Bahumukhi Pratibhaono Kirti Kalash Swapn Shilpio

SR No.: 005122
Original Sutra Author: N/A
Author: Nandlal B Devluk
Publisher: Arihant Prakashan
Publication Year: 2010
Total Pages: 820
Language: Gujarati, Sanskrit
Classification: Book_Gujarati
File Size: 40 MB

Page 706

૬૮૬
સ્વપ્ન શિલ્પીઓ. દુલાભાઈની કુશાગ્ર બુદ્ધિ અને અસાધારણ આવડતથી શેરબજાર જેવો જ રસ દુલાભાઈ ફિલ્મ લાઇનમાં લેવા પેઢી પણ અકથ્ય ફાયદો કરતી રહી. તે વખતે પહેલું વિશ્વયુદ્ધ માંડ્યા. એક જમાનામાં મુંબઈનું હોલિવૂડ કહેવાતું તે દાદરથયું, અમેરિકામાં આંતરવિગ્રહ ફાટી નીકળ્યો અને બ્રિટનની પરેલનો વિસ્તાર જુદા જુદા ફિલ્મી સ્ટડિયોથી ધમધમતો હતો. મિલોને રૂ મળવાનું બંધ થયું ત્યારે ઇન્ડિયામાંથી રૂ મેળવવાની જામનગરના મહારાજાના નામ પરથી ‘રણજિત મુવિટોન', વ્યવસ્થા થઈ. એ અનુસંધાને દુલાભાઈને ઈંગ્લેન્ડની મિલોના રૂપતારા, હોમી વાડિયાનો વાડિયા બ્રધર્સ મુવીટોન, વહી શેર ચારથી પાંચ ગણા લીધા અને એ શેરોના ભાવ એક રૂપિયે શાંતારામે પૂનાનો પ્રભાત ટુડિયો છોડી દીધો. મુંબઈમાં સુડિયો પચ્ચીસ પૈસા થઈ ગયા. મહાત્મા ગાંધીએ દેશ ખાતર ફાળો સ્થાપવા માંગતા હતા તેને વાડિયા મુવિટોન (પરેલ) સુડિયો એકત્ર કરવાની હાંકલ કરી ત્યારે ઉંમર શેઠે દુર્લભજીભાઈને સાથે અપાવી દીધું. હી. શાંતારામે તેનું નામ રાજકમલ હસ્તે કોરો ચેક ગાંધીજીને અર્પણ કર્યો હતો. એમનું એ સમ્માન કલામંદિર રાખ્યું. અનેક એકમો કોઈની ને કોઈની ભાગીદારીમાં હતું. પોતાને મળતાં માનદ્ વેતનમાંથી દુલાભાઈ પાસે એકાદ ઊભા કર્યા હતાં. સાથોસાથ ધાર્મિક કાર્યો પણ થતાં રહેતા. તે લાખ રૂપિયાની રકમ એકઠી થઈ ગઈ હતી. એમાંથી એમણે વખતે હરકિશન હોસ્પિટલમાં એક વીંગ બંધાવી આપી હતી. શેર બજારની મેમ્બરશિપ લીધી. શેરબજારમાં મેમ્બરશિપ કાર્ડ એવી જ રીતે વેપારધંધામાં પણ સતત રસ લેતા. ખરીદવા વખતે શેઠ શ્રી ઉમર સોબાની, પ્રેમચંદ રાયચંદ, પોતાના મામા વલમજી ખેતશી સાથે મસ્જિદબંદર ઉપર અમીચંદભાઈના પિતાશ્રી બાબુ પન્નાલાલ, ચુનીલાલ મોતીલાલ
માઈના પિતાશ્રી બાબુ પનાલાલ, યુનાલાલ માતલાલ વડગાદીમાં “મોહનલાલ વલમજીની પેઢી' સ્થાપી અને પરદેશ તથા ફિરોજભાઈ વગેરે ભેગા મળીને દોશીને બદલે અટક શેઠ
વસ્તુઓનો જથ્થાબંધ વેપાર શરૂ કર્યો. જેમાં ખાંડ, તેજાના, કરી ત્યારથી ડી. કે. શેઠ તરીકે પ્રખ્યાત થયા.
ગ્રામોફોન, પેટ્રોમેક્સ, ફાનસ, ઘડિયાળ જેવી ચારસો આઇટમો આમ, જનતાની સાથે પિતાનો આધાર ગુમાવનારો આયાત થતી. એક અઠવાડિયામાં ત્રણથી ચાર સ્ટીમરો બાળક પચ્ચીસેક વરસની ઉંમરે ત્રીસેક લાખ રૂપિયાની સંપત્તિનો પરદેશથી આવતી. એક સ્ટીમરના માલની કિંમત અંદાજે માલિક બને છે અને એ પણ મુંબઈ જેવી મહાનગરીમાં અને આઠથી દસ લાખ રહેતી. એ ઉપરથી ખ્યાલ આવે કે કેટલો વિશ્વવિખ્યાત વેપારીઓ વચ્ચે–એને પ્રારબ્ધ અને પુરુષાર્થનો મોટો કારોબાર ચાલતો હશે ! મણિકાંચનયોગ જ કહેવાય. દુલાભાઈએ એ યોગને દિપાવ્યો એવી જ રીતે એમ. દુર્લભજીની પેઢીએ કાપડનો ધંધો દાન-દક્ષિણાનો પ્રવાહ ચાલુ રાખીને. વિરાટ વ્યાપારી જગત
પણ પૂરજોશમાં વિકસાવેલ. સાથે ચિરંતન સ્નેહગાંઠ બાંધી દિલેરી દુલાએ ચોગરદમ
મામાં વલમજી ખેતશીને ઇમ્પોર્ટના ધંધામાં રસ ન હોઈ, માનવતાની સુવાસ પ્રગટાવી. તે સમયે તેઓ પોતાની આવકમાંથી
પોતે સ્વતંત્રપણે કુડ, ઓઇલ, કેરોસિન, પેટ્રોલનો ભારત વીસ ટકા દાન કરતા. ઉચ્ચ અભ્યાસ માટે વિદ્યાર્થીઓને સહાય
પેટ્રોલિયમની કું.ના નામે વહીવટ શરૂ કર્યો. તેમ જ રાજાચલાવવામાં મદદ કરતા. પોતાના વતન જામનગરના ખેડૂતોને
મહારાજાઓ સાથે ને જૈન–ઓસવાલ-મારવાડી–ભાટિયા તેમની જમીન પાછી અપાવવામાં મદદ કરતા. સુરેન્દ્રનગરના
જ્ઞાતિના પ્રતિષ્ઠિત વેપારી સાથે હીરા-ઝવેરાત અને ચાંદીના અનાથાશ્રમને હંમેશાં મદદરૂપ બનતા. એવી જ રીતે ધાર્મિક
વાસણોનો વેપાર શરૂ કર્યો. વલમજી મામાને ઇમ્પોર્ટેડ ધંધો શરૂ પ્રવૃત્તિઓમાં પણ દાનનો પ્રવાહ અખંડ વહાવતા.
કરવાનું મન થયું ત્યારે પોતાને ઇમ્પોર્ટનો ધંધો કરવાની વાત તે સમયે વેસ્ટર્ન રેલ્વેનું છેલ્લું સ્ટેશન કોલાબા હતું. કરી–મામા સાથે નવો પેટ્રોલ, કેરોસિન-કુડ વગેરેનો ધંધો મુંબઈ દિનદહાડે વિસ્તરતું જતું હતું. આસપાસનાં ગામોનો
ભાગીદારીમાં જોડિયાવાલા ટ્રેડિંગ કું.ના નામથી શરૂ કર્યો. વિસ્તાર મુંબઈમાં સમાવા માંડ્યો હતો. એને જોડતા એક મોટા આમ. એક વ્યક્તિ જુદા જુદા ક્ષેત્રના વ્યવસાયમાં ટોચે પહોચે સ્ટેશનની જરૂર હતી. મુંબઈ સરકારનું આજે જે વેસ્ટર્ન રેલ્વેનું
એ જ આશ્ચર્ય પમાડે એવી બાબત છે. દુર્લભજી શેઠનું મનબોમ્બે સેન્ટ્રલ રેલ્વેનું મહાન સ્ટેશન ઊભું છે તે જમીન શેઠ મગજ અને કાર્યકળતા કેવા હશે એ પ્રશ્ન છે . દુર્લભજી કરશનજી અને કચ્છના શેઠ શાંતિલાલ આશકરણદાસ
પરંતુ શેઠ ઉંમર સોબાતી સાથે મહાત્મા ગાંધીજીને ચેક પાસેથી ખરીદી હતી. આવી તો અનેક પ્રોપર્ટીના દુલાભાઈ
આપવા ગયા તે વાતે મુંબઈના ગવર્નર સાથેના સંબંધમાં તિરાડ માલિક હતા.
પડેલી. બ્રિટિશ ગવર્નરને એમની આ રીતરસમ પસંદ નહોતી.
|
માયા ,
Jain Education Intemational