagatanAM putrI sarayUbahena sAthe saMskArI ane dharmaparAyaNa zrI tribhuvanadAsa zAligrAma vyAsane lagnagraMthithI joDAyA. muMbaImAM ucharelAM sarayUbahene racanAtmaka ghera tA. 27-12-1894nA roja maganabhAIno janma. tA. kSetre pravRtta baMsIbhAInA gAMdhI vicAradhArAthI raMgAyelA jIvanamAM 13-12-1965nA roja muMbaI mukAme avasAna. temanI 71 praveza karyo, e bhAvanAthI pote paNa raMgAyA ane sahakAryakaro, varSanI jIvanayAtrA zikSaNakSetre nUtanaparimANonI ghAtaka banI svajano sAthe saMpUrNapaNe otaprota banI gayAM. rahI hatI. samApana maganabhAI kuTuMbamAM pAMca bhAIo. jeo pAMca pAMDava Aje zrI baMsIbhAI (87 varSa) ane zrImatI tarIke ja oLakhAtA. bhAIomAM temano trIjo naMbara. sarayUbahena (75 varSa) sAdagIbharyuM, svAzrayI jIvana jIve che. moTAbhAI caMdubhAI dharmaparAyaNa, zAMta ane saraLa svabhAvanA pU. gAMdhI bApunA Adarza pramANe rASTra mATe svArpaNa hatA. temano prabhAva maganabhAInA jIvanaghaDatara para ghaNo hato. ane samAjanA utthAna mATe jIvanabhara racanAtmaka pravRttio nAnapaNathI ja saune priya ane upayogI thavAnI bhAvanA karanArA baMsIbhAIne sAMprata paristhiti deza ane samAjane dharAvatA maganabhAI ane temanA mitroe "dharma jijJAsu maMDaLa' hAnirUpa vicAradhArA ane ghaTanAo akaLAve che. to vyaktigata ane "bAladharma jijJAsu maMDaLa" raceluM. svArtha, bhautika sukha samRddhi pAchaLanI doTa, ADaMbarabharyuM jIvana mAdhyamika zikSaNa rAjapIpaLA hAIskUlamAM lIdhuM. sattAnI kheMcatANa A badhuM temane vyathita kare che. amadAvAdanI gujarAta kaoNlejamAMthI bI.e. thayA. muMbaImAM zrI baMsIbhAInuM bALapaNa vaiSNavadharmanA saMskAro vacce ela.ela.bI.no abhyAsa zarU karyo. maganabhAI vyAsa, vItyuM. kizoravaye gAMdhI vicAradhArAnA prabhAva nIce AvyA. guNavaMtarAya bhaTTa ane zrI mULajIbhAI paTela pAchaLathI sarvadharma samabhAva, vizALa parivAranI bhAvanA vikasatI gaI. paramahaMsa svAmI AtmAnaMda] jigarajAna mitro. teo jUnI rUDhio, mAnyatAo chUTatI gaI. dhArmika kriyAkAMDa, thIosophInA abhyAsI hatA. avidhAmAM "zrI nautana loja pUjApAThamAM mAnatA nathI paraMtu niyamita prArthanA kare che. thiyosophikala sosAyaTI"nI 1913-14mAM sthApanA karavAmAM paramAtmA-paramazaktimAM zraddhA kharI. aMtaHskUraNAne svIkArIne AvI hatI. vartanArA zrI baMsIbhAI sadbhAva-sadAcArane ja sarvoparI dharma parama viduSI DaoN. enI besanTa ane DaoN. jI. esa. gaNe che. sarayubahenamAM pArakAMne potAnA karI levAnI kudaratI eraMDelanI preraNAthI maganabhAIe kAyadAnuM kSetra choDI zikSaNanuM zakti ane bhAvanA hovAne kAraNe teo sahaja udAratAthI kSetra svIkAryuM. ane aDayAranI "dha nezanala yunivarsiTI"nI anyane mATe ghasAI chUTe che. banne jaNAM saMjoga anusAra jarUra TreInIMga kolejamAMthI i.sa. 1920mAM bI.TI. thayA. potAnA paDe tyAre bIjAne sahAyarUpa thatAM rahe che ane saMtoSapUrvaka, bane mitrone paNa abhyAsa mATe tyAM dAkhala karAvyA. eTaluM prasannatAthI jIvana vyatIta kare che. "parahita sarisa dharama nahIM ja nahIM temanA kharcanI vyavasthA paNa pote karelI. bhAI e bannenA jIvanano Adarza che. skAuTIMga Ajanma keLavaNIkAra bI.TI.nA abhyAsa daramyAna e traNeya mitro mahAna AcArya zrI maganabhAI vyAsa skAuTara zrI epha. jI. pIarsananI pAse tAlIma meLavI vasaMta rovarsa kyUnA sabhya banyA ane DaoN. enI besanTanI punita "emanuM kada nIcuM paNa guNa UMcA. emanAmAM zuddha prema, hAjarImAM dIkSA laI temanA varada haste caMdraka ane AziSa prApta viveka, namratA ane bhAge AveluM kAma karavAnI kuzaLatA joI karyA hatA. 1921-22mAM grAma vistAramAM vidyAlaya Jain Education Intemational Page #532 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 516 sthApavAnA uddezathI zukalatIrthamAM zrI gaMgAdAsabhAInI zALAne skAuTanI vividha pravRttinA kendra tarIke pasaMda karI. skAuTabAlavIro taiyAra karyA. DaoN. jI. esa. aDelanA pramukhapade zukalatIrthamAM eka 'zikSaNa pariSada' paNa yojavAmAM AvelI jemAM zikSaNane nUtanarUpa kaI rIte ApI zakAya tenI carcA karelI. i.sa. 1924mAM DaoN. aruMDela sAthe laMDana gayA. tyAM T.D. thayA pachI M.A. (Education) thayA. tyAMnI zikSaNa saMsthAono paricaya meLavyo. taduparAMta 'gilvela' khAte Wood badge korsamAM joDAI skAuTIMganI sarvocca tAlIma prApta karI. zikSaNakSetre kArya i.sa. 1927mAM laMDanathI pAchA pharyA pachI muMbaInI 'phelozIpa skUla'nA AcArya tarIke joDAyA. AcArya atree temanA vize kaheluM ke zikSaNamAM saMskRti ane dhyeyaniSThAno suMdara samanvaya thavo joIe e AcArya vyAsano mudrAmaMtra hato. e jamAnAmAM temaNe jAhera janatAno virodha vahorIne zALAmAM 'sahazikSaNa'nI prathAno prAraMbha karelo. jIvanabhAvanA keLavaNIkSetre potAnA Adarzo siddha karavA mATe 1930mAM potAnI svataMtra zALA dhI nyU irA skUla'nI sthApanA zrI maganabhAI vyAsa vidyArthI avasthAmAM ja thiyosophI vicAradhArAthI prabhAvita thayelA, taduparAMta skAuTsa ane gAIDanI pravRttimAM sakriya rahyA hatA. jenA kAraNe janasevA e ja prabhusevA' e bhAvanA sAthe keLavaNIkSetre potAnuM jIvana karI. zALAmAM skAuTa ane gAIDa'nI pravRttine paNa agatyanuM samarpita karyuM. Ama temane mATe zikSaNakArya e ja AdhyAtmika karmamArga hato. sthAna ApeluM. teoe zALAmAM nUtana zikSaNa paddhatinI sAthosAtha nRtya, saMgIta, nATya, citra, itara sAMskRtika pravRttio tathA zikSaka, ziSya ane mA-bApo vacceno kauTuMbika saMbaMdha tathA pUrva prAthamika zikSaNa jevA nUtana ane sarjanAtmaka prayogo paNa karyA hatA. e samayanA vAIsaroya zrI laoNrDa linlithagoe nyU irA skUla'nI khAsa mulAkAta lIdhelI ane tenA saMcAlananI prazaMsA karelI. nyU irA skUla'nA zikSako ane nAnAM--moTAM kArya karanArA sau sAthe teo kauTuMbika bhAva rAkhatA hatA. nUtana zikSaNa mATenI viziSTa draSTi dharAvatA zrI maganabhAInA mArgadarzana nIce gujarAtamAM avidhA, abrAmA ane iTAlAmAM traNa hAIskUlo zarU thayelI. temaNe i.sa. 1952mAM bhArata sarakAre nImelA mAdhyamika keLavaNI paMcanA sabhya tarIke, muMbaI rAjyanA prAthamika ane mAdhyamika zikSaNa vibhAgonI abhyAsakrama samitinA pramukha tarIke ane bhArata skAuTsa ane gAIDsa-mahArASTra sTeTsanA pramukha tarIke svapna zilpIo "ejyukezanala phelozIpa inTaranezanala"nA hindu vibhAganA pramukha tarIke--Ama zikSaNakSetre vividha javAbadArIo supere vahana karI hatI. keLavaNIkSetre temanA bahumUlya yogadAna badala bhArata sarakAre emane 'padmazrI'no mAnavaMto ilkAba enAyata karyo hato. maganabhAIe zaikSaNika kArya arthe amerikA, iMgleMDa, raziyA, jApAna ane cIna vagere dezonI zikSaNayAtrA karI hatI ane e saghaLA dezone bhAratanI zikSaNa praNAlImAM rasa letA karyA hatA. cInamAM mokalavAmAM Avela sAMskRtika pratinidhimaMDaLa ane raziyAmAM mokalAyela zaikSaNika abhyAsamaMDaLanA teo netA hatA. i.sa. 1964mAM nyUyorka yunivarsiTInA AmaMtraNathI bhAratIya zikSaNazAstrIonA pramukha tarIke paNa AcArya maganabhAI vyAsa ja nyUyorka gayA hatA. Ama zaikSaNika kSetre bhArate vizva sAthe AMtararASTrIya saMbaMdha bAMdhavAnA je prayAso karelA tenuM netRtva anekavAra maganabhAI vyAse lIdheluM ane e javAbadArI saphaLatApUrvaka nIbhAvelI. zrI maganabhAI vyAsa nUtana zikSaNa jagatanA dhruvatAraka, AMtararASTrIya keLavaNIkAra, zikSaka ane saMcAlaka vacce kuTuMbabhAvanAne vikasAvanAra, dilAvara dilanA, siddhAMtaniSTha vyakti hatA. temanAM jIvanasAthI zrImatI sarojabahena maganabhAInI dhyeyalakSI, svapnazIla vicAradhArAmAM tathA zikSaNakSetre pUrepUrA Adarza jIvanasaMginI-sahakAryakartA rahyAM hatAM. temanAM moTAM putrI uSAbahena DaoNkTara che to ilAbahena jANItAM citrakAra che. zrI maganabhAI vyAsanA anugAmI-nyu irA zALAnA AcArya, zrI kAMtilAla vyAse temanA vize jaNAvyuM che ke "(teo) potAnI nyu irA zALAmAM avanavI pravRttio cheka sudhI ajamAvatA rahyA. eka jIvaMta zikSaNasaMsthAne mATe jarUrI evI saMcAlana praNAlikA upajAvI ane sthira karI. zALA saMcAlananA kSetramAM teo navInatAnA jANe ke agradUta banI rahyA.. Page #533 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo krAMtikArI keLavaNIkAra, AcArya ane sarjaka zrI vajubhAI dave sAdo paheraveza, tejasvI AMkho, vizALa lalATa ane sadAye hasato cahero dharAvatA vajubhAI davenuM vyaktitva saumya ane prabhAvazALI hatuM. zAradAmaMdiranA vidyArthIoe temano sanmAna samAraMbha yojyo tyAre AzIrvacana ApatA temaNe kaheluM : "meM mArI niSThAthI bALakonuM jIvana ghaDatara karavAnuM kArya hAthamAM lIdhuM. bALakonA ja vAlIonA sahakArathI e kAryamAM mane mahattama saphaLatA maLI; ane pariNAme Aje tame sau samAjamAM TekedAra banatA jAo cho. mArAM vidyArthIo cho. saMpUrNa niSThAthI tame tamArA kSetrone vaphAdAra rahejo ane vikasajo. tame vikasazo, samAja vikasaze. tame have aneka 'dIvaDA' pragaTyA cho, hajAro, lAkhkho dIvaDA pragaTAvajo.' A eka saMnniSTha guruvaryanAM vacano harakoIne mATe dizAsUcaka che. bAlyakALa ane abhyAsa vajubhAI daveno janma 12-5-1899nA roja vaDhavANa zaheramAM. doDha varSanI uMmare pitA jaTAzaMkara davenI chatrachAyA gumAvI. mAtA caMcaLabAe putrane mosALanI othamAM ucheratI vakhate satata khyAla rAkhyo ke putra 'maphata'nuM khAtA na zIkhI jAya. caMcaLabA pote piyaramAM khetaranI saMbhALa levAnuM, hisAba rAkhavAnuM vagere kAmo karatAM hatAM. putrane paNa nAnapaNathI ja dAdA ke mAmAnuM ekAda kAma karIne ja jamAya tevA saMskAra mAtA pAsethI maLyA ane e rIte svAvalaMbananI sAthe svamAnanA pATha maLyA. mAtAmaha kALidAsa vaidya temanA jamAnAnA saMnniSTha ane vidyArthIo pratye prema rAkhanArA uttama zikSaka (AcArya) ane prasiddha, kuzaLa vaidyarAja hatA. dAdAnA lADIlA bhANeja vajubhAI samajaNA thayA tyArathI dAdAnI davAnI thelI ane bIjI jarUriyAtanI cIjonI jhINavaTathI taiyArI karI ApatA. vajubhAIne zikSaNaniSThA, vidyArthIo pratyeno prema ane zAradAmaMdiranI zALAnA kAma, pravAsa utsavo, kempa, prArthanAmaMdira vagerenI jhINavaTabharI taiyArInI tAlIma dAdA pAsethI maLI hatI. prAthamika zALAnuM zikSaNa gAmaDAmAM dAdA pAse pUruM karyuM. mAdhyamika zikSaNa vaDhavANamAM lIdhuM. ahIM jIvanaghaDataranA zreyArthI motIbhAI darajI, phUlacaMdabhAI zAha, camanabhAI vaiSNava 517 tathA svAmI zivAnaMdajInA saMparkamAM AvyA. rASTrIya bhAvanAnA raMge raMgAyA, khAdI dhAraNa karI. khAMDano tyAga karyo. svadezI vastuo ja vAparavAnI pratijJA lIdhI. yuvAna mitroe vaDhavANanuM navaghaDatara karavAnA zapatha lIdhA. e arasAmAM motIbhAI daraja pU. mahAtmA gAMdhIjIne vaDhavANa lAvyA. yuvAna vajubhAIne pU bApue AzramazALAmAM joDAvAnuM sUcavyuM. paNa vajubhAIne potAnI jIvanamaryAdAnI draSTie AzramazALAmAM joDAvAnuM ucita lAgyuM nahIM. zikSaNakSetre kArya zikSaNakSetre kArakirdIno prAraMbha vaDhavANanI vRddho mATenI rAtri rASTrIyazALAmAM bhaNAvavAthI karyo. meTrika thayA pachI thoDo samaya haLavadamAM zikSaka tarIke kAma karyuM. e arasAmAM vaDhavANamAM karmavIra phUlacaMdabhAI zAhe rASTrIyazALA sthApI. tapasvI camanabhAI vaiSNava tenA AcArya banyA. temanA adhyApaka maMDaLamAM eka anokhA zikSaka tarIke-sahRdayI. krAntikArI ane zistapremI evA vajubhAI dave joDAyA. samagra gujarAtamAM navI bhAta pADatI vaDhavANa rASTrIya zALAmAM rASTrIya ane zAstrIya keLavaNIno vicAra vaijJAnika paddhati sAthe dAkhala karavAmAM Avelo; tenA prayogo vajubhAInA mArgadarzana nIce thayA hatA. vaLI temaNe zALAmAM adhyayana maMdira paNa zarU kareluM. teoe gijubhAI badhekA pAse jaIne bAzikSaNanI dIkSA lIdhI. gijubhAInA prAraMbhakALanA 'godaDiyA bAlaadhyApana maMdira'nA teo prathama vidyArthI hatA. pachIthI aDayAra (madrAsa)mAM meDama monTesorI pAsethI paNa bAlazikSaNanI tAlIma lIdhelI. zAradAmaMdiramAM 44 varSa vaDhavANa rASTrIyazALA harijana prazna ekAeka baMdha thaI. vajubhAI zikSakano jIva. gujarAtanI zikSaNasaMsthAomAM AgavuM sthAna dharAvatI amadAvAdanI zAradAmaMdira' saMsthAmAM teo joDAyA. zrI rAmanArAyaNa nA. pAThake te aMge lakhyuM che ke "mu. bhogIbhAI ThAkara, zrI savitAbahena, zrI goviMdabhAI ThAkara ane zrI caMdubhAI dave enA pAyAnA staMbha banI UbhA hatA. mu. vajubhAI temAM joDAyA eTale paMcAyatana pUruM thayuM." vajubhAIe pote kahyuM che tema "huM keLavaNInA jevA kAryakSetra mATe valavalato hato tevuM mane ahIM maLI gayuM." ane pachI to amadAvAdamAM vajubhAI eTale 'zAradAmaMdira' ane Page #534 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 518 svapna zilpIo zAradAmaMdira' eTale vajubhAI ema ekabIjAnA paryAya banI svAtaMtrya saMgrAmanA sainika tarIke gayA hatA. vajubhAIe zAradAmaMdira dvArA vidyArthIonA sarvAgI nAnapaNathI teo rASTrIyatAnA raMge raMgAyA hatA. pU. vikAsane upakAraka evA navA navA prayogo ane pravRttio mahAtmA gAMdhIjInI AzramazALAmAM bhale na joDAyA paNa pU. ApyAM. zALAmAM prAta:prArthanAno vicAra samagra gujarAtamAM sau gAMdhIjInA saMparkamAM rahIne temanuM mArgadarzana meLavatA hatA. prathama temaNe ja vaheto karyo jene sneharazmie zAradAmaMdiranI 1921mAM asahakAranI laDatamAM temaNe jhaMpalAveluM. vaDhavANamAM eka 'apUrva siddhi' gaNAvI che, to abhyAsakramanI sAthe harijana saraghasanI AgevAnI vajubhAIe lIdhI hatI. zArIrika zikSaNa-vyAyAma aMge vicAra karyo ane zALAmAM 1928mAM samagra saurASTranA pUrapralayanI honArata vakhate kacchanA dhyAna ane vyAyAmano sumeLa saryo. temanI bIjI agatyanI retALa pradezamAM relapIDitonI rAhatanuM kArya zrI amRtalAla zeThe siddhi te zAradAmaMdiranA zaikSaNika pravAso. 'pravAsa gItA'. vajubhAIne sopeluM. 1930nA namaka satyAgraha vakhate satyAgrahI pravAsamAM kALajIpUrvaka vidyArthIonA svAthya, bhojana ane tarIke temanI pasaMdagI thayelI. "ye zira jAve to jAve para anya sagavaDono khyAla rAkhatA. zAradAmaMdiranA manoraMjana AjhAdI ghara Ave" gAtAM gAtAM zAradAmaMdira, amadAvAdanA kAryakramo-nATyaprayogo paNa AgavI bhAta pADanArA hatA. vidyArthI yuvAnone laIne teo dholerA pahoMcyA. rasikabhAI TUMkamAM kahIe to "rajA' eTale 'pravRttinuM pAsuM badalavuM' e sUtra parIkha, mohanabhAI mahetA (sopAna), lAbhubahena ane evA dvArA AdarzalakSI nATyaprayogo, paryaTano, vAMcana-citra, lekhananA bIjA taravariyAM yuvakayuvatIonA AgevAna banyA. muThThI bharIne kAryakramo, prAtaH prArthanA, zALA sthApanA dina ujavaNI, svayaMpAka mIThuM eka jagyAethI bIjI jagyAe laI javuM e gunho dina-prativarSa yojatA. eTaluM ja nahIM, kaSNazaMkara zAstrInI gaNAto tyAre temaNe eka guNa mIThuM lAvIne mahAdevabhAI bhAgavata kathA paNa zAradAmaMdiramAM yojAyelI. Ama zikSaNa desAIne ApyuM. satyAgrahIonA A parAkramathI temane 'choTe saMsthAe samAja zikSaNanI draSTie paNa mahattvanuM kAma karyuM che. saradAra'nuM biruda maLeluM. svAtaMtrya saMgrAmanI laDatamAM temaNe vajubhAI vidyArthIo mATe prANavAna pravRttionA sarjaka jelayAtrA paNa karI. jelamAMthI chUTyA pachI pharI zikSaNakSetre hatA; to vidyArthIonA vyaktitva ghaDatara mATe satata prayatnazIla kAryarata banI gayA. rahetA. temaNe vidyArthIone "muzkelI mAtanI jaya'nuM viziSTa zrI zreyasa mAdhavaprasAda zAstrIe temanA sanmAna prakAranuM sUtra ApI jIvananA pATha zIkhavyA. temanuM lakSya samAraMbha vakhate lakhyuM che tema "zAradAnA Ajanma upAsaka 44 AvatI kAlano suvyavasthita nAgarika" taiyAra karavAnuM hatuM. varSa sudhI sarasvatInAM caraNomAM niSThA ane apUrva tyAgapUrvaka teo zikSaka, AcArya, saMcAlaka-vidyArthIonI saMsthAno prANa banI janAra, avirata, avizrAMti ane ammalita "mUchALI mA", sahakAryakaronA kuTuMbIjana hatA. eTale to sevAmAM potAnuM mahAmoMghuM jIvana dharI denAra zrI vajubhAI zAradAmaMdiranA zikSako mATe 'zAradA sosAyaTI' UbhI thaI. bIjAnAM jIvana ghaDataranI imAratamAM pote nIvanI ITa banI vAlIo sAthe paNa teono sauhArdapUrNa saMbaMdha hato. gayA che." gijubhAInI paraMparAnA bAlakeLavaNIkAra vajubhAIe | svAtaMtrya senAnI ane bAlakeLavaNIkAra daMpatI : kahyuM che ke "bALako sAthe ramavA ke bhaNavAnI kriyAne, huM to gItA vAMcavA jeTalI unnatagAmI kriyA samajuM chuM." bALako zrI hemubhAI rAjyagora ane mATenuM emaNe taiyAra kareluM zikSaNa sAhitya, sAmayikomAM zrImatI zAradAbahena rAjyagora lakhAyelA lekho, gujarAtabharamAM zikSakone mArgadarzaka banyAM dezamAM navajAgRtino juvALa zarU thayo tyAre gujarAtamAM hatAM. vajubhAInAM prakAzano (prAsaMgika lakhANo hovA chatAM) paNa svAtaMtrya saMgrAmamAM keLavaNI kSetre ane sAmAjika "pAMgaratA prayogo" ane "pravAsa prasAdI" bAlakeLavaNIkAranI pravRttiomAM aneka daMpatIoe jIvana samarpita karyA, sUjhabUjhanA namUnArUpa banyA hatA, to "gujarAta nUtana zikSaNa ullekhanIya pradAna karyuM, tevuM eka daMpatI te zrI hemubhAI saMgha'nA saMcAlanamAM paNa temanuM ullekhanIya pradAna rahyuM hatuM. rAjyagora ane zrImatI zAradAbahena rAjyagora. n Education Intemational Page #535 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo hemubhAI : janma ane abhyAsa mULa vatana : lImaDA (hanubhAnA) ji. bhAvanagara. pitAzrI zAmajIbhAI rAjyagora karmakAMDI brAhmaNa, gohilonA rAjyagora hatA. gharanI khetI hatI. mAtuzrI kAzIbahena. jAnyuArI 1907mAM lImaDA mukAme janma, 6 mArca, 2007mAM ciravidAya. mULa nAma : hemazaMkara. pachI 'hemubhAI'nA TUMkA nAme jANItA thayA. hemubhAI pote be bhAIo ane traNa baheno. pAMca varSanI uMmare pitAnI chatrachAyA gumAvI. gujarAtI cAra dhoraNa sudhIno abhyAsa lImaDAmAM karyo. 10mA varSe ghara choDyuM ane bahAranI duniyAmAM pravezyA. gAriyAdhAra-mosALamAM bhaNavA gayA. nAnA mAmA zaMbhuzaMkara trivedI ane mAmI saralAbahena svAtaMtrya senAnI ane gAMdhI vicAradhArAthI raMgAyelA. jeno prabhAva hemubhAInA jIvanaghaDataramAM paDyo. pahelI aMgrejIthI trIjI aMgrejI sudhI gAriyAdhAramAM ane aMgrejI cothA-pAMcamA dhoraNamAM herisa hAIskUla pAlitANAmAM abhyAsa karyo. tyAM zikSaNanuM vAtAvaraNa maLyuM. caudame varSe zaMbhubhAI sAthe vaDhavANa gayelA. e pachI tyAMnI rASTrIya zALAmAM dAkhala thayA ane tyAM traNa varSa bhaNyA. AcArya camanabhAI vaiSNava, phUlacaMdabhAI zAhanI chatrachAyA nIce tAlIma maLI. rASTrIyazALAmAM rAmabhAI (rAmanArAyaNa nA. pAThaka) sAthe paricaya thayo. je jIvanabharanI maitrI banI rahI. soLame varSe gujarAta vidyApITha, amadAvAda jaIne vinItanI parIkSA ApI uttIrNa thayA. hemubhAI bhaNavAmAM khUba ja hoziyAra. aMgrejImAM prathama krame ja AvatA. vAMcanano zokha. vaktRtva spardhAomAM bhAga letA. nAnapaNathI ja taravAno zokha. gAmaDAmAM taLAvo ane kUvAmAM taratA. moTI uMmare porabaMdara nivAsa daramyAna samudramAM taravA jatA. medAnI ramato-hutUtU-kho-khomAM sauthI AgaLa rahetA. rASTrIyazALAmAM citrakAma zIkhyA. voTarakalara ane oilakalaramAM citro karatA. khAsa karIne pakSIo, prANIonAM citro, suzobhananA rekhAMkano karavA gamatA. mahArANA pratApanuM citra karIne vaDhavANa-rASTrIyazALAmAM mUkeluM. rASTrIyazALAnA vidyArthImaMDaLanA maMtrI hovA uparAMta teo pustakAlaya paNa saMbhALatA hatA. 519 1925mAM 17me varSe monTesorI tAlIma mATe dakSiNAmUrti, bhAvanagaramAM dAkhala thayA. gijubhAI badhekA ane tArAbahena moDakanA bAla adhyApana maMdiranA prathama varSanA traNa vidyArthIo--rAmabhAI (rAmanArAyaNa nA. pAThaka), hemubhAI ane gaurIbhAI (gaurIzaMkara cAturvedI)-temanI tripuTI gaNAtI hatI. hemubhAInA akSaro suMdara ane maroDadAra. adhyApana maMdiranA hastalikhita mAsika 'vArtA'nA 100 pAnAM teo hAthe lakhatA. jenA taMtrI hatAM moMghIbahena badhekA. temAM vArtAo, lekho, nATikAo prasiddha thatI. 'bAlasakhA', 'bAlajIvana' ane 'bAlamitra'mAM pakSIo, pravAsa, sAhasa va. viSayo para niyamita lekho lakhatA. dakSiNAmUrti prakAzanamaMdira dvArA temanI traNa pustikAo prasiddha thaI hatI. 'phudA pataMgiyA', 'hemubhAInA pATho' ane 'ApaNAM bhAMDuo'. zikSaNakArya bhAvanagaramAM abhyAsa karatA hatA tyAre karnala jorAvarasiMhajInAM bALakone bhaNAvavA jatA hatA. tyAMthI zikSaNakAryano AraMbha. e daramyAna ja zAradAbahena sAthe temanAM lagna thayAM. vaDhavANa : rASTrIyazALA adhyApana maMdirano abhyAsa pUro karI, 1927mAM zikSaka tarIke rASTrIyazALA vaDhavANanA bAlamaMdiramAM joDAyA. bAlamaMdiranA AcArya camanabhAI vaiSNava hatA. hemubhAI ane zAradAbahena zarUAtamAM rASTrIyazALAnA makAnamAM rahetAM hatAM. zrI lakSmIzaMkarabhAI pAThaka pUjya mahAtmA gAMdhIjInA AzramamAM jaI AvelA. teo tyAM khetI saMbhALatA hatA ane lAbhubhAI pAThaka bagIcAnuM kAma karatA hatA. ahIM AzramanI paddhatie daLavAnu, pANI bharavAnuM ane anya kAma sau jAte ja karatA hatA. svAmI zrI zivAnaMdajI bahenone pANI bharavAmAM madada karatA. zrI hemubhAI ane zAradAbahena tyAM be varSa rahyAM. gAMdhI Azrama, porabaMdara 1928mAM pU. mahAtmA gAMdhIjInI preraNA ane AzIrvAda sAthe porabaMdaramAM gAMdhI Azrama sthapAyo. zrI rAmabhAI pAThaka ane zrI lakSmIzaMkarabhAI pAThaka tenI vyavasthA saMbhALatA hatA. e arasAmAM rAmabhAIne hirajana phaMDa mATe Page #536 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 520 brahmadeza javAnuM thayuM. lakSmIzaMkarabhAInI madada mATe hemubhAI ane zAradAbahena gAMdhIAzrama-porabaMdara gayAM. gAMdhI AzramamAM gAmaDAMomAMthI samajAvIne kizorone bhaNavA laI AvatA. temanuM chAtrAlaya paNa hatuM. zAradAbahena bAlamaMdira calAvatAM hatAM. hemubhAIe zikSaNakArya uparAMta AzramanA vyavasthApaka tarIkenI javAbadArI saMbhALelI. 1929thI 1939 sudhI teo gAMdhI AzramamAM rahyA. te daramyAna vacce namaka satyAgrahamAM ane tyAMthI jelamAM gayelA. dakSiNAmUrti : bhAvanagara i.sa. 1939mAM gijubhAI badhekAnA avasAna vakhate hemubhAI porabaMdara hatA. nAnAbhAI bhaTTanA AgrahathI teo bhAvanagara AvyA ane 1939thI 1946 sudhI dakSiNAmUrti bAlamaMdiranA AcArya tarIkenI javAbadArI supere nibhAvI. temanI madadamAM jayAbahena pArekha hatA. hemubhAI moTAM bALakone bhaNAvatA. temaNe bALakone rasa paDe tevI zabdapothIo paNa taiyAra karelI. mombAsA : pUrva AphrikA kezubhAI vaLiyA mombAsAmAM AgAkhAna narsarI skUlamAM kAma karatA hatA tyAM sArA zikSaka daMpatI (kapala)nI jarUra hatI. kezubhAInA AgrahathI ane paradezamAM bAlakeLavaNI kSetre kAma karavAnI taka maLavAthI hemubhAI-zAradAbahena pAMca varSanI bAMhedharI sAthe 'AgAkhAna narsarI skUla'nA saMcAlaka tarIke mombAsA gayA. mombAsAmAM 1946nA mArcamAM bALakeLavaNInA niSNAMta tarIke temanI nimaNUMka karavAmAM AvI. mombAsAnI pAMca saMsthAonA bAlamaMdironuM saMyojana hemubhAIe karyuM. tenAM saMmelano paNa bharatA. A pAMce bAlamaMdiro te (1) AgAkhAna narsarI skUla (2) saMtokabAI narsarI skUla (3) jaina narsarI skUla (4) kacchI paTela samAja ane (5) lohANA narsarI skUla. pUrva AphrikAmAM bAlazikSaNa saMghanA pramukha vasaMtabhAI nAyaka hatA. maMtrIo somAbhAI bhAvasAra ane hemubhAI rAjyagora hatA. 'kenyA DeIlI meIla' ane 'koloniyala TAImsa'mAM hemubhAI 'zikSaNa' vize tathA gijubhAI vize lekho lakhatA. hemubhAI, somAbhAI ane bAbubhAI paTela (bI. je. paTela)nA taMtrIpade aniyatakAlIna 'zikSaNapatrikA' mAsikanuM prakAzana karavAmAM AvatuM. 'lohANA jyota'nA teo saMpAdaka hatA. svapna zilpIo pAMca varSa AgAkhAna narsarI skUlamAM kAma karyA pachI "devabAI narsarI skUla" nAme svataMtra saMsthA-bAlamaMdira zarU karyuM. tyArabAda 1957mAM 'lohANA narsarI skUla'nA saMcAlakonA AgrahathI hemubhAI-zAradAbahena temAM joDAyAM, ane devabAI narsarI skUla baMdha karI. mombAsAmAM eziyana hindu maMdiranA saMgaThana nimitte dara zanivAre prArthanAmAM bhagavad gItA, rAmAyaNa ane anya AdhyAtmika viSayo para hemubhAI pravacano ApatA. brahma samAja'nA teo presiDenTa hatA. mombAsAmAM temaNe akhila isTa AphrikA''nuM bAlakeLavaNI aMgenuM saMmelana yojyuM hatuM; jemAM yugAnDA, kenyA, TAMgAnikA vagere sthaLoethI moTI saMkhyAmAM zikSakoe hAjarI ApI hatI. e saMmelanamAM hemubhAIne 'sanmAnapatra' ApavAmAM AveluM. vaLI, nukumAM dhArmika saMmelana yojAyeluM, temAM paNa temane 'sanmAnapatra' pradAna thayeluM. pUrva AphrikAmAM vIza varSa bAlazikSaNa kSetre kAma karIne 1964mAM teo svadeza pAchA pharyA. satyAgraha saMgrAmomAM jelayAtrA 1929mAM zrI phUlacaMdabhAI zAhe "satyAgraha daLa'' zarU karyuM. jemAM temaNe rASTrapremI daMpatIone ekatra karyAM hatAM. zrI phUlacaMdabhAI ane zrImatI zAradAbahena, jorasiMha kavi ane zrImatI kasturabahena, zaMbhuzaMkara trivedI ane zrImatI saralAbahena, zrI mANekabhAI pArekha ane bhAgIrathI bahena vagere. A badhAMnI sAthe zrI hemubhAI rAjyagora ane zrImatI zAradAbahena paNa joDAyAM hatAM. 1930mAM namaka satyAgraha zarU thayo tyAre porabaMdarathI lakSmIzaMkarabhAI pAThakanI sAthe hemubhAI zAradAbahena paNa vaDhavANa pahoMcI gayA. maNibhAI koThArInI AgevAnI nIce satyAgrahIonI prathama TukaDImAM hemubhAI ane zAradAbahena vIramagAma chAvaNImAM joDAyAM. namaka satyAgraha vakhate khArAghoDAnA mIThAnA agara parathI mIThuM laI AvatA sainiko upara polIsoe rAkSasI damana gujAreluM. A TukaDImAM mANekabhAI, rAmabhAI, umAzaMkara jozI sAthe hemubhAI hatA. 1930-32nA namaka satyAgraha daramyAna hemubhAIne judA judA samaye traNa vAra sajA thayelI ane sAbaramatI jelamAM rAkhelA. satyAgrahIo pAse jelamAM daLavAnuM, pATI vaNavAnuM jevAM bhAre Page #537 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo 521 kAmo karAvatA. eka vakhata rAmabhAI ane hemubhAIe jelanA svAtaMtryasenAnI ane bALakeLavaNIkAra rasoDAnI javAbadArI saMbhALelI. jelamAMthI chUTyA pachI zrImatI zAradAbahena rAmabhAI sAthe gupta rahIne kaDImAM patrikAo chapAvIne vaheMcavAnuM kAma kareluM. vacce virAmakALa daramyAna hemubhAI ane zrImatI zAradAbahena zrI hemubhAInA sahadharmacAriNI zAradAbahene detrojamAM rahIne racAtmaka pravRtti ane ane sahakAryakartA. zAradAbahenanA pitA DaoN. prAgajIbhAI jozI lokajAgRtinuM kAma karyuM hatuM. 1930thI 1932 daramyAna vallabhIpuramAM jANItA sarakArI DokTara hatA. zAradAbahenanA hemubhAI ane zAradAbahene satyAgraha, jelayAtrA ane 1927mAM vallabhIpura mukAme hemubhAI sAthe lagna thayAM tyAre racanAtmaka kAryomAM sakriya bhAga lIdhelo. temaNe khAdInAM kapaDAM paherelAM. lagna pachI hemubhAIe zAradAbahenane abhyAsa mATe mahilA vidyAlaya, bhAvanagara bhAvanagaramAM nivAsa mokalelAM. chaThThA dhoraNamAM eka varSa temaNe tyAM abhyAsa karyo 1964mAM mombAsAthI dezamAM pAchA AvIne hemubhAI hato. 1933-34mAM dakSiNAmUrti, bAla adhyApana maMdirano zAradAbahena bhAvanagaramAM sthAyI thayA. thoDo samaya muktAlakSmI abhyAsa karyo. abhyAsakALa daramyAna saMgIta, vArtAkathana ane mahilA vidyAlayamAM kAma karyuM. rAmabhAI pAThakane lekhanakAryamAM bALakone vividha ramato ramADavAmAM teo haMmezA AgaLa rahetAM. madada karavA mATe zabarIvADI, vAlukaDa paNa jaIne rahetA hatA. satyAgraha saMgrAmamAM sanmAna 1929mAM hemubhAI ane zAradAbahena bane 15mI ogaSTa, 1972mAM zrImatI indirA gAMdhI phUlacaMdabhAI zAhanA 'satyAgrahadaLa'mAM joDAyA hatAM. 1930mAM vaDApradhAna hatA tyAre bhArata sarakAra taraphathI svAtaMtrya senAnI namaka satyAgrahamAM bhAga levA banne sAthe gayelAM. zAradAbahena tarIkenuM tAmrapatra ane penzana enAyata thayuM. satyAgraha karatAM pakaDAyAM ane prathamavAra sAbaramatI jelamAM eka mahino rahelAM. tyAMthI chUTyA pachI thoDo samaya sAbaramatI * 1986mAM gijubhAI janmazatAbdI nimitte AzramamAM rahelAM te daramyAna amadAvAdamAM judAM judAM sthaLe bAlakeLavaNIkSetre uttama kAmagIrI badala dakSiNAmUrti, bhAvanagara dArUnA pIkeTIMga vagere kAryakramomAM bhAga letAM pakaDAyelAM tyAre taraphathI bahumAna karavAmAM AvyuM ane caMdraka ApavAmAM Avyo. traNa mahinAnI jelanI sajA thaI hatI. bIjI vAta sAbaramatI * svAtaMtrya prAptinA suvarNa jayaMti prasaMge rAjya jelamAM hatAM tyAre pUjya kasturabA gAMdhI, pU. bhaktibA vagerenI sarakAra taraphathI svAtaMtrya saMgrAmamAM yogadAna badala caMdraka sAthe rahevAno lAbha maLelo. virAmakALa daramyAna hemubhAInI enAyata thayo. sAthe detrojamAM rahIne racanAtmaka kAma karyuM. khAsa karIne * 'phUlachAba' vartamAna patra dvArA yojita kAryakramamAM bahenone teo satyAgrahanI, gAMdhIjInI vAto karatAM. bAlazikSaNa kSetre uttama yogadAna badala sanmAnapatra ane AsapAsanAM gAmaDAMomAM patrikAo vaheMcatAM. gAmanA core smRticihna arpaNa karavAmAM AvyAM hatAM. jaIne bhASaNo karatAM. satyAgrahanAM gIto gAtAM : saMniSTha jIvana "jagate na joyeluM evuM A yuddha che satya ne ahiMsAnA maMDANA mULa che; sAduM, saraLa ane nikhAlasa vyaktitva dharAvatA hemubhAI rakSaNanI DhAla dharI bhakSaNa karatI UMDI dharmazraddhAthI parizramI, paramArthI ane bIjAne upayogI evI A hAMkI kADhone sarakAra. thavAnI bhAvanA sAthe saMtoSapUrNa dIrdha jIvana jIvyA. 1932mAM pharI satyAgraha zarU thatAM, zAradAbahena paNa 1 jAnyuArI, 2007mAM temaNe jIvananI zatAbdI pUrNa vIramagAma gayAM ane kastUrabahena kavi ramAbahena jozI vagere karI te nimitte snehIjano dvArA Ayojita zubhecchA kAryakramamAM satyAgrahIo bahenonI TukaDImAM joDAI gayAM. tyAM bhASaNo bhAvanagaranA meyarazrI mehulabhAI vaDodarIyAe zAla oDhADI karatAM pakaDAyAM. sAta mAsanI kedanI sajA thaI. pahelAM temanuM sanmAna karyuM hatuM. sAbaramatI jelamAM rAkhelAM tyAMthI pachI maNibahena paTela, Page #538 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 522 kastUrabahena kavi, zAradAbahena zAha vagere . bAra bahenone yaravaDA jelamAM laI gayelAM. namaka satyAgraha daramyAna satyAgraha karatAM judA judA vakhate traNa vAra jelamAM gayelAM. svAtaMtrya senAnI tarIkenuM sanmAna 1972mAM bhArata sarakAra taraphathI svataMtratA saMgrAmamAM yogadAna badala tAmrapatra ane penzana temane enAyata thayeluM. zikSaNakArya hemubhAI ane zAradAbahena gAMdhI Azrama, porabaMdaramAM hirajana bALakone bhaNAvatAM hatAM. namaka satyAgraha pUro thayA pachI banne pAchA gAMdhI AzramamAM pahoMcI gayelAM. 1933-'34mAM bAla adhyApana maMdiranI tAlIma laI AvyAM, pachI zAradAbahene hirajana bALako mATenuM bAlamaMdira zarU karyuM. zrI gijubhAIe bAlamaMdira mATenAM sAdhano mokalelA. eka vakhata gijubhAI dakSiNAmUrti bAla adhyApana maMdiranA vidyArthI bhAI-bahenone laIne gAMdhI AzramanA bAlamaMdiranI mulAkAte AvelA. 1939thI 1946 hemubhAIe dakSiNAmUrti saMsthAnA saMcAlananI javAbadArI saMbhALI tyAre zAradAbahene tyAMnA bAlamaMdiramAM sevAo ApelI. 1947mAM teo mombAsA gayAM tyAM temane svataMtra rIte kAma karavAnI vizeSa taka maLI. hemubhAI--zAradAbahene svataMtra rIte sthApelI devabAI narsarI skUla'nA bAlamaMdiranAM mukhya kartAhartA zAradAbahena hatAM. 'nUtana bAlazikSaNa saMgha'nA kenyAnAM maMtrI tarIke ane brahmasamAjanI pravRttiomAM teo sakriya bhAga letAM hatAM. zAradAbahene popaTabhAI paMDyA pAse saMgItano vyavasthita abhyAsa karyo ane hArmoniyama zIkhyAM hatAM. hArmoniyama sAthe rASTragIto, bAlagIto bhajano ane lokagIto-lagnagIto teo madhura kaMThe gAtAM hatAM. zrI gItA vyAsa vidyAnaMdajI mahArAja pAse bhagavadgItAno abhyAsa karyo e pachI teo pote gItAjI upara mahilA maMDaLamAM vyAkhyAno ApatAM. mombAsAmAM "mahilA maMDaLa""mAM teo bahuvidha kAryakramonuM Ayojana karatAM hatAM. zivaNavarga calAvatAM, dhArmika vyAkhyAno yojatAM, kathAvArtAo karatAM, pravAso paNa goThavatAM. "mahilA jagata" nAmanA sAmayikanuM teo saMpAdana paNa karatAM hatAM. mombAsAmAM bALako ane baheno mATenA sAMskRtika kAryakramonuM Ayojana karavAmAM hemubhAI ane zAradAbahena haMmezA agresara rahetAM hatAM. svapna zilpIo 1964mAM teo svadeza pAchA pharyA pachI bhAvanagarama sthAyI thayA. pachI zAradAbahene nivRtta dharmamaya jIvana pasA karyuM. 29-12-2003nA roja temano dehavilaya thayo. premALa gRhapati, virala zikSaka, uttama anuvAdaka ane vicAraka mULazaMkara mo. bhaTTa "dareka zikSakane potAno dharma bajAvavA mATe pUratuM kSe> che. jyAM bALaka che, jyAM navI peDhI che tyAM tyAM zikSakanI jarUra ja che. kyAM vadhAre e te dareke pote nakkI karavAnuM che. pa kyAMya enI jarUra nathI evuM nathI. ApaNe saue dIvAmAMrtha dIvo pragaTAvyA karavAno che, pragaTAvyA ja karavAno che." --mULazaMkara mo. bhaTTa 'gurutvanA yAtrI' mULazaMkarabhAIe zikSaNane ja potAno svadharma mAnyo hato. janma : praznorA nAgara brAhmaNa kuTuMbamAM rojakA (tA. dhaMdhukA) mukAme 26 jUna 1907nA roja mULazaMkarano janma. avasAna : 31mI okTobara, 1984. vizeSatA : praznorA jJAtinA mukhya vyavasAyo. vidyAvyAsaMga, kathAvArtA [kathana] ane vaiduM. A traNeyazakti samanvitarUpe mULazaMkarabhAIne prApta thayelI. pitA mohanalAla bhaTTanI chatrachAyA pAMca varSanI uMmare gumAvI. mAtA revAbAe saMtAnone athAga parizramathI svamAnabhera ucheryAM. mULa nakSatramAM janmyA mATe mULazaMkara nAmagharamAM TUMkuM nAma mULu bhaTTa, pachI mULazaMkara bhaTTa. lekhaka, anuvAdaka tarIke mU. mo. bhaTTa ane chelle svajano-vidyArthIo pAsethI snehAdara bharyuM "bhAI"nuM saMbodhana pAmyA. abhyAsa prAthamika zikSaNano prAraMbha thayo rAjakoTanI gujarAtI zALAmAMthI. paNa kharekharuM zikSaNa to zarU thayuM revAbA bhAvanagara AvIne rahyAM ane mULazaMkarane nAnAbhAI bhaTTanA hAthamAM soMpyo. dakSiNAmUrti vidyArthIbhavanamAM dAkhala thayA tyArathI. nAnAbhAI dakSiNAmUrti vidyArthIbhavananA mukhya gRhapati hatA. mULazaMkarabhAIe dakSiNAmUrti vinayamaMdiramAMthI vinIta (meTrika) sudhI abhyAsa karyo. nAnapaNathI ja gAyana-vAdanano zokha. Page #539 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo nAnAbhAIe temanAM rasaruci pArakhIne 1925mAM gujarAta vidyApITha, amadAvAda bhaNavA mokalyA. temano abhyAsano mukhya viSaya saMgIta hato. temanA guru hatA zaMkararAva pAThaka. mULazaMkarabhAIe emanA priya vAgha sitAravAdanamAM uttama koTInI sAdhanA karI hatI. saMgItanI parIkSAmAM temanA parIkSaka hatA paMDita nArAyaNa morezvarajI kharejI. saMgItanI parIkSA pUrI thayA pachI paMDitajIe pote Apela guNano saravALo karyo tyAre khabara paDI ke temaNe so guNamAMthI mULazaMkarabhAIne 110 guNa ApI dIdhelA pachI guNa kApatAM 95 guNa pAse aTakI gayA ! A hatI emanI saMgIta- sAdhanAnI jvalaMta siddhi. 1927mAM gujarAta vidyApIThamAMthI saMgIta mukhya viSaya sAthe temaNe 'lalita kalA vizvarada'nI upAdhi prApta karI, pachI bhAvanagara pAchA AvyA. gRhapati ane zikSaka tarIkenI kArakirdIno AraMbha 1928mAM gokaLIbAI hAIskUla (aMdherI), muMbaImAM zikSaka tarIke joDAyA. tyAM cha mahinA kAma karyuM. pU. revAbAnA AgrahathI nAnAbhAIe temane bhAvanagara pAchA bolAvI lIdhA. ahIM nAnAbhAInI snehabharI doravaNI nIce gRhapatinI tAlIma maLI ane dakSiNAmUrti bhavanamAM 1930thI 1939 sudhI gRhapati ane zikSaka tarIke kAma karyuM. dakSiNAmUrti saMsthA baMdha thatAM harabhAI trivedIe sthApela gharazALAmAM gRhapati ane zikSaka tarIke joDAyA. tyAM 1945 sudhI niSThApUrvaka kAma karyuM. gAMdhIjInI preraNAthI nAnAbhAIe AMbalAmAM grAmadakSiNAmUrti saMsthA zarU karelI temAM 1945thI zarUAtamAM traNa varSa zikSaka tarIke ane pachI buniyAdI adhyApana maMdiranA AcArya tarIkenI javAbadArI 1953 sudhI nibhAvI. saMsthAnA Adarza anusAra AcArya tarIke mULazaMkarabhAI maLyA pachI ja adhyApana maMdira zarU karavAmAM AveluM. 1953mAM grAma vidyApITha, lokabhAratI, saNosarAnI saMsthA zarU thatAM lokasevA mahAvidyAlayanA mukhya gRhapati, adhyApaka ane AcArya tarIke sevAo ApI. 1965mAM saMsthAmAMthI svaicchika nivRtti laIne bhAvanagara AvI sthAyI thayA. bhAvanagaramAM sthAyI thayA pachI paNa teo niSkriya rahyA na hatA. mUlyaniSTha ane jAgrata nAgarika; AcArya ane maulika vicAraka mULazaMkarabhAI bhAvanagaramAM zaikSaNika ane 523 lokajAgRtinI pravRttiomAM mArgadarzaka rahyA hatA. * zrI mahendrabhAI meghANI saMcAlita 'loka-milApa TrasTa'nA teo pramukha TrasTI hatA. * dakSiNAmUrti saMsthAnA menejiMga TrasTI tarIke varSo sudhI sevAo ApI. * vinobAjInA vicArone anusarIne gujarAtamAM 'AcAryakula'nI sthApanA thaI tenA prathama pramukha mULazaMkarabhAI hatA. sarvodaya parivAranA mitra tarIke ane pachI bhAvanagaramAM 'lokazakti saMgaThana' sthapAyuM tenA pramukha tarIke teo jAherajIvananI pravRttiomAM sakriya banyA. 'saMgaThana'nA upakrame kaTokaTI kALamAM yojAyelI vyAkhyAnamALAo, sabhAo, mITIMgomAM teo nirbhIkapaNe pramukha tarIke agresara rahyA hatA. gRhapati ane zikSaka mULazaMkarabhAIne chAtrAlayanA gRhapati tarIke paloTyA nAnabhAI bhaTTe. samabhAvazIla RRju prakRtinA mULazaMkarabhAIe vidyArthI bhAI-bahenone nirvyAja prema Apyo ane temanA sarvAMgI vikAsa mATe satata prayatnazIla rahyA. zrI naTavaralAla pra. buce temane 'madhara mULazaMkara' kahyA che temAM temanA janmajAta sahaja vAtsalyapUrNa vyaktitvano paricaya maLI rahe che, to manubhAI paMcoLI 'darzake' mULazaMkarabhAInA maulika vicAraNAnA graMtha 'zikSakanI niSThA ane draSTi'no paricaya karAvatAM lakhyuM che ke 'zikSaNane potAno parama dharma mAnanArA temanA (zrI nAnAbhAI bhaTTanA) sAthIdAromAM mULazaMkarabhAI saunA agraNI che. arjunane jema zarasaMdhAna vakhate popaTanI AMkha sivAya bIjuM kazuM dekhAtuM na hatuM tema mULazaMkarabhAIne potAnI AjubAjunI sRSTimAMthI zaikSaNika mUlyo sivAya bIjAM mUlyo AkarSI zakyAM nathI.'' mULazaMkarabhAInI zikSaka ane sarjaka tarIkenI asAdhAraNa saphaLatA temanI bahuzrutatAne AbhArI che. temanA adhyApananA mukhya viSayo hatA saMgIta, gujarAtI, saMskRta ane aMgrejI sAhitya; manovijJAna, cikitsAzAstra taduparAMta tattvajJAnanA paNa abhyAsI hatA. mULazaMkarabhAI "sauhArdanA sAdhaka'' vidyArthIpriya adhyApaka hatA. temanuM vyaktitva ghaDAyuM saMgIta ane sAhityathI. gRhapati tarIke vidyArthIonA--yuvAnonA mAnasa samajavA mATe mAnasazAstra ane temanA svAsthyanI rakSA mATe cikitsAzAstrano Page #540 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 524 svapna zilpIo abhyAsa karelo. Ama to teo gharagaththu auSadhothI ja TevAyelA "nAnasena' pravAsI sAhasikonAM jIvanacaritro temaNe AlekhyAM che. hatA paNa abhyAsa pachI Ayurveda, elopathI, homiyopathI, mULazaMkarabhAInuM pota keLavaNIkAranuM-'zikSakanI niSThA bAyokemesTrI, necaropathI va. paddhationo roga, daradI ane tenI ane draSTi', "keLavaNI ane mAnavamUlyo', "keLavaNI vicAra' ane draSTi tAsIrane anusAra upacAra karatA. (anuvAda)-temanI zikSaka ane zikSaNa viSayaka vicAraNAnI lekhanakArya kRtio che. to 'vAMcatAM AvaDI gayuM', "bALakone vArtA kema mULazaMkarabhAI pAse vArtAkathananI AgavI zailI hatI. kahIzuM?', "gharamAM bAlamaMdira', bALako tophAna kema kare che, chAtrAlayanA vidyArthIone rAtripravRttimAM teo vArtAo kahetA. te zikSaNa viSayaka ane 'dalapatarAma-sudhArAno mALI'; vidyArthIone rasa paDe tevI vArtAonI zodhamAM emane phenca 'dalapatarAmanI vAto; "nAnAbhAI; 'gAMdhIjI-eka lekhaka jule varnanI vijJAna-sAhasa kathAo maLI AvI. keLavaNIkAra'--vagere caritrAtmaka paricaya pustikAo temaNe vidyArthIone vArtAo kahetA kahetA jalevarnanI eka pachI eka lakhI che. sAhasakathAonA anuvAdo teo karatA gayA AjathI lagabhaga * zrI kRSNano jIvanasaMdeza' e zrImad bhagavadgItAnA poNoso varSa pahelAM jyAre sabamarIna ke eroplena ATalAM temanA abhyAsanA phalasvarUpe lakhAyelI ciMtanAtmaka kRti che. pracalita hatAM nahIM, vaLI vijJAna viSayaka sAhityano paNa khAsa vidyArthIonA adhyApana sAthe temano svAdhyAya paNa pracAra nahoto tyAre mULazaMkarabhAIe vizva vikhyAta sarjaka cAlato raheto. temaNe gujarAtImAM 'deza videzanI lokakathAo', julevarnanI sAhasakathAonA anuvAda gujarAtanA kizora 'AnaMda ajavALAMnI vAto' vArtAviSayaka kRtio tathA "dharatInI kizorIo-vAcakonA hAthamAM mUkyA ane vAcakone bhaviSyalakSI AratI' svAmI AnaMdanA sAhityamAMthI ane 'gijubhAInA vaijJAnika kalpanAnI romAMcaka sRSTimAM viharatA karI dIdhAM hatAM lekho' vagere saMpAdano karyo che. hindImAM-baccoMkI enuM eka AgavuM mUlya che. [mArI potAnI vAta kahuM. kahAniyAM'nI 10 pustikAo saMpAdita karI che. mULazaMkarabhAIno pratyakSa paricaya 1951-52mAM saNosarA ane pachI 1963-64mAM bhAvanagaramAM thayo. paraMtu 1949 badhAM maLIne Azare 44 nAnAM moTAM maulika ane 50mAM huM pAMcamAM-chaThThA dhoraNamAM bhaNatI hatI tyAre jale anuvAdita pustako temaNe ApyAM che. prasaMgopAta ApelAM varnanI sAhasakathAo ane pachI "le mIjharebala' kRti dvArA vyAkhyAno ane lakhAyelA lekhorUpe haju keTaluMka agraMthastha mULazaMkarabhAIno paricaya thayelo. 'sAhasikonI sRSTi' ane sAhitya paNa che. sAgarasamrATa' to anekavAra vAMcelA kuTuMbajIvana mULazaMkarabhAInI anuvAda kRtio che : mULazaMkarabhAInA ghaDataramAM phALo ApanAra vyaktiomAM sauthI prathama nAma Ave che mAtuzrI revAbAnuM. zrI devavrata pAThake * jule varnanI sAhasakathAo : "sAgarasamrATa', lakhyuM che ke "revAbA marada hatAM. agara to maradane paNa sAhasikonI sRSTi', 'pAtALa pradeza', '80 divasamAM pRthvI zaramAve eTalI hiMmata dharAvatAM hatAM. emanI svamAnanI pradakSiNA', "caMdralokamAM', "gaganarAja', 'khajAnAnI zodhamAM'. bhAvanA UMcI hatI. garIbImAM paNa TakI rahevAnI temanAmAM ke phenca lekhaka vikTara hyugonI prakhyAta le hiMmata ane draSTi hatI." mijharebla'no pahelAM 'le mijharebla' e ja nAme anuvAda pachI 'dukhiyArA bhAga 1-2 nAme saMkSipta anuvAda, raziyana lekhaka revAbAnuM vyaktitva ja aneruM hatuM. eTale ja to ane TolsaToyanA eka nATakano anuvAda Apyo che. mULazaMkarabhAInAM patnI haMsAbahene eka mulAkAtamAM kaheluM ke mArAM be guru hatA. eka nAnAbhAI ane bIjAM sAsu (revAbA), | * uparAMta "dharatInA mathALe aMdhArAnA sImADAmAM mArAM sAsu pAsethI huM ghaNuM zIkhI chuM. zrImatI haMsAbahena tArAonI sRSTi ane sabhyatAnI kathA temanI anudita kRtio (mADI) mULazaMkarabhAInAM sahadharmacAriNI. temanA kuTuMba saMsAranA yogakSemanuM vahana karanArAM, temanA paricaya vinA * yuvAnone preraNArUpa bane tevAM "mahAna musApharo' ane mULazaMkarabhAIno paricaya adhUro gaNAya. Jain Education Intemational Page #541 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo e jamAnAmAM puruSo zikSita thavA lAgelA ane gAMdhI vicAradhArAnA prabhAva nIce AvatAM AzramI jIvanapraNAlI ane khAdI dhAraNa karelI. paraMparAgata rItarivAja ane rUDha mAnyatAomAMthI bahAra AvatA jatA hatA. strIomAM zikSaNa ochuM hatuM. sAthosAtha rItirivAja ane rUDha mAnyatAomAMthI haju mukta thayelI na hatI. AzramanA aMtevAsIo-rASTrIya zikSaNa saMsthAomAM vasatAM-kAma karatAM daMpatIo A paristhitimAM sneha, samajaNa ane udAratAthI vartatAM hatAM. pati patnInA vyaktitva svAtaMtryano vicAra karIne temane potAnI rIte vartavA detA hatA. to patnI pati ane kuTuMba pratyenA snehAdarathI patinA Adarzone svIkArI laI tene anusaratI hatI. temAM patnIonI ja vizeSa mahattA hatI. pUjya mahAtmA gAMdhIjIe AzramamAMnA aMtevAsI daMpatIo narahirabhAI parIkha, mahAdevabhAI desAI va.ne AzramajIvananA saMdarbhamAM eka vakhata kaheluM ke "mAre mana narahira karatAM maNanuM ane mahAdeva karatAM durgAnuM mUlya vizeSa che.'' mULazaMkarabhAIe bhAvanagara zahera choDIne AMbalA-gAmaDAmAM javAnuM nakkI karyuM tyAre zarUAtamAM to haMsAbahena tenAthI nArAja thayelAM. mULazaMkarabhAI ekalA ja AMbalA gayelA, paNa pachI revAbA ane moTo putra bakula bhAvanagaramAM rahyAM ane haMsAbahena banne putrIo UrmilA ane mInAne laIne AMbalA gayAM. khAdI paheratAM thayAM. grAmajIvana ane chAtrAlayanAM vidyArthI bhAI-baheno sAthe dhIme dhIme otaprota thatAM gayAM. vidyArthIone ane svajanone temane ghera haMmezA umaLakAbharyo AvakAra maLato. sAsu revAbA custa vaiSNava. temaNe brahmasaMbaMdha lIdhelo. temano AcAradharma sacavAya tenI kALajI letAM to pati mULazaMkarabhAIe nAtajAtanA baMdhano tyajI dIdhelA. temanI vicAradhArAne paNa sAsu-vahu banne svIkArIne cAlatAM hatAM. Ama, haMsAbahene temano gRhasthAzrama koThAsUjha ane snehAdarabharyA vyavahArathI nibhAvelo. zrI bucabhAIe lakhyuM che ke ''vidyArthIone apanAvavAmAM ane mAMdesAje temane sAcavavAmAM paNa teo bhAInI paDakhe sAcI rIte rahyAM. A bAbatamAM haMsAbahenanuM tAdAtmya bahu moTI mAtrAmAM hatuM, jeNe emane 'haMsAmADI'nuM lADakavAyuM yogya birUda koIka subhaga kSaNe chAtromAMthI ja apAvyuM." ane e ja rIte temanAM saMtAno- bakulabhAI, UrmilAbahena, mInAbahena, vikramabhAI vidyArthI 525 samudAya sAthe sahodara snehanA bhAve ekarUpa banI zakyA hatAM. bakulabhAIe veTarnarImAM pI.eca.DI. karyuM. thoDo vakhata dezamAM ane pachI amerikA sthAyI thayA. UrmilAbahena, mInAbahena, vikramabhAIe zikSaNa-adhyApanane potAnuM kAryakSetra banAvyuM. haMsAmADI mANasanuM du:kha to joI na zakatAM paraMtu pazuonuM duHkha paNa joI zakatA nahIM. lokabhAratInI gauzALAnI eka gAyane temaNe rIbAtI joI, bhagavAnane prArthanA karI ke "pAMca agiyAraza ApIza'. Ama haMsAmADI kartavyapAlana ane bhAInA Adarzone anusaravAmAM draDhatApUrvaka aDIkhama rahenArAM paraMtu hRdayathI atyaMta Rju ane saMvedanazIla hatAM. zrI hIrajIbhAI nAkarANIe temanA mAtRbhAvano nirdeza karIne lakhyuM che ke "jIvavA jevA jIvananI eka tIrthayAtrAnuM sukha ahIM ja mANavA maLyuM hatuM." vyaktitva ane jIvanadraSTi zyAmavarNa, madhyama bAMdho, jADuM nAka, vizALa bhAla ane pAradarzaka AMkho; dhIragaMbhIra saumya snehabhInuM vyaktitva. poSAka-khAdInuM TUMkuM dhotiyuM ane paheraNa ke kaphanI. je koIne maLe tyAre AchuM smita karIne pUche "kema cho ?" mULazaMkarabhAI mAtuzrI revAbAnA draDha, svamAnI, svAzrayI vyaktitvano saMskAravAraso pAmyA, to nAnAbhAInA 'mAnasaputra' tarIke AjIvana zikSaNanA bhekhadhArI tarIke temaNe kAma karyuM. trIjo prabhAva jhIlyo pU. mahAtmA gAMdhIjIno-gujarAta vidyApIThamAMthI snAtaka thayA ane rASTrIya keLavaNInI saMsthAomAM samarpita banIne kAma karyuM. jUnA rItarivAjo, nAtajAtanA bhedabhAva choDIne sAduM jIvana jIvyA. jIvana pratyeno temano abhigama bauddhika. teo vaijJAnika ane vyavahAru draSTie vicAranArA hatA. AdhyAtmika valaNanA pAyAmAM sadguNa ane satkarmane teo prAdhAnya ApanArA hatA to prema-bhaktimAM paNa rasa dharAvatA ane niyamitarUpe dainika prArthanA karatA. aMtima mAMdagI vakhate pathArImAM paDyA paDyA bhajano sAMbhaLatA rahetA. praznorA jJAtinI eka vizeSatA te narmamarmabharI vinodavRtti. dhIragaMbhIra prakRtinA mULazaMkarabhAI potAnI AgavI ramUjavRttithI bhArekhama vAtAvaraNane haLavuM phUla banAvI detA. sAhasika ane nirbhIka mULazaMkarabhAIe pravAso khUba karyA che ane vidyArthIone pravAso karAvyA. vidyArthIo pAse vividha sAMskRtika kAryakramonAM Ayojana paNa karyA hatA. mULazaMkarabhAI atyaMta saMvedanazIla paraMtu cAritryazuddhinA Page #542 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 526 AgrahI hatA. dIrdha jIvanakALa daramyAna vidyArthIo, kAryakaro kyAreka viveka cUkyA hoya, ajugatuM vartana karyuM hoya tevA prasaMge kyAreka kaThora nirNaya paNa levo paDyo hoya paraMtu A badhA vakhate roSa karatAM paNa temanI aMtaHvyathA vizeSa pragaTa thatI hatI. temano sauthI prabhAvI guNa ajAtazatrupaNAne gaNAvAyo che. eTale ja matabhedane kAraNe lokabhAratImAMthI svecchAe nivRtti laIne bhAvanagara AvyA pachI kyAreya temaNe e aMge carcA ke vAta karI nahotI. mULazaMkarabhAIe jIvanabhara vidyArthIone nirvyAjapaNe bhaNAvyA, cAhyA ane temanuM ghaDatara karyuM. to vidyArthIoe temane aDhaLaka prema Apyo. eTaluM ja nahIM paNa 1963mAM temanI mAMdagI vakhate muMbaImAM temanI sAravAra mATenI badhI vyavasthA vidyArthIoe karI ApI. 1973mAM havAphera mATe moTA putra bakulabhAIne tyAM amerikA gayA tyAre paNa vidyArthIoe ja vyavasthA karI ane tyAM temanA kAryakramo paNa goThavelA. te badhAmAM mALAnA mera rUpa prasaMga che mULazaMkarabhAI ane bucabhAInA sAnidhyamAM deza-paradezamAM vasatA vidyArthIonAM sahakuTuMba snehasaMmelanano. jemAM "lAgaNInA taMtue baMdhAvA" sau ekaThAM thayAM hatAM. bahumukhI pratibhA dharAvanArA mULazaMkarabhAInA vividha pAsAmAM saMvAditA hatI, saumAM sarvoparI hatuM mAnavIya tattva. sau pratyeno sauhArdapUrNa vyavahAra. zrI na. pra. buce temanAM vyaktitvanAM mukhya traNa pAsAM gaNAvyAM che : (1) saphaLa pitA (2) gRhapatitva-zikSakatva (3) normala nAgarika. 'normala nAgarika' te che je zAhabuddIna rAThoDanA haLavA zabdomAM koIne naDato nathI'. je badhAnI sAthe samabhAva ane maitrIpUrNa saMbaMdho rAkhe che, jALave che. je satya paNa priya kahe che ane je samAjane upayogI thatAM rahevA prayatnazIla hoya che.'' mULazaMkarabhAIno jIvana Adarza temanAM ja vacanomAM spaSTa thAya che : "Izvare ApyuM che teTaluM barAbara mANIe ane svapna zilpIo bIjAne paNa ApIe. ApI chUTavAmAM ja AnaMda che.'' bAlazikSaNane samarpita daMpatI : zrI narendrabhAI gijubhAI badhekA ane zrImatI vimubahena narendrabhAI badhekA 'zrI dakSiNAmUrti bAlamaMdiramAM rahIne narendrabhAI badhekA sva. gijubhAInuM adhUruM raheluM bAlasevAnuM mahAnakArya bhAre puruSArtha karIne AgaLa dhapAvI rahelA hatA. bAlamaMdira, kumAramaMdira ane adhyApana maMdiranI pravRttiothI temaNe TekarI uparanA bAlamaMdirane sajIva ane guMjatuM rAkhyuM hatuM. temanA patnI zrImatI vimubahena A kAryamAM temanI paDakhe hatAM. e bannee maLIne gujarAtanA A bAlatIrthane viziSTa prayogo dvArA adyatana banAvyuM hatuM." -rAmanArAyaNa nA. pAThaka bAlazikSaNanA AdyapraNetA gijubhAI badhekA ane zrImatI jaDIbahenanA putra narendrabhAI. temanuM gharamAM hulAmaNuM nAma 'bacu' hatuM. svajano, mitro ane paricitomAM teo bacubhAInA nAme ja jANItA hatA. janma ane uchera bacubhAIno janma tA. 27-2-1913. avasAna : 6-1-1967. bacubhAInA pitA gijubhAI vakIla hatA. putranA yogya ucheranI zodhamAM bAla keLavaNIno vicAra karatA thayA. meDama monTesarInuM pustaka temanA hAthamAM AvyuM. gijubhAIe sau prathama bacubhAI upara tenA prayogo zarU karyA ane gujarAtamAM bAlazikSaNanI dizA ughADI ApI. bacubhAInA nimitte monTesarI paddhatino lAbha gujarAtanAM bALakone maLyo. gijubhAIe nAnakaDA putranI bALalIlAonuM nirIkSaNa karI dezanAM tamAma bALako mATe svazikSaNa, svAnubhava ane prayogonuM nirmANa kareluM. bAlamAnasa samajIne tene saMskAravA, tenI indriyonI jJAnazakti sajAga banAvavA teo ramakaDAM, raMgo ane ramatanAM sAdhanono vicAra karatA thayA. bacubhAIno uchera saMpUrNapaNe mukta vAtAvaraNamAM thayo. pU.zrI kAkAsAheba kAlelakare bacubhAIne janoI ApavAnA prasaMga vize lakhyuM che ke 'sva. nAnAbhAI sanAtanI vicAranA, sva. gijubhAI buddhipradhAna bauddhamatanA ane huM bannenA aMkoDArUpa. ame janoIno vidhi Page #543 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo 527. nakkI karyo. 'vALa utAravAnI jarUra nathI' e mAro nirNaya bAlasAhityanI vedhaka rIte vivecanA-TIkA paNa karatA hatA. sAMbhaLI bacu keTalo rAjI thayo hato !" zrI bacubhAIne saMgIta priya hatuM. gujarAtI lokagIto zrImatI jaDIbahena paNa bacubhAInA vikAsane anurUpa ane lagnagIto gAvAno ane sAMbhaLavAno temane zokha hato. yojanAomAM gijubhAIne sAtha ApatAM. zAMtiniketanamAM abhyAsakALa daramyAna baMgALI bhASA, bAula abhyAsa : narendrabhAIe prAthamika ane mAdhyamika bhajano ane ravIndrasaMgIta zIkhyA. TAgoranA bAlakAvyo ane zikSaNa bhAvanagaramAM lIdhuM. bAlanATako temane kaMThastha hatA. teo sumadhura mokaLA avAje gIto gAtAM ane temAM zrImatI vimubahena sUra purAvatAM. nAnapaNathI emane kalAkSetre khUba rasa. tene mATe anukULa vAtAvaraNa maLatAM teo bhASA, saMgIta, citra, vArtAkathana ane zrI bacubhAI prakRtipremI hatA. vRkSo, puSpo ane pakSIo nATyaprayogomAM kramazaH AgaLa vadhatA gayA. svacchatA, sughaDatA maghaDatA pratye temane anahada prema hato. pakSIo vize temaNe pustaka paNa ane suzobhana temanI kalApriyatAnAM cihno hatAM. lakhyuM che. varSAnA vadhAmaNAM teo varasAdamAM bhIMjAIne karatA paraMtu gaNitazAstramAM temane rasa paDato nahIM. gijubhAIne hatA. to sAthosAtha varSAgIto gAtA ane sau pAse gavarAvatA. mATe to teo putra uparAMta zikSaNanA prayogonuM pAtra paNa hatA. pravAsano paNa temane anahada zokha hato. kudaratane khoLe jaIne temaNe zrI hariharabhAInI madada lIdhI. hariharabhAIe besavAnuM-vasavAnuM temane bahu gamatuM. khagoLazAstramAM bacubhAIno rasa jagADyo ane tenA dvArA temane bALakeLavaNIkSetre pradAna gaNitamAM rasa letA karyA. Ama, bacubhAIne Interest- gijubhAInA bALakeLavaNInA kAryakSetrane narendrabhAIe Theory dvArA gaNitakriyA sahaja rIte sAdhya thaI. apanAvyuM. bAlamaMdira ane bAlaadhyApanamaMdiramAM AcArya buddhivikAsa sAthe lAgaNIonA AvirbhAvane mATe tarIkeno kAryabhAra saMbhALelo. adhyApana maMdiramAM teo anurUpa kalAyukta vAtAvaraNa maLI rahe te hetuthI bacubhAIne bAlamAnasazAstra, itihAsa ane bhASAzikSaNa zIkhavatA hatA. kavivara ravIndranAtha ThAkaranI saMsthA zAMtiniketanamAM ucca taduparAMta bAlanATako paNa zIkhavatA. abhyAsa arthe mokalavAmAM AvyA. svayaM zikSaNanA prayogonI bAlazikSaNakSetre gijubhAInA prayogone temaNe AgaLa e bhUmimAMthI temaNe jIvananI navI draSTi prApta karI hatI. dhapAvyA. gijubhAI, TAgora ane meDama monTesarI traNeyanA 1939mAM adhAra (madrAsa)mAM DaoN. monTesarInA saMskArono temanAmAM samanvaya thayo hato. bALakomAM svayaMzista bAlazikSaNanA vargo zarU thayelA. temAM DaoN. meDama monTesarI pote ane svayaMzikSaNane teo pAyAnuM kAma gaNatA hatA. zikSako ane AvelAM. zrI vajubhAI davenI (zAradAmaMdira, amadAvAda) sAthe vAlIo sAthe te aMge vicAra vimarza karatA rahetA hatA. zrI bacubhAIe paNa e vargamAM tAlIma lIdhI. zrI vajabhAIe bALakonI pravRttiomAM, ramatomAM ane utsavonI ujavaNImAM lakhyuM che ke "A traNa mAsanI upAsanAe bacubhAIne bacubhAI sakriyapaNe rasa letA eTaluM ja nahIM, zrImatI dakSiNAmUrti, gAMdhIuchera, TAgorIyana zikSaNa ane monTesarI vimubahena ane zikSakone paNa temAM sahabhAgI banAvatA hatA. vicAradhArA-ema cAra raMge raMgI nAkhyA." uttarAyaNanA divasomAM kumAra maMdira ane bAlamaMdiranA vyaktitva vidyArthIone pataMga laIne zALAmAM AvavAnuM kahetA. jyAM bALako utsAhabhera pataMga cagAvatA hoya tevI anokhI bacubhAInuM vAMcana vizALa hatuM. sAhitya uparAMta zikSaNa ane mAnasazAstranAM pustakono teo abhyAsa karatA hatA. deza zikSaNasaMsthA-dakSiNAmUrti hatI. zALAmAM jAte pataMga banAvavA paradezanA bALazikSaNanA prayogothI teo prabhAvita hatA. teo mAta mATe vidyArthIo ane zikSakone teo Agraha paNa karatA. pote svataMtra vicAraka hatA. zrI candubhAI bhaTTa (AcArya, gharagaththu ramatomAM lagA ane bhamaraDA ramatA vidyArthIo gharazALA, adhyApana maMdira) ane anya mitro sAthe vacce ghaNIvAra takarAra thatI. bacubhAIe teno maulika ukela bAlazikSaNanA prazno aMge teo carcA-vicAraNA karatA rahetA. sUcavelo. "thoDA lagA ane bhamaraDA kumAramaMdiramAM vasAvo. je vaLI bAlasAhityanA maulika vivecaka tarIke alpajIvI bALakone ramavuM hoya te saMsthAnA lagA tathA gariyAthI rame ane Jain Education Intemational Page #544 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 528 ghera jAya tyAre pAchA mUkI de. jethI dveSa, jIta, ghA, verajhera vagerenA prazno dUra thaI jaze. ane lagAnI ramatano AnaMda sArI rIte mANI zakaze.'' rakSAbaMdhanano divasa to kumAramaMdiranA vidyArthIono yAdagAra divasa. bacubhAI ane vimubahena vidyArthI bhAIbaheno vacce jaIne bese ane pachI baheno pahelAM bacubhAIne rakSA bAMdhe pachI vidyArthI bhAIone rakSA bAMdhe. adhyApana maMdiranAM bhAIbaheno ane zikSaka bhAI-baheno sau sAthe maLIne rakSAbaMdhana-parvanI ujavaNI karatA hatAM. bacubhAI tahevArono mahimA samajAvIne teno AnaMda mANavA saune preratA. bALakonI nAnI nAnI vAto, A duniyAnA banAvo ane praznone samajavAnI temanI draSTi ane temanA vyavahAro aMge bacubhAI jhINavaTathI vicAratA ane bAlamAnasane saMpUrNapaNe samajavA ane tene vikAsanI tako pUrI pADavA prayatnazIla rahetA hatA. zrI bacubhAI gujarAta rAjyanI zikSaNa salAhakAra samitiomAM salAhakAra tarIke hAjarI ApatA hatA. to bAlazikSaNanI pariSado, saMmelano, parisaMvAdo, zibiro vageremAM temanI hAjarI ane vaktavya haMmezA viziSTa banI rahetAM hatAM. 'nUtana bAlazikSaNa saMgha'nI pravRttio ane tenA vikAsamAM zrI zeSa nAmale sAthe teo sakriyapaNe kAryarata rahyA hatA. zrI bacubhAInI tabiyata nAjuka rahetI hatI. i.sa. 1966nA DisembaranA chellA saptAhamAM kaDakaDatI ThaMDImAM muMbaImAM bharAyelI 'akhila bhArata bAlazikSaNa pariSada'mAM temaNe hAjarI ApI. bIjI jAnyuArI 1967nA roja amadAvAdamAM eka mITIMga hatI temAM bhAga laIne rAtre bhAvanagara AvyA. bIje divase savAre zrImatI vimubahena ane mitro sAthe muMbaInI pariSada ane gujarAtamAM bAlazikSaNanA kAryane kaI rIte AgaLa dhapAvavuM joIe te aMge vAto karI. 7mIe vaDhavANa eka mITIMgamAM javAnuM hatuM tyAM bhaviSyanA kAryakrama aMge vicAravAnuM nakkI karyuM. divasabhara adhyApanamaMdiranA vividha kAmo patAvyAM. sAMje moTA putra madhukarane (mInAbhAI) paraNAvatI vakhate lagnagIto gAvAnuM bahenone AmaMtraNa Ape che. Dhola-trAMsA vagADavAnI icchA pragaTa kare che. AnaMdamAM divasa pasAra karyo. svapna zilpIo paraMtu IzvaranI yojanA kaMIka judI ja hatI. vahelI savAre bacubhAIne hRdayarogano jIvaleNa humalo Avyo ane ghaDIvAramAM to temano jIvanadIpa bujhAI gayo. sahadharmacAriNI ane sahakAryakartA zrImatI vimubahena narendrabhAI badhekA vimubahenano janma tA. 21-7-1924, mAtA-pitA : bALapaNa vimubahenanA pitAzrI chaganabhAI jozI ane mAtuzrI ramAbahena pUjya mahAtmA gAMdhIjInA aMtevAsI, svAtaMtrya sainiko ane racanAtmaka kAryakara. chaganabhAI jozI sAbaramatI AzramamAM maMtrI tarIke kAma karatA hatA. dAMDIkUca satyAgrahamAM pU. gAMdhIjInI sAthenA 80 sainikomAM teonI pasaMdagI thayelI. sAbaramatI Azrama choDyA pachI teo rAjakoTamAM sthAyI thayelA. saurASTramAM racanAtmaka pravRtti ane khAsa karIne aspRzyatA nivAraNakSetre mahattvanI kAmagIrI temaNe karelI. zrImatI vimubahenanuM bALapaNa pU. mahAtmA gAMdhIjInA sAMnidhyamAM, temanI chatrachAyA nIce sAbaramatI AzramamAM vItyuM. AzramI jIvana ane gAMdhI vicAradhArAnA saMskAro vacce temanuM ghaDatara thayuM. abhyAsa vimubahene rASTrIyazALA, rAjakoTamAM prAthamika zikSaNa ane jI.TI. garlsa hAIskUla, rAjakoTamAM mAdhyamika zikSaNa lIdhuM. sAthosAtha rASTrIyazALAmAM saMgItano abhyAsa karyo. 1945mAM meDama monTesarI bhAratamAM AvelAM tyAre vimubahene gujarAta vidyApIThamAM meDama monTesarI pAse bAlazikSaNano DIplomAM abhyAsakrama pUro karelo. lagna ane kuTuMbajIvana 1941mAM zrI narendrabhAI badhekA ane zrImatI vimubahena lagnagraMthithI joDAyAM. gAMdhIvidhithI temanA lagna karAvanAra purohita hatA prasiddha keLavaNIkAra nAnAbhAI bhaTTa. zrImatI vimubahena bAlazikSaNanA brahmA gijubhAInA putravadhU banyAM ane samarpaNanI bhAvanAthI bacubhAInA jIvanamAM ekarUpa banIne bAlazikSaNane potAnuM jIvanakArya banAvyuM. to Adarza gRhiNI tarIke temaNe samagra parivAranI kALajIbharI saMbhALa rAkhI hatI. bacubhAI ane vimubahena gijubhAIna vidyArthIo, bAlazikSaNa kSetranA mitro ane svajano sAthe Page #545 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo pa29 vizALa parivAranI bhAvanAthI joDAyelAM hatAM ane sauno bAlaadhyApana maMdiramAM mAnad zikSikA tarIke temaNe sevAo aDhaLaka sneha pAmyAM hatAM. temanA moTA putra madhukarabhAI ApelI. teo bAlazikSaNa, kAryapaddhati ane saMgIta zIkhavatAM (mInAbhAI) vaDodarAmAM abhyAsa karIne amerikA gayA ane hatAM. vArtAkathana ane bAlanATako vize paNa mArgadarzana ApatAM tyAM sthAyI thayA. to nAnA rAjubhAI bhAvanagaramAM abhyAsa hatAM. karIne amerikA gayelA. nAjuka tabiyatane kAraNe bhAvanagara i.sa. 1955thI 1975 sudhI bAla adhyApana maMdiranA pAchA AvI gayelA. (2007mAM avasAna) chAtrAlayanA mAnad gRhamAtA tarIke kAma kareluM. vyaktitva taduparAMta zrImatI vimubahene zrI dakSiNAmUrti saumya madhura vyaktitva dharAvatAM vimubahena maLatAvaDA vidyArthIbhavana TrasTamAM 1968thI 1980 TrasTI tarIke, ane premALa svabhAvanA hatAM. bALako, vidyArthIo ane 1980thI 1983 niyAmaka tarIke ane 1983thI 2007 vAlIo sAthe temano sAhajika ane samabhAvapUrNa vyavahAra sudhI menejiMga TrasTI tarIkenI javAbadArI nibhAvelI. saMsthAnAM raheto hato. banne bAlamaMdironAM saMcAlikA ane salAhakAra vimubahena hatAM. sAhitya, saMgIta ane citrakalA temanA zokhanA ane zrImatI vimubahenanA kAryakALa daramyAna samayanI mAMga abhyAsanA viSayo hatA. to lagna pachI bAlazikSaNano anusAra dakSiNAmUrtimAM mAdhyamika ane ucca mAdhyamika zikSaNa vizeSarUpe abhyAsa karyo hato. temaNe zAstrIya saMgItano vibhAgo zarU karavAmAM AvyA hatA. abhyAsa karelo. teo Azrama bhajanAvalinAM bhajano zAstrIya A uparAMta bhAvanagaranI anya zikSaNa saMsthAo ane rAga gAtAM to AgavI halakathI lokagIto ane gujarAtI gIto sAmAjika saMsthAo sAthe TrasTI ane salAhakAra tarIke teo gAtAM hatAM. zrI bacubhAInI pAsethI ravIndra saMgIta zIkhyAM. saMkaLAyelAM hatAM. banne sAthe maLIne baMgALI gIto gAtAM hatAM. zrImatI vimubahena bhajana gAtAM hoya tyAre bacubhAI sUra purAve ane (1) triveNI TrasTa, (2) mahilA maMDaLa, (3) bacubhAI TAgoranAM gIto gAtAM hoya temAM vimubahena sura AnaMdavATikA bhaginI maMDaLa, (4) tApIbAI vikAsagRha, (5) purAve. A jugalabandI saMgIta sAMbhaLavAno eka lhAvo hato. sisTara niveditA skUla. [A lakhanAre e AnaMda mANyo che. Aje paNa TAgoranAM gIto bAlazikSaNakSetre pradAna kharavAyu baya vege cAri dika chAye meghe? ke pachI "madhu-gadhe- bAlazikSaNane samarpita vimubahene sahakAryakaro sAthe bharA mRdu snigdha chAyA' jevAM gItonI sUrAvali manamAM maLIne bAlazikSaNakSetre bhASA ane gaNita zikSaNanAM navAM sacavAyelI che.] sAdhano vikasAvyAM to bALakonA vikAsanI jarUriyAtane bAlamaMdira ane adhyApana maMdiranuM vAtAvaraNa temanAM anulakSIne pragatipatrako taiyAra karAvelAM. vinoda ane gItothI sadA prasanna rahetuM. bALako, vAlIo ane | gujarAtanAM judAM judAM sthaLoe AvelAM bAlamaMdiromAM adhyApanamaMdiranA vidyArthIo sAthe bacubhAI ane vimubahenano temanuM mArgadarzana levAmAM AvatuM hatuM. jIvaMta saMbaMdha hato. bannee ekopAsanAthI bALakeLavaNIkSetre bAlazikSaNa ane bALako mATenA kAryakramo yojatI kArya karyuM hatuM. saMsthAo sAthe teo sakriyapaNe joDAyelAM hatAM. zikSikA, AyAryA ane vahIvaTakartA 1. NCERT-navI dilhI, zrImatI vimubahena vatsala ane bAlamAnasane pArakhIne keLavaNI ApanArAM AjIvana zikSikA. zrI dakSiNAmUrti bALako mATe taiyAra thatI TI.vI. sIrIyalanA projekTamAM bAlamaMdiramAM 1942thI 1954 sudhI zikSikA tarIke ane ane sImanAramAM temaNe bhAga lIdhelo. 1955thI 1985 sudhI AcaryA tarIke temaNe kAma karyuM. 2. ola inDiyA reDiyo-rAjakoTa sAthosAtha 1955thI 1975 sudhI zrI dakSiNAmUrti ola inDiyA reDiyo-rAjakoTanI salAhakAra samitinA Jain Education Intemational Jain Education Interational Page #546 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 98. 530 svapna zilpIo teo sabhya hatAM. reDiyo parathI bAlazikSaNa ane vAlIonA 3. zrI tArAbahena moDaka janmazatAbdI mahotsava, mahArASTra prazno aMgenA temanA vArtAlApa, bAlasabhAnA kAryakramomAM rAjyanA zikSaNamaMtrIzrInA haste bALakamitra' caMdraka vArtAkathana, bAlanATako vagere kAryakramo prasArita thayelAM. i.sa. 1991-92 3. ISRO 4. bhAvanagara yunivarsiTI, bhAvanagara dvArA "neha, isaro dvArA taiyAra thatAM bALakonA kAryakramomAM temanuM bAlazikSaNa evorDa' i.sa. 1992 ullekhanIya yogadAna raheluM hatuM. 5. jAyanTa grupa, bhAvanagara-northa dvArA sanmAnapatra. 4. gujarAta rAjya pAThyapustaka maMDaLa (dhoraNa 1 thI 6. 'phUlachAba pleTInama jayaMti mahotsava' prasaMge sanmAna7)mAM teo sabhya hatAM. dhoraNa-1nuM pAThyapustaka vaijJAnika I.sa. 1995-96. paddhatie taiyAra karI ApeluM. 7. sisTara niveditA zreSTha zikSaka evorDa i.sa. 19975. bhAvanagara yunivarsiTInA upakulapatinI salAhakAra samitimAM be varSa mATe ane rAjasthAnanI monTesarI bAlazikSaNa gujarAta sAhitya akAdamI gAMdhInagara dvArA bAlazikSaNa samitimAM AjIvana sabhyapade rahyAM hatAM. kSetre utkRSTha kAmagIrI badala te samayanA zikSaNamaMtrIzrInA 6. gijubhAI janmazatAbdI samiti gujarAta rAjyanA haste sanmAna.. mAnad maMtrI ane be varSa mATe sabhya hatAM. e daramyAna 9. zrI dakSiNAmUrti vidyArthIbhavana, bhAvanagara dvArA "zreSTha gujarAta ane rAjasthAnamAM ghaNAM sthaLonI mulAkAta lIdhI hatI. bAlazikSikA' evorDa 7. zrI prAgajIbhAI DosA, zrImatI uSA malajI vagere samApana kalAkAronI sAthe bALako mATenA bALanATyagRhanI caLavaLamAM - zrImatI vimubahena kensaranI bimArIne kAraNe aMtima temaNe bhAga lIdhelo. divasomAM pathArIvaza banyAM hovA chatAM saMsthAnI pravRttio aMge videzapravAsa avagata rahIne nAnI moTI sUcanAo dhairyapUrvaka ApatAM hatAM. i.sa. 1975 thI 1989 daramyAna vimubahena temanA banne putro ane saMsthAnA parivArajano temanI amerikA traNa vakhata gayelAM ane eka eka varSa rokAyAM hatAM. kALajIbharI sAravAra karatA hatA. snehIjano ane maLavA bAlazikSaNanAM Adhunika pravAho ane pravidhio jANavA AvanArAone teo sahajabhAve AvakAra ApatAM hatAM ane mATe temaNe tyAMnI zikSaNa saMsthAonI mulAkAta lIdhelI. maLatA hatA 1989mAM bAlazikSaNamAM AdhunikatAno temaNe vizeSarUpe tA. 8-8-2007nA roja temaNe aMtima zvAsa lIdhA. abhyAsa karelo. bAladevanI upAsanA gijubhAI ane bacubhAI-pitAamerikAnA nivAsa daramyAna tyAMnA siniyara sITIjhansa putranA jIvananuM dhyeya banI gayuM hatuM. gijubhAInuM senTaramAM vimubahene sevAo ApelI. bALakeLavaNInuM kSetra-bAlamaMdira ane bAla adhyApana maMdiranA sanmAna ane puraskAra kAryane bacubhAI tathA zrImatI vimubahene apanAvyuM gijubhAIe 25 varSa ane temanA uttarAdhikArI banIne 1. vimubahene jIvanaparyata (60 varSa) bALazikSaNa kSetre Apela sevAo badala gujarAta rAjya taraphathI caMdraka, bacubhAI 25 varSa ane zrImatI vimubahena 66 varSa kAryarata momenTo ane zAla oDhADIne temanuM sanmAna karavAmAM rahyAM. 1967mAM zrI bacubhAInI aNadhArI ciravidAya pachI "AveluM. vimubahene dakSiNAmUrti saMsthAno kAryabhAra saMbhALyo ane i.sa. 2007 sudhI supere javAbadArIo vahana karI. 2. gijubhAI badhekA janma zatAbdI ujavaNI samiti gijubhAIno bAlazikSaNano dhvaja A bAlapremI daMpatIe gujarAta rAjya, gAMdhInagara taraphathI sanmAna. niSThApUrvaka kArya karIne pharakato rAkhyo hato. Jain Education Intemational Page #547 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo. 531 svAtaMtryasenAnI zahIda bApubhAI vazI ane lekhanamAM rasa hato. gujarAtI bhASAnA jANItA lekhaka zrI rAmanArAyaNa vizvanAtha pAThaka pAsethI teo mArgadarzana meLavatA "nathI jANyuM amAre paMtha zI hAkala paDI che, khabara che eTalI ke mAtanI hAkala paDI che." hatA. 'pipAsu' takhallusathI prasthAna ane anya sAmayikomAM temanA lekho prasiddha thatA hatA. dezanI svataMtratA kAje jIvana nyochAvara karI denArA vIra sapUtomAM bApubhAI vazI nokhA tarI Ave che. muMbaI vyavasAya ane pravRtti rAjyanI sarakAre vIra zahIdanI smRtimAM vile pArle pazcima bApubhAI abhyAsa mATe muMbaI gayA pachI temanuM vibhAgamAM 'bhagatasiMha roDa' ane 'bajAja roDa pAsenA eka kAryakSetra muMbaI banI gayuM. temaNe vyavasAyI kArakirdIno prAraMbha rastAnuM nAma bApubhAI vazI roDa' ApyuM che. patrakArarUpe navabhArata dainikanA saba-eNDiTara tarIke karelo. 1932nA namaka satyAgrahamAM sakriya bhAga levA mATe e mAtApitA : janma vyavasAya choDyo. yaravaDAmAM jelavAsa bhogavyo. jelamAMthI | bApubhAI vazIno janma 28-7-1905nA roja chaTyA pachI gokaLIbAI hAIskUla vilepArlemAM zikSaka tarIke pIpalagabhANa (ji. valasADa) gAmanA saMskArI anAvila joDAyA. e vakhate gokaLIbAI hAIskUlanA AcArya zrI brAhmaNa kuTuMbamAM thayo hato. pitAzrI nAraNajIbhAI vazI ane jhINAbhAI desAI 'sneharazmi) hatA. kavizrI umAzaMkara jozI mAtazrI jIjIbahena bane dharmiSTha ane paramArtha parAyaNa hatA. ane kavizrI kolaka temanA sahakAryakaro-mitro hatA. A saunA temane pahelo putra nAnapaNamAM avasAna pAmelo. eTale sAMnidhyamAM temanI sAhitya vAM sAMnidhyamAM temanI sAhitya vAMcana ane lekhananI pravRtti bApubhAI temanA ekanA eka putra hatA. vidvAna, AryasamAjI, vikasatI gaI. taduparAMta zrI maMgaLadAsa pakavAsA, DaoN. yazavaMta nAraNajIbhAI pote khetI karatA hatA. dharmaprema ane dezapremanA nAyaka (AcArya, gujarAta koleja), bAbubhAI jazabhAI paTela saMskAro bApubhAIne vArasAmAM maLyA hatA. (mAjI mukhyamaMtrI gujarAta rAjya), kalyANajIbhAI mahetA abhyAsa : vyaktitva ghaDatara vagere sAthe paNa temano nikaTano paricaya hato. bApubhAIe 1922-28 anAvila AzramamAM rahIne vile pArlenA vasavATa daramyAna teo tyAMnI koMgresanI sUratamAM ane 1928-29 daramyAna vaDodarAmAM abhyAsa pravRttiomAM paNa sakriya bhAga letA hatA. 1937mAM vilepAle karelo. 1930-32mAM muMbaInI vilsana kolejamAMthI upanagara koMgresa kamiTinA maMtrI tarIke temanI nimaNUMka thayelI bI.esasI.nI DIgrI prApta karelI. tyAra pachI gokaLIbAI koMgresanI kAmagIrI daramyAna saradAra paTelane maLavAnuM banatuM hAIskUla muMbaImAM nokarI karatA hatA te arasAmAM bI.TI.no jenA pariNAme saradAra paTela sAthe temano kAyamI aMgata saMbaMdha abhyAsa karyo hato. sthapAyelo. A samayagALAmAM krAMtikArIo sAthe paNa temanI hajI to sUratamAM mAdhyamika zALAmAM abhyAsa karatA saMparka raheto hato. gokaLIbAI hAIskUlanI nokarI choDyuM hatA tyArathI 1924nI sAlathI pU. mahAtmA gAMdhIjI pAsethI pachI tara 4 eDI. pachI teo borIbaMdaranI kabIbAI hAIskUlamAM zikSaka tarIke patravyavahAra dvArA zrImad bhagavadgItA, svAmI dayAnaMda joDAyA hatA. (I.sa. 1942-1946) sarasvatI, brahmacarya, pUnarjanma, ahiMsA vagere viSayo aMge AjhAdInI laDatomAM bhAga levAne kAraNe jelavAsana mArgadarzana meLavatA hatA. saradAra vallabhabhAI paTela, kAraNe ane bimArIne kAraNe temane zikSakanI nokarI choDavI morArajI desAI vagere netAo sAthe temano patravyavahAra paDelI. cAlato hato. svAtaMtrya senAnI : jelavAsa svabhAve saumya, mRdu ane ochAbolA bApubhAImAM aMtaramAM rahelI UMDI dezadAjha, e vakhatanuM rASTra AMtarika zakti gajabanI hatI. teo daDha manobaLa dharAvatA vAtAvaraNa-AMdolano, pU. mahAtmA gAMdhIjI, saradAra paTela mUka koMgresI kAryakara hatA. ane rASTrIya vicAradhArA dharAvatA mitronA prabhAvathI teo bApubhAIne vidyArthI hatA tyArathI ja sAhitya vAcana saMpUrNapaNe deza mATene phanAgIrInI bhAvanAthI raMgAI gayA hatA Jain Education Intemational Page #548 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 532 svapna zilpIo bAraDolI satyAgraha : 1928 manobaLathI temaNe polIsa adhikArIone bilakula namatuM ApeluM vidyArthIkALathI teoe svAtaMtrya saMgrAmomAM bhAga levA nahI. mAMDelo. 1928mAM teo vaDodarAmAM abhyAsa karatA hatA. te lAMbA samaya sudhI cAlelA boMba kesanA khaTalAnI korTanI samaye abhyAsa choDIne saradAra paTelanA netRtva nIce bAraDolI sunAvaNInA samAcAra chApAmAM prasiddha thatA hatA. muMbaInA satyAgrahamAM joDAyA ane jelavAsa bhogavyo hato. jANItA dhArAzAstrIo zrI haribhAI desAI ane zrI vasaMtabhAI namaka satyAgraha : 1930-32 kasoTIo bacAva pakSe kesa laDelA. cukAdAmAM bApubhAI nirdoSa jAhera thayelA. namaka satyAgraha vakhate teo muMbaInI vilsana kolejamAM abhyAsa karatA hatA. temaNe zrI nAnAbhAI bhaTTa (AcArya tyArabAda dAhaka padArtho rAkhavAno gunho dAkhala karIne dakSiNAmUrti vinayamaMdira, bhAvanagara)ne patra lakhelo. tenA bApubhAI para kesa calAvavAmAM Avelo. temAM teo nirdoSa pratyuttaramAM (tA. 26-4-30) AzIrvAda pAThavatA zrI nAnAbhAI chUTyA hovA chatAM temanI aTakAyata karavAmAM AvI hatI. bhaTTe lakheluM ke "tamAruM kalyANa thAo! dezano yajJa paripUrNa avAranavAra jelanI sajA ane amAnuSI zArIrika thAo! prabhu tamane A laDatamAM TakavAnuM baLa Apo!" damanane kAraNe jelamAMthI ja temanI tabiyata lathaDavA mAMDelI. 1932nA namaka satyAgraha vakhate temanI dharapakaDa thaI aMte temane kSayanI bimArI lAgu paDelI. tyAre temane yaravaDA jelamAM rAkhavAmAM AvelA. kuTuMba jIvana : kareMge yA mareMge-AkharI saMgrAma : 1942 bApubhAInA dharmapatnInuM nAma maNibahena. lagna pachI | bApubhAInI kharI kasoTI thaI 1942mAM. pajya mahAtmA bApubhAI muMbaImAM rahetA hatA. bApubhAI AjhAdInI laDatamAM gAMdhIjInI "kareMge yA mareMge'nI hAkala thaI e laDatamAM temaNe sakriya bhAga letA hatA ane vAraMvAra jelamAM javAnuM thatuM hatuM. sakriya bhAga lIdhelo. jenA kAraNe 1942-45 daramyAna temaNe e saMjogomAM maNibahenane moTebhAge ghera ekalAM ja rahevuM paDatuM muMbaInI bhAyakhalA jelamAM nAsikanI senTrala jelamAM tema ja hatuM. 1937mAM prathama putra jatInano janma. je eka varSano thaI sAbaramatI jelamAM rAjakIya kedI tarIke sajA bhogavelI. avasAna pAmelo. 1939mAM bIjA putra vinodabhAIno janma | muMbaInA cakacArI kophI klaba bomba kesamAM 1943nI thayo. bApubhAInA vAraMvAranA jelavAsa ane pachI bimArInA divasomAM maNibahene hiMmatapUrvaka tyAganI bhAvanAthI aneka 27mI jAnyuArInI madharAte temanA nivAsasthAnanI jaDatI musIbato veThIne paNa patine sahakAra Apelo. putranA ucheranI lIdhA bAda be sAthIdAro sAthe temanI dharapakaDa karavAmAM AvelI. traNeyane lemiMgTana polisa sTezana laI javAmAM AvyA. tyAM ane abhyAsanI javAbadArI saMpUrNapaNe temaNe nibhAvelI. polisa lokaapanI aMdhArI, saMDAsanI badabUvALI taddana sAMkaDI bApubhAInI bimArI vakhate gujarAna calAvavuM muzkela oraDImAM aneka rogothI pIDAtA rIDhA gunegAro sAthe temane banyuM tyAre Arthika vyavasthA mATe kuTuMbanA sonAnA ghareNAM vecI 107 divasa sudhI pUrI rAkhavAmAM AvyA hatA. dIdhAM hatA. | DaoN. vasaMta avasare, amruta paTavardhana, zaMkaralAla ane bApubhAI pote zikSaNano jIva. prakRtithI dhIra-gaMbhIra anya sAthIdAro viSe ane bomba aMgenI sAmagrI mATenI bApubhAIne sAhitya lekhana ane zikSaNakArya priya hatA. paraMtu bAtamI meLavavA mATe yamadUta jevA polIsa amaladAroe dezakALa pramANe AjhAdInI caLavaLo temanuM jIvanakArya banI bibhatsa gALo ApatA jaIne bApubhAI para zarIra ThaMDu paDI gayelI. samaya ane anukULatA pramANe teo nibaMdho, lekho ane jAya tyAM sudhI vALa kheMcI zarIra hacamacAvI dUra pheMkI devAno, DAyarI lakhatA hatA. je hajI paNa sacavAyelA che. teoe putrane bUTathI paganA naLAmAM lAta mAravAno, gAla ane lamaNA para lakhelA patranI nakala DAyarImAM karI rAkhelI. jelamAMthI putrane jorathI tamAcA mAravAno ane chAtI tathA peTamAM mukkA lakheluM lakheluM ke : "tane bhaNAvavAnI mane bahu icchA che paNa jelamAMthI mAravAno amAnuSI zArIrika trAsa gujArelo. bApubhAI chUTIne AvIza to pAcho caLavaLamAM bhAga laIza, to pharI Tana A sukalakaDI bAMdhAnA, nabaLI tabiyatavALA vyakti hatA. paraMtu daDha jelamAM javuM paDaze. eTale dezane AjhAda karavA mATe bhoga to Jain Education Intemational For Private & Personal use only Page #549 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo Apavo paDaze. AvI keTalI divALIo jaze te khabara nathI.'' teo devalAlI seneToriyamamAM hatA tyAre 1942nI polIsa damananI kAramI yAtanAnuM varNana temaNe lakheluM je temanA ja hastAkSaramAM Aje mojUda che. bApubhAI putra vinodabhAIne tenuM bhAvi ujvaLa bane tevI keLavaNI ApavA icchatA hatA. vinodabhAI ATha varSanA hatA tyAre 14mI ogasTa, 1947nI madharAte muMbaInA ovala medAnamAM svAtaMtrya prAptino utsava ujavAyelo te jovA temane laI gayelA. vinodabhAIne muMbaImAM abhyAsa mATe gokuladAsa tejapAla borDiMgamAM skolara tarIke rahevAnI vyavasthA morArajIbhAI desAIe karI ApelI. vinodabhAIe muMbaInI vilsana kolejamAM inTara sAyansa sudhI ane amadAvAdamAM B.E.no abhyAsa karyo. ilekTrIkala enjiniyara thayA pachI vAraNa pAvara hAusamAM thoDo samaya kAma karyA pachI teo baroDA reyonamAM joDAyA. 32 varSanI nokarI bAda teo nivRtta thayA tyAre vAIsa presiDenTa TekanIkala'nA hoddA para hatA. vinodabhAInA patnI zakuMtalAbahena bI.e., bI.eDa. thayelAM che. lagna pachI thoDAM varSa sacIna hAIskUlamAM zikSikA tarIke nokarI karatAM hatA. temano putra dIpaka DokTara che, putrI dIpti enjinIyara che. banne potapotAnA kuTuMba sAthe amerikAmAM sthAyI thayAM che. Ama, bApubhAInI saMtAnonA ujvaLa bhaviSyanI mahecchA maraNottara paripUrNa thaI. jIvaleNa bimArI, cira vidAya bApubhAInI tabiyata jelamAMthI lathaDavA mAMDelI. kSaya ane pachI plurasI, patharI, dama, jAlaMdhara, kIDanInI takalIpha Ama eka pachI eka jIvaleNa bimArInA teo bhoga banyA hatA. 1946mAM kSayanI bimArIne kAraNe nokarI choDavI paDI. saradAra paTela ane morArajIbhAI desAIe temane davAkhAnAmAM dAkhala karAvelA ane kSaya roganA niSNAta DaoN. bhAskarabhAI paTela temanI sAravAra karatA hatA. zubhecchakonI madadathI 1946-47mAM 16 mahinA devalAlI seneTorIyamamAM teo rahelA. e vakhate pU. mahAtmA gAMdhIjIe patramAM lakheluM ke "sAva sArA thaI jAo tyAre sevAgrAma (vardhA) jarUra Avajo." chellA divasomAM teo navasArImAM temanA saMbaMdhI zrI maganalAla dAMDIvAlAne tyAM rahelA. temaNe elopathI uparAMta Ayurveda ane 533 homiyopethInI sAravAra paNa lIdhelI. aMte tA. 2-8-1949nA roja 44 varSanI uMmare temaNe ciravidAya lIdhI. bApubhAIne zraddhAMjalI ApatAM 'janmabhUmi pravAsI'e temane dezanA muktijaMgamAM mokhare rahIne koMgresane ane rASTrane potAnI ekaniSTha ane ananya sevA ApanAra' tarIke biradAvIne lakhyuM hatuM ke 'jIvaleNa kSaya roganI bimArI jelamAMthI laIne nIkaLelA eTale temanuM mRtyu dezanI mUMgI zahIdI ja che.' bApubhAInA mAnamAM vilepArlenI gokaLIbAI hAIskUla ane borIbaMdaranI kabIbAI hAIskUla zokasabhA yojIne baMdha rahI hatI. vilepArlenA gAMdhIcokamAM morArajIbhAI desAInA pramukhasthAne zraddhAMjali sabhA yojAyelI. sva. bApubhAI vazInA tarpaNarUpe temanA putra vinodabhAI ane parivArajanoe 'zahIda bApubhAI vazI' dastAvejI pustaka pragaTa karyuM che. muMbaImAM gokaLIbAI hAIskUlamAM mAjI meyara DaoN. zAMtibhAI paTelanA pramukhasthAne gAMdhIvAdI samAjasevaka DaoN. jI. jI. parIkhanA haste phebruArI 2004mAM e pustakanuM vimocana karavAmAM AvyuM hatuM. snehIjano ane vilepArlenA bApubhAI vazI roDanA nivAsIomAM tenuM vitaraNa karavAmAM AvyuM hatuM. samAraMbhamAM bApubhAIne smaraNAMjali ApavAmAM AvelI. sevA sevA eTale mAnavadharma. paropakAra karavAnI dRSTi, vRtti ane pravRtti. sevAmAM svArtha nathI paNa paramArtha che. sevAnA AcaraNathI mAnavaprema, prabhuprema, AtmIyatA, snehabhAva ane mAnava-saMbaMdho gADha bane che. sevAthI vyaktine Adara, sanmAna ane kIrti maLe che. sevAthI sAmAnya mAnavI mUThI UMcero mahAmAnava bane che. sevA karanAra sevakane duHkhIonA AzIrvAda tathA AzISa maLe che. dInadu:khIjanone sahAya, sahakAra ke paropakAra e samAjanuM abhimukha sevAnuM svarUpa che. jemAM mAnavakalyANanI ucca dRSTi tathA bhAvanA ubhaya che. sevA aneka svarUpe thaI zake che jema ke kuTuMbasevA, samAjasevA, rASTrasevA, mAnavasevA, prANIsevA, dardIsevA, dIna-- du:khInI sevA, Aphatagrasto ke nirAzritonI sevA vagere. sevA ja mAnavInuM sarvottama AbhUSaNa che. sevAnA guNathI prabhunI kRpA prApta thAya che. sevAthI raNamAM bAga banI zake che. sevAthI anyane sukha-zAMti ApI zakAya che ane pote jIvana saphaLa banAvI zake che. mATe sevA karo, sevA karo! yathAzakti sevA karo ne jIvananA unnata prakAza mArge prayANa karo. Page #550 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAnavacetanAnAM urjA kendro svapna zilpIo je dardaka zubhecchA pAna mahAna graMthane paikIlAInDaTvIjha (pulasADa) @AlI, eka zeDa naM. e-1/pa8, jI.Ai.DI.sI., pAraDI, ji. valasADa: (gujarAta) 396 125 ke TelI phekasaH (026 0) 2373655, 2373656 Jain Education Intemational For Private & Personal use only Page #551 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo 535 vIsamI sadI : vizeSArthanA adhikArIo jagatanA itihAsamAM kyAreka koI kSaNa amITa chApa aMkita karI jatI hoya che. dA.ta. buddhanuM mahAbhiniSkramaNa. kyAreka koI divasa-vAra-tithi amara banI jatAM hoya che. dazerA, janmASTamI, divALI, nAtAla, mahAvIrajayantI ane evA cokkasa divasa koI eka deza mATe, koI eka koma mATe, koI eka kSetra mATe amara banI rahe che. paraMtu jagatanA itihAsamAM evuM bahu ochuM jovA maLe che ke koI eka AkheAkhI sadI navA navA AviSkArothI, navI navI ghaTanAothI, navAM navAM parivartanothI chalakAtI hoya. vIsamI sadI evI ghaTanA che ke emAM koI eka kSetre nahIM, paNa mAnavajIvanane sparzatAM tamAma kSetramAM mahAna parivartano noMdhanArI banI rahI. aneka kSetramAM khamatIdharonI ApaNane bheTa maLI. itihAsa moTe bhAge rAjakIya UthalapAthalo noMdhato hoya che, paNa vIsamI sadIe to ekeeka kSetranAM pratibhAvaMtonI noMdha levAnI pharaja pADI che. rAjakAraNa, dharmakAraNa, samAjakAraNathI mAMDIne vijJAnanI pratyeka zAkhAomAM thayelA AviSkAro diMga karI nAkhe evA che. ogaNIsamI sadInA mANasoe kalpanAya karI nahIM hoya ke "rAjAzAhI' nAmanI rAjakIya vyavasthA nAbUda thaze! bepagALuM mAnavaprANI evuM to UDaze ke caMdra para pagalAM pADaze! sunitA viliyamsanuM tAjuM ja udAharaNa ApaNI sAme dekhAya che. Aja sudhI adRzya rahelA aNu-paramANune hAthavagA karIne jagate joyAM na hoya evAM kAranAmAM jovA maLaze! aMdhajana joI zake ane paMgu parvata oLaMgI zake e ghaTanA najaronajara banI zakaze! prastuta lekhamALAmAM vividha kSetre jemaNe jemaNe asAdhAraNa siddhi hAMsala karI che temanA paricayo rajU karyA che. temanI phalazrutinI bhAvathI anumodanA karIe chIe. khUba khUba dhanyavAda. -saMpAdaka vIracaMda rAghavajI gAMdhI (. sa. 1864thI 1901) zrAvaNa vada 8 vi.sa. 1920nI paccIsamI ogasTa 1864nA saurASTranA mahuvAmAM rAdhavajIbhAI gAMdhIne tyAM zrI mAnabAInI kukSie vIracaMdabhAIno janma thayo. mahuvA e gujarAtI sAhityanA mastakavi, vivecaka jaTila, AcArya zrI vijayanemisUrIzvarajI, zrI vijayadharmasUrijI mahArAjanI pUNyabhUmi. vIracaMdabhAI mahuvAmAM prArthamika zikSaNa ane bhAvanagaramAM mAdhyamika zikSaNa lIdhuM. te samaye pAlitANAnA ThAkora sAheba sAthe zrI zatruMjaya tIrtha saMbaMdhamAM matabheda thatAM jaina esosiezana opha inDiyAnI sthApanA thai 1884mAM vIracaMdabhAI tenA maMtrI banyA. 1892mAM cikAgomAM vizva dharmapariSadamAM pU. AtmArAmajI (pU. A. vijayAnaMdasUri) ne pariSadamAM bhAga levA nimaMtraNa jaina dharmanI praNAlikA anusAra sAdhuo mATe videzanI musApharI bAdhaka hatI eTale temaNe dilagIrI darzAvI pariSadanA Jain Education Intemational Page #552 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 536 svapna zilpIo saMcAlakoe tene jaina dharma vize mahAnibaMdha lakhI mokalavA sakhAvatI vyakti nahIM vizvavikhyAta jaNAvyuM. cikAgo praznottara pustaka taiyAra karI mokalyuM. tenAthI pariSadanA saMcAlako eTalA prabhAvita thayA ke temaNe pU. saMsthA, eTale mahArAjazrI potAnA pratinidhi mokalo evo Agraha rAkhyo zrI dIpacaMdabhAI savarAjabhAI gADa pariNAme A kAma mATe vIracaMdabhAI gAMdhInI pasaMdagI thaI. aMgrejI bhASAmAM jaina dharmanI aMgenI suMdara rajuAta vIracaMdabhAIe karI emanI vidvatA ane tulanAtmaka adhyayanazakti ne kAraNe pariSadamAM jaina dharma vizenA emanA pravacanathI lokomAM jaina dharma vize eTalI prabaLa jijJAsA jAgI ke amerikAmAM Thera Thera temanA pravacano yojAyAM. karma, tatvajJAna temaja yoganuM svarUpa samajavA mATe aneka sthaLe vargo zarU thayA. amerikAnAM vartamAnapatroe temanA pravacanone agrasthAna ApyuM. - videzamAM temanA pravAsa daramyAna bhAratIya saMskRtine zobhe te rIte hindu, jaina ane bauddha dharmanuM tattvajJAna, bhAratIya prajAnA sAmAjika rItarivAjo hindu strIo, bhAratano amerikAne saMdeza, darzananI traNa maulika prathAo va. viSayo para jAhera pravacano dvArA vIracaMdabhAInI pratibhAno videzIono paricaya thayo. ahIM eca. dharamapAla tathA svAmI vivekAnaMdano paricaya thayo. vivekayukta AhAranA prayogo aMge mahAtmA gAMdhIjI sAthe vimarza thayo. nimaMtraNa maLatAM 1896mAM patnI sAthe pravacano zIlabhadra zreSThI, saMskRtipUjaka ane dRSTipUta ApavA pharI amerikA gayA. vyaktitvanuM tejasvI anusaMdhAna. vIracaMda gAMdhIe jaina philosophI, karma philosophI, pogA mahAtmA gAMdhIjIne narasiMha mahetAnuM je bhajana priya philosophI, ananona lAipha opha jisasa krAisTa va. graMtho hatuM temAMno vaiSNavajana' eTale zuM? vaiSNavajana eTale uttama lakhyA. pataMgiyuM jema eka phUla para besI UDIne bIjA kUlapara mAnava ane uttama mAnavanI prathama pahelI oLakha zI? to kahe, jaI parAgarajanuM AdAnapradAna karI upavanane samRdhdha kare che. tevI vaiSNavajana to tene kahIe, je pIDa parAI jANe re, ja rIte vIracaMda gAMdhI jevA vizvacetanAnA vaNajhArAe pramANa para duHkhe upakAra kare to ye mana abhimAna na ANe re." saMskRtisaMvardhananuM je kArya karI vItarAga dharmanA utkRSTa AdarzonI suvAsane videzamAM prasarAvI te kAryane bhAvAMjali ApIe. A brahmAMDanI agaNita jIvasRSTimAM manuSya avatAra ati durlabha mAnavAmAM Ave che. emAM ye agaNita temanI eka pratimA cikAgonA jaina maMdiranA parisaramAM mAnavasRSTimAMthI koI paNa kSetre saheje a-sAdhAraNa oLakha ane eka pratimA bhAvanagara pAse mahuvAmAM nemivihAra pAse banAvavI ati durlabha hoya che. emAM ke koI koI manuSya mUkavAmAM AvI che. 8 navembara 2009mAM bhArata sarakAra dvArA sva.-arthe puruSArtha karIne nAnI-moTI siddhine hAMsala kare che. temanI eka khAsa TapAla TikiTa paNa bahAra paDI cUkI che. dharma, vijJAna, rAjakAraNa, vepAraudyoga, samAja, zikSaNa vagere zrI vIracaMdabhAI gAMdhIe gujarAta ane bhAratanI enAM kSetro che. itihAsa evI vyaktione sAcavI rAkhe che. asmitAne vizvamAM jaLahaLatI rAkhI che. sAme pakSe, koI ja vyakti evI hoya che je para-arthe puruSArtha karIne potAnI oLakha race che. evI vyaktinuM sthAna sthaLa ane // REGIES (ESI | | | G7che aes,SMUSS samayanA sImADA vIMdhIne lokonA hRdayamAM avicaLa hoya che. Jain Education Intemational Page #553 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo. 537. e vyakti maTIne vibhUti banI jAya che. zrI dIpacaMdabhAI gArDa vidyAdhAmonuM nirmANa temanA dvArA zakya banyuM che. nAnAmAM nAnuM samA vibhUtinI A pahelI oLakha che. para duHkhe upakAra gAmaDuM hoya, jyAMnA mANasone koI moTA gajAnA mANasa sAthe karavAnI bhAvanA janmavI ane e bhAvanAnI paripuSTi mATe oLakhANa na hoya, paNa dIpacaMdabhAIno saMparka kare ane emanI jIvanayajJa AraMbhavo, e yajJane satata dIrdhakALa sudhI saMvardhita nirAzA TaLI jAya. je gAma sAthe, je prajA sAthe dIpacaMdabhAIne karyA karavo e saghaLuM ati duSkara che. dIpacaMdabhAInA saghaLA kaMI paNa saMbaMdha nathI, jyAM kyAreya emane javAnuM nathI tyAM paNa puruSArtho e yajJakAryane saphaLa karavAmAM kAryarata che. e niHsvArtha bhAvathI, narI zikSaNa prItithI ane mAnavatAvAdI mAnavajIvananI addabhuta ane abhUtapUrva ghaTanA che. deSTibiMduthI teo potAnI siddhilakSmIne vahAve che. udAra dIpacaMdabhAI eTale durlabha mAnava-avatAranI durlabha bhAvanAno anudAna kare che ane saMsthA sAthe potAnuM nahIM paNa putro, pautro, sAkSAtkAra. dAna, dharma, paropakAra, paramArtha, sakhAvata, je kaho pautrI, patnI ane putravadhUone dAna ApavAnI satata preraNA te, eka vyaktinI A eka uttama bhAvanAnuM bIja pAMgarIne- ApavAnA hetuthI teonAM nAma joDIne eka vidyAlayanuM nirmANa phUlIphAlIne keTakeTalI zAkhA-prazAkhAmAM phelAI zake tenuM thAya e mATe nirmamabhAve sahAyabhUta thAya che. bhAratIya jIvatuM jAgatuM udAharaNa te zrI dIpacaMdabhAI gArDI. saMskRtinA udAra dAtAonA, AvA kAraNe, teo kharA arthamAM virATa vyaktitva : tejasvI vArasadAra banyA che. zikSaNa ane ArogyakSetre satata udAra sakhAvato ane prAthamikathI mAMDIne posTa grejyueTa ane pIeca.DI. dAnano pravAha vahevaDAvI bhAratanA "bhAmAzA' tathA "zalAkA kakSA sudhInA zikSaNa mATe teo anudAna ApatA rahyA che, puruSa' rahelA zrI dIpacaMdabhAI savarAjabhAI gArDIno janma uparAMta ArTsa, komarsa, sAyansa, meDikala, kRSi, dinAMka 25-4-1915nA roja. saurASTranA paDadharI-vAMkAnera enjiniyariMga, phArmasI, AI.TI.AI. ane poliTeknika jillo- rAjakoTa mukAme thayelo. prAthamika ane mAdhyamika jevI vidyAzAkhAne AvarI leto temano dAnapravAha bhAre vyApaka zikSaNa paDadharI, vAMkAnera temaja jyAM gAMdhIjIe zikSaNa prApta che. koI paNa prakAranI jJAti, jAti ane dharmanA bhedabhAva vagara karyuM tevI bhAvanagaranI zAmaLadAsa kolejamAMthI prikoleja karyA samagra samAja mATe dAnano pravAha vahevaDAvI rahela pachI ucca zikSaNa mATe muMbaI gayA. tyAMthI bI.esa.sI. ane dIpacaMdabhAI e rIte mAnavasevAnA vratadhArI che. temanI vyApaka ela.ela.bI.nI padavI meLavyA pachI muMbaImAM vakIlAta zarU dharmabhAvanA temane kharA arthamAM ApaNI bhavya karIne, muMbaIne karmabhUmi banAvI. be varSa sudhI prekTisa karyA mahAjanaparaMparAnA ujjavaLa ane tejasvI vArasadAra tarIke pachI "bAra eTa lo'nI padavI meLavavA mATe iMglenDa gayelA. sthApe che. AsAma, bihAra ane gujarAtanAM A vidyAlayo mATe bALapaNamAM cAra varSanI zizu vaye ja pitAnI chatrachAyA temaNe pUrI anukaMpA, sadbhAva ane samabhAvathI je rIte gumAvelI. ethI ja saMpattivAna banyA pachI samAjanA chatra banI anudAna arpaNa karIne vanavAsI prajAnA vikAsamAM yogadAna ApyuM e temanA saMvAdI vyaktitvanuM UjaLuM udAharaNa che. rahyA, AdhAra banI rahyA. abhyAsakALa daramyAna phaibAne tyAM rahIne bhaNyA, paNa pachI prApta thayelI lakSmIne sarasvatInA madhyapradezanA ujjainamAM rUpiyA so karoDanA dAnathI adyatana suvidhA dharAvatI meDikala koleja ane e sAthe hospiTalanuM pUjana-arcana mATe ja vahevaDAvI. nirmANa tathA sAthe-sAthe perAmeDikala abhyAsakramo ane bAlyAvasthAmAM mULI (jillo-surendranagara)nA prakhyAta saMzodhana mATenuM temanuM UMDI sUjhapUrvakanuM Ayojana samagra mAMDavarAyajInA maMdire darzana karIne temaNe prArthanA karelI ke, "he bhAratane svanirbhara vidyAdhAma kevuM mAnavakendrI ane sevAkendrI paramAtmA! mane nitya hajAreka rUpiyAnuM dAna karI zake evo hoya enuM Adarza mALakhuM pratyakSa udAharaNarUpe pUruM pADe che. dhanavAna banAvaje," paNa paramakRpALu paramAtmA mAMDavarAyajIe emane evA ane eTalA dhanavAna banAvyA ke teo have saurASTranI zAradAgrAma koleja hoya, madhyapradezanI hajAranuM nahIM paNa dararoja lAkho rUpiyAnuM dAna kare che ane ujjainanI meDikala kaoNleja hoya ke lakhataranI phArmasI koleja bhaviSyamAM dararoja karoDo rUpiyAnuM dAna karavAnI icchA dharAve hoya ke muMbaInI phAdhara ahanesa Teknikala insTiTyUTa hoya ke che. temanI AvI udAra sakhAvatane kAraNe 500 jeTalAM saurASTra yunivarsiTInA bhAratIya saMskRti, jaina ekeDemI, Jain Education Intemational Page #554 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 538 homasAyansa, aMgrejI, kemesTrI, ema.bI.e., ema.sI.e., ekeDemika sTApha koleja, mAnavaadhikAra bhavana Adi vidyAbhavano temanI udAra sakhAvatathI baMdhAyAM che. A badhAMnuM utkRSTa sthApatya suvidhApUrNa ane Adhunika upakaraNothI sabhara che. saMpattino sUjhapUrvaka vidyAkSetre viniyoga karavAnI temanI AvI dAnavIra ane sUjhapUrNa vRtti dIpacaMdabhAIne anokhA dAnavIra tarIkenI muddA arpe che. karakasara, paNa utkRSTa guNavattA jALavIne dravyano vivekapUrNa upayoga thAya evI khevanA rAkhavI e temanI AgavI oLakha che. uttama vidyAbhavanonA nirmANa uparAMta vidyArthIonA nivAsa mATe chAtrAlaya-hosTela nirmANa mATe paNa teo pUrA protsAhaka rahyA che. kaDInuM kanyA chAtrAlaya, bakSIpaMcanAM chAtrAlayo, vanavAsI vidyArthI mATenAM emanA vistAramAMnAM chAtrAlayo, yazovijayajI gurukuLa-pAlitANA, boyajha hosTela-sonagaDha jevAM aneka suvidhApUrNa chAtrAlayonAM nirmANa mATe paNa pUrA protsAhaka rahyA. pote veThelI pIDA ane asuvidhAothI sAMprata yuvAnone chuTakAro maLe e mATenI emanI A sevAkIya-vidyAkIya pravRtti emanI mAnavatAvAdI ane vidyApremI prakRtinI ghotaka che. aneka yuvAnonI kArakirdInA ghaDavaiyA banIne, bhAratanA tejasvI vidyArthIne vikAsanI taka pUrI pADIne temaNe moTI rASTrasevA karI che. vidyAbhavananirmANa, chAtrAlayanirmANa uparAMta vidyAkIya upakaraNonI sahAya paNa teo karatA rahyA che. saurASTra yunivarsiTImAM kampyUTara, seminAra hola, pIeca.DI. leboreTarI, rIDiMga rUma ane graMthAlaya ke ramatagamata ane sAMskRtika pravRtti aMge paNa anudAna phALavatA, jarUriyAtamaMdane jarUrI vidyAkIya sAdhanasAmagrI pUrI pADanArA dAtA tarIke teo haMmezAM yAda raheze. uparAMta vikalAMga ke zArIrika khoDakhAMpaNavALA vidyArthIo mATe paNa vidyAkendronA teo janaka rahyA che. A uparAMta teo vidyArthIone Arthika sahAya, videzanA ucca abhyAsa mATe madadarUpa thavA mATenI temanI tatparatA temanI narI vidyAkIya pravRttinI paricAyaka che. saMzodhana mATe anudAna e paNa temano dAtA tarIkeno eka abhinava abhigama rahyo che. saurASTra yunivarsiTInA gujarAtIbhavananuM jaina ekeDemI risarca senTara, cennAInI ahiMsA risarca phAunDezana, amadAvAdanI insTiTyUTa opha jainolojI jevI saMzodhanasaMsthAo dvArA ucca prakAranuM saMzodhana thAya e mATe teo madadarUpa thatA rahyA che. uparAMta videzamAM parisaMvAdamAM peparavAcana mATe paNa protsAhana ApI rahyA che. parisaMvAdonA svapna zilpIo AyojanamAM paNa sahayoga Ape che. vidyArthIone-vidvAnone sammAna-pAritoSika mATe paNa udAra dile sakhAvata kare che. temanI AvI vyApaka rUpanI vidyAkIya zikSaNakSetranI sUjhapUrvakanI ane vaividhyapUrNa dAna bhAvanAthI teo lakSmInA kRpApAtra ane sarasvatI devInA pUjArI tarIke samAjamAM cirasmaraNIya raheze. ArogyakSetre AyojanapUrNa ane umadA anudAna : bhAratanI moTI samasyA Arogya viSayaka suvidhA prApta karavI te che. sarakArI sahAya keTakeTale sthAne pahoMcI zake. samAjano keTalo badho bhAga suvidhAthI vaMcita raheto hoya che. samAja nIrogI hoya, sazakta hoya, mAnasika rIte svastha hoya to e samAja dvArA ja rASTra kharA arthamAM vikAsa-vistAra sAdhIne rASTrane parama vaibhavanA zikhare pahoMcADI zake. AvA umadA vicArathI temaNe Arogya kSetre anudAna mATe je Ayojana karyuM temAMthI mAnavamAtra mATenI temanI khevanA pragaTa thAya che. teo nAta-jAtanA bheda rAkhyA vagara ArogyadhAmanA, hospiTalanA nirmANa mATe je rIte madadarUpa thayA te temanA mAnavatAvAdI vyaktitvano paricaya karAve che. mahArASTranA yUsupha maheraalI senTa2, gujarAtanA AdivAsI vistAranI muktiraMjana hospiTala, bihAranI peharabaranI AMkhanI hospiTala, muMbaInI harikazanadAsa hospiTala, naDiyAdanI kiDanI hospiTala, rAjakoTanI kensara hospiTala, amaragaDhanI TI.bI. hospiTala, pATaNanI janatA hospiTala jevI pacAsa jeTalI hospiTalonA nirmANamAM pUrI niSThAthI anusahAya ke anudAna ApatA rahIne samAjane nIrogI banAvavAnuM bahu moTuM sevAkArya paNa dIpacaMdabhAI bajAve che. madhyapradezanA indora-ujjaina jevAM mahAnagaromAM ArogyadhAmo ane Arogya vidyAlayo UbhAM karIne pote ekalA hAthe karoDo rUpiyAnuM dAna ApIne eka anokhuM udAharaNa pUruM pADyuM che. jUnAgaDhamAM paNa A prakAranuM ArogyadhAma e Arogya vidyAlaya meDikala kolejarUpe kriyAzIla bane e mATe teo prayatnazIla che. AvI Adarza ane umadA sevAbhAvanA temane ArogyakSetranA anokhA dAtA tarIke sthApe che. komyuniTI helthasenTaro, sarakAranA ArogyakendranuM saMcAlana karavuM, sarakArane Arogyakendro sthApI ApavAM jevI Page #555 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo 539 temanI kAmagIrI paNa temanI ujjavaLa dAnazIlatAnuM pratIka che. caNanuM, parabanuM ane aveDAnuM temanuM Ayojana aviratapaNe ArogyakSetre bhavananirmANa ane vidyAlaya nirmANa tathA cAle che. kIDIne mATe kIDiyArAnI vyavasthA, mAchalAMne khorAka, saMcAlana uparAMta blaDabenkanA nirmANa mATe temaNe karelI madada kUtarAMne roTalA maLI rahe e mATenuM temanuM Ayojana temanI paNa mahattvanI che. prANI, pakSIo mATenI hospiTalano umadA kharI-narI jIvadayAprIti ane kharA jaina zrAvaka-zreSThInI vicAra to AvA anukaMpAzIla hRdaya dharAvatA dIpacaMdabhAIne vyaktimattAno paricaya karAve che. karuNA, premamuditA ane ja Ave. temanuM vyApaka dRSTibiMdu ahIM paNa dRSTigocara thAya niHsvArthabhAve prANImAtra paratve sabhAva, samabhAva vyakta che. vividha prakAranA nidAna kempo, blaDaDonezananA kempo, khAsa karavAnuM temanuM AvuM dAnazIla valaNa temanA vyaktitvanuM eka karIne hADakAM, poliyo, AMkha ane kensara jevA janarala meDikala mahattvanuM parimANa che. kemponuM Ayojana uparAMta asAdhya roga dharAvatAM rogIone katalakhAne jatI gAyone bacAvavI, gauzALAmAM, bhAre moTI rAhata teo niyamita rUpe aneka jagyAe pUrI pADe pAMjarApoLamAM mAMdA paDelAM pazuonI sAra-saMbhALa mATe mAtra che. 25000thI paNa vadhu hRdayaroganA, thelesemiyAnA ane Apatti ane duSkALa samaye ja nahIM, paraMtu pachI paNa teo kensaranA rogathI piDAtA dardIne paNa nimayitarUpe teo madada aviratapaNe madadarUpa thatA rahe che. gauzALAnI paDatara jamInamAM kare che. koI paNa, janasamAjane Arogya suvidhA pUrI pADanArA ghAsanuM utpAdana thAya ane Dhorane poSaNakSama AhAra maLe e AvA meDikala nidAna kempanuM Ayojana karavuM hoya to mATe paNa aneka prakalpomAM temanuM dAna che. dIpacaMdabhAI aharniza sahayoga mATe tatpara hoya che, balka pUrapIDitone, vAvAjhoDAgrasta ane bhUkaMpapIDitone paNa AvI Tahela nAkhanArAnI rAha jotA hoya che. teonI mAnyatA morabI, dakSiNa gujarAta, kaccha ane lAtura ke orissAmAM che ke, 'mAnavasevA eja prabhu sevA'. jIvanamAM A sUtranuM teo teo bhAre sahAyabhUta thayelA. kacchanA bhUkaMpa pachI khUba nakhazikha pAlana karatAM paNa jovA maLe che. temanI A prakAranI TUMkAgALAmAM 800 zALAo bAMdhI ApelI. temanuM anudAna ArogyalakSI dAnavRtti dIpacaMdabhAInA umadA ane AvI rIte Apattigrasto mATe bhAre samayasaranuM, bhAre anukaMpAzIla vyaktitvanI paricAyaka che. AvazyakatAvALuM ane kharA arthamAM pariNAmadAyI banI rahyuM che. Apatigrasta pIDito mATe anudAna : aneka jIvone bacAvanArA teo e arthamAM jIvanadAtA banI zakyA che. temanuM Apattigrasto mATenuM manuSyamAtra ane dAnavIra dIpacaMdabhAI gArDInA vyaktitvanI eka prANImAtra mATenuM dAna bhAratIya saMskRtinA, jaina viziSTatA e paNa che ke, emane khyAla Ave ke kudaratI mahAjanaparaMparAnA tejasvI tAraka tarIke temane sthApe che. Aphatono samAja bhoga banela che, to teo tyAM paNa cUpacApa pahoMcIne dAnagaMgA vahevaDAve che. nirAdhAronA AdhAra mATe anudAna : I.sa. 1987mAM satata traNa varSa sudhI duSkALanI zikSaNa, Arogya ane Apattigrasto mATe dAnanI Apatti AvI paDela, tyAre temaNe eka lAkha jeTalA gaMgA vahevaDAvanArA dIpacaMdabhAI gArDI nirAdhAro mATe paNa DhoravADAomAM gAya, bheMsa, baLada, UMTa, gheTAM-bakarAM jevAM bhAre snehathI, naryA niHsvArtha bhAvathI AdhArarUpa ane prANIone samagra gujarAtamAM sAcavelAM. ATalI moTI saMkhyAmAM sahAyabhUta banI rahyA che. temanuM A pagaluM paNa temanI gujarAtane gAmaDe-gAmaDe DhoravADAmAM nIraNa, pANI mATe temaNe dAnazIla vyaktimattAnuM AgavuM udAharaNa che. rAjakoTamAM je Ayojana karyuM, kyAMya koIne takalIpha na paDe ane madada mATe dIkarAnuM ghara' jevA vRddhAzramanuM nirmANa temanA moTA doDadhAma na karavI paDe tevuM vyavasthAtaMtra goThavyuM. pazuonA anudAnathI zakya banyuM. baherAMmUMgA zALA ke anAthAzramanA pAlakone DhoravADAmAM ja badhI madada maLI rahe e mATe khaDepage nirmANamAM paNa teonuM bhAre moTuM anudAna raheluM che. rahIne uparAuparI traNa-traNa varSa sudhI madada karI e emanI vidhavA ane tyaktA bahenone rojagArI maLI rahe, prANIprIti ane jIvadayAnuM bhAre UjaLuM udAharaNa che. svamAnabhera teo potAno jIvananirvAha calAvI zake e mATe duSkALagrasta vistAromAM DhoravADA uparAMta paMkhIo mATe teo aneka rIte madadarUpa thatA rahe che. kyAMya potAnuM nAma Jain Education Intemational Page #556 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 540 jAhera na thAya enI kALajI rAkhIne aneka nirAdhArane Arthika anudAna temanA dvArA pahoMce evuM temanuM Ayojana temanI umadA ane udAtta dAnavRttinuM paricAyaka che. moTA kalAkAro, vidvAno nirAdhAra hoya to emane sahAyabhUta thaIne pote IzvarasevA karyAnI anubhUti prApta kare che. keTalAMka sadharmikane ane samAjanA chevADAnAM lokone sahAyarUpa thaIne gadgadita banatA dIpacaMdabhAI gADa moTA gajAnA guptadAnanA himAyatI che, evo paricaya paNa prApta thAya che. vividha sevAkIya saMsthAomAM sevA pradAna : temanI dAnazIlavRttine kAraNe aneka sevAkIya saMsthAonuM astitva zakya banyuM che. evI badhI saMsthAomAM Arthika anudAna uparAMta temanuM anubhavapUta mArgadarzana paNa prApta thatuM hoya che. "ola inDiyA jaina zvetAMbara konpharansa", 'RtuMbharA vizva vidyApITha', "mahAvIra jaina vidyAlaya', gujarAta mahAjana pAMjarApoLa', 'gauzALA pheDarezana', 'bhagavAna mahAvIra memoriala samiti' ane 'bhArata sarasvatI maMdira saMsada-mAMgaroLa' jevAM aneka saMsthAnanA pramukha tarIkenI teo javAbadArI vahana karI rahyA che. A uparAMta "inTaranezanala jaina ekeDemI', "ema.esa.je. tIrtharakSA TrasTa", "zeTha ANaMdajI kalyANajI peDhI', 'gujarAta vizvakoza TrasTa', 'ahiMsA-inTaranezanala', 'akhila hinda kRSi gausevA saMgha' jevI pacAseka sevA saMsthAomAM-TrasTamAM hAlanA samaye paNa bhUtapUrva pramukha tarIke ke TrasTI tarIke teo sevAo Ape che. temanI AvI aharniza sevAvRtti ane temanI niraMtara sevApravRtti, anekane mATe bahu moTo Adarza pUro pADe che. pote dAtA hovuM ane aneka TrasTonA mAdhyamathI emanI sevApravRttimAM samayadAna, vicAradAna ane Arthika anudAna arpatAM rahevuM e emano Agavo guNa che. dIpacaMdabhAI AvA mAdhyamathI emanA ojasvI, prabuddha ane prAmANika vyaktitvano tathA satata kriyAzIla rahI zakavAnA khamIra, khumArI ane sAmarthyano paricaya karAve che. parivArajanonI sevAkIya pratibaddhatA : dIpacaMdabhAIe bAlyAvasthAmAM ja pitAno AdhAra gumAvelo, paNa pachI jANe ke pote ja mAtra potAno nahIM samagra samAjano AdhAra banI zake evA samartha ane zaktizALI banyA! pote saMcita karela dravyano nijI sukha svapna zilpIo suvidhAo mATe ke mojazokhamAM-AnaMdapramodamAM viniyoga karavAne badale samAjane madadarUpa thavAnI mAnyatA dhAraNa karI. vano nahIM paNa sarvano vicAra karanArA banyA. temanI ciMtA ane ciMtana samAjAbhimukha rahyAM. temanAM saMtAnoe ucca abhyAsa prApta karyo, eTaluM ja nahIM paNa pitAnA pagale ujjavaLa kArakirdI paNa AraMbhI. temanA bane suputro DaoN. razmikAntabhAI (jI.vAya.ema.I.sI.)nI padavI prApta karIne amerikAmAM prekTisarata che. bIjA putra hasamukhabhAI solisiTara che ane dubaImAM prekTisa kare che. putro, putravadhUo, pautro, pautrIonuM kuTuMbavRkSa pitA dIpacaMdabhAInI dAnavIra pravRttine poSaka ane protsAhaka rahyuM che. emanA parivArane dAnazIla pravRtti ane sevAkAryomAM teo sahaja rIte sAMkaLI zakyA e temanA pArasamaNi samAna vyaktitvanuM jIvaMta udAharaNa che. parivAranI saMpattimAMthI aneka TrasTonI racanA karIne sevAkIya pravRttinA phalakane temaNe vistAryuM che. kuTuMbanAM parivArajano paNa emanAM vividha TrasTo jevAM ke (1) zrI dIpacaMdabhAI gArlI ceriTebala TrasTa (2) zrI dIpacaMdabhAI gArDI sozyala enDa rilijisa ceriTebala TrasTa (3) zrI dIpacaMdabhAI gArDa rUrala enDa enimala proTekzana DevalapamenTa TrasTa (4) saMskRtidIpa phAunDezana (5) zrImatI rukSmaNIbahena gArlI ceriTebala TrasTa (6) zrImatI rUkSmaNIbahena gArDa phAunDezana, jevAM sevAkIya pravRttinAM TrasTa dvArA samAjamAM zikSaNakSetre, ArogyalakSI, jIvadayAlakSI, ApattilakSI ane nirAdhAralakSI sevAkIya pravRtti aviratapaNe cAle che. A badhAmAM dRSTiteja to dIpacaMdabhAI gArDa ja che. pote svayaM pratyeka lAbhArthIonA pratyakSa saMparkamAM rahe che. rAjakoTamAM emanuM nAgarikasammAna to avarNanIya prasaMga hato. mahAvIra mArganA aneka saMgha, phIrakAo, sAdhubhagavaMtoe emanAM sammAna karelAM che. dezamAM teoe rASTrIya atithinuM sthAna prApta karyuM che. jagadguru zaMkarAcArya, pramukhasvAmI jevA sAdhu-saMtoe AziSa varasAvI che. iMglenDanI mahArANI elijhAbetha ane popa pola jevA khristI dharmanA TocanA saMte paNa temane sammAnita karelA che. bhAratanA zreSTha saMto pAMDuraMga AThavale, morAribApu, ramezabhAI ojhA vagerenA AzIrvAdarUpI evorDathI vibhUSita dIpacaMdabhAI bhAratIya mahAjanaparaMparAnA vastupALa, motIzA, zAMtidAsa, kasturabhAI lAlabhAI, dalapatabhAI-paraMparAnA Jain Education Intemational Page #557 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo tejasvI vArasadAra tarIke udAhata thayA che. teo sAcA arthamAM bhAratanA sAMskRtika rAjadUta che. jAtane ghasI nAkhanArA dadhIci-paraMparAnA teo anusaMdhAnarUpa che. temanA mATe kahevAya che ke teo dAna karavA mATe dAna nathI karatA paNa prAcIna bhAratanI karNa ane bali rAjAnI dAnaparaMparA Aje paNa jIvaMta che. dIpacaMdabhAInA prathama prAraMbhika anudAnathI saurASTra yunivarsiTImAM gujarAtI bhASA-sAhitya bhavanamAM jaina ekeDemI' ane 'bhAratIya sAhitya saMskRti saMsthAna'nA nirmANa pAmela nUtana bhavana dinAMka : 19-7-1998nA roja temanA haste khulluM mukAyela. AyuSyanA dazamA dAyakAmAM pravezelA dIpacaMdabhAI bANuM varSanI uMmare paNa svastha ane sevAsabhara banelA jovA e samakAlIna samAjane mATe eka moTuM saMbhAraNuM banI raheze. ApaNe sevAparAyaNa evA koI mahAmAnavanA samakAlIna hatA e mATe koI eka nAma ApIne gaurava laI zakIe evuM nAma ApavuM hoya to, e che dIpacaMdabhAI gArDI. emanI umadA dAnavRtti-pravRttinA sAkSI banavAnuM ane emanI saMgata sAMpaDavAnuM gaurava ane garva laI zakIe evI vyakti che dIpacaMdabhAI gArDI. AvA nakhazikha zIlabhadra zreSThI ane saMskRtinA rakhevALa dIpacaMdabhAIne saurASTra yunivarsiTI DI.liTa.nI mAnad padavI enAyata kare e mAtra gujarAtanI ja nahIM, parantu samagra bhAratanI eka sAMskRtika ghaTanA che. eka jIvato jAgato phorsa eTale zrI dhIrubhAI aMbANI "tamArA lakSyano pIcho karo. muzkelIonI vacce paNa. tamAro naitika jusso UMco rAkho, pachI bhale pIchehaTha Ave. aMte tamArI phatteha nizcita che." AvA dhIrubhAI AMbANInuM jIvana paNa AnuM uttama udAharaNa che. i.sa. 1932mAM jUnAgaDha pAsenA coravADanI najIka Avela kukasAvADA gAma e temanuM vatana. sAhasikapaNuM to temanAmAM janmajAta hatuM. meTrika bhaNIne teo eDana gayA ane tyAM peTrola paMpa para peTrola pUranAra karmacArI tarIke nokarI karI. peTroliyama kaMpanInA mAlika banavAnAM svapra sAthe i. sa. 1958mAM svadeza pAchA pharyA. potAnI jabbara chAtI, hiMmata ane sAhasiktAne kAraNe ane 'Think Big' e jIvanamaMtrane kAraNe Jain Education Intemational khUba UMcAM nizAna tAkavAmAM ja temane rasa hato. muMbaImAM teone besavAnI paNa jagyA nahotI tyAre zrI mathurAdAsa mahetAnI tAMbA kATAnI dukAne besIne tamAma saMyogo sAme saMgrAma mAMDyo. arthopArjana mATe cheka nIcalI pAyarIthI potAnI kArakirdIno AraMbha karanAra dhIrubhAIe athAga puruSArtha ane prArabdhanA baLe bhAratanA korporeTa jagatanA samrATa banIne udyoga jagatane eka javalaMta dRSTAMta pUruM pADyuM. 65000 karoDa rUpiyAnI mUDI dharAvatA rilAyansa inDasTrijhanA 40 lAkha jeTalA zeraholDaro ane thApaNadAronA hradayasiMhAsane teo birAjelA. dezanI aMdara temaNe zeraholDarono vizvAsa ane Adara saMpAdana karelo. dezamAM ikvITI kalcara' UbhuM karavA badala bhAratIya mUDIbajAra temanuM RNI raheze. 541 sarakAranA sAtha vagara koI udyogapati saphaLa na thaI zake e mAnyatAthI prerAI teo vyavahAru pagalAM paNa letA. teoe badalAtA samaya sAthe vividhakSetromAM jhaMpalAvyuM. TekSaTAIla, Telikomyunikezana, peTrokemikalsa, pAvara jevA kSetromAM temaNe karmaTha udyoga sAhasika tarIke padArpaNa karIne siddhi ane saphaLatAnAM zikharo siddha karyAM. eka vyakti tarIke potAnA sAthI evA nAnAmoTA tamAma mANaso pratye teo uSmAbharI lAgaNI ane saMvedanazIlatA dharAvatA. potAnA nAnA gAmanA mANasone paNa teo kyAreya bhUlyA nathI. grAmajanonI suvidhA mATe teo sadAya tatpara rahyA che. tA. 8-7-2002nA roja pArthiva dehe avasAna pAmela dhIrubhAI anekanA hRdayomAM to jIvaMta ja che. vaidika saMskRtinA zreSTha saMrakSaka : sAdagItA RSijata : rAjaratna zeTha zrI nAnajI kAlIdAsa mahetA Aje ApaNA dezane 21mI sadIne mATe kAmayAba banAvavA kammara kasI rahyA chIe tyAre eka sadI pAchaLanI duniyAmAM DokiyuM karI zrI nAnajIbhAI jevA eka jAjaramAna vyakita vinA vividhatAsabhara smRti jIvananA dIpane saMkorIe Page #558 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 542 tyAre mUrtimaMta sAhasanuM eka adbhuta vyaktitva, dAnazIlatAno dariyo, vaidika saMskRtinA zreSTha saMrakSaka manaHcakSu sAme upasI Ave che. virATa ane jhaMjhAvatI jiMdagInA svAmInI oLakhANa mATe dezanA sImADAnI bahAra AphrikA ane eziyAnA khaMDomAM DokiyuM karavuM paDaze. chatAM zarUAta dezanA eka khUNAmAMthI karIe. A khUNo eTale sohAmaNuM saurASTra, bhAratavarSanA pazcima sImADe arabI samudramAM Avelo dvIpakalpa, somanAtha, dvArikAnAtha, giranAra tathA AdinAtha zatruMjaya jevAM tIrthasthAnonAM toraNa che. jene dAnabApu ane jalArAmabApunI mAnavatAnI jyota jalAvatA satAdhAra ane vIrapura jevAmAM cAlatAM annakSetra che, jyAM, vaidika saMskRti ane bhavya bhAratIya Arya paramparAne aMtarathI ardhya ApatA svAmI dayAnaMda zA RSiputro che jene, evI A puNyabhUmi saurASTrane prAcIna mahAkavioe hRdayapUrvaka biradAvI che. sudAmApurI-porabaMdare A yuganI vizvavaMdya vibhUti mahAtmA gAMdhIne janma ApIne saurASTranI yazakalagImAM vadhAro karyo che. zUrA ne saMtonI bhUmi-saurASTrane zrI nAnajIbhAI jevA mahAnubhAvoe sAhasika ane dAnavIronI bhUminuM gaurava apAvyuM. saurASTranI rasadhAranAM A amola ratno tathA sarvasattvone potAnA jIvanarasamAM AtmasAta karanAra tathA prAcIna ane arvAcIna kALanA zreSTha karmasUtrono samanvaya sAdhI bhAratIya paraMparAnA sarvAMgI pratIkasamA AryakanyA gurukulane saurASTrane khoLe sarvaprathama samarpita karanAra navaratna zreSThI zrI nAnajI kAlIdAsa mahetAno janma vikma saMvata 1944nA mArgazIrSa suda bIjanA divase (tA. 17.111887) jUnA jAmanagara rAjyanA paMkhInA mALA jevA nAnakaDAM gorANA gAmamAM raghuvaMzI lohakSatriya badiyANI zAkhamAM thayo hato. pitAnuM nAma kAlIdAsa ane mAtAnuM nAma jamanAbAI. pitA gAmaDAMnA paracUraNa cIjonA vepArI. bAra mahine e sukhI, saMtoSI kuTuMba saraLatAthI roTalo raLI kADhe paNa A UgatA, phUTatI vayanA kumArane tethI saMtoSa nahIM, gorANA bahAdura ane lokapriya mahera lokonuM gAma. tyAMthI thoDeka dUra vAgheronuM okhAmaMDaLa, bArADI ane okhA zUravIronI bhUmi. dvArakA ane porabaMdara vacce AvelA vIsAvADA gAme tenuM mosALa. sAdhu saMtonI yAtrAnuM e virAmasthAna. evI bhUmimAM pANI pInAra kumAranA jIvanane sAMkaDI maryAdAmAM purAI rahevAnuM kema game? kazuMka asAdhAraNa karI nAkhavAnA koDa jAge. parivrAjaka sAdhusaMtone joI dezATana karavAnuM mana thAya ane vIsAvADAnA sAgarikanAre kAgaLanI hoDI tarAvatAM tarAvatAM paradezanI saphara kheDI sAhasika zAhasodAgara banavAnI icchA thAya. pitAno komaLa dhArmika svabhAva vaiSNava saMskAranAM bIja rope. mAtAnI kaDaka vAtsalyapUrNa prakRti jIvanamAM zista ane sahAnubhUtino bhAva Jain Education Intemational svapna zilpIo pedA kare. AvA paraspara upakAraka tattvothI ghaDAyeluM emanuM vyaktitva dezanA ardhA roTalAthI saMtoSa kema mAnI le! I.sa. 1901nuM nirNAyaka varSa. parama premALa pitA ane vatsala mAtAnI mIThI godane choDI, vatanane salAma karI, mAtra 13 varSanI kumaLI vaye kizore, paMkhInA mALA jevA gorANAmAMthI chalAMga lagAvI anaMta ane aphATa sAgara tarapha doTa mUkI. pUrva AphrikA pahoMcatA pahelAM tuphAno ane dariyAI vamaLo vacce sakhaLaDakhaLa thayelAM, saDha ane kUvAstaMbha vinAnAM, athaDAtA kUTAtA taNAtA sukAnahIna vahANamAM bhUkha, tarasa ane ekalatA anubhavavA chatAM dariyAdile ApelI viTaMbaNAonI mijabAnI svasthatAthI mANI. mRtyu ane pravAsIonI vacce tyAre veMta ekanuM ja aMtara! e sarvavacce aDola ane svastha mRtyuMjaya samo gorANAno A kizora, prakRtinuM tAMDava nihALe, saunI suzruSA kare ane Izvarano anugraha mAMgIne nitya- karma karye jAya. yuvAvasthAe pahoMcatAM pahoMcatAM e 'nAnakA'e yugAnDA ane kenyAnI aphATa, anAvRtta ane asparza dharatImAMthI vasuo utpanna karyAH barbara, ardha saMskRta, asaMskRta jAtio vacce vasIne, bhoLI Ama janatAno prema meLavIne, temaNe tyAMnI vasudharAne sAcA arthamAM vasudhArA banAvI. A dharatI para kapAsa ane cAnAM vAvetara thaI zake tenI prathama kalpanA binakheDUta nAnajIbhAIne AvI hatI ane tyArapachI to cAha tathA kophI ucheranAM khetaro, ketakInA vizALa saMkulo, rabbara plAnTezano, dukAno, jInerIonI hAramALA sarjI. yugAnDAnA rUne vikhyAta banAvyuM ane yugAnDAmAM kRSimahAudyoganAM maMDANa thayAM. tyAMnA Arthika jIvanane eka navI saMskRtino saMparka karAvI gatizIla ane utpAdanazIla banAvyuM. jene laIne teo yugAnDAnA Arthika jIvananA 'betAja bAdazAha' tarIke paMkAyA! okTobara 1924mAM, vijayAdazamInA zubhadine jyAre lugAjhI sugara phekTarIno prAraMbha thayo tyAre temanI vyApArI sAhasikatA ane e dharatI pratyenA asIma premano mahimA navI duniyAe jANyo! jApAnanI TeknolojI apanAvavAnI Aje ApaNe vAto karIe chIe paNa nAnajIbhAIe aDadhI sadI pahelAM jApAnanI TeknolojI pUrva AphrikA ane ApaNA dezamAM apanAvIne 21mI sadInA daravAjA kholI dIdhA hatA. teozrIe samayane eka ghaDI paNa temanA pracaMDa puruSArtha pAsethI chaTakavA dIdho nathI. temaNe AphrikAkhaMDanI bhayaMkara dArUNa bimArIo, jherI mAkhIo, bleka voTara ane meleriyA jevA hADagALI nAkhanAra rogano sAmano karyo. tyAMnA vanarAjAe paNa ekalavAyA bhISaNa jaMgalomAM emane paDakAryA ane mANasakhAu jaMgalI mAnavonI dADha paNa emane joIne saLavaLI hatI. IzvarakRpAthI ane aDaga AtmavizvAsathI e badhA kaTokaTInA prasaMgone pAra utAryA. kudaratI viTaMbaNA ane vyApAranI caDhatI paDatI paNa mAnavanA adamya paurUSanI Page #559 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo temaNe potAnA jIvana dvArA pratIti karAvI. jyAM sabhyatAnuM nAma nizAna na hatuM tyAM zrI ApAsAheba paMta kahe che tema 'eka nUtana praaudyogika sabhyatAno yuga pragaTAvyo.' zrI nAnajIbhAIe pUrva AphrikAnI dharatIne ananyabhAvathI ArAdhI ane e ja dharatIe emane eTalAja ananyabhAvathI anaMta hAthoe ApyuM. maLyuM teno saMgraha na karyo paNa mAtRbhUmi ane karmadAtrIbhUminA vikAsa arthe meLavyuM te vAparyuM. yajJabhAvanAno Avo ArAdha bhAgyeja anyatra pragaTa thayelo haze. pUrva AphrikAmAM, narsarI skUla, AryakanyA garlsa hAiskUla, lAibrerI, TAunahola, nagara- udyAno, AryasamAja maMdiro, mahilAmaMDaLa bhavanonI sthApanA sAthe tyAMnI nAgarika, sAmAjika, sAMskRtika ane dhArmika saMsthAone emaNe hradayapUrvaka ApyuM ane satata upArjanazIla chatAM akhaMDa arpaNazIla jIvana kevuM hoI zake teno mUka paNa pratyakSa saMdeza Aje paNa saunA hRdayamAM aMkti che. nairobImAM, kenyAnI bhUmi upara, jyAM rAgadveSano dAvAnala prajjavalato hato, tyAM ja nairobImAM sarvajAtionI ektAnA pratIka rUpa nUtana AphrikAnA ghaDavaiyA taiyAra karavA mahAtmAgAMdhI memoriyala ekeDamI racavAno zrI nAnajIbhAIe saMkalpa karyo. te mATenI samiti nImI. bhAratiyone DhaMDhoLyA. bhArata sarakArano saMparka sAdhyo. kenyA koloniala ophise paNa AmAM sakrIya pATha bhajavyo. eka vizALa Teknikala kolejamAM mahAtmA gAMdhI memoriyala ekeDemInI vIMga racAI. temAM ahiMsA ane satyanA payagaMbara mahAtmA gAMdhIjInI saMpUrNa mAnavakadanI kAMsya pratimA mUkAI ane A ekeDamI tathA pratimAnuM udghATana ane anAvaraNa DaoN. sarvapallI rAdhAkRSNana jevA jagavikhyAta philasUpha ane rAjapuruSane haste thayuM. A prasaMga UjavAyA pachI thoDAka ja varSo bAda, eziyAnA dezonI mAphaka pUrva AphrikAnA pradezo paNa eka pachI eka svAdhIna thayA ane eziyA ane AphrikAe muktino prathama zvAsa lIdho. zrI nAnajIbhAI potAnI janmabhUmi mATe paNa samarpita hatA. yuropanI musApharI, bhAratanI svAtaMtryasaMgrAmanI caLavaLa, svAmI dayAnaMdajInI vicAradhArA tathA mahAtmA gAMdhIjInA saMparke nAnajI zeThanA mAtra cAra copaDInA bhaNatarane jIvananA pUrNa ghaDatara tarapha vALavA mAMDyuM. pariNAme temanAmAM eka saMskRti premI keLavaNIkAra sAkAra thayo. putra-putrInA samAna saMskAra, strIne paNa veda bhaNavAno adhikAra, jAti-pAMtinA bhedabhAva vinAno samAja, chUtAchUta ane dharmanA ADaMbarothI mukta evI RSi praNAlInA sAkSAtkAra samI svAmI dayAnaMda prerita mAnavatAnA sanAtana mUlyone sAcavatI gurukulIya zikSA paddhati tarapha zrI nAnajIbhAI temaja temanA sAcAM saMgAthinI saMskAramUrti zrImatI saMtokabAne AkarSaNa jAgyuM ane putrI savitAne potAnA ja kuTuMbanI bIjI cAra kanyAo sAthe vaDodarAnA Jain Education Intemational 543 Arya kanyA mahAvidyAlayamAM bhaNavA mokalAvI ApI. aDadhI sadI pahelAM AbhaDacheTanuM bhUta mAnavInA lohImAM hatuM tyAre zrI nAnajIbhAIe 1936mAM porabaMdaramAM AryakanyA gurukulano pAyo eka rijana bALAnA haste nakhAvI aspRzyatAnivAraNanI dizAmAM sAhasika pagaluM bharIne eka samAjasudhAraka tarIkenA temanA jIvananuM anokhuM darzana karAvyuM. Arya praNAlInA jJAna vijJAnano vartamAna zikSA paddhati sAtheno samanvaya e A gurukulanI vizeSatA che. chellAM 65 varSomAM paccIseka hajAra kanyAo A gurukulamAMthI dharmamaya zikSaNa ane vizuddha bhAratIya saMskRtinAM pAna karIne deza videzamAM saMskAra dIvaDIo thaIne vase che. zrI nAnajIbhAIno rASTraprema paNa ananya hato. 1927mAM gAMdhIjI chellI vakhata porabaMdara, kAThiyAvADa rAjakIya pariSadanI beThakamAM AvyA tyAre briTiza sarakAranA roSanI paravA karyA vinA mahArANA milanA makAnamAM ja A pariSada bharAI hatI. te vAta nAnajIbhAInI rASTrIya bhAvanAnA raMganI jhalaka darzAve che. bhAratane svataMtratA maLI. saurASTranuM ekama thayuM. A navA ja rAjyanA maMtrImaMDaLa samakSa eka samasyA khaDI thaI! saurASTramAM pUratuM anAja to pAkatuM na hatuM. paraprAMtamAMthI maMgAvavuM paDe tevI sthiti utpanna thaI ! rAjyanI tijorI sAva khAlI ! AvA UgatA rAjyane paisA dhIrI koNa anAja Ape ? ane Ape toya emAM saurASTravAsIo ane saurASTra rAjyanI pratiSThA zI? saurASTra rAjyanA prathama mukhyamaMtrI zrI ucharaMgarAya DhebaranI vinaMtIthI paLavAramAM ja zrI nAnajIbhAIe saurASTra rAjyanI pratiSThA sAcavavA rUpiyA trIsa lAkha gaNI ApyA. saurASTramAM dhAnya bheguM thayuM ane saurASTravAsIoe nirAMtano zvAsa lIdho. AvI hatI zrI nAnajIbhAInI kartavyaniSThA. zrI nAnajIbhAI bhAratIya saMskRti ane hindu dharmanA saMrakSaka ane sudhAraka hatA. maharSi dayAnaMda ane pUjya gAMdhIjInA jIvanamAMthI preraNA laI hindu samAja ane hindu dharmano uddhAra karavAmAM emaNe hRdayapUrvaka bhAga bhajavyo hato. ApaNI sAdI, abUdha paNa pavitra jIvana gALatI nArIonA utthAna arthe potAnI zaktino uttamAMza ardho ane mAtRzaktinAM zikSaNa, utthAna ane saMrakSaNanA kAryamAM ananya bhAve teo lAgI gayA hatA. udyogo vadhatA gayA, arthanI choLo UchaLavA lAgI, paraMtu temaNe svIkArelAM jIvanamUlyo ke sevAkAryomAMthI kyAreya na vicalita thayA. UlaTI emanI karmavRtti ane dAnazIlatA uttarottara prabaLa thatAM gayAM. emaNe AryakanyA gurukulane mahilA koleja jevI saMsthA ApIne AtmAnA amRtathI UcherI. 'bhAratamaMdira'nI sthApanA dvArA bhAratamAtA ane tenAM vareNya saMtAnoe - RSikalpa puruSoe ane sannArIoe je saMskRtinuM sarjana karyuM tene vinamrapaNe preraka artha Apyo. 'tArAmaMdira'nI racanA karI www.jainelibrarv.org Page #560 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 544 svapna zilpIo vijJAna ane udyogayuganA puraskartA mahAmAtya paMDita javAharalAla avasthAno nirmaLa AnaMda mANyo hato, te grAmajanone, kheDUtone, naherunI smRtine mUrta karI. 'maharSi vijJAna mahAvidyAlaya'nuM bhavya sAmAnyajanane teo kadI na bhUlyA. sarjana karIne bhAratIya saMskRtie bhALeluM RSiRNa ananya bhAve Ama saurASTranA eka nAnakaDA gAmamAM kevaLa cAra copaDIno cUkavyuM. gujarAtI abhyAsa karyA chatAM prakhara parizrama ane AtmazraddhAthI porabaMdaramAM pUjya gAMdhIjInA janmasthaLane smArakarUpe AkAra e yugamAM ananya evI sAhasikatAthI jIvana kheDIne janatA janArdana ApI kIrtimaMdiranA sarjana dvArA zrI nAnajIbhAIe porabaMdarane temaja bhadrapuruSonuM sammAna pAmelA zrI nAnajIbhAIe taittirIya jagavikhyAta banAvela che. gAMdhIjInAM 79 varSanA jIvanane lakSamAM upaniSadanuM zrutivacana sArthaka karI batAvyuM. aDhaLaka lakSmInA svAmI rAkhI 79 phUTanI UMcAI dharAvatuM A kalAtmaka kIrtimaMdira deza- hovA chatAM karoDo rUpiyA lokopayogI pravRttio mATe nyocchAvara videzanA paryaTako mATe anerA AkarSaNanuM kendra banela che. muMbaI jevA karI mahAtmA gAMdhInI 'TrasTIzIpa'nI bhAvanAne sAkAra karI. pacaraMgI nagaramAM bRhada bhAratIya samAje emanA A kArya pratye ane Ama 82 varSanI sabhara, smaraNIya ane arpaNazIla sadUbhAva pradarzita karIne tenuM nAma "zrI nAnajI kAlIdAsa mahetA - jIvanayAtrAno anna Avyo. mahetA parivAranuM eka vaTavRkSa inTaranezanala hAusa' rAkhyuM. A to moTI ghaTanAonI vAta thaI, - vikasAvI, puruSArtha ane paramArthano A virATa vaDalo tA. 25-8paNa evA bIjA paNa agatyanA banAvonI to eka moTI tapasIla 1969nA dine savAre 9-45 kalAke anaMtanI saphare UpaDI gayo. karavI paDe ! gAmaDAmAM kumArazALA zarU karavI che : maLo puNyabhUmimAM divaso sudhI AMsunAM toraNa baMdhAyAM hatAM. aneka nAnajIbhAIne. kanyAzALAnuM makAna bAMdhavuM che: pahoMco nAnajIbhAI mahAnubhAvoe A vibhUtine bhAvabharI zraddhAMjali arpI. jemaNe pAse. tilaka svarAjabhaMDoLanI saurASTranI jhoLI adhUrI rahe che : kazI kevaLa emanuM nAma ja sAMbhaLyuM hatuM evI grAmanArIoe "dharamano phikara nahIM, nAnajIbhAI to paDakhe UbhA che ne ! nArI chAtrAlaya thAMbhalo kharI paDyo-garIbono belI gayo" ema kahetAM veMta dhUsake sthApavuM che ! emanI strI zikSaNanI bhAvanA madade caDe che. dharmanI, dhrusake raDI paDIne hRdayavedhaka bhASAmAM aMjali arpI.. saMskRtinI, samAjanI dhorI nasa samI koI saMsthAne ugAravI hoya, zrI nAnajIbhAInuM jIvana eziyA ane AphrikA khaMDanA jivADavI hoya ke navI sthApavI hoya to nAnajIbhAInI lakSmI enuM nivAsIonA cAhaka tarIke baMne khaMDonI yazogAthAmAM varSo sudhI udAra arpaNa karavAne haMmezAM tatpara hoya che. bhAratamAM jyAM jyAM ojasapUrNa rIte camakatuM ane damakatuM raheze. temano hAtha pahoMcyo che, tyAM tyAM temaNe ApyuM che. maMdiro baMdhAvyAM che ne maMdirono jIrNoddhAra paNa karelo che. devavihIna devasthAnomAM mAnavasevAnA mazAlacI udAracarita dAnavIra : devabhUmionI sthApanA karelI che. gaMgAmaiyAne kAMThe ane anya pavitra aneka saMsthAonA preraka ane mArgadarzaka yAtrAsthaLomAM ghATo ane surakSita snAnagharo baMdhAvyAM. bhadrasamAjane zrI gautamabhAI cimanalAla zAha ApyuM. grAmasamAjane ApyuM. kALadukALe, utsavo ane rASTrakAryamAM, nagarajana ane grAmajanonI paDakhe haMmezAM UbhA rahyA. 52 mAtha, bhUtapUrva briTiza sarakAre yugAnDAmAM karelAM viziSTa kAryo mATe prArabdha zrI nAnajIbhAIne 'ema.bI.I.'nAkhitAbathI navAjyA. porabaMdaranA puruSArthanA triveNI rAjavI zrI naTavarasiMhajIe temane "rAjaratna' ilkAbathI vibhUSita saMgamanA baLe lakSmI karela ane navAnagara saMsthAe "orDara opha meriTa'thI sammAna karela. saMpAdana karyA pachI pU. kAkAsAheba kAlelakare zrI nAnajIbhAIne "dharmaratna' tarIke lakSmInA vyAmohamAM na ubodhIne emanI dharmaniSThA tathA bhAratIya saMskRti ane paDatAM nirAbhimAnapaNe nArI zikSaNanA kAryane Urmisabhara aMjali ApelI. kIrtinI koIpaNa zrI nAnajIbhAI sAdagInA to RSijana hatA. sAdI bhASA, jAtanI khevanA karyA sAdo paheraveza, sAduM lakhANa, sAduM bhojana ane ucca AcAravicAra vagara jeo emanA jIvananAM 'paMcazIla' hatAM. TADha ane taDake, aMdhAre ne ajavALe samAjahita arthe puNyamayI chAyA samA pUjaniyA saMtokabAne sathavAre, saMtapuruSone lakSmIno sadavyaya kare AvakAryA, rASTrapuruSono satkAra karyo, rAjA-mahArAjA sAthe pharyA, che temanuM jIvana dhanya dhanya banI jAya che. zrI gautamabhAI chatAM pote je grAmasamAjamAM UcharyA hatA, jemanI sAthe kizora AvI ja eka karmazIla ane vicakSaNa pratibhA che. Jain Education Intemational Page #561 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo dhanyabhAgI pitAzrI zrI cimanabhAI pI. zAha custa gAMdhIvAdI, tejasvI buddhiprabhA dharAvatA prakhara svAtaMtryasenAnI, kartavyaniSTha samAjasevaka ane mAnavatAvAdI abhiyAnamAM dAnaparopakAra vagere sevAomAM haMmezAM samarpita hatA. zrI gautamabhAIne AvA keTalAka viziSTha sadguNo pitA pAsethI vArasAmAM maLyA. pitAzrI rAjakIya agraNI ane sAmAjika netA hatA. nagarapAlikAnA prathama pramukha hatA ane ghATakopara muMbaI koMgresa kamiTInA varSo sudhI pramukha tarIke sevA bajAvI. parivArane jIvatara jIvavAnI jaDIbuTTI batAvI 1947mAM AjhAdI maLyA pachI temaNe badhAja hoddAo uparathI rAjInAmuM ApI pUro samaya jarUriyAtamaMda-garIbonI sAmAjika sevAmAM ApavAno dRDha saMkalpa karyo ane te rIte amalamAM mUkyo. temanI UMDI dezadAjha ane vyavahArapaTutAne lIdhe temanA vyaktitvanI AgavI pratibhA aMkita thatI rahI. dhanasaMpattinA svAmI banavA chatAM saMpattino ADaMbara A parivAramAM jovA na maLyo. temanA moTAbhAI zrI maganabhAI popaTalAla zAhanA TrasTa ane parivAranA dAnathI ghATakoparamAM vizALa sarvodaya hospiTalanI sthApanA thaI, jyAM atyaMta rAhatadare meDikala sevA pUrI pADavAmAM Ave che, je saMpUrNapaNe mAnavatAnI buniyAdane varelI che. dharma, jJAti, rAya ke raMka koIpaNa jAtanA bhedabhAva vinA badhI ja sAmAjika sevA pUrI pADavAmAM Ave che. anya mAnavIya ane AdhyAtmika pravRtionuM paNa suMdara Ayojana thayeluM che. hospiTalanI vizALa jagyAmAM jaina tathA hindu maMdira, carca, masjida, gurudvArA ane svAminArAyaNa maMdiranAM saMkulo UbhAM thavAthI sarvadharma samabhAvanuM udAharaNa pUruM pADyuM che. uparAMta ziramora samI hospiTalanA prAMgaNamAM sekaMDo mANasone samAvI zakAya tevA vizALa komyuniTI holanuM paNa nirmANa thayela che. AjasudhI A saMkulanI dekharekha ane sArasaMbhALa zrI gautamabhAInA pitarAI zrI kAntibhAI saMbhALatA paNa kAntibhAInA svargavAsa pachI zrI kusumabahena kAntibhAI zrImatI kSamAbahena ane temanAM kuTuMbIjano A bhAre moTI javAbadArI vahana karI rahyAM che. mAnavInI katRtvazakita jyAre jAgI UThe che tyAre sattA, sukha ane saMpattino vyAmoha tyajIne potAnA kartRtva dvArA sevAdharmanI pre2ka suvAsa phelAvIne jIvananI ciraMtana yazakalagI banI rahe che. kiratAranI kRpAnuM darzana temane kAyama thaI jAya che. 545 A parivAre sevAkAryano pragaTAvelo pradIpa itihAsamAM ananya banI raheze. svastha ane sthira jIvana mATenI zistano guNa zrI gautamabhAIe, umadA parivAramAM janmyA hovAthI pitA pAsethI A guNa meLavI tene keLavyo. pitAzrIe sevAdharmanI UbhI karela pagadaMDI upara cAlIne pitAnA Adarzo ane siddhAMtone anusarIne amadAvAdamAM sarvodaya pablika ceriTebala TrasTanI umadA Azaya sAthe sthApanA karI, jene samAjamAM sAro AvakAra maLyo. A TrasTanI samAjasevA pravRttio kharekhara noMdhanIya che. jarUriyAtavALA garIba parivArone davA, anAja, bimArone Arthika sahAya tathA oparezana vageremAM madadarUpa bane che. A TrasTa dvArA lokahitArthanAM aneka kAryo uparAMta A TrasTe karuNA TrasTa ane zaMkhezvaratIrthane roTarI inTaranezanala dvArA moDarna embyulansa paNa arpaNa karela che, je prazaMsApAtra che. bimAra jaina sAdhu-sAdhvIonI vaiyAvacca bhAvathI amadAvAdamAM vaiyAvacca upAzraya karyo. AvAsa ane jyAM davAnI paNa vyavasthA thAya che. A che mAnavacetanAnI sAcI sugaMdha. hAlamAM tyAM 5. pU. sAdhvIjI mahArAja sAhebo birAjamAna che. uttara gujarAtanA vaDAlImAM pa.pU. zrI AnaMdaghanajI ma.sA.nI preraNA ane samAjanI sahAyathI 2000 varSamAM jUnI jaina pratimAo je suMdara ArasamAM jamInamAM daTAyelI hatI te bahAra kaDhAvI maMdiramAM punaH sthApana karAvavAnuM bhagIratha Ayojana paNa hAtha dharyuM ane Aje vaTapallI pAse khUba ja suMdara derAsara badhI sagavaDo sAthe khUba ja jANItuM banyuM che. vividha kAryomAM apAtAM AvAM yogadAnanI samarasatA virala vyaktinA jIvanamAM ja saMbhavI zake. zrI gautamabhAI kAyado ane nyAyanA paNa custa himAyatI che. A hetu sAthe jarUriyAtamaMdane nyAya apAvavA hAikorTanI kAyadAkIya sevA samitinA sabhya banyA ane gujarAta rAjya ligala liTarasI mizananA pablika rilezana pAMkhanA kanvInara (saMgaThaka) banyA. temaNe amadAvAda, muMbaI ane suratamAM DI.Ara.TI.nA ghaNA keisIjhanuM saphaLa saMcAlana karyuM. rASTrIyakRta benko ane DeTa rikavarI TribyunalacIpha dvArA temanI sarAhanA karavAmAM AvI. teo zarUAtathI ja Page #562 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 546 gujarAta rAjya kAyadAkIya samitinI ligala klinika, ke je amadAvAdamAM zAhIbAga khAte cAle che tenI sAthe saMkaLAyelA che ane lokone nyAya maLI rahe tevA saMniSTha prayatno kare che. mAnavatAnuM madhura guMjana ahIM saMbhaLAyA kare che. A ekama vinA mUlye samAjanA kacaDAyelA varganA keisIjha hAtha dhare che. temanI kAyadAkIya sabhAnatA sAthe sakriya sevA ApI rahyA che. dharatIkaMpa vakhate gujarAta ligala othoriTInA kempamAM temaNe ananya sevA bajAvI hatI. zrI gautamabhAInI mAnavatAvAdI bhAvanA ane samAjanA nIcalA tharane temaja pIDitone sahAyarUpa thavAnI sacoTa yojanAzaktie samAjanA badhA ja vargomAM umadA chApa UbhI karI che. temanA vicAravaloNAmAMthI ApaNane jarUra navanIta sAMpaDaze. AtmabaLa upara vizvAsa rAkhIne jIvanapaMtha sajAvanAra zrI gautamabhAIe 1987mAM amadAvAdamAM roTarI klabanI sthApanA karI ane tenA cArTarDa presiDenTa banyA. temanI AgevAnI nIce roTarI klabe keTalAka projekTo paNa hAtha dharyA ane te badala klabane keneDAno 'grIniMga amadAvAda' evorDa ane zrI gautamabhAIne 'vRkSa sAthI' evorDa maLyA. duSkALa pIDito mATe temaNe pANI ane khorAka pUrAM pADavAmAM ghaNI mahenata lIdhI hatI. Ama temanI saMniSTha sevAo ane deNagIo avismaraNIya banyAM che. mana bharIne mANavA jevA samAjanuM nirmANa AvA puNyavaMtA hAthothI ja thatuM hoya che. amadAvAdamAM jyAre kamAnDara janarala dayAla 11mI baTAliyana saMbhALatA hatA tyAre lazkaranA vidhavA kalyANa saMgaThana'ne temaNe ghaNI madada karelI. teozrI poliyo nAbUdI mATe kAryarata roTarI phAunDezananA mukhya dAtA che. eka vakhatanA gujarAtanA gavarnara zrI suMdarasiMha bhaMDArIjIe 2002nI sAlamAM roTarInA cArTarDa presiDenTa tarIke 25 varSa pUrAM karavAM badala temaja AMtararASTrIya roTarInI cAra mukhya siddhAMtonuM mahattvanuM yogadAna ApavA badala zrI gautamabhAIne evorDathI sammAnita karyA. zrI gautamabhAIe roTarI AMtararASTrIya zatAbdInI klabanI ujavaNI vakhate pAMca embyulansa ane dasa DaoNkTaranI cha mahinA mATe sevAkArya vyavasthA karI ApI. A yAtrAmAM eraphorsa, ArmI ane epolo hospiTalanA DaoNkTaro svapna zilpIo gujarAta, rAjasthAna ane madhyapradezamAM pAMca embyulansa laIne pharyA ane hajAro dardIonI vahelA sArA thAya tevI mAvajata karI. A progrAmamAM roTarI klabe pUro sahakAra Apyo. rasanA roTarI zatAbdI yAtrAne gujarAtanA gavarnare salAmI ApI. temanA sarvodaya pablika ceriTebala TrasTa dvArA pahelI davAnuM vitaraNa karavAmAM AvyuM. temane roTarI inTaranezanala taraphathI 'kamITamenTa Tu sarvisa'no ucca evorDa enAyata karavAmAM Avyo. chattIsagaDhanA gavarnare temanI prazaMsA karI. Ama zrI gautamabhAInA udAracirata jIvanamAM aneka pAsAMoe temane pratiSThAnA uccatama zikhara upara mUkI dIdhA che. sAmAjika sevA uparAMta zrI gautamabhAI dhaMdhAnA kSetre paNa eTalA ja jANItA che. TeksaTAilamAM teo pacAsa varSano bahoLo anubhava dharAve che. teo TeksaTAila kamiTInA ceramena, ko-ceramena ane sIAIAI dvArA racAyela surata khAte gArTekSa mArTanA ceramena rahI cUkyA che. gujarAtanA ghaNAM DeligezananuM paradezomAM temaNe pratinidhitva kareluM che. teo varSothI amadAvAda TeksaTAilsa inDa. risarca esosiezananA eDavAijhara rahyA che. yuniyana minisTara opha TeksaTAile temanA pradAnanI kadara karI hatI. vyavasAyanuM kuzaLatApUrvaka saMcAlana karavAnI sAthe AgavI dIrghadRSTithI dezaparadezamAM vepAravANijya kSetre zrI gautamabhAI aneka audyogika ekamo sAthe varSothI saMkaLAyelA che ane A kSetrano bahoLo anubhava dharAve che. temanuM sAgara grupa ane sujhalona grupamAM mahattvanuM pradAna che. temane phAibara mena opha inDiyAno golDa meDala maLela che. paMcotera varSe dhaMdhAnI badhI javAbadArI temanA putra zrI priyezabhAI zAhane soMpI sAmAjika, dhArmika saMsthAonA sahayogathI teo paropakAra ane mAnavasevAnAM kAryo kare che. zrI gautamabhAInA udyogapatio ane vyApArI saMgaThano sAthenA sumeLabharyA aMgata saMbaMdhone kAraNe pachI bhAratIya vAyusenAnA era cIpha mArzala TIpanIsajIe emane mAnad bhAratIya vAyusenAnI jarUriyAto mATenA seminAranA Ayojana mATenI sevA soMpI. zrI gautamabhAI sAthe zrI hasamukhabhAI aDhiyA jIAIAIsInA pramukha ane sIDabInA pramukhanA sahakAra ane sahayogathI seminAramAM saphaLatApUrvaka ghaNI badhI inDasTrIjha ane vAyusenAnA ucca ophisaroe hAjarI ApI, jeno adbhuta pratibhAva sAMpaDyo Page #563 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo 540 ane teone bhAratIya vAyusenA dvArA pAritoSika paNa che. pacAsa uparAMta proDyusaronuM mArkeTiMga tathA eksaporTaApavAmAM AvyuM. imporTanuM moTuM kAma kare che. sAgaragrupane Aje amerikana - potAnAM ja bALako dvArA tyajAyelAM agara asahAya sarakAre phoraTyuna 500 kaMpanI gujarAtanA lisTamAM sAmela vayovRddha nAgariko pratye hamadardI ane nisvArtha parAyaNatAne karela che je temanI siddhi batAve che. zrImatI jAnakI temanAM kAraNe zrI gautamabhAIne eka vRddhAzrama pAMca beDanI haoNspiTala putravadhU paNa Aje ophisa menejamenTa ane "phiradausa" sAthe, eka TreinIMga senTara jyAM abhaNa yuvAna-yuvatIone baMgalAmAM mahemAnonuM svAgata ane sarabharA karI rahyA che. svarojagAra mATe TreInIMga apAya tathA kensara, thelIsimIyA, temanI prapautrI pUjAbahena Aje amerikAmAM phAinAnsa eIsa jevA gaMbhIra rogo mATe eka rIsarca senTara ane menejamenTano korsa karI rahyAM che ane prapautra vAriNasAgara eka ophisa bilDiMga taddana adyatana ane saMpUrNa komleksa amerikAmAM InTaranezanala mArkeTIMgano korsa karI rahyA che. erakanDizana banAvAnI eka prapojhala zrI gautamabhAIe 83 varSanA zrI gautamabhAI Aje paNa eka yuvAnane inDiyana reDakrosa sosAyaTI, gujarAta sTeTa brAMca amadAvAda. zobhe tevI pratibhA sAthe khUba ja aMtarathI samAjasevA karI jemanI pAse Azare Azrama roDa amadAvAda para 4500 rahyA che. dhanyavAda. mITara jamIna temane ApI che. ane gautamabhAInA sahayogI svapnadrA : adhatA AgevAta ane jANItA sujhalona enarjI li. ceramena menejiMga udhogapati DAyarekTare A saMpUrNa kopleksa Ubho karavA rUpiyA sAta karoDa ApavAnI paNa zrI gautamabhAIne ophara karI che. A zrI dhIrajalAla TokarazI kApaDiyA bAta hAlamAM reDakrosa gujarAtanA pramukha mAnanIya gujarAtanA kacchI samAjanA vikhyAta udyogapati tathA dhanI evA zrI gavarnara sAheba sAthe vicAraNA thaI rahI che. ane jo A TokarazIbhAI lAlajI kApaDiyA ane mAtA zrImatI amRtabahenanAM projeTa maMjUra thAya to eka adhyatana komleksa Ubho karavAnI prathama saMtAna "zrI dhIrajabhAIno janma barmAnA nAnakaDA zahera zrI gautamabhAInI icchA pUrI thAya evI Izvarane prArthanA. molamInamAM 7mI ogaSTa 1938nA thayela. Aje 62 varSanI AyumAM paNa jo tame dhIrajabhAIne maLo to 25 varSanA yuvAnanA zrI gautamabhAIne dilhI khAte "rAjIva gAMdhI thanaganATa ane 75 varSanA vRddhanA pairyano jANe bhego japaricaya ziromaNi evorDa' ane 'indirA gAMdhI sabhAvanA evorDa' thaI jAya. utsAha, umaMgathI bharelA evA dhIrajabhAInI pahelIja svIkAravA AmaMtraNa maLyuM hatuM, paNa vinitabhAve temaNe mulAkAtamAM tAjagIbharI mitratAno anubhava thayA vagara na rahe. dilhI javAnuM TALyuM hatuM. eMzI varSe IzvaramAM apAra AsthA dareka nAnA-moTA kAmamAM saMpUrNa coksI jANe jarmana paraphekzana sAthe mAnavasevAnI temanI pravRtti aviratapaNe cAlu che ane Apane jovA maLe. AvA yuvAna dhIrajabhAIne pratyakSa maLavuM e temaNe hAtha para lIdhela projekTa yogya rIte pUro karyA pachI eka lahAvo che. ja temane sAco saMtoSa ane AnaMda prApta thaze. muMbaInI prakhyAta mAnanIya zrI kanaiyAlAla munazInI zrI gautamabhAI potAnA svabhAvamAM rahelA paropakAra sthApita zrI haMsarAja morArajI pablika skUlamAM 1956mAM prathama ane samAjazreyanA mahAnaguNono prakAza prasarAve che. zrI vargamAM meTrika pAsa thayA bAda ucca abhyAsa bI.koma.no gautamabhAInAM tapa, teja ane saMkalpa-saMsiddhiono samAjane haidrAbAdanI 'nijhAma kolejamAM pUrNa karI, e vadhune vadhu lAbha maLe te mATe jagataniyaMtA temane dIrdhAyuSa abhyAsa adhavacce choDIne AMdhra rAjyanI lokhaMDanA saLiyA bakSe tevI prArthanA che. banAvatI pramukha phekTarI "AMdhra rI-roliMga varkasanA menejiMga pArTanaranI javAbadArI 24 varSanI yuvAna vaye saMbhALI. mAlanI zrI gautamabhAInAM dharmapatnI zrI jyotsanAbahena | ucca guNavattAnA kAraNe AkhA dakSiNa bhAratamAM DaMko vagADanAra muMbaI yunivarsiTInA (M.A.) Aje zrI gautamabhAInI sAthe A phekTarInA mAlanI ghaNAM varSo sudhI moTI mAMga jaLavAI rahela. dareka kAryamAM sahakAra ApI rahyAM che. temanA putra zrI AMdhra rI-roliMga varkasa'ne ucca kSamatAne kAraNe kendra sarakAra dvArA priyezabhAI zAha Aje sAgaragrupanA menejiMga DirekTara pramANita "TrAnsa varlDa TreDa pheyara silekzana evorDa-1982' ane banIne duniyAbharanI TeksaTAilsa inDasTrIjha sAthe saMkaLAyelA golDa meDala enAyata karavAmAM Avyo. rI-roliMga udyoga uparAMta Jain Education Intemational Page #564 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 548 svapna zilpIo. kApaDiyA grupanI tela-dALanI milo tathA vepAra, kRSi vagere sarvanA 50 varSa sudhI rabbara inDasTrIjhane satata saMcAlanamAM paNa zrI dhIrajabhAIno moTo phALo rahela che. vizeSa ane athAga sevA ApanAra 'bilDara' tarIke temanuM nAma ucca kvoliTInA bAMdhakAmanA kAraNe jANItuM thayela che. nAnAM-moTAM saune upayogI evAM Adhunika zrI zivubhAI lAThiyA makAnonuM bAMdhakAma e temanI vRtti tathA zokha banne che. temanA A ta22ASTrIya parivAra taraphathI 110 rUmanuM cerITebala atithigRha haidarAbAda insTiTyUTa opha maLe calAvI rahyA che. uparAMta vividha saMsthAomAM joInTa Donara maTiriyala dvArA jANItA tarIke temanA nAme cha atithigRho cAlI rahyA che. jaina udyogapati zrI AvI bahumukhI vepArI pratibhAnI sAthe sAthe dhIrajabhAI zivubhAI vasanajI aneka sevAkAryomAM paNa potAnA samayano sadupayoga karI rahyA che. lAThiyAne hekoka meDala pitAzrI TokarazIbhAInAM padaciho upara cAlatA AvatA enAyata karavAmAM Avela teozrIe nimna hodAo / pado saralatApUrvaka saMbhALyAM che. zrI 98; kAraNa ke teoe dhIrajalAlabhAIe gujarAtIonI mukhya saMsthA zrI gujarAtI satata 50 varSa sudhI pragati samAjanA 1994-95thI pramukha tarIkenI sevA bajAvI rabbara inDasTrIjha ne saMsthAnI pravRttione ghaNo ja vega Apyo che. bIjA be ploTo - athAga sevA ApanAra jamInanI kharIdI karI navI yojanAo banAvI che. AMdhrapradezanA prathama jaina udyogapati pramukha tarIke paNa temanI sevA jANItI che. zrI kacchI mitra maMDaLanA hatA. pUrve AyAta avejInA utpAdana kSetranI siddhi badala paNa pramukha, sarvodaya vicAra pracAra TrasTa, gAMdhI jJAna maMdiranA ceramena, temanuM bhAratanA rASTrapati dvArA sanmAna thayeluM. teoe, bombe sarvodaya TrasTa kasturabA necara kyora hospiTalanA pramukha, sAutha inDasTrijha eso.nA pramukhapade tathA insTiTyUTa opha plAsTika inDiyA kacchI vizA ozavAla ekamanA pramukha, bhAratanI pahelI enDa rabbara, (yu.ke.) nA upapramukhapade rahIne Adhunika rabbara TI.ela. kApaDIyA Ai benkanA pramukha, anAthAzrama, mahAvIra TekanolojIne saMlagna utkRSTa sevAo ApI che. hospiTala, maMdiro ane bIjI saMsthAomAM TrasTI tarIke pharaja uparAMta teo bRhad muMbaI sthA. jaina mahAsaMgha, akhila nibhAvI rahyA che. amadAvAdanI bAjumAM saradAranagara DevalapamenTa bhAratIya spe.sthA. jaina saMgha, vageremAM TrasTI tarIke utkRSTa sevAo korporezananA DAyarekTara tathA TrasTanA TrasTI che. sarvodaya TrasTanI ApI rahyA che tathA bhagavAna mahAvIra 2600 janma kalyANaka zIvarAmapallI gAmaDAMmAM kasturabA necara kyora, haoNspiTalanA TI. samitinA kAryakarI sabhya che. aneka dhArmika, vaidyakIya ane ela. kApaDIyA SaSTIpUrti TrasTa, bejabAI bAlanivAsanA ceramena zaikSaNika saMsthAomAM temanA taraphathI dAna tathA mArgadarzanano tathA aneka evorDothI sammAna pAmyA che. pravAha satata maLato rahyo che. temanA suputro yogenabhAIAma dareka prakAranI sevA-samAjanI 40 saMsthAo sAthe saMjIvabhAI ane AsitabhAIe videzamAM ucca tAMtrika zikSaNa joDAI tene pragatizIla banAvI che. hAlamAM ja speziyala skula- meLavyuM che. lAThiyA rabbara inDasTrijha dvArA udyoga kSetre pravRtta che. menTalI riTAyarDa, bALakonI saMsthA UbhI karavAmAM dareka jAtanuM 1965mAM teo 'jasTisa opha pIsa' tathA "muMbaI protsAhana ApI saMskRti zikhara nAme TrasTa cAlu karela che. lAyansa esosiyezana', 'bhArata nArIkalyANa samAja'nA mAnada khajAnacI. klabamAM pramukha, DepyuM. DisTrikTa gavarnara banI rUrala kamiTInA 30 tathA pUrvamuMbaInI roTarI klabanA DAyarekTara tathA lAThiyA varasathI ceramena rahI AMdhrapradezanA tumakunTA gAmaDAne eDopTa karI ceriTebala TrasTa ane rabbarainDasTrijhanA kAmadAronI proviDanTa phaMDa vidhavidha pravRtti karI gAmaDAMne khUba upara laI AvI eka misAla samitinA ceramena tathA 'inDiyana kensara sosA.' ane 'progresiva banAvI che ke zaheramAM rahI gAmaDAMne paNa najaramAM rAkhavuM joIe. grupa'mAM kArobArI sabhyapada vagere aneka jagyAe nimaNUka Ama aneka zaikSaNika, vaidakIya, sAmAjika, dhArmika saMsthAone, pAmela. temaja 'mizana kripalDa cilDrana sosAyaTI', heralDa lAskI patrI, kaccha - amadAvAda - muMbaI - haidrAbAda tathA anya sthaLoe insTiTyUTa opha poliTiksa' jevI aneka saMsthAonA potAnI amUlya udAra sahAyatA Ape che. AvA bahumukhI AzrayadAtA samAna che. 'inDiyana reDakrosa sosAyaTI'mAM paNa pratibhAyukta evA zrI dhIrajabhAI sAce ja ApaNA gAma | samAja gaNanApAtra sahAya ApI che. bombe esosiezananA mATe eka upalabdhi che. sthApakomAMnA teo eka sabhya che, uparAMta bIjI vividha prakAranI Jain Education Intemational Page #565 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo. 549 samitionA sabhya che jevI ke : jhezanamAM bhAratIya pratinidhi rUpe rabbara rolanI kamiTimAM niyukta bombe inDasTrIjha esosiezana. inDiyana rabbara thayA. 23-10-1966nA roja kArakhAnAnA prathama udghATana inDasTrIjha esosiezana, inDiyana sTAnDarDa insTiTyUzana, borDa nimitte kezodanI TI.bI. hospiTalane moTI rakamanuM dAna ApavA opha kanTrola opha menejamenTa ekjhikyuTiva, samAjazikSaNa sAthe anya saMsthAone madada karI uparAMta '79mAM meMdaraDAmAM maMdira nidhisamiti vagere. netrayajJa yojI AjubAjuonA dardIonuM netranidAna karAvI teoe ucca zikSaNa vAMchuone Arthika sahAya pUrI jarUratamaMdone oparezana karAvI cazmAM-davA vagerenuM vitaraNa saphaLatApUrvaka karela. pADavA lAThiyA ceriTebala TrasTanI sthApanA karI che. bhArata sarakAre prathamavAra ja videzI AyAtane pahoMcI vaLavA mATe rabbaranuM temaNe sthApela jAhera TrasToe aneka sAmAjika sevAnA blekeTa utpAdana vadhAravA rokaDa rakamanuM moTuM inAma ApavAnI kAyo mATe dAna ApyA che. zrI zivubhAI lAThIyA samAjasevAnI jAherAta karI. A prakAranA utpAdanano vikAsa teoe bhAratamAM saMkhyAbaMdha saMsthAo sAthe saMkaLAyelA hatA. temaNe bombe prathama videzI madadarahita svaprayatna karyo. bhAratamAM rambaranA inDasTrIjha esosiezana, roTarI klaba oNpha bombe, IsTa ane utpAdako mAtra gaNyAgAMThyA ja che. AthI teoe sAdhela ola inDiyA rabara inDasTrIjhanA pramukha tarIke sevA ApI che. pragatithI dezane thayela phAyadAnI kadararUpe tA. 17-12-1969nA teo 1965 thI 1974 sudhI je.pI. hatA. tyArabAda mahArASTra roja dilhIthI rASTrabhavana khAte rASTrapati dvArA temane evorDa sarakAre speziyala ekijhakyuTIva mejIsTreTa tarIke temanI nimaNUMka maLela. temaja TeksaTAilsa inDa.nA mATe rabbara speDiMga jekeTa, karI hatI. pI.vI.sI. ledhara klotha inDa. mATe tathA marakyurI sela kosTika zrI zivubhAIe potAnA parivArane jIvananA sukhanI sAthe soDA plAnTa mATe dezamAM prathamavAra utpAdana prAraMbhI rASTrapatizrI aMtaranA saMskAra paNa ThAMsI-ThAMsIne ApyA che. ane A parivAra vI.vI. girinA varad haste rajatazilDa meLavI gaurava prApta karela, paNa emane paMthe cAlIne e saMskArone soLe kaLAe dIpave evo ce. I. sa. 1978nA varSamAM kaMpanInA 25 varSa pUrA thatAM rajatajayaMtI jIvananI yAtrAmAM smaraNonI paNa eka anerI saurabha hoya che. varSanI ujavaNI prasaMge teoe satata navI zodho karI. ane rUA. saujanyanA paryAya evA zrI zivubhAI vasanajI lAThIyAnuM 60,000nuM dAna jAhera karI dareka saMsthAne upayogI thavAnI tA. 15-4-2008nA du:khada nidhana thayuM. A eka evI bhAvanA darzAvI tathA pepara mila inDasTrijhanI jarUriyAta sUjhanA jarUriyAta vAstavikatA che ke jene ApaNe jIvaMta nihALyA hoya che te eka sTonAITa, mAikroroTa, blekaDAyamaMDa, mAIkromeITa tathA sIlarola paLamAM eka phoTAnI phremamAM nihALavA paDe che.. A pAMca AiTamono rola dezamAM sarva prathama banAvavAno yaza prApta karyo. teonI audyogika kSetre satata vyasta chatAM vatana meMdaraDA AMtarika sauMdarbhamAM svAmitI : tArIratta gAmane satata najarasamakSa rAkhI tyAM ghaNAM lokakalyANanAM kAryo saMtokabA nAnajI kAlIdAsa mahetA jevAM ke lAThiyA vasanajI-parazottama hospiTala tathA kanyAzALAnuM nirmANa karela. sa rASTra nA jAmanagara sTeTamAM teo mAnavasevA saMgha, DivAina cAilDa skUla phaMDa, varatu, verADI ane kAunsila ona varlDa Denzana, eziyA-pesiphika Divijhana, koyanA phalaku nadInA triveNI arthakveka vagerenA sabhya che, uparAMta akhila bhAratIya utpAdaka saMgama samIpe saMghanA madhyastha samiti sahita soLeka jeTalI samitionA teo bhANavaDamAM AjathI AjIvana sabhya ane kAraphalega kamiTimAM 67-68nA sekreTarI, Azare sattANuM varSa temaja bombe inDa. eso.nA 72-73nA pramukha, temaja pahelAM I.sa. akhila bhAratIya rabbara menyu. inDa.nA 77-78nA, temaja roTarI 1904mAM caitra vada klaba opha muMbaI (isTa)nA 78-79nA pramukha hatA. A kSetranI bIjane divase Adhunika pragatinA abhyAsArthe teo iMglenDa-jApAna-barmA temaja saMtokabAno janma. rabbara nikAsa mATe siMgApora-hoMgakoMga ane osTreliyA jaI nAnakaDI "saMtI' AvelA che. siMgAporanA seminAramAM teoe bhAratIya pratinidhi bacapaNathI ja svabhAve tarIke hAjarI Apela tathA AMtararASTrIya sTAnDarDa orgenAI Jain Education Intemational Page #566 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 550 svapna zilpIo lAgaNazIla ane svamAnI. prabhubhakti paNa nAnapaNathI. gharanI AvA AMtarika sauMdaryanAM svAminI evAM saMtokabahena bAjumAM trikamarAyajInuM maMdira, trikamarAyajI para aDaga zraddhA. A kALakrame kuTuMbanAM-parivAranAM, Arya kanyA gurukuLanI bALAonAM bhakti ane zraddhAnAM bIja dhIre dhIre aMkurita banIne temanA sneha-vatsala "saMtokabA' banI rahyAM. AjIvana temanI sneha jIvanapathane satata navapallavita karatAM rahyAM. varSAmAM sau koIne bhIMjavatAM rahyAM. alpa abhyAsa hovA chatAM ekavaDiyo bAMdho, prazasta bhAla, kamalanayana, namaNuM lekhana pratyenI potAnI maulika dRSTi vikasAvIne saMtokabAe dharma, nAka, paganI pAnIe aDatA keza, AvI caMpakavarNI saMtI 16 saMskRti, sAmAjika ane zaikSaNika pravRttio tema ja ApaNAM vrato, varSanI uMmara thatAM thatAM to karmayogI evA nAnajI kAlIdAsa mahetA tahevAro ane bhajanone sAMkaLIne lakhelA saMgraha "bhagavatImahera sAthe prabhutAmAM pagalAM mAMDI sAsaravAse AvI. saMtInAM zukanavaMtAM e vidvAno ane sAmAnyajananI jabarI prazaMsA prApta karI che. pagalAMthI pati nAnajIbhAInAM lakSmI-aizvaryamAM uttarottara pragati - saMtokabAe temanA jIvanamAM ApaNAM zAstroe batAvela gRhastho thaI. mATenA nitya paMcayajJa karatAM rahIne jIvanabharanI sAdhanA ane ArAdhanA karI che. have saMtI, saMtI' maTIne saMtoka thaI. Adarza gRhastha jIvananA zrI gaNeza thayA. potAnA astitvane patimaya karanAra gRhasthanA paMcayajJo eTale brahmayajJa, pitRyajJa, devayajJa, bhAratIya nArInA pratIka samI saMtoke AphrikAnAM jaMgalomAM paNa bhUtayajJa ane manuSyayajJa. nitya saMdhyAvaMdana, bhajana, kIrtana, bhUtaya ane manuSyayA. nitya 2 potAnAM vANIvartananA vaibhava thakI maMgalamaya vAtAvaraNa khaDuM karyuM. vedAdhyayana karatAM rahIne saMtokabAe brahmayajJanI upAsanA karI che. jema jema nAnajIbhAInA vyApArika saMbaMdhonA saMparkamAM AvavAnuM vaDIlo pratye pUjyabhAva rAkhIne pitRonI smRtimAM dAna vagere thayuM tema tema saMtokabahene potAnA vyaktitvanuM ghaDatara ane vikAsa ApIne pitRyajJanI bhAvanAne pUrNa karI che. devatAonAM pUjana jAte ja karyA. strI dhAre to zuM na karI zake? tenuM umadA udAharaNa arcana karIne devayajJane caritArtha karyo che. kUtarA jevAM pazuo mATe eTale saMtokabahena. vAMcI samajI zakAya teTalo aMgrejIno teTalo aMgrejIno roTalo Apavo, kIDI jevA nAnA jIvo mATe kIDiyAruM pUravuM, mUMgA abhyAsa, saMgItanI sAdhanA, pAkazAstramAM nipuNatA eTaluM ja nahIM pakSIo mATe caNa ane pANInI vyavasthA karI bhUtayajJanI bhAvanA saMtokabahene beDamIMTana jevI ramatamAM paNa prAvINya meLavyuM hatuM. saMpanna karI che. ghera AvelA atithinuM svAgata karI eno bhojana AdithI satkAra karI manuSyayajJanI bhAvanAne sAkAra karI che. AjathI 70-75 varSa pahelAMnAM rIti-rivAjomAM pheraphAra saMtokabA mamatAnI mUrti banIne saMparkamAM AvatAM sau koI pratye karavo eTale ghaNI hiMmatanuM kAma. porabaMdaranI lohANA jJAtimAM samabhAvazIla banIne ja rahyAM che. saMtokabahena pahelAM nArI ke jemaNe ghUmaTo tANavAnA rivAjamAMthI kuTuMbanI strIone mukti apAvI, samAjamAM paNa teno hakArAtmaka pazuo ane paMkhIo taraphano paNa emano prema evo ja. paDagho paDyo. Ama samAjasudhAraNAmAM paNa teo agresara hatAM. mAnI sevA, pUjA, bhakti thaI jAya eTale savAre moTara laIne temanA AvAM sudhAraNAnAM kAryomAM pati nAnajIbhAIno kRtizIla nIkaLI paDe. sAthe hoya khUba badhuM ghAsa ane gAyane khavaDAvavAnA phALo rahyo. lADavA. rastAmAM UbhelI rakhaDatI, sukAI gayelI gAyone cAro nIre, lADavA khavaDAve tyAre emane saMtoSa thAya. kyAMka kabUtarane ucca saMskAra ane zista-saMyamanAM AgrahI evAM caNa ApyuM hoya to kyAMka pANInuM paraba baMdhAvI ApyuM hoya. saMtokabahena potAnAM bALakone paNa makkamatApUrvaka zistapAlana ziyALAnI kaDakaDatI ThaMDImAM madharAte TUMTiyuM vALIne phUTapAtha ane karAvatAM. veda, upaniSada ke rAmAyaNa-mahAbhAratanI vArtAo kahI jhUMpaDIomAM sUtelAM garIbone jyAM sudhI dhAbaLA na pahoMcADAya temanAmAM satata saMskAronuM siMcana karatAM. koIpaNa vAtanI kamI na tyAM sudhI saMtokabAne nIMdara Ave nahIM. hovA chatAMya bALakonI khoTI jIdane kyAreya paNa vaza na thatAM. mATe ja Aje temanAM saMtAno nirvyasanI ane sadumArge cAlanArAM AthI ja AvAM vAtsalya, hUMpha ane premanA paryAya samAM che. ati zrImaMta hovA chatAMya temanAM kapaDAMnI temaja jaNasanI saMtokabAnuM tA. 8 jAnyu. 2001nA dine muMbaImAM duHkhada nidhana thayA bAda 9 jAnyuArInI sAMje temanA porabaMdaranA nivAsapasaMdagI haMmeza saumya, sAdI, kalAtmaka rahetI. temanI UThavA sthAnethI zarU thayela ekAda kilomITara lAMbI aMtimayAtrAmAM besavAnI zailImAM khAnadAnI Thasso UbharAto. saMtokabahenanuM vividha jJAtinA movaDIo, udyoga, vyApAra, zaikSaNika, sAmAjika AMtarika sauMdarya ja eTaluM hatuM ke temane bAhya rUpasajjAnI jarUra temaja sAMskRtika kSetranA agraNIo ane kAmadAronI sAthosAtha rahetI nahIM. temanA pAvitrya, satItva temaja temanI Izvara pratyenI Arya kanyA gurukuLa ane gurukuLa mahilA kolejanI chAtrAo ananya zraddhAe ja temanA mukhAraviMdapara tejasvitA pAtharI hatI. zokamagna banIne mAtAne aMtima vidAya ApavA bhAvavibhora thaI Jain Education Intemational For Private & Personal use only Page #567 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jenA svapna zilpIo papa1 smazAnayAtrAmAM hajAronI saMkhyAmAM joDAyAM hatAM. zoka- lokasaMskRti, itihAsa, purAtattva tathA jIvanadharma saMskRtinA avasare porabaMdaranA sarve vepArIoe potAnA vyApAra-rojagAra parivrAjaka tarIke ziSTa mAnya banyuM che. baMdha rAkhI saMtokabAne AtmIyatAbharI bhavya vidAya-artha arpela. saMgharSa vacce sAdhanA: porabaMdara sonApurImAM samudrakinAre AthamatA sUryanI sAkSIe pUjya saMtokabAno pArthiva deha paMcamahAbhUtamAM vilIna thayo tyAre AjathI 50 varSa pahelAMno gujarAtI samAja ati svajano ane gurukuLanI chAtrAonI AMkhamAMthI je zrAvaNa rUDhicusta ane paraMparAvAdI hato. AmAMya khUNAmAM paDelA bhAdaravo vahyo eja saMtokabAnAM divyajIvananI sAcUkalI sArthakatA porabaMdara jevA zaheramAM sAmAjika sudhAraNAnAM ajavALAM pahoMcyAM - saujanya amara paMDita na hatAM. e samaye zAstrIya nRtyanI tAlIma levI ene samAja mAnanI najare joto nahoto ane emAMya te ucca, saMskArI ane kalAparaMparAtuM kIrtimaMdira : aneka zrImaMta parivAranI sukanyAone mATe nRtyanI tAlIma levAnI vAta ilakAbothI vibhUSita to eka bAjue rahI, AvAM nRtyonA kAryakramo jovA javA devA Do. savitAdIdI mahetA mATe paNa parivAranA sabhyo jaldIthI hA pADatA nahotA. AvI viSama paristhitimAM dIdIe jyAre maNipura nRtya kalAnuM paddhatisara zikSaNa levA javAno emano nirNaya jAhera karyo tyAre parivAramAM aMgeaMgamAM bhAratIya sannATo chavAI gayo. saMskRtinAM nRtyono jhaMkAra che, jemanI pitAjI rAjI nahotA, koI saMjogomAM hA pADe ema AMkhomAM, paganA nahotA, temanI dRSTie putrInuM A pagaluM samayocita nahotuM. padaravamAM nartanano nAda dIdIno kalAkArano mAMhyalo jIva hAthamAM rahe tema nahoto. emane che, jemanA hastamAM maNipuranAM maMdiro, maNipuranAM vAdyo, maNipuranI saMskRti, nRtyanI mudrAo maNipurano dharma, maNipuranA nRtyaguruonA AtmA pokArI harapaLe hasatI-ramatI pokArIne potAnI pAse AvavA sAda pADI rahyA hatA. aMte rahe che, jemanAM kalAnI jIta thaI, kalAkAranuM bhAvavizva UghaDavA mAMDyuM. pitAno bolamAM, cAlamAM, virodha to zAMta na paDyo. paNa vatsala mAtAnI uSmA kAma lAgI. hAsyamAM satata pitAnA kopa sAme mAnI mamatA chAMyaDI banIne UbhI rahI ane nartanano ninAda haravuM, pharavuM, lakhavuM, khAvuM, pIvuM ane moja karavI'nI raNakato rahe che, evAM savitAbahena nAnajIbhAI kAlIdAsa gujarAtaNanI ghareDamAMthI eka kalAsAdhaka sannArIe maNipuranI mahetAne jotAMnI sAthe ja A vyakti koI zreSTha nartanakalAkAra che e aNadIThelI bhomakA para pagalAM mAMDyAM. pachI to kaThina mArge prathama dRSTie ja jaNAyA vagara rahe nahIM. mukha upara ramatuM madhura cAlIne dIdIe maNipurI nRtyakalAnAM durgama zikharo sara karavAM smita, zabdonA avAjamAM raNakato saMgItano mITho sUra ane pagale mAMDyAM. maNipuranI girikaMdarA ogaLIne dIdImAM samAI gaI. pagale vartAtI emanI abhinayakalAmAM purAto pelo mAnavamITho maNipurI nRtya kalAe tenAM saghaLAM rahasyo A sAdhikA pAse saMbaMdha! savitAbahenane dIdInA halAmaNe nAme sau koI oLakhe ja. jANe ke khullAM mUkI dIdhAM hoya ema A kalAmAM teo apratima manuSya dhAre to tapa, sAdhanA, lagana, niSThA ane puruSArthathI keTalI siddhi prApta karavA mAMDyAM. UMcAI sara karI zake che tenI pratIti ku. savitAdIdInAM jIvanakAryo | lAI harA obA, mahArAsa, kuMjarAsa, vasaMta rAsa, nitya parathI maLe che. A yugamAM koI eka prakAramAM, koI eka vidyAmAM rAsa, divA rAsa, saMkIrtana sahitanI maNipurI nRtyazailInI pratyeka pAraMgata ghaNAM kalAratno jovA maLe che, chatAM eka nahIM aneka bArIkIo, khUbIo, marmo, sauMdaryapratIko, bhAvapratIko, vAdhaviSayomAM sAhajika rIte prAvINya dharAvatAM kalArano durlabha gaNAya nipuNatA vagere dIdIe hastagata karIne maNipurI kalAkAro ane AcAryone Azcaryacakti karI nAkhyAM. ku. savitAdIdInI jIvanasAdhanA bahuAyAmI pAsAM pADela prathama prayogI dIdI: hIrA jevI tapasvI che. mukhyatve temanuM pradAna maNipurI nRtyavizArada tarIke, nArIsvAtaMtryanA mazAlacI tarIke, strI zikSaNanA maNipurI nartanamAM solo (ekAMkI) nRtyanA prayogo temaNe prasAraka tarIke tathA prayogakartA tarIke, sAhitya, dharma, saMskRti, sauprathama vAra karIne maNipurI nartanAcAryonI prazaMsA meLavIne Jain Education Intemational For Private & Personal use only Page #568 -------------------------------------------------------------------------- ________________ --- 11 temaNe A prAcIna kalAmAM nUtana tattvone AviSkAra karanAra dezanAM yugAMDA, kenyA ane TAMjhAniyA sahitanA dezo tathA muMbaI, dilhI, sauprathama mahilA banavAnuM sammAna prApta karyuM. madrAsa, kalakattA, gauhattI, amadAvAda, porabaMdara, rAjakoTa siddhi ane prasiddhiH sahitanAM bhAratanAM pramukha nagaronA saMskArI nAgarikone rasa ane bhAvanI sRSTimAM ramamANa karyA che, temaja nRtyazailInI kamanIya Aje dIdInA athAka prayAsothI bhAratamAM ane videzomAM kalAnAM nidarzano ApIne kalAvivecakonI cAhanA prApta karI che. maNipurI nRtyakalAnAM prabhAvaka tattvono prasAra thayo che. yogasAdhanA ane nigUDha rahasya vidyAne nRtyanA mAdhyama dvArA prAcIna-avaciIna zikSaNapraNAlIno adabhuta abhivyakta karatI A nRtya zailI para dIdIe prasthApita karela | samanvaya parimala ekeDamInI saMzodhanAtmaka pAMkha adhyayana ane saMzodhana ApaNA samAjamAM jyAre zikSaNa nisteja thatuM jAya che calAvI rahI che. dIdI pote maNipuranI maiteyIbhASAnA prakhara ane adhyApakonI niSThA ghasAvA mAMDI che, tevI paristhitimAM vidvAna che. temanAM mArgadarzana nIce muMbaInI parimala ekeDemImAM samagra bhAratamAM Arya kanyA gurukuLa nAmanI mahilA saMsthAe maNipuranAM nRtya AcAryo ane abhyAsIonI rAhabarI nIce A jIvanalakSI zikSaNanA saMskAronuM siMcana karIne agrasthAna meLavyuM kalA upara saMzodhanAtmaka graMtha taiyAra thaI rahyo che. che. porabaMdaramAM A saMsthAne prasthApita thaye cosaTha varSa thayAM. dIdIe maNipurI nRtyazailInI sAdhanA ane siddhine Arya kanyA gurukuLanI parikalpanA hatI, tenA saMsthApaka rAjaratna biradAvavA mATe mahArANI dhanamaMjarI devIe temane dvitIya zrI nAnajIbhAI kAlIdAsa mahetAnI paNa temanAmAM AtmA reDI uSAnA birudathI sammAnyAM che. (bhagavAna kRSNanAM pautravadhU ananya ane apUrva AkRti arpI ku. savitAdIdIe. pitAe bANAsuranAM putrI uSAe dvArikAnI gopIone prathama lAsya nartana maMgala prayANa karyuM. A pravRttimAM putrIe prANa reDyA ane jagatane zIkhavyuM hatuM). AvI ja rIte maNipuranA mahArAjA sva. uttama dRSTivaMta nArIonI bheTa ApI. bodhacaMdrasiMhajIe chellAM baso varSamAM koIne enAyata na karAI anokho prayoga Adarza pratIka banyo? hoya evI "maiteyI jagaI haMjabI' (maNipurI nartana-guru)nI savitAdIdIno zikSaNa kSetrano A anokho prayoga Aje padavI arpaNa karI maNipurI nRtyanA uttamottama puraskartA tarIkenI svIkRti ApI hatI. A uparAMta maNipuranI zrI goviMdajI vidyAkSetrane eka Adarza pratIka pUruM pADI rahela che. porabaMdaranuM maMdiranI brahmasabhA pAsethI 'nartanAcArya'nI mAsTarsa DigrI Arya kanyA gurukuLa eTale mahilAonuM tapovana ane saurASTranuM meLavanAra teo sau prathama che. "nRtyaratna", "jaya patra evArDa' zAMtiniketana. 1949-50mAM laMDana yunivarsiTImAMthI "DiplomA uparAMta maNipuranuM eka vadhu pratiSThita biruda "candraprabhA' paNa ina ejyukezana' prApta karyA bAda Arya kanyA gurukuLanA mAnad teone arpaNa karAyuM che. gujarAta nRtya nATaka akAdamIe teone AcAryapade rahIne chellA pAMca dasakAthI savitAdIdIe aMdAje maNipurI nRtyakalA mATe tAmrapatra arpaNa karyuM hatuM. maNipura paccIsa hajAra vidyArthinIonAM vyaktitvanuM ghaDatara karyuM che. rAjyanI kalA akAdamIe teone phelozipa arpaNa karI hatI. AzramapaddhatinI A Azramika zALA-mahAzALAmAM abhyAsa navIdilhInA bRhada mahArASTra maMDaLe maNipurI nRtya ane karavA pravRtta thanAra vidyArthInIne veda, upaniSada, yajJa, yajJAdi, saMskAranA kSetre ucca pradAna badala temanuM bahumAna karyuM hatuM. AvuM vyAyAma, bharatagUMthaNa, citrakalA, sAhitya, saMgIta, nRtya, nATya bahumAna meLavanAra teo eka mAtra binamahArASTrIya che, jyAre Adi lalitakalA, pAThyakrama temaja kamyuTaranuM paddhatisaranuM gujarAte savitAdIdIne "vizvagurjarI'nA pratiSThita evorDathI zikSaNa ane tenI sAme bhAratIya saMskRtinuM adhyayana karavAnI taka vibhUSita karela che ane saurASTra yunivarsiTIe porabaMdara Arya maLe che. kanyA gurukuLanI tapobhUmi para AvIne "DI.li"nI padavI strIo mATe sAhajika gaNAya tevI hastakalA, bharatagUMthaNa enAyata karI temanI zikSaNa, kalA ane saMskRti pratyenI prItine sahitanI kalAonAM prativarSe porabaMdaramAM, gurukuLamAM tema ja navAjI che. jyAre bhatapUrva rASTrapati jJAnI jhelasiMghe muMbaImAM pradarzano goThavavAmAM ane mArgadarzana ApavAmAM dIdIe 'yogaziromaNi'nA ilakAbathI dIdIne navAjyAM che. atyAra sudhImAM gujarAtamAM anya koI sthaLe bhAgye ja thayuM hoya tevuM kAma ekale hAthe karI batAvIne itihAsa racyo che. kalAvAminInuM vizvabhramaNa teo uttama vicAraka ane pratibhAzALI vaktA che. temaNe A nRtyakalAnuM nidarzana karAvavA savitAdIdIe vizva atyAra sudhImAM hajAro zrotAo samakSa je pravacano ApyAM che te paribhramaNa karIne sviTjharalenDa, jinivA, perisa, iMglenDa, mudrita svarUpe pragaTa karavAmAM Ave to aneka viSayo parano Jain Education Intemational dain Education Intemational Page #569 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo mahAgraMtha nirmANa thaI zake evI sAmagrI emAM paDI che. dIdI abhyAsaniSTha sannArI che. temanA rasanA viSayo dharma, adhyAtma, jyotiSa, gRhavijJAna, saMskRta, sAhitya, itihAsa, bhUgoLa, khagoLa, prANI ane vanaspatizAstra, purAtattva ane saMzodhana, maNipurI sahitanI anya nRtyakalAo che A ane AvA anya viSayo upara dIdInuM prabhutva eka abhyAsIne chAje evuM gauravavaMtuM che. vividha bhASAonI emanI jabarI jANakArI che. aMgrejI, gujarAtI, saMskRta, maNipuranI maiteyI, sahitanI bhASAo para dIdIe prabhutva meLavela che. jeThavAonI rAjadhAnI 'dhUmalI' upara vistRta saMzodhana calAvIne dIdIe lakhelo 'ghUmalI' parano zodhanibaMdha itihAsa ane purAtattvamAM rasa dharAvatAM abhyAsIo dvArA prazaMsA pAmyo che. Ama savitAdIdI ApaNI kalA paraMparAnuM kIrtimaMdira che. pU. dIdInuM jIvana jJAna, karma ane bhaktinA triveNIsaMgama samuM hatuM. dAnamArganAM sAdhikA, kalAnAM upAsikA, gurukuLa tapobhUminAM sarjaka pU. dIdInuM samagra jIvana mahAyajJa samuM hatuM. bhAgavatAcArya pU. ramezabhAI ojhA AzIrvacana ApatAM eka noMdhamAM lakhe che "parama caitanyazakti koI vizeSa kArya mATe koI vyaktinI aMdara potAno vizeSa aMza mUkI ene pragaTa kare che. mA sarasvatIe potAnI vINAnA sUra ane nupUranA laya, temaja tananA sauSThava ane mananA sauMdaryane laIne eka mUrti ghaDI e saunAM AdaraNIyA savitAdIdInA nAme prasiddha thaI. "savitAdIdInI jIvanasAdhanA bahuAyAmI pAsAM pADelA hIrA jevI hatI. mukhyatve emanuM pradAna maNipurI nRtyavizArada tarIke, nArIsvAtaMtryatAnAM mazAlacI tarIke, strIzikSaNanA prasAraka ane prayogakartA tarIke, sAhitya,dharma, saMskRti, lokasaMskRti, itihAsa, purAtattva tathA jIvana dharmasaMskRtinA parivrAjaka tarIke ziSTamAna banyuM che. A cAreya pAsAMomAM dIdIjInuM cothuM pAsuM ativyApaka ane vaividhyasabhara hatuM. dIdI je UMcI pITha para UbhAM hatAM tyAM pahoMcavA mATe kaThora parizrama ane jIvaMta sAdhanA karelI. "teo uttama vicAraka, prabhAvazALI vaktA hatA. atyArasudhImAM hajAro zrotAo samakSa temaNe je pravacano ApyAM te mudrita svarupe pragaTa karavAmAM Ave to aneka viSayo paranA mahAgraMthonuM nirmANa thaI zake tevI vipula sAmagrI temAM paDI che. vividhabhASAonI temane jabarI jANakArI hatI. pU. savitAdIdI adhyAtmapaMthanA je je yAtrIone maLyAM, sAdhusaMtone, vidvAnone e badhA para emanA vyaktitvanI UMDI Jain Education Intemational 553 amITa chApa paDI hatI. aneka prakAranI siddhionAM pralobhano paNa maLyAM paraMtu dIdI potAnI sAdhanAmAM aDaga rahyAM ane parabrahma sAthenI ekatAno ja mArga pasaMda karyo-janamojanamanI AgamapathanI yAtrA. A janmamAM ja agamapathanI yAtrAnuM sarvoccazikhara ke jyAM parabrahma pote vilasI rahyA che tyAM pahoMcIne temAM vilIna thaI javuM ane e ja emanI agamapathanI yAtrAnI samApti haze. namana che A dIdIsvarUpA sarasvatIne.....'' preraNApuMja ane prakAzastaMbha 'maNijI' 'karma e ja kAmadhenu' ane 'prArthanA e ja pArasamaNi'nA paryAya rAvalamala jaina 'maNi' samarpita karmayogI, sAhityapremI, utkarSasabhara vyaktitva, pratibhAsaMpanna puruSa eTale zrI rAvalamala jaina 'maNijI'. chattIsagaDha rAjyanI zaikSaNika, sAMskRtika, sAhityika, sAmAjika, dhArmika vagere saMsthAoe rAvalamala jaina 'maNi'nuM bhavya samAraMbhamAM 'mayArumitAna' sammAna dvArA thoDA samaya pUrve ja bahumAna karyuM. emanA mAnamAM 'mayArumitAna' graMthanuM lokArpaNa karyuM, jenI soLa hajAra nakala prakAzita karavAmAM AvI hatI. zrI Ara. DI. zAha rAvalamalajI viSe lakhe che ke : "apanI paMkhur3iyoM ke khola meM baMdha lAkhoM gulAba uchalate haiM, merI sAMsa khilA sakatI hai eka pUrA bagIcA merI hatheliyoM meM soyA hai eka samUcA jaMgala // " kayA kavie, kyAre, kayA saMdarbhamAM A paMktio lakhI e khyAla nathI, paraMtu A paMktio rAvalamala jaina 'miNa'nA vyaktitvane barAbara baMdhabesatI che. koIne atizayokti lAgI zake, paNa mArI najare sAce ja prakAzanA vistArapUrNa pravAhanuM nAma che rAvalamala jaina 'maNi'. 'maNi'jInuM vyaktitva, emanuM kRtitva, emanuM karmakSetra ane ciMtanajagata eTalA virATa, bahuAyAmI ane vividhavarNI 'kenavAsa'mAM phelAyelAM vaheMcAyelAM che ke ene sImita pRSThomAM samAvavAM muzkela che. Page #570 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 554 uMmaranI 69 vasaMta vaTAvI cUkyA pachI paNa emanI karmavIratA yuvAnone zaramAve evI, uMmaranA prabhAvane asarahIna karatA sadAbahAra yuvAnanA jevI, sarjanAtmakatAnAM vividha sopAno sara karatI sakriya che. ciMtananI kUkhe janmelI bahumUlya kathanI aneka pustakonuM rUpa laI cUkI che. nagapurA pArzvatIrthanA mahAnirmANanI gAthA Aje eka itihAsa banI gaI che. yugo Avaze--jaze, samaya sAthe ApaNA saunI nazvara kAyA eka divasa anaMtamAM vilIna thaI jaze, paraMtu nagapurAmAM prabhu pArzvanAthanuM A navaavatarita tIrtha, 'maNi'jIno ajAyaba upahAra, samayane paDakAratuM raheze. 'maNi'jI viSe huM jyAre vicAruM chuM tyAre mArI AMkho samakSa eka sAdhAraNa dekhAtA mANasanI aMdara chupAyela asAdhAraNa vyaktitva UbharI Ave che. teo prabhu pArzvanAthanA ArAdhaka to che ja, sAthosAtha satya, ahiMsA ane zAkAhAranA samarthaka paNa che. emane potAnA deza, samAja, prAdezikatA ane mAnava- manovijJAnanI UMDI samaja che. patrakAratvamAM pravINa rAvalamalajIe hindI, rAjanItizAstra ane manovijJAnamAM ema.e.nI DigrI prApta karI che, sAthe sAthe sAhityaratna, nyAya-vyAkaraNa, zAstrIya vidhivAcaspati jevI zramasAdhya padavIo dIvAlo para TIMgADavA mATe nahIM paNa jJAnane jIvanamAM utAravA ane lokomAM vaheMcavA meLavI che. jemane koI rasto jaDato nathI evA loko mATe 'maNi'jI niHzaMka preraNApuMja ane prakAza-staMbha che. emaNe potAnA saMparkamAM AvelAM aneka sAdhanavihoNAM lokone sarjanAtmaka svapnone pUrAM karavAmAM madada karI che. nirdhana vidyArthI--vidyArthinIone zikSaNa meLavavAno prazaMsA--yogya upAya karyo che. bekArone lAyakAta mujaba rojagAra mATe pAko baMdobasta karyo che. rAvalamalajInI aMdaranuM kaMIka sArthaka, sarjanAtmaka, samAjopayogI kAma karatA rahevAnuM jhanUna emane nirAMte sUvA nathI detuM. pArzvatIrthanA mukhya vyavasthApaka TrasTI tarIke tyAMnI vizada vyavsthA satata saMbhALavAnAM kAmamAM je dakSatA, vyavasthAkauzalya ane pAradarzakatA sAthe samatolana sAdhavAnI jarUra paDe che e jarAya saraLa nathI. prazna thAya che ke A uMmaramAMya ATaluM badhuM eka sAthe saphaLatApUrvaka karI zakavAnI zakti teo kevI rIte prApta kare che? enuM rahasya emanI niyamita dinacaryAmAM raheluM che. dhyAna ane japanI anivArya nitya prakriyAnI sAthosAtha dharmAnukrama AhAra-vihAra, vyavahAra svapna zilpIo tathA sabhya, saMtulita, saMyamita jIvanacaryA ja maNijInA jAdui vyaktitvane saMcAlita kare che. Aje nAgapurAnA je pArzvatIrthanI kIrtigAthA gAtAM loko thAkatAM nathI, trIsa-pAMtrIsa varSa pahelAM A nirmANa mATe gAmavALAMonA prabaLa virodhano sAmano paNa emaNe ekalAe karyo che. ThaMDI, garamI, varasAda, rAta-divasa joyA vagara pAgalanI jema maMDI rahyA. prabhu pArzvatIrthanuM jhaLahaLatuM zikhara emanA e ja pAgalapaNAnuM pariNAma che. Aja saphaLatAnI bulaMda maMjhilo emanAM kadama cUme che, paraMtu enuM jarAya abhimAna nathI. rAvalamalajIno janma 1938nI cothI phebruArInA roja durga jillAnA parasaboDa gAmamAM thayo hato. e samaye 'chattIsagaDha samAcAra' patranA mAdhyamathI maNijI patrakAratvanA kSetramAM saMgharSa karI rahyA hatA. Aje nagapurAnA uvasaggaharaM pArzvatIrtha dhArmika kendra ja nathI, sAmAjika-sAMskRtika tema ja svAsthya saMbaMdhI pravRttionuM rASTrIya-AMtararASTrIya krAnti-kendra banI gayuM che. emana mArgadarzana ane saMrakSaNamAM AsapAsanAM pacAseka gAma potAnuM bhaviSya sudhArI rahyAM che. pArzvatIrtha sAthe saMlagnitaA labdhisUri phAunDezana che. e sAhitya samAjasevA saMsthAna che jenA dvArA chattIsagaDha ane AsapAsanA keTalAya pratibhAzALa vidyArthIone daravarSe ziSyavRtti ApavAmAM Ave che. A zra labdhisUri phAunDezananA vyavasthApaka TrasTI maNijI che. rAvalamalajInI adbhuta yogyatA, kSamatA svAbhAvika vyavasthAzakti jotAM dezanI aneka pratiSThi saMsthAoe AgrahapUrvaka pado ApyAM che. rAvalamalajI chattIsagaDhanA tulasImAnasa sevA TrasTanA vyavasthApaka TrasTI, zra subhASacaMdra bojha--smRti TrasTanA TrasTI, rASTrabhASA pracAra samiti-chattIsagaDha, zrI AtmAnaMda jaina sabhA-chattIsagaDha OMzAMti Arogyam--chattIsagaDha, akhila bhAratIya prAkRti ane yogavijJAna saMsthAna-muMbaI, akhila bhAratIya dugga saMmelana-kolakAttA, rASTrIya sevA nyAsa-amadAvAda, bApu seva TrasTa-amadAvAda, grAmINa svAsthyavikAsa kAryakrama-chattIsaga vagere saMsthAonA sammAnita adhyakSa che. A uparAMta ze ANaMdajI kalyANajI peDhInA cUMTAyelA pratinidhinI javAbadAra vahana karI rahyA che. maNijI A tamAma mahattvapUrNa Page #571 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo javAbadArIo niSkAma karmayogInI jema nibhAvI rahyA che. jIvana saMsArarUpI vRkSanI DALI para khIleluM phUla che to sAhitya e ja phUlanI UDatI ane phelAI jatI sugaMdha che. maNijIe potAnA sArthaka sAhityalekhanathI A sugaMdhamAM vadhAro karyo che. atyAra sudhImAM 'maNi'jIe sAta kAvyasaMgraho, cAra navalikAsaMgraho, traNa navalakathAo, traNa nATako, soLa vividha viSayo para sAhitya-sarjana, pAMca pustako, paMdara bAla sAhitya vagere uparAMta bIjA aneka graMthonuM saMpAdana ane anuvAda paNa karyA che. puraskRta sAhityamAM kAvyasaMgraha 'camakate juganU', kahAnIsaMgraha 'svapna', navalakathA 'priyaMkara' uparAMta 'gAMdhI se gAMdhI taka' 'hindI sAhitya ke nakSatra', 'vikrama-vetAla', 'mahAvIra : mere svapna', 'namaskAra' traNa bhAgomAM ane 'ciMtana kI cAMdanI' che. 'ciMtana kI cAMdanI maNijIno sarvAdhika carcita graMtha che, jeno anuvAda tamila, kannaDa, marAThI ane gujarAtImAM thaI cUkyo che. A pustakane 'kAkA kAlelakara sammAna'thI paNa navAjavAmAM AvyAM che. maNijInA lekho aneka rASTrIya patrapatrikAomAM prakAzita thatA rahyA che. rAvalamala jaina 'maNi' pote na icchavA chatAM 1965thI atyAra sudhImAM anekavAra aneka saMsthAo dvArA puraskAro, prazastio ane sammAnothI sammAnita thatA rahyA che. A paraMparA lagAtAra cAlu che. rAvalamalajInA dilamAM chattIsagaDhanI bhUmi mATe atyaMta prema ane Adara che, kAraNa ke e ja emanI janmabhUmi ane mukhya karmabhUmi che. emanAM kAryono avAja emanA aMtaranI bhAvanAne abhivyakti Ape che. jagatanA jhaMjhAvAto sAme jhajhUmatAM jhajhUmatAM ATaATaluM karyA pachI paNa dareka mAnavI sAme sanAtana prazna khaDo thaI jAya che : 'tataH vima?' 'have AgaLa zuM?' eno javAba 'maNi'jI pAse che : vesa paraiveti, paraiveti', tamAma kAmo vacce maNijInAM sauthI vadhu rucikara kAryo jamIna ane janajIvana sAthe saMlagnita che, jemAM prAkRtika cikitsA ane yogavijJAnanA pracAra-prasAra, grAmINa kSetromAM upacAra-vyavasthA, AdivAsI vistAromAM zikSaNa ane svAsthya saMbaMdhita jAgRti pedA karavI, rogopacAra mATe icchukone Arthika anudAna ApavuM, gAmaDAMonA sarvAMgI vikAsa mATe vibhinna kAryonuM saMcAlana, jaLasaMrakSaNa, auSadhIya choDonuM utpAdana ane vistAra, rAsAyaNika khAtara ane davArahita 555 annotpAdanane protsAhana, pratibhAone badhI rIte AgaLa vadhAravAnI pahela tema ja paraspara prema ane sadbhAvano prasAra sAmela che. A saghaLAM kAryo emane sukha ane saMtoSa Ape che. niSkAma karmayogI rAvalamala jaina 'maNi'jIvananA sAtamA dazakamAMthI pasAra thaI rahyA tyAre emane zubhakAmanA pAThavIe ke teo potAnI AsapAsanA suMdara saMsArane vadhAre suMdara ane samartha banAvavA niraMtara prayatnazIla rahe. rAvalamalajI jaina maNi'ne jinazAsananA anurAgI tarIke biradAvatAM pa.pU. gaNivarya anaMtabhadra vijaya ma.sA. lakhe che ke suzrAvaka, dharmaniSTha, uvasaggaharaM pArzvatIrthanA tIrthoddhAramAM samarpita puNyavAna rAvalamalajI maNinuM hajAro loko seMkaDo saMsthAo taraphathI abhivAdana karI rahyAM che. keTalAka zrAvakoe pAlitANAmAM jANa paNa karI. zAsanaprabhAvanAnAM aneka kAryomAM maNibhAInI tallInatA joI rahyo chuM. dIkSAno prasaMga hoya, pratiSThAno prasaMga hoya ke vidhi-vidhAna ke pUjA-paramAtmabhaktino prasaMga hoya evAM aneka zAsana-prabhAvanAnAM kAryomAM rAvalamalajI agraNI hoya. pAchalA divasomAM pAlitANAnA ArIsA bhuvana jinamaMdira-jIrNoddhAra ane zilAropaNa-muhUrta hovAthI maNibhAInI prabhAvakatA jotAM ja rahI javAya evI rahI che. rAjasthAnanAM aneka sthaLomAM jinezvara paramAtmA pratye nirmaLa zraddhA, asAdhAraNa samarpaNabhAva sAthe adbhuta hRdayasparzI prabhAvanAnuM kArya maNibhAIe karyuM. pa.pU. AcArya zrImad vijaya arihaMta siddhasUri, pa.pU. AcArya zrI vijaya hemaprabhasUri ma.sA. sAthe kolakAttAthI vihAra karatAM karatAM uvasaggaharaM pArzvatIrtha-nagapurA sparzanAnI taka maLI. alaukika devAdhideva zrI uvasaggaharaM pArzvatIrthanI vizAla saMracanAmAM paramAtmabhaktinI AhlAdakatA AnaMdadAyI che. maNibhAI jevA jinazAsanapremI, jIvamAtranA kalyANamitra, sakalasaMghanA sevaka dvArA vizALa pAye tIrtha-saMracanAne najare jovAno avasara amane prApta thayo. dubaLI--pAtaLI kAyA, sAdAM-vastro dhAraNa karatA, karuNA ane sevAthI sabhara, saraLatA, sahajatA ane svAbhAvikatA saha jinAjJAne samarpita maNijIe nAgapurathI zrI sammetazikhara mahAtIrthanA 950 kilomITaranA mArga para vaiyAvaccanI suMdara vyavasthA karavA mATe khuda potAne ane sAthIone agresara Page #572 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 556 banAvyA che. chattIsagaDhamAM yuvakayuvatIonI saMskAra zibira- prAraMbha karanAra zrI maNijI saunA kalyANamitra che. sevAnA vizALa vaTavRkSa jevAM aneka satkAryo karatA teo zrAvaka dharmane samarpita che. asIma zaktiothI susajja maNijInI sarvatra potAnI viziSTa oLakha che. emanI kartavya-niSThAnI UMcAI amApa che. zrI maNijIe mananI pavitratA ane hRdayanI nizchalatA AtmasAt karI lIdhI che. siddhAMto pratye zraddhA rAkhI emaNe haMmezAM AtmaciMtana ane AtmavikAsane mahattva ApyuM che, je prazaMsApAtra banyuM che. AcaraNamAM nirmaLatAthI otaprota sadAya dharmamArgamAM abhivRddhi kare e ja zubhakAmanA. muMbaInA zrI pAnAcaMda jhaverI zrI 'maNi'jI viSe noMdhe che ke asaMkhya loko Aja garvathI kahe che ke 'maNi'jIe ekalAe potAnI zaktie nagapurAmAM tIrthodvAra, jIrNodvAra karI batAvyo. ApaNe preraNA levI joIe ke dRDha icchAzakti ane mAnasika zaktinuM sthAna banI gayuM che zrI uvasaggaharaM pArzvatIrtha! zeTha ANaMdajI kalyANajI peDhInA yazasvI adhyakSa zrI zreNikabhAI kasturabhAI A tIrthanI yAtrA karyA pachI bhAvavibhora thaIne potAnI tIvra AMtarika prasannatA vyakta karatAM kahe che ke Aja mane e kahetAM AnaMda thAya che ke zrI rAvalamalajI jaina 'maNi'e ochA samayamAM zrI uvasaggahara pArzvatIrthanuM eTaluM suMdara bhavyanirmANa karI batAvyuM je ApaNe pacAsa varSomAMya pUruM na karI zakIe. dezanA suprasiddha bhaviSyavettA siMdhavI A tIrthanI yAtrAne 'mAnavajIvananuM saMsAra-sUtra' kahIne gadgad thatAM kahe che ke huM 'maNi' sAhebanI aparAjeya kSamatAne praNAma karuM chuM ke emaNe potAnI asAdhAraNa kSamatAthI kalpanAtIta kArya karI batAvyuM. (nagapurA mahotsava-1997). akhila bhAratIya zrI jaina zvetAmbara konpharansanA adhyakSa dAnavIra berisTara zrI dIpacaMdabhAI gArDIe saparivAra A tIrthanI yAtrA karI kahyuM ke "mane maNi'jI viSe Ama kahevAnI bhAvanA thaI che ke sukha-duHkhAtmaka sRSTi pratye maNijIno adamya utsAha, karmazakti, niSThA ane AzAvAdI dRSTikoNa preraka banyo che.'' tIrthabhakta suzrAvikA zrImatI kaMcanabahena prANalAla dozI (govALiyA Tenka-muMbaI samAja)e kahyuM ke rAvalamalabhAI jevA kAryazIla, laganazIla, racanAdhagaza dharAvatA sevAbhAvIonI jarUriyAta che. meM joyuM che ke maNibhAImAM eka zrAvaka tarIke, sAdhaka tarIke ane paramAtma svapna zilpIo bhaktimAM UMDA UtarelA mAnavI tarIke kArya karavAnI bhAvana gajabanI che! jarAya vicalita thayA vinA, gabharAhaTa ke ALasa vinA mana jItIne dhAreluM kArya karavAnI adbhuta zakti che. emane vaMduM chuM. AvA aneka diggajoe vibhinna prasaMge potAna bhAvanA vyakta karI tIrthoddhAranA itihAsapuruSa zrI rAvalama9 jaina miNane 'samAjaratna' tarIke sthApita karyA che. pU. AcArya bhuvanabhAnusUri, pU. AcArya rAjayazasUrIzvarajI ma.sA.nA sAMnidhyamAM gAMdhInagaranI vizALa sabhAmAM 'samAjaratna'nI biradAvalIthI zrI rAvalamalaja 'maNi'sAhebane sammAnita karatAM beMgalora (karNATaka)na svanAmadhanya zrAvakarata zrI saMghapramukha zeTha lakSmIcaMdaja koThArIe kahyuM ke "huM bhAI rAvalamalajI 'maNi'sAhebanI lagana, utsAha ane karmaniSThAno pUjArI chuM, emanA lIdhe ja prabhu pArzvanAthanA vihAravichinna thayela sthaLane tIrthoddhArita karavAnA kAryamAM joDAI sadbhAgI banyo chuM. mArA nAnAbhAi sAgaramala koThArI to maNijI sAthe ekaprANa thaI gayA che. AvA puNyazALI zrAvaka bhaktikArakane pAmI jainazAsana gauravazALI che. bhAvI peDhI mATe maNijInuM kArya Adarza bana gayuM che.' AvA keTalAya udgAra saMpUrNa jaina samAja sahita samAjanAM loko haMmezAM kare che. mana caMgA to katharoTame gaMgA'nI kahevatane caritArtha karatAM maNijIe AdhArabhUta udAharaNa ApyuM che ke mAnasika zaktinA samanvayamAM ja saphaLatAnuM rahasya samAyeluM che. advitIya tIrthanirmANanA kAvyamaya zilpI zrI rAvalama jaina 'maNi' viSe noMdhatAM vaDodarAnA suprasiddha itihAsavid DaoN. nagendranAtha lakhe che ke bhAratIya itihAsanAM pRSThamAM tIrthodvAratIrthanirmANanI saMracanAmAM koI eka sAmAnya vyakti dvAra prAraMbha karAvavAno ullekha nathI maLato. zilAlekhona paMktiomAM ke vArtAomAM paNa Avo koI ullekha maLato nathI. pUjya gurubhagavaMtonI preraNAthI aneka tIrthodvAra-jIrNodvAra thavAno ullekha maLe che paraMtu svayaMsphuraNAthI eka ja vyakti dvArA tIrthoddhAra, jIrNoddhAra ke tIrthanirmANa karAyuM hoya evo ullekha vAMcavA-sAMbhaLavAmAM Avyo nathI. A azakya ja vAta che ke I.sa. 1979mAM patrakAra rAvalamala jaina 'maNi'nAmanI Page #573 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo. 557 eka ja vyaktie A aitihAsika kArya mATe potAnI jAtane zuddha rajakaNothI paripUrNa hoya che. AvAM sthAnonI nirmaLatA saMpUrNa samarpita karI dIdhI. tIrthoddhAranA itihAsamAM potAnuM eTalI prabhAvazALI hoya che ke tyAM AvanArAM pratyeka prANI para apUrva, avirata ane advitIya nAma noMdhAvyuM ane zramasAhitya, acuka asara thAya che. prANImAtranA kalyANano mArga prazasta saMgharSasabhara nirmANayAtrAmAM abhuta kAvyamaya tIrthazilpI thAya che. azuddha vicAra nAza pAme che. pratyeka jIva para suMdara hovAnuM gaurava prApta karyuM. rAvalamala jaina "maNi'e e kAma karI caritranI chApa paDe che. e ja pavitra "tIrtha' vizeSaNathI batAvyuM, je karavuM to eka bAjuM, paNa vicAryuya na hoya. parama oLakhAya che. tIrthoddhAra sAthe pratidina traNa divasIya upavAsa, gurubhakta, zrAvakavarya, karmaniSTha rAvalamala jaina "maNi'e upadhAna tapa sahita vividha tapasyAo, mahAmaMtranA jApa, uThAvela kadama sAthe kadama milAvI hajAro zraddhALuo emanA pUjA-arcanA vageree maMgalatA banAvI rAkhI che. kadama para pacIsa varSa pahelAM AgaLa vadhyAM hatAM. bhaktisabhara vIsamI sadInA upahAra-svarUpa prApta tIrthoddhArita pagarave paramAtmabhaktine cAre tarapha guMjatI karI. uvasaggaharaM pArzvatIrtha-nagapurAnA tIrthoddhAra jIrNoddhArano je prAtaH smaraNIya AcArya bhagavaMtonI asIma jJAnavaMta samagra itihAsa sthApita thayo che te atyaMta AhalAdaka ane preraNA, baLa ane AzIrvAda AtmAne pavitra kare evAM na romAMcaka che. tIrthoddhAranA mukhya sUtradhAra zrI rAvalamala jaina maMdironAM nirmANa karAvyAM ane prAcIna khaMDita thayelAM, khaMDera "maNi'nA saMgharSazIla prayAsomAM dareka gAma, dareka zaheranAM banelAM jaina maMdironA jIrNoddhAra karAvyA, tIrthoddhAra karAvyA. utsAhI zraddhALuo joDAtAM gayAM. rAyapuranA manamohanacaMda sadIo purANI gauravazALI paraMparAonuM anupAlana thatuM rahyuM kAnugAnA netRtvamAM chattIsagaDhanAM vibhinna sthAnomAM che. itihAsanA jharUkhAmAM bhAratIya itihAsanA nirmANamAM jaina tIrthabhaktonI samiti banI. aneka mahotsavonI saMracanAthI saMskRtinuM sthAna mahattvapUrNa rahyuM che. sadIonI gauravazALI samagra janamAnasa tIrthoddhAra-jIrNoddhAra yojanA pUrNa karavA mATe paraMparAmAM ja vIsamI sadInA uttarArdha mahimA racAyo che. svarRrti banI, je Ajeya bhaktivaMta che. aneka tIrthabhaktonuM nagapurAmAM madhyapradeza (ji. have chattIsagaDha rAjya che)nA durga tana-mana-dhana samarpita yogadAna tIrthoddhArano pAyo che. hajAro zaheranA pazcimI bhAga para zivanAtha nadIno taTa jaina zramaNa- zraddhALuonuM maMdira, upAzraya, jJAnabhaMDAra, tIrthakara udyAna, paraMparA ane enA saMskRti-vaibhavathI chalochala bharyo paDyo che tIrthadarzana-udyAna, bhojanazALA, dharmazALAonA nirmANamAM ane Aje tyAM sakaLa tIrtha-vaMdanAranI hAtha joDI guMjanapUrvaka yogadAna anumodanIya banyuM che. dezabharanAM zrIsaMgho, maMdiro, vaMdanAnuM samarpaNa che. zilAlekho ane purAtattvIya cihnoe TrasTo, saMsthAoe tIrthoddhAranI vibhinna yojanAone mUrta tIrthakara zrI pArzvaprabhunA potAnA vihAramArgamAM A sthaLa svarUpa ApyuM. tIrthoddhAra-jIrNoddhAranI vibhinna yojanAone sAdhanA karavAnI pavitratAne puSTa karI che. ahIM prabhunAM mUrta svarUpa ApyuM. tIrthoddhAra-jIrNoddhAranA zramasAdhya divasonI padacihnonI sthApanA ane saM. 919mAM kalacUrI vaMzajoe eka-eka kSaNa "zAsana jayavaMtuM'ne caritArtha karatI rahI che. sane khaMDita karela maMdirono jIrNoddhAra karAvI jainAcArya kaknasUrie - 1995mAM pUjyapAda labdhi vikrama gurukRpApAtra tIrthoddhArapratiSThA karAvyAno pramANabhUta ullekha zilAlekhomAM maLe che. jIrNoddhArapraNetA pU. zrImad rAjayazasUrIzvarajI ma.sA.nI sane 1979mAM durganA ja sAhityakAra, patrakAra zrI rAvalamala nizrAmAM saMpanna aitihAsika pratiSThA agaNita zraddhALuonuM ja jaina "maNi'e divya preraNAthI vazIbhUta thaIne A pAvanabhUminA pratibiMba che. pratiSThA pachI avirata vItarAga-vaMdanAnI tIrthoddhArano itihAsa racyo. jainonA pavitra tIrthonI zRMkhalAmAM bhaktichAyAmAM sarvodaya vikAsanI saphaLa yAtrAno yuga bhaviSyanI uvasaggaharaM pArzva tIrthanagapurAe gauravazALI sthAna prApta karyuM ujjavaLatAnuM ja pratIka che. chattIsagaDhanA mUrdhanyamanISI paMDita che. pratidina ahIM AvanArAM hajAro zraddhALuonI avarNanIya dAnezvara zarmAe potAnA pustaka "lokapriya lokadarzana'mAM zraddhAbhakti eno jIvaMta AdhAra che. janamAnasanA bhAvone ja darzAvyA che ke "pArthadhAnano tIrthoddhAra | tIrthoddhAranA divasathI Aja sudhI A sthaLanI mAtra pArthiva nahIM paraMtu kAvyamaya thayo e vizeSatA che." Ama jAhojalAlI samagra vizvamAM prasarI gaI. kahevAya che ke je je kahIne paMDita dAnezvara zarmAe tIrthoddhAranI sArthakatAne ja sthAno para pavitra kriyAo thaI hoya e sthaLa niraMtara nirmaLa sthApita karI che. Page #574 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 558 Ama uvasaggaharaM pArzvatIrtha-nagapurA pavitratAnuM paraba che, je jaina zrAvako tema ja jainadharmapremIonA AtmAnI tarasa chipAve che ane sAthosAtha 'karma e ja kAmadhenu ane prArthanA e ja pArasamaNi'nA paryAya evA rAvalamala jaina 'maNi'nI pArzvatIrtha pratyenI bhaktibhAvanI sAthe emanA yazanI patAkA laherAve che. dharmAnurAgI samAjasevaka : AtmikadRSTisaMpanna zAsanaratna H kuzaLa vahIvaTakartA : sevAsamarpaNanI jIvaMta daMtakathAnA nAyaka sadguNAlaMkRta zrI ravilAla lavajIbhAI pArekha kuLa dIpakanI padharAmaNI.... AjathI lagabhaga 108 varSa pahelAM zrI goradhanabhAI pArekha ApanA dAdAjI bhAratanI pazcime aMjAra (kaccha)thI prayANa karIne dakSiNamAM AvyA tyAre hAthamAM kAMI na hatuM, paNa haiyAmAM hAma ane hiMmata hatAM. ApanA dAdAjIe anAjanA vyavasAyathI zarUAta karI dhIme dhIme sthira thatA gayA. san 1900mAM zrI lavajIbhAIno janma thayo. temanA lagna mAnakUvA (aMjAra pAse) jaDAvabahena sAthe thayA. zrI lavajIbhAIe zarUAtamAM sAyakalano ane bAdamAM kapaDAno vyavasAya paNa karyo paNa dhArI saphaLatA na dekhAtAM san 1927mAM philma udyogamAM jhaMpalAvyuM ane sTAra pikcarsa korporezananA nAmathI ane pachI jagata pikcarsanA nAmathI zarU karela vyavasAyamAM pragati thatI rahI-mAtA jaDAvabahenanI kukSie tA. 7-2-1923nA zrI ravibhAI janma laIne A avanInA AMgaNe AvyA. mAtAnI mamatA ane pitAnI samatAthI jIvanano piMDa ghaDAyo mosALa mAnakUvAmAM janmelA rAvanAM kiraNo dakSiNa deza sudhI pahoMcyA ane dhIre dhIre bhAratavarSamAM phelAyAM....parivAra sAthe sikandarAbAda kAyamI vasavATa nakkI karIne sthira thaI gayelA zrI ravibhAI mAtA jaDAvabahenanI AjJA ane Agrahane mAna ApI beMgalora AvIne vasyA.....tyAre ja beMgalora-gAMdhInagaranI aneka svapna zilpIo saMsthAonAM nirmANanuM bhAvi lakhAyu haze! zAsanadevano upakAra kaho ke AzIrvAda sva. zrI lavajIbhAIne temanAM jIvanamAM daseka varSamAM to dharmanuM evuM gheluM lAgyuM ke vyavahAra ane vyavasAya putronAM zire nAkhI rAtadivasa joyA vinA maMdira, upAzraya ane pAThazALAnA nirmANamAM lAgI gayA ane samAjane kaMIka arpaNa karyAno anero AnaMda meLavyo. san 1955 DisembaramAM zrI lavajIbhAInA avasAna pachI temanA sthAne sau TrasTIoe zrI ravibhAIne tamAma kSetranA kAyamI TrasTI tarIke nImyA tyAre zrI ravibhAInI uMmara 30 varSanI hatI ane tyArathI temanA athAga prayatne nirmANa ane sthApanAnI vaNajhAra cAlI je Aje 86 varSe paNa avirata cAlu che. zrI gAMdhInagara jaina maMdiranA zrI pArzvaprabhunI pratiSThA A.deva zrI pU. lakSmaNasUrIzvarajI ma.sA.nI nizrAmAM aitihAsika svarUpe thaI. vijayalakSmaNasUrIzvarajI ma.sA. jevA dhuraMdhara AcAryanI nizrAmAM Aja pAvanasthaLanA sAmenA zrI pArzvavallabha prAsAdamAM birAjatA mULanAyaka ane anya biMbonAM pAMca kalyANako ane pratiSThA mahotsava temanA pitAjInA pramukhapaNA nIce zrIsaMghe zAnadAra rIte UjavyAM ane temanA pitAnI gerahAjarI bAda e kAMTALo tAja saMghe temanA zire dharyo. tyAre teoe vahIvaTI kuneha ane cANakyanIti dvArA batAvI ApyuM ke kaMTaka sAthe gulAba paNa hoya che. mAtra hAiskUlanuM zikSaNa laI zALAmAMthI UThI janAra vidyArthI hovA chatAM temanI javAbadArI, kuzaLatA, amIdRSTi, sAdAI, paramArthabhAvanA, sAcA salAhakAra vagere sadguNoe saunAM haiyAne nAcatAM karI dIdhelAM. jANe ke temanA lalATe jIvanasiddhinAM sukAryo lakhAvIne ja AvyA hoya tema zarUAtathI ja sikandarAbAdanA maMdira ane samAjanI kamiTImAM uccasthAne rahI saMcAlana karI bAda beMgalora AvI Aje 50 varSathI zrI pArzvavallabhajaina prAsAda, yugapradhAna zrI jinadattasUrIzvarajI jaina dAdAvADI, zrI jainamUrtipUjaka samAja, bhedA khIaMzI ThAkarazI jaina pAThazALAnA ekadhArA saMcAlana uparAMta Itara sAmAjika ane vyApArika nAnImoTI saMsthAo ane esosiezananI kamiTInuM sabhyapada zobhAvA uparAMta atrenA gujarAtI samAjanI 'zrI velacaMdavazarAma desAI gujarAtI skUla'nuM pramukhapade teo ghaNA varSa Page #575 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo papa9 rahyA che. sevAnA saMskAro vArasAgata Ave tema temanA laghu baMdhu alvara rAjasthAna-abhinaMdana svAmI maMdira, suzIla Azrama, sva. mohanabhAIe paNa sikandarAbAdanA maMdira ane samAjanA dilhI-zrI sumatinAtha maMdira, maDagAMva (govA) zrI pArzvakuzala pramukhapade rahI saphaLatApUrvaka saMcAlana karI batAvyuM che. dhAma, nalakheDA (madhyapradeza)-zrI hiMmata vihAra, pAlitANA 'laghutAmAM prabhutAno vAsa' e saguNane teoe (gujarAta)-zrI rAjasthAnamAM jinAlayo maMdira-zrI jIvanamAM vaNI lIdho che. devagurunI yathAvata tana, mana ane madhyapradezamAM jinamaMdiro talena tIrtha (ma.pra.). dhanathI sevA zuzraSAmAM teone acaLa ane aphara karavAmAM zrI dAdAvADI khananavidhi : sAraMgapura (madhyapradeza), zrI rANapuranA zrI zAMtibhAI modI (mu.ma.zrI guNacaMdravijayajI narasiMhagaDha (madhyapradeza), nalakheDA (madhyapradeza). mahArAja) tathA temanA laghubaMdhu zrI narottamadAsa modI | zrI upAzrayakhananavidhi : AkodiyA (madhyapradeza)(sahaTrasTI)nI preraNA ane sahakAre apUrva sAtha pUryo che. bhomiyAjI bhavana, zikharajI (bihAra)-talenatIrtha vartana-vANI dhArmika AcAravicAra ane UMcA khamIrathI (madhyapradeza)-zivapurI (madhyapradeza). teoe saune prabhAvita karyA che. mAdarevatana aMjAramAM maMdira upAzraya-udghATana : maDagAMva (govA)-sujAlapura dharmazALA dAdAvADInA temanA haste zilAropaNa karyA pachI (ma.pra.)-lAThI (gujarAta). beMgaloramAM beThAMbeThAM teo tyAMnuM saMcAlana karI rahyA che. zeTha zrI ANaMdajI kalyANajInI peDhI taraphathI zrImAna zeTha zrI jinamaMdira-zilAnyAsa : maDagAva (govA), kasturabhAI lAlabhAIe, akhila hindustAna tIrtharakSAkamiTInA belApura-durgApura (baMgALa), sitAmau, mAlapurA, sAvana, karNATaka dezanA pratinidhi tarIke temanI nimaNUka karI che, je khUba cikalAnA, kAluneDA, pAvAgaDha, rAhatagaDha, sumatapura, chindavADA ja prazaMsApAtra banI hatI. jitendravijayajI muni mahArAja (ma.pra.), pArzvamaNitIrtha (AdonI) suzIla Azrama dilhI, Adi ThANA tathA sAdhvI zrIjI mahArAja zrI sUryamALA Adi nAharagaDha madhyapradeza, amarAvatI, kamalapurI (mahArASTra), nagarI ThANA ema zrI caturvidha saMgha samakSa teonI sevAne saue (chatIsagaDha), phApharaDIha (rAyapura). gauravabhera biradAvI che. zrI dAdAvADI-zilAnyAsa tyA sahayoga : kAnapura, bhAratabharamAM vizALa mitra maMDaLa ane "sonAmAM sugaMdha gumAstAnagara, indora, baDavAta (ma.pra.), sujAlapurA, che bhaLe" evAM temanAM dharmapatnI zrImatI suzIlAbahena khaDe page mAlapurAtIrtha aMjAra. temanI gurubhakti ane sAdharmika bhaktilahAvamAM sahakAra ApI ApanI preraNAthI ane sahayoga dvArA : mAlapurA "zatAyu jIvo jugala joDI' evA lokaAzIrvAda pAmI rahyA che. tIrthanAM prabhupratimA bharAvI kuraja, cikalAnA, pAlitANA, lAThIitihAsane paNa IrSyA thAya evI temanA hRdayanI rAjanagaramAM jinamaMdira nirmANamAM sahayoga, bhopAvaratIrthamAM roDanAM nirmANamAM sahayoga, nAgezvaramAM oLInI ArAdhanAmAM zuddhatAe temanA kuTuMbanI ekatA, pragati ne unnati sacavAI sahayoga, aneka maMdirajImAM parikara-nirmANamAM sahayoga. rahyAM che, kAraNa ke kuTuMbIjanonI sevA pratye paNa teoe kadI durlakSya sevyuM nathI. teono eka mahAna saguNa ke retImAM videzomAM preraka prasaMga : mila paTAsa (keliphorniyA), mahela' caNavAno temano puruSArtha gajabano che. hAtha lIdhela kArya yu.esa.e., kAThamaMDu, nepALanAM maMdiranirmANamAM sahayoga koI paNa saMjogomAM pUrNa karavAnI dhagaza ane hiMmatano "zrI svapnadRSTA evA teoe dhUpasaLI mAphaka jaina-jainetara hIrAcaMdajI nAhara jainabhuvana'nI bhavya imArata temano tAdeza samAjamAM suvAsa phelAvI che. teoe saMghanA agrapade rahIne dharma parAyaNatA-saccAI, caritrazIlatA, udAratA Adi guNothI tavArIkhonI tejachAyA saMghanuM gaurava vadhAryuM che. tethI temanA pratyenI bahumAnanI lAgaNIrUpe zrI caturvidha saMgha samakSa madrAsanA dharmazreSThIvarya zrI zrI ravibhAInAM karakamalo dvArA saMpanna thayelAM zAsana mANekacaMdajI betAlAnA varadahaste teone kAsakeTa sanmAnapatra prabhAvaka kAryo arpaNa karAyuM hatuM, je 1976mAM beMgaloranA jaina zvetAMbara zrI jinamaMdiranAM khananavidhi : zrI bhaktAmara maMdira, purAvo che. Jain Education Intemational Page #576 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 560 mUrtipUjaka saMghe sanmAnapatra ApI bahumAna karyuM hatuM. Aje teo nIcenI saMsthAo sAthe saMkaLAyelA che. 1. pramukha : zrI jaina zve. mU. pU. maMdira gAMdhInagara- beMgalora 51 varSathI, 2. pramukha : zrI jaina zve. mU. pU. samAja beMgalora (prAraMbhathI 30 varSathI pramukha ane TrasTI), 3. pramukha : vimalAbahena dalapatalAla jainabhojanazALA gAMdhInagara, zrI hIrAcaMdajI nAhara jainabhavana, zrI sItAdevI ratanacaMdajI nAhara DAyagnosTika senTara, gAMdhInagara-beMgalora, 4. pramukha : yugapradhAna zrI jIvadattasUrIzvarajI jainadAdAvADImAM gAMdhInagara (30 varSathI pramukha tathA TrasTI), pa. pramukha : bhedA khIaMzI ThAkarazI jaina pAThazAlA gAMdhInagara beMgalora (25 varSathI), 6. pramukha : zrI gujarAta jaina zve. mU. pU. saMdha beMgalora (prAraMbhathI Aja udhI), 7. pramukha : zrI vIsAosavAla kacchI gujarAtI jaina saMgha (prAraMbhathI Aja sudhI), 8. TrasTI : zrI jinakuzaLasUri dAdAvADI TrasTa, basavanaguDI-beMgalora, 9. TrasTI tathA pramukha : zrIcaMdraprabhalabdhi jaina zve. mU. pU. saMdha okalIpura-beMgalora, 10. TrasTI tathA pramukha : zrI siddhAcala sthUlabhadradhAma zAsana prabhAvaka TrasTI-devanahallI, 11. kamiTImembara : zrI karNATaka gujarAtI pragati samAja, 12. TrasTI : zrI pArzvanAtha jIrNodvAra TrasTa-(banArasa u.pra.), 13. TrasTI : zrI aMjAra kharatara gaccha jainasaMgha-aMjAra (kacchagujarAta), 14. kamiTImembara : zrI mahAvIra ArAdhanA kendrakobA (gujarAta), 15. upapramukha : zrI dakSiNabhAratIya kacchI gurjara jaina samAja, 16. upapramukha tathA TrasTI : zrI oma zAMti TrasTa-pAlitANA ane iroDa, 17. TrasTI : zrI vardhamAna jaina bhojanAlaya-aMjAra, 18. TrasTI : zrI nAgezvarI jaina dAdAvADI (unhela), 19. pratinidhi : zrI zeTha ANaMdajI kalyANajI peDhI-amadAvAdanA 25 varSathI karNATaka prAntIya pratinidhi, 20. membaraH gavarniMga borDa, akhila bhArata tIrtharakSA samiti-amadAvAda-muMbaI. vAtsalya premI dAMmpatya jIvana ravibhAInI sevApayogI pravRttionI saphaLatA pAchaLa temanAM dharmapatnI suzIlAbahenanuM yogadAna ghaNuM ja moTuM che. 60 varSanA temanA sukhI dAmpatyajIvanano yaza ravibhAI suzIlAbahenane Ape che. suzIlAbahenanI sUjha, samaja ane vyavahAra, kuzaLatA e ravibhAIne temanA vyavahAranI ciMtA thavA dIdhI nathI. temaNe temane badhAthI mukta rAkhyA che, jethI teo svapna zilpIo nizcitapaNe kArya karI zakyA che. suzIlAbahena eka Adarza AryanArI che. sadA ravibhAIno paDachAyo banI potAnA jIvanane samarpaNa karI sAcA arthamAM sahadharmacAriNI banI dAmpatya jIvana zobhAvyuM che. bolavAnuM nahIM ane hasatA rahevuM te temano svabhAva che. 'huM je kaMI karI zakyo chuM ane karI rahyo chuM temAM suzIlAno phALo ghaNo moTo che." jIvanamAM 65-65 varSathI paryuSaNamAM aTTAI karatAM suzIlAbahena tapasvI paNa che. puruSArthanA pratIka ravibhAInA guNomAM sauthI vizeSa AMkhe UDIne vaLage tevo guNa che pracaMDa AtmavizvAsa. je kArya zarU karyuM tene barAbara pakaDI rAkhavuM tathA tene jaldI pUrNa karavA samarpita banI lAgI javuM. narmadanA zabdomAM "Dagalu bharyuM ke nA haTavuM na haTavuM" ne barAbara potAnA jIvanamAM apanAvyuM che ane "tArI sAthe koI na Ave to tuM ekalo jAne re' anusAra pote ja dareka kAryomAM AgaLa rahe che. keTalIka vyaktio janmathI mahAna hoya che keTalAka para mahAnatA AropavAmAM Ave che. jyAre keTalAka mahAnubhAvo potAnA karmathI (svakarmathI) mahAnatAnA guNo meLave che. ravibhAI temAMnA eka che, jemaNe potAnI jAta mahenatathI aneka saMsthAonuM sarjana karI tene vaTavRkSa jevI mahAna banAvI che. AtmavizvAsathI ravibhAIne zata zata abhinaMdana... vajrAdapi kaThorANi mRduni kusumAdapi vajrathI kaThora ane phUlathI paNa komaLa eTale vibhAI. ghaNIvAra bhalabhalA lokone paNa makkamatAthI sAcI vAta jaNAvatAM ravibhAI ApaNane khUba ja kaThora jevA jaNAya paNa jyAre najIkathI nAnAmAM nAnA karmacArI vagere pratye paNa bharapUra vAtsalya darzAvatA tathA tene bharapUra madadakartA upayogI banatA ravibhAI phUlothI komaLa dekhAya che. aneka AcArya bhagavaMtonA jemane AzIrvAda sAMpaDyA che te ravibhAI pArekha eTale ke beMgaloranI aneka saMsthAonA sthApaka tathA AdhArastaMbha, jaina samAjanA agragaNya netA, dakSiNa bhAratanI aneka dhArmika, sAmAjika, zaikSaNika tathA tabIbI saMsthAonA sUtradhAra, pIDha karmazIla prabaLa puruSArthanI gauravagAthA. AvA bahumukhI pratibhAsaMpanna, sAdA saraLa ane cetanAnA hArda samA zrI ravibhAI pArekha hamaNA ja thoDA samaya pahelA svargavAsI banyA. khUba ja yazakIrti meLavI gayA. Page #577 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa61 svapna zilpIo jainajagatanA ajoDa-bejoDa sarvazreSTha vidhikAraka-prAdhyApaka zrI surendrabhAI sI. zAha "gurujI' dakSiNa bhArata jenAM gAma ane kAmathI pratyeka gAma-nagaramAM nAnAM-moTAM sau prabhAvita che evA vidhikAraka zrI surendrabhAI 'gurujI'nA hulAmaNA nAmathI jANItA ane mAnItA che. bhAratabharamAM je pAThazALAnI prazaMsA ane anumodanA thAya che te beMgaloranI zrI labdhisUri pAThazALAnAM mukhya prAdhyApaka zrI surendrabhAI-gurujI kharA arthamAM eka vyakti nathI paNa saMsthA che. cAlatuM-pharatuM jAgatuM eka mizana banAsakAMThAnA nAnA sarakhA tharA gAmamAM mAtuzrI madhubahena cauthAlAlanA suputra che. mAtra 13 varSanI uMmare mahesANA zrImadda yazovijayajI jaina saMskRta pAThazALAmAM praveza meLavIne saMskRta-prAkRta va.mAM ucca abhyAsa karIne beMgalora cIkapeTanI zrI vijayalabdhisUri pAThazALAmAM adhyApaka tarIkenA kAryamAM otaprota thayA ane tyArabAda vidhikAraka nathamalajI bhagata ane zrI tilakabhAInAM mArgadarzana-nirdezana heThaLa vidhividhAnono zubhAraMbha karyo. varSo pahelAM pU.A. deva vikramasUri ma.sA. tathA pU. bahenama.sA. beMgalora vI.vI. purama aMjanazalAkA mahotsavamAM saMgItakAra vinA paNa kalyANakonI bhavyatAthI UjavI zake tenI talAzamAM hatA. AvA samaye zrI surendrabhAI dvArA vidhi-vidhAna sTeja progrAma va. sAthe khUba saphaLatApUrvaka mahotsava susaMpanna thayo. A teozrInI prathama saphaLatA hatI. tyAra bAda jAlora (rAjasthAna) kIrtistaMbha aMjanazalAkA karI je temanI potAnI sUjha-bUjha ane kunehathI svataMtra rIte aitihAsika svarUpe saphaLa karI, jenA phaLa svarUpe zrI saMghe "golDameDala'thI sammAnita karyA. vidhi-vidhAno mujaba navAM navAM pUjanono AviSkAra karavAnI temanI sUjha-bUjha ane zokha che. addabhUta vAkazakti, kAvyamaya zailI, manamohaka vyaktitva, saune prabhubhaktimAM joDavAnI tIvra tAlAvelI jevA aneka vividha guNasaMpanna gurujI samagra dakSiNabhAratamAM chavAyelA che. pratyeka saMghe temano anubhava, mArgadarzana laIne mahotsava ane mahApUjanomAM apUrva bhaktino lahAvo levA tatpara rahyA che. tanatoDa mahenata, anuzAsana ane suvizuddha vidhi e temanuM dhyeya, lakSa ane saMkalpa che. pratyeka vidhimAM mahotsava mahApUjanomAM satata jAgRti e temanA saphaLa kAryamAM sonAmAM sugaMdha samAna rahyA che. eka ja divasamAM paMcakalyANaka mahotsava karAvanAra bhAratavarSanA A eka ja vidhikAraka che je eka ja divasanAM judAM judAM sthaLo para savAranA pAMcathI sAMjanA pAMca sudhI pUjana bhaNAvavAnI kSamatA dharAve che. savizuddhavidhikAraka hovAnI sAthe teo zreSTha kalAkAra paNa che. kalyANako hoya ke caDAvAo hoya, mahotsava hoya ke mahApUjano, tapasyAmAM paNa kalAkonA kalAko sudhI pANI vinA sTeja para apUrva prabhubhakti karAvI dharmajanonAM mana jItI zakyA che. pAlitANAmAM zrI nityacaMdradarzana dharmazALAmAM vizALa cAMdInI pratimAnI aMjanazalAkA samaye pa00-500 pU. sAdhu-sAdhvIjIo temanA apUrva ullAsapUrvakanAM vidhi-vidhAno ane kAryakramothI Azcaryacakita thayAM che. te ja samaye pU. A. deva, caMdrAnanasUrIzvarajIe vizAla saMgha samakSa bhAratabharanA "sarvazreSTha vidhikAraka' tarIkenI ghoSaNA karI sammAnita karAvyA che. beMgaloramAM teozrIe potAnA svadravyathI jinamaMdira paNa karela che. pU. gurujI khUba prabhAvazALI ane puNyavaMtA vidhikAraka che jemaNe-- (1) zrI aSTApada tIrtha, rANI, (2) zrI camatkArI tIrtha bAkarA roDa, (3) zrI preraNAtIrtha, amadAvAda, (4) zrI bherutAkatIrtha, (5) zrI zaMkhezvaradhAma-jhArakhaMDa, (6) zrI 108 pArzvanAtha tIrtha, devanahallI (beMgalora), (7) zrI siddhAcala sthUlabhadradhAma-devanahalI (beMgalora), (8) zrI mAlagAMva tIrtha, 9) zrI pArzvalabdhidhAma (beMgalora), (10) goDIjI tIrtha, (11) jIrAvAlA tIrtha, ostarA tIrtha sametazikhara tIrtha tathA (12) cAra bhUjA tIrtha. va. aneka prabhAvita tIrthonI aMjanazalAkA emanAM vidhi-vidhAnothI susaMpanna thaI che. abhimAna-mAna-sammAnathI alipta evA svAdhyAyapremI-vidhikAraka kalAkAra tapasvI paNa che. sva. pU. mAtuzrInAM 17 varSI tapathI preraNA meLavIne mAtra pAMca dravyathI 19mA varSa tapanI tapasyA prasannatApUrvaka karI rahyA che. divasanA 18, 18 Jain Education Intemational Page #578 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 562 svapna zilpIo kalAka sudhI dharmakArya, vyavasAya, pAThazALA va. mAM otaprota zrI manaharabhAI zivalAlabhAI pArekha rahetA pU. gurujIe aneka vidhikArakone taiyAra karyA che. pAThazALAnI bAlikAone mahApUjanomAM kAryavidhi karatAM joIne (manubhAI pArekha)-beMglora sau koI daMga rahI jAya tevI keLavaNI ane saMskAra temanA dvArA | mAtra vepAra-vANijya apAyAM che. 38 varSanA temanA prAdhyApaka tarIkenI sevA ke udyoganA kSetre ja nahIM paNa daramyAna 10 hajArathI vadhu vidyArthIo abhyAsa karI cukyA | samAjajIvananA vividha che, jyAre 75 bhavyAtmAo saMyamI banyA che. Aja sudhImAM | kSetromAMnA vizALa paTa upara teo dvArA 200 aMjanazalAkA ane 250 pratiSThA tathA seMkaDo bahoLA vaividhyano mabalakha pUjano abhUta rIte thayAM che. jeoe temane mahApUjanonI phALo ApatA rahIne potAnI vidhi karatAM joyA che, sAMbhaLyA che. teoe kharekhara AnaMdanI janmabhUmine sattva samRddha karavA addabhUta anubhUtine pAmyA che. zrI ahaMtu mahApUjana tathA zrI kAje prazaMsanIya kauzalya bhairavapUjana teozrInAM viziSTa bhavya Ayojano che. dAkhavanAra kAThIyAvADI A eka vyaktine aneka guNa, aneka rUpa svarUpe nihALavA, | vaNika manaharabhAI pArekha mANavA hoya to pU. zrI surendrabhAI gurujImAM joI zakAya. khAnadAnI ane khumArInA khamIrane dIpAve evA saguNo ane sadAya potAnAM kAryomAM masta, prasana, sAdhanA-ArAdhanAmAM pratibhAsarjaka AgavuM vyakitatva dharAve che. otaprota pU. gurujIe 25 varSothI pagamAM caMpala paheryA nathI. emanI AgavI vahivaTI kuzaLatA ane anubhava 40 varSanI uMmarathI brahmacArI. bhUmizayananA AgrahI pU. saMpannatAe temane beMgaloranA eka AgevAna ane gauravazALI gurujIe aneka pustakonuM saMpAdana-prakAzana paNa karela che. udyogapati banAvyA che. temanA jIvanamAM karmayoga sAthe sevAnI aneka bodha-upadezaka rUpa dhArmika nATako lakhanAra teoe ucca bhAvanAno adbhuta samanvaya paNa jovA maLe che. bALako dvArA ati bhavya rIte bhajavIne bALakomAM rahelA bhAratavarSa eTale saMskRti- pradhAna deza. je dezamAM garavI guNone abhivyakta karAvyA che. gujarAtanI suvarNamaya saurASTranI dhanya dharA para ghUmarAtI e beMgaloranAM tamAma kSetro pU. gurujInA dhArmika prabhAva bhomakAnI rajeraja paNa dharmabhAvanAyukta bhAviko rahetA hoya ane mArgadarzanathI joDAyelA che. temanA keTalAka kAryakramoe to tevA mohamayI gAma rohIzALAmAM mahA mahinAnI kaDakaDatI ThaMDI beMgaloranAM itihAsamAM cirasmaraNIya rUpe sthAna meLavyuM che. vasaMtaRtunI vasaMtapaMcamInA zubhadivase zubha samaye I.sa. aneka guru bhagavaMto dakSiNa bhArata choDe tyAre temanI adbhuta 1944mI jAnyuArI mAsanI chavvIsamI tArIkhe pU. mAtuzrI sevA, lAgaNI, bhAvanAne smRtipaTamAM laIne jAya che. kamaLAbahenanI kukSie suputrano janma thayo. tenuM nAma vizvaprasiddha labdhisUri pAThazALAnA amRta mahotsava manaharabhAI rAkhavAmAM AvyuM. samaye rU. doDha karoDanI dhanarAzi ekaThI karIne bhAratamAM rekorDa - pU. pitAzrI zivalAlabhAI ane mAtAe temaja dAdA zrI banAvyo che to mahesANAnI pAThazALA temanI mAtRsaMsthAnA lallubhAIe dhArmika saMskAranAM bIja ropyAM temanA dAdAzrI tathA amRta mahotsava zatAbdI samaye rU!. 25 lAkhanI rAzi pitAzrI zALAmAM heDamAstara hatA tethI gAmamAM teonI suMdara beMgalorathI ekatrita karIne hRdayapUrvaka RNa adA karavAnI sAthe chApa hatI. temanA parivAranAM bALakone preraNAbaLa ane kIrtimAna banyA che mATe ja kahevAya che ke - mArgadarzana nAnapaNathI sadAcAramaya jIvananuM suMdara sughaDa baba pa cantAnanasAgarasurIzvarajI ma. sA. nI ghaDataranAM bIjanI vAvaNI karI sneha, prema, saguNorUpI pANInuM nizrAmAM 1008 sajoDe sAthe lAla vastromAM zrI nAkoDA pArtha siMcana karyuM tyAre pArekha parivAre dharmarUpI vaTavRkSanuM sarjana karI bhairava pUjana paNa teoe bhaNAvela. je jaina itihAsamAM janmabhUmi ane karmabhUmimAM nAma rozana karyuM. prathamavAra thayela. bAlyavayathI ja kuzaLa buddhizALI ane tejasvIkArya paddhatithI nizcala nItiniSThatA-cetanAthI paripUrNa hovAthI yuvAna Jain Education Intemational For Private & Personal use only Page #579 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo. vaya thaI tyAre potAnI pravINatA, hiMmata, hoMsalA sAthe sane 1960mAM gArDanasiTI beMgloramAM padArpaNa karI karNATakane karmabhUmi banAvI. beMgloramAM AvI zarUthI kApaDa lAInamAM holasela ane riTeila vyavasAya zarU karyo hato. potAnA aDIkhama parizrama ane pramANikatAthI pragatinA paMthe AgaLa vadhatA gayA. A kAryamAM sahabhAgI hoya to temanAM dharmapatnI zrImatI pannAbahenanAM sukhada dAmpatyajIvanamAM aneka suMdara kAryomAM utsAhapUrvaka bhAga letA rahyA. tethI temanA suputro jevA ke ghanazyAma ane amIta. je potAnI bharayuvAnImAM potAnuM pitA pratyenuM RNa suMdara rIte AdA karela. cikapeTa khAte temane janatA TreDarsa-madhura milana ane Gnanshyam's ema traNa peDhI beMglora khAte cAlu karI. A peDhInuM temanA suputro haLImaLIne suMdara rIte sukAna saMbhALI rahyA che. sAthe sAthe zrI bonAnjhA porTapholio li. (zeranA sababrokara)no vahIvaTa saMbhALI rahyA che. guruvaryanA vizeSa samAgamamAM AvyA ane vAraMvAra dharmazravaNathI jJAnapUrvaka viratimAM AgaLa vadhyA. puNyathI prApta lakSmIno sadupayoga karatA rahyA. lagabhaga dareka pratiSThita AcArya bhagavaMto, guru bhagavaMtonA zubha AzIrvAda prApta thayela. jenI phalazrutirUpe zrI manaharabhAI. manosRSTimAMthI prathama ja jainadharmanA siddhAMto ane sevA niSThAno uchera tathA utkarSa thayo, e ucca siddhAMta ane sAdhanAe ja emanI samagra kArakIrdinuM ghaDatara thayuM. lakSmInI traNa gati che. A traNamAM prathama sthAne dAna che. lakSmI prApta karavI, maLyA pachI rakSA karavI, rakSA karela dhanamAM vRddhi karavI ane vadhArelA dhananuM dAna karavuM. A siddhAMtane mAnI tene amalI karanAra vyakti haMmezAM mAna, mobho, maryAdA sahita prApta karanAra manaharabhAI pArekha jene beMgloramAM "manubhAI' hulAmaNA nAmathI sahu oLakhe che. manubhAI zrImaMtAI chatAM sAdAI, prabhunA zAsana upara romaroma rAga, jJAnAbhyAsamAM AgaLa vadhavAnI utkaMThA ane yathAzakti viratinuM ArAdhana temaja lakSmI uparathI mUccha ochI karavA sAthe yogya kSetromAM khullo mUkela dAnapravAha e caturaMgIyoga bhAgye ja koI puNyazALI vyaktimAM dRSTigocara thAya che. temanA paricayamAM AvanArane preraNA maLe ane pa63. emanAM saguNo-satkarmo tathA suvicAro thakI emanI smRtirUpe saunA dilamAM kAyamI jaina dharmanI unnati ane jaina samAjanA utkarSa sAthe dareka hUMpha ApI dharmAnurAgI udAradilathI samAja mATe karI chUTavAnI bhAvanA temanAmAM romerome raMgAI hatI. samAjasevA jIvadayA keLavaNI sahAya ane dharmaArAdhanA ane sAdhu-sAdhvInI vaiyAvacca vagere temanA jIvanamAM jovA maLe che. AvA anurAganA kAraNe ja teo aneka sAmAjika, dhArmika saMsthAo sAthe saMkaLAyelA che. teo nIcenI saMsthAomAM sakriya sevA ApI rahela che. te avismaraNIya che. kaMIka AMzika jhAMkhI A pramANe che: * zrI gujarAtI vardhamAna sthAnakavAsI jaina saMgha, beMglora upapramukha. zrI pArthalabdhi tIrthadhAma TUmakUra roDa, beMglora TrasTI kamiTI membara. zrI saurASTra jaina saMgha tathA saurASTra mahAsaMgha phAunDara ane kamiTI membara. zrI DI. vI. vI. gujarAtI zALA, beMglora kamiTI membara. zrI saMyukta gujarAtI samAja karNATakA beMglora phAunDara membara tathA phAunDara joInTa sekreTarI. zrI beMglora vaiSNava samAja, beMglora Donara membara, zrI Adarza koleja, beMglora lAipha membara. zrI bhArata vidyAniketana, beMglora TrasTI. zrI bI. e. pI. esa. svAminArAyaNa maMdira, beMglora parisaranA gabhArA tathA IDA-kaLaza mukhya lAbhArthI tathA sakriya kAryakara. zrI dazAzrImALI vaNika jJAti mahAjana, beMglora phAunDara membara tathA khajAnacI. zrI nAkoDA avanti 108 pArzvanAtha tIrthadhAma, beMglora eka devakulikA nirmANamAM saMpUrNa lAbhArthI, * zrI pArzvapAvatI tIrtha zaMkhezvaradhAma (mAyasora hAIve rAmanagara) dharmazALAmAM eka kamarAnA lAbhArthI Jain Education Intemational Page #580 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 564 * * * * * * * * zrI saMbhava labdhi jaina maMdira vijayanagara, beMglora upAzraya dAnadAtA. zrI siddhAcala sthUlabhadra dhAma beMglora, aneka lAbha. zrI pArzvanAtha labdhidhAma, beMglora svAdhyAya rUma, jAgRti kakSa ane aneka lAbha. zrI zivakamalA bhavana, polArapura (saurASTra) mukhyadAtA. zrI pArzva padmAvatI zaktipITha kRSNagiri sAmUhika mUrti bharAvavAno tathA pratiSThAno sAmuhika lAbha. zrI AdinAtha jaina TempalanA jIrNoddhAranA eka staMbhanA lAbhArthI zrI gAMdhInagara jayanagara, rAjAjInagara, okalIpuram upAzrayamAM yathAzakti yogadAna Apela. mahAvIra AI hospiTala dara varase eka AMkhanA oparezananA kAyamI lAbhArthI. aneka jagyAe maMdironI pratiSThAmAM ane vidyArthIone Arthika lAbha sahAya, sAdharmika madada tathA nAnAM moTAM dareka prakAranAM sukutomAM utsAhapUrvaka koIpaNa jAtanA dharmanA bhedabhAva vagara yogadAna ApI rahyA che. mAMgalika jainadharmamAM parivAranA saue sAthe joDIne eka eka kSaNe pAramArthika bhAvanAno vicAra karatA rahIne temanA tenA nakkara kAryone sAkAra karavA udAra hAthe phALo ApavAnI ujjvaLa praNAlikA prasthApIne kAryadakSatA, bhalAI ane khAnadAnInA uttamottama guNone vadhArI jANanAra, karNasamA dilAvara dAnavIra zrI manaharabhAI mAtApitAnA saMskArone ujaLA karI batAvyA che. tenA dIrdhAyu mATe 'zata' jIva zaradaHnI zubha kAmanA pragaTa karIe chIe. dharme dIdhelA dhana svajana, huM dharma ne caraNe dharuM zrI dharmano upakAra huM kyAreya paNa nA visaruM ho dharmamaya muja jiMdagI ho dharmamaya pala AkharI prabhu ATaluM janamo janama deje mane karuNAkArI. gurubhakata zrI rAjendrabhAI dalAla mAtra zrI rAjendrabhAI dalAlanuM nAma Aje sikandrAbAdamAM ja nahIM, bhAratabharamAM ja nahIM, paNa amerikAnA nagarenagaramAM jhaLahaLa jyotanI jema prakAzI rahyuM che. emanA prathama paricaye ja pratIta thAya che. emanuM sAttvika chatAM prabhAvazALI vyaktitva jotAM ja ApaNA hRdayamAM paDagho paDe ke A vyaktinI AsapAsa dharmaprabhAvanAnuM AbhAmaMDaLa racAyuM che. ahIM puNyazALI ane pravRttiono pAvanakArI pratApa jhaLahaLe che. A lill le pratApI vyaktimattA nava khaMDa dharatI ane sAta samudro pAra potAno prabhAva pAtharyA vagara nahIM rahe, sUryakiraNo jema sakala vizvamAM vyApI vaLaze. ahIM puNyakArya karavA mATe ja jeo janma letA hoya che, rAjendrabhAI emAMnA jIva che. nahIMtara, janmabhUmi amadAvAda, karmabhUmi sikandrAbAda ane zAsanaprabhAvaka kAryonI bhavya hAramALA bhAratabharamAM ane cheka amerikA sudhI prasare evuM nA bane. mAtA jAsudabahena ane pitA amRtalAlabhAIne bALavaye amadAvAdanA AMgaNe ramatA rAjendrabhAIne joIne evI kalpanA nahIM hoya, paNa saMskArI mAtApitAne tyAM janma maLavo e paNa moTuM sadbhAgya che. bIjarUpa saMskAra hoya to ja samartha gurukRpAnuM siMcana thAya ane to ja AgaLa jatAM e bIja aneka zAkhA-prazAkhA phelAvI zake, rAjendrabhAImAM evI pAtratA jovA maLe che. amadAvAdamAM zikSaNa laIne teo yuvAnavaye beMglora ane sikandrAbAdane potAnI karmabhUmi banAve che ane jotajotAMmAM riddhi-siddhinAM zikharo sara kare che. tIvra buddhimatA, samartha saMkalpazakti, aDaga AtmavizvAsa, pracaMDa kAryazIlatA, adamya utsAha abhaya sAhasikatAne lIdhe teo sikandrAbAdamAM kApaDa bajAranA agraNI vepArI tarIke pratiSThita thaI zakyA che. milanasAra svabhAva ane hasamukhA vyavahArathI teo AbAlavRddha saumAM AdarapAtra rahyA che. dhaMdhAkIya sUjha-samaja ane athAka parizramanA phaLasvarUpe teo Aje aneka dukAno--zo rUmonI mAlikI dharAve che. mAtra AMdhrapradezamAM ja nahIM, paNa prImiyara milana-koImbatUra ane araviMda jinsa gAramenTa jevI kaMpanIo sAthe saMkaLAyelA che. hAlamAM emanA suputro-sunIlabhAI ane saMghezabhAI A Page #581 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo kArobAra vikasAvI rahyA che, jyAre rAjendrabhAI to varSothI zAsanasevAne samarpita che. manuSyajIvananI sArthakatA mAtra bhautika saMpattimAM ja nathI evuM rAjendrabhAI yuvAnavaye samajI gayA hoya ema lAge che. jIvanamAM preya karatAM zreyane, sthULa karatAM sUkSmane, laukika samRddhi karatAM alaukika AtmazrIne anokhuM sthAna che. mAtA-pitA taraphathI yogya saMskAro hoya, maLyA sahadharmacAriNIno sadAya sahakAra sAMpaDyo hoya, paNa koI baDabhAgIne ja pratApI gurunI amI dRSTino saMyoga sAMpaDe che. rAjendrabhAI evA dhanyabhAgI che. 30 varSanI yuvAnavaye rAjendrabhAIne bhaktAmara stotrapAThI tIrthaprabhAvaka gurubhagavaMta zrI vikramasUrIzvarajI ma.sA.nAM darzana thAya che ane teo gurubhaktimAM tallIna thAya che. pU. gurudeva paNa rAjendrabhAImAM navI cetanAno zaktipAta kare che. emanA jIvanamAM zAsanabhaktinI jyota pragaTe che. emane jIvananuM sAcuM rahasya samajAya che, jIvananuM sArasarvasva samajAya che ane zAsanakAryomAM samarpita bhAva jAge che ane kuzaLa vepArI, dhanADhya zrAvaka rAjendrabhAI saMyamazIla, vivekI, sAttvika, sAvI, namrasevaka tarIkenI oLakha race che ane jotajotAMmAM jema sikandrAbAdanI kApaDa bajAranA agresara banyA hatA, tema jinazAsananAM aneka tIrthasthAnonA ane anekavidha pravRttionA agraNI banI rahe che. kahevuM joIe ke A oLakha rAjendrabhAInI kharI paricAyaka banI rahe che. pAyo majabUta ane vizALa hoya to tenA para UMcuM zikharabaMdha maMdira nirmita thaI zake che, ema AcAryabhagavaMta pU. zrI vikramasUrIzvarajI mahArAjanI kRpAdRSTithI rAjendrabhAInuM jIvana dinapratidina vikAsa pAme che. emAM e zikhara para saMghayAtrAnAM Ayojano dhajAkIrtigAthAnA yazogAna samAna pharapharI rahyAM che. sAmAnya mAnavIne kalpanAtIta lAge ane e kArya supere saMpanna thAya tyAre svapnavat lAge, evAM kAryo ja itihAsanAM prakaraNa banatAM hoya che. zAsananA itihAsamAM bhavyAtibhavya saMghayAtrAnAM Ayojano suvarNa akSare aMkAyelAM ane paMkAyelAM che. mahArAjA kumArapALa ane maMtrIzvaro zrI vastupAla-tejapAlanA netRtva nIce varSo pahelAM AvI vizALa padayAtrAo thaI hatI. te pachI saikAo bAda sikandrAbAdanA AMgaNe A avasara Ugyo. parama zAsanaprabhAvaka pU. 565 dAdAgurudeva zrI labdhisUrIzvarajI ma.sA.nA paTTaziSyaratnonI nizrAmAM mahAna padayAtrAnuM AcAryadeva zrI vikramasUrIzvara ma.sA.nI sAla hatI 1971, vi.saM. 2027 yAtrAno paTa patharAyo hato. sikandrAbAdathI sametazikharajI mArgamAM 45thI vadhu tIrthasthAnonAM darzanano lAbha levAno hato. 191 divasanI A pralaMba yAtrAnA saMyojaka tarIke gurudeva zrI vikramasUri mahArAje 30 varSanA rAjendrabhAInI yuvAna nimaNUka karI. A saMghayAtrAnI vizALatA ane bhavyatA avarNanIya che. A yAtrAmAM 500 yAtriko, 70 sAdhusAdhvIjIo, 100 varSItapavALA tapasvIo ane pa.pU. AcArya bhagavaMta zrI jayaMtasUri ma.sA., pU.A. zrI vikramasUri ma.sA., pU.A. zrI navInasUrijI ma.sA., pU. muni bhagavaMta zrI jinabhadravijayajI ma.sA., prakhara pravacanakAra muni bhagavaMta zrI rAjayavijayajI ma.sA., pU.sA. sarvodayAzrIjI, pU.sA. ratnacUlAzrIjI tathA pU. sAdhvIjI bahena ma.sA. Adi ThANA joDAyAM. saMghapatio zrI chalANI parivAra, zrI suganacaMda cenacaMda parivAra, zrI indaracaMda dhokA parivAra tathA kaMvaralAla madanalAla jevA mahAnubhAvo saMghasevA mATe tatpara hatA. pU. gurudeve A mahAna kAryanI javAbadArI rAjendrabhAInA zire nAkhI. 30 varSanA A juvAnamAM ajabanI sphUrti-zakti hatI. pU. gurudeve temanAmAM rahelI kAryakuzaLatA, caturAI ane dhagazane barobara pichANI hatI. yauvanane chAje tevI sAhasikatA ane karmazIlatA, vRddhane zobhe tevI gaMbhIratA ane dIrdhadaSTi ane zaizavane zobhe tevI saraLatA ane bhAvukatA rAjendrabhAInA vyaktitvanI vizeSatAo hatI. pariNAme 2000 ki.mI.nI A mahAyAtrA nirvighne saMpanna thaI. rAjendrabhAInI vyavasthAzakti ane khevanAne lIdhe yAtrALuo A 191 divaso rojarojano utsava banI rahyA, nahIMtara rojaroja jaMgalo vIMdhavA, pahADo vaTAvavA ane nadInALAM oLaMgavAM e saheluM nahotuM. rojaroja sAMja paDye paDAva nAkhavAnA ane vahelI savAre uThAvavAnA, rasoInI niyamita sagavaDa sAcavavAnI, saunI taMdurastInI kALajI rAkhavAnI, tema chatAM prabhubhaktinI akhaMDa ArAdhanA avirata cAlu rAkhavAnI, gurubhagavaMtonI vaiyAvaccamAM takedArI rAkhavAnI vagere vagere kAryavAhI para cAMpatI najara rAkhIne rAjendrabhAIe A saMghayAtrAne cAra cAMda lagAvI dIdhA. pachI to saMghayAtrA ane rAjendrabhAI parasparanA paryAya banI gayA hoya tema Page #582 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa66 svapna zilpIo rAjendrabhAInA saMyojananA nAme ja yAtrALuomAM utsAhanI paLAya te mATe tapazcaryA mArge prayANa karyuM. te varSe sudI prAraMbha bharatI AvavA mAMDI. biyAsaNAM ane bAdamAM 170 ekAsaNAM ane be varSanI I.sa. 1973mAM evI ja bIjI bhavya yAtrAnuM varSItapanI ArAdhanA karI. dIkSA nA laI zakAya tyAM sudhIno Ayojana thayuM. A yAtrA hatI kalakattAthI siddhAcalajI 2800 pU. gurudeve kAyamI biyAsaNAMno niyama Apela che. niyamita ki.mI.nuM aMtara 222 divasamAM pagapALA kApavAnuM hatuM. vacce ghara-derAsaramAM snAtrapUjA tathA 4 pUjano dararoja kare che. 55 jeTalAM tIrthasthAnonAM darzana karatAM javAnuM hatuM. 600 bAMdhI navakAra maMtranI mALA 20 gaNe che. 'namo arihaMtANaM' yAtriko, 80 sAdhu-sAdhvI, 110 karmacArI ane 11 padanI vidhi sahita ArAdhanA kare che. saMghapationo A kAphalo jyAM jAya, paDAva kare tyAM tyAM eka aMgata tapazcaryAnA akhaMDa prabhAve teo zrI sikandrAbAda gAma vasyuM hoya evuM dazya sarjAtuM hatuM. 222 divasanA gujarAtI jaina zvetAmbara mUrtipUjaka saMghanA chellAM 30 varSathI samayagALAmAM ThaMDI-garamInA Rtucakra phare, yAtrALuonI pramukhapade che. jaina samAja pUrA prema-AdarathI teozrIne tabiyata para asara kare, pahADo-nadIo-jaMgalo vaTAvavA paDe, pramukhapade sammAne che. sikandrAbAdamAM moTe bhAge gujarAtacaMbalanI khINonA vistAramAM to DAkuonA DerA paNa Ave, saurASTrathI AvIne vaselAM gujarAtI jainono vasavATa hato. paNa rAjendrabhAInuM Ayojana ane saMcAlana sarvene pAra karatuM sahue sahakArapUrvaka zrI kuMthunAtha bhagavAnanuM suMdara zikharabaMdha AgaLa vadhe. pU. gurudeva jayatasUrIzvarajI mahArAja, pU.A. zrI maMdira nirmANa karyuM. A maMdiranI aMjanazalAkA pratiSThA mATe vikramasUrIzvarajI mahArAja, pU.A. zrI navInasUrIzvarajI saMghanI vinaMtIthI pU. adhyAtmarana AcArya bhagavaMta zrI mahArAja, prakhara pravacanakAra (hAla AcAryazrI) muni bhagavaMta jayaMtasUrIzvarajI ma.sA., vihiMdUvarya vAtsalyavAridhi zrI rAjayazavijayajI, pU. bahena ma.sA. Adi 80 sAdhu zAsanaprabhAvaka A.bha. zrI vikramasUrIzvarajI ma.sA. tathA bhagavaMtonI sevAbhakti yathAyogya thAya. bhAratanA eka cheDethI zAMtamUrti pU.A.bha. zrI navInasUrIzvarajI ma.sA. padhAryA, sAthe bIje cheDe prasarelI A padayAtrAe bhAratanA nakazA para mAtRhRdayA sAdhvIvaryA zrI sarvodayAzrIjI ma.sA. Adi ThANA jinazAsananI dharmadhvaja laherAvI. dareka moTA nagaranA zrI padhAryA hatA. A abhUtapUrva pratiSThAnA avasare ja saMghoe bhAvabhera svAgata karyuM. A cha rIpAlaka saMgha rAjanagara rAjendrabhAImAM jinabhakti-gurubhakti-zAsanaprItinI amadAvAda pahoMcyo tyAre haThIsiMga vADIzreSThIratna zrI saravANIo phUTI, te adyApiparyata comera prasaratI ja rahI. kasturabhAI lAlabhAIe samasta rAjanagara vatI rAjendrabhAIne zrI kuMthunAtha bhagavAnanA jinAlaya nirmANa pachI sApho paherAvI sammAnyA. rAjendrabhAIne maMdiranirmANa karavAno raMga lAgyo. emanA A be bhavya saMghayAtrAe rAjendrabhAImAM vadhu ne vadhu pramukhapadanA samayamAM zrIsaMgha saMcAlita traNa daherAsaronuM bhaktibhAvanAnAM bIja ropyAM. AvAM azakya kAryo zakya nirmANa thayuM. upAzraya ane zrI pArzvapadmAvatI jaina bhavana, banAvyAM, chatAM temanAmAM daMbha ke ADaMbarano aMza paNa pravezI 15000 co.phUTanuM nirmANa pAmyuM. traNe daherAsaromAM 65 lAkha zakyo nahIM. UlaTAnuM vinamratA, viveka ane bhaktibhAvano rUpiyAnAM AbhUSaNo banyAM. bhagavatI mA padmAvatInI derIo ugAva thayo. teo parama gurubhagavaMta A.zrI vikramasUrIzvarajI traNa daherAsaramAM nirmANa karAvI. zrI rAjendrabhAIe evI mahArAja ane pU. munizrI rAjayazavijayazrI mahArAja tathA pU. yojanA mUkI ke traNe daherAsaramAM 108, 108 vakhata pUjA bahena ma.sA. pratye vadhu ne vadhu kheMcAvA lAgyA. gurudevAnA karanArane zrI siddhAcalajI, zrI sametazikharajInI yAtrA saMgha pratApI prabhAve rAjendrabhAInI jIvananaukA navI dizAmAM taraphathI karAvavAmAM Ave. Aje 400thI vadhu bhAviko traNe AgaLa vadhatI cAlI. jIvanamAM mAtra dharmapravRttio ja nahIM, daherAsaramAM 108, 108 pUjA kare che. zrI pArzvapadmAvatI paNa AtmajJAna paNa jarUrI che ema samajAyuM. pU. gurudeva zrI daherAsaramAM navajinezvara devonuM navagraha parisaramAM, navajina vikramasUrIzvarajI mahArAjanI madrAsamAM tRtIya pIThikAnI mauna jinAlaya karAvyuM. pU.A.bha. zrI rAjayazasUrIzvarajI ma.sA.nI ArAdhanA rAjendrabhAIe AjIvana brahmacaryavratanA paccakhANa nizrAmAM bhavyAtibhavya pratiSThA mahotsava thayo. rAjendrabhAInA dvArA bolAvI bharayauvanamAM lIdheluM brahmacarya vizuddha bhAve pramukhapade A cothuM daherAsara thayuM. Jain Education Intemational Page #583 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo rAjendrabhAInI kArakirdI sikandrAbAda pUratI sImita nathI. pU. vikrama guruno hRdayapUrvaka saMketa thAya tathA pUjya A. deva rAjayazasUrI ma.sA.nI AjJA thAya emaja pU. bahena ma.sA. (vAcaMyamAzrIjI) rAjendrabhAInAM dharmajanetAnI preraNA maLe ane rAjendrabhAI e pravRttimAM racyApacyA na rahe evuM banyuM nathI. e ja mArge banArasatIrthanA jIrNodvAramAM potAno apUrva sahayoga Apyo. A kAryamAM ANaMdajI kalyANajI peDhInA zrI zreNikabhAI tathA zaMkhezvara peDhInA zrI araviMdabhAI dvArA lAkho-karoDonAM dAna saMpAdana karIne jIrNoddhAranA kAryane AsAna banAvyuM. banArasa tIrthanA menejiMga TrasTInI temanI A anumodanIya sevA bAda hAla teo kulapAka tIrthanA TrasTI tarIke sevA ApI rahyA che. banArasa tIrtha supArzvanAtha, caMdraprabhu, zreyAMsanAtha ane pArzvanAthanAM cAra cAra maLI kula 16 kalyANakanI bhUmi che, jyAre bhelapura pArzvanAtha bhagavAnanA cyavana, janma, dIkSA banne kalyANakanI bhUmi che. A bhUmi para divya-bhavya ane ramaNIya jinaprasAdanuM nirmANa karavAnuM pU. gurudevanuM svapna sAkAra karIne rAjendrabhAIe jIvananI dhanyatAno paricaya karAvyo. A prasaMge zeTha zrI zreNikabhAI tathA zeThazrI araviMdabhAInA haste zrI saMgha taraphathI vizALa pAyA para bahumAna karavAmAM AvyuM. A prasaMge rAjendrabhAInAM A zAsanaprabhAvaka kAryonI jhAMkhI karAvatI caritragAthA paNa prakAzita karavAmAM AvI. zrI rAjendrabhAInI kAryakuzalatAno parimala daze dizAmAM prasarelo che. sikandrAbAda, banArasatIrtha pachI kulapAka tIrthanA TrasTI tarIkenI nAmanA pachI bhAratamAM ke videzamAM jinAlaya nirmANanA kAryomAM emano tana-mana-dhanathI sahakAra maLato rahe che. amadAvAda preraNAtIrtha, bharUcatIrtha, uvasaggaharama tIrtha, hastagirI tIrtha AdinA nirmANakAryamAM rAjendrabhAIno hArdika sahayoga che. videzamAM nyUyorka, nyUjarsI, philADelphiyA Adi saMgho sAthe ghaniSTha saMbaMdha che. nyUyorkanA daherAsaramAM aMjanazalAkA pratiSThA karAvavAnI preraNA prabhujI dvArA rAjendrabhAIne thaI. pU.A.bha. zrI rAjayazasUrIzvarajI mahArAjanI nizrAmAM suratamAM aMjanazalAkA karAvI prabhujIne nyUyorkanA daherAsaramAM laI javAnI javAbadArI svIkArI. Ama, rAjendrabhAI eka vidhikAra tarIke paNa pratiSThA pAmyA che. dezavidezamAM eka 567 vidhikAra tarIke emanuM nAma che. amerikAmAM aneka sthAnomAM temaNe bhaktAmarapUjana, 24 tIrthaMkarapUjana, pArzvapadmAvatIpUjana Adi bhaNAvela che. Ama rAjendrabhAIe jIvanane zAsanasamarpita karIne 12 saMghayAtrAnuM saMcAlana karyu ane 36 daherAsaronA nirmANakAryamAM sahayoga Apyo e zAsananA itihAsamAM suvarNa akSare noMdhAyelI hakIkata che. AvA kuzaLa vaktA ane vinamra vidhikAra, utsAhI saMyojaka ane saMniSTha gurubhakta rAjendrabhAI dalAlane aneka nagaronA zrIsaMghoe anekavidha rIte sammAnyA che. emane jaina zAsanaratna ane tIrtharatna jevAM padothI zobhAvyA che. rASTrapati zrI jJAnI jhailasiMgha tathA pradhAnamaMtrI zrI bAjapeIjIe emanA haste pUjanavidhi karavAno lahAvo lIdho che. mAtApitA ane pU. gurudevanI AziSathI tathA pUjya A.deva rAjayazasUrI ma.sA.nI kRpAthI tathA temanA dharmajanetA pU. bahena ma.sA.nI pracaMDa preraNAthI, sahadharmacAriNI sva. manorabAbahenanA sucAru sahakArathI ane zrI saMghanA sAthathI rAjendrabhAIe 71 varSanI vaye jinazAsananAM 71 kAryo supere saMpanna karyAM e emanA jIvanano jayajayakAra manAvavA pUratAM che. AjepaNa teozrI jinabhaktimAM ja jIvanavyApana kare che. prabhujI AvA bhaktapremIne nirAmaya dIrdhAyu bakSe ema ApaNI manokAmanAo ho !! Aje 72 varSanI vaye paNa rAjendrabhAI U.S.A.nAM be nUtana jinAlayanA nirmANa kAryamAM pravRtta che. nyUjarsInA daherAsaramAM aMjanazalAkA karelAM pratimA pratiSThita karAvavAmAM temano khAsa Agraha hato, je saMghe mAnya rAkhyo che. rAjendrabhAI U.S.A.mAM khAsa AgrahapUrvakanI preraNA kare che ke aMjanazalAkA karelA prabhujI daherAsaramAM birAjamAna karavA tathA 365 divasa daherAsara khullAM rAkhavAM tathA roja pUjA-darzana AratI karI dhanya banavuM. rAjendrabhAIe potAnI zakti ane utsAha daherAsaronA nirmANa, pauSadhazALAnirmANa-bhavananirmANa karAvavAmAM to vAparela che, paraMtu tenAthI vadhu AjanA yugamAM mahattvanuM kArya kahevAya tevA zaikSaNika kAryanA projekTamAM potAnI jabarajasta zaktino upayoga karavA mAMDyo che. meDikala kolejano projekTa haidarAbAda khAte zarU thayelo Page #584 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa68 svapna zilpIo. che. tenI javAbadArI rAjendrabhAIne suparata karavAmAM AvI kolejamAM vadhu abhyAsArthe dAkhala thayA. tyAM temaNe che. rAjendrabhAIe te javAbadArI svIkArI lIdhI che. karoDo enjiniyariMganA ucca zikSaNanuM rASTrIya sarTIphikeTa meLavI rUpiyAnAM A zrI mahAvIra meDikala kolejanA projekTanA lIdhuM. jyAre e ja samaya daramyAna bhAre khaMta ane satata kanvInara tarIke rAjendrabhAIne javAbadArI soMpavAmAM AvI mahenatathI temaNe briTananI insTiTyUTa opha mikeniksa che. rAjendrabhAI te kArya utsAhathI karI rahyA che. A uMmare enjiniyarsa saMsthAno snAtakano abhyAsakrama ucca kakSAe dhArmika kAryonI jabarajasta, saphaLa kAryavAhI sAthe sAthe teo pAsa karyo. meDikala koleja mATe rAtadivasa pravRtta rahe che. zAsanadeva Ama, 1924 thI 1939 sudhI satata 15 varSa temane tana-manathI sahAyaka raho, dIrdha AyuSya bakSo te ja jeThAbhAIe briTiza enjiniyariMgakSetranI kAmagIrIno satata prArthanA. abhyAsa, anubhava meLavavA prabaLa puruSArtha karIne jIvanasaMpAdaka : zrI surendramalajI lUNiyA, kulapAkatIrtha pramukha lekhaka vikAsanI cAvI hastagata karI lIdhI hatI. temanI pATIdAra : zrI tArAcaMdajI coraDIyA, kulapAkatIrtha, sahamenejiMga TrasTI tarIkenA zrama sAdhanA dIrdhadaSTi vadhu urdhvagAmI banI, jene saujanya : hIrAcaMda bALacaMda parivAra-sIka drAbAda kAraNe temane svataMtra buddhithI audyogika sAhasa zarU karavAnA oratA jAgyA, eTale temaNe svataMtra sAhasa mATenuM vividha viSayonI UMDI samaja ane dIrghadRSTi Ayojana zarU karyuM. zrI jeThAbhAI vI. paTela zrI jeThAbhAIe potAnI yuvAna vayano saupayoga udyogavIra zrI potAnA jIvanaghaDataranI tAlImabaddhatA hAMsala karavAmAM karyo. jeThAbhAI vAghajIbhAI yuvAna vaye temanAM dharmapatnI zrImatI caMcaLabAe jeThAbhAIne paTelano janma karamasada nokarI daramyAna bacata karavAnI Teva pADelI. A Tevane kAraNe (tA. ANaMda, ji. dara mahine rUA. 15=00nI bacata karavAnI zarUAta karelI. kheDA) khAte I.sa. AgaLa jatAM bacata vadhatAM te mUDI rUpe UgI nIkaLI. A 1904mAM julAI bacatanA nANAMthI jeThAbhAIe potAnI buddhi pramANenA mAsamAM thayo hato. potAnA AgavA sAhasarUpe potAnI 'mikenikala varkazopa" temanA pitAzrI muMbaImAM belosisa roDa upara 1939mAM pAMca kAmadAronA vAghajIbhAI paTela eka sahakArathI zarU karI. A nAnakaDA varkazopamAM temaNe AgaLa saMniSTha kheDUta hatA. jatAM "sTenDarDa enjiniyariMga varksa' nAma ApyuM. nAma zikSaNa pUruM karyA pachI pramANe ja guNa e ukti pramANe jeThAbhAIe varkazopanI jeThAbhAI amadAvAdanI keliko jyubili milsamAM tamAma kAmagIrImAM guNavattAne prathama sthAna ApyuM, jene enjiniyariMganA tAlImArthI tarIke I.sa. 1924mAM kAraNe varkazopanI nAmanA udyoga ane sarakAramAM prasiddha joDAyA. 1925mAM teo briTiza ijanerI kaMpanImAM joDAyA. banI rahI. briTiza kaMpanImAM ijanera tarIke zarUAta karIne, dhIre dhIre A nAnakaDuM sAhasa vadhu vizALa ane saddhara banAvavA sakhta parizramathI jeThAbhAI 1973mAM kaMpanInA AsIsTanTa mATe temaNe tyAranI briTiza rAjanI eka mAtra beMka impiriyala janarala menejara banyA. te vakhate briTizaronI kaDaka zista beMka opha inDiyAnI lona meLavavA arajI karI. beMka ane kAma ApavA te levAnI vyavasthita tAlImathI sattAvALAoe mAMgelI lona turata maMjUra karI dIdhI. ATalI jeThAbhAInuM eka AgavuM vyaktitva ghaDAyuM hatuM. sahelAIthI lona maMjUra kevI rIte thaI? tenI tapAsa karatA beMka briTiza kaMpanIe jeThAbhAIne enjiniyariMganI ucca sattAvALAoe jeThAbhAIne jaNAvyuM ke "tame dasa varSathI beMka kakSAnI tAlIma mATe iMglenDa mokalyA hatA. temaNe be varSa sAthe levaDadevaDanI kAmagIrImAM suMdara zAkha UbhI karI hatI. sudhI sakhta tAlIma lIdhI. tAlIma bAda teo zrI sAMjanI tenA pariNAmarUpe A lona turata maMjUra thaI gaI che. have Jain Education Intemational Page #585 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo. pa69 jeThAbhAInI varkazopa eka vizALa enjiniyariMga udyogamAM pramukha, carotara Arogya maMDaLanA TrasTI maMDaLanA sabhya, parivartana pAmI. Aje A udyoga muMbaImAM 'nyu sTAnDarDa gujarAta audyogika vikAsa ane vyavasAyI tAlIma TrasTanA enjiniyarIMga kuM. li. (ena.esa.i.)' tarIke dezamAM mazahUra pramukha tarIke paNa sevA ApI che. uparAMta anya audyogika che ane seMkaDo lokone rojI roTI pUrI pADe che. kSetromAM teozrI muMbaInA potAnA nyu sTAnDarDa enjiniyariMga | gujarAta, mahArASTra, baMgALa ane AphrikA, iMglenDa, kAM. li.nA adhyakSa, ekame menyuphekyariMga kaMpanInA adhyakSa, amerikAmAM gujarAtI pATIdAra komanA udyogakAra sAhasikoe rohita palpa enDa pepara milsa li. nA DAyarekTara, gujarAta udyoga dhaMdhA kSetre bhAre nAmanA meLavI che. 1960mAM muMbaI mazInarI menyuphekyariMga li.nA adhyakSa, egro prisisana rAjayanuM vibhAjana thavAnuM hatuM. gujarAta sarakAre gujarAtI impalImenTasa li.nA adhyakSa bekalAvATa opha inDiyA li.nA udyogapatione gujarAtamAM AvA udyogo zarU karavA apIla adhyakSa tarIke paNa eka yuvAnane zaramAve tevI rIte ghaNA varSo karI, jethI zrI jeThAbhAIe gujarAtanI alAyadI rAjya sevA ApI hatI. vyavasthAmAM gujarAtanA lokonI AbAdI vadhe te dRSTithI madhya udyogo UbhA karavA, calAvavA uparAMta tenA satata gujarAtamAM udyogo sthApavAnI yojanA amalamAM mUkI, te vikAsanAM kSetrane dhyAnamAM rAkhatA jeThAbhAI bhAratIya udyoga pramANe I.sa. 1959thI gujarAta mazInarI menyuphekyariMga li., maMDaLo, proDakTIviTa kAunsila, inDoamerikana sosAyaTI, glAsa lAInDa ikvIpamenTa kuM. li., ekame menyuphekyariMga sAthe sakriya rahyA hatA. zrI jeThAbhAInI bhAratanA agraNI ku. li., khaMDelavAla udyoga, milarsa mazInarI ku. li., dRSTivAnA udyogapatiomAM gaNanA thAya che, jene kAraNe bhArata anDalara enDa prAisa inDiyA prA. li., vajeza TekSaTAilsa sarakAre cekoslovekiyA ane raziyA khAte 1971mAM mokalela milsa peTalAda, Divijhana ena. esa. I., egra prisisana nezanala proTekTIviTa nAmanA esosIezananA netA tarIke impalImenTara li., (naroDA) vagere udyogo zarU karyA, je Aje jeThAbhAInI varaNI karAI hatI, tyAre teo zrI insTiTyUTa chellAM 20 varSothI hajAro lokone rojI roTI pUrI pADe che. opha proDakazana enjiniyarsa inDiyAnA adhyakSapade hatA. potAnA kAmadAronA bALakone Tekanikala tAlIma maLI rahe te teozrIe potAnA dhaMdhAnA bahoLA vikAsa ane abhyAsArthe mATe muMbaI ane gujarAtanA karamasada khAte temaNe je. vI. vizvanA aneka dezonI sapharo kheDI che. paTela inDasTrIyala TreiniMga insTiTyUTa zarU karI che. A saMsthA lAMbI dIrdhadaSTi : sarjaka pratibhA potAnA vizALa makAno ane vyavasthAo dharAve che. karamasada khAte karmacArIonAM bALako mATe aMgrejI mAdhyamika zALA zarU koI paNa viSayanI jANakArI pratyenI utkaTa jijJAsA, karavA temaNe temanA svargastha dharmapatnI zrImatI caMcaLabA potAnA kSetranA pratyeka-khAsa karIne yAMtrika bAbato vizenI jeThAbhAI paTela smAraka iMgliza mIDIyama skUla bilDiMga UMDI samaja, sAmI vyaktimAM DhaMkAyelI zaktine pahecAnI banAvavA pAchaLa rUA. 16 lAkhanuM dAna ApyuM che. ANaMda levAnI cakora dRSTi ane karavAnAM kAryone utkRSTatAthI pUrAM karamasada vibhAgamAM vadhune vadhu lokone rojIroTI maLe te mATe karavAno Agraha zrI jeThAbhAInA akhila vyaktitvanI AgavI temaNe A vistAramAM vadhu udyogo zarU karavA mATe bAjuo rahI che. saurASTranA ijanerI udhogakSetre teozrInI pArlAmenTanA pitA samAna sva. viThThalabhAI paTelanI zatAbdIe bahumukhI pratibhAnuM bAhulya eTaluM vyApaka ane vizALa che ke karamasadamAM viThThala udyoganagara sthApavAnAM cakro gatimAna karyA. ekAMgI dRSTie tenI mUlavaNI karavI zakya nathI. Ama chatAM jeThAbhAInA saphaLa netRtvathI Aje karamasadamAM vila emanI yazagAthAnuM avalokana karIe to vividha tejarekhAonI udyoganagara phUlyuMphAvyuM che. aneka nAnA moTA udyogo vikasI vacce sarjaka pratibhA savizeSa jhaLahaLI rahelI daSTimAna thAya rahyA che. che. anekavidha udyogo ane saMcAlanonA adhyakSa yA nirdezaka tarIke nirantara udyogasAdhanA ane satata abhyAsazIla vRtti zrI jeThAbhAI uparokta dhaMdhA udyoganI dAkhavanAra zrI jeThAbhAIe mesarsa nyu sTAnDarDa enjiniyariMga javAbadArIonI sAthe vikhyAta vidyAnagaranA cArutara vidyA kAM. li.nI prabhAvaka pragati sarjavAmAM mahattvapUrNa yogadAna maMDaLanA pramukha, saradAra vallabhabhAI paTela TrasTa, karamasadanA samapyuM che. emanA udyoganuM dhyeya mAtra napho karavAnI pratyeka Jain Education Intemational Page #586 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 570 svapna zilpIo. taka jhaDapI levAnuM nahIM, paraMtu potAnI saMsthAono vikAsa thaIne A saMstAno saMpUrNa kAryabhAra saMbhALI rahyA che. sAdhatA rahI dezamAM jhaDapI udyogIkaraNa vadhAratA javAnuM ane "navanIta'nI kArakirdI Aje comera prasarelI che. samAjanuM hita sAdhatA javAnuM rahyuM che. vidyArthIo mATe abhyAsakrama para AdhArita prakAzano A tAjetaramAM emanA sukhyAta udyoga saMkula mesarsa nyU saMsthA prakAzita kare che, je saMpUrNa gujarAta ane mahArASTranA sTAnDarDa enjiniyariMga kaM. li. bokAro sTIla kompalekSa zaikSaNika kSetre upayogamAM levAya che. A zaikSaNika prakAzano taraphathI kAsTiMgsa ane ikvipamenTa mATe noMdhapAtra orDarI gujarAtI, marAThI, aMgrejI, hindI tathA urdU ema pAMca maLatAM tene mATe bhAratamAM sau prathamavAra 16 TananA ingo bhASAomAM prakAzita thAya che. "navanIta'nAM pustakoe zikSaNa molDasanuM utpAdana karI AgavI siddhi sarjI che. A rIte jagatamAM vizvAsanuM vAtAvaraNa janmAvyuM che. "navanIte zaikSaNika AyAta avejIkaraNanI dizAmAM kaMpanIe sAdhelI pragati prakAzano uparAMta bALasAhitya tathA sAmAnya jJAnane AvarI nihALIne bokAro sTIla li. nA ceramena zrI ema. soDhI bhAre letAM aneka suMdara pustako paNa gujarAtI, marAThI, aMgrejI, prabhAvita thayA hatA. e ja rIte nikAsa kSetre advitIya hindI tathA bhAratanI aneka bhASAomAM prasiddha karyA che. kAmagIrI mATe mAnyatA hAMsala karanAra emanI A kaMpanInI vadhArAmAM samAjanA sAmAnya vargane paNa kaMIka upayogI thavuM e viziSTa kAmagIrI TekSaTAilsa mazInarI menyuphekacarsa bhAvanAthI prerAIne "navanIte" gujarAtI, hindI, marAThI, esosiezana dvArA 'sarTiphikeTa opha esporTa ekSelansa' dvArA aMgrejI tathA bhAratanI aneka bhASAomAM ArogyalakSI ghaNAM puraskRta thayA che. pustako prasiddha karyA che. kuTuMba vizALa thatAM pustaka prakAzananI Ama vyApaka siddhinA nirmAtA tarIkenuM virala sammAna sAthe navanIta grUpe vidyArthIo mATe upayogI thAya evI aneka saMpAdita karanAra zrI jeThAbhAI paTela eka saphaLa udyogapati prakAranI sTezanarInuM utpAdana zarU karyuM. A sTezanarIne tarIke sArI evI prasiddhi pAmyA che. sAce ja teo gujarAtanuM bhAratabharamAM sAro AvakAra maLyo. eTaluM ja nahIM A gaurava che. sTezanarI Aje duniyAnA 25 jeTalA rASTromAM nikAsa paNa thAya che. A bAbata zrI ka.vI.o. samAja mATe gaurava levA jevI samAjanuM RNa cUkavavAnI adamya bhAvanAno eka che ema kahuM to asthAne nahIM gaNAya. dastAvejI itihAsa kaccha-moTI rAyaNanA vatanI zrI rAmajIbhAI gAlAno navanIta parivAra'nI gauravagAthA bahoLo parivAra. varSo pahelAM zrI rAmajIbhAI vatana choDIne "saMpa tyAM pragati ApoApa dhaMdhArthe muMbaImAM vaselA. teo muMbaInA vAlakezvara vistAramAM kariyANAno dhaMdho karatA hatA. A dukAnamAM 4 thI 5 bhAgIdAro zrI ka.vI.o. samAjanI eka atyaMta jANItI prakAzana hatA. AvakanAM sAdhano khUba TAMcA. temAM bhAgIdAro sAthe koI saMsthA eTale "navanIta pablikezansa (inDiyA) limiTeDa'. vAte matabheda thatAM cAluM dukAna choDI devI paDI. eTale zrI navanIta' aneka zaikSaNika prakAzano temaja sTezanarInuM utpAdana rAmajIbhAI dIkarAo mATe koI anya dhaMdho zarU karavAnuM kare che ane Aje zikSaNajagatamAM A saMsthA pratiSThita sthAna vicAratA hatA. eTalAmAM kamanasIbe temanuM mAtra 45 varSanI dharAve che. vaye avasAna thayuM. | 'navanIta' grUpamAM bhAIo gAma moTI rAyaNa (kaccha pitAzrInA avasAna samaye muMbaI sauthI moTA dIkarA mAMDavI)nA vacanI. hAlamAM A "navanIta' parivAranA sauthI zrI lAlajIbhAI ane emanAthI nAnA dIkarA zrI dhanajIbhAI zrI lAlajIbhAI moTA zrI amaracaMdabhAI tathA anya bhAIomAM sarvazrI ekaMdara Arthika sthiti sAva sAmAnya. e samaye mAtuzrI DuMgarazIbhAI, choTubhAI (harakhacaMdabhAI), zAMtibhAI tathA lAkhANIbAI nAnA dIkarAo sAthe kacchamAM rahetAM hatAM. jitubhAI ane emanA dIkarAo-pautro maLIne 15 sadasyo emanI pAse thoDI cAMdI hatI. e cAMdI moTA be dIkarAone bhegA maLIne "navanIta' saMsthAnuM saMcAlana kare che. amuka dhaMdhAmAM madada thAya e mATe ApI, je vecIne dIkarAoe sadasyo muMbaImAM ane amuka sadasyo amadAvAdamAM sthAyI prinsesa sTrITa para eka dAdara nIce khAMcAmAM jUnA pustakonI Jain Education Interational Page #587 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo. pa71 nAnI dukAna zarU karI. "dhanajI' ane "lAlajI' uparathI pustakane sAro pratisAda maLyo. enI sArI evI nakalo vecAI. "dhanalAla bradharsa' nAma ApyuM. zrI dhanajIbhAI dukAne besI emAMthI preraNA laI esa.esa.sI. mATe anya viSayo paranAM pustako vece ne zrI lAlajIbhAI thelAmAM pustako bharIne ghare ghare prakAzano karyA. e samaye muMbaI, amadAvAda, surata, vaDodarA, vecavA jAya. pastIvALA pAsethI jUnAM pAThyapustako kharIdI puNe (pUnA) ane anya zaheromAM aneka nAnA-moTA prakAzako lAvI tene bAiDiMga karAvIne vecavAno vyavasAya zarU karyo. zaikSaNika pustako bahAra pADatA hatA. e prakAzako pAsethI Avaka ochI ane mahenata vadhu. pustako kharIdI holaselano dhaMdho zarU karyo. eka bAju prakAzano patinA avasAna pachI be varSe mAtuzrI lAkhaNIbAI paNa vadhatA gayA ane bIjI bAju holaselanA dhadhAmAM avasAna pAmyA. mAtuzrI lAkhaNIbAInA avasAna sudhI nAnA pragati thaI. keTalAka samaya pachI navanIta khAnagI prakAzana bhAIo to kacchamAM ja rahetA hatA. have moTA bhAIo temanA saMsthAmAMthI pablika limiTeDamAM pheravAI. nAnA bhAIone muMbaI laI AvyA. e samaye dhaMdhAnI Avaka sau bhAIomAM eka ja lagana hatI ke khUba mahenata karI thoDI ane kuTuMba vizALa. Arthika rIte sAmAnya paristhitimAM dhaMdho vikasAvavo. saMjogomAM paNa sAro sAtha Apyo hato. moTA bhAIoe prAmANikatA jALavI rAkhI hatI ane nAnA zarUAtanAM varSomAM muMbaInAM khAnagI presomAM pustako chapAvavAM bhAIone paNa e ja prAmANikatAnuM zikSaNa ApyuM. paDatAM hatAM. eka snehInI madadathI 1967mAM amadAvAdamAM moTA bhAIonI nizrAmAM nAnA bhAIo moTA thatA potAnuM nAnuM sarakhuM presa zarU karyuM. tyAM sauthI moTA bhAI gayA, thoDuMghaNuM zikSaNa meLavIne eka pachI eka "dhanalAla lAlajIbhAI ane sauthI nAnA bhAI zAMtibhAIe vyavasthA bradharsa'mAM joDAtA gayA. dhaMdhAmAM vyaktionI saMkhyA vadhatAM saMbhALI. pAchaLathI zrI choTubhAI (harakhacaMdabhAI) paNa emAM muMbaInA judA judA vistAromAM nAnA-moTAM bAMkaDA zarU karyA. joDAyA. gADuM jematema gabaDavA mAMDyuM. joke enAthI eka phAyado e zrI lAlajIbhAIe amadAvAdamAM 'gAlA pablizarsa thayo ke AvakamAM thoDo ghaNo vadhAro thayo. badhAe kuTuMba-saMpano nAme nAnI prakAzana saMsthA paNa zarU karI. e prakAzana saMsthAmAM maMtra vyavahAramAM sAcavI rAkhyo hato. gujarAtanA abhyAsakrama uparanAM prakAzano taiyAra thavA lAgyAM. kevaLa 4 varSanA gALAmAM mAtApitA, eka yuvAnabhAI zrI lAlajIbhAI, choTubhAI (harakhacaMdabhAI) ane sauthI nAnA ane zrI lAlajIbhAInI dharmapatnInAM avasAna thayAM. A zrI zAMtibhAIe sakhata mahenata karI emAM sArI saphaLatA avasAnothI A bhAIo ghaNA duHkhI thaI gayA hatA. paNa meLavI. "navanIta' ane 'gAlAnAM prakAzanonI saMkhyA vadhavA AvI ApattiomAMthI ja saMyama, sahanazIlatA, dhairya vadhatAM mAMDI eTale amadAvAda khAte eka ploTa kharIdI tyAM presanuM gayA. pracaMDa AtmavizvAsa tathA bhagIratha puruSArtha manuSyane moTuM makAna bAMdhyuM paraMtu samaya jatAM badhA sImADA nAnA paDavA haMmezA vijaya ja apAve che. lAgyA. AthI amadAvAdathI thoDe dUra, gAMdhInagaranI pAse daMtAlI gAme vizALa jamIna kharIdI ane tyAM moTuM presa UbhuM samayAnusAra nAnA bhAIonAM lagna thayAM. e karyuM. jamAnAmAM rahevAnI jagyAo sastI hatI ane bhADAM paNa ochAM hatAM. AthI saunAM raheThANano prazna samaya anusAra hala - amadAvAda rahI zrI lAlajIbhAIe eka mahAna kArya thato gayo. hAthamAM lIdhuM. e jamAnAmAM aMgrejI-gujarAtI vistRta DikSanarI maLatI nahotI. tyAre ochuM bhaNelA lAlajIbhAIe aneka dhaMdhAno vyApa vadhe to ja be pAMdaDe thavAya ane hAthamAM DikSanarIonuM dohana karIne sAta varSanA aMte pacAsa hajAra be paisA dekhAya. kevaLa dukAnadArImAMthI maLe keTaluM? pustakonuM enTrIo tathA doDha lAkha zabdonA arthathI sabhara evA gAlA prakAzana jAte ja karIe to AgaLa vadhAya. A vicArane eNDavAnsa DikSanarI taiyAra karI. keTalAka vidvAnono temAM sAtha saMjogoe sAtha Apyo ane 1959mAM esa.esa.sI. (jUnuM maLyo. oNksapharDa kakSAnI A "eDavAnDa DikSanarI'nI prastAvanA dho. 11) mATe e samayanA aMgrejInA eka jANItA zikSaka te samayanA mUrdhanya sAhityakAra, moTA gajAnA rAjapuruSa tathA pAse aMgrejI viSaya para eka pustaka lakhAvI prakAzita karyuM. e bhAratIya vidyAbhavananA kulapati zrI kanaiyAlAla munazIe lakhI Jain Education Intemational Page #588 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 572 ApI. pachI to tenI AvRttio dara varSe thatI gaI. AgaLa jatAM nAnI-moI DikSanarIonI zRMkhalA sarjAI gaI! saphaLatA kyAreya aTakI nahIM. saphaLatAnAM sopAna caDavAmAM have saraLatA AvI. hiMmata vadhI. utsAha vadhyo. I apekSito, gAIDo ane anya zaikSaNika prakAzano vadhatAM ja calyAM, zAkhamAM umero thato gayo. sAro samaya Avye dAdara khAtene te samaye cokaleTa banAvatI eka jANItI kaMpanI DaoN. rAITarsanI jagyA kharIdI tyAM "navanIta bhavana' UbhuM karyuM. ahIM be bhAIo zrI amaracaMdabhAI tathA zrI DuMgarazIbhAI ane dIkarAo kAma karavA lAgyA. Ama, samagra kuTuMba bheguM thaI saMsthAnA utthAna mATe parasevo pADavA lAgyuM. kuTuMbane sArI nAmanA, AbarU ane Ijjata maLI. navanIta parivAranA bIjA sauthI moTA bhAI DaoN. dhanajIbhAI vaicArika matabhedanA kAraNe pahelAM dhaMdhAmAMthI chUTA thaI gayA hatA. tAlIma ane anubhavanA AdhAre temaNe eka nisargopacAra kendra sthApI nAmanA meLavI che. zrI dhanajIbhAInA baMne dIkarA DaoNkTara che ane Arthika dRSTie saMpanna che. bahoLA kuTuMbane duHkhamAM ekasUtre bAMdhI rAkhanAra zrI lAlajIbhAInI samaja hatI ke sukhamAM badhAM kuTuMboe judAM rahevuM sAruM, jethI kuTuMbamAM dharSaNa na thAya, aMtarano bhAva sacavAya ne vyavasAyamAM koI kSati na Ave. pachI to parivAramAM badhA sabhyo ema vicAratA thayA ke ApaNe ghaNI garIbAImAMthI pasAra thayA chIe ane Aje ApaNI Arthika sthiti sArI thaI che, tyAre "samAja mATe paNa kaMIka karI chUTavuM.' AvI bhAvanAthI prerAIne navanIta parivAre samAjamAM nAnAM-moTAM aneka prakAranA dAna ApavAnuM zarU karyuM. temAMya vizeSa karIne vaidakIya kSetre muMbaI, amadAvAda ane kacchamAM navanIta parivAranuM yogadAna ghaNuM rahyuM che. hAlamAM ka.vI.o. samAjamAM garIba ane madhyama varganA bhAIonAM raheThANano prazna ukelavA zrI kacchI jaina phAunDezananI sthApanA thaI che, emAM paNa navanIta parivAranuM yogadAna prazaMsanIya rahyuM svapna zilpIo thayA. e samaye emanI uMmara phakta 67 varSanI hatI. zaikSaNika prakAzanonuM kAma kaDAkUTavALuM kharuM. abhyAsakramomAM avAranavAra pheraphAra thayA kare. dareka vakhate agAuno sTaoNka raddImAM vecI nAkhavo paDe ane navAM pustako taiyAra karavA paDe. paraMtu navanIta parivAra AvI bAbatothI TevAI gayo che. ( zaikSaNika pustako taiyAra karavA mATe mAtabAra lekhakonI jarUra paDe. saMsthA sAthe atyAre ucca zikSaNa pAmelA 250 jeTalA lekhako joDAyelA che. paraMtu temane potAnA jJAnano ahaM hoya. eTale temanAM lakhANa aMge kaMIka sUcana karavAmAM Ave to temane tarata mAThuM lAgI jAya. lekhake lekhake vaicArika matabheda hoya ane darekanI kAryapaddhati paNa alaga hoya. A badhAne khUba sAcavavA paDe. paraMtu dareka lekhakane emanAM pustakonI royalTI sArI maLe, eTale teo amane eka kuTuMbanI jema nabhAvI le. Ama, arasaparasanA sahakArathI navanIta parivAre prakAzana kSetre sArI evI haraNaphALa bharI che. parivAra moTo thatAM 'navanIte dhaMdhAno vyApa vadhAryo. pustaka prakAzananI sAthe sAthe navI peDhIe zarU karelA noTabuko ane sTezanarInA utpAdana mATe amadAvAda uparAMta selavAsa, damaNa ane vasaImAM paNa preso zarU karyA che. Aje to "navanIta pablikezanamsa (inDiyA) limiTeDa" saMsthA bhAratanI pramukha prakAzana saMsthA che. saMsthA zreSTha guNavattAvALA prakAzano vyAjabI bhAvathI zikSaNa jagatane Ape che. atyAre aMdAje 4000 jeTalA prakAzano vividha bhASAmAM chapAya che. amadAvAda tathA muMbaImAM potAnA vizALa bhavanomAM vahIvaTI kAryAlayo cAle che. saMsthAnA samagra vahIvaTa mATe SAP jevI adyatana kamyuTara sisTama amalamAM che. sAthe sAthe samagra taMtranA suvyavasthita saMcAlana mATe Kaizen System nI vyavasthA goThavI che. Aje saMsthAnA badhA kAryolayomAM ekaMdare maLIne 14 C.A., 2 Cost Accuntants, 2 Lowyers ityAdIno sTApha che. zrI ka.vI.o. samAjamAM navanIta grUpa Aje sauthI vadhAre Tax bhare che. "navanIta pablikezanalsa (inDiyA) limiTeDa' pracaMDa puruSArtha, zuddha nIti, Adarza ane vyavahAru saMcAlana, Dabara rahita ane nirahaMrAbharyA jIvananuM jIvaMta maMdira che! 1977nA arasAmAM zrI lAlajIbhAIne kiDanI tathA kamaLAnA roge jakaDI lIdhA. potAnA bhAIonA laherAtA vaDalAnI chAMyamAM saMtoSa sAthe lAlajIbhAI 1987mAM vidAya Jain Education Intemational Page #589 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo 573 A che ka.vi.o. samAjanA ati sAmAnya kuTuMbamAMthI vartAvI hatI. temanA bolanuM vajana mANekacokanA nAnA vepArIthI AjanI kakSAe pahoMcelA "navanIta' parivAranI vikAsagAthA! mAMDIne tAtA-biralA sudhInA sau upara paDatuM hatuM. temanA kuTuMba-saMpanI bhAvanA, vikAsa mATenI lagana tathA samAjanuM RNa javAthI eka evo zUnyAvakAza Ubho thayo che, je kadAca kadI cUkavavAnI adamya bhAvanAno eka dastAvejI itihAsa!! pUrAze nahIM. amadAvAda sthapAyuM tenIye pahelAMthI mahAjananI je paraMparA cAlI AvatI hatI teno lagabhaga chello kahI zakAya pU. zrI lAlajIbhAInI sonerI salAho tevo staMbha kastUrabhAInA mRtyu sAthe tUTI paDyo ema kahI kuTuMbane duHkhamAM ekasUtre jALavavuM saraLa che, paNa sukhamAM zakAya. te muzkela che. eTale lagna pachI bhAIo judA rahe to udyogakSetre nUtana yuga pravartAvanAra agraNIomAM temanI aMtarano bhAva sacavAya ane vyavahAramAM kSati na Ave. gaNanA thatI. kalA, zikSaNa ane udyoga paratve temanI dRSTi dhaMdhAmAM naphAmAM badhA kuTuMbanA puruSa sabhyono bhAga Adhunikone AMTI jAya eTalI pragatizIla hatI. rANakapura rAkhavo. ane delavADAnA zilpasthApatya, aTIrA ne AI.AI.ema. vyavahAramAM kadI cUkavuM nahIM. jevI saMsthAo ane atula jevuM bahulakSI udyoga kendra temanI koI chetarapiMDI kare, to e samajAtAMnI sAthe ja eno pragati abhimukha vicArazreNInAM ciraMjIva smArako che. hisAba cUkta karI devo. e pachI bhaviSyamAM kadI paNa AjhAdInA saMgrAmakALa daramyAna temaNe rASTriya enI sAthe vyavahAra karavo nahIM. korTanI lapamAM kadI paDavuM netAone Apelo sahakAra temanI hiMmata ane dezadAjhanI nahIM. gavAhI pUre che. koInI sAthe manaduHkha thayuM hoya, topaNa enA sArA-mAThA amadAvAdanA vepAra-udyogamAM ja nahIM, tenA samagra prasaMge jarUra pahoMcI javuM. ema karavAthI ghaNA matabhedo sAMskRtika jIvanamAM kastUrabhAI vyApta hatA. gujarAtamAM ApoApa ja ukalI jaze. mahAjananI paraMparAnA pratinidhi tarIke temaNe vepArano Adarza eTaluM nakkI mAnavuM ke "zrama vinA siddhi nathI, saMpa vinA pUro pADyo ane rela tathA duSkALa jevAM saMkaTomAM rAhatakAryanuM Ayojana karIne sAmAjika sevAno pratyakSa dAkhalo besADyo. pragati nathI, nIti vinA unnati nathI." bhAratamAM videzI peDhIonA sahakArathI temaNe raMga-rasAyaNanA mAnava dIpaka ane udyogakSetranA zAha sodAgara utpAdanano prAraMbha karyo ane anokhI AvaDatathI bhAratIya sva. zeTha zrI kasturabhAI lAlabhAI arthanItinA AdhArastaMbha banyA. AMtararASTrIya kSetre vepAra ane (DaoN. dhIrubhAI ThAkara likhita "paraMparA ane pragati' nAmanA arthakAraNanI aneka aTapaTI AMTIghUMTIone buddhipUrvaka ukelI pustakamAMthI sva. zeTha zrI kasturabhAIno TUMko paricaya atre rajU batAvanAra niSNAta ane vicakSaNa viSTikAra tarIke temaNe karIe chIe). nAmanA meLavI hatI. A badhA kAryo te te kSetronA itihAsamAM viziSTa noMdha pAmaze. paraMtu temanuM nAma ane kAma suvarNAkSare chayAsI varSanI pakava vaye lakhAze te to kApaDa-udyoganA itihAsamAM, pachI te kastUrabhAIe ciravidAya lIdhI hatI. amadAvAdano hoya, bhAratano hoya ke duniyAnA kApaDa udyoganA chatAM temanA avasAnanA samAcAra itihAsa hoya. karakasarabharyo vahIvaTa, sAmAjika javAbadArI deza AkhAe eka AMcakA sAthe sAtheno dAnano pravAha, zilpa sthApatyamAM rasa ane sUjha jhIlyA hatA. vepAra ane udyogamAM dharAvanAra A zAha sodAgara kasturabhAI to eka ja hatA. saMpa, sahakAra ane saMgaThananI UMcI bhAvanA A "mahAjananA mahAjane' temanuM Agamana eka ghaTanA hatI. tenAthI vizeSa upasAvI ApI hatI. A kSetromAM mahattvanI ghaTanA temanI vidAya banI. vIsamI sadInA ATha temaNe svAcaraNa dvArA nIti ane dAyakA para vistarelI temanI AyuSanI lIlA saMkelAI tenI prAmANikatAnAM mUlyonI ANa sAthe ke jANe AkhA yuganI samApti thaI gaI. Jain Education Intemational Page #590 -------------------------------------------------------------------------- ________________ S N AVNEET PUBLICATION (INDIA) LIMITED NAVNEET imparting Navneet House, Gurukul Road, Memnagar, Ahmedabad-380 052, India dge Tel. : (079) 6630 5000, 6630 5001, Fax : (079) 2748 8000, 6630 5011 Knowledge is wealth - - - - - 1 | karI ke A = In | | | | | | | | I | PI | 1 | | 1 | | | | | | | | | | | | | | | T 1 | | | | | | | | | =' | | | | | | | | | | | | | | | - - - mana jAge to roga bhAge ema kahI - amRtaphaLa AmaLAM (auSadhIya upacAro) || | ghera beThAM sAravAra : lohacuMbaka cikitsA tulasI (auSadhI) karI ; svayaM svastha rahevAnI kaLA amRta auSadha kuMvArapAThuM (auSadhIya upacAro | AMkhonuM jatana ane dRSTidoSa nivAraNa rogo aneka upAya eka : upavAsa netrarakSA (sacitra) LT AhAra e ja auSadha para rasAhAra dvArA taMdurastI ane rogamukti ! aNamola jaDIbuTTI : auSadhIya vanaspati i upavAsanI akasIratA kara che hA, rogo maTI zake che . pRthvI paranI saMjIvanI - ghauMnA javArA T auSadha sAthe oLakha | carabImAMthI custI tarapha ! yogAsana - prANAyAma karo ane nIro : tame ja tamArA DokaTara-ekyuprezara 100 varSa nIrogI raho ThRdayaroga aTakAvo, AyuSya laMbAvo A 1 sAjA thAo ane sAjA raho taMdurastInI sAcI dizA : prAkRtika cikitsA pAcanataMtranA rogo (peTanA rogo) DAyAbiTIsa, hAi blaDa prezara - dUra rAkho jIvanabhara | vividha rogomAM yogAsano 1 rogane tAbe thAzo ke rogane tAbe karazo? sagabhavisthA ane tamAruM bALaka che. " [alavidA kamaranI pIDA vagara davAe roga maTADe : ekyupaMkyara [ sAMdhAnA roga dUra kare yoga kensara vijaya tamAruM rasoDuM ja tamAruM davAkhAnuM : bhAga 1 lImaDo (auSadhI) ane tamAruM ja rasoDuM ja tamAruM davAkhAnuM ? bhA zivAmbu gItA ! jagatanuM zreSTha auSadha - pANI karI che tridoSa : vAyu, pitta ane kaphanA nA re ! sahaja-sulabha saMjIvanI : svamUtra thI kabajiyAta taMdurastI tamArA hAthamAM (riphleksolojI) : bhAga 1 | dardazAmaka vyAyAma taMdurastI tamArA hAthamAM (riphleksolojI) : bhAga 2 | rogone samajIe ane svastha rahIe - vinA pAmatA ema vinA GIT | OM | | | | | S! | II | |_ gI | | | | | | | | | T $1 1 | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | v--dzzdrzH rdz--dz-rz---dz | | | | | | | | | | | | | | | -- kimI 1 | | | | | | | | | | | | | | bha| | | | | TT | | | | | | | | | | | | | | | | E - S, | ' dara prAptisthAna : 'navanItanA zo-rasa, amadAvAda navanIta hAusa, gurukuLa roDa, memanagara. phona : 6630 5170, 6630 5000, 2475 1000 navanIta plAjhA, sI. jI. roDa, navaraMgapurA. phona : 6661 3322, 2656 3020 30, zubha kopleksa, zAhIbAga. phona : 2286 1386, 2288 2690 132, samAna komapleksa, seTelAITa cembarsa pAse, premacaMdanagara roDa, seTelAITa, phona : 2676 1168 Yash Publications, Clo Kitab Ghar, High Court Road, Bhavnagar - 364001 Ph.No. 0278 2513257 Mobile 9898397271 Jain Education Intemational Page #591 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo videzamAM khyAtiprApta muAtIo -kRSNakAMta vakhAriyA itihAsakAronI najara jeTalI dUra dUra gaI che teTalI kALanI gatine AMbIne mAnavasaMskRtinA avazeSone khotaryA che. i.sa. pUrvenA anekAneka varSomAM mAnavajIvananA badalAvane jovA-tapAsavAnA prayatno thayA che e badhAmAM eTaluM to nirvivAda sAbita thayuM che ke A pRthvI para evo koI deza nathI ke jyAM gujarAtImADu na pahoMcyo hoya! sUrajanAM kiraNa sAthe TIMgAIne AphrikAnA jaMgalamAM, vahANanA saDhamAM pavana bharIne dakSiNa pUrvanAM TApuomAM ane hAthI ghoDA UMTa para eziyA yuropanA dezomAM gujarAtI pahoMcyo ja samajo. ane kAma? kAmakAja vepAra. sAhasika vepArIo e gujarAtanuM ujjvaLa prakaraNa che. je te dezanI saMskRtine vikasAvavAmAM anero bhAga bhajavyo che. Aje to vijJAna ane yaMtravijJAne deza dezanA sImADA bhUMsI nAkhyA che, paNa toya samAja-jIvananA vividha pAsAo jevAM ke, vepAra udyoga, zikSaNa kaLAkArIgarI, dharmanIti, sevAsuzruSA vageremAM gujarAtI prajAnI nAmanA che. eTale ja caMdrakAnta bakSIe ene 'gujarAtI mahAjAti' tarIke oLakhAvela che. 575 pazcimanA sAgarathI nIkaLelA sAhasika gujarAtIoe eka bAju akhAtanA pradezo, AphrikA, pazcima eziyAnA dezo to bIjI bAju zrIlaMkA, jAvA, sumAtrA, bAlI, malAyA, jaMgabAra jevA TApuo para saMskRti ane vyApAranA dhvaja pharakAvyAnI vigato maLe che. jAvAnA eka vikhyAta borobudura maMdiranI divAla para gujarAtanuM vahANa kotareluM che. bAlI TApu haju vaidika dharma pALe che. cIna-jApAnanI vahANavaTA paraMparAmAM paNa gujarAtI paraMparAnI chApa jovA maLe che. laMkAthI motI, brahmadezathI mANeka, jAvA sumAtrAthI ratno bharIbharIne vahANo gujarAtanAM baMdaroe ThalavAtAM, AphrikAthI vahANo bharIne hAthIdAMta AvatA, jaMgabAra ke maskata jevAM nagaronI bAMdhaNI ApaNAM mAMDavI ke salAyA jevI lAge. gujarAtanA saMkhyAbaMdha baMdaro darapAyAranA dezo sAthenA saMbaMdhonA sAkSI che. dakSiNaAphrikAnI raMgabhedanI nIti mATe laData ApavAmAM gujarAtIo mokhare hatA. dariyApAranA dezomAM vagara talavAre saMskRti ane vyApAranuM sAmrAjya sthApavAmAM gujarAtIo ja mukhya che. bhASA, pozAka, rItarivAja, zikSaNa dharma, kalA vageremAM gujarAta hoya, evA dRSTAMto zrIlaMkA, jAvA, sumAtrA, AphrikA, moriziyasa ke jApAna sudhI zodhavA janArane sahajarUpe maLI Avaze. A lekhamALA rajU karanAra zrI kRSNakAMta vakhArIyAno paricaya paNa joIe H gujarAtI samAjanA pramukha zrI kRSNakAMta vakhAriyA bahumukhI vyaktitva dharAve che. jANItA dhArAzAstrI, sAmAjika kAryakara, TreDa yuniyanisTa, vidyArthI netA ane anya ghaNI pravRttiothI bharapUra temanuM vyaktitva che. teo ghaNIbadhI sAmAjika, zaikSaNika-Arogya-hospiTala jevI pravRttio karatI saMsthAo sAthe joDAyelA che. tenI pratibhA aneka kSetre prakhara buddhizAlI che. gujarAtamAM duSkALa ke bhUkaMpa jevI ApattiomAM haMmezA asaragrasta parivAro sAthe UbhA rahyA che. i.sa. 1994 thI vizvagujarAtI samAjanA pramukha tarIke kAryabhAra saMbhALyo te pachI bhAre kAThuM kADhIne samAja mATe saMtoSaprada kAma karyuM che. traNa AMtararASTrIya gujarAtI pariSado, ghaNA parisaMvAdo ane bIjA kAryakramo thayA che. saune saMgaThita karavAmAM zrI vakhAriyAno amUlya phALo che. Jain Education Intemational Page #592 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 576 bhAratanA pazcima kinAre arabI samudranI lagata lagabhaga 1700 kilomITara lAMbA dariyA-kinAre aDIne Avela gujarAtanA sImADA uttaramAM aMbAjI, dakSiNamAM DAMga, pUrvamAM pAvAgaDha ane pazcimamAM dvArakA sudhI patharAyela che. gujarAta raNa, DuMgarothI ane sAgarothI gherAyelo pradeza che. bhAratanA aMtargata rAjya tarIke gujarAtI rAjakIya sarahadamAM pazcime arabI samudra, pUrvamAM madhyapradeza rAjyanI sarahado, uttaramAM rAjasthAnanI sarahada ane dakSiNamAM mahArASTranI sarahada Avela che, paraMtu A rAjakIya sarahadonA sImADAo vacce Avela gujarAta pradezanI prajA gujarAtanA sImADA bahAra aneka dezomAM patharAyela che. gujarAtanI bahAra videzamAM vasavATa karatI gujarAtI prajAe eka AgavI oLakha UbhI karI che ane aneka gujarAtI pratibhAo videzanI bhUmi upara tAralAonI mAphaka camakI rahI che. prAcInakALathI gujarAtIo dariyApAranA dezomAM sAhasa karIne musApharI karavA mATe ane vyApAra mATe jANItA che. eka jamAnAmAM dariyApAranI musApharIo jokhamI ane kaMTALAbharI hatI. dezI vahANomAM jIvanA jokhame musApharI karI videzo sAthe vyApAra sthApavA mATe gujarAtIo sadIothI jANItA che. vimAnanA Agamana sAthe AMtararASTrIya musApharIo saraLa banI ane sAhasika gujarAtanI prajA vizvabharamAM aneka dezomAM vasavATa karatI thaI. vimAnanI musApharInI zarUAta to vIsamI sadInA cothA-pAMcamA dAyakAthI thaI paraMtu bhArata choDI amerikA, iMglenDa ane vividha dezomAM vasavATa karavAnI joradAra lahera bhAratanI AjhAdI pachI sAThanA dAyakAthI zarU thaI. sane 1960thI zarU thayela A prakriyA dina-pratidina majabUta thatI rahI che ane have gujarAtIo amerikA, keneDA, yuropanA dezo uparAMta jApAna, osTreliyA, raziyA, cIna, IMglenDa vagere dezomAM vasAvaTa karatA thayA che. sAmyavAdI vyavasthA tUTatAM ane samagra vizve udArIkaraNa nItino svIkAra karatAM vyApAranI je navI tako UbhI thaI te sAmyavAdI dezo raziyA, cIna ane pUrvayuropanA dezomAM paNa UbhI thaI ane e takone jhaDapanArA gujarAtIo che. varSothI AphrikAmAM vasavATa karatAM gujarAtIoe 70nA dAyakAmAM AphrikAnI rAjakIya paristhitino bhoga banyAM ane AphrikAnI dharatI upara sthAyI thayela gujarAtIoe svapna zilpIo hijarata karI izvlenDa, porTugala, keneDA vagere dezomAM vasavATa zarU karyo. AphrikAmAM sitteranA dAyakAmAM nirvAsita thayela gujarAtIo je je dezamAM vasyAM te te dezomAM Arthika ane sAmAjika rIte mobhAbharyuM sthAna prApta karI zakyA che. iMglenDamAM sthAyI thayela aneka gujarAtIoe haraNaphALa pragati karIne iMglenDanI sAthosAtha amerikA ane keneDAmAM paNa vepAra-dhaMdhAo zarU karI vizvanA ekathI vadhAre dezomAM vyApArI sAmrAjyo sthApyAM che. amerikAmAM gujarAtIonI traNa vyavasAyomAM bolabAlA che. hoTela ane moTelavyavasAyamAM gujarAtI paTelonI pakaDa che. Avo ja bIjo vyavasAya tabIbI vyavasAyano che, jemAM gujarAtI DaoNkTaronuM varcasva che. trIjo vyavasAya nAnA moTA sTorano che, jemAM paNa gujarAtIo AgaLa paDatA che. gujarAtIonI karakasarathI rahevAnI ane bacata karavAnI lAkSaNikatAe amerikAnA gujarAtIone zrImaMta zreNImAM mUkI dIdhA che. koThAsUjha, sakhata parizrama ane kaparA saMjogono sAmano karavAnI icchAzaktie gujarAtIonI amerikAmAM navI oLakha UbhI karI che. 15 lAkhanI vastI dharAvatAM gujarAtI bhASI gujarAtIo amerikAnA eka khUNAthI bIjA khUNe vasyAM che. koI paNa ajANyA sthaLe sAhasa karIne pahoMcavAnI gujarAtIonI janmajAta khAsiyatane kAraNe amerikAnA ajANyA pradezamAM paNa gujarAtIonI hastI jovA maLe che. amerikana gujarAtIo aneka vyavasAyomAM vaheMcAyelA che, paraMtu UDIne AMkhe vaLage tevI nAmanA amerikana gujarAtI DaoNkTaro ane hoTela-moTelanA dhaMdhAmAM paDelA amerikana gujarAtIonI che. amerikAmAM eziyana DaoNkTaronuM bhAre prabhutva che. eziyana DaoNkTaromAM bhAratIyo uparAMta cAinIjha, pAkistAnI, jApAnIjha, maleziyana vagere dezonA DaoNkTarono samAveza thAya che. A eziyana DokTaronuM eka saMgaThana che, je amerikAmAM bhAre vaga dharAve che. eziyana DokTaronA A saMgaThana upara zarUthI te Ajadina sudhI gujarAtI DaoNkTaronuM prabhutva rahela che. amerikA eka vizALa deza che ane vistAramAM bhArata karatAM aneka gaNo moTo deza che. AvA vizALa dezanA aneka zaheromAM gujarAtI DaoNkTaro sthAyI thayA che. amerikana gujarAtI DaoNkTaronI eka lAMbI Page #593 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo 577. yAdI ApI zakAya tema che, paraMtu keTalAMka mokharAnAM nAmono saurASTranA upaleTanA rahIza zrI ukAbhAI solaMkI upaleTA ane atre ullekha karela che. A mokharAnAM nAmomAM DaoN. sudhIra AjubAjunA pradezomAM aneka keLavaNI saMsthAo sthApI parIkha, DaoN. navIna mahetA, DaoN. mahendra paTela, DaoN. kiraNa paTela potAnA vatana pratyenI pharaja bajAvI rahyA che. A saMsthAonI ane DaoN. atula coksI mukhya che. A pAMceya tabIbo bhArata mulAkAte vAraMvAra Ave che ane saMsthAo jIvaMta rahe te mATe sAthe ane gujarAta sAthe jIvaMta saMparka rAkhe che ane gujarAtanI kAyama madada karatA rahe che. losa eMjalasanA zrI sI. ke. aneka pravRttiomAM mahattvanuM pradAna Ape che. DaoN. navIna mahetA paTela, sAnaphphAMsiskonA zrI nAraNajIbhAI paTela ane asala kaccha pradezanA mAMDavI zaheranA gujarAtI che. nyUjarsInA zrI sunIla nAyaka hoTela-moTelanA bijhanesa uparAMta amerikAnI dharatI upara Ayojita karavAmAM Avela prathama samAjasevAnA kSetre noMdhapAtra pradAna mATe jANItA che. gujarAtI pariSadanA teo mukhya Ayojaka hatA. gujarAtI amerikAnA zikAgo zaheramAM vasatA asala saMsthAone nANAkIya madada karavAmAM ke teo kadI pAchIpAnI amadAvAdanA zrI hirena paTele amerikAmAM sau prathama karatA nathI. DaoN. navIna mahetAe vividha savalato dharAvatI amerikana beMka nezanala ripablika beMka oNpha zikAgo kharIdIne haoNspiTala potAnA vatana kacchamAM sthApela che ane dara varSe amerikAnA benkiMga jagatane AzcaryamAM mUkI dIdhela. zrI hirena amerikana DaoNkTaronI TIma sAthe AvIne teo lagabhaga paTelanA kAryakSama vahIvaTanA kAraNe amerikAnI bhISaNa maMdI mahino-be mahinA rahIne kacchanAM aneka garIba lokone kharcALa vacce paNa Arthika saddharatA mATe A beMka jANItI thaI che. tabIbI sAravAra maphata pUrI pADe che. DaoN. sudhIra parIkha mahesANA jillA zrI gaNapatabhAI paTela keliphorniyAmAM amadAvAdanI meDikala kolejanA vidyArthI hatA ane amadAvAdanI meDikala kolejamAM temanuM noMdhapAtra dAna che. DaoN. vase che. zrI paTele uttara gujarAta mATe gaNapata yunivarsiTInI sudhIra parIkhe amerikAmAM vrajabhUminA vaiSNava maMdiramAM moTuM sthApanA karI che, je jagajAhera che. A yunivarsiTImAM dAna Apela che ane tAjetaramAM teo amerikAmAM vasatAM mahattvanuM pradAna gaNapatabhAI paTelanuM che ane gujarAtanA bhAratIya lokomAM lokapriya evAM akhabAro kharIdI patrakAratva vidyArthIonI A yunivarsiTI prazaMsanIya sevAo karI rahI che. kSetre paNa jhaMpalAvela che. DaoN. kiraNa paTele gujarAtamAM je dAno amerikana gujarAtIoe je prabhAva ane suvAsa ApyAM tenI noMdha laIne gujarAta sarakAre zrI kiraNa paTelane vividha kSetre UbhI karI che tene kAraNe gujarAtIonI gaNatarI gujarAta gaurava evorDathI navAjyA che. DaoN. atula coksIe vaizvika jAti tarIke thatI thaI che. A tamAma gujarAtIomAM AMtararASTrIya kakSAe sauthI TocanAM nAmo tarIke zrI sAma ane tabIbI kSetre potAnI tajjJatAno lAbha Ape che. DaoN. pitroDA, suzrI sunitA viliyamsa ane DaoN. jagadIza mahendra paTele gujarAtamAM aneka saMsthAomAM dAna ApyAM che. bhagavatInAM nAmo gaNI zakAya. suzrI sunitA viliyamsa uttara paraMtu amerikAnI je bhUmi parathI pote kamAyA tenI meDikala gujarAtanA brAhmaNa paMDyA parivAranI dIkarI che. brAhmaNa pitA saMsthAomAM karoDo rUpiyAnuM dAna Apela che. ane yugosleviana mAtAnI kUkhe janmela suzrI sunitA hoTela-moTelanA bijhanesamAM eTalAnTAnA zrI mAika viliyamsa avakAza kSetre ananya siddhi prApta karIne paTela agragaNya che. teo amerikAnA rAjakAraNamAM paNa vizvabharamAM bhAratanI nAmanA ujvaLa karI che. suzrI sunitA sakriya che ane amerikAnA rASTrapatinI imigranTasa mATe viliyamsanI siddhi badala vizva gujarAtI samAje saradAra vallabhabhAI paTela vizva- pratibhA evorDathI sammAnita karela nimAyela kAunsilanA sabhAsadapade paNa rahI cUkyA che. teoe tAjetaramAM mArTina lyuthara kiMganA prapautrane bhAratamAM che. zrI sAma pitroDA jANItA TeknokreTa che ane bhAratamAM laI AvI mahAtmA gAMdhI ane mArTina lyuthara kiMganI saMcAra vyavahAranAM kSetre je jabaradasta krAMti AvI tenA vicArasaraNInI sAmyatA ane zAMti mATenA A mahAnubhAvonA pAyAmAM temanI kAmagIrI che. bhArata sarakAre temanI sevAono pradAna aMge ThIka-ThIka jAgRti UbhI karelI. losa enjalasanA lAbha levA mATe temane noleja kamizananA adhyakSa tarIke nImela nivAsI zrI ukAbhAI solaMkI paNa hoTela-moTelanA dhaMdhAmAM che. che. vizva gujarAtI samAje zrI sAma pitroDAne saradAra vallabhabhAI paTela vizvapratibhA evorDathI sammAnita karela che. Jain Education Intemational Page #594 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 578 svapna zilpIo DaoN. jagadIza bhagavatI vizvanA agragaNya arthazAstrI che. gujarAtI parivAra caMderiyA parivAra che, jemanA lagabhaga 70 tAjetaramAM arthazAstranA kSetre nobela prAijha ApavA mATe je dezomAM udyogo ane vyApArI peDhIo Avela che. mAdhavANI penala banAvavAmAM AvI hatI temAM temanA nAmano samAveza parIvAranA zrI manubhAI mAdhavANI iglenDanA jAherajIvanamAM karavAmAM Avyo hato. sammAnanIya sthAna dharAve che. chellA 5-varSathI yugAnDAnI amerikA pachI vadhAre gujarAtIonI vastI dharAvato sarakAra eziyano ane khAsa karIne gujarAtIone yugAnDAmAM deza iMglenDa che, jyAM lagabhaga 7 lAkha gujarAtIo vase che. vasavATa karavA kAkaludIbharI vinaMtI karI rahela che tenA gujarAtIo lagabhaga 40,000 jeTalI chUTaka vyApArI dukAno pratisAdamAM mAdhavANI parivAre chellAM 5-7 varSamAM yugAnDAmAM calAve che, jyAre 20,000 gujarAtIo tabIba, ekAunTanTa, aneka udyogo sthApyA che. mAdhavANI parivAranI putrI zrI vakIla ke phArmAsisTa vagere dhaMdhAomAM rokAyela che. briTananA nimiSA mAdhavANI yugAnDA sarakAranI embeseDara tarIke gujarAtIoe paNa briTananA samAjajIvanamAM ane dilhImAM kAryabhAra saMbhALI rahela che. zrI caMderiyA parivAranA rAjakAraNamAM bhAre vaga UbhI karI che. briTananA zrI ratibhAI caMderiyA keneDAnA TorenTo zaheramAM vasavATa kare gujarAtIonI kharIdazakti Azare biliyana pAunDanI gaNAya che, paraMtu caMderiyA parivAranI dharmAdA-dAnanI pravRttionA che. briTanamAM vasatAM gujarAtIo rAjakAraNamAM rasa letA thayAM teo mukhya praNetA che. iMglenDamAM patrakAratva kSetre zrI sI. bI. che ane tAjetaramAM zrI zaileSa vArA rUDhicusta pakSa taraphathI paTela tejasvI tAralAnI mAphaka camakI rahyA che ane patrakAratva iMglenDanI pArlAmenTamAM cUMTAyA che. iMglenDanA rAjakIya kSetre uparAMta gujarAtI samAjonI anekavidha pravRttio sAthe AvuM eka AgaLa paDatuM vyaktitva gujarAtI mahilA su zrI saMkaLAyelA che. zrI sI.bI. paTelanuM vyaktitva bahumukhI che ane zruti vaDerAnuM che. iMglenDanI sarakAramAM mahattvanuM maMtrIpada iMglenDanA rAjakAraNa, sAmAjika pravRttio ane anekavidha saMbhALatA suzrI zruti vaDerA iMglenDanA jAherajIvanamAM eka saMsthAomAM teo mahattvanI kAmagIrI karI rahyA che. kAryadakSa vahIvaTakartA gaNAya che. yuropanA beljiyama rAjyanuM enTrIpa zahera hIrAnA IglenDamAM cAra agragaNya gujarAtIone lorDanI vyApAramAM paDela gujarAtI vyApArIothI bharapUra che. A padavIthI sammAnita karIne iMglenDanA hAusa opha lorDanA vyApArIomAM aneka vyApArIo AgevAna gujarAtIo gaNI sabhAsada banAvavAmAM AvyA che. lorDa meghanAda desAI, lorDa zakAya, paraMtu mokharAnuM nAma zrI maphatalAla mahetAnuM che ke navanIta dhoLakiyA, lorDa bhIkhu pArekha ane lorDa AdamajI jeo dAnanA avirata pravAha mATe bhAratabharamAM jANItA che. paTela IglenDanI pArlAmenTanA hAusa oNpha lorDane gajavI rahyA dakSiNa AphrikAmAM AgevAna gujarAtIomAM je nAma che. lorDa meghanAda desAI agragaNya arthazAstrI che ane IglenDanA sattAdhArI majUra pakSanI arthanItinA ghaDavaiyA che. mokhare che temAM dakSiNa AphrikAnI lokasabhAnA pUrvaspIkara lorDa navanIta dhoLakiyA iMglenDanI libarala pArTInA agragaNya gujarAtI pArasI mahilA suzrI phrenI jInavAlA che. gAMdhIjInA netA che. lorDa bhIkhu pArekha agragaNya keLavaNIkAra che ane kuTuMbanA suzrI ilAbahena gAMdhI dakSiNa AphrikAnI saMsadanA iMglenDanA jAhera jIvanamAM mahattvanuM pradAna ApI rahyA che. sabhya che. dakSiNa AphrikAnA rASTrapati nelsana maMDelAnA asala bharUcanA rahevAsI lorDa AdamajI paTela briTananA sAthIdAra ane DarbananivAsI suzrI phAtimA mIra eka AgevAna jAhera jIvanamAM agragaNya sthAna dharAve che. gujarAtI hatA. jhonasabargamAM zrI bhUlAbhAIno parivAra dakSiNa AphrikAnA prinTiMga vyavasAyamAM eka AgevAna udyoga AphrikAmAM ane khAsa karIne yugAnDAmAM agragaNya gRha dharAve che. priToriA sthAyI thayelA zrI jIvana kalyANa udyogapati parivAra zrI mAdhavANI parivAra yugAnDAnA IdI ane temano parivAra samAjasevAmAM mokharAnuM sthAna dharAve che. amInanA zAsananA atyAcArone kAraNe hijarata karI 70nA dAyakAmAM iMglenDamAM sthAyI thayA. laMDanamAM vasavATa karatA itihAsanA pravAhamAM gujarAte aneka mahApuruSo ApyA mAdhavANI parivAre iMglenDa ane anya dezomAM udyogo sthApela che, jemaNe vividha kSetre jabaradasta pradAna karI deza-videzanA che. AphrikA ane IMglenDamAM sthAyI thayela Avo bIjo lokahRdayamAM AgaLabharyuM sthAna meLavela che. Jain Education Intemational Page #595 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo 579 vIsAvA savAI munzI sthaLazilpIo : eka maraNayAtrA prastotA : prA. DaoN. mahAkAnta je. jozI gurjaradharAnuM nAma mAtra gujarAta ja nahIM, paraMtu samagra vizvamAM rozana karanAra aneka gurjarabhakto che. temAM bhagavAna zrIkRSNathI prAraMbhI 20mA saikAnA avinAza vyAsa ane e pachInA aneka vividha kSetranA gurjara svapnazilpIo Aje 21mI sadImAM paNa dRSTigocara thAya che. svakIya pasaMdagInAM kSetromAM te te mahAnubhAvoe karelA padArpaNathI gurjaradharAnI Ana-bAna ane zAna samagra vizvaphalaka upara sthapAI che, patharAI che. A gurjaradharAmAM keTalAka evA caherAonAM pratibiMbo paNa che ke jeo nathI gujarAtamAM janmyA ke nahotA tene jANatA, chatAMya gujarAtane ja jemaNe svakarmabhUmi banAvI gujarAtamAM ja sthAyI banyA ane "savAI gujarAtI tarIke prasthApita thayA. AvA keTalAka visarAtA savAI gujarAtI svapnazilpIone avalokavAno eka svalpa upakrama A lekha dvArA karAyo che. je gujarAtI nahotA chatAMya gujarAtane jemaNe tana-mana-dhanathI sohAmaNuM karI dIdhuM ane gurjaradharAne vizvamAM nAmAMkita karI, evA vIsarAtA svapnazilpIone Avo ApaNe smarIne kRtakRtya thaIe. A smaraNayAtrAmAM paradezI gurjarasAhityapremI phArbasasAhebathI prAraMbhI ApaNe alpaparicita evA keTalAka (ane kaho ke Aje vIsarAtA jatA evA) svapnazilpIone smarIzuM, eka zraddhAMjalirUpe zabdAMjali arpIzuM. koI paNa prajA tenA gauravanI sabhAnatA vagara pragati karI zakatI nathI. kALabaLe pachI evuM paNa banI zake asmitAnI vismRti thaI jAya, paNa pachI punarjAgRti bhAvI prajAne vadhu samRddha banAvavA acUka samartha nIvaDe che. ratnonI khANa samI A bhUminAM keTalAMka mAnavaratno paikI vismRti thatI jatI vividha kSetranI keTalIka pratimAo bhale teo gujarAta bahAranA koI paNa, gujarAtane potAnI karmabhUmi banAvI hoya tevA prabhAvakonA paricayothI bhAvI peDhIne paricita karAvavAno A lekhamALAno zubhAzaya che. itihAsa, sAhitya, svAtaMtryasaMgrAma ke samAjasudhAraNA jevAM vividhakSetranI vibhUtioe gujarAtanA sAMskRtika ghaDataramAM sAruM evuM pradAna noMdhAvyuM che. A lekhamALAnuM prastuta puSpa rajU kare che saMskRta bhASAnA svAdhyAyI Do. mahAkAntabhAI jayaMtIlAla jozI, jeo uttara gujarAtamAM chellA doDha dAyakAthI saMskRtanA prAdhyApaka tarIke mahesANAnA kaDI mukAme pramukhasvAmI sAyansa-ArTsa kolejamAM pharaja bajAve che. saMskRta vibhAganA adhyakSa che. tA. 25-5-1969 temanI janma tArIkha che. atyAra sudhImAM pacAsathI vadhAre sthAnika, rASTrIya ane traNeka AMtararASTrIya saMskRti konpharansamAM bhAga laI pepararIDiMga karyuM che. Jain Education Intemational Page #596 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paco svapna zilpIo gujarAta rAjya saMskRta adhyApaka maMDaLanAM vArSika saMskRta adhivezanomAM 1 thI 10 varSano anubhava dharAvanArA adhyApakomAM satata dasa varSa sudhI teo vijetA banyA che. lakhavuM-vAMcavuM, pravAsa, manana, ciMtana ane gIta-saMgIta emanA zokhanA viSayo che. kaDI kolejanI sAMskRtika samitinA ceramena tarIke paNa teo sArI kAmagIrI karI rahyA che. gIta, saMgIta, vakatRtva vagere sthAnika ane tAlukAkakSAnI vividha spardhAomAM nirNAyaka tarIke paNa teo rahyA che. taduparAMta "vahIla smArTa zrImatI'nA 20mA episoDamAM samagra uttara gujarAtanA ekamAtra gujarAtI daMpatI tarIke temaNe patnI pArula jozI sAthe pratinidhitva kareluM. jaina sAhityanA paNa teo anurAgI che. dhanyavAda. - saMpAdaka janma gujarAtamAM nahoto thayo chatAMya jemaNe gujarAtane kalekTara nimAyA. nava mAsamAM marAThI zIkhyA ane khAnadeDa karmabhUmi banAvI ane mAtRbhUmi karatAMya adako prema Apyo. jillAmAM AsisTanTa kalekTara nimAyA. I.sa. 1846nI tathA gujarAtane karmakSetra banAvI jeNe gurjara asmitAne samagra 15mI navembare 25mA varSe amadAvAdamAM Agamana thayuM. mULa vizvaphalaka upara ghoSita karI evA savAI gujarAtI dRSTi zilpInI tethI amadAvAdanAM hindu-islAmI saMskRti svapnazilpIomAM phArbasasAhebathI prAraMbhI pAMDuraMga 'tAlA' pratIko nihALI prAcIna itihAsa vize jijJAsu banyA. emAM sudhInI ApaNe smaraNayAtrA karI. alabattA smaraNayAtrA ahIM kAvyaguru dalapatarAma sAthe bheTo thayo. teo be kalAka phArbasane ja viramI jatI nathI. hajI to bhUdAnayajJa-nirmAtA saMta bhaNAvatA. bAkIno samaya aitihAsika granthonI mAhitI vinobA bhAve, aThaMga dattAtreyopAsaka pU. raMga avadhUtajI meLavavAmAM gALatA. te nimitte bannene ghaNo badho samaya sAthe mahArAja, tana vidazI paraMtu hRdaya gujarAtI evA zrI phAdhara rahevAnuM ane pravAsa karavAnuM maLyuM. vAlesa jevA anya mahAnubhAvonA cAritra vagara A | * phArbasanAM viziSTa kAryo smaraNayAtrA adhUrI ja gaNAya chatAMya sthaLasaMkocane kAraNe mAtra | gujarAtI bhASAne vyavasthita karavA gujarAta varnAkyulara anya zeSa nAmI-anAmI mahAnubhAvonI mAtra smaraNavaMdanA sosAyaTInI sthApanA karI. karIne ja viramavuM rahyuM. AvA to aneka caritro kALanI gartAmAM ApaNAthI vIsarAtAM gayAM che. Avo, cAlo ApaNe sau A (2) I.sa. 1855nI 24mI Disembare himAbhAI svarNima gujarAtanA mAholamAM punaH ekavAra bhAvathI temane insTiTyUTanI sthApanA karI. smarIne sAcA arthamAM hadayAMjali arpIne kRtakRtya thaI kRtajJa (3) I.sa. 1857nI 15mI mee "buddhiprakAza' zarU karyuM. banIe. (4) aneka graMthabhaMDAro, jUnA tAmrapatro vagere sAmagrI ekatrita (1) paradezI gurjarasAhityapremI karI "rAsamALA'nuM saMpAdana karyuM. phArbasa sAheba (5) saMkhyAbaMdha prAcIna graMthono saMgraha karyo. I.sa. 1821mAM laMDanamAM janma. zilpI thavAnA koDa, A uparAMta paNa AMkhe UDIne vaLage evAM aneka kAryo paraMtu e koDa adhUrA rahyA. isTa inDiyA kaMpanInA pratinidhi phArbasasAhebe karyA. TUMkamAM phArbasa-dalapata maitrI e be tarIke inDiyana sivila sarvisamAM I.sa. 1842mAM temanI saMskRtino subhaga samanvaya hato. dalapatarAmanI keTalIya kRtio nimaNUka thaI. abhyAsakALa daramyAna bhAratapremI aMgrejI sara pAchaLa phArbasasAhebanI preraNA hatI. paradezI paraprAMtIya vyakti viliyama jonsano kRpAprasAda bhAratIya saMskRtinA anurAgarUpe gujarAtI bhASA mATe ATaluM badhuM kare e mAnavuMya muzkela che! maLyo. I.sa. 1847nI 15mI navembare muMbaInA kinAre kadama vizeSa vigato : mULa nAma : elekajhAnDara kinloka phArbasa mAMDyAM. I.sa. 1844nI 10mI jAnyuArIe hindustAnI bhASAnI parIkSA uttIrNa karI ahamadanagaramAM AsisTanTa * janma : tA. 7-7-1821, mRtyu : tA. 31-8-1865, janmasthaLa : laMDana Jain Education Intemational Page #597 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo pa81 viziSTa pradAna : rAsamALA bhAga-1-2, aneka gujarAtI eka khAsa zALA darabAragaDhamAM ja UbhI karavAmAM AvI. tyAM praziSTa kRtionuM saMkalana-saMpAdana. gujarAtI, marAThI, urdU tema ja aMgrejI bhASAnuM zikSaNa aMgreja (2) amadAvAdasthApaka ahamadazAha : iliyaTanA vaDapaNa heThaLa apAyuM. I.sa. 1881nA DisembaranI 8mI tArIkhe 18 varSanI vaye temaNe saMpUrNa vahIvaTa hastaka karyo. janma dilhImAM tA. 18-11-1392nA roja, paraMtu I.sa. 1411mAM 19 varSa pUrAM karI jAnyuArInI 10mI * mahattvanI vigato : tArIkhe gAdI saMbhALI. pitarAIo sAthe huMsAtuMsI thaI. baLavo (1) chappana varSanA gALAmAM 25 jeTalA paradeza-pravAso karI AzAvala AvyA. karNadeva solaMkIe AzAvalanuM nAma karyA. paradezamAM je temaNe joyuM emAMthI je kAMI sAruM badalI karNAvatI karyuM hatuM. ahamadazAhe tenuM amadAvAda karyuM. hatuM teno temaNe rAjyamAM amala karyo. anya traNa ahamado sAthe maLI temaNe amadAvAda zaheranA (2) eka acchA keLavaNIkAra hatA. bhadranA killAno sauprathama pAyo nAkhyo. ahamadazAhe gujarAta (3) 1893nI sAlamAM maphata ane pharajiyAta keLavaNI rAjyanI majabUtI mATe salAmatI arthe anya hindu rAjAonI dAkhala karI. samagra bhAratamAM AvuM kAma karanAra e jema sarahada uparanA musalamAna rAjAo sAthe paNa yuddho karyA. prathama rAjavI hatA. tenA zAsana daramyAna gujarAta upara lagabhaga eka paNa caDAI thaI nathI. udyoganI keLavaNI mATe vaDodarAmAM "kalAbhavana'nI sthApanA karI. * anya viziSTa kAryo : mahArAjA sayAjIrAva yunivarsiTInI sthApanA karI. (1) amadAvAda, traNa daravAjAnI pUrvamAM jalmA " masjidanuM bhavya bAMdhakAma. saMgIta, nRtya tema ja citra vagere kaLAo mATe aneka kalA-vidyAlayonI sthApanA karI. (2) jamAlapura daravAje haibatakhAnanI masjida. (7) gAmaDe-gAmaDe pustakAlayo zarU karyA. (3) amadAvAdanA traNa daravAjA. marAThI bhASI hovA chatAMya rAjyabhASA tarIke TUMkamAM hiMdustAnanA koI paNa rAjyanA koI paNa na gujarAtIne ja sthAna ApyuM. gujarAtImAM suMdara pustako musalamAna bAdazAnuM nAma itihAsamAM ATaluM prakhyAta nathI pragaTa karAvyAM. prAcIna kavionI kAvyamALA zreNI zarU (alabatta keTalAka mugala zahenazAho temAM apavAda paNa che). karI. premAnaMda-zAmaLa AdinAM pustako prasiddha karAvyAM. ahamadazAha tenA pavitra jIvanane kAraNe Aje paNa samagra bAdazAhomAM pIra bAdazAha gaNAya che. (9) lokopayogI pustako mATe 2 lAkha rUpiyAnuM bhaMDoLa alAyaduM karI, sayAjI sAhityamALA ane sayAja (3) vikAsazIla, dUraMdezI, vicakSaNa bAlajJAnamALA graMthamALA zarU karI. mahArAjA sayAjIrAva gAyakavADa (10) gujarAtI uparAMta marAThI, hindI, urdU ane aMgreja vaDodarAnA rAjavI khaMDerAvane saMtAna nahotuM. nAnAbhAI bhASAvikAsanAM kAryo karyA. malhArAvane gAdI soMpAI paNa teo julmI hovAthI temane (11) atyaMjo mATe temaNe khUba kArya karyuM. te mATe 1882thI rAjagAdI uparathI uThADI mUkavAmAM AvyA. tethI gAyakavADa zALAo kholI, chAtrAlayo banAvyAM. tamAma sagavaDo vaMzamAMthI koI paNa bALakane dattaka levAnuM uttaradAyitva pUrI pADI. bhAratanetA ane baMdhAraNa ghaDavaiyA paNa janma jamanAbAI mahArANI para AvyuM. Akhare mahArASTranA nAsika dalita evA DaoN. bhImarAva AMbeDakarane madada karI jillAmAM kavalANA gAme rahetA gAyakavADa kuTuMbanA kAzIrAva paradeza abhyAsArthe mokalelA. gAyakavADanA vaceTa putra gopALarAva upara pasaMdagI UtarI. dattaka (12) bALalagno baMdha karAvyAM. kAyadesara vidhavAvivAhano levAyA pachI nAma rakhAyuM sayAjIrAva. temane zikSaNa ApavA kAyado karyo. aspRzyatAnivAraNa karyuM. (8) Jain Education Intemational Page #598 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 582 (13) aneka vividha pratibhAone (te vividha sthaLe vasatI hovA chatAM) gurjararAjya vikAsArthe AmaMtraNa ApIne bolAvyA ane temane svakIya kSetromAM kAma karavAnI saMpUrNa svataMtratA ApI. A mahAnubhAvomAM mahAna saMgItakAra phaiyAjhakhAM ane maulAbakSa, tribhuvanadAsa gajjara, kavi kAnta vagereno samAveza thAya che. janma : 11-3-1863, mRtyu : 6-2-1939 TUMkamAM, gurjaradharAmAM jJAnapracAra, vijJAna ane Teknikala zikSaNa, atyaMjoddhAra, nArIvikAsa, kalApracAra jevAM aneka kAryo karI A naravIra mAtra gujarAtanA ja nahIM samagra bhAratanA vaMdanIya puruSa banI rahyA, eTaluM ja nahIM temanI dUraMdezitAthI te vakhatanuM gujarAta briTIza zAsanathI paNa aDadhI sadI AgaLa jIvatuM hatuM! (4) saMgItopAsaka ustAda phaiyAjhakhAM : I.sa. 1880mAM AgrAmAM emano janma. raMgIlA gharANAnA teo saMgItakAra. mAtApitA saMgItajJa tethI vArasAmAM saMgIta UtaryuM. alabatta temanA nAnA (mAtAnA pitA) gulAma abbAsakhAM taraphathI temane paddhatisaranuM saMgItazikSaNa maLyuM. mosALamAM ucheranuM kAraNa nAnapaNamAM pitAnuM avasAna. nAnAnI AkarI zistamAM saMgIta zIkhyA. jANe ke eka tapazcaryA! temanI kIrtisurabhine pArakhI sayAjIrAve I.sa. 1912mAM potAne tyAM bolAvyA. 100 rUpiyA karatAM ochA pagAre nahIM AvuM ema kahI (e vakhate ustAdo paNa 40-50 rUpiyA ja meLavatA tyAre) rAjyanI saMgIta vidyApIThanA prAdhyApaka banyA. uparAMta bahAranA kAryakramo karavAnI chUTa meLavI. grAmophona rekarDa dvArA emano avAja relAto gayo. jIvananA aMta sudhI vaDodarA (gujarAta)ne potAnI karmabhUmi banAvI. * vizeSa vigato : (1) indoranareze temanA saMgItagAnathI prasanna thaI, gaLAmAMno paMdara hajAranI kiMmatano ratnakaMTho, 500 rUpiyAno pozAka tathA rokaDA daza hajAra rUpiyA (e jamAnAmAM) ApelA! (2) saMgItanuM rasadarzana karAvatAM teo tAra saptakamAM gAMdhArathI UMce ane maMdra saptakamAM madhyamathI nIce gAI zakatA. are temano svara cheka SaDjha sudhI pahoMcI zakato! svapna zilpIo (3) 'premapiyA'nA zIrSakathI temaNe lakhela pacAseka bAbato bhAratIya saMgItanA itihAsamAM eka khAsa sthAna dharAveche. (4) I.sa. 1932mAM bharAyelI saMgItapariSadamAM prakhyAta gAyaka kuMdanalAla sAyagala temane sAMbhaLI temanA ziSya banelA. (5) temane sayAjIrAve 'jJAnaratna'nI padavI ane pozAkIthI svadarabAramAM khurazInuM sammAna ApeluM. (6) harakoI zrotAne ema ja lAge ke khAM sAheba' mAre mATe ja gAI rahyA che. (7) zarIra majabUta rAjavIne zobhe evuM. rAjavInI jema ja zokhathI rahetA. alaMkAro dhAraNa karatA. nAnapaNathI mastInA paNa zokhIna. (8) vaDodarA saMgIta vidyApIThamAM aneka vidyArthIone taiyAra karyA. aneka saMgItajJo temanI pAse zIkhavA AvatA. mRtyu : 5-11-1950 (5) mahAna saMgItajJa maulAbakSa vaDodarAmAM saMgItapravRttino AraMbha khaMDerAva mahArAjathI thayelo. temaNe sau prathama pro. maulAbakSane vaDodarA AvavA AmaMtraNa ApeluM. pro. maulAbakSano janma dilhI pAsenA ciMhADa gAme bhIvAnI jAgIradAra kuTuMbamAM thayelo. pitA mRtyu pAmatAM kAkAe uchera karyo. mULa nAma to zolekhAna. bhIvAnImAM eka sUphI saMta sAthe temanI mulAkAta thaI. temanI sevA karatAM sUphIe temane saMgItakAra thavAnA AzIrvAda ApyA. nAma zolekhAnane badale maulAbakSa rAkhavA kahyuM. tyArathI banyA maulAbakSa. eka navo avatAra. hRSTapuSTa paDachaMda zarIra, tejasvI mukhamudrA ane bharAvadAra paThANI sInAthI e pahelavAna dekhAtA, chatAM saMgItakAra banyA. * mahattvanI vigato : (1) bhIvAnImAM ustAda ghasITakhAM pAsethI saMgItazikSaNa lIdheluM. (2) uttara-dakSiNa bhAratanI saMgItazailIono gahanatAthI paddhatisara abhyAsa karI banne vacce samanvaya sAdhyo. (3) khaMDerAva samayamAM rAjavI ThAThamAThathI rahetA maulAbakSanuM Page #599 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo 583 apamAna thavAthI teo kalakattA pAchA gayelA. 11mAM gujarAta sAthe nAto baMdhAyo. e varSomAM vaDodarAnA eka vakhatanA bhAratanA vAisaroya lorDa northabruke temanuM gaMgAnAtha vidyAlayamAM teo AcArya rahyA hatA. tyAM sarasa saMgIta sAMbhaLyuM. temaNe temane prophesara opha inDiyana premathI kauTuMbika vAtAvaraNa racanAra teo 'kAkA' banI gayA. myujhikano khitAba aryo tyArathI teo pro. maulAbakSa basa tyArathI "kAkAsAheba' banyA. A nAme eTalI khyAti banyA. meLavI ke, temanuM mULa nAma dattAtreya hatuM eno moTAbhAganAne khyAla suddhAM nathI! (5) I.sa. 1875mAM sayAjIrAva gAdIe AvyA. pUrvajonI bhUlone svIkArI temaNe rUA. 8000nA pagArathI * vizeSa vigato : maulAbakSane pAchA bolAvI, saMgItazALAnuM AcAryapada (1) I.sa. 1912mAM vidyAlaya baMdha thatAM himAlayano 2200 soMpyuM. mAilano pagapALA pravAsa karyo. A pravAsathI teo (6) temaNe bhAratabharamAM pahelI ja vAra "saMgIta-noTezana' nisarganA paricayamAM khIlyA ane gadyalekhanamAM kavitAnI paddhatinI zarUAta karI. saravANI vahevarAvI. 1915 sudhI A pravAsa cAlyo. (7) I.sa. 1870mAM saMgItaviSayaka eka sAmayika zarU karyuM, zivAjI, gokhale ane TILakamAMthI preraNA meLavI emaNe je pAchaLathI baMdha thaI gayuM. dezabhaktine unmatta krAMtine mArge vALI, paraMtu 1917mAM gAMdhI AzramamAM joDAtAM zAMta ane kalyANakArI (8) teo dararoja AThathI nava kalAka riyAjha karatA. gAMdhImArganA pathika banI gayA. satyAgraha AzramamAM (9) "saMgItAnubhava', "bAlasaMgItamAlA', 'saMgItachaMdomaMjarI', adhyApanakArya svIkAryuM. tyAM keLavaNInA kSetrane bhagavaMta garabAvalI', 'narasiMha mahetAnuM mAmeruM' jevAM svasevAkendra banAvyuM. aneka saMgItapustako lakhyAM. pUjya gAMdhIjIe sopelI javAbadArIo nibhAvavA (10) temano uttarArdha gujarAtamAM ja vItyo. gujarAtI bhASAne jIvananuM aMga banAvI ane emAM ja (11) gujarAtamAM saMgItazikSaNanI paddhatisaranI tAlIma lekhanapravRtti AdarI. ApanArI saMgItazALAnA teo prathama AcArya hatA. (4) I.sa. 1920thI gUjarAta vidyApIThamAM prAcIna janma : I.sa. 1833, mRtyu : 1896 itihAsa, dharmazAstra, upaniSado ane baMgALI bhASAnuM upasaMhAra : Ama, A mahAna vyaktioe gujarAtamAM adhyayana karyuM. janma lIdho nahIM hovA chatAMya gujarAtane karmabhUmi banAvI, I.sa. 1922mAM gAMdhIjI ane svAmI AnaMdanI savAI gujarAtI banI rahyA. AvA to keTalAMya caritro kALanI anupasthitimAM 'navajIvana'nI javAbadArI upADI. te gartAmAM ApaNAthI vIsarAyAM che. A to mAtra jhalaka che. Avo vakhatanA temanA lekho "kAlelakaranA lekho' rUpe prasiddha ApaNe svarNima gujarAtanA mAholamAM temane bhAvathI smarIne thayA. sAcA arthamAM kRtajJI banIe. (6) I.sa. 1928mAM gUjarAta vidyApIThanA kulanAyaka banyA. (6) savAI gujarAtI kAkAsAheba' (7) I.sa. 1923, 1930 ane 1942mAM jelavAsa paNa mULa nAma dattAtreya bALakRSNa keLakara. janma mahArASTranA bhogavyo. satArAmAM tA. 1-12-1885nA roja, mAtRbhASA marAThI, paNa (8) I.sa. 1959mAM gujarAtI sAhitya-pariSadanA 20mAM keLavaNI to marAThI, kAnaDI ane aMgrejI bhASAnA mAdhyama dvArA adhivezananA pramukha banyA. meLavI ne chatAMya temanI sarjanadhArA to vahI gujarAtI (9) vipula sAhityasarjana karyuM, jemAM pravAsavarNana, bhASAmAM! 1903mAM meTrika thayA. 1907mAM pUnAnI phargyusana lalitanibaMdho, ciMtanAtmaka nibaMdho vagere ghaNuM badhuM kolejamAMthI philosophInA viSaya sAthe bI.e. thayA. 1910 1 ' mahArASTranA lakhyuM. Jain Education Intemational Page #600 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 584 svapna zilpIo (10) temaNe yuropa, jApAna, cIna vagere aneka dezono pravAsa ane 'strIbodha' patronuM sukAna soMpyuM. paNa karelo. teo I.sa. 1962mAM vizvazAMti ane kAbarAjIe lAgalagATa 40-40 varSa sudhI 'rAsta AMtararASTrIya sahakAra aMgenI pariSadamAM hAjarI gophatAra'nuM taMtrIpada saMbhALyuM. ApavA mosko paNa gayelA. Ama teo vizvapravAsI aneka kurUDhio sAme temaNe patramAM jehAda upADI. hatA. jJAnaprasAraka maMDaLImAM te saMdarbhe bhASaNo karyA. (11) kAkAsAhebe patrakAratvakSetre paNa bahumUluM pradAna karyuM che. te jamAnAmAM nATakaceTaka nimna kakSAnAM gaNAtAM, te (12) vidyApIThanuM baMdhAraNa ghaDavAmAM ane rUDha thayelA aMgrejI chatAMya te kALamAM temaNe nATakane samAjamAM mAnabharyuM zabdonA gujarAtI paryAya ApavAmAM temanuM mahattvanuM sthAna apAvyuM. pradAna che. nATakane vyavasthita svarUpa temaNe ApyuM. nATakamAM (13) eka parivrAjaka jevuM teo jIvana jIvyA che. saMgItanI pradhAnatA paNa temaNe rakhAvI. TUMkamAM, janme mahArASTrI paNa romeroma gujarAtI evI (8) nATakane utkRSTa rUpa ApavA-apAvavA AgevAna virala vyakti tA. 21-8-1981nA roja ApaNAthI chUTI nAgariko ane zrImaMtonI eka maMDaLI banAvI. paDIne mahAprayANa pAmI. (9) nATaka rajU karatAM pUrve tenuM grAnDa riharsala karavAnI prathA (7) vikToriyA nATaka maMDaLInA temaNe zarU karI. sthApaka pArasI kAbarAjI (10) aMgrejI nATakonI racanA karI temane paNa bhajavyAM, I.sa. 1842mAM kekhusaro kAbarAjIno janma pArasI uparAMta 'naLadamayaMtI', 'harizcaMdra', "naMdabatrIsI', kuTuMbamAM thayo hato. AjathI doDhaso varSa pUrve pArasIoe 'lavakuza', "sItAharaNa' jevAM nATako paNa bhajavyAM. muMbaImAM nATayapravRtti prAraMbhelI. nATyakaMpanIo zarU karelI. (11) eka patrakAra ane samAjasudhArakanI javAbadArI paNa pArasI raMgabhUminA itihAsamAM dIrdhAyuSyavALI be nATya adA karI. kaMpanIo hatI : (1) vikToriyA nATaka maMDaLI ane (2) 2) azlIlatA vagaranAM nATako racavAno zreya kAbarAjIne AphreDa nATaka maMDaLI. A vikToriyA nATaka maMDaLInI sthApanA phALe jAya che. I.sa. 1867mAM muMbaImAM kekhusaro kAbarAjInA haste thaI. tArIkha hatI 1867nI 21mI ogaSTa. 3) strIone nATyapravRttimAM darzaka tarIke lAvavA mATe temaNe nATaka-thiyeTaranA kaMpAunDamAM ghoDiyAM goThavyAM. hIMcakA teo bahumukhI pratibhAdhArI hatA. kavi, lekhaka, patrakAra, rakhAvyA. menejaro ane DorakIparo tenI saMbhALa vivecaka, saMgItajJa, nATyakAra, digdarzaka vagere khUbIovALA rAkhatA. bALako raDe tyAre te loko tenI mAtAne khabara hatA bAlyakALathI. ApatA. mAtA bALakane khavarAvI, pharI nATaka jovA * vizeSa vigato : / mahattvanI bAbato : besI zakatI! (1) "kaMbaI cAbakamAM mAtra14 varSanI uMmare "bALalagna' ane (14) nATakamAM azlIlatA na praveze te hetuthI, tevA ucca kajoDAMo upara kaTAkSalekho . Adarzane paripUrNa karavA temaNe pArasI saMsArI nATakone (2) 15 varSanI uMmare pArasI pratinidhi banyA. sthAne hiMduonAM paurANika nATako rajU karyA. (3) 17 varSanI vaye gharanI Arthika sthiti nabaLI hovAthI (15) teo acchA digdarzaka ane abhinetA paNa hatA. jAme'patranA adhipati tarIke rahyA. e ja arasAmAM te (1) harizcaMdra', 'naLadamayaMtI' jevAM agharAM gujarAtI nATako jamAnAnA prakhara sudhAraka evA karasanadAsa mULajInA bhajavI hindu strIone ane samagra gujarAtane gheluM saMparkamAM AvyA. temaNe kAbarAjIne "rAsta gophatAra' lagADyuM. Jain Education Intemational Page #601 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo 585 (8) (17) harizcaMdra' nATaka 1,100 vakhata bhajavAyuM! (6) e pachI gurudeva ravIndranAthanA AmaMtraNathI zAMtiniketana (18) teo dezI-saMgItanA pitA kahevAya che. gayA. tyAM temaNe siMdhI jJAnapITha sthApI. (19) 1886mAM IrAnanA zahenazAha taraphathI temane suvarNacaMdraka (7) rAjasthAna purAtattvamaMdiranI sthApanA karI, teno vikAsa maLyo hato. karyo. Ama, kAbarAjI pote saMgItano jIva hatA ane samagra saMskRta, prAkRta, apabhraMza, jUnI gujarAtI, hiMdI, gujarAtane, pArasI jJAtine nATaka taraphI banAvI hatI. mAravADI, gujarAtI, marAThI ane baMgALI bhASA paNa jANatA hatA. aMgrejI paNa pAchaLathI jANI lIdheluM. (8) bhAratIya bhASAo ane 42 varSanI vaya sudhImAM to temaNe vIseka jeTalA lipizAstranA mahAna vidvAna vidvattApUrNa graMtho saMpAdita karyA. badhA maLIne sothI paNa muni zrI jinavijayajI. vadhu graMtho temaNe pragaTa karyA che. temanuM mULa nAma kizanasiMha, pitA vRddhisiMha ane mAtA (10) "rAjasthAna graMthamALA (purAtana) ane siMdhI graMthamALA'ne rAjakuMvara. eka vRddha yatie bALakanI mAMgaNI karI. yatimAM pratiSThA apAvI. zraddhAdhArI pitAe bALa kizanane yatiparizcaryAmAM mUkyo. yati (11) saMzodhanakSetre itihAsa emano managamato viSaya hato. kAladharma pAmatAM eka anya jaina mAravADI sAdhue kizanane sAdhu banAvyo. bALa kizane dIkSA pachI TUMka samayamAM ja jainagranthone (12) "prAya vidyA pariSada'mAM 'haribhadrasUrino samayanirNaya' abhyAsa karI, kaMThastha karyA. te pachIthI to ghaNI rakhaDapaTTI e viSayanA temanA saMzodhanalekhe prakhara jarmana vidvAna karI amadAvAda AvyA. tyAM paNa TakI zakyA nahIM. pharatAM harmana yAkobIne paNa potAno abhiprAya badalavAnI pharatAM mAravADamAM pAlI gAme pahoMcyA. tyAM suMdarajI nAmanA pharaja pADelI. yAkolIe emane jarmanI AvavAnuM eka saMvegI sAdhuthI dIkSA laI, kizanamAMthI jinavijayajI AmaMtraNa ApyuM. banyA. (13) prAcIna zilAlekho ane jUnA dastAvejo ukelavAmAM * vizeSa vigato : teo niSNAta gaNAtA. (1) gujarAta-saurASTranAM aneka jaina sthaLoe jaI. khaMtathI (14) khAravelano zilAlekha tathA gujarAta-kAThiyAvADapustakono abhyAsa karyo. rAjapUtAnAnA seMkaDo prAcIna lekho emaNe ukelyA. (2) pATaNanA lagabhaga badhA bhaMDAro. kalAmaya jInAM maMdiro (15) dharAsaNAnA satyAgrahamAM joDAI temaNe jela paNa ane jaina saMskRtinI alabhya cIjoe temane lakhavA bhogavelI. preryA. (16) nivRtta jIvanamAM rAjasthAna pradezamAM cittoDa najIka (3) jUnI zodhakhoLo vize teo Adhunika vidvAnonAM lakhANo aMderiyA gAme sarvodaya Azrama sthApIne svayaM kitikAryamAM joDAI jatA. paNa vAMcatA. (4) vaDodarAnI senTrala lAibrerI tathA upAzrayo, bhAMDArakara vaLI AthI paNa vizeSa vigato munizrI vize sAMpaDe che insTiTyUTanA hastalikhita jaina graMtha saMgraha vagereno. paraMtu vistArabhaye ene TALI che. TUMkamAM eka tapasvI vigate abhyAsa karyo. sArasvatanuM jIvana kevuM hoya teno teo Adarza namUno hatA. (5) emanI vidvattA vize sAMbhaLI, AkarSAIne gAMdhIjIe (9) purAtatvavid hasamukha sAMkaLiyA temane gUjarAta vidyApIThamAM purAtattvamaMdira sthApavA ane tA. 10-12-1908mAM muMbaImAM temano janma thayo. calAvavA AmaMtraNa ApyuM. A rIte teo purAtattva vaiSNava vaNika jJAtimAM teo janmelA. pitAnuM nAma dhIrajalAla. maMdiranA AcArya banyA. bALaka hasamukha janmyA tyAre sAmAnya kada ane vajana dharAvatA, Jain Education Intemational For Private & Personal use only Page #602 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 586 svapna zilpIo DaoNkTaroe to tenA bacavAnI AzA choDelI chatAMya jANe (10) sacitra sAmayikanA praNetA hAjI purAtattvavibhAga mATe te jIvyA ane jIvyA tyAM sudhI mAtra te mahammada alArakhiyA zivajI kSetramAM ja kArya karatA rahyA. teo jAte khojA. janma tA. 13-12-1978. mAtra * vizeSa vigato : beMtAlIsa varSanuM AyuSya ane bhaNatara to mAtra aMgrejI cha (1) purAtattva vize gujarAtI, marAThI tema ja aMgrejI dhoraNa sudhInuM. zeTha alArakhiyA ane mAtA rahematabhAIne tyAM sAmayikomAM rasaprada lekho lakhI A viSayane lokapriya janma. pitAno dhIkhato dhaMdho paNa dIkaro thayo sAhityano jIva. banAvyo. * vizeSa bAbato : (2) I.sa. 1932mAM muMbaI yunivarsiTImAMthI "bhAratIya (1) sattara varSanI uMmare hindImAM TUMkI vArtA lakhI. prAcIna itihAsanA viSaya sAthe ema.e.mAM prathama varga gulaphazAM" mAsikamAM chapAvI. meLavyo. (3) vadhu abhyAsArthe laMDana gayelA. tyAM epha. je. ricArDjha . (2) 1998mAM "snehaviraha paMcadazI' nAme pustaka lakhyuM. temane bhAratIya purAtattva zIkhavatA. (3) aMgrejI sacitra sAmayiko kharIdavAnuM vyasana hatuM. 1937mAM temaNe purAtattva viSaya upara pIeca.DI. (4) narasiMharAva jevA vidvAna temanI aMgata lAibrerImAM jaI kareluM. kalAko sudhI vAMcatA. (5) "Adi bhAratIya itihAsa ane prAcIna bhAratIya (5) "vIsamI sadI' nAme eka sacitra aMka bahAra pADyo. itihAsa' viSayanA prAdhyApaka tema ja te ja viSayanA () temanuM ghara eTale sAhityarasikonuM makkA. vibhAgI vaDA tarIke pUnAnI Dekkana kolejamAM joDAyA. (7) narasiMharAva, ba.kA. ThAkora, nehAnAlAla, khabaradAra, vaLI chelle e ja kolejanA DAyarekTara paNa banyA. A munazIjI, raNajitarAma, zayadA, mastaphakIra, ravizaMkara kolejamAM satata 34 varSa ekadhArI pharaja bajAvI. rAvaLa vagere dhuraMdharonI emane tyAM goSThi jAmatI. (8) gujarAtamAM lAMghaNajamAM temaNe UMDuM saMzodhana kareluM. (8) "vIsamI sadI' dvArA temaNe sAmAnya mANasane (7) temaNe prathama hADapiMjara I.sa. 1944mAM (purAtattva sAhityamAM rasa leto karyo. vibhAga taraphathI) zodhyuM hatuM. Ama janatA mATe temaNe sAhityakRtione sacitra ane (8) 1968mAM temaNe naheru phelozipa meLavelI. suzobhita banAvI ane sulabha banAvI. (9) temaNe aneka saMzodhanalekho ane pustako lakhyAM che. A rIte videzamAM jevAM suMdara citra sAmayiko hoya (10) aMgrejI bhASAmAM 200 jeTalA saMzodhanalekho, che evuM sAmayika ane eya gujarAtImAM pragaTa thayuM-'vIsamI | gujarAtImAM 44, marAThImAM 55, hiMdImAM 20 jeTalA sadI'nA nAme. A sAmayikane calAvavA hAjIe bhAre Arthika lekho lakhyA. nukasAna veThyuM. A prakAzananA pAMcamA varSe 23-1-1921nA roja hAjInuM acAnaka avasAna thayuM. sAthesAthe gujarAtI (11) A viSayamAM pIeca.DI. meLavanAra bhAratanA tema ja patrakAratvamAM aMdhArapaTa chavAyo. Ama eka gujarAtanA patrakAra videzanA 48 vidyArthIone mArgadarzana ApyuM. itihAsanuM prakaraNa (hAjInuM) baMdha thayuM. (12) dezabharanAM aneka sthaLo ane deza-videzanI ghaNI (11) eka vyakti nahIM paNa nirlepa yuni.omAM temaNe vyAkhyAno ApyAM hatAM. saMsthA eTale eca.ema. paTela Ama, purAtattvanA vidyAkSetre mAtra bhAratamAM ja nahIM paraMtu AMtararASTrIya pratiSThA prApta karanArA e mahApuruSa pitA mULajIbhAI ane mAtA hIrAbahenane tyAM muMbaImAM hatA. tA. 27-8-1904nA roja temano janma thayelo. Jain Education Intemational Page #603 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo 587 eca.ema.paTela eTale hIrubhAI mULajIbhAI paTela. muMbaInI AmaMtraNathI cArutara vidyAmaMDaLa, ANaMdanA adhyakSa seMTa jheviyarsa hAiskUlamAM zikSaNa lIdhuM. mAtra soLa varSanI uMmare banyA. hIrubhAI ucca abhyAsArthe iMglenDa gayA. oNksapharDa (10) bhAIkAkA bhavya yojanAonA moTA zilpI hatA yunirsiTImAMthI snAtaka thayA. e pachI bhAratIyo mATe svapnavat emanI yojanAone eca.ema. paTela jevA kAbela gaNAtI AI.sI.esa. parIkSAmAM temaNe UMcI guNavattA meLavI. vahIvaTakartA maLI gayA. jANe ke eca.ema I.sa. 1927mAM svadeza pAchA pharyA. vidyAnagaranA vidyAkAryamAM khUMpI gayA! * vizeSa vigato : (11) I.sa. 1960mAM gujarAta rAjyanI sthApanA thaI. tema (1) bhAratamAM AvyA pachI temanI siMdhamAM AsisTanTa maMtrImaMDaLamAM paTela sAhebane gujarAta vidyuta borDa kalekTara tarIke nimaNUka thaI. , adhyakSasthAna maLyuM. tenAthI gujarAtanI dhuvAraNa yojanA I.sa. 1936mAM muMbaI rAjyanA nANAkhAtAnA nAyaba pUrNa thaI. saciva banyA. (12) I.sa. 1966mAM dara varSanI vaye svataMtra pArTIma (3) I.sa. 1937-1939 A be varSa daramyAna jarmanInA joDAyA ane gujarAtanI cUMTaNI jhuMbezane saMbhALI. hembarga zaheramAM rahIne bhAratanA yuropa khAtenA reiDa (13) I.sa. 1968mAM teo gujarAtanA ane tyArabAda kamiznara tarIke sevA ApI. 1971mAM bhAratanA svataMtrapakSanA pramukha thayA. (4) I.sa. 1940mAM bhArata parata pharyA. vizvayuddha AvI (14) I.sa. 1967mAM peTA cUMTaNImAM hAryA, paNa e ja UbhuM hatuM. tethI yuddha samaye sthApavAmAM AvelAM varSamAM peTAcUMTaNImAM jItI dhArAsabhya banyA. DipArTamenTa opha saplAya'nA nAyaba saciva banyA. (15) I.sa. 1971mAM lokasabhAnA sabhya banyA. I.sa. 1946mAM briTiza sarakAramAM joinTa kebineTa (16) I.sa. 1977mAM janatA pArTInI TikiTa para pharItha sekreTarIno hodo saMbhALanArA sau prathama hindu hatA. lokasabhAmAM cUMTAyA. (6) eca.ema. paTele kebineTa saciva uparAMta (17) I.sa. 197pamAM deza para indirA gAMdhIe kaTokaTI esTAblizamenTa ophisara, senTrala kamiTi phora lAdelI tyAre lokasabhAmAM virodhapakSanA eka netA tarIke rephyujIjhanA agraNI sabhya, rAjasthAnamAM paristhiti lokazAhInI azista sAme laDyA. ahIM temanA saumya vyavasthita karavA mATe khAsa racAyelI dilhI samitinA vyaktitvamAM rahelI nirbhIkatA khullI thaI! kAryakArI vaDA uparAMta bhArata-pAkistAnanI milakato (18) I.sa. 1977mAM lokasabhAmAM cUMTAyA bAda morArajIna ane javAbadArInI vaheMcaNI mATe sthapAyela sTiyarIMga pradhAnamaMDaLamAM nANAmaMtrI banyA. te daramyAna temaNe kamiTInA mukhya bhAratIya sabhya hatA. A tamAma vizvabeMkanI beThakamAM voziMgTanamAM bhAga lIdho. kAmagIrI temaNe eka ja samaye ekalA hAthe saMbhALI. (19) I.sa. 1980mAM pharI cUMTaNI laDyA paNa hAryA. tyArathI A mATe temane svataMtra bhAratanA ghaDavaiyA paNa kahI rAjakAraNa sAtheno emano nAto tUTyo. zakAya. (20) e pachI vidyAnagarane temaNe Adhunika takSazilA (7) khuda saradAra vallabhabhAI paTela eca.ema. paTela sAthe banAvavA (pazcimanI AdhunikatAne umerI) zakya teTalA gharobo rAkhatA. tamAma prayatno dilathI karyA. (8) temaNe "saradAra' philmanuM nirmANa karyuM, kema ke teo (21) sAhityaprIti paNa khUba hatI. temaNe aneka pustako "saradAra'thI khUba prabhAvita thayelA. lakhyAM. sAthe sAthe ka.mA. munazInA "tapasvinI', I.sa. 1958mAM Atmagauravane khAtara temaNe inDiyana 'pRthvIvallabha', "jaya somanAtha' vagere pustakonA aMgreja sivila sarvisamAMthI rAjInAmuM ApyuM tyAre bhAIkAkAnA anuvAdo paNa karyA. Jain Education Intemational Page #604 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 588 svapna zilpIo Ama, eca. ema. paTela eka vyakti nahIM paNa jANe siddhAMto upara pravacano paNa karatA. haratIpharatI nirlepa saMsthA hatA. temaNe rAjakIya, vidhAjagata (2) svAtaMtryasaMgrAmamAM taviSayaka pravacano karatA tema ja ane sAmAjikakSetre aneka sthAno zobhAvyAM. AvA lokazAhInA govadha viruddha AMdolanomAM paNa avirata vAdhArA agradUta 30-11-1993nA roja mahAprayANe UpaDyA. vahevaDAvatA. (12) veda pracAraka AraMbhamAM maTha bAMdhavAnI bhAvanAthI dUra rahetA paNa svAmI zrI gaMgezvarAnaMdajI svapnamAM kRSNaprabhuno Adeza-'tuM kartA nathI, tuM to tA. 27-12-1881mAM paMjAbamAM temano janma thayelo, nimitta chuM-maLavAthI vRMdAvanamAM "zrautanivAsa' (= zrautamuninivAsa)nuM sarjana karyuM, jemAM gauzALA, paraMtu karmabhUmi banI gujarAta. 111 varSanA sudIrdha jIvanAyumAMthI 80 varSa to gujarAtamAM rahIne ja vizvavyApI vedadarzananI pAThazALA, kanyAzALA, annakSetra, banyA. vedano pracAra-prasAra karIne "vizvamAnava' banyA. mAtA atithinivAsa (Azare 100 rUmo), bhagavAna saralA ane pitA paMDita rAmadattajI sanAtana dharmanA yathArtha rIte rAdhAkRSNa, rAmacaMdrajI, mahAdeva vagerenAM maMdiro, satsaMga anuyAyI evA brAhmaNa paMDitane tyAM temano janma thayo. mAtA hola ityAdinI vyavasthA karI. pitA baMne udAsIna saMpradAyanA suprasiddha saMta zrI rAmAnaMdajI bhArata ane bhArata bahAra 14 sthaLoe vividha mahArAjanA adanA sevaka ane kRpApAtra ziSya hatAM. temane tyAM prakAranI saMsthAo ke TrasTonuM nirmANa karyuM, jemAM mukhyatve avatarela bALakanuM nAma rAkhyuM caMdrazekhara. bALakanI vaya mAMDa amadAvAda, muMbaI, dilhI, banArasa, nAsika, pAMca-cha varSanI haze tyAM to zItaLAnA prakope tenI AMkhonI ludhiyANA, amRtasara, haridvAra temaja nyUjarsI rozanI chInavI lIdhI. guru zrI rAmAnaMdajInI kRpAthI ane (amerikA) vizeSa ullekhanIya che. bALakanI pUrvadatta avirata sAdhanAthI bALakanAM aMtaracakSu khUlI svAmIjI svayaM niHspRhI hatA. tethI teo eka paNa gayAM ane samaya jatAM caMdrazekhara kharA arthamAM jJAnanetravALA TrasTamAM TrasTI ke vahIvaTadAra paNa na banyA! arthAt prajJAcakSu banyA. I.sa. 1952mAM amadAvAdanA kAMkariyA vistAramAM ekAMtapriya evA caMdrazekharane guru rAmAnaMdajIe 'OM temaNe vedamaMdiranI sthApanA karI. temAM 1 Tana vajananI namo bhagavate vAsudevAya'no maMtra Apyo. bALake sAdhanA dvArA veda bhagavAnanI mUrti sthApelI. A veda bhagavAnanA tene siddha karyo. caMdrazekharane to bhAratasvAtaMtryacaLavaLamAM joDAI pratyeka cAra hAthamAM cAra veda che. vizvabharanuM A sau dezasevA karavAnI icchA jAgelI, paraMtu bhautikacakSu vagara e prathama vedamaMdira che. A vedamaMdiranA prAMgaNamAM zakya na banyuM. tethI bALake prabhubhaktimAM citta joyuM. 18 svAmIjIe avirata 40-40 varSo sudhI pravacanamALA thI 20 varSanI uMmaramAM to temaNe aneka zAstrono gahana calAvI hatI. abhyAsa karI lIdho. evuM kahevAya che ke, gurudeve savArathI sAMja sudhImAM bALaka pAse gItAno pATha karyo ane chatAMya bALa (7) 'zrotamunicaritAmRta', "vAmana sAmaveda, kuntApasUkta, caMdrazekharane to zlokonA naMbara sAthe gItA kaMThastha thaI gaI!! yajurveda samanvayabhASya, atharvaveda sAyaNa-saMnibaM bhASyama, gItAmaMdAkinI uparAMta be pravacanasaMgraho mAtra nava varSanI uMmare bALa caMdrazekhare guruzaraNa svIkArI gRhatyAga karyo. vikrama saMvata 1972 (I.sa. 1915)mAM ATaluM emanI lekhinImAMthI maLyuM che. sadgurue udAsIna saMpradAyanI dIkSA ApI ane pariNAme teo (8) siddhAMtanI dRSTie "bhaktijJAna samuccayavAdInuM AjIvana sanAtana vedadharmanA upadezaka banI rahyA. pratipAdana karyuM che. * vizeSa vigato : / mahattvanI bAbato : (9) vedanA maMtromAM kRSNacaritra darzAvatuM bhASya ati maulika (1) aneka saMtonI maMDaLI banAvI teo bhAratabhramaNa karatA pratibhAdarzaka che. ane zAstronuM adhyApana karAvatA tema ja sanAtana (10) svAmIjInI smaraNazakti addabhuta hatI. aneka graMtho (pa) svAnA Jain Education Intemational Page #605 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo 589 kaMThastha hatA eTaluM ja nahIM tenA pAnA naMbara, adhyAya che! chatAM vinamratA keTalI : "mArA jevo sAmAnya mANasa ke zlokanaMbara ane vedanA maMtronAM to maMDala, sUkta ke A zlokane zuM nyAya ApI zakavAno! mATe mAtra namaskAra maMtranA kramAMka paNa temane yAda rahetA. karI, zlokane pUro karIe. "teo kahetA : "huM vasiSTha(11) svAmIjIne aneka rAjadvArInetAo sAthe saMparko ane vizvAmitranI paraMparAno brAhmaNa chuM. koIno Azrita nahIM saMbaMdho hatA. thAuM, thaIza to mAtra prabhuno." temanI tapazcaryAnA prabhAvathI hAthamAM gItA laIne lAkho svAdhyAyIo Izvara prati kRtajJatA (12) temanI 90 varSanI uMmare satata aDhI varSanI tanatoDa vyakta karavA Aje paNa gAmaDe-gAmaDe ane ghera-ghera mahenata pachI be raMgamAM viziSTa kAgaLa upara chApelo bhAvapherI, bhaktipherInA rUpe niHsvArthabhAve jAya che. AgarI, ane 22 kilo vajana dharAvato daLadAra ane 'na bhUto sAgarI, nAgarI, vAgharI sarvene trikALa saMdhyAnA zloko na bhaviSyati' jevo amUlya graMtha eTale "bhagavAna veda'nuM bolatAM karyA che. 'amRtarA putrA: kahI samAjathI tarachoDAyela prakAzana karyuM. temAM cAreya vedonI bhavya AvRtti ane laghutAgraMthi anubhavatI bhIlajAti, mAchImAra jAtimAM dRSTigocara thAya che. ane atyaMjomAM svayaM jAte jaI jJAna, svamAna ane (13) "bhagavAnuM veda'nA pracAra-prasAra mATe svayaM svAmIjIe AtmagauravanI lAgaNI janmAvI che. teo kahetA : "svano deza-videzanAM lagabhaga 700 sthaLono pravAsa karyo abhyAsa eTale svAdhyAya. A 'sva'mAMthI ahaMkArane dUra ane tyAM tenI sthApanA karI. karavAno che." temaNe mAnavamAM Atmagaurava, parasammAna ane (14) A cirasmaraNIya grantharatnavizeSane laIne jyAre teo zistasammAnanI bhAvanAjyota pragaTAvI. UMca-nIca, amIra inDoneziyAnA eraporTa upara UtaryA tyAre 21 toponI garIba, zikSita-azikSita evA saghaLA bhedone salAmI sAthe temanuM bhavya zAhI svAgata thayeluM. svAdhyAya parivAranA mAdhyamathI miTAvyA. (15) "sadguru gaMgezvarAnaMda inTaranezanala veda mizana' nAmaka vijigISa jIvanavAda, "saMskRticiMtana', "vyAsavicAra saMsthAe bhArata ane paradezamAM aneka vedamaMdirone ane "gItAmRtam" basa A cAra pustako ja temanAM sthApyAM che. vyaktitvano paricaya karAvavA mATe samartha che ! alabatta pU. Ama, 111 varSanuM dIrdhAyuSya bhogavI, vedAvatAra jevA dAdAnAM hastalikhita pustako nathI, A to che temanA pravacana pU. gaMgezvarAnaMda svAmIjI 14-2-1992nAroja vaikuMThavAsI pustako! pU. dAdAnI aalita vahetI vedavAkudhArAomAMthI ukta pustako ane anya upaniSado, stotro upara thayA. pravacanapustako taiyAra thayAM che. eka RSi jevuM tapasvI jIvana, (13) mahAmanISI svAdhyAyapraNetA eka avatAra paNa na karI zake teTaluM kareluM mAnavotthAnanuM kArya | 'pAMDuraMgadAdA" ane vaidika saMskRtine dRDhamULa karavA mATe temaNe kareluM bALa pAMDuraMgano janma mahArASTranA rohAmAM 19-10 svasukhabalidAna cirasmaraNIya raheze. yogezvarakRSi, matsyagaMdhA, 1920nA roja thayelo. zaizavakALathI ja bhaNavAmAM hoziyAra. ekavIrA, lokanAtha amRtAlayam, zrIdarzanam ane vRkSamaMdira jevA prayogo ApI temaNe gujarAta ja nahIM vizvane naMdanavana vAcanabhUkha paNa jabarI. muMbaInI eziyATika sosAyaTInI lAibrerInAM lagabhaga tamAma pustako vAMcelAM. smaraNazakti banAvyuM che. paNa tIvra tethI vAMceluM, bhaNeluM badhuM ja kaMThastha. temaNe pazcimI pU. dAdA mULa to mahArASTranA. are ethIya AgaLa tattvajJAnanAM pustakono paNa vigate abhyAsa karelo. jIvananAM vadhIne kahIe to sau. rASTronA! chatAMya gujarAta pratye temane Azare 50 varSo sudhI mAdhavabAga pAThazALA muMbaImAM veda, vizeSa prIti-svAdhyAyanuM dhAma eTale bhAvanirjhara. enA mATe upaniSadu ane bhagavadgItA upara pravacano karyA. gItAnA pU. dAdAe amadAvAda upara pasaMdagI utArI. pU. dAdAnA dara keTalAka zloka upara temanAM 50-50 pravacano maLe che! to ravivAre apAtAM muMbaI mAdhavabAga, pAThazALAmAM apAta kyAreka gItAnA eka zabda upara paNa ATalAM pravacano maLe pravacanonI viDiyo keseTa dvArA pU. dAdA gujarAtanAM gAmaDe viksiI Jain Education Intemational Page #606 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chso gAmaDe ane pratyeka svAdhyAyInA ghera-ghera ane khAsa to hRdayamAM pahoMcI gayA! gujarAtanI soraThadharAe pU. dAdAne sAcA arthamAM oLakhyA ane kAma karI, potIkA karyA. AthI dAdA amArA evo saurASTramAM vasanAra pratyeka svAdhyAyIno bhAva Aje paNa dRSTigocara thAya che. saurASTramAM Aje paNa vizeSapaNe svAdhyAyapravRtti dhamadhame che! 'tattvajJAna' mAsika dvArA pU. dAdAnAM pravacanono Aje paNa svAdhyAyIo AnaMda mANe che. aneka evorDothI vibhUSita pAMDuraMga vaijanAtha AThavalenAM pAMDuraMga zAstrI ke pU. dAdAnA pravacano uparathI 'bhAvagIto' sarjAyAM. A bhAvagItomAM evo bhAva bharelo che ke, sUtAne beTho karI de, beThelAne cAlato karI de ane cAlanArane doDatA karI de! vizvanA keTalAya dezomAM paNa svAdhyAya pravRtti vikasI che, paNa A badhA pAchaLa to che pU. dAdAno prabhu uparano ananya prema, avizrAMta tapazcaryA ane mAnavamAtra uparano prema! A traNa pramANone AdhAre Aje paNa svAdhyAya pravRtti yathAvata cAle che. svAdhyAya parivAre dAdAe samajAvelI kRtajJatAne AgaLa karI, dAdAnA vyaktitvane 'azvinam madhuram' kahI potAnI bhAvAMjali ApI che, mUka ardhya Apyo che. Ama, bhAratIya brAhmaNanI sAcI oLakha karAvanAra, sarvabhUtahite ratAH'no pracAra-prasAra karanAra ane jANe ke gItAnA jIvaMta bhASya jevA pU. dAdA 25-10-2003nA roja vaikuMThavAsI thayA, paNa sAcA arthamAM to jana-jananA hRdayamAM pahoMcelA dAdA have kharekhara hRdayastha' thayA. A uparAMta uttarapradezamAM ayodhyAnA chapaiyAmAM janmelA paraMtu gujarAtane karmabhUmi banAvI svAminArAyaNa saMpradAyanI sthApanA karI, dharmopadeza sAthe sAthe samAjasudhAraNAnuM saurASTrapradezamAM amUluM kAma karI, anekone sanmArge doranAra svAmI sahajAnaMdane kema bhUlAya?..!! to haidrAbAdamAM janmela, maharSi gokhale dvArA preraNA pAmI, strIsevA, samAjasevA ane satyAgrahanI triveNImAM gaLADUba rahenAra, gAMdhIjInAM adanAM sevikA ane 'hiMdanuM bulabula' evAM sarojinI nAyaDune zuM ApaNe visarI zakazuM..!! are rAjasthAnanA mAMDalI gAmamAM janmela eka kheDUtaputra, bALapaNanA goThiyA umAzaMkara jozInI huMpha ane preraNA pAmI 'mAnavInI bhavAI", 'maLelA jIva' ane 'veLAmaNAM' jevI pratiSThita cAlIseka jeTalI navalakathAo ane badhI maLI svapna zilpIo 185 jeTalI sAhityakRtio gurjaracaraNe dharanAra, raNajitarAma suvarNacaMdrakadhA2ka ane gauravavaMtA evA jJAnapITha evorDa vijetA gujarAtanA samartha ane vicakSaNa sAhityakAra pannAlAla paTelane kevI rIte visarI javAya?...!! taduparAMta mahArASTramAM janmelA, gAMdhIjInI caLavaLomAM joDAI pAMceka vakhata jelavAsa bhogavI cUkelA, hirajanodvAraka pravRttionA agraNI, rASTrIya sevAdaLanI pravRttiomAM harakhabhera joDAnAra ane lokahitArthe samAjasevA karanAra zyAmAcI AI' (zyAmanI mA)nA lekhaka saMtapuruSa sAne gurujInuM zuM ApaNe bhUlI jaIzuM?....sAthe sAthe karAMcImAM janmelA paraMtu gujarAtane karmabhUmi banAvanAra kavi, vArtAkAra, nibaMdhakAra ane anuvAdaka karasanadAsa mANekane kevI rIte bhUlAze?..,mahArASTranA ratnAgirinA devaLagAmamAM janmelA ane bharUcanA narmadA kAMThe nArezvaramAM Azrama sthApI jIvanabhara AdhyAtmika pravRttio karanAra gUjarAta vidyApIThanA snAtaka, patrakAra, Arya saMskRtinA puraskartA ane aThaMga dattopAsaka pUjya raMga avadhUtajIne bhUlI zuM ApaNe gujarAtI kahevAI zakIzuM ? A mahApuruSoe gujarAtanI asmitA samagra vizvamAM ghotita karI che. ApaNe temane zabdAMjali arpavA sivAya bIjuM kaMI arpavA lAyaka kharA?..!! upasaMhAra : Ama, phArbasa sAhebathI prAraMbhI savAI gujarAtI evA zrI pAMDuraMga dAdA sudhI ApaNe gujarAtanA visarAtA jatA svapnazilpIonI smaraNayAtrA karI. A uparAMta bhUdAnayajJanA nirmAtA saMta vinobA bhAvene ApaNe kevI rIte bhUlI zakavAnA? tana videzI paNa gujarAtamAM ja eka adanA gujarAtI battI ja jIvatA AdaraNIya phAdhara vAlesa jevA mahAnubhAvone yAda karyA sivAya A smaraNayAtrA adhUrI ja gaNAya. A uparAMta paNa agujaratI chatAMya savAI gujarAtI rUpe jIvI janAra zeSa nAmI-anAmI mahAnubhAvonI paricayayAtrA sthaLasaMkocanA kAraNe TUMkAvavI ja rahI. A svarNima gujarAtanA mAholamAM Avo A mahAnubhAvone hRdayathI smarI, sAcA arthamAM hRdayAMjalI arpI, kRtakRtya thaI kRtajJI banIe. Page #607 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo 591 ApaNA prakAro ane kaTAralekhako (ekavIsamI sadI : mAdhyamono mahimA) Do. punitAbahena harSe mAnavI sAmAjika prANI che. eno artha evo nathI ke anya jIvomAM samUhajIvananI oLakha nathI. pANImAM taratI mAchalIo ke AkAzamAM UDatI kaMjaDIo kyAreya ekalI hotI nathI. jaMgalamAM vasatAM prANIo samUhamAM ja vicaratA hoya che. paNa e badhA paraMparA pramANe maryAdita jIvana jIvatAM hoya che; jyAre mAnavInuM samUhajIvana keTakeTalI sAmAjikatAne vikasAvatuM rahyuM che e kalpanA karIe tyAre daMga rahI javAya che. guphAvAsI mAnavI, nadIkAMThe vasato mAnavI, mahAnagaromAM raheto mAnavI, inTaraneTathI rAtadivasa ekabIjAnA satata saMparkamAM raheto judA judA dezamAM vasato mAnavI joIe chIe tyAre samajAya che ke mANasanI sAmAjikatA judI ja cIja che. mAnavInA magajanI A phalazruti che. mAnavIe kalpanA ane vicAronI Apa-le dvArA A taMtra vikasAvyuM che. jJAna ane vijJAnanA aneka kSetromAM mAnavI ekabIjAne vicAronI Apa-le karIne jIvanano vikAsa sAdhato rahyo che. agninI zodha, khetInI zodha, varALa ane vIjaLInI zodha, aNu-paramANunI zodha dvArA mAnavIe anya prANIo karatAM potAnuM AgavuM sthAna jamAvyuM che. A sarva vikAsa, pragati ane samRddhi mAdhyamo dvArA zakya banI che. eka hAthe tALI na paDe e kahevata pramANe eka mAnavIe bIjAne potAnI kalpanA vize, vicAra vize, saMzodhana vize vAta karI na hota to je-te vAta AgaLa vadhI na hota te samajAya tevI vAta evA prasAra-pracAranI vAto eka jamAnAmAM kaMThopakaMTha thatI hatI. cAraNa-gaDhavI-bAroTo jevI jAtio kavitA ane kathAnA mAdhyame eka janasamUhathI bIjA janasamUhamAM sAMskRtika AdAna-pradAnanI bhUmikA bhajavatI hatI. samAjanA dharma-artha-kAma ane mokSa aMge kaMTha paraMparAthI vAto thatI. bhajano ane zauryakathAoe samAja para kevI asaro karI e ApaNe jANIe chIe. paNa mudraNayaMtranI zodhathI A kSetre jabaradasta krAMti AvI ema kahI zakAya. mudraNakaLAthI pustako ane bIjA chApakAmanI mosama khIlI. paNa sAthosAtha vartamAnapatrono phelAvo thayo e to adbhuta ghaTanA hatI. mAsika-aThavADikathI zarU thayeluM vartamAnapatra dainikamAM pheravAyuM tyAre to roja savAra paDe ke deza ane duniyAnA samAcAro tamArA AMgaNe AvI paDavA lAgyA. Aje ApaNane A ajAyaba nathI lAgatuM. Aje to divasamAM traNa vAra dainikapatra meLavavA ApaNe taiyAra hoIe chIe. paNa vAhana-vyavahAranI ke saMdezAvyavahAranI bahu suvidhA nahotI tyAre mAdhyamanuM A kAma keTaluM upakAraka rahetuM tenI kalpanA karavI rahe. sAmAjika mANasa aneka kSetro sAthe saMkaLAyelo che. te gAma ane jJAtimAM rahe che tema mahAnagaronI Jain Education Intemational Page #608 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 592 svapna zilpIo TreInomAM paNa rahe che. tene vIjaLI-gesa ane peTrolanI jarUra rahe che, tema khetI-bIyAraNa ne pANInI paNa jarUra che. te maMdira-masjida ane hajayAtrA sAthe joDAyelo che, tema zAsanavyavasthA sAthe saMkaLAyelo che. Ama mANasa eka ane ekalo nathI, tenI pharate gAma-zerI-jJAti-samAja-dharma-sattA ane vaizvika pravAhonA vartuLo racAyelAM che. A badhAnI jANakArI roja-ba-roja ApatuM hoya evuM sabaLa mAdhyama vartamAnapatra che. | gujarAtI bhASAmAM ogaNIsamI sadImAM vartamAnapatranI zarUAta thaI. aMgrejo ane pArasIo e A suvidhA UbhI karavAmAM mukhya bhAga bhajavyo. "mubaI samAcAra' e paheluM vartamAnapatra. tyArathI Aja sudhI, eTale ke lagabhaga be sadI para najara nAkhIe to samajAze ke sAmAjika krAMtimAM vartamAnapatre zo bhAga bhajavyo che. vIra narmadanA DAMDiyo'e sAmAjika kurivAjo sAme paDakAra pheMkyA...maNilAla nabhubhAI ane ramaNabhAI nIlakaMThe sudhArAnI carcAo calAvI. aMgreja zAsana sAme potAnI mAMgaNIo rajU karavA keTakeTalAM dainiko taiyAra rahetAM! ane chelle, lagabhaga cAra cAra dAyakA sudhI cAlelI svAtaMtrya caLavaLa ane gAMdhIjInI vicAradhArAo vartamAnapatronI hAjarI vagara keTalI saphaLa thAta tenI kalpanA thaI zake che? eka avAje cAlIsa karoDa janatA jAge, e mAtra vartamAnapatro ja karI zake. meghANI, amRtalAla zeTha, zAmaLadAsa gAMdhI ane mazarUvALA, kAlelakara, umAzaMkara, Izvara peTalIkara, yazavaMta zukla vagerenI kalpanA vartamAnapatra vagara thaI zake kharI? ane temanA vagara vartamAnapatronI saphaLatA zakya bane kharI? Aje paNa AjhAdInA cha cha dAyakA pachI dezanA vikAsanI khevanA karanArAM paribaLomAM vartamAnapatronuM sthAna mokharAnuM che. zikSaNa, sAhitya, kaLAo, vijJAna, dhArmikatA, sAmAjikatAnA kaTakeTalAM citArathI vartamAnapatro dhamadhame che! TelivijhananA phelAvAe anya samUhamAdhyamo heje jhAMkhA paDyA hoya evuM lAge che; paNa hakIkatamAM evuM nathI. Aje paNa vartamAnapatronI bolabAlA che! A lekhamALA rajU karanAra DaoN. punitA haNe gUjarAta vidyApIThamAM patrakAratva vibhAgamAM adhyApaka che. sametazikharanI poLa, mAMDavInI poLa-amadAvAdamAM prAthamika zikSaNa, uchera, mAtA-pitA devayAnI bhaTTa ane DaoN. jagadIza trivedI zikSaNane varelA hoI vAMcana taraphane bALakone pahelethI vALelAM. lekhana-vAMcananI Adata nibaMdha lekhana ane vakatRtva spardhAmAM aneka pAritoSiko apAvyA. ( phijhIksa viSaya sAthe bI.esa.sI., ema.jI sAyansa kaoNlejamAMthI karyA bAda patrakAratvanuM zikSaNa bhASAbhavananA patrakAratva vibhAgamAM lIdhuM. e divaso daramyAna dha TAImsa opha inDiyA zarU thayuM. tenA zarUAtanA varSothI eTale ke 1986 thI 1993 sudhI saMpAdaka, riporTara, anuvAdaka tarIke kAmagiri karI. e kAmanA bhAgarUpe aneka vizeSAMko prakAzita karyA. aneka spardhAo yojI ane vAcakone akhabAranI sAptAhika pUrti mahilA TAImsa' sAthe joDavAno prayAsa karyo. - rojerojanI kAmagIrInA bhAgarUpe 200thI vadhu lekho lakhAyA. thoDo samaya jayahiMda jUthanA "sakhI' megejhInanA saMpAdaka tarIke rahyA. A sAmayikane mAsikamAMthI pAkSikamAM pheravI saphaLa ane sthira karyuM. 1994thI gUjarAta vidyApIThanA patrakAratva vibhAgamAM adhyApaka tarIke joDAyA. zikSaNa levA-devAnA varSomAM surendranagara jillAmAMthI 50 varSathI prakAzita thatA samAcAra sAptAhika "samaya" aMge variSTha patrakAra tuSAra Jain Education Intemational Jain Education Intermational Page #609 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo 593 bhaTTanA mArgadarzanamAM ema. phila. mATenuM saMzodhana karyuM. gujarAtI akhabAro ane nArIcetanA" viSaya para padmazrI DaoN. kumArapALa desAInA mArgadarzanamAM pI.ecaDI. karyuM. temanA ema.phila. thIsIsa jillAkakSAnA patrakAratva saMdarbhe 'samaya' : eka adhyayana ane pI.ecaDI. thIsIsa gujarAtI akhabAro ane nArIcetanA' prakAzita thaI cUkyA che. bhAratIya janasaMparkanA pitAmaha : mahAtmA gAMdhI' temano prakAzita thayela monogrApha che. sva. rAmalAla parIkha smRti vyAkhyAnamALA daramyAna deza-videzanI jANItI hastIoe ApelAM vyAkhyAnonuM lekhana-saMpAdana karIne taiyAra thayeluM pustaka "sImA vinAnuM zikSaNa' DaoN. maMdA parIkha sAthe temanuM saMyukta rIte prakAzita thayeluM pustaka che. A uparAMta 50 thI vadhu abhyAsa lekho ane 100 jeTalA prAsaMgika lekho temaNe lakhyA che. pathapradarzaka bhAo" ane "dhanyadharA zAzvata saurabha' nAmanA mahAna saMpAdana graMthomAM temanA lakhela adhikaraNo ghaNI moTI saMkhyAmAM che. aneka pustakomAM temaNe abhyAsakramane lagatAM prakaraNo lakhyAM che. gujarAta vizvakoza TrasTa dvArA prakAzita "vizvakoza'mAM temaNe ghaNAM adhikaraNa lekha lakhyAM che. gujarAtI prakAzana pravRtti aMgeno temano adhikaraNa lekha pathapradarzaka pratibhAmAM chapAyelo che. saurASTra yuni. rAjakoTanI ekeDemika sTApha kaoNleja uparAMta spIpA, aneka sarakArI-binasarakArI saMsthAomAM temaNe tajajJa vyAkhyAna ApyA che. Aje paNa teo tAlIma zALAomAM zIkhavA ane zIkhavavA jAya che. varSa 2009mAM dUradarzana kendra-dilhInA dastAvejI vibhAganI zreNI "siddhinA sopAno' mATe 'gUjarAta vidyApITha' aMgenI dastAvejI philma lakhI hatI. gUjarAta vidyApIThanuM gujarAtanA zaikSaNika vikAsamAM yogadAna'viSaya aMgenA nibaMdhane gujarAta itihAsa pariSada taraphathI suvarNacaMdraka maLyo che. e ja rIte maMgaLa graha eka vaijJAnika khoja' nAmanA nibaMdhane hindI sAhitya pariSada taraphathI caMdraka enAyata thayo che. teo aneka zaikSaNika binazaikSaNika saMsthAonA sabhya che. aneka yuni.mAM abhyAsakrama samitinA sabhya che. gujarAtanA jANItA samAyika "navacetana' taraphathI temanA lekha "gujarAtI patrakAratva ane vIteluM varSa-2005 mATe zreSTha lekhanano vizeSa puraskAra maLyo che. varSa 2009mAM patrakAratva ane zikSaNakSetre vizeSa yogadAna badala temane "sakhI', 'zakita' evorDa enAyata thayo che. amArA prakAzita sAhityamAM temanI kalamano haMmezA sAro sahakAra maLela che. khUba khUba dhanyavAda - - saMpAdaka akhaMDa AnaMda bhikSa (1874thI 1942) bhikSu akhaMDa AnaMdane "akhaMDaAnaMda' sAmayika mAraphate samagra gujarAta ane gujarAtI bhASAbhASIo oLakhe ja che. mAtA haribA ane pitA jagajIvanarAmanuM saMtAna evA bhikSu akhaMDAnaMdanuM pUrvAzramanuM nAma lallubhAI hatuM. mAtApitA ane sAdhusaMnyAsIonA satsaMgathI temanuM bALapaNa bhaktirasathI raMgAyeluM hatuM. pitAnuM acAnaka avasAna thatAM nAnI vaye kuTuMbanI javAbadArI AvI. saMsArI paNa thayA, paNa mana kyAMya lAgatuM nahIM. 1960nI zivarAtrie saMsAramAMthI saMnyAsa tarapha prayANa karyuM. dharmacarcA ane ciMtana daramyAna anekavAra temane lAgyuM ke, sAmAnya lokone dhArmika graMtho paravaDI zake tema nathI. sastuM sAhitya zarU karavAno vicAra emAMthI ja Avyo. ghaNI mahenatanA aMte "ekAdaza skaMda' mAtra cha AnAnI kiMmate bahAra Jain Education Intemational Page #610 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 594 svapna zilpIo pADyo. 1964mAM akhAtrIjanA divase zarU thayela sastuM lokahRdayamAM saMskRti, sAhitya ane saMskArapravRttine protsAhana sAhityavardhaka kAryAlaya muMbaImAM zarU thayA bAda traNa varSa pachI ApanArA virala vyaktitvanA svAmI tarIke potAnuM sthAna amadAvAda khaseDAyuM. A mudraNAlaye 300thI vadhu pustakonI nizcita karI cUkyA hatA. temanA anugAmI taMtrIoe paNa sastAdaranI lAkho nakalo gheraghera pahoMcADIne gujarAtanI prajAne temanI paraMparA jALavI rAkhI hatI. jJAna ane bhaktinA mArge dizAsUcana karyuM. lagabhaga 35 varSa alArakhA, hAjI mahaMmada zivajI sudhI svAmIjInI nizrAmAM A pravRtti cAlI. tyArabAda zrI manuM sUbedArajI ane zrI eca. ema. polanI rAhabarI heThaLa (1878thI 1921) A kArya cAlu rahyuM che. vIsamI sadI" mAsika dvArA gujarAtI patrakAratvamAM amRtalAla zeTha Agavo cIlo cAtaranAra ane briTana ane amerikAnAM sAmayiko jevuM sAmayika gujarAtImAM ApavAnI nema rAkhanAra (nirbhayatA jenuM nAma). sAhityasevI ane lekhaka premI patrakAra eTale hAjI. gAMdhIyuganA patrakAratvamAM AjhAdI meLavavI eka mizana saMskArasamRddha ane AdhunikatAnA samanvayathI temaNe "gulazana' hatuM. Akho deza jyAre aMgrejo sAme laDavA eka thaI rahyo nAmanuM eka sAmayika paNa kADhyuM hatuM. 1901mAM zarU thayeluM hato tyAre saurASTranA dezI rajavADAM mithyAbhimAna, vyasana A sAmayika ekAda varSa cAleluM. 1916mAM "vIsamI sadI' ane aMdaroaMdaranA dhIMgANAmAM potAne khatama karI rahyAM hatAM. sAmayikano AraMbha thayelo. eprilano aMka mArcamAM bahAra teve samaye amRtalAla zeThe AkhAye saurASTramAM patharAyelAM pADIne hAjIe potAnI patrakAratvanI dhagaza saune dAkhavI hatI. 250 jeTalAM dezI rajavADAMone UbhAM karavA, saurASTranI 10 mAsa agAunA "vIsamI sadI'nA TAiTala briTanathI prajAne jAgrata karavA mATe rANapurathI 1921mAM "saurASTra'no chapAIne AvI pahoMcyA hatA. e jamAnAnA hAjInA "vIsamI prAraMbha karyo. sadInA aMko Aje paNa gujarAtI patrakAratvanA e amRtalAla zeThe mAtra saurASTranA ja nahIM paraMtu samagra suvarNayuganI yAda apAve tevA che. hAjI mahaMmade sAmayikane dezanA patrakAratvamAM nirbhayatA, satyaniSThA, prajAlakSI patrakAratva saMgIna banAvavA pAchaLa jAta ghasI nAkhI hatI. 44 varSanI ane sAhityasaMgama dvArA eka AgavI chApa UbhI karI hatI. vaye temanuM dhanurvAne kAraNe Akasmika nidhana thayuM. temaNe gujarAtIo uparAMta binagujarAtIo paNa temanA patrakAratvanI vIsamI sadI" mATe Arthika khuvArI je hade vahorI tenI zailIthI ane sTorI lAvavAnI AgavI paddhatiothI AkarSAyA kalpanA thaI zake tema nathI. hAjInI prathama patnIe temanA hatA. temanA agralekhonI rajuAta tarkabaddha ane muddAsaranI saMgharSanA divasomAM ane bIjI patnIe aMtima divasomAM khUba rahetI. "sAruM lAge tevuM nahIM paNa sAruM lAge tevuM ja lakhavuM sAtha Apyo hato. kanaiyAlAla munzI, caMdrazaMkara paMDyA ane e temano mukhyamaMtra banI rahyo. 1931mAM amRtalAla zeTha narasiMharAva diveTiyA jevA aneka sAhityakAronI pragatimAM temanA AvA tejAbI patrakAratvanA pariNAme jelamAM gayA. 'vIsamI sadI'no phALo ananya hato. patrakAratva kSetranA saurASTra' baMdha paDyuM. 1932mAM kalabhAI koThArIe diggaja zrI cAMpazIbhAI uddezI temane "kalAno zahIda' kahIne phUlachAba' nAme tene pharIthI cAlu karyuM. je tamAma jUnI yAda karatA. "kalAne ghera ghera pahoMcatI karavAno temano uddeza paraMparAone sAcavIne cAlatuM rahyuM. temaNe Ajanma pALyo hato. kalAnI bAbatamAM temanI sUjha advitIya hatI. 1934mAM amRtalAla zeThe muMbaIthI "janmabhUmi' nAmanA sAMjanA dainikanI zarUAta karI. AjhAdI AMdolananI temaNe "maherunnisA" tathA "imAnanAM motI' jevAM nATako aneka mahattvanI ghaTanAomAM amRtalAla zeThanA mArgadarzana uparAMta 'razIdA' nAmanI navalakathA lakhI hatI. gujarAtanA heThaLa "janmabhUmi'nuM patrakAratva dIpI uThayuM. amRtalAla zeThe sAhityika patrakAratvane navI dizA ApanAra tarIke hAjIne sau yuddhanA riporTIgamAM AgavI bhAta pADanAra, prakhara rASTravAdI, yAda rAkhaze ja. hAjI aMge vadhu jANavA mATe nIDara ane prajAbhimukha patra tarIke tene vikasAvyuM hatuM. teo www.gujarativismisadi.com@ log on karo. www.gujaratist Jain Education Intemational Page #611 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo 595 AtA dinazA goravAlA jaLavAtAM. cIjavastunA bhAva pramANamAM ochA hatA ane sthira (opinIyana) hatA. sAMskRtika anubhava hato. ATalA samRddha vArasA sAthe bhArata ghaNuM ujjavaLa bhAvi nirmANa karI zakyuM hota, paNa A viSNu paMDyAe lakhela "alavidA goravAlA" lekhamAMthI deze tema karyuM nahIM, ane koIe Atmazodhana paNa nA karyuM ?" maLelI vigato anusAra goravAlA nirbhIka patrakAratva yuganA koIneya takalIpha ApyA vagara goravAlAe, 'eka ora pratinidhi hatA. koInI paNa zehazarama rAkhyA vagara temaNe pArasIe' dezanI sevA karIne cUpacApa vidAya lIdhI. nirbhIka patrakAratva karyuM. siMdha pradezamAM temanI nyAyapaddhatinI goravAlAnA "opiniyana'nI phAIlo kyAM haze ? enA aMge ghaNI lokacAhanA hatI. kaTokaTI ladAI tyAre zabdonA saMzodhana koNa karaze ? kyAre karaze ? mAdhyamathI jhajhUmatA patrakAromAM eDI goravAlA ane sAhityakAra vidUSI durgAtAI bhAgavata.-A be jaNAe ja icchArA | desAI hiMdanI bauddhika cetanAne baLa puruM pADyuM. e. DI. goravAlAnuM 1880mAM muMbaIthI "gujarAtI' sAptAhika zarU karanAra opiniyana' eTale taddana sAduM cArapAnAnuM copAniyuM-temAM zrI icchArAma sUryarAma desAInuM gujarAtI sAhitya ane teo je prakAranAM lakhANo lakhatAM tevuM lakhavuM Aje paNa patrakAratvakSetre noMdhapAtra pradAna che. madhyakAlIna kavitAnA azakya lAge. temaNe bauddhikomAM cetanA jagAvI ane zAsanamAM saMpAdaka tarIke tathA kuzaLa navalakathAkAra ane anuvAdaka-tarIke gabharATa phelAvyo hato. evuM kahevAya che ke paMDita javAharalAla jANItA evA teo Aje paNa gujarAtI sAhityajagatamAM neharu potAnA paranI dhAradAra TIkA mATe lakSmaNanA kArTuna ane temanA yuga zAzvata sarjana "caMdrakAntane kAraNe jANItA che. goravAlAnuM "opiniyana' pasaMda karatA hatA. vakhata Avye caMdrakAnta" sarjana mAtra temanI vicArayAtrA ke kalpanAvihAra gAMdhIjI sAme paNa temaNe potAno mata rajU karI AkarI TIkA nathI, paNa yathArtha ane vedAMtanA vicArone sAMkaLIne thayelI karI hatI. uttama racanA che evuM vidvAnonuM mAnavuM che. temaNe "bRhad 'TAImsa oNpha inDiyA'mAM temanI "viveka' nAmanI kAvyadohana'nA ATha bhAga ane kathAsaritasAgara'nA be kaoNlama cAlatI hatI. jene tamAma kSetranA loko bahu rasathI | bhAganuM saMpAdana kareluM che. gujarAtanA madhyakAlIna vAMcatA hatA. temanA khudanA sAmayika zarU karavA pAchaLa paNa bhaktakavionAM jIvanacaritro ane racanAone temaNe "bRhada moTAbhAganA sAmayikono jAkAro javAbadAra hato. chatAM teo kAvyadohana'mAM samAvyAM che. kRSNacaritra', "okhAharaNa', kahetA, "thoDAka loko vicAratA thAya to ghaNuM-Ama to hetu 'naLAkhyAna', "narasiMha mahetA kRta kAvyasaMgraha' temanAM saMpAdita vyartha ja che chatAM, kyAreka, kone khabara zuM thaze. sensarazIpanA pustako che. temaNe keTalIka aitihAsika navalakathAo paNa lakhI divasomAM presa para jAptI AvI. mudraNAlaya badalatA rahyA. hatI. jemAM gaMgA tathA zivAjInI lUMTa' ane 'TIpu sulatAna'no chelle sAIklosTAIla copAniyuM bahAra pADyuM. "darpaNa ane samAveza thAya che. strI' nAmanI TUMkI vArtAe hAhAkAra macAvyo. kaTokaTInA "gujarAtI' sAptAhika zarU karyuM te agAu teo suratathI divasomAM eka lAkha aTakAyatIo "nAme nadImAM DUba jAya' 'svataMtratA' mAsika calAvatA hatA. cAracayo, viduranIti, evI caLavaLavANI uccAratA temaNe kahyuM hatuM ke, "sAce ja zrIdharI gItA, zukanIti, kaLAvilAsa, rAjataraMgiNI temanA teo moTA gunegAro che. temaNe sattAvAdanI sAme laDavAno jANItA anuvAdo che. temanA sAhityika ane patrakAratvanA bhayaMkara guno karyo che." goravAlAnuM ciMtana temanA ja yogadAnano abhyAsa karavA mATe thaIne vividha zabdomAM...... vizvavidyAlayomAM aneka zodhanibaMdho thayA che. "jarAka vicAro.....ApaNA rASTrajIvananI zarUAta karasanadAsa mULajI : zAmAMthI thaI hatI ? bhAratanA bhAgalA pachI ApaNe eziyAmAM sauthI adhika zaktizALI tAkAta dharAvatuM rASTra (183thI 1871). hatA. suvyavasthita yogya vahIvaTItaMtra hatuM. kAyado-vyavasthA saurASTranI dharatIe aneka patrakAro ApyA che. Jain Education Intemational For Private & Personal use only Page #612 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 596 karasanadAsa mULajI Aja saurASTranI ogaNIsamI sadInA gujarAtanA prakhara samAjasudhAraka, nirbhaya patrakAra ane lekhaka hatA. temanuM zikSaNa adhavacce ja chUTI gayuM. muMbaInI buddhivardhaka sabhAmAM temaNe vAMcelA nibaMdha dezATana'thI temane ghaNI khyAti maLI. A sabhA sAthe teo pachI paNa ghaNAM varSo sudhI joDAyelA rahyA. 'rAstagophtara'mAM temaNe aneka varSo sudhI lekho lakhyA. 1855mAM temaNe 'satyaprakAza' nAmanuM chApuM zarU karyuM hatuM. temane hindu sudhArAvAdI AgevAnono sahakAra maLyo hato. karasanadAsajIe vaiSNavonA vallabhasaMpradAyanA guruonA julama ane durAcAra aMgenA lekho lakhyA hatA, jene kAraNe samAjamAM ghaNo uhApoha thayo hato. e aMge cAlelo kesa bhAratanA patrakAratvanA itihAsamAM abhivyaktinA svAtaMtrya saMdarbhe ane patrakAranI hiMmata saMdarbhe noMdhAyelo che. A kesa 'mahArAja lAyabala kesa' tarIke jANIto thayelo. A kesa karasanadAsa jItyA ane vallabhasaMpradAyanA mahArAjo ughADA paDyA. temaNe thoDAM varasa 'strIbodha' nAmanuM vartamAnapatra paNa calAvyuM. 1863mAM iMglenDano pravAsa karyo. tene lIdhe temane nAtabahAra mukAvuM paDyuM. kapoLa samAjanA bahiSkAra chatAM temaNe bIjI vakhata iMglenDano pravAsa karyo. muMbaI sarakAre temane rAjakoTamAM poliTikala khAtAmAM AsisTanTa supriTenDanTa nImyA hatA. tyAMthI temanI lIMbaDI rAjyamAM badalI thaI hatI. temaNe 'nItivacana', 'kuTuMbamitra', 'nibaMdhamALA', 'iMglenDano pravAsa', 'veda dharma', 'mahArAjAno itihAsa', 'zabdakoza' vagere graMtho lakhyA hatA. kAkAsAheba kAlelakara (1885thI 1982) rASTrasevaka, sAhityakAra, cintaka kAkAsAheba janme marAThI hovA chatAM karme savAI gujarAtI sAbita thayelA. 'kAkA'nA hulAmaNA nAmathI jANItA kAkAsAheba kAlelakara samartha sAhityakAra hovA uparAMta temaNe patrakAratvanA kSetre AgavuM pradAna karyuM hatuM. temanA nibaMdho sAhityajagatamAM eka cokkasa oLakha sthApita karI cUkyA che. temanI rAjakIya kArakirdI, krAntikAra tarIkenI kAmagIrI ane gAMdhI-vinobA sAthenI kAmagIrI vacce paNa temanuM gujarAtI gadya jaLavAI rahyuM ane temaNe ghaNuM lakhyuM. gAMdhIjInI asara heThaLa emanuM patrakAratva ghaDAyuM hatuM evo paNa eka mata che. 'himAlayano svapna zilpIo pravAsa' nAmanA temanA sAhityika nibaMdho vidyApIThanA sAptAhikamAM haptAvAra chapAyA hatA ane pustakAkAre pragaTa thayA. temaNe gujarAtImAM 36, hindImAM 27, marAThImAM 15 pustako lakhyAM che. kAkAsAhebanAM lakhANonI zailI kyAreka haLavAzabharI, prAsAdika, saraLa, vizada, bhAvocitta gAMbhIrya, kyAreka saMskRtamizrita to kadI taLapadA tattvothI bharapUra lAge che. ApaNane cokkasa lAge ke, umAzaMkara jozIe kAkAsAhebanA gadyane kavitA kahI che te vAta sAcI che. kArTUnisTa DaoN. indradeva AcArya 'gujarAta samAcAra'nAM pAnAMomAM 'AcAryanI AjakAla' na hoya e sthiti vAcako kalpI ja na zake e hade ekeeka gujarAtInA gharamAM jANItA thaI gayelA indradeva AcArya eTale ApaNA mAnItA kArTUnIsTa 'AcArya'. evuM kahevAya che ke, kalAguru ravizaMkara rAvale temane temanA kAma aMge biradAvatAM kahyuM hatuM ke, "jAdugaranI jema tamane havAmAMthI viSaya lAdhe che." AcAryanAM kaTAkSacitroe gujarAtI patrakAratvamAM eka cokkasa jagyA sthApita karI che. surucinuM tattva jALavIne ghaNuM karIne saMyamI kaTAkSacitraNa teo ATalAM varSothI karatA AvyA che. mULe to teo arthazAstranA vidyArthI. muMbaI yuni.mAMthI pIeca.DI. karyA bAda temaNe karelA keTalAka mojaNIahevAlo badala dezanI uccakakSAnI kaMpanIoe temane Arthika salAhakAra-pade niyukta karyA hatA. Ama arthazAstranI sAthe samAjanI ghaTanAno vizeSa 'artha' kArTUnanA mAdhyamathI samajAvatAM temane sAruM phAvI gayuM hatuM. 1947thI teo citrakalA tarapha vaLyA hatA. lokanAda, saMdeza, sevaka, prabhAta, nava saurASTra jevAM aneka akhabAromAM teo avAranavAra vyaMgacitro ApatA. gujarAtI dainikomAM 'sAMjavartamAna' muMbaInA prathama prayoga jevuM hatuM. 'dAsakAkA' nAmanI dainika citrapaTTIe ghaNI nAmanA meLavI hatI. 1960thI 'hase tenuM ghara vase' nAmanI dainika kArTUna kaoNlamathI janasattA' dainikamAM kaTAkSa citramALA zarU karI. 1959thI 1984 sudhI haLavAM lakhANo ane kArTUnano vibhAga 'AnaMdameLo' saMbhALyo. 1985thI 'gujarAta samAcAra' sAthe joDAyA. 'gujarAta samAcAra'nI ravivAranI pUrtimAM 'gAmanI gammata' nAme cAra kArTUnanI paTTI ghaNAM varSothI AvatI rahI che. teo kahe che ke, 'mAnavInI nabaLAI, mUrkhatA, bAghAI, jaDatA vize ramUjI Page #613 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo rajUAta sAthe sudharavAnI sAvacetI ApatuM citra eTale kArTUna. AnaMda mANo ane vaheMco eja eno hetu.' lagabhaga pAMca dAyakA jeTalI kArTUna citronI temanI saphara eka Agavo itihAsa che. AMtararASTrIya kArTUnapariSadomAM temanAM citro vakhANAyAM che ane puraskAra paNa maLyA che. temanA aMdAja mujaba Azare 50,000 jeTalAM kArTUnacitro temaNe doryAM che. dUradarzana ane AkAzavANI parathI temaNe vyaMgacitro aMge vyAkhyAno paNa ApyAM che. vividha sAmAjika saMsthAoe temanA vizeSa pradAna badala sammAna paNa karyuM che. temane gaNanApAtra evorDsa maLyA che. temanAM kArTUna aMge kahevAyuM che ke, "vyaMgacitronuM sarjana e mAtra pIMchInuM citarAmaNa nathI. haLavAza chatAM azlilatA nahIM, kaTAkSa chatAM kaDavAza nahIM, vyaMga chatAM vedanA nahIM, evAM citronuM rojeroja sarjana karavuM e eka AkaruM tapa che. zrI AcArya AvA eka tapasvI che." kArTUnisTa 'nArada' sva. zrI mahendrabhAI trivedI 'nArada'tarIke akhabAromAM chavAyelA kArTUnisTa mahendrabhAIno janma-uchera bhUjamAM. mAdhyamika zikSaNa muMbaImAM ane kalAkSetre nAma karavAnI icchA sAthe 'janmabhUmi' jUthanA dainikomAM kaMpojhiTara tarIke joDAyA ae uccapadethI svaicchika nivRtti laIne nivRtta thayA. kArTUnisTa vizvamAM nArade eTalI moTI jagyA hAMsala karI hatI ke temanI jagyA kadI bharI na zakAya. 'vyApAra'nA taMtrI gilANIbhAInI preraNAthI 'vyApAra'mAM kArTUna karavAnuM zarU karyuM. tyArabAda citralekhA, jI, yuvadarzana, janazakti, saMdeza, gujarAta samAcAra, kacchazakti, abhiSeka, jAmejamazeda vagere prakAzanomAM 'nArada' takhallusathI temanI kArTUnayAtrA cAlI. aMdAje 40,000 jeTalAM kArTUno temaNe temanA kAryakALa daramyAna doryAM hatAM. temanAM kArTUnanAM be pustako 'dekha tamAzA' ane 'vINAno jhaMkAra' prakAzita thayAM che. temanA avasAna bAda 'phUlachAbe' zraddhAMjali ApatAM lakhyuM hatuM ke, "nArada kadIye temanI madhyamavargIya buniyAda bhUlyA na hatA. temaNe sAmAnya mANasanA jIvananA dainika jIvananI nAnImoTI tamAma muzkelIone dhyAnamAM rAkhIne citro karyAM." sAce ja 'nArada' akhabAromAM madhyamavarganA pratinidhi banI rahyA. 597 19. kizoralAla ghanazyAma mazarUvAlA KGM = MKG, kizoralAla ghanazyAma mazarUvAlA barAbara mohanadAsa karamacaMda gAMdhI. ATaluM vaicArika aikya A dharatI paranA be vicArapuruSo vacce yojAyuM hoya tevI ciMtana, manana, adhyAtma ane dezasevAnA kSetranI A virala ghaTanA hatI. gUjarAta vidyApIThano dhyAnamaMtra 'mukti apAve te ja vidyA' e temano jIvanamaMtra banI rahyo. je vidyA ke kaLA mANasane UrdhvagAmI banAve ke poSe te ja kaLA ane tevA ja sAhityane Avazyaka mAnanAra zrI mazarUvALAe AjIvana sattvazIla, tejamaya sAhityapravRtti karI. gujarAtI prajA temane eka UMcA gajAnA, diggaja sAhityakAra tarIke mAne che. temanA 'samULI krAnti' nAmanA pustake temane tatkAlIna vicArakonI vacce siddha ane sthApita karyA. temaNe dharma ane samAjaracanA, rAjakIya temaja Arthika tathA keLavaNI aMge krAntikArI vicAro darzAvyA che. 'saMsAra ane dharma' nAmanuM temanuM pustaka navayuganA ghaDatarane sparzatuM ane prAcIna praNAlikAone samajAvatuM pustaka che. A uparAMta 'ahiMsA vivecana', 'gItAdohana', 'gItAmaMthana', 'strI-puruSa maryAdA' vagere temanAM jANItAM pustako che. gAMdhIjInA nirvANa bAda 'harijana' patronA saMpAdaka-taMtrI tarIkenI javAbadArI saMbhALI saune mArgadarzana karatA rahyA. gAMdhIyuganA nabhomaMDaLamAM MKG = KGM banI rahenArA ki. gha. mazarUvAlA khUNe rahIne jhaLakyA karatA tArA jevA hatA. kirITa bhaTTa (bhAvanagara) jANItA patrakAra ane kaTokaTI AMdolananA agraNInetA kirITa bhaTTane jANanArI peDhInA ghaNA patrakAro haju che. zikSaNa ane sarakArI nokarI pachI patrakAratvamAM AvyA. 'jayahiMda', 'phUlachAba' dainikamAM lakhavAnuM zarU karyuM. 'janmabhUmi'mAM joDAyA. siddhahasta patrakAra banyA. pachInA varSo 'inDiyana eksapresa'mAM kAryarata rahyA. 1968thI 1993 sudhI 25 varSa vaDodarAmAM "eksapresa'mAM kAma karyuM. kaTokaTInA varSomAM sarakArano virodha karavAmAM teo jANItA thayA. jelavAsa paNa thayo. jelamAMthI paNa temaNe lakhyA karyuM. hAlamAM teo mukta patrakAra che ane vividha dainikomAM phrilAnsa lekhana kArya kare che. Page #614 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 598 kRSNalAla zrIdharANI (korasponDanTa) sAhityanAM kavitA ane nATakanAM svarUpomAM UMDuM kheDANa karanAra zrIdharANIjI te jamAnAnA 'amRtabajAra patrikA' nAmanA aMgrejI dainikanA gujarAta khAtenA pratinidhi hatA. temaNe varSo sudhI A javAbadArI saphaLatApUrvaka saMbhALI. AjhAdI AMdolanamAM gAMdhIraMge raMgAyelA A sarjakapatrakAre gujarAtI-aMgrejImAM thaI 10thI vadhu graMtho ApyA che. temane 1958no raNajitarAma suvarNacaMdraka 1961mAM apAyo hato. padmazrI kumArapALa desAI gujarAtI sAhityanA prAdhyApaka, sAhityakAra ane jainadarzananA jJAtA evA padmazrI kumA2pALa desAIno patrakAra- kaTAralekhaka tarIkeno paricaya paNa gujarAtanI ane samagra vizvamAM patharAyelI gujarAtIbhASI prajAne che ja. saurASTranA rANapuramAM janma, vatana sAyalA ane karmabhUmi amadAvAda. gujarAtI bhASAnA mAdhyamathI ramatagamatathI mAMDIne jainadarzana jevA agharA viSayanA kSetromAM sAttvika bhASAmAM tAttvika vAta karavI jemane mana ramata vAta che, sahaja vAta che tevA sadAsmita kumArapALabhAI desAI sudhI temanI patrakAratva ane sAhityanI kAmagIrInA paripAkarUpe padmapuraskAra sAme cAlIne Avyo che. iMTa ane imArata', 'jhAkaLa banyuM motI', 'ramatanuM medAna', 'pAMdaDuM ane pirAmIDa' jevI aThavADika kaoNlamo mAraphate teo gujarAtI bhASAbhASI lokone niyamita maLe che. temanuM sAhitya ane patrakAratva parasparanI bheLaseLamAMthI niSpanna thayuM nathI. baMne svarUpomAM nokhI bhAta temaNe AtmabaLe upasAvI che. temaNe mAhitI patrakAratvanI eka navI zailI vikasAvI che. temaNe aneka pustako ApyAM che. sAhityanA tamAma svarUpo jemAM caritra, bALasAhitya, prauDhasAhitya, navalikA, ciMtana, saMzodhana, vivecana jevAM kSetromAM 80thI vadhu pustako prakAzita thayAM che. temane aneka rASTrIya ane AMtararASTrIya sammAno prApta thayAM che. videzamAM jainadharmanA pracAraprasAra mATe jainA' nAmanI AMtararASTrIya saMsthA taraphathI temane sammAna prApta thayuM che. temanA mArgadarzanamAM aneka vidyArthIoe jainadarzana, gujarAtI sAhitya, patrakAratva ane samUhamAdhyama viSayamAM pIeca.DI. karyuM che. svapna zilpIo kekhuzaro kAbarAjI (1842-1904) muMbaImAM janma, paNa kAma karyuM samagra gujarAtI samAja mATe. kArakirdInI zarUAta svataMtra patrakAra tarIke karI. 'jAme jamazeda'mAM riporTara tarIke joDAyA. tyAM ja taMtrI paNa banyA. sAmAjika kurivAjono virodha temanA lekhono mukhya sUra raheto. teo Adhunika vicArasaraNInA puraskartA hatA. teo temanI dIkarI ane putravadhUne patrakAratvamAM lAvyA hatA. temaNe 'rAsta gophatAra' sAmayikane paNa potAnI sUjha ane zaktithI saMvardhita karyuM hatuM. temanA anugAmI tarIke putaLIbAIe paNa patrakAratvamAM uttama prakAzana karyuM. teo prakhara bhASaNakartA hatA. rasaprada bhAvavAhI zailI ane samAjanA pracalita kurivAjo sAme laDavAnI temanI prabaLa icchAe temane aneka ThekANe bhASaNo ApavA bolAvatA. vidhavAvivAhano virodha karanAra sAme temaNe saghana-sabaLa prayatno karyA hatA. mRtyu pachI rovA-kUTavAno rivAja, paDadAprathA baMdha karAvavAnA teo himAyatI hatA. teo Ajanma patrakAra rahyA ane mAtra pArasI komanA ja nahIM-samagra gujarAtanA banI rahyA. cAMpazI udezI (1892-1974) gujarAtI patrakAratvamAM ziSTa, suMdara ane sAhityika patrakAratvanI paraMparAmAM cAMpazIbhAInuM nAma Adarasahita levAya che. patrakAratvamAM temanI tAlIma aneka siddhahasta patrakAro ane taMtrIonA mArgadarzanamAM thaI. 'vIsamI sadI' sAmayika sAthe teo ghaNA samaya sudhI joDAyelA rahyA hatA. temanI patrakAratvanI kArakirdIno ughADa ane vistAra kalakattAmAM thayo. 1922nA eprila mAsamAM temaNe 'navacetana' sAmayikano prathama aMka prakAzita karyo. kalakattAmAM temaNe gujarAta emecyora thiyeTaranI zarUAta karI. ahIM temaNe aneka gujarAtI kalAkAronI kArakirdInA vikAsamAM noMdhapAtra phALo Apyo. gujarAtI nATako bhajavyAM ane digdarzana paNa karyuM. kalakattAmAM ja temaNe gujarAtI sAhitya maMDaLanI sthApanA karI hatI. temanI niyamitatA, cIvaTa ane spaSTavaktApaNA aMge misAla apAya tevI temanI kAmagIrI hatI. aneka Arthika muzkelIo vacce paNa temaNe navacetana' sAmayika cAlu rAkhyuM hatuM. teo pote siddha hasta sAhityakAra Page #615 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo jIvana paNa hatA. 1918mAM 'kAvyakalApa' nAmano kAvyasaMgraha, 1925mAM jaMjIrane jhaNakAre' navalakathA uparAMta 'tAtI talavAra', 'AzAnI imArata', 'nasIbanI balihArI', 'mAnava haiyAM', 'madhubiMdu', 'smRtisaMvedana', 'jIvanaghaDatara mAMgalya', jevA ciMtanalekhono saMgraha ane 'haiyuM ane zabda' jevA kAvyasaMgraha ApanAra gujarAtI patrakAratvanI vIsamI sadInI preraka paraMparAmAM uddezIbhAIne yAda karyA vagara AgaLa jaI zakAya evuM ja nathI. caMdulAla maNilAla desAI (1882 thI 1968 bharUca) svAtaMtrya sainika ane gAMdhIjInA anuyAyI tarIke vadhu jANItA evA caMdulAlabhAI desAInA patrakAratvanA kSetramAM pradAna aMge ghaNI vigato noMdhavA jevI che. temaNe AjhAdI AMdolanamAM potAnI jAta ane tamAma milkata ApI dIdhI. tyArabAda aneka TrasTonI racanA karI. ArogyasevAnA kSetramAM mahattvanuM pradAna karyuM. homarUla AMdolanamAM bhAga lIdho. aneka caLavaLone saphaLa netAgIrI pUrI pADI. lokonuM manobaLa dRDha karavA teo kahetA 'zUravIro mAthuM Ape nAka na Ape.' temanA kAma badala temane 'choTe saradAra'nuM biruda maLyuM hatuM. 1929mAM temaNe 'vikAsa' nAmanuM sAmayika cAlu karyuM hatuM. temanA A gujarAtI sAptAhikamAM teo svataMtratA saMgrAmano ahevAla, khAdI, dArUbaMdhI, aspRzyatAnivAraNa, gAMdhIjInA vicAro, dezanetAonAM pravacano vigate chApatA hatA. e samaye te ghaNuM lokapriya sAmayika hatuM. temaNe 'thAyamosina' nAmanI dAMtanI davA zodhI hatI. tenI royalTInI rakama teo prativarSa dAnamAM ApI detA hatA. teo atyaMta sAduM jIvana jIvyA. sattA ane saMpattino temane jarAya moha na hato. AjhAdI pachI temaNe kyAreya cUMTaNImAM umedavArI karI nahotI. patrakAra jugatarAma dave (1892thI 1985) gujarAtamAM jugatarAma davene sau koI gAMdhIvicArane ChSS jIvaMta rAkhanAra mazAlacI tarIke jANe, paNa gujarAta bahAra paNa temanI eTalI ja badhI khyAti hatI. gAMdhIraMge raMgAyA e agAu temaNe patrakAratvakSetre paNa mahattvanI kAmagIrI karI hatI. pitA jhAlAvADathI nokarI mATe muMbaI gayelA. plegamAM mRtyu thayuM. mAtA DAhIbahenane laI lakhatara AvyA. meTrika sudhIno abhyAsa thayo. .moTAbhAIe amerikana kaMpanInI nokarI goThavI ApI. e divasomAM svAmI AnaMdano jAduI paricaya thayo. jugatarAmabhAInI sAhityanI abhiruci joI temaNe nokarI choDAvI temano paricaya hAjI mahaMmada allArakhiyA zivajI sAthe karAvyo ahIM temane vIsamI sadI' sAmayikamAM kAma maLyuM. lekhana ane prakAzana aMgenI tAlIma maLI. karmacetanAnA patrakAra jhaveracaMda meghANI 'rASTrIya zAyara' tarIke jemane khuda mahAtmAgAMdhIe navAjyA hoya temanA vyaktitvamAMthI patrakAratvane juduM pADavuM e ceSTA ThIka nathI. temanuM sAhitya patrakAratvanI paripATI para sarjAyeluM-to temanuM patrakAratva sAhityanI kaMdarAomAM ghumI ghumIne AvatuM hoya tevuM lAge. zrI jhaveracaMda meghANI sarjaka, taduparAMta khUba moTA gajAnA saMzodhaka tarIke sadaiva smRtimAM aMkAyelA raheze. divasodivasa temano avAja vadhu vadhu bulaMda thaze ane vadhu ne vadhu loko temane samajavA tarapha vaLaze. 'soraThano sAvaja' tarIke jANItA ApaNA A lADIlA sAhityakAre lokakathAo, vRtakathAo, saMtakathAo ane zauryakathAono khajAno kholI Apyo hato. temaNe lokagIto, lagnagIto ane duhAono bhaMDAra ekatra karyo hato. lokasAhityanuM saMzodhana, saMpAdana ane 'phulachAba' mATe avirata lakhatA rahevuM eja temano jIvanamaMtra banI rahyo hato. saurASTranA itihAsa ane saMskRtine temaNe jIvaMta karI. temaNe aitihAsika navalakathAo paNa racI. nATaka, cAritralekhana, patrakAratva ane vivecanakSetre paNa temaNe kalama gatizIla rAkhI. koIno lADakavAyo' ane 'chello kaToro' jevI temanI racanAo Aje paNa sAMbhaLanAranI AMkhamAM AMsu lAvI de tevI che. meghANI karmacetanAnA pratinidhi, satata jhajhUmatA, atizramathI thAkelA A sarjake kalakattAthI lakhyuM, "......aMdhAruM Page #616 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 600 na -- 11 thaI jAya che. godhUlino vakhata che.......mAro govALa mane sauthI vadhu jANItA putra ane khAsa to vyavasAye patrakAra. bolAve che. huM rasto nahIM bhUluM.....................likhitaMga huM AvuM paraMparAgata zikSaNa to emane maLyuM nahotuM paNa anubhavanI zALAmAM khUba ghaDAyA. gurukula kAMgaDI ane zAMtiniketanamAM paNa thoDuM ghaNuM bhaNyA. gAMdhIjInA kAmamAM temanI pUratI zraddhA ThakkarabApA ne tethI ja temaNe 1920-21mAM asahakAranI caLavaLamAM (amRtalAla viThThaladAsa Thakkara) bhAga lIdho. 1932mAM goLamejI pariSada bAda 1933mAM ThakkarabApA'nuM hulAmaNuM nAma pAmela ThakkarabApAe ane 194ramAM ema cAra vakhata kArAvAsa bhogavyo. temaNe AjIvana dalito ane samAjathI tiraskRta thayelAM lokonI sevA dilhInI jAmiyAmiliyA islAmiyA khAte hindInA zikSaNanI karI. kAma eja temanI oLakha banI rahI hatI. teo ane 1929thI 42 daramyAna dakSiNanAM rAjyomAM hindI mUkasevaka tarIke jANItA thayA hatA. AjhAdI AMdolanamAM pracAranI kAmagIrI saMbhALI. teo gAMdhIjIe cIMdhelAM kAryo karatA rahyA. AjhAdI bAda 1920-21nA samayagALA daramyAna teo motIlAla teo baMdhAraNasabhAmAM cUMTAyA. harijano ane AdivAsIonA naherunA "inDipenDanTa'nA taMtrI vibhAgamAM joDAyA. 1923kalyANa mATenI yojanAo paNa teo ghaDatA rahyA ane 24 daramyAna gAMdhIjInA 'yaMga inDiyA' ane 'navajIvana' amalamAM mukAvatA rahyA. patronuM saMpAdana paNa temaNe saMbhALyuM. 1933mAM temaNe temanI patrakAratvanI kAmagIrI paNa A sAthosAtha 'hindustAna'nA taMtrI tarIke svataMtra rIte javAbadArI saMbhALI. cAlatI rahI. "harijana", "sarvarsa opha inDiyA', "hindustAna saune temanI kharI zaktinAM darzana tyArabAda ja thayAM. temanA TAimsa' jevAM sAmayikomAM teo lekho lakhatA rahyA. temanI samayagALA daramyAna akhabAranuM sarkyulezana ghaNuM ja vadhyuM. DAyarI-AdivAsIonA prazno aMgenA temanA kALe rASTrIya caLavaLanA lokamAdhyama tarIke tenI sArI evI memoriyala vyAkhyAna' ane 'bhAratanI AdimajAti' jevAM lokapriyatA thaI hatI. tenI aMgrejI uparAMta hindI AvRtti pustako jANItAM che. paNa zarU thaI hatI. patrakAratvanA temanA kAryakALa daramyAna ThAkorabhAI maNibhAI desAI temaNe aneka hoddAo ane mahatvanI jagyAo para padabhAra saMbhALyo hato, jemAM ola inDiyA nyUjha pepara eDiTarsa gAMdhIjI sthApita gUjarAta vidyApITha, navajIvana ane esosiezananA pramukha tarIke, yu.ena.kamizana ona phrIDama anya gAMdhIsaMsthAo mATe jIvana samarpita karanAra opha thoTsanA presanA sabhya tarIke mahatvanAM che. gAMdhIjInA ThAkorabhAIe vakhatovakhata patrakAratva ane saMpAdanakSetre paNa putra tarIke temaNe patrakAra ane patrakAratva ema baMne kSetre ucca kAma karyuM hatuM. snAtaka thayA bAda kAkAsAheba sAthe temanuM mAnAMka sthApita karyA hatA. ghaDatara thayuM. satyAgraha AzramamAM zikSaka tarIke joDAyA. te daramyAna ('yaMga inDiyA' ane 'navajIvana'mAM kAma karavA narmada (1833 thI 1886) mAMDyuM. aneka vakhata jelamAM paNa gayA. 1937mAM morArajI yugapravartaka, patrakAra, sAhityasarjaka narmadano janma desAInA aMgata madadanIza tarIke joDAyA. 1944mAM vaidika nAgara brAhmaNa parivAramAM thayo hato. muMbaImAM pitAnI gAMdhIjIe laData pAchI kheMcI ane sAptAhikapatro cAlu karyA. nokarI tethI zikSaNa tyAM ja thayuM. bALavaye lagna, zikSaNa, ThAkorabhAIe amadAvAda AvIne 'navajIvana'patronA saMpAdana- vidhUra thayA. badhuM satata eka pachI eka. nAnIgaurInA avasAna lekhananI javAbadArI saMbhALI lIdhI. AjIvana bAda punaH muMbaI jaIne ucca abhyAsamAM mana parovyuM. kavitA gAMdhIvicArakendrI pravRtti karatA rahyA. bilakula sahaja rIte phUTe. varDjhavarthanA kAvyonI asara. DAhIgaurI sAthe lagna karyuM. 1864mAM sudhArApravRttine vega devadAsa gAMdhI ApavA mATe "kalamanA khoLe mAthuM mUkyuM' ane 'DAMDiyo' 22mI me 1900nA roja dakSiNa AphrikAmAM DarabanamAM pakhavADika zarU karyuM. Aryadharma ane saMskRtinA punautthAnane temano janma thayo ane e paNa gAMdhIjInA hAthe. gAMdhIjInA temaNe svadharma mAnyo. narmada sAhityanA aneka svarUpomAM dain Education Intermational Jain Education Intemational Page #617 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 601 svapna zilpIo vizALa phalaka para pradAna karyuM che. ane tethI ja teo yugapravartaka kahevAyA che. gujarAtI padyane aneka kAvyo, aneka mahAkAvyo ane sadAbahAra gIta "jayajaya garavI gujarAta' ApanAra narmadanI gadyakSetre paNa eTalI ja moTI siddhi che. narmadanuM nibaMdhakAra, tattvaciMtaka, vivecaka, caritralekhaka, itihAsakAra tarIkenuM bahumUlya pradAna che. 1866mAM lakhelI paNa 1934mAM zatAbdI prasaMge pragaTa thayelI AtmakathA "mArI hakIkata' gujarAtI bhASAnI prathama adhikRta ane zAstrIya AtmakathA gaNAya che. narmadanI racanAoe ane abhyAsI lakhANoe temane zAstrakAra tarIke sthApita karyA che. narmade muMbaIthI surata AvIne 151-paramAM eTale ke temanI 19 varSanI vaye "svadeza hitecchu' nAmanI saMsthAnA upakrame "jJAnasAgara' nAmanuM sAptAhika zarU kareluM. paNa e jhAjhuM na cAlatAM 1864mAM 31 varSanI vaye 'DAMDiyo' nAmanuM pAkSika zarU karyuM hatuM. 'gAMThano kharaca kahADavo paDaze tema chatAM spekTaTara jevuM lakhANa kahADavuM to kharuM" e narmadanI pratijJA hatI. nukazAna veThIne paNa temaNe pAMca varSa 'DAMDiyo' calAvyuM. potAnA lakhANo mAraphate joza ane prANa pragaTAvanAra narmada nikhAlasatA, saccAI, nirbhayatA ane pUrNa gaMbhIratAthI patrakAratvanI pravRtti jIvananA thoDA kALamAM karI. desAI nArAyaNa mahAdeva patrakAra, svAtaMtryasenAnI mahAdeva desAInA putra ane gAMdhIjInA khoLAmAM ramavAnuM jemane sadbhAgya sAMpaDyuM hatuM tevA zrI nArAyaNabhAI desAIne hAlamAM ja sAhityanA kSetranuM sarvocca sanmAna mUrtidevI evorDa bhAratIya jJAnapITha dvArA ApavAmAM Avyo che. temaNe bhUdAna AMdolanamAM bhAga lIdho hato ane jamInavihoNA loko mATe ghaNI jamIna saMpAdita karI hatI. ahiMsA, yuvAnetAgIrI, bhUkhamaro ane zAMti jevA mudde temaNe vizvanI aneka jANItI mAnyatA prApta saMsthAomAM bhArata taraphathI pratinidhitva karyuM hatuM. temanuM karmakSetra zarUAtanA varSomAM uttarabhArata ane temAMya khAsa karIne yu.pI., bihAra rahyuM. 1975mAM kaTokaTI ladAI te daramyAna temaNe aneka lekho lakhyA ane janamata Ubho karyo. temaNe cAra mahatvanI pustikAo 'saramukhatyArazAhIne samajIe', "koMgresajanoM ko khullApatra', "ahiMsaka pratikAra, - "ahiMsaka pratikAranI paddhatio' pragaTa karI hatI. temanA jANItA pustako saMta sevatA sukata vAdhe'ne gujarAta sarakAre tathA "mAruM jIvana eja mArI vANI' bhAga 1 thI 4ne bhAratIya jJAnapITha puraskRta karyA che. hAlamAM teo gUjarAta vidyApIThanA kulapati che. chagana kherAja vamani (gadara) ane videzI gujarAtI patrakAro. gAMdhIjInA janmanA cAra varSa pahelAM porabaMdaramAM ja 1865mAM chagana kherAja varmAno janma thayo hato. amerikAmAM temaNe 'gaddara' bahAra pADyuM te daramyAnanI kathA eTale videzamAM thayelA gujarAtI patrakAratvanI gAthA. bhAratamAM AjhAdI AMdolananI kathA jeTalI rasaprada che eTalI ja videzamAM vaselA bhAratIyo dvArA bhAratanA AjhAdI AMdolananI kathA rasaprada che. laMDana ane perisamAM jema zyAmajI kRSNa varmAnI pravRttio ane patrakAratvae AjhAdI AMdolanane baLa pUruM pADyuM tema amerikAmAM 'gadda" caLavaLanA praNetA husena rahIma urphe chagana kherAja varmAe AjhAdI AMdolananI vAtane prasarAvI hatI. 1914nA me mahinAmAM sAnaphrAnsIsakomAMthI gujarAtI bhASAmAM patra nIkaLyuM 'gad'. tenA taMtrI chagana kherAja varmA urphe husena rahIma. 14 jAnyu, 1910nA roja teo amerikAnA vAnakuMvara pahoMcyA ane astitva saMgharSa zarU thayo. 1850 pachInA varSomAM cIna, siMgApura, malAyA, hoMgakoMga, brahmadezanA loko cInI lokonI salAhathI vadhu kamANI mATe keneDA gayA. jemAM paMjAbIo bahu moTI saMkhyAmAM hatA. tyAMnI prajA 'kALA bhAratIyo'ne sAMkhI zake tema ja nahotI tethI 1911mAM bhAratIyonuM Agamana pratibaMdhita karAyuM. keTalAMka loko philipAInsa thaIne amerikA pahoMcyA ane potAnuM sthAyItva ane te aMgenA adhikAro meLavyA. husena rahIma urphe chagana kherAja varmA A badhI pravRttimAM joDAtA gayA. temanA pUrvasUrioe "phri hindustAna', "svadezI sevaka', 'inDiyana sozyolojIsTa', 'vaMde mAtaram' jevAM akhabAro zarU karyA hatAM. lAlA haradayAla sAthe joDAIne audyogika majUro mATe kAma karavAnuM nakkI thayuM. khUba moTA pAye vitaraNa karI zakAya tevI prakAzana yojanA banAvAI ane " gapatro'nA nirmANanI yojanA amalamAM mukAI. pezAvarI urdU, gurumukhI hindI ane gujarAtImAM "gadhrapatro' bahAra paDavA lAgyAM. Page #618 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 602 1914nA 10mI me nA roja gujarAtI 'ga'no AraMbha thayo. pILA kAgaLa para e chapAyuM hatuM. 'krAMtinA pracArArthe vinA mUlye vitaraNa' evI ghoSaNA tenI para hatI. bhAratIya bhASA paratveno prema A sAmayikanA eka lakhANamAMthI spaSTa thato hato. je mujaba,'duniyAnA itihAsamAM koIpaNa kArya puruM thayuM hoya to te tenI prAdezika bhASAone AdhAre, nahIM ke videzI bhASAthI.' A patro japta thayAM to bhAratIyonI vacce khuda jarmana lazkare vaheMcyA. chagana kherAja varmAe 'komAgATA mAru' nAmanuM jApAnI jahAja kharIdyuM ane bhAratIya vasAhatIone laIne kAnUnI laDAI aneka varSo sudhI laDyA. vAnakuMvara baMdare be mahinA sudhI jahAja para saune rAkhavA sahelI vAta no'tI. hAryA ane pAchA vaLavuM paDyuM paNa pote manathI hAryA nahIM. 'gadra' pravRttinA itihAsamAM pachInA varSomAM temanuM yogadAna kyAMya noMdhAyeluM jovA maLatuM nathI. 'gad'no itihAsa prakhyAta patrakAra khuzavaMtasiMhe lakhyo che. pachInA varSomAM 'gad' pravRttimAM zIkhonuM ane paMjAbIonuM varcasva vadhAre rahyuM hatuM. hopakinsananI hatyAnA prakaraNamAM temanI dharapakaDa thaI. temane keneDAthI barmA laI javAyA. zakya che ke tyAM jelamAM ke jelabahAra temane phAMsIe devAyA hoya, goLIe devAyA hoya. zakya che ke ApaNA chagana kherAja varmA urphe hasana rahIme paNa AvI ja rIte zahAdata vahorI hoya. Aje ApaNI pAse temanI koI yAdagIrI nathI. patrakAra desAI nIrubhAI (1912-1993) madhyamavargIya brahmakSatriya kuTuMbamAM janmelA nIrubhAI desAI vidyArthIkALathI netA tarIke sakriya hatA. zarUAtanA varSomAM sAmyavAdathI aMjAyelA hatA paNa pachInA varSomAM gAMdhI vicArasaraNIthI abhibhUta thayA hatA. AjhAdI AMdolananI tamAma caLavaLomAM agraNI tarIke joDAyA ane yuvAno mATenI vividha tAlIma zibironuM Ayojana saMcAlana karyuM hatuM. amadAvAdamAM 'raMgamaMDaLa'nI sthApanA karIne nATyapravRtino vikAsa karyo hato. 'hiMda choDo' AMdolanamAM joDAyA ane doDha varSa kArAvAsa bhogavyo hato. A ghaTanAne kendramAM rAkhIne temaNe 'ghuvaDa bolyuM' navalakathA lakhI. svapna zilpIo teo vyavasAye prayogazIla ane dRSTivaMta patrakAra hatA. 1939mAM rekhA' sAmayikamAM joDAyA ane 1945thI lokaprakAzana limITeDanA gujarAta samAcAra'mAM joDAyA. 'prajAbaMdhu' sAptAhikamAM 'sodAgara' upanAmathI teo Arthika samIkSA lakhatA. gujarAtI patrakAratvamAM temane Arthika patrakAratvanA praNetA kahevAmAM Ave che. 'vyApAra'sAptAhikamAM aneka varSo sudhI temaNe arthataMtrane lagatA lekho lakhyA. 'gujarAta samAcAra'nA sAMdhya dainika 'lokanAda'nA gujarAtI DAyajesTa 'zrIraMga' mAsikanA tathA philmasAptAhika 'citraloka'nA taMtrI tarIke kAmagIrI bajAvI te tamAma sAmayikane Agavo opa Apyo. gujarAtI patrakAratvamAM temaNe rAjakAraNa uparAMta kalA, sAhitya, saMskRti, ramatagamata, parvatArohaNa vagere viSayone sthAna ApavA sahita aneka navA kaTAralekhakonI peDhIne taiyAra karI hatI. 'gujarAta samAcAra'nI 'vAsarikA' kaoNlama mAraphate temaNe gujarAtanI ochI jANItI ghaTanAo ane ochI jANItI vyaktio aMge lakhANo lakhIne lokone mAhitagAra karyA hatA. gujarAtI patrakAratvanA nirbhIka patrakAronI peDhImAM teo agresara patrakAra gaNAya che. bacubhAI rAvata 'kumAra' gujarAtI patrakAratvamAM jema hAjI mahaMmadane yAda karIe tema hAjI pAse keLavAyelAM loko ane hAjInA raste gujarAtI prajAne saMskArI ane suMdara sAmayiko, lakhANo, tasavIro ApavAnI nema dharAvatA patrakAromAM 'kumAra'nA taMtrI bacubhAI rAvatane avazya yAda karavA paDe. satata sakriya, sAhityika zailImAM lekhonuM saMpAdana, lekhananI phALavaNI, vAcako sAtheno gADha nAto ane zreSTha patrakAratvano dAkhalo besADavA mATeno puruSArtha eTale 'kumAra'nA bacubhAI rAvata. gAMdhIyuganA A patrakAra temanA samayathI ghaNuM AgaLa joI zakatA. 'kumAra' sAmayika aMge temanA manamAM eka cokkasa nakazo taiyAra raheto. e divasomAM evuM kahevAtuM ke, "kumAra'mAM chapAya e koI caMdraka maLyA barAbara kahevAya." bacubhAI rAvate gujarAtanI prajAne sAhitya mAraphate saMskArasUci ApavAmAM mahattvano phALo Apyo che. 1924thI 1942 daramyAna ravizaMkara rAvaLa sAthe sahataMtrI tarIke ane 1943thI 80 daramyAna taMtrI tarIke kuzaLa kAmagIrI bajAvI hatI. 1930mAM temaNe 'budhasabhA'nI sthApanA karI hatI, jeNe aneka navodita Page #619 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo 603 kavione preraNA-protsAhana pUrAM pADyAM. temanAM jANItAM 1967mAM temanAM kaTAkSacitra Dregana kamsa Tu yuno' sarjanomAM "gujarAtI graMthastha citrakaLA'mAM kaLAviSayaka lekho citrane AMtararASTrIya pradarzanamAM monTriyala evorDa prApta thayo ane "kaLAvivecana' che. uparAMta gujarAtI lipinA navA hato. A uparAMta temane aneka nAmI anAmI evorDjha ane paroDhanuM nirmANa' pustaka, "TUMkI vArtAo' (anuvAda) ApyAM che. sammAna prApta thayAM hatAM. gujarAta rAjaya sarakAra taraphathI 1948mAM temane patrakAratvakSetre karelA pradAna badala temane 2.ma. rAvaLa evorDa ane 1 lAkha rUpiyAno puraskAra raNajitarAma suvarNacaMdraka tathA 1975mAM 'padmazrI'thI sammAnita ApavAmAM Avelo. karavAmAM AvyA hatA. temaNe 55,000thI vadhu kaTAkSacitro uparAMta paTacitro, baMsIlAla vamAM (cakora) mAMgalikacitro, jekeTacitro, Diple cArTa, posTarsa, vyaMgacitro vagere moTI saMkhyAmAM taiyAra karyA hatAM. kalAnAM ekathI vadhu patrakAratvanA kSetramAM kArTunanuM mahattva khasUsa che ja. TheTha mAdhyamo jemake vArtA, kavitA, nATako, philma vagere upara paNa tenA AvirbhAvakALathI samAcAro ane lekhonI sAthe ThaThThAcitro temaNe hAtha ajamAvyo hato. ane vyaMgacitro chapAtAM AvyAM che. "cakora' nAme gujarAtI patrakAratva ane sAhityajagatamAM jANItA baMsIlAla varmA kalAnA aneka mAdhyamomAM AvanajAvana karIne aMdarano uttara gujarAta (mahesANA)nA vatanI. vaDanagaranA mahaMtazrInI AnaMda haMmezA akabaMdha rAkhanAra "cakora' sAce ja 'cakora' zALAmAM temanuM zikSaNa thayuM hatuM. 1932mAM temaNe hatA. svadezAbhimAnI' nAmanuM hastalikhita chApuM bahAra pADyuM hatuM. rASTrapremI baLavaMtarAya ThAkora 1933mAM citrakaLAnA vadhu adhyayana mATe teo amadAvAda (1878thI 1939) AvyA ane ahIM ja vasyA. ahIM temaNe eka peinTarane tyAM nokarI svIkArI. 1935mAM gujarAtanA kalAguru ravizaMkara rASTrapremI, patrakAra, keLavaNIkAra evI vividha oLakha rAvalanI citrazALAmAM praveza meLavyo. koMgresanA adhivezanamAM dharAvatA baLavaMtarAye gujarAta kolejamAM adhyayana adhyApana paNa citrakAra tarIke temaNe sevAo ApI. ahIM temane karyuM. sarakArI nokarImAM mAnabhaMga thatAM nokarI choDI. AjhAdI kalAguru naMdalAla bojhano paricaya thayo. AMdolanamAM joDAyA. potAnI zALA proprAyaTarI skUla cAlu | gujarAtamAM dArUbaMdhI mATe paNa temaNe citro karyA. karI. potAnI zALAne AjhAdI AMdolananA bhAgarUpe gUjarAta 1937 kakalabhAI koThArInA "nava saurASTra'mAM joDAyA. vidyApITha sAthe joDI dIdhI. saradAra vallabhabhAI paTela sAthe ahIMthI temanI kaTAkSacitrakAra tarIkenI kArakirdI zarU thaI. e amadAvAda myu. korporezanamAM paNa kAma karyuM. 1930, pachI temaNe "prajAbaMdhu', "saMdeza", "paMca', "rekhA', 'gati' 1932mAM satyAgrahamAM joDAyA. eka varSa jelamAM gayA. vageremAM kaTAkSacitro ApavAnuM zarU kareluM. koMgresa 1937mAM amadAvAdamAMthI muMbaI dhArAsabhAmAM mahAsamitinI beThakamAM temaNe gAMdhIjI, kasturabA ane anya dhArAsabhya tarIke cUMTAyA. patrakAratvakSetre "prajAbaMdhu' sAptAhika rAjakIya netAonA skecIjha karyA hatA. kumAra'mAM prasiddha thatAM ane 'gujarAta samAcAra' dainikapatra zarU karyA. tenA vikAsamAM sacitra' paricayalekhomAM paNa temaNe rekhAcitro dorelAM. temano phALo amUlya che. gAMdhIyuganA eka agraNI nAgarika AjhAdI AMdolanamAM temaNe citrakaLAnA mAdhyamathI potAno tarIke temanuM pradAna noMdhapAtra che. Agavo phALo noMdhAvyo hato. teo thoDo samaya muMbaImAM bhagavatIkumAra zarmA sthAyI thayA. tyAM temaNe 'hindustAna', 'janazakti' ane janmabhUmi' patromAM kArTUna doryA. gujarAtamAM AvyA pachI 31mI me 1934nA roja suratamAM janmelA janasattA'mAM joDAyA. marAThI lokamAnya' phIpresa jarnalanA bhagavatIkumAra zarmA gujarAtI sAhityakAra tarIkenI oLakha aMgrejI, marAThI, gujarAtI ema traNeya dainikomAM temaNe dharAve che. zrImALI brAhmaNa kuTuMbanA ane mULa amadAvAdanA doravAnuM svIkAryuM. "saMdeza' dainika sAthe temanI kArakirdI sauthI evA bhagavatIkumAra zarmAe vAcanarasika mAtA ane lAMbo samaya sudhI joDAyelI rahI. nATyarasika pitA pAsethI saMskAravAraso meLavyo che. Jain Education Intemational Page #620 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 604 bhagavatIkumAra zarmA eka viziSTa saMvedanA-cetanA ane abhivyaktinA adhiSThAtA che. jeTalA teo sAhityakAra tarIke sthApita, adhikRta che eTalA ja patrakAra, kaoNlamalekhaka tarIke paNa. navalikA, nibaMdha, vivecana, kavitA uparAMta sAhityanI anya vidyAomAM paNa temaNe mahattvanuM pradAna karyuM che. 'asUryaloka' ane 'urdhvamUla' jevI uttama navalakathAo dvArA teo sAhityanA kSetramAM potAnuM sthAna nizcita karI cUkyA hatA. soneTa, gIta, gajhala, chAMdasa ane achAMdasa racanAo paNa temaNe ApI che. temanI anya jANItI kRtiomAM 'AratI ane aMgAra', 'samayadvIpa', 'vyartha phaDako', 'chaLa bArAkhaDI', zabdAtIta, bIsataMtu, paravALAMnI lipi, hRdayasarasAM vagereno samAveza thAya che. temanA kAvyo paraMparA ane AdhunikatAnA samanvaya jevAM che. anya saMpAdakoe temanA kAvyasaMgrahone saMpAdita karyA che. temaNe vivecana, gajhala kSetre paNa adhikRta graMtho ApyA che. chellA paccIsa varSanuM gujarAtI patrakAratva' e temanAM taMtrIlekhono saMgraha che. temane sAhitya ane patrakAratvanA kSetre pradAna badala dakSiNa gujarAta yuni. dvArA DI. lITa (DaoNkTara oNpha leTarsa)nI mAnad DigrI enAyata karI che. temane maLelA puraskAro, evorDanI yAdI ghaNI lAMbI che. temAM patrakAratvanA evorDa temanI nirbhikatA, satyapriyatA mATe che to sAhityanA evorDa saMvedanA, RjutA mATe maLyA che. temaNe videzapravAsa karelA che. vyavasAyI patrakAratvamAMthI nivRtta thayA bAda 'gujarAta mitra'mAM teo sakriya che. janmabhUmi', 'pravAsI', 'muMbaI samAcAra', 'samakAlIna', 'samAMtara', 'joga-saMjoga' vagere dainika patrapatrikAomAM niyamita kaTAralekhana kare che. mahAdevabhAI desAI mahAtmA gAMdhInA aMtevAsI rahasyasaciva mahAdeva hirabhAI desAI gujarAtI patrakAratvanI dizA badalanAruM ane gAMdhIyuganA patrakAratvane prasthApita karanAruM prabhAvaka paribaLa che. teo caritrAtmaka sAhitya ane prayogadharmI lekhaka tarIke prasthApita thaI cUkyA hatA. gAMdhIjI sAthe joDAyA pachI temaNe DAyarIo lakhavAnI zarUAta karI je thoDAka apavAdo bAda karatA satata cAlu rahI hatI. mahAdevabhAI eTale sadhita sAkSara, saMskArI patrakAra. 1909nA 'navajIvana'nA pahelA aMkathI teo tenI sAthe svapna zilpIo saMkaLAyelA rahyA. prasaMgopAtta tenA saMpAdaka,taMtrI tarIkenI javAbadArI paNa saMbhALI. motIlAla naherunA AmaMtraNathI teo 'inDipenDanTa'nA taMtrI banyA. 1931thI 'yaMga inDiyA'nuM saphaLa saMcAlana, saMpAdana karyuM. temaNe tamAma 'hirajanapatro'ne potAnA sparzathI AgavuM svarUpa ApyuM. temaNe AjIvana lekhana, saMpAdana, saMkalana ane anuvAdo karI gujarAtanI prajAne nyAla karI dIdhI. maNilAla nabhubhAI dvivedI (amara AzA) jemanI kaI oLakhANa sauthI vadhu majabUta che? e aMge vAraMvAra carcAo thatI hoya evA zrI maNilAla nabhubhAI dvivedInI sAhitya ane patrakAratvanAM bahuvidha kSetromAM AgavI oLakha che. 'kahIM lAkho nirAzAmAM amara AzA chupAyelI che' e paMktithI sAhitya jagatamAM potAno sImAstaMbha ropanAra maNilAlabhAIe 39-40 varSanA kula AyakhAmAM 80 jeTalA graMthonuM sarjana karyuM. kavi tarIke vadhu jANItA evA maNilAlabhAI nibaMdhakAra, nATyakAra, bhASyakAra, patrakAra ane saMpAdaka paNa hatA. 'priyavaMdA' ane 'sudarzana' nAmanAM sAmayiko temaNe hozabhera zarU karyAM ane hiMmatapUrvaka, khUba jhajhUmIne paNa ghaNAM varSo sudhI cAlu rAkhyAM. pAMDityapracUra bhASA hovAne lIdhe mahilAone ane maNilAlabhAInA cAhakone paNa vAMcavAmAM agharuM paDatuM hatuM. tema chatAM maNilAlabhAIno Agraha raheto ke sau koInI bhASA sudharatI jAya ane samRddha thatI jAya. A kAraNasara teo potAnI zailI ane viSayapasaMdagI aMge khulAsA karatA nahIM ane sudRDha lekhana karatA rahyA. baMne sAmayikono bahoLo vAcakavarga hato. 'kAntA'temaja 'nRsiMhaavatAra'temanI jANItI nATyakRtio che. teja rIte 'siddhAMtasAra' ane 'prANavinimaya' graMthamAM temanI vidvatA, medhA ane pratibhAzIla tattvonA darzana thAya che ane A graMthomAM temaNe hiMdudharmatattvane temaja yogadarzanane samajAvI ApyuM che' evuM sAhityakSetranA niSNAtonuM mAnavuM che. temaNe 'bALavilAsa' ne 'sudarzana gadyAvila' nAmanA uttama nibaMdho ApelA che. 'guptavidyA'ne kendrasthAne rAkhIne lakhAyelI 'gulAbasiMha' nAmanI navalakathA paNa eTalI ja jANItI che. zrI maNilAla nabhubhAI dvivedInuM 'AtmavRttAMta' Page #621 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo gujarAtI sAhityamAM halacala macAvanAruM banI rahyuM. paMDitayuganI AtmakathAomAM e zreSTha che. saMskRta mahAkavi bhavabhUtinAM traNa nATako 'mAlatImAdhava', 'uttararAmacarita'ane 'mahAvIra cirata'nAM temanAM rUpAMtaro paNa jANItAM che. sAhitya ane patrakAratvano saMgama mobeda pharadunajI marjhabAna (1787thI 1847) gujarAtI bhASAnuM prathama ane Aje paNa pragaTa thatAM hoya evAM dainikomAM eziyA khaMDamAM prathama naMbare astitva dharAvatuM ane hajuye saphaLatApUrvaka cAlu rahela akhabAra eTale 'muMbaI samAcAra'. A akhabAranA AdyasthApaka eTale pharadunajI. gujarAtI patrakAratvanA AdyasthApaka. kuTuMbanI strIo ane sarve sabhyoe bhegAM maLIne gujarAtIbhASAnAM bIbAM banAvyAM ane gujarAtI bhASAnA Adi mudraka, prakAzaka, lekhaka, saMpAdaka, anuvAdaka ane marajIvA patrakAra eTale ApaNA pharadunajI. pharadunajIno janma suratamAM thayo hato. pitA pAsethI temane dharmanuM zikSaNa maLyuM. te uparAMta gujarAtI, phArasI bhASAnuM zikSaNa paNa pitAjI pAse ja thayuM. paMDito pAsethI teo saMskRta zIkhyA ane hakIma pAsethI vaidaka zIkhyA. 1805mAM eka lagnaprasaMge teo muMbaI gayA ane muMbaInA ja thaIne rahI gayA. bUkabAinDanA vyavasAyamAM ane pachInAM varSomAM kAsTiMganA vyavasAyamAM jhukAvyuM. e daramyAna ja temaNe gujarAtI TAipa pADyA ane 'zrI muMbaInA samAcAra' nAme prathama gujarAtI akhabAranI zarUAta karI. dasa varSamAM temaNe ghaNuM mAna ane dhana ekaThuM karyuM. pArasIonA be jUthamAM koI kAraNosara jhagaDo thayo hovAne kAraNe teo 'muMbaI samAcAra' sahita badhuM ja choDIne damaNamAM sthAyI thayA. navA taMtrIne mArgadarzana ApatAM lakhyuM hatuM ke, "samAcAranI bhASA gujarAtIbhASA jevI lakhAya che tevI lakhavAno ja cAla rAkhavo......ke jethI pArasI hiMdu sahunI samajamAM Ave." aMtima divasomAM temaNe damaNamAM davAkhAnuM zarU karI pustako chApyAM, vaidika jJAnathI maphata sAravAra karI paNa pharI muMbaImAM kyAreya paga na ja mUkyo. 605 mahAtmA gAMdhInuM patrakAratva. gAMdhIjI hiMdamAM 1915mAM AvyA. 1915mAM indulAla yAjJike 'navajIvana ane satya' dvArA svataMtratA ane samAjanA pachAta varganA lokonA utkarSa mATe prayatna karyo hato. inducAcAe gAMdhIjIne 'navajIvana ane satya'nuM sukAna saMbhALavA kahyuM. gAMdhIjIe tenuM nAma mAtra 'navajIvana' rAkhyuM ane 1919thI teno kAryabhAra saMbhALyo. gujarAtI bhASAnA patrakAratvane tenA hovApaNAno artha samajAyo, jANe ke eka navA yuganA maMDANa thayA. gAMdhIjIe dakSiNa AphrikAmAM 'inDiyana opIniyana' ane bhArata AvIne 'yaMga inDiyA', 'navajIvana' ane 'hirajana' ane 'hirajanabaMdhu' jevA vicArapatro calAvyAM. emAM keLavaNI, aspRzyatA, khAdI, svadezI, komI ekatA, grAmodyoga vagere viSayo para lakhyuM. jAherakhabara lIdhA vinA aneka varSo sudhI A sAmayiko calAvavAM agharAM hatAM tema chatAM ghaNAM varSo sudhI tene koIne koI rIte Arthika pIThabaLa maLatuM rahyuM. gAMdhIjInA patrakAratvanI vizeSatA e temanI gujarAtI bhASA. gAMdhIjInI gujarAtI bhASAe gujarAtI bhASAne eka navI zailI ApI. 'gAMdhIyugIna patrakAritva' evI saMkalpanA ApI. sAmAnyamAM sAmAnya mANasa paNa samajI zake evI sAdI, saraLa, TUMkA vAkyovALI coTadAra zailImAM temaNe gujarAtImAM, hindImAM ane aMgrejImAM lakhyuM. tatkAlIna gujarAtI gadya upara gAMdhIjInA lakhANonI ane temanI jema, temanA jevuM lakhavuM-A badhI bAbatonI eka cokkasa asara hatI. loko sudhI pahoMcavA, loka keLavaNInA mAdhyama tarIke ane sAdhana tarIke gAMdhIjIe patrakAratvano je upayoga karyo te bhAgye ja koIe karyo haze. temanA patro tatkAlIna samayamAM mAhitInA AdAnapradAnanuM Adhunikatama sAdhana hatAM ane gAMdhIjIe teno zreSThatama upayoga karyo hato. sakalapuruSa ramaNabhAI nIlakaMTha nATyakAra, nibaMdhakAra, vivecaka ramaNabhAI nIlakaMThanA sAhityanAM vividhakSetronA pradAnathI gujarAtanI tatkAlIna ane hAlanI prajA nyAla thaI gaI che evuM temanA vizenAM lakhANomAMthI jANavA maLyuM che. 'rAIno parvata' jevI eka Page #622 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ss vaLa zilpA nATyakRti dvArA gujarAtanA sAhityajagatamAM prasthApita thaI rAjakoTamAM "jaya saurASTra' nAmanA patrathI temaNe janAra ramaNabhAIe "bhadraMbhadra' nAmanI hAsyarasika navalakathA patrakAratvanI zarUAta karI hatI. temaNe keTalAMka calacitronuM dvArA gujarAtanA sAhityajagatamAM navo cIlo cAtaryo hato. digdarzana paNa karyuM hatuM. 'citrapaTa' nAmanA sAmayikanA taMtrIpade tatkAlIna navA-jUnA samAjasudhArakono vaicArika saMgharSa paNa teo rahyA. thoDo samaya "chAyA'nA taMtrI rahyA. 1905mAM kendrasthAne rAkhIne sUkSmahAsya sAthe lakhAyelI A navalakathAmAM temaNe potAnuM svataMtra sAptAhika 'citralekhA' zarU karyuM. bhAratabharanA hAsyasAhityakArone pote joDAyelA hoya evuM 1953mAM "lAiTa' nAmanuM aMgrejI mAsika ane "bIja nAmanuM lAge che-ema e aMgenAM lakhANomAM jovA maLyuM che. "dharma ekapaNa jA.kha. nahIM chApavAnA niyamane vareluM gujarAtI ane samAja 1-2' temanI dhArmika kRti che. "hAsyamaMdira'mAM DAyajesTa zarU karyuM. 1958mAM calacitra jagatanI gatividhi " haLavA nibaMdho saMgrahAyelA che. aMge mAhitI ApatuM "jI" mAsika zarU karyuM hatuM. temanI aneka "jJAnasudhA' sAmayikanA taMtrI tarIke temaNe dharmasaMbaMdhI kaTAro jANItI hatI paNa "prabhAtanAM puSpo' nAmanI ciMtanAtmaka carcA zarU karatA aneka lekho lakhyA hatA. durgArAma-narmadanA lekhazreNInAM pustako vadhu jANItA che. jamAnAthI cAlI AvelI samAjasudhArA-paraMparAnA teo 'citralekhA' parivAranAM madhurIbahena sAthe temaNe 10 chellA pratinidhi hatA tevuM sArasvato mAne che. varSanuM dAMpatyajIvana mAryuM. mAtra 45 varSanI vaye kArakirdInI Toce pahoMcIne temaNe acAnaka jIvana saMkelI lIdhuM. rAjamohana gAMdhI gAMdhIjInA prapautra ane devadAsa gAMdhInA putra jevI vADIlAla DagalI oLakha uparAMta eka patrakAra ane lekhaka tarIke svataMtra (20-11-1926thI 6-10-1985) astitva ane oLakha siddha karI cUkelA rAjamohanagAMdhInI | gujarAtIo mATe paricayapustikAno pAyo nAkhanAra mukhyapravRtti lekhana ane patrakAratva uparAMta samAjasevAnI rahI vADIlAla DagalInI samagra kArakirdI lekhana kSetre ja rahI. "dha hatI. 1964thI 81 daramyAna temaNe "himmata' sAptAhikanA reziyala TrAyengala ina malAyA' nAmano mahAnibaMdha lakhIne taMtrI tarIke, 1985thI 87 daramyAna "inDiyana eksapresa'nI temaNe AMtararASTrIya rAjakAraNamAM vepAranA viSaya sAthe barkalI madrAsa AvRttinA nivAsI taMtrI tarIke paNa kAma karyuM. temanA yunivarsiTI, keliphorniyAmAMthI ema.e.nI upAdhi meLavI. jANItAM pustakomAM "rAjAjI sTorI' tathA "eiTa lAibru A zarUAtamAM pI.TI.AI.mAM joDAyA. "inDiyana eksapresa' sTaDI opha dha hindu-muslima enkAunTara' 'anDarasTenDiMga dha dainikamAM phAIneziyala eDiTaranI kAmagIrI karI. pachInA muslima mAinDa' ane 'paTela a lAipha' che. 1990thI varSomAM aMgrejI sAptAhika komarsanA menejiMga taMtrI banyA. 1993 daramyAna teo janatAdaLa taraphathI rAjyasabhAnA sabhya A akhabAramAM teo "eDiTarsa noTabUka' nAmano khAsa tarIke cUMTAyA. vibhAga lakhatA. temanA jANItA prakAzanomAM "grotha phora huma', vaju koTaka (1915thI 159) iphlezana-e ve AuTa', 'voTa eilsa inDiyana ikonomI' tathA "phAunDezana opha inDiyana egrikalcara', 'phAInenziyala gujarAtI patrakAratvamAM sauthI vadhu phelAvo dharAvatA insTiTyUzansa opha inDiyA', 'dha pablika sekTara : e sAmayika tarIke 'citralekhA'e ghaNAM varSo sudhI sthAna saMbhALyuM sarave', 'e prophAIla opha inDiyana inDasTrI', "sAyansa enDa hatuM. 'citralekhA'nA AdyasthApaka ane taMtrI patrakAra tathA TeknolojI ina inDiyA' mukhya che. temaNe gujarAtI temaja navalakathAkAra-vArtAkAra-gadyakAra tarIke teo gujarAtI arthazAstra viSayanI aneka paricaya pustikAo lakhelI che. sAhitya ane patrakAratva jagatamAM acaLa sthAne che. 1915thI 1959 daramyAna 45 varSanI yuvAvaye gujarAtI patrakAratvanuM temanA nibaMdhasaMgrahomAM ziyALAnI savArano taDako', pAyAnuM kAma karI lenAra vajubhAIe rAjakoTathI amadAvAda kAvyasaMgraha "sahaja, sAhitya nibaMdho "kavitA bhaNI' ane AvIne kArya zarU karyuM. temaNe muMbaIne AkharI ane kAyamI caritranibaMdho thoDA nokhA jIva' mahattvanA che. gujarAtImAM kAryakSetra banAvyuM. paricayapustikA zarU karavAnuM kArya pAyAnuM ane vaMdanIya che. Jain Education Intermational Jain Education Intemational Page #623 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo. 607 A.zrI yazavaMta dozInA vaDapaNa heThaLa temaNe zarU karelI A javuM paDyuM hatuM. jelavAsanA temanAM smaraNonI kathA pustikAzreNI jagatanA tamAma banAvo ke viSayone saraLa mIsAvAsyam' paNa eTalI ja jANItI che. temanA 60thI paNa bhASAmAM vAcakonA jJAnamAM vRddhi karavAnA hetuthI thayo hato. vadhAre navalakathA, nibaMdhasaMgrahonA, jIvanacaritro, aitihAsika patrakAratva ane itihAsano jIvaMta saMdarbhakoza pustako ane vyAkhyAnasaMgraho prakAzita thayAM che. viSNu paMDyA temanAM aneka jAhera sammAna thayAM che, jemAM kaTokaTI daramyAna bhUgarbha patrakAratva mATenI kAmagIrInuM sammAna ghaNuM saurASTranI dena gujarAtI bhASAnA patrakAratvamAM pAyAnI mahattvanuM che. akAdamI ane pariSadanAM aneka sammAna, che. saurASTra ApelA zUrA patrakAronI paraMparAmAM viSNu paMDyA evorDjhathI varSovarSa navAjAtA viSNubhAIe aneka saMsthAo eka aNanama yoddhA che. AjhAdI pahelAM 1945mAM 14mI zarU karAvI che, calAvI che, preraNA paNa ApI che ane vakhata sapTembaranA roja mANAvadara (jUnAgaDha)mAM janmelA AvyuM svAstha sAme jhIMka jhIlavA badhuM choDI paNa dIdhuM che. viSNubhAIe gujarAtanA jAherajIvanamAM ja potAnuM jIvana patrakAratva ane itihAsano jIvaMta srota (sourcesamarpita karyuM che ane gujarAtanI rAjakIya, sAmAjika ane Refrence) evA teo svayaM eka saMsthA banI cUkyA che. vaicArika unnati mATe kalamanA mAdhyamathI nakkara kAma karyuM che. ema.e. ane pIeca.DI. sudhI abhyAsa mAtra thoDA samaya kArTunisTa "zani'nuM cetamachaMdara pUrato maryAdita na rahetAM AjIvana adhyayana-adhyApanayAtrAmAM mULa nAma kezavalAla dhanezvara trivedI. AkhuM saurASTra, parivartita thayo ane temaNe satata karmaTha patrakAra, sahRdayI | gujarAta ane muMbaIvAsI gujarAtIo to 'zani' nAmathI ja zikSaka ane samartha mArgadarzakanI bhUmikA gujarAtanA sAhitya temane jANe che. gujarAtamAM kalamanA mAdhyamathI saurASTranuM ane ane patrakAratvajagata mATe karI che. gujarAtanuM ane muMbaInuM patrakAratva ApabaLe kheDanAra kArTUnisTa temano saMpAdaka tarIkeno saMsparza pAmelAM sAmayikomAM zAnanA saMgharSakathA ghaNI rocaka che. janasattA-lokasattA, raMgataraMga, cAMdanI, sAdhanA, samAntara kArTUnisTa tarIkenI temanI kArakirdInI zarUAta sAptAhika, navagujarAta TAimsa, birAdara patrikA, dainika "saurASTrathI thaI. 'vaMde mAtaram' mATe paNa teo doratA ane mahAnagara (muMbaI), TAimsa opha inDiyA (gujarAtI), saMdeza lakhatA. amadAvAdanA ramakhANonA vyaMgacitro prakAzita karavA dainikano samAveza thAya che. badala jhaveracaMda meghANI para kesa cAlyo hato. kArTUna dvArA temaNe hindI dainika ane sAmayikomAM paNa lekhana kArya kaTAkSanI A paraMparA pachI to 'saurASTra', "phUlachAba', karyuM che, jemAM dharmayugamAM (1978thI 85), dinamAna janmabhUmi' ane zAmaLadAsa gAMdhInA 'vaMde mAtaram' sudhI (1978-thI 85), 'ravivAra', kalakattA (1985thI 90), cAlI. saurASTra' ane 'vaMde mAtaram'mAM ghaDAyA pachI "zaninI janasattA' dilhI (1978thI 1990), rASTrIya sahArA, potAnuM sAptAhika cAlu karavAnI icchA hatI. ghaNuM Ayojana dilahI (1990-thI, sahArA samaya (1992thI) sAptAhika karyA bAda temaNe 'ceta machaMdara' nAme sAptAhika cAlu karyuM jemAM hindustAna, dilahI (1985-90), mahAnagara, muMbaI zabdo ochA ane kaTAkSacitro vadhAre. (1996thI), prabhAta khabara, paTanA (1996thI)no samAveza | 'zani'nuM smaraNa havenI peDhInA yuvAnone jhAMkhuM thavA thAya che. lAgyuM che, je svAbhAvika che kemake samUhamAdhyamonI amApa patrakAratvanI saghana kAmagIrI, patrakAratvanuM ane pragatie itihAsanI AvI gauravaprada aneka bAbatone dATI rAjyazAstra, samAjazAstra, itihAsa ane bhASAnA viSayanA dIdhI che. "zani'e potAnI kalama ane pIMchIthI samagra vidyArthIone zikSaNa ApavAnA kAmanI sAthosAtha temaNe saurASTrane gheluM lagADyuM hatuM. 'enTiesTAblizamenTa' patrakAratva patrakAratva ane itihAsanA viSayone kendramAM rAkhIne aneka zarU karavuM ane tene sthApita karavAnuM kAma zanie karyuM. 'zani' pustako lakhyAM che. 1975-76nI rASTrIya kaTokaTI daramyAna jelamAM gayA, jelamAMthI chUTyA bAda pIMjarAmAMthI dhasamasatA sensarazipa viruddhanA saMgharSamAM UtaravAne lIdhe temane jelamAM siMhathI nAsabhAga karatA uMdaraDAonuM citra pahelA pAne mUkIne Jain Education Intemational Page #624 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 608 prakAzana zarU karyuM. 'zani'nA rAjakIya kArTUnono abhyAsa thavo joIe. 'ni'nuM lokamAnasa ane hRdaya para chavAI javuM ane adRzya thaI javuM, bhUMsAI javuM adhyayanano viSaya che. zyAmajI kRSNa varmA zyAmajIkRSNa varmAnA jIvanakavana aMge, patrakAratvaaMge viSNu paMDyA lakhe che tema, "asAdhAraNa saMjogonI vacce, potAnA dezanI svataMtratAno vicAra laIne koI eka akhabAranuM prakAzana karavuM-ane te paNa svAdhInatAnuM haraNa karanArA paradezI zAsakonA ja dezamAM rahIne--te pote ja virala ane samarpita pratibaddhatA sAthe joDAyelA sAhasanuM pramANa che." zyAmajI kRSNa varmA bhaNasAlIno janma 1957, 4thI okTobaranA roja mAMDavI mukAme thayo hato. nAnapaNathI ja atyaMta meghAvI vidyArthI tarIke teo jANItA thayA. nAnImA pAse uchera, mAdhyamika zikSaNa muMbaImAM. saMskRtabhASA paranI pakaDane kAraNe samagra mahArASTra ane aMgrejoe vadhAvI lIdhA. vadhu abhyAsa mATe videza jaI berisTara thayA. ghaNuM kamAyA. mAnapatro paNa aDhaLaka maLyA. oNksapharDa yuninA ema.e.nI DigrInA dhAraka zyAmajIe e divasomAM khUba dhana prApta karyuM. divAnapaduM, kArabhArI, vakIlAta vagere vyavasAyamAMthI temane eTalI Avaka thaI ke pachInA varSomAM temAMthI ja kAma calAvyuM. taduparAMta aneka ziSyavRtti paNa teo cAlu karI zakyA hatA. dezIrAjanI khaTapaTo ane kAvatarAMthI kaMTALIne temaNe hindustAna kAyamane mATe thaIne 1897mAM choDyuM. iMglenDa jaIne bhArata mATe AjhAdI AMdolananI zarUAta karI. jAnyuArI, 1905mAM 'inDiyana sozyolojIsTa' nAmanuM aMgrejI sAmayika kADhyuM. potAnA sAmayikane temaNe "svataMtratA, rAjakIya ane sAmAjika sudhAraNAnA" mukhapatra tarIke oLakhAvyuM. patranI nIti spaSTa karatAM temaNe lakhyuM ke, 'briTana ane hindanA rAjakIya saMbaMdhothI hiMdamAMnA hindIo briTIza amala paratve kevI lAgaNI dharAve che tenI jANa briTanane kare tevA dubhASiyAnI briTanamAM khAsa jarUra che. hiMda mATe siphArIza karavAnI amArI pharaja che ane e amAruM gaurava paNa che. eka pensanI kiMmatanA A sAmayikane hiMdamAM ane iMglenDamAM sAro AvakAra maLyo hato. 17 phebruArI, 1905nA roja temaNe inDiyana homarUla sosAyaTInI sthApanA karI. tethI paNa vadhu mahattvanuM kArya temaNe 1905nA julAInI pahelI tArIkhe 'inDiyA hAusa'nI sthApanA karI. hindanA svapna zilpIo vidyArthIone aMgrejonI nokarI nahIM karavAnI zarate ziSyavRtti ApavAmAM AvatI. 'inDiyA hAusa' rASTravAdanI pravRttionuM kendra banI gayuM. zyAmajInI dhamadhokAra pravRtti ane lokapriyatA aMgrejo mATe asahya thaI gaI. temanI dharapakaDa thAya te pahelAM teo iMglenDa nAsI chUTyA. bhAratamAM 'inDiyana sozyolojIsTa' para pratibaMdha ladAyo. zyAmajIe zahAdatane vakhANI. tyAMthI teo jInIvAmAM sthAyI thayA. 1905thI 1910 daramyAnanI temanI kArakirdIe lIlIsukI joI lIdhI. 1920mAM DacakAM khAtuM 'inDiyana sozyolojIsTa' kAyama mATe baMdha karavuM paDyuM. 1930mAM temanI tabiyata bagaDI. bhAratamAM dAMDIkUca cAlatI hatI te daramyAna 31mI mArce jInIvAmAM teo mRtyA pAmyA. bhAratIya chApAMoe khAsa noMdha lIdhI nahIM. bhagatasiMha ane tenA sAthIdAroe dekhAvo karyA. traNa varSa pachI patnI bhAnumatI paNa gujarI gayAM. temanA agnisaMskAranI jagyAe pati-patnInI taktI che. zyAmajI temanA yuganA prathama paMDita, rAjanItijJa ane uddAmavAdI netA hatA. zikSaNa zreyArthI ane dAnezvarI evA zyAmajI ane bhAnumatI bahenane saMtAno nahotAM paNa bhAratIya vidyArthIone adakerAM lADathI bhaNAvyA, gaNAvyA. zyAmajI aMge ghaNuM lakhAyuM. thoDAM varSo agAu zyAmajIno asthikuMbha temanA vatana mAMDavImAM pAcho lAvavAmAM Avyo che. zAmaLadAsa gAMdhI (1898thI 1953) gAMdhIjInA moTAbhAI lakSmIdAsa gAMdhInA moTA putra zAmaLadAsa gAMdhIe ArajhIhakUmatanA pramukha tarIke ane tejasvI patrakAra tarIke temaNe patrakAratvanI ane sAmAjika AMdolanamAM netAgIrInI ema bevaDI javAbadArI nibhAvI hatI. zarUAtamAM teo 'janmabhUmi'mAM patrakAra tarIke joDAyA ane kramazaH upataMtrInA pada sudhI pahoMcyA hatA. 'janmabhUmi'nA taMtrIpadethI 1940nI AsapAsa rAjInAmuM ApyuM ane 'vaMde mAtaram' zarU karyuM. zAmaLadAsa gAMdhInI sacoTa kalamane kAraNe 'vaMde mAtaram' paNa ati jhaDapathI jANItuM banI gayuM hatuM. muMbaInI patrakAratvanI kArakirdI daramyAna temaNe rAjakIya ane sAmAjika pravRttinA kSetre paNa sakriya kAmagIrI bajAvI hatI. muMbaImAM saurASTranI prajAnA praznone vAcA ApanAruM kAThiyAvADa prajAmaMDaLa sthApyuM. 1947mAM junAgaDha rAjye pAkistAnamAM bhaLavAno nirNaya karyo. zAmaLadAsa gAMdhInI Page #625 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo 609 AgevAnI heThaLa, 'vaMde mAtaramnA kAryAlayamAM "ArajhI "saMdeza'mAM joDAyAnA zarUAta nA sAta varSa daramyAna hakUmata'no takhto ghaDAyo. "ArajhI hakUmatanI saphaLatA pachI teo briTIza sarakAranAM AmaMtraNathI iglenDa gayA. tyAM temaNe teo sarakAramAM paNa joDAyA. svabhAva ane svamAnane kAraNe tyAMnA akhabArono abhyAsa karyo. 1965mAM 1 mAsa mATe saurASTranA pradhAnamaMDaLamAMthI rAjInAmuM ApyuM. 'vaMde mAtaram' evo ja amerikAno abhyAsapravAsa karyo. tyAMnA paNa Arthika bhIMsamAM AvI paDyuM hatuM. vI.pI. menane temane abhyAsapravAsa daramyAna temaNe amerikana patrakAronI bhArata kAryadakSa vahIvaTakartA, tejasvI vaktA ane spaSTa ane sacoTa aMgenI khoTI samaja dUra karavA mATe AMkaDAo sAthe vigato zailInA lekhaka gaNAvyA hatA. zAmaLadAsa gAMdhI gujarAtI carcA vAstavikatAno citAra Apyo. patrakAratvanA zailIkAra ane yugakarmI patrakAra gaNAya che. | 'kArya e mAro dhyAnamaMtra che. pariNAmanI huM ciMtA patrakAra zrI kapilarAya mahetA karato nathI.' gAMdhIjInA A vAkyane eka kAgaLamAM lakhIne teo satata potAnI pAse rAkhatA. "kapilabhAI pIDha, karmaTha patrakAra ane ajAtazatru kapilarAya mahetAno racanAtmaka vicArovALA, saMnniSTha ane ajAtazatru kahI zakAya janma 1911 nI navamI mArce saurASTramAM bhAvanagara zaheramAM evA sajjana hatA" evuM emanA samakAlIna patrakAronuM mAnavuM thayo hato. mAtA nAnI bahena ane pitA manavaMtarAya mahetA. che. gAMdhIvAdI vicArasaraNI dharAvatA kapilarAya sanasanATI dasa varSanI vaye teNe mAtA gumAvI ane kauTuMbika saMjogone bharyA samAcArane sthAna ApavAmAM mAnatA nahIM. te rIte lIdhe muMbaInI vilepArle rASTrIya zALAmAM 1923mAM praveza chApAno phelAvo vadhe te temane yogya lAgatuM na hatuM. temano lIdho. tyAM temanI vRttione dizA maLI. vicArone AkAra zikSaka svabhAva akhabArane sAcA arthamAM lokazikSaNanuM sAdhana maLyo. banAvI bhAratanI pAMgaratI lokazAhInA ghaDataramAM sarjanAtmaka 1928mAM gUjarAta vidyApIThamAM ucca zikSaNa levA phALo ApavA saMkalpabaddha hato. e divasomAM emanA tamAma mATe thaIne dAkhala thayA ane ahIM teo rASTrIya raMge raMgAyA. Agraho sAthe "saMdeza'no phelAvo 1 lAkha nakala sudhI rAjakAraNa ane arthazAstranA viSaya sAthe teo ahIMnA snAtaka pahoMcADavAnI temanI hoza saMtoSAI hatI. banyA. vidyApIThamAM temane e traNa mitro maLyA jemaNe temanA | 'hakIkato mATeno emano Agraha, cokasAI mATenI jIvanaghaDatara ane kArakirdI ghaDataramAM mahattvanI bhUmikA temanI cIvaTa ane jhINavaTa, lakhANamAM abhyAsazIlatA, bhajavI. purAtana buca, mRdulAbahena sArAbhAI ane indravadana samatolardaSTi ane sadA guNadarzI ane racanAtmaka valaNane ThAkora.- A traNeya temanA chevaTa sudhI snehI banI rahyA. kAraNe temanA taMtrIlekhonuM pota gujarAtI patrakAratvamAM sadA indravadana ThAkora sAthenI temanI maitrI patrakAratvamAM temane kheMcI viziSTa raheze." evuM baLavaMtabhAI zAhanuM mAnavuM che. temanA lAvI. viziSTa kAryomAM temaNe taiyAra karelI amadAvAda zaheranI 1934mAM "prajAbaMdhu'mAM teo jobakhAtAmAM joDAyA. DirekaTarI temaNe be vAra taiyAra karI hatI. uparAMta amadAvAda ahIM temane chApakAma aMgenuM eTaluM badhuM Tekanikala jJAna maLyuM sarvasaMgraha, "rASTrapitAnA caraNomAM', 'dakSiNa bhAratanI ke, vyavasAyI patrakAra tarIkenI pAchalI kArakirdImAM teo vikAsayAtrA' ane amerikAnA e samayanA upapramukha hyubarTa mazIno, TAIpa, akhabArI kAgaLa vagerenI jANakArI haskInI jIvanakathAno anuvAda jevAM pustako, emanA sarjana dharAvanArAo sAthe jhINAmAM jhINI vigatonI carcA karI zakatA. jobakhAtAmAMthI sahataMtrI ane chevaTe "gujarAta Ama, gujarAtI patrakAratvakSetre keTalIka mahattvanI samAcAra' dainikanA taMtrI pade pahoMcelA kapilabhAIe 1962 racanAtmaka kAmagIrI karyA bAda jyAre kensaranI jIvaleNa sudhI tyAM kAma karyuM. saMjogo ane mAliko badalAtA temaNe bimArIno bhoga banyA tyAre zrI kapilabhAIe temanA 1962mAM gujarAta samAcAra'mAMthI rAjInAmuM ApyuM ane aMtimapatramAM lakhyuM hatuM ke, "35 varSamAM meM je kaMI niSThApUrvaka saMdeza'mAM joDAyA. ahIM temanI kArakirdIno sauthI- ujvaLa karyuM che tethI gujarAtI patrakAratvanI sevA ja thaI che, e saMtoSa tabakko zarU thayo. levAmAM huM abhimAna karato houM evuM mane nathI lAgatuM hatAM. Jain Education Intemational Page #626 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 610 namratApUrvakanA temanA A nivedanamAM ja temanA patrakAratvamAM kevI suvAsa haze teno AbhAsa thAya che. srota : zrI baLavaMtabhAI zAha sAthenI vAtanA AdhAre tathA 'kumAra' aMka naM-556 eprila-1970) vAsudeva mahetA vItelI peDhInA preraNAdAyI patrakAromAM jemanuM nAma prathama paMktimAM mUkI zakAya evA patrakAra eTale vAsudevabhAI mahetA. temanA vyaktitvanI jema temanuM patrakAratva paNa svataMtra rahyuM. temanI samagra jiMdagI vyavasAyI patrakAra tarIke ja pasAra thaI. tema chatAM vyAvasAyikatAthI alaga ane AgavI khumArI kevI hoya tenuM patrakAro sAme jo koI udAharaNa mUkavuM hoya to te vAsudevabhAI hatA. "patrakAre garama roTalI khAvAnI AzA rAkhavI nahIM ane garama roTalInI khevanA hoya eNe patrakAratvamAM jhukAvavuM nahIM' e temanuM dhruvavAkya. A vAkya patrakAro ane patrakAratva jagatamAM jANItuM che. sthApita che. nAnAM moTAM aneka akhabAromAM temaNe kAma karyuM paNa temanI zaktino sAco paricaya saune temanI 'janasattA' nI kAmagIrImAMthI ja thayo. dha inDiyana eksapresa' jUthanA mAlika rAmanAtha goenkAjIe 1977 pachI temane 'janasattA' dainikanI netAgIrI soMpI. teo taMtrI banyA. sAruM akhabAra calAvavA ane akhabAra sArI rIte calAvavA eka sarasa majhAnI 'TIma' joIe. e mATe temaNe tarata mathAmaNa cAlu karI dIdhI. viSNu paMDyA, ziva paMDyA, zekhAdama AbuvAlA, niraMjana bhagata vagerenI sAthosAtha gujarAtanA ane gujarAta bahAranA jANItA patrakAronuM maMDaLa temanAM mArgadarzana taLe ekatra thayuM. temanA samakAlIna viSNu paMDyA noMdhe che ke, moDI rAta sudhI mathALAM ane sAmagrInI mathAmaNa cAle. (janasattA kAryAlayanI kAmagIrI saMdarbhe) taMtrIlekhamAM jarIkeya AghuMpAchuM nA cAle. ravipUrtine manoraMjana karatAM mAhitIpradhAna vaicArikatAno asabAba pUro paDAyo. taMtrI tarIkenI temanI A mahenata thakavI nAMkhe tevI hatI. rAtre ame pAchA pharIe tyAre lAla daravAjA sudhI cAlatA jaIe. ekavAra temaNe sAMprata rAjakAraNa ane patrakAratva vizenI vAtacItamAM kahyuM hatuM, ApaNe marelA ghoDA para to asavAra nathI ne?' vAsudevabhAInI e samayanI e vAta ane e saMjogone vartamAna ane saMjogo sAthe sAMkaLI joIe to? svapna zilpI teo AzAvAdI pUrA. game tevI paristhitimAM teo sthira paNa rahI zake tenI pratikriyA Ape ane lekhana para tenI asara suddhAM paDavA na de. 'alpavirAma'nI temanI TacukaDI noMdha teo je akhabAramAM hoya tyAM sadaiva lokapriya rahI. tatkAlIna samAjanA anekavidha pravAho aMge temaNe lekhanakArya pUratI sajjatA ane gaMbhIratAthI karyuM. temaNe patrakAra ja banI rahevAnuM iSTa samajyuM hoI temanI bhASA patrakAranI ja rahI. bhASAmAM sAhityika zabdo ke pAMDitya na AvI jAya e mATe teo puratA sajAga hatA. atyaMta vAcana ane abhyAsane kAraNe teo koIpaNa viSayamAM je te viSayanA niSNAta jeTaluM jJAna dharAvatA paNa kendrasthAne vAcakane rAkhyo hoI vAcaka samajI zake e bhASAmAM ja lakhatA. temanI zailI diladimAgane hacamacAvI de evI hatI. temanI A prakAranI lekhanazailIe ja temanA rAjakIya lekhanane eka navo AyAma Apyo hato. vyavasAyI patrakAratvanA zarUAtanA varSomAM karelI tanatoDa mahenatane pariNAme temane kSaya roga lAgu paDyo hato. e divasomAM A rAjaroga asAdhya gaNAto. temaNe jAte ja rogamukta thavAnuM nakkI karyuM. kSayanAM mULiyAM zodhatuM AyurvedazAstra temaNe uthalAvI mAryuM ane potAno ilAja jAte karIne sAjA thayA. patrakAratvamAM saMpUrNatAnA teo AgrahI hatA. tatkAlIna akhabAromAM cAlatI patrakAratvanA lekhananI arAjakatAthI teo khUba du:khI hatA. temanA maMtavya anusAra, "jemaNe covIse kalAka patrakAratvamAM akhabArI kurukSetra anubhavyuM hoya, mathALAMthI mAMDIne sAmagrIno AkAra, asabAba ane mijAja lagInI oLakha hoya e patrakAra hovAno dAvo karI zake tyAM lagI ThIka che." temanuM mAnavuM hatuM ke 'AvI dhAradAra kasoTInA AdhAre patrakAratvanI tAlImazALAo cAlavI joIe.' vAsudevabhAI chevaTa sudhI lakhatA rahyA. viSNubhAI temane 'zabdanA aparigrahI yoddhA' tarIke navAje che. potAnA cokhkhA ane sApha zabdomAM temaNe gujarAtanA vikAsanI vAta aneka rAjakIya vyakti, maMca sudhI pahoMcADI hatI. temanI zabdo pratyenI samarpitatAnI vAta paNa eTalI ja mahattvanI che. lakhavuM e dekhItI rIte bhale saheluM lAgatuM hoya paNa e eTaluM ja agharuM kAma paNa che. lakhavAnI mathAmaNa ane sacoTa ane Page #627 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo nirbheLa lakhavAnI mathAmaNa temaNe sAcA arthamAM samajAvI ane jIvI paNa batAvI. temaNe '75-76 nI prinsesarazIpane jarAya mAnya rAkhI na hatI. imarajansInA e divasomAM prakAzita thayelI bhUgarbhapatrikAo ane 'sAdhanA' sAmayikanA ghaNA lekho temaNe lakhyA hatA. 1967mAM viSNu paMDyA temanI sAthe na joDAyA teno suMdara pratibhAva temaNe Apyo hato. jemAM temanI patrakAratvanI zailI ane prakAra aMgenI spaSTatA hatI. temaNe viSNu paMDyAne lakhyuM, "khAlI vyavasAya tarIke ja nahIM paraMtu parivartananI icchA sAthenA mizana tarIke patrakAratvamAM praveza karavo virala che. Avo Adarza meM paNa juvAnImAM sevyo hato. tame jyAM jazo ke rahezo tyAM zabda pratye pratibaddha rahevAnA enI pratIti thaI che eTale, 'viSNu'mAM have 'vAsudeva' ne joto rahIza........... ......teo jyotiSa paNa sAruM joI zakatA. temaNe baLavaMtabhAI zAhane kahyuM hatuM ke, 'huM mane 1991 pachI dekhAto nathI.' toya 1992 pachI pUrAM cAra varSa teo jIvyA. amadAvAdamAM patrakAronuM yuniyana sthApavAmAM temano mukhya phALo hato. e vakhatanI sthiti evI hatI ke koI yuniyana karavAnI hiMmata na kare. chatAMya temaNe e karyuM. patrakAronA vetanapaMca samakSa patrakAronI mAMgaNI aMgenuM Avedanapatra ghaDavAmAM emano mukhya phALo che. patrakAro ane mAliko vacce jyAre paNa vikhavAdo thayA che tyAre teo haMmezA patrakAronA pakSe rahyA che. patrakAra tarIke temane zekhaAdama AbuvAlA sameta vividha caMdrako maLyA hatA, paNa 'citralekhA' taraphathI temanuM je sanmAna thayuM ane harikasana mahetAe temanI je AgatAsvAgatA karI mAna ApyuM teno temane savizeSa AnaMda thayo hato. temaNe potAnA e sanmAnane patrakAratvanA dAdAsAheba phALake evorDa sAthe sarakhAvyo hato. jIvananA chellA divasomAM paNa patrakAra tarIke teo kAryarata hatA. gujarAta ane muMbaImAM temano vizALa vAcaka varga Ubho thayo hato. gujarAtanA patrakAratvanA itihAsamAM temanuM sthAna anokhuM che, acaLa raheze. 'alpavirAma'thI jANItA vAsudevabhAI jIvananA pUrNavirAma sudhI kAma karatA rahyA, e ja temanI nisabata ane eja temano ApaNane saune saMdeza. Jain Education Intemational 611 zrI baLavaMtarAya zAha vidyArthIo ane patrakAromAM priya evA zrI baLavaMtarAya zAhano janma tA. 28-9-1922nA roja amadAvAdamAM thayo hato. uchera, zikSaNa ane kArakirdI traNeya amadAvAdamAM ja thayAM. zrI raghuvIra caudharI noMdhe che ke, 'temanAmAM amadAvAdInuM ekeya lakSaNa nathI.' nikhAlasa vyavahAra karanAra zrI baLavaMtabhAI vidyAnI kadara karanArA, patrakAratvanA zikSaNanI ciMtA karanArA ane e ja rIte samAja ane dezanA prazna nisabata dharAvanAra agraNI nAgarika che. baLavaMtabhAIe bI.e. gujarAtI, aMgrejI sAthe karyuM ane ema.e.mAM arthazAstra viSaya laIne abhyAsa karyo paNa kAme lAgI jatAM parIkSA na ApI. 1942nA eprilamAM temanuM padmAbahena sAthe lagna thayuM. cAra ja mahinAmAM pitA gumAvyA ane oNgaSTamAM 'hiMda choDo'nI caLavaLamAM bhAga levAne kAraNe sapTembaramAM jelamAM javuM paDyuM. 1 varSa pUro jelavAsa. 1 varSa pachI chUTyA. gAMdhI cIMdhyA mArge cAlyA ane lagnajIvanane kasoTInI eraNe caDAvI jelavAsa bhogavyo enuM pati-patni ubhayane gaurava che. patrakAratvanA zikSaNamAM paNa baLavaMtabhAI eTalo ja rasa le che. gujarAta yunivarsiTI, gujarAta vidyApITha, navagujarAta malTIkorsa insTITyUTa, Ara. e. bhavansa kaoNleja ane hIrAmaNi insTITyUTa oNpha jarnAlijhamamAM teo mulAkAtI adhyApaka tarIkenI sevAo Ape che. 1948mAM 26 varSanI uMmare gujarAta samAcAramAM teo patrakAra tarIke joDAyA. 1965mAM anya patrakAronI jema temaNe paNa 'gujarAta samAcAra' choDyuM ane 'saMdeza'mAM AvyA. tyArathI mAMDIne nivRtta thayA tyAM sudhI 'saMdeza' sAthe ja rahyA. satata pravRttizIla rahevAnA saMskArane lIdhe Aje 82 varSe paNa baLavaMtabhAI sakriya che. 'saMdeza', 'divyabhAskara', 'gujarAta TAImsa' jevA dainikamAM taMtrIlekha lakhe che. baLavaMtabhAInuM kahevuM che ke, utpAdana, mUDIrokANa, rojagArI, kharIdI, vecANa ane bhAvo dvArA ja Arthika sattA bhogavavAmAM AvatI nathI balke pracAranAM je sAdhano che tenA upara kAbU meLavIne paNa A sattA bhogavavAmAM Ave che. pracAranA A sAdhanomAM sauthI mahattvanuM sAdhana che vartamAnapatra. eTale ja vartamAnapatro ane moTA mUDIpatio vacce joDANa Page #628 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 612 che. koI vepArI ke udyogapati khoTano dhaMdho kare nahIM. teo kALA bajAra kare ke, achatano lAbha uThAvavA saMgrahAkhorI kare ke naphAkhorI kare tyAre akhabAro ja emane sAmAjika javAbadArInI salAha ApatA lekho ane taMtrIlekho lakhe che.'' "have gujarAtI dainikomAM samAcArone badale moTImoTI AkarSaka tasavIro chApI navI peDhInA mAnasane anukULa thavAnuM ApaNe pazcimanA dainiko pAsethI zIkhyA chIe, paNa ApaNe viveka cUkI gayA chIe. puruSo karatAM mahilAo vadhu dhyAnathI vartamAnapatro vAMce che, kharIdI paNa kare che. emane lagatI vadhu sAmagrI dainikomAM apAya to kaMI khoTuM nathI.' "AjanuM akhabAra megejhIna banyuM che to enA kAraNo A mujaba che : eka to dainiko have AbAlavRddha saunuM dhyAna kheMcavA mathe che. chatAM rAjakAraNanA pramANamAM sAMskRtika gatividhine ochuM sthAna ApaNA dainikomAM maLe che. jo ke have paristhiti spardhA vadhavAne lIdhe badalAI rahI che.' Aje 82 varSanI uMmare paNa zrI baLavaMtabhAIne aMgrejI dainiko joyA vagara na cAle. uttama pustakonA cAhaka, nATaka ane dezya kaLAomAM paNa ruci dharAvanArA, vidyArthIonA 'baLavaMtadAdA' nyUjha cenalo paNa badhI ja joI le che. ne koI hAtha pakaDIne pagathiyAM utAravAnI ke caDhAvavAnI vAta kare to- emanI aMdarano pelo 'hiMda choDo' 42 nI caLavaLavALo yuvAna vinayapUrvaka nA pADI de che. baLavaMtadAdA patrakAratva kSetre 55 varSathI vadhu kAryarata rahyA che. temanA anubhavo ane saMsmaraNo lakhAya to sAce ja patrakAratva jagatane khUba ja upayogI thaI raheze. mukuMda pI. zAha taMtrI, patrakAra, vidheyAtmaka sAhityanA lekhaka ane prakAzaka tarIke prazasti pAmelA mukuMdabhAI vArtAsaMcaya, hAsyalekha saMgraha, saMpAdano ane nAnI moTI preraka pustikAo prakAzita karI cUkyA che. 'navacetana' mAsikanA niyamita prakAzana mATe vaDodarAnI saMskAraparivAra saMsthA taraphathI ane gujarAta sarakAra taraphathI 1998-99nA varSa mATe zreSTha mAsikano puraskAra maLyo. gujarAta sAhitya saMghano 'jayabhikhkhu evorDa', 'dhanajI-kAnajI gAMdhI suvarNacaMdraka', 'nAnubhAI suratI sAMskRtika gaurava evorDa', svapna zilpIo jeThAlAla trivedI bhikSuratna evorDa', anya nAnA moTA pAritoSiko uparAMta sauthI nokho ane mahattvano gaNAya evo maphata ojhA prerita viziSTa evorDa uttama zrotA evorDa' paNa mukuMdabhAIne maLelo che. 'niSThApUrvaka kareluM koIpaNa kArya eLe jatuM nathI' evuM hRdayapUrvaka mAnanArA mukundabhAIe patrara kSetranI temanI kAmagIrInAM ATalAM varSo daramyAna taDakI vadhAre ane chAMyaDI ochI joI che. kArakirdInA AraMbhe temaNe chApAM nAMkhIne kAmanI zarUAta karI. grAhakonuM saranAmuM repara para lakhavAnA kALI kAmagIrInA divaso paNa temaNe joyA che. 'saMdeza'mAM pUratI gaMbhIratAthI soMpAyuM e tamAma kAma teo karatA rahyA che. ochI AvakanA e divasomAM milanI traNagaNA pagAranI nokarI maLI topaNa na svIkArI ane hiMmatapUrvaka patrakAratvamAM kAma karatA rahyA. 'navacetana' nAnapaNathI temanuM priya mAsika rahyuM. tenA taMtrI sva. cAMpazIbhAI uddezI amadAvAda AvyA ane 'saMdeza'mAMe chapAvA lAgyuM. mukundabhAIne 'navacetana'mAM kAma karavAnI ophara thaI ane temanI patrakAratvanI yAtrA cetanavaMtI banI. cAMpazIbhAInAM avasAna pachI bamaNA jorathI temaNe A sAmayikanuM prakAzana cAlu rAkhyuM. tA. 27-4-1923nA roja zinora-vaDodarAmAM janmelA mukundabhAI sva. cAMpazIbhAInA 'mAnasaputra' tarIke oLakhAvAmAM gaurava anubhave che. kusuma prakAzananA nejA heThaLa temaNe aneka sughaDa prakAzano ApyAM che. mukundabhAIne zrI rAdhezyAma zarmAe buddhiprakAzamAM 'vidhAyaka vicAranI gurUcAvIo' tarIke, muMbaI samAcAramAM hasamukha zeThe 'bhAgyanA ghaDanArA tarIke', DaoN. ramaNalAla jozIe raMgataraMga ane phUlachAbamAM zabdalokanA eka adanA yAtrI' tarIke navAjyA che. sva. umAzaMkara jozI temanA aMge kahe che ke, ghaNI vyaktio putrane dattaka le che, jyAre mukundabhAIe to pitAcAMpazIbhAIne dattaka lIdhA che.' cAMpazIbhAInA kuTuMbIjanonI sAravAra-dekharekhanuM kAma mukundabhAI ane kusumabahene varSo sudhI karyuM che. Aje mukuMdabhAI ApaNI vacce nathI. saranAmuM : 61-e, nArAyaNanagara sosAyaTI, jayabhikhkhu mArga, pAlaDI, amadAvAda : 380007 Page #629 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo hiMmata jhaverI samAjavAdamAM samajavAdanI anivAryatA samajatA jAgRta patrakAra ane hiMmatavAna hiMmatabhAI jhaverIno janma 14 sapTembara 1925mAM muMbaImAM thayo hato. arthazAstra sAthe bI.e. thayA-e divaso AjhAdI AMdolanano samayagALo. 42'nA AMdolanamAM jelavAsa karyo. Aja arasAmAM kavizrI -sanadAsa mANekanA saMparkamAM AvyA ane sadAkALa mATe temanA banI rahyA. 1975mAM indirAgAMdhIe lAdelI kaTokaTI veLAe jyorja pharnAnDIjha (bhU.pU. saMrakSaNa pradhAna) ne Azaro Apyo. bhUgarbha patrikAo lakhI ane sArAmAM sArI rIte calAvI. temanAM patnI maMju jhaverI paNa eTalAM ja hiMmatavAna. paMdara varSanA paricaya pachI teoe lagna karyA. rAmamanohara lohiyAnA saMparkamAM AvyA bAda temanA anuyAyI banI rahyAM. evuM ja dAdA bhagavAnanI sAthenA saMbaMdhonuM paNa thayuM. akhabArI kaTAralekhana mATe prathama "zekhAdama AbuvAlA puraskAra" ane gujarAta sarakArano evorDa meLavanArA samAjavAdI lekhaka, kaoNlamisTa hiMmata jhaverI bhAratanI jANItI saMsthA (TATA insTiTyUTa oNpha sozyala sAyansa'mAM DaoN. akSayakumAra desAInA AsisTanTa tarIke paNa rahelA che. govA satyAgrahamAM paNa temanuM AgavuM pradAna hatuM. madhu limaye, madhu daMDavate, mRNAla gore, kezava (baMDu) gore, jyorja pharnAnDIjha, uSA mahetA jevI sakriya samAja-lakSI vyaktio sAthe paNa satata karatA rahIne potAnI sAmAjika nisabata sau koI sudhI pahoMcADI che. AjIvana sAdagIpUrvaka rahelA hiMmatabhAIe paricayaTrasTa mATe "rAmamanohara lohiyA' ane "sAne gurujI' nAmanI laghupustikAo paNa lakhI che. jagadIza binIvAle. patrakAra, lekhaka, TikiTa saMgrAhaka, sArA kemerAmena, krikeTanA abhyAsu, evI aneka oLakha dharAvatA zrI jagadIza binIvAlene gujarAtI prajA akhabAronA mAdhyamathI oLakhe ja che. 23-11-1941nA roja temano muMbaI mukAme janma paNa karmabhUmi to amadAvAda ja. bALavArtA 'bha' bhagalAno bha-bAlasaMdezamAM chapAyelI temanI prathama maulika kRti. patrakAratvanuM kheDANa kizoravayathI zarU kareluM. kizoravaye temaNe bAladIpaka', , 'vasaMtazobhA jevAM hastalikhita mAsiko ane "sTezana roDa samAcAra' nAmanuM 613 sAIkalosTAIlDa pepara bahAra pADeluM. muMbaImAM sahAdhyAyIonI sAthe dainikomAM phoTA pADavAnuM kAma zIkhyA. krikeTanI bAbato aMge vizeSa jJAna hovAne lIdhe aneka pustikAo, caritrasaMgraha temaNe bahAra pADyA. ajita vADekara, ramAkAnta desAI ane dilIpa saradesAI temanA zALAjIvananA pATalImitro. "kapila-dha greTa' ane 'sohAmaNo olarAunDara karasana ghAvarI temanAM aneka pustakomAMnA bahu jANItAM pustako che. gerI sobarsanI mulAkAta "muMbaI samAcAra'mAM chApI ane mAmA philmajagata sAthe saMkaLAyelA hoI aneka philmI hastIonA inTaravyu judA judA dainiko, sAmayikomAM chapAvA mAMDyA. "cAMdanI', "zrI', 'strI'mAM temanI kRtio, ahevAlo, mulAkAto chapAtA rahyA che. "dharmasaMdeza' ane "rajanIzadarzana' nuM saMpAdana paNa karyuM. dIrdhakAlIna patrakAratva mATe temane 1994mAM "saMskRti gaurava' evorDa maLelo che. temanI prasiddhinuM kAraNa temanI TikiTa-saMgraha lekhanamALA ane krikeTalekhana gaNAya che. saMpAdaka-prakAzaka : nAnubhAI nAyaka cetamachaMdara, zekhacallI, ramatArAma, aruNodaya, paDachAyA, surekhA, kaMkAvaTI, abilagulAla jevAM sAmayikonA saMpAdaka, aneka dainikomAM kaoNlamalekhaka, sAmAjika prazno aMge lekho lakhanAra Azare 30 thI vadhu pustako lakhanAra nAnubhAI nAyaka jAgRta ane pratibaddha lekhaka tarIkenI oLakha dharAve che. prakAzana e temano vyavasAya che. prAraMbhika lekhana akhaMDAnaMda, navacetana, cAMdanI ane prajAbaMdhumAM chapAyuM che. temanI prathama maulika kRti "gulAmIno vAraso' navalakathA hatI. jenI prastAvanA jyotIndra davee lakhI ApI hatI. khetInI sAthe lekhana-prakAzana pravRtta rahetA nAnubhAI potAnI paristhiti, kAMThAnI khArI jamIna, AvaLa-bAvaLa, kamabuddhi majUro, muMbaInI aMdhArI Alama ane potAnA khetaramAM kAma karatA koziyAne potAnI preraNAmUrti mAne che. chevADAnA lokonI rojiMdI kaDavI vAstavikatAone prakAzaka-lekhaka-saMpAdaka nAnubhAIe avAranavAra vAcA ApI che. bhagavatIkumAra zarmA, caMdrakAnta bakSI, lAbhazaMkara ThAkara sAtheno temano lekhakaprakAzaka saMbaMdha keTalIka bahucarcita kRtionA AvirbhAva mATe javAbadAra banyo che. Adhunika vArtAkAra janaka nAyaka temanA putra che. graho sAInA jaya ma Jain Education Intemational Page #630 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 614 azoka harSa vivecaka, vArtAkAra, ekAMkIkAra, patrakAra ane saMpAdaka zrI azoka harSa aMge rAdhezyAma zarmA noMdhe che ke, "vivecananuM ekeya pustaka bahAra pADI, bahAra AvavAnI paravA karI nathI chatAM jemaNe jIvananAM bahuvidha kSetronuM AkaruM vivecana aharniSa ApyA karyuM che. tevA azoka harSane amuka arthamAM eMgrI olDa mena eTa eITI Tu kahetAM harSa thAya che." patrakAratva ane sAhityika patrakAratvanuM nirbhIka kheDANa karanArA ane vakhata Avye nokarI choDavAnI paNa taiyArI rAkhanArA zrI azoka harSano janma 23-9-1915mAM muMdrAkacchamAM thayo. meTrikamAM hatA tyAre rAjakIya caLavaLane kAraNe abhyAsa choDyo. temanI "lakhamI' nAmanI prANI kathA kumAra'mAM chapAI. temanI vaya e samaye 14 varSanI. Azare trIsathI vadhu pustakonA lekhaka zrI azoka harSe "cAMdanI" mAsikanuM paccIsa varSa sudhI saMpAdana karyuM. e uparAMta "gati ane rekhA', "bhAratI' 'vartamAna dainika', 'pratimA, 'sarjana' aneka vaimAsiko ane "raMgataraMga' nuM paNa saMpAdana temaNe karyuM. A daramyAna jANItA dainikomAM vivecanAtmaka lekhana paNa cAlu to rahyuM ja. sAhitya ane patrakAratva kSetre apAtA moTAbhAganA nAmI-anAmI evorDjha temane maLI cUkela che. 1930mAM gAMdhIjI dAMDIkUca vakhate evuM bolelA, "kAgaDA-kUtarAnA mote marIza, paNa svarAja lIdhA vagara ahIM (AzramamAM) pAcho nahIM AvuM." 1935mAM gAMdhIjI koI kAmathI amadAvAda AvyA tyAre 20 varSanA azoka emane pUchI beThelA, 'tamAruM vacana yAda che?.......tame to.....AvuM badhuM kahIne gayelA ne.....' bApu hasyA hazene? lekhaka tarIke rASTrIya svAtaMtrya saMgrAmamAM agraNI banI rahI lekhananA mAdhyamathI gujarAtamAM Ahaleka jagADavAnuM kAma karyuM hatuM. jayaMti dalAla, bI. ke. majamudAra, nIrubhAI desAI, dinakara mahetA, dhanavaMta ojhA sAthe caLavaLomAM sakriya rasa lIdho hato. saradAra pRthvIsiMha AjhAdane guptavAsamAM paNa rAkhyA hatA. krAMtikArI vicArasaraNIvALI tejAbI kalame patrikAo lakhI Thera Thera vaheMcI paNa kharI. rASTrIya caLavaLane khAtara abhyAsa choDanAra azoka harSanI lakhela nRvaMzazAstra parano graMtha atyAre ema. e. stare pAThyapustaka che eja emanI karmaThatAno purAvo che. svapna zilpIo temanI hayAtImAM ja gujarAtI sAhitya saMgame ane khAsa to narendra dave (saurASTranA siMha chelazaMkara davenA putra) e ziSyabhAve "sAhityabrahmA azoka harSa evorDa' navodito mATe khullo mUkyo che. satata traNa dAyakA sudhI gujarAtI sAhityakAronI prathama racanAne-2canAone prakAzita karI temanAmAM protsAhanano prANavAyu pUranAra azoka harSanuM RNa nAnA moTA tamAma vArtAkAro svIkAre che. rAjendra dave satata mAhitIprada lekho suMdara akSare lakhIne akhabAre phALavelI jagyAne dhyAnamAM rAkhIne lakhanArA rAjendrabhAI dave gujarAtI patrakAratvamAM tathyanA saMkalanakAra ane ethIye AgaLa vadhIne kahIe to saMpUrNa mAhitagAra patrakAra che. mAtra zuddha mAhitI pUrI pADavI ane vAcakanI rasakSati na thAya enuM dhyAna rAkhavuM e rAjendrabhAI sArAmAM sArI rIte karI zakyA che. vartamAna samayamAM mAdhyamo jyAre matanirmANanI prakriyAmAM ekabIjA para bhAre thavA jAya che tyAre rAjendra davenA lekho vAcakane potAno svataMtra mata ghaDavAnI chUTa Ape che. je sauthI moTuM AzvAsana che. 22-7-61nA roja sAvarakuMDalAmAM janmelA rAjendra davenI karmabhUmi have rAjakoTa che. hAla phUlachAbanI pUrtionA saMpAdaka tarIke teo kAryarata che. 1993mAM temane amarelInA DaoN. jIvarAja mahetA TrasTanuM "sanmAnapatra' maLeluM che. paricaya pustikAomAM bAMglAdeza (93), bhAratanA rASTrapatio ('94), bhAratanA vaDApradhAno ('95), gujarAtanA mukhyapradhAno ('96) jANItI che. kAlindI pArekha sAthe rAjavI kavizrI kalApI lakhAyuM. goradhanadAsa soraThiyAnA amarelInI ArasI, aneka sAmayiko (aThavADika, mAsika tamAma...)mAM rAjendra davenA mAhitIprada lekho satata AvyA kare che. TAImsa opha inDiyA (gujarAtI)mAM temanI paricaya kaoNlamamAM temaNe dezavidezanI mahilAonI saMgharSa-saphaLatA gAthAno vAcakone sIdho saMparka karAvyo hato. amerikAmAM InTaraneTa para cAlatA aMgrejI sAptAhikamAM paNa teo "abhiSeka' nAme kaoNlama lakhe che. amarelInA kavi rameza pArekha rAjendra dave aMge kahe che ke, "je viSaya te hAtha para le che temAM cheka taLiyA sudhI pahoMcI jAya che. tenAM dareka lakhANomAM UMDANa hoya che. kadAca Jain Education Intemational ducation Intemational Page #631 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo 615 A ja tenI saphaLatAnuM rahasya hoI zake." aMdAje 10 thI vadhu hasanamanTo, phikra tausavI, kRSNacaMdara, gujarAtImAM dhUmaketu, pustakonA lekhaka zrI davee bALasAhitya ane nibaMdha lekhana govardhanarAma tripAThI, jhaveracaMda meghANInI asara che evuM kSetramAM paNa potAnuM AgavuM pradAna karyuM che. temanuM mAnavuM che. kaoNlejakALa daramyAna eca. ke. ArTsanA vArSika aMkamAM prathama lakhANa chapAyuM tenAthI AjepaNa abhibhUta harIza nAyaka evA golIbAre najamAbenane "phaTAkaDI' nAme temanA 'gujarAta samAcAra' nI amerikA AvRttinA saMcAlaka lekhanakAryamAM paNa sthAna ApyuM che. bI.e. (aMgrejI saMpAdaka harIzabhAI nAyakane gujarAta ane gujarAta bahAra sau sAhitya), DiplomAM jarnAlijhama enDa prinTIMga (muMbaI) koI bALakathAkAra-bALasAhitya sarjaka tarIke vadhu jANe che. DiplomAM hAIDalabarga presa skUla (jarmanI) jevI DigrIo 500 ke kadAca ethIye vadhu pustakonA (vizeSa bALasAhitya dharAvanAra zrI golIbAre e divasomAM caMdraka paNa meLavyo ane pachInA krame yuddhakathAo) lekhaka harIza nAyakane temanA hato. temanAM kuTuMbamAM temano vAraso jaLavAI rahyo che. lekhana mATe anekavidha puraskAro maLelA che. temAM nezanala jAherakhabara na chApanAruM "caMdana' eka mAtra evuM sAmayika che konpharansa oNpha cAIlDa ejyukezana (1985) nuM sanmAna, je nizcita samayAMtare nizcita hetune kendrasthAne rAkhIne bahAra marAThI bAlakumAra sabhAnuM sanmAna (1989), enasIIAraTI pADe che. zrI golIbAra gujarAtI uparAMta hindI, aMgrejI, (1992-93), 1990mAM gijubhAI badhekA suvarNacaMdraka kacchI, urdU, phArasI ane saMskRta bhASAnA paNa jANakAra che. mukhya che. "laDAkhanA laDavaiyA', 'eka bakarAnI AtmakathA' ane atyAra sudhImAM temanAM soLa pustako prakAzita thayAM che. 'akSaya-mAnava' kRtie temane vizeSa prasiddhi apAvI che. sAmayikomAM atyAra sudhImAM haste hapta chapAI hoya evI 98 lekhana-prakAzana-vitaraNa yAtrAne ekalapaMDe upADavAno saMgharSa navalakathAo (nAnI moTI thaIne) chapAI che. karavo paDe evA kaparA divaso paNa temaNe joyA che. jIvanamAM dilIpa rANapurA taDakI vadhAre chAMyaDI ochI (te have prApta thaI rahI che) anubhavelA harIzabhAIe vArtAkathananA mAdhyamathI janahRdaya 14-11-1931nA roja dhaMdhukAmAM janmelA bAlahRdayamAM potAnuM sthAna majabUta karI lIdhuM che. 1979mAM | dilIpabhAI have ApaNI vacce nathI paNa patrakAratvamAM 'vizvabALavarSamAM 400 myu. zALAo tathA 400 thI vadhu satyaghaTanAne kendramAM rAkhI janajananI vAta mAMDanAra patrakArakhAnagI zALAo maLI eka ja varSamAM pAMca lAkhathI paNa vadhu kaoNlamIsTa khepiyA tarIke sau temane AdarapUrvaka yAda kare che. bALakone vArtAo kahI che. eka sAthe traNa vArtA lakhavAnI jeTalA teo navalikAkAra, navalakathAkAra tarIke jANItA che temanI eka AgavI Teva che. temanI sarvaprathama maulikakRti paNa eTalA grAmINa patrakAra tarIke. eka nahIM-traNa che-kaccha-baDDa, buddhi konA bApanI, TADhanuM mAtra prAthamika zALAnuM zikSaNa gAMThe bAMdhIne jhADa. temanAM pustaka "laDAkhanA laDavaiyA' ne kendrasarakAranuM patrakAratvanuM kheDANa karanAra dilIpabhAIe nAnAM moTAM, inAma maLeluM che. A pustaka hiMdImAM 'laddAkha ke vIra' nAme jANItAM-ajANyAM aneka akhabAro-sAmayikomAM lekhanakArya prasiddha thayuM che. karyuM che. zikSaka, tolATa, kaMpojhITara jevA vividha vyavasAyo vacce temaNe sAhitya sarjana karyuM che. "mIrAMnI rahI heka' te taMtrI, eca. ena. golIbAra temanA dAMpatyajIvanane loko samakSa lAvI mUke che. A vAMcIne caMdana' sAptAhikanA taMtrI, 'eTama golIbAra' tarIke lekhaka-taMtrI bhUpata vaDodariyAe lakhyuM hatuM ke, "savitA jANItA 'cakrama' upanAmathI lakhatA golIbAra sAptAhika rANapurA ("strIjIvana'nA taMtrI manubhAI jodhANInA bhatrIjI) jAherakhabara lIdhA vagara varSothI niyamita rIte prakAzita kare e vArtA jIvyAM, paNa pote lakhI nahIM-e temaNe patinA mAthe jAya che. "yaMdana'no vAcakavarga ghaNo bahoLo ane vistarelo nAMkhyuM-temane UMDe UMDe evI pAkI zraddhA haze ke, potAnI e che. kArakirdInA zarUAtanA varSomAM temanuM lekhanakauzalya kathA patinI yazakalagI banI raheze. kharekhara ema ja banyuM che." gijubhAI badhekA, jIvarAma jozInI zailInI chAMTavALuM rahyuM temane aneka evorDajha maLyA che ane 60 thI vadhu evuM temanuM mAnavuM che. temanI kRtio para premacaMda, sahAdata pustako prakAzita thaI cUkyAM che. temanA ja zabdomAM temanI Jain Education Intemational Page #632 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 616 svapna zilpIo. viSayapasaMdagI aMge jANIe to, "mANasanAM sukha duHkhane che. tene sarakArI pAritoSika, "khalela' (vArtAsaMgraha), 'savitA" vyakta karavAM, khAsa karIne sAmAnya mANasonI pIDA ane tenA vArtA mATe be vAra suvarNacaMdraka, patrakAratva mATe sarakArI saMgharSanI kathAomAM rasa paDe. (paisA mATe judA prakAranuM lakhuM pAritoSika, rASTrIya kakSAno sTeTasamena evorDa paNa temane maLI kharo.) cUkyA che. temanI sarjanayAtrAmAM patnI (kaTAra lekhikA) tarulatA teo sAcA arthamAM lokahadayanA siMhAsana para daveno moTo phALo che tevuM teo svIkAre che. ja birAjamAna rahyA ane sAmAnya mANasonA hAmI banI hAsya lekhaka azoka dave rahyA. gujarAta samAcAra dainikamAM dara budhavAre prakAzita thatI tAraka mahetA (hAsyalekhaka-kolamIsTa) zatadala pUrtimAMnI budhavAranI bapore" nAme AvatI bahucarcita gujarAtI patrakAratvamAM hAsyalekhananA kSetre "TapuDo' pAtra kaoNlama budhavAranI baporanA lekha zrI azoka davene lagabhaga sarjIne eka sAmayika 'citralekhA' ne gharagharamAM anivArya tamAma gujarAtIo jANe che. "jentI jokhama' nAmanuM pAtra banAvanAra lekhaka zrI tAraka mahetAne sau koI jANe che. 26- potAnI kolama mATe sarjanAra ane gujarAtIone sthaLa 12-29nA roja amadAvAdamAM temano janma. kAma zodhavA mATe hAsyanI oLakha karAvanAra azoka dave 'mahenatakaza mANasa' muMbaI gayA ne tyAMnA ja thaIne rahI gayA. gujarAtI sAthe ' nuM birUda pAmelA che. 29 phebruArI 1952mAM jAmanagaramAM ema.e. thayA e samaya daramyAna ja muktalekhana zarU karyuM. temano janma. bI.koma. sudhI abhyAsa karyA bAda khAnagI temanA mate "kumAra" zreSTha sAmayika hatuM. zarUzarUmAM temaNe kaMpanImAM joDAyA paNa lekhananI zarUAta to ghaNI agAuthI kavitA lakhavAno prayAsa paNa karyo hato. gujarAtI thaI cUkI hatI. azokabhAI potAnI lAIphanA TarniMga poInTa sAhitya pariSada ane gujarAtI sAhitya akAdamIe emanAM mATe, vyaktitva vikAsa, akSarasudhAraNA, svazAsana mATe aneka pustakone navAjyAM che. atyAra sudhImAM temanA aMdAje rAjakapUranI eka philmanA DAyaloga, "kucha karake bhI dikhAnA 25 jeTalAM pustako prakAzita thaI cUkyAM che. duniyAne UMdhAM paDatA hai" ne javAbadAra gaNAve che. temanI sarvaprathama cazmA'e temanuM sau prathama triaMkI prahasana hatuM. 'saptapadI' maulikakRti 'pAkistAnanA te samayanA pramukha yAhyAkhAnane nAme lekhomAM ane "duniyAne UMdhAM cazmA' kaTAra paNa eTalI lakhela patra 1969' ne gaNAve che. (te samaye temanI uMmara ja pracalita thaI hatI. sarakArI nokarImAMthI nivRtta thaI hAla 17 varSanI) "budhavAranI bapore" ane "jentI jokhama" temanAM amadAvAdamAM rahe che. jANItAM pustako che. azoka dave gujarAtI patrakAratva ane sAhityajagatanuM mahattvanuM sthAna potAne mATe nizcita karI kaTAralekhaka rajanIkumAra paMDyA cUkyA che. vAcakone mitro banAvI, satyaghaTanAone lekha athavA navanItanA saMpAdikA vArtA svarUpamAM DhALI loko sudhI patrakAratvanA mAdhyamathI pahoMcADanAra anokhA lekhaka/patrakAra rajanIkumAra paMDyAe kundanikA kApaDiyA (izA) gujarAtI patrakAratvamAM fiction ane fact (sAhitya ane sAta pagalAM AkAzamAM' navalakathAthI sAhityajagatamAM hakIkata/satya)nA saMmizraNathI 'faction' nAmano (hakIkatyAM mokharAnI haroLamAM AvI gayelAM ane saune stabdha karI satya) prakAra vikasAvyo che. temano janma 6-7-1938nA roja denArAM lekhikA, kavayitrI, saMpAdikA kundanikA kApaDiyA sUkSma saurASTranA jetapura mukAme thayo. bI.koma., bI.e. sudhIno saMvedanone jhIlI khUba vicArI prabhAvita karanArAM saMpAdikA che. abhyAsa ane beMkanI nokarI karI. 1989 thI nokarI paNa 11 jAnyuArI, 1927mAM temano janma. 1968mAM muMbaImAM choDIne saMpUrNapaNe mukta lekhananA AdhAre rahevAnuM nakkI karyuM. makaranda dave sAthe lagna. naMdigrAma saMsthAnuM nirmANa ane temanI sauprathama vArtA "haiyAno DAma' "mahilAmitra' sAmayikamAM vikAsa temanAM mukhya kAryo che. teoe TUMkuM nAma izA dhAraNa chapAI hatI. eja divasomAM "anaMtapratikSI" janasattAmAM karyuM. "premanAM AMsu', 'paroDha thatAM pahelAM, 'parama samIpe', chapAI hatI. temanA 15 thI vadhu pustako prakAzita thaI cUkyAM "sAta pagalAM AkAzamAM' temanI jANItI racanAo che, vArtA, Jain Education Intemational Page #633 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo 617 kathA, nibaMdha jevA sAhityaprakAromAM temaNe kAma karyuM che. navanIta samarpaNa' nuM satata 20 varSa sudhI temaNe saMpAdana karyuM hatuM. atyAra sudhImAM temane sAhitya pariSada, sAhitya akAdamI (gujarAta), sAhitya akAdamI (dilhI), bhAratIya bhASA pariSada (kalakattA) vagerethI aneka puraskAro ane sanmAna prApta thaI cUkyAM che. IzA have ApaNI vacce nathI. yazavanta mahetA jemaNe 450 thI vadhu pustako lakhyAM che ane jemane satata lakhyA ja karavuM paDyuM che evA yazavanta mahetAne gujarAtI prajA bALasAhityakAra, kizorakathA sAhityakAra, rahasyakathA lekhaka, karmazIla, gAMdhI kathAkAra, vijJAnakathA lekhaka.....vagere jevAM bahuvidha nAmothI jANe che. 1964mAM 'pAlakhInAM paiDAM' e temanuM prathama prakAzanajeNe temane prasannakAra pAritoSika meLavI ApyuM. tyArathI mAMDIne Ajadina sudhI aneka pustako temaNe ApyAM che ane gujarAtI dainikonI pUrtio mATe vizeSa lekhana-saMpAdana karyuM che. tA. 19-6-1938nA roja lIlApura-lakhatara surendranagaramAM temano janma. bI.e. sudhI bhaNyA bAda 30 varSa sudhI nokarI karI paNa pachI sAcA arthamAM kalamane khoLe mAthuM mUkyuM. temanI sarvaprathama maulika sarjana TUMkIvArtA "mA" 1956mAM "strI jIvanamAM chapAI hatI. eka Tako preraNA ane 99 TakA parizramamAM mAnanArA yazavanta mahetAnA mArgadarzanamAM patrakAratvanuM zikSaNa meLavanArA vidyArthIonI aneka peDhI pasAra thaI gaI che ema kahIe to paNa atizayokti nathI. gujarAta vidyApITha, gujarAta yunivarsiTInA patrakAratva vibhAgamAM temaNe patrakAratvanA vidyArthIone mArgadarzana ApyuM che, ane vidyArthIone kAma zodhavAmAM madada paNa karI che. khabhe nepakIna nAMkhelA A paropakArI dAdAne navI ubharatI patrakAronI peDhI atyaMta Adara sAthe smare che. atyAra sudhImAM temane be rASTrIya, pAMca rAjya sarakAranA, eka pariSadanuM eka saMskAra parivAranuM ane aneka gaNanApAtra sanmAna maLI cUkyAM che. rAdhezyAma zarmA raNajitarAma suvarNacaMdraka, gujarAtI sAhitya akAdamI, gujarAtI sAhitya pariSada, gujarAtI sAhitya maMDaLa, kalakattAnA aneka evojha uparAMta aneka kriTIksa evorDa saMdhAna', zrI dhanajI kAnajI gAMdhI evorDa, prA. anaMtarAya rAvaLa vivecana evorDa, zrI azoka harSa, evorDa ane kaviloka evorDa jemane maLI cUkyA che ane sauthI moTo vAcako, sAhityakAra mitronA sahRdayI banI rahevAno Ajanma evorDa jemane maLyo che tevA zrI rAdhezyAma zarmA gujarAtI patrakAratva ane sAhityamAM potAnuM acaLa sthAna nizcita karI cUkyA che. temano 5-1-1936nA roja vAlola mukAme thayo. rUpAlanA vatanI rAdhezyAma zarmAe bI.e. (onarsa) sudhIno abhyAsa karyA bAda thoDo samaya nokarI karI paNa pachI te lekhanane ja vyavasAya tarIke svIkArI vipula lekhana AraMvyuM. 'phero' navalakathAthI khyAtiprApta karanAra lekhakanA atyAra sudhImAM 30 thI paNa vadhu pustako prakAzita thaI cUkyAM che. sAhityanA vipula prakAro jevAM ke, kavitA, vArtA, navalakathA, vivecana, saMpAdana, nibaMdha, anuvAda, jhenakathAlekhana, jevAM vibhAgomAM temaNe lekhana karyuM che. temane nyUjhapepara karatAM yujha pepara (views) vAMcavAM vadhu game che. | 'yuvaka', "dharmasaMdeza', rajanIzadarzana, dharmalokanA teo sahasaMpAdaka rahI cUkyA che ane "akrama vijJAnI' sAmayikanA mAnaddataMtrI tarIke paNa kAmagIrI karI cUkyA che. lekhanane vyavasAyarUpe apanAvyuM hovAne kAraNe moTAbhAganA tamAma akhabAromAM temanI kolamo cAlatI ane lekho, vArtAo, kavitA vagere chapAtAM rahyAM che. tenI vizeSa vizeSatA e che ke, teo patravyavahAramAM atyaMta custa che. zrI divyeza trivedI vyavasAye patrakAra ane nibaMdhakAra, navalakathAkAra, gajhalakAra-kavi, nATyakAra tathA vArtAkAra tarIke pyAti meLavanAra zrI divyezabhAI trivedIno janma 6-6-1957nA roja amadAvAdamAM thayo hato. gujarAtI sAthe bhaNavAnI adamya icchA hovA chatAM adhyApaka-vivecaka zrI pro. sumana zAhanA sUcanathI arthazAstra sAthe bI.e. thayA. e pachI bI.e. ane ema.e. manovijJAna sAthe karyuM ane manovijJAnane sAcA arthamAM jIvanamAM utArI mahattama lokone maLavAnuM, oLakhavAnuM, samajavAnuM, samajAvavAnuM ane eka premanI-niHsvArtha prema' nI bhAgIrathI vahAvavAnuM kAma divyezabhAIe karyuM. potAnA ja moTAbhAI bhUpendrabhAInA 'pamarATa' pAkSikathI patrakAratvakSetre prAraMbha karyo. e pachI "janasattA' ane 'phleza' sAmayikamAM paNa khaMta ane dhagazathI Jain Education Intemational Page #634 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 618 kAma karyuM. paisAnI kheMca zuM hoya e anubhavelI hoI paisAnI chUTa thatAM evA tamAma patrakArone pAMkhamAM lIdhA ane anekane kArakirdIno, kuTuMba tarIkeno ane mitra tarIkeno sadhiyAro Apyo. chellA tamAma varSo 'sabhabhAva'mAM kAma karyuM. temaNe patrakAratvanI kAmagIrI daramyAna svataMtra sarjanazaktine paNa murajhAvA dIdhI nahIM. svataMtra lekhanamAM paNa temaNe vaividhya ApyuM che. temanA prakAzita pustakomAM naMdanavana (lalitanibaMdha), sadgati (navalakathA), hAu Tu ple phUTabola, aMdhakArano ujAsa, rajanI vyAsa nA 'gujarAtanI asmitA' nuM aMgrejI rUpAMtara glorI opha gujarAta', zeravaibhava, sAIkogrApha, selphamenejamenTa, TAImamenejamenTa ane zikharayAtrA mukhya che. patrakAratvanA zikSaNakSetre paNa emanuM eTaluM ja mahattvanuM yogadAna che. gujarAta yuni.nA patrakAratva vibhAga sAthe ane gUjarAta vidyApIThanA patrakAratva ane samUhapratyAyana vibhAga sAthe teo ghaNAM varSo sudhI sakriya rIte joDAyelA rahyA. temanA mArgadarzana heThaLa nAnAM moTAM aneka zodhakAryo paNa thayAM che. divyezabhAI mAnatA ke, jIvana pote ja eka uttama zikSaka che.......aMgata jIvananI UthalapAthalo, yAtanAo ane bImArIoe ghaNuM zIkhavyuM che......' divyezabhAIe kaoNlejakALamAM marI javAnI majA' nAmanuM lAbhazaMkara ThAkaranuM nATaka bhajavyuM hatuM. jIvananA raMgamaMca para vidyArthIo, patrakAramitro, patnI DaoN. smitA, bhUpatabhAI vaDodariyA ane 'samabhAva' parivAra sAthe majedAra bharapUra ane saMpUrNa bhUmikA bhajavI. mRtyu emane mArI zakyuM nathI. dehadAna karIne temaNe saunI vacce eka uttama dAkhalo besADyo che. zrI rajanI vyAsa 1977 thI 1980 sudhI 'bulabula' ane 1981 thI 1984 sudhI ramakaDuM bAlapAkSikonA saMpAdaka rahela, 'gujarAta samAcAra' 'saMdeza'mAM potAnI citrakalAthI raMgata lAvanArA, 1986 thI 'samabhAva' dainikanI viziSTa pUrtio sAthe joDAyelA rahelA ane khAsa to le-AuTanI kaLAnA mAhira zrI rajanI vyAsane gujarAtamAM sau saMcitra mAhitI-jJAnakoza ane graMthonA svapnazilpI tarIke ane eka citrakAra-patrakAra tarIke oLakhe che. svapna zilpIo temanI oLakha citrakAra, bAla sAhityakAra, patrakAra tarIkenI hovA uparAMta caritrakAra, pravAsalekhaka ane saMdarbhagraMthakAra tarIkenI paNa che ja. 1979 thI 1987 sudhImAM temaNe 'mijabAnI', 'sonerI vAto', 'rUperI vAto', 'paMcatAraka kathAo', 'paMcazIla kathAo' jevuM bAlasAhitya, 'avismaraNIya' (1988) pustakamAM temaNe vyakti caritrone supere AlekhyAM che. 'UrmionA dezamAM' ane 'vAdaLanA vezamAM' (1990) temanA pravAsa varNano che. 1989mAM briTananI gujarAtI sAhitya akAdamI'nA nimaMtraNathI tyAM jaI gujarAta aMgenAM citro ane tasavIronuM pradarzana yojyuM. keTalAya sAhityakAronA jIvana-kavana para temaNe DaoNkyumenTarI banAvI. 1996mAM dhI gujarAta liTararI ekeDemI oNpha northa amerikAnA AmaMtraNathI amerikA, keneDA tathA laMDanano sAMskRtika pravAsa karyo. AthI temane zrI rAdhezyAma zarmA 'kalcarala-kama-liTararI embeseDara tarIke paNa navAje che. 'gujarAtanI asmitA' nAmanA temanA graMthane navAjatA zrI umAzaMkara jozIe lakheluM, 'bhAIzrI rajanI vyAsanI preraNA eka kalAkAranI preraNA che.....kaho ke pahelAM emaNe gujarAtane potAnI aMdara utAryuM che ane pachI kAgaLa para utAryuM." patrakAra tarIke temanI kArakirdI 'samabhAva' 'abhiyAna' 'janasattA'AdinA taMtrI zrI bhUpatabhAI vaDodariyA pAse ghaDAI. bhUpatabhAIe temanA aMge lakhyuM che ke, paMdaravIsa mANasanI TIma je kare te kAma ekale hAthe lekhake pAra pADI 'suvarNamugaTa samo graMtha' gujarAtane ja nahi, bhAratane paNa Apyo che. AcArya rajanIzane mAnanArA rajanI vyAsanI vicAradhArA para rajanIzanI, vijJAnanI, jyotiSanI ane anya viSayonI bahuvidha asara che. eka nAnA akhabAranA moTerA taMtrI anaMta gopAla zaivaDe mahAtmA gAMdhIe je koIne sparza karyo te sau potapotAnA kSetramAM dipI UThyA ane gAMdhIjIe sUcavelA kAryo AjIvana karyA. gAMdhIjInA hindI pracAranA samarthaka evA anaMta gopAla zevaDeno janma chiMdavADA jillAmAM saurasa gAme 1911mAM thayo hato. vatanamAM ja zikSaNa-nAgapura jaIne ema.e. karyuM. temanI Page #635 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo mAtRbhASA marAThI hatI. paNa hindIbhASA pratyenA lagAvane kAraNe hindImAM patravyavahAra, bolacAla karatA. ekavAra temaNe gAMdhIjIne patra lakhyo. ugatI taruNAvasthAmAM ja gAMdhIjIne guru tarIke svIkAryA. gAMdhIjIe taruNa anantane lakhyuM. jo tame hindI sevAnuM kArya svIkAro to mane kevo AnaMda thAya?'' ne Ama anaMta zevaDe koMgresa, hindIsevA ane patrakAratva ema trevaDI kAmagIrI ghaNI nAnI vayamAM saMbhALavA lAgyA. 1935mAM keTalAMka mitro sAthe maLIne temaNe 'inDipenDanTa' nAmanuM sAptAhika cAluM karyuM. aMgrejone takalIpha thatI svAbhAvika hatuM. 1944mAM 'inDipenDanTa'ne nAgapura TAImsamAM bheLavI devAmAM AvyuM. 'nAgapura TAImsa' eka nAnakaDuM vRtapatra hatuM. temanI sAthe aneka yuvAno joDAyA hatA. aneka kAyadAkIya gUMca ane kesamAM paNa teo phasAyA hatA. aMte temano dareka morace vijaya thayo. temaNe temanA patrakAratvanA kSetramAM saMgharSanA anubhavone AdhAre 'Daska biphora DaoNna' ('uSA pahelAMnuM aMdhAruM') nAmanI navalakathA lakhI che. A divasomAM 'nAgapura TAImsa' eka aMgrejI dainika tarIke prasthApita thaI cUkyuM hatuM. sAcA samAcAro tenI niSpakSa rajUAta, vivecana ane samasyAo pratye vidhAyaka abhigama rAkhavAthI ghaNo Adara pAmyuM hatuM. eka samaye sADA cAraso karmacArIonA teo mAlika hatA. te saunI sAthe kuTuMbajana jevo vyavahAra rAkhatA. ekavAra madhyapradeza sarakAre temane jAherAto ApavAnuM baMdha karyuM. akhabAra Arthika saMkaTamAM AvI gayuM paNa temaNe potAno pagAra ocho levAnuM nakkI karyuM ane dareka karmacArIo temane anusaryA. akhabAra TakI gayuM. Ama "koI sAheba nahIM koI nokara nahIM' sUtra mujaba tyAM je koI joDAyA te sauno vikAsa thayo. "temane tyAM prUpha rIDara tarIke joDAyelI vyakti eja akhabAramAM taMtrIpada sudhI pahoMcI zake" tevuM zaMkararAva bedarekare potAnA anubhavamAM TAMkyuM hatuM. grAmINa prajAnA praznone jAgRti ApavA temaNe 'nAgapura patrikA' nAmanuM marAThI dainika zarU karyuM. je paNa eTaluM ja saphaLa rahyuM hatuM. AjhAdI AMdolana daramyAna, zAMtisenAnI kUca daramyAna temanI dharapakaDa thaI. temaNe traNa varSa jelAvAsa paNa bhogavyo. teo mAtra AMdolanakArI ja na hatAM. patrakAratvanA mAdhyamathI temaNe kalAkArone paNa akhabAramAM sthAna ApyuM ae 619 protsAhita karyAM temane 'padmazrI' uparAMta aneka rAjakIya ane sAMskRtika sanmAna maLyAM hatA. praziSTa sAhityakAra tarIke hiMdImAM dasa navalakathAo, be navalikA saMgraha, be nibaMdha saMgraho prakAzita thayA che. aMgrejI navalakathAo dha sAyalanTa soMgsa' ane greTa smola varlDa' paNa teTalI ja sthApita ane pracalita racanAo hatI. gAMdhI zatAbdi varSa daramyAna dezanA sAMskRtika pratinidhi tarIke temaNe aneka dezono pravAsa karI bhAratIya samAja aMge vyAkhyAno ApyAM hatA. Ama, zabda brahmanA upAsaka, kuTuMbapriya gAMdhIjInA sainika, patrakAra, sAhityakAra, kalArasajJa anaMta gopAla zevaDe 10 jAnyuArI 1979nA roja devaloka pAmyA. 68 varSanuM AyuSya temaNe tamAma kAryo uttama rIte pUrNa karIne ujALyuM. Urmi'nA taMtrI kavizrI indulAla gAMdhI gAMdhIyuganI asara ane lokajAgRti heThaLa aneka yuvAno dezanI AjhAdI mATe manapasaMda hAthavagA sAdhanothI kArya karI rahyAM hatA. kavitAnA mAdhyamathI lokajAgRti mATe kAma karanAra kavizrI indulAla gAMdhI vAMkAnera paMthakanA. karAMcI jaIne vaselA. paNa hRdaya nitya kavitA race tevuM. prAthamika zikSaNa-aMgrejI pAMca copaDI ane saMskRta, aMgrejI, hiMdI, siMdhI bhASA parano mahatvano kAbU. tenAthI teo nAnIvayathI ja sahajapaNe lekhana tarapha vaLyA. e kALamAM (1930mAM) karAMcI gujarAtI sAhityanA prakhara utsAhI abhyAsI DaoNlararAya mAMkaDa, bhavAnI zaMkara vyAsa, cImanalAla gAMdhIno sahayoga meLavIne cAreyanA saMyukta taMtrIpada nIce 'urmi' mAsikanI zarUAta thaI. te samayanuM karAMcI gujarAtanI nAnI AvRtti jevuM gaNAtuM. 'urmi' mAsika tyAM ghaNuM pracalita thayuM ane prasthApita paNa thayuM. sAhityanI sevAmAM indulAla gAMdhIe Arthika saddharatAnI paravA karyA vagara khaMtathI kAma karyuM. tevAmAM ja dezanA bhAgalA thayA. karAMcI kamane choDIne janmabhUmimAM hAthavaguM je kAMI hatuM te laIne AvavuM paDyuM. AghAtamAMthI bahAra AvatAM temane ghaNo samaya lAgyo. morabImAM sthira thavAno prayAsa karyo. 1950mAM macchu nadImAM Avela pUrane lIdhe temanuM sAhitya, saMcaya, graMtho, gharavakharI badhuM ja taNAI gayuM. kAramI garIbI ane eka pachI eka duHkhada ghaTanAo temano Page #636 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 620 svapna zahI. pIcho karatI rahI. paNa kudarate temanA mATe kaMIka juduM ja vicArI zarUAta thaI cUkI hatI. tyAre hindI samAcAra dUradarzana sivAya rAkhyuM hatuM. anya koI nirmAtA banAvIne Ape ane dUradarzana tene potAnI chevaTe rAjakoTa AvavAnuM vicAryuM. nUtana saurASTramAM ja cenala para prasArita kare ke karavA de-e ja moTAmAM moTuM joDAyA. 'Urmi' mAsika paNa 1937mAM navanirmita bhAratI Azcarya hatuM. "Ajataka' evo prathama hindI nyUjha kAryakrama hato. sAhitya saMgha'nA mitramaMDaLe saMbhALeluM. tyArabAda 'navaracanA' paNa je DIDInI meTro cenala para zarU thayo ane sauthI lAMbA samaya tenI sAthe joDAI gayuM. mATe cAlyo ane sauthI vadhu lokapriya rahyo. esa.pI. siMda dezanA hindI TIvI patrakAratvanA pitAmaha gaNAya che. samagra dezamAM - 1955mAM indulAla gAMdhI AkAzavANImAM skrIpTa rAITara Ajataka' mATe pratinidhionI nimaNuMka karavA teo pharI rahyA tarIke joDAyA. sthiratA ane svasthatA maLatAM ja pharI temanI hatA. amadAvAdamAM temanI mulAkAta thaI ane 1996thI dhImaMta kalama jhaDapathI cAlavA lAgI. skrIpTa rAITaramAMthI teo gujarAtI temanI sAthe joDAyA. 2000nA DisembaramAM "Ajataka' 24 sAhitya vibhAganA proDyusara tarIke joDAyA. nivRtta thayA tyAM kalAkanI seTelAITa nyUjha cenala banI. tyArathI mAMDIne Aja sudhI sudhImAM temaNe AkAzavANIne aDhaLaka sAhitya ApIne nyAla karI Ajataka" dezanI naMbara vana (sabase teja) nyUjha cenala banI rahI dIdhuM. che. tyArathI mAMDI AjasudhI (Ajataka) "Ajataka'nuM ane TIvI 80 varSanI uMmare 10 jAnyu 1986nA roja temanuM TuDe grapanI sahayogI cenalonuM gujarAtanuM ripoTiMga temaja byuro avasAna thayuM. tyAM sudhImAM emaNe 11 kAvyasaMgraho, pAMca ca teo saMbhALe che. vArtAsaMgraha ane sAta nATyasaMgraha ApyA che. ( patrakAratvanI kAmagIrI temanI oLakha ane anivAryatA dhImaMta purohita "Ajataka' hovAne lIdhe A kSetranA tamAma anubhavo temanA mATe yAdagAra samUha mAdhyamonA vizvamAM bhAratamAM Telivijhana ghaNA anubhavo che. patrakAratvakSetre viziSTa pradAna tarIke temaNe samayathI hatuM paNa 24 kalAka cAlatI nUyujha cenala hoya te eka gujarAtamAM chellA dAyakAmAM ghaTelI rASTrIya mahattvanI ghaTanAonuM ajAyabI hatI. e samayagALAmAM eTale ke '80nA dAyakAmAM kavareja mahattvapUrNa che. dezamAM ane gujarAtamAM patrakAratvanA kSetre akhabAromAM ane anya 1. gujarAtano dharatIkaMpa 2001, 2. godharAkAMDa ane mAdhyamomAM kAryarata thavA mATe aneka yuvAno AgaLa AvyA. gujarAtanA komI ramakhANa2002, 3. akSaradhAma parano dhImaMta purohita AvA ja dezanA pahelI peDhInA TIvI patrakAra che AtaMkavAdI humalo 2002, 4. dezano sauthI moTo siriyala ane prathama gujarAtI TIvI patrakAra che jemaNe vijANuM mAdhyamanI blAsTa 2008, 5. dezanA Arthika pATanagara muMbaI parano amApa zaktino mApamAM ane jarUra hoya tyAM anivAryapaNe AtaMkavAdI humalo 2008 upayoga karavAnI kSamatA keLavI che. teo mAne che ke A tamAma ghaTanAonuM kavareja ane dhImaMta purohita, byurocIpha, gujarAta, Ajataka, temanuM lAIva riporTIga karatI veLAnI kSaNonuM dastAvejIkaraNa thAya heDalAInsa TuDe, TIvI TuDe neTavarka amadAvAda. A temanuM ThekANuM te jarUrI che. to ja gujarAtI patrakAratve rASTrIya phalaka para kaI paNa temano paricaya ATalAmAM samAto nathI. rIte noMkhuM ane noMdhapAtra kAma karyuM che te bhaviSyanI peDhIo jANI 1967mAM 23 jUne amadAvAdamAM janma. zALAnA zakaze. abhyAsa daramyAna ja akhabAromAM lekha lakhavAnuM zarU thayeluM. tauparAMta samagra dezanuM dhyAna kheMcanArA gujarAtanA banAvo Aja viSayanuM aupacArika zikSaNa lIdhuM. DevalopamenTa jemake gujarAta bhAjapAmAM zaMkarasiMha vAghelAno baLavo, kamyunikezananA mAsTara DIgrInA abhyAsakramamAMthI. lekhana-vAMcanano gujarAtanA hullaDo bAda narendra modInI gauravayAtrA ane cUMTaNI, zokha temanI Adata ane anivAryatA banyo. abhyAsa bAda chellA 20 varSanA patrakAratva ane temAMthI 13 varSanA TIvI gujarAta vidyArthI'mAM patrakAratva vibhAgamAM adhyApana kArya, vaLI patrakAratvamAM temaNe lokasabhA cUMTaNIo, vidhAnasabhA cUMTaNIo, pAchA patrakAratvanI mukhya dhArAmAM-muMbaI samAcAranI amadAvAda rASTrapatio, vaDApradhAno, gujarAtanA mukhyamaMtrIo sahita rAjaya ophisamAM joDAyA. ane dezanA agraNI udyogapatio, variSTha prazAsanika ane A samaya daramyAna dezamAM TelIvijhana patrakAratvanI polisa adhikArIo, philma TIvI ane nATya kalAkAro, Jain Education Intemational Sain Education Intermational Page #637 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo. 621 ramatavIro, sAhityakAro, zikSaNakAro, vaijJAniko, patrakAro temaja dhImaMtabhAInA zabdo temanI nisabata ane dhagaza vyakta kare che. ane sAmAnya mANasonI asAmAnya vAto-siddhio kavara karI temano saMparka : 8, suMdaravana baMgalojha. ela. je komarsa koleja pAse, vastrApura, amadAvAda. phona : 079-2640 4646 mo. gujarAtI patrakAratvanI dizA ane dazA aMge temanuM mAnavuM 098799810101 dhimant.purohit@aajtak.com che ke "gujarAtI patrakAratva' atyAre yuvAnonA hAthomAM che. navA dhimant.purohit@yahoo.com vicArono amala thaI rahyo che ane prayogonuM paNa mahattva che. devendra paTela (kabhI-kabhI) prinTa jarnAlIjhamamAM keTalAMka vaDIlonI khoTa jarUra vartAya paNa patrakAra, sAhityakAra, kathAkAra, nATyalekhaka, kalAkAra 20mI ane 21mI sadInA saMkrAtikALe navA vicAromAMthI vagere...vagere...jevA anekavidha lekhana prakAromAM pharI vaLelA zrI gujarAtanuM navuM patrakAratva jarUra AkAra leze. devendrabhAI paTelane "kabhI-kabhI'ne gujarAtanI janatA aneka varSothI evorDa ane sanmAna aneka maLI zakyA hota. jo teo supere oLakhe che. gujarAta samAcAramAM dara somavAre bIjA pAne svIkAratA hota. Ama dhImaMtabhAI eka cokkasa vicAro sAthe temanI eka ja jagyA. AsIsTanTa eDITara tarIkenI temanI nakkara kAma karavAnA himAyatI ane karAvavAnA AgrahI che. javAbadArI ane saMvedanazIla lakhANonI temanI kolama-A badhuM javAbadArI ane saMvedanazIla lAzonI nI dohA aneka kSetromAM temaNe nokhI kAmagIrI karI che. jemAM miDiyA samAMtara ane kuzaLatApUrvaka cAlyuM. sAhityamAM rahIne sAhityanI sosAyaTInA upakrame gujarAtanA lupta thaI jatAM jUnA amUlya prasthApita zailIothI dUra rahIne tathA patrakAratvamAM rahIne mAtra sAhityanuM DijIlAIjhezana tathA vebasAITa para punaH prakAzana karyuM sUkAM-sAcAM varNanomAM maryAdita na rahetAM temaNe potAnI AgavI che. je A mujaba che zailI vikasAvI che. priyakAnta parIkhe temanA aMge kahyuM che ke Www.gujrativismisadi.com gujarAtanA devendrabhAI pAse dareka jaNa-dezano hoya ke videzano potAnA 1. sarvaprathama sacitra sAmayika "vIsamI sadI'nA (1915 prazno-samasyAo laIne ulece che...teo ghaTanAne evI rIte thI 1920) aMkonuM DijIlAIjezana. Alekhe che ke vAMcanakAranI AMkho samakSa ghaTanA pharIthI thaI rahI hoya tevuM lAge ..."kabhI-kabhI' ane devendra paTela ekabIjAnA 2. www.gujratiprakruti.com usla uus * paryAya banI cUkyA che" tA. 20-10-45nA roja sAbarakAMThAnA sarvazreSTha sAmayikanA 1942thI 1969 sudhInA aMkonuM Akarunda gAmamAM temano janma. prAthamika zikSaNa gAmanI 3. www.furdunji.com amUlya anokhI ane zALAmAM, seMTa jheviyarsa kolejamAM abhyAsa. kolejakALathI phAdhara aprApya gujarAtI pustakonI DIjITala I-lAyabrerI. DisojhA ane adhyApako sAthe gharobo hovAne kAraNe kolejanI miDIyA sosAyaTInA upakrame patrakAratva ane pravRttiomAM agresara rahyA. kamyunikezananA vidyArthIo mATe "saMgAtha philma sTaDI senTara' dara kolejakALa bAda gujarAta samAcAramAM patrakAratva tarIke mahinAnA pahelA zanivAre gUjarAta vidyApIThanA TUDiyo khAte joDAyA. jayavadana paTelanA mArgadarzana heThaLa temanuM ghaDatara thayuM. klAsIka philmonuM nidarzana ane carcA goThave che. sAmAjika, mAnavarasane dhyAnamAM rAkhIne lakhAyelI temanI kolama pustako temanuM vaLagaNa ane pravAsa temano zokha rahyA che. 'kabhI-kabhIno AraMbha thayo. tyArathI mAMDI Ajadina sudhI A pustako mATeno prema temane 10,000thI vadhu pustako vasAvavA kolama cAlu che. sudhI laI gayo to pravAsano zokha temane bhavyAtibhavya kailAsa devendra paTela hAla "saMdeza' dainikamAM kAryarata che. mAnasarovara be vAra kheMcI gayo. duniyAnA mahattvanA dezono patrakAratvanI sudIrgha kArakirdI daramyAna temaNe indirA gAMdhI, pravAsa to thayo ja. rAjIva gAMdhI, morArajI desAI, dalAI lAmAM, pro. gAlabretha, patrakAratva, pustaka prema ane pravAsanA subhaga samanvayathI Arthara sI. klArka, gAyatrIdevI, sAma pitroDA, DaoN. rAmanAtha, temaNe be pustako ApyA che. 1. kailAsa mAnasarovara. 2. vIsamI AcArya kRpalAnI, amitAbha baccana ane aTalabihArI sadInA sattara sUryo. bAjapeyIno samAveza karyo che. bhArata-pAka yuddhanA ahevAlo, morabInI macchu nadIno Dema tUTyo te veLAnuM ripoTIMga, irAka hajuM ghaNuM vicArI rAkhyuM che. ghaNuM karavAnuM bAkI che.' yuddha jevA aneka muzkela kAryonuM kavareja karyuM che. Jain Education Intemational Page #638 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 622 rASTrIya ane AMtararASTrIya ghaTanAo upara temanI sArI paDa che. 1991mAM lakhAyeluM 'gavaoNra' ane 2003mAM lakhAyelA sadAma husena' temanA sauthI vadhu jANItA ane carcita pustako che. temaNe aneka navalakathAo paNa ApI che. ijharAyela dha lenDa oNpha dha bAIbala' pustake gujarAta rAjya sAhitya akAdamInuM pAritoSika prApta karyuM che. cAIlDa hasabanDa (bALa nATaka) miyAM phusakI 7 (gujarAtI peTathA), aMtaranA ekAMta Telivijhana siriyala), dila cAhatA hai (hindI siriyala) jevuM sAhityamAM vaividhyanuM sarjana temaNe ApyuM che. temano saMparka : 9879207102, e-101, abhilekha vilA, AryamAna baMgalojhanI sAme, thalateja, zIlaja roDa, zIlaja, amadAvAda-380058 mukAme thaI zakaze. praphulla prANazaMkara trivedI patrakAratvanI vartamAna peDhInA mArgadarzaka ane patrakAratvanA zikSaNanI gujarAta yunivarsiTImAM zarUAta karAvavAnA himAyatI praphullabhAI trivedIne hAlamAM patrakAratvamAM pravRtta hoya tevA moTAbhAgamA loko oLakhe che. 1952 18 okTobaranA roja dhaMdhukA tAlukAnA caMdaravA gAme janma ane prAthamika zikSaNa paNa tyAM ja thayuM. ema.e. sudhInuM zikSaNa rAjakoTamAM ane patrakAravano DiplomA amadAvAdamAMthI karyA bAda bhAvanagaramAM chokarA' nAmanA samAcArapatrathI kArakirdInI zarUAta thaI. gujarAta samAcAra'mAM 20 varSa sudhI satata kAryarata rahyA. A varSo daramyAna ja gujarAta yunivarsITImAM patrakAratva zikSaNanA prAraMbha mATe prayAsa karyA. zrI saghuvIra caudharInI sAthe maLIne 1999mAM patrakAratvanI prathama kheMca zarU karI. patrakAratvano vyavasAya ne zikSaNa ApavAnuM samAMtara cAkhyuM, 'divya bhAskara' dainikano gujarAtanA patrakAratvamAM praveza thavo e gujarAtI patrakAratvanI noMdhapAtra ghaTanA hatI. praphullabhAI eka navA prakAranA patrakAratvanI kAmagIrI mATe divya bhAskaramAM joDAyA. hAlamAM teo cIpha riporTara tarIke saMdeza' dainikamAM kAryarata che. ane vartamAna peDhInA patrakArone tAlIma ApI rahyA che. vAMcana-lekhana temanI kAmagIrI ane zokha baMne che. klAsika philmo jovI saMgIta sAMbhaLavuM te temanA anya priya zokha che. potAnA saMsmaraNomAM temane patrakAratva zikSaNa zarU karAvI zakyAno AnaMda che. yuvAzakti' nAmanuM sAmayika svapna zilpIo (pAkSika) prakAzita karyAno saMtoSa che. riporTIMganI ATalA varSona kAmagIrI daramyAna temane aneka sArA anubhavo thayA che. raMga sAhityika mAsika, 'yuvAzakti' pAkSika, "abhivyaktinuM svAtaMtrya pustaka ane AdivAsI lokasAhitya'nA pustakanuM saMpAdana tema karyuM che. TIvI para aneka mulAkAto paNa temaNe lIdhI che a carcAomAM bhAga lIdho che. haju temaNe ghaNA kAma vicArI rAkhya che. jeno teo AkAra ApavA mAMge che. temano saMparka 825 18365 naMbara para athavA 4pa, kosmovilA, premacaMdanaga pAchaLa, boDakadeva, amadAvAda-54 khAte thaI zakaze. rAjeza zAM 23 jAnyuArI 1972nA roja janma-kukaravADa mahesANA mukAme gujarAta yuni.mAMthI patrakAratvanuM zikSaNa lIdhuM krikeTa ane vAMcanano zokha Aje paNa jALavI zakanArA rAjeka zarmA 1964thI gujarAta samAcAramAM kAryarata hatA. chellA thoDa samayathI teo 'saMdeza'mAM nyUjha eDiTara tarIke joDAyA che. temana saMparka saMdezanI amadAvAdanI ophisethI paI zakaze. jazavaMta rAvala saMdeza dainikanA ekjhIkyUTIva eDiTara tarIkenI sudI kArakirdI dharAvanArA uttara gujarAtanA uMjhAnA jazavaMta rAvalana janma 20-7-5nA roja UMjhAmAM thayo. prAthamika zikSaNa UMjhAma thayuM. patrakAratvano DiplomAM karyAM bAda 'saMdeza'mAM joDAyA. ghaNa varSothI mahattvanA hoddA para javAbadArI saMbhALI rahyA che. pravAsa lekhana, saMgIta ke mionA zokhIna jasavaMta rAvalano saMpa saMdezanA saranAme thaI zakaze. milinda mAMkaDa jemanI nivRtti pachInI pravRtti paNa patrakAratva ja rahI che. evA milindabhAI aMge jANavuM rasaprada banI raheze. 31 jAnyu 1945nA roja kAMcImAM janma. zarUAtamAM karAMcImAM rahya tyArabAda jAmanagara ane pachInA varSo banArasamAM vityA zikSaNayAtrA banArasathI zarU thaI ane gujarAta yuni sudha vistarI. temanuM gujarAtI, hindI, aMgrejI para sAruM prabhutva che. akhila bhAratIya bhASAI samAcAra saMcAmAM samAcAra bhAratI nyUjha ejansImAM 1971mAM rAjyanA byUrocIpha tarIke nImAyA kaTokaTI vakhate pI.TI.AI., yu.ena.AI.mAM ane temana vilInIkaraNa bAda 'samAcAra' dainikamAM sahAyaka taMtrI tarIke Page #639 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo 1990mAM saMdezamAM samAcAra taMtrI tarIke Deska upara kAma karyuM. nivRtti bAda paNa hAlamAM 'saMdeza'mAM pravRtti che. taMtrIlekhanuM lekhana uparAMta jyAM je vibhAgamAM jarUra jaNAya tyAM madada kare che. kAmagIrI emanI bahuAyAmI kArakIrdInA sImAstaMbho che. amerikA khAte emanA lagabhaga be dAyakAnA nivAsa daramiyAna emaNe 'inDiyA posTa', 'gujarAta TAImsa' ane ejansInI kAmagIrInA temanA aneka yAdagAra anubhavo'inDiyA Tribyuna' jevA mAtabAra sAptAhikomAM saMpAdaka tarIke sevA ApI hatI. zikAgo khAte bhAratIya reDiyo sTezana aMgrejI "inDiyA posTa" ane gujarAtI-gIta gujarI'mAM ekajhIkyuTIva DAyarekTara tarIke kAmagIrI karatAM amerikAmAM vasatA gujarAtI samAjanI navI UgatI peDhIne bhAratIya saMskRti ane jIvanamUlyonI samaja ApavAmAM mahattvanuM yogadAna ApyuM hatuM. che. gujarAtanA temanA mokalelA keTalAMya samAcAra samagra dezamAM heDalAIna banyA che. morArajI desAI vaDApradhAna hatA tyAre paNa vidyApIThamAM AvatA rokAya te tamAma divasonA prArthanA ane bhASaNonA kavarejanI javAbadArI ejansI taraphathI temaNe saMbhALI hatI. digaMta ojhAnI sAthe temaNe keTalAMka pustakonA prakAzana mATe paNa kAma karyuM che. 1985thI eka ja vakhata bhojana levAno niyama lenArA milindabhAI A uMmare saMgIta zIkhI rahyA che, DrAivIMga zIkhyA che ane atyaMta niyamita jIvana zailImAM pravRtta zrI patrakAratva karI rahyA che. temano saMparka 9824501345 naMbara para e-13, arjuna epArTamenTsa, karmacArI nagara skUla pAchaLa, ghATaloDiyA, amadAvAda-61 khAte thaI zakaze. DaoN. kAnti rAmI bAlyavayanI ja abhyAsamAM tejasvI evA kAntibhAIe bI.e. ane ema.ema.nI parIkSAo prathama varga sAthe pasAra karI hatI. gujarAtanA mahAkavi umAzaMkara jozInA aMtaraMga ziSya evA vidyApuruSa DaoN. ramaNalAla jozInA mArgadarzana heThaLa zrI umAzaMkara ja sUcavelA "elejI"-karUNa prazasti e viSaya para emaNe zodhanibaMdha lakhI pI.ecaDI.nI upAdhi gujarAta yunivarsiTImAMthI meLavI. potAnI vyAvasAyika kArakirdI zrI kAntibhAIe be kSetromAM pUrI karI che. vaDanagara, kaDI ane UMjhAnI kolejomAM AcArya tarIkenI zasvI kAmagIrInI jema janasattA'mAM mukhya taMtrI tarIke, gujarAta samAcAra'mAM sahataMtrI tarIke ane 'saMdeza"mAM sAmayika taMtrI tarIke emaNe potAnI yAdagAra sevAo ApI che. ema.e.nA abhyAsakALa daramyAna gujarAtanA prathama vijJAna mAsika 'vijJAnabaMdhu' jevI pahelanI jema amadAvAda dUradarzana para zarU thayelI gujarAtI TelI siriyalonA prathama epIsoDa kone hatI evI khabara'nA lekhaka ane digadarzaka tarIkenI 623 sAmAjika nyAya aMgenI sabhAnatA, sAmAjika samarasatA aMgenI nisabata ane AdhyAtmika-naitika ciMtana e emanA rasanA viSayo rahyA hoI emaNe lakheluM paMdareka pustakomAM e viSayone vAcA maLI che. A pustako uparAMta jIvanopayogI sUktionA saMkalananI emanI pacIsa jeTalI nAnakaDI pustikAone paNa sArI lokacAhanA sAMpaDI che. hAla teo muMbaInA mAtabAra akhabAra 'muMbaI samAcAra'mAM dara guruvAre dhUpachAMva' nAme kaTAra lakhe che ane gujarAta ane gujarAta bahAra paNa gujarAtI mahilAomAM atyaMta lokapriya sAmayika 'strI'mAM 'darpaNa' nAmanI kaTAra Alekhe che. lekhana uparAMta samAjasevAnAM kAryomAMnI emanI sakriyatA noMdhapAtra che. sva. manubhAI jodhANI 1857nuM varSa ApaNe mAtra hiMdanA svAtaMtrya saMgrAmanA prathama jAhera Akroza ke dekhAvanA varSa tarIke viplava' varSa tarIke yAda rAkhIe chIe. gulAma hiMdamAM e divasomAM bIjI aneka pragatizIla ghaTanAo banI rahI hatI. strIonI sAmAjika sthiti dayApAtra hatI ane Arthika saharatA ke rAjakIya sakriyatA aMgeno vicAravAnuM ja nahIM. e divasomAM gujarAtI bhASAmAM patrakAratva mAraphate zikSita baheno dvArA mahilAo ane puruSavarga sudhI pahoMcavAno prayAsa thayo. saunA Azcarya vacce 1857nA jAnyuArI mAsamAM strI keLavaNInA himAyatIo mAraphate strI mAsika zarU thayuM. strIbodha' mAsikanI zarUAta puruSo dvArA thaI. tenA taMtrI tarIke chelle zrI kekhuzaro kAbarA rahyA. temanA avasAna pachI temanI putrI zIrInabahenane hastaka tenuM saMcAlana ApyuM. sIrInabahena e rIte gujarAtanA prathama strItaMtrI gaNAya. temaNe 'strIbodha' mAraphate tatkAlIna strIsamAjanI sevA karI. temanA pachI temanA strItaMtrI vimaLAbahena setalavADa ane pachI pUtaLIbahena kAbarAjIe 'strIbodha'nA taMtrI tarIke kAma karyuM. pUtaLIbAInA Page #640 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 624 svapna zilpIo mArgadarzanamAM strIbodha'ne ghaNo sAro AkAra ane sthiratA maLyAM. tejasvI ane AgavI pratibhA dharAvanAra patrakAra strI unnati mATe "strIbodha' ghaNuM mahattvanuM kArya karyuM che. zrI tArakabhAI zAha hiMdamAM te divasomAM patrakAratvanI pravRttinuM kendra muMbaI ane samAjasevAnA vividha kSetromAM patrakAritva paNa navI ja. temAMya khAsa karIne pArasI puruSo ane strIo AgaLa paDatI | upalabdhiono saMketa ApatuM kSetra che. jenA dvArA sArvajanika kAmagIrI bajAvatA. tenI asaramAM amadAvAdamAM paNa "baMdhusamAja hitonA jAgRta cokIdAra tarIke samAjanI unnati ane pragatimAM nAmanuM eka maMDaLa sthapAyuM ane teNe gujarAtI bahenonA lekhana agrabhAga bhajavavAno hoya che. dharma arthakAraNa ke rAjakAraNanI kauzalyanAM vikAsa mATe "suMdarI subodha' nAmanuM mAsika zarU karyuM. A ! carcAthI mAMDIne tatkAlIna samAjanA saLagatA praznone vAcA maMDaLe ane vizeSAMko prakAzita karIne prakAzana pravRtti calAvI. temAM ApavAnuM kAma A jAgRta patrakAro ja karatA hoya che. aneka baheno sAthe maLIne lekho, kavitA, vArtAo lakhI. paraMtu taMtrI samAjajIvananA vartamAna pravAhonA pUrA jANakAra bhAvanagaranA tarIke koI eka patrakAranuM nAma noMdhAyuM nathI. tAraka zAhano taravarATa paNa jANavA jevo che. te mahilAo mATenA patrakAratvanI "strIbodhanI paraMparAmAM tenA saMpAdaka manubhAI jodhANIe "strI-jIvana' zarU karyuM. teo jIvaNalAla amarazInI kaMpanImAM 1933nA varSonA samayagALAmAM strIbodha'nuM saMpAdana karatA. "strI-jIvana' e paraMparAnA cAlu rAkhavA ane AgaLa vadhAravA zarU thayuM. manubhAI 1922-23- thI ja patrakAratvakSetre sakriya hatA. "strIbodha'ne lIdhe temane evA mAsikanI jarUrata ane saMcAlanamAM phAvaTa hatI. vyApArI kunehanI sAthe temanI pAse sakSama kalama paNa hatI. vaLI lekhakono sAtha sahakAra meLavavAnI saMpAdakIya dakSatA ane milanasAra svabhAvane kAraNe temaNe "strIjIvana' sAmayikane sArA strI sAmayika tarIke ( 2 E . prasthApita karI dIdhuM. bhAvanagaranuM gaMgAjaLiyA taLAva lIla ane gaMdakIthI strIjIvanamAM dhUmaketu, meghANI, guNavaMta AcArya, I UbharAyuM hatuM. samagra zaheramAM rogacALo phATI nIkaLe tevI dhIrajalAla zAha jevA lekhako vArtAo ane lekho lakhatA. I zakyatA hatI. A samaye divya bhAskara grUpanA saurASTra 'strIjIvana' meghANI smRti aMka, kaMvizrI hAnAlAla ane | samAcAranA sITI eDiTara tAraka zAha ane temanI TIme guNavaMtarAya AcArya smRti aMka, kAkAsAheba kAlekalakarano 91mAM AgevAnI lIdhI ane lokajAgRti mAtra akhabAra dvArA ja nahIM varSamAM pravezano vizeSAMka jevA aneka vizeSAMko bahAra pADyA. paNa jAte sAdhano laI sthaLa para pahoMcI gayA hatA ane satata strIjIvana'no dara varSe garabA vizeSAMka paNa bahAra paDato hato. traNa mahinA sudhI bhAvanagaranI 216 jeTalI saMsthAnA traNahajArathI vadhu lokonA sahakArathI gaMgAjaLiyA taLAvane sApha 'strIjIvana' dekhAve kaMI Adhunika to nahotuM paNa teno AtmA cetanavaMto hato. aneka gujarAtI bahenone emaNe uttejanA karI eka UmadA udAharaNa puru pADyuM hatuM. temanA A kArya ApI ApIne lakhatI karI. temaNe gujarAtane aneka sAhityakAra badala nAnAlAla bhagavAnabhAI TrasTanA budhAbhAI paTela viMDa dvArA pU. morArIbApunA haste temanuM sammAna karavAmAM AvyuM hatuM. mahilAo taiyAra karI ApI che. strIonI samasyAo hoya te siddhio-dezanA khUNe-khUNethI temaNe samAcAra ekatrita karIne - teo 44 varSanI uMmare ra5 varSa karatA vadhAre patrakAratvastrIjIvana'mAM chApyA hatA. Aje aneka mahilA sAmayiko | | kSetrano anubhava dharAve che ane chellA 16 varSathI "somavAranI prakAzita thAya che. paNa "strIjIvanamAM je khaMta ane bArIkAIthI savAre'nI lokapriya kolama dara somavAre lakhe che. saurASTra samAcAra mahilAonA samAcAra ane temane upayogI vigato ekatra karI | uparAMta saMdeza ane gujarAta samAcAranA nivAsI taMtrI tarIke paNa che te vartamAna samayamAM bhAgye ja jovA maLe. "strIjIvanano teoe kAmagIrI bajAvela che. pUjya AcArya ratnasuMdarasUrijI. DhAMco jUno hato, jUnA citro vAraMvAra chapAtAM paNa taMtrInI ma.sA.nuM patrakAratva aMgenuM pustaka "pavana tuM tArI dizA badalI nAkha'nuM temaNe vimocana karyuM che ane pustaka mujaba hakArAtmaka kalpanAo satata tAjagI-sabhara rahetI. (patrakAratvanA abhigama dvArA sArI khyAtI prApta karI che. che fkI karI Jain Education Intemational Page #641 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo 625 variSTha patrakAra nyUjha ejansInA byuro pramukha tarIke kArya karyuM hatuM. zrI bhUpatarAya TokarazI pArekha 1975mAM bhAratamAM kaTokaTI lAdavAmAM AvI tyArathI 1980 sudhI bhAratanI samAcAra saMsthAonuM sarakAra dvArA variSTha patrakAra joDANa karavAmAM AvyuM hatuM. A samAcAra saMsthAne 'samAcAra" zrI bhUpatarAya TI. pArekha 45 uparAMta nAma ApavAmAM AvyuM. A varSomAM "samAcAra'mAM kAma karyuM hatuM. varSathI patrakAratvakSetre 1988 bAda samAcAra saMsthAnuM visarjana karavAmAM kArya karI rahyA che. AvyuM. pharIne hindustAna samAcAra nyUjha ejansIne dilhI khAte hindustAna samAcAra punarjIvita karavAmAM AvI. pharIne hindustAna samAcAra nyujha nyUjha ejansInA ejansInA gujarAtanA byuro pramukha tarIke kAma karyuM hatuM.. gujarAta byuro pramukha 1982thI gujarAtamAM dhI hindustAna samAcAra nyUjha che. 45 varSathI ejansI gujarAtanA kAryano prAraMbha karavAmAM Avyo. tyArathI hindustAna samAcAra Aja sudhI dhI hindustAna samAcAra nyUjha ejansI gujarAtanA nyUjha ejansI sAthe che. laMDanathI prakAzita "gujarAta samAcAra' byuro pramukha tarIke kArya karI rahyA che. sAptAhika sAthe 35 varSathI joDAyelA che ane kArya kare che. dilhI khAte 1965 tathA 1966nAM varSomAM pArlAmenTanuM bI.bI.sI. laMDanane 20 varSa sudhI gujarAtanA samAcAra kavareja karatA hatA. bhAratanA rASTra netAo te samayanA ApavAnI sevA ApI hatI. temanA dvArA samAcAra broDakAsTa vaDApradhAna zrI lAlabahAdura zAstrI tathA kendra sarakAranA anya karavAmAM AvatA hatA. A rIte temano avAja vizvabharamAM maMtrIo temaja kendranA maMtrImaMDaLanA gujarAtanA sabhyo zrI sAMbhaLavA maLato hato. gujarAta sarakAranA mAhitI khAtAmAM morArajIbhAI desAI, zrI manubhAI zAha uparAMta zrI paNa kAma karyuM hatuM. jayasukhalAla hAthI, zrI ke.ke. zAha vagere gujarAtI netAo sAthe zrI bhUpatarAya TokarazI pArekhano janma tA. 1-1- pravAsa. A uparAMta rASTrIya netAo rAmamanohara lohiyA, 1938nA roja gAma belA tA. morabI khAte thayo hato. vatana balarAja madhoka, dInadayAla upAdhyAya sahitanA netAo sAthe morabI jillo rAjakoTa. 9 varSanI uMmara sudhI karAMcI, pravAsa karyo hato. pAkistAna rahyA hatA. prAthamika zikSaNa karAMcI tathA morabI khAte | gujarAtamAM AvyA bAda bhAratanA judAjudA rASTrIya lIdhuM hatuM. morabIthI 1955mAM meTrikanI parIkSA pasAra karI. pakSonA rASTra netAo sAthe pravAsa. zrImatI indirA gAMdhI, zrI 1955thI 1957 sudhI be varSa bhAvanagaranI komarsa kolejamAM rAjIvagAMdhI, zrI aTalabihArI vAjapeyI, zrI vI.pI. siMha inTara komarsa sudhIno abhyAsa karyo. 1959thI 1961 sudhI sahitanA vaDApradhAna sAthe pravAsa karyo hato. amadAvAdanI eca.ela. komarsa kolejamAM abhyAsa karI bI.koma. pAsa karyuM. 1991 thI 1993 be varSa amadAvAdanI gujarAtanA mukhyamaMtrIo tathA rAjyapAla sAthe pravAsa. lo kolejamAM abhyAsa karI ela.ela.bI. thayA hatA. tyArabAda 1976thI Aja sudhI laMDanathI prakAzita gujarAtI amadAvAdamAM vakIlAta karI hatI. sAptAhika "gujarAta samAcAra'mAM kArya. ( patrakAratvano prAraMbha gujarAta sarakAranA mAhitI khAtAmAM 1975thI 20 varSa sudhI bIbIsI reDiyoe temanI joDAIne karyo hato. 1965mAM dilhI khAte hindustAna samAcAra mulAkAta laI laMDanathI hindImAM gujarAtanA samAcAro prasArita nyUjha ejansImAM joDAIne kAma zarU karyuM hatuM. karyA. A samAcAro temanA avAjathI prasArita karavAmAM AvyA 1966mAM amadAvAda khAte hindusatAna samAcAra nyUjha hatA. ejansInA byuro pramukha tarIke kAryanI zarUAta karI hatI. vizvanA aneka dezono pravAsa : amerikA, keneDA, 1966 thI 1975 sudhI amadAvAda khAte hindustAna samAcAra iMglenDa, cIna, yuropanA dezo phAMsa, jarmanI, osTriyA, Jain Education Intemational Page #642 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 626 beljiyama, holenDa, iTAlI, grIsa, svITjharlenDa, hoMgakoMga, siMgApura, thAilenDa, philIpAinsa, ijipta, kenyA, yugAnDA, tAnjhAniyA, jhAMjhIbAra vagere dezono pravAsa. nyUyorka khAte saMyukta rASTrasaMgha-yunonI janarala esembalImAM 1993mAM bhAratIya rAjadUta sAthe besIne bhAga lIdho. salAmatI samitinI beThakanI mulAkAta. A rIte mulAkAta lenAra gujarAtanA prathama patrakAra hatA. voziMgTana khAte amerikAnI pArlAmenTanI tathA vhAiTahAusanI mulAkAta. briTanamAM pArlAmenTanI tathA bIbIsI sTuDiyonI mulAkAta. kenyAnA pATanagara nairobImAM pArlAmenTanI mulAkAta tathA voisa oNpha kenyA dvArA mulAkAta prasArita karavAmAM AvI hatI. gujarAta patrakAra saMgha taraphathI amadAvAdamAM patrakAratva kSetre viziSTa kArya badala 2009mAM sammAna karavAmAM AvyuM. zuddha Ayurveda saMmelana taraphathI 1973mAM suvarNacaMdraka enAyata karavAmAM Avyo hato. morabI khAtenI inDiyana lAyansa klaba dvArA morabI khAte 2008mAM yojAyelA samAraMbhamAM sanmAnapatra arpaNa karavAmAM AvyuM hatuM. gujarAtI akhabAra jagatatA pitAmaha svapnadRSTA zrI zAMtibhAI zAha 'gujarAta samAcAra'ne gujarAtanI prajAno avAja banAvI denAra zrI zAMtibhAI zAhanI dIrghakAlIna kArakirdI svayaM eka daMtakathA che. gujarAtane sarvazreSTha patrakAronI bheTa ApanAra 'zAMtibhAI' mAtra udyogapati ja nahIM paraMtu svayaM eka 'saMsthA' che. zrI zAMtibhAInA saphaLatAnAM aneka rahasyo paikInuM eka rahasya e hatuM ke teo e vAta samajatA hatA ke koIpaNa akhabAranI tAkAta mAtra tenI yaMtra sAmagrI nathI paraMtu buddhisabhara patrakAro ane zreSTha lekhako ja tenI asalI tAkAta che temaNe te samayanA svazreSTha patrakAro ane lekhakonI phoja khaDI karI dIdhI hatI. jayabhikhkhu, jIvarAma joSI, madhUsudana pArekha, pannAlAla paTelathI mAMDIne bakula tripAThI, vAsudeva mahetA, candrakAMta zAha ane jayavadana paTela e badhA lekhakonuM sarjana paNa svapna zilpIo karyuM ane saMvardhana paNa karyuM. e kAraNe 'gujarAta samAcAra vAMcananI bAbatamAM samRddha banyuM. zAMtibhAInI patrakAratvanI lAMbI daDamajalanI pachI jabaradasta saphaLatAnuM bIjuM rahasya e hatuM ke tamAma rAjakIya pakSo ane netAo sAthe temano aMgata gharobo rahyo paraMtu koInIya zeha ke zaramamAM teo taNAyA nahIM. indirA gAMdhItha mAMDIne vI.pI.siMha ane morArajI desAIthI mAMDIne rAjIva gAMdhI paNa temanI sAthe vAtacita karavAnuM pasaMda karatAM hatA. zrI zAMtibhAI zAha eka patrakAra, taMtrI ke udyogapati ja nahotA paraMtu AvatIkAlanA samayane pArakhanAra jabaradasta 'svapra deSTA' paNa hatA. vAcakonI badalAtI lokarUcine agAuthI pArakhI janAra zAMtibhAI zeThe gujarAtanA patrakAra jagatamAM aneka pahela karI. AjhAdI pahelA janmelA zAMtibhAIe kadIye rUDhIgata khyAlo para akhabAra calAvyuM nahIM. enI bhavya paraMparAone kAyamI rAkhIne akhabArane Adhunika sparza paNa Apyo. temaNe sarvazreSTha TekanolojI ane leTesTa kompyUTarathI gujarA samAcArane sajja karI dIdhuM. amerikAmAM vasatA gujarAtI mATe AMtararASTrIya AvRtti paNa emanA ja samayamAM zarU thaI Aje A akhabAra amadAvAda, vaDodarA, rAjakoTa, bhAvanagara surata ane muMbaIthI eka sAthe ja pragaTa thAya che. 'gujarAta samAcAra' ne eka akhabAra tarIke ja naha paraMtu eka vyAvasAyika kaMpanI tarIke paNa samRddha banAvI denAra zrI zAMtibhAI zAha aMgata jIvanamAM sAdagInA sAcukalA pratIka banIrahyA. khAdIno sapheda jhabhbho, sapheda dhotI e emarna oLakha banI rahI, bahAra jAya tyAre ja khAdInI zveta baMDa paheratA. jiMdagImAM kadIye hAthanA kAMDA para ghaDIyALa bAMdhyuM nahIM 84 varSanI vaya sudhI jAte ja gADI calAvatA rahyA, liphTana upayoga paNa TALatA. temanI ophisanA bAraNAM haMmezA khulla rahetAM. dilhI ke muMbaI jAya to paNa phAIvasTAra hoTalamAM kaI utaratA nahIM. saMtAnonA lagna hoya ke bIjA koI sAmAji prasaMge zrImaMtAInuM pradarzana TALatA. jyotiSazAstranA abhyAr hovA uparAMta temanI pAse chaThThI indriyanuM jJAna hatuM. AvanAra divasomAM zuM banavAnuM che teno AbhAsa temane agAuthI thai jato. kaMpanInI AvanArA varSonI belensazITanI AgAhI te agAuthI karI detA ane pariNAma paNa te pramANe ja hAMsala thatuM chayAMsI varSa saunI sAthe rahyAM. (tA. 27-2-10nA gujarAta samAcAramAMthI sAbhAra Page #643 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo 627 sAhasika udyogapatio : udAracarita dAnavIze H samadarzI samAjasevako vIsamI sadImAM bhArate varSonI gulAmI tyajI eka navA ja rASTranuM nirmANa thayuM temAM vividha kSetranA khAsa karIne udyogapatioe potAnAM AgavI sUjha, kAryadakSatA, dIrghadRSTi ane Ayojana zakti vaDe eka itihAsa racyo che. evA svabaLe AgaLa AvelA gauravavaMtA ghaNA che jeo kaLavakaLanA jANakAra che, parivAranI prabhAvakatA, teno uchera, ghaDatara, temanA daDha saMkalpa, AzcaryakAraka koThAsUjha, saraLatA ane kheladilIthI bhalabhalAne prabhAvita karavAnI kaLA, karuNAbhAvathI chalakAtuM haiyuM, udAratA, dayAbhAvanA ane paragajuvRtti mATe jANItA banyA hoya tevA ghaNA paricayo preraNAstrota banI rahe tevA che. AvA puruSArthI pratibhAonA saguNo ane saMkalpo ja ApaNane AgaLa vadhavAnuM AlaMbana banI rahe che. atre evA ghaNA paricayo che ke jemanA AcAra vicAramAM samanvaya jovA maLyo, svabhAvanI saraLatA ane nisvArtha bhAvanA najare paDI. jemanI vinamra sajjanatAno prasaMge prasaMge jAta anubhava thayo. sva. zrI jitendrakumAra dvArakAdAsa saravaiyA anekone jemanA mRdula ane mitabhASI svabhAve premathI jItI lIdhAM hatAM ane jemanI adbhuta kAryasAdhanAe yuvAnavaye evuM ja ucca sammAna meLavyuM hatuM evA sadgata mAnanIya zrI jitendrakumArabhAI saravaiyAnI ajaba evI Ayojanazakti, anerI dIrdhadRSTi temaja ajoDa puruSArthano prabhAva vividha kSetranA vizALa paTa upara vikAsanI vasaMta praphullAvI gayela che. sikaMdarAbAda ane muMbaInA mazahUra gurjararatna tarIkenI bhavya pratiSThA pratipAdita karI janAra sata zrI dvArakAdAsa tulasIdAsa saravaiyA samA pratApI pitAzrInA gRhe janma pAmI, bAlavayathI ja prakArelI pratibhA vaDe dhyeyanAM eka pachI eka sopAna sara karavA mATe ucca kauzala dAkhavIne teozrI kArakirdInI Toce pahoMcavA sabhAgI banyAM hatAM, paraMtu e mATenA miththA unmAda ke garvano aNasAro ye ubhAvyA vinA potAnA samaya, zakti ane siddhino lAbha vyApAra-udyoganA vikAsa mATe ja bakSavAnI virala nIti apanAvIne teozrI sukIrti kamAyA hatA. teozrInI talasparzI abhyAsIvRtti, satata kAma karavAnI Teva temaja dhagazane lIdhe teozrInAM pratyeka kAryo haMmezAM dIpI nIkaLyAM hatAM. potAnA nAnAbhAI zrI dinezabhAInAM sahayogathI teozrIe mesarsa monitA korporezana, mesarsa jitendra bradharsa, mesarsa je. ena. kAMtha enDa kuM; mesarsa je. ena. kAMtha kemikalsa enDa DAyasTasa prA. li. tathA ajaya silka milanI vyAvasAyika pragati mATe bhavya jahemata uThAvI hatI. ethI sahune temAM bhAvinI vizeSa bhavyatAnAM darzana thatAM hatAM, paraMtu vidhAtAe te badhuM maMjUra na hoya tema teozrIne A duniyAmAMthI kAyamane mATe UMcakI lIdhA. sahune zokanA sAgaramAM garakAva karI janAra teozrInAM jIvana ane kAryone smaraNAMjali arpaNa karI kRtArtha thaIe chIe. mahAmUlA yugapuruSa sva. nArAyaNajI dAmajIbhAI pIThaDiyA, rAyapura Jain Education Intemational Page #644 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 sAhasanI pAMkha upara UDIne jIvanasiddhio sarjanArA rAyapura (chattIsagaDha)nA udyogapati zrI nArAyaNajIbhAI dAmajIbhAI pIThaDiyAe sevAjIvananI anokhI sRSTi sarjI che. mULa gujarAtanA kaccha aMjAra gAmanA rahevAsI zrI macchukaThiyA saI sutAra jJAtinA zrI dAmajIbhAI zivajIbhAI pIDiyA. AjathI lagabhaga 90 varSa pahelAM nArAyaNajIbhAI dAmajI pIThaDiyAno janma I.sa. 1913nA navembara mAsanI bIjI tArIkhe nainapuramAM thayo hato. zrI nArAyaNajIbhAIe prAthamika tathA mAdhyamika zikSaNa nainapura tathA mahAsamuMdamAM meLavyuM. tyArabAda temano parivAra dhaMdhArthe rAyapura mukAme AvatAM teozrI potAno abhyAsa rAyapuranI senTapaoNla skUlamAM cAlu rAkhI sane 1928mAM meTrikanI parIkSAmAM pharsTa DivijhanamAM uttIrNa thayA hatA. temanI zaikSaNika kArakirdI khUba ja tejasvI hatI. meTrikanI parIkSAmAM gaNita, bhautikazAstra tathA DroiMganAM viSayomAM potAnI medhAvI pratibhA batAvI DisTrikzana guNAMka meLavela, je siddhi skUlanA chellAM 20 varSanA itihAsamAM meLavanAra teo sarvaprathama hatA. AnA phalasvarUpa briTiza skUla taraphathI bIvona boya skImanI yojanA heThaLa teone ucca abhyAsa arthe meriTa skaoNlarazipa sAthe iMglenDa mokalavAnI darakhAsta Avela paraMtu teo potAnA pitAzrInA ekamAtra putra hovAne kAraNe tathA kauTuMbika saMjogone kAraNe teo sadara yojanAno lAbha laI zakela nahIM. abhyAsa bAda teone yAMtrika kSetre rasa hovAthI rAyapura madhye I.sa. 1930thI moTara-oTomobAilanA dhaMdhAnA zrI gaNeza karyA hatA. I.sa. 1930mAM AjanA samRddha, suprasiddha ane siddhivaMta rAyapura moTara enjiniyariMga varDsa(Ara.ema.i.varDsa)nI zubha sthApanA karela. sAhasa, sakhata parizrama, UMDI dhaMdhAkIya sUjhabUjha tathA potAnI pracaMDa vyavasthAzaktine kAraNe vyavasAya kSetre AgavI jvalaMta siddhio meLavI, jemAM phorDa moTara, simsana gesa plAnTa, phiyATa moTarakAra, Dojha moTarakAra, sTAnDarDa moTarakAra, phargyusana TrekTara tathA svarAja mAjhadA gADIo, roTAveTara kRSi yaMtra, sporTipha mopeDa vagere vagerenI ejansIono samAveza thAya che ane sAthe sAthe teoe rAyapura madhye moTara gADI riperiMganuM eka vizALa varkazopa UbhuM karyuM, jemAM gADInuM dareka jAtanuM kAma thatuM hatuM, je e jamAnAnAM gaNyAMgAMThyAM varkazopa paikI svapna zilpIo suprasiddha ane vizvasanIya hatuM, je Aje paNa teTalI ja sArI sevAo ApI rahela che. moTara gADIo riperiMga sAthe esso kaMpanInI peTrola paMpanI ejansI paNa hatI. A uparAMta teoe mAiniMga kSetre meMgenIjhanA khANaudyoganuM tathA lAkaDAughoga tathA bAMdhakAma kSetre AjanA vizALa bhilAInA kArakhAnAmAM keTalAMka kAryo saphaLatApUrvaka karela hatAM. ATaluM ja nahIM, paraMtu rAyapuranI prakhyAta himmata sTIla phAunDrI tathA ema.pI. roliMga milanA DAyarekTarapade besI teoe potAnI kAbeliyatathI saphaLatAnAM zikharo sara karela. ATaATalI dhaMdhAkIya pravRttiomAM racyApacyA hovA chatAM paNa teoe saMgIta, citrakaLA, ramatagamata, jyotiSavidyA jevA potAnA rasanA viSayono zokha jALavI rAkhela. Tenisa tathA brijanI ramatanA teo kuzaLa khelADI hatA. A uparAMta dhArmika kSetramAM paNa teone UMDI lAgaNI tathA bhaktibhAva hato. sAdhu saMtone sammAnavA tathA abhyAgatone annadAna ApavAnI emanI pravRtti aviratapaNe chevaTa sudhI cAlu rahela. sAmAjika kSetre paNa teoe adamya utsAhathI potAnI amUlya sevAo arpaNa karela che. gujarAtI zikSaNa maMDaLamAM varSo sudhI ekadhArI sevAo arpaNa karanArA svargastha zrI nArAyaNajIbhAIe A saMsthAnuM pramukhapada saphaLatApUrvaka saMbhALyuM hatuM, jemAM temanuM mArgadarzana, sUcano ane sahakAra pravRttimaya ane preraNArUpa banI gayela che. teo gujarAtI saMrakSaNa kamiTInA pramukhapade paNa rahI cUkelA hatA. A uparAMta teo chattIsagaDha ejyukezana kolejanI kAryavAhI kamiTInA temaja ravizaMkara vizvavidyAlayanI kamiTImAM paNa sabhyapade rahI cUkela hatA. saMsthAkIya kSetramAM paNa teoe potAno amUlya phALo Apela, jemAM 10 varSa sudhI yuniyana klaba ane roTarI klabanA pramukhapade rahI sevA Apela che. A uparAMta mesonika lojanA pramukhapadanuM gaurava paNa teone maLela. 1969thI 1970 sudhI teone onararI mejisTreTanuM gauravavaMtu pada ApI rAjya sarakAre teonI sevAonI kadara karela. A uparAMta teoe koMgresa pArTInI AMtar cUMTaNIo mATe riTarniMga ophisaranI kAmagIrI paNa saMbhALela. rAyapuramAM vasavATa daramyAna emaNe lokopayogI sevA kSetre paNa potAnuM uttama anudAna ApeluM. jyAre teoe joyuM haze ke kaccha aMjAramAM pANInI vyavasthA samucita na Page #645 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo hovAthI tyAMnAM lokone kevI takalIpha thaI rahI che tyAre teo varSa 1959mAM svakharce aMjAramAM bhANajIvAlA kUvA upara eka paMpa besADI ane sAthe eka pANIno TAMko banAvI nagarapAlikA, aMjArane suprata karI Apela. zrI macchukaThiyA saI sutAra jJAti aMjAra taraphathI teoe karela A sevA badala tA. 21 me, 1959mAM temanuM bahumAna karavAmAM Avela hatuM. rAyapuramAM vasatAM jJAtijanone saMgaThita karIne samAja sevAkArya karavAnA uddezyathI ane jJAtinI sudhAraNA mATe zrI macchukaThiyA saI sutAra sevA samitinI sthApanA varSa 1955mAM karavAmAM AvI, jenI samitimAM teonI prathama pramukha tarIke nimaNUka thatAM potAnI buddhikauzalyatA dAkhavI, jJAtinA rItarivAjo, baMdhAraNa tathA dhArAdhoraNanA ghaDataramAM emanuM yogadAna ghaNuM mahattvapUrNa rahyuM che. sAmAjika ane vyAvahArika kAryomAM aMgata hitone prAdhAnya na ApatAM ane jJAtijanonAM utkarSanA nirNayo laI potAnI kuzAgra buddhi ane vahIvaTI dakSatAno paricaya ApI jJAti-utkarSanI anekavidha pravRttionI zarUAta karI hatI. samAjanI jarUratamaMda vyaktione potAnA tana-mana-dhanathI sahayoga karI aneka vyaktione pagabhara karI teonI kArakirdI banAvela. rAyapura ane rAyapura bahAra vasatA aneka vidyArthIone abhyAsamAM utsAhita karavA teozrI vyaktigatarUpe vidyArthIone ziSyavRttio tathA anya Arthika sahAya ApI temane protsAhita karatA. zrI macchukaThiyA saI sutAra sevA samiti, rAyapuranA agragaNya pramukha tarIke teoe jJAtihitanAM kAryomAM sarvadA mazagUla rahI sevA bajAvela che, jenA prabhAve sarva jJAtijanonA aMtakaraNamAM emanA pratye eka sarakho pUjyabhAva sthApita thayela che. teoe saMpUrNa jIvana jJAtisevAmAM arpaNa karIne jJAtinAM sAmAjika ane vyAvahArika kAryomAM vakhatano bhoga ApI svArthanI darakAra karyA vagara satya ane nItipriyatAthI jJAtihitanA praznono buddhimattAthI ane prAmANikapaNe ukela ApatA, je emanI vyavahAradakSatAno ane jJAtikAryanI kuzaLatAno sacoTa purAvo che. dareka jJAtibaMdhu pratye ekasarakho baMdhubhAva rAkhavAmAM ane namratAzIla vartana rAkhavAmAM AvatA sahu baMdhuonAM hRdayamAM ghaNI ja umadA chApa pADelI che tethI temanI atyAra sudhInI 69 ujjavala kArakirdInAM yazogAna mukta kaMThe gavAI rahyAM che. temanAM zAMta svabhAva, milanasAra prakRti, nirAbhimAnathI paraspara bhAtRbhAva preravAnI emanI utkaMThAe jJAtijanonA hRdayamAM pUjya bhAvanI jAduI asara upajAvela che. teoe jJAtinI pragati mATe ghaNuM karyuM che. bhAratanAM judAM judAM sthaLoethI rAyapura madhye AvI vasela macchukaThiyA saI sutAra kuTuMbonuM vizALa vaTavRkSa sthApI teoe samAjanI eka umadA sevA karela che. A vaTavRkSa Aje eTaluM vizALa thayela che ke jenI chAyA heThaLa rAyapura madhye uttara bhArata, dakSiNa bhArata tathA pUrva bhAratamAM jovA na maLe evI saI sutAra samAjanI eka Adarza nayanagamya ane ramaNIya vizALa samAjavADInuM sarjana thayela che. A samAjavADInI joItI jamIna mATe jarUrI Arthika yogadAna potAnA pitAzrI sva. dAmajIbhAI zivajIbhAI pIThaDiyAnI smRtimAM Apela che. A samAjavADI saI sutAra bhavananuM sarjana teonI jIvananI eka adamya icchA tathA suMdara svapna hatuM, je parama kRpALu paramAtmAe paripUrNa karela che. 'bahujana sukhAya bahujana hitAya'nA Adarzane vAstavikatAmAM parivartita karI samagra samAja pratye potAnuM kartavya pUrNa karyuM. koI paNa prakAranI hoddAnI moTAI rAkhyA vagara sAmAjika pravRttimAM dareka prakAranuM kArya potAnA hAthe karavAmAM jarA paNa saMkoca anubhavatA nahIM. teo sArI pratiSThA dharAvatA hovA chatAM temanAmAM nAnAmoTAno bhedabhAva na hato. teo khUba ja kuTuMbapriya vyakti hatA. khUba ja mAyALu, premALa ane mamatAvALA svabhAvane kAraNe tamAma lokagaNamAM khUba ja AdaraNIya vyakti banelA hatA. temane vAcanaprema hovAthI sAMsArikatA ane vyAvasAyikatAnAM dareka kSetre khUba ja jJAna hatuM. emanuM vyaktitva aneka pAsAMvALuM hatuM. teo eka vaDIla, eka mitra, koIne paNa kAma ApavA taiyAra sajjana, eka kuzaLa vyApArI, eka protsAhaka ane sauthI vadhu eka hRdayanA mAnavI hatA. I.sa. 1929mAM potAnI nAnI vayathI ja svaprayatne jvalaMta kArakirdI ane jIvanagAthA UbhI karI aviratapaNe A karma yogIe dareka kSetramAM potAnA athAga parizrama svazakti ane sAhasathI eka pachI eka saphaLatAnAM zikharo sara karI samAjanI sevA karI. tA. 15-7-1990nA roja mahAprayANa karyuM. Page #646 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 630 svapna zilpIo sagatanA parivAramAM temanAM dharmapatnI aMbAbahena keLavaNI maMDaLa ane saMsthAnI pUrva saMsthA saurASTra hosTela ane tathA putro kizoracaMdra ane kailAzacaMdra tathA putravadhUo tathA cUnIlAla bI. mahetA jaina vidyAlayanA suparinTenDenTa tarIke pautrapautrIono vizALa parivAra emanAM Adarzo ane joDAyA. phakta joDAyA ja nahIM, te divasathI jANe temaNe kartavyaparAyaNatAnuM akSarazaH anusaraNa kare eja kharI sevAno bhekha laI lIdho je jIvanaparyata cAlu rAkhyo! zraddhAMjali. suparinTenDenTa tarIke joDAyA pachI anekavidha sevAkSetro samabhAva rAkhI sadAya, jIvana evuM jIvI gayA, jevAM ke keLavaNI, vidyArthIonI jarUriyAto, skUlonAM sukhane chalakAvyuM nahIM, duHkhane dekhADyuM nahIM, saMcAlana, dhArmika saMsthAone mArgadarzana, sagapaNa, lagnanI tapanI ArAdhanA thakI AtmAnI unnati karI, sAmAjika- samasyAo, lonaskolarazipa vagere TrasTo, ucca vidAya evI lIdhI ke kadI visarAya nahIM. videza abhyAsasahAyaka saMsthAomAM tana, mana ane dhanathI sva. zrI bacubhAI pI. dozI ApeluM temanuM yogadAna haMmezAM udAharaNarUpa banI raheze. zrI bacubhAInAM lagna tA. 19-5-1950nA divase jemanuM samagra jIvana zrImatI subhadrAbahena sAthe thayAM. temanuM lagnajIvana khUba ja samAjanA caraNe samarpita thaI gayuM sukhI ane nisvArtha premabharyuM hatuM. zrI bacubhAI hatuM evA AjIvana mUkasevaka, subhadrAbahenanA sahakAra ane samarpaNathI gadgadita thaI kahetA premALa ane vAtsalyamUrti sva. zrI ke, "mArI patnInA dheryazIla, sahiSNu tathA mAyALu svabhAvane bacubhAI pI. dozInuM jIvana eka lIdhe ja huM samAjasevAnAM kAryo karI zakuM chuM." zrI yazasvI kAryavAhIno itihAsa che, bacubhAInA banne suputrI zrI mahezabhAI ane zrI milanabhAI je ApaNane sarvane ciraMtana tathA temanI putravadhUo a.sau. zIlAbahena ane a.sau. preraNArUpa banI rahela che. bhAgye ja phAlganIbahena tathA suputrIo surekhAbahena ane jovA maLe tevI sevAparAyaNatA ane kartavyaniSThAthI bharapUra zrI kalpanAbahenamAM tathA pautrI hirala ane pautra vinItamAM paNa bacubhAI eka saMniSTha mUkasevaka ane mizanarIrUpa hatA. bacubhAInA ja sevAnA tathA paropakAranA guNo UtaryA che. tA. 1-3-1926nA roja boTAda mukAme temano janma samagra parivAre AdaraNIya zrI bacubhAInA sevAsamarpaNatAnA thayo hato. pitAzrI popaTalAla chaganalAla dozI ane mAtuzrI yajJamAM AnaMda, sahakAra ane saMpUrNa Teko Apela hato. samajubahenanA suputra zrI bacubhAIno bALauchera pUjya zrI bacubhAI dozInA sevAsamarpaNamAM saMkaLAyelI mAtuzrInA acAnaka avasAnane lIdhe mosALamAM thayo hato. vividha saMsthAo joIe to zrI jaina keLavaNI maMDaLa zrI bacubhAI nAnapaNathI ja abhyAsa uparAMta tamAma saMcAlita zrI sI. bI. mahetA vidyAlaya ane zrI ke. Ara. prakAranAM kAmakAja bhAre utsAha ane niSThAthI karatA hatA. saMgharAjakA jaina vidyAlaya, zrI jaina keLavaNI maMDaLa bhUtapUrva jainazALA ane muni-mahArAjanA saMsargathI bALapaNathI ja vidyArthI saMgha, zrI jhAlAvADI sthAnakavAsI jaina sabhA, zrI dhArmika saMskAronuM temanAmAM siMcana ane daDhatva thayuM. boTAda prajAmaMDaLa, zrI rANapura prajAmaMDaLa, prANa ArAdhanA anekavidha Arthika saMkaDAmaNo ane kauTuMbika kendra, mahuDI, zrI sI. ema. zAha ceriTebala TrasTa, muMbaI, muzkelIothI jarApaNa calita thayA vinA potAnA daDha saMkalpa zrI ema. ke. zAha ceriTebala TrasTa, muMbaI, jaina sozyala grupa, ane nizcayabaLathI meTrika pachI inTara ArTsa sudhI muMbaI, jaina patrakAra saMgha, muMbaI vagere hatA. zrI 2. vi. bhAvanagaranI zAmaLadAsa kolejamAM vidyAbhyAsa karyo ane gosaLiyA sthA. jaina chAtrAlaya, boTAda ane saMyukta jaina sAthe sAthe potAnI dhArmika sAmAjika ane vividha vidyArthIgRha, sAyana-muMbaI vagere saMsthAo sAthe paNa teo yuvApravRttione vegavaMtI banAvI 1949mAM muMbaInI siddhArtha saMkaLAyelA hatA. A uparAMtamAM zrI bacubhAI vidyAbhAratIkolejamAMthI bI.e.nI mAnad upAdhi prApta karI ane turata boTAda, ArogyabhAratI-boTAda, zrI amRtalAla zeTha ja zrIyuta zrI cimanalAla cakubhAI zAhanI preraNAthI jaina hospiTala-rANapura, janmabhUmi hAiskUla-rANapura temaja Jain Education Intemational Page #647 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo jainadharma ane samAjanI vividha patrikAo jevI ke 'jainaprakAza', 'sthAnakavAsI jaina', 'jhAlAvADI sthAnakavAsI jainasabhA' 'mAsika patrikA', 'dazAzrImALI', 'ratnajyota' vagere jainapatro temaja 'cetanA', 'jhAlAvADa jAgRti', 'samaya' vagere patro sAthe saMkaLAyelA rahyA hatA. zrI bacubhAInA svabhAva aMtargata sadguNo joIe to kyAreya koInI sAthe aNabanAva nahIM. mANasabhUkhyA, premALa svajana, koInI sagAI hoya, lagna hoya ke sAdaDI hoya, savArathI rAtri sudhI samAjanA hitanI khevanA karanArA, pArakI chaThThInA jAganArA zrI bacubhAI temanI jiMdagInA chellA divasa tA. 23-5-1999 sudhI saMpUrNapaNe sakriya rahyA. temanA jIvananA chellA divasa tA. 23-5-1999, ravivAranA dine paNa rANapura prajAmaMDaLanI miTiMgamAM vyasta hatA. rANapuramAM UbhI thanArI enjiniyariMga kolejanA saMcAlananI tamAma javAbadArIo mATe eka mahinA sudhI bacubhAIe rANapuramAM ja rahevuM evuM nakkI karyuM. mitrane tyAM gayA. ghera AvatAMnI sAthe ja sophA upara besI paDyA ne DaoNkTara AvatAM pahelAM to temanuM prANapaMkheruM UDI gayuM. jIvamAMthI ziva banavA, AtmamAMthI paramAtmA banavA teo parama prakAzamAM vilIna thaI gayA. sva. zrI bacubhAIe samAjasevA karela che temanI kadararUpe temanI hayAtImAM muMbaInA nAmAMkita nAgariko taraphathI temano tA. 8-10-1972nA roja sammAnasamAraMbha yojavAmAM Avyo hato. munizrI suzIlakumAra, citrabhAnu mahArAja, zrI navInamuni, zrI amIcaMdajI muni, pU. viduSI vasubAI mahAsatIjI, pU. zAradAbAI mahAsatIjI vagere sAdhu-sAdhvIoe paNa AzIrvAda pAThavyA hatA. sva. zrI bacubhAInA nidhana bAda teonuM anahada RRNa, yatkiMcit adA karavA mATe samAja tatpara thayo che. zrI bacubhAIno jIvanaparyaMta cAlato rahelo sevAyajJa AgaLa dhapAvavA ane temanA vaNapurAyelAM svapnone sAkAra karavAnuM dhyeya nirdhArela che ane A dhyeyane paripUrNa karavA mATe zrI jaina keLavaNI maMDaLa, muMbaI ke je sva. bacubhAInI mAtRsaMsthA hatI tenA dvArA 'zrI bacubhAI pI. dozI memoriyala TrasTa' muMbaInI racanA karavAmAM Avela che. A TrasTanA mAdhyama dvArA zaikSaNika, dhArmika, sAMskRtika ane vividha samAjopayogI pravRttio AgaLa dhapAvI zrI bacubhAI pI. dozInI smRtine Jain Education Intemational. 631 kAyamI karavA nirdhAra karela che. A abhiyAnanA prathama caraNamAM zrI jaina keLavaNI maMDaLa dvArA prativarSa yojAtA vArSika inAma-pAritoSikavitaraNa samAraMbhane 'sva. zrI bacubhAI pI. dozI pAritoSika vitaraNa samAraMbha' evuM nAmAbhidhAna karela che. A abhiyAnanA bIjA caraNamAM zrI jaina keLavaNI maMDaLa-bhUtapUrva vidyArthI saMgha taraphathI bahAra pADavAmAM Avela bhUtapUrva vidyArthIonI phoTo DirekTarI 'zrI bacubhAI pI. dozI parivAra'ne tA. 13-1-2005nA roja samarpita karavAmAM Avela hatI. A rIte zrI bacubhAI pI. dozIno nazvaradeha Aje A avanI upara nathI paraMtu temanI smRtio harahaMmeza ciraMjIva che. zrI ramaNalAla choTAlAla gAMdhI janahitanAM aneka zubha kAmomAM manane ekAgra karI aMtaramAMthI nIkaLela sevAjyotane jhaLahaLatI rAkhavA satkAryonA sarjana mATe gAMdhI ceriTebala TrasTanI sthApanA karanAra zeThazrI ramaNabhAI gAMdhIno janma gujarAtamAM ThAsarA gAmanI nAgara vaNika jJAtimAM siddhapuranA khyAtanAma dhArAzAstrI zrI choTAlAlabhAInA gRhe mAtuzrI kamaLabAnI kUkhe thayo. (janma tArIkha 11-11-1914). zrI ramaNabhAI bAlyakALamAM ja sevA-svAzrayanA pATha zIkhyA. dIrghadRSTivALA vaDIloe temanuM ghaDatara karyuM ane tethI to teo zista ane satyanA himAyatI banyA. zuddhi ane satyaniSThA vizenA keTalAka khyAlo temane gaLathUthImAMthI maLelA. Aje teo anekavidha saMskArI, sAmAjika ane zaikSaNika saMsthAo sAthe saMkaLAyelA che. khAsa karIne ArogyakSetre emanuM pradAna noMdhapAtra rahyuM che. temaNe pitAzrInuM chatra 14 varSanI uMmare gumAvyuM ane mAtuzrI 26 varSanI uMmare avasAna pAmyAM. mAtuzrI taraphathI Page #648 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 632 svapna zilpIo nAnapaNamAM temanI pAsenI koI cIja hoya to te temanA coksAIbharI kuneha ane eka saMniSTha samAjasevakamAM joIe dostamAMthI koI mAMge che tene ApavA khAsa Agraha karatAM, tevI dhagaza temanAmAM joI. Aje teo ucca Asane jenAthI darekane kAMIka paNa potAnI pAsenuM ApavuM e saMskAra birAjamAna che, tenI pAchaLa temano Atmabhoga ane athAka paDyA ema lAge che ke, jethI atyAra sudhInI jiMdagImAM haMmezAM kaSTabharyo zrama paDelo che. kAMIkane kAMIka ApavAnuM zIkhyA che ke je ApavAthI eTale ke vatanI ThAsarAnI dhI je. ema. desAI hAiskUla, dAna ApavAthI koI kALe ochuM thayuM nathI. kudarate eka vAra mahAlakSmI kanyAzALA, vidyottejaka maMDaLa, hospiTala, bIjI rIte meLavI ApyuM che. pustakAlaya, chAtrAlaya, mahilA sevA kendra, zIraDI sAMIbAbA aMDara-grejyueTa sudhInuM zikSaNa prApta karI bahu ja maMdira, poliyo hospiTala temaja Ara. sI. gAMdhI vArigRha, kumaLI vayamAM muzkelIonA kaparA saMjogono sAmano karI khaMta ThAsarA-evI aneka saMsthAone temanI deNagI prApta thaI che. ane dhIrajathI kAMIka pragati karavA mathatA rahyA. 1934mAM samAjasevAnAM A badhAM ja kAmamAM temanAM dharmapatnI sva. lAhoramAM AyAta-nikAsano svataMtra dhaMdho zarU karyo, paNa A zrImatI nirmaLAbahenano sahayoga haMmezAM rahyo hato. zrImatI yuvAna haiyAne eTalAthI saMtoSa na thayo. 1939mAM muMbaI - nirmaLAbahenanI sAthe zrI ramaNabhAIe vizvanA aneka dezono AvyA ane eka kliyariMga ejanTanI peDhImAM menejaranI saMskAra-pravAsa kheDyo che. temanI aneka sevAnI kadararUpe nokarI svIkArI, jemAM temaNe temanI kAryadakSatA, niSThAnI pratIti ThAsarAnA nAgarikoe 1968mAM bhUtapUrva mukhyamaMtrIzrI hitendra karAvI. samaya jatAM 1946mAM zrI ramaNabhAIe eksapresa desAInA varada haste mAnapatra enAyata kareluM tyAre bhAre moTuM TrAnsaporTa prAiveTa li.nI sthApanA karI. kliyariMga ejansa bahumAna meLavyuM. temanA suputrI zrI vinodabhAI, zrI tarIke vyavasAya zarU karyo, je peDhIe temanA puruSArthathI apratima kirITabhAI, zrI azvinabhAI A vyavasAyamAM sAthe joDAyelA siddhi hAMsala karI. vyavasAyane lagatAM temanAM anya kansarna jevAM che. bhAIzrI azvinabhAI vaDodarAmAM gujarAtanI prathama kakSAnI ke mesarsa kreina hAyariMga kuM, mesarsa eksapresa roDavejha ane pAzcAtya DhabanI cAra-tAraka adyatana hoTelo eksapresa hoTelsa mesarsa elAiDa zipiMga enDa TrAnsaporTa kuM. zarU karyA, jenI prA. li.nuM tathA jAmanagaramAM 120 rUmanI hoTalanuM saMcAlana amadAvAda, vaDodarA, govA ane gAMdhIdhAma khAte zAkhAo kare che. zrI ramaNabhAInuM vizALa kuTuMba AnaMda-killolathI rahe sthApI. kreIna ane Treilara dharAvanAra ekamAtra kliyariMga che. sukhI che. teo vAcana ane taravAno zokha dharAve che. ejanTa tarIkenuM nAma cogaradama mazahUra banyuM che. samAjasevAnA kAmamAM haMmezAM tatparatA dAkhavI che. saradAra sarovara, gujarAta sTeTa pharTilAijharsa kuM, narmadA | gujarAtanI eka mAtra ceriTebala dAMtanI hospiTala velI pharTilAijharsa, zrI rAma pharTilAijharsa-koTA, bIralAnuM Arogya sevA maMDaLa saMcAlita "Ara. sI. gAMdhI sArvajanika pharTilAijharsa saMkula, jhuArI egro-kemikalsa li., govAnuM DenTala hospiTala" temanA nAmathI cAle che. vaDodarAnI anya kliyariMga tathA TrAnsaporTanuM kAma temaja amadAvAdamAM seTelAiTa hospiTalo jevI ke yoginI vasaMtadevI hospiTala phijhiyotherapI sTezana tathA eTamika enarjInuM kAma pUrNa karavAmAM temanI peDhIe senTara, Arogya kendra, haradvAra gujarAtI dharmazALA TrasTa, yazakalagI prApta karI che. A uparAMta bAraDolI sugara phekTarI, badrInAtha, nAthadvArA tathA zrama maMdira TrasTa ane anya keTalIka koDInAra syugara phekTarI, bajAja, mukunda, keliko, cembura temaja skUlomAM sArI rakamanAM dAno karyA che. A uparAMta ema. esa. bhArata hevI ilekTrikalsanA kAryamAM paNa temanI peDhIne phALe yunivarsiTImAM paNa temanuM sAruM evuM pradAna che. saMskArasaMpanna ghaNo yaza jAya che. zrI ramaNabhAIe audArya kIrti ane gauravane vividha kSetre zrI ramaNabhAIe vyavasAyane lagatI anekavidha vividharUpe vikasAvyAM che. pravRttio vistArI je pAMgarIne vaTavRkSa banI. A badhI DenTala hospiTalanI bIjI zAkhA jalArAma maMdiranA javAbadArIonI sAthe janasevA ane vatana pratyenI mamatAne saujanyathI temanA makAnamAM karavAmAM AvI che ane moTI kyAreya bhUlyA nathI. temanI tIvra buddhizakti, kartavyaniSThA ane saMkhyAmAM janatA teno lAbha le che. bIjI zAkhA salATavADA khaMtabharyo zrama karavAnI tatparatA vizeSa jovA maLI. vaDodarAmAM che. Jain Education Intemational For Private & Personal use only Page #649 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo nAnapaNathI vRddhonI sevA arthe madada karavAnI Teva hatI tyArathI vRddho mATe sevA karavAnA irAdAthI traNa varSathI te saMsthAmAM pote saMkaLAyelA paraMtu te jagyA temanA nivAsasthAnathI dUra hoya jAte sevA ApavAno lAbha levAto nahIM. ethI najIka zaheramAM lAvavA prayatna karyo. sarakAra ke korporezana taraphathI athAga mahenata karavA chatAM jagyA nA maLI tethI pagabhara thavAno nirNaya karyo. te daramyAna 72 varSe bAyapAsa hArTanI sarjarI karAvavAnI jarUra UbhI thaI je karAvI ane te kAma mATe tathA anya sevAnAM kAmo mATe temanAM patnIe 'zrI jalArAma sevA samAja TrasTa'nI sthApanA karI, jemAM Azare rUA. 5 lAkha jevI mAtabara rakamanuM dAna temanA kuTuMba taraphathI ApI nijhAmapurA vaDodarAmAM vRddhone uparanI jagyAe vasAvyAM, jyAM hAlamAM 60-65 vRddho badhI suvidhA phrija, palaMga, gAdalAM, raga, be TAima bhojana tathA cA-pANI sAthe mAsika ochA darathI rahe che. tabiyata aMge khAsa kALajI paNa levAya che. A vRddhAzrama mATe jalArAma maMdira taraphathI khUba ja sahakAra che ane A saMsthA jalArAma bApA ja nibhAvavAnA che. kirITabhAI tathA taralikAbahena A vRddhAzramamAM sevA Ape che. zrI vAlajIbhAI nAnajIbhAI paTela (auraMgAbAda) AlamanA ghanaghora aMdhakAra vacce puruSArtha parizrama ane AtmazraddhAno dIpaka pragaTAvI sAhasa-paMthe Age dhapanArA dharapadanA yazabhAgI banI zake che. auraMgAbAdamAM sAhasa ane sakhta parizramathI Age dhapatA zrI vAlajIbhAI nAnajIbhAI paTela gujarAtI samAjanA karNadhAra che. kaccha dezalapura guMtalInA kaDavA pATIdAra parivAramAM zrI vAlajIbhAIno janma I.sa. 1932nA ogaSTa mAsamAM thayo hato. abhyAsa pachI I.sa. 1959mAM auraMgAbAda AvIne lAkaDAnA vyavasAya kSetramAM jhaMpalAvI uttarottara saphaLatA sAdhatA rahyA hatA. lAkaDAnA kSetrathI AgekUca karI anekavidha sAhasakadamo uThAvI Aje sanamAikA, plAivuDa, hArDavera ane kAcanA *) 633 vyApArakSetramAM jhaMjhAvAtI jhaDapathI AgekUca karI rahyA che. e uparAMta varSa 2001thI plAivuDa utpAdana kSetramAM jhaMpalAvela che. parivAra zrI viSNu saoN mila, gopAla plAivuDa, svastika viniyarsa enDa plAi tathA zAlinI plAivuDa prA. li.nA nAme vyavasAyathI saMkaLAyela che. sAhasa ane svazaktithI vyApAra-udyoga kSetranA vidyutavegI vikAsa sAthe zrI vAlajIbhAI samAja pratyenI bhAvanA eka paLa paNa vIsaryA nathI. auraMgAbAda 'nUtana gujarAtI samAja'nA upapramukhapadanI varSonI sevA pachI I.sa. 1984mAM pramukhapade rahyA. gujarAtI samAja vikAsamaMDaLamAM paNa varSo sudhI sevA bajAvI varSa 1998thI 2005 sudhI pramukhapade rahyA. zrI kaDavA pATIdAra samAja auraMgAbAdanA saMsthApaka temaja pramukha varSa 1997-2006 sudhI rahyA. temanI nigarAnI heThaLa auraMgAbAda zaheramAM noMdha levAya evuM mukhya rastA upara 'pATIdAra bhavana'nuM nirmANa thayuM, temaja temanA haste 1998mAM samAja mATe khulluM mUkavAmAM AvyuM. akhila bhArata gujarAtI samAjanA sabhya che. samAjasevAnI pratyeka pravRttimAM khaDepage tatpara rahetA AvyA che. vyavasAyakSetramAM auraMgAbAda TiMbara maracanTsa esosiezananA pramukha temaja mahArASTra sarakAra taraphathI saoNmila kAmadArane minimama vejIsa seTalamenTa samitimAM niyukta thayA hatA. mahArASTra TiMbara laghuudyoga mahAsaMghanI kArobArInA sadasya rahI cUkyA che. temanA ja saMskAro temaja preraNAthI emanA suputro Aje kaDavA pATIdAra samAja, auraMgAbAda jillA vyApArI mahAsaMgha, marAThAvADa cembara opha TreDa enDa komarsa temaja mahArASTra TiMbara laghuudyoga mahAsaMghamAM uccapade sevA ApI rahyA che. zrI DaoN. vrajalAla narasIdAsa bagaDiyA tame koNa cho athavA zuM cho tenA karatAM tame keTalAM vizALa kSetrone AMbIne zuM zuM sarjana karI zako cho e AjanA yuganI mAMga rahI che. aneka tANAvANAmAMthI mANasa potAnI svayaMzaktino dhodha vahAvIne kevI virala siddhinAM sopAna caDI zake che teno uttama namUno nihALavo hoya to juo DaoN. baDiyAnuM jIvana-kavana. saurASTramAM bhAvanagara jillAnuM boTAda e temanI janmabhUmi. 1922nA DisembaranI pAMcamIe saMskArI Page #650 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 634 parivAramAM temano janma thayo. je jamAnAmAM zikSaNanAM TAMcAM sAdhano hatAM, tyAre e vakhate paNa nAnI uMmarathI ja bhaNavAnI ane kaMIka karI chUTavAnI tIvra tamannA ane adamya utsAha sAthe kadama mAMDyAM ane bhAre puruSArtha vaDe jhaLahaLatI kArakirdI prApta karI. samAjajIvananAM vividha kSetre ane vividha saMsthAomAM temanI noMdhapAtra sevAono ullekha karavo ja joIe. zarUAtamAM teo therApI skUlamAM, soziyala varka- nirmalA niketana vageremAM onararI prophesara tarIke, gujarAta risarca sosAyaTI, khAra-muMbaI, nAgapaDA neibarahuDa hAusanAgapaDA, (muMbaI) vagerenA cAilDa gAiDansa klinikamAM onararI sAyakieTrIsTa tarIke, bombe, gujarAta, beMglora, pUnA, banArasa, lakhanau, caMdIgaDha vagerenI yuni.mAM ane ekeDemI opha meDikala sAyansijha (nyU dilhI), koleja opha phijhizyansa enDa sarjansa (bombe) vageremAM DI. pI. ema. tathA ema. DI.mAM ekjhAminara tarIke, inDiyana meDikala esosiezana-bombenA ceramena tarIke, bombe yuni.nA DipArTamenTa opha eploiDa sAyakolojImAM vijhiTiMga prophesara tarIke temanI sevAoe bhAvI peDhIne preraNAnAM navAM ja dvAra kholI ApyAM che. bombe sAyakaeTrika sosAyaTI, inDiyana sAyakieTrika sosAyaTI (vesTa jhona), inDiyana sAyakieTrika sosAyaTI vagerenA bhUtapUrva pramukha ane AjIvana phelo tarIke, amerikana sAyakieTrika esosiezananA pramukha tarIke, dha royala koleja opha sAyaeiTriksa (laMDana)nA phAunDara phelo tarIke, varlDa sAyakieTrika esosiezananA sabhya tarIke, esosiezana opha phijhizyansa opha inDiyAnA AjIvana sabhya tarIke, inDiyana nyurolojikala esosiezana enDa AI. ema. e. bombenA sabhya tarIke, eDiTariyala borDa- inDiyana jyurI opha sAyakieTrika tathA kamiTI opha eksaparTsa-inDiyana kAunsila opha menTala heltha risarcanA eksamembara tarIke, mAnavaMtu sthAna bhogavI rahyA che ane anekonA mArgadarzaka banI rahyA che. hAlamAM teo bombenA zeTha jI. esa. meDikala koleja ane ke. I. ema. hospiTalamAM prAdhyApaka tarIke saunA sammAnita banyA. DipArTamenTa opha sAyakolojikala meDisina ane bombe hospiTala enDa risarca senTaranA adhyakSa tarIke emanuM kAma ciraMjIva banI raheze. W.H.O. kolebareTiMga svapna zilpIo sAyakophAramAkolojI senTara-inDiyAnA adhyakSa tarIke, harakizanadAsa hospiTala, tAtA memoriyala hospiTala, DaoN. AMbeDakara hospiTala vageremAM vijhiTiMga kansalTanTa tarIke, borDa opha sTaDIjha ina meDisina-bombe yuni.nA tathA penala opha sIniyara kansalTanTsa-era inDiyAmAM sabhya tarIkenI kAmagIrIe eka navI ja bhAta pADI che. pAMcamAM varlDa koMgresa opha sAyakieTrika meksikomAM (1971) ceramena tarIke, chaThThA koMgresa-honolulunI sTezana ona sAyakosomeTiksa (1977)nA koceramena tarIke, inTaranezanala konpharansa ona syusAiDolojI-meksiko (1971), inTaranezanala seminAra ona syusAiDjha (1971), varlDa pheDarezana opha menTala heltha-siDanI (1973)nI 25 mI rajatajayaMtI, varlDa pheDarezana opha menTala heltha (venkovara) vagerenAM rASTrIya DeligezanamAM lIDara tarIke khUba ja sAro dekhAva karIne potAnI pratibhAnAM darzana karAvyAM che. sAyakosomeTika meDisina paranI simpojhiyama-hoMgakoMga (W.P.A.) 1975mAM sAyakosomeTiksa TibeTsa para pepara rajU karela che, je khUba ja prazaMsApAtra banela. sezanamAM ko-ceramena tarIke tathA W.H.0.nI kopanahegana (1976) sTokolma (1978) voziMgTana (1979)mAM inTaranezanala seminAra ona Diprezana, ibAhana-nAijhiriyA (1980) vagere mITiMgomAM hAjarI ApI pratinidhitva dIpAveluM. mosko, buDApesTa, barlina, laMDana, yu.ke., svIDana, keneDA, meksiko, yu.esa.e., jApAna (1971), osTreliyA, hoMgakoMga, manIlA, jAkArtA, siMgApura, kolaMbo (1973) yuropamAM perisa, roma, ethensa, kopanahegana, phrenkapharTa, genevala (1975), vesTaeziyA ane yuropamAM jyurika, meTriDa, lisbana, istaMbula, taherAna, laMDana, sTokahoma (1978) vagere dezonI abhyAsArthe mulAkAta laIne bhAratanA nAmane rozana karI bhAre moTuM gaurava apAvyuM che. klinikala sAyakieTrI, epiDemIolojI, ikolojI enDa syusAiDolojI, sAyakosomeTika meDisina, grupa sAyakotherApI, biheviyara therApI, sAyakophArmAkolojI vagere para lagabhaga 175 jeTalAM saMzodhanapeparo taiyAra karIne abhUtapUrva nAmanA meLavI. TeksTa buka opha meDisina e. pI. Ai.mAM cAilDa sAyakTrI cepTara, vakIla-golavALAnA Page #651 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo 635 klinikala methaDa phora pI. jI. sTrenDanTasamAM sAyakieTrika ekjhAminezana cepTara lakhela che. sAyakieTrI ina inDiyA- yunesko (1975), meDikala penalsa-janarala prekTizanarsa mATenA 60 seminArsa, lagabhaga 50 lAyana-roTarI vageremAM prakhyAta vyAkhyAno ApelAM, jene Aje paNa ghaNo moTo varga yAda kare che. 20 jeTalA kAryakramo ola inDiyA reDiyo para prasArita thayelA che. jaina samAja mATe bhAgyazALI vyakti che. zrI mANekalAla jhaveracaMda vasA sevA ApavI paNa jAherAtathI dUra rahevuM e jemanA jIvanano mudrAlekha hato evA sAttvika vicAro ane paramArthika bhAvanAthI raMgAyelA zrI mANekalAlabhAInuM mULa vatana saurASTranA dhorAjI pAse nAnakaDuM paNa raLiyAmaNuM gAma pATaNavAva. A pATaNavAva gAmamAMthI tIrthakaronI suMdara pratimAo prApta thayelI che, evI A tIrthabhUmi jevA gAmamAM paMcotera varSa pahelAM jhaveracaMda jUThAbhAI vasAne tyAM mANekalAlabhAIno janma thayo. prAthamika zikSaNa pUrNa karI bhAgya ajamAvavA muMbaImAM Agamana thayuM. prArabdha ane puruSArthano suMdara samanvaya thayo. TUMka samayamAM ja eka AgevAna vyApArI tarIke temanuM nirALuM vyaktitva janamAnasamAM UpasI gayuM. dhaMdhAnA vikAsanI sAthe ja jJAti ane samAjanI aparva sevAnI ekapaNa taka kyAreya cUkyA nathI, chatAM kIrtino kyAreya moha rAkhyo nathI. e emanA bhAtIgaLa jIvananuM viziSTa pAtra che. temanA suputro dvArA hAlamAM inDakema selsa korpo, muMbaI, amadAvAda, madrAsa tathA mihira kemikala inDasTrIjha prA. li. vagere kampanIomAM saphaLa saMcAlana thaI rahyuM che. atyaMta sAdAI, vinamratA ane anyonAM kAmamAM thaI zake teTalI sahAya karavI e emanA viziSTa guNo che. rAjakoTanI zeTha devakaraNa mULajI, saurASTra vIzA zrImALI jaina boDiMganI kAryavAhImAM temano suMdara phALo hato. muMbaImAM vasatA saurASTranA AgevAna bhAIonI sAthe rahIne samAjasevAnAM aneka kAryo karatA rahyAM. vinamratAnI mUrtisamA zrI mANekalAla jeTalA saraLa eTalA ja nikhAlasa, pagarajU ane dharmaparAyaNa hatA. samAjautkarSanI pratyeka pravRttiomAM teo haMmezAM agresara hatA. teo spaSTa mAnatA hatA ke samAjasevAno zreSTha badalo aMtaranI sAcI zAMti ane saMtoSamAM ja hoI zake. temanA mananIya vicAro ane AcaraNa bhAvi peDhIne preraNAdarzaka banI raheze. zrI kizorabhAI DI. zeTha ke. DI. zeTha jAmanagaranA nAmAMkita vakIla hatA. teozrInuM tA. 8-12-1994nA roja moTaraakasmAtamAM nidhana thayuM. jAmanagara zahera sahita jillAnI tamAma korTonuM kAmakAja baMdha rahevA pAmela. tyArabAda temanAM vaDIla bhAIzrI mahendrabhAI DI. zeTha tathA temanAM dharmapatnI sau. zrImatI kalpanAbahena zeTha ane ke. DI. zeThanAM dharmapatnI zrImatI bhAnubahena ke. zeTha dvArA Aja sudhImAM jAmanagaramAM ghaNAM zubha kAryo avAranavAra thayAM, jemAM noMdhapAtra kAryono saMkSiptamAM ullekha karela che. | zeTha sadanamAM dhUpasaLI pragaTAvelI rAkhI che jenI sugaMdha zeTha parivAranuM gaurava-pratiSThA vadhatA rahyAM che. (1) temanA nAnA putra viralanI smRtimAM jAmanagaranAM vRddho tathA bALako mATe zrI aMbAvijaya vistAramAM vizALa "viralabAga' banAvarAvIne jAmanagara mahApAlikAne sopavAmAM Avela. Aje asaMkhya loko teno lAbha laI rahyAM che. (2) jAmanagaranI poza sosAyaTI svastika-sosAyaTImAM temanAM mAtuzrInI smRtimAM, "pU. kAntAbahena DI. zeTha sthAnakavAsI jaina upAzraya' banAvavAmAM Avela che, uparAMta ke. DI. zeTha hola'nuM nirmANa karI Apela che. (3) ke. DI. zeThanA moTA putra AzitabhAInI smRtimAM akhila bhAratIya saMskRtirakSaka daLa ane "Azita ke. zeTha meDikala senTara" sthApI ApavAmAM Avela che. zrI guru goviMdasTijI haoNspiTala (iravina haoNspiTala)ne meDisina mATe Jain Education Intemational Page #652 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 636 rUA. ekAvana hajAra uparAMta nAnI moTI rakama arpaNa karavAmAM AvI hatI. (4) zrI gaMgAmAtA ceriTebala TrasTanI jagyA apAvavAmAM mahattvano phALo Apela che. tyAM dararoja sAMjasavAra phakta pAMca rUpiyAmAM jarUriyAtavALAMone jamavAnuM bharapeTa dALa-bhAta-roTalI athavA roTalA zAka, chAza vagere ApavAmAM Ave che. uparokta darzAvela TrasTane zrI virala phAunDezana TrasTa dvArA bimAra vyaktionI jarUriyAta arthe embyulansa arpaNa karavAmAM Avela che. (5) 4, digvijaya ploTamAM Avela virala bilDiMgamAM zrI gItA vidyAlaya TrasTanA saMcAlana heThaLa 'zrI ke. DI. zeTha senTara phora ejyukezana' kAryarata che. zrI aMbAvijaya vistAramAM eka hAiskUla, jaina derAsara tathA zrI gItAupadeza pracAra arthe gItA vidyAlayanI AvazyakatA jarUrI hatI. A bAbate zrI ke. DI. zeThe jAmanagaranA mAyALu-udAra daridraparAyaNa buddhizALI nA. rAjamAtA zrI gulAbakuMvarabA sAhebane rajUAta karatAM teozrIe saMmati ane kiMmatI jamIna ane amUlya yogadAna phALavatAM A triveNI saMgama jevAM kAryone vega maLyo, jenI phaLazrutinA anusaMdhAne jAmanagaranI AjanI zaikSaNika kSetre prathama haroLamAM AvatI zrI satya sAMI hAiskUlanuM nirmANa thavA pAmyuM. zrI satya sAMI bAlavikAsa (monTesarI)mAM zarUAtamAM dAkhala thayelAM bALakono bAlavikAsa, abhyAsa pUrNa thavAmAM hato, vadhu abhyAsa mATe hAiskUlanI jarUrata hatI. atre bAlavikAsano prathama vidyArthI Azita ke. zeTha, dvitIya vidyArthI virala ke. zeTha hovAthI A satya sAMI hAiskUlanuM bhUmipUjana e banne vidyArthIonA varad haste vizALa vidyArthI samudAya vacce karavAmAM AvyuM e hAiskUla bilDiMga taiyAra thayuM tyAre tenuM udghATana zrI satya sAMIbAbAnA karakamala dvArA vizALa janamedanInI upasthitimAM karavAmAM AvyuM. bIjA divasanI suprabhAte aMbAvijaya (navAnagara sTeTa) ja eka vizALa jamInamAM nA rAjamAtA gulAbakuMvarabA sAhebe jAmanagaranAM vRddho mATe eka bheTa DI. ke. zeThe javAbadArI saMbhALI tethI nA jAma zrI raNajitasiMhajI nirAdhAra Azraya UbhuM karyuM. jemAM ghaNA vRddho lAbha lye che. nA. jAmazrI rajitasiMhajI nirAdhAra svapna zilpIo vRddhAzramamAM Aje vRddho aMdAje pacAsathI sAMITha so potAnI jIvana-yAtrAnA bAkInA divaso sukha-zAMti ane suMdara sagavaDathI pasAra karI rahyA che! jAmanagara jillAnI AjanI zaikSaNika vidyAlayamAM zrI satya sAMI hAiskUla prathama haroLamAM AvatI eka mAtra gujarAtI-aMgrejI miDiyamanuM skUla che, jemAM aMdAje sADA cha hajAra vidhArthI-vidyArthInIo zikSaNa laI rahyAM che. zrI ANaMdAbAvA Azramane tAjetaramAM eka lAkha rUpiyAnI sakhAvata zeThaparivAra taraphathI ApavAmAM AvI. zrI ANaMdAbAvA anAthaAzrama, sAMkaLabahena aMjAriyA mahilA Azrama, zrI rAmacaMdra aMdhaAzrama, zrI dhanANI baherA-mUMgAM-AzramamAM zALAmAM parivAranI puNyatithie miSTabhojana uparAMta baporanI AiskrIma, iDalI, masAlA DhoMsAno nAsto zeTha-parivAra taraphathI avAranavAra ApavAmAM Ave che. dharmapremI jaina zreSThI- zrAvakone jaina derAsaranA nirmANa mATe utsAha jAgRta thatAM pelesa jaina derAsara, upAzraya ane AyaMbila-bhavana nirmANa pAmyAM. tenA maMgala udghATananA prasaMge zrI kAntAbahena DI. zeTha parivAra dvArA navakArazI jamaNavAra yojavAmAM Avela. zrI gItA vidyAlaya (zrI pArasa sosAyaTI)no Aje sunna dharmapremIo lAbha laI rahyAM che. royala pArka jaina upAzraya (rAjakoTa), tejaprakAza (zrImatI kokilAbahena prabhulAla saMgharAja zAha) jaina upAzraya, digvijayaploTa sthAnakavAsI jaina upAzrayamAM zrI ke. DI. zeThanI hayAtImAM tana-mana-dhanathI sAdharmika pravRttio karavAmAM Avela temaja bevAra sthA. jaina saMghanuM svAmIvAtsalya bhojana rAkhavAmAM Avela. divaMgata kAntAbahenanI janmatithie dara varSe zrI dazAzrImALI lahANI saMsthAnA jJAtijanone svAmIvAtsalya bhojanano lAbha ApI janmadivasa UjavavAmAM Ave che. kAjInA cakalA pAse Avela dharmanAtha-neminAtha jaina derAsaramAM bhagavAnazrI neminAtha dAdAnA chellAM pAMtrIsa varSathI yathAzakti janmadivasa-ujavaNImAM ke. DI. zeTha parivAra bhAga laI rahyo che. A uparAMta nAnI-moTI agaNita rakamonI sakhAvata avAranavAra A parivAra dvArA karavAmAM Avela che. bhAIzrI kizorabhAInI vakIlAta khUba ja sArI rIte dhamadhokAra cAlatI hatI ane Avaka khUba sArI hatI tyAre mAtuzrI kAntAbahene AjJA karI "A ApaNe khoTuM-sAcuM karI Page #653 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo 637 paisA nathI meLavavA. IzvarakRpAthI ApaNane Izvare ghaNuM ApyuM vALIne joyuM nathI. che mATe vakIlAtanI prekTisa baMdha karI de." kizorabhAIe navA navA unmeSo sAdhanArI temanI buddhipratibhA eka mAtRAjJA zire caDhAvI vakIlAtanI prekTisane tilAMjali AgavuM vyaktitva dharAve che. hAlamAM ema. ela. dozI enDa ApI dIdhI, jemAM dharmanA satsaMgI raMganI jhalaka nihALavA ku.nuM saphaLa saMcAlana karI rahyA che. temanI dIrghadraSTi ane maLe che. tAjetaramAM zeTha parivAra dvArA AyaMbilanI oLI udAratAe ja teo Aje ucca Asane besI zakyA che. samasta jaina samAja mATe yojavAmAM Avela ane A uparAMta avAranavAra AyaMbila mahotsava ujavavAno kAryakrama A vallabhIpurano joTANI parivAra parivAra taraphathI cAlu ja rahela che. dhanyavAda. saurASTra (kAThiyAvADa)nI zrI zazikAMta jayaMtIlAla gopALajI dozI dharA para ujvala dIvAna paraMparAne paNa DhAMkI de evA je namratA, udAratA, nItimattA, saMniSThA ane paramArthanI gaNyAgAMThyA mutsadI nagarazeThomAM bhAvanA jevA aneka saguNothI zobhatA zrI zazikAMtabhAI je. teonA dharmAbhimukha vyaktitvane dozI mULa saurASTramAM tAladhvajagiri (taLAjA) pAse dAThA kAraNe ja A dharatImAM saMskAronuM gAmanA vatanI che. siMcana thayuM. bhogIbhAI velacaMdabhAI | daza dhoraNa sudhIno abhyAsa, paNa bALapaNathI lAMbI dharmapriyatAnA uttama daSTAMto dIrghadraSTi ane temanuM AtmabaLa gajabanuM hovAne kAraNe je , pUrA pADavAmAM jene vAraMvAra yAda saMgharSo ane muzkelIo AvI paDyAM tethI jarA paNa vicalita karavA paDe temAM vallabhI karavA paDe temAM vallabhIpuranA ke nirAza thayA vagara ekamAtra kudaratamAM zraddhA rAkhI puruSArtha nagarazeTha dhArazIbhAInuM nAma karatA rahyA. mahenata ghaNI karI paNa bhAgya baLavAna che evI mokhare rahyuM che. rAjAzAhI eka pratIti emane jarUra thaI che. hiMmata ane sAhasa karIne samayamAM vallabhIpura nareza utkRSTa kakSAnI karmaniSThAthI 197pathI mahAnagarI muMbaIne potAnuM vakhatasiMhajI bApunA kRpApAtra kAryakSetra banAvyuM. nagarazeTha zrI dhArazIbhAI hatA. anaMtarAyabhAI velacaMdabhAI potAnA anubhavasamRddha jIvananI phalazrutirUpe Aje vallabhIpuramAM temanuM raheThANa Tax Consultant tarIke samAjanA badhA ja vargomAM khUba ja dhArazIbhAInI havelI gaNAtuM. prItipAtra banyA che. temanA nabaLA samayamAM Arthika sahAyadAtA samayakALanA dhasamasatA pUramAM te temanA sasarA dozI bAlacaMda chaganalAla coka-moracupaNAvALA samayamAM vImo ke benka nahotI jeo hAla ghATakoparamAM rahe che temane tathA bIjA eka kalyANa- tyAre e samaye A havelI mitra sva. bAbulAla harajIvana pArekha kuMbhaNavALA parivAra kALacakramAM-AgamAM lapeTAIne jeo hAla agAsI rahe che te saune zrI zazibhAI vAraMvAra saMpUrNa naSTa thaI gaI. pratApabhAI velacaMdabhAI yAda kare che. Arthika sthiti badalAI sAMsArika parivAramAM eka dIkaro ane eka dIkarI gaI-doDha dAyakA pachI kuTuMbanI bannene paraNAvyAM che. dharmapatnI maMjulAbahena tA. 26-11- javAbadArI jemanA upara AvI 97nA roja svargavAsI thayAM che. teo paNa ghaNA ja dharmiSTha paDI tevA temanA praputro zrI hatA. zrI zazikAMtabhAInI nikhAlasatA, namratAe amArA mana bhogIbhAI, anubhAI, upara ghaNI UMDI chApa upasAvI che. teo vatanane kyAreya pratApabhAI, araviMdabhAI vagerene bhUlyA nathI. vyavasAyamAM gaLADUba hovA chatAM vatanane kyAreya saMgharSonA aneka tANAvANAmAMthI bhUlyA nathI. sAhityika pravRttine protsAhana ApavAmAM pAchuM pasAra thavuM paDyuM. araviMdabhAI velacaMdabhAI Jain Education Intemational Page #654 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 soLa varSanI nAnI uMmare zrI bhogIbhAIe saMyukta kuTuMbanI javAbadArI lIdhI. eka mAtra sAhasa, sevAvRtti ane kuTuMbabhAvanAno dIpaka jalato rAkhI A karmavIre jIvanamAM saune mATe navI ja keDI kaMDArI ApI. jIvanakALamAM jhaMjhAvAtabharI sAdhanAo pachI ghaNI yazasvI siddhio hAMsala karI. A joTANI parivAranI yazagAthA A graMthamAM ja anya pAnA upara najare paDe che. dhaMdhAkIya avirata AgekUca sAthe temanA aMtaramAM UchaLatI sevA bhAvanAthI bhAIone sAthe rAkhI jaTila javAbadArIo vacce paNa sukIrti prApta karI che. zrI bhogIbhAInuM dAna dharmakSetre je kAMI yogadAna che tenA pAyAmAM vizALa kuTuMbano sahakAra dharabAyelo che. AjanA kaLikALamAM saune sAthe rAkhI kArya karavuM e ja jIvananI moTI siddhi che. vallabhIpura cembara oNpha komarsanA 40 varSa sudhI binaharIpha pramukhapade rahIne vepArIvarganI ananya cAhanA meLavI che. hAla bhogIbhAInA moTA putra lalitabhAI 15 varSathI temanuM sthAna zobhAvI rahyA che. zrI bhogIbhAI vallabhIpura zve. mU. jaina saMgha, vIzAzrImALI jJAti, paraba kimiTa, merUdhAna tIrtha loliyA, pAlitANA tathA jaina AryatIrtha vageremAM pramukhapade rahIne nisvArtha sevA ApI cUkyA che. Aje sau koI temane moTAbhAI'nA hulAmaNA nAmathI bolAve che. vallabhIpura pAse jaina Arya tIrtha ayodhyApuram ane kaMcana kIrtidhAma A baMne tIrthanI Azare sADA sAta lAkha corasa phUTa jagyA vinAmUlye zAsanane bheTa ApI zAsanasevAnuM umadA udAharaNa pUruM pADyuM che. Aje 78 varSanI uMmare paNa zrI bhogIbhAI jarApaNa thAkyA vagara aviratapaNe samAja ane dharmakAryomAM sakriya rahyA che te paNa paramakRpALu paramAtmAnI kRpA ja samajavI. pATaNanivAsI dhanya rAjubhAI paMDita dahIMsaramAM vasavATa karatA rAjubhAI paMDita dhArmika abhyAsamAM khUba ja AgaLa nIkaLI gayA che. zrI rAmacaMdrasUri samudAyanA prabhAvaka AcAryazrI vijaya prabhAkarasUrijI ma.sA.nI preraNA ane protsAhanathI temanuM Jain Education Intemational vyaktitva jhaLahaLI rahyuM che. tapasyAmAM paNa haMmezAM AgaLa rahyA che. 45 upavAsa, 68 upavAsa, 18 upavAsa ne pAraNAe AyaMbila karatA rahyA che ane potAnA taraphathI 1800 sAdharmikonI bhAvathI bhakti karI hatI, je ghaTanA aitihAsika banI gaI. jIvadayAnuM paNa evuM ja suMdara kAma karI rahyA che. tenI vAraMvAra anumodanA karIe chIe. temanI cAra bahenoe nItisUri samudAyamAM pU.sA. lAvaNyazrIjI ma.sA. pAse dIkSA lIdhI jeo uttama saMyamajIvana pALI rahyAM che. dhanya tapasvIparivAra ! dhanya jaina zAsana !! DaoN. je. vI. zukla A vyaktinuM nAma che DaoN. jitendrabhAI vI. zukla bhAvanagara jillAnA suprasiddha phijhiziyana. temano janma zihoramAM, prAthamika zikSaNa ane hAiskUlano abhyAsa zihoramAM ja mAtA-pitAnI chatrachAyAmAM meLavyo. pitAno vAraso temane temaja temanA cAreya bhAIone maLyo che. pitA zihoranI ela.DI. muni hAiskUlamAM prinsipAla hatA, tethI zikSaNa ja sAcI saMpatti che, bAkI badhI vipatti che, tevuM teo dRDhapaNe mAnatA hatA, tethI teoe temanA dareka putrone ucca abhyAsa karAvyo ane dareka putroe uccapadane hAMsala karIne-pitAnI icchAne pUrNa karela che. DaoN. jitendrabhAI zukla sAhebe meDikalano abhyAsa jAmanagaranI ema.pI. zAha meDikala kolejamAM karelo che. ema.DI. (meDisina)nI DigrI ucca guNAMka sAthe uttIrNa karIne iravIna grupa oNpha haoNspiTalamAM juniyara lekcarara tarIke joDAyA, tyArabAda 1971mAM bhAvanagarane potAnI karmabhUmi tarIke svIkArI. prAiveTa prekTisano AraMbha karyo, traNa varSanA gALAmAM temanI nidAnanI sacoTatA ane sAravAranI suvAsa prasaravA lAgI. 1973 lAyansa klaba (meina)nA helthakamiTinA ceramena tarIke DaoN. zukla sAhebane pasaMda karavAmAM AvelA ane AjubAjunAM aneka gAmomAM aneka kempo dvArA dardIonA hamadarda banI sevA karelI, jethI temane besTa ceramenanA evorDathI sanmAnita karAyelA. inDiyana meDikala Page #655 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 639 svapna zilpIo. esosiezananA pramukha tarIke teo be vakhata pasaMda karAyelA. phALo Ape che. ghaNA ja dharmaniSTha zrI anopacaMdabhAI jaina Do. zukla 5.pU. saMta zAmaLAbApA (rUpAvaTI) tema ja zAsananA gaurava samA che. pa.pU. saMta zrI harihara muni mahArAja (rAmamaMtra maMdira) baMnenA sevAnA bhekhadhArI kRpApAtra phijhiziyana rahI cUkelA che. DaoN. zukla sAheba dareka saMtanI sevA karavAno avasara cUkatA nahIM ane jyAre paNa - zrI mANekacaMdajI betAlA, madrAsa saMto taraphathI bolAvavAmAM Ave to turaMta vinA vilaMbe teo dakSiNabhAratamAM supAtradAna vaiyAvaccabhakti, sAdharmiko pahoMcIne tana-mana-dhanathI saMtanI sevA kare che. pratye hRdayamAM kUNI lAgaNI sAthe Adara ane aneka UMcI OM zrI rAmamaMtra maMdiranA sthApaka pa.pU. munibApA pAse sevAnuM bIjuM nAma eTale cennaInA sva. zrI mANekacaMdajI teo dara budhavAre bapore 2 thI 4nA gALAmAM varSo sudhI betAlA. dakSiNabhAratamAM koI A dharmAnurAgInA nAmathI gayelA che. Aje paNa teo rAmamaMtra maMdira saMcAlita meDikala ajANa nathI. sevAnA bhekhadhArI ane bahumukhI pratibhAsaMpanna senTaranAM mAnad phijhiziyana che. zrI mANekacaMdajI vIsA osavALano janma rAjasthAnanA nAgora jillAnA aMdaranA 'Deha' janapadamAM saM. 1965mAM zrI anopacaMda ena. kocara phAgaNa suda pUnamanA roja thayo hato. pitAzrI pUnamacaMdajInI zrI anopacaMda ena. kocarano janma 24-1-1941nA samatA-sevA ane mAtuzrI rAjIbAInI mamatA-bhaktithI roja rAjasthAnamAM phalodI mukAme thayo hato. teozrI ghaDAyelA zrI mANekacaMdajI jIvanane dhArmika ane sAmAjika osavAla gausevA sadana pAMjarApoLa, phalodI, zrI vardhamAna kAryathI suvAsita banAvI gayA. tenA supAtradAna-vaiyAvacca jaina tattvajJAna kendra, akhila bhAratIya phAlodI jaina saMgha, zrI bhaktimAM temanAM dharmapatnI zrImatI kusumabAI sAcA arthamAM kalApUrNasUri jaina dhArmika pAThazALA, phalodI, phAlodI jaina ardhAginI puravAra thayelAM. savAranA navakArazIthI sAMjanA 5 esoziesana cennAI, zrI mahAvIra jaina kalyANa saMgha, sudhI lagAtAra temane tyAM sAdhu-sAdhvI bhagavaMto tathA cennAI, zrI jaina jUnA maMdira tapAgaccha saMdha, ola inDiyA sAdharmiko ane mahemAnonI AvanajAvana rahetI hatI. pUrA jaina tIrtha rakSA samiti jevI anekavidha saMsthAomAM mahattvanA cennAImAM birAjita pU. gurubhagavaMtonI bhakti-sevAnA hodAo para rahI sevA karI cukyA che. teo dhArmika pradarzano. kAryamAM prasannatApUrvaka tatpara rahetA zrI mANekacaMdajIne be putro zaikSaNika zibiro, yAtrAo vageremAM protsAhana Ape che ane ane eka putrI che. mAtra 15 varSanI uMmare dakSiNanA madrAsa tenuM vyavasthApana kare che. zaheramAM haiyAmAM hAma ane hiMmatathI AvelA zrI betAlAjIe teo zrI caMdraprabha jaina jUnA maMdira, saukArapeThanA TrasTI zrI bahAduramalajI samadaDiyAnA netRtvamAM vyavasAyano tarIke ane zrI jaina mahAsaMgha, saukArapeThanA saMyukta khajAnacI anubhava zarU karyo. 1935mAM kaccha-bhUja nivAsI zrI tarIke sevA ApI cUkyA che. teo zrI vardhamAna jaina tattvajJAna devarAja neNanI sAthe devarAja mANekacaMda pharmamAM pratiSThita kendra, cennAInA sthApaka ane upapramukha rahI cUkyA che. thayA, je 40 varSa sudhI bhAgIdArI rahI.1975nA madrAsamAM zrI mANekacaMdajI betAlA enDa kuM.' ane muMbaImAM 'gautama teo varSothI cArTaDa ekAunTanI prekTisa kare che ane bradharsa'thI jhaverAtano dhaMdho karyo, jemAM ghaNA saphaLa thayA ane araviMda milsa, amadAvAda taraphathI temane mahattama vecANanI saphaLatAne sAmAjika tathA dhArmika kAryono paryAya banAvI. siddhi badala prazaMsApramANapatra maLela che. zrI vardhamAna jaina temanAM karakamalothI aneka pratiSThAnonuM uddaghATana thayeluM, jemAM tattvajJAna kendranI zarUAta 1982mAM karavAmAM AvI ane vimalano zo rUma maMgaladIpa, je madrAsa ane koyabbaramAM temAM chellAM 27 varSa daramyAna 16000 vidyArthIone dhArmika prasiddha che, potAnA vatana nAgoramAM 'amaracaMda mANekacaMda ane naitika zikSaNa ApavAmAM AvyuM che. betAlA jainabhavana nirmANa karI zrI tapAgaccha jaina saMghane A saMsthA vakhatovakhata dhArmika zibiro, pradarzana ane samarpita karyuM. bihAranA rAjagRhImAM jaina zvetAMbara maMdiranA yAtrAonuM Ayojana karI yuvAnonA cAritraghaDataramAM teno mukhya mArganuM nAma "mANekacaMda betAlA mArgamAM temanI Jain Education Intemational Education Intermational Page #656 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 640 svapna zilpIo. yazogAthAne haMmezane mATe amara kare che. sirohI, rAjasthAna)mAM vizALa jinamaMdira AkAra laI rahyuM AvA sevAbhAvI, nirAbhimAnI zrI mANekacaMdajI che. betAlAne Aje paNa cennaImAM sau yAda kare che. parivAramAM deva-guru-dharmanI emanA para pUrepUrI kRpA che. anya dharmAnurAgI mitro va. ne paNa sadAya UMcI sevAnI sarvaviratinI bhAvanA paNa che. lagabhaga 200 stavana, 200 preraNA ApatA ja hatA. teo saunA Adarza, mArgadarzaka ane sakjhAya ane aneka stutio emane kaMThastha che, eTaluM ja preraNAstrota hatA. nahIM paNa teo bhAvavibhora thaIne sUrIlA avAje gAya che dharmasamarpita susaMskArI zrAvaka paNa kharA ane bIjAne paNa bhaktimAM otaprota kare che. svadravyamAMthI haMmezAM sArA pramANamAM prabhu-pUjA-bhaktimAM dravya zrI popaTalAlajI bAbulAlajI saMghavI kharce che. cennaI mahAnagaranA pratiSThita, dhanADhya, jhaverAtanA dhanya che emanuM dharmasamarpita jIvana ! pramukha vepArI zrImAna mohanalAlajI urphe popaTalAlajI ke jeo rAjasthAnanA takhtagaDha (hAlamAM zivagaMja) (pAlI jillo)nA sAttvika AcAra-vicAra ane saMskAranA svAmI suputra che. temano janma tA. 11-05-1952nA roja thayo zrIyuta chaganalAlajI mANekacaMdajI jaina hato. hajI emanI uMmara 57 varSanI che, paraMtu teo saMpUrNa | svAdhyAya ane zrI caMdraprabhu jaina nayA maMdira TrasTa, 12 vratadhArI zrAvaka, caturthavratadhArI tapasvI, buddhimAna, cennaInI tamAma gatividhio saMbhALavI, mArgadarzana ApavuM e nA zraddhAvAna, madhura, kokilakaMThI, svAdhyAyI ane gaMbhIra, udAra ja jemanuM jIvanadhyeya che evA eka vyakti che zrI chaganalAla manavALA, saraLa svabhAvI, vaiyAvaccI yuvAna che. mANekacaMdajI. mAtA-pitA taraphathI jIvanamAM hariyALI ja hariyALI chaganalAlajI jaina sAhebano janma tA. 7mI maLI. susaMskAritA, dharmaparAyaNatAnA guNo maLyA, je emanA jAnyuArI 1936nA roja pADIva (jillA sirohI, snAyu-snAyumAM samAyelA che. rAjasthAna)mAM thayo. makAna (nivAsasthAna)nI dIvAla ane - keTalIya aTTAI, mAsakhamaNa, vIsasthAnaka tapa, cAra upAzrayanI dIvAla eka ja hovAthI upAzrayamAM padhAranArA varSI tapa, traNa upadhAna tapa, navANuM yAtrA, pAlitANAmAM zramaNa-zramaNIo sAthe nikaTanA saMparko hovAnA kAraNe cAturmAsa-ArAdhanA ane tatkAlIna 108 zaMkhezvara mahAprabhunA pathyapAlanamAM pAMca peDhIonA uccattama saMskAra che. gharamAM 100 aTTama pUrAM thaI gayAM che. teo emanA kAryAlaya zrI kaMdamULa, abhakSa, dvidala, rAtribhojana tyAga, cauvihAra, jaina ArAdhanA bhavana, ke jemAM sarva viratInI jhaMkhanA sAthe tivihAranuM pAlana gurubhagavaMtonI kRpAthI sArI rIte thaI rahyuM pauSadhavAsamAM jIvana vyatIta karI rahyA che. che, eTale ke sAttvika jIvananA AcAra-vicAra atyuttama cennaI mahAnagaramAM padhArelA pratyeka zramaNa saMghanA koTinA che. projekTa, AyojanamAM pUro lAbha laIne prabhue ApelI emanuM adhyayana pAMca pratikramaNa artha-vicAraNA sAthe nItimattAnI kamANIno moTo bhAga dAna karavAnI jANe emane tema ja cAra karmagraMthanuM adhyayana alaukika che. haMmezAM heyaAdata che ! emanA parivAramAM emanA cAra bhAIo, traNa upAdeya vastusvarUpa, graMthibheda, gujaThANAnA lakSaNabheda vagere putro, pautra-pautrIo che. badhAM ja emanA kAryamAM sahayogI, para carcA-vicAraNA svayaM potAnA dhArmika kalyANamitro sAthe sahabhAgI banIne kamANI sAthe dharmanA pratyeka kSetramAM, tathA zaMkAnivAraNa pUjya guruvaryo dvArA pratyakSa athavA patrAcAra vaiyAvaccamAM sAtha Ape che tathA sAdharmika bhaktino lAbha le vagere dvArA paNa jANakArI prApta karatA rahe che. tAtparya e ke che. emanA parivAre cennaI mahAnagaramAM upadhAna tapa azuddha uccAraNa, vidhimAM avidhinI anumodanA ke prazaMsA karAvavAno lahAvo lIdho che. zaMkhezvarathI pAlitANAnA kyAreya calAvI letA nathI. vyaktine premathI samajAvI, artha chari'pAlita saMgha paNa kADhavAmAM Avyo che. hAlamAM emanA batAvI ane mArga para lAvavAno guNa che. parivAra dvArA amadAvAda-dilhI roDa para posaliyA (jillo Jain Education Intemational Page #657 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo maitrI, kAruNya, pramoda, madhyastha bhAvanAnuM paripAlana, parvatithio para yathAzakti pratyAkhyAna, rAtri pauSadha ane haMmezAM teo vadhumAM vadhu sAmAyika, svAdhyAyamAM tallIna rahe che. teo jyAM sudhI zrI caMdraprabhujI jaina nayA maMdira TrasTanA maMtrIpada para hatA tyAM sudhI badhAM ja kSetromAM saMpUrNa dhyAna rAkhatA hatA. teo hAlamAM paNa TrasTanA mAnanIya TrasTI che ane pratyeka kAryomAM pUrNa sahakAra ApatA hatA. sAcI prarUpaNA anusAra mArgadarzana Ape che, jethI karmabaMdhanamAM na paDAya. karmagraMthonuM jJAna hovAthI teno upayoga paNa sadgati, samAdhiyukta jIvana ane dhArmika anuSThAno, kAryakalApomA vadhu ADaMbarathI teo dUra rahevAmAM mAne che ane bIjAne dUra rAkhe che. dhArmika parivAra-pUrvajonA udAradila cAritrone yAda karI e ja Adarza para cAlavAnI bhAvanA rAkhe che. temanA eka kAkI ane eka bhatrIjI sarvavirati svIkArIne cAritryavAna AtmA, dhyAna, jJAna, svAdhyAyamAM saMpUrNapaNe magna che. teo dIrghAyu prApta kare ane zAsanasevAmAM mArgadarzana ApatAM rahe e ja zubhecchA. pApabhIrutA-dharmapriyatA zrI kamalacaMdajI multAnamalajI buMdImuthA guNAnurAgI buMdImuthA zrI kamalacaMdajI multAnamalajI Ahora (jillo-jAlora, rAjasthAna)no janma tA. 10-91940nA roja AhoramAM ja haryAbharyA parivAramAM thayo. bacapaNathI ja susaMskAronI paraMparA-zrRMkhalAthI jIvana jhaLahaLatuM rahyuM che. teono abhyAsa bI.koma. sudhIno che. emanA dhanADhya parivAramAM emanAM patnI zrImatI dayAbAI, putra ane pautra che. emanA vepAra tathA vyavahAramAM putra kuzaLa che. teo dharma-dhArmika 12 vratadhArI zrAvakarUpe dAnavIra zrRMkhalAmAM agrasthAne rahyA che. agrima zrAvakajIvanamAM keTalIya aThThAIo, be upadhAna tapa, vIzasthAnaka tapa ane hAlamAM 65mI vardhamAna tapanI oLI cAlu che. bhAratamAM koI paNa jagyAe bhagavAnanI pratiSThA bharAvavI, pratiSThAmAM navakArazI, jIrNoddhAra, nUtana dharmazALA nirmANa, sAdharmika bhakti arthe meLo vagere satkAryo dara varSe niraMtara cAlu che. cothA vrata, bhUmi saMthArA, prAsUka jalAhAra, parvAdimAM pauSadhopavAsa, svadravyathI prabhupUjA, loMca, dararoja biyAsaNAthI ochuM nahIM vagere uccatara ullAsathI jIvana 641 vyatIta kare che. dhArmika kuTuMba, deDha zraddhAvAna samarpita parivArathI teo sukhI ane saMpanna che. potAnI lADalI putrI zAsanane samarpita karI che. zAsanaratna sAdhvI zrI viarhamAlAzrIjI ma.sA. AcAryazrI yazovarmasUrIzvarajI ma.sA.nA samudAyane dIpAvI rahyAM che. emanA bhANeja ane bhatrIjIe sarvavirati grahaNa karI che ane zAsananA dedIpyamAna nakSatra zramaNa che. bhAratanA lagabhaga tamAma saMpradAyanAM zramaNa-zramaNIvRMda emanI dAnavIratA, dAnapravRttithI ane zAsanasamarpitatAthI paricita che. emanuM jIvana uttarottara dharmaprabhAvanA ane zAsana- samarpitatAmAM jyotirmaya rahe e ja zubhecchA. zAsanatta zrImAna pukharAjajI je. jaina prAgavaravaMzIya zrI jeThamalajInA suputra zrI pukharAjI sAheba bAlI (ji. pAlI, rAjasthAna)nA rahIza che. uMmaramAM 71 varSa pUrAM thavA AvyAM che, paraM sAttvika jIvananA kAraNe taMdurastI sArI che. dararoja 18 thI 20 kalAka zAsana, samAja, sAdharmikonA utthAna-kAryakramomAM avirata yogadAna ApI rahyA che. emanA jIvananuM lakSya tana, mana, dhanathI sAdharmika baMdhuonI sevA ane utthAna che. AtmAmAM karuNA, vAtsalya, anukaMpAno srota vahe che. kadI azobhanIya bolatA nathI ane koInuM sAMbhaLatA nathI. potAnA jIvananA A lAMbA gALA daramiyAna teo keTalIye saMsthA sAthe saMlagna rahyA che ane nUtana jinAlaya, jIrNoddhAra kAryomAM, gauzALA, pAMjarApoLa vagere, kolejaskUlonA nirmANamAM potAnA yogadAna ane bIjI saMsthAonA pUrNa yogadAna apAvI camakatA rahelA saMsthAna che. ekAsaNAthI dinacaryA, pratidina pratikramaNa dvArA prAsuka AhAra dvArA tathA sAttvikatAsabhara jIvana dvArA samagra jaina-jainetara samAjamAM emanI sArI chApa to che ja paraMtu bhAratabharanA tamAma saMpradAyonA zramaNa-zramaNI saMghamAM paNa teo puSyarAja hIrAnI jema 'zrI pukharAjajI-moTA'nA nAmathI prakhyAta ane jANItA che. Page #658 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 642 navvANuM yAtrA, upadhAna, comAsAnI ArAdhanA, aThThAI vagere tapasyAo paNa yuvAnImAM ja pUrI karI lIdhI che. hamaNAM to mAtra 'zAsanaratna', 'samAjaratna' sAdharmikonA AdyAnna, cikitsA, zikSaNa, rojagAra, pArivArika samAnatA, AvAsa ane sAmAjika, vyAvahArika utthAnakAryamAM rAta-dina 'zrI jaina mahAsaMgha', 'zrI caMdraprabhu jaina sAdharmika TrasTa' ane ema. ena. jaina enjiniyariMga kaoNlejanA mAdhyamathI saMkaLAyelA che. zrI bAbulAla vIracaMdajI buMdImuthA(osavAla) hRdayamAM karuNA ane vAtsalya ja vahe che, jhaLake che. koI paNa rIte, yenakena prakAreNa sAdharmika du:khI na thAya. hamaNAM ja mAdhAvaramAM 'rAyacaMda phUlacaMda sonIgarA' jaina kolonImAM 60 kuTuMbone vasAvavAthI temanA jIvananuM lakSya pUruM thayuM che. sAdharmiko prabhu pUjA-darzanathI vaMcita na rahe e mATe suMdara jinamaMdira paNa taiyAra thaI gayuM che. A badhuM temanI dUradarzitA ane dUranI vicAraNAnuM ja pariNAma che. hamaNAM e ja kolonImAM upAzraya, haoNspiTala ane prAthamika pAThazALA ane cennaI . mahAnagaramAM jeTalA mahAna AcArya, mahAna gItArtha, cAritravaMta zramaNa bhagavAna padhAryA e sarvanAM pravacano noTabukomAM hastalikhitarUpe saMgRhIta karyAM che. eno ja prabhAva che ke emane dRSTi (sAra) "STi rAgathI pare guNAnurAgI tarapha zraddhAvAna banAvyA." "gacchabhedathI dUra rahI rAga-dveSanI mAyA ochI karo. kaSAyonI maMdatA banI rahe evI kriyA karo. je dhArmika pAThazALAnuM kArya zarU thaI gayuM che ane emanA dIrghAyu kuTuMbamAM jevI kriyA cAlatI hoya tevI karatA raho, cAlavA do! avarNavAda na karo.'--AcArya zrI bhadraguptasUrIzvarajI ma.sA. jIvanamAM jIvatAM-jAgatAM A badhAM kAryo pUrNa thaI jaze. emanA vicAra-Ayojana ane skImono koI sahabhAgI virodha nathI karatA. zvetAmbara, digaMbara, sthAnakavAsI, terApaMthIne ekatrita karavAnA emanA prayAso jaina samAjanuM gaurava che. tana, mana, dhanathI nisvArtha sevA karanAra A mANasa dakSiNa bhAratanuM aNamola ratna che. "anyathA zaraNuM nAsti, tasmeva sacca dhammo maMgala mukjhiTu' "dezo to tuma hI bhaluM, bIjA to navi yAcuM re, vAcaka yaza kahe phaLaze e muja sAcuM re." "hA mamyA bhramajAla kahAvata, cidAnaMda sagaro.' A zabdonuM guMjana jenA hRdayanI dhamanIomAM aharniza guMjyA kare che tevA vyaktinuM nAma che bAbulAla vIracaMdajI buMdImuthA--osavAla. temano janma tA. 18mI eprila 1936nA roja jhADolI (ji. sirohI, rAjasthAna)mAM thayo hato. vyAvahArika zikSaNa bI. svapna zilpIo koma. sudhInuM che, paraMtu jaina dharmanA pravacana-pIyUSI' che. jIvanamAM ghaNA caDAva-utAra joyA che, paraMtu deva, guru, dharma para zraddhA dharAve che, emanA mArgane anusaravAnuM ja ha25Le smaraNa ane lagAva haiye dharAve che. mana hoya to mALave javAya'--e kahevata mujaba temaNe 1960mAM atyaMta upakArI guru A. zrI pUrNAnaMdasUrijI (vallabhasUrijI)ne zodhI kADhyA, jemaNe dharmarAha Apyo, dRDha vizvAsa, dRDha samarpaNa, deDha mArga-preraNA ApI. A je huM je kaMI chuM, e guru bhagavaMtonA upakArathI chuM. tatkAlIna tamAma gacchonA AcAryo, zramaNasaMgha sAthe saMparkamAM rahuM chuM--jJAnanA tarasa ane guNIjananI pUjA mATe. pratidina svAdhyAya, baMne samaye pratikramaNa, sAmAyika, navasmaraNa pATha, RSimaMDala stotram, paMcasUtra, amRtavela sAya, cauvihAra, navakArazI, porasI, prabhupUjA, (svadravyathI), gRhamaMdiramAM svAdhyAya arthe lAibrerI che. "kahe kalApUrNa" ane zrI namaskAra mahAmaMtra-tacaMdrikA paM. zrI abhayasAgarajI ma.sA.)nuM niraMtara paThana-pAThana. parvatithi (AThama-caudaza) para AyaMbila ane koI koIvAra pauSadha paNa karuM chuM. zrI jaina ArAdhanA bhavana, cennaI mahAnagaramAM kalyANamitro sAthe gADha paricaya che to dharmArAdhanAmAM vega maLe che. jIvananI DhaLatI sAMje sarvaviratino bhAva rAkhuM chuM, paraMtu puruSArthanI kamI che. bhagavAnane prArthanA karuM chuM ke sadgati mATe samAdhimaraNa maLe ane bhavobhava ApanuM zAsana maLe ane kaSAyone jItI aMtima lakSya 'siddhazilA'ne sparza karuM. (tA. 23-12 1990 rajanI devaDInA abhiSeka vakhate A. zrI caMdrodayasUrIzvarajI ma.sA.e 11-navakAravALI (pAkI) ApI hatI, je Ajeya aviratarUpe gaNavAnuM cAlu che). Page #659 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo "pApabhIru-priyadharma"--e ja mane priya che). lagabhaga 11 dhArmika saMsthAo sAthe joDAyelA che, tanamana-dhanathI samarpita che. uccattama AdarzanA preraka zrI ratilAla phAvacaMda 'jIvanamAM koIpaNa DAgha ke kalaMka lagADyA vagara potAnI saDasaTha varSanI jIvanayAtrA khUba ja sukhacenathI pasAra karI che.' evo eka UMDo AtmasaMtoSa jenA mukha upara haMmezAM pragaTa thato rahyo che tevA zrI ratibhAI taLAjA pAse bhAlara (boralA)nA vatanI che. vaNika parivAranA saMskAro ane niyamo pramANe temanuM ghaDatara thayuM. dharma taraphanI AsthA vadhu dRDha banAvatA ane temAM eka pachI eka vrata-japanI ArAdhanA karye jatAM kevA kevA camatkArothI jIvanabAga mahekato rahe che te jamane jANavA-samajavAnI jijJAsA hoya temaNe muMbaImAM mATuMgAmAM temanA nivAsasthAne parivAranA sabhyone jarUra maLavuM. 106 varSanAM temanA vRddha mAtuzrIne vaMdana darzana karIne ja nityakriyA zarU kare ane kahe che ke mAnavIne jyAMthI zubha saMketa sAMpaDe tevI tIrthabhUmi ke tIrthaMkaranuM jiMdagInA chellA zvAsa sudhI raTaNa nahIM bhUlavuM joIe. zarIranI asvasthatA hoya ke- gaLADUba dhaMdhAnI pravRtti hoya to paNa cokkasa samaya ane cokkasa tithie ekaso sIttera vakhata bhoyaNI jaina tIrthanI yAtrA teo karI cUkyA che. pistALIza varSa pahelAM sAmAnyasthitimAM muMbaImAM temanuM Agamana thayuM. zeThazrI prabhudAsa gAMDAbhAI tathA mAmAnA aMgata sahArAthI muMbaImAM sthira thayA. kuTuMbanA bharaNapoSaNa ke vyApAranI taDakI chAMyaDI karatAMye jaina dharmanA uccatama Adarzoe temanA jIvanane navapallavita karyuM che. sAta jeTalAM prakhara jainAcAryonA samAgamamAM AvavAnuM banyuM ane palaTAtA pravAho najare nihALavAnuM temane sAMpaDeluM saubhAgya temanA zabdomAM ja jyAre sAMbhaLIe tyAre temanI pAsethI UThavAnuM mana na thAya. 643 bhayaMkara durvyasano ane zaThatAnI badabomAM rAcato mAnavI paNa yogya samaye jo dharmanuM zaraNa the to kaMIka divya kakSaH sudhI pahoMcI zake che te dharmanI AsthA ja kahI zake che. saMsAramAM koI evI ajaba cetanA zakti paLe paLe ApaNAM mAMgalika kAmomAM sahAya karI rahI hoya tyAre samajavuM ke tenI pAchaLa dharmanI zraddhAnuM ja rahasya chupAyeluM che. zrI ratibhAInuM Atithya mANavuM e eka jIvanano lhAvo hato. thoDA varSo pahelAM ja svargavAsI banyA. zrI zaileSabhAI koThArI (zaila pAlanapurI) zaileSabhAI hiMmatabhAI koThArI-vatana pAlanapura, paNa varSothI vasavATa muMbaI. pAlanapuramAM vepAra-udyoga, sAhitya-kaLAnA kSetre hIrA ja che, chatAM zaileSano vyavasAya hIrAno, paNa e paththaranA caLakATathI ja aMjAyelA rahyA nahIM, emaNe jIvataranA pAkyA jhaLahaLATane pArakhyo, bhItara jhaNajhaNatI UrminI saravANIone oLakhI ane navA avatAre-navA nAme pragaTa thayA zaila pAlanapurI. emaNe e siddha karI ApyuM ke pAlanapuramAM mAtra ratnasamRddhi chalakAvatuM bajAra ja nathI, ahIM zabdasamRddhi chalakAvatAM ratnonI paNa bhArobhAra bhIDa che. saipha pAlanapurI ane zUnya pAlanapurI to diggajo che ja, paNa gajhalistAnanI bajAramAM 'zamIma', 'musAphira', 'amara', 'agama' jevAM nAma pAchaLa 'pAlanapurI' lAge tyAre ja e nAmo pUrAM banatAM hoya che. pachI caMdrakAnta bhale 'bakSI' aTakathI calAve, paNa pAlanapuranuM nAma paDe ane sApa jema UMcA thAya kharA! zaila pAlanapurInI gajhalaprIti A vAtAvaraNamAM pragaTI che, panapI che. potAne 'zUnya'no celo mAnatA A zAyare 'jhUrato ullAsa ' nAme eka saMgraha paNa Apyo che. hiMmatabhAI koThArI Page #660 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 644 laukika dRSTie sukhasagavaDamAM jIvana vyatIta karanAra vyakti AMtar jIvanamAM kevI saMvedanazIla ane vyathita hoya che e emanA ghaNA zeara batAve che : "kyAM lagI AMsuothI huM dhoyA karuM? jakhma dinarAta UMDA thatA jAya che.'' "kAMdhe svayaMnI lAza che, marajI mujabanI rAta che.' 'cAluM chuM 'zaila' ekalo IzvaranA bharose. bAkI to kAphalA mahIM insAna ghaNA che.'' "zaila ame nita mINa-mijAjI, bhaNI pIgaLatuM jIvana.' zUnya "mane mArI zarama to nA ja Ave, kahuM zuM? ArasI che, koNa che A?" zailanI ekalatA ane udAsInatA, khuddArI ane khumArI, vedanA ane vyathA jAtaanubhavanI nIpaja che. jAtane je taMtotaMta ArasImAM joI zake che, oLakhI zake che, te ja sAcA motI jevA zeara pragaTAvI zake che. emanAthI ja hRdayastha bhAva asaradAra zabdane pAme che. 'jhUrato ullAsa'mAM evA ghaNA azarAta maLaze. jaina zAsananA ziratAja, dIna-duHkhIyAnA belI jAmanagaranA kulacaMdabhAI taMbolI mULa jAmanagaranA vatanI jJAtie vIsAzrImALI. pUrvanI punyAI joradAra. emanuM puruM nAma to phulacaMdabhAI puruSottamabhAI taMbolI. jainazAsananA ziratAja evA pU. A. vi. rAmacaMdrasUrizvarajI ma.sAne emaNe potAnA guru tarIke svIkArelAM. potAnA jIvanamAM emaNe keTakeTalAM sukRto karIne lakSmIno sarvyaya karyo eno to koI hisAba ja karI zakAya tema nathI. AjathI lagabhaga eMzI varasa pahelAMnA te vakhatanA karoDapatimAM jemanI gaNanA thatI hatI; evA emanA ghare je koI AzA dharIne gayo hoya te kadI khAlI hAthe pAcho pharela nathI. emane tyAM kAma karanArA emanA mANaso, ghoDAgADIvALAMo vigere sonAnAM ghareNAM paheratAM thaI gayelAM. emanA dAnanI gaMgotrImAM koI jAtano bhedabhAva nahIM, hiMduo to ThIka, paraMtu musalamAno paNa emanAM dAnanI gaMgotrImAM pAvana thatAM ane emanI ApaNe mAnI zakIe Jain Education Intemational svapna zilpIo evI adaba jALavatA. emano eka prasaMga : --karmanA phaLa mujaba jIvanamAM caDatI-paDatI to darekanA jIvanamAM Ave ja che. evA ja eka nabaLAM avasaramAM je vakhate Arthika muzkelI hatI te vakhate dUra dUranA eka saMghanA kAryakartAo emanI pAse dAna mATe AvyAM. bhagavAna jinezvaradevanuM maMdira-upAzraya AdinuM Ayojana hatuM. AvanAra lokone gharamAM pesatAM ja paristhitino sheja aNasAra AvI gayela. eTale teo vAta karatAM acakAtA hatA. paraMtu bhAInA AgrahathI teoe potAnI rajuAta karI. te sAMbhaLI temaNe kahyuM ke-'tamo moDA paDyAM, cha mahInA pahelAM AvyAM hota to tamAruM kAma thaI jAta.'evAmAM TapAlI rajI. kavara laIne Avyo. te kavara lIdhuM. te jotAM ja samajI gayAM ke ke je rakama AvavAnI koI saMbhAvanA na hatI teno ceka Avyo lAge che. eTale te kavara kholatA pahelAM ja temaNe mahAnubhAvone jaNAvyuM ke AmAMthI jo ceka nIkaLaze to te jeTalA rUA.no hoya e badhuM ja tamone dAnamAM. te pachI te kavara kholyuM to temAM rUA. 17 hajArano ceka hato. potanI AvI kaTokaTImAM paNa temaNe caDhatA pariNAme ullAsathI tenuM dAna karI dIdhuM. jo-ke emanA jIvanamAM thoDAM ja samayamAM vaLatAM pANI thaI gayAM ane pAchI jAhojalAlI AvI gaI. dhanya che temanI jIvanadhArAne. chelle emano svargavAsa thayA pachI emanI smazAnayAtrA paNa evI ja bhavya nIkaLI hatI. gujarAtanA vividha jaina saMghoe bhAvabharI zraddhAMjalI arpI hatI. emanAM putra-parivArane paNa emanA svargavAsa pachI ja potAnA pitAjInuM zuM hatuM? enI vAstavika khabara keTalAMye varaso pachI paDI hatI. jinabhakti ane gurubhaktithI otaprota, bharapUra, sAdharmika bhakti, karUNAbhAvathI bharapUra ane dIna-duHkhIyAnA sAcA belI evA A narapuMgavanA sukRtonI haiyAnA bhAvathI ApaNe paNa anumodanA karIe ane pAvana thaIe. e gauravabharyo dharmavAraso bhAvanagaramAM zrI manamohanabhAIe jALavI rAkhyo che. teo jainasaMgha sahita bhAvanagaranI aneka saMsthAo sAthe ghaniSTha rIte saMkaLAyelA rahIne suMdara sevA ApI rahyAM che. Page #661 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo. 645 zrI kirITabhAI pI. zAha temanI vikAsayAtrAmAM temanAM dharmapatnIno ane bhAvanagare vidyA ane parivArano uSmAbharyo sahayoga maLato rahyo che. dharmakSetre haMmezAM tejasvI pAtronI sava. zrImatI lIlAbahena nAnAlAla kapAsI samAjane bheTa dharI che. vividha jainonAM pavitra pravRttiomAM A zahera haMmezAM yAtrAdhAmamAM 31-8-23nAM roja mokhare rahyuM che. tejasvI zaktino janma thayo. yuvAna kAryakartA ane nAnapaNathI ja mAtA jANItA udyogapati zrI kirITabhAI zIvakuMvarabahena ane pitAzrI zAha bhAvanagaranI vividha ANaMdajIdAdA pAsethI pravRttionA praNetA che. puruSArtha samAjasevAnA uttama saMskAro ane svabaLe vyApArika saMbaMdho vikasAvyA, vicakSaNa buddhi, maLyA. nIDaratA, sAhasikatA vagere temanI AgavI zaktine kAraNe 16 varSanI uMmare janasamUhamAM saunA prItipAtra banyA che. lagnabAda kalakattAmAM paNa potAnuM sevAkArya cAluM rAkhyuM, lAyansa klaba opha bhAvanagara (vesTa)nA pramukha tarIke jemAM teonAM pati zrI nAlAlabhAI kAnajIbhAI kapAsIno temanI sevAo jANItI che. lAyansa DisTrikTa 323/bI jhona suMdara sAtha maLyo. 1947mAM thayelAM tophAno samaye 2 rIjiyana-danA jhona ceramena tarIke temanI sevAnuM yogadAna kalakattAmAM ghaNAM kuTuMbone Azraya Apyo. AvI karUNAmUrti prazaMsApAtra banyuM che. samA pU. lIlAbahena upara 1957 phebruArImAM vajaghAta thayo. pote muMbaI sAmAjika prasaMgamAM gayela. pAchaLathI bhAvanagara zvetAmbara mUrtipUjaka saMghamAM kArobArInA mu. nAnAlAlabhAInuM acAnaka avasAna thayuM. nAnAM nAnAM sabhya uparAMta bhAvanagara ane vidyAnagara jainasaMghanA sabhya 6 bALakonI javAbadArI AvI paDI. moTA putra zrI temaja jenasevA samAjanA karmaTha kAryakara banIne samAjanI bakulabhAIne kalakattAmAM ja mUkI bIjA pAMca saMtAno sAthe yathAzakti sevAmAM potAno moTAbhAgano samaya ApatA rahyA pAlItANA AvyAM. pAlitANA AvI 1957mAM julAImAM zrI bhaginI sAmAjika uparAta zikSaNa sAhityane satra paNa temanA mitramaMDaLanI sthApanA karI. nArI saMrakSaNanI dharohara nAnI moTI sakhAvato jANItI che. zaheranI ghaNI saMsthAomAM banyAM. AjubAjunAM gAmaDAmAM pote vAhana na maLe to temanuM mArgadarzana upayogI ane umadA banyuM che. pagapALA jaI bahenone atyAcAramAMthI bacAvatA. bahenone zAsanasevAnAM anekavidha kAryomAM temanI netAgIrI pagabhara kAma zaru karavA satata protsAhita karatA mokhare rahela che. tenI pAchaLa temanI UMDI sUjha-samaja che. samAjasevAnAM bhekhadhArI mAtAe eka brAhmaNa bALA ku. latA davene asAmAjika tattvonAM hAthamAMthI choDAvI lAvatA daza varSa bhAvanagara jainasaMghanA maMtrI tarIke, ATha varSa hatAM tyAre guMDAoe acAnaka gADIne taLAjAnAM pulamAMthI upapramukha tarIke kAma karyuM. bhAvanagara pAMjarApoLa, bhA. jainasaMgha nIce pheMkI, jyAM latAnuM jagyA para ja mRtyu thayuM. pU. saMcAlita davAkhAnuM vagere tAladhvajagiri kamiTImAM TrasTI tarIke lIlAbahenane kAyamI rIte eka hAtha ane kAnamAM khoTa cAlu che. AvI. pU. lIlAbahenanAM sevAkIya kAryo mATe azoka bhAvanagaranA vyApArI samAjamAM paNa temanuM AgavuM goMdhIyA evorDathI tathA gujarAta sarakAranAM nArI surakSA mAna ane sthAna rahyuM che. Aje lakSmIdevInI temanA upara evorDathI sanmAnita karAyAM. nAnA-moTA agaNita evorDa pUrepUrI kRpA hovA chatAM jIvana atyaMta sAduM, nirAbhimAnI ne sammAna maLyAM. varSa 200nA julAInI 13 tArIkhe zrI namratAbharyuM che. bhaginI mitra maMDaLa-pAlitANInI maLela vArSika sAdhAraNa nA Jain Education Intemational Page #662 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 646 sabhAmAM cAra navI yojanA jema ke 1. vRddhAzrama, 2. mahilA beMka, 3. kompyUTara tAlima kAryakrama. 4. udyoga bhavana zarU karavAnI navI dRSTi ApI. saMsthAnA suvarNa jayaMtI varSa daramiyAna uparokta cAra navAM kAryakramo zarU karavA vicAraNA mUkI je tamAma sabhyoe vadhAvI lIdhI. paraMtu acAnaka pAlitANAnI nArIo mATe vajradhAna samI nIvaDI. mu. zrI lIlAbAe acAnaka aMtima vidAya lIdhI. aMtima vidAya paNa potAnI IcchA mujaba dehadAna-- cakSudAna karI lIdhI. pote pahelAthI ja kahetA ke mAruM badhuM ja samAja mATe che je teNe yathArtha karyuM. svargasthanI tamAma cAra yojanAo Aje bhaginI mitra maMDaLa--pAlitANA dvArA zarU thaI cukI che. Aje paNa zrI bhaginI mitra maMDaLa--pAlitANA svargasthanAM tamAma svaprA pUrAM karavA kaTIbaddha che. samAjane navo rAha ciMdhanAra, samagra nArI samAjanA gauravasamA pU. lIlAbahena kapAsIne koTI koTI vaMdanA. lIlabahenano A sevAno saMskAra vAraso temanA putrI zrI Dolarabahena kapAsI sAcavI rAkhyo che. lIlAbahene UbhI karelI pagadaMDI upara mahilA utkarSanA kAryakramo pAra pADI rahyA che. bahArathI dAnavIrone bolAvI ghaNA Ayojanone AkharI opa Apyo che. dharmArAdhanA ane sevA samarpaNathI zobhita sva. nirmaLAbahena zazIkAntabhAI mahetA jayavaMtA jaina zAsanamAM pratyeka samaye samaye Adarza nArIratnonuM uttama yogadAna noMdhAyeluM che. pitAnuM AMgaNuM ajavALe, patino uMbaro sArthaka kare ane chelle mokSanA rAhanI cAha jagADanArI A zrAvikAo hamezA sevA ane samarpaNathI zobhita banI jaina paraMparAne haMmezA ujAgara karatI rahI che. zIla saMskAra ane vinaya vivekanI ujaLI paraMparAno vizALa pravAha aviratapaNe vaheto rahyo che. dharmArAdhanAnA pratyeka pagalAmAM A nArIzaktine hamezA bhAvathI sahAya karI che ane paraMparAne e jALavI rAkhI che. Jain Education Intemational svapna zilpIo bhAvanagaramAM 1938nA okTobaranI 1lI tArIkhe TANAvALA hukamacaMda tribhovanadAsane tyAM caMpAbahenanI kuMkhe putrIno janma thayo. nirmaLA nAma rakhAyuM. nirmaLa AcArazuddhi jevA sadguNo dharmaniSTha mAtA-pitA pAsethI maLyAM. bacapaNamAM ja mAtAnuM avasAna thatA jIvananA pUrvArdhamAM nirmaLAbahene aneka saMgharSo ane muzkelIono sAmano karavo paDyo. aneka tANAvANAmAMthI pasAra thavA chatAM muzkelIo sAme nirmaLAbahena aNanama-aDaga rahyAM. gharakAmanI vyavasthita tAlIma bacapaNathI ja maLI hatI, kuTuMbapremI ane vyavahArakuzaLa paNa hatA ja. sAta dhoraNa sudhIno abhyAsa karyo. saurASTranA vatanI paNa muMbaI dhaMdhArthe vasavATa karatA zrI zazIkAnta mohanalAla mahetA sAthe tA. 7-2-55nA lagnagraMthithI joDAyA. raMbhAbahena mohanalAla mahetAnA sauthI moTA putravadhU A karmazIla nArI nirmaLAbahenanuM dAmpatyajIvana paNa AnaMda ane prasannatAthI pasAra thayuM. jenA phalasvarUpe cAra putrIo ane be putro thayAM. nirmaLAbahenanA kumakuma pagalA pachI zrI zazIkAntabhAI mahetAnane dhaMdhAmAM ThIka barakata maLatI rahI. je saMpattino upayoga vadhune vadhu dharmakAryomAM vaparAyo. gujarAtanAM ghaNA dhArmika sthaLomAM dAnagaMgA vahetI rAkhI. valasADa pAse sImaMdharasvAmI jaina maMdira-naMdIgrAmamAM, pAlitANAmAM caMdra dIpaka jaina dharmazALAmAM, mahesANA jillAmAM mahuDI mukAme ema vividha sthAnomAM nirmaLAbahenanI IcchA mujaba ThIka-ThIka rIte dAnano pravAha cAlu rahyo. parivAra sAthe tIrthayAtrAo paNa dhaNI karI, tapasyAo paNa hoMze hoMze karatA paNa chellA samayamAM zarIre sAtha na Apyo. 2006nA jUna mahinAmAM parivAra sAthe dhArmika vAto karatA karatA ja arihaMta zaraNa thayAM. nirmaLAbahena Aje A duniyAmAM nathI paNa potAnA milanasAra svabhAvane kAraNe saunA prItipAtra banyA. vividha sAmAjika vyavahAromAM paNa hamezA patinI sAthe rahyAM. potAnA saMtAnonA saMskAra ane caritra bAbatamAM satatapaNe ciMtAzIla ane jAgRta rahyAM. aneka agavaDo ane aMtarAyo pAra karIne paNa samAjane kAMIka viziSTa pudAna ApI gayA che ane tethI ja vizALa parivAramAM paNa saunI prazaMsA pAmyA hatA. jIvananA chellA zvAsa sudhI arihaMtanA jApanuM bhAvathI smaraNa karatAM rahyAM. Page #663 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IM INNOVATIVE MOULD WORKS Die & Pattern Manufacture We are a computer aided, various metal pattern manufacturing company with a capacity of 4 CNC Vertical Machining center machines\ Our Uncompromising personalized service and workmanship can change your quality and producrivity We manufacture patterns to serve customers in the following industries & utility : * Automotive WE manage with state of art process Component Jain Education Intemational Reverse Engineering Tracsmission Tel * Cement Textile Hydraulic & Pneumatic Energy conversion - PROCESS MAP OF IMW customer 3D Modeling Patterns Design Tool Path Manufacturing -: Factory : INNOVATIVE MOULD WORKS Plot #72/2, Near Old Toll Plaza, B/h Bimal Tyre, NH-8B, Kothariya Rajkot-360004-Gujrat, India 281-3293281, Email-imould@rediffmail.com customer 2D Drawing Page #664 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jI kaavi S vibhAga-5 nizA e gN 'pamAthazasika kAryakaro nana HD. | SIL ! * akhilAI akabaMdhaH paricaya zRMkhalA * paramArtharasika AgevAno kAryakaro * dakSiNa bhAratanuM garvIluM mahAjana : samAja ane zAsana mobhIo che ja 4 E[ * lIMbaDI ajarAmara upavananA suvAsita sumano * vividha kSetranA samadarzI samAjasevako. * "huM mAro svapnazilpI! Jain Education Intemational Page #665 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo 649 akhilAI akabaMdha : paricaya zRMkhalA (vividha kSetranA pratibhAonA preraka paricayo) -naTavara AhalaparA zikSaNa ane sAhitya mAnavasaMskRtinAM saMvardhako rahyAM che. jJAnavijJAnanI jyotane akhaMDa prajvalita rAkhanArAM A kSetromAM preraNAdAyI pratibhAo janmatI rahI che. jema lokakalAkAroe pada-bhajana ane kathAvAratAo dvArA prajAjIvananI saMskAravelane sIcI che, tema prAcIna RSimuniothI mAMDIne AjanA zikSaNazAstrIoe samAjane uttama keLavaNI prApta thAya te mATe jIvanabhara sAdhanA karI che. sAMskRtika vikAsa sAthe mAnavajIvana anekAneka kSetromAM vistaratuM rahyuM che. emAM bhUstarIyathI mAMDIne avakAza saMzodhano thatAM rahyAM che. zarIravijJAnathI mAMDIne yaMtravijJAnanI aneka zAkhAo vikasI che. jema agninI, paiDAnI ke khetInI zodhathI mAnavI ajabagajabanI jIvanazailI akhatyAra karI zakyo, tema Aje kayUTaranI zodhathI dareka kSetramAM kyAMthI kyAM AgaLa nIkaLI gayo enuM Azcarya thayA vagara rahetuM nathI. vaijJAnika saMzodhanoe brahmAMDane ekadama pAradarzI ane nikaTavartI karI nAkhyuM . che. kahevAnI jarUra nathI ke AjanA zikSaNataMtre A sarva upalabdhione AtmasAt karavAnI rahe che. e mATe satata pravRtta rahetA mahAnubhAvo Aje samAjanI sarvazreSTha sevA karI rahyA che. bIjI bAju, vizvayuddhono DUmo ane AtaMkano othAra mAnavane sukhacenathI rahevA deto nathI. kudaratI Apattio ke mAnavasarjita ApattiomAM mAnavamanane zAtA ApanAra eka mAtra sAdhana che kalA. sAhitya-saMgIta-nRtya-citra Adi kalAo rojiMdA jIvanane AnaMdasamAdhimAM laI janArA padArtho che. kalAnI bhavya paraMparAone jIvaMta rAkhanArA kalAkAro paNa samAjanI sevA kare che ema kahI zakAya. jANItA vArtAlekhaka, nibaMdhakAra, kavi, vivecaka, zikSaka, udghoSaka evA zrI naTavara AhalaparA potAnI vyastatA vacceya udyogakArone ane pratibhAsaMpanna evA zreSThIone anekavAra kalAko sudhI maLyA. emanA jIvananI aMtaraMga vAtone jANI, mANI ane pachI A lekhamALAmAM utArI che. paricayo vAcako, yuvAno, yuvatIo ane vidyArthIo mATe khUba ja preraka banI raheze. paricayakArazrI AhalaparA sAMskRtika AyojanomAM haMmezAM AgaLa rahyA che. zrI naTavarabhAIne mAtA narmadAbahena ane pitA puruSottamabhAI pAsethI kalA, saMskAra, puruSArtha jevA guNo maLyA che. temanuM vyaktitva eka svastha saMvedanazIla adhyApakanA jevuM lAge che, teo zabdalokamAM AsAnIthI viharI zake che. laghukathA, TUMkIvArtAo, kAvyo ane nibaMdha jevAM svarUponuM sarjana karavAno AnaMda teo mANI zake che. dhanyavAda. - saMpAdaka Jain Education Intemational Page #666 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 650 nAma jevA ja guNa dharAvatA zikSaNadraSTA zrI vasaMtabhAI pAThaka jemanI saumyatA, prasannatA, saraLatA saunA hradayane sparzI jAya che tevA uttama Rtu vasaMtanI jema zikSaNakSetramAM khIlelA zikSaNadraSTA zrI vasaMtakumAra pAThakane maLavAno AnaMda hoya che. amarelI jillAnA moTA AMkaDiyA gAmamAM tA. 16-4-1964nA roja janmelA zrI vasaMtabhAInAM mAtA zAradAbahena ane pitA kAMtilAla. amarelI jillAnA kukAvAva tAlukAnuM mAtra eka hajAra vastI dharAvatuM gAma navuM anIDA zrI vasaMtabhAInuM mULa vatana che. ema.esa.sI.mAM gaNita viSayane vaLIpAcho temAM prathama varga kharo., bI.eD.mAM samagra saurASTra yuni.mAM DisTrikzana meLavI cothuM sthAna prApta karyuM hatuM. vallabha kanyA vidyAlaya, rAjakoTa khAte uccatara mAdhyamika vibhAgamAM satata paMdara varSa sudhI gaNita viSayanA zikSaka tarIke pharaja adA karyA bAda hAla zrI vasaMtabhAI pAThaka cha varSathI rAjakoTamAM pAThaka vidyAlayanuM saMcAlana tema ja vidyArthIone gaNita viSayanuM zikSaNa ApavAnuM kArya karI rahyA che. temanAM dharmapatnI varSAbahene ema.koma., ela.ela.bI.nI upAdhi meLavI che. pAThaka daMpatIne saMtAnomAM dizA ane saMskRti ema be putrIo che. zrI vasaMtabhAI kampayUTara yugane AvakAratAM kahe che ke, "kampyUTarathI vyaktinI vyAvasAyika sajjatA vadhI che ane kAmo saraLa thayAM che. jo ke inTaraneTathI mAhitIno dhodha chUTe che, paNa mAtra korI mAhitI (sAhityika Taca vagaranI) je mANasane zuSka banAve che." samaya nathI, evo jo DoLa karIe to jIvanano sahaja AnaMda lUMTI na zakAya. vAcana manuSyano AtmAno khorAka che. zrI vasaMtabhAI vyastatA vacceya dararoja ekAda kalAka vAcana mATe samaya bacAvI le che. 'tAraka mahetAnAM UlaTAM cazmAM' jevI taMdurasta hAsya pIrasatI TI.vI. siriyala joI letA zrI pAThaka bhagavAnamAM svapna zilpIo zraddhA rAkhe che ane mAne che ke, vizvamAM phelAyelI sArI cetanA, sArAM kAmo pAra pADavAmAM Izvara-zraddhA cokkasa madada kare che. evo mAro spaSTa abhiprAya che. bAdhA, AkhaDI,mAnatA, AsthA, upavAsa, vrata, ekaTANAM vizenI temanI zraddhAmAM teo dho. 11mAM abhyAsa karatA tyArathI somavAra, lagabhaga 25 varSathI agiyArasa, zrAvaNamAsa ane navarAtrinAM ekaTANAM kare che. kabIra vastro vaNatAM-vaNatAM paNa hirabhajana karI letA. te vAtane yAda karIne teoe jaNAvyuM hatuM ke, "nitya pATha-kAma hoya ke DrAiviMga hoya paNa IzvarasmaraNa karI lauM chuM." paryaTano, pravAsa ke tIrthATanomAM teo videzanA pravAse gayA nathI paNa gujarAtamAM tema ja bhAratabharamAM pharyA che. potAnI jJAtisaMsthAmAM upapramukhanuM pada zobhAvI sevA adA kare che ane pAThaka vidyAmaMdiranA menejiMga TrasTamAM DAyarekTara che. zrI vasaMtabhAInA smaraNamAM eka yAdagAra prasaMga Aje paNa tAdeza che. teo prasaMgane tAjo karatAM kahe che ke, "haradvAranA pravAsa vakhate parivAra sAthe rIkSAmAM hatA. acAnaka ja TATA-sumo sAthe rikSA athaDAI. mane ane mArI dIkarIo sivAya mArAM patnI, bahena, bA-bApujIne nAnImoTI IjA thaI, paNa ame badhAM AbAda bacI gayAM hatAM.'' teoe koI guru dhAraNa karyAM nathI paNa zrImad bhagavadgItA para apAra vizvAsa dharAve che. kAryakrama, samAroha ke prasaMgomAM sTeja para besavAno teo moha rAkhatA nathI. teoe gharamAM lAjanI prathA baMdha karAvI che. muhUrta ke coghaDiyAM jovAnAM, janmAkSara meLavavA jevI bAbatomAM mahattva ApatA nathI. saue noMdha levA jevI vaijJAnika bAbata to e che ke zrI vasaMtabhAI dakSiNa bAranA makAnamAM varSothI rahe che. Rju hRdayanA teo dara varSe yogya vidyArthIone potAnI zALAmAM phI bharavAmAM rAhata karI Ape che, uparAMta bhUkaMpa, pUra, vAvAjhoDuM, sunAmI jevI kudaratI ApattiomAM rAmakRSNa Azrama, rAjakoTamAM mAnavatApUrNa dAna kare che ane potAnI jJAtinA maMDaLamAM paNa dAna ApavAnuM bhUlatA nathI. eka preraka avataraNamAM teo kahe che ke, 'phUlane joI tame gAMDA thanArA, karo evuM ke, phUla tamane joI thAya gAMDuM.'' Page #667 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo emanA jIvananI phalazruti e che ke sAhitya ane sadbhAvano pracAra-prasAra karavo. dharatI upara svarga bane ane A svarga upara AdamI banIne nagare-nagare mAnavapremanI galInuM nirmANa karavuM che. AvI vizALa dRSTinA mAlika, saune sneha karanArA zrI vasaMtabhAI pAThakane hArdika zubhakAmanAo, abhinaMdana. akhaMDa svAdhyAyI, vidyArthIvatsala, khaMtIlA 'jJAnatulA' abhiyAnanA praNetA zrI gijubhAI bharADa jUnAgaDha eTale gaDha jUno giranAra. A pradezanA pAjoda gAmamAM tA. 20-8-1940nA roja zrI gijubhAI bharADano janma thayo. rAjakoTa jillAnA haDamatiyA goliyA jemanuM vatana che, evA A zikSaNaviddnAM mAtA hIrAbahena ane pitA kAnajIbhAI. teoe phijhiksa ane methsa viSayo sAthe ema.esa.sI.no abhyAsa karyo che. teoe 1961mAM bhAvanagara jillAnA gaDhaDA svAmInA gAme zrImatI caMpAbahena sAthe saMsAranA zrI gaNeza karyA. caMpAbahena bI.e. sudhI bhaNyA che. teone traNa saMtAnomAM pratIkSA, jatIna ane hInA che. zrI gijubhAI spaSTapaNe mAne che ke, kampyUTara yuga uttama yuga che. vizva kakSAnA tamAma vikAsa saMdarbhomAM teja gati AvI gaI che. 'samaya nathI' no DoLa karanArAM loko vAcanano samaya bacAvI zakatAM nathI paraMtu zrI gijubhAI vAcana mATe cokkasa samaya kADhe che. TI.vI. siriyala jovA karatAM teone 'DiskavarI' jovAnuM vadhu game che. bAdhA, AkhaDI, mAnatA ke AsthAmAM na mAnanArA teo koI cokkasa vratanA anusaMdhAne nahIM paNa Arogya mATe koIka vakhata upavAsa kare che. pATha-pUjA ke dhArmika vidhi sAme teono pratyuttara khUba ja preraka che. bALako, taruNo, kizoro ane yuvAnonA vikAsa mATe satata vyastatA e ja pATha-pUjA tathA dhArmika vidhi. bhAratanAM badhAM ja tIrthATano uparAMta videzomAM paNa pravAso tathA paryaTano karI cUkelA zrI gijubhAI lagabhaga 651 cAlIsa saMsthAo sAthe sIdhA joDANathI ane sauthI vadhAre saMsthAo sAthe ADakatarI rIte teo joDAyelA che. teone temanI sAthe koI yAdagAra akasmAta thayo hoya tevo khyAla nathI. kudaratanI tAkAta para pUro vizvAsa dharAvatA teoe aMdhazraddhA, camatkAro tathA sAmAjika kurUDhinA khaMDana mATe aneka kAryakramo ApyA che, lekhana karyuM che tathA varkazopa-seminAro paNa yojyAM che. jAhera ke guptadAnanI koI vigata teo kyAreya jaNAvatA nathI. alabatta vidyArthIonA abhyAsa arthe satata jAgRti e ja jIvana che. tema teonuM mAnavuM che. hakArAtmaka jIvana, satata kAryazIla rahevuM, anyane upayogI banavuM eTale ke, paDelAMne UbhA karavAM ane UbhelAMne gatimAM lAvavAM, gatimAM rahelAMne sAcI dizA batAvavI e emano jIvanamaMtra che. jIvanasvapnanI phalazruti e che ke, je kaMI sAruM ke narasuM kArya karIe chIe tenuM phaLa acUka tenA jevuM maLe che. evo mata teo dharAve che. gaNita-vijJAnanA bhekhadhArI gurujanomAM ziramora evA aneka ajANyAMnAM AMsu lUchavAno rUmAla hAthamAM rAkhanArA samagra saurASTranA vidyArthIone meDikala-enjiniyariMgamAM mokalavAmAM agradUta ane vidyArthIo mATe amAsanI rAtanA zukratAraka jevA ekalavAyA pathadarzaka zrI gijubhAI- bharADa sAheba che. potAnA vidyArthIoe meLavelI bahugAmI saphaLatAone kAraNe kharA yazanA gauravavaMtA adhikArI vidyAvid tarIke pratiSThita che ane temAM saurASTra-gujarAta AkhAnA sujJajanonI ekamate sarvasaMmati che. nivAsI zALA-kolejanuM uccastarIya zikSaNa ApanArI zrI bharADa vizvavidyApITha temanuM ekale hAthe pAra pADeluM sAkAra svapna che, jyAM teo aharniza sarasvatIno samarpaNa yajJa kare che. A vidyApIThamAM rAjakoTa najIkanA traMbA khAtenA kempasamAM be navI kolejo bI.eD. ane enjiniyariMga koleja zarU thavAnI che. temanI pAse TocanA niSNAta viSayazikSakonI dRSTisaMpanna TIma che. zrI bharADa - vidyAmaMdira tathA bharADa vizvavidyApIThanAM yuniTo temanA yuvAna putra zrI jatInabhAI bharADa saMbhALe che. Page #668 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 652 ardhajAgrata mananI zaktio, memarI, kArakirdI mArgadarzana jevA viSayomAM teo Adya pravartaka che ane rasaniSTha uttama vaktA che. temanA parisaMvAdo-zibiromAM joDAvuM te jIvanaparivartana dvArA saphaLatAne AhvAna ApavA samAna che. saurASTranA be lAkha vidyArthIone meDikalaenjiniyariMgamAM tema ja anya spardhAtmaka zikSaNamAM javA mATenuM preraNAbaLa temaNe ApyuM. temAMnA eka lAkha vidyArthIone vinAmUlye zikSaNa ApyuM che. ATalI moTI saMkhyAmAM vidyArthIone meDikala-enjiniyariMgamAM mokalanArA tema ja dasa lAkhathI vadhAre vidyArthIone kAunseliMga tathA mArgadarzana ApanAra teo eka mAtra zikSaka-adhyApaka che. temanA vidyArthI hovuM e eka gaurava che. teo svabhAve akhaMDa svAdhyAyI, khaMtIlA, ekalavIra, parizramI ane vidyArthIvatsala che. temanI zaikSaNika pravRttine I.sa. 1961thI zarU karI I.sa. 2012mAM 50 varSa pUrAM thaze. zaikSaNika sevAonuM lagabhaga pUruM thavA AveluM A ardhazataka Adhunika saurASTranA zikSaNanA itihAsanuM eka sonerI prakaraNa che. zrI gijubhAIne abhinaMdana, zubhecchAo. vividha pratibhAsaMpanna kalAkAra zrI ramezabhAI bhoraNiyA jyAre vyakti-saurabhanI anubhUti karatAM-karatAM vyaktine pUchavAmAM Ave ke Apano vyavasAya zuM? javAba maLe ke, 'huM khetI karuM chuM.' prakRti sAthe ramamANa rahetA ane kudaratanA khoLAne khUMdanArA zrI rameza bhoraNiyAno janma tA. 5-3-60nA roja rAjakoTa pAse nAraNakA (paDadharI) gAme thayo hato. pitA tribhovanabhAI, mAtA zAMtAbahenanA suputre bAra sAyansa sudhIno abhyAsa karyo, paNa bAramA dhoraNamAM nApAsa thayelA. zrI ramezabhAIne khetI karavI khUba game che. teo retIcitro kalAtmaka rIte sarje che. vaLI, patrakArane pAchA tasavIrakAreya kharA! Arthika akhabAra komoDiTIvarlDamAM teo sakriya kRSi patrakAra ane tasvIrakAra tarIke kAryarata che. jIvanasAthI gItAbahena sAthe tA. 8-5-84nA zubhadine svapna zilpIo teoe gRhasthajIvanano prAraMbha karyo. be putro ane putrI sAthe haryuMbharyuM jIvana jIvatAM A daMpatI pAse jIvana jIvavAnI kaLA bodhapreraka che. zrI ramezabhAI, jhaDapI jamAnA sAthe kadama milAvavA mATe kampyUTara agatyano bhAga bhajave che tema spaSTapaNe mAne che. vAcana mATe samaya bacAvavo paDe che. tema kahetAM teone nezanala jyogrAphI ane DiskavarI cenalo sivAyanI sIriyalo jovI gamatI ja nathI. bAdhA, AkhaDI, mAnatA ke AsthAmAM zraddhA na dharAvatA teone pUchyuM ke upavAsa, vrata ane ekaTANAM karo cho? A praznano javAba ApatAM kahe che ke, "riporTiMganI rakhaDapaTTI vakhate be TaMka khAvA na maLe tyAre ApoApa upavAsa thaI jAya che." jAte pUjA-pATha ke dhArmika vidhinA saMdarbha ApatAM teo umere che ke, "karma evAM karavAnAM ke pATha-pUjAnI jarUra ja na rahe." temane muMbaIne bAda karatAM gujarAta bahAra javAnI taka maLI nathI. patrakAra tarIke gAmaDAM rakhaDuM che. te ja temane mana sAco pravAsa che. zrI umiyA mAtAjI maMdira TrasTa, sidasara dvArA dara mahine prakAzita thatAM mukhapatra 'umiyA parivAra'mAM saMpAdaka tarIkenI umadA sevA pradAna karI rahyA che. Izvara, deva, gurugraMtha para vizvAsa dharAvatAM zrI ramezabhAIne pratiSThA, pradarzana ke sAmAjika kurUDhio gamatI nathI. jAhera ke guptadAna aMge spaSTa vigata ApatAM teo kahe che ke, "dAna karavA jevI trevaDa nathI." khissAkharcanI rakamamAMthI koIne saMjogo pramANe madada karI hoya paNa tenI noMdha na hoya.' patrakAratvavizvamAM guru che zrI kAMti bhaTTa. teo zrI kAMti bhaTTanA zabdomAM ja kahe che ke, kharA dilanuM karma e ja yoga ke IzvaranI prArthanA." zrI ramezabhAIne na dhArelI pratiSThA maLe tyAre anahada AnaMda thAya che ane te sahaja AnaMdanA aneka prasaMgo lakhI zake tema che. jIvanasvapnanI preraka phalazruti ApatAM teoe sarasa vAta jaNAvI : "koI paNa karma pUrI laganathI karavuM. koIne madadarUpa thavAya to ThIka che paNa, koIne naDavuM to nahIM ja." AvakArIe zrI ramezabhAI bhoraNiyAne ane temanAM kSetro UMcAI sudhI teo AMbI jAya tevI zubhecchA pAThavIe. Page #669 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo 653 mananI agAdha zaktinA mApaka pojhiTiva thiMkiMga, spIca ijha ena ArTa, TIma bilDiMga, lIDarazipa skIla, hyumana rilezana, TAima tathA mAinDa zrI bharatabhAI dudakiyA menejamenTa vagere. "soTI vAge camacama ne vidyA zrI bharatabhAInA aMtaranA UMDANamAM kSaNe-kSaNe nimnaAve jhamajhama" A ukti AjanA likhita paMktio ghUMTAtI haze. zikSaNayugamAM lupta thaI gaI che. vidyArthIne UThabesa karAvavI, aMgUThA "haiyuM, mastakane hAtha, bahu daI dIdhuM nAtha, jA have pakaDAvavA, vargamAM beMca upara UbhA cothuM nathI jotuM". rAkhavA, anekavAra gharakAma karavA uparAMta rASTrIya zAyara jhaveracaMda meghANInI bulaMda ApavuM e badhuM divase-divase baMdha paMktio : thatuM jAya che. tyAre vidyArthImAM rahelI agAdha zaktine "ghaTamAM ghoDA thanagane, Atama vIMjhe pAMkha; hakArAtmaka rIte vALavAnA "mAinDa pAvara'nA vargo thaI rahyA aNadIThelI bhoma para, yauvana mAMDe AMkha." che. e AjanA samaya pramANe svAbhAvika che. zrI bharatabhAInA haiyAmAM Toca sudhI pahoMcavAnA ane AvI svAbhAvika, AtmavizvAsathI bharapUra, anyane pahoMcADavAnA ghoDA thanaganI rahyA che. pragatinuM paMkhI, prabhAvazALI pravRttinA sUtradhAra che rAjakoTanA (juniyara cembara zikhara sudhI AMbavA pAMkha vIMjhI rahyuM che ane anyane pAMkhane inTaranezanala yuni.-yu.esa.e.) prophezanala Treinara zrI vIMjhavA prerI rahyuM che. bharatabhAI dudakiyA. sinemA pachI TI.vI. viDiyo jevAM dRzya mAdhyamonI vipulatAnI asaramAMthI vizALa vidyArthIvarga paNa na joyelI dizA sudhI pahoMcavAnuM sAhasa ane satata bAkAta nathI. vidyArthInuM citta paNa AkarSita thaI atyaMta kSaNekSaNe yauvana saphaLatA tarapha prayANa kare tevo sakArAtmaka abhigama eTale zrI bharatabhAI dudakiyA. Asaktino bhoga banyuM che. AvI samasyA vacce "loDhAnA caNA cAvavA jevuM kaparuM kArya teo karI rahyA che. vidyArthI, koInA nirAza jIvanamAM AmUla parivartana lAvavuM ane vAlI, adhikArI-karmacArIo vartamAna samayamAM aMtardhAna beThA karavAnuM hakArAtmaka kArya jemane game che evA teoe banavAne badale bedhyAna thavA mAMDyA che, eve samaye AvA kalAkonA kalAko sudhI hajAro loko sAme pojhiTiva Toka karI kSullaka AkarSaNanA AkramaNane khALavAnuM umadA kArya teo che. teo gujarAtanI aneka ekeDemika saMsthAo sAthe sakriya mAinDa pAvaranA varkazopa dvArA kare che. "huM garIba nathI' evo che. 'apagreDa ekeDemI phora eksilansa'nA sUtradhAra zrI AtmavizvAsa aneka vidyArthIomAM prasthApita karavo e ghaTanA bharatabhAI kuzaLa pAmisTa ane esTrolojara, rekI mAsTara che khUba ja prazaMsApAtra che. ane kAunsiliMganuM paNa netRtva kare che. vidyArthI AtmahatyA karato aTakI jAya, ghara choDIne AvA svapnazilpI vizvabharamAM potAnA hakArAtmaka cAlyA javAnuM mAMDI vALe, nirAzAmAMthI temAM AzAno udaya vicAronI lahANI saune karAve tevI zubhecchA-abhinaMdana. thAya. eka judA ja prakAranI cetanA jAge. A badhAnI dena saMgIta, tasavIrakaLAne AtmasAta karatA jo hoya, to zrI bharatabhAI dudakiyAnA ane anya TrenaronA phoTojarnAlisTa mAinDa pAvaranA vargo." zrI jayezabhAI zAha asaMkhya lokonAM jIvanamAM parivartana lAvavuM e nAnI sUnI ghaTanA nathI. A prakAranAM adbhuta varkazopa yojavAM, jIvanano kharo AnaMda Izvare zaktizALI ane supara konsiyasa mAinDanI apAra zaktione ApelA zokhane keLavavAmAM rahelo che. meLavavA mATe uttama kriyA zIkhavatA temanA ekeDemInA viSayo A prakArano nijAnaMda keLavatA zrI aneka che, jema ke mAinDa pAvara, boDI leMgvaja, pAvara opha jayezabhAI zAha tA. 7-2-1967nA Jain Education Intemational For Private & Personal use only Page #670 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 654 svapna zilpIo. roja rAjakoTamAM janmyA. pitA navInacaMdra ane mAtA amaranAtha yAtrA, yutha hosTela dvArA yojAtA TrekiMga kriznAbahena. mULavatana paDadharI dharAvatA zrI jayezabhAI kempa, haridvAra, cAradhAma yAtrA, pravAso karanAra teo yutha bI.koma. to thayA che, paNa tabalAM viSayamAM saMgItavizArada che. hosTela opha inDiyA saMsthA sAthe saMkaLAyelA che. vyavasAyamAM vyasta rahetA hovA chatAM teonAM kSetro yuvAnone bodhapreraka ane jIvanamAM utAravA jevI vAta kharekhara kaLAnAM che te gauravaprada bAbata che. praznAbahena sAthe zrI jayezabhAIe karI che ke, "sAruM vAcana e ja Izvara, deva 1995mAM bhopAla khAte teoe saMsArapravAsa zarU karyo. ane guru-graMtha che." praznAbahena gaNita viSaya sAthe bI.esa.sI. thayAM che. eka AvA tejasvI, dIrdhadraSTA yuvAna kalAkAra zrI putra, eka putrInAM mAtApitA jayeza-praznA Adarza yugala gaNI jayezabhAI zAhanI pragati Toca sudhI pahoMce tevI zakAya. zubhakAmanAo, abhinaMdana. teone vAcana mATe bahu ja ocho samaya maLe che. paNa grAphika ArTa, DijhAIna ane prakAzanakSetranA mAhira nezanala jyogrAphI, DiskavarI, enimala pleneTa jevI TI.vI. sIriyalo temane game che. bAdhA, AkhaDImAM na mAnatA teo zrI dinezabhAI TIlavA upavAsa karatA nathI. mAnavadharmane zreSTha gaNatA zrI jayeza jUnAgaDha jillAnA meMdaraDA zAhane pATha-pUjA ke dhArmika vidhimAM rasa nathI. tAlukAnuM AlidhA gAma. pitA temanI pragati avirata che, tenI pratIti ApaNane tenI vAlajIbhAI ane mAtA raMbhAbahenane nIce pramANenI vikAsakUcamAM thAya che : tyAM tA. 9-8-1963nA roja zrI (1) yuvaka sevA sAMskRti vibhAga dvArA yojAtI spardhAmAM dinezabhAIno janma thayo. rAjya kakSAe bIjuM sthAna. (tabalAM solo.) esa.esa.sI. sudhIno abhyAsa paNa vyavasAyanI dRSTi vizALa. grAphika (2) amaranAtha yAtrA. opana saurASTra phoTogrAphI spardhAmAM ArTa, veba DijhAiniMga, buka-pabliziMga jevAM mAdhyamomAM prathama sthAna. vyasta rahetA zrI dinezabhAIe 1990mAM nIpAbahena sAthe (3) phoTojarnAlisTa esosiezana-rAjakoTa, nAgarika beMka pariNaya mAMDyo. nIpAbahena paNa jANe hamasaphara. teoe dvArA Ayojita opana saurASTra phoTogrAphI spardhA ArkiTekTa AsisTanTanI DiplomA phekalTIno abhyAsa karyo che. (mAnavajIvana)mAM phoTogrApha pradarzita thayA. A daMpatIne artha nAme putra ane AyuSI nAme putrI (4) grupa zo esa.ena. ArTa gelerI-rAjakoTa (1998). che. zrI dinezabhAI kamyuTarane bhagavAna pachI bIjuM sthAna (5) gujarAta sTeTa lalitakaLA, ekeDemI dvArA Ayojita Ape che. temanI jiMdagIno suvarNakALa kayUTarathI joDAyelo 11mI rASTrIya phoTogrAphI spardhA (Leominess is che. vAcana mATe potAno mata ApatAM teo kahe che ke "kAMI next to the god times)mAM tasvIra pradarzita thaI. kyAreya bacatuM hotuM nathI. dAnata hoya che tyAre ane potAnI (6) saurASTra janavikAsa maMca dvArA Ayojita tasvIraspardhAmAM IcchAthI badhuM karuM chuM." rilezana opha rAjakoTanI tasvIrane prathama inAma rUpe teone koI paNa ArTanI temaja komeDI viSayanI rUpiyA 15,000=00nuM rokaDa inAma prApta thayuM che. TI.vI. sIriyalo jovI bahu ja game che. upavAsa, vrata, (7) vizva paryAvaraNa divasa aMtargata lokavijJAna kendra dvArA ekaTANAM karavA aMge temano abhiprAya A pramANe che : "huM yojAyela phoTogrAphI spardhAmAM prathama inAma. upavAsa, vrata, ekaTANAM karato nathI. peTanuM sAruM bhUkhathI ke (8) hAlamAM inDiyana ekeDemI opha phAina ArTsa, upavAsathI icchavuM e ja vrata. jarUra pUratuM jamavuM ja joIe, amRtasaramAM ola inDiyA ekjhibizana opha ArTa to bIjAnA mATe sArA vicAra Ave. bAkI to "bhUkhyA peTe 2009tmAM rASTrIya kakSAe tasvIra pradarzita thaI hatI. bhajana na thAya." Jain Education Intemational Page #671 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo. 655 jAte pATha-pUjA ke dhArmika vidhi karavAnI teone jarUra citra che. citranA mAdhyamane pasaMda karanAra yuvAna ravina tA. jaNAtI nathI. zrI dinezabhAIe beMgalora, UTI, koDAyakenAla, 14-6-1987mAM jUnAgaDhamAM janmyA che. pitA praphullabhAI, vaiSNavodevI, tIrupati bAlAjI, porabaMdara, somanAtha, dvArakA, mAtA zAradAbahenanuM mULa vatana che rAjakoTa jillAnA upaleTA jUnAgaDha, bhAvanagara, muMbaI, dilhI, haidrAbAdanI saMskRti, tAlukAnuM kolakI gAma. prakRtine ane janajIvanane nihALyuM che, mANyuM che. phAina ArTa ina jI.DI.e. peinTiMganI upAdhi umiyA parivAra, HOPE, vizvanIDama, pharamAiza meLavanAra ravina hAlamAM eDavarTAijhiMga, DijhAiniMga tema ja klaba (jUnA philmI gIto rajU karatI saMsthA) sAthe teo peinTiMgano vyavasAya karI rahyA che. bhAvanAtmaka rIte saMkaLAyelA che. ApaNA jUnA sAhityamAM temanI saMsArayAtrA haju zarU thaI nathI, eTale ke ravina savizeSa rasa dharAvatAM teo samUhalagnanA himAyatI che ane aparaNita che paNa zubhecchA pAThavuM chuM ke, temane sarasa sAthI kahe che ke, "ATalI moTI duniyA vartamAnakALamAM je kare temAM maLI jaze. ravina kamyuTara yuga vize maMtavya ApatAM kahe che so TakA zraddhA che." ke, "kamyuTara anekanI jIvanazailIne badalI nAkhaze. vidyArthI, eka preraka avataraNa ane yAdagAra prasaMge temaNe karmacArI, vyApArI ke kalAkAra hoya kayUTarathI na vicAreluM varNavyo tyAre temanI mAnavatA mane paNa sparzI gaI hatI. temane jovA maLaze." prasaMga ema che ke, ela.AI.sI. ophisa sAme eka chokarAnI ravina vyastatAne lIdhe vAcana mATe samaya bacAvI sAikalane koI skUTaracAlake vinA kAraNa nukazAna pahoMcADyuM. zakatA nathI. temane gamatI TI.vI. sIriyalamAM kArTUna dvArA A ghaTanAnA sAkSI samA ela.AI.sI.nAM pAMca-sAta bhaNelA ilasTrezana Droigano abhyAsa temane behada pasaMda che. karmacArIo upasthita hovA chatAM cAlatI pakaDe che, paNa zrI bAdhA, AkhaDI, mAnatA, AsthA, upavAsa, vrata, dinezabhAI chokarAnuM nAma paNa pUchyA vagara sAyakala ripera ekaTANAmAM rasa na dharAvatA A yuvAna pATha-pUjA karatA nathI. karAvI Ape che. temaNe samagra bhAratanuM lagabhaga bhramaNa karyuM che. haju sudhI koI jIvanasvapnanI phalazruti pachInuM ciMtana teo rajU karatAM saMsthA sAthe saMkaLAyela nathI. kahe che ke, "ApaNe gujarI gayA pachI, amuka samaya pachI eka yAdagAra akasmAta rajU karatAM zrI ravina kahe che ApaNI vAta jIvatAM loko kahe e ja jIvananI phalazruti che." ke, "ekavAra ame cAra citrakAra mitro amadAvAda-vaDodarA eka subhASita pramANe kahIe to, eksapresa hAIve para ekaso sATha kilomITaranI spIDamAM pratijJA vinAnuM jIvana, halesA vinAnI nAva jevuM che." pravAsa karI rahyA hatA tyAre amArI kAranuM AgavuM vhIla phATatAM akathya sthiti nirmANa thavA pAmI hatI, chatAM ame temanA jIvanamAM temaNe lIdhelI aDaga pratijJAono hemakhema bacI gayAM hatAM." ApaNane ahesAsa thAya che. aDaga nirdhAra manuSyajIvanane potAnA guru para zrI ravinane apAra zraddhA che temane cokkasa lakSya sudhI pahocADe ja che. jAhera ke guptadAna karyuM hoya, teno ullekha karavo yogya cirAga samA, haiyAnAM aneka aramAnone chUTAM mUkanAra jaNAto nathI. zrI dinezabhAI UMcAI sudhI pahoce, jhaLahaLe tevI ravina ApaNAM purAtana grAmya tema ja zaheromAM rahela zubhakAmanAo. kalAtmaka pravezadvAra, toraNa, cabUtarA, AkarSaka jUnavANI citrazailIne jIvanamAM utAranAra zerIo, jUnI poLavyavasthA tema ja aneka sthAno para vikharAyela citrakAra purAtana kalA sthApatyano UMDo abhyAsa karI, bhAratIya jIvanapaddhati sAthe saMkaLAyela AvAsa tema ja lupta thatAM zrI ravina godhANI sthApatyane potAnA peinTiMgsamAM mUrtimaMta karI, AvanArI peDhIne vidyArthIo ane yuvAno mATe temAM rahela kalAno, zailIno ane saMskRtino paricaya karAvavAno ekAgratAnuM prathama pagathiyuM hoya, to vinamra prayAsa karI rahyA che te abhinaMdanIya bAbata che. Page #672 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhIno " yuga vibhAvita karyA thaI 656 svapna zilpIo. ravinano cAhaka varga vizALa che. zrImatI TInAbahena pri. ArTsa anilabhAI aMbANI kalAkSetramAM pracalita nAma che. rilAyansa sudhI bhaNelA zrI parivAra sAthe saMkaLAyela TInAbahena 'hArmanI-zo' aMtargata navInacaMdra inTaradezanA UgatAM kalAkArone protsAhita karavA dara varSe miDieTa DroIga enDa simposiyama, pradarzanI tema ja seminAranuM Ayojana kare che, peinTiMganI parIkSA jemAM teone pratyakSa javAnuM thayuM hatuM. tyAM TInAbahena aMbANI, ApelI paNa teo temAM zrImatI jayA baccana, anilabhAI aMbANI tema ja aneka pheila thayA hatA. hAla khyAtanAma kalAkArono rUbarU paricaya thayo. tema ja vicAronuM teo nivRtta (sTeTa beMka AdAna-pradAna karavAno suMdara moko ravinane maLyo che. opha inDiyA) che. citrakAra tarIke ane peinTiMgsanA mAdhyamathI nAnI chatAM aneka rIte pravRtta uMmaramAM ja aneka nAmAMkita vyaktione maLavAnuM sadbhAgya maLyuM che, jemAM muMbaInA varalI khAte naheru senTaramAM latA 1965mAM maMgezakara, gulazana grovara, ravi zAstrI tema ja aneka viramagAma khAte udyogapatione maLI zakAyuM che. tema ja AgavA vicAro teoe kriznAbahena sAthe lagna karyA. kriznAbahenano meTrika jANavAno pratyakSa lAbha maLyo che. sudhIno abhyAsa che. A daMpatIne cAra saMtAno che. rilAyansanA zrI anilabhAI aMbANI sAthe peinTiMga kayUTara yuga vize pratibhAva ApatAM zrI navInabhAI viSaya bAbatamAM muMbaI khAte ApaNI mAtRbhASA gujarAtImAM kahe che ke, "anivArya che, bhAvi pragati mATe mAnavajAtie saMvAda thayo e prasaMga paNa ravinanA jIvananuM preraka baLa che. A sadImAM amApa pragati karI che ane karyo ja jAya che. jIvanasvapnanI phalazruti ravine sarasa rIte rajU karI asAdhAraNa kalpanA sAkAra thaI rahI che. pRthvI nAnI thaI gaI ane kahyuM : "UMDANapUrvaka citrakalAnI sAdhanA, kenavAsa, che. brahmAMDa nAnuM karavAnI jANe mathAmaNa cAle che!" peinTiMgsanA phalakane sAdhana banAvI samagra samAjane nUtana vAcana mATeno emano pratyuttara AjanI yuvA peDhI mATe svarUpanAM darzana karAvI sAdhya karavuM che." bodhapreraka che. teo kahe che ke, "vAcana mAre mATe maMdira che. ravinano thanaganATa saphaLatAnA zikharo sara kare tevI rojanuM traNathI cAra kalAka vAcuM chuM.' temane atyAre eka paNa zubhakAmanAo, abhinaMdana. TI.vI. sIriyala gamatI nathI. pahelAM 'sAregAmA" hatI, atyAre "ApakI adAlata' jue che. bAdhA, AkhaDI, mAnatA nivRtta chatAM nijAnaMdI chaso skecanA ke AsthAmAM jarA paNa vizvAsa na dharAvanArA zrI navInacaMdrane (lAIva phoTogrApha) kartA upavAsa, vrata, ekaTANAM karavAnI jarUra nathI lAgatI. zrI navInacaMdra zAha "mananI zAMti bIjI rIte maLI rahI che. puNya kamAvuM nivRtti to eka aupacArika nathI. Avato bhava AnAthI sudhare te astitva svIkAratuM prakriyA che. paraMtu botera varSe paNa, nathI." Avo spaSTa uttara ApanAra zrI navInacaMdra svadezamAM nijI zokhane keLavI jIvana jIvavAno lagabhaga bhAratanAM tIrthasthaLo, pravAsadhAmo beMkanA lIvapheramAM lahAvo lenAra zrI navInacaMdra zAhano ochA kharce joI lIdhAM che. janma tA. 9-7-1938nA roja koI saMsthA sAthe saMkaLAvAno temanI pAse samaya nathI. rAjakoTamAM thayo. pitA kAMtilAla ane Izvara, deva, gurugraMtha koImAM haju sudhI vizvAsa beTho nathI, mAtA kAMtAbahena. mULa vatana rAjakoTa paraMtu abhyAsa karavo, ciMtana karavAmAM teo rasa dharAve che. pAsenuM paDadharI gAma. khaMDanAtmaka bhAva nahIM. teo kahe che ke, "pUrNa koNa che?" Jain Education Intemational Page #673 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. mAnava javAM e. prakRti (bulan Ali Poy nathI. svapna zilpIo 657 jAhera ke jaLakrAMti, gIragAya krAMtinA praNetA, guptadAnanI mAnavakalyANI, saunA preraNArUpa vigata ApavAnI jemane jarUra zrI manasukhabhAI suvAgiyA lAgatI nathI, potAnA mATe svapnAM jovAM e paraMtu karuNA svAbhAvika che. mAnava, pazu ane Upaje, prakRtinA kalyANa mATe AgavI svAbhAvika devAya koThAsUjha, jAtasamarpaNa ane sakhata tyAM daI devAnuM parizramathI deza ane duniyA mATe evuM mAnatA sAcI dizAmAM, AzIrvAdarUpa krAMti teo maMdira ke mahaMtane dAna karavAmAM jarA paNa rasa dharAvatA lAvanAra svapnazilpInuM zubhanAma che : zrI manasukhabhAI. pitA lAlajIbhAI, mAtA caturAbAnA A yAdagAra, sukhada akasmAtane saMkSipta zabdomAM varNavatAM sapUtanuM mULavatana, janmasthaLa gAma khaDapIpaLI, tAluko temaNe kahyuM : "nivRtti pachI nijAnaMda nija mastIthI jIvavAno meMdaraDA, jillo jUnAgaDha, tA. 1-6-1962nA roja janmelA samaya maLatAM eka putra muMbaI patrakAra che eTale aDadhuM varSa teoe eca.eca.sI. sudhI abhyAsa karyo che. muMbaI rahuM chuM. tyAM AuTasTenDiMga parsanAliTInA bleka pena vyavasAye sabamarsibala paMpanuM menyuphekyariMga karatA zrI skeca lAiva phoTogrApha nyujha peparanA prinTa AuTa uparathI karI manasukhabhAI mAtra udyogapati nathI paNa dIrdhadraSTA che. lagabhaga chaso oTogrAphasano saMgraha upalabdha che ane temanI saMvedanazIla ane vicAraka che. varSa 1986mAM mIThApura khAte sAthenA yAdagAra prasaMgo paNa saMgrahAyelA che." rasIlAbahena sAthe lagnagraMthithI joDAyelA. A daMpatIne ekeDemika varSa 1957-58mAM pI.DI.ema. koleja saMtAnamAM eka putrI ane eka putra che. opha komarsa, rAjakoTa taraphathI inTara yunivarsiTI peinTiMga kamyuTara yuga vizenuM maMtavya ApatAM teo kahe che ke, kompiTizanamAM gujarAta yunivarsiTI taraphathI temanuM peinTiMga "kamyuTara vinA A jamAno AgaLa pragati karI na zake. pasaMda thayuM hatuM. "janmabhUmi' dainikane (muMbaI) paMcoteramuM vyavasAya ane cekaDema, taLAvayojanA, gIragAya rASTrIya varSa besatAM amRta mahotsava UjavAyo hato. e samaye yojanA ane gAya AdhArita kRSi yojanA jevA dezasevAnAM sAMskRtika saMdhyAmAM morAribApu ane bhIkhudAna gaDhavInA | kAryamAM satata vyasta rahetA teo vAcana mATe samaya bacAvI lAiva blekapenathI skeca karI ApelA ane oTogrApha le che. TI.vI. sIriyala jovA mATe temanI pAse samaya nathI. lIdhelA te vigata "janmabhUmi' dainikamAM paricaya sAthe pragaTa Izvara pratye AsthA rAkhanAra zrI manasukhabhAI kyAreka thaI hatI. upavAsa, ekaTANAM ane pATha-pUjA kare che. jIvanasvapnanI phalazrutinA ciMtana mATe zrI navInacaMdra kharekhara bhArata varSanI dena samA pratibhAsaMpana teono zAha potAnI abhivyakti A rIte pragaTa kare che. "dareka maMtra che : gIragAya ApaNe AMgaNe, jalakrAMti ane gAya vyakti sadda-asad dvandrano piMDa che. kyAre, kayA prabhAvamAM AdhArita kRSi. A yojanAo mATe teoe deza-videzamAM AvI jAya te kyAreka kAbU bahAra hoya che, paraMtu sad rAkhIne aneka pravAso karyA che, je hajAro yuvAno mATe bodhapATha jIvavuM, upayogI jIvavuM, sahaja jIvavuM." samAna che. | maherAmaNanA motI samA zrI navInacaMdra dIrdhAyu bane jalakrAMti TrasTa, rAjakoTa uparAMta ghaNI badhI rASTrIya tathA ane potAnI kalAno vadhu ne vadhu prasAra kare tevI zubhecchA, kheDUtonI saMsthAo sAthe saMkaLAyelA zrI manasukhabhAI dhArmika hRdayathI abhinaMdana.. graMtho, sAhitya ane Izvara pratye akhUTa zraddhA dharAve che. ' Jain Education Intemational Page #674 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 658 svapna zilpIo teonI dRSTie jIvanasvapnanI phalazruti e che ke, vIjavaparAzamAM 50 TakAthI vadhu rAhata thaI che. bhArata dezamAM gAya AdhArita kRSi thAya. temAM dasa lAkha * gIragAya ApaNA AMgaNe yojanA : gIragAya ane dasa lAkha kAMkarejagAya hoya. temanuM A svapna cekaDema yojanA mATe gAmaDe gAmaDe pharatA sAkAra thaze tevI zubhecchA pAThakvIe. manasukhabhAIne khyAla Avyo ke saurASTramAM gAmaDe gAmaDe gAmaDAmAM eka sAmAnya parivAramAM janmelA ane gAyonI saMkhyA ghaTI rahI che ane gAyonAM duHkha tathA gAmaDAmAM ja vaselA teoe gujarAtanI bhUmimAMthI dezane traNa anAthapaNuM vadhatAM jAya che. gAmaDAMmAM ja lokone mAthAdITha 50 navI pAyAnI yojanAo ApI che : grAma paNa gAyanuM dUdha maLatuM nathI ane koI gAmamAM eka kilo (1) cekaDema taLAva yojanA, (2) gIragAya ApaNA ghI maLatuM nathI. AvI kAramI sthitino 300 grAmamAM sarve AMgaNe : rASTrIya yojanA, (3) gAya AdhArita kRSi yojanA karyo. dezanI sauthI dUdhALA, zAMta ane suMdara saurASTra pradezanI * ceka Dema taLAva-yojanA gIragAya AjhAdI vakhate saurASTramAM 10 lAkhathI vadhu saMkhyAmAM hatI te sana 2000 thI 2003nA sarvemAM pa000 jeTalI ja sane 1985thI 98mAM gujarAta rAjya kAramI jaLa jovA maLI che. A kAramI sthitithI AghAta pAmI teoe samasyAmAM sapaDAyuM ane bhUgarbha jaLa khUba UMDAM gayAM ke sAva gIragAyanA ApaNA AMgaNe : rASTrIya yojanA banAvI. khAlI thaI gayAM. gAmegAma pIvAnA pANInI samasyA thaI paDI. khetI, pazudhana, gAmaDAM, paryAvaraNa behAla thaI gayAM. * pariNAma : grAmya prajA jIvananirvAha mATe paraMparAno dhaMdho-grAmya saMpatti rAjyanI sAmAnya gAyo karatAM gIragAyanuM dUdha utpAdana choDI zahero tarapha bhAgI tyAre sane 1998mAM teone vicAra be gaNuM maLe che. A abhiyAnathI gujarAtanAM loko bhAre sUjhayo ke, A kAramI jaLasamasyAno kAyamI ukela lAvavo utsukatA ane utsAhathI gIra gaupAlana tarapha vaLyAM che, jethI hoya to saurASTra, gujarAta ke dezanA je je pradezomAM jaLa gAyanA dUdhanuM mUlya 1 liTaranA 10 rUpiyAmAMthI vadhI 20 thI samasyA che tyAM nadI ane vaheNo upara gAmegAma pAMcathI 25 rUpiyA, ghInA 125mAMthI 350 thI 400 rUpiyA ane pacAsa cekaDemo ane eka-be moTAM taLAvo bAMdhavAM paDe, paraMtu gIragAyanI koI kiMmata nahotI te vadhIne 25 thI 60 hajAra tyAre gAme gAma ATaluM moTuM kAma karavAnI gujarAta sarakAranI rUpiyA thaI che. A abhiyAnathI 1000 gAmomAM ane dezanAM koI yojanA na hatI, chatAM saheja paNa nirAza thayA vinA 12 rAjyomAM gIra gaupAlana saMvardhanano prAraMbha thayo. manasukhabhAIe saMkalpa karyo ke, Aja sudhI navAM navAM bora, * gAya AdhArita kRSi : kUvA, pANI kheMcavAnAM sAdhanomAM prajAnA khUba paisA veDaphAya che, manasukhabhAIe sarve karyo ke rAsAyaNika khAtaro ane to e veDaphATa aTakAvI e rakama ane zramadAnathI A yojanA sAkAra karavI. A mATe potAnI koThAsUjhathI teoe pAMca jaMtunAzaka jheranA atirekathI divase-divase jamInanI siddhAMtanI yojanA banAvI. phaLadrupatA naSTa thaI rahI che. jamIna, pANI havA praduSita thayAM che ane mAnava ane pAlatu pazuonA Arogyane hAni * pariNAma : pahoMcI che. tema ja gAmaDAMomAM dekhAtAM gIdha, kAgaDA, A yojanA pahelAM saurASTramAM bhUgarbhajaLa 300 thI sugarI, kALo kozI jevAM pakSIo lupta thaI rahyAM che tyAre 700 phUTa UMDAM hatAM ane cha mAsa to bhUtaLa khAlI ja rahetuM. A samasyA nivAraNa mATe gAyanuM chANa, gaumUtra ane chAza tyAM Aje pharI 40 thI 80 phUTanAM kUvAomAMthI piyata thAya sAthe kRSi kacarAnuM sendrIya khAtara tathA roga niyaMtraka che. varSothI sUkAI gayelI aneka nadIo pharIne sajIvana thaI vanaspationA samanvayathI gAya AdhArita kRSinA prayogo che. je je gAmomAM cekaDema taLAva yojanA banI che. tyAM karyA. jAmakA, DholarA, siddhapura, ziSaka, moNavela vagere siMcAImAM 40 thI 100 TakA vRddhi thaI che. kRSi utpAdana, gAmomAM A prayogothI magaphaLI, kapAsa, ghauM, bAjarI, tala, grAmya rojagArI, ghAsacArAnuM utpAdana be gaNuM thaI gayuM che. lasaNa, zeraDI, gAjara, DuMgaLI, zAkabhAjI, kerI jevA pAkomAM bhUgarbhajaLa upara AvatA prati ekara siMcAImAM uttama pariNAmo maLyAM che. Jain Education Intemational Page #675 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo 659 * jaLarakSA-gausaMskRti nirmANayAtrA: (yu.esa.e.), posTa grejyueTa AI. AI. TI. (muMbaI) pI. manasukhabhAIe jaLa ane gAyanuM mUlya lokahRdayamAM jI. DI. supara kamayUTara (yu.esa.e.). sthApavA 255 divasamAM gujarAtanA 22 jillA ane hAla teo nivRtta hovA chatAM vijJAna ane lekhana madhyapradeza, mahArASTra, AMdhrapradezanAM papapa gAmonI yAtrA karI. kSetramAM sakriya che. 1968mAM teoe bI.e., ela.ela.bI., A yAtrAthI jaLa ane gAya bAbate khUba lokajAgRti AvI. pI.jI.DI. (TekSezana)nI upAdhi prApta zIlAbahena sAthe SipradhAna dezane cekaDema taLAva yojanAthI lagnajIvana zarU karyuM. putra saMjIva kapyuTara enjiniyara che. zrI (jaLakrAMti), gIragAya ApaNA AMgaNe, yojanAthI gIra zivajI dUdhiyA kahe che ke "samasta mAnavavizvano vikAsa gAyanI krAMti ane gAya AdhArita kRSi yojanA jevI traNa kamyuTara para AdhArita che." pAyAnI yojanAo ApI che. jaLakrAMtinA praNetA ane gIra teo vAcana mATe samaya bacAvI le che. teone koI gAya krAMtinA praNetA tarIke lokahRdayamAM sthAna pAmyA che. paNa TI.vI. sIriyala gamatI nathI. bAdhA, AkhaDI, mAnatA, kudarate ApelI AgavI koThAsUjha, jAtasamarpaNa ane sakhata upavAsa ane ekaTANAMmAM zraddhA na dharAvatA zrI dUdheyA jAte parizramathI maDhela manasukhabhAInuM jIvana deza ne duniyAnAM loko pATha-pUjA karatA nathI. mATe preraNArUpa che. videzamAM teo yu.esa.e., yu.ke., pUrva hoMgakoMga, teonuM dhyeya che ke, siMgApora pharyA che ane bhAratamAM paNa svaira vihAra karI pravAso (1) 10 lAkha gIra gAyanuM nirmANa ane 10 lAkha jAtavAna kheDyA che. rAjakoTanI AtmIya insTiTyUTa oNpha sAyansa ane kAMkareja gAyanuM nirmANa. TeknolojI koleja sAthe saMkaLAyelA che. (2) gAmegAma jaLarakSA ane pa00 gIragAya sarovaranuM temanAM dharmapatnI zIlAbahena eka roDa akasmAtamAM mRtyu nirmANa karavuM. pAmyAM. te ghaTanA zrI zivajI bhUlI zakatA nathI, paNa (3) gAya AdhArita kRSino dezamAM amala. zIlAbahenanA saumya vyaktitvane yAda karIne teo temanI yAdane (4) dezI kuLanAM vRkSono uchera. kalama dvArA lekhanamAM utArI rahyA che. (5) gAma, AbAdI, rASTra AbAdI ane gausaMskRti nirmANa. "mAruM jIvana' e emanI AtmakathA che. tenA aneka A prakAranAM aneka dhyeyanA dhanI zrI manasukhabhAI haptA rAjakoTathI prakAzita sAmayika "vizvakarmAvizvamAM suvAgiyAne khUba khUba abhinaMdana-zubhecchAo. prakAzita thaI cUkyA che. zrI zivajI dUdhiyAnI A AtmakathA hajAro yuvAnone khUba ja preraka banI rahI che ane banatI gujarAtanuM gaurava vadhAranAra misAIla vaijJAnika raheze. zrI zivajI dUvaiyA hunnara ane hastakaLA mATe jagavikhyAta kacchI prajAe nAnapaNathI ja kaMIka karI vANijaya, vepAra temaja udyoga jevAM kSetromAM paNa noMdhapAtra chUTavAnI tamannA jemanA haiye vasI nAmanA meLavI che. paNa zikSaNa ane vijJAnamAM pAchaLa rahI gaI hatI evA misAila vaijJAnika jatA kaccha TeknolojImAM haju siddhi ke prasiddhi prApta nathI karI. zivajI dUdhayAno janma kASThakalAnA sUtradhAra kacchI sutAra paNa zikSaNamAM pAchaLa rahI mahAzivarAtrinA roja tA. 2-3 gayela che, tyAre kacchanA sutAra zivajI karazanajI dUdheyAe 1938nA kaccha-bhacAumAM thayo. pitA 'sutArathI sAinTisTa' ane 'vUDakrAphTathI "erakrAphTa' jevI hAi karazanabhAI ane mAtA vAlabAInA TeknolojImAM rASTrIya stare siddhine nAmanA meLavI dezaA sapUtane bhaNavAnI bhAre hoza. temanI DigrI jotAM ja videzamAM paNa gaurava ne sammAnabharyuM sthAna prApta karyuM che. ApaNane lAge ke zivajI Aje paNa bhaNyA ja kare che. bI.I. varSothI 'vUDakrAphTa' vizvakarmA vaMzaja dUdheyA kuTuMbano ilekTroniksa (grejyueTa) pI. jI. DI. ilekTroniksa Jain Education Intenational Page #676 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 660 vaMzaparaMparAgata kAmadhaMdho. tethI dUdhaiyA kuTuMbamAM koI kyAreya bhaNyuM-gaNyuM nahIM. toya 'vUDakrAphTa'mAM vyasta A abhaNa kuTuMbanA ja zivajIe 'erakrAphTa' TeknolojImAM mAsTarI meLavI. rASTranA saMrakSaNa mATe sarvaprathama svadezI laDAku vimAna 'lAiTa kombeTa erakrAphTa' (LCA)nI DijhAinamAM mahattvapUrNa yogadAna ApyuM. hatuM. A apUrva siddhi badala vizva-vikhyAta misAilamena pUrva rASTrapati DaoN. abdula kalAme temanuM sammAna karyuM hatuM. 'sutAra thI sAinTisTa' ane 'vUDakrAphTa'thI 'erakrAphTa'nA vikAsa sudhIno zAnadAra UMcAI sara karI. potAnuM nAma deza-videzamAM rozana karyuM. teo phakta traNa ja varSanA thayA tyAM to pitA svargavAsI thayA. zarUAtathI ja zikSaNano khUba ja zokha paNa phI bharavAnI paristhiti nahIM. te sAMje lAkaDAnI lAtImAM vuDavarka kare, ramakaDAM banAvI vecI phI bhare. Ama vuDakrAphTanuM kAma karI jJAna-vijJAnanuM zikSaNa meLavI AvI AkarI mahenata karI. kaccha-bhUjanI lAlana kolajamAM sAyansa rAjakoTanI e.vI. pArekha ilekTroniksa ane dilhInI AI.I.TI.thI raDArane komyunikezana enjiniyariMgamAM grejyueTa padavI meLavI. kArakirdInI zarUAtamAM dUdhaiyAe eka varSa amadAvAdanI phijhikala risarca leba (PRL)mAM vizvavikhyAta vaijJAnika DaoN. vikrama sArAbhAI heThaLa spesa sAyansa ne ilekTroniksa TeknolojImAM amUlya anubhava meLavyo hato. kArakirdI daramyAna zivajI dUdhaiyAne DRDOnA tAtkAlIna inacArja bhArataratna DaoN. abdula kalAmanA sAthe kArya karavAnI taka, lAbha ane sAMnidhyanuM saubhAgya prApta thayeluM. zivajI dUdhaiyA erakrAphTane kampyUTara DijhAina mATe chacha vakhata DRDOnA ripablika-De evorDajha'thI sammAnita thayA che. temane 1977mAM ArTilarI mATe dezano prathama kampyUTara, 1981mAM raDAra mATe riyala-TAima prosesara, 1990mAM sisTama-DijhAinanA simyulezana mATe supara kampyUTara, 1996mAM erakrAphTa TesTiMga mATe varcualainasTrumenTezana ane sophTaveyara, 1997mAM erakrAphTa DijhAina mATe enjiniyariMga ane kvoliTI kanTrola tathA 1999mAM Diphensa sisTimsanA vikAsamAM utkRSTa yogadAna badala A ripablika-De evorDajhathI sammAnita thayelA. dezanA sarvaprathama svadezI kampyUTaranI DijhAina mATe 1980mAM dilhI khAte nezanala risarca enDa DevalapamenTa kAunsila tarphe NRDCno 'enoveTiva invenazana'nezanala evorDa prApta thayo che. svapna zilpIo A kacchI vaijJAnikane temanI kampyUTara kSetre abhUtapUrva siddhio mATe gujarAta vidhAnasabhAnA zrI dhIrubhAI zAhanA haste. muMbaImAM kaccha-zaktinA TeknolojI evorDa-98'thI sammAnita karavAmAM AvelA. gujarAtanA nANApradhAna vajubhAIvALAnI sAthe rAjakoTamAM 27mA rAjya-vijJAnameLAnuM udghATana 1999mAM dUdhaiyAnA haste thayuM hatuM. tAjetaramAM ja rAjakoTa bharADa vizvavidyAlayamAM 'jJAnatulA' abhiyAnamAM teonuM vaijJAnika tarIke sammAna karavAmAM AvyuM hatuM. kacchathI keliphorniyA, vUDana ToyanI kAmagIrIthI laIne suparasonika vimAnano vikAsa sAkAra karI zivajI dUdhaiyAe 'vUDakrAphTa'thI laIne 'erakrAphTa' DijhAina sudhInI kArakirdImAM ucca nAmanA meLavI samasta gujarAtane pratiSThA ne prasiddhi apAvI che. teo eka pratibhAzALI vaijJAnika to che ja, paNa sAthosAtha sArA citrakAra, kArTUnisTa ne lekhaka che. kArIgarIthI zarUAta karI jJAna, vijJAna ane kaLAmAM ATalI siddhi ane sammAna meLavyA pachI paNa teo vatana, jJAti ke samAjane bhUlatA nathI. vaijJAnika zivajI dUdhaiyA Aje 72 varSanI vaye paNa zikSaNa ane jJAna-vijJAnanI abhivRddhi mATe satata prayatnazIla rahe che. pratibhAsaMpanna zrI zivajIbhAI dUdhaiyAne abhinaMdana. zubhecchA. Rju hRdayanA udAra zikSaka zrI rUganAthabhAI dalasANiyA je kaMI karIe te IzvaranuM ja ema mAnIne karIe evo pratibhAva ApanAra zrI rUganAthabhAI dalasANiyAno janma surendranagara jillAnA lakhatara tAlukAnA nAnA aMkevALiyA gAme 29-08-1950nA roja thayo. pitA bhagavAnabhAI ane mAtA aNadIbahenanI asIma kRpAo temanA upara UtarI che ema.e., ema. eD, pI.TI.sI.nI upAdhi sAthe sajja teo nivRtta che, chatAM pravRtta che. 1967mAM lakhatara tAlukAnA lIlApura gAme teoe kAMtAbahena sAthe lagna karyAM, kAMtAbahena sAta dhoraNa sudhI bhaNyA che. dalasANiyAne daMpatIne eka putra ane eka putrI che. Page #677 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo pacAsanA dAyakAmAM janmelA zrI rUganAthabhAI rUDha mAnyatA dharAvatA nathI eTale ja teo kahe che ke 'kampyUTara Adhunika yugamAM ati jarUrI che. vAcana mATe paNa temaNe sarasa avataraNa ApyuM-'vAcana mATe samaya kADhIe to samaya jarUrathI bace." teo TIvI sIriyala jotA nathI. bAdhA, AkhaDI ke mAnatAmAM mAnatA nathI. paNa ekAdazI ane pUjA kare che. svadezamAM traNeka vAra paryaTana karyA che. zrI rUganAthabhAI rAjakoTanI ja vizvajyota vidyAlayamAM AcAryapada zobhAvatA hatA, eTaluM ja nahIM paNa rAjakoTamAM emanI bahumukhI pratibhA A rIte vistarI che. teo zreyasa skUla tathA raNachoDa vidyAlayamAM saMcAlaka, gautama zALA vikAsa saMkulamAM saMyojaka, rAjakoTa zahera mAdhyamika ane uccatara mAdhyamika zALA saMcAlakamaMDaLanA khajAnacI temaja kaDavA pATIdAra samAjanI zikSaNa samitimAM sakriya rahI judAM judAM pada zobhAvI rahyA che. vidyArthIo pratye apAra prIti dharAvatA zrI rUganAthabhAI dho. 10nA abhyAsamAM Arthika rIte nabaLA vidyArthIone mArgadarzana Ape che. te bAbata sarAhanIya che. gurugraMtha para vizvAsa dharAvatA teoe pratiSThA, pradarzana ke samAjika rUDhinA khaMDana mATe vijJAnanA camatkAranA kAryakramo goThavyA che. teo mAne che ke, guptadAna gupta rahe te hitakara che, emanuM preraka avataraNa e che ke "je kAMI karo te IzvaranuM kArya che te samajI karavuM joIe ane to Izvara madadarUpa thAya che ja.' zrI rUganAthabhAInI jIvana svapnanI phalazruti mATenuM ciMtana A pramANe che : "upakAra karo paNa bhUlI jAo. bIjAnuM dila dubhAya tevuM kyAreya na karavuM. dareka manuSyamAM IzvaranA darzana karavA.' rAjakoTanA pAdare nezanala hAivethI bahu najIka DunekSa meTalsa nAmanuM vizALa udyoga saMkula AveluM che. A saMkula ramaNIya bagIcAmAM che. paryAvaraNarakSaka, vRkSane paMkhIpremI, 661 ucheravAmAM, jatana karavAmAM jene bahu ja AnaMda Ave che evA sAhasika, mahenatu ane nikhAlasa dilanA mAlika zrI kizorabhAI khaMbhAyatA sAthe hamaNAM-hamaNAM be-traNa vAra temanA paricaya arthe maLavAnuM thayuM je mulAkAta hajAro yuvAno mATe preraka banI raheze. zrI kizorabhAI kahe che ke "mArI phekTarImAM bagIco nahIM paNa bagIcAmAM phekTarI che. A jagyAmAM meM jamarUkhaDI, cIkuDI, aMjIra, zetUra, sItAphaLI, AMbo, mIThI AMbalI, rAvaNAMnA vRkSo vAvyA che. vRkSonuM barAbara dhyAna rAkhuM chuM. pANI, khAtara apAya che. mAre dhaMdhArthe vAraMvAra dubaI javAnuM thAya che, paNa bhale thAya. be mANasone vRkSo mATe rAkhazuM. unALe pataMgiyAM UDe che, devacakalI, kAbara, khisakolI, kabUtaro mALo karIne beThAM che. paMkhInA mALA vIMkhAI na jAya, tenuM khAsa dhyAna rAkhIe chIe. huM paMkhIne caNa nAkhato nathI, kAraNa Aje caNa nAkhuM ne kAle huM dubaI houM, paMkhI nisAsA nAkhI cAlyAM jAya. tenA karatA tene bAremAsa khorAka maLI rahe tethI bagIcAmAM phaLajhADa ucheryAM che. khATI AmalI vAvI che, jenuM AyuSya baso varSanuM hoya che. mArI gerahAjarImAM paNa A badhuM TakI rahe. evuM huM IcchuM chuM." vRkSo pratye zrI kizorabhAIne bhAre prema che. tenuM udAharaNa A pramANe che. kArakhAnAmAM praveza karatA DAbI sarasvatInA upAsaka, vidyArthIpriya zrI rUganAthabhAIne bAjunI dIvAle thoDe dUra jAMbuDo Ubho che. doDha phUTanI jagyA hArdika abhinaMdana-zubhecchAo. mAtra udyogapati nahIM, paNa paryAvaraNarakSaka zrI kizorabhAI khaMbhAyatA kArakhAnedAra pAse zaratacUkathI vahI gaI che. pADozI kArakhAnedAre jAMbuDo kApavAnI vAta karI tyAre zrI kizorabhAIe temane samajAvyA : "jo bhAI, doDha phUTa jagyA mArI gaI che, chatAM mAre tamArI sAthe kAyadAkIya takarAra karavI nathI, paNa tamane eTaluM ja kahevuM che ke jAMbuDo kApavAno nathI. tamArA kArakhAnAmAM pAMdaDAM khare che, eTaluM ja ne? tene vALI levAnA. jAMbuDo chAyo Ape e, unALAmAM erakaMDizana jevI ThaMDaka Ape che, e guNo juone!" baMnenI samajUtI pachI Aje paNa jAMbuDo emane ema, akabaMdha Ubho che. kahevAnuM mana thAya ke 'vRkSa jatana, AbAda vatana'. "DunekSa meTalsanI A jagyA meM lIdhI tyAre be kALiyA kUtarA sAthe AvyA eNe Aje paNa mArI jagyA choDI nathI. huM paNa tenuM khAsa dhyAna rAkhuM chuM. unALAmAM tenA mATe ThaMDaka maLe tevI khAsa bakhola karI che. cokIdAranI patnI kUtarA mATe roja sAMje dUdha, roTalA banAvIne khavaDAve che.' Page #678 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 662 mAnavatA jemanA dilamAM satata vase che evA sAhasika kArIgarane ujAgara karanAra zrI kizorabhAI mAMDaNabhAI khaMbhAyatA tA. 15-2-1955nA roja rAjakoTamAM janmyA che. pitA mohanabhAI ane mAtA godAvarIbahenanuM mULa gAma rAjakoTa pAsenuM lIlI sADiyALI. zrI kizorabhAIe prAthamika zikSaNa rAjakoTanI kasturabA vidyAlayamAM ane mAdhyamika Teknikala viSayo sAthe AlphreDa hAiskUlamAM lIdhuM che. pitAe ApelA hRdayasparzI, preraka prasaMgane varNavatAM teo kahe che ''mArA pitA 1946mAM eka-be oraDAnI nizALo baMdhAtI tenA chAparA bAMdhavAnuM kAma karatA. tyAre temaNe mane kaheluM. "jo bhAI, vaNika lokone dhaMdho karavAmAM khUba bhaNavuM paDe paNa ApaNI pAse to so rUpiyAnA loDhA (hathiyAra) hoya eTale ApaNe kArIgara, mistrI ke kaMtrATI banI jaIe' pitAnI sonA jevI A zIkha mArA mATe Aja zikhara samAna puravAra thaI che. teomAM nAnapaNathI ja kaMIka kazuM karI dekhADavAnI tamannA hatI. eTale teo 1974mAM nokarI-dhaMdhA arthe muMbaI gayA. sAhasa ane parizrama yAtrA zarU thaI. ogasTa 1975no samaya hato ane teo sTImara dvArA dubaI gayelA. mAtra bAraso rUpiyAnI nokarIthI kaThina divasonA zrIgaNeza karyA, paNa pAchA na paDyA. nAnI vaye bIjAnA lAisansano AdhAra laI teoe 1982mAM dubaI khAte TikavuDa inTiriyara nAmanI potAnI kaMpanIno prAraMbha karyo. udyoganI potAnI saphaLatA Toca sudhI pahoMcavA dhapI rahI hatI tyAM zrI kizorabhAI tA. 18-05-1982nA zubha dine morabInAM mInAbahena sAthe lagnagraMthithI paNa baMdhAI gayA. ketana, hIrala ane manAlI traNa saMtAnonuM piravAramAM Agamana thayuM. zrI kizorabhAIe saMtAnanA ucheranI ghaTanAne yAda karatAM gadita thaI mane jaNAvyuM hatuM ke 'huM jANe paradezI houM tema dhaMdhAnA vikAsa arthe moTAbhAge dubaImAM ja raheto hato. mArI patnI sAthe phona upara vAta thatI hatI. patnI mInAe saMtAnone ucheryAM che, bhaNAvyA che. tenuM mane gaurava che." teoe mArI samakSa je nikhAlasatAthI ghaTanA rajU karI svapna zilpIo te sAMbhaLI mArI AMkhanAM khUNA bhInA thaI gayelA. duniyAnAM badhAM ja mAtA-pitAe A ghaTanA potAnA jIvanamAM grahaNa karavA jevI che. zrI kizorabhAIe ghaTanAne varNavatAM kahyuM : "ekavAra huM mArA dasa varSanA putra ketana mATe dubaImAMthI ilekTronika ramakaDuM kAramAM laI Avelo. bhayaMkara garamIne lIdhe garama thaI gayeluM ramakaDuM meM ketanane ApyuM. "pappA, A to garama che!" meM ketanane kahyuM : "beTA, tene tAva Avyo haze!" tarata ja ketane ramakaDuM pANI bharelI DolamAM boLI dIdhuM. jANe koI bALakane tAva Ave ne ThaMDA pANInAM potAM mUkavAmAM Ave paNa ramakaDuM to ilekTronika hatuM eTale pANImAM paDavAthI tenuM mikenijhama khalAsa thaI gayuM." pote putra ketana pAse khoTuM bolyA te ghaTanA yAda karIne teo zUnya banI gayA hatA. teo ekarAra karatA kahe che ke "saMtAno sAme khoTuM bolatAM vicArajo. bALaka sAme khoTuM na karatAM tenI buddhi sAthe ceDA na karavA ane tene koI jAduI khela na batAvatA. bALakone ignora na karavA." khoTuM bolavAthI kevuM pariNAma Ave che, te ghaTanAne yAda karatAM zrI kizorabhAI kahe che ke, "1976mAM dubaImAM ghaNAM pAse be-traNa pAsaporTa hatA. mane thayuM ke mArI pAse paNa kema na hoya? bIjo pAsaporTa meLavavA huM khoTuM bolyo. samaya vItato gayo. lagabhaga paMdara varSa pachI eTale ke putrI hIralanA janma samaye 1989 mArI mAtA godAvarIbahena pahelIvAra dubaI mAre tyAM AvyAM. ThaMDI bahu hatI. huM mAtA godAvarIbahenane gIjharanA garama pANIthI nahAvA bAtharUmamAM gIjhara sTArTa karavAnAM baTanane dekhADato hato, paNa mAtAe mane garama pANIthI nahAvAnI nA pADI ane kahyuM ke beTA, kizora tAro pAsapArTa khovAI gayo hato ne? tAro pAsaporTa maLI jAya tyAM sudhI meM TADhA pANIthI nahAvAnI mAnatA mAtAjI pAse rAkhI che." huM dhrUjI uThyo. mArA khoTA bolavAnI AvI AkarI sajA mArI mAtAne? te samaye mane bahu pastAvo thayo ane Aje paNa thAya che." mAtRpremano bIjo hRdayasparzI prasaMga zrI kizorabhAIe mArI samakSa varNavyo. mArI mAtA 1991mAM devaloka thayAM. temanA mRtyu pachI satata bAra divasa sudhI meM AjubAjunA pachAta vistAranAM bALakone jamADelAM. mArI jAhojalAlI joI sagAM, saMbaMdhI, pADozIe mArA bahu ja vakhANa karelAM. huM phulAI gayo hato. mAtAnI uttarakriyA pUrI thaI gaI. huM dubaI Page #679 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo AvI gayo hato. huM ahamathI DhaMkAI gayo hato. mane thatuM hatuM ke meM mArI mA pAchaLa keTaluM karyuM? ahaMkAramAM divaso pasAra thatAM hatAM. meM dubaImAM marasIDIjha kAra noMdhAvelI. kAra levA javAnA divase savAre agiyAra vAge inDiyAthI moTAbhAIno phona Avyo : "bhAI kizora, tuM bapore jamato nahIM. ApaNI bAnI Aje varasI che!' sAMbhaLIne huM sophA upara besI gayo. raDyo, bhAMgI paDyo. mane thayuM, arere! mArI mA, tArI varasI vALyAM pahelA te mane marasIDIjha gADI ApI dIdhI ?'' 'DunekSa'mAM kAma karatA enjiniyara, DijhAinara, mazInisTa, menejara, klArka, cokIdAra vagere maLIne mArA baso hAtha che. jhADa pAMdaDAMthI zobhe che. pAna na hoya to te ThUMThuM lAge che. saune bAremAsa rojIroTI maLI rahe ke mATe te satata dhyAna rAkhuM chuM. teone nAnI uMmare 1991mAM keniyAno inTaranezanala eraporTa DyuTI phrI zopa konTreka maLyo hato. pachI to pragatinAM pagathiyAM caDhatA zrI kizorabhAIne dubaImAM sauthI moTA grupa alagure dvArA DyuTI phUI zopa banAvavA mATeno Azare sAiTha lAkha Dolarano konTreka hAMsala thayo hato. inDiyAmAM hArDaverano sauthI pahelo sTenalesa sTIlano projekTa 1995mAM 'kIca' nAme zarU thayo hato pachI ' unekSa' eTale kaMIka navuM karo. zrI kizorabhAIe bhaviSya mATe vicAryuM che ke, hArDaveranI reMja duniyAmAM moTI che. lakjhuriyasa mANasone tenI jarUra paDe ja che. varasAdanI rAha jovI paDe tema mArA dhaMdhAmAM rAha nahIM jovI paDe temaNe sTenalesa sTIla hArDaveramAM evI-evI zodha karI che tenA kopIrAITa potAnI pAse rAkhyA nathI. bhale badhA mArI Teknikano lAbha meLave. kharekhara A vizALa dRSTine pharIvAra abhinaMdana. zrI kizorabhAIne aMdhazraddhA bAbate bahu ja du:kha che. aMdhazraddhAthI lUMTAtAM lokone jAgRta thavA teo hAkala kare che. aMgrejI AMtararASTrIya bhASA che. vyavahAra ane vyavasAyamAM chetarAIe nahIM. tethI dareka vyaktie aMgrejI zIkhavuM ja joIe. zikSaNa temano priya viSaya che. AvanArI peDhI zikSita bane te mATe teo ciMtita che, jyAM zikSaNanI jarUriyAta UbhI thAya che tyAM teo tatpara rahe che. mitro temane bahu game che. bALapaNanA mitro zrI dhIrubhAI chaniyArA, zrI vinodabhAI khaMbhAyatA che. temanI sAthe 663 Aje paNa jIvaMta saMparka che. udyogapati zrI amubhAI bhAradiyA dilojAna dosta che. mitronuM moTuM jhuMDa teo dharAve che. ToyaleTa, kapaDAM dhovAnA, nahAvA tathA vAsaNa dhovAnA pANInI bacata dharamAMthI ja thAya ane e paNa 50 TakA jeTalI thAya. tenA mATe temanI pAse yojanA che. je pANI bace teno upayoga vRkSa ucheramAM, khetI mATe thAya. uparAMta pANI uparanAM taratAM ghI-telane pharanesavALAne ke rAMdhaNagesane vecIe eTale Arthika upArjana thAya. 'DunekSa'meTalsane udyogakSetramAM uttama kArIgarI ane utpAdana mATe rASTrIya evorDjha maLyA che. audyogika kSetre kaMIka navInatA darzAvavA mATe jarmanIno reDa DoTa' evorDa meLavavA ghaNI moTI AMtararASTrIya kaMpanIo spardhAmAM hoya che, paraMtu tAjetaramAM ja zrI kizorabhAInA suputra zrI ketanabhAI 'DunekSa' meTalsane utpAdana-guNavattA tathA navInatA mATe jarmanIno 'reDa DoTa' evorDa apAyo che. hArDavera mATe bhAratane maLanArA A pahelA evorDe dezanA gauravazikharane vadhu UMcuM karyuM che. udAradila, muThThI UMcerA mAnavI, saphaLa udyogapati zrI kizorabhAI khaMbhAyatAne abhinaMdana temaja anekAneka zubhecchAo. saMgItanI saurabha samA gAyaka, kaMpojhara, zIghra kavi zrI rAjendra joSI jemane saMgItano samRddha vAraso prApta thayo che tevA yuvAna gAyaka zrI rAjendra jayaMtIlAla joSIno (rAjadeva) janma kalAnagarI bhAvanagaramAM tA. 16-6-1956nA roja thayo che. mAtA tArAbahena ane pitA jayaMtIlAlanA AziSathI saMgItavizvamAM kAThuM kADhyuM che. temano avAja gujarAtanA sImADA vaTAvI cUkyo che. zihora mULa vatana dharAvatA A kalAkAre abhyAsamAM bI. koma karyuM che. uparAMta ilekTrizyana viSayano sarTiphikeTa korsa paNa karyo che. bhAvanagara jillAnA mahuvA khAte teo janarala hospiTala ema. esa. yu.mAM sIniyara eksa-re Teknizyana pade sevAo Ape che. temanI patnI zrImatI bInAbahene bI.e., bI.eDa. sudhI abhyAsa karyo che ane hAla teo mahuvAnI Page #680 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 664 rAdhezyAma skUlamAM zikSikAnuM pada zobhAve che. be putro ane eka putrInAM mAtApitA rAjeza-bInAnI putrI surabhi nAma jevA ja guNa dharAve che. bI.e. vItha myujhika, saMgItavizAradanI padavIthI vibhUSita surabhi inDiyana AiDolanI spardhAmAM bombe jhona supara siMgaramAM sthAna pAmI hatI. uparAMta zreSTha gAyikA tarIke tene aneka pAritoSiko prApta thayAM che. kampyUTara yuga Aje anivArya che, jarUrI che. zrI rAjendra joSI vAcana mATe samaya bacAvI le che, rAtre vAMce che. 'tamasa' temane gamatI TI.vI. sIriyala che. zraddhApUrvaka izvarabhakti tathA dharma kare che. vaijJAnika rIte zarIra svastha rAkhavA upavAsa paNa karavAmAM teo mAne che. jAte paNa pAThapUjA ane dhArmika vidhi karatA zrI rAjendra joSInI vizeSatA e che ke teo zIghra kavi che, zreSTha kaMpojhara che, philmI gIto, lokagIto, saMtavANI, jaina stavano ane gajhalo eka anokhI zailIthI prastuta karavAmAM zrI joSI mAhira che. baMgALa, orissA, karNATaka, mahArASTra ane gujarAtamAM saMkhyAbaMdha sammAnaprApta kAryakramo rajU karI cUkelA A kalAkAra malTIpala avAjanA mAlika che ane vaLI svataMtra kAryakramo Ape che. temanAM sukhada saMbhAraNAMo vAgoLatAM teo kahe che ke '1984thI 1995 sudhI pU. morAribApunA sAnnidhyamAM navarAtri utsavamAM mane mahuvA khAte mukhya gAyaka tarIke sthAna prApta thayuM. tene mAruM sadbhAgya gaNuM chuM." hAla paNa teo pU. bApu sAthe saMkaLAyelA che. zrI rAjendra joSI kizorakumAranAM gItone AgavI chaTAthI peza kare che. Izvara para apAra zraddhA ane samAjamAM samUha lagna karAvI khoTA kharcAthI, dekhADAthI samAjane bacAvavo ane lokonI sevA, suMdara kAryo karavAnI temanI prabaLa icchA che. jIvanasvapnanI phalazruti pachInuM manana-ciMtana rajU karatAM zrI joSI kahe che ke "AnaMdanI aMtara-anubhUti thAya, saMtoSa thAya tevuM kAma karatAM rahevuM che.' pU. morAribApunA caritra upara 'saMtanA zaraNe' nAmaka bhajano bApue ApelA 'rAjadeva'nA nAme banAvyAM hatAM ane AzIrvAda meLavyA hatA. zrI rAjendra joSIne prasiddha bhajanagAyaka sva. mugaTalAla svapna zilpIo joSInA AziSa maLelA che. zrI joSI acchA reDiyo, TI.vI. kalAkAra che. temanI prAdezika kakSAnI TeliphilmomAM 1992mAM 'pratIkSA' aMtargata Teliphilma dilhI dUradarzana uparathI anekavAra prasArita thaI che, jemAM mArkeTa cArDa, nazAbaMdhI, dahejaprathA jevA viSayo noMdhanIya che. 'Ava tane ullu banAvuM' (mAnava udAratA mATe) UghaDe aMtaranA dvAra' (aMdhazraddhA upara) (1989-90) DokyumenTarI paNa banAvI che, je amadAvAda-rAjakoTa dUradarzana uparathI prasArita thaI hatI. kalAkSetranA umadA vyaktitva dharAvatA namra, milanasAra, saMvedanazIla zrI rAjendra joSIne anekAneka abhinaMdana, zubhecchA. karuNA jemanA haiye satata vase che evA zikSaNa-sUtradhAra zrI bharatabhAI gAjIparA jarUra paDe tyAM dAnanI sAthe dayAnI saravANI vahAvatA zrI bharatabhAI gAjIparA garavA gIranA gaDhALI gAme tA. 29-10-65nA roja janmyA. pitA mohanabhAI ane mAtA zAMtAbahenanI amUlya pAThazALAmAMthI saMskArasiMcana pAmelA. teo gaNita viSayamAM ema.esa.sI. thayA ane bI.eDa,nI upAdhi meLavI che. bharyA-bharyA vyaktitvanA A mAlika rAjakoTamAM potAnI sarvodaya skUlamAM ceramenapada zobhAvI zikSaNasaritAne vahAvI rahyA che. rathanA baMne paiDAM sarakhAM hoya to ratha barAbara cAle. zrI bharatabhAIe tA. 8-5-1990nA roja gIranA dhAvA gAme gItAbahena sAthe saMsAraratha joDyo. gItAbahene bI.e.nI upAdhi meLavI che ane patizrI bharatabhAInI zikSaNasevAyAtrAmAM sahapravAsI tarIke sahAyabhUta thAya che. be saMtAnonAM A mAbApa saMtAnonI pragatimAM haMmezAM sakArAtmaka valaNa apanAve che ane e paNa zistabaddha rIte. zrI bharatabhAI kahe che ke "AjanA jhaDapI yugamAM kampyUTarathI kAryanI jhaDapa vadhe che, paraMtu sahRdayathI kAryakSamatA pUravAra thatI nathI. mane vAcana mATe khUba ja ocho samaya maLe che. 'buniyAda', 'nukkaDa' jevI sIriyalo jovI gamatI. huM Page #681 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo 665 vaijJAnika rIte daDha saMkalpamAM mAnuM chuM ane te paNa dhArmika bhAva bharatabhAIne AnaMda ane saMtoSa thAya che. sAthe aMdhazraddhAthI kyAreya nahIM. bAdhA, AkhaDI ane mAnyatAnA saMkalpa, sAcI dizA, kuzaLa buddhi, sakhata parizrama khoTA ADaMbaramAM paDato nathI." e ja jIvananI saphaLatA. AnaMda ane sukha mATe jIvana che tethI upavAsa, vrata, ekaTANA pratye potAno pratibhAva ApatAM kuTuMba, samAja ane rASTra mATe tema ja sagAM-snehI mitro mATe teoe kahyuM : "zArIrika svAthya jALavavA ke peTanI kharAbI samaya maLI rahe teTaluM ja dhaMdhAkIya kArya karavuM teno dRDha nirdhAra athavA kharAba RtumAM upavAsa karuM chuM paNa dhArmikatAnI dharAvatA zrI bharatabhAI jIvananI phalazruti A pramANe varNave ADazamAM nahIM. jAte pATha-pUjA ke dhArmika vidhi karatAM mAruM che : "dharatI para jIvavA paryAvaraNanI zuddhatA khUba ja jarUrI ghara, mArI zALA e ja maMdira che. jIvatAjAgatAM loko Izvarano che. tenI jALavaNI mATe yathAyogya prayatno ane samAja jAgRti aMza e. badhA sAthe sukhethI jIvavuM te ja pUjA-arcanA che. lAvavI." prakRtinA cAhaka zrI bharatabhAI kudaratanA khoLe khUba kharekhara jIvananI kSaNe-kSaNane mANI rahelA mAnava ane rakhaDyA che, pharyA che. prAkRtika sauMdarya dharAvatA sthaLe teoe nadI, prakRtipremI zikSaNarasika zrI bharatabhAIne zubhecchAo. nALAM, parvato, dariyo ane aphATa kudaratanAM najarANAMne mana saraLa, satyapriya, sevAbhAvI, karmaTha bharIne mANyAM che. pANI, gIragAya, gAya AdhArita kRSinuM kArya zrI maganabhAI borANiyA karatI jaLakrAMti TrasTa saMsthAmAM teo sevaka tarIke joDAyA che. sakhata mahenata, saMskAra ane sadagAra akasmAto varNavatAM teo jaNAve che ke kahevAtA dharmaguru sAthe carcA daramyAna zraddhA-aMdhazraddhA mATe saMdharSathI pAchuM nahIM paDavuM jevI zikhAmaNa jemane mAtA Ujamabahena bhayaMkara akasmAta thayo hato ane tethI ja jagatanI vizALa ane pitA dAmajIbhAI pAsethI maLI sRSTinuM nirmANa karanAra zaktine zraddhAthI namuM chuM, paraMtu che evA saraLa, satyapriya, sevAbhAvI dhArmikatAnA vADAo dvArA nahIM. gurugraMthamAM joItuM, upayogI prakRtinA zrI maganabhAI borANiyAno lauM chuM. pratiSThA, pradarzana ke sAmAjika kuDhinA khaMDanano dAkhalo janma tArIkha 10-2-1944nA roja ApuM to ekavAra amArA gAmamAM brahmasaMbaMdha levaDAvavA rAjakoTa jillAnA jetapura tAlukAnA AvelA bAvAzrIne meM mArI khUba ja nAnI uMmaramAM moTA guMdALA gAmamAM thayo. aMdhazraddhAyukta sevAvRtti mATe nA kahelI. zrI maganabhAInA abhyAsamAM caDhAva-utAra ghaNA thayA eka Arthika rIte garIba dIkarIne pAyaloTa thavAnI che ane bhaNatara pUrNa na thayAno raMja temanA caherA para Ajeya utkaMThA hatI, tyAre meM mArA grupa dvArA Arthika rIte te dIkarIne Ta, dekhAya che. dhoraNa 1 thI 5 guMdALA, dho. 6 ane 7 muMbaI, pAyaloTa thavA madada karI hatI." vaLI pAchA 8muM dhoraNa dhorAjI, 9muM guMdALAmAM zarU thayelI ghaNIvAra gAmanA pALiyA pUjavAne badale bIjA gAmanA navI hAiskUlamAM pasAra karyuM. pharI pAchA dho. 10mAM muMbaI pALiyA pUjavA e kyAMno nyAya? paraMtu A vRtti zrI malADa khAte ena.ela. hAiskUla. meTrika pachI mAre kAma ja bharatabhAImAM nathI. teone temanA gAma gaDhALI pratye apAra karavAnuM che, to bhaNavA karatAM mArA dhaMdhAmAM huM taiyAra thaI jAuM. sneha che. mUka sevaka banI temaNe gAmanI zALAnuM samArakAma tevA vicAra sAthe zrI maganabhAIe abhyAsa choDI dIdho hato. karAvyuM che. gAmalokonA zramathI ane phaMDathI gAmanI nadI upara abhyAsa choDavAnuM duHkha mArI sAme vyakta karatAM temaNe cekaDemo banAvyA. kapaDAM ghovA tathA nahAvA ghATa, paMkhIo mATe mane jaNAvyuM ke "e samaye meTrika pUruM karyuM hota, to Aje mAruM cabUtaro, Dhorane pANI pIvA mATe aveDo banAvyo che. gAmane aMgrejI pAvaraphUla hota. mane mArA udyoganI aMgrejI buksa vadhu hariyALuM banAvavA vRkSo vAvyAM che. samAja saMpIne vAMcavAmAM, abhyAsa karavAmAM takalIpha na paData. deza-videzanI khabhekhabhA milAvIne kAma kare evI lAgaNIne vahetI karI che. inDasTrIala pheramAM ke konpharansamAM bolavAmAM ane samajavAmAM pote ghasAIne bIjAne UjaLAM karI batAvavAmAM zrI je takalIpha paDe che te nivArI zakAI hota." 84 Jain Education Intemational Page #682 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 666 zrI maganabhAIno pastAvo hajAro yuvAnone khUba ja preraka ane AzIrvAdarUpa nIvaDaze. emAM koI saMdeha nathI. 1968mAM zrI maganabhAI suzrI bhAnubahena sAthe saMsArajIvanamAM lagnathI joDAyA. suzrI bhAnubahena paNa meTrika sudhI bhaNyAM che. A daMpatIne traNa suputrIo che, jemAM prajJA, pUnama ane prIti traNeya pariNIta che. suputra bhAveza ema.bI.e. sudhI bhaNyA che ane hAla jyota enjiniyariMga audyaugika saMkulamAM menejiMga DirekTara che. zrI maganabhAInA gurubaMdhu sva. caMdubhAInA suputra nIlezabhAI mikenikala enjiniyara che. baMnene ucca zikSaNa ApavAmAM AvyuM che. bhAveza-nIlezanI patnIo paNa zikSita che. paDazuM anekavAra paNa kismata banI jaze; sAcI dizAno paMtha che ThokaranI AsapAsa. ukta subhASita zrI maganabhAInA jIvanamAM sArthaka banIne UtaryuM che. teone kaMIka meLavavuM hatuM. abhyAsa chUTyo paNa saMgharSathI pragatinA zrIgaNeza thayA. 1960thI 1962 sudhI zrI maganabhAIe pragatizIla brAsa Tarnara tarIke mAtra rUpiyA benA rojathI kAma kareluM. mAtra 19 varSanI vaye zrI maganabhAI 1963mAM guMdALAthI muMbaI AvyA. harakyulasa beriMgamAM mAtra rUpiyA 12nA rojathI ane tyArabAda senTA insTrumenTa prA.li.mAM Tarnara tarIke rUpiyA 18nA rojathI kAma zarU kareluM. zarUAtamAM kacaro vALavAnuM, helpara tarIke kAma karavAnuM. zIkhavAnI dhagaza hatI. Ara. phAi. letha mazIna oTomezana upara rniMganI kAmagIrI karatA hatA. misTara bakSI phoramena bahu ja dayALu hatAM. zrI maganabhAIne kAma zIkhavatA ane dhyAna rAkhatA hatA. rAtapALI karI kArakhAnethI 11 vAge nIkaLI zrI maganabhAI TreinamAM borIvalI UtarI rAte traNa ki.mI. cAlIne be vAge mAmAnA gharanI bAjumAM sutArIkAmanA varkazopamAM pahoMcI tyAM ja sutArIkAma karavAnA lAkaDAnA ghoDA upara pathArI karIne sUI jatA. moTAbhAI caMdubhAI be vAgyA sudhI zrI maganabhAInI rAha jotA jAgatA hoya. teone saMjogoe khUba ghaDyA che. temaNe 1964mAM muMbaI loara parela khAte maphatalAlanI sTAnDarDa milamAM elapisTana poDa, khAte temanA mAmA dAmajIbhAInI dekharekha nIce kAma karyuM hatuM. svapna zilpIo zrI maganabhAIne celeMja upADavI game che. potAno ane parivArano vikAsa thAya evA zubha hetuthI teoe 1965mAM bhaktinagara sTezana ploTa zerI naM. 2mAM saMgharSa saphara zarU karI. anila lethanuM sADAcAra phUTanuM mazIna haptethI lIdheluM. mAtra rUpiyA eka hajAramAM kArakhAnAnI zarUAta karI te ghaTanA Ajeya teo bhUlyA nathI. bhaktinagaramAM mAtra be gALA hatA. dIvAla nahotI ane eka ja zaTara hatuM. teo pote rasoI karatA hatA ane tyAM ja rahetA hatA. temanA jIvanamAM aneka prasaMgo bhAvAtmaka che. eka Urmisabhara prasaMga varNavatAM teoe mane kaheluM : "kArakhAnu zarU karyuM tyAre meM mAtra rUpiyA traNasomAM eka DrIla kharIdeluM paNa paisA bAkI rAkhelA. ugharANI thatI hatI. ugharANI karanAra guMdALA mArA pitA pAse AvyA. baporanA bAra vAgelA. mArA bApujIe spaSTa saMbhaLAvI dIdhuM ke "tAre kArakhAnuM karavuM hatuM ne? tArI jAte kara, de paisA' mane gharamAMthI kADhI mUkyo! paNa A badhu Aje mIThuM lAge che! manuSyane badhuM sIdhesIdhuM sahelAIthI maLI jAya tenI kiMmata nathI hotI! tema teo spaSTa mAne che. hAla vaighavADImAM (rAjakoTa) jyota enjiniyariMga yuniTa kAryarata che. te have goMDala roDa hAive para zAparaverAvaLamAM cAra hajAra vAra jagyAmAM pravRtta che. navanirmita jagyA upara kharA arthamAM kahevAtA eka sAdhue satata be mahinA sudhI ghaNI dhakhAvI hatI. e temanA uparanI paramAtmAnI kRpA haze ema mAne che. ahIM sI.ena.sI. beriMga koma tathA kema zAphTa TarniMga kAma thaze. 70 thI 80 jeTalI vyaktione rojI-roTI maLaze. oTomobAila kSetramAM pragati arthe Adhunika CNC mazIno mUkavAmAM Avaze. jarmanImAM rUsTopamAM harDajha phekTarI pAMcaso horsapAvarathI be hajAra horsapAvara sudhInAM mazIno banAve che. temAM jyotanI kemazAphTa mokalavAmAM Ave che. zrI maganabhAIe temanA moTAbhAIo sva. caMdubhAI, zrI mukuMdabhAI, zrI amubhAI sAthe vyavasAyanA vikAsa arthe sAthe maLIne kAma karyuM che ane Aje paNa A snehabhAvanA piravAramAM TakI rahI che. potAnA udyoga saMkulamAM kAryarata A sTAphane uccamAM ucca meDikala sahAya ApavAmAM Ave che ane have temanAM bALakonA abhyAsa kArya Page #683 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo mATe kALajI levAmAM Avaze. koI paNa jagyAe zaikSaNika 1955 che. janmasthaLa rAjakoTa jillAnuM upaleTA gAma. utkarSa thAya te mATe zrI maganabhAI haMmezAM tatpara rahyA che ane pitA hIrAbhAI ane mAtA sva. somabahenanA zikSaNa, Aje paNa rahe che. saMskArano amUlya vAraso zrI dilIpabhAIne prApta thayo che. teoe ane temanA putra bhAvezabhAIe audyogika teno temane AnaMda che. pitAnuM mULa vatana rAjakoTa jillAnA vikAsa arthe jarmana, sviTjharalenDa, phrAMsa, osTreliyAmAM pravAsa dhorAjI tAlukAnuM haDamatiyA gAma. karyo che. uparAMta bhAratanA badrI-kedAranAtha, dakSiNa bhAratamAM zrI dilIpabhAIe bI.e., bI.e.nI upAdhi meLavI paNa teo pharyA che ne tyAM saMskRti-prakRtine mANI che. che. rAjakoTamAM mahAtmA gAMdhI vidyAlaya tathA karaNasiMhajI - zrI maganabhAInA mukhethI ja keTalIka preraka vAto hAiskUlamAM aMgrejI viSayanA zikSaka tarIke pharaja bajAvatI sAMbhaLI. te temanA ja zabdomAM ahIM mUkuM chuM. vakhate manamAM gaDamathala hatI ke nAnI paNa Adarza skUla zarU "hIro honDA, sonAlikA TrekTara ane kirloskara karavI. A gaDamathala saMgharSathI dUra karI ane siMhAra, saMskAra enjina jevI AMtararASTrIya saMsthAoe amArI vyAvasAyika vidyAlayano prAraMbha thayo je Aje vikasita thaI rahyuM che. kuzaLatAnI kadara karI che. 1971thI lisTarakamanuM rojanA be AgavI dRSTithI teo potAnI vidyAsaMsthAonuM kuzaLatApUrvaka hajAra naMganuM hAiesTa utpAdana paNa karyuM hatuM. 1994mAM saMcAlana karI rahyA che. zikSaNakeDI kaMDAratA zikSaNapriya zrI samagra bhAratamAMthI ane besTa kvoliTI tathA besTa prAijhano dilIpabhAIe tA. 10-2-1977mAM rAjakoTa jillAnA evorDa maLelo che. ISO 9001 pramANapatra prApta amArI TIme dhorAjI tAlukAmAM 'gurujI'nA nAmathI oLakhAtA. gurujInA guNavattA Aje paNa jALavI rAkhI che. valasADa khAte zrI suputrI sunItAbahena sAthe sAMsArika jIvananI zarUAta karI. tulasIbhAI dAmajIbhAI sAMkaDecAnA sahayogathI amerikana saMtAnomAM putrI zItala, nehA ane putra viveka ucca abhyAsathI smiga prosesa prA. li. (aspI)mAM davA chAMTavAnA sperapArTasa paDAyA che. banAvavAnI kAbeliyata ame keLavI hatI. amArI pragatimAM jyAre meM zrI dilIpabhAIne kamyuTara yuga viSenuM maMtavya philDamArzala kaMpanInuM yogadAna ghaNuM moTuM che. huM dRDhapaNe mAnuM pUchyuM tyAre temaNe mane kahyuM : "mAnavajIvanane saheluM, chuM ke dhaMdhAmAM utpAdananI sArI guNavattA, vyavahAramAM viveka, vikAsazIla banAve che ane have pachInI peDhI mATe anivArya namratA ane bhASAviveka hoya to haMmezAM pragati thAya ja. ame banI raheze." bAvIsa varSa pahelAM rAjakoTamAM sauthI pahelAM inDakzana hArDaniMga vAcana mATe samaya na bacAvI zakatA zrI dilIpabhAIne mazIna InasTola karyuM hatuM ane hAlamAM paNa amArI pAse TIvI sIriyala gamatI nathI. bAdhA, AkhaDI, mAnatA, upavAsa, Adhunika nava jeTalAM CNC mazIno upalabdha che." vrata ane ekaTANAM vize vAta karatAM temaNe A rIte javAba dIrghadraSTA, milanasAra, puruSArthI navA jamAnA sAthe kadama Apyo hato : "bhagavAna para mane pUrNa zraddhA che, paraMtu bAdhA, milAvanAra kuzaLa udyogapati zrI maganabhAInI udyogasaphara AkhaDI rAkhavA karatAM ApaNane ApaNA sukha mATe zuM jarUrI zikharone AMbe tevI zubhecchA. che te mAgaNI vAjabI nathI. ApaNA mATe je sAruM hoya te hakArAtmaka draSTinA himAyatI, vidyApriya prabhu Ape che. tevo dRDha vizvAsa huM dharAvuM chuM. bhagavAna "mA" jevo che. peMDA gharamAM hovA chatAM bALakanA hitamAM na hoya,to zrI dilIpabhAI siMhAra mA bALakanI mAgaNI hoya to paNa na Ape. tema bhagavAna mAtA ane pitAthI zarU thayelI ApaNI mAMgaNI ApaNA hitamAM na hoya to na Ape. upavAsa, zikSaNanI saravANI Aje paNa jemanA ekaTANAM zarIranI svasthatA mATe jarUrI che. tene dhArmika tarapha vahI rahI che tevA hakArAtmaka lAgaNI sAthe joDavAnI jarUra nathI." dRSTikoNathI jIvana jIvatA zrI jAte pATha-pUjA ke dhArmika vidhi bAbate temano uttara A dilIpabhAIno janmadina tA. 11-7 pramANe rahyo : "bhagavAnane prArthanA niyamita karuM chuM, paNa Jain Education Intemational Page #684 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 668 svapna zilpIo. dhArmika vidhinI rIte tema karavAnA matano huM nathI. udyogakSetranA yuvAna svapnazilpI bhagavAna pratyeno bhAva kSaNe-kSaNe vahevo joIe. aupacArika rIte nahIM." zrI madhubhAI paToLiyA temaNe paryaTano-pravAso karyA che. svAdhyAya parivAra eka sAro vicAra aneka sArA sAthe joDAyelA zrI dilIpabhAI Izvara para pUrepUro vizvAsa kAryonuM nirmANa kare che. jemanA dharAve che. tenA dAdA, pitA ane pote paNa sAmAjika jIvanamAM kaMIka karI chUTavAnI tamannA kurivAjonA virodhI rahyA che. jarUriyAtamaMda lokone samaye che evA sahRdayI mitra zrI madhubhAIno samaye madada karatAM zikSaNapriya zrI dilIpabhAI pAse paricaya to mane tetrIsa varSathI che. hakArAtmaka dRSTi che. meM emane eka preraka avataraNa dvArA bhAvanagaranI sanAtana dharma hAIskUlamAM (1975) jyAre abhyAsa karatA hatA yAdagAra prasaMga rajU karavA kahyuM. tyAre temaNe preraka dAkhalo prastuta karyo : "jyAre huM muMbaI somaiyA kolejamAM eDamizana tyArathI ja Ajaparyata A maitrInI mIThAza jaLavAI rahI che. levA gayo hato tyAre prinsipAla pU. paMDyA sAhebanuM aMgrejI mAtA jamunAbahena ane pitA zaMbhubhAInA A suputrano jarApaNa samajI zakyo na hato. khUba ja kSobha thayo hato. janma tA. 2-2-1960nA roja cAMparaDA (jUnAgaDha jillo) paraMtu paMDyA sAhebano Approch mane sparzI gayo hato ane gAme thayo hato. B.Sc. sudhInA abhyAsadhArI zrI madhubhAI pachI to khUba ja mahenata karI college first Avyo. tyAre hAlamAM inTarIkAsTa grupa (zApara-verAvaLa, rAjakoTa) udyoga anahada AnaMda thayo hato. saMkulanA kuzaLa sUtradhAra che. jIvanasvapnanI phalazrutinuM ciMtana paNa zrI dilIpabhAIe tA. 14-2-1982nA zubha dine jUnAgaDha jillAnA sarasa rIte vyakta karyuM. "bhagavAna je paNa Ape te hasatAM-cAMparaDA gAme madhubahena sAthe teo lagnagraMthithI joDAyA. hasatAM svIkAravuM. Complaing nature thI sAmenI vyakti madhubahene homa sAyansa sAthe B.A. karyuM che ane teo temanA duHkhI thAya. jIvanamAM sukhI thavA mATe Complaining pati madhubhAInI sAmAjika, zaikSaNika temaja sevAkIya pravRttimAM nature thI mukta thavuM jarUrI che." rAhabara banI rahyA che. "sAmenI vyakti pAse kaMIpaNa apekSA rAkhIe tyAre A sukhI daMpatInuM eke hajArA samAna saMtAna putrI ApaNe tenA taraphano approch ane ApaNe tenA mATe zuM ekatA (kaNasAgarA skUla-12, sAyansa, aMgrejI mAdhyama) putra karIe chIe te vicAramAtrathI saMbaMdhonI kaDavAza ghaTI jaze." samAna che. ekatA saMgItavizArada che. citrakAmanI parIkSAo pAsa karI che, sporTasamAM ruci dharAve che. "sAmenI vyakti paNa sAcI hoI zake te vicArathI dalIlone liting tone ghaTI jaze ane vicAronI svIkRti zrI madhubhAI kayUTara yuga vize potAnuM maMtavya ApatA paNa kadAca vadhI jAya. sAmenI vyaktinA vicAronI svIkRtinI kahe che ke "kamyuTarane lIdhe duniyAnAM badhAM kSetromAM haraNaphALa taiyArI, ApaNA vicArono vyApa paNa vadhAre che. positivity che. kayUTara na hota to ATalo jhaDapI vikAsa zakya na banyo always wins A siddhAMta mANasane sarvasvIkata banAve che. hota." bhagavAna zivanA trinetranI jema ApaNI pAchaLa hoya. tenI teo vAcana mATe samaya bacAve che. koI TI.vI. para karaNAnI najara samAna hoya, tenA para taMdurasta harIphAInI sIriyala temane gamatI nathI. bAdhA, AkhaDI, mAnatAmAM najara AgaLa hoya tenA para preraNA meLavavA mATenI najara AsthA na rAkhatA teo upavAsa, vrata, ekaTANAM karatA nathI. saMtoSa sAthe rAkhavAthI jIvanamAM tANa anubhavAtuM nathI ane pAThapUjA ke dhArmika vidhi karatAM teo mAnavadharmamAM so vikAsa thAya che." TakA mAne che. temaNe siMgApora, amerikA, yuropa khAte nikhAlasatA jemane priya che evA svapnazilpI zrI videzamAM audyogika pravAso karyA che. uparAMta bhAratadezamAM dilIpabhAI siMhArane anekAneka zubhecchAo. paNa teo haridvAra, mathurA, vaiznodevI, RSikeza, zrInAthadvArA, Jain Education Intemational Jain Education Interational Far Private & Personal Use Only Page #685 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo. 669 DAkora, dvArakA, kerAlA, kAzmIra, zimalA ane kulumanAlI jevAM yuvAnonA preraka naisargika sthaLoe paryaTano karyA che ane lakhalUMTa jANakArI, araviMda bApA AnaMda meLavyo che. zrI araviMdabhAI rAmajIbhAI teo rAjakoTanA kAlAvaDa roDa upara AvelI naMdanavana gaMgAjaLiyAno Apa saune paricaya sosAyaTImAM varSothI pramukhapade rahI pojhiTiva kAryakramo kare che. karAvatAM mane khUba ja AnaMda thAya che. jUnAgaDha, rAjakoTamAM leuA paTela samAjamAM paNa pramukhapadano zrI araviMdabhAInA mAtuzrInuM nAma kAryabhAra vahana kare che. uparAMta saradAra paTela zaikSaNika saMkula AdaraNIya kAzIbahena ane pitAzrI (mAMDavaLa-tA. visAvadara, ji. jUnAgaDha)nA TrasTI che. rAmajIbhAI ravajIbhAI gaMgAjaLiyA. koI dhArmika bAbato para vizvAsa na rAkhatA A teo baMne Aje hayAta nathI, chatAM yuvAna temano ane sAmevALAno AbAda bacAva thayelo te emanA vyaktitvanI suvAsa laIne zrI yAdagAra prasaMga varNavatAM kahe che ke "ekavAra jUnAgaDhathI araviMdabhAIe jIvanaghaDataranAM pagaraNa mAMDyAM hatAM. 60 varSa rAjakoTa AvatA hatA tyAre mAruM ane sAme calAvatA pahelAM e jamAnAmAM araviMdabhAInA pitAzrI zikSaka hatA. vAhanacAlakanuM vAhana sAmasAme AvI gayuM. vAhananA mAtuzrI kAzIbahenamAM paNa bhaNataranI koThAsUjha hatI. tA. 4AgaLanA kAca tUTI gayA, chatAM hiMmata karI, vAhana calAvI 3-1941nA roja goMDala pAsenA cAMdalI gAme janmelA ghera pahoMcyo ane sAme bhaTakAyelA mANasane paNa temanA ghera araviMdabhAI cAMdalInI prAthamika zALAmAM 4 dhoraNa sudhI ja pahoMcADyA hatA. bhaNyA che. emano paricaya meLavazuM eTale ApaNane khyAla "pratiSThA, pradarzana ke sAmAjika kurivAjonA khaMDananuM Avaze ke emanA jIvananuM gaNatara ApaNA mATe preraNArUpa che. eka udAharaNa temaNe A pramANe ApeluM : "tA. 14-2- zrI araviMdabhAInA pitAzrI rAmajIbhAI araviMdabhAIne be 1982nA roja amArA vatanamAM ame lAja kADhavAnA varSanA mUkIne avasAna pAmyA hatA. yA homa karIne paDo phateha rivAjane dUra karelo ane traNa lagno eka sAthe na thatAM, chatAM che Age..." kevI phateha! mahenatanI phateha. mahenata karavAmAM ame gAmalokonA virodha vacce traNa lagna karelAM." teo kyAreya pAchA paDyA nathI. zrI madhubhAI hAla rAjakoTa pAse zApara-verAvaLamAM nAnapaNathI ja araviMdabhAIne temanA banevIe kArIgarI indrIkAsTa grupa nAme udyogasaMkula calAve che, te mATe ane lAinamAM TreniMga ApI che. teo nAnapaNathI ja taravariyo. ahIM sudhI kevI rIte pahoMcyA tenI yAdagAra vAta karatAM kahe navuM-navuM jANavuM-zIkhavuM e saguNa emanAmAM che. che ke "1988mAM rAjakoTamAM sarvaprathama inTrIkAsTa prA. li. araviMdabhAIe bahu nAnI uMmaramAM sAraDIthI baMdUka banAvelI, invesTamenTa kAsTiMganA zrIgaNeza karyA. hAla utpAdana nikAsa nAnapaNamAM ghaNA samaya sudhI sutArI kAma karyuM che. teo mAne vikasita pradezo jevA ke ijharAyala, yuropa, amerikA, IMglenDa che ke, pAyAmAM jo sutArI kAma zIkhavAmAM Ave to kuzaLa ane jarmanImAM thAya che. kArIgara banI zakAya che. inTrIkAsTa udyoga saMkula InvesTamenTa prisijhana 1961mAM zrImatI maMchAbahena sAthe temanAM lagna thayAM. kAsTiga, senDakAsTiga paNa banAve che. araviMdabhAIne be putro. sauthI moTA jagadIzabhAI ane nAnA tAjetaramAM ja teo jarmanI audyogika pravAse jaI nalinabhAI. baMne temanA kuzaLa netRtva nIce goMDala roDa upara AnaMda enjiniyarsa nAmanI phekTarImAM traNa hajAranI kepesiTI AvyA che. dharAvatA hAiDrolika DriliMga mazIna banAve che. zrI | mahenata ane sAhasa vinA pragati zakya nathI, tevo araviMdabhAI bacapaNamAM ramavA-khelavAnI uMmare mAtra sAtamAM sonA jevo saMdeza ApatA zrI madhubhAI paToLiyAne paNa varSe kAme lAgI gayA hatA. temanA manamAM evo jalso hato temanA ujvaLa bhaviSya mATe zubhecchAo. ke kaMIka banavuM kaMIka meLavavuM. AvA Adarzane laIne teo Jain Education Intemational Page #686 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 670 svapna zilpIo. 1974mAM rAjakoTamAM potAnI kArIgarInAM pArakhAM karavA meLavavA na ApavuM joIe. kharA bhAvathI dAna ApyuM hoya to AvyAM. sau prathama temaNe oila enjina riperiMgano vyavasAya ApaNo deha pavitra ane taMdurasta rahe che." emanA sadbhAvane zarU karyo. ingalenDa sudhI temanI riperiMga kAryapaddhatinAM vakhANa vaMdana, zubhecchAo.. thayAM. oila enjina riperiMganA vyavasAyamAM harIphAI vadhatAM 1975mAM sarakAra mAnya nAgaDha kaSi yuni.mAM khetInA guNa, saMskAra ane vinaya jemane pasaMda che. tevA ojAro banAvyAM. tyArabAda muMbaI sudhI prakhyAta sADI sarasvatI ArAdhaka yuvA svapnazilpI prinTasanI phema sAteka varSa sudhI banAvI hatI. "DagaluM bharyuM ke zrI dilIpa paMcolI nA haThavuM nA haThavuM." AvI hAma haiyAmAM laIne teo aDadho roTalo maLaze to yuvAnone dizA cIMdhe che. aDadho khAzuM." evuM ghaNIvAra Aje 70 varSanI uMmare satata pravRtizIla rahetA zrI sAMbhaLavA maLatuM hoya che. araviMdabhAI dhArmika, sAmAjika ane sevAkIya pravRttimAM khUba jIvanamAM saMtoSa jevuM sukha eka ja kAryarata che. teo sevaka banIne niSThApUrvaka ane nisvArtha nathI, paNa jemanI pAse dRSTi, bhAve kArya kare che. rAjakoTamAM paMcanAtha maMdira pAse AvelI guNa, saMskAra ane samAja kaMIka madanamohana kuMja havelImAM, goMDalanI vRjadarzana havelImAM ane ApavAnI tIvra icchA haiye vasatI mANAvadaranI havelImAM tana-mana-dhanathI sevA karI che. svabhAve hoya tevA yuvAno dezamAM lAkho, karoDonI saMkhyAmAM che. tethI milanasAra, hasamukhA sAdA, saraLa, nirAbhimAnI, premALa ane ja bhAratadezane vizvamAM yuvAnono deza kahevAmAM Ave che, spaSTa vaktA evA zrI araviMdabhAI vividha sevAkIya gharaDAono nahIM. AvA ja eka yuvAnano paricaya prastuta che. saMsthAomAM paNa sevA Ape che. sadAya hasamukhA, milanasAra, guNavAna ane vivekI AjanA inphAsTrakyara ane phAsTa yugamAM aMdaranA hIra yuvAnanuM nAma che zrI dilIpa paMcolI, pitA rUkhaDabhAI ane karatAM bahAranA hIrane vadhu pasaMda karavAmAM Ave che. mUlyonA mAtuzrI divALIbahenanA chalochala vAtsalyane prApta karanAra zrI dhovANa vacce Aje yuvAna peDhI vacce TakI rahevuM ghaNuM ja kaThina dilIpa paMcolIno janma amarelI jillAnA sAvarakuMDalA che tyAre yuvAno sAthe hasatAM-hasatAM hiMmata ApatAM-ApatAM tAlukAnA cIkhalI gAmamAM tA. 31-05-1970mAM thayo hato. racanAtmaka kAryo kare che. bI.koma. uparAMta ela.ela.bI.nI upAdhi prApta A zikSaNautthAna, adhyAtma bhAva, vaiSNavasevA hoya, ke yuvAnanI pragatinA grAphane meM satata AgaLa dhapatAM joyo che. sAmAjika dhArmika utsavomAM teo AnaMdapUrvaka mokhare ja hoya. rAjakoTanA nimna madhyamavarganA kevaDAvADI vistAramAM soLa varSa - ochuM bolavuM paNa jhAjhuM kAma karavuM. koI paNa sthitimAM pUrve eTale ke varSa 1994mAM eka nAnA evA makAnamAM kyAreya pAchuM paDavuM nahIM. teone koI pratye pUrvagraha nahIM. badhA svanirbhara zALA gautama vidyAlayano prAraMbha thayo ane Aje pratye bhArobhAra lAgaNI. traNa mALanuM zaikSaNika savalata, mAvajata ane vidyArthIonA sukha-vaibhava vadhu, paNa parizrama ocho karavAmAM mAnatA sAMskRtika kalabalATathI killolatuM gautama vidyAlaya sarasa rIte kAryarata che. AjanA yuvAnoe zrI araviMdabhAInA vyaktitvamAMthI dhaDo levAnI jarUra che ke sakhata mahenata karyA vinA AgaLa na vadhAya. zrI dilIpa paMcolIe maMgala dAmpatyano prAraMbha tA. magajanI mahenata jarUrI che, paNa parizrama karavAthI zarIra 31-01-1990mAM sonalabahena sAthe karyo. putra AkAza ane svAthya sAruM rahe che. paheluM sukha te jAte naryA.' e kahevatane putrIo aMkitA, aMjalinAM A mAtApitA saMtAnone eTaluM ja sArthaka karIe tema teo mAne che. vahAla karI tene maMca sudhI laI gayAM che. araviMdabhAIno paricaya meLavatAM ghaNuM ja jANavAnuM ane zrI paMcolI kahe che ke "AgAmI samayamAM kayUTara nahIM zIkhavAnuM maLyuM che. teo haMmezAM kahe che ke, "koIpaNa dAna jANanAra vyakti abhaNa gaNAze. pachI bhale e grejyueTa dain Education Intermational Jain Education Intemational Page #687 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo hoya." vAcana mATe samaya bacAvI letA zrI paMcolI rAtre, bapore ane ravivAre vAcana karI le che. koI TI.vI. sIriyala nahIM paNa mAtra samAcAra ja temane jovA game che. pojhiTIva vijhana dharAvatA A yuvAna bAdhA, AkhaDI, mAnatA ke AsthAmAM na mAne te sahaja bAbata gaNAya, paNa teo pAcanataMtrane ArAma ApavA mATe mAtra zanivAra rahe che. sakArAtmaka UrjA meLavavA mATe zrI dilIpa paMcolI savAre zrI gaNezajI ane zrI gAyatrI pATha acUka kare che. teoe nAnI vayamAM uttara tathA dakSiNa bhAratamAM lagabhaga badhA ja tIrthadhAmono prAsAdika AnaMda meLavyo che. teo lAyansa klaba krAuna, bhArata vikAsa pariSada ane rAjakoTanI svanirbhara zALAsaMcAlaka maMDaLa jevI saMsthAo sAthe joDAyelA che ane kyAreka to zaikSaNika-sAMskRtika kAryakramonuM giramAbharyuM saMcAlana paNa kare che. te bAbata tenI aMdara paDelI kalA pratyenI abhiruci darzAve che. teonA jIvanamAM koI yAdagAra prasaMga banyo nathI. Izvara, gurugraMtha ane deva upara zraddhApUrvaka AsthA dharAvatA tao aMdhazraddhA dUra karavAnA himAyatI rahyA che. pratiSThA, pradarzana karatAM sAmAjika kurUDhinuM khaMDana karI sAmAjika utthAna, utkarSa mATe anekavAra samUhalagno, saMmelanomAM vaktA tarIke dIkarAo, dIkarIone saMbodhyAM che. jAhera ke guptadAna karatAM gujarAtI bhASAnI sAhityika pravRttine ujAgara karavAmAM zrI paMcolI agresara hoya che. gauzALAmAM vRddhAzramamAM ane bhAratIya paraMparAne sAcavatI kuMvArikA samI dIkarIone garabI maMDaLamAM phUlapAMkhaDIrUpa bhAva sahAya paNa kare che. zrI paMcolI eka sarasa, preraka avataraNa ApatAM kahe che ke 'jIvana eTale prema ane zramanI saritAno saMgama. parivAramAM putra AkAzano janma thayo. mAtApitAnI sevA karavAmAM AnaMda ` Ave che.' jIvanasvapnanI lazruti pachInuM temanuM manana-ciMtana paNa majAnuM che. basa, badhAne upayogI thavuM. IrSA, dveSamAMthI mukta thavuM. khUba vAcana karavuM. yuvAna zrI dilIpa paMcolI sAthenA sahRdayI saMbaMdhanA paripAka pachI hajAro yuvAnone upakAraka paMkti utAryA vinA kema cAle? 671 "je caTTAna sAthe TakarAya tene tUphAna kahevAya che; je tUphAna sAthe TakarAya tene yuvAna kahevAya che.'' saMvedanAthI bharapUra zrI dilIpa paMcolI uccatama siddhio hAMsala kare tevI zubhecchAo. niHsvArthabhAve saunuM bhaluM icchanArA adanA sevaka zrI bhUpatabhAI DoDiyA vibhiSaNa laMkAmAM niHspRhI banIne kema rahyA haze? evo prazna jyAre thAya tyAre aMtaramAM eka ja avAja Ave che ke jemanI pAse bhakti, sau koInuM bhaluM icchavAnI dRSTi hoya tenI sAthe paramAtmA haMmezAM hoya ja. saunuM bhaluM karanArA AvA sevako unnata mastake sevAkArya karatA hoya che. A prakAranuM sAduM, saraLa chatAM sevAbhAvI vyaktitva dharAvatA zrI bhUpatabhAI maganabhAI DoDiyAne temanA paricaya arthe maLavAnuM banyuM. tA. 22-8-1952nA roja jAmanagara jillAnA kAlAvaDa (zItalA) gAme janmelA zrI bhUpatabhAIne pitA maganabhAI, mAtA dhIrajabahena pAsethI aneka guNo ane saMskAra prApta thayA che. mULa vatana kAlAvaDanA vatanI evA zrI bhUpatabhAI kAlAvaDanI tAlukAzALAmAM pAMca dhoraNa sudhI bhale bhaNyA che paNa jIvananA taDakA-chAyAmAM teo ghaNA ghaDANA che. temanA pitA maganabhAIne sonA-cAMdIno dhaMdho hato. maganabhAIne tyAM garIba-gurabA, sAdhu-saMto ema so mANasonuM rasoDuM cAlatuM hatuM. potAnA mATe nahIM, bIjAnA mATe kaMIka bhaluM thAya tevuM karavuM tevI nema hatI. zrI bhUpatabhAInA pitA eTale ke maganalAla DosAnI huMDI cAlatI hatI. pitAnI sevAvRtti, saraLatA ane sAdagI zrI bhUpatabhAImAM vArasArUpe UtarI che. teo cAra varSanA hatA tyAM ja temanA pitAnuM mRtyu thayuM hatuM. nAnapaNamAM bhUpatabhAIe bahu mAra khAdho hato. teo svabaLe amadAvAda gayA hatA ane pachI bahenanI sAra saMbhALanI javAbadArI AvI paDatAM kAlAvaDanuM (zItalA) makAna vecIne rAjakoTa sthira thavA mATe AvelA. 1975mAM porabaMdara khAte maMjulAbahena sAthe teo lagnagraMthithI joDAyA hatA. maMjulAbahene esa.esa.sI. sudhI Page #688 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 672 svapna zilpIo bhaNyAM che. A DoDiyA daMpatIne saMtAnomAM be putro rohita ane rAjakoTamAM kevaDAvADI ane siyANInagaramAM jJAtinI vADI banI hIrena che. be putrIo bhAratI ane jyotibahena che. che, te samAja mATe AzIrvAdarUpa banI che, Aje je kAryarata kamyuTara yugane AvakAratAM zrI bhupatabhAI kahe che ke che. teo vADInA preraka zrI ghanazyAma gurujIne (sahaja kamyuTara yuga ghaNo ja sAro che' teo dezI nAme uparAMta dhyAnayoga) gaNe che.. aMgrejI nAmuM jANe che. luhAra hitecchu maMDaLano vArSika kuLadevI cAmuMDA mAtAjInA maMdiranirmANa kAryamAM temane ahevAla temanA haste ja taiyAra thAya che. zrI bhUpatabhAIne jJAtinA variSTha sevaka ane AgevAna jentIbhAI paramArano vAcanano khUba ja zokha che. navalakathAo vasAve che, pustako sahakAra ghaNo maLyo hato. zrI bhUpatabhAI samAjamAM kurivAja, kharIde che. zrI harakizana mahetAnI navalakathAo ghaNI vAMcI che. aMdhazraddhA dUra karavA satata prayatnazIla che. tevI ja rIte teo temane calacitro jovAM game che. TI.vI. sIriyala jovI gamatI dharma-saMskRtinA rakSaNa mATe paNa khaDe page hoya che. rAjakoTamAM nathI. bAdhA, AkhaDI, mAnatAmAM zraddhA na dharAvatA evA jagaguru zaMkarAcArya padhAravAnA hoya ke gurujI mAmAjI karmaniSTha teo vijJAnayugane sammAna Ape che ane upavAsa, (kuvADavA)nuM sevAkArya hoya, topaNa teo hoMze hoMze vrata ke ekaTANAM karatA nathI. niyamita rIte gherathI nIkaLI bhaktibhAvathI kArya upADI le che. teo dRDhapaNe mAne che ke devamaMdire darzane jAya che. "amArI peDhI bhaNI zakI nahIM, paNa have pachIno samaya zikSaNa paryaTano, tIrthATano vize meM jANyuM ke teoe lagabhaga vinA eka DagaluM na bharI zakAya tevo che." zrI bhUpatabhAI bhAratabharamAM pravAso karyA che. paradeza javA mATe temanI pAse potAnA samAja mATe tIvra lAgaNI pragaTa karatAM kahe che ke "mArA pAsaporTa che, paNa paradeza javAno yoga temane Avyo nathI. samAjanI gAmaDethI rAjakoTa zaheramAM ucca abhyAsa arthe AvatI dIkarIo mATe suvidhAvALuM kanyA chAtrAlaya hovuM teo kyAreya saMgharSa, muzkelI ane duHkhathI pAchA paDyA joIe ane te mATe ame sakriya chIe. luhAra jJAtibaMdhuo nathI. teone rAjakoTamAM temanA khAsa mitra zrI lakSmaNabhAI mArA upara apAra vizvAsa rAkhI samAjanA utkarSa mATe paTele temane Delo dhaMdhAnA vikAsa arthe mitrabhAvathI Apelo te harahaMmeza dAna Ape che. teno mane AnaMda che, gaurava che. ghaTanAne yAda karatAM teo gadgadita thaI gayA hatA ane bolyA samAjanI mAnasikatA vadhu svastha thAya ane samAja eka bane hatA ke "mAruM nAma-saranAmuM nahotuM paNa Aje mane bhagavAne tevo zubha Azaya huM rAkhuM chuM." ghaNuM ApyuM che. teno mane saMtoSa che." zrI bhUpatabhAI navI peDhIne preraka udAharaNa Ape che ke huM AbhArI chuM mitra zrI lakSmaNabhAIno, kAraNa Aje navI peDhInA yuvAna bhAI-baheno samAjanA saMskAra, zikSaNa temanA sahakArathI ja amAruM satyanArAyaNa phebrikezana kAryarata ane sevAkAryamAM AgaLa Ave. zrI bhUpatabhAIe bhagavadgItAnA zlokane caritArtha karyA che. tethI temane | zrI lakSmaNabhAInI sAthe zrI bhUpatabhAI smaraNa kare che niHsvArthabhAve kAma karavuM bahu ja game che. sTeja upara besavuM temanA bIjA mitra zrI mahendrabhAI makavANAnuM. teoe zrI gamatuM nathI. mahendrabhAI pAsethI rUA. 400 (rUpiyA cAraso) laI temanAM vyavasAya saMkulo che : satyanArAyaNa sTIla TreDarsa kArakhAnAno prAraMbha karyo hato. te kArakhAnAno Aje khUba ane cAmuMDA TreDarsa. A baMne saMkulomAM lokhaMDano vyavasAya vikAsa thayo che. temanA baMne saMtAno zrI rohitabhAI ane zrI hirenabhAI zrI bhUpatabhAI potAnA dhaMdhAmAMthI ane parivAramAMthI saMbhALI rahyA che. samaya kADhI potAnA samAjanA utkarSa mATe paNa samaya Ape che * nikhAlasa, nirdabhI, kharA arthamAM sevaka, sAdA, sarala, ane trIsa varSathI luhAra hitecchu maMDaLamAM sevA ApI rahyA che. parizramI zrI bhUpatabhAIne khaMtathI temanI apratima sevA badala eka samaya evo hato ke temanA jJAtibaMdhuone koI cokkasa abhinaMdana, zubhecchAo. jagyAe besavA mATenI jagyA nahotI, paNa zrI bhUpatabhAInI ane jJAtijanonI zuddha bhAvanAthI tanatoDa mahenata karIne che. Jain Education Intemational Page #689 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jJAnagacchAdhipati saMpradAya ke saMghanAyaka jJAna gacchAdhipati tapasvIrAja zrI caMpAlAlajI ma.sA. Aja ke isa bhautikavAda ke yuga meM jinavANI kA jharanA hama sabhI taka pahuMcAnevAle bhagavAna mahAvIra ke upadezoM kI tyAga vairAgya se sarovAra jhar3iyA lagAnevAle | tapa, tyAga kI mahAna mUrti kahalAnevAle saMghanAyaka tapasvIrAja jJAna gacchAdhipati zrI caMpAlAlajI ma.sA. kA janma rAjasthAna prAnta te ajamera jile ke masUdA zahara meM phAlguna sudi 1 vi.saM. 1970 ko chAjeDa osavAla jaina | kula meM pitAzrI kizanalAlajI chAjeDa evaM dharmaparAyaNa mAtA zrI pAnIbAI kI ratnakukSI se huaa| dvitIyA ke candramA kI taraha Apa vRddhi ko prApta hone lge| jyoMhi yauvanAvasthA ko prApta hue ki pitAjI ne ApakA saMbaMdha eka suzIla kanyA se kara diyA paraMtu Apako to saMsAra ke prapaMcoM meM par3anA hI nahIM thA isa mahApuruSa ne sAMsArika saMbaMdha ko ThukarAkara sace vItarAga dharma ke prati apanA saMbaMdha jor3akara saMyama ko | dhAraNa karane kA dRr3ha nizcaya kara liyA aura pUjya ratnacaMdrajI ma.sA. evaM pUjya zrI samarthamalajI ma.sA. ke caraNoM meM pahUMca gye| samyak prakAra se municaryA kI jAnakArI prApta kara alpa samayameM AgamAnusAra jJAna arjita kara siMha ke samAna saMyama lekara utkRSTa bhAvanA se khIMcana ( rAjasthAna) meM phAlguna yadi 2 vi.saM. 1991 ko 21 varSa kI bhara yauvanAvasthA meM bhAgavatI dIkSA aMgIkAra kii| Apa tapasyA karane meM prasiddha haiN| kisI ko jJAta hI nahI hone dete kI Apa tapasyA karate haiM vigata kaI varSoM se ekAMtara tapa kI tapasyA karate A rahe haiN| upavAsa, belA-telA karanA ApakI dinacaryA bana gayI haiN| isa kAraNa sampUrNa jaina | samAja meM Apa tapasvIrAja ke nAma se khyAti prApta haiM / siMha kI taraha Apa saMyama meM kaThora haiM, saMyama jIvana meM thor3I sI bhI kamI Apa Ane nahIM dete| itane bar3e saMghanAyaka hone ke pazcAt bhI Apa meM tanika bhI abhimAna-mAna Adi dikhAyI nahIM detaa| apane choTe saMtoM ke sAtha eka hI pATa - para dikhAyI dete haiM mAnoM Apo saMghanAyaka nahIM, eka sAdhAraNa saMta hoN| Apa cAhe zarIra kAyA se dubale patale haiM paraMtu Apa saMyama meM itanA kaThora rUkha apanAte hai ki zAyada hI sampUrNa bhAratameM anya kisI samudAya meM ho / Apake samudAya meM sabhI AjJAnuvartI saMta satiyA~ bhI zuddha saMyama pAlanakartA haiM / Agama zAstra kA sabhI ko acchA jJAna hai / dIkSA Adi meM koI ADambara Adi dikhAI nahIM detA hai| yahI kAraNa haiM ki anya samudAyoM kI aneka bhavya AtmAeM Apake samudAya meM Akara dIkSA grahaNa karatI haiN| ApakI vairAgyavANI kA itanA gaharA asara hotA hai ki aneka bhavya AtmAoM ko vairAgya bhAva utpanna ho jAtA haiN| isa kAraNa Apa zramaNa nirmAtA bhI kahalAte hai| vartamAna meM jahA~ sarvatra cAroM ora ADaMbara aura zithilAcAra kA phailAva dikhAI detA hai vahA~ para jJAnagaccha ApakI nizrAya meM Aja bhI bhagavAna kI vizuddha paraMparA ko akSuNNa banAe hue hai| 91 varSa kI vayovRddha avasthA meM bhI ApakI vANI meM vahI oja, vahI tyAga, vahI joza, evaM vairAgya kA strota bahatA rahatA hai| isI taraha aura bhI aneka arabapati, injiniyarsa, sI. e. svAdhyAyIo Adine ApakI nizrA meM dIkSA grahaNa kI hai Apake saMgha meM vartamAna meM lagabhaga 475 se bhI adhika sAdhu-sAdhvIyA~ vidyamAna haiN| prAyaH kara sabhI sAdhusAdhvIyoM ko Agama kA acchA jJAna bhI haiN| ApakA jaba pravacana hotA hai to usa samaya pravacana meM lagabhaga zataH pratizata zrotA sAmAyika vrata meM baiThe hue mileNge| Apa hamezA vizeSakara navayuvakoM ko dharma kI ora prerita karane kA AhvAna karate rahate haiN| Apake pravacanoM kA zrotAo para kAphI prabhAva par3atA hai| ApakI nizrA meM aneka samRddha dampatiyoM ne dIkSA grahaNa kara rakhI hai| ucca saMyama sAdhanA ke lie ApakA saMgha sampUrNa jaina samAja meM sarvopari vizva prasiddha hai| saujanya : bAyokema phArmAsyuTikalsa iNDasTrIDA - muMbaI Page #690 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Da na dharA sudhI, na gagana sudhI, nahI unnati, na patana sudhI phakata ApaNe to javuM che, ekamekanA mana sudhI mAnavacetanAnAM urjA kendro svapna zilpIo graMthane hArdika zubhecchA zrI ramaNikalAla kuMvarajI zAha saparivAra (Ara.ke. zAha-pAlitANAvALA) 6/7, nyu rezama hAusa, polIsa sTezana sAme, netAjI subhASaroDa, muluMDa (vesTa) muMbai-400 080. atula Ara. zAha nalIna Ara. zAha hAryArdaka zubhecchA me. rAjeza inDasTrIjha 5, 'navasamIra', 13mI khetavADI beka roDa, muMbai-400 004. phonaH 23825156 / 23888359 me. meka oTomobAilsa bhUjabaLa nivAsa, je.ena. roDa, muluMDa (vesTa) muMbai 400 080, phonaH 25600409 | 25602312 me. amI enTaraprAijha bI-6, mitradhAma, sarvodayanagara, muluMDa (vesTa) muMbai - 400 080 phonaH 25621009 Page #691 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kalyANa sevA saMgha (TrasTa rajIsTara naMbara i-4326/mahesANA) zrI kalyANa sevA saMghanuM bhavya-divya anokhuM Ayojana zrI ghaMTAkarNa mahAvIra zakitapITha" nirmANa sthaLa H goTAvaDe, khapolI pAlI roDa, paralI (mahArASTra) tirtha nirmANanuM rahasya : pa.pU. nUtana A. zrI zivasAgarasUrIzvarajI ma.sA.ne AjathI daza varSa pahelA zrI ghaMTAkarNa mahAvIra zakitapITha tIrthanI aMtaHsphuraNA thai hatI te arthe temaNe akhaMDa savA lakSa zrI ghaMTAkarNa mahAvIranA | mULa maMtranA akhaMDa jApa ATha mahinAmAM pUrNAhUti vidhAna sAthe saMpanna karela che. jenI phaLazrutI rUpe A tIrthanA nirmANano prAraMbha thai cukayo che. vizeSatA : akhaMDa savA lakSa mULa maMtranA jApa sahita zrI ghaMTAkarNa mahAvIranI prANa pratiSThA karavAmAM Avaze. jethI AvanAra dareka zrAvakone nIraMtara zakitano strota caitanya urjA rUpe maLyA karaze. prastuta zakit pIThanA AyojanamAM ApanA udavAra sahayoganI apekSA che. temAM 54,000 ane 1,08,000 rU|. dAnamAM nAma noMdhavIne sahAyatA pradAna karavA namra anurodha che. A lAbhArthInuM nAma grenAiTa upara suvarNa akSare aMkita karavAmAM Avaze. moTA Adeza levA mATe nIcenA saMparka sUtra upara saMparka karo. zrI ghaMTAkarNa dAdAnA bhAvikabhakatone hArdika nimaMtraNa udAra sahayoganI saravANI vahAvavA nimaMtraNa ApanA udAra sahayoga mATe saMparka sUtra zrI dinezabhAI pATaNavALA (muMbai) zrI saMjayakumAra bIpInacaMdra zAha (surata) zrI bhadrezakumAra Ara. nAyaka (amadAvAda) zrI hemaMtakumAra zAha (muMbai) mo. 093244 90566 mo. 098247 00243 mo. 098989 40096 mo. 098216 75803 Page #692 -------------------------------------------------------------------------- ________________ !! bhagavAna zrI zAMtinAthaya namaH | zrI zAMtinAtha ceriTebala TrasTa mAnavasevA jIvadayA dvArA sarvajonA kanyANa mATe kaTIbadhdha saMsthA 1-bI, nautama epArTamenTa, divALI bANa, aThavAgeTa, surata-395 001 pholaH 2478291 phekasa H 2461955 Trust Registration No. : E3945/Surat Registration under Foreign Contribution (Regulation) Act, 1976 - No. 042100084 www. manavseva-jeevdaya.org viswaahinsa@hotmail.com saMsthA mukhya udezo jIvadayA, mAnavasevA ane rASTrAkitanA dareka prakAranA kAryo karavA. gauzALA, pAMjarApoLo tathA anya prANI saMsthAone jarUrIyAta mujabanI sahAya. talakhAne jatA abola jIvo choThavavA, azakata khoDADhoro meDIkala sahAya tathA sarve prakAranA jIvadayAnA kAryo karavA. jarUrIyAtamaMda kuTuMbone meDIkala sahAya, zaikSaNika sahAya tathA Arthika sahAya karavI. AnaMnA oparezana karAvavA. rela, dharatIkaMpa, duSkALa tathA kudaratI AphatomAM sahAyakartA kAryo karavA. prajAmAM ahiMsA, jIvadayA, zAkAhArI thatA rASTraprema mATe pracAra-prasAra karavo. hyumana rAiTsa tathA enimala rAiTsa mATe sajAma rahevuM. WITH BEST COMPLIMENTS Polythene Printed Bags Babulal V. Mehta MAHENDRA (ME ENTERPRISES 200, Govidnappa Street, Chennai - 600 001. Ph.: (O) 2521 3177 / 2524 6422 (F) 2649 1224 Fax : 044-2524 6422 (R) 42625206, 42625207 E-mail : polybbags@gmail.com Page #693 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo paramArthasika AgevAna kAryakaro tattvajJAna ke adhyAtmajJAna ja jIvanasArthakyanI cAvI che. AryasaMskRtinA samRddha ane sonerI kALamAM A aMge khUba ja jhINavaTathI gahana vicAraNA thaI che. manuSyajIvananI pUrNatA ane sArthakatA zemAM che enA uttaro A vicAraNAmAM bharyA paDyA che. kSaNe kSaNe, divase divase, AyuSyanA dareka tabakke mANasane tana-manathI kema vartavuM tenAM spaSTIkaraNo A vicAraNAmAM prApta thAya che. dharma ane saMpradAya A vicAraNAnuM jIvanamAM AcaraNa karavAnA mArgo che. dhArmika kriyAkAMDo ke vidhividhAno mAtra upalaka dekhADA nathI, paNa enAM mULa A vicAraNAne pUrNa karavAmAM jaDabesalAka jaDAyelAM che. prAtaHkALe sUryapUjA karIne potAnAM paMcamahAbhUtone preraNA, utsAha, UrjA, umaMga, AzAthI prerato manuSya divasabhara kAryazIla rahIne jIvanane sAMsArika ke bhautika samRddhi tarapha dorI jAya che, paraMtu sAMja paDye Izvara sAme dIvo dharIne e sarva Izvarane samarpita kare che ane kahe che ke tArA bharose khetaramAM nAkhI dIdhelA pAMca dANAmAMthI pAMcaso dANA tuM ja banAvI Ape che. kAryo ane pariNAmothI janmato ahaMkAra, mada, svArtha, moha Adi kaSAya vRttio ahIM vigalana pAme che. A bhAratIya tattvajJAnanuM mULa che. gItAmAM ene yajJanuM nAma ApavAmAM AvyuM che. ahaMkAra nahIM paNa vinamratA, mada nahIM paNa viveka, svArtha nahIM paNa paramArtha, moha nahIM paNa sthitaprajJatA e jIvanasArthakyanA staMbho che. IzanuM rAjya che AkhuM' e bhAvanAthI tyAgIne bhogavavAno maMtra A saMskRtino jIvanamaMtra che. yugothI A jIvanamaMtra A prajAnA lohImAM vaNAI gayo che. jema mULabhUta vaivighA gAmaDAMnI DozIonA jIbhane Terave sthAyI thayelI che tema jIvanane upakAraka A vedavidyA paNa lokonAM haiyAMmAM TharIThAma thayelI che. ahIMno sAmAnya kheDUta paNa prasaMge prasaMge DhagalA dhAnamAMthI jarUriyAtavALAne khobo ApIne rAjI thAya che. potAnI kamANImAMthI bhagavAnano bhAga paNa judo kADhI rAkhe che, eTale to A dezamAM sadAvratonA, sakhAvatonA yajJa maMDAya che. kahevAnI jarUra nathI ke nAnakaDA gAmanA sAmAnya kheDUtathI mAMDIne mahAnagaranA zreSThIvaryo sudhInAmAM A saMskAra jovA maLe che. A paraMparAne vaMdana! sadbhAgIoe pADelo A suMdara cIlo yugo sudhI avicaLa rahe evI vinamra prArthanA. --saMpAdaka jJAnadAtA gurudeva zrI narendrabhAI koraDiyA guNa-saMpattiothI samRddha banelA mahApuruSonA guNonI anumodanA ane satkAryonI abhisaMjJA karavI e ApaNuM parama kartavya che. evA ja eka uttama koTInA sabhyajJAnopAsaka ane jJAnadAnanA ujjvaLa samAvatAra tathA konvenTa kalcaranA pratikULa pravAha sAme mardAnagI 673 Jain Education Intemational dAkhavatA eka javAMmarda ane amArA jJAna tema ja saMskAradAtA moTA gurudevazrI........zrI narendrabhAI koraDiyAnA ujvaLa jIvanano guNavaibhava........ gauravavaMto gujarAta deza......kacchanI kAmaNagArI bhUmimAM raheluM moDA gAma......e dharmanagarImAM dharmAtmA zrI DAhyAlAlabhAI.......ane temanI suzrAvikA caMpAbahenanI kukSithI vi.saM. 2022, tA. 17-01-1966, poSa vada 11nA zubha divase eka putraratnano janma thayo.......ane guNasaMpanna nAma rAkhavAmAM AvyuM narendra.....gaLathUMthImAM ja mAtA-pitAthI pAmelA ucca su-saMskArone potAnA jIvanamAM vaNI levA mAtA-pitAnA AzIrvAdane grahaNa karI mAtra 12 varSanI kumaLI Page #694 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 674 vayamAM potAnI tattvatalasATanI ajoDa pratibhAne khIlavavA teoe mahesANA pAThazALAmAM dhArmika adhyayana prAraMbha karyuM ane e mArmika jJAna dvArA mahAna zAsana pratye avihaDa rAga pedA thato gayo. lokone prabhuvIranA divyasaMdezane choDI pAzcAtyavikRti tarapha AgaLa vadhatAM joI teozrI zAsanarAgathI AryasaMskRtinA punarjIvana mATe pAThazALA prAraMbha karI zAsanarakSA karavAno dRDha saMkalpa karyo......paraMtu A mahAn kalpanAne sAkAra banAvanAra bhAvIsaMjogo thoDA dUra hatA. cha varSa adhyayana karI vaDhavANa mukAme adhyApanArthe prayANa karyuM ane jJAnadAnano eka mahAyajJa prajvalita karyo.....saMjogovazAt punaH potAnI mAtRsaMsthAmAM ja adhyApanArthe teonuM Agamana thayuM. bhakti ane zaktinA virATa vyaktitva samA prajJAcakSu pUjyapAda gurudeva zrImAn puarAjajI sAhebanuM zirachatra sAMpaDyuM. teonI kRpAnA baLe teozrI jinazAsananI AdhArazilA banavA satata thanaganatA rahyA. e arasAmAM pa.pU. A.bhaga. zrI maMgalaprabhasUrijI ma.sA. dvArA prAraMbhita 'zrI vardhamAna tattva pracAraka vidyAlaya, takhatagaDha (rAja.)'nI pAThazALA koI kAraNosara 3-4 varSothI baMdha hatI.......teozrInA praziSyaratna pU. raivatavijayajI ma.sA.nA patrAnusAra pUjya gurudevazrI mAtR-saMsthAne praNAma karI gurukRpAne aMtarathI jhIlI saMskAronA guNono zaMkhanAda phUMkavA vi.saM. 2047, jeTha suda 13, somavAra, 24-6-1991mAM takhatagaDha pAThazALAnA sukAnI banyA. phakta 9 vidyArthIothI prAraMbhita A pAThazALAnA utthAna mATe pUjya gurudevazrIe tanatoDa mahenata karI......pAThazALA mATe teoe nathI aMgata svArtha vicAryo ke nathI pArivArika sukhonI tarapheNamAM kheMcAyA.......paNa babbe varSa sudhI potAnA pagAranA paisAno paNa teoe saMsthA pAchaLa upayoga karyo che......dhanyavAda to temanA mAtA-pitAne ke jeoe potAnA lADakavAyAne ema paNa kyAreya pUchyuM nathI ke--"beTA! tAro pagAra keTalo che?''.......namana ho! e anAsakta mAtA-pitAne........! TUMka samayamAM ja 9 thI 27 chAtro thayA paraMtu amuka pratikULa saMjogonA vazathI A pAThazALA vi.saM. 2052, vaizAkha suda 7, guruvAra, 25-4-1996nA zubha divase nAkoDAjI jaina tIrthamAM sthAnAMtarita thaI ane nAmakaraNa thayuM zrI nA.pA. jaina jJAnazALA....... pUjya gurUdevazrIe jJAnazALA mATe athAga prayatno dvArA svapna zilpIo aneka pratikULatAo hovA chatAM paNa potAnA dhyeyane dhagazathI kAma karavApUrvaka sAkAratA bakSI. dareka chAtrono paNa pUrNa premabhAva maLatAM teono zAsanasevAno saMkalpa majabUta banyo ane jotajotAmAM chAtronI saMkhyAmAM atizaya vRddhi thaI. nAkoDA TrasTa dvArA nUtana bhavana nirmita thaI vi.saM. 2058, poSavada 11, budhavAra, 9-1-02nA zubha divase pa.pU. adhyAtmayogI A. bhaga. zrI kalApUrNasUrIzvarajI mahArAjAnA hastapadma dvArA udghATana thayuM......tyArathI mAMDIne Aja sudhI thayelI A saMsthAnI uttarottara pragatine jotAM cokkasa kahI zakAya ke pUjya gurudevazrI zAsananA RNamAMthI mukta banavA yatkiMcit paNa saphaLa thayA che, jenA prabhAve bhAratane Aje aneka AcArasaMpanna adhyApako ane custa vidhikArakonI bheTa maLI che to 34-34 puNyAtmAo paNa zAsananA caraNe samarpita thayA che. bAlyavayamAM vAvela jJAnanAM bIjarUpa A jJAnazALA Aje vaTavRkSa banI jainazAsanane tenA madhurAMphaLanA amRtarasanuM pAna karAvI rahI che.......etad uparAMta zrI ciMtAmaNi pArzvanAtha jaina pAThazALA-mAlavADA (rAja.) ane zrI jinezvara vidyApITha-mAMDavalA (rAja.) banne dhArmika pAThazALAo paNa pU. gurudevazrInA sucAru mArgadarzana ane suMdaratam adhyayanakAryathI askhalitapaNe cAlI rahI che.......e nihALatAM jainazAsananuM bhAvi cokkasa UjaLuM bhAse che....vadhAre zuM kahuM? jIvavicAra, navatattva, daMDaka, pratyAkhyAna bhASya, prathama karmagraMtha Adi hindI lipimAM gaMbhIra rahasyArthone AvarI teoe tenu saMpAdana kArya karyuM che, jenAthI tattvanI vAto para hArdika zraddhA sahaja ja UpajI jAya che. pUjya gurudevazrInAM A satkAryone sammAnatAM vividha samudAyanA AcArya bhagavaMtonI nizrAmAM ane jaina saMghanA seMkaDo sadasyonI pAvana upasthitimAM 'yuvA UrjApuruSa', 'jinazAsanaratna', 'paMDita padmavibhUSaNa' evuM 'vidvadUtna' jevI mahApadavIthI alaMkRta thaI teozrIe jainam jati zAsanam'nI phoramane digaMtamAM prasarAvI che. pUjya gurudevazrInA khaMta ane niSThApUrvakanAM kAryone joI niHsaMkoca kahI zakAya ke saMsthAnA sukAnI jyAre niSpakSa ke niHsvArthI banI mAtrane mAtra saMsthAne ja potAnuM eka abhinna aMga mAne to jinazAsananI unnati AkAzane AMbI zake tema che. jarUra che mAtra AvA umadA vyaktitvanI....... teozrI AjanA AtaMkavAdathI AtaMkI banelA vizvane sattvazIla puruSonI bheTa dharavA potAnAM satkAryonI vaNathaMbhI Page #695 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo 675 vaNajhArathI saMskRtino strota niraMtara vaheto rAkhe evI (mahArASTra)mAM thayela che. vi.saM. 1999 vaizAkha suda 8 abhilASA saha teozrI haMmezAM nirAmaya nIrogI rahI A budhavAra, tA. 12-5-1947nA roja thayela temanA pitAzrInuM jJAnazALA dvArA jinazAsananI apUrva prabhAvanA kare e ja nAma motIlAla mULacaMda ane mAtuzrI babubahena banne jaNAno abhiptA. saMkalana : adhyApaka gaurAMga jI. zAha, nAkoDA tIrtha svargavAsa thayela che. Aje paNa temano parivAra badho nAsikamAM zrI bAbulAla popaTalAla mepANI ja rahe che. jIvanamAM pote moTuM bhAtuM sAthe bAMdhI gayAM Aje pAlitANAmAM 'mahArASTra bhuvana' nAmathI moTI vizALa dharmazALA bAMdhI gayA. temanA nAmathI (nAsikavALA motIlAla mULacaMda). temanA parivAranA nAmathI bhIlaDiyAjImAM pAlitANA saMghavInI dharmazALAmAM moTo bloka baMdhAvI Apela che. vilorI (nAsika) moTo gurubhaMDAra mULanAyaka pAse arpaNa karela che. hamaNAM zikharajImAM zrI sametazikhara zvetAMbara mUrtipUjaka taLeTI tIrtha tapAgaccha saMgha TrasTamAM paNa moTo bloka baMdhAvI arpaNa karela che. temanAM dharmapatnIe traNa upadhAna tapa, be varSItapa, comAsuM ane aTTAI nAnI moTI tapazcaryA cAlu ja hoya che. bAbulAla popaTalAla mepANI zrImatI premIlAbena bI. mepANI atyAre 34mI AMbilanI oLI pUrNa thayela che. bAbubhAInA janma junA DIsA vi.saM. 1994, Aso suda 11 ne parIvAranI vizeSa vigatamAM putrI : nItA hasamukha zeTha, pautrI budhavAra, tA. pa-10-1938nA roja thayela. temano abhyAsa aMgItA, anerI, jAnavI, putrI : rUpala jayeza AseDIyA, putrI meTrika pAsa thayela ane 1958thI kApaDanA dhaMdhAmAM ke. : jIgIzA dIpeza zAha, pautra sujana, pautra monIla sau sukhI che caMdrakAMtanI ku.mAM bhAgIdArImAM joinTa thayela ane 1999 zeTha zrI vinodabhAI tArAcaMda zeTha sudhI kApaDanA dhaMdhAmAM vikAsa mATe hindustAnanA lagabhaga zaheromAM dhaMdhAnA vikAsa arthe lagabhaga badhA rAjyamAM pharela. TATAmilsa grupamAM bahoLo dhaMdho karatA hatA. holaselamAM ane jAta dekharekhanA hisAbe dhaMdhAmAM phAvaTa sArI AvelI sAthe kIrtibhAI ane nAnobhAI vasaMtabhAI paNa dhaMdhAmAM sAthe ja hatA. pUjaya pitAzrInA hAtha nIce temano bahoLo anubhava ane sArA saMskAra vinaya viveka vaDIlonA AzIrvAdathI ghaNuM jANavA maLyuM. Aje temane 1 putra ane 3 putrI badhAMnAM lagna thaI gayA che. putra cetana moTo che ane tenAM lagna potAnA ja samAjamAM thayela che. tenAM dharmapatnInuM nAma zvetA che ane temano putra amola Aje 19 varSano che. te mIzIgana kolejamAM bIjA samagra jaina samAjanA gauravazALI jhAlAvADI karmaTha zrI varSamAM bhaNe che ane tenI putrI anokhI 18 varSanI che te paNa vinodabhAI tArAcaMda zeThano janma cuDA gAmamAM tA. 12-8 1947nA roja thayo hato. bALapaNa cuDAmAM vitAvyA bAda kolejamAM jaze. cAre jaNA bosTanamAM (amerikA) ghaNAM varSothI koleja sudhIno abhyAsa surendranagaramAM karI traNa varSa sudhI rahe che ane chokarAMonA janma U.S.A.mAM ja thayela che. cetana 1980 bhaNavA gayela U.S.A. ane 1986mAM zvetA sAthe - muMbaI tathA madrAsamAM bijhanesa TreiniMga lIdhI. te U.S.A.mAM BOSTONmAM lagna thayAM ane banne jaNA sAhasika, zUravIra tathA jIvanamAM pragati karatA ja koyUTara mAsTaranI DigrI dharAve che. rahevAnA dhyeyavALA zrI vinodabhAIne audyogika vyavasAyano vAraso dAdA tathA pitA taraphathI maLelo. teonA pitAzrI bAbubhAInA dharmapatnI premIlAbahenano janma nAsika Jain Education Intemational Page #696 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 676 svapna zilpIo tArAcaMdabhAI buliyana-muMbaImAM dhaMdho karatA hatA. dAdAnuM nAnI AI.pI.esa./AI.esa. jevA mahattvanA projekTamAM 1.50 vaye avasAna thavAthI pitAzrIe muMbaInuM kAmakAja baMdha karI karoDano lAbha laI hAyara ejyukezanamAM amUlya sevA karI che. surendranagaramAM udyoga sthApyo. pote gAMdhI hovAthI rAjakIya zAhapuramAM mAnasa maMdiramAM TrasTI tarIke teo amUlya sevA saMbaMdho bahu ja ghaniSTa hovA chatAM lAyasansa rAjano koI paNa Ape che. sulabha hArTa keranA projekTamAM moTo lobha lIdho che. jAtano lAbha lIdho nahIM. prAmANika pitAnA guNo te uparAMta bIjI aneka moTI saMsthAo gujarAta maitrI pIThavinodabhAImAM vArasAmAM UtaryA che. keLavaNI maMDaLa, navaraMgapurA jaina maMdira, cuDA pAMjarApoLamAM dhIme dhIme bahu ja AtmavizvAsapUrvaka potAnA dhaMdhAno TrasTI tarIke teo sevA Ape che. potAnA vatana sAthe mAtAnI vikAsa karatAM karatAM zrI vinodabhAIe pekejiMga udyoga, pepara icchA pUrI karavAnuM bhUlavAnuM nahIM evuM mAnanArA tathA begathI polImarsa sudhI eka pachI eka deza tathA videzamAM moTI AcaranArA zrI vinodabhAIe cuDA gAme mAtuzrI lalitAbahena kaMpanIo ekavAyara karI amerikA, yu.ke. sudhI potAnuM tArAcaMda zeTha vividhalakSI kanyAzALA sthApI upakArI mAtAnI audyogika sAmrAjya vistAryuM ane AkAra grupanuM audyogika icchA pUrNa karI che. jhAlAvADa phAunDezanamAM mAtuzrI lalitAbA sAmrAjya sthApyuM. Aje teo inphAsTrakTara, sTIla polimarsa, manIorDara skImano lAbha lIdho che. zrI jhAlAvADa jaina pekejiMga kSetramAM bahu ja AgavuM nAma dharAve che. saphaLatApUrvaka phAunDezanamAM vAisa cearamena tarIke sevA ApI rahelA zrI dhaMdhAnuM saMcAlana karanArA teozrIne 1999mAM varlDa sTAra vinodabhAI saMgha tathA phAunDezana ane samAjanAM dareka kSetramAM (World Star)no evorDa maLelo je jhAlAvADa mATe gauravanI potAnI zubhalakSmIno upayoga karI sevAnAM kAryone vega ApI vAta che. rahyA che. juhu jaina saMghamAM varSothI ceramena tarIke sevA ApI haMmezAM potAnI saphaLatAno jaza bIjAne ApanArA rahelA zrI vinodabhAInI hAlamAM sthapAyela jIto (JITO) juhunA phAunDara ceramena tarIke teonI varaNI thaI che. jIto saMyamI tathA udAradila vinodabhAI temanI pragatino yaza temanA meinamAM khUba ja amUlya sevA pradAna karI khUba ja ekTiva traNa bhAIo zrI hasamukhabhAI, zrI rAjezabhAI tathA zrI rahI jenonA cAreya phirakAone eka karavAnuM bhagIratha kArya karI azvinabhAIne Ape che ane mAne che baMdhuonA sahakAra-sAtha rahyA che. vinA A pragati na thaI zakata. teo mAne che ke vyaktie prAmANikatApUrvaka potAnAM vArasAmAM maLelA guNone anusarIne tathA upakArI mA dhyeyane vaLagI rahevuM ane jIvanamAM darekane bhAgyodaya maLe ja bApanI icchA pramANe ImAnadArI tathA parasevo reDIne prApta karelI saMpattino teo zrI dhArmika kAryo, samAjautthAnanAM kAryo, che. mATe haMmezAM AzAvAdI-pojhiTiva thiMkiMga ane potAnI mahattvakAMkSAne anukULa pleTaphorma pasaMda karI AgaLa kArya karyuM jIvadayAnAM kAryo vageremAM khUba ja premathI upayoga karI zeTha javuM. saphaLatA-manobaLa majabUtavALI vyaktithI kadIe dUra parivAra puNyanuM bhAthuM bAMdhI rahyo che. rahetI nathI. gAMdhInagaramAM nirmANa karela medhAma jaina tIrthamAM haMmezAM puruSanI saphaLatAmAM strIno sAtha bahu ja teozrIe moTo Adeza-lAbha lIdho che ane atyAre menejiMga mahattvano hoya che. vinodabhAInI saphaLatAmAM haMmezAM potAnAM TrasTI tarIke amUlya sevA Ape che. jIto (JITO) dvArA dharmapatnI bhAvanAbahenano bahu ja moTo phALo che. patideva sthApita zravaNa ArogyanA caDAvA vakhate sauthI UMcI bolI rUA. haMmezAM dareka kAryamAM saphaLatA, pragati ane yaza pAme evI traNa karoDanI bolI--vaiyAvaccano Adeza laI bahu ja moTA puNyanuM upArjana karela che ane atyAre temAM teo vAisa pavitra bhAvanAvALA bhAvanAbahenane dharmanA saMskAra ane ceramenanA moTA hoddA upara birAjamAna che. A saMsthAmAM rUA. mAnavasevA vagerenA guNo vArasAmAM maLelA che. jIvo (jaina 100 karoDanuM koparsa che jenA vyAjamAMthI jaina samAjanA cAreya vImena pheDarezananAM) ekTiva kamiTI membara tarIke kArya karI rahelAM ane mahilA utkarSa yojanA, hAyara ejyukezana, meDikala phIrakAnAM 12500thI paNa vadhu sAdhu-sAdhvInI dezanI 3500 kempa, vaiyAvacca vageremAM bhAvanAbahena amUlya kArya kare che. rajisTarDa hospiTalomAM vinAmUlya khUba ja vivekapUrvaka TrITamenTa cuDA gAmamAM zikSaNa tathA bIjA nAnA udyogonI yojanA hAtha oparezana vagere karavAmAM Ave che. teozrIe zikSaNakSetramAM Jain Education Intemational For Private & Personal use only Page #697 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo dharI baheno--dIkarIone pagabhara thavAmAM bahu ja madada karI rahyAM che. cAra bhAIo-bhAbhIonA kuTuMbane eka juthamAM bAMdhI rAkhIne kuTuMba tathA samAjanI utkRSTa sevAo karatAM bhAvanAbahena patizrI vinodabhAIne haMmeza dareka kAryamAM khUba ja sAtha-sahakAra ApIne samAjanI amUlya sevAo karatAM rahe evI abhyarthanA. samAjane khUba ja sahAya karanArAM yuvA peDhInI preraNA evAM satya vaktA Adarza vyaktitva dharAvatA jainonI ekatAnA AdhArastaMbha, lakSmIno sadupayoga karanArAM ImAnadAra dAtA, jhAlAvADa tathA zeTha piravAranuM gaurava evAM karuNAthI bhareluM hRdaya dharAvanAra samAjapremI zrI vinodabhAI gujarAtanuM gaurava che. paramakRpALu paramAtmA teozrIne tathA temanA kuTuMbIjanone lAMbu nIrogI AyuSya Ape ane samAjanI khUba- khUba sevA karavAnI zakti Ape eja abhyarthanA. 'Simple living and high thinking' eTale ke sAduM jIvana ane unnata vicAra. A vAraso temaNe jALavyo ane zobhAvyo che. 'sAhase vasate lakSmI' e nyAye sAhasa karIne vepAranA kSetre jhaMpalAvyuM. pracaMDa puruSArtha....prakRtidatta pratibhA......prAmANikatA.......AtmavizvAsane lIdhe temaNe saphaLatAnAM suvarNa zikharo sara karyAM. temanAM dharmapatnI a.sau. bhAvanAbahena udAracarita...... vatsala......ane spaSTavaktA che. temanA traNa bhAIo zrI hasamukhabhAI, zrI rAjezabhAI ane zrI azvinabhAI potAno abhyAsa pUro karyA pachI dhaMdhAmAM joDAyA che. A cAreya bhAIo pitAzrInA samartha mArgadarzanamAM vikAsano grApha UMco laI jAya che. TUMka samayamAM ja eka virATa audyogika sAmrAjya UbhuM karyuM. bhAratamAM judI judI pAMca kaMpanIo, amerikAmAM eka kaMpanI Teka ovara karIne temaNe AMtararASTrIya pratiSThA prApta karI che. karoLiyAnI mAphaka kAryazIla ane nepoliyana bonApArTano siddhAMta duniyAmAM azakya kazuMye nathI tathA mahaMmada gajanInI mahattvakAMkSA-16 vAra hAryA bAda 17mI vAre prabhAsapATaNa jItye ja chUTakAro karyo. vyaktie hArathI hatAza na thavuM ane jItathI saMtoSa ke harakha na rAkhavAthI tenI pragati apAra rahe che. skAya ijha limiTa. parasevAthI prApta karelo paiso para-sevAmAM vAparIne teo paramAtmAne prasanna kare che. amadAvAdamAM jainajAgRti, navaraMgapurA jaina saMgha, sulabha hArTakera phAunDezanamAM teo TrasTI 673 tarIke sevA Ape che. Aja saMsthAomAM makAna mATe paNa temaNe mAtabara dAna ApeluM che. temaNe vahevaDAvelI jJAnagaMgAno jhaLahaLato ane jhagamagato jyotikaLaza eTale sAbaramatI ane kobA vacce taiyAra thatuM merudhAma che. tArAcaMda popaTalAla zeTha ceriTebala TrasTa dvArA bhUkaMpapIDitone paNa temaNe AMkhamAM ane pAMkhamAM lIdhAM che. jhAlAvADanA ApaNA bhAIo sukhI svAvalaMbI ane sugaMdhI jIvana jIvI zake te mATe temaNe jhAlAvADa udyoganI sthApanA karavAno saMkalpa karyo che. mATe ja zrI jhAlAvADa jaina. zve. mU.pU. phAunDezananA vAisa ceramena tarIke teo A bhagIratha kArya karI rahyA che. phleksibala pekejiMga udyoganA kSetre temane 'varlDa sTAra' evorDa enAyata thayo che. teo nirAmaya, dIrdhAyuSya bhogave ane zata zata zarada temanA upara amRta tulya AziSano abhiSeka kare e ja prabhu pratye prAMjala prArthanA che. eka kavinA zabdomAM eTaluM ja kahIza ke "hoTha para smita, gaLAmAM gIta, haiyAmAM prIta, eja che emanI jIvana jIvavAnI rIta." sva. zrI paramANaMdabhAI vanamALIdAsa zAha prabhu paranI mAnyatA ane AtmazraddhA vinAno mAnavI pAMgaLo che. e sUtra-siddhAMtamAM mAnatA zrI paramANaMdabhAIno janma dhodhArI vIsA zrImALI jaina jJAtinA saMskArI ane dharmiSTha parivAramAM saurASTramAM vallabhIpura pAse pachegAmamAM thayo. 1927mAM pitAzrI vanamALIdAsa goradhanadAsa zAhanI pratiSThA sArI hatI. zrI paramANaMdabhAIno abhyAsa sAmAnya paNa tenA milanasAra ane nikhAlasa svabhAvane kAraNe bacapaNathI sevelAM svapna sAkAra thayAM. jIvanamAM kAMI karI chUTavAnA manasUbA sAthe muMbaIne karmabhUmi banAvI. jIvanasaMgharSanA tANAvANA vaccethI vasAra thaIne mesarsa caMpakalAla bradharsamAM potAnI peDhInA ujjavaLa vyApAra kArakirdInA ghaDavaiyA banyA. potAnI vicakSaNa buddhizakti ane kunehathI soiMga threDanA vyApAra vANijyanA niSNAta banyA ane uttarottara vyApAramAM sAro evo vikAsa karyo. gajabanI AtmazraddhA, vizvAsa, hiMmata, sAhasikatA ane zramanI mUDInA pariNAme vyavasAyakSetre saMpatti sAthe sukIrti paNa kamAyA. vyApAramAM pragati ane pratiSThA prApta karavA sadabhAgI Page #698 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 678 svapna zilpIo bananAra zrI paramANaMdabhAIe ghoghArI vizA zrImALI jaina pAsAMo paNa uccatama ane ujjavala rahyAM che. mAnavatAne dharma jJAtimAM paNa AgavI nAmanA meLavI hatI. dhaMdhAkIya pragatinI mAnIne teozrIe saurASTra-gujarAta ane dezamAM anyatra aneka sAthe jJAtihitanI ghaNI pravRttiomAM noMdhapAtra phALo Apyo che. sthaLoe aneka saMsthAo UbhI karavA mATe lAkho rUpiyAnAM ( vizALa parivArane vilApa karatA mukI mAtra pa2 varSanI dAna ApIne dravyane dIvyatAno opa ApI jAmyo che. dezanI nAnI uMmare tA. 8-4-1979nA divase A jagatanI cira navI peDhInA ghaDatara mATe jarUrI evAM zaikSaNika kAryo mATe tema vidAya lIdhI. sAdAI ane namratA temanAM AbhUSaNo hatAM. ja anekavidha rogothI piDAtI sAmAnya janatAnAM du:kha-darda temanA potAnA jIvanakALa daramyAna acAnaka AvI paDelA nivAraNa mATe moTI rakamanA sakhAvatAnA asmalita pravAha viSama saMjogo vacce paNa aDaga zraddhAvAna ane saMkalpabaddha vaheto rAkhIne teozrIe AjanA zrImaMta vargane mATe uttama rahyA ane tethI ja pragati ane unnatinAM dvAra tyAM ApoApa udAharaNa pUruM pADyuM che. teozrI aneka sthaLoe aneka UghaDI jAya che. sadAkALa anyanuM bhaluM karavAmAM ja magna prasaMgoe je rIte udAra hAthe phALo Ape che te jotAM evuM rahetA. purUSArthI ane mahattvAkAMkSI vyaktiomAMnA zrI lAge che ke teozrI pUrvajanmanAM saMcita karmonuM phaLa ane tenI paramANaMdabhAI eka hatA-temanA putro, parivAre temaNe cIMdhelA siddhi tathA kRtArthatAno sAtha laIne avatAra pAmela unnata rAha upara khUba pragati hAMsala karI che. AtmA che. teozrInA vijaya-yaza ane puruSArthanAM adhikAriNI emanAM ardhAginI zrI saguNAbahenanuM vyaktitva paNa jemanA vyaktitvamAM prathamathI ja adamya pratibhAzIla hovA sAthosAtha saumya ane saujanyazIla che. AtmavizvAsa vyApelo rahyo che evA jJAna ane amArI prakAzana-pravRtti pratye teonI kRpAdRSTi rahI che. tene vijJAnanA sAcA samanvayarUpa gujarAtanA gauravazALI amAruM sabhAgya samajI e mATe AbhAranI lAgaNI pragaTa karmayogI puruSa karI Ubhaya daMpatInuM dIrdhAyu prArthIe chIe. zrI cImanalAla yu. zAha jemanA samagra vyaktitvamAM prathamathI ja agAdha svaprayane vikasAvelI potAnI pratijJA dvArA satata ane adamya AtmavizvAsa vyApelo rahyo che evA gatizIla prakriyA prasthApavAnA preraka ane puraskartA banI rahenAra vikAsanA kSetranA ane nikAsanA kSetranA sAcA zrI cImanalAlabhAI zAhanI zaktinAM vyApa ane vaividhyathI deza samanvayarUpa karmayogI puruSa ane duniyAnuM vepAra vANijyakSetra suparicita che. rASTrIya - zrI kAntilAla prANalAla paTela arthakAraNanAM vikAsa mATe kliyariMga, phoravarDiMga, verahAusiMga, isyuransa va. vyavasAyane samRddha ane unnata karavAno svaprayatna vikasAvelI teozrIno puruSArtha abhinaMdanIya che. teozrImAM vyavahAranI potAnI pratibhA dvArA satata kuzaLatAnI sAthosAtha vicAranuM UMDANa paNa asAdhAraNa che. gatizIla prakriyA sthApavAnA preraka teozrI je kAma hAtha upara le che temAM potAno AtmA reDI puraskartA banI rahenAra mAnanIya de che. ethI ja teozrInAM saghaLAM kAryo jhaLakyAM che ane sarvatra zrI kAntilAlabhAI paTele tenI sArI asara paDe che. teozrInI jIvanamAM kadI hAra nahIM vepAra-vANijayanA kSetramAM mAnanArI mahattvAkAMkSAnA maNie mesarsa DI. abrAhama enDa sAhasa ane puruSArtha vaDe dezasansa prA. li. tathA anya aneka vyavasAyagRhonA vikAsapaMthane videzamAM vikhyAti meLavavA sAthe ajavALyo che. jIvananA bahoLA anubhavathI meLavelA jJAna vaDe udAratA ane namra bhAvathI teozrI vividha kSetre AgaLa vadhI zakyA che ane emanI potAnA svabhAvamAM rahelAM paropakAra ane samAjazreyanAM mahAna pratibhA puraskRta thatI rahI che. sadgaNono paNa prakAza prasarAvI jANyo che. rASTranA arthakAraNanA vikAsa mATe imAratI lAkaDAnA vyavasAyane samRddha bAhoza zAhasodAgara tarIke zrI cImanalAlabhAI sarvatra ane unnata karavAno teozrIno puruSArtha apratima ane khyAtanAma hovA sAthosAtha teozrInA sAmAjika jIvananAM Jain Education Intemational Page #699 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo abhinaMdanIya che. teozrImAM koThAsUjha ane kuzalatAnI sAthosAtha vicAra ane yojanAzaktinuM UMDANa paNa asAdhAraNa che. vikAsanA paMthe AgaLa vadhavA mATe teozrI makkama nirdhAra kare pachI pIchehaTha karavAnuM emaNe kadI munAsiba mAnyuM nathI. teozrI je kAma hAtha upara le che temAM potAno AtmA arpaNa karI de che. ethI ja bhAgyadevInI emanA upara kRpA UtarI che ane sarvatra teozrI pragati ane pratiSThAnA sarjaka tarIke khyAtanAma banI zakyA che. teozrInA jIvanamAM kadI hAra nahIM mAnanArI dhIraja ane dhagazanA pArasamaNie TimbaranA vyApArI AlamamAM suvikhyAta evA emanA mahAna vyavasAyagRha ane nikAsagRha mesarsa paTela bAbulAla prANalAla enDa bradharsa (hubalI-kocIna-muMbaI)nA vikAsapaMthane ajavALyo che. vyApAra-vANijyanAM bahoLAM jJAna ane anubhavanA prakAza vaDe teozrI TimbaranA kSetre nikAsanI kSitijane tejomaya banAvI zakyA che. ethI teozrI samA mahAnubhAvathI vyApArI AlamanuM mukha UjaLuM che ema kahevAmAM atizayokti nathI. potAnI janmabhUmi cANasmAnA vikAsa mATe jemanuM haiyuM niraMtara jhaMkhanA karatuM rahyuM che evA virala vatana-parasta mahAnubhAva zrI kAntilAlabhAI paTele cANasmAmAM potAnA pitAzrInA nAme hAiskUla UbhI karI ApIne zaikSaNika kSetre anupama kahI zakAya tevuM umadA kArya karyuM che. vepAravANijyanAM ane samAjanAM aneka kAryomAM vyasta rahevA chatAM tema ja vatanathI dUra vasyA hovA chatAM emanI vatanaparastI uttarottara vadhatI ja rahI che. amArI saMsthA pratyenA emanA prema ane sadbhAva mATe AbhAranI lAgaNI abhivyakta karIe chIe. zrI uttamalAla ena. mahetA sAmAnya rIte vyaktinuM jIvana AsapAsanA anukULa saMjogane pramANe ghaDAtuM hoya che. keTalIka vyakti kaparA saMjogono sAmano karIne paNa AgaLa vadhe che. AvI vyaktiomAM eka te sAhasika udyogapati zrI yu. ena. mahetA che. zrI yu. ena. mahetAne mAtra sAhasika udyogavIra tarIke ja oLakhAvI zakAya nahIM, balke teo sAcA arthamAM 'sAhiMsaka jIvanavIra' hatA. AnuM kAraNa e ke emaNe jIvanamAM eka nahIM, paNa aneka avarodhono sAmano karI asAdhAraNa siddhi meLavI che. 679 jIvanamAM eka pachI eka Apatti ane muzkelI AvatI rahe ane e Apatti ane muzkelImAMthI mArga kaMDAratAM kaMDAratAM siddhinAM zikharo sarjanArA zrI yu.ena. mahetAno janma banAsakAMThA jillAnA vaDagAma tAlukAnA memadapura gAmamAM tA. 14-1-1924nA roja thayela. hAiskUla sudhInuM zikSaNa pAlanapuramAM meLavI vadhu abhyAsa mATe muMbaI gayA ane tyAM zrI mahAvIra jaina vidyAlayamAM rahIne vilsana kolejamAM bhaNyA. bI.esa.sI. thaIne 1945 thI 1958 sudhI davA banAvanArI kaMpanI me. senDojha li.mAM kAma karyuM paraMtu vyavasAyI vicAro tathA sAhasikatAnA guNone varelA zrI uttamabhAI mahetAe nokarIne pakaDI na rAkhatAM davA banAvavAnA dhaMdhAmAM jhaMpalAvyuM ane 1959mAM 'TriniTI leboreTarIjha'nA nAme dhaMdho zarU karyo. je Aje 'ToranTa grupa'nA nAme vizALa vaDalA svarUpe ApaNe nihALI rahyA chIe. A vizALa audyogika sAmrAjyanA sarjakanA jIvanamAM ApaNane vizAda ane ullAsa, bharatI ane oTa, bhavya saphaLatA ane ghora niSphaLatA jovA maLe che. kensara jevI bimArI hovA chatAMya saheja paNa DagyA vinA puruSArtha ane dRDha manobaLathI audyogika pragatinI AgekUca jArI rAkhI. temanI A saphaLatA ane pragatinAM sopAno sara karavAmAM temanAM dharmapatnI zrImatI zAradAbahena mahetAno phALo eTalo ja amUlya rahela che, jeoe rAtadivasa joyA vinA temanA paDakhe rahIne dareka paristhitimAM hUMpha Apela che. 1967mAM emaNe 'ToranTa leboreTarIjha'nI sthApanA karI. 'ToranTa' eTale 'dhodha', hakIkatamAM zrI yu. ena. mahetAnI rAhabarI heThaLa judA judA prakAranI davAo ane tenA avirata vikAsano eka dhodha zarU thayo. mAnasika rogonI duniyAmAM 'ToranTa'nuM nAma sarvatra chavAI gayuM. emaNe rogonI upacAra paddhatimAM navI krAMti karI ane A viziSTa kSetramAM yAdagAra siddhi meLavI. jyAre ApaNe zrI yu. ena. mahetAno jvalaMta itihAsa sAMbhaLIe chIe tyAre dAnavIra zeTha jagaDuzA, zrI vastupALatejapALa tathA mahArAjA kumArapALanI yAda Ave che ke jeoe dareka kSetramAM dAnanI gaMgA vahevaDAvI hatI ane temanAM A zubha kAryomAM temanAM dharmapatnI zAradAbahenano sAtha ane sahakAra eTalo ja advitIya che. mAnava svabhAva pramANe mAnavI svadhana kuTuMba mATe ja vApare paraMtu zrI uttamabhAIe svadhanano upayoga meDikala, Page #700 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 680 svapna zilpIo zaikSaNika, dhArmika tathA sAmAjika kAryonAM vikAsa ane unnati jJAtijanone sAthe rAkhI eka TrasTa banAvyuM, jenA pramukha sthAne mATe vAparela jenAthI AbAla-vRddha sarvene temanI udAratAnI rahI teoe jarUriyAtamaMda jJAtijanone Arthika, zaikSaNika, bhAvanAno sparza thayA vinA rahyo nathI. AvA zrI uttamabhAI zArIrika, mAMdagInA samaye madada karavAnuM karyuM. sAthe sAthe mahetAe ApaNI vaccethI nazvara dehe tA. 31-3-1998nA bahAragAmathI muMbaI abhyAsa arthe, dhaMdhA rojagAra ke meDikala roja vidAya lIdhI, paraMtu teono zAzvata deha ApaNI najara TrITamenTa mATe jatAM jJAtijanone TUMkAgALAnA vasavATa mATe samakSa taravarato ja rahela che. pArlA jevA vistAramAM eka suMdara phleTanI vyavasthA karela che. temaNe potAnI 75mI varSagAMTha viziSTa rIte UjavI hatI. zrImatI zAradAbahena uttamalAla mahetA lagabhaga 2200 jeTalAM jJAtijanone zrI sameta zikharajI bhAratanA AMgaLInA veDhe gaNI zakAya evA tIrthanI paMcatIrthI sAthe 11 divasanA bharacaka kAryakramo sAthe udyogagRhomAMnA eka evA "ToranTa grupa'nA sarvesarvA zrImatI koIne paNa A koIne paNa agavaDa paDyA vinA yAtrA karAvI te prasaMga yAda zAradAbahena uttamalAla mahetAnuM jIvana ja samagra nArIjagata karatAM teozrI kahe che ke mane mArAM lagna karatI vakhate jeTalo mATe eka saMdeza samAna che. aneka AphatonI AMdhIomAM AnaMda thayo hato tenAthI vizeSa AnaMda A yAtrA prasaMge thayela aDaga rahIne jIvananI AkarI tApaNImAMthI pasAra thaI che. Ama samAjanAM lokone muzkelIonA samaye madada karI meLavela samaddhine emaNe pacAvI jANI che. tethI ja emanA temanI mathakelIomAMthI bahAra mano temanI muzkelIomAMthI bahAra kADhavAnI AgavI paddhatithI parivAre udyogapati karatAM dAnavIra tarIke vadhu nAmanA meLavela teoe apAra lokacAhanA meLavI jethI navasArI gAmamAM AkhA samAje ekatra thaI vAtsalya mUrti samAM 'zAradAbA'nA zrImatI zAradAbahena ke jeo potIkI vedanAne haiyAmAM hulAmaNA nAmathI navAjyAM. saMgharI anyanI saMgAthe jemanuM karuNAzIla haiyuM satata vahyA ke Aje dhArmika, sAmAjika, mAnavatAlakSI kAryomAM mokhare che. evA aDhaLaka saMpattinA mAlika hovA chatAM milanasAra, rahIne teo anekavidha pravRtti karI rahyAM che. potAne bhaNavAnI nI, vyavahAra kuzaLa, dAnavIra, sAdhamika, vAtsalya ochI taka maLavAthI ochuM bhaNela hovA chatAM kanyAkeLavaNIne ane UjaLA saMskArothI maheMkatA madhurA vyaktitvavALA teonuM teoe khAsa prAdhAnya ApI mahAvIra jaina vidyAlaya-kanyA jIvana ja kharekhara nArIjagata mATe preraNArUpa che ane tethI ja chAtrAlayanI sthApanA amadAvAda khAte karavAmAM mahattvanuM teone amadAvAdamAM jainonA saMghonA samUhe hajAronI yogadAna ApyuM. strIonA vikAsa mATe 'nArIjyota' jevI mAnavamedanI vacce "zreSTha zrAvikA'nuM biruda Apela che, jyAre jayAre saMsthAnI sthApanA karI tenA pramukha banyAM. A saMsthAnA nejA zAhapura (mahArASTra) jevA tIrthamAM paNa teozrIne 'zreSTha heThaLa banAsakAMThA jIllAnA vaDagAma tAlukAnAM 50 gAmone mahilA" tarIkenuM sammAna maLela che. athAga puruSArtha karIne AvarI laIne bahenonA utkarSa eTale ke nArI utthAna mATe ekaThI karelI saMpattine samAjamAM dAnarUpe Arogya, zikSaNa, cAlatA vividha tAlIma vargo ke jemAM baheno taiyAra thaI dharma-ArAdhanA jevAM judAM judAM kSetromAM agaNita dAna teonA rojagArInI tako meLavI zake che. uparAMta bALako mATe parivAra dvArA karavAmAM Avela che. dAna ApavAmAM pAchuM AMgaNavADIo paNa zarU karavAmAM Avela che. tethI ja temanAM vaLIne joyuM nathI pachI te potAnuM gAma hoya, samAja hoya, AvAM sAmAjika kAryo badala tAjetaramAM ja 'ena.jI.o. derAsara, upAzraya, dharmazALA, bhojanazALA jevAM dhArmika sthaLo yunAiTeDa nezanansa enDa yunesko' dvArA teozrIne gujarAta hoya ke hospiTalo, zALAo ke gharaDAMgharo ke pAMjarApoLa hoya rAjyanA mAnanIya rAjyapAla zrI navalakizora zarmAnA haste badhe ja emaNe saMpatti vahAvI che. inTaranezanala evorDa prApta thayela che. taduparAMta nArInavasArI gAmamAM emanI jJAtinA Arthika saMkaDAmaNa vikAsagRha jevI saMsthAomAM paNa bhAre rasa dAkhavI strIonA anubhavatAM loko mATe "samarpaNa' phleTa nAmanuM cAlIsa phleTonuM vikAsamAM khUba ja dhyAna ApavA mAMDyuM. te sivAya aneka kompaleksa banAvI samAjane arpaNa karyuM. tema ja jJAti mATe zaikSaNika saMsthAomAM mAtabara rakamanAM dAna ApI zikSaNane karoDa rUpiyA jevI mAtabara rakamanA dAnanI pahela karI utejana ApyuM. meDikala kSetre A parivAre sivila Jain Education Intemational Page #701 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo. 681 hospiTalomAM karoDo rUpiyAnuM dAna ApI "zrI yu. ena. mahetA Aje paNa savArathI UThIne nityakrama patAvI potAnI nAnI hArTa senTaranI sthApanA karI sAmAnya lokone hRdayanI sAravAra moTI takalIphone avagaNI yuvAna jevI phUrtithI samAjasevAnA sahelAIthI maLe tevI suvidhA UbhI karI. te sivAya aneka kAmomAM lAgI jAya che ane e rIte satkarmono saravALo hospiTalo jevI ke memadapura gAmanI hospiTala, jIvarAja vadhAratAM jAya che. kamaLathI paNa komaLa evA emanA mahetA hospiTala, pAlanapura mahAjananI hospiTala, AMkhanI saguNoe vAtsalyanAM ghoDApUra vahAvyAM che. saraLa ane hospiTala vaTavA, amadAvAda vagere jagyAe mAMdagImAM lokone sAttvika emanAM manobaLa tathA amRta varasAvatI premALa dRSTithI saraLatAthI sAravAra maLI rahe tevI suvidhAo UbhI karI. teoe samAja tathA loka samudAyanAM mana jItI lIdhAM che. A parivAra dvArA pavitra zetruMjaya parvata upara pAipa A rIte kaparA samayamAM kuTuMbane jALavI rAkhI ane lAina dvArA pANI caDhAvavAnI yojanA mATe ANaMdajI samRddhinA samayamAM samAja ane dharmanAM dareka kSetramAM dAnanI kalyANajInI peDhIne ApeluM dAna, tapovana saMskAra pITha jevI gaMgA vahevaDAvI teoe itihAsane pAne teonuM nAma suvarNa dhArmika saMsthAo mATe athavA zaheranA parimala gArDanamAM akSare aMkita karyuM che. Apela mAtabara rakamanuM dAna, tAraMgAmAM navI dharmazALA zrI praphulabhAI ke. zAha bAMdhavAnuM zreya, te sivAya anya sthaLomAM paNa derAsaro, upAzrayo, AyaMbilazALAo, bhojanazALAo, dharmazALAomAM mULa uttara gujarAtanA Apela mAtabara rakamanAM dAna emanI yazogAthAmAM kalagI pATaNanA vatanI lAyana zrI praphula samAna che. ke. zAhe temanI kArakirdI mahadaMze lAyansa klaba opha teonA sva. patinI aMtima icchAo ane teoe zarU bombe apaTAuna 232-ekarelAM sahAyanAM kAmo pUro karavAmAM paNa teoe jarAya kacAza 2mAM sevA ApI ghaDI hatI. rAkhela nathI ane tenA pariNAmarUpe amadAvAda khAte sau prathama teo mesarsa esa. kAnta "vaiyAvacca kendra' kholI pUjaya sAdhu-sAdhvIjIonI mAMdagImAM ejansIjha-panavela (phArmA vinA mUlya sAravAra niSNAta DokTaro pAsethI maLI rahe tevI bijhanesa)mAM bhAgIdAra che. sagavaDa UbhI karela che. 1992thI 2006 sudhI temaNe lAyansa klabamAM ane garIbo pratye hamadardI tathA bIjAonAM AMsu dUra DisTrikTamAM mahattvanA hoddAo para rahI prazaMsanIya kAmagIrI karavAmAM zrImatI zAradAbahene kadIya pAchI pAnI karI nathI. karela che. temane aneka evorDajha maLyA che. teozrI ema. je. bhakaMpa jevI kudaratI Aphato hoya ke sAdharmika-sahAya jevI eka paNa che. sana 2007thI teo lAyansa klaba opha bombe bAbato hoya, jyAre samAja ane dharma taraphathI sahAyanI hAkala hArbara 232-e-1mAM joDAyA hatA. sana 2008thI lAyansa thAya tyAre dAna ApavAmAM teonuM nAma AgalI haroLamAM ja DisTrikTa 323 e-1mAM ceramena tarIke sevA ApavAnI hoya. ane tethI ja to vartamAna jaina samAjanA agraNI pU. kAmagIrInI zarUAta karI che. AcArya bhagavaMtoe teone "ekavIsamI sadInA anupamAdevI' teozrI lAyansa klaba opha pATaNa 232-bI, pATaNa kahIne navAjyAM che. jaina maMDaLa-muMbaI, kalAkAra TrasTa, kalA gurjarI-muMbaI ane pUrva aMdhazraddhA tathA janavANI vicArone tilAMjali ApI maMbaI. sAMnidhye, jaina soziyala grupa-muMbaI sAutha ane na samayanI sAthe cAlavAnA spaSTa ane makkama maulika vicAro adhyAtma sTaDI sarkala-khaMbhAlAhila sAthe saMlagna che. teonAM vANI ane vartanamAM alaga tarI Ave che. teozrI teo vAcana, saMgIta, abhinaya, musApharI, sAmAnya vartamAna samayanA jaina samAjanuM mUlyavAna ghareNuM che. ema kahevuM jJAna, inTaraneTa sarkiMga vagereno zokha dharAve che. ghaNA ja udAra yogya ja gaNAze. ane mAnavatApremI praphulabhAI aneka saMsthAo sAthe saMkaLAyelA paMcotera varSanI vaya vaTAvI gayela zrImatI zAradAbahena che. jaina samAjanuM teo gaurava che. Jain Education Intemational Page #702 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAkIya 682 svapna zilpIo. zrI nAnacaMda tArAcaMda zAha snehI vargamAM suvAsa prasarAvI tA. 23-1-82nA roja svargavAsI banyA. temano dAnadharmano vAraso zrI indrasenabhAIe jaina samAjanA aDIkhama Ajaparyata jALavI rAkhyo che. ghaNI saMsthAo sAthe teo sthaMbha, mAnavatAvAdI jaina zAsana saMkaLAyelA che. potAnI nAmanAno kayAreya moha rAkhyo nathI. pratyenI avicala zraddhA, devadarzana, pUjA ane dAnadharmanA zrI kizorabhAI nArAyaNajI pIThaDiyA, rasiyA, audyogika saMsthAonA rAyapura adhiSThAtA ane sAmAjika dhaMdhAkIya kSetranI pravRttionA prANasamA zrI anekavidha jaTila javAbadArIo nAnacaMdabhAIno ' janma vacce paNa sevAbhAvanAnI jyota bhAvanagaranA eka saMskArI ane jalatI rAkhatA rAyapuradharmaniSTha parivAramAM thayo. chattIsagaDhanA mahArathI gujarAtI ghaNAM varSothI muMbaImAM parivAra sAthe vasavATa karyo. agresara zrI kizorabhAI muMbaI bhAtabajAramAM "saubhAgyacaMda enDa kuM.'nuM saphaLa nArAyaNajI pIThaDiyAnuM samagra saMcAlana karyuM, jene kAraNe vyApArI bajAramAM sArAM mAnapAna jIvana Age kadamInA ujjavaLa ane pratiSThA maLyAM. itihAsanuM darzana karAve che. dAnadharmanI ane zAsanasevAnI ujjavaLa pagadaMDI, dhArmika sAmAjika jIvananI saMgharSabharI sRSTimAM sAhasa, sevAvRtti ane saMskAro ane saMkalpa sAdhanAnA samanvaya vaDe jaina bALakomAM saujanyanA dIpaka pragaTAvIne je karmavIroe jIvanamAM nUtana paMtha dhArmika zikSaNa dvArA dharmazraddhA ane dhArmika AcAravicAranI apanAvyA che teo jIvananI jhaMjhAvAta bharI sAdhanAo pachI pravRttione vyavasthita rIte calAvavAmAM dhArmika saMsthAone suvarNasiddhione varyA che. rAyapuranA prasiddha gujarAtI vyApArI prasaMgopAta yathAzakti Arthika sahayoga ApatA rahyA. lakSmIno ane agresara zrI kizorabhAI nArAyaNajI pIThaDiyAnuM samagra bahujana samAjanA hita mATe sadupayoga karavAnI maMgala jIvana karmavIratAno saMdeza suNAvI rahyuM che. manokAmanA karatA nAnacaMdabhAI aneka saMsthAo sAthe joDAyelA jIvanaparyanta sevA ane sAhasanI jyota jalatI hatA. rAkhanArA mULa gAma-aMjAra kaccha, gujarAtanA zrI ola inDiyA cembara opha komarsanA sabhya tarIke kizorabhAIno janma rAyapura chattIsagaDhamAM zrI macchukaThiyA sai saubhAgyacaMda enDa kuM.nA pArTanara tarIke, kohinUra keTala phUDa sutAra jJAti parivAranA eka sukhI ane saMskArI kuTuMbamAM tA. inDasTrIjhanA DAyarekTara tarIke, ghoghArI jaina mitramaMDaLanA sekreTarI 23, sapTembara varSa 1943nA thayela che. kizorabhAIe tarIke, bombe grena Dilarsa esosiezananA sabhya tarIke ema prAthamika zikSA rAyapuramAM "rAjakumAra kolejanA nAmanI aneka saMsthAomAM temaNe ApelI sevA-suvAsa Aje be dAyakA pablika skUlamAM karI. rAjakumAra kolejamAM e samaye phakta pachI paNa loko yAda kare che. rAjA rajavADAMnA kumArone ja praveza maLato. rAjakuTuMbanA na temanuM jIvana nirAbhimAnI hatuM. puruSArtha ane parizramathI gaI ane DipachI hoya tevA thoDA ja vidyArthIomAM zrI kizorabhAI paNa hatA, hAla meLavelI saMpattino hRdayapUrvaka haMmezAM sadupayoga karatA rahyA hatA. je A skUlamAM dAkhala thayA. prAraMbhika zikSA pUrNa karatAM, dhaMdhArthe paNa ghaNuM pharyA che. tIrthadhAmonI yAtrAo paNa parivAra sAthe 1960mAM meTrika pAsa thayA. rAyapuramAM ja durgA karIne jIvana dhanya banAvyuM. sAhityika ane sAMskRtika mahAvidyAlayathI B.Com ane M.Com.nI grejayuezana ane pravRttione haMmezAM mokaLe mane madada karI che. posTa grejyuezananI zikSA pUrI karI. kAnUnI zikSA mATe LawnuM eka varSa pUrNa karela. teo mahAvidyAlaya kALamAM jIvananAM aMtima varSomAM dhaMdhA karatAM jAhera sevAnI ane zikSaNanI sAthe sAthe tyAM sAMskRtika Ayojana ane utsavomAM dhArmika zikSaNa pratye bhAre dilacaspI hatI. cogaradama vizALa Jain Education Intemational Jain Education Intermational Page #703 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo 683 paNa utsAhabhera bhAga letA. kriIDAnA kSetre vizeSa karI phUTabola, vargaphUTanI jamIna meLavI, A jamIna upara samAjavADI hokI, beDaminTana ane TenisanI harIphAImAM teo potAnA banAvavA mATe jJAti sivAyanA potAnA mitravartuLamAMthI phALo harIphone pradarzanathI acaMbita karatA cAlyA che. teo varSa bhego karyo tathA bAMdhakAma mATe jarUrI lokhaMDa, simenTa vagere 1965mAM mahAvidyAlaya chAtrasaMghanA pramukha banyA. meLavyuM. vADInA phALA mATe rAyapura bahAra muMbaI, gujarAta, yauvanakALamAM mahAvidyAlayanA adhyakSapade rahetA anekavidha kaccha tema ja bIjA pradezamAM vasatA jJAti bhAIo pAse paNa gatividhio dvArA chAtrasaMghanuM saphaLa netRtva karatA aneka javAnuM thayuM. lokone sArA mAnavatAnAM kAryomAM rakama vAparavA sAMskRtika Ayojano ane utsavo karela hatA. emanA mATe kizorabhAInuM mArgadarzana ane salAha khUba ja upayogI kAryakALamAM zrImatI iMdirA gAMdhI, zrI vinobA bhAve tathA zrI thAya che ane janatAnI pAIe pAIno sadvyaya thAya te rIte jayaprakAza nArAyaNa jevA mahAnubhAvone kolejanAM AyojanomAM pAradarzaka bhalAmaNa kare che. teozrIe jJAtinA pramukhapadanI bolAvavAmAM AvyA hatA. mahAvidyAlayanA pramukhapade javAbadArI potAnA zire uThAvI jJAti-utkarSamAM tana, mana, chAtrasaMghanA kuzaLa ane saphaLa saMcAlana mATe teone dhanathI sahAya karI rAyapura madhya "sai sutAra bhavana'nA nAmathI mahAvidyAlaya taraphathI golDa meDala ApI sammAnita karela eka Adarza nayanagamya ane pUrI suvidhA sAthenI be mALanI hatA. vizALa samAjavADInuM nirmANa karyuM. A samAjavADInuM sarjana 1965mAM kizorabhAInAM lagna joragaDha teonA jIvananI eka adamya icchA tathA suMdara svapna hatuM, (orissA)mAM rahetA kAnajIbhAI cAvaDAnI suputrI jana che bIjene teoe svarUpa ApyuM. A samAjavADImAM suMdara maMdira damayaMtIbahena sAthe thayAM. kaccha gujarAtanI dharatI parathI peDhI paNa banAvavAmAM AvyuM che, jemAM zrI viSNu bhagavAna, zrI pahelAM rAyapura AvelA temanA pitAzrIe rAyapura madhye lakSamIjI, zrI gaNezajI ane pIThaDa mAtAjInI ArasanI 1930mAM oTomobAilsano vyavasAya sthApita karyo hato, je mUrtio rAjasthAnanA jayapura zaherathI lAvIne sthApanA karavAmAM vArasAmAM kizorabhAIe dipAvI rAkhyo che ane tene dhamadhokA AvI che. A samAjavADI mATe rAyapuranA sarve jJAtibhAIo vikasAvatA gayA che. yauvanakALanA anokhA utsAhabharyA cetana gauravano anubhava kare che kema ke AvI suvidhAjanaka vADI ane thanaganAgaTathI puruSArtha ane parizrama dvArA vyApAra kSetre emanI jJAtimAM bhAratamAM anya koI sthAna nathI, jethI siddhibharyuM sthAna prApta karI lIdhuM. dhaMdhArthe teo 1988mAM mesi rAyapura jJAtinuM nAma UMcuM thayuM che. saI sutAra jJAtinA phargyusana TekTara kaMpanImAM TeniMga mATe iglenDa gayA ane tyAMthI pramukhapadanI teoe avirata bAra varSa sudhI uThAvelI yuropamAM holenDa, jarmanI, phrAnsa, iTalI dezonI anya javAbadArI ekadhArI ane athAga pravRttione gAjatI karanArI vyAvasAyika saMsthAonI mulAkAta laI anubhavonA paTArAmAM nIvaDI che. samAjavADI thavAthI jJAtinA sAmAjIka kAryakramone vRddhi karela. evI ja rIte 1975mAM haidarAbAdanA vega maLyo che. eDaminisTreTiva sTApha koleja opha inDiyAmAM bijhanesa potAnA pitA sva. nArAyaNabhAI dAmajI pIThaDiyAnI menejamenTano TreniMga korsa karyo. oTomobAila tathA TrekTara jema teoe paNa aneka zaikSaNika, rAjadvArI, sAmAjika tathA ejansIno vyavasAya teoe rAyapura bahAra rAjanAMdagAMva, racanAtmaka sevAkSetre potAnI bahuvidha sevAo ApI che. durgA ane bilAsapuramAM paNa vikasAvIne khaMta, utsAha ane gujarAtamAM Avela bhUkaMpathI pIDita grAma-pIpaLiyA tAluko puruSArthanA baLe sonA jevI siddhio hAMsala karI che. morabIne navesarathI UbhuM karavA mATe chattIsagaDha zAsana - vyApAra udyoganI avirata AgekarA sAthe temanA taraphathI banAvela gujarAta rAhata samitinA teo sadasya hatA. aMtaramAM UchaLatI sevAbhAvanAthI anekavidha jaTila gAma pIpaLiyAmAM visthApitonA punarvAsa mATe navanirmita javAbadArIo vacce paNa samAja sevAnA paMthe sukIrti prApta rAjIvanagara' banAvavAmAM AvyuM. A rAjIva nagaranA karI che. 1984mAM kizorabhAI zrI macchukaThiyA sai sutAra lokArpaNa samArohanuM Ayojana zrImatI soniyA gAMdhI-adhyakSa, jJAti rAyapuranA pramukha banyA. potAnI oLakhANa ane akhila bhAratIya koMgresa kamiTInA mukhya AtithyamAM tathA zrI lAgavagano lAbha samAjane ApI jJAti mATe lagabhaga 8500 ajita jogI-mukhyamaMtrI chattIsagaDhanI zAsananI adhyakSatAmAM Jain Education Intemational Page #704 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 684 tA. 25-11-2002nA karavAmAM AvyuM. A prasaMge kizorabhAInA mAnasvarUpa emanA haste mukhya dvAra pAse vaTavRkSa ropavAmAM AvyuM che tathA teoe Apela sevA badala rAjya zAsana dvArA dhanyavAda ApavAmAM Avela che. amadAvAdamAM akhila bhAratIya darajI samAjanI ekamAtra patrikA pIpApaMtha udaya' taraphathI tA. 4-5-2008nA samAjasevA badala temane 'pIpAbhuSaNa' upAdhithI sammAnita karavAmAM Avela A prasaMge pIpApaMtha udaya'nA taMtrI zrI janakabhAI darajIe zAla oDhADI zrIphaLa ApyuM ane kahyuM ke zrI kizorabhAIe gujarAta bahAra eka sAhasika bijhanesamena tarIke saphaLatA prApta karI samagra darajI samAjanuM gaurava vadhAryuM che. zrI macchukaThiyA darajI samAjamAM eka agrima dAtAzrI tarIke Apa samAjanA racanAtmaka ane saMgaThanakSetre jAgRta rahI sevA ApatA rahyA cho. ApanI AvI umadA sevA badala ApazrIne darajI samAjanA sarvocca 'pIpAbhUSaNa' upAdhithI sammAnita karatAM 'pIpApaMtha udaya' parivAra khUba ja AnaMda anubhave che. A upAdhithI sammAnita thatAM zrI kizorabhAI temanI jJAti zrI macchu kaThiyA sai sutAra jJAtinA ekamAtra tathA prathama vyakti che. zrI macchukaThiyA saI sutAra darajI jJAti dhorAjI gujarAta taraphathI tArIkha 7-7-2008nA temane Apela sevA mATe 'sammAna patra' ApyuM che, je lakhe che te jJAtinI ujjavaLatAmAM Apa AbhArI rahyA tevA Aptajanane adakerA abhinaMdana jJAtinA vikAsa mATe tana-mana-dhana dvArA maLelo sAtha/sahakAra mATe Apa AjIvana sammAnita rahelA cho ane AgaLa lakhe che--Avo sadA sAthe maNI ApaNA jJAti parivArane zikSaNa, dhairya, saMgaThana, tAkAta, dAna ane viratAnA siMcanothI samAjanuM nAma sadA mATe bulaMda karIe." zrI kizorabhAInA samAjasevAnA kAryanI prazaMsArUpe jUnAgaDha, jAmanagara tathA aMjAra, kacchanA zrI macchukaThiyA saI sutAra jJAtinA agraNIo taraphathI paNa temanuM sammAna karavAmAM AvyuM che. jJAtisevAnA sivAya teo bIjI sAmAjika saMsthAomAM paNa bhAga le che, jema ke rAyapuranA gujarAtI zikSaNa saMghanA saMrakSaNa samitinA Trejharara tarIkenI pharaja bajAve che ane gujarAtI samAjanA mAnanIya sadasya che. teono saraLa ane mitabhASI svabhAva, udAra manovRtti ane sAdA jIvana tathA svapna zilpIo ImAnadArIthI rAyapuranA samagra gujarAtI samAja tathA gujarAtI zikSaNa saMghamAM sAruM evuM mAnapAna pAmyA che. zrI gujarAtI samAja rAyapura dvArA samAja sevAnA kSetramAM ullekhanIya kArya karavA badala tA. 8-11-2008nA Ayojita navA varSanA snehamilana samArohamAM temane samAja sevA sammAna' pradAna karavAmAM AvyuM che. tema ja rAyapuranI suprasiddha sarakArI ophisara klaba, chattIsagaDha klabanA joinTa sekreTarInA padamAM teo sevArata che ane tenA utthAna mATe kAryazIla che. zrI kizorabhAI sevApriya ane saujanyazIla che. potAnI AvaData ane kAryakuzaLatAthI samAjamAM AgavuM sthAna dharAve che. AtmabaLa utsAha ane sAhasano temanAmAM triveNI saMgama che jethI teo siddhinA zikhare caDyA che. vyAvasAyika ane sAmAjika kSetromAM potAnI kAmagIrInI sAthosAtha kizorabhAI dharmamAM paNa UMcI zraddhA dharAve che ane emanA aMtaramAM dhArmika vicAradhArAno pravAha che. emane zera-zAyarI, gIta-saMgIta tathA bhajanakIrtanano sAro zokha che. temanA parivAramAM nitya gAvAmAM AvatAM bhajanakIrtanano eka saMgraha pustakarUpe chapAvela che tema ja pote gAyela bhajanonI C.D. banAvela che. temanA kuLadevI zrI pIThaDa mAtAjIno pracAra karavA mATe zrI pIThaDa AI jyota' tathA pIThaDa cAlIsA nAmathI pustaka bahAra pADI che jemAM mAtAjInA phoTA sAthe itihAsa, rAsa, garabA, AratI, stutinuM saMkalana karI prakAzita karavAmAM AvyuM che. vyavasthAzakti ane samarpaNabhAvanAne dhyAnamAM laI AmaMtraNa eTale AvavuM ho to Avo ane niyaMtraNa eTale AvavuM ja paDaze. kizorabhAIe haMmezAM bIjAMone nimaMtraNa ja Apela che. ghera AvatAM mahemAnonI sarabharA karavI, vyAvahArika javAbadArIo, niSThA ane saccAIthI pAra pADavI, saune sAthe rAkhIne prema-vAtsalyanA tAMtaNe bAMdhI rAkhavAmAM satata prayatnazIla rahenAra teoe kharekhara dharma kAyama rAkhyo che. emAM gharano AtithyasatkAra, gharanuM dhArmika vAtAvaraNa ane sAdharmika bhaktine lIdhe teo sArI evI yazakIrti pAmyA che. sonAmAM sugaMdha bhaLe evuM kahevAya che, parantu ahIM to sugaMdhamAM sonuM bhaLyuM che. temanAM dharmapatnI a.sau. damayaMtIbahenano temanA jIvanamAM siMhaphALo rahyo che ane sAcA arthamAM sahadharmacAriNI banI temanI pratyeka pravRttimAM sAtha ApI rahyAM che. temanA parivAramAM zrImaMtAI sAthe sadAcAra, dAna sAthe dayA ane Page #705 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo 685 AcAravicAramAM sAdagI sAthe svAzrayano samanvaya dekhAya che. emaNe meLavelI saMsiddhio lAMbA kALa sudhI lokone daMga karatI tema ja rAyapura bahAra vasatAM temanAM sagAMvahAlAM sAthe rahe che. zrIkRSNane janmatAveta mAtAno khoLo tyajavo paDyo, nehabharyo saMbaMdha jALavI rAkhyo che. svayaMzistathI jIvanavikAsa sAdhIne krame krame vijaya upara vijaya Aje 69 varSanI uMmare paNa sajjatA. pharti tathA hAMsala karyA ane samagra bhAratavarSanA yogezvara rUpe pUjAyA. dhagazathI potAno vyavasAya vikasAvI sAmAjika tathA dhArmika durlabhajIbhAInA jIvanamAM paNa kaMIka evA ja camakArA jovA pravRttimAM vyasta rahI ane potAnA kuTuMbamAM sauthI vaDIla hoI sAMbhaLavA maLyA. emaNe savA-doDha varasanI vaye pitAnuM chatra kauTuMbika pharajone yogya rIte nyAya ApI darekanA hadayamAM eka gumAvyuM. mAtuzrI motIbAI nAnakaDA dulAbhAIne laIne zoka aneruM sthAna dharAve che. emanA parivAramAM patnI ane be putra utAravA piyara joDiyA AvyA ane emanI mAtAnA ati 3 tathA putravadhUo tema ja temanA nAnAbhAI ane patnI, be putra Agrahane vaza thaIne joDiyAmAM rahevAno nirNaya karyo. pachI tathA putravadhUo ane pautro-pautrIonI lIlIvADI sAthe eka morabImAM jaIne thoDo ghaNo dAgIno, jarUrI rAcaracIluM ane Adarza saMyukta kuTuMbamAM sAthe rahe che. dasa hajAra rANI chApa rUpiyA laI AvyA. motIbahene nAnA bhAI valamajIne paisA ApI jAmanagaramAM vepAra zarU karAvyo. samAjanA uddezya bAbata kizorabhAI kahe che - jotajotAMmAM vepAra jAmI gayo. navAnagara rAjya banAvela "dIpaka jalAne se kartavya kI pUrti nahIM hotI greina mArkeTamAM goDAunamAM motIbahenanA kahevAthI bIjI peDhI vaha kahIM bujha na jAya yaha dAyitva bhI hameM DhonA paDatA hai." mesarsa jagajIvana khetazInA nAmathI sthApI ane vepArane vega ane samAja mATe saMdeza Ape che ke maLyo. motIbahena dulAbhAIne laIne piyara parivAra sAthe Apa Apa hI care yahI paza-pravatti hai, joDiyAthI jAmanagara rahevA AvyA. bALaka dulAbhAI moTA vahI manuSya hai ki jo manuSya ke liye mare." thatA hatA. bhaNavA-gaNavAmAM hoMziyAra hatA. jIvanamAM kAMIka karI chUTavAno thanaganATa hato. kAThiyAvADanA karmaTha karmavIra I.sa. 1885-90no A samayagALo hato. jAmanagara zeTha zrI durlabhajI karasanajI AvyA pachI bALaka dulAbhAI bhaNavAmAM ja dila rAkhavA kahevAya che ke, nara mAMDyA. navAnagaranI skUla ane hAiskUlamAM bhaNatA hatA. karaNI kare to narano I.sa. 1916mAM to meTrikamAM pahoMcI gayA. dulAbhAI meTrikamAM nArAyaNa thAya. sakhata pahoMcyA che ane muMbaI yunivarsiTInI meTrikanI parIkSA ApavA puruSArthanI pAchaLa pAchaLa amadAvAda javuM paDaze evI mAmAne jANa thatAM e khUba rAjI prArabdha haMmezAM doDatuM ja thayA. paMdara rUpiyAnuM inAma ane be joDI moMghA bhAvanA Ave che. hIro game teTalo kApaDamAMthI kapaDAM sivarAvI dIdhAM. meTrika pAsa thayA eTale nAno hoya, paNa te aMdhArI jUnAgaDhanI bahAudIna kolejamAM dAkhala thayA. tyAM be varSa khINamAM paDyo hoya ke abhyAsa karyo. te samaye gujarAtabharamAM eke komarsa koleja hatI parvatanI Toce rahyo hoya nahIM, tethI muMbaInI siDanahAma kolejamAM praveza lIdho. te vakhate eno prakAza ekadhAro muMbaImAM bhaNatAM vidyArthIo bIjAM kAma karIne potAno jhaLakyA karato hoya che. bhaNavAno kharca kADhI letA. dulAbhAIne zera bajAranA agraNI zrI durlabhajI karazanajI zeTha uMmara sobAnIne tyAM cAra kalAkanI nokarI maLI gaI. zeThanuM jIvana paNa evuM ahIM paNa dulAbhAIe potAnI hoMziyArIthI zeThane rAjI karI hIrA jema saunA manamaMdiramAM varSothI jhaLahaLyA kare che. dIdhA. zeThe emane eka lAkha rUpiyA uparanI letIdetI karavAnI kyAreka mahAna AtmAonA jIvanaprasaMgomAM adbhuta chUTa ApI. sAmAnya karmacArImAMthI eka mAnad vetana dharAvatA sAmya jovA maLe che. emanA jIvanamAM AvatA akasmAto ke vAto ke sammAnanIya karmacArInuM sthAna ApyuM. sa" Jain Education Intemational Page #706 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 686 svapna zilpIo. dulAbhAInI kuzAgra buddhi ane asAdhAraNa AvaDatathI zerabajAra jevo ja rasa dulAbhAI philma lAinamAM levA peDhI paNa akathya phAyado karatI rahI. te vakhate paheluM vizvayuddha mAMDyA. eka jamAnAmAM muMbaInuM holivUDa kahevAtuM te dAdarathayuM, amerikAmAM AMtaravigraha phATI nIkaLyo ane briTananI parelano vistAra judA judA philmI sTaDiyothI dhamadhamato hato. milone rU maLavAnuM baMdha thayuM tyAre inDiyAmAMthI rU meLavavAnI jAmanagaranA mahArAjAnA nAma parathI 'raNajita muviTona', vyavasthA thaI. e anusaMdhAne dulAbhAIne IMglenDanI milonA rUpatArA, homI vADiyAno vADiyA bradharsa muvITona, vahI zera cArathI pAMca gaNA lIdhA ane e zeronA bhAva eka rUpiye zAMtArAme pUnAno prabhAta TuDiyo choDI dIdho. muMbaImAM suDiyo paccIsa paisA thaI gayA. mahAtmA gAMdhIe deza khAtara phALo sthApavA mAMgatA hatA tene vADiyA muviTona (parela) suDiyo ekatra karavAnI hAMkala karI tyAre uMmara zeThe durlabhajIbhAIne sAthe apAvI dIdhuM. hI. zAMtArAme tenuM nAma rAjakamala haste koro ceka gAMdhIjIne arpaNa karyo hato. emanuM e sammAna kalAmaMdira rAkhyuM. aneka ekamo koInI ne koInI bhAgIdArImAM hatuM. potAne maLatAM mAnad vetanamAMthI dulAbhAI pAse ekAda UbhA karyA hatAM. sAthosAtha dhArmika kAryo paNa thatAM rahetA. te lAkha rUpiyAnI rakama ekaThI thaI gaI hatI. emAMthI emaNe vakhate harakizana hospiTalamAM eka vIMga baMdhAvI ApI hatI. zera bajAranI membarazipa lIdhI. zerabajAramAM membarazipa kArDa evI ja rIte vepAradhaMdhAmAM paNa satata rasa letA. kharIdavA vakhate zeTha zrI umara sobAnI, premacaMda rAyacaMda, potAnA mAmA valamajI khetazI sAthe masjidabaMdara upara amIcaMdabhAInA pitAzrI bAbu pannAlAla, cunIlAla motIlAla mAInA pitAzrI bAbu panAlAla, yunAlAla mAtalAla vaDagAdImAM "mohanalAla valamajInI peDhI' sthApI ane paradeza tathA phirojabhAI vagere bhegA maLIne dozIne badale aTaka zeTha vastuono jaththAbaMdha vepAra zarU karyo. jemAM khAMDa, tejAnA, karI tyArathI DI. ke. zeTha tarIke prakhyAta thayA. grAmophona, peTromeksa, phAnasa, ghaDiyALa jevI cAraso AiTamo Ama, janatAnI sAthe pitAno AdhAra gumAvanAro AyAta thatI. eka aThavADiyAmAM traNathI cAra sTImaro bALaka paccIseka varasanI uMmare trIseka lAkha rUpiyAnI saMpattino paradezathI AvatI. eka sTImaranA mAlanI kiMmata aMdAje mAlika bane che ane e paNa muMbaI jevI mahAnagarImAM ane AThathI dasa lAkha rahetI. e uparathI khyAla Ave ke keTalo vizvavikhyAta vepArIo vacce-ene prArabdha ane puruSArthano moTo kArobAra cAlato haze ! maNikAMcanayoga ja kahevAya. dulAbhAIe e yogane dipAvyo evI ja rIte ema. durlabhajInI peDhIe kApaDano dhaMdho dAna-dakSiNAno pravAha cAlu rAkhIne. virATa vyApArI jagata paNa pUrajozamAM vikasAvela. sAthe ciraMtana snehagAMTha bAMdhI dilerI dulAe cogaradama mAmAM valamajI khetazIne imporTanA dhaMdhAmAM rasa na hoI, mAnavatAnI suvAsa pragaTAvI. te samaye teo potAnI AvakamAMthI pote svataMtrapaNe kuDa, oila, kerosina, peTrolano bhArata vIsa TakA dAna karatA. ucca abhyAsa mATe vidyArthIone sahAya peTroliyamanI kuM.nA nAme vahIvaTa zarU karyo. tema ja rAjAcalAvavAmAM madada karatA. potAnA vatana jAmanagaranA kheDUtone mahArAjAo sAthe ne jaina-osavAla-mAravADI-bhATiyA temanI jamIna pAchI apAvavAmAM madada karatA. surendranagaranA jJAtinA pratiSThita vepArI sAthe hIrA-jhaverAta ane cAMdInA anAthAzramane haMmezAM madadarUpa banatA. evI ja rIte dhArmika vAsaNono vepAra zarU karyo. valamajI mAmAne imporTeDa dhaMdho zarU pravRttiomAM paNa dAnano pravAha akhaMDa vahAvatA. karavAnuM mana thayuM tyAre potAne imporTano dhaMdho karavAnI vAta te samaye vesTarna relvenuM chelluM sTezana kolAbA hatuM. karI-mAmA sAthe navo peTrola, kerosina-kuDa vagereno dhaMdho muMbaI dinadahADe vistaratuM jatuM hatuM. AsapAsanAM gAmono bhAgIdArImAM joDiyAvAlA TreDiMga kuM.nA nAmathI zarU karyo. vistAra muMbaImAM samAvA mAMDyo hato. ene joDatA eka moTA Ama. eka vyakti judA judA kSetranA vyavasAyamAM Toce pahoce sTezananI jarUra hatI. muMbaI sarakAranuM Aje je vesTarna relvenuM e ja Azcarya pamADe evI bAbata che. durlabhajI zeThanuM manabombe senTrala relvenuM mahAna sTezana UbhuM che te jamIna zeTha magaja ane kAryakaLatA kevA haze e prazna che . durlabhajI karazanajI ane kacchanA zeTha zAMtilAla AzakaraNadAsa paraMtu zeTha uMmara sobAtI sAthe mahAtmA gAMdhIjIne ceka pAsethI kharIdI hatI. AvI to aneka proparTInA dulAbhAI ApavA gayA te vAte muMbaInA gavarnara sAthenA saMbaMdhamAM tirADa mAlika hatA. paDelI. briTiza gavarnarane emanI A rItarasama pasaMda nahotI. | mAyA , Jain Education Intemational Page #707 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo pariNAme dulAbhAInuM mana muMbaI parathI UThI gayuM. dezamAM jAmanagara jaIne TharIThAma thavAno saMkalpa karyo. jAmanagara nivAsa daramiyAna paNa dulAbhAIno vepAraudyoga paratveno dhamadhamATa cAlu rahyo. jemAM, plAsTika udyoga, minaralsa, khanIja vagere ane jAmanagaramAM beDI baMdarano vikAsa mukhya che. I.sa. 1943-44mAM vizvayuddhane lIdhe yuropa, amerikA khuvAra thaI gayA hatA ane beThA thavA prayatno karatA hatA, tyAre dulAbhAInI sUjha ane AvaDatathI plAsTika phAibaranI vastuonA utpAdana kolobrezanamAM zarU karavAnI darakhAsto te rASTronI hatI. jAmanagara jillAnI AsapAsanI boksAiTanI khANomAMthI jAmanagara minaralsa risanDikeTa DevalopamenTanA nAme cAMdI, boksAiTa va. ane anya khanIjo banAvavAno dhamadhamATa paNa cAlu karyo. jAmanagara zaheramAM jAmanagaramAM buliyana dvArA cAMdIno saTTo (khelo) zarU karyo. pariNAme te vakhatanA gavarnara janarala vovelanA sUcanathI durlabhajIbhAIne 'rAjaratna' ke 'nagararatna'no khitAba ApavAnuM TharAvAyuM. vijayAdazamInA divase samagra jAmadarabAra vacce durlabhajI ke. zeThane sammAnavAmAM AvyA. bahu ochI vyaktine maLe evuM sammAna pAmavAnA ane e paNa nAnI uMmare teo sadbhAgI thayA. beDI baMdare rAjakIya ThAThamAThathI emanuM svAgata thayeluM. rAtre jAmasAhebanA pelesa para Dinara goThavAyeluM. rAjA paNa prajAnA utkarSathI khUba khuza thayelA. potAnA rAjyamAM AvAM nararatno pAke che enuM gaurava letA hatA. paraMtu vidhinuM nirmANa kaMIka juduM ja hoya che. durlabhajI zeTha lAMbu jIvyA hota to kAThiyAvADa-gujarAtanI sikala badalI nAkhavAmAM emaNe zuM zuM udyogo na karyA hota tenI kalpanA thaI zake che, paraMtu 45 varSanI vaye menenjhAiTIsanI bimArImAM ekAeka emanuM avasAna thayuM. pote eka kuzaLa vepArI udyogapati dhanavAna vyakti tarIke vizvabharamAM prakhyAta hatA. avasAnanA khabara maLatAM ja deza-videzamAMthI 75-100 TeligrAma jAmanagara AvI gayA hatA. bhAratanA mukhya mukhya zaheronI bajAro baMdha rahI hatI. aMtimayAtrAmAM 15002000 vyaktio hAjara hatI. besaNuM-uThamaNuM vakhate 3000-3500 mANaso AvyA hatA. emanA kAryakSetro jevAM ke zerabajAra, philma sTuDiyo, sugara mArkeTa, kApaDa bajAra, ekSaporTa-imporTa vagerene kAramo AghAta lAgyo hato. dezanAM dareka chApAMoe pAnAM bharIne A virala vyaktine zokAMjalio ApI hatI. Jain Education Intemational 687 Ama, nAnI uMmare sAgara jevuM vizALa sAmrAjya UbhuM karIne zrI durlabhajI karasanajI zeTha virala jIvana jIvI gayA. anekone je preraNA ApI gayA, temAMthI niraMtara eka gebI avAja saMbhaLAyA kare che ke puruSArtha ane lAMbA rajhaLapATa vagara jiMdagInA jAma upara kyAreya nakazI nathI thaI zakatI. eka karmaTha vyaktimattA keTalI mahAna hoI zake eno eka Adarza namUno te durlabhajI zeTha. emanuM nAmasmaraNa mAtra jIvanamAM vidyutasaMcAra kare evuM hatuM. evA prAtaH smaraNIya karmavIrane koTi koTi praNAma! zeTha parivAre UbhI karelI e pagadaMDI upara cAlavA manoraMjananA mahArathI zrI mahendrabhAI DI. zeTha prayatna karI rahyA che. bhaNavAmAM hoziyAra zrI digvijayasiMhajI nyu miDala skUlamAM tyAre ekathI pAMca kramAMkamAM to hoya ja!! bhaNatA hoya pahelI paNa cothA dhoraNa sudhInA gujarAtI, hindI, bhUgoLa, itihAsa, janarala noleja temane AvaDatAM ja hoya! A badhA viSayomAM 60 TakAthI 70 TakA mArkazITamAM vagara vAcane Avela hoya!? miDala skUlanA badhAM dhoraNa uttIrNa thayA bAda pharajIyAta gharathI dUra navAnagara hAiskUlamAM bhaNavA javAnuM thayuM. abhyAsI vAtAvaraNa barobara nahIM moTAbhAganA vidhArthIomAM 'AvAsa-Dona' sTAilamAM ja hoya ! hAiskUlamAM mahino nahIM thayo tyAM ghara najIka khaMbhAtiyA geiTa pAse nezanala hAiskUla zarU thavAnI jAherAta vartamAnapatramAM jovA maLI, mAtuzrInI AjJA meLavI prathama be bhAIonA lakhavAmAM AvyA prathama mahendra durlabhajI zeTha dvitIya nAma kizo2caMdra durlabhajI zeTha. traNa divasa pachI traNa ozavALa mahAjana jJAtinA vidyArthIoe praveza lIdho. skUla bhaNatara (esa.esa.sI.) puruM thatAM mahendrabhAIne kolakAttA pAse Avela ravIndranAtha TAgoranI vizvabhAratI yunivarsiTInA zAMti niketanamAM bhaNavA javuM hatuM paNa teTale dUra javAnI mAta-AjJA na maLatAM bhaNavuM na hatuM chatAM jAmagaranI DI. ke. vI. kolejamAM Page #708 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 688 svapna zilpIo praveza meLavI vidyArthI netA 'hAlAra kolejiyana hAlArI vizA ozavALa esosiezananA maMtrI-pramukha tarIke cha varSa pharaja bajAvI samAja-muluMDanA sthApanAthI 3 dareka koleja tathA vidyArthIonA agaNita praznone nyAya varasa sudhI mAnadmaMtrI tathA 10 apAvyo. bI.e. pAsa na thayAthI koleja tathA pramukha vidyArthI varasa pramukha tarIke sevA Apela netA) pada choDavAM paDyAM. ane hAlamAM menejiMga TrasTI che. "sUramaMdira" jevI saMgIta saMsthA UbhI karI saMgIta - ozavALa ceriTebala vagADanArA tathA gAnArAo taiyAra karyA, mahinAmAM traNa cAra phAunDezananA 1998thI phAunDara sTeja jAhera kAryakrama avazya thatA. "dhUmaketu' nAmaka nATya TrasTI-je TrasTa vApInI bAjumAM saMsthA sthApI gujarAta rAjyanA yutha phesTivalamAM dareka nATaka TukavADAmAM hAlArI samAjanA prathama athavA bIjA naMbare ja hoya!! prathama seniTeriyamanuM saMcAlana kare che. | nAnA aneka manoraMjana kAryakrama karyA pachI "e' greiTa so chellAM 10-12 varasathI pragati phAunDezana-muluMDanA TrasTI upara (mahaMmada raphI, mUkeza, gItA datta, kizorakumAra, mannA De, zrI kapUracaMdabhAInAM dharmapatnI hemalatAbahena, je muluMDa mahendrakapUra, zakIlAbAnu, pannAlAla ghoSa, vAna ziple jevA hAlArI vizA ozavALa mahilA maMDaLanA sthApaka pramukha tarIke aneka nAmI kalAkAro) kAryakramo tathA nATako jAmanagaranI prajAne sevA Apela ane hAla 5 varasa thayAM hAlArI vizA ozavALa khUba ja sastA dare manoraMjana kAryakrama prastuta karyA. tethI jillAnI samAjanA muluMDanAM kamiTI membarsa che. A graMtha zreNInA pAyAmAM tamAma kolejo "e' greDanI zALAo, jAmanagara nagarapAlikA, zrI ke. Ara. zAhanuM ghaNuM moTuM pradAna che. prathama graMtha dainiko, gujarAta vidyuta borDa, lAyansa, jAyanTasa, roTarI jevI gohilavADanI asmitA' graMthamAM temanAthI zrIgaNeza karelA. aneka saMsthAoe maLI jAhera sammAna karI. "manoraMjananA zrI anilabhAI gAMdhI, amadAvAda mahArathI'nuM biruda arpaNa karyuM. navAnagara rAjyamAM zubha azubhanI samitinA AgevAna mahendrabhAI ja hoya. mULa lIMbaDI nivAsI, calacitro ghaNAM pradarzita karyA, banAvyAM, badiyANI hAla amadAvAdamAM sthira thayela enTaraprAijhanA sahakArathI zaheranuM aMbara sinemA (zAhI nA sahakArathI zaheranuM aMbara sinemA (zI zrI zrI anilabhAI zAMtilAla sinemA) doDhathI be varSa primiyara hAusa tarIke calAvyuM, anya gAMdhIno abhyAsa sivila sinemA gharomAM paNa temanAM citro avAranavAra rajU thatAM kaMIka enjiniyarIMgano che. B.E. gujarAtI-hindI citronuM digdarzana karela, koI pAsethI paisA Civil thaI potAnA vyavasAyamAM lIdhela na hatA, "dharatIno dhabakAra'nA digdarzaka (kepTana) tarIke bilDIMga lAinamAM aneka vagara paise javAbadArI saMbhALela hatI! samayakALa badalAyo sImAcihno meLavela. jhAlAvADI hovA chatAM zrI mahendrabhAI zeThanI rakharakhAvaTa, temanuM vizAzrImALI jaina mUrtipUjaka saMskAradhana akabaMdha rahyuM che. pratApI pitAno vAraso jALavI saMghamAM varSo sudhInAM pramukhapada rAkhavA nAnA moTA phaMDaphALAmAM temanI dAnagaMgA vahetI ja rahe saMbhALela che ane jhAlAvADI jaina samAjamAM aneka samAja che. sArAM kAryomAM sAme cAlIne sahabhAgI thavAnI temanI upayogI sevAo Apela che ane samAjanI aneka pravRttimAM udAratA ane kAryakuzaLatA virala che.. mukhya dAtAzrI tathA saMcAlaka che. kapUracaMda rAyazI zAha parama pUjya AcAryazrI vijaya caMdrodayasUrIzvarajI mahArAjanAM paricayamAM AvatAM temanI saMsthA zrI 108 "jaina janma tA. 26-2-40 gAma : DabAsaMga-jAmanagara tIrtha darzana bhavana TrasTanA varSothI menejiMga TrasTI pada saMbhALela abhyAsa : S.S.C. che ane 108 tIrtha hastakanI anekavidha pravRttio jevI ke vyavasAya : plAsTika inDa.mAM 35 varasathI derAsaronuM saMcAlana, jIrNoddhAra, navuM nirmANa jevI pravRttimAM Jain Education Intemational Page #709 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo. 689 yogya dAna Apela che. "108 hastaka jaina prakAzana bRhad jaina thayelo. pitAzrI phUlacaMda khuzAlacaMda mahuvAnA agragaNya itihAsa' Azare 1 agiyAra bhAgamAM vividha saMpAdaka hastaka pratiSThita-prabhAvazALI vyakti hatA, jeo paMdara varSanI vaye Azare 6000 pejanuM prakAzana advitIya karela che. tema ja AjathI lagabhaga savAso-125 varSa pUrve-muMbaI AvanArA '108 tIrtha darzanAvalI', 'glorI opha jainIjhama" tathA "aMgUThe ghoghArI vizAzrImALI jaina jJAtinI gaNIgAMThI vyaktio paikI amRta vase' jevI khUba ja upayogI prakAzana paNa temanAM hastaka eka hatA. teo atyaMta sevAbhAvI ane paragaju hatA, eTale thayela che. tatkALe muMbaI AvatA jJAtinA yuvAnone nokarI yA vyavasAya teo A uparAMta anekavidha saMsthAomAM jevI ke zodhI ApI lAine caDAvyA hatA. Ama teo mAtra mahuvA mahAvIra jaina vidyAlaya, vAsupUjya derAsara jaina saMgha, prAkata pUratA ja AgevAna na rahetA, muMbaInI samasta ghoghArI jaina Teksa sosAyaTI, jainA (Jaina) tema ja bilDarsa enjiniyarsanI jJAtinA sammAnanIya rAhabara-AgevAna banyA hatA. teo saMsthAmAM javAbadArI nibhAvI rahela che. atyaMta nIDara, spaSTavaktA ane dIrdhadraSTA hatA. pravINacaMdrabhAInAM mAtuzrI sva. vijyAbahene paNa patino teo aneka sAmAjika saMsthAo mahAvIra hArTa sevAparAyaNa vAraso akhaMDa jALavI rAkhyo hato. aMtakALa sudhI phAunDezana, jaina sozyala grupa, prAkRta vikAsa (Ph.D.) mATenI teo zrI mATuMgA jaina mahilA maMDaLanA pramukha hatAM. saMsthAmAM sakriya che. temanA bhAIo paikInA nAnAbhAI zrI dhIrajalAla teonA aMgata jIvanamAM teo mAraphata aneka jena kAryo ahIMnA khUba ja pratiSThita evA jaina sozyala grupa pheDarezananA thayela che.sAdharmika jainone 1200 makAna yojanA, mAvajatanA ekijhakyuTiva TrasTI tarIke svarojagAra yojanA mATe tema ja sAmAna, ejyukezana vagere davA tathA oparezana vageremAM uccazikSaNane protsAhana mATe lona jevI yojanAnuM svataMtrapaNe sahAyaka che. aneka jaina pravRtti jevI ke 750 vyaktionA saMcAlana karI, sAdharmikonA utthAna mATe anupama yogadAna jesalamera jaina saMghanAM saMghapati rahI cUkela che. 5.pU. vikramasUrI ApI rahyA che. teoe gatavarSe lagabhaga 45 thI 50 lAkha mahArAjazrI hastakamAM 24000 samUha sAmAyika tathA pa.pU. rUpiyA tema ja cAlu varSe Aja sudhImAM rUA. 70 lAkha jevI bhuvanabhAnu pratiSThA prasaMge 1,08,000 samUha sAmAyika mAtabara rakama ApI cUkyA che. A pravRtti uparAMta teo, bhakti sAdharmika sAthe Ayojita karela che. A. 5.pU. guru AtmajJAnI, paramakRta, apUrvasAdhaka, vedhaka vairAgyavANInA mahArAja caMdrodayasUrijInI smRtimAM banela. svAmI-evA parama pUjya sadguru zrI rAkezabhAI jhaverI chelle ratnavATikA logassa caMdrodaya tIrthadhAmanuM 24 sthApita-"zrImad rAjacaMdra adhyAtma satsaMga sAdhanA kendra - jinAlaya navagraha maMdira tathA pAMca prasthApananuM sarva prathama maMdira muMbaInA TrasTI tarIke paNa tenI anekavidha pravRttiomAM sakriya Azare 13000 co.phUTa 5.pU. gurudevanI smRtimAM svadravyathI yogadAna ApI radA che. nirmANa karela che. hajI A tIrthamAM anekavidha pravRttio zrI pravINabhAInI kArakirdI bahu nAnI vaye prAraMbhAI kIrtistaMbha vagere nirmANa AdhIna che. hatI. 27 varSanI vaye 1948mAM temaNe potAno vyavasAya - A rIte anilabhAI gAMdhInuM yogadAna dharma viSayaka mesarsa zAha paTela enDa kuM.nA nAme sthApanA karI, uttarottara ArogyalakSI, samAjalakSI, jJAnapracAra, prakAzana vagere bahumukhI pragati sAdhI ane vyavasAyamAM eka agragaNya vepArI tarIkenI AyAmI pravRtti karI rahela che. nAmanA tema ja Adara meLavyAM. koInA mATe kaMI paNa karI samAjasevAmAM yazasvI pradAna chUTavAnI bhAvanA dharAvatA zrI pravINabhAInAM dharmapatnI zrImatI veNIlakSmIbahene paNa lAgaNI, prema-vAtsalya ane zrI pravINacaMdra phUlacaMda zAha samarpaNabhAvathI kuTuMba tema ja samAjamAM suvAsa phelAvI AgavuM saurASTranA kAzamIra gaNAtA madhumati-mahuvA nagarInA sthAna meLavyuM che. dAmpatyajIvananI phaLazruti rUpe temane traNa mULa vatanI pravINacaMdrano janma saM. 1977nA aSADha suda 8ne suputro ane eka putrInI prApti thaI. che. maMgaLavAra tA. 12-7-1921nA roja mosALa taLAjAmAM ucca zikSaNanA prakhara himAyatI evA zrI pravINabhAIe Page #710 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 690 svapna zilpIo temanA traNeya putrone amerikA mokalI uccazikSaNa prApta karAvyuM satata ane athAka prayAsonA pariNAme ame atrenI navI che. teonA jayeSTha putra zrI kirITabhAI amerikAmAM ja Los muMbaI-khAradhara ke jyAM pa0 thI vadhu kolejo badhI ja phekalTIo Angles L.A.mAM seTala thayA che ane tyAM potAnuM svataMtra sAthe AvelI che ane jyAM eka paNa hosTela nathI tevA kSetramAM bijhanesa dharAve che. temano putra siddhArtha tema ja tenAM patnI ci. ame 1500 co.mITarano ploTa meLavavA bhAgyazALI thayA nIrA AkhA vizvamAM jenI uttama skUla opha bijhanesa chIe. menejamenTamAM jenuM trIjuM sthAna che tevI Kellogg School of A zAsanamAM lagabhaga azakya kAma pAra pADavAmAM Business ManagementmAM M.B.A.nI parIkSAmAM uttIrNa ame saphaLatA meLavI che ane A jamIna upara lagabhaga 150 thayAM che. temanA bIjA putra bhAIzrI nareza DAyamaMDanA thI 200 ucca zikSaNa letA vidyArthIonI kSamatAvALI eka vyavasAyamAM khUba sArI pratiSThA dharAve che. tema ja temanAM adhatana hosTela vidyArthIgRhanuM nirmANa karavAno lagabhaga rUA. dharmapatnaI ci. paulomIe eka DAyamaMDa jyuelanI DijhAinara pAMca karoDanA projekTanuM Ayojana thaI gayuM che. AjanA viSama tema ja menyuphekTara tarIke chellAM 25 varSamAM tenA kALamAM ucca zikSaNa kSetre uparokta saMsthAnuM padArpaNa sArAye grAhakavargamAM atyaMta Adara ane pratiSThA meLavI che. temano putra samakyAM ramAzIrvAda samAna 1 che. temanA putra samAjamAM AzIrvAda samAna puravAra thaze. evI samAjopayogI Aditya proDakzana enjiniyariMgamAM mAsTarsa thaI amerikAmAM ti ipatA mArakAmAM viziSTa pravRttimAM sahabhAgI thavAnuM mane saubhAgya prApta thayuM te ucca hoddA upara joba kare che ane tenI patnI ci. kreTA sAthe | mATe huM mArI jAtane bhAgyazALI mAnuM chuM. re nyuyorkamAM rahe che. | uccazikSaNa kSetre samAjanI navI peDhInA utthAna mATe temano trIjo putra ci. gautama ENDEMIC atyaMta jarUrI evI uparokta pravRtti uparAMta varSothI je saMsthA REALTORS P.LTD bilDarsa ane DevalaparsanuM bijhanesa mAdhyamika ane ucca zikSaNa letA vidyArthIone pustako tathA dharAvatI kansTrakzana kaMpanInA DirekTara che, jenI sAthe Highly skolarazipano lAbha Ape che evA mahuvA jaina maMDaLanA 45 qualified-ArkiTekTa, enjiniyarsa ane prophezanalsanI TIma varSathI mAnadamaMtrI ane hAlamAM pramukha tarIke sevA ApI joDAyelI che. teno moTo putra ci. apUrva paNa amerikAmAM saMcAlana karI rahA che tathA saurASTrabharamAM jenI AgavI ilekTronika enjiniyarIMgamAM mAsTarsanI DigrI meLavI joba kare pratiSThA che evA muMbaI yuvaka samAja muMbaInA ke jeNe che ane bIjo putra Aloka atre lo kolejamAM phAinala varSamAM mahuvAmAM bAlamaMdirathI koleja sudhInI saMsthAonA nirmANamAM abhyAsa karavA sAthe atrenI Kanga & Kanga jevI dAnano pravAha vahevaDAvI amUlya yogadAna ApyuM che tenA teo pratiSThita Law FarmmAM internship kare che. TrasTI tathA pramukhapade rahI cUkyA hovA uparAMta saMsthAnI zrI pravINabhAIne mahArASTra sarakAre temanI sAmAjika suvarNajayaMtI samArohanA pramukha rahI cUkyA che. uccazikSaNa sevAnI kadara rUpe AjathI lagabhaga 35 varSa pahelAM je.pI. kSetre AgavuM pradAna karanAra sauprathama saMsthA zrI mahAvIra jaina (Justice of Peace)nI padavI enAyata karI hatI ane vidyAlayanI vyavasthApaka samitinA ghaNAM varSothI sabhya hovA tyArabAda temane satata cAra varSa sudhI s.E.M. (Special uparAMta zrI saMyukta jaina vidyArthIgRha-sAyana-muMbaImAM paNa Executive Magistrate) banAvyA hatA. varSo sudhI Trejharara pade tema ja hAlamAM kArobArI samitinA potAnA vyavasAya sAthe, zrI pravINabhAIno dharma- sabhya tarIke sevA Ape che. adhyAtma-samAja tema ja zikSaNakSetre paNa mahattama phALo che. zikSaNa kSetra sivAya dhArmika kSetre paNa teo sakriya rahyA mahuvAmAM 90 varSa pahelAM sthapAyela zrI mahuvA yazovRddhi jaina che. zrI mATuMgA tapAgaccha mUrtipUjaka jaina saMghanA TrasTI tarIke bAlAzramanA teo varSothI pramukha ane TrasTI che. AjubAjunAM teoe 17 varSa sevA ApI hAla nivRtta thayA che. gAmaDAMo paDI bhAMgatAM vidyArthIono pravAha uttarottara ghaTatA ( kauTuMbika gahana dharmasaMskAra ane zraddhAnA pariNAme teo jatAM, tyAM vadhu vikAsanI zakyatA na rahetAM, muMbaImAM tenI ucca mahuvAmAM zAsanasamrATa 5.pU. A.bha. zrI vijayanemisUrIzvarajI zikSaNa kSetre padArpaNa karavAnI mahattvAkAMkSI yojanA ghaDI kADhI ma.sA. nirmita gurumaMdiramAM tema ja pAlitANAmAM pa.pU. A. ane chellAM 4-5 varSanA mArA sAthI padAdhikArIonA saMyukta zrI vijayadhuraMdharasUrIzvarajI ma.sA. nirmita kesariyAnagaramAM Jain Education Intemational ducation International Page #711 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo bhagavAna padharAvI pratiSThA karAvavA bhAgyazALI thayA che. teoe kuTuMba sAthe saurASTra-kaccha-gujarAta-rAjasthAna tema ja sametazikharajI sudhI lagabhaga tamAma tIrthadhAmonI yAtrA karI dhanya thayA che. A rIte ApaNA samAjanA eka bahumukhI pratibhAsaMpanna, gaurava ane zobhArUpa, nirAbhimAnI, dharmiSTha, saMniSTha sevArthI evA zrI pravINacaMdrabhAInA jIvanamAM temanA haste uttarottara aneka ciraMjIva zubha kAryo thatAM rahe tevI hArdika zubhakAmanAo vyakta karIe. zrI harakhacaMdabhAI vIracaMdabhAI gAMdhI hIrAnI khANasamI madhupurI nagarI uttama nararatno pradAna karanArI prAcIna prabhAvaka nagarI mahuvA zaheramAM vIracaMdabhAInA ghare motAmAnI ratnakukSimAM motI pragaTa thayuM. I.sa. 1912nA eprila mAsamAM mAtAnI mamatA ane pitAnI samatAthI avanInA AMgaNe AvyA ane jIvanano piMDa ghaDAyo, nAma paDyuM harakhacaMdabhAI. janmathI ja saMskAra pAmyA. puNyarUpI sUryanA udayathI tenuM teja mahuvA-muMbaI ane dhIre dhIre bhAratavarSamAM phelAyuM. teozrInAM a.sau. patnI prabhAvatIbahena paNa suzIla, vyavahArakuzaLa che. temanA eka moTAbhAI jayaMtIlAlabhAIe AcAryazrI vijayanItisUrIzvarajI mahArAja pAse bhAgavatI dIkSA aMgIkAra karI. zuddha rIte cAritrya pALatAM zrI tAraMgAjI tIrthe yAtrArthe AvatA vAghanA zikArano bhoga thaI paDyA hatA. bIjAbhAI zrI zAMtilAlabhAI muMbaImAM lokhaMDanA vyApAranI lAinamAM che. zrI harakhacaMdabhAIe vidyAbhyAsa karI muMbaI tarapha prayANa karyuM. mahuvAthI muMbaI AvyA tyAre hAthamAM kAMI na hatuM paNa deva-guru-dharma pratyenI anupama AsthA ane haiyAmAM hAma ane hiMmata tema ja samAja pratye, deza pratye kaMIka karI chUTavAnI bhAvanA hatI. muMbaI AvI kApaDa mArkeTamAM vyApArano anubhava meLavavA nokarIthI prathama jIvana zarU karyA bAda tyAMthI chUTA thaI zrIyuta bAbubhAI mULacaMdanA sahakArathI jhaverIbaMdhune tyAM rahyA ane tyAM jhaverAtanA dhaMdhAmAM niSNAta thaI jhaverAtanA dhaMdhAmAM jhukAvyuM. teozrInA saraLa svabhAvI, mAyALu hovA sAthe aneka caDatIpaDatInAM cakromAMthI pasAra thatAM devaguru-dharma pratye pUrNa samarpaNa bhAva ane zubha bhAvanAnA prabhAve dhaMdhAmAM pragati thavA lAgI ane jema jema lakSmI prApta thatI gaI tema tema guptadAna devA sAthe mahuvA bAlAzramamAM rUA. 5001, mahuvAmAM thayela chellI pratiSThA vakhate 2007mAM rUA. Jain Education Intemational 691 15000 tathA aneka uchAmaNInA Adezo lIdhA. muMbaI najIka agAzI gAmamAM rUA. 15000 kharcI dareka rUmamAM 151 cIjo sAmagrI sahita seneToriyama potAnA priya putra baMdhAvyuM ane bipinakumAranI janmagAMThanA divase jaina nararatna zeTha ramaNabhAI dalasukhabhAI J.P.nA varada mubAraka haste udghATana karAvyuM. pAlitANA, kaCmigira, kuMDalA, boTAda, giranArajI, mahuvA, sametazikharajI, bhoMyaNI, taLAjA vagere sthaLe udAratApUrvaka sakhAvato karI guptadAnano pravAha to cAlu ja che. temanA parivAramAM traNa putra bipinacaMdra, dIpaka, prakAza ane traNa putrI bIpInacaMdra ha. gAMdhI chAyAbahena, saralAbahena tathA pravINAbahena che. dhArmika sAhityamAM paMcapratikramaNa, jaina nityapATha saMgraha vidyArthIo mATe chapAvI prasiddha karela che. puNyAnubaMdhI puNyathI maLela lakSmIno AtmakalyANa mATe sadyaya kare che. zrI agAzI jaina tIrtha-muMbaI, pa.pU. muni varUNAbahena bI. gAMdhI suvratasvAmI derAsaramAM AjIvana kAryakartA TrasTI tarIke sevA Apela hatI. saurASTrabharamAM jenI AgavI pratibhA tathA pratiSThA che evA mahuvA yuvaka samAja -muMbaInA ke jeNe mahuvAmAM bAlamaMdirathI koleja sudhInI saMsthAonA nirmANamAM dhanano pravAha vahevaDAvI amUlya yogadAna Apyu che tenA pramukhapade rahI cUkyA che. zrI mahuvA keLavaNI sahAyaka samAja-mahuvAmAM kAryavAhaka kamiTImAM jIvanabhara rahyA ane sevA ApI. zrI muMbaI ghoghArI vizA zrImALI jaina samAjanA maMtrI tarIke sevA ApI che. zrI muMbaI jaina mahAsaMgha, jaina keLavaNI maMDaLa, muMbaI jaina yuvaka saMgha, bhArata jaina mahAmaMDaLa prabhAvatIbahena ha. gAMdhI vizAla bI. gAMdhI nileza bI. gAMdhI Page #712 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 692 svapna zilpIo vagere aneka saMsthAomAM kAryazIla rahIne sevA Apela che. AtmAnaMda sabhA-muMbaImAM paNa teoe potAnI sevA ApI. atyaMta sevAbhAvI tathA paragaju svabhAva hovAthI dezamAMthI zrI ghoghArI jaina mitramaMDaLamAM paNa potAnI sevA Apela hatI. AvanAra aneka yuvAnone nokarI tathA vyavasAya zodhI ApI temanAM dharmapatnI prabhAvatIbahene anekavidha tapazcaryA karela. sAthe lAIne caDAvatA hatA. atyaMta nIDara, spaSTavaktA ane dIrdhadRSTA dhArmika lAgaNIthI gUMthAyela kuTuMba-parivAranI sAcI gRhiNI hatA. jIvananI zarUAtamAM cha mahinA lAgalagATa saLaMga banI dareka kAryamAM satata prayatnazIla, preraNArUpa banela. AyaMbila tapanI ArAdhanA karela hatI. A rIte jIvanamAM vikAsagAthAmAM satata AdhyAtmikatA vaNAyelI rahI che. dhArmika kSetre, sAmAjIka kSetre ane keLavaNI kSetre anupama, "laghutAmAM prabhutAno vAsa' e saguNane jIvanamAM vaNI lIdho. anumodanIya yogadAna Apela. prabhubhakti, gurubhakti, kuTuMbIjanonI sevA ane zUnyamAMthI sarjana karavAno mahAna guNa sAdharmika bhakti tathA anukaMpAdAna teono jIvanamaMtra hato. ane puruSArtha gajabanA hatA. hAthamAM lIdhela kArya koI paNa bhavya mukhamudrA, zAMta svabhAva ane prasaMgocita vAta karavAnI saMjogomAM pUrNa karavAnI dhagaza ane hiMmata hatAM. vIracaMda AvaData bhalabhalAne maMtramugdha karatI. teo svabhAve namratA, rAghavajI gAMdhInA kuTuMbIjana evA zrI harakhacaMdabhAI dareka nikhAlasatA, saraLatA, sahRdayatA, saubhAgya ane vizALatAnA kAryamAM AgaLa rahI AtmavizvAsathI narmadanA zabdomAM "DagaluM kAraNe saunA prItipAtra banela. zrAvakocitta kriyAkarma bharyuM ke nA haTavuM, na haTavuM"ne jIvanamAM barAbara apanAvyuM hatuM. ArAdhanAmAM sadA tatpara rahetAM temanAM mAtA-pitAnA upakArane dareka vyaktimAM zaktio paDelI ja hoya che, paNa te zaktine na bhUlatAM mahuvA zrI nemivihAra jaina derAsaramAM temanI keLavavA, khIlavavA ke bahAra lAvavAnI AvazyakatA che. pratikRti sthApana karela. sAduM saraLa jIvana, sAdagIne devakRpAnI athavA gurukRpAnI ane eTale ja puNyazALI AtmA agrasthAna, upadhAna tapa karAvela. paragaju paropakAramAM rata koI deva-guru-dharmanI kRpAthI jIvanane naMdanavana samuM banAvI jAya paNane sAdI ane samajapUrvakanI hita zikhAmaNa ApatA ane che. deva-guru-dharmanA caraNomAM jIvana samarpita karI jina dezamAMthI navA Avela aneka yuvAnone rahevA-jamavAnI zAsananI suvAsa mahekAvavA abhuta yogadAna ApI sagavaDatA uparAMta lAine paNa caDAvatA. aneka kuTuMbane ghara paNa aitihAsika kArakirdI racI che. pa.pU. zrI nemisUrIzvarajI laI Apela hatAM. masjida baMdara upara 1946nA bomba dhaDAkA mahArAja sAheba tathA temanAM nava ratno tathA pa.pU. A. zrI vakhate aneka kuTuMbane Azaro ApI khAvA-pIvAnI tema ja vallabhasUrIzvarajI ma. sAheba vagere anya tamAma AcAryonA rahevAnI vyavasthA karela hatI. saurASTramAM mahAjana-prathA ghaNI AzIrvAdathI jIvanamAM aneka suMdara preraNAdAyI aitihAsika ja majabUta hovAthI mahAjano ke jeo zreSThI tarIke oLakhAtA kAryo karI tenI hAramALA racI dIdhI. zAsanapremI, guru hatA tathA saurASTranA vikAsamAM madada karatA teonuM samAja samarpita, zAsanabhakta evA A AtmAe khUba khUba pratyenuM dAyitva ghaNuM ja majabUta hatuM. AvuM eka vyaktitva preraNAdAyI anupama kAryo karI puNyakarma upArjana karyuM. dharAvanAra zreSThI zrI harakhacaMdabhAI hatA. putranAM lakSaNa svapnadraSTA evA teoe dhUpasaLI mAphaka jaina-jainetara samAjamAM pAraNAmAM ane vahunAM lakSaNa bAraNAmAM. bAlyakALathI ja dharma suvAsa phelAvI che. mahuvAmAM zAkamArkeTanuM udghATana temAM mAMsa saMskAra, zikSaNa, sevAparAyaNatA ane dezadAjhanA saMskAra maLelA nahIM vecavAnI zarate karela hatuM. saMghanA agra pade rahIne dharma hoI jaina samAjane nAnI uMmarathI sevA ApI. bhAratanI parAyaNatA, saccAI, cAritryazIlatA, udAratA Adi guNothI AjhAdInI caLavaLamAM paNa teo sakriya hatA. aneka netAo saMghanuM gaurava vadhArela. temanA pratyenI bahumAnanI lAgaNI rUpe sAthe saMparkamAM rahIne bhAratamAtAnI sevA karavAmAM potAnuM zrI caturvidha saMgha samakSa taLAjAmAM bhAvanagaranA mahArAjA zrI gaurava samajatA. sevAne saMpatti mAnIne dhArmika, sAmAjika ane kRSNakumArasiMhajInA varadhaste teone kAsakeTa sammAnapatra mAnavatAvAdI pravRttione jIvanadhyeya banAvela. pitAzrI arpaNa karavAmAM Avela tathA mahuvAmAM bAMdhela makAnanuM vAstu vIracaMdabhAIe karela sAdhu-sAdhvInI ajoDa vaiyAvaccenA guNo paNa temanA haste karavAmAM Avela tathA muMbaI bhAyakhAlA zrI nAnapaNathI ja maLelA. sAdharmika baMdhuone anAja, kapaDAM, caturvidha saMgha samakSa zrI mahuvA jaina maMDaLanI nizrAmAM zrIyuta davAo, vAsaNo vagere gharavakharInI cIjo vagerenI madada karatA. zrI kAMtilAla IzvaralAlanA varad haste kAskeTa sammAnapatra saujanyatA ane zIlatAnA guNo jIvanamAM pacAvI jANyA. arpaNa karavAmAM Avela. temanAM moTAbahena caMdanabahene paNa Jain Education Intemational Page #713 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo. 693 101 oLI karI dhaMdhukA mukAme pAraNuM kareluM. tapazcaryAo cAlu dAno karI jIvanamAM lakSmIno sadvyaya karI jIvana saphaLa banAvI hoya che. temanA suputra bipinacaMdrane 26 varSathI ekAsaNuM cAlu rahyA che. caMdraprabhu labdhidhAma amadAvAdamAM pa.pU. A. zrI che. tathA traNa varSItapa temAM eka varSItapa covihAra chaThThanA caMdrayazasUrIzvarajInI nizrAmAM viza-viharamAna tIrthakaranI pAraNe ThAma covihAra ekAsaNuM karela tathA temanA suputra vizAla pratiSThA-AMgI-pUjA vagere kamiTImAM rahI sevA Apela che. M.Com., M.B.A. tathA ci. nIleza (B.M.S., M.Com.) temanAM patnI a.sau. taruNAdevIe khaDe page gurubhakti, sAthe jhaverAtanA dhaMdhAmAM pragati karI rahyA che. temanA pitAno sAdharmika bhakti, dharmanI prabhAvanA vageremAM tana, mana, dhanapUrvaka sakhAvatI vAraso AgaLa dhapAvI varSe be vAra sAdharmika sAtha sahakAra ApI tathA preraNAstrota banI hRdayanI zuddhatApUrvaka vAtsalya, guptadAna, saMdhajamaNa, saMghapUjA, moTAM pUjano, pratiSThA saraLatA, sAlasatA tathA kuTuMbanI ekatA, pragatine unnati mATe (mahuvA, khaMbhAta, beMglora, surata, nAsika vilhoLI, caMdraprabhu, kuTuMbIjanonI sevA karI rahyAM che. annapUrNAdevInI upamA sArthaka labdhidhAma-amadAvAda) vagere dhArmika kAryomAM bhAga laI jIvana karI rahyAM che. mahArASTra gavarmenTamAM mahilAdakSatA kamiTI tathA saphaLa banAvI rahyA che. mahuvAmAM harakhacaMda vIracaMda Teknikala ekatA kamiTImAM sevA ApI rahyA che. hAiskUla tathA hospiTalamAM oparezana thiyeTara, bhoMyaNImAM sevAmUrti maNibahena nANAvaTI seneToriyamamAM bloka vagere kAryo karI jIvana saphaLa banAvyuM. temanA kuLanI yazogAthA ujjavaLa karI. mahuvA yazovRddhi jaina zrImad bhagavatagItAmAM bhagavAnanuM eka vacana che. bALAzrama tathA zakuMtalA jaina garlsa hAIskUlamAM TrasTa karela che. zucInAM zrImatAM gehe yogabhraSToDa bhijAyate / muMbaImAM zrI jaina zvetAMbara konpharansanA 20mA adhivezanamAM eTale zraddhAvAna ane svAgata pramukha tarIke saphaLa kAmagIrI bajAvI ujjavaLa puNyazALI AtmAo koI kSatine yazogAthAmAM eka pIMchu umeryuM hatuM tathA samasta jaina samAjane kAraNe yogabhraSTa thAya tyAre koI yogya dizA batAvI aneka sthAnoe guptadAna, anukaMpAdAna, pavitra tathA sAdhanasaMpannane ghera jIvadayA, sAdharmika bhakti, gurumahArAjanI vaiyAvacca, jINoddhAra, avatare che. upAzraya, sAdharmika bhakti, saMghapUjano, pratiSThA mahotsavo, dhArmika tathA sAmAjika anuSThAno sAte kSetramAM lakSmIno muMbaInAM parAMomAM savyaya karI jIvana saphaLa banAvela. 5.pU. A.bha. zrI vijaya vilepAralenI bhUmi rASTrIya ane nemisUrIzvarajI ma.sAhebanI agnisaMskAra bhUmi upara samAjakalyANanI pravRtti mATe zikharabaMdhI derAsara banAvI zrI mahuvA saMghane arpaNa karela che. ghaNI jANItI che. sAdagI ane gharamAM parama upakArI paramAtmA pU. zrI mahAvIrasvAmInuM ghara sevA e ja jeno jIvanamaMtra che, jenuM vyaktitva nirADaMbara che derAsara banAvI lAbha lIdhela che. jIvanamAM nava lAkha ane jenAmAM eka prakAranI garavAI che tevAM maNibahena vile pArale tathA dezanAM eka saMniSTha kAryadharma che. navakAramaMtrano jApa pUro karela che. AyaMbilatapa, sAmAyiko, jApa vagere suMdara dhArmika kriyAo karela che. taLAjAmAM zrImatI maNibahenano janma tA. 28 phebruArI caumukhajImAM pratiSThA mahotsavamAM lakSmIno sadavyaya karI aneka 1905ne divase sAbarakAMThAnA derola gAme thayo hato. pitAzrI lAbho lIdhela tathA pa.pU. A.bha. zrI vijayanemisurIzvarajI cUnIlAla nAnacaMda jhaverI kApaDanA moTA vyApArI ane nirapekSa ma.sAhebanI 41"nI pratimA sthApana karela tathA caumukhajImAM sevArata sajjana hatA. temanI nispRhatAbharI sevAvRttinI asara pratimAnI pratiSThA karela. pAlitANAmAM kezariyAjI nagaramAM maNibahenanA nirmaLa bAlamAnasa para nAnapaNathI ja aMkAI. pahele mALe pratimA padharAvI pratiSThA karAvela. aneka sakayo maNibahena mAtAnA sukhathI vaMcita rahyAM. pitAjI paNa pAMtrIsa karIne jIvana saphaLa banAvela. temanA suputra bipinacaMdra mahavA varSanI uMmare deva thayA. maNibahena ane kAntAbahena be baheno nemivihAra derAsaramAM caumukhajImAM tathA jIvitasvAmInA muMbaImAM potAnA kAkA motIlAla nAnacaMdane tyAM rahevA AvI. derAsaramAM zrI neminAthajI, maMtrAdhirAja pArzvanAtha tathA zrI gharanuM kAmakAja, rasoI pANI, ATaluM AvaDe tema ja dhArmika anaMtanAtha prabhunI pUjA-pratiSThA karAvela che. nAnAM moTAM aneka pustako vAMcI zake teTaluM akSarajJAna hoya te chokarI bhaNelI ne Jain Education Interational For Private & Personal use only Page #714 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 694 svapna zilpIo saMskArI kahevAya tevI mAnyatA te jamAnAmAM hatI. muMbaInI jevo bAvo tAre tyAM Avaze to tuM AkhIye lUMTAI jaIza." mAMgaroLa jaina kanyAzALAmAM rahI gujarAtI cothuM dhoraNa maNibahene namratAthI uttara Apyo, "tyAranI vAta tyAre-paDaze maNibahene pasAra karyuM. gRhajIvananA pATha sAthe jaina dharmagraMthonuM tevA devAze." aMgrejonA samayamAM maNibahene dAkhavelI A vAcana e pramANe emanA jIvanazikSaNanI zarUAta thaI. hiMmata svAmIdAdAne sparzI gaI. temaNe maNibahenane dIkarI 192 2mAM sattara varSanI vaye zrI caMdulAla nANAvaTI gaNI. rASTrIyatAnI laData, bApunI koMgresanI ane koMgresanA sAthe emanAM lagana thaya nANAvaTI Dhaba gAMdhIvicArothI sArI. netAonI ghaNI vAto karI. bApunI jIvanadRSTinuM rahasya paNa rIte paricita ane prabhAvita hatuM eTale svadezI vastuo samajAvatA. Aje samajAvatA. Aje je maNibahena ApaNI vacce che emanA e taraphano jhoka te kaTuMbamAM sahaja hato. zrI caMdubhAI svayaM bApunA zAMta, karmaTha, prasanna ane udAra vyaktitvanA ghaDatara pAchaLa nikaTavartI hatA. bApue cIMdheluM kAma teo tatparatAthI karatA. svAmIdAdAnI keLavaNI, temano sneha ane mArgadarzana che. 1930mAM jyAre satyAgrahanI laData zarU thaI tyAre zrI bApu goLamejI pariSada mATe laMDana gayA te samaye caMdubhAI kaTuMba sAthe silona rahetA hatA. AMdolana moTA pAyA pAralo mukAma karyo tyAre maNibahenane bApu sAthe rahevAnI taka para zarU thayAnA samAcAra maLyA eTale kAmadhaMdho saMkelI maLI ane bApuno vizeSa paricaya thayo. badhI bahenoe bApu 1931mAM pharI muMbaI AvI gayA. mahArASTranI satyAgraha pAsa kara gAma pAse kaMIka kArya aMgenA mArgadarzananI mAMgaNI karI tyAre bApue chAvaNImAMthI laDatanI vyuha goThavaNa. TakaDIo taiyAra thatI ane kahyuM ke, "pAralAmAM ja baheno dvArA saMcAlita ane baheno dvArA Thera Thera mahArASTramAM jatI. zrI jamanAlAla bajAja e bAja ja cAle evo khAdI bhaMDAra zarU karo." ja cAla chAvaNInA prathama saradAra, teonI dharapakaDa thaI pachI zrI A pachI 1934nA jAnyuArInI 21mI tArIkhe kizoralAla mazarUvALAe kAmanAM sUtro saMbhALyAM. emanA pachI pAralAmAM khAdImaMdira' zarU thayuM, je Aje paNa baheno hastaka svAmI AnaMda, zrI dilakhuzabhAI dIvAnajI, zrI gokuLabhAI ja cAle che. maNibahenane mana e khAdImaMdira'nuM mahattva vizeSa bhaTTa, zrI mArkaDabhAI mahetA evA AvatA gayA. zrImatI che. teo kahe che "khAdImaMdira, mArI zALA ane khAdI mAruM jAnakIbahena bajAja, zrImatI gomatIbahena mazarUvALA vagere pAThyapustaka che. pote niyamita kAMtanArAM ane potAnA hAthe baheno paNa A satyAgrahanI chAvaNImAM ja rahetI. zrI caMdubhAI kAMtelA sutaranI ja khAdI paheranArAM che. potAnA kuTuMbIjano paNa tathA maNibahena A chAvaNImAM joDAyAM. maNibahene khAdI khAdI ja pahere tevo paNa Agraha seve che. paheravAnI zarU karI. baheno chAvaNInI aMtargata vyavasthA dhIme dhIme maNibahena jAhera jIvanamAM AgaLa vadhatAM uparAMta prabhAtapherIo saraghaso, dArUnA pIThA para jaI pikeTiMga ja rA ja rahyAM. kArAvAsa paNa vekyo. zrI caMdubhAIe nepathyamAM rahI karavuM, ityAdi kAryo paNa sarasa rIte karatI. patnIne preraNA tathA pIThabaLa ApyAM. nANAvaTI kuTuMbanuM ghara 1930 thI 1932 sudhI zrI caMdubhAInA avasAna pachI temanuM smAraka koI chAvaNInA eka bhAga rUpe ja cAlatuM. divasa-rAta laMDana aMgenI gAmaDAmAM karavAnI maNibahenanI icchA hatI paNa kaTaMbIjanono maMtraNAo cAle, avarajavara to cAlyA ja kare, Ama Agraha muMbaImAM ja racavAno hato. A vAta bApu pAse maNibahenanA jAhera jIvananA kAryanA zrI gaNeza tyArathI zarU pahoMcI. bApue kuTuMbanI icchAne mAnya rAkhI. tyAra pachI "zrI thayA. caMdulAla nANAvaTI kanyA vinaya maMdiranI sthApanA thaI. A 1931nA pAralAnA bhaginI sevA maMdiramAM bApu zALAmAM bApunA AdarzonuM pAlana karavA prayatna thato Avyo che. UtaryA tyAre emanI badhI vyavasthA maNibahena ane madhurIbahena 1945mAM kasturabA nidhinA kAmakAjamAM maNibahene aMjArIyAe saMbhALI ane bApu sAthe ja pratyakSa paricaya thayo. sahakAra Apyo hato. 1946mAM muMbaImAM Avela akhila jo ke gAMdhIvAdI jIvanapraNAlInI dIkSA to svAmI AnaMde ja bhArata carakhAsaMghanA maMtrInI javAbadArI pU. bApujInA chAvaNImAM ApI hatI tyAra pachI svAmIjIne jyAre AMkhanI AzIrvAdathI saMbhALI hatI. hAlanA muMbaI khAdI grAmodyoga pIDA thaI tyAre maNibahene temane potAne ghera AvavAnuM saMghanA maMtrI ane khajAnacIna pada paNa saMbhALyuM ane Aje AgrahabharyuM AmaMtraNa ApyuM tyAre svAmIjI bolyA, "mArA khAdIbhavanamAM saunAM "bA" banI pramukhasthAne beThAM che. Jain Education Intemational Page #715 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo 695 maNibahene koI hoddA ke pada mATe paDApaDI karI nathI. Ama satata karmayoga cAlu ja hoya che. AvI paDelA hodA ke mAnano paNa saMkoca anubhavyo che. mUMgAM temaNe prAthamika zikSaNa paNa nathI meLavyuM, chatAM muMbaInI mUMgA sevA karavI tene ja temaNe potAno dharma mAnyo che. nyo che. pacaraMgI keLavAyelI prajAmAM je.pI.no hoddo 20 varSa sudhI zaheramAM aneka pravRttio chatAM gAmaDAMo ane AdivAsIo zobhAvyo hato. taraphathI emanI sevAno jhoka ghaNo che. DAMga pradezamAM AdivAsIo vacce emaNe ghaNAM varSa kAma karyuM. tyAM paNa khAdI, jyAre pAralAmAM kanyA vinayamaMdiranI sthApanA karavA keLavaNI ane kalyANa-kArya karavAnI zarUAta karI. dharamapura, bApujIe hA pADI tyAre svAmIjIne lAgeluM ke "chokarI dabAI bAraDolI, umaragAma, vApI, karADI, maDhI ane veDachI vagere jaze." tyAre bApue hasIne kahyuM hatuM ke "to ApaNe ene kheMcI sthaLoe je AdivAsIonAM chAtrAlayo cAle che temAM teo laIzuM." ATale varSe joI zakAya che ke maNibahena kyAMya khUba rasa le che ane avAranavAra tyAM doDe che. AnI pAchaLa dabAI nathI gayAM. zabdomAM teo zodhyAM jaDe tema nathI, paNa emanI niraMtara sevAvRtti tathA temanuM samagra jIvana ja sevAnA temanAM kAryothI temanI niSThAvAna, sevAbhAvI mUrtinI kAMIka jhAMkhI thaI zake. sAdAI ane trevaDa temanA AgavA guNo che. Adarzane nivedita che tenI pratIti thAya che. paropakArIpaNuM ne mAnavIya tattva te temano premabhAva che ane dalita-pIDitanA uddhAra mATenAM kAmo karatAM emanI karma e ja emano dharma che. teo phakta khAdI sevikA ja nathI karaNA vikasI. jyAM dalita-pIDita hoya tyAM doDI javuM ane paraMtu dezasevikA che. khAdI parivAramAM "bA'nuM birUda meLavanAra temane sahAya karavI e emanA jIvananuM dhyeya hoya tema je je maNibahena aneka rIte abhinaMdanIya ane anukaraNIya che. pradezamAM kudaratI saMkaTo AvyAM tyAM tyAM doDI jaIne emaNe e lokonI sevA karI che ane kare che. pU. ravizaMkara mahArAjanA AvA pUjya maNibAne amArA koTI koTI vaMdana. mArgadarzana nIce surata, mahuvA, uttara gujarAta, bihAra, -mRNAlinI desAI orissA, AMdha badhe ja jyAre saMkaTo AvyA tyAre teo doDI sva. zrI paraNAnaMdabhAI vanamALIdAsa gayAM che; tyAMnAM lokone gharo bAMdhI ApyAM che. kapaDAM, vAsaNa zAha ane anAja ApyA che ane sahu nirAdhArone AdhAra Apyo che. badhAM sevAnAM kAryo karavA mATe temaNe "muMbaI upanagara ujvala vyApAra kArakirdInA ghaDavaiyA banI anerI rilipha phaMDanI sthApanA zrI viSNuprasAda desAIne adhyakSapade pragatinuM sarjana karavAmAM mahattvano phALo ApavA sAthosAtha ane bIjA sAthIonI madadathI karI. A saMsthAnA upakrame potAnI vicakSaNa buddhizakti ane kunehathI soIga gheDanA riliphanAM badhAM kAmo thayAM che. A sevAnAM kAmo uparAMta gharamAM vyApAra-vANijyanAM niSNAMta ane anubhavI mahAnubhAva ke kuTuMbamAM koI paNa mAMduM hoya to teo tarata cAkarI karavA tarIkenI bhavya nAmanA hAMsala karI janAra sadgata zrI pahoMcI jAya che. paramANaMdabhAI zAhanuM jIvana spaSTa dhyeya tarapha haMmezA pravRttizIla rahyuM hatuM. teozrIno janma ghoghArI vizAzrImALI temanuM sAduM ane tapomaya jIvana ghaNAMne Azcarya pamADe jaina jJAtinAM pacchegAma nivAsI gRhastha zeThazrI vanamALIdAsa che. A uMmare paNa relvenI musApharI teo haMmezAM gAMdhIvargamAM goradhanadAsa zAhanAM gRhe sane 1927mAM thayo hato. meTrIka ja kare che. sAmAna UMcakavA mATe majUra karavAno nahIM tema ja sudhIno abhyAsa pAlItANA jaina gurukuLamAM karyo. muMbaI dhaMdhArthe gADImAM rijharvezana dUra javuM hoya to karavAnI khaTapaTa kare che, nahIM to emane ema jatAM rahe che. jIvanakramamAM niyamitatA gayAM tyAM zarUAtamAM nokarI karI. sarakAranA rezanIMga khAtAmAM joDAyA. dhaMdhAmAM imporTa-eksaporTanA kAmamAM aMgrejI khUba ane yuktAhArane kAraNe ekaMdare tabiyata saMbhALIne ATalA badhAM kAmonI javAbadArI zAMtithI patAve che. jIvanamAM jarUrI lAgavAthI sarakArI nokarI choDIne bhAIo sAthe soIga gheDamAM joDAyA jeno moTA bhAgano mAla videza jato hato. cokkasAIno Agraha ghaNo che. samayano upayoga khUba coksAIthI kare che. khAlI kadI besatAM nathI. navarAM hoya to mahAnagara muMbaI khAte jIvana saMgharSa AraMbhIne teozrI vyavasAyanI vikAsakUcamAM AgaLa vadhyA hatA. mesarsa caMpakalAla carakho, gUMthavAnuM, sIvavAno saMco ke copaDIo hAthamAM hoya ja. bradharsamAM joDAIne e vyavasAyagRhanI pragatimAM teozrIe Jain Education Intemational Page #716 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 696 noMdhapAtra phALo Apyo hato. mahAnagara muMbaInI bhUmi upara pragati ane pratiSThA prApta karavA sadbhAgI thanAra ghoghArI vizA zrImALI jaina jJAtinA AgevAna mahAjanomAM teozrI AgavI nAmanA aMkita karI zakyA hatA. potAnA vatana pacchegAmamAM nabaLA lokone khAnagI rAhe khUba ja madada karatA hatA. bolavAnuM ekadama ochuM, mukasevaka tarIke ghaNuM kAma karyuM. vimalahRdayI caMdrakAMtabhAI horna gADInuM vAgatAMnI sAthe ja seMkaDo gAyonI najara e dizAmAM maMDANI. DhoravADAne jhAMpe UbhelI gADImAMthI pUnamanI cAMdanI jevAM zveta vastromAM sajja eka vyakti utarI. jANe koI haiye vasyu svajana ghaNA divasa pachI maLyuM hoya ema e vyaktine jotAM ja gAyo bhAMbharavA lAgI. gADImAMthI utarela vakti sIdhI ja gAyo pAse gaI. eka ekane vahAla karavA lAgI. AsapAsanA sau loko A svajanamilana dRzyane AnaMdathI jotA rahyA. A zvetavastradhArI vyakti eTale zrI caMdrakAMtabhAI ghUDAbhAI gAMdhI. vizvanakazAmAM hIrA vyavasAya mATe jANItA thayela banAsakAMThAnA pAlanapura zaheramAM saMskArI mAvatarane ghera tA. 20-7-1929nA roja janmelA zrI caMdrakAMtabhAIe vatanamAM ja prAraMbhika zikSaNa meLavyuM. zALAjIvana daramyAna paNa te atyaMta taravariyA kizora tarIke khyAti pAmyA. e jamAnAmAM zikSaNano prasAra ane pracAra pramANamAM ghaNo ocho. AvA samayamAMya zrI gAMdhI muMbaInI khyAtanAma senTa jheviyarsa kolejamAMthI arthazAstranA viSaya sAthe bI.e. thayA. kolejajIvana paNa abhyAsa ane sAMskRtika pravRttiothI dhamadhamatuM rahyuM. ghaDIbhara jaMpIne bese e caMdrakAMtabhAI nahIM. abhyAsa bAda hIrAnA vyavasAyamAM joDAyA. vyavasAyamAM ghaNA taDakA-chAMyaDA joyA; paraMtu sAcA arthamAM dharmapatnI evAM guNavaMtIbahenanA sAtha ane sahakArathI A badhI ja agniparIkSAomAMthI pAra utarIne emanA parivAra ane peDhI svapna zilpIo uttarottara pragati karatAM ja rahyAM. Aje emanA putro zrI sunilabhAI ane zrI rAjezabhAInA mArgadarzana heThaLa 'sanarAja DAyamaMDa' 'corona DAyamaMDa' ane 'Primorsky' hIrAbajAramAM mokharAnuM mAnavaMtu nAma ane sthAna dharAve che. caMdrakAMtabhAI e mAtra eka nAma nathI; paraMtu itihAsa che. A itihAsa mAtra hIrA vyavasAya pUrato sImita nathI. caMdrakAMtabhAI bahumukhI pratibhA hatA. sevA e ja emanuM jIvana. emanAM sAhasa, vahIvaTI kauzalya ane dIrghadRSTino lAbha aneka saMsthAne maLyo. 'pAlanapura samAja kedra' e eenuM mAnasa saMtAna che. saMsthAnA AdhArastaMbha evA e sekreTarIrUpe varSo sudhI rahyA. samAjakendranI pravRttiono vyApa vistAravAmAM emano siMhaphALo che. jIvadayA, ahiMsA jevAM jaina dharmanAM pAyAnA mUlyone emaNe pacAvyAM hatI. paramAtmAnI ochI kRpA pAmela jIvo mATe emanA hRdayamAM apAra karUNA hatI. e aneka meDIkala kempanA Ayojaka banyA. kaI keTalAyane jayapura phUTa apAvI doDatA karyA. anekanI AMkhomAM ajavALA bharyA. tharA gAmamAM Patient Relif Fund zarU karI aneka mATe dAktarI sAravAra upalabdha karAvI. eka vakhata mAtra be varSanA eka bALakanI AMkhamAM takalIpha thaI. caMdrakAMtabhAIne khabara paDI. bALakanA aMdhakAramaya bhAvinI kalpanAmAtrathI e thatharI UThyA. e bhUlakAnI sAravAranI tAtkAlika vyavasthA karI ane ene pharI dRSTi maLatAM caMdrakAMtabhAIno AtamarAma rAjInA reDa thaI gayo. sevApravRttine varelA 'ratnanidhi TrasTa'nA TrasTIpade rahIne aneka bhUkhyAM-tarasyAMnI AMtaraDI ThArI che. dharmasthAnone sevAsthAna paNa banAvavA e satata prayatnazIla rahyA. muMbaInA govALiyA Tenka khAte meDIkala senTaranI sthApanA karavAmAM nimittarUpa banyA. nAgezvara tIrthamAM 75 khaMDa sAthe Adhunika suvidhA dharAvatI dharmazALA e emanuM sAkAra thayeluM svapna che. siddhAcala dharmazALA e anaMta upakArI, vAtsalyamUrti mAvatarane apAyelI zreSTha aMjali che. pAlanapura derAsarane mAtabAra dAna ApIne dharmakSetranA nUtanIkaraNa mATe sahAyaka banyA. banAsakAMThAmAM jayaMtIlAla vI. zAha repharala haoNspiTala' zarU thaI eTaluM ja nahIM, Ajeya e zreSTha ArogyasevA ApI rahI che. enuM zreya zrI caMdrakAMtabhAIne phALe jAya che. A hospiTala paNa emanA mitrapremanuM jvalaMta udAharaNa che. Page #717 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo zrI gAMdhI mAnatA hatA ke strIzikSaNa ja samAjika unnatino rAjamArga che, je samAja nArInA zikSaNa mATe utsAhI hoya e saMskArI vizvanuM nirmANa kara che. chokarIone abhyAsanI suvidhA rahe e mATe kanyA chAtrAlaya mATe udAra dile sahAya karI. Ama paNa jarUratamaMda aneka lAyaka vidyArthIne sahAya karavAmAM agresara rahyA che. ApaNA dezanA sImAvartI pradezamAM lagabhaga doDhaso jeTalI vidyAsaMsthAo vikasAvI. caMdrakAMtabhAI mitronA mAnavI hatA. emanA darabAramAM aneka mitro. judA judA kSetranA A mitro sAthenA saMvAda emane AnaMda ApatA. banAsa DerInA pAyAnA mAnavI evA zrI galabAbhAI paTela emanA khAsa mitra. gAMdhIe galabAbhAImAM rahela sneha, nUra, lagana ane nikhAlasatAne oLakhyAM. e kAraNe ja banAsa DerI mATe jamIna saMpAdana tathA anya bAbatoAM khUba madada karI. Aje A banAsa DerI banAsakAMThAnI jIvAdorI banIne AgavI oLakha banI gaI che. eka vAra chaso-sAtaso paTelovA saMmelanamAM caMdrakAMtabhAInI upasthitimAM maMca paranA mahAnubhAve kahyuM "dAna kevI rIte ane kyAM karavuM e ApaNe jaino pAsethI zIkhavuM joIe.' mitronI vAta nIkaLI tyAre DI. navInacaMdravALA mu. zrI navInabhAI ane zrI zAMtibhAI bhAvavaza thaI jAya che! A baMne vaDIloe eka hRdayasparzI prasaMga kahyo..... pAlanapuranI zALAmAM Adhunika prayogazALA sthApavA mATe zrI gAMdhIe moTI rakama ApI. TrasTIoe A prayogazALAne konuM nAma ApavuM evA praznA javAbamAM gAMdhIe kahyuM, "Apo mArA mitra galabAbhAInuM nAma" apekSA karatAM judA ja vAbathI saunA ceharA para AzcaryaraMgyo AnaMda chavAI gayo. Aje A 'galabAbhAI nAnajIbhAI paTela prayogazALA' maitrInA mUrtimaMta udAharaNa samI saune preraNA ApI rahI che. vAtanuM samApana karatAM teo bolyA, "Avo hato amArI jigarI gAMdhI!'' caMdrakAMtabhAInI akabaradilIno lAbha aneka saMthA temaja vyaktione maLyo che. paisA kyAM vAparuM? e ja emanI dhUna. yogya sthAna ke vyakti jue tyAM Ape eTaluM ja nahIM, paNa mitro ane oLakhIcA-pArakhItA pAsethI apAve. eka mitra kahe che, "gAMdhIne ame amAro pAvara oNpha eTarnI ApI rAkhelo hato. e eTalA paisA vApare ke ghaNIvAra mitro emane roke. teo kahe, gAMdhI! bIje ApavA mATe rahevA do!" 697 sau eka ja vAta bole, "A gAMdhInA pagamAM bhamarI che!'' vAta paNa soe so TakA sAcI. pharavAnA jabarA zokhIna. aneka vAra moTA bhAgano vizvapravAsa karI cUkela gAMdhI Aje laMDana hoya to aThavADiyA pachI nyUyorka hoya. e pravAsI rahyA eTale kyAre ya vAsI na banyA. pravAsanI sAthe sAthe vAMcanabhUkha paNa eTalI ja tIvra. zrImad rAjaMcadra emanI khAsa preraNAmUrti. emanAM lakhANonuM satata vAMcana ane ciMtana emanA jIvanane samRddha banAvatuM rahyuM. mAtRbhASAnA samRddha sAhityavArasAne paNa pacAvyo che. pravAsa, vAMcana ane sevAe emane svastha ane saMtRpta rAkhyA. sadAya saMtoSI ane utsAhI gAMdhIne eka vAtano aphasosa rahI gayo! rAjakAraNamAM sakriya banI sevApravRttine vistAravI hatI; paNa......e na thayuM! caMdrakAMtabhAIno navI peDhIne eka ja saMdeza, utsAha ane laganathI kAma karo to siddhi ane samRddhi banne maLe ja che. ApaNane maLelA sukhamAM anekane sahabhAgI banAvIe. AtmAnI svasthatA mATe sevA ja zreSTha mArga che. sevA karavA jatAM kyAreya hatAza na thaIe.' gAMdhInA zabdo ApaNI peDhI mATe saphaLatA ane AtmAnaMda mATenI gurucAvI banI raheze. gAMdhI vize vAta karatAM emanA mitro ekadama bhAvavibhora banI gayA. te bolyo, "amAro gAMdhI ekadama sApha dilano. e vimala hRdayI gAMdhI hato. tA. 16-022009nA roja arihaMtazaraNa pAmyo! enA cAlyA javAthI amArA jIvanamAM ane hRdayamAM na pUrAya evuM zUnyAvakAza sarjAyuM che." vAtanuM samApana karatAM navInabhAI bolyA, "ame to gAMdhIne ekaja vAta kahIe chIe-dosta! amane tArA vinA gamatuM nathI. tyAM paNa amAre mATe jagyA rAkhaje.'" A bolatAM bolatAM emanI vANIe mauna dhAraNa karI lIdhuM ane ame joyuM ke emanI AMkhomAM ziyALAnI vahelI paroDhanAM jhAkaLabiMdu jevAM motI camakI rahyAM hatAM....! karmavIra sevAbhAvI udyogapati zrI rasikalAla nyAlacaMda dozI dharma eTale bIjA mATe niHsvArthapaNe kaMIka karI chUTavAnI bhAvanA-dharma eTale ja mAnavadharma" A zabdo che mAnavadharmanA mizanarI svAmI vivekAnaMdanA. muMbaI zaheramAM ApabaLe AgaLa vadhI, sakhata parizrama, puruSArtha vaDe kamAyelA dhanavAno hajAro che, paraMtu hRdayamAM Page #718 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 698 svapna zilpIo. karuNAbhAvanuM jharaNuM vahetuM rAkhI e lakSmI vaDe noMghArAnA sauthI vizALa hospiTala che, jyAM kIDanI TrAnsaplAnTa suvidhA AdhAra banavAno mAnavadharma satata bajAvatA, sAcA arthamAM upalabdha che. zrI rasikabhAInuM anudAna rU. 1 karoDathI vadhu "dhArmika" mahAnubhAvo to AMgaLIne veDhe gaNI zakAya eTalA A phakta risarca hospiTalamAM ja thayuM che. ja maLe. gAMdhIjIe samajAvela TrasTIzIpano siddhAMta jIvanamAM dIpakane prakAza ApavA kahevuM nathI paDatuM, eno svabhAva che utAranAra, mAnavadharmapremI che zrI rasikalAla nyAlacaMda dozI. aMdhakAra dUra karavAno. potAnA karUNAmaya dAna dvArA teo aneka temaNe nAnapaNamAM pitAnI chatrachAyA gumAvI dIdhelI. garIba, jarUratamaMdonA jIvanamAM prakAza pAtharatA rahe che. prabhu vAMkAnerathI meTrIka sudhIno abhyAsa karI, zrI rasikalAla muMbaI emane svastha, samRddha, sukhI, dIrdhAyu bakSe evI aMtaranI prArthanA. AvI kamIzana ejanTa tarIke kAma zarU karyuM. pachI plAsTikanA zrI hiMmatalAla aMbAlAla zAha vyavasAyamAM pagaraNa mAMDyAM ane potAnI koThAsUjha ane dIrdhadRSTinA sahAre 1958mAM hiMdustAna plAsTika kaMpanI zarU karI. janma uttara gujarAta puruSArthane nasIbe yArI ApI ane vIsa varSanA lemIneTa mahesANA pAse gAma mAMkaNaja udyogakSetre temaNe saphaLatAnAM aneka sopAna sara karyA, velve kora ane nAnakaDuM gAma 100 semIneTsa, sTAra lemIne nAmo Aje potAnA kSetre agraNI mANasonI vastI dharAvatuM A gaNAya che. gAma. saMvata 1985 kArataka vada o)) no janma vatanamAM ja 4 1956mAM zrI rasikalAlane saMskAramUrti gulAbabahena dhoraNa sudhIno abhyAsajevAM anupama jIvanasaMginI maLyAM, jemaNe zrI rasikalAlanA tyArabAda jaina vidyArthI bhavana Adarzone preraNAbaLa pUruM pADyuM. be putro ane be putrIone kaDImAM 1945 sudhI meTrIka sneha, saMskAra ane zikSaNanA sIMcana dvArA A daMpatie suyogya pAsa karI tyArabAda lallurAyajI borDiMga amadAvAda bI.koma. vArasa banAvyAM che. sudhI gujarAta yunivarsiTI tyArabAda vyavasAya arthe muMbaI ane namratA ane saujanyanI mUrtimAM rasikalAla para nyU InDiyA vImA kaM. mAM kAma. tyArabAda bhaNatA-bhaNatA lakSmInI kRpA anarAdhAra varasI che. temaNe samAjanI sevAmAM L.L.B. muMbaI yunivarsiTI. tyArabAda ela.AI.sI.nI potAnA dhanano pravAha vALyo. bALamaMdira, zALA-koloje, ejansI laI mimAnA kAma karatA. zrI kAMdIvalI jaina je.mU. lAyabrerI, aMdha apaMga gauAzrama, nizulaka davAkhAnAM, Aya saMghamAM kAryakara ane 42 varSathI maMtrI, TrasTI ane saMghanA pramukha hospiTala, petholojIkala leba, DAyagnosTika senTara vagere aneka tarIke kArya karyA ane hAlamAM saMghanA TrasTIpade birAjyA. saMsthA nirdhArita sevAkAryo karatI rahe tenI zrI rasikalAla vImAnuM kAma sAthe sAthe pAThazALAmAM sUcano, muMbaI avAranavAra aMgata mulAkAta temaja pravRttiomAM rasa laIne yunivarsiTI tathA jainolojInA tattvajJAnanA viSayono abhyAsa cakAsaNI kare che. Collage Couse in Jainology D[ploma muMbaImAM zrI rasikalAle nezanala kIDanI phAunDezana Course Jaury pAsa karyA. 1996-97mAM tyArabAda (inDiyA) tathA jIvanajyota Draga benkanI sthApanA karI. muluMDanA M.A> Jau Philosophy Ladnun vizvabhAratI saMsthA parAmAM sevAkSetre mArgadarzana ApatI eka anokhI lADanumAM pabAsa karI ane have muMbaI yunivarsiTImAM Ph.D. komyuTarAIjhaDa sevA saMsthA "mAnavajyota"nA nirmANamAM paNa DaoNkTarano abhyAsa gAIDa kalAbahenanA hAtha nIce ane zrI rasikabhAInuM AgavuM pradAna che. 2009mAM pUrNa thaze. uparAMta zrI jaina maMDaLonA, rasikalAlanI sevAgAthAnA ziramorarUpa che amadAvAdamAM pAThazALAomAM temaja ola inDiyA, konpharansanA sabhya, yuvaka zrImatI gulAbabahena Ara. dozI insTiTyUTa oNpha kIDanI saMgha prArthanA samAjanA sabhya, jaina patrakAra temaja zrI kaDI DIjhIjha. adyatana sAdhano ane TekanolojIthI susajja 220 borDiMgano kAryavAhI sabhya, Ama dhArmika pravRttimAM u beDavALI A hospiTala eziyAmAM kIDanInA dardIo mATenI banela uparAMta lekhanakAryamAM zrI vasaMtabhAI paMDita cAlatuM Jain Education Intemational Page #719 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo. 699 mAsika 'tattvajJAna patrikA' nA lekhaka tarIke paNa hajI lakhANa aMkti che. jo 36 AcAryo, 4000 sAdhu - sAdhvIo tathA Ave che. eka lAkha yAtriko UmaTyA hatA je A siddhakSetrano prathama Ama samAjasevA, jIvadayA, keLavaNI sahAya ane dharma banAva hato. vardhamAna saMskRtidhAmanA 1000 svayaMsevako, ArAdhanAmaya jIvana che. dhArmika parIkSAo paNa ejyukezana 800 jJAtijano ane 500 mahemAno nimaMtrita hatA, pU. sAdhu sAdhvIjInA vihAranI vyavasthA paNa UbhI karAyela. borDanI puruSavarga sudhInI. bhUtapUrva pramukha kAMdivalImAM traNa varSa sevA ApI punitadhAmanA nirmANamAM suMdara phALo Apela che. AvA abhiSeka ane tenA kartAonA smaraNamAM pAlItANA nagarapAlikA tathA zeTha ANaMdajI kalyANajI peDhInA hAla kAMdivalImAM zrI kAMdIvalI jaina je.. saMghanA TrasTI sahayoge taLeTI roDanuM "rajanI-zAMti mArgathI nAmAbhimAna tarIke kAryavAhI ane muMbaI yunivarsiTInA ekjhAma thayeluM. girirAjanI taLeTI para 108 samavasaraNanA bhavya esosIezananA kAyamI membara. jinAlayano aMjanazalAkA mahotsava dedipyamAna rIte 5.pU. svAthya sAru, vAMcana, lekhana, kavitA, racanA, pratikramaNa, A.zrI caMdrodayasUrijI tathA pU. A.zrI azokacaMdrasUrizvarajI pUjA, paccakhANa, dharma prabhAvanA temaja sAdhusaMtonI sevA ane ma.sA. Adi AcAryo, pU. munimahArAjonI vizALa hAjarImAM eka yuvAnane zaramAve tevI rtithI kAma karI rahyA che. ujavAyo tyAre indra-indrANI banavAno anero lhAvo lIdho dharmabhAvanAto kIrtikaLaza ane mu.nA. nI bAjumAM ajItanAtha bhagavAnanI pratiSThAno saparivAra lAbha lIdho. zrI zAMticaMda bAlacaMda jhaverI pU. mAtA-pitA ane nAnInI prabaLa icchAe muMbaIi. sa. 1929mAM suratanA vIzA poravADa jJAtinA pArlAmAM ghara AMgaNAnAM derAsarane badalI baMgalAnI bAjumAM ja jAjaramAna parivAranA caMdrAvatIbenanI kukSIe zrI zAMticaMdano svadravya saMgemaramaranuM bhavya derAsara zikharabaddha banAvI janma. mAtAnI bimArIe sAtavarSanI vaye mosALamAM mAmA dhAmadhUmathI aMjanazalAkA mahotsava uparokta pa.pU. mohanalAla sAkaracaMda tathA mAmI prabhAvatIbahena ane nAnImAM bAMdhavabelaDI AcAryonI nizrAmAM saM. 2049 nA mahA su.6nA rUkSmaNIbenanA dharma-saMskAro jhIlavA ucharavA gayA. bAda Ujavyo. A derAsara hAI ve para hovAthI kolejiyana yuvakamAmAnA vaDapaNe dhaMdhArthe muMbaI gayA. prArabdha-puruSArtha yuvatI tathA bhaktonI pUjA-darzananI bhIDa ane sAdhu-sAdhvIo pitRAziSa ne mAmAnA vAtsalya zera bajAramAM vaNathaMbhI pragati paNa AvatAM hoI temanI vaiyAvacca bhakti tathA darzana-pUjanano karI. daramiyAna bhayaMkara mAMdagInA bichAne pa.pU.A. gurudevazrI lAbha saparivAra laI dhanyatA anubhave che. azokacaMdra-sUrizvarajI ma.sA.no saMyoga ne satasaMga thatAM dharmajJAnanI pipAsA jAgI ne gurUAziSe navajIvana prApta thayuM. pU. pitA tathA mAmAzrInI, anukULatAe siddhakSetra bAda khAnadAna parivAranA zrI kesarIcaMda svarUpacaMda jhaverInI pAlItANAmAM cAturmAsa gALavAnA svaprane saM. 2051mAM saMpUrNa putrI nalinIbena sAthe prabhutAmAM pagalAM pADyAM. suvidhA sAthe 450 uparAMta bhAviko sAthe pU.A. bAMdhavabelaDInI nizrAmAM tathA pa.pU.A. caMdrodayasUrizvarajI sajoDe sAdhu-sAdhvIjIonI bhakti-vaiyAvaccanA vizeSa rAgathI ne sAdhu-sAdhvIonAM pagale parivAra dharmAnurAgI banyo, ma.sA.nA AzIrvAda zatruMjyanI chAyAmAM pannArUpa tathA ane temAM vRddhi karatAM kalyANa mitra zrI rajanIkAMta mohanalAla takhatagaDhanI dharmazALAmAM bhavyAtibhavya rUpe sAkAra karAvela. devaDInA Agraha bAbulanAthanA pArtha jinAlayanA aMjanazalAkA jemAM 75 jogavALA sahita 150 sAdhu sAdhvIjI ma.nI prasaMge bhagavAnanA mAvatara banyAM. azaktane DoLI, yAtrIko mATe bhaktino lAbha lIdho ane sAthe mAnavatAnA kAryarUpe pAlItANA aSTaprakArI pUjA sAmagrI tathA AvazyaktAe vAhanasuvidhA yukta jayapura phUTa ane nidAna, bhAvanagaramAM poliyo-oparezana tathA jJAtijanone navvANuyAtrA karAvI. hRdayaroganA kempo, muMbaInA niSNAta DokTarone bolAvI yojela ane jarUriyAtamaMdone Arthika sahAya vaDe muMbaI paNa i. sa. 1988nAM duSkALamAM mahAtIrtha zatrujyamAM mokalavAnI vyavasthA karela. AdizvaradAdAno abhiSeka karAvyo ne e sAthe ja megharAjAe mahera karI 23-12-1990no cha gAunI pradakSiNA sAtheno uparAMta pAlItANA-jUnAgaDhanA TUMkAmArga para vihAraabhiSeka prasaMga seMkaDo varSo bAda itihAsanA pAne savarNAkSare dhAmanI suvidhA rahita sthaLoe potAnA sagAM-mitronI 'saurASTra Jain Education Intemational Page #720 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 700 svapna zilpIo. vihAra dhAma samiti banAvI paMdara jeTalAM upAzrayo nirmala. 5.pU.A. caMdrodayasUrizvarajI ma.sA.nI nizrAmAM vikramasarjaka zatrujya, giranAra, kadambagiri, parvato para kalyANamitra 800 siddhitapanI mahAna tapasyA zrI bhAvanagara jaina je.pU. rajanIbhAI devaDInA bhAgamAM adhiktama navA dhajAdaMDo caDAvyA, tapAsaMghanA upakrame thaI tenI pAse aitihAsika yAdagIrI rUpe tathA zezAvana - giranAra - kulpAkajI - kadambagiri tIrthasthaLe bhAvanagaranA dAdAsAheba derAsaramAM siddhitapacoka banAvavAno pratiSThAno lAbha lIdhela. pU. AcArya merUprabhasUrizvarajI ma.sA. anero lAbha lIdho. nA AziSa ne pa.pU.A. devasUrizvarajI ma.sA.nI preraNAe tathA zihora-jaina sosAyaTInA bhavya derAsaramAM mU.nA jIvaNadAsa dharamadAsa peDhInA sahakAre, merUdhAma smAraka caumukhajImAM AdizvarabhagavAnanI pratiSThAno tathA unA ajArA sAbaramatI amiyApuramAM nirmANAdhIna bhavya derAsaramAM 81 pAse nadI taTe pU.A. hirasUrizvarajI ma.sA.nA samAdhimaMdiramAM IcanA AdinAtha bhagavAnane birAjamAna karAvavAno lAbha paNa eka derI banAvavAno tathA pArlA-ghoghA tIrtha rAMderamAM pArzvanAtha lIdho. sUratamAM pU. paM. zrI somacaMdrasUrizvarajI gaNinI janmakalyANaka prasaMge aThThama tapanI tapazcaryA samaye kAyamI AcAryapadavI prasaMge gurubhaktine svAmIvAtsalyano tathA gADha pAraNAno vagere lAbha lIdho. pArlAmAM zikSaNa, ArogyakSetre paNa mitra vajubhAI bAbariyA sAthe tabIbI sAravAra kempa dvArA moTI rakamanAM dAno ApyAM. malADamAM paNa devakaraNa mULajI jaina mAnavasevAno nRtya lAbha lIdhela. AvI ja rIte dhanavyaya derAsaramAM mahAvIra svAmI kalyANaka prasaMge tathA isTa malADanA karatAM zatruMjya taLeTI para samavasaraNa jina-prasAda, zaMkhezvaramAM kAyamI cauvihAra gharamAM kAyamI lADunI prabhAvanAno lAbha 108 pArzvanAtha jinAlaye, hastagiritIrthe, bharUca zrI lIdho. zerasA, maNInagara, kAMkariyA, ujjainanA zrI pALakAyaNA munisuvratasvAmItIrthe, vaDodarA pratApanagara jinAlaye, derAsara pAse potAnA sahayogathI bhavya upAzrayo banAvyAM. uvasaggaharaM tIrthe, bihAranA kaMDalapuratIrthe tathA punA-kAtrija pAlamAM daherAsaramAM mANIbhadravIranI daherInI pratiSThA karAvI. Adi aneka sthAne pratiSThAno ane hastinApura tIrthe jaMgI kharca uparAMta nAgezvaratIrthamAM mU.nA. para cAMdInuM suMdara Akarita aSTapadajInA maMdiranA sajoDe zilAropaNa sAthe temAM kalAtmaka chatra tathA bhojanazALA upara bhavya ArAdhanA hola bhagavAna zAMtinAthajIpratimA virAjita karavAnA Adezano vagere tathA dhAra (ma.pra.)mAM bhaktAmara jinAlayamAM eka derI, zaMkhezvara, lAbha lIdhela. kalyANa prasaMge 3500 aThThamatapanA ArAdhakono bhaktilAbha - pU. nAnImAnA pAlananuM RNa adA karavA pa.pU.A ane AgamamaMdiramAM eka rUma tema ja 108 pArzvanAtha meruprabhasUrizvarajI ma.sA.nA upadeze pAlItANA taLeTI roDa para jinAlayamAM eka derIno pratiSThAlAbha, tathA nirmANAdhInajI AkArita zramaNavihArama sAruM yogadAna Apela. ayodhyApuramAM mUrtibirAjana sthaLe zilAropaNano lAbhasaMskArI putra harezabhAI ke jeo zerabajAranA dhaMdhAmAM goDIjI pAyadhUnInI derAsaramAM padmanAtha bhagavAnanI pratiSThA AMtararASTriya vikAsa sAdhI vyApArIomAM AgavuM sthAna dharAve karAvela. derAsaramAM vAsupUjya svAmI pratiSThA samiti ane che. ane zvasuragRhonAM AMgaNAMne dIpAvatI baMne putrIo zIlA upAzrayanA mukhya dAtA banAvAno tathA orapADa bharUca pAse ane prIti, tathA dharmapatnI nalinIbena tathA putravadhu darzanA, pautro sAyana gAmamAM kuMthunAtha bhagavAna mU.nA. tarIke virAjIta kRNAla, nehA tathA karananA banelA khubunA khajAnA samA A karavAno tathA suratamAM desAI poLanA derAsare dharmAdA parivArajanoe dharma-saMskAranA vArasAne ujALyo che. zrI davAkhAnAmAM ne mahesANA-mena davAkhAnAmAM mAmA bAlubhAI zAMtibhAI tathA temanAM patnInI sAdAI. vinamratA, viveke khImacaMdanA nAme phI davA vitaraNa tathA mAMDavagaDha (ma.pra.)mAM paricayamAM AvanArAone prabhAvita karyA che. zatruMjya para khetaramAMthI maLelI ati prAcIna mUrtinA bhAre lepa karAvI mukhya abhiSekanAM sthaLonI jUnI parabane navatara kalAtmaka banAvI derAsaranA bhoyarAmAM pratiSThA karAvavAno, tathA bhopAvaramAM rajanI-zAMti' paraba nAma ApyuM jemAM abhiSeka vigata sAtheno prAcInamUrti zAMtinAtha bhagavAnane navesarathI lepa tathA aitihAsika zilAlekha lagADAyela che. zatrujya Aroha prAraMbhika pAvApuramAM mahAvIrasvAmI bhagavAna tathA kaMDalapuramAM prAcIna pagathiye tri-dvAra yukta vizALa pravezadvArano peDhI dvArA maLela mUrtionA lepa, ane gautamasvAmInI pratiSThA karAvavAno tathA Adeza atyaMta lAbhadAyI manAya che. ahIM paNa aitihAsika sametazikhara upara mU.nA. tathA AjubAjunA bhagavAnanA lepa zilAlekha mukAvela che. sAthe taLeTI pAsenA kIrtistaMbhamAM tathA zatrujya paranI modInI TUMkamAM paMcabhagavAnanI pratiSThA tathA sarvasAdhAraNamAM rU. pAMcalAkha lakhAvI anero lhAvo lIdhela. hastagirimAM eka derI zAMtinAtha bhagavAnanI tathA cAMdakheDAmAM Jain Education Intemational Page #721 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo 701 gautamasvAmInI vizALa.mUrti temaja munisuvratasvAminI pratiSThA paramakalyANakamitra zrI rajanIbhAI devaDInA bhAgamAM UjavelA vagere aneka dharmakArya ne mAnasevAnA lAbho lIdhela che. tethI dareka te yAda karI aneka tIrthomAM jinabiMbonI pratiSThA, svadravyathI saMdheDA (saMpradAyo)nA pU. AcAryazrIo tathA mahArAjAnI apAra svagRhe zikharabaMdhI bhavya jinAlaya baMdhAvI jIvanane dhanya kapA zAMtibhAI para niraMtara varasatI rahI che. temanA nAmanuM manA nAmanuM banAvanAra saddagate cAturmAsa navvANuM yAtrA jIvadayA ane ceriTebala TrasTa sthApI mAnavatAnA, samAjasevAnA, zikSaNa, mAnavatAnAM aneka kAryo karela. meDikala kSetre hRdayaroganA Arogya ane garIba dardIo tathA kaSTasAdhya bhayaMkara nidAna kempo, jayapuraskUTakempa, poliyokempa vagerenI rUbarU bimArIvALAone Arthika madada karavAnuM kArya karI rahyA che ne bhaviSyamAM paNa te yathAvata rAkhavA saMkalpabaddha che. anubhavelI jhalaka ane smaraNo rajU karela. zrI mahendrabhAI zrI pArasabhAI vageree paNa prAsaMgika zraddhAMjali arpela. sane 2003mAM 75mAM varSamAM praveza prasaMge dhArmika anuSThAno bhavya bhojana samAraMbha pU. guru bhagavaMtono pAMce samudAyanA AcAryo vatI temanA ziSyoe gRhaAMgaNe praveza sAthe dedIpyamAna ujavaNI guNAnuvAda karatA temanAM dharmanAM kAryonI anumodanA karela. sAdhuo zrAvakanA guNAnuvAdamAM upasthita rahe, sakaLa saMgha jaina samAjanA agragaNya ane zAsananA zaNagArasamAM moTI saMkhyAmAM padhAre te badhu zAMtibhAInA dharmaniSTha pavitra zrI zAMtibhAI jhaverInuM TUMkI bimArImAM tA. 8-6-05nA jIvanane AbhArI che. pArlAmAM duHkhada dehAvasAna thatAM jaina samAjamAM ane pAla jaina saMghamAM gherA zokanI lAgaNI prasarI vaLI hatI. pArlA pa.pU. zAsana samrATanA pa.pU.A. somacaMdrasUrIzvarajI khAte temanI aMtimayAtrAmAM bahoLI saMkhyAmAM agragaNya ma.sA.e jaNAvela ke gurunA hRdayamAM bhaktajana ziSya tarIke zaherIjano, AgevAna jaina zreSThIo, snehI sagA mitravarga sthAna prApta karavuM AkaruM che, paraMtu parama vinayI zAMtibhAIe vagere joDAyA hatA. aMtima saMskAra veLAe pArlA jaina saMgha A sthAna prApta karI jIvana dhanya banAvela teo saunA hatA ane sau temane potAnA gaNatA. anumodanA sAthe AzIrvAda tathA pAlitANA bhAvanagara jainasaMgho vatI bhAvabharI zraddhAMjali pAThavela e zrImatI nalinIbahena, putra harezabhAI, putravadhU apAyela. darzanAbahena, kunAla-nehA-karana ane putrIo zIlAbahena sadgatanA guNAnuvAdanI sabhA pArlA jaina saMghanA tathA pratibahena temano dharmano vAraso dIpAve che. mA vRddhi | upakrame mahAsukhabhavana upAzrayamAM tA. 23-6-05nA roja karaze ane temanAM dharmanAM sukAryonI vaNathaMbhI kUca zarU rAkhI mahA upakArI pa.pU.A. azokacaMdrasUrIzvarajI ma.sA.nA ziSya sAcI zraddhAMjali arpaze. pa.pU.A. somacaMdrasUrIzvarajI ma.sA.nI nizrAmAM pAMca pa.pU. AcAryazrIoe grahaAMgaNe parivArajanone samudAyanA AcAryonA 11 ziSyo pU. sAdhvIjI mahArAjo AzIrvAda ApavA kRpA karI hatI. zrAvaka-zrAvikAo sakaLa jaina saMghanI upasthitimAM yojavAmAM Avela. pAla jaina saMghanA agragaNya zrI azokabhAIe jainasamAjanA agragaNyo zrI maphatakAkA, zrI dIpacaMda zraddhAMjalimAM zAMtibhAIne jainazAsananA zaNagAra samA ane gArDa, agragaNya jaina viziSTha vidhikAra zrI bAbubhAI aneka tIrthomAM pArlA jaina saMghanuM gaurava vadhAranAra umadA ane kaDIvAlA tathA bahAragAmathI surata bhAvanagarathI snehI udAra dilanA zreSThI kahyA hatA. svajanonI vizALa hAjarImAM upasthiti hatI. bhAvanagarathI khAsa padhArelA temanA nikaTanA sAthI zrI zAMtibhAI jhaverIe dharmapatnI nalinIbahena tathA ane parama kalyANamitra zrI manubhAI zeThe temanI yazasvI svajano sAthe pUrva bhArata-sametazikharajI, mahAtIrtha. pazcime jIvana jharamara rajU karI zAsanasamrATa samudAyanA 5.5. A. zAzvatA tIrtha zatruMjaya ane giranArajI Adi tIrtho, uttare codayasurIzvarajI ma.sA.nA baMdhu 5.pU.A. azokacaMdra- prAcIna tIrtha kAMgaDA (himAcalapradeza) bhadrInAtha Adi dakSiNe sUrIzvarajI ma.sA.nI paramakRpAthI dharma pratyenI amApa zraddhAthI kulapAkajI Adi tIrthasthAnonI yAtrA karI jIvana dhanya aitihAsika zatruMjayanA mahA abhiSeka temanA banAvyuM che. saMkalana-manubhAI zeTha Jain Education Intemational Page #722 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 702 svapna zilpIo spaSTa vaktA, nirbhika kAryakara, sevAnA maMtrane ahIM teo zrI pAlitANA ghoghArI vasAzrImALI jaina samAjacaritArtha karanArA muMbaInA adhyakSa tarIke suMdara kAmagIrI bajAvI rahyA hatA ane A saMsthA dvArA gat varSe pAlitANAvAsIonuM mulunDa madhye zrI ramaNikalAla kuMvarajI zAha AThamuM saMmelana yojavAmAM temaNe suMdara yogadAna ApyuM hatuM. A.2 ke. zAhanA nAmathI pAlitANA gaurakSA saMsthAnA muMbaI khAtenA upapramukha tarIke suvikhyAta ghoghArI jaina samAjanA temaNe A saMsthA mATe sAruM evuM phaMDa ekatra karI ApyuM hatuM. lokapriya agraNI zrI ramaNIkalAla | suprasiddha jainAcArya pU. zrI hemacaMdrasUrIzvarajI ma.sA. kuMvarajI zAhanuM 69 varSanI vaye tathA pU. A. zrI kalyANabodhisUrijI ma.sA.nA temane maMgaLavAra, tA. 23-12-03nA AzIrvAda maLyA hatA. pUjyazrInI nizrAmAM thayela upadhAna tapa. roja mulunDa khAte temanA cha'rI pAlita saMgha, zibiro vagerenI kAmagIrImAM teoe nivAsasthAne avasAna thayuM che. mahattvano bhAga bhajavyo hato. dararoja sevA-pUjA, covihAra, zrI Ara. ke. zAha sAmAyika, pratikramaNa vagere nityakrama temanA jIvananuM eka aMga saurASTranA pAlitANA zaheranA banI gayuM hatuM. zAMta, saraLa, milanasAra svabhAvathI teo saunA vatanI hatA. temano janma tA. 7mI eprila 1935nA roja dilamAM vasI jatAM. spaSTa vaktA tarIke temano prabhAva lokomAM thayo hato. pitA kuMvarajIbhAIno ane mAtA acaratabenanano mAna ane AdaranI lAgaNI janmAvato. saMsthAonA sucAru udAtta dharmasaMskArano vAraso temane maLyo hato. vaLI temanA vahIvaTa mATe temanA vicAro ane mArgadarzana saMsthAnA vikAsamAM kuTuMbamAM dAdAjI dIkSita thaI pU. upAdhyAyazrI sumativijayajI mahattvano bhAga bhajavatA. temanA vANI, vicAra ane vartanathI banyA hatA. temanuM paNa vizeSa preraNAbaLa rahyuM hatuM. teo sarvatra priya hatA. ajAtazatru tarIke temanI nAmanA hatI. zrI Ara. ke. zAha pAlitANA zaheranA AbhUSaNarUpa temanA dharmapatnI maMchAbena, temanA suputro atula, hatA. teoe pAlitANA ejayukezana sosAyaTInA pramukha tarIke nalina, suputrI bInA dinezakumAra zAha, putravadhUo himAlI, yazasvI kAmagIrI bajAvI hatI. pAlitANAnI jaina zikSaNa minA bhAIo hiMmatalAla, subhASabhAI, baheno caMdrAbena saMsthAo zrAvikAzrama ane bAlAzramanI kamiTImAM rahI A cImanalAla dozI, jasumatI vasaMtarAya mahetA saha sarva saMsthAnA vikAsamAM mahattvanuM yogadAna ApyuM hatuM. pAlitANAnI parivArajano temanA sevAkAryanA preraka baLa banI rahyA hatA. ane muMbaInI aneka saMsthAo sAthe teo joDAyelA hatA. teonI gaMbhIra mAMdagImAM paNa teo pUrA svastha rahyA hatA. pAlitANAmAM teoe vaNakara sahakArI maMDaLInA jIvananA aMtima zvAsa sudhI teo dharmane bhUlyA na hatA. hisAbanIza tarIke jIvananI kArakirdInI zarUAta karI hatI. e navakAra maMtranuM satata smaraNa karatA rahyA hatA. pachI teo pAlitANAnI gujarAta vidyuta borDa sahakArI maMDaLI, AvA AjIvana sevAvratI, aneka saMsthAonA saphaLa sarvodaya sosAyaTI, pArasa sosAyaTI, Adarza sosAyaTI saha sUtradhAra, dharmaniSTha, jAgRta, nirmika ane satyapriya evA aneka saMsthAonI ane vyavasAyika paDhionI kAmagIrI samAjasevaka zrI Ara.ke. zAhanA nidhanathI samAjane ane saMbhALI hatI. zAsanane na pUrI zakAya tevI khoTa paDI che. temanA baMne putro pAlitANA ejyukezana sosAyaTI saMcAlita pAlitANA atulabhAI zrI mahAvIra jaina vidyAlaya-senTaharTa roDa zAkhAmAM hAIskala. kanyA vidyAlaya, bAlamaMdira jevI zaikSaNika sthAnika kamiTImAM sevA Ape che. bIjA putra nalinabhAI zrI saMsthAonA vikAsamAM temaNe mahattvano bhAga bhajavavAnI sAthe yazovijayajI jaina gurukuLa-pAlitANAmAM kamiTi membara tarIke A ja saMsthA dvArA pAlitANAmAM esa.ena.DI.TI. mahilA sevA Ape che. kaoNlejanI sthApanA karavAmAM moTuM yogadAna ApyuM hatuM. saM. 2065nA poSa sudI-panA mulunDa madhye loka chellAM ATha varSathI teo muMbaI AvI vasyA hatA. evara evaresTamAM zikhabaMdhI jinAlayamAM mULanAyaka zrI zAMtinAtha bhagavAnanI pratiSThAno lAbha parivArane maLela hato. Jain Education Intermational Jain Education Intemational Page #723 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo Do. caMdramaulI joSI 19 julAI 1957nA roja gujarAtanA amarelI jillAnA bagasarA tAlukAnA bAlApura gAme janma. bAlApura prAthamika zALAmAM zikSaNa, kamANI phoravarDa hAiskUla amarelI ane svAminArAyaNa gurukuLa, rAjakoTamAM mAdhyamika zikSaNa prApta karyuM. gaNitazAstra sAthe bI.esa.sI. (1978) kamANI sAyansa kaoNleja amarelI, bI.eDa. (1979) khaMbhAta gujarAta yunivarsiTI, 1980mAM prAthamika zALA keliyAvAsaNANAM pharaja bajAvI. dahevALA (borasada) mAdhyamika zALAmAM joDAyA, mArca 1980thI zrI mULavAjI hAiskUla koTaDAsAMgaNImAM zikSaka tarIke, 1983thI navembara 2003 sudhI zrI mohanadAsa gAMdhI vidyAlaya-rAjakoTa khAte gaNita--vijJAna zikSaka tarIkenI sevA ApI Dise. 2003thI zrI sadaguNAbahena sI.yu. zAha (pI.TI.sI. koleja) vaDhavANa siTImAM prinsipAla tarIke sevA cAlu. vijJAna, gaNita, jAdu, jyotiSa tema ja sAhitya sAmayiko vAMcavAno ane maulika lekho lakhavAno zokha, saMzodhana kSetromAM bahoLo rasa, rAjya, rASTrIya ane AMtararASTrIya kakSA sudhI saMzodhana peparsa rajU karI tenAM pAritoSika meLavela. hAla rAjya saMzodhana maMDaLamAM sahamaMtrI tarIke, zrI gujarAta gaNita vidyAbhavanamAM mA. adhika niyAmaka tarIke, rAjya rAmAnujana methsa klabanA adhyakSa tarIke, svAmI vivekAnaMda ekeDemI-rAjakoTanA lAyajho tarIke, amRtanagara ko.o.so.nA pramukha tarIke--gaNita-utkarSa dvimAsikanA mAnad maMtrI tarIke temaja buddhicAturya kasoTInA (mAnasika kSamatA kasoTI)nAM pustako bhAga 1 thI 10, kriyAtmaka saMzodhana, dho. 10 gaNitanA pAThya pustaka maMDaLanA lekhaka, pI.TI.sI. kolejanAM gaNita zikSaNanA varSa 1-2 varSanA sarakAra mAnya lekhaka tarIke. vadhumAM rASTrIya tathA AMtararASTrIya kSetre gaNitane lagatAM 500 thI vadhu pravacano, vividha dezonI skUla tathA kolejomAM vijhiITiMga phelo tarIkenI kAmagIrI, kvoliTI sarkala phorma oNpha inDiyAnAM kArobArI sabhya, ola inDiyA rAmAnujana methsa klabanA phAunDara, rASTrIya adhyakSa, jillArAjya ane rASTrIya gaNita mahotsavanA Ayojaka tarIke bahoLI sevAo ApI rahyA che. 903 zrI vADIlAla mohanalAla zAha aMgrejonA samayamAM jyAre samAja saMkucita vRttio dharAvato hato tyAre sudhArAvAdI sAhityanA sarjaka vA.mo. zAhano janma 11-7-1878nA roja thayela. temanA jIvanakALa daramiyAna gujarAtI bhASAmAM 42 pustako ane 36 takhalluso temaja hindI sAhityamAM 16 pustako pragaTa karI sAhityakSetranI umadA sevA karela. vIramagAmamAM janmela ane te samayamAM grejyueTa thayela vADIlAla mohanalAla zAhane patnI rUpArIbA tathA traNa putro hatA. teoe akhila bhArata zve.jaina konpharansanA pramukha tarIke sevA Apela. temanA pustako Aje paNa lokabhogya ane vAcakone priya banI rahela che. teo tA. 21-11-1931nA roja amadAvAdamAM arihaMta zaraNa thayela. zrI tribhuvana vIrajI hemANI sAkSara, patrakAra, sAhityakAra, jaina sAhitya para saMzodhaka evA tribhuvana vIrajI hemANIno janma 13-12-1900nA roja jetapura gAme dudhIbenanI kukSIe thayo. meTrIkamAM 100mAMthI 100 mArka meLavanAra zrI hemANInA lekho aneka mAsikomAM pragaTa thayela. jIvanakALamAM 15 pustako saMpAdita karela tathA pustakonA saMzodhaka hatA, jetapura sAhitya sabhAnA pramukha hatA. maulika pustako lakhela. teo vA.mo. zAhanA prakAzita thayela 4 putro ane 3 putrIono parivAra dharAvatA A prakhara patrakAra 16-9-86nA roja arihaMta zaraNa thayela. Page #724 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 704 svapna zilpIo. zrI 108 pArthabhaktivihAra jaina TrasTanA mAjI pramukha sva. zrI navanItalAla maNilAla zAha jemanI samagra jIvanakitAbamAM samAja, zAsana ane dharmanA abhyadaya mATenI tIvra tAlAvelI najare paDe che. uttara gujarAtanA aitihAsika zahera pATaNanI puNyabhUminA sapUta sva. zrI navanItalAlabhAI zAha vepAra vANijyanA kSetrano bhavya vikAsa sarjIne saMpattinA svAmI to banyA paNa saMpattinA pote mAtra TrasTI che ema mAnIne samAjanA anekavidha dhArmika zaikSaNika ane sArvajanika kAryomAM chUTe hAthe dAnano pravAha vaheto rAkhyo. jaina samAjanA itihAsamAM dAna ane sakhAvato karanArA zreSThIonA audAryanI ujaLI paraMparA to saikAothI cAlatI Ave che, paNa emAM yazakalagIrUpa bhaktisUri samudAyanA gacchAdhipati pa.pU.A. banI rahe tevA dAnanI navI ja praNAlikA prasthApita zrI premasUrijI ma. sA.nA AzIrvAda letA zreSThI karIne pAyAnA puraskartA banI vikhyAtine varyA che. sAdhu zrI navanItalAla maNilAla zAha saMtonI sevA ane vaiyAvacca mATe emaNe gajabano bhoga Apyo che. mahAnubhAvonI yazasvI siddhionA mULamAM temanA koI upakaraNo nahIM paNa emanuM nijIsattva raheluM hoya che. gujarAtanA agraNI mahAjanomAM temanuM nAma mokhare rahyAnuM najare paDe che. jaina tIrtha zaMkhezvara, sametazikhara ane gAMdhInagara pAse kobAnA dharmakAryomAM temanI udAra sakhAvatothI temanA nAmanA mRtimaMdiro ane anekone preraNA ApI jAya che. zrI zaMkhezvara 108 pArzva-bhaktivihAra jaina TrasTanA pramukha tarIkenI temanI sattara varSa sudhInI sevA eka yazagAthA banI gaI che. zrI zaMkhezvara ArTsa ane komarsa kaoNleja temanA nAmathI cAle che. judA - judA sthaLe karoDo rUpIyAnA temanA hAthe thayelA dAnathI vizALa parivArane dhanya banAvyuM che. temaNe UbhI karelI AMkhanI haoNspiTala anekonuM AkarSaNa kendra banyuM che. cheka nAnI uMmarathI aMtaranA uMDANamAMthI TapakatI emanI amIrAte temanA mAnavatAvAdI aneka kAryo vividha sthaLe jIvaMta smArakarUpe najare paDe che. hamaNAM ja thoDA samaya pahelA teo svargavAsI banyA. paNa temanI je vigato maLe che te sarvajIva samAdaranI vyApaka bhAvanAnA gauravamAM vRddhi kare che. garbhazrImaMta hovA chatAM zrImaMtAIne sAcA arthamAM zobhAvatI temanI namratA, udAratA, saMskAritA ane sujanatAnI maghamaghatI suvAsa vatana ane vizALa janasamudAyamAM prasarI gaI che. kharekhara to pATaNanI bhUminI saMskRtinA sattvane japaNe pacAvI teozrIe temanuM hIra ane khamIra sArvajanika hitonA vizALakAya AyojanomAM pragaTa karI dekhADyuM che je samAjasevA pratinI gati pUrU pADanAra preraNAbaLa banI rahyuM che. AvA gauravazALIo ja ApaNA sAcA ghareNA che. Jain Education Intemational ation Intermational For Private & Personal use only Page #725 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo dakSiNa bhAratanuM garvIluM mahAjana : samAja ane zAsana mobhIo 904 janma ane mRtyu vacce jIvAtuM nAnakaDuM jIvana A anaMta kALa vacce keTaluM nAnakaDuM che! mahAkALanI sAme keTaluM alpa, kSaNika ane kyAreka tuccha lAge che? A anaMta AkAza, agaNita graho-nakSatro, niravadhi pRthvI vacce eka prANInA pacAsa-paMcotara-so varasa zvAsocchvAsa cAle te keTalA kSaNajIvI lAge che? tema chatAM A alpajIvanane mAnavIe kevAM kevAM zaNagAra sajAvyAM che! kevAM kevAM tANAvANAmAM gUMthI je zobhAvyuM che; enI kalpanA karIe chIe tyAre daMga rahI javAya che. --amIbahena ke. zAha, --pravINakumAra ema. zAha sAmAnya jana mahAjana banI jAya; nara nArAyaNa thAya; vyakti vibhUti banI rahe; tyAre ApaNe Azcaryacakita thaI uThIe chIe. e mahAjana bane che enI AkRtithI? nA. e vibhUti bane che enA uMcA paDachaMda zarIrathI? nA. to janane mahAjanamAM parivartita karanArAM tattvo kyAM che? eno javAba paurANika samayathI Aja sudhI itihAsanA pAne pAne patharAIne paDyo che. janane mahAjana banAve che. sadguNonI saMpatti ane enI AMtar samRddhi, enA mAnavIya guNo, enA jIvana pratyenA Adarzo ane bhAvanAo. haTTokaTo deha hoya to e mahAna nathI, hIrAmANekanA Dhaga para beTho hoya to e mahAna nathI, hajAro vIdhA jamInano ke gaMjAvara kArakhAnAno mAlika hoya to e mahAna nathI, koI gAma-zahera ke deza para johukamI calAvato hoya to e mahAna nathI. mahAna thavA mATe to AMtiraka sadguNo vikasAvavA rahe che. svArtha nahIM paNa paramArtha, lobha nahIM paNa dAna, sattA nahIM paNa samarpitatA ane namratA, saMkucitatA nahIM paNa saraLatA ane udAratA, paropakAra ane karuNAne jIvanamAM sthAna ApavAnuM rahe che. evI vibhUtiothI ja samAja zobhe che. dhanavAna to ghaNA hoya che, bhAmAzA koI eka ja hoya che. kahevAnI jarUra nathI ke A bhAmAzAnA vaMzajothI ja samAjanAM nAnAM-moTAM zubha kAryo thatAM hoya che. bhAratabharamAM khyAtanAma banelA tapasvI vidhikAra, aneka zrIsaMghomAM sammAnita banelA pU. gurujInuM bIruda pAmelA mA. zrI surendrabhAI sI. zAhanI utsAhajanaka preraNAthI zrI praviNabhAI ema. zAha uNavALA hAla beMgaloranA sahayogathI ane beMgloranA karmaTha mahilA AgevAna zrI amIbahena zAhe asvastha rahetI tabIyata vacce paNa bhAre moTo puruSArtha karIne A lekhamALAnuM saMkalana karyu che. suMdara dhArmika abhyAsa dharAvatAM amIbahena zAha beMgloranA jaina ane jainetara samAjamAM jANItuM ane mAnItuM nAma che. jJAnapipAsu vaiyAvacca guNapremI dhArmika vAcanamAM atyaMta ruci dharAvatA zAsanabhakta ane guNAnurAgI che. pustako vAcananAM-ciMtananAM zokhIna amIbahena saMpAdakIya pravRttimAM khAsa rasa dharAve che. viSayane rajU karavAnI paddhati prazaMsanIya che. sabhAnuM saMcAlana ke vaktavya rasaprada zailImAM karI zake che. temaNe beMglora khAte 'zruta gaMgA phAunDezana'nI sthApanA karI che ane mahilAomAM dhArmika opana buka parIkSAnA mAdhyame vAcanamAM Page #726 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 706 svapna zilpIo jAgRti lAvI rahyA che. zrI ratnatrayI TrasTa, zrI vardhamAna saMskAra dhAma, zrI akhila bhAratIya svAdhyAya pITha zrI jinakRpA ceriTebala TrasTa tathA aham suMdaram TrasTa va. dvArA Ayojita parIkSAonuM saphaLatApUrvaka saMcAlana karavAnI sAthe parIkSA paNa Ape che. A lekhamALAnA saMkalanamAM vizeSa sahyogI bananAra zrI pravINabhAIno paricaya joIe zrI praviNakumAra mAnacaMdalAla zAha-beMglora (uNa) garavI gujarAtanI dharatI jevuM gujarAta rAjya je rAjasthAnanI sarahada pAse Avela che banAsakAMThA jillo temAM kAMkareja tAlukAmAM Avela uNa gAme rahetA zrI mAnacaMdalAla nagInadAsa zAhanA ghera kezarabahenanI kukSie kaMkAvaTI nagarIthI pracalita kAkara gAme saMvata 2011nA jeTha vada 10nA zubha divase suputrano janma thayo tenuM nAma pravINa pADela. dharmamaya jIvanamAM saMskAro siMcana karAvanAra vaDIla tarIke mAbApa sAthe sAthe vayavRddha dAdImAM maNibahena e gharamAM darekanuM jIvana dharmamaya bane tethI temanI jIvana jIvavAnI zailI anerI hatI. tethI parivAra dharmamaya banAvela ane sAcI rAha batAvela. vyAvahArika abhyAsa arthe pATaNa khAte samAjanI borDigamAM rahI zrI bI.DI. hAiskUlamAM dhoraNa 8 sudhI abhyAsa karela tyArabAda pAlanapura khAte pAlanapura hAiskUlamAM s.s.c. sudhI abhyAsa karela sAthe sAthe dhaMdhAnI jANakArI mATe sarvisa lagabhaga 10 varSa karI. tyArabAda diodara khAte potAnI sureza novelTI sTorsanA nAmanI peDhInI zubha zarUAta karI. dhIme dhIme pragatinAM sopAna sara thavA lAgyAM. jema jema samaya badalyA tema dhaMdhAnI pragati badalyA e samaye pahelAM lIlo duSkALa pachI sUko duSkALa paDavAthI dhaMdhAnI pragati nabaLI paDatI gaI tyAre gRhastha jIvanagraMthithI joDAyela kalAsabahene temaja sAsarepakSa ane amArA parivArajanoe sAtha sahakArathI hiMmata ApI ke hiMmatavAna bano to ja dhanavAna banazo. e salAhane svIkArI beMglora javA mATe kahyuM. beMglora khAte rahetA mArA nAnA bhAI surezabhAI dhArmika adhyApaka tarIke hatA. temanA sahayogathI beMglora AvavA mATe prayANa karyuM. beMgloramAM AvatA ja prathama sarvisa zrI mahAvIra jaina zvetAmbara maMdira TrasTamAM menejara tarIke javAbadArI maLela te pharaja ekadhArI 23 varSathI saMbhALI rahela che. thoDA samaya pachI gAMdhInagara khAte Avela zrI hIrAcaMda nAhara jaina bhavanamAM menejara tarIke nimaNUka thayela te kArya thoDA samaya saMbhALela. te samaye nAno parivAra sukhI parivAra sAthe sukhaduHkha sAthe jIvana cAlI rahyuM hatuM. jema jema samaya badalAyo tema kAryakSetra badalyA tyAre ekAunTa (nAmA)nI lAina lIdhI ane dhIre dhIre kAmano bojo vadhato gayo tema kAmagIrI vadhatI gaI. nAmA (ekAunTa)mAM pravINatA keLavI pragatinAM sopAna sara thavA lAgyAM. vizeSamAM atre beMgloramAM AvyA pachI dharma pratye vadhAre rUci lAgI, sAthe sAthe jIvadayA, anukaMpAdAna, sAmAjika kArya, dhArmika kArya, zaikSaNika kArya AgaLa rahI samAjanuM kArya dIpAvavA tatpara rahI samAjanA sahabhAgI banI rahetA. zrI kAMkareja jaina pragati maMDaLanA nejA heThaLa sametazikhara speziyala Trena dvArA yAtrA pravAsa nIkaLela te vakhate suMdara kAma karela. atyAre te ja maMDaLamAM sahamaMtrI tarIke hoddo saMbhALI rahela che. zrI gujarAta sosiyala sosAyaTImAM bhUtapUrva maMtrIpada tarIke pharaja bajAvI hatI. kAryakramanI vyavasthA tema ja alaMkArI bhASA dvArA lakhANo taiyAra karavAM ane mokalavAM jevAM ke zAMtizrama-dIohara-dakSiNadarzana beMglora svarAjaya-pAlanapura vagere sAptAhika aMkamAM pragaTa thatAM hatAM ane A graMthamAM dakSiNa bhAratanA variSTha kAryakaronA lekha mATe saMkalana karavAno cAnsa maLyo te badala dhanyavAda. zrI kAMkareja jaina pragati maMDaLanI "parivAra paricaya pustikA' temaja "jIvana darpaNa" pustakanuM saMkalana karela. samAja upayogI kAryamAM harahaMmezAM hAjarI avazya ApatA rahe che. dhanyavAda. - saMpAdaka Jain Education Intemational Page #727 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo 909 adbhuta vyakitatvanA svAmI : saMghamAM bhISma 5. pU. gacchAdhipati zAsanaprabhAvaka AcAryadevazrI pitAmaha maMgaLaprabhasUrIzvarajI ma.sA. (khAkhI bAbA)ne potAnA mahAna upakArI gaNatA koThArIjI kahetA mane bAlyAvasthAmAM zrI lakSmIcaMdajI koThArI cAturmAsamAM navatattva jevA graMthano abhyAsa karAvI zraddhAsaMpanna bAMkalI (rAja.)mAM zA hajArImalajI javAnamalajI banAvyo. Aje huM je kAMI chuM te temane AbhArI che. koThArI parivAramAM janmela zeThazrI lakSmIcaMdajI adbhuta jemanA netRtva nIce aneka dhArmika-sAmAjika utkarSanAM vyaktitvanA svAmI hatA. pUjya pitAzrI hajArImalajI tathA vividha kAryo cAlI rahyAM che-saMpanna thaI rahyAM che evA vaDIlabhrAtA caMdulAlajInA sAhasika ane bAhozI bharyA guNo koThArIjInI ekaja icchA che ke zrI AdinAtha paramAtmAnA temane vArasAmAM maLyA che. beMgloramAM vyAvasAyika rIte AgaLa jinAlaya (cipeTa)no jIrNoddhAra jaldI pUrNa thAya ane vadhI nAnI uMmarathI ja vaDIla baMdhunI sAthe saMghanI vyavasthAmAM devavidyamAna tulya jinAlayamAM paramAtmA pratiSThita thAya. joDAyA. 25 varSanI yuvAna uMmarathI ja zrI AdinAtha jaina zve. saMgha cikapeTa ane aneka saMsthAomAM joDAyela lakSmIcaMdajI potAnI vivekazaktithI saMghane ekatAnA atUTa baMdhanamAM 87 varSanI jaipha uMmare paNa evA ja kAryarata hatA. bAMdhI rAkhavAmAM ekkA koThArIjIe ghaNIvAra saMghamAM utpanna savAre 8 vAgyAthI ArAdhanA dvArA AraMbhita temanI kalahone samAvIne premanuM vAtAvaraNa saryuM che. jIvanacaryA paNa kharekhara anumodanIya hatI. prAtaH kALamAM 4 zrI AdinAtha maMdirajIno bhavya amRtamahotsava ane 4 kalAka pratikramaNa-svAdhyAyamAM rata ane pachI aSTaprakArI zrI vijayalabdhisUri jaina dhArmika pAThazALAno aitihAsika pUjA-paramAtmabhaktimAM 2-2 kalAka tallIna rahetA koThArIjI amRta mahotsava potAnA mArgadarzana vaDapaNa heThaLa suMdara kuzaLatApUrvaka saMsthAono vahIvaTa calAvatA hatA. ujavAyAno temane AnaMda hato. 50 varSathI lagabhaga zrI AdinAtha jaina zve. saMghanA saMghamAM "bhISma pitAmaha gaNAtA koThArIjI potAnI mukhya-sakriya TrasTI rahI saMsthAnA vikAsamAM mahattvapUrNa Atmonnati mATe paNa eTalA ja jAgRta che. mAna-sammAnathI yogadAna Apela che. hAlamAM saMghanA adhyakSa hatA ane zrI sadAya dUra rahetA A zreSThIvarye keTalIyavAra potAnAM sammAna sAvatthI jaina the. tIrtha kamiTInA paNa adhyakSa rahI prAraMbhathI ane alaMkaraNone ThukarAvyAM che. mALA paheravAthI paNa dUra rahetA ja atyutama sevA ApI rahyA hatA. beMgloramAM rahIne paNa A mahAmAnave potAne zAsananA adamya sevaka gaNI roja uttarapradezamAM sAvatthI tIrthanuM adbhuta sarjana temanI sUjhabUjhane niyamita vyAkhyAnazravaNa, pratikramaNAdi kriyA, parvanA divasomAM AbhArI che. zrI siddhAcala zaNagAra TrasTa pAlitANAmAM ghaNAM pauSadha tapazcaryA Adi utsAhapUrvaka karavAmAM sabhAnapaNe bhAga varSothI joDAyela che to pAlitANAmAM beMglora ArAdhanA bhajavyo che. sAdhu-sAdhvI pratye ananya bahumAnavRttivALA bhavananirmANa ane AyaMbila khAtA AdimAM temanI atyutama teozrI gharamAM paNa svAdhyAya ane tapazcaryAmAM ja khAsso samaya sevA prazaMsanIya che. vyAvahArika prasaMgomAM to keTalAMya varSothI bilakula bhAga ja beMgloranI bhArata prasiddha zrI vijayalabdhisUri jaina letA na hatA. dhArmika pAThazALAne gauravapUrNa ane suprasiddha karavAmAM temano temanAM dharmapatnI lakSmIbahena paNa khUba ja dhArmika mahattvapUrNa phALo che. jJAnapremI koThArIjI dhArmika adhyApako vicArasaraNI dharAvatAM ArAdhanApremI suzrAvikA hatA. 85 tathA jJAna pratye khUba ja bahumAna dharAve che. tethI pAThazALAnA varSanI uMmare paNa apramatta ArAdhanA tapazcaryAmAM lIna hatA. koIpaNa kArya mATe rAtadivasa tatpara rahetA hatA. adhyApaka dhArmika pAThazALAmAM paNa dhArmika abhyAsa mATe taiyAra karatI zrI AdinAtha jaina tattva prazikSaNa kendra jayanagaramAM niyamita hAjarI Ape. pUrA parivAranuM jIvana dhanyavAdane paNa pUrNa rasa laI A saMsthAne saddhara banAvI che. zrI rAjasthAna pAtra che. temanuM jIvanapaMkheru tA. 5-6-2007nAM jeTha vada-4ne jaina zve. mUrtipUjaka saMgha, jayanagaranA teo adhyakSa che ane divase A duniyAmAMthI vidAya lIdhI prabhu temanA AtmAne temanA mArgadarzanAnusAra vizALa saMkula UbhuM thayuM che. zAMti arpe. Jain Education Intemational Page #728 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 svapna zilpIo mahAna dAnavIra : gharmapremI ja itara lokonAM paNa dareka kAryomAM zeThazrI avazya phALo ApatA zeThazrI kapUracaMdajI bhIlocA vorA ja. samagra dakSiNa bhAratamAM 'dAnavIra'nA hulAmaNA nAme lAbha levA sAme caDIne doDI jatA kapUracaMdajIe potAnA suprasiddha zrIyuta zeThazrI kapUracaMdajI pUnamacaMdajI bhIlocA vorA gAma tavAvamAM AyaMbila khAtA nirmANano lAbha lIdho che to (rAja-tavAva nivAsI) potAnAM nAma ane kAmathI janamanamAM beMglorathI devanahallI cha'rIpAlita saMghanuM bhavya Ayojana ane apUrva sthAna pAmI gayA. devanahallI tIrthamAM poSadazamInA prathama meLAnuM bhavya Ayojana udAratApUrvaka karI tIrthapremane pradarzita karela. sAmAnya paristhitimAMthI parizrama ane puruSArthathI zrImaMtAI sudhI pahoMcelA A zreSThIvarye jIvananA aMta sudhI pAlitANAnI puNyabhUmimAM beMglora ArAdhanA bhavanamAM potAnI pUrvanI sAmAnya sthitine najara samakSa rAkhI buddhi ane - TrasTI ane dAnadAtA tarIke khUba ja lAbha letA zeThazrIe potAnA paisAne zubha kAryomAM ja vAparavA evA jIvanamaMtrane sAkSAtkAra upakArI gurudevanI smRtimAM pUrNAnaMdasUri holanuM nirmANa karI karatAM dAnano pravAha udAra dilathI mana mUkIne vaheto karyo che. guru pratyenA premane darzAvyo che. temanAM suvarNamaya kAryomAM beMglorathI 40 ki.mI. dUra tIrthapremI kapUracaMdajInI eka ja dhagaza hatI ke A temanI jaina silka milsanI vizALa jagyA bheTa ApavA sAthe benamUna tIrtha jaldI pUrNa thAya ane pratiSThA karAvI 108 dhvajA pU. A. devazrI sthUlabhadrasUrIzvarajI ma.sA.nI preraNAthI eka laherAvIe. potAnA gRhAMgaNe roja 4-4 kalAka ArAdhanA karoDanI vizALa rAzi arpaNa karI samagra bhAratavarSamAM karatA zeThazrIe tIrtha mATe potAnA zarIranI paNa paravA na karI. anumodanA prApta karI ane samaye samaye 7-8 varSanA tIrtha rAtre 2-2 vAgyA sudhI akhaMDa rIte tIrthabhaktimAM vyasta zeThazrI nirmANanA gALAmAM mahAna rAzi arpaNa karI lAbha letA rahyA. pratiSThAnI taiyArImAM ja pratiSThAnA traNa mAsa pUrva svarge sidhAvyA. phaLasvarUpa dakSiNa bhAratanA gauravavaMtulya zrI nAkoDA avanti beMgloranA samagra saMghe pAlakhI kADhI A mahAna dAnavIrane 108 pArzvanAtha jaina tIrthadhAma devanahallI Aje temanI potAnI ananya zraddhAMjali arpita karI. temanAM dharmapatnI pakubena, gauravamaya gAthA gAI rahyuM che. hajAro loka darzana karI pAvana putra rAjezabhAI-ravibhAI paNa eTalAM ja dharmaniSTha nIkaLyAM ke banI anumodanA karI rahyAM che. pitAzrInI aMtima icchA pUrtihatu traNa mahinAmAM ja muhUrta pa. pU. pUrNAnaMdasUrijIne potAnA dharmadAtA guru mAnatA anusAra bhavya pratiSThA mahotsavamAM dila kholIne lAbha lIdho. kapUracaMdajIe taponidhi A. devazrI bhuvanabhAnusUrIzvarajI phUlecUMdaDI-bhagavAna birAjamAna Adi ane dhvajAno to caDhAvo ma.sA. ne dakSiNamAM lAvavA kuMbhojagirithI beMglora cha'rIpAlita eka karoDa 1 lAkha rUA. rekorDa lAbha laI itihAsanuM sarjana karyuM. saMghanA saMghapati banI lAbha lIdho ane gurudevazrIne vijayapurA loko bolI UThyA dhanya dAnavIra! dhanya parivAra! gauzALAmAM padArpaNa karAvI gurudevazrInI uMmara 78 varSa pramANe | vizALa saMghayAtrAnI bhAvanAvALA zeThazrI eka ja icchatA 7 lAkha 78 hajAranI mAtabara rAzi gauzALAmAM arpaNa karI ke A dAnanI gaMgA mArA parivAramAM nitya vahetI rahe. kharekhara badhAne Azcaryacakita karI dIdhA. temano parivAra paNa temanI bhAvanAne puSTi ApI rahyo che. beMgloranA koIpaNa derAsaranA nirmANa mATe zreSThIno sahayoga haMmezAM bharapUra raheto. lagabhaga dareka maMdiromAM zrImatI zAntAbahena khImarAjajI bhUmipUjana zilAnyAsa yA bhagavAna bharAvavAmAM temano phALo baraloTA (AuvA rAja.) na hoya tevuM banyuM nathI. pratimA bharAvavAno khUba ja zokha hato sAdharmika bhaktino Adarza eTale ja zAntAbahenatethI ja dareka jagyAe jinabiMbo bharAvI lAbha lIdho. sAdagInuM pratIka eTale ja zAntAbahena.....rAjasthAna AuvA saraLa manavALA zreSThIvaryane jIvadayA sAdharmika bhakti- nivAsI dharmapremI khImarAjajI baraloTAnAM dharmapatnI zAMtAbahena jJAna Adi dareka kSetro pratye ananya prema hato. tethI ja skUla- jainazAsananuM aNamola ratna che. sAdhu-saMtonI Adarza mAnA hAiskUla haoNspiTala AdimAM paNa lAbha levAnuM cUkyA nathI. tema arthamAM temaNe nAma sArthaka karyuM che. ekapaNa divasa ke TaMka evo Jain Education Intemational Page #729 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo 709 na javo joIe ke sAdhu-sAdhvIjI potAne tyAM lAbha mATe na padhAre tevA dRDha AgrahI che. koIpaNa saMta haoNspiTalamAM yA vihAramAM hoya, bimAra hoya tevA samAcAra maLatAM ja gocarI laI hAjara thatAM teo khUba ja utkRSTa bhAvathI sArAmAM sArI vastuothI bhakti kare che. kayAreya paNa kaMTALyA vagara potAnI babbe putravadhUo sAthe jyAre paNa jAo tyAre rasoI taiyAra ja hoya ane bhakti mATe Agraha hoya ja. ma.sA. pAse paNa jaI mahemAnone mATe potAne tyAM ja mokalavA Agraha karatAM pUro parivAra dharmanA raMge raMgAyo che. potAnA suputra mUkezane zAsanane arpaNa karI pU.A.devazrI padmasAgara, sUrIzvarajI ma.sA.nA caraNomAM samarpita karI dhanya banela che je Aje pU. gaNivarya jyotirvida araviMdasAgarajI ma.sA. tarIke suprasiddha che. amadAvAdathI pAlitANA cha'rI pAlita saMghanA teo saMghavI hatA. potAnA gRhAMgaNe zrI munisuvrata jinAlayanuM nirmANa karAvI pratidina svadravya-svahaste khUba ja utkaTabhAvathI paramAtma bhakti kare che. pAThazALAmAM paNa khUba ja UMcAM karmagraMtha-tattvArtha Adino abhyAsa karela che. sva. zrImatI madhubahena cothAlAla zAha tapasyA ane tapasvI nAma paDatAM madhubahenanuM nAma yAda AvyA vagara rahe ja nahIM. beMglora pAThazALAnA prAdhyApaka surendrabhAI sI. zAhanAM mAtuzrI madhubahena eTale tapasyAnI hAlatI cAlatI jIvaMta pratikRti. gAmaDAgAmamAM jIvana vitAvavA chatAM beMgloranA 30 varSanA vasavATa daramyAna kyAreya khulluM moTuM rAkhyuM nathI. babbe vakhata jIvaleNa motanA mukhamAM javAnI taiyArI chatAM paNa tapamayajIvana rAkhyuM. 17-17 varSonAM varSItapanA A ArAdhikAe vacce chaThTha chaThThathI varSItapa karyuM. temaja cAlu tapasyAmAM prativarSa 51 upavAsa-mAsakSamaNazreNIta-siddhatapa-cattArI aTTa tapa-mokSadaMDaka-13 kAThiyAtapa jevI bhISaNa tapasyAo karI. paryuSaNamAM to aThThAI sAthe 64 praharI pauSadha hoya ja te sivAya rohiNI tapajJAnapaMcamI-bIja-mauna ekAdazI-vIzasthAnaka oLI-navapada oLI AvI nAnI tapasyA ke je emaNe bAkI rAkhI hoya. pAMca-pAMca navANuM yAtrA-traNa-traNa cAturmAsa, aneka cha'rI pAlita saMgha. chelle 75 varSanI uMmare paNa cAlu varSItapamAM lakavo thaI jatAM davA levA khUba ja muzkelImAM pAraNuM karAvyuM. potAnAM suputrI bhAnune dIkSA apAvI rAmacaMdrasUrIzvarajI samudAyamAM samarpita karI. pU.sA. zrI ujvala jyotizrIjI tarIke prasiddha karyA. pote paNa niraMtara dIkSA levA ja Agraha karatAM hatAM. dainika ArAdhanAomAM kyAreya chUTa nahIM....pUrA parivArane paNa dharma saMskArothI vAsita banAvyo. mahAmaMtranI ArAdhanAmAM samAdhipUrvaka svargavAsa thayo. sva. saMghavI jazarAjajI khumAjI sva. kasturabena jazarAjajI | (rAja.-tavarI) beMglora 32-32 varSonA sajoDe akhaMDa varSItapanA A ArAdhaka A daMpatI kharekhara Adarzamaya jIvana jIvI gayA. sAdagInAM pratIkoe potAnA gRhAMgaNe zAMtinAtha bhagavAnanuM bhavya maMdira banAvyuM. sametazikharano spezala TrenathI saMgha kADhyo. aneka dhArmika kAryomAM lakSmI vyaya karI. dainika ArAdhanAmAM tatpara, jazarAjajI koIpaNa mahAtmAne cAturmAsa vinaMtI karavAmAM ane saMghanA kAryomAM agragaNya hatA. AyaMbila khAtAmAM tapasvIonI bhakti karatAM temane apUrva AnaMda Avato. varSItapamAM paNa parvatithie AyaMbila karatA dareka guruvaryonI suMdara bhakti karavI temano Adarza hato. dara varSe tapasvIonAM potAnAM ghera pAraNAM karAvI khUba bhakti karatAM. vRddha uMmare paNa kasturabena pAThazALA maMDaLa Adi kyAreya na cUkatAM. parivArane paNa dharmasaMskAro ane nava saMskArothI vAsita banAvyo che. varSItapa sAthe aneka moTI tapasyA paNa karatA. zrImatI suMdarabahena ghevaracaMdajI dAMtavADiyA (rAja.-mAMDavalA) beMglora zarIramAM bhArI paNa sadAya utsAhI....zarIra bimArIgrasta paNa manobaLanAM pAkAM A zrAvikA kharekhara anumodanIya zAsanabhakti bharela zrAvikA che. pU. A. devazrI azokaratnasUrIzvarajI ma.sA.nA paricayathI dharmaprApta teo temane dharmaguru mAne che. gurudevanA 100 oLInA beMgloramAM pAraNAM prasaMge temaNe karela gurubhaktino Adarza dareka mATe abhinaMdanIya hato. sonAnI thALI, sonAnI camacIthI gurudevane vahorAvyuM. udyApana mahotsava dareka lAbha lIdho. prativarSa beMgloranA samasta gurujIonI apUrva bhojanabhakti karI bahumAna kare che. sAdhu temaja sAdhvIjI bhagavaMto pratye ananya prema dharAvatAM teo zArIrika pratikULatA chatAM dararoja pAMcamaMdira darzana kare che. koIpaNa zramaNanA padhAravAnA samAcAra sAMbhaLI tarata ja bhakti-lAbha mATe pahoMcI jAya che. zAsananAM dareka kAryomAM Jain Education Intemational ducation Intemational Page #730 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 710 vadhatA pariNAme avazya lAbha le ja che. chANImAM upAzraya nirmANa temaja sAvathI tIrthamAM apUrva lAbha lIdho che. niraMtara dAnanI gaMgA vahAvatAM hovAM chatAM sAdharmika bhaktimAM vizeSa 2sa le che. parigraha na vadhAratAM puNya vadhAravuM temanuM lakSya che. vardhamAnatapanI oLI navapada oLI Adi tapa karela che ane khUba ja sArAM kAryo karavA zreSThIvarya ghevaracaMdajIne teo preraNA Ape che. zrImatI rukimaNibahena mizrImalajI tapomUrti rukimaNIbahene jIvanamAM ghaNI lIlIsUkI jovA chatAM potAnI ArAdhanAmAM kyAreya oTa AvavA dIdhI nathI. nAnI uMmare patinI vidAya chatAM kuTuMbanA chatradhAra banI parivAramAM saMskAronuM dAna karyuM. potAnI sAme putranI vidAya, putravadhUnI vidAya-jamAInI vidAya chatAM dharmamArgamAM dRDha banI rata rahyAM. pU. A. deva zrI vikramasUrIzvarajI ma.sA.nAM kRpApAtra rukimaNabahena bhaktAmarapriya parivAra che. potAnA jIvanamAM keTalAMya varSItapa tathA dareka tapasyA karI che. tabiyata sAnukULa na hovAM chatAM eka paNa tapasyA bAkI rAkhI nathI. tapasyAnuM lisTa karIe peja bharAya. lisTa vAMcIne to itihAsa lAge ane manamAM thAya ke AvA paNa tapIsvinI hoya che kharAM. khUba ja anumodanA-tapasvInI Adarza zrAvikAratna zrImatI bhaMvarIdevI ghevaracaMdajI surANA rAjasthAna vAlarAI nivAsI hAla beMglora mAikrolebsavALAM bhaMvarIbahena garIbAImAMthI samRddhinA zikhara sudhI pahoMcela. A sannArInI gauravagAthA anokhI che. sadAya hasatuM mukha, karuNAbharI AMkho, kaMIka karI chUTavAnI tamannA jemanAM romaromamAM che tevAM sAdhu-sAdhvIjI pratye ananya bahumAna dharAvatAM teoe potAnA jIvanane sukRtathI sabhara banAvyuM che, to parivArane paNa dharmanA raMge raMgyo che. dAnanI gaMgA vahAvI anokho itihAsa sarjyo che. lakSmInI choLo UchaLatI hovAM chatAM sadAya nirlipta A puNyazALIne jotAM hRdayamAM anokhA bhAva pedA thAya che. siddhagirirAjanI bhavya navvANuM yAtrA Ayojana.....to aneka jagyAe mUrtio bharAvavAno lAbha, dareka ThekANe jinAlaya nirmANamAM bharapUra lAbha lIdho che. gupta dAnamAM vizeSa mAnatAM bhavarIbahena surANA koleja hospiTala AdinAM preraka to che ja sAthe koI paNa sAdhu svapna zilpIo sAdhvIjI bhagavaMtone vihAra karI AvatAM sAMbhaLe ke Tiphina laI gADImAM nIkaLI paDatAM temane apUrva AnaMda thAya che. potAnI vizALa davAInI phekaTarImAM paNa sAdharmika bhAIone viziSTha sagavaDo pUrI pADe che. potAnA ja gharanA sadasyanI jema rAkhe che. tene rAtri bhojana na karavuM hoya to sagavaDa pUrI pADe che. gupta rIte tenI viziSTha bhakti kare che. koIpaNa sAdharmikane Arthika madada mATe sadA tatpara rahe che. zrIyuta zeThazrI ghevaracaMdajI dhaMdhAmAM rata rahetA hovAthI bhaMvarIbahena pUrI rIte lAbha le che. potAnA banne suputro dilIpakumAra tathA AnaMdakumAra temaja putravadhUone paNa teoe premamaya rIte dharmamArgamAM joDela che. tethI ja gharamAM paNa dharmamaya-premamaya vAtAvaraNa sarjita thayuM che. AjanA yuganAM anupamAdevI eTale bhaMvarIbahena. sva. zrImatI kusumabahena bAbubhAI zubhra-sapheda vastromAM zobhatAM. sAdharmika bahenonI mA eTale ja kusumabahena. Arthika rIte khUba ja sudRDha na hovAM chatAM hRdayanI vizALatA ane udAratAnA pratIka kusumabahena sAdharmika baheno mATe badhuM ja karI chUTavAnI tamannAvALAM hatAM. potAnA gharamAM gRhaudyoga-maMDaLa Adi calAvI aneka bahenone madada rUpa banela che. moTI uMmare paNa kAma karavAmAM kaMTALo nahIM ane bhaktimAM kyAreya pAchAM nahIM. potAnA suputra zaradane zAsanane arpaNa karI AnaMdita banelAM kusumabahenane potAnI traNatraNa suputrI-be be kAmavALI ane potAnA pautrane paNa saMyamita banAvyAM che. potAno suputra jainazAsanano kohinUra hIro pU. A. devazrI zIlacaMdrasUrIzvarajI ma.sA. banI zAsananI khUba ja prabhAvanA karI rahela che. aMtima avasthAmAM paNa hospiTalamAM potAnA pautrane zAsanane samarpita karavA lAlAyita kusumabahena khuda paNa saMyamanAM abhilASI hatAM, tethI ja aMtasamaye hAthamAM ogho laI prANa choDyA. saMyamaabhilASI kusumabahena guNAnurAgI-zraddhAzIla-bhaktivaMta prabhubhaktinA ananya upAsaka-sAdharmika premI. A guNiyala mahilA kharekhara bhAvanagara ane beMgloranuM Adarza zrAvikAratna hatAM. saMsAranAM saMyamI zrImatI suMdarabahena nemidAsa bhedA temanuM jIvana jJAnayoga ane bhaktiyoganA saMmizraNanuM zreSTha udAharaNa che. saMsAramAM rahI virakta bhAve Atma Page #731 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo. 711 kalyANa sAdhanAra suMdarabahena nemidAsa jalakamalavatu jIvana vitAve che. suMdarabahena bhujapura-kacchamAM mahAvada terasa 1925nA gAMgajIbhAI sAvalAnA kuLamAM mAtA haMsAbAInI kUkhe janmyAM. be bhAI ane be baheno sahitano temano parivAra dharmAnurAgI, apirigrahI, saMtoSI che. banne bhAIo vipazyanA-dhyAnasAdhanAnA variSTha praNetA che. 21 varSanI uMmare gAMgajI khImazI bhedAnA putra nemidAsa bhAI sAthe vivAha thayA. 23 varSanI uMmare putra jabhyo paNa vA varSanI komaLa uMmare mAtAnA khoLAmAM navasmaraNa sAMbhaLatA mRtyu pAmyo. prasUti khabU takalIphadAyI hatI. mRtyunA mukhamAMthI pAchA pharyA hatAM. A prasaMgoe dharmaruci vizeSa vadhArI. temanAM nityakarmamAM parivartana AvyuM. navakArazI, covihAra, pratikramaNo, jinadarzana-pUjA ane tapa jIvananAM aMga banI gayAM. temanI jJAnapipAsA jAgRta thaI ane pAnAcaMdabhAI paMDitajI pAse dharmAbhyAsa paThana-pAThana-ciMtana zarU thayuM. jIvanamAM jANe jJAnadIpakanuM teja pragaTyuM. pAMca pratikramaNa, jIvavivAha, navatattva-daMDaka, ladhusaMgrahaNI, 4 prakaraNa, 3 bhASya, 6 karmagraMtha (5 artha sAthe) tattvArthasUtra (arthasahita) bRhat saMgrahiNI (artha sAthe) laghu kSetra samAsa (artha sahita) samovasaraNa prakaraNa, 67 bolanI sajajhAya, vairAgyazataka, zatruMjaya laghukalpa, vItarAga stotra, gautamaaSTaka, saMbodhasittarI, puNya prakAzanuM stavana jevo abhyAsa karatAM gayAM.' bIja, pAMcama, AThama, agiyArasa, pUnama, oLA, vizasthAnaka tapa, 3 upadhAna, 99 yAtrA sahitanAM tapa vidhi sAthe karatAM rahyAM. saMsAramAM saMyamanuM teo zreSThatama udAharaNa che. sukRtonI anumodanA ane duSkatanI grAno guNa temanI nasenasamAM samAyelo che. temano eka mahAguNa che apramatta dazA. jIvananI pratyeka kSaNane sArthaka karI levI te ja mAtra temanuM aMtara-lakSya. samaya maLe dhArmika anuSThAnomAM jAtane evI ota-prota karI de ke temano AtmA aMtaraMga uccadazAno, jAgRtino samatAbhAvano anubhava karI zake. zarIranI bimArIoe temanI zraddhAne vicalita thavA dIdhI nathI. deha pratyeno anAsakti bhAva temane dehAtIta avasthAe pahoMcADe che. zarIranI spRhAthI mukta thaI upAdhimAM samAdhi keLavI jANI che. bhautika pudgalonI ruci ane tRSNAthI para thaI gayAM che. tethI aMtarmukhI banI zakayAM che. zarIra-rogathI nahIM paNa bhavarogathI mukta thavA ane karavAnI kAmanA ja temanuM dhyeya che. jIvanamAM sadAcArIpaNuM, avicala niyamabaddhatA, sAdAI ane "savi jIvaM karu zAsana rasI'nI manobhAvanA A mUThI UMcerA AtmAne sphaTika jevo nirmaLa ane ratno jevo tejasvI banAve che. tethI ja nirmalaguNAzrI jevA gurujananA mukhethI AzIrvacana sarI paDe che. "tamArI jJAna vRtti-pravRtti muktinA dhyeyapUrvakanI hoI nivRtti nirvANakAraNa banaze ja."...... zikSaNapremI bahumukhI pratibhAsaMpanna zrI dAmajI jAdavajI cheDA kacchanI bhAtIgaLa dharatI para anekAneka ratno pAkayAM che, jemAMnAM keTalAMke potAnA kuLanI sAthe sAthe jJAtinuM nAma potAnAM satkAryothI ujvaLa karyuM che. tevA ja eka agragaNya sarjana che "samAjaratna' kaccha zakti evorDa vijetA dAmajIbhAI jAdavajI cheDA. kaccha mudrA tAlukAnA patrI gAmamAM 21-9-1927nA mAtA mIThAbAI tathA pitA jAdavajIbhAIne tyAM dAmajIbhAIno janma thayela paNa temanI karmabhUmi hubalI rahyuM che. A sahRdayI saphaLa sAmAjika kAryakara potAnI niHsvArtha sevA, koThAsUjha, samasyAnuM nirAkaraNa karavAnI kuneha, dhArmika svabhAva ane maLatAvaDA svabhAvanA kAraNe viziSTa vyaktitva dharAve che. teo vividha zaikSaNika, vaidakIya, dhArmika saMsthAone sthApavA, pagabhara karavA dhagaza ane khaMtathI macI paDe che. dAdA tathA pitA taraphathI temane dhArmika ane sAmAjika kAryomAM agresara rahevAno vAraso maLyo che, jemAM temaNe samayAnusAra vaidakIya kSetrano samAveza karI dareka kSetre sevAbhAvanAnI haraNaphALa bharI che. 1945mAM temanAM lagna vijayAbAI sAthe thayAM, je temanI dareka pravRttinuM preraka baLa banI rahyAM. 1960mAM teo putra vIrendranA pitA banyA. haidarAbAda, caitanyapurI tema kaccha koDAyanA botera jinAlayamAM temaNe prabhujInI pratimA birAjamAna karAvI. haidrAbAda, kAcIguDA temaja kaccha-vAMkI derAsaranA nirmANamAM sahayoga Apyo. digaMbara derAsaromAM dAnanI dhArA vahAvI to hubalImAM paNa derAsaranAM sarvakAryamAM agresara rahyA che. Jain Education Intemational Page #732 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 312 kacchanI gauzALAmAM phaMDa ekatrita karI ApI ane hubalI pAMjarApoLanA upAdhyakSa rahIne jIvadayAno jhaMDo pharakAvyo che. vaidakIya kSetre karNATaka kensara therApI enDa risarca insiTaTyUTanuM adhyakSa pada zobhAve che. te sivAya temaNe araviMda janarala hospiTalanI paNa sthApanA karI hatI. vivekAnaMda janarala hospiTalanA TrasTI rUpe pharaja bajAvI hospiTalanA vikAsamAM sahAyarUpa banyA che. A uparAMta gAmaDAmAM maphata meDikala kempa ane davAvitaraNa vagere kAryo kare che. zaikSaNika kSetre temaNe 1972mAM zrI mahAvIra jaina ejyukezana sosAyaTInI sthApanAmAM mahattvano bhAga bhajavyo hato. temAM aMgrejI hAiskUla I.T.T saMsthAnI sthApanA karI, jemAM Professional Course thAya che. A uparAMta bIjI skUlomAM paNa temaNe anudAna ApyAM che. sAmAjika kSetre temaNe vardhamAna ko.o. beMka limiTeDanI sthApanA karI hatI. gaurI-zaMkara phAyanAnsa kaMpanI calAve che. patrI gAmamAM aghatana seneToriyama baMdhAvavA tathA amadAvAdamAM atithibhavana nirmANamA sahayogI thayelA. sarvodaya samAja taraphathI traNa yojanAo AraMbha karAvI zikSaNa, raheThANa ane meDikera mATenI lona vyavasthA karAvI Apela. kyAreka kauTuMbika, sAmAjika vivAdo ane matabhedomAM lavAda banI madhyasthIpUrvaka niveDo lAve che. dAmajIbhAI dAnavIra, dharmAnurAgI, zikSaNapremI ane bahumukhI pratibhAnA mAlika che. dareka kSetre teo tana-manadhanathI nirvyAja sevA bajAve che. temanA thakI samAja ane jJAtinA jarUratamaMdone haMmezAM lAbha maLato rahe tevI abhyarthanA. dAnavIra : samAjasevaka zrImatI maNibAI kAMtilAla zAha zrImatI maNibAI kAMtilAla maizerIno janma muMbaImAM sva. bAMyAbAI tathA zA. zivajI catrabhoja nAgaDA (kacchanaliyA)ne tyAM tA. 11-1-1928nA roja thayo. prAthamika zikSaNa muMbaInI pAThazALAmAM lIdhuM. mAtApitAnA ucca saMskAro vArasAmAM maLyA. nAnapaNathI ja temano svabhAva khUba ja mastIpriya, sevAbhAvI ane vyavasthita che. teo pAkazAstramAM pAraMgata che ane eTalA ja svacchatAnA AgrahI che. svapna zilpIo 20 varSanI uMmare gadaganA zrI kAMtilAla kalyANajI maizerI (kaccha-naliyA) sAthe lagnagraMthithI joDAyAM, 40 varSanA sukhI, saMpanna ane Adarza lagnajIvanabAda jUna 1987mAM emanA patizrIno dehAMta thayo te vakhate temaNe patinA zarIranuM 'dehadAna' karavAnI icchA vyakta karI. temanuM makkama manobaLa darzAvela, paNa gadagamAM dehadAna svIkAravAnI vyavasthA na hovAthI mAtra cakSudAna karI aMdha vyaktinA jIvanamAM prakAza phelAvavA nimitta banyAM. tyArabAda pote niSkriya na rahetAM nAnAMmoTAM kArya karI AjIvikA meLavI letAM. emane kAyama eka ja vicAra Avato ke mAruM jIvana sArthaka kema bane ane huM samAjane kaI rIte upayogI thaI zakuM? A vicArane amalamAM mUkavA teozrIe zrIyuta tilakacaMdabhAI kuMvarajI loDAyAno saMparka sAdhyo ane potAnA vicAro vyakta karyA. madhyavagaranI ekAkI mahilAnA AvA umadA vicAro jANI zrIyuta tilakabhAIne AnaMda sAthe Azcarya paNa thayuM. zrIyuta tilakabhAIe emane 2-3 yojanAonI jANakArI ApI. emAMthI 'vRddhAzraya gRha' no vicAra emane yogya lAgyo ane rakSA kArya mATe turata ja temaNe potAnA ekamAtra raheThANanuM vecANa karI emAMthI rUA. traNa lAkha jevI mAtabara rakama uparokta yojanAne amalamAM mUkavA mATe phALavI ane pote bhADAnA makAnamAM rahevA gayAM. A nArInA adbhuta tyAga ane samarpaNanI bhAvanAnI kadara rUpe ane emanI smRti kAyama rahe e upadezathI emanA nAmathI ja eka alaga TrasTa sthApavAno nirNaya zrI tilakabhAI tathA samAjanA anya AgevAnoe lIdhela. A uparAMta emaNe pAMca vakhata Aya-kempa yojI AMkhanA dardIo mATe prakAzanAM kiraNo phelAvyAM che. koImbatura jaina derAsarane rU| 10000/- nuM dAna Apela che ane dharma pratye paNa potAnI bhAvanA vyakta karela che. taduparAMta gadaganA smazAnanA navIkaraNa mATe temaNe rUA. 51000/- nuM mAtabara dAna Apela che. smazAnanA navIkaraNa mATe ATalI moTI rakamanuM dAna ApanAra teo kadAca ka.da.o. jaina jJAtinAM prathama mahilA che. tevI ja rIte gadaganI ka.da.o. jaina zALAne paNa rUA. 51000/-nuM dAna Apela che. AvI rIte emaNe dharma, zikSaNa ane sAmAjika kAryo mATe vahevaDAvela dAnagaMgAno pravAha udAharaNIya, anukaraNIya ane anumodanIya che. hamaNAM teo 76 varSanI jaipha uMmare paNa saMpUrNa kAryarata Page #733 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo 713 che ane vRddhAzrama (jIvana-saMdhyA) temanI dekharekha nIce sthAnika teo pUjA bhaNAvavA, bhakti ke prArthanA kAryakrama TrasTIonI sAthe suMdara rIte sevA bajAvI rahela che. svabaLe sevAbhAve karavA gAme-gAma pharyA che. aneka yAtrAo karI che. zUnyamAMthI sRSTi sarjI, vaLI e ja paisA samAjanA sarvAMgI bhAratamAM rAjakoTa, jAmanagara, sametazikharajI, pAvApurI, utkarSa mATe vApare evI jhUjha jJAti mahilAomAM zrImatI kalakattA, muMbaI, madrAsa, beMglora, koImbatura, lAtura, kaccha maNibAInuM nAma garvathI laI zakAya. eka mahilA samAja mATe vagere sthaLo uparAMta videzamAM yuropa, amerikA, keneDA, ATaluM svArpaNa kare e jJAti mATe gaurava levAnI bAbata che. silona, siMgApora, mombAsA, nAirobI jevAM sthaLoe temaNe kocInanI nIDara mahilA bhaktipravAsa-yAtrA karyA che. bhakti saMgIta mATe temane aneka sthaLoe vidhavidha mAna-sammAna maLela che. zrImatI lIlAvatIbahena jhaverIlAla daMDa dhArmika kSetre paNa teo yathAzakti dharmakArya karatAM rahe janmabhUmi ghATakopara, muMbaI che. pitAzrI cAMpazI che. sajoDe navvANuM comAsAM karyo che. jIvita mahotsava karavA mANazI momAyA (varADiyA)e temanAM lagna kocIna-nivAsI uparAMta dAna paNa karatAM rahyAM che. AMgI-akhaMDa dIpakanI zrI jhaverIlAla ANaMdajI daMDa sAthe karAvyAM bAda kocIna temanI tithio lakhAvavA uparAMta temaNe kacchamAM sutharI khAte ane karmabhUmi banI rahyuM che. kocInamAM sAdhanAmaMdiro anukame temanAM sAsu tathA sasarAnAM be putro, putravadhUo, pautro, pautravadhUonA bahoLA smaraNArthe baMdhAvI saMghane arpaNa karela che. saMyukta parivAranAM A vaDIla mAtra kuTuMbanAM ja nahIM, samasta sAmAjika kSetre temaNe koleja lAyabrerImAM pa0000 samAjanAM vaDIla che. samAjanA sarvene teo sArA, mAThA prasaMge ane 2500 makAna phaMDamAM ApyA che. zilpA skUla henDIkepamAM yogya mArgadarzana Ape che. rUA. 10000 ane AMkhanA phrI oparezana mATe rU. 10000 kocInamAM sAmAjika dhArmika pravRttimAM teo saMsthApaka dAnamAM Apela che. jJAtinA utkarSa mATe potAnAM paherelAM ghareNAM gaNAya che. temaNe jaina mahilA maMDaLanI sthApanA karI. tenuM dAnamAM ApI dIdhAM hatAM. pachIthI zrI kocIna gujarAtI mahilA maMDaLamAM rUpAMtara thayuM ane tapasvIranA : dharmaparAyaNa tenI suvarNajayaMtI UjavAI cUkI che. dhArmika pravRtti mATe temaNe zrImatI dugAbAI caMpAlAlajI bAphanA kocIna snAtramaMDaLanI sthApanA karI. teo ke.DI.o. mahilA maMcanA sthApaka pramukha hovA uparAMta jaina sozyala grupanI rAjasthAnanA sAdaDI nivAsI sva. zAMtibAI ane kAryavAhaka samitinA sabhya rahI cUkyAM che. gaMbhIramalajI bAphanAnAM putravadhU ane koImbatura samAjanA saMgIta temanA zvAsamAM samAyuM che. saMgItano vAraso AgevAna dharmAnurAgI-dAnavIra zrI caMpAlAlajI bAphanAnAM temanAM mAtA-pitA taraphathI maLyo. jIvanasAthI paNa evA dharmapatnI zrImatI durgAbahena kharA arthamAM tapasvIratnA che. 50maLyA ke jemane zAstrIya saMgItanuM jJAna temaja tabalAvAdanano thI vadhAre sabhyonA vizALa parivAranAM vaDIla che. aneka A. zokha hoya. jANe sUra sAthe tAlanuM sAyujya! tethI ja temanA bhagavaMtonI AziSa meLavI che. koImbaturamAM A tapasvI gharanA kaNe-kaNamAM saMgIta satata guMjatuM rahyuM che. bhakti- ratnAthI-A parivArathI koI ja ajANa nathI. Aje paNa teo jenAthI-A parivArathI koI ja ajANa nathI. Aje saMgItamAM temane vizeSa ruci che. pUjAo bhaNAvavAmAM temanI aneko tIrthonI yAtrA-tapa sAthe karI rahyAM che. joDa jaDe tema nathI. teonI pUjAo, bhAvanAo, stavanonI zrImatI durgAbAInA vividha tapasyAonI jhalaka joIe. keseTa bahAra paDI cUkI che. ATha varSanI uMmarathI zarU thayela 45 upavAsa, mAsakSamaNa, 16 upavAsa, 15 upavAsa, saMgItayAtrA Aje 78 varSanI uMmare paNa avirata cAlu rahI 11 upavAsa pAMcavAra, 8 upavAsa 42 vAra, cattAkara aTTa, dasa che. madhura ane sUrIlA kaMThanAM mAlikaNa Aje paNa IzvarakRpAthI doya tapa, vIsasthAnaka oLI varNa, ratnapAvaDI belA chaThTha, saMgItamAM otaprota thaI bhAvavibhora banI jAya che. saMgItanA karmasUdana tapa, akSayanidhi tapa, kalyANaka tapa, meruparvata olI, rAhe sAdhanAnI maMjhilanI sapharamAM sAMbhaLanArane paNa teo bhadratapa, zreNI tapa, siddhi tapa, bhaktAmara tapa, samosaraNa tapa, potAnA sathavAre laI le che. mokSadaDaka tapa, siMhAsana tapa, varSItapa be, traNa upadhAna tapa, Jain Education Intemational Page #734 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 714 svapna zilpIo. dharmacakra tapa, bhava AlocanA tapa, caitrIpUnama 16 varSa, rohINI pratyeka garIba ane jarUratamaMdane netracikitsA pUrI pADavAmAM tapa, nigoda tapa, kaMThAbharaNa tapa, 15 Agama tapa, paMca akSara Ave che. Aje A projekaTa dRSTi'nA upakrame 1500 vadhu tapa, teraha kAThIA tapa, dhanatapa, ciMtAma tapa, yatidharma tapa, Eye campnuM Ayojana karI zakyA che. 6000thI vadhu jinaguNa saMpatti tapa, caudahapUrva tapa, saubhAgya kalpavRkSa tapa, cazmAnuM vitaraNa karyuM che, jyAre 9 lAkha dardIoe kempamAM deza prakAra yatidharma tapa, navANu yAtrA, pAlitANAmAM traNa cikitsA meLavI che. 40,000thI vadhu lol ImpalAnTenazana cAturmAsa ane anya nAnI-moTI tapasyAo. karavAmAM AvyA che ane judI judI zAkhAomAM 8600 Do. narapata solaMkI vidhArthIonuM niHzulka netraparIkSaNa kareluM che. timaso mA jyortigamaya:] temanI sauthI mahattvapUrNa kAmagIrI e rahI che ke teo dara mahine vividha rAjyomAMthI AvatA netracikitsakone - dakSiNa bhAratanA beMgloranA DaoN. narapata solaMkI, je eka evA jena netracikitsaka che ke jemaNe 40,000thI vadhunA sucara lIdhA vinA karAtI smola inasIzIna motiyAnI zastra kriyAnI tAlIma Ape che ane Aja sudhImAM lagabhaga jIvanamAM ajavALAM pAtharyA che. temanuM samasta jIvana 70 netracikitsakoe temanAM jJAna ane sevAno lAbha lIdho netracikitsAnA kSetre samarpita che. khUba ja nAnI vayathI abhyAsa che. temanI niSThAnI ane sevAnI kadararUpe temane vividha karatI vakhate ja temaNe jIvananuM dhyeya nakkI karI lIdheluM. 1000 puraskAro ane mAnapado enAyata thayAM che. thI paNa vadhu netronI zastrakriyA abhyAsa daramyAna ja karIne temaNe mAnavasevAnI pagadaMDI para pagaraNa mAMDI dIdhAM hatAM. ATalI badhI siddhi prApta karI hovAM chatAM sthitaprajJanI rAjasthAnamAM janmelA DaoN. solaMkI jaina che ane e rIte jema temanuM vyaktitva saumya ane mitabhASI rahyuM che. jaina teomAM sevA ane karuNAnI svabhAva gaLathuthImAM ja che. dharmanA sevAnA ucca saMskAra jIvanamAM utAryA che. temanI amodha kAryazakti ane dhIrajanuM rahasya temanI jaina dharmanI UMDI beMglorane kAryakSetra tarIke pasaMda karIne bhagavAna mahAvIra jaina samaja ane vaphAdArI che. koIpaNa jAtanA vANI ke vartananA hospiTala (1999)nA nirmANa samayathI ja mahattvanI kaDI banI rahyA. 14 varSa teo beMgloramAM mAnad kansalaTaMTa tathA ADaMbara vinA, divasa rAta joyA vinA samAjanA mUkasevake sevA karIne A janmane sArthaka karyo che. temanI niSThA ane Medical of Medical Advisary Board tarIke kAryarata che. bhagavAna mahAvIra jaina hospiTalanA sthApaka hovA uparAMta nyAyanItinI prazaMsanIyatA ane kAryadakSatAnA kAraNe Arthika sahAya karanArA sahajapaNe maLatA rahyA che. temanA A sevAnA Honourary Medical Director (2001) sudhI rahyA hatA kAryamAM rAjasthAnI samAje anumodanIya Arthika sahakAra ane 1989-thI mahAvIra Eye HospitalnA mukhya sarjana Apyo che. mAnavasevAnA aMgarUpe temaNe daSTivihInanI ane meDikala director tarIke sevA ApI rahyA che. cikitsAno bhekha lIdho che. pU. sAdhu-sAdhvI bhagavaMtonI DaoN. solaMkI temanA kolejanA samayathI niHzulka netra sevAmAM sadAya tatpara rahyA che. temanuM jIvana tabIbI vyavasAya cikitsA zibiromAM bhAga laI rahyA che. netrajayoti parivAra' sAthe joDAyela pratyeka vyakti mATe pathadarzaka jevuM che. eka pachI muMbaI dvArA Ayojita bodhigayA (bihAra)nAM kempamAM eka dhyeya siddha karatA rahyA hovAM chatAM temanI yAtrA 2000thI vadhu zastrakriyA karelI ane 1990thI Jain aviratapaNe cAlatI rahI che......cAlatI ja raheze. jaina-jainetara social FederationnA sahayogamAM niHzulka netracikitsA evAM aneka sAdhu-sAdhvI, mahaMto saMtonI AziSa maLI che. temaja zastrakriyA mATe zibironAM AyojanathI zarU karI je Aja sudhImAM 40thI vadhu zibironuM saphaLa Ayojana karyuM ane sevAnA bhekhadhArI 1992thI DaoN. solaMkI, niHzulka netracikitsAmAM zrI mANekacaMdajI betAlA, madrAsa indraokyulaTa lensa impAlanTezana, dvArA krAMti lAvyA. dakSiNabhAratamAM supAtradAna vaiyAvaccabhakti, sAdharmiko 2001thI 'Project Drishti' "projekTa dRSTinI sevA pratye hRdayamAM kuNI lAgaNI sAthe Adara ane aneka UMcI projekTa moTA pAye zarU karyo. nAtajAtanA bhedabhAva vagara sevAnuM bIjuM nAma eTale cennaInA sva. zrI mANekacaMdajI Jain Education Intemational ducation Intermational For Private & Personal use only Page #735 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo betAlA. dakSiNabhAratamAM koI A dharmAnurAgInA nAmathI ajANa nathI. sevAnA bhekhadhArI ane bahumukhI pratibhAsaMpanna zrI mANekacaMdajI vIsA osavALano janma rAjasthAnanA nAgora jillAnA aMdaranA dhyeha" janapadamAM saM. 1965mAM phAgaNasuda pUnamanA roja thayo hato. pitAzrI pUnamacaMdajInI samatA-sevA ane mAtuzrI rAjIbAInI mamatA-bhaktithI ghaDAyelAzrI mANekacaMdajI jIvanane dhArmika ane sAmAjika kAryathI suvAsita banAvI gayA. tenA supAtradAna-vaiyAvacca bhaktimAM temanA dharmapatnI zrImatI kusumabAI sAcA arthamAM ardhAMganI puravAra thayelAM. savAranA navakArazIthI sAMjanA 5 sudhI lagAtAra temane tyAM sAdhu-sAdhvI bhagavaMto tathA sAdharmiko ane mahemAnonI AvanajAvana rahetI hatI. pUrA cennAImAM birAjita pU. gurubhagavaMtonI bhakti-sevAnA prasannatApUrvaka tatpara rahetA zrI mANekacaMdajIne be putro ane ekaputrI che. mAtra 15 varSanI uMmare dakSiNanA madrAsa zaheramAM haiyAmAM hAma ane hiMmatathI AvelA zrI betAlAjIe zrI bahAdura malajI samaDiyAnAM netRtvamAM vyavasAyano anubhava zarU karyo. 1935mAM kacchabhUja nivAsI zrI devarAja neNasI sAthe devarAja mANekacaMda pharmamAM pratiSThita thayA, je 40 varSa sudhI bhAgIdArI rahI.1975nA madrAsamAM 'zrI mANekacaMdajI betAlA enDa kuM|' ane muMbaImAM 'gautama bradharsa'thI jhaverAtano dhaMdho karyo, jemAM ghaNA saphaLa thayA ane saphaLatAne sAmAjika tathA dhArmika kAryono paryAya banAvyo. temanAM karakamalothI aneka pratiSThAnonuM udghATana thayeluM, jemAM vimalano zo rUma maMgaladIpa, je madrAsa ane koyamburamAM prasiddha che, potAnA vatana nAgoramAM 'amaracaMda mANekacaMda betAlA jainabhavana' nirmANa karI zrI tapAgaccha jaina saMghane samarpita karyuM. bihAranA rAjagRhImAM jaina zvetAMbara maMdiranA mukhya mArganuM nAma 'mANekacaMda betAlA mArga' temanI yazogAthAne haMmezane mATe amara kare che. AvA sevAbhAvI, nirAbhimAnI zrI mANekacaMdajI betAlAne Aje paNa cennaImAM sau yAda kare che. parivAramAM anya dharmAnurAgI mitro vi. ne paNa sadAya UcI sevAnI preraNA ApatA ja hatA. teo saunA Adarza, mArgadarzaka ane preraNAsrota hatA. jIvadayApremI zrI uttamacaMdajI duggaDa jagataniyaMtAnA sarvazreSTha sarjana manuSyanI paNa cokkasa maryAdAo che. tyAM mUka prANIo to potonI vedanA ane Jain Education Intemational 315 majabUrI kone kahe? AvA abola majabUra prANIono sahAro banIne temane mATe satata kAryazIla rahetA jIvadayA samarpitajIva zrI uttamacaMdajI duggaDanuM jIvana ApaNA sau mATe preraNArUpa banI rahe tevuM che. rAjasthAnanA pAlI jillAnA guDAcutharA gAmamAM temano janma thayo hato. pitA prabhulAlajI tathA mAtA jasAbAInA jIvanamAM jIvadayA vaNAyelI ja hatI. temanA saMskAra ane ghaDataranA zrI uttamacaMdajImAM UtarI AvyA. beMgaloramAM potAnA kApaDanAM vyavasAyamAM putro sAthe vyasta rahevA chatAM gaurakSA ane jIvadayA ane pazubaline rokavA teo sadAya jAgrata rahe che. beMgaloranA kannaDa bhASI DaoN. nArAyaNane ghaNAM varSo pahelAM jIvadayAnuM kArya karatA joIne svabhAve karuNAsabhara zrI duggaDajI temanA kAryamAM joDAyA. koramaMgalA beMgalora khAte zrI akhila karNATakA prANIdayAsaMgha je kArya karI rahyA che te prazaMsanIya ane anumodanIya che. karNATakanA gadaga najIka bombasAgarA pAse 40 hajAra bakarInAM pazubalinA kAryane ghaNI ja jahemata pachI rokIne jIvone choDAvyAno Atmika saMtoSa anubhave che. maisura pAse TI narasIpurA najIka khulelA katalakhAnAne baMdha karAvavAmAM paNa teo saphaLa thayA ke jyAM 5000 pazuonI katala thatI hatI. zrI uttamacaMdajInuM bIjuM nAma abola jIva samarpita jIva ema kahI zakAya tevuM temanuM kAma jenI vizva hiMdu pariSade paNa noMdha lIdhI che. vi.hi.pa.nA pramukha zrI azoka siMghala temanA kAryathI prabhAvita thayA che. teo pote jyAM hAjara rahevAnA hoya tevI keTalIka pariSadomAM zrI uttamacaMdajIne paNa nimaMtraNa maLatuM hoya che. jemaNe 1983 mAM zrI rAdhAkRSNabajAja dvArA Ayojita kRSi gau sevA saMghanI beThakamAM tathA 1994mAM nAgapuramAM bhAratIya gauvaMza rakSaNanI beThakamAM 1991mAM karNATakamAM zrI baMgarappAnI sarakAra samaye zALAmAM madhyAhna bhojanamAM iMDAnA vitaraNanI jAherAtanI mAtra 24 kalAkamAM ja rada karAvavAnuM zreya temane maLe che. teozrInAM AvAM umadA kAryomAM zrI dayAnaMda svAmI satata 15 varSathI sahakAra ApI rahyA che. jainAcArya pUjya bhuvanabhAnusUrIzvarajI ma. sA. jyAre dakSiNabhAratamAM vicarI rahyA hatA tyAre beMgaloramAM moTuM katalakhAnuM zarU thavAnI hilacAla zarU thayelI, jyAM rojanA 7000 pazuonI katala thavAnI yojanA ane gaNatarI hatI. te samaye pU. AcAryajI pAse satata mahinAo sudhI saMparkamAM rahI temanA mArgadarzana heThaLa ane AziSathI kunehapUrvaka Page #736 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 016 svapna zilpIo. aTakAvavAmAM saphaLa thayA hatA. A samaye temanA saMgaThanane 30 che. saMgIta ane sAhityanA samanvayanI suMdara pravRttionA hajAra jIvadayA premIono sahakAra maLyo hato. jenoe praNetA pro. zrI pratApabhAI M.A.(Igliza-hindI banemAM) vyavasAya baMdha rAkhI AMdolana zarU karyuM hatuM. A ghaTanAne temanA sAhityaratna (hindI) jaina saMgItaratna (U.S.A.) che. paMDita mukhethI sAMbhaLatAM bhAvavibhora banI pU. AcAryadevane zataH sukhalAlajI, gAMdhIjI, vinobAjI temaja zrImad rAjacaMdrajI zataH vaMdanA karatAM eka adbhuta karuNAbhAva nItarato joyo. temanA jIvananA Adarza ane preraNAmUrti rahyA che. temaNe bhAratabharamAM prathamavAra 500 UMTone rAjasthAnathI katala mATe dhyAnAtma saMgIta arthAtu dhyAnano saMgIta sAthe samanvaya karIne laI jaI rahyA hatA. samAcAra ghaNAM ja moDA maLavA chatAM dharmanAM sanAtana tattvono abhyAsa karIne loko sudhI jIvanA jokhame 263 UMTone bacAvI zakavAmAM jabaruM sAhasa pahoMcADavAno prayatna karyo che. zrImad rAjacaMdrathI prabhAvita-zrI kheDavuM paDyuM. bAkInA je UMTonI katala thaI gaI hatI te mATe pratApabhAIe "saptabhASI Atmasiddhi' sAta bhASAomAM temanuM hRdaya raDI rahyuM hatuM. 263 UMTone 4 mahinA beMgalora anuvAda karI suMdara saMpAdana saMkalana karyuM che. jainadarzana pratye rAkhavAM paDyAM. jeno kharca lagabhaga 5 lAkha thayela je mATe UMDo abhyAsa ane ruci dharAvatA zrI pratApabhAI anya darzano dAnavIra-jIvadayA premI zrI jenamakumAre Arthika sahayoga pratye AdarabhAva darzAve che. ApI temanA jIvarakSAnA kAryane protsAhita karyuM. | gItA, rAmAyaNa, kaThopaniSada tathA izopaniSadanAM hAlamAM teo, (1) pramukha-AMtararASTrIya kRSi-gau- keTalAka khAsa aMzone keseTomAM suMdara rIte maDhyA che. meDiTezana paryAvaraNa saMrakSaNa parisara, (2) upapramukha-saMskRti gaurava ane jainIjhama', 'anaMtakI anuguMja' kAvyo tathA zrImad rAjacaMdra saMsthAna (3) sekreTarI-zrI sthAnakavAsI jaina zrAvaka saMgha, Azrama tathA hampI (karNATaka) prathama darzanano Alekha ApatuM jayanagara (4) sekreTarIzrI akhila karNATaka prANIdayA saMdha, 'dakSiNapathakI sAdhanAyAtrA' khUba prakhyAta che. temAMnA keTalAMka koramaMgalA (5) vyavasthApaka sekreTarI-dakSiNa bhAratIya gaurakSA pastakone sarakAranAM inAmo paNa maLyAM che temaja ahiMsA para pariSada tathA (6) membara-enimala velaphera borDa opha 'mahA sainika' ne zreSTha pArritoSika maLyuM che. inDiyAnA nejA heThaLa kAma karI rahyA che. abola pazuonI amerikAmAM jaina pheDarezana inTaranezanala tathA mahAvIra vahAre doDI jatA 62 varSIya zrI uttamacaMdajInA jIvadayAnA jaina mizana dvArA Ayojita lagabhaga bAreka vakhata potAnA kAryanI anumodanA karIe teTalI ochI che. dhyAna saMgItanA suMdara saraLa prayogo karyA che. amerikAnA DaoN. jainadarzananA UMDA abhyAsI sAlagiyAnA khAsa AmaMtraNathI teoe amerikAnAM kalpasUtrapro. zrI pratApabhAI ToliyA vAcana karIne saune maMtramugdha karI dIdhAM hatAM. kavInalenDa meyara zrI jyorja vI. voinovIca dvArA zrI dIpacaMdabhAI gArDanI virdhamAna bhAratI inTaranezanala phAunDezana, upasthitimAM sammAnapatra meLavyuM che. abhinaMdita thayA che. Aja beMgalora) sudhImAM lagabhaga 25 vakhata kalpasUtrano anuvAda potAnI dhyAna ane saMgIta dvArA jainadharma graMthonI vAcanAne zuddha AgavI zailI ane madhurakaMThe zrotAone pIrasyo che. rUpe keseTomAM maDhIne AdhyAtmika bhakti saMgItane ghera ghera karanAra cho. zrI pratApabhAI TIliyAne mAthe dharmAnurAgI laheracaMdajI haMsarAjajI beMgaloramAM ja nahI paNa anya rAjyomAM ane paradezamAM rAjasthAna dAMtarAI gAmamAM 8-8-1939mAM zrI jANItuM che. mULa saurASTranA amarelInA vatanI zrI pratApabhAI laheracaMdajIno janma thayo. saraLatA, sAdagI, saccAI, namratA, lIMbaDI gAmamAM graMthAlayanAM graMthapAla rahyA bAda pUnA haidrAbAda vinaya, viveka ane dhArmikatA temanA jIvananAM AbhUSaNa samAna ane zAMtiniketanathI potAnI abhiruci pramANenA kAryanI che. nAnapaNathI khUbaja puruSArtha karavAmAM mAnatA zrI zarUAta karI. 1970mAM beMgalora AvyA ane 1971mAM laheracaMdajIe mahenata ane imAnadArI nItinyAyanA dhoraNe temaNe "vardhamAna bhAratI inTaranezanala phAunDezana'nI sthApanA potAno vyavasAya karatAM bulaMdInA zikhare pahoMcyA ane karI ane tyArathI dhyAna, zibIra saMgIta ane jIvanamAM kharA samaye dharmArAdhanAmAM joDAI gayA. lagAtAra sAhityaprakAzanonAM kSetre temanI pravRttio avarita cAlatI rahI traNa varSamAM traNa upadhAna uparAMta 68 upavAsa sAthe navakAra Jain Education Intemational animeration Page #737 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 91 svapna zilpIo mahAmaMtra tapa, tathA da. bhAratanA devanahallI (beMgalora) tIrthamAM, saMpUrNa cAturmAsa pauSadhavratamAM rahIne zrI gautama labdhi tapa, vardhamAnatapanI tathA navapadajInI oLI karI uparAMta potAnA jIvanamAM navvAI, aThThAI, pAMca upavAsa, cauvihAra chaThTha, akrama aneka vakhata karyAM che. uparAMta aneka nAnI-moTI saMsthAmAM tana-mana-dhanathI Arthika yogadAna ApI rahyA che. zrI laheracaMdajInA jIvanamAM sukRtonI jhAMkhI-jhalaka (1) zrI mAtRbhUmi dAMtarAImAM AdinAtha prabhunI pratimA (2) caMdraprabhu nayAmaMdirajI, (cennaI) mUrti bharAvavAM tathA pratiSThA (3) zrI siddhAcala sthUlabhadradhAma (beMgaloradevanahallI)mAM 81"nA mULanAyakajI pratimAjI bharAvavAM tathA pratiSThA-lAbha. (4) zrI siddhAcalajI tIrthamAM mahAvIrasvAmI maMdira nuM bhUmipUjana-khanavidhi lAbha (5) dAMtarAImAM munisuvratasvAmI rathamaMdiranI pratiSThA tathA navakArazIlAbha. (6) giranArajInI najIka DhaMkagirimA pAlitANAmAM kezariyAjI dharmazALAmAM siddhAcala sthUlabhadradhAmamAM-blokano lAbha. (7) devadarzana upAzrayamAM sudharmAsvAmI hola nirmANano lAbha. (8) haradvAramAM dharmazALAnA AdhArastaMbha (9) zaMkhezvarajI zrI kalApUrNasUri sAdhanA maMdiramAM-AdhAra-staMbha uparAMta * pUrA cennaInA tapasvIonAM pAraNAM * cennaIthI devanahallI beMgalora vi. karmayogI zrI khuzAlacaMda dhanajI dharamazI beMgloramAM jaina ane jainetara samAjamAM potAnA nAma ane kAmathI jANItA zrI khuzAlabhAI udAradila, paramArthI ane dharmapremI che. teo beMgloranA dhArmika prasaMga hoya ke sAmAjika hoya sAMskRtika hoya ke zALAno avasara hoya, khaDe page hAjarI ApI sahakAra Ape ja. AvA saraLa nikhAlasa, niHsvArthI zrI khuzAlabhAI 27 okTobara, 1952mAM bAgalakoTa (karNATaka)mAM janmyA. bALapaNa sAva sAmAnyathI paNa UtaratI rIte pasAra thayuM. Arthika saMkaDAmaNamAM pitAe prArabdhane doSa na detAM ke nirAza hatAza thavAne badale banne putro zrI khuzAlabhAI tathA kIrtibhAIne zikSaNa ApavAnuM mAMDI vALyuM. 1966mAM DIlakSa roDalAinsanA nAme TrAnsaporTano vyavasAya zarU karyo. prabhuno sAtha ane pitAnuM mArgadarzana baMdhuonA athAga parizramathI 313 'DIlakSa' uttarottara saphaLatAnAM sopAna AMbatuM gayuM. sAtabhAI ane eka bahenanA vizALa parivAra mATe sukhanA divaso hatA. saMgharSomAMthI bahAra AvyAnI kaLa vaLI tyAM beMgloranA 1990nA plena akasmAtamAM pitA dhanajIbhAInI chatrachAyA gumAvI. AvA Akasmika motathI parivAra zokamAM DUbI gayo. mAtA jhaverabahenanAM pIThabaLa ane hiMmate teone lokhaMDI ane sAhasika banAvyA. DIlakSa roDa-lAinsa prA. li.'nA ceramena che. bhAratabharamAM temanI 250 zAkhAo che ane potAnI 200thI paNa vadhAre Traka phlITa paNa che. TrAnsaporTa sivAyanA badalAtA jamAnA pramANe beMglorathI 30 ki.mI. eka saMpUrNa zAkAhArI dharamazI risorTa' vikasAvyuM che jyAM jaina ane jainetaronA aneka progrAma thAya che. mAtA-pitAnA dhArmika ane sevAnA saMskAranuM siMcana meLavI zrI khuzAlabhAI je gujarAtI zALAmAM zikSaNa lIdhuM te ja zALAnA Aje pramukhapade che. A zALA mATe temane khUba gaurava ane Adara che. zALAnA vikAsa mATe athAga prayatno kare che. beMglora aMgrejI zALAnI haroLamAM gujarAtI zALA rahe te mATe navAM navAM Ayojano ceriTi zo va. karI moTuM phaMDa ekaThuM karavAmAM saphaLa rahyA che. vizALa parivAranA jayeSThaputra tarIke temaNe kharekhara temanAM kartavyo nibhAvyAMnI sAthe teo potAnA da. bhArata kacchI dazA osavALa ekama' (K.D.O.)ne paNa potAno parivAra samaje che. teo A samAjanI sthApanAnA 11 varSathI pramukhapade che. jyAre temanuM ekama niSkriya ane susupta avasthAmAM AvI gayela tyAre paristhitine samajIne saMbhALI 1991thI sukAna saMbhALatA AvyA che. temanI kuneha, saMkalpa, dIrghadRSTi ane sUjhabUjhathI ekamane zUnyamAMthI suvyavasthita ane majabUta banAvyuM che. zrI khuzAlabhAI game tevA kaThina kAmane parizrama laIne paNa saphaLatApUrvaka pAra pADavAmAM kuzaLa che. temanI netAgIrImAM temanA samAje akhUTa vizvAsa mUkyo che. te temane sArthaka karI batAvyo che. da. bhArata ekamane majabUta karavA meDikala insyurasa skIma va. aneka kAmomAM apUrva saphaLatA hAMsala karI che. hAlamAM jepInagaramAM 'kacchI bhavana' banAvavAmAM temanuM Arthika yogadAna ullekhanIya che. samagra jAti ane sAMskRtika progrAma-paryuSaNaparvanI ArAdhanA ke samasta bhAratamAMthI beMglora AvatAM samAjanA yAtriko mATenI AvAsayojanAne sAkAra karI che. 2001mAM muMbaI Page #738 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 918 svapna zilpIo. alaga alaga thaIne potAnI peDhIno kArobAra saMbhALIne temanA jamAIzrI bhIkhAlAla cUnIlAla zAha sAthe pArTanarazipamAM dukAnanI zubha zarUAta karI peDhInuM nAma dineza enDa kaMpanI rAkhela, je atyAre cAlu che. zrI mahAvIra svAmI jaina maMdira cikapeTa beMglora khAte zrI mahAvIra svAmI bhagavAna birAjamAna karela ane pAThazALAnA holamAM suMdara yogadAna Apela. gAMdhInagara khAte upAzrayamAM moTuM dAna ApI temanuM nAma Apela hatuM ane AyaMbilazALA temanA nAmathI cAle che. temanI jagyA hatI te gAMdhInagara saMghane bheTa Apela ane pAlitANA khAte beMglora bhavanamAM eka rUmano suMdara lAbha khAte zrI khuzAlabhAIne TrAnsaporTa kSetramAM temanI kAryasiddhi ane pratibhAne anulakSIne kaccha zakti vyApAraratna'nA puraskArathI sanmAnita karavAmAM AvyA hatA. vyavasAye- anekavidha pravRttimAM vyasta hovAnI sAthe karNATakanA rAjakIya kSetramAM temanI nAmanA che. teo hAlamAM nIcenA hoddAo dharAve che. te dareka padane temane temanA kAmathI dipAvyAM che. pramukha : zrI dakSiNa bhArata kacchI dazA osavALa jaina ekama, pramukha : zrI kacchI dazA osavALa jaina jJAti mahAjana, pramukha : zrI DI. vI. vI. gujarAtI zALA, bhUtapUrva membarakarNATaka gusa TrAnsaporTa esosiezana, upapramukhazrI saMyukta gujarAtI samAja (karNATaka), upapramukhazrI karNATaka jyuDo esosiezana (raji.), TrasTI-zrI zAha dhanajI kalyANajI ceriTebala TrasTa, TrasTI-Arya sevAzrama TrasTa (raji.), TrasTI zrI saMyukta gujarAtI samAja (karNATaka) tathA dharamazI grupa opha kaMpanIsamAM ceramena-DIlakSa roDalAinsa prA. li., DAyarekTaradharamazI risorTa prA. li., menejiMga DAyarekTara-dharamazI holDiMga enDa Devalaparsa prA. li., menejiMga DAyarekTara-DIlakSa ekSapresa kArgo prA. li. aneka saMsthAomAM TrasTI zrI cImanabhAI jamanAdAsa hakANI saurASTramAM AvelAM bhAvanagara khAte jamanAdAsa goradhanadAsa hakANI parivAra raheto hato. tA. 3-9-1918nA divase mAtA caMcaLabahenanI kukhe cImanabhAIno janma thayo. nAnI uMmare teo bhAvanagaramAM AzleDa hAiskUlamAM dhoraNa pAMca sudhI abhyAsa karyo hato. te pUrNa karyA pachI kAMtilAla enDa kaMpanI bhAvanagaramAM TopI sIvavAnuM kAma karatA hatA. pukhtavayanA thayA tyAre muktAbahena sAthe lagnagraMthithI joDAyA. samayanI raphatAranI jema samaya pANInI mAphaka jato hato. yuvAvayamAM AvyA pachI 20 varSe beMglora AvyA tyAre temanA moTAbhAInI sAthe dukAnamAM besatA hatA ane moTAbhAInI dukAnamAMthI nIkaLI nAnAbhAInI dukAna cImanalAla enDa kaMpanI nAmanI peDhI zarU karI. nyAya- nItithI teo AgaLa vadhyA. potAnA sughaDa vahIvaTathI teo pragatinA paMthe Agekuca karI. potAnI hoziyArI ane kAbeliyatanA AdhAre teo 1968mAM thaIne te vakhate sAthe hatA. 1974 teozrI mahAvIra jaina che. maMdiramAM TrasTI ane zrI tArAcaMda gAMDAlAla jaina pAThazALAmAM TrasTI zrI, gAMdhInagaranI anya saMsthAomAM temano saMpUrNa sahayoga maLela che. anya gujarAtI saMsthAo sAthe saMkaLAyela che. dAnano saddhapayoga karavA tatpara rahe che. saMkalana - pravINabhAI ema. zAha (uNa) (beMglora) saumya, saraLa, nirAbhimAnI zrI jayaMtIlAla nAgaradAsa zAha-beMglora AryatAnA AbhUSaNathI zobhatI bhAratabhUmi che. je dhanyadharAmAM kaNakaNanI aMdara maNamaNa saMskAra bharelA che evI garavI gujarAtanI banAsakAMThA bhUmimAM Avela dhAnerA tAlukAmAM Avela khIMmata gAmanA vatanI nAgaradAsa padamAbhAI zAhane tyAM janetA kezarabahenanI kukSie tA. 6-2-1930nA roja zubha samaye jayaMtIbhAIno janma thayela. temanA pitAzrI nAgaradAsa I.sa. 1912mAM khImatathI pAlanapura dhaMdhA mATe AvyA ane pachI I.sa. 1934mAM moTIbajAramAM kApaDanI dukAna zarU karI hatI. A arasAmAM thoDA samaya pachI mAtuzrI kezarabahenanuM nidhana thayuM. teozrI I.sa. 1947mAM s.s.c. pAsa karI madrAsa khAte jhaverAnA dhaMdhA mATe AvyA ne eka varSa nokarI karI pachI potAnI hoMziyArI, kAbeliyata, hiMmata, hoMsalAthI potAnA jhaverAtanA dhaMdhAmAM bIDuM jhaDapyuM. tyArapachI I.sa.1950mAM madrAsathI sthaLAMtara karI Page #739 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo. 719 gArDana siTI, beMgloramAM AvI jhaverAtano dhaMdho cAlu karyo. banAvyuM. tenuM udghATana I.sa. 1971mAM thayuM hatuM. jayaMtIlAla enDa kaMpanInA nAmanI peDhInI zubha zarUAta karI zrI mahAvIra svAmI jaina zvetAmbara maMdiranI sthApanA hatI. dhaMdhAmAM pragatinAM sopAna sara karavA lAgyA hatA. I.sa. 1975mAM karavAmAM AvI hatI. A saMsthAmAM joDAyA I.sa. 1954mAM jayaMtIbhAI temanA mAdare vatanamAM ja pachI derAsara cAlu karavA potAno sakriya rIte tana, mana, dhanathI zrImatI subhadrAbahena valecaMdabhAI sAthe vaizAkha suda-15nA suMdara sahayoga Apela. roja lagnagraMthithI joDAyA. potAno saMsAra gaticakramALA mujaba zrI tArAcaMda gAMDAlAla jaina zvetAmbara pAThazALA ane suMdara rIte cAlI rahyo hato. zrI mahAvIra jaina zvetAmbara maMdirano vahIvaTa suMdara sughaDa dharmapatnI subhadrAbahenano svabhAva hasamukho hato temaja suvyavasthita rIte nIDara banI saMbhALyo. tyArapachI temane anya khAsa vizeSatA hatI koInA mATe karI chUTavAnI bhAvanA, saMsthAomAM potAnI hoMziyArI, AvaData, pravINatAthI potAno tamanA hatI. teo zAsanasevA, samAjasevA, dhArmika sevA | kiMmatI samaya ApI aneka saMsthAomAM potAno niHsvArtha bhAve ApI ane sAdhu-sAdhvIjInI vaiyAvacca bahu ja suMdara sevA bhoga ApavA lAgyA, jevAM ke jIvadayA, anukaMpAdAna, ane preraNA ApatAM temaja temano sAtha ane sahakAra sAmAjika, dhArmika ane zaikSaNika, vyAvahArika vagere suMdara rIte jayaMtIbhAIne ApatAM hatAM. racanAtmaka rIte kAryanI sevA ApavA lAgyA. evA samAjadhaMdhAnA vikAsamAM hiMmatathI AgaLa vadhavA haMmezAM vaDIlabaMdhu zrI jayaMtIlAla nAgaradAsa zAhanI potAnI jIvana protsAhana ApatAM hatAM. temanA cAra saMtAnamAM narezabhAI, jIvavAnI eka anokhI kaLA rahelI che. girIzabhAI, atulabhAI suputro, bahena dakSA parivAramAM saMpathI -saMkalana : pravINabhAI ema. zAha (uNavALA) hAla-beMglora rahI potAnI kuzaLatApUrvaka pragatinA paMthe AgaLa javA jIvadayApremI, zAMta, saraLa jayaMtIbhAInA mArgadarzana heThaLa dhaMdhAmAM haraNaphALa bharI dhaMdhAmAM pragatinI vaNathaMbhI kUca zarU karI. sva. zrI dalapatalAla gulAbacaMdabhAI zAha potAnuM nAma beMgloramAM gujarAtI samAjamAM guMjatuM karyuM uttara gujarAtamAM banAsakAMThA jillAnA DIsA tAlukAmAM ane kamAyelI lakSmIno upayoga sArAM kAryomAM suMdara rIte rAjasthAnanI sarahadanI suvarNabhUmi jUnA DIsA khAte rahetA vAparavA jarA paNa acakAtA nahIM ane potAnAM saMtAnomAM zrIyut gulAbacaMdabhAI jhUmacaMdabhAI zAhanA ghare haiyAnA hetathI dharmanA, sAmAjika, zaikSaNika, jIvadayAnAM kAryo karavAnA sadA bhIMjavanArI evI janmadAtrI ja nahIM saMskAradAtrI evI saMskAronuM siMcana karI dharmamaya banavAnI preraNA ApatA hatA. janetA pasIbahenanI ratnakukSie I.sa. 1928nA okTobara mAsanI navamI tArIkhe putrano janma thayo hato. te putranuM nAma . beMgloramAM kAryakSetra banAvI rahela pote tana, mana ane dalapatabhAI pADela. dhanathI saMpUrNa sahayoga ApI, dhArmika kAryomAM, jevAM ke derAsaronA nirmANamAM, vahIvaTamAM AgaLa paDato bhAga laI emanI mAtA pAMca varSanI uMmare gujarI gayela ane 7 saMpUrNa avalokana ahevAlamAM potAnI sUjhabUjhano upayoga karI varSanI uMmare pitAjIno viyoga thatAM te vakhate sadAsadaiva sAthe samAjamAM AgaLa AvyA. tyAra-pachI te samaye cipeTa khAte rahenAra mAtA-pitAthI vikhUTA paDI gayela tyAre virahavedanAthI pAThazALAnuM jUnuM makAna jamInadosta karI ploTa paDela hato. vyAkuLa ane vyathita thatAM temanI traNa baheno je (sva. AjubAjuvALAo temaja korTa-kacerInA kesathI samAja kaMTALI babubahena, tArAbahena, jAsUdabahenoe potAnA bhAIne suMdara gayela ane kAma thaMbhI gayela hatuM. samAja eTalI hada sudhI sAtha sahakAra Apela. khAsa karIne sva. babubahenane tyAM rahI gayo ke A jagyA vecI navI jagyA laI pAThazALAnuM makAna moTA thayA tyAre bhaNavAno hunnara, hiMmata, hoMzalA sAthe banAvavAno vicAra karela, paNa A saMsthAmAM jayaMtIbhAI. nirbhaya, nikhAlasatApUrvaka pAlanapura jaina borDigamAM rahI joDAyA tyArapachI potAnI mananI koThAsUjha samajaNa hiMmata abhyAsa karela. 18 varSanI uMmare madrAsa rahetAM temanAM bahenaApI badhA AgevAnone sAthe rAkhI A jagyA upara banevInA sahayogathI temanI patnI zrImatI vimaLAbahena sAthe AjubAjuvALAM pAse samAdhAna karI traNa mALanuM makAna madrAsa AvyA ane zarUAtamAM khaMtapUrvaka imAnadArI Jain Education Intemational Page #740 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 720 nItinyAyanA dhoraNe pote sarvisa karI. pAMceka varSa madrAsa rahIne putra azokabhAI tathA putrI kalpanAbahena sAthe gArDana siTI beMglora Avela ane sthAyI thaI karmabhUmi banAvI. potAnAM khaMta, mahenata, hiMmata ane temanI patnI vimaLAbahenanA apUrva sAtha-sahakArathI zUnyamAMthI sarjana karI mAtAnI kUkha dipAvI ane pitAnuM kuLa ajavALyuM. zarUAtathI teonuM jIvana saraLatA, sAdagI, saccAI, namratA, vinaya, viveka ane dharmamaya jevuM AbhUSaNa samAna hatuM. nAnapaNathI khUba ja hoMziyAra, hiMmata, nikhAlasatA, pravINatA jevuM kartavyaparAyaNa rahI hRdayamAM dharmabhAvanA atiprabhAvI ane lakSmIkRpA banI rahI hatI. zAsananA koIpaNa kAryamAM haMmezAM tana, mana, dhanathI sevA ApavAmAM tatpara rahI kyAreya pIchehaTha nahIM karI hoya, pachI te karmabhUmi hoya ke janmabhUmi hoya, tevA UMcA Adarza sAthe darekane preraNArUpa banI temanA mananI UMDI koThAsUjha temaja paropakAranI ujjavaLa bhAvanAo temanAmAM vaNAyelI hatI. dhArmika temaja sAmAjika, zaikSaNika kSetre ane jIvadayA- anukaMpAdAna, karuNAnI zIlabharI lAgaNI dvArA anya pravRttimAM saMpUrNapaNe sahakAra ApI kAryamAM hAjara rahI sacoTarUpathI suMdara rIte mArgadarzana ApI sahabhAgI banI rahetA. teozrI anya saMsthAomAM potAnI jIvana jIvavAnI zailI dvArA potAnuM kArya saMbhALatA ane kAryanI suvAsa phelAvI kAryakSetramAM aDaga rahetA ane darekane prema ane hRdayanuM uSmAbharyuM vAtsalya ApI jIvana jIvI jANyuM. temano Adarza vyavahAra sAmAnya mANasa sAthe rAkhI aMtaranAM amIbharyu jIvanakArya preraNArUpa rahela. temanI janmabhUmi jUnA DIsA khAte Azare lagabhaga paMdara varSa pahelAM zrI Adezvara dAdAnI pratiSThA samaye suMdara lAbha lIdhela. navA DIsA khAte nemanAtha bhagavAnanA derAsaranI pratiSThA prasaMge suMdara yogadAna karela. jIvadayApremI AtmA hoI koIpaNa kSetramAM pAMjarApoLamAM udAra dilathI phaMDaphALAmAM sahakAra ApI dAnagaMgA vahevaDAvatA hatA. svapna zilpIo vividha derAsaro, dharmazALAo, bhojanazALA, ArAdhanAbhavana vageremAM kyAMka khAtamuhUrta, zilAnyAsa, kyAMka nAnI derI, bhagavAna bharAvAnA temaja zikhara upara kaLaza caDAvavAnA, kyAreka dhvajA caDAvavAnA vagere judI judI jagyAe suMdara rIte lAbha laI potAnA jIvanamAM dhanyatA anubhavatA. jIvananA aMtima samaya sudhI guptadAna temaja sAdhusAdhvInI vaiyAvacca mATe haMmezAM tatpara rahela. temanI karmabhUmi beMglora khAte potAnI lakSmIno sadupayoga karI gAMdhInagaramAM zrImatI vimaLAbahena dalapatalAla jaina bhojanazALAmAM suMdara rIte lAbha lIdhela. A uparAMta aneka nAnImoTI saMsthAmAM rahI suMdara sevA sAthe yogadAna Apela. --saMkalana zrI pravINabhAI ema. zAha (uNa) beMglora dhanya tapasvI ratna' zrI dIpakabhAI hiMmatalAla surANA rAjasthAnanI janmabhUmi pAralu (rAja) zrI hiMmatalAlajI surANAnA ghera mAtA menAbahenanI kukSie tA. 26-7-1949nA zubha samaye dIpakabhAIno janma thayo hato. teozrI rAjasthAnathI gujarAtanI dharatI upara Avela . aMkalezvaramAM AvI vasavATa karyo. potAnI janmabhUmi jevuM vAtAvaraNa UbhuM karyuM. aMkalezvaramAM temanI bAlyAvasthA pUrNa thayA pachI yuvAvasthAmAM AvI naitika dhoraNe abhyAsa zarU karyo. SSC pAsa karI. dhaMdhArthe teozrInI potAnI hoziyArIthI temanA sagAMvahAlAMnI sahAyathI I.sa. 1980mAM beMgloramA AvyA. thayuM. tyAra pachI ahIM AvI potAnI karmabhUmi banAvI potAnuM jIvana suMdara rIte vitAvI rahyA hatA. sonAmAM sugaMdha bhaLe tevI rIte temanA sALAe temanI icchA zuM che te pUchyuM to temaNe kahyuM ke Ape je mArA mATe yogya dhaMdhA mATe pahela karavAnuM kahyuM. beMglora khAte zrI mahAvIra beMgalsa-mAmulapeTa beMgloranA nAme peDhInI zubha zarUAta karI. dhaMdhAmAM jamAvaTa sArI thaI. pragatinAM sopAna sara karavA lAgyA. temane dharma pratye ruci ghaNI hatI paNa temane koI sahakAra, jANakAra na hovAthI temanuM mana du:bhAtuM hatuM. saMjogoanusAra temane gurubhagavaMtano sahayoga maLI gayo ane Page #741 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo temanA mananI bhAvanA vibhora banI gaI. I.sa. 1997mAM zrI kAMkareja jaina pragatimaMDaLa dvArA speziyala TrenanuM Ayojana karela temAM teo sAmela thayA ane e drazya joI temanuM manaparivartana thayuM. tethI to beMgloranA hulAmaNA nAme prasiddha 'gurujI' tarIke oLakhatA zrI surendrabhAInA sahavAsamAM AvyA pachI teozrIe vardhamAna tapanI oLIno pAyo nAkhI potAnI tapazcaryAnI zubha zarUAta karI. dharmamAM raMga lAgyA pachI teoe pote svadravyathI aSTaprakArI pUjA cAlu karI ane oLI karavA pachI AyaMbila cAlu rAkhatA. AyaMbilanA pAraNe AyaMbila karatAM. atyAre temaNe vardhamAna tapanI 66mI oLI pUrNa karI che. teonI AgaLa vadhavAnI pUrepUrI taiyArI zAsanadeva temane sahAya kare tevI prArthanA. saMkalana : pravINabhAI ema. zAha(uNa) beMglora. mUka sAmAjIka sevaka sva. zrI nAgaradAsa kuMvarajIbhAI zAha bhAvanagara bAjunA eka nAnakaDA gAma taNasA-rAjaparA gAme rahetA zrIyut kuMvarajIbhAI jeThAbhAI zAha lagabhaga 98 varSa pahelAM beMglora Avela. atre sthAyI thayA ane dhaMdhAmAM zubha zarUAta karI. beMglora khAte keTomenTamAM rahetA hatA. kuMvarajIbhAInA ghera suputrano mAtAnI kUkhe janma thayo. temanuM nAma nAgaradAsa pADela. samaya AgaLa vadhI te yuvAvasthAmAM AvI pote keTomenTa khAte abhyAsa karyo. abhyAsa pUrNa thayA pachI temaNe mohanalAla tArAcaMda gAMdhInI peDhI zAha bradharsamAM menejara tarIke prAmANikatA mujaba sarvisa karI. pragatinAM sopAna sara karI potAnI AvaData hunnara, khaMtathI I.sa. 1950mAM potAno kApaDano dhaMdho zAha sTorsa nAmathI bhAgIdArImAM zarU karyo. I.sa. 1953 potAnI svataMtra rIte zAha silka hAusanI peDhI zarU karI. dhaMdhAno vikAsa karI dhaMdhA sAthe dharmanuM pAsuM barAbara samatola rAkhI dhArmika ghaNAM kAryo yazasvI rIte karelAM che. sAmAjika kSetre paNa temanuM pradAna ghaNuM moTuM che. ghoghArI vizAzrImALI jaina jJAti, beMglora khAte potAnI AgavI sevA hoddA sahita Apela. ghaNAM varSo sudhI dhArmika, sAmAjika, zaikSaNika, ArogyakSetre potAnuM suMdara yogadAna ApI samAjamAM Jain Education Intemational 721 pratibhAzALI banI darekanuM mana jItI lIdhuM hatuM. teo hulAmaNA nAma 'dAdA' tarIke oLakhAtA hatA. beMglorane karmabhUmi banAvI dAnanI gaMgA vahetI karI hatI. beMgloramAM mArtha hospiTalamAM pANInuM paraba banAvavAmAM suMdara yogadAna Apela ane zaikSaNika kSetre zrI DI. vI. vI. gujarAtI zALAmAM aMtargatamAM moTI rakama ApI hAiskUlamAM potAnuM nAma joDI ena. ke. zAha hAiskUla zarU karavAmAM AvI hatI. beMglora khAte zrI hIrAcaMda nAhara jaina bhavanamAM khAtamuhUrtano Adeza laI temanAM caraNakamaLa hAthe karela. dAdAvADI gAMdhInagaramAM khAtamuhUrta temaNe karela. maisuramAM gujarAtI samAjanA nejA heThaLa zeTha zrI kuMvarajIbhAI jeThAbhAI zAha ha. nAgaradAsa rasikabhAI moTI rakama ApI suMdara lAbha lIdho hato. saMkalana : pravINabhAI ema. zAha beMglora nyAyapremI, niHsvArthI, satyavaktA sva. zrI nemidAsabhAI jI. bhedA-beMglora kudarate ApaNane Apela mAnava janmanA alpa AyuSyamAM eka vyakti keTaluM meLavI zake! eja to jIvanano saMgharSa che. ApaNe badhAM jIvana to jIvI jaIe chIe paNa emAM keTalAMka evAM mAnava hoya che ke temanI suvAsa mUkatAM jAya che. jIvanane sarjaka banAvyuM hoya tevAM lAge che. tevI vyakti, je gujarAtanI raNapradezanI bhUmi kacchamAM AvelA bhUjapuranA zrI nemidAsa gAMgajIbhAI bhedA, jeo potAnuM jIvana evuM jIvyA che ke bIjAne dAkhalArUpa rahe. manuSyajIvanamAM baMdhanomAMthI mukta thavA nava saraLa sUtro apanAvIne kartAbhAvathI upara UThIne kAma karavuM e ja jIvananI dhanyatA che. jIvana evuM jIvavuM ke jIvananI saMdhyAe ema kahI zakAya ke satyatA, ahiMsAnA pallAmAM eka pAMdaDI mUkavAnuM meM kAma karyuM che. AvuM kaMIka ciMtana karI temaNe jIvana saphaLa banAvela. teozrI sAdhu-sAdhvInAM darzana javuM, vaiyAvacca karavI, sAdharmika bhaktino lAbha levo, tapazcaryAnI anumodanAno lAbha levo, jIvadayAmAM yathAzakti phALo Apavo, dhArmika koIpaNa utsavomAM banI zake teTalI hAjarI ApavI, dharma pratye zraddhA vadhAre majabUta thAya, samAja ane dharmasthAnako vageremAM potAnI Page #742 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 722 svapna zilpIo uttama hAjarI sAthe kamiTImAM rahI potAno satya avAja rajU pArekha varSo pahelAM beMgloramAM AvyAM. mANekabhAInI karatAM ahiMsA, satya, adratAdAna, sAdharmikatA, zaikSaNikatAnI janmabhUmi ane karmabhUmi beMglora rahI. khUba ja garIbImAM lagananA suMdara saraLa rIte potAnuM yogadAna ApI samAjanAM moTA thayA. moTA parivAranA jyeSTha putra. bhaNatara na thayuM paNa dareka kArya nisvArtha bhAve sevA karavA temanuM ciMtana, manana hatuM - puruSArtha, sAhasa, mahenata haiyAmAM hAma sAthe saMgharSo sAthe laDatAM nemidAsabhAIno svabhAva atyaMta nyAyapremI ane ziSTa 1926mAM ema. Ara. pArekha enDa bradharsa nAmathI sAyakalanI hato. saccAI tathA dayAno prayoga emanAM dareka kAryamAM jovA dukAna zrI ratanazIbhAIe zarU karI ane zrI mANekabhAIe maLato hato. zrI nAhara jainabhavananA nirmANa samayathI ja emaNe vyavasAyamAM jhaMpalAvyuM. 1931mAM teno dora saMbhALyo. khaMta, vahIvaTamAM khUba suMdara sevA ApI hatI. zrI bhadrezvara tIrthamAM mahenata, nIti Aje pUrA vyavasAya sAthe nAma-yaza-kIrtithI paNa TrasTI tarIke suMdara sevA ApI hatI. saphaLatAnA zikhare pahoMcyA hatA. samagra bhAratamAM Hiro HondanI Dilarazipa meLavI. Mcyestic Auto ejansInA emanA saMparkamAM Avela dareka vyakti sAthe eka sAcA nAmathI moTo zo-rUma karyo. puNya prabhAve Arthika rIte saddhara baMdhuno saMbaMdha keLavI rAkhavAnI pravINatA hatI. khAsa karIne thatAM ja jIvanane dharmanA raMge sukRtonI vaNathaMbhI AgekUca karI sAdhu-sAdhvIonI vaiyAvaccamAM emane khUba AnaMda-saMtoSa jIvananA aMtima samaya sudhI jainazAsananAM aneka kAryo karyA. maLato. dareka jaina saMpradAya sAdhu-sAdhvIjIo sAthe emano sAdA, saraLa, spaSTavaktA zrI mANekabhAIe gAMdhInagara, saMparka raheto. beMgloramAM sau prathama jainabhavanamAM holano Adeza laI pU. saMsArI pakSe emanAM bahena paNa bAlabrahmacArI pitAzrI ratanazI kalyANajI pArekhanI smRtimAM arpaNa karyo. avasthAmAM zrI vAgaDa samudAyamAM sadharma grahaNa karyA che. temanuM devanahallI tIrthamAM 108 pArzvanAtha jinAlayamAM eka derIno nAma sAdhvI zrI nirmaLaguNAzrIjI ma.sA., zrI nemidAsabhAInA saMpUrNa lAbha levA sAthe zrI siddhAcala sthUlabhadradhAmamAM bAvana aMta samaye hAjara hatA tathA ArAdhanA karAvI emanA samAdhi- jinAlayano zilAnyAsa temanA haste thayo, uparAMta mRtyumAM sahAyaka banyA. mukhyamaMdiramAM zrI AdinAtha prabhunI pratiSThAmAM samUha lAbha zrI kacchI vizA ozavALa jaina samAjanAM ghaNAM varSo lIdho hato. gAMdhInagara zrI dAdAvADImAM zrI maNidhArI dAdAnI sudhI pramukhapada zobhAvyuM hatuM. kacchI sivAya dareka gujarAtI pratimA bharAvavAnI sAthe kAyamI dhvajArohaNano suMdara lAbha tathA mAravADI samAja sAthe emano adbhuta lagAva hato. lIdho. hamaNAM ja thayelA pU. sAdhvIjInA upAzrayamAM khAtamuhUrta temaNe saMparkasetu bAMdhyo hato. aneka vyaktio tathA kuTuMbone karavA sAthe mukhya AdhArastaMbha banyA. sAdhAraNa khAtAnI 11 vividha prakAre sahAya karI temanAM hRdayamAM sthAna prApta karyuM hatuM. tithi lakhAvI moTI rakama cUkavI. bhUkaMpamAM dhvasta thayela vatana aMjAranI navI dAdAvADInA nirmANamAM zilAnyAsa sAthe pU. dhArmika tathA sAmAjika kAryomAM ATalo rasa levA chatAM mAtuzrI pArvatIbAI ratanazI pArekhanI smRtimAM arpaNa karI tyAM emanuM vyaktigata jIvana atyaMta saraLa ane sAduM jIvana hatuM. ja gAmanI skUlamAM moTA dAna sAthe dharmapatnI jhaverabahenanA sevApUjA, sAmAyika tathA cauvihAra emanA jIvanamAM tAranI nAme eka rUma arpaNa karyo. mAphaka vaNAyelAM hatI. temAM jIvanarUpI aMga hatuM emanAM dharmapatnI zrI suMdarabahena utkRSTa ArAdhanAmAM lIna banela . ahIMnA pedAmbapura (AdonI) maMdira zilAnyAsa tathA hamezAM sahabhAgI banI ane eka Adarza dAmpatyajIvanano alvara (rAja0) maMdiramAM khAtamuhUrta tathA govAmAM thayela prathama dAkhalo darzAvI gayAM hatAM. maMdira zilAnyAsa temanAM karakamalothI thayela. amadAvAda najIka dhaNapa zrI caMdraprabhulabdhi dhAmamAM eka derIno saMpUrNa lAbha lIdho dAnavIra saraLa svabhAvI hato. zrI mANekalAla ratanazI pArekha zAsananAM kAmo sAthe sAthe bIjAM kSetromAM paNa teo mULa kacchanA aMjAra-nivAsI zrI mANekalAlabhAI haMmezAM sahAyaka banatA. Bangalore Lions ClubnA pramukha pArekha beMgloramAM ema. Ara. pArekha hIro honDAvALAnA hatA tyAre mAMsa ane dArU baMdha karAvavAmAM ghaNA prayatna pachI nAmathI jANItA hatA. mAtuzrI pArvatIbahena tathA pitA ratanazI saphaLa thayA hatA. tyAM ghaNuM moTuM phaMDa ekatrita karI garIbomAM Jain Education Intemational ucation Intermational For Private & Personal use only Page #743 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo 723 annadAna sAthe vikalAMgone TrAyasAikalo ApatA. gAmaDAomAM bolAvavA mATe salAha ApI tyAre lagnagraMthithI joDAyela noTabuksa vitaraNa vAraMvAra karatA. vijayapura gauzALAmAM temanAM dharmapatnI zrImatI zAMtAbahene potAnI kunehapUrvaka sAtha prANIno zeDa arpaNa karavA sAthe Animal nightsmAM moTuM Apela. temano svabhAva ekadama premALa, hasamukho hato. temanI Arthika yogadAna Apela. kArya karavAnI alaga zailI hatI ane darekanI sAthe haLImaLIne dAnavIra-zAsanapremI dharmAnurAgI zrI ema. Ara. rahevAnI bhAvanA sAthe temanuM jIvana naMdanavana jevuM banAvavuM pArekha sAdhu-sAdhvI bhagavaMtanI vaiyAvaccabhakti apUrva AnaMdathI temanI khAsa vizeSatA hatI. teo guptadAna, jIvadayA, sAdharmika karatA. temane vArasAmAM maLela saMskAra temanA putra zrI manubhAI bhakti karatAM. koIne khabara na paDatI. AvA vivekI svabhAvathI tathA zrImatI suzIlAbahene dipAvyA che. zrI mANekabhAI tathA ratibhAIne ghaNo sAtha Apyo ne beMglora javA mATe hiMmata patnI jhaverabahena keTaluMya guptadAna ane sA.bhakti karatA to bahena keTalaMya zakhadAna ane zA bali mA to ApI ApI tyAre beMgloramAM AvyA. koIneya khabara na paDatI. teo samAdhimaraNa pAmyA tyAre lalATe ApanA jIvanasiddhinAM sukAryo lakhAyAM ja haze temanA parivAra sAthe keTalAya parivAre AdhArastaMbha khoyAnI tyAre jIvananI zarUAta temanA dAdAzrI maNibhAI nemacaMdane lAgaNI anubhavI. gAMdhInagara saMghane AvA dAtAnI khoTa paDI. tyAM temanI ja peDhImAM rahI khaMtapUrvaka sarvisa karI. jema dhaMdhAno temanA putra-putravadhU dhArmika che. dharmadapaMtI Aje jIvanano vadhu anubhava thato gayo tema potAnA hunnara, kaLA, pravINatAnI sAthe samaya prabhubhakti, vaiyAvaccabhakti, sA. bhaktimAM janasevA beMglora khAte nAnA pAyA upara potAno sAyakalano dhaMdho zarU Adi aneka kAryo vyasta rahe che. karela. tyArapachI prisiDansI sAyakala impoTiMga kaMpanI nAmathI sAdAI ane namratAnI mUrti peDhI zarU karI. kAryamAM mazagUla rahI pragatinAM sopAna sara karavA lAgyA. sva. zrI ratilAla velacaMdabhAI saMghavI velacaMdabhAIe temanA pitAnuM nAma rozana karavA ane beMglora mAtA pUrIbahenanuM kuLa dipAvavA pote pUrepUro puruSArtha karyo dakSiNa gujarAtanI saurASTra-bhUmimAM bhAvanagara hato. sAthe sAthe temanAM dharmapatnI zAMtAbahenane suMdara sahakAra, jillAnA zihora tAlukAmAM Avela vaDiyA gAmamAM rahetA sahayoga ApI pragati siddha karI temanuM niyama mujaba jIvana dharmAnurAgI zrIyut velacaMda phUlacaMda saMghavInA ghera mAtA sArthaka karavA pote sajAga rahetA. samAjanA koIpaNa kArya jevAM pUrIbahenanI kakSie I.sa. 1917ne okTobara mAsanI ke sArAM ke narasAM hoya to te prathama AvI pahoMcatA. kAryamAM sattaramI tArIkhe putrano janma thayo. tenuM nAma ratibhAI pADela. saMyoga ApatA. A temanI khAsa A vizeSatA hatI. ratibhAInA nAnapaNathI jIvana dharmamaya lAgaNIsabhara caMdranI mAphaka temanuM tejasvI teja samAna bAhoza, hatuM. bhaNavAnI jAgRti, vivekapUrvaka gAmanI najIka Avela kuzaLa, kunehabAjI, paramArthanI bhAvanA, sAcI salAha ApavAnI zihoranI skUlamAM abhyAsa karyo hato. samaya pANInA pravAhanI zakti temanAmAM rahela saguNonI suvAsanI sAthe sAdAI jema jato hato tema temanI uMmara bAlyAvasthAthI yuvAvasthAmAM bhareluM ekAgratA jevuM suMdara jIvana jIvI jANyuM. AvavA lAgI. pragatinAM sopAna sara karavA lAgyA. saMkalana :-pravINabhAI ema. zAha(uNa) beMglora tilaka saurabha samAna yuvAvasthAmAM AvyA pachI dareka sva. saubhAgyacaMdabhAI catrabhujabhAI kAryamAM pravINatA meLavI jIvana suMdara rIte cAlI rahyuM hatuM. salota beMglora abhyAsa pUrNa thayA pachI potAnI upara paDelI naitika javAbadArI AvatAM temanA AtmabaLa upara pragatinAM zikharo gujarAtamAM saurASTranI saMtabhUmimAM AvelAM bhAvanagara saMpanna karavAnA manobaLa sAthe makkama nirdhAra karyo. jillAmAM dAThA gAme zeTha zrI catrabhujadAsa gulAbacaMdanA ghera mAtuzrI harakuMvarabahenanI kUkhe putrano janma thayo. temanuM nAma lAjavAba ApavAnI emanI kuzaLatA, AMkhomAM amI saubhAgyacaMda rAkhavAmAM Avela. samAna emanA dAdA zrI maNilAla nemacaMdabhAIe beMglora Page #744 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 724 nAnapaNathI dharmasaMskArano suMdara vAraso mAtA-pitA taraphathI maLyo uparAMta khaMta, cIvaTa, dhagaza, nItimattA tathA prAmANikatA jevA saguNono paNa vAraso maLyo hato. tethI gAmamAM kApaDanI dukAnamAM sarvisa karI tyArapachI teo muMbaI khAte Avela. | muMbaImAM caitaliyA bradharsamAM sarvisamAM joDAyA. temAM khAsa karI TrAveliMganuM kAma soMpavAmAM AvyuM. TuramAM kolobbo, karAMcI, baiharIna (garlare) potAnI hoziyArIthI suMdara yogadAna ApatAM TrasTa, vizvAsathI darekanuM mana jItI lIdhuM ane prAmANikatAnAM darzana karAvela tyAre temanI madrAsa khAte brAnca zarU karI tyAM menejara tarIke nimaNUka karI. jema jema potAnI pravINatA, tamannA joIne beMglora khAte brAnca zarU karI temAM menejaranI posTa ApI pote suMdara rIte kAryarata hovAthI suMdara rIte kAmagIrI nibhAvavA lAgyA. I.sa. 1950mAM zrImatI caMpAbahena sAthe lagnagraMthithI joDAyA. potAnI suMdara rIte saMsArarUpI gADI cAlI rahI hatI. samaya koInI rAha joto nathI tema dhIre dhIre saMsAracakra pharavA lAgyuM. I.sa. 195ra temane tyAM suputra praphullabhAIno janma thayo ane I.sa. 1966mAM suputrI pravINAbahenano janma thayo. I.sa. 1957mAM caitAliyA bradharsamAMthI chUTA thaI potAno alaga vyavasAya karavA taiyAra thayA tyAre temanA bhAI mahAsukhabhAI sAthe rahI "bhArata glAsa vera' nAmanI peDhI zarU karI hatI. I.sa. 1963mAM nAma badalI dhaMdhAnI lAina badalI salota bradharsa'nAmanI peDhI zarU karI temAM phensI AiTama cAlu karI. dhaMdhAmAM pragatinAM sopAna sara karavA lAgyA. beMglora jevA zAMta ramaNIya sthaLanA vAtAvaraNamAM jaina dharmanA AcArapAlana ane Avazyaka kriyAo dvArA eka dhArmika vyakti tarIke gauravavaMtuM sthAna prApta karyu hatuM. dAThAmAM bhojanazALAmAM 18 pahelAM bhojanazALAnA holamAM mAtuzrI harakuMvarabahenanA nAmathI nAmakaraNavidhi sahita suMdara lAbha lIdho hato. beMglora, rAjAjInagara khAte potAnA pitAzrInA nAmathI nAmakaraNa sAthe ArAdhanAbhavana sAthe nAma joDavAno lAbha lIdho hato. zrI catrabhuja gulAbacaMda salota jaina ArAdhanAbhavana rAjAjInagaramAM khulluM mUkela. A sivAya maMdiranI pratiSThA, upAzraya, bhavana, svapna zilpIo. dhvajAropaNa, zilAlekha, bhUmipUjana vagere nAnImoTI yojanAmAM saMpUrNa sahakAra ApI suMdara lAbha letA hatA. I.sa. 2005nI Disembara mAsanI ogaNatrIsamI tArIkhe temanuM prANapaMkheru A duniyAmAMthI UDI gayuM. prabhu temanA AtmAne cira zAMti Ape. saMkalana :-pravINabhAI ema. zAha (uNa) beMglora zrIkAnta esa. mahetA zrI zrIkAntabhAIno janma 6-9-1947nA roja hIrAjhaverAtanA vepArI me. bApAlAla enDa kuM., cennAInA mAlikane tyAM thayo. temaNe vyAvasAyika kArakirdInI zarUAta kuTuMbanA kophInA bagIcAonA vyavasthApanathI dhI. temaNe "madhukara" nAmanI keLAMnI jAtano mabalakha pAka lIdho. temaNe dakSiNamAM AmaLAMnuM vAvetara zarU karAvyuM ane anya phaLono uchera paNa lokapriya banAvyo. temaNe AmaLAM paranA traNa rASTrIya kakSAnA seminAra salema (2003), madurAI (2005) ane amadAvAda (2006)mAM yojyA. sarakAre temane bhAratanA AmaLAM uchera esosiezananA pramukha ane nezanala horTikalcara borDanA DAyarekTara tarIke nImyA. teo konphaDarezana opha inDiyana horTikalcaranA sekreTarI tarIke cUMTAyA. temaNe pAMca varSa sudhI nANAmaMtrI sAthenI bajeTa pUrvenI mITiMgamAM bAgAyata udyoganuM pratinidhitva karyuM. temaNe lakhanaumAM "horTikalcara sammITa 2000na Ayojana karyuM. temane aneka saMsthAo maLyA ane teoe aneka saMsthAonA sabhyapade ane agatyanA hodAo para rahI kalyANakArI pravRttio karI. temaNe zikSaNakSetre paNa mahattvanuM yogadAna ApyuM. DaoN. sI. bAlakriSnana chellAM aDhAra varSathI badhI zALA, mahAzALAnA vidyArthIo vacce gAMdhIjInA Adarzo ane ahiMsAnA siddhAMtono pracAra thaI rahyo che. dArUnA sevana ane maTananA upayogathI UbhAM thatAM dUSaNonI jANakArI ApavAmAM Ave che ane madyapAnanA saMpUrNa niSedha aMge jAgRti UbhI karavAmAM Ave che. - yuvA peDhIne ane bALakone badhAM kAryomAM saMyama ane svacchatAnuM mahattva zIkhavavAmAM Ave che ane aspRzyatAnAM dUSaNo aMgenI mAhitI ApavAmAM Ave che. prajApitA brahmakumArI saMgaThananA prakhara himAyatI tarIke badhAM gAmaDAMomAM Jain Education Intemational Page #745 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo 325 kAryo ane vicAromAM satya ane svacchatAvALA manuSyanuM mahatva ArogyalakSI zikSaNa kSetre kAryarata che. "oesisa beMgloranA samajAvavAmAM Ave che. upakrame gIca vastI dharAvatAM jhUMpaDapaTTI vistAra-vivekanagara ane gujarAtanAM badhAM rAjyomAM madirApAna ane mana malina maDIvAlAmAM svAthya kendro calAve che, uparAMta A saMsthA pAMca karanArA padArtho kaI rIte mAnava jAtano sAmUhika vinAza notare sarakArI zALAomAM paNa Arogya-zikSaNa Ape che. DaoN. che tenI vAta karavAmAM Ave che. nehAbahena vakhAriyA pAse 12-15 mahilAonuM jUtha che, je A zALAomAM ArogyalakSI vargonuM saMcAlana kare che. gAMdhIjInA rAmarAjyane sAkAra karavA zALAomAM zrI mahAvIranA satya ane ahiMsAnA Adarzo zIkhavADavAmAM Ave DaoN. nehA vakhAriyAe "oesisa mATe jaNAvyuM hatuM ke, "oesisa' eTale raNadvIpa, raNamAM AvelI lIlIchama phaLadrupa E9. Holy Flower, Mat. Hr. Sec. School, bhUmi. tevI ja rIte 'oesisa saMsthA paNa nabaLA varganAM loko salem 636 016. ane bimAra lokonI suMdara sevA kare che. "oesisa' dezanA sevAbhAvI karmaniSTha lAkho bALako tathA nabaLA varganAM loko sudhI pahoMcavA mAge che. zrImatI maMjulAbahena hIrAlAla mahetA DaoN. nehA vakhAriyAe A umadA kAryamAM sahayoga tA. 15-4-07nA sAMjanA e.DI.e. raMgabhavanamAM ApavA mATe beMgloranAM nivAsIone vinaMtI karI che. gujarAta kendra dvArA "kasuMbIno raMga' kAryakrama prastuta thayo hato. "oesisa'nuM sevAkArya bhale mUka hoya paNa te prANavaMta che. te kAryakramamAM beMgloranI 10 agraNI mahilAonuM bahumAna | 'oesisa'e samAjanI nisvArthabhAve sevA karI, karavAmAM AvyuM hatuM. teone mahilA maMca evorDano khitAba potAnI jiMdagIne sAcI rIte jIvavA satata mathatA evA ApavAmAM Avyo hato, jemAMnAM eka che zAha parivAranI yuvAnonuM, mitratAnA pAyA upara racAyeluM suMdara yuvA saMgaThana dIkarI, mahetA parivAranA vahu tathA kacchI gurjara samAjanA che. tenI zarUAta taddana anaupacArika rIte 1989mAM gauravasamAM zrImatI maMjulAbahena hIrAlAla mahetA. teone khUba yoganiketana vaDodarA (gujarAta) khAte yoga zIkhavA bhegA khUba abhinaMdana. thayelA 10-12 yuvakonI niyamita maLatI beThakothI zarUAta maMjulAbahena mahetA jeo 30 varSothI aneka saMsthAo thaI. jIvananA AdarzonI carcAmAM dhIre dhIre 300 yuvAno ane maMDaLo sAthe saMkaLAyelAM che ane tana, mana ane dhanathI joDAyA. jIvananI pAThazALAne nAma apAyuM 'esisa' 'e gujarAtI samAjanAM lokonI sevA karI rahyA che ane mAnavatAnI yunivarsiTI opha lava, lAIpha enDa TrenDazipa phora yutha.' jyotane jhagamagAvI rahyA che. eka dharmArthacAsa oesisanA TrasTI zrI DaoN. nehA aneka saMsthAnA nejA heThaLa ane pote svataMtra rIte vakhAriyAne gujarAtI kalA kendra, beMglorano temanI potAnA kharce ghaNI ghaNI sevAo karI che. potAno amUlya samAjasevAnA kSetramAM ApelA bahumUlya yogadAna mATe "mahilA samaya phALavIne jyAM jarUra hoya tyAM hAjara rahevAnI koziza maMca evorDa 2007'thI sammAnita karyA hatAM. A prasaMge daza karI che. AvA mAnavatAnA pratika samAna maMjulAbahena kacchI jeTalAM mahilA agresarone sammAnathI navAjayAM hatAM. gurjara jaina mahilAmaMDaLa, zrI pArzvalabdhi sevA maMDaLa, sevAdhuraMdhara, hindI mArtaNDa gAMdhInagara aMtargata zrI gujarAta sevA maMDaLa, premalajyota saMsthA ane anya ghaNA projekTo sAthe saMkaLAyelAM che. teo prA. ke. jI. bAlakada svAmI mAnavatAnI jyotane vadhu pragADha banAve eja hRdayanI zubhecchA. pavitra tamilanADu sthita selama nagarInA madhyamavargIya parivAramAM janmelA ane vidyA, jJAnazakti, dezabhakti ane Do. nehA vakhAriyA "oesisa', sevAvRttinA raMge raMgAyelA prA. zrI ke. jI. bAlakanda svAmI beMglora ema.e., ema.eDa, sAhityaratnanI DigrI dharAve che ane gujarAta sthita svaicchika saMsthA "oesisa sana hiMdInA pracAra-prasAramAM vyasta che. 2001thI beMgloramAM nabaLA varganAM lokonAM svAcya tathA kaTTara hindI virodhI prAntamAM rahIne paNa rASTrabhASA Jain Education Intemational Page #746 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 726 svapna zilpIo. hindInA UMDA abhyAsI, marmajJa rahelA teonI dareka putrIne grAmINa vidyArthI yuvako mATe niHzulka chAtrAlayano temaNe hindImAM zikSaNa apAvI hindImAM ema.e., prAraMbha karyo, jemAM rahevA-jamavA, vAMcavA-ramavAnI suvidhA che. sAhityaratna tathA bI.e., ema.phila. vagere padavI prApta taduparAMta teo sAcA gaupremI che. gauvadha-virodhanA samarthanamAM karavAnI preraNA ApI. teo sahI-jhuMbeza calAve che. eka Adarza svayaMsevaka tarIke temaNe tamilanADumAM "Adarza hindI vidyAlayanI jANItA che. 'vividha bhASA vaijJAnika'nA biruda dvArA teo sthApanA karI. agaNita hindI pracArako, adhyApako ane sammAnita thayA che. Ama A uMmare paNa teo vividha hindIpremIonI senA UbhI karI. teo dakSiNa bhAratanI hindI pravRttiomAM satata nimagna rahe che. pracArasabhAmAM chellAM bAsaTha varSathI yogadAna Ape che. selama dAnavIra : sevAbhAvI hindI-premI maMDaLamAM salAhakAra ane sacivanI kAmagIrI kare zrI pravINabhAI lAlabhAI zAha-beMglora che. hindI pracArasaMmelano, goSThIo, sabhAo ane aneka starIya spardhAo dvArA kanyAkumArIthI dilhI ane gujarAtathI | gujarAtanuM mukhya zahera amadAvAda khAte tA. 27-4AsAma sudhI pravacano dvArA lokomAM hindI prema jAgRta kare che. - 1942nA zubhadivase pravINabhAIno janma thayela. nAnapaNathI hoMziyAra mahenatuM hovAthI teono abhyAsa suMdara hovAthI dilhInA hindI nidezAlaye hindI zIkhavavAnA pustakanA zaikSaNika kSetre teo B.A, B. Com., M.Com. jevI punarAvalokananI javAbadArI temane soMpI. lakhanaumAM 'hindI parIkSA ApI uttIrNa thaI zaikSaNika lAyakAta prApta karI hatI. mArtaDa' tarIke emanuM sammAna thayuM. alhAbAdanA hindI sAhitya saMmelane mAnad puraskAra ApI zAla oDhADI emanuM teozrI sane 1968mAM beMglora khAte Avela ane bahumAna karyuM. kendra sarakAranA zodhasalAhakAra adhikAritA temanI potAnI pravINatA ane buddhi sAthe kunehapUrvaka sane maMtrAlaye emane zodhasalAhakAra vizeSajJa samitinA sabhya 1978mAM dhaMdhAmAM joDAyA ane tyArapachI sane 1978mAM banAvyA. potAnA svataMtra dhaMdhAnI zubha zarUAta zrI pravINa meTala enDa eloyala nAmanI peDhI dvArA dhaMdho cAlu karyo. samayanI raphatAranI - hindImAM "kanda ke dohe nAme dohA-zatakanI racanA karI. mAphaka pragatinA sopAna sara karavA lAgyA tema tema dareka telugu, tamila, kannaDa, hindI, aMgrejI-pAMca bhASAomAM teo saMsthAomAM potAnI suvAsa cArebAju phelAvA lAgI. sArI rIte lakhI, bolI, vAMcI zake che. jaina muni pa.pU. A. deva zrI rAjayazasUrIzvarajI likhita "rAtribhojana : mahApApa" teozrI zrI gujarAta sevA maMDaLa (rajI)mAM kArobArI tathA saMkalita "bhAratabhakti stotram', 'vAstuzAstra', 'gurujI kamITI sabhya tarIke umadApUrvaka sevA ApI potAnuM nAma guMjatuM samagra', "rASTra sevikA samiti : eka paricayanA temaNe karela. tenAmAM eka khAsa vizeSatA ke teo je kAma hAthamAM hindImAMthI tamilamAM anuvAda karyA che. pU.A. vedAdri maharSi le te kadI pUrNa na thAya tyAM sudhI te kAryamAM joDAI rahetAM. likhita "vedAdriyam ane saMkalana bAlakopayogI kathA'nA saMgharSa sAthe paripUrNa karatAM sane 1980mAM teo cIkapeTa khAte temaNe tamilamAMthI hindImAM anuvAda karyo che. "janamane zilpI' nivAsasthAne rahetA. te maMdirathI najIka hovAthI teo zrI kannaDamAMthI tamilamAM ane "zrI vAsavI purANamu' temanA maMdiranA kAryamAM saMpUrNa sahayoga ApatAM. teo zrI mahAvIra telugumAMthI tamilamAM karelA anuvAdo che. Ama teo suMdara svAmI jaina che. maMdira cIkapeTa khAte kamITI membaramAM potAnI anuvAda-kArya kare che. yogya sevA ApI rahyA che. zrI vivekAnaMda vidyArthI saMgha, Arya vaizya yuvajana saMgha, sane 1985mAM zrI zaMkhezvara pArzvanAtha jaina che. maMdiradakSiNa maMDaLa pracAraka saMgha, "bhAratIya ilakkima manama' rAjAjInagara beMglora khAte TrasTI tarIke sevA ApI rahyA hatA. (bhAratIya sAhitya maMca), svAmI vivekAnaMda smAraka samiti. teozrInI kAma karavAnI dhagaza kunehapUrvaka hovAthI teozrI A vanavAsI bALakonI pAThazALA, maphata raktadAna yojanA, blaDa maMdiranA maMtrIpadano hoddo suMdara rIte saMbhALI rahyA che. benka, vikalAMga sahAya, nyUrotherapi vagere sAthe aneka kAryomAM samAjanA koIpaNa kAryamAM temanI hAjarI avazya rahetI. teo sakriya rIte saMkaLAyelA che. maMdira hoya ke pAThazALA ke pachI ArAdhanA bhavana khAte Jain Education Intemational Page #747 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 727 svapna zilpIo koIpaNa sTeja progrAma (kAryakrama) hoya to avazya hAjarI ApI lokone kAryamAM joDAvA preraNA ApI darekanuM mana jItI laI kArya saraLa banAvA prayatna karatAM. saMsthAnuM koIpaNa agharuM kAma te kunehapUrvaka saMbhALI sAmAnya karI letAM. teo loka pratye premabharyA vartanathI lokacAhanA meLavI laI sAthe rahI kAryane dipAvA bahu ja mahenata karavAnI emanAmAM AvaData che. teo beMglora khAte zrI gujarAtI anya saMsthAo tema ja prAdezika saMsthAo potAnuM yogya dAnapravAha ane sevAno suMdara yogadAna ApI rahela. * i.sa. 1966mAM gujarAta amadAvAdamAM ramakhANo phATI nIkaLela te samaye zrIe apanA bajAramAM svayaM sevA ApI samAja sevA karela te badala gujarAta rAjya sarakAra taraphathI bahumAna sAthe sarTIphikeTa prApta thayuM hatuM. --saMkalana : pravINabhAI ema. zAha uNa, beMglora, dUdamalajI saratAnamalajI bAlara (surata) kAryasiddhi mATe satata jhUjhanArA ane sArthakatAnAM motI zodhI lAvanAra evA eka tejomaya vyaktitvanA svAmI che dUdamalajI saratAnamalajI bAlara, jeo rAjasthAnanA maru pradezanA saratanA mULavatanI ane jemaNe lagabhaga sATha varSa pahelAM beMglora AvI parivAranA Arthika upArjana mATe sADIono vyavasAya zarU karyo. potAnI daDha icchAzakti ane mahenatanA pariNAme potAnA vyavasAyamAM niraMtara pragati sAdhatAM temaNe Aje potAnA vyavasAyane evA uccastare laI javAmAM saphaLatA meLavI che ke jeno javAba nahIM. emanA parivAra para zrI lakSmIdevInI asIma kRpA che. jyAre lakSmI Ave che ane teno sadupayoga thAya che tyAre te tyAM ja sthira thaI jAya che. lakSmInI caMcaLatA aMge vicAratAM emaNe lakSmIno sArAM kAryomAM upayoga karavAnuM zarU karyuM. emaNe potAnAM sahadharmacAriNI DAyIdevInI preraNAthI beMglora pAse hosuramAM svadravyathI zrI ajitanAtha jaina maMdira saha dharmazALA ane ArAdhanAgRhanuM nirmANa karAvyuM. emaNe pUjya AcArya bhagavaMta zrI bhuvanabhAnu sUrIzvarajInI pAvana nizrAmAM kuMbhojagirithI beMgloranA charIpAlita saMghamAM sAmuhika Ayojakano lAbha lIdho. emanA parivAre beMgloranI zAna bhagavAna mahAvIra hospiTalanA o.pI.DI. vibhAganA nAmakaraNano lAbha lIdho. emaNe potAnA svadravyathI siddhitapanA tapasvIone pAraNAM karAvI emane kulapAkajI, bhAMDukajI ane uvasagara tIrtha vagerenI yAtrA karAvI. emaNe devanahallImAM devalI banAvaDAvavAno lAbha lIdho. teo potAnI lokapriyatAnA kAraNe 12 maMdironA TrasTI banI cUkyA che. teo beMgloranA akkIpeTa maMdirajImAM traNa varSa sudhI mAnad sacivapade potAnI sevA ApI cUkyA che. temanAM patnI eka dharmaparAyaNa mahilA che, jemanI preraNAthI teo niraMtara dharmakAryomAM haMmezAM agraNI rahyA che. emane zAsanadIpaka zrI surendrabhAI gurujInuM ananya samarthana prApta che. parama pitA paramAtmA AvA dharmavIrane zatAyu banAve, jethI dharmakAryomAM niraMtara agresara rahIne jinazAsananI anupama sevA karI zake e ja maMgalakAmanA saha. saMghavI caMpAlAlajI sumeramalajI siMdhI (celAvAsa) dhyAnathI jIvanane UrjA maLe che ane sAdhanAthI saMkalpazakti daDha thAya che. AvI daDha saMkalpazaktinA svAmI beMgloranuM eka evuM prabhAvazALI vyaktitva saMghavI caMpAlAlajI che, jeo rAjasthAnanA celAvAsanA nivAsI che. saMghavI nAma ja evuM che sAMbhaLIne ja samajI javAya che ke emanA parivAre saMgha kADhIne potAnA svadharmI bhAIone prabhubhakti karAvI haze. teo milanasAra vyaktitvanA mAlika che. uMmaranA UMcA paDAve pahoMcIne paNa temanuM bAlasulabha smita emanA vyaktitvanI saumyatAnuM paricAyaka che. emaNe potAnA dharmakSetrane beMglorathI celAvAsa sudhI vistAryuM che. temaNe potAnA nAnakaDA gAmamAM zrI neminAtha jaina maMdiranA nirmANa ane aitihAsika pratiSThAno sAro lAbha lIdho. emanA parivAre pAlitANAmAM navANuM yAtrA karAvI. emanA parivAre sametazikharajI, girirAja zatruMjaya, kaccha mahezvarano relagADImAM saMgha kADhyo hato. emanA parivAre zAMtisUrIzvarajI maMdiramAM zAMtisUrijIne birAjamAna karavAno lAbha paNa lIdho hato. teo aneka jagyAe TrasTI tarIke sevA pradAna karI rahyA che. emanAM AvAM mahAna kAryomAM emanA putro sahita samagra parivAra sAtha Ape che. pAlitANAnI oma zAMti dharmazALAmAM paNa emanA parivAre yatheSTa lAbha lIdho che. emaNe zrI saMbhavanAtha jainamaMdira, dAdAvADImAM jIvaMta mahotsava sAthe mahApUjAnA bhavya kAryakramanuM Ayojana karIne jinazAsana pratye sAcI zraddhA arpita karI che. paramAtmA emane dIrdhAyu banAve evI maMgalakAmanA sAthe... Jain Education Intemational For Private & Personal use only Page #748 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 728 zrI vasaMtabhAI oTamalajI vedamuthA * rAjasthAnI dhanyadharA jAlora jillAnA revataDA gAmanI pAvana dharatakI para vasaMtabhAIno janma thayo. mAbApa ane dAdA-dAdInA dhArmika ane nirmaLa vyavahArathI jIvanamAM devaguru-dharmano samAgama thayo. jyAre prathama taponidhi AcAryazrI bhuvanasUrIzvarajI tathA ziSya guNasuMdaravijayajInI preraNAthI eka saMsthA "beMglora jaina sevA maMDaLanI racanA thaI ane saciva tarIke emane niyukta karavAmAM AvyA. e vakhate beMgloramAM yAMtrika katalakhAnAnuM kAma aTakAvavuM e mukhya uddeza hato. A bhayaMkara yojanAne rokavA mATe beMgloranA anya saMgha-saMsthAono sahayoga meLavI lagabhaga pacAsa hajAra lokonI bhavya relI, satyAgraha, jelabharo dharaNAM vagere aneka kAryavAhInA pariNAme deva-gurudharmanI kRpAthI dararoja daseka hajAra abola prANIne katala karavAnI yojanAne rokavI paDI. pachI mIDa De mila rUpe aMDe ApavAnI yojanAonA virodhamAM sabhA-saraghasa vagere karatAM karatAM enA badale be keLAM ApavAno prastAva rakhAyo. AcAryazrI padmasAgarasUri, jayaMtasena sUri, kalApUrNasUri, aruNavijayajI, jinaratnasAgarajI, nityAnaMdasUri, mokSarati vijaya vagere sAdhusaMtonI nikaTa rahevAthI dhIre dhIre badhI jagyAe saMskAra-zibiranuM Ayojana thayuM. jemAM muMbaI, punA, dAvaNagere, hubalI, belagAma vagere ane beMgloranI dhArmika pAThazALAomAM jJAna-zibira, mahAvIra maMdirajImAM zibironAM AyojanA thatAM rahyAM. zrI kanTonTamenTa maMdirajI ane mahAvIra maMdirajImAM paryuSaNa parvamAM kalpasUtravAcana chellAM cha varSathI cAlatuM rahyuM che. cikapeTa jaina dharmazALA ane bhojanazALAmAM TrasTI tarIke sucAru vyavasthA calAvI rahyA che. zrI nayapAsAgarajInI preraNAthI zrI jaina zvetAMbara mUrtipUjaka yuvaka mahAsaMghamAM chellAM sAta varSothI upAdhyakSa tarIke rASTrIya stare kAma karI rahyA che, jenI 30thI vadhAre zAkhAo rASTrabharamAM svapna zilpIo. Aje beMglora samastanI dhArmika pAThazALAonI jANakArI ane unnati mATe paNa zrI labdhisUri jaina dhArmika zikSaNa utkarSa TrasTamAM sahasaciva tarIke kAryarata che. mukhya uddezya-svAdhyakSa, zikSaNa, saMskAra, paropakAra bhAvanA sAthe potAnA jIvana arpaNa karavAnI tamannA sAthe dharmamaya jIvana niyA cAlI rahI che.. - pravINa ema. zAha, uNa zrI azokabhAI jazarAjajI saMghavI - dakSiNabhAratamAM Avela karNATakA prAMtamAM Avela phUlonI nagarI sAthe sAthe Tempala sITI beMgloramAM rahetA zrIyuta dharmapremI jazarAjajI khumAjI saMghavInA ghera kasturabahenanI kukSIe tA. 21-12-1950nA zubhadine putrano janma thayo. te putraratna janmathI ja tejasvI tAralAnI jema camakatA sitArA jevA zrI azokabhAI saMghavI. samayanA cakra mujaba bALavayamAM dharmanA saMskAranuM siMcanarUpI dhArmikajJAna mAtApitA ApatA hatA. jema jema sUryanA kiraNonI avasthA badalI rUpa badale che tema bAlyavayamAMthI yuvAnavayamAM AvatAnI sAthe teo dhArmika abhyAsa sAthe vyavahArika abhyAsa hoziyAra ane nipUNa hovAthI teo B.Com. sudhI bhaNI padavI prApta karI. tyArabAda sAMsArika rIte emane vimaLAbahena sAthe lagnagraMthithI joDAI gharasaMsAranI javAbadArI AvI tyAre temanA pitAjInI peDhImAM kApaDanA dhaMdhAmAM joDAyA ane dhaMdhA pratyenI laganI ekadama suMdara hovAthI pragatinA sopAna sara karavA lAgyA ane temanI pravINatA zikhare pahoMcatA temaNe krikeTamAM jhaMpalAvyuM teo roja savAre krikeTa ramavA jatAM dhIre dhIre moTI TImamAM joDAyA pachI raNajIta TrophImAM praveza maLyo. eka divasa temaNe phAsTa bolIMga karIne sauthI vadhAre vikeTa lIdhI tyAre temanA kepTane sAthIdAroe puchyuM ke tuM jamavAmAM zuM jame cho ? tyAre azokabhAIe dhIre dhIre kahyuM ke huM lakhuM bhojana lavuM chuM. jemAM na ghI ke tela maracuM, khAlI bAphIla AITama jamuM chuM te divase temane jainadharmamAM ApaNe AyaMbila kahI te karela temane zAbAzI ApI hatI. temanA svAdhyAya vAMcana temanA ghera bebI (nAnuM) pustakAlaya rAkhela che. dhArmika pravRttimAM vadhAre rasa dharAve che. savAre sAmAyika-pratikramaNa roja niyamitarUpathI kare che. temanA jIvanano TarniMga poInTa thayo ke sane 170mAM aruNavijayajInI preraNAthI beMgloramAM zAkAhAra saMmelana, jemAM ane jaina samudAyanAM dasa hajAra loko dvArA zAkAhArano bhavya pracAra thayo. arihaMta devanI asImakRpAthI gRhasthajIvana, pArivArika jIvana, zAkAhAra mAnavajIvanano mArgadarzana, rAjendraguru jIvanaparicaya vagere pustako prakAzita pharI pracArano lAbha lIdho. Jain Education Intemational Page #749 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo 729 pa.pU.A. devazrI bhuvanabhAnusUrIzvarajI ma.sA.nI kalakattA khAte ApaNuM jIvana karma para AdhArita che. karmono artha che zibiramAM bhAga lIdho tyArathI dharma pratye rUci vadhAre sajAga prayAsa, gatizIlatA, sakriyatA, ceSTA vagere. AnA para ja banI. dhArmika abhyAsa beMgloranI mukhya pAThazALAmAM bhaNela ApaNuM bhaviSya TakeluM che ane tenAthI ja ApaNe potAnA che. jevI ke gAMdhInagaranI pAThazALA. zrI vijaya labdhisUri jaina bhAgyanuM nirmANa karIe chIe. potAnA svabaLe ane kaThora dhArmika pAThazALA cIkapeTa, zrI tArAcaMda gAMDAlAla jaina zve. mahenatathI potAnA bhAgyanuM nirmANa karanArA dAnavIra zreSThIvarya pAThazALAmAM suMdara abhyAsa karI uttIrNa thayela. cIkapeTanI zrI camanalAlajI DuMgAjI rAjasthAna-AhIranA rahevAsI hatA. pAThazALAmAM te vakhate prAdhyApaka zrI tilakabhAI gurujInA hAtha i.sa. 1903mAM viSama paristhitio sAme jhajhUmatAM beMglora nIce taiyAra thayela vidyArthI kaI jagyAe pAcho na paDe. padhAryA. mahenata, zraddhA, vinamratA, prAmANikatA ane pa.pU. A. kalApUrNasUrIzvarajI ma.sA.nI zubha nizrAmAM AtmavizvAsa emanAmAM bhArobhAra hatA. dharmapratye agAdha bhaktiyAtrA sAthe joDAI bhaktinI ramajhaTa jamAvatA hatAM. anurAga hato. emaNe svabaLe emano potAno vyavasAya zarU karyo. emanA puNyakarmanA pariNAme vyavasAya sAro cAlavA 38 varSathI zAMtinAtha paramAtmAnI dhAtunI pratimA lAgyo. AvakamAM vadhAro thavA lAgyo. emane phakta AvakathI temanA ghera gharadaherAsara padharAvela. teo savAre aSTaprakArI saMtoSa na hato. teo eka bahuAyAmI vyaktitvanA svAmI pUjA, snAtrapUjA, niyamitarUpathI bhaNAvaze. A daherAsaranA hatA. dharma pratye emanuM hRdaya hiloLA laI rahyuM hatuM. emaNe darzanArthe zaheramAM birAjelA pU. AcArya gurubhagavaMto sAdhvIjI vicAryuM ke ahIMyA zvetAmbara mUrtipUjaka ArAdhako vizALa ma.sA.nA pagalA thAya che. temanA parivAramAM susaMskAra bI saMkhyAmAM hovA chatAM eka paNa jinamaMdira nathI. nathI to kema ropaNAnA temanA mAtapitA ke jeo sajoDa 32 varasItapanI nathI ? jinamaMdiranA nirmANa mATe samAja tana, mana, dhanathI ugra tapazcaraNa karI jaina samAjamAM beMglora khAte noMdhapAtra rekorDa lAgI jAya. kArya bahu umadA hatuM ane devadarzana temaja anya kahevAya. temane sane 1984mAM hindImAM divyadarzana mAsikamAM dharmakriyAo mATe maMdiranuM nirmANa ati Avazyaka hatuM. sAhityanA saMpAdana tarIke potAnI yogya sevA ApI hatI. samAjanA AgevAnone bolAvI vicAravimarza karyo ane i.sa. pU.A. devazrI bhuvanabhAnusurIzvarajI ma.sA. gaNadharavAda 1918mAM jinamaMdirajInuM nirmANa emanI dekharekhamAM zarU thayuM. bukanuM aMgrejI anuvAdakamAM sahayogI banela. e vakhate dUranA pradezamAM jinamaMdiranuM nirmANa loDhAnA caNA pU. gurU bhagavaMto dvArA lekhIta opana ekjhAma bukonI cAvavA jevuM hatuM. paTegAro (marAThIo)nI adhikatA hatA. parikSAnA AyojanamAM saMpUrNapaNe sahayoga ApI jJAnapracAra nirmANakAryamAM muzkelIo pedA thaI. e to emanI hiMmata ane mATe tatpara rahetA. udAratA hatI ke AvanArI tamAma muzkelIo dUra thavA lAgI zAsanakAryamAM AgaLa AvI pote jAte AvI tana, mana, ane beMgloranA hRdayasthaLe maMdirajInuM nirmANa thavA lAgyuM. A dhana bhoga ApI prasaMgone dIpAve che. ane temanA pitAzrIe dakSiNa bhAratanuM prathama zvetAmbara jainamaMdira hatuM. maMdirajInA sane 1962 spe. Trena dvArA sametazikhara yAtrA pravAsanuM mULanAyaka zrI AdIzvara bhagavAnanI pratimA emanA parivAra Ayojana karI saMgha nIkALI saMghavI padavI prApta karI hatI. dvArA birAjita karavAmAM AvI. maMdirajInI pratiSThA pachI Aja divasa sudhI 88 varSa pachI paNa samAja uttarottara pragatinA paMtha azokabhAI saMghavI bhakti saMdhyAmAM paryuSaNaparvamAM para AgaLa dhapI rahyo che. teo jIvanaparyata zrI AdinAtha jaina yuvAna vaye bhaktimAM ramajhaTa jamAve che. zvetAmbara saMghanA adhyakSasthAne rahyA. 1935mAM emano saMkalana-pravINabhAI ema. zAha beMglora svargavAsa thayo. zreSThIvarya zeTha zrI cImanamalajI DuMgAjI 1928-29mAM temaNe svadravyathI beMgloranA upanagara (Ahora), vizvezvarapuramumAM dAdAvADI jaina zvetAmbare maMdiranuM nirmANa karAvyuM ane zrI saMghane soMpyuM. Aje beMgloranA bhavyatama "laka ko jida hai jahAM bijaliyAM girAne kI, jinamaMdiromAM dAdAvADI mokhare che. devakRpAthI vizvezvarapuramamAM hameM bhI jida hai vahAM AziyAM banAne kI." rahenAra jaina samAja atyaMta samRddha che. Jain Education Intemational Page #750 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 730 svapna zilpIo. tatkAlIna adhyAtmayogI prAtaH smaraNIya vizvaprabhu emanAM sukanyAe mAravADI samAjane karNATakamAM vizeSa viziSTa zrImad vijaya rAjendrasUrIzvarajIno emanA para vizeSa hAtha sthAna apAvyuM. hato. gurudevanA AzIrvAda ane asIma kRpAthI emanAM muzkela - sAmAjika javAbadArIo pratye jAgarUka, dharmaratha kAryo paNa kSaNamAtramAM pUrNa thaI jatAM hatAM. jyAM kyAreya dhArmika kArya thatuM hoya teo lAbha levA ane potAnI lakSmIno sukRta para ArUDha karmapathanA vIra vyaya karavA mATe haMmezA tatpara rahetAM. temaNe potAnI janmabhUmi tejarAjajI kuhADa (Ahora) AhIra (rAja.)mAM so varSa pahelAM nirmita zrI goDI pArzvanAtha kahevAya che ke sUraja potAno prakAza ane caMdramA potAnI maMdirajInI pratiSThA vakhate potAnI lakSmIno suMdara upayoga cAMdanI chapAvI zakatA nathI. AhIranI dhanyadharA para karyo. pAlitANAmAM bAla maMdirajImAM emaNe svadravyathI derInuM avataranArA eka mahAna vyaktitvanuM nAma che tejarAjajI kuhADa. nirmANa karAvyuM ane bIjAM moTAM tIrthomAM paNa emaNe zakya kadamAM nAnA paraMtu bhAvanAonI vaicArikatA emanAmAM adbhuta eTalI lakSmIno suMdara vyaya karyo. che. emanA dAdA zrI hIrAcaMdajI ane pitAzrI vaktAvaramalajI - tatkAlIna maisUra rAjya (vartamAnamAM karNATaka rAjya)nA AMdhrapradezanA kAkInADAmAM vyavasAyarata hatA. emaNe emanA mahArAjA zrI kRSNa devarAyA vADiyAra, emanA dIvAna sara nAnA bhAIo sAthe beMgloramAM peparano vyavasAya karyo ane mirjhA ismAIla ane sara puTTaNAceTTI sAthe emane ghaNo potAnI mahenata ane lagananA baLe satata pragati karatAM karatAM najIkano ghaniSTha saMbaMdha hato. dIvAnajInA Asana pAse emanuM e zikhara para pahoMcADI dIdho, jyAM sAmAnya mANasanuM pahoMcavuM Asana hatuM. ane maisUra mahArAjAe emane nagarazeThanI eka svapnamAtra banI jAya che. artha-upArjana sAthe jaina dharma padavIthI vibhUSita karyA hatA. pratye atUTa zraddhA hovAthI dhArmika kAryomAM potAnI lakSmIno teo zikSaNapremI paNa hatA. sane 192pathI maisara vizva sukRta vyaya karI eka zAnadAra draSTAMta pUruM pADyuM che. vidyAlayanA vANijya vibhAgamAM sauthI vadhu guNa prApta karanAra emaNe pa.pU. munirAja zrI jayAnaMdavijayajI ma.sA.nI vidyArthIne emanA taraphathI suvarNacaMdraka ApavAmAM Avato hato. pAvana nizramAM AhorathI zatruMjaya mahAtIrthano cha'rIpAlita saMgha teo jaina hovAthI pote to ahiMsAmAM pragADha vizvAsa (jemAM lagabhaga eka hajAra yAtrALu hatA) kADhyo hato. rAkhatA hatA paraMtu ahIMnA anya samAja dvArA karavAmAM AvatI AhAramAM upadhAna tapanuM bhavya Ayojana, pAlitANAmAM Aja jIvahiMsAno paNa te dilerIpUrvaka tIvra virodha karatA. dazerA ane mahAna saMtanI chatrachAyAmAM 1200 tapasvIothI paripUrNa anya prasiddha tahevAronA samaye ghaNAM maMdiromAM pazubali aitihAsika bhavya cAturmAsanuM Ayojana ane anya maMdironA ApavAmAM Avato hato. emaNe athAka prayatno ane maisUra ( navanirmANa ane jIrNoddhAramAM vipula dhanarAzi arpaNa karI. mahArAjAnA sahadhyogathI pazubali baMdha karAvavAmAM Avyo. emano svabhAva saraLatA ane sAdagIthI paripUrNa che. emane vyavasAya sivAya anya kSetromAM paNa lagAva kUTanIti sAthe emane dUrano paNa saMbaMdha nathI. AjanA Adhunika hato. 1934mAM prathama kannaDa bolapaTa "satI sulocanAnuM yugamAM devadarzana, jinapUjA, sAMjanuM pratikramaNa ane trivihAra nirmANa karyuM hatuM. rAjasthAnanA mAravADI parivAra dvArA kannaDa emanI dainika dinacaryAnA aMgo che. jenAthI teo kyAreya philma banAvavI e eka Azcaryajanaka ghaTanA hatI. emanA mate vimukha nathI hotA. sAmAjika ane dhArmika TIpa-TIppaNI A eka krAMtikArI hiMmatabharyuM kadama hatuM. 1934mAM kannaDa emanA nAma vinA adhUrI che. emanA mukhamAM sarasvatI ane philmonI suvarNajayaMtInA avasare dezavidezanI keTalIya bhAgyamAM lakSmI birAjamAna che. teo lakSmI ane sarasvatIno patrikAoe ghaNA agralekha ane saMpAdakIya lakhyA jemAM prathama upayoga bahu kuzaLatAthI kare che. koI paNa sadharmabaMdhune teo kannaDa bolapaTa "satI sulocanA'ne vizeSa mahattva ApI duHkhI nathI joI zakatA. zakya eTalI gupta sahAya paNa kare hAilAITa (ujAgara) karavAmAM AvyuM ane ghaNAM patra- che. patrikAomAM emanI ane emanA putra zrI bharamalajInI temanA moTA bhAIo zrI mohanalAlajI ane nAnAbhAI tasvIro prathama kannaDa bolapaTanA nirmAtA tarIke chapAI. Ama zrI pravINakumArajI paNa temanI jema susabhya ane susaMskAravAna Jain Education Intemational Page #751 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo 731 che. sAmAjika ane dhArmika AyojanomAM nAnAbhAIono to evo che ke ekavAra jenI sAthe emanA potAnA manayatheSTa sahayoga maLI rahe che. nAnI vayamAM ane ochA samayamAM mijAjano meLa jAmI jAya to enA mATe devakumArajInuM tamAma potAnA vyavasAyane uccattama zikhara para pahoMcADI artha khulluM khAtuM che je koIpaNa game tyAre vAMcI zake che. upArjana karI vadhumAM vadhu maryAdAmAM dhArmika kAryomAM rokANa karavuM pratibhAo kadI preraNAo para AdhArita nathI hotI. e e emanI puNyakamAInuM eka udAharaNa che. to pote potAno dIpaka laIne cAle che ane aMdhakAramAM prakAzanuM emanI moTAmAM moTI khAsiyata e che ke sAmAjika AhvAna kare che. jIvananA aneka paDAvo para patharAyelA hita mATe teo vinA saMkoce namatuM jokhIne paNa sAmAjika aMdhakArano paDakAra svIkAra karavo ane khUba ja zAnathI ahita kyAreya nahIM thavA de. aMdhArAone nestanAbUda karI jIvanamAM ujAsa bharI levo. AjanA vilAsamaya ane bhautikayugamAM emano e paNa kAryasiddhi mATe avirata jhUjhavuM ane sArthakatAnA motI zodhI abhigraha che ke potAnI pArivArika javAbadArIothI mukta lAvavA. A saMpUrNa citrAvalI jyAM eka sUtramAM baMdhAya che ane thatAM ja teo temanAM sahadharmiNI ratanadevI sAthe pAlitANAmAM enAthI je paDachAyA eka navA ojasvI vyaktine nakazIdAra ja haMmeza mATe sthira thavAnI bhAvanA che ane sAmAjika prapaMca banAve che eja vyaktitva meLavyuM che. zrI devakumArajI choDI deze. parama pitA paramAtmA emano e abhigraha kundanamalajI jaine. jemano janma zUravIronI dharatI rAjasthAnanA jaladImAM jaladI pUrNa karAve. paramAtmA ane sAdhu bhagavaMtomAM jAlora jillAnA AhAramAM sane 1954mAM thayo. AhArano emane atUTa zraddhA che. emanI AjJA teo mATe sarvoparI che. dhArmika pariveza to mAtra rAjasthAnamAM nahIM, AkhA jyAM sudhI emano abhigraha paripUrNa na thAya tyAM sudhI teo hindustAnamA mazahUra che. 5 hindustAnamAM mazahUra che. 54 varSanA navayuvAna che. uMmaranA jinazAsana mATe AvAM aitihAsika kAryonuM sRjana kare, jethI DhaLavA chatAM emanA caherA para smita pharakatuM rahe che na jozamAM kamI jaNAya che na caherA para thAka jovA maLe che. dedIpyamAna sUraja banAvI suvarNamaya itihAsa banAvI de e ja devakumArajImAM gajabanuM joza, tatparatA ane samAjasevAnAM maMgalakAmanA sAthe...... kAryo mATe athAga lagana che. huM ema nathI kaheto ke devakumArajI koI saMta ke phakIra che, koI moTA kalAkAra che. koI jJAnIvyaktitva, zAlInatA ane sahajatAnA svAmI dhyAnI paNa nathI teo. teo eka susaMskRta ane vyavahAru devakumAra ke. jaina vyakti che. jAtIya svAbhimAnanI pakSadharatA emanAmAM koI paNa vyaktinA ghaDataramAM je traNa bAbato vizeSa bhArobhAra bharelI che, paraMtu teo bIjAnA svAbhimAnane vinA mahattvanI rahI che te che saMskAra, vicAra ane vyavahAra. kAraNe paDakAratA pharatAya nathI. AyuSyathI ja vicAro mATe sArAM saMskAromAMthI vyaktinA vicAra bane che ane vicAro dvArA ja ane anubhavI lokonuM sAhacarya hovuM joIe. e mUDI vyaktino vyavahAra niyaMtrita thAya che. ema kahevAmAM jarAya devakumArajI pAse sArA pramANamAM che. susaMskRta, zAlIna ane khoTuM nathI ke devakumArajI kuMdanamalajI jainana A dhArmika ane ziSTa to emanA parivAranA dareka jaNa che. sAMskRtika, sAmAjika saMskAra vArasAmAM maLyA che. A saMskAronA ja sAmAjika ane dhArmika saMsthAo pratye emano sahaja lagAva kAraNe emane dharma ane jIvadayA pratye eTalo lagAva che ke rahyo che. teo haMmezAM TrasTanA TrasTI ane sakriya kAryakartAnA AnA mATe teo potAnuM kAmakAja choDIne paNa AmAM tatpara pada para birAjI jinazAsananI sevA karatA rahyA che, jemAM zrI jovA maLaze. vyavahAra bAbatamAM teo eTalA ziSTa, sahaja AdinAtha jaina zvetAMbara maMdira-cipeTa beMgloranAM traNa varSa ane zAlIna che ke kyAreka kyAreka to lokone vizvAsa paNa nathI TrasTI rahI cUkyA che. zrI sImaMdhara svAmI-rAjendrasUri jaina besato ke emanI jevo mANasa ATalo sahaja paNa hoI zake. zvetAMbara maMdira mAmulapeTa-beMgloranA TrasTI che. zrI akhila e sAcuM che ke vyavahAranI A sahajatA kyAreka kyAreka bhAratIya jaina mUrtipUjaka yuvaka mahAsaMgha-beMglora zAkhAnA vyaktinI khAmI paNa banI jAya che. keTalAMka loko Ane upAdhyakSa che. zrI AdinAtha jaina sevA maMDaLa-cipeTa beMgloranA upAdhyakSa che. zrI labdhisUri jaina zikSaNakrazikSaka banAvaTIpaNuM (daMbha) paNa kahe che, paraMtu mAro potAno anubhava utkarSa TrasTa-beMgloranA pracAramaMtrI che ane aneka saMsthAo Jain Education Intemational Page #752 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 732 svapna zilpIo sAthe joDAyelA che. sAcuM to e che ke A badhAM kAmomAM emanuM lagabhaga 1000 zraddhALuoe atyaMta ullAsa sAthe ArAdhanA tana-mana bahu prasanna rahe che. karI. cAturmAsa daramiyAna emanA parivAre Abu derAsaramAM --ramezakumAra pholAmuthA, AhIra taraphathI bhagavAna pArzvanAthanI pratimAne birAjamAna karavAno uttama lAbha lIdho. mahenata, zraddhA, vinamratA, ImAnadArI ane AtmavizvAsathI chalochala vyaktitvanA mAlika koI paNa kAryakramanA AyojanamAM emanA nAnA bhAI bAbulAla mohanalAla azokakumAra emanI sAthe kadamekadama zAMtilAlajI nAgorI (Ahora) meLavI ane tAlathI tAla meLavI cAle che. dharmamAM emanI pratibhAo koI preraNA para nirbhara na hoI zake. e to akhaMDatA apratima che. jinazAsanamAM emanuM samarpaNa jotAM ja pote ja potAnA dIpaka laIne cAle che ane prakAzanuM AhavAna rahIe evuM che. jIvadayA emanI rageragamAM bharelI che. kare che. jIvananA aneka mukAmo para patharAyelA aMdhakArano AhAra-gauzALAne ati vikasita banAvavAmAM emanA paDakAra jhIlavo ane pachI zAnathI aMdhakArone nestanAbUda karI parivAranuM amUlya yogadAna che. uMmaramAM yuvAna hovA chatAM jIvanamAM ujAza bharavo-AvuM ja eka vyaktitva che. zrI emanuM ciMtana dhIra-gaMbhIra che. sAmAjika bAbatomAM emanI zAMtilAlajI nAgorI. jemaNe potAnA jIvananA paDAvamAM aneka salAha amUlya hoya che. samAjanI vibhaktatAne aTakAvavI e utAra-caDhAva joyA. emanA pU. dAdAzrI cunIlAla nAgorI ja emanuM aMtima lakSya che. potAnA nAnAbhAI mizrImalajI nAgorI ane putra zrI dharma pratye samarpaNabhAva ane saMta mahApuruSo pratye sumeramalajI nAgorI lagabhaga 90-95 varSa pahelAM agAdha zraddhAne anurUpa emanA manamAM jinazAsananAM aneka rAjasthAnathI aneka viSama paristhitiono sAmano karatAM kAryo karavAnI pracura bhAvanA baLavattara thaI rahI che. parama pagapALA beMglora AvyA. 1921mAM potAnuM pratiSThAna pitA paramAtmA emanI bhAvanAonI kadara karatAM emane 'mizrImala mabUtamala enDa bradharsa'nA nAmathI zarU karyuM. te vakhate jaladImAM jaladI pUrNa karAvI teo AhIranA navaratnomAMnA beMgloramAM jainasamAja bALa avasthAmAM hato. pahegAro eka bane evI maMgalakAmanA. (marAThIo)nuM varcasva bahu hatuM. AvA samaye potAno vyavasAya zeTha zrI sva. kundanamalajI chogAjI zarU karavo e talavAranI dhAra para cAlavA barAbara hatuM paraMtu sAhasikatAnA svAmI nAgorI parivAre beMgloranA hadayasamA gAdiyA (AhoravALA) beMglora sthaLe potAno vyavasAya zarU karyo. mRdulatA ane sAdagInA rAjasthAnamAM AhoranA mULavatanI, ghaNAM varSothI kAraNe emano vyavasAya nitanavA zikharo sara karavA lAgyo. beMglora khAte sthAyI thayA teozrIno parivAra moTo temAM Aja beMgloranI sauthI jUnI peDhIomAM emanI eka peDhI paNa temanA saMtAno dharmapremI rahyAM che. teonuM nAnapaNathI dharmamaya che. dezavidezanI koIpaNa TIppaNIno AraMbha emane tyAMthI ja jIvana sAthe paramAtmA bhakti upara pUro vizvAsa ane zraddhAnA thAya che. bIja ropAyA hatA. emanA parivAre AhoranA sauthI prAcIna maMdira zrI teozrI bAvana jinAlaya mULanAyaka goDIjI pArzvanAtha zAMtinAthajI maMdiramAM bhagavAnane birAjamAna karavAno uttama bhagavAna Ahora khAtenA anaMta bhakta hatA. dharmamaya lAgaNI lAbha lIdho. emanA dAdAzrIe AhAramAM pa.pUjaya kalikAla sAthe dharmAnurAgI banela. sarvajJa zrI rAjendra sUrIzvarajInA smaraNArthe zrI rAjendra jaina zaMkhezvaramAM pU. A. devazrI guNaratna sUrIzvarajI pAThazALA baMdhAvI samAjane saprema arpaNa karI. Aje paNa ma.sA.nI zubhanizrAmAM caitramAsanI oLI suMdara Ayojana karela pAThazALAmAM jaina-ajaina vidyAbhyAsa karI AhAranA temAM dareke dharma sAthe tapamAM joDAvAnI utkRSTa bhAvanA hatI. zikSaNakSetramAM suzobhita karI rahyA che. emaNe yoganiSTha pa. pUjya munirAja zrI jayAnaMda vijayajInI nizrAmAM pAlatANAmAM emanI pautrI hinAkamArI vimalacaMdajI saMyama grahaNa aitihAsika cAturmAsa saha upadhAna tapanuM Ayojana karyuM, jemAM - pa.pU.A. zrI rAmacaMdrasUrIzvarajI samudAyamAM sAdhvI zrI Jain Education Intemational Page #753 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo 933 cArUnaMditA zrI ma.sA. suziSyA sAdhvI hitanaMditAtrI ma.sA. ke mA sarasvatI tArA caherA para nRtya karI rahyAM che," ATaluM dIkSA grahaNa karI kuladIpikAo zAsananI zobhA vadhArI emanI kahI neharujI cAlyA hatA. pelo kizora tyAre naherujInA dohitrI robhAkumArI devIcaMdajI pa.pU.A. zrI abhidhAna kahevAno bhAvArtha samajI zakyo nahoto. tenA sahakarmIo paNa rAjendra krosa racayitA rAjendrasUrIzvarajI samudAyamAM sAdhvIjI tene teno artha samajAvI zakyA nahotA-paNa eka samaye maNIprabhAzrIjInI suziSyA sAdhvIzrI saMvegayazAzrIjI ma.sA. relavemAM kAma karato e kizora Aje sapanA buka hAusanA nAma grahaNa karI saMyama aMgIkAra karI zAsanamAM nAma rozana ceramenapade virAje che tyAre tene teno artha pUrepUro samajAI karela. gayo che. vAta, sapanA buka hAusanA ceramena zrI surezabhAI temanA saMtAno dharmanA kAryakuzaLa hoI dareka potAnA mana sI. zAhanI che. temano janma muMbaInA ghATakoparamAM thayo pasaMdagInA viSayo rasa dAkhavavA khaDe page hAjara rahetAM koI hato. sAmAnya parivAranA sabhya. kauTuMbika paristhitine kAraNe AMgImAM koI tIrtharakSA koI snAtrapUjA-jIvadayA Adi to mAtra esa.esa.sI. sudhI ja abhyAsa karI zakyA, paNa teo sAdhu-sAdhvI vaiyAvacca to koI sakala saMghanA koIpaNa kArya Aje lImakA buka opha rekorsa dvArA pramANita bhAratanA sauthI moTA buka sToranA mAlika tarIkenuM gaurava anubhave che. suMdara banAvAmAM tatpara rahI kAryakramane cAra cAMda lagAvavAmAM mAhira hatAM. svayaM bhale bhaNI na zakyA, paNa anya lokonI jJAna-pipAsA saMtoSavAmAM teo nimitta banyA che, teno temane saMtoSa che. saMkalana : pravINabhAI ema. zAha (uNa) beMglora parivAramAM teo sauthI moTA putra hatA. temane abhyAsa jJAnanI kSitija vistArIne sapanAM sAkAra karavAmAM choDIne nokarImAM joDAvuM paDyuM. pitAjInuM rUnI dalAlInuM kAma sahayogI bananAra beMgloranA suprasiddha sapanA buka hatuM, paNa surezabhAIne temAM rasa na hato, eTale teo pokeTa hAusanA praNetA bukanuM vitaraNa karatI kaMpanImAM joDAyA. potAnI kuneha ane niSThAthI temaNe kaMpanIne ghaNo lAbha karAvyo. potAnI lagana, zrI surezabhAI sI. zAha niSThA ane dhagazathI teo klArkamAMthI sahAyaka-menajara dha TAimsa grupa dvArA Footprints nAme eka suMdara tarIkenA pada sudhI pahoMcyA. madrAsamAM sahAyaka menejara tarIke pustaka pragaTa karavAmAM AvyuM che, jemAM karNATakanA 28 temaNe vikrama sarjaka vecANa karyuM. tenAthI prerAIne kaMpanIe svapnazilpIonI jIvanagAthA AlekhavAmAM AvI che. A beMgloramAM zAkhA kholI ane surezabhAIne tyAM menejara tarIke 28 svapnazilpIoe sAmAnya sthitimAMthI sAhasa ane mokalyA. surezabhAIe tyAM paNa khUba ja suMdara vecANa karIne puruSArtha dvArA ananya siddhi meLavI che. karNATakanA AvA 28 mAlikonI prazaMsA meLavI. ahIM temane sAro pagAra maLato saphaLa sAhasavIro ane svapnazilpIonI yAdImAM ekamAtra hato, paraMtu patnI bhAnumatIbahene temane potAno vyavasAya zarU gujarAtI vyakti samAviSTa che, jemanuM nAma che-zrI surezabhAI karavAnI preraNA ApI. patnIne surezabhAInI kSamatA ane sI. zAha, sapanA buka hAusanA ceramena. A pustakamAM zrI vRddhimAM pUrNa vizvAsa hato. surezabhAIe patnInA satata Agraha surezabhAI sI. zAhanA jIvanavRtAMtano citAra rajU karavAmAM ane preraNAne vaza thaI vIvIpuramamAM janatA hoTala pAse eka Avyo che, jemAM sapanA buka hAusanI yazagAthA paNa sAMpaDe nAnI oraDI bhADe lIdhI ne tyAM potAnI sarva prathama pustakanI che. prastuta che : dha TAimsa grupa dvArA prakAzita Footprints' dukAna zarU karI. te divasone yAda karIne surezabhAI jaNAve che pustakamAM pragaTa thayelA svapnazilpI zrI surezabhAI sI. ke, "..... mArI patnIe saMgharSabharI paristhitiono hiMmatapUrvaka zAhanAM jIvana-kavana vizenA lekhano anuvAda. sAmano karyo hato ane mane AgaLa vadhavAnI preraNA ane navamAM dhoraNamAM abhyAsa karatA kizore bombe kulI zakti ApyAM hatAM. nahIMtara, huM to eka nokariyAta mANasa esosiezana vatI ghATakopara sTezana para paMDita javAharalAla hota. mane AnaMda che ke Aje huM 300 mANasone rojagAra naherune hAra paherAvavAno hato. jevo te paMDitajInI najIka AvI rahyo chuM." gayo eTale paMDitajIe Takora karatAM kahyuM, "are nAnA bALa, - surezabhAIe pachI gAMdhInagaramAM potAnI dukAnanuM tuM ahIM relavemAM zA mATe kAma kare che? mane to lAge che sthaLAMtara karyuM. sakhata parizrama karIne ane navI navI yojanAo ' nA Jain Education Intemational Page #754 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 734 amalamAM mUkIne temaNe potAno vyavasAya vikasAvyo. sapanA buka hAusano AraMbha 100 pustako sAthe 1967mAM thayo hato. pachI dhIme dhIme paristhitino sAmano karatAM rahIne teo vikAsa sAdhatA rahyA. surezabhAInI icchA mahAna kannaDa-prakAzaka thavAnI hatI. teo haMmezAM potAne kannaDIga gaNe che ane kannaDa bhASAnA premane kAraNe teo kannaDa bhASAmAM pustako prakAzita karatA rahyA. Aje sapanA mATe kannaDa sAhityanAM pustakono sauthI moTo bhaMDAra upalabdha che. temane jJAnapITha evorDa vijetA zrI zivarAma kAratha jevA TocanA lekhakono suMdara sahayoga prApta thayo che. pariNAme sapanA buka hAusa Aje kannaDa bhASAnA pustaka prakAzana kSetre rAjA gaNAya che. teo vikhyAta kannaDa lekhakonAM pustako prakAzita kare che. atyAra sudhImAM 2000thI vadhu kannaDa pustakonuM prakAzana teoe karyuM che. teo Aje dararojanuM eka pustaka pragaTa kare che, je eka vikrama che: teo vidyArthIo mATe aMgrejImAM paNa pustako prakAzita kare che. surezabhAIe ATalI vizALa saphaLatA meLavyA pachI paNa sAdagI ane namratAne varelA che. teo udAramane zikSaNa tathA vividha sevAkAryomAM dAna ApatA rahe che. surezabhAI sI. zAhe potAnI AvI yazasvI saphara daramyAna vividha puraskAro paNa meLavyA che. jema ke-- * karNATaka rAjyotsava evorDa, 1991-92. pheDarezana opha pablizarsa enDa bukaselarsa esosiezana, navI dilhI taraphathI dakSiNa bhArata mATe zreSTha pustaka vikretA tarIkeno evorDa. aneka saMsthAomAM agresara zrI uttamacaMda devIcaMdajI bhaMDArI beMglora khAte lagabhaga so varSathI rahetA devIcaMdajI je devIcaMda mizrImala enDa kaMpanInA nAmathI pratiSThA dharAve che. A pahelAM cothamalajI navalAjI enDa navalAjI mAsiMgajInA nAme pharma hatI. devIcaMdajI bahuta sakriya kAryakartA hatA. je zrI AdinAtha jaina zvetAmbara maMdiramAM 1918thI joDAyela che. anya saMsthAmAM TrasTInI nimaNUMka jyAM karela hatI tyAM dareka jagyAe zrI uttamacaMda bhaMDArInI TrasTIpadanI nimaNUka karavAmAM Avela. svapna zilpIo devIcaMdajInA parivAra dvArA jAlora khAte hospiTalamAM lAbha lIdho hato. zrI labdhisUri jaina dhArmika pAThazALAnA holanA nAmakaraNano caDhAvo laI Adeza maLela che. jAlorathI zrI naMdIzvara dvIpamAM pramukha hatA. amArAM parivAra ghaNAM TrasTomAM lAbha laI sakriya kAryakartA rUpathI joDAyela hatA. uttamacaMdajI bhaMDArI 23 varSathI zrI AdinAtha jaina zvetAmbara maMdira TrasTamAM TrasTI rUpamAM hatA. 2005mAM pahelIvAra pramukha banela ane 2007mAM bIjI vAra pramukhanI javAbadArI saMbhALI rahyA che. * zrI rAjasthAna jaina zve. mUrtipUjaka saMgha, javanagara khAte menejiMga TrasTI che. * zrI siddhagiri beMglora jaina TrasTa (beMglora bhavana)mAM upapramukhano hoddo saMbhALI rahyA che. * zrI zrAvasthI tIrtha (U.P.) maMtrI tarIke hoddo saMbhALI rahyA che. * zrI bhagavAna mahAvIra hospiTalamAM TrasTI * zrI C. B. bhaMDArI hAiskUlamAM sahamaMtrI-upapramukhano hoddo saMbhALela. zrI AdinAtha jaina zvetAmbara TrasTa-cikapeTanI aMtargata saMsthAo jevI ke * zrI saMbhavanAtha jaina maMdira vI. vI. puram -* zrI labdhisUrI jaina pAThazALA-cikapeTa* zrI sI. bI. bhaMDArI hAiskUla enDa P.U. koleja zrI labdhisUri jaina dhArmika pAThazALA * zrI vardhamAna tapa AyaMbila khAtA * zrI jaina dharmazALA-zrI bhojanazALA Adi *zrI Adarza vidyAlayamAM sabhya che. ghaNI saMsthAmAM potAnI yogya koThAsUjhabujhamAM saMsthAno vahIvaTa saMbhALI rahyA che te badala anumodanIya anukaraNIya dhanyavAdane pAtra gaNyA. saMkalana : pravINabhAI ema. zAha beMglora navayuvAna kAryakara zrI dinezabhAI caMdrakAMtabhAI hakANI puNyasaMyoge bahu saMpattivAna nahIM paraMtu bhAgyayoge uccakuLamAM janma-A siddhAMta anusAra caMdrakAnta jamanAdAsa hakANI dharmaniSTha parivAramAM mAtuzrI nirmaLAbahenanI kukSIe tA. 30-11-1949nA zubha divase beMgloramAM suputrano janma thayo tenuM nAma pADyuM dinezabhAI. nAnapaNathI putrano uchera saMskArI gharamAM thayela. tenuM jIvana dharmamaya jevuM bane te rIte siMcana karavA lAgyA. uttama Page #755 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo dhArmika, vyAvahArika, saMskAro ane zraddhA-saccAIno vAraso maLyo hato. prAthamika abhyAsa gujarAtI bAlamaMdira ane DI.vI.vI. gujarAtI zALAmAM abhyAsa karI uccatara abhyAsa cAmArajapeTanI hAiskUlamAM S.S.C.L. karI abhyAsa pUrNa thayA pachI sane 1966mAM kApaDanA dhaMdhAmAM AvyA ane dineza enDa kaMpanImAM cImanalAla je temanA dAdA pAse TreiniMga lIdhI. tyArabAda sane 1974mAM cImanalAla enDa kaMpanInI peDhImAM dhaMdhAmAM joDAyA. dhIre dhIre sAmAjika kSetre, dhArmika kSetre, vyAvahArika kSetramAM phatehacaMda kezavalAla vinayacaMda bhAIcaMda zAhanA preraNAthI ane sahayogathI dareka kAryamAM joDAvA lAgyA. sane 1984mAM gAMdhInagara derAsaramAM membara hatA pachI temanI kAma karavAnI dhagaza, mahenata, hiMmata joI sane 1996mAM zrIyut ravilAla pArekhanA nejA heThaLa kAmagIrI hAthamAM lIdhI. jema jema pragatinAM sopAna sara thavA lAgyAM tema unnatimAM AgaLa vadhI atyAre zrI gAMdhInagara jaina maMdiranI dareka saMsthAmAM potAnuM vyaktitva dharAve che. sekreTarIno hoddo saMbhALe che. kAryanI prazaMsA kare che. A yuvAna kAryakara sAthe yuvA TIma kAma kare che. jemAM dIpakabhAI, ajitabhAI, lalitabhAI, hIrAbhAI, dinezabhAI, manubhAI, atulabhAI, bipinabhAI anya saMghanuM game tevuM kAma hoya to te khaDA page taiyAra rahI kAma dipAvI saMsthAnuM nAma rozana kare che. 85 varSa sudhI derAsaranA kAmamAM vyasta rahetA zrI ravibhAInuM satata mArgadarzana meLavI rahyA che. AzA rAkhIe ke temanA anugAmI tarIkenI kAryakAriNImAM zrI dinezabhAI saphaLa thAya. zrI ravibhAInA zAsanakAryanI sevAnA anubhavono teo atyAre lAbha laI tana-mana-dhanathI sevA karavA tatpara banI rahyA che. saMkalana : praviNabhAI ema. zAha (uDDa) beMglora zrI susmitAbahena zAha zrI gujarAta kalAkendra-beMglora I. 2007nA mahilA divasa prasaMge vividha kSetre AgavI lAkSaNikatA, siddhio dharAvatI 10 mahilAonuM Apa abhivAdana karavA iccho cho. ghaNuM ja anumodanIya che. "jaba Jain Education Intemational 735 hama paidA hue, jaga haMse hama roya, aisI karanI kara calo, hama haMse jaga roya.'' jIvana jharamara : janma sane 20-5-1939 garavI gujarAta amadAvAda, phaIe pADyuM 'susmitA' nAma. pitA- jasavaMtalAla sutarIA-custa gAMdhIvAdI, zrImad rAjacaMdrakRta duhA gaLathUthImAM zatAvadhAnI jayAnaMdasUrIzvarajI laMgoTiyA dosta suMdara AcAra vicAra dharmanA saMskAra rUDA maLyA. mAtAgarbhazrImaMta vakIlanA dharmacUsta dIkarI. be bhAI, cha bahenone ucca zikSaNa sAthe Itara pravRttiothI bALakone ghaDyA che. vyavahAru zikSaNa: B.A., B.ed., Hindi, first aid, Home nursing........rAmajI Asara vidyAlayaghATakoparamAM navamA dhoraNamAM 1960-1965 varSa pa zikSAdAna (zikSikA) saMgItakSetre : hindustAnI zAstrIya saMgIta vokala tathA hArmoniyama zrI devadharakRta parIkSAo pAsa. sugama saMgItapuruSottama upAdhyAya-ajita zeTha, nirUpamA-kaumudinI munazI, pauravIbahena karmakSetra muMbaI, DAnsa-garabA nATikA Adi bhAratanATyam-maNipurI avinAza vyAsa, pinAkIna desAI. dhArmika zikSaNa : nAnapaNamAM paMcapratikramaNAdi artha sahita pa.pU. ramaNikabhAI paMDita pAse jIvavicArathI karmagraMtha sudhI sAdhvIjI guruvaryA pAse stavana, sajjhAya, DhALiyA Adi pa.pU.indracaMdra paM. tattvajJAna ratnasuMdara jinacaMdra mArA bhavodadhitAraka guru jagacaMdra, zatAvadhAnI pU. jayAnaMdasUrIzvarajI, yogazAstra, jJAnasAra, adhyAtmasAra, vairAgyazataka, 350 gAthAnu u. yazodeva ma.nuM stavana, pU.mu. kalpanAbahena pAse kuMdakuMdanAcArya kRta samayasAra, pravacanasAra, paMcAstikAya, paMcasUtra pUjAonA gUDhArtho, AtmajJAnI AtmAnaMdajInA satsaMge sAdhaka-jJAyaka bhAvo, bhedajJAna, kRpALu rAjacaMdrakRta patrAMko. A sarve ucca jJAnI mahAtmAonI asIma kRpAthI svAdhyAya sAthe aThThAI, doDhamAsI, upadhAna tapa, cAturmAsa vrata, abhakSa tyAga, haMmeza ukALeluM pANI. AraMbha-parigrahanI alpatA karI. 'huM banuM bhagavAna, saune banAvuM bhagavAnano' UThyo-jIvana jIvuM khIlatAM gulAba jevuM bhalene kaMTaka hajAro' puNyAnubaMdhI puNyanI lakSmI-aneka sukRto prabhu mUrti-prabhu maMdira, aMjanazalAkA-pratiSThA-sametazikharano kuTuMbano saMgha, aneka pUjano, pAraNAMo, dhArmika, sAmAjika, anukaMpA, jIvadayA, sAdharmika bhakti-1998 sudhI. Page #756 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 736 1998mAM bIjA aMtarAyakarmano joradAra udaya. beMglora kSetramAM AvyA AcArya bhagavaMta jagacaMdranI AjJA laIne dhArmika pravRttio paNa vaLatara meLavI karavAnuM zarU karyuM je Aja dina sudI cAlI rahyuM che. gaLathUthImAM ja mAbApa taraphathI dharmanA saMskAra, aneka sAdhu-sAdhvI, gurubhagavaMto, mahAna vidvAna paMDito ane svano prabaLa purUSArtha aMtaranI zuddha bhAvanA, nItimattAnI makkamatAthI dareka kSetre siddhi maLI ane beMgloramAM A. bha. sthUlabhadrasUrine mahAvIra hospiTalamAM zrI puNya prakAzanuM stavana saMbhaLAvavAno utkRSTa lAbha maLyo. suzIlAbahena pArekha, bhAI samAna pravINabhAI tathA zrImatI amIbahenanI mArI A kSetre oLakhANa karAvavAmAM madada badala temano dhanyavAda. Apano paNa khUba khUba AbhAra. prabhAvaka vyaktitva saMpatarAja gAdiyA (Ahora) "sarapharozI kI tamannA aba hamAre dila meM hai, dekhanA hai jora kitanA bAju-e-kAtila meM hai." pratibhA koInI mahotAja nathI hotI, jarUra hoya che ene ukheDIne bahAra lAvavAnI. AvA ja eka vilakSaNa vyaktitvanA svAmI, AhoranI dharmadharAmAM avatirata kuzaLa ane jhUmanArA vyaktitvanA mAlika saMpatarAja gAdiyA, jeo 72 varSanI uMmare paNa yuvAnone zaramAve evA potAnA sahaja vyaktitvanA prabhAvathI samasta beMglora jaina samAjanI AMkhonuM teja banI gayA che. teo 1948mAM AhorathI beMglora padhAryA, tyAre emanA moTAbhAI kuzalarAjajI dhAtu-vyavasAyamAM vepAra karI rahyA hatA. teo paNa temanI sAthe joDAI gayA, paraMtu emane A vyavasAya mAphaka na Avyo. emaNe philma-vitaraNa, sTIla- phekTarI vagere vyavasAyamAM hAtha ajamAvyo. sarakArI dakhala vadhAre hovAne kAraNe emane A kAma paNa na phAvyuM. pachI emaNe eksaporTa-imporTanuM kAmakAja 'konTineMTala eksaporTa'nA nAme zarU karyuM. tarata ja emanA bhAgyano sitAro camakI UThyo. Aje beMgloranAM vyAvasAyika kSetromAM emanI pharmanuM nAma atyaMta Adara sAthe levAmAM Ave che. teo mahenatu hovA sAthe kuzaLa saMcAlakano guNa paNa emanAmAM bharyo paDyo che. teo beMgloranI aneka dhArmika ane sAmAjika saMsthAo sAthe saMlagna che, jemAMnI eka zrI svapna zilpIo bhagavAna mahAvIra hospiTala, jenA teo vartamAna adhyakSa che. emanA netRtvamAM bhagavAna mahAvIra hospiTala, Super speciality HospitalnI zreNImAM pahoMcI gaI che, jeno samagra beMglorane garva che. emaNe hospiTalamAM saMpatarAja gAdiyA phI kempa senTaranuM nirmANa karAvyuM che. A fI kempa senTara dvArA beMglora zaheranA dUra-sudUranA pradezomAM dara mAse phrI kempa yojAya che, jemAM dareka garIba dardInI niHzulka sAravAra thAya che ane sarjarI (oparezana) prasiddha mahAvIra hospiTalamAM karavAmAM Ave che. A sivAya kapAyelA hoThonI plAsTika sarjarI paNa emanI hospiTalamAM thAya che ane dAnavIro pAsethI prApta dhanarAzimAMthI DAyAlisisa koI prakAranA cArja vinA fI karavAmAM Ave che. emanI hospiTala AvAM janopayogI kAryonA kAraNe bahucarcita banI gaI che. A sivAya teozrI jinakuzalasUri jaina saMghanA adhyakSa pade birAjamAna che. teo bhagavAna mahAvIra kolejanA TrasTI, zrI devanahallI tIrthanA TrasTI, B.B.U.L. skUlanA ekjhikyUTiva membara, beMglora krikeTa-klabanA sabhya, biliyarDa klabanA sabhya, Tenisa klabanA sabhya, karrarraha klabanA membara, maDAsa resa klabanA membara vagere jagyAo sAthe joDAyelA che. vizeSamAM emanI hospiTalamAM sAdhusaMtonI sevA-sAravAra 1004 phI karavAmAM Ave che. emanI hospiTalamAM garIba sAdharmika bhAIono ilAja paNa phI karavAmAM Ave che. --saMkalana : rameza pholAmuthA tIvra smaraNazakti tejarAja nAgorI (Ahora) zikhara game teTaluM UMcuM kema na hoya, enA para caDAI karavA uThAvela kadama ja mahattvapUrNa hoya che. AvA ja dRDha vyaktitvanA mAlika tejarAja nAgorI Ahora jainasamAja mATe Adarza che. dasa varSanI bAlyavayamAM emaNe AhorathI beMglora AvI potAnuM zikSaNa pUrNa karyuM. teo bacapaNathI ja vilakSaNa prakRti dharAve che. gaNitamAM teo 'mAsTara' gaNAya che. emanI smaraNazakti adbhuta che. jUnAthI ati jUnA prasaMgo emane tArIkha-varSa sAthe moDhe yAda rahe che. teo potAnA nAma pramANe svabhAva ane bhalamanasAImAM tejasvI che, paraMtu e tejasvitAmAM zItaLatAno AbhAsa paNa banI rahe che. teo samAjanA dareka kAryamAM mukhya dhurA samAna banI rahe che. samAjanuM ahita thAya e emane Page #757 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo 939 jarIkeya pasaMda nathI. emanI hayAtI sudhI samAja koI khoTuM samAja dasakAo sudhI emanI netRtvazaktino samucita lAbha pagaluM bharI zake, evuM vicArI paNa na zakAya. uThAvI zake, e ja maMgalakAmanA sAthe..... emano vyavasAya pAraMparika dhAtuno che, je ucca zikhare - saMkalana : rameza solAmuthA pahoMcI gayo che. emaNe hamaNAM ja jamInano vyavasAya paNa zarU jinazAsana pratye apAra zraddhA karyo che. emaNe potAnA buddhi-baLathI A vyavasAyane paNa caramasImAe pahoMcADI dIdho che. teo arthopArjana sAthe pArasamala copaDA (AhIra) dhArmika ane sAmAjika kAryomAM potAnI saMpattine sArAM kAryomAM kaho AMdhiyoM se AeM, kaho barka se jalAe, sAcA dilathI kharcatA rahe che. teo sAmAjika kAryakara hovAthI ye rahA merA nazamana, koI AMkha to dikhAeM!" keTalIya dhArmika ane sAmAjika saMsthAo sAthe joDAyelA che. teozrI saudharma bRhatu tapAgacchIya tristutika jainasaMgha mRdu vyaktitvanA svAmI, sulabha, upalabdha, sAdo AhoranA vartamAna adhyakSa, zrI AhIra jaina pravAsI saMghanA pariveza ane manamohaka vyaktitvanA mAlika pArasamala copaDA adhyakSa, zrI AdinAtha jaina zvetAMbara maMdira-cipeTanA bacapaNathI ja dharmaanupremI, dharmAnurAgI, zrutapremI, upAdhyakSa, zrI bhagavAna mahAvIra jaina hospiTalanA TrasTI, zrI dharmasaMskArothI abhibhUta rahyA che. teo arthopArjana sAthe sAthe pArzvanAtha padmAvatI zaktipITha, zaMkhezvaranA TrasTI zrI rAjaharSa sAmAjika ane dhArmika kAryomAM potAnA dhanano sukRta vyaya karI hemendra jaina TrasTa, nAkoDA roDa, mevAnagaranA TrasTI, zrI rahyA che. teomAM garIbo pratye dayA-bhAvanA ThAMsI-ThAMsIne pArzvanAtha rAjendra jaina TrasTa, saroDa, pAlitANAnAM TrasTI, bharI paDI che. kuSTarogIonI sevA-bhAvanA koI paNa ADaMbara B.B.U.L. faucluri Exicutive working ane dekhADAthI dUra cUpacApa karatA AvyA che. ThaMDI RtumAM commiteemAM menejara Adi aneka saMsthAo sAthe teo ThaMDIthI tharatharatAM garIbone dhAbaLo oDhADavo e emanI saMlagna che. rAtricaryAmAM sAmela che. katalakhAnAmAM kapAnArAM jAnavarone samAja emanI netRtva kSamatAno Adara kare che. koI paNa choDAvavAM, piMjarAmAM keda pakSIone choDAvavAM e emanuM rojIMduM kAryakramamAM emanI gerahAjarI kAryakramanI adhUrapanI sAkSI bane kArya che. che. emanI vAtomAM saMbaMdha ke lagAva nahIM, sIdhI ane sAcI emanI jIvanacaryA sAdagI ane saraLatAthI bharapUra rahI vAta kahevAmAM emane jarAya saMkoca nahIM, pariNAmanI emane che. emaNe chellAM paMdara varSothI arthopArjana ane vyavasAyamAMthI paravA nahIM ane sAmAjika ahita emane maMjUra nahIM. | nivRtti laIne khuda potAne pUrNa AdhyAtmika jIvanamAM DhALI emano parivAra paNa vinaya-vivekazIla che. emanA dIdhA che. emane jinazAsana ane jaina dharma pratye agAdha zraddhA suputro emanAM pacihno para cAlI potAnA parivAranI che. emaNe potAnA sadravyathI nirmANAdhIna zrI AdinAtha jaina AdhArazIlAne majabUtI ApI rahyA che. emane "eTamosaphiara zvetAMbara maMdiramAM bhUmipUjanano lAbha laIne potAnA parivAra ceinjara' paNa kahevAmAM Ave che. emanA spaSTavaktApaNAne mATe puNyopArjana karyuM che. teo sAdharmikonI bhakti mATe haMmezA kAraNe keTalAka emanA para dveSabhAva paNa rAkhe che. paraMtu emanI tatpara rahe che. emane gupta dAnamAM vadhAre vizvAsa che. sAme jatAM vAtAvaraNa badalAI jAya che. kahevAya che ke teo zrI AhIra jaina pravAsI saMghanA bhUtapUrva adhyakSa 'doDanAro ja paDaze', e ja pramANe teo paNa pariNAmathI rahI cUkyA che. temanA netRtvamAM pravAsI saMghamAM be vAra spezyala ajANa potAnI dhUnamAM potAnA kAryakramone pUrNa karavAmAM ja Treina dvArA sametazikharajI, pAlitANA, giranArajI, dhyAna Ape che. emanI vilakSaNa netRtva zaktine kAraNe emane pAvApurInI yAtrA karAvavAmAM AvI che. teo zrI rAjacaMdranA sahakAra paNa sAMpaDe che. emanA hulAmaNA nAma "mAsTarajI' ananya bhakta che. temano samagra parivAra dharmanA raMgotha sAthe ja teo vartamAna yugIna cANakya che. cANakya haMmezAM tarabatara che. emanA suputra azoka ane emanAM putravadhUe potAnI kUTanItine kAraNe vijayI rahyA che. teo paNa varSItapanI AkarI tapasyA karI pAraNAMnA prasaMge pAlitANA cANakyanI jema haMmezAM vijayI bane che ane banatA raheze. jaIne aneka svajAtIya bhAIone zAzvata tIrtha girirAjanI paramapitA paramAtmA emane zatAyu banAve, jethI Ahora jaina Page #758 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7i38 svapna zilpIo dIkarIonA ANA-parIyANAmAM khUba ja sahAya karIne temane zAtA-zAMti Ape che. maMDaLanA nejA heThaLa teo nAnA bajeTa hAusa lonamAM madada karI rahyA che. sevAbhAvI saraLa-sahadathI suzIlAbahena kacchI gurjara mahilAmaMDaLamAM 8 varSa pramukhapade rahIne ghaNA kAmo karIne saphaLa thayA hatA. zrI pArzva mahilA sevA maMDaLamAM temanA sahakAryakartAono sAtha meLavI aneka sevAnA kAmamAM joDAyelA che. zrI pArzvakalApUrNa bhaktimaMDaLanI sthApanAthI 15 varSathI pramukhapade rahIne sauno sneha meLavI zakyA che. vRddhAzramanA, aMdhAzramanA, leprasInA kAmamAM, begarsa kolonI, slama erIyAmAM jaIne aneka prakAranI sahAya karavAmAM mokhare che. garIba bALakonI zALAmAM tathA slama erIyAmAM niyamita annadAnanuM kAma aviratapaNe karI rahyA che. A mATe teo phaMDa bhegu karavA mATenI AgavI sUjha dharAve che. beMgalora jaina samAja mATe zrI suzIlAbahena sAcA abhinaMdana ane prazaMsAne pAtra che. - Ajano yAtrA karAvI. emanA prabaLa puNyodayathI lakSmI mAtA emanA para ane emanA parivAra para nyochAvara che. emanA suputra vivekI ane vinayazIla che. dharmanA dareka kAryamAM emane emanA parivAra taraphathI AzAtIta sahayoga sadAya maLato rahyo che. chellAM paMdara varSothI dharmanA mArga para ArUDha rahIne nitya ekAsaNAM athavA biyAsaNAM karI rahyA che. dharmamAM asIma zraddhAnA pariNAme emano saMpUrNa dainika kAryakrama paramAtma-bhakti ane AzramamAM ja vyatIta thAya che. parama pitA paramAtmA emanA parivAra para sadAya dayA draSTi rAkhe ane teo dhArmika ane sAmAjika kAryakramomAM abAdha gatie niraMtara AgaLa vadhatAM rahI zatAyu bane evI maMgala kAmanA sAthe..... - saMkalana : rameza solAmuthA sevAbhAvI : sahRdayI : saraLa zrImatI suzIlAbahena pArekha beMgalora samAjanA A kacchI mahilAnuM nAma samAjasevA, vaiyAvacca bhakti, jIvadayA temaja sAdharmika bhakti mATe jANItuM che. nAnapaNathI bIjAne upayogI thavAnI bhAvanAnI sAsarIyAmAM chuTTI maLI ane tethI teo varSothI sevAnA kAmamAM joDAI gayA che. chellA 20 varSathI avirata vividha prakAranI sevAmAM potAnuM yogadAna ApI rahyA che. jemAM temanA sva. sasarAjI zrI mANekabhAI pArekha jeozrI gAMdhInagara saMghanA AgevAna tathA dAnavIra hatA. jemanI preraNA ane mArgadarzanathI zrImatI suzIlAbahene eka sevAyajJa mAMDI dIdho che. guptadAnamAM paNa temanI anumodanA karIe teTalI ochI che. sAdharmika parivAro to temanuM saranAmu gotatA Ave che. saune sahAyaka banavAnI bhAvanAvALA suzIlAbahene ghaNA parivAronI Arthika bhIMsamAM paDakhe UbhA rahyAnA prasaMgo che. | DaoN. narapata solaMkI dvArA Ayojita AMkhanA dardIonA kempamAM satata sevA mATe karNATakanA gAmaDAMomAM paNa jAya che. temanA nejA heThaLa cAlatI sevA samiti dvArA teo samAjanA sukhI saMpanna pAsethI nANA bhaMDoLa laI samAjane arpaNa karavAnI sUjha, AvaData ane dIrghadRSTi dAda mAMgI le tema che. AzramomAM javuM, noTabUkonuM vitaraNa karavuM, jarUriyAtamaMdone yuniphorma, kapaDA, anAja, davAo vi. ApavAnA kAmamAM teo sadAya vyasta rahe che. jaina bhAIbahenane hospiTalamAM thatAM kharca, AMkhanA oparezana tathA Namo Namo tabvassa Namo NANassa che Eche C ke emAM che. pa - nA karI che Jain Education Intemational Page #759 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo 739 cha koTi sthAnakavAsI jaina saMpradAyanA lIMbaDI aAmara upavananA suvAsita sumaLo (ajarAmara jaina saMghamAM thaI gayelA pU. AcAryapravo ane pravartamAna agragaNya munivaryo tathA pU. mahAsatIjIo) saMkalanakAra : dhavalakumAra saurabhabhAI kAmadAra thaI gayela saMta-satIjIo viSe munizrI prakAzacaMdrajI svAmI dvArA "A che aNagAra amArA" nAmanA pragaTa thayela pustakamAMthI saMkalana karIne zrI dhavalakumAra saurabhabhAI kAmadAre A lekhamALA rajU karI che. sAhityasevA, lekhana, vAMcana ane sukRtyanA dareka kAryomAM rasa dAkhavanAra zrI dhavalabhAIe pUnA sthita MIT kolejamAMthI uccattama guNo sAthe M.B.A.no abhyAsa pUrNa karela che. tAjetaramAM teoe amerikA sthita Google AdwordsnI onalAIna Exam mAM DIsTIzana mArka sAthe pAsa karI GooglenA othorAIjhaDa Advt. ejanTa tarIkenuM kArya AraMbhela che. navayuvAnane jIvananA dareka kSetramAM pragatinI hArdika zubhecchA. dhanyavAda -saMpAdaka 'lIMbaDI ajarAmara sthAnakavAsI jaina saMpradAya, pAchaLathI dhanarAja zrAvake te pATa saMghane arpaNa karI dIdhI. 'ajarAmara saMpradAyano saMkSipta itihAsa vi.saM. 1781mAM pUjya zrI mUlacaMdajI mahArAja kALadharma pAmyA. temanI pATe saM. 1782mAM pU. zrI pacANajI 'lIMbaDI gAdI kyAre AvI? (1801) svAmI AcAryapade AvyA. dharmaprabhAvanA thoDo samaya sArI dharNoddhAraka yugapradhAna AcAryadeva zrI dharmadAsajI thaI. "caDatI paDatInA camatkAra jagamAM Ave jAve che." e svAmInA paTTaziSya pUjya zrI mUlacaMdajI svAmIe vi.saM. niyamAnusAra te vakhate sthAnakavAsI derAvAsImAM kaDavAza vadhI. 1723mAM amadAvAda mukAme dIkSA lIdhI hatI. pUjya zrI saMdharSa thayo. mUrtipUjake sthAnakavAsInI dIkarI levIdevI nahi. dharmadAsajI mahArAja kALadharma pAmyA pachI pU. mUlacaMdajI dukAnanI letIdetI na karavI. AvuM nakkI karyuM. moTA bhAganA svAmIne pATe besADyA. saMvata 1764mAM amadAvAdamAM sAdhu zrAvakosthAnakavAsI dharma choDI mUrtipUjaka thavA mAMDyA. saMmelana thayuM. pU. zrI mUlacaMdajI svAmIne AcAryapada devAnuM sthAnakavAsIonI saMkhyA ghaTI, soeka ThANA bhegA thAya to nakkI thayuM. te vakhate AsToDiyA vistAramAM upAzraya hato. gocarI pANImAM takalIpha paDe. AvA saMyogomAM gAdInuM gAma upAzrayamAM pATa-pATalA na hatA. gRhasthanA gharethI eka pATa pheravavAnI AvazyakatA UbhI thaI. mukhya saMtanA mATe lAvavAmAM AvatI. te vakhate amadAvAdanA pUjyapAda zrI pacANajI svAmIe gAdInuM gAma pheravavAnuM dhanarAjajI zrAvake vi. saM. 1760nA caitra sudI punamanA divase | nakkI karyuM. te arasAmAM dhorAjInA nagarazeTha saMghapati dozI AMbanA lAkaDAnA eka ja pATIyAmAMthI eka pATa banAvelI. pU. parasottama vAsaNajI darzana karavA AvyA. temanI sAthe vAtacIta zrI mUlacaMdajI svAmInA ziSyo te pATa pADhiyArI yAcI lAvyA. karatAM pUjaya sAhebe kahyuM, "gAdInuM gAma pheravavuM paDaze." tarata pUjaya zrI mUlacaMdajI mahArAjane e pATa upara besADI ja nagarazeThe kahyuM, "dhorAjI padhAro, ame taiyAra chIe. tyAM AcAryapadanI pacheDI saMvata 1764mAM oDhADavAmAM AvI. gAdInI sthApanA karo." A vAtacIta cAlatI hatI te vakhate Jain Education Intemational For Private & Personal use only Page #760 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74o svapna zilpIo lIMbaDInA nagarazeTha nAnajI DuMgarazI vaMdanArthe AvyA. (zeTha nA. suratamAM niraMtara cha varasa sudhI kharataragacchanA prakAMDa paMDita tu. e mahArANIne dharmanI bahena banAvela. kApaDanA 9 lAkha parama upakArI yativarya zrI pUjya gulAbacaMdrajI mahArAja pAse rUA. ApelA. potAnA ja kharce lIMbaDImAM upAzraya baMdhAvela.) saMskRta vyAkaraNa-nyAya-sAhitya-caMpu-kAvya-chaMda-jyotiSa thaI ja vALa ti che , tathA candrapannatti ane sUryapannattino AmnAya sahita gahana kALadharma pAmyA. temanI pATe pUjya zrI IcchA havAmI abhyAsa karyo. pU. yativarya parama AtmIya bhAve abhyAsa birAjayA. pU. zrI IcchAjI svAmI saMvata 1832mAM kALadharma karAvyo. pAmyA. tyAra pachI moTA kAnajIsvAmI (baravALA saMpradAyanA cumbakIya vyaktitva : pU. svAmIjInI zArIrika sthApaka) pATe AvyA. saMkhyA ghaNI hovAthI prazno vadhyA. saMpadA atyaMta rUpavaMta ane suMdaratama hatI. emano cahero 1845mAM sAdhu saMmelana thayuM. judA judA cha saMpradAya thayA. atyaMta saumya, prazAMta ane bhavya hato. mahAmunIzvara anAthI pUjaya zrI ajarAmarajI svAmIne AcAryapadavI ApavAmAM muninI mAphaka bAhya ane AtyaMtara vyaktitva AkarSaka ane AvI. tyArathI eTale ke 221 varSa thayAM tyArathI ajarAmara prabhAvazALI hatuM. yuvAvasthAmAM pahoMcatA ja teo cAritrya saMpradAyanA nAme A saMgha oLakhAya che. tejathI sUrya jevA tejasvI ane caMdra jevA saumya-zAMta zobhatA 'zAsanoddhAraka AcArya samrATa yugapuruSa" hatA. prakRtithI teo saraLa, gaMbhIra ane ciMtanazIla hatA. emanuM ojasvI vardAttva hajAro bhAvikone dharmasanmukha banAvI 'dAdAgara zrI ajarAmara svAmI detuM. AcAryapada : vi.saM. 1845 phAgaNa suda-3, lIMbaDI. janma : vi.saM. svargArohaNa : vi.saM. 1877 zrAvaNa vada-1nI madhyarAtri bAda, 1809, jeTha suda-9 lIMbaDI. caramotsava dina : zrAvaNa vada-2, paDANA (vAcharA dAdAnuM) puNyAtmA zrI ajarAmarajI svAmInI padharAmaNI tA. lAlapura, hAlAra jillo -jAmanaga2. saurASTra prAntamAM jAmanagara eka mahattvanuM zahera che. jJAti : visA ozavAla saurASTranA cha jillA paikI jAmanagara paNa eka jillo che. te jaina mahAjana. saMsArI jAmanagara jillAnAM bAvana gAmomAM vIzA osavALa jJAtinAM nAma : ANaMdakumAra. ghaNAM gharo che. mULa mAravADanI osA nagarImAMthI Avela mAtA : kaMkubAI. pitA kSatriyo varSo jatAM osavALa tarIke oLakhAyA. 500 varSa : mANekabhAI khIMyazI pahelAM amuka kuTuMbo pahelI vAra kacchanA kaMthakoTa zaheramAM haragaNa, kAkA : AvelA paraMtu pAchaLathI amuka kuTuMbo kaccha abaDAsAmAM, amuka meghAbhAI. moTAbhAI : kaMThImAM, amuka vAgaDamAM temaja amuka hAlAramAM gayAM. vIrapArabhAI, moTA jabaradasta dharmakrAntikara loMkAzAha jevA mahApuruSa A lakhiyA gAme mosALamAM (sumariyAzAha gotra) jaI vasyA. gauravavaMtI jJAtimAMthI ja pAkyA hatA. e jJAtinAM thoDA gharo moTI baheno : 3. saMtokabahena, jIvIbahena, purIbahena. gotra jAmanagara pAsenA paDANA gAmamAM paNa hatA. tyAM H mArU. kuLadevI : momAya mAtAjI. gAma momAya morA, (tA. mANekacaMdabhAI zAha nAmanA eka saddagRhastha rahetA hatA. rApara) dIkSA : vi.saM. 1819 mahA suda- goMDala (saurASTra) samAjamAM temanI pratiSThA khUba sArI hatI. teo dhArmika vRttinA mAtA kaMkubAI sAthe dIkSA lIdhI. dAdAgura : dharmoddhAraka hatA. temanI patnInuM nAma kaMkubAI hatuM. kaMkubAI AdarzagRhiNI yugapradhAna zrI dharmadAsajI svAmInA jyeSTha ziSya pUjya zrI hatAM. zIla ane sadAcAra to emanA svabhAvasiddha hatA. sAthe mUlacaMdajI svAmInA saMghADAnA pU. mahArAja zrI hIrAjI svAmI. saudayano sumeLa hato. temanuM gotra mAruM hatuM. baMne pati-patnI gurudeva : pUjya zrI kAnajI svAmI. vidhAbhyAsa : 1819 thI AnaMdapUrvaka divaso pasAra karatAM hatAM. A Adarza daMpatIe 1825. 10 sUtro kaMThastha karyA. saM. 1826 thI 1833 sudhI dharmane potAnA jIvanamAM mukhya sthAna ApyuM hatuM. Jain Education Intemational Page #761 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo vikrama saMvata 1809nI sAla hatI. eka pavitra divase ratnakukSI kaMkubahene eka parama puNyazALI putra ratnane janma Apyo. AvA puNyazALI AtmAnI potAne tyAM padharAmaNI thavAthI mAta-pitAnA AnaMdanI koI avidha na rahI. sagAsaMbaMdhIo, grAmajano bALakane joIne dharAtAM na hatAM. e mahAbhAgyazAlI AtmAne joI sahu potAnI jAtane dhanya mAnatA hatA. potAno putra bhaviSyamAM jarA ane maraNathI mukta thAya tema ja bIjA aneka AtaAne janma, jarA-maraNanA cakramAMthI mukta karAve, AtmAno sAco AnaMda prApta karI bIjAne AnaMda karAve tethI tenuM nAma AnaMdakumAra pADavAmAM AvyuM. mAtAnI vAta sAMbhaLI pAMca varSanA putre kahyuM, "mA! emAM ATalI badhI ciMtA? beso, huM pratikramaNa karAvuM.' bALakanI AvI vAtA sAMbhaLI mAtAne hasavuM AvyuM ane kahyuM, "beTA! tane kyAM pratikramaNa AvaDe che?' "mA! tame nirAMte beso, mane sAMbhaLo pachI kahejo." mAtA kaMkubAI sAmAyikanuM Asara laI besI gayAM. AnaMdakumAre vidhipUrvaka pratikramaNa karAvyuM. AkhuM pratikramaNa sAMbhaLI mAtAnA AnaMda ane AzcaryanI koI avadhi na rahI. premapUrvaka pUche che, "beTA! me to tane pratikramaNa zIkhavyuM nathI, to tane pratikramaNa kyAMthI khAtasya hi dhruvo mRtyu:, dhruvaM banne mRtaya haiM / AvaDyuM?' tyAre putra kahe che, "ApanI kRpAthI. dararoja sAMbhaLavAthI mane yAda rahI gayuM che." mAtA kaMkubAI putranI AvI smaraNazaktithI potAnI jAtane bhAgyazALI mAnavA lAgyAM. bhagavadgItA arthAt je janme che te mare che ane je mare che te janme che. te niyamAnusAra mANekacaMdabhAI ekAeka nAnI uMmaramAM ja mRtyu pAmyA. te vakhate AnaMdakumAranI uMmara pAMca varSanI hatI. acAnaka mRtyuthI mAtA-putrane AdhAta lAge te svAbhAvika che, paraMtu kudaratanA kAnUna pAse sau lAcAra che. karmanA siddhAntane samajanAra kaMkubAIne A prasaMga uparathI vairAgya AvI gayo, teo antarmukhI banI gayAM. saMyoga ane viyoga e to saMsAranI ghaTamALa che. enA svarUpane samajanAra kyAreya zoka kare nahIM. bIjI bAju AnaMdakumAranA vidyArthI jIvananI zubha zarUAta thaI. pUrvanA kSayopazamanA kAraNe buddhi kuzAgra hatI. smaraNazakti vismaya pamADe tevI hatI. mAtA kaMkubAI niyamita sAMje pratikramaNa karavA jAya tyAre potAnA lADalAne dhArmika saMskAra ApavAnI gaNatarIe potAnI bAjumAM ja besADe, pAMca varSanA AnaMdakumAra paNa dhyAnapUrvaka pratikramaNa sAMbhaLe. eka sAMje bhAre varasAda varasI rahyo hato. mAtA kaMkubAI ciMtAtura thaI gharamAM AMTA mArI rahyA hatAM. AvI rIte mAtAne ciMtAtura joI AnaMdakumAre pUchyuM, mA! tane ciMtA satAve che?'' tyAre mAtAe pratyuttara Apyo, "beTA! bhAre varasAda varase che, pratikramaNano samaya thaI gayo che, bahAra jaI zakAya tema nathI tethI Aje mAruM pratikramaNa jaze. je divase sAmAyika pratikramaNa na thAya te divasane huM niSphaLa mAnuM chuM. mane pratikramaNa AvaDatuM nathI tethI mAre zuM karavuM te 741 vicAruM chuM. varasAda baMdha thAya to upAzraye javAya." ema kahI mAtAe UMDo nisAso nAkhyo. Jain Education Intemational pAThazALAmAM punita padArpaNa te samayamAM paDANAmAM bhaNavAnI vizeSa sagavaDa na hovAthI gAmaThI zALAmAM abhyAsa zarU karyo. 'TUMka samayamAM gujarAtI bhASAno sAro abhyAsa karI lIdho. bAlyAvasthAnI sahacAriNI bAlaceSTAnI jagyAe gaMbhIratA hovAthI bIjA vidyArthIonI jema nirarthaka tophAna-mastImAM kALakSepa bahu ocho thato. zALAthI chUTA thayA pachI avakAzanA samaye mAtA-putra sAthe besatAM tyAre mAtA kaMkubAI priya putrane saMsAranI asAratA samajAvatAM. bAlamuni aImuttA, gajasukumAra muni Adi ghaNA mahApuruSonI dharmakthA paNa saMbhaLAvatA, jethI AnaMdakumAra khUba ja AnaMdano anubhava karatA. maiyA mero manavo huo vairAgI... mahApuruSonA jIvananI preraNAdAyI vAto sAMbhaLIne AnaMdakumAra vairAgyavAsita banI gayA. kumaLA hRdayamAM mAtAno asarakAraka bodha ArapAra UtarI gayo ane eka zubha divase mAtAne potAnAmananI vAta karI ke, "maiyA mero manavo huo berAgI." "he mAtA! mAre saMyama levo che. tame AjJA Apo." putranA madhathIya madhuratara zabdo sAMbhaLIne mAtAnA AnaMdanI koI sImA na rahI. saMskArI mAtA haMmezA potanA putranuM kalyANa Icche che. satI madAlasA jema potAnA putrone Page #762 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 942 svapna zilpIo gaLathuthImAM ja dhArmika saMskAro ApI tyAganA mArge vALatAM pU. mahArAjazrI baMne ThANA khUba ja rAjI thayA ane kahyuM ane te saMskAro hAlaraDAM gAtI vakhate paNa ApatAM teo "tamArIbhAvanA uttama che." MI[E revApuQiyA! mA parivaMda potAnA putrane nakAmAM hAlaraDAM na saMbhaLAvatAM dhArmika zloko re | arthAtu tamane jema sukha Upaje tema karo, (dharmana vagere saMbhaLAvatAM. kAmamAM) vilaMba karo nahIM. tame nizcitapaNe ahIM dhArmika mAtA kaMkubAI paNa satI madAlasAnI jema putranA abhya abhyAsamAM AgaLa vadho. vairAgyamAM prabaLa nimitta banyAM. potAnA mAnava jIvanane saphaLa pU. gurudevanAM sumadhura vacanAmRto sAMbhaLI mAtA-putrana mAnavA lAgyAM. putranI parIkSA karavA mATe premathI pUche che, AnaMdanI avadhi na rahI. pUjayazrInA sAnidhyamAM dhArmika "beTA! ATalI nAnI uMmaramAM tArI nAjuka kAyA saMyamanA kaSTa abhyAsanI zarUAta karI. mAtAnI uMmara paripakva hovArtha kema sahana karaze?" A sAMbhaLI e vIrakumAre hiMmatabharyA yAdazakti sAdhAraNa hatI paraMtu putranI buddhi tIkSNa hatI. vAkya vacano dvArA hRdayanA ucca dharyanuM darzana karAvI tarata ja ke zloka eka yA be vAra sAMbhaLavAthI kaMThastha thaI jatAM. ga samAdhAna karI dIdhuM ke "zUravIranA mATe te kaSTa koI hisAbamAM te navIna kAvya ekAda-be vAra sAMbhaLIne pote moDhe kahI detA nathI. mArI uMmara bhale nAnI che paraMtu AtmA kAMI nAno nathI. ajANyA mANasane ema ja lAge ke AgaLathI moDhe karI dIda saMyamanuM pAlana karatAM game tevAM kaSTo Avaze paNa huM mAnasika haze. AvI kuzAgra buddhi hovAne kAraNe jeTalo abhyAsa bIjAthe ke Atmika zaktithI te sahana karIza." bAra mahine thaI zake teTalo traNa ke cAra mahine vagara parizrama putranI AvI hiMmatathI mAtA kaMkubAI AnaMdavibhora karI lIdho. pUrvabhavanA puNya sivAya AvuM banI ja nA zake. banI gayAM, temano aMtarAtmA pokArI UThyo ke A mAro AkRtirguNAn kathayati / lADIlo bhaviSyamAM jarUra zAsanano udyota karaze. temane to buddhinI tIkSNatA mAtra aMtaramAM chupAI rahI na hatI patidevanA avasAnathI ja saMsAra uparathI moha UtarI gayo caherA ane kapALa upara te teja camakI rahyo hato. zarIra hato ane saMyama levAnI bhAvanA jAgRta thaI hatI paraMtu sauSThava saMdara hovAnA kAraNe sonAmAM sugaMdha bhaLyA jevuM lAgatuM bALaputrano prazna muMjhavato hato tenuM paNa nirAkaraNa thaI gayuM. hatuM. parIkSaka mANaso jotAMnI sAthe ja samajI jatA ane kahe teo vicAravA lAgyAM ke have DhIla karavI yogya nathI kAraNa ke A bALakanI AkRti enA guNonI cADI khAya che ke mAnavajIvananI eka eka kSaNa khUba ja kiMmatI che. vA niH aMgrejImAM paNa kahevata che ke "Face is the index of the samayakSatiH / dharmasya tvaritA gatiH / zubhasya zIghram / samayaM heart" cahero e hRdayarUpI pustakanI anukramaNikA che goyama mA paHINU 1 AvAM mahAvAkyo temaNe potAnA jIvanamAM ApaNA caritranAyakazrInI tejasvItA joI eka anyadharmI mahaMta sArI rIte utAryA hatA. tethI vilaMba na karatAM e puNyazALI paNa kevA AkarSAyA te nIcenA prasaMga uparathI samajI zakAze mAtA-putra saMyama levAnI teyArI karavA lAgyAM. goMDala e cAturmAsa daramyAna eka vakhata tejasvI zaraNuM lIdhuM che pachI phikara zAne? AnaMdakumAra eka suzrAvakane tyAM jamavA mATe jatA hatA tyAre paricita saddagRhastho tema ja saMghanA agresaronI salAha havelImAM beThelA goMsAIjI (mahaMta)nI dRSTi temanA upara paDI laI, najIkanA saMbaMdhIone hRdayanI bhAvanA jaNAvI mAtA-putra sUrya jevo tejasvI ane caMdra jevo zItaLa cahero joI A goMDala AvyAM. te vakhate goMDalamAM pUjyazrI hIrAjI svAmI tathA puNyazALIne potAnA ziSya banAvAnI icchA thaI. jamIne pAchA kAnajIsvAmI ThANA-2 cAturmAsa birAjatA hatA. temane vaLyA teTalAmAM goMsAIjIe eka nokara mokalI rastAmAMthI yathAvidhi vaMdana karI mAtA-putra pUjyazrInI sanmukha beThAM. AnaMdakumArane bolAvyA. potAnI pAse premathI besADI gAma pUjyazrIe temanA nAma-ThAma, Agamana prayojana vagerenI pRcchA nAma-ThAma vagere bAbatonI pRcchA karI, kyAM raho cho ane 2 karI. pratyuttaramAM mAtA kaMkubAIe hRdayanA bhAvo jaNAvyA ane karavAnA cho te paNa pUchyuM. namra vinaMti karI, "gurudeva! ame Apane zaraNe AvyA chIe, dIkSArthI AnaMdakumAre javAba Apyo ke huM ahIM jaina Apa amAro uddhAra karo." munirAja pAse rahuM chuM ane dhArmika abhyAsa karuM chuM, bhagavata Jain Education Intemational Page #763 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo dIkSA aMgIkAra karI huM temano ziSya banIza. jarAya gabharAyA vinA namratApUrvaka jyAre e bALake javAba Apyo tyAre goMsAIjI khUba ja khuza thayA. temane thayuM ke meM jevo dhAryo hato tevo ja A baLaka che. thoDI AnaMdanI vAto karI rajA ApatAM kahyuM ke, "jyAre jyAre ahIMthI nIkaLo tyAre mArI pAsethI thaIne javuM. koI rIte judAI mAnazo nahIM, kAMI paNa joItuM hoya to vinA saMkoce kahejo." AnaMdakumAre khUba namratAthI kahyuM, "bahu sAruM, mAre kAMI joItuM nathI." ATaluM kahIne vidAya lIdhI. goMsAIjI ane AnaMdakumAranA saMvAda uparathI vairAgyanI dRDhatA, mananI nizcalatA ane nispRhatA kevA UMcA prakAranI che tenI pratIti thAya che. mahApuruSanA lakSaNa bALapaNathI ja dekhAI Ave che. pelI aMgrejI kahevata paNa kahe che ``Children shows the man as morning shows the day." arthAt divasa kevo thaze te prabhAta batAve che. tema mAnava kevo thaze te enuM bAlapaNa batAve che. mAtra nava ja varSanI uMmara hovA chatAM e cAturmAsamAM khUba ja sAro abhyAsa karI saMyama levA mATe saMpUrNa taiyAra thaI gayA. munino kalpa pramANe kArataka vada-1nA pUjya zrI hIrAjI svAmI Adi ThA. 2 goMDalathI vihAra karyo. temanI sAthe bhAvi mahApuruSe paNa vihArano anubhava lIdho. mAtA kaMkubAIe putrane pUjyazrInI sAthe pharavAnI anumati ApI pote AcAryajI sAthe abhyAsa karavA rahyA. thoDA samayamAM ja cAritryanI duSkaratAno aMgata anubhava meLavI vairAgyanA raMgane paripakva banAvI dIkSAnI anujJA levA mAtA-putra potAnA gAma paDANA AvyAM. temanA sagAMvahAlAo ke jeo dharmamAM UMDA UtarelA na hatAM chatAM sarala hatAM. e lokonAM hRdayamAM jyAre dharma e ApaNuM kartavya che ane saMyama levo e eka ucca Adarza ane uttamottama pagaluM che." e vAta pramANo ApI samajAvavAmAM AvI tyAre rAjIkhuzIthI bannene dIkSA levAnI AjJApatrikA lakhI ApI. te AjJApatrikAmAM moTA sAdhu ane AgevAna zrAvakonI sahI karAvI dIkSA levAnuM pramANapatra meLavyuM. huM to arihaMta arihaMta japuM morI mA, mAruM mana lAgyuM che saMyamamAM... 10 varSanI uMmaranA AnaMdakumAra dIkSA levA mATe 743 thanaganI rahyA che. mAtAne kahe che, have jaladI dIkSita thaIe. pUjya gurudevane paNa vinaMtI karI, chUpAM tvA TImAM vedI / kRpA karI dIkSA ApI mAro uddhAra karo. pUjya zrI hIrAjI svAmI tathA gurudeva zrI kAnajI svAmI pharIne goMDala padhAryA tyAre zrAvakonA caDatA utsAhanI sAthe atyAgrahathI goMDalamAM ja dIkSA mahotsava UjavavAno nizcaya karyo. vi.saM. 1819nA mahA sudi pAMcamanA divase caDate pahore, zubha muhUrte pUjya zrI hIrAjI svAmIe AnaMdakumAranuM nAma ajarAmarajI svAmI rAkhI ma. zrI kAnajI svAmInA ziSya banAvyA ane pavitrAtmA kaMkubAI AryajIne mahAsatIjI zrI jeThIbAI AryAjInA ziSyA tarIke jAhera karyAM. sAthe AzIrvAda paNa ApyA. zAsanoddhAraka pUjya AcAryazrI ajarAmarajI svAmInA prabhAvaka prasaMgo (1) zAsanodvAraka pUjya AcArya zrI ajarAmarajI svAmI prakAMDa vidvAna hatA ane e vidvattAnI chApa mAtra potAnA ja saMpradAyamAM nahIM paNa Itara samAjamAMya hatI, teno eka prasaMga jANavA jevo che. eka vakhatanI vAta che ke jyAre pUjya zrI lIMbaDImAM sthiravAsa hatA te daramyAna amadAvAdathI pAlitANA javA mATe eka saMgha nIkaLelo. te saMghamAM 300 vidvAna ane bhaktizALI yatio paNa hatA. saMgha pharato pharato lIMbaDInA pAdaramAM Avyo. lIMbaDImAM saMghe mukAma karyo te vakhate te yatione koIke samAcAra ApyA ke A zaheramAM sthAnakavAsI jaina saMpradAyanA sAdhu pUjyazrI ajarAmarajI svAmI birAjamAna che, teozrI ghaNAM zAstronAM jJAtA tathA saMskRta bhASAnA prakAMDa vidvAna che. A sAMbhaLIne yatioe kahyuM ke sthAnakavAsI sAdhuma zuM vidvattA hatI? temaNe nizcaya karyo ke cAlo ApaNe temana jarA majAka uDAvIe. Avo vicAra karIne te yatio pUjyazrI pAse AvyA. pUjyazrIne to zAstrIya jJAnanI sAthe AdhyAtmika jJAna paNa hatuM tethI tarata ja temano Azaya samajI gayA ane teo potAno Azaya rajU kare te pahelAM ja pUjyazrIe temana sAthe saMskRtamAM ja vArtAlApa zarU karI dIdho ane te eTalI hada sudhI ke nyAyazAstranI paMktio upara carcAtmaka rIte saMskRta bhASAmAM vaktavyanI rajUAta zarU karI dIdhI. Page #764 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 744 yatiomAMnA keTalAka je khAsa vidvAno hatA temaNe pUjyazrI sAthe vArtAlApa karyo paNa aMte eTaluM to svIkAratA ja gayA ke ATaluM badhuM; zAstro tema ja sAhitya tathA nyAya vagerenuM talasparzI jJAna pUjyazrImAM haze e amArI kalpanAmAM ja na hatuM. Ama temaNe pUjyazrInI muktakaMThe prazaMsA karIne tyAMthI vidAya. lIdhI. prasaMga-2 merU to Dage paNa jenAM manaDAM Dage nahIM re.... pUjyazrI jeTalA jJAnI ane pratibhAsaMpanna hatA teTalA ja nIDara paNa hatA. temanI nIDaratA nIcenA prasaMga uparathI sArI rIte samajI zakAze. teozrI ekavAra thAnagaDhathI coravIrA gAme vihAra karIne potAnA ziSyo sAthe jaI rahyA hatA. te rastAmAM gIca jhADI ane jaMgala hovAne kAraNe jaMgalI jAnavaro te jaMgalamAM pharatA hatA. pUjyazrI jyAre rastAmAM AgaLa vadhI rahyA hatA tyAre rastAmAM eka siMha nizciMta banIne beTho hato. AgaLa cAlanArA sAdhuo siMhane joIne ekadama thaMbhI gayA. pUjyazrI AvyA eTale sahue kahyuM ke "gurudeva! rastAmAM siMha beTho che, AgaLa javAya tema nathI mATe pAchA pharIe ane thAnagaDha pahoMcI jaIe." pUjyazrIe badhA ziSyone zAMta karyA ane kahyuM, "tamAre gabharAvavAnI jarUra nathI, navakAranuM smaraNa karo ane mArI pAchaLa pAchaLa calyA Avo." badhA ziSyo gurudevanI vAta sAMbhaLIne hiMmatamAM AvI gayA. pUjyazrIe barAbara ziSyone pasAra karAvyA. siMha tyAM ne tyAM ja zAMta rIte besI rahyo. A prasaMga uparathI pUjyazrInI dhIraja, nIDaratA, navakAra maMtra pratyenI zraddhA ane AtmavizvAsa spaSTapaNe jaNAI Ave che. AtmA jyAre pavitra bane che tyAre uparanA guNo tenA jIvanamAM svAbhAvika rIte pragaTa thAya che. pUjyazrI jevA jJAnI, cAritrazIla ane nIDara hatA tevA ja labdhisaMpanna paNa hatA. teozrI jyAM tyAM labdhino upayoga karatA nahIM. sAdhuno AcAra tathA maryAdAne sArI rIte AcaratA hovAthI koI anivArya prasaMga sivA arthAt apavAda mArga sivAya te labdhino upayoga karatA nahIM. prasaMga-3 : lUMTArA aMdha banI gayA eka vakhata teozrI saurASTramAMthI kaccha tarapha vihAra svapna zilpIo karatA hatA. grAmAnugrAma vicaratAM vicaratAM mALiyA (mIMyANAnuM) padhAryA. tyAMthI raNa utarIne kacchamAM padhArI rahyA hatA, temanA ziSyo badhA sAthe cAlI rahyA hatA. rastAmAM temane mALiyAnA mIMyANA maLyA. te mIyANAo te jamAnAmAM loko lUMTIne mAla gharabhego karavAmAM hoziyAra hatA. temanuM jAra pa te vakhate ghaNuM hatuM. pUjyazrI jyAMthI pasAra thaI rahyA hatA tyAM ekadama mIyANAo ghoDA upara savAra thaIne AvI pahoMcyA ane aDadhe raNe pUjyazrIne AMtaryA. pUjyazrI Adi saMtone kahe che, "tamArI pAse je kAMI hoya te badhuM ApI do." pUjyazrI tarata ja UbhA rahI gayA ane kahyuM, "bhAI! sAdhu pAse bIjuM zuM hoya? jarUrIyAta pUratA vastro hoya tethI vadhAre hoya nahIM. atyAre ThaMDInA divaso che eTale kapaDAMnI amAre jarUra hoya. te sivAya lAkaDAnA pAtrA tathA jJAna bhaNavA mATe sUtranI pothI sivAya kAMI nathI. dhana ke dAgIno amArI pAse nathI kAraNa ke jaina sAdhu kaMcana kAminInA tyAgI hoya che mATe sAdhune herAna karavAnuM choDI do." pelA mIyANAo to abhimAnamAM aMdha banelA tethI emane evuM kyAMthI sUjhe ke sAdhu saMtane herAna karavA enA jevuM bIjuM koI pApa nathI. teo to rophamAM ja bolyA ke game tema karo paNa tamArI potakI sivAya je kAMI hoya te badhuM ApI do." pUjyazrIe temane ghaNI rIte samajAvyA chatAM temaNe emane eka vAta pakaDI rAkhI. pUjyazrIne lAgyuM ke A lUMTArAone AdhIna thavuM emAM zAsananI laghutA thaze, loko ema kaheze ke jaina sAdhuo luMTANA. AvuM karavA devuM nathI. Ama vicArI pUjyazrI eka bAju UbhA rahyA ane pAMceka miniTa dhyAna dharIne hAtha UMcA karyA ke tarata ja jeTalA mIMyANAo hatA te badhA AMdhaLA bhIMta thaI gayA. teo ghaNI AMkho phaphaDAvavA lAgyA paNa kaMI ja vaLyuM nahIM. kAMI dekhAya nahIM. temane thayuM ke Ama to ApaNe raNamAM ja khalAsa thaI jazuM ane pakaDAI jazuM to kamote mAryA jazuM mATe A sAdhunI mAphI mAMgyA sivAya chUTako nathI. tethI teo tarata ja pUjyazrInA pagamAM paDyA ane mAphI mAMgavA lAgyA. pUjyazrI to saMta puruSa hatA temane mIyANAo upara dveSa to hato ja nahIM, temane mana to badhAya sarakhA hatA eTale temaNe kahyuM, "ke havethI tame pratijJA karo ke AjathI lUMTaphATano dhaMdho nahIM karIe, tema ja bhUla cUke paNa sAdhu saMtane herAna karazu nahIM." mIyANAo tarata ja saMmata thaI jyAre pratijJA Page #765 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo karI tyAre pUjyazrIe potAnI vidyA pAchI kheMcI lIdhI ane sau dekhatA thaI gayA. pachI to badhA pUjyazrIne raNanI kAMdhI sudhI mUkavA AvyA ane vAraMvAra pagamAM paDI kSamA yAcI. aMte pUjyazrIno upakAra mAnI vidAya thayA. pUjyazrI paNa kacchanuM raNa UtarIne sAme gAma zAMtipUrvaka padhAryA. A prasaMga banyA pachI mIyANAo upara evI chApa paDI gaI ke jaina sAdhune saMtApavAthI pariNAma badhu kharAba Ave che tyArathI mIyANAo jaina sAdhunuM kyAreya nAma letA nathI. prasaMga-4 : rAjA-mahArAjA upara prabhAva saMvata 1850nI sAlamAM pUjyazrI jayapura padhAryA. te vakhate lAhoranA lAla vajarAjajI 1700 gAmanAM ThAkora sAheba hatA. 81 hAthI jene tyAM jhUlI rahyA che evA lAlajIne khabara maLyA ke pUjya zrI ajarAmarajI svAmI jayapura padhAryA che tethI vinaMtI karavA gayA. pUjyazrIe jaNAvyuM ke lIMbaDI saMghanI maMjUrI hoya to tyAM avAya kAraNa ke lIMbaDI saMghe pUjyazrIne lIMbaDI bAju teDAvelA. lAlAjIe kahyuM ke "AvatI sAle te bAju padhArazo, A varSe nahIM, kemake atyAre Apa tyAM padhAro to pAchA A bAju na ja padhAro. lIMbaDI saMghane samajAvavAnuM mAruM kAma.'' temaNe InAma jAhera karyuM ke je vyakti lIMbaDInA saMghapatine samajAvI lAhora padhAravAnI vinaMtI karIne pUjyazrIne laI Ave tene eka lAkha rUpiyA ApavAmAM Avaze. InAmanI lAlace ghaNA mANaso taiyAra thayA paNa aMte rAmadAsa rAThoDane lIMbaDI mokalavA mATe pasaMda karyo. lAla vaccharAjano vinaMtI patra laI rAmadAsa rAThoDa lIMbaDI AvyA, lAlajIno vinaMtI patra rajU karyo paraMtu lIMbaDI saMghe teno asvIkAra karyo kAraNa ke pU. zrI ajarAmarajI svAmInI lIMbaDImAM jarUra hatI. rAmadAsa rAThoDa khUba ja karagaryA, eka varSanI rajA Apo, vadhAre nahIM. tyAre lIMbaDInA zeThe kahyuM, "tame badhA raMgIlA lAlA, tamArA hAthamAM kadara thAya evI bIje kyAMya na thAya paraMtu pUjyazrI tyAM vicare to ame amArA saMpradAyanI mUDIthI vaMcita rahI jaIe.'' rAmadAsa rAThoDa kahe che, "zeThajI! khoTuM lakhI Apo, jethI mane lAkha rUpiyA maLe." paraMtu inkAra karyo ke "mArAthI khoTuM lakhAya ja nahIM." tyAre rAThoDa kahe che. "mAruM zuM?" saMghe 745 tyAre temane 12500 rUpiyA ApIne vidAya karyA. rAmadAsa rAThoDa lIMbaDI saMghanI ane zeThanI AvI udAratA joIne khuza thaI gayA. lAlAjInA mukhamAMthI zabdo sarI paDyA, "ApaNA ahobhAgya nahIM jethI mahApuruSanA pagalA na thayA." ema temaNe khUba aphasosa karyo. A prasaMga uparathI samajI zakAya che ke pUjyazrIno prabhAva rAjA-mahArAjAo upara paNa keTalo hato. prasaMga-5 : eka mahinA sudhI prabhAvanA atithirdevo bhava / saMvata 1860mAM pUjyazrI sAmAjika kSetramAMthI nivRttiprAyaH thaI gayA hatA. moTe bhAge samaya svAdhyAya temaja dhyAnamAM gALavA lAgyA. jeTha vada-12 thI bhagavatI sUtranI vAcanA zarU karI, lIMbaDI saMghe nirNaya karyo ke jyAM sudhI bhagavatI sUtranI vAcanA cAle tyAM sudhI dararoja sukhaDInI prabhAvanA karavI. seMkaDo loko vAcanAmAM lAbha levA lAgyA. lIMbaDI saMghe potAnI bhAvanA pUrI karI ane potAnA gurudevanI bhakti tathA zrutabhaktinA apUrva darzana karAvyA. saMvata 1864nI sAlamAM bhUjanA kArabhArIzeTha kuzalacaMdanA mAtuzrI rAmabAI 100 bhAvikono saMgha laI page cAlIne lIMbaDI pUjyazrInA darzanArthe AvyA hatA. te divase vyAkhyAnamAM Avela saMghanI sAdharmika bhakti mATenA 60 notarA (AmaMtraNa) lakhANA. 60 kuTuMboe kahyuM ke "A atithi saMghanI bhakti ame karIzuM, 60 notarA pUrA nahIM thAya tyAM sudhI rajA nahIM ApIe.' tyAre rAmabAI zeThANI vicAravA lAgyA ke 60 notarA eka mahine pUrA thAya, vaLI eTalA kapaDAM paNa nahotA lAvyA kAraNa ke be divasanuM rokAvAnuM kahIne AvyA hatA. zeThANIe ghaNI AnAkAnI karI paNa lIMbaDI saMghanI bhakti AgaLa jhUkI javuM paDyuM ane eka mahino rokAyA temaja eka mahinA sudhI dararoja vyAkhyAnamAM sAkara ane vAsaNanI lANI karatAM hatAM kAraNa ke saMghanuM ema ja khavAya nahIM tethI AvI rIte hajAro rUpiyA kharcyA. A prasaMga uparathI samajI zakAya che ke pUjyazrIno prabhAvarUpI sUrya kevo tapato haze ane zrI saMghanI bhaktibhAvanA keTalI zreSTha haze tema ja kevI jAhojalAlI haze. Page #766 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 746 svapna zilpIo 6. zrI ra nacaMdrajI jI svAmI . (AcArya zrI devacaMdrajI svAmI, bhArataratna zatAvadhAnI paMDitarAja pU.zrIno janma vi.saM. 1902, rAmANIyA-kaccha (tAluko zrI ratnacaMdrajI svAmI mundrA)mAM thayo hato. emanA pitAzrInuM nAma rANA mepA sAvalA kaccha jillAnA mundrA hatuM tathA mAtAnuM nAma nAmaIbAI hatuM. jJAtie vizA tAlukAnuM nAnakaDuM gAma bharorA. osavALa hatA. 700nI janasaMkhyA dharAvatuM pU. AcArya zrI kAnajIsvAmInA satsaMgathI temane A raLiyAmaNuM gAma bIjA dIkSAnA bhAva jAgyA. pitA-putra sAthe vi.saM. 1913, phAgaNa gAmothI kAMIka alaga tarI sudi-13nA mAMDavI kacchamAM dIkSA aMgIkAra karI hatI. guru Ave che kAraNa ke emAMthI bhagavaMtanA sAnidhyamAM khUba ja jJAna-dhyAnamAM AgaLa vadhyA. aneka saMta ratno pAkyA che. emanuM vicaraNa kaccha ane saurASTramAM vizeSarUpa thatuM. e pAvana bhUmimAM vi.saM. ekAdhika zatAyuSI mahAsatIjI zrI velabAI AryAjIne 1936, vaizAkha sudi 12 ne zukravAre suzrAvaka vIrapALabhAI guMdAlA mukAme vi.saM. 1997nI sAle pU. devacaMdrajI svAmIe deDhiyAnA gRhiNI suzrAvikA lakSmIbAIe eka putraratnane janma dIkSA ApelI tathA kaheluM ke "velabAIno velo vadhato raheze." Apyo. eka zubha divase tenuM nAma rAyasiMha pADavAmAM AvyuM. A vacano akSarazaH sAcA paDelA. teozrI AvA vacanasiddha 6 varSanI uMmare mAtA-pitAe temane gAmaThI zALAmAM mahApuruSa hatA. bhaNavA mATe besADyA. sAta copaDIno abhyAsa karI rAyasiMha vi.saM. 1968, vaizAkha vadi-9nA divase lIMbaDI mukAme moTAbhAI napubhAInI sAthe Idora pAse AvelA zaNAvadamAM pU. medharAjajI svAmIne gAdIpati pada tathA pU. zrI devacaMdrajI vepArano anubhava levA gayA. tyAM aMgrejIno sAmAnya abhyAsa svAmIne AcAryapada ApavAmAM AvyuM hatuM. pUjyazrInA karyo. daseka mAsa e rIte zaNAvadamAM gALyA bAda pharIne zAsanakALa daramiyAna lIMbaDImAM be vAra sAdhu saMmelana kacchamAM AvyA. tyAMthI muMbaI vepArArthe gayA. anukrame 13 bolAvavAmAM AvyA hatA. varSanI uMmare e kacchI kizora vepArI banI gayo. 'pU. zrI devacaMdrajI pAThazALAnAmanI be skUlo eka yajabhAvi na tad bhAvi, bhAvi cetra tadanyathA / rAmANIyAmAM tathA bIjI sAyalAmAM cAle che. je nathI banavAnuM tene koI banAvI zakatuM nathI. je kavivarya pU. nAnacaMdrajI svAmI Adi ghaNA ziyo 5. banavAnuM che, tene koI anyathA karI zakatuM nathI A kudaratano sAhebanA thayA hatA. lIMbaDImAM 'pU. zrI devacaMdrajI pustakAlaya' kAnUna che. cAle che je bRhada gujarAtamAM agrasthAne che. pU.zrI vi.saM. jyAre rAyasiMha zALAmAM bhaNatA hatA tyAre dhArmika 1971nI sAle ajarAmara saMpradAyanA gAdIpati banyA hatA. jJAnamAM samAyika, pratikramaNa, cha kAyanA bola, navatattva chelle teozrI lIbaDImAM sthiravAsa rahyA hatA tyAre kavivarya vagereno abhyAsa karelo. sAdhu sAdhvIjIono samAgama paNa nAnacaMdrajI svAmIe temanI khUba ja sevA karI hatI. karatA jethI bAlamAnasamAM dIkSA levAnA vicAro AvatA, paraMtu pu. zrI devacaMdrajI svAmI vi.saM. 1977. kArataka te koIne darzAvyA nahIM, te sthitimaM ja temanA tera varSanI uMmare vada-8 nA lIbaDI mukAme svargavAsa pAmyA hatA. teozrInA (kaccha) samAghoghAnI eka kulIna kanyA hAMsabAI sAthe lagna cha ziSyo thayA hatA. pU.zrI suMdarajI svAmI tathA pU. zrI thaI gayA. lagna bAda traNa varSa paradezamAM gALyA. comAsAmAM rAyacaMdajI svAmI (baMne bhAIo) paNa teozrInA ja ziSyo traNa-cAra mAsa dezamAM rahI dhArmika abhyAsane tAjo karatA. A hatA tathA bidaDA (kaccha)nA hatA. pramANe krama cAlyA karato hato. rAyasiMhabhAI comAsAmAM belApurathI dezamAM AvyA. punaH saMyama levAnA utkRSTa bhAva jAgyA, teo koIne paNa kahyA Jain Education Intemational For Private & Personal use only www. Page #767 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pna zilpIo 747 vagara bhorArAthI aMjAra gayA. te vakhate aMjaramAM pU. prasaMga hato. kAraNa ke munirAjanI dIkSA bhorArAmAM prathama ja gulAbacaMdrajI svAmI tathA kavivarya ma. vIrajIsvAmI birAjatA thavAnI hatI. ghara-gharamAM maMgala gIto gavAI rahyAM hatAM kema ke hatA. pAchaLathI kaTuMbIjanone khabara paDatAM pAchA teDI AvyA. A prasaMga badhAne mATe sarakho hato. teo saMsAramAM rahevA icchatA na hatA chatAM gRhasthAzramanA 0 pU. zrI megharAjajI svAmI, pU. zrI devacaMdrajI svAmI,. baMdhananA kAraNe rahevuM paDyuM. pU. zrI gulAbacaMdrajI svAmI, kavivarya zrI vIrajI svAmI Adi upAdAna taiyAra thatAM nimitta maLI ja jAya che saMtasatIjIo sahita caturvidha saMghanI hAjarImAM muraga jevata mAtA-pitAno prema tathA gRhasthAzramanI javAbadArInA daiDhiyAnI vADImAM saMvata 1953, jeTha suda-3 ne guruvAre kAraNe dIkSA levAno vicAra te vakhate sAkAra banyo paraMtu tyAra rAyasiMhabhAI dIkSita thaIne muni zrI ratnacaMdrajI thayA.pU. zrI bAda vi. saM. 1951mA rAyasiMhabhAI belApura hatA tyAre gulAbacaMdrajI svAmInA paTTaziSya thayA. dharmapatnI haMsabAIe putrIne janma ApI prANa choDyA. A tyAra pachI sAtamA divase mundrAmAM temanI vaDI dIkSA samAcAra rAyasiMhabhAIne tAre dvArA maLyA. te ja vakhate temanA thaI. mukhamAMthI narasiMha mahetAnI jema zabdo sarI paDyA, "bhaluM thayuM jijJAsA e jJAnanI jananI che. munizrI ratnacaMdrajInA bhAMgI jaMjALa, sukhe bhajazuM zrI gopALa" vaDIla baMdhune kahI jIvanamAM prathamathI ja jJAna meLavavAnI tIvra pipAsA hatI. dIdhuM ke "pharIthI mAruM vevizALa nahIM karatA." gRhasthAzramanI saMvata 1953 thI 1963 sudhInA eka dAyakAmAM zAstrI jaMjALano tAMtaNo tUTyo ane mukta thayeluM mana saMyama levA mATe nArAyaNa mULajI, zrI bhAgavatAcArya, zrI kRpAzaMkara zAstrI, zrI utsuka banyuM paraMtu moTAbhAInI AjJA thaI ke "hamaNAM be zazInAtha jhA, zrI bAlakRSNa mizra ane paMDita baccA jhA jevA mahinA ahIM ja raho, tamAro vairAgya paripakva haze to dIkSA samartha vidvAna paMDito pAsethI nyAyanA vividha grantho jevA ke levAmAM aMtarAya karIza nahIM." tarkasaMgraha, nyAyabodhinI, nIlakaMThI, dIpikA, nyAya siddhAnta vAtsalyahRdayI mAtAne jyAre khabara paDI ke mAro soLa muktAvalI, paMcalakSaNI, siddhAnta labhaNa, avicchedakatva, varSano ratna supAtra dIkaro dIkSA levA mATe utsuka banyo che nirukti, vyutpattipAda, zaktivAda, zabdazakti prakAzita, tyAre temanuM hRdaya putra mohanA kAraNe bhAMgI paDyuM. putrane pharIthI sAmAnya niyukti, sAdhAraNa hetvAbhAsa, nyAyAvatAra, syAdvAda paraNAvavA khUba Agraha karyo chatAM rAyasiMhabhAInuM mana jarAya ratnAkara vagere chaMdamAM zrutabodha, vRtta ratnAkara Adi alaMkAramAM calita thayuM nahIM. temaNe dhArmika abhyAsa cAlu rAkhyo. kuvalayAnaMda kArikA Adi darzanazAstramAM sAMkhya tattva kaumudI guru bina kauna batAve vATa? Adi vyAkaraNamAM siddhAnta caMdrikA, siddhAnta kaumudI vageera Agama vizArada pUjya zrI gulAbacaMdrajI svAmI tathA sAhityamAM raghuvaMza, zizupAla vadha, rasa gaMgAdhara, mRcchakaTika, kavivarya ma. zrI vIrajI svAmInuM saMvata 1952nI sAlanuM kusumAMjAla vagere graMthono phakta deza ja varSamAM abhyAsa pUrNa cAturmAsa bhorArAmAM hatuM. e cAturmAsamAM ja rAyasiMhe tIvra karyo hato. jayotiSa, vedAMta tathA bauddhanA graMthono paNa sAro smaraNazaktinA kAraNe saMkhyAbaMdha thokaDAM tathA dazavaikAlika sutra abhyAsa karyo hato. kaMThastha karI lIdhA. cAturmAsa pUrNa thatAM pU. gurudeva sAthe aMjAra abhyAsa rati uparAMta asAdhAraNa dhAraNAzakti hatI. tarapha vihAra karyo. be-traNa mahinAmAM uttarAdhyayana sUtra kaMThastha jAmanagaramAM jyAre paMDita nArAyaNa mULajI pAse temaNe karI lIdhuM. abhyAsa AgaLa vadhAravAnI icchA pradarzita karI tyAre putranI gRhasthAzrama taraphanI udAsInatA jANI chevaTe paMDitajIe eka vilakSaNa zarata rajU karI. temaNe kahyuM, "jyAre saMvata 1953mAM vaizAkha sudi-3 nA divase lekhita AjJA huM makAnanAM pagathiyAM caDuM ane abhyAsa karAvIne nIce utaruM ApI. mAtA-pitAe putrano mArga mokaLo karI Apyo. sattara tyAM sudhI huM saMskRtamAM ja bolIza ane saMskRtame ja siddhAMta varSanI vayanA navayuvAna rAyasiMha bhorArAmAM ja sAdhu dharma kaumudI zIkhavIza. eka paNa zabda gujarAtIno upayoga nahIM aMgIkAra kare e bhorArAvAsIo mATe asAdhAraNa utsavano karuM. e zarata mAnya hoya to ja bhaNAvIza." te vakhate Jain Education Intemational Page #768 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 748 ratnacaMdrajI svAmIne saMskRtano abhyAsa sAmAnya hato, zarata kaThina hatI chatAM mAnya karI. abhyAsa zarU karyo. temanI ajaba dhAraNAzakti joI paMDitajI khUba prasanna thayA. avadhAnonI hAramALA sarjatA zatAvadhAnIjI dhAraNA zaktinI prabaLatAthI avadhAna zaktino paNa temanAmAM vikAsa thayo hato. avadhAna zakti ne virala zakti che. avadhAnamAM cittanI traNa kriyAo thAya che. (1) grahaNa (2) dhAraNa (3) smaraNa. sAmAnya mANasomAM to nahIM paraMtu vidvAnomAMya bahudhA A traNa kriyAo karanArI zakti suvyavasthita kArya karatI nathI hotI. jyAre paMDitaratna zrI ratnacaMdrajI svAmIe sau prathama saMvata 1962mAM thAnagaDha cAturmAsamAM pahelI vAra 8, bIjI vAra sattara ane trIjI vakhata jAherasabhAmAM 50 avadhAna karyA hatA. saMvata 1991 alavaramAM rAjaRiSa kaoNlejamAM 48 avadhAna karyA. e ja varSe dilhImAM avadhAna karatAM sabhAe 'bhArata ratna'nI upAdhi ApI. saMvata 1992mAM gurukula paMcakulAmAM 101 avadhAnanI yojanA hatI paNa samayanA abhAve 86 avadhAna thayA tyAre 'bhArata bhUSaNa'nI padavI enAyata karavAmAM AvI. saMvata 1993mAM paTiyAlAmAM jAheramAM 60 avadhAna karyA. vidyA vAridhi'nI upAdhi meLavI. saMvata 1995mAM AgrAmAM 60 avadhAna karyA. saurASTra, gujarAta, muMbaI, madhya bhArata tathA uttara bhArata jyAM jyAM vicaryA tyAM tyAM judA judA sthaLe avadhAna prayogo karyA hatA. ATha avadhAnanI zarUAta * karIne 101 avadhAna sudhInI zakti temaNe prApta karI hatI. tethI jaina jainetara prajA sAmAnya rIte 'zatAvadhAnI'nA nAmathI ja oLakhatA. zuddha samAcArInAM prakhara himAyatI UtaratA kALane kAraNe samAjamAM zithalatAnuM pramANa vadhatuM jatuM hatuM. teno prazna samAjamAM jorazorathI carcAto hato. sAdhuonI jIvana vizuddhino prazna paNa temane khaTakato hato. caritranAyake sauprathama saMvata 1966mAM rAmANiyA (kaccha)nA sAdhu saMmelanamAM bhAga laI sAdhuone zobhe tevA AcAro varNavyA hatA. sAdhuonI jIvana vizuddhinuM kArya sAdhu dvArA ja thavuM joIe tevuM teo mAnatA hatA. te mATe khUba prayatno karyA paNa aphasosa! temane saMpUrNa saphaLatA na maLI chatAM niSphaLatA svapna zilpIo paNa nahotI maLI. teo nirAza na thatAM vadhu ne AgaLa vadhatA hatA. vadhu utsAhathI saMvata 1968mAM kacchamAM vicaratA AryAonI eka pariSada mundrAmAM maLI. A parISadanI doravaNI paNa zrI ratnacaMdrajI mahArAje karI hatI. be divasanI carcA pachI vihArAdinuM niyamana karanArI agiyAra kalamo ghaDavAmAM AvI hatI. eja varSamAM lIMbaDI saMpradAyanA sAdhuonuM saMmelana lIMbaDImAM maLyuM ane emAM paNa pU. ma.zrInI doravaNI heThaLa niyamo racAyA, jemAM pustakonA parigrahano tyAga, guruziSyonA parasparanA vartana ityAdi viSe vicAraNA pachI ghaDAyelI kalamo mukhya hatI. samagra dezanA sAdhu samudAyanA ekaMdare lekhAtA bAvIsa ToLAM ke batrIsa saMpradAyonI zuddhine mATe temane ema lAgatuM ke ekavAra dezanA badhA sAdhuo nahIM to badhA sAdhuvRMdonA mukhyoe eka sthaLe maLIne vicAra vinimaya karavo joIe, A mATe kaMIka karavuM joIe. akhila bhAratavarSIya sthAnakavAsI jaina sAdhu saMmelananuM bIja e vicArasaraNImAM raheluM hatuM. saMvata 1987mAM suzikSita zrAvakavargane lAgyuM ke have samaya pAkI gayo che. keTalIka mAnyatAonI pRthakkatAne lIdhe AkhA sAdhu samAjamAM ekatA thatI nathI. mukhyatve tithipatranI ekatA mATe pU. zrI sohanalAlajI ma.nI preraNAthI sAdhu saMmelana karavAnI tAtkAlika jarUriyAta UbhI thaI. paMDitarAja zrI ratnacaMdrajI svAmInI sUcanAnusAra kaoNnpharansa kAryAlaye sauthI pahelA judA judA saMpradAyonA AcAryono abhiprAya pUchyo ke sAdhu saMmelana bharavuM jarUrI che? jarUrI hoya to kyA sthaLe ane kyA samaye bharavuM? vagere ghaNA prazno jyAre sAdhu samudAyane pUchavAmAM AvyA tyAre dareke bRhata sAdhu saMmelana bharavAnI tarapheNa karI. lIMbaDI saMpradAya taraphathI AcArya gulAbacaMdrajI svAmI taraphathI zrI ratnacaMdrajI mahArAje paNa sUcanA-saMmati lakhI mokalAvI. zatAvadhAnIjIe varSothI seveluM aikya baLanuM svapna siddha thavAnAM cinho dekhAvA lAgyA. bRhata sAdhu saMmelana pUrvabhUmikA sthAnakavAsI jaina kaoNnpharansa sau prathama morabImAM saM. 1962mAM maLI hatI. tyAra pachI jude jude sthaLe tenA ATha adhivezano thayAM hatAM. chellAM keTalAMka varSamAM upasthita thayelA praznomAMno eka mahattvano prazna saMvatsarInI ekatAno hato. Page #769 -------------------------------------------------------------------------- ________________ il. svapna zilpIo 749 ghaNA saMpradAyo parva tithio saMvatsarI vagerenI judI judI saMpradAyanA vibhAgo vacce aikyanI gAMTha goThavavAno prayatna patrikAo prasiddha karatA hatA, temAM ekatA jaLavAtI na hatI. karyo. eka vibhAganA pU. zrI javAharalAlajI ane bIjA A sthiti kaoNnpharansane khaTakatI. AvA ghaNA badhA praznonuM vibhAganA pU. zrI munnAlAlajIe baMnenA samAdhana mATe vyAvara nirAkaraNa karavA mATe kaoNnpharanse sAdhu saMmelana karavAno najIkanA kharavA gAmamAM ekatra karyA ane keTalIka vATAghATA nizcaya karyo. karIne eka paMcanI nimaNuMka karI, temAM zrI ratnacaMdrajI svAmI "mahAsaMmelananI sAmagrI" e zIrSaka heThaLa eka lekhamAM paNa hatA. tyAMthI vihAra karI caitra sudi-9 ratnacaMdrajI mahArAje hRdayasparzI lekha lakhyo hato, dareka | (rAmanavamInA)utsAhapUrvaka ajameramAM padhAryA. saMghADAnI potapotAnI nAnI kSatione pote ja ApasamAM chaNI aitihAsika bRhasAdhu saMmelana laI, bhUlI jaI, sudhArI nAkhIne saMmelanane zobhAvavuM ghaTe. dareka ajameranA AMgaNe bhAratabharanA sarva saMpradAyonA ekabIjAnA avaguNone bhUlI kSamA mAgI mAna-apamAnanA pratinidhi sAdhuo ekatra thatA hatA. kharekhara e saMmelana apUrva khyAlane kADhI aMdara aMdaranA najIvA matabhedone dUra karI sarva ane aitihAsika hatuM. badhA saMpradAyonI ekatA thavAnI hatI. sAdhuo saMmelananI taiyArI kare. ApaNe pahelA sAdhutAnA sAcA tethI te utsAha preraka hatuM. saMmelana mATe ajameramAM 238 reNathI saMdhAI javuM paDaze. sAcA zuddha hRdayanI ekatA e ja sAdhuo ane 40 sAdhvIjI padhAryA hatA. hajAro zrAvakasaMmelanano prANavAyu che. prANavAyu vinAnA saMmelano zabavatuM zrAvikAono samudAya bhego thayo hato. banI rahe che. pratyeka sAdhunuM parama kartavya zAsana sevA hovuM joIe. parasparano matabheda bhUlI javo ghaTe. dareka gaccha ke caitra sudi-10 budhavArathI saMmelanano prAraMbha thayo. saMpradAyanA sAdhue joI levuM joIe ke potAnA samahamAM paMDitarAja zrI ratnacaMdrajI mahArAje maMgalAcaraNamAM prabhustuti potAnA taraphathI ke potAnA koI paNa baMdha taraphathI ADakhIlI karI. 76 pratinidhi sAdhuone saMpradAyavAra cUMTI kADhavAmAM naDe tema nathI ne? tevuM naDatara jaNAtAM te dara karavAno AvyA hatA. jemane matadAnano adhikAra hato. zAntirakSako atyArathI prayAsa karavo joIe. ene ja saMmelananI siddhine tarIke zrI ratnacaMdrajI svAmI tathA gaNizrI udayacaMdrajI arthe eka vyavahAru rUparekhA gaNI zakAya." mahArAjane niyukta karavAmAM AvyA hatA. kAryavAhInA hindI lekhaka tarIke upAdhyAya zrI AtmArAmajI ma. tathA gujarAtI AMtarika aikyasiddhinI A vicArasaraNIne rAjakoTamAM lekhaka tarIke saMtabAlajIne niyukta karavAmAM AvyA hatA. e saMvata 1988mAM saphaLa thatI joIne ratnacaMdrajI ma.ne AnaMda pratinidhi pariSadamAMthI viSayavicAriNI samiti cUMTI kADhavAmAM thayo. gujarAta, saurASTranA ATha saMpradAyonA pratinidhionuM AvI hatI. Ama pUrNa zistanI sAthe kAryano AraMbha thayo prAMtika saMmelana maLyuM hatuM. sAta divasanI vicAraNA bAda zrI ratnacaMdrajI mahArAjanI doravaNI heThaLa agatyanA nirNayo levAyA hatA, tenA saMcAlana mATe sAdhu samiti paNa nImavAmAM paMdara divasa sudhI cAlelA saMmelananuM badhuM kArya baMdha AvI hatI.. temAM aneka niyamone sarvAnumate pasAra karIne e bAraNe cAlyuM hatuM, temAM zrAvakonI upasthiti iSTa manAI na sAdhu saMmelanane ajameramAM maLanArA bRhata sAdhu saMmelananI hatI. saMmelanamAM je nirNayo thayA, temAMnA jANavA yogya pUrvabhUmikA bAMdhI hatI. A nirNayonI jAherAta karavAmAM AvI hatI. zatAvadhAnI mahArAjane lAgatuM ke ajamera saMmelana A saMmelanane utsAhanAM bhAre AMdolano janmAvyAM oNparezana karavAnI haoNspiTala na bane paraMtu bhaviSya sudhAravAnuM hatAM. eka ja dharmanA judA judA prAMtomAM vicaratA paraspara nahIM seneToriyama bane. e mATe prayAsa karavAnI temanI preraNA hatI. maLelA sAdhuone paraspara maLavAthI je AnaMda thayo, te apUrva vAMkAneranuM saM. 1988nuM cAturmAsa pUrNa karI kula 1 hato. paraspara vicAra-vinimaya ane carcAo thaI. ekabIjAnA ThANAoe ajamera tarapha vihAra karyo. anukrame vihAra karatA jJAna ane anubhavone lAbha maLyo. A badhuM jamA pAsuM hatuM, khyAvara padhAryA. tyAM temaNe pU. zrI hakamIcaMdajI mahArAjanA chatAM je uddezathI saMmelana maLyuM hatuM, te uddeza pUrA vAstavika svarUpamAM pAra paDyo na hato. hato. Jain Education Intemational Page #770 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 950 svapna zilpIo. namaskAra ho upAdhyAyone, bhaNe bhaNAve AgamasAra pAtra houM. Aje tame badhA sarva dharmonA tathA sarva komonA ajamerathI badhA munio vihAra karI jAya te parve zrI bhAIo ekatra thaIne bhrAtRbhAvapUrvaka beThA cho e bhrAtRbhAva ratnacaMdrajI mahArAje badhA saMpradAyanA AcAryone vinaMtI karI ke ja mAre mana sAco mUlyavAna guNa che. eka guNanuM tame haMmezA "ApanA ziSyone abhyAsa karAvavAnI taka mane Apo." sevana karazo ane darzana karAvazo to huM AvA padavIdAna karatAM temanI icchA evI hatI ke jayapura cAturmAsa daramyAna je koI paNa vadhAre mUlyavAna samajIne prasanna thaIza." munioe saMskRta, prAkRta ke jaina zAstrono abhyAsa karavAnI te kALe paMjAbanA jainomAM pravartatA kusaMpano vadhu paricaya icchA hoya teo jayapuramAM rahe ane pote temane abhyAsa ekabIjA kArya aMge paNa thayelo. pU. zrI sohanalAlajI ma.nuM karAvaze. avasAna thatAM yuvAcArya zrI kAzIrAmajI ma.ne pUjaya padavI A prasaMga uparathI ApaNe jANI zakIe chIe ke temane ApavAno prazva upasthita thayo. temAM keTalAkanuM kahevuM ema hatuM koI paNa saMpradAyanA sAdhu pratye pakSapAta na hato. jJAnadAnanI ke yuvAcArya pada apAI gayuM hatuM tethI ApoApa pUjaya pada tIvra icchA temanAmAM hatI. sthAnakavAsInA sAdhuone maLI jAya che. teno navesarathI vidhi karavAnI jarUra nathI. bIjA jJAnAbhyAsamAM AgaLa vadhAravAnI temane keTalI dhagaza hatI! ema kahetA ke vidhisara punaH pUjaya padavI ApavI joIe. chevaTe jayapuranA cAturmAsanA cAra paMjAbI munio ane ATha A aMge zrI ratnacaMdrajI ma. nA prayatnathI mAravADI munio maLI kula 12 ThANA temanI pAse rahyA. hoziyArapuranA zrAvako AvyA. judA judA zrAvakono sahakAra temAMnA traNa paMjAbI munio, cAra mAravADI munio tathA be meLavyo. chevaTe mahAvadimAM zrI kAzIrAmajI ma.ne AcAryapadavI potAnA ziSyo ema nava ThANAone saMskRta tathA ardhamAgadhI ApavAno vidhi bhavyatApUrvaka thaI zakyo. A vidhi prasaMge zrI vyAkaraNano prAthamika nyAyagraMthono tathA jaina Agamano ratnacaMdrajI mahArAje saMskRta zlokabaddha bhAvavAhI pravacana karyuM yathAzakti abhyAsa karAvyo. hatuM ane AcAryazrIe tathA zrAvaka saMghe temane A cAturmAsamAM zikSaNa kArya uparAMta AgamoDhAra "vidyAbhUSaNa"nI upAdhi ApI hatI. samitinuM keTaluMka kArya karyuM, "revatIdAna samAlocanA" nibaMdha bhAratabhUSaNanI goravayukta padavI maLI paNa tyAM ja lakhyo hato. jayapuranI vedhazALAnA maMtrAlayanA hoziyArapurathI vihAra karIne adhyakSa paMDita kedAranAtha pAsethI maMtrAlayanI badhI samajUtI anukrame gurukuLa temaNe meLavI hatI ane jyotiSa cakranI gatinuM pratyakSa jJAna paMcakulAmAM AvI temaNe 86 avadhAno karyA hatA. te prasaMge janatAe temane bhAratabhUSaNanI upAdhi arpI hatI. tyAMthI meLavyuM hatuM. teo dareka viSayamAM niSNAta thayA hatA tethI vihAra karI balAcoramAM teozrI cAturmAsa rahyA. tyAM paNa bahumukhI pratibhAsaMpanna yAne "All rounded" banyA hatA. puSkaLa kusaMpa hato te dUra karAvavAmAM temane saphaLatA maLI. bhArataratnanI mAnArya padavI eka suMdara saMsthAnI sthApanA eka divasa dilhImAM avadhAnano jAhera samAraMbha thayo hato. temAM sarva jJAtinA loko AvyA hatA. musalamAna vidvAno amRtasaramAM zrI sohana jaina dharmapracAraka samitinI paNa temAM hatA. te sarve temanA avadhAno joIne prasanna thayA sthApanA thaI cUkI hatI ane pU. zrI sohanalAlajI ma. pAchaLa hatA ane tyAM zrI ratnacaMdrajI ma.ne "bhArata ratna"no sarvocca thayelA smAraka phaMDamAMthI vidyAlaya sthApavAnuM paNa nizcita thayuM ilkAba ApavAmAM Avyo hato. A padavIdAna dilhInI hatuM. A vidyAlaya banAra jevA prAcIna-arvAcIna vidyAnA janatAnA guNAnurAganuM dyotaka hatuM paraMtu zrI ratnacaMdrajI mahAdhAmAM thAya to sAruM evuM zrI ratnacaMdrajI ma. icchatA hatA mahArAje e guNAnIrAgIone spaSTa zabdomAM kahyuM hatuM ke "A tethI paM. sukhalAlajI tathA samitinA sahayogathI banArasamAM padavIdAnathI tame mane AgaLa vadhato aTakAvo cho. jJAna zrI pArzvanAtha vidyAzramano prAraMbha karyo. A vidyAzrama agAdha che. teno kadI koI pAra pAmI zakyuM nathI ke zakavAnA banArasanI gavarmenTa saMskRta kolejanI sAthe jaina AcArya sudhInI nathI. mArAmAM koI evI apUrvatA nathI ke AvA padavIdAnane parIkSAo mATe joDAyeluM che. Jain Education Intemational Page #771 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo A vidyAzrama sAthe samitie "zatAvadhAnI ratnacaMdrajI pustakAlaya" paNa emanA puNya smArakarUpe sthApita karyuM che. paMjAbanA vihAra daramyAna zrI ratnacaMdrajI ma. nA hAthe je mahAna kAryo thavA pamyAM che te kAryomAM A samiti tathA A vidyAzrama aneruM sthAna dharAve che. tevI ja rIte paMjAbamAM temano vihAra tathA pracAranuM aneruM smAraka paMjAbanA guNajJa zrAvakoe 'zatAvadhAnI ratnacaMdrajI pustakAlaya' dvArA nirmANa karyuM che. paMjAbanA zItaLa pradezamAM vihAra karavAthI ane tyAM vAraMvAra paDatA varasAdathI zrI ratnacaMdra ma. tathA temanA ziSyonI tabiyata vAraMvAra bagaDI jatI hatI. dilhI pahoMcyA pachI temane lohInA dabANanI bimArI thatAM dilhIthI AgaLa vadhI zakyA nahIM. vihAranA kaDavA mIThA anubhavo jaina muninA pAda vihAranI sAthe aneka prakAranA kaSTo parISaho vaNAyelA ja hoya che. rAjapUtAnA, mAravADa ane uttara bhAratanA bIjA prAMtomAMnA zrI ratnacaMdrajI ma.nA vihAranA keTalAka anubhavo temanA munidharmanI ane dhairyanI kasoTI karanAra nIvaDyA hatA. ajamerathI pAchA pharatA erInapurA roDa nAmanA sTezane eka vAra zrI ratnacaMdrajI ma. vihAra karyo gAIDa bukamAM koTAra nAmanuM eka nAnuM sTezana jaNAveluM hatuM. sTezana pahoMcatA taddana ujjaDa jaNAyuM. sTezana mAstara paNa nahIM. thoDI dUra eka jhUMpaDI hatI temAM eka mANasa raheto hato. tenI pAsethI sTezanamAM rAtavAso gALavAnI rajA maLI. pratikramaNAdi karI munio beThA hatA, tyAM Azare rAte naveka vAgye thANedAra sAheba 351 AvyA. temaNe khulAso karyo ke ahIM traNa-cAra varSathI lUMTaphATa cAle che tethI sTezana ujjaDa thaI gayuM che. gADInA TAIme gArDa ja TikiTa Ape che. madharAte ahIM lUMTArAo bhegA thAya che. A lUMTArAono aDDo che. ahIM rahevuM salAmatabharyuM nathI ahIMthI ekAda phlAMga dUra mAruM makAna che, Apa tyAM padhAro. munizrIe javAba Apyo, rAtre amArAthI kyAM javAya nahIM. vaLI amArI pAse evuM kAMI nathI ke je lUMTArAo lUMTe. rAta tyAM ja gALI paNa varasAda khUba paDyo tethI lUMTArAo AvyA ja nahIM. e sTezana parathI AgaLa vihAra karatA mArgamAM eka vAghano bheTo thaI gayelo paNa muni maMDaLathI pacAseka kadama jeTale dUrathI potAne mArge pasAra thaI gayo hato. AgrAthI bharatapura thaIne teozrI ziSyo sAthe jayapura e sAdhuo AhArapANI grahaNa karI zakatA. brahmacArI vIra saMghano uddeza tarapha pAchA pharatA hatA tyAre sUryAsta thavAne ardhA kalAkanI vAra hatI. te vakhate teo eka maMdira pAse AvI aTakyA. evA maMdiromAM temane anekavAra AzrayasthAno sAMpaDelA tethI A maMdiramAM paNa rAtrivAsa karavA sthAna maLI raheze evI temanI gaNatrI hatI paNa te khoTI TharI. maMdiramAMthI evo javAba maLyo ke ahIM rAtre koIne sUvA devAmAM AvatA nathI. pAse eka khullI dharmazALA hatI. poSa mahinAnI Rtu hatI. te dharmazALA tarapha AMgaLI cIMdhavAmAM AvI eTale teo te dharmazALAmAM gayA, dharmazALA traNe bAjuthI khullI hatI. temaNe kaDakaDatI ThaMDImAM tyAM ja samabhAvapUrvaka rAta gALI. AvI muzkelIo upAMta jainetaronA gharomAMthI AhAra meLavavAmAM keTalIka vAra apamAno veThavA paDatA. koI vAra tiraskAra thato, koI koIvAra to daravAjAnI bahAra sAdhune UbhA rAkhatA ane pachI bhikhArIne TukaDo roTalo ApavAnI jema dayAdAna karavA mAgatA. jaina munio bhikSuka hoya che paNa bhikhArI nathI hotA evuM jyAre samajAvavAmAM AvatuM tyAre sAdhuone gharamAM AvavA detA ane tyAra pachI ja evA gharomAM A yojanAno hetu evo hato ke evA prakArano varga taiyAra karavAmAM Ave, je na sAdhuvezadhArI hoya ke na pUro gRhastha hoya. jIvana nirvAha ane gharanI ciMtAothI mukta thaIne madhyama mArga vaDe samAja sevAmAM potAnuM jIvana samarpita karI zake paraMtu jyAM sudhI nIra saMghanI pUrI yojanA amalamAM Ave nahIM, tyAM sudhI sevAbhAvI brahmacArIonI saMsthA astitvamAM AvI zake nahIM. eTale taratamAM ja sevAbhAvIonI eka saMsthA sthApavAnA AzayathI ghATakoparanA adhivezanano eka vIra saMghanI sthApanA karavAno paNa TharAva karyo hato. jIvananA aMtima zvAsa sudhI ''vIra saMgha'' nuM raTaNa vIra saMgha yojanAnI suMdaratA ane upayogitA svataH siddha hatI. tenI pAchaLanI ekatA ane vizuddha sAdhujIvananI bhAvanA tathA jaina zAsananuM zistabaddha saMcAlana uttama hatAM. te yojanA para sAdhu-sAdhvIonA abhiprAyo maMgAvavAmAM AvyA hatA. temAM yojanAne prazaMsavA chatAM keTalAka munioe Page #772 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 752 svapna zilpIo avyavahAruM tathA azakya lekhI hatI. keTalAke goLa goLa vAgyA sudhI ziSyonI pUchaparacha uparathI tabiyata sArI hatI javAbo ApyA hatA ane keTalAke pUrNa saMmati ApI hatI. ema jANavA maLyuM paraMtu rAtre aDhI vAgatAM tabiyata bagaDatI Ama muDe muDe matirminnA e suprasiddha uktine caritArtha karI jaNAI. lohInuM dabANa vadhI gayuM. zvAsa vadhato jaNAyo, hatI. Ama chatAM zatAvadhAnIjIne pUrNa zraddhA hatI ke je zuddha pakSaghAtanI asara jaNAI. suvarNa che, tenA upara anya sAdhuo game tevA prahAro kare paNa ziSyoe temane jAgRta karavAno prayatna karyo paNa bebhAna te jhaLakI UThyA vinA rahevAnuM ja nathI. te yojanAne amalI dazA jaNAI. turaMta savidhi sAgArI saMthAro karAvyo. DaoN. ne banAvavA pUrato parizrama karavAnI temanI dhagaza hatI. paraMtu garI hatI. paraMtu bolAvavAmAM AvyA. blaDa prezara 230 sudhI vadhI gayuM. Man Proposes and God Dispose mANasa dhAre kaMIka muMbaImAMthI bIjA DaoN.ne bolAvavAmAM AvyA paraMtu te pahelA ane kudarata kare kaMIka. ja paroDhanA 4-50 miniTe temaNe samAdhibhAve dehatyAga karyo. | muni puMgavanuM samAdhi mRtyu vIra saMghanI yojanA ja jANe zrI ratnacaMdrajI ma.no aMtima zvAsa tA. 14-5-41, vaizAkha vada 4 budhavAranA vIrasaMgha baMdha hato. te gojhAro samaya hato. saMvata 1997 vaizAkha vadi 6 ItI samitinA eka sabhya zrI jamanAdAsa udANIe kahyuM "udANI, zukravAra tA. 16-5-1941. aMtima zvAsa sudhI sva-para vIrasaMghano TharAva tame kaoNnpharansa pAse rajU karIne pAsa karAvyo rAva tame kaoNnpharansa pAse ja rIte pAsa pA kalyANa karavAmAM jIvana pasAra karyuM. che, have tamAre kamiTInuM kAmakAja zarU karI devuM joIe." prakhara pravacanakAra kavirAja "sAheba! ApanA puNya pratApe badhuM sAruM thaze." ThIka kahI zrI nAnacajI svAmI munirAje saMtoSa vyakta karyo. udANIe vinaMtI karI. DaoNkTaranI salAha che, ApanA rASTra mAM Arogya mATe havAphera karavA devalAlI javuM jarUrI che, tyAMnA surendranagara jillAnuM havApANIthI ApanA cittane zAtA raheze tyAre temaNe zAMtithI sAyelA nagara tAlukAnuM javAba Apyo, "thoDA divasa mATe kAMI nathI karavuM, mane zAtA senTara che. e sAyalAmAM dIna"thoDA divasa"no marma koI samajI na zakyA. temanA duHkhiyAnA belI jIvana kALanA avaziSTa rahelA mAtra be ja divasone lAgu lAlajI bhagata thaI paDatI A vAta kahI. gayA. tyArathI loko ene bhagatanA gAma tA. 15-5-41 guruvAre baporanA be vAgye paMDita tarIke oLakhe che. sUryabhAnu tathA ruIyA kolejanA eka prophesara sAthe jaina gAmomAM sAyalA saMpradAyanuM mathaka varNAvelA samAjika rIti-rivAjo viSe doDha kalAka carcA karI, paNa tyAM ja jo ke temane joItI mAhitI ApI. tyAra pachI sAMje jaina prakAzanA hAlamAM te saMpradAya taMtrI zrI harSacandra dozI sAthe vIra saMgha samiti saMbaMdhI vAtacita nAmazeSa thaI gayo che chatAM sAyalAnuM mahattva dareka rIte che. karI mAhitI meLavI. nagaranI bahAra zrImad rAjacaMdrano moTo Azrama paNa tyAM che. sAMje niyama pramANe AhAra pANI laI pratikramaNa karyuM. dazAzrImALI jJAtinA te vakhate sAyalAmAM ghaNA ghara tyArabAda vaDA ziSya punamacaMdrajIne bolAvI kalAkeka vAtacIta hatA. temAM pAnAcaMdabhAI nAmanA eka sagRhastha rahetA hatA. karI. rAtre sADA daza vAgatAM muMbaI sakaLa saMghanA TrasTI zrI teo dharmapremI hatA. temanA dharmapatnInuM nAma raLiyAtabAI hatuM giradharalAla daphatarI sAthe vIra saMdha samiti ane zikSaNa teo sadguNI ane suzIla hatAM. te bhAgyazALI mAtAnI samitinAM kAryo saMbaMdhI carcA karI ane te kAryonI saphaLatA mATe kukSie saM. 1933, mAgasara suda-1 guruvAranA eka mAgadarzana ApyuM. rAte agiyAra vAgye zayana karyuM. poNA bAra putraratnano janma thayo. tenuM nAma pADavAmAM AvyuM nAgarakumAra. Jain Education Intemational Page #773 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo nAgarakumArane eka moTAbhAI hatA. jemanuM nAma jesaMgabhAI. AkhuM kuTuMba vizALa temaja khAnadAna hatuM. divaso AnaMdapUrvaka pasAra thaI rahyA hatA. nAgarakumAra pAMca varSanA thayA hatA tyAM acAnaka mAtA raLiyAtabAI kALadharma pAmyA. putranA mATe A AghAta asahya hato. paraMtu tene sahana karavA sivAya bIjo koI upAya nahoto. adhUrAmAM pUruM agiyArame varSe pitAzrI pAnAcaMdabhAI paNa avasAna pAmatA nAgarakumAranI duHkhanI koI sImA na rahI. baMne bhAIoe samajaNathI manane manAvyuM. moTAbhAI jesaMgabhAInA lagna thaI gayA hatA tethI temA gharethI moMdhIbAI nAgarakumArane putranI jema sAcavatA hatA. zrImatI moMghIbAI bahu bhaNyA na hatA. paraMtu gaNyA khUba hatA. eka dRSTie bhaNatara karatAM gaNataranI kiMmata vadhAre che. nAgarakumAra paNa potAnAM bhAbhIne janetAnI jema mAnatA hatA ane eTaluM ja temanuM sanmAna karatA hatA. sukhazAMtithI divaso pasAra thavA lAgyA. nAgarakumArane prathamathI ja kaMTha kaLA tathA abhinaya phaLI cUkyA hatA. jyAre jyAre saMgIta temaja nATakano yoga maLato tyAre temAM rasa letA jethI gRhastha jIvana upara temanuM jarAya dhyAna na hatuM. vaDIlone lAgyuM ke nAgarane khIle bAMdhIe to sAruM, ema vicArI murabbIoe sudAmaDAnI eka kanyA sAthe sagapaNa karyuM. moMghIbA moMgherA diyaranA sagapaNathI rAjI thayA paNa evAmAM pharIne eka karuNa ghaTanA banI jethI nAgaranA haiye coTa pahoMcI. sAyalAmAM dhaMdhAno barAbara meLa na thatAM baMne bhAIo bhAvanagara pahoMcyA. tyAM dhaMdho maLyo. dhIre dhIre jamAvaTa thavA lAgI. kamANI dhIkatI thavA mAMDI tyAM to moTAbhAInI otha hatI te paNa cAlI gaI arthAt moTAbhAI moTI mAMdagImAMthI bacI na zakyA, temanuM mRtyu thayuM. tethI ja jJAnIo kahe che ke jIvana eka karUNa ghaTanA che. bhAI-bhAbhInI nAgarabhAIne huMpha maLe tenA badale bhAbhI moMdhIbAIne huMpha ApavAnI javAbadArI nAgarabhAI mAthe AvI paDI. paraNavAnI vAtane ThelI na zakyA tyAM to bIjI eka Adhatajanaka ghaTanA banI. acAnaka koIe nAgarabhAIne kahyuM ke "kanyAmAM dago thayo che batAvI hatI moTI kanyA paNa tamAruM sagapaNa thayuM che nAnI kanyA sAthe." A sAMbhaLI diyara 753 bhojAIne ArapAra coTa lAgI, nAgarabhAIe kahyuM, "bhAbhI, saMketa maLI gayo' duniyAmeM sAra nahIM hai, vo mUtatA vivAnA duniyAmAM kyAMya sAra nathI, tuM zA mATe bhUle che? Ama kahIne jyAre temaNe dIkSAnI vAta karI tyAM bhAbhIne bevaDuM du:kha thayuM kuTuMbIjano nAgarabhAIne samajAvavA lAgyA "moMghIbA janetAne sthAne che. teo vidhavA thayA che tenI sevA karo.' kAla savAre kanyA moTI thaze athavA bIje sagapaNa karavuM hoya to mAMgA puSkaLa Ave che. nAgarabhAIne je bodha ApavA AvyA hatA teo ja bodha pAmI gayA. ThANAMga sUtrano dAkhalo ApI temaNe kahyuM "mA-bApanuM RRNa cAmaDI utArI tenA joDA banAvI ApavAthI nahIM utare te ja RRNa temane dharma pamADatAM paLavAramAM chUTI jAya." moMghIbAe kahyuM "basa mAre e ja joIe che. bIjuM kazu ja nahIM." je rokI rAkhe tema hatA temaNe ja preraNA ApI. nAgarabhAI sudAmaDA jaI bhAvi patnIne cuMdaDI oDhADI bahena banAvI. gurukRpA vinA mAyAvALA manano pAra na Ave; zI zodha karuM ajANa narane aMdhAre kema phAve. caritranAyakazrInuM banAveluM A pada che. nAgarabhAIne vairAgyano raMga lAgyo tevAmAM ja lIMbaDInA sthA. jaina popaTabhAI haMsarAjabhAI maLyA. temaNe kahyuM "UTha nAgara! tArA jevA yogya celAne ghaDI zake tevA suyogya guru dekhADuM...!" bhAbhInA AzISa laI nAgarabhAI murabbI zrI popaTabhAInI sAthe kaMThImAM birAjamAna pUjya zrI devacandrajI mahArAjanA caraNomAM pahoMcI gayA. pUrvanA RNAnubaMdhe teonA darzana thatAM ja emanA aMtaramAMthI kAvyasaritA phUTI nIkaLI. "A aMtaramAM AnaMdajala ubharAya, sAgaranuM pANI gAgaramAM na samAya'' ekadA guru mahArAja pU. zrI devacandrajI ma. kahe, "nAgara! tuM 23 varSano yuvAna che. tArAmAM vinaya, vaiyAvacca baMne guNo prabaLa che paNa saMsAramAM rahIne mokSasAdhanA thaI zake che ho!" nAgarabhAI gurunuM maMthana samajI gayA. "gurudeva! saMsArapakSe mArI badhI pharaja bajAvI cUkyo chuM. rajA laIne Avyo chuM. Apa iccho to mArA janetAtulya bhAMbhI ahIM ApanI samakSa rajA Apaze. bIjA kuTuMbIjano paNa Apaze. dIkSA vinA potAno mokSa aTakato nathI paNa gurudeva! Page #774 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 954 svapna zilpIA mokSamArgano dhorI cIlo cAlu rAkhavAmAM jema zrAvaka protsAhanathI jenI khUba jarUra hatI evI sthAnakavAsI jaina zrAvikAorUpI hAthapaga jarUrI che, tema mastaka, hRdayarUpI sAdhu- boDiMganI paNa sthApanA karAvI. sAdhvIjIo paNa jarUrI che ja ne! A sAMbhaLI gurudeva kavivarya zrI nAnacandrajI mahArAjane e vicAro dekhatA pulakita haiye ziSyanA mastaka upara hAtha mUkyo. nAgaranA hatA, "dharmakrAntinA khAsa aMgo kyA kyA? athavA kyA cheDethI aMtaramAMthI vANI sarI paDI, "piyAlo mane pAyo re, dharmakrAnti levI jethI tene comera vega maLe." teo sArI rIte sadgarae zAna karI." anubhavI cUkyA hatA ke ekalA sAdhu-sAdhvI ke ekalA zrAvakanAgarabhAI dIkSA levA utAvaLA thayA. gurunI tathA zrAvikAo dharmakrAnti karI na zake. dharmakrAntinA mArgamAM joma moghIbA temaja kuTuMbIjanonI anujJA meLavI saM. 1957 phAgaNa lAvavA mATe temaNe sAdhuvargane abhyAsa tarapha vALyo. prathama suda-3 guruvAre aMjAramAM dIkSA lIdhI. navadIkSitanuM zubha nAma zraddhALu sAdhusAdhvIjIo mATe TabA sahita zAstro lahiyAo nAnacandrajI muni rAkhavAmAM AvyuM. nAnacandrajI muninI jJAna pAse lakhAvyA. bIjI bAju zeTha aMbAvIdAsa DosANInA Arthika jyoti pratipaLa vadhavA lAgI. muni zrI nAnacandrajIe have sahayogathI jaina chAtrAlaya udAra bhAve zarU karavAnI preraNA "jJAnacandra mahAmuni" banavAnI dizAmAM pagaraNa mAMDI dIdhA. ApI. temAMthI tejasvI vidyArthIo pAkavA lAgyA. sAdhusaMskRta vyAkaraNa ane kAvyono sAro abhyAsa karyo. uparAMta sAdhvIjIomAM paNa navI tAjagI AvI. bIjuM ghaNuM ye karyuM. svaracita kAvyono mahAvaro vacce jato hato. gurusevAno apUrva lAbha saM. 1964nI sAlamAM pUjyazrI devacandrajI svAmIne tevAmAM temanA gurudevane pakSaghAtanI asara thaI. traNeka AcArya padavI maLI hatI. teo zAstra pAraMgata ane saMskRtanA varSa dara | saMskRtanA varSa kacchamAM gALyA paNa vaLatA pANI na thayA. lIMbaDInA sArA vidvAna hatA. vidvattA karatAMya temanI nikhAlasatA badhAne zrAvako Agraha karIne lIMbaDI kheMcI gayA. lIMbaDImAM na varSa AkarSatI. saurASTranA badhA ja saMghADAnA sAdhuonI najara pUjaya gALyA. 'paLe paLe guranI gurusevA' e ja emano sarvoparI devacaMdrajI svAmI tarapha hatI. jyAre gurunI najara potAnA ziSya dainika kAryakrama. paraMtu guru ja evA che ke ziSya pAsethI mikarNa nAnacandrajI tarapha hatI. ochAmAM ochuM kAma laI pakSaghAtamAM kALajI rAkhe. gurudevane te varSanuM cAturmAsa morabImAM hatuM. zeTha aMbAvIdAsa jarAMka khAMsI AvI ke teo temanI pAse pahoMcI ja gayA DosANI morabImAM sAdhana saMpanna hatA. temaNe eka divasa hoya? svacchatA rAkhavI, rakhAvavI e jaina sAdhunI pAMcamI ekAMtamAM ma. zrI nAnacandrajI svAmIne kahyuM : "mArA jevuM samitinuM paNa addabhuta jatana kare. kAmakAja batAvajo." muni zrI nAnacandrajI svAmInA manamAM navAInI sAthe AnaMdanI vAta to e che ke AvI kaccha, saurASTra be prasaMgomAMthI je kAntibIja vavAyuM hatuM, tene paLepaLanI sevA sAthe AkhIye lIMbaDI ane pharatAM gAmaDAnI teo samAja vyApI banAvavA mAgatA hatA. temaNe A taka jaina jainetara janatAne temaNe mAnavadharmathI raMgI dIdhI. lIMbaDInA jhaDapI lIdhI ane kahyuM, "ekavAra te AkhA ye samAjane ekaTho zrAvako kahetA ke ame nAnacandrajI ma. jevI gurusevA koI sAdhukarI tenI vyasthita saMsthA sthApavI joIe." sAdhvI pAsethI joI nathI. sthA jaina konpharansa sthApanA guru dIvo guru devatA guru vinA ghora aMdhAra, zeTha aMbAvIdAsabhAI DosANIe A bola jhIlI lIdho palaka na visaruM gurujIne, guru mArA prANAdhAra, ane morabI saMghane saMmata karAvI ma.zrInI icchAnusAra tevAmAM lAMbI sevA ane ghaDatarano moTo lAbha daIne bhAratabharanA sthAnakavAsI jainonI saMsthA sthApI dIdhI. A rIte saMvata 1977 kArataka vadi-8nA roja pU. AcArya zrI temanI preraNAthI "akhila bhAratIya sthA. jaina konpharansa" devacaMdrajI svAmI kALadharma pAmyA. have mAtra be gurubhAIo nAmanI saMsthA UbhI thaI. hatA. baMne bidaDAnA sagAbhAIo (1) suMdarajI svAmI (2) A ja sAlamAM zrI aMbAvIdAsa bhAIno yuvAna bhANeja rAyacaMdajI svAmI. teoe premathI kahyuM, "nAnacaMdrajI! have tame gujarI jatAM, tenA smaraNArthe zrI aMbAvIdAsabhAInA Arthika khuzIthI thoDuM pharI Avo. tamArI vizALa zaktino samAjamAM Jain Education Intemational Page #775 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo upapa upayoga thavo joIe. ame vRddha chIe zAMtithI gAdInA bhAvanAzALI juvAniyAone AvegamAM lAvI muMDI de che. tenA gAmamAM raheze. tyAra pachI thoDo kALa e munivaro sAthe nizAzA ApaNane lAgavAnA" jogAnujoga te varase nabaLuM jhAlAvADamAM vicaryA. comAsuM jatA rAjAno vahema jaDabesalAka thayA tyAre rAjAe gurabhakta ziSyonI prApti gAMTha vALelI. "morabImAM saMnyAsa koIne ApavA nahIM dauM." muMbaI cAturmAsamAM temanA pravacanomAM madhya muMbaIthI - A rAjya gAMTha chUTI gaI. jeNe DAgha lagADyo hato teNe cunIlAlabhAI paNa AvatA. teo gAMdhI vicAranA raMga ja lUchI nAkhyo. khUba utsAhapUrvaka zivalAlabhAInI dIkSA thaI raMgAyelA avivAhita hatA. temane pU. ma.zrInI pravacanadhArA pravacanadhArA ane temanuM nAma saubhAgyacaMda muni (saMtabAla) ApyuM. te sAlanuM sAMbhaLatAM ja navI dRSTino saMcAra thayo eTale vadhu paricaya sAmA pakSa ya comAsuM paNa morabI hatuM. aitihAsika sAdhu saMmelanamAM karavA mATe temanI sAthe rahevAnI tyArathI ja laganI lAgI gaI. jhaLakyA! saM. 1983nI sAlamAM svataMtra vicAraka zivalAlabhAI saM. 1989nI sAlamAM ajamera sAdhu saMmelanamAM javAnuM (saMtabAla) ma. zrInA muMbaInA pravacanothI prabhAvita thayelA. hatuM. dareka saMpradAyane phALe cAra pratinidhio mokalavAnA hatA. temanA mAtuzrInA avasAnathI saubhAgyacaMdabhAIno vairAgya temAM (1) zAmajI svAmI, (2) za. ratnacaMdrajI svAmI, (3) vadhyo. mAravADI sAdhuono saMga vadhyo. dIkSA levAnA koDa ka, nAnacandrajI svAmI, (4) saubhAgya muni nakkI thayA. lIMbaDI jAgyA. mA jaNI bahenanI anujJA meLavI bhAvI patnIne cUMdaDI thaIne ajamera padhAryA. tyAM zatAvadhAnI ma. nI jema nAnacandrajI oDhADI bhaginI banAvyA. pachI AvyA nAnacandrajI ma. pAse. ma. paNa sArA jhaLakyA hatA. temaNe trevaDI kAryavAhI upADelI prathama milanathI kheMcANe have jANe kAyama mATe rokI rAkhyA paNa (1) je moTo samUha sAdhu-sAdhvIo rokavAne kAraNe bahAra rahelo tene upadeza devAno, (2) sAdhu saMmelananI kAryavAhImAM dIkSAnuM vacana bIjAne apAI gayuM hatuM tethI tyAMthI javAba maMgAvyo "game tyAM dIkSA lo." mArga mokaLo thayo. dhyAna ApavAnuM (3) yuvAna peDhIne mArgadarzana ApavAnuM. pUjya kavivarya upAdhyAya zrI amaracaMdajI mahArAje te vakhate kavivarya ma. zrI nAnacandrajI svAmI lIMbaDI potAnA guru zrI pRthvIcaMdrajIne mane kaheluM "e birAjatA hatA. temanA caraNomAM traNa ziSyo AvyA. (1) mahArAja saMpradAyamAM raheluM binasAMpradAyika ratna che. te sAlanuM cunIlAlabhAI (2) saubhAgyacaMdabhAI (3) kezavalAlabhAI. comAsu AgrAmAM karyuM. tyAM thoDI urdU bhASA zIkhyA. avadhAno saM. 1984 mAgasara suda-6 budhavAre lIbaDImAM karyA. urdU mizrita hindImAM alaukika pravacana ApyuM. cunIlAlabhAInI dIkSA tha. pU. prasiddhavaktA nAgajIsvAmIe - zAMti mATe saMguranuM zaraNuM lIdhuM re... dIkSA pATha bhaNAvyo. cunIlAlajI svAmI nAma ApyuM. eka vakhata saMtabAlajI gocarI gayA hatA. te ajamera dIkSA thaI gayA bAda thoDA samayamAM paMDita zrI nAgajI ane jayapara vaccenuM gAmaDuM haze bhAre garIba prajA. eka svAmI lIMbaDI kALadharma pAmyA. morabIne e virahano tAjo ghA jagyAe to "AvA sAdhaDA Ave vakhate kyAMthI hAlI nIkaLyA lAgyo hato. te vakhate rAjagAdIe lakhadhIra bApu hatA. temane che?" evo kaDavo anubhava thayo. be-cAra gharethI sUkAM roTI pU. zrInA vyAkhyAna sAMbhaLavAnI tIvra icchA thaI. temaNe kaheNa TakaDA ane chAza maLyA paNa be pAtrA bhAMgI gayA hatA. mokalyuM. pravacana sAMbhaLyA bAda bApue zivalAlanI dIkSA manizrIne bhaya hato ke "gurudeva Thapako Apaze to?" paNa morabImAM thAya tevI vinaMtI karI. AkhI sabhAe vAta vadhAvI teoe to sAmethI kahyuM jo A gujarAta nathI vaLI garIbI lIdhI. darekane khUba utsAha hato kAraNa ke "morabI rAja dIkSA ane gerasamaja hoya tyAM anAdara thAya temAM navAInI vAta nahIM ja thAya' evI eka rAjyagAMTha baMdhAI gayelI hatI. nathI. bhagavAna mahAvIranA anArya pradezabihAranI vAta yAda ekadA eka yuvAna mani-moNazI svAmI jemaNe tAjI ja che ne? pAtrA phUTyA che paNa zarIra to salAmata rahyuM che ne? dIkSA lIdhelI emanI dIkSAnI zobhAyAtrA jyAre morabImAM kazI ciMtA na karIza" vihAramAM ghaNA AvA prasaMgo thAya paraMtu nIkaLI te prasaMge putra viyoganI vANImAM mAtAne jADejA zrI caritranAyaka zrI ziSyone preraNAdAyI prasaMgo tathA kathAo kahI vAghajI ThAkoranA koIe kAna bhaMbheryA ke "A jaina sAdhao temanA jIvananuM ghaDatara karatA. Jain Education Intemational Page #776 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 756 svapna zilpIo dharamapuramAM AgevAna zrAvako jeo ucca pAyarInA prArthanA-pravacana ane divasanA pravacana vakhate sabhAmaMDapa bharacaka amaladAro hatA temaNe ma. zrIne saMgIta nihALavA bhAvabharI raheto. mahArAja ane mahArANI paNa prasaMge prasaMge pravacanamAM vinaMtI karI. hAjarI ApI rasapUrvaka lAbha letA. badhAne khUba ja saMtoSa kavirAja nAnacandrajI svAmI jevAM tyAM pahoMcyA che temanI thayo. apUrva AnaMda ane ullAsapUrvaka cAturmAsa pUrNa thayuM. sAthe bIjA aneka dAkhala thaI gayA. rAjanI adaba tyAM rahI sAcA arthamAM kavirAja nahIM. tevA eka garIba sonIputrane koI amaladAre TokyA kavirAja zrI nAnacandrajI svAmIe 400 thI vadhAre ahIM zo lADavo khAvAno che bhAgI jAo." harSacandrajI ma. maulika padonI racanA karela che. te badhAM pado subodha te zabdo kAnokAna sAMbhaLyA ane ma.nuM lakSa kheMcyuM pachI to saMgItamAlA bhAga 1-2-3, bhajanapada pumbikA AvRtti-7 tathA saMgIta, pUchavuM ja zuM. pUjyazrI uThIne UbhA thI gayA. are gurudeva! prArthanA maMdira (AvRtti ghaNI) vegera pustakomAM che temanAM pado A zuM? dharamapuranA rAjAe amaladArane izAro karyo atyAre paNa eTalA ja lokapriya che. Ama kavine paNa sanmAnapUrvaka sonIputrane pAcho bolAvI besADyo ane zAsanaprabhAvaka kahyA che. amaladAroe dilagIrI darzAvI. AkharI vidAya gAMdhIjI sAthe madhura milana tA. 17-12-64 no e divasa hato. Akhe divasa haripurA mahAsabhAmAM kavivarya ma. zrI nAnacandrajI mahArAja sAhebe AgaMtukone vANI dvArA khUba zAMti pamADI. svAmI padhAryA hatA. tyAM gAMdhIjIne pahelI vAra joyA. tyAra parizrama ThIka ThIka pahoMcyo. pratikramaNa karyuM paraMtu samUha pachI teo tithala samudra kinAre padhAryA. gAMdhIjI paNa tevAmAM prArthanAmAM te divasa na beThA. 'chAtImAM duHkhe che' ema kahI tyAM baMne dharmanetA ane rAjanetA savAramAM samudra kAMThe pharavA jevA sUtA tevo zvAsa caDhato. pU. cunIlAlajI mahArAje pUchyuM, nIkaLe. ma.zrIne joIne mahAtmA gAMdhI bahu rAjI thayA ane zuM thAya che?" pUzrIe kahyuM, "pU. nAgajI svAmIne jevo zvAsa potAnA sAthIothI chUTA paDI doDyA "aho! tame ahIM caDhelo tevo zvAsa jaNAya che. pU. cunIlAlajI ma. A sAMbhaLI kyAMthI?" Ama tIthalamAM mahAtmA gAMdhIjI ane tAjuba thaI gayA. basa, DokTara Ave te pahelAM arihaMta, siddha, caritranAyakazrI dararoja maLe. khUba vArtAlApa thAya. gocarIno sAdhu ane kevalI prarUpita dharma e cAra zaraNAM svIkArI rAtanA Agraha kare,jAte vahorAve. jaina sAdhuvarga pratye mAtA 10-25 miniTe cira vidAya lIdhI. (vistArathI emanuM pUtaLIbAInI zraddhA, vilAyata jatAM pahelA jaina sAdhu becarajI jIvanacaritra vAMcavA mATe temano zatAbdi graMtha vAMcavo.) svAmI pAse lIdhelI traNa pratijJAo, jaina zramaNopAsaka zrImad rAjacandra taraphathI maLelI zikSA-dIkSA vagere eka pachI eka pravacana prabhAvaka prazAntamUrti dazyo gAMdhIjIne pratyakSa thAya tevo apUrva yoga hato. 'pU. AcArya zrI rUpacandrajI svAmI tyAra pachI saMvata 1993, vaizAkha sudi-6ne zanivAranA jananI jaNaje bhakta jaNa, kAM dAtA kAM zUra divase tithalamAM ja gAMdhIjI, saradAra paTela, kizoralAla nahitara raheje vAMjhaNI, mata gumAvIza nUra mazarUvALA vagere rASTranetAo AvyA hatA. savAra-sAMja dariyAkinAre pharatI vakhate vividha viSayo para "sarvajanahitAya" A prasiddha sAkhIne evo sumadhura vArtAlApa gAMdhIjI sAthe thayo hato. mAtA vIMjhaIbAIe akSarazaH satya sAbita karI Apela che dharamapuramAM cAturmAsa te A mahApuruSanuM suvizuddha saMvata 1993nI sAlanuM cAturmAsa dharamapuranA mahArAja saMyamamaya jIvana vAMcavAthI tathA tyAMnA amaladAra zrAvakonI vinaMtIne mAna ApI tyA karyuM. khyAla AvI zakaze. te vakhate rAjyono ane Ama prajAno utsAha ghaNo hato . kacchanA nAnAM moTAM - pachI cAturmAsanI badhI ja vyavasthA rAjya taraphathI thayelI. rAtre zaheromAM bhacAunI paNa mI. ja Jain Education Intemational Page #777 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo 7pa7 gaNatarI thAya che. kacchanA pravezadvAra samAna A pavijJa bhUmimAM karavA Takora karatA. baMne putro premALa pitAnA saMskAra jIvanamAM visA osavALa jJAtinA Azare 500 ghara che. temAM utaravA lAgyA. "du:khanuM osaDa dahADA." e niyama pramANe tejasiMhabhAI jeThAbhAI gAlA nAmanA saddagRhastha tyAM rahetA jema jema divaso vItatA gayA tema tema duHkha ghaTatuM gayuM. saMtahatA. temanA dharmapatnInuM nAma vIMjhaIbAI hatuM. daMpatIne sArI satIonA sAnidhyamAM vizeSa rahevA lAgyA. te vakhate vAgaDa zraddhA hatI. khetIvADIno vyavasAya hato. saMtoSamaya jIvana hatuM. prAMtamAM zikSaNa nahivata hatuM tethI raNamalakumArane zALAmAM tethI samAjamAM temanI sArI chApa hatI. AnaMdapUrvaka divaso besavAno vakhata ja nA Avyo. pitAnI sAthe kyAreka khetare pasAra thaI rahyA hatA. jatA temaja temanA kAmamAM madadagAra thatA. vi.saM. 1944, mahAvadi-7nA zubha divase eka vakhata teo vADIe gayelA. sau pota-potAnA viMdhaIbAIe eka putra ratnane janma Apyo. karmarAjAnI sAme kAmamAM vyasta hatA tyAM ekAeka joradAra pavana phUMkAyo. dhULanI jaMga mAMDavA mATe temanuM nAma raNamala pADavAmAM AvyuM. pitAno DamarI caDhI AvI, aMdhAruM thaI gayuM. kAMI dekhAtuM na hatuM paraMtu prema ane mAtAnuM vAtsalya hoya pachI bALakanA ucheramAM khAmI AMdhI caDhayA kare che, AMdhI zamyA kare che, kyAM Ave? zrI tejasiMhabhAI tathA vIMjhaIbAIne akSarajJAna na samaju jIvo e sadA, navakAra maryA kare che. hatuM. paraMtu sadguNo temane svabhAvasiddha hatA. phurasadanA TAIme A kaDI pramANe A vAvAjhoDAmAM badhA gADA nIce saMta-satIjInAM darzana karavAM, vyAkhyAna-vANI vagereno lAbha saMtAI gayA, temAM raNamala paNa chupAyo paraMtu navakAra maMtranuM levo, temano satsaMga karavo, supAtra dAna ApavuM, AMgaNe Avela dIna duHkhIne yathAzakti ApavuM, badhAnI sAthe smaraNa cAlu karyuM. paMcaparameSThInuM zaraNuM saue svIkAryuM. mAthA haLImaLIne rahevuM vagere aneka guNo temanA jIvanamAM hatA. upara bhaya hovA chatAM deva-guru-dharmanI apAra zraddhA hovAthI sau nirbhaya hatA. vAvAjhoDuM vikharAI gayuM. AMdhI zamI gaI. sau jethI temanuM jIvana bIjA mATe paNa preraNAdAyI hatuM. ekabIjA tarapha jovA lAgyA. badhAe nirAMtano dama kheMcyo. moTAbhAI ANaMdajI tathA nAnI bahena devaIbahena sAthe raNamalanA bALapaNathI saMskAro UMcA hatA. nirdoSa ramata karatA raNamalanA divaso bhAre AnaMdapUrvaka pasAra vi.saM. 1958nA phAgaNa mahinAmAM (bhorArA-kaccha)nI thatA hatA. paraMtu kAyama AnaMda ja hoya to saMsAra kone kahevAya? sukha-duHkha to AvyAM ja kare che. te saMsAranA niyama jyotirdhara tripuTI Agama vizArada pU. ma. gulAbacandrajI pramANe raNamalakumAra sAta varSanA thayA tyAre mAtA viMjhaIbAI svAmI, temanA laghubaMdhu kavivarya ma. zrI vIrajI svAmI tathA bhArataratna zatAvadhAnI paMDitarAja zrI ratnacaMdrajI svAmI praNAacAnaka avasAna pAmyA. kumaLA choDa jevA traNe bALakonA 3 jhAlAvADamAMthI vihAra karIne vAgaDanI dharatIne pAvana karatAM kalpAMtanI koI sImA na rahI. zrI tejasiMhabhAI tathA karatAM bhacAu padhAryA. ghaNA varSo pachI saMtonA pagalAM thatAM kaTuMbIjano paNa zokagrasta banI gayA. paraMtu A AghAtane sahana AkhA bhacAu zaheramAM AnaMdanuM moju pharI vaLyuM. vividha karyA sivAya chUTako na hato. dharmAnuSThAno thavA lAgyA. je jamyA che jagatamAM, te nakkI karanArA dharmAnurAgI tejasiMhabhAI baMne putrone laI guru je khIlyA che pAMdaDA, te nakkI kharanAra | mahArAja pAse AvyA. pUrvanA koI RNAnubaMdhanA kAraNe AvI samajazaktithI tejasiMhabhAIe mananuM samAdhAna ekabIjAne apUrva AnaMda thayo. vidhipUrvaka vaMdana karI traNe jaNa karyuM. mArA putrone temanI mAtAnI khoTa ne sAle tenAM mATe UMDo gurumahArAjanI sanmukha besI gayA. aupacArika vAtacIta karyA vicAra karI traNe bALakone khUba AzvAsana ApyuM tathA premathI pachI tejasiMhabhAIe kahyuM, "baMne dIkarAmAM mArAthI banatA temanuM pAlanapoSaNa karavA lAgyA. dharmanA saMskAra reDyA che emanA mAtRzrInA acAnaka avasAna putranA paramalokano vicAra karanAra dIrghadraSTA pitA zrI pachI avAra-navAra saMsAranI asAratA samajAvI che. emAMthI tejasiMhabhAI baMne putrone haMmezA dharmanI vAko samajAvatA. jene dIkSA levAnI bhAvanA thAya, tene chUTa che." A sAMbhaLI "saMyama vinA mukti nathI.' AvA saMskAro ApatA. navakAra pUjyazrIe kahyuM, "niyamita dhArmika abhyAsa karavA Avajo." maMtrano mahimA samajAvI haMmezA navakAra mahAmaMtranuM smaraNa tejasiMhabhAIne kahyuM, "tamArI bhAvanA jarUra pUrNa thaze." Jain Education Intemational Page #778 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 758 svapna zilpIo baMne bhAIo niyamita guru mahArAjanI pAse AvavA mAMDavI bAju zeSakALa vicarI bhorArAmAM eka bhAI tathA be lAgya. guru mahArAjanA satsaMgathI baMne bhAIone saMyama bahenonI dIkSA sAthe rAmajIne dIkSA levAnuM vicAratA hatA, tyAM levAnI bhAvanA jAgI paNa pitAjInI sevA mATe eka to rahevuM paMDitaratna uttamacaMdajI svAmI raNa UtarI jhAlAvADa padhAratA ja joIe. baMne vacce saMvAda thayo paraMtu temAM Akhare hovAthI temane vaLoTAvavA mATe bhacAu padhAravA tema ja raNamalano vijaya thayo. karmonI sAme moraco mAMDavA raNamale rAmajInI dIkSA bhorArA hoI emanA kuTuMba sAthe kuTuMba meLo atyArathI ja potAnA nAmane sArthaka karavA mAMDyuM. karAvI AvavAno nirNaya karatAM, badhA ThANA bhacAu padhAryA. raNamalane dIkSAnI bhAvanA jAgI che te vAta jANI bhacAu saMghanA agresaro sAthe bhorArA saMghamAM traNa tejasiMhabhAInA AnaMdanI koI sImA na rahI. saMghanA dIkSA sAthe rAmajInI dIkSA saMbaMdhI vAtacIta thaI. te vakhate AgevAno paNa harSa vyakta karI pUjyazrI gulAbacaMdrajI svAmIne bhacAuno saMgha Arthika rIte zaktizALI na hato. eTale traNa kahyuM "A bALaka khAnadAna kuTuMbano che, saMskAra UMcA che, dIkSA sAthe rAmajInI paNa dIkSA thaI jAya tema bhorArA saMdhanI zAsana dIpAvaze. Apa premathI ene bhaNAvo." paNa joradAra vinaMtI hatI. A saMghane samajAvavA pUjyazrIe saMghanA AzIrvAda maLyA. pitAjI tathA vaDIlonA prayatna karyo paraMtu zrI saMghe game teTalo kharca thAya chatAM dIkSA AzIrvAda laI raNamalakumAra guru mahArAjanI sAthe bhaNavA potAnA AMgaNe ja UjavavA bhAvabharI vinaMtI karI kAraNa ke nIkaLyA, gurunI kRpA hoya ane ziSyanI pAtratA hoya pachI bhacAumAM chellA 40 varSa pachI A dIkSA thavAnI hatI. khAmI kyAMthI rahe. raNamalakumAre nizALa joI na hatI. tethI badhAnI lAgaNI ane bhAvanAthI chevaTe gAmanI dIkSA akSarajJAna na hatuM. paraMtu jJAna meLavavAnI jijJAsA apAra gAmamAM ja karavAnuM nakkI thayuM. dIkSAno maMgala divasa saM. hatI. jijJAsA e ja jJAnanI jananI che. coda varSanA rAmajIe 1959 phAgaNa suda-3 nakkI karavAmAM Avyo. pUjayazrIe tathA kavivarya gurumahArAja zrI vIrajI svAmI pAse divase akSarajJAna bhacAunA zrI saMghe zAstravizArada paM. zrI uttamacandrajI svAmIne ane rAtre sAmAyika-pratikramaNa zIkhavavAnuM zarU karyuM. dIkSA sudhI sthiratA karavA vinaMtI karI. temaNe te svIkArI jethI saMsArabhAvanI lahera jene aMzamAtra sparzI na hatI, korI pATI AnaMdamAM vRddhi thaI. jevA A bALakanA mAnasapaTa upara gurubhagavaMtoe tyAga 40 varSanA lAMbA gALA pachI dIkSA prasaMga hovAthI navI vairAgyanA citro AlekhavA mAMDyA. gurudeve guNaniSpanna peDhIne mATe to prathama prasaMga jevuM hatuM. gharaghara utsAha dekhAI rAmajI' nAma rAkhyuM. rahyo hato. AgamavizArada paM. zrI uttamacandrajI svAmI, pU. zrI pUjayapAda zrI gulAbacaMdrajI svAmI Adi traNe saMto gulAbacandrajI svAmI, kavivarya gurudeva zrI vIrajI svAmI tathA vicaratAM vicaratAM e sAlanuM (1958) cAturmAsa karavA mATe zatAvadhAnI paM. zrI ratnacaMdrajI svAmI Adi caturvidha saMghanI potAnI janmabhUmi bhorArAmAM padhAryA. rAmajIbhAI sAthe ja hAjarImAM savAranA 11-00 vAgye paM. ma. zrI uttamacandra hatA. tyAM bhorArAnA ja vatanI zrI ukeDAbhAIne saMyama levAnI svAmIe karemi bhaMteno pATha bhaNAvyo ane kavivarya zrI vIrajI bhAvanA jAgI, tethI teo paNa rAmajIbhAInI sAthe dhArmika svAmInA paTTaziSya tarIke jAhera karyA. guru mahArAje svarUpanI abhyAsa karavA lAgyA. "eka karatAM be bhalAM' e kahevata prApti karavA mATe rUpacandrajI svAmI evuM sarasa nAma ApyuM. pramANe baMne dIkSArthI gurubaMdhuo premathI rahetA ane khaMtapUrvaka te vakhate lIMbaDI saMpradAya soLe kaLAe khIlyo hato. abhyAsamAM AgaLa vadhavA lAgyA navadIkSita muni zrI rUpacandrajI svAmIno pa3mo naMbara hato. mahAbhiniSkramaNanI taiyArI te vakhate AcAryapade hatA. zAsanaprabhAvaka pU. zrI dIpacandrajI rAmajIbhAIne gurucaraNamAM rahI abhyAsa karatAM eka svAmI. TUMka samayamAM bIjI traNa dIkSAo thatAM saMpradAyamAM pa6, varSa thavA AvyuM hatuM. sAmAyika-pratikramaNa, thokaDAM, dazavaikAlika sAdhuo thayA. temAM zAstrajJa, zAsanaprabhAvaka aneka munio sUtra ane lakhatAM-vAMcatAM zIkhI lIdhuM hatuM. dIkSA ApavA mATe hato. navadIkSita rUpacandrajI svAmInI vaDI dIkSA aMjAramAM thaI pUjyazrI vicAravA lAgyA. bhorArAnuM cAturmAsa pUrNa karI, hita Jain Education Intemational Page #779 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo navakAra mahAmaMtrano prabhAva eka vakhata pUjyapAda zrI gulAbacaMdrajI svAmI, kavivarSa gurudeva zrI vIrajI svAmI tathA zatAvadhAnI zrI ratnacandrajI svAmI tathA zAMtamUrti zrI rUpacandrajI svAmI kaThANA-4 soraTha vistAramAM cAturmAsa arthe padhArI rahyA hatA. jetapuranA raste jatAM vacce relveno moTo pula Avyo. pula ekadama sAMkaDo hato. kinAre calAya tema na hatuM tethI vacce cAlatA hatA. pula upara paDatA pahelA AgaLa pAchaLa najara karI lIdhelI tyAre gADI dekhAI nahi jethI navakAra maMtranuM smaraNa karatA AgALa vadhI rahyA hatA. barAbara pulanI madhyamAM pahoMcyA ane ekadama gADInI bIsalano tIlu avAja kAne athaDAyo, dhamadhamATa karatI gADI AvI rahI hatI. nIce utarI zakAya tema nathI, bIjo koI rasto nathI, zuM karavuM? jhaDapabhera cAlavAnuM zarU karyuM paNa uparAuparI vhIsalano avAja saMbhaLAI rahyo hato. Trena ghaNI najIka AvI gaI hatI. pU. gurumahArAje badhAne sUcanA ApI ke sAgArI saMthAro laI lyo ane jo Trena ekadama najIka AvI jAya to nIce nadImAM kUdI paDavAnuM. navakAra maMtrano satata smaraNa sAthe cAlavAnI gati vadhArI. mahAmaMtra uparanI ajoDa zraddhA ane AyuSyanA baLe hemakhema putra oLaMgAI gayo. kinAre paga mukyo te ja jANe dhasamasatI gADI AvI pahoMcI paraMtu cAre munirAjo mRtyunA mukhamAMthI bacI gayA. pasIno lUMchatA DrAIvare be hAtha joDIne nirAMtano dama letAM saMtonuM abhivAdana karyuM. saDasaDATa doDI jatI gADIne pU. cAre gurubhagavaMto nihALatA rahyA ane svagata bolI uThyA. "hajAro, matra zuM karaze? mAro navakAra belI che.* AcAryapada pradAna vi.saM. 2028nA bIjA vaizAkha mahinAmAM lIMbaDImAM tamAma sAdhuonuM saMmelana maLyuM hatuM. A saMmelanamAM puNyaprabhAvaka pUjya sAheba zrI rUpacandrajI svAmIno AcAryapade abhiSeka karavAno sarvAnumate nirNaya levAyo hato. bIjA vaizAkha suda-13 guruvAre caturvidha saMghanI vizALa hAjarImAM bhavyatAthI lIMbaDI saMpradAyanI gAdIe 83mAM padhara tarIke vidhisara AcAryapadavI ApavAmAM AvI. te AcAryapadanA pratIkanI pacheDI paMDita ma. zrI cunIlAlajI svAmIe caturvidha saMghanI IcchAthI oDhADI 9che zAsana prabhAvaka AcAryadeva ja pUrve zAsana prabhAvaka AcAryazrInA pagale pagale dareka kSetromAM apUrva jAgRtti AvatI. mAnasarovaranA haMso UDIne game tyAM jAya topaNa te mahImaMDalane zobhAvanAra ja bane. tyAre A to paramahaMsa. emanA parama puNyodaye aneka mumukSu AtmAo caraNomAM saMyamI jIvana aMgIkAra karavA mATe taiyAra thaI jatA. teozrInA 14 varSanA zAsanakALamAM kula 126 mumukSuonI dIkSA thaI hatI. temAMthI 1 jeTalA bhavyAtmAo to emanA ja zrImukhe saMyama svIkAravAmAM sadbhAgI banyA hatA. paramAtmaprakAza, nirvANamArganuM rahasya vagere AdhyAtmika pustakonanA vAMcana dvArA temaNe AtmabhAvane sAro vikasAvyo hato. AtmaciMtanamAM teothI evA masta thaI jatA ke vasatimAM rahevA chatAM jANe vanamAM rahIne adhyAtmanI sAdhanA karanAra yogIrAja joI lyo ! virahanI vedanA chatAM anupama ArAdhanA pUjya AcAryadevazrInA DAbA jamaNA hAtha samAna temanA parika paMDita zrI valacandrajI svAmI tathA parama aMtevAsI gItArtha gurudeva zrI navalacaMdrajI svAmI anukrame saM. 2022 mAgasara vada-11 tathA 2034 Aso vada-8nA acAnaka samAdhibhAve svargavAsa pAmatA teozrIne bhAre AghAta lAgyo hovA chatAM AdhyAtmika samatulA jALavI rAkhI potAnI Atma ArAdhanA anuSama banAvI hatI. bhavya jIvonA mATe potAnuM jIvana bhAre preraNAdAyI banAvyuM hatuM. janmabhUmimAM aMtima cAturmAsa saM. 037nA cAturmAsamAM bhacAu saMgha tathA lAkaDiyA saMghanI cAturmAsanI vinaMtI AvI tyAre pUjya sAhebe vicAryuM ke kacchamAM jaI paheluM comAsu to bhacAu ja karavuM che kAraNa ke bhacAu janmabhUmi che ane dIkSAbhUmi paNa che. teozrInA adbhuta puNya prabhAve e cAturmAsa paNa abhUtapUrva hatuM. tapajapa vagerenI apUrva jamAvaTa thaI hatI. pUjya AcArya bhagavaMtanI 95 varSanI uMmara hatI. chatAM pArce indriyo sakSama ane kriyAzIla chelle sudhI hatI. ATalI uMmare paNa teozrI cazmA vinA vAMcI zakatA tathA bhItane Teko dIdhA vinA ema ja besatA. AvuM drazya joI loko Azcaryacakita thaI jatA hatA. ATalI moTI uMmara sudhI oparezana Adi karavuM paDyuM na hatuM. paraMtu saM. 2039nA ziyALAmAM DAbI AMkhe Page #780 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 760 motiyA pAkI jatAM saphaLa oparezana thayuM hatuM ane tyAra pachI khUba saMtoSaprada najara AvI gaI hatI. jinazAsanane potAnA niSkalaMka cAritrathI samujvala banAvanAra e virala vibhUti AcAryadevazrInuM 81muM cAturmAsa (2039) lADiyA mukAme nakkI thayuM hatuM. te vakhate unALAmAM eka bahenano dIkSA prasaMga thaI gayA pachI dhArmika saMskAra zikSaNa zibira cAlI rahI hatI. temAM bhAga lenAra bALakonI kRpAdRSTithI joI prasannatA vyakta karI hatI. sAMje ziSyo sAthe AhAra-pANI paNa barAbara karyA. cAra vAgye nAnA saMtone kahyuM, "AvatI kAle vihAra karavo che.' munirAjoe sAhebanA samAdhAna mATe kahyuM, bhale kAle joIzuM. doDha kalAka sudhI kRpAkAMkSI saMto sAthe khUba ja svasthatAthI vAto karI, hita zikhAmaNo ApI. rAtre thoDo ArAma karI 1 vAgye pAchA UThIne potAnI ArAdhanAmAM magna hatA tyAre AcAryazrI tarapha bhAre bhaktibhAva dhAraNa karanAra zrI bhAskara mahArAje kahyuM "sAheba ArAma karo, ghaNo samaya thaI gayo, beThA-beThA thAkI javAya. temanI vinaMtI svIkArI zAMtithI nidrAdhIna thayA." savAre rAIsI pratikramaNa paNa karyuM. tyAra pachI thoDIvAra ArAma karavA mATe laMbAvyuM. thoDI ja vAramAM koI paNa jAtanI vedanA vinA samAdhibhAve lagabhaga 7-00 vAgye saMvata 2039 vaizAkha vada 0|| zukravAre paMDita maraNe teozrI kALadharma pAmyA. bhacAumAM ja janma, tyAM ja dIkSA ane tyAM ja nirvANa. A paNa kudaratI saMketa ja gaNAya ne! sAdhanAnI saphara kare te saMta.... pU. gurudeva zrI bhAvacaMdrajI svAmI garavI gujarAtano kAmaNagAro kaccha jillo eTale khamIravaMtI khAnadAna ane khaMtIlI prajAno mulaka. tenuM bhorArA raLIyAmaNuM gAma. jainonI vastI, temAM khImajI pAlaNanuM khAnadAna khoraDuM, temanA khoraDe traNa saMtonI mahAmUlI bheTa jinazAsanane ApI, temAM ApaNe jemanI vAta karIe chIe te muni zrI bhAvacaMdrajI svAmI gujarAtamAM vicaratA jainasaMtomAM eka mahAna vibhuti gaNAya che. temanI guNa garimAnuM varNana karavuM mArA jevA sAmAnya vyakita mATe agharuM kArya gaNAya, chatAM e mahAna vibhUtinI oLakhANa to ApavI ja ghaTe. temanA amuka guNo uDIne AMkhe vaLage evA che....paramAtmAmAM akhUTa zraddhA, AtmAmAM dRDhatA, vicAramAM paripUrNatA, manamAM saMtuSTatA, buddhimAM divyatA, saMskAramAM zreSThatA, dRSTimAM pavitratA, jJAnamAM gaMbhIratA, kAryamAM nipUNatA, svabhAvamAM namratA, vyavahAramAM saralatA, hRdayamAM zuddhatA AvA aneka guNothI saMpanna adhyAtmayogI gurudeva gujarAtanI dhanyadharAne pAvana karI rahyA che. svapna zilpIo temanuM AdhyAtmika pravacana sAMbhaLavuM e jIvanano eka lhAvo che. nirmohI nispRhI saMtanA paricayamAM AvanAra vyakita dhanyatA anubhave che. ane temanA bhakta banI jAya che, nAnA moTA darekane AkarSe tevuM temanuM vyaktitva che. gurudevanuM tyAgapUrNa vairAgya sabhara Jain Education Intemational Page #781 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo jIvana svargane to vizuddha kare ja che sAthosAtha bIjA mATe samyak jIvananuM vidhAyaka bane che. gurudeva haMmezA kahe ke......dunyavI vyavahAro pAchaLa tamArA TAima ane zaktine barabAda na ko, paraMtu tamArI jAta mATe paNa kaMika karo. utkRSTa sAdhanAmaya temanuM jIvana che. chellA ghaNA varasathI 24 kalAkamAM 21 kalAka mauna rAkhe che. bahoLo bhakta samudAya hovA chatAM ekadama nirlepa che. lagabhaga 30 varasathI mAtra eka TAima bhojana kare che. varasamAM be vakhata saMpUrNa dunyavI vyavahArano tyAga karI eka mahInA sudhI dhyAna sAdhanA kare che, jainadharmanA niyamonA custa pAlana sAthe sAdhanA karatA saMtavibhUtI kharekhara gujarAtanuM gaurava che. 361 48 varasa pahelA dIkSA grahaNa karanAra saMtano skUlano abhyAsa to mAtra pAMca copaDI ja che. chatAM paNa saMskRta pAkRtanA prakAMDa vidvAna che. pravacana prabhAvaka che. vacana labdhi paNa temane varelI che. vidvAna chatAM nikhAlasatA ane namratA temane varelI che. gujarAtanA sthAnakavAsI jaina samAjanI sauthI moTo saMpradAya zrI lIMbaDI ajarAmara saMpradAya, tenA 260 jeTalA sAdhu sAdhvIjInA AjJApradAtA ArAdhya gurudeva che. lAkho bhaktono temano anuyAyI varga che. jaina jainetara loko temanA caraNomAM bhaktibhAva pUrvaka vaMdana namaskAra kare che. vilakSaNa vyaktitvanA dhAraka munirAje....kaccha kAThiyAvADa gujarAta uparAMta mahArASTra AMdhrapradeza karNATaka Adi prAMtomAM padavihAra karI, lokone satsaMgano lAbha ApI, anekone jIvana parivartana karAvI jIvana jIvavAnI adbhuta kalA zIkhavela che. ke tapa japa labdhivaMta, jJAna darzana cAritravaMta saunA tAraNahAra evA gurudeva eka ja vAta kahe ke tarkanI talavAra choDI de....khokhalo AdhAra choDI de! saheja zraddhA ropa basa manamAM....zuM thaze teno bhAra choDI de!! AvA lAgaNIbhInA upadeza ApI saune haLavAphUla banAvI che. ajaba sahanazaktinA dhAraka gurudeva nimitane nirdoSa mAnI kyAreya koi upara rAga ke dveSa dharatA nathI bhayaMkara eksiDanTa thayo, maraNAMta kaSTa AvyuM, eka varasamAM nAnAmoTA 13 oparezana thayA chatAM eksiDanTa karanAranA kalyANa mATe prabhune prArthanA karI. AvI kalyANa kAmanA mahApuruSa vinA bIjuM koNa karI zake? gurudeva viSe lakhavA besIe to Akho eka navo graMtha ja taiyAra thAya, ahIM to mAtra alpa paricaya Apela che. kharekhara to temanuM jIvana ja svayaM bole che. temanA viSe koi purAvA ke prazastinI jarUra ja nathI. rUbaru darzana karavA mAtrathI zAMti ane zAtAnI anubhUti thAya che. koTi koTi praNAma te saMta vibhUtinA caraNomAM, temanA pAvana pagale cAlIne temanA laghu baMdhu zrI ciMtanacaMdrajI svAmI tathA bahena zrI akhIlA kumArI mahAsatIjIe paNa jaina bhAgavatI dIkSA aMgikAra karela che. Page #782 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 962 svapna zilpIo. itikArI vicA28 jaina muni zrI bhAskarajI svAmI kaccha jillAnuM bhacAu gAma dharatIkaMpa bAda sArI duniyAmAM jANItuM thai gayela che. e khamIravaMtI bhumi para nivAsa karatA zrI jakhubhAinA nAnAputra, nAma amRta. mAtra eka varasanI uMmare pitAnI chatrachAyA gumAvI. mAtAe vaidhavyano bhAra veMDhAratA veMDhAratA cAra saMtAnone bhaNAvI gaNAvI saMskArita karyA. amatabhAi nAnI uMmaramAMja gara bhagavaMtonA satsaMgathI vairAgya vAsita thayA. bhaNavAmAM khUba tejasvI hatA. meTrIka sudhI abhyAsa karyo. cAra bhAi bahenamAM sauthI nAnA hovAthI mAtAnA vizeSa lADakavAyA. chatAM mAtAe potAno hatA svArtha na jotAM dIkSA mATe saharSa anujJA ApI. dIkSA laine khuba abhyAsa karyo, dareka viSayamAM pAraMgatA thayA. aitihAsika jJAna eTaluM ke itihAsavidanuM biruda saheje apAi jAya. ejIniyara na hovA chatAM bAhoza enjIniyaranI kaMpera karI zake tevuM bAMdhakAma saMbaMdhI talasparzI adabhUta jJAna. teo zrInI preraNAthI kaccha saurASTra muMbaimAM 65 jeTalA dharma saMkulonuM navanirmANa temanA mArgadarzana pramANe thayela che. kartavyaniSThA evI ke koi paNa kAma hAthamAM le pachI te pUrNa karIne ja rahe. tenA mATe pUrepUro parizrama kare. eTalA ja zikSaNapremI paNa kharA, teo kahe ke eka maMdira ke derAsara banAvo yA to dharmasthAnaka ke dharmazALA banAvo tenuM jeTaluM puNya maLe, teTaluM ja puNya mAtra eka vidyArthI ne bhaNAvavAthI maLe, kAraNake eka vidyArthI ne bhaNAvavo eTale eka mAnavamaMdiranuM navanirmANa thayuM tema samajavuM. Avo temano zikSaNa mATeno prema che. jevuM temanuM nAma che. tevA ja tejasvI che. hoTha para smita, gaLAmAM gIta, sarva jIvo sAthe prIta, evI che emanI jIvana jIvavAnI rIta. pravacana ekadama tejasvI ojasvI zrotAgaNane jakaDI rAkhe ane je prasaMganuM varNana karatA hoya tenA bhAvAvezamAM zrotAgaNane adbhuta rIte kheMcI jAya tevI pravacana prabhAvakatA! vANI to evI varase jANe saghaDA zAstrano sAra muzaLadhAra varase. sumadhura kaMTha! gAvAnI to halaka evI ke kahevAnuM mana thAya ke - je khubI che tamArA avAjamAM, joi nathI evI khubI koi bIjA sAjamAM. sonAmAM sugaMdha bhaLe tema goDagiphaTa tarIke kavitva zakita paNa saMprApta thayela che. gIta gAvAnA laya-Dhaba-tAla-rAga Adi saMgIta vizArada hoya tevA! Jain Education Intemational Page #783 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo. 763 bRhad gujarAtanA samasta sthAnakavAsI jaina samAjamAM agratA dharAvatA gauravavaMtA evA zrI sthAnakavAsI cha koTi jaina labaDI ajarAmara saMpradAyamAM variSTha kAryavAhaka pade birAjI saMpradAyanA 260 jeTalA sAdhu sAdhvIjInA yogakSema vahana karI rahayA che. anya saMpradAyanA sAdhu sAdhvIjI temanA bahoLA anubhava jJAnano lAbha lai dhanyatA anubhave che. teo sAdhu sAdhvI zrAvaka zrAvikA rUpa catuvidhasaMgha mATe dIvAdAMDI samAna che. ajarAmara saMpradAyanA AtmA evA guruvarya na mAtra dhArmika kAryo ja kare che. dIrghadraSTA, vizada vicAraka gurudeva sAmAjika ane mAnavatA vAdI abhigama paNa rAkhe che. temanI zubha preraNAthI pAMca cha jagyAe vidyAlayo paNa zarU thayela che. nispRhI evA saMta namratAnI mUrti che. teo potAnuM nAma kayAMya AgaLa karatA nathI. temanA ArAdhya guru saMpradAyanA sthApaka sarvadharma samanvayavAdI dAdAguru zrI ajarAmarajI svAmInA nAmathI ja teo dareka pravRti kare che. zakitanA pUMja samAna munirAja yuvAnonA preraNAstrota che. tabiyata nAdurasta hovA chatAM dararoja 18 thI 20 kalAka kAma kare che. temanA mATe temanA samavayaska saMsArI mitro bole ke nAnA hatA tyAre dezabhakitathI prerAine Ara.esa.esa.mAM joDAyA hatA, vairAgya AvatAM dIkSA lIdhI. agara jo dIkSA na lIdhI hota ane saMsAramAM hota to, moTA udyogapati banata, agara sAyansa bhaNyA hota to moTA sAyanTIsTa banata, meDIkala lAinamAM gayA hota to Do. gAlAnA nAme phemaza thAta, komarsa lAina lIdhI hota to sI.e. ke ema.bI.e. thayA hota. evA vidvAna ane buddhi nidhAna saMta AtmAnI ArAdhanAthI sva kalyANa sAthe para kalyANa karI rahayA che. 40 varasa dIkSA lIdhe thayA che. sAhityakAro, zikSako, kalAkAro, ucca ophisaro vigere temane maLIne khuba saMtoSa anubhave che. sArAya sthAnakavAsI jaina samAjamAM vidvAna saMtomAM teo zrI agratA krame che. vidvatA chatAM nikhAlasatA ane namratAnA kAraNe jaina jainetara samAjamAM sArI evI lokapriyatA prApta karela che, 61 varasanI uMmare paNa satata vyasta rahe che. temanuM vicaraNa kSetra kaccha saurASTra gujarAta ane muMbai mahArASTra che. temanA manano maherAmaNa kAyama chalakato rahe che. aMtaranI amRta saritA sadAya be kAMThe vahetI rahe che. hRdaya jANe karUNArasanI pyAlI joi lo. AzIrvAdanI amRtadhArA varasAvI gurukRpAthI sadA ziSya/ziSyA parivAra tathA bhakata samudAyane pasanna temaja utsAhita rAkhe che. abhyAsa mATe nAnA moTA sahune khAsa preraNA Ape. jIvana khuba nirALuM ane svAvalaMbI ! jIvana gAMdhI vicAradhArAnA raMge raMgAyeluM hovAthI potAnA dareka kAma jAte ja kare. kayAreya koi pAse apekSA ke Agraha paNa rAkhe nahi. sthitaprajJatA evI ke sva prasaMzAmAM rAce nahIM, TIkA niMdAthI gabharAya nahI. prasaMzA ke TIkA niMdAne dhumADAnA bAcakA kahI vAta hasI kADhe. krAMtikArI vicAradhArA hovAthI samaya sAthe kadama milAvIne cAle, navA vicArone navA Jain Education Intemational Page #784 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 764 svapna zilpIo abhigamane khubaja udAratA pUrvaka apanAvI, sahajatAthI svIkArI dhanyatA anubhave. temanA pravacanamAM Adhunika sAmAjika vicArazailInA darzana thAya. dharma ane sAyansano samanvaya karI karanTa pravAha sAthe barAbara tAlamela jALave. aitihAsika satya ghaTanAo tathA aneka vidha viSayonI mAhiti maLe A badhI temanA vyAkhyAnanI khAsa vizeSatAo che. temanA paricaya mAM AvanAra vyakitane temanA svabhAvanI madhuratAno evo anubhava thAya ke te jIvanamAM kayAreya bhulI na zake. pravacana prabhAvanA dvArA samAjamAM savicAra tathA vicAranA bIja ropavAnuM bhagIratha kArya teozrI karI rahayA che. guru nArAyaNa rUpa hai, guru jJAnako ghATa; saguru vacana pratApa se miTe mana ko ucATa. bhAratIya saMskRtimAM saMtone viziSTa sthAna ApavAmAM Avela che. AvA saMtoe bhAratIya saMskRtinI zAna vadhArI che. saMto thakI ja saMskRtinI mazAla kAyama jalatI raheze. saMtonA AvA yogadAna mATe gRhastho gaurava anubhave te paNa eTaluM ja svabhAvika che. mATe ja kahevAya che ne ke na hoya saMta saMsAramAM to jalI jAya brahmAMDa. guradevanI vicArazailI atyaMta pojhITIva che. teo zrI kahe ke nakArAtmaka vicAro bhayano zvAsa ane zaMkAno uchavAsa letA hoya che. jayAre sakArAtmaka vicAro mahenatano zvAsa ane dhairyano uchavAsa letA hoya che. gurudevanuM sanmukhI prakAzamaya jIvana aneka loko mATe preraNAdAyaka che. hatAza ke nirAza thayelA koi paNa temanI pAse Ave to sAruM evuM kAunseliMga paNa kare che. game tevA prasaMgomAM haMmezA aDIkhama rahe che. temanA caherA paranI sthira rekhAo daDha acala nirdhAra darzAve che. ane temano daDha saMkalpa game tevA saMjogone palaTAvavAnI ajaba jAdugarI dharAve che. Atma vizvAsanI anaMta dhArA jevA temanA dareka dAya mATe sImAcinha rUpa hoya che.paristhiti nA kAraNe jIvanadhArA game teTalI badalAya paraMtu guradeva kinArA jema kAyama sthira ane acala ja rahayA che. samAja ane saMpradAyanA utkarSa mATe teo kAyama prayatnazIla ane ciMtanazIla rahe che. satata parizramathI kasAyelo cahero, jIvana rasathI ghuMTAyelo cahero, anyane zAtA ane samAdhi pAmavAmAM nimitarUpa bane che. temanA sAthe ghaNAnA jIvananA anusaMdhAna joDAyelA che te sau dhanyabhAgI banyA che. kavitAmAM prANa pUre che kavinI sarjakatA, kalpanA ane darzana, Aja rIte gurumAM je viziSTa bAbata che, tenI upAsanA karIe to ja gurunA yathArtha svarUpanA darzana thAya. sImAbaddha ziSyane guru asImanA anaMta sauMdaryanuM darzana karAve che. guru AdhyAtmanA anaMta AkAzanuM anupama darzana karAve che. guruno saMga caMdana samAna hoya che. saMga chuTe to paNa temanA vicAronI suvAsa jiMdagI bhara sAthe rahe che. guruvarya nuM paropakArI preraNAdAyI jIvana saunA mATe kalyANakArI bane evI maMgala kAmanA sAthe garadevane vinayabhAve praNAma. Jain Education Intemational For Private & Personal use only Page #785 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sagna zilpIo 365 (ajarAmara upavananA pUjya satIrano) 'zAsanoddhAraka pU. AcAryadeva ajarAmarajI svAmInA mAtuzrI pU. kaMkubAI mahAsatIjI hAlArI vizA osavALa jaina jJAtinA saddagRhastha moTa lakhIyA gAmamAM saMskArI mAtA-pitAne tyAM zrI kaMkubAIno janma thayo hato. temanA lagna jAmanagara jillAnA lAlapura tAlukAnA paDANA (vAcharA dAdAnuM)nA sagRhastha mANekacaMdabhAI sAthe thayA hatA. temanA sasarAnuM nAma khIMyazI haragaNa mArU hatuM. kaMkubAInA pitAzrInI aTaka sukhariyA zAha hatI. zrI mANekacaMdabhAI tathA kaMkubAI khUba ja premathI rahetA hatA. emanA jIvanamAM zIla-sadAcAra Adi mahattvanA guNo hatA. teone pAMca saMtAno thayA. (1) vIrapArabhAI (2) ANaMdajI (3) purIbahena (4) saMtokabahena (5) jIvI bahena. prAyaH ANaMdajI (pU. ajarAmarajI svAmI) sauthI nAnA hatA. pU. zrI ajarAmarajI svAmInA kAkAnuM nAma meghAbhAI hatuM. zrI kaMkubAInA jIvanamAM pahelethI ja dharmanA saMskAro sArA hatA. ekadA zrI mANekacaMdabhAI bimArIno bhoga banyA ane nAnI uMmaramAM svargavAsa pamyA. kaMkubAI tathA pAMceya saMtAnonA AghAtano koI pAra na rahyo paraMtu kALa pAse sahu lAcAra...AvA samaye dharmanA saMskAro temanA vizeSa jAgRta thayA. pU. yugapradhAna AcAryadeva zrI dharmadAsajI svAmInA paTTadhara suziSya pU. AcArya zrI mUlacaMdajI svAmInA saMghADAmAM pU. hIrAjI svAmI tathA pU. kAnajIsvAmI Adi gurubhagavaMto tathA mahAsatIjI zrI jeThIbAI AryAjI Adi ThANAonA satsaMgathI zrI kaMkubAInA dharmanA saMskAro vizeSa dRDha thayA. teozrI niyamita sAmAyika-pratikramaNa AdinI ArAdhanA karatA. sauthI nAnA suputra ANaMdakumArane paNa dharmanA saMskAro ApatA. emanA patinA avasAna pachI emanA anya saMtAno potAnA mosALamAM vadhAre rahetA hatA. zrI ANaMdakumAra pAMca varSanA thayA tyAre comAsAmAM ekadI mUzaLadhAra varasAda varasyo. kaMkubAI ciMtAmAM paDI gayA ke Aje mAruM pratikramaNa nahIM thAya. pAMca varSanA suputre kahyuM, "mA! zenI ciMtA satAve che?' mAtAe pratikramaNanI vAta karI tyAre ANaMdakumAra kahe, besI jA, huM pratikramaNa karAvuM chuM.' ema kahIne mAtA-putra sAmAyika laIne beThA tathA pAMca varSanA suputre vidhi sahita pratikramaNa karAvI dIdhuM. tyAre kaMkubAI sAnaMdAzcarya pAmyA. emane thayuM ke mArI bhAvanA cokkasa phalIbhUta thaze. mAro suputra zAsanane ajavALaze. 'narita mAtRNano guru:1' mA samAna koI guru nathI. A uktine mAtA kaMkubAIe akSarazaH sAcI sAbita karI. pote guru banIne ANaMdakumArane dharmanA saMskAro ApavA lAgyA tathA te nava varSano thayo tyAre goMDalamAM birAjatA pU. hIrAjI svAmI tathA pU. zrI kAnajI svAmI pAse abhyAsa karavA lAgyA. saM. 1818nuM goMDalanuM cAturmAsa pUrNa thayA pachI dIkSAnI taiyArIo thavA lAgI. goMDala saMghanI vinaMtI goMDalamAM ja dIkSA karavAnI thaI. te vakhate bRhad gujarAtanA (khaMbhAta tathA dariyApurI saMpradAyane bAda karatA) badhA saMpradAyo eka hatA tathA "pUjya zrI mUlacaMdajI svAmIno saMghADo" e nAmathI oLakhAtA hatA. te vakhate sAdhujInI saMkhyA 56 tathA sAdhvIjI 84 hatA. tyAre cAturmAsanA kSetro mAtra 32 hatA. vi.saM. 1819 mahA suda-5nA pavitra divase mAtA kaMkubAI tathA suputra ANaMdakumAranI goMDala mukAme dIkSA thaI. pU. dAdA-guru zrI hIrAjI svAmIe dIkSAno pATha bhaNAvyo tathA nUtana nAma navadIkSita ajarAmarajI svAmI rAkhI potAnA suziSya zrI kAnajI svAmIne ziSya tarIke soMpyA tathA kaMkubAI mahAsatIjIne pU. jeThIbAI mahAsatIjIne ziSyA tarIke soMpyA. Jain Education Intemational Page #786 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 366 svapna zilpIo pU. kaMkubAI ma. nA kALadharma AdinI vigata upalabdha nathI. temanA parivAramAM ajarAmara saMpradAyanA moTA caMdanabAI ma. Adi ThANAo tathA gopAla saMpradAyanA sarve mahAsatIjIo che. . zrI kaMkubAI ma.nA guruNI moTA jeThIbAI AryAjI hatA. jeThIbAI ma.nA guraNI dhIrajabAI AryAjI hatA. dhIrajabAI ma.nA guruNI samajubAI ma. hatA. samajubAI ma.nA guruNI caMdanabAI ma. hatA. caMdanabAI ma. nA guNI kAzIbAI ma. hatA tathA kAzIbAI ma.nA guraNI pravartinI ma. zrI sujANabAI AryAjI hatA. jeThIbAI ma.nA guNI dhIrajabAI ma. sudhI pravartinIpada apAtuM hatuM pachI e prathA baMdha karavAmAM Avela. pravacana prabhAvikA 0 'bA.bra. rUkSmaNIbAI mahAsatIjI kacchanA pATanagara bhUja zaheramAM bA.bra. saumyamUrti rUkSmaNibAI mahAsatIjIno janma vi.saM. 1979nI sAle zrI vizA osavAla jaina gurjara jJAtinA nagarIyA kuTuMbamAM pratiSThita parivAra mahetA nAthAbhAI moNazInA suputra suzrAvaka vardhamAnabhAInA ghera, saMskAramUrti mAtA saMtokabAInI kukSie thayo hato. pU. mahAsatIjInuM pUrvAzramIya nAma raMbhAbahena hatuM. "yathA nAma tathA TI: pramANe raMbhAbahenane suMdaratA mAtAnA vArasArUpe tathA buddhipratibhA pitAnA vArasArUpe maLyA hatA. mahAsatIjInA janma pahelAM ja temanA pitAzrI vardhamAnabhAInuM avasAna thayela. prathama ke aMtima A eka suputrInA janmathI parivAramAM khuzI vyApI gaI. A suputrI eTalI puNyazALI, nirdoSa, nikhAlasa ne buddhizALI hatI ke jeNe potAnA saguNothI AkhA parivAranuM dila jItI lIdhuM hatuM. dAdA-dAdI, kAkA-kAkIe ati lADakoDathI temano uchera karyo. mAtAnA vAtsalyanI to koI sImA na hatI. guruNI maLyA che jJAnavALA re, hRdayanA tALAM ughaDyA re jI... pU. mahAsatIjInuM kuTuMba dhArmika hovAthI teozrI bAlapaNathI ja sthAnake jatA. sabhAgye vAtsalyavAridhi pU. velabAI AryAjI tathA zratazIlA mANekabAI AryAjI Adi ThANA bhUja cAturmAsa padhAryA. mahAsatIjInA satsaMgathI tyAga ane vairAgyanA bIja vavAyA. cAturmAsa padhAryA. cAturmAsa pachIno prathama vihAra bhUjathI mAnakUvA karyo tyAre raMbhAbahena temane mUkavA gayelA. tyAM dIkSAnA bhAva jAgRta thayA. ghera AvI raMbhAbahene mAtAne tathA kuTuMbIjanone vAta karI. sarvene samajAvI dIkSAnI AjJA meLavI lIdhI. pU. mahAsatIjInA kAkA popaTabhAIe raMbhAbahenanI janmotrI rAjakoTanA zrI mohanalAla dhAmInA pitA zrI cunIlAlabhAI dhAmI ke je moTA jyotiSI hatA temane batAvI tathA bhUjamAM paNa rAjyotiSIne batAvI. badhAe eka ja vAta karI ke raMbhAbahenanA bhAgyamAM pravrajyAno pAko yoga che tathA A suputrI zAsanane dIpAvaze. Ama dIrgha-daSTi vAparI pU. vela-mANijya guruNI sAthe abhyAsa karavAnI rajA ApI.. pATanagaramAM bhavyAtibhavya dIkSA mahotsava 16 varSanI mugdhAvasthAmAM jyAre raMbhAbahena guraNI sAthe AvyA tyAre emanA dIkSAdAtA Agama vizArada pU. AcArya zrI gulAbacaMdrajI svAmI kahetA ke mahAsatIjI bhUjamAMthI "meDama" jevI celI lAvyA che. pU. mahAsatIjI jyAre vAgaDamAM padhAryA tyAre gAme gAmanA zrAvako raMbhAbahenane jamADavAnI paDApaDI karavA lAgyA. loko temane dIkarInI jema mAnatA. be varSa sudhI guraNI sAthe jJAnAbhyAsa karI ekadama taiyAra thaI gayA tyAre 18 varSanI bhara yuvAna vaye vi.saM. Jain Education Intemational Page #787 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo 967 1997, mAgasara sudi-6, guruvAra, tA. 5-12-1940nA zubha divase suvarNayuga pravartaka pU. AcAryadeva zrI gulAbacaMdrajI svAmInA zrImukhethI bhUja mukAme dIkSA aMgIkAra karI. mahArAva zrI kheMgArajInA samayamAM A dIkSA mahotsava ujavAyo hato. te prasaMge 11 divasa zobhAyAtrA nIkaLI hatI. mahArANI gaMgAbA prabhAvita thayA : eka divasa A zobhAyAtrA darabAragaDha pAsethI pasAra thaI, tyAre mahelanI aTArIethI mahArANI zrI gaMgAbAe adbhuta svarUpavAna evA raMbhAbahenane joIne pUchyuM "A zuM che? zAno varaghoDo che?" tyAre jANavA maLyuM ke raMbhAbahena jaina dIkSA aMgIkAra karavAnA che temanI A varaNAgI che. te vakhate gaMgAbA kahe, dIkarIne upara bolAvo. tarata ja raMbhAbahena upara gayA. parI jevI dIkarIne jotAM ja mahArANI sAhebA bolyA, dIkarI! AvI yuvAnImAM dIkSAnI vAta kema kare che? zuM tAjuM koI nathI? huM tane saMbhALIne rAkhIza. rAjamahelamAM sukhapUrvaka raheje tyAre raMbhAbahene potAnI jJAnadRSTithI javAba Apyo, "bA! mArI saMbhALa lenArA ghaNA che, parivAra moTo che paNa saMsAranI asAratA jANI paramapadanI prAptinA mATe huM tyAga mArge jaI rahI chuM, mane AzIrvAda Apo.' AvI abhuta tyAga bhAvanAthI mahArANI khUba ja prabhAvita thayAM. temaNe kahyuM "AnI varaNAgI dararoja mahela pAsethI laI jajo. ame tenA mukhaviMdane joI AzIrvAda ApazuM tathA varaNAgImAM rAja riyAsata ApazuM. chellA divase hAthInI aMbADI upara A zobhAyAtrA nIkaLI hatI. AvI rIte bhUjanA AMgaNe A prasaMga mAtra jaina samAja mATe nahIM paraMtu samagra nagara mATe A dIkSA aitihAsika hatI. "mAraMpavavI vareqmatto" bhAkhaMDa pakSInI jema apramattadazAmAM vicaravuM joIe. pU. mahAsatIjI prathamathI ja apramAdI hatAM. potAnI dIkSAnI zobhAyAtrA samaye kaMThastha karelA thokaDA Adi manamAM pheravI letA. temanI ekAgratA eTalI hatI ke game tevo ghoMghATa hoya to paNa bhUla na paDe. 'samAM goyane! mA pamAyaU/' A zAstra vAkyane temaNe sArI rIte potAnA jIvanamAM utAryu hatuM. | 'viSe havejha mathAmaovo himaNano" AtmAnuM hita icchanAre potAnI jAtane vinayamAM sthApita karavI joIe, arthAt vinayI thavuM joIe. uttarAdhyayana sUtranA prathama adhyayananA bhAvone emaNe potAnA jIvanamAM sArI rIte utAryA hatA. guruNI samarpita thaIne vinaya, vaiyAvacca, svAdhyAya Adi Atmika guNono uttarottara vikAsa karavA lAgyA. AgamanA arkarUpa thokaDA tathA jaina zAstronA mULapATha tathA artha kaMThastha karIne khUba sAruM jJAna saMpAdana karyuM. saumya prakRti, saMyamanI zuddhi tathA zAstra paddhatie vyAkhyAna ApavAnI kaLAthI zAsananI khUba ja prabhAvanA karatA. teo bRhad kaccha, saurASTra, gujarAta Adi prAMtomAM jyAM jyAM vicaryA tyAM sAro prasAra karatA hatA. svabhAve eTalA badhA saraLa hatA ke amadAvAdanA bhAviko temane "bhagavAna" kahIne saMbodhatA hatA. "hajAro maMtra zuM karaze? mAro navakAra belI che, mAro navakAra belI che." vikrama saMvata 2042, phAgaNa vadamAM pU. mahAsatIjIne gaLAmAM thAIroDanI gAMTha nIkaLI. DaoNkTare oparezananI salAha ApI. oparezana pachI gAMThanI bAyopsI rAjakoTamAM karAvatAM te kensara gAMTha' hovAnuM tAraNa nIkaLyuM. bolavAnuM taddana baMdha thaI gayuM. DaoNkTare kahyuM, svarapeTIne nukazAna thayuM hovAthI have bolavAnA cAnsa bahu ochA che. paraMtu pU. mahAsatIjIne navakAra maMtra para aTala zraddhA hatI. oparezana bAda tarata ja sADA traNa karoDa navakAramaMtramAM "namo arihaMtANaM" padanI ArAdhanA zarU karI. dararoja arihaMta padanI 50 mALA gaNatA. A rIte dararoja 5000 thI vadhAre jApa thavA lAgyA. doDha mahinA sudhI A jApa aviratapaNe cAlu rahyA. vAcA bilakula baMdha thaI gaI hatI. te navakAra mahAmaMtranA prabhAve camatkAra sarjAyo. pU. mahAsatIjIne kensara maTI gayuM tathA rAjakoTa mukAme karavAmAM AvelI spIca therApInI sAravAra saphaLa nIvaDI ane svarapeTI kAma karatI thaI. navakAra mahAmaMtranI AvI zraddhAthI saune prabhAvita karI dIdhA. Jain Education Intemational Page #788 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo vi.saM. 2044nA bhorArA cAturmAsathI punaH vyAkhyAna ApavAnuM zarU karyuM. te 2049 nA samAghoghA cAturmAsa sudhI jinavANInI saritA vahAvI saune Azcaryacakita karI dIdhA. saM. 2048nA amadAvAda (pAlaDI) cAturmAsamAM pakSaghAtanI bimArI chatAM jJAtAdraSTA bhAvamAM sthira thaI navakAra mahAmaMtranA akhaMDa jApa karavA lAgyA. tenA prabhAvathI tabiyata ghaNI sArI thaI gaI hatI. saM. 2050nA bhUja cAturmAsamAM paNa pote mAMgalika pharamAvatA. emanI saraLatAthI AbAlavRddha prabhAvita thaI jatA. 768 "prabhu nAmanI auSadhi, kharAbhAvathI khAya; roga zoka Ave nahIM, saMkaTa savi mITa jAya'' vi.saM. 2043nI sAle mALiyA mukAme traNa divasa bezuddha avasthAmAM hatA. tyAMthI morabI laI javAmAM AvyA. tyAM be divasa bezuddha avasthAmAM rahyA paraMtu arihaMtanA niraMtara jApa cAlu karI dIdhA. morabInI kansalTIMga ema. DI. DaoNkTara ena.yu. saMghavIe sAcA bhAvathI tAtkAlika TrITamenTa zarU karI hatI. teo navAI pAmI gayA ke mahAsatIjInI navakAra maMtra pratye kevI aDaga zraddhA! DaoNkTane thayuM ke mArI davA karatAM jApathI maLelI duvA mahAsatIjIne sAruM karI deze. kharekhara prabhu nAmanI auSadhimAM amUlya lAbha che. gurUNI amArA guNanA bhaMDArA vi.saM. 2045nA mahA sudi-panA pU. tIrthasvarUpA mahAzramaNI velabAI mahAsatIjInI janma zatAbdi tathA zAsanodvAraka pU. AcArya bhagavaMta zrI ajarAmarasvAmIjInI dvizatAbdi mahotsavanA upalakSamAM potAnI nAdurasta tabiyata hovA chatAM 67 varSanI uMmare upavAse varSItapa akhaMDa calAvyo. potAnA sAdhanAkALamAM 10 upavAsa, aThThAI, paradezI rAjAnA tera chaThTha, be varSI tapa, eka varSa ekAMtarA AyaMbila, eka varSa ekAMtara nIvI, 20 sthAnakanI upavAse oLI, 250 paccakkhANa uparAMta aTTama, chaThTha Adi puSkaLa tapasyAo karI hatI. pU. mahAsatIjI haMmezA mAtA jevA vAtsalyabhAvathI zrAvaka-zrAvikAone temanuM jIvana unnata banAvavA bodha ApatA kahetA ke jIvana ugatuM banAvavuM che to sUryamukhI jevA banI jAva. sUrya je dizAmAM hoya te dizAmAM sUryamukhI potAnuM mukha pherave che ema sadguNo hoya te ja dizAmAM ApaNI najara pheravIe to ApaNAmAM paNa sadguNo Ave che. pU. mahAsatIjI apramatta sAdhikA hatA. pavitra tapa teja yukta nirmala cAritrano tathA saraLatAno joTo jaDavo muzkela che. teozrI guNanA bhaMDAra hatA. temanA vyaktitvane mApavA ApaNo mApadaMDa TUMko paDe. pU. velabAI mANikya parivAranA 129 sAdhvIjInA vaDerA saMghADAnAyaka hatA.temanA AjIvana aMtevAsI yugma ziSyAratno bA.bra. mInAkumArIjI AryAjI tathA bA.bra. niraMjanA kumArIjI AryajI Adi ThANA-19nA jIvanazilpI batA. zAsananA aNola ratna hatA. pU. mahAsatIjI bhUjanA panotA putrI hatA. bhUja saMghanA mAjI saMghapati sva. mohanalAla bhANajI zAha tathA saMghapati zrI gulAbacaMda popaTalAla zAhanA sagA kAkAI bahena hatA. vi.saM. 2050nI sAle temanuM cAturmAsa bhUjamAM nakkI thayuM. mohanabhAInI hAjarImAM 20 ThANAnuM cAturmAsa nakkI thayela, paraMtu mohanabhAI e cAturmAsa pahelAM ja svargavAsa pAmyA. paraMtu temanI bhAvanAne temanA dharmapatnI zrI vasaMtabahena tathA suputro harSadabhAI tathA hIrenabhAIe caritArtha karI. saM. 2050nI sAle bhUja padhAryA pachI jaina bhavanamAM sthiravAsa mATe paNa Ayojana goThavavAmAM AvyuM hatuM. zrI saMgha vaiyAvacca mATe Atura hato paNa bhAvinA bhedane koNa jANI zake? cAturmAsanA prAraMbhamAM ja pU. mahAsatIjI bimAra paDyA. bhUjanA khyAtanAma DaoNkTara azoka hindujA (M.D.) tathA DaoNkTara jyotibahena hindujA daMpatIe hRdayanA bhAvathI sAravAra karI hatI. paraMtu tUTInI koI bUTI nahIM e ukti anusAra vi.saM. 2050, aSADha vida-4, maMgaLavAra, tA. 26-7-1994nA rAtrie 11.20 kalAke AtmajAgRti sAthe sarva jIvone khamAvI, TUMkI mAMdagI bhogavI 54 varSano vizuddha saMyama pALI 72 varSanuM AyuSya bhogavI samAdhibhAve svargavAsa pAmyA. Page #789 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo. 969 bhUjanA jaina tathA jainetara loko codhAra AMsue raDI paDyA. jaina samAjanA sAte gacchanA bhAvikoe pU. mahAsatIjInA mAnamAM Akho divasa kAmakAja baMdha rAkhyA hatA. bhUjanI AjubAjunA gAmo sukhapara, mAnakuvA, sAmatrA tathA mAdhAparanAM jaina samAje paNa aDadho divasa potAnA kAmakAja baMdha rAkhI pAlakhI yAtrAmAM joDAyA hatA. hajAro jaina-jainetara bhAviko aMtimayAtrAmAM joDAyA hatA. janmabhUmi-dIkSA bhUmi tathA svargavAsa bhUmi-bhUjanI bhUmi dhanya banI gaI. sahiSNutAnI mUrti yAne.... 'nirajanAbAI mahAsatIjI Ama to pU. niraMjanAbAI ma. e dIkSA lIdhI tyArathI ja temane azAtA vedanIya karmano udaya joradAra hato. DAyAbiTIsa, bI.pI., perelIsIsa, hArTa eTeka Adi aneka dardonI vacce paNa satata svAdhyAya, jApa, vAcana, manana Adi saMyamapoSaka pravRttithI samatApUrvaka karmanA deNAM cUkta karatA hatA eTaluM nahIM paNa nAnA ThANAone jJAna tathA saMskAra ApI saMyama jIvananuM sArI rIte ghaDatara karatA hatA. vAcaNI paNa pote karAvatA. pote vyAkhyAna ApI zakatA na hatA paNa nAnAM ThANAone vyAkhyAna vAMcatA zIkhavADatA. kharekhara mALI jema bagIcAne hariyALo banAve tema pU. niraMjanAbAI mahAsatIjI nAnA ThANAone khUba sArI rIte taiyAra karatA. teonA saMyamabAgane jJAna-dhyAna AdinuM siMcana karI khUba ja hariyALo banAvatA. o samatAnA dharanArA, tArA jIvana rahasyo nyArA eka vakhata pU. niraMjanAbAI ma.nA AkhA zarIramAM sepTIka thayuM. DaoNkTara sAheba hAtha-paga vagere aMgomAM chekA mArIne rasI kADhe. ApaNA jevAnA to hAMjA gagaDI jAya. joI paNa na zakAya evI vedanA thAya. ApaNA jevAnA moDhAmAthI cIsa nIkaLI jAya paraMtu mahAsatIjI eTalA ja samatAbhAvamAM lIna rahe ane kahe, samajaNanA bhavamAM samatApUrvaka karmonA karaja cUkta karavA do. satata samAdhi maraNa mATenuM vAcana karatA tathA temane eka ja laganI ke mAruM samAdhi maraNa thAya. chelle baMne kIDanI niSphaLa thaI gaI. AkhA zarIre khUba ja sojA Ave paraMtu dareka ThANAne kahe, "mane svAdhyAya saMbhaLAvo, eTaluM ja nahIM paNa chelle cha mahinAnA chedanuM prAyazcitta lIdhuM ane saMthAro lIdho." zvAsa to dhamaNanI mAphaka cAle chatAM ya mukha para parama prasannatA jovA maLatI. aMte sarva jIvane khamAvatA khamAvatA samAdhimaraNa pAmyA. kharekhara . niraMjanAbAI mahAsatIjI eTale sahiSNutAnI mUrti. emanAmAM saraLatA, namratA, gurusamarpaNatA Adi aneka guNo hatA. AvA samAdhistha AtmAnA jIvanamAMthI saue preraNA meLavavA jevI che. koyUTara mAInDeDa jaina sAdt zrI kalyANI kumArI mahAsatI jainadarzanamAM bhagavAna mahAvIre mahilAone mokSanA adhikArI banAvI gauravavaMtu sthAna Apela che. karoDo abajo varSa agAu prathama tIrthakara khuda RSabhadeva svAmIe paNa nArIne eTaluM ja viziSTa mahatva Apela che. temanI be putrIo ne temaNe cosaTha kaLAmAM nipUNa karela. brAhmI lipI nAme oLakhAtI lipI temanI putrI brAhmInI dena che. suMdarI nAmanI putrIe aMka gaNita Apela che. A paraMparA anusAra Aje paNa jaina samAjamAM, sAdhu Jain Education Intemational Page #790 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 990 svapna zilpIo saMsthAmAM, sAdhu ane sAdhvI baMnene yathocita sthAna ApavAmAM Avela che. vartamAna samayamAM duniyA bhale game te mArge cAlatI hoya paraMtu jaina darzanamAM sAdhu sAdhvIne haju eTalA ja mAna sanmAna ane Adara apAya che. te nirvivAda hakikata che. mArA jIvanamAM AvA ja eka sAdhvI ratnano bahu moTo prabhAva paDelo che. kaccha-bhUjanA vatanI zrAvakavarya zrI sejapAla bhAi vIracaMda dozI nA AMgaNe janma dharanAra vahAlano dariyA samI hozIyAra dIkarI... kalA' mATe pitAne vizeSa lagAva. jayAre dIkarIe vairAgya vAsIta thai dIkSAnI anamatI mAMgI tyAre AtmakalyANanI bhAvanA sAthe para kalyANanI khevanA jANI, pitAjIe saharSa anujJA ApI. gharanA sabhyoe mohavaza thoDI nArAjagI darzAvI to pitAjIe jaNAvyuM ke hazIyAra inTelijanTa vyakita jo dIkSA le to samAjanI sArAmAM sArI sevA karI zake, samAjamAM sadabhAvanAnA bIja ropI zake, mATe tene dIkSA levAnI nA kahevI te yogya nathI. A rIte anujJA maLatA 19 me 198ranA divase dIkSA lIdhI. meTrIka sudhI skulanA abhyAsamAM kAyama DIsTIzana mArkasU sAthe ja pAsa thavAnI paraMparA jALavI rAkhI hatI. dIkSA lIdhA bAda zramaNI vidhApIThamAM saMskRta, prAkRta, jaina AgamazAstro, nyAya, sAhitya, hIndI - glIza. chaMda kAvyo Adino paMDitajI pAse cAra varasa gahana abhyAsa karI snAtaka banyA. ane jJAna bhAskaranI padavI meLavI. tenA sivAya vizeSa vizALa vAMcana aneka vidha viSayono abhyAsa karI vidvatA prApta karI, kaLA kuzaLatA dareka kAryamAM nipUNatA ane UMDI sujha bujhanA kAraNe guru guruzInA priyapAtra ane saunA AdarapAtra banyA. temaNe jaina dharmanI samaja ApatA 15 jeTalA pustako lakhyA che. temanuM eka pustaka jenuM nAma che "loka avalokana' je jovA mAtrathI khyAla AvI jAya ke sAdhvIjI keTalA UMDA abhyAsI che. A pustaka samasta jaina samAja nA sAdhu sAdhvIne abhyAsa karavA mATe tathA karAvavA mATe atyaMta upayogI che. tenA dvArA ghaNA sAdhu sAdhvIjI jJAna zibiro mAM abhyAsa karAve che. pote jayotiSazAstra, mUhurta jayotiSa, pheMgasui, henDarAiTIga enAlisIsa, boDI lengaveja, pAmazAstra, Adi aneka vidha viSayonuM jJAna dharAve che. teo pravacana prabhAvaka paNa che. tattvajJAnanI moTI moTI vAto karavAne badale saraLa lokabhogya bhASAmAM sacoTa dRSTAMta dAkhalA ApI dharma sAthe vijJAnano samanvaya karI dharmanI gahana vAto ekadama saraLatAthI samajAve che. temaja vartamAna sAthe rahI vartamAna samayamAM kevI rIte samasyAnA samAdhAna karI zAMtipUrNa ane samAdhimaya jIvana jIvavuM tenI ekadama prekiTakala ane vyavahArIka samaja Ape che. jozIlA pravacanathI zrotA vargane jakaDI rAkhe che. prajJAzIla ane buddhisaMpanna hovAnA kAraNe game tevuM paDakArarUpa kAma paNa temane azakya nathI lAgatuM. paDakArarU5 ghaNA kArya temaNe saralatAthI pAra pADyA che. saMpradAyanA moTA moTA prasaMgonA Ayojano temaNe khuba suMdara rIte orgenAijha karyA che. temAM dasa hajAra mahilAnuM adhivezana ane 3100 varasItapanA sAmuhika pAraNAno mahotsava khAsa yAdagAra prasaMgo che. ghaNA badhA prasaMgo dIpAvavAmAM temano siMhaphALo rahyo che. Jain Education Intemational Page #791 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo teozrInA mArgadarzana ane preraNA thI muMbai tathA gujarAtamAM dasa thI bAra dharma saMkulonuM navanirmANa thayela che. A bAbate paNa khuba sAruM jJAna dharAve che. yuvA yuvatIonA khAsa preraNAdAtA guraNI che. mAtra eka ja sITIMgamAM keTalAya TInaejarsanA breina voza karI jIvana parivartana karAvela che. tenA dvArA ghaNA mammI pappA ne zAMti ane samAdhi saMprApta thayela che. DroIga kaLA, kalA kArIgiri, hastakalA, suMdara motInAdANA jevA akSara, kalAtmaka lekhana, svachatA, sughaDatA, zIvratA AvA aneka guNo temane goDagiphaTa tarIke maLelA che. A badhuM temane sahaja ane svabhAvIka che. komyuTara mAinDavALA mahAsatI tarIke teo phemasa che. mAtra meTrIka pAsa hovA chatAM loko temane mAsTara DIgrI vALA ke pIeca. DI. mAnI le che. tevI temanI parsanAliTI ATaluM jJAna hovA chatAM ekadama nikhAlasa ane namra che. nirAbhimAnI vinaya vivekasabhara jIvana hovAthI gurubhagavaMtonA Adara pAtra banI saMpradAyanA tathA samAjanA kAryomAM paNa gurubhagavaMtonA sahayogI bane che. potAnA jIvana ghaDatara tathA saphaLatA no yaza teo potAnA vaDIlone Ape che. nAnA hatA tyAre mAtA pitAnA saMskAra ane yogya ghaDatara ane dIkSA lIdhA bAda zubhAzIrvAda pradAtA guru bhagavaMta zrI bhAvacaMdrajI svAmI tathA preraNAdAtA ane mArgadarzana pradAtA gurudeva zrI bhAskarajI svAmI temaja sva. guruNI zrI rUkSmaNI bAi mahAsatIjI tathA sva. zrI mInA kumArI mahAsatIjI ne ane vartamAne sahayogapradAtA guruNI zrI kalpanAkumArI mahAsatIjI ne yaza Ape che. milanasAra hasamukho svabhAva, sadA bahAra praphUllita cahero, je Ave te saune premapUrvaka bolAve, utsAhI hovAthI satata pravRtizIla rahe che. saMyama sAdhanA sAthe aneka vidha javAbadArIo paNa vahana kare che. zikSaNa kAryo saMbaMdhI vizeSa abhirUci dharAve che. guru bhagavaMtonI AjJAanusAra, temanA mArgadarzana heThaLa saMpradAyanI www@jainajaramarorg nAmanI eka vebasAiTa paNa cAle che. mahilAone upadeza ApatA sAdhvI zrI kahe che. tuma preyasI nahIM zreyasI ho, tuma nArI nahIM nArAyaNI ho, tuma jaga kalyANI ho, nArI jo jagRta bane to samAja AbAda bane che. nArI samAjamAM dharInA sthAne che. nArI zibiromAM bahenone khAsa AkarSaNa rahe che. sAdhvI saMghanA gaurava samAna AvA sAdhvIjIo jo sakriya bane to samAjanI kAyApalaTa thai jAya sAdhvIzrIne vaMdana karI temanA zubha prayatno phalaMvatA bane tevI maMgala kAmanA karIe chIe. (c)(c)(c) Jain Education Intemational Page #792 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (mAtR-pitR vaMdanA) saMskAramUrti pU. manaharabahena (bAbIbahena) mahetA samRddha vyaktitva zrIyuta harilAlabhAI (bAbubhAI) hemacaMda mahetA svargavAsa : 31-1-2000 svargavAsa : 4-1-80 ... Apa mAtA-pitAne ApanA lAThavAyA parivAranI koTI koTI | 'zraddhAMjali Mehta Consultancy Services IND. Consultant & Liasonning Servicies OFF. 16 Kasezia Bulding kandala Special Economic zone GANDHIDHAM (KUTCH) 370 230 Ph : (O) 252372 (R) 262028 Telex Fax : 253392 email : dhiren mehta1@dataone.in Jain Education Intemational For Private & Personal use only Page #793 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sakhta zilpIo vividhakkocanA samadarzI samAjasevako -saurabhabhAI je. kAmadAra saMdarbha sAhitya ke saMdarbha mAhitI e dariyA jevuM vizALa kSetra che. vyaktiparicayomAM jeTalAno vyaktigata saMparka sAdhI zakAyo ke rUbarU mulAkAto pachI ApaNA gharaAMgaNAnA samAja jIvananA vividha kSetromAM pragati karanAra zreSThIonI je kAMI AchI pAtaLI mAhitI amArA sahakAryakara zrI saurabhabhAI kAmadAra dvArA cheka chellI ghaDIe meLavI zakyA chIe te atre paricayarUpe rajU karIe chIe. dAnadharmane kSetre, maMdiro ke upAzrayonAM nirmANakAryomAM, zikSaNa sAhitya ke audyogika kSetre jemaNe viziSTa siddhio hAMsala karI che tevA samAjasevI karmavIronI TUMkI noMdha bhAvI peDhIne preraNAdAyI banI raheze evI zraddhAthI prastuta che.. A lekhamALA rajU karanAra zrI saurabhabhAI kizorAvasthAmAM ja kaoNlejakALamAM cUMTaNI laDI sauthI vadhu matothI vijayI banela. saurabhabhAIe 1995 mAM memanagara nagarapAlikAnA bhAjapanA umedavAra tarIke cUMTaNImAM paNa jaMgI bahumatIthI kAunsIlara tarIke cUMTAI AvI vividha kamiTiomAM adhyakSa pade rahI sTenDIMga kamiTi ceramena tarIke paNa sevA ApI ane nagaravikAsanA kAryomAM potAnI sUjha ane zaktino upayoga karyo ane tyArabAda aneka hoddAonI javAbadArIo nibhAvI. Aje paNa memanagara vistAranA vAIsa presIDenTa tarIke sevA ApI rahyA che. 1992mAM memanagara vistAranA sthAnakavAsI jaina samAjanA zrAvakoe zrI memanagara sthAnakavAsI jaina saMghanA pramukha tarIke pitAzrI jayakAntabhAI kAmadAranI varaNI karI tyAre teonA kAryamAM madadarUpa thavA ane saMghanA jhaDapI vikAsa temaja sAdhu-sAdhvIjInI vaiyAvacca sevAno lAbha levA saMghamAM sahamaMtrI tarIke javAbadArI saMbhALI. saMghanA zarUAtanA prathama pAMca varSa sudhI vyavasAyika ane sAMsArika javAbadArIomAMthI mukta banI saMghane samarpita thaI saMghanA tamAma kAmanA saMcAlananI javAbadArIo nibhAvI saMghane utkarSanA mArge doryo. temanA A kAryane vega ApI saphaLa banAvavA temanA mAtRzrI zAradAbena tathA lIMbaDI ajarAmara saMpradAyanA guNI pU. rUkSmaNIbAI ma.sa. temaja gurudeva pU. bhAvacaMdrajI ma.sA. ane pU. bhAskarajI ma.sA. Adi saMtonI preraNA ane AzIrvAdane AbhArI che. 1954 thI grAhakonI jarUriyAta mujaba deza-videzanA dareka prakAranA megejhInonA lavAjama svIkAratI pratiSThita "saurabha pustaka bhaMDAra'' saMsthAne temanA svataMtra saMcAlanamAM AvyA bAda AMtararASTrIya kSetre kAmano vyApa vadhArI eksaporTa-ImporTanuM kAma vikasAvI "saurabha pustaka bhaMDAra inTaranezanala' tarIke Aje paNa teo hajAro grAhakoprakAzako vacce setu samAna abhinaMdanIya kArya karI rahyA che. teo hAla (1) ajarAmara vayavAUcca samitinA TrasTI, (2) sthA. jaina yaMga kapalsa maMDaLa-ghATaloDiyAnA vAIsa presIDenTa, (3) sthApatya epArTamenTa eDavAIjharI borDanA membara, (4) bhAratIya janatA pArTI-memanagaranA vAIsa presIDenTa, (5) jaina loTasa grupanA membara, (6) jaina InTaranezanala TreDa orgenAIjhezana (jITo)nA membara, (7) navaraMgapurA sthA. jaina saMgha zibiranA ko. orDIneTara tarIke joDAyelA che temaja amadAvAda jillA pustakAlaya eDavAIjharI borDanA membara, memanagara nagarapAlikAnA sTenDiMga kamiTInA adhyakSa, memanagara sthA. jaina saMghanA joInTa sekreTarI, solA roDa, ( sthA. jaina saMghanI kArobArInA sabhya, sthApatya epArTamenTanA ceramena tarIke sevAo ApI cUkyA che. - saMpAdaka Jain Education Intemational Page #794 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AjIvana gAMdhI vicAradhArAthI..... nirbhayatAthI..... nisvArtha...... jIvana jIvI aMtima zvAsa paNa..... gAMdhI nirvANa dine ja laI 'mRtyuparyaMta gAMdhIsevaka'nuM birUda pAmanAra ... svAtaMtrya senAnI... sva. jayakAnta kAmadAra 8mI ogasTa, 1957, amadAvAdamAM eka tophAnI ToLAe lokonI gADIo rokI, sAyakalone paMcara pADyA ane lokonI gAMdhI TopIo kheMcI udhama macAvI dIdho. A tophAnI tattvono boga eka yuvaka paNa banyo. keTalAka tophAnIoe e yuvakanI gAMdhI TopI khUMcavI lIdhI hatI. paNa e gAMjyo jAya evo nahoto. zaheranA novelTI sinemA pAse satyAgraha Adaryo ne paDakAra pheMkyo ke, "gAMdhI TopI rASTranI pratiSThAnuM pratIka che eTale e TopI huM choDI zakuM nahIM, mane mArI gAMdhI TopI pAchI nahIM maLe tyAM sudhI huM ahIM . ja besI rahIza." Akhare e yuvakano vijaya thayo. tophAnI tattvo jhUkyA ne ene enI gAMdhI TopI pAchI ApavI paDI. eTaluM ja nahIM 'satyano jaya ho, mahAtmA gAMdhIno jaya ho'nI udghoSaNA paNa jhIlI lIdhI. I e svAmimAnI ane dezabhaktanuM nAma hatuM... jayakAnta kAmadAra, e yuvakanI rageragamAM vahetI dezadAjhanuM kAraNa e hatuM ke mahAtmA gAMdhInA emane AzIrvAda hatA. 1939mAM mAtra 16 varSanI vaye gAMdhIjInA saMparkamAM AvavAnuM sadbhAgya ene prApta thayuM hatuM. e vakhate gAMdhIjIe enA mAthA para hAtha mUkIne kahyuM hatuM : "rASTranI AjhAdI mATe marI phITaje. satya, nIti ane nyAyanA mArge jIvana vitAvaje." I 1940mAM rASTranA bIjA dezabhakta subhASacaMdra bojhano paNa ene sAkSAtkAra thAya che ne dezanI AjhAdInI caLavaLamAM aDaga rahevAnuM pIThabaLa ene maLe che ane eka varSa bAda e yuvakane kharekhara tophAno ane komI hullaDono anubhava thayo che. 46 1941mAM amadAvAdanA mANekacokamAM komI hullaDanuM mojuM pharI vaLe che. jayakAnta nirbhayatAthI jummA masjIda vistAramAM pahoMcI jAya che ne AsapAsanA muslIma bhAIone zAMtithI samajAvI hathiyAra heThA mukAve che. A samaye komI dAvAnaLa khUba prasarI cUkyo hato ne te vakhate vyaktigata satyAgrahamAM sAmela thavA utsuka A yuvake gAMdhIjIne patra lakhI saMmati mAMgI hatI paNa vayanA kAraNe 1 AvI AkarI pratijJA laIne zALAethI nIkaLI e paMcabhAInI poLamAM jAya che to tyAM bhayanuM vAtAvaraNa che. polIse poLamAM AvIne badhAne DarAvI dIdhA hatA eTale badhAM bAraNAM baMdha karIne gharamAM purAI rahyA hatA. jayakAnta kAmadAra havelI pAsenA medAnamAM UbhA rahI badhAne nirbhaya banI paristhitino sAmano karavA samajAve che. paraMtu thoDIjavAramAM aMgrejI soljarono eka kAphalo tyAM AvI caDe che paNa e yuvaka gabharAto nathI. e coka vacce ekalo Ubho Ubho garjanA kare che "kaviTa InDiyA... aMgrejo cAlyA jAva." / A sAMbhaLIne aMgreja kamAnDara lAThIcArja karavAno hukama Ape che ane aMgrejI soljaro enA para tUTI paDe che. chAtI para, mAthA para, paga para, baraDA para baMdUkanA phUMdA jhIMkAya che. ne jayakAnta kAmadAra behoza thaIne tyAM ja DhaLI paDe che. e yuvakanI AjhAdInI laData mATenI agni parIkSAno e prathama divasa hato. bhayAnaka chatAM atyaMta romAMcaka sthitimAM zarU thayelI A laDatathI enI rageragamAM jUnuna prasarI gayuM. bIjA divasathI ja eNe prabhAta pherI, prArthanAo ane saraghasonA Ayojano zarU karI dIdhA. A pravRttio daramiyAna polIsa ene be traNa vAra pakaDIne jelamAM pUrI de che pama enI vaya jotAM pAchaLathI choDI paNa de che. daramiyAnamAM rASTrasaMta jaina muni zrI saMtabAlajInA saMparkamAM AvavAnuM thAya che ne temanA sAnidhyamAM aneka gAmaDAono pagapALA pravAsa kheDIne rASTrIya jAgRti lAvavAnuM kAma mAthe le che. hajjAro lokone vyasanamukta I saMmati | I nahotI maLI. | 33 mathako para jaI polIsa adhikArIone jaNAve che ke, "tamArA dezabaMdhuone bhale pakaDyA paNa mArajhUDa karazo nahIM, trAsa Apazo nahIM. aMgrejonA hAthA paNa na banazo. AjIvikA mATe nokarI na choDI zako to paNa prajAnI sAthe rahevA muka banIne sAtha Apajo.' e ATalethI aTakato nathI. tyAMthI e enI "zALAe jAya che ne zALAnA ghummaTa para caDIne rASTradhvaja pharakAve che. tyArabAda prinsipAlane be hAtha joDIne jaNAve che ke, ' AjhAdIno saMgrAma have zarU thaI gayo che eTale pUjya vallabhabhAI paTelanA AdezAnusAra aMgrejI gulAmInuM bhaNatara bhaNavA zALAe nahIM AvI zakuM. AjathI pratijJA lauM chuM ke... (1) jyAM sudhI dezane saMpUrNa AjhAdI nahIM maLe tyAM sudhI lagna nahIM karuM. (2) havethI pathArI para sUIza nahIM. (3) pU. gAMdhIjInA racanAtmaka kAryo karavAnuM cAlu rAkhIza. (4) chAkophI ane anya vyasanothI dUra rahIza. (5) meTrIkanI parIkSAnuM phorma bharIza nahIM.' / huM 1942 nuM varSa kaTokaTInuM hatuM. cotarapha Akroza hato tyAre| saradAra vallabhabhAInA saMparkamAM AvavAnuM thayuM te vakhate saradAre Adeza Apyo ke, 'have dezanI AjhAdI mATe saMgrAma khelavAno| samaya AvI pahoMcyo che, mATe taiyAra raho. aMgrejI rAjyanA] gulAmInA bhaNataramAMthI mukta thaI dezanI AjhAdI mATe kUdI paDajo.' | | e pachI 8mI ogasTa, 1942nI rAtre gAMdhIjI, neharu ane saradAranI tripuTI dezanI mukammila AjhAdI mATe 'kareMge yA mareMge'nA | bulaMda nArA sAthe prajAne saMgrAmamAM joDAvAnI hAkala kare che ne| samagra deza AjhAdInA saMgrAmanI laherathI taraboLa banI jAya che. | karI pratijJAbadhdha karela. bIjA ja divase gAMdhIjI sahita dezanA tamAma agraNI netAonI | julAI 1946mAM amadAvAdamAM muslima lIMganI sakriyatA dharapakaDa thAya che ne jayakAnta kAmadAra vyathita thaI jAya che, paNa ! vadhI jatAM vAta vaNase ne komI hullaDo sarjAya che. e ja bIjI ja kSaNe e gharanI bahAra nIkaLI paDe che ne zaheranA polIsa | arasAmAM vasaMta-rajhaba zahIda bane che. e samaye munizrI Page #795 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMtabAlajIe haThIbhAInI vADIe cAturmAsa karyA hatA. e samaye kSatigrasta thatAM hAla bI-20, "sthApatya', sTarlIga hospiTala) kalekTara tarIke zrI barve cArjamAM hatA ne munizrI zAMti samitimAM | pAse, memanagara khAte ophisa kAryarata thayela che.) sabhya tarIke svIkArAyA hoI jayakAnta komI vAtAvaraNamAM emanI | A ghaTanA banyA pachI teo tarata upavAsa para besI gayA. sAthe pharavAnI vinaMtI karI, paNa saMtabAlajIe yuvAnano jIva | emanI dukAna saLagAvAI e kAraNe nahIM paNa anya vepArIonI nAhakano jokhamamAM na mUkavAnuM vicArI saMmati na ApI. | dukAno na saLage ane tophAnI tatvone sadabuddhi maLe e AzayathI paraMtu ene rokavo AsAna kAma nahotuM. jayakAnta potAnA | temaNe upavAsa AdaryA hatA. ane 111 kalAka bAda pU. ravizaMkara khIssAmAM cIThThI mUkI jemAM lakhyuM hatuM ke, "mRtyu pAmuM ke hatyA | mahArAja, meyara zrI kRSNavadana jozI, zrI hitendrabhAI desAI thAya to pU. gAMdhIjIne saMdezo pAThavazo ke, ApanA vicArone | jevI hastIonA AgrahathI chevaTe pAraNAM karyA hatA, anusarIne komI hutAzanImAM bhAga laIne meM Ahati ApI dIdhI ! Aja varSe 74nA mArcamAM vidhAnasabhA visarjanane mAmale che." AvA lakhANavALI cIThThI khissAmAM nAMkhIne nIkaLI paDelo | morArajI desAIe upavAsa AdaryA tyAre emanA samarthanamAM paNa yuvaka dariyApuranA DabagaravADamAM pahoMce che jyAM pAchaLathI eka | zrI kAmadAra upavAsa para beThA hatA te aMte morArajIbhAIe ja guMDo charo laIne ene mAravA jAya che. paNa e ja kSaNe eka | A che . emane pAraNA karAvyA hatA. muslima aurata jorathI buma pADe che, "eya, rUkajA....!" pelA ! morArajI desAI sAthe emano nAto atyaMta ghaniSTha hato. guMDAnA hAthamAMthI charo paDI jAya che ne bhAgI jAya che. | morArajIbhAI jyAre jyAre amadAvAda AvatA tyAre eja varSe ghIkAMTA posTa ophIsa sAme eka ArabanuM komI | jayakAntabhAIne tyAM bhojanano lAbha avazya ApatA eka vAra morArajIbhAIe emane vidhAnasabhAnI TikiTa ApavAnI IcchA hullaDamAM khUna thayuM ne hallo macI gayo. traNa-cAra khaTArA bharIne ! darzAvI hatI paNa eno vinamratAthI asvIkAra karyo hato. morArajI polIsano kAphalo Avyo ne ADedhaDa dharapakaDo karI, jayakAnta ! desAI mATe jayakAntabhAIne apAra lAgaNI hatI eTale emanA kAmadArane paNa pakaDIne laI gayA ne sAbaramatI jelamAM dhakelI | memanagaranAM nivAsasthAne morArajI desAI je kamarAmAM rahetA devAyA, e kamarAne jIvanI jema emaNe jALavI rAkhyo. morArajI desAI jaina muni zrI saMtabAlajIne khabara paDatAM emaNe kalekaTara zrI ! sAthe emano patravyavahAra varSo sudhI ambalIta rIte cAlu rahyo barvene kaDaka zabdomAM patra lakhyo ke, e chokaro mArI sAthe hindu- 1 hato. muslimo vacce zAMtinuM vAtAvaraNa sthApavA satata prayatno karI ! jayakAnta kAmadAranI kArakirdI atyaMta rocaka hatI. preraNArUpa rahyo che. jo tenA para ja johukamI ane anyAyI vartana karazo to ! hatI ne tenAthI vAkepha kAMtilAla dhIyA, cimanabhAI paTela, utsava zaheramAM zAMtinuM vAtAvaraNa kaI rIte sthApI zakazo? patra vAMcIne ; parIkha, vijayakumAra trivedIe pradhAnapadethI madadarUpa thavAnA tarata kalekaTare jayakAntane choDI mukavA orDara karyo. paNa yuvake AzayathI svAtaMtrya senAnI tarIkenA lAbha levA kahyuM hatuM paNa jIda pakaDI ke, mArI sAthe pakaDelA nirdoSa bhAIone paNa choDI do emaNe e opharano vinamratAthI asvIkAra karyo hato. pote to jau, nahIM to ahIM jelamAM ja rahIza, aMte amadAvAda svAtaMtrya senAnI hovA chatAM emaNe kadI penzana svIkAryuM nahotuM. myunisipAlITInA pramukha zrI maNibhAI caturabhAInI daramyAnagIrIthI ! jiMdagInA aMtima varSo daramiyAna memanagara vistAramAM e yuvaka sAthe bAkInA yuvakone paNa choDI mUkAyA. sthAnakavAsI sabhyonuM saMgakta bane ane samAja vadhu saMgakti teo gAMdhIvicAradhArAmAM eTalA badhA raMgAI cUkela ke.... ! bane te hetuthI... potAnA nivAsasthAnethI zrI memanagara sthA. teoe potAnA lagna paNa gAMdhI AzramamAM Avela "hRdayakuMja" | jaina saMghanI sthApanA karI... pAMceka varSa sudhI sthApaka pramukha mAM gAMdhIjInI pratimA samakSa zrI zAradAdevIne paraspara hAra paherAvI tarIke sevA ApI... cinmaya TAvarsano upAzraya rA' biznavALA 15 mI ogaSTa 1953nA rASTrIya divase karela. : zreSThIvarya zrI narezabhAI sI. zAha ane pArzvanAtha korporezanavALA AjhAdI pachI azAMti ane AMdolano adazya thaI gayA chatAM zrI navanItabhAI sI. paTelanA sahayogathI sthApayo... saMdanI - avAranavAra judA judA prakAre komI taMgadilI to dezamAM satata saMtonI susevA karavAno suavasara prApta thayo. pAyAnI IMTamAM, cAlatI ja rahI. jayakAnta kAmadAre vadhatI vaya chatAM sakriya rasa 1 pUrAI saMghanuM saMcAlana tathA vikAsa karavA namratAthI pharaja adA levAnuM jIvanaparyata cAlu rAkhyuM hatuM. 1969mAM amadAvAdamAM komI ! karavAno temane je moko prApta thayo hato tenuM gaurava ane hullaDo phATI nIkaLyAM tyAre paNa zAMti sthApaka tarIke teo sakriya | madeg 5. teo diza ' AnaMda jiMdagInA aMta sudhI temane rahela. rahyA hatA. AvA bhaDavIra svAtaMtrya senAnI jayakAnta kAmadAra tyArabAda 1974mAM navanirmANa AMdolana vakhate nirbhayatAthI | 30mI jAnyuArI-2001nA roja arihaMta zaraNa pAmyA. jIvanamAM Aga ane lUMTaphATanA banAvo aTakAvavAnA emaNe khUba prayAso | ghaNA yogAnuMyoga banyA hatA paNa A yogAnuyoga jANe ke karyA hatA. jenA kAraNe dveSabhAvathI keTalAka guMDAtattvoe rIlIpha | sidhdha kare che ke... jenI rageragamAM "gAMdhI"raheluM te virala roDa para AvelI emanI pustako/megejhInonI...saurabha pustaka bhaMDArI vyakti gAMdhIjInA nirvANa dine ja gAMdhIjIne maLavA anaMta | yAtrAe upaDayA ane "mRtyu paryata gAMdhI sevaka" nuM birUda dukAna peTrola chAMTIne bALI mUkI hatI. (dharatIkaMpamAM te bilDIMga ! A pAmyA. koTi koTi vaMdana che zrI jayakAntabhAIne....! zrI jayakAntabhAInA jIvanakALa daramyAna saMparkamAM Avela sau koIne temanA smaraNo lakhI mokalavA temanA suputra saurabhabhAInuM hArdika nimaMtraNa che. saMparka : 9327000918 Jain Education Intemational Page #796 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SAL hospiTalanA sarjaka rAjendra zAha kAyara mananA mAnavIne rasto jaDato nathI, aDaga mananA mAnavIne himAlaya naDato nathI, nI ukti pramANe.. mUka sevaka... narezabhAI sI. zAha (nareza kAkA) InsAna chuM, Izvara mATe paNa AdhAra banIne rahevuM che, sUraja na paDe jhAMkho mATe, aMdhakAra banIne rahevuM che. jamaNo hAtha Ape enI DAbA hAthane khabara na paDe ane samaya Ave sau koInI sahAye jaIne ubhA rahevAnI nisvArtha sahaja, saraLa, sAlasa ane nikhAlasa mANasa tarIkenI oLakha dharAvatA jaina samAjamAM khUba ja pratiSThita ane gau2vabharyu Adata dharAvatA zrI narezabhAI camanalAla zAhane bhAvanagara AgavuM sthAna dharAvatA, zUnyamAMthI sarjananI hAramALA karanAra, navayuvAna zrI rAjendrabhAI vijayabhAI zAha mULa cANasmAnA vatanI, nAnapaNathI bhaNavAmAM tejasvI vidyArthIne mAtA-pitA ane gurunA AzIrvAda maLatA mIkenIkala enjInIyara thayA. potAnI sUjha ane zaktithI "zAha eloyajha li."nAme koIla ane sTensasTIlanI phekTarI ubhI karI aneka bijhanesa evorDa sthA. jaina saMghanA pramukha tarIke varSo sudhI sevA ApanA2, anAja, kolasAnA vepArI ane okTroya IjAradAra tarIkhe suprasidhdha pitAzrI zeThazrI camanalAla maganalAla zAhano saMskAra-sevA ane svamAnIpaNAno vAraso maLela che. meLavyA. bhAvanagarathI dhaMdhA arthe amadAvAda AvI zarUmAM kolasAno amadAvAda sarasapuranA derAsara tathA cANasmA gAmanA derAsaramAM sakriya sevA ApanAra rAjendrabhAInA dilamAM samAja ane saMtonI sevA mATe vizALa hospiTalanuM sthAna ubhuM karavAnI ane hAla kansTrakzana kSetre khUba ImAnadAra, nitimaya ane satyavaktAnI phorama phelAvanAra rA'bilDarsanA teo mAlika che. teo jyAM paNa phaleTa ke baMgalA banAve tyAM saMta-satIjIonI vaiyAvacca thaI zake tevo sAtAkArI upAzraya banAveja...!! jeno namUno memanagara cinmaya TAvarsa, vastrApuramAM cinmaya kriSTala ane prahalAdanagaramAM pArasa baMgalA naM.7 nA upAzrayo zrAvaka tIvra IcchA hatI. jenA pariNAme gujarAtanI sau prathama 300 pathArInI vyavasthA dharAvatI adyatana sAdhanovALI SAL hospiTalanuM nirmANa karyuM. jyAM koIpaNa saMpradAyanA sAdhu-saMto-zrAvikA-sAdhu-sAdhvI mATe dharma ArAdhanA ane ciMtana - manananA satIjIonI khAsa dekhabhALa heThaLa khUba rAhata dare sevA apAya che. Avela mAMdo dardI sAjo thaIne harato-hasato ghera kema jAya te mATe khAsa cIvaTa levAya che. vinayI DaoNkaTaro ane sTAphanI suMdara TrITamenTa A hospiTalanI AgavI oLakha che. sthAna banela che. sarvadharmanA saMto mATe khUba Adara ane udAra bhAvanA dharAvatA hovAthI samAjanA dareka kSetre temanuM yogadAna agresara rahe che. dhArmika - vyavasAyika - meDIkala kSetra pachI teoe zikSaNakSetre enjInIyarIMganuM ucca zikSaNa paNa vidyArthIone saraLatAthI maLI rahe te mATe sAyansa sITI roDa upara SAL enjIniyarIMga koleja zarU karI che. Ama jenA hRdayamAM sevA ja vaselI che tevA rAjendrabhAI gujarAta cembara opha komarsa enDa InDasTrInA pramukha tarIke sevA ApI cUkyA che. hAla teo JITO nI sTIyarIMga kamiTimAM che. AvA pratibhAzALI InDasTrIyAlIsTa Aje 2000 karoDa uparAMtanA vyavasAyanuM saphaLa saMcAlana karI seMkaDo lokone rojI ApI rahyA che. temanI vyastatA daramyAna saMta-satInI vaiyAvacca uparAMta saMcAlananA tamAma kAryo a.sau. rAgiNIbena khUba kunehapUrvaka saMbhALI le che. puruSArtha ane prArabdhanI pasaMdagImAM haMmezA puruSArthane ja pasaMda karanAra narezabhAI... caMpakaguru TrasTanA, camanalAla maganalAla zAha sthA. jaina TrasTanA TrasTI, jaina loTasa grupa tathA jaina InTaranezanala TreDa orgenAIjhezana (jITo)nA kArobArI sabhya jevA aneka sthaLoe mAnad sevAo ApI rahyA che. jarUriyAtanA sthaLe ke vyaktine dAna ApatA teo kyAreya khacakAya nahiM ane kaheke A (lakSmIjI) sAthe AvavAnA nathI. tethI vAparuM chuM. dAna ApyA pachI kyAMya kahevAnuM nahiM ke te ApyAno pracAra karavo nahiM te sadguNanI saurabha samagra gujarAtamAM prasarelI che. moTAbhAI vasaMtabhAI, gulAbabhAI ane vinodabhAI paNa mAtApitA dvArA sIMcAyelA susaMskAronuM jatana karI rahyA che. dhanyavAda che A mUka sevakone !! Page #797 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo. Tiphina sevAnA praNetA dAtA cokhkhuM ghI-tela-cokhA vagere sAmagrI mokalavA icchatA zrI jayaMtIbhAI saMghavI hoya to te paNa mokalI lAbha lI zake che. sAmagrI mokalatAM pahelAM saMsthAnuM mArgadarzana levAya to jarUriyAta mujabanI zrI sthAnakavAsI jaina saMgha (nAraNapurA), amadAvAda sAmagrI mokalIne lAbha laI zakAya. saMsthAne apAtA dAnanI dvArA saMcAlita hospiTala Tiphina sahAyaka yojanA pahoMca ApavAmAM Ave che. TiphinamAM roja dALa-bhAta, roTalI, keTalIka jarUriyAto zAka apAya che. uparAMta avAranavAra phaLa-mIThAI ApavAmAM svAnubhava parathI samajAtI Ave che. jAta-dekharekhathI sahAya mokalavAmAM Ave che, saMghano hoya che ane temAMthI sTApha beDa Tu beDa jaIne dardIne vaMdana karIne Tiphina Ape che, mAnavasevAnAM sukAryo karavAnI jethI lenAranuM svamAna sacavAya ane tene jarA paNa saMkoca na preraNA maLatI hoya che. thAya. kharekhara jayaMtIbhAI saMghavIe mAnavatAnuM udAharaNa pUruM AjathI 12 varSa pahelAM eka pADyuM che. temano A 'Tiphina yajJa' anekanI duAo pAmI saddagRhasthane nAnAbhAInAM rahyo che. nAta-jAtanA bhedabhAva vagara varSe 75000 jeTalAM dharmapatnInI sAravAra mATe TiphinanI sevA dvArA mAnavatAnI maheka prasarAvela che. A muMbaInI harakizana yajJamAM harakoI potAnuM yogadAna ApI zake che. ceka-DrAphaTahospiTalamAM javAnuM banyuM. be mahinA tyAM rahevAnuM thayuM. te manIorDara "zrI sthAnakavAsI jaina saMgha (nAraNapurA), 28-29 daramiyAna temaNe jamavAnI takalIpha pratyakSa nihALI-anubhavI. sthAnakavAsI sosAyaTI, nAraNapurA relve krosiMga, amadAvAda sthAnakavAsI sa temAMthI Tiphina yojanAno vicAra skUryo. sahunA sahakAra ane 13. phona : 27551426, 27552711 aMtaranA bhAvathI vI. esa. hospiTalamAM pAMca Tiphina sthA. jaina borDiganA bApujI' pahoMcADavAnuM zarU karyuM. samaya jatAM TiphinanA bhojananI zrI premacaMdabhAI TokarALAvALA. sAtvikatA ane zuddhatAnI suvAsa sahaja bhAve prasaratI gaI. vI. esa. hospiTala tathA sivila kiDanI vibhAganA DaoN. jhAlAvADa rAjyanA trivedIjInI vinaMtIne mAna ApIne dararoja 150thI 175 surendranagara jillAnA lIMbaDI Tiphina baMne hospiTalamAM jAya che. dardI ke temanAM sagAMo tAlukAnA tAbA heThaLa 500 pAsethI eka paNa paiso levAmAM Avato nathI. A sevA mANasanI saMkhyA dharAvatA niHzulkabhAve apAya che. dharatIkaMpa samaye dararoja 250thI nAnakaDA gAma 'TokarALA'nA 300 niHzulka TiphinasevA sahunA sahayogathI pUrI pADavAmAM gulAbacaMdabhAI tribhovanadAsa AvI hatI. bApodarAvALA zrI navInacaMdra vADIlAla desAI tathA ane kAzIbAnA vizALa pU. bApujI maphatalAla amRtalAla desAI taraphathI be baMdha vaTavRkSanA jyeSTha putra boDInI rikSA saMsthAne bheTa maLatAM hospiTalamAM Tiphina premacaMdabhAIno janma 1916mAM pahoMcADavAnuM kArya saraLa banyuM. trIjI rikSA sarata zAMtinAtha thayela. prAthamika zikSaNa grAmya zALAmAM-mAdhyamika zikSaNa ceriTebala TrasTa taraphathI bheTa maLI che. pAlitANA gAme ane pachIno abhyAsa amadAvAdamAM dilhI daravAjA pAse Avela jaina chAtrAlayamAM rahI karyo. Tiphina yojanAmAM eka mahinAnA eka TiphinanA rUA. 300 (traNaso) lekhe tenA guNAMkamAM jeTalA mahinAno-varSano kAnajI catrabhUjanI peDhImAM sarvise joDAI potAnAM 7 lAbha levo hoya teTalo laI zakAya che. muMbaI. sarata. bhAIo ane bahenone bhaNAvyAM ane paraNAvyAM, jemAM patnI amadAvAda, kolakAtA, kaccha, saurASTra, rAjasthAna, dubaI. kaMcanabahenano mAtRvAtsalya ane kuTuMbabhAvanA jovA maLatI. zikAgo, amerikA, laMDana tathA anya aneka nAnAM-moTAM gAMdhI vicAradhArA ane khAdInA AgrahI premacaMdabhAIe zaheromAMthI sahano sahayoga maLI rahyo che. koI paNa udAradila kauTuMbika javAbadArI nibhAvatAnI sAthe bahAragAmathI bhaNavA Jain Education Intemational For Private & Personal use only Page #798 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 998 svapna zilpIo AvatA vidyArthIone rahevA mATe boDiMganI suvidhAnI ciMtA caMcaLabA temaja kartavyaparAyaNa karI navaraMgapurA sthita chAtrAlayamAM varSo sudhI mAnasevAo pitAzrI kasturacaMdanA ApI. tyArabAda kArobArI ane TrasTI tarIke 65 varSa sevAmAM AzIrvAdathI kuTuMba ane pasAra karatA Aje sau koI tema ja bhaNI gayela vidyArthIo samAjanuM sadAye haiye hita rAkhI bApujI'nA hulAmaNA nAmathI udbodhita karI harSa anubhave che. dina-pratidina pragati karatA gayA. Aje 92 varSanI uMmare paNa borDigane sevA ApI rahyA che. teo pheDarezana oNpha Aryana saurASTra sthA. jaina saMgha, kAlAvADa sthA. jaina enDa sTIlanA pramukhanI dazAzrImALI jJAti, saurASTra sthA. jaina sahAyaka maMDaLamAM judA javAbadArI sudhI pahoMcI judA hoddAo upara rahI samAjanI avirata sevA cAlu rAkhI. bhAratanI moTI sTIla tamAma saMpradAyanA sAdhu-saMtonI niHsvArthabhAve sevA-vaiyAvacca kaMpanIonA DIlara ane DisTribyuTara che. tema ja jarUriyAtamaMda kuTuMbo-vidyArthIone chUpI madada karavI ne 1936mAM turakhA jevA nAnA gAmamAM janma lenAra temano Agavo saguNa che borDiMganA koI paNa kAmamAM tana- pravINabhAIe 27mAM varSe pitAnI chatrachAyA gumAvI, paraMtu mana-dhanathI sevA avirata cAlu che. dharmapatnI madhubahena ane mAtuzrI caMcaLabAnI dharmapratyenI UMDI boDiMgamAM bhaNI gayela vidyArthIo paikI ghaNA badhA lAgaNI-tapazcaryA-tyAganI-saMta-satIo pratye samarpaNanI sarakArI ucca hodA upara, udyogapati, DaoNkTara ke vakIla banI bhAvanAthI pote paNa sthAnakavAsI jaina samAjanA sevAbhAvI samAjamAM agresaranuM sthAna prApta karyuM hoya to paNa bApujI'nA kAryakartA banyA. Aje teozrI saurASTra sthA. jaina saMgha, AzIrvAda levA acUka Ave ane bApujInA eka phonathI jhAlAvADI dazAzrImALI jJAti temaja nAraNapurA sthA. jaina borDiMgane dAnano pravAha vahevA lAge. temanA hAtha nIce bhaNI saMghanA kArobArI sabhya tarIke tema ja memanagara saMghanA TrasTI cUkelA vidyArthIo saMsmaraNo yAda karI azrubhInA banI jatA tarIke sevA ApI rahyA che. aneka dAkhalA che. sva. pitAzrInA nAme vatana turakhA gAmamAM upAzraya potAnA ane kuTuMba mATe upakArI evA emanA zeTha ane mAtuzrInA nAme dAnano dhodha vahevaDAvI mAtA-pitAnuM RNa kAnajIbhAI catrabhUjanI peDhIno upakAra teo jAheramAM svIkAra cUkavI rahyA che. tAjetaramAM "pI. ke. zAha cerITebala TrasTa' dvArA karatAM acakAtA nahIM. bApujIno vizeSa guNa e che ke koI jarUratamaMda vidyArthIone ucca abhyAsa karavA rokaDa sahAya paNa kuTuMbanI mukhya vyaktinuM nAma maLatAM ja tenA kuTuMba viSenI temaja skolarazipa ApavA 25 lAkhanuM yogadAna Apela che. samagra mAhitI temanA komyuTara jevA magajamAMthI tarata pragaTa memanagara saMghamAM "svarojagAra yojanA dvArA lokone thavA lAge-gajabanI yAdazakti dharAvanAra jaipha uMmaranA rojagArInI tako pUrI pADavA zreSTha rakamanuM yogadAna Apela che. premacaMdabhAI TokarALAvALA Aje samagra samAjamAM eka vaDIla potAnA 'devAMza" baMgale tamAma saMpradAyanA sAdhu-saMtono utArotarIkenuM AdaraNIya sanmAnanIya sthAna dharAve che. vihAra samaye vaiyAvacca karI samagra kuTuMbanAM sabhyo sevAno mUka sevaka, nisvArtha sevAparAyaNa vyaktino paricaya lAbha laI gurubhagavaMtonI kRpA meLavI rahyA che. temanI A pAmatA sau koI dhanyatA anubhave che. pragati teonA gharamAM thatI rahetI dharmapatnI-putravadhUo, dIkarIonI varSItapa jevI niyamita tapazcaryAnuM phaLa gaNAve che. dAnezvarI lokhaMDa kiMga' ane "vAparo eTaluM vadhe" tevI lAgaNI sAthe mukta mane zrI pravINacaMdra kasturacaMda zAha lakSmIno sadupayoga sanmArge karI rahyA che, jenA kAraNe samagra hAla "lokhaMDa kiMga' tarIke oLakhAtA jayeza sTIla vepArI Alama ane sthA. jaina samAja-kuTuMbamAM mobhInuM sthAna prA. li.nA pravINabhAI kasturacaMda zAha (lokhaMDavALA) 16 prApta karI saunA priyajana banyA che. 73 varSanI uMmare paNa varSanI uMmare mAtra rUA. 40=O0nA pagArathI nokarImAM joDAI yuvAnane zaramAve tevI temanI kAryazakti-niyamitatA-kAma jIvananA aneka caDAva-utAra daramyAna dharmapremI mAtAzrI pratyenI niSThA-vyavahAra kuzaLatA e temanuM jamA pAsu che. Jain Education Intemational For Private & Personal use only Page #799 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo tAjetaramAM 50 varSanI golDana mereja enIvarsarIno progrAma samAjanA mahAnubhAvonI vizALa hAjarImAM UjavI te samaye temanA jIvananA caDAva--utAranA prasaMgonI eka DokyumenTarI philma rajU karI samAjanAM lokone preNAdAyI bhAthuM pUruM pADela. teonA suputra rAjezabhAI paNa vyavasAyika javAbadArIo sAthe zrI memanagara sthA. jaina yuvaka maMDaLanA pramukha tarIke sevA ApI rahyA che. teoe mahinAnA prathama ravivAre tathA trIjA ravivAre saMghanA sabhyo mATe samUha sAmAyikanuM tathA naukArazInuM Ayojana dAtAonA sahakArathI karela che, jemAM 200thI 250 vyaktinI hAjarI savAre 730 vAge jovA maLe che, jenAthI saMta-satIjIo paNa atyaMta prabhAvita thayela che. duHkhamAM hArI na janAra sukhamAM chakI na janAra...saunA mitra evA zrI araviMdabhAI sI. saMghavI vyaktinA jIvanamAM mAnavIya guNo jyAre surekha ane vyApaka banI khIlI UThe che, tyAre te sarvatra chavAI jAya che. emAMya arthapradhAna saMsAramAM vyavasAyika kunehanuM mUlya aneruM hoya che. AvA mAnavIya guNonI phorama ane vyavasAyika kunehanA phaLano javalleja jovA maLato subhaga sumeLa jovo hoya to ApaNe zrI araviMdabhAI saMghavInI jIvanakitAbanAM pAnAM uthalAvavA paDe. A sadguNo ane kunehanA khIlavanAranuM mULa temanI janmabhUmi surendranagaranA khobA jevaDA eka guMdiyALA gAmanI dhULamAM che? ke pachI temanA pitAzrI cimanabhAI ane mAtuzrI kAMtAbahenanA amIbharyA saMskArasiMcanamAM che? ke pachI nAnI vaye pharajiyAta vyavasAyamAM jotarAIne kAlAkapAsanA nAnakaDA vepArathI zarU karI koTananA kadAvara vyApAra ane te pachI laghu udyogathI zarU karI cheka TekSaTAila mila jevA moTA udyoga ane Akhare rIyala esTeTanA kSetra jevA aneka vividhakSetromAM karelA kheDANanA anubhavathI thayelA ghaDataramAM che? ke pachI be bhAI Jain Education Intemational 379 ane cha bahenonA parivAra sAthe be peDhInA kAkA dAdAnA paNa parivAro sahitanA vizALa saMyukta parivAranA bahoLA kAphalAmAM saune sAthe rAkhI jIvavAnI benamUna premALa kuTuMbabhAvanAnI phephasAmAM bharAyelI havAmAM che? ke pachI bRhad mitravRMda, vistRta vyavasAyika vartuLa, sthAnakavAsI jaina samAjanI sAdharmika sevA bhAvanAnI niSThAmAMthI jAgelI namratAmAM che? ke pachI janmanA saMskAra ane parivAranA dharmaniSTha AcArane lIdhe sAdhu, sAdhvIjI, AcArya bhagavaMtonAM vaiyAvacca tathA satsaMga mATe sadA tatpara bhAvathI hRdaye udita dharmAnurAga, ciMtananA phaLa svarUpamAM che? te kahevuM agharuM avazya che. paraMtu eTaluM jarUra kahI zakAya ke jIvananI ghaTamALanAM hareka pAsAMone aMte teo vadhu ne vadhu nIkharyA che. paraMtu satya hakIkata e che ke A badhAnA mULamAM to mAtra ane mAtra jIvana pratyeno emano hakArAtmaka abhigama ja che. jIvananA aneka caDhAva-utAramAM paNa kyAreya koI paNa kSaNe temaNe nakArAtmakatAne najIka phUMkavA dIdhI nathI, eTaluM ja nahIM emaNe doSano Topalo prArabdha upara nAkhyo nathI ke prArabdhane paNa kyAreya nakArAtmaka dRSTithI joyuM paNa nathI. UlTAnuM haMmeza sasmita vadane sadAyuvA sphUrtithI puruSArthamAM dRDha vizvAsa ja rAkhI jIvananI harakSaNa, hareka sthitimAM kevaLa jiMdagIne bharapUra mANI ja che. duniyAe jene sukha kahyuM temAM teo chakI gayA nathI. duniyAe jene duHkha kahyuM tene haMmeza sukha samajIne ja vadhu mANyuM che, eTaluM ja nahIM A ja jIvanazelI dvArA aneka mitro, saMbaMdhIone eka jIvanamaMtra ApI e lokonA jIvanamAM preraNAsrota banyA che. emanA A hakArAtmaka abhigamanA kAraNe potAnI samasyAone ghaDIbhara bAjue rAkhI anyanI takalIphone agrimatA Apela hoya evuM anekavAra banatuM rahyuM che. emAM khUMpI jatAM paNa acakAyA nathI ane teno ukela meLavIne jaMpe che. savAranA pAMcathI laIne moDI rAta sudhInI satata vyastatAmAM paNa teo jIvananA, saMsAranA, samAjanA, vyavasAyanA athavA AdhyAtmikanAM aneka pAsAMone vyAjabI nyAya ApI harekane upayogI thavAnA jIvanamaMtrane athAkapaNe nibhAvI rahyA che. temanA baMne saMskArI, suzIla, namra ane nipuNa putro, putravadhUo ane baMne pariNIta putrIoe paNa A ja jIvanamaMtrane hoMza ane dilathI svIkArI emanI tamAma sAmAjika, sAMsArika pravRttione baLa pUruM pADyuM che. alabatta saphaLatAnA yazanA kharAM adhikArI to emanAM dharmapatnI zrImati indIrAbahenanI dharmaparAyaNatA, parivArapremALatA ane Page #800 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 980 svapna zilpIo sAMsArika pharajanI UMDI samajane ja gaNavI ghaTe. sAgara, smitasabhara satkAra, sajjanatAno sumeLa, sAdagI, zrI araviMdabhAInA mAthe rahelA saMpUrNa saphedakeza e sahiSNutA, samarpaNa, samabhAva, saccAI, suMdaratA ane emanI prauDhatAnA purAvA ApI rahelA hoya tevuM lAge, paraMtu saraLatAnuM saptaraMgI meghadhanuSa eTale maMjubA!! emanI skUrti, doDa, dhagaza, athAka pravRtti, sajagatA, sacetatA, - lIMbaDI gopAla saMpradAyanA pa.pU. lIlapabAI ma.sa. kuneha, dIrghadRSTi ane navA navA kSetramAM pAMkho prasArI UMcI tema ja temanAM AjJAnuvartI sAdhvIjIo-saMtonAM ananya bhakta, uDAna bharavAnI haraghaDInI tatparatA emanI cIra yuvAnInI bhagavaMtono paDyo bola jhIlanAra, pratyeka sAdhu-sAdhvIjI maTe zAkha pUre che. bALakothI laIne vayovRddha vaDIla sudhInA dareka agragaNya zrAvikA banAvanAra sthAnakavAsI jaina saMpradAyanA sAthe samavayaska thaI zakavAnI emanAmAM AgavI AvaData che. ammA-piyA tarIke oLakhAtAM maMjubAe sevAmAM kyAreya kacAza vaLI niSThA, dAnata, pharajanA mUlya AgaLa emaNe harahaMmezA rAkhI nathI. cAhe te mATe lAkho rUpiyAno kharca thato hoya! Arthika lAbhAlAbhane gauNa gaNyo che. chatAM emanI Arthika teo gopAla saMpradAyamAM 'gRhamAtA' tarIke oLakhAtAM! saphaLatAnI siddhi kAMI nAnI sUnI nathI ane AthI ja sanmArge patizrI indubhAI kAmadAranI nAnI vaye vidAya thatAM lakSmIne vAparavAnI taka dekhAya tyAre AMkho mIMcIne potAnA dIkarA-dIkarIone mAtR-pitRno saMyukta prema ApI susaMskAronuM nAmano ullekha karyA vagara vAparI jANe che. bharapUra siMcana karyuM ane potAnA jIvanano rAha samAjanA emanA keTalAka jIvanamaMtra to jIvanamAM nAsIpAsa jarUriyAtamaMdanA utkarSa mATe, mahilAonA vikAsa mATethaIne hatAza thatAM tamAma lokone mATe khUba mUlyavAna che. saMtonI sevA mATe apanAvyo ane mRtyuparyata te pALyo! dAna emanuM kahevuM che ke ghaNI vakhata zubha niSThAvALAM ane zubha karavAnI koI paNa yogya taka Ave to te cUkatA nahIM ane tethI dAnatavALA loko paristhitivaza AbarU jaze evI bIkamAM ja sucinuM gopAla saMpradAyanuM vaiyAvacca kendra, gopAla enAthI bacavA thIgaDuM mAravA evuM kArya karI bese che ke te saMpradAyano lIMbaDI upAzrayano vyAkhyAna hola, sAbaramatI sudharI paNa zake nahIM, UlaTAnuM enAthI moTI AbarU khoI AzramanuM harijana chAtrAlaya, zrI sthAnakavAsI jaina saMghanAkhe tevuM kRtya karatAM hoya che, emane jIvanamAMthI maLelo maMtra navAvADaja, nAraNapurA, zAhIbAga, zrI jhAlAvADa dazAzrImALI badhAne kAma Ave evo che. teo mAne che ke jo zubha irAdo jaina jJAti, zrI saurASTra sthA. jaina yuvaka maMDaLa, zrI lIMbaDI hoya to, AbaruM to nakkI kahevAya e to pAchI AvI ja zake mitra maMDaLa, caMdaravA, pAlazIvA ane chArada jevAM nAnAM gAmanA enAthI jiMdagI mANavAnuM cUkavuM nahIM ane nAsIpAsa thaI vadhu upAzrayo teonA dAnanA sAkSI che. hArelA-thAkelA mATe moTI AbarU jAya tevuM anya agharuM kAma karI besavuM nahIM. visAmo tema ja dardIo mATe vAtsalyanI vahetI dhArA samAna TUMkamAM zrI araviMdabhAI saMghavI eTale eka maLavA mojUda che. guptadAna dvArA aneka sAdharmikanAM AMsuo teoe jevI, mANavA jevI, mAnavA jevI paNa mApavA matho to ya lUkyA che jeno tUTo nathI. puNyAnubaMdhI puNyanI lakSmIne mapAya nahIM evI ane saune temanI mitratA game tevI vyakti manamUkIne satkAryamAM vAparavAnA kAraNe ja samAje temanI vidAya che evuM jarUra kahI zakAya. samaye vartamAnayuganA "bhadrAmAtAnuM sthAna Apela che. vartamAna ArAnA 72 varSanI nAdurasta tabiyate paNa teonI chAyAmAM 'bhakAmAtA' eTale cAlatI lIMbaDI mahilA maMDaLanI bahenone jAnyu. 2008mAM uttara bhAratano pravAsa pUro karAvyo ane amadAvAda parata sva. maMjulAbahena AvavAnA divase ja temanI tabiyata lathaDatAM dilhI sthita indubhAI kAmadAra hospiTalamAM dAkhala thavuM paDyuM, jyAM putra-putravadhUo-dIkarI jamAI ane samagra parivAre lAkho rUpiyA kharcI sevA karI vahAlanuM vahANa, premanI pAvaka gaMgA, hetanA hiloLA, che. te ananya-abhuta hatI. cArTaDa plenamAM amadAvAda lAvI saMskAranI saritA, snehano sevA karavA chatAM temanI A yAtrA aMtima yAtrA banI gaI, jeno sau koIne raMja che. A uMmare taravarATa, thanaganATa, Jain Education Intemational Page #801 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo 781 khumArI, dIrghadRSTi, teonAM Abha vIMjhatI pAMkho phelAvavAnuM koleja oNpha komarsamAM AcArya ane arthazAstranA adhyApaka zaurya ane zakti Aje paNa samAja mATe uttama udAharaNarUpa tarIke joDAyA. amadAvAdanI eca.ela. kaoNleja oNpha komarsa che. maMjubA eTale strI zakti'no samanvaya ane saravALo!!! keLavaNInI uttama praNAlikA ane zistanI paraMparA dharAvatI virala vyaktitva hatI. AcArya zrI esa. vI. desAIe A kaoNlejamAM sthApelI zista ane keLavaNInI paraMparAne DaoN. Ara. ela. saMghavIe Do. Ara. ela. saMghavI satata bAvIsa varSa sudhI jALavI rAkhI. kaoNlejamAM vidyArthIomAM pitA lakSmIcaMdabhAI priya, viSayanA UMDA abhyAsI, kAryakSama vahIvaTakartA ane zista aneka mAtA lakSmIbahena pAsethI tathA mUlyonA AgrahI AcArya ane adhyApaka tarIke maLelo ujvaLa saMskAra yunivarsiTInA keLavaNI-jagatamAM emaNe AgavuM sthAna hAMsala vAraso, prakhara tejasvI zaikSaNika karyuM. adhyApanakAryanI sAthosAtha arthazAstranA viSayamAM emanA kArakirdI, kaoNlejanA AcArya saMzodhanapatro ane pustako prakAzita thatAM rahyAM. tarIke daSTAMtarUpa saMcAlana ane vargakhaMDanA saphaLa zikSaka tarIke DaoN. Ara. ela. keLavaNI, Arogya, mAnavasevAM saMghavIe apAra cAhanA meLavI. zistanA AgrahI evA Do. jevA anekavidha kSetromAM Ara. ela. saMghavIe keLavaNInI ucca paraMparA jALavavA mATe mahattvanuM pradAna karanAra siddhAMta ke guNavattAnA bhoge kyAreya koI samAdhAna karyuM nahotuM. rajanIkAMta ela. saMghavIe ucca zikSaNamAM sarvatra udAsInatA, gerazista ane avyavasthA emanI niSThA ane kAryadakSatAthI samAjamAM AgavI pratibhA pravartatI hatI. tyAre pri. Ara. ela. saMghavIe eca.ela. UbhI karI che. pitA lakSmIcaMdabhAIe sthAnakavAsI samAjanI koleja oNpha komarsamAM keLavaNInAM ucca mUlyo jALavI rAkhyAM. sarvatomukhI unnati mATe athAga prayAsa karyo. Aje paNa 1979mAM gujarAta sarakAre gujarAtanI ArTsa, sAyansa, komarsa amadAvAdanA nAraNapurA vistArano sthAnakavAsI jaina upAzraya ane ejayukezana kaoNlejomAMthI je sarvazreSTha kaoNleja hoya tene sva. lakSmIcaMdabhAI jhaveracaMda saMghavI sthAnakavAsI jaina 50.000 rU.nuM pAritoSika ApavAnuM nakkI karyuM ane pahele upAzraya" evuM nAmAbhidhAna dharAve che. muMbaI, amadAvAda, ja varSe eca.ela. koleja opha komarsane 'besTa kaoNleja evorDa' vaDhavANa ane lIMbaDI jevAM zaheromAM emaNe jaina saMgho, enAyata thayo. e pachI punaH 1984mAM A kolejane "besTa upAzrayo, kanyAkeLavaNI, chAtrAlaya-pravRtti tema ja kaoNmarsa kaoNlejano evorDa maLyo. samagra gujarAtanA keLavaNI mAnavarAhatanAM kAryo mATe emaNe dAnanI gaMgA vahevaDAvI hatI. jagatamAM be-be vakhata AvA evorDathI sanmAnita thanAra eka lakSmIcaMdabhAInAM patnI lakSmIbahena pote bhaNyAM nahotAM, paraMtu mAtra kaoNleja te eca. ela. kaoNleja oNpha kaoNmarsa banI. 33 varSa bIjA khUba bhaNe ane AgaLa vadhe evI bhAvanAthI emaNe | sudhI kaoNlejanA prAdhyApaka tarIke ane temAMya 22 varSa eca. sI kolejanA , kanyAkeLavaNImAM jIvaMta rasa lIdho hato. DaoN. rajanIkAMta saMghavIe ela. kaoNleja oNpha kaoNmarsa jevI pratiSThita kaoNlejamAM sevA bI.e., ema.e., ela.ela.bI.nI padavI gujarAta ApanAra DaoN. Ara. ela. saMghavIne temanA nivRtti-samaye yunivarsiTImAMthI meLavyA bAda amerikAnI yunivarsiTI oNpha emanA cAhako ane vidyArthIoe udAharaNIya samAraMbha viskonsInamAM ema.e.nI DigrI prApta karI. tyArabAda dezanA yojyo hato. e samaye racAyelI pri. Ara. ela. saMghavI labdhapratiSTha arthazAstrI DaoN. DI.TI. lAkaDAvALAnA mArgadarzana sanmAna samiti'nA bhaMDoLamAM thoDo vadhAro rahetAM 'vidyA vikAsa heThaLa 1977mAM pIeca.DI.nI padavI meLavI. teoe TrasTa' nAmanI saMsthAnuM sarjana thayuM. jenA dvArA Aje zikSaNayunivarsiTI oNpha viskonsInamAM abhyAsa mATe Smith- viSayaka pravacano tema ja zikSaNa kSetre mahattvanuM kArya karanAra Mundn ane Fulbright skolarazipa meLavI hatI. vyaktine evorDa enAyata karavAmAM Ave che. dIve dIvo peTAya 1956thI zikSaNanA vyavasAyamAM kAryarata DaoN. Ara. te AnuM nAma! ela. saMghavI 1969mAM amadAvAdanI suprasiddha eca.ela. DaoN. Ara. ela. saMghavIe amadAvAda menejamenTa Page #802 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 782 esosiyezanane traNa lAkha rUpiyAnuM dAna ApyuM, jemAMthI Aje prativarSa arthazAstranA viSayamAM nAmAMkita ane niSNAta evI vyaktionuM vArSika pravacana yojAya che. AnuM prathama pravacana bAratIya rijharva beMkanA bhUtapUrva gavarnara evA DaoN. sI. raMgarAjane aTavAyeluM kuTuMba, pitAe vaDIlonA bAramA ne lagnanA prasaMgoe ApyuM hatuM. potAnAthI pAMca moTI baheno, sAmAjika rItarivAjomAM khoTA kharcA karIne gharanI 17 vIghA jamIna vecI mArelI. maphatabhAIne bhaNavuM hatuM, paNa koI bhaNAvanAra na hatuM. mAmAe bhaNAvyA. 9muM dhoraNa pAsa karyA pachI prAthamika zALAmAM zikSaka banyA, tyAra bAda koI paNa kaoNleja, hAiskUlanuM zikSaNa meLavyA vinAnokarInI sAthe svabaLe ja bhaNyA. esa.esa.sI.thI mAMDIne ema.e. sudhInI tamAma DigrIo ghare bhaNIne pAsa karI. teonI zaikSaNika yogyatAonI noMdha gujarAte lIdhI che. koInI madada vinA ke Arthika sahAya vinA teo judA judA viSayone laIne traNa vAra bI. e. thayA ne bI.e.nI DigrImAM gujarAta yunivarsiTImAM pharsTa klAsa pharsTa AvelA. ema. e. paNa judA judA viSayo laI traNa vAra thayA ne pIeca.DI. jevI uccatama DigrI be vAra meLavI. hindI ane manovijJAnamAM pote pIeca.DI. thayA che. manovijJAnanA prophesara tarIke 33 varSa nokarI karIne atyAre nivRtti bhogavI rahyA che. DaoN. Ara. ela. saMghavInI pratibhAno lAbha mAtra keLavaNInA kSetrane maLyo che evuM nathI, paraMtu samAjanI anekavidha sevAo karanArI judI judI saMsthAone paNa emanI kAryakuzaLatA, dUraMdezIno lAbha maLyo che. jaina jAgRti senTarakarNAvatInA sthApaka tarIke tema ja jhAlAvADa vIsA zrImALI sthAnakavAsI samAjanA pramukha tarIke teo kAryarata che. zrI caMpakalAla cUnIlAla zAha kalyANa kendra, sulabha heltha enDa hArTa kera phAunDezana, mahAvIra mAnava kalyANa kendra ane vidyAvikAsa TrasTanA TrasTI tarIke teo sevA Ape che. tapovana saMskArapIThanA salAhakAra tarIke teo A dhArmika saMsthAne adyatana dRSTi ane rUpa ApI rahyA che. emanAM A badhA kAryonI saphaLatA pAchaLa emanAM patnI zrImatI maMjulAbahena saMghavIno Atithyapriya hasamukho svabhAva kAraNabhUta che. paragajuvRtti dharAvatAM maMjulAbahena saumya prakRti ane sevAparAyaNa bhAvanAzIla vyaktitvathI samAjamAM AgavI suvAsa dharAve che. AjanA samayamAM keLavaNIkSetre copAsa bhraSTAcAra ane aMdhAdhUMdhI jovA maLe che evA samaye DaoN. Ara. ela. saMghavI AjanI peDhIne mATe dIvAdAMDIrUpa che. niyamitatA ane vyavasthA mATenA emanA Agraho saMsthAone suMdara svarUpa Ape che. Ama zikSaNa, samAja, dharma ane mAnavakalyANa jevAM vividha kSetromAM DaoN. Ara. ela. saMghavIe kareluM pradAna dRSTAMtarUpa banI rahyuM che. sevA ane zikSaNane vareluM eka anokhuM vyaktitva DaoN. maphatalAla paTela gujarAtanA sAmAjika ane zaikSaNika kSetre Aje hajAro lokonAM hRdayamAM jenuM sthAna rahyuM che te che DaoN. maphatabhAI paTela. mULa mahesANA jillAnA kaDA gAmanA vatanI. atyaMta garIbAImAM UcharelA, mAtA svapna zilpIo pitA banne abhaNa ne kheDUtanaha tyAM 14mI jAnyuArI uttarAyaNanA divase 1937mAM maphatabhAIno janma thayelo. sAmAjika kSetre teonuM pradAna atyaMta noMdhapAtra ane hajAro lokone preraNAdAyaka rahyuM che. pAMcamA dhoraNamAM bhaNatA hatA tyAre potAnA pitAe moTI bahenonA lagnaprasaMge ane dAdA-dAdInA mRtyu prasaMge devuM kareluM, jamIna vecelI tyAre teoe be pratijJAo lIdhelI (1) huM sonAne nahIM aDakuM, nahIM kharIduM ke kharIdIne koIne nahIM ApuM. (2) bIjI pratijJA e hatI ke huM lagna mAtra so rUpiyAmAM karIza so rUpiyAthI vadhAre kharca lagna pAchaLa nahIM ja karuM. A banne pratijJAo samAja vacce rahIne teoe pALI banAvI. potAnA lagna prasaMge potAnI patnIne 17 tolA samAjanA rItiravAja pramANe ApelA. lagnamaMDapamAM ja potAnI patnIne paherAvelA tamAma sonAnA dAgInA utarAvIne parata karyA, tyArabAda lagna karyuM. AnI samAja upara moTI asara thaI. lokoe dahejanA rivAjane toDavA sAme saMpUrNa virodha noMdhAvela. teonA lagnamAM AvelA tamAma jAnaiyAo cAlyA gayA. koI rahyuM nahIM, chelle teo 13 mAila potAnI patnIne laIne cAlatA ghare AvyA. AnI asara e thaI ke samAjamAMthI kAyamanA mATe dahejanI prathA baMdha thaI gaI ne so rUpiyAnI aMdara lagna karI batAveluM, temanuM varNana rUvAMTAM UbhAM karI de tevuM che. Page #803 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 983 svapna zilpIo samAjamAM bIjo prasaMga evo banelo ke potAnA sagA ejyukezana phAunDezana' TrasTanA menejiMga TrasTI tarIke zaikSaNika sALAnA dIkarAnuM lagna hatuM. chokarAnI uMmara nAnI hatI. pravRttio calAve che. pote zikSaNavid hovAthI gujarAtanA bALalagna thatuM hatuM. Ane rokavA prayatno AdaryA, chokaro zikSaNanA vartamAna pravAhonI carcA "acalA' mAsika patrikA paraNavA taiyAra na hato paNa potAnA sALApakSe lagna koI paNa dvArA kare che. paristhitimAM levAnuM nakkI kareluM. maphatabhAIe saune samajAvyAM DaoN. maphatabhAI paTelanuM AvuM eka aneruM vyaktitva che. paNa koI mAne nahIM, chelle vijApura korTanA nyAyAdhIza AgaLa potAnA svabaLe teoe tamAma siddhio prApta karI che ke Aje jaIne korTano sTe meLavI lagna baMdha karAvI dIdhuM hatuM. A hajAro lokone preraNAstrota che. sAmAnya prasaMga na hato. AvuM agharuM kAma samAja vacce rahIne karmaTha keLavaNIkAra karavuM atyaMta kaThina hatuM, tema chatAM teoe karI batAvyuM ne AnI asara e thaI ke samagra samAjamAMthI bALalagno baMdha thaI surendrabhAI ema. zukala gayAM. AnA lIdhe Aje teone samAjasudhAraka tarIke loko keLavaNIkSetre karmazIla oLakhe che. jIvananAM pacAsa varSa sudhI teoe samAjika vyaktitva Aje amadAvAdanA sudhAraNAnuM kArya karyuM ne Aje paNa karI rahyA che. pATIdAra pazcima vistAra ki. memanagara, samAjanA mukhapatra "dharatI'nA paMdara varSa sudhI taMtrI rahIne samagra thalatejamAM 'dAdAjI'nA hulAmaNA pATIdAra samAjane navI dizA teoe ApI che. nAmathI oLakhAya che. evA AjIvana teo prophesara rahyA, sArA prophesara tarIke keLavaNIkAra surezabhAI urphe teonI chApa jANItI che. prophesaranA vyavasAya daramiyAna surendra mAhezvara zukla Aje 79 teoe ghaNuM badhuM lakhyuM che. pote sArA lekhaka che. 30thI vadhAre varSanI uMmare lagabhaga chellAM 5O pustako lakhyAM che. teonAM lakhelAM pustako Aje ghaNI varSathI vargamAM vidyArthI bhAIyunivarsiTIomAM pAThyapustaka tarIte cAle che ne Aje paNa teo bahenone gaNita-vijJAna ane aMgrejI viSaya bhaNAvI rahyA che. 'acalA' nAmanI zaikSaNika mAsika patrikAnA taMtrI che. surezabhAIe bI.esa.sI. jUnAgaDhathI kareluM. tyAM 31 teo sArA vaktA che te spaSTa vaktA che, je kAMI mI me 1929mAM janma thayelo. jUnAgaDhamAM esa.esa.sI. kahevAnuM hoya te nIDaratAthI kahI detA hoya che. koInI zehazarama parIkSAmAM prathama naMbare uttIrNa thayA hatA. temaNe e ja rAkhyA vinA potAnA vicAro teo haMmezAM vyakta karatA AvyA arasAmAM zikSaka banavAno daDha nizcaya karyo hato ane che. jillA paMcAyata amadAvAdamAM lagAtAra vIsa varSa sudhI vyaktigata TyUzana karIne bhaNAvavAno prAraMbha karyo hato. cUMTAtA AvyA hatA. jillA paMcAyatanA upapramukha, zikSaNa teonA pitAzrIe posTanI nokarImAM joDAvA bhalAmaNa karelI samitinA ceramena tarIke teonuM kArya lokoe dila daIne paNa temaNe amadAvAdanI vATa pakaDI ema. jI sAyansa vakhANyuM che. teo bhraSTAcAravirodhI, eTaluM ja nahIM paNa kolejamAM DemosTreTara tarIke joDAyelA. ema.esa.sI.no korsa cAritrya nakhazikha zuddha rahyuM che. koI teone AMgaLI cIMdhI phijhiksa viSayamAM pUro karyo ane potAnA klAsIsa zarU karyA. jAya tevuM eka paNa kArya teoe karyuM nathI, jenA kAraNe Aje phijhiksanI Lab pahelI vAra khAnagI kakSAe sthApanA karI. hajAro loko teonA cAhako che. nokarI mUkI dIdhI. klAsIsamAM yuvAnoe khUba vizvAsa mUkyo. Aje teo anekavidha saMsthAo sAthe saMkaLAyelA che. yaza Apyo. moTI uMmare bI.e., ema. eDa. karI 1963mAM inDiyana eDolTa ejyukezana esosiezananA gujarAta sthApita vizvabhAratI zALAnA AcArya banyA. 1971mAM zrI rAjyanA pramukha che. eziyana hyumana rAiTrasa esosiezananA ema. ena. zukla koleja oNpha ejayukezananI sthApanA karI paNa teo pramukha che. tadauparAMta bhAratIya mAnavasevA pratiSThAna. ane AcAryapade niyukta thayA. nezanala ejyukezana yutha velphara enDa soziyala sarvisIjha 1972-73mAM navIna gaNita, 1981mAM prAthamika insTiTyUTa gujarAta sTeTanA paNa pramukha che. atyAre 'acalA zikSaNamAM aMgrejI viSaya zikSaNano prAraMbha, 1986mAM rASTrIya Jain Education Intemational Page #804 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 784 svapna zilpIo zikSaNanItinA abhisthApanavargonuM saMcAlana karyuM. gujarAta vistAramAM Avela vizvabhAratI IglIza skUlamAM zikSaNanI rAjyanA keLavaNIkArone tAlIma ApI. pravRttimAM satata pravRttizIla rahe che. pAThyapustakamaMDaLamAM gaNita-vijJAnanA abhyAsakramamAM Aje 50 varSa sudhI cAlatI A zikSaNayAtrAnA A yogadAna ApyuM. zuddha cAritrya, nItiyukta jIvanazelI, yAtrIne hRdaThyapUrvakanAM vaMdana pAThavIe. prAmANika ane niSThApUrvakanI vidyArthIlakSI jIvanazailIthI samagra rASTrIya-AMtararASTrIya 56 evorDa meLavanAra gujarAtamAM eka karmazIla zikSakanI khyAti apAvI. sAyanTisTa Do. Ara. ke. goyala haMmezAM rAjakIya, sAmAjika sanmAnanA tamAma dhArAdhoraNathI dUra rahyA. evI taka AvI paDe to haMmezAM temAMthI vaDodarAnI ema. esa. haTI javAnI vRtti dAkhavatA rahyA. yunivarsiTInA vAisa cAnselara tarIke hAla javAbadArI nibhAvI sarakArI grAnTa, karmacArI nimaNuka tema ja guja. yuni. rahelA DaoN. ramezacaMdra kizorIlAla kakSAe bhajavelI vividha bhUmikAomAM mahenatANAM tema ja goyela chellAM 30 varSathI ela. lAMca-ruzvata, bhraSTAcArathI alipta rahI umadA sAmAjika ema. kaoNleja oNpha phArmasI cAritryanuM sarjana karyuM che. amadAvAdanA phArmakolojI bAlamaMdiranAM bALakothI dhoraNa 12 vijJAna sudhInA vibhAganA prAdhyApaka che ane vargakhaMDa zikSaNamAM bhaNAve che. Aje paNa A jaipha uMmare savAre auSadhaguNa vijJAna 6-30 vAge gharethI nIkaLIne 6-50 vAge zALAnAM dvAre nAnAM- (phArmakolojI)nA niSNAta che. moTAM saune Good-morning namaste! thI abhivAdana karatA auSadha vibhAgamAM teoe zreSTha zikSaka (2004) jovA eka lahAvo che. ane zreSTha saMzodhaka (2007)no khitAba ane AMtararASTrIya lagabhaga bapore 2-30 vAgyA sudhI zALAsaMcAlana khyAti meLavela che. sAmAjika kSetramAM temane gujarAta pradeza karavuM, vargazikSaNa karavuM, vAlIgaNa, zikSakagaNa, vidyArthIgaNa agravAla samAja taraphathI "agraratna'no evorDa maLela che. sAthe pravRtti karavI, esAimenTa ke pramANapatra taiyAra karavA, saha | DaoN. gAyalano janma 22-10-55nA roja rAjasthAnanA abhyAsa pravRttio ane utsavo ujavavA, A tamAma bharatapura jillAnA bayAnA gAmamAM thayela. emanuM prAthamika pravRttio athAga parizramathI khuzanumA mijAjathI karatAM rahevI. zikSaNa rAjakIya vidyAlayamAM thayela, jyAM dho. 6mAM 300 traNa mALa divasamAM traNa-cAra vAra caDhatAM rahevuM. A koI paNa vidyArthIomAMthI sau prathama sthAne uttIrNa thayela. 1966 thI yuvAnane zramapradhAna lAge paraMtu A surezabhAI A zikSaNane teoe kendrIya vidyAlaya vaDodarAmAM zikSaNa meLavyuM ane zvase che. zikSaNajIvanane mANe che. 1971mAM hAyara sekanDarImAM dvitIya sthAna prApta karI phekalTI teo kahe che ke "mane A vidyArthIonI duniyA khUba opha sAyansa ema.esa. yunivarsiTImAMthI bI.esa.sI. ane game che. temanI sAthe rahevAthI huM yuvAna rahuM chuM. bhagavAna pachI meDikala koleja vaDodarAthI ema.esasI. karI 1978mAM AvatA janamamAM paNa jo mAnava banAve to huM zikSaka ja ela.ema. koleja oNpha phArmasImAM DemosTreTara tarIke joDAyA. banavAnI khvAhiza rAkhIza." teo haMmezAM kahe che ke "A tyAra pachI vividha pramozana meLavI 1995thI 2008 sudhI vidyArthIonI cAhanAthI ja huM sukhI thayo chuM. A zikSaNajagate prophesara tarIke sevA Apela hatI. mane ghaNuM ApyuM che. A samAjane parata jeTaluM karI zakAya teTaluM 30 varSanI kArakirdI daramyAna DaoN. goyale 36 huM parata karavAnI koziza karuM chuM" "meM samAjanA nAgarikonAM saMtAnonI ciMtA karI to Izvare mArAM saMtAnonA vikAsanI ciMtA pIeca.DI., 150 ema. phArma ane asaMkhya bI. phArma.nA vidyArthIne mArgadarzana ApyAM. saMzodhanathI 500 uparAMta karI tethI meM je karyuM tenA karatAM Izvare ghaNo vadhAre badalo saMzodhana prakAzano (jemAM 250 jeTalAM kula risarca peparsa, 30 Apyo che." A prakAranA jIvanadarzanathI prerAIne Aje thalateja Jain Education Intemational For Private & Personal use only Page #805 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo. 985 rivyu ane 50 eksTrakTa) teonA haste thayela che. 15 philosophIne sadehe jIvI batAvanAra eka mahAmAnava! sAcA copaDIo lakhI che, je bhAratanI vividha kaoNlejomAM TeksTabuka arthamAM "mahAjana' tarIke jIvI batAvanAra gujarAtano eka tarIke vidyArthIo upayoga kare che. amuka pustakonI to 18 adano nAgarika! Arthika, sAmAjika, dhArmika, zaikSaNika, AvRttio thaI che. saMzodhana prakAzano dvArA pada pAritoSako Arogya, vepAra, bekiMga, rojagArI, dharmAdA e tamAma kSetromAM AMtararASTrIya, rASTrIya ane sthAnika levale maLyAM che. saMzodhana ucca kakSAnI saMsthAonA sthApaka, dAnavIra ane Adarza thakI kolejane 1.5 karoDanI anudAnarAzi judI judI vahIvaTakartA! ejansIo dvArA maLela che. sANaMda gAme nItiparAyaNa zrI DosAbhAI ane | DaoN. goyalanuM mukhya saMzodhana DAyAbITIsa ane dharmaparAyaNa jaDIbahenanA parivAramAM 8-2-1917nA roja hRdayaroganA darda upara che. temane 3 peTanTa maLela che ane eka janmela zrI baLadevabhAI nAnapaNathI ja prathama kakSAmAM uttirNa vanaspati auSadha (mAmejavA) dvArA dardIone lAbha thayela che. thanAra kuzAgrabuddhi dharAvanAra hatA. hAla temAMthI maLela vizeSa kemikalamAMthI bajAramAM navI pitAzrInI sAthe anAjanA vepAramAM joDAyA bAda DayAbiTIsanI davA maLe te mATe kArya cAlu che. pAlaDImAM AgavI koThAsUjhathI 1937-38mAM anAja| DaoN. goyale 20 dezomAM bhramaNa karI judA judA viSayo kariyANAnI dukAna karI, rezaniMganI dukAna karI, cokhAbajhArapara bhASaNa ApyAM che ane tyAMthI jJAna meLavI bhAratamAM kALupuramAM peDhIo sthApI ane vepArIonA samUhane bhego karI saMzodhana karyA che. teoe ghaNAM esosiezanamAM sabhyapada ane "mahAjana' tarIkenuM potAnuM vyaktitva UbhuM karyuM. vepArIonA phelozipa meLavela che. temAM inTaranezala ekeDemI opha vikAsa mATe dhI kAlupura komarziyala ko.o.beMkanI sthApanA karI kArDiyovAskakyulara sAyansa, nezanala ekeDemI oNpha meDikala jIvanaparyata tenA pramukha rahyA ane ko.o.beMkomAM sauthI moTI sAyansa, nezanala ekeDemI oNpha sAyansisa alhAbAda, ziDyula beMka tarIke pratiSThita karI jemAM temanA milanasAra inDiyana phArmokolojikala sosAyaTI, inTaranezala kaoNleja oNpha svabhAva ane saMgaThana zakti pradarzita thatAM hatAM. nyUTrezana ane insTiTyUTazana oNpha kemisTano samAveza thAya che. | gujarAta cembara opha komarsanA pramukha, kensara bhautika saMzodhana uparAMta 'klinikala upara paNa sosAyaTInA khajAnacI, AgamaanuyoganA TrasTI, vAtrakaprayogamAM saphaLatA meLavela che. klinIkala risarcamAM teo 20 gAyakavADa hospiTalanA ceramena, sANaMda ejayukezana TrasTanA varSathI kAryarata che. hAla sAla hospiTala, sTarliMga haoNspiTala, sthApaka pramukha, gujarAta vizvakozanA TrasTI tathA aneka nAmAMkita hATakera klinika ane ghaNI phArmA kaMpanIo sAthe joDAyela che. zikSaNa-sAmAjika, beMkiMga, rojagArI, Arogya, dhArmika kSetromAM Ama DaoN. goyala gujarAta ane bhAratanuM gaurava vadhAranAra prazaMsanIya kAmagIrI ane yogadAna temanA jIvananuM AgavuM pAsuM vaijJAnika che. hatuM. aneka saMsthAomAM dAnano pravAha vahevaDAvI zreSThIvarya banela mAnavasevA e ja prabhu sevAnA bhekhadhArI, baLadevabhAI "dAdAjI"nA hulAmaNA nAmathI lokapriya hatA. temanAM AvAM ucca kAryone kAraNe aneka saMsthAoe temane ajAtazatru evorDa, sanmAnapatro ane meDalothI navAjita karela. sva. zrI baLadevabhAI sAdAI, saraLatA, vinamratA, nikhAlasatA, DosAbhAI paTela nirAbhimAnIpaNuM, mAyALu, spaSTa vicAra jevA guNonA baLadevabhAI DosAbhAI mahAsAgara jevA A mahAmAnavInuM esI varSanI uMmare paTela! gujarAtanA jAhera hRdayaroganA humalAmAM 1977mAM avasAna thayuM tyAre AkhA jIvananuM-samAjasevAnuM eka gujarAtanI tamAma saMsthAoe chUpAM Asu sAryA hatAM, jaina avismaraNIya vyaktitva! khalila dharmanA upAsaka hovA chatAM dareka dharma pratyeno temano sAva jibrAna, sokreTisa ane ravIndranAtha tathA dareka nAgarika, pachI te game te dharmano hoya, tenA pratyenI TAgoranI jIvana jIvavAnI Jain Education Intemational Page #806 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 986 svapna zilpIo temanI lAgaNInI sAkSI e hakIkata che ke temanA dehavilaya rekarDa breka karyo. A tamAma AMkaDA temanI lokapriyatA, pachI dareka dharmanA vepArIo, vyAvasAyiko, patrakAro, netAo, lokahRdayamAM uccasthAna, khaMtIlA, jAgRta, Adhunika rAjanItinA DaoNkTaro, zikSaNavido, kheDUto, baheno, dharmasaMtoe gujarAta nahIM aNizuddha rAjakAraNI, kuzAgra buddhizakti dharAvanAra hovAnuM paNa dezabharamAMthI temane aMjalio ApI hatI. mahAna pitAnA darzAve che. tAjetaramAM cesa esosiezananA pramukhapade tathA sevAkAryanA jharaNAne baLadevabhAInA banne putro zrI sva. gujarAta krikeTa esosiezananA upapramukhapade cUMTAI AvyA te bacubhAI tathA bakAbhAInA parivAre Aje paNa avirata cAlu temanI ramata-gamata pratyenI siddhi darzAve che. rAkhela che. hAla paNa teo sarakAramAM gRhamaMtrI, vAhanavyavahAra, . "ochuM bolo - kAma karo"nA sUtrane varanAra A nazAbaMdhI ane AbakArI vibhAgano kArabhAra saMbhALI rahyA che. karmayogIe "mAnavasevA e ja prabhusevA"nI vAtane potAnA temanA AvyA bAda komI tophAno ane hullaDa e bhUtakALa jIvanakAryo dvArA ja vizvane ApI che. AvA ajAtazatru zrI banI gayAM che. sau koI pratye hamadardI, tvarita nirNayazakti, baLadevabhAI DosAbhAI paTelanI yAda tathA suvAsa sadIo sudhI jhaDapI kAmano nikAla, nAnAmAM nAnA kArya pratye temanI cIvaTatA gujarAtamAM raheze. ane kAryakaronA koIpaNa kAma mATe rAta-divasa joyA vagara Adhunika rAjanItinA aNizuddha vyakti, sahRdayI banavAnI tatparatA e emanAmAM rahela vizeSa guNo che. temanI kuneha ane jAgarUkatAnA kAraNe narmadAnAM nIra cheka kaccha lokahRdaya samrATa sudhI pahoMcyAM che. mAnanIya mukhyamaMtrI zrI narendrabhAI modInA zrI amita zAha saphaLa netRtva, sabaLa netRtva heThaLa teonAM kAryonI "saurabha" zrI amitabhAI prasarI rahI che. anilacaMdra zAha nAnapaNathI ja netRtva ane tejasvItAbharyA guNo saMta-satInA ammA piyA dharAvatA hatA. teo vijJAna kasuMbAbena * caMdulAla parIkha zAkhAnA snAtaka thayA. zALAkolejanA abhyAsakALa daramyAna ghaNI badhI ramatomAM bhAga laI inAmo jItyA ane kaoNlejanI cUMTaNIo paNa jItyA. 32 varSanI nAnI vaye 1995mAM gujarAta sTeTa phAyanAnsa korporezananA ceramena banyA ane eka ja varSamAM napho karatuM banAvyuM. 1996mAM prathama vakhata sarakheja vidhAnasabhAnA dhArAsabhya tarIke koMgresanA umedavArane 24689 matothI harAvyA. 1998mAM 10 mI vidhAnasabhAmAM 132477 lIMbaDIthI Azare 12 ki.mI. dUra vaDoda jevA nAnA matonI sarasAIthI jItyA. varSa 200mAM amadAvAda DisTrikTa gAmamAM tA. 30-9-1905nA roja janmela zrI caMdulAla beMka jevI agragaNya sahakArI beMkanA ceramena banyA ane eka parIkha pAMca dhoraNa sudhI gAmamAM ane pachI lIMbaDI borDiMgamAM ja varSamAM napho karatI karI sabhAsadone DiviDanDa vaheMcatI karI. rahI bhaNyA. te samaye bAra mAsanI phI rUA. 9/- (mAtra nava 2002mAM 11mI vidhAnasabhAmAM 158036 matothI koMgresanA rUpiyA) bharavAnI paNa zakti na hoI ucca abhyAsa na karI umedavArane harAvI sauthI moTI lIDa dharAvanAra dhArAsabhya banyA zakyA ane mAtra 12 varSanI uMmare vaDodamAM anAja-karIyANuM ane te samayanI sarakAramAM gRhapradhAna banyA. tAjetaramAM varSa vecavAnuM cAlu karyuM. 15 varSanI uMmare nAnI uMmare doDhIvALA 2008nI cUMTaNImAM 2,35,000 matonI sarasAIthI jItI parivAranA kasuMbAbena sAthe lagna thayA ane jANe ke gharamAM Jain Education Intemational Page #807 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sakhta zilpIo. 787 lakSmIjIno praveza thayo hoya tema dhaMdho vikasato gayo. tethI garIbonA belI. 20 varSanI uMmare dhaMdhAnA vikAsa arthe lIMbaDI jaI vasyA ane tyAM kApaDano, kAlA kapAsano dhaMdho paNa vikasAvyo. ramaNalAla ke. mahAdevIyA temanI pramANikatAthI temaja sarala svabhAvathI lIMbaDI kuTuMbanI aTaka zAha paraMtu tAlukAnA eka pratiSThita vepArI tarIke gaNanA thavA lAgI. pitAzrI kezavalAla choTAlAla zAha temanA dharmapatnI dharmaparAyaNa hatA. tethI saMta-satIjInA mahAdevanI pUjA karatA hovAthI gocarI, pANI ane vaiyAvaccamAM kyAreya kacAza na rAkhatA. mahAdevIyA tarIkenI oLakha lIMbaDI gAma ajarAmara saMpradAya ane gopAla saMpradAyanuM pAmyA ane mahAdevIyA kahevAyA. gAdInuM dhAma hoI satata bAremAsa saMta satIno lAbha maLato. zrI ramaNabhAIno janma 5-10saMta-satIjInI nAnAmAM nAnI jarUriyAtanI teo kALajI letA 1910nA roja lakhatara gAme hoI ammA-piyA tarIke gaNAtA, pAMjarApoLamAM mUMgA thayela. pazaonI paNa khUba sevA karatA. A parivAra dara varase mAtA-pitAnI chatrachAyA kAlAmAMthI nIkaLatAM gAMgaDAM - ThAlIyA pAMjarApoLamAM mokalI 8 varSanI nAnI uMmare gumAvyA bAda potAnA kuTuMbIone tyAM pazaone cAro pUro pADavAno AnaMda anubhavatA. zrI rahI meTIka thayA. temanI IcchA LCPS DaoNkaTara thavAnI hatI caMdubhAI tA. 30-8-92nA roja tathA kasuMbA bA 18-4- paraMtu Arthika paristhitinA kAraNe te zakya na banyuM. myu.nI 84nA roja arihaMta zaraNa thayA. bAda hAlamAM amadAvAdamAM nokarInI zarUAta bAda Drenejano svataMtra dhaMdho zarU karyo. pote temanA saputro zrI kIrtibhAI parIkha tathA zrI rasikabhAI garIbI ane Arthika bhIDa anubhavelI hoI garIbo pratye khUba parIkha paNa sAmAjika . dhArmika kSetre khUba sArI sevAo ja sahAnubhUti ane karuNA temanA hRdayamAM hatI. AthI ja ApI rahyAM che. zrI kIrtibhAI parIkha (1) lIMbaDI mitra temanA ghare AvelI jarUriyAta maMda vyakti kyAreya pAchI nathI maMDaLanA pramukha (2) zrI saurASTra sthA. jaina yuvaka maMDaLanA gaI. karUNAnA bhAva hRdayamAM hoI potAnI thALImAMthI garIba maMtrI (3) Aditya baMglojha sosAyaTInA sekreTarI (4) vyaktine pAse besADI jamADatA. koI cItharehAla vyakti ghare lokhaMDabajAranA bhUtapUrva pramukha tarIke sevAo ApI rahyAM che Ave to potAnA navA kapaDAM te vyaktine ApI dIdhAnA tathA zrI rasikabhAI parIkha dAkhalA che. potAnA jIvanamAM abhyAsa aTakelo tethI (1) zrI memanagara sthAnakavAsI jaina saMghanA maMtrI bhaNataranA AgrahI hatA. tethI ja potAnA bALakone to grejyueTa karyA. paNa abhyAsa mATe jarUriyAtavALAne paNa (2) zrI saurASTra sthAnakavAsI jaina saMgha Arthika sahAya karatAM. (nagarazeThano vaMDo) zrI saurASTra sthAnakavAsI jaina saMgha - nagarazeThanA vaMDAnA (3) zrI jhAlAvADa dazAzrImALI sthA. jaina jJAtinA pAyAnA paththara tarIke sAraMgapura dolatakhAnAmAM sahamaMtrI saurASTravAsIo bhegA hatA tyArathI kAryakartA hatA. te chellA (4) zrI mahAvIra cerITebala TrasTanA TrasTI zvAsa sudhI kArobArI (5) zrI amadAvAda opTIkala esosIezananA sabhya tarIke sevA ApI teoe saurASTra sthAnakavAsI eDavAIjhara sahAyaka maMDaLanA pramukha tarIke noMdhanIya sevAo Apela. (6) zrI sArathI-3 sosAyaTInA Trejharara sAdu-sAttvIka nitimaya jIvana jIvI 10-5-1983nA roja vigere ghaNI saMsthAomAM sevA ApI rahela che ane arihaMta zaraNa thayela. Ano zreya pUjya mAtA-pitAe Apela susaMskAra-sevA ane temanA suputra narendra mahAdevIyAe "zrI ramaNalAla keLavaNIno che. kezavalAla mahAdevIyA tathA zrImatI kAntAbena ramaNalAla mahAdevIyA cerITebala TrasTa"nI sthApanA karI. pitAno vAraso jALavI dardInI nAta-jAtane lakSamAM rAkhyA sivAya Jain Education Intemational Page #808 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 988 svapna zilpIo. jarUriyAtamaMdane rAhata ApavA zrI jIvarAja mahetA hospiTala nAnapaNathI ja dharmanA sAthe saMkalana karela che. je mujaba DAyAbiTIza temaja kiDanInA saMskAronuM siMcana thayela. sapheda 1200 thI vadhu dardIone DAyAlIsIsIsa mATe sahAya apAI zarTa ane leMgho sAdagIbharyo che. teo mahAvIra jaina cerITebala TrasTamAM vidyArthIonA ucca Dresa jemano AjIvana abhyAsa mATe sevA ApI mahAdevIyA parivAranI saurabha paheraveza tarIke rahyo tevA phelAvI rahyA che. camanabhAI ochuM bhaNela paNa koThAsUjha ane AtmabaLanA saMgaThanane samarpita kAraNe aneka muzkelIono zrI jayaMtibhAI ena. zAha sAmano karI amadAvAda AvI vasyA ane reDImeIDa mArkeTanA vyavasAyamAM dina-pratidina pragatinA sopAno sara karI zikhara amadAvAda gurukuLa roDa upara Avela mokAnI jagyA naMda upara pahoMcyA. nitimaya ane dharmamaya jIvananA kAraNe epArTamenTanuM makAna... jenA vecANa sthAnakavAsI jaina samAjano utkarSa temanA haiyAmAM satata rahelo hoI temaja nAnapaNamAM pote je muzkelIo veThI AgaLa vadhela temaja bhADAnI khUba UMcI rakama maLe tevuM makAna zrI memanagara sthA. tethI samAjanA madhyamavarganA lokone upayogI thavAnI bhAvanA hoI, samAja utkarSanA aneka kAryomAM dAnano pravAha jaina saMghanA zrAvako saMgaThIta thaI vahevaDAvyo. dharatIkaMpa vakhate samAja pAsethI maLela phALo, zake ane saMta-satIjIo A makAnamAM padhArI dharma-ArAdhanA vadhatAM te nANAM "sthAnakavAsI samAjamAM grejyueTathI ocho ane cAturmAsa karAvI zake tevA bhaNelo eka paNa vidhArthI na hovo joIe"nI bhAvanA sAthe jarUriyAtavALA vidyArthIone ucca abhyAsa mATe nANA zubha hetuthI zrI saMghanA zarUAtanA varSomAM vinAmUlya vAparavA ApanAra udAra dilA, saMgha sevaka, 84 varSIya zrI jayaMtibhAI "zrI mahAvIra cerITebala TrasTa" sthApI vinA vyAje lona nAgaradAsa zAha mULa nAnIborI gAmanA paNa vyavasAya arthe ApavAnuM umadA kArya zarU karyuM. jemAM samAjanA zreSThIono udAra mane phALo maLatA aMdAje 4 karoDa ekatrita thayA. amadAvAda AvI vasela. pAlaDI sthA. jaina saMghanA pramukha, mahAvIra jaina cerITebala teonA samAjane samarpita A sukRta dAnanA kAraNe je TrasTanA upapramukha tathA nagarazeThanA vaMDAnI kArobArInA sabhya samaye koI dharma ArAdhanAnuM sthAna nahotuM te sthAna UbhuM tarIke aMta sudhI avirata sevAo Apela. nagarazeThanA vaMDe sau thayuM... samAjanA sabhyo ekatrita thayA ane Aje zrI saMgha prathama vakhata teonA sahayogathI cauvihAranuM rasoDuM varSa - khUba vikAsa pAmI potAnA svataMtra bilDIMgamAM cAlI rahyo che. 2007nA cAturmAsamAM koIpaNa phIrakAnA jaino mATe samagra tenA pAyAmAM zrI jayaMtibhAInI utkRSTa bhAvanAo joDAyelI amadAvAdamAM sau prathama vakhata zarU thayuM ane seMkaDo jainache. temanA AvA uccattama bhAva ane dAnane dhanyavAda ! jainettare niyamita cauvihAra karyA. saMpattinuM hejapaNa temanA dharmapatnI a.sau. lIlAbena khUba dhArmika hovAnA abhimAna nahi. jIvana ane vyavahAramAM sAdAI. vANImAM kAraNe Aje paNa teonA gharamAM putra hemaMtabhAI - putravadhu mRdutA, kAryamAM anyane upayogI thavAnI saMbhAvanA. sau koI sAdhanAbena tathA pautra ci. saurabha (je dikaro hAla sI.e.no sAthe milanasAra svabhAva, kaMIka navuM karavAnI jhaMkhanA jevA abhyAsa karI rahyo che.) e traNe vyakti varSItapa karI rahyAM che saguNo sAthenuM Adarzamaya jIvana sau koI mATe preraNAdAyI ane samAja upayogI kAryamAM teonI zakti ane saMpattino banI rahela che. tevA camanabhAIe TUMkI mAMdagI bAda tA. 10saupayoga karI rahyAM che. 11-2018nA roja arihaMtanuM zaraNuM svIkAryuM. paraMtu temanI vidAya bAda paNa temanA dharmapatnI Indubena, dIkarI ku. monA camanalAla umedacaMda zeTha (pATaDIvALA) (cIku), suputro nIlezabhAI, sunIlabhAIe pitAno vAraso umedacaMda zeTha ane chabalabAnA parivAramAM pATaDI jevA jALavI rAkhyo tema kahIe tenA karatA vadhAryo che tema sau koI nAnA gAmamAM janma ane uchera thayela. camanabhAIne kahI rahyAM che. Jain Education Intemational Page #809 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmo rakSati rakSitaH // jaina dharma aura jJAna kI jyota sadA jalatI rahe jAmanagaranA zeTha parivAranA avismaraNIya tArakona jaeNsmaraNAMjali zrAvikAratna pUjaya moTI bA kAntAbena DI. zeTha jema paMcabhUtomAM AkAzanuM sthAna amApa che ane sarvavyApI che, tema mAnavajIvanamAM dharma-dhArmika saMskAronuM sthAna amApa che. sAmAjika rItarivAjo ke Arthika vyavahAro sAthe dharmane sarakhAvavAthI e spaSTa thaze. paiso-mAnamobhoyazakIrtinA maryAdita dAyarA sAme dhArmika saMskAronuM sthAna joIe chIe tyAre tenI mahattA samajAya che. je ghara-kuTuMbamAM udAtta dharmabhAvanAnuM vAtAvaraNa hoya tenI samAjamAM sAva alaga chApa paDatI hoya che, jANe ke mAnavajIvananI sArthakatA e ja che, dhanyatA e ja che evo pratibhAva jAge che. evI umadA paraMparA UbhI karanAra mAtA zrAvikAratna pUjya moTI bA kAntAbahena DI. zeTha hoya che. mAtA dvArA mAnavadeha maLe che tema mAtA dvArA divagaMta tA. 02-05-1999 ja saMskAra-ghaDatara thAya che ane sAcA mAnavI thavAya che. jAmanagaramAM amArA zeTha parivAranA moTI bA pU. kAntAbahena evAM uttama mAtA hatAM. emanA dhArmika saMskArothI ghara-parivAra ujajavaLa paraMparA UbhI karI zakyo. emanI preraNAthI dharma ane samAjane upayogI aneka maMgala kAryo thayAM. pU. moTIbAnAM tapa-ArAdhanAnI suvAsa samagra samAja upara prasaratI rahI ane cirakALa prasaratI raheze. teo potAnuM jIvana dhanya karatAM gayAM ane peDhI dara peDhIne A maMgala mArga darzAvatAM gayAM. tethI tA. 2-5-1999e sthULadehe nazvara thayAM, chatAM Aje paNa anazvarapaNe saunA hradayamAM AdarapAtra sthAna jALavI rahyAM che. puNyaprabhAvI zrI kizorabhAI DI. zeTha anaMta kALa sAme game teTaluM dIrgha AyuSya sAva alpa lAge che, paraMtu e alpa AyuSyamAM ekAda mahAna kArya thaI zake to te kArya kALajayI banI rahe che, te anaMta kALa para Page #810 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ka . ka vijaya meLave che, te AkAzanA sthira tArako jema zAzvata sthAna prApta kare che. kizorabhAI zeThanuM jIvana evA zAzvata sthAnanuM adhikArI che. mAtuzrI kAntAbahenanA dhArmika saMskArothI poSaNa meLavIne kizorabhAie jIvanane dhanya banAvyuM. sadguNo ane sadAcArathI ujajavaLa banAvyuM. dAna, dayA, udAratA, paropakAra, ahiMsA ane karuNAnA bhAvone jIvanakAryomAM mUrta karIne A manuSya avatArane saphaLa banAvyo. 'dha teSAM dhiNo' e sUtrathI baMdhAIne aneka satkarmo kayaoN. pariNAme tA. 8-12-1994e alpAyuSya bhogavI divaMgata thayA hovA chatAM Aje paNa emanI jIvanasaurabha saune hRdayasparzI che. zrI kizorabhAI DI. zeTha (ke. DI. zeTha) divaMgata tA. 08-12-1994 mAne che 'zeTha parivAranuM nAjuka puSpa zrI AzitabhAI tA. 24-1-1969nA roja puSpanuM prAgaTya ane tA. ) 16-1-1999 nA roja e puSpanuM vilIna thavuM, e mAtra , zeTha parivAra mATe ja nahIM, samagra samAja mATe asahya ghaTanA A hatI. trIsa varSanI AyumaryAdA A mahAkALanA anaMta pravAhamAM tRNa samAna paNa na kahevAya. tema chatAM vyakti potAnA alpa jIvanakALamAM paNa amITa chApa mUkatI jAya che. e chApa paiso kamAvAthI ke vepAraudyoga vikasAvavAthI ke sattA-hoddo hAMsala karavAthI nathI UbhI thatI. e chApa UbhI thAya che jIvanamAM sadgaNonuM AropaNa karavAthI, e chApa UbhI thAya che enuM sadAcaraNa karavAthI ane e zrI AzitabhAi kizorabhAi zeTha. divagaMta tA.16-01-1999) sadgaNanuM sadbhAgya sAMpaDe che ghara-kuTuMbanI pavitra paraMparAthI. zrI AzitabhAIne moTI bA kAntAbahena ane pitA kizorabhAIno bhavya vAraso maLyo hato. e vAraso dhanabhavano nahoto, e vAraso dharma ane adhyAtma, ahiMsA ane karuNA, paropakAra ane dAna, tapa ane ArAdhanAno hato. te TUMkA jIvanamAM zrI AzitabhAI evuM pAvanakArI jIvana jIvI gayA ke emanuM anukaraNa aneka yuvAnone preraNAdAyI banI rahe che! lI. mahendra DI. zeTha bhAnumatI ke. zeTha tathA zeTha parivAra . Jain Education Intemational Page #811 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo 791 'huM mAro svaMzilpI! -vijayakRSNa arTosa........35 1959nI 20mI jAnyuArIe janma bAda-jIvananA A ekAvana-bAvanamA varSe mane AnaMda ane saMtoSa che ke mAruM jIvana mArI potAnI dRSTie sArthaka che ane svAbhAvika che ke mArA jIvanamAM mArI potAnI dRSTinuM ja sauthI vadhu mahattva hoya, kema ke mAruM jIvana e mAruM che-enI paLepaLano sAkSI huM chuM, aMdara ane bahAra e baMne bAjuthI jonAra huM pote chuM! saunI jema meM aneka svapno joI temane sAkAra karavA paNa koziza karI che ane te rIte mAro potAno svapnazilpI huM pote paNa chuM. anAyAsa AvanArA saMjogo ApaNA hAthamAM nathI hotAM, paNa tevA k. saMjogomAM zI rIte vartavuM te jema ghaNAM bhAge ApaNA hAthamAM hoya che tema e saMjogomAMthI zo bodhapATha levo ane ApaNuM DahApaNa-prajJA-viveka vadhArIne bhAvimAM AvanAra saMjogo mATe zI rIte taiyAra thavuM e to ApaNA hAthamAM ja hoya che e rahasyanI mane IzvarakRpAe bahu nAnI uMmare pratIti thaI hatI ane meM je kaMI yogya lAge tenA "amala' mATe nakkara manobaLa keLavyuM. AthI mAruM mArA ja jIvanamAM IzvaratattvanI prAptinuM je svapna hatuM te phaLyuM, je jeTaluM TUMkamAM kahIza eTaluM agharuM thaze, jema dUdha karatAM mAkhaNa-dhI pacavAmAM bhAre hoya che tema! bhAre vastu pacavAmAM-samajavAmAM vadhu zakti ane samaya joIe, to te rIte tamAre ahIM sthaLasaMkoca ke samayasaMkocane kAraNe khUba saMkSiptamAM kahevAyeluM A badhuM kharekhara samajavuM hoya to eka-eka vAkya na samajAya tyAM sudhI pharI-pharI vAMcIne vicAravuM paDaze, nahIM to ahIM lakheluM-chApeluM kazuM ja nahIM samajAya. eTale, na samajAya ne vigate samajavuM hoya to huM hayAta chuM tyAM sudhI phona ke rUbarU saMparka karI pUchI zako....paNa ahIM to TUMkamAM eTaluM ja ke....... sAkSIbhAva keLavIe jIvanamAM jo kazuM samajavAnuM hoya to te mAtra potAnA mana ane zarIranAM rahasyo ja che ane te samajavAno ekamAtra upAya che : jIvanane jotAM zIkhavAnuM, sAkSIbhAva. sAmAne sthAne potAnI jAtane mUkIne jovAnuM..........AnAthI jIvananA mULa aham ane mananAM aneka rahasyo jANavA-jAte anubhavavA maLaze, sAmAnA guNadoSanI jema potAnA paNa guNadoSa dekhAvA lAgaze, maryAdAo samajAtI jaze, pUrvagraho ogaLatA jaze, madhyama-mArge jIvavAnI eka navIna-samajaNa khIlatI jaze, jIvanamAM belensasamatolana sadhAtuM jaze.....zarIranuM belensa hoya to mANasa Ubho rahI zake, hAlI-cAlI ke kUdI zake Jain Education Intemational Page #812 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 792 ane taMdurasta rahI zake tema mananuM belensa sadhAya tyAre mANasa svasthapaNe kudarata ane potAnI prakRtine samajI game te saMjogomAMthI mArga kADhI sukhazAMtithI jIvato thAya che. yogya-ayogyano viveka evo to khIle che ke moha-lobha-bhaya-jAtIya vRtti-krodha-IrSyA ke rAgadveSa jevA aneka tattvonI mana-zarIra para thatI asaro jovAnI sUkSma dRSTi ke trIjuM netra khUlI jAya che. sAmAnyataH badhAM marmo--zAstro ke vidvAno ema kahe che ke ahamAMthI UpajatA A badhA bhAvo avaguNo che ane mANase emanA para vijaya meLavI temano tyAga karavo joIe, jyAre mane dekhAya che ke jema guNo jarUrI che tema AvA avaguNo paNa jIvana jIvavA mATe yogya pramANamAM jarUrI che ane ahamnA saMpUrNa nirasananI to jarUra ja nathI; jo ke mRtyu sudhI te zakya paNa nathI. jema UMDANamAM sthitaprajJatA jarUrI che tema sapATI para A badhI ja lAgaNIo paNa jarUrI che, jIvananA baLa-utsAhanuM kAraNa che A! svapna zilpIo Ama, trIjuM netra khUlyA pachI jene kuMDalinI ke kriyAzakti kahevAya che te jAgI jAya che ane samagra jIvanamRtyunA ke Izvara, janmojanma, bhUtapreta, camatkAra, yoga, taMtra, sthitaprajJatA, AtmA ane paramAtmA sahita A sRSTinAM sarva rahasyo uparanA paDadA eka pachI eka khUlavA lAge che. sinemAnA paDadA uparanAM dRzyo dekhAya tema pAMdaDAnI pAchaLanAM dazyo paNa dekhAvA lAge che, sikkAnI baMne bAjuo joI zakAya tevI dIrdha dRSTi ane AtmasaMyama prApta thAya che. A AtmasaMyama-vivekazakti dvArA 'pAtaMjala-yogasUtra'mAM varNavelAM virATa ane vAmana rUpone sAmAnyataH madhyamamArgI rahetuM mana, anukULa samaye dhAraNa karI zake che. AMtarika rIte Avo mANasa eTalo to samRddha thAya che ke pachI tene potAnA bAhya dekhAva, sAmAjika pratiSThA-prakhyAti, dhana-samRddhi, sattA, jAtIyavRttinI paNa paravA rahetI nathI; potAnI aMdarathI ja eTalI badhI tRpti thavA lAge che ke kyAMya haravA-pharavA ke tIrthasthAne darzane javAnI paNa icchA rahetI nathI, kema ke te aMdaranA Izvarane pAmI cUkyo hoya che. are, bhAvasamAdhi ke samAdhi sthitine anubhavyA pachI tene vAraMvAra anubhavavAnI ke temAM khovAvAnI paNa icchA rahetI nathI! A Izvara-sAkSAtkAra pachI badhI bahAranI doTa samApta thaI jAya che. jIvanamAM jabarajasta saMtoSaprada parivartana Ave che. kazuM maLyuM toya bhale, ne na maLyuM toya bhale....jarUriyAta pramANe te meLavavAno prayatna to huM jarUra karuM, paNa na jivAya to eno koI harakhazoka ke lobhabhaya nathI. Izvarane mArA mATe je kaMI jarUrI jaNAya te e Apaze ja ane jo prayatna chatAM kaMI nathI maLatuM to e na maLavuM te ja mArA hitamAM che. dA.ta. kudarate mane AkarSaka vyaktitva nathI ApyuM to te ghaNuM sAruM che; jo huM cuMbakIya vyaktitva dharAvata, to duniyAnI mAyAmAM ja aTavAIne rahI jAta ane potAnI jAta sAthe saMvAda sAdhI Atma-sAkSAtkAra na karI zakata. mArA bhAge je kaMI kudaratI rIte Ave che te bahudhA sahaja rIte svIkAravAnI manaHsthiti keLavavAmAM huM mAnuM chuM, je saMtoSanI janaka che. je kuTuMbIjano-mitro ke mAro ophisasTApha che te paNa IzvaranI icchAthI ja mArA bhAge Avelo che, to jema mArAmAM khAmIo-khUbIo che tevI emanAmAM paNa hovAnI ja; jema huM icchuM chuM ke mArA Page #813 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svapna zilpIo vyaktitvane koI svIkAre, tema sau icche tyAre mAre saune jevAM che tevAM svIkAravAM. vinaMtI-sUcana jarUra karavAM, paNa tame Ama ja varto tevo durAgraha nahIM. UlaTuM, mane na gamatA ke ayogya mArge koI jatuM hoya to paNa huM sUcana-vinaMtI karI dhyAna doruM, chatAMya emane te kAma ja karavuM hoya huM temane zubhecchA ApuM....kemake emane mATe jAta-anubhava jarUrI hoya che. 793 A badhI mananI samaja keLavAtI jAya, tevI ja taMdurastInI ke zarIranI paNa! mAre mana prANAyama ke yogAsano akudaratI che, kema ke mAnava vAnaramAMthI UtarI Avela garama lohInuM sastana prANI che, e traNa miniTe eka dIrdha zvAsa letA ThaMDA lohIvALA kAcabAno vAda le to te kudaratI nathI. kUdAkUdadoDAdoDI karatA vAnaranI jema loMga jampa sAthe doDavA-cAlavAnI kasaratathI phephasAM dhamaNanI jema hAMphe tyAre temAM lohIzuddhinI sAthe je prANAyama ApameLe cAlu thAya te kudaratI! AhAravihAranA AyurvedanecaropathInA niyamo paNa huM jAte prayogo karIne cakAsuM chuM ane mArA mATe mane je yogya lAge te makkama manobaLa sAthe svIkAruM chuM. zarIra-mananuM satya eTaluM ja che ke svastha rahevA mANase dhImI gatie pravAhita rahevuM joIe. jeTaluM lo, teTaluM bahAra nIkaLavuM joIe-dhana, pravAhI, vAyu ke pachI zakti-UrjAnA rUpamAM! jyAre AMtarika gati thAya tyAre yoga sadhAya; bahAranI gati thAya tyAre taMtra! svasthatA mATe A baMne-yoga ane taMtranuM belensa sadhAvuM joIe. zarIra ke mananA koI paNa kAraNasara jyAre A belensa tUTe tyAre mANasanI rogapratikAraka zakti nabaLI paDatAM tene roga thAya. A je kaMI ahIM lakhAyuM che-lakhAya che ke bhaviSyamAM vigate lakhAze te che mAruM svapna, jeno zilpI huM ane mArA jIvanamAM AvatA Izvaraprerita saMjogo! basa, e ja mArI jJAnapravRtti-mArI mahAsiddhi! mahAsiddhi eTale AdhyAtmika ane bhautika e baMne siddhiono samanvaya......A saMsAra asAra nathI mATe te baMne jarUrI hovAthI baMnenuM belensa.....samatolana sAdhavAnA je koI prayogo mArA jIvanamAM thAya temAMnA tattvane huM mArA lakhANo dvArA vahetuM rAkhuM to Izvara mane je kaMI Ape che te IzvaranA ja bIjAM rUpa evA samAja sudhI pahoMcatuM rahe ethI paNa belensa jaLavAya. gaMgA samAna zakti Izvara pAsethI mArA manamAM Ave ane manamAMthI samAjamAM pravAhita thatI rahe ane Izvaradatta zaktinuM koI nAma ke mAruM-tAruM hotA nathI; are, kopI-rAiTsa paNa hotAM nathI e nyAye je mAruM te tamAruM, jo ene 'mana' daI svIkArI zako to! paNa kazuMka meLavavA mananuM samarpaNa to karavuM ja rahyuM! tame AvuM mahAna samarpaNa karavA taiyAra cho? to, A zilpa mAtra mAruM nahIM rahe, tamAruM paNa banaze !..... vijayakRSNa arNorA....., tA. 18-1-10 'mahAsiddhi' saMsthAna, Arogyanagara, hiMmatanagara-383001, phona : 02772-244002, mo : 999826 7389, 94274 56252, zreSTha saMpAdana mATe sAhitya akAdamI eNvorDavinara, taMtrI-prakAzaka : mahAsiddhi pojhiTiva nyUjha' pAkSika pepara, 'eka aMgata patra tamane!' mAsika pepara, lAipha-philosophara, maMtrI-menejiMga TrasTI, mahAsiddhi' vizvadharma-vijJAna lAIbrerI, Arogyanagara, esa.TI. sTenDa pAse, hiMmatanagara (ji. sAbarakAMThA). ( gujarAta) Page #814 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anumodanIya - anukakaraNIya - apUrva , anokhA, abhinaMdanIya aitihAsika saMgha hastagiri se siddhAcala va giranAra cha:rI pAlita saMgha tA. 13-12-08 se tA. 30-12-08 taka Ayojaka Ayojaka nItIla pAvana nizrA zA devarAjajI hastImatajI rAkA gA mAMgIlAlajI hastImatajI | pa.pU. AcArya deva zrImad vijaya rAmacandra sUrIzvarajI ma.sA.. sAdahI (rAjapuravalora gautamacaMda, surezakumAra bhaMDArI parivAra | ke ziSyarala pa.pU. munirAja zrI muktidhana vijayajI ma.sA, evaM zrImatI zAntibAI gaMbhIramatajI dAphaNA | vasaMta devasaM.20Iteta sAdaDI (rANakapura), koImbattUra | pa.pU. munirAja puNyadhana vijayajI ma.sA. 'sAnidhya : pa.pU. sAdhvIjI zrI sUryamAlAzrIjI ma.sA. Adi ThANA marudhara meM mAravArajaM. zA parAja. jIvarAjapuramanaMTa / zrImatI mApuna codhAtAla nayantitAla, azokakumAtra, zAlaya / narendrakumAra zrImatI pAnIlAI guNezamAnajI ga malAla, vinodakumAra, | surendrakumAra, jitendrakumAra ostavAlANI pIvAna gaDhavAmA pAra) (gujarAta) ja ostavAla eNDa jaira. (mI. 2) tora pharma: guru gotama gupa, beMgalora viragatI tA. 12-12-08 ko prAtaH 5-00 baje zahanAIoM ke sara ke sAtha garu bhagavaMtoM, sAdhvIjI bhagavaMtoM evaM sabhI yAtrikoM ke sAtha hastagiri kI yAtrA kI gii| bhaktAmara pATha, snAtra pUjana , caityavaMdana darzana ke sAtha hastagiri kI yAtrA sabhI ko khUba manabhAvana bnii| prAta: 9-00 baje zAntipUjA vidhAna evaM saMghayAtrA vidhAna khUba adbhUta bhaktimaya banA / saMgha prayANa pUrva kA dina itanA bhaktimaya dekhakara saba kaha rahe the ki yaha saMgha apUrva hI hogaa| khUba jhame nAce sabhI yAtrika!!! rAtri meM sabhI yAtrikoM ko beDiMga , raga, kITa vitarIta kI gaI jisameM 40 cIje dhI, sArI rAtri taiyArioM meM vitI abaghaDI thI maMgala prayANa kI AyAre avasara AnaMdanA............. prAtaH 5-00 baje pratikramaNa karake zrI AdinAtha dAdA ke darzana caityavaMdana evaM bhaktAmara pATha kara ayodhyApurama se paramAtma ratha, hAthI, ghoDA bagI, uMTagADiyoM ke sAtha benDa evaM zahanAIoM kI sarAvalI evaM yAtrikoM dvArA jayajayakAra ke sAtha dakSiNa kI maisura pagaDIyoM evaM jaina jayati zAsanam ke jvAjalyamAna duppaTTA ke sAtha saMgha kA maMgalaprayANa, dekhane jaisA najArA thaa| nAca rahe the kAryakartA... labdhi gupa ke bAlaka - vAlikA vyayavasthApaka bhakti kI dhUna meM masta the to ArAdhakoM kI mastI kucha ora thii| isI samaya sabhI ne kahA AsaMghane jeNe nirakhyohazete dhanya che....... saMgha kA mukAma kAryakrama kra.saM dinAMka vAra gA~va kA nAma ki.mI 1 12-12-08 zukravAra hastagirI yAtrA tathA zAMtividhAna 2 13-12-08 zanivAra hastagirI se rohIzAlA 3 14-12-08 ravivAra pAlItANA praveza 4 15-12-08 somavAra pAlItANA tIrthayAtrA gheTIpAga 1 5 16-12-08 maMgalavAra gheTIpAga se mAnagar3ha 6 17-12-08 budhavAra mAnagaDha se gArIyAdhara 7 18-12-08 guruvAra gArIyAdhara se TIbaDI 8 19-12-08 zukravAra TIvaDI se salaDI sataDI se bAlAhanumAnajI 10 21-12-08 ravivAra bAlAhanumAnajI se pANIyA 16 11 22-12-08 somavAra pANIyA se mATA mujiyAsara 15 12 22-12-08 maMgalavAra moTA mujiyAsara se nakataMga Azrama 10 13 24-12-08 budhavAra nakalaMga Azrama se ajANI pIpalIyA 8 14 25-12-08 guruvAra ajANI pIpalIyA se navAlIyA 1 zukravAra navAlIyA se bIlakhA (gauzAlA) 12 16 27-12-08 zanivAra bIlakhA se DUMgarapura 14 17 28-12-08 ravivAra DuMgarapura se junAgaDha taleTI 12 18 29-12-08 somavAra gIranArajI tIrthayAtrA 19 30-12-08 maMgalavAra saMghamAtA - bhArata varSa ke itihAsa meM saMgha nikAtanA baDI bAta nhiiN| puNyodaya se prApta lakSmI kA sadupayoga karanevAle bhAgyazAlI aise Ayojana karate hI rahate haiM, magara puNyaprApta lakSmI kA upayoga puNyAnubaMdhI puNya prApta AyojanoM meM karanevAle virale hI hote haiN| beMgalora nagara se eka aisA adbhUta Ayojana huA jo Aja taka ke jaina jagata ke itihAsa meM aMkita saMghoM meM ziramaura bnaa| AIe hama saba isa cha:rI pAlita saMgha Ayojana kI svarNima ghar3iyoM kA smaraNa kara anumodana kara apane puNya ko bhI uMcAIoM ke zikhara taka phuNcaaeN| prAdhyApaka surendrabhAI sI. zAha jaina jagata kA eka aisA nAma hai jinase zAyada hI koI anabhijJa hai| / prAdhyApaka ke sAtha tapasvI , vaktA, suvizuddha vidhikAraka , lekhaka, saMpAdaka, mArgadarzaka, Ayojaka, hara Ayojana meM prANa phUMkanevAle, sadA bahAra, sadaiva khUba hasate haiN| saba ko khUba hasAte haiM / ArAdhanA meM jUTAnevAle, jinamaMdira, upAzraya nirmANakartA navANu yAtrA Adi aneka kAryoM se Apane puNya ko sudRDhatA pradAna karanevAle unake mana meM chaHrI pAlita saMgha kI bhAvanA.... unakI 17 ve varSAMtapa kI ArAdhaka mAtuzrI madhubena cothAlAla kI bhAvanAnusAra evaM pU.sAdhvIjI suryamAlAzrIjI ma.sA. kI ziSyA ujjvalajyotizrIjI ma.sA.(bahana ma.sA.) kI preraNA se jAgRta huI / pAlitANA rAMkA- bAphaNA(mAmA bhAnaje) parivAra Ayojita cAturmAsa daurAna pU. munirAja zrI mukti dhana vijayajI ma.sA., pU.munirAja.zrI puNyadhana vijayajI ma.sA. kI pAvana nizrA meM mahotsava meM cha:rI pAlita saMgha kI harSollAsa ke sAtha jaya bulaaii| zA hastImalajI bhaMDArI parivAra, mAravADa jaMkzana rAMkA bAphaNA parivAra sAdaDI rANakapura zrImatI madhubena codhAlAla jeThAlAla parivAra dharA zAjIvarAjajI guNezamalajI ostavAla gaDhasivANA Adi puNyavAna saMgha Ayojaka rupa meM juTa gaye ___tA, 13-12-08 kA saMgha prayANa kA zubha muhUrta nizcita huaa| ArAdhanA ke eka mAtra lakSya se Ayojita isa saMgha meM juTane padhArane AmaMtraNa patrikA dvArA AmaMtraNa diyA gyaa| aba bAta hI kyA ! jisameM surendra gurujI kaise Ayojaka rUpa meM juTe ho, jinake nirdezana meM saMgha ke karIbana 7000 Avedana patra vitarIta hue| saMkhyA lene dhI 500 kI karIbana 600 ArAdhaka cune gaye / pratidina nita naye AyojanoM ke sAtha aitihAsika saMgha kI viziSTha taiyAriyA~ prAraMbhita huii| saMghavIjIsaMdhane jAtrA karAvo. tA. 9-12-08 mauna ekAdazI ke dina cikapeTa maMdirajI meM saMgha yAtrA prayANa pUrva bhavya snAtra ke sAtha zAnti vidhAna haa| kyA nAce Ayojaka !!! sArA vAtAvaraNa bhaktimaya thA!!! zrI AdinAtha jaina saMgha cikapeTa dvArA bahumAna kara saMghavIjI kA abhinaMdana kiyA gayA / saMghavI esa. devarAja parivAra ke saMghavI durlabhajI ne saMgha vidAya tilaka kiyaa| dopahara Trena dvArA 200 yAtrikoM ke sAtha vizAla saMkhyA evaM viziSTha vyaktioM ne saMgha ko vidAI dI / cembara Adezvara dAdA ke darzana pUjana kara bAndrA se Trena dvArA tA. 11-12 ko rAste meM prabhu bhakti karate sonagaDha utre| dopahara 1-00 baje basa dvArA hastagiri meM saMgha kA svAgata huaa| aba sabhI taiyAriyA~ carama sImA para pahuMcI / sabhI kA mana khuziyoM se jhUma rahA thaa| bhAvanAeM paripUrNa hone kA AnaMda saMghavI parivAra ke cehare para spaSTa dikha rahA thaa| - do ghaMTo taka pUre rAste meM surendra gurujI dvArA bhakti kI dhUna maMtrAkSaroM kA sAmuhika uccAraNa ke sAtha rAstA kaba kaTa gayA - mAluma hI na huaa| jaya jayakAroM ke sAtha pahuMce mukAma para rohIzAlA ....saMgha kA sAmeyA bhI bAdazAhI... bAda meM prabhu bhakti kI ramajhaTa .... mukuTa baddha ArAdhakoM ke sAtha bhavya snAtra evaM 108 pArzva mahApUjana cAmaro kI ramajhaTa evaM nRtya to pUre dopahara do baje taka calI / kyA ThATha prabhu bhakti kA....ekAzana kI vyavasthA bhI Jain Education Intemational For Private & Personal use only Page #815 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAdazAhI dopahara 3.00 baje pravacana bahumAna sAdhvIjI bhagavaMta kI vAcanA - pRcchA evaM veyaavcc| sAyaMkumArapAla mahArAjA kI Arati , bAdazAhI ThATha, rAtri bhakti bhAvanA basa 14-14 saMgha meM gaye yAtrikoM kA kahanA thA yaha saMgha ziramaura haiM, kAryakartAoM aba to calA saMgha kA dainika nityakrama eka eka dina kaTatA gayA / prathama kI saujanyatA vinamratA , vaiyAvacca, bhakti tanatoDa mehanata sabhI ke dila ko chu dina rohIzAlA dUsare dina jIvApura jAtI choTe choTe ina bAlaka bAlikAoM ke muha para pakAna kI eka rekhA bhI tIsare dina maMgala praveza pAlItANA evaM mAlAropaNa nahIM...rAste meM bInA mojA buTa, cappala binA calate yAtrikoM kA abhivAdana saMgha denika kAryakramAnusAra prAtaH 5-00 baje prayANa kara barAbara girIrAja kI pUjA.... jaya jayakAroM ke sAtha6-00 baje sAcA sumatinAtha dAdA ke darzana kara saMgha evaM kaI kaI jagaha yAtrikoM ko kuMkuma pagalA evaM gAla para kuMkuma lagAkara bdhaaii| saMghavIjI parivAra ANaMdajI kyANajI peDhI phuNce| peDhI dvArA apUrva svAgata saMgha meM paDhAye pUjana kiyA gayA sAphA meM zobhate saMghavI evaM maisUrI pADI meM yAtrika evaM pIle khetoM |jahA~dekhovahA~gurujI |108 pArzvanAtha mahApUjana se zobhate sabhI pAtrikoM ke sAtha zobhAyAtrA kA najArA kucha ora hI thaa| saMgha subaha 4-30 baje pratikramaNa karata evaM prabhAvanA aSTApada mahApUjana dete gurujI pUjA karake girIrAja kI yAtrA hetu zobhAyAtrA prAraMbha huii| yaha najarA apUrva thA, prabhu vaMdanAvalI prAtaH 5 baje maMDapa meM bhaktAmara pATha evaM bhakti kI logoMne kahA, prAtaH itanA jaldI aisA varaghoDA aisA suMdara najArA yahA~ kabhI nahIM arihaMta vaMdanAvatI mahApUjana dhUna macAte gurujI dekhA, yuvAnoM ke nRtya, sabhI kA harSollAsa apUrva thaa| beMgalora ArAdhanA bhavana ratnAkara paccIsI mahApUjana pUre saMgha meM paidata catate evaM jayajayakAra karate meM saMghavI parivAra kA sammAna kiyA gyaa| taleTI caityavaMdana kara zahanAioM ke gurujI 108 pArzva pUjana - bhAga 1 sAtha jaya jayakAra kara girIrAja kI yAtrA karate dAdA ke darabAra pahu~ce / prAtaH 9 pA~ca pA~ca ghaMTo taka bhakti meM magna banAte gurujI 108 pArzva pUjana bhAga - 2 bhojana ke samaya saba kI mIThAI khItAkara bhakti se 10-30 taka apUrva uttAsa ke sAtha saMdhamAlA kA kAryakrama huaa| saMghavI 108 pArzva pUjana bhAga - 3 karate gurujI parivAra dvArA dAdA kI dhvajA caDhAnekA romAMcaka kAryakrama sabhI ne dekhA / dAdA naMdIzvara dvIpa mahApUjana pravacana maMDapa meM jAhirAta evaM anumodanA karate kIdhvajA kA apUrva anokhA prasaMga kaIoM ke lie prathama hI thA,khUba anumodanA neminAtha ambikA mahApUjana gurujI haI saba kaha rahe the vAha bhAI vAha !! kyA saMgha!! kyA udAratA !! kyA kumArapAta Arati meM saba ko nacAte joDate gurujI aSTamaMgala mahApUjana sAdhu sAdhvI evaM yAtrikoM ko zukhazAtA pUchate AnaMda!! dAdA kA pakSAla pUjA kara saba gheTIpAga utare vahA~ kAryakartAoM dvArA tIrtha vaMdanA utsAha baDhAte gurujI dhIrubhAI ke nirdezana meM sabhI kA dudha se caraNa pakSAlana gulAbajala chATaNA , giranAra tIrtha vaMdanAvalI kAryakartAoM ko mArgadarzana dete gurujI tilaka prabhAvanA Adi dRzya ne kaIoM kI A~khe gilI banAI / utarakara 6 kalyANa maMdira mahApUjana subaha saMgha meM anukaMpAdAna dete preraka gurujI kilomiTara calane para bhI yAtrika prasatra the| 170 jina mahApUjana choTe choTe baccoM ko dhAmara nRtya karAkara inAma dete pratidina saMghakA aisA kaarykrmthaa| RSabhanI zobhA zI kahu~ gurujI saMgha kI pratyeka vyavasthA meM lage gurujI prAtaH3-30 baje zahanAI kI surAvalI ke sAtha jAgaraNa nityakarma nipaTakara zrI zatrujaya bhAvayAtrA sabhI ko sAtha lekara saba se pIche rahate gurujI prAta: 3-45 - se 4-45 pratikramaNa 100 puruSoM kA prAta: khaDe khaDe pratikramaNa tIrtha mAlA kAryakrama prAtaH 5-00 baje maMdirajI meM praveza caityavaMdana, bhaktAmara, dekhate dekhate bIta gaye dina 15 , aba to giranAra tIrtha najaroM ke arihaMta vaMdanAvatI maMtrAkSaroM kI dhuna / sAmane thA - sabhI nAca rahe the, girIrAja ko badhA rahe the| zAma ko girI vadhAmaNa prAtaH 5-30 baje guruvaMdana, mAMgalika, saMgha prayANa kA aitihAsika prasaMga bhI huaa| tA. 28-12-2008 ko kacchI bhavana se pUre rAMdha meM jayajayakAra bhakti kI dhUna, anukaMpAdAna svAgata zobhA yAtrA prAraMbha huI milana benDa ke vizAla pArTI, pIle kheza meM zobhate prAtaH 8-00baje saMgha kA mukAma para pahu~canA prabhujI kA evaM gurubhagavaMtoM kA sAmaiyA mAMgalika, saMgha pUjA yAtrika, jaya giranAra kI guMja prAtaH 8-00 baje junAgaDha meM maMgala prAta: 1.00 baje se 2-00baje taka paramAtmA pUjA praveza, taleTI maMdira pUjA bhavya snAtra, Arati Adi bhavya snAtra mahotsava, vividha pUjana tA. 29-12-2008 prAta: 5 baje giranAra kI harSollAsa ke sAtha yAtrA dopahara 12 baje se 2-30 baje taka ekAsaNa prAraMbha, jaya jayakAroM ke sAtha prAta: 6-30 baje yAtri pahu~ce neminAtha drbaar||| dopahara 3 baje pravacana, bahumAna kAryakrama stuti, bhaktAmara kI ramajhaTa ke sAtha eka ghaMTA bhakti kI dhUna pakSAla- pUjA Adi 4 se 4-15 taka prazna mAlA bharanA evaM puraskAra kI rekArDa bolI, dhvajA caDhAne kA manabhAvana prasaMga ,tIna pradakSiNA meM sabhI ne sAyaM 4-45 baje se 5-45 baje sAdhvIjI bhagavaMta kI vAcanA dhvajA sparza apUrva mAhola thA dhvajA caDhAne kaa| sAyaM 6 baje se 7 baje taka kumArapAla mahArAjA kI bhavya AratI saMghakIyahathI vizeSatA............ dIpakoM kI sajAvaTa bhavya AMgI, raMgolI. nRtya nahIM koI viziSTa bahumAna yA TIkaTa kA bhI pratobhana... phira bhI650 yAtrika, 7 se 8-15sAmuhika pratikramaNa sabhI pAdacArI.ekala AhArI.AvazyakakArI, bhUmi saMdhArI, 8-15 se 1 baje taka yAtriko dvArA TenTa pratyeka kAryakramoM bhI sabhI yAtrika evaM AyojakoM kI upasthiti / phira bhI na thakAvaTa evaM citta badhAmaNA vaiyAvacca sukhazAtA pRcchA prstrtaa| 8-30 se 1-30 baje saMgItamaya prabhu bhakti bhojana ke samaya saMghapatioM evaM kAyakartAoM dvArA rasavatIoM se bahamAna pUrvaka bhakti 9-30 se 10 taka tattvacarcA evaM zayana saMghavaNoM kI paMkhA calAte gItagAte bhakti... isa prakAra kAryakramoM se pUrA dina TenTa sajAvaTa, gahu~tI spardhA, pratyeka dina praznamAtA kaise bIta jAtA thA, patA hI nahIM lagatA thA...... zatrujaya bhAvayAcA, zobhA zI kahu~ riSabha kI Adi viziSTha kAryakrama / surendra gurujI ne tIrtha rakSA hetu giranAra kI navvANuM yAtrA pratidina dUra dUra se viziSTa vyakti saMgha darzana evaM apUrva najArA dekhane Ate . kI udghoSaNA kI5 lAkha meM lAbha lene hetu sabhI kA bAdazAhI bahumAna kiyA jaataa| zAma ko hajAroM kI saMkhyA darzana hetu madhubena cothAlAla parivAra AtI sabhI ko mIThAI pekeTa kI prabhAvanA kI jaatii| sabhI raMga gaye bhakti ke raMga zA bhaMvaralAla hastImalajI rAMkA meM.... aba na to kisIko kucha kahanA par3atA thA,18-18 kilo miTara calane para zA jayantilAlajI gaMbhIramalajI bAphaNA bhI sabhI kI thakAna dUra.. hara mukAma para kizAna /kheta mAlikoM kA / sarapaMca Adi kA bAdazAhI sammAna ....kezubhAI beDevAlA kA dhanaganatA nayA nayA zA jIvarAjajI guNezamalajI ostavAla nRtya kamalabhAI pArTI, narendra vANIgotA, dazarathabhAI jozI, Adi saMgItakAroM zA hastImalajI bhaMDArI kI samaya samaya apUrva bhakti rasa ke ramajhaTa / labdhigupa evaM kAryakartAoM dvArA zA ugamarAjajI phulapagara sneha bharI apUrva bhakti , rAta ko bhI saMghavI evaM kAryakartAoM dvArA sukhshaataa| suzIlAbena dharmIcaMdajI rAMkA mahara aneka parivAroM ne apanA nAma likhA diyA, navyANuM yAtrA hetu yAtrikoM kA nAma Jain Education Intemational Page #816 -------------------------------------------------------------------------- ________________ likhAne kA utsAha bhI apUrva thaa| " sababAdazAhI saMgha kA prayANa bAdazAhI saMgha kA svAgata bAdazAhI saMgha meM huI anumodanIya saMgha meM prabhu bhakti kA mAhaula bAdazAhI | ArAdhanA ekAzana vyavasthA bAdazAhI pratidina 50 se 100 eka AyaMbila sAdharmika bhakti bAdazAhI cartudazI ko 125 pauSapa 150 AyaMbita sabhI kA sammAna bAdazAhI poSa dazamI ko 50 se upara adruma kumArapAla Arati bAdazAhI poSa dazamI ko 50 se adhika tIna anukaMpAdAna bAdazAhI ekAsana ArAdhanA sabhI ke svAgata bAdazAhI pratidina poSadha karanevAle, varSItapa ke magara saMghapati sAdAzAhI ArAdhaka 50 se jyAdA maunapUrvaka nave kabhI Age rahe.... ArAdhanA Adi viziSTha tapasyA na kabhI jarIyana kurto meM... na kabhI sAphA meM basa ve the sAdAzAhI dhanya zAsana dhanya saMgha... dhanya saMghapati rAtri bahumAna kAryakrama kA to koI zAnI hI nahIM, sabhI yAtrikoM kA caraNa pakSAlana , saMgha pUjA bhakti kI ramajhaTa, saMghapatioM kI saMvedanA yAtrikoM kI bhAvanA, rAti 12 baje taka sabhI kA tilaka mAlA, zrIphala momenTo, saMgha pUjA, aSTamaMgala pATalI, mIThAI boksa sammAna, yAtrikoM dvArA saMghavIjI kA bhavya bhumaan| kAryakartAoM kA sammAna, upakAra smRti Adi se sabhI ke nayana anupUrIta the| yahA~ se jAne kA saba ko gama thaa| tA.30-12-2008 prabhu pUjA Adi kAryakrama pUrNa kara prAtaH 8 baje mAlAropaNa vidhi prAraMbha huii| Aja to melA lagA thA, sabhI ke saMbaMdhI anumodana karane A cuke the| sabhI ko tilaka Adi se sammAnita kie mugaTa baddha 63 mAlA pahananevAle sabhI ko dekha mAno devaloka jaisA vAtAvaraNa laga rahA thaa| khUba zAnti- prasannatA ke sAtha mAlAropaNa huaa| sabhI ne saMghavIoM ko akSatoM se badhAyA atipioM kA sammAna kiyA gyaa| Aja zAhI karabA evaM navakArazI kA apUrva Ayojana saMghavI parivAra kI tarapha se thA, sabhI karmacArI gaNa kA bhI sammAna kiyA gyaa| zAma ko sabhI ko karabaddha hokara vidA dI gii| vAha saMghavIjI vinamra utsAhasabhara samaya zA bhaMvaralAlajI rAMkA evaM aruNa, pradIpa sadA hasate kAryarata prasannamUrti zA jayantilAlajI bAphaNA evaM kalpezakumAra alpabhASI sabhI kAryoM meM utsAha bhara bhAga lete Ayojanarata zA jIvarAjajI ostavAla evaM narendrakumAra vinamra, udAra, saralamanA ,prabhupremI, saralatA kI mUrti zA hastImalajI bhaMDArI azoka, sohana, vasaMta sabhI kAryakramoM ke vicArazilpI utsAhavardhaka prabhu bhakti premI prAdhyApaka surendrabhAI gurujI evaM pradIpa, virAga vAhasaMpavaNajI ratha meM prAtaH prabhujI ko leke baiThanA, sabhI ko praNAma vaMdana sAmaiyA sabhI meM vyasta ArAdhanApremI kusumavena bhaMvaralAlajI rAMkA saMyama premI zakuMtalAbena jayantilAlajI vAphaNA 500 AyaMbila tapasvI lIlAbena jIvarAjajI ostavAla 9 ve varSItapa tapasvI sAyarabena hastImalajI bhaMDArI 73 varSItapa ke tapasvI ramIlAbena surendrabhAI zAha saMgha ko saphala banAnevAle karmaTha kAryakartA jayantibhAI cimanalAla (kAkA) hasamukhalAla sI. zAha pradIpabhAI esa. zAha pArasabhAI, kAntibhAI, campAlAlajI anIlajI, bharatajI, lalitajI, bhAIlAlabhAI paMDitajI, azokabhAI. saMdIpabhAI dinezabhAI, AziSa, dhIrubhAI aMkitakumAra (bambai) raMgolI arpita, suzIla, saMjaya, mukeza, phAlguNIbena,mInAbena, pIMkIbena kalpanA, mamatA, amItA, nItA landhigrupa evaM surata grupa rajanIbhAI, manoja, pArasa, abhiSeka, yogeza, kauzika priyaMkA, nItA, mamatA, kauzala cAmaroM se nRtya karate choTe bacce, Aditya, divya(biTTa), prathama, mehula, prIta, sAhula -------------------- yAtrikoM ke udghAra nahIM dekhA aisAsaMghahamane........ * saMgha jeNe joyo haze te dhanya che... * sabhI saMgha meM yaha saMgha ziramaura hai| ... * Aja taka ke sabhI saMghoM meM zreSTha saMgha mAnanA hI paDegA... * itihAsa meM aisA saMgha zAyada hI nikalA hogaa| ... * merA sIbhAgya hai ki mujhe isa saMgha meM juTane kA maukA milaa| ... * arabopati evaM kroDapatioM ke saMgha se yaha saMgha adbhUta hai| ... * karoDo kharca karanevAle bhI aisA saMgha nahIM nikAla sakate... * jo isa saMgha meM juTa gaye vo dhanya ho gaye... * jaba kabhI aisA saMgha nikale ! hama jarura juTeMge... * aba to lagatA hai yaha saMgha itane kamadinoM kA kyoM ? do cAra mAsa kA honA cAhiye / * hameM kalpanA bhI nahIM thI ki aisA bhI saMgha hotA hai| ......... * itanI bhavyatA udAratA bhakti kisI saMgha meM nahIM dekhii|.... * bhojana kI udAratA to sabhI meM hotI hai kintu bhajana bhakti kA aisA mAhaula to eka bhI saMgha meM nahIM dekhA........ * saMgha ko yazasvI banAnA ho evaM dhana ko sArthaka karanA ho to gurujI ko avazya saMgha meM sAtha rakhanA hI caahiye|............ ** surendra gurujI to nirAlA vyaktittva hai ,teraha ve varSItapa ke tapasvI magara kabhI thakate hI nahIM bhayaMkara ThaMDI meM bhI prAta:gA~dhI kapar3oM meM paidala calanA, ghaMTo taka rAste meM dhUna lagAnA, prabhu bhakti meM sabhI ko joDanA yaha kisI sAmAnya vyakti meM nahIM hotA....... * mai to kahatA hu~ aisA saMghana bhUtonabhaviSyati........ * jahA~jahA~yaha saMgha vahA~sadAlIlA lahera... * mere mana meM bhI niraMtara aisA hI saMgha nikAlane kI bhAvanA hai|... *jisane isa saMgha kA darzana nahIM kiyA usakA jIvana bekAra gyaa| ...... jaba taka rahegA gagana meM cA~da saba ke nayana azrupUrita the, judA hone kI vedanA sabhI ke cehare para thii| punaH punaH aise Ayojana ho kI bhAvanA ke sAtha saba vidA hue magara yaha saMgha itihAsa ke pRSToM meM amiTa smRti choddgyaa| aura rahegA dariyA meM pAnI taba takasadA amara rahegI yaha cha:rI pAlita saMgha kI kahAnI ACHADHALCRIVA A MANMANDLA Am Jain Education Intemational Page #817 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Intemational Page #818 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zilpa sauMdaryakalAnuM yaMtra taMtra sarvatra darzana sauMdaryakalAnI sAthe saMskAra-sarasvatInuM saMmilana mAtra A bhAratavarSanI dharmabhU hAramALA ahIM ja che, to zilpa sthApatya kalAne jIvaMta rAkhanArAM ArasapahANanA seMka atre saMbaMdhakartA saue kaLAnA nirmANane dharma mAnI protsAhana ApyuM ane potA saMvardhana yugothI thatuM AvyuM che, tenuM darzana ApaNane tADapatromAM, prAcIna hastaprata myujhiyamomAM, maMdironI divAlo ke chata upara, thAMbhalA ke gokhalAmAM, pravezadvAre ke parika saujanya : rAjaratna zreSThI zrI nAna TANNARE Page #819 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nakana anbarang rANakapura (rAjasthAna) mimAM ja sabhara paDyuM che. AMkha bharI bharIne nihALavA game tevAM manamohaka sauMdaryadhAmonI ho maMdiro ane mUrtio kharekhara to ApaNane A yuganuM darzana karAve che. nI saMpati uttama sarjanakaLAmAM samarpita karI. zilpa sthApatyakaLAnuM Avu vipula sarjana ane temAM, lAkaDA ke ArasamAM, pittaLa ke paMcadhAtumAM, hIrA-pannA ke sphaTikamAM, graMthabhaMDAro ke mAM A zilpa sauMdaryakalA yatra tatra sarvatra jovA maLe che. jI kALIdAsa mahetA parivAra - porabaMdara phoTogrAphI www.jinelibrary.org alcobli - Ie{]`lt]? pe lh Page #820 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hArdika zradhdhAMjali azrukerI aMjaline bhAvonI bhAvAMjali. zradhdhA sumanathI harapaLe che. Apane zradhdhAMjali caraNomAM ApanA arpita karIe kasumAMjali 'zAzvata saurabha" samarpita che. guNonI gItAMjali" pitR vaMdanA jenA hRdayamAM sadAye vahetI, vAtsalyanI gaMgA bhalI jenI vANImAM sadAye vahetI, sarkarA sama zabda narmadA jenA roma romamAM sadAye vasatI, ama kalyANa bhAvanA, evA zrI tAtanA punita caraNe, sadA hojo ama vaMdanA mAtRvaMdanA jenu rUpa amArA svarUpamAM jenA sparza amArA aMgomAM jenA zabdo amArA karNamAM jenuM haiyuM amArI dhaDakanamAM jenI mati amArI vRttimAM jenI smRti amArA kAryomAM pU. pitAzrI pUjaya mAtuzrI zivalAla lallubhAi pArekha kamaLAbena zivalAla pArekha pUjaya pitAzrI... samartha jAjaramAna ArAdhanA premI, dharmaniSThA, bharata kSetranI puca bhUmi para zAzvatA girirAja para zrI tapasvInI pUjayamAtuzrI kamaLAbena AdIzvara dAdAnA besaNA che. tevA tIrthanI godamAM (valabhIpura) jananI janmabhUIma tathA jananI-janmadAtrI mAtA bannenA paNA rAmatolaja che, rohIzALA vaseluM che. AvA puNyavaMta zaheranI dharmadharAmAM | dharatIno khoLo ane mAtAno khoLo sarakhA zitala zAtAdAyaka che. pRthvI jemano janma thayo. ane mAtAnA peTALamAM sAmarthya sahanazilatA vAtsalya ane zramanA bhaMDAra . he prAtaHsmaraNIya pitAzrI !!! jIvanamAM Ape ghaNI lIlI sukhI bharyA che. joi ane TAMcA sAdhano vacce paNa svamAnabhera dharmAnusArI he mAtA !! tamArA pAlavamAM amane duniyA nA darzana thatA hatA. duHkhanA jIvana kema vitAvavuM tenuM amone jJAna ApyuM. tenA puNya jaMgalamAM paNa tame zitalachAyA svarUpa hatA. tamoe makakama manobaLa ane pratApeja prApta lakSmIno sabUca dharmakAryomAM karavAnI zubha ucca dharma saMskAronuM pAna karAvI. amone dharmanA mArge AgaLa vadhavA preraNAM aMtarikSamAMthI Apa sadA saravAtA raho cho. niraMtara preraNA ApI ApanuM jIvana kuTuMba prema, dharmaprema, nirADabaratA, vyavahAra purvanA puNya rAzInA puNya pratApe prApta lakSmIno sadavyaya dharmakSetromAM dakSatA jevA anerA guNaratno thI opatuM hatu Apa amArA karAvAno bodha pamADI Ape kuTuMbane kalyANa mArge doryuM che. saMskAramaya jIvananA zilpI cho. amArA hRdaya dhabakAra temaja ApanuM jIvana parama ArAdhanAmaya hatuM. sadA sahasatA rahyAM ane jIvana jIvI naze nazamAM Apa pratyeno anurAga vahe che. amone tama jevA jAyuM. premALa pitA ane hetALa mAtA maLyA te amAruM saubhAgya che. mAtatAro upakArajagamAM ajoDa sadA gaNAya che. ApazrInI puNya smRti rUpa pitRvaMdanAnA zraddhAsumana arpIe sau zikSaNakonuM kAma ekaja mAvalaDI thI thAya che. chIe. saMskAra taNuM siMcana sadA vAtsalya bhAve thAya che. jIvana taNuM ghaDatara sahana janetAthI thAya che. With Best Compliments From suputro | putravadhu manaharalAla-pannA ghanazyAma-rAdhA amita simA prapautro 8 nidhISa zreyAMsa tathA samasta pArekha parivAra rohIzALA (boTAda) saurASTra Janta Traders 22872028 Madhur Milan 41325320 Ghanshyam's 41325320 'Bonanza Portfolio Ltd. 415190101 726, Chickpet, Opp. Jain Temple, Bangalore-560053. ainelibrary.org