Page Text
________________
૧૩૨
સ્વપ્ન શિલ્પીઓ સમયે ડૉ. પંડ્યા તરત જ ગરીબ ખેડૂતો અને મૂંગા પશુઓની થતાં એક આશાજનક પુત્રની ગુજરાતને હાનિ થઈ. તેમનું વહારે ધાયા હતા. તરત જ તેઓ મુંબઈ ગયા. મુંબઈમાં સંક્ષિપ્ત જીવન ચરિત્રાદિ “શબ્દમૂલદર્શક કોશ'માં છોટાલાલે સભાઓ ભરી શેઠિયાઓને મળી પાટણ તથા આજુબાજુનાં આપ્યાં છે. અમદાવાદની પ્રોવિન્શિયલ કૉલેજમાં પણ છોટાલાલ ગામડાનાં ઢોરોના રક્ષણ માટે લગભગ બે લાખ રૂપિયા એકઠા શામિલ થયા હતા. એ જ સંધિમાં મણિભાઈ સાથે પણ કર્યા અને સુધરેલી પદ્ધતિ પ્રમાણે પાટણમાં એક પાંજરાપોળ સમાગમ થયો અને ન્યાયશાસ્ત્રાદિનો અભ્યાસ કર્યો. આ કાઢવાની તૈયારીઓ કરવા માંડી. પાંજરાપોળનું કાર્ય તો હજુ રાજનીતિશ કુશલ ગૃહસ્થ સાથે છોટાલાલનો સહવાસ પછી ચાલતું હતું તેવામાં પાટણમાં ઇજ્યુએન્ઝા ફાટી નીકળ્યો. પ્લેગ કચ્છમાં પણ સાત વર્ષ સુધી રહ્યો હતો. વખતે જેવું કાર્ય તેમણે કર્યું હતું તેવું જ કાર્ય એમણે
ઓગણીસ વર્ષની વયમાં તેમનો અંગ્રેજી અભ્યાસ પૂરો ઇન્ફલુએન્ઝામાં શરૂ કરી દીધું. લોકોને ઇન્ફલુએન્ઝાના ત્રાસથી
થતાં સ્કૂલના મુખ્ય ગુરુ મિ. કર્ટિસે ડુંગરપુરના દેશી સંસ્થાનમાં બચાવવા જતાં જાતે જ ઇન્ફલુએન્ઝામાં સપડાઈ ગયા. માત્ર બે રાજકમારના શિક્ષકની જગ્યાએ મોકલ્યા. ત્યાં આશરે બે વર્ષ જ દિવસની માંદગી ભોગવી. ૩૮ વર્ષની ભર જુવાનીમાં રહ્યા. રણછોડભાઈ મુંબઈ જતાં તેમની ઉપàભાષિકની જગ્યા ઓક્ટોબર માસની ૧૫મી તારીખે ડૉ. પંડ્યાએ આ ક્ષણભંગુર
પર છોટાલાલની ગોઠવણ થઈ. દુનિયાનો ત્યાગ કર્યો. ડૉ. પંડ્યાનો સ્વર્ગવાસ થવાથી વડોદરા
એ ઉપ–ભાષાંતર કર્તારૂપે તેમણે “મોરિસકૃત રાજ્ય એક બાહોશ શિક્ષણશાસ્ત્રી ગુમાવ્યો છે અને ગુજરાતે એક ખરેખરો ચારિત્રવાન સમાજસેવક ગુમાવ્યો. તેમને સંતાનમાં
હિન્દુસ્તાનના ઇતિહાસનું ગુજરાતી ભાષાંતર કર્યું તેમ જ ત્રણ પુત્રીઓ હતી.
કેન્ડીકૃત જગતના ભૂગોલ’નું ગુજરાતી ભાષાંતર પણ મરાઠી
ઉપરથી ગુજરાતીમાં તેમણે જ કરેલું. ‘મુસલમાની સરીહ'ના છોટાલાલ સેવકરામ
પુસ્તકનું અંગ્રેજી પરથી ભાષાંતર પણ મણિભાઈ જસભાઈએ જન્મ સંવત ૧૮૯૮, અષાઢ વદિ ૩૦ ને દિને
તથા તેમણે એકત્ર મળી કરેલું છે. “શેક્સપિયર કથાસમાજ'નામે અમદાવાદમાં થયો.
જે ગ્રંથ પ્રસિદ્ધ છે તેમાં રણછોડભાઈ ને દિ, બા. મણિભાઈ
સાથે તેઓએ પણ કેટલીક વાર્તાઓનું ભાષાંતર કરેલું હતું. જ્ઞાતિ ગુરૂગોત્રાદિ–દ્વિજ. કાશ્યગોત્ર, સામવેદિ, કૌથુમી
કવિતા પર તેમની અભિરુચિ છેક બાલ્યાવસ્થામાંથી જ શાખા.
થયેલી હતી. ધ્રુવાખ્યાન, નૃસિંહ મહેતા અને મીરાંબાઈનાં પદ તેઓ તથા મોતીલાલ લાલભાઈ (કચ્છ રાજ્યના પ્રધાન)
એ તેમનાં માતુશ્રીને જિહ્વાગ્રે હોવાથી તેઓ નિત્ય ગાય; તેમ અમદાવાદમાં સાંકડી શેરીમાં બહુ સમીપ રહેતા હતા તેથી
જ તેમના પિતા સેવકરામ-જેઓ નડિયાદમાંના સંતરામન બાલ્યાવસ્થામાંથી તેઓ બે સહચર અને સહાધ્યાયી થયા હતા.
ભક્ત હતા. તેઓ પાછલી રાતે ઊઠી પ્રભાતિયાં આદિ પર ગામઠી નિશાળે અભ્યાસ કરી, સરકારી ગુજરાતી શાળા ગાતા; તેના શ્રવણથી તેમના અન્તઃકરણમાં કાવ્યપ્રીતિને અને પછી અંગ્રેજી સ્કૂલમાં ઉત્તરોત્તર સારો અભ્યાસ તેમણે આવિર્ભાવ થઈ તેને પુષ્ટિ મળી હતી. પોતે પણ શામલભટ્ટ કૃત કર્યો. નડિયાદના વિખ્યાત દેસાઈજી વિહારીદાસે પોતાના પુત્રો વાર્તાઓનાં પુસ્તકો વાંચતા અને પછી પ્રસંગોપાત કવિત હરિદાસ અને અહુણા સુરાષ્ટ્ર રાજ્યના પ્રધાન છે તે રા. રા. રચવાનું પણ યુવાવસ્થામાંથી છોટાલાલે આરંળ્યું. તેમનાં કેટલાં આના સાહેબ તથા રા. બહેચરદાસને અમદાવાદમાં અંગ્રેજી પદ માસિક પત્રોમાં પ્રસિદ્ધ થયેલ. ‘વૃન્દસતસઈ અભ્યાસ કરવા મોકલ્યા હતા. તેઓ પણ સાંકડી શેરીમાં જ (વૃન્દસપ્તશતી) નામે હિંદીનું ગુજરાતી ભાષાંતર કરીને તેમાં વસ્યા. તેથી તેઓ અને તેમના સહવાસી વિદ્વજ્જન ભૂષણ પ્રસિદ્ધ કરેલું. રણછોડભાઈ ઉદયરામ તથા મનસુખરામ સૂર્યરામ એ સૌ સાથે જે વખતે ઉપભાષાન્તર કર્તાનું કામ કરતા તે વખતે તેમનો પરિચય એ સમયે થયો કે જે છોટાલાલ અંગ્રેજી સ્કૂલના અમદાવાદના જજસાહેબની ઓફિસમાં તેમને અફિટિંગ જગ્યા પ્રથમ વર્ગમાં ગયા ત્યારે ત્યાં ભોલાનાથ સારાભાઈના દ્વિતીય હતી. ત્યાંથી પાછા આવ્યા પછી તુરત જ તેમને મુંબઈ જ પુત્ર આપારાવ—જે બહુ બુદ્ધિશાળી અને શુભ ગુણાલંકૃત હતા- થયેલું. સર મંગલદાસ નથુભાઈ તેવામાં મુંબઈની લેજિસ્લેટિવ તેમની સાથે અપૂર્વ સ્નેહગ્રંથિ બંધાઈ હતી. તેમનું અકાળે મૃત્યુ કાઉન્સિલના મેમ્બર નિમાયા હતા અને તેમને એક અમાત
Jain Education Intemational
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 005122 |
| Book Title | Bahumukhi Pratibhaono Kirti Kalash Swapn Shilpio |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Nandlal B Devluk |
| Publisher | Arihant Prakashan |
| Publication Year | 2010 |
| Total Pages | 820 |
| Language | Gujarati, Sanskrit |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 40 MB |