________________
૧૫૪
સ્વપ્ન શિલ્પીઓ. દેશમાં બે વર્ષ રહ્યા. તે દરમ્યાન ચિ. પ્રેમુભાઈનો જન્મ તા. પરંતુ જમાના પ્રમાણે એમના પિતાજી નવા વિચારનો ઉઘાડો ૨૭મી જુલાઈ, સને ૧૯૧૪ શ્રાવણ સુદિ પાંચમ ને સોમવાર, વિરોધ કરી આડે ન આવતા પણ ઊલટા સહકાર આપતા. શ્રી સંવત ૧૯૭૦ના રોજ લીમડી મુકામે થયો. ચિ. પ્રેમુભાઈ એક મોતીલાલ પ્રથમથી જ ભારે સત્યાગ્રહી, મહેનતુ, ખંતીલા અને વર્ષના થયા એટલે સૌને લઈ જોશીજી નાતાલ ગયા. સ્વતંત્ર વિચારના જણાતાં પછી તો ધંધાને અંગે મુંબઈ ઇલાકાની નાતાલમાં બે દીકરીઓ અને એક દીકરાનો જન્મ થયો.
બહારનાં મોટાં શહેરોમાં રહ્યા. મોટા મોટા સમાજસેવકો અને તેમાંની એક દીકરી તો ડરબનમાં જ ગુજરી ગઈ. ચિ. પ્રેમુભાઈ દશસેવ
દેશસેવકોના પરિચયમાં આવ્યા અને જમાનાને છાજતી કેળવણી શંકરલાલ અને રમાબહેનને લઈ રા. જોશીજી સહકુટુંબ સને લીધી એટલે તેઓ વધારે મજબૂત મનના અને છૂટા વિચારના ૧૯૨૦ના ડિસેમ્બરમાં દેશમાં પાછા આવ્યા. સાથે સ્ટીમરમાં થતા ગ નાતાલના પ્રતિનિધિ તરીકે હિંદી મહાસભાની અમદાવાદની રૂઢિપૂજક માબાપના પ્રતાપે એમને બાળલગ્નના ભોગ બેઠકમાં ભાગ લેવા આવનાર રામદાસ ગાંધી (ગાંધીજીના પુત્ર) થવું પડેલું. બાળપત્ની બિચારી બિનકેળવાયેલી, છતાં શાંત, તથા મિ. પી. કે. નાયડુ પણ હતા.
સહનશીલ અને જૂની ઘરેડનાં સાસુ-સસરાની સેવા કરતી સને ૧૯૨૧થી ૧૯૩૦ના નવ વર્ષના આ દેશના એમનું અવસાન સંવત ૧૯૧૬ની સાલમાં થતાં ૧૯૧૭ની નિવાસ દરમ્યાન જોશીજીએ જ્ઞાતિની બેઠકોમાં અને પરિષદોમાં સાલમાં પાટણના જાણીતા શેઠ કુટુંબની સુશિક્ષિત પુત્રી ભાગ લઈ જ્ઞાતિમાં સારું ચેતન આપ્યું. વીરમગામની પરિષદ
તારામતી સાથે પસંદગીનું લગ્ન કર્યું. સૌ. તારામતીબહેન સારાં, ભરવામાં તેમણે ઘણો જ પરિશ્રમ વેઠ્યો, ઉપરાંત ભરૂચપરિષદ
કેળવાયેલાં, સંસ્કારી અને નવા વિચારનાં હોઈને આદર્શ પત્ની
કળ પ્રસંગે પ્રમુખ તરીકેની સેવા પણ આપી. એકલી જ્ઞાતિને જ
તરીકેની, માતા તરીકેની, પુત્રવધૂ તરીકેની ફરજોમાં કશી ઊણપ પોતાની સેવા આપી બેસી નહીં રહેતાં લીમડી
આવવા દે એવાં નહોતાં. પુત્રોની માતા છે. સાત વર્ષનો પુત્ર મ્યુનિસિપાલિટીમાં પણ સભ્ય તરીકે અને છેવટે પ્રેસિડેન્ટ તરીકે મહેન્દ્ર, રાષ્ટ્રીય ગીતો ગાવામાં એવો ઉસ્તાદ છે કે એને સેવા પોતે કરી હતી.
સાંભળીને મોટા આગેવાનો પણ ખુશ થઈ જતા. આ બાળક
મુલતાનના આગેવાન નેતાઓમાં ખાસ માનીતો થઈ પડ્યો હતો. આ દેશમાં ચિ. શંકરલાલને હવા પાણી માફક નહીં
મોતીલાલનું સંસારી જીવન બહુ જ અનુકૂળ અને સુખરૂપ આવવાથી તે સ્વર્ગવાસી થયો એ ખેદજનક બનાવ જોશીજીએ
નીવડ્યું હતું. પ્રભુ પરની અગાધ શ્રદ્ધાથી સહન કર્યો. ત્યારબાદ ચિ. જયાબહેનનો જન્મ અહીં થયો.
શ્રી મોતીલાલનાં જાહેર કાર્યોનું પ્રદાન ઘણું લાંબું છે.
સૌ. તારામતી સાથે લગ્ન કર્યા પછી તો એમની પ્રેરણા અને * સને ૧૯૨૯માં ચિ. પ્રેમુભાઈ મેટ્રિકની પરીક્ષામાં પાસ
પ્રોત્સાહનથી તેઓએ બેસુમાર કામ કરી નાખ્યું હતું. તેઓએ થયા અને ભાવનગર કૉલેજમાં દાખલ થયા. સને ૧૯૩૦માં
જ્ઞાતિ અને સમાજમાં વિપ્લવનો વડવાનલ ફેલાવવા માટે કેવું પ્રિવિઅસમાં પસાર થયા. તે જ વર્ષે રા. જોશીજી ચિ. પ્રેમુભાઈ
હાડતોડ કામ કર્યું હતું! જાહેર પ્રવૃત્તિની ટૂંક યાદી નીચે મુજબ રમાબહેન, જયાબહેન અને અ.સૌ. ગોમતીબહેન સહકુટુંબ નાતાલ ગયા.
તા. ૧-૮-૧૯૦૮ના ઔદીચ્ય હિતેચ્છુ સમાજની શ્રી મોતીલાલ
સ્થાપના કરીને તેમાં સેક્રેટરી તરીકે કામ કર્યું. તા. ૧-૬-૧૪ના મથુરલાલ વ્યાસ
ઔદીચ્ય બાળમિત્ર સમાજની સ્થાપના કરીને પાછળથી બાળ' શ્રી મોતીલાલનું
શબ્દ કમી કરતાં ઘણાં મોટાં લોકો તેમાં ભળ્યાં અને પ્રેત ભોજન જન્મસ્થાન પાટણ, જન્મ સં.
વિરુદ્ધ, વૃદ્ધલગ્ન વિરુદ્ધ તેમ જ કેળવણીના પ્રચાર માટે ખૂબ ૧૯૫૦ના આસો વદ ૯ અને
પ્રવૃત્તિ કરી. તા. ૧-૩-૧૮ના મુંબઈમાં પાટણ ઔ. જ્ઞાતિએ ઔદીચ્ય બ્રાહ્મણ એમનાં
યુવકમંડળની સ્થાપના કરીને તેના સેક્રેટરી તરીકે કામ કર્યું. તા. માતાપિતા તદ્દન જૂના વિચારનાં
૨૦-૧૨-૧૯માં ડૉ. પંડ્યા વોલન્ટિયર કોરની પાટણમાં સ્થાપના કરી. તા. ૧૩-૫-૧૯ના ઔ. વોલન્ટિયર કોર સ્થાપી
Jain Education Intemational
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org