Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ 065-66- -05- 0 5-DEro zrIAtma-ballabhagranthAhA--12. vRhadgacchIya-zrInemicandrAcAryaviracitasukhabodhAnAnIladhuvRvisaGkalitaM prakAzaka:-- zAha, phUlacA khImacaMya. (klAda) zrIuttarAdhyayanasUtram / saM0 saM0 AcAryazrI-- vijyomnggsriH|
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ POSESSINESSSSSSSSSSSSSSSSSSS zrIAtma-vallabhagranthAGkaH-12. OM namaH pravacanAya / saMvignazAkhIya-AdyAcArya-zrImadvijayAnandasUrizekharapaTTAlaGkaraNazrImadvijayavallabhasUripAdapadmebhyo nmH| bRhadgacchIya-zrImannemicandrAcAryaviracitasukhabodhAnAcyA vRttyA samalaGkatAni pUrvoddhRtajinabhASitazrutasthavirasanhabdhAni zrIuttarAdhyayanAni / KES HSASSISPSSSSSSSSSSSSSSSS aNglu asya sampAdakaH saMzodhakazcasaMvignazAkhIya-AdyajainAcArya-nyAyAmbhonidhi-zrImadvijayAnandasUrIzapaTTAvataMsaka-zrImadvijayavallabhasUri vRddhshissyrtntponidhi-shriimdvijyaantvivekaantscchriimdvijyomnggsuuriH| mudraNakArakaH-bAlApura(valAda)nagaravAstavyazrImAlIjJAtIyazreSThi-kSemacandrAtmajaH pusspcndrH| tena cedaM pustakaM nirNayasAgaramudraNAlaye kolabhATavIthyAM rAmacandra yesU zeDage dvArA mudrayitvA prakAzitam / pratInAM-paJcazatI] vIrasaMvat 2463. [paNyam-paJcarUpyakAH / vikramasaMvat 1993. bhAtmasaMvat 41. IsvIsan 1937. ESSSSSSSS S SSSSSSSSSSSSSSSSSSSS
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ -** *X*X-6x-6x-6x-oxoxoxoxoxx Printed by Ramchandra Yesu Shedge, at the Nirnaya Sagar Press, 26-28, Kolbhat Street, Bombay. Published by Sheth Pushpachandra Khemchandra, Valad (via Ahmedabad). 1 zAha 2 zAha 3 zAha asya granthasya prAptisthAnam - phUlacaMda khImacaMda. mu0 valAda. (sTe. medarA. e. pI. Ara ) bhUrAlAla phUlacaMda . mu0 amadAvAda ( zAhapura maMgalapArekhakhAMcA revAdAsanI pola ) nAgaradAsa prAgajI. mu0 amadAvAda ( DozIvADAnI pola ) 4 mAstara choTAlAla nAnacaMda. mu0 amadAvAda ( jhaverIvADA koThArIpolanA nAke ) XCXCX XXXX-07-0
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ prstaavnaa| vidArvantu haMho manISiNaH!-paramapavitrIbhUtAdyamaGgalyAdyalokottamAdyazaraNyapazcamadevazrImadahadvaktraprasUtasya anekalabdhisampannazrutasthaviragaNadharamunigrathitasya anAdyanidhanApArasaMsArapArAvAraparibhramaNaparizrAntAnekabhavyAGgigaNasaMvegaraGgakAraNasya sadbodharamyatApannasya vibudhajanaparamapadasAdhanakAraNIbhUtasya jainadharmaikasArabhUtasakalaguNamUlavinayaprabhRtiSaTtriMzadadhyayanarUpasya mUlAgamasya zrImata uttarAdhyayanAbhidhAnasUtrasyopari anekaiH suvihitagItArthAcAryapravaraibhinnabhinnaracanAtmakatayA racitA bhUrayo vRttayaH santi / tAbhyaH kAzcana mudritA api dRSTipathamApatanti / tanmadhyagatA yA punargambhIrArthasaGkalitA nipuNagaNagamyA ziSyahitAnAmnI bRhadvRttiH thArApadragacchIyairvAdivetAletyAkhyabirudabibhrANaiH | zrImadbhiH zAntyAcAryairvihitA'sti, tatazca vRttareSA sugamaprAkRtagadyamayakathAgarbhitA ekapAThagatA sukhabodhAnAnI laghuvRttiraidaMyugInamandabuddhisattvahitakAmyayA samudRtA devendragaNyaparanAmadheyaiH pUjyapravaraiH zrImannemicandrAcAryairgurubhrAtRzrImanmunicandrAcAryoparodheneti / sUtrasyAsya vRttikArakA ete AcAryAH kadA'bhUvan ? kiMgacchIyAH ? ke'mISAM guravaH ? kadA kutra pavitrasthale kRtA ca vRttiriyam ? ityetatpraznanirNayastu etadvRttiprAntaprazastyavalokanAd bhvti| tathA cAtra prazastyantargatakatipayapadyAnAmullekhaH "vizrutasya mahIpIThe, bRhadgacchasya maNDanam / zrImAn vihArukapraSThaH, sUrirudyotanAmidhaH // 1 // "ziSyastasyA''yadevo'bhUdupAdhyAyaH satAM mataH / yatraikAntaguNApUrNe, doSaileMbhe padaM na tu // 2 // XXXXox-oXXXXXXX
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarA dhyayana sUtrasya // 2 // XOXOX "zrInemicandrasUriruddhRtavAn vRttikAM tadvineyaH / gurusodaryazrImanmunicandrAcAryavacanena // 3 // "zodhayatu bRhadanugrahabuddhiM mayi vidhAya vijJajanaH / tatra ca midhyAduSkRtamastu kRtamasaGgataM yadiha // 4 // " aNahilapATakanagare, dohaDisacchreSTisatkavasatau ca / santiSThatA kRteyaM, navekera herevatsare caiva // 5 // " ityetebhyaH spaSTArthebhyaH padyebhyaH prastutavRttikRtAM zrImatAM nemicandrAcAryANAM spaSTameva sattAdi pratIyate / tatra sattA tu amISAmAcAryANAM prazastyantimapadyoktAbhyAM vRttikaraNasya nagara-kAlAbhyAM vikramArkIyasya dvAdazazatakasya pUrvArdhAdarvAk sphuTaiva / ete hyAcAryAH prAcuryeNA'Nahilapattane dohaDizrAddhavasatau sthitavanta ityapi pratIyate, yatastatra sthitairamIbhiH prathamameSA vRttiH kRtA ekonatriMzadadhike ekAdazazate vikramasaMvatsare ( 1129 ) / 2 tadanu prAkRtapadyAtmakaM zrImahAvIracaritraM dvitIyaM grantharatnaM tannagare tacchreSTisatkopAzraya sthairevAmIbhiH kRtamekacatvAriMzadadhike ekAdazazatake ( 1141) vaikramIye / tathA ca zrImahAvIracaritrAntargatAntimagAthAyugalam - " aNahilavADapurammI, sirikannanarAhivammi vijayaMte / dohaTTikAriyAe, basahIe saMThieNaM ca // 84 // vAsasayANaM ekArasaha vikkamanivassa vigayANaM / aguyAlIse saMvaccharammi eyaM nibaddhaM ti // 85 // " anena zrIvIracaritraprazastigatagAthAyugmenAsya caritrasya nirmANakAlaH spaSTa eva / etaccaritramapi zrImadbhirnemicandrasUribhiH zrIuttarAdhyayanavRtterviracanAnantaraM tato vihRtya punarAgatya tatra sthitaireva vyadhAyItyapi nizcIyate / yatpunaH zrIpravacanasAroddhAranAmakasya grantharatnasya kRtikArA ete eva pUrvoditasUrivarA iti zrIsAgarAnandasUri| bhistadvranthaprastAvanAyAma lekhi tanna samIcInam / yadyapyuktapranthakArA tannAmAna eva guravo'pyeSAM AmradevAH tathApyete pUrvoktapranthadvayakartRbhyo bhinnA eva tatprazastito'vasIyante / tathA ca tatprazastiH laghuvRteH prastAvanA / // 2 //
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ "dhammadharAdharaNamahAvarAhajiNacaMdasUrisissANaM / siriammaevasUrINa pAyapaMkayaparAehiM // 1 // "sirivijayaseNagaNaharakaNiTThajasadevasUrijiTehiM / sirinemicaMdasUrIhiM saviNayaM sissabhaNiehiM // 2 // "samayarayaNAyarAo, rayaNANaM piva smtthdaaraaii| niuNanihAlaNapuvaM, gahiuM saMjattiehiM ca // 3 // "pavayaNasAruddhAro, raio saparAvabohakajammi / jaM kiMci iha ajuttaM, bahussuyA taM visohaMtu // 4 // "jA vijayai bhuvaNattayameyaM ravisasisumerugirijuttaM / pavayaNasAruddhAro, tA naMdau buhapaDhijaMto // 5 // anena prazastyullekhena pravacanasAroddhAragranthakArakA anye eva nemicandrAcAryAH spaSTatayA nizcIyante / ata eteSAM | guruguravastato bhinnanAmAnaH, zrIAyadevasUrayo guravo'pi pare eva, yataH pUrvoktanemicandrANAM tu zrIAcadevA upAdhyAyA eva guravaH kathitAssanti / vaihAruka-bRhadgaccha-racanAsamaya-nagara-vasatyAdyullekho'pyatra nAsti, ata eva pravacanasAroddhAragranthaka ra uktagranthadvayakartRbhinnA eva shriinemicndraaH| yaduta uktavRttikaraNakAle anyeSAM katipayAnAmatannAmnAmAcAryANAmapi sattA'bhUditi / kiJca yaduttarAdhyayanalaghuvRttikRdAcAryANAM gurubhrAtRtvApannAnAM zrImunivadvAcAryANAM pitRvyagurutA likhitA'mIbhistadapi na samyagiti jJAyate / gaccho'pyeteSAM "bRhadgacchasya maNDanami"tyanena spaSTa eva / guruparamparA'pyamISAM prazastitaH spaSTaiva, yato guruguravaH zrImanta udyotanAcAryAH, shriiaamrdevopaadhyaayaa| guruvaryAH, zrImunicandrasUrayo gurubhrAtaraH, zrInemicandrasUrINAmiti gurvAvaliH / mudraNAvasare savRttikasyAsyAgamasya saMzodhanArthamupalabdhAnAM dazasaGkhyAkAnAmAdahastalikhitapratInAM kramastvevamtatrAdyaikA pratiH gurjaradezAntarvartibAlApura(valAda)nagarasaMsthApitAsmadguruvaryataponidhizrImadvivekavijayamunipuNanakhAna
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ laghuce prstaavnaa| zrIuttarA-1 bhANDAgArasatkA catvAriMzadadhikadvizatapatramAnA jIrNaparNA zuddhA lipisundarA, etatprAnte prazastisatka eka evAntimadhyayana | zloko dRzyate ca, presakopI caitaduparita eva kAritA'bhUditi / kizcaitadgranthamudraNakAraNamasmaguruvaryANAM preraNaiva / / sUtrasa punazca pratInAM SaTkamakabbarazAhipratibodhavidhAyijagadvikhyAtajagadguruzrImadvijayahIrasUrijanmabhUmyuttaragurjarapradezA ntaHsthaprahlAdanapuretyAkhyanagaramadhya'dAyarA' itinAmasthAnasaMsthasaMvegigacchopAzrayajJAnAgArasatkam / // 3 // tAsu prathamA-navanavatyuttaratrizata( 399)patramayI prAcInA zuddhaprAyA, prAntavibhAge-"saMvat 1545 varSe kArtikasudi 3 dine zrIdharmaghoSagacche mUlapaTTe zrIdharmasUrisantAne zrIpadmazekharasUripaTTAlaGkaraNagacchAdhirAjazrIpadmAnandasUriziSyavAcakazrIbhAvazekharavAcanArthaM likhitamidaM muninA kSamAratnena zrutajJAnavRddhaye // zubhaM bhavatu zrIpArzvaprasAdAt // " itikRtollekhazca varttate / dvitIyA-caturdazottarazatatraya(314)patrAtmikA nAtiprAcInA nAtizuddhA mUlapAThavirahitA antimapatrAtpUrvapatranyUnA, sA ca prAntavarttinA "atha saMvat zrInRpavikramakAlAtItasaMvat 1618 varSe mAghamAse zuklapakSe 5 zukre adehausamApure |zrIuttarAdhyayanaTIkAyAM do0 lahuyIAdisamastasaGghana likhApite guNizrIlaDUkRte zAstramidaM sudhAsamaM zrIuttarAdhyayanavRttiriyam // yAdRzaM pustake dRSTa, tAdRzaM likhitaM myaa| yadi zuddhamazuddhaM vA, mama doSo na dIyate // 1 // lekhakapAThakayormAGgalyaM dadAtu // tailAdrakSejalAdrakSed rakSecchithilabandhanAt / parahastagatAdrakSedevaM vadati pustakam // 2 // ityullekhena saGgatA'sti / __tRtIyA punaH-SaiviMzatyuttaratrizata(326)patrapramANA sUkSmAkSarA anatijIrNA prAyaH zuddhA viMzatitamapatravikalA ca, ante ca "yAdRzaM pustake dRSTaM, tAdRzaM likhitaM mayA / yadi zuddhamazuddhaM vA, mama doSo na dIyate // 1 // saMvat X|1563 varSe likhitam // " ityullekhvtii| .
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturthI ca-paDUviMzatyadhikacatuHzata(426)patrayuktA sthUlalipikA anatiprAcInA zuddhAzuddhA ca, avasAne "saMvat 1661 varSe phAlguNamAse kRSNapakSe 5 dine bhomavAre paM0 harajI likhitaM zubhaM bhUyAt // yAdRzaM pustake dRSTaM, tAdRzaM likhitaM myaa| yadi zuddhamazuddhaM vA, mama doSo na dIyate // 1 // " iti lekhakapuSpikA cAsti / __ paJcamI-tricatvAriMzAdhikatrizata(343)patrarUpA na prAyo jIrNA na ca prAyo'zuddhA AdyapatradvayavirahitA ca, prAnte lekhakapuSpikAvihInA ca / ___SaSThI punaH-ekasaptatyuttaratrizata(371)patrAzcitA nUtanA na prAyaH zuddhA lipito'zobhanA tripAThI ceyam / pRSThe "saMvat 1662 varSe kArtikamAse zudi 3 dine some likhitam // zrIAdinAthaprasAdAt zubhaM bhavatu / lekhakapAThakayoH zubhaM bhavatu // zrI // " iti puSpikA lekhakasya / tadanu pratInAM trayI gurjrpraantaantrgtddbhoddaaityaakhyngrsNsthaapitshriimdvijyaanndsuuriindrsntaaniiyshriimnmaanvijymunicitkossstkaa| ____ tatraikA-ekonAzItyadhikazatadvaya(279)patravatI divyAkSarA paramazuddhA, ante ca "saMvat 1612 varSe bhAdrapadavadi 12 ravivAre zrIsAgarasUrisantAne zrIsamayabhaktamahopAdhyAyaziSyazrIpuNyanandiupAdhyAyaziSyazrIrattaraGgopAdhyAyatacchiSyavAcakA'maragirigaNinA svavAcanArtha lipIkRtA / likhitA zrIphalavarddhikAnagare / vAcyamAnA ciraM nandyAt // zubhaM bhavatu kalyANamastu lekhakapAThakayoH / yAdRzaM pustake dRSTaM, tAdRzaM likhitaM mayA / yadi zuddhamazuddhaM vA, mama doSo na dIyate // 1 // " iti lekhkpusspikaa| - dvitIyA-paJcottarazatadvaya(205)patrayutA prAcInaparNA zuddhA, prAntabhAge lekhakasya puSpikA ceyam-"saMvat 1552
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ laghuvRteH zrIuttarAdhyayanasUtrasya prstaavnaa| // 4 // varSe zrIpattananagare zrIkharataragacche zrIjinarAjasUrayastatpaTTe zrIjinavardhanasUrayasteSAM paTTe zrIjinacandrasUrayastadIyAnvaye | zrIjinasAgarasUrayastadanvaye zrIjinacandrasUrayastatpaTTapUrvAcalasahasrakarAvatArazrIpUjyarAjazrIjinaharSasUrINAmupadezena |zrIupakezavaMze chAjhahaDagotre saM0 khImAbhAryA saM0 khetaladeputra saM0 kaujhakena saM0 karpUradeputra saM0 devadattapautra saM0 nAkarapramukhaparivArasahitena zrIuttarAdhyayanalaghuvRttiralekhi paM0 kamalasaMyamamunipaThanArtham // " iti / __ tRtIyA ca-ekaSaSTyuttaradvizata(261)patrAtmikA prAcInaprAyA zuddhaprAyA ca, asyA (1-173-174-175-176-1 177-178) metAvanti patrANi na santi / prAnte vRttikartuH prazastirapi nAsti, paraM pustakalekhakasya mahatI puSpikA tvam-"AsIt zrIrAjagacche sadasi narapateralhaNAkhyasya sAGkhyagranthavyAkhyAvidhAtA'nnalanRpatipuro vAdigarvApahartA / jainAvajJAprasaktaM jinamatasudRDhaM vigrahezaM vidhAya, zrImajainendradharmonnatikaraNapaTurdharmasUrirmunIndraH // 1 // vAdIndraH | kila dharmasUrirabhavacchrIratnasiMhAbhidho, devendro'pi gurustato'pyudabhavadratnaprabhaH sUrirAT / AcAryoM vijayIzvaraH prabhurabhUdvidvajjane svasthadhIH, sUrIzo'pi ca ratnacandrasugururANandasUristataH // 2 // tato'pyabhUvannamarapramendrA, viyodhitA yabehuzo narendrAH / teSAM kramollAsanabhAnumAlI, purA bhavati sma jJAnenduzAlI // 3 // zrIsAgarendrasUrIzAH, sakriyAsu vizAradAH / tatpaTTabhUSaNAzcAsan , sUrayo mlyendvH|| 4 // sakalavAdimadadvipakezarI, sa padmazekharasUrigurustataH / bahuvineyavareSvapi vAcakaH, samabhavadbhavi bhAvazazI muniH // 5 // suziSyo bhAvacandrasya, karmasAgarapAThakaH / vizrutaH zAstranaipuNyAtkalAkelikutUhalI // 6 // teSAM suzrAvakAcAtha, bhUrayaH suurvNshjaaH| sadguNADhyasya vaMzasya, prapUrtirvistarA na kim // 7 // sUrANavaMzasya paTupradIpaH, zrIsUradevo bhuvi suprtaapH| tadanvaye'bhUddharadevakAkhyaH, putraH pavitro nanu padmasiMhaH // 8 // moSAko ratnasiMhazca, kamalarUpA tathaiva ca / mumicandraH somadevazca, padmasiMhasya // 4 //
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ putrakAH || 9 || puruSArthA iva catvAraH, somadevasya putrakAH / DUGgaraH parvatazcaiva zikharazcAcAkastathA // 10 // saGghapatipadaM prApya, zrImannagarakoTake / tIrthayAtrAM jayI cakre, zikharaH kIrttibhUSitaH // 11 // siriyAdevI prathamA, | lAchaladevI tathA parA tasya / saJjAte dve dayite, ratiprItIva madanasya // 12 // prathamAyAstrayaH putrA jajJire svaguNojvalAH / zirapatiH zrIpAlazca sahasravIrastathaiva ca // 13 // tathA parasyA dvau putrau, jajJAte yazaH zAlinau / sahasrarAja bhArmalau, mUrttAviva yazojayau // 14 // bhartuH puNyArthamarthena, lAchinAnyA likhApitam / pustakaM vAcyamAnaM hi, ciraM nanda zAsane // 15 // uttarAdhyayanavRtteH, pustako'yaM prazastaruk / vAcanAcAryakarmasAgarasya pradade mudA // 16 // bANainan payodhIndumite (1495) vikramavatsare / pustakaM lekhayAmAsa sA svakIyadhanavyayAt // 17 // yAvatpUrvAGgaNeSsminnasamatamamate gomayAlepanArdre, sAyaMsandhyApurandhrI sphuraduDukusume mucatIndupradIpam / prAtaH zrIsAndhyarAgaprasRmaraghusRNe bhAnukumbha tuSTyai, dharmAdhIzasya tAvajjinavacanamidaM vizvaloke mudde stAt / / 18 / / " iti / asya saMzodhanasamaye yugapatsampUrNetatpustakapradAtRNAmuktamahAzayAnAM vizAlodAratA dhanyavAdAspadIbhUtA eva / kizca yadasya granthasyAntima pruphanirIkSaNe munivaryaiH zrImatpuNyavijayairmahAzayaiH parizramo'kAri tadarthaM teSAmapyanugrahaH smRtipathAnna kadApi vismaryate'smAbhiH / anyacaitadvRttigatAni kathAntargatAni vA yAni kAnicit pAkRta- apabhraMza bhASAmayAni prastAvikapadyAni teSAM saMskRtacchAyApyadhaH kRtAvalokanIyeti / pUrvoktadazapustakAdhAreNa sAvadhAnIbhUya saMzodhite'pyasmin granthe pramAdavazAd dRSTidoSavazAdvA yatra kutracit sthale yA kApyazuddhirvAcakAnAM dRSTipathamavatarettatra saMzodhya vAcanIyaM kovidamahAzayairiti prArthayate-- vijayomaGgasUriH / saMvat 1993 pauSazuklA pratipat mu0 rAjanagara (luNasAvADA) jaimopAzraya / PnXCXXCXX CXCXXXOXOXOX
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarA mudraNakArye dhyayana asyAgamasya mudraNakArye ArthikasAhAyyapradAvaNAM bhAgyavatAM zramaNopAsakAnAM nAmAvaliH sUtrasya sAhAyyatradAvaNAMnAmAvali rAjanagarAntargatazAhapurasatkA dravyasahAyatA500 maGgalapArekhakhAMcA ityasya upAzrayasatkajJAnadravyam / | 151 zAha-dAhAbhAI sAkaracaMda. 1.1 zAha-nAnAlAla hIrAlAla. 51 zAha-bhUlAbhAI balAkhIdAsa. 41 zAha-babAbhAI umedacaMda. 31 zAha-maNikAla maganalAla. 3. zAha-nagInadAsa dolatarAma. 31 zAha-kezavalAla jecaMda. 25 zAha-phUlacaMda lAlubhAI. 25 zAha-sAkaracaMda becaradAsa. 25 zAha-zivakAla manasukharAma. 25 zAha-cUnIlAla rAyacaMda. 25 zAha-khoDIdAsa choTAlAla. 25 zAha-umedarAma bhUrAbhAI. 25 zAha-sAMkalacaMda cakubhAI. 25 zAha-hIrAlAla mANekalAla. 25 zAha-sakaracaMda dokatacaMda. 25 zAha-choTAlAka bhAIcaMda, 25 zAha-nagInadAsa chaganalAla, prahAdanapurasatkA dravyasahAyatA275 zrItapAgacchopAzrayasatkajJAnadravyam / 151 zAha-amRtalAka nathucaMda. 101 parikha-DAhyAbhAI nagInadAsa. 101 zAha-godaDabhAI DosajI. 51 koThArI-rikhavacaMda ujamacaMda. 5. parikha-malukacaMda bAdaramala. 50 (kamaLAbAI)dvArA desAI-kAlIdAsa pItAMbaradAsa. 50 zAha-kalubhAI haricaMdasya vidhavA. (gar3ha) 25 metA-jayaMtIlAla kAlIdAsa. 10. zAha-kastUracaMda manasukharAma. (vahAdavAstavya) 51 kocara-saMpatalAlasya mAtR pAnIbAI.
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ laghuzuddhipatrakam / zuddhiH or 0 0 0 0 pRSTham niraGkapatiH sAGkapatiH azuddhiH bhuMjato bhujaMto 7 thI 96 sudhI heDiMga shriinaimicndriiyvRttiH| zrInemicandrIyA sukhabodhAkhyA lghuvRttiH| viDhapayiSyati' viDhapayiSyati, heDiMga dhyanayansUtre zrInaimi dhyayanasUtre zrInemi 19-20-21 heDiMga prathamaM vinayAdhyayanam dvitIyaM pariSahAdhyayanam / atha' 'artha' vehAriya vehAriya piya? kameNa, krameNa 97 thI 108 sudhI heDiMga zrInaimi zrInemi 115 gaurakhavad gaurakharavad nipIlyante niSpIlyante saMgama saMyama . 55 61 0 piya! 0 120 122
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ pRSTham zrIuttarAdhyayanasUtrasya heDiMga laghuzuddhipatrakam / 123 135-136 0 0 0 155 178 0 192 0 niraGkapatiH sAGkapatiH azuddhiH cayo heDiMga durmukha jagarakkhaNa! kiviNAsaNa!, zilpenazilpikaH nei he ! mahAbhAga! nibhaddhA aNaTTAkittipacae nirbandha sugamameva lachaNo heDiMga trisaptivyAyan 194 198 233 zuddhiH ttanivRttayo dvimukhajagarakkhaNa!, viNAsaNa!, zilpena zilpikaH nei, he mahAbhAga! nibaddhA aNahAkitti pathae nirgrantha sugamameva / laMchaNoM trisaptatidhyAyan 0 0 0 0 271 0 6.0 0 . 271 294 331thI336 sudhI 336 0 0
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIAtmavallabhagranthAGkaH-12. OM namaH pravacanAya / nyAyAmbhonidhi-zrImadvijayAnandasUrIndrapaTTAlaGkArazrImadvijayavallabhasUripAdapaGgrebhyo namaH / pUrvoddhRtajinabhASitazrutasthavirasandRbdhAnizrImannemicandrasUrivihitasukhabodhA''khyavRttiyutAni zrIuttarAdhyayanAni / KeXKOKKAROKEKO-KO-KO-KO-XX praNamya vighnasaGghAta-ghAtinastIrthanAyakAn / siddhAMzca sarvasAdhUMzca, stutvA ca zrutadevatAm // 1 // AtmasmRtaye vakSye, jaDamatisaGkeparucihitArthaM ca / ekaikArthanibaddhAM, vRttiM sUtrasya sukhabodhAm // 2 // bahvAd vRddhakRtAd , gambhIrAd vivaraNAt samuddhRtya / adhyayanAnAmuttara-pUrvANAmekapAThagatAm // 3 // [tribhirvizeSakam ] arthAntarANi pAThAntarANi sUtre ca vRddhttiikaatH| boddhavyAni yato'yaM, prArambho gamanikAmAtram // 4 // tAni ca SaTtriMzad bhavanti / tatra vinayamUlatvAd dharmasya prathamaM vinayAdhyayanam , tasya cedamAdisUtramsaMjogA vippamukkassa, aNagArassa bhikkhuNo / viNayaM pAukarissAmi, ANuputviM suNeha me // 1 // - vyAkhyA-'saMyogAt' sambandhAd bAhyAbhyantarabhedabhinnAt , tatra mAtrAdiviSayAd bAhyAt kaSAyAdiviSayAccAntarAt, vividhaiH prakAraiH-jJAnabhAvanAdibhiH prakarSeNa muktaH-tyako vipramuktastasya, "anyo'nyaM bhavacakre, jAtAH sarve'pyanantazo
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / // 1 // jIvAH / mAtrAdibandhubhAvaM zatrUdAsInabhAvaM ca // 1 // " ataH ko'tra bandhuH ? ko vA paraH ?, tathA "" koho ya mANo ya aNigahIyA, mAyA ya lobho ya pavadrumANA / cattAri ee kasiNA kasAyA, siJcanti mUlAI puNabbhavassa // 1 // " ato na deyaH krodhAdiripuvargasyA'vakAza ityAdiparibhAvanAdibhiH svajanAdisambandharahitasyetyabhiprAyaH, 'anagArasya' parakRtagRhanivAsitvAttatrA'pi mamatvamuktatvAt saGgarahitasya 'bhikSoH ' sAdhoH 'vinayaM' sAdhujanAsevitasamAcAraM upacAraM vA abhyutthAnAdi 'prAduHka| riSyAmi' prakaTayiSyAmi, katham ? ityAha- ' AnupUrvyA' paripATyA, prAkRtatvAttRtIyArthe dvitIyA, 'zRNuta' AkarNayata, anena | ca zroturabhimukhIkaraNena parAGmukhamapi pratibodhayato vyAkhyAturdharma eveti khyApitaM bhavati / tathA ca bAcaka : - " na bhavati dharmaH zrotuH, sarvasyaikAntato hitazravaNAt / bruvato'nugrahabuddhyA, vaktustvekAntato bhavati // 1 // " 'mama' kathayata iti gamyata iti sUtrArthaH // 1 // yaduktaM vinayaM prAduH kariSyAmIti tatra vinItasvarUpe kathite vinayasvarUpamuktameva syAditi tatsvarUpamAhaANANiddesakare, gurUNamuvavAyakArae / iMgiyAkArasaMpaNNe, se viNIe tti vucca // 2 // vyAkhyA - AjJA - saumya ! idaM kuru idaca mA kArSIriti guruvacanaM tasya nirdeza:-itthameva karomIti nizcayAbhidhAna| mAjJAnirdezastaM karotItyAjJAnirdezaka gurUNAm - AcAryAdInAmupapAtaH - samIpasthAnaM tatkArakaH - tadanuSThAtA, na tvAdezabhayAd dUrasthAyI, iGgitaM - nipuNamatigamyaM pravRttinivRttisUcakamISadbhUziraH kampAdi AkAraH - sthUladhIsaMvedyaH prasthAnAdibhAvasUcako digavalokanAdiH, Aha ca - " avaloyaNaM disANaM, viyaMbhaNaM sADagassa saMvaraNaM / AsaNasiDhilI karaNaM, | paTTiyaliMgAI eyAI // 1 // " anayordvandve iGgitAkArau tAbhyAM gurugatAbhyAM sampanna: - yuktastadveditayA kathite vinayasvarUpe 1 "krodhazca mAnazcAnigrahItA mAyA ca lobhazca pravardhamAnAH / catvAra ete kRtsnAH kaSAyAH, siJcanti mUlAni punarbhavasya // 1 // " 2 "avalokanaM dizAM vijRmbhaNaM zATakasya saMvaraNam / AsanazithilIkaraNaM prasthitaliGgAnyetAni // 1 // " XCXXXCXCXCXCXCXCXCXX8 prathamaM vina yAdhyaya nam / 112 11
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ iGgitAkArasampannaH 'saH' iti vizeSaNAnvitaH 'vinItaH' vinayAnvitaH 'itiH' sUtraparAmarza ucyate tIrthakaragaNadharAdibhiriti sUtrArthaH // 2 // avinItatvaparihAreNa vinIto bhavatItyato'vinItasvarUpamAha ANA'Nidesakare, gurUNamaNuvavAyakArae / paDiNIe asaMbuddhe, aviNIe tti bucaI // 3 // ___ vyAkhyA-AjJA'nirdezakaro gurUNAmanupapAtakArakaH 'pratyanIkaH' pratikUlavartI, kimityevaMvidho'sau ? ityAhaA'asambuddhaH' anavagatatattvo'vinIta ityucyate, kUlavAlakazramaNavat / tathAhi-egassa Ayariyassa cellao aviNIo, taM Airio aNbaaddei| so khAraM vahati / annayA AiriyA siddhaselaM teNa samaM vaMdagA vilaggA / oyaraMtANaM vahAya silA | mukkA / diTThA AyarieNaM, pAyA osAriyA, iyarahA mArio hoto| sAvo dino-durAtman itthIo viNassihisi tti / | 'micchAvAI eso bhavau' tti kAuM tAvasAsame ceva acchai / naIe kUle AtAvei / paMthabbhAse sattho jo ei tao AhAro| hoi / naIe kUle AyAvemANassa sA naI annao pavUDhA teNa kUlavAlao nAma kayaM / io ya seNiyaputto koNiyarAyA ceDayarAyAhiTThiyaM hallavihallavereNa vesAliM nagari rohei / na ya sA tIrae ghettuM muNisubayasAmithUbhappabhAvAo, tao visanno konnio| cirakAleNaM devayAe AgAse bhaNitaM-"samaNe jai kulavAlae, mAgahiyaMgaNiya gmisse| rAyA ya asogacandae, vesAliM nagariM ghisse||1||" so mggiji| tattha acchaMto aagmio| gaNiyAo shaaviyaao| egA bhaNati-ahaM ANemi / kavaDasAviyA jAyA, satyeNa gayA baMdai, bhaNai ya-'uddANe bhoIyammi ceiyAI vaMdAmi, tumhe ya suyA ettha ao vaMdaNatthamAgayA, tA karesu aNuggahaM, geNhasu phAsuesaNijaM bhattaM' ti bhaNiUNa pAraNage moyagA saMjoiyA dinnA / aIsAro jaao| osahappaogeNaM pannavio / uccattaNAIhiM saMbhinnaM cittaM / ANio koNiya| "zramaNo yadi kUlavAlako mAgadhikAM gamiSyati / rAjA cAzokacandro vaizAlI nagarI grahISyati // 1 // " 2 jJAtaH / al3 mRte| 4 bhartari / /
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarA- dhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / // 2 // samIvaM / bhaNio-tahA karehi jahA vesAlI ghippi| tato teNa abbhaMtaraM gaMtUNa nemittiyaveso ko| muNio muNisuprathamaM vinavayathUbhappabhAvo / eso logeNa pucchio-kahiM nagararoho avagacchissai ? / teNa bhaNiyaM-jai eyaM thUbhaM avaNeha / yAdhyayaavaNIyaM / bhaggA nayarI halehiM vAhiya tti // 3 // sAmprataM dRSTAntapUrvakamavinItasyaiva sadoSatAmAha nm| jahA suNI pUikaNNI, nikkasijai savaso / evaM dussIlapaDiNIe, muharI nikkasijati // 4 // vyAkhyA-'yathA' yadbat zunI strInirdezo'tyantakutsopadarzakaH, pUtI-paripAkataH kuthitagandhau kRmikulAkulatvAdyupalakSaNametat karNI-zrutI yasyAHsA pUtikarNI 'niSkAsyate' nirvAsyate 'sarvataH' sarvebhyo gRhAGgaNAdibhyaH leSTulakuTAdibhiH, prAkRtatvAcca 'sabaso' tti zasupratyayaH,upanayamAha-evam' amunA prakAreNa duSTa-rAgAdyupahataM zIlaM-svabhAvo yasya sa duHzIlaH pratyanIkaH prAgvad anayorvizeSaNasamAsaH, 'mukharaH bahuvidhA'sambaddhabhASI 'niSkAsyate' sarvataH kulagaNasaGghAderiti suutraarthH||4|| Aha-anarthahetau dauHzIlye kimityasau ramate ? ucyate-pApopahatamatitvAttatraivAsya ratiH, etadeva dRSTAntapUrvakamAha kaNakuMDagaM caittA NaM, viTThe bhuMjaha suuyro| evaM sIlaM cahattA NaM, dussIle ramaI mie // 5 // vyAkhyA kaNAH-taNDulAsteSAM tanmizro vA kuNDakaH-kukkasaH kaNakuNDakastaM tyaktvA 'viSTAM' purISaM 'bhuGkte' abhyavaharati 'sUkaraH' gattosUkaro yatheti gamyate, evaM 'zIlaM' prastAvAcchobhanaM tyaktvA duSTaM zIlaM duHzIlaM tatra 'ramate' dhRtimAdhatte mRga iva 'mRgaH' ajJatvAdavinIta iti yogaH / idamatra hRdayama-yathA mRgo maraNApAyamapazyan ajJatayA gaurIgAnAkRSTo vyAdhamanusarati tathaiSo'pi duHkhAkIrNabhavabhramaNamanavagacchan nirvivekatayA visthAnIye duHzIle ramata iti sUtrArthaH / / 5 / / uktopasaMhArapUrva kRtyopadezamAha // 2 // suNiyA'bhAvaM sANassa, sUyarassa narassa yA viNae Thavija appANaM, icchaMto hiymppnno||6|| vyAkhyA-'zrutvA' AkarNya 'abhAvaM' kutsArthatvAnnanaH azobhanaM bhAvaM sarvato niHkAsanalakSaNaM "sANassa" tti prAkRta XOXOXOXOXOXOXOK
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ tvAt zunyAH 'sUkarasya ca' dRSTAntasya 'narasya ca' dArTAntikasya 'vinaye' vakSyamANasvarUpe sthApayedAtmAnam Atmanaiveti gamyate, icchan 'hitam aihikamA''muSmikamAtmanaH, vinayAdeva hi tatsambhavAt / Aha ca-"viNayA NANaM NANAo daMsaNaM dasaNAo caraNaM ca / caraNAhiMto mokkho, mokkhe sokkhaM nirAbAhaM // 1 // " iti suutraarthH||6|| yatazcaivamataH kim ? ityAhatamhA viNayamesijA, sIlaM paDilabhejao / vuddhaputte niyAgaTThI, Na Nikasijai knnhui||7|| vyAkhyA-tasmAd vinayam 'eSayet' anekArthatvena dhAtUnAM kuryAt / kiM punarvinayasya phalaM yenaivamupadizyate ? ityAha-'zIlam' uktasvarUpaM 'pratilabheta' prApnuyAt 'yataH' vinayAt , anena vinayasya zIlAvAptiH phalamuktam / asyA'pi kim ? ityAha-buddhAnAm-AcAryAdInAM putra iva putro buddhaputraH, "eNttA ya sIsA ya samaM vibhattA" itivacanAt , svarUpavizeSaNametat , niyAgArthI' mokSArthI san 'na niSkAsyate' na bahiHkriyate 'kutazcid' gacchagaNAdeH, kintu vinItatvena sarvaguNAdhAratayA sarvatra mukhyaH kriyata iti bhAva iti sUtrArthaH // 7 // kathaM punarvinaya eSayitavyaH ? ityAha|NisaMte siyA amuharI, buddhANaM aMtie syaa| atthajuttANi sikkhijA, giradvANi u vje||8|| | vyAkhyA-'nizAntaH' nitarAmupazamavAn antaH krodhaparihAreNa bahizca prazAntAkAratayA 'syAt' bhaved amukharaH san 'buddhAnAm' aacaaryaadiinaam| 'antike' samIpe 'sadA' sarvakAlam , kim ? ityAha-'arthayuktAni' heyopAdeyArthAbhidhAyakAni arthAdAgamavacAMsi 'zikSeta' abhyasyet 'nirarthakAni' uktaviparItAni punarvaizeSika-vAtsyAyanAdIni strIkathAdIni vA 'tuH' punararthe 'varjayet' pariharet / Aha ca-"siMgArarasuttuiyA, mohamaI phuphumA hasahasei / jaM suNamANassa kahaM, samaNeNa na sA kaheyavA // 1 // " iti sUtrArthaH // 8 // kathaM punararthayuktAni zikSeta ? ityAha "vinayAjjJAnaM jJAnAdarzanaM darzanAcaraNaM ca / caraNAnmokSo mokSe saukhyaM nirAbAdham // 1 // " 2 "putrAzca zipyAzca samaM vibhktaaH"| ||3 "zRGgArarasottejitA mohamayI karISAgniH hasahasAyati / yAM zRNvataH kathA zramaNena na sA kathayitavyA // 1 // " DXOXOXOXOXOXOXOXOXOXEIXO
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamaM vinyaadhyynm| zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / // 3 // aNusAsio na kuppejA, khaMti seveja paMDie / khuddehiM saha saMsamgi, hAsaM kIDaM ca vje||9|| vyAkhyA-'anuziSTaH' kathaJcit paruSoktyA'pi zikSitaH 'na kupyet' na kopaM gacchet , kiM tarhi kuryAt ? 'kSAnti' XIparuSabhASaNAdisahanAtmikAM 'seveta' bhajeta, yataH-"dhanyasyopari nipatatyahitasamAcaraNadharmanirvApI / guruvadanamala yaniHsRto, vacanarasazcandanasparzaH // 1 // " 'paNDitaH' buddhimAn / tathA 'kSudraiH' zIlahInaiH pArzvasthAdibhiH 'saha' samaM "saMsaggi" ti prAkRtatvAt saMsarga 'hAsaM' hasanaM 'krIDAM ca' antyAkSarikA-prahelikAdAnAdirUpAM varjayet , lokAgamaviruddhatvAd gurukarmabandhahetutvAccaiSAmiti sUtrArthaH // 9 // punarapyanyathA vinayamAha mA ya caMDAliyaM kAsI, bahuyaM mA ya Alave kAleNa ya ahinjittA, taojhAeja ekko||10|| __vyAkhyA-'mA' niSedhe, 'caH' samuccaye, caNDaH-krodhastadazAd alIkam-anRtabhASaNaM caNDAlIkaM, lobhAdyalIkopalakSaNametat , 'mA kArSiH' mA vidhAsIH, Aha ca-"musAvAo ya logammi, sabasAhUhiM grhio| avissAso ya bhUyANaM, tamhA mosaM vivajae // 1 // " baDheva 'bahukam' aparimitamAlajAlarUpaM mA ca 'Alapet' bhASeta / uktaM ca-"mahuraM niuNaM thovaM, kajAvaDiyaM agbiymtucchN| puzviM maisaMkaliyaM, bhaNaMti jaMdhammasaMjuttaM // 1 // " bahvAlapanAdadhyayanAdikSatirvAtakSobhAdisambhavAditi / kiM punaH kuryAt ? ityAha-'kAlena' prathamapauruSyAdilakSaNena 'caH' punararthe 'adhItya' paThitvA pRcchAdyupalakSaNametat , 'tataH' adhyayanAdanantaramiti gamyate 'dhyAyeta cintayeta 'ekakaH' bhAvato rAgAdirahito dravyato viviktazayanAsanAdisaMstha iti suutraarthH||10|| itthamakRtyaniSedhaH kRtyvidhishvopdissttH| kadAcidetadviparyayasambhave kiM karaNIyam ? ityAhaAhacca caMDAliyaM kaTu,na niNha vija kayAi vi|kddN kaDetti bhAsijjA, akaDaM no kaDitti y||11|| "mRSAvAdazca loke sarvasAdhubhirgarhitaH / avizvAsazca bhUtAnAM tasmAnmRSAM vivarjayet // 1 // " 2 "madhuraM nipuNaM kAryApatitamagarvitamatuccham / pUrva matisaMkalitaM bhaNanti yad dharmasaMyuktam // 1 // " // 3 //
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA-"Ahazca" kadAcit 'caNDAlIkam' uktasvarUpaM 'kRtvA' vidhAya 'na nihuvIta' na kRtamiti nA'palapet 'kadAcidapi' yadA'pi parai!palakSitastadApItyarthaH, tarhi kiM kuryAt ? ityAha-kRtaM vihitaM caNDAlIkAdi kRtamiti kRtameva 'bhASeta' brUyAd na bhayalajjAdibhirakRtamapi, tathA 'akRtaM tadeva 'no kRtamiti' akRtameva bhASeta, na tu mAyoparodhAdinA kRtamapi, anyathA mRpAvAdAdidoSasambhavAt / idaM cAtrA''kUtam-kathazcidaticArasambhave lajjAdyakurvan svayaM gurusamIpamAgamya-"jahe bAlo jaMpato, kajamakajaM ca ujuyaM bhaNati / taM taha AloejjA, mAyAmayavippamukko u // 1 // " ityAdyAgamamanusaran manaHzalyaM yathAvadAlocayediti suutraarthH||11|| ihaivaM punaH punarupadezazravaNAd yadeva gurUpadezastadaiva pravartitavyaM nivartitavyaM ceti syAdAzaGkA tadapanodAyA''hamA galiyasseva kasaM, vayaNamicche puNo puNo / kasaM va daTumAinne, pAvagaM parivajae // 12 // vyAkhyA-mA' niSedhe, 'galyazva iva' avinItaturaGgama iva 'kasaM' kasaprahAraM 'vacanaM' pravRttinivRttiviSayamupadezaM prastAvAd gurUNAm 'icchet' abhilaSet 'punaH punaH' vAraM vAraM, kiM punaH kuryAt ? ityAha-'kasaM' carmayaSTiM dRSTvA 'AkIrNa iva' vinItAzva iva syAt , sambandhAt prastAvAcchiSyo gurorAkArAdi dRSTvA 'pApakaM' gamyamAnatvAdanuSThAnaM 'parivarjayet' sarvaprakAraiH pariharet , upalakSaNatvAditaraccA'nutiSThet , kimuktaM bhavati ?-yathA''kIrNo'zvaH kasagrahaNAdinA''rohakA|zayamupalabhya kasenA'zAtita eva tadabhiprAyAnurUpaM ceSTate tathA suziSyo'pyAkArAdibhirAcAryAzayamavagamya vacanenA'prerita eva, mA bhUdAcAryasya vacanAyAsa iti sUtrArthaH / / 12 // galyAkIrNatulyayoH ziSyayordoSaguNAvAha aNAsavA thUlavayA kusIlA, miGa picaMDaM pakaraMti sIsA / cittANuyA lahu dakkhovaveyA, pasAyae te hu durAsayaM pi // 13 // / "yathA bAlo jalpana kAryamakArya carjukaM bhaNati / tattathA''locayenmAyAmadavipramuktastu // 1 // " XOXOXOXOXOXOXOXOXOXXX
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica prathamaM vinyaadhyynm| ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / // 4 // vyAkhyA-'anAzravAH' vacasyasthitAH sthUlavacasaH' asunirUpitabhASiNaH 'kuzIlAH' duHzIlAH 'mRdumapi' akopa-| namapi 'caNDa' kopanaM 'prakurvanti' prakarSeNa vidhati 'ziSyAH' vineyAH, sambhavati hyevaMvidhaziSyA'nuzAsanAya punaHpunavacanakhedamanubhavato mRdorapi guroH kopa iti / 'cittAnugAH' hRdayAnuvartinaH 'laghu' zIghraM 'dAkSyopetAH' avilambitakAritvayuktAH 'prasAdayeyuH' saprasAdaM kuryuH 'te' ziSyAH 'huH' punararthe 'durAzayamapi' Azukopanamapi prakramAdguruM, kiM punaranutkaTakaSAyamiti / atrodAharaNaM caNDarudrAcAryaziSyaH, tatra sampradAyaH-avaMtIjaNavae ujeNIe nayarIe NhavaNujANe sAhuNo smosriyaa| tesiM ca Ayario caMDaruddAbhihANo aIvarosaNo 'sAhUNaM UNAirittAidosaduTThamaNuTThANaM pAsaMto aIvarosamuvagacchaI' tti taiMsaNapariharaNatthaM AyahiyaTThayAe egate sajjhAyajjhANaM kuNaMto acchai / etthaMtare ujeNivatthavao ahiNavavittavivAho ibbhaputto kayakuMkumaMgarAo pavaranevattho niyavayaMsayasameo ego juvANo tesiM sAhUNa paasmaago| uvahAseNa paNamiUNa bhaNiyaM teNa-kaheha me dharma / te ya 'kelIkilo esa' tti na kiMpi japaMti, sajjhAyaMtA acchNti| teNa parihAseNa bhaNiyaM dehi me bhayava! dikkhaM, NiviNNo'haM gharavAseNaM, bhAriyAe vi ahaM dohaggattaNeNa paricatto, tA kareha pasAyaM, uttAreha sNsaaraao| sAhUhi vi 'esa ullaMTho amhe pavaMcei' tti kAUNa "ghRSyatAM kalinA kaliH" iti caMDarudaM uvAisaMti-ettha amha gurU acchai so pavAvehI, vayamaNahigAriNo dikkhAdANassa, tA gacchaha | eyasamIve / parihAseNa ceva te gayA sUrisamIve / so ya sahAveNa ceva phruso| teNa paNamiUNa bhaNiyaM-bhayavaM ! pavAveha mamaM jeNa suheNa acchAmi, bhaggo gharavAvAreNa paraloyaM ca sAhemi / teNa vi 'vippAvago' tti nAUNa saMjAyamANakoveNa bhaNiyaM-chAramANehi / ANio egeNa / uvaviThTho esa 'namokAraM' ti bhaNiUNa / kAumAraddho sUrI loyaM / vayaMsayA visaNNA / 'mitta ! nAsasu' tti bhaNio tehiM / so vi bhaviyavayAvaseNa lahukammayAe ya 'kahaM saMpai kayaloco XXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOX // 4 //
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ XXXXXX 8X8X8X8 1 | niyavAyAe abbhuvagayapavajjo gacchAmi gehUM ? ti jAo bhAvasamaNo / adhiI kAUNa gayA vayaMsathA / te vi uvasyaM gayA / seheNa bhaNiyaM bhayavaM ! annattha vaccAmo, uppavAvissaMti mama baMdhuNo sAhU ya aNatthaM pAvissaMti, appaviijjayA caiva gacchAmo, mahaMtaM sAhuvaMdaM najjai vaccamANaM / sUriNA bhaNiyaM -- paMthaM paDilehehi jeNa rayaNIe vaccAmo / so vi paMthaM | paDilehiUNa Agao / rayaNIe NiggayA / 'purao vaccasu' tti bhaNio seho gacchai aggao / caMDaruddo vi rayaNIe apecchaMto khANue pakkhalio veyaNAvaseNa 'hA duTThaseha ! na sohaNo maggo paDilehio' tti rUsieNa matthae daMDaNaM Ahao, siraM phoDiyaM tahA vi sammaM sahai, ciMtai ya - aho ! me ahannayA jeNa esa suhamacchaMto niyasAhumajjhe / vasaNabhAyaNaM kao tti, kahameyaM sammamakkhaliyaM nemi ?, kahameyassa samAhiM uppAemi ? -tti payatteNa gacchaMtassa suhabhAvaNovagayassa kevalanANamutpannaM / pahAyA rayaNI / diTTho ruhirorAliyasiro / tao paJcAgayadRDhasaMvego 'aho ! eyassa sehassa vi khaMtI, aho ! mama cirapavaiyassa vi pattagaNipayassa vi ukkaDarosaya' tti emAibhAvaNAparigao appAnaM niMdiumAraddho sUrI, uppaNNaM ca kevalaM nANaM // evaM suziSyacaNDamapi mRduM karoti gurumiti sUtrArthaH // 13 // kathaM punargurucittamanugamanIyam ? ityAha nA'puTTho vAgare kiMci, puTTho vA nAliyaM vae / kohaM asacaM kuThejjA, dhArijA piyamappiyaM // 14 // vyAkhyA--na 'apRSTaH' kathamidamityAdyajalpito guruNeti gamyate 'vyAgRNIyAt' vadet tathAvidhakAraNaM vinA 'kizcit' | stokamapi, pRSTo vA na 'alIkam' anRtaM vadet, kAraNAntareNa gurubhiratinirbhatsito'pi na tAvatkrudhyet, kathaJcidutpannaM vA krodham 'asatyaM' tadutthavikalpaviphalIkaraNena 'kurvIta' vidadhyAt tadvipAkamAlocayan, yathA -- "krodhaH paritApakaraH, | sarvasyodvegakArakaH krodhaH / vairAnuSaGgajanakaH krodhaH krodhaH sugatihantA // 1 // " udAharaNazcA'tra -- kassai kulaputtayassa
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / bhAyA verieNa vaavaaio| so jaNaNIe bhannai-putta ! puttaghAyagaM ghAyasu tti / tao so teNa niyaporusAo jIvaggAhaM prathamaM vina| gihiUNa jaNaNIsamIvamuvaNIo, bhaNio ya-bhAighAyaga! kahiM AhaNAmi ? tti / teNa vi khaggamuggAmiyaM daTThaNa | yAdhyayabhayabhIeNa bhaNiyaM-jahiM saraNAgayA Ahammati / imaM ca soUNa teNa jaNaNImuhamavaloiyaM / tIe mahAsattattaNamava nam / | laMbatIe uppannakaruNAe bhaNiyaM-na putta ! saraNAgayA Ahammati / jao-"saraNAgayANa vissaMmiyANa paNayANa basaNapattANaM / rogiyaajaMgamANaM, sappurisA neya paharaMti // 1 // " teNa bhaNiyaM-kahaM rosaM saphalaM karemi ? / tIe * bhannai-na putta ! satvattha roso saphalo kreyvo| pacchA so teNa visajio calaNesu nivaDiUNa khAmeUNa ya go|| evaM krodhamasatyaM kuryAt, tathA 'dhArayet' svarUpeNA'vadhArayet 'priyaM' prItyutpAdakaM stutyAdi 'apriyaM tadviparItaM nindAdi, na tayo rAga dveSaM ca kuryAdityarthaH / uktaM ca-"lAbhA'lAbhe sukhe duHkhe, jIvite maraNe tathA / stutau nindAvidhAne |ca, sAdhavaH samacetasaH // 1 // " udAharaNaM cA'tra-asivovaddave nayare Adannassa sapurajaNavayassa rAiNo samIvaM | tinni bhUyavAiyA AgayA bhaNaMti-amhe asivaM uvasamAvemo tti / rAiNA bhaNiyaM-suNemo keNuvAeNaM ? ti / tatthego bhaNai-asthi mama maMtasiddhamegaM bhUyaM alaMkiyavibhUsiyaM, taM savajaNamaNaharaM rUvaM viuviUNa gopuraratthAsu lIlAyata / / pariyaDai taM na nihAleyatvaM, taM nihAliyaM rUsai, jo puNa taM nihAlei so viNassai, jo puNa taM pecchiUNa ahomuho ThAi so rogAo muccai / rAyA bhaNai-alAhi me eeNa airUsaNeNa / bIo bhaNai-mahaccayaM bhUyaM mahai mahAlayaM // 5 // rUvaM viubai laMboyaraM cippiTa vivRtakucchi paMcasiraM egapAyaM visihaM bibhatsarUvaM aTTahAsaM muyaMtaM gAyataM paNaJcamANaM, taM ca | vikRtarUpaM paribhamaMtaM daTThaNa jo paosai uvahasai pavaMcei vA tassa sattahA siraM phuTTai, jo puNa taM suhAhiM vAyAhiM "zaraNAgatAnAM vizrabdhAnAM praNatAnAM vyasanaprAptAnAm / rogitAjaGgamAnAM satpuruSA naiva praharanti // 1 // " *OXXXXXXXX
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ ahinaMdai dhUyapupphAiehiM pUei so savAmayANaM muJcai / rAyA bhaNai - alAhi eeNaM pi / taio bhaNai -- mamAvi evaM vihaM caiva nAivesakaraM bhUyamatthi, priyApriyakAriNaM darzanAdeva rogehiMto moyai / evaM hou tti / teNa tahAkae asivaM uvasaMtaM / tuTTho rAyA / AnaMdiyA nAyarayA / pUio so bhUyavAI sabehiM pi / evaM sAhU vi muMDiyasiramalamaliNavatthattaNAIhiM parehiM paDiNIehiM paribhUyamANo, evaM vaMcijjamANo hasijjamANo vA, bhattimaMtehi ya thuvamANo pUijjamANo priyApriyaM saheta iti sUtrArthaH // 14 // Aha-- krodhAdyasatyatAkaraNAdinA kimAtmana eva damanamupadizyate na bAhyadamanIyasya ? atrocyate appA ceva dameyaco, appA hu khalu duddamo / appA daMto suhI hoi, assi loe parattha ya // 15 // vyAkhyA - Atmaiva 'dAntavyaH' indriyanoindriyadamanena manojJetaraviSayeSu rAgadveSavazata unmArgagAmI upazamaM netavyaH / uktaM ca - " itazcetazca dhAvantaM manomattamataGgajam / jJAnAGkuzavazaM kRtvA, punaH panthAnamAnayet // 1 // " kimityevamupadizyate ? ityAha- Atmaiva huzabdasyaivakArArthatvAt, 'khalvi' ti yasmAt 'durdamaH' durjayaH, taddamane damitA | eva bAhyadamanIyA iti na taddamanamupadizyata iti bhAvaH, uktaM ca - "sarvamappe jie jiyaM" / kaH punarevaM guNaH ? ityAhaAtmA dAntaH sukhIbhavati 'asmi~lloke' iha bhave 'paratra ca' paraloke / dAntAtmAno hi paramarSaya ihaiva surairapi pUjyante mokSaM ca sAdhayanti / adAntAtmAnastu caurapAradArikA ihaiva vinazyanti / tathA -- "saddeNa mao ruveNa payaMgo mahuyaro ya gaMgheNaM / AhAreNa ya maccho, bajjhai phariseNa ya gaiMdo // 1 // paratra ca durgatipAtAdi prApnuvanti / tatra codA haraNam - egammi sannivese do bhAyaro corA / tattha ya sattheNa vaccaMtANaM sAhUNaM vAsAratto patto / 'na ya koi atthi 1 "sarvamAtmani jite jitam" / 2 "zabdena mRgo rUpeNa pataGgo madhukarazca gandhena / AhAreNa ca matsyo badhyate sparzena ca gajendraH // 1 // "
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamaM vinyaadhyynm| zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica- ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / sAhubhaddago' tti tesiM coranAyagANaM sayAsamuvagayA sAhU / tahasaNeNa ANaMdiyA te, paNamiUNa ya bhaNiyA-muNI! bhaNaha paoyaNaM / sAhUhiM bhaNiyaM-amhaM na kappai vAsAratte vihariuM, ao vAsAvAsapAuggamuvassayaM jAemo / saharisaM ca dinno tehiM-ciTThaha ettha viistthaa| ThiyA tattha sAhU, bhaNiyA ya-amha gehesu ceva pajjattaM geNheyavaM / muNIhiM bhaNiyaMna kappai egattha ceva piNDaggahaNaM, tA viharissAmo savatthociyagharesu, tumha vasahidANeNa ceva mahApuNNabaMdho, jao"jo dei uvassayaM jaivarANa tavaniyamajogajuttANaM / teNaM dinnA vattha'nnapANasayaNAsaNavigappA // 2 // tavasaMjamasajjhAo, nANabbhAso jaNovayAro ya / jo sAhUNamuvaggahakArI sejjAyaro tassa // 3 // pAvai suranarariddhI, sukuluppattI ya bhogasAmiddhI / nittharai bhavamagArI, sejjAdANeNa sAhUNaM // 4 // imaM ca soUNa suhRyaraM te parituTThA / tao sakammarayANaM muNINovaddavaM rakkhaMtANaM pajuvAsaNaparANa ya tesiM sAhUNaM ca tavasaMjamarayANamaikvaMto vAsAratto / gacchaMtehiM annavayagahaNaasamatthANaM tesiM dinnaM rAibhoyaNavayaM / sAhiyaM ca jahA-mAliMti mahiyalaM jAmiNIsu rayaNIyarA samaMteNa / te viTTAliMti phuDaM, rAIe muMjamANe u // 5 // mehaM pipIliyAo, haNaMti vamaNaM ca macchiyA kunni| jUyA jaloyarattaM, koliyao koDharogaM ca // 6 // vAlo sarassa bhaMgaM, kaMTo laggai galammi dAruM ca / yo dadAti upAzrayaM yativarebhyastaponiyamayogayuktabhyaH / tena dattA vasnAnapAnazayanAsanavikalpAH // 2 // tpHsNymsvaadhyaayo| jJAnAbhyAso janopakArazca / yaH sAdhUnAmupagrahakArI zayyAtaro tasya // 3 // prApnoti suranarIH sukulotpattiM ca bhogsmRddhim| nissarati bhavamagArI zayyAdAnena sAdhubhyaH // 4 // 2 "mAlayanti mahItalaM yAminISu rajanIcarAH samantAt / te vidyAlayanti sphuTaM rAtrI bhujAnAMstu // 5 // medhAM pipIlikA pranti vamanaJca makSikA karoti / yukA jalodaratvaM lUtA kuSTharogaJca // 6 // vAla: svarasya bhaGgaM kaNDako lagati gale dAru ca / tAlI vidhyati aliH vyaJjanamadhye bhujyayAnaH // 7 // " jIvAnAM kunthvAdInAM ghAtanaM pAnabhojanAdiSu / evamAdirajanIbhojanadoSAn kaH kathayituM zaknoti // 8 // KeXOXOXOXOXOXOXO
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ tAlummi viMdhai alI, vaMjaNamajjhammi muNjNto||7|| jIvANa kuMthumAINa ghAyagaM pANabhoyaNAIsu / emAirayaNibhuMjaNadose ko sAhiuM tarai // 8 // imammi vayammi dRDhapayannehiM hoyacaM ti bhaNiUNa gayA te saahunno| te vi aNuvaiUNa niyattA muNiA sevAe kayatthamattANaM mannatA citttthti| annayA tehiM dhADIe gaehiM bahuyaM gomahisakamANIyaM / tattha tesi majjhe ege aMtarA ya |pahe mahisaM vAvAiUNa paiumAraddhA / anne majjhe gAmassa majassa gyaa| maMsaittA saMpahAreMti-addhage maMse visaM pakkhi| vAmo, to taM majaittANa daahaamo| tao amhaM bahUyaM gomahisakaM bhAgeNamAgamissai / bhaviyavayAvaseNa majjaittehiM| vi evaM ceva sAmacchiyaM / pakkhittaM ca visaM / Aico ya atthaM gao / te bhAyaro na bhuttA vayabhaMgo tti kAuM, iyare | paropparaviinnavisasaMjuttamajamaMseNa uvabhutteNa mayA kugaI ca gayA / iyare ihaparaloe ya suhabhAgiNo jaayaa| evaM | tAva jibhidiyaM dameyacaM / evaM sesesu vi iMdiesu 'appA daMto suhI hoi ihaparattha ya' iti sUtrArthaH / / 15 / / kiM punaH paribhAvayannAtmAnaM damet ? ityAha varaM me appA daMto, saMjameNa taveNa ya / mA'haM parehiM dammanto, baMdhaNehiM vahehi ya // 16 // vyAkhyA-varaM-pradhAnaM me-mayA AtmA-jIvastadAdhArarUpo vA deho dAnto-damaM grAhito asamaJjasaceSTAto| vyAvartitaH, kena hetunA? saMyamena-paJcAzravaviramaNAdinA tapasA ca / caH-samuccaye / viparyaye doSamAha-mA-niSedhe, ahamityAtmanirdezaH, paraiH-AtmavyatiriktaiH 'dammato' tti ArSatvAd damitaH-kheditaH, kaiH ? bandhanaiH-vadhAdiviracitairmayUrabandhAdibhiH vadhaiH-lattAlakuTAditADanaiH // atrodAharaNaM seyaNao hatthI-egAe aDavIe hatthijUhaM mahallaM parivasai / tattha jUhavaI jAe jAe gayakalahae viNAsei / tatthegA kariNI AvanasattA ciMtei-jai kahavi gayakalahao jAyai me soeeNa viNAsijihi tti kAuM laMghatI osarai / jUhAhiveNa jUhaM chubbhai, puNo osarai, tAhe bIyataiyadivase jUheNaga
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInaimicandrIyavRttiH gAmaM kayaM / vayatyo mAtA sUyA gayakalahayaM / so nm| KOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXXX milai / tAe egaM risiAsamapayaM dilu, sA tattha lINA, saMvaNiyA ya aNAe risao / sA pasUyA gayakalahayaM / so tehiM risikumArehiM sahio ArAme siMcai, seyaNau tti se NAma kayaM / vayattho so jAo, jUhaM dahNa jUhavaI yAdhyayahaMtUNa jUhabaI jaao| gaMtUNa ya teNa so Asamo viNAsio, mA annAvi kAvi evaM kAhi tti / tAhe te risao rUsiA pupphaphalagahiyahatthA seNiyassa raNNo pAsaM uvagayA, kahiyaM ca hiM-erisao savalakkhaNasaMpanno gaMdhahatthI seyaNao nAma vaNe ciTThai / gaMtUNa gahio seNieNa / ANiUNa baddho khaMbhe / te ya tAvasA AgaMtUNa uppAsiMti| kiha te soMDIrayA ? pattaM ca tae aviNayassa phalaM / so taM soUNaM Asurutto dhAvio khaMbhaM bhaMjiUNa tANa pittttho| te hayavihae ya kareMto patto aranaM, bhaggA puNo tyaasmaa| puNo seNio hatthigahaNAya go| so ya hatthI devayApari-lal gahito tAhe(e) ohiNA AbhoiyaM-jahA avassaM gheppai, tAhe tAe so bhannai-putta ! varaM te appA dUto na ya si parehiM dammato baMdhaNehiM vahehi ya / so evaM bhaNio sayameva rattIe gaMtUNa aalaannkhNbhmssio| yathA'sya svayaM damanAd | mahAguNastathA muktyarthino'pi viziSTanirjarAtaH, itarathA tvakAmanirjaraNAnna tatheti sUtrArthaH // 16 // vinayAntaramAha|paDiNIyaM ca buddhANaM, vAyA adu va kammuNA / AvI vA jai vA rahasse, neva kujA kayAi vi // 17 // | vyAkhyA-pratyanIkaM-pratikUlaM, ca:-pUraNe, ceSTitamiti gamyate / buddhAnAM-AcAryANAM vAcA-kiM tvamapi kizcid / * jAnISe? ityevaMrUpayA, viparItaprarUpaNAyAM preritastvayaivaitaditthamasmAkaM prarUpitamityAdyAtmikayA vA girA, athavA kameNAsaMstArakAtikramaNakaracaraNasaMsparzAdinA, AviH-janasamakSaM, yadi vA rahasye-viviktopAzrayAdau, neti-niSedhe, eva-avadhAraNe, sa ca-"zatrorapi guNA grAhyA doSA vAcyA gurorpi|" iti kumatanirAkaraNArthaH / kuryAt-viddhyAt kadAcitparuSabhASaNAdAvapIti sUtrArthaH // 17 // vinayamevAha KOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXO // 7 //
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8X8X8** na pakkhao na purao, neva kiccANa piTThao / na juMje UruNA UruM, sayaNe Na paDissuNe // 18 // vyAkhyA - na pakSato- dakSiNAdipakSamAzritya, upavizediti zeSaH, tathopavezane tatpaGkisamAvezatastatsAmyAdhAne| nA'vinayAbhAvAd gurorapi vakrAvalokane skandhakandharAdibAdhAsaMbhavAt / na purato - agrataH, tatra vandakajanasya guruvada| nA'navalokAdinA aprItibhAvAt / naiva kRtyAnAM - kRtikarmArhANAM gurUNAM pRSThataH - pRSThamAzritya dvayorapi mukhA'darzane tathA vidharasavattAbhAvAt / na yuGayAd-na saMghaTTayetyAsannopavezanAdibhiruruNA - AtmIyena uruM - gurusambandhinaM, tathAkaraNe | kRtyAvinayasadbhAvAt / upalakSaNaM caitat zeSAGgasparzaparihArasya / zayane - zayyAyAM zayita AsIno veti zeSaH, kim ? ityAha-na pratizRNuyAt / kimuktaM bhavati ? -- zayyAgato guruNA''kArita ukto vA kRtyaM prati na tathAsthita evA'vajJayA kurma evamityAdivacanataH pratijAnIyAt, kintu guruvacanasamanantarameva saMbhrAntacetA vinayaviracitAJjaliH samIpamAgamya pAdapatanapurassaramanugRhIto'hamiti manyamAno bhagavan ! icchAmo'nuziSTimiti vadediti sUtrArthaH // 18 // tathA-- neva palhatthiyaM kujjA, pakkhapiMDaM va saMjae / pAe pasArae vA vi, Na ciTThe guruNaMtie // 19 // vyAkhyA--naiva paryastikAM - jAnujaGghopari vastraveSTanarUpAM kuryAt, pakSapiNDaM vA - bAhudvayakAyapiNDanAtmakaM saMyataH - sAdhuH, tathA pAdau prasArayed vApi naiva / vA - samuccaye / api - kiM punarita ito vikSipediti darzanArthaH / anyacca na | tiSThet-nAsssIta guruNAmantike - prakramAdatisannidhau, kintUcitadeza eva, anyathA'vinayadoSasaMbhavAt / upalakSaNaM caitadupaSTambhAdInAmiti sUtrArthaH // 19 // tathA -- AyariehiM vAhiMto, tusiNIo Na kayAi vi / pasAyapehI NiyAgaTThI, uvaciTThe guruM sayA // 20 // 8X8X8X8X8 **
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInaimicandrIyavRttiH prathamaM vinyaadhyynm| // 8 // vyAkhyA-AcAryaiH-gurubhiH 'vAhito' tti vyAhRtaH-zabditastuSNIkaH-tuSNIMzIlo na kadAcidapi-glAnAdyavasthAyAmapi bhavediti gamyate / kiJca--"dhannANa ceva guruNo, AdesaM deMti gunnmhoyhinno| caMdaNaraso aunnANa nivaDae neya aMgammi // 1 // " iti cintayan prasAdaprekSI-prasAdo'yaM yadanyasadbhAve'pi mAmAdizanti gurava iti prasAdAkAGkSI, niyogArthI-mokSArthI upatiSThet-mastakena vanda iti vadan savinayamupasarpad guruM sadA-sarvadeti sUtrArthaH // 20 // AlavaMte lavaMte vA, Na nisijjA kayAi vi| caiUNa AsaNaM dhIro, jao jattaM paDissuNe // 21 // ___ vyAkhyA-Alapati-sakRd vadati, lapati vA vAraMvAraM gurAvitigamyate, na niSIdet-na niSaNNo bhavet kadAcidapi vyAkhyAnAdinA vyAkulatAyAmapi, kintu tyaktvA-apahAya AsanaM-pAdapuJchanAdi dhIro-buddhimAn yataHyatnavAn 'jattaM ti prAkRtatvAd bindulope takArasya ca dvitve yad gurava Adizanti tat pratizRNuyAt-avazyaMvidheyatayA'bhyupagacchediti sUtrArthaH // 21 // AsaNagaona pucchejjA, neva sejAgao kayAi vi|aagmmukudduo saMto, pucchinnA paMjaliuDo 22 vyAkhyA-AsanagataH-AsanA''sIno na pRcchet sUtrAdikamiti gamyate / naiva zayyAgata:-saMstArakasthitaH, tathAvidhA'vasthAM vinetyupaskAraH, kadAcidapi-bahuzrutatve'pi / kimuktaM bhavati ?-bahuzrutenA'pi saMzaye sati praSTavyam, pRcchatA'pi ca nA'vajJayA, sadA guruvinayasyA'natikramaNIyatvAt / tathA cAgamaH-jahAhiaggI jalaNaM namase, nANAhuImaMta // 8 // dhanyebhyazcaiva gurava AdezaM dadati guNamahodadhayaH / caMdanaraso'puNyAnAM nipatati naivA'Gge // 1 // 2 yathA'hitAgnijvalanaM namasyati nAnAhutimannapadAbhiSiktam / evamAcAryamupatiSThetAnantajJAnopagato'pi san // 1 //
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ payAbhisittaM / evAyariyaM uvaciTThaejjA, agaMtanANovagao'vi saMto // 1 // kiM tarhi kuryAt ? ityAha-Agamya|gurvantikametyotkuTukaH-muktA''sanaH, kAraNataH pAdapuJchanAdigataH san pRcchet , sUtrAdikamiti gamyate / prAJjalipuTa:prakRSTAJjalipuTa iti sUtrArthaH // 22 // IdRzasya ziSyasya guruNA yat kRtyaM tadAhaevaM viNayajuttassa, suttaM atthaM ca tadubhayaM / pucchamANassa sIsasta, vAgareja jahAsuyaM // 23 // vyAkhyA-evaM-ityuktaprakAreNa vinayayuktasya-vinayAnvitasya sUtraM-kAlikokAli kAdi arthaJca-tasyaivA'bhidheyaM tadubhayaM-sUtrA'rthobhayaM pRcchato-jJAtumicchataH ziSyasya-svayaM dIkSitasyopasaMpannasya vA vyAgRNIyAt-vyAkuryAd yathAyena prakAreNa zrutaM-AkarNitaM gurubhyaH sakAzAditi gamyate, na tu svabuddhyaivotprekSitamityabhiprAyaH / anena ca-AyAre suya viNae, vikkhivaNe ceva hoi bodhave / dosassa ya NigyAe viNae cauhesa paDivattI // 1 // iti caturvidhAcAryavinayAntargatasya "suttaM atthaM ca tahA hiyakara nIsesayaM ca vAei / eso cauviho khalu suyaviNao hoi boddhabo // 2 // suttaM gAhei ujjutto atthaM ca suNAvae payatteNaM / jaM jassa hoi joggaM pariNAmagamAi taM tu suyaM // 3 // niraisesamaparisesaM jAva samattaM tu tAva vAei / eso suyaviNao khalu, nihiTTho puvvasUrIhiM // 4 // " ityAgamA'bhihitasya zrutavinayasyA'bhidhAnaM kRtamiti sUtrArthaH / / 23 / punaH ziSyasya vAgvinayamAha 1 AcAre zrute vinayaH vikSepaNe caiva bhavati boddhadhyaH / doSasya ca nirghAte vinaye caturtheSA pratipattiH // 1 // 2 sUtramathaM ca tathA hitakara niHzevaM ca vAcayati / eSa caturvidhaH khalu, zrutavinayo bhavati boddhavyaH // 2 // 3 sUtraM grAhayatyudhukto'rtha ca zrAvayati prayatnena / yad yasya bhavati yogyaM pariNAmakAdi tattu zrutam // 3 // .4 nizzeSamaparizeSaM yAvatsamAtaM tu tAvadvAcayati / eSa zrutavinayaH khalu nirdiSTaH pUrvasUribhiH // 4 //
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamaM vinayAdhyaya zrIuttarAdhyayanasUtre zrInamicandrIyavRttiH nam / XOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOX musaM parihare bhikkhU, na ya ohAriNaM vade / bhAsAdosaM parihare, mAyaM ca vajjae sayA // 24 // vyAkhyA-mRSeti-asatyaM bhUtanihnavAdi pariharet-"dharmahAniravizvAso, dehArthavyasanaM tthaa| asatyabhASiNAM nindA, durgatizcopajAyate // 1 // " iti vibhAvya sarvaprakAramapi tyajeda bhikSuHna ca-naivA'vadhAriNI-gamyamAnatvAdvAcaM gamiSyAma evetyevamAdyavadhAraNAtmikAM vadet-bhASeta, yataH-annaha pariciMtijai, kajaM pariNamai annahA ceva / vihivasayANa | jiyANaM muhuttamettaM pi bahuvigdhaM // 2 // kiM bahunA ? bhASAdoSa asatyabhASaNAdikaM sAvadyA'numodanAdikaM ca pariharet / mAyAM cazabdAt krodhAdIMzca mRSAhetUna varjayet sadA-sarvakAlam / dRzyate hi vaNigAdInAM mAyAdibhyaH RyikAgamanAdau 'yuSmAkamasmAkaM cA'nvayena vAjanyamato yathA gRhItameva gRhAtu, bhavatu, alaM me tvadIyalAbhakena, anyaH ko'pi mAM rUpakamekaM viDhapayiSyati' ityAdyalIkabhASaNamiti sUtrArthaH // 24 // kizcana laveja puTTho sAvajaM, Na nirahuM na mammayaM / appaNaTTho paraTTho vA ubhayassaMtareNa vA // 25 // ___ vyAkhyA-na lapet-na vadet pRSTaH-kenA'pi sAvadhaM-sapApaM, na nirartha-niHprayojanaM nirabhidheyaM vA, yathA-eSa vandhyAsuto yAti, khpusspkRtshekhrH| mRgatRSNAMbhasi snAtaH, zazazRGgadhanurdharaH // 1||n-naiv marmagaM-marmavAcakaM vacanamiti zeSaH, atisaMklezotpAdakatvAdasya / Aha ca-taheva kANaM kANa tti, paMDagaM paMDaga tti vA / vAhiyaM vA'vi rogi tti, teNaM core tti no vae // 2 // tathA-mammaM jammaM kammaM, tinni vi eyAI pariharijAsi / mA mammAisu viddho, mAreja paraM XOXOXOXOXOXOXOXoooo // 9 // . anyathA paricintyate kArya pariNamatyanyathA caiva / vidhivazagAnAM jIvAnAM muhUrttamAnamapi bahuvitram // 1 // 2 marma janma karma trINyapyetAni parihareH / mA marmAdiSu viddho mArayet paraM mriyeta vA // 2 //
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ XOXOXC XXXXCX014 marijA vA // 3 // AtmArthaM - svaprayojanaM, parArthaM vA paraprayojanam, ubhayasya - AtmanaH parasya ca prayojana iti gamyam, antareNa vA - vinA vA prayojanameveti sUtrArthaH // 25 // itthaM svagatadoSaparihAramabhidhAyopAdhikRtadoSaparihAramAhasamaresu agAresu, saMdhisu ya mahApahe / ego emitthIe saddhiM, neva ciTThe na saMlave // 26 // vyAkhyA - samareSu - kharakuTISu, tathA ca cUrNikRt - 'samaraM nAma jattha lohArA heTThAkammaM kareMti' / nIcAspadAnAmupalakSaNametat / agAreSu - gRheSu gRhasaMdhiSu - gRhadvayApAntarAleSu mahApathe - rAjapathAdau, eka:- asahAyaH ekastriyA sArdhaM - saha naiva tiSThet naivoddhasthAnastho bhavet, na saMlepat-na tathaiva saha saMbhASaM kuryAt / atyanta duSTatodbhAvanaparaM caikaprahaNam, anyathA sasahAyasyA'pi sasahAyayA'pi striyA sahA'vasthAnaM saMbhASaNaM caivaMvidhAspadeSu doSAyaiva, pravacanamAlinyAdidoSasaMbhavAt / uktazva - mAtrA svasrA duhitrA vA, na viviktAsano bhavet / balavAnindriyagrAmaH, paNDito'pyatra muhyati // 1 // iti sUtrArthaH // 26 // kadAcit skhalite ca gurubhiH zikSito yat kuryAt tadAha buddhasAsaMti, sIeNa pharuseNa vA / mama lAbhu tti pehAe, payao taM paDissuNe // 27 // vyAkhyA--yanmAM buddhA anuzAsanti - zikSayanti, zItena - upacArAcchItalenA''hlAdakenetyarthaH, paruSeNa vA - karkazena vacaseti gamyate, mama lAbha: - aprAptArthaprAptirUpo'yaM yanmAmanAcArakAriNamamI zAsantIti prekSayA - evaMvidhabuddhyA, prayatna:- prayatnavAMstat- anuzAsanaM pratizRNuyAt- vidheyatayA aGgIkuryAditi sUtrArthaH // 27 // kimiha paratra cA'tyanto - pakAri guruvacanamapi kasyacidaniSTaM syAd yenaivamupadizyate ityAha 1 samaraM nAma yatra lohakArAH adhaH karma kurvanti / axoxoxoxoxoxoxoxoxoxoxx
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarA prathamaM vinayAdhyayanam / aNusAsaNamovAyaM, dukkaDassa ya coyaNaM / hiyaM taM mannara panno, vessa hoi asAhuNo // 28 // dhyayanasUtre | vyAkhyA-anuzAsanaM-zikSaNaM 'ovAyaM' ti upAye-mRduparuSabhASaNAdau bhavamopAya, duHkRtasya ca-kutsitAcaritasya zrInamica- ca codana-preraNaM hA kimidamAcaritamityAdirUpaM gurukRtamiti dRzya, hitaM-ihaparalokopakAri tat-anuzAsanAdi manyate ndrIyavRttiH prAjJaH-prajJAvAna / dveSyaM-dveSotpAdakaM bhavatyasAdhoH-asAdhubhAvasya tat / anenAsAvorguruvacanamapyaniSTaM bhavatItyuktamiti // 10 // sUtrArthaH // 28 // amumevArtha vyaktIkurvannAha|hiyaM vigayabhayA buddhA, pharusaM pi aNusAsaNaM / vessaM taM hoi mUDhANaM, khaMti sohikaraM padaM // 29 // vyAkhyA-hitaM-pathyaM vigatabhayAH-ihalokaparalokAdAnAkasmAdAjIvikomaraNAzlokabhayarahitA buddhAH-avagatatatvA manyanta iti zeSaH, paruSamapyanuzAsanaM guruvihitamiti dRzyaM / dveSyaM tat-anuzAsanaM bhavati mUDhAnAM ajJAnA, kSAntiHkSamA zuddhiH-AzayazuddhatA tatkaram , upalakSaNatvAnmAIvArjavAdikaramapi, kSAntyAdihetutvAd gurvanuzAsanasya, padaMjJAnAdiguNAnAM sthAnam / yataH-sadbodhaM vidadhAti hanti kumati mithyAdRzaM bAdhate, dhatte dharmamati tanoti parame saMveganivedane / rAgAdIn vinihanti nItimamalAM puSNAti hantyutpathaM, yadvA kiM na karoti sadgurumukhAdabhyudgatA bhAratI // 1 // X iti sUtrArthaH // 29 // punarvinayamevAhaI AsaNe uvaciThejA, aNucce akue thire / apputthAI NirutthAI, nisIbA appakukuI // 30 // vyAkhyA-Asane-pIThAdau varSAsu Rtubaddhe tu pAdapuMchane upavizet / anuce-dravyato nIce bhAvataH svalpamUlyAdau gurvAsanAditi gmyte| akuce-aspandamAne, na tu tinizaphalakavat kizciccalati tasya zRGgArA'GgatvAt / sthire-samapAda X // 10 //
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratiSThitatayA nizcale, anyathA sattvavirAdhanAsaMbhavAt / IdRze'pyAsane'lpotthAyI-prayojane'pi na punaH punarutthAnazIlaH, | nirutthAyI-nimittaM vinA notthAnazIlaH, ubhayatrA'nyathA'navasthitatvAt / evaMvidhazca kim ? ityAha-niSIdet-AsIta, | 'appakukuI' alpaspandanaH-karAdibhiralpameva calanniti sUtrArthaH // 30 // saMpratyeSaNAviSayaM vinayamAha kAleNa nikkhame bhikkhU, kAleNa ya paDikkame / akAlaM ca vivajettA, kAle kAlaM samAyare // 31 // | vyAkhyA-kAle-prastAve, saptamyarthe tRtIyA, niSkrAmet-gacched bhikSuH, akAle nirgame AtmaklAmanAdidoSasaMbhavAt / / tathA kAle ca pratikrAmet-pratinivarteta, bhikSATanAditi zeSaH / idamuktaM bhavati-alAbhe alpaM mayA labdhaM na labdhamiti |vA lAbhArthI nATanneva tiSThet, Aha ca-alAbho tti na soijjA tavo tti ahiyAsae' / kimityevam ? ata Aha| akAlaM ca-tattakriyAkANDA'samayaM ceti yasmAd vivarya kAle-prastAve kAlaM-tattatkAlocitaM pratyupekSaNAdyanuSThAnaM samAcaret kuryAt , yataH-kAlammi kIramANaM, kisikammaM bahuphalaM jahA hoi / iya saba cciya kiriyA, niyaniyakAlammi vineyA // 1 // iti sUtrArthaH // 31 // nirgatazca yat kuryAt tadAhaparivADIe na ciTTejA, bhikkhU dattesaNaM cre| paDirUveNa esittA, miyaM kAleNa bhakkhae // 32 // vyAkhyA-paripATyAM-patayAM bhokumupaviSTapuruSasaMbandhinyAM na tiSThed bhikSArtha nAste, aprItyadRSTakalyANatAdidoSa|saMbhavAta / kiJca bhikSudattaM-dAnaM tasmin gRhiNA dIyamAne eSaNA-tagatadoSAnveSaNAtmikA dattaSaNA tAM caret-Aseveteti, anena grahaNaiSaNoktA / kiM vidhAya dattaiSaNAM caret ? pratirUpeNa-pratibimbaM cirantanamunInAM yad rUpaM tena patagRhAdidhAraNA . alAbha iti na zocet tapa itydhyaasiit| 2 kAle kriyamANaM kRSikarma bahuphaLaM yathA bhavati / iti sarvaica kriyA, nijanijakAle vijJeyA // 2 //
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInaimicandrIyavRttiH // 11 // CXCXX | tmakena sakalAnyadhArmikavilakSaNena na tu " vastraM chatraM chAtraM pAtraM yaSTiM ca carccayedbhikSuH / veSeNa parikareNa ca kiyatA'pi vinA na bhikSA'pi // 1 // " ityAdivacanA''karNanAd vibhUSaNAtmakena eSitvA - gaveSayitvA, anena ca gaveSaNoktA / | prAsaiSaNAmAha - mitaM - parimitaM, amitabhojanAt svAdhyAyavidhAtAdibahudoSa saMbhavAt, kAlena - "namokkAreNa pArittA, | karittA jiNasaMthavaM / sajjhAyaM paTThavittA NaM, vIsamejja khaNaM muNI // 3 // " ityAdyAgamoktaprastAvenA'dbhutA'vilambitarUpeNa vA bhakSayed-bhuJjIteti sUtrArthaH // 32 // bhikSAcaryAM kurvatA purApraviSTA'nyabhikSukasaMbhave yat kRtyaM tadAhanAidUramaNAsanne, nannesiM cavakhuphAsao / ego ciTTheja bhattaTTha, laMghittA taM na'ikkame // 33 // vyAkhyA - 'nAidUraM' ti vibhaktivyatyayAd nA'tidUre - viprakarSavati deze, tatra nirgamA'navagamAdeSaNAzuddhyasaMbhavAca / tathA nAsanne prastAvAnnA'tinikaTe tatra purApraviSTA'parabhikSukA'prItisaMbhavAt / nA'nyeSAM bhikSukA'pekSayA apareSAM gRhasthAnAM, cakSuH sparze - saptamyarthe tas, dRSTigocare, tiSThediti sarvatra yogyam / kintu viviktapradeze yathA gRhiNo na vidanti, yadutaiSa bhikSukaniHkramaNaM pratIkSata iti / ekaH -- mamA'mI mizrAcaryAvighnaM kurvantIti tadupari dveSarahito bhaktArthaM - bhojananimittaM 'laMghitte' tti uhaya tamiti - bhikSukaM nA'tikrAmet, tadprItyapavAdAdisaMbhavAt / iha ca mitaM kAlena bhakSa|yediti bhojanavidhimabhidhAya yat punarbhikSATanA'bhidhAnaM tad glAnAdinimittaM svayaM vA bubhukSAvedanIyamasahiSNoH punarbha| maNamapi na doSAyeti jJApanArtham / uktaJca - jai teNa na saMthare / tao kAraNamuppanne bhantapANaM gavesa // 1 // iti sUtrArthaH // 33 // punastadgatameva vidhimAha - 1 namaskAreNa pArayitvA kRtvA jinasaMstavam / svAdhyAyaM prasthApya vizrAbhyet kSaNaM muniH // 3 // tataH kAraNa utpanne, bhaktapAnaM gaveSayet / 2 yadi tena na saMstaret / XXX CXCXOXOXOX prathamaM vinayAdhyaya nam / // 11 //
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ *OXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOX nAiucce va NIe vA, NAsanne naaiduuro| phAmuyaM parakaDaM piMDa, paDigAhejja saMjae // 34 // vyAkhyA-nAtyuJce-prAsAdoparibhUmikAdau nIce vA-bhUmigRhAdau, tatrotpanikSepanirIkSaNA'saMbhavAt dAyakA'pAyasaMbhavAcca / yadvA nA'tyuccaH-UrvIkRtakandharatayA dravyato bhAvato'ho'haM labdhimAniti madAdhmAtamAnasaH, nIco'tyantAsvanatakandharo dravyato bhAvatastu na mayA'dya kiJcit kutracidavAptamiti dainyavAn / ubhayatra vA samuccaye / tathA nAsannenA'tidUre pradeze sthita iti gamyate / yathAyogaM jugupsAzaGkaSaNAzuddhyasaMbhavAdayo doSAH / prAsukaM-sahaja-saMsaktija|janturahitaM, parakRtaM-pareNa gRhiNA''tmArtha parArthazca kRtaM nirvartitaM piNDaM-AhAraM pratigRhNIyAt-svIkuryAt saMyataH-yatiriti sUtrArthaH // 34 // puna saiSaNAvidhimAha appapANe'ppabIyammi, paDicchannaM ti saMvuDe / samayaM saMjae bhuMje, jayaM apparisADiyaM // 35 // vyAkhyA-alpazabdo'bhAvavAcI, tatazcAlpaprANe-avasthitA''gantukajaGgamaprANivirahite upAzrayAdAviti gamyate / alpabIje-zAlyAdibIjavarjite, upalakSaNatvAt sakalasthAvarajantuvikale / praticchanne-upariprAvaraNA'nvite, anyathA saMpAti masattvasaMpAtasaMbhavAt / saMvRte-pArzvataH kaTakuDyAdinA saGkaTadvAre, aTavyAM kuDaGgAdiSu vA, anyathA dInAdiyAcane dAnAdAnayoH puNyabandhapradveSAdidoSadarzanAt / samaka-anyaiH saha na tvekAkyeva rasalampaTatayA samUhA'sahiSNutayA vaa| Aha ca-sAhavo to ciyatteNaM, nimaMteja jahakkama / jai tattha kei icchijjA, tehiM saddhiM tu muMjae // 1 // gacchasthita 1 sAdhUna tataH prItyA nimanvayet yathAkramam / yadi tana kecidiccheyustaiH sArdha tu bhujIta // 1 //
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamaM vinayAdhyayanam / sAmAcArI ceyaM / saMyataH-sAdhuH bhuJjIta-anIyAta 'jaya' ti yatamAnaH-surasura-cabacaba ka-suruDuka-kuruDuka-muruDukAdidhyayanasUtre zabdAnakurvan 'apparisADiyaM' parisATarahitamiti sUtrArthaH // 35 // yaduktam-yatamAna iti tatra vAgyatanAmAhazrInaimica- sukaDaM ti supakaM ti, succhinnaM suhaDe maDe / suNihie sulahitti, sAvaja vajae muNI // 36 // ndrIyavRttiH vyAkhyA-sukRtaM-suSTu nirvatitamannAdi, supaka-ghRtapUrNAdi, itiH-ubhayatropadarzane, succhinnaM-zAkapatrAdi, suhRtN||12|| XsUpavilepikA''dinA'matrakAdeghRtAdi, sumRtaM-ghRtAdyeva saktusUpAdau, suniSThitaM-suSTu niSThAM-rasaprakarSAtmikAM gataM, sulaSTaM zobhanamodanAdi, akhaNDojvalasusvAdusikthatvAdinA ityevaMprakAramanyadapi sAvadhaM varjayed muniH / yadvA suSTu kRtaM yadanenA'rAteH pratikRtaM, supakaM pUrvavat, succhinno'yaM nyagrodhadumAdiH, suhRtaM kadaryasya dhanaM caurAdibhiH, sumRto'yaM pratyanIkadhigvarNAdiH, suniSThito'yaM prAsAdAdiH, sulaSTo'yaM karituragAdiriti sAmAnyenaiva sAvadyaM vaco varjayed muniH| niravA tu sukRtamanena dharmadhyAnAdi, supakamasya vacanavijJAnAdi, succhinnaM snehanigaDAdi, suhRto'yamutpravrAjayitukAmebhyo nijakebhyaH zaikSakaH, sumRtamasya paNDitamaraNena, suniSThito'yaM sAdhvAcAre, sulaSTo'yaM dArako vratagrahagasyetyAdirUpaM / kAraNato vA prayatnapakamityAdi vadedapIti sUtrArthaH // 36 // saMprati vinItetarayorupadezadAne guroryad bhavati tad darzayitumAha ramae paMDie sAsaM, hayaM bhaI va vaahe| bAlaM sammai sAsaMto, galiassaM va vAhae // 37 // vyAkhyA-ramate-abhiratimAn bhavati paNDitAn-vinItavineyAn zAsana-AjJApayan pramAdaskhalite zikSayan vA gururiti zeSaH / hayamiva-azvamiva bhadraM-kalyANAvaha vAhakaH-azvaMdamaH / bAlamajJaM zrAmyati-khidyate zAsana, sa hi sakRdukta eva kRtyeSu na pravarttate, tatazcedaM kuru idazca mA iti punaH punastacchAsanena khidyate / galyazvamiva vAhaka iti |sUtrArthaH // 37 // guruzikSaNe bAlasyA'bhisandhimAha // 12 //
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ BXX khaDDayA me caveDA me, akkosA ya vahA ya me / kallAgamagusAsaMto, pAvadihitti mannai // 38 // vyAkhyA-'khaDkAH' TakkarAH 'me' mama 'capeTA' karatalayAtA me 'AkrozAca' nirabhASaNAni me 'vadhAzca' daNDAdi*ghAtA me anuzAsanamiti prakramaH / kalyANaM "aNusAsaMtu" tti anuzAsyamAnaH 'pApadRSTiH' prakramAt kuziSyaH 'iti' evaM sAmanyata iti sUtrArthaH // 38 // vinItAbhisandhimAhaputto me bhAya nAi tti, sAhU kallANa mannai / pAva diTThI u appANaM, sAsaM dAsaM va mannai // 39 // vyAkhyA-ivArthasya gamyamAnatvAt subvyatyayAJca putramiva bhrAtaramiva jJAtimiva "me" tti mAM ayamAcAryo'nuzAstIti gamyate, 'iti' evaM 'sAdhuH' ziSyaH kalyANaM manyate / sa hi vivevayati ziSyaH-sauhArdAdeSa mAM zAsti, durvinItatve hi mama kimasya parihIyate ? mamaiva tvarthabhraMza iti / bAlastvevaM kiM na manyate ? ityAha-pApadRSTistu' kuziSyaH punaH AtmAnaM "sAsaM" ti prAkRtatvAcchAsyamAnaM dAsamiva manyate, yathaiSa dAsavad mAmAjJApayatIti sUtrArthaH // 39 // vinayasarvasvamupadeSTumAhaXna kovae AyariyaM, appANaM pi Na kove| buddhopaghAI Na siyA, Na siyA totagaversae // 40 // vyAkhyA-na 'kopayet' kopopetaM kuryAd AcAryam upalakSaNatvAdaparamapi vinayAIm AtmAnamapi gurubhiratiparupabhASaNAdinA'nuziSyamANaM na kopayet / yataH-mAsopavAsanirato'stu tanotu satyaM, dhyAnaM karotu viddhAtu bahinivAsam / brahmavrataM dharatu bhaikSarato'stu nityaM, ropaM karoti yadi sarvamanarthakaM tat // 1 // kathaJcit sakopatAyAmapi 'buddhopaghAtI' 'AcAryopaghAtakRt' 'na syAd' na bhavet , tathA na syAt tudyate-jyathyate'neneti totraM-dravyataH prAjanako
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyanayansUtre zrInaimica ndrIyavRttiH // 13 // bhAvatastu doSAvirbhAvakaM vacanameva tadgaveSakaH - kimahamamISAM jAtyAdidUSaNaM vacmIti mArgakaH prakramAd gurUNAm // yaduktaM "buddhopaghAtI na syAt " tatrodAharaNam - kei AyArAiaTThavihagaNisaMpaisaMpattA jugappahANA bahussuyA parAIe uvasaMtA AyariyA aniyayavihAreNa vihariukAmA vi parihINajaMghAbalA egammi sannivese buDDhAvAseNa ThiyA / | tattha sAvagA 'imehiM bhagavaMtehiM saMpai titthaM saNAhaM' ti ciMtiUNa te vayovatthAsamuciehiM niddhamaDurA''hArehiM osahavatthAIhi ya paidiNaM saGghAyareNa paDiyaraMti / tesiM sIsA gurukammayAe ajoggayAe sugurusaMjogassa maMyAe guNANu| rAgassa " tiNhaM duppaDiyAraM, taMjahA - ammApiussa bhaTTissa dhammAyariyassa / " imaM AgamavayaNamaparibhAviMtA ciMtaMti-- | 'keciraM kAlaM esa ajaMgamo amhehiM cArapakkhittehiM va paripAliyo ? tA keNai uvAeNa aNasaNaM geNhAvemo imaM ti | sAvayagiddehiMto na kiMci pAuggamosahAi vA gevhaMti / nibbaMgheNa sAvaehiM giNhAvijjaMtA bhaNati -- saMdehaNaM mhaM | AyariyA kuNaMti, ao aMtapaMtamAhAraM bhuMjaMti tavaM ca kuvaMti / AyariyANaM purao bhAMti - kiM karemo amhe ? | jai erisANa vi tumhaM AgamadharANaM cirAvatthANeNaM nicinnA niviveyattaNao maMdadhammA na diti kiMci sohaNaM / sAvayA sAviyA vi 'sUriNo saMlehaNaM kuNaMti' tti soUNaM mannubharanivbhara mANasA sUrisayAsamuvagamma savisAyA sagaggayakkharaM bhAMti -- bhayavaM ! sayalabhuvaNabhAvAvabhAsamANehiM tihuyaNaciMtAmaNIhiM ciraM paramapayamuvagaehiM titthayarehiM tumheMhiM ceva ciTThatehiM saNAhaM bhuvaNamAbhAi, to kimayaMDe caiva tumhe saMlehaNaM kAumADhattA ? / na ya 'imesiM amhe niveyaheu' ti suviNe vi ciMtiyavaM, jao siraTThiyA vi tumhe na bhArakarA amhaM, eesiM vA sAhUNaM / imaM ca soUNa iMgiyaviyANaehiM avagayaM sUrIhiM- 'mama sissajaNavilasiyameyaM, tA kiM imiNA eesiM appIiheuNA nibeyanibaMdhaNeNa pANadhAraNeNa ? na khalu dhammatthiNA kassai appattiyamuppAyaNIyaM bhayavaMtamahAvIrodAharaNamavagacchaMteNaM / ' ii ciMtiUNa adasiya @xoxoxoxoxox prathamaM vina yAdhyayanam / // 13 //
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ viyArameva bhaNiyaM - 'kizciraM ajaMgamehiM amhehiM tumbhe sAhuNo ya uvarohaNIyA ? tA varaM uttamapurisANucariyaM uttamaTThameva paDivajjAmo' tti mahuravayaNehiM tesiM saMThaviya bhattaM paJcakkhAyaM / sAvaehiM mahaMtA adhiI kai ti / ityevaM buddhopaghAtI na syAditi sUtrArthaH // 40 // evaM tAvat ' AcAryaM na kopayet' ityuktam / kathaJcit kupitAya yat kRtyaM tadAha AyariyaM kuviyaM naccA, pattieNa pasAdae / vijjhavijjA paMjaliuDo, vadejjA Na puNo ttiya // 41 // vyAkhyA - 'AcAryam' guruM 'kupitaM sakopaM ananuzAsanAdibhi: - "puMrisajjAe vi tahA viNIyaviNayammi natthi abhi| ogo / sesamma u abhiogo jaNavayajAe jahA Ase || 1 ||" ityAgamAt kRtabahiH kopaM vA'dRSTidAnAdinA 'jJAtvA ' avagamya "pattieNaM" ti prItyA sAnaiva priyavacobhASaNAdinA na bhedadaNDAdyupadarzanena 'prasAdayet' prasAdaM grAhayet / etadevAha - ' vidhyApayet kathacidudIritakopA'nalamapyupazamayet 'prAJjalipuTa: ' kRtakarakuDmalaH / itthaM kAyikaM mAnasaM ca vidhyApanopAyamabhidhAya vAcikaM vaktumAha - 'vadecca' brUyAcca cazabdo bhinnakramaH, na punariti / kathaMcit kRtopamapi vidhyApayet vadeca, yathA-- bhagavan ! pramAdAcaritamidaM mama kSamitavyam, na punaritthamAcariSyAmIti sUtrArthaH // 41 // samprati yathA niraparAdhatayA AcAryakopa eva na syAt tathA''ha -- dhammajjiyaM ca vavahAraM, buddhehA''yariyaM sayA / tamAyaraMto vavahAraM, garahaM nA'bhigacchai // 42 // vyAkhyA - yattadornityAbhisambandhAt subvyatyayAcca dharmeNa - kSAntyAdinA arjitaH - upArjitaH, na hi kSAntyAdidharmavirahita imaM prApnoti / 'caH' pUraNe, yaH 'vyavahAraH' pratyupekSaNAdiryatikarttavyatArUpaH 'buddhaiH' avagatatattvaiH 'AcaritaH ' 1 "puruSajAte'pi tathA vinItavinaye nAstyabhiyogaH / zeSe zvabhiyogo, janapadajAte yathA'zve // 1 // " XXXCXBXCXCXX
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamaM vinyaadhyynm| zrIuttarA- sevitaH 'sadA sarvakAlaM tamAcaran 'vyavahAraM' vizeSeNApahArakAriNam , arthApattyA pApakarmaNaH 'gahA~' avinIto'yadhyayanasUtre mityevaMvidhAM nindA 'nAbhigacchati' na prApnoti yatiriti gamyata iti sUtrArthaH // 42 // kiM bahunA?zrInaimica- maNogataM vakvagataM, jANittA''yariyassa u / taM parigijjha vAyAe, kammuNA uvavAyae // 43 // ndrIyavRttiH vyAkhyA-manasi-citte gataM-sthitaM manogatam tathA vAkyagataM kRtyamiti zeSaH 'jJAtvA' buddhA 'AcAryasya guroH, // 14 // tuzabdaH kAyagatakRtyaparigrahArthaH, taM manogatAdi 'parigRhya' aGgIkRtya 'vAcA' vacasA idamitthaM karomItyAdi, kena ? 'karmaNA' kriyayA tannivartanAtmikayA 'upapAdayet' vidadhIteti sUtrArthaH // 43 // sa caivaMvinItavinayatayA yAdRk syAt tadA''ha vitte acoie nicaM, khippaM havai sucodae / jahovaiha sukayaM, kicAI kubaI sayA // 44 // vyAkhyA-'vittaH' vinItavinayatayaiva sakalaguNAzrayatayA pratItaH, "acoiu" tti yathA hi balavadvinItadhuryaH pratodotkSepamapi na saheta kuto'dhaHpatanam ? evamayamanukta eva pratiprastAvaM gurukRtyeSu pravartate ataH 'acoditaH' apreritaH 'nityaM' sadA na kadAcideva / svayaM pravartamAno'pi prerito'nuzayavAnapi syAditi kadAzaGkApanodAyA''ha-'kSipra' zIghraM bhavati sati 'sucodake zobhane prerayitari gurAviti gamyate, 'yathopadiSTaM upadiSTAnatikrameNa 'sukRtaM' suSTukRtaM yathA bhavati evaM kRtyAni 'karoti' nirvarttayati 'sadA sarvadeti suutraarthH|| 44 // sampratyupasaMhartumAha nacA namai mehAvI, loe kittI se jAyai / bhavai kicANaM saraNaM, bhUyANaM jagaI jahA // 45 // vyAkhyA-jJAtvA' anantaroktamakhilamadhyayanArthamavagamya 'namati' tattatkRtyakaraNaM prati prahvIbhavati 'medhAvI' maryAdApravartI / tadguNaM vaktumAha-loke 'kIrtiH' 'sulabdhamasya janma, nistIrNarUpo bhavodadhiranena' ityAdikA 'se' tasya 'jAyate' // 14 //
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ XCXXXXXXXXXXXX1 prAdurbhavati / tathA sa eva bhavati 'kRtyAnAM' ucitAnuSThAnAnAM kaluSAntaHkaraNavRttibhiravinIta vineyairatidUramutsAditAnAM 'zaraNaM' AzrayaH, 'bhUtAnAM' prANinAM 'jagatI' pRthvI yatheti sUtrArthaH // 45 // nanu vinayaH pUjyaprasAdanaphalaH, tato'pi ca kimavApyate ? ityAha pujA jassa pasIyaMti, saMbuddhA puvasaMthuyA / pasannA lAbhaissaMti, viulaM aTThiyaM suyaM // 46 // vyAkhyA - 'pUjyAH ' AcAryAdayaH 'yasya' zikSakasya 'prasIdanti' santuSyanti 'saMbuddhA:' samyagavagatatattvAH, pUrva-trAca nAdikAlAdArato na tu vAcanAdikAla eva, tatkAlavinayasya kRtapratikriyArUpatvena tathAvidhaprasAdAjanakatvAt, saMstutAH - | vinayaviSayatvena paricitAH samyak stutA vA sadbhUtaguNotkIrttanAdibhiH pUrvasaMstutAH, 'prasannAH' saprasAdAH 'lAbhayiSyanti' prApayiSyanti, 'vipula' vistIrNa 'artha:- mokSaH sa eva prayojanamasyetyarthikaM 'zrutaM' aGgopAGgAdibhedamAgamam, anena pUjyaprasAdasyAnantara phalaM zrutamuktaM, vyavahitaphalaM tu muktiriti sUtrArthaH // 46 // samprati zrutAvAptau tasyaihikaM phalamAhasa pujjasatthe suviNIyasaMsae, maNoruI ciTThai kammasaMpayA / tavosamAyArisamAhisaMvuDe, mahajjuI paMcavayAi~ pAliyA // 47 // vyAkhyA- ' sa iti ziSyaH prasAditaguroradhigatazrutaH 'pUjyazAstra:' zlAghyazAstraH vinItasya hi zAstraM vizeSeNa sarvatra pUjyate / suSThu-atizayena vinIta:- apanItaH prasAditaguruNaiva zAstraparamArthasamarpaNena saMzayaH - sUkSmapadArthaviSayaH saMdeho yasya sa suvinItasaMzayaH, manasaH - cetasaH prastAvAd gurusambandhino ruciH - abhilASo'sminniti manoruciH ' tiSThati' | Aste, vinayAdhigatazAstro hi na kathaJcid gurUNAmaprItiheturbhavati / kayA hetubhUtayA manoruciH ? karma - kriyA dazavidhacakravAlasAmAcArIprabhRtiyatikarttavyatA tasyAH saMpat saMpannatA karmasaMpat tayA / tapasaH - anazanAdeH sAmAcArI- samA
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarA dhyayanasUtre zrInaimicandrIyavRttiH prathama vina| yAdhyaya nm| // 15 // caraNaM samAdhiH-cetasaH svAsthyaM tAbhyAM saMvRtaH-niruddhAzravaH tpHsaamaacaariismaadhisNvRtH| mahatI dyutiH-tapastejo yasya sa tathA bhavatIti gamyate / kiM kRtvA ? 'paMcavratAni' prANAtipAtaviramaNAdIni 'pAlayitvA' niraticAra saMspRzyeti sUtrArthaH // 47 // punarasyaivaihikamAmuSmikaM ca phalaM vizeSeNAha ___ sa devagaMdhavamaNussapUie, caittu dehaM malapaMkapuvayaM / siddhe vA havai sAsae, deve vA'pparae mahiDie tti bemi // 48 // . vyAkhyA-'saH' tAdRgvinItavinayaH devaiH-vaimAnikajyotiSkaiH gandharvazva-gandharvanikAyopalakSitaya'ntarabhavanapatibhiH manuSyaiH-mahArAjAdibhiH pUjitaH-arcito devagandharvamanuSyapUjitaH, 'tyaktvA' apahAya 'deha' zarIraM "malapaMkapuvayaM" ti malapakau-raktazukre tatpUrvakaM-tatprathamakAraNam , siddho vA bhavati 'zAzvataH' sarvakAlAvasthAyI, na tu paraparikalpitatIrthanikArataH punarihAgamavAn / sAvazeSakarmavAMstu devo vA bhavati, 'alparajAH' pratanubadhyamAnakarmA, mahatI-vikurvaNAdirUpA tRNAgrAdapi hiraNyakoTirityAdirUpA vA Rddhirasya maharddhikaH / uktana-"chau~matthasaMjayANaM, uvavAukosao u sbddhe| sohammammi jahanno avirAhiyasaMjayANaM tu // 1 // " itiH' parisamAptau, bravImi gaNadharAdyupadezena na tu svotprekSayeti // 48 // // ityuttarAdhyayanaTIkAyAM vinayazrutAkhyaM prathamamadhyayanam // // 15 // 1 "chamasthasaMyatAnAM upapAta utkRSTatastu sarvArthe / saudharme jaghanyo'virASitasaMyatAnAM tu||1||",
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ atha dvitIyaM parISahAdhyayanam / vyAkhyAtaM vinayazrutAkhyaM prathamamadhyayanam , idAnIM dvitIyamArabhyate / asya cAyamabhisambandhaH-ihAnantarAdhyayane vinayaH saprapaJca uktaH, sa ca kiM svasthAvasthaireva samAcaritavyaH ? uta parISahamahAsainyavyAkulitamanobhirapi ? ubhayAvasthairapIti brUmaH / atha ka ete parISahAH ? ityanena sambandhenA''yAtasyAsya parISahA'dhyayanasya vyAkhyA prastUyate / tasya cedamAdisUtram sayaM me AusaM! teNaM bhagavayA evamakkhAyaM-iha khalu bAvIsaM parIsahA samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM kAsaveNaM paveiyA, je bhikkhU socA nacA jicA abhibhUya bhikkhAyariyAe parivayaMto puTTho no vihaNNejA // __ vyAkhyA-'zrutam' AkarNitaM 'me' mayA, 'AyuSman !' iti ziSyAmazraNam , idazca sudharmasvAmI jambUsvAminaM| pratyAha-'tene ti trijagatpratItena 'bhagavatA' aSTamahAprAtihAryarUpasamapraizvaryAdiyuktena evaM' amunA vakSyamANaprakAreNa | 'AkhyAtaM' sakalajantubhASAmivyAptyA kathitam / uktaJca-devA devI narA nArI, zabarAzcApi zAbarIm / tiryaJco'pi hi tairazcIM, menire bhagavadgiram / / 1 // kimAkhyAtam ? ata Aha-'ihaiva' pravacane khaluzabdasyAvadhAraNArthatvAd dvAviMzatiH parIpahAH santIti gamyate / yadi vA "AvasaMteNaM" ti mayetyasya vizeSaNam , tataH 'AvasatA' AgamoktamaryAdayA vasatA DXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOJ
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInaimica dvitIya priiphaadhyynm| // 16 // gurukulavAsa iti gamyate, anena gurukulavAsa eva sarvathA vastavyamityAha / uktazca-nANassa hoi bhAgI, thirayarao dasaNe caritte ya / dhannA AvakahAe, gurukulavAsaM na muMcaMti // 2 // " yaduktaM 'bhagavatA''khyAtaM dvAviMzatiH parISahAH santi' iti tatra kiM bhagavatA'nyataH puruSavizeSAt svato vA avagatAH ? ityAha-zramaNena' tapasvinA 'bhagavatA' mahAvIreNa varddhamAnasvAminA 'kAzyapena' kAzyapagotreNa "paveiya"tti sUtratvAt prakarSeNotpannakevalajJAnatayA svayaM sAkSAtkAritvalakSaNena jJAtAH / te ca kIdRzAH ? ityAha-yAn parISahAn 'bhikSuH sAdhuH 'zrutvA' AkarNya gurvantika iti gamyate, 'jJAtvA' yathAvadavabudhya 'jitvA' punaH punarabhyAsena paricitAn vidhAya 'abhibhUya' sarvathA tatsAmarthyamupahatya 'bhikSA|caryAyAM' bhikSATane 'parivrajan' samantAd vicaran 'spRSTaH' AzliSTaH prakramAt parISahaireva, 'no' naiva 'vinihanyeta' saMyamazarIropaghAtena vinAzaM prApnuyAt , udIyante hi bhikSATane prAyaH parISahA iti tadbrahaNam / uktaJca-"bhikkhAyariyAe bAvIsaM parIsahA udIrijaMti" iti / ukta uddezaH, pRcchAmAhakayare te khalu bAvIsaM parIsahA samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM kAsaveNaM pveiyaa| je bhikkhU socA NacA jicA abhibhUya bhikkhAyariyAe parivayaMto puTTho No vihnnnnejaa?|| vyAkhyA-katare' kiMnAmAnaH 'te' anantarasUtroddiSTAH, 'khaluH' vAkyAlaGkAre, zeSaM prAgvaditi / nirdezamAhaime khalu te bAvIsaM parIsahA samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM kAsaveNaM paveiyA / je bhikkhU socA NacA jiccA abhibhUya bhikkhAyariyAe parivayaMto puTTho No vihaNNejjA // , "jJAnasya bhavati bhAgI, sthiratarako darzane cAritre ca / dhanyA yAvatkathaM, gurukulavAsaM na muJcanti // 2 // "
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ XOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOX vyAkhyA-'ime' anantaraM vakSyamANatvAd hRdi parivarttamAnatayA pratyakSAH 'te' iti ye tvayA pRSTAH, zeSaM prAgvat / / taMjahA-digiMchAparIsahe 1 pivAsAparIsahe 2 sIaparIsahe 3 usiNaparIsahe 4 dasamasayaparIsahe 5 acelaparIsahe 6 araiparIsahe 7 itthIparIsahe 8 cariAparIsahe 9 NisIhiAparIsahe 10 sijAparIsahe 11 akkosaparIsahe 12 vahaparIsahe 13 jAyaNAparIsahe 14 alAbhaparIsahe 15 rogaparIsahe 16 taNaphAsaparIsahe 17 jallaparIsahe 18 sakkArapurakAraparIsahe 19 paNNAparIsahe 20 aNNANaparIsahe 21 daMsaNaparIsahe 22 // __ vyAkhyA-'tadyathA' ityupanyAsArthaH / digicchA-dezIparibhASayA bubhukSA, saivAtyantavyAkulatAheturapyasaMyamabhIrutayA AhArapAkaprAsukAneSaNIya bhuktivAJchAvinivarttanena pari-samantAt sahyata iti parISaho digicchAparISahaH / pipAsAtRSNA saiva parISahaH pipAsAparISahaH, evamanyatrA'pi / navaraM zItaM-zItasparzaH, uSNaM-nidAghAditApAtmakaM, daMzamazakAHpratItAH yUkAdyupalakSaNaM caite, acelaM-celAbhAvo jinakalpikAdInAm anyeSAM tu bhinnam alpamUlyaJca celamapyacelam , raitiH-saMyamaviSayA dhRtiH tadviparItA tvaratiH, strI-rAmA saiva tadgatarAgahetugativibhrameGgitAkAravilokane'pi tadabhilApanivarttanena parISahyamANatvAt parISahaH strIparISahaH, caryA-prAmAnugrAmaviharaNAtmikA, naiSedhiMkI-3mazAnAdikA| svAdhyAyabhUmiH, zayyA-upAzrayaH, AkrozaH-satyabhASaNAtmakaH, vaidhaH-tADanaM, cinA-prArthanA, alobha:abhilaSitaviSayA'prAptiH, rogaH- kaSTAdirUpaH, tRNasparzaH-darbhAdisparzaH, jallaH-malaH, satkAraH-vastrAdibhiH pUjanaM puraskAraH-abhyutthAnA''sanAdisaMpAdanam, prajJA-svayaMvimarzapUrvako vastuparicchedaH, jJAna-matyAdi tadabhAvastu
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInaimicandrIyavRttiH // 17 // dvitIyaM parISahAdhyayanam / BXXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOX0 ajJAnaM, darzana-samyagdarzanaM tadeva kriyAdivAdinAM vicitramatazravaNe'pi samyak pariSahyamANaM parISaho drshnpriisshH|| itthaM nAmataH parISahAnabhidhAya tAneva svarUpato'bhidhitsuH sambandhArthatvamAha parIsahANaM pavibhattI, kAsaveNaM paveiyA / taM bhe udAharissAmi, ANuputviM suNeha me // 1 // - vyAkhyA-'parISahANAm' anantaroktAnAM 'pravibhaktiH' pRthaksvarUpatArUpaH pravibhAgaH 'kAzyapena' mahAvIreNa praveditA' prarUpitA, tAM "bhe" bhavatAM 'udAhariSyAmi' pratipAdayiSyAmi 'AnupUrtyA' krameNa zRNuta meM mama prakramAdudAharata iti sUtrArthaH // 1 // iha cAzeSaparISahANAM kSutparISaha eva duHsahaH, uktaJca-"paMthasamA natthi jarA, dAriddasamo ya paribhavo natthi / maraNasamaM natthi bhayaM, khuhAsamA veyaNA natthi // 1 // " iti AditastamAha digiMchAparigae dehe, tavassI bhikkhU thAmavaM / Na chide Na chiMdAvae, na pae na payAvae // 2 // vyAkhyA-digiMchAparigate' kSudhAvyApte 'dehe' zarIre sati 'tapasvI' vikRSTASTamAditapo'nuSThAnavAn 'bhikSuH' yatiH 'sthAmavAn' saMyame balavAn na chindyAt svayaM, na chedayedanyaiH phalAdikamiti zeSaH, tathA na pacet, na cA'nyaiH pAcayet, upalakSaNatvAcca nAnyaM chindantaM pacantaM vA'numanyeta; tata eva na svayaM krINIyAd nA'pi krAyayedanyaH na cAparaM krINantamanumanyeta, kSutpIDito'pi na navakoTizuddhibAdhAM vidhatta itibhAva iti sUtrArthaH // 2 // kiJca kAlIpavaMgasaMkAse, kise dhamaNisaMtae / mAyane asaNapANassa, adINamaNaso care // 3 // / pathaH samA nAsti jarA, dAridryasamazca paribhavo nAsti / maraNasamaM nAsti bhayaM, kSudhAsamA vedanA nAsti // 1 // XOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOX@ // 17 //
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ FOXXXXXXXXXXXX vyAkhyA-"kAlIpavaMgasaMkAse" tti prAkRtatvAt kAlIparvasaMkAzAGgaH' tapaHkarSitatayA kAkajaGghAparvasadRzabAhujaGghAdyaGgaH, ata eva 'kRzaH' kRzatanuH, 'dhamanIsantataH' zirAvyAptaH, evaMvidhAvastho'pi 'mAtrajJaH' parimANavedI nAtilaulyAdadhikopabhogI, kasya ? iti Aha-azanam-odanAdi pAnaM-sauvIrAdi tayoH samAhAre'zanapAnaM tasya 'adInamanAH' anAkulacittaH 'caret' saMyamamArge yAyAt / idamuktaM bhavati-atibAdhito'pi kSudhA navakoTIzuddhamapyAhAramavApya na laulyato'timAtropabhojI tadaprAptau vA na dainyavAnityevaM kSutparIpahaH soDho bhavatIti sUtrArthaH // 3 // udAharaNamatra-teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM ujjeNIe nayarIe hatthimitto nAma gAhAvaI / tassa'caMtavallahA bhajjA ayaMDe ceva kAlaM gyaa| tao so 'aho ! asArayA saMsArassa, aNiJcayA jIvaloyassa, khaNabhaMgurattaNaM piyasaMjogassa, dhammo cevettha saraNaM' ti veraggamuvagao hathibhUinAmeNa dArageNa saha pabaio / te ya annayA kayAi ujeNIo sAhUhiM samaM bhogakaDaM nayaraM patthiyA / aDavimajjhe ya vaccato so khaMto pAyatale viddho khayakkAe, veyaNAe na sakei payaM pi gaMtu, bhaNiyA ya teNa sAhuNo-vaha tubbhe, nittharaha kaMtAraM, ahayaM mahAdukkheNa abhibhUo na tarAmi gaMtuM, paJcakkhAmi ettheva bhattaM / sAhUhiM bhaNiyaM-vahissAmo vAraeNa tumaM amhe, mA karesu visAyaM ti, gilANaveyAvaccamevettha pavayaNe sAraM, "jo gilANaM jANai so maM dasaNeNaM paDivajaI" tti bhagavaMtavayaNAo / teNa bhaNiyaM-'evameyaM, tahAvi kAlapatto ceva ahaM, tA mA tubbhe niratthayaM mama vahaNeNa parikilissaha, mA maNasaMtAvamubahaha' tti bhaNiUNa khAmiUNa ya sAhuNo kayamaNasaNaM / laggiUNa nibaMdheNa na juttamettha bahusAbayAiuvaddavapaure aranne ciramavatthANaM ti pesiyA sabe sAhuNo / Thio appaNA egAe girikaMdarAe / par3hiyA | sAhuNo / khuDDao khaMtayamoheNa nicchai gaMtuM / so tehiM balA niio| jAhe dUraM gao tAhe vIsaMbheUNa sAhuNo save XXXXXXXX8X8X6X6X6)
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyaM parISahAdhyayanam / zrIuttarA-XI pacconiyatto Agao khaMtayasagAsaM / khaMtageNa bhaNiyaM-hA ! na sohaNaM kayaM jaM tumametthamAgao, marihisi tuma pi chuhAdhyayanasUtre iparavaso / khuDDugeNa bhaNiyaM-jaM hoi taM hou, mae tuha sayAse ciTThiyacaM / so vi thero taddivasaM ceva veyaNaTTo paMcanazrInamica- mokkAraparo samAhIe kaalgo| khuDDuo na ceva jANai kAlagayaM / so devaloe uvvnno| pacchA teNa ohI pauttAndrIyavRttiH kiM mayA dattaM vA cinnaM vA tavAi ? jAva sarIraM pecchai khuDDuyaM ca / so khuDagassa aNukaMpAe taM ceva sarIramaNupavisittA | khuDageNa saha ullavei, bhaNiyaM ca-putta! vacca bhikkhaae| so bhaNai-kahiM ? / teNa bhannai-eesu dhavanaggohAipAyavesu // 18 // tannivAsiNo jaNA tava bhikkhaM dAhiti / 'taha' ti bhaNiuM so gao dhammalAbhei rukkhaheDhesu / tao sAlaMkAro| hattho niggacchiuM bhikkhaM dei / evaM divase divase bhikkhaM giNhato acchio, jAva te sAhugo tammi dese dubbhikkhe jAe puNo vi ujjeNidesamAgacchaMtA teNeva maggeNa AgayA bIe saMvacchare, jAva te taM khuDgaM pecchaMti / pucchio vattaM bhaNai, khaMto vi acchai / kahio ya bhikkhAlAbho, gayA sAhaNo. jAva sakaM sarIragaM pecchaMti, nAyaM-deveNa hoiUNa aNukaMpA kayalliyA hohi tti-khateNa ahiyAsio parIsaho na khar3eNa / ahavA khuDageNa vi ahiyAsio, jao na tassa evaM bhAvo-jahA haM na lahissAmi bhikkhaM, tao phalAI gihissaM / pacchA so sAhUhiM khuDao niio| yathA ca tAbhyAmayaM parISahaH soDhastathA sAmprataM munibhirapi soDhavya iti tAtparyArthaH / uktaH kSutparISahaH // enaM ca viSahamAnasya nyUnakukSitayA eSaNIyA''hArArthaM paryaTataH zramAdeH pipAsA syAt sA ca samyak soDhavyeti tatparISahamAha tao puTTho pivAsAe, doguMchI ljsNje| sIodagaM na sevejA, viyaDassesaNaM care // 4 // / vyAkhyA-tataH' kSutparISahAt 'spRSTaH' abhidrutaH pipAsayA 'jugupsI' sAmarthyAdanAcArasya jugupsakaH lajjAyAMsaMyame samyag yatate lajjAsaMyataH 'zItodakaM' svarUpasthajalaM 'na seveta' na pAnAdinA bhajeta, kintu "viyaDassa" tti vikRtasya XXXXXXXXXXX 18 //
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ XOXOXOXOXOXOXOXOXOXOKEKO xbahvayAdinA vikAraM prApitasya 'eSaNAm' eSaNAsamiti 'caret' punaH punaH seveta / kimuktaM bhavati ?-ekavArameSaNAyA azuddhAvapi na pipAsAtirekato'neSaNIyaM gRhaMstAmullaGghayediti sUtrArthaH // 4 // kiJca chinnAvAesupaMthesu, Aure supivaasie| parisukkamuhaddINe, taM titikkhe priishN||5|| vyAkhyA-'chinnApAteSu' apagatajanasaJcAreSu 'pathiSu' mArgeSu gacchanniti gamyate, 'AturaH' atyantAkulatanuH, kimiti? yataH suSTu-atizayena pipAsitaH-tRSitaH supipAsitaH, parizuSkamukhaH-vigataniSThIvanatayA'nArdravadanaH sa cAsAvadInazca parizuSkamukhAdInaH, 'ta' tRTparISahaM titikSeta' saheta / ayamarthaH-viviktadezastho'pyatyantapipAsAto'svAsthyamupagato'pi ca noktavidhimullaGghayet tataH pipAsAparISaho'dhyAsito bhavatIti sUtrArthaH // 5 // ___ dRSTAntamAha-ujeNI nayarI, tattha dhuNamitto nAma vANiyao, tassa putto dhaNasammo nAma / so dhaNamitto putteNa saha pvio| annayA ya te sAhU viharaMtA majjhaNhasamae elagacchapurapahe paTThiyA / so vi khuDDao tisAe abhibhUo saNiyaM saNiyamei / so vi se khaMtao siNehANurAgeNa pacchao ei / sAhuNo vi purao vacaMti / antarA Xya naI smaavliyaa| khaMtaeNa bhaNiyaM-ehi putta !, piyasu pANiya, nittharesu AvaI, pacchA AloejjAsi / so na icchai / khaMto naI uttinno, ciMtei ya-'osarAmi maNAgaM jAvesa khuDDuo pANiyaM piyai, mA mamA''saMkAe na pAhiM tti egate paDicchai, jAva khuDDo patto naI / dRDhavvayAe sattasArayAe Na pIyaM / anne bhaNaMti-'aIva bAhio haM taM pibAmi pANiyaM, pacchA gurumUle pAyacchittaM paDivajissAmi' tti ukkhitto jalaMjalI | aha se ciMtA jAyAkahamee halAhalae jIve pibAmi ? / jao-ekammi udagabiMdummi, je jIvA jiNavarehiM pannattA / te pArevayamettA, 1 ekasminnadakabindau, ye jIvA jinavaraiH prajJaptAH / te pArApatamAtrA, jambUdvIpe na maayeyuH||3||
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInaimicandrIyavRttiH // 19 // | jaMbuddIveNa mAjA // 1 // jattha jalaM tattha vaNaM, jattha vaNaM tattha nicchio teU / teU vAusahagao, tasA ya pazcakkhayA caiva // 2 // tI haMtUNa parappANe, appANaM jo karei sappANaM / appANaM divasANaM, karaNa nAsei sappANaM // 3 // aisaMviggeNa na pIyaM, uttinno naI, AsAe chinnAe namokAraM jhAyaMto suhapariNAmo kAlagao devesu uvavanno / ohI pautto jAva khuDDagasarIraM pAsai, tahimaNupaviTTho khaMtamaNugacchai / khato vi 'ei' ti patthio / pacchA deveNa aNukaMpAe sAhUNa gokulANi viunviyANi / sAhU vi tAsu vaigAsu takkAINi givhaMti / evaM vazyAparaMparaeNa jaNavayaM | pattA / pacchimAra vaiyAe deveNa viMTiyA paimhusAviyA jANAvaNanimittaM / ego ya sAhU niyatto tayavatthaM pecchai viMTiyaM, natthi vaiyA / AgaMtUNa sAhiyaM teNa / pacchA nAyaM tehiM 'sAdivaM' ti, etthaMtare deveNa sAhU baMdiyA, khaMto na baMdio / tehiM pucchio - kimeyaM na vaMdasi ? / tabho savaM parikahei niyavaiyaraM, bhaNai ya - ahaM eeNa paricatto, vayaloveNa doggaIe bhAyaNaM kao Asi 'tumameyaM pANiyaM piyAhi' tti jaMpaMteNa / ai taM pANiyaM pito to saMsAraM bhamaMto / devo paDigao / evamahiyAsiyAM / / uktaH pipAsAparISahaH / kSutpipAsAsahanakadarzitatanornitarAM zItakAke zItasaMbhava iti tatparISahamAha - caraMtaM virayaM lahaM sItaM phusai egayA / nAivelaM muNI gacche, socA NaM jiNasAsaNaM // 6 // vyAkhyA - 'carantaM' prAmAnuprAmaM muktipathe vA vrajantaM 'virataM' sAvadyayogAd nivRttaM "lU" ti nAnasnigdhabhojanAdi 1 yantra jalaM tatra vanaM, yatra vanaM tatra nizcitaM tejaH / tejo vAyusahagataM, asAca pratyakSakA eva // 2 // 2 tasmAdasvA paramANAn AtmAnaM yaH karoti samANam / alpAnAM divasAnAM kRte nAzayati svAtmAnam // 3 // 3 vismAritA / 4 devakA anugraha - sAnniSyam / prathamaM vina yAdhyaya nam / // 19 //
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ parihAreNa rUkSaM 'zItaM' himaM 'spRzati' abhidravati 'ekadA' zItakAlAdau / tataH kim ? 'na' naiva 'ativelaM' velAMsvAdhyAyAdisamayAtmikAmatikramya 'zItenAbhibhUto'ham' iti 'muniH' sAdhuH 'gacchet' sthAnAntaramabhisarpet zrutvA " Namiti vAkyAlaGkAre 'jinazAsanaM' jinAgamaM 'anyo jIvo'nyazca dehaH, tIvratarAzca narakAdiSu zItavedanAH prANibhiranubhUtapUrvAH' ityAdikamiti sUtrArthaH // 6 // anyacca na me nivAraNaM asthi, chavittANaM na vijjai / ahaM tu ariMga sevAmi, ii bhikkhU na ciMta // 7 // vyAkhyA - na 'me' mama 'nivAraNaM' zItavAtAdernivArakaM saudhAdi 'asti' vidyate, "chavittANaM" tvaktrANaM vastrakambalAdi na vidyate, ato'haM 'tuH' punararthaH, tadbhAvanA ceyaM yeSAM nivAraNaM chavitrANaM vA samasti te kimityagniM seveyuH ? ahaM tu tadabhAvAdatrANastat kimanyat karomi ? ityagniM seve iti bhikSuH 'na cintayet' na dhyAyet / cintAniSedhena sevanaM dUrApAstamiti sUtrArthaH // 7 // udAharaNamAha - rAyagidde nayare cattAri vayaMsA vANiyagA sahavaddiyA / te bhaddabAhussa aMtie dhammaM succA pavaiyA / ve suyaM bahuyaM ahijjittA dRDhasattA egallavihArapaDimaM paDivannA / te ya samAvattIe viharaMtA puNo vi rAyagihaM nayaraM saMpattA / hemaMto ya tathA vtttti| jo ya keriso ? - vAiMti daMtavINaM, dariddiNo jattha kaMpirasarIrA / savasilIbhUyajalA, jAyaMti sarA vi rayaNIsu // 1 // jettha aisIyamAruyaniyA sauNAiNo viNassaMti / pupphaphaladalasamiddhA, sukaMti dumA vi sahasa tti // 2 // te ya bhikkhAyariyaM kAuM taiyAe porisIe paDiniyattA / tesiM ca vebbhAragiriMteNa gaMtavvaM / tatthegassa giriguhAdAre 1 vAdayanti dantavIrNA, daridviNo yatra kamprazarIrAH / sarvazilI bhUtajalAni jAyante sarAMsyapi rajanISu // 1 // 2 yantrA'tizItamArutanihatAH zakunAdikA vinazyanti / puSpaphaladalasamRddhAH, zuSyanti drumA api sahaseti // 2 // xoxoxoxoxoxoxoxoxo
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathama vinyaadhyynm| zrIuttarA- carimA porisI ogADhA / so tattheva Thio / bIyassa NayarujANe, taiyassa ujjANasamIve, cautthassa nayarabbhAse ceva, carimA pA dhyayanasUtre te tattheva ThiyA / tesiM kappo esa-jattha carimA porisI ogAhai tattheva paDimAe ThAiyatvaM / tattha jo giriguhabbhAse zrInaimica- tassa nirAyaM sIyaM / so girimArueNa vevirasarIro vi maMdaro va maNasA nippakaMpo samma sahato rayaNIe paDhame ceva jAme ndrIyavRttiH kaalgo| ujANattho bIe, ujANasamIvattho taie, jo nagarabbhAse tassa nagaruNhAe na tahA sIyaM, teNa sa cautthe jAme kAlagao / sabai vi devaloge uvavannA / evamannehiM vi sammamahiyAseyacaM, jahA tehiM ahiyAsiyaM // idAnIM shiit||20|| X vipakSamuSNamiti yadi vA zItakAle zItaM tadanantaraM prISme uSNamiti tatparISahamAha usiNappariyAveNaM, paridAheNa tjie| priMsu vA paritAveNaM, sAyaM no paridevae // 8 // vyAkhyA-uSNam-uSNasparzavad bhUreNuzilAdi tatparitApena tathA 'paridAhena' bahiHsvedamalAbhyAM vahinA vA antazca tRSNAjanitadAghasvarUpeNa 'tarjitaH' atyantapIDitaH tathA grISme vAzabdAt zaradi vA 'paritApena' ravikiraNAdijanitena tarjita iti yojyam , 'sAta' sukhaM pratIti zeSaH, 'no paridevet' 'hA! kadA zItakAlaH zItAMzukarakalApA dayo vA mama sukhotpAdakAH saMpatsyante ?' iti na pralapediti suutraarthH|| 8 // upadezAntaramAhax uNhAhitatto mehAvI, siNANaM no vipatthae / gAyaM no parisiMcijjA, Na vIejjA ya appayaM // 9 // vyAkhyA-uSNAbhitaptaH 'medhAvI' maryAdAvartI 'snAna' jalAbhiSekaM "no vi patthae" ti 'no' naiva 'prArthayedapi' abhiLaSedapi / kiM punaH kuryAt ?, apeH bhinnakramatvAt tathA 'gAtraM' dehaM 'no pariSizcet' na sUkSmodakabindubhirArdIkuryAt , na vIjayecca tAlavRntAdinA, alpakamapi kiM punarbahu ? svArthe ka iti sUtrArthaH // 9 // . // 20 //
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAma vANi-KI puttaneheNa na kayA pattiyaM-kimesa ___ udAharaNamAha-tagarA nAma nayarI, tattha arahamitto nAmA''yario / tassa samIve datto nAma vANi-IX X yago bhaddAe bhAriyAe putteNa ya arahannaeNa saddhiM pacaio / so taM khuDgaM puttaneheNa na kayAi bhikkhAe hiMDAvei / paDhamAliyAIhiM kimicchieNa posei / sAhUNaM appattiyaM-kimesa evaM posijai ?, kiM samattho vi bhikkhaM na hiNddi?| tahA vi dakkhinneNa na taraMti kiMci bhaNiuM / annayA khaMto bhaviyavayAvaseNa kaalgo| addhiI pagao khuDDao sAhUhiM do tinni divasAI dAuM bhikkhassa oyaario| tayA ya kharo nidAho vaTTai / so sukumAlasarIro uvari hiTThA ya uNheNa DajhaMto passeyataNhAbhibhUo gharacchAyAe vIsamaMto dihro pautthavaiyAe dhaNaDDavaNiyabhAriyAe / 'urAlasukumAlasarIro'tti kAuM tIse tahiM ajjhovavAo jaao| ceDImuheNa saddAvio Agao so pucchio tIe-kiM maggasi / teNa bhaNiyaM-bhikkhaM, to tIe ciMtiyaM- icchasi ghettuM je, puciM taM AmiseNa ginnhaahi| AmisapAsanibaddho, kAhI kajamakajaM vA // 1 // ii paribhAviMtIe dinnA pahANamoyagA pajjattIe / avaloio sasaNiddhAe diTThIe bhaNio ya-kIsa tume dukkaraM vayaM gahiyaM ? / bhaNai-suhanimittaM / sA bhaNai-tA mae bhAvANurattAe samaM bhoge bhuMjAhi, alaM te dariddadubbhagakaDhiNasarIrajaNociyAe imAe kaTThakiriyAe, pacchimavae karejAsu paJcaja / so evamuvasaggijaMto uNheNa tajio paDibhaggo / paDivannaM tavayaNaM / uktazca-dRSTAzcitre'pi cetAMsi, haranti hariNIdRzaH / kiM punastAH smitasmeravibhramabhramitekSaNAH ? // 2 // bhogaM bhuMjato ciTThai / sAhUhiM savattha savAyareNa gaviTTho na diTTho 'appasAgAriyaM paviTTho' tti / mAyA vi puttapauttiM ayANaMtI aimoheNa ummattiyA jAyA / arahannayaM vilavaMtI ceDavaMdaveDhiyA uvahasijamANA luMThagaloeNa aNukaMpijaMtI dhammiyajaNeNa bhamai tiyacaukkacaccarAisu / jaM jaM pAsai taM taM bhaNai-dihro te katthai 1 yadicchasi grahItuM, pUrva svaM AmiSeNa gRhaann| AmiSapAza nibaddhaH, kariSyati kAryamakArya vA // 1 // 2 AhAraphalAdibhojyavastunA /
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInaimicandrIyavRttiH prathamaM vinayAdhyayanam / // 21 // arahannao? / evaM vilavaMtI ruyaMtI jaM kiMci duTuM 'esa arahanau' tti harisamubahatI dihA annayA teNa oloyaNa- gaeNa arahannaeNa pnycbhinnaayaa| tayavatthaM pecchiUNa sNvegmuvgo| ciMtiyaM ca NeNa-aho me ahannayA! aho me aka- jakArittaNaM! jaM erisammi vasaNe pADiyA jaNaNI, vayaloveNaM saMsArabhAyaNaM kao appA / kiJca-hiyee jiNANa ANA, cariyaM mama erisaM ahannassa / eyaM AlappAlaM, abo dUraM visaMvayai // 3 // taheva oyaritA pAesu paDio, bAhollaloyaNeNaM sagaggayakkharaM bhaNiyaM-aMbe ! esa ahaM kulaphusaNo mAyAe uveyakArao dupputto tuha arahannago tti / pecchiUNa jAyA samAsatthacittA / pucchio vaiyaraM / niveio teNa jhddio| tIe bhaNiyaM-putta! pacayAhi puNo, mA khaMDiyabao saMsAraM bhamihisi / so bhaNai-aMba! pAvakammo ahaM na tarAmi saMjamaM kAuM, jai paramaNasaNaM kremi| tAe bhannai-evaM karehi / mA asaMjao hou tucchavisayasuhaheumaNataM dukkhasaMghAyamAvajasu / kiJca-varaM praveSTuM jvalitaM hutAzanaM, na cApi bhagnaM cirasaMcitaM bratam / varaM hi mRtyuH suvizuddhakarmaNo, na cApi zIlaskhalitasya jIvitam / / 3 // pacchA so savaM sAvajaM jogaM paJcakkhittA kayadukaDagariho khAmiyasayalasatto kayacausaraNagamaNo vosiriyasavasaMgo puNo puNo kaya|paMcanamokAro kAUNamaNasaNaM suhajhANovagao tattasilAe pAovagamaNeNaM Thio muhutteNa sukumAlasarIro navaNIyapiMDo [cha uNheNa vilINo gao suraloyaM / putviM teNa nAhiyAsiyaM / pacchA ahiyAsiyaM / evamannehiM ahiyAsiyaca / / uSNa pISme tadanantaraM varSA, tatra ca daMzamazakasaMbhava iti tatparISahamAha puTTho ya daMsamasaehiM, samareva mhaamunnii| nAgo saMgAmasIse vA, sUro abhihaNe paraM // 10 // vyAkhyA-'spRSTaH' abhidrutaH caH pUraNe, 'dezamazakaiH' upalakSaNatvAd yUkAdibhizca, "samareva" tti sama eva upakArya hRdaye jinAnAmAjJA, caritraM mameDazamadhanyasya / etadAlajAlamaho dUraM visaMvadate // 2 // // 21 //
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ pakAriSu tulyacitta eva prAkRtalakSaNatvAd visarjanIyasya rephaH, mahAmuniH / kim ? ityAha-'nAga iva' karIva vAzabdasya ivArthasyAtra sambandhAt , 'saMgrAmazirasi' raNamastake 'zUraH' parAkramavAn 'amihanyAt' jayet 'paraM' zatrum / ayamabhiprAyaH-yathA zUraH karI zaraistudyamAno'pi tadagaNanayA raNazirasi zatraM jayati evamayamapi daMzAdibhirupadrUyamANo'pi bhAvazatru krodhAdikaM jayediti sUtrArthaH // 10 // kathaM jayed bhAvazatrum ? ityAha na saMtase na vArijjA, maNaM pi Na paosae / uvehe na haNe pANe, muMjate maMsa-soNiyaM // 11 // vyAkhyA-'na saMtraset' nodvijed daMzAdibhya iti gamyate / na 'vArayet' niSedheta daMzAdIneva tudato mA bhUdantarAya iti / 'manaH' cittaM tadapi AstAM vacanAdi 'na pradUSayet' na praduSTaM kuryAt kintu "uvehe"tti 'upekSeta' audAsInyena pazyed | ata eva na hanyAt 'prANAn' prANinaH 'bhuJjAnAn' AhArayato mAMsazoNitam / api cAsaMjJina ete AhArArthinazca *IbhojyameteSAM maccharIraM bahusAdhAraNaM yadi bhakSayanti kimatra pradveSeNa ? iti vicintayediti sUtrArthaH // 11 // __ udAharaNazca-caMpAe nayarIe jiyasattussa ranno putto samaNabhaddo juvarAyA dhammaghosassa aMtie dhammaM socA | nibinakAmabhogo pvio| ahijiyasutto daDhasattayAe egallavihArapaDima pddivnno| annayA hiTThAbhUmIe viharaMto sarayakAle aDavIe paDimaM Thio rattIe masaehiM khajjai / aulA veyaNA jaayaa| so te Na pamajjai ciMtei ya-kevaiyameyaM dukkhaM ?, patto'NaMtaguNaM naraesu hojjA / tathAhi-zRgAlavRkarUpaizca, citrakA''kAradhArakaiH / AkSepatroTitasnAyurbhakSyante rudhirokSitAH ||1||shvruupaiH kolarUpaizca, nArakA bhayavihvalAH / khaNDazaH pravilupyante, krandantaH shblaadimiH||2|| kAkagRdhrAdirUpaizca, lohatuNDebalAnvitaiH / vinikRSTAkSijihvAbA, viceSTante mahItale // 3 // prANopakramaNai
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIya zrIuttarAdhyayanasUtre zrInaimicandrIyavRttiH // 22 // parISahAdhyayanam / porairduHkhairevaMvidhairapi / AyuSyakSapite naiba, mriyante duHkhbhaaginH||4|| tathA--annaM imaM sarIraM, anno jIvo tti eva kayabuddhI / dukkhakaraM jIva! tumaM, chiMda mamattaM sarIrammi // 5 // imaM bhAviMto samma sahai tti pIyasoNio ratti ceva kAlagao / evamahiyAsiyatvaM / / iti daMzamazakaparISahaH // adhunA'celaH san tudyamAno daMzamazakairvanAdyanveSaNaparo na syAdityacelaparISahamAhaparijunnehiM vatthehiM, hokkhAmi tti acele| aduvA sacelae hokkhaM, iti bhikkhU na ciNte||12|| vyAkhyA-'parijIrNaiH' durbalaiH 'vastraiH' kalpAdimiH "hokkhAmi" tti bhaviSyAmi 'acelakaH' celakavikalaH alpadinabhAvitvAdeSAm , itizabdasyAtra sambandhAt 'iti' etad bhikSurna cintayed iti yogaH / athavA sacelako bhaviSyAmi, parijIrNavastraM hi mAM dRSTvA kazcicchrAddhaH sundaratarANi vastrANi dAsyati iti mikSurna cintayet / idamuktaM bhavati-na jIrNacelo'nyacelalAbhAsaMbhAvanayA dainyaM lAbhasaMbhAvanayA vA pramodaM gacchediti sUtrArthaH // 12 // itthaM sthavirakalpikamA-1 nityAcelakaparISaha uktaH // samprati sAmAnyatastamevAha egayA acelae hoi, sacele yAvi egyaa| eyaM dhammahiyaM nacA, nANI No paridevae // 13 // vyAkhyA-'ekadA' jinakalpikAdyavasthAyAM sarvathA celAbhAvena jIrNAdivatratayA vA acelako bhavati sacelazca / 'ekadA' sthavirakalpikAdyavasthAyAm / tataH kim ? ityAha-etat' ityavasthaucityena sacelatvamacelatvaM ca 'dharmahitaM sAdhudharmopakArakaM 'jJAtvA' avabudhya, tatrAcelakatvasya dharmahitatvamalpapratyupekSaNAdibhiH / yathoktam-paMcahiM ThANehiM purima anyadidaM zarIramanyo jIva ityevaMkRtabuddhiH / duHkhakara jIva! tvaM chiddhi mamatvaM zarIre // 5 // I // 22 //
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ pacchimANaM arahatANaM bhagavaMtANaM acelae pasatthe bhavai / taMjahA-'appA paDileho vesAsie rUve tave aNumae lAghave koll pasatthe viule iMdiyaniggahe' tti // sacelakatvasya tu dharmAhitatvamanyAdyArambhanivArakatvena saMyamaphalatvAt / jJAnI 'no paridevayet' acelasya sataH kimidAnIM zItAdipIDitasya mama zaraNam ? iti na dainyamAlambeta iti sUtrArthaH // 13 // udAharaNamAha-teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM jIyaMtasAmipaDimAvaiyareNa samuppannaM atthi dasapuraM nAma nayaraM / tattha somadevo mAhaNo, tassa ruddasomA bhAriyA, tIse putto rakkhio, tassANujo phggurkkhio| so ya rakkhio jaM piyA se jANai taM tattheva ahijiuM pacchA 'ghare na tIrai paDhiuM' ti gato pADaliputtaM / tattha cattAra vee saMgovaMge adhIu samattapArAyaNo sAkhApArao jaao| kiM bahuNA ? coisa vijjAThANANi gahiyANi teNa / tAhe Agao dasapuraM / te ya rAyakulasevagA najaMti rAyakule, teNa saMvidiyaM ranno kayaM, jahA-emi / tAhe UsiyapaDAga nagaraM kayaM / rAyA sayameva ammogaiyAe niggao, diTTho sakkArio aggAhAro ya se dinno / evaM so nagareNa saveNa abhiNaMdijaMto hatthikhaMdhavaragao | appaNo gharaM patto / tattha vi bAhirabbhaMtariyA parisA ADhAi pacchA gharaM go| taM pi caMdaNakalasAisohiyaM / tattha bAhiri yAe uvaTThANasAlAe Thio loyassa agdhaM paDicchai / tAhe vayaMsage baMdhU ya save Agae pecchai / TThio pariyaNeNa jaNeNa | aggheNa pUio, gharaM ca se duppayacauppayahirannasuvannAiNA bhariyaM / tAhe ciMtei-ammaM na pecchAmi / tAhe gharaM aigao mAyaramabhivAei / tAe bhannai-sAgayaM putta ! tti / puNaravi majjhatthA ceva acchai / so bhaNai-kiM na ammo ! tabbhaM tahI?. jeNa mae savaM nayaraM vimhaiyaM codasANaM vijjAThANANaM Agame kae / sA bhaNai-kahaM putta ! mama tuTThI bhavissai ? jeNa tumaM bahUNaM sattANaM vahakaraNaM ahijiumAgao, jeNa saMsAro vaDijjai, teNa kahaM tussAmi ?, | kiM tumaM didivAyaM paDhi umAgao? | pacchA so ciMtei-kittio so hohI? taM pi ahijjAmi jeNa mAutuTThI bhavai,
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInaimicandrIyavRttiH dvitIyaM parISahAdhyayanam / // 23 // kiM mama logeNaM tosieNaM ? / tAhe bhaNai-ammo! kahiM so didvivaao?| sA bhaNai-sAhUNaM didvivaao| tAhe |so nAmassa akkharatthaM ciMtiumAraddho dRSTInAM vAdo dRssttivaadH| tAhe ciMtei-nAmaM ceva suMdaraM, jai koi ajjhAvei | to ajjhAmi, mAyA vi tosiyA bhavai / tAhe bhaNai-kahiM te didvivAyajANaMtagA ? sA bhaNai-amhaM ucchughare tosaliputtA nAmA''yariyA / so bhaNai-kallaM ajjhAmi mA tubbhe ussugA hoha / tAhe so didvivAyanAmatthaM ceva ciMtito na sutto rattiM / viiyadivase appabhAe ceva pahio / tassa ya piyamitto baMbhaNo uvanagaraggAme parivasai / teNa 'hijo na diho aja pecchAmi gaM' ti ucchulaTThIo gahAya nava paDipuNNAo egaM ca khaMDa smmuhmei| imo |ya nIi, so patto pucchai-ko tumaM ? / eso bhaNai-ajarakkhio hN| tAhe so tuDho uvavUhai-sAgayaM ? ahaM tubbhe dayumAgao / tAhe so bhaNai-aIhi, ahaM sarIraciMtAe jAmi, eyAo ucchulaTThIo aMbAe paNAmijAsi, bhaNejjAsu ya-diTTho mae ajjarakkhio, ahameva paDhama dittttho| teNa taheva siTuM / sA tuhA ciMtei-mama putteNaM suMdaraM maMgalaM diDha, nava puvA ghettavA khaMDaM ca / so ciMtei-mae diThivAyassa nava aMgANi ajjhayaNANi vA ghettavANi dasamaM na sabaM / tAhe gao ucchugharaM / tattha ciMtei-'kiha emeva atImi moho jahA ayANaMto? jo eesiM sAvago bhavissai teNa samaM pavissAmi' tti egapAse acchai palINo / tatya ya Dhaharo nAma sAvao, so sarIraciMtaM kAUNa paDissayaM vaJcai / tAhe teNa dUraTThieNa tinni nisihiyAo kayAo / evaM so iriyAi DhaDareNa sareNa karei / so puNa mehAvI taM avdhaarei| so vi teNeva kameNa uvagao / sabesi sAhUNaM vaMdaNaM kayaM, sosAvago na vNdio| tAhe AyariehiM NAyaM- esa nava sddo| pacchA pucchai-kao dhammAgamo? / teNa bhaNiyaM-eyassa sAvagassa muulaao|saahuuhi ya kahiyaM-jahesa saDIe suo, jo so kallaM hatthikhaMdheNa aiNIo / kahaM ti ? / tAhe savaM sAhei-ahaM didvivAya ajjhAiuM tubhaM *6*6*6XOXOXOXOXXX // 23 //
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ FoxoxoxoxoXOXOXOXOXXX paasmaago| AyariyA bhaNaMti-amha dikkhAabbhuvagameNa ajjhAijai / bhaNai-pavayAmi / so vi parivADIe ajjhAijai / evaM hou ci parivADIe ajjhAmi, kiMtu mama ettha na jAi pavaiuM / annattha vaccAmo, esa rAyA mamANuratto, anno ya logo pacchA mamaM balA vi nejA, tamhA annahiM vaccAmo / tAhe taM gahAya annattha gayA / esa paDhamA sehanippheDiyA / evaM teNa acireNa kAleNa ekArasa aMgANi ahinjiyANi / jo didvivAo tosaliputtANaM AyariyANaM so aNeNa gahio / tattha ya ajavairA suvaMti jugappahANA, tesiM diThivAo bahuo atthi / tAhe so tattha vaccai ujjeNimajjheNaM / tattha ya bhaddaguttANaM therANaM aMtiyaM uvgo| tehiM aNuvUhio-dhanno kayattho tti, annaM ca ahaM saMlihiyasarIro, natthi mama nijAmao, tumaM nijAmao hohi / teNa 'taha' tti paDivannaM / tehiM kAlaM karatehiM bhannai-mA vairasAmiNA samaM acchejjAsi, vIsuM paDissae Thio paDhejAsi, jo tehiM samaM egamavi rattiM saMvasai so teNa saha marai / | teNa paDissuyaM / kAlagae gao vairasAmisagAsaM bAhi Thio / te vi suviNayaM picchaMti-jahA kira mama khIrapaDiggaho bhario AgaMtueNa pIo samAsAsio ya, avasihaM ca thevakhIraM / pabhAe sAhUNaM sAhiti / te annamannANi vAgareMti / gurU bhaNaMti-na yANaha tubbhe, aja mama pADicchao ehiti so kiMcUNaM suttaM ahi jihitti / pabhAe Agao ajarakkhio pucchio-katto? / tosaliputtANaM sayAsAo / ajarakkhio? / AmaM / sAhu sAgayaM, kahiM Thio ? bAhiM / tAhe AyariyA bhaNati-bahiTThiyANaM kiM jAyai ajjhAiuM?, kiM tumaM na yaannsi| tAhe so bhaNai-khamAsamaNehiM ahaM bhaddaguttehiM therehiM bhaNio bAhiM ThAejAsi / tAhe uvauttA jANaMti-suMdaraM, na nikAraNe bhaNaMti AyariyA, acchaha / tAhe ajjhAiuM pvtto| acireNa kAleNa nava puvA ahIyA, dasamaM ADhatto ghettuM / tAhe ajavairA bhaNaMti-javiyaM ti karehiM, eyaM parikama eyassa / tAI pi suhumANi caudhIsaM javiyANi gahiyANi aNeNa, so vi tAva ajjhaai| io ya
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarA-1 dhyayanasUtre zrInaimicandrIyavRttiH dvitIya parIpahAdhyayanam / // 24 // se mAyApiyaro sogeNa gahiyA 'ujjoyaM karissAmi aMdhakArataraM kayaM' / tAhe tANi appAhiti taha vi na ei / tao Daharao se bhAyA phaggurakkhio so ptttthvio| ehi savANa vi pavvayaMti jai Avaha / so tassa Na pattiyai / jai tANi pavayaMti to tuma pavvayAhi / so pavaio ajjhAio ya / ajjarakkhio javiesu aIva gholio pucchai-bhayavaM! dasamassa puvassa kiM sesaM ? / tattha biMdusamuha-sarisavamaMdarehiM diTuMtaM kareMti-biMdumettaM gahiyaM te, samuddo acchai / jAhe so visAyamAvanno 'katto me sattI eyassa pAraM gaMtuM ?' tAhe Apucchai-bhayavaM ! ahaM vaccAmi, esa mama bhAyA aago| te bhaNaMti-ajjhAhi tAva evaM so nizcameva Apucchai / tao ajavairA uvauttA--kiM mamAo ceva vocchijjaMtagaM? tAhe nANeNaM nAyaM-jahA mama thovamAuM, na ya puNo esa ehitti / ao mamAhiMto vocchijihitti dasamapurva / tao teNa visajio dasapuraM gao / tattha sabo sayaNavaggo pavAvio mAyA bhAyA bhagiNI / jo so tassa khaMtao so vi tesiM aNurAgeNaM tehiM samaM ceva acchai / na puNa liMgaM giNhai ljjaae| kiha samaNau pavaissaM ?, ettha mama dhUyAo suhAo nattuIo, tAsiM purao na tarAmi naggao acchiuM / so tattha acchai / bahuso AyariyA bhaNaMti tAhe so bhaNai-jai mamaM juvalaeNaM kuMDiyAe chattaeNaM uvAhaNAhiM jannovaieNa ya samaM pavAveha to pacayAmi / pavAvio / so puNa caraNakaraNasajjhAyaM aNuyattatehiM giNhAviyatro, tAhe te bhaNaMti-acchaha tumbhe kaDipaTTaeNaM / so vi thero bhaNai-chattaeNa viNA na tarAmi / tAhe te bhaNaMti-acchau eyaM pi / karageNa viNA dukkhaM uccArapAsavaNaM | vosiriuM, tahA baMbhasuttagaM baMbhaNaciMdhaM acchau tti / avasesaM savaM pariharai / annayA ceiyANaM vaMdayA gayA AyariyA ceDarUvANi gAhijaMti, bhaNaha-save sAhuNo vaMdAmo evaM chattaillaM mottuM / evaM bhaNio tAhe so jANei-ime mama puttA nattuyA ya baMdijaMti ahaM kIsa na vaMdijAmi ? / tAhe bhaNai-kimahamapavaiu ? tti / tANi bhaNaMti--kiM XoxoxoXXXXXXXXX // 24 //
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ pavaiyagANaM uvAhaNakaragabaMbhasuttachattagAINi bhavaMti ? / tAhe so jANai-eyANi mamaM paDicoiMti tA chaDDemi / tAhe puttaM bhaNai-alAhi puttagA! chatteNa / tAhe te bhaNati-alAhi, jAhe uNhaM hohii tAhe kappo uvariM karihi tti / evaM tANi 'mottuM karaillaM' tattha se putto bhaNai-mattaeNa ceva sannAbhUmi gammai / evaM jannovaiyaM pi muyai tAhe AyariyA bhaNaMti-ko vA amhe na yANai jahA baMbhaNA? / evaM teNa tANi mukkANi / pacchA tANi puNo bhaNaMti-save vaMdAmo mottUNa kaDipaTTaillaM / tAhe so ruTTho bhaNai-saha ajayapajjaehiM mA vaMdeha, anne vaMdihiMti mamaM, eyaM kaDipaTTayaM alna chaDDemi / annayA tattha sAhU bhattaM paJcakkhAittA kAlagao tAhe tassa nimittaM kaDipaTTayavosiraNaTThayAe AyariyA bhaNaMti-eyaM mahAphalaM bhavai jo sAhuM vahai / tattha ya paDhamapavaiyA sanniyA-tubbhe bhaNejjAha, amhe eyaM vahAmo / evaM te | uvaTThiyA / tatthA''yariyA bhaNaMti-amhaM sayaNavaggo mA nijaraM pAvau, jaM tubbhe ceva save bhaNaha, amhe ceva vhaamo| tAI so thero bhaNai-kiM puttA! ettha bahutariyA nijarA ? / AyariyA bhaNaMti-bADhaM, kimettha bhaNiyacaM ? / tAhe so bhaNai-to khAI ahaM pi vahAmi / AyariyA bhaNati-ettha uvasaggA uppajaMti, ceDarUvANi laggati, jai tarasi ahiyAseuM to vahAhi, aha nAhiyAsesi tAhe amhaM na suMdaraM bhavai / evaM so thiro kao / tAhe so ukkhitto / sAhU purao vaccaMti, pacchao saMjaIo ThiyAo / tAhe khuDDaehiM bhaNiyapuvehiM kaDipaTTao tassa kddio| so taM mayagaM lajjAe mottumAraddho, tAhe annehiM bhaNiomA moccihisi / tattha se anneNa kaDipaTTao kAUNa purao doreNa baddho / tAhe so lajio taM vahati maggao maM pecchaMti suNhAo / evaM teNa vi 'uvasaggo uTThiu' tti kAUNa vUDhaM / pacchA Agao taheva / tAhe AyariyA bhaNati-kiM aja khaMtA ! imaM ? / tAhe so bhaNai-so esa aja putta! uvasaggo uddhio| ..punaH ityarthasUcakaH / u0a05
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyaM priisshaadhyynm| zrIuttarA- 'ANeha sADayaM ti sUriNA bhaNie so bhaNai-kimittha sADaeNaM?, jaM daTThavaM taM diTuM, colapaTTao ceva me bhavau / evaM dhyayanasUtre MotA so colapaTTayaM gihaavio| teNa puciM acelaparIsaho nA'hiyAsio, pacchA ahiyAsiu tti / acelasya cApratizrInaimica- baddhavihAriNaH zItAdimiramidrUyamANatvenAratirapyutpadyeta atastatparISahamAhandrIyavRttiH gAmANugAmaM rIyaMtaM, aNagAraM akiMcaNaM / araI aNuppavise, taM titikkhe parIsahaM // 14 // // 25 // X vyAkhyA-grAmaH-prasiddhaH, sa ca jigamiSitaH, anugrAmazca-tanmArgAnukUlo grAmAnugrAmastam , nagarAyupalakSaNametad, "rIyaMta" rIyamANaM-viharamANaM 'anagAraM' muniM 'akiJcanaM' niHparigraha, 'aratiH' saMyamAdhRtiH 'anupravizet' manasi labdhAspadA bhavet , 'taM' aratirUpaM titikSeta saheta, parISahamiti sUtrArthaH // 14 // tatsahanopAyamAha araI piTThao kiccA, virao Ayarakkhie / dhammArAme nirAraMbhe, uvasaMte muNI care // 15 // vyAkhyA-aratiM 'pRSThataH kRtvA' dharmavighnaheturiyamiti tiraskRtya 'virataH' uparato hiMsAdibhyaH AtmA rakSito durgatihetorapadhyAnAderanenA''tmarakSitaH / dharme-zrutadharmAdau Aramate dharmArAmaH, 'nirArambhaH' asakriyAnivRttaH, | 'upazAntaH' krodhAdyupazamavAn muniH 'caret' "na me ciraM dukkhamiNaM bhavissai, asAsayA bhogapivAsa jaMtuNo / na me | sarIreNa imeNa vesaI, avesaI jIviyapajjaveNa me // 1 // " iti vicintayan saMyama paripAlayet, na punarutpannAratirapyavadhAvanAnuprekSI bhavet / iha ca viratAdivizeSaNAnyaratitiraskaraNaphalatayA neyAnIti sUtrArthaH // 15 // udAharaNamatra-acalapuraM nAma paiTThANaM, tattha jiyasattU rAyA, tassa putto aparAjio juvraayaa| so ya rAhA___ " na me ciraM duHkhamidaM bhaviSyati, azAzvatA bhogapipAsA jntoH| na me zarIreNAnenApeSyati, apeSyati jIvitaparyaveNa me // 1 // " eEXOXOXOXOXOXOXOXXXoxoxo // 25 //
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ yariyANaM aMtie pvio| annayA viharaMto gao tagaraM nagari suurii| rAhAyariyassa sajhaMtevAsI ajarAhA nAma AyariyA ujeNIe viharaMti, tesiM sayAsAo sAhuNo tagaraM gayA rAhAyariyasamIvaM / te pucchiyA 'niruvasaggaM' ti bhaNaMti| purohiyaputto rAyaputto ya bAhiMti / tassa ya juvarAyapavaiyagassa so ya rAyaputto bhattijao 'mA saMsAraM bhamihi' tti pucchiUNa Ayarie gao ujjeNiM / kayamuciyakaraNijjaM / bhikkhAvelAe uggAheUNa paDhio / AyariehiM bhaNioacchAhi / so bhaNai-na acchAmi, navaraM taM dAeha paDaNIyagharaM / cellago bhaNio vacca, dAehiM / teNa dAiyaM / so tattha gao vIsattho ya pvittttho| tattha ya rAyapariyaNo sasaMbhamo taM pecchiUNa bhaNai-nIharasu lahuM sAhU, mA kumArA khalIgarI| hiMti / teNa vi mahAsadeNa dhammalAbhiyaM / tehiM suyaM, bhaNaMti-aho ! laTTha paJcaiyago amhateNamAgao, vaMdAmo tti / bhaNaMti-AyariyA ! tunbhe naciuM jANaha ? / teNa bhannai-AmaM jANAmo, tubbhe vAeha / te vAiumADhattA jAva na yaannNti| teNa bhannai-erisagA ceva tubbhe koliyA na kiMci jANaha ? / te ruhA uddhAiyA / teNa ghettuM tesiM nijuddhajANaeNa sadhe saMdhI khoiyA paDhamaM tAva piTTiyA / te hammaMtA rADiM kareMti / pariyaNo jANai-so esa pavaio hammaMto rADiM krei| so vi go| pacchA diTThA na vi jIvaMti na vi maraMti, navaraM nirikkhaMti ekkamekaM ditttthiie| pacchA ranno sihaM puro hiyassa ya, jahA-ko vi pavaiyago, teNa do vi jaNA vi saMkhaleUNa mukkA / pacchA rAyA sababaleNaM Agao pavaiyagANa mUlaM / so vi sAhU ekkapAse acchai pariyaTuMto / rAyA AyariyANa pAesu paDio-pasAyamAvajaha / Ayario bhaNaiahaM na yANAmi mahArAya!, ettha ego sAhU Agao pAhuNago, jai paraM teNa kayaM hojaa| rAyA tassa mUlamAgao paJcabhinnAo ya / tao teNa sAhuNA bhaNiyaM-dhiratthu te rAyattaNassa, jo tumaM attaNo puttabhaMDANa'vi niggahaM na karesi / pacchA rAyA bhaNai-pasAyaM kareha / bhaNai-jaha paraM paJcayaMti to doNhaM mokkho , annahA natthi / rAiNA purohieNa ya bhannai OXOXOXXXXXXXXXX AN
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInaimicandrIyavRttiH // 26 // evaM hou, pavayaMtu / pucchiyA bhaNati - pavayAmo / putraM loo kao, pacchA mukkA pavaiyA / so rAyaputto nissaMkio | caiva dhammaM karei / purohiyaputtassa puNa jAimao gurupaoso ya-amhe maDDAe pacAviyA / evaM te do'vi kAlaM kAUNa devaloge ubavannA / io ya kosaMbIe NayarIe tAvaso nAma seTThI / so mariUNa niyayadhare sUyaro jAo jAissaro / so ya tassa ceva divase puttehiM mArio / pacchA tahiM caiva ghare urago jAo, tahiM pi jAIsaro jAo / tattha vi aMtoghare ' mA khAhi' tti mArio / pacchA puttassa putto jAo / tattha vi jAIsaraNamAvanno ciMtei -- 'kahamahaM appaNo sunhaM aMba vAharIhAmi ? puttaM vA tAyaM ?' ti mUyattaNaM karei / addannehiM ammApiIhiM kayA uvAyA tahA vi na jaMpai / annayA caunANI | therA tattha samosaDhA / AbhoyaMtehiM NAyaM jahA - mUyago saMbujjhihI / sAhU bhaNiyA -- amugaghare gaMtUNa mUyagassa purao imaM paDhaha -- 'tAvasa ! kimiNA mUyavaeNa paDivajja jANiuM dhammaM / mariUNa sUyaroga, jAo puttassa puttoti // 1 // tehiM gaMtuM paDhiyaM / so taM souM vimhio 'kahamee imaM jANaMti ?' paNamiUNa pucchiyA- kahaM tubbhe jANaha ? / tehiM bhaNiyaM - amhaM gurU jANai / so kahiM ? / ujjANe / so gao, tattha vaMdiyA gurU, nisuo dhammo, jAo sAvo / tassa ya' asogadatto' tti puvanAmaM pacchA 'mUyago' tti jAyaM / io ya so dhijjAiyadevo mahAvidehe titthayaraM pucchaikimahaM sulahabohio ? dulahabohio ? ti / tao sAmiNA bhaNio -- dulahabohio si / puNo pucchai -- katthAhaM uva| vajjikAmo ? / bhagavayA bhannai -- kosaMbIe mUyassa bhAyA bhavissasi, so ya mUyao pavaissai / so devo bhayavaMtaM vaMdiUNa gao mUyagassa sagAsaM / tassa bahuyaM so dabajAyaM dAUNa bhaNai - ahaM tuha mAUe uyare uvavajjissAmi, tIse ya dohalo aMbaehiM bhavissai, amuge ya pavae aMbago mae sayApupphaphalo kao, tA tumaM tAe purao akkhare likhi 1 '1 tApasa! kimanena mUkavatena ! pratipadyasva jJAtvA dharmmam / mRtvA zUkara urago jAtaH putrasya putra iti // 1 // ' dvitIyaM parISahAdhyayanam / // 26 //
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ '' jjAsi, jahA- tujjha putto bhavissai, jai taM mamaM desi tA ANemi aMbaphalANi tti, tao mamaM jAyaM saMtaM tahA karejAsi jahA dhamme saMbujjhAmi tti / teNa paDivanne gao devo / annayA kaivayadivasesu caiUNa tIe gabbhe ubavanno / akAle aMbadohalo jAo / so mUgo akkhare lihai -- jai mamaM gandhaM desi tA ANemi aMbANi / tAe bhaNNai - diNNo / teNA''NIyANi aMbaphalANi / avaNIo dohalo / kAleNa dArago jAo / so taM khuDDagaM hotaM sAhUNaM pAesu pADei / so dhAhAo karei, Na ya vaMdai / pacchA saMtaparitato mUyago pavaio / sAmannaM kAUNa devalogaM gao / teNa ohI pautto jAva NeNa so diTTho / pacchA aNeNa tassa jaloyaraM kathaM, jeNa na sakkei uTTheuM / savavijjehiM paJcakkhAo / so devo sabararUvaM kAUNa ghosaMto ghosaMto hiMDai - ahaM vijjo saghavAhI uvasamemi / so bhaNai - majjha poTTaM sajjhaveha | teNa bhannai -- tujjhaM asajjho vAhI, jai paraM tumaM mamaM ceva olaggasi to te sajjhavemi / so bhai - vaccAmi / teNa sajjhavio / gao teNa saddhiM / teNa tassa satyakotthalao allavio / so tAe devamAyAe aIvabhArio, jAva pavaiyA egammi pae se paDhaMti / vijjJeNa bhannai - jai pavayasi tA muyAmi / so teNa bhAreNa aIvaparitAvijjaMto ciMteivaraM me pachaiuM / bhaNai -- payAmi / pacaio / deve gae nAicirasta uppavaio / teNa deveNa ohiNA pecchiUNa so ceva vAhI kao / so teNeva kameNa puNo pacAvio / evamekasi do tinni vArAu padyAvio, taiyavArAe gacchai devo ya teNeva samaM, taNabhAragaM gahAya palittaM gAmaM pavisai / teNa bhannai -- kiM taNabhAraeNaM palittaM pavisasi ? / teNa bhannaikahaM tumaM ko hamANamAyAlobhasaMpalittaM gihavAsaM pavisasi ? / tahA vi na saMbujjhai / pacchA do vi gacchaMti / navaraM devo aDavIe upaNa saMpaTTio / teNa bhannai - kahametto paMthaM mottUNa aDaviM pavisasi ? / deveNa bhannai -- kahaM tumaM mokkhapahaM mottUNa saMsArADaviM pavissasi ? / tahA vi na saMbujjhai / puNo vi egammi devakule vANamaMtaro azcio aoi
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInaimica ndrIyavRttiH // 27 // XXX CXCXX heTThAhutto paDai / so bhai - aho ! vANamaMtaro ahanno apunno ya, jo uvarihutto kao acio ya heTThAhutto paDai / | deveNa bhannai -- tumaM pi anno jo uvaritto Thavio aJcaNij ya ThANe puNo puNo uppavayasi / teNa bhannai -- ko si tumaM ? / teNa ya mUyagarUvaM daMsiyaM, putrabhavo se kahio / so bhaNai -- ko paccao jahA hUM devo Asi ? / pacchA so devo taM gahAya gao veyaDUpavayaM siddhAyayaNakUDaM ca / tattha teNa puvaM caiva saMgAro kaelao, jahA - jai haM na saMbujjhejjA to eyaM mamaccayaM kuMDalajuyalaM nAmaMkiyaM siddhAyayaNapukkhariNIe darisijjAsi / teNa se daMsiyaM / so taM kuMDalaM sanAmaMka pecchiUNa jAIsaro jaao| saMyame ya se raI jAyA / puvaM araI se Asi, pacchA raI se jAyA || utpannasaMyamAratezca strIbhirupanimantryamANasya tadabhilASaH prAduSyAdatastatparISahmAha saMgo esa maNUsANaM, jAo logammi itthio / jassa eyA parinnAyA sukaDaM tassa sAmaNNaM // 16 // vyAkhyA--saGgaH 'eSaH' vakSyamANo manuSyANAM makSikANAmiva zleSmA, tamevAha -- yAH kAJcana mAnuSyAdyAH 'loke' jagati 'striyaH' nArtha etAzca hAvabhAvAdibhiratyantamAsaktihetavo manuSyANAmityevamuktam, anyathA gItAdyapi saMgahetuH / manuSyagrahaNaM ca teSAmeva maithunasaMjJAtirekAt / tataH kim ? / ityAha - 'yasya' yateH 'etAH ' striyaH 'parijJAtAH ' jJapari| jJayA iha paratra ca mahAnarthahetutayA viditAH / tathA cA''gamaH - "vibhUsA itthisaMsaggI, paNIyaM rasabhoyaNaM / narassa'tagavesisa, visaM tAlauDaM jahA // 1 // tathA -- mahilA AlakulaharaM, mahilA loyammi duccariyakhettaM / mahilA duggai "1 vibhUSA strIsaMsargaH praNItaM rasabhojanam / narasyA''tmagaveSiNo, vipaM tAlapuTaM yathA // 1 // 2 mahilA AlakulagRhaM, mahilA loke duzcaritrakSetram / mahilA durgatidvAraM, mahilA yoniranarthAnAm // 2 // " OXOXOXOXOXOXO dvitIyaM parISahAdhyayanam / // 27 //
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ dAraM, mahilA joNI aNatthANaM / / 2 // " pratyAkhyAnaparijJayA ca pratyAkhyAtAH / 'sukRtaM' suSvanuSThitaM "tassa" tti vibhaktivyatyayAt tena' 'zrAmaNyaM' vratam tadarthameva hi prAyaH sAvadhapravRttiriti sUtrArthaH // 16 // ataH kiM vidheyam ? ityAha evamAdAya mehAvI, paMkabhUyAu ithio|no tAhiM viNihannejA, careja'ttagavesae // 17 // vyAkhyA-'evaM' anantaraM vakSyamANaM 'AdAya' buddhyA gRhItvA medhAvI, tadevAha-paGkaH-kardamastadbhUtA eva muktipathapravRttAnAM vibandhakatvena mAlinyahetutvena ca tadupamA eva / 'tuH' avadhAraNe / 'no' naiva 'tAbhiH' strIbhiH 'vihanyAt' saMyamajIvitopaghAtenAtipAtayet AtmAnamiti gmyte| kRtyamAha-'caret' dharmAnuSThAna seveta 'AtmagaveSakaH' | kathaM mayA''tmA saMsArAnnistAraNIya ityabhiprAyavAniti sUtrArthaH // 17 // udAharaNamAha-pudhiM khiippaiTThiyaM nagaramAsI / tassa vatthummi khINe caNagapuraM niviDaM / tao usabhapuraM / tao kusaggapuraM / tao rAyagihaM / tao caMpA / tao pADaliputtaM / tattha'tthi naMdavaMse navamo naMda raayaa| tassa'sthi kappagavaMsasaMbhUo uppattiyAicaubihabuddhisamiddho sagaDAlo mNtii| tassa duve puttA thUlabhaddo | sirIu tti / io ya vararuI nAma bhaTTaputto / so aNudivasaM thuNai rAyANaM auvehiM aluttarasayapamANehiM cADuyasilogehiM / tUsae rAyA / paloei sagaDAlamuhaM / na ya so pasaMsae / tao na dei kiM pi rAyA / tao vararuiNA avagayaparamattheNaM sagaDAlabhajA olaggiyA, jAva bhaNiyaM-tumaM sagaDAlaM bhaNasu jeNa pasaMsai mama paDhiyaM / iyarIe vi dakkhinnapavanAe bhaNio sagaDAlo / teNa vi 'ajuttameyaM' ti tahA vi uvarohamAvanneNa |paDivannaM, bhaNiyaM ca-subhAsiyaM ti / dinnA ya karacchoDiyA / tAhe dinnaM rannA dINArANamasayaM / pacchA diNaM diNaM
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInaimicandrIyavRttiH // 28 // padinno / sagaDAlo ciMtai-niTThio rAyakoso tti / naMdaM bhaNai-bhaTTAragA! kiM eyassa tubbhe deha ? / tume pasaMsiu dvitIya tti / bhaNai-ahaM pasaMsAmi loiyakavANi aviNavANi paDhai / rAyA bhaNai-kahaM loiyakavANi ? / sagaDAlo parISahAbhaNai-mama dhUyAo jakkhA-jakhadinnA-bhUyA-bhUryadinnA-seNA-veNA-reNAbhihANAo satta vi paDhaMti, kimaMga dhyayanam / puNa anno logo? / tAsiM ca paDhamA ekkAsi suyaM giNhai, bIyA dohiM, taiyA tIhiM, jAva sattamA sattahiM vArAhiM / tAo annammi diNe rAiNA ANAviyAo aMteuraM ThaviyAo jvnniyNtriyaao| Agao vararuI / paDhiyANi cADUNi / pacchA jakkhAe rAiNo AeseNa paDhiyANi / bIyAe donni vArA suyANi, taiyAe tinni vArA, paDhiyANi ya / evaM sattahiM vi / rAiNA pattIyaM / vararuissa dANaM vAriyaM / iyaro vi tameva dINAraTThasayapoTTaliyaM jaMtaM viuviya gaMgAmajjhe Thavei-kila kaNagamayahattheNa gaMgA payacchai / evaMviheNa vihANeNa payaDei aTThasayaM / jAva logo taM tArisaM pecchiya |AuTTo / 'gaMgA vi se dei' tti suyA ya rAiNA vattA / kahiyaM maMtiNo / 'jaMtapaogeNa jaNamajjhe aliyapasiddhiM karei' tti nAUNa bhaNiyaM maMtiNA-jai amha paJcakkhaM dei to pttiyaamo| tao saMjhAe pesio paJcaigo puriso pacchannaM maMtiNA gaMgaM / vararuiNA vi gaMgaM thuNiUNa disAvalogaM kAUNa ThaviyA jaMte pottrliyaa| gao sahANaM / iyareNa vi avahariUNa samappiyA maMtissa / pabhAe maMtisahio sapurajaNavao gao gaMgaM raayaa| vararuiNA vi saMthuyA gaMgA, AhayaM hatthehi | pAehiM ya jaMtaM, na kiMci lahai, vilakkhIbhUo rAyapurao 'daMbhago tti nibbhatthio rAiNA / daMsiyA maMtiNA pottttligaa| kahio sNjhaaviyro| hIlio logehiM / paosamAvanno maMtissa vararuI chiDDANi mggi| puNaravi olaggiumA-10 // 28 // raddho naMdaM kahei chiDDANi / na paDivajae raayaa| annayA siriyassa vIvAhe ranno Aogo sajijai / vararuiNA tassa dAsI olggiyaa| tIe kahiyaM-ranno bhattaM sajjijjai Aogo ya / tAhe teNa ciMtiyaM-eyaM chiddN| DiMbharUvANi moyage
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ dAUNa imaM pADhei-'rAya naMdu na vi yANai, jaM sagaDAlu karesai / rAya NaMdu mArettA, siriyaM raji Thavesai / / 1 / / ' tAI| paDhaMti / rAiNA suyaM, gavesAviyaM, diTThA aaogsaamggii| kuvio raayaa|jo jaosagaDAlo pAesu paDai tao taorAyA parAhutto tthaai| nAyaM ca sagaDAleNaM-aIva aniyantiovaTThAvio kovo devassa, tA eyaM ettha pattayAlaM-mama egassa vahe | avagacchai kuDuMbavaho / evaM ciMtiya gao sabhavaNaM / rAiNo aMgarakkho niyaputto bhaNio siriyao-bho siriyaya ! Iiso vuttaMto tA ettha evaM pattayAlaM-mama rAiNo pAyavaDiyassa siraM chiMdijjAha / evaMbhaNio akaMdiumADhatto KI siriyao-hA tAya! kimahaM kulakkhayaMkaro uppanno jeNa IisaM Aisasi mamaM ? tA kiM bahuNA?-mamaM ceva tassa purao | vAvAeha, deha baliM kulovasaggarasa / maMtiNA bhaNiyaM-na kulakkhayaMkaro tuma kiMtu kulakkhayaMtakaro, na ya mamaM matiyamaMtareNa kulakkhayaMto havai to kuNaha eyaM / kumAreNa bhaNiyaM-tAya ! jaM hou taM hou, nA'haM guruvahaM karomi / maMtiNA bhaNiyaMahaM sayameva attANayaM tAlauDavisabbhavahAreNa vAvAissaM, tuma vAvannassa khaggaM vAhejasu, alaMghaNIyA guravo bhavaMti tA saMpADeyatvaM eyaM, na esa avasaro akaMdiyassa, uddharaha kulaM aivasaNakUvAo, avaNeha majjha ayasapakaM / eyaM suNi| UNa-'aho! saMkaDaM samAvaDiyaM' ti egatto guruvayaNalaMghaNaM annatto gurusarIrapaharaNaM tA na yANAmo kiM pi kahAmo, ahavA vAvAemi attANayaM kiMtu vAvAie attae kulakkhao ayaso ya tahaDio ceva, jao bhaNissaMti loyA-phaliyaM se pAvaM ti, evaM ubhayapAsarajja / imaM ciMtaMto 'guruvayaNamalaMghaNIyaM' ti bhaNiya paDivajAvio sirio taM savaM / tao gao sirio rAyasamI piTThao sgddaalo|tN ca daTThaNa annAbhimuho tthioraayaa| AsINo sgddaalo| bhaNiyAiM do tinni vayaNAI jhociyaaii| na jaMpiyaM rAiNA / tao nivaDio rAyacalaNesu |rosenn ya annaohutto jAo rAyA / tao abbha 1 rAjA nando nApi jAnAti, yat zakaTAlaH kariSyati / rAjAnaM nandaM mArayitvA zrIyakaM rAjye sthApayiSyati // 1 // '
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInaimica ndrIyavRttiH // 29 // xoxoxoxo variyatAla uDassa chinnaM sIsaM sirieNaM / jAo hAhAravo / rAyaNA bhaNiyaM - kimeyaM bho ! ? / sirieNa bhaNiyaM - deva ! tuha sAsaNA'ikkamakArI esa, teNa devo na pAyavaDiyassa vi pasIyai tti, tA kiM eiNA durAyAreNa ?, ahaM khu devassa sarIrarakkhago, tA jo devassa ANaM aikkamai teNa piuNA vi na kajjaM, ettha dviyassa mamaM caiva avasaro na'nnassa, jao evaMvihe ceva pae niutto haM deveNa / bhaNiyaM ca - ' mottUNa sayaNakajjaM, sAmiyakajjaM karaMti varabhiccA / annaha caMcalanehA, ArAhijjaMti kaha pahuNo ? ||2||' rAiNA ciMtiyaM - evaM pi nippihANaM loo annA maMtei, tA nUNaM vararuipautto DaMbho eso tti, tA akajjakArI ahaM, jo evaMvihamuvekkhaMto Thiu tti, tA saMpaya parisaMThavemi eyaM / tao bhaNiyaM -- kumAra ! jaM amhaM | kunayaphalamerisaM jAyaM tattha mA visAyaM gacchasi, ahaM te savaM saMpADemi / evamAsAsiya sayameva mahAvibhUIe aggimmi sakkArio sagaDAlo | bhaNio sirio - kumArA'maJcattaNaM ginhasu / so bhaNai - mama bhAyA jeTTho thUlabhaddo, tassa bArasaM varisaM gaNiyAgharaM paviTThassa tassa dijjau / so saddAviu rAiNA bhaNio ya - paDivajjasu kamAgayamamaJcapayaM / so | bhaNai -- ciMtemi / ettha asogavaNiyAe ciMtesu / so tattha aigao ciMtiumADhatto-- kerisaM bhogakajjaM rajjakajjavakkhittANaM ? bahusAvajjavAvArakAraNaM amaJcattaNaM paripAliUNa naragaM jAiyAM hohI, ee ya pariNAmadussahA visayA, ko eyakAraNe dullahaM narattaM laddhuM hArei ?, bhaNiyaM ca - 'baihuvihajammakuDaMgagahaNi saMsAravaNi, laddhai mANusajammi rammi takkhaNamaraNi / je viveijaNaniMdiu iMdiyasuhu mahahiM, te iha laddhI koDi varADiya hAravahiM // 3 ||' tamhA visayasuhanibaMdhaNapiyajaNAo paramatthao na kiMci suhaM, avi ya - 'iMdayAlu dIsaMtu nAi juyahiyau ramaMtahaM, mANaTTiu huyavahasamANu visasamu pava'1 bahuvidhajanmakuDaGgagahane saMsAravane, labdhe manuSyajanmani ramye tatkSaNamaraNe / ye vivekijananinditaM indriyasukhaM kAMkSante, te iha labdhAM koTiM varATikayA hArayanti // 3 // ' 2 'indrajAlaM dRzyamAnamiva yuvahRdaye ramatAM, mAnArthinAM hutavahasamAnaH viSasamaH pravasatAm / anyAsaktAnAM viSamaM zalyaM jvaro dvitIyaM parISahAdhyayanam / // 29 //
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMtahaM / annAsattahaM visama sallu jaru ghoru vimukkahaM, piu ghaDiyA kehiM vi dalehiM jANevi na sakkahaM // 4 // iya visamasahAvai vallahai, jo rAgAuru rai karahiM / suhapasaihiM kAraNi mUDhamai, duriyakhAri so uri dharai // 5 // tahA-aja na divauM aja rugu sabbhAu na bollai, pavasiu aju na ramiuM ajja aNurattu na callai / aja virattau avaru aju najai udhiggauM, iya vallahiM muhu garuyaciMtasaMtAvihiM laggauM // 6 // iya muNivi na rajai jo kahavi, na ya jo visaehiM Aramai / sukayatthu viyakkhaNu so suhiu, tasu samAhi para pariNamai ||7||taa sabahA ujjhiUNa bhogasaMga chiMdiUNa mohapAsaM-jAva na jarakaDapUyaNi sabaMgiu gasai, jAva na rogabhuyaMgu uggu niddau Dasai / tAva dhammi maNu dijau kijau appahiu, aju ki kallu payANau jiu niccappahiu // 8 // evaM ciMtiya paMcamuTThiyaM loyaM kAUNa pAuyaM kaMbalarayaNaM, tameva chiMdittA rayaharaNaM karettA ranno pAsamAgao-dhammeNa vaDAhi, eyaM ciMtiyaM / rAyA bhaNai-suciMtiyaM / niggao / pecchaha kavaDattaNeNa gaNiyAgharaM pavisai na va? tti / AgAsatale gao pecchai-mayakalevarassa jaNo avasarai muhANi ya Thaei, so bhayavaM taheva jaai| rAyA bhaNai-niviNNakAmabhogo bhagavaM ti / sirio Thavio / so saMbhUivijayasUrissa pAse pcio| sirio vi kiri bhAyaneheNa kosAe gaNiyAe gharamalliyai / sA ya aNurattA ghoro vimuktAnA, priyo ghaTitaH kairapi dalaiH jJAtuM na zakyate // 4 // iti viSamasvabhAve vallabhe, yo rAgAturo ratiM karoti / sukhprsRteH| kAraNena mUDhamatiH, duritakhArI sa urasi dharati // 5 // adya na dRSTo'dya ruSTaH sadbhAvaM na brUte, proSito'dya na ramito'dyA'nurako na calati / | adya virakto'para AryaH jJAyate udvignaH, iti vallabhe muhurgurukacintAsantApe lagne // 6 // iti jJAtvA na rajyate yaH kathamapi, na ca yaH | viSayeSu Aramate / sukRtArthoM vicakSaNaH sa sukhitastasya samAdhiH parA pariNamate // 7 // yAvanna jarAkaTapUtanA sarvAGgamuhasate, yAvanna rogabhujaGga ugro nirdayaM usati / tAvaddhameM mano dIyatAM kriyatAmAtmahitamadya kiM vA kalye prayANaM jIvo nityapathikaH // 8 // '
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInaimicandrIyavRttiH // 30 // dvitIya parISahAdhyayanam / thUlabhadde annaM maNussaM necchi| tIse kosAe DahariyA bhagiNI uvakosA tIe saha vararuI parivasai / so sirio vararuissa chiDDANi maggai / so bhAujjAyAmUle bhaNai-eyassa nimitteNa amhe piumaraNaM bhAiviogaM ca pattA, tujjha |vi viogo jAo, eyaM suraM paaehi| tIe bhagiNI bhaNiyA-tumaM surAmattiyA esa amattao, jaM vA taM vA bhaNihisi, eyaM pi pAehiM / sA pAei / so necchai / sA bhaNai-alAhi majjha tume / tAhe so tIe aviogaM maggaMto caMdappabhaM | suraM piyai / logo jANai-khIraM ti| kosAe siriyassa kahiyaM / annayA rAyA bhaNai siriyaM-eriso mama hio tava | piyA Asi / sirio bhaNai-saccaM sAmi ! parameyaM mattavAlaeNa amhakayaM / rAyA bhaNai-kiM majaM piyai vararuI ? | | AmaM / kahaM ? pecchaha / so rAulaM aago| tato teNuppalaM mayaNaphaleNa bhAviyaM maNussahatthe dinnN| eyaM vararuissa dejAhi, imANi annasiM / teNa atthANIe samAgayassa taM vararuissa dinnaM / teNa ussiMghiyaM bhiMgAreNa aagyN| nicchUDho khiMsio cAuvejeNa pAyacchittaM se dinnaM / tattatauyaM pijjAvio mo| thalabhahasAmI vi saMbhrayavijayANaM sayAse ghorAgAraM tavaM krei| viharaMto paaddliputtmaago| tinni aNagArA abhiggahe giNhati / ego sIhaguhAe, taM pecchaMto sIho uvsNto| anno| | saMppavasahIe, so'vi diTThIviso uvsNto| anno ya kUvaphalae, thUlabhaddo kosAe ghare, sA tuTThA / 'parIsahaparAjio Agao' tti bhaNiyaM-kiM karemi ?, ujjANagihe ThANayaM dehi, dinnN| rattiM savAlaMkAravibhUsiyA aagyaa| cAI pkyaa| so maMdaro iva nikaMpona sakkai khobheuN| tAhe sabbhAvaNaM pjjvaasi| bhagavayA vi pddibohiyaa| kahaM ?-'sarilakkhehiM samuddo, | bahUhiM kaTThA'saNehiM jai jlnno| tosijjai tA jIvo, visaehiM atittapubo tti // 9 // suiraM vasio saha baMdhavehiM ramiUNa hiyayaiTehiM / suiraM ca sarIraM lAliyaM pi chaDDevi gaMtavaM // 10 // iTThajaNaM dhaNadhannaM, visayA paMcaMgavallahaM dehaM / ekkapae mottavaM, | tahA vi dIhA''sajIvANaM // 11 // ' evamAi soUNa sAvigA jaayaa| bhaNai-jai rAyavaseNaM anneNaM samaM vsejjaa| irahA // 30 //
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ **0X8XOXOXOXOXOXOXX bNbhcaarinnii| punne ya abhiggahe tAhe sIhaguhAo sAhU Agao cattAri mAse uvavAsaM kAUNa / AyariehiM 'Isi' tti abbhuDio, bhaNiyaM-sAgayaM dukarakArayassa tti / evaM sappaitto vi, kUvaphalagaitto vi / thUlabhaddasAmI vi tattheva gaNiyAghare paidiNaM sabakAmaguNiyamAhAraM geNhati / so vi causu mAsesu punnesu aago| AyariyA saMbhameNa abbhuTiyA, bhaNio ya-sAgayaM te aidukkaraaidukarakArayassa / te bhaNaMti tinni vi-pecchaha AyariyA rAgaM kareMti 'amaJcaputto' tti kAuM, ettha viloio vavahAro, esa suhaMsuheNa tatthaDhio to vi psNsiji| bIe varise sIhaguhAkhamaNo 'gaNiyAgharaM vaccAmi' tti abhiggahaM giNhai / AyariyA uvuttaa| vArio / appaDisuNaMto go| vasahI maggiyA / dinnaa| sA sahAveNa orAliyasarIrA vibhUsiyA avibhUsiyA vA dhamma suNei / tIse sarIre so ajjhovavanno obhAsai / sA necchai / paDibohaNatthaM bhaNai-jai kiMci navari desi / kiM demi ? sayasahassaM / so maggiumAraddho / nepAlavisae sAvago raayaa| jo tahiM jAi tassa sayasahassamollaM kaMbalagaM dei / so tahiM go| dinno rANaeNa / vaMsadaMDavivare choDhUNa eti / egattha corehiM paMtho baddho / sauNo vAsai-sayasahassaM ei / so coraseNAvaI jANai / navaraM ejaMtaM saMjayaM pecchai / volINe puNo vi vAsai-sayasahassaM gayaM / teNa seNAvaiNA gaMtUNa paloio pucchio y| abhae dinne kahiyaM-asthi kaMbalo. gaNiyAe nemi / mukko, gao, tao tIse dino| tAe caMdeNiyAe chUDho / so vArei-mAviNAsehiM / sAbha 'tamaM eyaM soyasi, appayaM na soyasi, tumaM pi eriso ceva hohisi' tti uvsaamio| kahaM ?-"sIla sanimmala TIha OXOXXXXXXXXXX | gRhsrotsi| 2"zIlaM sunirmalaM dIrvakAlaM taruNatve pAlitaM, dhyAnA'dhyayanAbhyAM pApapaGkaH tapazcaraNAbhyAM kSAlitaH / iti hAlAhalaviSasadRzIM viSayA''zAM nivAraya, ujvalavarNa suvarNa dhmAtaM mA phUtkRtena hAraya // 1 // abhyastaM dhIra! tvayA jJAnaM baraM Avarjito muniguNAnAM gaNaH / tasmAt saMprati upazame dhara manaH, ApatitaM tvaritaM jarAmaraNam // 2 // " u0 a0
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInamicandrIyavRttiH 8XXXX dvitIyaM parIpahAdhyayanam / // 31 // OXOXOXOXXXXXXXXX kAlu taruNattaNi pAliu, jhANajjhayaNihiM pAvapaMku tavacaraNihiM khAliu / iya hAlAhalavisasariccha visayA''sa nivArahiM, ujalavannu suvannu dhammiu ma phukai hArahiM // 1 // abbhasiu dhIra! paI nANa varu, Avajiu muNiguNahaM gaNu / tA saMpai uvasami dharahi maNu, Avaiu turiyaM jaramaraNu // 2 // " evamAi aNusAsio saMvegamAvanno atsANaM niMdato-'pecchaha amha paramanigguNANa vi pasaMsaNapiyattaM, ahavA-"saMtaguNakittaNeNavi, purisA lajjati je mahAsattA / iyarA puNa aliyapasaMsaNe vi hiyae na mAyaMti // 3 // " tA kiM kayAi samo vi vanneNa bago kalahaMsacariyAI aNugarei ?, kiM khajjoo tulei taraNimaMDalaM ? ti pasaMsaMto thUlabhaddamahAmuNiM 'icchAmi aNusahi' ti bhaNiUNa gao gurumUlaM / Aloiya|paDikato viharai / AyariehiM vi-vagdho vA sappo vA, sarIrapIDAkarA munneydhaa| nANaM va dasaNaM vA, caraNaM va na | paJcalA bhettuM // 4 // bhayavaM pi thUlabhaddo, tikkhe caMkammio na puNa chinno / aggisihAe vuccho, cAummAse na puNa| | dar3o // 5 // evaM dukkaradukkarakArao thuulbhddo| 'puvaM pariciyA ukkaDarAgA Asi iyANiM saDDI jAyA, adiTTadosA ya | tume patthiya' ci uvAladdho / evaM te viharaMti / sA ya gaNiyA jahA rahagArassa diNNA, jahA ya thUlabhaddassa guNe pasaMsei | tahA kahANayaM Avassae daTThavvaM / jahA thUlabhaddeNitthIparIsaho ahiyAsio tahA ahiyAsiyo / na uNa jahA teNa | nAhiyAsiu tti / ayaM caikatra basatastathAvidhastrIjanasaMsargato mandasattvasya bhavati ato naikasthAnasthitena bhAvyam, kintu caryAparISahaH soDhavya iti tamAha ega eva care lADhe, abhibhUya parIsahe / gAme vA nagare vAvi, nigame vA rAyahANie // 18 // vyAkhyA-'eka eva' rAgadveSavirahitaH 'caret' apratibaddhavihAreNa viharet , lADhayati-AtmAnaM prAsukaiSaNIyAhAreNa | yApayatIti lADhaH 'abhibhUya' nirjitya 'parISahAn' kSudAdIn , ka caret ? grAme vA nagare vA 'apiH' pUraNe 'nigame | // 31 //
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ XXXXOXOXOXOXOXOXOXONEY vA' vaNignivAse 'rAjadhAnyAM' vA prasiddhAyAm / ubhayatra vAzabdA'nuvRttermaDambAdyupalakSaNametaditi sUtrArthaH // 18 // punaH prastutamevAha___ asamANo care bhikkhU, neva kujA prigghN| asaMsatto gihatthehiM, aNieo parivae // 19 // vyAkhyA-'asamAnaH' gRhibhirAzrayAmUJchitatvenA'nyatIrthikaizcA'niyatavihArAdinA asadRzaH 'caret' viharet 'bhikSuH' yatiH, kathametatsyAd ? ityAha-naiva kuryAt 'parigraha' prAmAdiSu mamatvabuddhyAtmakam / Aha ca-"gAme kule vA nagare va dese mamattabhAvaM na kahiMci kujjA !" idamapi kathaM syAd ? ityAha-'asaMsaktaH' asambaddhaH 'gRhasthaiH' gRhibhiH 'aniketaH' gRharahitaH 'parivrajet' sarvato vihared, gRhisambandhAdereva mamatvaM syAditi bhAva iti sUtrArthaH // 19 // dRSTAntamAha-kollaire nagare vatthavA saMgamatherA bahussuyA ujjuyavihAriNo ANA''rAhaNujayA jahaTThiyaussaggAvavAyaniuNA AyariyA / dubbhikkhe tehiM saMjayA visajiyA sance / appaNA vi taM nayaraM naivabhAge kAUNa viharati / thaMDilAI parivattaMti bhAvao aniyayavihAratthaM / bhaNiyaM ca-"kAlAidosao puNa, na davao esa hoi niyameNa / bhAveNa hoi cciya, saMthAragavaccayAIhiM // 1 // " nagaradevayA ya tesiM guNehiM aavjiyaa| annayA tesiM sIso datto nAma AhiMDao cireNa udaMtavAhao Agao / bhaviyaccayAvaseNa parivADIe te tammi uvassae diTThA / ao 'nIyavAsi' tti tesiM uvassae na paviTTho, Thio adUrAsannavattiNi kuddiire| vaMdiyA bhattibahumANavajaM / pucchio tehiM sAhUNa suhvihaaraaiputtii| kahiyA avannAe / bhikkhAvelAe uggAhiUNa pattayaM laggo gurUNaM pittttho| te ya nissaMgA aDaMti uccniiykulaaii| kAladoseNa ya aMtapaMtAI pAvaMti / so saMkilissai-kuMDho saDDhakulAiM na daMsei / tehiM ucchuDaMkiyamuhattaNao kharadiTThi , "prAme kule vA nagare vA deze mamasvabhAvaM na kathaJcit kuryAt // " 2 svayaM kssiinnjngghaabltvaat| 3 mUrkhaH /
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInaimicandrIyavRttiH // 32 // XCXXXOXOXOXOX CXCXCXCX O taNao nAo saMkiliTTho / saMkile sarakkhaNaTTA paviTTho IsaraseTThikule / revaIyA - gahio tattha dArao / chammAsA rovaMtassa aIyA | AyariehiM cappuDiyA kayA 'mA roba' tti / tesiM taM vayaNaM soUNa naTThA vANamaMtarI / Thio rovaMto / tehiM parISahAtuTThehiM paDilAbhiyA paramannamoyagAIhiM / taM dADaM visajjio / so 'cirassa dAviyaM mamegaM kulaM, appaNA visiTThataresu jAhi' tti ciMtaMto gao ubassayaM / AyariyA suiraM hiMDiUNa aMtaM paMtaM gahAya AgayA, smudditttthaa| Avassae 'Aloehi' bhaNio / tunbhehiM caiva samaM hiMDio, kimAloemi ? / dhAIpiMDo tume bhutto / bhaNai - 'aisuhumAI pi paracchiDDAiM pecchasi' tti pauTTho / bhaNiyaM ca teNa - aho ! avitahameyaM - "ekaM pi natthi loyassa loyaNaM jeNa niyai niyadose / paradosapecchaNe puNa, loyaNalakkhAI jAyaMti ||2||" niyakuDIragaM gao / 'esa guruM hIlai' tti ruTThAe devayAe sikkhAvaNanimittaM aDUratte vAsaM aMdhayAraM ca viubviyaM / sakakkaro reNU kharamAruyavaseNa tassovariM nivaDai / bhIo Ayarie bAharai / tehiM bhaNio - io ehiM / so bhaNaina pecchAmi aMdhyAro tti / tehiM AmusiUNa aMgulI dAiyA / dIvayasiha va sA pajjaliumADhattA / 'dIvao vi imesiM asthi' tti ciMtato devayAe bhaNio - 'hA ! pAvaduTThasehA ! viNaTTho si tumaM ajja mamAhiMto, daMsemi guru paDaNIyattaNaphalaM' ti jaMpaMtIe tajjio niThuraM devayAe / bhayabhIo nivaDio calaNesa AyariyANaM bhujo bhujjo khAmeti / micchAmi dukkaDaM karei / 'na puNo kAhaM' ti saraNaM te ceva paDivajjai / sUrIhiM 'mA bhAyasu' tti dhIravio / uvasaMtA devayA / AyariyA navavibhAgehiM appaNo vihAraM kahayaMti / tahA -- nimmama nirahaMkArA, ujjuttA saMjame tave caraNe / egakkhette vi ThiyA, khavaMti porANayaM kammaM // 3 // evamAiNA pannaviMti / tatazca yathA mahAtmabhiramIbhiH saMgamasthaviraiH caryAparISahaH soDhastathA'nyairapi soDhavya iti // yathA cAyaM grAmAdiSvapratibaddhenA'tisahyate, evaM naiSedhikIparISaho'pi zarIrAdiSvapratibaddhenAdhisahanIya iti tamAha - dvitIyaM dhyayanam // 32 //
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ EXOXOXOXOXOXOXOXOXOXXX susANe sunnagAre vA, rukkhamUle va ego| akukkuo nisIejjA, Na ya vittAsae paraM // 20 // vyAkhyA-'smazAne' pitRvane 'zUnyAgAre vA' zUnyagRhe vA 'vRkSamUle vA' vRkSAdhobhUbhAge 'ekakaH' uktarUpaH 'akukucaH' aziSTaceSTArahito niSIdet 'naca' naiva vitrAsayet 'paraM' anyam / kimuktaM bhavati?-paMDima paDivajiyA masANe, no bhAyae bhayabheravAI diss| vivihaguNatavorae ya niccaM, na sarIraM cA'bhikaMkhae sa bhikkhU // 1 // " ityAgamamanusaran smazAnAdau ekako'pyanekabhayAnakopalambhe'pi na svayaM bibhIyAt / na ca vikRtasvaramukhavikArAdibhiranyeSAM bhayamutpAdayediti sUtrArthaH // 20 // tatra tiSThataH kadAcidupasargotpattau kiM kRtyam ? ityAha tattha se ciTThamANassa, uvasaggAbhidhArae / saMkAbhIo Na gacchejjA, udvettA annamAsaNaM // 21 // vyAkhyA-tatra' smazAnAdau 'se' tasya tiSThataH 'upasargAH' divyAdyAH sopaskAratvAt sUtrANAM saMbhaveyuH tAn 'abhidhArayet' kiM mamaite'vicalacetasaH kariSyanti ? iti ciMtayet / 'zaGkAbhItaH' tatkRtApakArazaGkAtastrastaH 'na gcchet| na yAyAt 'utthAya' tatsthAnamapahAya 'anyat' paraM 'AsanaM' sthAnamiti sUtrArthaH // 21 // udAharaNamAha-hutthiNAure kurudattasuo nAma inbhaputto / tahArUvANaM therANaM aMtie pvio| bahussuo samaNo kayAi egallavihArapaDimaM paDivanno / so sAeyassa nayarassa adUrasAmaMte carimA ogADhA porisI, tattheva paDimaM Thio caccare / tattha ya egAo gAmAo gAvIo hariyAo teNa ogAseNa niiyaao| jAva maggamANA kuDhiyA AgayA / diTTho sAhU / tattha duve pNthaa| te na jANaMti-kayareNa maggeNa niiyaao?| te sAhuM pucchaMti / so bhayavaM na "pratimA pratipadya smazAne, na bibhIyAt bhayabhairavANi dRSTvA / vividhaguNataporatazca nityaM, na zarIraM cAbhikAGgute sa.bhikSuH // 1 // " | 2 hRtgvesskaaH|
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyaM parISahAdhyayanam / zrIuttarA- vAharai / tehiM pauddhehiM tassa sIse maTTiyAe pAliM baMdheUNa ciyagAo aMgArA ghettUNa sIse chUDhA, gayA ya / so bhayavaM dhyayanasUtre sammaM sahai, ciMtei ya-saha kalevara ! khedamacintayan , svavazatA hi punastava durlabhA / bahutarazca sahiSyasi jIva! he, zrInaimica- paravazo na ca tatra guNo'sti te // 1 // tena yathA samyaka soDho naiSedhikIparISahastathA'nyairapi soDhavya iti // ndrIyavRttiHnaSedhikItazca svAdhyAyAdi kRtvA zayyAmAgacchet , tatparISahamAha uccAvayAhiM sejAhiM, tavassI bhikkhU thAmavaM / nAivelaM vihannejA, pAvadiTThI vihannai // 22 // // 33 // vyAkhyA-uccAH-zItA''tapanivArakatvAdibhirguNairutkRSTAH tadviparItAstu avacAH, dvandve ca uccAvacAstAbhiH 'zayyAbhiH' vasatibhiH 'tapasvI' tapaHkartA bhikSuH 'sthAmavAn' zItA''tapAdisahanaM prati sAmarthyavAn 'na' naiva 'ativelAM' anyasamayAtizAyinI maryAdAM samatArUpAM, uccAM zayyAmavApyA-'aho! sabhAgyo'haM yasyedRzI sarvartuMsukhotpAdinI mama zayyA' iti; avacA'vAptau vA-'aho! mama mandabhAgyatA yena zayyAmapi zItAdinivArikAM na labhe' iti harpaviSAdAdinA 'vihanyAt' laGghayet / kimityevamupadizyate ?, ityAha-'pApadRSTiH' durbuddhiH 'vihanyate" iti prAkRtatvAt vihanti - iti sUtrArthaH // 22 // kiM punaH kuryAt ? ityAha pairikkamuvassayaM laddhaM, kallANaM aduva pAvagaM / kimegarAyaM karissai, evaM tattha'hiyAsae // 23 // vyAkhyA-"pairika" ti khyAdivirahitaM 'upAzrayaM' vasatiM labdhvA 'kalyANaM' zobhanaM "aduva" tti athavA 'pApakaM' azobhanaM 'kiM' na kiMcitsukhaM duHkhaM vA iti gamyate, 'ekarAtraM' ekAM rAtri 'kariSyati' vidhAsyati kalyANaH pApako vopAzraya ko iti prakramaH / ko'bhiprAyaH ?-kecitsukRtino maNimayastambhAsu sauvarNAdibhittiSu vicitracitrAsu, tadanye tu jIrNatRNaparNA-13 | dimayISu koloMdurAdidhUlIkalitAsu yAvajjIva vasatiSu vasanti, mama tu adyaiva iyamIhazI zvo'nyA bhaviSyati, kimatra // 33 //
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ *CXCXCXCX* harSeNa viSAdena vA ?, mayA hi samabhAvArthameva vratamAdRtam / ' evaM ' amunA prakAreNa 'tatra' kalyANe pApake vA upAzraye 'adhyAsIta' sukhaM duHkhaM vA saheta / jinakalpikApekSaM caikarAtramiti, itarApekSayA tu katipayarAtrIriti sUtrArthaH // 23 // udAharaNam - kosaMbIe nayarIe jannadatto nAma dhijjAio / tassa do puttA, somadatto somadevo ya / te do vininnikAmabhogA pavaiyA somabhUiaNagArassa aMtie / bahussuyA jAyA / te annayA sannAyapallimAgayA / tesiM ca piyaro ujjeNiM gaellayA / tahiM ca visae dhijjAiNIo viyrddmaaviyNti| tAhiM tesiM viyaDaM anneNa dadveNaM meleUNa dinnaM / ke vi bhAMti - viDaM caiva ayANatANa dinnaM / tehiM taM visesamayANaMtehiM pIyaM / pacchA viyaDattA jAyA te ciMtiMtiamhehiM ajuttaM kathaM, pamAo esa, varaM bhattaM paccakkhAyaM ti / te egAe nadIe tIre kaTThANamuvari pAovagayA / tattha akAle varisaM jAyaM, naipUro Agao / hariyA bujjhamANA ya udageNa samuhaM nIyA / te ya laharIpelaNaM pUrA'variya kaTThAdabhighAyaM duTThajalayaragasaNaM sammaM sahati / ahAuyaM pAliyaM / sejjAparIsaho ahiyAsio samavisamAhiM sejjAhiM / evamahiyAsiyo tti // zayyAsthitasya kadAcittathAvidhazayyAtaro'nyo vA kazcidAkrozed atastatparISamAha - akkosejja paro bhikkhuM, Na tesiM pai saMjale / sariso hoi bAlANaM, tamhA bhikkhU na saMjale // 24 // vyAkhyA- 'Akrozet' tiraskuryAt 'paraH' anyo bhikSu yathA 'dhig muNDa !, kimiha tvamAgato'sIti ?' na "tesiM" ti supo vacanasya ca vyatyayAt tasmai prati 'saMjvalet' niryAtanArthaM AkrozadAnAdibhirdIdhyeta, bhAvayecca - AkruSTena matimatA, tattvArthAsslocane matiH kAryA / yadi satyaM kaH kopaH ?, syAdanRtaM kiM nu kopena ? // 1 // kimityevamupadizyate ? ityAha'sadRzo bhavati' tulyo jAyate saMjvalan 'bAlAnAM' ajJAnAnAm, tathAvidhakSapakavat -- yathA kazcit kSapako devatayA 1 madirAmA pibanti / Poxoxoxox
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInaimicandrIyavRttiH // 34 // / dvitIya priisshaadhyynm| guNairAvarjitayA satatamabhivandyate, ucyate ca-mama kAryamAvedanIyam / anyadaikena dhigajAtinA saha yoddhmaarbdhH| tena ca balavatA kSutkSAmazarIro bhuvi pAtitastADitazca / rAtrau devatA vanditumAyAtA / kSapakastUSNImAste / tatazcA'sau devatayA'bhihitaH-bhagavana ! kiM mayA'parAddham ? / sa prAha-na tvayA durAtmano mamA'pakAriNaH kizcit kRtam / sA'vAdIt-na mayA vizeSaH ko'pyupalabdho yathA'yaM zramaNo'yazca dhigjAtiriti, yataH kopAviSTau dvAvapi samAnau saMpannAviti / tataH 'satI preraNA' iti pratipannaM kSapakeNeti / uktamevArthaM nigamayitumAha-"tamha" tti yasmAt sadRzo bhavati bAlAnAM tasmAnna pratisaMjvalediti sUtrArthaH // 24 // kRtyopadezamAhasocA NaM pharusA bhAsA, dAruNA gaamkNttgaa| tusiNIo uvehejjA, Na tAo maNasI kare // 25 // vyAkhyA-'zrutvA' AkarNya "Nami"ti vAkyA'laGkAre, 'paruSAH' karkazAH 'bhASAH' giraH, dArayanti mandasattvAnAM saMyamaviSayAM dhRtimiti dAruNAH tAH, prAmaH-indriyagrAmaH tasya kaNTakA iva prAmakaNTakAH-atiduHkhotpAdakatvena / tathA cA''gamaH-"muhuttadukkhAo bhavaMti kaMTayA, aomayA te vi tao suuddharA / vAyA duruttANi duruddharANi, verANubaMdhINi mahAbhayANi tti // 1 // " "tusiNIu" tti tUSNIMzIlo na kopAta paruSabhASI, evaMvidhazca-"jo sahai hu gAmakaMTae, akkosa pahAra tajjaNAo ya // " ityAgamaM paribhAvayan 'upekSeta' avadhIrayet prakramAt paruSabhASA eva / katham ? ityAha-na tA manasi kuryAt , tadbhASiNi dveSAkaraNeneti bhAva iti sUtrArthaH // 25 // udAharaNamAha-rAyagihe nayare ajuNao nAma mAlAgAro parivasai / tassa bhajjA khaMdasirI nAma / tassa 1 "muhUrttaduHkhA bhavanti kaNTakA, ayomayAste'pi tataH sudurddhraaH|vaacaa duruktAni durukharANi, vairAnubandhIni mahAbhayAni iti // 1 // " 2 "yaH sahate khalu grAmakaNTakAn , AkrozAn prahArAn tarjanAzca // " // 34 //
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAyagihassa nagarassa bahiyA moggarapANI jkkho| ajaNayassa kuladevayA tassaMtiyA''rAmassa paMthe ceva / annayA khaMdasirI bhattaM bhattArassa dAuM gyaa| aggAI kusumAI ghettuM gharaM gacchaha / moggarapANighare ThiehiM dullAliyagohisaMtiehiM chahiM jaNehiM dihA / te bhaNaMti-esA ajjuNassa bhajjA paDirUvA. geNhAmo NaM / tehiM sA gahiyA / cha vi jaNA tassa jakkhassa purao bhuMjaMti / so vi mAlAgAro niccameva aggehiM varehiM pupphehiM jakkhamaccei / taddivasaM ca acceukAmo tattha Agacchai / tAe bhaNiyaM-eso mAlAgAro Agacchai to tunbhe mamaM kiM visajihaha ? / tehiM nAyaM-eyAe imaM piyaM / tehiM bhaNiyaM-mAlAgAraM bNdhaamo| tehiM so baddho / avahoDaeNa jakkhasseva purao baMdheUNa purao ceva se bhAriyaM bhuNjNti| sA ya tassa bhattArassa mohuppAyayAI ithisaddAI karei / pacchA so mAlAgAro ciMtei-eyamahaM jakkhaM nizcameva aggehiM varehiM pupphehiM aJcemi tahA vi ahameyassa purao evaM kIrAmi, jai ittha jakkho koi hu~to to ahaM evaM na kIrato baMdhiUNa / supaccayaM eyaM--Natthi ittha koi jakkho / tAhe so jakkho aNukaMpaMto mAlAgArassa sriirmnnupvittttho| tao so taDataDassa baMdhe chettUNa lohamayaM palasahassanippannaM moggaraM gahAya annAiTTho samANote cha vi itthisattame purise ghAei / evaM | diNe diNe cha itthisattame purise ghAemANo viharai |jnnvo vi rAyagihAo tAva na niggacchai jAva satta na ghaaiyaa| teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNe bhagavaM mahAvIre samosarie / na koi bhaeNa vaMdaNavaDiyAe niggacchai / sudaMsaNo | seTThI bhayavao garuyabhattirAeNa 'jaM hoi taM hou' tti patthio vaMdaNatthaM / diTTho ajuNageNa / dhAvio uggaamiymoggro| sudaMsaNo vi-arahaMtA siddhA sAhU kevalipannatto dhammo ya me saraNaM, bhuvaNagurumahAvIro ya gaI' tti bhaNiUNa-"jai me huja pamAo, imassa dehassimAe velAe / AhAramuvahidehaM, savaM tiviheNa vosiriyaM // 1 // " ti kAUNa sAgAramaNaXsaNaM Thio paMcanamokkAraM ciMtito kAusaggaM / na tarai akkamiuM / pariperaMtehiM bhamittA parissaMto ajuNao sudaMsaNa
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarA- dhyayanasUtre zrInaimicandrIyavRttiH dvitIyaM parIpahAdhyayanam / // 35 // *oksXOXOXOXOXOXOXo3 maNimisAe diTThIe paloei / jakkho vi moggaraM gahAya paDigao / paDio ajuNao, uDio taM pucchai-kahiM ahaM Thio ?, kiM mae eyaM kayaM?, kA mama avasthA ?, na jANAmi niyasarUvaM, tA bho! kahesu tumaM sudNsnnaa!| kahio NeNa putvavaiyaro-'aho ! mahApAvakammakArI ahaM' ti gao veraggaM / puNo vi pucchio-kahiM tuma ptthio?| bhaNaisAmi vaMdiuM / so vi go| vaMdio bhayavaM / nisuo dhammo / abhivaMdiUNa ya bhaNiyaM-bhayavaM ! kahaM mama visohI bhavai ? / bhayavayA bhaNiyaM-tavacaraNAo / jao-"huyAsaNeNa tattassa, kaNagassa jahA malo / viddhaMsai tahA pAvaM, taveNa khalu jaMtuNo // 2 // " imaM soUNa gahiyA bhayavao samIve dikkhaa| rAyagihe ceva viharaMto 'sayaNamArago veriu' tti akkosijai logehiM / so vi sammaM sahai / avi ya-akkosa-haNaNa-mAraNa-dhammabhaMsANa bAlasulabhANaM / lAbhaM mannai dhIro, jahuttarANaM abhAvammi // 3 // suhapariNAmeNa kevalanANamuppannaM ti / evamanyairapi sAdhubhirAkrozaparISahaH soDhavyaH // kazcidA''krozamAtreNAtuSyannadhamAdhamo vadhamapi vidadhyAditi vadhaparISahamAhahao na saMjale bhikkhU, maNaM pina paosae / titikkhaM paramaM NaccA, bhikkhudhammaM viciNte||26|| vyAkhyA-hataH' yaSTyAdibhiH tADitaH 'na saMjvalet' kAyataH kampanapratyAhananAdinA vacanatazca pratyAkrozadAnAdinA bhRzaM jvalantamivAtmAnaM nopadarzayed bhikSuH 'manaH' cittaM tadapi 'na pradUSayet' na kopato vikRtaM kurvIta / kintu 'titikSA' kSamAm-"dharmasya yA mUlaM, na cAkSamAvAna dayAM samAdatte / tasmAd yaH kSAntiparaH, sa sAdhayatyuttamaM dharmam // 1 // " ityAdivacanataH 'paramAM dharmasAdhanaM prati prakarSavatIM 'jJAtvA' avagamya 'bhikSudharma' yatidharma yadvA 'bhikSudharma' kSAntyAdikaM vastusvarUpaM vA 'vicintayet' bhAvayed, yathA-kSamAmUla eva dharmaH, yaccAsmannimittaM ayaM karma upacinotyasmadoSa evA'yam , ato nainaM prati kopa ucita iti sUtrArthaH // 26 // amumeva prakArAntareNAha // 35 //
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ OXOX samaNaM saMjayaM daMtaM, haNejA koi katthaI / natthi jIvassa nAso tti, evaM peheja saMjae // 27 // vyAkhyA-'zramaNaM' tapasvinaM 'saMyataM' pRthivyAdihanananivRttaM, etacca lAbhAdyartha bAhyavRttyaiva saMbhaved, ata Aha'dAntaM' indriyanoindriyadamena 'hanyAt' tADayat 'ko'pi' iti tathAvidhAnAryaH 'kutrApi' prAmAdau, tatra kiM vidheyam ? nAsti 'jIvasya' Atmana upayogarUpasya 'nAzaH' abhAvaH zarIrasyaiva nAzAt , 'itiH' pUraNe / 'evaM' svarUpArthe / 'prekSeta' cintayet 'saMyataH' sAdhuriti sUtrArthaH // 27 // udAharaNam-sAvatthIe nayarIe jiyasattU rAyA, dhAriNI devI, tIse putto khaMdao nAma kumAro / tassa bhagiNI puraMdarajasA / sA kuMbhakArakaDe nayare daMDakI nAma rAyA tassa dinnA / tassa ya daMDagissa ranno pAlago nAma maruo purohio| annayA sAvatthIe muNisubbayasAmI samosaDho / parisA niggyaa| khaMdao vi niggo| dhamma soccA sAvago jaao| annayA so pAlagamaruo dUyattAe Agao sAvatthiM nagariM, atthANamajjhe sAhUNamavannaM vayamANo khaMdaeNaM nippaTThapasiNavAgaraNo kao, paosamAvanno viharai, jAva khaMdao paMcahiM jaNasaehiM kumArolaggaehiM saddhiM muNisubayasAmisagAse padhaio bahussuo jaao| tANi ceva paMcasayANi sIsattAe aNunAyANi / annayA khaMdao sAmi Apucchai-baccAmi bhagiNisayAsaM ? / sAmiNA bhaNiyaM-uvasaggo maarnnNtio| bhaNai-ArAhagA virAhagA? sAmiNA bhaNiyaM-sadhe ArAhagA tumaM mottuM / so bhaNai-laDheM jai ettiyA ArAhagA / gao kuMbhakArakaDaM / marueNa jahiM ujjANe Thio tahiM AuhANi nUmiyANi / rAyA buggAhio, jahA-esa kumAro parIsahaparAjio eeNa uvAeNa tumaM mArettA rajaM gihihitti, jai te na paJcao tA ujjANaM paloehi / AuhANi paloiyANi / te baMdheUNa tassa 1 kAditAni / -
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIya parISahAdhyayanam / XOXOXOXO zrIuttarA-- ceva purohiyassa smppiyaa| teNa sadhe dinnA''loyaNA khAmiyasabasattA AUriyasuhajjhANA purisajateNa pIliyA / tehiM dhyayanasUtre sammamahiyAsiyaM, tesiM kevalanANamuppannaM, siddhA ya / khaMdao vi pAse dhrio| lohiyacirikAhiM bharijaMto sabapacchimaM| zrInaimica- khuDDagamuddisiya bhaNiyaM khaMdageNa-imaM bAlamaNukaMpaNijjaM na sakuNomi pIlijaMtaM pecchiuM tA paDhamaM maM pIleha / teNa ya ndrIyavRttiH tassa gurutaraduhuppAyaNatthaM pecchaMtasseva so khuDago pIlio siddho ya / khaMdago Asurutto pacchA jaMte pIlio niyANaM | kAUNaM aggikumAresu uvavanno / taM pi se rayaharaNaM ruhiralittaM 'purisahattho' tti kAuM giddhehiM puraMdarajasAe purao|* // 36 // pADiyaM / sA vi taddivasamadhiI karei-jahA sAhU na dIsaMti / taM ca'NAe diTuM, paJcabhinnAyaM kaMbalagaM, nisijjAhiM chinno, tAe ceva dinno| tAe nAyaM-jahA te maariyaa| tAe khisio rAyA-pAva! viNaTTho'si / tAe ciMtiyaM-pacayAmi / | devehiM muNisubayasagAsaM niiyaa| teNa vi deveNa nagaraM daDaM sajaNavayaM, ajavi 'daMDagArannaM ti bhannai / ettha tehiM sAhUhiM vahaparIsaho ahiyAsio sammaM / evamahiyAsiyavaM / na jahA khaMdaeNa nAhiyAsiyaM / / parairabhihatasya ca tathA|vidhauSadhAdi pratidivasopayogi yateryAcitameva bhavati iti yAjjAparIpahamAhadukkaraM khalu bho! nicaM, aNagArassa bhikkhunno| savaM se jAiyaM hoi, Natthi kiMci ajAiyaM // 28 // vyAkhyA-duHkhena kriyata iti 'duSkaraM' duranuSThAnaM, 'khaluH vizeSaNe nirupakAriNa iti vizeSaM dyotayati / 'bho' iti AmantraNe 'nityaM sarvakAlaM yAvajjIvamityarthaH, anagArasya bhikSoH kiM tad duSkaram ? ityAha-yat 'sarvam' AhAropakaraNAdi, 'se' tasya yAcitaM bhavati, nAsti 'kiJcit' dantazodhanAdyapi ayAcitamiti sUtrArthaH // 28 // tatazcagoyaraggapaviTThassa pANI No suppasArae / seo AgAravAso tti iti bhikkhU na ciMtae // 29 // vyAkhyA-gocaraH-bhikSAcaryA tasyAgraM-gocarAgram , eSaNAzuddhagrAhitayA pradhAnagocara ityarthaH, tatpraviSTasya 'pANiH' // 36 //
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ hastaH 'no' naiva 'suprasArakaH' sukhena prasArayituM zakyaH, kathaM hi nirupakAriNA paraH pratidinaM praNayituM zakyaH ? / uttarasya itizabdasyA'tra yojanAd 'iti' ato hetoH 'zreyAn' prazasyaH 'agAravAsaH' gArhasthyam , tatra hi na kazcid yAcyate svabhujArjitaM ca dInAdibhyaH saMvibhajya bhujyate 'iti' etad bhikSurna cintayed, bahusAvadyo hi gRhavAsaH kathaM zreyAn ? iti sUtrArthaH // 29 // udAharaNam-atthi bAravaI nAma nayarI / sA ya devanimmiyA savvakaMcaNamayA sayalamahAvibhUIsamiddhA / tattha vAsudevo rAyA bharahaddhacakkavaTTI parivasai / tassa baladevo bhAyA jarakumAro y| te ya do vi jeTThA / vasudevo ya esi piyA, tassa jarA devI, tIse putto tti jraakumaaro| te ya saMbapajjunnAiadbhuTThakumArakoDisahiyA aNeyavilAsiNIsayasahassaparivuDA jahAciMtiyapaDipunnamaNorahA rajaM bhoe ya muMjaMtA ciTThati / aha annayA ariDaNemisAmI bhayavaM arahaM sabannU bhaviyajaNavibohaNatthaM ttthaa''go| kayaM devehiM samosaraNaM / AgayA ya caunikAiyA devA jAyavA vAsudevo ya / kahio bhayavayA dhammo / tao dhammakahA'vasANe vAsudeveNa bhaNiyaM-bhayavaM! imIe dhaNa-kaNaya-rayaNajaNavaya-raha-turayasamiddhAe devanimmiyAe bAravaIe jAyavakulassa majjhaM ca kassa sayAsAo keNa vA nimitteNa viNAso hohii ? / bhayavayA bhaNiyaM-suNa narAhiva ! atthIha dIvAyaNo privaayo| so ya majjapANamattehiM saMbAikumArehiM 2 avamANio bAravaI viNAsihi tti, jAyavakulassa aMtaM kAhii / so ya putvaM tAvasA''same soriyanayarassa bAhiM lApArAsaro nAma tAvaso Asi / teNa ekA aviNIyA kannA pAviyA / taM gaheUNaM jauNAnadIdIvamAgao tti teNa ya dIvAyaNo jAo tti / so ya baMbhacArI chaDhakAlabhoI tavaM caraMto tattha nivasai / teNa ya nisuyaM, jahA-bhagavayA'riTThaTrAnemisAmiNA sabannasacadarisiNA vAgariyaM-kira mamAo bAravaIe jAyavANaM ca viNAso hohii taM duTThamiNaM kahameyaM karissAmi ?' ti ciMtiUNa vaNaMtare pddigo| jaM ca tume niyamaraNakAraNaM pucchiyaM taM nisAmeha-jo esa te jahA BX8XXXXXXXXXXX
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInaimicandrIyavRttiH 11 30 11 | bhAyA vasudevassa jarAdevIe jAo jarakumAro nAma, eyAo te maccU bhavissai / tato jAyavANaM jarakumArammi savisAyA soeNa nivaDiyA diTThI / jarakumAreNa ciMtiyaM-- 'aho ! kaTThe kaTThayaraM ti, kahamahaM vasudevaputto hoiUNa sayameva | kaNIyasaM bhAyaraM viNAsehAmi ?, aho ! ! ! mahApAvaM ti ciMtiUNa ApucchiUNa paNamiUNaM ca jAyavajaNaM jaNadaNarakkhatthaM jarakumAro gao vaNavAsaM / tao gae jarakumAre haripamuhA jAyavA sunnamiva mannaMti appANaM / tao paNamiNa | bhayavaMtaM riTThanemiM save vi jAyavA saMsArassa ciMtaMtA'NiJcayaM visesao bAravaIe jAyavakulassa ya paviTThA puriM / pavisi - UNaM ca nayare ghosAviyaM vAsudeveNa - jahA sigdhaM surAiyaM majjaM kAryaMbavaNaguhAe nINeha / bhagavayA riTThanemisAmiNA | kahiyaM - jahA majjappasaMgeNa kumArA dIvAyaNarisiM khaliMyArihaMti, so kuvio bAravaI viNAsehi tti / tao jahA| NattaM kiMkarehiM kayaM savaM / asesasurAijAyaM kAryaMbavaNe silAkuMDesu pakkhittaM kayaMbavaNasaMcchannaM ti teNa kAryavarI - guhA / surA vi kAyaMbarI teNa bhannai / evaM ca vaTTamANe kAle baladevassa bhAyA siddhattho nAma, siNeheNa ya tasseva | sArahI mahuraM bhaNiumADhatto-- jahA bhayavayA kahiyaM - jammajarAmaraNAuro esa saMsAro khaNapariNAmo ya visesao amhANaM ti, tA visajjeha bhagavao samIve sAmannamaNucarAmi tti / baladeveNa ya nicchayaM nAUNa bhaNiyaM -- evaM ti, kiMtu vasaNe kahaMci ahaM tae paDibohiyabo ti / 'evaM' ti siddhattho bhaNiUNaM ApucchiUNa ya sayaNavaggaM gaMtUNaM ca bhagavao samIve pavajjamabbhuvagao / kAUNaM ca mahAtavaJcaraNaM chammAsametteNa gao devalogaM / io ya kAyaMbarIguhAe silAkuMDe surA sA hemaMtAiNA chammAseNa suhupakkarasA jAyA / sacchA sAurasA pavarA hiyayasuhakarA kakeyaNasamappabhA / io ya | saMbakumAra saMtio loddhayapuriso hiMDato gao, tattha pecchae ya taM suraM / tuTTho ya AsAiDaM payatto / jAva aisA| urasa tti aMjalIhiM ghuMTiyA teNa / paloiyA mayagaNA / jAva te vi teNa sIyalasacchasusAyamajjara seNa mattA nivbhayA dvitIyaM parISahA dhyayanam / // 37 //
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ kIlaMti / tao teNa saMbakumArassa niveiyaM / tao gao saMbakumAro / diTThA ya teNa vaarunnii| pAUNaM ca saMveNa ciMtiyaMkiM me juttaM jaM kumArehiM viNA kiMci suhaM aNuhavijai ?, tA sue ANemi kumAre / ANiyA teNaM duiMtakumArA kAyaMvarIguhAsamIvaM / diTThA ya tehiM suMdarA surA, dinnA ya tehiM kiMkarANa ANattI-jahA eyaM ANeha vArANaM / ANIyA ya tehiM / gayA ya vivihatarukusumA''moyasohiyaM ramaNijujANaM / bhaNiyaM ca saMbeNa-bho bho kumArA! kaha kaha vi chammAseNa esA surA AsAiyA tA jahicchaM piyaha tti / pIyA ya tehiM / tao tIe maeNa gAyaMti nacaMti paropparamAliMgaMti / kIlaMtA ya gayA girivaruddesaM / tattha parisakaMtehiM diTTho tavamaNucaraMto dIvAyaNo risI / tao bhaNiumAraddhA-aho ! || esa so durappA jo bhagavayA'rinemisAmiNA jiNiMdeNa bAravaiviNAsago samAiTTho, tao imaM pAvaM nikAraNaveriyaM| kiM na taalemo?| tao te roseNa daMtadaTThAdharohA pAyatalamuTThicaveDAghArahiM niravarAhaM dIvAyaNarisiM ghAiumAraddhA tAva jAva kicchappANovagao paDio dharaNIyale / ghAeUNaM ca gayA bAravaI / vAsudevassa vIsaMbhaNIyaniyapurisehiM jahAvattaM savaM kahiyaM / kaNheNa ciMtiyaM-aho ! duiMtayA kumArANaM, aho ! adIhanirUvittaNaM jovaNassa, tA kimaMga ! jIviyabhUyANa imANa kIrai ? tti / gao baladevasahio aNuNeuM dIvAyaNamuNiM / diTTho ya dIvAyaNo koveNa phuriyaahroho| kAlocieNaM ca sammANeNaM sammANiUNa bhaNio-bho bho mahAtAvasarisi! koho sabaguNaviNAso, ao mahAsattA damerayA na kohassa vasamuviMti, tahA annANamajjappamattabAlAvarAhaM na mahAsattA gaNiti, tA amhANa khamasu kumAraducceTThiyaM ti / iya bhaNie vi dIvAyaNo jAhe rosaM na muMcai tAhe baladeveNa saMlattaM-bho narAhiva ! alaM payatteNaM, jaM imiNA ciMtiyaM kiM pi taM kareu, kimannahA hoi jiNidabhAsiyaM / tao dIvAyaNeNa palattaM-bho narIsara ! tAlijjamANeNa mayA mahaMtI painnA kayA, jahA do tubbhe mottUNa suNayassa vi bAravaiviNAse Na mokkhasaMbhavo atthi, tA na jiNa-1*
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInaimicandrIyavRttiH // 38 // vayaNamaliyaM, nAvi mama painnA annaha tti, tA gacchaha kiM vo vicArieNaM ? / tao mahAsoyasaMtattA vimaNasA vAsudeva- dvitIya baladevA gayA nayariM / dIvAyaNavayaNaM ca sayalAe nayarIe vitthariumAraddhaM / bIyadivase ya ghosAviyaM-bho bho naya- | parISahArIjaNA! tabovavAsanirayA balipupphagaMdhadhUyahatthA jiNavaMdaNanamaMsaNarayA hoha, nayarIe pariNAmo eriso bhayavayA dhyayanam kahio tti / etyaMtare ya bhayavaM puNaravi ariTTanemisAmI viharato Agao revayammi smosddho| jAyavA gaMtUNa bhayavaMtaM vaMdiUNa niyaesu ThANesu sanniviTThA / dhammakahA'vasANe ya aNiccayAe saMsArassa saMvegamAvannA pajjunna-nisaDhasuya-sAraNa-saMbapamuhA kumArA bhayavao sayAse pavaiyA / ruppiNI vi puvakammabhaudhiggA vAsudevaM bhaNiumAraddhA-mahAnariMda ! erisI saMsArapariNaI visesao jAyavakulassa, tA visajjeha mamaM pacayAmi tti / tao kanheNa bAhasamuppunnanayaNajuyaleNa kahakahavi kiccheNa ruppiNI visajjiyA, avarAhiM pavararAyaduhiyAhiM saha pavaiyA / jAyavA vaMdiUNa riTanemi sAmi mahAsoyagahiyA paviTThA bAravaI / vAsudevo vi ruppiNivirahe vigayasiriM piva mannai appANaM / bhayavaM pi sabanU gao bhaviyavibohaNatthaM annattha / vasadevanaMdaNeNa vi bIyavAraM pi ghosAviyaM nayarIe, jahA-bho jAyavA ! bho purajaNA ! suhalAliyA ! mahaMtaM dIvAyaNabhayaM samuTTiyaM tA viseseNa dhammanirayA hoha, pANAivAya-musAvAya-paradavaharaNa-pairadArasaMga-periggahe jahasattio vivajeha, AyaMbilacautthachaTTha'hamadasamaduvAlasAitavamaNuTThaha, payatteNa ya devasAhupUyAparAyaNA hoha / tehiM vi 'taha' tti paDivannaM harivayaNaM / dIvAyaNo vi dummaI aIvadukkaraM bAlatavamaNucariUNa bAravaiviNAse kayaniyANo mariUNa samuppanno bhavaNavAsI devo aggikumAresu / saMbhariyaM ca jAyavavaharaM / ARN|38 // Agao ya bAravaiviNAsaNanimittaM jAva na so pahavai / jao sanyo ceva jaNavaoM tavovahANanirao devayAvaMdaNauccaNaparo maMtajAvaparAyaNo na paribhaviuM cAijjai / evaM dIvAyaNo chiddannesI aMtaraTThio acchai tAva jAva gayAI
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ bArasa varisAiM / tao loeNa ciMtiyaM-aho ! nijio nippaho paDihayatavo dIvAyaNo ko ? tti / nibbhao bAravaIjaNo puNaravi kiiliumaaddhtto| kAyaMbarIpANamatto raiparAyaNo jaao| tao so aggikumArAhamo chiDu lahiUNa viNAseumAraddho / uppAyA ya bahurUvA smuppnnaa| tao so aggikumAro saMvattayavAyaM viubiUNa juyaMtasarisaM kaThThataNapattasaMghAe palAyaMtajaNavae ya mahAravaM karite purIe abhitare pakkhivai / pajjAlio mahaMto bhIsaNo jlnno| puNo puNo devAhamo ujANehiMto tarukaTThalayAvallitaNAINi pakkhivai / gharaMgharAo dhUmaggiNA bhIsaNeNaM gaMtuM na tiire| sabapaesesu ya purI dIvAyaNakhittapAvaeNamaNAhA Dajjhae / samaMtA pAsAyA nANAmaNirayaNakaNayasohiyA ya phuTuMtA taDatti visargRti | mahIyale / mesa-gaya-vasaha-turaya-kharoTTapasupakkhigaNANaM ca aggiNA DajjhamANANaM mahaMto dAruNo saho saMbhUo / jAyavajaNA ya piyayamAbAhusamAliMgiyA DajhaMti / hAhAravaM sudAruNaM kuNaMti royaMtIo tayaMgaNAo / tao baladeva-vAsudevA daRsNaM DajjhamANiM bAravaI akaMdakayaravA piuNo gharamuvAgayA / sigdhaM ca rohiNiM devaI piyaraM ca rahaM samAroveUNa jayA turayavasamA juttA huyAsaNeNa pariDajjhamANA na sakaMti rahavaraM samAkarisiuM, tayA sayamevA''yaDiuM payattA / etthaMtare 'hA mahArAya kaNha ! hA rAma! hA putta ! hA vaccha! hA nAha ! tti payattA sabagharesu karuNA samullAvA / tao baladeva-kaNhehiM turiyaturiyaM gopuradAraM jAva nIyA do vi rahA iMdakIleNaM ca sNruddhaa| tao tamiMdakIlaM pAeNa baladevo jAva cunneha tAva jalaNeNaM taM duvAraM jaliumAdattaM / etthaMtare dIvAyaNeNa saMlattaM-bho! mayA putvameva bhaNiyaM-jahA do tumbhe mottUNa annassa mokkho natthi' tti me painnA / tao vAsudeveNa pAyatalAhayaM kavADamekaM dharaNIXyale nivADiyaM bIyaM ca jAlAvalIpalittaM rAmeNa / tao vasudeveNa rohiNIe devaIe ya bhaNiyA-puttayA! tubbhehiM | jIvamANehiM jAyavakulassa puNaravi samunnaI bhavissai, tA turiyaM turiyaM niggacchaha tti / tao mAyApiuvayaNeNa kaluNaM
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarA vi dhyayanasUtre zrInaimicandrIyavRttiH dvitIyaM parIpahAdhyayanam / O // 39 // ruyaMtA viNiggayA jAyavuttamA / bAhiriyAe bhaggujjANe ThiyA pecchaMti bAravaiyaM DajjhamANiM puravariM / dIvAyaNeNa vi | sayalAI duvArAI devasattIe ghaTTeUNa viseseNa pajjAliyA nayarI / etthaMtarammi rAmassa pANavallaho putto kujavArao nAma bAlakumAro carimadehadharo, so ya niyayabhavaNuttamaMge samAruhiUNa bhaNai-bho bho suNaMtu samAsannadevayajaNA! riTTanemisAmiNo jiNaMdassa sIso haM samaNo nimmamo daMto sababhUyadyAvaro, taM bhayavao jai saccaM vayaNaM-'jahA tuma carimadeho mokkhaM gamissasi' ti, tA kimeyaM ? ti bhaNie uvaTThiyA jaMbhayA devA / tehiM ukkhitto jalaMtabhavaNAo nIo ya palhavadesaM jiNasamIvammi / kaNhassa ya solasadevIsahassehiM kayaM samabhAveNa aNasaNaM tayA |thaa sabAsimeva jAyavamahilANaM jalaNabhaeNa dhammaparAyaNANa bhattapaJcakkhANamAsI / evaM sAhi~ bAvattariM ca kulakoDIo dIvAyaNeNa | nayarIe daDDAo / evaM kila chammAsehiM dar3A teNa bAravaI / puNo vi pacchimasamuddammi parippAviyA / iyare do vi baladeva-vAsudevA mahAsoyasamAulamaNA DajhaMti bAravaiM puri picchaMtA paropparaM / bAhapappuyacchA paloyaMtA ciMtaMti yaaho! asArayA saMsArassa, aNiccayA jIvaloyassa, dAruNayA vihipariNAmassa; avi ya-dhArijai iMto sAyaro vi kllolbhinnkulselo| na hu annajammaniyakammanimmio divprinnaamo||1|| vihiNo vaseNa kajaM, jayammi taM kiM pi dAruNaM | paDai / jaM na kahiuM na sahiuM, na ceva pacchAiuM taraha // 2 // buddhIe purisayAreNa maMtataMtehiM devasaMghehiM / na ya keNai iha | bhuvaNe, vArijjai divprinnaamo||3|| tao kaNheNa bhaNiyaM-kattha'mhe soyAurA sababaMdhavasayaNadAravippamukkA mayA iva | bhayavuNNaloyaNA gacchAmo ? / rAmeNa bhaNiyaM-amha baMdhavA saisavavikkamadhaNA paMDusuyA asthi, tANa dakkhiNasamuddasaMThiyaM mahurApuriM gcchaamo| kaNheNa bhaNiyaM-te mayA dovaisamANayaNakAle mahAgaMgAsamuttaraNe aggao gaehiM 'raho na 1 anaarydesh| // 39 //
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ pesio' tti roseNa savassaharaNA kAUNa niddhADiyA, tA kahamiyANi tANa puriM gacchAmo ? / baladeveNa bhaNiyaM-te | mahApurisA amhANameva kule samuppannA paramabaMdhavA na te paribhavabuddhIe paloehiMti, na nIyakammo vi ghare samAgayANa X| niTTharaM samAyarai / tao kaNheNa 'evaM' ti paDivannaM / patthiyA te pAehiM ceva puvadisimaMgIkAUNa gUhamANA sarIrakati / / suraTThAdesaM ca samuttariUNaM soiMtA bAravaI baMdhavajaNaM ca pattA hathikappapuravarassa bAhiM / bhaNio ya kaNheNa baladevo-jahA taNhAcchuhAo mamaM bAhiti / tao baladeveNa bhaNiyaM-esa gacchAmi turiyaM tuha bhattapANanimittaM, A tume vi appamatteNa iha acchiyacaM, jai mama gayassa koi avAo hoja eyammi pure tA mahAsaI soUNa tae AgaM-16 | tavaM / eyaM bhaNiUNa gao baladevo hiyaeNa samubahato vAsudevaM, patto ya hatthikappaM nayaraM / tattha ya dhayaraduputto |acchadaMto nAma rAyA parivasai / paviTTho balo sirivacchaM niyavattheNa samocchAiUNaM / jAo ya tattha loyavAojahA uppAyaggiNA bAravaI sabaladeva-kesavabaMdhavajaNA samaMtao daDDA / tao baladevaM pamANeNAhiyaM surUvaM ca daTTaNaM jaNo paraM vimhiyamuvagao bhaNai-aho! pamANaM, aho! rUvasaMpayA, aho! mayalaMchaNassa viya katisomayA / evaM salAhijaMto balo gao pUiyAvaNaM / aMguleyagaM dAUNa gahiyaM pahANabhakkhaM, hatthakaDayaM ca dAUNa gahiyA paMsannA / tao niggaMtuM pytttto| gao so puradAraM / io ya bArArakkhiyapurisehiM niveiyaM ranno-jahA ko vi baladevANukArI puriso coro ba paradhaNaviyaNho dAUNa kaDayaM aMguleyayaM ca bhakkhapANaM gaheUNa niggacchai tti / tao acchadaMteNa rAiNA turiyaturiyaM sasaMkeNa niyabalaM pesiuM jujjhiuM ca rAmeNa samamAraddhaM / kayA rAmeNa kaNhassa mahAsaharUvA juddhasannA / bhakkhapANaM ca mottUNa samAsannahatthiM samAruhiUNA'cchadaMtabalaM cuNNeumAraddho / tAva ya jaNadaNo 1 mdiraa| FoXXXXXXXXXXXX
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIya parISahAdhyayanam / zrIuttarA-IX vi jhatti smaago| bhaMjiUNaM ca gopurakavADAiM gihiUNa mahAphalihaM taM acchadaMtabalaM cunneUNa kao acchadaMto dhyayanasUtre vase / bhaNiyaM ca NehiM-are durAyAra ! kimamhANa bAhubalaM pi gayaM ? tA bhuMjasu nihuo sarajaM ti paricatto amhehiM / zrInamica- al'esa vaiyaro' tti bhaNiUNa gayA vaNasaMDamaMDiyamujjANaM / tattha ya samAgalaMtaMsupappuyaloyaNA 'namo jiNANaM' ti bhaNiUNa ndrIyavRttiH samAsAiumAraddhA tamannapANaM / ciMtiyaM ca hiM-aho! tahanAma bhuMjiUNa evaM pi paribhujijjai tti, paraM duddharAo chuhApivAsAo, ahavA kimittha soeNa ? jao vanniyaM bhagavayA ceva-bhavammi savabhAvANamaNiJcattaNaM / tao kiMci // 40 // jimiUNa kayAyamaNakammA dakkhiNAbhimuhaM gaMtuM payattA / pattA ya kosuMbAranaM nAma vaNaM / tao majjapANAo salavaNabhattAo gimhakAlAo mahAseyasaMbhavAo mahAsoyAisayAo punnakkhayAo ya vAsudevo mahAtaNhAe gahio / bhaNiyaM caNeNa-bhAya! bhAivacchala ! taNhAe mama muhaM parisusai, na samattho sIyalavaNaM jAva gaMtuM / tao baladeveNa bhaNiyaMaipANavallaha ! tumaM tAva pAyavacchAyAe vIsamamANo iha ciTTha jAva ahaM tuha nimittaM jalamANemi / tao koseyavattheNa appANaM samocchAiUNa jaNadaNo pAyaM ca jANuvari kAUNa soviumAraddho / bhaNiyaM ca baladeveNa--hiyayavallaha ! appamatteNa tume acchiyavaM / bhaNiyAo ya vaNadevayAo-esa me bhAyA sayalajaNavallaho, visesao mama duhiyahiyayassa, |tA rakkhiyavo tumhANaM saraNAgao' ti bhaNiUNa gao salilanimittaM halI / etthaMtare ya vAhavesANukArI dhaNuvAvaDahattho dIharapalaMbatakuccadharo vagghacammapAuo mayamAraNanimittaM tamuddesamAgao jrkumaaro| teNaM ca samAroviUNa dhaNuvaraM samAyaDiUNa nisiyabANaM dUrao ceva 'hariNajuvA esa ciTThati tti pAyatale mammapaese viddho jaNadaNo vegeNaM ca samuTThiUNamiNaM bhaNiumAraddho-keNa bho! viNA'varAheNa pAyatale evamahaM viddho ? na mae avinAyavaMso ko vi hayapuro . kosela. kauzeya- rezamIvastra / // 40 //
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ puriso tti, tA sigdhameva gottamappaNo kaheu / tao jarakumAreNa kuDaMgaMtarahieNaM ciMtiyaM-na esa hariNo, purisavi-1 seso koi eso gottaM ca mahaM pucchai, tA kahemi se niyagottaM / tao bhaNiyaM kumAreNa-bho! ahaM harivaMsasaMbhavo vasudevassa jarAe devIe putto puhavIe ekkavIrassa hariNo jeTTho bhAyA jarakumAro nAma, bhayavao riTTanemijiNaMdAo soUNa 'jaNadaNassa jarAkumArAo maJcu' tti vayaNamahaM baMdhuvaggaM paricaeUNa varNavaNeNa parihiMDAmi, gayAiM ca bArasa varisAI ti, taM tubbhe vi parikaheha ke tubhe ? ti / tao kaNheNa bhaNiyaM-ehi ehi piyasahoyara ! so haM jaNadaNo bhAyA tuha baladevassa ya vAsudevo kaNIyaso, tumaM ca maha pANasaMrakkhaNatthamihamAgao jAva niSphalo esa parissamo jAo, tA turiyamAgaccha / tao jarAkumAro jaNadaNaM samAsaMketo smaago| diTTho tahAviho knnho| | tao so aMsusamupphunnaloyaNo jarakumAro hAhAravaM karaMto-hA hau tti, dhI durappA haM, kuo tamiha purisasahUla! Agao si ? kiM dIvAyaNeNa dahA bAravaI ? naTThA na va tti jAyavajaNA? / tao kaNheNa sayalaM jahAdisuyaM se kahiyaM / tato jarakumAro palAve kAumAraddho-aho! mae pAveNa kayaM kaNhassa AtitthakaraNijaM, taM kattha gacchAmi ?, kattha gao sugao bhavissAmi ?, bhAyaghAyayaM ko maM pecchiuM pi sakehiti ? jAva esa logo dharai nAmaM ca tuha kesava! tAva mahaM pAvakAriNo garahA sudda hohiti tti vaNavAso abbhuvagao jAva mae nigghiNeNa vivarIyaM samAyariyaM, kattha te rAiNo ? kattha vA tAI vilAsiNisahassAiM? kahiM vA jaNadaNa! te kumArasamUhA ? / tao kaNheNa bhaNiyaM-bho nariMda ! jarAnaMdaNa! kahiyameva bhagavayA riTThanemisAmiNA jiNideNa-jahA saMsAre savANaM sattANaM niyakammadoseNa sulahAI ceva basaNasahassAI, avi ya-jaM jeNa kiM pi vihiyaM, suhaM ca dukkha ca pubajammammi / taM so pAvai jIvo. vaccai diivNtrN| jai vi // 1 // jeNa kayaM kamma, annabhave ihabhave va suhamasuhaM / taM teNa pAviyacaM, nimittamittaM paro hoi|| 2 // tA FOXXXXXXXXXXXX
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInaimicandrIyavRttiH // 41 // dvitIyaM parIpahAdhyayanam / mA kuNa uveyaM, na tumametthamavarajjhasi, kammaM cevA'varajjhai, na ya bhavai annahA jiNabhAsiyaM ti, tA tumaM kotthumamANa maha vacchatthalasaMThiyaM gaheUNa gaccha paMDavasayAsaM, sAheyavo tae esa vuttaMto, bhaNiyavA ya mama vayaNeNa-jahA dovaisamANayaNakAle aggao samAgaehiM maha sAmatthaparikkhaNanimittaM raho na pesio tti mae sabassaharaNA kAUNa niddhADiyA taM khamiyatvo mamAvarAho, khamApahANA hi supurisA havaMti visesao baMdhavajaNa ti| tao suTu gaMtuM na Ihae jrkumaaro| tao kaNheNa bhaNiyaM puNo-mahAbhAga ! gaccha sigdhaM, jANAsi ceva mamovari siNehaparAyaNaM baladevaM, mama taNhAvuccheyanimittaM salilamannesiuM gato, Agato ya maM pecchiUNa maraNAvatthaM tuma vAvAehi tti, tA gaccha gaccha tehiM ceva | |paehiM turiyaM turiyaM / tao pAyatalAo bANamuddhariUNa gato jrkumaaro| vAsudevo vi veyaNAsamugghAyaM gato namokAraM kareumAraddho-namo paramapUyA'rahANaM arahatANaM, namo suhasamiddhANaM siddhANaM, namo paMcavihAyAramAyaraMtANaM AyariyANaM, % namo sajjhAyajjhANarayANaM uvajjhAyANaM, namo mokkhasAyANaM sAhaNaM, namo riTTanemiNo jiNiMdassa, jo sayalasaMgaparicayaNaM kAUNa nikkhaMto mahAmuNI / tao taNasaMthAraM raiUNa samocchAiUNa vattheNa sarIramappaNo vIrasayaNijamuvAgao ciMtiumAraddho-dhannA te saMva-pajunna-niruddha-sAraNapamuhA kumArA jAyavajaNA ya ruppiNipamuhAo devIo, je savvasaMgaparicAyaM kAUNa bhagavao samIve nikkhaMtA, ahaM puNa dukkhabhAgI akayatavacaraNo marAmi tti / AuyapajavasANe ya visumariyasuhabhAvo-'aho! akAraNaveriNA dIvAyaNeNa nayarIe jAyavakulassa ya ekapae ciya khao kao tti, tA mahApAvo khu so nihaMtavo' tti asuhapariNAmapariNao kAlaM kAUNa vairisasahassamegaM jIviUNa gao taiyAe puDhavIe nArao samuppaNNo / baladevo vi vegeNa salilaM naliNIpattapuDae gahiUNa vivarIyasauNapakkhalijaMto kaNhasamIvamAgao / ThaviUNa 1 kaumAratve SoDazAbdAni viSNoH, SadapaJcAzanmaNDalitve jaye tu / varSANyaSTA'tho navA'guH zatAni, viMzAnyuJcararddhacakritvakAle // 1 //
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ salilaM ciMtei-'pasutto eso' tti suyau tAva esa me hiyayanaMdaNo, pacchA suhavibuddhassa payacchissAmo se jlN| neheNa| samAulamaNo na yANai mao tti / tao kiMci kAlaM paDivAliUNa baladevo samAsanno niyacchae kaNhaM kasiNamacchiyAhiM parigayaM / daNaM ca bhIo halI muhAo vtthmvnnei| tao 'hA! mao' tti mucchAe paDio dhasa tti dharaNIyalammi / paJcAgayaceyaNeNa ya mahaMto sIhanAo kao tahA jahA sAvayakulaM vaNaM ca kaMpiumAraddhaM / saMlaviUNaM cA''raddho-jeNa me esa bhAyA hiyayavallaho puhaIe ekavIro nigghiNeNa durappaNA vAvAio so me jai saccaM suhaDo to deu daMsaNaM / kahaM vA sutte pamatte vAule vA paharijai ? tA nUNaM so purisAhamo na sappuriso / evamuccasaddeNaM bhaNato balo vaNaM samaMtao hiMDeUNa |puNo vi goviNdpaasmuvaago| samAgaMtUNaM ca uccasaddeNaM roviuM payatto-hA maha bhAuya! hA jaNadaNa! hA suhaDa ! hA mahAraha ! hariyaMda ! kiM kiM te royAmi ?, kiM sohaggaM ? kiM vA dhIrattaNaM balaM vannaM rUvaM vA 1, bhaNasi ya pio me balo bhAyA tA kimeyaM vivarIyattaNaM ? jeNa me vAyaM pi na desi, kiM vA tae virahio egAgI karemi maMdabhaggo || tA kattha gacchAmi ? kattha ciTThAmi ? kassa kahemi ? ke pucchAmi ? kaM saraNamuvemi ? kamuvalabhAmi ? kassa rUsAmi | sabahA samatto me jiyaloo, bho bho vaNadevayAo! kiM tumhANa samappie jaNadaNe evamuvekkhiumuciyaM ? e! ehi jaNahaNa! kimakannasuyaM karesi ? kiM me tuhA'varaddhaM ?, bhayavaIo! devayAo eha mamovari kuviyaM pasAeha kArunnayAe vasudevanaMdaNaM, sahoyara! esa divasayaro atthaselaM samuvagacchai tA samuDhehiM saMjhovAsaNavelA samuTThiyA, uttamapurisA na sovaMti saMjhAe / khaNamette ya gae bhaNai-rayaNI ya bahalaMdhayArA samAgayA, kUrasattA paribhamaMti samaMtao, sivA ya bherave sare karemANI viyaraMti / evaM ca palavaMtassa pabhAyA rynnii| puNo bhaNai-bhAgya ! samuDhehi, sUro . sandhyAvandanavelA jaataa|
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInaimicandrIyavRttiH // 42 // dvitIya priisshaadhyynm| samuggao / jAhe na uThei tAhe nehamohiyamaNo baladevo mayagaM attaNo khaMdhe samAroviya payaTTo girikANaNesu hiMDiuM / tAva ya samAgao se varisayAlo / etthaMtarammi so siddhattho sArahI devattaM patto ohinANeNa balaM pecchiUNa mahaMtadukkhamAvanno ciMtiumAraddho-aho! nehANurAeNa kaNhaM kahaM baladevo voDhumADhatto?, tA bohemi NaM bhAuvacchalaM bldevN| tao deveNaM pacayammi rahavaraM samuttArito puriso viuvio|so ya raho asamaMjasaM abhisaraMto na pacayammi bhaggo bhUmIe samAe sayasikkaraM gao so saMdheumADhatto / baladeveNa bhaNiyaM-bho muddhapurisa! jo esa raho giriyaDe na bhaggo cuNNio |ya same pahammi, taM kahaM tumaM khaMDAkhaMDagayamiyANi saMdheumicchasi / deveNa bhaNiyaM-jo esa kaNho aNegesu jujhasa| yasahassesu jujjhamANo na nivAio, so ya iyANiM juddhaM viNA vi mao, jayA jIvissai tayAraho vi puNannavo bhvissi| | puNaravi ya puriso silApaTTesu paumiNIo roviumAraddho / baleNa bhaNio-silApaTTesu roviyA kahaM paumiNIo rohaMti ? / / | deveNa bhaNiyaM-jayA eyaM tuha khaMdhaTThiyaM maDayaM jIvissai tayA paumiNIo rohissaMti / tao thovaMtaraM gao govaM gAvikaroDINaM hariyataNAI detaM pecchai / bhaNiyaM ca baladeveNa-advibhUyA imA gAvI kayA harieNa puNo jIvissati / / deveNa bhaNiyaM-jayA esa kaNho tuha bhAyA jIvissai / tao laddhasannaNa baleNa ciMtiyaM-kiM me bhAyA aparAiyapuro |mao? tti, jeNa vaNaMtaraTThio mamaM ko vi evamullavai / tao deveNa siddhattharUvaM kAUNa bhaNiyaM-ahaM so mahAbhAga ! siddhattho jo tuha putvabhave sArahI Asi, ridanemisAmiNo pasAyAo devo samuppanno, bhaNiyaM ca tume pucamAsijahA haM Avaisu paDibohaNIo tume tti, tao haM tuha paDibohaNatthamAgao, tA paricaya soyaM avalaMbehi dhIrayaM, jao-tumhArisA vi purisA, jai vihurijaMti daDasoeNaM / tA kattha thiraM hohI, dhIrattamaNiMdiyaM bhuvaNe ? // 2 // kiMca-anivAriyappasaro manU, jao-guruparakkama'hariyanaranAhabalakesava :, saMhariyacakavaTTibalavaMtakhaMDiya !, // 42 //
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayabaMdhava atulabala jiNavariMda hayavihiM vihaMDiya / suru dANavu khayariMdu gahu, caMdu diNiMdu na muku / duTThakayaMtaha kesarihi, tihuyaNi koi na cuku // 3 // avi ya-so natthi cciya bhuvaNammi ko vi jo khalai tassa mAhappaM / sacchaMdacAriNo sabaveriNo hayakayaMtassa // 4 // sIyaMti savasatthAI, tattha na kammati maMtataMtAI / ahiTThapaharayammI, tammi u ko porusaM kuNai ?||5||taa saMThavesu appayaM / annaM ca jaM sAmiNA putvameva bhaNiyaM-jahA jarakumArAo jaNadaNassa maraNaM taM taha |ceva jAyaM / baleNa bhaNiyaM--kayA uNa jarakumAreNa kaNho viNivAio ? / tao deveNa jarakumAravaiyaro sabo se | parikahio tAva jAva pesio jarakumAro paMDavANaM samIvammi / taobaleNa bhaNiyaM neheNa siddhatthamAliMgiUNa-bho! kimiyANiM kAyacaM ? ti / deveNa bhaNiyaM-sabasaMgaparicAyaM kAUNa sAmannamaNuciTThasu, saMbharesu ariDanemijigiMdavayaNAI |ti / tao baleNa bhaNiyaM-sugu me paDivannaM jaM tume bhaNiyaM, saMbhariyAI ca bhayavao vayaNAI, tA katthameyaM hariNo kalevaraM karissAmi ? tti / deveNa bhaNiyaM-doNhaM naINa majjhe puliNammi jhAmemo, titthayara-caki-baladeva-vAsudevA ya pUyamarihaMti tti pUrya karemo / tao tehiM naIsaMgamapuliNammi ThaviyaM harikalevaraM, kayA pupphagaMdhadhUvAiNA pUyA daTuM ca / etthaMtarammi bhagavayA ariSTanemisAmiNA nAUNa baladevassa paJcajjAsamayaM vijjAharasamaNo pesio / tammUle ya rAmo pacaja samma paDivanno, uggaM ca tavacaraNaM tuMgiyAgirisihare kareumAraddho / siddhattho vi puvaneheNa rakkhaNaM kareMto tammi ceva ciTThai / iyaro vi jarakumAro dakSiNamahuraM saMpatto, diTThA paMDavA, samappio kotthubhamaNI / bAravaiviNAsAi savaM paMDavANa kahiyaM tAva jAva ihaM saMpatto tti / paMDavA vi mahAakkaMdaM kAUNa varisamettaM peyakaraNijjaM kAUga jarakumArassa rajaM dAUNa bhayavao samIve patthiyA / etthaMtare bhayavayA samaNaparikhuDo caunANI dhammaghoso nAma aNa "suro dAnavaH khecarendro grahazcandro dinendro na muktaH / duSTakRtAntAt kezariNaH tribhuvane ko'pi na vismRtaH // 3 // "
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInaimicandrIyavRttiH // 43 // BXCXBXCXBXCXCXXXXX CXX dvitIyaM gAro paMDavANa nikkhamaNatthaM pesio, pacAviyA ya / paMDavA payaTTA bhayavaoM samIvaM, chaTTha-'TThama- dasama duvAlasa -'ddhamAsamAsa - chammA sAiyAiM khamaNAI kareMtA tAva gayA jAva bhagavaM bArasahiM joyaNehiM ciTThai tti / ciMtiyaM ca hiM-- parISahAkalaM riTThane misAmiM pecchissAmo tti, tattheva rayaNI gamiyA / pabhAyAe rayaNIe tehiM jaNavayAo nisuyaM - jahA bhayavaM ujjitapadyayammi mokkhaM gao tti / tA te mahaMta dukkhamuvagayA puMDarIyapavayammi pAovagamaNaM kAUNa mokkhaM gayati / AIe ya navadasArA samuha vijayAi bhayavao jaNaNI gayasukumAla pavajjAkAle pavajjaM kAUNa | devalogaM gayA / ruppiNIpamuhAo mokkhaM gayAo / dovaI vi rAyamaIsayAse pavajjaM kAUNa accuyakappaM gayA / | bAravaiDAhe vaisudevo rohiNI devaI ya devalogaM gayAI / io bhagavaM baladevarisI tuMgiyAgirisihare mahAkaTTha tavaJcaraNaM kareMto viharai / tavaM ca sattasattamiyArUvaM / tattha sattasattamiyA paDimA imA paDhame sattae ekkekaM datti bhoyaNassa paDigAhei, ekeka pANagassa / docce sattae do dattIo bhoyaNassa paDigAhei, do pANagassa / tacce sattae | tinni dattIo bhoyaNassa paDigAhei, tinni pANagassa / jAva sattame sattae satta dattIo bhoyaNassa paDigAi, satta pANagassa / evaM esA sattasattamiyA bhikkhupaDimA egUNapannAsAe rAidiehiM ekkeNa ya channaueNaM bhikkhAsaeNaM ahAsutaM ArAhiyA havai / iyANiM aTThaTThamiyA bhikkhupaDimA -- paDhame aTThae ekkekaM dattiM bhoyaNassa paDigAhei, ikkekaM pANagassa / bIyae aTThae do dattIo bhoyaNassa jAva aTThame aTThae aTTha dattIo bhoyaNassa paDigAhei, aTTha pANagassa / evaM esA aTThaTThamiyA bhikkhupaDimA causaTThIe rAIdiehiM dohi ya aTThAsiehiM bhikkhAsaehiM ArAhiyA bhavai // evaM eeNa | kameNa navanavamiyAo dasadasamiyAo karei // evaM pAeNa pakkhAo mAsAo taNakaTThahAraehiM vaNachidaehiM ca dinnaM 1 vasudevo devakI ca rohiNI cAtha te trayaH / manasA sanidhau nemezcakrire'nazanaM tadA // 1 // dhyanam I // 43 //
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ phAsuyaM esaNiyaM ca pArei / tehiM ca kaTThahAraehiM jaNavayassa rAINaM ca kahiyaM-jahA koi mahAsatto divarUvo puriso X tavaM kareMto vaNe ciTThai / tao te narAhivA saMkhuddhA ciMtaMti-koi amhANamuvari tavaM karei vijaM vA sAhei rajakaMkhI, X |tA gaMtUNa taM viddhaMsemo / tao sannaddhabaddhakavayA nANAvihagahiyapaharaNA vivihajANavAhaNasamArUDhA gayA rAmarisisamA| sannaM / io ya teNa siddhatthadeveNa bhagavao rAmarisiNo pAyamUle mahAkarAlamuhA bIbhatthadaMsaNA tikkhanaharaggadAruNasamujayA vihuyakesarasaduppAyA viuviyA siihsNghaayaa| tao te nariMdA dUrAo ceva bhIyA paNamiUNa mahappabhAvaM baladevarisiM duyaM paDiniyattA gayA niyaniyadhAmAI / 'loe narasIho' tti khAI gao baladevo tti / evaM so bhagavaM aNudiyahaM uvasamarao tavaM karei / tassa ya sajjhAyajjhANadhammakahAhiM akkhittacittA vaggha-sIha-cittaya-sasa-saraha-saMbara-hariNAiNo bahave uvasamaM gayA / ke vi sAvayattaNaM pattA, kei bhaddayA jAyA, kei aNasaNaM paDivannA, kei kAussaggeNa TThiyaM uvaviDhe vA pAsaparivattiNo paricattamaMsAhArA rAmarisiM pajuvAsaMti / tattha ya hariNajuvANo ego bhagavao rAmamuNiNo puvabhavasaMbaddho jAIsaro ya aIvasaMvegamAvanno jattha bhagavaM rAmamuNI bhikkhAikaje viharai tattha tattha maggao pahAvai / annayA baladevo vi mAsapAraNae bhikkhaTThA egammi nagare pavisaMto egAe taruNIe kUvataDaTThiyAe kUvajalaM kaDviukAmAe dihigoyaraM gao / tao tIe baladevarUvAisayakhittahiyayAe taggayacittattaNao kuDayakaMThabhaMtIe niyakaDiyaluttAriyaputtassa kaMThe pAso dinno, tao ovArio kUve / eyaM ca baladeveNa diTuM, tao saMvegamuvagao-'aho ! me deho vi aNaTThaheU pANiNaM' ti ciMtiya taM ca bAlayamaNukaMpAe moyAveUNa tA 'saMpayaM jai tatthaDhio itthiyAhiM adissamANo bhikkhaM labhissAmi tA gihissaM na annahA' evamabhiggahaM giNhiya io ceva niyattiya taM ceva vaNaM gao / annayA ya pahANadArunimittaM rahayArA tattha vaNe AgayA rukkhe chidaMti / baladevo vi mAsapAraNae bhoyaNujjaesu tesu bhikkhaDA gao / hariNao vi magga
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInaimicandrIyavRttiH // 44 // dvitIyaM parISahAdhyayanam / XOXXXXXXXXXXXX maNulaggo gao / tao baladevaM daNaM rahayArasAmiNA ciMtiyaM-aho ! amhaM puNNodao narutthalIe vi kappapAyavo| patto, aho ! se rUbovasamateyAisaMpayAo, tA kayattho punnamaNoraho ahaM jeNa me risI bhikkhAnimittamAgao, tA karemi eyassa bhikkhAdANeNa vigayakalusamappANaM ti ciMtiUNa sirammi kayakaraMjaliuDo dharaNiyalanihittajANujuyalaM paNamiUNa | bhattapANaM gaheUNa samuTThio / muNiNA vi 'dadha-khetta-kAla-bhAvaparisuddhaM' ti nAUNa paDiggahiyaM / tato teNa dANaphaleNa devaloyAuyamaNubaddhaM rahagAreNa / hariNao vi garuyamuNibhattiniggayavAhasamuppunnaloyaNajuyalo vaNachiMdae muNimmi ya puNo puNo | pasannamaMtharanibaddhadiTThI ciMtiumAraddho-aho ! dhanno kayattho esa vachiMdao, suladdhameyassa mANusattaM jeNa esa muNi. varo paDilAbhio tti, ahaM puNa maMdabhAgI kammadoseNa tiriyajAIe jAo, asamattho erisaM mahAtavassi paDilAbhelaM, |tA dhiratthu me jAIe ! / etthaMtare mahAvAyavihuo addhacchinnapAyavo vaNachiMda-baladeva-hariNANamuvari nivddio| vimukapANA ya tinni vi te baMbhaloyakappammi paumuttare vimANe devA samuppannA / baladevo vi varisasayasAmannANupAlaNeNa visihatararUvasaMpayAbhoyasamudao jaao| tao baladevo ohiNA kaNhaM neheNa paloiumAraddho-jAva taiyAe narayapuDhavIe samuppanno mahAdukkhamaNuhavaMto diTTho / sigghaM veuviyasarIraM kAUNa gao kaNhasamIvaM / tattha divamaNippabhAsamujjoyaM | kAUNa diTTho jaNahaNo, bhaNiyaM ca baleNa-ai bhAuvacchala! kaNha! kimiyANiM karemi te? / kaNheNa bhaNiyaM-puSakammadosasamubbhavaM dukkhaM aNubhavAmo, na ettha koi paDiyAraM kareuM smttho| tao baleNa dohiM vi bAhAhiM samuppADio kaNho, samuddharijamANo ya navaNIyamivAyaveNa vilijje| tao kaNheNa bhaNiyaM-muMca muMca mama suTThayaraM dukkhaM samuppajai, tA gaccha tumaM bharahavAsaM, tattha gaMtUNa gayA-khagga-cakka-saMkhadhAriNaM pIyavAsaparihANaM garuladdhayaM mamaM appANaM ca halamusaladhAriNaM nIlaMbaraparihANaM tAlaciMdhaM sabaloe uvadaMsesu / tao baleNa 'taha' tti paDivannaM / AgaMtUNaM ca divavi-X XOXOXOXOXOXOXXX // 44 //
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ mANArUDho tatva dAmoyara-baladevarUvaM viuviUNa loyammi daMsei, visesao vairiyANa puro| bhaNiyaM ca baladeveNajahA tiya-caukka-caccarAisu amharUvaM kareha, amhe sagga-saMhArakAriNo devaloyAo samAgacchAmo, puNo gacchAmo, mANApagArehiM kIlAmo, bAravaI amhehiM nimmiyA, puNo amhehiM ceva saMhariyA samudde pakkhittA, tA amhettha kaarnnpurisaa| tao loeNa sasaMbhameNa 'taha' tti paDivannaM, kayaM ca savaM samAi8 / tao paraMparaeNa esA pasiddhI jAyA / baladevo vi evaM kAuM gao devaloyaM / tao cuo bArasamaamamatitthayarakaNhajIvatitthe sijjhihii / nayarAisu samiddhakulesu na tahA dukkaraM bhikkhAjAyaNaM jahA ranne kaTThataNahArayAisu / ao imeNa jahA ahiyAsio tahA ahiyAsiyavo jAyaNAparIsaho ti // yAcyApravRttazca kadAcid lAbhAntarAyadoSAnna labheta iti tatparISamAha paresu ghAsamesejjA, bhoyaNe prinihie| laddhe piMDe aladdhe vA, nANutappeja sNje||30|| vyAkhyA-pareSu' gRhastheSu 'prAsaM' kavalam , anena madhukaravRttimAha, 'eSayet' gaveSayet 'bhojane' odanAdau 'pariniSThite' siddhe mA bhUt prathamagamane tadarthaM pAkAdipravRttiH, tatazca 'labdhe' prApte svalpe'niSTe vA ityupaskAraH, alabdhe bA nA'nutapyeta saMyataH, yathA-aho! mamAdhanyatA yadahaM na kiJcid labhe iti sUtrArthaH // 30 // kimAlambanamAlambya nA'nutapyeta ityAha ajevAhaM na labbhAmi, avi laabhosuesiyaa| jo evaM paDisaMcikkhe, alAbhotaMna tje||31|| vyAkhyA-'adyaiva' asminnevA'hani ahaM 'na labhe' na prApnomi, 'apiH' sambhAvane kiM sambhAvyate, etat ? 'lAbhaH' prAptiH "sue" zvaH' AgAmini dine 'syAt' bhaved, upalakSaNatvAdanyedhuranyataredhurvA, mA vA bhUt , yaH 'evam' uktaprakAreNa "paDisaMcikkhe" ti 'pratisamIkSate' adInamanAH san alAbhamAzrityA''locayati, 'alAbhaH' aLAbhaparIpahaH taM 'na
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIya zrIuttarAdhyayanasUtre zrInaimicandrIyavRttiH // 45 // tarjayet' nA'mibhaved, anyathAbhUtazcAbhibhUyata iti bhAvaH / jahA kohapisAeNa vAsudevo pasaMtappA na jio / dArugAi appasaMtA jiya tti / tathA hi laukikamudAharaNam-vAsudeva-baladeva-saccaga-dArugA assAvahiyA aDavIe parIpahAnaggohapAyavassa ahe rattiM vAsovagayA jAmaggahaNaM kareMti / dArugassa paDhame jAme koho pisAyarUvaM kAUNaM Agao dhyayanam / dArugaM bhaNai-AhAratthI ha uvAgao, ee sutte bhakkhayAmi juddhaM vA dehi / dArugeNa bhaNiyaM-bADhaM / teNa saha saMpa-10 laggo / dArugo ya taM pisAyaM jahA jahA na sakei nihaNiuM tahA tahA se koho vaDui / evaM so dArugo kicchappANo taM jAmagaM nibAhei, pacchA saccagaM uTThAvei / saccago vi taheva pisAeNa kicchappANo ko| taie jAme baladevaM uhavei / evaM baladevo vi cautthe jAme vAsudevaM uTThavei / vAsudevo vi teNa pisAeNa taheva bhnnio| vAsudevo vi bhaNai-mamaM aNijjiNiuM kahaM mama sahAe khAhisi ? / juddhaM saMpalaggaM / jahA jahA jujjhae pisAo tahA tahA vAsudevo 'aho balasaMpanno ayaM mallo' iti tussae / jahA jahA tussae tahA tahA pisAo parihAyati tti / so teNa evaM khavio jeNa ghettuM oyaDIe chUDho / pabhAe passae te bhinnajANukoppare / 'keNeyaM tumha kayaM?' ti puTThA bhaNaMti-pisAeNa / vAsudevo X bhaNai-sa esa kovo pisAyarUvadhArI mayA pasaMtayAe jio, oyaDiyAe kar3eUNa darisio iti sUtrArthaH // 31 // udAharaNam-egammi gAme ego pArAsaro nAma gAhAvaI / tammi ya anne vi pArAsarA asthi / so puNa kisIe kusalo, teNa kisipaaraasro| so ya tammi gAme niuttao rAuliyaM cariM vAhAvei / annayA bhoyaNavelAe bhatte vi ANie vasabhe moeukAme bhaNai-karisae ekkakaM halacaMbhaM deha, mamAvi carI hou tti, tA pacchA bhuMjaha / tesiM chahiM vi halasa // 45 // ehiM bahuyaM vAhiyaM, teNa tahiM bahuyamaMtarAiyaM baddhaM / mariUNa ya so saMsAra bhamiUNa anneNa sukayaviseseNa vAsudevassa 1 apakRSTyA pA~use ghsiittke| XOXOXOXOXOXOXOXOXOXOX
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ putto jAo 'DhaMDhoM'tti nAmeNaM / so ya pattajovaNo suNiUNa caumahatvaiyaM samaNadhamma paricaiya udAre kAmabhoge saMsAra| viratto bhagavao ariTTanemissa sagAse nikkhNto| tA gahiyaduvihasikkho viharae bhagavayA samaM / annayA uiyaM taM | pucovajjiyamaMtarAiyaM kammaM / samiddhesu gAmanagaresu hiMDato na lahai kahiMci bhikkhaM, jayA vi lahai tayA vijaM vA taMIT vA, annassa vi sAhussa laddhiM uvahaNai / tao teNa sAmI pucchio, tehiM kahiyaM jahAvattaM / pacchA teNa abhiggaho * gahio-jahA parassa lAbho na mae ginnyivo| Agao bhayavaM bAravaiM / gao vAsudevo vaMdaNatthaM / pucchai titthayaraM-eyAsiM aTThArasaNDaM samaNasAhassINaM ko dukkrkaaro?| bhayavayA bhaNiyaM-jahA DhaMDhaNo aNagAro / keNa puNa kAraNeNa ? / bhagavayA alAbhaparIsaho khio| so kahiM ? / sAmI bhaNai-nayariM pavisaMto pecchihisi / diTTho ya sukko nimmaMsasarIro pasaMtappA akkhaliyasatto alAbhaparIsaheNa DhaMDho aNagAro nayariM pavisaMteNaM / tao bhattinibbharamaNeNa oyariUNa karivarAo vaMdio saviNayaM, pamajiyA sahattheNa calaNA, pucchio ya paMjaliuDeNa suhavihAraM / so ekkeNa ibbhaseTThiNA diTTho, ciMtiyaM ca-jahA mahappA esa koi tavassI, jo vAsudeveNa vi evaM sammANijai / so ya bhaviyavayAvaseNa tasseva gharaM pvittttho| teNa paramAe saddhAe moyagehiM pddilaabhio| Agao sAmissa dAvai pucchai ya-jahA mama lAbhaMtarAiyaM khINaM? / pacchA sAmiNA bhaNNai-na khINaM, esa vAsudevassa lAbho tti / kaha ? / kahio setttthibhttikrnnviyro| tao 'na paralAbha uvajIvAmi, na vA annassa demi'tti amucchiyassa pariTThavaMtassa akkhaliyapariNAmassa suhabhAvaNovagayassa apuvakaraNakhavagaseDhIkameNa tassa kevalanANaM samuppannaM, aMtagaDo jAo / evamahiyAsiyavo alAbhaparIsaho jahA DhaMDheNa aNagAreNa // alAbhAccAntaprAntAzinAM kadAcid rogAH samutpadyeran iti rogaparISahamAha nacA uppaiyaM dukkhaM, veyaNAe duhathie / adINo ThAvae pannaM, puTTho tattha'hiyAsae // 32 //
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIya parISahAdhyayanam / zrIuttarA-14 vyAkhyA-jJAtvA' adhigamya 'utpatitaM' udbhUtaM duHkhayatIti duHkhaH-jvarAdirogaH taM 'vedanayA' sphoTakapRSThaprahAdyanudhyayanasUtre mavarUpayA duHkhena AH kriyate sa duHkhArttitaH 'adInaH' aviklavaH 'sthApayet' duHkhArtitatvena casantI sthirIkuryAt zrInamica- 'prajJAM' 'svakarmaphalameva etat' iti tattvadhiyam , apelaptatvAd yadA puSTairvyAdhibhiH spRSTo'pi' vyApto'pi raajmndaadibhiH| ndrIyavRttiH 'tatra' prajJAsthApane 'adhyAsIta' adhisaheta, prakramAd rogajaM duHkhamiti sUtrArthaH // 32 // syAdetat cikitsayA kiM na tadapanodaH kriyate ? ityaah||46|| tigicchaM nAbhiNaMdejA, sNcikkh'ttgvese| eyaM khu tassa sAmaNNaM, jaMNa kujA Na kArave // 33 // ___ vyAkhyA-'cikitsA' rogapratIkArarUpAM 'nA'bhinandet' nA'numanyeta, anumatiniSedhAca durApAste karaNakAraNe / | "saMcikkha" ti prAkRtatvAdekAralope 'saMcikSeta' samAdhinA tiSTheta, na kUjitakarkarAyitAdi kuryAt / AtmAnaM-cAritrAtmAnaM gaveSayati-tadapAyarakSaNena mArgayatIti aatmgvesskH| kimityevam ? ata Aha-etat' anantaramamidhAsyamAnaM "khu" tti yasmAdarthe tato yasmAdetat 'tasya' zramaNasya 'zrAmaNyaM' zramaNabhAvo yanna kuryAt na kArayed upalakSaNatvAnnA'numanyeta prakramAzcikitsAm , jinakalpikApekSaM caitat , sthavirakalpikAstu apavAde puSTAlambino yatanayA kArayantyapi / yaduktam"kAhaM achittiM aduvA ahIhaM, tabovahANesu ya ujjamissaM / gaNaM ca nIIe vi sAravissaM, sAlaMyasevI samuvei mokkhaM // 1 // tathA--bhA kuNau jai tigicchaM, ahiyAseUNa jai tarai sammaM / ahiyAsiMtassa puNo, jai se jogA| na hAyaMti // 2 // iti sUtrArthaH // 33 // 1 "kariSye'cchittimathavA'dhyepye tapaupadhAneSu cocNsthe| gaNaM ca nItyA'pi sArayiSye sAlambasevI samupaiti mokSam // 1 // " 2 "mA karotu yadi cikitsA, adhyAsituM yadi zaknoti samyak / adhyAsamAnasya punaryadi tasya yogA na hIyante // 2 // " // 46 //
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ udAharaNam-mahurAe jiyasattuNA ranA kAlA nAma vesA 'paDirUva' tti kAuM orohe chUDhA / tIse putto 'kAlavesiu' ti kumAro / so tahArUvANaM therANa aMtie dhamma soUNa pavaio, egallavihArapaDimaM paDivanno gao XImuggaselapuraM / tahiM tassa bhagiNI hayasattussa ranno mhilaa| tassa sAhussa arisiyAo / tao tIe bhikkhAekA saha osahaM dinnaM / so ya 'ahigaraNaM' ti bhattaM pnyckkhaai| teNa ya kumAratte siyAlANaM sadaM soUNa pucchiyA olaggayA-kesiM esa saddo suvati / te bhaNaMti-ee siyAlA aDavivAsiNo / teNa bhannai-ee mamaM baMdheUNa ANeha / tehiM siyAlo baMdheUNa ANio / so taM haNai / so hammato khikhei / tao so raiM viMdai / so siyAlo hammato mao akAmanijarAe vANamaMtaro jAo / teNa vANamaMtareNa so bhattapaJcakkhAo diTTho ohiNA Abho-16 io| 'imo so' ti AgaMtuM sapilliyaM siyAliM viuviUNa khiMkhiyaMto khAi / rAyA taM sAhuM 'bhattaM paJcakkhAyayaM' ti kAuM rakkhAvei 'mA ko vi se ubasagaM karessai' tti / jAva te purisA taM thANaM rakkhaMti tAva sA siyAlI na khAi / jAhe te purisA osariyA hoti tAhe sadaM kareMtI khAi / jAhe AgayA tAhe na dIsai / so vi uvasaggaM samma sahai khamai ya / evamahiyAsiyatvaM // rogaparItasya zayanAdiSu dussahataraH tRNasparza ityetadanantaraM tatparISahamAha acelagassa lUhassa, saMjayassa tavassiNo / taNesu suyamANassa, hojA gAyavirAhaNA // 34 // vyAkhyA-acelakasya rUkSasya saMyatasya tapasvinaH 'tRNeSu' darbhAdiSu zayAnasya bhavet 'gAtravirAdhanA' zarIravidAraNA / acelakatvAdIni tu tapasvivizeSaNAni / mA bhUt sacelasya tRNasparzA'sambhavena arUkSasya tatsambhave'pi snigdhatvena asaMyatasya zuSiraharitatRNopAdAnena tathAvidhagAtravirAdhanAyA asaMbhava iti // 34 // tataH kim ? ityAha Ayavassa nivAeNaM, atulA havai veynnaa| eyaM NacA Na sevaMti, taMtujaM taNatajiyA // 35 //
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ ltitud zrIuttarAdhyayanasUtre zrInaimicandrIyavRttiH 1180 11 0-0*0-0*.*.*.*OXXXXX vyAkhyA - 'Atapasya ' dharmasya 'nipAtena' sampAtena 'atulA' mahatI bhavati vedanA / evaM ca kim ? ityAha'etat' anantaroktaM jJAtvA 'na sevante' na bhajante 'tantujaM' vastraM kaMbalaM vA 'tRNatarjitAH' tRNakadarthitAH / kimuktaM bhavati ? - yadyapi tRNairatyantavi likhitazarIrasyA''tapasamutpannasvedavazataH kSatakSAranikSeparUpaiva pIDA bhavati tathApi karmakSayArthibhirmunibhirvastrAdyagRhadbhirArttadhyAnamakurvANaiH samyak sahanIyA / jinakalpikApekSaM caitat / sthavirakalpikAstu sApekSasaMyamatvAd vastrAdi sevante'pIti sUtrArthaH // 35 // udAharaNam - sAvatthInayarInivAsiyo jiyasattussa ranno putto bhaddo nAma / so lahukammayAe - "mANusajammu durlabha puNaravi ettha jaNA !, jiNavaradhamma payattihi laggaha ekamaNA / puttakalattapasa tahaM visaehiM bholiyAM, hosihiM phuDuccha daMta muTu pollau jovaNi voliyahaM // 1 // " emAidhammovaesaM soUNa niviNNakAmabhogo tahArUvANaM therANaM aMtie pavaio, gahiyakiriyAkalAvo vahussuo jAo, kAleNa egalavihArapaDimaM paDivanno / annayA viharaMto verajje 'cAriu' tti kAUNa gahio rAyapurisehiM pucchio - ko tumaM ? keNa vA cAriyatte niutto ? / so bhayavaM na jaMpai / pairuTThehi ya aNajehiM baMdhAveUNa khureNa tacchiyadavbhehiM veDhiUNa mukko / so davbhehiM vilihijjaMtamaMso taM sammaM sahai veyaNaM, ciMtei ya - pradIptAGgArapUrNepu, vajrakuNDeSvasandhiSu / kUjantaH karuNaM kecid dahyante narakAgninA // 1 // abhibhItAH pradhAvanto, gatvA vaitaraNI nadIm / zItatoyAmimAM jJAtvA, kSArAmbhasi patanti te // 2 // kSAradagdhazarIrAya, mRgavegotthitAH punaH / asipatravanaM yAnti, chAyAyAM kRtabuddhayaH // 3 // zaktyaSTiprAsakuntaizca khaGgatomarapaTTizaiH / 3" mAnuSajanma durlabhaM punarapyatra janAH !, jinavaradharme prayatnaiH lagataikamanasaH / putrakalatraprasaktAnAM viSayairvaJcitAnAM bhaviSyanti sphuTaM akSiNI dantA mukhaM zuSirANi yauvane gate // 1 // " BXXXX0 dvitIyaM parISahA dhyayanam / // 47 //
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ chidyante kRpaNAstatra, ptdbhirvaatkmpitaiH||4|| ityAdikA raudratarA narakeSu paravazena mayA'nubhUtA vedanAH, tat kiyatIyam ? bhUyAMzca lAbhaH svavazasya samyak sahane / bhaNiyaM ca-"asAsae sarIrammi, vinnAe jiNasAsaNe / kamme veijamANammi, lAbho dukkha'hiyAsaNaM // 5 // " evamanyairapi soDhavyastRNaparISahaH / tRNAni malinAnyapi kAnicit syuriti tatsaMparkAt |svedena jallasambhava iti tatparISahamAha kilinnagAto mehAvI, paMkeNa va raeNa vaa| priMsu vA paritAveNaM, sAyaM no paridevae // 36 // vyAkhyA-'klinnagAtraH' vyAptadehaH 'mehAvI' "vAhio vA arogI vA, siNANaM jo u patthae / bokato hoi AyAro, | jaDho havai saMjamo // 1 // " ityAgamaveditayA asnAnarUpamaryAdAvartI 'pakena vA' svedAmalarUpeNa 'rajasA vA' pAMzunA grISme vAzabdAt zaradi 'paritApena' hetubhUtena, kimuktaM bhavati?-paritApAt khedaH, skhedAca paGkarajasI, tataH klinnagAtratA bhavati / 'sAtaM' sukham Azrityeti zeSaH 'no paridevayet' 'kathaM kadA vA me malasyAsyApagamo bhaviSyati ?' iti na pralapediti sUtrArthaH // 36 // kiM tahi kuryAt ? ityAha veijja nijarApehI, AriyaM dhamma'NuttaraM / jAva sarIrabheo tti, jallaM kAeNa dhArae // 37 // vyAkhyA-vedayeta' saheta prakramAt jallajanitaM duHkhaM 'nirjarApekSI' AtyantikakarmakSayAbhilASI 'Arya dharma' zrutacAritrarUpam 'anuttaraM' sarvottamaM prapanna iti gmyte| sAmoktamapyarthamAdarakhyApanAya punarAha-yAvat' iti maryAdAyAm , 'zarIrabhedaH' dehavinAzaH taM maryAdIkRtya 'jallaM' malaM kAyena dhArayet / dRzyante hi kecid davadagdhasthANuvad vicchAyakRSNa| "vyAdhito vA'rogI vA, snAnaM yastu prArthayet / vyutkrAnto bhavatyAcAraH tyakto bhavati sNymH||1||"
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInaimica ndrIyavRttiH 1187 11 dehAH zItavAtA''tapAdimirupahanyamAnA rajovaguNThitA malAvilakalevarA akAmanirjarAtazca na kiJcit teSAM guNaH, mama tu samyakU sahamAnasya mahAna guNa iti matvA na malApanodanAya snAnAdi kuryAt / yataH - na zakyaM nirmalIkartuM, gAtraM snAnazatairapi / azrAntameva srotobhi-rudbhirannavabhirmalam // 1 // iti sUtrArthaH // 37 // udAharaNam-caMpA nayarIe sunaMdo nAma vANiyago saavgo| avannAe jo jaM maggai sAhU tassa taM dei osahabhesajAiyaM sattugAiyaM ca / savvamaMDio so / tassa annayA gimhAsu sAhuNo jallaparididdhaMgA AvaNaM AgayA, tesiM gaMdho jallarasa tANa osahANaM gaMdhamabhibhaviUNa ukkalai / teNa sugaMdhadavabhAvieNa ciMtiyaM -- savaM laThThe sAhUNaM jai nAma jalamughaTTitA to suMdaraM hotaM / evaM so tassa aNAloiyapaDikaMto kAlagao, devaloe uvavanno / tao cuo kosaMbIe nayarIe inbhakule puttattAe Agao / nivinakAmabhogo dhammaM soUNa pavaio / tassa taM kammamuinnaM, durabhigaMdho jAo, jao jao vaccai tao tao uDDAho / pacchA sAhUhiM bhaNiomA tumaM niggaccha, uDDAho, paDissae acchAhi / rattiM devayAe so kAussaggaM karei / pacchA devayAe sugaMdho kao se jahAnAmae koTThapuDANa vA annesiM vA visiTThadavANa jAriso gaMdho tAriso gaMdho jAo / puNo vi uDDAho, puNo vi devayArAhaNaM / sAbhAviyagaMdho jAo / teNa nAhiyAsio jalaparIsaho / evaM zeSasAdhubhirna karaNIyam // jallopaliptazca zucIn satkriyamANAn puraskriya - mANAMzcAparAnupalabhya satkAra puraskArAbhyAM spRhayed atastatparISahamAha - abhivAyaNamanbhuTThANaM, sAmI kujA nimaMtaNaM / je tAiM paDisevaMti, Na tesiM pIhae muNI // 38 // vyAkhyA- 'abhivAdanaM ' zironamanacaraNasparzanAdipUrvamabhivAdaye ityAdivacanam, 'abhyutthAnaM' sasambhramamAsanamocanam 'svAmI' rAjAdiH 'kuryAt ' vidadhIta 'nimantraNam' adya bhavadbhirbhikSA madIyagRhe grahItavyA ityAdirUpam / 'ye' iti dvitIyaM parISahAdhyayanam / // 48 //
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ svayUthyAH paratIrthikA vA 'tAni' abhivAdanAdIni 'pratisevante' AgamaniSiddhAnyapi bhajante na tebhyaH spRhayet-yathA sulabdhajanmAno'mI ye evaMvidhairabhivAdanAdibhiH sakriyanta iti / 'muniH' anagAra iti sUtrArthaH // 38 // kizca___ aNukkasAI appicche, annAesI alolue| rasesu nANugijjhejA, nANutappeja pannavaM // 39 // vyAkhyA-'aNukaSAyI' alpakaSAyI, ko'rthaH?-satkArAdikamakurvate na kupyati, tatsaMpattau vA nA'haMkAravAn bhvti| yata uktam-"palimaMtha mahaM viyANiyA, jA vi ya vaMdaNa pUyaNA ihaM / suhume salle duruddhare, ii saMkhAya muNI na majai // 1 // " na vA tadarthamAtApanAdi chadma kurute, na ca tatra gRddhiM vidhatte / ata eva 'alpecchaH' dharmopakaraNaprAptimAtrAbhilASI, na satkArAdyAkAMkSI / yata uktam-"siMgArametta saMpaya sayala, navI na verI ittha tahiM / iya jANivi jiya! saMtosu kari, pAvai appA sokkha jahiM // 1 // " ata eva ajJAto jAtizrutAdibhiH eSati-uJchati piNDAdi iti ajJAtaiSI, kutaH punarevam ? yataH 'alolupaH' sarasaudanAdiSu na lAmpaTyavAn / evaMvidho'pi sarasAhArabhojino vIkSya parAn kadAcidanyathA syAd ata Aha-raseSu' madhurAdiSu 'nA'nugRddhyet' nA'bhikAGkSAM kurvIta, rasagRddhivarjanopadezazca taddvaddhita eva bAlizAnAmabhivAdanAdispRhAsambhavAt / tathA 'nA'nutapyeta' tIrthAntarIyAn nRpatyAdibhiH sakriyamANAnavekSya 'kimahameSAM madhye na pratrajitaH ? kiM mayA katipayajanapUjyA itarajanasyApi paribhavanIyAH zvetabhikSavo'GgIkRtAH' iti na pazcAttApaM vidhatte 'prajJAvAn' heyopAdeyavivecananipuNabuddhimAn / anena satkAre pramodaM nyakAre ca viSAdamakurvatA'yaM parISaho'dhyAsitavya ityuktaM bhavatIti suutraarthH|| 39 // 1 "vighnaM mahad vijAnIyAd, yA'pi ca vandanA pUjaneha / sUkSma zalyaM durudaramiti saMkhyAya mAnine mAmalA 2"zubhAramAnaM sampat sakalA, nA'pi na vairI atra tatra / iti jJAtvA jIva ! santopaM kuru, prAmoti AtmA saukhyaM yatra // 2 // "
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ IK Co/ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInaimicandrIyavRttiH dvitIya parISahAdhyanam / / // 49 // udAharaNam-cirayAlapariTThiyAe maharAe nayarIe iMdadatteNaM purohieNaM pAsAyagaeNaM heTThA sAhussa vaccaMtassa pAo olaMbio 'sIse kau' tti kAuM / so sAvaeNa seTThiNA diTTho, tassAmariso jAo-diTuM bho! eeNa pAveNaM sAhussa uvariM pAo kao tti / teNa painnA kayA-avassaM mae eyassa pAo chiNdiybo| tassa chiDDANi | maggai / alabhamANo annayA AyariyANa sagAsaM gaMtUNa vaMdittA parikahei / tehiM bhannai-ahiyAsiyaco sakkArapurakAraparIsaho / teNa bhaNiyaM-mae painnA kaelliyA / AyariehiM bhannai-eyassa purohiyassa kiM ghare vaTTai ? / teNa | bhannai-eyassa purohiyassa pAsAo kaellao tassa pavesaNe bhattaM ranno kIrahi tti / tehiM bhannai-jAhe rAyA taM pavi| sai pAsAyaM tAhe tumaM rAyaM hattheNa gahiUNa avasArijAsi, jahA-pAsAo paDai, tAhe haM pAsAyaM vijAe pADissaM / | teNa tahA kayaM / sehiNA rAyA bhaNio-eeNa tubbhe mAreumADhattA / AsuruTeNa rannA purohio sAvagassa appio| | teNa tassa iMdakIle pAo pvesio| pacchA chinna eva kAuM loTTamao kAUNa so chinno / iyaro visajio / teNa | nAhiyAsio sakkArapurakAraparIsaho tti / yathA tena zrAddhenAsau na soDho na tathA vidheyaM kintu sAdhuvat soddhvyH|| iha pUrvatra ca zrAvakaparISahAbhidhAnamAdyanayatrayamatena bhAvanIyam / uktaJca-"tiNhaM pi negamanao, parIsaho jAva ujusuttAu" tti // tiNhaM pi-trayANAM sarvaviratadezaviratAviratAnAmiti / sAmpratamanantaroktaparISahAn jayato'pi kasyacid jJAnAvaraNIyasyodayAt prajJAyA apakarSe tadapagame vA tadutkarSe vaiklavyotsekasambhava iti prajJAparISahamAhase nUNaM mae puvaM, kammA'NANaphalA kaDA / jeNAhaM nAbhijANAmi, puTTo keNai kaNhuI // 40 // | aha pacchA udijjaMti, kammA'NANaphalA kaDA / evamAsAsi appANaM, NacA kammavivAgaye // 41 // vyAkhyA-'se' zabdo'thazabdArtha upanyAse, 'nUna' nizcitaM mayA pUrva prAk karmANi 'ajJAnaphalAni' jJAnAvaraNa XOXOXOXOXOXE // 49
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ XXXOXOXOXOXOXOXOXOX8X-03 rUpANi 'kRtAni' jJAnanindAdibhiH upArjitAni / yaduktam-"jJAnasya jJAninAM vA'pi, nindApradveSamatsaraiH / upaghAtaizca | vinaizca, jJAnanaM karma badhyate // 1 // " mayA ityabhidhAnaJca svayamakRtasyopabhogAsambhavAt / uktaJca-"zubhA'zubhAni karmANi, svayaM kurvanti dehinaH / svayamevopabhujyante, duHkhAni ca sukhAni ca // 2 // " kuta evametad ? ityAha-'yena' hetunA ahaM 'nAbhijAnAmi' nAvabudhye, pRSTaH 'kenacit' svayamajAnatA jAnatA vA "kaNhui" tti kasmiMzcit' jIvAdI vastuni sugame'pi // Aha-yadi pUrva kRtAni karmANi kiM na tadaiva veditAni ? ucyte| atha' iti vaktavyAntaropanyAse, 'pazcAt' abAdhottarakAlam 'udIyante' vipacyante karmANi ajJAnaphalAni kRtAni, dravyAdisAcivyAdeva teSAM vipAkadAnAt , tatastadvighAtAyaiva yatno vidheyo na tu viSAdaH, 'evaM' amunA prakAreNa 'AzvAsaya' svasthIkuru AtmAnaM mA vaiklavyaM kRthA ityarthaH / uktameva hetuM nigamayati-jJAtvA 'karmavipAkakaM karmaNAM kutsi-1 tavipAkamiti sUtradvayArthaH // 40-41 // upalakSaNatvAca asya jJAnAvaraNakSayopazamAt prajJotkarSe notseko vidheya ityapi dRzyam / yataH-pUrvapuruSasiMhAnAM, vijJAnA'tizayasAgarAnantyam / zrutvA sAmpratapuruSAH, kathaM svabuddhyA madaM yAnti // 1 // udAharaNam-ujjeNIe ajakAlagA AyariyA ujayavihAriNo caraNakaraNA''rAhaNatapparA bahussuyA samAgayA / tesiM sIsA kammavasato maMdasaddhA suttatthe nAhijaMti, sAhusAmAyArIe vi alasAyati / sArijaMtA vi miuvANIe vi na samma payada'ti / kahiMci nibbhatthiyA kalusayaM vahati / tato sUriNA 'puNo puNo imesi sAraNAe suttatthahANI kammabaMdho ya havai' tti sAhiUNa sejAyarassa paramatthaM rAIe niggayA nayarAo / gayA ya suvannabhUmIe viharamANassa bahugacchaparivArassa niyayanattuyasIsassa bahusuttatthassa sAgarakhamaNassa sayAsaM / apariyANateNa ya na abbhuTThiyA teNa / / / nattua0 napta-putra (shissy)| KOKOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXO MPARESORTERASEAR /
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInaimicandrIyavRttiH // 50 // I uvavidvA vayaMtie / pucchiyA ya kuo khaMtA ! tumaM ? ti / tehiM kahiyaM - ujjeNIo / sAgarakhamaNo ya aNuogaM kAumAraddho / bhaNai ya -- khaMtA ! gao tuMha esa suyakkhaMdho ? / tehiM bhannai - gao tti / to suyapannAgAraveNa suNAveDaM payaco te ya sIsA pahAe AyariyamapecchaMtA saMbhaMtA viliyA sejjAyaraM pucchaMti / teNa sANusayaM bhaNiyA - IisA pamattacittA akayannuyA dubiNIyA tubhe niyaguruM pi na yANaha / kahiM pi gayaM, kimahaM jANAmi ? / nibbaMdhe ya kae 'na puNo kAhAmo' tti paDivanne sAhiyaM / te suvannabhUmiM jatto cliyaa| logo pucchai -- ko esa Ayario gacchai ? / teNaM bhannai - kAlagAyariyA / taM jaNaparaMparAe sAgarakhamaNeNa suyaM, pucchai - kiM khaMtA ! sacaM mama piyAmaho Agacchara ? / teNa bhaNiyaM na jANe, mayA vi suyaM / AgayA ya sAhuNo, sAgarakhamaNo abbhuTThio / so tehiM sAhUhiM bhannai -- | khamAsamaNA kei ihAgayA ? / pacchA so saMkio bhaNai - khato paraM ego Agao, na uNa jANAmi / khamAsamaNA dAiyA teNa / 'AyariyA esa khaMto' tti te vaMdati khAmeMti / pacchA so vi saMbhaMto vaMdittA bhaNai -- micchAmi dukkaDaM jaM ca mae ayANaMteNa AsAiyA / puNo puNo khAmei / pacchA pucchiyA -- khamAsamaNA ! kerisamahaM vakkhANemi ? / tehiM bhannai laDaM, paraM mA gavaM karehi, ko jANai ? kassa ko Agamo tti ? / pacchA dhUlinAeNa cikkhilapiMDeNa ya AharaNaM karei | bhaNaiya - mA bahau koi gavaM, ettha jae paMDio ahaM caiva / AsavannumayAo, taratamajoeNa maivibhavA // 1 // na tahA kAya jahA sAgarakhamaNeNa kathaM / ajjakAlagANaM ca samIvaM gaMtuM sakko nioyajIve pucchai / jahA ajjarakkhiyANaM taddeva jAva sAdivakaraNaM / idaM ca prajJAsadbhAvamaGgIkRtyodAharaNamuktam / tadabhAve tu svayamabhyUhyamiti // idAnIM prajJAyA jJAnavizeSarUpatvAd vipakSabhUtatvAzcA'jJAnasya tatparISahamAha, so'pyajJAnabhAvAbhAvAbhyAM dvidhaiva bhavati / tatra bhAvapakSamadhikRtyAha - dvitIyaM parISahA dhyayanam / / 50 / /
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ niraTThagammi virao, mehuNAo susaMvuDo / jo sakkhaM NAbhijANAmi, dhammaM kallANa pAvagaM // 42 // "niraTThagammi" tti arthaH- prayojanaM tadbhAvo nirarthaM tadeva nirarthakaM tasmin sati 'virataH' nivRttaH 'maithunAt' abrahmaNaH, hiMsAdyAzravAntaraviratAvapi asyaivopAdAnaM gRddhihetutayA dustyajatvAt, uktaM hi - "akkhANa'saNI kammANa mohaNI taha vayANa baMbhaM ca / guttINa ya maNaguttI, cauro dukkheNa jippaMti // 1 // " 'susaMvRtaH' indriyanoindriyasaMvaraNena yaH 'sAkSAt ' parisphuTaM nA'bhijAnAmi 'dharma' vastusvabhAvaM' kalyANaM' zubham, bindurlupto'tra draSTavyaH 'pApakaM ca tadviparItam, cakArasya gamyamAnatvAt / ayamAzayaH -- yadi viratau kazcidarthaH siddhayennaivaM mamA'jJAnaM bhavet, kadAcit sAmAnyacaryayaiva na phalA'vAptiH, ata Aha-- tavovahANamAdAya, paDimaM paDivajjao / evaM pi viharao me, chaumaM na niyahaI // 43 // vyAkhyA - tapaH - bhadramahAbhadrAdi upadhAnam - AgamopacArarUpamAcAmlAdi 'AdAya' caritvA, 'pratimAM' mAsikyAdirUpAM 'pratipadyamAnasya' abhyupagacchataH, 'evamapi' vizeSacaryayA 'viharataH ' niHpratibandhatvenA'niyataM vicarataH mama 'chA' jJAnAvaraNAdikarmma 'na nivarttate' nA'paitIti na cintayed ityuttareNa saMbandha iti sUtradvayArthaH // 42-43 // itthaM jJAnAbhAve na vikuvatA kAryA, jJAnabhAve ca notseko vidheya ityapyupalakSaNatvAdavaseyam / yataH - "jJAnaM madadarpaharaM, mAdyati yastena tasya ko vaidyaH ? / amRtaM yasya viSAyati tasya cikitsA kathaM kriyate ? // 1 // " udAharaNam - gaMgAkUle do bhAyaro pavaiyA / tatthego bahussuo, ego appasuo / jo bahussuo so Ayario / so sIsehiM suttatthANaM nimittamuvasappatehiM divasao vissAmaM na labhai / rattiM pi paripucchaNAIhiM suviDaM na lahai / 1 "akSANAmazanI karmmaNAM mohanI tathA vratAnAM brahma ca / guptInAM ca manoguptizcatvAro duHkhena jIyante // 1 // "
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIya parIpahAdhyayanam.. zrIuttarA jo so appasuo so divasao rattIe ya secchAe acchai / annayA so Ayario niddAparikheio ciMtei-aho! dhyayanasUtre me bhAyA punnavaMto jo suhaM jemeUNa suheNa suyai, amhaM puNa maMdapunnANaM rattiM pi niddA natthi, tA suTu keNai zrInaimica- bhaNiyaM-"mUrkhatvaM hi sakhe! mamA'pi rucitaM tasmin yadaSTau guNA, nizcinto bahubhojano'trapamanA naktaMdivA zAyakaH / ndrIyavRttiH kAryAkAryavicAraNAndhabadhiro mAnA'pamAne samaH, prAyeNA''mayavarjito dRDhavapurmUrkhaH sukhaM jIvati // 1 // " na punarbhAva yati yathA-"nAnAzAstrasubhASitA'mRtarasaiH zrotrotsavaM kurvatAM, yeSAM yAnti dinAni paNDitajanavyAyAmakhinnAtmanAm / / // 51 // X teSAM janma ca jIvitaM ca saphalaM taireva bhUrbhUSitA, zeSaiH kiM pazuvadvivekarahitairbhUbhArabhUtairnaraiH // 2 // " evaM ca nANapao sao teNa nANAvaraNijaM kammaM baddhaM / so tassa ThANassa aNAloiyapaDikkato kAlamAse kAlaM kiccA devaloesu uvvnno| tao cuo iheva bhArahe vAse AhIraghare dArao jAo / kameNa vaDio jodhaNattho jAo vivAhio ya / dAriyA jAyA atIvarUvavaI / sA ya bhaddakannayA / kayAi tANi piyAputtANi annehiM AbhIrehiM samaM sagaDaM ghayassa bhareUNaM nagaraM vikiNaNaTuM paTThiyANi / sA ya kannayA sArahittaM sagaDassa karei / tato te govadArayA tIe rUveNa'kkhittA tIse sagaDassa abbhAsagayAiM sagaDAI uppaheNa kheDaMti taM paloiMtA / tAI savAI sagaDAI uppaheNaM bhaggAiM / tao tIe nAmakaM kayaM 'asagaDa' tti, iyarassa 'asagaDapiya' tti / tassa taM ceva veraggaM jAyaM / taM dAriyaM pariNAveuM savaM ca gharasAraM dAUNa paJcaio / teNa tinni uttarajjhayaNANi jAva ahIyANi tAva asaMkhe uddiDhe taM nANAvaraNaM kammamuinnaM / gayA do vi divasA AyaMbilachaTTeNa, na ego vi AlAvago ei / AyariehiM bhannai-jai na uDhei tA eyamajjhayaNamasaMkhayamaNuNNavijai / so bhaNai-eyassa keriso jogo ? / AyariyA bhaNaMti-jAva na uThei tAva AyaMbilaM / so bhaNai-alAhi me aNunnAe NaM / evaM teNa adhiyANeNa AyaMbilAhAreNaM bArasahiM saMvaccharehimahinji COM
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ yamajjhayaNamasaMkhayaM / nijariyaM ca taM kammaM / tao sesasuyaM khippaM ceva ahijjiyaM / kevalanANaM samuppannaM / evamajJAnaparISahaH soDhavyaH // pratipakSe ca udAharaNam-thUlabhadro Ayario cauddasapuvI kayAi gao egassa puvapiyamittassa gharaM mahilaM pucchei-so amugo kahiM gao? tti / sA bhaNai-vANijeNaM / taM ca gharaM puviM laTuM Asi, pacchA saDiyapaDiyaM jAyaM / tassa puchillaehiM egassa khaMbhagassa heTThA davaM nihilyaM / taM so Ayario nANeNa jANai / pacchA tattohuttaM hatthaM kAUNa bhaNai-"imaM ca erisaM taM ca, tArisaM peccha kerisaM jAyaM ? / iya bhaNai thUlabhaddo, sannAyagharaM gao saMto x // 1 // imaM ca erisaM dabajAyaM, so annANeNa bhamai / evaM ca bhaNamANe jaNo jANai, jahA-gharameva puciM laTuM, iyANiM tu saDiyapaDiyaM dahu~ aNicayAparUvaNatthaM bhayavaM nidaMsei / so Agao / mahilAe siTuM-jahA thUlabhaddo Agao Asi / so bhaNai-thUlabhaddeNa kiMci bhaNiyaM ? / na kiMci, navaraM khaMbhahuttaM hatthaM dAvito bhaNiyAio-'imaM ca erisamityAdi / teNa paMDieNa nAyaM-jahA ettha avassaM kiMci atthi / teNa khaNiyaM jAva nANApagArANa rayaNANa bhariyaM | kalasaM pecchai / teNa nANaparIsaho nAhiyAsio / naivaM zeSasAdhubhiH karttavyam / sAmpratamajJAnAd darzane'pi saMzayIta kazciditi tatparISahamAhanatthi nUNaM pare loe, iDDI vA vi tvssinno| aduvA vaMcio mi tti, iti bhikkhU na ciNte||44|| vyAkhyA-nAsti' na vidyate 'nUnaM nizcitaM 'paralokaH' janmAntaram , bhUtacatuSTayAtmakatvAt zarIrasya,tasya cehaiva pAtA, Atmanazca pratyakSato'nupalabhyamAnatvAt / 'RddhirvA' tapomAhAtmyarUpA 'apiH' pUraNe, tapasvinaH sA cA''moSadhyAdiH, 'pAdarajasA prazamanaM, sarvarujAM sAdhavaH kSaNAt kuryuH / tribhuvanavismayajananAn , dadyuH kAmAMstRNApAdvA // 1 // dharmAdrano. XOXOXONE XOXOXOXOXOXOXX
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInaimica ndrIyavRttiH // 52 // mizritakAJcanavarSAdisargasAmarthyam / adbhutamImoruzilAsahasrasampAtazaktizca // 2 // ' ityAdikA ca tasyA adhyanupalabhyamAnatvAditi bhAvaH / "aduva" tti athavA kiM bahunA ? vacito'smi bhogAnAmiti gamyate / 'iti' amunA zirastuNDamuNDanopavAsAdinA yAtanAtmakena dharmAnuSThAnena, uktazca - "tapAMsi yAtanAzcitrAH, saMyamo bhogavacanA" ityAdi, 'iti' etad bhikSurna cintayet / yataH - AtmA AtmIyaH svapratyakSa eva caitanyAditadguNAnAmanubhavAt, kevalinAM tu sarve'pyAtmAnaH pratyakSAH / Rddhayo'pyatra kAlAnubhAvena na santi mahAvideheSu santyeva sarvadA / vaJcanAkalpanamapyayuktam, bhogAnAM duHkhAtmakatvAt / uktaJca - "ApAtamAtramadhurA, vipAkakaTavo viSopamA viSayAH / avivekijanAcaritA, vivekinavarjitAH pApAH // 3 // " tapo'pi na yAtanA, duHkhanibandhanakarmakSayahetutvAd yathAzaktividhAnAca / bhaNiyaM ca - "so hu tavo kAyaco, jeNa maNo maMgulaM na ciMtei / jeNa na iMdiyahANI, jeNa ya jogA na hAyaMti // 4 // " iti sUtrArthaH // 44 // tathA abhU jiNA atthi jiNA, aduvA vi bhavissaI / musaM te evamAhaMsu, iti bhikkhU na ciMta // 45 // vyAkhyA--'abhUvan' Asan 'jinA: ' kevalinaH "asthi" tti nipAtaH, tatazca vidyante jinA videheSu, athavA bhaviSyanti jinA: 'mRSA' alIkaM 'te' jinAstitvavAdinaH 'evam' anantaroktanyAyena 'AhuH' bruvate iti mikSurna cintayet / anumAnAdipramANasiddhatvAt sarvajJasyeti sUtrArthaH // 45 // udAharaNam -- asthi vacchAbhUmIe ajjAsADhA nAma AyariyA bahussuyA bahusIsaparivArA ya / tattha ya gacche jo jo kAlaM karei taM taM nijjAviMti te bhattapaJcakkhANAiNA / bhaNati ya- devattaM patto daMsaNaM dejjAsu mamaM ti / na ya keNai dinnaM / bahave ya nijjAmiyA / annayA ya ego aIvabahumao appaNao sIso AyarataraeNamabbhatthio dvitIyaM parISahAdhyayanam / // 52 //
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ |sigghameva devalogAo AgaMtUNaM dasaNaM dAyatvaM na pamAiyavaM / so vi nAgao vakkhittattaNao surakiJcesu / Ayario ciMtei-nUNaM natthi paralogo jeNa na ko vi Agao, paDivajiUNa ya gayA bahave, tA niSphalA esA kaTThA vayacariyA / vaMcio mi ettiyaM kAlaM bhogANaM ti micchaM pddivno| saliMgo ceva gacchaM paricaiUNa ohAviukAmo pahAvio, etthaMtare teNa sIseNa devalogaM gaeNa Abhoio / pecchai ohAvaMtaM / tappaDibohaNatthaM pahe gAmo viuvio / naDapecchA ya ramaNIyatarA / tattha chammAse pecchaMto acchio| na chuhaM na taNhaM na parissamaM na ya kAlaM vizvappabhAveNa jANai / pacchA taM sAhariyaM / aDavIe gacchaMtassa saMjamajjhavasAyaparikkhaNatthaM chajjIvanikAyanAmae savAlaMkAravibhUsie chadArae viubai / diTTho paDhama puDhavikkAyadArago / giNhAmi eyassa AbharaNANi varaM suheNa jIvAmi tti / bhaNio dArago-samappesu AbharaNANi / so na samappei / pacchA teNa koTTAe gahio / so bhayabhIo bhaNai-bhayavaM! ettha bhIsaNAe aDavIe ahaM tuha saraNamAgao, tA rakkhehi maM / jao-"vihalaM jo avalaMbai, AvaipaDiyaM ca jo samuddharai / saraNAgayaM ca rakkhai, tisu tesu alaMkiyA puhavI // 1 // " tA muMca mamaM / so laggo galamAvaliuM / puNo bhaNiyaM dArageNa-bhagavaM! egaM tAva me akkhANayaM suNehi pacchA jaM jANisi taM karejasu / maNai-suNemi, dArageNa bhaNiyaM-ego kuMbhakAro so maTTiyaM khaNato taDIe arkato / logo bhaNai-kimayaM ? / pacchA so bhaNai-jeNa bhikkhaM baliM demi, jeNa posemi nAyae / sA meM mahI akkamai, jAyaM saraNao bhayaM // 2 // 'jeNa' tti prAkRtatvAd yayA / evaM tumaM pi mama saraNAgayassa paharasi / teNa bhannai-aipaMDio si / balA ya ghettUNa AbharajagANi paDiggahe chUDhANi // thevaMtare vIo AukkAyadArago so vi taheva akkhANayaM kahei-jahA koI tAlAyaro vicittakahAikahao gAhApADhao ya pADalo nAma / so annayA gaMgaM uttaraMto uvarikhuTThodaeNa hIrai / taM pAsiya jaNo
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInaimicandrIyavRttiH // 53 // FokeXOXOXOXOXOXOXOXOXOX8 bhaNai-bahussuyaM cittakaha, gaMgA vahai pADalaM / vujjhamANaga! bhaI te, lava tA kiMci subhAsiyaM // 3 // teNa bhannai- dvitIya jeNa rohaMti bIyANi, jeNa jIvaMti kAsagA / tassa majjhe vivajAmi, jAyaM saraNao bhayaM // 4 // tassa vi taheva parISahAgiNhai // puNo vi taio teukkAyadArao taheva akkhANayaM kahei-egassa tAvasassa aggiNA uDavo daDDo / pacchA dhyayana |so bhaNai-jamahaM diyA ya rAo ya, tappemi mahusappisA / teNa me uDavo daDDo, jAyaM saraNao bhayaM // 5 // athavAvagghassa mae bhIeNa, pAvao saraNaM kao / teNa aMgaM mahaM daDUM, jAyaM saraNao bhayaM // 6 // tassa vi taheva giNhai // puNo cauttho vAukkAyadArago taheva akkhANayaM kahei-jahA ego juvANo ghaNaniciyasarIro, so pacchA vAeNa gahio / anneNa bhannai-laMghaNapavaNasamattho, puci hoUNa saMpayaM kIsa ? / daMDalaiyaggahattho, vayaMsa ! kiM NAmao | Si vaahii?||7|| so bhaNai-jehAsADhesu mAsesu, jo suho vAi mAruo / teNa me bhajjae aMgaM, jAyaM saraNao bhayaM]X // 8 // tassa vi taheva giNhai // puNo vaNassaikAio paMcamo taheva akkhANayaM kahei-jahA egammi rukkhe kesi pi sunnaannmaavaaso| tahiM ca tANaM cellagANi jAyANi / pacchA rukkhabbhAsAo vallI uTThiyA rukkhaM veDheuM uvariM | vilaggA phalasamiddhA jAyA / tadaNusAreNa sappeNa vilaggiUNa te cillaggA khaiyA / pacchA sesagA bhaNaMti-jAva vutthaM suhaM vucchaM, pAyave niruvahave / mUlAo udviyA vallI, jAyaM saraNao bhayaM // 9 // tassa vi taheva giNhai // puNo vi chaTTho tasakAyadArao taheva akkhANayaM kahei-jahA ega nagaraM paracakkeNa rohiyaM / tassa bAhiriyAe mAyaMgA bhaeNa abhitaramaNuppaviTThA / abhitaraehiM nINijati bAhiM, paracakkeNa gheppaMti / pacchA keNai bhannai-abhitarayA khuhiyA, pellaMti // 53 // bAhirA jaNA / disaM bhayaha mAyaMgA!, jAyaM saraNao bhayaM // 10 // tahA vi na muMcai eso / iyaro vi bIyamakkhANayaM gacchasIti gamyate / 2 tadayaM te /
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ XCXXXCX8 kahei -- ettha nayare sayameva rAyA coro, purohio bhaMDei / tao do vi haraMti / logo imaM jANettA bhaNei, jahAjattha rAyA sayaM coro, bhaMDio ya purohio / vaNaM bhayaha nAgarayA !, jAyaM saraNao bhayaM // 11 // acato puNo taiyaM kahei -- egassa dhijjAiyassa dhUyA, sA ya jovagatthA aivadaMsaNijjA / so vi dhijAio taM pAsiUNa ajjhovavanno / tIse karaNa aIvadubbalIhUo / baMbhaNIe pucchio - nibbaMdhe kae kahiyaM / tAe bhannai -- mA adhiraM kare, tahA karemi jahA keNai paoeNa saMpattI havai / pacchA dhUyaM bhagai - amha putraM dAriyaM jakkhA bhuMjaMti, pacchA varassa dijjai, tA tuha kAlapakkhacaudasIe jakkho ehI, mA taM vimANesu mA ya tattha ujjoyaM kAhisi / tIe vi jakkhakouleNa dIvao sarAveNa ThaveUNa niio| jakkhaharaM bhaTTo Agao / so taM paribhuMjiUNa raikilaMto patto / imAe kougeNa sarAvaM pheDiyaM, navaraM pecchai piyaraM / ciMtei ya - jaNaNIe mAyA kaya tti, tA saMpayaM hou eseva daio, kiM lajjAe ? / kiMca - sevemi nidhisaMkaM, ihi jaNayaM pi kiM viyappeNa ? / raMgammi naJciyAe, alAhi aMguTThikaraNeNaM // 12 // pacchA tAI raikilaMtAI uggae vi sUre na paDibujjhati / pacchA baMbhaNI mAgahiyaM bhaNai -- 'airuggayae vi sUrie, ceiyathUbhagae ya vAyase / bhittIgae ya Ayave, sahi ! suhio hu jaNo na bujjhai // 13 // sA tIe dhUyA taM suNittA paDibhaNai -- tumameva ya aMba he ! lave, mA hu vimANaya jakkhamAgayaM / jakkhAhaDae hu tAyae, aNNaM dANi gavesa tAyayaM // 14 // pacchA dhijjAiNI bhaNai - navamAsA kucchIi dhAriyA, pAsavaNe pulise ya maddie / dhUyA ! me gehie haDe, salaNae asalaNae me jAyae / / 15 / / puNo vi annaM kahei -- egeNa dhijjAieNa talAgaM khaNAviyaM / tattheva | pAlIe devaulamArAmo ya kao / tattha teNa janno pavattio chagalagA jattha mArijjati / annayA kayAi so vijAio mariUNa chagalago caiva jAo / so ya ghettUNa appaNijjehiM puttehiM tassa ceva talAe mArijjiDaM janne nijjai / so ya
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ P zrIuttarAdhyayanasUtre zrInaimicandrIyavRttiH dvitIya parISahAdhyayanam / // 54 // jAissaro nijamANo appaNijjiyAe bhAsAe bubbuyai / appaNA ceva soyaMto, jahA-mae ceva pavattiyaM / evaM so vevamANo sAhuNA atisayanANiNA egeNa dIsai / teNa bhannai-sayameva ya lukkha loviyA, appaNiyA ya viyaDDi khANiyA / ovAiyaladdhao ya si, kiM chelA ! bebe ti vAsase // 16 // to so chagalago teNa paDhieNa tuNhiko tthio| teNa ghijAieNa ciMtiyaM-kiM pi pavaiyageNa paDhiyaM, teNa esa tuhiko tthio| tao so taM tavassi bhaNai kiM bhayavaM! esa chagalago tumbhehiM paDhiyamette ceva tuNhikko Thio? / teNa sAhuNA tassa kahiyaM-jahA esa tava | piyA / kimabhinnANaM ? / teNa bhaNiyaM-ahaM pi jANAmi, kiM puNo eso ceva kahihitti ? / teNa chagalageNa putvabhave putteNa samaM nihANagaM nihiyaM / taM gaMtUNa pAehiM kharavaDei, eyamabhinnANaM / pacchA teNa mukko, sAhusamIve dhammaM soUNa bhataM paJcakkhAiUNa devalogaM gao / evaM teNa saraNamiti kAuM taDAgArAme janno pavattio tameva asaraNayaM jAyaM / aipaMDio si / laggo siroharaM moDeuM / so bhaNai-suNasu loiyaM suhAsiyamega-nayaNahINahaM dINavayaNahaM karacaraNaparivajjiyaha, bAlavuDapahukhaMtivaMtahaM vesAsiyahaM vAhiyahaM / ramaNi samaNavaNi saraNapattahaM duhiyahaM dINahaM dutthiyahaM, niyaM je paharaMti te satta vi kula sattamai phuDaM pAyAlahi neti // 17 // aivAyAlo si tti tassa vi gahiyANi // | gaMtuM ca pytto| ciMtiyaM ca deveNa-'avagao tAva caraNapariNAmo eyassa, tA sammattaM parikkhAmi tti viuviyA AvanasattA maMDiyaTikkidavibhUsiyA egA sAhuNI / so taM daTTaNa bhaNai-kaDae te kuMDale ya te, aMjiyacchi ! tilae ya te kae / pavayaNassa uDDAhakArie !, duTThA sehi ! kato si AgayA // 18 // tIe rUsiUNa bhaNNai-rAIsa taDAgikA / 2"nayanahInebhyo dInavacanebhyaH karacaraNaparivarjitebhyaH, bAlabaddhaprabhakSAntimadbhyo vaizvAsikebhyo vyAdhitebhyaH / ramaNe |zramaNavane zaraNaprAptebhyaH duHkhitebhyo dInebhyo dusthitebhyaH / nirdayaM ye praharanti te saptApi kulAni saptame sphuTaM pAtAle nayanti // 17 // " // 54 //
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ | risabamettANi, paracchiDANi pecchase / appaNo billamattANi, picchaMto vi na picchase // 19 // tahA-samaNo si ya saMjao ya si, baMbhayArI samaleDhukaMcaNo / vehAMriyavAyao ya te, jeTThajjA! kiM te paDiggahe ? // 20 // evaM tAe so uDDAhio samANo vilio aggao gacchai, jAva pecchai veuviyakhaMdhAvAramAgacchaMtaM / so tassa nivaTTamANo daMDiyasseva saMvaDahutto go| teNa hatthikhaMdhAo oruhittA vaMdio, bhaNio ya-aho ! mama paramamaMgalaM jaM sAhU mae aja diTTho, tA bhayavaM! mamANuggahatthaM phAsuyaesaNijaM imaM moyagAisaMbalaM gheppau / so necchai / nAhaM ajja muMjissAmi / bhAyaNe AbharaNagANi chUDhANi mA dIsihiMti / teNa daMDieNa balAmoDie paDiggaho gahio, jA moyage chubhai, tA pecchai AbharaNagANi / pacchA AsuratteNa bhiuDiM kAUNa kharaMTio-hA aNajja! mama puttagANaM imANi AbharaNagANi, tume te vAvAiyA, tA kattha vaccasi saMpayaM tuma ? ti / so bhayabhIo na kiMci jaMpai / etthaMtare uvasaMhariUNa mAyAjAlaM payaDIhUo devo| saMbohio eso-hA! na jujjai tumhaM visiTThAgamadharANaM evaMvihapariNAmo, majhaM ca aNAgamaNaM paramANaMdanibbharA Na yANaMti devaloe devA kAlamaikkamaMtaM, tuma pi Thio devapecchaNaeNa avahariyahiyao uddhaTThANeNa chammAse / annaM ca-jANaMti ceva bhayavaMto, jahA-saMkaMtadivapemA, visayapasattA'samattakattabA / aNahINamaNuyakajjA, narabhavamasuhaM na iMti surA // 21 // pacchA ajjAsADhasarI veraggamuvagao niMdiumADhatto attANayaM, jahA"ha~u tuha saMtiu hiyaya! nANu hau tujjha narattaNu / hya tuha mai hau purisayAra hau tuha dhIrattaNu // 1 // haya nillajima ljjitH| 2 sanmukhaM / 3 "hataM tava sarakaM hRdaya!jJAnaM hataM tava naratvam / hatA taba matiH hataH puruSakAro hataM tava dhIratvam ||1||haa! nirlajatvaM pApa! tava hA hA! taba pRSTatvam / jAnato'pi jinAnAM vacanaM yadetad duzceSTatvam // 2 // kiM re mAnasa ! tvaM dhattaritaM ? kiM vA sanipAtena ApU. paaritm| kiM vA pApa! abhavyasya tulyaM yajjAnadapi mArgAd bhraSTam // 3 // viSayabhraSTam hRdaya! kiM paramArtha jAnat / uttamaguNasthAnAt pranA ITIjanamadhye tiraskRtam // 5 // sampati zAntaM bhUtvA kuru gurukarmakSayaGkaraM / nirmalaM saMyama tapo viziSTaM bAsamabhyantaram // 5 // " u0a010
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarA dhyayanasUtre zrInaimicandrIyavRttiH dvitIyaM parISahAdhyanam / mAyaNa' tti bhaNiUNa abhinaMdiUNa yo // 55 // ya ta suro gao surloyN| A yAsio pa pAva! tujjha haya haya tuha dhiTThima / jANataha vi jiNANa vayaNu jaM eha duciTThima // 2 // kiM re mANasa! tuhuM dhattariu ? kiM vA sannivAI AUriu ? / kiM vA pAva! abhavaha tullau jaM jANaMtu vi maggahaM bhullau // 3 // visaehiM bhullau hiyaya ! kAI | paramatthu muNaMtau? / uttamaguNaThANaha pabhaTTha jaNamajjhi viguttau // 4 // saMpai saMtau hovi karahi gurukammakhayaMkaru / nimmalu saMjamu tavu visiTu bAhiru ambhitaru // 5 // " tao 'icchAmo aNusaTiM, sammaM coyaNa' tti bhaNiUNa abhinaMdiUNa ya devaM gao saTThANaM sUrI / paNamiUNa ya taM suro gao suraloyaM / AloiyapaDikkato viharai sUrI / teNa puci dasaNaparIsaho nAhi. | yAsio pacchA'hiyAsio / evaM zeSasAdhubhirapi sahanIya iti // ityuktA dvaaviNshtipriisshaaH| nanvate kasmin karmaNi avataranti ? ucyate-dasaNamohe dasaNaparIsaho pannanANa paDhamammi / carime'lAbhaparIsaha satteva carittamohammi // 1 // | akkosa-arai-itthI-nisIhiyA-'cela-jAyaNA ceva / sakArapurakAro, ikArasa veyaNijammi // 2 // paMceva ANupubI, cariyA sejjA taheva jalle ya / vaha-roga-taNapphAsA, sesesuM natthi avyaaro||3|| sAMpratamadhyayanopasaMhArArthamAha ee parIsahA sabe, kAsaveNa pveiyaa| je bhikkhU Na vihannejA, puTTho keNai knnhui||46|| tti bemi|| vyAkhyA-ete parISahAH sarve kAzyapena praveditAH, yAn jJAtvA iti zeSaH, bhikSune 'vihanyeta' parAjayeta, 'spRSTaH' bAdhita: 'kenA'pi' dvAviMzaterekatareNA'pi kasmiMzcit deze kAle vA iti sUtrArthaH // 46 // 'itiH' parisamAptau bravImIti pUrvavat // // ityuttarAdhyayanaTIkAyAM parISahAkhyaM dvitIyamadhyayanam //
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ atha tRtIyaM caturaGgIyAdhyayanam / 2000uktaM parISahAdhyayanam , samprati caturaGgIyamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-ihA'nantarA'dhyayane parISahasahanamuktaM, 'tacca kimAlambanamurarIkRtya karttavyam' iti praznasambhave mAnuSatvAdicaturaGgadurlabhatvamAlambanam , anenocyate, ityanena sambandhenA''yAtasyA'syedamAdisUtram___ cattAri paramaMgANi, dullahANIha jaMtuNo / mANusattaM suI saddhA, saMjamammi ya vIriyaM // 1 // vyAkhyA-'catvAri' catuHsaMkhyAni 'paramAGgAni' pradhAnakAraNAni prakramAd dharmasya 'durlabhAni' duHprApyANi 'iha' saMsAre 'jantoH' dehinaH / tAnyevAha-'mAnuSatvaM' narajanma / uktaM hi-"jammajarAmaraNajale, nANAvihavAhijalayarAinne / bhavasAyare apAre, dulahaM khalu mANusaM jammaM // 1 // " 'zrutiH' zravaNaM dharmasya iti gamyate / yataH-"Alassa moha'vannA thaMbhI kohA paimAya kivaNattA / bhaiya soyA annANA, vakkheva kohalA ramaNA // 1 // eehiM kAraNehiM, labhrUNa sudullahaM pi mANussaM / na lahai suI hiyakariM, saMsAruttAraNiM jIvo // 2 // " 'zraddhA' zraddhAnaM dharmasyaiva / tathA hikubohamicchAhinivesajogao, kusatthapAsaMDivimohiyA jaNA / na saddahate jiNanAhadesiyaM, caiMti bohiM puNa ke vi pAviyaM // 1 // 'saMjame' viratau 'caH' samuccaye 'vIrya' sAmarthyam iti sUtrArthaH // 1 // 1 "janma-jarA-maraNajale, nAnAvidhavyAdhijalacarA''kIrNe / bhavasAgare apAre, durlabhaM khalu mAnuSaM janma // 1 // " 2 "AlasyAd mohAd avajJAyAH stambhAt krodhAt pramAdAt kRpaNatvAt / bhayAt zokAd ajJAnAd, vyApAd kutUhalAt | ramaNAt // 1 // etaiH kAraNalabdhvA sudurlabhamapi mAnuSyam / na labhate zruti hitakarI, saMsArottAriNiM jIvaH // 3 // " 3 kubodhamisthyA'bhinivezayogataH, kuzAstrapAkhaNDivimohitA jnaaH| na zraddadhate jinanAthadezitaM, tyajanti bodhiM punaH ke'pi prAptAm // 1 // KO
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre tRtIyaM caturaGgIyA ndrIyavRttiH mAnuSatvAdInAM ca durlabhatvamupadarzayatA collakAdayo dRSTAntAH sUcitAH / te cA'mI-*collaMga pAsaga dhanne, jUe~ rayaNe ya sumiNa caMke ya / camma jueM paramANU dasa diTuMtA maNuyalaMbhe // 1 // aa tattha 'collago' bhojanaM, tadupalakSitamudAharaNam-atthi kaMpillaM nAma nayaraM / tattha baMbho rAyA, tassa culaNI SAdhyayanam / bhAriyA, tesiM putto bArasamo cakkI baMbhadatto / so kumAratte vaTTamANo baMbharAe uvarae paropparadaDhAsattaculaNIdIharAyabhaeNaM varadhaNumittasahio plaanno| so puhaimaMDale bhamaMto visiTThAgii ti kAUNa bahuyAsu AvaIsu bhojane avatthAsu samadukkhasuhattaNaM kuNaMteNa viNaeNa ArAhio egeNa dhijjAiyakappaDieNaM / ciMtiyaM ca kumAreNa-aho! dRssttaantH| mamAvaisahAo esa, tA savahA paramovayArAriho / jao-"do purise dharau dharA, ahavA dohiM pi dhAriyA dharaNI / uvayAre jassa maI, uvayariyaM jo na pamhusai // 1 // " bhaNio ya so-baMbhadattaM rajje niviDhaM suNiUNAgaMtavaM / kAleNa ya mahArAyA jAo bNbhdtto| kao bArasavarisio rajjAbhiseo / so dhijjAio taM soUNAgao / na labhai alliyAvaM pi rAyaule / tao aNeNa uvAo ciMtio / uvAhaNAo dhae pabhUyAo baMdhiUNa dhayavAhehiM samaM phaavio| diTTho rAiNA, pucchio ya paJcAsannapariyaNo-bho ! kassesa dhao? / teNa bhaNiyaM--deva ! Na yANAmo / rAiNA | vAharAvio, samAgao, paJcabhinnAo-imo so varAo mama suhadukkhasahAyago / oyariUNa karivarAo sasiNehamavagUhio, pucchio kusalavattaM, bhaNio ya-maggasu jahicchiyaM / deva! niyabhAriyaM pucchiya maggAmi / gao sagAmaM / pucchiyA bhajA-tuTTho rAyA dei jaM maggiya, kiM maggAmi ? / tIe vi 'esa mahiDimuvagao maM na ADhAissai' tti ciMtiUNa // 56 // bhaNio-kiM bahuNA pariggaheNa ? collagakaraM sababharahe maggAhi dINArajuyalaM ca dkkhinnaae| 'Ama' ti gao raaysgaasN| * "colakaM pAzako dhAnyaM, cUtaM ratvaM ca svamazcakraM ca / carma yuga paramANurdaza dRSTAntA manujalAme // 3 // " 2 AzrayaNamapi /
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ maggio ya collagakaro-jahA deva! paDhamaM tumha ghare bhuMjissaM, tao tuha causaTThIe bhAriyAsAhassINaM, battIsAe mahAyayasahassANaM, puNo sAmaMta-maMti-mahaMtaga-purohiyA-''rakkhamAINaM, tao ettha nayara siTi-satthavAha-mANa-vaNiya-koDuMbiyamA| INa, evaM sabanagara-gAmAgarAisu jAva sababharahe, tammi niTThie puNo vi tumha gehi tti / rAiNA IsiM hasiUNa bhaNiyaMbho ! kimeiNA viDaMbaNApAeNa tucchamaggaNeNa ?, desaM bhaMDAraM ca demi, to suhaM chattachAyAe hathikhaMdhavaragao hiMDihisi / so bhaNai-kiM mama eddahamahaMteNa pariggaheNaM ?, ettieNa ceva me sNtoso| tao 'jo jattiyassa atthassa, bhAyaNaM tassa tattiyaM hoi / buDhe vi doNamehe, na DuMgare pANiyaM ThAi // 1 // ii ciMtiUNa paDivanaM rAiNA / bhutto paDhamadivase rAiNo gihe, dinnaM dINArajuvalayaM ca / evaM parivADIe ADhatto bhuMjiuM / tammi ya pure aNegAo kulakoDIo, tassa vi aMtaM na jAhi tti kiM puNa bharahassa? / avi ya so devayANubhAveNa vaccejA, na ya maNuyattaNAo bhaTTho akayadhammo mANusattaNaM lahai tti // 1 // | 'pAsaga' tti cANako-gollavisae caNayagAmo, tattha caNago mAhaNo so ya saavo| tassa ghare sAhU ThiyA / putto se jAo saha dADhAhiM / sAhUNaM pAesu paaddio| kahiyaM ca-rAyA bhavissai tti / 'mA doggaiM jAissai' tti daMtA ghaTTA / puNo vi AyariyANa kahiyaM-kiM kijau ? / etAhe vi biMbaMtario rAyA bhavissai / ummukkabAla|bhAveNa coddasa vijjAThANANi AgamiyANi-aMgAI cauro veyA, mImAMsA nAyavittharo / purANaM dhammasatthaM ca, ThANA coisa AhiyA // 1 // sikkhA vAgaraNaM ceva, niruttaM chaMda joisaM / kappo ya avaro hoi, chacca aMgA viAhiyA // 2 // so sAvao sNtuttttho| egAo daridabhaddamAhaNakulAo bhajjA pariNIyA / annayA bhAivivAhe sA mAigharaM gayA / tIse ya bhagiNIo annesiM khaiddhAdANiyANa dinaao| tAo alaMkiyavibhUsiyAo aagyaao| sabo pari 1 dhnaanyebhyH|
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarA- yaNo tAhiM samaM saMlavai, AyaraM ca karei / sA egAgiNI avagIyA acchai / addhitI ya jAyA / gharaM AgayA / diTThA lal tRtIya dhyayanasUtre alya sasogA cANakkeNa, pucchiyA sogakAraNaM / na jaMpae, kevalaM aMsudhArAhiM siMcaMtI kavole nIsasai dIhaM / tAhe nibbaMdheNa caturaGgIyAzrInamica- laggo / kahiyaM sagaggayavANIe jahaTThiyaM / ciMtiyaM ca teNa-aho ! avamANaNAheu niddhaNattaNaM jeNa mAighare vi evaM *'dhyayanam / ndrIyavRttiH paribhavo?, ahavA-aliyaM pi jaNo dhaNaittayassa sayaNataNaM payAsei / paramatthabaMdhaveNa vi, lajijai hINavihaveNa // 1 // pAzake // 57 // tahA-kajeNa viNA neho, atthavihUNANa gauravaM loe / paDivanne nivahaNaM, kuNaMti je te jae viralA // 2 // tA dRssttaantH| dhaNaM uvajiNAmi keNai uvAeNa, naMdo pADaliputte diyAINaM dhaNaM deI tattha vaccAmi / tao gaMtUNa kattiyapunnimAe X putvannatthe AsaNe paDhame nisanno / taM ca tassa pallIvaissa rAulassa sayA Thavijai / siddhaputto ya naMdeNa samaM tattha Agao bhaNai-esa baMbhaNo naMdavaMsassa chAyaM akamiUNa Dhio / bhaNio dAsIe-bhayavaM! bIe AsaNe nivesAhi / 'evaM hou' viie AsaNe kuMDiyaM Thavei, evaM taie daMDayaM, cautthe gaNettiyaM, paMcame jannovaiyaM / 'dhaTTho' tti nicchUDho / padosamAvanno bhaNai-kozena bhRtyaizca nibaddhamUlaM, putraizca mitraizca vivRddhazAkham / utpATya naMdaM parivarttayAmi, mahAdrumaM vaayurivoprvegH||1|| niggao maggai purisaM / suyaM ca NeNa-biMbaMtario rAyA hohAmi tti / naMdassa moraposagA | tesiM gAme gao parivAyarAliMgeNa / tesiM ca mayaharadhUyAe caMpiyaNammi dohalo / so samuyANito gao / pucchaMti / Xso bhaNai-mama dAragaM deha to NaM pAemi caMdaM / paDisuNaMti / paDamaMDavo kao, tadivasaM punnimA, majhe chiDu kayaM, majjhaNhagae caMde sabarasAlahiM davehiM saMjoittA khIrassa thAlaM bhariyaM / sadAviyA pecchai pibai ya / uvari puriso | ucchADei / avaNIe Dohale kAlakkameNa putto jAo / caMdagutto se nAma kayaM / so vi tAva saMvaDui / cANako vi dhAu 1 bhikSAmaTan /
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ | bilANi maggai / so ya dAraehiM samaM ramai / rAyanIIe vibhAsA / cANako ya paDiei / pecchai / teNa vi maggio| amha vi dijau / bhaNai-gAvIo laehiM / mA mArijA koi?| bhaNai-vIrabhojA puhaI / nAyaM-jahA vinnANaM pi se atthi / pucchio-kassa ? tti / dAragehiM kahiyaM-parivAyagaputto esa / ahaM so parivAyago, jAmu jA te rAyANaM karemi / so teNa samaM plaaio| logo melio / pADaliputtaM rohiyaM / naMdeNa bhaggo parivAyago plaanno| assehiM pacchao laggA purisaa| caMdaguttaM paumiNIsaMDe chubhettA rayao jAo caannkko| naMdasaMtieNa jaccavalhIgakisoraga|eNamAsavAreNa pucchio-kahiM caMdagutto? / bhaNai-esa paumasare paviTTho citttthi| so AsavAreNa dittttho| tao NeNa | | ghoDago cANakassa appio, khaggaM mukkaM / jAva niguDio jaloyaraNaTThayAe kaMcugaM mellai tAva NeNa khaggaM ghettUNa duhA ko|* | pacchA caMdagutto hakAriya cddaavio| puNo palANo / pucchio NeNa caMdagutto-jaM velaM si siTTho taM velaM kiM ciMtiyaM tae / teNa bhaNiyaM-haMdi ! evaM ceva sohaNaM bhavai, ajjo ceva jANai tti / tao NeNa jANiyaM-joggo, na esa vipariNamai / pacchA caMdautto chuhaaio| cANako taM ThavettA bhattassa aigao, bIhei-mA ettha najejAmo / DoDessa |bAhiM niggayassa poTTaM phADiyaM dahikUraM gahAya go| jimio dArago / annattha samuyANito gAme paribhamai / egammi|* | gihe therIe puttabhaMDANaM vilevI pvddddiyaa| egeNa hattho majjhe chUDho / so dar3o rovai / tAe bhannai-cANakkamaMgala! bhottuM pi na yANasi / teNa pucchiyA bhaNai-pAsANi paDhamaM gheppaMti / taM paribhAviya gao himavaMtakUDaM / tattha pavvayao rAyA | teNa samaM mettI kayA / bhaNai-naMdarajaM samaM sameNa vibhajjayAmo / paDivannaM ca teNa / oyviumaaddhttaa| egattha nayaraM na paDai / paviThTho tidaMDI vatthUNi joei / iMdakumAriyAo divAo / tAsiM teeNa na paDai / mAyAe niinnaaviyaao| 1 kavacam / 2 viprasya / 3 ghes| 4 atra maGgalazabdaH samAnArthavAcakaH /
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarA dhyayanasUtre zrInaimicandrIyavRttiH // 58 // tRtIyaM cturnggiiyaa'dhyynm| pAzake dRssttaantH| |gahiyaM nayaraM / pADaliputtaM tao rohiyaM / naMdo dhammadAraM mggi| egeNa raheNa jaM tarasi taM nINehi / do bhajAo egA kannA davaM ca niinnei| kannA niggacchaMtI puNo puNo caMdaguttaM ploei| naMdeNa bhaNiyaM-jAhi tti / gyaa| tAe vilaggaMtIe caMdaguttarahe nava aragA bhaggA / 'amaMgalaM' ti nivAriyA teNa / tidaMDI bhaNai-mA nivArehi / nava purisajugANi tujjha vaMso hohI / paDivannaM / rAulamaigayA / do bhAgA kayaM rajjaM / tattha egA visakannA Asi, tattha pavayagassa icchA jAyA / sA tassa dinnA / agnipariyaMcaNeNa visaparigao mariumAraddho / bhaNai-vayaMsa ! mriji| caMdagutto 'raMbhAmi' tti vvsio| cANakkeNa bhiuDI kayA imaM nIti saraMteNa-'tulyArtha tulyasAmarthya, marmajJaM vyavasAyinam / arddharAjyaharaM bhRtyaM, yo na hanyAtsa hanyate // 1 // Thio cNdgutto| do vi rajjANi tassa jAyANi / naMdamaNussA ya coriyAe jIvaMti / desaM abhivaMti / cANakko annaM uggataraM coraggAhaM mggi| gao nayarabAhiriyaM / diTTho tattha naladAmo kuviMdo / puttayaDasaNAmarisio khaNiUNa bilaM jalaNapajAlaNeNa mUlAo ucchAyeto | makoDae / tao 'sohaNo esa coraggAho' tti vaahraavio| sammANiUNa ya diNNaM tassA''rakkhaM / teNa corA bhattadANAiNA kaovayArA vIsatthA sabai sakuDuMbA vAvAiyA / jAyaM nikaMTayaM rajaM / kosanimittaM ca cANakkeNa mahiDiyakoDuMbiehiM saddhiM ADhattaM majjapANaM / vAyAvei holaM / uhiUNa ya tesiM upphesaNatthaM gAei imaM paNacaMto gIiyaM-do majjha dhAurattAI, kaMcaNakuMDiyA tidaMDaM ca / rAyA vi me vasavattI, ettha vi tA me holaM vAehi // 1 // imaM soUNa anno asahamANo kassai apayaDiyapuvaM niyariddhiM payaDato nacciumAraddho / jao-kuviyassa Aurassa ya, vasaNaM pattassa rAgarattassa / mattassa maraMtassa ya, sabbhAvA pAyaDA hoti // 2 // paDhiyaM ca teNa-gayapoyayassa mattassa, uppa 1 agnisparzanena / 2 bhayotpAdanArtham /
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ iyassa ya joyaNasahassaM / pae pae sayasahassaM, ettha vi tA me holaM vAehi // 3 // anno bhaNai-tilaADhayassa vuttassa, niSphannassa bahusaiyassa / tile tile sayasahassaM, ettha vi tA me holaM vAehi // 4 // anno bhaNai-NavapAusammi punAe, girinadiyAe sigyavegAe / egAhamahiyametteNa, navaNIeNa pAliM baMdhAmi ettha vi tA me holaM vAehi // 5 // anno bhaNai-jaccANa NavakisorANa, taddivaseNa jAyamettANa / kesehi nabhaM chAemi, ettha vi tA me holaM vAehi // 6 // anno bhaNai-do majjha atthi rayaNAI, sAlipasUI ya gaddabhIyA ya / chinnA chinnA vi ruhaMti, ettha vi tA me holaM vAehi // 7 // anno bhaNai-saya sukkila niccasuyaMdho, bhaja aNuvaya Natthi pavAso / niriNo ya dupaMcasao, ettha vi |tA me holaM vAehi // 8 // evaM nAUNa davaM maggiyaM jahociyaM / kohArA bhariyA sAlINaM, tAo chinnA chinnA puNo jAyaMti / AsA egadivasajAyA mggiyaa| egadevasiyaM navaNIyaM / suvannuppAyaNatthaM ca cANakkeNa jaMtapAsayA kayA / keI bhaNaMti-varadinnayA / tao ego dukkho puriso sikkhaavio| dINArathAlaM bhariyaM / so bhaNaI-jai mamaM| | koi jiNai, to thAlaM giNhau / aha ahaM jiNAmi to egaM dINAraM giNhAmi / tassa icchAe pAsA paDaMti / ao na tIrae jiNiuM / jaha so na jippai evaM mANusalaMbho vi / avi nAma so jippejjA, na ya mANusAo bhaTThassa |puNo mANusattaNaM // 2 // / 'dhanne' iti tattha-dhannAI caubIsaM, java-gohuma-sAli-vIhi-saTikA / kodava-aNuyA-kaMgU-rAlaga-tila-mugga-mAsA ya // 1 // ayasi-harimaMtha-tiuDaga-nipphAva-siliMda-rAryamAsA ya / ucchU-masUra-tuyarI-kulattha taha dhanaga-kailAyA // 2 // eyANi jattiyANi bharahe dhannANi tANi savANi piMDiyANi, tattha pattho sarisavANaM chUDho, tANi savANi karaMbi 1 maTha / 2 valla / 3 brttii| 4 cavalA / 5 raaii| 6 vaTANA /
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyaM caturaGgIyA |'dhyynm| dhAnya-dhUta ratna-khameSu dRSTAntA: zrIuttarA- yANi, tatthegA junnatherI suppaM gahAya te kiM vINejjA ?, puNo vi patthaM pUrijjA ? / avi sA devayApasAeNa pUrejjA dhyayanasUtre Na ya mANusattaNaM // 3 // zrInaimica 'jUe' jahA-ego rAyA, tassa sabhA aTThottarasayakhaMbhasanniviTThA jattha atthANiyaM dei / ekeko ya khaMbho aTThandrIyavRttiH sayaMsio [ sarvAMzAH 11664 ] / tassa ranno putto rajakaMkhI ciMtei-thero rAyA, mAreUNa rajaM giNhAmi / taM // 59 // cAmacceNa nAyaM / teNa ranno siTuM / tao rAyA bhaNai-aho! natthi lobhamahAgahagahiyANaM kiMci akaraNijaM / bhaNiyaM ca-"nAvekkhai kulajAI, pemaM sukayaM ca gaNai Na ya ayasaM / luddho kuNai akajaM, mArai pahubaMdhumittaM pi // 1 // " emAi pariciMtiUNa rAyA taM puttaM bhaNai-amhaM jo na sahai aNukkama so jUyaM khellai, jai jiNai XrajaM se dijjai, kahaM puNa jiNiyacaM ?-tujhaM ego Ao, avasesA majjhaM AyA, jai tumamegeNa AeNa aTThasa | yassa khaMbhANaM ikekaM aMsiyaM aTThasayavArA jiNasi to tujjha raja / avi devayAvibhAsA // 4 // ____ 'rayaNe' jahA--ego vANiyago vuDo, rayaNANi se atthi / tattha ya mahe anne vANiyagA koDipaDAyA ubhiti / so na unbhei / tassa puttehiM there pautthe tANi rayaNANi desIvaNiyANa hatthe vikkIyANi / 'varaM amhe vi koDipaDAgAo ubbhaavemo'| te vi vANiyagA samaMtao paDigayA pArasakalAINi / thero Agao, suyaM-jahA vikkIyANi / te abArDai-lahu rayaNANi ANeha / tAhe te sabao hiMDiumADhattA / kiM te satvarayaNANi piNddejaa| avi ya devayappabhAveNa vibhAsA // 5 // saMpayaM 'suviNe' tti-atthi ujeNI nayarI / tIe ya asesakalAkusalo aNegavinANaniuNo udAracitto kayannU paDi-I vannasUro guNANurAI piyaMvao dakkho rUva-lAvanna-tArunakalio mUladevo nAma rAyaputto pADaliputtAo jUyavasaNAsatto jaNagAvamANeNa puhaviparinbhamato samAgao / tattha guliyApaogeNa parAvattiyaveso vAmaNayAgAro vimhAvei XEXXXX XXXXXXX // 59 //
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ XCXCXCXCXCXCXCXX CXCXOXO '' vicittakahAhiM gaMdhavAikalAhiM NANAkougehi ya NAyarajaNaM / pasiddho jAo / atthi ya tattha rUvalAvannavinnANagandhiyA | devadattA nAma pahANagaNiyA / suyaM ca teNa--na raMjijjai esA keNai sAmannapuriseNa attagandhiyA / tao kougeNa tIe khohaNatthaM pacasasamae AsannattheNa ADhattaM sumahuraravaM bahubhaMgigholirakaMThaM annannavannasaMveharamaNijjaM gaMdhavaM / suyaM ca taM devadattAe, ciMtiyaM ca -- aho ! aunvA vANI, tA divo esa koi, na maNussametto / gavesAvio ceDIhiM / gaviTTho, diTTho mUladevo vAmaNarUvo / sAhiyaM jahaTThiyameIe / pesiyA tIe tassa vAharaNatthaM mAhavAbhihANA khujjaceDI / gaMtUNa viNayaputrayaM bhaNio tIe - bho mahAsatta ! amha sAmiNI devadattA vinnavei - kuNaha pasAyaM, eha amha gharaM / teNa viyaDDhayAe bhaNiyaM na paoyaNaM me gaNiyAjaNasaMgeNa, nivArio visiTThANa vesAsaMjogo / bhaNiyaM ca -- yA vicitraviTakoTinighRSTA, madyamAMsaniratA'tinikRSTA / komalA vacasi cetasi duSTA, tAM bhajanti gaNikAM na viziSTAH // 1 // yopatApanaparA'gnizikheva, cittamohanakarI madireva / dehadAraNakarI kSurikeva, garhitA hi gaNikA salikeva // 2 // ao natthi me gamaNAbhilAso / tIe vi aNegAhiM bheNiibhaMgIhiM ArAhiUNa cittaM mahAnibbaMdheNa kare ghettUNa nIo gharaM / vaccaMteNa ya sA khujjA kalAkosalleNa ya vijjApaogeNa ya apphAliUNa kayA paDaNA / vimyakkhittamaNAe pavesio so bhavaNe / diTTho devadattAe vAmaNarUvo auvalAvannadhArI / vimhiyAe devadattAe davAviyamAsaNaM / nisanno ya so / dinno taMbolo / daMsiyaM ca mAhavIe attaNo rUvaM, kahio ya vaiyaro / suhuyaraM vimhiyA / pAraddho AlAvo mahurAhiM viyaGkubhaNiIhiM / AgarisiyaM ca teNa tIe hiyayaM / bhaNiyaM ca - aNuNayakusalaM parihAsapesalaM laDahavANidullaliyaM / AlavaNaM pi hu cheyANa kammaNaM kiM ca mUlIhiM ? // 1 // etyaMtare Agao tatthego vINAvAyago / vAiyA teNa vINA / raMjiyA devadattA / bhaNii0 bhASA /
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ - zrIuttarAdhyayanasUtre zrInaimicandrIya vRttiH // 60 // bhaNiyaM ca - sAhu bho vINAvAyaga ! sAhu sohaNA te kalA / mUladeveNa bhaNiyaM - aho ! ainiuNo ujjeNIjaNo jANai suMdarAsuMdaravisesaM / devadattAe bhaNiyaM - bho ! kimettha khUNaM ? / teNa bhaNiyaM - vaMso ceva asuddho, sagabbhA ya taMtI / tIe bhaNiyaM -- kahaM jANijjai ? / daMsemi ahaM / samappiyA vINA / kaDDio vaMsAo pAhaNago | taMtIe vAlo samAriUNa vAiDaM payatto / kayA parAhINamANasA sapariyaNA devadattA / paJcAsane kareNuyA sayA ravaNasIlA Asi, sA vi ThiyA ghummaMtI olaMbiyakannA / aIva vimhiyA devadattA vINAvAyago ya | ciMtiyaM ca - aho ! pacchannaveso vissakammA esa / pUiUNa tIe pesio vINAvAyago / AgayA bhoyaNavelA / bhaNiyaM devadattAe --- bAharaha aMgamaddayaM jeNa do vi amhe majjAmo / mUladeveNa bhaNiyaM - aNumannaha, ahaM ceva karemi tumha abbhaMgaNakammaM / kimeyaM pi jANAsi ? / Na yANAmi sammaM paraM Thio jANagANa sayAse / ANiyaM caMpagatellaM / ADhatto abbhaMgiDaM / kayA parAhINamaNA / ciMtiyaM ca NAe-- aho ! vinnANAisao, aho ! audho karayalaphAso, tA bhaviyavaM keNai imiNA siddhapuriseNa pacchannarUveNa, na payaIe evaMrUvassa imo pagariso tti, tA payaDIkarAvemi rUvaM / nivaDiyA calaNesu, bhaNio ya-bho mahANubhAva ! asarisaguNehiM ceva nAo uttamapuriso paDivannavacchalo dakkhinnapahANo ya tumaM, tA daMsehi me attANayaM, | bADhaM ukkaMThiyaM tuha daMsaNassa me hiyayaM ti / mUladeveNa puNo puNo nibbaMdhe kae IsiM hasiUNa avaNIyA vesaparAvattiNI guliyA / jAo sahAvattho / diTTho diNanAho va dippaMtateo aNaMgo va mohayaMto rUveNaM sayalajaNaM navajovaNalAvannasaMpunnadeho / harisavasubhinnaromaMcA puNo nivaDiyA calaNesu, bhaNiyaM ca - mahApasAo tti abbhaMgio sahatthe hiM majjiyAI do vi jimiyAI mahAvibhUIe, parihAvio devadUse, ThiyAI visidvagoTThIe / bhaNiyaM ca tIe -mahAbhAga ! tumaM mottUNa Na keNai aNuraMjiyaM me avarapuriseNa mANasaM, tA saccameyaM - nayaNehiM ko na dIsai ?, keNa samANaM tRtIyaM caturaGgIyA'dhyayanam / svapne dRSTAntaH / 1180 11
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ XIna hoMti ullAvA ? / hiyayANadaM jaM puNa, jaNei taM mANusaM viralaM // 1 // tA mamANuroheNa ettha ghare niccamevAgaM tavaM / mUladeveNa bhaNiyaM-guNarAiNi! annadesiesu niddhaNesu ya amhArisesu na rehae paDibaMdho, na ya thirIhavai, pAeNa sabassa vi kajjavaseNa ceva neho / bhaNiyaM ca-vRkSaM kSINaphalaM tyajanti vihagAH zuSkaM saraH sArasAH, puSpa paryuSitaM tyajanti madhupA dugdhaM vanAntaM mRgAH / nidravyaM puruSaM tyajanti gaNikA bhraSTaM nRpaM sevakAH, sarvaH kAryavazAjano'bhiramate kaH kasya ko vallabhaH ? // 1 // tIe bhaNiyaM-sadeso paradeso vA akAraNaM sappurisANaM / bhaNiyaM ca jalahivisaMghaDieNa vi, nivasijai harasirammi caMdeNa / jattha gayA tattha gayA, guNiNo sIseNa vujhaMti // 2 // attho vi| PA asAro, na tammi viyakkhaNANa bahumANo, avi ya guNesu cevANurAo havai tti / kizca-vAyA sahassamaiyA,X siNehanijjhAiyaM sayasahassaM / sabbhAvo sajjaNamANusassa koDiM visesei // 3 // tA sabahA paDivaja imaM patthaNaM ti / paDivannaM teNa / jAo tesiM nehanibbharo saMjogo / annayA rAyapurao paNacciyA devadattA / vAio mUladeveNa paDaho / tuTTho tIe raayaa| dinno vro| nAsIkao tIe / so ya aIvajUyapasaMgI nivasaNamettaM pi na rehae / bhaNio ya sANuNayaM tIe piyavANIe-piyayama! ko tuha imaM mayaMkasseva hariNapaDibaMdha ?, tumha sayalaguNAlayANa kalaMka ceva jUavasaNaM, bahudosavihANaM ca eyaM / tahA hi-"kulakalaMkaNu sacapaDivakkhu gurulajjAsoyaharu dhammavigghu atthaha paNAsaNu / jaM dANabhogihi rahiu putta-dAra-pii-mAimosaNu / jahiM na gaNijjai deu guru jahiM navi kaju akaju / taNusaMtAvaNu kugaipahu tahiM piya ? jUya 1 jaladheH pRthagbhUtenApi / 2"kuLakalaGkanaM satyapratipakSaM gurulajAzokagRhaM dharmavighnaM arthaksa praNAzanam / yad dAnabhogAbhyAM rahitaM putra-dArA-pitR-mAnAdimoSa Nam / mantra ca gayete devagurU yatra nApi kAryamakAryam / tanusantApanaM kugatipathaH tatra priya! te mA rajyatAm // 1 // " a011
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ EXEXXX zrIuttarA- ma rajju // 1 // " tA sabahA pariccayasu imaM / airaseNa ya na sakkae mUladevo parihariuM / atthi ya devadattAe gADhANuratto tRtIyaM dhyayanasUtre mUlillo mittaseNo ayalanAmA satthavAhapuco / dei so jamaggiyaM / saMpADei vatthAbharaNAIyaM / vahai ya so mUladevovari caturaGgIyAzrInaimica- paosaM, maggai ya chiDDANi / tassa saMkAe na gacchai mUladevo tIe gharaM avasaramaMtareNa / bhaNiyA ya devadattA jaNaNI- asdhyayanam / ndrIyavRttiH e-putti! paricaya mUladevaM, na kiMci niddhaNeNa paoyaNameeNa, so mahANubhAvo dAyA ayalo pesei puNo puNo | bahuyaM dadhvajAyaM, tA taM ceva aMgIkaresu sabappaNayAe, na ekkammi paDiyAre donni karavAlAI mAyaMti, na ya aloNiyaM khame // 61 // silaM ko vi caTTei, tA muMca jUyAriyamimaM ti / tIe bhaNiyaM-nAhaM aMba ! egaMteNa dhaNANurAgiNI, guNesu ceva dRssttaantH| Xme paDibaMdho / jaNaNIe bhaNiyaM--kerisA tassa jUyAragassa guNA ? / tIe bhaNiyaM-aMba! kevalaguNamao khu so|* jao 'dhIro udAracario, dakkhinnamahoyahI kalAniuNo / piyabhAsI ya kayanna, guNANurAgI visesaNNU // 1 // ao na paricayAmi eyaM / tao sA aNegehiM diDhatehiM ADhattA paDiboheu-alattae maggie nIrasaM paNAmei, ucchukhaMDe X patthie choiyaM paNAmei, kusumehiM jAiehiM biMTamittAI paNAmei / coiyA ya paDibhaNati-jArisameyaM tAriso esa | te piyayamo, tahAvi tumaM na pariccayasi / devadattAe ciMtiyaM-mUDhA esA teNevaMvihe dilaite dei / tao annayA bhaNiyA jaNaNI-ammo! maggehiM ayalaM ucchaM / kahiyaM ca tIe tassa / teNa vi sagaDaM bhareUNaM pesiyaM / tIe bhaNiyaM-kimahaM kareNuyA jeNa evaMvihaM sapattaDAlaM ucchaM pabhUyaM pesijjai / tIe bhaNiyaM-putti! udAro khu so teNa eyaM pesiyaM ti, ciMtiyaM ca Na-annANaM pisA dAhi tti / avaradiyahe devadattAe bhaNiyA mAhavI-halA ! bhaNAhi mUladevaM jahA ucchRNamuvari saddhA, tA pesehi me / tIe vi gaMtUNa kahiyaM / teNa gahiyAo dunni ucchulaTThIo, niccholiUNa 1 arpayati / FOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXXX
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ kayAo duyaMgulapamANAo gaMDiyAo, cauujjAeNa ya avacunniyAo, kappUreNa ya maNAgaM vAsiyAo, sUlAhi ya maNAgaM minnAo, gahiyAiM abhiNavamallagAI, bhariUNa ya tANi DhakiUNaM pesiyANi / DhoiyAiM ca gaMtUNa mAhavIe / daMsiyANi tIe vi jaNaNIe / bhaNiyA ya-peccha ammo! purisANamaMtaraM ti, tA ahaM eesiM guNANamaNurattA / jaNaNIe ciMtiyaM'aJcaMtamohiyA esA na paricayai attaNA imaM, tA karemi kiM pi uvAyaM jeNa eso kAmuo gacchai videsaM, tao sutthaM havaI' tti ciMtiUNa bhaNio tIe ayalo-kahasu eIe purao aliyagAmaMtaragamaNaM, pacchA paviDhe mANussasAmaggIe Agacchejaha vimANejaha ya taM, jeNa vimANio saMto desaccAyaM karei, tA saMjuttA cidvejaha, ahaM te vattaM dAhAmi / paDivannaM ca teNa / annammi diNe kayaM taheva teNa / niggao aliyagAmaMtaragamaNamiseNa / nibbhaeNa paviTTho ya mUladevo / jANA-16 vio jaNaNIe ayalo Agao mahAsAmaggIe / diTTho ya pavisamANo devadattAe, bhaNio ya mUladevo-Iiso ceva avasaro, paDicchiyaM ca jaNaNIe eyaM pesiyaM davaM, tA tumaM pallaMkaheDhao muhuttagaM ciTThaha / tAva Thio so pllNkhe?o| lakkhio ayaleNaM / nisanno ya pallaMke ayalo, bhaNiyA ya sA teNa-kareha nhaannsaamggi| devadattAe bhaNiyaM--evaM ti, tA uTThaha niyaMsaha pottiM jeNa abbhaMgijjai / ayaleNa bhaNiyaM-mae diTTho ajja sumiNao, jahA-'niyatthio ceva abbhaMgiyagatto ettha pallaMke ArUDho hAo' ti, to saccaM sumiNayaM karesu / devadattAe bhaNiyaM-naNu viNAsijjae mahagdhaM tUligaMDuyamAIyaM / teNa bhaNiyaM-annaM te visiTThataraM dAhAmi / jaNaNIe bhaNiyaM--evaM ti / tao tatthaDhio ceva abhaMgiuccaTTio uNhakhalaudgehi ya mjio| bhario teNa hehaDio mUladevo / gahiyAuhA paviTThA purisA / sanio jaNaNIe ayalo / gahio teNa mUladevo vAlehiM, bhaNio ya-re! saMpayaM nirUvehi jai koi atthi te 1 cAturjAtena-'ilAcI' ityanena / .
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyaM zrIuttarAdhyayanasUtre zrInaimicandrIyavRttiH // 62 // saraNaM / mUladeveNa nirUviyAI pAsAI, jAva diha~ nisiyA'sihatthehiM veDhiyamattANayaM maNUsehiM / ciMtiyaM ca-nAhameesiM uvarAmi, kAyadhaM ca mae vayaranijAyaNaM, nirAuho saMpayaM, tA na porasassAvasaro tti' ciMtiya bhaNiyaM-jaM te royai caturaGgIyAtaM karehi / ayaleNa ciMtiyaM-uttamapuriso koI eso AgiIe ceva najjai, sulabhANi ya saMsAre mahApurisANa vsnnaaii| dhyayanam / bhaNiyaM ca-'ko ettha sayA suhio?, kassa va lacchI thirAiM pemmaaiN| kassa va na hoi khaliyaM?, bhaNa ko vi Na khaMDio khame vihinnaa?||1|| bhaNio mUladevo-bho ! evaM vihAvatthAgao mukko saMpayaM tuma, mamaM pi vihivaseNa kayAi vasaNa dRssttaantH| pattassa evaM ceva karejaha / tao vimaNadummaNo niggao nayarAo mUladevo 'peccha, kahaM eeNa chalio ?' ti ciMtiyaM / to hAo sarovare, kayA pANavattI, ciMtiyaM ca-gacchAmo videsaM, tattha gaMtUNa karemi kiM pi imassa paDivippiuvAyaM / pahio vennAyaDassa sammuhaM / gAmanagarAimajjheNa vaJcato patto duvAlasajoyaNapamANAe aDavIe muhaM / ciMtiyaM ca tattha-jai koi vacaMto vAyAsAhejjo vi duio labbhai tA suhaM ceva chijjae aDavI / jAva thevavelAe Agao visiTThAkAradasaNIo saMbalathaiyAsaNAho TakkababhaNo, pucchio ya so-bhaTTa ! ke dUre gaMtavaM ? / teNa bhaNiyaM-atthi aDavIe parao vIranihANaM nAma thAma, taM gamissAmi, tumaM puNa kattha patthio ? / iyareNa bhaNiyaM-vennAyaDaM / bhaTTeNa bhaNiyaM|tA eha gacchamha / tao payaTTA do vi / majjhaNhasamae vaJcaMtehiM diDhe sarovaraM / TakeNa bhaNiyaM-bho ! vIsamAmo khaNa-II | megaM ti / gayA udgasamIvaM / dhoyA hatthapAyA / gao mUladevo pAlisaMThiyarukkhacchAyaM / TakkeNa choDiyA saMbalathaiyA, H // 62 // gahiyA vaTTayammi sattuyA / te jaleNa olittA laggao khAiuM / mUladeveNa ciMtiyaM-erisA ceva baMbhaNajAI bhukkhApahANA havai, tA pacchA me dAhI / bhaTTo vi bhuMjittA baMdhiUNa thaiyaM payaTTo / mUladevo vi 'nUNaM avaraNhe dAhi' tti ciMtito aNupayaTTo / tattha vi taheva bhuttaM, na dinnaM tassa / 'kallaM dAhi' ti AsAe gacchai eso / vacaMtANa ya AgayA
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ rayaNI / tao vaTTAo osariUNa vaDapAyavaheDhao pasuttA / patase puNo patthiyA, majjhaNhe taheva thakkA, taheva bhuttaM| TakeNa, na dinnaM eyassa / jAva taiyadiyahe ciMtiyaM mUladeveNa-nitthinnappAyA aDavI, tA ajja avassaM mama dAhI |esa / jAva tattha vina dinnaM / nitthinnA ya tehiM aDavI / jAyAo doNha vi annannavaTTAo / tao bhaTTeNa bhaNiyaM-bho! tujjha esA vaTTA mamaM puNa esA, tA vacca tumaM eyAe / mUladeveNa bhaNiyaM-bho bhaTTa! Agao ahaM tujjha pabhAveNaM, tAmajha mUladevo nAma, jai kayAi kiM pi paoyaNaM me sijjhaitA Agaccheja vennAyaDe, kiM ca tujjha nAmaM? / TakkeNa bhaNiyaM-saddhaDo, jaNakayAvaDakeNa ya nigghiNasammo nAma / tao patthio bhaTTo saggAmaM / mUladevo vi vinAyaDasammuhaM ti / / aMtarAle ya dilu vasimaM / tattha paviTTho mikkhAnimittaM / hiMDiyaM asesaM gAma / laddhA kummAsA, na kiMpi annaM / gao jalAsayAbhimuhaM / etthaMtarammi ya tavasusiyadeho mahANubhAvo mahAtavassI mAsopavAsapAraNayanimittaM dihro pavisamANo / taM |ca pecchiya harisavasubbhinnapulaeNa ciMtiyaM ca mUladeveNa-aho! dhanno kayattho ahaM, jassa imammi kAle esa mahAtavassI X dasaNapahamAgao, tA avassaM bhaviyatvaM mama kallANeNa / avi ya-marutthalIe jaha kapparukkho, dariddagehe jaha hemvutttthii| mAyaMgagehe jaha hatthirAyA, muNI mahappA taha ettha eso // 1 // kiJca-dasaNanANavisuddhaM, paMcamahatvayasamAhiyaM dhIraM / / khaMtI-maddava-ajjava-juttaM muttippahANaM ca // 2 // sajjhAyajjhANatavovahANanirayaM visuddhalesAgaM / paMcasamiyaM tigutaM, akiMcaNaM cattagihisaMgaM // 3 // supattaM esa sAhU / tA-erisapattasukhittaM, visuddhasaddhAjaleNa saMsittaM / nihiyaM tu davasassaM, ihaparaloe aNaMtaphalaM // 4 // tA ettha kAlociyA demi eyassa ceva kummAsA, jao adAyago esa gAmo, eso ya mahappA kaivayagharesu darisAvaM dAUNa paDiniyattai, ahaM puNa do tinni vAre hiMDAmi to puNo labhissaM, Asanno avaro X| bitio gAmo tA payacchAmi sabai ime tti / paNamiUNa tao samappiyA bhagavao kummAsA / sAhuNA vi tassa pari
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInaimica ndrIya vRttiH // 63 // NAmapayarisaM guNateNa davAisuddhiM ca viyANiUNa -- 'dhammasIla ! thove dejjaha' tti bhaNiUNa dhariyaM pattagaM / dinnA ya teNa pavaDamANAsssaeNa bhaNiyaM ca teNa - "dhannANaM khu narANaM, kummAsA hoMti sAhupAraNae / " etthaMtarammi gayaNaMtaragayAe risibhattAe mUladevabhattiraMjiyAe bhaNiyaM devayAe - putta ! mUladeva ! suMdaramaNuciTThiyaM tume, tA eyAe gAhAe pacchadveNa maggaha jaM | royae jeNa saMpADemi savaM / mUladeveNa bhaNiyaM - "gaNiyaM ca devadattaM, daMtisahassaM ca rajjaM ca // 1 // " devayAe bhaNiyaM - putta ! nizciMto viharasu, avassaM risicalaNANubhAveNa aireNa ceva saMpajjissai eyaM / mUladeveNa bhaNiyaM - bhayavai ! evameyaM ti / tao vaMdiya risiM paDiniyatto / risI vi gao ujjANaM / laddhA avarA bhikkhA mUladeveNa / jemio patthio ya vinnAya - DasammuhaM / patto ya kameNaM, tattha / pasutto rayaNIe bAhiM pahiyasAlAe / diTTho ya carimajAme sumiNao - 'paDipunnamaMDalo nimmalapaho mayaMko uyarammi paviTTho' / anneNa vi kappaDieNa so caiva diTTho / kahio teNa kappaDiyANaM / tatthegeNa bhaNiyaM - labhihisi tumaM ajja ghayagulasaMpannaM mahaMtaM roTTagaM / 'Na yANaMti ee sumiNassa paramatthaM' ti na kahiyaM mUladeveNa / laddho kappaDieNa bhikkhAgaeNa gharachAyaNiyAe jahovaiTTho roTTago / tuTTho ya eso / niveio ya kappaDiyANaM / mUladevo vi gao egamArAmaM / Avajjio tattha kusumozcayasAhajjeNa mAlAgAro / dinnAI teNa pupphaphalAI / tAI ghettuM suibhUo gao sumi - | yasatthapADhagassa gehUM / kao tassa paNAmo / pucchiyA khemArogavattA / teNa vi saMbhAsio sabahumANaM, pucchio paoyaNaM / mUladeveNa joDiUNa karajuyalaM kahio suviNagavaiyaro / uvajjhAeNa vi bhaNiyaM sahariseNaM - kahissAmi suhamuhutte suviNayaphalaM, ajja tAva atihI hosu amhANaM / paDivannaM ca mUladeveNaM / NhAo jimio ya vibhUie / bhuttuttare ya bhaNio uvajjhAeNa - putta ! pattavarA me esA kannagA, tA pariNesu mamovaroheNa eyaM tumaM ti / mUladeveNa bhaNiyaM - tAya ! kahUM annAya kulasIlaM jAmAjyaM karesi ? / uvajjhAeNa bhaNiyaM -- putta ! AyAreNa caiva najjai akahiyaM pi kulaM / tRtIyaM caturaGgIyA'dhyayanam / svapne dRSTAntaH / // 63 //
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhaNiyaM ca-AcAraH kulamAkhyAti, dezamAkhyAti jalpitam / sambhramaH snehamAkhyAti, vapurAkhyAti bhojanam // 1 // tahA-ko kuvalayANa gaMdhaM, karei mahurattaNaM ca ucchRNaM? / varahatthINa ya lIlaM, viNayaM ca kulappasUyANaM? // 2 // ahavAjai huMti guNA tA kiM, kuleNa? guNiNo kuleNa na hu kajaM / kulamakalaMkaM guNavajjiyANa garuyaM ciya kalaMkaM // 3 // evamAibhaNiIhi paDivajAviya suhamuhutteNa prinnaavio| kahiyaM suviNagaphalaM-sattadiNabhaMtare rAyA hohisi / taM ca soUNa jAo pahaTThamaNo, acchai ya tattha suheNaM / paMcame ya divase gao nayarabAhiM, nisanno caMpagacchAyAe / io ya-tIe nayarIe aputtorAyA kAlagao / tattha ahiyAsiyANi paMca divANi / tANi AhiMDiya nayaramajhe niggayANi bAhiM pattANi XImUladevasayAsaM / diTTho ya so apariyattamANacchAyAe hittttho| taM pecchiya guluguliyaM hathiNA, hesiyaM turaMgeNa, IX ahisitto bhiMgAreNaM, vIio cAmarehiM, Thiyamuvari puMDariyaM / tao kao loehiM jayajayAravo / caDAvio gaeNa khaMdhe paisArioya nyriN| abhisitto ya maMtisAmaMtehiM / bhaNiyaM ca gayaNatalagayAe devayAe-bho! bho! esa mahANubhAvo asesakalApAragao devayAhiTThiyasarIro vikkamarAo nAma rAyA, tA eyassa sAsaNe jo na vaTTai tassa nAhaM khamAmi tti / tao sabo sAmaMta-maMti-purohiyAio pariyaNo ANAviheo jAo / tao udAraM visayasuhamaNuhavaMto ciTThai / ADhatto | ujeNisAmiNA viyAradhavaleNa saha saMvavahAro, jAva jAyA paropparaM niraMtarA pII / io ya devadattA tArisaM viDaMbaNaM mUladevassa pecchiya virattA aIva ayalovari / tato nibhacchio ayalo-'bho ! ahaM vesA, na uNa ahaM tujjha kulaghariNI, tahA vi majjha gehattho evaMvihaM vavaharasi, tA mamicchAe Na puNo khijjiyacaM' ti bhaNiya gayA rAiNo sayAsaM / bhaNio ya nivaDiya calaNesu rAyA-sAmi ! teNa vareNa kIrau psaao| rAiNA bhaNiyaM-bhaNa, kao ceva tujjha pasAo?, kimavaraM bhnniiyi| devadattAe bhaNiyaM-tA sAmi ! mUladevaM vajjiya Na anno puriso mama ANAveyabo, eso
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ khane zrIuttarA-IKIayalo mama gharAgamaNe nivAreyayo / rAiNA bhaNiyaM-evaM, jahA tujjha royae, paraM kaheha ko puNa esa vuttNto'| tao|XI tRtIya dhyayanasUtre kahio mAhavIe / ruho rAyA ayalovari / bhaNiyaM ca-bho ! mama eIe nayarIe eyAiM donni rayaNAI tAI picaturaGgIyAzrInamica-la khalIkarei? / eso tao hakkAriya aMbADio bhaNio-re! tuma ettha rAyA jeNa evaMvihaM vavaharasi ? tA nirUvehiM saMpayaM'dhyayanam / ndrIyavRttiH saraNaM, karemi tuha pANaviNAsaM / devadattAe bhaNiyaM-sAmi! kimeiNA suNahapAeNa paMDikhaddheNaM ? ti, tA muMcaha eyaM / rAiNA bhaNio-re! eIe mahANubhAvAe vayaNeNaM chuTTo saMpayaM,suddhI uNa teNeveha ANieNaM bhavissaI / tao calaNesu // 64 // dRssttaantH| nivaDiUNa niggao rAyaulAo / ADhatto gavesiuM disodisi / tahAvi na laddho / tao tIe ceva UNimAe bhariUNa bhaMDassa vahaNAiM patthio pArasaulaM / io ya mUladeveNa pesio leho kosaliyAI ca devadattAe tassa rAiNo ya / bhaNio ya rAyA-mama payaIe devadattAe uvari mahato paDibaMdho, tA jai eIe abhiruciyaM tumha vA royae tA kuNaha pasAyaM, peseha eyaM / tato rAiNA bhaNiyA rAyadovArigA-bho! kimeyamevaMvihaM lihiyaM vikkamarAeNaM ?, kiM amhANaM | tassa ya koi asthi viseso ?, rajaM pi savaM tasseyaM kiM puNa devadattA, paraM icchau sA / tao hakAriyA devadattA kahio vuttaMtotA jai tumha royae tAhe gammau tassa sagAsaM / tIe bhaNiyaM-mahApasAo, tumhA'NunnAyANa maNorahA ee amhaM / tao mahAvibhaveNaM pUiUNa pesiyA gayA ya / teNa vi mahAvibhUIe ceva pavesiyA / jAyaM ca paropparamegarajaM / acchae mUladevo tIe saha visayasuhamaNuhavaMto jiNabhavaNabiMbakaraNapUyaNatapparo tti / io ya so ayalo pArasaule // 64 // viDhaviya bahuyadavaM pavaraM bhaMDaM bhareUNa Agao vinaayddN| AvAsio ya bAhiM / pucchio logo-kiM nAmAbhihANo ettha raayaa| kahiyaM ca-vikkamarAo tti / tao hirannasuvannamottiyANaM thAlaM bhareUNa gao rAiNo pekkhgo| davA mRten| 2 kauzalikAni-upahArAH /
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ viyaM rAiNA AsaNaM, nisanno paJcabhinnAo ya / ayaleNa ya na nAo eso / rannA pucchio-kuo seTThI ! Agao? / teNa bhaNiyaM-pArasaulAo / rannA pUieNa ayaleNa bhaNiyaM-sAmi ! peseha uvarigo jo bhaMDaM nirUvei / tao rAiNA XII bhaNiyaM-ahaM symevaagcchaami| tao paMcaulasahio gao rAyA / daMsiyaM vahaNesu saMkha-phopphala-caMdaNA-'garu-maMjiTThAiyaM| bhNdd| pucchiyaM paMcaulasamakkhaM rAiNA-bho sehi ! ettiyaM ceva imaM ? / teNa bhaNiyaM-deva! ettiyaM ceva / rAiNA bhaNiyaM-kareha sehissa addhadANaM paraM mama samakkhaM toleha collae / toliyAI paMcauleNa / bhAreNa ya pAyappahAreNa ya vaMsaveheNal ya lakkhiyaM maMjiTThamAimajhagayaM sArabhaMDaM / rAiNA ukkellAviyAiM collayAiM nirUviyAI samaMtao, jAva diDha katthai suvannaM katthai ruppayaM katthai maNi-mottiya-pavAlAi mahagdhaM bhaMDaM / taM ca daTTaNa ruTeNa niyapurisANa dinno Aeso-are! baMdhaha paJcakkhaM coraM imaM ti / baddho ya thagathagiMtahiyao tehiM / dAUNa rakkhavAle jANesu gao rAyA bhavaNaM / so vi ANio Arakkhi|geNa rAyasamIvaM / gADhaM baddhaM ca daguNa bhaNiyaM rAiNA-re! choDeha choDeha / choDio aNehiM / pucchio| rAiNA-pariyA|Nesi mamaM? / teNa bhaNiyaM--deva ! sayalapuhavivikkhAe mahANariMde ko na yANai? / rAiNA bhaNiyaM-alaM uvayArabhAsaNehiM, phuDaM sAhasu jai jANasi / ayaleNa bhaNiyaM-deva ! Na yANAmi sammaM / tao rAiNA vAharAviyA devadattA / AgayA varacchara va savaMgabhUsaNadharA vinnAyA ayaleNa / lajio maNammi bADhaM / bhaNiyaM ca tIe-bho! esa so mUladevo jo tume bhaNio tammi kAle-mamAvi kayAi vihijogeNa vasaNaM pattassa uvayAraM karejaha, tA esa so avasaro, mukko ya tuma atthasarIrasaMsayamAvanno vi paNayadINajaNavacchaleNa rAiNA saMpayaM / imaM ca soUNa vilakkhamANaso 'mahApasAo' tti bhaNiUNa nivaDio rAiNo devadattAe ya calaNesu / bhaNiyaM ca-kayaM mae jaM tayA sayalajaNanibuikarassa nIsesaka thailA. boraa|
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 zrIuttarA- lAsohiyassa devassa nimmalasahAvassa punnimAcaMdasseva rAhuNA kayatthaNaM tA taM khamau mama sAmI, tumha kayatthaNAmariseNa dhyayanasUtre mahArAo vi na dei me ujjeNIe pavesaM / mUladeveNa bhaNiyaM - khamiyaM caiva mae jassa tuha devIe kao pasAo / tao zrInaimica- so puNo vi nivaDio doNha vi calaNesu / paramAyareNa NhAvio jemAvio ya devadattAe parihAvio mahagghavatthe / ndrIyavRttiH rAiNA mukkaM dANaM / pesio ujjeNiM / mUladevarAiNo abbhatthaNAe khamiyaM viyAradhavaleNa / nigdhiNasammo vi rajje nivihaM soUNa mUladevaM Agao vinnAyaDaM / diTTho rAyA / dinno so ceva adiTThasevAe gAmo tassa rannA / paNamiUNa 'mahApasAo' tti bhaNiUNa ya so gao gAmaM / io ya teNa kappaDieNa suyaM - jahA mUladeveNa vi eriso sumiNo diTTho jArisa mae, paraM so AesaphaleNa rAyA jAo / so ciMtei - vaccAmi jattha goraso, taM pivattA suvAmi jAva taM suviNaM puNo pecchAmi / avi so taM puNa peccheja / na ya mANusAo vibhAsA // // 65 // XXXX 'caki' ti dAraM - iMdapuraM nayaraM, iMdadatto rAyA / tassa iTThANaM varANaM devINaM bAvIsaM puttaa| anne bhAMti - ekkAe ceva devIe te puttA rAiNo pANasamA / annA ya amaJcadhUyA, sA paraM pariNateNa diTThilliyA / sA annayA kayAi riuNhAyA samANI acchai / rAiNA diTThA, 'karasa esa ?' tti puTThA AsannavattiNo purisA / tehiM bhaNiyaM -- tumha devI esA / tAhe so tA samaM ekarattiM vasio / sA ya riuNhAyA / tIse ganbho laggo / sA ya amacceNa bhaNilliyA - jayA tuha ganbho AhUo hoi tayA mama sAhejjasu / tAe tassa kahiyaM divaso muhutto jaM ca rAeNa ullaviyaM / sAbhinnANaM taM teNa pattae lihiyaM so taM sAravei / NavaNhaM mAsANaM dArago jAo / cauro ya dAsaceDANi taddivasaM jAyANi / taMjahA-- aggiyao pebaio baihulio sAgarao ya / suriMdadatto tti kayaM tassa nAmaM / aTThavariso ya so amacceNa kalAyariyassa 1 parigacchatA - bAhara nikalate / tRtIyaM caturaGgIyA'dhyayanam / cakre dRSTAntaH / // 65 //
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ TOXOXOXOXOXOXOXOXOXXX uvnniio| teNa lehAiyAo gaNiyappahANAo sauNaruyapajjavasANAo kalAo gaahio| jAhe taM gAhei Ayario A tAhe tANi kaDDati viulliti / puvaparicaeNa tANi rolaMti / teNa tANi na ceva gaNiyANi / gahiAo klaao| te anne bAvIsaM kumArA gAhijaMtA AyariyaM piTuMti avayaNANi ya bhaNaMti / jai so Ayario piTTei tAhe gaMtUNa mAUNaM sAheti / tAhe tAo AyariyaM khisaMti-kIsa AhaNasi ?, na sulabhANi puttabhaMDagANi / ao te na sikkhiyA / ___ io ya mahurAe jiyasattU rAyA, tassa suyA nivuI nAma daariyaa| sA raNNo alaMkiyA uvnniiyaa| rAyA bhaNai geNha jo te royai bhttaaro| to tAe bhannai-jo sUro vIro rAhaM ca viMdhai so mama bhattA hou, se puNa rajjaM dijjA / / | tAhe sA piuvayaNeNa mahAsAmaggiyAe gayA iMdapuraM souM iMdadattassa bahave putte / iMdadatto tuTTho ciMteinUgaM annarAIhiMto laTThayaro ahaM / AvAhiyA ya teNa save raayaanno| mahAvibhUIe ya AgayA / tao teNa usiyapaDAgaM nayaraM kAriyaM / raMgamaMDavo bAhiM kao / tatthekkammi akkhe aTTha cakkANamuvari ThaviyA dhIulliyA sA acchimmi vidheyavA / tao iMdadatto rAyA sannaddho niggao saha puttehiM / sA vi kannA sabAlaMkAravibhUsiyA | AgayA / uvaviTTho maMcesu sabo nariMdapamuho nivajaNo / tAriso ya sayaMvaro jAo jAriso dovaIe / tattha ranA jeTTho putto. sirimAlI nAma paDhamaM saharisaM bhaNio-putta ! esA dAriyA rajaM ca ghettavaM, ao viMdha eyaM puttaliyaM vAme acchimmi / tAhe so akayabbhAso tassa samUhassa majjhe dha' ceva na gihiuM tarai / kaha kahavi aNeNa gahiyaM kaMpateNa / 'jao vaccau tao vaccau' tti mukko saro / so cakkeNa abhiDiUNa bhaggo / evaM kassai egaM| aragaMtaraM volINo, kassai donni, kassai tinni, annesi bAhireNaM ceva nII / tAhe rAyA adhiI pakao-aho! ahameehiM dharisio tti / tao amacceNa bhaNiyaM-kIsa adhiI karesi ? / rAyA bhaNai-eehiM ahamappahANo ko| al
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInaimicandrIyavRttiH tRtIya cturnggiiyaa'dhyynm| carmaNi // 66 // (meM) yugeca dRssttaantau| amaJco bhaNai-atthi anno tumha putto mama dhUyAe taNao suriMdadatto nAma so samattho vidhiuN| ahiNNANANi ya se kahiyANi / kahiM so?| drisio| tao rAiNA avagUhio bhaNio ya-seyaM tava puttA! aTTha rahacakke bhettUNa puttaliyaM acchimmi vidhittA rajaM sukalattaM nibuIdAriyaM sNpaavitte| tato kumAro 'jahA ANavehi' tti bhaNiUNa ya ThANaM ThAiUNa dhaNuM gennhi| tANi ya dAsarUvANi cauddisiM ThiyANi roDeti / anne ya ubhayapAse gahiyakhaggA do jaNA bhayaM dAiMti-jai kahavi lakkhassa cukkasi to sIsaM chiMdiyavaM ti|so vi ya se uvajjhAo pAse Thio bhayaM dei-mArijasi jai cukkasi / te ya bAvIsaM pi kumArA 'mA esa vidhissai' tti ullaMThavayaNA vigyANi kareMti / tao tANi cattAri |te ya do purise bAvIsaM ca kumAre agaNito tANaM aTThaNhaM rahacakkANaM aMtaraM jANiUNaM tammi lakkhe niruddhAe diTThIe annamaI akuNamANeNa sA dhIulliyA vAme acchimmi viddhA / tao logeNa ukkaTTinAyakalayalamisso sAhukkAro ko| jahA taM cakaM dukkhaM bhettuM evaM mANusattaNaM ti // 'camma' tti-ego daho joyaNasahassavitthinno sevAlavammovaNaddho / egaM se majjhe chidaM jattha kacchabhassa gIvA| mAyai / tattha kacchabho vAsasae vAsasae gIvaM pasArei / teNa kahavi gIvA pasAriyA / jAva teNa chiddeNa gIvA niggyaa| teNa joisacakaM dilR komuIe pupphaphalANi y| so gao 'sayaNijjagANaM dAvemi' / ANittA tANi savao paloei taM chidaM na pecchai / avi so labheja vibhAsA // 'juge' tti-"puvaMte hoja jugaM, avaraMte tassa hoja smilaao| jugachiddammi paveso, iya saMsaio maNuyalaMbho // 1 // jaha samilA pabbhaTThA sAgarasalile annorpaarmmi| pavisijA jugachiI, kaha vi bhamaMtI bhamaMtammi // 2 // harSadhvanikalakalamizraH / // 66 //
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ paramANI dRssttaantH| sA caMDavAyavIIpaNolliyA avi labheja jugachiDU / na ya mANusAo bhaTTho, jIvo paDimANusaM lahai // 3 // " itigAthAbhyo yugodAharaNamavaseyam // ___ iyANiM 'paramANU' jahA-ego khaMbho mahappamANo / so deveNaM cunneUNaM avibhAgimANi khaMDANi kAUNa naliyAe pakkhitto / pacchA maMdaracUliyAe ThieNa phaeNmio so / sabao paNaTTho so thNbhcunno| atthi ko vi tehiM ceva puggalehiM tameva khaMbhaM nivvattejjA? / no iNaDhe samahe / esa abhAvo / evaM bhaTTho mANusAo na puNo labheja taM // / __ ahavA-sabhA egA aNegakhaMbhasayasanniviTThA / sA kAlaMtare jhAmiyA paDiyA / atthi puNo ko vi tehiM ceva poggalehiM karejA ? / no iNaDhe samahe / evaM mANusattaM dullahaM // tatra yathA mAnuSatvaM durlabhaM tathA darzayitumAha samAvannA Na saMsAre, NANAguttAsu jAisu / kammANANAvihA kadda, puDho vissaMbhiyA pyaa||2|| vyAkhyA-'samApannAH samantAt prAptAH prajA iti yogaH / "Na" iti vAkyAlaGkAre / ka ? ityAhasaMsAre / tatrA'pi ka ? 'nAnAgotrAsu' anekAbhidhAnAsu 'jAtiSu' kSatriyAdijAtiSu / atra hetumAha-'karmANi' jJAnAvaraNIyAdIni 'nAnAvidhAni' anekaprakArANi 'kRtvA' nirvayaM, "puDho" tti 'pRthak' bhedena ekaikaza ityarthaH, "vissaMbhiya"| tti prAkRtatvAd anusvAraH 'vizvabhRtaH' jagatpUrakA vartanta iti gamyate, kacit kadAcid utpattyA sarvajagadvyApanAt / / uktazca-nasthi kira so paeso, loe vAlaggakoDimetto vi / jammaNamaraNAbAhA, jattha jiehiM na saMpattA // 1 // " idamuktaM bhavati-avApyApi mAnuSaM janma svakRtavicitrakarmAnubhAvato'nyAnyagatibhAginya eva bhavanti 'prajAH' janasamUharUpA iti / ato durlabhaM mAnuSatvamiti sUtrArthaH // 2 // amumevArthaM prakaTayannAha 1 phuutkRtH| 2 "nAsti kila sa pradezo, loke vAlAprakoTimAtro'pi / janmamaraNAbAdhA, yantra jIvaina samprAptA // 1 // "
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInaimicandrIyavRttiH manuSyaja // 67 // egayA devaloesa, maraesa vi egyaa| egayA AsaraM kAyaM, ahAkammahiM gcchd||3|| tRtIyaM vyAkhyA-ekadA' ekasmin kAle 'devalokeSu' saudharmAdiSu, uparitanadevopalakSaNamaitat / 'narakeSu' ratnaprabhAdiSu caturaGgIyA'apiH' cArthe, ekadA / ekadA 'AsuraM' asurasaMbandhinaM 'kArya' nikAyam , AdhastyadevIpalakSaNametat / "ahAkammehiM" tidhya yanam / | 'yathAkarmabhiH' tatsadgatyamurUpaceSTitaiH sarAgasaMyamamahArambhabAlatapaHprabhRtikaiH "gacchai" tti vacanavyatyayAd gacchanti prANina XI ityuttareNa yogaH / tathAhi-"devA'yaM nibaMdhai, sarAgasavasaMjamo / aNucayadharo daMto, sattI bAlatavammi ya // 1 // jIkvAyarao kUro, mahAraMbhaparigaho / micchaviTThI mahApAvo, baMdhae narayAuyaM // 2 // bAlatave paDibaddhA, ukaDarosA nmano dulataveNa gAraviyA / vareNa ya paDibA, mariUNaM jaMti asuresu // 3 // rajjuragahaNe visabhakSaNe ya jalaNe ya jalapavaise ya / bhtaa| taNhAchahAkilaMtA, mariUNaM huMti vaMtariyA // 4 // " ityAdi sUtrArthaH / / 3 // tathA egayA khattio hoi, tI caMDAla yokaso / tao kIDa payaMgo ya, tao kuMthU pipIliyA // 4 // vyAkhyA-ekadA 'kSatriyaH' rAjA bhavati prANI, sUtravaicitryAcca bahuvacanaprakrame'pyekavacanam / 'tataH' tadanantaraM 'cANDAlaH' mAtaGgaH yadi vA zUdreNa brAhmaNyA jaatshcaannddaalH| 'bokasaH' vrnnaantrjnmaa| tathA ca vRddhAH-bamhaNeNa suddIe jAo nisAo tti, bamhaNeNa vesIe jAo aMbaTTho tti vuccai, tattha nisAeNaM aMbaTThIe jAo jo so bokaso bhannai / iha ca "devAyuSkaM nibadhnAti, sarAgatapaHsaMyamaH / aNuvatadharo dAnto, sakto bAhatapasi ca // 1 // jIvadhAtarataH kUro, mhaarmbhprigrhH| // 17 // mithyASTimahApApo, badhnAti narakAyuSkam // 2 // ajJAnatapasi pratibaddhA, utkaTaroSAstapasA gauravitAH / vareNa ca pratibaddhA, mRtvA yAnti sureSu // 3 // rajugrahaNe vibhakSaNe ca jvalane ca jalapraveze ca / tRSNAkSutvAntAH, mRtvA bhavanti vyantarakAH // 4 // " 2 brAhmaNema zUyA jAto vivAda iti, mAjhaNena vaizyAyAM jAto'mbaTa iti ucyte| tatra vicAdena ambadhyA jAto yaH sa bokaso bhnnyte|
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ kSatriyagrahaNAd uttamajAtaya: cANDAlagrahaNAt nIcajAtayo bokkasagrahaNAt saGkIrNajAtaya upalakSitAH / tataH 'kITaH ' pratItaH 'pataGgaH' zalabhaH 'caH' samuccaye / tataH kunthuH pipIlikA ca / cakArasya luptatvAd bhavatIti yojyam / azeSatiryagbhedopalakSaNametaditi sUtrArthaH // 4 // Aha- kimitthaM paryaTantaste nirvidyante na vA ? ityAha--- CXCXXXCXXXCXCXCXX evamAvajoNIsuM, pANiNo kammakibbisA / na nivijjaMti saMsAre, saGghaTTesu va svaptiyA // 5 // kammasaMgehi sammUDhA, dukkhiyA bahuveyaNA / amANusAsu joNIsu, viNihammaMti pANiNo // 6 // vyAkhyA--'evam' amunA nyAyena AvarttaH- parivartaH tatpradhAnA yonayaH- caturazItilakSapramANAni jIvotpattisthA| nAni AvarttayonayastAsu 'prANinaH' jantavaH "kammakivvisa" tti prAkRtatvAt kilbiSakarmANaH - adhamakarmANaH 'na nirvi - | dyante' kadrApatanmuktiH iti nodvijante / katA AvartamayonayaH ? saMsAre / keSviva ke ?, sarve ca te arthAzva - dhanakanakAdayaH teSviva 'kSatriyAH' rAjAnaH / kimuktaM bhavati ? - yathA manojJAn zabdAdIn bhuJjAnAnAM teSAM tarSo barddhate, evaM tAsu tAsu yoniSu punaH punarutpattimanubhavatAmapi bhavAbhinandinAm / kathamanyathA na tapratighAtArthamudyaccheyuH ? iti bhAvaH / anirvi dyamAnAzca 'karmasa:' jJAnAvaraNIyAdisambandhaiH 'sammUDhAH ' bhRzaM vaicityamupagatAH 'duHkhitAH' asAtayuktAH, kadAcit tanmAnasameva syAd ata Aha-- 'bahuvedanAH' pracurazarIravyathAH / 'amAnuSISu' narakatiryagA''bhiyogyAdidevadurgatisambandhinISu yoniSu 'vinihanyante' vizeSeNa nipAtyante arthAt karmamiH / ko'rthaH na tava uttAraM labhante prANinaH / tadanena satyapyAvarte nirvedAbhAvAd duHkhavyAkulanarakAdigatyanuttaraNena jantavo manujatvaM na labhanta ityuktam / iti sUtradvayArthaH // 5 // 6 // kathaM tarhi tadavAptiH ? ityAha krammANaM tu pahANAe, ANupuDI kayAi u / jIvA sohimaNuppattA, AyaNaMti maNussayaM // 7 //
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyaM zrIuttarAdhyayanasUtre zrInaimicandrIyavRttiH caturaGgIyAadhyayanam / zruterdullabhatvam / // 68 // vyAkhyA-'karmaNAM' manujagativibandhakAnAm anantAnubandhyAdInAM 'tuH' pUrvasmAdvizeSadyotakaH "pahANAe" tti prahANyA-apagamena, kathaM prahANiH ? ityAha-'AnupUrvyA' krameNa na tu jhagityeva / tayApi "kayAi u' ti tuzabda evakArArthe kadAcideva na sarvadA 'jIvAH' prANinaH 'zuddhiM' kliSTakarmavigamAtmikAm 'anuprAptAH' samprAptAH 'Adadate' svIkurvanti 'manuSyatAM' manujatvam , viziSTazuddhinibandhanaiH tanukaSAyatvAdibhireva tadAyurbandhAt / uktazca-"payaIe taNukasAo, dANarao sIlasaMjamavihUNo / majjhimaguNehiM jutto, maNuyAuM baMdhae jIvo // 1 // " iti sUtrArthaH // 7 // evaM mAnuSyaM durlabhamuktaM / sAmprataM zrutidurlabhatAmAha mANussaM viggahaM laddhaM, suI dhammassa dullahA / jaM socA paDivajaMti, tavaM khaMtimahiMsayaM // 8 // vyAkhyA-"mANussaM" ti sUtratvAt mAnuSyaka-manuSyasambandhinaM 'vigrahaM' audArikazarIraM labdhvA'pi, apergamyamAnatvAt , 'zrutiH' zravaNaM 'dharmasya'-'durgatiprasRtAn jIvAn , yasmAddhArayate tataH / dhatte caitAna zubhe sthAne, tasmAddharma iti smRtaH // 1 // ityanvarthanAmnaH 'durlabhA' duHprApA praaguktaa''lsyaadihetutH| sa ca-'mRdvI zayyA prAtarutthAya peyA, bhakta madhye pAnakaM cAparAhe / drAkSA khaNDaM zarkarA cArddharAtre, mokSazcAnte zAkyaputreNa dRssttH||1|| ityAdiH sugatAdikalpito'pi syAd atastadapohAyA''ha-yaM dharma zrutvA pratipadyante' aGgIkurvanti 'tapaH' anazanAdi dvAdazavidhaM, "kSAnti' krodhajayalakSaNAM mAnAdijayopalakSaNaM caiSA, 'ahiMsratAm' ahiMsanazIlatAma, anena prathamavratamuktam / zeSavratopalakSaNametat , etadvRtitulyAni hi zeSavratAni / evaM ca tapasaH kSAntyAdicatuSTayasya mahAvratapazcakasya cAbhidhAnAd dazavidhasyApi dharmasyAbhidhAnamiti sUtrArthaH // 8 // zrutyavAptAvapi zraddhAdurlabhatAmAha 1 "prakRtyA tanukaSAyo, dAnarataH zIlasaMyamavihInaH / madhyamaguNairyukto, manujAyurbadhAti jIvaH // 1 // " // 68 //
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ zraddhAyA: paramadurlamatvam / Ahaca savaNaM ladyu, saddhA paramadullahA / socA neyAuyaM maggaM, vahave paribhassaI // 9 // vyAkhyA-"AhaJce"ti kadAcit 'zravaNaM' prakramAd dharmasyA''karNanam , upalakSaNatvAd manuSyatvaM ca, apizabdasya gamyamAnatvAt 'labdhvA'pi' avApyApi 'zraddhA' rucirUpA prakramAd dharmaviSayayaiva 'paramadurlabhA' atizayadurApA / kutaH | paramadurlabhatvamasyAH ? ityAha-'zrutvA' AkarNya 'naiyAyikaM' nyAyopapannaM 'mArga' samyagdarzanAdyAtmakaM muktipathaM 'bahavaH' | naika eva, "paribhassai" tti 'paribhrazyanti' cyavante prakramAt naiyAyikamArgAdeva / yathA jmaaliprbhRtyH| yazca prAptamapyaXIpaiti taJcintAmaNivat paramadurlabhameva iti bhAvaH // 9 // ___ ke ca te jamAliprabhRtayaH ? tadvaktavyatAmevAha-bahuraya jamAlipabhavA, jIvapaesA ya tiisNguttaao| abattA''. sADhAo, sAmuccheyA''samittAo // 1 // gaMgAo do kiriyA, chalugA terAsiyANamuppattI / therA ya go?mAhila, puTThamabaddhaM parUvaMti // 2 // tattha jamAlI coddasahiM vAsehiM sAmiNo nANuppattIe paDhamaniNhavo jaao| taMjahA-teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM kuMDapuraM nayaraM / tattha sAmissa jeTThA bhagiNI sudaMsaNA nAma / tIe putto jamAlI / so sAmissa mUle pavaio paMcahiM saehiM samaM / tassa ya bhajjA sAmiNo dhUyA aNujaMgI nAma, bIyaM nAmaM piydNsnnaa| sA vi tamaNupavaiyA sahassaparivArA / tahA bhaNiyacaM jahA pannattIe / ekkArasa aMgA ahIyA / sAmiNA aNaNunnAo sAvatthiM gao pNcsyprivaaro| tattha teMduge ujjANe koDhage ceie samosaDho / tattha se aMtapatehiM dAhajjaro uppanno, na tarai baiTTao acchiuM / tAhe so samaNe bhaNai-mama saMthAragaM kareha / tehiM kAumAraddho / puNo bhaNai-kao
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInaimicandrIyavRttiH kajjai vA ? / te bhaNaMti-na kao, aja bi kajai / tAhe tassa ciMtA jAyA-jaNNaM samaNe bhagavaM evamAikkhai tRtIyaM "calamANe calie jAva nijarijamANe nijinne" tanna micchA, puNo imaM paJcakkhameva dIsai-sejAsaMthArage kajjamANe XcaturaGgIyAakaDe, saMtharijamANe asaMtharie, jamhA NaM evaM tamhA calamANe vi acalie jAva nijarijamANe vi aNijine / evaM'dhyayanam / saMpehei, evaM saMpehittA niggaMthe saddAvei, sahAvittA evaM vayAsI-jaNNaM samaNe mahAvIre evamAikkhai-calamANe prathamanicalie jAva nijarijamANe nijarie" taM gaM micchA, imaM paccakkhameva dIsai-sejjAsaMthArage kajamANe akaDe jAca havaH, aneaNijinne / tae NaM jamAlissa evamAikkhamANassa jAva parUvemANassa atthegaiyA niggaMthA eyamadvaM saddahati atthegaiyA kasamayeno saddahati / je NaM saddahati te NaM jamAliM ceva aNagAraM uvasaMpajjittANaM viharaMti / tattha NaM je na saddahati te taM veva kriyAheudiDhatehiM paDibohiMti / jAhe na ThAi tAhe niggaMthA jamAlissa aMtiyAo jahA pannattIe jAva sAmi uvasaM | niSpattipajjittANaM viharati / sA vi ya NaM piyadaMsaNA DhaMkassa kuMbhagArassa ghare ThiyA sA AgayA vNdiyaa| tAhe pi pnvei| vAdI jasA vi vipaDivannA tassa nehANurAgeNa / pacchA AgayA ajANaM parikahei / taM ca DhaMka bhaNai / so jANai-jahA esa maaliH| vipaDivanA nAhaccateNaM / tAhe so bhaNai-ahaM na yANAmi evaM visesaM / tao tIse annayA kayAi sajjhAyaporisiM0 karitIe teNaM bhAyaNANi udyattateNaM tattohutto iMgAlo chUDho, jahA tIse saMghADI egadesammi dddddaa| sA bhaNai-imA aja! saMghADI daddhA / tAhe so bhaNai-tubbhe ceva pannaveha-jahA DajjhamANe aDajhe, keNa tumaM saMghADI daDA ?, jao | ujusuyaNayamayAo vIrajiNiMdavayaNAvalaMbINaM jujejA 'DajjhamANaM daDDe' vottuM na tujhaM ti / tao 'taha' tti paDisuNeiicchAmI ajo! samma paDicoyaNA / tAhe sA gaMtUNa jamAliM pannavei / so jAhe na giNhai tAhe sahassaparivArA sesA sAhU ya sAmi upasaMpajivANa viharati / imo vi lahuM ceva gao caMpa nayariM / sAmissa adUrasAmaMte ThiccA sArmi
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhaNaDa-jahANaM devANuppiyANaM bahave samaNA niggaMthA bhavitA chaumasthA'vakamaNeNaM avakratA, no khala ahaM tahA chaDamatthe bhavittA chaumatthAvakamaNeNaM avakate, ahamnaM uppannanANadasaNadhare arahA jiNe kevalI bhavittA kevaliavakamaNeNaM ava te / tannaM bhayavaM goyamasAmI jamAliM evaM kyAsI-no khalu jamAlI! kevalissa nANe vA dasaNe vA selasi vA jApa kasi vA AvariAi, jai Na tuma jamAlI! uppannanANadaMsaNadhare to NaM imAI dobArA sAsae loe asAsae ? 1 sAsae jIve asAsae ? 2 / tae NaM se jamAlI bhayavayA goyameNaM evaM butte samANe saMkie jAvanI saMcAei bhayavI goyamassa kiMci ci pamokkhamakkhAitae ti tusiNIe saMcivaha / sakhI samaNe bhagavaM mahAvIre amAliM evaM bayAsI-asthi NaM jamAlI! mama bahave aMtevAsI chaumasthA je NaM paha evaM bAgaraNaM vAgarittae jahA NaM ahaM; no ceva NaM eyappagAraM bhAsaM bhAsittae jahA NaM tumaM; sAsae loe jamAlI, janna kayAi nAsINa kayAi na bhavati na kayAi na bhavissai, bhuvaM ca bhaSai ya bhavissai ya dhuve jAba niye; asAsae choe jamAlI!, janaM ussappiNI bhavittA osappiNI bhaSai osappiNI bhavittA ussappiNI bhavaI sAsae jIce jamAlI!, janna kayAi nAsI jAva nicce; asAsae, jaM NaM neraie bhavittA tirikkhajoNIe bhavai tirikkhoNIe bhakttiA maNusse |bhavai, maNussajoNIe bhavittA deve bhavai / tae NaM se jamAlI sAmissa evamAikkhamANassa eyamaDhana saddahai, asadahate sAmissa aMtiyAo avakkamai, avakkamittA bahUhiM asabbhAvubbhAvaNAhiM micchatsAbhinivesehi ya appArNa ca para ca vuggAhemANe vuppAemANe bahUhiM vAsAiM sAmanapariyAgaM pAuNai, bahUhiM chaTTha-'TThamAIhiM appANaM bhAvei, bhAvittA addhamAsiyAe saMlehaNAe appANaM jhosei, jhosittA sIsaM bhattAI aNasaNayAe chedei, chedettA tassa ThANassa aNAloiyapaDikkato 1 chamasthAnAM satAmamakramaNaM-gurukulAnirgamanaM tena /
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIya zrIuttarAdhyayanasUtre zrInaimicandrIyavRttiH // 70 // kAlamAse kAlaM kiccA laMtae kappe terasasAgarovamaThiIesu devakibbisiesu devesu devattAe uvavanne / evaM jahA pannattIe / jAva aMtaM kAhii / gataH prthmnihnvH||1|| caturaGgIyAsAmprataM dvitIyamAha-bIo sAmiNo solasa vAsAiM uppADiyassa nANassa uppnno| teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM |'dhyynm| rAyagihe nayare guNasilae ceie vasU nAma bhayavaMto AyariyA codasapuvI samosaDhA / tassa sIso tIsagutto nAma / so AyappavAyapube imamAlAvagaM ajjhAei-ege bhaMte! jIvappaese jIve tti vattavaM siyA?, no iNaTe smhe| dvitIyanievaM do jIvappaesA tinni saMkhejA asaMkhejA vA jAva egapaesUNe vi ya NaM jIve tti vattavaM siyA ? / jamhA kasiNe havaH, apaDipunne logAgAsapaesatullapaese jIve tti vattavamityAdi / ettha so vipddivnno| jai save jIvapaesA egapaesahINA ntimapradeze jIvavavaesaM na lahaMti, to NaM se ceva ege sabaMtime jIvapaese jIvi tti, tadbhAvabhAvitvAt jIvavavaesassa / therehiM panna jIvasattA vio jAhe na ThAi tAhe kAussaggo se kao / evaM so bahUhiM asabbhAvubbhAvaNAhiM micchattAbhinivesehi ya appANaM itimatapravaparaM ca vuggAhemANo gao AmalakappaM nyriN| tattha aMbasAlavaNe tthio| tattha mittasirI nAma samaNovAsao kaH tiSyaX annehiM sAvaehiM sahio gao tamujANaM 'AgayA sAhuNo' tti / so vi jANai-jahA ee niNhaga tti / tahAvi mAi-IX guptaacaaryH| hANeNa vaMdiya dhamma suNei / so te Na virohei pannavehAmi NaM / evaM so kama paDicchai / jAva tassa saMkhaDI viulA vitthinnA jAyA tAhe te nimaMtiyA-tubbhe ceva mama ghare pAyAkamaNaM kareha / te aagyaa| tAhe tassa niviTThassa taM vipulaM khajjagAi NINiyaM / tAhe so ekkekAo khaMDaM khaMDaM dei kUrassa kusaNassa vatthassa / te jANaMti-esa puNa pacchA // 70 // dAhi tti / pacchA pAesu pddio| sayaNaM ca bhaNai-vaMdeha, sAhU paDilAbhiyA, aho! haM dhanno jaM tunbhe ceva mama ghrmaagyaa| tAhe bhaNaMti-kiha dharisiyA amhe ? / tAhe so bhaNai-kiha dharisiyA tubbhe ? naNu tumbhaM siddhaMto PoXXXXXXX
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ pajaMtAvayavamettao avayavI, jai saccaM to kA viddhaMsaNA ?, tubbhe mae tumhaccaeNa siddhateNa paDilAbhiyA, jai navari ||vaddhamANasAmissa taNaeNa siddhateNa na paDilAbhemi / itthaM saMbuddhA-icchAmo ajjo ! samma paDicoyaNA / tAhe pacchA|* | sabeNa paDilAbhiyA / micchAdukaDaM ca NaM kayaM / evaM te satve bohiyA / AloiyapaDikatA viharaMti // 2 // tRtIyanihnavotpattimAha-teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNassa bhagavao do vAsasayANi codasuttarANi siddhiM gayassa tRtIya|taiyaniNhavadiTThI uppannA / seyaviyA nyrii| polAsaM ujjANaM / tattha ajjAsADhA nAma aayriyaa|tesiN ca bahave sIsA nihnavaH, a AgADhajogapaDivannayA ajjhAyaMti / tesiM ca rattiM visUiyA jaayaa| niruddhA vAeNa / na ceva koi uhvio| jAva kAlagayA vyaktika*sohamme NaliNigumme devatteNa uvavannA / ohiM ca pauMjai, so devo jAva pecchai taM sarIragaM, te ya sAhuNo AgADha- matotpAda jogpddivnne| tAhe taM ceva sarIragaM aNupaviTTho sAhuNo uTThavei / varattiyaM kareha / evaM teNa tesiM divappabhAveNa lahuM ceva kaASADhAsamANiyaM / pacchA nipphannesu tesu bhaNai-khamaha bhaMte ! jamettha mae asaMjaeNa vaMdAviyA, ahaM amugadivase kaalgo| |''caaryH| evaM so khAmittA gao / te vi taM sarIragaM chaDeUNa imeNa ajjhathieNa sabe vipaDivannA-ecciraM kAlaM asaMjao vaMdio tti tAhe imo vi sAhU vA devo vA na najai tti na rAiNiyaM pi vaMdati / avattabhAvaM ca bhAviMti-jahA savaM avattaM bhaNijjAha, saMjao vi vA devo vi vA, mA musAvAo havejA asaMjayavaMdaNaM ca, jahA tumaM mamaM na pattiyasi-jahA saMjaona vA ?, tuma pi evaM bhANiyabo; evaM saMjaI vA devI vA evaM vibhAsA / evaM te asabbhAveNaM appANaM ca paraM ca buggAmAhemANA viharati / aNusAsiyA vi therehiM jAhe na paDivajjati tAhe kAussaggeNa ugghaaddiyaa| jAherAyagi nayaraM gayA, noriyavaMsappasao balabhaddo nAma rAyA samaNovAsao / teNa te AgamiyA-jahA ihamAgaya tti / tAhe teNaM gohA ANattA-baccaha guNasilae pavaiyagA te ihamANeha / tAhe tehiM aanniiyaa| bhaNiyA ya-lahuM kaDagamaddeNaM maddeha / tAhe hatthIhiM
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarA-%kaDagehi ya ANiehi bhaNaMti-amhe jANAmo jahA tumaM sAvI, paramettie saMjae viNAsehi / so bhaNai-tumbheXI tRtIyaM dhyayanasUtre ttha ke vi caurA Nu cArigA Nu abhimarA Nu ? / te bhaNaMti-amhe samaNA niggaMthA / so bhaNai-kiha tumbhe samaNA ? caturaGgIyAzrInaimica- tubbhe azvattA, tA tubbhe samaNA vA na vA ? ko jANai ?, sahA ahaM pi samaNovAsao vA na vA ?, jai uNa na evaM | |'dhyynm| ndrIyavRttiHtA paDivajaha vavahAranayaM / tao te saMbuddhA lajiyA paDivannA-nissaMkiyaM samaNA nimAMthA mo ti / vAhe aMbADiyA // 71 // kharehi ya mauehi ya / mae tumha saMbohaNaTThAe kayaM / mukkA khAmiyA ya // 3 // caturthamAha-sAmissa do vAsasayANi vIsuttarANi siddhiM gayassa to cauttho uppo-mihilA nayarI, caturthaniallacchigharaM ceiyaM, mahAgirI AyariyA / tattha tesiM sIso koDinno / tassa vi Asameto sIso / so puNa havaH, aNuppavAe puve neuNiyavatthu ahijjatti / tattha vicchinnaccheyaNayavattacayAe AlAvao / jahA-save paDuppanna- sAmugchedinerajhyA vocchijissaMti, evaM jAva vaimANiya tti / evaM tassa vitigicchA jAyA-jahA sadhe saMjayA vocchi- zakamatakhArajissaMti, evaM sarvasiM samuccheo bhavissai / tAhe tassa'thiraM cittaM jAyaM / tAhe 'therehiM pannacio vi na ThAi tAhe kAussaggeNa niNhavo tti nAUNa ugyADio / so samuccheyaNavArya vAgarito hiMDai-jahA sunnI logo bhavi mitra. ssai / asanbhAvabhAvaNAhiM bhAvito vuggAhiyasIsasameo rAyagihaM gao / tattha khaMDakkhA ArakkhiyA sama| NovAsayA, te ya suMkapAlA / tehiM AgamiyalliyA / tehiM mAriumAraddhA / tAhe te mIyA bhaNaMti-amhehiM suyaM-jahA tunbhe saDDhA, tahAvi ettie saMjae mAreha / te bhaNati-je te pavaiyA te vocchiNNA, tunbhe anne corA // 71 // vA cAriyA vA, sayameva ya viNassihiha, ko tunbhe viNAsei ?, amhe vi anne tumbhaM ceva siddhateNa; jai paraM 1 guruNA paryAyarUpeNaivedamuktaM na tu drvyruupennaapyucchittiH| 2 zulkapAlAH / | ko'zva XXXXOXOXOXO
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAmissa siddhateNa te ceva tubbhe tehiM ceva amhehiM ghiNAsejaha, jao taM ceva vatthu kAlAisAmagiMga pappa paDhamasama igatteNa vocchijjai dusamaigatteNa uppajjai, dusamayagatteNa vocchijjai tisamayagatteNa uppajjai, evamAi; evaM paDhamasamaxyaneraiyA vocchijjati bIyasamayA uppajaMti, bIyasamayA vocchijaMti tisamayA uppajaMti / evamAikhaNigavAe pannavie| te saMbuddhA bhaNaMti-icchAmo ajo! samma paDicoyaNA, evamevaM taha tti / evaM tehiM saMbohiyA mukkA khAmiyA ya // 4 // | paMcamamAha-sAmissa aTThAvIsAI dovAsasayAiM siddhiM gayassa to paMcamo umpannI-ullugA nAma naI, tIse tIre ullugatIraM nagaraM / bIe tIre kheDatthAmaM / tattha mahAgirIgaM AyariyANaM sIso dhaNagutto nAma, tassa sIso gaMgadevo nAma Ayario, so puville taDe ullugatIre ciTThai / AyariyA se avarime taDe / tAhe so sarayakAle Aya- | riyavaMdao uccalio / so ya khallIDo / tassa ullugaM naI uttaraMtassa sA khallI uNheNa Dajjhai, heTThA ya sIyaleNa pANieNa sIyaM / tAhe so ciMtei-jahA sutte bhaNiyaM-egA kiriyA veijjai-sIyA usiNA vA, ahaM do kiriyAo vaiemi, tao do vi kiriyAo egeNa samaeNa veijjati / tAhe AyariyANa sAhei / tehiM bhaNiyaM-ajo! mA pannavehi, natthi egeNa samaeNa do kiriyAo veijaMti / tamasadahato asabbhAvaNAe appANaM paraM ubhayaM ca buggA| hei / sAhuNo pnnvei| paraMpareNa suyaM AyariehiM / vArio / jAhe na ThAi tAhe ugghADio / so hiMDato rAyagihaM gao mahAtavotIrappame pAsavaNe / tattha maNinAgo nAma nAgo / tassa ceie ThAi so| tattha parisAmagjhe kaheijahA evaM khalu jIvA egasamaeNa do kiriyAo veyaMti / tAhe teNa nAgeNa tIse ceva parisAe mAjhe moggaramuggA miUNa bhaNio-mA evaM pannavaNaM panavehi, na esA panavaNA suhu duTThasehA !, ahamecciraM kAlaM vaddhamANasAmissa AalmUle suNAmi-jahA egA kiriyA veijjai, tumaM visihatarAo jAo?, tA chaDDesu imaM vAyaM, mA te dose na sehAmi, mArakaNARY OXXXXXXXXXXXXX pazcamanihavaH,ekasamaye kriyAdvayavAdI gnggdevaa''caaryH|
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIya zrIuttarAdhyayanasUtre zrInaimicandrIyavRttiH cturnggiiyaa|'dhyynm| // 72 // XOXOXOXOX SaSThanihavaH trairAzikama|tapravarttako rohguptH| XOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXO eyaM te Na suMdaraM, bhayavayA ettha ceva samosarieNa vAgariyaM / evaM so pannavio abbhuvagao uvaDhio micchAmi dukkaDaM // 5 // SaSThamAha-paMcasayA coyAlA siddhiM gayassa vIrassa to terAsiyadihI uppannA / aMtaraMjiyA nAma nayarI, tattha bhUyaguhaM nAmaM ceiyaM / tattha siriguttA nAma AyariyA ThiyA / tattha balasirI nAma rAyA / tasiM puNa siriguttANaM saDIaro rohagutto nAma / so puNa annagAme Thiyallao pacchA tatto ei / tattha ya ego parivAyago poTTe lohapaTTeNa baMdhiUNa jaMbusAhaM ca giNyi hiMDai / pucchio bhaNai-nANeNaM poTTe phuTTai to lohapaTTeNa baddhaM, jaMbusAhA ya jahA ettha jaMbuddIve natthi mama paDivAI / tAhe teNa paDahao nINAvio-jahA sunnA parappavAyA / tassa ya logeNaM poTTasAlo nAmaM kayaM / pacchA teNa rohagutteNa vAriyaM--mA vAeha paDayaM, ahaM se vAyaM demi / evaM so paDisehettA | Agao AyariyasagAsaM Aloei-evaM me paDahago khobhio / AyariyA bhaNati-dudu kayaM, so vijjAbalio vAe parAjio vijAhiM uDhei / Aha ca-vicchuya sappe mUsaga, miI varAhI ya kAi poyAI / eyAhiM vijjAhiM, so | ya parivAyao kusalo // 1 // so bhaNai-kiM sakA ettAhe nilukkiuM? / tAhe tassa AyariyA imAo vijjAo siddhi|lliyAo deMti tAsiM paDivakkhA-morI nauli birAlI, vagghI sIhI ya ulugi ovAI / eyAo vijAo, giNha parivAyamahaNIo // 2 ||ryhrnnN ca se abhimaMtiUNa dinnaM-jai annaM pi uThei to rayaharaNaM bhamADiya teNa ceva | haNejaha, ajajjo hohisi, ideNAvi na sakA jeuM / tao eyAo vijjAo gahAya gao sabhaM, bhaNiyaM ca NeNaM-esa kiM jANei ? eyaraseva puvapakkho hou / parivAyago ciMtei-ee niuNA, ao eyANa ceva siddhataM giNhAmi / tAhe bhaNai-mama do rAsI-jIvarAsI ajIvarAsI ya / tAhe iyareNa ciMtiyaM-eeNa mama siddhaMto gahio / teNa tassa buddhiM paribhUya tinni rAsI ThaviyA-jIvA ajIvA nojIvA ya, jIvA-saMsAratthAI, ajIvA-ghaDAI, nojIvA Xo-KO-XO // 72 //
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ gharoliyAchinnapucchAI, didruto daMDo-jahA daMDassa AI majho aMtaM ca, evaM sababhAvA vi tivihA / evaM so| nippaTThapasiNavAgaraNo kao / tAhe so parivAyago ruTTho vicchue muyai / iyaro paDimalle more muyai / tehiM vicchuehiM haehiM pacchA sappe muyai / tesiM naule / tAhe uMdure, tesiM majjAre / tAhe mie, tesiM bagghe / tAhe sUyare, tesiM | sIhe / tAhe kAge, tesiM uluge| tAhe poyAgI sauliyA, tIse uvAI olAvi tti vuttaM bhavai / evaM jAhe na tarai tAhe gaddabhI mukkA / teNa ya sA rayaharaNeNa AhayA / tAhe parivAyagassa uvari charittA gyaa| tAhe also parivAyago hIlijaMto nicchUDho / evaM so teNaM parivAyago parAjio / tAhe Agao AyariyasagAse Aloei / XItAhe AyariehiM bhaNiyaM-kIsa te uDhieNa na bhaNiyaM ?-natthi tinni rAsI, eyassa ceva buddhiM paribhUya mae * pannaviyA, tA iyANiM pi gaMtuM bhaNAhi / so necchai 'mA ohAvaNA hohi' tti / puNo puNo bhaNio bhaNai-ko va ettha doso ?, kiM ca jAyaM jai tinni rAsI bhaNiyA ?, atthi ceva tinni rAsI / ajo! asabbhAvo titthayarANa ya AsAyaNA / tahAvi na paDivajai / evaM so AyariehiM samaM saMpalaggo tAhe AyariyA rAulaM gayA bhaNaMti-tega mama sIseNa avasiddhaMto bhaNio, amhaM do ceva rAsI, iyANiM so vippa Divanno, tA tubbhe amhaM vAyaM suNejaha / te paDisuNaMti / tattha rAyasabhAe majjhe ranno purao AvaDiyaM tassa gurUhi saha / evaM jahA |egadivasaM tahA chammAsA gayA / tAhe rAyA bhaNai-mama rajjaM sIyai / AyariehiM bhaNiyaM-micchA mae ecciraM kAlaM dhario, ittAhe NaM pAsaha, kallaM divase Agae samANe niggahAmi / tAhe pabhAe bhaNai-kuttiyAvaNe parikkhijau, tattha | sabadavANi asthi / tAhe gayA te kuttiyAvaNaM / maggiyA rAiNo samakkhaM devayA-ANeha jIve ajIve nojIve / tAhe | 1 potAkI-zakunIko utpanna karanevAlI vidyaa| 2 ulAvakI-potAkI nAmaka vidyA kI prtipkssbhuutvidyaa| 3 zyenI vidyA / u0a013
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInaimicandrIyavRttiH // 73 // havo OXXXXXXXXX devayAe jIvA ajIvA ya dinnA, 'nojIve Natthi' tti bhaNai / ajIve vA puNo dei / evamAigANaM coyAlasaeNa pucchANaM - | tRtIyaM | niggahio so / Nayare ya ghosiyaM-jayai mahAvIravaddhamANasAmi tti / AyariehiM ruDehiM bhUikhelamallo sire pkkhitto| teNa sacceva bhUI aMgIkayA / so ya nivisao ko| pacchA 'niNhavo' tti kAUNa ugghaaddio| chaDao eso| teNa vaise- 'dhyayanam / |siyasuttA kyaa| chaulUgo ya gotteNaM, teNa chalugo tti jaao| coyAlasayaM puNa pucchANa AvassayAo muNeyacaM // 6 // saptamamAha-paMcasayA culasIyA, taiyA siddhiM gayassa vIrassa / abaddhiyANa diTThI, dasapuraNayare samuppannA | sptmni||| 1 // deviMdavaMdiyA rakkhiyajjA dasapuraM gyaa| maharAe ya akiriyavAI uDhio / jahA-'Natthi mAyA Natthi piyA' | evamAinAhiyavAI / tattha saMghasamavAo kao / tattha puNa vAI Natthi / tAhe 'ajarakkhiyA jugappahANa' tti tesiM jIvapradesamIve sAhuNo pesiyA / te ya aagyaa| tesiM saahiti| te ya mahallA / tAhe tehiM goTThAmAhilo pyttttio| tassa ya vAya zAbaddhakaladdhI asthi / so gao / teNa so vAe parAjio / so vi tAva tattha saDehiM AbhaTTho varisAratte Thio / io ya Aya rmavAdI riyA samikkhaMti-ko gaNaharo havijA ? | ciMtiyaM ca-bUDho gaNaharasaho, goyamamAIhiM dhIrapurisehiM / jo taM Thavai goSThAmAapatte, jANato so mahApAvo // 2 // tAhe dubbaliyApUsamitto smikkhio|jo puNa tesiM sayaNavaggo so bahuo, tassa hilH| ya goTThAmAhilo vA phaggurakkhio vA annumo|goddaamaahilo AyariyANa maaulo| tattha AyariyA save saddAvittA diTuMtaM kareMti niSphAvakuDo tellakuDo ghayakuDo ya-te puNa heTAhattA kayA niSphAvA sabe niMti, tellamavi Neti tattha puNa avayavA laggati, ghayakuDe bahuM ceva laggaH evamevAhamajjo! dabbaliyApussamittaM pai suttatthatadubhaesu // 73 // nipphAvakuDasamANo jAo, phaggurakkhiyaM pai telkuDasamANo, godAmAhilaM pai ghayakuDasamANo, evamesa sutteNa attheNa 1 vijnyptH| XXXXXX XXX
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ XXXXXOXOXOXOXOXOXOXOX) Aya uvaveo tubbhaM Ayario hou / tehiM savaM paDicchiyaM / iyaro vi bhaNio-jahA haM vaTTio phaggurakkhiyassa gohAmAhilassa ya tahA tubbhehi vi vaTTiyatvaM / tANi vi bhaNiyANi-jahA tubbhe mamaM vaTTiyAiM tahA eyassa vi vade'jAha, | avi ya ahaM kae vA akae vA na rUsAmi esa na khamihi tti / evaM do vi. vagge appAhittA bhattaM paJcakkhAya | kAlagayA devalogaM gayA / iyareNa vi suyaM-jahA AyariyA kAlagayA / tAhe Agao pucchai-ko gaNaharo tthvio?| kuDagaditRRto ya suo| tAhe vIsuM paDissae ThAiUNa pacchA aago| tAhe tehiM savehiM abbhuDhio iha ceva ThAha / tAhe necchai / so vi bAhiM Thio annANi vuggAhei paraM na sakkai buggaahiuN| io ya AyariyA atthaporisiM kariti / so Na suNai, bhaNai-suNeha tumbhe nipphAvakuDassa samIve / tesu uTThiesu viMjho aNubhAsai / aTThame kammappavAyapuve kammaM pannavijjai / jIvassa ya kammassa ya kahaM baMdho ? / tattha te bhaNaMti-baddhaM puDhe nikAiyaM, baddhaMjahA suikalAvo taMtubaddho, puTuM-jahA kiTTeNa ghaNaniraMtarAo kayAo, nikAiyaM-jahA tAbeUNa piTTiyA, evaM kammaM rAgadosehiM jIvo paDhamaM baMdhai, pacchA taM pariNAmaM amuMcaMto puDhe karei, teNAvi saMkiliDeNa pariNAmeNa kiMci nikAei, nikAiyaM | niruvakkama udayeNa veijjai, annahA taM na veijjai / tAhe so goTThAmAhilo vArei-erisaM na saMbhavai, na tayA erisaM amhehiM suyaM-jai ya evaM kammaM baddhaM puDhe nikAiyaM, evaM bho! mokkho na bhavissai / to khAi kiha bajjhai ? / bhaNaisuNaha-jahA kaMcuo kaMcuiNaM purisaM phusai na uNa so kaMcuo sarIreNa samaM baddho, evaM ceva kammaM pi puDhe na uNa baddhaM jIvapaesehiM samaM, jassa baddhaM tassa kammasaMsAravocchittI na bhavissai, ettiyamAyariehiM amhaM kahiyaM, eso na yANai / tAhe viMjho saMkio samANo pucchiuM gao 'mA mae annahA gahiyaM havijjA' / tAhe pucchiyA 1zikSayitvA /
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyaM zrIuttarAdhyayanasUtre zrInamicandrIyavRttiH // 74 // AyariyA / tehiM bhaNiyaM-jaM tuma parUvesi taM saccaM, jaM goTThAmAhilo pannavei taM micchA / teNa gaMtUNa sihaM, ettiyaM bhaNiyamAyariehiM / evaM puNaravi so saMlINo acchai / samappau puNo vi khobhehAmi / annayA Navame puve paccakkhANe sAhUNaM 'jAvajjIvAe tivihaM tiviheNaM pANAivAyaM paJcakkhAmi' evaM paJcakkhANaM vannijjai, tAhe so bhaNai-avasiddhaMto hoi evaM / kahaM puNa kAyavaM ? / suNeha-savaM paJcakkhAmi pANAivAyaM aparimANAe tivihaM tiviheNa, kiMnimittaM parimANaM na kIrai ? / jo so AsaMsAdoso so Niyattio bhavai, jAvajjIvAe puNa bhaNaMteNa parimANeNa parao abbhuvayaM bhavai, jahA-haM haNissAmi pANe, tannimittaM aparimANAe kAyavaM / evaM bhaNaMto vijheNa AgamajuttIhiM paDibohiMto na paDibujjhai / save vi bhaNaMti-jahA ettiyaM bhaNiyamAyariehiM / je vi anne therA bahussuyA annagacchellA te vi pucchiyA ettiyaM ceva bhaNati / tAhe bhaNai-tubbhe kiM jANaha ? titthayarehiM ettiyaM bhaNiyaM / tehiM bhaNiyaM-tuma na yANasi / jAhe na ThAi tAhe saMghasamavAo kao / devayAe kAussaggo kao / jA saniyA sA AgayA, bhaNai-saMdisaha tti / |tAhe bhaNiyA-vacca titthayaraM puccha-kiM jaM godAmAhilo bhaNai taM saccaM ? uyAhu dubbaliyApussamittapamuho | saMgho jaM bhaNai taM saccaM? / tAhe sA bhaNai-mama aNubalaM deha / kAussaggo dinno / tAhe sA gayA, titthayaro pucchio / tehiM vAgariyaM-jahA saMgho sammAvAI, iyaro micchAvAI, niNhavo esa sttmo| tAhe AgayA, bhaNi|yaM-ussAreha kAussaggaM, saMgho sammAvAI, esa micchAvAI niNhavo / tAhe so bhaNai-appiDiyA varAI, kA eyAe sattI gaMtUNa ? / tIse vina saddahai / tAhe pussamitA bhaNaMti-jahA ajjo! paDivajja, mA ugdhADijjihisi / | nicchai / tAhe saMgheNa vajio bArasaviheNaM saMbhoeNaM, taMjahA-urvahi suya bhaittapANe, aMjalIpaggahe i ya / dAyaNA ya| nikAe ya, abmu~hANe tti Avare // 1 // kiikamassa ya karaNe, yAvaJcakaraNe i ya / saMmosaraNasannisejjA, kahAe caturaGgIyA'dhyayanam / saptamani havo jIvapradezAbaddhakarmavAdI gosstthaamaahilH| mAhilo bhasago dinnA kotAhe // 74 //
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ BXXXOXOXOXOXOXOXOXXX TIca-ya etAn vajayeddoSAn , dharmopakaraNAhate / tasya tvagrahaNaM yuktaM, yaH syAjina iva prbhuH||8|| sa ca prathamasaMhanana eva, na cedAnIM tadasti / ityAdikayA yuktyA ucyamAno'pyasau kammadoseNa cIvarAiyaM chaDDettA go| tassa uttarA bhginnii| | ujjANe Thiyassa vaMdiyA gyaa| taM ca daTTaNa tIe vi cIvarAiyaM savaM char3iyaM / tAhe bhikkhAe paviTThA / gaNiyAe diTThA / 'mA amha logo virajihi' tti ure se pottI baddhA / sA necchai / teNa bhaNiyaM-acchau esA tava devayAe dinnA / teNa | ya do sIsA pavAviyA-koDinno koTTavIro ya / tao sIsANa paraMparaphAso jaao| evaM ke'pi labdhAmapi bodhi mithyAtvodayAt nAzayantIti sUtrArthaH // 9 // etatrayAvAptAvapi saMyamavIryadurlabhatvamAha suiMca larbu saddhaM ca, vIriyaM puNa dullahaM / bahave royamANA vi, no ya NaM pddivje||10|| vyAkhyA-zrutiM cazabdAt mAnuSatvaM 'labdhvA' prApya zraddhAM ca 'vIrya' prakramAt saMyamaviSayaM punaHzabdasya vizeSadyotakatvAd vizeSeNa durlabhaM, yato bahavaH 'rocamAnA api' zraddadhAnA api "no ya NaM" ti sUtratvAt no etaM-dharma pratipadyante' cAritramohanIyakamrmodayataH satyaki-zreNikAdivat kartta nAbhyupagacchantIti sUtrArthaH // 10 // samprati durlabhasyAsya caturaGgasya phalamAha mANusattammi AyAo, jo dhammaM succa saddahe / tavassI vIriyaMlaDhuM, saMvuDo Ni Ne rayaM // 11 // vyAkhyA-mAnuSatve AyAto yo dharma zrutvA zraddhatte, 'tapasvI' nidAnAdirahitatayA prazasyatapo'nvitaH 'vIrya' saMyaX modyogaM labdhvA 'saMvRtaH' sthagitAzravaH, sa kim ? ityAha-nirddhanoti' nitarAmapanayati rajaH' baddha-badhyamAnakarmarUpam , tadapanayanAca muktimApnotIti bhAva iti sUtrArthaH // 11 // itthamAmuSmikaM phalamuktam / idAnImaihikaM phalamAha sohI ujuyabhUyassa, dhammo suddhassa ciTTha / nivANaM paramaM jAi, ghayasitti va pAvae // 12 // saMyame vIryasya durlabhatvam /
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInaimicandrIya vRttiH 1104 11 Xoxoxoxoxox caturaGgIyA'dhyayanam / vA / tassa bhajjA tAva na jemei suei vA jAva nAgao bhavati / sA nicinnA / annayA mAyaraM sA vaDDei - tumha putto tRtIyaM diyache diyahe aDDarate ei, ahaM jaggAmi chuhAiyA ya acchAmi / tAhe tAeM bhaNNai - mA dAraM dejjAhi, ahamajja jaggAmi / so dAraM maggai / iyarIe aMbADio bhaNio ya - jattha imAe belAe ugghADiyANi dArANi tattha vacca / bhaviyavayAe teNa maggaMteNa ugghADio sAhupaDissao diTTho / tattha gao / vaMdai sAhU / bhaNai ya - pavAveha mamaM / necchati / sayameva loo kao / tAhe se liMgaM dinaM / te vihariyA / puNo vi AgayANaM rannA kaMbalarayaNaM se dinaM / AyarieNAvi 'kimeeNa jaINaM ?, kiM gahiyaM ?' ti bhaNiUNa tassa ya aNApucchAe phAliyaM, NisijjAo kayAo / tao kasA io / annayA jiNakappiyA vannijjaMti, jahA - "jiNakappiyA ya duvihA, pANIpAyA paDiggahadharA ya / pAuraNamapAuraNA, ekkekA te bhave duvihA || 1 ||" ityAdi / so bhaNai - kiM esa evaM na kIrai ? / tehiM bhaNiyaM - esa vocchinno / teNa bhaNiyaM - mamaM na vocchijjai tti so caiva paralogatthiNA kAyo // tatrApi sarvathA niHparigrahatvameva zreyaH / sUribhiruktam -- dharmopakaraNamevaitat na tu parigrahaH / tathA hi-jantavo bahavaH santi, durdarzA mAMsacakSuSAm / tebhyaH smRtaM dayArthaM tu, rajoharaNadhAraNam // 1 // Asane zayane sthAne, nikSepe grahaNe tathA / gAtrasaGkocane ceSTaM tena pUrvaM pramArjanam // 2 // tathA ca - santi sampAtimAH sattvAH, sUkSmAzca vyApino'pare / teSAM rakSAnimittaM ca vijJeyA mukhavastrikA | // 3 // kiJca bhavanti jantavo yasmAdbhaktapAneSu keSucit / tasmAtteSAM parIkSArthaM, pAtragrahaNamiSyate // 4 // aparacasamyaktvajJAnazIlAni, tapazcetIha siddhaye / teSAmupagrahArthIdaM smRtaM cIvaradhAraNam // 5 // zItavAtAtapairdazai - mazakaizcApi kheditaH / mA samyaktvAdiSu dhyAnaM, na samyak saMvidhAsyati || 6 || tasya tvagrahaNe yatsyAt, kSudraprANivinAzanam / jJAnadhyAnopadhAto vA, mahAn doSastadaiva tat // 7 // yaH punaratisahiSNuta yaitadantareNApi na dharmabAdhakastasya naitadasti / tathA aSTama havo boTika - digambara matasthApakaH zivabhUtiH / 1114 11
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ yAca ya etAn varjayehoSAna , dharmopakaraNAhate / tasya tvagrahaNaM yuktaM, yaH syAjina iva prabhuH // 8 // sa ca prathamasaMhanana eva, na cedAnIM tadasti / ityAdikayA yuktyA ucyamAno'pyaso kammadoseNa cIvarAiyaM chaDettA go| tassa uttarA bhginnii| | ujjANe Thiyassa vaMdiyA gyaa| taM ca daTThaNa tIe vi cIvarAiyaM savaM chaDDiyaM / tAhe bhikkhAe paviTThA / gaNiyAe viTThA / 'mA amha logo virajihi' tti ure se pottI baddhA / sA necchai / teNa bhaNiyaM-acchau esA tava devayAe dinnA / teNa hAya do sIsA pavAviyA-koDinno koTTavIro ya / tao sIsANa paraMparaphAso jaao| evaM ke'pi labdhAmapi bodhiM mithyAtvodayAt nAzayantIti sUtrArthaH // 9 // etatrayAvAptAvapi saMyamavIryadurlabhatvamAha suiMca laddhaM saddhaM ca, vIriyaM puNa dullahaM / bahave royamANA vi, no ya NaM paDivajjae // 10 // vyAkhyA-zrutiM cazabdAt mAnuSatvaM 'labdhvA' prApya zraddhAM ca 'vIrya' prakramAt saMyamaviSayaM punaHzabdasya vizeSadyotakatvAd vizeSeNa durlabhaM, yato bahavaH 'rocamAnA api' zraddadhAnA api "no ya Na" ti sUtratvAt no etaM-dharma 'pratipadyante' cAritramohanIyakamrmodayataH satyaki-zreNikAdivat kattuM nAbhyupagacchantIti sUtrArthaH // 10 // samprati durlabhasyAsya caturaGgasya phalamAha mANusattammi AyAo, jo dhammaM succa saddahe / tavassI vIriyaMlaDhuM, saMvuDo NicuNe rayaM // 11 // | vyAkhyA-mAnuSatve AyAto yo dharma zrutvA zraddhatte, 'tapasvI' nidAnAdirahitatayA prazasyatapo'nvitaH 'vIrya' saMyamodyogaM labdhvA 'saMvRtaH' sthagitAzravaH, sa kim ? ityAha-nirddhanoti' nitarAmapanayati rajaH' baddha-badhyamAnakarmarUpam , tadapanayanAcca muktimApnotIti bhAva iti sUtrArthaH // 11 // itthamAmuSmikaM phalamuktam / idAnImaihikaM phalamAha sohI ujuyabhUyassa, dhammo suddhassa ciTThai / nivANaM paramaM jAi, ghayasitti va pAvae // 12 // saMyame vIryasya durlabhatvam / Xoxoxoxoxoxoxoxoxoxoxoka
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInaimica ndrIyavRttiH // 76 // vyAkhyA - 'zuddhiH' kaSAyakAluSyApagamo bhavatIti gamyate, 'RjubhUtasya' caturaGgaprAptyA muktiM prati praguNIbhUtasya / tathA ca 'dharmaH' kSAntyAdiH zuddhasya 'tiSThati' avicalitatayA''ste, azuddhasya tu kadAcit kaSAyodayAdasau vicalatyapi / tadavasthitau ca 'nirvANaM' jIvanmuktiM 'paramaM' prakRSTaM 'yAti' gacchati / uktaJca -- "nirjitamadamadanAnAM, vAkkAyamanovikArarahitAnAm / vinivRttaparAzAnA- mihaiva mokSaH suvihitAnAm // 1 // " atyantaprazamasukhAnubhAvAt / tathA hi"taNasaMthAranivanno, vi muNivaro bhaTTharAyamayamoho / jaM pAvai muttisuhaM, katto taM cakkavaTTI vi // 2 // " kathambhUtaH san ? 'ghRtasiktaH pAvaka iva' tapastejojvalitatvena ghRtatarpitAgnisamAna iti sUtrArthaH // 12 // itthamAmuSmikamaihikaM ca phalamupadizya ziSyopadezamAha - vigiMca kammuNo heuM, jasaM saMciNu khaMtie / pADhavaM sarIraM hiccA, uDDuM pakkamaI disaM // 13 // vyAkhyA - 'vevigdhi' pRthak kuru 'karmmaNaH ' prastAvAt mAnuSatvAdivibandhakasya 'hetum' upAdAnakAraNaM mithyAtvAviratyAdikam / tathA yazohetutvAt 'yazaH ' saMyamo vinayo vA / yaduktam -- "evaM dhammassa viNao, mUlaM paramo se mokkho / jeNa kittiM suyaM sigdhaM, nissesaM cAbhigacchai // 1 // " tat 'sacinu' upacitaM kuru, kayA ? - kSAntyA, upalakSaNatvAt mArdavAdibhizca / evaM kurvataH kiM syAt ? ityAha - 'pArthivaM' paraprasiddhyA pRthivIvikAraM 'zarIraM' tanuM 'hitvA' muktvA UrdhvA dizamiti sambandhaH, 'prakrAmati' prakarSeNa gacchatIti sUtrArthaH // 13 // itthaM yeSAM tadbhava eva muktyavAptiH tAn pratyuktam / yeSAM tu na tathA tAn pratyAha 1 "tRNasaMstAranipano'pi munivaro bhraSTarAgamadamohaH / yat prApnoti muktisukhaM, kutastat cakravapi // 2 // " 2 "evaM dharmasya vinayo, mUlaM paramo'sau mokSaH / yena kIrtti zrutaM zIghraM niHzreyasaM cAbhigacchati // 1 // " XXXCXOXOXOXOX tRtIyaM caturaGgIyA'dhyayanam / durlabha caturaGgasya phalam / // 76 //
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ XOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOX visAlisehiM sIlehiM, jakkhA uttarauttarA / mahAsukkA va dippaMtA, mannaMtA apuNaccavaM // 14 // appiyA devakAmANaM, kAmarUvaviuviNo / uhUM kappe ciTThati, puvA vAsasayA bahU // 15 // vyAkhyA-"visAlisehiM" ti mAgadhadezIyabhASayA visadRzaiH-vibhinnaiH 'zIlaiH' vratapAlanAtmakaiH anuSThAnavizeSaiH 'yakSAH' devA Urddha kalpeSu tiSThantIti uttareNa sambandhaH / 'uttarottarAH' yathottarapradhAnAH 'mahAzuklAH' atizayojjvalatayA candrAdityAdayaH te iva 'dIpyamAnAH' prakAzamAnAH, 'manyamAnAH' manasi avadhArayanto viziSTakAmAvAptisamutpannaratisAgarAvagADhatayA 'apunathyavaM' apunazyavanam / arpitA iva 'arpitAH' DhaukitAH prakramAt prAk sukRtena 'devakAmAnAM' divyAGganAsparzAdInAm / 'kAmarUpavikaraNAH' yatheSTarUpAdinirvarjanazaktisamanvitAH 'Urddham' upari 'kalpeSu' saudharmAdiSu upalakSaNatvAd graiveyakAnuttareSu ca 'tiSThanti' AyuHsthitimanubhavanti / 'pUrvANi' varSasaptatikoTilakSaSaTpaJcAzatkoTisahasraparimitAni 'varSazatAni' pratItAni 'bahUni' asaMkhyeyAni, pUrva-varSazatAyuSAmeva caraNayogyatvena vizeSato dezanaucityam iti khyApanArthamitthamupanyAsa iti sUtrArthaH // 14-15 // tatkimeSAm etAvadeva phalam ? ityA''zayA''ha tatthaThiccA jahAThANaM, jakkhA Aukkhae cuyaa|uveNti mANusaMjoNiM, se dasaMge'bhijAyai // 16 // vyAkhyA-tatra' teSu kalpeSu 'sthitvA' AsitvA 'yathAsthAnaM' yad yasya svAnuSThAnAnurUpaM indrAdipadaM tasmin yakSAH 'AyaHkSaye svajIvitAvasAne 'cyutAH' bhraSTAH 'upayAnti' gacchanti mAnuSIM yonim| tatra ca 'se' iti saH-sAvazeSakuzalakarmA jantuH dazAGgAni bhogopakaraNAni vakSyamANAni asyeti dazAGgaH abhijAyate / ekavacananirdezastu visadRzazIlatayA kazcid dazAGgaH kazcit navAGgAdirapi jAyata iti vaicitryasUcanArtha iti sUtrArthaH // 16 // kAni punardazAGgAni ? ityAha
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyaM cturnggiiyaa|'dhyynm| | durlabhasya caturaGgasya phalam / zrIuttarA- khettaM vatthaM hiraNNaM ca, pasavo dAsaporasaM / cattAri kAmakhaMdhANi, tattha se uvavajaha // 17 // dhyayanasUtre mittavaM nAivaM hoi, uccAgotte ya vannavaM / appAyaMke mahApanne, abhijAe jaso bale // 18 // zrInaimica vyAkhyA-kSetraM' grAmA''rAmAdi setuketUbhayAtmakaM vA, 'vAstu' khAtocchitobhayAtmakam 'hiraNyaM suvarNam , upalandrIyavRtti MalkSaNatvAd rUpyAdi ca, 'pazavaH' gomahiSyAdayaH, dAsAzca-preSyarUpAH 'porusaM' ti prAkRtatvAt pauruSeyaM ca-padAtisamUhaH // 77 // dAsapauruSeyaM, 'catvAraH' catuHsaMkhyAH / atra hi kSetravAstviti caikaH, hiraNyamiti dvitIyaH, pazava iti tRtIyaH, dAsapauruSeyamiti caturthaH / ete kAmAH-manojJazabdAdayaH taddhetavaH skaMdhAH-tattatpudgalasamUhAH kAmaskandhA yatra bhavantIti gamyate / prAkRtatvAcca napuMsakanirdezaH / 'tatra' teSu kuleSu saH 'upapadyate' jAyate / anena ca eka aGgamuktam / zeSANi tu navAGgAnyAha-'mitravAn' vayasyavAn , 'jJAtimAn' bandhumAna bhavati, 'uccairgotraH' uttamakulaH, 'caH' samuccaye, 'varNavAn' prazastazarIracchaviH, 'alpAtaGkaH' AtaGkavirahito nIroga ityarthaH, 'mahAprAjJaH' paNDitaH, 'abhijAtaH' vinItaH, sa hi sarvajanAbhigamanIyo bhavati, tatazca viziSTavibhUtimAn , 'yazasvI' khyAtimAn , 'balI' kAryakaraNaM prati sAmarthyavAn , ubhayatra sUtratvAt matvarthIyalopa iti sUtradvayArthaH // 17-18 // tat kiM evaMvidhaguNasampatsamanvitaM mAnuSatvameva tatphalam ? ityAha bhoccA mANussae bhoe, appaDirUve ahaauyN| putvaM visuddhasaddhamme, kevalaM bohi bujjhiyA // 19 // vyAkhyA-'bhuktvA' Asevya 'mAnuSyakAn' manuSyasambandhinaH 'bhogAn ' manojJazabdAdIn 'apratirUpAn' ana "sasyotpattibhUmiH kSetraM, tacca setuketUbhayabhedAt trividham, tatra setukSetram-arahaTTAdisekyam , ketukSetra punaH-AkAzapatitodakaniSpAdyam , ubhayakSetraM tu-ubhayaniSpAcam / 2 vAstu-agAraM, tadapi trividham , khAtam, ucchritam, khAtochUitam / tatra khAtambhUmigRhakAdi, ucchritam-prAsAdAdi, khAtocchritam-bhUmigRhasyopari praasaadH| BXakoXOXOXOXOXOXOXOXOXOX6Y // 77 //
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ nyatulyAn 'yathAyuH' AyuSaH anatikrameNa 'pUrva pUrvajanmasu 'vizuddhasaddharmA' nidAnAdirahitatvena zuddhazobhanadharmaH, 'kevalAm' akalaGkAM 'bodhi' jinapraNItadharmaprAptilakSaNAM 'buddhA' anubhUya prApyeti yaavt||19|| tato'pi kim ? ityAha cauraMgaM dullahaM maccA, saMjamaM pddivjiyaa| tavasAdhutakammaMse, siddhe bhavati saase||20||tti bemi|| __ vyAkhyA-'caturaGgIm' abhihitasvarUpAM duHprApAM 'matvA' jJAtvA 'saMyama' sarvasAvadyaviratirUpaM 'pratipadya' Asevya 'tapasA' bAhyenA''ntareNa ca 'dhutakarmAMzaH' apanItasarvakarmabhAgaH siddho bhavati 'zAzvataH zazvadbhavanAt / zazvadbhavanaM ca punarbhavanibandhanakarmabIjA''tyantikocchedAt / tathA cAha-"dagdhe bIje yathA'tyantaM, prAdurbhavati nAGkaraH / karmabIje tathA dagdhe, na rohati bhavAGkaraH // 1 // " iti sUtrArthaH / / 20 // 'itiH' parisamAptau bravImIti prAgvat // // iti uttarAdhyayanaTIkAyAM caturaGgIyAkhyaM tRtIyamadhyayanam //
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ atha skRtaakhymdhyynm| caturtha zrIuttarAdhyayanasUtre zrInaimicandrIyavRttiH asNskRtmdhyynm| // 78 // uktaM tRtIyamadhyayanam / adhunA caturthAvasaraH / tasya cAyamabhisambandhaH-ihAnantarAdhyayane catvAri mAnuSatvAdIni aGgAni durlabhAnItyuktam / iha 'tatprAptAvapi mahate doSAya pramAdaH, mahate ca guNAya apramAdaH' iti manyamAnaH pramAdApramAdau heyopAdeyatayA''ha, ityanena sambandhenA''yAtasyAsya pramAdA'pramAdanAmna idaM AdisUtram asaMkhayaM jIviya mA pamAyae, jarovaNIyassa hu Natthi tANaM / / eyaM viyANAhi jaNe pamatte, kannU vihiMsA ajayA garhiti // 1 // vyAkhyA-'asaMskRtaM' asaMskaraNIyaM 'jIvitaM' prANadhAraNam yatnazatairapi sato varddhayituM truTitasya ca karNapAzavad asya sandhAtumazakyatvAt / yata uktam-"vAsAiM do va tinni va, vAhijai jaragharaM pi sIDevi / sA kA vi natthi nII, sIDijai jIviyaM jIe // 1 // " maGgalaiH kautukaryogairvidyAmatraistathauSadhaiH / na zaktA maraNAt trAtuM, sendrA devagaNA api // 2 // tataH kim ? ityAha-'mA pramAdIH' kimuktaM bhavati ?-yadIdaM kathaJcitsaMskartuM zakyaM syAt caturaGgyavAptAvapi na pramAdo doSAya, yadA tu naivaM tadA caturaGgI pramAdinAM naSTA punardurlabheti mA pramAdaM kRthAH / syAdetatvArddhakye dharma vidhAsyAmi, ityAzaGkayAha-jarAM tu upanItaH-prApito gamyamAnatvAt svakarmabhirjaropanItaH tasya nAsti 1 "varSANi dve vA trINi vA, vAhyate jIrNagRhamapi sIvitvA / sA kApi nAsti nItiH, sIvyate jIvitaM yayA // 1 // " caturajayavAptAvapi mahate doSAya prmaadH| // 78 //
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ trANaM yenAsau apanIyate, punazca yauvanamAnIyate, na taccharaNamasti / yaduktam-"jayA ya rUvalAvaNNaM, sohaggaM ca viNAsae / jarA viDaMbae dehaM, tayA ko saraNaM bhave ? // 3 // rasAyaNaM nisevaMti, maMsaM majjarasaM tahA / muMjaMti sarasAhAraM, jarA tahavi na nassae // 4 // " tato yAvadasau nAsAdayati tAvaddharme mA pramAdIH / uktaM ca tadyAvadindri| yabalaM, jarayA rogairna bAdhyate prasabhaM / tAvaccharIramUcho, tyaktvA dharme kuruSva matiM // 5 // jaropanItasya ca trANaM nAstItyatrA'TTano dRSTAntaH / tatra ca sampradAyaH ujeNI NayarI / jiyasattU raayaa| tassa aTTaNo mallo savarajesu ajeo| io ya samuddataDe sopArayaM nAma nayaraM / tattha sIhagirI raayaa| so ya mallANaM jo jiNai tassa bahuM davaM dei / so aTTaNo tattha gaMtUNa varise varise paDAgaM hri|| rAyA ciMtei-esa annAo rajjAo AgaMtUNa paDAgaM harai, esA mamaM ohAvaNa tti paDimalaM maggai / teNa macchio| ego diTTho vasaM pibaMto, balaM ca se vinnAsiyaM, 'jogo' tti nAUNa posio, mahAjuddhaM ca sikkhAvio / puNaravi aTTaNo| Agao, soya kira 'mallajudvaM' hohi tti aNAgae ceva sagAo nayarAo appaNo patthayaNassa bailaM bhariUNa avAbAheNaM ei, saMpatto sopArayaM / juddhe parAjio macchiyamalleNaM / gao sayaM AvAsaM ciMtei-eyassa balavur3I taruNassa, mama | hANI, anaM malaM maggai, suNei ya-suravAe asthi tti / evaM teNaM bharukacchaharaNIgAme dUrullakUviyAe kariso dittttho| jAegeNaM hattheNaM halaM vAheti, ekeNaM phalahIo uppADei / taM ca daTTaNa Thio 'pecchAmi tAva AhAra' ti / AvallA mukkA / bhajA | |ya se bhattaM gahAya AgayA / ptthiyaa| kUrassa ubbhijiya ghaDao pecchai / jimio sannAbhUmiMgao / tattha parikkhai savaM "yadA ca rUpalAvaNyaM, saubhAgyaJca vinAzayati / jarA viDambayati dehaM, tadA kaH zaraNaM bhavet // 3 // rasAyanaM niSevante, mAMsaM macarasaM tathA / bhujanti sarasAhAraM, jarA tathApi na nazyati // 4 // " 2 karpAsAn / 3 bliivdii|
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInaimicandrIyavRttiH nm| // 79 // saMvaTTiyaM / veyAliyammi vasahiM tassa ghare maggai / dinnA / io ya saMkahAIhiM saMpucchai-kA jIvigA? / teNa kahie | caturtha bhaNai-ahaM aTTaNo tumaM IsaraM karemi tti / tIse mahilAe kappAsamollaM dinnaM / sA ya uvalA sabaliddA ujjeNiM gyaa| asaMskRtA| teNa vi vamaNavireyaNANi kayANi / posio| nijuddhaM sikkhaavio| puNaravi mahimAkAle teNeva vihiNA aago| khyamadhyaya| paDhamadivase phalahiyamallo macchiyamallo ya juddhe ekko ajio ekko apraajio| rAyA vi 'bIyadivase hohii' tti | aigao / ime vi sae sae Alae gyaa| aTTaNeNa phalahiyamallo bhaNio-kahehi puttA! jaM te dukkhAviyaM / teNa kahiyaM / | teNa ya mahio, seeNaM punnnnviiko| macchiyassa vi rannA sammaddagA visajiyA / bhaNai-ahaM tassa piuNo vi na | IX jaropanItabIhemi, so ko varAo? / bIyadivase samajuddhA / taiyadivase appappahAro nIsaho isAhaThANaM Thio mcchio| sya trANaM aTTaNeNa bhaNio-phalahi tti / teNa phalahaggaheNa kaDio, sIse kuMDigAgAheNa / tao rannA sakkArio, gao ujjeNiM / nAsti atra aTTaNo tattha ya vimukkajujjhavAvAro acchai / so ya 'mahallo' tti kAuM paribhUyae sayaNavaggeNaM / jahA-esa saMparya na | aTTaNamallakassa vi kajassa khamo tti / pacchA so mANeNa tesiM aNApucchAe kosaMbiM nagari gao / tattha varisameta uvaregaM gao dRssttaantH| rasAyaNaM uvajIveti / so baliTTho jAo / juddhamahe payatte rAyamallo niraMgaNo nAma taM nihaNai / pacchA rAyA mannaio-mama mallo AgaMtueNa viNihao tti na pasaMsai / rAyANe apasaMsaMte sabo raMgo tuNhikko acchai / io ya adraNeNa rAiNo jANaNanimittaM bhannai-sAhaha vaNa! sauNANaM, sAhaha bho sauNagA! sauNagANa / nihaoM niraMgaNo aTTaNeNa nikkhittasattheNaM // 1 // evaM bhaNiyametteNa rAiNA 'esa aTTaNo' tti kAuM tuTTeNa pUio, davaM ca se // 79 // pajjataM AmaraNaMtiyaM dinnaM / sayaNavaggo ya se taM souM tassa syaasmvgo| pAyapaDaNamAIhiM pattiyAviuM dabaloheNa azaktaH / 2 yoddhA kA sthAnavizeSa / 3 nirvyApAratAm / XXXXXXX
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ keXXXXXXX alliyaavio| pacchA so ciMtei-mama ee davalobheNa alliyAveMti, puNo vi mamaM parihavissaMti, jarAparigao ya ahaM na puNo sumahalleNAvi payatteNa sakissaM juvattaM kAuM / tAhe 'hiyaya !-caMcalu jIviu athiru atthu taNu sayaNu asArau, karahi dhammu chaDDevi mohu gharavAsaha kerau / jaraDAiNijajariyadehu acchisi duhanaDiyau, jhaMkhaMtau ekkala ceva jarasikkaDi paDiyau // 1 // avi ya-laMbamANavalIcammo, jhINadiTThI gayassuI / gayadaMto kurUvo ya, rukkhalomaNahacchavI // 1 // amukaDhalaTThI ya, sAsakhAsAulANaNo / galaMtamuhalAloTTho, cAvato ciTThae jaraM // 2 // appio baMdhavANaM pi, paribhUo suehi vi / bhajAe vi avannAo, bhAsaMto asuhaMkaro // 3 // kiccheNa gamae kAlaM, attttjjhaannPaimuvaago| dhammatthakAmarahio, jarAliddhataNU nro||4|| taM jAva'javi saceTTho tAva pacayAmi' tti saMpahAriUNa tahArUvANaM therANaM aMtie pavaio // | evaM jaropanItasyATTanasyeva na trANaM bhavati / 'evam' anantaroktamartha 'vijAnIhi' vizeSeNAvabuddhyasva, tathA etacca vakSyamANaM jAnIhi-janAH' lokAH 'pamattAH' pramAdaparA, ubhayatra sUtratvAd ekavacanam , kim ? arthaprakramAt trANaM, 'nu' iti vitakeM, 'vihiMsrAH' vividhahiMsanazIlAH, tathA-'ayatAH' tattatpApasthAnebhyo'nuparatAH, "gahiti" tti 'prahIyanti' svIkariSyanti / kimuktaM bhavati ?-ete pramattAdivizeSaNAnvitAH svaduzceSTitairnarakAdikameva yAtanAsthAnaM grahI-| pyantIti nAsti trANamiti sUtrArthaH // 1 // tatra cA'saMskRtaM jIvitaM, jaropanItasya ca na trANam, ato 'mA pramAdI.' ityukte arthasyApi puruSArthatayA sakalaihikAmuSmikaphalanibandhanatayA ca tadupArjanaM prati apramAdo vidheya iti keSAcit 1 camcalaM jIvitaM asthiraH arthaH tanuskhajanI asArI, kuru dharma tyaktvA mohaM gRhavAsasya satkam / barAhAkinIjaritadehaH AsiSyase duHkhanaTitaH, vilapan ekAkyeva jarAmazikAyAM ptitH||5||
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ . ko caturtha zrIuttarAdhyayanasUtre zrInamicandrIyavRttiH | asNskRtaakhymdhyynm| // 8 // kadAzayaH / yata AhuH-dhanairduSkulInAH kulInAH kriyante, dhanaireva pApAtpunarnistarante / dhanebhyo viziSTo na loke'sti kazci-ddhanAnyarjayadhvaM dhanAnyarjayadhvam // 1 // iti tanmatamapAkartumAha je pAvakammehi dhaNaM maNussA, samAyayaMtI amaI ghaay|| ...... pahAya te pAsapayahie Nare, verANubaddhA narayaM uti // 2 // vyAkhyA-'ye' kecana 'pApakarmabhiH' kRSivANijyAdibhiH anuSThAnaiH 'dhanaM' dravyaM 'manuSyAH' manujAH, teSAmeva prAyastadarthopAyapravarttanAd itthamuktam , 'samAdadate' svIkurvanti 'amati' kumatim uktarUpAM 'gRhItvA' sampradhArya 'prahAya' prakarSeNa hitvA dhanameva prakRtaM, 'te' dhanaikarasikAH pAzA iva pAzA:-bandhanahetutvAt rUyAdayaH / uktazca-"vArI gayANa jAlaM, timINa hariNANa vaggurA ceva / pAsA ya sauNayANaM, NarANa baMdhatthamitthIo // 1 // unnayamANA akkhaliya-parakamA paMDiyA kaI je ya / mahilAhiM aMgulIe, naccAvijaMti te vi narA // 2 // " teSu pAzeSu "payaTTiya" tti ArSatvAt pravRttAH pAzapravRttAH 'narAH' puruSAH, punarupAdAnaM AdarakhyApanArtha, 'vairAnubaddhAH' pApena satatamanugatAH 'naraka' ratnaprabhAdikam 'upayAnti' gacchanti / te hi dravyamupAya' ruyAdiSvabhiramante, tadabhiratyA ca narakAdigatibhAja eva bhavantIti bhAvaH / tasmAd ihaiva bandha-vadha-mAraNahetutayA paratra ca narakaprApakatvena tattvataH puruSArtha eva na bhavati artha | iti tadabhilASeNa dhamma prati mA pramAdIH ityuktaM bhavati / ihaivaihikAmuSmikApAyadarzakamudAharaNam / tatra ca vRddhasampradAya:___ egammi nagare ego coro, so rattiM vibhavasaMpannesu gharesa khattaM khaNiuM subahu dabajAyaM ghettuM appaNo ghare 1 "vAri gajAnAM jAlaM, timInAM hariNAnAM vAgurA caiva / pAzAzca zakunakAnAM, narANAM bandhArtha striyH||1|| unnatamAnA askhalitaparAkramAH paNDitAH kavayo ye ca / mahilAbhiralyA, naryante te'pi narAH // 2 // " | arthAbhilASeNa dharma prati mA pramAdI, atra caurdRssttaantH| // 8 //
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ gadese kUvaM sayameva khaNittA tattha davajAyaM pakkhivai / jahicchiyaM suvannaM dAUNa kannagaM vivAheuM pasUyaM saMtiM uddavettA tatthaivAgaDe pakkhivai 'mA me bhajjA ceDarUvANi ya parUDhapaNayANi hoUNa rayaNANi parassa pagAsissaMti' / evaM kAlo | vaccai / annayA teNegA kannagA vivAhiyA aIva rUviNI / sA pasUyA saMtI teNa na mAriyA / dArago ya se aTThavariso jAo / teNa ciMtiyaM - aiciraM dhAriyA, eyaM putraM uddaveDaM pacchA dArayaM uddavissAmi / teNa sA uddaveDaM agaDe pakkhittA / teNa ya dArageNa gihAo niggacchiUNa dhAhA kayA / logo milio / teNa bhannai - eeNa mama mAyA mAriyati / rAyapurisehiM suyaM / tehiM gahio / diTTho kUvo davvabhario, aTThiyANi subahUNi / so baMdheUNa rAyasabha samuvaNIo jAyaNApagArehiM / savaM davaM davAveUNa kumAreNa mArio // evamanye'pi 'dhanaM pradhAnamiti tadarthaM pravarttamAnAH tadapahAyaiva anarthAvAptito narakamupayAntIti sUtrArthaH // 2 // idAnIM karmmaNo'vandhyatAm abhidadhat prakRtamevArthaM draDhayitumAha- teNe jahA saMdhimuhe gahIe, sakammuNA kicai pAvakArI / evaM payA peca ihaM ca loe, kaDANa kammANa na mokkhu atthi // 3 // vyAkhyA - 'stenaH ' coraH 'yathe 'ti dRSTAntopanyAse, 'saMdhimukhe' kSatradvAre 'gRhItaH ' AttaH 'svakarmaNA' AtmIyAnuSThAnena 'kRtyate' chidyate 'pApakArI' pApakarttA / kathaM punarasau kRtyate ? iti atra sampradAyaH egammi nagare ego coro / teNa abhejjao gharagassa phalagaciyassa pAgArakavisIsagasaMThiyaM khattaM khayaM / kha ya aNegAgArANi - kalasAgiI NaMdAvattasaMThiyaM paumAgiiM purisAgiiM ca / so ya taM kavisIsayasaMThiyaM khaNaMto gharasAmieNa ceio / tao teNa addhapaviTTho pAesu gahio 'mA paviTTho saMto paharaNeNa paharissaha' tti / pacchA coreNa XXXX CXCXXXXXXX
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInaimicandrIyavRttiH // 81 // vi bAhiratyeNa hatye gahio / so tehiM dohiM vi balavaMtehiM ubhayahA kaDijamANo sayaMkiyapAgArakavisIsagehiM| phAlijamANo attANo vilavai // | 'evam' amunaiva udAharaNadarzitanyAyena 'prajAH' prANinaH kRtyante iti sambandhaH / 'pretya' paraloke 'iha ca' ihaloke / kimiti pretya ityucyate ? yAvatehaiva kRtamihevApagatam , ata Aha-yataH kRtAnAM karmaNAM na mokSo'sti / uktazca| "yadiha kriyate karma, tat paratropabhujyate / mUlasikteSu vRkSeSu, phalaM zAkhAsu jAyate // 1 // " evaM matvA pApakarma na |vidheyam / yaduktam-"dhammAhammaha phalu pecchaMtaha, jammaNamaraNavAhijarataMtaha / bhaviyaha sai saMsAri saraMtaha, kema sahatthI pAu karaMtaha // 1 // " AstAM pApakarma tadabhilASo'pi na kAryaH, tasyApi anarthahetutvAt / tathA ca vRddhAH| egammi nagare egeNa coreNa ratiM durArohe pAsAe AroDhuM khattaM khayaM, subahuyaM dabajAyaM nINiyaM / pahAyAe rayaNIe hAyasamAladdhasuddhavAso tattha gao 'ko kiM bhAsai ? tti jANaNatthaM 'jai tAvaDaja logo meM na yANissai tA puNo| vi pubaDhiIe corissAmi' tti saMpahAriUNa tammi ya khattaTThANe go| tattha logo bahU milio saMlavai-kahaM durArohe pAsAe AroDhuM vimaggeNa khattaM khayaM ?, kahaM ca khuDUlaeNaM khattadvAreNaM paviTro puNo daveNa saha niggao ? tti / so suNeuM harisio ciMtei-'saccameyaM, kiha haM eeNa niggao??tti appaNo uyaraM ca kArDa ca paloe khattamuhaM paloei / so ya rAyaniuttehiM purisehiM kusalehiM jANio, rAiNo uvaNIo, sAsio ya // evaM pApakarmaNAmabhilaSaNamapi sadoSam iti na vidadhIta iti sUtrArthaH // 3 // iha ca kRtAnAM karmaNAmavandhyatvamuktam, tatra ca kadAcit svajanata eva tanmuktirbhavati, amuktau vA vibhajyaivAmI dhanAdivada bhokSyanta iti kazcit manyeta ata Aha "dharmAdharmayoH phalaM prekSamANasya janmamaraNavyAdhijarAtasya / bhavyasya sadA saMsAre sarataH, kathaM sukhArthI pApaM kuryAt ? // 1 // " caturtha asaMskRtAkhyamadhyava nam / arthAbhilASeNa dharma prati mA | pramAdI, atra caur|dRssttaantH| 1 //
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMsAramAvanna parassa aTThA, sAhAraNaM jaM ca karei kmm| kammarasa te tassa u veyakAle, Na baMdhavA baMdhavayaM uti // 4 // vyAkhyA-saMsaraNaM saMsAra:-teSu teSu uccAvaceSu kuleSu paryaTanaM tam 'ApannaH' prAptaH 'parasya' Atmavyatiriktasya putrakalatrAdeH 'arthAt' iti artha-prayojanamAzritya, "sAhAraNaM jaMca" tti casya vAzabdArthatvAd minnakramatvAJca sAdhAraNaM vA yad 'Atmano'nyeSAM caitad bhaviSyati' iti abhisandhipUrvakaM karoti' nirvarttayati bhavAn 'karma' kRSyAdyanuSThAnam / 'karmaNaH' tasyaiva kRSyAdeH 'te' tava karmakartuH 'tasyApi' parArthasya sAdhAraNasya vA, tuzabdo'pizabdArthaH, AstAmanyanimittasya ityabhiprAyaH, 'vedakAle' vipAkakAle 'na' naiva 'bAndhavAH' svajanAH yadarthaM karma kRtavAn te 'bAndhavatA' bandhutAM tadvibhajanApanayanAdinA "uviti" tti upayAnti / / uktazca-"baMdhavA suhiNo sabe, pI-mAI putta-bhAriyA / peyavaNAo niyataMti, dAUNa salilaMjaliM // 1 // abbhukkhaMti ya taM gehaM, piyammi vi mae jaNe / hiTThA teNa'jiyaM dadha, taheva vilasaMti ya // 2 // atthovajaNaheUhiM, pAvakammehi perio / ekkao ceva so jAi, duggaI duhabhAyaNaM // 3 // " yattazcaiSam atastadupari premAdiparihArato dharma evAvahitena bhAvyam / tathAvidhA''bhIrIvaJcakavaNigvat / tathA ca vRddhAH egammi nayare ego vANiyago aMtarAvaNe vavaharai / egA AbhIrI ujugA do rUvage ghettUNa kppaasnimittmuvtttthiyaa| kappAso ya tayA samahagyo ya vaTTai / teNa vANiyageNa egassa rUvagassa do vAre toleuM kappAso dinno / sA jANai 'doNha "bAndhavAH suhRdaH sarve, pitRmAtRputrabhAryAH / pretavanA nivartante, datvA salilAalim // 1 // abhyukSanti ca tad gRhaM, priye'pi mRte jne| hRSTAstenAjitaM dravyaM, tathaiva vilasanti ca // 2 // arthopArjanahetumiH, pApakarmabhiH preritH| ekakazcaiva sa yAti, durgatiM duHkhamAjamAm // 3 // "
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInaimicandrIyavRttiH // 82 // caturtha / vi rUvagANa dinno' ti sA poTTalayaM baMdheuM gayA / pacchA so vANiyago ciMtei - esa rUvago muddA laddho, tao ahaM eyaM uvabhuMjAmi / teNa tassa rUvagassa samiyaM ghayaM gulo ya kiNiuM ghare visajjiyaM / bhajjA saMlattA - ghayapunne karejjAsi tti / asaMskRtAtAe kayA ghayapunnA / etthaMtare Usugo jAmAugo se savayaMsago Agao / so te ya ghayapUre bhuMjiuM gao / vANiyago pahAo bhoyaNatthamubagao / tAe sAbhAviyaM bhattaM parivesiyaM / teNa bhannai - kiM na kayA ghayapUrayA ? / tAe bhannai - kayA, paraM jAmAugeNa savayaMseNa khaiyA / so ciMtei -- peccha, jArisaM kayaM mayA, sA varAI AbhIrI vaMceuM paranimittaM appA apuneNa saMjoio / so ya saciMto sarIraciMtAe niggao / gimho ya tayA vaTTai / so ya majjhaNhavelAe kayasarIra ciMto | egassa rukkhassa heTThA vIsamai / sAhU ya teNogAseNa bhikkhanimittaM jAi / teNa so bhannai -- bhayavaM ! ettha rukkhacchAyAe vIsamaha mayA samANaM ti / sAhuNA bhaNiyaM --turiyaM mae niyayakajjeNa gaMtavvaM / vaNieNa bhaNiyaM kiM bhayavaM ! ko tmanaiva vi parakajjeNAvi gacchai ? / sAhuNA bhaNiyaM - jahA tumaM ciya bhajjAinimittaM kilissasi / sa marmaNIva spRSTaH teNeva bhoktavyam, ekkavayaNeNa saMbuddho bhaNai -- bhayavaM ! tumbhe kattha acchaha ? / teNa bhannai - ujjANe / tao taM sAhuM kayapajjattiyaM nAUNa atrAbhIrItassa sagAsa gao / dhammaM souM bhaNai -- pavayAmi jAva sayaNaM ApucchAmi / gao niyayaM gharaM / baMdhave bhajjaM ca bhaNai - jahA AvaNe vavaharaMtassa tuccho lAbhago tA disAvANijjaM karemi, do ya satthavAhA, tatthego mullabhaMDaM dAUNa suheNa iTThapuraM pAvei, tattha ya vidattaM na kiMci giNhai, bIo na kiMci bhaMDamulaM dei putravidattaM ca lupei, taM kayareNa sattheNa saha vaccAmi ? | saNeNa bhaNiyaM - paDhamaeNa saha vaJcasu / tehiM so samaNunnAo baMdhusaMgao gao ujjANaM / tehiM bhannai - kayaro satthavAho ? / teNa bhannai -- naNu paralogasatthavAho esa sAhU asogacchAyAe ubaviTTho niyaeNaM bhaMDeNaM vavaharAvera, eeNa saha nivANapaTTaNaM jAmi tti / evaM so pAio || XoXoxoxoxoxoxox khyamadhyaya nam / parArthakRtaM karma A vaJcakavaNi dRSTAntaH / // 82 //
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ yathA cAyaM vaNik svajanasvatattvamAlocayan pravrajyAM pratyAdritaH tathAnyairapi vivekibhiryatitavyam / tathA ca vAcakaH"rogAghrAto duHkhA-'ditastathA svajanaparivRto'tIva / kaNati karuNaM sabASpaM, rujaM nihantuM na shkto'sau||1|| mAtA bhrAtA bhaginI, bhAryA putrAstathA ca mitrANi / na pranti te yadi rujaM, svajanabalaM kiM vRthA vahasi // 2 // rogaharaNe'pyazaktAH, pratyuta dharmasya te tu vighnakarAH / maraNAcca na rakSanti, svajanaparAbhyAM kimabhyadhikam ? // 3 // tasmAt svajanasyArthe, yadihAkArya karoSi nirlajja ! / bhoktavyaM tasya phalaM, paralokagatena te mUDha ! // 4 // tasmAt svajanasyopari, saGga parihAya nivRto bhUtvA / dharma kuruSva yatnA-dyat paralokasya pathyadanam // 5 // " iti sUtrArthaH // 4 // itthaM tAvat svakRtakarmabhyaH vajanAnna muktiH ityuktam / adhunA tu dravyameva tanmuktaye bhaviSyatIti kasyacidAzayaH syAd ata Aha vitteNa tANaM na labhe pamatto, imammi loe aduvA prtthaa| dIvappaNaDhe va aNaMtamohe, NeyAuyaM damadaTThameva // 5 // vyAkhyA-vittena' draviNena 'trANaM' svakRtakarmaNo rakSaNaM, 'na labhate na prApnoti / kIdRk ? 'pramattaH' madyAdipramAdavazaMgataH / ka ? ityAha-"imammi" tti asmin anubhUyamAnatayA pratyakSa eva 'loke' janmani "aduve"ti athavA 'paratre ti parabhave / kathaM punarihApi janmani na trANAya ?, atrocyate vRddhasampradAyaH___ ego kila rAyA iMdamahAINa kamhi Usave aMteure niggacchaMte ghosaNaM ghosAvei-jahA so purisA jayarAoka niggacchaMtu / tattha purohiyaputto rAyavallaho vesAgharamaNupaviTTho ghosie vi na niggo| so rAyapurisehiM ghio| teNa vallabheNa na tesiM kiMci dAUNa appA vimoio / dappAyamANo vivayaMto raaysgaasmuvnniio| rAiNA vi vajjho ANatto / pacchA purohio uvaDhio bhaNai-sabassaM pi ya demi, mA mArijau / to vi na mukko / sUlAe bhinno //
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ nideva tAvadAnuna vigataprakAza vidyA / tasitA ya nam / zrIuttarA-17 evamanye'pi na vittena trANamiheva tAvadAnuvanti, AstAmanyajanmani / tanmUrchAvataH punastasyA'dhikataraM doSamAha-x caturtha dhyayanasUtre "dIve"tti vRttArdham / prAkRtatvAt 'praNaSTadIpa iva' vigataprakAzadIpa iva iti dRSTAntaH / atra sampradAyaH asaMskRtAzrInaimica all jahA keI dhAuvAiyA sadIvagA agiMga iMdhaNaM ca gahAya bilamaNupaviTThA / tesiM pamAeNa dIvo aggI vi vijjhaao| khyamadhyayandrIyapattiHX tao vijjhAyadIvaggiyA guhAtamamohiyA io tao sabao paribhamaMti / paribhamaMtA ya apaDiyAramahAvisehi sappehiM DakA, duruttare aheThANe paDiyA, tattheva nihaNamuvagayA / // 83 // evaM anantaH-aparyavasitaH tadbhava eva prAyastasyA'napagamAt mohaH-ajJAnamohanIyarUpo'sya iti anantamohaH, kim ? pramAdavaityAha-nizcita AyaH-lAbhaH, nyAyaH-muktirityarthaH, sa prayojanamasya iti naiyAyikaH taM samyagdarzanAdikaM muktimArga-IA antasya dhamiti gamyate, "daTuM" ti antarbhUtApizabdArthatvAt 'dRSTvA'pi' upalabhyApi "aTThameva" tti prAkRtatvAd adraSTaiva bhvtiiti| nAdikaM na idamAkUtam-yathaiva guhAntargataH pramAdAt praNaSTadIpaH prathamamupalabdhavastutattvo'pi dIpAbhAvena tadadraSTaiva jAyate, tathA traannaay| ayamapi jantuH kathazcit karmakSayopazamAdeH muktimArga bhAvaprakAzadIpAt zrutajJAnAtmakAd dRSTvA'pi vittAdivyAsaktitaH tadAvaraNodayAd adraSTaiva bhavati, mohAdihetutvAd vittAdInAm / yaduktam-"mohAyayaNaM mayakA-mavaddhaNoM jnniycitt|sNtaavo| ArambhakalahaheU, dukkhANa pariggaho mUlaM // 1 // " tathA ca na kevalaM svatastrANAya vittaM na bhavati, kiMtu kathazcit trANahetuM samyagdarzanAdikamavAptamupahantIti sUtrArthaH // 5 // evaM dhanAdikaM na trANAya ityupadarya yatkRtyaM tadAhasuttesu AvI paDibuddhajIvI, Na vIsase paMDiya Asupanne / // 83 // ghorA muhuttA abalaM sarIraM, bhAraMDapakkhI va cara'ppamatto // 6 // 1 mohAyatanaM madakAmavarddhano janitacittasantApaH / ArambhakalahahetuHkhAnA parigraho mUlam // 1 // " XOXOXOXOXOXOXOXEX XOXOXOXOXOXOXOXOXXXddha
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ all vyAkhyA-supteSu' dravyataH zayAneSu, bhAvatastu dharma prati ajAgratsu, 'caH' pAdapUraNe, 'apiH' sambhAvane, tatoX'yamarthaH-supteSvapi AstAM jApratsu pratibuddhaH-dvidhA'pi pratibodhavAn jIvatyevaMzIlaH pratibuddhajIvI, ko'bhiprAyaH ? dvidhA prasupteSvapyavivekiSu na gatAnugatikatayA svapiti pratibuddha eva yAvajjIvamAste / tatra dravyanidrApratiSedhe agaDadatta udAharaNam / tatra ca vRddhavAdaH__ asthi jae supasiddhaM, saMkhauraM puravaraM guNasamiddhaM / tammi ya rAyA jaNajaNi-yatosao suMdaro nAma // 1 // tassa kularUvasarasI, samaggajaNajaNiyaloyaNANaMdA / aMteurassa paDhamA, sulasA NAmeNa varabhajjA // 2 // tIe kucchipasUo, putto nAmeNa agaDadatto tti / aNudiyahaM so pavaraM, vaDhato jovaNaM patto // 3 // so ya keriso?dhammatthadayArahio, guruviNayavivajio aliyavAI / pararamaNiramaNakAmo, nissaMko mANasoDIro // 4 // majja piei jUyaM, ramei pisiyaM mahuM ca bhakkhei / naDapeDayavesAvi-daparigao bhamai puranajhe // 5 // annammi diNe rano, puravaraloeNa vaiyaro siTTho / jaha kumareNa narAhiva!, nayare asamaMjasaM vihiyaM // 6 // suNiUNa pauravayaNaM, rAyA gurukovajAyarattaccho / phuDabhiuDibhAsurasiro, eyaM bhaNiuM samADhatto // 7 // re! re! bhaNaha kumAra, sigdhaM ciya vajiUNa maha visayaM / annattha kuNasu gamaNaM, mA bhaNasu ya jaM na kahiyaM ti // 8 // nAUNa vaiyaraM so, kumaro caiUNa niyapuraM rammaM / khaggasahAo calio, gurumaannpvddiyaamriso||9|| laMghittA giri-sari-kA-NaNAI pur-godd-gaamvNdaaii| niyanayarAo dUre, patto vANArasiM nayariM // 10 // tiyacaccaramAIsuM, asahAo bhamai nayarimajjhammi / citte amarisajutto, kari va jUhAu paribhaTTho // 11 // hiMDateNaM ca tayA, purIe maggesu rAyataNaeNaM / bahutaruNanarasameo, eko kalajANao diTTho // 12 // so va keriso ?--satthatyakalAkusalo, viuso bhAvanuo sugaM-13
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ ndrIyavRttiH zrIuttarA- bhIrI / nirao parovayAre, kivAluo rUvaguNanilao // 13 // nAmeNa pavaNacaMDo, caMDo vAINa na uNa sIsANaM / / dhyayanasUtre saMdaNa-gaya-hayasikkhaM, sAhiMto nivasuyANa tahiM // 14 // tassa samIvammi gao, caraNajuyaM paNamiuM samAsINo / zrInaimica- katto si tumaM suMdara ! ?, aha bhaNio pavaNacaMDeNaM // 15 // egate gaMtUNaM, saMkhaurAo jahA viNikkhaMto / kahio | taha vuttaMto, kumareNaM pavaNacaMDassa / / 16 // caMDeNa tao bhaNio, acchasu etthaM kalAu sikkhaMto / paramattaNo ya gujjhaM, kassa vi mA suyaNu ! payaDesu // 17 // uThe uM ujjhAo, patto gehammi rAyasuyasahio / sAhei mahiliyAe, eso // 84 // maha bhAuyasuo tti // 17 // haviUNaM kumaravaraM, dAUNaM pavaravatthamAbharaNaM / to bhoyaNAvasANe, bhaNiyamiNaM pavaNacaMDeNa // 19 // bhavaNa dhaNaM parivAro, saMdaNaturayAI saMtiyaM majjha / savaM tujjhAyattaM, vilasasu hiyaicchiyaM kumara! // 20 // evaM so kila saMtu-TThamANaso mukkuurvvsaao| ciTThai tasseva ghare, savAo kalAo sikkhaMto // 21 // guruyaNagu*||ruviNayapava-nnamANaso sayalajaNamaNANaMdo / bAvattariM kalAo, giNhai thoveNa kAleNa / / 22 / / evaM so kumaravaro, nAyakalo parisamaM kuNemANo / bhavaNujANe ciTTai, aNudiyahaM tapparo dhaNiyaM // 23 // ujANassa samIve, pahANasehissa saMtiyaM bhavaNaM / vAyAyaNaramaNIyaM, uttuMgamaIvavitthinnaM // 24 // tattha'tthi seTThidhUyA, maNoharA mayaNamaMjarI NAma / sA gharasiramArUDhA, aNudiyaha pecchae kumaraM // 25 // aha tammi sANurAyA, aNavarayapaloyaNaM kuNemANI / vikkhibai kusumaphalapa-ttaleThue kiM pi ciMtaMtI / / 26 // hiyayatthaM pi hu bAlaM, kumaro na nirikkhae klaarsio| AsaMkAe gurUNaM, vijAe gahaNalobheNaM // 27 // annadiNammi tIe, vammahagurupasaravihuriyamaNAe / gahaNe kalANa satto, pahao hu asogaguccheNaM // 28 // kumareNa tammi diyahe, sA bAlA paloiyA ya savisesaM / kaMkellipallavaMtariyataNulayA sNbhmubhNtaa||29|| ciMtiyaM ca-kiM esA amaravilAsiNI u ? aha hoja nAgakannA vA ? / kamala va kinnu caturtha asaMskRtAkhyamadhyaya| nm| dravyasupteSu pratibuddhajIvi-agaDadattadRSTA KoXOXOXOXOXOXOXOXOXO *******OXOXOXOXOX // 84 // XOXOX
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ esA, sarassaI kinnu paJcakkhA // 30 // ahavA pucchAmi imaM, kajeNaM keNa ciTThaI ettha ? / iya ciMtiUNa hiyae, SIkumaro payarDa imaM bhaNai // 31 // kA si tumaM varabAle ! ?, IsiM payaDesi kIsa appANaM ? / vijAgahaNAsattaM, kIsa mamaM suyaNu! khobhesi? // 32 // suNiuM kumAravayaNaM, viyasiyadiTThIe viyasiyamuhIe / payaDaMtadaMtakiraNA-''valIe tIe imaM bhaNiyaM // 33 // nayarapahANassa ahaM, dhUyA sehissa baMdhudattassa / NAmeNa mayaNamaMjarI, iha ceva vivAhiyA Nayare // 34 // jaddivasAo diTTho, suMdara! taM kusumacAvasAriccho / taddiyahAo majjhaM, asuhatarU vaDio hiyae // 35 // niddA vi hu naTThA lo yaNANa dehammi vaDio dAho / asaNaM pi neya ruccai, guruviyaNA uttamaMgammi // 36 // yataH-tAva ciya hoi suhaM, jAva na kIrai pio jaNo ko vi / piyasaMgo jeNa kao, dukkhANa samappio appA | Kel // 37 // perijjato vi purA, kaehi kammehi kehi vi varAo / suhamicchaMto dullaha-jaNANurAe jaNo paDai // 38 // |tA jai mae samANaM, saMgaM Na ya kuNasi taruNimaNaharaNa ! / hohI tuha tiyavajjhA, phuDaM jao Natthi me jIyaM // 39 // | // 39 // so nisuNiUNa vayaNaM, tIe bAlAe ciMtae hiyae / marai phuDaM ciya esA, mayaNamahAjalaNadaDUMgA // 40 // nisuNijjai payaDamiNaM, bhAraha-rAmAyaNesu satthesu / jaha dasa kAmAvatthA, hoti phuDaM kAmuyajaNANaM // 41 // avi ya| paDhamA jaNei ciMtaM, bIyAe mahai saMgamasuhaM ti / dIhuNhA nIsAsA, havaMti taiyAe vatthAe // 42 // jarayaM jaNai cautthI, paMcamavatthAe Dajjhae aMgaM / na ya bhoyaNaM ca rucAi, chaTThAvatthAe kAmissa // 43 // sattamiyAe mucchA, aTThamavatthAe hoi ummAo / pANANa ya saMdeho, navamAvatthAe pattassa // 44 // dasamAvatthAe gao, kAmI jIveNa muccae nUNaM / tA esA maha virahe, pANANa vi saMsayaM kAhI // 45 / / paribhAviUNa hiyae, rAyakumAreNa bhAvakusaleNaM / bhaNiyA siNehasAraM, sA bAlA mahuravayaNeNaM // 46 // suMdari! suMdararanno, suMdaracariyassa viulaki u0a015
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturtha zrIuttarAdhyayanasUtre zrInaimicandrIyavRttiH // 85 // nam / FOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXXX ttissa / nAmeNa agaDadattaM, paDhamasuyaM maM viyANAhi // 47 // kalayAyariyasamIvaM, kalagahaNatthaM samAgao ettha / |pavasissaM jammi diNe, tae vi ghettuM gamissAmi // 48 // kaha kahavi sA mayacchI, vammahasarapasarasalliyasarIrA / emA- asaMskRtA ibahupayAraM, bhaNiUNa kayA samAsatthA // 49 // so rAyasuo tatto, tIe guNarUvaraMjiyamaNo hu / niyanilae saMpatto, khyamadhyaya| ciMtaMto saMgamovAyaM // 50 // annammi diNe so rAya-naMdaNo vIhiyAe maggeNaM / turayArUDho vaccai, tA Nayare kalayalo jAo // 51 // avi ya-kiM caliu ca samuddo ?, kiM vA jalio huyAsaNo ghoro ? / kiM pattaM riusennaM ?, taDi-19 dravyasupteSu daMDo nivaDio kiM vA ? // 52 // etthaMtarammi sahasA, diTTho kumareNa vimhiyamaNeNa / mayavAraNo umatto, NivADi-les pratibuddhayAlANavarakhaMbho // 53 // miMTheNa vi paricatto, mArito suMDagoyaraM patto / savaDaMmuhaM valaMto, kAlo va akAraNe kuddho|* jiivi|| 54 // tuTTapayabaMdharajjU, saMcunniyabhavaNahaTTadevaulo / khaNametteNa payaMDo, so patto kumarapurau tti // 55 // taM tAri agaDadatta| sarUvadhara, kumaraM daTThaNa nAyarajaNehiM / gahirasareNaM bhaNiyaM, osara osara karipahAo / / 56 // kumareNa vi NiyaturayaM, dRssttaantH| |paricaiUNaM sudakkhagaigamaNaM / hakkArio gaiMdo, iMdagaiMdassa sAriccho // 57 // suNiuM kumArasadaM, daMtI pajjhariyama| yajalapavAho / turiyaM pahAvio so, kuddho kAlo va kumarassa // 58 // kumareNa ya pAuraNaM, saMvilleUNa hiTThacitteNaM / dhAvaMtavAraNassA, suMDApurao u pakkhittaM // 59 // koveNa dhamadhamato, daMtacchohe ya dei so tammi / kumaro |vi piTThibhAe, pahaNai dRDhamuTThipahareNaM / / 60 // tA uddhAvai dhAvai, valai khalai pariNao tahA hAi / paribhamai |cakkabhamaNaM, roseNaM dhamadhamaMto so|| 61 // aiva mahaMtaM velaM, khellAveUNa taM gayaM pavaraM / niyayavase kAUNaM, al // 85 // ArUDho tAva khaMdhammi // 62 // aha taM gaiMdakheDDu, maNoharaM sayalanayaraloyassa / aMteurasariseNaM, paloiyaM naravarideNaM // 63 // dRhu~ kumaraM gayakhaMdha-saMThiyaM suravaraM va so rAyA / pucchai niyabhiccayaNaM, ko eso guNaNihI bAlo ? BXEXXXXXXXXXX
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ XXXXOXOXOXOXOXXXX // 64 // teeNaM ahimayaro, somattaNaeNa taha ya NisiNAho / sabakalAgamakusalo, cAI sUro surUvo ya // 65 // ekkeNa tao bhaNiyaM, kalayAyariyassa maMdire eso / kalaparisamaM kuNaMto, diTTho me tattha naranAha ! // 66 // to so kalayAyario, NaravaiNA pucchio harisieNaM / ko eso varapuriso, gayavarasikkhAe aikusalo? // 67 // abhayaM parimaggeuM, kalayAyarieNa kumaravuttaMto / savisesaM parikahio, naravaiNo bahujaNajuyassa // 68 // taM suNiUNaM rAyA, niyahiyae garuyatosamAvanno / saMpesai paDihAraM, kumaraM ANeha mama pAsaM // 69 // gayakhaMdhapariTThiyao, aha so bhaNio ya dAravAleNaM / hakArai naranAho, Agacchasu kumara! rAyaulaM // 70 // rAyAeseNa tao, hatthikkhaMbhammi AgaleUgaM / kumaro sasaMkahiyao, patto NaraNAhapAsammi / / 71 // jANUkaruttamaMge, mahIe vinihittu garaaviNaeNaM / jAva na kuNai paNAmaM, avagUDho tAva so rannA // 72 // taMbolAsaNasammA-NadANapUyAe pUio ahiyaM / kumaro pasannahiyao, uvaviThTho rAyapAsammi // 73 // tao ciMtiyaM rAiNA-uttamapuriso eso / jao-viNao mUlaM purisattaNassa mUlaM sirIe vavasAo / dhammo suhANa mUlaM, dappo mUlaM viNAsassa // 74 // annaM ca-ko cittei maUraM ?, gii| ca ko kuNai rAyahaMsANaM? / ko kuvalayANa gaMdhaM ?, viNayaM ca kulappasUyANaM? // 75 // avi ya-sAlI bhareNa | toe-Na jalaharA phalabhareNa trusihraa| viNaeNa ya sappurisA, namaMti na hu kassa vi bhaeNa // 76 // to viNayaraMjieNaM, kusalapauttI u pucchio kumro| rannA kalANa gahaNaM, savisesaM taha ya puDhe ti // 77 // niyaguNagahaNaM payaDei Neya lajjAe jAva so tAva / ujjhAeNaM bhaNiyaM, pahu! niuNo esa savvattha // 78 // paraM mahArAya !-niyagaruyapayAvapasaM-saNeNa lajaMti je mahAsattA / iyarA puNa aliyapasaM-saNe vi aMge na mAyati // 79 // evaM ca tassa ranno, kumAra.1 ahimakaraH-sUrya iti /
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ FOR caturtha zrIuttarAdhyayanasUtre zrInaimicandrIyavRttiH // 86 // cariyammi khittacittassa / tA sayalo puraloo, samAgao rAyapAsammi // 8 // vararayaNaaMbarAI, suyaMdhakusumAI phalasaNAhAI / mukkAiM rAyapurao, paureNaM parivagaeNaM // 81 // taM purajaNakosallaM, naravaiNA appiyaM kumArassa / asaMskRtAaha te kayapaNivAyA, vinnattiM kAumAraddhA // 82 / / taMjahA-deva ! imaM tuha NayaraM, kuberpurivihvahiydhnnnivhN| khyamadhyayakaivayadiNANa majjhe, rorassa va maMdiraM jAyaM // 83 // keNAvi takkareNaM, duTeNaM khattacAraNiuNeNaM / muTuM naravara! nayaraM, nam / ehi rakkhesu kiM bahuNA ? // 84 // kaDuyavayaNehi bhaNio, rannA Arakkhio puravarassa / re! re! pecchaMtassa vi, muTuM sarva pi tuha nayaraM // 85 / / aha vinnattaM teNaM, deva! aNegANi amha diyahANi / joyaMtANaM coraM, taha vi hu dravyasupteSu katthai Na so diTTho // 86 // etthaMtarammi rAyA, vinatto agaDadattakumareNaM / pahu! dehi mamAesaM, lahemi pura- pratibuddhatakkara sigdhaM // 87 // majjhe sattadiNANaM, puracoraM no lahAmi jai nAha ! / to jaliyajalaNajAlA-''valIsu jAlemi niya jIvidehaM // 88 // evaM kumAravayaNaM, naravaiNA nisuNiUNa sapainnaM / aNumanniUNa bhaNio, sijheu samIhiyaM tujjhaX agdddtt|| 89 / / aha so gahiyapainno, rAyANaM paNamiuM aNuviggo / paribhamai nayarimajjhe, joyaMto takaranivAse / / 90 // dRssttaant:| avi ya-vesANa maMdiresuM, pANAgAresu jUyaThANesu / ullariyA''vaNesu ya, ujjANanivANasAlAsu // 91 / / maDhasunnadeulesuM, caccara-cauhaTTa-haTTa-sAlAsu / takaragamaM niyaMto, hiMDai ekkallao kumaro // 92 // tA jA chaTTo diyaho, volINo neya takaro dittttho| sattamadiNammi kumaro, gahio ciMtAe savisesaM // 93 // kiM vaccAmi videsaM ?, kiM vA tAyassa aMtiyaM jaami| hariUNa taM mayacchi, kiM vA ranammi gacchAmi ? // 94 // kiMtu na juttaM eyaM, nimmalakulasaMbhavANa purisANaM / jaM // 86 // kira niyajIhAe, paDivanaM annahA hoi // 95 // jeNa-chijau sIsaM aha hou baMdhaNaM cayau sabahA lacchI / paDi 1 nipAnazAlA-pazuoM ko pAnI pIlAne kA sthAna /
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ vanapAlaNe supurisANa jaM hoi taM hou // 96 // neyaM mahatvayaM khalu, naradvimuddAe jaM samukhahaNaM / paDivannapAlaNaM ciya, mahatvayaM dhIrapurisANaM // 97 // evaM ca bahuviyappe, niyayamaNe bhAviUNa so kumaro / avaraNhayavelAe, purassa bAhimmi saMpatto // 98 / / egassa pavarakisalayasamUhaguvilassa sIyachAyassa / uttuMgaviyaDasAhA-''ulassa sahayAraru khassa // 19 // uvaviThTho ciTThai hiTThayammi ciMtAbhareNa suDhiyaMgo / joyaMto disicakkaM, vijjAbhaTTho va khayariMdo // 10 // etthaMtarammi ego, sahasA parivAyago samaNupatto / kayadhAuvatthaveso, muMDiyasira-kucca-salo // 101 / / daMDattiya-kuMDi-ca mara-saMgao taha gaNettiyAhattho / kiM kiM pi muNamurNito, saMpatto kumarapurau tti // 102 // karisuMDAbhuyadaMDo, visAal lavacchatthalo pharusakeso / NavajovaNo rauddo, rattaccho dIhajaMgho ya // 103 / / nijjhAiUNa aha so, sAsaMko ciMtae X maNe kumro| evaMviharUveNaM, haveja eso phuDaM coro // 104 // etthaMtarammi teNaM, bhaNio kumaro piehi vayaNehiM / katto si tumaM supurisa ! ?, keNa va kajeNa ciTThasi ? // 105 / / nAUNa tassa bhAvaM, bhaNiyaM kumareNa buddhiniuNeNaM / dAliddeNa'kato, bhamAmi NayarIi sunnamaNo // 106 // mA soyasu putta ! tumaM, anja cchidAmi tujjha dAlidaM / demi samIhiyadacha, bhaNiyaM parivAyageNaM ti // 107 // kumareNaM saMlattaM, tumhANaM ceva payapasAeNaM / nAsai maha dAliI, saMpajjai IhiyaM kajaM // 108 // evaM japaMtANaM, nayaNapahaM vajiUNa divsyro| aIsaNamAvanno, dosabhaeNaM va sppuriso|| 109 // saMjhujjoyammi gae, payaDIhUyammi rayaNitamaniyare / kaleuM kosAo, karavAlaM dAruNAyAraM // 110 // turiyagaI saMcalio, so kumaraM bhaNai ehi maha piDhe / jeNa samIhiyakajaM, savaM pi karemi kiM bahaNA? // 111 // tAva ya donni vi sigdhaM, saMpattA NayarimajjhayArammi / paribhamiUNaM thovaM, uvaviTThA egadesammi // 112 // parivAya|geNa tAva ya, IsaravaNiyassa maMdire tuMge / suhabheyabhittibhAe, khattaM AlehiyaM teNaM // 113 // joevi bhittisaMdhi,
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ XI caturtha zrIuttarA- dhyayanasUtre zrInaimicandrIyavRttiH asaMskRtAkhyamadhyaya nam / // 87 // XXXXXXXXXXXXX khaNiyaM khattaM sutikkhasattheNaM / sirivacchasacchahaM su-ppavesaniggamaNamaigUDhaM // 114 // nijjhAiUNa suiraM, nihuyapayaM pavisiUNa so dhutto / kaDui mahagghabhaMDaM, pabhUyapeDAo tattheva // 115 // ThaviyaM kumaraM ANiya, devaulAo dariddae purise / te giNhAviya tAo, NayarIe niggayA jhatti // 116 // tao kumareNa ciMtiyaM-AyaDiUNa khaggaM, chaleNa pahaNAmi kiM imaM duI? / ahava na juttaM amhaM, chalaghAo kulappasUyANaM // 117 // eyanivAsaM gaMtuM, davaM pecchAmi | kittiyaM hariyaM ? / kassa kae aNavarayaM, musai imaM nayarijaNanivahaM ? // 118 // evaM te donni vi gahiya-mosayA puravarIo nikkhatA / gurubhAreNa kilaMtA, NayarujANammi saMpattA // 119 // parivAyageNa bhaNio, kumaro chalaghAyamAraNanimittaM / supurisa! garuyA rayaNI, acchAmo ettha ujjANe // 120 // paDivanne kumareNaM, tatthujANammi te samAsINA / kila niI sevemo, citteNaM do vi sAsaMkA // 121 // khaNametteNaM donni vi, dAhiNavAmesu vacchamUlassa / aNNoNNaghAyaNirayA, alIyanidAe sutta tti // 122 // te vAhittayapurisA, suttA vIsatthamANasA save / kumaro vi sattharAo, uhittA saNiyamavakato // 123 / / kAuM karammi khaggaM, annassa mahAtarussa mUlammi / pecchaMto saMciTThai, apamatto tassa criyaaii|| 124 // sutta tti muNeUNaM, teNaM viNivAiyA u te purisA / sayaNe tamapecchaMto, jA jovai tattha so kumaraM // 125 // tA hakiUNa duTuM, kumaro AyaDiUNa karavAlaM / pahaNai jaMghAsannaM, bhayarahio bhImabalajutto // 126 // egeNa pahAreNaM, paDiyaM jaMghANa juyalayaM tassa / cakAhao va rukkho, NivADio jhatti dharapIe // 127 // gaMtuM asamattheNaM, jIviyaseseNa teNa so bhaNio / Asi ahaM supasiddho, nAmeNa bhuyaMgamo coro // 128 // taha atthi iha masANe, gehaM bhUmIe majjhayArammi / tattha'sthi majjha bhaiNI, vIramaI nAma juvai tti // 129 / / vaDapAyavassa mUle, gaMtUNaM kuNasu tIe vAharaNaM / jeNaM bhUmigharassA, dAraM ugghADae turiyaM / / 130 // taM pari dravyasupteSu pratibuddha jiiviagdddttdRssttaantH| / / 87 //
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ FOXOXOXOXOXOXOXXXX NiUNa suMdara!, geNhasu savaM pi daviNajAyaM ti / ciTThasu tattha suheNaM, ahavA vasimammi gacchesu // 131 // evaM jaMpato so, kumareNAsAsio khaNaM ekaM / gahiUNa tassa khaggaM, patto tA peyabhUmIe // 132 // gaMtUNa kao sado, vaDassa mUlammi tIe juviie| AgaMtUNa tIe vi, gharassa ugghADiyaM dAraM // 133 / / nijjhAiUNa suiraM, rUvaM bAlAe vimhio sahasA / ciMtai niyahiyaeNaM, esA mayaNassa sabassaM // 134 // puTTho ya tIe suMdara !, katto kajeNa keNa| | vA''yAo? / kahiyA teNa pauttI, taM souM dUmiyA hiyae // 135 // bhaNiUNa mahuravayaNaM, nIo pAyAlamaMdire |kumaro / gurugauraveNa tIe, dinnaM pavarAsaNaM tattha // 136 // sappaNayaM ciya bhaNio, ayaM eyaM ca viuladhaNanivahaM / |tumhA''yattaM savaM, suMdara ! vilasesu sacchaMdaM / / 137 // payaDeuM vAsaharaM, bhaNio vIsamasu ettha sayaNije / ayaM X puNa gaMtUNaM, ANemi vilevaNaM tujjha // 138 // evaM bhaNiUNaM sA, vAsaharAo viNiggayA sahasA / kumaro vi nIi| satthaM, ciMtai aha appaNo hiyae / 139 / mAyA aliyaM loho, mUDhattaM sAhasaM asoyattaM / nissaMsayA taha ciya, mahilANa sahAvayA dosA // 140 // annaM ca-NaM ya gheppai susiNehiM, na vijaI Na ya guNehiM / na ya lajjai na ya mANiNa, na ya cADuyasaehiM // 141 // NaM ya kharakomalavayaNi, na vihavi na jodhaNeNa / duggijhaM maNu mahilahaM, ciMtahi AyareNa // 142 // ao-jo jAi juvaivagge, sabbhAvaM mayaNamohio puriso| duttaradukkhaal samudde, NivaDai so natthi saMdeho // 143 // evaM ca bhAviUNaM, sayaNatalaM vajiUNa so kumaro / lukko annapaese, XThaviUNaM tattha paDirUvaM // 144 // sayaNijassa ya uvariM, jaMtapaogeNa jA silA ThaviyA / sA jhatti tIe mukkA, na ca gRhyate susnehaiH, na vidyayA na ca guNaiH / na ca lajayA na ca mAnena, na ca caattukshtaiH|| 2 na ca kharakomalavacanaina | vibhavena na yauvanena / durgAcaM mano mahilAnA, cintaya AdareNa // FBXXXXXXXXXXXX
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInaimica ndrIyavRttiH // 88 // |paDiyA palaMkauvarimmi // 145 // NAUNa cunniyaM taM pahiTThahiyayA ya bhAsaI pAvA / maha bhAgyaM vahato, kiM jANasi attaNo hiyae ? // 146 // suNiUNa imaM vayaNaM, kumaro vi pahAvio tayAhutaM / gahiuM kesakalAve, bhaNiyA sA erisaM vayaNaM // 147 // hA pAve ! ko sakkai, maM mAreuM subuddhivihaveNaM / jo jaggai parachaDiM, so niyachaTThIe kiM suyai ? // 148 // gahiUNa ya taM bAlaM, vasumaibhavaNAo niggao kumaro / ratto vi aiviratto, tIe aikUracariehiM // 149 // gaMtuM rAyasamIve, rayaNipauttI ya sAhiyA teNa / coro khaggeNa hao, tassesA ANiyA bhagiNI / / 150 / / taM ciya pAyAlaharaM, bIyadiNe daMsiyaM Naravarassa / ritthaM taM NaravaiNA, samappiyaM nayaraloyassa // 151 // tuTTheNaM naravaiNA, dinnA kumarassa niyayadhUya tti / nAmeNa kamalaseNA, kamalA iva sayalajaNadaiyA / / 152 / / varagAmANa sahassaM, sayaM gaiMdANa viulabhaMDAraM / pAikANa ya lakkhaM, turayANaM dasasahassAiM // 153 // evaM so laddhajaso, jaNa| maNaNayaNANa punimAyaMdo / aliyaM muNei sabaM, rahio ciradiTThabAlAe / / 154 // jao-tA lajjA tA mANo, tAva ya paraloyacitaNe buddhI / jA na viveyajiyaharA, mayaNassa sarA pahuppaMti // 155 // evaM mayaNAyatto, so ciTTha jAva niyayabhavaNammi / tA egA varavilayA, samAgayA kumarapAsammi // 156 // dinnAsaNovaviTThA, bhaNiyA kumareNa keNa kajjeNa / taM AgayA si suMdari ! ?, sAhasu niyayaM abhippAyaM // 157 // bhaNiyaM tIe NisuNasu, avahiyahiyao kumAra ! hoUNaM / ahayaM tumha samIve, paTThaviyA mayaNamaMjarie // 158 // eyaM tuha saMdiTTha, suMdara ! guruvirahajalaNataviyAe / jA gacchai na ya jIyaM, tA siMcasu saMgamajaleNaM / / 159 // annaM ca NisuNiUNaM, gayakheDuM takkarassa vahaNaM ca / duTThitthIpariharaNaM, NaravaipamuddeNa ya jaNeNaM // 160 // sAhukAraM tujjhaM, kIraMtaM ahiyavimhiyamaNA sa / jIyaM pi hu tuha daMsaNa-samussuyA dharai kiccheNaM / / 161 // suNiUNa tIi vayaNaM, dAu hatthaTThiyaM ca taMbolaM / bhaNiyA caturtha asaMskRtA khyamadhyaya nam / dravyasupteSu pratibuddhi jIvi agaDadattadRSTAntaH / 11 66 11
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ sA dUitthI, siNehasArehi vayaNehiM / / 162 // kusale ! pabhaNasu gaMtuM, mA hosu samussuyA diNe kaivi / patthAvaM lahiUNaM, sabaM sutthaM karissAmi // 163 // annammi diNe sahasA, karahArUDhA samAgayA purisA / bhavaNammi pavisamANA, diTThA kumareNa hiTThamaNA // 164 / AliMgiuM saharisaM, ammApiyarassa kusalapaDivattI / sasiNehaM paripuTThA, pamukkaghaNaaMsunivaheNaM // 165 // tA tehi imaM bhaNiyaM, ammApiyarassa kumara ! kusalaM ti / tahavi hu tuha virahamahA-gaheNa | gahiyAi~ ciTThati // 166 // kaivaidiNANa majjhe, jai gaMtUNaM na daMsaNaM kuNasi / tA kumara ! nicchaeNaM, vimukkajIvANa vaJcihisi // 167 // evaM nisAmiUNaM sajAveUNa niyayakhaMdhAraM / patto rAyasamIve, jaMpai so erisaM vayaNaM // 168 // tAyassa samIvAo, ussuya karahAruhA duve purisA / pahu ! majjha ANaNatthaM, samAgayA kahasu jaM joggaM| ol // 169 // NaravaiNA to bhaNiyaM, vaccasu taM kumara ! tAyapAsammi / niyaparivArasameo, gaMtUNa puNo niyattesu // 170 // dAUNamalaMkAraM, sammANeUNa mahuravayaNehiM / niyadhUyAe sameo, NaravaiNA pesio kumaro // 171 // kAUNaM saMjatti, dAvAveuM payANayaM sibiraM / egaraheNaM kumaro, sayaM Thio nayarimajjhammi / / 172 / / jAmiNipaDhame | pahare, dUIe saMgamIi pAsammi / kumareNa niyayapuriso, paTTavio jANaNaTThAe / / 173 // gaMtUNa teNa bhaNiyaM, sibiraM| | amhANa pavasiyaM mgge| egAgI rAyasuo, ciTThai tumhANa kajjeNa // 174 // tA suMdari ! gaMtUNaM, ANasu lahu mayaNamaMjariM tattha / jeNa samIhiyakajjaM, saMpajai aja tumhANaM / / 175 / / suNiUNa tassa vayaNaM, gaMtUNaM saMgamI |turiyaturiyaM / niyasAmiNIi sAhai, jaM bhaNiyaM kumarapuriseNa // 176 // AyanniUNa sahasA, rahasasamucchaliyabahalaromaMcA / saMcalliyA khaNeNaM, susahisahAyA niyagharAo // 177 // pattA kumarasamIvaM, ArUDhA mayaNamaMjarI| jANe / Aruhasu suyaNu! sigcha, iya bhaNiyA rAyataNaeNaM / / 178 // aha coiUNa turae, rajju gahiUNa vAma
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturtha zrIuttarAdhyayanasUtre zrInaimicandrIyavRttiH // 89 // XOXOXOXOXOXOXOXOX8XOX8 hattheNaM / NIhario nayarIe, saMpatto niyayakaDayammi / / 179 // turiyaM payANaDhakkA, davAviyA teNa pattamitteNaM / kAUNa susaMjattiM, caliyaM sennaM samatthaM pi // 180 // aNavarayapayANehiM, visayaM laMghevi bhuvaNapAlassa / patto mahA- asaMskRtAaranne, sAvayatarusaMkule bhIme // 181 // aivisamamahAdumasaM-kulammi maggammi vaJcamANassa / sabajaNANaMdayaro, khyamadhyayapAusakAlo samaNupatto // 182 // tammi ya maNaharakAle, baccai kumaro vaNassa jA majjhe / sahasa tti bhillasAmI, tA al nm| paDio tassa sibirammi // 183 // tassa baleNaM balada-ppieNa sahasA kumArakhaMdhAraM / pavaNeNa va ghaNavaMda, pakkhittaM causu vi disAsu // 184 // egeNa saMdaNeNaM, sahio NiyapaNaiNIe rAyasuo / raNamajjhe so eko, hari va mAyaMga dravyasupteSu jUhassa / / 185 // tA bANAvalipahayaM, bhaggaM bhillANa taM balaM savaM / annannadisi palANaM, gaMdhagayasseva karijUhaM // 186 // pratibuddhi|taM puNa palAyamANaM, bhillavaI pecchiUNa niyasennaM / niDaramakkosaMto, sahasA savaDaMmuho calio // 187 // aNavarayaM jIvite donni vi, annonnaM pakkhivaMti saraNivahe / eko vi na vi chalijjai, niuNattaNao dhaNuvee // 188 // tatto ciMtiyaM agaDadattakumareNa-buddhIe pavaMceNa ya, chaleNa taha maMtataMtajoeNa / pahaNijjai paDivakkho, jassa na nIIe sakkejA // 189 // dRssttaantH| tA eso bhillavaI, dhaNuguNasatthesu laddhamAhappo / Na ya sakA pahaNelaM, teNa uvAyaM viciMtemi // 190 // evaM ca ciMtiUNaM, bhaNiyA kumareNa sA niyayabhajjA / kuNasu pie! siMgAraM. uvavisasu rahassa tuMDammi / / 191 / / uvavidyAe tIe, dahnaNaM rUvasaMpayaM pavaraM / dihiM tattha nivesai, pahao mayaNassa bANehiM // 192 // nIluppalapattasari-cchaeNa ArAmuheNa bANeNa / vacchatthalammi sahasA, to pahao rAyataNaeNaM // 193 // mammapaesammi hao, paDio bhUmIe // 89 // bhillanaranAho / IsiviyAsiyaNayaNo, jaMpai so erisaM vayaNaM / 194 // avi ya-nAhaM tuha sarapahao, pahao kusumAuhassa bANeNa / ahavA kimetya cojjaM, mayaNeNaM ko vi na hu chalio ? // 195 // evaM payaMpiUNaM, kAlagao
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ BXCXCXCXXXXXXBXBX-X--- | bhillasAmio jhatti / etthaMtarammi kumaro, niyaparivAraM paloei / / 196 // jAva na rahe na turae, sevayapurise ya Neya varasuhaDe / egaraheNaM kumaro, saMcalio niyapurAhuttaM // 197 // kaha kahavi taM arannaM, so kumaro laMghiUNa bhayarahio / goulamegaM patto, gAvInivaheNa ramaNIyaM // 19 // etthaMtarammi kumaraM, dahUNaM goulAu do purisA / pattA kumarasamIvaM, bhaNati mahurehi vayaNehiM // 199 // katto si tumaM naravara ! ?, kattha va vaJcihisi kahasu amhANaM ? / saMkhaure| vaccAmo, bhaNiyA te rAyataNaeNaM / / 200 / / to tehi puNo bhaNiyaM, supurisa ! amhe vi tujjha sattheNaM / saMkhaure vaJcAmo, jai supasAo tumaM hosi // 209 // evaM ti hou paDiva - jjiUNa joei jA rahe turae / tA satthellayapurisA, bhaNati etArisaM vayaNaM / / 202 / / eeNaM maggeNaM, asthi mahaMtaM aIva kaMtAraM / tassa ya majjhe ciTThai, coro dujjohaNo caMDo // 203 // mayamatto galagajiM, kuNamANo karivaro ya aivisamo / diTThIvisoya sappo, vaggho taha dAruNo atthi // 24 // anne vi sAvayagaNA, kUrA maMsAsiNo ya duppecchA / evaM nAUNa maNe, vaccasu eeNa maggeNa // 205 // kumareNa tao bhaNiyA, mA kuNaha bhaya payaTTaha pahammi / kusaleNaM saMkhaure, saMpattAdemi kiM bahuNA * ? // 206 // evaM nisAmiUNaM, aNNe satthellayA NarA bahave / rAyataNaeNa samayaM, saMcaliyA mukkabhayapasarA // 207 // etthaMtarammi ego, dIhaja bAmauDabhUsiyasarIro / bhasamudbhUliyagatto, tisUlacakkeNa ya saNAho // 208 // paricArayapariyario, picchiyaliMgeNa vAvaDakaraggo | teyassI supasiddho, mahavaio tattha saMpatto // 209 // teNa ya bhaNio kumaro, tumha susatheNa putta ! ahayaM pi / saMkhaure vaccAmI, tivthANaM daMsaNanimittaM / / 210 // annaM ca maha samIve, kaivi hu ciTThati ta ! dINArA balipUyatthaM dinnA, devANaM dhammiyaNarehiM // 211 // te gehesu mahAyasa !, vaccAmo jeNa nivbhayA amhe / evaM bahu bhaNiUNaM, samappio daviNanivaho ti // 212 // tAhe so parituTTho, AsIsaM dei 0X018
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInaimicandrIyavRttiH // 90 // naravarasuyassa / satthillaehi saddhi, saMcalio kavaDakayaveso // 213 // muNiuM tassa sarUvaM, kumaro ciMtei hiyayamajjhami / eeNa samaM gamaNaM, na suMdaraM hoi pariNAme // 214 // evaM hiyae paribhA-viUNa kumareNa coiyA turayA / magge raho payaTTo, saMpatto gahaNa sammi // 215 // teNa mahanaieNaM, bhaNiyA satthellayA imaM vayaNaM / ajja ahaM tumhANaM, pAhunaM sahA kAhaM // 216 // atthi iha rannamajjhe, goulamegaM pahUyadhaNanivahaM / tattha mae varisAlo, AvaMteNaM kao Asi // 217 // tammi bhae gouliyA, sabai AvajjiyA niyaguNehiM / dAhiMti ajja bhojaM, tA tumhe pAhuNA | majjha // 298 // evaM nimaMtiUNaM, gaMtUNa samAgao mahAvaio / pAyasaghayadahiyANaM, bhariUNaM bhaMDae garue / / 299 / / AgaMtUNa ya teNaM, bhaNio kumaro vi mahuravayaNehiM / puttaya ! ajja'mhANaM, hiyaicchiyanidhuI kuNasu // 220 // kumareNa tao bhaNiyaM, guruviyaNA majjha uttamaMgammi / vaTTai annaM ca jaI-Na bhoyaNaM kappae Neya // 229 // satthellayA ya save, bhaNiyA kumareNa diTThisannAe / Na hu eyaM bhottavaM, eeNa samANiyaM bhattaM // 222 // avaganniUNa kumaraM, bhuttaM taM bhoyaNaM visavimissaM / bhuMjiyamettA save, sahasA NicceyaNA jAyA // 223 // jamamaMdiraM pavanne, sadhe te jANiuM mahAvaio | mellaMto saranivahUM, pahAvio kumaravahaNatthaM // 224 // kumareNa sakoveNaM, saranivahaM vaMciUNa veeNa / mammapaese pahao, egeNaM addhayaMdeNaM // 225 // aha so mahIe paDio, jIviyaseso paraMpae eyaM / putta ! ahaM so dujjeo, coro dujjohaNo nAma // 226 // nivbhayacitteNa tae, maha cittaM raMjiyaM mahAbhAga ! / jIviyaseso ahayaM, saMpatto bANaghANa || 227 / / Ayannasu maha vayaNaM, eyassa girissa vAmapAsammi / sariyANa doNha majjhe, devaulaM | asthi ramaNIyaM / / 228 / / tassa ya pacchimabhAe, taliNasilA sajjiyA sujatteNaM / taM pelliUNa vAme, bhUmigharaM tattha 1 arddhacandreNa - bANena / KKKKKKKKKKKK) caturtha asaMskRtA khya madhyayanam / dravyasuteSu pratibuddhajIvi agaDadattadRSTAntaH / // 90 //
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ pavisesu // 229 // tassa'sthi majjhabhAe, mama mahilA pavararUvaguNakaliyA / NavajoSaNA viNIyA, nAmeNaM jayasirI saralA // 230 // 'ritthaM aIva mahaMta, ciTThai majjhammi tassa bhavaNassa / tA taM savaM supurisa !, appAyattaM karejAsu // 231 // maha puNa vaTTai aMto, gayammi jIyammi desu kahANi / evaM so bhaNamANo, paMcattaM pAvio sahasA // 23 // dArusamUhe meliya, dinno kumareNa huyavaho tassa / AruhiuM pavararahaM, tAva gao kahiyadesammi // 233 // dosari yANaM majjhe, devaule joiyA silA teNaM / ugghADiUNa dAraM, kao ya saddo jahAbhaNio // 234 / / bhaNai tao kasA ramaNI, sahasA''gaMtUNa daardesmmi| koilamahurasareNaM, majjhe Agaccha bhavaNassa // 235 / / pecchevi tIe rUvaM, sANaMdaM jA paloyae kumaro / mayamaMjarIi tAva ya, avahattheNaM hao sahasA // 236 // bhaNiyaM ca-baMdhupiprayAsahiyAo, nayaraM gehaM ca tujjha kajeNaM / cattaM mae alajjira !, tumaM ca anna pasatto si // 237 // NisuNevi tIi vayaNaM, kumaro vajevi taM varNa sahasA / saMdaNavaramAruhio, saMcalio aggao tAhe // 238 // laMghai jAva suheNaM, kettiyamettaM pi bhIsaNaM ratnaM / sahasa tti tAva picchai, NAsaMtaM sabarasaMghAyaM // 239 // aha pecchiUNa kumaro, bhayatasie vaNayarANa sNghaae| ciMtai niyacitteNaM, hoyacaM ettha mayakariNA // 240 // sAsaMko hiyaeNaM, jAva paloei taddisAhuttaM / sasi-saMkha-kuMdadhavalaM, pecchai tA karivaraM ekaM // 241 // pajjhariyamayapavAha, moDataM taruvare mahAkAe / mayamaMjarI khaNeNaM, uviggA hiyayamajjhammi // 242 // kumareNa tao bhaNiya, mA bIhasu muddhi ! ranakalahAo / garuyANa saMpayA A-vayA ya na hu iyarapurisANaM // 243 // evaM bhaNiUNa piyaM, avayario rahavarAu so turiyaM / gaMtUNamuttarIyaM, pakkhittaM jhatti purau tti // 244 // tAva ya so mAyaMgo, chohaM jA dei uttara . riktham-dhanam / ReckoXeXXOXOXOXOXOXOXOXOM
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAghyayanasUtre zrInaimica ndrIyavRttiH // 91 // jjammi / tA kumaro vi sudakkho, jhaDa tti Aruhai khaMdhammi // 245 // khaNametteNaM so ma takarivaro NegavaNayarakayaMto / savaso kumareNa kao, ahi va maNimaMtajoeNa // 246 // niyadaiyAe purao, avaiNNo gayavarassa khaMdhAo / puNaravi rahammi rUDho, saMcalio niyapurAhuttaM // 247 // jA kettiyaM paesaM, kumaro laMghei niyapiyAsahio / tA pecchai so vagdhaM, addhANataDammi uvaviddhaM // 248 // addhusiyakesarasaDaM, apphAliyava suhadIhalaMgUlaM / taM pecchiUNa kumaro, | hasiUNaM dhAvio samuhaM // 249 // sajjeu roddakammaM, vagdho jA dei niyakarapahAraM / viMTiyavattho hattho, chUDho kuma| reNa vayaNammi / / 250 / / dAhiNahattheNa puNo, pahao asiveNuyAe khaMdhammi / gADhapahAreNa hao, dhasa tti mahimaMDale | paDio // 259 // nijjiNiUNaM vagdhaM, jAva ya laMghei thovayaM gahaNaM / pecchai tAva bhuyaMgaM, addhANe saMThiyaM kumaro // 252 // kerisaM ? - aliulakajjalavannaM, phaNimaNikiraNoha bhAsurasarIraM / do jIhaM rattacchaM, dhamaNI va pamukkapukAraM / / 253 // savaDaMmuhaM uveMtaM, dahUNaM mayaNamaMjarI sappaM / gurubhayakaMpiradehA, laggA kumarassa kaMThammi // 254 // mA bIhesu bhaNato, uttinno saMdaNAu so suhaDo / AvaMtassa ya phaNiNo, sahasA vihio gaIthaMbho / / 255 // to kuNiuM muhathaMbhaM, khellA| veUNa chaDio bhuyago / AruhiUNa rahavaraM, turiyaM saMjoiyA turayA || 256 // kiccheNa laMghiUNaM, gahaNaM taM kavi NarayasAricchaM / saMpatto saMkhauraM, saMtosiyaNayarijaNanivaho // 257 // varavihiyavattha sohA - ''ulammi nayarammi suMdaranivarasa | jaNamaNanayaNANaMdo, dANaM diMto paviTTho so / / 258 / / niyamaMdirammi patto, jaNaNIjaNaeNa garuyaNeheNaM / AliMgio saharisaM, loeNaM paNamio tAhe / / 259 // so bhoyaNAvasANe, puTTho desaMtarANa vRttaMtaM / teNa samaggaM kahiyaM, jA patto niyayabhavaNammi / / 260 / / evaM tANaM suhasaM gameNa saMjAyaparamatosANaM / baccai suheNa kAlo, rajjasuhaM bhuMjamANA / / 261 / / aha annayA vasaMte, kAmuyaloyANa hiyaya ANaMde | bahupaurapariyarajuo, ujjANaM uvagao rAyA caturtha asaMskRtA khyamadhyaya nam / dravyasupteSu pratibuddhajIvi - agaDadattadRSTAntaH / // 91 //
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 262 // aha so vi tao kumaro, suhijaNaparivArio piyAsahio / puranAripaloiyarU-vasaMpao tattha saMpatto | // 263 // bahuhAsatosavINA-viNoyavarageyaNaTTakavehiM / kIlai pamuiyacitto, mayamaMjariyAi saha kumaro // 264 // avarahe sabajaNo, ramiUNaM puravare gao sigcha / rAyA vi sayalaparivA-rasaMgao bhavaNamaNupatto / / 265 // kumaro vi | visajjiyasaya-lapariyaNo jAva rahavaraM patto / tA sA mayamaMjariyA, DakA urageNa uggeNa // 266 // hAhAravaM kuNaMtI, | DakkA Dakka tti taha ya vilavaMtI / kaMpaMtasavagattA, paDiyA kumarassa ucchaMge / / 267 // kumareNa tao bhaNiyA, mA mA bIhehi kuvlydlcchi!| visaharavisamappabhAvaM, nimesametteNa kAhAmi / / 268 // evaM bhaNamANassa ya, muhuttametteNa |sA piyA tassa / visamavisapIDiyaMgA, khaNeNa nicceyaNA jAyA // 269 // jIviyamukka tti viyA-NiUNa kumaro vi mohamAvanno / vilavai karuNasareNaM, hAhAkAraM vimuMcato / / 270 // kaha kahavi hu kiccheNaM, attANaM saMvarevi kumareNaM / / |raiUNa ciyaM tAhe, ThaviyA uyarammi sA bhajjA / / 271 // pajjAliUNa jalaNaM, attANaM jA khivei so kumaro / sahasa tti tAva pattaM, gayaNAo khayarajuyalaM ti // 272 // saMpattamettaeNa ya, bhaNio kumaro sukomalaM vayaNaM / kima kAraNeNa supurisa !, attANaM khivasi jalaNammi? // 273 // ahayaM khaNametteNa vi, satthasarIraM karemi tuha bhannaM / evaM XIpajaMpiUNaM, payA abhimaMtiyajaleNa / / 274 // nidAkhae va buddhA, attANaM saMvarevi pasayacchI / kayaro imo paeso,* pucchaMtI uTThiyA jhatti ? // 275 // taM khayarANaM juyalaM, uTThAveUNa paNaiNiM tassa / jaMpiya kumareNa samaM, uppaiyaM gayaNamaggammi // 276 // kumaro vi piyAsahio, rayaNIe aitamaMdhapaurAe / paccAsanne devaya-ulammi sahasa cciya gao tti // 277 // kumareNa ettha samae, bhaNiyA daiyA pasannavayaNegaM / ANemi jAva jalaNaM, tAva tumaM ciTTha khaNamegaM 278 // evaM bhaNiUNa gao, jalaNaM gahiUNa puNaravi Niyatto / tA pecchai devaule, ujjoyaM maNacamakkAraM // 279 //
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInaimicandrIyavRttiH // 92 // XOXOXOXOXOXOXOXOXOXOX saMpatteNaM teNaM, bhaNiyaM sAsaMkamANaseNevaM / ajje ! dIvujoo, diTTho me Asi devaule // 280 // tIe vi ya paDibha-ol caturtha NiyaM, piya ! tuha hatthaTThiyassa jalaNassa / jaliyassa samujjoo, saMketo so tume diTTho // 281 // etthaMtarammi khaggaM, asaMskRtAbhajAe samappiUNa so kumro| mahinihiyajANujuyalo, ahomuho dhamai jA jalaNaM // 282 // tA sahasa cciya tIe, khyamadhyaya| khaggaM hatthAo kosaparihIgaM / aigaruyanihAeNaM, paDiyaM devaulasilavaTTe / / 283 // saMbhaMto tA pucchai, niyadaiyaM so hu nam / saralasabbhAvo / kiM kosavippamukkaM, khaggaM paDiyaM mahiyalammi? // 284 // tIe vi tao bhaNiyaM, maha maNamoho aIva ucchalio / teNaM paravasAe, karavAlaM navari paDiyaM ti // 285 // jAlevi tao jalaNaM, devaule voliUNa taM rayaNiM / dravyasupteSu gosammi niyayabhavaNe, gayAiM sANaMdahiyayAiM // 286 // baMdhavasuhisuyaNANaM, rayaNipauttI ya nivisesA sA / piyasahieNaM pratibuddhakahiyA, harisavasullasiyahiyaeNaM // 287 // evaM ca tANa donha vi, hiyayasamIhiyavilAsasattANaM / vaccai suheNa kAlo, jIvi|visayasuhaM sevamANANaM // 288 // aha annayA kayAI, sappuriso rAyanaMdaNo kumaro / vivarIyasikkhaturayaM, parivAhai agaDadattavAhiyAlIe // 289 // to teNa duTThahariNA, ucAhariUNa loyapaccakkhaM / uvaNIo so rane, aivisame tAvasanivAse dRssttaantH| // 290 // paribhamamANeNa tao, pattaM kumareNa jiNaharaM ekaM / cAraNasamaNo ego, diTTho bahumuNigaNAinno // 291 // ___so ya keriso ?-gahanakkhattANaM sasa-haro va rayaNANa kotthubhamaNi ba / kappadumo va tarUNaM, devANa sahassanayaNo va // 292 // caMdo va somayAe, mahi va khaMtIi dittie mitto| rUveNa vammaho iva, nimmalacaunANasaMpanno // 293 / / nAmeNa sAhasagaI, vijAvasadiTThavissavavahAro / bohiMto bhaviyajaNe, nimmaladhammovaeseNaM / / 294 // gaMtUNaM kumareNaM, // 92 // sahasA to paNamiyaM calaNakamalaM / laddhAsIso ya tahA, uvaviTro tassa pAsammi / / 295 / / lahiUNa avasaraM to, 1 sUryaH / XEXOXOXOXXXXX
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ OXOXOXOXOXOXOXOkokokoXX0 bhaNiyaM kumareNa viNayajutteNaM / suhaguru ! sAhasu majha, sakouo kiM pi pucchAmi // 296 // ke pahu ! ime supurisA, jovaNalAvannarUvapaDihatthA / veraggamaggavaDiyA, paMca vi icchaMti vayagahaNaM ? // 297 // tao bhaNiyaM nANiNA__ atthi iha visayamajhe, camarI nAmeNa visamapalli tti / taM bhuMjai balavaMto, dharaNidharo nAma bhillo tti // 298 // aha annayA kayAI, hy-gy-rh-joh-suhddpriyrio| ego naravaikumaro, samAgao tassa bhUmIe // 299 // tA teNa tassa sibiraM, hayavihayaM takkhaNeNa kAUNaM / ADhatto saMgAmo, balavaiNA teNa sariso tti // 30 // bhiDiyA mahaI velaM, jAva na ego vi tIrae chaliuM / to teNa niyayajAyA, kayasiMgArA kayA puro||30|| |tA tIe uvari diTThI, vammahaharieNa pesiyA jAva / chidaM lahiUNa tao, kumareNaM so hao mamme // 302 // vahiUNa bhillanAhaM, so kumaro pavasio piyAsahio / ee puNa paMca vi ta-ssa bhAyaro AgayA turiyaM // 303 // jIyavimukaM daTuM, bANapahAreNa bhAyaraM jeTuM / rahamaggeNaM caliyA, amarisavasaphuraphuraMtoTThA // 304 // saMkhaurammi gaehiM, diTTho kumaro kumaarpriyrio| ciTThati tattha paMca vi, jovaMtA mAraNe chiDu // 305 // aha annadiNe kumaro, ujjANe mukksylprivaaro| niyajAyAe sameo, diTTho so tehi egAgI // 306 // jA ciMtaMti imaM te, vahaNovAyaM kiliTThapariNAmA / sahasa ti tassa jAyA, dahA duDheNa bhuyageNaM // 307 // gayajIyaM nAUNaM, appANaM jA khivei jalaNammi / tA vijAharajayalaM. pattaM satthIkayA teNaM // 308 // caiUNa tamujANaM, paccAsanne gayAiM devaule / mottUNa taM mayacchi, jalaNassa tao gao kumaro // 309 // evaM paMca vi purisA, laddhachalA gruytosmaavnnaa| vahaNakaraNujjayamaNA, pacchannA tattha | ciTThati // 310 // eyANa kaNiTeNaM, ciragoviyadIvao smuggaao| payaDIkao ya sahasA, suramaMdiramajjhayArammi // 311 // dIvujoeNa tao, diTTho bAlAe tANa lahu bhaayaa| ainehanibbharAe, paloio somadiTThIe // 312 // tA XXXXXXXXXXXX
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ FOR jIvi zrIuttarA-16 vutto so tIe, hosu tumaM suyaNu ! majjha bhattAro / jai taM annaM jhAyasi, tA se nAsemi jIyaM pi // 313 // teNa puNo caturtha / dhyayanasUtre Pal sA bhaNiyA, muddhe ! icchAma'haM tumaM kiMtu / tuha bhattA jai jANai, na sabahA atthi me jIyaM / / 314 // tao tIe XasaMskRtAzrInamica bhaNiyaM-suhaya ! ahaM niyadaiyaM, vAvAissAmi tujjha paccakkhaM / evaM pajaMpiUNaM, paIvao jhaMpio jhatti // 315 // khyamadhyayandrIyavRttiH |etthaMtarammi kumaro, vahi ghettUNa jhatti saMpatto / saMpatteNaM bhaNiyaM, ujjoo iha mae divo // 316 // tIe tao bhaNiyamiNaM, tuha karagahiyassa jaliyajalaNassa / devaule saMketo, piya ! ujjoo tae dihro // 317 // khaggaM // 93 // samappiUNaM, jA so dIvei huyavahaM kumaro / tA kaDDiya karavAlaM, gIvAe muMcae paharaM // 318 // eeNa karuNamaiNA, | dravyasupteSu avahattheUNa pADiyaM khaggaM / silu sahoyarANaM, cariyaM itthIe suvicittaM // 319 / / nAUNa tayaM tIe, vilasiyamaidAruNaM pratibuddhanirAvekkhaM / veraggasamAvannA, samAgayA maha samIvammi // 320 // Ayanniya niyacariyaM, saMbhaMto mANasammi so kumaro / paribhAvai peccha aho !, mahilANaM dArugaM cariyaM // 321 // to saccameyaM-gaMgAe vAluyaM sA-yare agaDadattajalaM himavao ya parimANaM / jANaMti buddhimaMtA, mahilAhiyayaM na yAti // 322 / / tahA-rovaMti ruyAvaMti ya, dRssttaantH| aliyaM japaMti pattiyAvaMti / kavaDeNa ya khaMti visaM, maraMti na ya jaMti sabbhAvaM // 323 // mahilA hu| rattamittA, ucchukkhaMDaM va sakkarA ceva // sa cciya virattamettA, nibaMkUre visesei // 324 // aNurajaMti khaNeNaM, juvaIu khaNeNa puNa virajaMti / annannarAgaNigyA, hariharAgo ba calapemA // 325 // hiyayammi niTTharAo, taNujaMpiyayA paehiM rammAo / juvaIu saricchAo, suvannavicchuriyariyAo / / 326 // tA aho ! me ahammattaNaM, jaM // 93 / / mae eyAe kAraNe mailiyaM kulaM, aMgIkao ayaso / ahavA-"tAva phurai veraggu citti, kulalajja vi tAvahiM / 1 "tAvatsphurati vairAgyaM citte, kulalajjA'pi tAvat / tAvadakAryasya satkA zaGkA, gurujanabhayaM tAvat // 1 // tAvadindriyANi vazyAni, yazasaH zrI ti tAvat / ramaNISu manomohanISu, puruSo vazIbhavati na yAvat // 2 // " XOXOXOXOX
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ tAva akajaha taNiya saMka, guruyaNabhau tAvahiM // 327 // tAviMdiyaI vasAi, jasaha siri hAyai tAvahiM / karamaNihiM maNamohaNihiM, purisu vasi hoi na jAvahiM / / 328 // " tA dhiratthu saMsArassa, natthi ettha kiM pi suhakAraNaM / bhaNiyaM ca-khaNadiTThanaDhavihave, khaNapariyaTuMtavivihasuhadukkhe / khaNasaMjogavioge, saMsAre re! suhaM katto ? // 329 // evamAi bhAvito saMvegamuvagao / nivaDiUNa ya bhayavao calaNesu bhaNiyaM-bhayavaM! mama saMtiyaM cariyameyaM, ahaM eesiM bhAyaghAyago, uviggo ya ahaM saMsAravAsAo, tA kareha vayapayANeNa aNuggahaM / dikkhio bhayavayA / jAo duraNucarasAmanaparipAlaNujau tti // jahA so agaDadatto ujjANe rayaNIe pratibuddhajIvI sukhabhAgI jAtaH, evamanye'pi | apramattA ihaiva kalyANabhAgino bhavanti iti / ukto dravyasupteSu pratibuddhajIvidRSTAntaH // ___ bhAvasupteSu tu tapasvinaH pratibuddhajIvinaH, te hi mithyAtvAdibhAvasupteSvapi janeSu samyagjJAnazraddhAnabhAvaprabodhavantaH, saMyamajIvitaM dhArayantIti / evaMvidhazca kiM kuryAd ? ityAha-na vizvasyAt , pramAdeSviti gamyate / kimuktaM bhavati ?bahujanapravRttidarzanAt naite'narthakAriNa iti na vizrambhavAn bhvet| 'paNDitaH' vidvAn , Azu-zIghram ucitakRtyeSu pravartitavyamiti prajJA yasya sa AzuprajJaH / kimiti AzuprajJaH ? yataH 'ghorAH' raudrAH satatamapi prANinAM prANApahAritvAt 'muhUrtAH' kAlavizeSAH, divasAdhupalakSaNametat / uktaJca-"aNudiyaha baccaMtA, imAiM mUDho jaNo na lakkhei / jIyassa jovaNassa ya, divsnisaakhNddkhNddaaii||1|| tuTThA huMti maNussA, iMdamaho Agao tti rmnniio| na ya jANaMti barAyA, paDiyA saMvaccharasalAgA // 2 // " kadAcit zarIrabalAd ghorA api amI na prabhaviSyanti, ata Aha-'abalaM' balarahitaM 1 "anudivasaM vrajataH, imAn mUDho jano na lakSayati / jIvasya yauvanasya ca, divasanizAkhaNDakhaNDAn // 1 // tuSTA bhavanti manuSyA, indramaha Agata iti ramaNIyaH / na ca jAnanti varAkAH, patitA saMvatsarazalAkA // 2 // " XXXXXXXX
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInaimicandrIyavRttiH // 94 // XXXX BXBXCXCXCXX zarIram uktaJca - "sattha- 'ggI-jala-sAvaya visUiyA-vAhi-ahivisAIhiM / jajjaramiNaM sarIraM, uvakkamehiM bahuvihehiM // 1 // jaM UsAsAyattaM, dehaM jIvassa kayalikhaMbhasamaM / jaraDAiNiAvAsaM, kA kIrau tattha dIhAsA ? // 2 // " evaM tarhi kiM kRtyam ? ityAha - 'bhAruNDapakSIva carA'pramattaH ' yathA bhAruNDapakSI apramattaJcarati tathA tvamapi pramAdarahitaH cara - vihitAnuSThAnamAsevasva, anyathA hi yathA bhAruNDapakSiNaH pakSyantareNa sahAntarvarttisAdhAraNacaraNasambhavAt svalpamapi pramAdyato'vazyameva mRtyuH / uktaJca - ekodarAH pRthaggrIvA, anyAnyaphalabhakSiNaH / pramattA hi vinazyanti, bhAruNDA iva | pakSiNaH // 1 // tathA tavApi saMyamajIvitabhraMza eva pramAdyata iti sUtrArthaH || 6 || amumevArthaM spaSTayan Aha-care payAI parisaMkamANo, jaM kiMci pAsaM iha mannamANo / lAbhaMtare jIviya vUhaittA, pacchA parinnAya malAvadhaMsI // 7 // vyAkhyA- 'caret' gacchet muniriti gamyate, 'padAni' padanikSeparUpANi 'parizaGkamAnaH saMyamavirAdhanAbhIrutayA tadapAyaM vigaNayan kimityevam ? ata Aha-- yat kiJcid duzcintitAdyapi pramAdapadaM pAzamiva 'pAza' bandhahetutayA 'manyamAnaH ' jAnAnaH / ayamabhiprAyaH - yathA bhAruNDapakSI padAni parizaGkamAnazcarati yatkiJcid davarakAdikamapi pAzaM manyamAnaH, tathA sAdhurapi apramattazcaret / nanu yadi parizaGkamAnazcaret tarhi sarvathA jIvitanirapekSeNaiva pravarttitavyam, tatsApekSatAyAM hi kadAciduktadoSasambhava ityAzaGkayAha -- 'lAbhAntare' apUrvArthaprAptivizeSe sati kimuktaM bhavati ? - yAvad viziSTatarasamyagdarzanajJAnAvAptiH ataH sambhavati tAvad idaM 'jIvitaM' prANadhAraNArUpaM 'bRMhayitvA' akAlopakrama 1 "zastrA'gni-jala-zvApada- visUcikA-vyAdhi-ahi viSAdibhiH / jarjaramidaM zarIraM, upakramairbahuvidhaiH // 1 // yaducchvAsAyattaM, dehaM jIvasya kadalistambhasamam / jarADAkinyAvAsa, kA kriyatAM tatra dIrghAzA ? // 2 // " 8-0-0 XOXOXOXXX caturtha asaMskRtAkhyamadhyaya nam / bhAvasupteSu tapakhinaH pratibuddhajIvinaH / // 94 //
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ oil rakSaNena annapAnopayogAdibhizca vRddhiM nItvA, tadabhAve tadapAyasambhavAt , 'pazcAt' lAbhavizeSaprAptyuttarakAlaM parijJAya' sarvaprakAraiH avabuddhya-yathedaM nedAnI prAgvad guNavizeSArjanakSama, na ca tathA ato nirjarA; na hi jarayA vyAdhinA vA'bhibhUtaM tat tathAvidhadharmA''dhAnaM prati samartham / uktaM hi-"jarA jAva na pIlei, vAhI jAva na vaDDaI / jAviMdiyA na| hAyaMti, tAva dhamma samAyare // 1 // " evaM jJaparijJayA jJAtvA tataH pratyAkhyAnaparijJayA bhaktaM pratyAkhyAya sarvathA jIvita| nirapekSo bhUtvA iti bhaavH| 'malA'padhvaMsI' karmamalavinAzI syAditi zeSaH / tato yAvallAbhaM dehadhAraNamapi guNAyaiva iti bhAvaH / iha ca yAvallAbhadhAraNe maNDikacaura udAharaNam / tatra sampradAyaH vinAyaDe nayare maMDio nAma tunnAo paradavaharaNanirao AsI / so ya 'duTThagaDo' tti jaNe pagAsaMto jANudese niccameva addAvalevalitto baddhavaNapaTTo rAyamagge tunnAgasippamuvajIvai / caMkamaMto ya daMDadhArieNaM pAeNa kilammaMto kahaMci cNkmi| rattiM khattaM khaNiUNa dabajAyaM ghettUNa nagarasannihie ujjANegadese bhUmigharaM tattha nikkhivai / tattha ya se bhagiNI kannagA ciTThai / tassa bhUmigharassa majjhe kUvo / jaM ca so coro daveNa palobheuM sahAyaM dabavoDhAramANei taM sA se bhagiNI agaDasamIve puvannatthAsaNe niveseuM pAyasoyalakkheNa pAe gihiUNa tammi kUve pakkhivai / tao so tattheva vivajjai / evaM kAlo vaccai nagaraM musaMtassa / coraggAhA na sakaMti taM gihiuM / tao Nayare bahU ravo jAo / tattha ya mUladevo rAyA putvabhaNiyavihANeNa jaao| kahio ya tassa paurehiM tkkrviyro| jahA-ettha nayare pabhUyakAlo musaMtassa vaTTai kassai takkarassa, Na ya tIrai keNai gihiuM, tA kareu devo kiM pi uvAyaM / tAhe so annaM nayarArakkhiyaM Thavei / so vi na sakkai coraM givhiAM / tAhe mUladevo sayaM nIlapaDaM pAuNiUNa rattiM niggo| so ya aNajjaMto egAe "jarA yAvanna pIDayati, vyAdhiryAvanna vardhate / yAvadindriyANi na hIyante, tAvaddharma samAcaret // 1 // " Xoxox636XXXXXXXXX
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrInamica nam / zrIuttarA- sabhAe nivanno acchai / jApa so maMDiyacoro AgaMtu bhaNai-ko ittha acchai ? / mUladeveNa bhaNiyaM-ahaM kappa-XI caturtha dhyayanasUtre Dio / teNa bhannai-ehi maNussaM karemi / mUladevo uDhio / egammi Isaraghare khattaM khayaM / subahuM dabajAyaM nINeUNa asaMskRtAmUladevassa uvariM caDAviyaM / paTThiyA ya NayarabAhiriyaM / mUladevo purao, coro asiNA kaDDieNa piTThao ei / saMpattA | lokhyamadhyayandrIyavRttiH IA bhUmigharaM / coro taM davaM NihaNiumAraddho, bhaNiyA yaNeNa bhagiNI-eyassa pAhuNagassa pAyasoyaM dehi / tAe kUvataDasanni * viDhe AsaNe nivesio| tIe pAyasoyalakkheNa pAo gahio 'kUe chuhAmi' tti jAva aIva sukumArA paayaa| tAe X nAyaM-jahesa koi aNubhUyapuvarajjo vihaliyaMgo / tIe aNukaMpA jaayaa| tao tIe pAyatale sannio-jahA 'nassi' tti, yAvallAbhamA mArijihisi / pacchA so palAo / tAe bolo kao 'naTTho naTTho' tti / so asiM kaDDiUNa maggao lggo| mUla dhAraNe devo rAyamagge aisannikiTaM nAUNa caccarasivaMtario tthio| coro taM 'sivaliMgaM esa puriso' tti kAuM kaMkamaeNa asiNA maNDikaduhA kAuM paDiniyatto gao bhUmigharaM / tattha vasiUNa pahAyAe rayaNIe tao niggaMtUNa gao bAhiM / aMtarAvaNe tunnAgattaM caura| karei / rAiNA purisehiM sddaavio| teNa ciMtiyaM-jahA so puriso naNaM na mArio, avassaM ca esa rAyA bhavi dRssttaantH| |ssai tti / tehiM purisehiM aannio| rAiNA abbhuTThANeNa pUio, AsaNe nivesAvio, subahuM ca piyaM AbhAsiuM saMlatto-mama bhagiNiM dehi tti / teNa dinnA, vivAhiyA ya / rAiNA ya se bhogasaMpayA dinnA / kaisu vi diNesu gaesu | rAiNA maMDio bhaNio-daveNa kajaM ti / teNa subahuM davajAyaM dinnaM / rAiNA saMpUio / annayA puNo mggio| puNo lalvi dinnaM / tassa ya corassa aIva sakkAraM sammANaM pauMjai / eeNa pagAreNa sabaM davaM davAviyaM / bhagiNI se pucchai // 95 // *tAe bhannai-ettiyaM ceva vittaM / tao puvAveiyalakkhANusAreNa savaM davAveUNa maMDio sUlAe Aroviu tti / / ayamihopanayaH- yathA'yam akAryakArI api maNDiko yAvallAbhaM mUladevanRpatinA dhAritaH tathA dhArthinA'pi BXOXOXOXOM
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ XXXXXXXXXX saMyamopahatihetukamapi zarIraM nirjarAlAbhamabhilaSatA tallAbhaM yAvaddhAryamiti / / na ca taddhAraNe saMyamoparodha eva, yathA''gamaM hi pravRttasya tat tadupaSTambhakameveti bhAvanIyam ityalaM prasaGganeti sUtrArthaH / / 7 / / samprati yaduktaM 'jIvitaM bRMhayitvA malApadhvaMsI syAditi tatkiM svAtavyata eva utA'nyathA ? ityAha chaMdaM niroheNa uvei mokkhaM, Ase jahA sikkhiyavammadhArI / puvAi vAsAI cara'ppamatto, tamhA muNI khippamuvei mokkhaM // 8 // vyAkhyA-chandonirodhena' svacchandatAniSedhena upaiti 'mokSaM muktim , kimuktaM bhavati ?-gurupAratabyeNa svAgrahaviraheNa tatra tatra pravarttamAno'pi saGkezavikala iti na karmabandhabhAk, kintvavikalacaraNatayA nirjaraNameva prApnoti / apravarttamAno'pi AhArAdiSvA''grahaparatayA anantasaMsAritAdyanarthabhAk bhavati / uktazca-"chaTTha-'Dhama. dasama-duvA-lasehi mAsa-'ddhamAsakhamaNehiM / akaraMto guruvayaNaM, aNaMtasaMsArio hoi // 1 // " tat sarvathA tatparatatreNaiva mumukSuNA bhAvyam / uktazca-"nANassa hoi bhAgI, thirayarao daMsaNe caritte ya / dhannA AvakahAe, gurukulavAsaM na muMcaMti // 2 // " atra dRSTAntamAha-'azvaH' turago yathA zikSitaH-valAnotplavanadhAvanAdizikSA grAhito varmadhArItanutrANadhArI, padadvayasya karmadhArayaH / anena zikSakatatratayA'sya svAtantryApohamAha / tato'yamarthaH-yathA azva svAtavyavirahAta pravarttamAnaH samarazirasi na vairibhirupahanyata iti tanmuktimApnoti, svatabastu prathamamazikSito raNamAptaH tairupahanyate / atra ca sampradAyaH 1 upghaatH| 2 "SaSThA-'STama-dazama-dvAdazairmAsA-'rdhamAsakSapaNaiH / akurvANo gurubacanaM, anantasAMsAriko bhavatti // 1 // " | "jJAnasya bhavati bhAgI, sthiratarako darzane cAritre ca / dhanyA yAvatkatha, gurukRtavAsaM na muJcanti // 2 // " XOXOXOXOXOXOXXXkokoka
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInaimicandrIyavRttiH // 96 // FoXXoxot.XOXOXOXOXOX egeNa rAiNA doNhaM kulaputtANaM do AsA dinnA sikkhAvaNaposaNatthaM / tatthego kAlocieNaM javasajoggAsaNeNaM al caturtha saMrakkhamANo dhAviya-lAliya-vaggiyAiyAo kalAo sikkhAvei / bIo ya 'ko eyarasa iTThajavasajoggAsaNaM dAhiti ? asaMskRtAtti gharaTTe vAheUNa tuse khavAvei, sesaM appaNA muMjai / saMgAmakAle uvaTThie te rannA vuttA-jahA tesu Asesu AroDhuM khyamadhyayajhatti Agacchaha / saMpattA / bhaNiyA ya rAiNA-pavisaha saMgAmaM / tattha paDhamo sikkhAguNattaNao sArahimaNuyattamANo nam / * saMgAmapArao jaao| duio visiTThasikkhAbhAveNa asabbhAvabhAvaNAbhAviyattaNao godhUmajaMtagajutta iva tattheva bhamiumADhatto / taM ca parA uvalakkheu hyasArahiM kAuM gRhItavantaH // mumukSuNA ___ ayamupanayaH-yathA'sau azvaH tathA dharmArthyapi svAtadhyavirahito muktimavApnotIti / ata eva ca 'pUrvANi' ukta gurupArataparimANAni 'varSANi' vatsarANi 'cara' satatamAgamoktakriyAM sevasva, 'apramattaH' pramAdapariha" "tamha" tti 'tasmAt' vyeNaiva apramAdA''caraNAdeva muniH 'kSipraM' zIghram upaiti mokSam / pUrvANi varSANIti ca etAvadAyuSAmeva cAritrapariNatiriti bhAvyam / | darzanArthamuktamiti sUtrArthaH // 8 // nanu yadi chandonirodhena muktiH taddantakAla evA'yaM vidhIyatAm ityAzaGkayA''ha - ___ sa puvamevaM na labheja pacchA, esovamA sAsayavAiyANaM / visIyaI siDhile Auyammi, kAlovaNIe sarIrassa bhee // 9 // vyAkhyA-'saH' iti yattadonityA'bhisambandhAda yaH prathamamevA'pramattatayA bhAvitamatirna syAt sa tadAtmakaM chando- // 96 // nirodhaM "putvamevaM" ti evaMzabdasyopamArthatvAt pUrvamiva antyakAlAdI abhAvitamatitvAt 'na labheta' na prApnuyAt | 'pazcAt' antyakAle'pi 'epopamA' iyaM sampradhAraNA yaduta pazcAddharma kariSyAma iti 'zAzvatavAdinAM' nirupakramAyuSAM, ye
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ nirupakramAyuSkatayA zAzvatamiva AtmAnaM manyante teSAmiyaM yujyetApi, na tu jalabudrudasamAnA''yuSAm , tathA cAsau uttarakA-yA kasyAmapi lamapi chandonirodhamaprApnuvan 'viSIdati' 'kathamahaM akRtasukRtaH samprati anarvAkpAraM bhavAmbhodhiM bhrAmyan tariSyAmi ?' ityevaM | sthitau puvaiklavyaM-vihvalatvamanubhavati, 'zithile' AtmapradezAn muJcati AyuSi, kAlena-mRtyunA upanIte-upaDhaukite zarIrasya ruSArtha eva | bhede' sarvaparizATataH pRthagbhAve / uktazca-"eka pi jassa sukayaM, natthi hu tava-niyama-saMjamAINaM / ko nAma daDhakkAro, krnniiyH| maraNaMte tassa maNuyassa? // 1 // " tasmAd Adita eva na pramAdavadbhirbhAvyam / tathA cAha- ya najai so diyaho, marial yavaM ciya avassa sadheNa / jANatA mA acchaha, nizciMtA aliyaAsAhiM // 1 // " yena na viSAdo bhavati antyasamaye / bhaNiyaM ca-"ketto ciMtA sucariya-tavassa guNasuTTiyassa sAhussa / soggaigamaparihattho, jo acchai niyamabhariyabharo // 1 // " iti sUtrArthaH // 9 // kiM punaH pUrvamiva pazcAdapi chandonirodhaM na labhate ? ityAha khippaM Na sakei vivegameuM, tamhA samuTThAya pahAya kAme / samecca logaM samayA mahesI, appANarakkhI caramappamatto // 10 // vyAkhyA-kSipraM' tatkSaNa eva na zaknoti 'viveka' dravyato bahiHsaGgaparityAgarUpaM bhAvataH kaSAyaparihArAtmakam 'etuM' gantum , kRtaparikarmA hi jhagiti tatparityAgaM kamalam / atrodAharaNaM brAhmaNI 1 "ekamapi yasya sukRtaM, nAsti khalu tapo-niyama-saMyamAdInAm / ko nAma dRDhakAro, maraNAnte tasya manujasya ? // 1 // " 2 "na ca jJAyate sa divaso, martabyamevA''vazyaM sarveNa / jAnanto mA tiSThata, nizcintA aliikaa''shaabhiH||2||" 3 "kutacintA sucaritatapaso guNasusthitasya sAdhoH / sugatigamapratihasto, ya Aste niymbhuutbhrH||3||"
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ MOI nm| kArA gahiyA / sA yU hiuMca avakatA // sthitI pu zrIuttarA- ego maruo paradesaM gaMtUNa sAhApArao hoUNa svisymaago| tassa'nneNa marueNaM 'khaddhAdANiu' tti kAuM caturtha . dhyayanasUtre | dArigA dinnA / so ya loe dakkhiNAo lhi| pare vibhave vaTTai / teNa tIse bhAriyAe subahuM alaMkArajAyaM dinnaM / / asaMskRtAzrInaimicaalsA nizcamaMDiyA acchai / teNa bhannai-esa paJcaMtagAmo to tuma eyANi AbharaNagANi tihipavaNIsu AviMdhAhi, kahiMci all khyamadhyayandrIyA su- corA AgacchejjA to suhaM govijaMti / sA bhaNai-ahaM tAe velAe sigdhamevAvaNissaM ti / annayA tattha corA | khabodhA- paDiyA / te tameva nizcamaMDiyAgihamaNupaviTThA / sA tehiM sAlaMkArA ghiyaa| sA ya paNIyabhoyaNattAo maMsovacikhyA laghu X kasyAmapi | yapANipAyA na sakai kaDAINi avaNeuM / tao corehiM tIse hatthe pAe chettUNa avaNIyANi, gihiuM ca avakatA // vRttiH / ___evamanyo'pi prAgakRtaparikarmA na tatkAla eva vivekametuM zaknoti / na ca marudevyudAharaNamatrAbhidheyam , Azcarya- ruSArtha eva // 97 // rUpatvAdasya / yata evaM tasmAt 'samutthAya' pazcAddharmaM kariSyAma ityAlasyatyAgenodyama vidhAya, parityajya 'kAmAn' krnniiyH| icchAmadanAtmakAn, 'sametya' jJAtvA 'loka' prANisamUham, 'samatayA samazatramitratayA maharSiH san 'AtmarakSA kugatigamanAdibhyo'pAyebhyaH AtmarakSakaH cara 'apramattaH' pramAdarahitaH / iha ca pramAdaparihArA'parihArayorAhakamudAharaNa vaNigmahilA / tatra ca sampradAyaH egA vANiyamahilA pautthavaiyA sarIrasussUsAparA dAsabhayagakammakarae niyaniyaniyogesu na vAvArei, na ya tAsa | kAlovavannaM jahicchiyamAhAraM bhiI vA dei / te sabbe nhaa| kammataparihANIe vihavaparihANI jAyA / Agao / / 97 // vANiyago, evaMvihaM pAsiUNa pacchA teNa vi nicchuuddhaa| annaM supukkhaleNa 'suMkeNa kannaM varei / laddhA ya NeNa / teNa tIse NiyagA bhannaMti-jai appANaM rakkhei tA pariNemi tti / tAe ya muNiyaparamatthAe duggayakannagAe souM niyagA || 1 zulkena-mUlyena / XXXXXXXX XXXX Xaxx
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhannati-rakkhissamahaM appayaM / sA teNaM vivAhiyA / gao vANijeNaM |saa vi dAsa-bhayaga-kammagarAINaM AdesaM dAuM tesiM| viSaya-kapuvaNhikAikAle bhoyaNaM dei, mahurAhiM ca vAyAhiM ucchAhei, miiM ca tesiM akAlaparihINaM dei, na ya niyagasarIra pAyAnAM pasussUsAparA / evamappANaM rakkhaMtIe bhattA uvAgao / so evaMvihaM daLUNa tuTTho / teNa savasAmiNI kayA // |rihaarH| __ itthaM tAvadihaiva guNAyA'pramAdo doSAya ca pramAda AstAmanyajanmani ityabhiprAyeNa cAtraihikodAraNAbhidhAnam iti paribhAvanIyamiti sUtrArthaH // 10 // pramAdamUlaM ca rAgadveSAviti sopAyaM tatparihAramAha muhuM muhaM mohaguNe jayaMta, aNegarUvA samaNaM caraMtaM / phAsA phusaMtI asamaMjasaM ca, na tesu bhikkhU maNasA pausse // 11 // maMdA ya phAsA bahulohaNijA, tahappagAresu maNaM na kujjaa| rakkheja kohaM viNaeja mANaM, mAyaM na seveja paheja lohaM // 12 // vyAkhyA-'muhurmuhuH' vAraM vAraM 'mohaguNAH' tadupakAritvAt zabdAdayaH tAn 'jayantam' abhibhavantam , kimuktaM Xbhavati ?-avicchedatastajayapravRttam , 'anekarUpAH' anekavidhaparuSaviSamasaMsthAnAdirUpAH, 'zramaNaM' muni 'carantaM' saMya mAdhvani gacchantam , spRzanti-khAni svAni indriyANi gRhyamANatayA iti 'sparzAH' zabdAdayaH te 'spRzanti' gRhyamANatayaiva sambadhnanti / 'asamaJjasameva' ananukUlameva yathA bhavati / cazabdo'vadhAraNe / na 'teSu' sparzeSu 'bhikSuH' muniH| manasA'pi AstAM vAcA kAyena, apelRptasya darzanAt, 'pradviSyAt' kimuktaM bhavati ?-amanojJazabdAdiSu kathaJcidindriXyamApatiteSu 'aho! aniSTatvam' iti na cintayet , na vA vadet pariharedvA tAn / tathA mandayanti-vivekinamapi janamanyatAM -
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarA- dhyayanasUtre zrInaimicandrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / caturtha asaMskRtAkhyamadhyayanam / viSaya-kaSAyAnAM prihaarH| // 98 // H nayantIti mandAH / athavA mandabuddhitvAt mandagamanatvAdvA 'mandAH' striyaH sA eva sparzapradhAnatvAt sparzAH / tatazca mandAzca sparzAH bahUnAM-kAminAM lobhanIyAH-gRddhijanakAH / 'caH' samuccaye / sparzAH prAgvad bahUn lobhayanti-vimohayanti bahulobhanIyAH / anenAtyAkSepakatvamuktam / apergamyamAnatvAt 'tathAprakAreSvapi' bahulobhanIyeSvapi mRdusparzamadhurarasAdiSu 'manaH' cittaM 'na kuryAt' na nivezayet / evaM ca pUrvasUtreNa dveSasya parihAra uktaH, anena ca rAgasya / sa tu kathaM bhavati ? ata Aha-rakSayet' nivArayet 'krodhaM roSam , 'vinayet' apanayet 'mAnam' ahaGkAram, 'mAyAM' paravacanabuddhirUpAM 'na seveta' na kuryAt , 'prajahyAt' parityajet 'lobham' abhiSvaGgasvabhAvam , tathA ca krodhamAnayode'SAtmakatvAt mAyAlobhayozca rAgarUpatvAt tannigraha eva tatparihatiriti bhAvanIyamiti sUtradvayArthaH // 11-12 // samprati yaduktam-"tamhA samuTThAya pahAya kAme" ityAdi, tat kadAcit carakAdiSvapi bhavet ityAha je saMkhayA tuccha parappavAI, te pijjadosANugayA prjjhaa| ee ahammu tti duguMchamANo, kaMkhe guNe jAva sarIramee // 13 // tti bemi // vyAkhyA-'ye' iti anirdiSTasvarUpAH, 'saMskRtAH' iti na tAttvikazuddhimantaH kintUpacitavRttayaH, ata eva | 'tucchAH' yadRcchAmidhAyitayA nissArAH 'parapravAdinaH' paratIrthikAH, te kim ? ityAha-premadveSAnugatAH / tathAhisarvathA saMvAdini bhagavadvacasi svakadAgrahakaraNaM na rAgadveSAbhyAM vineti bhAvanIyam / ata eva "parajjhA" "paravazA' rAgadveSaprastatayA tattatrAH / yadi ta evaMvidhAH tataH kim ? ityAha-ete adharmahetutvAt adharmaH 'iti' amunollekhena 'jugupsamAnaH' unmArgayAyino'mI iti tatsvarUpamavadhArayan na tu nindana , nindAyAH sarvatra niSedhAt / XOXOXOXOXXXXXXX // 98 //
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ lal ukaJca- sudR vi ujjamamANaM, paMceva kareMti rittayaM samaNaM / appathuI paraniMdA, jibbhovatthA kasAyA ya // 1 // saMtehi asaMtehiM, parassa kiM jaMpiehi dosehiM |attho jaso na labbhai, so ya amitto kao hoi // 2 // " evaMvidhazca kiM kuryAt ? ityAha-'kAGket' abhilaSet 'guNAn' samyagdarzanacAritrAtmakAn bhagavadAgamAbhihitAn, | kiyantaM kAlam ? ityAha-'yAvaccharIrabhedaH' dehapRthagbhAvaH maraNamiti yAvat / anena ihaiva samutthAnaM kAmaprahANAdi |ca tattvataH, anyatra tu saMvRtimAtramityuktam iti sUtrArthaH // 13 // 'itiH' parisamAptau bravImIti pUrvavat // viSaya-kapAyAnAM prihaarH| // iti zrInemicandrasUrivinirmitAyAM sukhabodhAyAM uttarAdhyayanasUtra laghuTIkAyAM asaMskRtAkhyaM caturthamadhyayanaM samAptam // 1 "suSvapi udyacchantaM, paJcaiva kurvanti riktakaM zramaNam / AtmastutiH paranindA, jihvopasthA kaSAyAzca // 1 // saddhirasadbhizca parasya kiM jalpitadoSaH / arthoM yazo na labhyate sa cAmitraM kRto bhavati // 2 // " 2 janeSveva /
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcamaM akaammrnniiyaakhymdhyynm| zrIuttarAdhyayanasUtre atha akAmamaraNIyAkhyaM paJcamamadhyayanam / zrInaimicandrIyA su uktaM caturthamadhyayanam / sAmpratam akAmamaraNIyAkhyaM paJcamamArabhyate / tasya cAyamabhisambandhaH-'anantarAdhyayane khabodhA "kAGked guNAn yAvaccharIrabhedaH" ityabhidhatA maraNaM yAvadapramAdo varNitaH, tato maraNakAle'pyapramAdo vidheyH| sa ca khyA laghu maraNavibhAgaparijJAnata eva bhavati / tato hi bAlamaraNAdi heyaM hIyate, paNDitamaraNAdi copAdeyamupAdIyate / tathA vRttiH / cA'pramattatA jAyate' iti anena sambandhenA''yAtamidamiti, ato'sya prArambhe maraNavibhAgo niyuktikRtA'bhihitaH // 99 // saGkepatastAvaducyate / tatra saptadaza maraNAni bhavanti, atastAnyAha "AvIi ohiM aMtiya, valAyamaraNaM vaseTTamaraNaM ca / aMtosalaM tabbhava, bAlaM taha paMDiyaM mIsaM // 1 // chau~matthamaraNa kevali vehA~yasa giddhapiTThamaraNaM ca / maraNaM bhattaparinnA, iMgiNI pAovagamaNaM ca // 2 // sattarasa vihANAI, maraNe guruNo kahaMti gunnkliyaa| tesiM nAmavibhatti, vocchAmi ahANupuvIe // 3 // " vyAkhyA-tatra avIcimaraNam-vIciH-vicchedaH tadabhAvAd aviiciH-naarktirynraamraannaamutpttismyaat| XprabhRti nijanijAyuSkarmadalikAnAmanusamayamanubhavanAt vicaTanam 1 / __ avadhimaraNam-maryAdAmaraNam , yAni nArakAdibhavanibandhanatayA''yuSkarmmadalikAni anubhUya mriyate, mRto vA| yadi punastAnyevA'nubhUya mariSyati tadA tad dravyA'vadhimaraNam / sambhavati hi gRhItojjhitAnAmapi karmadalikAnAM grahaNaM| pariNAmavaicitryAt , evaM kSetrAdiSvapi bhAvanIyam 2 / saptadazadhA mrnnvidhivibhaagH| // 99 //
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ XOXOX antikamaraNam ---- yAni narakAdyAyuSkatayA karmmadalikAnyanubhUya mriyate bhRto vA na punastAnyanubhUya mariSyati / evaM kSetrAdiSvapi vAcyam 3 / valanmaraNamAha - saMjamajogavisannA, maranti je taM valAyamaraNaM tu / bhagnatratapariNatInAM vratinAmevaitat 4 / vazArttamAha -- iMdiyavisayavasagayA maraMti je taM vasaTTaM tu / dIpazikhAvalokanAkulitapataGgavat 5 / antaHzalyamAha -- " lejAe gAraveNa ya, bahussuyamaeNa vA vi duzcariyaM / je na kahiMti gurUNaM, na hu te ArAhagA huMti // 1 // gAravapaMkanibuDDA aiAraM je parassa na kaheMti / daMsaNanANacaritte, sasallamaraNaM bhave tesiM // 2 // " punagauravAbhidhAnam | asyaivA'tiduSTatAkhyApanArtham / parasyeti AcAryAdeH / etasyaiva phalamAha - "e sasalamaraNaM, mariUNa mahabhae taha duraMte / suiraM bhamaMti jIvA, dIhe saMsArakaMtAre // 1 // " 6 / tadbhavamaraNamAha - "mottuM akammabhUmiya, naratirie suragaNe ya neraie / sesANaM jIvANaM, tabbhavamaraNaM tu ke siMci // 1 // " tuzabdasteSAmapi saMkhyeyavarSAyuSAmeveti vizeSakhyApakaH 7 / bAla - paNDita - mizramaraNAnyAha -- "a~virayamaraNaM bAlaM, maraNaM virayANa paMDiyaM hoi / jANAhi bAla - paMDiyamaraNaM puNa desavirayANaM / / 1 / / 8-9-10 / 1 " lajjayA gauraveNa ca, bahuzrutamadena vApi duzcaritam / ye na kathayanti gurubhyo na khalu te ArAdhakA bhavanti // 1 // gauravapaGka nimanA, aticAraM ye parasya na kathayanti / darzana- jJAna cAritre, sazalyamaraNaM bhavet teSAm // 2 // " 2 "etat sazalyamaraNaM, mRtvA mahAbhaye tathA durante / suciraM bhramanti jIvA, dIrghe saMsArakAntAre // 1 // " 3 "muktvA'karmabhUmijAn naratirazcazca suragaNAMzca nairayikAn / zeSANAM jIvAnAM tadbhavamaraNaM tu keSAJcit // 1 // " 4 "bhaviratamaraNaM bAlaM, maraNaM viratAnAM paNDitaM bhavati / jAnIhi bAla-paNDitamaraNaM punardezaviratAnAm // 1 // " XOXOXOX saptadazadhA maraNavidhi vibhAgaH /
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarA-II evaM caraNadvAreNa bAlAdimaraNatrayamabhidhAya jJAnadvAreNa chadmasthamaraNa-kevalimaraNe Aha-"maNapajavohinANI, x paJcama dhyayanasUtre suya-maiNANI maraMti je samaNA / chaumatthamaraNameyaM, kevalimaraNaM tu kevaliNo // 1 // " 11-12 / | akAmamazrInaimicavaihAyasa-gRdhrapRSThamaraNe abhidhAtumAha-"giddhAibhakkhaNaM gi-ddhapiTTha ubbaMdhaNAi vehAsaM / ee donni vi maraNA, raNIyAkhyandrIyA su- kAraNajAe aNunAyA // 1 // " na tu niSkAraNe, yato bhaNitam-"bhAviyajiNavayaNANaM mamattarahiyANa natthi hu mdhyynm| khabodhAviseso / appANammi parammi ya, to vaje pIDamubhao vi // 1 // " ata eva ca bhaktaparijJAdiSu pIDAparihArAya | saptadazadhA khyA laghu- saMlekhanAvidhiruktaH / uktaJca-"cattAri vicittAI, vigaInijahiyA cattAri / saMvacchare ya dunni vi, egaMtariyaM ca maraNavidhivRttiH / AyAmaM // 1 // " ityaadi| anujJAkAraNaM tvanayordarzanamAlinyaparihArAdi, udAyinRpA'numRtatathAvidhA''cAryavat 13-14 // vibhaagH| // 10 // sAmpratamantyamaraNatrayamAha- bhattaparinnA iMgiNi, pAuvagamaNaM ca tinni maraNAI / kannasa-majjhima-jeTThA, dhii-saMghayaNeNa u visiTThA // 1 // " 'kannasa' tti kaniSTham / "bhattaparinAmaraNaM, caubihA''hAracAyanippannaM / niyamA sappaDikamma, savattha vi vigayasaMgassa // 1 // " "iMgiyadesammi Thio, caubihAhAravanjio dhImaM / uccattaNAi kArai, na'nneNa u iMgiNImaraNaM // 1 // " "manaHparyava-avadhijJAninaH, zrutamatijJAnino maranti ye zramaNAH / upasthamaraNametat, kevalimaraNaM tu kevalinaH // 20" 2 "gR-1 dhrAdibhakSaNaM gRdhrapRSThaM udvandhanAdi vehAyasam / ete dve api maraNe, kAraNajAte'nujJAte // 1 // " 3 "bhAvitajinavacanAnA, mamatvarahitAnAM nAsti khalu vizeSaH / Atmani paramiMca, tato varjayet pIDAmabhayato'pi // 1 // " "catvAri vicitrANi, niyUMDhavikRtIni catvAri / saMvatsare ca dve api, ekAntaritaM ca AcAmlam // 1 // " 5 "bhaktaparijJA iGginI, pAdapopagamanaM ca trINi maraNAni / kaniSTha-madhyamajyeSThAni, dhRti-saMhananAbhyAM tu viziSTAni // 1 // " 6"bhaktaparijJAmaraNaM, caturvidhA''hAratyAganiSpannam / niyamAt sapratikarma, sarvatrApi | vigatasaGgasya // 1 // " "iGgitadeze sthitaH, caturvidhA''hAravarjito dhImAn / udvartanAdi kArayati, nA'nyena tu ijinImaraNam // 1 // " al // 10 //
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptadazadhA mrnnvidhivibhaagH| . Sl"nizcala nippaDikammo, nikkhivae jaM jahiM jahA aMgaM / eyaM pAovagama, nIhAriM vA anIhAriM // 1 // pAovagamaM| bhaNiyaM, sama visamo pAyavo va jaha pddio| navaraM parappaogA, kaMpeja jahA phalataru ca // 2 // " yadyapi tritayamapyetat-I "dhIreNa vi mariyavaM, kAuriseNa vi avassa mariyatvaM / tamhA avassamaraNe, varaM khu dhIrattaNe mariu // 1 // saMsAraraMgamajjhe, dhIbalasannaddhabaddhakacchAo / haMtUNa mohamalaM, harAmi ArAhaNapaDAgaM // 2 // " iti zubhA''zayavAneva pratipadyate, phalamapi ca vaimAnikatA-muktilakSaNaM samAnam , tathA coktam-"aiyaM paJcakkhANaM, aNupAleUNa suvihio sammaM / vemAjio va devo, havija ahavA vi sijjhejA // 1 // " tathApi viziSTa-viziSTatara-viziSTatamadhRtimatAmeva ca tatprAptiriti kaniSThatvAdistadvizeSa ucyate / tathA hi-bhaktaparijJAmaraNamAryikAdInAmapyasti / yata uktam-'saMvA vi ya ajAo, sabe vi ya paDhamasaMghayaNavajjA / sabe vi desaviraA, paJcakkhANeNa u maraMti // 1 // " atra hi pratyAkhyAnaM bhaktaparivoktA / iMginImaraNaM tu viziSTataradhRtimatAmeva sambhavatItyAryikAniSedhata evA'vasIyate / pAdapopagamanaM tu nAmnaiva viziSTatamadhRtimatAmeva, tatazca vajraRSabhanArAcasaMhananinAmevaitat / ukta hi-"peDhamammi ya saMghayaNe, vasa'te selakuDusAmANe / tesi pi ya voccheo, coddasapuvINa vocchee // 1 // " 15-16-17 / ityukto maraNavidhivibhAgaH / nizcalo niSpratikarmA nikSipati yadyantra yathAm / etatpAdapopagamanaM nirhAra vA'niharim // 1 // pAdapopagamanaM bhaNitaM. samo viSamo vA pAdapa iva yathA patitaH / navaraM paraprayogAt, kampeta yathA phalataruvat // 2 // " 2 "dhIreNApi marttavyaM, kApuruSeNApyavazya marttavyam / tasmAdavazyamaraNe, varameva dhIratvena matam // 1 // saMsArarAmadhye tibalasannaddhabaddhakakSaH / hatvA mohamaI, harAmyArAdhanApatAkAm // 2 // " 3 "etapratyAkhyAnamanupAlya suvihitaH samyak / vaimAniko vA devo, bhavedathavA'pi sidhyet // 1 // " "sarvA api cA''ryAH, sarve'pi ca prathamasaMhananavAH / sarve'pi dezaviratAH, pratyAkhyAnenaiva niyante // 1 // " 5 "prathame ca saMhanane. vartamAne zailakutyasamAne / tasyApi ca vyucchedazcaturdazapUrviNAM myucchede // 1 // " XOXOXOXOXOXOXOXOX
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInaimicandrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / // 1.1 // vizeSArthastu bRhaTTIkAto'vaseyaH / "aitthaM puNa ahigAro, NAyaco hoi maNuyamaraNeNaM / mottuM akAmamaraNaM, sakAmamaraNeNa | mariyacaM // 1 // " sAmprataM sUtramanugamyate akAmamara| annavammi mahohammi, ege tinne duruttaraM / tattha ege mahApanne, imaM paNhamudAhare // 1 // NIyAkhyavyAkhyA-arNava iva arNavaH-adRSTaparapAratayA bhava eva tasmin , mahAn oghaH-pravAho bhavaparamparAtmako yasmin | mdhyynm| sa mahauSaH tatra, 'eka' rAgadveSAdisahabhAvarahitaH, tIrNa iva 'tIrNaH' tIraprApta ityarthaH, "duruttaraM" ti vibhaktivyatyayAt akAma-sa'durattare' duHkhottAre / tatra 'ekaH' tathAvidhatIrthakaranAmakarmodayAdanuttarAvAptavibhUtitayA advitIyaH, sa hi ekadA eka IX kAmAkhye dve eva bharate sambhavati / mahatI-nirAvaraNatayA aparimANA prajJA-kevalajJAnAtmikA saMvit vidyate'sya sa tathA 'imam' maraNasthAne / anantaravakSyamANaM 'praznaM' praSTavyArtharUpam "udAhare" udAhRtavAniti sUtrArthaH // 1 // yadudAhRtavAMstadAha__ saMtime aduve ThANA, akkhAyA maarnnNtiyaa| akAmamaraNaM ceva, sakAmamaraNaM tahA // 2 // __vyAkhyA-"saMtI"ti vacanavyatyayena staH-vidyate 'ime' pratyakSe, 'caH' pUraNe, 'de dvisaMkhye, tiSThantyanayorjantava iti sthAne 'AkhyAte' purAtanatIrthakRdbhirapi kathite, maraNamevAntaH-nijanijAyuSaH paryanto maraNAntastasmin bhave maarnnaantike| te eva nAmata upadarzayati-'akAmamaraNaM' vakSyamANasvarUpaM, 'ca: samuccaye, 'eveti pUraNe, 'sakAmamaraNaM' vakSyamANa|svarUpameva tatheti sUtrArthaH // 2 // keSAM punarime ? kiyadvArA vA ? ityata Aha // 101 // bAlANaM akAmaM tu, maraNaM asaI bhave / paMDiyANaM sakAmaM tu, ukkoseNa saI bhave // 3 // 1 "bhatra punaradhikAro, jJAtavyo bhavati manujamaraNena / muktvA'kAmamaraNaM, sakAmamaraNena marttavyam // 1 // " BXXXXXXXXXXXX
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ FOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOX vyAkhyA-bAlA iva bAlAH sadasadvivekavikalatayA teSAm "tu" ti tuzabdasyaivakArArthatvAd akAmameva maraNam akAmamara'asakRt' vAraMvAraM bhavet , te hi viSayAbhiSvaGgato maraNamanicchanta eva niyante, tata eva ca bhavATavImaTanti / 'paNDi- |Taannsvruupm| tAnAM' cAritravatAM saha kAmena-abhilASeNa varttata iti 'sakAmaM' sakAmamiva sakAmaM, maraNaM prati asanastatvAt tadasatrastatayavotsavabhUtatvAt tAdRzAM maraNasya / tathA ca vAcakaH-"saJcitatapodhanAnAM, nityaM vrataniyamasaMyamaratAnAm / utsavabhUtaM manye, maraNamanaparAdhavRttInAm // 1 // " na tu paramArthatasteSAM sakAmatvam , maraNAbhilASasyApi niSiddhatvAt / uktaM hiXI"mA mA hu viciMtijjA, jIvAmi ciraM marAmi ya lahuM ti / jai icchasi tariu je, saMsAramahoyahimapAraM // 1 // " ti / |'tuH' pUrvApekSayA vizeSadyotakaH / tatra 'utkarSeNa' ityutkarSopalakSitaM kevlismbndhiityrthH| akevalino hi saMyamajIvitaM dIrghamiccheyurapi, muktyavAptiH itaH syAditi / kevalinastu tadapi necchanti, AstAM bhavajIvitamiti tanmaraNasyotkarSaNa | sakAmatA, 'sakRt' ekavArameva bhavet / jaghanyena tu zeSacAritriNaH saptA'STa vA vArAn bhavedityAkUtamiti sUtrArthaH // 3 // yaduktaM-'ime dve sthAne' tatrA''dyaM tAvadAhatatthimaM paDhamaM ThANaM, mahAvIreNa desiyaM / kAmagiddhe jahA bAle, bhisaM karAI kuvai // 4 // vyAkhyA-'tane ti tayoH akAmamaraNa-sakAmamaraNAkhyayoH sthAnayormadhye 'idam' anantaramabhidhAsyamAnarUpaM 'prathamam' AdyaM sthAnaM 'mahAvIreNe ti caramatIrthakRtA, 'tatraiko mahAprajJaH' iti mukulitokterabhivyaktArthametat , 'dezitaM' prarUpitam / | kiM tat ? ityAha-kAmeSu-icchAmadanAtmakeSu gRddhaH-abhikAGkSAvAn kAmagRddhaH, 'yatheti upadarzanArthaH, 'bAlaH' uktarUpaH 'bhRzam' atyarthaM 'krUrANi' raudrANi karmANIti gamyate, tAni ca prANavyaparopaNAdIni "kuvai" tti 'karoti' "mA maiva vicintayeH, jIvAmi ciraM niye ca laghu iti / yadIcchasi tarItuM, saMsAramahodadhimapAram // 1 // "
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInaimicandrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / paJcamaM | akAmamaraNIyAkhyamadhyayanam / akaammrnnkhruupm| // 102 // kriyayA abhinirvarttayati, zaktAvazaktAvapi krUratayA tandulamatsyavad manasA kRtvA ca tAni prakramAd akAma eva mriyate | iti sUtrArthaH // 4 // idameva grahaNavAkyaM prapaJcayitumAha je giddhe kAmabhogesu, ege kUDAya gacchai / Na me dikhe pare loe, cakkhudiTThA imA rii||5|| vyAkhyA-'yaH' iti anirdiSTasvarUpaH gRddhaH 'kAmabhogeSu' kAmau ca-zabdarUpAkhyau bhogAzca-sparzarasagandhAkhyAsteSu, 'ekaH' kazciditi krUrakarmA saH 'kUTAya gacchati' kUTa-dravyato mRgAdibandhanaM bhAvato mithyAbhASaNAdi tasmai gacchatianekArthatvAt pravartate / sa hi mAMsAdilolupatayA mRgAdibandhanAnyArabhate, mithyAbhASaNAdIni vA sevate, preritazca kaizcid vadati-'na me' iti na mayA 'dRSTaH' avalokitaH 'paralokaH' bhUtabhAvijanmAtmakaH / kadAcidviSayaratirapyevaMvidhaiva syAd ata Aha-(graMtha 4000) 'cakSuISTA' cakSuSA dRSTA 'iyam' eSA 'ratiH' kAmAsevanajanitA cittaprahattiH / tasyAyamAzayaH-kathaM dRSTaparityAgato'dRSTaparikalpanayA''tmAnaM vipralambheyam ? iti sUtrArthaH // 5 // punastadAzayameva vyaJjayitumAha, hatthAgayA imekAmA,kAliyA je annaagyaa|kojaann pareloe?, atthi vA natthi vA punno||6|| vyAkhyA-'hastAgatAH' hastaprAptAH svAdhInatayA 'ime' pratyakSopalabhyamAnAH 'kAmAH' shbdaadyH| 'kAlikAH' ani|zcitakAlAntaraprAptayaH 'ye' 'anAgatAH' bhAvijanmasambandhinaH / kathaM punaramI anizcitaprAptayaH ? ityAha-punaHzabdasya vyavahitasambandhAt kaH punarjAnAti ? naiva kazcid , yathA-paraloko'sti nAsti vA / ayaM cAsyA''zayaH-sandigdhe hi paraloke ka iva hastagatAn kAmAn apahAya kAlikakAmArthaM yateteti sUtrArthaH // 6 // anyastu kathazcidutpAditaparalokapratyayo'pi kAmAn parihamazaknuvannidamAha // 102 //
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ akAmamaraNasvarUpam / jaNeNa saddhiM hokkhAmi, iti bAle pagambhai / kAmabhogANurAgeNaM, kesaM saMpaDivajaha // 7 // | vyAkhyA-'janena' lokena 'sArddha' saha bhaviSyAmi / kimuktaM bhavati ?-bahurjano bhogA''saGgI tadahamapi tadgatiM gamiSyAmi, na hi iyAna jano'jJa iti / 'bAlaH' ajJaH 'pragalbhate' dhAryamavalambate, alIkavAcAlatayA ca svayaM naSTaH parAnapi nAzayati, na vivecayati-yathA kimunmArgaprasthitenAvivekinA janena bahunA'pi pramANIkRtena vivekinaH ?, svakRtakarmaphalabhujo hi jntvH| sa caivaM kAmabhogAnurAgeNa 'kezam' iha paratra ca vividhabAdhAtmakaM 'sampratipadyate' prApnotIti / | uktala-"vari visu bhuMjiu maM visaya, ekkasi visiNa maraMti / nara visayA''misamohiyA, bahuso narai paDaMti // 1 // " iti sUtrArthaH // 7 // yathA ca kAmabhogAnurAgeNa klezaM sampratipadyate tathA vaktumAha tato se daMDaM samArabhai, tasesu thAvaresu ya / aTThAe ya aNaTThAe, bhUyaggAmaM vihiMsai // 8 // vyAkhyA-tataH' kAmAnurAgAt 'saH' dhAvAn 'daNDaM' manodaNDAdi 'samArabhate' pravarttayati 'traseSu' dvIndriyAdiSu 'sthAvareSu ca' pRthivyAdiSu / arthaH-prayojanaM vittAvAptyAdiH tadartham-arthAya, casya vyavahitasambandhAd anarthAya cayadAtmanaH suhRdAdervA nopayujyate / nanu kimitthamapi kazciddaNDaM samArabhate ? Arabhata eva tathAvidhapazupAlavat / / tatra ca smprdaayH| yathaikaH pazupAlaH pratidinaM madhyAhagate ravI ajAsu mahAnyagrodhatarusamAzritAsu tatthuttANao nivanno dhaNuhiyAbaleNa ajodgIrNagolAsthibhistasya patrANi chidrIkurva stiSThati / evaM tena sa vaTapAdapaH prAyaH sachidrapatrIkRtaH / annayA tatthego , "baraM viSaM bhuktaM mA viSayA, ekazo viSeNa niyante / narA viSayA''miSamohitA bahuzo narake patanti // 1 // " XXOXOXOXOXX .X** u0 a018
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInamica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / pazcama akAmamaraNIyAkhyamadhyayanam / akaammrnnkhruupm| // 103 // rAyaputto dAiyadhADio ttthaago| pecchae tassa vaDassa savANi pattANi chiDiyANi / teNa so pasupAlao pucchiokeNeyANi chiddIkayANi ? / teNa bhannai-mayA eyANi krIDApUrva chidrIkRtAni / teNa so bahuNA davajAeNa vilobhe bhannai sakesi jassa haM bhaNAmi tassa acchINi chiDeuM ? / teNa bhannai-jai abbhAsattho hoi to sakkemi / teNa sa| nayaraM nIo / rAyamaggasanniviTe ghare Thavio / tassa rAyaputtassa bhAyA raayaa| so teNa maggeNa assavAhaNiyAe nijaai| teNa bhannai-eyassa acchINi pADehi tti / teNa goliyadhaNuhaeNa tassa niggacchamANassa do vi acchINi pADiyANi / | pacchA so rAyaputto rAyA jaao| teNa so pasupAlo bhannai-ahi, varaM kiM te prayacchAmi ? | teNa bhannai-majjha | tameva gAmaM dehi / teNa so dinno / pacchA teNaM tammi paJcaMtagAme ucchU rovio tuMbIo ya / nippannesuM tuMbaesu guDasaddhayaM tuMbayaM bhuktvA gAyati sma- "aTTama pi sikkhijjA, sikkhiyaM na nirtyyN| aTTamaTTappasAeNa, khajjae gulatuMbayaM // 1 // " teNa tANi vaDapattANi aNaTThAe chiDiyANi, acchINi puNa aDhAe pADiyANi / 'daNDaM samArabhate' ityuktam tatkimasau ArambhamAtra evAvatiSThate ? ityAha-bhUyagAma" ti bhUtAH-prANinasteSAM grAmaH-samUhastaM vividhaiH prakAraiH hinasti-vyApAdayati / yA anena daNDatrayavyApAra ukta iti sUtrArthaH // 8 // kimasau kAmabhogAnurAgeNaitAvadeva kurute utA'nyadapi ? ityAha hiMse bAle musAvAI, mAille pisuNe saDhe / bhuMjamANe suraM maMsaM, seyameyaM ti mannai // 9 // vyAkhyA-hiMsanazIlaH 'hiMsraH' anantaroktanItyA, tathaivaMvidhaH sannasau 'bAlaH' uktarUpaH, 'mRSAvAdI' iti alIka| bhASaNazIlaH, "mAilla" tti 'mAyI' paravazcanopAyacittatvAt , 'pizunaH' paradoSodbATakaH, 'zaThaH' tattannepathyAdikaraNato'nyathAbhUtamAtmAnamanyathA darzayati maNDikacauravat, ata eva ca bhuJjAnaH 'surAM' madyaM 'mAMsaM' pizitaM 'zreyaH' prazasyam . "aTTamaTTamapi zikSeta zikSitaM na nirarthakam / aTTamaprasAdena khAdyate guDatumbakam // 3 // " ||103 //
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ akaammrnnsvruupm| OXOXOXOXOXOXOXOXOXOXXX etaditi manyate / upalakSaNatvAdbhASate ca-'na mAMsabhakSaNe doSo, na madye na ca maithune / ' ityAdi / tadanena manasA vacasA kAyena vA satyatvamasyoktamiti suutraarthH|| 9 // punastadvaktavyatAmevAha kAyasA vayasA matte, vitte giddhe ya itthisu / duhao malaM saMciNai, sisuNAgo va mahiyaM // 10 // vyAkhyA-"kAyasa" tti sUtratvAt 'kAyena' zarIreNa 'vacasA' vAcA upalakSaNatvAt manasA ca 'mattaH' dRptaH / tatra kAyena mattaH madAndhagajavat, yatastataH pravRttimAn yadvA 'aho! ahaM balavAn rUpavAMzca' iti cintayan / vacasA svaguNAn khyApayan 'aho! ahaM sukharaH' ityAdi vA cintayan / manasA ca madAdhmAtacetAH 'aho'hamavadhAraNAzaktimAn' iti vA manvAnaH / vitte' draviNe 'gRddhaH' gRddhimAn / cazabdaH bhinnakramaH, tataH strISu ca gRddhH| tatra 'vitte gRddhaH' iti adattAdAnaparigrahopalakSaNam , tadbhAvabhAvitvAt tyoH| 'strISu gRddhaH' ityanena maithunA''sevitvamuktam , sa hi niyaH saMsArasarvasvabhUtAH' iti manyate / tathA ca tadvacaH- 'satyaM vacmi hitaM vacmi, sAraM vacmi punaH punaH / asminnasAre saMsAre, sAraM saarngglocnaaH||1|| tadabhiratimAMzca maithunAsevI eva bhavati / sa evaMvidhaH kim ? ityAha-"duhao" ti dvidhA-dvAbhyAM | rAgadveSAtmakAbhyAM bahirantaHpravRttyAtmakAbhyAM vA prakArAbhyAM 'malam' aSTaprakAraM karma 'saJcinoti' badhnAti / ka iva kim ? | ityAha-'zizunAgaH' gaNDUpadaH-alasa ityarthaH, sa iva mRttikAm / sa hi snigdhatanutayA bahI reNubhireva guNDyate, tAmeva cAbhIte iti bahirantazca dvidhA'pi malamupacinoti tathA'yamapi / etaddRSTAntAbhidhAne tvayamabhiprAyaH-yathA'sau Halbahirantazca upacitamalaH kharataradivAkarakaranikarasaMsparzataH zuSyannihaiva klizyati vinAzaM cA''noti tathA'yamapyucitamala XAzukArikarmavazata ihaiva janmani klizyati vinazyati ceti sUtrArthaH // 10 // amumevArtha vyaktIkartumAha tao puTTho AyaMkeNaM, gilANo pritppi| pabhIo paraloyassa, kammANuppehI appnno||11||
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ XOXO zrIuttarAdhyayanasUtre zrInaimica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghu vRttiH / // 104 // vyAkhyA-"tao" tti takaH 'tato vA' daNDArambhaNAApArjitamalataH spRSTaH, kena ? 'AtaGkena' AzughAtinA paJcama zUlavisUcikAdirogeNa, 'glAnaH' mandaH 'paritapyate' bahirantazca khidyate / 'prabhItaH' iti prakarSeNa trastaH, kutaH ? akAmamara| "paraloyassa" tti paralokAt subvyatyayena paJcamyarthe SaSThI / kimiti ? kriyata iti karma-kriyA tadanuprekSata ityevaMzIlaH | NIyAkhyakAnuprekSI, yata iti gamyate / kasya ? AtmanaH, sa hiMsA'lIkabhASaNAdikAmAtmaceSTAM cintayan 'ma kiJcit mayA | mdhyynm| zubhamAcaritaM kintu sadaivAjarAmaravat ceSTitam' iti cintayan cetasi AtaGkagataH khidyate / bhavati hi viSayAkulitacetaso'pi prAyaH praannoprmsmye'nutaapH| tathA cAhuH-"kIrati jAiM jova-NamaeNa aviyAriUNa kajjAI / vayapariNAme akAmamarasariyAI tAI hiyae khuDukkaMti // 1 // " 11 // amumevArtha vyaktIkartumAha nnkhruupm| suyA me Narae ThANA, asIlANaM ca jA gii| bAlANaM kUrakammANaM, pagADhA jattha veyaNA // 12 // lal vyAkhyA-'zrutAni' AkarNitAni 'me' mayA narake 'sthAnAni' kumbhIvaitaraNyasipatravanAdIni / tatkimiyatA'pi paritapyate ? ityAha-'azIlAnAm' asadAcArANAM yA 'gatiH' narakAdikA sA ca zrutA, kIdRzAnAm ? 'bAlAnAm' ajJAnAM 'krUrakarmaNAM' hiMsra-mRSAbhASakAdInAM 'pragADhAH' prakarSavatyaH 'yatra' yasyAM gatau 'vedanAH zItoSNazAlmalyAzleSaNAdayaH / tadayamasyAzayaH-mamaivaMvidhAnuSThAnasya evaMvidhaiva gatiriti sUtrArthaH // 12 // tatthovavAiyaM ThANaM, jahA me tamaNussuyaM / AhAkammehi gacchaMto, so pacchA paritappaha // 13 // vyAkhyA-tatre'ti narakeSu upapAte bhavaM aupapAtika 'sthAna sthitiH 'yathA' yena prakAreNa bhavatIti zeSaH, 'me'| al // 104 // mayA 'tat' ityanantaroktaparAmarza 'anuznutam' avadhAritaM gurubhirucyamAnamiti shessH| aupapAtikamiti ca bruvato'syA' "kriyante yAni yauvana-madenAvicArya kAryANi / vayaHpariNAme smRtAni, tAni hRdaye khaTaskurvanti // 1 // " XXXXXXX
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ akaammrnnsvruupm| yamAzayaH-yadi garbhajatvaM bhaved bhavedapi tavasthAyAM chedabhedAdinArakaduHkhAntarama, aupapAtikatve tu antarmuhUrtAnantarameva tathAvidhavedanodaya iti kutstdnntrsmbhvH?| tathA cA''ha-"AhAkammehiM" ti 'yathAkarmabhiH' gamiSyamANagatyanurUpaiH tIvratIvratarAyanubhAvAnvitaiH karmabhiH 'gacchan' yAn tadanurUpameva sthAnaM, 'saH' iti bAlaH 'pazcAt' iti AyuSi hIyamAne 'paritapyate' yathA 'dhika mAmasadanuSThAyinam , kimidAnIM mandabhAgyaH karomi ?' ityAdi zocata iti suutraarthH||1|| amumevArtha dRSTAntadvAreNa draDhayannAha jahAsAgaDio jANaM, samaM hecA mahApahaM / visamaM maggamoinno, akkhe bhaggammi soyai // 14 // vyAkhyA-yathA 'zAkaTikaH' gazrIvAhakaH "jANaM" ti 'jAnan' avabudhyamAnaH 'samam' upalAdirahitaM 'hitvA' tyaktvA 'mahApathaM' viSamamArgam 'avatIrNaH' gantuM pravRttaH 'akSe' dhuri 'bhagne' khaNDite zocati 'dhiG me parijJAnaM yajAnannapi itthamapAyamavAptavAn' iti sUtrArthaH // 14 // sampratyupanayamAha evaM dhamma viukkamma, ahammaM pddivjiyaa| bAle maccamuhaM patte, akkhe bhagge va soyai // 15 // vyAkhyA-'evam' iti zAkaTika iva 'dharma' sadAcArAtmaka vyutkramya vizeSeNollakSya 'adharma' dharmapratipakSaM hiMsAdikaM 'pratipadya' abhyupagamya 'bAlaH' ajJaH 'mRtyumukhaM' maraNagocaraM 'prAptaH' gataH akSe bhagne iva zocati / kimuktaM bhavati?-yathA akSabhaGge zAkaTikaH zocati tathA'yamapi maraNAtmakaM phalamanubhavan AtmAnamanuzocati, hA! kimetanmayA'nuSThitam ? iti sUtrArthaH // 15 // zocanAnantaraJca kimasau karoti ? ityAha tao se maraNaMtammi, bAle saMtassaI bhyaa| akAmamaraNaM marai, dhutte vA kaliNA jie||16|| vyAkhyA-'tataH' ityAtakotpattau yacchocanamuktaM tadanantaraM "se" ti sa maraNamevAnto maraNAntastasmin upasthite
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarA iti zeSaH, 'bAlaH' rAgAdyAkulitacittaH 'saMtrasyati' samudvijate bibhetIti yAvat / kutaH ? 'bhayAt' narakagatigamana-ol dhyayanasUtre sAdhvasAt , anenAkAmatvamuktam / sa ca kimevaM bibhyan maraNAd vimucyate uta na ? ityAha-akAmasya-anicchato akAmamarazrInaimica maraNam akAmamaraNaM tena, sUtre cA''rSatvAt dvitIyA, 'mriyate' prANAn tyajati, narakaM cA'sau gacchati, tatra ca zocati / trINIyAkhyandrIyA ka iva kIdRzaH san ? 'dhUrta iva' dyUtakAra iva, vAzabdasyopamArthatvAt , 'kalinA' ekena prakramAd dAyena jitaH / yathA himadhyayanam / sukhabodhA- ayamekena dAyena jitaH sannAtmAnaM zocati tathA asAvapi itvarairvipAkakaTubhiH sakezabahulairmanujabhogairdivyasukhaM hAritaH khyA laghu- XIzocati duHkhI sanniti sUtrArthaH // 16 // prastutamevArtha nigamayitumAha akAmamaravRttiH / ___ eyaM akAmamaraNaM, bAlANaM tu paveiyaM / itto sakAmamaraNaM, paMDiyANaM suNeha me // 17 // nnsvruupm| // 105 // vyAkhyA-'etat anantarameva duSkRtakarmaNAM paralokAdvibhyatAM yanmaraNamuktaM tad akAmamaraNaM bAlAnAmeva, tuzabda syaivakArArthatvAt , 'praveditaM' prakarSeNa pratipAditaM tIrthakaragaNadharAdibhiriti gamyate / paNDitamaraNaprastAvanArthamAha-"itto" tti 'itaH' akAmamaraNAdanantaraM 'sakAmamaraNaM' paNDitAnAM sambandhi 'zRNuta' AkarNayata 'me' mama kathayata ityupaskAra iti sUtrArthaH // 17 // yathApratijJAtamAha| maraNaM pi sapunnANaM, jahA me tamaNussUyaM / vippasannamaNAghAyaM, saMjayANaM vusiimo||18|| vyAkhyA-maraNamapi' AstAM jIvitamityapizabdArthaH, bhavatIti gamyate, 'sapuNyAnAM' puNyavatAM, kiM sarvamapi ? na ityAha-'yathA' yena prakAreNa 'me' mama kathayata iti gamyate, 'taditi upakSepasUtropAttam 'anuzrutam' avadhAritaM bhava- // 105 // dbhiriti zeSaH / vividhairbhAvanAdibhiH prakAraiH prasannAH-maraNe'pi apagatamohatayA anAkulacetaso viprasannAH tatsambandhi maraNamapi viprasannam / na vidyate AghAtaH tathAvidhayatanayA'nyaprANinAmAtmanazca vidhivatsaMlikhitazarIratayA yasmiMstad XXXXXXXXXXXX
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ skaammrnnkhruupm| OXOXOXOXOXOXOXOXOXOXXX | anAghAtam / keSAM punaridam ? ucyate-'saMyatAnAM' samyakpApoparatAnAM cAritriNAmityarthaH," vusImau" tti ArSatvAd | 'vazyavatAM' vazyAni-AyattAni prakramAd indriyANi vidyante yeSAM te vazyavantaH teSAm, etaccArthAt paNDitamaraNameva / tato'yamarthaH-yathaitat saMyatAnAM vazyavatAM viprasannamanAghAtaM ca bhavati tathA nA'nyaprANinAm / uktaJca-kAle supattadANaM, | sammattavisuddhI bohilAbhaM ca / aMte samAhimaraNaM, abhavajIvA na pAvaMti / 1 // viziSTayogyatAvatAmeva tatprAptiriti sUtrArthaH // 18 // tathA cAhana imaMsavesu bhikkhUsu,Na imaM svesugaarisu|naannaasiilaa ya gAratthA, visamasIlA ya bhikkhunno|| | vyAkhyA-'na' naiva 'idaM' paNDitamaraNaM sarveSu 'bhikSuSu' paradattopajIviSu vratiSvityarthaH; nedaM sarveSu 'agAriSu' | gRhiSu, sarvacAritriNAmeva tatsambhavAt , tathAtve ca teSAmapi tattvato yatitvAt / yathA caitadevaM tathopapattita Aha'nAnAzIlA:' anekavidhavratA agArasthAH, teSAM hi dezakarUpaM zIlam, dezarUpasya tasyAnekadhA'bhidhAnAt / 'viSamazIlAca | visadRzazIlAzca bhikSavaH, nahi sarve'pyanidAnino'vikalacAritriNo vA tatkAlaM mriyante jinamatapratipannA api, tIrthAnta|rIyAstu dUrotsAritA eva / teSu hi gRhiNastAvad atyantanAnAzIlA eva, yataH kecit 'gRhAzramapratipAlanameva mahAvratamiti pratipannAH, "gRhAzramaparo dharmo, na bhUto na bhaviSyati / pAlayanti narAH zUrAH, klIbAH pAkhaNDamAzritAH // 1 // " iti vacanAt / anye tu 'sapta zikSApadazatAni gRhiNAM vratam' ityAdyanekadhaiva bruvate / bhikSavo'pyatyantaviSamazIlA eva, yatasteSu X keSAJcit paJcayamaniyamAtmakaM vratamiti darzanam , apareSAM kandamUlaphalAzitaiva iti visadRzazIlatA / na ca teSu kacida| vikalacAritrasambhava iti sarvatra paNDitamaraNAbhAva iti sUtrArthaH // 19 // viSamazIlatAmeva bhikSUNAM samarthayitumAha 1 "kAle supAtradAna, samyaktvavizuddhiboMdhilAbhazca / ante samAdhimaraNaM, abhavyajIvA na prAmuvanti // 1 // "
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInamica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / // 106 // saMti egehi bhikkhUhiM, gAratthA saMjamuttarA / gAratthehi ya sohiM, sAhavo saMjamuttarA // 20 // paJcama vyAkhyA-'santi' vidyante 'ekebhyaH' kupravacanebhyaH bhikSubhyaH "gArattha" tti sUtratvAd agArasthAH saMyamena-deza- akAmamaraviratyAtmakena 'uttarAH' pradhAnAH saMyamottarAH / kupravacanabhikSavo hi jIvAstikyAdapi bahiSkRtAH sarvathA acAritriNa- NIyAkhyazveti kathaM na samyagdRzo dezacAritriNo gRhiNaH tebhyaH saMyamottarAH santu ? / evaM sati agArastheSveva tadastu ityata mdhyynm| Aha-'agArasthebhyazca sarvebhyaH' iti anumativarjasarvottamadezaviratiprAptebhyo'pi sAdhavaH saMyamottarAH paripUrNasaMyamatvAt teSAm / atra vRddhasampradAyaH sakAmamara___ ego sAvago sAhuM pucchai-sAvagANaM sAhUNaM kimaMtaraM? / sAhuNA bhannai-sarisava-maMdaraMtaraM / tao so AulI-IX nnsvruupm| hUo puNo pucchai-kuliMgi-sAvagANaM kimaMtaraM ? / teNa bhannai-tameva sarisava-maMdaraM ti / tao smaasaasio| jao |bhaNiyaM-"desikkadesavirayA, samaNANaM sAvagA suvihiyANaM / jesiM parapAsaMDA, saimaM pi kalaM na agghaMti // 1 // " tadanena teSAM cAritrAbhAvadarzanena paNDitamaraNAbhAva eva samarthita iti sUtrArthaH / / 20 // nanu kupravacanabhikSavo'pi vicitraliGgadhAriNa eveti kathaM tebhyo'gArasthAH saMyamottarAH ? ata Aha cIrA'jiNaM nigiNiNaM, jaDI saMghADi muMDiNaM / eyANi vina tAyaMti, dussIlaM pariyAgayaM // 22 // vyAkhyA-cIrANi ca-cIvarANi ajinaM ca-mRgAdicarma cIrAjinam , "nigiNiNaM" ti sUtratvAt nAmyaM "jaDi" tti bhAvapradhAnatvAd nirdezasya jaTitvam, 'saGghATI' vanasaMhatijanitA, "muMDiNaM" ti yatra zikhA'pi svasamayataH chidyate tat prAgvat // 106 // muNDitvam / 'etAnyapIti nijanijaprakriyAviracitatrativeSarUpANi liGgAnyapi, kiM punargArhasthyam ityapizabdArthaH, kim ? "devaukadezaviratAH, zramaNAnAM zrAvakAH suvihitAnAm / yeSAM parapASaNDAH, zatatamAmapi kalAM nArdhanti // 1 // "
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ ityAha- naiva trAyante bhavAt duSkRtakarmmaNo veti gamyate / kIdRzam ? 'duHzIlaM durAcAraM "pariyAgayaM" ti 'paryAyagataM ' pratrajyAparyAyaprAptam, ArSatvAcca yakArasyaikasya lopaH / na hi kaSAyakaluSacetaso bahirbakavRttiratikaSTaheturapi narakAdikugatinivAraNAyA'lam / tato na liGgadhAraNaM vaiziSTyaheturiti sUtrArthaH // 21 // Aha-- kathaM gRhAdyabhAve'pyamISAM durgati: ? ityucyatepiMDola va dussIlo, NaragAo Na muccai / bhikkhAe vA gihatthe vA, subae kamaI divaM // 22 // vyAkhyA - vAzabdo'pizabdArthaH, tatazca 'piNDAvalagako'pi svakIyAhArAbhAvato bhaikSyasevyapi, AstAM gRhAdimAna, duHzIlaH 'narakAt ' svakarmopasthApitAt sImantakAderna mucyate / atra codAharaNaM tathAvidhadramakaH / tatra ca sampradAyaH - rAyagihe nayare ego piMDolao ujjANiyAe viNiggae jaNe bhikkhaM hiMDai / na ya tassa kiMci keNai dinnaM / tato paDhacitto so tesiM bebhArapaJcayakaDagasannividvANaM pavaovariM caDiUNa mahaimahAliyaM silaM cAlei / 'eesi uvari pADemi' tti rojjhAI vicchuTTiUNa tao silAo nivaDio silAtale saMcunniyasabakAo ya mariUNa appaiTThANe narae samuppanno / tarhi kimatra tattvataH sugatihetuH ? ityAha - "bhikkhAe va " tti mikSAmatti-bhakSayati mikSAdaH, vA vikalpe, anena yatiruktaH, gRhe tiSThati gRhasthaH sa vA, zobhanaM niraticAratayA samyagbhAvA'nugatatayA ca vrataM - zIlaM vratapAlanAtmakamasyeti sutrataH 'krAmati' gacchati 'divaM' devalokam / mukhyato muktihetutve'pi vrataparipAlanasya divaM krAmatItyabhidhAnaM jaghanyato'pi devalokaprAptiriti khyApanArtham / uktaM hi - "avirAhiyasAmaNNa-ssa sAhuNo sAvagassa ya jahaNNo / udavAo sohamme, bhaNio telukadaMsIhiM // 1 // " anena pratapAlanameva tattvataH sugatiddeturityuktamiti sUtrArthaH // 22 // yadvatayogAd gRhastho'pi divaM krAmati tadvaktumAha 1 "bhavirAdhitazrAmaNyasya, sAdhoH zrAvakasya ca jaghanyena / upapAtaH saudharme, bhaNitatrailokyadarzibhiH // 1 // " sakAmamaraNasvarUpam /
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInamica- ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / paJcama akaammrnniiyaakhymdhyynm| skaammrnnsvruupm| // 107 // agArisAmAiyaMgAI, saDDI kAeNa phAsae / posahaM duhao pakkhaM, egarAI na hAvae // 23 // vyAkhyA-agAriNaH-gRhiNaH sAmAyika-samyaktva-zruta-dezaviratirUpaM tasyAGgAni-niHzaGkatA-kAlAdhyayanA-'NubratAdirUpANi agArisAmAyikAGgAni "saDDi" tti sUtratvAt zraddhA-rucirasyA'stIti zraddhAvAn kAyenetyupalakSaNatvAt | manasA vAcA ca 'spRzati' sevate / 'pauSadham' AhArapauSadhAdi "duhao pakkhaM" ti prAkRtatvAd dvayorapi sitetararUpayoH pakSayoH caturdazIpaurNamAsyAdiSu tithiSu "egarAI" ti apergamyamAnatvAd ekarAtrimapi, upalakSaNatvAcca ekadinamapi, "na hAvae" tti na hApayati / rAtrigrahaNaM ca divA vyAkulatayA kartumazaknuvan rAtrAvapi pauSadhaM kuryAt / iha ca dezaviratisAmAyikAGgatvenaiva siddhe yadasya bhedenopAdAnaM tadAdarakhyApanArthamaduSTameveti sUtrArthaH // 23 // prastutamevArthamupasaMharjumAha evaM sikkhAsamAvanne, gihavAse vi subae / muccai chavipavAo, gacche jakkhasalogayaM // 24 // | vyAkhyA-'evam' amunoktena nyAyena zikSayA-vratA''sevanAtmikayA samApannaH zikSAsamApannaH gRhavAse'pi AstAM | pratrajyAparyAya ityapizabdArthaH, 'suvrataH' zobhanavrato mucyate / kutaH ? chavizva-tvak parvANi ca-jAnukUrparAdIni chaviparva tadyogAd audArikazarIramapi chaviparva ttH| tadanantaraM ca 'gacchet' yAyAd yakSAH-devAH, samAno loko'syeti salokastadbhAvaH salokatA, yakSaiH salokatA yakSasalokatA tAm , iyaM ca devagatAveva bhavati ityarthAd devagatimiti / anena ca paNDitamaraNAvasare prasaGgato bAlapaNDitamaraNamuktamiti sUtrArthaH // 24 // sAmprataM prastutameva paNDitamaraNaM phalopadarzanadvAreNAha aha je saMvuDe bhikkhU, doNhamannayare siyaa| sabadukkhappahINe vA, deve vA vi mahiDDie // 25 // vyAkhyA-'atheti upapradarzane, 'yaH' ityanirdiSTanirdeze, 'saMvRtaH' iti pihitasamastA''zravadvAraH 'bhikSu'riti bhAvamikSuH sa ca dvayoH 'anyataraH' ekataraH syAt / tadA''ha-sarvANi-azeSANi yAni duHkhAni-kSutpipAseSTaviyogA'niSTa // 107 //
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ skaammrnnsvruupm| saMyogAdIni taiH prakarSaNa-punaranutpattyAtmakena hInaH-rahitaH sarvaduHkhaprahINaH syAditi sambandhaH, sa ca siddha eva / / tataH sa vA syAd devo vA, 'apiH' sambhAvane, sambhavati hi saMhananAdivaikalyato muktyanavAptau devo'pi syAditi, kIdRk ?maharddhika iti sUtrArthaH // 25 // yatra cAsau devo bhavati tatra kIdRzA AvAsAH ? kIdRzAzva devAH ? ityAha- uttarAI vimohAI, juimNtaannupubso| samAinnAi~ jakkhehiM, AvAsAiM jasaMsiNo // 26 // dIhAuyA iDDimaMtA, samiddhA kAmarUviNo / ahuNovavannasaMkAsA, bhujoaccimAlippabhA // 27 // vyAkhyA-'uttarAH' uparivartino'nuttaravimAnAkhyAH, 'vimohA iva 'vimohAH' alpavedAdimohanIyodayatayA, 'yutimantaH' dIptimantaH, "aNupuvaso" tti anupUrvataH krameNa vimohAdivizeSaNaviziSTAH, saudhAdiSu hyanuttaravimAnAs vasAneSu pUrvapUrvApekSayA prakarSavanyeva vimohatvAdIni / 'samAkIrNAH' vyAptAH 'yakSaiH' devaiH AvAsAH, prAkRtatvAt XInapuMsakaliGgatA / devAstu tatra 'yazasvinaH' zlAghAnvitAH, 'dIrghAyuSaH' cirajIvinaH, 'RddhimantaH' sampadupetAH, 'samRddhAH' atidIptAH, 'kAmarUpiNaH' abhilASAnurUparUpavidhAyinaH, anuttareSvapi tacchaktiyuktatvAt / 'adhunopapannasaGkAzAH' prathamotpannadevatulyAH, anuttareSu hi varNadyutyAdi Ayustulyameva bhavati / 'bhUyo'rcimAliprabhAH' prabhUtA''dityadIptayo na okasyaivAdityasya tAdRzI dyutirastIti sUtrArthaH / / 26-27 // upasaMhartumAhatANi ThANANigacchaMti, sikkhittA saMjamaMtavaM / bhikkhAe vA nihatthevA, je saMtiparinibuDA // 28 // vyAkhyA-'tAni' abhihitasvarUpANi 'sthAnAni' AvAsAn 'gacchanti' yAnti 'zikSitvA' abhyasya 'saMyama' sapta 1 athavA moho dvidhA-dravyato'ndhakAro bhAvatazca mithyAdarzanAdiH, sa dvividho'pi satataratrodyotitvena samyagdarzanasyaiva ca tatra sambhavena vigato yeSu te vimohaaH| XXXXXOXOXOXOXOXOXOXOX
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInaimica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / // 108 // BXCXCXCXX dazabhedaM ' tapaH' dvAdazavidhaM mikSAdA vA gRhasthA vA, prAkRtatvAd vacanavyatyayaH / ye zAntyA - upazamena parinirvRtAH - vidhyAtakaSAyAnalAH zAntiparinirvRtA iti sUtrArthaH // 28 // etaccAkarNya maraNe'pi yathAbhUtA mahAtmAno bhavanti tathA cA''hatesiM socA sapujjANaM, saMjayANaM vusImao / Na saMtasaMti maraNaMte, sIlamaMtA bahussuyA // 29 // vyAkhyA- 'teSAm' anantarAbhihitasvarUpANAM yatInAM 'zrutvA' AkarNya uktarUpasthAnAvAptimiti zeSaH, 'satpUjyAnAM ' satAM pUjArhANAM 'saMyatAnAM saMyamavatAM vazyavatAM prAgvat, 'na saMtrasyanti' na udvijante, ka ? - maraNAnte, 'zIlavantaH ' cAritriNaH 'bahuzrutAH' AgamazravaNAvadAtIkRtamatayaH / idamuktaM bhavati ya evAviditadhArmikagatayo'nupArjitadharmANazca ta eva maraNAd udvijante, yathA - kAsmAbhirmRtvA gantavyam ? / upArjitadharmANastu dharmmaphalamavagacchanto nodvijante / yaduktam -- "carito nirupakliSTo, dhamrmmo hi mayeti nirvRtaH svasthaH / maraNAdapi nodvijate, kRtakRtyo'smIti dharmAtmA // 1 // " "sugahiyatavapatthayaNA, visuddhasammatta-nANa-cArittA / maraNaM UsavabhUyaM, mannaMti samAhiyappANo // 2 // " iti sUtrArthaH // 29 // itthaM sakAmA'kAmamaraNasvarUpamabhidhAya ziSyopadezamAha - tuliyA visesamAdAya, dayAdhammassa khaMtie / vippasIejja mehAvI, tahAbhUeNa appaNA // 30 // vyAkhyA - 'tolayitvA' parIkSya bAlapaNDitamaraNe, tatazca vizeSaM tayoreva 'AdAya' gRhItvA 'dayAdharmmasya ca ' yatidharmmasya, casya gamyamAnatvAt, 'vizeSa' zeSadhammAtizAyitvalakSaNam AdAya 'kSAntyA' kSamayA karaNabhUtayA 'viprasIdet' prasannatAM bhajet na tu kRtadvAdazavarSa saMlekhanatathAvidhatapasvivat nijAGgulibhaGgAdinA kaSAyitAmavalambeta 'medhAvI ' maryAdAvarttI, ' tathAbhUtena' yathaiva maraNakAlAt prAg anAkulacetA abhUt maraNakAle'pi tathAvasthitena AtmanA upalakSita iti sUtrArthaH // 30 // viprasannazca yatkuryAt tadAha 1 "sugRhItatapaH pathyadanA, vizuddhasamyaktva-jJAna-cAritrAH / maraNamutsava bhUtaM manyante samAhitAtmAnaH // 2 // " paJcamaM akAmamaraNIyAkhyamadhyayanam / sakAmamaraNasvarUpaM ziSyopade zazya / // 108 //
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ ziSyopa deshH| tao kAle abhippae, saDDI tAlIsamaMtie / viNaeja lomaharisaM, bhedaM dehassa kaMkhae // 31 // vyAkhyA-tataH' kaSAyopazamAnantaraM 'kAle' maraNakAle 'abhiprete' abhirucite, kadA ca maraNamabhipretam ? yadA yogA notsarpanti "saDi" tti zraddhAvAn 'tAdRzaM' bhayotthaM 'antike' samIpe gurUNAmiti gamyate, 'vinayet' apanayet | 'romaharSa' romAJcaM 'hA! mama maraNaM bhaviSyati' ityabhiprAyajaM, kizca 'bhedaM' vinAzaM dehasya kAGket , tyaktaparikarmatayA na tu maraNA''zaMsayA, varjanIyatvAdasyA iti sUtrArthaH // 31 // nigamayitumAhaaha kAlammi saMpatte, AghAyAya smussyN| sakAmamaraNaM marai, tihamaNNayaraM munnii||32||tti bemi|| ___ vyAkhyA-'atha' maraNAbhiprAyAnantaraM 'kAle' maraNakAle 'samprApte' "niphAiyA ya sIsA, sauNI jaha aMDayaM paya teNaM / bArasasaMvacchariyaM, aha saMlehaM tato karai // 1 // " ityAdinA krameNa samAyAte, "AghAyAya" tti 'AghAtAya' |saMlekhanAdikrameNa vinAzAya, suvyatyayAt 'samucchrayasya' antaH kArmaNazarIrasya bahiraudArikasya, kiM kuryAt ? ityAhasakAmasya-sAbhilASasya maraNaM sakAmamaraNaM tena mriyate, 'trayANAM' bhaktaparijJeGginIpAdapopagamanAnAmanyatareNa, sUtratvAt sarvatra vibhaktivyatyayaH, 'muniH' tapasvI iti sUtrArthaH // 32 // itiH' parisamAptau, bravImIti pUrvavat / / kAla atha' O-XOXOXOXOXOXOXOXOXOLKO-KOKE ahasaleha , subaLyA tato karata samupada trayANA OXOXOXOXOXOXOXXXXXatok sAmilApa sarvatra iti zrInemicandrasUrivinirmitAyAM sukhabodhAyAM uttarAdhyayanasUtralaghu TIkAyAM akAmamaraNIyAkhyaM paJcamamadhyayanaM samAptam // 1 "niSpAditAzca ziSyAH, zakuniryathA'NDaka prayatnena / dvAdazasAMvatsarikamatha, saMlekhaM tataH karoti // 3 // "
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ -- atha SaSThaM kSullakanirgranthIyamadhyayanam / | kSullakanigrenthIyama zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / dhyayanam / khyA laghu- svapAtaravaNa pnycnirgrnthvktvytaa| // 109 // XXX8XOXOXOXO uktaM pazcamamadhyayanam / sAmprataM kSullakanirgranthIyAkhyaM SaSThamArabhyate / asya cAyamabhisambandhaH-'anantarAdhyayane | maraNavibhaktiruktA / tatrApi cAnantaraM paNDitamaraNam , tacca "virayANaM paMDiyaM beMti" ti vacanAt viratAnAmeva / na caite vidyAcaraNavikalA iti tatsvarUpamanenocyate' ityanena sambandhenA''yAtamidam / vidyAcaraNe ca nirgranthaguNAviti nimranthasvarUpaM tAvat kizciducyate-"pulAga-bakusa-kusIlA, niyaMTha-siNAyagA ya nAyacA / eesiM paMcaNha vi, hoi vibhAsA imA kmso|| 1 // hoi pulAo duviho, laddhipulAo taheva iyaro ya / laddhipulAo saMghAikaje iyaro u paMcaviho // 2 // 'laddhipulAo' jassa deviMdariddhisarisA riddhI, so siMgaNAiyakaje samuppanne cakkavaTi pi sabalavAhaNaM cunneuM samattho / 'iyaro' tti 'AsevaNApulAo' pulAgo nAma asAro, jahA dhannesu palaMjI / so paMcaviho-nANe daMsaNa caraNe, liMge ahasuhamae ya nAyabo / nANe daMsaNa caraNe, tesiM tu virAhaNa asAro ||3||liNgpulaao annaM, nikkAraNao karei so liMgaM / maNasA akappiyAI nisevao hoi ahsuhmo||4||" zarIropakaraNavibhUSA'nuvartinaH RddhiyazaskAmAH sAtagauravAzritAH aviviktaparivArAH cheda-zabalacAritrayuktAH nirgranthAH 'bausA' bhannaMti / yaduktam-"sarIre uvagaraNe "pulAka-bakuza-kuzIlA, nimrantha-snAtakau ca jJAtavyAH / eteSAM paJcAnAmapi, bhavati vibhASA iyaM kramazaH // 1 // bhavati pulAko dvividho, labdhipulAkastathaiva itarazca / labdhipulAkaH saGkAdikArye itarastu paJcavidhaH // 2 // labdhipulAkaH-yasya devendrarddhisadRzI RddhiH, | sa zRGganAditakArye samutpane cakravattinamapi sabalavAhanaM cUrayituM samarthaH / itara iti-AsevanApulAkaH, pulAko nAma-asAraH, yathA dhAnyeSu plaajii| sa paJcavidhaH-jJAne darzane caraNe, line yathAsUkSmazca jJAtavyaH / jJAne darzane caraNe, teSAM tu virAdhanA asAraH // 3 // | liGgapulAko'nyaM, niSkAraNataH karoti sa liGgaM / manasA akalpikAdiniSevako bhavati ythaasuukssmH||4||"2 "zarIre upakaraNe ca, bAkuzikatvaM // 109 // JAKO
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ ya, bAusiyattaM duhA samakkhAyaM / sukkilavatthAidhare, dese sadhe sarIrammi // 1 // AbhogamaNAbhoge, saMvuDa asaMvuDe ahAsuhume / so duviho vI bauso, paMcaviho hoi nAyavo || 2 || Abhoge jANaMto, karei dosaM tahA aNAbhoge / | mUlattarehi saMvuDo, vivarIyamasaMvuDo hoi // 3 // acchi muha majjamANo, hoi ahAsuhumao tahA bauso / peDisevaNA | kaisAe, hoi kusIlo duhA eso // 4 // nANe daMsaNa caraNe, ve ya asuhumae ya boddhave / paDisevaNAkusIlo, paMcaviho U muNeo // 5 // nANAI uvajIvai, ahasuhumo aha imo muNeyaco / sAijjaMto rAgaM, vaccai eso tavaccaraNI // 6 // emeva kasAyammi vi, paMcaviho hoi U kusIlo ya / koheNaM vijjAI, pauMjae eva mANAI // 7 // emeva daMsa - mmi vi, sAvaM puNa dei U carittammi / maNasA kohAINi u, karei aha so ahAsumo // 8 // kasAehiM nANAINi virAhei tti kasAyakusIlo / 'niyaMTho' agbhitarabAhira gaMthaniggao, so uvasaMtakasAo khINakasAo vA aMtomuhuttakA - dvidhA samAkhyAtam / zuklavakhAdidharo, deze sarve zarIre // 1 // Abhoga anAbhogaH, saMvRto'saMvRto ythaasuukssmH| sa dvividho'pi bakuzaH, | paJcavidho bhavati jJAtavyaH // 2 // AbhogaH jAnan karoti doSaM tathA anAbhogaH / mUlottaraiH saMvRto, viparIto'saMvRto bhavati // 3 // akSiNI mukhaM mRjan bhavati yathAsUkSmakastathA bakuzaH / pratisevanAyAM kaSAye, bhavati kuzIlo dvidhA eSaH // 4 // jJAne darzane caraNe, tapasi ca yathAsUkSmazca boddhavyaH / pratisevanAkuzIlaH, paJcavidhastu jJAtavyaH // 5 // jJAnAdi upajIvati, yathAsUkSmo'thA'yaM jJAtavyaH / sAdayan rAgaM, vrajati eSa tapazcaraNI // 6 // evameva kaSAye'pi, paJcavidho bhavati tu kuzIlazca / krodhena vidyAdi, prayuGkte evaM mAnAdi // 7 // evameva darzane'pi zApaM punardadAti tu cAritre / manasA krodhAdIni tu karoti atha sa yathAsUkSmaH // 8 // kaSAyairjJAnAdIni virAdhayati iti kaSAyakuzIlaH / 'nirgranthaH ' AbhyantarabAhyagranthanirgataH, sa upazAntakaSAyaH kSINakaSAyo vA antarmuhUrttakAlikaH / mohanIyAdidhAticatukarmApagataH snAtako bhaNyate / pulAka-bakuza-pratisevanAkuzIlAH dvayoH samAyika cchedopasthApanIyasaMyamayorbhaveyuH / kaSAyakuzIlo dvayoH paJcanirgranthavaktavyatA /
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica kSullakani ndrIyA granthIyama| dhyynm| khAyasaMjame hai sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / pshcnirgrnthvktvytaa| // 110 // lio| mohaNijjAighAicaukammAvagao siNAo bhannai / pulAka-bakuza-pratisevanAkuzIlAH dosu sAmAiya-chedovaTThAva|NiyasaMjamesu hojA / kasAyakusIlo dosu parihAravisuddhi-suhumasaMparAiesu iti sampradAyaH / | prajJaptistvAha-"kasAyakusIle NaM pucchA, sAmAiyasaMjame hojA jAva suhumasaMparAyasaMjame vA hojjA, no aha|kkhAyasaMjame hujaa| niyaMThA siNAyagA ya ee do vi ahakkhAyasaMjame" / pulAga-bausa-paDisevaNAkusIlA ukkoseNaM abhinnadasapuvadharA / kaSAyakuzIla-nirgranthau caturdazapUrvadharau / jaghanyena pulAkasya zrutam AcAravastu navamapUrve, bakuzakuzIla-nimranthAnAM tu aSTau prvcnmaatrH| snAtakaH zrutApagataH kevalI / pratisevanA tu prajJaptyabhiprAyeNa-"pulAe NaM pucchA, jAva mUlaguNe paDisevamANe paMcaNhaM AsavANaM annayaraM paDisevejA, uttaraguNe paDisevejamANe dasavihassa paccakkhANassa annayaraM pddisevejjaa"| "baiMuse NaM pucchA, jAva no mUlaguNapaDisevae hojA, uttaraguNapaDisevae hojjaa|" | "paDisevaNAkusIle jahA pulAe" kaSAyakuzIla-nirgrantha-snAtakAnAM pratisevanA nAstIti vistarastveSAM bRhaTTIkAto'vaseya | iti // sAmprataM sUtramanumriyate jAvaMta'vijA purisA, save te dukkhasaMbhavA / luppaMti bahuso mUDhA, saMsArammi aNaMtae // 1 // parihAravizuddhi-sUkSmasaMparAyikayoH iti smprdaayH| 1"kaSAyakazIlaH pracchA, sAmAyikasaMyame bhavet yAvat sUkSmasaMparAyasaMyame vA bhavet na yathAkhyAtasaMyame bhavet / nirgranthAH snAtakAzca etau dvAvapi yathAkhyAtasaMyame" / pulAka-bakuza-pratisevanAkuzIlAH utkRSTena abhinndshpuurvdhraaH| 2 "pulAkaH pRcchA, yAvat mUlaguNAn pratisevamAnaH paJcAnAM AzravANAM anyataraM pratiseveta, uttaraguNAn pratisevamAnaH dazavidhasya pratyAkhyAnasya anyataraM prtisevet"| 3"bakuzaH pRcchA, yAvat na mUlaguNapratisevakaH bhavet , uttaraguNapratisevakaH bhvet"| "pratisevanAkuzIlaH yathA pulAkaH" / // 110 //
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ pnycnirgrnthvktvytaa| vyAkhyA-'yAvantaH' yatparimANAH na vidyate vidyA-tattvajJAnAtmikA yeSAM te'vidyAH 'puruSAH' narAH 'sarve' akhilAH te, duHkhasya sambhavaH-utpattiryeSu te duHkhsmbhvaaH| evaMvidhAH santaH kim ? ityAha-'lupyante' daaridryaadibhirbaadhynte| 'bahuzaH' anekazaH 'mUDhAH' hitA'hitavivecanaM prati asamarthAH 'saMsAre' bhave 'anantake' avidyamAnAnte / anena nimranthasvarUpajJApanArtha tadvipakSa ukta iti bhAvanIyamiti sUtrArthaH // 1 // iha cA'yamudAharaNasampradAyaH___ ego goho abhaggaseharo aIvadogacceNa baahio| kisikammAiM kareMtassa vi tassa na kiMci phalai / tato veraggeNa > niggao gehAo laggo puhaI hiMDiu / kuNai aNegadhaNovajaNovAe paraM na kiMci saMpajjai / bhaNiyaM ca-"dhammavihUNu jAu jahiM bhAvai, savattha bi para pekkhai aavi| dhammavaMtu naru jahiM jahiM gacchai, tahiM tahiM suMdara sokkhaI pecchai // 1 // vAhai halu hiMDAvai gaDuu, karai kukammu sayA vi sa vaDau / seva karai vANiji payaTTai, dhammavihUNu tahA vi na laTTai // 2 // " tao so niratthayaparibbhamaNeNa nivinno puNaravi gharaM jao niyatto / egammi gAme devakuliyAe ratti vaasovgo| jAva pecchai tAva devakuliyAe ego puriso niggao cittghddhtthgo| so egapAse ThAiUNa taM cittaghaDaM pUiUNa bhaNai-lahuM me paramaramaNijjaM vAsaharaM sajehi / teNa takkhaNAmeva kayaM / evaM sayaNA-''saNa-dhaNadhanna-pariyaNa-bhogasAhaNAi kArio / evaM jaM jaM bhaNai taM taM karei cittaghaDo, jAva ramaNIhiM saddhiM bhoge bhaMjai. jAva pahAe pddisaahri| teNa goheNa so diTTho / pacchA so ciMtei-kiM majjha bahueNa paribhamieNa ? eyaM ceva olaggAmi / so teNa olaggio / viNaeNaM ArAhio bhaNai-kiM karemi ? / teNa bhannai-ahaM maMdabhaggo dogacceNa kayatthio "dharmavihIno yAtu yantra bhAvayati, sarvatrApi parAM prekSate Apadam / dharmavAn naro yatra yatra gacchati, tatra tatra sandarANi saukhyAni |preksste||1||vaahyti halaM hiNDayati zakaTaM, karoti kukarma sadApi sa mahat |sevaaN karoti vANijye prayatate, dharmavihInastathApi na laTTAmapi // 2 // "
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhA khyA laghuvRttiH / // 111 // FOXXXXXXXXXXXX kSullakanigranthIyama I tumha saraNamAgao, tA tumha pasAeNa ahaM pi evaM caiva bhoge bhuMjAmi / siddhapuriseNaM ciMtiyaM - aho ! esa barAo SaSThaM aIva dAriddaduhato, duhiyANAhavacchalA ya havaMti mahApurisA / bhaNiyaM ca - " dayAlutvamanauddhatyaM dAkSiNyaM priyabhASaNam / paropakArakAritvaM, maNDanAni mahAtmanAm // 1 // " annaM ca - "saMpattiM pAveuM, kAyaco saGghasattauvayAro / asovayAralicchU, uyaraM pUrei kAo vi // 1 // " tA karemi imassa uvayAraM ti / tao teNa bhannai - kiM vijjaM demi ? uyAhu bijjAbhimaMtiyaghaDagaM ? / teNa vijjAsAhaNapurazcaraNabhIruNA maMdabuddhiNA bhogatisieNa ya bhaNiyaM - vijjAhimaMtiyaM ghaDaM dehi / teNa dinno / so taM gahAya haTThatuTThamago gao sagAmaM / ciMtiyaM ca teNa - " kiM tIe sirIe, pIvarAe? jA hoi annasammi / jA ya na mittehi samaM, jaM cAmettA na pecchati // 1 // " tattha baMdhUhiM me tehiM ya samaM jahAbhiruiyaM bhavaNaM viuviUNa bhoge bhuMjato acchai / kammatA sIdiumAraddhA, gavAdao ya asaMgovijjamANA palaIbhUyA / so kAlaMtareNa aitoseNa ghaDaM khaMdhe kAUNa 'eyassa pahAveNa ahaM baMdhumajjhe pamoyAmi' AsavapIo paNacio / tassa pamAeNa so ghaDo bhaggo / so vijjAkao ubabhogo naTTho / pacchA te pralayIbhUtavibhavAH parapesAIhiM dukkhANi aNubhavaMti / jai puNa sA vijjA gahiyA huMtA tao bhagge vi ghaDe puNo karito / evaM avidyAnarA duHkhasambhUtA vyAptAH klizyantIti sUtrArthaH // 1 // yatazcaivaM tato yat kRtyaM tadAha samikkha paMDie tamhA, pAsajAIpahe bahU / appaNA saccamesejjA, mettiM bhUesa kappai // 2 // vyAkhyA - 'samIkSya' Alocya 'paNDitaH ' vihitAvihitavivekavAn, "tamha" tti yasmAdevamavidyAvanto lupyante tasmAt, kiM tat samIkSya? ityAha- pAzAH - atyanta pAravazyahetavaH kalatrAdisambandhAH, yaduktam - "bhAryAyA nigaDaM dattvA, 1 "sampattiM prApya, karttavyaH sarvasatvopakAraH / AtmopakAralipsuH, udaraM pUrayati kAko'pi // 1 // " CXCXCXBXX dhyayanam / paJcanirgrantha vaktavyatA / // 111 //
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ *CXCXCXCXXCXXX CXCXCXX na santuSTaH prajApatiH / bhUyo'pyapatyadAnena dadAti galazRGkhalAm // 1 // " ta eva tItramohodayAdihetutayA jAtInAmekendriyAdijAtInAM panthAnaH- tatprApakatvAt mArgAH pAzajAtipathAstAn 'bahUn' prabhUtAn avidyAnAM viplutihetUn / kim ? ityAha- 'AtmanA ' svayaM na tu paroparodhAdinA sadbhyaH - jIvebhyo hitaH 'satyaH ' saMyamaH taM eSayet / eSayaMzca satyaM kiM nu kuryAd ? ityAha - 'maitrI' mitrabhAvaM 'bhUteSu' pRthivyAdijantuSu 'kalpayet' kuryAditi sUtrArthaH // 2 // apara mAyA piyA husA bhAtA, bhajjA puttA ya orasA / nAlaM te mama tANAya, luppaMtassa sakammuNA // 3 // eyamahaM sapehAe, pAse samitadaMsaNe / chiMda gehiM siNehaM ca, Na kaMkhe puvasaMthavaM // 4 // vyAkhyA - tatrA''dyasUtra pUrvArddha spaSTam / navaraM 'snuSA' vadhUH putrAzca 'aurasA : ' urasi bhavAH - svayamutpAditAH 'nADalaM' na samarthAH 'te' mAtrAdayo mama 'trANAya' rakSaNAya 'lupyamAnasya' chidyamAnasya svakarmaNA / bhaNiyaM ca "piI - mAi1 bhAi bhagiNI -bhajjA- puttANa jaM kae kuNai / pAvaM tassa vivAgaM, bhuMjai ikkalao dukkhI // 1 // " 'etam' amuM pUrvoktamarthaM 'svaprekSayA' svabuddhyA 'pazyet' avadhArayet / zamitam - upazamitaM darzanaM - prastAvAnmithyAtvAtmakaM yena saH 'zamitadarzanaH ' samyagdRSTiH san "chiMda" tti sUtratvAt chindyAt 'gRddhi' viSayA'bhikAGkSAM 'snehaM ca' svajanAdiSu prema 'na' naiva 'kAGket' abhilaSet, 'pUrvasaMstavaM' pUrvaparicayam ekagrAmoSita ityAdikam, yato na kazcidiha paratra vA trANAya duHkhasambhave dha vineti bhAva iti sUtradvayArthaH // 3-4 // amumevArthaM vizeSato'nUdyA'syaiva phalamAha - gavAsaM maNikuMDalaM, pasavo dAsaporusaM / sabameyaM caittA NaM, kAmarUvI bhavissasi // 5 // vyAkhyA - gAvazcAzvAzca gavAvaM, tathA maNayazca - marakatAdayaH kuNDalAni ca pratItAni maNikuNDalaM, upalakSaNametat 1 "pitRmAtR-bhrAtR-bhaginI bhAryA-putrANAM yatkRte karoti / pApaM tasya vipAkaM, bhuGkte ekAkI duHkhI // 1 // " XBXCXXCXCXCXX paJcanirgranthavaktavyatA /
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ kSullakani grnthiiymdhyynm| zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / // 112 // pnycnirgrnthvktvytaa| XOXOXOXOXOXOXOX zeSAlaGkArANAM svarNAdInAM ca / 'pazavaH' ajaiddkaadyH| dAsAzca-gRhajAtAdayaH porusaM ti sUtratvAt pauruSeyaM ca-puruSasamUho dAsapauruSeyam / sarvameva 'etat' anantaroktaM 'tyaktvA' hitvA saMyama paripAlyetyabhiprAyaH kAmarUpI bhaviSyasi, ihaiva vaikriyakaraNAdyanekalabdhiyogAt paratra ca devabhavA'vApteriti sUtrArthaH // 5 // punaH satyasvarUpameva vizeSata Aha thAvaraM jaMgamaM ceva, dhaNaM dhaNNaM uvakkharaM / paccamANassa kammahiM, nAlaM dukkhAu moynne||6|| vyaakhyaa-sugmaa| navaraM 'sthAvaraM' gRhArAmAdi, 'jaGgama' manuSyagavAdi, 'upaskara' gRhopakaraNaM, zeSaM spaSTamiti sUtrArthaH 6 ajjhatthaM savao savvaM, dissa pANe piyAyae / na haNe pANiNo pANe, bhayaverAo uvarae // 7 // vyAkhyA-"ajjhatthaM" ti sUtratvAt 'adhyAtmastham' adhyAtma-cittaM tasmiMstiSThatItyadhyAtmasthaM, tacceha prastAvAt sukhAdi 'sarvataH' iSTasaMyogA'niSTaviprayogAdihetubhyo jAtamiti gamyate / 'sarva' niravazeSa 'dRSTvA' priyatvAdisvarUpeNA'vadhArya, casya gamyamAnatvAt 'prANAMzca' prANinazca 'priyAtmakAn' priya AtmA yeSAM tAn , bahuhiraNyakoTimUlyenA'bhayakumArAlabdhayavamAtrakAleyadRSTAntena dRSTvA na hanyAt prANinaH 'prANAn' indriyAdIn , prANina iti jAtau ekavacanam / kIdRzaH san ? ityAha-bhayaM ca pratItaM vairaM ca-pradveSo bhayavairaM tasmAt 'uparataH' nivRttaH sanniti sUtrArthaH // 7 // itthaM prANAtipAtalakSaNAzravanirodhamabhidhAya zeSAzravanirodhamAha AdANaM NarayaM dissa, nAyaijja taNAmavi / doguMchI appaNo pAte, dinnaM bhuMjeja bhoyaNaM // 8 // vyAkhyA-AdIyata iti 'AdAnaM' dhanadhAnyAdi, narakahetutvAt narakaM dRSTvA 'nA''dadIta' na gRhIta-na svIkuyot, "taNAmavi" tti tRNamapi AstAM hiraNyAdikaM, kathaM tarhi prANadhAraNam ? ityAha-jugupsate AtmAnamAhAramantareNa dharmadhurAdharaNAkSamamityevaMzIlo jugupsI, AtmanaH sambandhini 'pAtre bhAjane dattaM gRhasthairiti gamyate, bhuJjIta 'bhoja X // 112 //
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ FOXCXCXXCXXXCXCXCXXX nam' AhAraM na tu gRhasthapAtre bahudoSasambhavAt / yaduktam -- "pecchAkammaM purekammaM, siyA tattha Na kappai / eyamahaM na bhuMjaMti, niggaMthA gihibhAyaNe // 1 // " anena parigrahAtmakA''zravanirodha uktaH, tadevaM "tanmadhya patitaH tadgrahaNena gRhyate" iti nyAyAt, mRSAvAdA 'dattAdAnamaithunAtmakA''zravatrayanirodha ukta iti sUtrArthaH // 8 // evaM paJcAzravaviramaNAtmake saMyama ukte yathA pare vipratipadyante tathA darzayitumAha ihamege u mannaMti, appaJcakkhAya pAvagaM / AyAriyaM vidittA NaM, saGghadukkhA vimuccai // 9 // vyAkhyA - 'iha' jagati 'eke' kecana kutIrthikAH 'tuH' punararthe, 'manyante' abhyupagacchanti yathA 'apratyAkhyAya' anirAkRtya 'pApakaM' prANAtipAtAdiviratim akRtvaiva "AyAriyaM" ti 'AcArikaM' nijanijA''cArabhavamanuSThAnameva tat 'viditvA' yathAvat jJAtvA 'sarvaduHkhAt' zArIramAnasAd vimucyate / evaM sarvatra jJAnameva muktyaGgam, na caitaccAru, nahi rogiNa ivauSadhAdiparijJAnato bhAvarogebhyaH jJAnAvaraNAdikarmmabhyo mahAvratAtmakapaJcAGgopalakSitakriyAmananuSThAya mukti: / te caivamanAlocayanto bhavaduHkhA''kulitA vAcAlatayaivA''tmAnaM svasthayanti / tathA cAha bhatA akaraMtA ya, baMdhamokkhapainniNo / vAyAviriyametteNaM, samAsAsaMti appayaM // 10 // vyAkhyA - 'bhaNantaH' pratipAdayantaH prakramAt jJAnameva muktyaGgamiti, akurvantazca muktyupAyamanuSThAnam, bandhamokSayoH pratijJA - abhyupagamo bandhamokSapratijJA tadvantaH asti bandhaH asti mokSa ityevaM vAdina eva kevalaM na tu tathA'nuSThA| yinaH, vAgvIryam - vacanazaktiH vAcAlateti yAvat tadevA'nuSThAnazUnyaM vAgvIryamAtraM tena 'samAzvAsayanti' jJAnAdeva vayaM muktiyAyina iti svasthayantyAtmAnamiti sUtrArthaH // 10 // yathaitat na cAru tathA svata evAha 1 "pazcAtkarma puraHkarma, syAttatra na kalpate / etadarthaM na bhuJjanti, nirgranthA gRhibhAjane // 1 // " paJcanirmanthavaktavyatA /
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarA- dhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / // 113 // Na cittA tAyae bhAsA, kuo vijANusAsaNaM / visannA pAvakammehi, bAlA paMDiyamANiNo 11 X SaSThaM vyAkhyA-'na' naiva 'citrA' prAkRtasaMskRtAdirUpA, 'trAyate' rakSati pApebhya iti gamyate, 'bhASA' vacanAmikA / kSullakanisyAdetat 'acintyo hi maNimauSadhInAM prabhAvaH' ityaghorAdimatrAtmikA vAk trANAya bhaviSyatItyAha-kuto vidyA-1 granthIyamavicitramabAtmikA tasyA anuzAsanaM-zikSaNaM vidyA'nuzAsanaM trAyate pApAt ? na kuto'pi, tanmAtrAdeva muktau zeSAnuSThA- dhyayanam / navaiyarthyaprasaGgAditi bhAvaH / ata eva ye trANAya iti vadanti te yAdRzAH tadAha-vividhaM sannAH-magnA viSaNNAH 'pApa paJcanirgrantha| karmasu' hiMsAdyanuSThAneSu satatakAritayeti bhAvaH / kutasta evaMvidhAH ? ityAha-'bAlAH' rAgadveSAkulitAH 'paNDitamA vktvytaa| | ninaH' AtmAnaM paNDitaM manyamAnA iti sUtrArthaH // 11 // sAmprataM sAmAnyenaiva muktiparipanthinAM doSadarzanAyA''haje ke sarIre sattA, vanne rUve ya scso| maNasA kAya vakkeNaM, sabe te dukkhasaMbhavA // 12 // vyAkhyA-ye kecit zarIre 'saktAH' lAlanA'bhyaJjanodvarttanasnAnAditatpariceSTAyAM baddhAgrahA na tu idamanusmaranti| "taha taha lAliu niccakAlu joDiu ruccaMtai, khalu jiMva thakkai calivi vaMTha jaM jIvi calaMtai / daDDasarIraha tAsu re sijaNa!| pAu ma kijau, dhaDahaDa jIviu jAi cittu paraloyaha dijau // 1 // " annaM ca-"suTTha vi laDhe puDhe, dehaM jIeNa vajjiyamavassaM / hohI chAekaruDa, kimipuMjaM sANabhakkhaM ca // 1 // " tathA 'vaNe' gauratvAdike, 'rUpe ca' saundarya, cazabdAt sparzAdiSu saktAH, "sabaso" tti sUtratvAt 'sarvathA' svayaMkaraNakAraNAdibhiH sarvaiH prakAraiH, 'manasA' kathaM vayamupacita // 113 // "tathA tathA lAlitaM nityakAlaM yojitaM rocamAne, khala iva tiSThati calitvA vaNThaM yad jIve calati / dagdhazarIrasya tasya [kRte re sujana ! pApaM mA kriyatAM, dhaDadhaDa jIvitaM yAti cittaM paralokAya dIyatAm // 1 // " 2 suSu api laSTaM puSTa, dehaM jIvena varjitamavazyam / bhaviSyati kSArAvakara kRmipurNa zvAnabhakSyaM ca // 1 // "
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ pnycnirgrnthvktvytaa| zarIrA varNAdimantazca bhaviSyAmaH?, 'kAyena' rasAyanAdyupayogena, 'vAkyena' vacasA rasAyanAdipraznAtmakena, 'sarve nirava| zeSAH 'te' jJAnAdeva muktirityAdivAdinaH 'duHkhasambhavAH' ihAnyajanmani ca duHkhabhAja iti sUtrArthaH // 12 // yathaivate duHkhabhAjanaM tathA darzayannupadezasarvasvamAha AvaNNA dIhamaddhANaM, saMsArammi aNaMtae / tamhA savadisaM passa, appamatto parivae // 13 // ___ vyAkhyA-'ApannAH' prAptAH 'dIrgham' anAdyanantaM adhvAnamiva 'adhvAnam' utpattipralayarUpam ekatrAvasthiterabhAvAt / 'saMsAre' caturgatike 'anantake' aparyavasAne "tamha" tti yasmAdevamete muktiparipanthino duHkhasambhavAH tasmAt , "sabadisaM" ti sarvadizaH-prastAvAd azeSabhAvadizaH, tAzca pRthivyAdyaSTAdazabhedAH / uktaJca-"puDhavi-jala-jalaNa-vAyA, mUlA khaMdha-'gga-porabIyA ya / biticaupaNiMditiriyA, nArayA devasaMghAyA // 1 // sammucchima-kammA-'kamma-bhUmiganarA tahataraddIvA / bhAvadisA dissai jaM, saMsArI niyayameyAhiM // 2 // " pazyan 'apramattaH' pramAdarahito yathateSAmekendriyAdInAM virAdhanA na bhavati tathA 'parivrajeH' saMyamAdhvani yAyAH suziSya ! iti sUtrArthaH // 13 // yathA cA'pramattena pravrajitavyaM tathA darzayitumAhabahiyA uDDamAdAya, nA'vakaMkhe kayAi vi / puvakammakkhayahAe, imaM dehaM samuddhare // 14 // ___ vyAkhyA-"bahiya" tti 'bahiH' bahirbhUtaM bhavAditi gamyate, 'Urddham' sarvoparisthitam arthAt mokSam 'AdAya' | gRhItvA mayaitadartha yatitavyamiti nizcitya 'nAvakAGket' viSayAdikaM nA'bhilaSet 'kadAcidapi' upasargaparISahA''kulita| "pRthivI-jala-jvalana-vAtAH, mUlA-skandhA-'gra-parvabIjAni ca / dvi-tri-catuH-paJcedriyatiryazazca nArakA devasAtAH // 1 // sammUchima-karmA-'karmabhUmiganarAstathA''ntaradvIpAH / bhAvadizaH dizyate yat , saMsArI niyatametAbhiH // 2 // "
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarA- dhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghu vRttiH| dhAnaprastAva bAda pAnasya ca' // 114 // XOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXXX tayA'pi AstAmanyadA, evaM sati zarIradhAraNamapyayuktam , taddhAraNe sati AkAGkSAsambhavAta, ata Aha-pUrva-pUrvakAlabhAvi | SI yat karma tatkSyArtha idaM 'deha' zarIraM 'samuddharet' ucitA''hArAdibhogataH paripAlayet , taddhAragasya zuddhihetutvAt / yadu kSullakanitam-"savattha saMjamaM saM-jamAu appANameva rakkhijjA / muccai aivAyAo, puNo vi sohI na yAviraI // 1 // " tataH graMnthIyamazarIroddharaNamapi nirabhiSvaGgatayaiva vidheyamiti sUtrArthaH // 14 // yathA ca dehapAlane'pi nAbhiSvaGgaH tathA darzayitumAha- dhyayanam / vivica kammuNo heuM, kAlakaMkhI prive| mAtaM piMDassa pANassa, kaDaM labhrUNa bhakkhae // 15 // paJcanirgranthavyAkhyA-'vivicya' pRthakatya 'karmaNaH' jJAnAvaraNAdeH 'hetum' upAdAnakAraNaM mithyAtvAviratyAdi, kAlam-anu- vktvytaa| SThAnaprastAva kAGkatyevaMzIlaH kAlakAGkI parivrajediti pUrvavat 'mAtrAM' yAvatyA saMyamanirvAhastAvatI jJAtveti gamyate, 'piNDasya' odanAdeH 'pAnasya ca' AyAmAdeH, khAdyavAdyAnupAdAnaM yateH prAyastatparibhogAsambhavAt / 'kRtam' AtmArthameva nirvatitaM gRhibhiriti gamyate / prakramAt piNDAdikameva 'labdhvA' prApya 'bhakSayet' abhyavaharediti sUtrArthaH // 15 // kadAcid bhuktazevaM dhArayitumabhiSvaGgasambhavaH syAdityAhasannihiM ca Na kuvejA, levamAyAe sNje| pakkhI pattaM samAdAya, niravekkho parivae // 16 // vyAkhyA-'sannidhim' anyadinabhojanArthaM bhaktAdisthApanaM na kurvIta / 'caH' pUrvApekSayA smuccye| lepamAtrayA' yAvatA | pAtramupalipyate tAvatparimANamapi sannidhiM na kurvIta AstAM bahuM, 'saMyataH' ytiH| kimevaM pAtrAdyupakaraNasannidhirapi na 4 // 1 "sarvatra saMyama saMyamAdAtmAnameva rakSet / mucyate'tipAtAt , punarapi zodhirna cAviratiH // 1 // " 2 "ISadarthe kriyAyoge, maryAdAyAM paricchade / parimitau dhane ceti, mAtrAzabdaH prakIrtitaH // 1 // "
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ pnycnimrnthvktvytaa| REARN ka karttavyaH ? ityAha-pakSIva pakSI, "patta" tti pAtra' patadbrahAdibhAjanam upalakSaNatvAt zeSopakaraNaM ca, 'samAdAya' gRhItvA parivrajediti smbndhH| yathA pakSI pakSasaJcayaM gRhItvA gacchati evamasAvapi ityarthaH, 'nirapekSaH' nirabhilASaH tathA ca pratidinaM saMyamapalimanthamIrutayA pAtrAdisannidhikaraNe na doSa iti sUtrArthaH // 16 // yaduktaM nirapekSaH parivrajediti tad abhivyaktIkartumAha esaNAsamie lajjU, gAme aNiyao care / appamatto pamattehi, piMDapAyaM gavesae // 17 // vyAkhyA-eSaNAyAm-utpAdanagrahaNaprAsaviSayAyAM samitaH-upayuktaH eSaNAsamitaH, anena nirapekSatvamuktam / "lajju" tti lajjA-saMyamastadvAn grAme upalakSaNatvAd nagarAdau ca 'aniyataH' aniyatavRttiH 'caret' viharet, anenApi nirapekSatA evoktA / caraMzva kiM kuryAt ? ityAha-apramattaH 'pramattebhyaH' gRhasthebhyaH, te hi vipayAdipramAdasevanAt pramattA ucyante, "piNDapAtaM' bhikSA gaveSayediti suutraarthH|| 17 // itthaM prasaktAnuprasaktyA saMyamasvarUpamuktam , tadukko zAca nimranthasvarUpam , sampratyatraivA''darotpAdanArthamAha evaM se udAhu aNuttaranANI, aNuttaradaMsI annuttrnaanndsnndhre| . arahA nAyaputte bhagavaM, vesAlIe viyAhie // 18 // tti bemi // vyAkhyA-'evam' amunA prakAreNa "se" iti 'saH' bhagavAn "udAhu" tti udAhRtavAn / 'anuttarajJAnI' sarvotkRSTajJAnavAn, gaurakhavad matvarthIyaH, anyathA bahuvrIhireva syAdatra / tathA anuttaraM-sarvotkRSTaM pazyatItyanuttaradarzI, sAmAnyavizeSagrAhitayA ca darzanajJAnayorbhedaH / yata uktam-" sAmannaggahaNaM, dasaNameyaM visesiyaM nANaM" ti / 1 patantaM vAyata iti patraM pksssnycyH|| 2 "yasAmAnyagrahaNaM darzanametat vizeSitaM jJAnam / " -
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThaM zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / anuttare jJAnadarzane yugapadupayogAbhAve'pi labdhirUpatayA dhArayatItyanuttarajJAnadarzanadharaH, pUrva vizeSaNAbhyAmupayogasya | zAnadarzanayorminakAlatA ukkA, tatazca mA bhUdupayogabad ladhidvayamapi bhinnakAlabhASauti vyAmoha ityupadizyate anuttarakSA-1 madarzanavara iti na paunaruktyam / aham' tIrthakRta, zAta:-udArakSatriyaH sa ceha siddhArthastatputra:-vartamAnatIrthAdhipatiH, | bhimamA samapraizvaryAdimAna, vizAlA:-ziSyA yazaHprabhRtayo kA guNA vidyante yasya sa vaizAlikaH "viyAhiya" ti | 'vyAkhyAtA' sadevamanujAyAM parSadi dharmasya kathayitA, iti bravImIti pUrvavat // 19 // kSullakAna granthIyamadhyayanam pnycnirgrnthvktvytaa| // 115 // iti zrInemicandrasUriviracitAyAM sukhabodhAyAM uttarAbhyayanasUtra laghuTIkAyAM kSullakanirgranthIyaM SaSThamadhyayanaM samAptam // // 115 //
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ urabhraSTA atha aurabhrIyAkhyaM saptamamadhyayanam / / ntaH / vyAkhyAtaM kSullakanirgranthIyaM SaSThamadhyayanam / sAmpratamauradhIyaM saptamamArabhyate / asya cAyamabhisambandhaH-'ihAnantarAdhyayane nirgranthatvamuktam , taca rasagRddhiparihArAdeva jAyate, sa ca vipakSe'pAyadarzanAt, tacca dRSTAntopanyAsadvAreNaiva parisphuTaM bhavatIti rasagRddhidoSadarzakorabhrAdidRSTAntapratipAdakamidamArabhyate' ityanena sambandhenA''yAtamidamadhyayanam / atra | corabhrAdidRSTAntapanakamabhidheyam / yadAha niyuktikRt-"orabbhe kAgiNI abae ya vavahAre sAyare ceva / paMcee KI dilutA, orabbhIyammi ajjhayaNe // 1 // " tatrorabhradRSTAntAbhidhAyakamihAdisUtram| jahA''esaM samuddissa, koi posejja elayaM / oyaNaM javasaM dejjA, posijjA vi sayaMgaNe // 1 // vyAkhyA-'yathe'tyudAharaNopanyAse, Adizyate-AjJApyate vividhavyApAreSu parijano'sminnAyAte ityAdezaHabhyarhitaH prAghurNastaM 'samudizya' Azritya-yathA'sau sameSyati samAgatazcainaM bhokSyate iti 'kazcit' paralokApAvanirapekSaH 'poSayet' puSTaM kuryAt 'elakam' UraNakam , katham ? ityAha-'odanaM' bhaktam , tadyogyazeSAnopalakSaNametat , 'yavasaM' mugamASAdi 'dadyAt' tadaprato Dhaukayet, tata eva poSayet / punarvacanamAdarakhyApanAya, 'apiH' sambhAvane, sambhAvyate evaMvidhaH gurukarmeti / 'svakAGgaNe' svakIyagRhaprAGgaNe, anyatra niyuktakAH kadAcinnaudanAdi dAsyantIti svakAGgaNa ityuktam / ihodAharaNaM sampradAyAdavasecam.. "uraH kAkinI bhAnaca myavahAraH sAgaratraiva / paJcaite sTAntA, aurazrIye adhyayane / / "
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptama aurabhrIyamadhyayanam / ndrIyA urabhraSTA zrIuttarA- ___ jahego UraNago pAhuNanimittaM posijjai / so ya pINiyasarIro suhAo haridAdikayaMgarAo kyknncuulo| kumAragA dhyayanasUtre X vi ya NaM nANAvihehiM kIDAvisesehiM kIlAviti / taM ca vacchago evaMlAlijamANaM daTTaNa mAUe neheNa goviyaM dohaeNa zrInemica- ya tayaNukaMpAe mukamavi khIraM na pibai roseNa / tAe pucchio bhaNai-ammo! esa naMdiyago sabehiM eehiM amha Me sAmisAlehiM iTehiM javasajoggAsaNehiM taduvaogehi ya alaMkAravisesehiM alaMkArio putta iva paripAlijjai, ahaM tu sukhabodhA- maMdabhaggo sukkANi taNANi kayAi labhAmi, tANi vi na pajjattagANi, evaM pANiyaM pi, na ya maM koi lAlei / tAe bhannaikhyA laghu- putta ! "AuracinnAI eyAI, jAI carai nNdio| sukkataNehiM lADhAhiM, evaM dIhAulakkhaNaM // 1 // " jahA Auro vRttiH / mariukAmo jaM maggai patthaM vA apatthaM vA taM se dijai, evaM so naMdio mArijihii jayA tayA pecchihisi iti // 116 // sUtrArthaH // 1 // tato'sau kIdRzo jAtaH ? kiM ca kurute ? ityAha tao se puDhe parivUDhe, jAyamee mhodre| pINie viule dehe, AesaM parikaMkhae // 2 // vyAkhyA-'tataH' ityodanAdidAnAd hetau paJcamI, 'saH' ityurabhraH 'puSTaH' upacitamAMsatayA puSTibhAk, 'parivRDhaH prabhuH samartha iti yAvat, 'jAtamedAH' upacitacaturthadhAtuH ata eva 'mahodaraH' bRhajjaTharaH, 'prINitaH' tarpitaH yathAsamayamupadaukitA''hArAdibhireva ca hetubhiH 'vipule' vizAle 'dehe' zarIre sati AdezaM parikAtIva 'parikAsati' icchatIti sUtrArthaH // 2 // sa kimevaM cirasthAyI syAt ? ityAha jAva Na ei Aese, tAva jIvai se dhii| aha pattammi Aese, sIsaM chettRNa bhujji||3|| vyAkhyA-'yAvaditi kAlAvadhAraNam , 'ne'ti na AyAti AdezastAvat 'jIvati' prANAn dhArayati 'saH' urabhraH 1 "bhAturavivAni etAni, yAni carati nandikaH / zuSkatRNairyApanIyaiH, etat dIrghAyurlakSaNam // 1 // " XOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXO // 116 //
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ yojnaa| "duhi" tti vadhyamaNDanamivA'syaudanadAnAdIni tattvato duHkhameva tadasyAstIti duHkhI / "aha pattammi Aese" 'athadAntikaanantaraM 'prApte' Agate Adeze 'ziraH' mastakaM tat 'chittvA' dvidhAvidhAya bhujyate, tenaiva svAminA pAhuNakasahiteneti shessH| ___ samprati sampradAyazeSamanusriyate-tato so vacchago taM naMdiyaM pAhuNaesu Agaesu vahijjamANaM duTuM tisio vi mAUe thaNaM nAbhilasai bhaeNa / tAe bhannai-kiM putta ! bhayamIo si ? neheNa paNhuyaM pi maM na piyasi / teNa bhannai| amma! kao me thaNAmilAso ? naNu so varAo naMdiyao ajja kehiM pi pAhuNagehiM AgaehiM mamaM aggao viniggayajIho vilolanayaNo vissaraM rasaMto attANo asaraNo mArio, tabbhayA kao me pAumicchA ? / tao tAe bhannaiputta ! naNu tayA ceva te kahiyaM, jahA-'AuracinnAI eyAiM / " esa tesiM vivAgo aNuppatto / esa diDhato iti sUtrArthaH // 3 // itthaM dRSTAntamabhidhAya tamevAnuvadan dArTAntikamAha jahA khalu se uranbhe, AesAe smiihie| evaM bAle ahammiTTe, IhaI NarayAuyaM // 4 // vyAkhyA-'yathA' yena prakAreNa 'khalu' nizcaye 'saH' iti prAguktarUpa urabhraH 'AdezAya' AdezArtha samIhitaH' kalpitaH san yathA'yamasmai bhaviSyatyAdezaM prikaaktiitynuvrtte| 'evam' amunaiva nyAyena 'bAlaH' ajJaH 'adharmiSThaH' atizayenAdharmaH 'Ihate' vAJchati tadanukUlA''cAratayA 'narakAyuSka' narakajIvitamiti sUtrArthaH // 4 // uktamevArtha prapaJcayannAhahiMse bAle musAvAI, addhANammi vilove| anna'dattahare teNe, mAI kannuhare saDhe // 5 // itthIvisayagiddhe ya, mhaarNbhprigghe| bhuMjamANe suraM maMsaM, parivUDhe paraMdame // 6 // ayakakkarabhoI ya, tuMdille ciylohie| AuyaM narae kaMkhe, jahA''esaM va ele||7|| .
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / // 117 // vyAkhyA - 'hiMsraH ' svabhAvata eva prANivyaparopaNakRt, 'bAlaH' ajJaH, 'mRSAvAdI' alIkabhASakaH, 'adhvani' mArge 'vilopaka : ' moSakaH - pathi gacchato janAn sarvasvaharaNato luNThati, anyairadattaM harati 'anyAdattaharaH' grAmanagarAdiSu cauryakRt, 'stenaH' cauryeNaivopakalpitavRttiH, 'mAyI' vacanaikacittaH, 'kannuharaH' kasyArthaM nu iti vitarke hariSyAmItyadhyavasAyI, 'zaThaH' vakrAcAraH // 5 // 'strIviSayagRddhaH ' strISu viSayeSu ca abhikAGkSAvAn, 'caH' samuccaye, mahAn - aparimitaH Arambha: - anekajantUpaghAtakRt vyApAraH parigrahazca - dhAnyAdisaJcayo yasya sa tathoktaH, 'bhuJjAnaH' abhyavaharan 'surAM' madirAm, 'mAMsaM' pizitam, 'parivRDhaH' upacitamAMsazoNitatayA tattatkriyAsamarthaH, ata eva 'paraMdamaH' anyeSAM damayitA // 6 // kica - ajasya - chAgasya karkaraM yat canakavad bhakSyamANaM karkarAyate tatheha prastAvAdatipakaM mAMsaM tadbhojI, ata eva 'tundila:' jAtabRhajjaTharaH 'citalohitaH ' upacitazoNitaH, zeSadhAtUpalakSaNametat, 'AyuH' jIvitaM 'narake' sImantakAdau kAGkSati tadyogyakarmA''rambhitayA / kamiva ka iva ? ityAha- "jahA''esa va elae" tti Adezamiva yathA eDaka:-uktarUpaH / iha ca 'hiMsetyAdinA sArddha lokenA''rambha uktaH, 'bhuJjamANe' tyAdinA cArddhadvayena gRddhiH, 'AyurityAdinA cArddhena durgatigamanaM pratyapAyarUpamiti sUtratrayArthaH // 7 // idAnIM sAkSAdaihikApAyapradarzanAyA''ha AsaNaM sayaNaM jANaM, vittaM kAmANi bhuMjiyA / dussAhaDaM dhaNaM heccA, bahuM saMciNiyA rayaM // 8 // tao kammagurU jaMtU, pazuppannaparAyaNe / ae va AgayAese, maraNaMtammi soyai // 9 // vyAkhyA - AsanaM zayanaM yAnaM bhuktvA iti sambandhanIyam / 'vittaM' dravyaM 'kAmAn' zabdAdIn 'bhuktvA' upabhujya / duHkhena saMhiyate -mIlyate sma duHsaMhRtaM 'dhanaM' dravyam, uktaJca - " arthAnAmarjane duHkhamarjitAnAM ca rakSaNe / nAze duHkhaM vyaye duHkhaM, ghigarthaM duHkhabhAjanam // 1 // " 'hitvA' dyUtAyasadvyayena tyaktvA, yaduktam - "dyUtena madyena paNAGganAbhistoyena bhUpena saptamaM aurazrIyama dhyayanam / dAntika - yojanA / // 117 //
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ hutAzanena / malimlucenAM'zahareNa nAzaM, nIyeta vittaM ka dhane sthiratvam ? // 1 // " 'bahu' prabhUtaM 'sacitya' upAya 'rajaH' aSTaprakAraM karma ' tataH' tadanantaraM 'karmaguruH' karmmabhAritaH 'jantuH' prANI pratyutpannaM varttamAnaM tasmin parAyaNa:tanniSThaH pratyutpannaparAyaNaH "etAvAneva loko'yaM, yAvAnindriyagocaraH / " iti nAstikamatAnusAritayA paralokanirapekSa iti yAvat / "ae gha" tti ajaH pazuH sa ceha prakramAdurabhrastadvat, "AgayAese" ti prAkRtatvAd 'Agate' prApte AdezeprAhuNake, etena prapacitajJavineyA'nugrahAyoktameva urabhradRSTAntaM smArayati / kim ? ityAha-- 'maraNAnte' prANaparityAgA| tmani avasAne zocati / kimuktaM bhavati yathA''deze Agate urabhra uktanItyA zocati tathA'yamapi 'dhig mAM viSayavyAmohata upArjitagurukarmANaM, hA ! kcedAnIM mayA gantavyam ?" ityAdi pralApataH khidyate, atyantanAstikasyApi prAyastadA zokasambhavAditi sUtradvayArthaH // 8 // 9 // anenaihiko'pAya uktaH / samprati pArabhavikamAha-- tao Au parikkhINe, cutA dehA vihiNsgaa| AsurIyaM disaM bAlA, gacchaMti avasA tamaM // 10 // vyAkhyA - ' tataH' zocanAnantaram upArjitagurukarmANaH "Au" tti AyuSi tadbhavasambandhini jIvite 'parikSINe' sarvathA kSayaM gate, kathacidAyuH kSayasyA''vIcImaraNena prAgapi sambhavAdevamucyate, 'cyutAH ' bhraSTAH 'dehAt ' zarIrAt 'vihiMsakAH ' vividhaprakAraiH prANighAtakAH "AsurIyaM" ti asurAH - raudrakarmakAriNa ucyante, teSAmiyamAsurIyA tAM 'dizaM' bhAvadizaM narakagatimityarthaH, 'bAlAH' ajJAH 'gacchanti' yAnti 'avazAH' karmaparavazAH, sarvatra bahuvacananirdezo vyAptikhyApanArthaH, yathA naika evaMvidhaH kintu bahava iti / tamoyuktatvAt tamaH / uktaM hi "niMbaMdhayAratamasA, vavagayagaha- caMda-sUranakkhattA / marayA aNaMtaviyaNA, aNiTThasaddAivasayA ya // 1 // " iti sUtrArthaH // 10 // samprati kAkiNyAmradRSTAntadvayamAha - 1 nisyAndhakAratamaso, vyapagatamaha-candra-sUrya-nakSatrAH / narakA anantavedanAH, aniSTazabdAdivazagAzca // 1 // " dAntika - yojanA |
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptama auraprIyamadhyayanam / kaakinniiaamrdRssttaantdvym| zrIuttarA- jahA kAgiNIe heLaM, sahassaM hArae nro| apatthaM aMbayaM bhocA, rAyA rajjaM tu hArae // 11 // dhyayanasUtre vyAkhyA-'yathe'tyudAharaNopanyAsArthaH, 'kAkiNyAH' rUpakAzItitamabhAgarUpAyAH "he" ti hetoH' kAraNAt zrInemica- al'sahasraM' dazazatAtmakaM kArSApaNAnAmiti gamyate 'hArayet' nAzayet 'naraH puruSaH / atrodAharaNasampradAyaH ndrIyA | ego damago / teNa vittiM kariteNa sahassaM kAhAvaNANa ajjiyN| so taMgahAya sattheNa samaM sagihaM patthio / teNa bhoyasukhabodhA- NanimittaM rUvago kAgiNIhiM bhinno| diNe diNe kAgiNIe bhuMjai / tassa ya avasesA egA kAgiNI sA vissAriyA / satthe khyA laghu- pahAvie so ciMtei-'mA me rUvago bhidiyo hohi' tti naulagaM egattha goveuM kAgiNInimittaM niytto| sA vi kAgiNI vRttiH / anneNa haDA / so vi naulao anneNa diDo ThavijaMto, so taM ghettaNa naho / pacchA so gharaM gao socai / esa diDhato // tathA apathyamAmraphalaM 'bhuktvA' abhyavahRtya 'rAjA' nRpatiH rAjyaM pRthivIpatitvaM 'tuH' avadhAraNe bhinnakramazca, // 118 // tena hArayedeva, sambhavatyeva asyA'pathyabhojino raajyhaarnnmitykssraarthH| bhAvArthastu vRddhsmprdaayaadvseyH| sa cAyam| jahA kassai ranno aMbAjinneNa visUiyA jaayaa| sA tassa vejehiM mahayA kiccheNa vicikicchiyA / bhaNio yajai puNo aMbANi khAyasi to viNassisi / tassa ya piyANi aIva aMbANi / teNa sadese save ucchAiyA aMbayA / annayA AsavAhaNiyAe niggao saha amaJceNa asseNa avhrio| asso dUraM gantUNa parissaMto tthio| egammi vaNasaMDe cUyacchAyAe amaJceNa vArijamANo vi niviTTho / tassa ya hetu aMbANi paDiyANi / so tANi parAmusai, pacchA agghAi, pacchA cakkhiuM niguhai / amacco vArei / pacchA bhakkheuM mo| iti sUtragarbhArthaH // 11 // itthaM dRSTAntamabhidhAya dArzantikamAha evaM mANussagA kAmA, devakAmANamaMtie / sahassaguNiyA bhujo, AuM kAmA ya diviyA // 12 // // 118 //
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ VOXE yojnaa| vyAkhyA-evamiti kAkiNyAmrasadRzA manuSyANAmamI mAnuSyakAH 'kAmAH' viSayAH devakAmAnAm 'antike' samIpe / kimityevam ? ata Aha-'sahasraguNitAH' sahasrestADitA divyakAH kAmA iti sambandhaH, 'bhUyaH' bahUna vArAn , manuSyAyuHkAmA'pekSayA iti prakramaH / anenaiSAmatibhUyastvaM sUcayan kArSApaNasahasrarAjyatulyatAmAha / 'AyuH' jIvitaM 'kAmAzca' zabdAdayaH divi bhavA divyAsta eva divyakAH, iha cAdau "devakAmANamaMtie" tti kAmamAtropAdAne'pi "AuM kAmA ya dibiya" tti AyuSo'pyupAdAnaM tatratyAyurAdInAmapi tadapekSayaivaMvidhatvakhyApanArthamiti suutraarthH||12|| manuSyakAmAnAmeva kAkiNyAmraphalopamatvaM bhAvayitumAhaaNegavAsANauyA, jA sA pannavao tthiii| jANi jIyaMti dummehA, UNe vAsasayAue // 13 // ___ vyAkhyA-varSANAM-vatsarANAM nayutAni-saMkhyAvizeSA varSanayutAni, prAkRtatvAt sakArasyAkAraH / nayutA''nayanopAyastvayam-caturazItivarSalakSAH pUrvAGgam , tacca pUrvAGgena guNitaM pUrvam , pUrvaM caturazItilakSAhataM nayutAGgam , nayutAGgaM caturazItilakSAhataM nayutamiti / anekAni ca tAni varSanayutAni ca anekavarSanayutAni, prAkRtatvAt puMstvam / kA evamucyate ? ityAha-'yA seti prajJApakaH ziSyAn pratyAha-yA sA bhavatAmasmAkaM ca pratItA, prajJAnaM prajJA-prakRSTajJAnaM tadvataH, na ca kriyAvikalaM jJAnaM prakRSTaM bhavati, "tajjJAnameva na bhavati, yasmin rAgAdayaH prakAzante" itivacanAt / tatazca prajJAvataH-jJAnakriyAvataH 'sthitiH' devabhavAyUrUpA, adhikRtatvAt divyakAmAzca / tAni ca kIdRzAni? | ityAha-'yAni' anekavarSanayutAni divyasthiterdivyakAmAnAM ca viSayabhUtAni 'jIyante' hAryante taddhetubhUtAnuSThAnA'nAsevaneneti bhAvaH, 'durmedhasaH' durbuddhayo viSayairjitA jantava iti gamyate / kadA punardurmedhaso viSayIyante ? ityAha yadvA'nekAni varSanayutAni yeSu tAnyanekavarSanayutAni ubhayatrArthataH palyopamasAgaropamANIti yAvat /
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica saptamaM aurabhrIyamadhyayanam / ndrIyA vyavahAra dRssttaantH| sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / // 119 // Une varSazatA''yuSi, prabhUte hyAyuSi pramAdenaikadA hAritAnyapi punarjIyeran , asmiMstu saGkSiptAyuSi ekadA hAritAni hAritAnyeva, bhagavatazca vIrasya tIrthe prAyo nyUnavarSazatAyuSa eva jantava ityarthamupanyAsaH / ayaM cAtra bhAvArtha:-alpaM manuSyANAmAyuH viSayAzceti kAkiNyAmraphalopamAH devAyurdevakAmAzcAtiprabhUtatayA kArSApaNasahasrarAjyatulyAH; tato yathA dramako rAjA ca kAkiNyAmraphalakRte kArSApaNasahasraM rAjyaM ca hAritavAn , evamete'pi durmedhaso'lpataramanuSyAyuHkAmArthe prabhUtAn devAyuHkAmAn hArayantIti sUtrArthaH // 13 // samprati vyavahArodAharaNamAhajahA ya tinni vaNiyA, mUlaM ghettUNa niggyaa| ego'stha lahai lAhaM, ego mUleNa aago||14|| vyAkhyA-'yatheti prAgvat, pratipAditadRSTAntApekSayA 'caH' samuccaye, trayaH 'caNijaH' pratItAH 'mUlaM' rAzi nIvImiti yAvat, gRhItvA 'nirgatAH' svasthAnAt sthAnAntaraM prati prasthitAH prAptAzca samIhitasthAnam / tatra ca gatAnAm 'ekaH' vaNikalAkuzalaH 'atra' eteSu madhye 'labhate' prApnoti 'lAbha' viziSTadravyopacayalakSaNam , 'ekaH' teSvevAnyataraH yastathA nAtinipuNo nApyatyantAnipuNaH saH "mUleNa" tti mUladhanena yAvad gRhAd nItaM tAvataivopalakSitaH 'aagtH'| svasthAnaM prApta iti sUtrArthaH // 14 // tathAego mUlaM pi hArittA, Agao tattha vANio / vavahAre uvamA esA, evaM dhamme viyANaha // 15 // vyAkhyA-ekaH' anyataraH pramAdaparo dyUtamadyAdiSu atyantamAsaktacetAH 'mUlamapi' uktarUpaM hArayitvA' nAzayitvA S'AgataH' prAptaH svasthAnamityupaskAraH / evaM sarvatrodAharaNasUcAyAM sopaskAratA draSTavyA / 'tatra' teSu madhye vaNigeva vANijaH / atra ca sampradAya: jahA egassa inbhavANiyagassa tinni puttA / teNa tersi buddhi-vavasAya-puna-paurisaparikkhaNatthaM sahassaM sahassaM // 119 //
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAhAvaNArNa dinnaM, bhaNiyA ya- eeNaM vavahariUNa ettieNa kAleNa ejjaha / te taM mUlaM ghettUNa niggayA nayarAo pihappiddesu paTTaNesu ThiyA / tatthegeNa ciMtiyaM - parikkhaNatthaM amhe tAeNa pesiyA, tA mae pabhUyadadhovajjaNeNa tAo | AvajjaNIo, asAhiyapurisattho ya puriso caMcAsamANo ceva, tA niyaniyakAle sAheyavA nareNa purisatthA, amhaM puNa atthovajjaNassa saMpai avasaro / uktazca - "prathame nArjitA vidyA, dvitIye nArjitaM dhanam / tRtIye na tapastaptaM, caturthe kiM kariSyati 1 // 1 // " evaM so ciMtiya chAyaNabhoyaNamettavao jUyamajjavesAivasaNavajjio bihIe vavaharamANo | vilalAbhasaMpanno jAo / bIeNa ciMtiyaM - atthi amha ghare pabhUyaM davaM, paraM tamaNuvajjiyameva bhujjamANaM airA niTThijjai, tA mUlaM rakkheyavaM ti / so lAiyaM bhoyaNacchAyaNamallAlaMkArAisu uvabhuMjai, mUlaM rakkhaMto na ya accAyareNa vabaharai / | taio ciMtei - AsattamakulAo atthi pajjattamamhaM dabaM, paraM vuDusahAvayAe atthavilasaNabhaeNa amhe videsabhA gaNo kayA tAeNaM, tA saccameyaM -- paMcAsA volINA, chaTThANA nUNa jaMti purisassa / rUvA''NA bavasAo, hiri sattodArayA caiva // 1 // tA kiM atthovajjaNakileseNa ? / so na kiMci vavaharai, kevalaM jUya-majja-maMsa- vesa-gaMdha-mala- taMbola- sarIrakiriyAsu appeNeva kAleNa taM davaM niTThaviyaM / te jahAmihiyakAlammi sapuramAgayA / tattha jo so chinnamUlo so sabassa asAmI jAo kammayaro va uvacarijjai / bIo gharavAvAre niutto bhattapottasaMtuTTo na dAyavabhoyadhesu vavasAyati / taio gharavittharassa sAmI jAo / keI puNa bhaNati -- tinni vANiyagA patteyaM vavahati / tatthego chinnamUlo pesattamubagao, keNa vA saMvavahAraM kareDa ? / acchinnamUlo puNaravi vANijjAe bhavai / iyaro bandhusahio moyae / esa diTThato // samprati sUtramanutriyate -- 'vyavahAre ' vyavahAraviSayA 'upamA' dRSTAntaH 'eSA' anantaroktA ' evaM ' vakSyamANanyAyena 'dhammai' dharmaviSayAmenAmevopamAM 'vijAnIta' avabudhyadhvamiti sUtrArthaH // 15 // katham ? ityAha XOXOXOXXCXCXCX vyavahAradRSTAntaH /
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptamaM zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / // 120 // mANusattaM bhave mUlaM, lAbho devagaI bhave / mUlaccheeNa jIvANaM, NaragatirikkhattaNaM dhuvaM // 16 // ___ vyAkhyA-'mAnuSatvaM' manujatvaM bhavet' syAt mUlamiva 'mUlaM' vargApavargAtmakataduttarottaralAbhahetutayA, tathA lAbha XaurabhrIyamaiva 'lAbhaH' manujagatyapekSayA viSayasukhAdibhirviziSTatvAt 'devagatiH' devatvAvAptirbhavet / evaM ca sthite kim ? ityAha dhyayanam / mUlacchedena' manuSyagatihAnyAtmakena 'jIvAnAM' prANinAM 'narakatiryaktvaM' narakatvaM tiryaktvaM ca tadgatyAtmakaM 'dhruvaM' nizci| tam / ihApi sampradAyaH dharmaviSayA tinni saMsAriNo sattA mANussesu bhavesu aagyaa| tatthego saMjameNa laddhamaddavajavAiguNasaMpanno majjhimAraMbhaparigga- upamA / hajutto kAlaM kAUNa kAhAvaNasahassamUlatthANIyaM tameva mANusattaM paDilabhai / bIo puNa sammaiMsaNacarittaguNaparisu| hio sarAgasaMjameNa laddhalAbhavaNio va devesu uvavanno / taio puNa "hiMse bAle musAvAI" iJceehiM puvamaNiehiM sAvajajogehiM vaTTiuM chinnamUlavaNiya iva naragesu tiriesu vA uvavajai ti sUtrArthaH // 16 // yathA mUlacchedena nArakatiryaktvaprAptistathA svayaM sUtrakRdAha duhao gatI bAlassa, AvaI vhmuuliyaa| devattaM mANusattaM ca, jaMjie lolayA saDhe // 17 // vyAkhyA-"duhao" tti 'dvidhA' dviprakArA 'gatiH' sA ca prakramAt narakagatiH tiryaggatizca 'bAlasya' rAgadveSAbhyAmAkulitasya bhavatIti gamyate / tatra ca gatasya "AvaI" tti Apat, sA ca kIdRzI? vadhaH-vinAzo vA tADanaM | mUlam-AdiryasyAH sA tathA, mUlagrahaNAt chedabhedAtibhArAropaNAdiparigrahaH / anubhavanti hi narakatiryakSu jantavo vividhA // 120 // badhAdyApadaH / uktazca-"chijaMti tikkhasatthehiM, DajhaMte prmgginnaa| sIuNhehiM vilijaMti, nippIlijjati jaMtae // 1 // "chidyante tIkSNazastraiH, dahyante paramAgninA / zItoSNairvilIyante, nipIlyante yatrake // 1 // / tatra ca gatasya "Avai hA anubhavanti hi jati jaMtae // 1
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ u0 a0 21 NArayA Narae ghore, pAvakammANa kArayA / acchimIlaNamettaM pi, jattha sokkhaM Na vijjae // 2 // chiMdaNaM bhiMdaNaM ghoraM, vAhaNaM bhArabhaMjaNaM / damaNaMkaNaM ca dAhaM ca, paropparavighAyaNaM // 3 // sIuNhakhuppivAsAo, tADaNAvAhaNANi ya / sahate pAvakammA u, tirikkhA veyaNA bahU // 4 // " kimityevam ? ata Aha-- 'devatvaM' devabhavaM 'mAnuSatvaM ca ' narabhavaM 'yad' yasmAt 'jitaH' hAritaH "lolayAsaDhe" ti lolatA - pizitAdilAmpaTyaM tadvyAptatvAt so'pi lolatetyuktaH, | zaThaH - vizvastajanavazcakaH / iha ca lolatA pazcendriyavadhAdyupalakSaNam, tatazca narakahetvabhidhAnametad / yata uktam -- "mahAraMbhayAe mahApariggahayAe kuNimAhAreNaM paMciMdiyavaheNaM jIvA nirayAuyaM kammaM niyacchaMti // " zaTha ityanena tu zAThyamuktam, tacca tiryaggatihetuH / uktaJca - "mAyAtiryagyonasye" ti / ayamatrAzayaH -- yato'yaM bAlo lolatayA zAThyena ca devatvaM manujatvaM ca hAritaH ato'sya dvidhaiva gatiriti sUtrArthaH // 17 // punarmUlacchedameva samarthayitumAha-- tao jie saI hoi, duvihaM duggaiM gae / dullabhA tassa ummaggA, addhAe suirAdavi // 18 // vyAkhyA--'tataH' devatvamanujatvajayAt "jiya" tti vyavacchedaphalatvAdvAkyasya jita eva " sai " tti sadA bhavati 'dvividhAM' dvibhedAM 'durgatiM' duSTagatiM 'gataH' prAptaH / sadA jitatvameva vyanakti-durlabhA 'tasya' bAlasya "ummagga" tti sUtratvAt 'unmajjA' nArakatiryaggatinirgamanAtmikA, 'addhAyAM' kAle- AgAminyAM 'sucirAdapi ' addhA - zabdenaiva kAlAbhidhAnAt sucirazabdaH prabhUtatvamevAha, tato'yamarthaH - anAgatAyAmaddhAyAM prabhUtAyAmapi, bAhulyAt cettha - 1 nArakA narake ghore, pApakarmaNAM kArakAH / akSimIlanamAtramapi, yatra saukhyaM na vidyate // 2 // chedanaM bhedanaM ghoraM, vahanaM bhArabhaJjanam / damanamaGkanaM ca dAhaM ca, parasparavighAtanam // 3 // zItoSNakSutpipAsAH, tADanAbAdhanAni ca / sahante pApakarmANastu tiryaJco vedanA bahvIH // 4 // " 2 "mahA''rambhatayA mahAparigrahatayA mAMsAhAreNa paJcendriyavadhena jIvA narakAyuSkaM karma niyacchanti // " dharmaviSayA upamA |
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptama aurabhrIyamadhyayanam / dharmaviSayA upmaa| zrIuttarA- muktam , anyathA hi kecid ekabhavenaiva tata uddhRtya muktimapi avApnuvantyeveti sUtrArthaH // 18 // itthaM pazcAnupUrvyapi dhyayanasUtre yA vyAkhyAGgamiti pazcAdukte'pi mUlahAriNi prathamamupanayamupadarya mUlapravezinyabhidhAtumAhazrInemica- evaM jiaM sapehAe, tuliyA bAlaM ca paMDiyaM / maliyaM te pavesaMti, mANusaM joNimiti je // 19 // ndrIyA ___vyAkhyA-'evam' uktanItyA 'jitaM' devatvamanujatve hAritaM bAlamiti prakramaH, "sapehAe" tti 'samprekSya' samyasukhabodhA- gAlocya tathA 'tolayitvA' guNadoSavattayA paribhAvya bAlaM paNDitaM ca, casya bhinnakramatvAt 'maulikaM' mUladhanaM te pravezakhyA laghu- yanti, mUlapravezakavaNiksadRzAH ta ityabhiprAyaH / ye mAnuSIM yoni 'AyAnti' Agacchanti bAlatAparihAreNa taducitavRttiH / | paNDitatvamAsevamAnA iti sUtrArthaH // 19 // yathA mAnuSI yonimAyAnti tathA''ha |vemAyAhi sikkhAhiM, je narA gihisubvyaa| uti mANasaM joNiM, kammasaccA hu paanninno||20|| // 121 // vyAkhyA-vimAtrAbhiH' vividhaparimANAmiH 'zikSAmiH' prakRtibhadrakatvAdyabhyAsarUpAbhiH, uktaJca-"cauhiM ThANehiM XjIvA maNuyAuyaM baMdhaMti, taMjahA-pagaibhaddayAe pagaiviNIyayAe sANukosayAe amacchariyayAe" tti / ye 'narAH' | puruSAH gRhiNazca te suvratAzca-dhRtasatpuruSavratA gRhisubratAH, satpuruSavrataM ca-sadAcArAnullaGghanAdi / laukikA apyAhuH"vipadyuccaiH stheyaM padamanuvidheyaM hi mahatA, priyA nyAyyA vRttimalinamasubhaGge'pyasukaram / asanto nAbhyarthyAH suhRdapi na yAcyastanudhanaH, satAM kenoddiSTaM, viSamamasidhArAvratamidam // 1 // " AgamavihitavratadhAraNaM tvamISAmasambhavi, | | devagatihetutayaiva tadabhidhAnAt / yattadornityAbhisambandhAt te kim ? ityAha-upayAnti mAnuSIM yonim , kimityevam ? sAmasabhA ata Aha-"kammasaccA hu pANiNo" tti 'huH' yasmAt satyAni-avandhyaphalAni karmANi-jJAnAvaraNIyAdIni yeSAM te satyakarmANaH prANina iti sUtrArthaH // 20 // samprati labdhalAbhopanayamAha 1 "caturbhiH sthAnarjIvA manujAyurbadhnanti, tadyathA-prakRtibhadratayA prakRtivinItatayA sAnukrozatayA mmtsrityeti"| XOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOX6 // 121 //
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ jesiM tu viulA sikkhA, mUliyaM te aicchiyaa| sIlavaMtA savisesA, adINA jaMti devayaM // 21 // vyAkhyA- 'yeSAM tu' yeSAM punaH 'vipulA' niHzaGkitatvA didarzanAcArAdiviSayatvena vistIrNA 'zikSA' grahaNAssseva| nAtmikA astIti gamyate, 'maulikaM' mUladhanabhUtaM mAnuSatvaM te "aicchiya" tti 'atikramya' ullaGghaya ' zIlavantaH ' | sadAcAravantaH aviratasamyagdRSTyapekSayA, mahAvratA'NutratAdimantazca viratimadapekSayA, tathA saha vizeSeNa- uttarottaraguNa| pratipattilakSaNena varttanta iti savizeSAH, ata eva 'adInAH ' 'kathaM vayamamutra bhaviSyAmaH ?' iti vaikuvyarahitA yAnti devasya bhAvo devatA saiva daivataM tat, sAmprataM viziSTasaMhananAbhAvato muktigateratra vyavacchinnatvAd devatvameva lAbha uktaH / yata uktam - "meNa paramohi pulAe, AhAraga khavaga uvasame kappe / saMjamatiya kevali sijjhaNA ya jaMbummi vocchinnA // 1 // " iti sUtrArthaH // 21 // prastutamevArthaM nigamayannupadezamAha-- evamaddINavaM bhikkhuM, agAriM ca vijANiyA / kahaM nu jiccamelikkhaM, jicamANo Na saMvide // 22 // vyAkhyA- 'evam ' amunA prakAreNa lAbhAnvitam 'adainyavantaM' dainyarahitaM 'bhikSu' yatim 'agAriNaM ca ' gRhasthaM 'vijJAya ' vizeSeNa - tathAvidhazikSAvazAd devamanujagatigAmitvalakSaNena jJAtvA, 'kathaM' kena prakAreNa na kathaJcidityarthaH, 'nu' iti vitarke, "jivaM" ti sUtratvAt 'jeyaM' jetavyam indriyAdibhiH, "elikkhaM" ti 'IdRkSaM' devatvamanujatvalakSaNaM 'jIyamAnaH ' hAryamANa: "na saMvide" tti prAkRtatvAt 'na saMvitte' na jAnIte ? api tu saMvitta eva, saMvidAnazca yathA na jIyeta tathA yateta ityabhiprAya iti sUtrArthaH // 22 // samudradRSTAntamAha jahA kusagge udagaM, samuddeNa samaM miNe / evaM mANussagA kAmA, devakAmANa aMtie // 23 // 1 " manaH paramAvadhiH pulAkaH, AhArakaH kSapakopazamaH kalpaH / saMgamatrikaM kevalI sedhanA ca jambo vyucchinnAH // 1 // " XCXCXCXXXCX samudradRSTAntaH /
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptamaM aurbhriiymdhyynm| daarttaantikyojnaa| zrIuttarA- vyAkhyA-'yatheti dRSTAntopanyAse, 'kuzAgre' darbhakoTau 'udakaM' jalaM 'samudreNa' samudrajalena 'sama' tulyaM 'minuyAt' dhyayanasUtre XparicchindyAt, evaM mAnuSyakAH kAmA devakAmAnAm 'antike' samIpe / kimuktaM bhavati ?-yathA ajJaH kazcit kuzAgre zrInemica- jalabindumAlokya samudravat manyate evaM mUDhAzcakravartyAdimanuSyakAmAn divyabhogopamAna adhyavasyanti, tattvatastu ndrIyA kuzAgrajalabindusamudravat manuSyadevakAmAnAM mahadantaramiti sUtrArthaH // 23 // uktamevArtha nigamayannapadezamAhasukhabodhA- kusaggamettA ime kAmA, sanniruddhammi aaue| kassa heuM purAkAuM, jogakkhemaM na sNvide||24|| 'khyA laghu- | vyAkhyA-'kuzAgramAtrAH' darbhaprAntagatAmbuvad alpA 'ime' pratyakSAH 'kAmAH' manuSyasambandhinaH, te'pi na palyovRttiH / |pamAdiparimitau drAdhIyasi AyuSi kintu 'sanniruddhe' saGkite AyuSi, tataH "kassa he" ti prAkRtatvAt 'kaM hetuM' kiM kAraNaM 'puraskRtya' Azritya, alabdhasya lAbho yogaH, labdhasya pAlanaM kSemaH, anayoH samAhAre yogakSemam , ko'rthH||122|| | aprAptaviziSTadharmaprAptiM prAptasya ca pAlanam , 'na saMvitte' na jAnIte jana iti zeSaH / tadasaMvittau hi viSayAbhiSvaGga eva hetuH / manuSyaviSayAzca dharma prApya divyabhogApekSayaivaMprAyAH, tatastattyAgato viSayAbhilASiNA'pi dharma eva yatitavyamiti sUtrArthaH // 24 // itthaM dRSTAntapaJcakamuktam / tatra ca prathamamurabhradRSTAntena bhogAnAmAyatI apAyabahulatvamabhihitam / |Ayatau cApAyabahulamapi yanna tucchaM na tat parihattuM zakyata iti kAkiNyAmraphaladRSTAntataH tattucchatvam / tucchamapi ca lAbhacchedAtmakavyavahArajJatayA''yavyayatolanAkuzala eva hAtuM zakta iti vaNigvyavahArodAharaNam / AyavyayatolanA'pi ca kathaM karttavyeti samudradRSTAntaH / tatra hi divyakAmAnAM samudrajalopamatvamuktam , tathA ca tadupArjanaM mahAn AyaH anupArjana tu mahAn vyaya iti tattvato darzitameva bhavati / iha ca yogakSemAsaMvedane kAmAnivRtta eva bhavatIti tasya doSamAhaiha kAmANiyahassa, attaTTe avarajjhai / socA NeyAuyaM maggaM, jaM bhujjo pribhssi|| 25 // XOXE // 122 //
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAmA'nivRttayordoSa gunnau| vyAkhyA-'ihe'ti manuSyatve jainazAsane vA prApte iti zeSaH, kAmebhyaH anivRttaH-anuparataH kAmAnivRttastasya Atmano'rthaH 'AtmArthaH' aryamAnatayA svargAdiH 'aparAdhyati' anekArthatvAd dhAtUnAM nazyati, durgatigamaneneti bhAvaH / | Aha-viSayavAJchAnirodhini jinAgame sati kathaM kAmAnivRttisambhavaH ? ucyate- 'zrutvA' upalakSaNatvAt pratipadya ca 'naiyAyikaM' nyAyopapannaM 'mArga' samyagdarzanAdikaM muktipathaM 'yat' yasmAt 'bhUyaH' punaH paribhrazyati, kAmAnivRttita iti zeSaH / ko'bhiprAyaH?--yo jinAgamazravaNAt kAmanivRtti pratipanno'pi gurukarmakatvAt pratipatati, ye tu zrutvA'pi na pratipannAH, zravaNaM vA yeSAM nAsti te kAmAnivRttA eveti bhAva iti suutraarthH||25|| yastu kAmebhyo nivRttastasya guNamAha iha kAmaniyahassa, attahe nAvarajjhati / pUtidehaniroheNaM, bhave deve tti me sutaM // 26 // vyAkhyA-iha kAmebhyo nivRttaH kAmanivRttastasya 'AtmArthaH' svargAdiH 'na aparAdhyati' na bhrazyati, kiM punarevam ? | yataH pUtiH-kuthito dehaH-arthAt audArikazarIraM tasya nirodhaH-abhAvaH pUtidehanirodhastena bhavet syAt prAkRtatvAt kAmanivRttaH 'devaH' saudharmAdinivAsI suraH, upalakSaNatvAt siddho vA, 'iti' etat mayA 'zrutam' AkarNitaM paramagurubhya iti gamyate / anena svargAdyavAptirAtmArthAnaparAdhe nimittamuktamiti sUtrArthaH // 26 // tatazca yadasau Apnoti tadAhahadrI jatI jaso vanno, AuM suhamaNuttaraM / bhujjo jattha maNussesu, tattha se uvavajaha // 27 // vyAkhyA-'RddhiH' kanakAdisamudAyaH, 'dyutiH' zarIrakAntiH, 'yazaH' parAkramakRtA prasiddhiH, 'varNaH' gAmbhIryAdigaNaiH zlAghA gauravatvAdi vA, 'AyuH jIvitam , 'sukhaM' yathepsitaviSayAvApto AhvAdaH, na vidyate uttaraM-pradhAnama asmAdityanuttarama, idaM sarvatra yojyate, 'bhUyaH' punaH uttarANyeva tAni asya sambhavanti 'yatra' yeSu manuSyeSa tatra tessu| |saH 'utpadyate' jAyata iti sUtrArthaH // 27 // evaM kAmAnivRttyA yasya AtmArtho'parAdhyati sa bAla itarastu paNDita ityarthAduktam / samprati punaranayoreva sAkSAt svarUpaM phalaM copadarzayannupadezamAha FoXXXXXXXXXXXX
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarA- dhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / bAlassa passa bAlattaM, ahamma pddivjiyaa| ciccA dhamma ahammiDhe, Narae uvavajaha // 28 // saptamaM dhIrassa passa dhIrattaM, savadhammANuvattiNo / ciccA ahammaM dhammiDhe, devesu uvavajjaI // 29 // aurabhrIyamatuliyANa bAlabhAvaM, abAlaM ceva paMDie / caiUNa bAlabhAvaM, abAlaM sevae munnii||30|| tti bemi||X dhyayanam / __vyAkhyA-'bAlasya' ajJasya 'pazya' avadhAraya 'bAlatvam' ajJatvam / kiM tat ? ityAha-adharma' dharmavipakSaM bAla-paNDiviSayAsaktirUpaM 'pratipadya' abhyupagamya 'tyaktvA' hitvA 'dharma' viSayanivRttirUpaM sadAcAraM "ahammi?" tti prAgvat tayoH svarUpaM 'narake' sImantakAdau upalakSaNatvAdanyatra vA durgatau utpadyate // tathA dhIH-buddhistayA rAjata iti dhIraH-buddhimAn parI phalaM ca / pahAyakSobhyo vA dhIrastasya 'pazya' prekSasva 'dhIratvaM' dhIrabhAvam , sarva dharma-kSAntyAdirUpam anuvartate-tadanukUlAcAratayA svIkuruta ityevaMzIlo yastasya sarvadharmAnuvartinaH, dhIratvamAha-'tyaktvA' hitvA 'adharma' viSayAbhiratirUpamasadAcAram , "dhammehe" tti iSTadhA deveSu upapadyata iti / yatazcaivamato yadvidheyaM tadAha-tolayitve'ti prAgvat 'bAlabhAvaM' bAlatvam "abAlaM" ti bhAvapradhAnatvAt nirdezasya abAlatvaM 'caH' samuccaye, "eve"ti prAkRtatvAd anuvAralope 'evam anantaroktaprakAreNa 'paNDitaH' buddhimAna tyaktvA 'bAlabhAvaM bAlatvaM "abAlaM" ti abAlatvaM 'sevate' anutiSThati 'muniH' yatiriti sUtratrayArthaH // 28-29-30 // itiH' parisamAptau, bravImIti pUrvavat // 7 // // 123 // FoXOXOXOXOXOXOX // 123 // // iti zrInemicandrasUriviracitAyAM sukhabodhAyAM uttarAdhyayanalaghu TIkAyAmurabhrIyaM saptamamadhyayanaM samAptam //
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ athASTamaM kApilIyamadhyayanam / vyAkhyAtamurabhrIyaM saptamamadhyayanam / samprati kapilamunipraNItatathA kApilIyAkhyamaSTamamArabhyate / asya cAyamabhisambandhaH - 'anantarAdhyayane rasagRddherapAyabahulatvamabhidhAya tattyAga uktaH / sa ca nirlobhasyaiva bhavatIti iha nirlobha tvamucyate' ityanena sambandhenA''yAtasyAsyAdhyayanasya prastAvanAya kapilarSicaritamucyate / tatra sampradAyaH -- teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM kosaMbI nAma nyrii| jiyasattU raayaa| kAsavo baMbhaNo cohasavijjAThANapArago rAiNo bahumao / vittI se ubakappiyA / tassa jasA nAma bhAriyA / tesiM putto kavilo nAma / kAsavo tammi kavile khuDalae ceva kAlagao / tAhe tammi bhae taM payaM rAiNA annassa maruyagassa dinaM / so ya AseNa chatteNa ya dharijjamANeNa vacca / taM daddUNa jasA parunnA / kavileNa pucchiyA / tAe sihaM - jahA piyA te evaMvihAe iDDIe niggacchiyAio, jeNa so vijjAsaMpanno / so bhaNai - ahaM pi ahijjAmi / sA bhaNai -- iha tumaM macchareNa na koi sikkhAvei, vaJca sAvatthIe nayarIe piyamitto iMdadatto nAma mAhaNo so tumaM sikkhAvehI / so gao sAvatthI, patto ya tassamIvaM, nivaDio calaNesu / pucchio - kao si tumaM ? / teNa jahAvattaM kahiyaM, viNayapuvayaM ca paMjaliuDeNa bhaNiyaM - bhayavaM ! ahaM vijjatthI tumhaM tAyanivisesANaM pAyamUlamAgao, tA kareha me vijjAe ajjhAvaNeNa pasAo / uvajjhAeNa vi puttaya - | siNehamuvahaMteNa bhaNiyaM -vaccha ! jutto te vijjAgahaNujjamo, vijjAvihINo puriso pasuNo niviseso hoi, ihaparaloe ya viz2z2A kallANaheU, uktaJca - "vidyA nAma narasya rUpamadhikaM pracchannaguptaM dhanaM, vidyA bhogakarI yazaH sukhakarI vidyA kapilamuneH caritram /
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTama kApilIyamadhyayanam / ndrIyA kapilamuneH caritram / zrIuttarA- gurUNAM guruH / vidyA bandhujano videzagamane vidyA paraM devatA, vidyA rAjasu pUjyate na hi dhanaM vidyAvihInaH pshuH||1||" dhyayanasUtre sA ahijasu vijjaM, sAhINANi ya tuha savANi vijAsAhaNANi, paraM bhoyaNaM mama ghare nippariggahattaNao natthi, tamaMtareNa na zrInemica- saMpajjae paDhaNaM / yata uktam-"Arogya-buddhi-vinayodyama-zAstrarAgAH, pazcA''ntarAH paThanasiddhiguNA bhavanti / AcArya- pustaka-nivAsa-sahAya-valbhAH , bAhyAstu paJca paThanaM parivarddhayanti // 1 // " teNa bhaNiyaM-bhikkhAmitteNa vi saMpajai bhoyaNaM / / sukhabodhA- uvajjhAeNa bhaNiyaM-na bhikkhAvittIhiM paDhiyaM sakkinjae, tA Agaccha patthemo kiMci inbhaM tuha bhoyaNanimittaM / gayA te khyA laghu- do vi tannivAsiNo sAlibhaddaibbhassa sayAsaM / "OM bhUrbhavaH svasti tatsaviturvareNyaM bhargo devAH svadhImahe" iccAi kayA vRttiH / uvasatthI / pucchio ibbheNa paoyaNaM / uvajjhAeNa bhaNiyaM-esa me mittassa putto kosaMbIo vijatthI Agao, tujjha bhoyaNanissAe ahijai vijaM mama sayAse, tujjha mahataM punnaM vijovaggahakaraNeNa / saharisaM ca paDivannaM teNa / so // 124 // tattha jimi jimi ahijai / dAsaceDI ya tassa parivesei / so ya sabhAveNa hasaNasIlo, vigArabahulayAe jodhaNassa dujjayattaNao kAmassa tIe aNuratto, sA vi ya tammi / bhaNio ya tIe-tumaM ceva mamaM pio, paraM na tuha kiMci atthi, tA mA rUsejasu, pottamollanimittaM ahaM annehiM samaM acchAmi / paDivannaM teNa / annayA dAsINa maho aago| sA ya teNa samaM nicinnA ubiggA acchai / teNa pucchiyA-kao te araI ? / tIe bhannai-dAsImaho uvaDio, mama pattaphullANa mollaM natthi, sahINa majhe viguppissaM / tAhe so adhiiM pagao / tIe bhannai-mA adhiI karehi, ettha dhaNo nAma seTThI, appahAe ceva jo NaM paDhamaM vaddhAvei so tassa do suvannamAsae dei, tattha tuma gaMtUNa vaddhAvehi / 'Ama' ti teNa bhaNie tIe 'lobheNa anno gacchihi' tti aippabhAe pesio| vaccaMto ya ArakkhiyapurisehiM gahio baddho kol ya / tao pabhAe paseNaissa so uvaNIo / rAiNA pucchio / teNa sabbhAvo kahio / rAiNA bhaNiyaM-jaM maggasi XXXXXX // 124 //
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ kapilamuneH caritram / taM demi / so bhaNai-ciMtiuM maggAmi / rAiNA 'taha' tti bhaNie asogavaNiyAe ciMteumAraddho-dohiM mAsehiM vatthAbharaNANi na bhavissaMti tA suvannasayaM maggAmi, teNa vi bhavaNajANavAhaNAI na bhavissaMti tA sahassaM maggAmi, imeNa | vi DiMbharUvANa pariNayaNAivao na pUrei lakkhaM maggAmi, eso vi suhisayaNabaMdhusammANadINANAhAidANavisiTTha| bhogovabhogANa Na pajatto tA koDiM koDisayaM koDisahassaM vA maggAmi / evamAi ciMtaMto suhakammodaeNa takkhaNameva suhapariNAmamuvagao saMvegamAvanno laggo paribhAviuM-aho ! lobhassa vilasiyaM, doNha suvannamAsANa kajeNAgao lAbhamuvaTThiyaM daddUNa koDIhiM pi na uvaramai maNoraho, annaM ca vijApaDhaNatthaM videsamAgao jAva tAva avahIriUNa jaNaNiM, avagaNiUNa uvajjhAyahiyauvaesa, avamaNNiUNa kulaM, eIe iyararamaNIe jANamANo vimohio, tA avitahameyaM| "tAva phurai veraggu citti kulalaja vi tAvahiM, tAva akajaha taNiya saMka guruyaNabhau tAvahiM / tAviMdiyaha vasAi jasaha siri hAyai tAvahiM, ramaNihiM maNamohaNihiM purisu vasu hoi na jAvahiM ||1||so sukayakammu so niuNamai, sivaha maggi so saMghaDiu / paramohaNaosahisarisiyahaM, jo bAliyahaM piDi navi paDio // 2 // " tA alaM suvanneNa, alaM visayasaMgaNa, alaM saMsArapaDibaMdheNa / evamAi bhAvamANo jAiM sariUNa jAo sayaMbuddho / sayameva loyaM kAUNa devayAvi| dinnagahiyAyArabhaMDago Agao rAisagAsaM / rAiNA bhaNiyaM-kiM ciMtiyaM ? / teNa ya niyayamaNorahavittharo khio| paDhiyaM ca-"jahA lAbho tahA lobho, lAbhA lobho pavaDai / domAsakayaM kaja, koDIe vi na niTThiyaM // 1 // " rAyA "tAvat sphurati vairAgyaM citte kulalajjA'pi tAvat, tAvadakAryasya satkA zaGkA gurujanabhayastAvat / tAvadindriyANi vazAni yazasaH zrI rAjate tAvat , ramaNImirmanomohinIbhiH puruSo vazaH bhavati na yAvat ||1||s sukRtakarmA sa nipuNamatiH, zivasya mArge sa saGghaTitaH / paramohanauSadhasarazInAM, yo bAlikAnAM pIDAyAM na patitaH // 2 // "
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / // 125 // paTTamaNI bhaNai -- korDi pi demi, ginhasu ajjo ! / iyareNa bhaNiyaM - pajjattaM attheNa paricatto mae gharavAso, tA tubbhe vi - "atthu asArau athiru baMdhu taNu rogakilaMtau, Avai jara veraggu dharaha jamu ei turaMtau / Natthi sokkhu saMsAri kiM pi jiNadhammi payagRha, paMcaha divasaha resi rAya ! maM pAvihiM vaTTaha || 1 ||" evamAi uvaisiUNaM dhammalAbhiUNa niggao, viharaha paMcasamio tigutto ghoratavo uggabaMbhaceravAsI nimmamo nirahaMkAro akkhaliyapaMcamahavayadharo / chammAsapariyAyassa ya uppannaM kevalaM nANaM / io ya rAyagihassa Nayarassa aMtarA aTThArasajoyaNAe aDavIe balabhaddapAmokkhA ikkaDadAsA nAma paMcacorasayA acchaMti / nANeNa jANiyaM --- jahA te saMbujjhissaMti / tao paTTio saMpatto ya taM paesaM / sAhieNa ya diTTho ' ko vi ei' tti / AsannIhUo nAo jahA - samaNagotti, amhe paribhaviDaM Agacchai / roseNa gahio seNAvaisamIvaM nIo / teNa bhaNiyaM - khellAmo eeNaM ti / tehiM bhannai -- naccasu samaNaga tti / so bhaNai-vAyaMtao natthi / tAhe tANi paMca vi corasayANi tAlaM kuddhaMti / so vi gAyai dhuvagaM - adhuve asAsayammI, saMsArammI dukkhapaurAe / kiM nAma hujjataM kammayaM ?, jeNAhaM duggaiM na gacchejA // 1 // " evaM savattha silogaMtare dhuvagaM gAyai 'adhuve ' tyAdi / tattha kei paDhamasiloge saMbuddhA, kei bIe, evaM jAva paMca vi sayA saMbuddhA pavaiya tti / ityabhihitaH sampradAyaH // sAmprataM sUtramanutriyate I adhuve asAsayammI, saMsArammI 'dukkhapaurAe / kiM nAma hoja taM kammayaM, jeNAhaM doggaiM na gacchejjA // 1 // 1 "artho'sAro'sthiro bandhustanu rogaklAntaM, AyAti jarA vairAgyaM ghara yama AyAti tvaritam / nAsti sukhaM saMsAre kimapi jinadharme pravartasva paJcabhyo divasebhyaH resi rAjan ! mA pApeSu vartasva // 1 // " XCX8X8X8XX aSTamaM kApilIya madhyayanam / kapilamuneH kevalotpa tiH / / / 125 / /
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ svayaMbuddhana kapilakevalinA caurasamUhasya sambodhakaraNam / / vyAkhyA-sa hi bhagavAn kapilanAmA svayaMbuddhazcaurasaGghAtasambodhanAyema dhruvaka saGgItavAn / tatra dhruvaH-ya ekAspadapratibaddho na tathA abhuvaH tasmin , saMsAra iti smbndhH| bhramanti patra sarveSu sthAneSu jantavaH / uktazca-"raGgabhUmirna sA kAci-cchaddhA jagati vidyate / vicitraiH karmanepathya-yaMtra sattvairna nATitam // 1 // " iti / 'azAzvate' anitye azAzvataM hi sakalamiha rAjyAdi / tathA ca hArilavAcakaH-"calaM rAjyaizvarya dhanakanakasAraH parijano, nRpAdvA vAllabhyaM calamamarasaukhyaM ca vipulam / calaM rUpA''rogyaM calamiha varaM jIvitamidaM, jano dRSTo yo vai janayati sukhaM so'pi capalaH // 1 // " 'saMsAre' bhave pracurANyeva pracurakANi-prabhUtAni duHkhAni zArIramAnasAni yatra sa tathA, prAkRtatvAJcaivaM nirdezaH sUtre / 'kimiti prazzre, 'nAmeti vAkyAlaGkAre, 'bhavet' syAt tat kamaiva 'karmakam' anuSThAnaM 'yena' karmaNA hetubhUtena 'ahamiti AtmanirdezaH 'durgatiM' narakAdikAM na "gaccheja" tti 'na gaccheyam' na yAyAm / atra tasya bhagavataH saMzayAbhAve'pi durgatigamanAbhAve'pi ca pratibodhyapUrvasaGgatikApekSamitthamabhidhAnamiti suutraarthH||1|| evaM ca bhagavatodgIte | te'pyenameva dhruvakaM gAyanti, tAlazca kuTTayanti, taizca pratyudgIte bhagavAnAha vijahittu pubasaMjoyaM, Na siNehaM kahiMci kuvejaa| asiNeha siNehakarehiM, dosapaosehiM muccae bhikkhU // 2 // vyAkhyA-'vihAya' parityajya pUrvaiH-pUrvaparicitairmAtRpitrAdibhiH upalakSaNatvAdanyaizca svajanadhanAdibhiH saMyogaHsambandhaH pUrvasaMyogastaM na 'sneham' abhiSvaGga 'kvacit' bAhye'bhyantare vA vastuni 'kurvIta' kuryAt / tathA ca ko guNaH ? ityAha-'asnehaH' pratibandharahitaH prAkRtatvAd visarjanIyalopaH, 'snehakareSvapi' snehakaraNazIleSvapi putrakalatrAdiSu AstA 1 dhruvakalakSaNaJcedam-yadgIyate pUrvameva, punaH punaH sarvakAvyabandheSu / dhruvakamiti tadiha trividhaM, SaTpadaM catuSpadaM dvipadaM ca // 1 //
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrInemica zrIuttarA- manyeSu, apizcA'tra lupto draSTavyaH, doSAH-ihaiva manastApAdayaH pradoSAH-paratra narakagatyAdayastaiH 'vimucyate' tyajyate aSTama dhyayanasUtre XImikSuriti sUtrArthaH // 2 // punaryadasau kRtavAMstadAha *kApilIyato nANadaMsaNasamaggo, hiyanissesAya sbjiivaannN| mdhyynm| ndrIyA tesiM vimokkhaNahAe, bhAsatI muNivaro vigayamoho // 3 // sukhabodhA- ___ vyAkhyA-"to" ti 'tataH' anantaraM bhASate munivara iti sambandhaH / sa ca kIhak ? jJAnadarzanAbhyAM-prastAvAt | svayaMbuddhena khyA laghu- kevalAbhyAM samagraH-samanvitaH, kimartha bhASate ? ityAha-"hiyanissesAya" ti sUtratvAt hitaH-pathyo nirupamasukhahetutvAt | kapilakevavRttiH / niHzreyasaH-mokSaH, hitazcAsau niHzreyasazca hitaniHzreyasaH tasmai-tadartham , keSAm ? 'sarvajIvAnAm' azeSaprANinAm , casya linA cauragamyamAnatvAt, 'teSAm' paJcazatasaMkhyAnAM caurANAM 'vimokSaNArtham' aSTavidhakarmAvimocanArthaM bhASate, vartamAnanirdezaH tatkA samUhasya // 126 // lavivakSayA, munivaro vigatamohaH / nanu "hiyanissesAya sadhajIvANaM" tItyukte "tesiM vimokkhaNaTThAe" ityatiricyate, na, sambodhatAnevoddizya bhagavataH pravRttiriti pradhAnatvAt punastadvimokSaNArthamityabhidhAnamaduSTamiti suutraarthH||3|| yadasaubhASate tadAha- karaNam / sabaM gaMthaM kalahaMca, vippajahetahAvihaM bhikkhU / savvesukAmajAesu, pAsamANona lippatI taaii||4|| / vyAkhyA-'sarvam' azeSaM 'granthaM' bAhyaM dhanAdi AntaraM mithyAtvAdi, kalahahetutvAt 'kalahaH' krodhastaM, cazabdAt mAnAdIMzca, abhyantarapantharUpatve'pi caiSAM pRthagupAdAnaM bahudoSatAkhyApanArtham / "vippajahe" ti 'viprajahyAt' vityajet , 'tathAvidhaM' karmabandhahetuM na tu dharmopakaraNamapItyabhiprAyaH, 'bhikSuH' yatiH / tatazca kiM syAt ? ityAha-sarveSu 'kAma kol // 126 // jAteSu' kAmaprakAreSu 'pAsamANo" tti 'pazyan' prekSamANo'tyantakaTukaM tadviSayaM doSamiti gamyate, 'na lipyate' na sajyate trAyate-rakSati AtmAnaM durgateriti trAyIti sUtrArthaH // 4 // itthaM granthatyAgino guNamabhidhAya vyatireke doSamAha
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhogAmisadosavisanne, hiaNisseyasabuddhivocatthe / svayaMbuddhena bAle ya maMdie mUDhe, bajjhati macchiyA va khelammi // 5 // kapilakevavyAkhyA-bhogA eva gRddhihetutvAd AmiSaM bhogAmiSaM tadeva doSaH AtmadUSaNAda bhogAmiSadoSastasmin viSaNNaH-IX linA cauravividhaM sannaH-nimagnaH, hite niHzreyase-mokSe buddhiH-tatprAptyupAyaviSayA matiH viparyastA-viparyayavatI yasya sa hita samUhasya niHzreyasabuddhiviparyastaH, 'bAlazca' ajJaH "maMdie" tti sUtratvAt 'mandaH' dharmakAryakaraNaM prati anudyataH 'mUDhaH' mohAkuli-1 sambodha|tamAnasaH 'badhyate' ziSyate arthAd jJAnAvaraNAdikarmaNA makSikeva 'khele' zleSmaNi rajaseti gamyate / idamuktaM bhavati karaNam / yathA'sau tadgandhAdibhirAkRSyamANA khele majati, mannA ca revAdinA badhyate, evaM janturapi bhogAmiSamagnaH karmaNeti sUtrArthaH // 5 // nanu yadyevamamI bhogAH karmabandhakAraNaM kiM naitAna sarvajantavastyajanti ? ityAha duparicayA ime kAmA, No sujahA adhiirpurisehiN| aha saMti subayA sAha, je taraMti ataraM vaNiyA va // 6 // vyAkhyA-'duHparityajAH' duHparihAryAH 'ime' pratyakSata upalabhyamAnAH kAmAH 'no' naiva "sujaha" ti sUtratvAt 'suhAnAH' sutyajA viSasampRktamadhurAnnavat / kaiH ? 'adhIrapuruSaiH' asAttvikanaraiH / yacceha 'duHparityajAH' ityuktvA punaH 'na sujahAH' ityuktaM tadatyantadustyajatvakhyApakam / adhIragrahaNena tu dhIraiH sutyajA eva ityucyate, ata evAha-'artha'tyupanyAse, I'santi' vidyante 'suvratAH' niSkalaGkavatAH 'sAdhavaH' munayaH, ye kim ? ityAha-ye 'taranti' paramparayA atikrAmanti NI'ataraM' tarItumarzakyaM bhavamityarthaH, vaNija iva, vAzabdasyevArthatvAta : yathA hi vaNijo'taraM nIradhiM yAnapAtrAdinA taranti u0 a022mA 1 viSayagaNaM bhavaM vaa| XOXOXOXOXOXOXOXOXXX XXXXXXXXXX
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / aSTamaM kApilIyamadhyayanam / kapilakeva linA saadhudhrmkthnm| // 127 // XOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXO evamete'pi dhIrA vratAdinopAyena taranti bhavamiti / uktaJca-"viSayagaNaH kApuruSa, karoti vazavarttinaM na satpuruSam / * badhnAti mazakameva hi, lUtAtanturna mAtaGgam // 1 // " iti sUtrArthaH // 6 // kiM sarve'pi sAdhavo'taraM taranti uta na ? ityAha samaNA mu ege vadamANA, pANavahaM miyA ayaannNtaa| ___ maMdA nirayaM gacchaMti, bAlA pAviyAhiM diTThIhiM // 7 // vyAkhyA-zramaNAH' sAdhavaH-munayaH 'smaH' ityAtmanirdezArthatvAd vayamiti 'eke' kecana tIrthAntarIyAH 'vadamAnAH svAbhiprAyamudIrayantaH 'prANavadhaM prANaghAtaM mRgA iva 'mRgAH' prAgvad, 'ajJAH' ajAnanta iti 'ke prANinaH ? ke vA | teSAM prANAH kathaM vadhaH?? ityanavabudhyamAnAH, anena ca prathamavratamapi na vidanti AstAM zeSANItyuktaM bhavati / ata eva mandA iva 'mandAH' mithyAtvamahArogagrastatayA 'nirayaM narakaM gacchanti' yAnti bAlA iva 'bAlAH' viziSTaviveka| vikalatvAt , 'pApikAbhiH' pApahetubhiH 'dRSTibhiH' darzanAbhiprAyarUpAmiH "brahmaNe brAhmaNamAlabheta, indrAya kSatraM, marunyo vaizya, tapase zUdram / " tathA ca-"yasya buddhirna lipyeta, hatvA sarvamidaM jagat / AkAzamiva paGkena, nAsau pApena | lipyate // 1 // " ityAdikAmirdayAdamabahiSkRtAbhiH, tadahiSkRtAnAM ca vividhavalkalaveSAdidhAriNAmapi na kenacit pApapa|ritrANam / tathA ca vAcakaH-"carmavalkalacIrANi, kUrcamuNDazikhAjaTAH / na vyapohanti pApAni, zodhako tu dayAdamau // 1 // " iti sUtrArthaH // 7 // ata evAha sUtrakRt nahu pANavahaM aNujANe, mucceja kayAi sabadukkhANaM / evamAriehiM akkhAyaM, jehiM imo sAhudhammo pannatto // 8 // vyAkhyA-'na hu' naiva prANavadhaM mRSAvAdAdyupalakSaNaM caitat, "aNujANe" tti apelRptasya darzanAdU anujAnannapi AstAM | // 127 //
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ XOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXXX kurvan kArayan 'mucyeta' tyajyeta 'kadAcit kasmiMzcidapi kAle "sabadukkhANaM" ti suvyatyayAt 'sarvaduHkhaiH' narakAdi-10 kapilakevagatibhAvibhiH zArIramAnasaiH shaiH| tataH prANAtipAtAdinivRttA eva zramaNAH, ta evA'taraM taranti natvitara ityuktaM bhavati linA sAdhukimetat tvayaivocyate ? ityAha-evam' uktaprakAreNa 'AryaiH' tIrthakarAdibhiH 'AkhyAtam' kathitam , ye kIdRzAH ? dhrmkthnm| ityAha-'yaH' AryaiH ayaM 'sAdhudharmaH' hiMsAnivRttyAdiH 'prajJaptaH' prruupitH| 'ayami'tyanena cAtmani vartamAna prati-12 |bodhyacaurANAM pratyakSaM sAdhudharma nirdizatIti sUtrArthaH // 8 // yadyevaM tataH kiM kRtyam ? ityAha pANe ya nAivAejjA, se samie tti vuccaI taaii| tao se pAvayaM kamma, nijAi udagaM va thlaao||9|| vyAkhyA-"pANe ya nAivAejjA" cazabdo vyavahitasambandhaH, tatazca prANAn nAtipAtayet, cazabdAd mRSAvAdA| dinivRttimAha / kimiti prANAn nAtipAtayet ? ityAha-"se" tti yaH prANAn nAtipAtayitA saH 'samitaH' samiti*mAniti 'ucyate' abhidhIyate, kiMbhUtaH san ? ityAha-'bAyI' avazyaM prANitrAtA, samitatve'pi ko guNaH ? ucyate'tataH' samitAt "se" iti atha "pApakam' azubhaM karma 'niryAti' nirgacchati, udakamiva 'sthalAt' ityunnatapradezAditi sUtrArthaH // 9 // yaduktaM prANAnnA'tipAtayediti tadeva spaSTayitumAhajagaNissiehiM bhUehiM, tasanAmehiMthAvarehiM c|notesimaarbhe daMDaM,maNasA vayasa kAyasA ceva10 vyAkhyA-'jaganizriteSu' lokAzriteSu bhUteSu' jantuSu 'sanAmasu' trasAmidhAneSu dvIndriyAdiSu 'sthAvareSu' pRthivyAdiSu 'caH' samuccaye 'no' naiva "tesiM" ti 'teSu' rakSaNIyatvena pratIteSu 'Arabheta' kuryAt 'daNDaM' vadhAtmakaM "maNasA -1 cAt kAraNA'numatyorapi niSedho mRSAvAdAdyupalakSaNaJcaitat /
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhA khyA laghu vRttiH / // 128 // vayasa kAyasA caiva" tti ArSatvAt manasA vacasA kAyena, caivazabdaH samuccaye / idamatra tAtparyam - "save vi dukkhabhIrU, sa vi suhAbhilAsiNo sattA / sadhe vi jIvaNapiyA, save maraNAGa bIhaMti // 1 // varamannabhogadANaM, dhaNadhannahirannarajadANaM ca / na kuNai taM maNaharisaM, jAyai jo abhayadAnAo // 2 // ehu dhammaparamatthu kahijjai, jeNa pIDanaM paraha na kijjai / jo parapIDa karai nizciMtaDa, so bhavi bhamai dukkhasaMtattaDa // 3 // " iti matvA na kasyApi jIvasya hiMsAM kuryAditi sUtrArthaH // 10 // uktA mUlaguNAH sampratyuttaraguNA vAcyAH / teSvapi eSaNAsamitiH pradhAneti tAmAhasuddhesaNA u NaccA NaM, tattha Thavijja bhikkhU appANaM / jAyAe ghAsamesejjA, rasagiddhe Na siyA bhikkhAe // 11 // vyAkhyA - zuddhAH - zuddhimatyo doSarahitA ityarthaH tAzca tA eSaNAJca - udgamaiSaNAdyAH zuddheSaNAstAH 'jJAtvA' avabudhya 'tatra' tAsu ' sthApayet' nivezayet 'bhikSuH' yatiH AtmAnam / kimuktaM bhavati ? -- aneSaNIyaparihAreNa zuddhameva gRhNIyAt, tadapi kimartham ? ityAha - " jAyAe" tti 'yAtrAyai' saMyamanirvAhaNanimittaM "ghAsaM" ti prAsam 'eSayet' gaveSayet / uktaM hi - "jaiha sagaDakkhovaMgo, kIrai bharavahaNakAraNA navaraM / taha guNabharavahaNatthaM, AhAro baMbhayArINaM // 1 // " iti / eSaNAzuddhamapyAdAya kathaM bhoktavyam ? iti prAsaiSaNAmAha - raseSu - snigdhamadhurAdiSu gRddhaH-gRddhimAn rasagRddhaH 'na syAt ' 1 "sarve'pi duHkhabhIravaH, sarve'pi sukhAbhilASiNaH scvaaH| sarve'pi jIvanapriyAH, sarve maraNAd bibhyati // 1 // varamaJjabhogadAnaM dhanadhAnyahiraNyarAjyadAnaM ca / na karoti taM manoharSaM, jAyate yo'bhayadAnAt // 2 // eSa dharmaparamArthaH kathyate yena pIDA khalu parasya na kriyate / yaH parapIDAM karoti nizcintaH, sa bhave bhramati duHkhasantaptaH // 3 // 2 "yathA zakaTAkSopAGgaH, kriyate bhAravahanakAraNAt navaram / tathA guNabhAravahanArthamAhAro brahmacAriNAm // 1 // " aSTamaM kApilIya madhyayanam / kapilakeva linA sAdhudharmakathanam / // 128 //
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ kapilakevalinA saadhudhrmkthnm| na bhavet mikSAdaH / anena rAgaparihAra uktaH, dveSaparihAropalakSaNaM caitat , tatazca rAgadveSarahito bhuJjIta ityuktaM bhavati / yaduktam-'rAgaddosavimukko bhuMjijjA nijarApehi" tti sUtragarbhArthaH // 11 // agRddhazca raseSu yat kuryAt tadAha paMtANi ceva sevejA, sIyapiMDaM puraannkummaasN| adu bukkasaM pulAgaM vA, javaNaTThAe nisevae maMthu // 12 // __ vyAkhyA-"paMtANi ceva" tti 'prAntAnyeva' nIrasAnyeva 'seveta' bhuJjIta na tu snigdhamadhurANi, teSAM mohodayahetutvAt / kAni punastAni ? ityAha-'zItapiNDaM zItA''hAraM, zIto'pi zAlyAdipiNDaH sarasa eva syAdata Aha-'purANAH' prabhUtavarSadhRtAH 'kulmASAH' rAjamASAH, ete hi purANA atyantapUtayo nIrasAzca bhavantIti tadbrahaNam , upalakSaNaM caitat purANamudgAdInAm / "adu" ityathavA "bukase" mudmASAdinakhikAniSpannamannam 'pulAkam' asAraM vallacanakAdi, 'vA' samuccaye, "javaNaTThAe" tti 'yApanArtha zarIranirvAhArthaM 'niSeveta' upbhunyjiit| 'yApanArtham' ityanenaitat sUcitam-yadi zarIrayApanA bhavati anena tatastadeva niSeveta, yadi tu ativAtodrekAdinA tadyApanaiva na syAt tato na niSevetA'pi, gacchagatApekSametat , | tannirgatazcaitAnyeva niSeveta, tasya tathAvidhAnAmeva grahaNAnujJAnAt / "maMthu ca" badarAdicUrNam, casya gamyamAnatvAt , atirUkSatayA cAsya prAntatvam / punaH kriyAbhidhAnaM ca na sakRdeva AptAnyamUni seveta kintvanekadhA'pi iti khyApanArthamiti sUtrArthaH // 12 // yaduktaM zuddhaSaNAkhAtmAnaM sthApayediti tadviparyaye bAdhakamAha je lakkhaNaM ca suviNaM ca, aMgavijaM ca je puNjNti| Na hute samaNA vuccaMti, evamAyariehimakkhAyaM // 13 // "rAgadveSavimukto bhujIta nirjarAprekSI" iti /
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ X-66Y zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica- ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / // 129 // aSTama kApilIyamadhyayanam / kapilakevalinA saadhudhrmkthnm| vyAkhyA-ye 'lakSaNaM ca' zubhA'zubhasUcakaM puruSalakSaNAdi / tadyathA-asthiSvarthAH sukhaM mAMse, tvaci bhogAH striyo'kssissu| gatau yAnaM svare cA''jJA, sarva sattve pratiSThitam // 1 // tthaa-pdm-vjraa-'ngkush-cchtr-shngkh-mtsyaadystle| pANi-pAdeSu dRzyante, yasyA'sau zrIpatiH pumAn // 2 // uttuGgAH pRthulAstAmrAH, snigdhA drpnnsnnibhaaH| nakhA bhavanti dhnyaanaaN,dhnbhogsukhprdaaH||3|| sitaiH zramaNatA jJeyA, rUkSapuSpitakaiH punH|jaayte kila duHzIlo, nakhairloke'tra mAnavaH // 4 // zuddhAH samAH zikhariNo, dantAH snigdhaghanAH shubhaaH| viparItAH punarjeyA, narANAM duHkhahetavaH // 5 // dvAtriMzaddazano rAjA, bhogI syAdekahInakaH / triMzatA madhyamo jJeyastato'dhastAnna sundrH||6|| stokadantA'tidantA ye, zyAmadantAzca ye narAH / mUSakaiH samadantAzca, te pApAH parikIrcitAH // 7 // aGguSThayavairADhyAH, sutavanto'GguSThamUlajaizca yavaiH / UrddhAkArA rekhA, pANitale bhavati dhanahetuH // 8 // vAmAvarto bhavedyasya, vAmAyAM dizi mastake / nirlakSaNaH kSudhAkSAmo, bhikSAmadyAt sa rUkSikAm // 9 // dakSiNo dakSiNe bhAge, yasyA''vatrto'sti mastake / tasya nityaM prajAyeta, kamalA krvrtinii||10|| yadi syAdakSiNe vAmo, dakSiNo vAmapArzvake / pazcAtkAle tatastasya, bhogA nAstyatra sNshyH||11|| uromukhalalATAni, pRthUni sukhabhAginAm / gambhIrANi punastrINi, nAbhiH sattvaM svarastathA // 12 // keza-danta-nakhAH sUkSmA, bhavanti sukhahetavaH / kaNThaH pRSThaM tathA jo, iskhaM liGgazca pUjitam // 13 // raktA jihvA bhaveddhanyA, pANipAdatalAni ca / pRthulAH pANipAdAzca, dhanyAnAM dIrghajIvinAm // 14 // snigdhadantaH zubhA''hAraH, subhagaH snigdhalocanaH / naro'tihasvadIrghAzca, sthUlAH kRSNAzca ninditaaH||15|| paJcabhiH zatamuddiSTaM, caturbhirnavatistathA / tribhiH SaSTiH samuddiSTA, lekhA? lvrtibhiH||16|| catvAriMzatpunaH proktaM, varSANi narajIvitam / tAbhyAM dvAbhyAM tathaikena, triMzadvarSANi jAyate // 17 // kuzIlA zyAmalolAkSI, romaSil jaGghA ca bhartRhA / mahilonnatottaroSThI, nityaJca kalahapriyA // 18 // ityAdi / 'svapnaM ca' zubhA'zubhaphalasUcakam / tadyathA FOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOX // 129 //
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'aNuhUya-diTTha-ciMtiyavivajjiyaM savameva jaM sumiNaM / jAyai avitahaphalayaM, satthasarIrehi jaM dinaM // 1 // paDhamammi vAsaphalayA, bIe jAmammi hoMti chammAsA / taiyammi timAsaphalA, carime sajjaSphalA hoMti // 2 // ArohaNaM go-visakuMjaresuM, pAsAya- selagga - mahAdumesu / vidvANulevo ruiyaM mayaM ca, agammagammaM suviNesu dhannaM // 3 // turagAruhaNe patho, karaha khare seribhe havai ma / siracheyammi ya rajjaM, sirappahAre dhaNaM lahai // 4 // dahi chatta-sumaNa cAmara vattha- 'nna-phalaM ca dIva - taMbolaM / saMkha suvannaM maMtajjhao ya laddho dhaNaM dei // 5 // gaya-vasaha- allamaMsANa daMsaNe hoi sokkhadhaNalAbho / rattavaDakhamaNayANaM, maraNaM puNa daMsaNe hoi // 6 // karaha turaMge ricchammi vAyase devahasiyakaMpe ya / maraNaM mahAbhayaM vA, suviNe diTThe viyANAhi // 7 // gAyaMtaM nazcaMtaM, hasamANaM coppaDaM ca appANaM / kuMkumalittaM dahuM, ciMtesu uvaTThiyaM asuhaM // 8 // dAhiNakarammi seyA- hibhakkhaNe hoi rajjadhaNalAbho / nai sarataraNaM surakhIrapANayaM havai suhaddeU // 9 // sire sayasahassaM tu, sahassaM bAhubhakkhaNe / pAe paMcasao lAbho, mANussAmisabhakkhaNe // 10 // dAraggala - sejjA-sAlabhaMjaNe bhAriyA viNassejjA / pii-mAi puttamaraNaM, aMgacchee viyANejjA // 11 // siMgINaM dADhINaM, uvaddavo kuNai nUNa rAyabhayaM / 1 'anubhUta-dRSTa-cintitavivarjitaM sarvameva yat svanam / jAyate bhavitathaphaladaM svasthazarIrairyad dRSTam // 1 // prathame varSaphaladAH, dvitIye yAme bhavanti SaNmAsAH / tRtIye trimAsaphaladAH, carime sadyophalA bhavanti // 2 // ArohaNaM go-vRSa- kuJjareSu, prAsAda-zailAgra-mahAdrumeSu / viSTAnulepo ruditaM mRtaM ca, agamyagamyaM svameSu dhanyam // 3 // turagArohaNe panthAH, karame khare sairibhe bhavati mRtyuH / zirazchede ca rAjyaM, ziraHprahAre dhanaM labhate // 4 // dadhi-chatra-svamaM cAmara-vastra-na-phalaM ca dIpa-tambolam / zaGkhaH suvarNa mantradhvajazca labdho dhanaM dadAti // 5 // gaja vRSabhA''rdra mAMsAnAM darzane bhavati saukhya- dhanalAbhaH / raktapaTakSapaNakAnAM maraNaM punardarzane bhavati // 6 // karame turaGge rinche, vAyase devahasitakampe ca / maraNaM mahAbhayaM vA, svame dRSTe vijAnIhi // 7 // gAyantaM nRtyantaM hasantaM nrakSantaM cAtmAnam / kuGkumaliptaM dRSTvA, cintaya upasthitamazubham // 8 // dakSiNakare zvetAhibhakSaNe bhavati rAjyadhanalAbhaH / nadI-sarastaraNaM surakSIrapAnakaM bhavati sukhahetu // 9 // kapilakevalinA sAdhudharmakathanam /
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ | aSTamaM zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / | kApilIyamadhyayanam / kapilakevalinA saadhudhrmkthnm| // 130 // putto va paiTTA vA, niyalabhuyApAsabaMdhesu // 12 // AsaNe sayaNe jANe, sarIre vAhaNe gihe / jalamANe vi vujjhejjA, sirI tassa samaMtao // 13 // AroggaM dhaNalAbho vA, caMdasUrANa daMsaNe / rajjaM samuddapiyaNe, sUrassa gahaNe tahA // 14 // ityAdi / 'aGgavidyAM ca' ziraHprabhRtyaGgasphuraNataH zubhA'zubhasUcikAm / tadyathA siraphuraNe kira rajaM, piyamelo hoi bAhuphuraNammi / acchiphuraNammi ya piyaM, ahare piyasaMgamo hoi // 1 // gaMDesuM thIlAbho, kannesu ya sohaNaM suNai sadaM / nettaMte dhaNalAbho, uDhe vijayaM viyANAhi // 2 // piDhe parAjao vi hu, bhogo ase taheva kaMThe ya / hatthe lAbho vijao, vacche nAsAe pII ya // 3 // lAbho thaNesu hiyae, hANI aMtAsu kosaparivuDI / nAbhIe thANabhaMso, liMge puNa itthilAbho ya // 4 // kullesu suuppattI, UrUhiM baMdhuNo aNiha~ tu / pAsesu vallahattaM, vAhaNalAbho phije bhaNio // 5 // pAyatale phuraNeNaM, havai salAbha narassa addhANaM / uvariM ca thANalAbho, jaMghAhiM zirasi zatasahasraM tu, sahasraM baahubhkssnne| pAde paJcazataM lAbho, maanussaamissbhkssnne||10|| dvArArgala-zayyA-zAlabhaJjane bhAryA vinazyet / KIpitR-mAtR-putramaraNaM, agacchede vijAnIyAt // 11 // zRGgiNAM daMSTriNAM, upadvaH karoti nUnaM rAjabhayam / putro vA pratiSThA vA, nigaDa| bhujApAzabandheSu // 12 // Asane zayane yAne, zarIre vAhane gRhe / jvalati api jIta, zrIstasya samantataH // 13 // bhArogyaM dhanalAbho vA, candrasUryayordarzane / rAjyaM samudrapAne, sUryasya grahaNe tathA // 14 // "ziraHsphuraNe kila rAjyaM, priyamelo bhavati baahusphurnne| akSisphuraNe ca priyaM, adhare priyasaGgamo bhavati // 1 // gaNDayoH strIlAbhaH, pazobhanaM zRNoti zabdam / netrAnte dhanalAbhaH, oSTe vijayaM vijAnIhi // 2 // pRSThe parAjayo'pi khalu, bhogoMse tathaiva kaNTha ca / / kale lAmo vijayo, vakSasi nAsAyAM prItizca // 3 // lAbhaH stanayorhRdaye, hAnirAlAsa kossprivddhiH| nAbhau sthAnabhraMzo, liGga punaH strIlAbhazca // 4 // nitambayoH sutotpattiH, UrvoH bandhoraniSTaM tu / pArzvayovallabhavaM, vAhanalAbho ghuNTikAyAM bhaNitaH // 5 // pAdatale spharaNena, bhavati salAbho narasyAvA / upari ca sthAnalAbho, jaGkhayosstokamadhvAnam // 6 // puruSAMzamahilAyAH, puruSasya dakSiNA yathoktaphalAH / mahilAMzapuruSamahilayoH bhavanti vAmA yathoktaphalAH // 7 // XOXOXOXOXOXOXOKE // 130 //
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ XXXX thovamaddhANaM // 6 // purisaMsaya mahilAe, purisassa ya dAhiNA jahuttaphalA / mahilaMsapurisamahilANa hoMti vAmA jahuttaphalA // 7 // ityAdi // caH sarvatra vAzabdArthaH, ye prayuJjate, ko'rthaH ? - tadabhidhAyakAni zAstrANi vyApArayanti / punaH 'ye' ityupAdAnaM lakSaNAdibhiH pRthaksambandhasUcanArtham / tatazca pratyekamapi lakSaNAdIni ye prayuJjate na tu samastAnyeva, te kim ? ityAha- 'na hu' naiva 'te' evaMvidhAH zramaNAH sAdhavaH 'ucyante' abhidhIyante / iha ca puSTA''lambanaM vinaita| vyApAraNe evamucyata iti sUtrArthaH // 13 // te caivaMvidhA yadavApnuvanti tadAha - iha jIviyaM aNiyamettA, panbhaTThA samAhijoehiM / te kAmabhogarasagiddhA, uvavajjaMti Asure kAe 14 vyAkhyA --- 'iha' janmani 'jIvitam' asaMyamajIvitam 'aniyamya' dvAdazavidhatapovidhAnAdinA'niyantraya ' prabhraSTAH ' cyutAH samAdhiH- cittasvAsthyaM tatpradhAnA yogAH - zubhamanovAkkAyavyApArAH samAdhiyogAstebhyaH, aniyantritAtmanAM hi pade pade taddhaMzasambhava iti, 'te' anantaramuktAH kAmabhogeSu - abhihitasvarUpeSu raseSu ca - madhurAdiSu gRddhAH - abhikAGkSAvantaH kAmabhogarasagRddhAH, bhogAntargatatve'pi rasAnAM pRthagupAdAnamatigRddhiviSayatAkhyApanArtham, 'upapadyante' jAyante 'Asure' asurasaMbandhini kAye / idamuktaM bhavati -- evaMvidhAH kiJcitkAdAcitkamanuSThAnaM kurvanto'pyasureSvevotpadyante iti sUtrArtha: // 14 // tato'pi cyutAste kimavApnuvanti ? ityAha tatto'vi ya uvahittA, saMsAraM bahuM aNupariyattaMti / bahukammale valittANaM, bohI hoi sudullabhA tesiM // 15 // vyAkhyA--tato'pi cAsuranikAyAd 'uddhRtya' niHsRtya 'saMsAraM ' caturgatirUpaM 'bahu' vipulaM "aNupariyattaMti" 'anupariyanti' sAtatyena paryaTanti / kiJca bahukarmmalepaliptAnAM 'bodhi:' pretyajinadharmAvAptirbhavati sudurlabhA 'teSAm' kapilakeva linA sAdhudharmakathanam /
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTama ndrIyA zrIuttarA- ye lakSaNAdi prayuJjate / yatazcaivamuttaraguNavirAdhanAyAM doSastatastadArAdhane yatitavyamiti bhAva iti suutraarthH||15|| AhadhyayanasUtre kimamI dravyazramaNA jAnanto'pyevaM lakSaNAdi prayuJjate ? ucyate-lobhataH, ata eva tadAkulitasyAtmano duSpUratAmAha- kApilIyazrInemica- kasiNaM pijoimaMloyaM,paDipunnaM dalija egss|tennaavi se Na saMtusse, iti duppUrae ime aayaa||16|| madhyayanam / vyAkhyA-kRtsnamapi' paripUrNamapi 'yaH' surendrAdiH imaM 'loka' jagat 'pratipUrNa' dhanadhAnyahiraNyAdibhRtaM kapilakevasukhabodhA- "dalija" tti dadyAt, kiM bahubhyaH ? ityAha-"egassa" tti ekasmai kasmaicit kathaJcidArAdhitavate, 'tenA'pi' dhanakhyA laghu- dhAnyAdibhRtasamastalokadAyakena, hetau tRtiiyaa| "se" iti saH 'na santuSyet' na hRSyet / kimuktaM bhavati ?-mamaitAva linA sAdhuvRttiH / dhrmkthnm| idatA'nena paripUrNatA- kRteti na tuSTimApnuyAt / uktaM hi-"na vahnistRNakASTheSu, nadIbhirvA mahodadhiH / na caivAtmA'rtha sAreNa, zakyastarpayituM kacit // 1 // yadi syAdratnapUrNo'pi, jambUdvIpaH kathaJcana / aparyAptaH praharSAya, lobhAtasya jinaiH // 131 // smRtaH // 2 // " "itiH' evamarthe, evam-amunoktanyAyena, duHkhena-kRcchreNa pUrayituM zakyo duSpUro duSpUra eva duSpUrakaH / | "ime" tti ayaM pratyakSa: 'AtmA' jIvaH, etadicchAyAH paripUrayitumazakyatvAditi suutraarthH|| 16 // kimiti na santuSyati ? iti svasaMviditaM hetumAha*jahA lAbho tahA lobho, lAbhA lobho pavai / domAsakayaM kajaM, koDIe vina niTTiyaM // 17 // x vyAkhyA-'yathA' yena prakAreNa 'lAbha:' arthA'vAptiH 'tathA' tena prakAreNa lobhH| kimevam ? ityAha-lAbhAllobhaH 'pravarddhate' vRddhiM yAti, iha ca 'lAbhAllobhaH pravarddhate' iti vacanAt yathA tathetyatra vIpsA gamyate, tatazca yathA yathA // 131 // lAbhastathA tathA lobho bhavatItyuktaM bhavati / lAbhAllobhaH pravarddhate ityapi kutaH ? ityAha-dvAbhyAM mASAbhyAM kRtaM dvimASakRtaM 'kArya prayojanam tacceha dAsyAH puSpatAmbUlamUlyarUpaM 'koTyA'pi' suvarNazatalakSAtmikayA'pi 'na niSThitaM' na niSpannam , XoXXXXXXX mAha
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8XOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXO taduttarottaravizeSavAJchAta iti sUtrArthaH // 17 // samprati yaduktam-'dvimASakRtaM kArya koTyA'pi na niSThitamiti tatra kapilakevatadaniSThitiH strImUleti tatparihAryatAM upadarzanAyAha linA sAdhu__ no rakkhasIsu gejjhejA, gaMDavacchAsu nnegcittaasu| Xdhrmkthnm| jAto purisaM palobhittA, khellaMti jahA va dAsehiM // 18 // vyAkhyA-'no' naiva rAkSasya iva rAkSasyaH striyastAsa, yathA hi rAkSasyo raktasarvasvamapakarSanti jIvitaM ca prANinAmapaharanti evametA api, tattvato hi jJAnAdInyeva jIvitaM ca arthazca tAnyetAbhirapahiyanta eva / tathA coktam"vAtodbhUto dahati hutabhug dehamekaM narANAM, matto nAgaH kupitabhujagazcaikadehaM nihanti / jJAnaM zIlaM vinayavibhavaudAryavijJAnadehAn , sarvAnAna dahati vanitA''muSmikAnaihikAMzca // 1 // " "gijheja" tti 'gRddhayet' abhikADhAvAn bhavet , kidRzISu ?-gaMDavacchAsu" tti gaNDaM-gaDu, iha copacitapizitapiNDarUpatayA gaNDe kucAvuktI, te vakSasi yAsAM tAstathAbhUtAstAsu, vairAgyotpAdanArtha cetthamuktam / tathA'nekAni-anekasahayAni caJcalatayA cittAni-manAMsi yAsAM tA anekacittAH tAsu, Aha ca-"hRdyanyadvAcyanyat, kArye'pyanyatpuro'tha pRSThe'nyat / anyattava mama cAnyat , strINAM sarva kimapyanyat // 1 // " tathA "jAo" tti yAH 'puruSa' manuSyaM kulInamapIti gamyate, 'pralobhya' tvameva mama zaraNaM tvameva ca prItikRt ityAdikAbhirvAgbhirvipratArya krIDanti / "jahA va" tti vAzabdasyaivakArArthatvAd yathaiva 'dAsaiH' ehi gaccha mA vA tvaM yAsIrityAdivitathoktiprabhRtibhiH krIDAbhirvilasantIti sUtrArthaH // 18 // punastAsAmevA'tiheyatAM darzayannAha nArIsu No pagejjhejA, itthI vippajahe anngaare| dhammaM ca pesalaM NacA, tattha Thaveja bhikkhU appANaM // 19 // vyAkhyA-'nArISu' strISu 'no' naiva 'pragRdhyet' prazabda AdikarmaNi, tato gRddhimArabhetA'pi na, kiM punaH kuryAt ? iti *OXXXXXXXXXXXX yA jAo" ti bADanti / "jahA sUtrArthaH // 10
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhA khyA laghu vRttiH / // 132 // bhAvaH / "itthi" tti striyaH "vippaja he " tti viprajahyAt / pUrvatra nArIgrahaNAd manuSyastriya evoktAH, iha punardevatiryaksambandhi| nyo'pi tyAjyatayA ucyante iti na paunaruktyam, upadezatvAdvA / 'anagAraH' prAgvat kiM punaH kuryAt ? ityAha- 'dharmameva' brahmacaryAdirUpam, casyAvadhAraNArthatvAt, 'pezalam' iha paratra caikAntahitatvenA'timanojJaM 'jJAtvA' avabudhya 'tatre'ti | dharme 'sthApayet' nivezayet 'bhikSuH' yatiH AtmAnaM viSayAbhilASaniSedhAditi sUtrArthaH ||19|| adhyayanArthopasaMhAramAha - ii esa dhamme akkhAe, kavileNaM ca visuddhapanneNaM / tarihiMti je u kAhiMti, tehiM ArAhiyA duve loga // 20 // tti bemi // vyAkhyA- 'itI' tyanena prakAreNa 'eSaH' anantaroktarUpaH 'dharmmaH ' yatidharmmaH ' AkhyAtaH ' kathitaH / kena ? ityAha'kapilena' ityAtmAnameva nirdizati, pUrvasaGgatikatvAd amI madvacanataH pratipadyantAM dharmmamiti / 'caH' pUraNe / 'vizuddhaprajJena' nirmalAvabodhena, ato'rthasiddhimAha - "tarihiMti" tti tariSyanti bhavAmbhodhimiti zeSaH / 'ye' ityavizeSAbhidhAne, 'tuH' pUraNe, tato'vizeSata eva tariSyanti ye 'kariSyanti' anuSThAsyanti prakramAdamuM dharmmam / anyacca taiH 'ArAdhitau' saphalIkRtau 'dvau' dvisaMkhyau 'lokau' ihaparalokAvityarthaH, iha mahAjanapUjyatayA paratra ca niHzreyasA'bhyudayaprAptyeti sUtrArthaH // 20 // 'iti' parisamAptau bravImIti prAgvaditi // iti zrInemicandrasUrivinirmitAyAM uttarAdhyayanalaghuTIkAyAM sukhabodhAyAM kApilIyAkhyaM aSTamamadhyayanaM samAptam // XXX XCXCXCX aSTamaM kApilIya madhyayanam / kapilakevalinA sAdhudharmakathanam / // 132 //
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ karakaNDa| caritram / - atha namipravrajyAkhyaM navamamadhyayanam / -- -- -- uktamaSTamamadhyayanam / sAmprataM namivaktavyatAnibaddhaM namipravrajyAkhyaM navamamArabhyate / asya cAyamabhisambandhaH'anantarAdhyayane nirlobhatvamuktam , iha tu tadanutiSThata ihaiva devendrAdipUjopajAyate iti dayate' ityanena sambandhenAssyAtasyAsyA yayanasya prastAvanArtha namicaritaM tAvaducyate / iha ca yadyapi namipravrajyaiva prakrAntA tathApi yathA'yaM pratyekabuddhastathA'nye'pi karakaNDAdayastraya etatsamakAlasuralokacyavana-pravrajyAgrahaNa-kevalajJAnotpatti-siddhigatimAja iti prasaGgato vineyavairAgyotpAdanAthaM tadvaktavyatA'pyabhidhIyate / tadyathA-karakaMDU kaliMgesuM, paMcAlesu ya dummuho / namI rAyA videhesuM, gaMdhAresu ya na~ggaI // 1 // vasahe ya iMdakeU, valae aMbe ya pupphie bohI / karakaMDu dummuhassA, namissa |gaMdhAraranno ya // 2 // tattha karakaMDU caMpAe nayarIe dahivAhaNo rAyA, tassa ya ceDagassa dhUyA paumAvaI devii| annayA ya tIse dohalo jAo-| kihAhaM rAyanevattheNa nevatthiyA mahArAyadhariyacchattA ujANakANaNANi hatthikhaMdhavaragayA viharijA ? / sA oluggA jAyA / rAiNA pucchiyA / kahio sbbhaavo| tAhe rAyA ya sA ya jayahathimmi aaruuddhaaii| rAyA chattaM dharei / / gayA ujjANaM / paDhamapAuso ya tayA yaTTai / sIyalaeNaM surabhimaTTiyAgaMdheNa abbhAhao vaNaM saMbharei / karI vi payaTTo vaNAbhimuho pyaao| jaNo na tarai piTThao olggiuN| do vi aDaviM pavesiyAI / rAyA vaDarukkhaM pekkhai, deviM |bhaNai-eyassa vaDassa heTeNa jAhi ti, tao tumaM sAhaM givhijjAsi / tAe paDisuyaM, na tarai gihiuM / rAyA dakkho, teNa sAhA gahiyA / so uttinno nirANaMdo kiMkAyabayAmUDho gao caMpaM / sA ya paumAvaI nIyA nimmANusiM PXOXOXXXXXXXXX - - u04013
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ navamaM zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / nmiprvjyaakhymdhyynm| karakaNDucaritram / // 133 // XOXOXOXOXOX8X-XXEY addviN| jAva tisAio pecchai talAgaM mahaimahAlayaM / hatthI tattha oinno abhiramai / imA vi saNiyaM saNiyaM oinnA kariNo uttinnA talAgAo disAo na jANai bhayabhIyA samaMtao taM vaNaM ploei| tao-aho! kammANa pariNaI jeNa appatakkiyameva erisaM vasaNamahaM pattA, tA kiM karemi? kattha gacchAmi ? kA me gai ? tti / sA ya paravasA roviuM pvttaa| khaNametteNa ya kAUNa dhIriyaM ciMtiyaM tIe-na najai bahuduTThasAvayasaMkule eyammi bhIsaNe vaNe kiM pi havai, tA appamattA havAmi / tao kayaM causaraNagamaNaM, garahiyAI ducariyAI, khAmio sayalajIvarAsI, kayaM sAgAraM bhattapaJcakkhANaMjai me hoja pamAo, imassa dehassimAi velaae| AhAramuvahidehaM, carime samayammi vosiriyaM // 1 // tahA paMcanamokAro me saraNaM, jao so ceva ihalogaparalogesu kallANAvaho / bhaNiyaM ca-"vAhi-jala-jalaNa-takkara-hari-kari-saMgAma-visaharabhayAI / nAsaMti takkhaNeNaM, navakArapahANamaMteNaM // 1 // na ya kiMci tassa pahavai, DAiNi-veyAla-rakkha-mAribhayaM / navakArapahAveNaM, nAsaMti ya sayaladuriyAI // 2 // tahA-hiyayaguhAe navakArakesarI jANa saMThio niccaM / kammaTTagaMThidoghaTTaghaTTayaM tANa parina8 / 3 // " tao navakAramaNusaraMtI paTThiyA egdisaae| jAva dUraM gayA tAva diTTho ego tAvaso, tassa mUlaM gayA, abhivaaio| sA pucchiyA teNa-kao si ammo ihAgayA? / tAhe kahei-ahaM ceDayassa dhUyA jAva hatthiNA ANIyA / so ya tAvaso ceDassa niyllo| teNa AsAsiyA 'mA bIhehi' tti, bhaNiyA ya--mA soyaM karehi, Iiso ceva esa saMjogaviyogaheU jammaNa-maraNa-roya-soyapauro asAro saMsAro, vaNaphalehiM aNicchaMtI vi kArAviyA pANavitti, nIyA ya vasimaM / bhaNiyA ya-etto pareNa halakiTThA bhUmI, na akamAmo amhe, eso daMtapurassa | visao, daMtavako ya rAyA, tA tumaM nibbhayA gaccha eyammi nayare, puNo susatyeNa gacchejasu caMpaM ti / niyatto taavso| iyarA vi paviTThA dNtpurN|gyaa ya pucchaMtI sAhuNImUlaM, vaMdiyA pavattiNI / pucchiyA-kuo sAvigA? / kahiyaM tIe jaha XOXOXOXOXOXOXOXXXX
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ karakaNDacaritram / TThiyaM / parunnA maNAgaM / saMThaviyA ya pavattiNIe-mahANubhAve ! mA kuNasu cittakheyaM, alaMghaNIo vihiprinnaamo| jao| "vihaDAvai ghaDiyaM pi hu, vihaDiyamavi kiMci sNghddaavei| ainiuNo esa vihI, jaMtUNa suhAsuhakaraNe // 1 // " kizca "khaNadidvanahavihave, khaNapariyaTuMtavivihasuhadukkhe / khaNasaMjogavioge, saMsAre natthi kiM pi suhaM // 1 // jeNaM ciya| |saMsAro, bahuvihadukkhANa esa bhaMDAro / teNaM ciya iha dhIrA, apavaggapahaM pavajaMti // 2 // " evamAi aNusAsiyA saMvegamuvagayA tANa ceva mUle pviyaa| pucchiyA vi dikkhAe adANabhaeNa gabbho na akkhAo / pacchA nAe mayahariyAe sabbhAvo khio| pacchannaM dhariyA / pasUyA samANI sahanAmamuddAe kaMbalarayaNeNa ya susANe chaDDei / pacchA susANapAlageNa gahio, bhajjAe appio| 'avakannio' tti nAma kayaM / sA ya ajjA tIe pANIe samaM mittiM karei tti / sA ajjA tAhiM saMjaIhiM pucchiyA-kahiM gabbho ? / bhaNai-mayago jAo to me ujjhio| so tattha sNvdduui| tAhe dAragarUvehiM samaM ramai / so tANi DiMbharUvANi bhaNai-ahaM tubhaM rAyA mamaM karaM deha / so lukkhakacchUe ghio| tANi bhaNai-mamaM kaMDuyaha / tAhe se 'karakaMDu' tti nAmaM kyN| so ya tAe saMjaIe annurtto| sA ya se moyae dei / jaM vA bhikkhaM laTuM lhei| saMvaDio so susANaM rakkhai / tattha do saMjayA taM masANaM keNai kAraNeNa aigayA jAva egattha vaMsakuDaMge daMDaM pecchaMti / tattha ego daMDalakkhaNaM jANai, jahA-"egapatvaM pasaMsaMti, dupavA kalahakAriyA / tipatrA lAbhasaMpannA, caupavA mAraNaMtiyA // 1 // paMcapadhA u jA laTThI, paMthe kalahanivAriNI / chapavA ya Ayako, sattapannA arogiyA // 2 // cauraMgulapaiTThANA, aTuMgulasamUsiyA / sattapatvA ya jA laTThI, mattagayanivAriNI // 3 // aTThapavA asaMpattI, navapacA jasakAriyA / dasapavA u jA laTThI, tahiyaM savasaMpayA // 4 // vaMkA kIDakkhaiyA, cittalayA polaDA ma daDDA ya / laTThI ya ubbhasukkA, vajeyacA payatteNaM // 5 // ghaNavaddhamANapavA, niddhA vanneNa egavannA ya / emAilakkhaNa
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhA khyA laghuvRttiH / // 134 // juA, pasatthalaTThI muNeyavA // 6 // " tao teNa bhaNiyaM-- jo eyaM daMDaM gihissai so rAyA hohitti, kiMtu paDicchiyavaM tao jAva annANi cattAri aMgulAI baDhai tAhe jogu tti / taM teNaM mAyaMgaceDaeNaM suyaM, ekkeNa ya ghinAieNa / tAhe so dhijAio appasAgAriyaM tassa cauraMgulaM khaNiUNaM chiMdei / teNa ceDageNa diTTho / so uddAlio / so teNa dhiMjjAieNa kAraNiyaM nIo / bhaNai - dehi daMDagaM / so bhaNai - mama masANe esa vaDDio, ao na demi / dhijvAio bhai - annaM ginha | so necchai, bhaNai ya- eeNa mama kajjaM ti / so dArago na dei / tehiM so dArago pucchio| kiM na desi ? / bhaNai ya - ahaM eyassa daMDagassa pabhAveNaM rAyA hohAmi tti / tAhe kAraNiyA hasiUNaM bhaNati -- jayA tumaM rAyA hojjAsi tayA tumaM eyarasa gAmaM dejjAsi / paDivannaM teNa / dhijjAieNa vi anne dhijjAiyA bhaNiyA, jahAeyaM mArettA daMDagaM harAmo / taM tassa piuNA suyaM / tANi tinni vi naTThANi jAva kaMcaNapuraM gayANi / tattha aputto rAyA mao / Aso ahivAsio / tassa bAhiM suyaMtassa mUlamAgao, payAhiNIkAUNa Thio / jAba AyareNa nAyarA pecchati lakkhaNajuttaM / jayasado kao / naMdItUramAhayaM / imo vi jaMbhaMto uTThio, vIsattho AsaM bilaggo pavesijjai / 'mAyaMgo' tti dhijAiyA na diMti pavesaM / tAhe teNa daMDarayaNaM gahiyaM, taM jaliumADhattaM / te bhIyA ThiyA / tA teNa vADahANagA hariesA dhijAiyA kayA / uktaJca - "dadhivAhanaputreNa rAjJA tu karakaNDunA / vATadhA nakavAstavyAzcANDAlA brAhmaNIkRtAH // 1 // " tassa ya gharanAmaM 'avakinnago' tti avahIriUNa tehiM taM caiva ceDagakathaM nAmaM paiTThiyaM 'karakaMDu' tti / tAhe so dhijjAio Agao -- dehi me gAmaM / bhaNai - jo te rucca taM ginha / so bhai - mama caMpAe gharaM to tIe visae dehi / tAhe dahivAhaNassa lehaM dei - dehi mamaM gAnaM egaM, ahaM tubbhaM jaM ruccai gAmaM vA nagaraM vA taM demi / so ruTTho - duTThamAyaMgo appANaM na yANai tti / dUeNa paDiyAgaeNa kahiyaM / xoxoxoxoxoxoxoxoXXXXX navamaM namiva jyAkhya madhyayanam / karakaNDucaritram / // 134 //
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 karakaMDU kuvio / caMpA rohiyA / juddhaM ca vtttti| tAe saMjaIe suyaM / 'mA jaNakkhao hohi' tti mayahariM Apucchi - UNa gayA taM nayariM / karakaMDuM ussArittA rahassaM bhiMdai- esa tava piya tti / teNa tANi ammApiyaro pucchiyANi / tehiM sanbhAvo kahio / mANeNaM na osarai / tAhe sA caMpaM aigayA, ranno gharaM aIi, nAyA, pAyavaDiyAo dAsIo parunnAo / rAyAe vi suyaM / so vi Agao / vaMdittA AsaNaM dAUNa taM gandhaM pucchai / sA bhaNai - esa so jeNa rohiyaM nayaraM / tuTTho niggao milio / do vi rajjANi tassa dAUNa dahivAhaNo pavaio / karakaMDU ya mahAsAsaNo jAo / so ya kira goulappio / aNegANi tassa goulANi jAyANi / jAva sarayakAle egaM govaccha gaM thoragattaM seyaM picchai / bhaNai -- eyassa mAyaraM mA duhijjahA, jayA vaDio hojjA tayA aNNANaM gAvINaM duddhaM pAvenAha / te govAlA paDisuNaMti / so uccattavisANo gaMdhavasaho jAo / rAiNA diTTho / so juddhikao jAo / puNo kAleNa rAyA Agao / peccha mahAkAyaM junavasabhaM paDuehiM parighaTTijjataM / gove pucchei -- kahiM so vasaho ti ? / tehiM so dAio tayavattho / bhaNiyaM ca -- gohaMgaNassa majjhe, DhakkiyasaddeNa jassa bhajjaMti / dittA vi dariyavasabhA, sutikkhasiMgA samatthA vi // 1 // porANayagayadappo, galaMtanayaNo calaMtavisamoTTho / so ceva imo vasabho, paDuyaparighaTTaNaM sahai // 2 // taM tArisaM pecchiya gao visAyaM ciMtei aNizcayaM - aho ! tAriso hoUNa saMpai eyAriso jAo eka vasabho, tA save athirA saMsAre payatthA / tahA hi-jo tAva bhogovabhoganibaMdhaNaM mahAmohaheU ya attho so adhuvo / bhaNiyaM ca - "cavalaM suracAvaM va, vijjulehaM va caMcalaM / pAovalaggapaMsu va, dhaNaM athiradhammayaM // 1 // atthaM corA viluMpaMti, uddAlaMti naresarA / vaMtarAya nigUti, giNhaMti aha dAiyA // 2 // huyAsaNo Dadde sabaM, jaluppIlo viNAsae / sabassa haraNaM vA vi, karei kuvio jamo // 3 // " tahA paramANaMdaheU iTThajaNasaMgamo vi aNico | kahUM ? - jahA saMjhAe rukkhammi, karakaNDucaritram /
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ navama zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRciH / nmiprvjyaakhymdhyynm| durmukha caritram / // 135 // // 135 // milaMti vihagA bahU / paMthiyA pahiyAvAse, jahA desaMtarAgayA // 1 // pahAe jati sabai vi, annamannadisaMtaraM / evaM kuTuMbavAse vi, saMgayA bahavo jiyA // 2 // narAmaratirikkhAi-joNIsu kammasaMjuyA / macuppahAyakAlammi, save jaMti disodisiM // 3 // tahA-"jeNummattapamattau hiMDai puripahihiM, moDAuDi karaMtau veDhiu bahunarahiM / taM joyaNu aireNa jaNa! khaNabhaMgurau, jararogihiM sosijai rakkhaMtaha kharau // 1 // " tahA-"gabbhe jamme bAla-taNammi taruNattaNammi theratte / maTTiyabhaMDaM va jiyA, sabAvatthAsu vihaDaMti // 1 // " emAi ciMtaMto paDibuddho patteyabuddho jAo, kAUNa paMcamuTThiyaM alloyaM devayAviinnaliMgo viharai / bhaNiyaM ca- seyaM sujAyaM suvibhattasiMgaM, jo pAsiyA vasabhaM goTThamajjhe / riddhiM ariddhiM samupehiyANaM, kaliMgarAyA vi samekkha dhammaM // 1 // " saMpai dummuhacariyaM| asthi iheva bhArahe vAse kaMpillaM nAma puraM / tattha harikulavaMsubbhavo jao nAma rAyA, tassa guNamAlA nAma bhAriyA / so ya rAyA tIe saha rajjasirimaNuhavaMto gamei kAlaM / annayA atthANamaMDavahieNa pucchio dUo-kiM natthi mamaM jaM annarAINamatthi / dUeNa bhaNiyaM-deva ! cittasabhA tumha natthi / tao rAiNA ANattA thavaiNo, jahAlahaM cittasabhaM kareha / AesANaMtaraM samADhattA / tattha dharaNIe khannamANIe kammakarehiM paMcamadiNe sabarayaNamao jalaNo ba teyasA jalaMto diTTho mahAmauDo, saharisehiM siTTho jayarAiNo / teNa vi parituTThamaNeNaM gaMdItUraravapuvayaM uttAriu bhUmivivarAo pUiyA thavaimAiNo jahArihaM vatthamAIhiM / thevakAleNa nimmAyA uttuMgasiharA cittasabhA / sohaNadiNe ya kao cittasabhAe pveso| Arovio maMgalatUrasaddeNa appaNo uttamaMge muddo| tappabhAveNa dovayaNo so rAyA jaao| yenonmattapramatto hiNDati purIpathiSvahamahamikAM kurvan veSTito bahunaraiH / tad yauvanamacireNa jana ! kSaNabhaGguraM jarArogaiH zuSyate rakSataH kSaritam // 1 // asthi // 135 //
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ durmukhacaritram / loeNa ya tassa 'domuha tti nAma kayaM / aikaMto koi kaalo| tassa ya rAiNo satta taNayA jaayaa| 'duhiyA me Natthi' tti guNamAlA addhiti karei / mayaNAbhihANassa jakkhassa icchai uvAiyaM / annayA pAriyAyamaMjarIuvalaMbhasuviNayasUiyA jAyA tIse duhiyA / kayaM ca vaddhAvaNayaM, dinnaM jakkhassa ovAiyaM, kayaM ca tIe nAmaM mayaNamaMjari tti / kameNa jAyA jovaNatthA / io ya ujeNIe caMDapajjoo raayaa| tassa dUeNa sAhiyaM-jahA dummuho rAyA jaao| pajoeNa bhaNiyaM-kahaM ? / dUeNa bhaNiyaM-tassa eriso mauDo atthi tammi Arovie domuhANi havaMti / mauDassuvari |pajjoyassa lobho jaao| dUaM dummuharAiNo pesai-eyaM mauDarayaNaM mama pesehi, aha na pesasi to jujhasajjo hohi / domuharAiNA dUo bhaNio pajoyasaMtio-jai mama jamaggiyaM deha to ahamavi mauDaM demi / dUeNa bhaNiyaM| kiM maggaha ? / rAiNA bhaNiyaM-deha analagirihatthI, aggibhIrU tahA rahavaro ya / jAyA ya sivAdevI, lehAyariyalohajaMgho y||1|| eyaM ca pajoyassa rjsaarN| paDigao dUo ujeNiM / sAhiyaM pajoyassa domuhasaMtiyaM paDivayaNaM / kuddho aIva pajoo calio caturaMgabaleNa / donni lakkhA mayagalANaM, donni sayasahassA rahANaM, paMcaajuyANi hayAgaM, sattakor3Io payAijaNANaM / aNavarayapayANehiM saMpatto paMcAlajaNavayasaMdhiM / iyaro vidomuharAyA cauraMgabalasamaggo nIhario nayarAo / gao paDisammuhaM pajoyassa paMcAlavisayasaMdhIe / raio garuDavho pajoeNa, sAyaraho domuheNa / tao kameNa saMpalaggaM doNha vi balANa jujhaM / so mauDarayaNappabhAveNa ajeo domuhraayaa| bhaggaM pajoyassa balaM / baMdhiUNa pajoo pavesio nayaraM / dinnaM calaNe kaDayaM / suheNa tattha pajoyarAiNo vaccai kaalo| annayA diTThA teNa mynnmNjrii| jAo gADho annuraao| tao kAmaggiNA DajjhamANassa ciMtAsaMtAvagayassa volINA kaha vi rAI / paJcUse sa gao atthANaM / diTTho parimilANamuhasarIro domuharAiNA, pucchio sarIrapauttiM / na dei paDivayaNaM / sAsaMkeNa ya gADhayaraM
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ navamaM REONI zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA mukhabodhAkhyA laghuvRttiH / nmiprvjyaakhymdhyynm| namicaritram / // 136 // XOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOX puTTho / tao dIhaM nIsasiUNa jaMpiyaM pajjoeNa-mayaNavasagassa naravara !, vAhivighatthassa taha ya mattassa / kuviyassa maraMtassa ya, lajjA dUrujjhiyA hoi // 1 // tA-jai icchasi mama kusalaM, payaccha to mayaNamaMjariM eyaM / niyadhUyaM me | naravara !, na desi pavisAmi jalaNaM ti // 2 // tao domuheNa nicchayaM nAUNa dinnA, sohaNadiNamuhutte kayaM pANiggahaNaM / kaivayadiNehiM pUiUNa visajio gao ujjeNiM pjjoo| annayA Agao iMdamahasavo / domuharAiNA AiTThA | nAyarajaNA-ubbheha iMdakeuM / tao maMgalanaMdImahAraveNa dhavaladhayavaDADoyakhiMkhiNIjAlAlakio avalaMbiyavaramalladAmo maNirayaNamAlAbhUsio nANAvihapalaMbamANaphalanivahaciMcaio ubhio iMdakeU / tao nacaMti naTTiyAo, gijaMti sukairaiyA kababaMdhA, nacaMti narasaMghAyA, dasati diTThimohaNAiM iMdayAlAiM iMdiyAliNo, dijaMti taMbolA, khippaMti kuMkumakappUrajalacchaDA, dijaMti mahAdANAI, vajaMti muiMgAiAujjAiM / evaM mahApamoeNa gayA satta vaasraa| AgayA punnimaa| pUio mahAvicchaDeNa kusumavatthAIhiM domuharAiNA iMdakeU mahAtUraraveNa / annammi diNe paDio meiNIe / diTTho rAiNA amejjhamuttaduggaMdhe nivddio| jaNeNa pariluppamANo ya daNa ciMtiyaM-dhiratthu viz2ureha va caMcalANaM pariNAmavirasANaM | riddhINaM / eyaM ciMtayaMto saMbuddho pattayabuddho jaao| paMcamuTTiyaM loya kAUNa paJcaio (uktazca-"jo iMdakeDaM suyalaM kiyaM taM, daTuM paDataM paviluppamANaM / riddhiM ariddhiM samupehiyANaM, paMcAlarAyA vi samekkha dhamma // 1 // " saMpayaM namicariaM___ atthi iheva bhArahe vAse avaMtIjaNavae sudaMsaNaM nAma puraM / maNiraho nAma rAyA / tassa sahoyaro jugabAhU juvraayaa| tassa ya niruvamarUvalAvannA mayaNarehA nAma bhAriyA / sA ya aJcaMtaparamasAviyA-tIe putto sabaguNamAsaMpanno caMdajaso nAma / annayA maNiraho mayaNarehaM davaNa ajjhovavanno ciMtiuM payatto-kahaM puNa eyAe saha mama saMjoo bhavissai, ahavA tAva paDhama pII karemi, pacchA cittabhAvaM nAUNa jahAjoggaM jaissAmi / evaM maMteUNa *OXOXOXOXOXOXOXOXOX // 136 //
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ namicaritram / tIe saha pIiM ghaDei / puppha-kuMkuma-taMbola-batthA-'laMkArAiyaM pesei / na ya tIe koi anno duTThabhAvo hiyae / evaM kAlo| baccai / annayA maNiraheNa mayaNarehA bhaNiyA-suMdari ! jai mamaM purisaM paDivajjasi tA sayalarajasAmiNiM karemi / tIe bhaNiyaM-napuMsitthibhAveNa vajjiyassa purisattaM tujjha puvakammeNeva jAyaM, mayA appaDivanne vi jaM puNa rajasAmittaM taM pi ko harigaM tarai tuha bhAijuvarAyaghariNIsadaM vahatIe mamaM? ti, annaM ca je sappurisA havaMti te maraNavasaNaM bahumannaMti na uNa ihaloya-paraloyaviruddhaM AyaraMti, jao-"jIvANaM hiMsAe, alieNaM taha parassa haraNeNaM / paraitthikAmaNeNaM, jIvA narayammi vaJcaMti // 1 // " tA mahArAya ! evaM vavatthie muttUNa duTThabhAvamAyAraM paDivajasu / evaM ca soUNa tuhiko tthio| ciMtiyaM ca teNa-na esA jagavAhammi jIvamANe annaM purisamicchei, tA eyaM vissaMbheNa ghAemo, tao balakAreNa gihissAmi, na anno ko vi uvAo atthi tti / evaM kAlo vaccai / annayA mayaNarehA| caMdaM sumiNe daGNa bhattuNo sAhei / teNa bhaNiyA-suMdari ! sayalapuhavimaMDalanayalassa mayaMkabhUo suo te bhavissai / tao tIe gabbhasaMbhavo sNvutto| taie ya mAse dohalo jAo-jai jiNANaM muNINaM ca pUrya karemi, sayayaM ca titthayarANaM saMtiyAo kahAo nisuNemi / tao jahicchAe saMpUriyaDohalA gambhaM saheNabahai / annayA vasaMtamAse jugabAhU mayaNarehAe saha ujANe kiiddtthmuvaago| khajabhoyaNapANakhittassa atthagirIo volINo ahesaro / ucchAio tamaniyareNa bhuvnnaabhoo| tao jugabAhU tammi ceva ujjANe tthio| maNiraheNa ciMtiyaM-sohaNo esa avasaro, egaM tAva jugabAhU nayarabAhirujjANe Thio, bIyaM thovasahAo, taiyaM rayaNI, cautthaM timiraniyareNa aMdhAriyaM vaNaM, tA gaMtUNa mAremo, tAhe mayaNarehAe saha nissaMka ramissAmi / evaM ca ciMtiUNa maNDalaggaM gahAya gao ujjANaM / jugabAhU vi kAUNa raikIlaM pasutto kayalIhare / purisA causu vi pAsesu nivannA / bhaNiyA ya te maNiraheNa-kattha jugbaahuu| sAhio KeXOXOXOXXOXOXOXoke
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ navama zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRciH / nmiprvjyaakhymdhyynm| nami caritram / // 137 // BXXXXXXXXXXXX ya tehiM / 'mA ittha koi satta rayaNIe abhibhavissai tti adhiIe Agao ahaM' ti bhaNiUNa paviTTho kayalIharae / |sasaMbhamamuDhio jugabAhU, kao pnnaamo| bhaNio maNiraheNa-uDehi, nayaraM pavissAmo, alamettha vAseNaM / tao uhiumADhatto jugabAhU / etthaMtare aviyAriUNa kajjAkajaM agaNiUNa jaNAvavAyaM ujjhiUNa paralogabhayaM vIsatthahiyao Ahao daDhaM nisiyakhaggeNa kaMdharAe maNiraheNa / guruppahAraveyaNAnimIliyaccho nivaDio dhrnnivtttte| dhAhAviyaM |mayaNarehAe-aho ! akajaM kayaM ti / tao pahAviyA ujjayakhaggA purisA / bhaNiyaM-kimeyaM ? ti / saMlataM maNi-| raheNa-mama hatthAo pamAeNa khaggaM nivaDiyaM, alaM suMdari ! bhaeNa / tao purisehiM nAUNa maNirahaciTThiyaM balA nIo nayaraM maNiraho, sAhio caMdajasassa jugvaahvuttNto| aIvakaluNaM kaMdaMto vijjaniyaraM gihiUNAgao ujjANaM, kayaM vejehiM vaNakammaM, thovaMtareNa paNaTThA vAyA, nimIliyaM loyaNajayalaM, nizciTThIhUAI aMgAI, ruhiranivahaniggameNa | dhavalIhUyaM sarIraM / tao mayaNarehA nAUNa maraNAvatthaM jugabAhakannamUle ThAiUNa bhattuNo mahuraM niuNaM bhaNiu~ payattA| mahANubhAva! karesu maNasamAhiM, mA karesu kassai uvariM paosaM, bhAvesu sabasattesu metti, paDivajasu causaraNagamaNaM, garihesu ducariyaM, sammamahiyAsesu sakammavaseNa samAgayamimaM vasaNaM / bhaNiyaM ca-"ja jeNa kayaM kammaM, annabhave | ihabhave vasaMteNaM / taM teNa veiyavaM, nimittamettaM paro hoi // 1 // " tA geNhasu paraloyapAheyaM / avi ya-"paDivajasu sabannu, devaM saddahasu prmtttaaii| jA jIvaM guNanihiNo, paDivajasu sAhaNo gurugo||1|| pANivahA-'liya-paradhaNamehuna-pariggahANa veramaNaM / tivihaM tiviheNa tahA, kuNasu tumaM jAvajIvAe // 2 // aTThArasaha samma, pAvaTThANANa taha ya paDikkamasu / bhAvesu bhavasarUvaM, aNusarasu maNe namokAraM // 3 // " jao-"paMcanamukArasamA, aMte vaccaMti jassa dasapANA / so jai na jAi mokkhaM, avassa vemANio hoi / / 1 // " tahA vosirasu savasaMgaM / jao-"na piyA YoX- XXXXXXX // 137 //
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ nami caritram / na ceva mAyA, na suyA na ya bhAyaro na suhi baMdhU / na ya dhaNanicayA saraNaM, saMsAre dukkhapaurammi // 1 // eko |ciya iha saraNaM, jammaNa-jara-maraNa-dukkhataviyANaM / sattANa suhanihANaM, jiNiMdaparibhAsio dhammo // 2 // " evaM ca |savaM jugabAhuNA uttamaMgaviraiyakaramauliNA paDicchiyaM / thevavelAe suhajjhavasANovagao pNcttmuvgo| tao akaM| diumADhatto caMdajaso / mayaNarehAe ciMtiyaM-dhiratthu majjha rUvassa evaMvihANatthamUlamsa, saMpai esa pAvakArI aNicchamANIe vi me avassa sIlabhaMgaM karissai, tA alaM etthAvatthANeNa, annattha dese gaMtUNa paraloyakajamaNuciTThAmi, anhA puttassa vi esa pAvo viNAsaM karissai / evaM maMtiUga sogAulahiyayANa caMdajasAINa aDDarattasamae gurudukkhasaMtattamaNA nIhariyA ujjANAo gayA puvaabhimuhii| pattA mahADaiM / volINA jAmiNI / vaccaMtIe majjhaNhe pAviyaM paumasaraM / vaNaphalehiM kayA pANavittI / addhakheyakhinnA pasuttA sAgAraM bhataM paccakkhAittA kayalIhare / AgayA rayaNI / tIe ghurukaMti vagyA, guMjaMti sIhA, dhurudhuraMti varAhA, phekkAraMti bheravaM bhasuyAo / evaM aNegasAvayasaddavittatthAe namokA-I7 raciMtaNaparAe avaratte jAyA uyare aIvaveyaNA / kiccheNa pasUyA savalakkhaNasaMpannaM dAragaM / pahAe ya kaMbalarayaNeNa veDhittA jugabAhunAmaMkiyaM muddArayaNaM ulaMbiUNa kaMdharAe gayA saravaraM / pakkhAliUNa aMbarAiM avainnA majaNatthaM / etthaM tare jalamajjhAo kayaMto va samuddhAio aIvajaveNa jlkrii| gahiyA teNa suNddaae| pakkhittA nhyle| bhaviyacayAnioX geNa diTThA naMdIsaradIvapatthieNa vijAharajuvANeNaM / 'rUvavai' tti kAUNa gahiyA nivaDamANI karuNaM ruyamANI / nIyA veyaDa pvyN| bhaNio ya so ruyamANIe-bho mahAsatta! ajAhaM rayaNIe vaNamajjhe pasUyA, dAragaM taM ca kayalIhare muttUNa saramavainnA, jalagaeNa ukkhittA tumae gahiyA, tA so bAlo keNai vaNayareNa vAvAijassai ahavA AhAravirahio sayaM ceva vivajejA, tA mahApurisa! avaccadANeNa pasAyaM kAUNa mA vikkhevaM karehi, dArayamANehiM mamaM vA tattha nehi tti / XXXXXXXXXXXXXX
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarA- dhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / navamaM nmiprtrjyaakhymdhyynm| namicaritram / // 138 // vijAharajuvANaeNa bhaNiyaM-jai maM bhattAraM paDivajasi tA tujjha AesakArI mvaami| annaM ca-gaMdhArajaNavae rayaNAbahe nayare maNicUDo nAma vijAhararAyA, kamalAvaI bhAriyA, tesiM putto maNippaho ahayaM ca maNicUDo, doNha vi seDhINaM AhevacaM pAleUNa nizcinnakAmabhogo marma raje ThAviUNa cAraNasamaNasamIve dikkhaM paDivano, so ya aNukameNa viharato aIyavAsare Agao Asi ihaM, saMpai ceiyavaMdaNatthaM naMdIsaraM gao, tassa samIve vaccaMteNa mae tumaM | diTThA, tA suMdari! sayalavijAharINa sAmitte Thavemi tumaM, paDivajasu mama nAyagaM ti, annaM ca so tujjha taNao AsAvaharieNa mihilAhivaiNA aDaviM viyaraMteNa diTTho mahAdevIe dinno, sA puttaM va pAlei, eyaM mae pannattIe mahAvijAe AbhoeUNa nAyaM, na eyamannahA, tA suyaNu! muMcasu ubveyaM, avalaMbesu dhIrayaM, kuNasu pasannaM maNaM, mANesu mae samANaM jovaNasiAre / eyaM soUNa ciMtiyaM mayaNarehAe-aho! me kammapariNaI jeNa annannavasaNabhAgiNI bhavAmi, tA kimettha kAyacaM ?, mayaNaghattho ya pANI na gaNei kajAkajaM, na viyArei guNadosaM, na muNei paraloyaviruddhaM, nAvekkhai loyAvavAyaM, tA evaM vavatthie 'sIlaM rakkhiyazvaM mae keNai vikkheveNaM' ti ciMtiUNa bhaNio khayaro-supurisa ! | naMdIsaravaradI nehi maM, tatthAvassaM tuha piyaM karissAmi / tao maiyamaNeNa viudhiyaM varavimANaM tammi AroviUNa |mayaNarehaM gao nadIsaradIvaM / tammi ya bAvannajiNiMdabhavaNAI / bhaNiyaM ca-"aMjaNagirIsu causu, solasasu dahimuhesu selesu / battIsa raikaresuM, naMdIsaradIvamajjhammi // 1 // joyaNasayadIhAI, pannAsaM vitthaDAI vimalAI / bAvattarUsiyAI, bAvannaM huMti jiNabhavaNA // 2 // " tao avayariUNa vimANAo maNippabheNa mayaNarehAe ya kAUNa | pUrya vaMdiyAo usabha-yaddhamANa-caMdANaNa-vAriseNAbhihANAo jiNaMdapaDimAo, vaMdio maNicUDacAraNamuNI, uvaviTThAI tayaMtie / so bhayavaM caunANI, teNa AbhoeUNa mayaNarehAvaiyaraM dhammakahApuvayaM ubasAmio mnnippbho|
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ namicaritram / XOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOX khAmiyA teNa mynnrehaa| bhaNiyA ya-ajappabhiI bhagiNI tumaM, bhaNasu iNhi kiM karemi ? / tIe bhaNiyaM-kayaM savaMceva tae naMdIsaratitthadasaNeNaM / puTTho ya muNI-bhayavaM! sAhasu mama suyassa pauttiM / muNiNA bhaNiyaM-suNasu, jaMbuddIvassa puvavidehe pukkhalAvaIvijaye maNitoraNaM nAma nayaraM / tattha ya amiyajaso nAma cakkI Asi / tassa pupphavaIbhAriyAe do puttA Asi pupphasIho rayaNasIho ya / te ya caurAsIpuvalakkhA rajaM kAUNa saMsAradukkhabhIyA cAraNasamaNasamIve pavaiyA / solasapuvalakkhA jahoiyaM pavajaM kAUNa AukkhaeNa accue kappe iMdasAmANiyA bAvIsasAgarovamAU devA uvavannA / tattha ya amarasuhamuva jiUNa cuyA samANA dhAiyasaMDabhArahaddhe hariseNa'ddhacakkavaTTiNo samuddadattAe devIe. puttA jAyA, egassa sAgaradevo bIyassa sAgaradatto ya nAmaM / te ya asAraM rajasiriM nAUNa bhayavao bArasamatiloyaguruNo daDhasubayassa titthe bahuvolINe sugurusamIve nikkhaMtA, taiyavAsare vijughAeNa vAvAiyA |saMtA, mahAsukke uvvnnaa| sattarasasAgarovamAU tattha devasuhaM nisevamANA gAmati kAlaM / annayA ya bAvIsaimassa | titthayarassa bhayavao kevalimahimAe gayA, tattha ya tehiM puTTho bhayavaM-kattha'mhe cuyA samANA uvavajissAmo ? / bhayavayA bhaNiyaM-iheva bhArahe mihilAe purIe jayaseNarAiNo tumhiko putto bhavissai, bIo uNa sudaMsaNapure jugabAharAiNo mayaNarehAe bhAriyAe putto bhavissai, paramatthao piyAputtA bhavissaha tti / evaM soUNa gayA kappaM / tatthiko cuo paDhamaM videhAjaNavae mahilAe purIe jayaseNarAiNo vaNamAlAe devIe ganbhe uvavanno / jAo kAlakameNaM / kayaM tassa nAmaM paumaraho tti / jovaNatthassa ya jaNao rajaM dAUNa pavajaM paDivanno / so ya paumarahI |mahArAyAhivo jaao| pupphamAlA nAma ghrinnii| tassa ya raja aNapAlaMtassa vaccai kAlo / bIyadevo caiUNa AukkhaeNa tujjha taNao jaao| so ya paumaraho vivarIyasikkhAseNa avahariUNa aDAvaM pavesio / tattha ca XXXXXXXXXXX u0a024||
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ navamaM nmiprvjyaa''khymdhyynm| namicaritram / zrIuttarA- | aja ppabhAe paribhamaMteNa diTTho tujjha taNao, putvabhava'bbhatthasiNehAo aIvapamuiyahiyaeNa gahio / etyaMtare ya payANudhyayanasUtre | maggeNa samAgayaM seNNaM / tao kuMjaramAruhiUNa gao sanayaraM / samappio pupphamAlAe daaro| kayaM vaddhAvaNayaM / zrInemica- | tattha siNeheNaM parivaDai / jAveyaM so bhayavaM vajarei tAvAgayaM maNimayakhaMbhaM palaMbiyamuttAhalamAlaM dAranihiyatArAniyaraM ndrIyA phalihamaNimayasiharaM khikhiNIjAlaravamuhalaM tUraravabahiriyadiyaMtaraM amaravahughuTThajayajayaravaM vimANamegaM / nIhario tao sukhabodhA-* vararayaNamauDadhArI calaMtamaNikuMDalajuyalo ruirahAravirAiyavaccho ego suro| so tipayAhiNIkAUNa nivaDio mayaNarekhyA laghu- hAe calaNesu / pacchA muNiNo calaNajuyalaM nameUNa uvaviTTho dharaNivaTTe / tao vijAhareNa jaiNo aviNayameyaM dR8 vRttiH / bhaNiyaM-amarehi naravarehi ya, parUviyA huMti raayniiiio| luppaMti jattha te ciya, ko doso tattha iyarANaM? // 1 // kohAidosarahiyaM, paMceMdiyasUDaNaM paNaTThamayaM / varanANadasaNadharaM, tavasaMjamasaMjuyaM dhIraM // 2 // muttaNa samaNameyaM, dasaNametteNa // 139 // nAsiyatamohaM / paNao si kIsa paDhama, imAi taM vibuha ! ramaNIe ? // 3 // amareNa bhaNiyaM-khayaresara ! avitahameyaM jaM tume bhaNiya, navaraM kAraNamittha nisuNesu-Asi sudaMsaNapure maNiraho raayaa| tassa sahoyaro jugabAhU, so ya putvabhavavareNa keNai vasaMtamAse ujANaM gao Ahao asiNA kaMdharAe niyabhAuNA maNiraheNa / kaMThagayappANo imIe mayaNarehAe jiNadhammakahApuvayaM uvasAmio beraannubNdhaao| sammattAipariNAmamuvagao kAlagao ubavanno paMcame kappe dasasAgarovamAU iMdasAmANio devo, so ya ahaM ti / esA majjha dhammAyario, jao evAe sammattamUlaM jiNadhammaM gaahio| uktaJca-"jo jeNa suddhadhammammi ThAvio saMjaeNa gihiNA vA / so ceva tassa jAyai, dhammagurU dhammadANAo // 1 // " ao esA paDhamaM baMdiyA / bhaNiyaM ca-"sammattadAyagANaM, duSpaDiyAraM bhavesu bahuesu savaguNameliyAhi vi, uvayArasahassakoDIhiM // 1 // " evaM ca soUNa khayareNa ciMtiyaM-aho ! jiNadhammasAmatvaM // 139 //
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ namicaritram / avi ya-"saMsArammi aNaMte jIvA pArvati tAva dukkhaaii| jAva na karaMti dhammaM, jiNavarabhaNiyaM payatteNaM // 1 // " tiyaseNa bhaNiyA mayaNarehA-sAhammiNi ! bhaNasujaM te piyaM suhaM karemi / tIe bhaNiyaM-na tumhe paramattheNa piyaM suhaM kAuM samatthA, jamma-jarA-maraNa-roya-soya-maNurahiyaM mokkhasokkhaM ceva me piyaM, tahA vi tiyasavara! nehi maM mihilAe, tattha puttassa muhaM dadguNa paralogahiyaM karissAmi / tao amareNa takkhaNameva nIyA mihilaae| sA ya mallinAhassa naminAhassa ya tiloyaguruNo jmmnn-nikkhmnn-naannbhuumii| ao avayariyAI titthabhattIe paDhamaM jiNiMdabhavaNe / vaMdiyAiM ceiyAiM / diTThA ya uvassae sAhuNIo, gaMtUNa vaMdiyAo, nisannAI puro| uvaiTTho tAhiM dhammo-'labhrUNa mANusataM, dhammAdhammapphalaM ca soUNaM / sayalasuhasAhaNammI, jatto dhammammi kAyavo // 1 // ' emAi dhammakahAvasANe bhaNiyA mayaNarehA sureNa-vaccAmo rAyabhavaNammi, daMsemi taNayaM / tIe bhaNiyaM-alaM saMsAravaddhaNeNaM siNeheNaM / avi ya-save jAyA sayaNA, save jIvA ya parajaNA jAyA / egegassa jiyassa u, ko moho ettha baMdhUsu ? // 1 // paJcaja gihissAmi ahaM, tA tumaM karesu jahAruciyaM / so vi sAhuNIo mayaNarehaM ca paNamiUNa gao niyakappaM / tIe tAsiM sAhuNINa samIve gahiyA dikkhA / kayasubayanAmA tavasaMjamaM kuNamANI viharai / io ya so bAlo paumaraharAiNo lal nikeyaNe suheNaM ciTThai / paDivakkharAyANo tassa rAiNo namiyA / tao rAiNA guNanippannaM vAlassa nAma kayaM nami tti / tao paMcadhAIparivuDo suheNa saMvaDui / aTThavAseNa akhilo kalAsatyatyavittharo dAdhiyamitto gahio / kameNa yaX jovaNatyo jaao| ikkhAgakulubbhavANaM amaravahuviNijjiyarUvasohANaM kannANaM adbhuttarasahassaM pANiM gAhio amaravaI viva tAhiM sahio visayasuhamuva jamANo gamei kAlaM / paumaraharAyA vi muNiUNa asArattaM jIvaloyassa namikumAraM videhajaNavayassa sAmitte ThAviUNa saMjamasiriM pAviUNa varanANadaMsaNalAbhaM ca larbu siloyamatvayaM gao ti / nami
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ navamaM zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA mukhabodhAkhyA laghuvRttiH / namipravajyA''khyamadhyayanam / namicaritram / // 14 // alrAyA rajasiriM pAlemANo gamei kaalN| io ya so maNiraho tIe ceva rayaNIe phaNiNA daTTho kAlagao cautthIe puDhavIe neraio uvavanno tti / tao caMdajaso sAmatehiM maMtIhi ya rAyA tthvio| te ya bhAyaro do vi sakAriyA / caMdajaso rajjasiriM paalei| annayA ya namisaMtio sayalarajappahANo dhavalahatthI AlANakhaMbhaM bhaMjiUNa vijjhADaIe sammuhaM ptthio| so ya sudaMsaNapurassa samIveNa vaccai / caMdajasarAiNo turayavAhiyAlIe gayassa diTTho maNussehiM, kahio raainno| teNa | gahiUNa nayaraM pavesio, tattha ciTThai / cArapurisehiM nAUNa namirAiNo sAhiyaM-jahA dhavalahatthI caMdajaseNa gahio ciTThai, devo pamANaM ti / namirAiNA caMdajasassa dUo pesio imeNattheNa-jahesa dhavalahatthI mama saMtio, eyaM pesaha / caMdajasassa dUeNa gaMtUNa sAhiyaM namivayaNaM / caMdajaseNa bhaNiyaM-na kassai rayaNANi akkharalihiyANi, jo ceva baleNa ahio bhavai tasseva bhavaMti / aviya-"ko dei ? kassa dijjai ?, kamAgayA kassa kassa va | nibaddhA? / vikkamasArehi jae, bhujai vasuhA nariMdehiM // 1 // " tao asammANiyapUio Agao dUo mihilaM / sAhiyaM nariMdassa caMdajasavayaNaM / kuvio sababaleNa calio namI cNdjsovriN| io ya caMdajaso namirAyaM AgacchamANaM nAUNa balasamaggo nIharaMto sammuhaM avasauNeNa nivaario| tao maMtIhiM bhaNio caMdajaso-tAva gourAI pihiUNa ciTThasu, puNo kAloiyaM nAUNa cihissaamo| tao rAiNA 'taha' tti kayaM / evaM ca namirAiNA AMgatUNa rohiyaM cauddisiM nayaraM / logapAraMparao nisuyaM satbayajjAe, ciMtiyaM ca-mA jaNavayakkhayaM kAUNa aharagaI vaccaMtu, tA do vi gaMtUNa uvasamAvemi / gaNiNIe aNunAyA sAhaNisahiyA gayA sudaMsaNapuraM / diTTho ya ajjAe nmiraayaa| dinnaM paramamAsaNaM / vaMdiUNa namI uvaviTTho dharaNIe / sAhio ajAe asesasuhakArao jiNiMdappaNIo mhaaraaall||140
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhammo / dhammakahAvasANe bhaNiyaM-mahArAya ! asArA rajasirI, vivAgadAruNaM visayasuhaM, aidukkhapauresu viruddhapAva namiyArINaM niyameNa naraesu nivAso havai, to evaMThie niyattasu imAo saMgAmAo, annaM ca keriso jeTThabhAuNA saha yA caritramA saMgAmo? / namiNA bhaNiyaM-kahaM mama eso jetttthbhaayaa| sAhio jahaDio ajAe niyayavutto sapaJcao, tahA vi mANeNa na uvaramai / tao ajA khaDakiyAe nayaraM paviTThA, gayA rAyagehaM / pavisamANI sannAyA pariyaNeNaM / caMdajasarAiNA vNdiyaa| dinnaM paramamAsaNaM / uvaviTTho rAyA dharaNIyale / nisuyaM aMteuriyAjaNeNa, pagalaMtaaMsudhArAnayaNo nivaDio calaNesu AgaMtUNa so vi ajAe / uvaviTTho dharaNIe / bhaNiyaM caMdajaseNa-aje! kimeyaM aiduddharaM vayagaNaM? / sAhio ajAe niyyvuttNto| caMdajaseNa bhaNiyaM-kattha so saMpayaM sahoyaro? tti| ajjAe bhaNiyaMjeNa tumaM rohio si / tao harisabharubhaMtahiyao nIhario nyraao| namI vi sahoyaramAgacchamANaM dahNa paDiyAgao sammuhaM nivaDio calaNesu jeTThabhAuNo, mahApamoeNa pavesio nayaraM / ahisitto caMdajaseNa namI rajadhurAe | 'sayalaavaMtIjaNavayassa sAmi' tti / caMdajaso vi samaNattaNaM paDivajiUNa jahAsuhaM viharai tti / io ya namirAyA aicaMDasAsaNo doNhaM pi visayANaM sAmittaM naeNa pAlei / volINo bahuo kAlo / annayA ya namirAiNo sarIre chammAse jAva dApo jaao| vijehiM paccakkhAo / AlevanimittaM ca devIo valayAlaMkiyabAhAo ghasaMti caMdaNaM / valayasaddajhaNajhaNArAveNa ApUrijai bhavaNaM / rAyA bhaNai-kannAghAo me hoi / devIhiM ekekeNa avaNaMtIhiM savANi valayANi avaNIyANi / ekeka ThiyaM / rAyA pucchai-kiM valayANi na khalahaleMti / sAhiyaM-jahA'vaNIyANi / so teNa dukkhaNa abbhAhao paralogAbhimuho ciMtei-bahuyANa doso na egassa / uktaJca-"yathA yathA mahattatraM, parikarazca yathA yathA / tathA tathA mahahuHkhaM, sukhaM na ca tathA tathA // 1 // " tA jai eyAo rogAo muccAmi to pancayAmi / tayA kattiyapu
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ navarma zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / // 141 // |nimA vtttti|so evaM ciMtato psutto|pbhaayaae rayaNIe sumiNagaM pAsai-maMdarobara secaM nAgarArtha, taM ca attANaM ArUDhaM / naMdighosatUreNa paDibohio nirAmao hadvatuTTho ciMtei-aho! pahANo sumiNo diSTho ti / puNo ciMtei-kahaM mayA namipravaevaMguNajAio pavao diTThapuro ? tti ciMtayaMteNa jAI saMbhariyA-puvaM mANusabhave sAmannaM kAUNa puSphuttare bimANe jyA''khyauvavanno Asi, tattha devatte maMdaro jiNamahimAisu AgaeNa diTThapuvo tti saMbuddho pvio| bahuyANa sahayaM socA, madhyayanam / egassa ya asahayaM / valayANa namIrAyA, nikkhaMto mihilAhivo // 1 // naggaicarivaM puNa namgati___ atthi iheva bhArahe vAse gaMdhArajaNavae paMDavaddhaNaM nAma nayaraM / tammi sIharaho nAma raayaa| tassa'nnayA uttarAva-15 critrm| hAo do turaMgamA ubAyapeNa samAgayA / tesiM parivAhaNanimittaM ArUDho egammi raayaa| bIe raayputto| tao sababaleNa nIhario nayarAo patto vAhiyAliM / ADhatto rAyA vaahi| so ya vivarIyasikkho jAva rAyA kai tAva daDhayaraM X vaha / kaDamANassa ya javeNa dhAvamANo gao bArasa joyaNAI, paviTTho mhaaddii| nivinaNa ya mukkA baggA / Thio X | tesu ceva paesu / 'turaMgamo vivarIyasikkho' tti nAyaM raainnaa| avayario turNgmaao| egammi pAyabetaM baMdhiUNa laggo paribhamiuM / kayA phalehiM pANavittI / ArUDho ya rayaNivAsanimittaM egammi girisihare, jAva pecchAi tattha sattabhUmiyaM pAsAyaM, paviTTho tammi, diTThA navajovaNarUpalAvannA juvii| tIe ya sasaMbhamaM uDheUNa dinnamAsaNaM rAiNo / misanno rAyA / // 141 // | jAo paropparaM dddhaannuraao| pucchiyA ya rAiNA-bhadde ! kAsi tuma? kiMvA egAgiNI rane ciTThasi ? / bhaNiyaM tIe dhIrattaNamavalaMbiUNaM-ittha bhavaNe veiyAe vivAhehi maM, pacchA savitthara niyavaiyaraM sAhissAmi / pahiTThamaNo ya paviThTho tammi bhavaNe raayaa| pecchai tattha jiNabhavaNaM / tassa'ggao veI pUiUNa paNamiUNa ya jiNaM kao gaMdhavavivAho /
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ naggaticaritram / pasuttAI vAsabhavaNe / volINA rayaNI / pabhAe kayaM dohiM vi jiNavaMdaNaM / uvaviTTho rAyA sIhAsaNe / sA vi niviTThA | addhAsaNe / bhaNiyaM ca tIe-nisuNesu piyayama! me vaiyaraM / __ atthi iheva bhArahe vAse khiipaidviyaM nAma nayaraM / tattha jiyasattU rAyA / anayA pAraMbhiyA cittasabhA raainnaa| samappiyA cittayaraseNIe samabhAgehiM / cittaMti cittayarA annege| ego ya cittaMgao nAma vuDacittayaro cittei / aikkato bahuo kAlo / tassa ya jovaNatthA kaNayamaMjarI nAma dhUyA bhattamANei / annayA patthiyA gahiyabhoyaNA piusamI, jAvAgacchai jaNasaMkule rAyapahe tAva ei javavimukkeNa AseNa ego AsavAro / sA bhIyA plaannaa| pacchA tammi volie piusgaasmaagyaa| cittaMgao bhattamAgayaM dadrUNa sarIraciMtaM go| kaNayamaMjarIe tattha koTTimasale kougeNa vannaehiM lihiyaM jahAsarUvaM sihipicchaM / etyaMtare jiyasattU rAyA cittasabhamAgao / cittamavaloyaMteNa dilu koTTimasale * sihipicchaM, 'suMdaraM ti kAuM gahaNanimittaM karo vAhio, bhaggAo nahasuttIo, vilakkho disAo paloei / kaNayamajarIe hAsapuvayaM bhaNiyaM-tihiM pAehiM AsaMdao na ThAi tti cautthaM mukkhapurisaM maggaMtIe ajja tumaM cauttho pAo lddho| rAiNA bhaNiyaM-kahaM ? sAhesu paramatthaM / tIe hasiUNa bhaNiyaM-ahaM jaNayassa bhattamANemi jAva rAyamagge ego puriso AsaM aivegeNa vAhei, na se thovA vi ghiNA asthi, jao rAyamaggeNa vuDo bAlo itthI anno ko bi asamattho vaJcai so pillijjai, tA ego AsavAho mahAmukkho AsaMdayassa paao| bIo pAo rAyA, jeNa cittayarANaM sabhA samabhAgehiM virikA, ekkeke kuDuMbe bahuyA cittayarA, mama piyA egaM aputto bIyaM buDo taiyaM duggao evaMvihassa vi samo bhAgo ko| taio pAo esa mama piyA, jeNa eeNa cittasamaM cittaMteNa puzvaviDattaM khaiyaM, saMpayaM jaM vA taM vA AhAramANemi tammi Agae sarIraciMtAe gacchai, so sIyalo keriso hoi ? / rAyA bhaNai-kahamahaM cauttho pAo ? /
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghu vRttiH / // 142 // iyarIe bhaNiyaM-sabo vi tAva jANai kuo ettha tAva sihINamAgamo? kaha vi ANIyaM hojA to vi tAva diTThIe navamaM nirkkhijjaa| rAiNA bhaNiyaM-saccaM mukkho ahaM cauttho pAo AsaMdayassa / rAyA tIe vayaNavinnAsaM soUNa dehalAvaNNaM ca namipravapicchiUNA'Nuratto / kaNayamaMjarI vi jaNayaM muMjAvittA gayA sagiha / suguttAbhihANamaMtimuheNa maggio cittaMgaojyA''khyakaNayamaMjarI raainnaa| teNa bhaNiyaM-amhe dariddiNo, kahaM vivAhamaMgalaM ranno ya pUrya karemo ? / kahiyameyaM raainno| madhyayanam / teNAvi dhaNadhannahirannAINa bharAviyaM cittaMgayassa bhavaNaM / pasatthe tihimuhutte mahAvibhUIe vivAhiyA knnymNjrii| viinno naggatitIe pAsAo mahaMto dAsIvaggo ya / tassa ya rAiNo aNegAo mahAdevIo, egegA vAraeNa rayaNIe rAiNo vAsabhavaNe caritram / Agacchai / tammi ya diyahe kaNayamaMjarI ANattA / gayA alaMkiyavibhUsiyA mayaNiyAe dAsaceDIe samaM / uvaviTThA aasnne| itthaMtare Agao raayaa| kayamabbhuTThANAiyaM viNayakammaM / nisanno sejjAe raayaa| io ya puvameva kaNayamaMjarIe mayaNiyA bhaNiyA Asi-rAiNo nivannassa ahaM tae akkhANayaM puccheyavA jahA rAyA sunnei| ao mayaNiyAe etthAvasare bhaNiyaM-sAmiNi ! jAva rAyA pavaDui tAva kahehi kiMci akkhANayaM / iyarIe bhaNiyaM-mayaNie! tAva rAyA nidAe suvau tao kahissaM / rAiNA ciMtiyaM-kerisaM puNa imA akkhANayaM kahei ? ahaM pi suNemi tti aliyapasuttaM kayaM / mayaNiyAe bhaNiyaM-sAmiNi ! pasutto rAyA, kahesu akkhANayaM / iyarIe bhaNiyaM-suNasu, vasaMtapuraM nayaraM / varuNo seTThI / teNa egakhaMDapAhANamayA deuliyA kArAviyA hatthappamANA / tIe cauhattho devayAviseso ko| mayaNiyAe bhaNiyaM-sAmiNi! kahaM egahatthappamANAe deuliyAe cauhattho devo mAu ? ti / iyarIe bhaNiyaM-niddAiyA // 142 // saMpayaM, kalaM kahissaM / 'evaM hou' tti bhaNiUNa niggayA mayaNiyA gayA sgih| rAiNo kouhallaM jAyaM-kimeyamerisaM ? ti, nivannA ya esaa| jAva bIyadiNe vi tIe ceva vArao aanntto| jAva taheva mayaNiyAe bhaNiyA-sAmiNi !
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ taM addhakahiyaM kahANayaM sAhesu / iyarIe bhaNiyaM --hale ! so devo caubhuo na uNa sarIrassa taM pamANaM, ettiyaM caiva akkhANayaM / mayaNiyAe bhaNiyaM - annaM kahesu / kaNayamaMjarIe bhaNiyaM --hale ! atthi mahaMtA aDavI, tIe vitthariya - sAhapasAho mahaMto rattAsoyapAyavo, tarasa ya chAyA natthi / mayaNiyAe bhaNiyaM -- kahamerisassa vi taruvarassa chAyA natthi ? / tIe bhaNiyaM-- kallaM kahissaM, saMpai niddAparavasA / taiyadiNe vi kougeNa sA caiva samANattA, taddeva mayaNiyAe putttthaa| kahiyaM -- tassa pAyavassa ahocchAyA na uNa uvaricchAyA / annaM ca puTThA kahei -- I egammi sannivese ego mayaharo, tassa mahaMto karaho, so ya sacchaMM carai / annayA teNa caraMteNa pattapupphaphalasamiddho ego balapAyavo diTTho / tassa ya sammuhaM gIvaM pasArei na ya pAvai, tassa kajje so suiraM paritappai / tao suhuaraM cauddisiM kaMdharaM pasArei / jAhe kaha vi na pAvei tAhe tassa roso Agao / teNa tassovariM muttaM purIsaM ca vosiriyaM / mayaNiyAe bhaNiyaM -- kahaM muttapurIsaM vosirai tassovariM jaM vayaNeNaM pi pAveuM na tarai ? | iyarIe bhaNiyaM - kalaM sAhissaM / taddeva ya kahiyaM bIyadivase, jahA -- so babbUlapAyavo aMdhakUvakhaDDAmajjhe teNa khAiDaM na tarai / evaM kaNayamaMjarIe so rAyA ko halabhUehiM erisakkhANaehiM chammAse jAva vimohio / pacchA tIe uvari aIva sANurAo jAo / tIe caiva samaM egaMtaraipasatto gamei kAlaM / navaraM savakkIo tIe uvari pauTThAo chiddANi maggaMti, saMlavaMti ya - - aho ! eyAe rAyA vasIkaraNeNa vasIkao jeNa uttamakulappasUyAo vi devIo paricattAo, imIe sippiyaduhiyAe aNuratto na viyArei guNadose, nAvekkhai rajjakajjAI, na gaNei davaM viNAsijjaMtaM imIe | mAyAvittahiM / io ya kaNayamaMjarI niyapAsA ovarae majjhaNhavelAe pavisiUNa diNe diNe egAgiNI vatthAbhara - NANi rAyasaMtiyAI muyai, tAiM piisaMtiyAiM cIvarAI tauya-sIsayA - 'laMkAraM ca geNhai, appaNo jIvaM ca saMboddei XCXCXXXXXXXX naggaticaritram /
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ navamaM zrIuttarA- dhyayanasUtre zrInemica ndrIyA | sukhabodhA- khyA laghuvRttiH / // 143 // mA jIva ! karesu iDDigAravaM, mA vaJcasu mayaM, mA visumaresu appayaM, rano saMtiyA imA riddhI, tujjha saMtiyAI eyAI DaMDikhaMDAiM imaM cAharaNaM, tA uvasaMtamaNo bhava, jeNa suiraM imIe sirIe AbhAgIbhavasi, amahA rAyA kaMdharAe ghettUNa X namipranINehI / imaM ca ciTThiyaM paidiNamuvalakkheUNa savattIhiM rAyA bhaNio-jai vi tumaM amhANa upari ninneho tahA jyA''khyavi amhe tumha akusalaM rakkhemo, jao bhattAradevayAo havaMti nArIo, jA tuha esA hiyayadaiyA sA kiM pi| mdhyynm| kammaNaM khuddamaMtaM vA sAhei, imaM pi aNatthaM na yANesi eIe vsiiko| rAiNA bhaNiyaM-kahaM ? / tAhiM bhaNiyaMesA majjhaNhe uvarayagayA dAraM pihiUNa kiM pi muNamuNaMtI ciTThai diNe diNe kiMci velaM, jai na pattiyasi tA nirUvehi | naggatikeNai attavaggeNa / imaM soUNa rAyA sayameva gao uvaragapaviTThAe kaNayamaMjarIe nirUvaNatthaM / dAradesaTThieNa diDhe taM critrm| putvavanniyaM citttthiyN| suyaM ca attaNo annusaasnnN| parituTTho ya citteNa-aho! imIe buddhikosallaM, aho ! gavapariccAo, aho! viveo, tA sabahA sayalaguNanihANamesA, macchariNIo ya eyAo savattittaNao jAo guNaM pi dosaM pecchati / suTTeNa ya ranA sabarajasAmiNI kayA / paTTo ya baddho / evaM vaccai kAlo / agnayA vimalacaMdA''yariyasamIve rAiNA kaNayamaMjarIe ya paDivano sAvagadhammo / kAleNa ya kaNayamaMjarI devIhouM cuyA samANA uppannA veyaDe pathae toraNaure Nayare dasattivijAhararAiNo duhiyA / kayaM nAma 'kaNayamAle'tti / kameNa pattA navajovaNaM / annayA rUvakhittahiyaeNAvahariyA vAsavAbhihANeNa khayareNa / imammi paJcae pAsAyaM viuviUNa ThaviyA / raiyA imA veiyAkilettha vivAhemi / etthaMtare kaNayamAlAe jeTThabhAyA kaNayateo smaago| te do vi rosAnalapajaliyA jujjhaMtA // 143 // paropparadhAehiM mcmuvgyaa| kaNayamAlA vi bhAisogeNa subahayaM akaMdiUNa vimaNadummaNA imammi pAsAe ciTThai / annayA Agao ettha vANamaMtaro nAma ego suro / teNa sA bhaNiyA sasiNehaM-vacche ! majjha tumaM duhiyA / jAvettiyaM XOXOXOXOXOXO
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ namgaticaritram / jaMpai so suro tAva daDhasattivijAharo putta-duhiyAannesaNatthamAgao / vaMtareNa mAyAe kaNayamAlA annArisaruvA kyaa| putta-duhiyA-vAsavasarIrAI mayagarUvAiM dharaNIe nivaDiyAiM dNsiyaaii| tAI dahNa ciMtiyaM daDhasattiNA-imo mama taNao vAsaveNa viNAsio, vAsavo vi kaNayateeNa, vAvAijamANeNa ya vAsaveNa kaNayamAlA viNAsiyA, tA* dhiratthu saMsArassa bahudukkhapaurassa, 'ko sayanno eyammi raI kareti ? tti veraggamuvagao pavajjamabbhuvagao / vaMtareNa alya uvasaMhariyA mAyA / vaMdio kaNayamAlAe sureNa ya / sAhuNA bhaNiyaM-kimerisaM ? / sAhio ya kaNayamAlAe |bhaaivttNto| sAhaNA bhaNiyaM-mae tinni ya mayagasarIrAiM ditttthaaii| sureNa bhaNiyaM-mae mAyA kyaa| kimatthaM ? / sureNa bhaNiyaM-suNasu kAraNaM / khiipaiTrie nayare Asi jiyasattU nAma rAyA / teNa cittaMgayassa cittayarassa duhiyA pariNIyA kaNayamaMjarI nAma / sA vi sAviyA jAyA / so vi cittaMgao tIe paMcanamokkAreNa nijAmio mariUNa vaMtaro nAma suro jAo, so ya ahaM ti / annayA ihamAgao, jAvesA kaNayamAlA soyavihurA diTThA / jAo imIe uvari aIvasiNeho, ciMtiyaM ca-kimesA me puSabhavio baMdhuviseso Asi ? tti ohIpautto / nAyaM-kaNayamaMjarI mama duhiyA esa tti mariUNa khayaraduhiyA jaayaa| etyaMtare tumamAgao / mayA ciMtiyaM-esA piuNA saha gamissai tti virahabhIruNA annArisA kayA tumha mohaNatthaM, mayagaM ca daMsiyaM eIe dehaM / pavanno ya tumaM pavajaM ti / tao 'aho! mae esa mahANubhAgo evaM vaMciu' tti jAo haM sakheo, tA khamiyacaM tumae ducciTThiyamimaM / sAhU vi 'dhammapaDivattiheuttaNeNa uvayArI tuma' ti jaMpiUNa uppaio viharai jahAsamAhiyaM / kaNayamAlAe vi surasAhiyavuttataM ciMtayaMtIe jAyaM jAIsaraNaM, nAo putvabhavo-jahA haM sA kaNayamaMjari tti, eso ya mama piyA suro jAo / tao saMjAyadaDhasiNehAe bhaNio XXXXXXXXXXXX
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / // 144 // suro-tAya! majjha ko varo hohI? / sureNa ohiNA AbhoeUNa bhaNiyaM-vacche ! so tuha putvabhavabhattA jiyasattU rAyA navarma devo houM daDhasIharAiNo putto jAo sIharaho nAma, so tuha bhattA hohI / tIe bhaNiyaM-kahaM tassa sNjoo| namipravasureNa bhaNiyaM-so ya vivarIyasikkhAseNAvahario etthAgamissai, tA nivuyA suheNa ciTThasu, mA ubveyaM karesu, ahaM jyA''khyatuhAesasaMpAyago ciTThAmi / Thio ya ettheva pAsAe so suro| kaNayamAlA vi suraloeNa saha suheNa gamei kAlaM, sA yAmadhyayanam / | ajautta! ahaM ti / kallaM so suro ceiyANa vaMdaNatthaM merummi gao, jAva tumamavaraNhe patto si / aiukaMThiyAe ya so vi* naggati| tAo AgacchamANo na mae paDivAlio, sayameva appA vivAhAviu tti / esa sAhio niyavuttaMto mae jo tae puTTho tti| caritram / sIharahassa vi taM vuttataM soUNa jAIsaraNamuppannaM / itthaMtare samAgao suraMgaNAsahio so suro / paNamio rAiNA / ahinaMdio sahariseNa sureNa / sAhio kaNayamAlAe niyavivAhavaiyaro surassa / pamuio so| uciyasamullAveNa samAgao majjhaNho / bhutto divamAhAraM sabhArio raayaa| evaM Thio mAsamegaM tattha / bhaNiyA ya rAiNA kaNayamAlA-pie ! paDivakkhavaggo uvaddavissai me rajaM tA vaccAmi ahaM, aNumannasu tumaM / tIe bhaNiyaM-piyayama! jaM tumamANavesi tti, paraM tuha dUre nayaraM, tA kahaM pAyacAreNa gamissaha ?, tA giNhasu pannattiM vijaM mmaahito| gahiyA ya rannA / sAhiyA | ya jahuttavihANeNa / ApucchiUNa kaNayamAlaM gao sanayaraM / kao mahUsavo nayare / pucchio rAyA pauttiM sAmaMtA| IhiM / kahiyA jahAvattA / vimhiyA save vi / bhaNiyaM ca tehiM-vaccai jattha saunno, vi esamaDaviM samuddamajjhe vaa| naMdai tahiM tahiM ciya, tA bho ! punnaM samajjiNaha // 1 // evaM vaccai kaalo| rAyA ya paMcamapaMcamadiNassa tammi nage vaccai / ciTThai | // 144 // kaNayamAlAe samaM kaivi diNe / logo ya jaMpai-nage aIi raayaa| tao kAleNa jamhA nage aIi tamhA 'naggai esa' tti paiTThiyaM nAmaM loeNa raainno| annayA gao nage naggaI rAyA / bhaNio vANamaMtareNa-suiraM Thio itthAhaM
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ yA pratyekabuddha catuSTayasya |viharaNam XXX8XOXOXOXOXOXOXOXOX0 saMpayaM sAmiAeso Agao so avassaM kAyavo, kAlakkhevo tattha bahU bhavissai, esA ya kaNayamAlA mama | virahe addhitiM karissai, tA jahA ikkalliyA na bhavai tahA kAyacaM-ti jaMpiUNa gao suro| rAiNA vi 'na anno uvAo imIe maNanibuIe' tti kArAviyaM tammi nage nayaraM ramaNIyaM, uvaloheUNANiyAo aNegAo payAo, kAriyAI jiNabhavaNAI, paiTThAviyAo tesu tppddimaao| jattAmahUsavaM ca tattha kuNaMtassa nAeNa rajaM paripAlayaMtassa aikvaMto koi kaalo| annayA aNujattaM niggao pecchai kusumiyaM cUyaM / rAiNA egA maMjarI gahiyA / pacchA saveNa khaMdhAvAreNa |layaMteNa maMjarIpattapavAlapupphaphalAiyaM kaTThAvaseso ko| paDiniyatto pucchai-kahiM so cUyarukkho? / amacceNa dNsio| kiha eyAvattho? / bhaNai-tumhehi egA maMjarI gahiyA, pacchA saveNa khaMdhAvAreNa giNhateNa evaM ko| so ciMtei-'nUNaM jAva riddhI tAva ceva sohA, riddhIo puNa savAo caMcala' tti ciMtayaMto saMbuddho jAo-jo cUyarukkhaM sumaNAbhirAmaM, samaMjarIpallavapupphacittaM / riddhiM ariddhiM samupehiyANaM, gaMdhArarAyA vi samekkha dhammaM // 1 // "samekkha" tti ArpatvAt 'samIkSate' aGgIkurute / etAni ca caritAni yathA pUrvaprabandheSu dRSTAni tathA likhitAni / cattAri vi te viharaMtA khiippaidie nayare gayA / tattha caudAre devaule puveNa karakaMDU paviTTho / dammaho dakkhiNeNa / 'kiha sAhussa annao muho ciTThAmi ?' ti teNa vANamaMtareNa dakkhiNeNa vi muhaM kayaM / namI avareNa paviTTho, tao vi muhaM kayaM / naggaI uttareNa, tao vi muhaM kayaM / karakaMDussa bAlattaNAo sA kaMDU atthi ceva, teNa kaMDUyaNagaM gahAya masiNaM kanno kNdduuio|tN teNa egattha saMgoviyaM taM dummuho pecchai, so bhaNai-jayA rajaM ca raTuM ca, puraM aMteuraM thaa| sabameyaM paricaja, saMcayaM kiM karesimaM? // 1 // jAva karakaMDU paDivayaNaM na dei tAva namI bhaNai-jayA te peie raje, kayA kiccakarA bahU / tersi kiccaM paricaja, ajakiccakaro bhavaM // 1 // paitRke-piturAgate rAjye kRtAH kRtyakarA:-niyogino
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ navamaM zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / // 145 // OXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXO |bahavaH, tadaiva kRtyakaratvaM kartuM tavocitamityupaskAraH, teSAM kRtyaM parAparAdhaparibhAvanAdikaM karttavyaM parityajya AryakRtyakaraHniyuktako'nyadoSacintako bhavAn kimiti jAta iti shessH| tAhe gaMdhAro bhaNai-jayA savaM paricaja, mokkhAya ghaDasI bhavaM / paraM garahusI kIsa ?, attanIsesakArae // 1 // tAhe karakaMDU bhaNai-mokkhamaggaM pavannesu, sAhUsu baMbhayArisu / ahiyatthaM nivArito, na dosaM vattumarihasi // 1 // suvyatyayAdahitArthAnivArayantaM na 'doSa' matulopAd doSavantaM vaktamarhasi / tathA cArSam - "rUsaU vA paro mA vA, visaM vA pariyattau / bhAsiyatvA hiyA bhAsA, sapakkhaguNakAriyA // 1 // " imAmanuzAstiM karakaNDukRtAM te pratipannAH / kAlena catvAro'pi mokSaM gatA iti // sAmprataM sUtramanusriyatecaiUNa devalogA, uvavannomANusammi logmmi| uvasaMtamohaNijjo, saraha ya porANiyaM jaaii||1|| vyAkhyA-cyutvA devalokAd utpanno mAnuSyake loke upazAntamohanIyaH smarati purANAmeva 'paurANikI' cirantanI | 'jAti' janma / vartamAnanirdezaH sarvatra tatkAlavivakSayeti sUtrArthaH / / 1 / / tataH kim ? ityAhajAiM sarittu bhagavaM, sahasaMbuddho aNuttare dhamme / puttaM Thavettu raje, abhinikkhamaI NamI rAyA // 2 // vyAkhyA-jAtiM smRtvA 'dhairya-saubhAgya-mAhAtmya-yazo-'rka-zruta-dhI-zriyaH / tapo-'rthopastha-puNyeza-prayatna-tanavo yA bhagAH // 1 // itivacanAdanekArtho'pi bhagazabdo'tra ghaTamAne dhairyAdAvarthe pravartate / tatazca 'bhagavAn' dhayodimAna, "saha" tti 'svayam' Atmanaiva sambuddhaH sahasambuddho nAnyena pratibodhitaH / ka ? ityAha-'anuttare' pradhAne 'dhamma' cAritradharme putra sthApayitvA rAjye 'abhiniSkAmati' pravrajyAM gRhAti 'namiH' naminAmA 'rAjA' pRthvIpatiriti sUtrAthaH // 2 // | kiM kRtvA'bhiniSkAmati ? ityAhaso devalogasarise, aMteuravaragato vare bhoe / bhuMjittu NamI rAyA, buddho bhoge paricayai // 3 // nmiprvjyaa''khymdhyynm| pratyekabuddhacatuSTayasya mokSagama__ nm| namirAjarSeH sautriivktvytaa| // 145 //
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratyekabuddhacatuSTayasya mokSagama nm| namirAjarSeH sautrIvaktavyasA vyAkhyA-'saH' ityanantaramuddiSTo 'devalokasadRzAn' devalokabhogatulyAna , "aMteuravaragao" tti varAntaHpuragataH 'varAn' pradhAnAn 'bhogAna' manojJazabdAdIn 'bhuktvA' anubhUya namI rAjA 'buddhaH' vijJAtatattvo bhogAn parityajati / punarbhogagrahaNam ativismaraNazIlA apyanuprAhyA eveti jJApanArthamiti sUtrArthaH // 3 // kizcamihilaMsapurajaNavayaM,balamorohaMca pariyaNaM svN| cecA abhinikkhaMto, egaMtamahiDiobhayavaM // 4 // ___ vyAkhyA-'mithilAM' mithilAnAmnI purI 'sapurajanapadAM' purajanapadasametAM 'balaM' hastyAdicaturaGga 'avarodha ca' antaHpuraM 'parijanaM' parivarga 'sarva' niravazeSaM 'tyaktvA' apahAya 'abhiniSkrAntaH' pravrajitaH / 'ekAntam' dravyataH-vijanam udyAnAdi, bhAvatazca-eko'haM na hi me kazcinnAhamanyasya kasyacit / na taM pazyAmi yasyAhaM, nA'sau dRzyo'sti yo mama // 1 // ' iti bhAvanAta eka evA'hamityantaH-nizcaya ekAntaH tam 'adhiSThitaH' Azrito bhagavAniti sUtrArthaH // 4 // tatraivamabhiniSkAmati yadabhUt tadAhakolAhalagabhUyaM,AsI mihilAe paccayaMtammitaiyArAyarisimmi,Namimmi abhinikkhmNtmmi|| vyAkhyA-kolAhala:-vilapitA''kranditAdikalakalaH, kolAhala eva kolAhalakaH sa bhUtaH-jAto yasmin tat kolAhalakabhUtam AsIt' abhUt mithilAyAM sarvaM gRhavihArAdIti gamyate / 'pravrajati' pravrajyAmAdadAne 'tadA' tasmin kAle, rAjA cAsau rAjyA'vasthAmAzritya RSizca tatkAlApekSayA rAjarSiH tasmin namo 'abhiniSkrAmati' gRhAnirgacchatIti sUtrArthaH // 5 // punaratrAntare yadabhUttadAhaanbhuDhiyaM rAyarisiM, pabajAThANamuttamaM sko| mAhaNasveNa ima, tadA hi vayaNamabbavI // 6 // vyAkhyA-'abhyutthitam' abhyudyataM rAjarSi pravrajyaiva sthAnam-AzrayaH jJAnAdiguNAnAM pravrajyAsthAnaM tasmin , 'uttame' XXXXXXXXXXXX
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarA- pradhAne, prAkRtatvAt subvyatyayaH, 'zaka : ' indraH 'mAhanarUpeNa' brAhmaNaveSeNa Agatyeti zeSaH, 'tadA hi' tasmin mahAtmani dhyayanasUtre pravrajyAM grahItumanasi tadAzayaM parIkSitukAmaH svayamindra AjagAma / tataH saH 'idaM' vakSyamANaM vacanaM 'abravIt' zrInemicauktavAniti sUtrArthaH // 6 // yaduktavAMstadAhandrIyA sukhabodhA kiM nu bho aja mihilAe, kolAhalagasaMkulA / suvaMti dAruNA saddA, pAsAesu gihesu ya // 7 // vyAkhyA - 'kimiti prazne, 'nu' iti vitarke, 'bho:' ityAmantraNe, adya 'mithilAyAM' nagaryAM kolAhalakena-bahalakalakalAtmakena saGkulAH kolAhalakasaGkulAH zrUyante 'dAruNAH' hRdayodvegajanakAH 'zabdAH ' vilapitAkranditAdayaH, 'prAsAdeSu' devatAnarendrabhavaneSu 'gRheSu' taditareSu cazabdAt trikacatuSkacatvarAdiSu ceti sUtrArthaH // 7 // tatazcaetama nisAmettA, UkAraNacoio / tato namI rAyarisI, deviMdaM iNamavyavI // 8 // vyAkhyA - 'etam' anantaroktamarthaM nizamya hetuH - paJcAvayavavAkyarUpaH kAraNaM ca - anyathA'nupapattimAtraM tAbhyAM coditaH - prerito hetukAraNacoditaH, 'kolAhalakasaGkulAH zabdAH zrUyante' ityanena hi ubhayametat sUcitam / tathAhi--anucitamidaM bhavato'bhiniSkramaNamiti pratijJA / AkrandAdidAruNazabdahetutvAditi hetuH / prANavyaparopaNavaditi dRSTAntaH / yad yad AkrandAdidAruNazabdahetu tat tad dharmArthino'nucitam, yathA prANavyaparopaNAdi, tathA cedaM bhavato niSkramaNamityupanayaH / tasmAdAkrandAdidAruNazabdahetutvAdanucitaM bhavato'bhiniSkramaNamiti nigamanamiti / paJcAvayavavAkyamiha hetuH / zeSAvayavavivakSArahitaM tu AkrandAdidAruNazabdahetutvaM bhavadabhiniSkramaNAnucitatvaM vinAnupapannamityetAvanmAtraM kAraNam / anayostu pRthagupAdAnaM pratipAdyabhedataH sAdhanavAkyavaicitryasUcanArtham / 'tataH' preraNAnantaraM namI rAjarSidevendramidamabravIditi sUtrArthaH // 8 // kiM taduktavAn ? ityAha khyA laghuvRttiH / XCXCXXXXXCXCXCXCXCXEUR // 146 // XBXQXCXX CXCXCXXX navamaM namitrajyA''khyamadhyayanam / pratyekabuddha catuSTayasya mokSagama nam / namirAjarSeH sautrI- 1 vaktavyatA / // 146 //
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ BXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOX mihilAe ceie vacche, sIyacchAe maNorame / pattapupphaphalovee, bahUNaM bahuguNe sayA // 9 // pratyekabuddhavyAkhyA-'mithilAyAM' puri, citiH-iha prastAvAt patrapuSpAdyupacayastatra sAdhu cityaM cityameva caityaM-udyAnaM tasmin , catuSTayasya "vacche" tti sUtratvAd hilope vRkSaiH 'zItacchAye' zItalacchAye 'manorame' manoramAbhidhAne, patrapuSpaphalopete 'bahUnAM' mokSagamaprakramAt khagAdInAM 'bahuguNe' phalAdibhiH pracuropakArakAriNi 'sadA' sarvakAlamiti sUtrArthaH / / 9 / / tataH kim ? ityAha nam / vAeNa hIramANammi, ceiyammi maNorame / duhiyA asaraNA attA, ee kaMdaMti bho! khgaa||10|| namirAjaH vyAkhyA-vAtena' vAyunA 'hiyamANe' itastataH kSipyamANe, vAtazca tadA zakreNaiva kRta iti sampradAyaH / citiH- sautrIiheSTakAdicayastatra sAdhuH-yogyazcityaH sa eva caityastasmin , kimuktaM bhavati ?-adhobaddhapIThike upari cocchritapatAke vaktavyatA / 'manorame' manobhiratihetau vRkSe iti zeSaH / duHkhaM saJjAtaM yeSAM te duHkhitAH, 'azaraNAH' trANarahitAH ata eva |* | 'ArtAH' pIDitAH 'ete' pratyakSAH 'krandanti' AkrandazabdaM kurvanti / 'bhoH' ityAmantraNe, 'khagAH' pakSiNaH / iha ca | kimadya mithilAyAM dAruNAH zabdAH zrUyante ? iti yat svajanAkrandanamuktaM tat khagAkrandanaprAyam , AtmA ca vRkSakalpaH, tattvato hi niyatakAlameva sahAvasthitatvenottarakAlaM ca svagatigAmitayA drumAzritakhagopamA evAmI svajanAdayaH / uktaM XIhi-"yadvad drume mahati pakSigaNA vicitrAH, kRtvA''yaM hi nizi yAnti punaH prabhAte / tadvajagatyasakRdekakuTumbajIvAH, | sarve sametya punareva dizo bhajanti // 1 // " tatazcAkrandAdidAruNazabdAnAmabhiniSkramaNahetutvamasiddhaM svaprayojanahetukatvA|tteSAm / Aha ca-"AtmArtha sIdamAnaM svajanaparijano rauti hA hA''ravArto, bhAryA cAtmIyabhogaM gRhavibhavasukhaM svaM vayasyAzca kAryam / krandatyanyo'nyamanyastviha hi bahujano lokayAtrAnimittaM, yo vA yasmAcca kazcinmRgayati hi guNaM roditISTaH sa tasmai // 1 // " tathA ca sati bhavadukte hetukAraNe asiddhe evetyuktaM bhavatIti sUtrArthaH // 10 // 6XOXOXXXXXX
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI uttarAdhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhA khyA laghuvRttiH / // 947 // EXOXOXOXOXOXOXXCXX CXCX eyamahaM nisAmettA, heUkAraNacoio / tao namiM rAyarisiM, deviMdo iNamabbavI // 11 // vyAkhyA -- etamarthaM nizamya hetukAraNayoH - anantarasUtrasUcitayoH coditaH - asiddho'yaM bhavadabhihito hetuH kAraNaM ca ityanupapattyA prerito hetukAraNacoditaH / tato namiM rAjArSI devendra idamabravIditi sUtrArthaH // 11 // esa aggI ya vAU ya, eyaM Dajjhai maMdiraM / bhagavaM aMteuraMteNaM, kIsa NaM nAvapekkhaha // 12 // vyAkhyA - 'eSaH ' pratyakSo'gnizca vAyuzva, 'etat' pratyakSaM dahyate 'mandiraM' vezma bhavatsambandhIti zeSaH / bhagavan ! "aMteuraMteNaM" ti antaHpurAbhimukhaM, "kIsa" tti kasmAt ? "NaM" vAkyAlaGkAre, 'nAvaprekSase' nAvaloka se iti sUtrArthaH // 12 // tatazca - ema nisAmettA, UkAraNacoio / tao namI rAyarisI, deviMdaM iNamabbavI // 13 // vyAkhyA--spaSTam / navaraM hetukAraNacarcA bRhaTTIkAto'vaseyA / evamuttaratrA'pi // 13 // kimabravIt ? ityAhasuhaM vasAmo jIvAmo, jesiM mo natthi kiMcaNaM / mihilAe DajjhamANIe, na me Dajjhai kiMcaNaM // 14 // vyAkhyA - sukhaM yathAbhavatyevaM 'vasAmaH' tiSThAmaH ' jIvAmaH' prANAn dhArayAmaH / yeSAM "mo" ityasmAkaM nAsti 'kicana' vastujAtaM yataH - "eko'haM na me kazcit, svaH paro vA'pi vidyate / yadeko jAyate jantumriyate eka eva hi // 1 // " iti na kiJcidantaH purAdi matsatkam, ato mithilAyAM dahyamAnAyAM na me dahyate ' kicana' svalpamapi tattvato svakarmaphalabhujo jantava iti sUtrArthaH // 14 // etadeva bhAvayitumAhacattaputtakalattassa, nivvAvArassa bhikkhuNo / piyaM Na vijjaI kiMci, appiyaM piNa vijaI // 15 // bahuM khu muNiNo bhaddaM, aNagArassa bhikkhuNo / saGghao vippamukkassa, egaMtamaNupassao // 16 // navamaM namipratra jyA''khya madhyayanam / pratyekabuddha catuSTayasya mokSagama nam / namirAjarSeH sautrI vaktavyatA | // 147 //
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8X8X8XXXXX8X8X8XXX vyAkhyA--yaktaputrakalatrasya 'nirvyApArasya' parihRta kRSipAzupAlyAdikriyasya bhikSoH 'priyam' iSTaM na vidyate 'kiJcit' alpamapi 'apriyamapi' aniSTamapi na vidyate / etena yaduktaM 'nAsti kiJcane'ti tat samarthitam / evamapi kathaM sukhena vasanaM jIvanaM ca ? ityAha -- 'bahu' vipulaM 'khuH' avadhAraNe, bahveva 'muneH' trikAlavedinaH 'bhadraM' sukham anagArasya mikSoH 'sarvataH ' bAhyAbhyantarAcca parigrahAditi gamyate, vipramuktasya 'ekAntam' ekatvabhAvanAtmakam 'anupazyataH' paryAlocayata iti sUtradvayArthaH / / 15-16 // eyamahaM nisAmettA, heUkAraNacoio / tao namiM rAyarisiM, deviMdo iNamabbavI // 17 // pAgAraM kAraittA NaM, gopurahAlagANi ya / ussUlaga sayagghIo, tao gacchasi khattiyA ! // 18 // vyAkhyA--spaSTam / 'prAkAraM' sAlaM kArayitvA 'gopurA'TTAlakAni ca ' tatra gopurANi - pratolIdvArANi, gopuragrahaNam argalAkapATopalakSaNam, aTTAlakAni - prAkArakoSThakoparivarttIni AyodhanasthAnAni / "ussUlaga" tti khAdikA, "sayagghIu" tti 'zatadbhyaH' yatrarUpAH, tata evaM sarvaM nirAkulIkRtya 'gacchasI' ti tibvyatyayAd gaccha kSatriya ! iti sUtrArthaH // 17-18 // eyamahaM nisAmittA, heUkAraNacoio / tao namI rAyarisI, deviMdaM iNamabbavI // 19 // sarddha nagaraM kiccA, tavasaMvaramaggalaM / khaMtiM niuNa pAgAraM tiguttaM duppahaMsagaM // 20 // dhaNuM parakkamaM kiccA, jIvaM ca iriyaM sadA / dhiyaM ca keyaNaM kiccA, sacceNa palimaMtha // 21 // tavanArAyajutteNa, bhettRNaM kammakaMcuyaM / muNI vigayasaMgAmo bhavAo parimuccai // 22 // vyAkhyA- 'zraddhAM' tattvarucirUpAm azeSaguNAdhAratayA nagaraM 'kRtvA' vidhAya, anena ca prazamasaMvegAdIni gopurANi pratyekabuddha catuSTayasya mokSagama nam / namirAjarSeH sautrI vaktavyatA |
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhA khyA laghuvRtiH / // 148 // (0XXCXCXQX8XQXCXQX8X8X8X1 kRtvetyupalakSyate / tapaH - anazanAdi bAhyaM tatpradhAnaH saMvarastam argalAmityupalakSaNatvAdargalAkapATaM kRtvA / 'zAnti' kSamAM 'nipuNaM' sarvaparipUrNaM prAkAraM kRtvA, tisRbhiH - aTTAlakocchUlakazataghnIsaMsthAnIyAbhirmanogutyAdiguptibhirguptaM 'duHpradharSaM ' parairdurabhibhavaM, prAkAravizeSaNe ete / itthaM yaduktaM 'prAkArAdIn kArayitve 'ti tatprativacanamuktam / samprati tu prAkArATTAlakeSvavazyameva yoddhavyam, tacca satsu praharaNAdiSu sati ca cairiNi sambhavatyata Aha- 'dhanuH' kodaNDaM 'parAkramaM' jIvavIryollAsarUpamusatsAhaM kRtvA, 'jIvAM ca' pratyacAM ceryAsamitim upalakSaNatvAccheSasamitIzca 'sadA' sarvakAlam, 'dhRtiM ca ' dharmAbhiratirUpAM 'ketanaM' zRGgamayadhanurmadhye kASThamayamuSTyAtmakam / nanu tadupari snAyunA badhyate idaM tu kena bandhanIyam ? ityAha- 'satyena ' manaH satyAdinA "palimaMthae" tti banIyAt / tataH kim ? ityAha- tapaH- par3idhamAntaraM tadeva nArAcaH - ayomayo bANastadyuktena prakramAddhanuSA 'bhittvA ' vidArya karmakakam, karmagrahaNena cAtmaivoddhato vairItyuktaM bhavati / vakSyati ca - "appA mittamamittaM ca, duppaTThiyasupaTThie" tti / 'muniH' yatiH karmabhede jeyasya nam / jitatvAd vigataH saGgrAmo yasya sa vigatasaGgrAmaH 'bhavAt' saMsArAt parimucyate / etena sUtratrayeNa yaduktaM 'prAkAraM kArayitve' tyAdi tasya siddhasAdhanatA ukteti sUtratrayArthaH // 20-21-22 // eyamahaM nisAmettA, heUkAraNacoio / tao namiM rAyarisiM, deviMdo iNamabbavI // 23 // pAsAe kAraittANaM, vaddhamANagihANi ya / vAlaggapottiyAo ya, tao gacchasi khattiyA ! // 24 // vyAkhyA - prAsAdAn kArayitvA 'varddhamAnagRhANi ca' anekadhA vAstuvidyAbhihitAni " vAlaggapoiyAo ya" tti dezIyapadaM valabhIvAcakaM, tato valabhIzca kArayitvA tato gaccha kSatriya ! iti sUtrArthaH // 24 // eyama nisAmettA, heUkAraNacoio / tao namI rAyarisI, deviMdaM iNamabbavI / / 25 / / namirAjarSeH sautrIvaktavyatA / OXOXOXOXOXOX CXCXCXCXX navamaM mitra jyA''khyamadhyayanam / pratyekabuddha catuSTayasya mokSagama // 148 // 1
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratyekabuddhacatuSTayasya mokSagama nam / namirAjarSeH sautriivktvytaa| XOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOX saMsayaM khalu so kuNai, jo magge kuNaI gharaM / jattheva gaMtumicchejjA, tattha kubeja sAsayaM // 26 // __ vyAkhyA-'saMzayaH' sandehaH 'khaluH' evakArArthe, tatazca saMzayameva sa kurute, yathA-kadAcinmama gamanaM na bhaviSyatIti, yo mArge kurute gRham , gamananizcaye tatkaraNAyogAt / kimiti gamananizcaye mArge gRhaM na kriyate ? ityAha'yatraiva' vivakSitapradeze 'gantuM' yAtuM icchet "tatthe" ti avadhAraNaphalatvAd vAkyasya tatraiva kurvIta svasya-AtmanaH AzrayaH svAzrayastam / tato'yamarthaH-idaM tAvadihAvasthAnaM mArgAvasthAnaprAyameva, yatra tu jigamiSitamasmAbhiH tad muktipadam , tadAzrayavidhAne ca pravRttA eva vayamiti sUtrArthaH // 26 // eyamaDhe nisAmettA, heuukaarnncoio| tao nami rAyarisiM, deviMdo iNamabbI // 27 // Amose lomahAre ya, gaMThibhee ya takkare / Nagarassa khemaM kAUNa, tao gacchasi khattiyA! // 28 // vyAkhyA-A-samantAd muSNanti-stainyaM kurvantItyAmoSAstAn , lomahArA:-ye nistUMzatayA AtmavighAtA''zaGkayA |ca prANAn vihatyaiva sarvasvamapaharanti / tathA ca vRddhAH-lomAhArAH prANahArA iti, tAMzca, granthibhedAH-ye ghurgharakadvikartikAdinA pranthi bhindanti tAMzca, 'cazabdaH' minnakramaH, tataH 'taskarAMzca' sarvakAlaM cauryakAriNaH, iha cotsAdyeti gamyate, nagarasya kSemaM kRtvA tato gaccha kSatriya ! iti sUtrArthaH / / 28 // eyamaDhe nisAmettA, heUkAraNacoio / tao namI rAyarisI, deviMdaM iNamabbavI // 29 // asaI u maNussehiM, micchAdaMDo pauMjae / akAriNo'ttha bajjhaMti, muccaI kArao jaNo // 30 // vyAkhyA-'asakRt' anekadhA 'tuH' evakArArthe, tatazcA'sakRdeva 'manuSyaiH' manujaiH, mithyA-vyalIkaH, kimuktaM bhavati-anaparAdhiSvapyajJAnAbhinivezAdibhiH daNDaH-dezatyAgazarIranigrahAdiH 'prayujyate' vyApAryate / kathamidam /
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ navamaM zrIuttarA- dhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / // 149 // ityAha-'akAriNaH' AmoSaNAdyavidhAyinaH 'atre'tyasmin loke 'badhyante' nigaDAdibhirniyatryante, mucyate 'kArakaH' vidhAyakaH prakRtatvAdAmoSaNAdInAM 'janaH' lokaH / tadanena yaduktaM prAg-'AmoSakAdInAmutsAdena nagarasya kSemaM kRtvA | namipravagaccha' iti, tatra teSAM jJAtumazakyatayA kSemakaraNasyApyazakyatvamuktamiti sUtrArthaH // 30 // jyA''khyaeyamaDhe nisAmettA, heuukaarnncoio| tao nami rAyarisiM, deviMdo iNamabbavI // 31 // mdhyynm| je kei patthivA tujhaM, na NamaMti narAhivA! vase te ThAvaittA NaM, taogacchasi khttiyaa!||32|| vyAkhyA-ye kecit 'pArthivAH' rAjAnaH tubhyaM 'na namanti' na prahvIbhavanti, he 'narAdhipa!' nRpate ! 'vaze' pratyekabuddhaAtmA''yattau 'tAn' anamatpArthivAn 'sthApayitvA' kRtvetyarthaH, tato gaccha kSatriya ! iti sUtrArthaH // 32 // catuSTayasya mokSagamaeyamaDhe nisAmettA, heuukaarnncoio| tao namI rAyarisI, deviMdaM iNamabbavI // 33 // nm| jo sahassaM sahassANaM, saMgAme dujae jiNe / egaM jiNeja appANaM, esa se paramo jao // 34 // namirAjarSe: appANameva jujjhAhi, kiM te jujjheNa bjjho?| appANameva appANaM, jaittA suhamehae // 35 // sautrIpaMciMdiyANi kohaM, mANaM mAyaM taheva lohaM ca / dujayaM ceva appANaM, sabamappe jie jiyaM // 36 // vktvytaa| vyAkhyA-yaH 'sahasraM sahasrANAM' dazalakSAtmakaM prakramAta sabhaTasambandhinAM saGgrAme dujeye jayet 'ekam' advitIyaM* 'jayet' yadi kathaJcidvIryollAsato'bhibhavet AtmAnaM durAcArapravRttamiti gamyate, 'eSaH anantaroktaH, "se" iti tasya jetuH // 149 // subhaTadazazatasahasrajayAt 'paramaH' prakRSTo jyH| tadanenAtmana evAtidurjayatvamuktam / tathA ca "appANameva" tti tRtIyArthe dvitIyA, tatazcAtmanaiva saha yudhyasva, 'ki' na kiJcidityarthaH 'te' tava yuddhena 'bAhyataH' iti bAhyaM pArthivAdi Azritya / evaM ca "appANameva" tti AtmanaivAtmAnaM "jaitti" ti jitvA 'sukham' aikAntikaM muktisukhAtmakam 'edhate' XX
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ *OXOXOXOXOXOXOXOXOXoxo) |praayoti| kathamAtmanyeva jite sukhAvAptiH ? ityAha ---- 'paJcendriyANi' zrotrAdIni krodho mAno mAyA tathaiva lobhazca pratyekabaddhadarjayaH vaiveti caH samuccaye, eva pUraNe, atati-gacchati tAni tAnyadhyavasAyasthAnAntarANIti vyutpatteH 'AtmA' manaH | catuSTayasya sarvatra ca sUtratvAnnapuMsakanirdezaH / 'sarvam' azeSam indriyAdi upalakSaNatvAd mithyAtvAdi ca 'Atmani' jIve jite || mokSagamajitamiti sUtratrayArthaH // 34-35-36 // nam / eyamaDhe nisAmettA, heuukaarnncoio| tao narmi rAyarisiM, deviMdo iNamabbavI // 37 // namirAja vyAkhyA-prAgvat // 37 // navarametAvatA tadupazamaM nizcitya jinadharmA prati sthairya parIkSitukAmaH zakra idamavocat- sautrIjaittA viule janne, bhoittA smnnmaahnne| dacA bhocA ya jahAya, tato gacchasi khttiyaa!||38|| vktvytaa| vyAkhyA- yAjayitvA 'vipulAn' vistIrNAn yajJAna , bhojayitvA zramaNabrAhmaNAna , dattvA dvijAdibhyo gavAdIna , | bhuktvA ca manojJazabdAdIna , iSTvA ca svayaM yAgAn , tato gaccha kSatriya ! iti sUtrArthaH // 38 // eyamajhu nisAmettA, heuukaarnncoio| tao namI rAyarisI, deviMdaM iNamabbavI // 39 // jo sahassaM sahassANaM, mAse mAse gavaM dae / tassAvi saMjamo seo, aditassa vi kiMcaNaM // 40 // ___ vyAkhyA-yaH 'sahasraM sahasrANAM' dazalakSAtmakaM mAse mAse gavAM dadyAt 'tasyA'pi' evaMvidhasya dAtuH 'saMyamaH' XIAzravAdiviramaNAtmakaH zreyAn' atizayaprazasyaH, kathambhUtasyApi 'adadato'pi' ayacchato'pi 'kizana' khalpamapi|* vastu / evaM ca saMyamasya prazasyataratvamabhidadhatA yAgAdInAM sAvadyatvaM arthAdAveditam / tathA ca yajJapraNetRbhiruktam|"SaTzatAni niyujyante, pazUnAM madhyame'hani / azvamedhasya vacanAnyUnAni pazubhitribhiH // 1 // " iyatpazuvadhe ca kathamasAvadyatA? / tathA dAnAnyapi azanAdiviSayANi dharmopakaraNagocarANi ca dharmAya varNyante ?, yata Aha-"azanAdIni
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhA khyA laghuvRttiH / / / 150 / / dAnAni, dharmopakaraNAni ca / sAdhubhyaH sAdhuyogyAni deyAni vidhinA budhaiH // 1 // " zeSANi tu suvarNagobhUmyAdIni prANyupamaddeddetutayA sAvadyAnyeveti sUtrArthaH // 40 // eyamahaM nisAmettA, heUkAraNacoio / tao namiM rAyarisiM, deviMdo iNamabbavI // 41 // vyAkhyA -- prAgvat // 41 // navaramitthaM jinadharmmasthiratAmavadhArya pravrajyAM prati dRDhatAM parIkSitukAma idamavAdIt zakraH - ghorAsamaM cattA NaM, annaM patthesi AsamaM / iheva posaharato, bhavAhi maNuyAhivA ! // 42 // vyAkhyA--ghoraH- atyantaduranucaraH sa cAsAvAzramaca 'ghorAzramaH ' gArhasthyam, tasyaivA'lpasattvairduSkaratvAt / uktaJca -- "gRhAzramaparo dharmo, na bhUto na bhaviSyati / pAlayanti narAH zUrAH, kkIbAH pAkhaNDamAzritAH // 1 // " taM tyaktvA anyaM prArthayasa 'AzramaM ' pravrajyAlakSaNam, nedaM klIbasattvAnucaritaM bhavAdRzAmucitam / tarhi kimucitam ? ityAha - 'iha' asminneva gRhAzrame sthita iti gamyate, pauSadhaH - aSTamyAditithiSu vratavizeSaH tatra rataH pauSadharato bhava, aNuvratAdyupalakSaNametat asyaiva copAdAnaM pauSadhadineSvavazyaM bhAvatastapo'nuSThAnakhyApakam / yata uktam"sarveSvapi tapoyogaH, prazastaH kAlaparvasu / aSTamyAM paJcadazyAJca niyataM pauSadhaM vaset // 1 // " iti hai manujAdhipa ! iti sUtrArthaH // 42 // eyamahaM nisAmettA, heUkAraNacoio / tao namI rAyarisI, deviMdaM iNamabbavI // 43 // mAse mAse u jo bAlo, kusaggeNaM tu bhuMjae / Na so sukkhAtadhammassa, kalaM agghai solasiM // 44 // vyAkhyA - mAse mAse eva na tvarddhamAsAdau 'yaH' kazcit 'bAlaH' avivekaH 'kuzAgreNaiva' darbhApreNaiva bhuGkte na tu karAjhulyAdibhiH, 'ne'ti niSedhe, 'saH' evaMvidhaH kaSTAnuSThAyI suSThu - zobhanaH sarvasAvadyaviratirUpatvAd AkhyAtaH - tIrthakarA - XOXOXOX navamaM namipratrajyA''khya madhyayanam / pratyekabuddha catuSTayasya mokSagama nam / namirAjarSeH sautrI vaktavyatA / // 150 //
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ namirAjarSeH sautriivktvytaa| dibhiH kathitaH svAkhyAtaH, svAkhyAto dharmo yasya sa vAkhyAtadharmaH-cAritrI tasya 'kalA' bhAgaM 'nArghati' nArhati SoDazIm , idamuktaM bhavati-poDazAMzasamo'pi na bhavati, ato gRhAzramAdayameva zreyAniti sUtrArthaH // 44 // eyamaDhe nisAmettA, heuukaarnncoio| tao nami rAyarisiM, deviMdo iNamabbavI // 45 // punarnirabhiSvaGgatA parIkSitumindra uvAcahirannaM suvannaM maNimuttaM, kasaM dUsaM ca vAhaNaM / kosaM vaddhAvaittA NaM, tao gacchasi khattiyA! // 46 // vyAkhyA-'hiraNyaM' ghaTitasuvarNam , itarattu suvarNam , maNayaH-candrakAntanIlAdyAH muktAzca-mauktikAni maNimuktam , 'kAMsyaM' kAMsyabhAjanAdi, 'dUSyaM' vastraM, 'caH' svagatAnekabhedasUcakaH, 'vAhana' rathA'zvAdi, 'kozaM' bhANDAgAra carmalatAdyanekavasturUpaM, 'varddhayitvA' vRddhi prApya tato gaccha kSatriya ! iti sUtrArthaH // 46 // eyamaDhe nisAmettA, heuukaarnncoio| tao namI rAyarisI, deviMdaM iNamabbavI // 47 // suvannaruppassa u pacayA bhave, siyA hu kelAsasamA asaMkhayA / narassa luddhassa na tehi kiMci, icchA hu AgAsasamA aNaMtiyA // 48 // puDhavI sAlI javA ceva, hirannaM pasubhissaha / paDipunnaM nAlamegassa. iti vijjA tavaM cre||49|| vyAkhyA-suvarNa ca rUpyaM suvarNarUpyaM tasya 'tuH' puraNe, 'parvatAH' parvatapramANA rAzayaH "bhave" tti bhaveyuH 'syAt' kadAcit , 'hu' avadhAraNe bhinnakramazca, tataH 'kailAsasamA eva' kailAsaparvatatulyA eva na tu laghuparvatapramANAH, kailAsazca meruriti vRddhAH / te'pi 'asaGkhyakAH' saGkhyArahitAH / narasya lubdhasya na 'taiH' tAdRzairapi suvarNarUpyaparvataiH "kizcidapi' svalpamapi paritoSakAraNamiti gmyte| kutaH punaridam? ityAha-'icchA' abhilASaH 'huriti yasmAd AkAzena samA-tulyA u0ma026
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / // 151 // | AkAzasamA, 'anantikA' antrhitaa| uktaJca-na sahasrAdbhavettuSTi-na lakSAnna ca koTitaH / na rAjyAnnaiva devatvA navamaM nendratvAdapi dehinAm // 1 // " tathA 'pRthvI' mahI 'zAlayaH'. lohitazAlyAdayaH 'yavAH' pratItAH, 'caH' zeSadhAnyasamucca namiprava| yArthaH, 'evaH' avadhAraNe sa ca bhinnakramo yokSyate, 'hiraNyaM suvarNa, tAmrAdyupalakSaNametat , 'pazubhiH' gavAzvAdibhiH saha jyA''khya| 'pratipUrNa' samastaM 'na' naiva 'alaM' samartha prakramAd icchApUrtaye ekasya jantoriti gamyate / 'iti' etat pUrvoktaM "vija" tti Xmdhyynm| sUtratvAd viditvA 'tapaH' dvAdazavidhaM caret, tata eva niHspRhatayA icchAparipUrtisambhavAditi sUtrArthaH // 48-49 // namirAjarSeH eyamadR nisAmettA, heuukaarnncoio| tao nami rAyarisiM, deviMdo iNamabbavI // 50 // sautrIaccheragamanbhudae, bhoe cayasi ptthivaa!| asaMte kAme patthesi. saMkappeNa vihannasi // 51 // vktvytaa| vyAkhyA-"accheragaM" ti Azcarya varttate yat tvamevaMvidhaH 'addhatAn' AzcaryarUpAn bhogAn tyajasi he pArthiva !, tattyAgatazca 'asataH' avidyamAnAn kAmAn prArthayasi, tadapyAzcaryamiti sambandhaH, athavA kastavAtra doSaH'-'saGkalpena' uttarottarAprAptabhogAbhilASarUpeNa vikalpena 'vihanyase' bAdhyase. aparyavasitatvAda evaMvidhasaGkalpasya / uktaM hi-"amISAM sthUlasUkSmANAmindriyArthavidhAyinAm / zakrAdayo'pi no tRpti, viSayANAmupAgatAH // 1 // " iti sUtrArthaH // 51 // eyamaDhe nisAmettA, heuukaarnncoio| tao namI rAyarisI. deviMda iNamabbavI // 52 // salla kAmA visaM kAmA, kAmA aasiivisovmaa| kAme patthemANA, akAmA jati duggaI // 53 // // 151 // vyAkhyA-zalyamiva zalyaM kAmAH, viSamiva viSa kAmA:. kAmAH 'AzIviSopamAH' AzIviSa:1zalati-dehAntazcalatIti zalyam-zarIrAntaH praviSTaM tomarAdi, yathA zalyaM antazcaladvividhavAdhAvidhAyi tathaite'pi / 2 veveSTi-vyAmotIti virSa-tAlapuTAdi bhujyamAnamadhuramiva /
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ XXX XCXCXCXCXX sarpaH tadupamAH, kizca kAmAn 'prArthayamAnAH ' apergamyamAnatvAt prArthayamAnA api 'akAmA:' iSyamANakAmAbhAvAd yAnti durgatimiti kathaM tatyAga Azcaryam ? asadbhogaprArthanamapi yad bhavatA sambhAvitaM tadapyasaGgatam, mumukSUNAM kacidAkAGkSAyA asambhavAt / uktaM hi - "mokSe bhave ca sarvatra, niHspRho munisattamaH / " iti sUtrArthaH // 53 // kathaM | punaH kAmAn prArthayamAnA durgatiM yAnti ? ata Aha-- ahe vayai koheNaM, mANeNa ahamA gii| mAyA gaipaDigdhAo, lobhAo duhao bhayaM // 54 // vyAkhyA - 'adhaH' narakagatau vrajati krodhena, mAnena adhamA gatiH, "mAya" tti suvyatyayAt mAyayA gateH - prastAvAt sugateH pratighAtaH - vinAzo gatipratighAtaH, lobhAd "duhau" tti 'dvidhA' dviprakAraM - aihikaM pAratrikaM ca 'bhayaM' anekaduHkhasampAtAzaGkayA sAdhvasaM bhavatIti sarvatra gamyate / kAmeSu hi prArthyamAneSvavazyaMbhAvinaH krodhAdayaste cedRzA iti kathaM na tatprArthanAto durgatiriti sUtrArthaH // 54 // evaM bahubhirapyupAyaistamindraH kSobhayitumazaktaH kimakarot ? ityAhaavaujjhiUNa mAhaNarUvaM viuruviUNa iMdattaM / vaMdai abhitthuNato, imAhi madhurAhi vaggUhiM // 55 // aho te nijjio koho, aho mANo parAjio / aho te nirakiyA mAyA, aho lobho vasIkao56 aho te ajjavaM sAhU !, aho te sAhu ! maddavaM / aho te uttamA khaMtI, aho te mutti uttamA // 57 // vyAkhyA- 'apohya' tyaktvA brAhmaNarUpaM "viuruviUNa" tti vikRtya 'indratvam' uttaravaikriyarUpaM 'vandate' anekArthatvAt praNamati 'abhiSan' stutiM kurvan 'AbhiH' anantaraM vakSyamANAbhiH 'madhurAbhiH' zrutisukhAbhiH 'vAgbhiH ' vANIbhiH / tadyathA-- 'aho' iti vismaye, 'te' tvayA nirjitaH krodhaH, yatastvamanamatpArthivavazIkaraNapreraNAyAmapi na 1 yathA hyayamajJairavalokyamAnaH sphuranmaNiphaNAbhUSita iti zobhana iva vibhAvyate, sparzanAdibhiranubhUyamAnazca vinAzAyaiva bhavati / namirAjarSeH sautrI vaktavyatA /
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ a ll navamaM nmiprvjyaa''khymdhyynm| namirAjarSeH sautriivktvytaa| zrIuttarA-zakSubhitaH / tathA aho ! te mAnaH parAjitaH, yastvaM 'mandiraM dahyate' ityAdyukte'pi 'kathaM mayi jIvatIdam ?' iti nAhaGkati dhyayanasUtre kRtavAn / aho ! te nirAkRtA mAyA, yastvaM purarakSAhetuSu prAkArATTAlakocchUlakAdiSu mAyAnibandhaneSu na mano nihitavAn / zrInemica- tathA aho! te lobho vazIkRtaH, yastvaM 'hiraNyAdi varddhayitvA gacche' tyabhihito'pi icchAyA AkAzasamatvamevodAhRtavAn / ndrIyA ata eva aho! 'te' tava ArjavaM 'sAdhu' zobhanam , aho ! te sAdhu mAIvaM, aho ! te uttamA kSAntiH , aho ! te sukhabodhA- muktiruttameti sUtratrayArthaH // 55-56-57 // itthaM guNopavarNanadvAreNA'bhiSTutya samprati phalopadarzanadvAreNa stuvannAhakhyA laghu- ihaM si uttamo bhaMte !, pecA hohisi uttmo| loguttamamuttamaM ThANaM, siddhiM gacchasi niiro||58|| vRttiH / ___ vyAkhyA-'iha' asmin janmani 'asi' bhavasi uttamaH, uttamaguNAnvitatvAt / 'bhadanta!' iti pUjyAbhidhAnaM, pretya' paraloke bhaviSyasi uttamaH / kim ? ityAha-"loguttamamuttamaM" ti makAro'lAkSaNikaH, tato lokasya uttmottmm||152|| XatizayapradhAnaM lokottamottamaM sthAnam , kiM tat ? ityAha-siddhiM' muktiM "gacchasi" tti sUtratvAd gamiSyasi nIrajAH' niHkarmeti sUtrArthaH // 58 // upasaMhAramAha evaM abhitthuNaMto, rAyarisiM uttamAe sddhaae| pAyAhiNaM kareMto, puNo puNo vaMdaI sakko // 59 // ITI vyAkhyA-'evam' uktanyAyena abhiSTuvana rAjarSimuttamayA zraddhayA pradakSiNAM kurvan punaH punaH 'vandate' praNamati zaka iti sUtrArthaH // 59 // anantaraM yat kRtavAMstadAhatovaMdiUNa pAe, cakaMkusalakkhaNe munnivrss|aagaasennuppio, lliycvlkuNddltiriiddii||60|| vyAkhyA-tataH' tadanantaraM vanditvA pAdau, cakrAGkazau pratIto tatpradhAnAni lakSaNAni yayostau tathA, munivarasya AkAzenotpatitaH, lalite ca te savilAsatayA capale ca caJcalatayA lalitacapale tathAvidhe kuNDale yasya sa lalita // 152 //
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ namirAjarSeH sautriivktvytaa| capalakuNDalaH sa cAsau kirITI ca-mukuTavAn lalitacapalakuNDalakirITIti sUtrArthaH // 60 // sa zakreNaivamamiSTrayamAnaH kimutkarSa kRtavAn uta na ? ityAha namI namei appANaM, sakkhaM sakkeNa coio| caiUNa gehaM vaidehI, sAmanne pjuvddio||11|| vyAkhyA-namiH 'namayati' svatattvabhAvanayA prahaM karoti, kam ? AtmAnaM na tu utsekaM nayati / uktaJca-"saMtaguNakittaNeNa vi, purisA lajjati je mhaasttaa| iyare puNa aliyapasaMsaNe vi aMge na mAyaMti // 1 // " kimbhUtaH san ? 'sAkSAt' pratyakSIbhUya zakreNa 'coditaH' preritaH tyaktvA gehaM "vaidehi" ti sUtratvAt 'videhI videhajanapadAdhipaH zrAmaNye 'paryupasthitaH' udyataH, na tu tatpreraNAto'pi dharma prati vipluto'bhUditi sUtrArthaH // 61 // kimeSa evaivaMvidha uta anyo'pi ? ityAhaevaM kareMti saMbuddhA, paMDiyA pviykkhnnaa| viNiyati bhogesu, jahA se NamI rAyarisi // 12 // tti bemi|| vyAkhyA-'evamiti yathaitena naminA nizcalatvaM kRtaM tathA'nye'pi kurvanti / kIdRzAH?-'sambuddhAH' avagatajIvA'jIvAditattvAH 'paNDitAH' sunizcitazAkhArthAH 'pravicakSaNAH' abhyAsAtizayAt kriyAM prati prAvINyavantaH, tathAvidhAzca santaH kiM kurvanti ? vinivartante' uparamanti "bhogesu" tti bhogebhyaH, yathA sa namI rAjarSistebhyo nivRttaH, iti bravImIti pUrvavaditi sUtrArthaH // 62 // ||iti zrInemicandrasUrivinirmitAyAM uttarAdhyayanalaghuTIkAyAM sukhabodhAyAM namipravrajyAkhyaM navamamadhyayanaM samAptam // , "sadguNakIrtanenA'pi, puruSA lajante ye mahAsatvAH / itare punaralIkaprazaMsane'pi aGge na mAnti // 1 // "
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhA khyA laghuvRttiH / // 153 // XXXXXXXXXX CXCX atha drumapatrakaM dazamamadhyayanam / vyAkhyAtaM navamamadhyayanam / adhunA dazamaM drumapatrAkhyamArabhyate / asya cAyamabhisambandhaH - - ' ihAnantarAdhyayane dharmacaraNaM prati niSkampatvamuktam, taccAnuzAsanAdeva bhavatIti anuzAsanAbhidhAyakamimadhyayanam' anena sambandhenA''yAtasyAsyAdhyayanasya prastAvanArthaM gautamamuddizyedaM zrImanmahAvIreNAbhihitamiti gautamavaktavyatA tAvaducyate teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM piTThicaMpA nayarI / tattha sAlo nAma raayaa| mahAsAlo nAma jubarAyA / tesiM sAla-mahAsAlANaM bhagiNI jasavaI / tIse piDharo bhattAro / jasavaIe attao piDharaputto gAgalI nAma kumAro / annayA NaM sama bhagavaM mahAvIre Aigare titthayare sayaMsaMbuddhe jAva siddhigainAmadheyaM ThANaM saMpAviukAme, AgAsagaeNaM chatteNaM AgAsagaeNaM sabarayaNAmaeNaM dhammacakkeNaM AgAsagaeNaM phAliyAmaeNaM sIhAsaNeNaM AgAsagayAhiM kuMdeMdu saMkhappagAsAhiM cAmarAhiM purao pakaDijjamANeNaM dhammajjhaeNaM samaMtA maggao viSphuraMteNa ya bhAmaMDaleNaM aNegadevakoDisaMparivuDe, caudasIhiM samaNasAhassIhiM chattIsAe ajjiyAsAhassIhiM aNugammamANe, bhaviyakamalapaDibohadivAyare, bhavajalahiparamajANavatte, loyaciMtAmaNI, cottIsAtisayasaMpautte, caMdo va somalese, sUro va tavateyasirIe, maMdaroM va nippakaMpe, kuMjaro iva soMDIre, sIho iva duppadharise, gayaNamiva niruvaleve, saMkho iva niraMjaNe, vAyuriva appaDibaddhe, aTThasahassa purisalakkhaNadhare, puvANupudhiM caramANe, gAmANugAmaM dUijjamANe, suraviraiehiM hemamaehiM navahiM paumehiM calaNakamale Thavito, avi ya - maggilaM maggilaM payAhiNAe uThAi payaThANe / dohiM paramehiM pAyA, maggeNa ya hoMti sattane // 1 // jeNeva piTThicaMpA teNeva uvAgae ujjANammi samosaDhe / sAlo mahAsAlasahio mahAvibhUIe niggao bhayavao vaMdaNavaDiyAe, tikkhutto dazamaM druma patrAkhya madhyayanam / gautamasvAmi vaktavyatA / // 153 //
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautmsvaamivktvytaa| payAhiNIkAUNa vaMdio bhayavaM, uvaviTTho dhrnniyle| kahio bhagavayA jIvadayAio dhammo / vanniyA mANusattAiyA dullahA dhmmsaahnnsaamggii| parUviyA micchattAiyA kammabaMdhaheU / uvaiTThANi mahAraMbhAiyANi NarayagaikAraNANi / parUvio jammAidukkhapauro saMsAro / parUviyaM kohAikasAyANaM bhavabhamaNaheuttaNaM / payaDio sammaiMsaNAio mokkhmggo| imaM ca soUNa saMvegamuvagao sAlo bhaNai-jaM navaraM mahAsAlaM raje ThAvemi tAva tumha pAyamUle giNhAmi | payajaM / paviTTho nayariM, bhaNio mahAsAlo-tumaM geNha raja, ahaM pacayAmi / teNa bhaNiyaM-alaM me mahAraMbhanibaMdhaNeNa mahAmohaheuNA viveyapaDivakkheNa doggaisahassadAyageNaM abhimANamettasuheNaM rajeNaM, ahaM pi saMsArabhauviggo bhIo jammaNajaramaraNANaM, tA jahA tubbhe mama ihaM meDhI pamANaM tahA pavaiyassa vi / tAhe gAgaliM kaMpillAo sadAveUNa tassa | paTTo baddho, abhisitto ya rAyA jaao| so puNa tesiM do sibiyAo kArei / jAva te pavaiyA, sA bhagiNI samaNovAsiyA jAyA / tae NaM te samaNA hoMtagA ekkArassa aMgAI ahi jiyaa| tae NaM samaNe bhagavaM mahAvIre bahiyAjaNavayavihAreNaM viharai / teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM rAyagihaM NAma nyrN| tattha sAmI smosddho| paDibohiUNa bhavasatte tato niggao |paM jao vihrio| tAhe sAla-mahAsAlA sAmi ApucchaMti-amhe piTTicaM vaccAmo jai nAma tANa koi bujjhejA sammattaM vA labhejjA / sAmI vi jANai-jahA tANi saMbujjhihiMti / tAhe sAmiNA tesiM goyamasAmI viijao dinno / goyamasAmI piTTicaMpaM gao / tattha samosaraNaM / gAgalI piDharo jasavaI ya niggayANi / bhagavaM dhammakahaM kahei / taMjahA-bho bho bhavasattA!, mA ciTThaha visayapasattA; aNeyaduhasayadAruNo saMsArappabaMdho, mA kareha eyammi paDibaMdho; kiccheNa mANusattAisAmaggI pAvijjai, akayadhammANaM sA nipphalA saMpajai; collagAidiTuMteNa puNo dullahA vannijai, jao ahammeNa jIvo kujoNIsu bhAmijjai; asAramaNicaM vittaM, mA tammi mujjhAvaha cittaM; virasAvasANA kAmabhogA, XXXOXOXOXXX
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / // 154 // tappasattANaM jAyaMti pae pae vasaNasogA; saMjhabbharAgasarisaM jodhaNaM, mA kareha tammi ummattaM maNaM; khaNadiTThanaTTho dazarma dumaiTThajaNasaMgo, mA kareha tammi garuo maNaraMgo; kusaggajalabiMducaMcalamAU, ujjamaha jiNiMdapannattaM dhamma kAuM; jiNi-| patrAkhyadapannatto dhammo cevettha saraNaM, jo rakkhai jammajarAmaraNaM; dei sayalasokkhaM, aireNa pAvei mokkhaM; viyarai surA'- madhyayanam / surariddhiM, karei sayalasamIhiyasiddhiM; AvaIo nivArei, saMsArasAyaramuttArei; tA sabahA payaTTaha dhamme, mA ramahI gautamasvAmi|pAvakamme / eyaM ca soUNa tANi paDibuddhANi / tAhe gAgalI bhaNai-jaM navaraM ammApiyaro ApucchAmi jehaputtaM ca | vktvytaa| raje Thavemi tAva tumha pAyamUle gahemi pavajaM / tANi ApucchiyANi bhaNaMti-jai tumaM saMsArabhauviggo pariccayasi gharavAsaM to amhe vi / tAhe so puttaM rajje ThavittA ammApiIhiM samaM pvio| goyamasAmI tANi ghettUNa caMpaM vcci| tesiM sAla-mahAsAlANaM paMthaM vaccaMtANaM hariso jAo-jahA imAI saMsAraM uttAriyANi / evaM tesiM suheNa ajjhavasA Na kevalanANaM uppannaM / iyaresiM pi ciMtA jAyA-jahA eehiM amhe raje ThAviyANi, puNo saMsArAo ya moiyANi / evaM ciMtaMtANaM suheNaM ajjhavasANeNaM tiNhaM pi kevalanANamuppanaM / evaM tANi uppannanANANi caMpaM gayANi, sAmi payAhiNIkaremANANi titthaM paNamiUNa kevaliparisaM pahAviyANi / goyamasAmI vi bhagavaM vaMdiUNaM tikkhutto pAesu| paDio, uhio bhaNai-kahiM vaccaha ? eha titthayaraM vadaha / tAhe sAmI bhaNai-mA goyamA! kevalI aasaaehiN| tAhe AuTTo khAmei, saMvegaM ca go| tattha goyamasAmissa sammattamohaNIyakammodayavaseNa ciMtA jAyA 'mA NaM na sejjhejjAmi' tti / io ya devANa saMlAvo vaTTai-aja bhayavayA vAgariyaM-jo aTThAvayammi vilaggai ceiyANi ya vaMdai // 154 // dharaNigoyaro sasattIe so teNa bhavaggahaNeNaM sijjhai / tAhe sAmI tassa cittaM jANai-tAvasANa ya saMbohaNayaM, eyarasa thirayA bhavissaha ti do vi kayANi bhavissaMti / so vi sAmi Apucchai--aTThAvayaM jAmi ? tti / tao bhagavayA
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautmsvaamivktvytaa| bhaNio-vacca aTThAvayaM ceiyANa vaMdao / tae NaM bhagavaM havatuTTho vaMdittA go| tattha ya advAvae jaNavAyaM soUNa tinni tAvasA paMcapaMcasayaparivArA patteyaM patteyaM te 'aTThAvayaM vilaggAmo' ti tattha kilissaMti koDino dino sevAlI / jo so koDino so cautthaM cautthaM kAUNa pacchA mUlakaMdANi AhArei sacittANi, so paDhamamehalaM vilggo| dino charTI chaTeNaM kAUNa parisaDiyapaMDupattANi AhArei, so bIyaM mehalaM vilaggo / sevAlI aTThamaM aTThamaM kAUNa jo sevAlo maillao taM AhArei, so taiyaM mehalaM vilaggo / evaM te vi tAva kilissaMti / bhayavaM ca goyamo orAlasarIro huyvhtddiytrunnrvisristee| taM erisaM ejaMtaM pecchittA te bhaNaMti-esa kira ettha thullao samaNo vilaggihiti, jaM amhe mahAtaghassI sukkA bhukkhA na tarAmo vilaggiuM / bhayavaM ca goyamo jaMghAcAraNaladdhIe lUyAsaMtupuDagaM pi nIsAe uppayai, jAva te paloyaMti 'esa Agao tti, eso asaNaM gao' tti tAhe te vimhiyA jAyA pasaMsaMti, acchaMti ya paloyaMtA-'jai uyarai to vayaM eyassa sIsA' eyaM te paDicchaMtA acchaMti / goyamasAmI vi patto niyaniyavannappamANajuttAhiM bharahacaviNA kArAviyAhiM caubIsAe usabhAijiNiMdapaDimAhiM samaddhAsiyaM aTThAvayagirisiharasaMThiyamAyayaNaM / AgamabhaNiyavihANeNa vaMdiyAiM ceiyAI, kayA ya saMthuI-paDhamapayAsiyanII, paDhamajiNo dhammasArahI paDhamo / paDhamo ya mahApuriso, aTThAvayasaMThio jayai // 1 // paNamAmi vimalanANaM, sama-dama-khama-sacca-dayaguNapahANaM / avagayakammakalaMka, usabhajiNaM tihuyaNamayaMkaM // 2 // jo tuha nAha ! niyacchai nimmalu kamakamalu, nAsai tasu nIsesu mahaMtu vi pAvamalu / bhattibhareNa namasai jo vi ya saMthuNai, so siriusabhakarahiu siddhattaNu kuNai // 3 // 1 yastava nAtha ! pazyati nirmalaM kramakamalaM, nazyati tasya nizzeSo mahAnapi pApamalaH / bhaktibhareNa namasyatti yo'pi ca saMstauti, sa zrIRSabhakarasthitaM siddhatvaM karoti // 3 //
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarA dhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhA- khyA laghuvRttiH / OXOXOXOXOS dazamaM drumptraakhymdhyynm| gautmkhaamivktvytaa| // 155 // jagaciMtAmaNi! jaganAha ! jagaguru! jagarakkhaNa! jagabaMdhava! jagasatthavAha ! jagabhAvaviyakkhaNa ! / aTThAvayasaMThavi| yarUvakammaTThakiviNAsaNa!, cauvIsaM pi jiNavara! jayaMtu appaDihayasAsaNa! // 4 // tao-sAsayamaulamaNataM, jammaNajara-maraNa-roya-tamamukkaM / maha nAha! mokkhasokkhaM, saMpajau tuha pabhAveNaM // 5 // ' ti kAUNaM paNihANaM gaMtUNuttarapurathime disIbhAge puDhavisilApaTTae asogavarapAyavassa ahe taM rayANi vAsAe uvaago| io ya sakkassa logapAlo vesamaNo, so vi aTThAvayaceiyavaMdao aago| so ceiyANi vaMdittA goyamasAmi vaMdai / bhayavaM pi dhammaM | kahei-dhammo attho kAmo, purisatthA tinni hoMti logammi / dhammAo jeNa iyare, tamhA dhammo pahANo u // 1 // dhammo vi ettha sijjhai, devANa jaINa bhttiraaenn| tA tammi ceva paDhama, payaTTiyavvaM viseseNaM // 2 // devo puNa ettha so ceva jo sabannU sabadasI aTThArasadosehi ya vanjio / jao bhaNiyaM-"annANa koha maya mANa, loha mAyA raI ya araI ya / niddA soya aliyavayaNa, coriyA macchara bhayA ya // 1 // pANivaha pema kIDApasaMga hAsA ya jassa iya dosA / aTThArasa vi paNaTThA, namAmi devAhidevaM taM // 2 // " evaMviho ya bhayavaM titthayaro arahao, tassa |ceva bhattI kAyavA / sA ya pUyAvaMdaNAIhiM havai / pUrva pi pupphA-''misa-thui-paDivattibheeNa cauvihaM pi jahAsattIe kujjA / jao-"uttamaguNabahumANo, payamuttamasattamajjhayArammi / uttamadhammapasiddhI, pUyAe jiNavaridANaM // 1 // " vaMdaNaM pi kAyacaM tisaMjhaM, taM pi ya vihiNA AgamabhaNieNa / bhaNiyaM ca-tinni nisIhI tinni u, payAhiNA tinni ceva |ya paNAmA / tivihA pUyA ya tahA, avatthatiyabhAvaNaM ceva // 1 // tidisinirikkhaNaviraI, payabhUmipamajaNaM ca tikkhutto| vannAitiyaM muddAtiyaM ca tivihaM ca paNihANaM // 2||tivihaa pUyA-pupphAmisathottehiM / avtthtiybhaavnnaa-chumtthkevli-siddhttbhaavnnaa| vannAitiyaM ca-vanno attho AlaMbaNaM ca // tahA jaiNo puNa te ceva je samasattumittA samale? XXXXXXX // 155 // KOXOXOXI
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ XOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOX kaMcaNA paMcasamiyA tigattA amamA amaccharA jiiMdiyA jiyakasAyA nimmalabaMbhacerA sajjhAyajjhANujjayA ducaratavaJcaraNarayA|gautamasvAmiaMtAhArA paMtAhArA sukkhA bhukkhA nimmaMsasoNiyA kisiyaMgA niraggisaraNA kukkhisaMbalA aniyayabhikkhAvittiNo ti| vktvytaa| tesiM abbhuTThANa-aMjalipamgaha AsaNadANA-'bhiggaha-kiyakamma-sussUsaNA-'bhimuhagamaNA-'NugacchaNa-paDilAhaNa-kusalamaNakusalavaipavattaNAIhiM kAyacA bhttii| etthaMtare besamaNo ciMtei-esa bhayavaM erise sAhuguNe vanneha?, appaNo ya se imA sarIrasukumArayA jArisA devANa vi natthi, tA aMtAhArA paMtAhArA incAiparUvaNAe visaMvAiNiM ceTu imassa sarIrAgiI sUei / taM ca tassAkUyaM nANeNa nAUNa bhayavaM 'mA aNeNa akusalapariNAmeNa esa dullahabohio havau' tti aNusAsaNanimittaM sabasattahiyarao puMDariyaM nAma'jjhayaNaM parUvei-jahA pokkhalAvaIvijae puMDarigiNI nayarI / naliNIgummamujANaM / tattha NaM mahApaume nAma rAyA hotthA / paumAvaI devI / tANaM do puttA puMDaNae kaMDarie ya sukumArA jAva paDirUvA / / puMDarie juvarAyA vi hotthA / | teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM therA bhagavaMto jAva naliNivaNe ujANe samosaDhA, mahApaume niggae dhamma soccA |bhaNai-jaM navaraM devANuppiyA ! puMDariyaM kumAraM raje Thavemi tAva vayagahaNeNaM saphalIkaremi maNuyattaNaM / ahAsuhaM mA paDibaMdha karehi / evaM jAva puMDarie rAyA jAe jAva viharai, tate NaM se kaMDaNae kumAre jubarAyA jaae| tate NaM se paume rAyA puMDariyaM rAyaM Apucchai / tate NaM se puMDarie siviyaM nINei / jAva pavaie NavaraM coddasa pubAI ahijai / / bahUhiM chaTTha-'hamamahAtavovahANehiM bahUNi vAsANi sAmaNNamaNupAleUNa mAsiyAe saMlehaNAe sahi bhattAI jhosettA jAva siddho / annayA te therA puvANupuviM jAva puMDarigiNIe samosaDhA / parisA niggayA / tae NaM se puMDarie kaMDariegaM| juvarannA saddhiM imIse kahAe laddhaDhe samANe jAva gae dhammakahAe jAva se puMDarie sAvagadhamma paDivanne jAva paDigae / FoXXXXXXXXX
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhA khyA laghuvRttiH / / / 156 / / tae NaM se kaMDarie juvarAyA therANaM dhammaM socA haTThe jAva jaheyaM tubbhe vayaha, jaM navaraM deSANuppiyaM puMDariyaM rAyaM ApucchAmi, tase NaM jAva pavayAmi / ahAsuhaM pavayaha / tae NaM se kaMDarie jAva there namaMsai, namasittA aMtiyAo paDinikkhamai, paDinikkhamittA tameva cAughaMTaM AsarahaM duruhai jAva paccoruhai, paJccoruhittA jeNeva puMDarie rAyA teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA karayala pariggahiyaM matthae aMjaliM kaTTu jAva puMDariyaM rAyaM evaM vayAsI -- evaM khalu mae devANuppiyA ! therANaM aMtie jAva dhamme nisaMte, se ya dhamme abhiruie, tae NaM ahaM devANupiyA ! saMsArabhaviggo bhIe jammaNamaraNANaM * icchAmi NaM tubbhehi aNunnAe samANe therANamaMtie jAva pavaittae / tae NaM se puMDarie rAyA evaM vyAsI - mANaM tumaM | devANuppiyA ! iyANiM therANamaMtie jAva pavayAhi, ahaM NaM tumaM mahayA mahayA rAyAbhiseeNaM abhisiMcAmi / tae kaMDarie puMDariyassa ranno eyamahaM no ADhAi no parijANai tusiNIe saMciTThai / tate NaM se kaMDarie puMDariyaM rAyaM doccaM pi tacaM pi evaM vayAsI -- icchAmi NaM devANuppiyA ! jAva pavaittae tti / tae NaM se puMDarie rAyA kaMDarIyaM kumAraM jAhe no saMcAei visayANulomAhiM bahUhiM AghavaNAhiM jAva Aghavittae vA tAhe visayapaDikUlAhiM saMjamabhaubvegakarIhiM panavemANo pannavemANo evaM bayAsI - evaM khalu jAyA ! niggaMthe pAvayaNe sacce aNuttare savadukkhANaM aMtakare kiMtu eyammi lohamayA iva javA cAveyadyA, vAluyAkavale iva bhakkhiyave, gaMgA iva mahAnaI paDisoyaM gaMtavvA, mahAsamudde iva bhuyAhiM tariyace, tikkhakhaggadhArAe va caMkamiyavaM, jao asidhAraM vayaM careyAM, no khalu kappar3a jAyA ! samaNANaM niggaMthANaM pANA| ivAe vA jAva micchAdaMsaNasalle vA AhAkamme vA jAva bIyabhoyaNe vA bhottae vA pAyae vA, tumaM ca NaM jAyA ! suhasamucie no ceva NaM duhasamucie, nAlaM sIyaM, nAlaM uNhaM, nAlaM khuhA, nAlaM pivAsA, nAlaM corA, nAlaM vAlA, nAlaM daMsA, nAlaM masagA, | nAlaM vAtiya-pittiya- siMbhiya-sannivAiyavivihe rogAyaMke, uccAvae gAmakaMTae, bAvIsaM parIsahovasagge AiNNe samma mahi dazamaM druma patrAkhya madhyayanam / gautama svAmi vaktavyatA / // 156 //
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ yAsittae tti| tanno khalu jAyA! amhe icchAmo tunbhaM khaNamavi vippaogaM, taM acchAhi tAva jAyA! aNubhavAhi rajjasiriM gautamasvAmipacchA pavaihisi |te NaM se kaMDarIe evaM vayAsI-taheva NaM taM devANuppiyA! jaMNaM tubbhe vayaha, kiM puNa devANuppiyA! vktvytaa| niggaMthe pAvayaNe kIvANaM kAyarANaM kApurisANaM ihaloyapaDibaddhANaM paraloyaparammuhANaM visayatisiyANaM duraNucare dhIrajaNassa nicchiyassa no khalu etthaM kiMci dukara karaNAe, taM icchAmi NaM devANuppiyA! jAva pavaittae tti / tae NaM kaMDariyaM puMDarie rAyA jAhe no saMcAei bahUhiM AghavaNAhi ya Aghavittae vA tAhe akAmae ceva nikkhamaNaM aNumannitthA / tae NaM se puMDarie koDuMbiyapurise saddAvei, saddAvettA evaM vayAsI-jahA mahagdhaM maharihaM nikkhamaNamahimaM kareha jAva pvio| tato sAmAiyamAiyAiM ekArasa aMgAI ahijai, bahUhiM cauttha-chaTTha-'hamAIhiM tavovihANehiM jAva vihri| annayA tassa kaMDarIyassa aMtehiM paMtehi ya jAva rogAyake pAunbhUe jAva dAhavakaMtIe yAvi viharai / tae NaM se therA bhagavaMto annayA kayAi puvANupuviM caramANA gAmANugAmaM viharamANA puMDarigiNIe nayarIe naliNivaNe samosaDhA / tae NaM se puMDarIe rAyA imIse kahAe laddhaDhe samANe jAva pajuvAsai / patthuyA dhammakahA bhyvyaa| tae NaM se puMDarie rAyA dhamma soccA jeNeva kaMDarie rAyarisI teNeva uvAgacchai, kaMDarIyaM vaMdai namasai, kaMDarIyassa sarIraM savAbAhaM saruyaM pAsai 2 jeNeva therA teNeva uvAgacchai, there vaMdai, evaM vayAsI-ahannaM bhaMte ! kaMDarIyassa aNagArassa ahApavattehiM * tigicchiehiM phAsuesaNijjehiM osahabhesajjabhattapANehiM tigicchaM AuTTAmi, tubbhe NaM bhaMte ! mama jANasAlAsu samava saraha / tae NaM therA puMDarIyassa ranno eyamaDhe paDisuNiMti 2 jAva jANasAlAsu viharati / tae NaM se puMDarIe kaMDarI yassa tigicchaM AuTTei / tate NaM taM maNunnaM asaNaM 4 AhAraMtassa samANassa se rogAyaMke khippAmeva ubasaMte haDhe jAe u0 a027 mA Aroge bliysriire| tate NaM se therA rAyANamApucchittA abbhujayavihAreNa viharati / se rogAyaMkAo vippamukke vi samANe 4
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________ dazamaM drumptraakhymdhyynm| gautmsvaamivktvytaa| zrIuttarA- | taMsi maNunaMsi asaNe 4 mucchie jAva ajjhovavanne vivihe ya pANagaMsi no saMcAei bahiyA abbhujaeNaM vihAreNaM dhyayanasUtre viharittae tti / tate NaM se puMDarie imIse kahAe laddhaDhe samANe jeNeva kaMDarIe teNeva uvAgacchai 2 kaMDarIyaM tikkhutto zrInemica XAyAhiNaM payAhiNaM karei 2 vaMdai 2 evaM vayAsI-dhanne siNaM tumaM devANuppiyA! evaM saMpunne si NaM kayatthe kayalakkhaNe ndrIyA suladdhe NaM tava devANuppiyA! mANussae jamme jIviyaphale, jannaM tumaM rajaM ca jAva aMteuraM ca vicchaDDettA jAva pavaie / sukhabodhA ahannaM ahanne akayapunne, jaNNaM mANusse bhave aNegajAi-jarA-maraNa-roga-soga-sArIramANasakAmadukkhavasaNasayAbhibhUe khyA laghu adhuve aNIie asAsae saMjhabbharAgasarise jalabubbuyasamANe kusaggajalabiMdusannibhe suviNagadasaNovame vijulayAcaMcale vRttiH / purvi vA pacchA vA avassaM vippajahiyace, tahA mANussae sarIrage dukkhAyayaNe vivivAhisayasannikee aTThiyakahuTThie // 157 // sirANhArujAlasaMpiNaddhe maTTiyabhaMDo cha dubbale asuisaMkiliDe aNihaviyasabakAlasaMThappae jarAghuNie jajaraghare va saDaNapaDaNaviddhaMsaNadhammae puviM vA pacchA vA avassaM viSpajahiyave, kAmabhogesu ya mANussaesu asAsaesu vaMtAsavesu evaM pitta-khela-sukka-soNiyAsavesu uccArapAsavaNakhelasiMghANagavilINesu sukkasoNiyasamunbhavesu abuhajaNaniseviesu sAhugaraha|Nijjesu aNaMtasaMsAravaDDaNesu kaDuyavivAgesu amuccamANacuDali va dukkhANubaMdhesu siddhigamaNavigghesu purSi vA pacchA vA avassaM vippajahiyatvesu, tahA raje hiranne suvanne ya jAva sAvaeje aggisAhie rAyasAhie maJcusAhie dAiyasAhie adhuve aNiccie asAsae putviM vA pacchA vA avassaM vippajahiyo, giddho mucchio ahaM no saMcAemi jAva pavaittae, taM dhanne si NaM tuma jAva suladdhe NaM maNuyajamme jannaM pavaie / tate NaM se kaMDarIe puMDarieNaM evaM vutte tusiNIe saMciTThai / tae NaM puMDarie docaM pi tacaM pi evaM vayAsI-dhanne si NaM tumaM, ahaM ahanne / tae NaM se doccaM pi tacaM pi evaM vutte samANe akAmae avasabase lajjAe gAraveNa ya puMDarIyaM rAyaM Apucchai, therehiM saddhiM bahiyAjaNavayavihAraM viharai / XXXX8XOXOXOXEXBXXXX XOXOXOXOXOXXX8XOXOXOXEY // 157 //
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________ tate NaM se kaMDarie therehiM saddhiM kiMci kAlaM uggaM uggeNaM viharettA tao pacchA samaNattaNaniviNNe samaNattaNanivbhatthie | samaNaguNamukkajoge therANamaMtiyAo saNiyaM saNiyaM paccosakai / jeNe va puMDarigiNI nayarI jeNeva puMDarIyassa ranno bhavaNe | jeNeva asogavaNiyA jeNeva asogavarapAyave jeNeva puDhavisilApaTTae teNeva uvAgacchai 2 jAva silApaTTayaM duruhai 2 | ohyamaNasaMkalpe jAva jhiyAyai / tae NaM puMDarIyassa ammadhAI tatthAgacchai, jAva taM tahA pAsai 2 puMDarIyassa sAhai / sevi ya NaM aMteurapariyaNasaMparivuDe tattha gacchai 2 tikkhutto AyAhiNapayAhiNaM karei / jAva dhanne siNaM sa jAva tusiNIe / tae NaM puMDarIe evaM vayAsi -- aTTho bhaMte ! bhogehiM ? / haMtA aTTho / tae NaM koDuMbiyapurise sahAvei 2 kalikaluseNa va ahisitto rAyAbhiseeNaM jAva rajjaM pasAsemANe viharai / tae NaM se puMDarIe sayameva paMcamuTThiyaM loyaM karei 2 cAjjAmaM dhammaM paDivajjai 2 kaMDarIyassa AyArabhaMDagaM savaM suhasamudayaM piva geNhai 2 imaM ca abhiggahaM | gehai -- kappai me therANaM aMtie dhammaM paDivajjettA pacchA AhAraM AhArettae tti kaTTu therAbhimudde niggae / kaMDarIeNa ya tammi diNe subahupaNIe AhAre aikaMkhAe AhArie / tae NaM tassa taM paNIyaM pANabhoyaNaM AhAriyassa no sammaM pariNayaM, veyaNA pAu bhUyA ujjalA viulA durahiyAsA / tate NaM se maMtisAmaMtehiM avahIrie akayapaDiyAre rajje ya jAva aMteure ya mucchie ajjhovavaNNe aTTaruddajjhANavasamuvagae akAmae kAlaM kicA sattamapuDhavIe tettIsasAgarovamaTTiIe neraie jaae| puMDarIe vi ya NaM there pappa tesiM aMtie doccaM pi cAjjAme dhamme paDivajjai / aTThamakhamaNapAraNagaMsi adI jAva AhArei, teNa ya kAlAikaMtasIyalalukkhaarasaviraseNa apariNaeNa veyaNA durahiyAsA jAyA / tate NaM se adhAraNijjamiti kaTTu karayalapariggahiyaM jAva aMjaliM kaTTu namotthu NaM arahaMtANaM bhagavaMtANaM jAva saMpattANaM, namo'tthu NaM therANaM bhagavaMtANaM AyariyANaM dhammovaesayANaM, putriM pi ya NaM mae therANaM aMtie sabe pANAivAe pazcakkhAe jAvajjIvAe gautamasvAmivaktavyatA /
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / // 158 // *EX XOXOXOXOXOXOXOXOXO) jAva sabe akaraNije joge paJcakkhAe, iyANi pi ya NaM tesiM cevabhagavaMtANaM aMtie savaM pANAivAyaM jAva savaM akaraNijaMdazamaM dumajogaM paJcakkhAmi, jaMpi ya me imaM sarIragaM jAva evaM pi carimehiM UsAsanIsAsehiM vosirAmi tti / evaM AloiyapaDi- patrAkhyakaMte samAhipatte kAlamAse kAlaM kiccA sabaDhasiddhe tettIsasAgarovamAU deve jAe / tato caittA mahAvidehe sijjhihi tti / madhyayanam / | taM mA tumaM dubbalattaM valiyattaM vA giNhAhi, jao so kaMDarIo dubbalo vi aTTaduhaTTavasaTTo sattamAe puDhavIe |uvavanno, puMDario paDipunnagalakavolo sabaTThasiddhe uvavanno, evaM devANuppiyA ! balio vA dubbalo vA akAraNaM,* gautamasvAmi|ettha jhANaniggaho kAyabo, jhANaniggaho paramaM pamANaM / tattha vesamaNo 'aho! bhagavayA AkUyaM nAyaM' ti aIva | vktvytaa| saMvegamAvanno vaMdittA paDigao / tattha vesamaNassa ego sAmANio devo, teNa puMDarIyajhayaNamuggAhiyaM paMcasa-1 yANi sammattaM ca paDivanno tti / keI bhaNaMti-jaMbhago so / tAhe bhagavaM kallaM ceiyAI vaMdittA pacoruhai / te tAvasA bhaNaMti-tubbhe amhANaM AyariyA, amhe tumha sIsA / sAmI bhaNai-tumha ya amha ya tiloyagurU AyariyA / te bhaNaMti-tubbha vi anno Ayario? / tAhe sAmI bhagavao guNasaMthavaNaM karei-jahA sabannU sabadasI rUvasaMpayAe aharIkayabhuvaNo kiMkarIkayasayalasurAsuro suraviraiyarayaNamayasiMhAsaNovaviThTho suravaracAlijjamANacAmarajuyalo uvaridhariyadhavalachattattao rayaNa-kaNaya-kalahoyamayapAyAratiyaparivalaio samaNo bhagavaM mahAvIro bhavasattANa dhamma vAgaraMto saMpayaM caMpAe viharai so amha gurU / imaM ca soUNa jAo tANa mahato parioso, viyalio kammagaMThI, pAviyaM | sammadasaNaM, jAo caraNapariNAmo, gahiyA goyamasamIce paJcajjA / devayAe liMgANi uvaNIyANi / tAhe bhagavayA saddhiM // 158 // vacaMti, bhikkhAvelA ya jAyA / bhagavaM bhaNai-kiM tumhe ANijau ? / te bhnnti-paayso| bhagavaM sabaladdhisaMpanno paDiggahaM ghayamahusaMjuttassa pAyasassa bharettA Agao / tAhe bhaNai-parivADIe ThAha / te ThiyA / bhagavaM ca akkhINa DKOKKOKeXOXOK
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautmsvaamivktvytaa| FOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXXX mahANasio / te dhAyA, suTTyaraM AuTTA / tAhe sayamAhArei / tAhe puNaravi paTThiyA / tesiM ca sevAlabhakkhagANaM jemaMtANaM ceva jAo suhapariNAmo, ciMtiuM ca pavattA-aho ! amha kusalakammodao jaM jAo aNabhavuTTisariso samatthasuyamahoyahiNA aNurattaguNanihiNA siddhipurisatyavAheNa goyamasAmiNA saddhiM samAgamo, saMpattA sayaMbhuramaNapaDiyarayaNaM va sudulhA saMsArasAyaruttAraNI jiNadhammabohI, patto tihuyaNaciMtAmaNI sayalajayajIvavacchalo bhayavaM mahAvIrasAmI, | to Nitthinno amhehiM jamma-jarA-maraNa-roya-soyajalakallolamAlio bhavajalahI / evamAisaMvegabhAvaNovagayANa apuvaka raNAikameNa addhabhutte ceva tesiM utpannaM kevalaNANaM / dinnassa vagge bhagavao samIve pattassa chattAichattaM pecchamANamsa al putvavanniyasuhapariNAmeNaM uvavannaM kevalaM / koDinnassa vagge sAmi daTTaNa uppannaM / goyamasAmI purao pakaDamANo sAmi * payAhiNIkarei / te vi kevaliparisaM pahAviyA / goyamasAmI bhaNai-eha sAmi vaMdaha / sAmI bhaNai-goyamA ! mA kevalI AsAehiM / goyamasAmI AuTTo micchAdukkaDaM karei / tao goyamasAmissa suTTayaraM addhiI jAyA tAhe sAmI goyama bhaNai-devANaM vayaNaM gijhaM ? uAhu jiNANaM ? / goyamo bhaNai-jiNavarANaM / to kIsa addhiI karesi ? / tAhe sAmI cattAri kaDe pannavei, taMjahA-muMbakaDe, vidalakaDe, cammakaDe, kaMbalakaDe / tA tuma goyamA ! mamovari kaMbalakaDasamANasiNehANurAgo, jao-cirasaMsiTThosi me goyamA, ciraparicio si se goyamA!, rAgo puNa pasatthesu vi ahakkhAyacArittalAbhaM paDihaNai, na ya ahakkhAyamaMtareNa kevalamuSpajai, kevalaM sarAgasaMjamANaM sAhUNaM pasattharAgo apasattharAganivAragatteNa vIyarAgahe uttaNeNa ya annumo| jao-"arahatesu ya rAgo, rAgo sAhU vaMbhayArIsu / esa pasattho rAgo, aja! sarAgANa sAhUNaM // 1 // " to mA visAyaM gacchasu. aireNa ceva tuha khINa-1* | rAgassa upajissai kevalaM, do vi ya aMte tulA bhvissaamo| tAhe sAmI dumapattayaM nAmamAyaNaM pannavei XXXXXXXXXXXX
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtra zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / // 159 // XI io tuMbavaNasannivese dhaNagirI nAma gAhAvaI, so ya saDDo, so ya pdhiukaamo| tassa ya mAyApiyaro dazamaM druma vAriti / pacchA so jattha jattha vAriti tattha tattha vipariNAmei jahA ahaM pviukaamo| tassa ya tayaNuruvassa || patrAkhya gAhAvaissa dhUyA sunaMdA nAma / sA bhaNai-mamaM deha / tAhe sA dinnA / tIse ya bhAyA ajasamio nAma puva- madhyayanam / * pvio| tIse ya sunaMdAe kucchisi so vesamaNasAmANio devo caiUNa devalogAo puttattAe uvavanno / tAhe bhaNai | dhaNagirI-esa te gambho biijjao hohii / so sIhagirissa pAse pvio| imo vi navaNhaM mAsANaM dArago| vIraprabhoranujAo / ityAdi bhagavaddharasvAmikathA aavshykcuurnnito'vseyaa| sAmprataM sUtramanusriyate | shaasnm| dumapattae paMDuyae jahA, nivaDai rAigaNANa accae / evaM maNuyANa jIviyaM, samayaM goyama ! mA pamAyae // 1 // vyAkhyA-drumaH-vRznastasya patraM-paNaM tadeva drumapatrakaM "paMDayae" tti ArSatvAt pANDurake kAlapariNAmataH tathAvidharogAdervA prAptavalakSabhAvaM 'yathA' yena prakAreNa 'nipatati' zithilavRntabandhanatvAd bhrazyati prakramAd drumAt | rAtrigaNAnAm upalakSaNatvAt rAtrindivasamUhAnAma 'atyaye' atikrame, 'evam' ityevaMprakAraM manuSyANAM jIvitam azepa-| jIvopalakSaNaM caitata , tadapi hi rAtrindivagaNAnAmatikrame yathAsthityA adhyavasAyAdijanitena upakrameNa vA bhrazyatItyeva-10 mucyate / uktaJca-"zastraM vyAdhirvipaM ca jvalanajalabhayavyAlavetAlazokAH, zItoSNakSutpipAsAgalavivaramarunmUtraviSTA| nirodhAH / nAnAkSudropaghAtAH pracurabhujirujaH zrAntigAtrAbhighAtAH, vinAnyetAni sadyazviramapi ghaTitaM jIvitaM saMharanti // 159 // // 1 // " yatazcaivamataH samayamapi AstAmAvalikAdi, apergamyamAnatvAt , he 'gautama !' iti indrabhUterAmazraNama , 'mA pramAdIH' mA pramAdaM kRthaaH| zeSaziSyopalakSaNaM ca gautmgrhnnm| atra ca pANDurakapadAkSiptaM yauvanasyApyanityatvamAvi OXOXOXOXOXOXOXXXoxoxox
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________ apramAdArtha vIraprabhoranuzAsanam / zcikIrSurAha niyuktikRta gAthAtrayam-"pariyaTTiyalAyannaM, calaMtasaMdhi muyaMtaviMTAgaM / pattaM ca vasaNapattaM, kAlappattaM bhaNai gAhaM ||1||jh tubbhe taha amhe, tubbhe vi ya hohihA jahA amhe / appAhei paDataM, paMDuyapattaM kisalayANaM // 2 // " kimevaM pANDupatrakisalayAnAmullApaH sambhavati ? yenedamucyate, ata Aha-"nevi atthi navi ya hohI, ullAvo kisalapaMDupattANaM / uvamA khalu esa kayA, bhaviyajaNavibohaNaTThAe // 3 // " bhaNitaM cAgamavidbhiH -"cariyaM ca kappiyaM vA, AharaNaM duvihameva nAyacaM / atthassa sAhaNaTThA, iMdhaNamiva oyaNaTThAe // 1 // " yaha kisalayAni pANDupatreNAnuziSyante tathA'nyo'pi yauvanagarvito'nuzAsanIyaH / uktazca-"paribhavasi kimiti lokaM, jarasA parijarjarIkRtazarIram / acirAt tvamapi bhaviSyasi, yauvanagavaM kimuhasi ? // 1 // " tadevaM jIvitayauvanayoranityatvamavagamya na pramAdo vidheya iti suutraarthH|| 1 // punarAyuSo'nityatvaM khyApayitumAha kusagge jaha osaviMdue, thovaM ciTThai laMbamANae / evaM maNuyANa jIviyaM, samayaM goyama! mA pamAyae // 2 // vyAkhyA-kuzAne yathA 'avazyAyabindukaH' zaratkAlabhAvizlakSNavarSabinduH, svArthe kapratyayaH, 'stokam' alpakAla 1 "parivartitalAvaNyaM, calassandhi mubabRntakam / patraM ca vyasanaprApta, kAlaprApta bhaNati gAthAm // 1 // yathA yUyaM tathA vayaM, yUyamapi ca bhaviSyatha yathA vayam / sandizati patat pANadupatraM kiptakayAnAm // 2 // " 2 "nApyasti nApi ca bhaviSyatyullApaH kisalaya-pANDupatraNAm / upamA khalveSA kRtA, bhavikajanavibodhanArtham // 3 // " 3 "caritaM ca kalpitaM vA udAharaNaM dvividhameva jJAtavyam / arthasya sAdhanArtha indhanamivaudanArthAya // 1 // "
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhA khyA laghuvRttiH / // 160 // miti gamyate, tiSThati lambamAnakaH / evaM manujAnAM jIvitam, ataH samayamapi gautama ! mA pramAdIriti sUtrArthaH // 2 // amumevArthamupasaMharannupadezamAha - ii ittariyammi Aue, jIviyae 'bahupaccavAyae / vihuNAhi rayaM purekaDaM, samayaM goyama ! mA pamAyae // 3 // 3 vyAkhyA- 'iti' uktanyAyena ' itvare' svalpakAlabhAvini eti - upakramahetubhiH anapavartyatayA yathAsthityaivAnubhavanIyatAM gacchatIti AyuH, tacaivaM nirupakramameva tasmin tathA'nukampitaM jIvitakaM, cazabdasya gamyamAnatvAt tasmiMzca arthAt sopakramAyuSi bahavaH - prabhUtAH pratyapAyAH - upaghAtahetavo'dhyavasAnanimittAdayo yasmiMstattathA, anena cAnukampitAheturAviSkRtaH / evaM coktarUpadrumapatrodAharaNataH kuzAgrajalabindUdAharaNatazca manujAyurnirupakramaM sopakramaM ca tucchamiti, tvamato'syAnityatAM matvA 'vidhunIhi ' jIvAt pRthak kuru 'rajaH' karma " purekaDaM" ti purA - pUrvaM tatkAlApekSayA kRtaM - vihitaM / tadvidhuvanopAyamAha - samayamapi gautama ! mA pramAdIriti sUtrArthaH // 3 // syAt - punarmanuSyabhavAvAptau udyaMsyAma ityAha dulahe khalu mANuse bhave, cirakAleNa vi sabapANiNaM / gADhA ya vivAga kammuNo, samayaM goyama ! mA pamAyae // 4 // vyAkhyA - 'durlabhaH' duravApaH 'khaluH' vizeSaNe, akRtasukRtAnAmiti vizeSaNaM dyotayati, 'mAnuSaH' manuSyasambandhI 'bhavaH' janma 'cirakAlenApi prabhUtakAlenApi AstAmalpakAlena ityapizabdArthaH, 'sarvaprANinAM sarveSAmapi jIvAnAm, kimiti durlabhaH manuSyabhavaH ? ityAha- 'gADhA:' vinAzayitumazakyatayA dRDhAH, 'ca' iti yasmAt, "vivAga kammuNo" tti dazamaM druma patrAkhya madhyayanam / apramAdArthaM vIraprabhoranu zAsanam / // 160 //
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________ apramAdArtha vIraprabhoranuzAsanam / 'vipAkAH' udayAH 'karmaNAM' manuSyagativighAtiprakRtirUpANAm / yata evamataH samayamapi gautama! mA pramAdIriti | sUtrArthaH // 4 // kathaM punardurlabhaM manujatvam ? ityAhapuDhavIkAyamaigao, ukkosaM jIvo u saMvase / kAlaM saMkhAIyaM, samayaM goyama! mA pmaaye||5|| AukkAyamaigao, ukkosaM jIvo u saMvase / kAlaM saMkhAIyaM, samayaM goyama! mA pamAyae // 6 // teukkAyamaigao, ukkosaM jIvo u saMvase / kAlaM saMkhAIyaM, samayaM goyama ! mA pamAyae // 7 // vAukAyamaigao, ukkosaM jIvo u saMvase / kAlaM saMkhAIyaM, samayaM goyama ! mA pamAyae // 8 // vaNassaikAyamaigao, ukkosaM jIvo u saMvase / kAlamaNaMtaM duraMtaM, samayaM goyama! mA pmaaye||9|| beiMdiyakAyamagao, ukkosaMjIvo usNvse|kaalN saMkhijasanniyaM, samayaMgoyama! mA pamAyae 10 teiMdiyakAyamaigao, ukosaM jIvo usNvse|kaalN saMkhijasanniyaM,samayaM goyama!mA pamAyae 11 cariMdiyakAyamaigao,ukkosaMjIvo u sNvse|kaalN saMkhijasanniyaM,samayaMgoyamamA pamAyae12 paMceMdiyakAyamaigao, ukkosaMjIvou sNvse| sattaTThabhavaggahaNe, samayaM goyama!mA pmaaye||13|| deverae ya gao, ukkosaM jIvo usaMvase / ikkekkabhavaggahaNe, samayaM goyama! mA pamAyae // 14 // __vyAkhyA-pRthvIkAyamaitigataH "ukkosaM" ti utkarSato jIvaH 'tuH' pUraNe, 'saMvaset tadrUpatayaiva avatiSThet 'kAlaM' saGkhyAtItam , ataH samayamapi gautama! mA pramAdIriti // 1 // evamakAya-tejaskAya-vAyukAyasUtratrayaM vyAkhyeyam , tathA vanaspatisUtraM ca / navaraM kAlamanantaM, anantakAyikApekSametat / duSTo'nto'syeti durantastam, idamapi sAdhAraNApekSayaiva, 1 atizayena mRtvA mRtvA tadutpattilakSaNena gataH-prAptaH /
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarA- zrInemica- ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / dazamaM duma ptraakhymdhyynm| apramAdArtha viirprbhornushaasnm| // 16 // XXXOXOXOXOXOXOXOXOXXX te hyatyantAlpabodhatayA tata uddhRtA api na prAyo viziSTaM mAnupAdibhavamApnuvanti / iha ca saGkhyAtItagrahaNe asaGkhyAtA anantagrahaNe cA'nantA utsarpiNyavasarpiNyo'vagantavyAH / yata AgamaH-"assaMkhosappiNiusappiNIu egiMdiyANa u cauNhaM / tA ceva U aNaMtA, vaNassaIe u bodhavA // 1 // " tathA dvIndriyakAyamatigataH utkarSato jIvaH saMvaset kAlaM 'saGkhyeyasaMjJitaM' saGkhyAtavarSasahasrAtmakam , ataH samayamapIti pUrvavat / / evaM trIndriya-caturindriyasUtre / paJcendriyA |uttaratra devanArakayorabhidhAnAt mAnuSatvasya tu durlabhatvena prakrAntatvAt tiryazca evaM gRhyante, tatkAyamatigataH utkarSato jIvaH saMvaset sapta vA aSTa vA saptASTAni bhavagrahaNAni, ataH samayamapIti pUrvavat / daivAn nairayikAMzca atigata utkarSato jIvaH saMvaset ekaikabhavagrahaNam , ataH samayamapi gautama ! mA pramAdIriti sUtradazakArthaH // uktamevArthamupasaMharannAhaevaM bhavasaMsAre, saMsarati subhAsubhehi kmmhiN|jiivopmaaybhulo,smyN goyama! mA pamAyae 15 vyAkhyA-'evam' uktaprakAreNa bhavA eva-tiryagAdijanmAnyeva saMsAro bhavasaMsAraH tasmin 'saMsarati' paryaTati | zubhAzubhaiH karmabhirjIvaH pramAdabahulaH, ataH samayamapi gautama! mA pramAdIriti sUtrArthaH // 15 // evaM manujabhavadurlabhatvamuktam / idAnIM tadavAptAvapyuttarottaraguNAvAptiratidurApaiva ityAha laDhUNa'vi mANasattaNaM. AyariyattaM puNarAvi dallabhaM / bahave dasuyA milekkhayA, samayaM goyama! mA pamAyae // 16 // laNa'vi AyariyattaNaM, ahINapaMciMdiyayA hu dullhaa| vigaliMdiyayA hu dIsaI, samayaM goyama! mA pamAyae // 17 // 1 "asaGkhyotsarpiNyavasarpiNya ekendriyANAM tu caturNAm / tAzcava svanantA vanaspatestu bodhavyAH // 1 // " XOXOXOXOXOXOXOXOXOXOX63 // 161 //
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
________________ apramAdArtha bIraprabhoranu| zAsanam / XOXOXOXOXOXOXOXOXXX ahINapaMciMdiyattaM pise lahe, uttamadhammasuI hu dullahA / kutitthinisevae jaNe, samayaM goyama! mA pamAyae // 18 // laddhRNavi uttamaM suI, saddahaNA puNarAvi dullbhaa| micchattanisevae jaNe, samayaM goyama! mA pamAyae // 19 // dhamma pi hu saddahaMtayA, dullabhayA kAeNa phAsayA / iha kAmaguNehiM mucchiyA, samaya goyama ! mA pamAyae // 20 // | vyAkhyA-labdhvA'pi mAnuSatvam 'AryatvaM' magadhAdyAryadezotpattilakSaNaM 'punarapi bhUyo'pi durlabham ,kimiti ? AhabahavaH 'dasyavaH' dezapratyantavAsinazcaurAH, "milekkhuya" tti 'mlecchAH' avyaktavAco na yaduktamAravadhAryate, teca shkyvnaadideshodbhvaaH| uktazca-sagajavaNasabarababbarakAyamuruMDoDagoTThapakkaNiyA / aravAgahoNaromasapArasakhasakhAsiyA ceva // 1 // dubilylusbokksbhillNdhpuliNdkuNdhbhmrruyaa| kuMcAyacINacaMcuyamAlavadamilA kulagghAyA // 2 // kekayakirAyakharamuhagayamuha | taha turagamiMDhagamuhA yA yakannA gayakannA, anne ya aNAriyA bahave // 3 // pAvA payaMDadaMDA, niraNutAvA ya nigghiNA kuuraa| dhamme paraMgameyaramAI jesuM na vvhaaro||4|| manujasvamavApyA'pi bahavasteSu jantava utpadyante / ataH samayamapi gautama! mA prmaadiiH|itthmaarytvmpi durlabham , tadapi labdhvA'pi AryatvaM ahInapaJcendriyatA, 'hu'ravadhAraNe, durlabhaiva / ihaiva hetumAhavikalAni-rogAdibhirupahatAni indriyANi yeSAM te tathA tadbhAvo vikalendriyatA, 'huriti nipAto'nekArthatayA bAhulyavAcakaH, tatazca yato bAhulyena vikalendriyatA dRzyate, tato'hInapaJcendriyatA durlabhaiva / tathA ca samayamapi gautama! mA prmaadiiH| tathA kathaJcidahInapazcendriyatAmapi 'sa: janturlabheta tathApi 'uttamadharmazrutiH' tacchravaNAtmikA 'huravadhAraNe XOXOXOXOXOXOXOXXXXX
Page #337
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarA- dhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / dazamaM dumapatrAkhyamadhyayanam / apramAdArtha vIraprabhoranuzAsanam / // 162 // bhinnakramazca, tato durlabhaiva, kimiti ? yataH 'kutIrthiniSevakaH' zAkyaulUkyAdikupAkhaNDiparyupAsakaH 'jana' lokaH, kutIrthino hi lAbhArthino yadeva prANinAM priyaM tadevopadizanti tattIrthakRtAmapyevaMvidhatvAt / uktaM hi-"satkArayazolAbhArthibhizca muuddhairihaanytiirthkraiH| avasAditaM jagadidaM, priyANyapadhyAnyupadizadbhiH // 1 // " iti // sukaraiva teSAM sevA, tatsevinAM ca kuta uttamadharmazrutiH ?, ataH samayamapi gautama ! mA pramAdIH / kiJca-labdhvA'pi uttamAM 'zrutim' uttamadharmazravaNAtmikAM zraddhAnaM punarapi durlabham, iha hetumAha-mithyAtvaniSevakaH janaH, anAdibhavAbhyAsatayA gurukarmatayA ca tatraiva prAyaH pravRtteH, ataH samayamapIti pUrvavat // anyacca 'dharmamapi' prakramAt sarvajJapraNItam | 'apiH' bhinnakramaH 'hu' vAkyAlaGkAre, tataH 'zraddadhato'pi' karttamabhilaSato'pi durlabhakAH 'kAyena' zarIreNa 'sprshkaaH'| anuSThAtAraH, kAraNamAha-'iha' asmin jagati 'kAmaguNeSu' zabdAdiSu 'mUJchitAH' gRddhA jantava iti zeSaH / prAyeNA'pathyeSvabhiSvaGgaHprANinAm / yata uktam-"prAyeNa hi yadapathyaM, tadeva cA''turajanapriyaM bhavati / viSayAturasya jagato, yathAnukUlAH priyA viSayAH // 1 // " yatazcaivamato durApAmimA sAmagrImavApya samayamapi gautama! mA |pramAdIriti sUtrapaJcakArthaH // anyacca sati zarIrasAmadhye dharmasparzaneti tadanityatAbhidhAnadvAreNApramAdopadezamAha parijUrai te sarIrayaM, kesA paMDurayA havaMti te| se soyabale ya hAyaI. samayaM goyama! mA pamAyae // 21 // parijUrai te sarIrayaM, kesA paMDurayA havaMti te| se cakkhubale ya hAyaI, samayaM goyama! mA pamAyae // 22 // // 12 //
Page #338
--------------------------------------------------------------------------
________________ | apramAdArtha vIraprabhoranuzAsanam / parijUrai te sarIrayaM, kesA paMDurayA havaMti te| se ghANavale ya hAyaI, samayaM goyama! mA pamAyae // 23 // parijUrai te sarIrayaM, kesA paMDurayA havaMti te| se jinbhabale ya hAyaI,samayaM goyama! mA pamAyae // 24 // parijUraha te sarIrayaM, kesA paMDurayA havaMti te / se phAsabale ya hAyaI, samayaM goyama! mA pamAyae // 25 // parijUrai te sarIrayaM, kesA paMDurayA havaMti te| se saccabale ya hAyaI, samayaM goyama! mA pamAyae // 26 // vyAkhyA-parijIryati' sarvaprakArAM vayohAnimanubhavati 'te' tava zarIrameva jarAdibhirabhibhUyamAnatayA anukampanIyamiti zarIrakaM, yataH 'kezAH zirasijAH pANDurA eva pANDurakAH pUrva jananayanamanohAriNo'tyantakRSNAH santaH zuklIbhavanti te, punaH te-zabdopAdAnaM bhinnavAkyatvAt / tathA 'se' iti tad yat pUrvamAsIt zrotrayoH-karNayoH balaMdUrAdizabdazravaNasAmarthya zrotrabalaM 'caH' samuccaye 'hIyate' jarAtaH kSayamapaiti, ataH zarIrasAmarthyasyAsthiratvAt samayamapi gautama ! mA pramAdIH / evaM sUtrapaJcakamapi jJAtavyam / tathA 'sarvabalamiti sarveSAM karacaraNAdyavayavAnAM svasAmarthyam / X|uktaJca-gAnaM saGkacitaM gatirvigalitA dantAzca nAzaM gatA, dRSTibhraMzyati rUpameva hasate vaktraM ca lAlAyate / vAkyaM naiva karoti bAndhavajanaH patnI na zuzrUSate, dhikkaSTaM jarayA'bhibhUtapuruSaM putro'pyavajJAyate // 1 // " iti sUtrapadArthaH / / 21-22-23-24-25-26 // jarAtaH zarIrAzaktiruktA, samprati rogatastAmAha OXOXOXOXOXOXXXXXX u0a028
Page #339
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarA dazamaM drumptraakhymdhyynm| dhyayanasUtre zrInemicandrIyAsukhabodhAkhyA laghuvRttiH / apramAdArtha vIraprabhoranuzAsanam / // 163 // XOXOXOXOXOXOXOXOXOXXX araI gaMDaM visUIyA, AyaMkA vivihA phusaMti te| vihaDai viddhaMsai te sarIrayaM, samayaM goyama ! mA pamAyae // 27 // vyAkhyA-'aratiH' vAtAdijanitazcittodvegaH 'gaMDaM' gaDuH, 'visUcikA' ajIrNavizeSaH 'AtaGkAH' sadyo ghAtino rogavizeSAH 'vividhAH' anekaprakArAH spRzanti 'te' tava zarIrakamiti gamyate / yaduktam-"sAse khAse jare DAhe, kucchisUle bhagaMdare / arisA ajIrae diTThI-muhasUle aroyae // 1 // acchiveyaNa kaMDU ya, kannAvAhA jaloyare / koDhe | emAiNo rogA, pIlayaMti sarIriNaM // 2 // " tatazca "vihaDai" tti 'vipatati' vizeSeNAdhaH patati-balopacayAdapaiti, 'vidhvasyate' jIvavimuktamadhaH patati te zarIrakam , ato yAvajjarA rogAzca zarIraM na jarjarayanti tAvat samayamapIti pUrvavat / anyeSAmapi aymupdeshH| uktaJca-"yAvat svasthamidaM kalevaragRhaM yAvacca dUre jarA, yAvaccendriyazaktirapratihatA yAvat kSayonAyuSaH / Atmazreyasi tAvadeva viduSA kAryaH prayatno mahAn , sandIpte bhavane hi kUpakhananaM pratyudyamaH kIdRzaH // 1 // " kezapANDuratvAdi ca yadyapi gautame na sambhavati tathApi tannizrayA zeSaziSyapratibodhanArthatvAdaduSTamiti sUtrArthaH // 27 // yathA apramAdo vidheyastathA cA''ha vocchida siNehamappaNo, kumudaM sAraiyaM va pANiyaM / se sabasiNehavajie, samayaM goyama ! mA pamAyae // 28 // vyAkhyA-'vyucchinddhi' apanaya 'snehama' abhiSvaGga, kasya sambandhinam ? AtmanaH, kumudamiva "sAraiyaM" ti| sUtratvAt zaradi bhavaM zAradam 'vA' upamArtho bhinnakramazca prAg yojitaH, 'pAnIyaM' jalam , yathA tat prathamaM jalamagnamapi jalamapahAya varttate tathA tvamapi cirasaMsRSTatvAdibhirmadviSayasnehavazago'pi tamapanaya, apanIya ca "se" iti 'atha' EFOXOXOXXX // 163 //
Page #340
--------------------------------------------------------------------------
________________ anantaraM sarvasnehavarjitaH san samayamapi gautama ! mA pramAdIH / iha jalamapahAyaitAvati siddhe yat zAradapadopAdAnaM | tat zAradajalasyeva snehasyA'pi atimanoramatvakhyApanArthamiti sUtrArthaH // 28 // kicacecA NaM dhaNaM ca bhAriyaM, pavaio hi si aNagAriyaM / mAvataM puNo vi Aie, samayaM goyama ! mA pamAyae // 29 // vyAkhyA - ' tyaktvA ' parihRtya "jaM" vAkyAlaGkAre, 'dhanaM' catuSpadAdi, cazabdo bhinnakramaH, tataH bhAryA ca tyaktvA 'prabrajitaH' pratipannaH, 'hi:' yasmAt "sI" ti sUtratvena akAralopAt 'asi' bhavasi 'anagAritAM' yatitAm, ato mA 'vAntam' udgIrNaM punarapi "Aie" tti Apiba, kintu samayamapi gautama ! mA pramAdIriti sUtrArthaH // 29 // kathana vAntA''pAnaM na bhavati ? ityAha avaujjhiya mittabaMdhavaM, viulaM ceva dhaNohasaMcayaM / mAtaMbitiyaM gavesa, samayaM goyama ! mA pamAyae // 30 // vyAkhyA - 'apohya' tyaktvA mitrANi ca bAndhavAzca mitrabAndhavam, vipulaM caiva 'dhanaughasaMcayaM' kanakAdidravyasamUha| savayam mA 'taditi mitrAdikaM 'dvitIyaM' punarprahaNArthamiti gamyate, 'gaveSaya' anveSaya, tadabhiSvaGgavAn mA bhUH tyaktaM hi tad vAntopamam, tadabhiSvaGgazca vAntA''pAnaprAya ityabhiprAyaH / kintu samayamapi gautama ! mA pramAdIriti sUtrArthaH // 30 // itthaM pratibandhanirAkaraNArthamabhidhAya darzanavizuddhyarthamAha jiNe aja dissaha, bahumae dissara maggadesie / saMpai NeyAue pahe, samayaM goyama ! mA pamAyae // 31 // apramAdArtha vIraprabhoranuzAsanam /
Page #341
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIutarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhA- khyA laghuvRttiH / // 164 // dazama drumptraakhymdhyynm| apramAdArtha vIraprabhoranuzAsanam / vyAkhyA-'nahu' naiva 'jinaH' tIrthakRt 'adya' asmin kAle dRzyate, yadyapIti gamyate, tathApi "bahumae" tti panthAH, sa ca dravyato nagarAdimArgaH, bhAvatastu sAtizayajJAnadarzanacAritrAtmako muktimArgaH, sa evAtra parigRhyate, sa dRzyate, "maggadesiya" tti mAryamANatvAd mArgaH-mokSastasya "desie"tti sUtratvAt dezaka:-prApako mArgadezakaH, na caivaMvidho'ya- matIndriyArthadarzinaM jinaM vinA sambhavati ityasandigdhacetaso bhAvino'pi bhavyA na pramAdaM vidhAsyantIti, ataH samayamapi gautama! mA pramAdIH / itthaM vyAkhyA sUcakatvAt sUtrasyeti sUtrArthaH // 31 // atraivArthe punarupadizannAha ___ avasohiya kaMTagApahaM, oinno'si pahaM mahAlayaM / gacchasi maggaM visohiyA, samayaM goyama! mA pamAyae // 32 // vyAkhyA-'avazodhya' parihRtya "kaMTagApaha" ti AkAro'lAkSaNikaH, kaNTakAzca-bhAvataH carakAdikuzrutayaH tairAkulaH panthAH kaNTakapathastaM, tataH 'avatIrNo'si' anupraviSTaH 'asi' bhavasi panthAnaM' prakramAt samyagdarzanAdikaM bhAvamArga "mahAlaya" ti mahAntam , kazcidavatIrNo'pi mArga na gaccheda ata Aha-gacchasi' yAsi mArga, na punaravasthita evA'si, samyagdarzanAdyutsarpaNena muktimArgagamanapravRttatvAdbhavataH / tathApyanizcaye prAyo'prAptireva syAdityAha-vizodhya' vinizcitya / tadevaM pravRttaH san samayamapi gautama! mA pramAdIriti sUtrArthaH // 32 // anantaraM mAgepratipattiruktA, tatpratipattau ca kasyacidanutApasambhava iti tannirAcikIrSayA''ha abale jaha bhAravAhae, mA magge visme'vgaahiyaa| pacchA pacchANutAvae, samayaM goyama! mA pamAyae // 33 // // 164 //
Page #342
--------------------------------------------------------------------------
________________ apramAdArtha vIraprabhoranuzAsanam / al vyAkhyA-'abala:' avidyamAnazarIrasAmarthya: 'yatheti aupamye, bhAraM vahatIti bhAravAhakaH, 'mA' niSedhe "magge" ti| mArga "visame" ti 'viSama' mandasattvairdustaraM "avagAhiya" tti 'avagAhya' pravizya tyaktAGgIkRtabhAraH sanniti gamyate, 'pazcAt' tatkAlAnantaraM 'pazcAdanutApakaH' pazcAttApakRt , bhUriti zeSaH / idamuktaM bhavati-yathA kazcid dezAntaragato bahumirupAyaiH svarNAdikamupAya' svagRhAbhimukhamAgacchannatimIrutayA anyavastvantarhitaM svarNAdikaM svazirasyAropya katicid dinAni samyagudvahati, anantaraM ca kvacidupalAdisaDale pathi 'aho! ahamanena bhAreNA''krAntaH' iti tamutsRjya svagRhamAgato'tyantanirdhanatayA'nutapyate-kiM mayA mandabhAgyena tat parityaktamiti ? / evaM tvamapi pramAdaparatayA tyaktasaMyamabhAraH sannevaMvidho mA bhUH, kiMtu samayamapi gautama! mA pramAdIriti sUtrArthaH // 33 // bahnidamadyApi nistaraNIyamalpaM ca | nistIrNamityabhisandhinotsAhabhaGgo'pi syAditi tadapanodAyAha tinno hu si annavaM mahaM, kiM puNa ciTThasi tiirmaago?| abhitura pAraM gamittae, samayaM goyama ! mA pamAyae // 34 // vyAkhyA-"tinno ha si" tti tIrNa evA'si, arNavamivA'Ne "mahaM" ti 'mahAntaM' guruma, 'kimi ti prazrepanariti vAkyopanyAse. tataH kiM punastiSThasi 'tIraM' pAraM 'AgataH' prAptaH / kimuktaM bhavati?-saMsAraHbhavaH karma vA bhAvato'rNava ucyate, sa ca dvividho'pi tvayottIrNaprAya eveti kena hetunA tIraprApto'pyaudAsInyaM bhajase ? naivedaM tavocitamityAzayaH / | kintu "abhitura"tti abhi-Abhimukhyena tvarasva-zIghro bhava 'pAraM' paratIraM bhAvato muktipadaM "gamittaitti gantum , atazca samayamapi gautama! mA pramAdIriti sUtrArthaH // 34 // athApi syAt-mama pAraprAptiyogyataiva na samasti ata Aha
Page #343
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / dazamaM drumptraakhymdhyynm| apramAdArtha vIraprabhoranu|zAsanam / // 165 // akalevaraseNimussiyA, siddhiM goyama ! loya gcchsi| khemaM ca sivaM aNuttaraM, samayaM goyama! mA pamAyae // 35 // vyAkhyA-avidyamAnaM kaDevaraM-zarIrameSAmakaDevarAH-siddhAsteSAM zreNirakaDevarazreNiH, yayA uttarottarazubhapariNAmaprAptirUpayA te siddhipadamArohanti kSapakazreNirityarthaH, tAM 'ucchritya' uttarottarasaMyamasthAnAvAtyocchritAmiva kRtvA 'siddhiM' siddhinAmAnaM lokaM gautama ! 'gacchasi' subbyatyayAd gamiSyasi / 'kSemaM paracakrAdyupadravarahitaM, 'caH' samuccaye minnakramazca, 'zivamanuttaraM ca tatra zivam-azeSaduritopazamena, anuttaraM-sarvotkRSTam , tataH samayamapi gautama!mA pramAdIriti suutraarthH||35|| samprati nigamayitumupadezasarvasvamAhabuddhe pariniDe care, gAma gae nagare va sNje| saMtimaggaM cavhate,samayaM goyama! mA pmaaye||36|| vyAkhyA-'buddhaH' avagataheyAdivibhAgaH 'parinirvRtaH kaSAyAmyupazamataH zItIbhUtaH 'careH Asevaskha, saMyamamiti zeSaH / "gAma" tti vibhaktilopAd grAme 'gataH sthito nagare vA. upalakSaNavAda araNyAdiSu vA, kimuktaM bhavati |srvsmin anabhiSvaGgavAn, 'saMyataH samyak pApasthAnebhya uparataH zAntimArga' muktimArga, cazabdo minnakramaH, tataH 'bRhayezca bhavyajanaprarUpaNayA vRddhiM nayeH, tataH samayamapi gautama! mA pramAdIriti sUtrArthaH // 36 // itthaM bhagavadukta| midamAkarNya gautamo yat kRtavAMstadAha buddhassa nisamma bhAsiyaM, sukahitamaTThapadovasohiyaM / .. rAgaM dosaM ca chiMdiyA, siddhigaI gae goyame // 37 // tti bemi // . // 165 //
Page #344
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA-'buddhasya' kevalAvalokitasamastavastutattvasya prakramAt zrImanmahAvIrasya 'nizamya' AkarNya 'bhASitam' uktaM, suSTu-zobhanena upamAdarzanAdinA prakAreNa kathitaM-prabandhana pratipAditaM sukathitam , ata evArthapradhAnAni padAni arthapadAni tairupazobhitaM, rAga dveSaM chittvA siddhigatiM gato gautamo bhagavAn prathamagaNadhara iti sUtrArthaH // 37 // 'itiH' parisamAptI, bravImIti pUrvavat // ||iti zrInemicandrasUriviracitAyAM sukhabodhAyAM uttarAdhyayanasutra laghuTIkAyAM drumapatrakAkhyaM dazamamadhyayanaM samAptam //
Page #345
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRtiH / // 166 // atha bahuzrutapUjAkhyamekAdazamadhyayanam / uktaM dazamamadhyayanam / sAmprataM bahuzrutapUjAkhyamekAdazamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH - ' ihAnantarAdhyayane'pramAdArthamanuzAsanamuktam, tazca vivekinaiva bhAvayituM zakyam, vivekazca bahuzrutapUjAta upajAyate, iti bahuzrutapUjocyate' ityanena sambandhenA''yAtasyAsyAdhyayanasya AdisUtram - saMjogA vippamukkassa, aNagArassa bhikkhuNo / AyAraM pAukarissAmi, ANupudhiM suNeha me // 1 // vyAkhyA - saMyogAd vipramuktasya anagAsya bhikSoH 'AcAram' ucitatriyAM bahuzrutapUjAtmikAM prAduSkariSyAmyAnupUrvyA zRNuta me kathayata iti zeSa iti sUtrArthaH // 1 // iha bahuzrutapUjA prakrAntA, sA ca bahuzrutasvarUparijJAna eva karttuM zakyA, bahuzrutazca abahuzrutaviparyayeNa bhavati ato'bahuzrutasvarUpaM tAvadAha-- je yAvi hoi nicijje, thaddhe luddhe aNiggahe / abhikkhaNaM ullavatI, aviNIe abahussue // 2 // vyAkhyA - 'yaH' kazcit cApizabdau bhinnakramAvuttaratra yokSyete, 'bhavati' jAyate, nirgato vidyAyAH - samyakzAstrAvagamarUpAyAH nirvidyaH, apizabdasambandhAt savidyo'pi yaH 'stabdhaH' ahaGkArI 'lubdha:' rasAdigRddhimAn, na vidyate nigrahaH - indriyaniyamanAtmako'syeti anigrahaH, 'abhIkSNaM' punaH punaH ut-prAbalyenAsambaddhabhASitAdirUpeNa lapati - vakti ullapati 'avinItazca' vinayarahitaH, "abahussue" tti yattadornityAbhisambandhAt so'abahuzruta ucyate iti zeSaH / savidyasyApyabahuzrutatvaM bahuzrutaphalAbhAvAditi bhAvanIyam, etadviparItazca arthAt bahuzruta iti sUtrArthaH // 2 // kutaH punarIdRzamabahuzrutatvaM bahuzrutatvaM ca labhyate ? ityAha 3-08 ekAdazaM bahuzruta pUjAkhya madhyayanam / savipakSa bahuzruta svarUpam / // 166 //
Page #346
--------------------------------------------------------------------------
________________ aha paMcahi ThANehiM, jehiM sikkhA na lagbhai / thaMbhA kohA pamAeNaM, rogeNaM AlaseNa ya // 3 // aha aTThahiM ThANehiM, sikkhAsIle tti vuccai / ahassire sayA daMte, Na ya mammamudAhare // 4 // NAsIle Na visIle, Na siyA ailolue| akkohaNe saccarae, sikkhAsIle tti vuccai // 5 // vyAkhyA - 'atha' ityupanyAsArthe, paJcabhiH 'sthAnaiH prakArairyairvakSyamANA 'zikSA' grahaNA''sevanAtmikA na labhyate | tairIdRzamabahuzrutatvamavApyata iti zeSaH / kaiH punaH sA na labhyate ? ityAha - ' stambhAt' mAnAt 'krodhAt' kopAt 'pramAdena ' 'madyaviSayAdinA 'rogeNa' galatkuSThAdinA, 'Alasyena' anutsAhAtmanA zikSA na labhyata iti prakramaH / 'caH' samuccaye / itthamabahuzrutatvahetUnabhidhAya bahuzrutatvahetUnAha -- atha aSTAbhiH sthAnaiH zikSAM zIlayati - abhyasyatIti zikSAzIla ityucyate tIrthakarAdibhiriti gamyate / tAnyevAha - "aha ssire" tti ahasanazIlo na sahetukamahetukaM vA hasannevAste, 'sadA' sarvakAlaM 'dAntaH' indriya- noindriyadamavAn, na ca 'marma' parApabhrAjanAkAri 'udAharet' udghaTTayet, 'na' naiva ' azIlaH' sarvathA zIlavikalaH, na 'vizIlaH' virUpazIlo'tIcArakaluSitatrata ityarthaH, 'na syAt' na bhavet 'atilolupaH' atIvarasalampaTaH, | 'akrodhanaH' aparAdhinyapi kSamAvAn, 'satyarataH avitathabhASaNasakta iti / nigamayitumAha -- zikSAzIlaH 'iti' anantaroktaguNabhAg ucyate, sa ca bahuzruta eva bhavatIti bhAvaH / vizeSAbhidhAyitvAcca kvacit keSAJcidantarbhAvasambhave'pi pRthagupAdAnamiti sUtratrayArthaH // 3-4-5 // kica - abahuzrutatve bahuzrutatve vA'vinayo vinayazca mUlakAraNaM / na ca avinItavinItayoH svarUpamavijJAya tau jJAtuM zakyAviti yaiH sthAnairavinIto yaizca vinIta ucyate tAnyabhidhAtumAha aha coddasahiM ThANehiM, vaTTamANo u saMjae / aviNIe buccaI so u, NivANaM ca Na gacchai ||6|| abhikkhaNaM kohI bhavai, pabaMdhaM ca pakuvai / mittijz2amANo vamaha, suyaM laDUNa majjai // 7 // 1 savipakSa bahuzruta svarUpam /
Page #347
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekAdazaM zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica . ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / // 167 // avi pAvaparikkhevI, avi mittesu kuppai / suppiyassAvi mittassa, rahe bhAsai pAvagaM // 8 // paiNNavAI duhile, thaddhe luddhe aniggahe / asaMvibhAgI aciyatte, aviNIe tti vuccai // 9 // x bahuzrutaaha pannarasahiM ThANehiM, suviNIe tti vuccai / nIyAvittI acavale, amAI akuUhale // 10 // pUjAkhyaappaM ca ahikkhivai, pabaMdhaM ca Na kuvai / mittijamANo bhajati, suyaM laDuM na majai // 11 // mdhyynm| na ya pAvaparikkhevI, na ya mittesu kuppi| appiyassAvi mittassa, rahe kallANa bhAsai // 12 // savipakSakalahaDamaravajae, buddhe ya abhiAie / hirimaM paDisaMlINo, suviNIe tti vuccai // 13 // bahuzruta___ 'atheti prAgvat / caturdazasu sthAneSu, sUtre tu saptamyarthe tRtIyA, 'vartamAnaH' tiSThan 'tuH' pUraNe, 'saMyataH' tapasvI kharUpam / avinIta ucyate / 'sa tu' ityavinItaH punaH kim ? ityAha-nirvANaM' mokSaM cazabdAdihaiva jJAnAdIMzca 'na gacchati' na prApnoti // kAni punazcaturdazasthAnAni ? ityAha-abhIkSNaM 'krodhI' krodhano bhavati / 'prabandhaM ca' prakRtatvAt kopasyaivAvicchedAtmakaM "pakuvaI"tti prakurute, prakupitaH san mRduvacanAdibhirapi nopazAmyati / tathA "mittijjamANo" tti 'mitrIyamANo'pi' mitraM mamAyamastvitISyamANo'pi apelRptasya darzanAt 'vamati' tyajati, prastAvAd maitrI, kimuktaM bhavati?-yadi kazciddhArmikatayA vakti-yathA tvaM na vetsItyahaM tava pAtraM lepayAmi, tato'sau pratyupakArabhIrutayA prativakti-mamAlametena, kRtamapi kRtaghnatayA vA na manyata iti vamaitItyucyate / tathA "suyaM" ti apergamyamAnatvAt , 'zrutamapi' Agamamapi labdhvA mAdyati darpa yAti-gavaM vidadhAti, ko'rthaH-zrutaM hi madApahArahetukama , sa tu tena pyati / tathA 'apiH' sambhAvanAyAM // 167 // sambhAvyata etat yathA'sau pApaiH-kathaJcit samityAdiSu skhalitalakSaNaiH parikSipati-tiraskuruta ityevaMzIlaH pApeparikSepI AcAryAdInAmiti gamyate / tathA 'apiH' bhinnakramaH, tataH 'mitrebhyo'pi' suhRdbhyo'pi AstAmanyebhyaH 'kupyati' krudhyati, XOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXO
Page #348
--------------------------------------------------------------------------
________________ savipakSabahuzrutasvarUpam / sUtre caturthyarthe saptamI / tathA 'supriyasyApi' ativallabhasyApi mitrasya 'rahasi' ekAnte 'bhASateM' vakti pApameva pApakam , kimuktaM bhavati ?-agrataH priyaM vakti pRSThatastu pratisevako'yamityAdikamanAcAramevA''viSkaroti / tathA pratijJayA-ittha mevedamityekAntAbhyupagamarUpayA vadanazIlaH prtijnyaavaadii| tathA "duhila" tti drohaNazIlaH drogdhA na mitramapyanabhidruhyaM aaste| tathA 'stabdhaH' tapasyaham ityAdyahaGkatimAn / tathA 'lubdhaH' annAdiSvamikADhAvAn / tathA 'anigrahaH' prAgvat / tathA asaMvibhajanazIlaH asaMvibhAgI, nA''hArAdikamavApyAtigAyato'nyasmai svalpamapi prayacchati, kintvAtmAnameva poSayati / tathA "aciyatte" tti 'aprItikaraH' dRzyamAnaH sambhASyamANo vA sarvasyAprItimevotpAdayati, evaMvidhadoSAnvito'vinIta ityucyata iti nigamanam // itthamavinItasthAnAnyabhidhAya vinItasthAnAnyAha-atha paJcadazabhiH sthAnaH suSTu-zobhano vinItaH-vinayAnvitaH suvinIta ityucyate / tAnyevAha-"nIyAvitti" tti nIcam-anuddhataM yathA bhavatyevaM varttata ityevaMzIlaH nIcavartI, guruSu nyagvRttimAn, yathA''ha-"nIyaM seja gaI ThANaM, nIyaM ca AsaNANi ya / nIyaM ca pAe vaMdijA, nIyaM kujjA ya aMjaliM // 1 // " tathA ca na capalaH acalaH gati-sthAna-bhASAbhAvabhedatazcaturkI / tatra gaticapalaH-drutacArI / sthAnacapala:-yastiSThannapi calanevAste hastAdibhiH / bhASAcapala:sada-'sabhyA-'samIkSyA-'dezakAlapralApibhedAccaturdA, tatra asat-avidyamAnam asabhyam-kharaparuSAdi asamIkSyaanAlocya pralapantItyevaMzIlA asadasabhyA'sabhIkSyapralApinatrayaH, adezakAlapralApI caturthaH, atIte kArye yo vakti-yadidaM 1 "nIcAM zayyAM gatiM sthAnaM, nIcAni cAsanAni ca / nIcaM ca pAdau vandeta, nIcaM ca kuryAccAJjalim // 1 // " 2 pralApizabdasya caturNAmabhisambandhAdasAlApI asabhyapralApI 2 asamIkSyapralApI 3 adezakAlapralApIti caturdA bhASAcapala ucyte|
Page #349
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarA- tatra deze kAle vA'kariSyat tataH sundaramabhaviSyat / bhAvacapala:-sUtre'rthe vA'samApta eva yo'nyad gRhAti / 'amAyI' ekAdarza dhyayanasUtre XIna manojJamAhArAdikamavApya gurvaadivshckH| 'akutUhalaH' na kuhukendrajAlAdyavalokanaparaH, 'alpamevAdhikSipati' abhAva-16 bahuzrutazrInemica- vacano'lpazabdo'tra, tatazca naiva kaJcanAdhikSipati-nA''krozati / 'prabandhaM ca' uktarUpaM na karoti / 'mitrIyamANaH' pUjAkhya ndrIyA | uktanyAyena 'bhajate' mitrIyitAramupakurute, pratyupakAraM vA pratyasamarthaH kRtaghno na bhavati / zrutaM labdhvA na mAdyati, kintu mdhyynm| sukhabodhA- |madadoSaparijJAnataH sutarAmavanamati / 'na ca' naiva pApaparikSepI' uktruupH| na ca mitrebhyaH kRtajJatayA kathaJcidaparAdhe'pi | khyA laghu savipakSakuMpyati / apriyasyA'pi mitrasya rahasi "kallANa" ti kalyANaM bhASate, idamuktaM bhavati-mitramiti yaH pratipannaHvRttiH / aGgIkRtaH sa yadyapyapakRtizatAni vidhatte tathA'pyekamapi sukRtamanusmaran na rahasyapi taddoSamudIrayati / tathA cAha bahuzruta svarUpam / | "ekasukRtena duSkRtazatAni ye nAzayanti te dhanyAH / natvekadoSajanito, yeSAM kopaH sa ca kRtaghnaH // 1 // " iti / // 168 // kalahazca-vAciko vigrahaH DamaraM ca-prANighAtAdibhiH tadvarjakaH 'buddhaH' buddhimAn , etaca sarvatra anugamyata eveti na // 168 // prkRtsngkhyaavirodhH| "abhijAie" tti abhijAtiH-kulInatA tAM gacchati-utkSiptabhAranirvahaNAdinetyabhijAtigaH hI:lajjA sA vidyate'sya hImAn , kathaJcit kaluSAdhyavasAyatAyAmapyakAryamAcaran lajjate / 'pratisalInaH' gurusakAza'nyatra vA kArya vinA na yatastatazceSTate / prastutamupasaMharannAha-suvinItaH' suvinItazabdavAcya ityevaMvidhaguNAnvita ucyata iti sUtrASTakArthaH // 6-7-8-9-10-11-12-13 // yazcaivaM vinItaH sa kIdRk syAt ? ityAha vase gurukule nicaM, jogavaM uvahANavaM / piyaMkare piyaMvAI, se sikkhaM laDumarihai // 14 // vyAkhyA-vaset AsIta, ka?-gurUNAm-AcAryAdInAM kulama-anvayo gaccha ityarthaH gurukulaM tatra, tadAjJopalakSaNaM ca kulagrahaNaM, 'nityaM' sadA, kimuktaM bhavati?-yAvajjIvamapi gurvAjJAyAmeva tiSThet / uktazca-"NANassa hoi HOXOXOXOXOXOXOXO
Page #350
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAgI" ityAdi / yogaH-vyApAraH sa ceha prakramAd dharmagata eva tadvAn / upadhAnam-aGgAnanAdhyayanAdau yathAyogamAcA- savipakSamlAditapovizeSaH tadvAn , yad yasyopadhAnamuktaM na tat kRcchramIrutayotsRjyAnyathaivA'dhIte zRNoti vA / priyam-anukUlaM bahuzrutakarotIti priyaGkaraH, kathaJcit kenacidapakRto'pi na tatpratikUlamAcarati, kintu mamaiva karmaNAmayaM doSa ityavadhArayan apriya- svarUpam / kAriNyapi priyameva cessttte| idaM ca bhAvayati-apakAriNi kopazcet, kope kopaH kathaM na te ? / dharmArthakAmamokSANAM, prasahya | paripanthini // 1 // ata eva ca "piyaMvAI" tti kenacidapriyamukto'pi priyameva vadatItyevaMzIlaH priyavAdI / uktazca"sikkhaha piyAI vottuM, sabo tUsai piyaM bhayaMtANaM / kiM koilAhi dinnaM ?, kiM va hiyaM kassa kAehiM ? // 1 // karayalamali-IX yassa vi damaNayassa mahamahai pesalo gaMdho / kuviyassa vi sajjaNamANusassa mahuro smullaavo||2||sujno na yAti vikRti, parahitanirato vinAzakAle'pi / chede'pi candanataruH, surabhayati mukhaM kuThArasya // 3 // " tathA'sya ko guNaH ? ityata XIAha-saH' evaMguNaviziSTaH 'zikSA' zAstrArthagrahaNAdirUpAM 'labdhum' avAptam 'arhati' yogyo bhavatIti / anenaiva avi nItastvetadviparItaH zikSA labdhaM nAItItyarthAduktaM bhavati / tathA ca yaH zikSAM labhate sa bahuzruta itarastvabahuzruta iti bhAva iti sUtrArthaH // 14 // evaM ca savipakSaM bahuzrutaM prapaJcato'bhidhAya pratijJAtaM tatpratipattirUpamAcAraM tasyaiva stavadvAreNAhajahA saMkhammi payaM nihiyaM, duhao vi viraayti|evN bahussuebhikkhU, dhammo kittI tahA suyaM // 15 // vyAkhyA-'yatheti dRSTAntopanyAse, 'zaGke' jalaje 'payaH' dugdhaM nihitaM' nyastaM "duhao vi" tti dvidhA'pi svasambandhyA-''zrayasambandhiguNadvayalakSaNena prakAradvayenA'pIti apizabdArthaH, 'virAjate' zobhate, tatra hi tat na kaluSIbhavati,na zikSadhvaM priyANi vaktaM, sarvastuSyati priyaM bhaNadbhyaH / kiM kokilAbhirdattaM ?, kiM vA hRtaM kasya kAkaiH // 1 // karatalamRditasyA'pi damanakasya prasarpati pezalo gandhaH / kupitasyA'pi sajanamAnuSasya madhuraH samullApaH // 2 // " XOXOXXXXXXXXXX u0a029
Page #351
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemicandrIyAsukhabodhAkhyA laghuvRttiH / ekAdarza bhushrutpuujaakhymdhyynm| bhushrutstvH| // 169 // XXXXXXXXXXX6X6Y cAmlatAM bhajate, nApi ca parisravati / 'evam' anena prakAreNa bahuzrute "bhikkhu" tti ArSatvAd 'mikSau' tapasvini 'dharmaH' yatidharmaH kIrtiH' zlAghA tathA 'zrutam' Agamo virAjate iti smbdhH| kimuktaM bhavati?-yadyapi dharma-kIrti-zrutAni | nirupalepatAdiguNena svayaM zobhAbhAJji tathApi mithyAtvAdikAluSyavigamato nirmalatAdiguNena zo iva bahuzrute sthitAnyAzrayaguNena vizeSataH zobhante, tAni hi na tatra mAlinyam anyathAbhAvaM hAni vA kadAcana pratipadyante iti suutraarthH||15|| punarbahuzrutastavamAha jahA se kaMboyANaM, Ainne kathae siyA / Ase javeNa pavare, evaM havai bahussue // 16 // _ 'yathA' yena prakAreNa 'saH' iti pratItaH 'kambojAnAM' kambojadezodbhavAnAM prakramAdazvAnAM madhye 'AkIrNaH' vyAptaH zIlAdiguNairiti gamyate, 'kanthakaH' pradhAno'zvaH, yaH kila dRSacchakalabhRtakutupanipatanadhvanena sabasyati, 'syAt' bhavet 'azvaH' turaGgamaH 'javena' vegena 'pravaraH' pradhAnaH / 'evam' ityupanaye, tata IdRzo bhavati bahuzrutaH, so'pyanyayatInAM zIlAdimirguNaiH pravara iti sUtrArthaH // 16 // kiM ca__ jahA''innasamArUDho, sUre daDhaparakkame / ubhao NaMdighoseNaM, evaM havai bahussue // 17 // vyAkhyA-yathA AkIrNa-jAtyAdiguNopetaM turaGgamaM samArUDhaH-adhyAsitaH AkIrNasamArUDhaH 'zUraH' cArabhaTaH |'dRDhaparAkramaH' gADhaparAkramaH "ubhao" tti 'ubhayataH' vAmato dakSiNatazca nAndIghoSeNa dvAdazatUryanirghoSAtmakena / evaM bhavati bhushrutH| kimuktaM bhavati ?-yathaivaMvidhaH zUro na kenacidabhibhUyate, na cAnyastadAzritaH tathA'yamapi jinapravacanaturaGgAzrito dRpyatparavAdidarzane'pi cAtrastaH tadvijayaM ca prati samarthaH ubhayatazca dinarajanyoH svAdhyAyaghoSa // 169 //
Page #352
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhushrutstvH| rUpeNa nAndIghoSeNopalakSitaH paratIrthibhiratIva madAvaliptairapi nAbhibhavituM zakyaH, na cA'tra pratipattiH tadAzrito'nyo'pi kathaJcijIyata iti sUtrArthaH // 17 // jahA kareNuparikinne, kuMjare sahihAyaNe / balavaMte appaDihae, evaM havai bahussue // 18 // vyAkhyA-yathA kareNuparikIrNaH-hastinIbhiH parivRtaH 'kuJjaraH' hastI, SaSTiAyanAnyasyeti SaSTihAyanaH' SaSTivarSapramANaH, tasya hi etAvatkAlaM yAvat prativarSa balopacayaH tatastadapacaya ityevamuktam , ata eva ca "balavaMte" tti balaMzarIrasAmarthyamasyAstIti balavAn san apratihato bhavati, ko'rthaH ?-nA'nyairmadotkaTairapi mataGgajaiH parAGmukhIkriyate / evaM bhavati bhushrutH| so'pi hi kareNusadRzIbhiH paraprasaranirodhinIbhirautpattikyAdibuddhibhirvidyAbhizca vividhAbhirvRtaH paSTihAyanatayA cAtyantasthiramatiH, ata eva ca balavattvenApratihato bhavati, darzanopahantRbhirna pratihantuM zakyata iti sUtrArthaH // 18 // anyacca jahA se tikkhasiMge, jAyakkhaMdhe virAyai / vasahe jUhAhivaI, evaM havai bahussue // 19 // x | vyAkhyA-yathA sa tIkSNe-nizitAye zRGge-viSANe yasya sa tathA, jAtaH-atyantamupacitIbhUtaH skandho'syeti jAtaskandhaH, samastAGgopAGgopacitatvopalakSaNaM caitat , virAjate 'vRSabhaH' pratItaH, yUthasya-gavAM samUhasya adhipatiH-svAmI sa tathA, evaM bhavati bhushrutH| so'pi hi parapakSabhettatayA tIkSNAbhyAM svazAstraparazAstrAbhyAM zRGgatulyAbhyAmupalakSito gacchAdigurukAryadhurAdharaNadhaureyatayA ca jAtaskandhaH, ata eva yUthasya-sAdhvAdisamUhasya adhipatiH-AcAryAdipadavIM| gataH san virAjate iti sUtrArthaH // 19 // anyacca. jahA se tikkhadADhe, odagge duppahaMsae / sIhe miyANa pavare, evaM havai bahussue // 20 //
Page #353
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarA vyAkhyA-yathA sa tIkSNadaMSTraH 'udagraH' utkaTaH ata eva "duppahaMsae" tti 'duSpradharSaka:' anyairdurabhibhavaH siMhaH' ekAdazaM dhyayanasUtre kesarI 'mRgANAm' AraNyaprANinAM pravaro bhavati, evaM bahuzrutaH / ayamapi hi parapakSabhettRtayA tIkSNadaMSTrAsamaina~gamAdinayaiH- bahuzrutazrInemica-apratibhAdiguNodapratayA ca durabhibhava ityanyatIrthAnAM mRgasthAnIyAnAM pravara eveti sUtrArthaH // 20 // aparaM ca pUjAkhyandrIyA | jahA se vAsudeve, saMkhacakkagadAdhare / appaDihayabale johe, evaM havai bahussue // 21 // mdhyynm| sukhabodhA- I vyAkhyA-yathA 'vAsudevaH' viSNuH, zaGkhacakragadA dhArayatIti zaGkhacakragadAdharaH, 'apratihatabala:' askhalitasAmarthyaH, | kimuktaM bhavati ?-ekaM sahajasAmarthyavAn anyacca tathAvidhAyudhAnvita iti, 'yodhaH' subhaTaH, bhavatyevaM bhushrutH| so'pi khyA laghu bahuzruta stvH| vRttiH / |hyekaM svAbhAvikapratibhAprAgalbhyavAn aparaM zaGkhacakragadAsadRzaiH samyagdarzanajJAnacAritrairupeta iti yodha iva yodhaH karma vairiparAbhavaM pratIti sUtrArthaH // 21 // aparaM c||17|| jahA se cAurate, cakkavahI mhiddddie| coddasarayaNAhivaI, evaM havai bahussue // 22 // vyAkhyA-yathA sa caturbhiH-hayagajarathanarAtmakaiH antaH-zatruvinAzAtmako yasya sa tathA, 'cakravartI' SaTkha|NDabharatAdhipaH 'maharddhikaH' divyAnukArilakSmIkaH, caturdaza ca tAni ratnAni ca caturdazaratnAni, tAni cAmUni-seNAvai gAhAvai, purohiya gaiMya turaya vaiDUiga itthii| cakaM chattaM camma, maNi kaugiNi iMgga daMDo ya // 1 // teSAmadhipaticaturdazaratnAdhipatiH, evaM bhavati bahuzrutaH / so'pi hi caturbhirdAnAdidharfarantaH-svakarmavairivinAzo'syeti caturantaH, RddhayazcAma\SadhyAdayo mahatya evAsya bhavanti, sambhavanti cAsyA'pi caturdazaratnopamAni pUrvANIti kathaM na cakravartti- ol // 17 // tulyatAsya ? iti sUtrArthaH // 22 // , 'senApatiH gAthApatiH purohito gajasturaMgo vardhakiH strI / cakraM chatraM carma maNiH kokiNI khaDgo daNDaizca // 1 // '
Page #354
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhushrutstvH| jahA se sahassakkhe, vajrapANI puraMdare / sake devAhivaI, evaM havai bahussue // 23 // vyAkhyA-yathA sa sahasramaNAmasyeti 'sahasrAkSaH' sahasralocanaH, atra sampradAyaH-"sahassakkha tti paJca maMtisayAi devANaM iMdassa, tassa tesiM sahassamacchINaM, tesiM nIIe vikkamai, ahavA jaM sahasseNaM acchINaM dIsai taM so dohiM acchIhiM abbhahiyatarAgaM pecchai" tti| va-vanAbhidhAnamAyudhaM pANau asyeti vatrapANiH, lokoktyA ca pUrdAraNAt purandaraH, ka IdRg ? ityAha-zakro devAdhipatiH, evaM bhavati bahuzrutaH / so'pi hi zrutajJAnenAzeSAtizayaratnanidhAnena |locanasahasreNaiva jAnIte, yazcaivaMvidhaH tasya sallakSaNatayA vajramapi lakSaNaM pANau sambhavatIti vajrapANiH, pU: zarIramapyucyate, tad vikRSTatapo'nuSThAnena dArayati kRzIkaraNAditi purandaraH / devairapi dharme'tyantanizcalatayA pUjyata iti tatpatirapyucyate, tathA cAha-"devA vi taM NamaMsaMti, jassa dhamme sayA maNo" tti sUtrArthaH // 23 // api ca jahA se timiraviddhaMse, uttiTuMte divAyare / jalaMte iva teeNa, evaM havai bahussue // 24 // vyAkhyA-yathA saH 'timiravidhvaMsaH' andhakArApahArakaH 'uttiSThan' udgacchan 'divAkaraH' sUryaH, sa hi urdU nabhobhAgamAkrAman atitejasvitAM bhajate avataraMstu na tathetyevaM viziSyate, 'jvalanniva' jvAlAM muJcanniva 'tejasA' mahasA, evaM bhavati bahuzrutaH / so'pi hyajJAnatimirApahArakaH saMyamasthAneSu vizuddhavizuddhatarAdhyavasAyata utsarpana tapastejasA jvalanniva bhavatIti sUtrArthaH // 24 // anyacca jahA se uDuvaI caMde, nnkkhttprivaarie| paDipunne punnamAsIe, evaM havai bahussue // 25 // vyAkhyA-yathA sa uDUnAM-nakSatrANAM patiH uDupatiH 'candraH' zazI nakSatraiH-azvinyAdibhirupalakSaNatvAt grahastArAdibhizca parivArito nakSatraparivAritaH, 'pratipUrNaH' samastakalopetaH, kadA ? ityata Aha-paurNamAsyAm / iha ca patirapi
Page #355
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarA- kazcidekAkyeva bhavati mRgapativaditi uDupatigrahaNe'pi nakSatraparivArita ityuktam / evaM bhavati bahuzrutaH / asAvapi nakSatra- ekAdazaM dhyayanasUtre sadRzAnAM sAdhUnAmadhipatiH tathA tatparivAritaH, sakalakalopetatvena pratipUrNazca bhavatIti sUtrArthaH // 25 // aparaM ca- bahuzrutazrInemica jahA se sAmAigANaM, koTThAgAre surakkhie / NANAdhanapaDipunne, evaM havai bahussue // 26 // pUjAkhyandrIyA __ vyAkhyA-yathA saH "sAmAiyANaM" ti samAjaH-samUhastaM samavayanti sAmAjikAH-samUhavRttayo lokAsteSAM, 'koSThA- mdhyynm| sukhabodhA XgAraH' dhAnyAzrayaH suSTu-prAharikapuruSAdivyApArAdinA rakSitaH-pAlito dasyumUSakAdibhyaH surakSitaH, nAnA-anekaprakArANi khyA laghu- dhAnyAni-zAlimudgAdIni taiH pratipUrNo naanaadhaanyprtipuurnnH| evaM bhavati bhushrutH| asAvapi sAmAjikAnAmiva gacchavA bahuzrutavRttiH / stvH| |sinAM munInAmupayogibhirnAnAdhAnyasadRzairaGgopAGgaprakIrNakAdibhedaiH zrutajJAnavizeSaiH pratipUrNa eva bhavati / surakSitazca pravaca-13 // 171 // nA''dhAratayA / yata uktam-"jeNaM kulaM AyattaM, taM purisaM AyareNa rakkheha" ityAdIti sUtrArthaH // 26 // api cajahA sA dumANa pavarA, jaMbU NAma sudNsnnaa| aNADhiyassa devassa, evaM havai bahussue // 27 // ___ vyAkhyA-yathA sA drumANAM pravarA jambUH 'nAmnA' abhidhAnena, 'sudarzanA nAma' sudarzanA, na hi yatheyamamRtopamaphalA devAdyAzrayazca tathA'nyaH kazcid dumo'sti, dumatvaM phalavyavahArazcAsyAH tatpratirUpatayaiva, vastutaH pArthivatvenaktitvAt / sA ca kasya ? ityAha-'anAhatasya' anAhatanAmnaH 'devasya' jambUdvIpAdhipateya'ntarasurasya Azrayatvena sambandhinI / evaM bhavati bhushrutH| so'pi mRtopamaphalakalpazrutAnvito devAdInAmapi ca pUjyatayA'bhigamanIyaH zapadrumApamasAdhuSu ca pradhAna iti sUtrArthaH // 27 // anyacca // 17 // XIjahA sA naINa pavarA, salilA sAgaraMgamA / sIyA NIlavaMtappavahA, evaM havai bahussue // 28 // , "yasmin kulaM AyattaM taM puruSamAdareNa rksst"|
Page #356
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhushrutstvH| BXOXOXOXOXOXOXOXXXOX vyAkhyA-yathA sA nadInAM pravarA 'salilA' nadI sAgaraM-samudraM gacchatIti sAgaranamA 'zItA' zItAnAnI. nIlavAn meroruttarasyAM dizi varSadharaparvatastataH pravahati nIlavatpravahA / evaM bhavati bahuzrutaH / so'pi hi saritsamAnAnAmanyasAdhUnAM pradhAno vimalajalakalpazrutajJAnAnvitazca; tathA sAgaratulyAM muktimevAsau gacchati, taducitAnuSThAna evA'sya pravRttatvAt ; nIlavattulyAca ucchritocchritamahAkulAdevA'sya prasUtiriti sUtrArthaH // 28 // kizcajahA se NagANa pavare, sumahaM maMdare girii| NANosahipajjalie, evaM havai bahussue // 29 // vyAkhyA-yathA saH 'nagAnAM' parvatAnAM pravaraH 'sumahAn' atizayaguruH mandaro giriH nAnauSadhibhiH-anekaviziSTamAhAtmyAbhirvanaspativizeSarUpAbhiH prakarSeNa jvalitaH-dIpto naanaussdhiprjvlitH| evaM bhavati bhushrutH| zrutamAhAtmyena hyasau atyantasthira iti zeSaH, girikalpAparasAdhvapekSayA pravara eva bhavati, tathAndhakAre'pi prakAzanazaktyanvitA''moSadhyAdiyukta eveti sUtrArthaH // 29 // kiM bahunAjahA se sayaMbhUramaNe, udahI akkhaodae / nANArayaNapaDipunne, evaM havai bhussue||30|| __vyAkhyA-yathA saH 'svayambhUramaNaH' svayambhUramaNAbhidhAnaH 'udadhiH' samudraH akSayaM-avinAzi udakaM-jalaM yasmin sa tathA, nAnAratnaiH-nAnAprakArairmarakatAdibhiH paripUrNo nAnAratnaparipUrNaH / evaM bhavati bahuzrutaH, ayamapi hyakSayasamyagjJAnodako nAnAtizayaratnavAMzca bhavatIti sUtrArthaH // 30 // sAmpratamuktaguNAnuvAdataH phalopadarzanatazca tasyaiva mAhAtmyamAha samuddagaMbhIrasamA durAsayA, acakkiyA keNai dupphNsiyaa| suyassa punnA viulassa tAiNo, khavitta kammaM gaimuttamaM gayA // 31 // 1 saMkhA''se sUra kurjara, vasaMha harI vAsudeva cakkiMdA / rabi sasi koTTaye jaMbU, sIyAnaI meru caramudahI // 1 // iyaM saGgrahagAthA padmamandiragaNibhiH kRtA / 6XOXOXOXOXOXOXOXOXOXXX
Page #357
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhA khyA laghuvRttiH / // 172 // vyAkhyA - "samuddagaMbhIrasama" tti ArSatvAd gAmbhIryeNa - alabdhamadhyAtmakena guNena samA gAmbhIryasamAH samudrasya gAmbhIryasamAH samudragAmbhIryasamAH, "durAsaya" tti duHkhenA''zrIyante abhibhavabuddhyA kenApIti durAzrayAH, ata eva "acakkiya" tti 'acakitAH' atrasitAH 'kenacit parapravAdinA, tathA duHkhena pradhRSyante - paribhUyante kenApIti duHprarSakAH / ke evaMvidhAH ? ityAha -- "suyassa punnA viulassa" tti suvyatyayAt 'zrutena' Agamena 'pUrNA' paripUrNAH 'vipulena' aGgA'naGgAdibhedato vistIrNena, 'trAyiNaH ' trAtAraH / tAneva phalato vizeSayitumAha - 'kSapayitvA' vinAzya 'karma' | jJAnAvaraNAdi gatiM 'uttamAM' muktirUpAM 'gatAH' prAptAH, upalakSaNatvAd gacchanti gamiSyanti ca / iha caikavacanaprakrame'pi bahuvacananirdezo vyAptipradarzanArthamiti sUtrArthaH // 31 // itthaM bahuzrutasya guNavarNanAdikAM pUjAmabhidhAya ziSyopadezamAha - tamhA suyamahidvejjA, uttamaTThagavesae / jeNa'ppANaM paraM caiva, siddhiM saMpAu NijjAsi // 32 // tti bemi // vyAkhyA - yasmAdamI muktigamanAvasAnA bahuzrutaguNAH tasmAt 'zrutam' Agamam 'adhitiSThet' adhyayanazravaNacintanAdinA zrayet uttamaH - pradhAno'rthaH sa ca mokSa eva taM 'gavepayati' anvepayati uttamArthagaveSakaH, yena kiM syAt (? |ityAha-yena AtmAnaM paraM caiva 'siddhi' muktiM samprApayediti sUtrArthaH // 32 // 'iti' parisamAptau 'bravImI' iti pUrvavat // anas SARANAS // iti zrInemicandrasUrikRtAyAM uttarAdhyayanasUtralaghuTIkAyAM sukhabodhayAM bahuzrutapUjAkhyamekAdazamadhyayanaM samAptam // HERGERSENsensesERSENENFERSENSEASES ekAdazaM bahuzruta pUjAkhya madhyayanam / bahuzrutamAhAtmyaM ziSyo - padezazca / // 172 //
Page #358
--------------------------------------------------------------------------
________________ atha harikezIyAkhyaM dvAdazamadhyayanam / harikezacaritram / vyAkhyAtamekAdazamadhyayanam / adhunA harikezamunivaktavyatAnibaddhaM harikezIyAkhyaM dvAdazamArabhyate / asya cAyamamisambandhaH-'anantarAdhyayane bahuzrutapUjoktA / iha tu bahuzrutenA'pi tapasi yatno vidheya iti khyApanArtha tapaHsamRddhirupavarNyate' ityanena sambandhenA''yAtasyAsyAdhyayanasya prastAvanArtha harikezacaritaM tAvaducyate maharAe nayarIe saMkho nAma rAyA, so ya tivaggasAraM jiNadhammANuTThANaM paraM jIvalogasuhamaNubhaviUNa pacchA niviNNakAmabhogo tahAvihANaM therANamaMtie nikkhaMto mahAvibhUIe, kAlakkameNa ya jAo gIyattho / puhaimaMDalaM ca bhamaMto patto hatthiNAraM / tattha bhikkhAnimittaM paviTTho, samuyANito ya patto egaM ratthaM / sA ya kira uNhA jalaMtamummurasamANA, uNhakAle na sakA koi tAe voleuM / jo tattha ayANaMto pavisai so upphaMdai viNassai ya / tIse ya puNa nAmaM ceva hayavaharatthA / teNa sAhuNA AsannagavakkhasaMThio pucchio somadevAmihANo purohio-kimeeNa maggeNa vaccAmi / teNa ya 'eeNa huyavahapaheNa gacchaMtaM DaMbhamANaM pecchissAmo' tti cintiUNa bhaNiyaM-vaJcasu / paiTTo muNI iriovutto| purohio vi uvaritalArUDho aturiyamuvauttaM saNiyaM saNiyaM volaMtaM muNiM pecchiUNa gao teNa maggeNa, jAva himaphAsasariso jAo paho / tao ciMtiyamaNeNa-aho! mae pAvakammeNa asuhasaMkappeNa pAvakammamaNuTThiyaM, davo ya esa mahappA, jassa tavasattIe eso aggisaMkAso himapharisasariso paho jaao| gao se samIvaM, paNamio bhAvasAraM, niveiyaM niyaduvariyaM / muNiNA vi dAiyaM saMsArAsArattaNaM, parUvio kasAyavivAgo, kahio jiNadhammANuhANaphalaviseso, pasaMsiyaM nidhANasuha, sabahA vitthareNa saMsio sammattamUlo sAhudhammo / tao takAlANurUvanivattiyA'sesakAyabo jAya
Page #359
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAdazaM zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / harikezIyAkhyamadhyayanam / harikezacaritram / // 173 // saMvegAisao somadevapurohio gaMtUNa tassa samIvaM nikkhaMto / gahiyA sikkhA, pAlei sAmannaM, paraM 'uttamajAI ahaM' ti vahei jAigAravaM, karei ya rUvAimayaM, Na uNa parihAvei-jahA Natthi kiM pi saMsAre avalevakAraNaM, jao subhA ya asubhA ya pariNAmA save vi kammANubhAveNa parAvattamANA cevettha jIvANaM / bhaNiyaM ca-suro vi kukuro hoi, raMko rAyA vi jaaye| dio vi hoi mAyaMgo, saMsAre kmmdoso||1|| annaM ca-na sA jAI na sA joNI, na taM ThANaM na taM kulaM / na jAyA na muyA jattha, sabe jIvA aNaMtaso // 2 // kizca-uttamattaM guNehiM ceva pAvijaI Na jAIe / uktaJca-guNairuttamatAM yAti, na tu jaatiprbhaavtH| kSIrodadhisamutpannaH, kAlakUTaH kimuttmH||3||" anyacca-kauzeyaM kRmitaH suvarNamupalAd dUrvA ca golomataH, paGkAttAmarasaM zazAGkamudadherIndIvaraM gomayAt / kASThAdagniraheH phaNAdapi maNirgopittato rocanA, jAtA lokamaharghatAM nijaguNaiH prAptAzva kiM janmanA ? // 4 // evamAiabhAviyaparamattho so jAimayAithaddho kAlakkameNa mao samANo patto tiyasAlayaM / muNio putvabhavavuttaMto, NivattiyatiyasakAyabo ya saha tiyasarAmAhiM bhoge muMjiuM payatto / evaM ca bhogAsattassa volINANi NegANi paliovamANi / ThiikkhaeNa ya tato cuo saMto gaMgAe tIre balakoTTAbhihANassa hariesAhivassa gorIe bhAriyAe kucchisi uvavanno / sA ya kusumiyaM vasaMtasirisamaddhAsiyaM cUyaM datRRNa paDibuddhA / sumiNapADhayANa sittuN| tehiM vi samAiTTho pahANaputtajammo / kameNa pasUyA dArayaM ti / avi ya-jAImayAvalevA, mAyaMgakulammi esa uvavanno / sohaggarUvarahio, NiyabaMdhUNaM pi hasaNijo // 1 // paiTThiyaM ca se nAma balo tti / vaDato savattha bhaMDaNarao visapAyavo viva jAo sabesi udheyakArI / annayA patte vasaMtUsave pANabhoyaNaNacaNaparANa baMdhUNa majjhAo DiMbharUvehiM saha bhaMDaNaM kareMto nicchUDho / pAsaDio ya tANi pecchati kIlaMtANi / thevavelAe ya Agao tANa majjheNa visaharo, 'sappo sappo' tti vAhario tehiM, vAvAio ya so mAyaMgehiM / pacchA taha cciya Agao dIvao, so XOXOXOXOXOXOX // 173 // tya bhaMDaNarao visapAyavo NiyabaMdhUNaM pi hasaNijo avi ya-jAImayAvalevA XI svAha saha bhaMDaNaM kareMto niyakArI / annayA patte vasaMtasA balo tti / vaDato
Page #360
--------------------------------------------------------------------------
________________ hrikeshcritrm| 'aduTTho' tina vaavaaio| tao taM pecchiUNa ciMtiyaM baleNa-aho ! niyayadosehiM pANiNo AvayANa maMdiraM bhavati. jeNaM 'saviso' ti NiyayabhaeNa vAvAio sappo, iyaro vi 'niviso' tti muko| 'niyaguNadosehito, saMpaya-vivayAo hoti alpurisANaM / tA ujjhiUNa dose, eNhi pi guNe payAsemi // 1 // evaM bhAvamANo takkhaNasaMjAyajAisaMbharaNo samariya-Tra vimANavAso jAImayadAruNattaNaM ca bhAviMto saMviggo dhammaM soUNa sAhumUlammi NivinnabhavapavaMco mAyaMgamaharisI jaao| gahiyasAhukirio chaTTha-'TThama-dasama-duvAlasama-'saddhamAsa-mAsa-caumAsakhamaNehiM sosiyasarIro kameNa viharamANo saMpatto pAsajiNajammovasohiyaM tiyasanayarisacchaha vANArasiM / AvAsio muNijaNapasatthe tiMDagAbhihANe ujANe / tattha ya | XIgaMDItiMDago nAma jakkho parivasai / so ya asarisaguNAvajio taM ceva maharisiM pajuvAsiMto ciTThai / annaNa jakkSaNa AgaMtUNa pucchio gaMDItiMDagajakkho-kIsa Na dIsasi ? / teNa bhaNiyaM-esa mahappA mama ujjANe ciTThai, eyaM pajuvAsito ciTThAmi / so vi paDibuddho maharisicarieNa / avi ya-dardu muNissa cariyaM, paDibuddho so vi tiDagaM| bhaNai / taM ciya mitta ! kayattho, jassa vaNe vasai tava eso||1|| majjha vi vasaMti muNiNo, ujjANe to khaNaMtaraM ekkaM / gaMtUNa tevi sahasA, baMdAmo eva bhaNiUNaM // 2 // te tattha gayA diTThA, muNiNo kaha vi hu pamAyao vikahaM / kuNamANA to gADhaM, aNurattA tammi te jakkhA // 3 // evaM ca bhAvasAraM tiMdugajakkhassa maharisiM thugaMtassa jAi kAlo tti / avi ya-bhAveNa vaMdamANassa maharisiM tassa pUyapAvassa / vaccai suheNa kAlo, hariNo va jiNaM thuNaMtassa // 1 // tattha ya kosaliyarAiNo dhUyA bhaddA'bhihANA nANAvihapariyaNANugammamANA khajjabhojagaMdhamallavilevaNapaDaladharIhiM ceDIhiM so ya risiguNAvajio' iti pAThAntaram / sa ca yakSa RSiguNAvarjita ityarthaH / asadazaguNaiH-asamAnaguNairAvarjitaH, arthAttadguNasadRzA guNA nAnyasin sAdhau, ato'sadRzaguNairAvarjita ityarthaH /
Page #361
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarA- saha gayA jakkhAyayaNaM / pUiUNa ya jakkhapaDimaM payAhiNaM kuNaMtIe diTTho malamailiyasavaMgo junnamaliNovagaraNo paNadurU dvAdarza dhyayanasUtre X| valAvanno aidUsahatavasosiyasarIro muNI / taM ca duTThaNa mUDhattaNao nicchUDhamaNAe / 'pAvA esA, jA maharisiM nideI harikezIzrInemica- ti bhAviteNa ahiTThiyA jakkheNa asamaMjasAiM vilaviu pyttaa| kaha kaha vi nIyA maMdiraM / taM tahAvihaM daTThaNa visanna yAkhyamadhyandrIyA citteNa rAiNA vAharAviyA gAruDiyA bhoiyabhaTTacaTTAiNo tti / avi ya-jo varaDi pi na yANai, naravaiNA so vi yanam / sukhabodhA-IX tattha vAhario / nehAulANa ahavA, kettiyamettaM tu purisANaM? // 1 // tao samADhattA dhannaMtarivibbhamehiM vejehiM cau-X khyA laghu- ppagArA kiriyA / na jAo viseso| puNo vi pauttA jaMtataMtarakkhAmaMDalAiNo / te vi UsarabhUminihiya va bIyA jAyA | hrikeshvRttiH| niSphala tti / avi ya-iya jAhe vigguttA, save vijAiNo tao jakkho / jaMpai pattammi Thio, eyAe niMdio critrm| sAhU // 1 // to jai NavaraM tasseva deha muMcAmi na'nnahA mokkho / rannA vi jIvau tti ya, paDivannaM jakkhavayaNaM tu // 2 // // 174 // tao samAsatthasarIrA saghAlaMkAravibhUsiyA gahiyavivAhovagaraNA sahisahiyA mahAvibhUIe gayA maharisiNo samIvaM, |pAyavaDaNapacuTThiyAe ya vinnattamaNAe saha mahallaehiM-maharisi! giNhasa majjha sayaMvarAe karaM kareNaM ti / muNiNA bhaNiyaMbhadde ! alaM eyAe saMkahAe buhajaNapariniMdiyAe / aviya-itthIhiM samaM vAsa, pi je na icchaMti egavasahIe / kaha te NiyayakarehiM, ramaNINa kare gahissaMti? // 1 // siddhibahabaddharAgA, asuIpunnAsu kaha Nu juvaIsu / rajati mahAmuNiNo, gevejayavAsideve va? // 2 // tato saMjAyA'mariseNa jakkheNa pacchAiUNa risirUvaM viurubiUNa nANAviharUvANi ochUDhA, velaviyA sarva pi rayaNiM / pabhAyasamae sumiNamiva mannamANA vimaNadummaNA pariyaNANugammamANA gayA piusamIvaM / // 174 // PA pavisaMtI bhaNiyA rAiNo purao uvaladdhavuttaMteNa ruddadevapurohieNa-deva ! isipattI esA, teNa mukkA baMbhaNANa hoi| tao 'imaM ceva ettha pattayAlaM' ti mannamANeNa dinnA tasseva raainnaa| avi ya-pAvanimittaM kAuM, jA risiNA ujhiyA XOXOXOX
Page #362
--------------------------------------------------------------------------
________________ sa ziya purohieNaM, gahiyA vANa sA jannapattI kayA / taba maharisI bhikkhaTTA harikezamu sautrI vktvytaa| riMdasuyA / sa ciya purohieNaM, gahiyA suhakAraNaM kAuM // 1 // evaM ca purohiyassa tIe saha visayasuhamaNuhavaMtassa polINo koi kAlo / bAhiM ca ruhadeveNa jannaM jayaMteNa sA jannapattI kyaa| tattha saMpattA desaMtarehiMto caTTabhaTTAiNo / io ya mAsapAraNae paMcasamio tigutto goyaracariyAe bhamaMto jannavADammi paviTTho maharisI bhikkhaTThA ityAdi / zeSakathAnakaM sUtrAdevA'vaseyam / tadam-. sovAgakulasaMbhUo, guNuttaradharo munnii| hariesa balo NAma, AsI bhikkhU jiiNdio||1|| ___ vyAkhyA-zvapAkakulasambhUtaH' cANDAlakulotpannaH, uttarAn guNAn-jJAnAdIn dhArayatItyuttaraguNadharaH, sUtre tu pUrvAparanipAtaH prAkRtatvAt , 'muniH' pratItaH, zvapAkakulotpanno'pi ca kadAcit saMvAsAdinA anyathaiva pratItaH syAt , ata Aha-'harikezaH' harikezatayA zvapAkatayetyarthaH sarvatra pratItaH 'balo nAma' balAbhidhAnaH AsIt bhikSurjitendriya iti sUtrArthaH // 1 // iriesaNabhAsAeuccArasamiIsu ya / jao AyANaNikkheve, saMjao susmaahio||2|| vyAkhyA-IyaryA ca eSaNA ca bhASA ca ekArazcA'lAkSaNikaH, uccArazca-sUcakatvAt sUtrasya uccAraprazravaNAdipariSThApanam IyaiSaNAbhASoccArAH tadviSayAH samitayastAsu 'yataH' yatnavAn, pUrvacazabdasya bhinnakramatvAd 'AdAnanikSepe ca' pIThaphalakAdebrahaNasthApane yata iti, kimbhUtaH san ? 'saMyataH' saMyamAnvitaH 'susamAhitaH' suSTu samAdhivAniti sUtrArthaH // 2 // tathAmaNagutto vayagutto, kAyagutto jiiNdio| bhikkhahA baMbhainammi, jannavADamuvaDio // 3 // miti sadasadanuSThAnena kSudha-aSTavidhaM karmeti bhikSuH / XXXX 10030
Page #363
--------------------------------------------------------------------------
________________ yAkhya sautrI zrIuttarA- Sil vyAkhyA-manoguptirasyeti manoguptaH evaM vAgguptaH kAyagupto jitendriyaH, punarupAdAnamatizayakhyApanArtham , 'bhikSArtha' - dhyayanasUtre | bhikSAnimittaM "baMbhaijjammi" tti brahmaNAM-brAhmaNAnAm ijyA-yajanaM yasmin so'yaM brahmajyastasmin , "jannavADaM" ti harikezIzrInemica- | 'yajJapATake' subbyatyayAd yajJavATe yajJapATe vA 'upasthitaH' prApta iti sUtrArthaH // 3 // taM ca tatrAyAntamavalokya | ndrIyA- tatratyalokA yat kuryustadAha-. mdhyynm| sukhabodhA- IXI taM pAsiUNamejaMtaM, taveNa parisosiyaM / paMtovahiuvagaraNaM, uvahasaMti aNAriyA // 4 // harikezamuneH khyA laghu | vyAkhyA-'taM' balanAmAnaM muni "pAsiUNaM" ti dRSTvA "ejaMtaM" ti 'AyAntam' AgacchantaM 'tapasA' SaSThA'STamAvRttiH / | dirUpeNa 'parizoSitaM' kRzIkRtaM, tathA prAntaH-jIrNamalinatvAdibhirasAraH upadhiH-varSAkalpAdiraudhikaH upakaraNaM ca vktvytaa| // 175 // | daNDakAdyaupagrahikaM yasya sa prAntopadhyupakaraNastaM upahasanti 'anAryAH' aziSTA iti sUtrArthaH // 4 // kathaM punaranAryAH ?] kathaM ca upahasitavantaH ? ityAhajAImayapaDibaddhA, hiMsagA ajiteNdiyaa| abaMbhacAriNo bAlA, imaM vayaNamabbavI // 5 // kayare Agacchai dittarUve ?, kAle vigarAle phoknaase| omacelae paMsupisAyabhUe, saMkaradasaM parihariya kaMThe // 6 // vyAkhyA-jAtimadapratibaddhAH 'hiMsakAH' prANighAtakAH ajitendriyAH 'abrahmacAriNaH' maithunasevinaH, varNyate hi tanmate maithunamapi dharmAya-dharmArthaM putrakAmasya, svadAreSvadhikAriNaH / RtukAle vidhAnena, tatra doSo na vidyate // 1 // // 175 // tathA-aputrasya gatirnAsti, svargoM naiva ca naiva ca / atha putramukhaM dRSTvA, pazcAtsvarga gamiSyati // 2 // ata eva bAlA iva bAlAH, bAlakrIDitAnukAriSvagnihotrAdiSu pravRttatvAt / uktaM hi kenacit-"agnihotrAdikaM karma, bAlakrIDeva lakSyate" / / XXXXXXXXXXXX FoXOXOXOXOXOXOXOXXXXX
Page #364
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'idaM' vakSyamANaM vacanaM "abbavi" ti 'abruvan' uktavantaH // kiM tat ? ityAha - "kayare" tti kataraH, ekArastu prAkRtatvAt Agacchati 'dIptarUpaH ' bIbhatsarUpaH kAlaH varNataH, 'vikarAlaH' danturatvAdinA bhayAnakaH, "phokka" tti dezIyapadam, tatazca phokkA - apre sthUlA unnatA ca nAsA'syeti phokkanAsaH, 'avamacelaH' nikRSTacIvaraH, pAMzunA - rajasA pizAcavad bhUtaH - jAtaH pAMzupizAcabhUtaH, pizAco hi laukikAnAM dIrghazmazrunakharomA pAMzuguNDitazca iSTaH, tataH so'pi niSpratikarmatayA rajodigdhadehatayA caivamucyate / saGkaraH - kacavaraH, sa ca prastAvAdutkuruDikArUpastatra dRSyaM vastraM saGkaradUSyaM, tatra hi yadatyantanikRSTaM nirupayogi tadeva lokairutsRjyate, tatastatprAyamanyadapi tathoktam, 'parivRtya' nikSipya 'kaNThe' | gale, sa hi anikSiptopakaraNatayA svamupakaraNamAdAyaiva bhrAmyatItyevamukta iti sUtradvayArthaH // 5-6 // itthaM dUrAdAgacchan uktaH / AsanaM cainaM kimUcuH ? ityAha katare tumaM iya ahaMsaNijje ?, kAe va AsAihamAgao si / omacegA ! paMsupisAyabhUyA !, gaccha kkhalAhi kimiha dvio si ? // 7 // vyAkhyA -katarastvam ?, pAThAntaratazca ko re tvam ?, adhikSepe rezabdaH, 'iti' iti evaM 'adarzanIyaH' adraSTavyaH 'kayA vA' kiM rUpayA vA "AsAihamAgao'si" tti prAkRtalakSaNAd ekAralopo makArazcA''gamikaH, tataH 'AzayA' vAJchayA 'iha' yajJapATake 'AgataH' prAptaH 'asi' bhavasi ?, avamacelaka ! pAMzupizAcabhUta !, punaranayorupAdAnamatyantAdhikSepadAnArtham, 'gaccha' vraja "khalAhi" ti dezIyapadam 'apasara' ityasyArthe varttate, tato'yamarthaH - asmaddaSTipathAdapasara, kimiha sthito'si tvam ? naiveha tvayA sthAtavyamiti sUtrArthaH // 7 // evamadhikSipte tasmin munau prazamaparatayA kiJcidajalpati tatsAnnidhyakArI gaNDItindukayakSo yadaceSTata tadAha harikezamuneH sautrI vaktavyatA /
Page #365
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAdazaM zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghu hrikeshiiyaakhymdhyynm| harikezamuneH sautrI vktvytaa| vRttiH / // 176 // jakkho tahiM tiMduyarukkhavAsI, aNukaMpao tassa mahAmuNissa / - pacchAyaittA NiyagaM sarIraM, imAI vayaNAI udAharitthA // 8 // vyAkhyA-yakSaH tasmin' avasare iti gamyate, tindukavRkSavAsI, tathA ca sampradAyaH-tassa tiMdugavaNassa majjhe mahato tiMdugarukkho tahiM so vasai, tasseva heTThA ceiyaM jattha so sAhU Thio tti / 'anukampakaH' anukUlakriyApravRttiH, kasya ? ityAha-'tasya' harikezabalasya mahAmuneH, pracchAdya 'nijakam' AtmIyaM zarIram , ko'bhiprAyaH ?tapasvizarIre eva pravizya svayamanupalakSyaH san 'imAni' vakSyamANAni vacanAni "udAharitthA" udAhRtavAniti sUtrArthaH // 8 // kAni punastAni ? ityAha samaNo ahaM saMjao baMbhayArI, virao dhnnpynnprigghaao| parappavittassa u bhikkhakAle, annassa aTThA ihamAgao mi // 9 // viyarijaI khajai bhojaI ya, annaM pabhUtaM bhavayANameyaM / jANAhi me jAyaNajIviNo tti, sesAvasesaM lahaU tavassI // 10 // vyAkhyA-zramaNaH' muniraham , samyag yataH 'saMyataH' asadvyApArebhya uparataH, ata eva brahmacArI, tathA 'virataH' nivRttaH dhana-pacana-parigrahAt, samAhArAdekavacanam, tatra dhanaM-catuSpadAdi, pacanam-AhArapAkaH, parigrahaH-dravyAdimUcchoM, ata eva parasmai pravRttaM parapravRttaM-parArtha niSpannaM tasya, 'tuH' avadhAraNe, tataH parapravRttasyaiva na tu madartha sAdhitasya, bhikSAkAle 'annasya azanasya "aTTha" tti sUtratvAdarthAya iha yajJapATe Agato'smi / evamukke ca te kadAcidabhidadhyu:-neha kizcit kasmaicid dIyate, ata Aha-vitIryate' dIyate dInAdibhyaH 'khAdyate' khaNDakhAdyAdi 'bhujyate ca' // 176 //
Page #366
--------------------------------------------------------------------------
________________ harikezamuneH sautrI vktvyvaa| bhaktasUpAdi 'annam' azanaM 'prabhUta' bahu 'bhavatAM' yuSmAkaM sambandhi 'etat' pratyakSam , tathA 'jAnIta' avagacchava | KI"me" ti sUtratvAd mAM yAcanajIvana-yAcanena jIvanazIlaM dvitIyArthe SaSThI, 'iti' asmAddhetoH 'zeSA'vazeSam' uddharitasyApyuddharitaM labhatAM 'tapasvI' yatiH iti sUtradvayArthaH // 9-10 // evaM yakSeNokke te prAhuH uvakkhaDaM bhoyaNa mAhaNANaM, attaTTiyaM siddhamihegapakkhaM / Na u vayaM erisamannapANaM, dAhAmu tunbhaM kimihaM Thio si||11|| nyAkhyA-'upaskRta' saMskRtaM bhojanaM 'mAhanAnA' brAhmaNAnAm AtmArthe bhavamAtmArthikaM brAhmaNairapyAtmanaiva bhojyaM na tvanyasmai deyam, kimiti 1 yataH 'siddhaM niSpanna 'iha' yajJe, ekaH pakSa:-brAmaNalakSaNo yasya tadekapakSam, kimukta bhavati ?-padasminupaskriyate na tad brAhmaNavyatiriktAya dIyate, vizeSatastu zUdrAya / yata uktam-"ma zudAya mati |vadyAnocchiSTaM na haviHkRtam / na cAsyopadizeddharma, na cAsya avamAdizet // 1 // " yatazcaivamato 'na tu' naiva vayaM| 'Izam' uktarUpam annapAnaM dAsyAmastubhyam , kim iha sthito'si ? iti sUtrArthaH // 11 // yakSa Aha thalesubIyAI vati kAsagA, taheva ninnesu ya AsasAe / eyAe saddhAe dalAha manaM, ArAhae punamiNaM khu khettaM // 12 // vyAkhyA-sthaleSu' uccabhUbhAgeSu 'bIjAni' mudgAdIni vapanti 'karSakAH' kRSIvalAH, tathaiva 'nimneSu ca nIcabhAgeSu ca "aasmaae| ti 'AzaMsayA' 'yadi atyantapravarSaNaM bhAvi tadA sthaleSu phalAvAptiH, athAnyathA tadA nimneSu' ityevamabhilASAtmikayA 'etayA' uktarUpakarSakAzaMsAtulyayA zraddhayA "dalAhi" tti davaM mahyam / kimuktaM bhavati ?yadyapi bhavanto nimnatulyamAtmAnaM manyante mAM ca sthalatulyaM tathApi mahyamapi dAtumucitam / atha syAt-evaM datte'pi na
Page #367
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAdazaM zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / hrikeshiiyaakhymdhyynm| harikezamuneH sautrI vktvytaa| // 177 // |phalAvAptirityAha-"ArAhae punamiNaM khu" khuzabdasyAvadhAraNArthasya bhinnakramatvAt 'ArAdhayedeva' sAdhayedeva nAtra anyathAbhAvaH, 'puNyaM' zubhaM 'idaM dRzyamAnaM 'kSetraM' dAnasthAnam , puNyaprarohahetutayA AtmAnamevA''heti sUtrArthaH // 12 // yakSavacanAnantaraM ta idamAhuH-. khittANi amhaM viditANi loe, jahiM pakinnA viruhaMti punaa| je mAhaNA jAtivijovaveyA. tAI tu khettAI supesalAI // 13 // vyAkhyA-kSetrANi' dAnakSetrANi asmAkaM 'viditAni' jJAtAni varttanta iti gamyate, 'loke' jagati "jahiM" ti vacanavyatyayAt 'yeSu' kSetreSu 'prakIrNAni' dattAni azanAdInIti zeSaH, 'virohanti' janmAntaropasthAnataH prAdurbhavanti | 'pUrNAni' samastAni / syAdetad-ahamapi tanmadhyavatyeva ityAzajhyA''ha-ye brAhmaNAH jAtizca-brAhmaNajAtirUpA vidyA ca-caturdazavidyAsthAnAtmikA tAbhyAm "uvaveya" tti upetA:-anvitA jAtividyopetAH, "tAiMtu" ti tAnyeva kSetrANi 'supezalAni' zobhanAni na tu bhavAdRzAni zUdrajAtIni, zUdratvAdeva vedavidyAbahiSkRtAnIti / yata uktam"samamazrotriye dAnaM, dviguNaM brAhmaNabruve / sahasraguNamAcArye, anantaM vedapArage // 1 // " iti sUtrArthaH // 13 // yakSa uvAca koho ya mANo ya vahoya jesiM, mosaM adattaM ca pariggahaM ca / te mAhaNA jAivijjAvihaNA, tAI tu khettAiM supAvayAI // 14 // vyAkhyA-krodhazca mAnazca cazabdAt mAyAlobhau ca vadhazca yeSAmiti prakramAd bhavatAM brAhmaNAnAM "mosa" ti | 'mRSA' alIkabhASaNaM "adattaM" ti adattAdAnaM cazabdAt maithunaM ca 'parigrahazca' gobhUmyAdisvIkAraH, astIti sarvatra // 177 // Al
Page #368
--------------------------------------------------------------------------
________________ harikezamuneH sautrI vktvytaa| gamyate, te iti krodhAdyupetA yUyaM brAhmaNA jaatividyaavihiinaaH| kriyAkarmavibhAgena caaturvrnnyvyvsthaa| yata uktam- KI ekavarNamidaM sarva, pUrvamAsIdyudhiSThira ! / kriyAkarmavibhAgena, cAturvarNya vyavasthitam // 1 // brAhmaNo brahmacaryeNa, yathA zilpenazilpikaH / anyathA nAmamAtraM syA-dindragopakakITavat // 2 // " na caivaMvidhakriyA brahmacaryAtmikA kopAyupeteSu tattvataH sambhavati, ato na tAvajAtisambhavaH / tathA vidyA'pi saMjJAnAtmikA na sambhavatyeva bhavatsu, ajJAnasaMsUcakeSu bAlakrIDAprAyeSvagnihotrAdiSu pravRttidarzanAt / tataH sthitametat-"tAI tu"tti 'tuH' avadhAraNe bhinnakrama eva, tataH 'tAni' bhavadviditAni brAhmaNalakSaNAni 'kSetrANi' supApakAnyeva na tu supezalAni, krodhAdyupetatvenAtizayapApahetutvAditi sUtrArthaH // 14 // kadAcit te vadeyuH-vedavidyAvido vayamata eva brAhmaNajAtayaH tat kathaM jAtividyAhInAH ityuktavAnasi ? ityAha tunbhettha bho!bhAraharA girANaM, aTuM na jANAha ahijja vede| __uccAvayAiM muNiNo caraMti, tAI tu khettAI supesalAI // 15 // vyAkhyA-yUyaM 'atreti loke 'bhoH' ityAmazraNe, bhAraM dharantIti bhAradharAH 'girAM' vAcAM prakramAd vedasambandhinInAm , iha ca bhArastAsAM bhUyastvameva / kimiti bhAradharAH ? iti ucyate-yataH 'artham' abhidheyaM na jAnItha, "ahija" tti apergamyamAnatvAd adhItyApi 'vedAn' RgvedAdIna, tatastattvato vedavidyAvido'pi bhavanto na bhavanti, tat kathaM jAtividyAsampannatvena kSetrabhUtAH syuH / kAni tarhi bhavadabhiprAyeNa kSetrANi ? ityAha-"uccAvayAI" ti 'uccAvacAni' uttamA'dhamAni munayaH 'caranti' bhikSAnimittaM paryaTanti gRhANi, ye iti gamyate, na tu bhavanta iva pacanAcArambhavRttayaH, tata eva paramArthato vedArtha vidanti, tatrApi bhikSAvRttereva samarthitatvAt / tathA ca vedAnuvAdinaH-"carenmAdhukarI
Page #369
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAdazaM harikezI zrIuttarA- dhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / yaakhymdhyynm| harikezamuneH sautrI vktvytaa| // 178 // vRttimapi mlecchakulAdapi / ekAnnaM naiva bhuJjIta, bRhaspatisamAdapi // 1 // " tAnyeva munilakSaNAmi kSetrANi mupezalAnIti | prAgvaditi sUtrArthaH // 15 // itthamadhyApakaM yakSeNa nirmukhIkRtamavalokya tacchAtrAH prAhu:---- ajjhAvayANaM paDikUlabhAsI, pabhAsase kinnu sagAse amhN| avi etaM viNassau annapANaM, Na ya NaM dAhAmu tuma niyNtthaa!||16|| vyAkhyA-adhyApakAnAm' upAdhyAyAdInAM pratikUlabhASI san tvaM 'prabhASase' prakarSaNa brUSe, 'kimiti kSepe, 'turityakSamAyAm , tatazca dhig bhavantaM na vayaM kSamAmahe yad itthaM bhavAn brUte 'saphAze' samIpe asmAkam / 'api' sambhAvane, 'etat' paridRzyamAnaM 'vinazyatu' kuthitAdibhAvamApnotu annapAnam , 'naca' naiva "gaM" vAkyAlaGkAre "dAhAmu" tti dAsyAmastava he 'nimrantha !' niSkizcana !, gurupratyanIko hi bhavAniti bhAva iti suutraarthH|| 16 // yakSa Aha samitIhiM majjhaM susamAhiyassa, guttIhi guttassa jitiNdiyss| jA me Na dAhittha ahesaNijjaM, kimaja jannANa labhittha lAbhaM? // 17 // vyAkhyA-'samitimiH' IyosamityAdibhirmahyaM 'susamAhitAya' saSTha samAdhimate 'guptibhiH' manoguptyAdibhiguptAya jitendriyAya, caturthyarthe sarvatra SaSThI, 'yadI'tyabhyupagame 'me' mahyaM "majhaM" tItyasya vyavahitatvAt punarupAdAnamaduSTameva, na dAkhatha, 'athe'tyupanyAse 'eSaNIyam' eSaNAvizuddhamannAdi kiM' na kiJcivityarthaH adya yajJAnAM lapsyatha 'lAbha' puNyaprAptirUpam / pAtradAnAdeSa hi viziSTapuNyAvAptiH, anyatra tu tathAvidhaphalAbhAvena dIyamAnasya hAnireva / ukta hidadhimadhudhutAmyapAtre, kSiptAni yathA''zu nAzamupayAnti / evamapAtre dattAni kevalaM nAzamupayAnti // 1 // " iti suutraarthH|| 17 // itthaM tenokte yadhyApaka Aha taducyate-- // 178 //
Page #370
--------------------------------------------------------------------------
________________ harikezamuneH sautrI | vktvytaa| ke ittha khattA uvajoiyA vA, ajjhAvayA vA ? saha khNddiehiN| eyaM tu daMDeNa phaleNa haMtA, kaMThammi ghettUNa khaleja jo NaM // 18 // vyAkhyA ke 'atre'tyetasmin sthAne 'kSatrAH' kSatriyajAtayaH ? "uvajoiya" tti 'upajyotiSaH' agnisamIpavarttino mahAnasikAH ? 'adhyApakAH' pAThakAH ?, ubhayatra vA vikalpe, 'saheti yuktAH 'khaNDikaiH' chAtraiH ye, kim ? ityAha'ena' zramaNakaM 'daNDena' vaMzayaSTyAdinA 'phalena' vilvAdinA 'hante'ti hatvA-tADayitvA tatazca 'kaNThe' gale gRhItvA "khaleja" ti 'skhalayeyuH' nisskaashyeyuH| "jo" ti vacanavyatyayAd ye, "gaM" vAkyAlaGkAre iti sUtrArthaH // 18 // atrAntare yattatrAbhUt tadAha ajjhAvayANaM vayaNaM suNettA, uddhAiyA tattha bahU kumaaraa| daMDehiM vettihi kasehiM ceva, samAgayA taM isiM tAlayaMti // 19 // vyAkhyA-'adhyApakAnAm' upAdhyAyAnAM vacanaM zrutvA 'uddhAvitAH' vegena dhAvitAH tatra bahavaH 'kumArA' chAtrAdirUpAH, te hi krIDanakaparA iti 'aho ! krIDanakamAgatam' iti rabhasataH 'daNDaiH' vaMzadaNDAdibhiH 'vetraiH' jalavaMzarUpaiH 'kazaizcaiva' vardhavikAraiH 'samAgatAH' militAH taM 'RSi' muni tADayanti iti sUtrArthaH // 19 // asmiMzcAvasare ranno tarhi kosaliyassa dhayA, bhadda tti nAmeNa arnnidiyNgii| taM pAsitA saMjaya hammamANaM, kuddhe kumAre pariNivavei // 20 // vyAkhyA-rAjJaH' nRpateH 'tatra' yajJapATake, kozalAyAM bhavaH kauzalikastasya "dhUya" ti duhitA bhadreti nAmnI 'aninditAnI' kalyANazarIrA 'taM' harikezabalaM "pAsiya" tti dRSTvA 'saMyataM' tasyAmapyavasthAyAM hiMsAderuparataM
Page #371
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAdazaM zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / sautrI // 179 // | 'hanyamAnaM' tADyamAnam , kruddhAn kumArAn 'parinirvApayati' kopAgnividhyApanena zItIkarotIti sUtrArthaH // 20 // sA ca tAn nirvApayantI tasya mAhAtmyamatiniHspRhatAM cAha harikezIdevAbhiogeNa NioieNa, dinnA mu rannA maNasA Na jhaayaa| yAkhyaNariMdadeviMda'bhivaM dieNaM, jeNAmi vaMtA isiNA sa eso|| 21 // mdhyynm| eso ha so uggatavo mahappA, jitiMdio saMjao baMbhayArI / jo me tayA NecchaI dijamANI, piuNA sayaM kosalieNa rannA // 22 // .. harikezamuneH mahAjaso esa mahANubhAgo, ghorabao ghoraparakkamo a| vktvytaa| mA eyaM hIlaha ahIlaNijaM, mA save teeNa bheNiddahijjA // 23 // vyAkhyA-devasya abhiyogaH-balAtkAro devAbhiyogastena 'niyojitena' vyApAritena "dinnA mu" tti dattA'smi ahaM|* 'rAjJA' prakramAt kauzalikena, tathApi "maNasa" tti apergamyamAnatvAt 'manasA'pi' cittenA'pi 'na dhyAtA' nAbhilapitA yeneti sambadhyate, narendradevendrAbhivanditena, ata eva yenA'smi ahaM 'vAntA' tyaktA 'RSiNA' muninA, sa eSa yuSmAbhiH yaH kadarthayitumArabdhaH, tato na yuktametaditi bhaavH|| punarimamevAeM samarthayitumAha-eSa eva sa ugratapAH, ata eva mahAtmA jitendriyaH saMyato brahmacArI ca, yaH "me"tti mAM tadA necchati dIyamAnAM 'pitrA' janakena 'svayam' AtmanA na | tvanyapreSaNAdinA kozalikena rAjJA / tadanena niHspRhatvamuktama // panastanmAhAtmyamAha-'mahAyazAH' aparimitakIrtiH // 179 // | 'eSaH' muniH 'mahAnubhAgaH' atizayA'cintyazaktiH 'ghoranataH durdharamahAvrataH 'ghoraparAkramazca' kaSAyAdiripujayaM prati raudrasAmarthyaH, yato'yamIdRk tato mA "eyaM" 'enaM' yati hIlayata' avadhUtaM pazyata ahIlanIyam / kimiti ? *OXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXO reSaNAdinA kauzalikana ra ghoravrataH' durdharamahA yata ahIlanIyam / kimiti /
Page #372
--------------------------------------------------------------------------
________________ Iata Aha-mA sarvAn 'tejasA' tapomAhAtmyena "bhe" bhavataH nirdhAkSIt' bhasmasAtkArSIt , ayaM hi ruSTo bhasmasAdeva harikezamane kuryAditi bhAva iti suutrtryaarthH|| 21-22-23 // atrAntare mA bhUdetasyA vacanaM anyatheti yad yakSaH kRtavAMstadAha-13 sautrI eyAiM tIse vayaNAI socA, pattIe bhaddAi subhaasiyaaii|| vktvytaa| isissa veyAvaDiaTTayAe, jakkhA kumAre viNivArayaMti // 24 // te ghorarUvA Thia aMtalikkhe, asurA tahiM taM jaNaM taalyNti| te bhinnadehe ruhiraM vamaMte, pAsittu bhaddA iNamAhu bhujjo // 25 // vyAkhyA-'etAni' anantaroktAni vacanAni 'tasyAH' zrutvA patnyAH' bhAryAyA rudradevapurohitasyeti gamyate, bhadrAyAH 'subhASitAni' sUktAni vacanAnIti yojyate, RSevaiyAvRttyarthaM yakSAH yakSaparivArasya bahutvAt bahuvacanam, kumArAn vinivArayanti' vizeSeNopahatiM kurvato nirAkurvanti // tathA 'te' yakSAH 'ghorarUpAH' raudrAkAradhAriNaH "Thiya" tti sthitAH 'antarikSe nabhasi 'asurAH' asurabhAvAnvitatvAt , 'tasmin yajJapATe 'taM' upadravakAriNaM janaM tADayanti / tataH tAn' kumArAn bhinnadehAn rudhiraM vamato dRSTvA bhadrA 'idaM vakSyamANaM "Ahu" tti vacanavyatyayena 'Aha' brUte 'bhUyaH' | punariti sUtradvayArthaH // 24-25 // kiM tat ? ityAhaX giri nahehiM khaNaha, ayaM daMtehiM khAyaha / jAyateyaM pAehiM haNaha, je bhikkhuM avamannaha // 26 // AsIviso uggatavo mahesI, ghoravato ghoraparakkamo ya / agaNiM va pakkhaMda payaMgaseNA, je bhikkhuyaM bhattakAle vaheha // 27 //
Page #373
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / // 180 // sIseNa evaM saraNaM uveha, samAgayA sabajaNeNa tumhe / jai icchaha jIviyaM vA dhaNaM vA, logaM pi eso kuvio DahejjA // 28 // vyAkhyA - giriM nakhaiH 'khanatha' vidArayatha, 'ayaH' lohaM dantaiH khAdatha, 'jAtatejasam' agniM pAdaiH 'hatha' tADayatha, sarvatra ivArtho draSTavyaH / 'ye' yUyaM 'bhikSu' prakramAdenaM 'avamanyadhye' avadhIrayatha, anarthaphalatvAd bhikSvapamAnasyeti bhAvaH // kathamidam ? ityAha - 'AzIviSaH ' AzIviSalabdhimAn - zApAnugrahasamartha ityarthaH / kutaH punarayaM evaMvidhaH ? yata ugratapA maharSi: ghorato ghoraparAkramazca / yatazcaivamataH 'agniM' jvalanaM 'vA' ivArtho bhinnakramazca tataH 'praskandatheva' AkrAma theva / keva ? "payaMgaseNa" tti upamArthasya gamyamAnatvAt 'pataGgaseneva' zalabhasantatiriva, yathA hyasau tatra patantI Azu ghAtamApnoti evaM bhavanto'pIti bhAvaH / 'ye' yUyaM bhikSukaM 'bhaktakAle' bhojanasamaye, tatra dInAderavazyaM deyamiti ziSTasamayaH, yUyaM tu na kevalaM na prayacchata kintu tatrApi "vaha" tti 'vidhyatha' tADayatheti // teSAM tanmAhAtmyamAvedya kRtyopadezamAha - ' zIrSeNa' zirasA 'enaM' muniM 'zaraNaM' trANam 'upeta' abhyupagacchata, kimuktaM bhavati ? - ziraH praNAma pUrvakamayamevA| smAkaM zaraNamiti pratipadyadhvam, 'samAgatAH ' militAH sarvajanena saha yUyam, yadIcchata jIvitaM vA dhanaM vA, nA'smin kupite jIvitAdirakSAkSamaM anyat zaraNamasti / kimityevam ? ata Aha-- 'lokamapi' bhuvanamapi eSa kupito dahet / tathA ca vAcakaH-- "kalpAntoprAnalavat, prajvalanaM tejasaikatasteSAm" tathA laukikA apyAhuH - "na tad dUraM yadazveSu, yaccAnau yacca mArute / viSe ca rudhire prApte, sAdhau ca kRtanizcaye // 1 // " iti sUtratrayArthaH // 26-27-28 / / samprati tatpatistAn dRSTvA yadaceSTata tadAha 8-X-XOXOX XCXCX dvAdazaM harikezIyAkhyamadhyayanam / harikezamuneH sautrI vaktavyatA / // 180 //
Page #374
--------------------------------------------------------------------------
________________ harikezamuneH sautrI vktvytaa| tAdvaya avaheDiyapiTThisauttamaMge, psaariyaabaahuakmmcette| Ninbheriyacche ruhiraM vamaMte, urdUmuhe NiggayajIhaNette // 29 // te pAsiyA khaMDiya kaTThabhUe, vimaNo visanno aha mAhaNo so| IsiM pasAei sabhAriyAo, hIlaM ca NiMdaM ca khamAha bhaMte ! // 30 // vyAkhyA-avaheThitAni-adhonAmitAni "paTThi" tti pRSThaM yAvat santi-zobhanAnyuttamAGgAni yeSAM te avaheThitapRSThasaduttamAGgAH madhyamapadalopI samAsastAna , prasAritA bAhavo yeSAM te tathA, karmANi-agnau samitprakSepaNAdIni tadviSayA |ceSTA karmaceSTA, avidyamAnA karmaceSTA yeSAM te tathA, tataH karmadhAraye prasAritabAbakarmaceSTAstAna , "nibbheriya" ti prasAritAni akSINi-nayanAni yeSAM te tathA tAn , rudhiraM vamataH "uDumuhe" ti UrddhamukhAna, nirgatajihvAnetrAn tAn dRSTvA "khaMDiya"tti supo lopAt 'khaNDikAn' chAtrAn 'kASThabhUtAn' atyantanizceSTatayA kASThopamAna 'vimanAH' vicittaH 'viSaNNaH' viSAdaM gataH, 'atheti darzanAnantaraM brAhmaNaH 'saH' iti rudradevanAmA RSi prasAdayati 'sabhAryAkaH' bhAryAyuktaH, katham ? ityAha-'hIlAM ca' avajJA 'nindA ca' doSodbhAvanaM kSamasva bhadanta ! iti sUtradvayArthaH // 29-30 // punaH prasAdanamevAha bAlehiM mUDhehiM ayANaehiM, jaM hIliyA tassa khamAha bhaMte ! / mahappasAyA isiNo havaMti, na hu muNI kovaparA havaMti // 31 // vyAkhyA-'bAlaiH' zizubhiH 'mUDhaiH' kaSAyamohanIyavazagaiH ata eva 'ajJaiH' hitAhitavivekavikalaiH yad hIlitAH "tassa" tti sUtratvAt tat kSamakha bhadanta !, na hi ajJAnAdyupahatAnAmupari mahAtmanAM kopaH, anukampanIyA evAmI / XOXOXOXOXOXOXXXXXX u0a031
Page #375
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / dvAdazaM hrikeshiiyaakhymdhyynm| harikezamuneH / sautrI vktvytaa| // 181 // uktazca kenacit-"AtmadruhamamaryAda, mUDhamujjhitasatpatham / sutarAmanukampeta, narakArciSmadindhanam // 1 // " kiJcamahAprasAdA RSayo bhavanti, "na hu" tti na punarmunayaH kopaparA bhavantIti sUtrArthaH // 31 // munirAha puci ca iNhiM ca aNAgayaM ca, maNappadoso Na me atthi koii| jakkhA hu veyAvaDiyaM kareMti, tamhA hu ete NihatA kumArA // 32 // vyAkhyA-'pUrva ca' purA 'idAnIM ca' adhunA "aNAgayaM ca" tti 'anAgate ca' bhaviSyati kAle manaHpradveSo na me'sti upalakSaNatvAd AsId bhaviSyati ca 'ko'pI'tyalpo'pi / yakSAH 'huriti yasmAd vaiyAvRtyaM kurvanti "tamhe" tti tasmAt 'hura'vadhAraNe, tatastasmAdeva hetorete nihatAH kumArAH, na tu mama manaHpradveSo'tra heturiti bhAva iti sUtrArthaH // 32 // samprati tadguNAkRSTacetasa upAdhyAyapramukhA idamAhuH atthaM ca dhammaM ca viyANamANA, tanbhe Na vi kuppaha bhuutipnnaa| tubhaM tu pAe saraNaM uvemo, samAgayA savajaNeNa amhe // 33 // vyAkhyA-'arthaM ca' abhidheyaM zAstrANAmiti gamyate, dharma ca' yatidharma kSAntyAdikaM 'vijAnantaH' avagacchanto yUyaM 'nA'pi naiva kupyatha bhUtiH-rakSA prANirakSakatvena prajJA-buddhireSAmiti bhUtiprajJAH, atazca "tubbha tu" ti yuSmAkameva pAdau zaraNam 'upemaH' upagacchAmaH, samAgatAH sarvajanena vayamiti sUtrArthaH // 33 // kiJcaacemu te mahAbhAgA!, Na te kiMciNa acimo| bhuMjAhi sAlimaM kUraM, NANAvaMjaNasaMjuyaM // 34 // vyAkhyA-'arcayAmaH' pUjayAmaH "te" tti suvyatyayAt tvAM he mahAbhAga!, 'na' naiva tava 'kiJcit' caraNare * // 181 //
Page #376
--------------------------------------------------------------------------
________________ harikezamuneH sautrI vktvytaa| NvAdikamapi naa'rcyaamH| tathA bhuGa "sAlima" ti 'zAlimayaM' zAliniSpannaM 'kUraM' odanaM nAnAvyaJjanasaMyuktamiti sUtrArthaH // 34 // anyacca imaM ca me atthi pabhUyamannaM, taM bhuMjasu amha annugghtttthaa| bAda ti paDicchati bhattapANaM, mAsassa U pAraNae mahappA // 35 // vyAkhyA-'idaM ca' pratyakSata eva paridRzyamAnaM 'me' mama 'asti' vidyate 'prabhUtaM' pracura 'annaM' maNDakakhaNDakhAdyAdi samastaM bhojanaM tad bhuja asmAkamanugrahArtham / evaM ca tenokte munirAha-'bADham' evaM kurmaH 'iti' evaM bruvANa iti zeSaH, 'pratIcchati' dravyAditaH zuddhamiti gRhAti bhaktaM pAnaM "mAsassa u" tti mAsAdeva pAraNake mahAtmA iti suutraarthH||35|| tadA ca tatra yadabhUt tadAha tahiyaM gaMdhodayapupphavAsaM, divA tahiM vasuhArA ya vutttthaa| pahatAo duMdubhIo surehiM, AgAse ahodANaM ca ghuttuN||36|| vyAkhyA-"tahiyaM" ti tasmin' yajJapATe, gandhodakaM ca puSpANi ca teSAM varSa-varSaNaM gandhodakapuSpavarSa surairiti sambandhAt kRtamiti gamyate / 'divyA' atizreSThA "tahiM" ti tasminneva vasu-dravyaM tasya dhArA-satatapAtajanitA santatiH | vasudhArA sA ca 'vRSTe'ti pAtitA surairityatrApi sambaddhyate / tathA prahatAH 'dundubhayaH' devAnakAH suraiH| tathA taireva AkAze ahodAnaM ca 'ghuSTaM zabditamiti suutraarthH|| 36 // te'pi brAhmaNA vismitamanasa idamAhuH sakkhaM khu dIsai tavoviseso, Na dIsai jAivisesa koii| sovAgaputta hariesasAhu, jasserisA iDhi mahANubhAgA // 37 //
Page #377
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / dvAdazaM hrikeshiiyaakhymdhyynm| harikezamuneH sautrI vktvytaa| // 182 // vyAkhyA-'sAkSAt' pratyakSaM 'khuri'tyavadhAraNe, tataH sAkSAdeva dRzyate tapaso vizeSaH-viziSTatvaM mAhAtmyamityarthaH tapovizeSaH, 'na' naiva dRzyate 'jAtivizeSaH' jAtimAhAtmyaM 'ko'pi' svalpo'pi / kimityevam ? ata Aha-yataH zvapAkaputraM harikezasAdhuM pazyateti zeSaH, yasya 'IdRzI' dRzyamAnarUpA 'RddhiH' devasannidhAnAtmikA sampad 'mahAnubhAgA' sAtizayamAhAtmyeti sUtrArthaH / / 37 // sAmprataM sa eva munistAnupazAntamithyAtvamohanIyodayAniva pazyannidamAha kiM mAhaNA! joisamArabhaMtA, udaeNa sohiM bahiyA vimgghaa|| jaM maggahA bAhiriyaM visohiM, Na taM sudiDha kusalA vayaMti // 38 // - vyAkhyA-'kimiti kSepe, tato na yuktamidaM he 'mAhanAH !' brAhmaNAH ! 'jyotiH' agniM 'samArabhamANAH' prastAvAd yAgakaraNataH pravarttamAnA yAgaM kurvanta ityarthaH, 'udakena' jalena "sohiM" ti 'zuddhiM' nirmalatAM "bahiya" tti bAhyAM 'vimArgayatha' anveSayatha ? / kimevamupadizyate ? ityAha-yad yUyaM mArgayatha 'bAhyAM' bAhyahetukAM vizuddhiM na tat 'sudRSTaM' suSTu prekSitaM 'kuzalAH' tattvavicAra prati nipuNAH vadanti' pratipAdayantIti sUtrArthaH // 38 // yathA caitat sudRSTaM na bhavati tathA svata evAha kusaM ca jUvaM taNakaTThamaggi, sAyaM ca pAyaM udagaM phusNtaa| pANAI bhUyAI viheDayaMtA, bhujjo vi maMdA! pakareha pAvaM // 39 // vyAkhyA-kuzaM ca' darbha 'yUpaM ca' pratItameva, tRNaM ca-vIraNAdi kASThaM ca-samidAdi tRNakASTham , 'agniM' pratItaM sarvatra pratigRhanta iti zeSaH / 'sAyaM' sandhyAyAm , cazabdo bhinnakramastataH "pAyaM" ti 'prAtazca' prabhAte 'udakaM' jalaM |'spRzantaH' AcamanAdiSu parAmRzantaH "pANAI" ti 'prANinaH' dvIndriyAdIn , sambhavanti hi jale pUtarakarUpAsta iti, // 182 //
Page #378
--------------------------------------------------------------------------
________________ harikezamuneH sautrI vktvytaa| bhUyAI" ti 'bhUtAn' tarUn , uktaJca-"prANA dvi-tri-catuH proktAH, bhUtAstu taravaH smRtAH / jIvAH paJcendriyA jJeyAH, zeSAH sattvAH prkiirtitaaH||1||" pRthivyAyupalakSaNaM caitad / 'viheThamAnAH' vividhaM bAdhamAnAH, kim ? ityAha- bhUyo'pi' punarapi na kevalaM purA kintu zuddhikAle'pi jalAnalAdijIvopamardataH 'mandAH' jaDAH 'prakurutha' prakarSaNopacinutha PXI pApam' azubhakarma / ayamAzayaH-kuzalA hi karmamalavilayAtmikAM tAttvikImeva zuddhiM manyante, bhavabhimatayAga-nAne ca yUpAdiparigrahajalasparzAvinAbhAvitvena bhUtopamardahetutayA pratyuta karmamalopacayanibandhane eva, nAtaH tatsambhava iti kathaM taddhetukazuddhimArgaNaM sudRSTaM te vadeyuH?, tathA ca vAcaka:-"zaucamAdhyAtmikaM tyaktvA, bhAvazuddhyAtmakaM zubham / jalAdizaucaM yatredaM, maDhavismApanaM hi tat // 1 // " iti sUtrArthaH // 39 // itthaM tadvacanataH samutpannazaGkAste yAgaM prati tAvadevaM papraccha: kahaM care bhikkhu! vayaM jayAmo?, pAvAI kammAiM pnnullyaamo| akkhAhiNe saMjaya! jakkhapUiyA, kaha sujaTuM kusalA vyNti?||40|| vyAkhyA-kathaM kena prakAreNa "care" tti prAkRtatvAt 'caremahi yAgAthai pravartamahi he bhikSo! vayama? tathA 'yajAmaH' yAgaM kurmaH kathamitiyogaH, 'pApAni' azubhAni kamoNi "paNullayAmo" tti 'praNudAmaH' prerayAmo yeneti gamyate / yA AkhyAhi kathaya naH' asmAkaM he 'saMyata!' yakSapUjita !, kimuktaM bhavati ?-yo Ti zara mAbhiSitaH iti bhavanta evAparaM yAgamupadizantu, kathaM 'sviSTaM zobhanaM yajanaM kuzalA vadanti ? iti sUtrArthaH // 40 // munirAha chajjIvakAe asamArabhaMtA, mosaM adattaM ca asevmaannaa| pariggahaM itthIu mANa mAyaM, eyaM parinnAya caraMti daMtA // 41 // TOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXO
Page #379
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhA yA laghuvRttiH / // 183 // FOXOXOX vyAkhyA - SaDjIvakAyAn 'asamArabhamANAH' anupamardayantaH, "mosaM" ti 'mRSA' alIkabhASaNam 'adattaM ca' adattAdAnaM ca asevamAnAH parigrahaM striyo mAnaM mAyAM tatsahacaritatvAt kopa- lobhau ca, 'etad' anantaroktaM parigrahAdi 'parijJAya' jJaparijJayA jJAtvA pratyAkhyAnaparijJayA pratyAkhyAya 'caranti' yAge pravarttante 'dAntAH' indriya- noindriyamena yataya iti gamyate / yata evamato bhavadbhirapyevaM caritavyamiti sUtrArthaH // 41 // prathamapraznaprativacanamuktam, zeSaprazranirvacanamAha - susaMkuDA paMcahiM saMvarehiM, iha jIviyaM aNavakaMkhamANA / bosakAe suicattadehA, mahAjayaM jayaI jannasihaM // 42 // vyAkhyA--'susaMvRtAH' sthagitasamastAzravadvArAH, 'paJcabhiH saMvaraiH' prANAtipAtaviratyAditrataiH 'iha' manuSyajanmani upalakSaNatvAt paratra ca 'jIvitaM ' prastAvAd asaMyamajIvitam 'anavakAGkSantaH' anabhilaSantaH ata eva vyutsRSTakAyAH' parISahopasargasahiSNutayA tyaktakAyAH, zucayaH - akaluSitavratAste ca te tyaktadehAzca - atyantaniSpratikarmatayA zucityaktadehAH, mahAn jaya: - karmazatruparAbhavanalakSaNo yasmin sa mahAjayastaM " jayaI" ti vacanavyatyayAd yajanti munayaH, tato bhavanto'pyevaM yajantAM "jannaseDhuM" ti prAkRtatvAt zreSThayajJam / zreSThavacanena ca etad yajanaM sviSTaM kuzalA vadanti, eSa eva ca karmapraNodanopAya ityuktaM bhavatIti sUtrArthaH // 42 // yat IdRgguNaH zreSThayajJaM yajate tatastvamapi IdRgguNa eva, tathA ca taM yajamAnasya kAni upakaraNAni ? ko vA yajanavidhiH ? ityabhiprAyeNa te evamAhu: te joI ? ke va joiThANA ?, kA te sUyA? kiM va te kArisaMgaM ? / hAya te karA saMti ? bhikkhU !, kayareNa homeNa huNAsi joI ? // 43 // vyAkhyA--'ke' iti kiM 'te' tava 'jyotiH ?' agniH ?, kiM vA te jyotiHsthAnam ? yatra jyotirnidhIyate, kAH 'zruvaH ?" XCXCXCXCXCX dvAdazaM harikezI yAkhyamadhyayanam / harikezamuneH sautrI vaktavyatA / // 183 //
Page #380
--------------------------------------------------------------------------
________________ sautrI pratAdiprakSepikA dayaH 1, " kiMva" ti kiM vA karISaH-pratItaH sa evAGgam-amyuddIpanakAraNaM karISAGgaM yenAgniH sandhakSyate. 'edhAzca samidho yakAbhiragniH prajvAlyate 'te' tava 'katarAH' iti kAH?, "saMti" ti casya gamyamAnatvAta | zAnti' daritopazamahetaH adhyayanapaddhatiH katareti prakramaH, "bhikkhU !" iti bhikSo! katareNa 'homeNa' hvnvidhinaa| 'juhoSi' AhutibhiH prINayasi kiM tad jyotiH ?, SaDjIvanikAyasamArambhaniSedhena hyasmabhimato homaH tadupakaraNAni ca pUrva niSiddhAnIti kathaM bhavato yajanasambhavaH ? iti sUtrArthaH // 43 // munirAha tavo joI jIvo joiThANaM, jogA suyA sarIraM kaarisNg| kammaM ehA saMjamajoga saMtI, homaM huNAmi isiNaM pasatthaM // 44 // vyAkhyA-'tapaH' bAhyAbhyantarabhedabhinnaM 'jyotiH' agniH, yathA hi jyotirindhanAni bhasmIkaroti evaM tapo'pi bhAvendhanAni-karmANi / 'jIvaH' jantuH jyotiHsthAnam , tapojyotiSastadAzrayatvAt / 'yogAH' manovAkAyAH zruvaH, te hi zubhavyApArAH snehasthAnIyAH tapojyotipo jvalanahetubhUtAH tatra saMsthApyanta iti / zarIraM karISAGgam , tenaiva hi tapojyoti-| ruddIpyate, tadbhAvabhAvitvAt tasya / 'karma' uktarUpam edhAH, tasyaiva tapasA bhasmIbhAvanayanAt / "saMjamajoga" tti 'saMyamayogAH' saMyamavyApArAH zAntiH, sarvaprANyupadravaparihAritvAt teSAm / tathA "homa" ti homena juhomi tapojyotiriti gamyate, 'RSINAM' munInAM sambandhinA "pasatthaM" ti prazastena jIvopaghAtarahitatvena vivekibhiH zlAghitena samyak cAritreNeti bhAvaH / anena ca katareNa homena juhoSi jyotiriti pratyuktamiti sUtrArthaH // 44 // evaM yajJasvarUpamavadhArya snAnasvarUpaM pipRcchiSavaste idamAhuH
Page #381
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAdazaM hrikeshiiyaakhymdhyynm| harikezamune sautrI vRtiH / vktvytaa| zrIuttarA ke te harae ? ke ya te saMtititthe ?, kahiMsi pahAo va rayaM jhaasi| dhyayanasUtre Ayakkha Ne saMjaya! jakkhapUiyA!, icchAmo jAuM bhavao sayAse // 45 // zrInemica vyAkhyA-kaH 'te' tava 'hRdaH' nadaH ?, "ke ya te saMtititthe" ti kiM ca te zAntyai-pApopazamanimittaM tIrtha-puNyakSetra ndrIyA zAntitIrtham ? tathA ca "kahiMsi vhAo va" tti vAzabdasya minnakramatvAt kasmin vA 'snAtaH' zucibhUto raja iva sukhabodhA- 'rajaH' karma 'jahAsi' tyajasi tvam ?, gambhIrAbhiprAyo hi bhavAn tatra kimasmAkamiva bhavato'pi hi hRdatIrthe eva zuddhikhyA laghu sthAnam ? anyadvA ? iti na vidma iti bhaavH| 'AcakSva' vyaktaM vada 'naH' asmAkaM saMyata ! yakSapUjita !, 'icchAmaH' IXI abhilaSAmaH 'jJAtum' avagantuM 'bhavataH' tava 'sakAze' samIpe iti sUtrArthaH // 45 // muniraah||184|| dhamme harae baMbhe saMtititthe, aNAile attapasannalese / jahiMsi pahAo vimalo visuddho, susItIbhUto pajahAmi dosN||46|| evaM siNANaM kusalehi dihUM, mahAsiNANaM isiNaM pasatthaM / jAhAsa pahAyA vimalA visuddhA, mahArisI uttama ThANa patta // 47 // tti bemi|| vyAkhyA-'dharmaH' ahiMsAdyAtmakaH hradaH, karmarajopahantRtvAt / 'brahmeti brahmacarya zAntitIrtham , tadA''sevanena hi sakalamalamUlarAgadveSAvunmUlitAveva bhavataH, tadunmUlanAcca na kadAcid malasya sambhavo'sti, satyAdhupalakSaNaM caitat / tathA cAha-"brahmacaryeNa satyena, tapasA saMyamena ca / mAtaGgarSirgataH zuddhi, na zuddhistIrthayAtrayA // 1 // " kizca-bhavatpratItatIrthAni prANyupamardahetutayA pratyuta malopacayanimittAnIti kutasteSAM zuddhihetutA ?, tathA coktam- "kuryAdvarSasahasraM tu, ahanyahani majjanam / sAgareNA'pi kRtlena, vadhako naiva zudhyati // 1 // " hRdazAntitIrthe eva vizinaSTi-'anAvile' // 184 //
Page #382
--------------------------------------------------------------------------
________________ XXXC midhyAtvaguptivirAdhanAdibhirakaluSe, anAvilatvAt / AtmanaH - jIvasya prasannA-manAgapyakaluSA pItAdyanyatarA lezyA yasmiMstadAtmaprasannalezyaM tasmin evaMvidhe dharmahRde brahmAkhyazAntitIrthe ca / "jahiMsi" tti yasmin snAta iva snAtaH atyanta - zuddhibhavanAt 'vimala' bhAvamalarahito'ta eva 'vizuddhaH' gatakalaGkaH "susItIbhUto" tti 'suzItIbhUtaH' rAgAttApavirahitaH suSThu zaityaM prAptaH 'prajahAmi' prakarSeNa tyajAmi dUSayati- vizuddhamapyAtmAnaM vikRtiM nayatIti doSaH - karma tam / anenaitadAha - mamApi hRdatIrthe eva zuddhisthAnaM paramevaMvidhe eveti / nigamayitumAha - 'etadi' tyanantaramuktaM 'snAnaM ' rajohAnaM kuzalairdRSTam, idameva ca mahAsnAnaM na tu yuSmatpratItam, asyaiva sakalamalApahAritvAt ata eva RSINAM 'prazastaM ' prazaMsAspadam, na tu jalasnAnavat sadoSatayA nindyam / asyaiva phalamAha -- "jahiMsi " tti suvyatyayAd yena snAtA vimalA vizuddhA iti prAgvat, 'maharSayaH' mahAmunayaH 'uttamaM sthAnaM' muktilakSaNaM 'prAptAH' gatA iti sUtradvayArthaH // 46-47 // 'iti' parisamAptau, bravImIti pUrvavat / evaM copasampanneSu dvijeSu yakSeNa praguNIkRtAste chAtrAH tatkAlocitadharmadezanayA ca tAn pratibodhya gataH svavihAramasau muniH || // iti zrInemicandrasUrivinirmitAyAM sukhabodhAyAM uttarAdhyayanasUtralaghuTIkAyAM harikezIyAkhyaM dvAdazamadhyayanaM samAptam // (OXXXX CXXOXOXOXOXOXOX harikezamuneH sautrI vaktavyatA /
Page #383
--------------------------------------------------------------------------
________________ Ko zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / // 185 // XXXXXXXXXXXXX atha citrasambhUtIyAkhyaM trayodazamadhyayanam / trayodarza citrasambhUvyAkhyAtaM dvAdazamadhyayanam / adhunA trayodazamArabhyate / asya cAyamabhisambandhaH-'ihAnantarAdhyayane tapasi yatnotIyAkhyavidheya ityuktam , tacca kurvatA nidAnaM pariharttavyam , iti darzayituM yathA tad mahApAyahetustathA citra-sambhUtodAharaNena | mdhyynm| |nirdizyate' ityanena sambandhenAyAtasyAsya citrasambhUtIyAkhyasyAdhyayanasyAnugamanArthaM citra-sambhUtavaktavyatA tAva-IN ducyate / sA ceyam citra___ sAgee Nayare caMDavaDiMsayassa ranno putto muNicaMdo nAma Asi, so ya niviNakAmabhogo sAgaracaMdassa|XI sambhUtaaMtie pavaio / annayA uggaM pavajaM kareMto gurUhi samaM viharato desaMtaraM payaTTo, bhikkhaDA gAmaM paviTTho satyeNa mukko, vktvytaa| pacchA aDavIe pnbhttttho| taM pi taNhAchuhAkilaMtaM pecchaMti cattAri govaaldaargaa| taM paDiyariya tao taddesaNAe paDibuddhA | paJcaja paDivajjiyA / do duguMcha kAUNa devalogaM gyaa| tato dasapare Nayare saMDillassa mAhaNassa jasamaIe dAsIe do| vi puttA jamalagA teNeva baMbhaNeNa jAyA, aitabAlabhAvA jovaNaM pattA / annayA chettarakkhaTThA aDaviM gayA / tattha vaDapAyavassa heTThA rattiM pasuttA / vaDakoTTarAo niggaMtUNa Dakko bhayaMgameNa ego daargo| bIo vi sappovalaMbhanimittaM bhamato teNevAhiNA dttttho| tao akayapaDiyArA do vi mayA saMtA kAliMjaranage migIe jamalattaNeNa jAyA / pubapIIsaMbaMdhAo Asanna caratA vAhaNa egeNa ceva sareNa do vi viNivAiyA / tao mayagaMgAtIre dovi haMsA egAe rAyahaMsIe gabbhammi uvavannA, jAyA kAlakkameNa, aitabAlabhAvA jodhaNaM pattA / annayA taheva samaM bhamaMtA egeNa macchabaMdheNa egAe pAsiyAe jhatti gahiUNa kaMdharaM vAliUNa viNivAiyA / tao vANArasIe nayarIe mahAdhaNasamiddhassa bhUyadinnAmihANassa pANAhivaiNo puttattAe ubvnnaa| taheva aIvapIIsaMjuttA citta-saMbhUyanAmANo ya bhAyaro jAyA / XOXOXOXOXOXOXOXO
Page #384
--------------------------------------------------------------------------
________________ citrsmbhuutvktvytaa| REFOXXXXXXXXXOX0 ___ io ya tammi visae vANArasIe nayarIe saMkho nAma raayaa| namaI nAmo ya se maMtI / annayA kahavi tahAvihe khUNe jAe jaNapacchannaM vahaTThayAe tassa bhUyadinno pANAhivaI ANatto rAiNA / teNa vi pacchanno vihio, bhaNio yarakkhAmi tuma jai bhUmiharahio mama putte pADhesi / jIviyatthiNA paDivannaM teNa / tahAkareMtassa aikto koi kaalo| annayA bhUyadinneNa vinnAyaM-jahA mama pattI eeNa saha acchi| maareumaaddhtto| citta-saMbhraehiM 'uvagAri' tti kAUNa naasaavio| pacchA hatthiNAure nayare saNaMkumArassa cakkavaTTiNo maMtI jaao| io ya tehiM vi citta-saMbhUyamAyaMgadAragehiM rUvajovaNalAyannanadRgIyAikalApagarisapattehiM tisariyaveNuvINAsaNAhaM gaMdhavaM gAyaMtehiM sayalo vANArasIjaNo hayahiyao ko| annayA ya mayaNa-mahUsavo jaao| pavattAsu nANAvihAsu loyacaccarIsa nacaMtesu taruNataruNIgaNesu citta-saMbhUyAipANANaM pi caccarI niggayA / tao tersi sAisayaM gIyaM naTuM ca soUNa pasUNa vi cittaharaM sabo NayarIlogo visasaA taruNIjaNo tANa samIvaM go| tao pauracAuvejaloeNa IsAluyAe rAyANaM vinnaviyaM-jahA deva ! eehiM sabo vi logo viTTAlio tti / nivArio tANaM nayarIe paveso / gao ko vi kAlo / annayA ya komuImahUsavAmma lAla | diyattaNao kohalaparA vissAriUNa rAyasAsaNaM agaNiUNa niyamigaM paviTThA NagariM / taoM pecchaNaya pacchanA airasao kolhuyANaM va annakolhugarasiyaM souM bhaMjeUNa vayaNaM niggayaM geyaM / tao vatthAvaguMThiyamuhA gAiu pavattA | egammi dese / tao taM samAyanniUNa suisuhaM tANa geyaM samaMtao pariyariyA sabaloeNaM / bhaNiyaM ca-keNa eya kinnarANukAriNA mahuragIeNaM amayaraseNeva savaNasukkhamuppAiyaM / tao kaDiUNa uttarijAI paloiyaM muha jAva ta cava ee mAyaMgakumAra tti / tao haNa haNa' tti bhaNaMtehiM pAyappahAracaveDAIhiM hammamANA niggayA nayarIo, pattA bAhirujANa / 1 apraadhe| 2 gAyakajanayUtham / 3 zRgAlAnAm / XXXXXXXXXXXX
Page #385
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhA khyA laghuvRtiH / // 186 // | tao vimaNadummaNA ciMtiuM pavattA - dhiratthu amhANa rUvajovaNasohaggalAvanna kalA ko sallAiguNa kalA vassa jeNa mAyaMgajAikalaMkametteNa savo so dUsio, logaparibhUyA ya jAyatti guruveragaM gayA akahiUNa baMdhavANaM maraNakayanicchayA payaTTA dakkhiNadisAbhimuhaM / tao dUrade saMtaragaehiM diTTho ego girivaro / tamAruhaMtehiM egammi silAyale vikiTThatavasosiyaMgo suhajjhANovagao vagghAriyapANI kAussaggeNa AyAvemANo diTTho ego mahAmunI / taM pecchiya jAyaharisA gayA tassa samIvaM / tao bhattibahumANaputrayaM vaMdio bhayavaM / teNa vi jhANasamattIe dhammalAbhapuvayaM 'kuo bhavato samAgaya ?" tti saMbhAsiyA / tehiM vipuvavRttaM kahaNaputrayaM sAhio niyayAbhippAo--jaha ettha girivare paDaNaM karemo / tao | maharisiNA bhaNiyANa juttaM tumhArisANaM aNegasatthAvabohAvadAyabuddhINaM pAgayajaNaciTThiyaM ti, kareha sArIramANa| sANeyadukkhabIyabhUyakammavaNadahaNasihiM jiNiMdappaNIyaM sAdhudhammaM ti / tao mahAvAhipIDiehiM va AurehiM suvijjassa va nissaMkiyaM paDicchiyaM tassa vayaNaM, bhaNiyaM ca bhayavaM ! deha amha niyavayaM / teNa vi 'jogga' tti kaliUNa dinnA tANa dikkhA / kAlakkameNa ya jAyA gIyatthA / tao chaTTha-'TTama - dasama duvAlasa - 'ddhamAsa mAsAiehiM vicittatavokammAIhiM appA bhAvemANA gAmANugAmaM viharaMtA kAlaMtareNa pattA hatthiNAuraM / ThiyA bAhirujjANe / annayA mAsakhamaNapAraNae saMbhUyasAhU paviTTho nayaraM / gehANugehaM iriyAsamio bhamaMto rAyamaggAvaDio diTTho namuimaMtiNA, paJcabhinnAo ya - 'jaso so mAyaMgadArao, ranno annesiM ca jANAvesai' tti appabhaeNa niyapurise paTThaveUNa jaTThimuTThilauDapahArehiM kayatthiya nivADAvio / tao tassa niravarAhassa hammaMtassa kovakarAliyamsa teolesA tesiM haNaNanimittaM muhAo niggayA / tao kasiNabbhapaDalehiM va dhUmanivahehiM samaMtA aMdhAriyaM nayaraM / tao bhayakoUhalehiM AgayA nAgarayA, vaMdiya sapariyaNA pasAiDaM pavattA / saNakumAracakkavaTTI vi tappasAyaNatthaM Agao, paNamiUNa kayaMjaliuDeNa bhaNiyaM teNa - XCXCXCXXX trayodazaM citrasambhUtIyAkhya madhyayanam / citra sambhUtavaktavyatA / // 186 //
Page #386
--------------------------------------------------------------------------
________________ citra bhayavaM! khameha jamamhArisehiM maMdabhaggehiM aNajehiM avaraddhaM ti, paDisaMharaha tavateyaM, kareha ppasAyaM jIviyappayANeNaM, bhujo na evaM karissAmo tti / jAhe na pasIyai tAhe cittasAhU jaNavAyaM suNiya bahaladhUmacchAiyaM ca gayaNaM daTTaNa sambhUta| tassa smiivmaago| bhaNio teNa-bho saMbhUya! uvasamasu uvasamasu kovAnalaM, uvasamappahANA ceva maharisao vktvytaa| bhavaMti, avaraddhe vi na kovassAvagAsaM diti / jao-duraMto sabANatthaheU caraNiMdhaNe davAnalo koho / bhaNiyaM ca-"jaha vaNadavo vaNaM davadavasa jaliuM khaNeNa niddahai / evaM kasAyapariNao, jIvo tavasaMjamaM dahai // 1 // " annaM ca-"koho pIiM paNAsei, koho duggaivaNo / pariyAvakaro koho, appANassa parassa ya // " tahA-"mAsuvavAsu karai vicittu vaNavAsu nisevai, paDhai nANu jhANeNa nicu appANaM bhAvai / dhArai duddharu baMbhaceru || bhikkhAsaNu bhuMjai, jAsu rosu tasu sayalu eu nipphalu saMpajjai // 1 // " evamAiuvasamappahANehiM jiNiMdavayaNajalohehiM vijjhAvio kohaggI / gao veraggaM / tato niyattA tappaesAo gayA tamujjANaM / ciMtiyaM ca NehiM--'kayasalehaNA amhe, tA eNhi juttamaNasaNaM kAuM' ti ThiyA aNasaNe / tato saNaMkumAreNaM nAyA'maJcavuttaMteNaM kovamuvagaeNaM daDharajubaddho neyA-| | vio so tANa samIvaM / tehiM aNukaMpAe moyAvio nnmuii| saNaMkumAro vi tesiM baMdaNatthaM saMteuro gao tamujjANaM, vaMdiyA te bhattibahumANapuvayaM aMteurasahieNa / tao itthIrayaNasunaMdAe pAesu paDatIe sAisayaM alakaphAsamaNubhavaMteNaM kAumAraddhaM niyANaM saMbhUeNa / tao cittamuNiNA ciMtiyaM-aho ! dujayattaM mohassa, aho ! duiMtayA iMdiyANaM, aho ! ummAhayattaM visayANaM, jeNesa sucariyatavo vi suviiyajiNiMdavayaNo vi hu juvaivAlaggaphAseNa vi erisamajjhavasai / tato XXXXXXXXXXXX u.a032 "mAsopavAsaM karoti vicitraM vanavAsaM niSevate, paThati jJAnaM dhyAnena nityamAtmAnaM bhAvayati / dhArayati durdharaM brahmacarya bhikSAzanaM muLe, yasya roSastasya sakalametanniSphalaM sampadyate // 1 // "
Page #387
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / BXOXOXO citra // 187 // 0X8XXXXXaxe paDibohiukAmeNa bhaNio so-bho! uvaramasu eyAo asubhajjhavasANAo, jao-asArA pariNAmadAruNA saMsAra- trayodarza | paribhamaNaheU kAmabhogA, nisevijaMtA vi kareMti ahiyamummAyaM, duharUvA ya te paramatthao, suhAbhimANo tesu mohabi- |citrasambhUlasiyameva / bhaNiyaM ca-"jaha kacchullo kaccha, kaMDuyamANo duhaM muNai sokkhaM / mohAurA maNussA, taha kAmaduhaM suhaM tIyAkhya|viti // 1 // " kiMca-bhoganibaMdhaNaM mANussayaM sarIraM kevalAsuirUvaM ceva savaM, ao na kiMci tammi rAgakAraNaM / / mdhyynm| jao bhaNiyaM-"sukkasoNiyasaMbhUyaM, asuIrasavivar3iyaM / taya-ratta-maMsa-meya-'TThi-miMja-sukaviNimmiyaM // 1 // navegArasa soehiM, galaMtamasuIrasaM / amejjhakotthalo dehaM, chavimettamaNoharaM // 2 // ADhayaM ruhirassettha, vasAe a ADhayaM / kuDavo| sambhUta| pittasiMbhANaM, sukkassa ya tadaddhayaM // 3 // sirAsa~yAI satteva, nava grahAsayA bhave / na sarIrammi eyammi, suittaM kiM pi vktvytaa| vijae // 4 // maNunnamasaNaM pANaM, khAimaM sAimaM varaM / sarIrasaMgamAvannaM, saca 'pi asuI bhave // 5 // varaM vatthaM varaM ||* puraphaM, varaM gaMdhavilevaNaM / viNassae sarIreNa, varaM sayaNamAsaNaM // 6 // ullI daMtesu duggaMdhA, muhe vi asuiirso|| vilINo nAsigAe vi, siMbho vahai nicaso // 7 // acchIsu dRsiyAI ti, kannesu asubho mlo| jharei romakUvehiM, seo durabhigaMdhao // 8 // eyArise sarIrammi, sabarogANa Alae / sunicchiyAgamo houM, mA mujjha muNipuMgavA ! X // 9 // evamAi aNusAsio vi na paDibuddho eso mohassa ukkaDayAe, kayaM ca niyANayaM saMbhUiNA, jahA-jai |x imassa tavassa atthi phalaM to jammaMtare cakkavaTTI hojjAhaM ti| saccaviyamimaM teNa, jahA-aivisamo mohatarU, aNAi. bhvbhaavnnaaviyymuulo.| dukkhaM ummUlijai, aJcataM appamattehiM // 1 // tato mariuM sohamme kappe do vi devA jAyA / // 187 // tao cittajIbo cuo purimatAle ibbhassa putto jaao| saMbhUyajIvo vi tao cuo saMto kaMpillapure baMbho nAma rAyA, |tassa calaNI nAma devI, tIe udare codasamahAsumiNasUio uppanno / jAo ya kameNaM / kayaM ca se nAma baMbhadatto XXXXXX OXOXOXOXXX
Page #388
--------------------------------------------------------------------------
________________ citrsmbhuutvktvytaa| XX8XOXOXOXOXOXOXOXOXOXO tti / vaDio dehovacaeNaM kalAkalAveNa ya / tassa ya vaMbharAiNo uttamavaMsasaMbhUyA mahArAyANo cattAri mittA Asi / / |taM jahA-kAsivisayAhivo kaDao, gayauravaI kaNerudatto, kosalavisayAhivaI dIho, caMpAhivaI pupphacUlo tti / te aJcaMtaneheNa paropparaM virahmaNicchaMtA samuiyA ceva saMvaccharamekkakaM parivADIe vivihakIlAvilAsehiM sarajesu citttthti| annayA te samuiyA ceva baMbhasamIvamAgayA / ciTuMtANa ya tANaM maraNapajjavasANayAe jIvaloyassa baMbhassa maMtataMtosahAINamasajjho uppanno sire rogo| tao teNa vAharAviyA kaDagAiNo mittaa| tANaM ca ucchaMge mukko baMbhadatto, vuttA ya te-jahA tumbhehiM esa rajaM kAreyavo tti / evaM rajaciMtaM kAUNa kaalgo| kayaM se vayaMsehiM peyakiccAiyaM / / tao kaDagAIhiM bhaNiyaM-'jAva eso kumAro rajadhurAvahNajogo hoi tAva amhehiM evaM raja pAleyatvaM' ti maMtiUNa savasammaeNa dIhaM ThaviUNa gayA sarajesu sesA / gaesu ya tesu so dIho paripAlei sayalasAmaggiya rajaM, paloei bhaMDAraM, pavisai aMteuraM, maMtai samaM culnniie| tao dunnivArayAra iMdiyANaM agaNiUNa baMbhamittattaNaM avamanniUNa vayaNIyaM saMpalaggo samaM culaNIe / evaM pavaDDamANavisayasuharasANaM gacchaMti diNA / tato baMbharAiNo bIyahiyayabhUeNa dhaNunAmeNa maMtiNA avitahaM muNiyaM, ciMtiyaM caNeNa-jahA 'jo evaMvihaM pi akajamAyarai so kiM baMbhadattakumArassa udayaM icchai ? ti ciMtiUNa varadhaNU nAma kumAro egate bhaNio-jahA putta! eyassa mAyA duccAriNI jAyA, to eyassa rahasi jANAvehi eyaM vaiyaraM kumArassa / tahA kayaM teNa / tao kumAro mAuduccariyaM maNasA asahamANo tIe jANAvaNanimittaM kAyakoilAsaMgahaNaM ghettUNaM aMteuramajhe gaMtu-'anno vi jo evaM karissai tassAhaM niggaraM kAhAmi' tti bhaNai / tao annadiyahe bhaddakariNIe saha saMkinnagayaM ghettUNa thevaago| tao dIheNa eyaM muNiya bhaNiyA culaNI-ahaM kAgo tuma koila tti / tIe saMlattaM-bAlo kumAro jaM vA taM vA ullavai / tato XXOXOXOXOXOXOX8X0
Page #389
--------------------------------------------------------------------------
________________ trayodazaM citrasambhU zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / tiiyaakhymdhyynm| citrsmbhuutvktvytaa| // 188 // | teNa vuttaM-na eyaM annahA, tA mArijau kumAro raivigghakaro, mamammi sAhINe tuha anne suyA bhavissaMti / tao rainehaparabasAe erisaM pi maNasA vi aciMtaNIyaM paDisuyamimIe / jao-"mahilA AlakulaharaM, mahilA loyammi ducariyakhettaM / mahilA duggaidAraM, mahilA joNI aNatthANaM // 1 // mArai piyabhattAraM, haNai suyaM taha paNAsae atthaM / niyagehaM pi palIvai, NArI rAgAurA pAvA // 2 // " bhaNiyaM ca tIe-jai kaha vi teNa uvAeNa mArijjai jahA jaNA|vavAo rakkhijjai / teNa vuttaM-'thevamimaM kajaM, kumArassa vivAha karemo tassAmaggIe saha aNegakhaMbhapaiDiyaM gUDhani gamapavesaM karemo jauharaM, tattha vivAhANaMtaraM suhapasuttassa aggidAheNa alakkhiyaM kajaM karissAmo' tti maMtiUNa egassa mahArAiNo dhUyA vriyaa| pAraddhA ya vivAhanimittaM sylsaamggii| io ya dhaNumaMtiNA baMbhadattassa kajjAvahieNa vinnatto dIharAyA-jahA esa mama putto varadhaNU rajadhurAciMtaNasamattho vaTTai, ahaM puNa paralogahiyaM karemi tti / tao | teNa kaiyaveNa bhaNio-alaM annattha pauttheNaM, iha Thio ceva dANAidhammaM kareha tti / imaM ca paDivajiUNa dhaNuNA gaMgAtIre mahaI pavA kaaraaviyaa| tattha paMthiyaparivAyagAINa pakAmaM annapANaM dijiuM pavattaM / dANamANovayAragahiehiM pahiyapavaiyapurisehiM dugAuyappamANA suraMgA khaNAviyA jAva jauharaM patta tti / io ya sA vahU vivinevatthapariyaNaparivuDA puravaraM saMpattA / pavesiyA mahAvibhUIe jAva vittaM pANiggahaNaM / tayaNaMtaraM visajjiUNa jaNasamUhe pavesio kumAro saha vahUe jauharaM / tao tattha vahUsahiyassa AsaNovavidvavaradhaNasahiyassa visajjiyA'sesapariyagassa gayaM jAmiNIjAmadurga / tao samaMtA palIviyaM vAsabhavaNaM / ucchalio hAhAravo / tato 'kiM kAyacaM ?' ti mUDhamANaseNa pucchio varadhaNU-kimeyaM ? ti / teNa bhaNiyaM-jahA sA rAyadhUyA lehapesaNeNa vinivAriyA, esA kAi annA, |tA imAe paDibaMdho na kAyabo tti, ettha jauhare paNhipahAra desu jeNa niggcchaamo| teNa tahA kayaM / tao bhettUNa // 188 //
Page #390
--------------------------------------------------------------------------
________________ citra smbhuutvktvytaa| BXXDXOXOXOXOXKOKEKOXOOK taM suraMgAe niggaMtUNa duvAradese gayA / io ya dhaNumaMtiNA puvameva do paccaiyapurisA suraMgAduvAre turaMgamArUDhA dhariyA / / te ya varadhaNussa saMkeyaM meliya Asesu ya te kumAre Aroviya gyaa| kumArA vi payaTTA gaMtuM, gayA pannAsa joyaNamettaM bhUmibhAgaM / dIhaddhANakhedeNaM nivaDiyA turNgmaa| pAesu ceva gaMtuM pavattA / pattA ya koTThAbhihANaM gAmaM / tato| kumAreNa varadhaNU bhaNio-jahA chuhA bAhai tti daDhaM parisaMto mhi / taM tattha saMThaveUNa so paviTTho gAma, maMDayaM |ghettRNAgao / muMDAviyaM kumArassa sIsaM, pahirAvio kAsAyavattho, cauraMgulappamANapaTTayabaMdheNa sirivacchAlaMkiyaM chAiyaM |vacchatthalaM / varadhaNaNA vi kao vesaparAvatto / paviTThA gAmabhaMtaraM / tAva ya ekadiyavaramaMdirAo niggaMtUNa dAsaceDaeNa bhaNiyA te-eha bhuMjaha tti / tao gayA tattha / rAyANurUvapaDivattijuttaM bhuMjAviyA te / tadavasANe ya ekkA pavarama| hilA baMdhumaimuddissa kumArauttimaMge akkhae pakkhivai, bhaNai ya-esa imAe kannagAe varo tti / eyamAyanniUNa | bhaNiyaM varadhaNaNA-kimeyassa mukkhabaDuyarasa kae appANaM kheeha / tao gharasAmieNa bhaNiyaM-sAmi! subau, puvaM NemittieNa sAhiyaM amhaM-jahA imAe bAliyAe jo paTTAchAiyavaccho samitto bhaMjihI bhoyaNaM so bhattArohohi tti / ga TigaDe kArAvio pANiggahaNaM kumAro tti / bIyadiNe bhaNio kumAro varadhaNaNA-dUraM gaMtavaM ga sambhAvaM kahiuM niggayA / gacchaMtA pattA dUragAmaMtaraM / tattha salilatthI varadhaNa paviThTho lahamAgaMtUNa bhaNai-'jaha dIharAiNA baMbhadattassa sabao paMthA baMdhAviya' tti jaNavAo ettha mA tti jaNavAo ettha mae suo, tA kumAra! nassAmo / tao payaTTA ummaggeNaM pattA mhaaddii| tao kumAraM vaDassa heTThA ThaviuM tisAbhibhUyaM go o varadhaNU jalaTThA / tAva ya diNAvasANe diTTo varadhaNa jamabhaDehiM va dIhaniuttanarehiM hammamANo duurdesmaago| maannduurdsmaago| kumArassa sannA kyaa| palANo ya duggamaM katAraM / tao taNhAchuhApArastamAkalatA aikkamiUNa mahADaI taiyadiNe pecchai tAva. XXXXXXXXXXXX
Page #391
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemicasukhabodhA ndrIyA khyA laghuvRttiH / // 189 // samekaM / daMsaNametteNeva jAyA tassa jIviyAsA / pucchio ya so - bhayavaM ! kattha tumhANamAsamo ? / teNa vi kahiuM | nIo kulavaisamIvaM / paNamio kulavaI / bhaNio ya teNa-vaccha ! kahiM te AgamaNaM bahupaccavAyamarannaM ? / tato teNa | savaM jahAvatthiyamavitahaM sAhiyaM / tato so bhaNio kulavaiNA - jahAhaM tuha jaNayassa cullabhAu tti, to niyaM cevAsamapayaM tumha jahAsuddaM ciTThaha tti / muNiUNa tassa cittAbhippAyaM acchiuM payatto, tAva ya samAgao jalayakAlo / tattha so ajjaeNa sayalAo dhaNuveyAiyAo mahatthavijjAo guNAvio / annayA sarayasamayammi phalakaMdamUlakusumasAmidheyanimittaM rannaparisare gacchaMtesu tAvasakumAresu so vi koUhaleNa niraMto vi kulavaiNA gao rannaM / tattha sarasaphala kusumasamiddhAI vaNAI paloyaMteNa diTTho teNa mahAkarI / kao teNa galagajjiyaravo / tao aNumaggeNa calio karI tayabhimuhaM / tao teNa tassa purao viMTalIkAUNa pakkhittamuttarIyaM / teNAvi takkhaNaM caiva suMDAe gahiya vittaM gayaNe / jAva kohaMdho jAo tAva teNa chaliUNa dakkhattaNao gahiyaM / tao teNa nANAvihakI lAe parissamaM neUNa mukkI karI / tao payaTTo gaMtuM paDipaNaM mUDhapuvAvara disAbhAgo io tao paribhamaMto pecchai girinaitaDasannividvaM purANapaDiyabhavaNakhaMDabhittimettovalakkhiyaM jinnapuravaraM / tadaMsaNammi ya jAyako Uhallo disidisinihittadiTThI paloyaMto pecchai pAsaparimukkakheDayakhaggamekaM viyaDavaMsakuDaMgaM / taM ca dadrUNa koDageNa khelaMteNa parikkhaNatthaM vAhiyaM tammi vaMsakuDaMge taM khaggaM / ekkapahAreNeva nivaDiyA vaMsakuDaMgI, vasaMtarAlaTThiyaM ca nivaDiyaM ruMDamekaM daraphuraMtaoTThauDaM maNoharAyAraM sirakamalaM dahUNaM teNa taM sasaMbhaMteNa 'hA dhiratthu ! me vavasiyassa' tti niMdiyamattaNo bAhubalaM / tao pacchAtAvaparaddheNa paloeMteNa diTThaM uddhabaddhacalaNaM dhUmapANalAlasaM kabaMdhaM / samahiyaM se addhitI jAyA / puNo vi paloeMteNa diTTha pavaramujjANaM / tattha ya samaMtao asogavarapAyavaparikkhittaM sattabhUmiyaM pAsAyabhavaNaM daddUNa ya taM avalaggo kameNa XOXOXOX trayodaza citrasambhUtIyAkhya madhyayanam / citra sambhUta vaktavyatA / // 189 //
Page #392
--------------------------------------------------------------------------
________________ sttmbhmigaae| didA ya tattha viyasiyakuvalayadalacchI vijjAharasuMdara va parigaliyavijA ekkA pavaramahilA / citrapucchiyA ya sA teNa-suMdari! kA si tumaM? / tao sA sasaMbhamameva jaMpiuM pavattA-jahA mahAbhAga ! mahato sambhUtamaIo vaiyaro tA tumaM ceva sAhasu-ko vA tumaM? kahiM vA pytttto?| tao soUNa tIse koilAlAvamahuraM vayaNavinnAsaM Allvktvytaa| | samAvajjiyamANaseNa avitahaM bhaNiyaM teNa-suMdari ! ahaM paMcAlAhivaiNo baMbharAiNo taNao baMbhadatto nAma / tao tabdhayaNasavaNANaMtarameva ANaMdabAhaparipunnanayaNA sahasa cciya abbhuTThiyA, harisupphullaNayaNA paDiyA tassa calaNesu, roviDe ca pavattA / tao kArunnagahiyahiyaeNa teNunAmiyaM vayaNaM, 'mA ruyasu' tti bhaNaMteNa saMThaviyA, pucchiyA ya-suMdari ! kA si tumaM ? ti / tao phusiyaNayaNA bhaNiuM payattA-kumAra! ahaM tuha mAulagassa pupphacUlarAiNo dhUyA tumha ceva* | viinnA vivAhadiyahaM paDicchamANI NiyagharujjANadIhiyApuliNe kIlaMtI duTThavijAhareNa ihANiyA, jAva ya baMdhuvirahaggi saMpalittA ciTThAmi ahaM tAva tuma aciMtiyahirannavuddhisamo sahasa ciya Agao, tA jAyA me jIviyAsA jaM tumaM| | diTTho si tti / tato teNa vuttA-kahiM puNa so maha sattU ? jeNa se parikkhemi balavisesaM / tIe bhaNiyaM-sAmi ! na dinnA me teNa paDhiyasiddhI saMkarI nAma vijA, bhaNiyaM ca-tuhesA sumariyamettA sahidAsAiparivArA houM AesaM kAhI, X paccaNIyaM ca tujhaMtiyamitaM nivArehI, sAhissai ya sA mama ceTThiyaM tuha pucchiyA saMtI / sumariyA ya sA mae, tA sAheminaTTammatto nAma esa vijAharo jeNANiyA ahaM, 'Na ya so maha punnAhiyAe teyaM sahiuM sakkai' tti maM mottuM vijA| nimmiyammi imammi siyarattapar3AyAbhUsie pAsAe pesiuM maha vaiyarajANAvaNatthaM NiyabhagiNINamaMtie jANAvaNiM nAma vijaM sayaM gao vaMsakuDaMga, vijaM sAhiya niggao ya maM pariNehi tti, ajaM ca se kira vijAsiddhI bhavissai / 1 naabyonmttH| XXXXXXXX
Page #393
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / // 19 // OXOXOXOXOXOXOXOXOXOXoxo tao eyaM soUNa baMbhadatteNa pupphavaIe siho tnnihnnnnviyro| saharisaM ca bhaNiyaM tIe-aja utta! sohaNaM kayaM trayodazaM jaM so durappA niho| tao sA teNa gaMdhavavivAheNa vivaahiyaa| Thio ya kiMci kAlaM tIe samaM / annayA Nisuo | citrasambhUteNa divavalayANa AlAvo, pucchiyA sA teNa-kassa esa saddo? / tIe vuttaM-ajautta ! eyAo tassa tuha veriNo| |tIyAkhyanaTummattassa bhagiNIo khaMDa-visAhanAmAo vijjAharakumArIo tannimittaM vivAhovagaraNaM ghettumAgayAo, tA tubbhe X madhyayanam / tAva avakkamaha lahuM, jAva eyAsiM bhAvaM uvakamAmi tti, jai tumhovari rAo bhavissai eyAsiM to haM pAsAovari citrarattaM paDAgaM cAlissAmi tti, annahA siyaM ti / tao thevavelAe dhavalapaDAgaM dardu saNiyamavakato tappaesAo patto giriniuMjamajjhammi, didvaM ca mahAsaravaraM, majio jahAvihiM tammi / uttinno ya uttarapacchimatIre, diTThA ya tattha ekA varaka-X sambhUta vktvytaa| nagA, ciMtiyaM ca teNa-aho ! me punapariNaI jeNesA dihigoyaraM pattA / tao so vi siNehanibbharaM paloio tIe / tao paloyaMtiyA patthiyA sA tappaesAo, jAva thevavelAe tIe ceva pesiyAe ceDIe samappiyaM vatthajuyalaM pupphataMbolAiyaM ca |bhnniyN ca tIe-jA sA tume diTTA mahAsaratIre tIe pesiyamima, vuttA ya ahaM tIe-halA vaNalaie! eyaM mahANubhAvaM amhaM tAyamaMtiNo maMdire sarIradiI kAreha tti, tA eha tumhe / tao kumAro pasAhiyAlaMkio gao nAgadevAmaJcamaMdiraM / vutto ya tIe maMtI-esa tumha sAmiNo sirikatAe dhUyAe pesio tA sAyaraM davo / maMtiNA taheva kayaM / bIyadiNe nIo rAyasamIvaM / teNa abbhuTThiUNa dhure dinnamAsaNaM / pucchio so vutrtataM / bhuttuttarakAle ya 'amhArisehiM tumha na annaM visiTTha sAgayakiccaM kAuM tIrai' tti bhaNiya sAyaraM dinnA sirikatA knngaa| pahANadiNe // 19 // | vitto vivaaho| annayA kumAreNa pucchiyA piyA-kimatthaM majjha egAgiNo dinnA tuma ? / tIe vutta-ajautta! esa amha tAo baliyadAiyapellio imaM visamaM palliM samassio, so ya nagaragAmAI haMtUNa dugge pavisai tti / siri XXXOXOXOXOXOXOXOXOXOX
Page #394
--------------------------------------------------------------------------
________________ citrsmbhuutvktvytaa| X8XOXOXOXOXOXOXOXOXOXOX maIe tAyassa pattIe cauNhaM puttANaM uvari ahaM jAyA, vallahA aIva piuNo / jovaNatthA ya vuttA ahaM rannA-putti ! |save viruddhA mama rAiNo tA ihaTThiyA ceva jo tuha maNoharo varo so kaheyavo tti / tao ahaM pallIo niggaMtUNa mahAsaravaraM gaMtuM purise paloemi jAva tumaM diTTho punnehiM ti esa paramattho tti / tao sirikatAe samaM visayasuhamaNuvaMtassa gacchaMti diNA / annayA so pallinAho niyayabalasameo gao visayaM haMtuM / so vi ya teNa samaM gao / tAva ya dihro teNa taggAmabAhirAsanne kamalasaratIre sahasa cciya varadhaNU / so vi taM paJcabhijANiUNa asaMbhAviyadaMsaNaM roviu payatto, saMThavio ya teNa / suhanisanneNa pucchio varadhaNuNA kumAro-mama parokkhe kiM tae aNubhUyaM ? / teNa vi savaM sihati / teNa vi pucchieNa vRttaM-kumAra! subau, tayA haM nagyohaheTTA tuma Thaviya jalahA gao, tao diDhe mae ega mahAsaraM, tao puDaeNa ghettUNa jalaM jAva tuhaMtie payaTTo tAva ya sahasa ciya sannaddhabaddhakavarahiM tADio dIhabhaDehiM rere varadhaNa! kahiM |baMbhadatto? tti bhaNaMtehiM / mae bhaNiyaM-nayANAmi / tato tehiM daDhayaraM tADijamANeNa bhaNiyaM mae-jahA vaggheNa bhkkhio| tehiM vRttaM-dasehiM taM desaM / tao haM io tao bhamaMto kavaDeNa gao tuha saNapaha, 'palAyasa' ni kyA taha mannA / mayA kA galiyA. tappabhAveNa ya jAo nizcayaNo / tao 'mao' tti NAUNa gayA te / cireNa ya kar3iyA muhAo mae guDiyA, tA tumaM gavesiuM pavatto, na mae diho| gao egaM gAma na teNa vuttaM-tuha tAyarasa ahaM mitto vasubhAgo nAma / kAhaya ca taNa-jahA dhaNU palAo, mAyA ya te mAtaMgapADae ri moraNa mahAdakkheNa ahaM gahio gao kaMpillapuraM, kAbAliyavesaM kAUNa vaMciUNa mAgamaya avahAriyA maayaa| tao egammi gAme piDAmattassa davasammassa mAhaNassa ghare mottaNa mAyaraM tumamannesaMto ihaago| evaM suhadukkhaM maMtaMtA jAva acchaMti tAva eko purisA aago| teNa vRttaM-jahA XOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXXX
Page #395
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / hiMDiyavaM, tumha'nnesaNatthaM dIhaniuttA narA ihAgaya tti / tao do vi lahuM vaNagahaNAo niggaMtuMbhamaMtA gayA kosNbi| trayodazaM tattha NayarIbAhirujjANammi diDhe doNhaM seTThisuyANa sAgaradatta-buddhilanAmANaM paNIkAUNa sayasahassaM saMpalaggaM citrasambhUkukkuDajuddhaM / hao ya sAgaradattassa kukuDeNaM buddhilakukkuDo / puNo vi buddhilakukkuDeNaM hao sAgaradattassa kukkuddo| tIyAkhyatao bhaggo sAgaradattakukkuDo buddhilakukkuDassa sammuhaM kIramANo vi nAhilasai jujjhiuM ti / hAriyaM sAgaradattaNa mdhyynm| X lakkhaM / etthaMtarammi ya varadhaNuNA bhaNiyA sAgaradatta-buddhilA-bho! kimeso sujAI vi bhaggo kukkuDo bIyakukkuDAo?|* citratA pecchAmi jai na kuppaha tubbhe / sAgaradatto bhaNai-bho mahAbhAya ! peccha peccha, jao natthettha koi mama davalobho sambhUta| kiMtu abhimANasiddhIe paoyaNaM / tao paloio varadhaNuNA buddhilkukkuddo| diTThAo ya taJcalaNanibaddhAo suTTha laNhAo vktvytaa| lohmisuuiio| lakkhio ya so joyaMto buddhileNa / tao samIvamAgaMtuM 'jai na jaMpasi sUIvaiyaraM tA dAhaM tuha lakkhaddhaM' ti niyaM sAhiyaM varadhaNuNo / teNAvi 'bho! nirUviyaM mae paraM na kiMci dIsai' tti jaMpateNeva jahA buddhilo na lakkhai tahA kahiMci loyaNaMguliyasaMcArappaogao jANAvio saagrdtto| teNAvi kaDiUNA'lakkhaM piva sUIo bheDio | niyakukkuDo / teNa ya parAjio vIyakukkaDo tti hAriyaM baddhileNa vi lakkhaM / tao jAyA doNha vi seribharI / parituTTho ya sAgaradatto papphullavayaNo 'ajauttA! gihaM gammau' tti vottumAroviuM rahavare do vi gao niyagehaM / kayauciyakicco ya nicaM pecchai pIIe / tannehanijaMtiyANa ya tesiM tattheva ThiyANamannayaradiNe Agao ego dAsaceDo, sahiuM caNeNa varadhaNU nIo egate, tao sUIvaiyarAjaMpaNe jaMte sukkiyamAsi badileNa addhalakkhaM tannimittameso pesio 'cAlI // 191 // sasahasso hAro' tti vottuM samappiyaM ca hArakaraMDiyaM / gao daasceddo| varadhaNa vi taM ghettUNAgao baMbhadattaMtiyaM / sAhiya // 191 // XOXOXOXOXOXOXOXOXOX8X6 1 sUkSmAH / 2 samAnatA /
Page #396
--------------------------------------------------------------------------
________________ citrsmbhuutvktvytaa| sarUvo ya darisei se karaMDiyAo kar3euM / hAraM palo iMteNa ya kumAreNa tadegadesAvalaMbio diTTho baMbhadattanAmaMkio leho, pucchiyaM ca-vayaMsa! kasseso leho ? / varadhaNU bhaNai-ko jANai ? bahave baMbhadattanAmagA purisA saMti kimattha coja / tato avaherIpare kumAre varadhaNaNA egate neUNa vihADio leho / diTThA ya tammajjhammi imA gAhA-'patthijai jai | vi jae, jaNeNa saMjoyajaNiyajatteNaM / taha vi tuma ciya dhaNiyaM, rayaNavaI maNai mANeuM // 1 // ' ciMtaMtassa ya 'kahamavagacchissamimIe bhAvatthaM ? ti varadhaNuNo bIyadiNe AgayA egA pavAiyA / sA ya pakkhiviUNa'kkhayakusumANi kumArotta| maMge 'puttaya! vAsasahassAU bhavasu' tti bhaNaMtI varadhaNumegaMte nei maMtiUNa ya teNa samaM kiM pi pddigyaa| tao pucchio kumAreNa varadhaNU-kimesA jaMpai ? / bhaNai-eyAe imaM saMlattaM, jo so tumhANaM buddhileNa karaMDammi hAro pesio teNa samaM jo leho samAgao tassa paDilehaM samappeha / mayA bhaNiyaM-eso baMbhadattarAyanAmaMkio dIsai, tA sAhaha ko eso baMbhadatto? / tIe bhaNiyaM-summau, kiMtu na tae kassa vi sAhiyacaM / ___ atthi iheva nayarIe seTThidhUyA rayaNavaI nAma knngaa| sA ya bAlabhAvAo ceva aIva mama nehANurattA jovaNamaguppattA, diTThA ya mae annadiNammi sA kiMci jjhAyamANI / tao haM gayA tIe samIvaM, bhaNiyA ya mayA-putti rayaNa vai! kiM ciMtesi ? / pariyaNeNa bhaNiyaM-bahUNi divasANi evameIe dummnnaae| tao puNo puNo pucchiyA vi mae jAva Alna kiMci japai tAva bhaNiyaM tassahIe piyaMgulaiyAe-bhayavai ! esA lajaMtI na kiM pi tuha sAhiuM sakkai, tA ahaM kahemi-io ya gayammi kammi vi diNe kIDatthamujjANe gayAe eyAe bhAugassa buddhilaseTThiNo lakkhapaNeNaM jujjhA-| vitassa kaha vi tappaesA''gao diTTho apuvo ko vi varakumAro, taM ca daTTaNa esA erisI jAyA / taM ca mae soUNa lakkhio tIe mayaNaviyAro, bhaNiyA ya sasiNehaM-putti ! sAhasu sambhAvaM / tao kaha kaha vi sabbhAvamuvagayA XOXOXOXOXOXOXOXOXOXOX)
Page #397
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / // 192 // bhaNai-bhayavai ! tuma mama jaNaNI tA natthi kiM pi tumhamakahaNIyaM, eyAe piyaMgulaiyAe jo kahio so baMbhadatta- trayodazaM kumAro jai me paI na hoi tA nUNa marAmi / tA eyamAyanniUNa bhaNiyA sA mae-vacche ! dhIrA hohiM, tahA karissaM| XcitrasambhUjahA tuha samIhiyaM saMpajissai / tao sA kiMci satthA jAyA / kalladiNammi ya hiyayAsAsaNatthaM bhaNiyA sA mae- tIyAkhyavacche ! diTTho so mae bNbhdttkumaaro| tIe vi soumevaM samUsasiyahiyayAe bhaNiyaM-bhayavai! tumha pasAeNa sabaM suMdaraM mdhyynm| | bhavissai tti, kiMtu tassa vissAsanimittaM buddhilavavaeseNa imaM hArarayaNaM karaMDae pakkhiviUNa pesehi, baMbhadattanAmaMkiyaM citra|cama lehaM / nirUviyaM ca taM tahA kallaM mae / tA mahAbhAga! tuheso kahio lehavaiyaro, saMpayaM paDilehaM dehi / mae vi sambhUtasamappio tIe imo paDileho-vaMbhadatto vi guruguNavaradhaNukalio tti mANiuM maNai / rayaNavaI rayaNivaI caMdo iva vktvytaa| |caMdaNIjogo // 1 // souM cemaM varadhaNusAhiyamadivAe vi rayaNavaIe jAo kumAro tammaNo / tahasaNasamAgamovAyamannesa| mANassa ya gayANi kaivayadiNANi / annammi ya diNe samAgao bAhirAo varadhaNU saMbhaMto bhaNiuM payatto, jahA kumAra ! iha nayarisAmiNA kosalAhiveNa amhANa gavesaNanimittaM pesiyA paJcaiyapurisA, pAraddho ya NayarisAmiNA | uvakkamo tti summai bahuso ghunnaahunnii| tao nAumeyaM vaiyaraM sAgaradatteNa goviyA do vi bhUmiharae / samAgayA rayaNI / bhaNio kumAreNa sAgaradatto-tahA kuNasu jahA amhe avkmaamo| eyaM ca AyanniUNa niggao ya nayarIo saagrdtto| gayA thevaM bhuumibhaage| tao aNicchamANaM pi kaha kaha vi niyattiUNa sAgaradattaM payaTTA kumaar-vrdhnnuu| gacchaMtehiM nayarIe bAhiM jakkhAyayaNujjANapAyavaMtarAlaparisaMThiyA paharaNasamanniyarahavarasamIvatthA diTThA ekA pavara- // 192 // mahilA / tao tIe sAyaramanmuhiUNa bhaNiyaM-kimettiyAo velAo tumhe smaagyaa| taM ca souM kumAro bhaNaibhahe ! ke amhe ? / tIe bhaNiyaM-sAmi! tunbhe baMbhadatta-varadhaNaNo / kumAro bhaNai-kahameyamavagayaM? / tIe
Page #398
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhaNiyaM-summau, iheva nayarIe dhaNapavaro nAma siTThI, tassa dhaNasaMcayA nAma bhajjA, tIe ahamaTTaNha puttANamuvari jAyA oil citradhUyA / aikaMtabAlabhAvAe ya mamaM na ruccai koi puriso, tao jakkhamimamArAhiumADhattA / jakkheNa vi maha bhatti- sambhUtatuTeNa paJcakkheNa houM bhaNiyA-jahA vacche ! tuha bhavissacakkavaTTI baMbhadatto kumAro paI bhavissai / mae bhaNiyaM-kahaM vktvytaa| mayA so nAyabo ? / jakkheNa bhaNiyaM-payaTTe buddhila-sAgaradattANaM kukkuDajujjhe jo diTTho tuhA''NaMdaM jaNehI so nAyavo bhattotti / sAhiyaM ca me teNa-jaM kiMci kukuDajujjhakAlAo varadhaNusahAyassa sAmi! tuheha vittaM, jaM ca jahA mae hArapesaNAikiccamevamAyariyaM ti / soumevaM sANurAgo kumAro samArUDho tIe saha taM rahavaraM, pucchiyA ya sA-kaohattaM tArayaNavaIe bhaNiyaM-asthi magahApurammi maha piuNo kaNiTThabhAyA dhaNasatthavAho nAma seTThI, so ya muNiyavaiyaro tumhamamhaM ca samAgamaNaM suMdaraM manissai, tA tAva tattha gamaNaM kIrau, taduttarakAlaM jahicchA tamhANaM / tao rayaNavaDavayaNeNa payaTTo tadabhimuho kumAro / kao varadhaNU sArahI / gAmANugAmaM ca gacchamANA niggayA kosaMbijaNase patA girigahaNamekaM / tattha ya kaMTaya-sukaMTayAbhihANA duve coraseNAvaiNo, te ya duTTaNa pahANarahaM vibhUsiya- appaparivArattaNao sannajjhiUNa payattA pahariuM / kumAreNa vivihabhaMgehiM paharaMteNa jittA te palANA sATo calio kumaaro| bhaNio varadhaNuNA-kumAra! daDhaM parissaMtA tumhe tA muhuttamettaM sonArayaNavaIe saha sutto kumAro jAva'cchai tAva girinaimegaM pAviUNa thakkA turaMgamA / / do kamAro uTrio viyaMbhamANo, paloiyAI pAsAI, na diTTho varadhaNU, 'pANiyanimittamoinno bhavi ma. paDivayaNamalabhamANeNa ya parAmusiyaM rahadhuraggaM, didvaM ca taM bahalalohiyAliddhaM / nakaliUNa 'hA! hao mi' ti bhaNamANo nivaDio rahocchaMge, puNo vi laddhaceyaNo hA bhAya! XOXOXOXXXXXXX u0 a0
Page #399
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhA khyA laghuvRttiH / // 193 // varadhaNu !' ti bhaNamANo palAve kAumADhatto, kaha kahavi saMThavio rayaNavaIe, taM bhaNai - jahA suMdari ! na najjai phuDaM kiM varadhaNU mao ? kiM vA jIvai ? tA ahaM tayannesaNatthaM pacchao vaccAmi / tIe bhaNiyaM - ajjautta ! na esa avasaro pacchAcaliyavassa, kuo ? / jeNAhamegAgiNI, corasAvayAIhiM ya bhImamimamarannaM, annaM ca iha niyaDavattiNA vasimeNa bhaviyavaM jeNa parimaliyA kusakaMTayA dIsaMti / tao taheva paDivajjiUNa tIe saha payaTTo magahavisayAbhimuhaM kumAro / patto yatavisayasaMdhisaMThiyaM ekkaM gAmaM / tattha ya pavisamANo gAmasahAmajjhaTThieNaM diTTho gAmaThakkureNaM / daMsaNANaMtara| meva 'na esa sAmanno' tti kaliUNa sobayArakayapaDivattiNA pUio, nIo niyagharAbhimuhaM, vidinno AvAso, suhanisanno | ya bhaNio teNa kumAro -- jahA bho mahAbhAga ! gADhamuviggo viya lakkhiyasi ? / kumAreNa bhaNiyaM - majjha bhAyA corehiM | saha bhaMDaNaM kuNaMto Na Najjai kimavatthaMtaraM patto ? tA mae tayannesaNanimittaM tattha gaMtavaM / teNa bhaNiyaM - 'alaM kheeNa, jai | ihADavIe bhavissai to labhissAmo' tti bhaNiUNa pesiyA niyayapurisA / gayapaJcAgaehiM siddhaM tehiM - jahA Na amhehiM koi kahiMci saJcavio, kevalaM pahAranivaDio esa bANo pAvio / tavayaNAyannaNammi ya 'nUNaM viNivAio' tti parita|ppeUNa gurusoyAulijjatamANasassa jAyA rayaNI / pasutto rayaNavaIe saha kumAro / ekkajAmAvasesAe rayaNIe sahasA tammi gAme nivaDiyA coradhADI / sA ya kumArappahArakaDuyAviyA bhaggA parammuhA / ahiNaMdio kumAro sayalagAmA hiTThieNa gAmapahuNA / gosamma ya AucchiUNa gAmaThakuraM tattaNayasahAo patthio, rAyagihaM patto jahANukameNaM / tattha yarabAhiriyAe ekkammi parivAyayAsame ThaviUNa rayaNavaI payaTTo NayaravyaMtaraM / pavisamANeNa ya diTTha ekkammi paese aNegakhaMbhasayasannividdhaM vivihakammaNimmaviyaM dhavalaharaM / tattha ya diTThAo do pavarakannAo / tAo ya kumAraM daddUNa payaDiyaguru|yANurAyAo bhaNiuM payattAo - kiM juttaM tumhArisANa vi mahApurisANa bhattaNurattaM jaNamujjhiya paribhamiuM ? / teNa vRttaM - ko trayodazaM citrasambhUtIyAkhya madhyayanam / citra sambhUta vaktavyatA / // 193 //
Page #400
--------------------------------------------------------------------------
________________ citrsmbhuutvktvytaa| so jaNo jeNevaM bhaNaha ? / tAhiM vuttaM-pasAo kIrau AsaNagahaNeNa / tao nisanno / kao majaNabhoyaNAio uvyaaroN| tadavasANe ya bhaNiuM payattAo-jahA mahAsatta! asthi iheva bhArahe vAse veyaDagiridAhiNaseDhIe sivamaMdiraM NayaraM, jalaNasiho rAyA, tassa ya vijusihA nAma devI, tIe amhe duve duhiyAo, jeho ya amhaNahammatto bhAyA / annayA | amha piyA aggisihAbhihANeNa metteNa samaM goTThIe ciTThai Ava tAva pekkhai gayaNe adrAvayapacayAbhimuhaM jiNavaravaMdaNanimittaM gacchaMtaM surAsurasamUhaM / daTThaNa rAyA vi mitteNa dhUyAhi ya sahio payaTTo, kameNa ya patto aTThAvayaM / vaMdiAll yAo jiNiMdapaDimAo / kappUrAgurudhUvapabuddhAraviMdasurahigaMdhehiM ya kao uvayAro / tipayAhiNaM kAuM niggacchaMteNa egassa asogapAyavassa heTThA diDhe cAraNamuNijuyalaM, paNamiUNa ya taM nisannA tayAsanne / tao tehiM patthuyA dhammakahA___ jahA asAro saMsAro, bhaMguraM sarIraM, sarayanbhavibbhamaM jIviyaM, taDivilasiyANugAri jovaNaM, kiMpAgaphalovamA bhogA, saMjhArAyasamaM visayasokkhaM, kusaggajalabiMducaMcalA lacchI, sulahaM dukkhaM, dullahaM suha, aNivAriyappasaro madhU , tA evaM Thie chiMdijau mohappasaro, kIrau jiNiMdappaNIe dhamme maNaM ti / evaM suNiya laddhasammattAiNo jahAgayaM paDigayA surAiNo / tao laddhAvasareNa bhaNiyaM aggisihiNA metteNa-jahA bhayavaM! eyANaM bAliyANaM ko bhattAro bhavissai ? tti / tehiM bhaNiyaM-eyAo bhAivahagassa bhanjAo bhavissaMti / tao eyaM suNiya sAmamuho jAo rAyA / etthAvasare vutto amhehiM-tAya ! saMpayaM ceva sAhiyaM muNIhiM saMsArasarUvaM, tA alaM amhANamevaMvihAvasANeNa visayasuheNaM ti / paDivanaM ca taM tAraNa / evaM ca vallayAe bhAuNo cattaNiyadehasuhakAraNAo tassa ceva NhANabhoyaNAiyaM ciMtaMtIo ciTThamha / jAva'nnadiNe amha bhAuNA puhaviM bhamaMteNa diTThA tumha mAulagassa dhUyA pupphavaI knngaa| taM ca svAikhittacitto hariya Agao, tahiTimasahato vijaM sAhiuM gao / ao uvari tumbhe naayvutttaa| tA he mahAbhAga ! tammi kAle tubbhaMti
Page #401
--------------------------------------------------------------------------
________________ XOXO ndrIyA citra zrIuttarA- yAo AgaMtUNa pupphavaIe sAmeNa vuttAo amhe-sAhio bhaauvuttto| taM suNiya soyaninbharAo roviuM pavattAo, trayodarza dhyayanasUtre XIsaMThaviyAo mahuravayaNehiM dhammadesaNAe pupphavaIe / annaM ca saMkarivijAsayAsAo viiya'mhavuttatAe bhaNiyaM tIe- citrasambhUzrInemica- sumarijau muNivayaNaM, mannijau baMbhadatto bhatta tti / tamAyaniya jAyANurAgAhiM manniyamamhehiM / to rahasaparavasattaNao tIyAkhya pupphavaIe cAliyAe siyasaMkeyapaDAyAe annattha katthai pautthe tumammi nANAvihagAmanagarAIsu bhamaMtIhiM tumaM na madhyayanam / sukhabodhA- jAhe kahiMci diTTho tAhe visannAo ihaagyaao| tato apatakkiyahirannavuTThivinbhamamettha tuh daMsaNaM jAyaM ti / tA he ! khyA laghu- mahAbhAga ! sumariUNa pupphavaivaiyaraM kIrau amhANa samIhiyaM / eyaM suNiya saharisaM manniyaM kumAreNa / nivvattiUNa vRttiH smbhuut| gaMdhavavivAhaM Thio rattIe tAhiM samaM, gosakAle ya vuttAo-gacchaha tubbhe pupphavaisamIvaM, tIe samaM tAva acchiyavaM vktvytaa| jAva maha rajalAbho hoi| 'evaM kAhAmo' tti bhaNiya gyaao| gayAsu ya tAsu jAva paloei pAsAI tAva na taM dhavalaharaM // 194 // XIna ya so priynno| ciMtiyaM ca teNa-esA vijjAharI mAyA, annahA kahameyaM iMdayAlavinbhamaM tANa vilasiyaM / tao > kumAro sumariya rayaNavaIe tayannesaNanimittaM gao AsamAbhimuhaM / jAva Na tattha rayaNavaI Na ya anno koi / tao| 'kaM pucchAmi ?' tti kaliUNa paloiyAI pAsAI, Na ya koi sccvio| tao tIe ceva vaiyaraM ciMtayaMtassa khaNaMtareNAgao | ekko kallANAgiI pariNao puriso / pucchio so kumAreNa-bho mahAbhAya ! evaMviharUvanevatthavisesA kalladiNe aja vA na diTThA kA vi ettha baalaa?| teNa ya bhaNiyaM-puttaya ! kiM so tuma rayaNavaIe bhattA' / kumArI bhaNaievaM / teNa bhaNiyaM-kalle sA mae ruyaMtI dihA avaraNhavelAe, gao ya tIe samIvaM, pucchiyA ya sA mae-putti ! // 194 // kA si tuma? kao vA samAgayA ? kiM vA soyakAraNaM ? kahiM vA gaMtavaM / tao tIe kiMci kahiyammi paJcabhinnAyA, | bhaNiyA ya-mamaM ciya dohittI tuma hosi / muNiyavuttaMteNa ya mayA tIe cullapiuNo gaMtUNa siDeM / teNa vi jANiya XOXOXOXOXOXOX
Page #402
--------------------------------------------------------------------------
________________ citrsmbhuutvktvytaa| vayaNoyarammiA bho! sAhila saM paloio so visesA sAyaraM pavesiyA niyayamaMdiraM / annesiyA sabao tumhe, Na ya kahiMci diTThA / tA saMpayaM pi suMdaramaNuTThiyaM jamAgayA / evaM cA''laviUNa nIo teNa kumAro satthavAhamaMdiraM / kayasabovayArassa ya rayaNavaIe saha vittaM pANiggahaNaM / tao tIe saha visayasuhamaNuhavaMto ciTThai / annayA ya 'varadhaNuNo divasao' tti payaMpiya bhoja bhuMjaMti baMbhaNAiNo, jAva | sayaM ceva varadhaNU jaNiyabaMbhaNaveso bhoyaNanimittamAgao, bhaNiuM payatto-jahA bho! sAhijau tassa bhojakAriNo jahA | jai majjha bhoyaNaM payacchaha, tA tassa paraloyavattiNo vayaNoyarammi uvaNamai / siTuM ca tehiM tamAgaMtUNa kumArassa / viNiggao kumAro / saharisaM paloio so kumAreNa paJcaminnAo ya, AliMgiuM paviTTho maMdiraM / nivattamajaNabhoyaNAvasarammi ya pucchio teNa varadhaNU niyayapauttiM sAhiuM payatto-jahA tIe rayaNIe niddAvasamuvagayANa tumhANaM piTThao dhAviUNa nibiDakuDaMgataraviyataNuNA ekeNa corapuriseNa pahao bANeNa, tao pahAraveyaNAe parAyattattaNao nivaDio mahiyalammi, avAyabhIruttaNao na sAhiyaM tumhaM, volINo rahavaro tamaMtarAlaM, ahamavi parinibiDataruaMtarAlamajjheNa saNiyaM saNiyaM avakkamamANo kaha kahavi saMpatto taM gAmaM jattha tumhe nivasiyA, sAhiyA ya taggAmAhivaiNA tumha pauttI, samuppannahiyayatoso ya pauNapahAro bhoyaNapatthaNAvavaeseNa samAgao ihaI jAva dihA tumhe / evaM ca saharisamavirattacittANaM jati diyhaa| annayA ya maMtiyaM paropparaM baMbhadatta-varadhaNUhi-jahA kettiyaM kAlaM mukkapurisagArehiM acchiycN| evaM sisovAyasamassayANaM samAgao mhumaaso| tammi ya payatte mayaNamahUsave niggae NayarijaNavae ujjANesu | koUhaleNaM gayA do vi kumAra-varadhaNU / tao payatte nibbhare kIlArase kIDatesu vivihakIlA atakiyaM ceva mayaparavaso gAliyamiTho niraMkuso viyario rAyahatthI / samucchalio klylo| bhaggAo kiilaagohiio| evaM ca payatte hallohalae ekkA bAliyA samunnayapaoharA viyaDaniyaMbabiMbA mattakarikarorubhayA veviraMgI palAyaMtI samAgao mahumAsAlAse kIDatesu vivihakIlAhi tarakAlAgo-*
Page #403
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhA khyA laghuvRttiH / // 195 // saraNaM vimaggamANA paDiyA kariNo diTThipahaM / tao ullasio hAhAravo / kUiyaM se pariyaNeNaM / etyaMtare daragahiyAe tIe purao hoUNa hakio kumAreNa karI / moyAviyA esA / so vi karI taM bAliyaM mottUNa rosavasavitthAriyaloyaNo pasAriyaghorakaro taDuviyakanno jhatti tadamimuhaM pahAvio / kumAreNAvi saMpiMDiya uvarillaM pakkhittaM tadabhimuhaM / teNAvi nibbharAma risaparAhINeNa ghettuM taM pakkhittaM gayaNe nivaDiyaM dharaNIe / jAva kira tattha pariNamai tAva dacchattaNao samAruhiya kaMdharA nibaddhamAsaNaM kumAreNa, tADio tikkhaMkuseNa, apphAlio kuMbhabhAe, mahuravayaNehiM mellAvio maccharaM karI / tao samucchalio sAhukAro / 'jayai kumAro' tti paDhiyaM baMdiNA / nIo khaMbhaTThANaM, Agao tamuddesaM / NaravaI dahUNa ya taM anannasarisaM ciTThiyaM gao vimhayaM, bhaNiuM pavatto ko uNa eso ? / tao kumAravaiyarAmitreNa sAhio vRttato maMtiNA / tao tuTTheNa rAiNA nIo niyabhavaNaM, kArAvio majjaNabhoyaNAiyamuciyakaraNijjaM / tao bhoyaNAvasANe dinnAo aTTha dhUyAo kumArassa / sohaNadiNamuhutteNa vittaM pANiggahaNaM / jahAsuhaM ThiyA tattha kaivayadiNe / annayA egA mahilA AgaMtUNa kumArasamIvaM bhaNiuM pavattA - jahA kumAra ! asthi kiMci vattavaM tumae saha / teNa vRttaM -bhaNa / tIe | vRttaM - asthi iheba NayarIe vesamaNo nAma satthavAho, tassa dhUyA sirimaI nAma, sA mae bAlabhAvAo Arambha pAliyA jA tumae hatthisaMbhamAo rakkhiyA, tIe hatthisaMbhamuvariyAe 'UjjhiUNa bhayaM jIviyadAyago' tti muNiUNa tumaM sAhilAsaM paloio, 'accaMtasuMdara rUvajonvaNalAyannakalAkosallANa pagariso' tti kAuM samuppanno tIe tujjhovariM dRDhamaNurAo, tao tappabhitraM taM caiva paloemANI thaMbhiya va lihiya va kIliya va TaMkukkIriya va nizcalanihittaloyaNA khaNamekaM ThiyA, volINe hatthisaMbhame kaha kahavi pariyaNeNa nIyA niyamaMdiraM, tattha vi na majjaNabhoyaNAiyaM dehaTThiyaM kareti, kevalaM moNeNa acchai / tAhe mae vRttA - putti ! kIsa tumaM ayaMDe zciya asambhAviNI jAyA jeNa majjha vi ava trayodazaM citrasambhUtIyAkhya madhyayanam / citra sambhUta vaktavyatA / // 195 //
Page #404
--------------------------------------------------------------------------
________________ citrsmbhuutvktvytaa| hIresi vayaNaM / tAva savilakkhaM hasiUNa bhaNiyaM tIe-kimaMba ! tumhANa vi akahaNijamatthi ? kiMtu lajjA etthAvarajjhai, tA subau-jeNAhaM hatthisaMbhamAo rakkhiyA teNa saddhiM pANiggahaNaM na hoi tA me avassaM maraNaM saraNaM |ti / tao eyamAyanniUNa kahio piuNo tIe vutto / teNAvi tuha samIve ahaM pesiyA, to paDicchasu imaM bAliyaM / manniyaM ca teNa / pasatthadiyahe vitto vivAho / varadhaNuNo vi subuddhinAmeNAmacceNa naMdAbhihANakannaM dAUNa kayaM vivAha-IX maMgalaM / evaM ca doNha vi visayasuhamaNuhavaMtANaM aikatA kaivayavAsarA / ucchaliyA sabao tesiM puttii| tao gayA vANArasiM / tao baMbhadattaM bAhiM ThaviuM gao varadhaNU kaDayasamIvaM / harisio eso sabalavAhaNo niggao smmuho| tao samaicchiUNAroviu hatthikhaMdhe pavesio niyabhavaNe / kameNa ya dinnA niyadhUyA kaDayAvaI nAma aNegagayahayarahabhaMDArasameyA / pasatthadiNe vitto vivAho / tIe samaM visayasuhamaNuhavaMtassa vaccae kaalo| tao dUyasaMpesaNeNa samAgao sabalavAhaNo pupphacUlo rAyA, dhaNumaMtI kaNerudatto anne ya caMdasIha-bhavadattAdayo bahave rAyANo / tehiM varadhaNU seNAvaI abhisiMciUNa pesio dIharAiNo uvari / payatto aNavarayaM gNtuN| etthaMtare pesio dIheNa kaDagAINa duuo| ninbhacchio ya so tehiM / appaNA vi aNavarayapayANaehiM gacchaMtA pattA kaMpillapuraM / tao samaMtao niruddhaniggamapavesaM kayaM taM / tao so doharAyA 'kettiyaM kAlaM bile paviTehiM acchiyavaM?" ti sAhasamavalaMbiUNa niggao smmuho| samAvaDiyaM mahAsamaraM doNha vi sennANaM / tao bhaggaM NiyasennaM daTTaNa dIho kAUNa porusaM 'annahA vi Natthi mukkhoM tti kaliUNa smmuhmuvddio| tao taM pecchiUNa baMbhadatto saMdhukkiyakovAnalo calio tadamimuhaM / laggamAohaNaM / tao gaMDIva-khagga-kuMta-gayA-bhiMDimAlapamuhehiM pahariUNa mukkaM baMbhadattaNa cakaM / teNa dIharAiNo kabaMdhIkayaM sarIraM / to 'jayai cakkavaTTI' tti ucchalio klylo| siddhagaMdhabehi mukA kusumavuTTI, vuttaM ca-jahesa bArasamo
Page #405
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhA- khyA laghuvRttiH / citra // 196 // cakkavaTTI uppanno / tao purajaNavaeNa nAgarigaloeNa ya ahiNaMdijamANo paviTTho NiyamaMdiraM / kao sayalasAmaMtehiM trayodazaM mahAcakkavaTTirajAmiseo / pasAhiyaM ciraMtaNacakkavaTTikameNa chakkhaMDa pi bharahaM / samAgayaM puSphavaIpamuhaM sayalamaMteuraM citrasambhUal evaM cakkavaTTittaNaM kuNaMtassa gacchaMti diNA / annayA naDeNa vinnatto-jahA mahArAya ! anja mahuyarIgIyaM nAma * tIyAkhya naTTavihiM dasaissAmi tti / teNa vuttaM--evaM hou tti / tao avarohasamae pAraddho nacciuM / etthaMtare dAsaceDIemadhyayanam / sayalakasamasamika sayalakusumasamiddhaM baMbhadattassa kusumadAmagaMDamuvaTThaviyaM / taM pecchaMtassa mahayarIgIyaM ca suNaMtassa viyappo jAoevaMviho nADayavihI diTThapuvo mae / evaM ciMtaMtassa 'sohamme paumagumme vimANe diTThapuvu' tti sumario putvabhavo, gao ya mucchaM, paDio ya bhUmIe / tao pAsaparivattiNA sAmaMtaloeNa sarasacaMdaNAliMpaNeNa samAsatthIkao / / sambhUta vktvytaa| tao rAiNA sumariyaputvabhavabhAivaiyareNa tayannesaNatthaM rahassaM goviMteNa bhaNio niyahiyayaniviseso varadhaNU nAma mahAmaco-jahA laMbiUNa imaM 'Asva dAsau mRgau haMsau, mAtaGgAvamarau tthaa| silogaddhaM ghosAvesu Nagare tiyacaukaca-| caresuM, jo eyassa silogassa pacchimaddhaM pUrei tassa rAyA niyayarajassa addhaM dei ti / evaM ca paidiNaM payatta-| mAghosaNaM / laMbio bahusu paesesu pAo / atrAvasare sa pUrvabhavikazcitrAbhidhAnastatsahodarajIvaH purimatAlanagarAd ibhyaputro bhUtvA saJjAtajAtismaraNo gRhItavratastatraivAgataH, samavasRto manoramAbhidhAne kAnane / tatra yathAprAsuke bhUbhAge nikSipya pAtrAyupakaraNaM sthito dharmadhyAnopagataH kAyotsargeNa / atrAntare AraghaTTena paThyamAnam 'Akha dAsau | mRgau haMsau, mAtaGgAvamarau tthaa|' idaM zlokArddha nizamya prAha muniH-'eSA nau SaSThikA jAtiranyonyAbhyAM viyuktayoH // 196 // // 1 // tato'sAvAraghaTTikastacchokAI patrake likhitvA praphullAsyapaGkajo gato rAjakulam , paThitaH prabhoH purataH sampUrNaH zlokaH / tataH snehAtirekeNa gato rAjA mUrchAm / tataH kSubhitA sbhaa| roSavazagatena pariSajanena 'etadvacanena rAjA
Page #406
--------------------------------------------------------------------------
________________ citra IdRzI dazAM gataH' iti cpettaabhihntumaarbdhH| tena hanyamAnenoce-'na mayA pUritaH' iti vilapannasau mocitaH kadartha-16 lal kebhyaH, pRSTazca-ko'sya pUrakaH ? iti / sa prAha-araghaTTasamIpavartI muniriti / tato rAjA candanarasasekAdimirlabdha-AL sambhUta cetano'vagatamunivarAgamavRttAntaH tadbhaktisnehAkRSTacittaH saparikaro niryayau / dadRze ca tena munirudyAne, tuSTacetasA vanditaH, vktvytaa| savinayamupaviSTastadantike / muninA'pyArabdhA dharmadezanA-darzitA bhavanirguNatA, varNitAH karmabandhahetavaH, zlAghito mokSamArgaH, khyApitaH zivasaukhyAtizayaH / tataH saMvignA pariSat , na bhAvito brhmdttH| prAha ca-yathA svasaGgamasukhenA''hAditA vayaM tathA''hAdayatu bhavAn rAjyasvIkaraNena, pazcAt tapaH samameva kariSyAvaH, etadeva vA tapasaH phalam / munirAha--yuktamidaM bhavatAmupakArodyatAnAm , kevalaM durlabheyaM mAnuSyAvasthA, satataM yAtukamAyuH, caJcalA zrIH, anavasthitA dharmabuddhiH, vipAkakaTavo viSayAH, tadAsaktAnAM dhruvo narakapAtaH, durlabhaM punarmokSabIjam , vizeSato viratiratnam, na tattyAgAd dustaranarakapAtahetukakatipayadinabhAvirAjyAzrayamAhAdayati cittaM viduSAm / tataH parityajya kadAzayaM smara prAgbha|vAnubhUtaduHkhAni, piba jinavacanAmRtarasam , saJcara taduktamArgeNa, saphalIkuru manujajanmeti / sa pAha-bhagavan ! upanata-1X sukhatyAgena adRSTasukhavAJchA ajJAnatAlakSaNam , tanmaivamAdiza, kuru matsamIhitam / tataH punaruktamukto'pi yadA na pratibudhyate tadA cintitaM muninA-AH ! jJAtaM pUrvabhave sanatkumAracakristrIratnA'lakasaMsparzanavedanAd jAtAbhilASAtirekeNa | mayA nivAryamANenApi kRtaM tatprAptyarthaM sambhUtena satA nidAnam , tadidaM vijRmbhate / ataH kAladRSTavadasAdhyo'yaM jinavacanamatratatrANAmiti / gato muniH, kAlAntareNa mokSaM ca prAptaH / rAjJo'pi cakrisukhamanubhavato'tItaH kazcit kAlaH / / anyadaikena dvijAtinokto'sau-bho nRpeza ! mamedRzI vAJchA utpannA yadi cakribhojanaM bhuje| rAjJA uktam-bho| dvija! na mAmakamannaM tvaM bhoktuM kSamaH, yato mAM hitvA etadannamanyasya na samyak pariNamati / tato dvijenoktam-dhigastu te |
Page #407
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / // 197 // citra rAjyalakSmImAhAtmyaM yadannamAtradAnenApyAlocayasi / tato rAjJA asUyayA'nujJAtam / bhojitazcAsau AhAradAnena svabhAryA- trayodazaM putra-suSA-duhita-pautrAdibAndhavavRndAnvitaH / gataH svagRham / AgatAyAM nizIthinyAM pariNamatyanne'tyantajAtonmAdaprasaraH citrasambhUanapekSitamAtR-snuSA-bhaginIvyatikaro gurumadanavedanAnaSTacittaH pravRtto'nyo'nyamakAryamAcarituM dvijaparijanaH / pariNate tIyAkhyacA''nne pratyUSasi lajito dvijaH parijanazca anyonyamAsyaM darzayitumapArayan nirgato nagarAt / cintitazca dvijena-katha- mdhyynm| manimittavairiNA rAjJetthaM viDambito'ham ? / tato'marpitena tena vane'TatA dRSTa eko'jApAlakaH sa karkarikAbhirazvatthapatrANi kANIkurvan / cintitaM ca tena-'madvivakSitakAryakaraNayogyo'yam' iti kRtvA upacaritastena dAnamAnAdibhiH, kathitastena sambhUtasvAbhiprAyastasya rahasi / tenApi pratipannam / anyadA gRhAnnirgacchato brahmadattasya kuTyAntaritatanunA amoghavedhyatvena goli vktvytaa| kayaikakAlamutpATite locane / tato rAjJA tadvRttAntamavetyotpannakopena saputrabAndhavo'sau ghAtitaH purohitH| anyAnapi dvijAn ghAtayitvA ukto mazrI-yathaiSAmakSINi sthAle nikSipya mama purato nidhehi yenAhaM svahastamanena khasukhamutpAdayAmIti / matriNA'pi kliSTakarmodayavazatAM tasyAvagamya zAkhoTakataruphalAni sthAle nikSipya tasyArpitAni / so'pi raudrAdhyavasAyopagatastAni akSibuddhyA mardayan svaM sukhAkurvan dinAnyativAhayati / evaM ca vidadhato'tItAni katicid dinAni / tataH sapta varSazatAni SoDazottarANi AyuranupAlya tatkSaye pravarddhamAnaraudrAdhyavasAyo mRtvotpannaH saptamanarakapRthivyAM trayastriMzatsAgarAyurnAraka iti // sAmprataM sUtramanusriyate|jAIparAiokhalu, kAsi NiyANaM tu hthinnpurmmi| culaNIi baMbhadatto, uvavanno paumagummAo1] IS // 197 // vyAkhyA-jAtyA-prastAvAt cANDAlajAtyA parAjitaH-abhibhUto jAtiparAjitaH 'khalu' vAkyAlaGkAre "kAsi" tti akArSIt 'nidAnaM' 'cakravartipadAvApti, bhavedi'tyevamAtmakam , 'tuH' pUraNe, hastinAgapure culanyAM brahmadatta FOXOXOXOXOXOXOXO
Page #408
--------------------------------------------------------------------------
________________ XXXXXXXXXXXoto) utpannaH 'padmagulmAt' nalinIgulmavimAnAt cyutveti zeSaH / iti sUtrAkSarArthaH // 1 // bhAvArthaH kathAnakAdabaseyaH, natra kathitama / 'culanyAM brahmadatta utpannaH' ityuktama , sa ca ka ? ityAha mambhUtakaMpille saMbhUo, citto puNa jAo purimtaalmmi| siDikalammi visAle, dhammaM soUNa pavAo2/Xmunyo: sautra ___ vyAkhyA- 'kAmpilye' kAmpilyanAmni nagare 'sambhUnaH' pUrvajanmani sambhUtanAmA, citrasya tu kA vArtA || vktvytaa| ityAha-citraH punarjAtaH purimatAlapure zreSTikule 'vizAle' putrapautrAdibhirvistIrNe, prAptavayAzca tathAvidhAcAryasannidhau | dharma zrutvA pratrajita iti sUtrArthaH / / 2 // tataH kim ? ityAha ...... kaMpillammi ya nayare, samAgayA do vi citt-sNbhuuyaa| suhadukkhaphalavivAgaM, kahiMti te ekamekassa 3 vyAkhyA-kAmpilye ca nagare 'samAgato' militau dvAvapi citra-sambhUtau janmAntaranAmataH 'sukhaduHkhaphalavipAkaM' | sukRtaduSkRtakarmAnubhAvarUpaM kathayataH to "ekkamekassa" tti 'ekaikamya' parasparaM sarvatra vartamAnanirdezaH tatkAlavivakSayA | iti sUtrArthaH // 3 // sAmprataM yaduktaM sukhaduHkhaphalavipAkaM to kathayAmAmaturiti cakravartI yathA kathayAmAsa tathA sambandhapurassaramAha cakkavaTTI mahiDDIo, baMbhadatto mhaayso| bhAyaraM bahumANeNa, imaM vayaNamabbavI // 4 // Asimo bhAyarA do vi, annamannavasANugA / annamannamaNUrattA, annamannahiesiNo // 5 // dAsA dasanne AsI, miyA kAliMjare Nage / haMsA mayaMgatIrAe, sovAgA kAsibhUmie // 6 // devA ya devalogammi, AsI amhe mahiDDiyA / imA No chaDhiyA jAI, annamannaNa jA viNA // 7 // vyAkhyA-cakravartI 'maharddhikaH' bRhadvibhUtiH brahmadatto mahAyazAH 'bhrAtaraM' janmAntarasodaraM 'bahumAnena' mAnaprati *XXXXXXXXX
Page #409
--------------------------------------------------------------------------
________________ trayodazaM citrasambhU |tiiyaakhymdhyynm| zrIuttarA- bandhena 'idaM vakSyamANalakSaNaM 'vacana' vAkyam 'abravIt uktavAn-yathA "Asimo" tti abhUvA''vAM bhrAtarau dvAvapi dhyayanasUtre | anyo'nya-parasparaM "vasANuga" tti vazam-AyattatAmanugacchantau yo tAvanyo'nyavazAnugau, tathA 'anyo'nyamanuraktau / zrInemica- atIva snehavantau, tathA 'anyo'nyahitaiSiNau' parasparazubhAbhilASiNau / punaH punaranyonyagrahaNaM ca cittatulyatAtizayakhyA ndrIyA panArtham, makArazca sarvatrAlAkSaNikaH / keSu punarbhaveSvitthamAvAm abhUva ? ityAha-dAsau 'dazArNe' dazArNadeze sukhabodhA- XII"Asi" tti abhUva, mRgau kAliJjaranAmni nage, haMsau mRtagaGgAtIre, 'zvapAko' cANDAlau "kAsibhUmie" tti | khyA laghu- | 'kAzIbhUmyAM' kAzyabhidhAne janapade, devau 'devaloke' saudharmAbhidhAne abhUva 'amhe" tti AvAM maharddhiko na tu vRttiH / | kilbiSiko, "imA No" tti AvayoH SaSThikA jAtiH, kIdRzI yA ? ityAha-"annamanneNaM" ti 'anyonyena' paraspareNa | 'yA vinA' ko'rthaH ?-parasparasAhityarahitA viyuktayoryakA iti bhAvaH iti sUtracatuSTayArthaH // 4-5-6-7 // itthaM // 198 // cakravartinokte munirAha kammA NiyANappagaDA, tume rAya! viciNtiyaa| tesiM phalavivAgeNa, vippogmuvaagyaa||8|| vyAkhyA-'karmANi' jJAnAvaraNIyAdIni, nidAna-sAbhiSvaGgaprArthanArUpaM tena prakarSeNa kRtAni-vihitAni nidAnaprakRtAni nidAnavazanibhaddhAnItyarthaH tvayA rAjan ! vicintitAnIti, taddhetubhUtA''rtadhyAnAbhidhyAnataH kamoNyapi tathocyante, 'teSAm evaMvidhakarmaNAM phalaM cAsau vipAkazca-zubhA'zubhajanakatvalakSaNaH phalavipAkastana vaprayAga' viraham 'upAgato' prAptau / kimuktaM bhavati ?-yat tadA tvayA'smannivAritenApi nidAnamanuSThitaM tatphalametad yadAvostathAbhUtayorapi viyoga iti suutraarthH|| 8 // itthamavagataviyogahetuzcakrI punaH praznayitumAha saccasoyappagaDA, kammA mae purA kaDA te aja pari jAmo, kiM nu citte vi se thaa?||9|| citrasambhUtamunyoH sAtrI vktvytaa| // 198 //
Page #410
--------------------------------------------------------------------------
________________ dilA citrasambhUtamunyoH sautrI vktvytaa| vyAkhyA-satyaM-mRSAbhASAparihArarUpaM zaucam-amAyamanuSThAnaM tAbhyAM prakaTAni-khyAtAni karmANi-prakramAt zubhAnuSThAnAni mayA purA kRtAni yAnIti gamyate, tAni 'adya' asminnahani, zeSatadbhavakAlopalakSaNaM caitat , "parimuMjAmo" tti 'paribhuJje' tadvipAkopanatastrIratnAdiparibhogadvAreNa vedaye / yatheti gamyate, 'kimiti prabhe, 'nu' iti vitarke, 'citro'pi citranAmA'pi, ko'rthaH ?-bhavAnapi "se" iti tAni tathA paribhuGkte ?, naiva bhuGkte bhikSukatvAd bhvtH| tathA ca kimiti tava yAni mayaiva sahopArjitAni karmANi viphalAni jAtAnItyAzaya iti sUtrArthaH // 9 // munirAha sarva sucinnaM saphalaM jarANaM, kaDANa kammANa Na mokkhu asthi / atthehi kAmehi ya uttamehiM, AyA mamaM punnaphalovaveo // 10 // jANAhi saMbhUya! mahANubhAgaM, mahiDiyaM punnaphalovaveyaM / cittaM pi jANAhi taheva rAyaM, iDDI juI tassa vi appabhUyA // 11 // mahattharUvA vayaNappabhUyA, gAhA'NugIyA NarasaMghamajjhe / jaM bhikkhuNo sIlaguNovaveyA, iha jayaMte samaNo mhi jaao||12|| vyAkhyA-'sarva' niravazeSa 'sucIrNa' zobhanamanuSThitaM tapaHprabhRtIti gamyate, saphalaM narANAm , upalakSaNatvAcca zeSaprANinAm / kimiti ? yataH 'kRtebhyaH' arthAda avazyavedyebhyaH karmabhyo na 'mokSaH' muktirasti, dadati hi tAni nijaphalamavazyamiti bhAvaH / prAkRtatvAt suvyatyayaH / syAdetattva yaiva vyabhicAra ityAha-'arthaiH' dravyaiH 'kAmaizca' pratItaiH 'uttamaiH' pradhAnarupalakSitaH sannAtmA mama 'puNyaphalopetaH' cakravartitvaprAptyA zubhakarmaphalAnvita iti yathA tvaM jAnAsi / / he sambhUta ! 'mahAnubhAgaM' bRhanmAhAtmyaM maharddhika' sAtizayavibhUtiyuktam ata eva puNyaphalopetaM citramapi jAnIhi u0a034
Page #411
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / // 199 // FOX8X8X 'tathaiva' viziSTameva he rAjan ! / kimityevam ? ata Aha-- 'RddhiH' sampat 'dyutiH' dIptiH 'tasyA'pi ' janmAntaranAmataH citrAbhidhAnasya mamA'pIti bhAvaH cazabdo yasmAdarthe, tato yasmAt 'prabhUtA' bahrI, gRhasthabhAve mamA'pyevaMvidhatvAdeveti bhAvaH // yadi tavApyevaMvidhA samRddhirAsIt tat kimiti pratrajitaH ? ityAha- 'mahArtharUpA' anantadravyaparyAyAtmakatayA bahvarthasvarUpA, vacanena aprabhUtA - alpabhUtA vacanAlpabhUtA stokAkSaretyarthaH, kA asau ? gIyate iti gAthA sA cehArthAd dharmAbhidhAyinI sUtrapaddhatiH, anulomaM gItA - kathitA anugItA, anena zrotranukUlaiva dezanA kAryeti khyApitaM bhavati / ka ? | ityAha- narasaGghamadhye, 'yAM' gAthAM zrutveti zeSaH, 'mikSavaH' munayaH zIlaM - cAritraM guNaH - jJAnaM tAbhyAmupetAH 'iha' jinapravacane 'yatante' yatnavanto bhavanti, sopaskAratvAt sA mayA'pyAkarNitA, tataH zramaNo'smyahaM jAtaH, na tu duHkhadgdha| tvAditi bhAva iti sUtratrayArthaH // 10-11-12 // itthaM muninA'bhihite brahmadattaH svasamRddhyA nimantrayitumAhauccoda mahu kakke yabaMbhe, paveDyA AvasahA ya rammA / imaM gihaM cittadhaNappabhUyaM, pasAhi paMcAlaguNovaveyaM // 13 // hi gIhi ya bAiehiM NArIjaNAI parivArayaMto / bhuMjAhi bhogAI imAI bhikkhU !, mama rocaI pavajjA hu dukkhaM // 14 // vyAkhyA - uccodayo madhuH karkaH, cazabdAt madhyo brahmA ca paca prAsAdAH pradhAnAH praveditAH, mama varddhaki purassaraiH surairupanItA ityarthaH, 'AvasathAzca' zeSabhavanaprakArAH 'ramyAH' ramaNIyAH, ete tu yatraiva cakriNe rocate tatraiva bhavanti | iti vRddhAH / kiJca - 'idaM' pratyakSaM 'gRham' avasthitaprAsAdarUpam prabhUtaM - bahu citram - anekaprakAraM dhanaM yasmin tat prabhUtacitradhanaM prAkRtatvAzca pUrvAparanipAtaH, 'prasAdhi' pratipAlaya paJcAlA nAma janapadastasmin guNAH - indriyopakAriNo O-X-X8-XOXO trayodazaM citrasambhUtIyAkhyamadhyayanam / citra sambhUtamunyoH sautrI vaktavyatA / // 199 //
Page #412
--------------------------------------------------------------------------
________________ XXXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOX | rUpAdayastairupetaM paJcAlaguNopetam , kimuktaM bhavati ?-paJcAleSu yAni viziSTavastUni tAnyasmin gRhe sarvANyapi santi / / citrapaJcAlAnAM tadA'tyudIrNatvAt paJcAlagrahaNam, anyathA hi bharate'pi yad viziSTaM vastu tat tadneha eva tadA''sIt // sambhUtakiJca-"naTrehiM" ti nRtyaiH gItaiH, casya bhinnakramatvAt vAditraizca nArIjanAn 'parivArayan' parivAraM kurvan mukha bhogAnamunyoH sautrI |'imAn' paridRzyamAnAn , sUtratvAt sarvatra liGgavyatyayaH, he bhikSo! / iha tu yad gajaturaGgAdi anabhidhAya strINAmevAbhidhAnaM | vktvytaa| tat strIlolupatvAt tasya, tAsAmeva vA'tyantAkSepakatvakhyApanArtham / kimityevam ? ata Aha-mahyaM rocate' pratibhAti | pravrajyA 'huH' avadhAraNe bhinnakramazca, duHkhameva, na manAgapi sukhamiti bhAva iti sUtradvayArthaH // 13-14 // itthaM cakriNokte muniH kiM kRtavAn ? ityAha taM puvaneheNa kayANurAgaM, NarAhivaM kAmaguNesu giddhaM / dhammassio tassa hiyANupehI, citto imaM vayaNamudAharitthA // 15 // vyAkhyA-'' brahmadattaM pUrvasnehena kRtAnurAgaM narAdhipaM kAmaguNeSu gRddhaM 'dharmA''zritaH' dharmasthitaH 'tasyeti cakriNaH [hitAnuprekSI' hitakAGkI 'citraH' citrajIvayatiH idaM vAkyamudAhRtavAniti suutraarthH|| 15 // kimudAhRtavAn ? ityAhasavaM vilaviyaM gIyaM, sabaM naE viDaMbiyaM / save AbharaNA bhArA, save kAmA duhAvahA // 16 // bAlAbhirAmesu duhAvahesu, Na taM suhaM kAmaguNesu rAyaM / virattakAmANa tavodhaNANaM, jaM bhikkhuNaM sIlaguNe rayANaM // 17 // ___ vyAkhyA-sarva 'vilapitaM' vilapitaprAyaM nirarthakatayA gItam , mattabAlakagItavat / sarvaM nRtyaM 'viDambitaM' viDambanAprAyam , yakSAdhiSThitapItamadyAdyaGgavikSepavat |srvaanni AbharaNAni bhArAH, tattvato bhArarUpatvAt teSAm / tathAhi-kasyacit XXXXXXXXXX
Page #413
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / zreSThiputrasya bhAryA praNayavatI AsIt / sA'nyadA nijazvazvA zilAputrakaM gRhmdhyaadaanaayitaa| tayoktam-na zaknomyahamenamatibhArikamAnayitum / tatastadbharttA tacchrutvA 'aho! etasyAH zarIrasyAyAsarakSaNAyAlIkavaSTottaradAnam , tacchikSayAmyetAmiti vicintya maThayitvA'sau zilAputrakaH suvarNena smrpitstsyaaH| tayA ca kaNThAbharaNIkRtaH / anyasminnahani smAritaM tadvacasteneSat smitvA tsyaaH| vilakSIbhUtA'sAviti / tathA sarve kAmA duHkhAvahAH, mRgAdInAmiva Ayatau duHkhahetutvAd narakahetutvAcceti // tathA bAlAnAm abhirAmAH-cittAbhiratihetavo ye teSu duHkhAvaheSu uktanyAyena na tat sukhaM kAmaguNeSu rAjan !, "virattakAmANa" tti kAmaviraktAnAM tapodhanAnAM yat' sukhamiti sambandhaH, mithUNAM zIlaguNe ratAnAmiti sUtradvayArthaH // 16-17 // samprati dharmaphalopadarzanapurassaramupadezamAha nariMda jAI ahamA narANaM, sovAgajAI duhao gayANaM / jahiM vayaM savajaNassa vesA, vasIya sovaagnnivesnnesu||18|| tIse ya jAIi u pAviyAe. vucchA musovaagnnivesnnesu| sabassa logassa dugaMchaNijA, ihaM tu kammAI purekaDAI // 19 // so dANisiM rAya mahANubhAgo, mahiDio punnphlovveo| __ caittu bhogAiM asAsayAI, AyANaheuM abhiNikkhamAhi // 20 // vyAkhyA-'bho narendra !' cakravarttin ! jAtiH 'adhamA' nikRSTA narANAM madhye zvapAkajAtiH "duhau" tti dvayorapi gatayoH / kimuktaM bhavati ?-yadA''vAM zvapAkAvutpannau tadA sarvajanagarhitA jAtirAsIt / kadAcit tAmapyavApya anyatraivoSitau syAtAmityAha-yasyAM vayam , prAkRtatvAd bahuvacanama, sarvajanasya 'dveSyo agrItikarau "vasIya" ti 'avasAva' trayodazaM citrsmbhuutiiyaakhymdhyynm| citrasambhUtamunyoH sautrI vktvytaa| // 20 // // 20 //
Page #414
--------------------------------------------------------------------------
________________ citra uSitau 'zvapAkanivezaneSu' cANDAlagRheSu // kadAcit tatrA'pi vijJAnavizeSAdinA ahIlanIyAveva syAtAmityAha-tasyAMsa ca 'jAto' zvapAkasambandhinyAM ca, 'tuH' vizeSaNe, tatazca zeSajAtibhyaH kutsitatvaM vizinaSTi, pApaiva pApikA-kutsitA | sambhUtatasyAM "vucche" tti uSitau "mu' ityAvAM zvapAkanivezaneSu sarvasya lokasya 'jugupsanIyau' hIlanIyau / 'ihe'tyasmin janmani munyoH sautrI | 'tuH' punararthaH tata iha punaH 'karmANi' zubhAnuSThAnAni "purekaDAI" pUrvakRtAni viziSTajAtyAdInAM nibandhanamiti zeSaH / | vktvytaa| tataH utpannapratyayaiH punastadupArjanAyaiva yatno vidheyo na tu viSayAbhiSvaGgavyAkulitamAnasaireva stheyamiti bhAvaH // yatazcaivamataH 'saH' iti sambhUtanAmA anagAra AsIt / "dANisiM" ti dezIyabhASayA idAnIM rAjA mahAnubhAgo maharddhikaH puNyaphalopetazca san dRSTaphalatvenAbhiniSkrAmeti smbndhH| kiM kRtvA ? ityAha-tyaktvA bhogAn azAzvatAn , AdIyatesadvivekaihyate iti AdAnaH-cAritradharmastaddhetoH 'abhiniSkAma' Abhimukhyena pravrajito bhava, gRhasthatAyAM hi na sarvaviratirUpacAritrasambhava iti sUtratrayArthaH // 18-19-20 // ka iva tadakaraNe doSaH ? ityAha iha jIvie rAya ! asAsayammi, dhaNiyaM tu punnAiM akuvmaanno| so soyaI macumuhovaNIe, dhammaM akAUNa parammi loe // 21 // vyAkhyA-iha jIvite manuSyasambandhinyAyuSi rAjan ! 'azAzvate' asthire "dhaNiyaM ta"tti atizayenaiva na tu dhvajapaTaprAntAdivat caJcalatAmAtreNa 'puNyAni' puNyahetubhUtAni zubhAnuSThAnAnyakuvoNaH 'saH' iti puNyAnupArjakaH zocate' duHkhAtaH pazcAttApaM vidhatte / mRtyumukhaM-maraNagocaramupanItaH tathAvidhakarmabhirupaDhaukitaH san dharmamakRtvA "parammi" tti | casya gamyamAnatvAt parasmiMzca 'loke' janmAntararUpe gata iti zeSaH / narakAdiSu hyasahyA'sAtavedanArditazarIraH zazinRpa
Page #415
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhA khyA laghuvRttiH / // 201 // 90XXX 0X108 vat 'kiM na mayA tadaiva sadnuSThAnamanuSThitamiti khidyata evA'dharmakArIti sUtrArthaH // 21 // syAdetat -- mRtyumukhopanItasya paratra ca duHkhAbhihatasya svajanAdyastrANAya bhaviSyanti tato na zociSyante ityAzaGkayAhajaha sIho va miyaM gahAya, maccU NaraM Nei hu aMtakAle / Na tassa mAyA va piyA va bhAyA, kAlammi tammisaharA bhavaMti // 22 // Na tassa dukkhaM vibhayaMti NAyao, Na mittavaggA Na suyA Na baMdhavA / ego sayaM paccahoi dukkhaM, kattAramevaM aNujAi kammaM // 23 // vyAkhyA - 'yathe' tyaupamye 'ihe' ti loke 'siMha: ' mRgapatiH 'vA' iti pUraNe, 'mRgaM' kuraGgaM gRhItvA prakramAt paralokaM | nayatIti sambandhaH / evaM 'mRtyu' kRtAntaH 'naraM' puruSaM nayati, 'huH' avadhAraNe, tato nayatyeva, 'antakAle' jIvitavyAvasAnasamaye / na 'tasya' mRtyunA nIyamAnasya mAtA vA pitA vA "bhAya" tti vAzabdasyeha gamyamAnatvAt bhrAtA vA 'kAle tasmin' jIvitAntarUpe aMzaM prakramAt jIvitabhAgaM dhArayanti - mRtyunA nIyamAnaM rakSantItyaMzadharAH, uktaM hi - " na pitA bhrAtaraH putrAH, na bhAryA na ca bAndhavAH / na zaktA maraNAt trAtuM, magnAH saMsArasAgare // 1 // " iti // syAdetat -- jIvi - tArakSaNe'pi duHkhAMzahAriNo bhaviSyanti ata Aha--na 'tasya' mRtyunA nIyamAnasya 'duHkhaM' zArIraM mAnasaM vA 'vibhajanti' vibhAgIkurvanti ' jJAtayaH' dUravarttinaH svajanA na 'mitravargAH' suhRtsamUhA na 'sutAH' putrA na 'bAndhavAH' nikaTavarttinaH svajanAH, kintu 'eka: ' advitIya: 'svayam' AtmanA 'pratyanubhavati' vedayate 'duHkhaM' klezam / kimiti ? yataH 'karttArameva ' upArjayitArameva 'anuyAti' anugacchati karmeti sUtradvayArthaH // 22-23 // itthamazaraNatvabhAvanAmabhidhAyaikatva bhAvanAmAha XCXCXCXCX trayodazaM citrasambhUtIyAkhya madhyayanam / citra sambhUta munyoH sautrI vaktavyatA / // 201 //
Page #416
--------------------------------------------------------------------------
________________ citra ciccA dupayaM cauppayaM ca, khettaM gehaM dhaNa-dhannaM ca savaM / sakammabiio avaso payAi, paraM bhavaM suMdara pAvagaM vA // 24 // sambhUtataM ikkagaM tucchasarIragaM se, citIgayaM Danjhiya pAvageNaM / PalmunyoH sautrI bhajjA ya putto vi ya NAyao ya, dAyAramannaM aNusaMkamaMti // 25 // vktvytaa| vyAkhyA-tyaktvA 'dvipadaM ca bhAryAdi 'catuSpadaM ca' hastyAdi kSetram' ikSukSetrAdi 'gRhaM dhavalagRhAdi "dhaNaM" ti | 'dhana kanakAdi 'dhAnyaM ca zAlyAdi sarvam , tataH kim ? ityAha-svakarmadvitIyaH' AtmakarmasahAyaH 'avazaH' asvatantraH prayAti 'param' anyaM 'bhavaM' janma "suMdara" tti bindulopAt 'sundaraM' svargAdi 'pApakaM vA' narakAdi, svakRtakarmAnurUpa| miti bhAvaH // syAdetat-jIvena tyaktasya zarIrasya kA vArtA ? ityata Aha-tad' iti yat tena tyaktam 'ekam' advitIyaM - tuccham-asAraM zarIrakam , anayostu vizeSaNasamAsaH, "se" 'tasya' bhavAntaragatasya sambandhi 'citigataM' citAprAptaM dagdhvA 'tuH' pUraNe, 'pAvakena' agninA, bhAryA ca putro'pi ca jJAtayazca 'dAtAram' amilaSitavastusampAdayitAramanyam | 'anusaGkAmanti' upasarpanti / te hi gRhamanenAvaruddhamAsta iti tad bahirniSkAsya janalajjAdinA ca bhasmasAtkRtya kRtvA ca laukikakRtyAni Akrandya ca katicid dinAni punaH svArthatatparatayA pUrvavad vilasanti na tadvArtAmapi pRcchantItyabhiprAya iti sUtradvayArthaH // 24-25 // kizca uvaNijjaI jIviyamappamAyaM, vannaM jarA harai Narassa raayN!| paMcAlarAyA! vayaNaM suNAhi, mA kAsi kammAI mahAlayAI // 26 // vyAkhyA-'upanIyate' Dhaukyate prakramAd mRtyave tathAvidhakarmabhiH 'jIvitam' AyuH 'apramAda' pramAdaM vinaiva, AvI
Page #417
--------------------------------------------------------------------------
________________ X zrInemica vRttiH / zrIuttarA-| cImaraNato nirntrmitybhipraayH| 'varNa' susnigdhacchAyAtmakaM jarA harati narasya he rAjan ! / yatazcaivamataH paJcAlarAja! trayodazaM dhyayanasUtre vacanaM 'zRNu' AkarNaya, kiM tat ? mA kArSIH karmANi "mahAlayANi" tti atizayamahAnti pazcendriyavyaparopaNa citrasambhUSIkuNimabhakSaNAdInIti sUtrArthaH // 26 // evaM muninokte nRpatirAha tIyAkhyandrIyA X ahaM pi jANAmi jaheha sAhU!,jaM me tuma sAhasi vakameyaM / mdhyynm| sukhabodhAbhogA ime saMgakarA bhavaMti, je dujayA ajo! amhArisehiM // 27 // citrakhyA laghu- vyAkhyA-ahamapi jAnAmIti tatheti zeSaH, 'yathA' yena prakAreNa 'iha' asmin jagati sAdho ! yad 'me' mama tvaM sambhUta'sAdhayasi' kathayasi 'vAkyam' upadezarUpaM vacaH etad' anantaroktam / tat kathaM na viSayAn parityajasi ? ata Aha almunyoH sautrI bhogA ime 'saGgakarAH pratibandhotpAdakA bhavanti ye yattadornityAbhisambandhAt te dustyajAH Arya ! 'asmAdRzaH' gurukarma-| // 202 // vktvytaa| bhiriti sUtrArthaH / / 27 / kiJcahatthiNapurammi cittA!, daTTaNaM NaravaI mahiDDiyaM / kAmabhogesu giddheNaM, NiyANamasuhaM kaDaM // 28 // tassa me appaDikaMtassa, imaM aiyArisaM phalaM / jANamANo vijaM dhamma.kAmabhogesu mucchio||29|| vyAkhyA-hastinAgapure he 'citra !' citranAman mune! dRSTvA 'narapati' sanatkumAranAmAnaM caturthacakravartinaM maha[rddhikaM kAmabhogeSu gRddhena nidAnam 'azubham' azubhAnubandhi kRtamiti // "tassa" tti suvyatyayena 'tasmAd' nidAnAd me' mama 'apratikrAntasya' apratinivRttasya, tadA hi tvayA bahudhocyamAne'pi na maJcetasaH pratyAvRttirabhUditi, 'idametA // 202 // dazama anantaravakSyamANarUpaM 'phalaM' kAryam , yat kIdRga ? ityAha-jANamANo vi" ti prAkRtatvAt jAnannapi yadahaM 1 satyapi ca jIvite / DIP
Page #418
--------------------------------------------------------------------------
________________ citrasambhUtamunyoH sautrI vktvytaa| | 'dharma' zrutadharmAdikaM kAmabhogeSu 'mUchitaH' gRddhaH, tadetat kAmabhogeSu mUrcchanaM mama nidAnakarmaNaH phalamiti sUtradvayArthaH // 28-29 // punarnidAnaphalamevodAharaNato darzayitumAha nAgo jahA paMkajalAvasanno, da9 thalaM NAbhisamei tiirN| evaM vayaM kAmaguNesu giddhA, Na bhikkhuNo maggamaNuvvayAmo // 30 // vyAkhyA-'nAgaH' hastI 'yathe'tyupanyAse, paGkapradhAnaM jalaM paGkajalaM tatrA'vasannaH-nimagnaH paGkajalAvasannaH san dRSTvA sthalaM 'na' naiva 'abhisameti' prApnoti 'tIraM' pAram apergamyamAnatvAt tIramapi AstAM sthalamiti bhAvaH / evaM vayaM kAmaguNeSu gRddhAH na 'mikSoH' sAdhoH 'mArga' panthAnaM sadAcAralakSaNam 'anubrajAmaH' anusarAma iti sUtrArthaH // 30 // punaranityatAdarzanAya munirAha accei kAlo tUraMti rAIo, Na yAvi bhogA purisANa NicA / . uvecca bhogA purisaM cayaMti, dumaM jahA khINaphalaM va pakkhI // 31 // | vyAkhyA-'atyeti' atikrAmati 'kAlaH' yathAyuSkakAlaH. kimiti ? yataH 'svaranti' zIghraM gacchanti 'raatryH'| rajanyaH, dinopalakSaNaM caitat, tato'nena jIvitasyA'nityatvamuktam / uktaM hi-"kSaNa-yAma-divasa-mAsacchalena gacchanti jIvitadalAni / iti vidvAnapi kathamiha, gacchasi nidrAvazaM rAtrau ? // 1 // " na ca bhogA api, aperatra sambandhAt puruSANAM nityAH' zAzvatAH, yata upetya khapravRttyA na tu puruSAbhiprAyeNa bhogAH puruSaM tyajanti, kamiva ka iva ? ityAhadrumaM kSINaphalaM yathA 'pakSI' vihaga iva, phalopamAni hi puNyAni, tatastadpagame puruSaM pakSivad bhogA muzcantIti suutraarthH| // 31 // yata evamataH
Page #419
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhA khyA laghuvRttiH / 1120311 XXX jai taMsi bhoge cauM asatto, ajjAI kammAI karehi rAyaM / / dhamme Thio sabapayA kaMpI, to hohisi devo io viudhI // 32 // vyAkhyA- yadi tvamasi bhogAn tyaktumazaktaH, tataH kim ? ityAha- 'AryANi' ziSTajanocitAni 'karmANi' anuSThAnAni kuru rAjan ! 'dharme' prakramAd gRhasthadharme samyagdRSTyAdiziSTAnucaritAcAralakSaNe sthitaH san 'sarvaprajAnukampI' samastaprANidayAparaH / tataH kiM phalam ? ityAha- 'tataH ' AryakarmakaraNAd bhaviSyasi 'devaH' vaimAnikaH 'itaH' asmAd manuSyabhavAdanantaraM "viuvi" tti vaikriyazarIravAniti sUtrArthaH // 32 // evamukto'pi yadA'sau na kizcit pratipadyate tadA munirAha-- Na tujjha bhoge caiUNa buddhI, giddho si AraMbhapariggahesu / mohaM kao iti vippalAvo, gacchAmi rAyaM ! AmaMtio si // 33 // vyAkhyA- 'na' pratiSedhe, tava bhogAn upalakSaNatvAdanArthakarmANi vA tyaktuM buddhiH, kintu 'gRddha:' mUcchitaH 'asi' bhavasi ArambhaparigraheSu / 'moghaM' niSphalaM yathA bhavatyevaM 'kRtaH ' vihita etAvAn 'vipralApaH ' vividhavyarthavacanopanyAsA - tmakaH / samprati tu gacchAmi rAjan ! 'AmantritaH' anekArthatvAd dhAtUnAM pRSTaH 'asi' bhavasi / ayamAzaya: - anekadhA jIvitAnityatvAdidarzanadvAreNA'nuziSyamANasyA'pi tava na manAgapi viSayaviraktirityavineyatvAdupekSaiva zreyaskarI / uktaM hi - " maitrI - pramoda kAruNya- mAdhyasthyAni sattvaguNAdhikaklizyamAnAvineyeSu" iti sUtrArthaH // 33 // itthamuktvA gate munau brahmadattasya yadabhUt tadAha trayodazaM citrasambhU tIyAkhya madhyayanam / citra sambhUtamunyoH sautrI vaktavyatA / // 203 //
Page #420
--------------------------------------------------------------------------
________________ BXOXOXOXOXOXOXOXOXOXXX paMcAlarAyA vi ya baMbhadatto, sAhussa tassA bayaNaM akaauN| citraaNuttare bhuMjiya kAmabhoe, aNuttare so narae pvittttho|| 34 // sambhUtavyAkhyA-"paMcAlarAyA vi ya" tti 'apiH' punararthe, 'caH' pUraNe, tataH paJcAlarAjaH punarbrahmadattaH sAdhoH tasya -munyoH sautrI vacanam 'akRtvA' vajratandulavad garukarmatayA'tyantadurbhedatvAd ananuSThAya 'anuttarAn' sarvottamAna bhuktvA kAmabhogAn vaktavyatA / "anuttare" sakalanarakajyeSThe apratiSThAna ityarthaH sa brahmadatto narake praviSTaH / tadanena nidAnasya narakaparyavasAnaM phalamupadarzitaM bhavatIti sUtrArthaH // 34 // samprati prasaGgata eva citravaktavyatocyate citto vi kAmehi virattakAmo, udattacArittatavo mahesI / aNuttaraM saMjama pAlaittA, aNuttaraM siddhigaI go|| 35 // tti bemi // vyAkhyA-citro'pi' citraH punaH kAmebhyaH 'viraktakAmaH' parAGmukhIbhUtAbhilASaH udAttaM-pradhAnaM cAritraM-sarvaviratirUpaM tapazca-dvAdazavidhaM yasya sa tathA, maharSiH anuttaraM 'saMyama' saptadazabhedaM pAlayitvA 'anuttarAM' sarvalokAkAzoparivartinIM siddhigatiM gata iti sUtrArthaH / / 35 // itiH' parisamAptau, bravImIti pUrvavat / / POXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOX OM ||iti zrInemicandrasUriviracitAyAM uttarAdhyayanasUtralaghuTIkAyAM sukha bodhAyAM citrasambhRtIyAkhyaM trayodazamadhyayanaM samAptam //
Page #421
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayana sUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAyA laghuvRttiH / // 204 // Laxaxaxaxax atha iSukArIyAkhyaM caturdazamadhyayanam / vyAkhyAtaM trayodazamadhyayanam / adhunA iSukArIyAkhyaM caturdazamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH - ' ihAnantarAdhyayane mukhyato nidAnadoSa uktaH prasaGgato nirnidAnatAguNazca atra tu mukhyataH sa evocyate' ityanena sambandhenAyAtasyAsyA - dhyayanasya prastAbanArthaM iSukAravaktavyatA tAvaducyate / tatra sampradAyaH-- +90004-0 je te do vigovadArayA cittaH saMbhUyaputrabhavamittA sAhuaNukaMpAe laddhasammattA kAlaM kAUNa devaloge uvavannA / te tato cuyA khiipaiTThie nayare ibbhakule do vi bhAyaro jAyA / tattha tesiM anne vi cattAri ibbhadAragA vayaMsayA jAyA / tattha vi bhoge bhuMjiDaM tahArUvANaM therANamaMtie dhammaM soUNa sabe pavaiyA / sucirakAlaM saMjamamaNupAleUNa bhattaM | paccakkhAuM kAlaM kAUNa sohamme kappe paumagumme vimANe cha vi jaNA caupaliovamaThitiyA devA uvavannA / tattha je te govavajjA devA te caiUNa kurujaNavae usuyAre pure ego usuyAro nAma rAyA jAo, bIo tasseva mahAdevI kamalAvaI nAma saMvattA, taio tassa ya ceva rAiNo bhigU nAma purohio saMvutto, cauttho tasseva purohiyassa | bhAriyA saMvRttA vAsiTThA gotteNa jasA nAma / so ya bhigU purohio aNavacca gADhaM tappae, avaccanimittaM uvAyaei | devayANaM, pucchai nemittie / te ya do vi puvabhavagovA devabhave vaTTamANA ohiNA jANiuM jahA 'amhe eyassa bhigussa | purohiyassa puttA bhavissAmo' tao samaNarUvaM kAUNaM uvAgayA bhigusamIvaM / bhiguNA sabhArieNa vaMdiyA, suhAsaNatthA ya dhammaM kahiMti / tehiM dohiM vi sAvayavayANi gahiyANi / purohieNa bhannai - bhagavaM ! amhaM avaccaM hojA na vatti ? / BXCXCXCXXX CXCXCXXXX caturdazaM iSukArI yAkhyama dhyayanam / SaNNAm iSukAra rAjAdInAM vaktavyatA / // 204 //
Page #422
--------------------------------------------------------------------------
________________ u0 a0 35 XXXX sAhUhiM bhannai - 'bhavissaMti duve dAragA, te ya DaharagA ceva pavaissaMti, tesiM tubbhehiM vAghAo na kAyabo padyayaMtANaM, te subahuM saMbohissaMti' tti bhaNiUNa paDigayA devA / nAicireNa ya caiUNa tassa purohiyassa bhAriyAe vAsiTThie duve vi uyare paccAyAyA / tao so purohio sabhArio nayarAo niggaMtuM paJcaMtagAme Thio / tatthaiva sA mAhaNI pasUyA / dArayA jAyA / tao 'mA pavaissaMti' tti kAuM mAyAvittehiM buggAhiyA - jahA ee pabaiyagA DikruvANi ghettuM mAreMti, pacchA tesiM maMsaM khAyaMti, taM mA tubbhe kayAi eesiM alliissaha / annayA te tammi gAme ramaMtA bAhiM niggayA / | io ya addhANapaDivannayA sAhU AgacchaMti / tao te dArayA sAhU dahUNa bhayabhIyA palAyaMtA egammi vaDapAyave ArUDhA / sAhu samAvatIe gahiyabhattapANA tammi ceva vaDacheTThe ThiyA, muhuttaM ca vIsamiUNaM bhuMjiuM pavattA / te vaDArUDhA pAsaMti sAbhAviyaM bhattapANaM, Natthi maMsaM ti / tao ciMtiuM pavattA - 'kattha amhe eyArisANi ruvANi diTThapuvANi ?' tti jAI saMbhariyA, saMbuddhA / sAhuNo vaMdiuM gayA ammApiusamIvaM / mAyAvittaM saMbohiUNa saha mAyAvittahiM paiyA / devIe rAyA saMbohio / tANi pavaiyANi / evaM tANi chAvi kevalanANaM pAviUNa nivANamuvagayANi // iha tu sUtroktasyApyarthasyAbhidhAnaM prasaGgata ityadoSaH / samprati sUtramanutriyate-- devA bhavittA Na purebhavammI, keI cuyA egavimANavAsI / pure purANe usuyAraNAme, khAe samiddhe suralogaramme // 1 // sakammaseseNa purAkaeNaM, kulesudaggesu ya te pasUyA / Nicinna saMsArabhayA jahAya, jiNiMdamaggaM saraNaM pavannA // 2 // XCXCXCX***** SaNNAm iSukArarAjAdInAM vaktavyatA /
Page #423
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / caturdazaM issukaariiyaakhymdhyynm| SaNNAm iSukArarAjAdInAM // 205 // sxeXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXON pumattamAgamma kumAra do vi, purohio tassa jasA ya pttii| visAlakittI ya tahosuyAro, rAya'ttha devI kamalAvaI y||3|| vyAkhyA-devA bhUtvA "purebhavammi" tti pUrvabhave 'kecid' anirdiSTanAmAnaH cyutAH, ekasmin-padmagulmanAmni vimAne vasantItyevaMzIlA ekavimAnavAsinaH 'pure' nagare 'purANe' cirantane iSukAranAmni 'khyAte' prathite samRddhe suralokaramye, svam-AtmIyaM karma-puNyaprakRtilakSaNaM tasya zeSaH-uddharitaM svakarmazeSastena purAkRtena kuleSu udagreSu 'caH' pUraNe, 'te' iti ye devA bhUtvA cyutAH 'prasUtAH' utpannAH, "niviNNa" tti ArSatvAt 'nirviNNAH' udvignAH saMsArabhayAt , "jahAya" tti parityajya bhogAdInIti gamyate, 'jinendramArga tIrthakRdupadiSTaM muktipathaM 'zaraNam' apAyarakSAkSamamAzrayaM 'prapannAH' abhyupagatA ityadhyayanArthasUcanam / / kazca kiM rUpaH san jinendramArga zaraNaM prapannaH' ityAha-'puMstvaM' puruSatvam 'Agamya' prApya "kumAra" tti 'kumArI' akRtapANigrahaNau dvau api:' pUraNe, sulabhabodhikatvena prAdhAnyakhyApanArtha cAnayoH pUrvamupAdAnam , purohitaH tRtIyaH, tasya 'jasA ca' jasAnAmnI patnI caturthaH, 'vizAlakIrtizca' vistIrNayazAzca tathA iSukAro nAma rAjA paJcamaH, 'atra' etasmin bhave 'devI' iti pradhAnapatnI prakramAt tasyaiva rAjJaH kamalAvatI ca nAnA | SaSTha iti sUtratrayArthaH // 1-2-3 // samprati yathaiteSa jinendramArge pratipattiH kumArakayorjAtA tathA darzayitumAha jAIjarAmacubhayAbhibhUyA, bahivihArAbhiNiviTThacittA / saMsAracakkassa vimokkhaNaTThA, daTTaNa te kAmaguNe virattA // 4 // piyaputtagA donni vi mAhaNassa, sakammasIlassa purohiyarasa / saritu porANiya tattha jAI, tahA sucinnaM tava saMjamaM ca // 5 // vktvytaa| // 205 //
Page #424
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaNNAm iSukArarAjAdInAM vktvytaa| XXOXOXOXOXOXOXXOXOXOXOX vyAkhyA-jAti-jarA-mRtyubhayAbhibhUtau, bahiH saMsArAd vihAraH-sthAnaM bahirvihAraH sa cArthAd mokSastasminnabhiniviSTa-baddhAgrahaM cittaM yayostau, tathA saMsAraH cakramiva saMsAracakra tasya 'vimokSArtha parityAganimittaM dRSTvA sAdhUniti zeSaH, 'to' anantaroktau 'kAmaguNe' kAmaguNaviSaye viraktau priyau-vallabhau tau ca tau putrAveva putrako priyaputrako dvAvapi mAhanasya 'svakarmazIlasya' yajanayAjanAdisvakIyAnuSThAnaniratasya 'purohitasya zAntikartaH smRtvA "porANiya" tti sUtratvAt | paurANikI' cirantanIM 'tatra' sanniveze jAtim , tathA sucIrNaM tapaH saMyamaM ca, atra kAmaguNaviraktireva jinendramArgaprati* pattiriti sUtradvayArthaH // 4-5 // tatastau kimakArTAm ? ityAha te kAmabhogesu asanjamANA, mANussaesuMje yAvi divA / mokkhAbhikaMkhI abhijAyasaddhA, tAtaM uvAgamma imaM udAhu // 6 // vyAkhyA-'to' purohitaputrau 'kAmabhogeSu' uktarUpeSu "asajamANa" tti 'asajantauM saGgamakurvantau 'mAnuSyakeSu' manujasambandhiSu ye cA'pi 'divyAH' devasambandhinaH kAmabhogAsteSu ceti prakramaH, 'mokSAbhikAGkiNI' muktyabhilASiNI 'abhijAtazraddhau' utpannatattvarucI 'tAtaM' pitaramupAgamya 'idaM vakSyamANaM "udAhu"tti 'udAharatAm' uktavantAviti sUtrArthaH // 6 // yaca tAvuktavantau tadAha asAsayaM daTTa imaM vihAraM, bahuaMtarAyaM na ya diihmaauN| tamhA gihaMsi Na raiM labhAmo, AmaMtayAmu carisAmi moNaM // 7 // __ vyAkhyA-'azAzvatam' anityaM dRSTvA 'ima' pratyakSaM 'vihAraM' manuSyatvenAvasthAnam , kimityevam ? ityAha-'bahvantarAyaM' bahuvyAdhyAdivighnaM 'na ca' naiva dIrgha 'AyuH jIvitam , samprati palyopamAyuSkatAyA apyabhAvAt , yata evaM tasmAd
Page #425
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / // 206 // gRhe na ratiM labhAmahe, atazca 'AmatrayAvahe' pRcchAva AvAM yathA cariSyAvaH 'mauna' munibhAvaM saMyamamiti suutraarthH||7|| caturdazaM evaM ca tAbhyAmukte iSukArIaha tAyago tattha muNINa tesiM, tavassa vAghAyakaraM vayAsI / yAkhyamaimaM vayaM veyavio vadaMti, jahA Na hoI asuyANa logo // 8 // dhyayanam / ahijja vede parivissa vippe, putte pariThThappa gihaMsi jAyA ! / SaNNAm bhocA Na bhoge saha itthiyAhiM, AraNagA hoha muNI pasatthA // 9 // iSukAravyAkhyA-'artha' anantaraM tAta eva tAtakaH 'tatra' tasminnavasare 'munyoH' bhAvataH pratipannamunibhAvayoH 'tayoH' rAjAdInAM kumArayoH tapasaH, upalakSaNatvAdazeSadharmAnuSThAnasya ca vyAghAtakaraM vacanamiti zeSaH, "vayAsi" tti avAdIt, yadavA-1a vktvytaa| dIt tadAha-imAM vAcaM vedavido vadanti, yathA-na bhavati 'asutAnAm' aputrANAM 'lokaH' paralokaH, taM vinA piNDa-IX prdaanaadybhaavaat| tathA ca vedavacaH-"anapatyasya lokA na bhavanti / " tathA'pi anyairapyuktam-"putreNa jAyate lokaH, ityeSA vaidikI zrutiH / atha putrasya putreNa, svargaloke mahIyate // 1 // " yata evaM tasmAd adhItya vedAn 'pariveSya' | bhojayitvA viprAna putrAn paristhApya gRhe 'jAtau ! putrauH, tathA bhuktvA "Na" iti vAkyAlaGkAre, bhogAn saha strIbhiH | araNye bhavau AraNyau tAveva 'AraNyako' AraNyakavratadhAriNau hoha" tti 'bhavatAM' sampadyethAM yuvAM munI 'prazastau' zrAdhyAviti sUtradvayArthaH // 8-9 // itthaM tenokte kumArako yadakASTI tadAha soyaggiNA AyaguNiMdhaNeNaM, mohANilA panjalaNAhieNaM / saMtattabhAvaM paritappamANaM, lAlappamANaM bahuhA bahuM ca // 10 // axoXXOXOXOXOXOXXXXX // 20
Page #426
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaNNAm iSukArarAjAdInAM vktvytaa| purohiyaM taM kamaso'NuNataM, NimaMtayaMtaM ca sue dhaNeNaM / jahakkama kAmaguNesu ceva, kumAragA te pasamikkha vakaM // 11 // veyA ahIyA Na bhavaMti tANaM, bhuttA diyA Niti tamaMtame the| jAyA ya puttA Na bhavaMti tANaM, ko NAma te aNumannija eyaM // 12 // khaNamittasukkhA bahukAladukkhA, pagAmadukkhA annikaamsokkhaa| saMsAramokkhassa vipakkhabhUyA, khANI aNatthANa u kAmabhogA // 13 // paricayaMte aNiyattakAme, aho ya rAo pritppmaanne| annappamatte dhaNamesamANe, pappotti madhu purise jaraM ca // 14 // imaM ca me asthi imaM ca Natthi, imaM ca me kicamimaM akiccaM / taM evamevaM lAlappamANaM, harA haraMti tti kahaM pamAo? // 15 // vyAkhyA-zokAgninA, Atmano guNAH-anAdikAlasahacaritatvena rAgAdaya AtmaguNAste indhanam uddIpakatayA yasya sa tathA tena, 'mohAnilAt' ajJAnapavanAt "pajalaNAhieNaM" ti adhikaprajvalanena santaptabhAvaM ata eva ca 'paritapyamAnaM' samantAd dahyamAnaM 'lAlapyamAnam' atizayena dInavacAMsi lapantaM 'bahudhA' anekaprakAraM 'bahu ca' prabhUtaM yathA bhavati, purohitaM 'tamiti prakrAntam "kamaso" tti krameNa 'anunayantaM' prajJApayantaM nimantrayantaM ca sutau dhanena yathAkrama X kAmaguNaizcaiva kumArako 'to' anantaraprakrAntau 'prasamIkSya' prakarSeNa ajJAnAcchAditamatimAlokya 'vAkyaM vaca uktavantA viti gamyate // kiM tat ? ityAha-vedA adhItA na bhavanti trANam , uktaM hi vedavidbhirapi--"zilpamadhyayanaM nAma, vRttaM
Page #427
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturdazaM iSukArIyAkhyama zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / dhyynm| SaNNAm ipukArarAjAdInAM vktvytaa| // 207 // brAhmaNalakSaNam / vRttasthaM brAhmaNaM prAhurnetarAn vedajIvakAn // 1 // " tathA "bhutta" tti bhojitA dvijA nayanti tamaso'pi yat tamastasmin-atiraudre rauravAdinarake, "Namiti vAkyAlaGkAre, te hi bhojitAH pazuvadhAdyazubhavyApAra eva prvrttnte| tathA jAtAzca putrA na bhavanti trANaM narakAdikugatau nipatatAmiti gamyate / uktaM hi vedamatAnusAribhirapi-"yadi putrAd bhavet svargA, dAnadharmoM na vidyate / muSitastatra loko'yaM, dAnadharmo nirarthakaH // 1 // bahuputrA dulI godhA, tAmracUDastathaiva ca / teSAM ca prathamaM svargaH, pazcAlloko gamiSyati // 2 // " yatazcaivaM tataH 'ko nAma' na kazcit 'te' tava 'anumanyeta' anujAnIyAt saviveka iti gamyate 'etad anantaramuktaM vedAdhyayanAditrayam // tathA kSaNamAtrasaukhyA bahukAladuHkhAH 'prakAmaduHkhAH' atizayaduHkhAH 'anikAmasaukhyAH' aprakRSTasukhAH saMsAramokSasya vipakSabhUtAH, kimityevaMvidhAste ? ityAha-'khaniH' Akaro'narthAnAm , tuzabdo'vadhAraNe bhinnakramazca, tataH khanireva 'kAmabhogA.' uktarUpAH // anarthakhanitvameva spaSTayitumAha-parivrajan' viSayasukhalAbhArthamitastato bhrAmyan 'anivRttakAmaH' anuparatecchaH san, "aho ya rAo" tti ArSatvAt casya bhinnakramatvAd ahi rAtrau ca 'paritapyamAnaH' tavAptau samantAt cintAgninA dahyamAnaH, anye-suhRtsvajanAdayaH tadartha pramattaH-tatkRtyAsaktacetA anyapramattaH 'dhanaM' vittam 'eSayan' vividhopAyegeveSayamANa: "pappotti" prApnoti mRtyaM puruSo jarAM ca // idaM ca me'sti dhAnyAdi, idaM ca nAsti rajatarUpyAdi, idaM ca me 'kRtyaM gRhavaraNDikAdi, idamakRtyamArabdhamapi vANijyAdi na kartumucitam , 'ta' puruSam 'evamevaM' vRthaiva 'lAlapyamAnam' atyartha vyaktavAcA vadantam , haranyAyuriti 'harAH' dinarajanyAdayaH 'haranti' bhavAntaraM nayanti / 'itI ti asmAd hetoH kathaM pramAdaH prakramAd dharme kartumucitaH ? iti zeSa iti sUtraSaTrArthaH // 10-11-12-13-14-15 // samprati dhanAdibhiH pralobhayituM purohitaH prAha ||207 //
Page #428
--------------------------------------------------------------------------
________________ BXXXXXXXXXXXX@ dhaNaM pabhUyaM saha itthiyAhiM, sayaNA tahA kAmaguNA pgaamaa| paNNAm tava kae tappai jassa loo, ta sava sAhINamiheva tujjhaM // 16 // iSukAra rAjAdInAM vyAkhyA-dhanaM prabhUtaM saha 'strIbhiH 'svajanAH' pitR-pitRvyAdayaH, tathA kAmaguNAH "pakAma" tti prakAmAH 'tpH| vktvytaa| kaSTAnuSThAnaM 'kRte' nimittaM 'tapyate' anutiSThati 'yasya' dhanAderlokaH tat sarva svAdhInam 'ihaiva' asmin gRhe "tujhaM" ti | yuvayoriti sUtrArthaH // 16 // to AhatuH dhaNeNa kiM dhammadhurAhigAre?, sayaNeNa vA kAmaguNehiM ceva / samaNA bhavissAmu guNohadhArI, bahi vihArA abhigamma bhikkhaM // 17 // vyAkhyA-dhanena kim ?, na kiJcit 'dharmadhurAdhikAre' tatprastAve, svajanena vA kAmaguNaizcaiva, tataH zramaNau bhaviSyAvaH 'guNaudhadhAriNau' kSamAdiguNasamUhadhArako, bahirmAmAdibhyo vihAro yayostI bahirvihArau apratibaddhavihArAvityarthaH 'abhigamya' Azritya bhikSAmiti sUtrArthaH // 17 // AtmAstitvamUlatvAt sakaladharmAnuSThAnasya tannirAkaraNAyAha purohitaH jahA ya aggI araNIu'saMto, khIre ghayaM tillamahA tilesu| emeva jAyA sarirammi sattA, sammucchaI NAsai NAvaciThe // 18 // vyAkhyA-yathaiva casyAvadhAraNArthatvAt 'agniH' "araNiu" ti 'araNitaH' agnimanthanakASThAt 'asan' avidyamAna eva sammUrcchati, tathA kSIre ghRtaM tailamatha tileSu, evameva he jAto! zarIre sattvAH "sammucchai" tti 'sammUrcchanti' 1 yadyapi tayostadA striyo na santi tathA'pi tadavAptiyogyatA'stIti tAsAmabhidhAnam /
Page #429
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarA caturdazaM issukaariiyaakhymdhyynm| dhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / // 208 // FoXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOX pUrvamasanta evotpadyante / tathA "nAsaI" tti nazyanti "nAvaciTThati" na punaravatiSThante zarIranAze tannAzAt , iti sUtrArthaH // 18 // kumArakAvAhatuH no iMdiyaggijjha amuttabhAvA, amuttabhAvA vi ya hoi Nico / ajjhatthaheuM niyayassa baMdho, saMsAraheDaM ca vayaMti baMdhaM // 19 // vyAkhyA-'no' naiva indriyagrAhyaH sattva iti prakramaH, amUrtabhAvAt , tathA amUrtabhAvAdapi ca bhavati nityaH, tathA hi-yad dravyatve sati amUrta tad nityam AkAzavat / na caivamamUrttatvAdeva tasya sambandhAsambhavaH, yataH "ajjhatthahe niyaya'ssa baMdho" adhyAtmazabdena AtmasthA mithyAtvAdaya ihocyante, tatastaddhetuH-tannimitto niyataH-nizcito bandhaH-karmabhiH saMzleSaH, yathA'mUrtasyA'pi nabhaso mUtrapi ghaTAdibhiH sambandha evamasyApi karmabhirmUtairapi na virudhyate, tathA saMsArahetuM ca vadanti bandhamiti sUtrArthaH // 19 // yata evamasti AtmA bandhazca tasya ityata: jahA vayaM dhammamayANamANA, pAvaM purA kammamakAsi mohaa|| orujjhamANA parirakkhiyaMtA, taM neva bhujo vi samAyarAmo // 20 // vyAkhyA-yathA vayaM 'dharma' samyagadarzanAdikam ajAnAnAH pApaM pApahetuM 'purA' pUrva 'karma' anuSThAnaM "akAsi" tti 'akArma' kRtavantaH 'mohAt' ajJAnAt 'avarudhyamAnAH' nirgamaM gRhAdalabhamAnAH 'parirakSyamANAH' anujIvibhiranupAlyamAnAH 'tat pApakarma naiva 'bhUyo'pi punarapi samAcarAmaH, yathAvada viditavastutvAditi sUtrArthaH // 20 // anyaccaabbhAyammi loyammi, sacao privaarie| amohAhiM paDatIhi, gihaMsi Na raiM labhe // 21 // 1 arUpaM hi yathA''kAzaM, rUpidvyAdibhAjanam / tathA hyarUpI jIvo'pi, rUpikarmAdibhAjanam // 3 // SaNNAm iSukArarAjAdInAM vktvytaa| XOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXX // 20
Page #430
--------------------------------------------------------------------------
________________ paNNAm iSukArarAjAdInAM vktvytaa| XOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXX vyAkhyA-'abhyAhate' pIDite loke 'sarvataH' sarvAsu dikSu 'parivArite' pariveSTite 'amoghAbhiH' avandhyaprahara|NopamAbhiH 'patantIbhiH' AgacchantIbhiH 'gRhe' gRhavAse na ratiM labhAmahe / yathA vAgurAveSTito mRgo'moghaizca praharaNai AdhenAbhyAhato na ratiM labhate, evamAvAmapIti sUtrArthaH // 21 // bhRgurAhakeNa anbhAhaoloo, keNa vA privaario|kaa vA amohA vuttA, jAyA! ciMtAvaro humi // 22 // ___ vyAkhyA-kena vyAdhatulyena abhyAhato lokaH ? kena vA vAgurArUpeNa parivAritaH ? kA vA 'amoghA' amoghaprahara-1 NopamA uktA ? he jAtau ! cintAparaH "humi" tti bhavAmi / tato mamA''vedyatAmayamartha iti sUtrArthaH // 22 // tAvAhatuHmaccuNabhAhao loo, jarAe privaario| amohA rayaNI vuttA, evaM tAya! viyANaha // 23 // vyAkhyA-mRtyunA abhyAhato lokaH, tasya sarvatrApratihataprasaratvAt / uktazca "titthayarA gaNahArI, suravaiNo caki-kesavA raamaa| saMhariyA hayavihiNA, sesesu naresu kA gaNaNA ? // 1 // " jarayA parivAritaH, amoghAzca rajanyaH uktAH, tatpatane hyavazyaMbhAvI janasyAbhighAtaH, evaM tAta ! vijAnIta iti sUtrArthaH // 23 // jA jA vacai rayaNI, na sA paDiniyattaI / ahammaM kuNamANassa, aphalA jaMti rAIo // 24 // jA jA vaccai rayaNI, na sA pddiniyttii| dhammaM ca kuNamANassa, saphalA jati raaiio||25|| vyAkhyA-yA yA brajati rajanI na sA 'pratinivartate' na punarAgacchati, tAzca adharma kurvato jantoriti gamyate aphalA yAnti rAtrayaH, adharmanibandhanaM gRhasthateti / / tathA "jA je"yAdi pUrvavat / navaraM "dhammaM ca" tti 'ca: punararthe | . "tIrthakarA gaNadhAriNaH, surapatayazcakri-kezavA rAmAH / saMhRtA hatavidhinA, zeSeSu nareSu kA gaNanA ? // 1 // " *XXXXXXXXXX
Page #431
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhA khyA laghuvRttiH / // 209 // XX dharma punaH kurvataH saphalAH, dharmaphalatvAt janmanaH / na ca vrataM vinA dharma ityataH tat pratipatsyAva iti sUtradvayArthaH // 24-25 // itthaM tadvacanena pratibuddho bhRgurAha - egao saMvasittANaM, duhao sammattasaMjuyA / pacchA jAyA ! gamissAmo, bhikkhamANA kule kule // vyAkhyA - 'ekataH' ekasmin sthAne 'samuSya' sahaivA''sitvA "duhao" tti 'dvaye' AvAM yuvAM ca samyaktvasaMyutAH, upalakSaNatvAd dezaviratyA ca saMyutAH 'pazcAt ' yauvanottarakAlaM he jAtau ! gamiSyAmo vayaM grAmanagarAdiSu mAsakalpAdikrameNeti zeSa:, ' bhikSamANAH' yAcamAnAH piNDAdikamiti gamyate 'kule kule' gRhe gRhe ajJAtoJchavRttyetyarthaH iti sUtrArthaH // 26 // kumArAvAhatuH - jassa'tthi macuNA sakkhaM, jassa va'tthi palAyaNaM / jo jANai na marissAmi, so hu kaMkhe sue siyA // 27 // ajjeva dhammaM paDivajjayAmo, jahiM pavannA Na puNanbhavAmo / aNAgayaM Neva ya asthi kiMci, saddhAkhamaM ne viNaittu rAgaM // 28 // vyAkhyA - yasyAsti mRtyunA saha 'sakhyaM' maitrI, yasya vA'sti 'palAyanaM' nAzanaM mRtyoriti prakramaH, tathA yo jAnIte yathA'haM na mariSyAmi "so hu" sa eva 'kAGkSati' prArthayate ' zvaH' AgAmini dine syAd idamiti gamyate // ato'dyaiva 'dharma' yatidharmaM pratipadyAmahe, "jahiM" ti ArSatvAd yaM dharmaM 'pratipannAH ' AzritAH "na puNabbhavAmo" tti 'na punarbhaviSyAmaH' na punarjanma prApsyAmaH, janmamaraNAdyabhAvahetutvAd dharmasya / kiM ca - 'anAgatam ' aprAptaM naiva cAsti 'kizcid' atisundaramapi vastu, sarvabhAvAnAmanantazaH prAptapUrvatvAt / uktaJca - "kA sA gatirjagati yA zatazo na yAtA, kiM tat sukhaM caturdazaM iSukArI yAkhyama dhyayanam / SaNNAm iSukAra rAjAdInAM vaktavyatA / // 209 //
Page #432
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaNNAm iSukArarAjAdInAM vaktavyatA SEXDXOXO-KO-KO-XOXOXOXOXO-KO- XX yadasakRnna purA'nubhUtam / kAstAH zriyo na khalu yA bahuzo'pyavAptA-zvetastathA'pi tava varddhata eva vAJchA // 1 // " ataH zraddhA-abhilASaH tayA kSama-yuktaM zreya ityarthaH, anuSThAnaM kartumiti zeSaH, "Ne" tti 'naH' asmAkaM vinIya' apanIya 'rAga' svajanA'bhiSvaGgalakSaNamiti sUtradvayArthaH // 27-28 // idaM cAkarNya purohita utpannavratagrahaNapariNAmo brAhmaNImanvidamAha pahINaputtassa hu Natthi vAso, vAsihi ! bhikkhAyariyAi kaalo| sAhAhi rukkho lahae samAhiM, chinnAhiM sAhAhiM tameva khANuM // 29 // pakkhAvihUNo va jaheha pakkhI, bhiccabihUNo va raNe nnriNdo| vivannasAro vaNiu va poe, pahINaputto mi tahA ahaM pi // 30 // vyAkhyA-prAkRtatvena putrAbhyAM prahINa:-tyakto yastasya 'huH' pUraNe, nAsti vAso me gRhe iti gamyate, 'he vAsiSTi !' vasiSThagotre! bhikSAcaryAyAH, upalakSaNaM caitad vratagrahaNasya, kAlo vartata iti shessH| kimityevam ? ata Aha-zAkhAbhivRkSo labhate 'samAdhi svAsthyam , chinnAbhiH zAkhAbhiH 'tameva' vRkSaM "khA" ti sthANuM jano vyapadizatItyupaskAraH, yathA hi tAstasya zobhAsaMrakSaNAdinA samAdhihetavaH evaM mamA'pyetau sutau, atastadvirahito'hamapi sthANukalpa eveti // kiJca-pakSavihIno 'vA' dRSTAntAntarasamuccaye, yathA 'iha loke pakSI, bhRtyavihIno vA raNe narendraH, vipannasAraH' | vinaSTahiraNyAdidravyo vaNigU vA 'pote' pravahaNe bhinne iti gamyate vyasanabhAgitayA viSIdati, putraprahINo'smi tathA'hamapIti sUtradvayArthaH // 29-30 // vAsiSThyAha
Page #433
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhA khyA laghuvRttiH / // 210 // susaMbhiyA kAmaguNA ime te, saMpiMDiyA aggarasA pabhUyA / bhuMjAmu tA kAmaguNe pakAmaM, pacchA gamissAmu pahANamaggaM // 31 // vyAkhyA - 'susambhRtAH' suSThu saMskRtAH kAmaguNAH 'ime' ete 'te' tava, tathA 'sampiNDitAH' puJjIkRtAH "aggarasa" tti casya gamyamAnatvAd amyAH - pravarAH rasAzva - madhurAdayaH prabhUtAH, kAmaguNAntargatatve'pi rasAnAM pRthagupAdAnam atigRddhihetutvAt, "bhuMjAmo" tica bhuJjImahi 'tat' tasmAt kAmaguNAn 'prakAmam' atizayena, 'pazcAt' vRddhAvasthAyAM gamiSyAmaH 'pradhAnamAga' pravrajyArUpaM muktipathamiti sUtrArthaH // 31 // purohitaH prAha - bhuttA rasA bhoi ! jahAti No vao, Na jIviyaTThA payahAmi bhoe / lAhaM alAhaM ca suhaM ca dukkhaM, saMcikkhamANo carisAmi moNaM // 32 // vyAkhyA - 'bhuktAH' sevitA rasA upalakSaNatvAt zeSakAmaguNAzca, "bhoi" tti he bhavati ! AmantraNametat, 'jahAti' | tyajati 'naH' asmAn 'vayaH' prakramAd iSTakriyAkaraNakSamam, upalakSaNatvAt jIvitaM ca tato yAvad naitat tyajati tAvat | pravrajAma: - janmAntarabhAvibhogArthaM dIkSAM grahISyAmaH / te cAtraiva svAdhInAH kiM pravrajyayA ? iti preraNAyAmAha - na 'jIvitArtham' asaMyamajIvitArthaM prajahAmi bhogAn kintu lAbhamalAbhaM ca, sukham casya minnakramatvAd duHkhaM ca "saMcikkhamANo" tti * 'samatayA IkSamANaH' lAbhAlAbhasukhaduHkhajIvitamaraNAdiSu samatAmeva bhAvayan ityabhiprAyaH, cariSyAmi 'maunaM' munibhAvam, tato muktyarthameva mama dIkSApratipattiriti sUtrArthaH // 32 // vAsiSThyAha mAhU tumaM sodariyANa saMbhare, junno va haMso paDisoyagAmI / bhuMjAhi bhogAI mae samANaM, dukkhaM khu bhikkhAyariyA bihAro // 33 // caturdaza iSukArI yAkhyama dhyayanam / SaNNAm iSukAra rAjAdInAM vaktavyatA / // 210 //
Page #434
--------------------------------------------------------------------------
________________ paNNAm iSukArarAjAdInAM vktvytaa| vyAkhyA-'mA' niSedhe, 'huH' vAkyAlaGkAre, tvaM 'sodaryANAM bhrAtRNAm , upalakSaNaM zeSasvajanAnAM bhogAnAM ca "saMbhare"| tti asmArSIH, "junno va haMso" tti jIrNo haMsa iva pratisrotogAmI san , kimuktaM bhavati ?-yathA'sau nadIsrotasi pratikUlagamanam atikaSTamArabhyA'pi tatrAzaktaH punaranusrota eva dhAvati / evaM bhavAnapi saMyamabhAraM voDhumasamarthaH punaH sodarAdIna bhogAMzca smariSyasi, tato bhuGa bhogAn mayA 'samAna' sArddham , "dukkhaM khu" duHkhameva bhikSAcaryA 'vihAraH' prAmAdiSvapratibaddhavihAraH, upalakSaNazcaitat zirolocAdInAmiti sUtrArthaH // 33 // purohita Aha jahA ya bhoI ! taNuyaM bhuyaMgo, NimmoaNiM hecca palei mutte / emee jAyA payahaMti bhoge, te haM kahaM NANugamessameko ? // 34 // chiMditu jAlaM abalaM va rohiyA, macchA jahA kAmaguNe pahAya / dhoreyasIlA tavasA udArA, dhIrA hu bhikkhAyariyaM caraMti // 35 // / vyAkhyA-yathA ca he bhavati! 'tanujAM' dehajAtAM bhujaGgaH 'nirmocanIM' nirmokaM hitvA 'paryati' samantAd gacchati | 'muktaH' nirapekSaH "emee" tti evametau jAtau 'prajahItaH' tyajato bhogAn / tataH kim ? ityAha-'to' jAtau ahaM kathaM na | 'anugamiSyAmi' pravrajyAgrahaNenAnusariSyAmi 'ekaH' advitIyaH ?, kiM mama asahAyasya gRhavAseneti bhAvaH // tathA chittvA jAlam 'abalamiva' durbalamiva balIyo'pIti gamyate, rohitAH' rohitajAtIyA matsyAzcarantIti smbndhH| 'yathA' iti dRSTAntopanyAse, tatheti gamyate, tatastathA jAlarUpAn kAmaguNAn prahAya, dhuri vahanti dhaureyAsteSAmiva zIlam-utkSiptabhAranirvahaNalakSaNaM yeSAM te tathA, 'tapasA' anazanAdinA 'udArAH' pradhAnAH 'dhIrAH' sAttvikAH 'huriti yasmAd 20a036
Page #435
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturdazaM issukaariiyaakhymdhyynm| N zrIuttarA- bhikSAcaryA caranti, vratopalakSaNametad, ato'hamapItthaM vratameva grahISye iti bhAva iti suutrdvyaarthH|| 34-35 // dhyayanasUtre | itthaM pratibodhitA brAhmaNyAhazrInemica Naheva kuMcA samaikkamaMtA, tatAI jAlAI dalettu hNsaa| ndrIyA paleMti puttA ya paI ya majjhaM, te haM kahaM NANugamessamekkA ? // 36 // sukhabodhA vyAkhyA-nabhasIva krauJcAH 'samatikrAmantaH' tAMstAn dezAnullavayantaH tatAni jAlAni 'dalitvA' bhittvA khyA laghu | "haMsa" tti casya gamyamAnatvAd haMsAzca "paliMti" tti pariyanti' samantAd gacchanti, putrau ca patizca mama sambavRttiH / ndhino gamyamAnatvAd ye etad jAlopamaM viSayAbhiSvaGga hitvA nabhaHkalpe nirupalepatayA saMyame tAni tAni saMyamasthAnAni // 211 // X|| atikrAmantastAnahaM kathaM nA'nugamiSyAmyekA satI ? iti sUtrArthaH // 36 // itthaM caturNAmapi vratapratipattau yadabhUttadAha purohiyaM taM sasuyaM sadAraM, socA'bhiNikkhamma pahAya bhoe| kuTuMbasAraM viuluttamaM taM, rAyaM abhikkhaM samuvAya devI // 37 // vaMtAsI puriso rAyaM, Na so hoi psNsio|maahnnenn paricattaM, dhaNaM AdAumicchasi // 38 // X| savaM jagaM jai tuhaM, savaM vAvi dhaNaM bhave / sarva pi te apajjattaM, Neva tANAya taM tava // 39 // marihisi rAyaM ! jayA tayA vA, maNorame kAmaguNe vihAya / ikko hu dhammo naradeva! tANaM, Na vijaI annamiheha kiMci // 40 // vyAkhyA-purohitaM 'taM' bhRgunAmAnaM sasutaM sadAraM zrutvA 'abhiniSkramya' gRhAd nirgatya prahAya bhogAn prabajita ghaNNAm iSukArarAjAdInAM vktvytaa| // 211 //
Page #436
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaNNAm iSukArarAjAdInAM vktvytaa| miti gamyate, 'kuTumbasAraM' dhanadhAnyAdi, vipulaM cottamaM ca vipulottama, taditi yat purohitena tyaktaM gRhNantamiti | zeSaH, "rAyaM" ti rAjAnam 'abhIkSNaM' punaH punaH 'samuvAca' samyaguktavatI 'devI' kamalAvatI nAma // kimuktavatI ? ityAha-vAntAzI' vAntabhojI puruSo ya iti gamyate, he rAjan ! na sa bhavati prazaMsito vidvadbhiriti zeSaH / kathamahaM vAntAzI ? iti ced ityata Aha-brAhmaNena parityaktaM dhanamAdAtumicchasi // kiJca-sarvaM jagad yadi "tuha" ti tava sarva vA'pi dhanaM bhavet , sarvamapi 'te' tava 'aparyAptam' azaktam icchApUraNaM pratIti zeSaH, aparyavasitatvAt tasyAH / tathA naiva trANAya' jarAmaraNAdyapanodAya 'taditi sarva jagaddhanaM vA taveti // anyacca-mariSyasi rAjan ! 'yadA tadA vA' yasmin tasmin vA kAle, jAtasya dhruvaM maraNAt / uktaM hi-"kazcit sakhe ! tvayA dRSTaH, zrutaH sambhAvito'pi vA / kSitau | vA yadi vA svarge, yo jAto na mariSyati ? // 1 // " manoramAn kAmaguNAn 'vihAya' tyaktvA, na kiJcit tvayA saha yAsyatItyabhiprAyaH, tathA 'eko hu' eka eva dharmaH 'naradeva!' nRpate! 'trANaM zaraNam , na vidyate anyad 'iha' loke 'iha' maraNe kiJcit / uktaM ca-"attheNa naMdarAyA, na tAio godhaNeNa kuiyanno / dhanneNa tilayasiTThI, puttehiM na tAio sgro||1||" ityato dharma evA'nuSTheyo vidvadbhiH, tasmAt parityajA'muM dvijaparityaktadravyagrahaNA''grahamiti sUtracatuSTayArthaH / / 37-38-39-40 // yatazca dharmAd Rte nAnyat trANamataH NAhaM rame pakkhiNi paMjare vA, saMtANachinnA carisAmi moNaM / akiMcaNA ujukaDA NirAmisA, prigghaarNbhnniyttdosaa||41|| 1 "arthena nandarAjaH, na bAto godhanena kucikarNaH / dhAnyena tilakazreSThI, putrairna trAtaH sgrH||1||"
Page #437
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturdarza zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / // 212 // davaggiNA jahA raNe, DajjhamANesu jNtusuN| anne sattA pamodaMti, rAgaddosavasaM gayA // 42 // evameva vayaM mUDhA, kAmabhogesu mucchiyA / DajjhamANaM na bujjhAmo, rAgaddosaggiNA jgN||43|| iSukArIbhoge bhuccA vamittA ya, lahubhUyavihAriNo / AmoyamANA gacchaMti, diyA kAmakamA iva // 44 // yAkhyamaime ya baddhA phaMdaMti, mama hattha'jamAgayA / vayaM ca sattA kAmesu, bhavissAmo jahA ime // 45 // Adhyayanam / sAmisaM kulalaM dissA, bajjhamANaM NirAmisaM AmisaMsabamujjhittA, viharissAmoNirAmisA 46] SaNNAm giddhovame u NacA NaM, kAme sNsaarvddddnne| urago suvannapAsi ca, saMkamANo taNuM care // 47 // ighukAraNAgu va baMdhaNaM chettA, appaNo vasahiM ve| eyaM patthaM mahArAya ! usuyAri tti me suyaM // 48 // rAjAdInA vyAkhyA-nA'haM 'rame' ratimavApnomi "pakkhiNi paMjare va" tti pakSiNIva paJjare, kimuktaM bhavati ?-yathAsau vktvytaa| duHkhotpAdini paJjare ratiM na labhate evamahamapi jarAmaraNAdyapadravavidvate bhavapaJjare na rame, ataH "saMtANachinna" tti 'chinnasantAnA' prakramAd vinAzitasnehasantatiH cariSyAmi 'mauna' munibhAvam "akiJcanA" hiraNyAdikizcanarahitA, Rju-mAyArahitaM kRtam-anuSThitaM yasyAH sA RjukRtA, tathA niSkrAntA AmiSAda-viSayAdeH nirAmiSA, "pariggahAraMbhaniyattadosa" tti parigrahArambhAveva jIvadUSaNAd dopau tAbhyAM nivRttA parigrahArambhadoSanivRttA / aparaJca-davAgninA yathA'raNye dahyamAneSu jantuSu 'anye' apare 'sattvAH' avivekinaH pramodante, kiMvidhAH ? rAgadveSavazaM gatAH / / evameva vayaM "mUDha" tti 'mUDhAni' mohavazagAni kAmabhogeSu mUrcchitAni dahyamAnaM na budhyAmahe rAgadveSAgninA 'jagat' prANisamU // 212 // ham / yo hi saviveko rAgAdimAMzca na bhavati sa dAvAnalena dahyamAnAn anyasattvAnavalokya ahamapyevamanena dahanIya iti tadrakSaNopAyatatpara eva bhavati na tu pramodate pramAdavazagataH sn| tato vayamapi bhogAparityAgAdevaMvidhAnyeveti //
Page #438
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaNNAm iSukArarAjAdInAM vktvytaa| PIye tu evaMvidhA na bhavanti te kiM kurvanti ? ityAha-bhogAn bhuktvA punaruttarakAlaM vAntvA ca, laghuH-vAyustadbhUtAH tadupamAH santo viharantItyevaMzIlAH laghubhUtavihAriNaH-apratibaddhavihAriNa ityarthaH 'AmodamAnAH' pramodamanubhavantaH tathAvidhAnuSThAneneti gamyate, gacchanti vivakSitasthAnamiti zeSaH / ka iva ? 'dvijA iva' vihagA iva 'kAmakramAH' svecchAalcAriNaH / kimuktaM bhavati ?-yathA dvijA yatra yatra rocate tatra tatrA''modamAnA bhrAmyanti evamete'pi abhiSvaGgasyAbhAvAd yatra yatra saMyamanirvAhastatra tatra yAntIti / punararthAdiSvAsthAM nirAkurvannAha-'ime' pratyakSAH zabdAdayaH 'caH' samuccaye 'baddhAH' niyatritA anekopAyai rakSitA ityarthaH, spandanta iva spandante asthitidhrmtyaa| ye kIdRzAH ? ityAha"mama hattha'jamAgaya" tti mama upalakSaNatvAt tava ca hastaM he Arya ! AgatAH svavazA ityarthaH, Atmano'jJatAM darzayitumAha-vayaM ca' vayaM punaH saktAni kAmabhogeSu, evaMvidheSvapi cAmISvabhiSvaGgo mohavilasitamiti bhaavH| yata evamato bhaviSyAmo yathA 'ime' purohitAdayaH, kimuktaM bhavati ?-yathA'mIbhizcaJcalatvamavalokyate parityaktAstathA vayamapi tyakSyAma iti // syAdetad-asthiratve'pi sukhahetutvAt kimityamI tyajyante ? ityAha-sAmiSaM' pizitarUpA| miSayuktaM 'kulalaM' gRdhaM zakunikAM vA dRSTvA 'bAdhyamAnaM pIDyamAnaM vigAntarairiti gamyate, 'nirAmiSam' anyathAbhUtaM dRSTveti gamyate, 'AmiSaM dhanadhAnyAdi sarvamujjhitvA 'vihariSyAmi' apratibaddhavihAritayA cariSyAmi nirAmiSA / / uktA'nuvAdenopadeSTamAha-gRddhopamAna uktanyAyena 'tuH' pUraNe, jJAtvA "Na" vAkyAlaGkAre, 'kAmAn kAmayanti-zabdAdInabhilaSantIti kAmAH-viSayiNastAna , kiMbhUtAn ? saMsAravardhanAn , kim ? ityAha-"urago suvannapAsi "tti ivazabdasya bhinnakramatvAd ArSatvAcca uraga iva 'sauparNayapArzva garuDasamIpe 'zaGkamAnaH' bhayatrastaH 'tanu' stokaM yatanayetyarthaH, 'careH' kriyAsu pravartasva / asyAyamAzayaH-yathA sauparNayopamairviSayairna bAdhyase tathA yatasva / / tatazca kim ? ityAha-nAga iva CXOXOXOXOXOXOXOXOXOX
Page #439
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturdazaM zrIuttarA- dhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / KaaXXXX // 213 // bandhanaM chittvA''tmano 'vasati' vindhyATavIM brajati, evaM bhavAnapi karmabandhanamupahatyA''tmanaH zuddhajIvasya vasatim-AzrayaM ii muktimityarthaH vrajeH, anena dIkSAyAH prasaGgataH phalamuktam / evaM copadizya nigamayitumAha-'etad' yanmayoktaM 'pathya' iSukArIhitaM mahArAja! iSukAra! 'iti' etad mayA 'zrutam' avadhAritaM sAdhusakAzAditi gamyate iti sUtrASTakArthaH yaakhym|| 41-42-43-44-45-46-47-48 // evaM ca tadvacanAt pratibuddho nRpaH / tatazca yat tau dvAvapi cakratustadAha dhyynm| caittA viulaM rajaM, kAmabhoge ya duccae / NivisayA NirAmisA, NinnehA NippariggahA // 49 // sammaM dhammaM viyANittA, ciccA kAmaguNe vre| tavaM pagijjha'hakkhAyaM, ghoraM ghoraparakkamA // 50 // 10 SaNNAm vyAkhyA-tyaktvA vipulaM rAjyaM kAmabhogAMzca dustyajAna nirviSayau' viSayarahitau ata eva nirAmiSau 'niHsnehI iSukAraniHpratibandhau 'niSparigraho' mUrchArahitau samyak 'dharma' zruta-cAritrAtmakaM vijJAya tyaktvA kAmaguNAn varAna , pUrvavizeSaNai rAjAdInAM tArthatve'pi punarabhidhAnamatizayakhyApakam / 'tapaH' anazanAdi 'pragRhya' abhyupagamya 'yathAkhyAtaM yena prakAreNa tIrtha vktvytaa| karAdibhiH kathitaM 'ghoraM' duranucaraM, ghoraparAkramau tathaiva kRtavantAviti zeSa iti sUtradvayArthaH // 49-50 // samprati samastAdhyayanopasaMhAramAhaevaM te kamaso buddhA, sabe dhammaparAyaNA / jammamacubhaubiggA, dukkhassaMtagavesiNo // 51 // sAsaNe vigayamohANaM, purvi bhAvaNabhAviyA / acireNeva kAleNaM, dukkhassaMtamuvAgayA // 52 // 1 rAyA saha devIe, mAhaNo ya purohio| mAhaNI dAragA ceva, sabe te pariNibuDi // 53 // tti bemi||X||213|| vyAkhyA-'evam' amunA prakAreNa 'tAni' anantaramuktarUpANi SaDapi kramazo buddhAni sarvANi dharmaparAyaNAni janmamRtyubhayodvignAni duHkhasyAntagaveSakANi // punastadvaktavyatAmevAha-zAsane 'vigatamohAnAm' arhatAM 'pUrvam' anya
Page #440
--------------------------------------------------------------------------
________________ janmani, bhAvanayA-kuzalakarmA'bhyAsarUpayA bhAvitAni-vAsitAni bhAvanAbhAvitAni ata eva 'acireNaiva' khalpenaiva | kAlena duHkhasya 'antaM' mokSam 'upAgatAni' prAptAni, sarvatra prAkRtatvAt pullinggnirdeshH|| mandamatismaraNAyAdhyayanArthamupasaMhartumAha-rAjA saha devyA brAhmaNazca purohito brAhmaNI dArako caiva sarvANi tAni 'parinirvRtAni' muktiM gatAnIti sUtrArthaH // 51-52-53 / / 'itiH' parisamAptau, bravImIti pUrvavat / / SaNNAm iSukArarAjAdInAM vktvytaa| iti zrInemicandrasUrikRtAyAM uttarAdhyayanasUtralaghuTIkAyAM sukhabodhAyAM iSukArIyAkhyaM caturdazamadhyayanaM samAptam //
Page #441
--------------------------------------------------------------------------
________________ atha sabhikSunAmakaM paJcadazamadhyayanam / zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuciH / paJcadarza sbhikssunaamkmdhyynm| mijhorgunnvktvytaa| // 214 // vyAkhyAtaM caturdazamadhyayanam / samprati samikSunAmakaM paJcadazamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-'ihA'nantarAdhyayane nirnidAnatAguNa uktaH, sa ca mukhyato bhikSoreva, bhikSuzca guNata iti tadguNA anenocyante' ityanena sambandhenAyAtasyAsyAdhyayanasyAdisUtram moNaM carissAmi samecca dhamma, sahie ujukaDe nniyaannchinne| saMthavaM jahejja akAmakAme, annAyaesI parivae sa bhikkhU // 1 // vyAkhyA-'maunaM' zrAmaNyaM cariSyAmi ityabhiprAyeNetyupaskAraH, 'sametya' prApya 'dharma' zrutacAritrabhedaM 'sahitaH' sameto'nyasAdhubhiriti gamyate, na tvekAkI, ekAkitvasyAgame niSiddhatvAt / yaduktam-"egAgiyassa dosA, itthI sANe taheva paDiNIe / bhikkhavisohimahatvaya, tamhA sevija dogamaNaM // 1 // " 'RjukRtaH' azaThAnuSThAnaH "niyANachinna" ti nidAnaM-viSayA'bhiSvaGgAtmakaM tat chinnam-apanItaM yena sa chinnanidAnaH 'saMstavaM mAtrAdibhiH paricayaM 'jahyAt' tyajet, na kAmakAmaH-kAmAbhilASI akAmakAmaH, ajJAtaH-tapaAdimirguNaiH anavagata eSayate prAsAdikam ajJAtaiSI 'parivrajet' aniyatavihAritayA viharet , "sa bhikkhu" tti ya evaMvidhaH sa bhikSuH / anena siMhatayA niSkamya siMhatayaiva viharaNaM mikSutvanibandhanamuktamiti sUtrArthaH // 1 // tacca siMhatayA viharaNaM yathA syAt tathA vizeSata Aha .. "ekAkino doSAH, strI zvAnaH tathaiva pratyanIkaH / bhikSAvizuddhi-mahAvataM, tasmAtseveta dvigamanam // 1 // " // 214 //
Page #442
--------------------------------------------------------------------------
________________ | mikssorgunnvktvyvaa| rAovarayaM careja lADhe, virae vedviyaa''yrkkhie| panne abhibhUya sabadaMsI, je kamhi vi Na mucchie sa bhikkhU // 2 // vyAkhyA -"rAgovarayaM" ti uparatarAgo yathA bhavatyevaM 'caret' viharet "lADhe" tti 'laSTa' sadanuSThAnatayA pradhAnaH 'virataH' asaMyamAd nivRttaH 'vedavit' AgamavedI "Ayarakkhiya" tti rakSito durgateH tatvisadanuSThAnavarjanata o AtmA yena sa rakSitAtmA, paranipAtaH sarvatra prAkRtatvAt / 'prajJaH' heyopAdeyabuddhimAn abhibhUya parISahopasargAniti XIgamyate, sarva-gamyamAnatvAt prANigaNaM pazyati-Atmavat prekSate sarvadarzI yaH kasmiMzcit sacittAdivastuni na mUchitaH |sa bhikSuriti sUtrArthaH // 2 // anyacca akkosavahaM viittu dhIre, muNI care lADhe NiccamAyagutte / abaggamaNe asaMpahiDhe, je kasiNaM ahiyAsae sa bhikkhU // 3 // vyAkhyA-Akrozazca vadhazca AkrozavadhaM tad viditvA' svakRtakarmaphalametaditi matvA "dhIraH' akSobhyaH munizcared apratibaddhavihAreNeti gamyate, "lADhi" tti prAgvat 'nityaM sadA "Ayagutte" tti guptaH-rakSito'saMyamasthAnebhya AtmA | yena sa tathA, avyagram-anAkulam asamaJjasacintoparamato mano yasya so'vyagramanAH, 'asamprahRSTaH' AkrozadAnAdiSu na praharSavAn / yathA kazcidAha-"kazcitpumAn kSipati mAM parirUkSavAkyaH, zrImarakSamAbharaNametya mudaM vrajAmi / " ityAdi / prakRtopasaMhAramAha-yaH kRtsnaM samastamAkrozavadham 'adhyAste' sahate sa bhikSuriti sUtrArthaH // 3 // kiJca paMtaM sayaNAsaNaM bhaittA, sIuNhaM vivihaM ca daMsamasagaM / avaggamaNe asaMpahihe, je kasiNaM ahiyAsae sa bhikkhU // 4 //
Page #443
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / // 215 // vyAkhyA-'prAntam' adhamaM zayanAsanam , upalakSaNatvAd bhojanAcchAdanAdi ca 'bhuktvA' sevitvA zItoSNaM casya pazcadazaM gamyamAnatvAt "vividhaM ca' nAnAprakAraM daMzamazakaM prApyeti zeSaH, sarvatra ca samAhAradvandvaH, avyagramanA asamprahRSTo sabhikSuyaH kRtsnamadhyAste sa bhikSuriti sUtrArthaH // 4 // aparaJca nAmakamaNo sakkiyamicchatI na pUrya, No vi ya vaMdaNagaM kuo pasaMsaM ? / dhyynm| se saMjae subae tavassI, sahie Ayagavesae sa bhikkhU // 5 // bhikSorguNavyAkhyA-'no' naiva 'satkRtaM' satkAram abhyutthAnA'nugamAdirUpam 'icchati' abhilaSati, na 'pUjAM vastrAdisaparyAm , vktvytaa| 'no'pi ca' naiva ca 'vandanakaM' dvAdazAvAdirUpam , kutaH 'prazaMsAM' nijaguNotkIrtanarUpAm ?, naiveccha tItyabhiprAyaH / | 'sa' evaMvidhaH samyag yatate sadanuSThAnaM pratIti saMyataH 'suvrataH' zobhanavrataH 'tapasvI' prazasyatapAH 'sahitaH' pUrvavad, AtmAnaM karmavigamAt zuddharUpaM gaveSayati-mRgayati iti AtmagaveSako yaH sa bhikSuriti suutraarthH||5|| tathA jeNa puNa jahAi jIviyaM, mohaM vA kasiNaM nniycchii| naranAra pajahe sayA tavassI, Na ya koUhalaM uvei sa bhikkhU // 6 // vyAkhyA-yena' hetubhUtena punaHzabdo'sya sarvathA saMyamaghAtitvavizeSadyotakaH 'jahAti' tyajati 'jIvitaM' saMyama-2 jIvitaM 'mohaM vA' mohanIyaM kaSAyanokaSAyAdirUpaM 'kRtsnaM samastaM 'niyacchati' badhnAti, tadevaMvidhaM narazca nArI ca // 215 // naranAri 'prajahyAt' tyajed yaH sadA tapasvI, na ca 'kutUhalaM' ruyAdiviSayamupaiti sa bhikSuriti sUtrArthaH // 6 // samprati | piNDavizuddhidvAreNa sabhikSutvamAha REXOXOXOXOXOXOXOXOXOXCXE
Page #444
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhikssorgunnvktvytaa| 8 deva Asa deva X8XOXOXOXXX XXXXXXXXXXXXX vastrazubhAzubhaphalayaMtramchinnaM saraMbhomaM aMtalikkhaM, sumiNaM lakSaNa daMDa vtthuvijN| aMgaviyAraM sarassavijayaM, je vijAhiM Na jIvaI sa bhikkhU // 7 // vyAkhyA-chedanaM chinnaM vasanadazanAdInAM, tadviSayazubhA'zubhanirUpikA vidyA'pi chinnamityuktA, evaM sarvatra / chinnAdikAni-"aMjaNa-khaMjaNa-kaddamalitte, mUsagabhakkhiya aggividdd'e| tunniya-kuTTiya-pajavalIDhe, hoi vivAgu suho asuho vA // 1 // devesu uttamo lAbho, mANussesu ya majhimo / Asuresu ya gelannaM, maraNaM jANa rakkhase // 2 // ityaadi| daivikAdibhAgavyavasthA punaH-cattAri devayAbhAgA, do ya bhAgA ya mANusA / AsurA ya duve bhAgA, majhe vatthassa rakkhaso // 1 // " tathA "saraM" ti svarasvarUpAbhidhAnam-"sajaM ravai maUro, kukaDo risaha saraM / haso ravai gaMdhAraM, | majjhimaM tu gavelae // 1 // tathA-sajjeNa lahai vittiM, kayaM ca na viNassai / gAvo puttA ya mittA ya, nArINaM hoi vallaho // 2 // risaheNa u IsariyaM, seNAvacaM dhaNANi ya / " ityAdi / tathA bhUmau bhavaM bhauma' bhUkampAdilakSaNam , yathA"zabdena mahatA bhUmiryadA rasati kampate / senApatiramAtyazca, rAjA rASTraM ca pIDyate // 1 // " ityAdi / tathA antarikSamAkAzaM tatra bhavamAntarikSaM gandharvanagarAdilakSaNam , yathA-"kapilaM sasyaghAtAya, mAJjiSThaM haraNaM gavAm / avyaktavarNa 1 "aJjana-khaJjana-kardamalipte, mUSakabhakSite'gnividagdhe / tUrNita-kuTTita-paryavalIDhe, bhavati vipAkaH zubho'zubho vA // 1 // deveSu uttamo lAbho, mAnuSyeSu ca mdhymH| AsureSu ca glAnyaM, maraNaM jAnIhi rAkSase // 2 // 2 catvAro devatAbhAgA, dvau ca bhAgI c| mAnupau / AsurIyau ca dvau bhAgau, madhye vastrasya raaksssH||1||"3"ssddj rauti mayUraH, kurkuTa RSabhaM svaram / haso rauti gAndhAraM, madhyamaM tu gavelakaH // 1 // paijena labhate vRtti, kRtaM ca na vinazyati / gAvaH putrAzca mitrANi ca, nArINAM bhavati vllbhH||1|| RSabheNa svaizvaya, senApatyaM dhanAni ca / "
Page #445
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcadazaM zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica samikSu ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / nAmakamadhyayanam / bhikssorgunnvktvytaa| kurute, balakSobhaM na saMzayaH // 1 // gAndharvanagaraM snigdhaM, saprAkAraM satoraNam / saumyAM dizaM samAzritya, rAjJastadvijayaGkaram // 2 // " ityAdi / tathA 'svapnaM svapnagataM zubhA'zubhakathanam , yathA-"gAyane rodanaM brUyAd, narttane vadhabandhanam / hasane zocanaM brUyAt , paThane kalahaM tathA // 1 // " ityAdi / tathA 'lakSaNaM' strIpuruSAdInAm , yathA-"cakkhusiNehe suhio, daMtasiNehe ya bhoyaNaM miTuM / tayaNeheNa ya sokkhaM, nahanehe hoi paramadhaNaM // 1 // " ityAdi / tathA "daMDa" tti 'daNDaH' yaSTiH, tatsvarUpakathanam-"egepavaM pasaMsaMtI"tyAdi / tathA 'vAstuvidyA prAsAdAdilakSaNAbhidhAyakaM zAstram / tathA 'aGgavikAraH' |ziraHsphuraNAdiH, tacchubhAzubhasvarUpakathanam , yathA-"siraphuraNe kira rajami"tyAdi / tathA svarasya-durgAzivAdirutarUpasya vijayaH-tatsambandhI zubhAzubhanirUpaNAbhyAsaH, ythaa-"saamaa-saars-vaays-kosiy-siyvtt-raash-sivaao| jaMbuya-vasahA vAmA, patthANe kajjasiddhiyarA // 1 // " ityAdi / tato ya etAbhirvidyAbhina jIvati naitA eva jIvikAH prakalpya prANAn dhArayati sa bhikSuriti sUtrArthaH / / 7 // tathA maMtaM mUlaM vivihaM vijaciMtaM, vamaNa-vireyaNa-dhUma-netta-siNANaM / Aure saraNaM tigicchiyaM ca, taM parinnAya parivae sa bhikkhU // 8 // vyAkhyA-'matram OMkArAdisvAhAparyantam 'mUlaM' malikA kozAbhihitaM zarapuGkhAmUlikAdi 'vividha' nAnAprakAraM | 'vaidyacintAM' vaidyasambandhinI pathyauSadhAdivyApArAtmikAM cintAma, yathA-"varjayed dvidalaM zUlI, kuSThI mAMsaM jvarI // 216 // // 216 // "cakSuHkhahe sukhito, dantasnehe ca bhojanaM miSTam / svaktrehena ca saukhyaM, nakhanehe bhavati paramadhanam // 1 // " 2 "ekapA prshNsnti"| 3 "ziraHsphuraNe kila raajym"| "shyaamaa-saars-vaays-kaushik-shtptr-raasm-shivaaH| jambuka-vRSabhA vAmAH prasthAne kAryasiddhikarAH // 1 // "
Page #446
--------------------------------------------------------------------------
________________ ghRtam / navamannamatIsArI, netrarogI ca maithunam // 1 // " ityaadi| vamanam-udgiraNam , virecanaM-koSThazuddhirUpam , dhUma-mana:- a mijhorguNazilAdisambandhi, "nettaM" ti netrazabdena netrasaMskArakamiha samIrAJjanAdi gRhyate, snAnam-apatyArtha mauSadhisaMskRta-> vktvytaa| jalAbhiSecanam, vamanAdInAM ca samAhAradvandvaH / "Aure saraNa" ti subbyatyayAd 'Aturasya' rogapIDitasya 'smaraNa' 'hA tAta! hA mAtaH! ityAdirUpam , 'cikitsitaM ca' Atmano rogapratIkArarUpam , 'tad' iti yadanantaramuktaM vamanAdi "parinnAya" tti jJaparijJayA parijJAya pratyAkhyAnaparijJayA ca pratyAkhyAya 'parivrajet' saMyamamArge parigacched yaH sa bhikSuriti sUtrArthaH // 8 // aparaM ca khattiya-gaNa-ugga-rAyaputtA, mAhaNa bhoiya vivihA ya sippinno|| no tesiM vayaha silogapUrya, taM parinnAya paribae sa bhikkhU // 9 // vyAkhyA-kSatriyAH-rAjAnaH gaNAH-mallAdisamUhAH ugrAH-ArakSikAdayaH rAjaputrAH-nRpasutA eteSAM dvandvaH / |'mAhanAH' brAhmaNAH 'bhogikAH' viziSTanepathyAdibhogavanto'mAtyAdayaH, ubhayatra supo luka / vividhAzca 'zilpinA' sthapatyAdayaH iti zeSaH / 'no' naiva teSAM 'vadati' bhASate zlokapUje, yathA-zobhanA ete, pUjayata caitAniti, ubhayatra pApAnumatyAdidoSasambhavAt / kintu 'tat' zlokapUjAdikaM dvividhayA'pi parijJayA parijJAya parivrajedU yaH sa bhikSuriti sUtrArthaH // 9 // anyacca gihiNo je pacaieNa dihA, appavaieNa va saMthuyA hvejaa| tesiM ihaloiyaphalahA, jo saMthavaM na karei sa bhikkhU // 10 // u0a0-37||
Page #447
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcadarza sabhikSu naamkmdhyynm| bhikssorgunnvktvytaa| Na yAcamAno nirAkRtaH nigR hasthAdibhyaH "adae" ti pradveSaM yAti sa mivariti zrIuttarA-|| vyAkhyA-gRhiNo ye pravrajitena dRSTAH 'apravrajitena vA gRhasthAvasthena saha 'saMstutAH' paricitA bhaveyuH, "tasiM" ti | dhyayanasUtrekA taiH saha 'aihalaukikaphalArtha' vastrAdilAbhanimittaM yaH 'saMstavaM paricayaM na karoti sa bhikSuriti suutraarthH||10|| tathAzrInemica sayaNAsaNapANabhoyaNaM, vivihaM khAima-sAimaM presiN| ndrIyA adae paDisehie niyaMThe, je tattha Na paussaI sa bhikkhU // 11 // sukhabodhA vyAkhyA-zayanAsanapAnabhojanaM vividhaM khAdimasvAdimaM "paresiM" ti parebhyaH' gRhasthAdibhyaH "adae" tti | khyA laghu adadyaH 'pratiSiddhaH' kacit kAraNAntareNa yAcamAno nirAkRtaH 'nimranthaH' grantharahito yaH 'tatra' adAne 'na praduSyati' vRttiH / na pradveSaM yAti sa bhikSuriti sUtrArthaH // 11 // tthaa||217|| jaM kiMci AhArapANaM vivihaM, khAima-sAimaM paresiM laI / jo taM tiviheNa NANukaMpe, maNavayakAyasusaMvuDe je sa bhikkhU // 12 // vyAkhyA-'yat kizcid' alpamapi AhArapAnaM vividhaM khAdimasvAdimaM ca, casya gamyamAnatvAt parebhyo labdhvA | yaH "taM" ti subvyatyayAt tenAhArAdinA 'trividhena' manovAkAyalakSaNena prakArarUpeNa 'na anukampate' bAlaglAnAdIn | nApakurutana samikSArAta shssH| yastu susaMvRtamanovAkAyaH san bAlaglAnAdInanukampata iti gamyate, uktazca"sAhavo to vi jattaNa, nimateja jahakkama / jai ittha kei icchejjA, tehiM saddhiM tu bhuMjae // 1 // " sa bhikSuriti sUtrArthaH // 12 // kizca "sAdhavastato'pi yavena limunnayeyuryathAkramam / yadyatra ke'pi iccheyuH taiH sAdhaM tu bhujIran / ..." // 217 //
Page #448
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhikssorgunnvktvytaa| AyAmagaM ceva javodaNaM ca, sIyaM sovIrajavodagaM ca / No hIlae piMDaM NIrasaMtu, paMtakulAiM parivae sa bhikkhU // 13 // vyAkhyA-AyAmameva 'AyAmakam' avazrAvaNaM 'caH' samuccaye, 'evaH' pUraNe, 'yavodanaM ca' yavabhaktaM 'zItaM' zItalaM sauvIraM ca-kAJjikaM yavodakaM ca-yavadhAvanaM sauvIrayavodakam , taca 'no hIlayet' dhigidaM kimanenAniSTena ? iti na yA nindet , 'piNDam' AyAmakAdi eva nIrasamapi, tuzabdasya apyarthatvAd ata eva prAntakulAni yaH parivrajet sa bhikSuriti sUtrArthaH // 13 // anyacca __ saddA vivihA bhavaMti loe, divA mANussayA tahA tiricchaa| bhImA bhayabheravA urAlA, jo socA Na vihejaI sa bhikkhU // 14 // vyAkhyA-zabdAH 'vividhAH' vimarzapradveSAdinA vidhIyamAnatayA nAnAprakArA bhavanti loke 'divyAH' devasamba|ndhinaH 'mAnuSyakAH' manuSyasambandhinaH, tathA 'tairazvAH' tiryaksambandhinaH 'bhImAH raudrAH, bhayena bhairavAH-atyanta sAdhvasotpAdakA bhayabhairavAH 'udArAH' mahAntaH, yaH zrutvA prakramAt tAneva zabdAn 'na vyathate' dharmadhyAnato na calati sa | bhikSuriti sUtrArthaH // 14 // ityetAvatA siMhavihAritAyAM nimittamuktam , samprati samastadharmamUlasamyaktvasthairyamAha ___ vAyaM vivihaM samicca loe, sahie kheyANugae ya koviyppaa| panne abhibhUya sabadaMsI, uvasaMte aviheDae sa bhikkhU // 15 // vyAkhyA-vAdaM vividhaM "muNDasya bhavati dharmaH, tathA jaTAbhiH savAsasAM dharmaH / gRhavAse'pi ca dharmo, vane'pi vasatAM bhavati dhrmH||1||" ityAdidarzanAntarAbhiprAyarUpaM 'sametya' jJAtvA loke sahitaH prAgvat, khedayatyanena karmeti
Page #449
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / khedaH-saMyamastenA'nugataH 'caH' pUraNe, kovidaH-labdhazAstraparamArtha AtmA yasya sa kovidAtmA, "panne abhibhUya paJcadarza sabadaMsI uvasaMte" tti prAgvat, "aviheThakaH" na kasyacid vibAdhako yaH sa bhikSuriti sUtrArthaH // 15 // tathA samikSuasippajIvI agihe amitte, jiiMdie sabao vippmukke| nAmakamaaNukkasAI lahuappabhakkhI, cicA gihaM egayare sa bhikkhU // 16 // tti bemi // dhyynm| vyAkhyA-'azilpajIvI' citrAdivijJAnajIvikArahitaH 'agRhaH' anagAraH "amitte" tti upalakSaNatvAd IX amitrazatruH jitendriyaH, tathA 'sarvataH' bAhyAbhyantarAcca granthAditi gamyate vipramuktaH, tathA 'aNukaSAyI' svalpakaSAyaH vktvytaa| "lahuappabhakkhi" tti alpAni-stokAni laghUni-niHsArANi niSpAvAdIni bhakSituM zIlamasyetyalpalaghubhakSI tyaktvA 'gRha' dravyabhAvabhedabhinnam , ekaH-rAgadveSarahitaH caratyekacaro yaH sa bhikSuriti sUtrArthaH // 16 // itiH' parisamAptau, bravImIti pUrvavat // // 218 // 1 se . ||iti zrInemicandrasuriracitAyAM uttarAdhyayanasUtralaghuTIkAyAM sukhabodhAyAM paJcadazaM sabhikSunAmakamadhyayanaM samAptam // . // 218 //
Page #450
--------------------------------------------------------------------------
________________ atha brahmacaryasamAdhinAmakaM SoDazamadhyayanam / daza brahmacaryasamAdhisthAnAni / ___ vyAkhyAtaM paJcadazamadhyayanam / adhunA SoDazamadhyayanamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-'ihA'nantarAdhyayane bhikSuguNA uktAH, te ca tattvato brahmacaryavyavasthitasya bhavanti, tadapi ca brahmacaryaguptiparijJAnata iti tA ihAbhidhIyante' ityanena sambandhenAyAtasyAsyAdhyanasyAdisUtram suyaM me AusaM! teNaM bhagavayA evamakkhAyaM-iha khalu therehiM bhagavaMtehiM dasa baMbhacerasamAhiThANA pannattA, je bhikkhU socA Nisamma saMjamabahule saMvarabahule samAhibahule gutte guttidie guttabaMbhayArI sadA appamatte viharijjA // 1 // vyAkhyA-zrutaM mayA AyuSman ! tena bhagavatA evaM 'AkhyAtaM' kathitam , katham ? ityAha-sopaskAratvAt sUtrasya yatheti gamyate, tato yathA 'iha' pravacane 'khaluH' nizcayena 'sthaviraiH' gaNadharAdibhirbhagavadbhirdaza brahmacaryasamAdhisthAnAni prajJaptAni, ko'bhiprAyaH ? -naiSAmiyaM svamanISikA, kintu bhagavatA'pyevamAkhyAtaM mayA zrutam , tato'tra mA'nAsthAM kRthaaH| tAnyeva vizinaSTi-'ye' iti yAni bhikSuH 'zrutvA' AkarNya 'nizamya' arthato'vadhArya "saMjamabahule" tti prAkRtatvAd bahula:-prabhUta uttarottarasthAnAptyA saMyamo'syeti bahulasaMyamaH, ata eva bahulasaMvaraH paJcendriyANAm ata eva 'bahulasamAdhiH' cittasvAsthyam 'guptaH' manovAkAyaiH ata eva guptendriyaH, tata eva guptaM-navaguptisevanAd brahmetibrahmacarya carituM zIlamasyeti guptabrahmacArI 'sadA sarvadA apramatto viharediti sUtrArthaH // 1 //
Page #451
--------------------------------------------------------------------------
________________ SoDazaM zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / brhmcrysmaadhinaamkmdhyynm| kayare khalu te therehiM bhagavaMtehiM dasa baMbhacerasamAhiThANA pannattA ? je bhikkhU socA Nisamma saMjamabahule saMvarabahule samAhibahule gutte guttidie guttabaMbhayArI sayA appamatte viharijA / ime khalu te therehiM bhagavaMtehiM dasa baMbhacerasamAhiThANA pannattA, je bhikkhU socA nisamma saMjamabahule saMvarabahule samAhibahule gutte guttiMdie guttabaMbhayArI sayA appamatte viharejA, taMjahA-vivittAI sayaNAsaNAI sevijA se niggaMthe, no itthIpasupaMDagasaMsattAI sayaNAsaNAiM sevittA havai se niggaMthe / taM kahaM ? iti ced AcArya Aha-niggaMthassa khalu itthIpasupaMDagasaMsattAI sayaNAsaNAI sevamANassa baMbhayArissa baMbhacere saMkA vA kaMkhA vA vitigicchA vA samuppajejA, bhedaM vA labhejA, ummAyaM vA pAuNijA, dIhakAliyaM vA rogAyaMkaM havejjA, kevalipannattAo dhammAo vA bhaMsijA, tamhA no itthipasupaMDagasaMsattAI sayaNAsaNAI sevittA havaise niggNthe||1|| katarANItyAdi praznasUtram , imAnItyAdi nirvacanasUtraM prAgvat / tAnyevAha-'tadyathe' tyupanyAse, 'viviktAni | | strIpazupaNDakairanAkIrNAni zayanAsanAni upalakSaNatvAt sthAnAni ca seveta yaH sa nirgrantho bhavatIti shessH| itthamanvayenA'bhidhAyAvyutpannavineyAnugrahAyAmumevArthaM vyatirekata Aha-'no' naiva strIpazupaNDakasaMsaktAni zayanAsanAni 'sevitA' upabhoktA bhavati / 'tadi' ti anantaroktaM 'kathaM' kena prakAreNa ? 'iti ced' evaM yadi manyase atrocyate-nirgranthasya khalu nizcitaM strIpazupaNDakasaMsaktAni zayanAsanAni sevamAnasya "baMbhayArissa" tti apergamyamAnatvAd brahmacAriNo'pi sato brahmacarye 'zaGkA vA' ihAnyeSAmiti gamyate, tataH zaGkA vA'nyeSAM kimevaMvidhazayanAsa daza brahmacaryasamAdhi| sthAnAni / // 219 // // 219 //
Page #452
--------------------------------------------------------------------------
________________ OXOXOXOXOXOXOXOXXX nasevI brahmacArI ? uta neti ?, athavA zaGkA-hayAdibhiratyantA'pahRtacittatayA vismRtasakalAptopadezasya "satyaM vacmi XI daza brahmahitaM vacmi, sAraM vacmi punaH punaH / asminnasAre saMsAre, sAraM sAraGgalocanA // 1 // " ityAdirAgAturakhacaH paribhA- caryasamAdhivayato mithyAtvodayataH kadAcit 'tadAsevane yo doSa uktastIrthakRdbhiH sa doSa eva na bhavati' ityevaMrUpaH saMzaya utpadyate, sthAnAni / 'kAGkSA vA' syAdyamilAparUpA, "priyAdarzanamevA'stu, kimanyadarzanAntaraiH / prApyate yena nirvANaM, sarAgeNA'pi cetasA ?] // 1 // " ityAdyabhidhAyikA nIlapaTAdidarzanA''graharUpA vA, vicikitsA vA' 'kimetAvataH kaSTAnuSThAnasya phalaM bhaviyati na vA? tadvarametadAsevanamevA'stu' ityevaMrUpA 'samutpadyeta' jAyeta, bhedaM vA' vinAzaM vA cAritrasyeti gamyate labheta, 'unmAdaM vA' kAmagrahAtmakaM prApnuyAt , 'dIrghakAlikaM vA dIrghakAlabhAvinaM, rogazca-dAhajvarAdiH AtaGkazca| AzughAtI zUlAdiH rogAtakaM bhavet , sambhavati hi ruyAdyabhilASAtirekato'rocakatvaM tatazca jvarAdIni, kevaliprajJaptAd vA 'dharmAt' zrutacAritrarUpAt samastAd bhrazyet , kasyacidatikliSTakarmodayAd dharmaparityAgasambhavAt / yata evaM 'tasmAdi'tyAdinigamanavAkyaM sugamamiti sUtrArthaH // 1 // uktaM prathamaM samAdhisthAnam / dvitIyamAha No itthINaM kathaM kahettA havai se niggaMthe / taM kahamiti cedAyariyA''ha-niggaMthassa khalu itthINaM kahaM kahemANassa baMbhayArissa baMbhacere saMkA vA kaMkhA vA vitigicchA vA samuppajejA, bheyaM vA labhejA, ummAyaM vA pAuNijA, dIhakAliyaM rogAyaMkaM vA havejA, kevalipannattAo vA dhammAo bhaMsijjA, tamhA no itthINaM kahaM kahejA // 2 // vyAkhyA-no strINAmekAkinInAmiti gamyate, 'kathA' strINAM vA sambandhinI kathAM rUpanepathyAdiviSayAM kathayitA bhavati sa nirgranthaH, ya evaMvidhaH sa nirgrantho na tvanya itybhipraayH| tat kathamityAdi pUrvavaditi sUtrArthaH // 2 // tRtIyamAha XOXOXOXOXOXOXOXOX
Page #453
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarA dhyayanasUtre zrInemica SoDaza brhmcrysmaadhinaamkmdhyynm| ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / No itthIhiM saddhiM saNNisijjAgae viharittA havai se niggaMthe / taM kahamiti ceda AcArya Aha-NiggaMthassa khala itthIhiM saddhiM saNNisenjAgayassa baMbhayArissa baMbhacere saMkA vA kaMkhA vA vitigicchA vA samuppajijA, bheyaM vA labhijjA, ummAyaM vA pAuNijjA, dIhakAliyaM vA rogAyaMka havejA, kevalipannattAo vA dhammAo bhaMsejA, tamhA khalu No NiggaMthe itthIhiM saddhiM sannisijAgae viharejA // 3 // vyAkhyA-no strIbhiH sArdhaM sanniSadyA-pIThAdyAsanaM tadgataH san vihattI' avasthAtA bhavati, ko'rthaH ? tAbhiH sahakAsane nopavizet , utthitAsvapi tAsu muhUrta tatra nopaveSTavyamiti sampradAyaH, ya evaMvidhaH sa nirgrnthH| zeSaM praznanirvacanAbhidhAyi pUrvavaditi sUtrArthaH // 3 // caturthamAha No itthINaM iMdiyAI maNoharAI maNoramAI AloettA NijjhAittA havai se niggNthe| taM kahamiti ced AyariyA''ha-NiggaMthassa khala itthINaM iMdiyAI maNoharAI maNoramAiM AloemANassa nijjhAemANassa baMbhayArissa baMbhacere saMkA vA kaMkhA vA vitigicchA vA samuppajijjA, bheyaM vA labhijjA, ummAyaM vA pAuNijjA, dIhakAliyaM vA rogAyaMkaM havijA, kevalipannattAo vA dhammAo bhaMsejjA, tamhA khalu No NiggaMthe itthINaM iMdiyAI maNoharAI maNoramAI AloejjA NijjhAijjA // 4 // vyAkhyA-no strINAm 'indriyANi' nayanAdIni manaH-cittaM haranti-dRSTamAtrANi AkSipantIti manoharANi, tathA daza brahmacaryasamAdhi| sthAnAni / // 220 // // 220 //
Page #454
--------------------------------------------------------------------------
________________ mano ramayanti - darzanAnantaramanucintyamAnAnyAhlAdayantIti manoramANi 'AlokitA' ISad dRSTA 'nirdhyAtA' prabandhena nirIkSitA bhavati yaH sa nirmanthaH, anyat pratItameveti sUtrArthaH // 4 // pazcamamAha - No itthINaM kurDutaraMsi vA dUsaMtaraMsi vA bhittiaMtaraMsi vA kUiyasaddaM vA ruiya saddaM vA gIyasaddaM vA hasiyasaddaM vA thaNiyasaddaM vA kaMdiyasa vA vilaviyasa vA suNittA bhavai se niggaMthe / taM kahamiti cedAcArya Aha - itthIgaM kutaraMsi vA dUsaMtaraMsi vA bhittiaMtaraMsi vA kUiyasaddaM vA ruiya saddaM vA gIyasaddaM vA hasiyasaddaM vA dhaNiyasaddaM vA kaMdiyasaddaM vA vilaviyasaddaM vA suNamANassa baMbhayArissa baMbhacere saMkA vA kaMvA vA vitigacchA vA samuppajijjA, bheyaM vA labhijA, ummAyaM vA pAuNijjA, dIhakAliya vA rogAyaMkaM havijjA, kevalipannattAo vA dhammAo bhaMsejjA, tamhA khalu NiggaMthe No itthINaM kutaraMsi vA dUsaMtaraMsi vA bhittiaMtaraMsi vA krUiyasa vA ruiyasaddaM vA gIyasaddaM vA hasiyasaddaM vA thaNiyasaddaM vA kaMdiyasaddaM vA vilaviyasa vA suNamANo viharejA // 5 // vyAkhyA -no strINAM kuDyaM - leSTukAdiracitaM tenA'ntaraM vyavadhAnaM kuDyAntaraM tasmin vA, dUSyaM vastraM yavanikArUpaM tadantare vA bhittiH - pakeSTakAdiracitA tadantare vA sthitveti zeSaH, 'kUjitazabda vA ratasamaye kokilAdi vihgabhASArUpaM 'ruditazabda vA' ratikalahAdikaM 'gItazabdaM vA' paJcamAdihuGkRtirUpaM 'hasitazabda vA' kahakahAdikaM 'stanitazabdaM vA' XCXCXCXCX-0 daza brahmacaryasamAdhisthAnAni /
Page #455
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / ratisamayakRtaM 'kranditazabdaM vA' proSitabhartRkAdikRtaM 'vilapitazabdaM vA' pralAparUpaM zrotA yo bhavati sa nimrnthH|| | zeSaM spaSTamiti sUtrArthaH // 5 // SaSThamAha 'no niggaMthe puvarayaM putvakIliyaM aNusarittA bhavai, taM kahamiti ced AyariyA''haniggaMthassa khalu itthINaM pubarayaM pubakIliyaM aNusaramANassa baMbhayArissa baMbhacere saMkA vA kaMkhA vA vitigicchA vA samuppajijjA, bheyaM vA labhijA, ummAyaM vA pAuNijjA, dIhakAliyaM vA rogAyaMkaM havijA, kevalipannattAo vA dhammAo bhaMsejjA, tamhA khalu niggaMthe no itthINaM putvarayaM pucakIliyaM aNusarejA // 6 // vyAkhyA-no nigranthaH pUrvarataM 'pUrvakrIDitaM vA' durodarAdiramaNAtmakaM vAzabdasya gamyamAnatvAd anusmA bhavati / zeSa prAgvat / iti sUtrArthaH // 6 // saptamamAha No paNIyaM AhAraM AhArettA havai se niggaMthe / taM kahamiti cedAcArya AhaniggaMthassa khalu paNIyaM pANabhoyaNaM AhAremANassa baMbhayArissa baMbhacere saMkA vA kaMkhA vA vitigicchA vA samuppajijA, bheyaM vA labhijA, ummAyaM vA pAuNivA, dIhakAliyaM vA rogAyaMkaM havijA, kevalipannattAo vA dhammAo bhaMsejjA tamhA khala No niggaMthe paNIyaM AhAraM AhArejA // 7 // vyAkhyAno 'praNItaM galadvindu, upalakSaNatvAd anyamapyatyantaM dhAtUdekakAriNam AhAram AhArayitA bhavati yaH sa nirgranthaH / zeSaM prAgvat / iti sUtrArthaH // 7 // aSTamamAha SoDazaM brhmcrysmaadhinaamkmdhyynm| daza brahmacaryasamAdhisthAnAni / // 221 // 221 //
Page #456
--------------------------------------------------------------------------
________________ daza brahmacaryasamAdhi| sthAnAni / EXXXX8XOXOXOXOXOXOXOXO no aimAyAe pANabhoyaNaM AhArittA havai se niggaMthe / taM kahamiti cedAcArya Aha-aimAyAe pANabhoyaNaM AhAremANassa baMbhayArissa baMbhacere saMkA vA kaMkhA vA vitigicchA vA samuppajijA, bheyaM vA labhijA, ummAyaM vA pAuNijA, dIhakAliyaM vA rogAyaMkaM havijA, kevalipannattAo vA dhammAo bhaMsejA, tamhA khalu No NiggaMthe aimAyAe pANabhoyaNaM bhuMjejA // 8 // vyAkhyA-no 'atimAtrayA' "battIsaM kira kavalA, AhAro kucchipUrao bhaNio / purisassa mahiliyAe, aTThAvIsaM bhave kavalA // 1 // " ityAgamoktamAtrAtikrameNa pAnabhojanamAhArayitA bhavati yaH sa nirgranthaH / zeSaM tathaiveti sUtrArthaH // 8 // navamamAha No vibhUsANuvAI havai se niggaMthe / taM kahamiti ced AyariyA''ha-vibhUsAvattie vibhUsiyasarIre itthijaNassa abhilasaNije havai / tao NaM tassa itthijaNeNaM abhilasinjamANassa baMbhayArissa baMbhacere saMkA vA kaMkhA vA vitigicchA vA samuppajijA, bheyaM vA labhijjA, ummAyaM vA pAuNijjA, dIhakAliyaM vA rogAyaMkaM havijA, kevalipannattAo vA dhammAo bhaMsejjA, tamhA khala No NiggaMthe vibhUsA NuvAI siyA // 9 // vyAkhyA-no 'vibhUSAnupAtI' zarIropakaraNasaMskArakartA bhavati yaH sa nirgranthaH / zeSaM sugamam / navaraM "vibhUsA.. "dvAtriMzat kila kavalA, AhAraH kukSipUrako bhaNitaH / puruSasya mahelAyA, aSTAviMzatirbhaveyuH kvlaaH||1||" akeXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXO
Page #457
--------------------------------------------------------------------------
________________ SoDaza brahmacarya zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / KOXOXOXOXOXe vattie" tti vibhUSAM vartayituM-vidhAtuM zIlamasyeti vibhUSAvartI sa eva vibhUSAvarttikaH, ata eva 'vibhUSitazarIraH' snAnAdyalaGkatatanuriti sUtrArthaH // 9 // dazamamAha No sadda-rUva-rasa-gaMdha-phAsANuvAI havai se niggaMthe / taM kahaM ? iti ced AyariyAha-niggaMthassa khalu sadda-rUva-rasa-gaMdha-phAsANuvAiyassa baMbhayArissa baMbhacere saMkA vA kaMkhA vA vitigicchA vA samuppajejA, bheyaM vA labhejA, ummAyaM vA pAuNijA, dIhakAliyaM vA rogAyaMkaM havejA, kevalipannattAo vA dhammAo bhaMsejA, tamhA khalu No NiggaMthe sadda-rUva-rasa-gaMdha-phAsANuvAI bhavai se niggaMthe, dasame baMbhacera samAhiTThANe havai // 10 // vyAkhyA-no zabda-rUpa-rasa-gandha-sparzAn anupatati-anuyAti zabdarUparasagandhasparzAnupAtI bhavati yaH sa nirgranthaH / zeSaM prAgvat / navaraM zabdaH-manmanabhASitAdiriti sUtrArthaH // 10 // bhavaMti ittha silogaa| taMjahAbhavanti 'atra' ukta evArthe 'zlokAH' padyarUpAH, tadyathAja vivittamaNAinna, rahiaM thIjaNeNa ya / baMbhacerassa rakkhaTTA, AlayaM tu nisevae // 1 // maNapalhAyajaNaNi, kAmarAgavivaNiM / baMbhacerarao bhikkhU, thIkahaM tu vivajae // 2 // vyAkhyA-"ja" ti prAkRtatvAd yaH 'viviktaH' rahasyabhUtaH prakramAt tatraiva vAstavyakhyAdyabhAvAt 'anAkIrNaH' tatprayojanAgataH ruyAdyasaGkalaH, rahitaH akAlacAriNA vandanAdinimittAgatena strIjanena, kAlAkAlacAritvavibhAgastu smaadhinaamkmdhyynm| | daza brahmacaryasamAdhisthAnAni / // 222 // // 222 // KO-KOKOK
Page #458
--------------------------------------------------------------------------
________________ u0 a0 38 XXX zramaNIrAzrityA'yam - "aTThemI - pakkhie motuM, vAyaNAkAlameva ya / sesakAlamayaMtIo, neyAo akAlacArIo || 1 ||" cazabdAt paNDakAdibhirbrahmacaryasya rakSaNArthamAlayaM tamiti gamyate, 'tuH' pUraNe, niSevate / tathA manaHprahlAdajananIM, kAmarAgaH - viSayAbhiSvaGgaH tadvivarddhanIm, zeSaM spaSTam // 1-2 // samaM ca saMthavaM thIhiM, saMkahaM ca abhikkhaNaM / baMbhacerarao bhikkhU, Niccaso parivajjae // 3 // vyAkhyA - 'samaM ca ' saha 'saMstava' paricayaM strIbhirniSadyA prakramAd ekAsanabhogeneti gamyate, zeSaM spaSTam // 3 // aMga-paccaMga saMThANaM, cArullaviyapehiyaM / vaMbhacerarao thINaM, cakkhugejjhaM vivajjae // 4 // vyAkhyA - aGgAnAM - ziraH prabhRtInAM pratyaGgAnAM kucakakSAdInAM saMsthAnam - AkAra: aGgapratyaGgasaMsthAnaM, cAru - zobhanam ullapitaM prekSitaM brahmacaryarataH strINAM sambandhi cakSurgrAhyaM sad vivarjayet / kimuktaM bhavati ? - cakSuSi sati rUpagrahaNa - mavazyambhAvi paraM taddarzane'pi tatparihAra eva karttavyo na tu rAgavazataH punaH punastadeva vIkSaNIyam / uktaM hi - "asekaM rUvamaddahu~, cakkhugoyaramAgayaM / rAgaddose u je tattha, te buho parivajjae // 1 // " // 4 // iyaM ruiyaM gIyaM, hasiyaM thaNiya kaMdiyaM / baMbhacerarao thINaM, soyagejjhaM vivajjae // 5 // vyAkhyA - sugamameva, navaraM kUjitAdi vivarjayet / kuDyAntarAdiSviti zeSaH // 5 // hAsaM khiDuM ratiM dappaM, sahasA'vattAsiyANi ya / vaMbhacerarao thINaM, nANuciMte kayAi vi // 6 // vyAkhyA -hAsaM pratItam, 'krIDAM' dyUtaramaNAdirUpAm, 'ratiM' kAntA'GgasaJjanitAM prItim, 'darpaM' mAninImAnada"aSTamI - pAkSike muktvA, vAcanAkAlameva ca / zeSakAlamAyAntyo, jJeyA akAlacAryaH // 1 // " "azakyaM rUpamadraSTuM cakSurgocaramAgatam / rAgadveSau tu yau tantra, tau budhaH parivarjayet // 1 // " OXOXOXOXXXXXXXXXX daza brahmacaryasamAdhi sthAnAni /
Page #459
--------------------------------------------------------------------------
________________ SoDazaM brahmacarya zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / k8XXXX SXEX samAdhinAmakamadhyayanam / lanotthaM garvam , 'sahasA'vatrAsitAni ca' parAGmukhadayitAdeH sapadi trAsotpAdakAni akSisthaganAdIni, zeSaM spaSTam // 6 // paNIyaM bhattapANaM tu, khippaM mayavivaDDUNaM / baMbhacerarao bhikkhU, Nicaso privje||7|| vyAkhyA-sugamam , navaraM madaH-kAmodrekaH // 7 // dhammaladdhaM miaM kAle, jattatthaM paNihANavaM / nAimattaM tu bhuMjejjA, baMbhacerarao sayA // 8 // vyAkhyA-dharmeNa hetunA na tu kuNTalAdikaraNena labdhaM dharmalabdhaM 'mitam' "addhamasaNassa sabaMjaNassa kujjA duvassa do bhAe / vAupaviyAraNaTThA, chabbhAgaM UNayaM kujA // // " ityAdyAgamoktamAnAnvitamAhAramiti gamyate / 'kAle' prastAve 'yAtrArtha' saMyamanirvAhaNArthaM na tu rUpAdyartham , 'praNidhAnavAn' cittasvAsthyopeto na tu rAgadveSavazago bhuJjIteti sambadhyate, | 'na tu' naiva tuzabdasyottarasyAtra sambandhAt / 'atimAtra' mAtrAtikrAntaM bhuJjIta brahmacarye rataH 'sadA' sarvadA, kadAcit | kAraNato'timAtrAhArasyApyaduSTatvAt / uktaJca-"kaikkhaDakhettacuo vA, dubbala addhANa pavisamANo vA / khIrAigahaNa dIhaM, bahuM ca uvamA ayakaDille // 1 // " // 8 // vibhUsaM parivajejA, sarIraparimaMDaNaM / baMbhacerarao bhikkhU, siMgAratthaM na dhaare||9|| | vyAkhyA-'vibhUSAm' upakaraNagatAM parivarjayet , 'zarIraparimaNDanaM' kezazmazrusamAracanAdikaM zRGgArArtha na dhArayediti sUtrArthaH // 9 // sadde rUve ya gaMdhe ya, rase phAse taheva ya / paMcavihe kAmaguNe, Nicaso parivajae // 10 // 1 "ardhamazanasya savyaJjanasya kuryAd dravasya dvau bhAgau / vAtapravicAraNArtha SaDbhAgamUnaM kuryAt // 1 // " 2 "rUkSAdikSetracyuto vA durbalo'dhvAnaM pravizan vA / kSIrAdigrahaNe dIrghA bahu ca upamA ayaHkaDhillana // 1 // " // 223 // daza brahmacaryasamAdhisthAnAni / na tu' naiva // 223 //
Page #460
--------------------------------------------------------------------------
________________ FoXXXXXXXXXXXX vyAkhyA-spaSTameva, navaraM kAmasya guNAH-upakArakAH kAmaguNA iti sUtradazakArthaH / / 10 / / samprati yat prAk | daza brahmapratyekamuktaM zaGkA vA bhavedityAdi tad dRSTAntataH spaSTayitumAha-- XcaryasamAdhiAlao thIjaNAinno, thIkahA ya mnnormaa| saMthavo ceva NArINaM, tAsiM iMdiyadarisaNaM // 11 // x sthAnAni / kRiyaM rudiyaM gIyaM, hasiyaM bhuttAsiyANi y| paNIyaM bhattapANaMca, atimAyaM pANabhoyaNaM // 12 // gattabhUsaNamiTTaM ca, kAmabhogA ya dujayA / narassa'ttagavemissa, visaM tAlauDaM jahA // 13 // vyAkhyA-sUtratrayamapi pratItama , navaraM bhuktAsitAni ca smRtAnIti zepaH, tatra bhuktAni-bhogampANi AsitAnirUyAdibhireva sahA'vasthitAni, hAsyAApalakSaNametat , gAtrabhUpaNamiSTaM ceti, cazabdo'pyarthaH, tana iSTama yAstAM vihitama, vipaM tAlapuTaM 'yatheti yathA tAlapuTaviSaM sadyoghAtitvena dAruNavipAka tathA strIjanAkIrNAlayAdyapi, zaGkAdikAraNatayA saMyamarUpabhAvajIvitambataranya ca nAzahetutvAditi sUtratrayArthaH / / 11-12-13 / samprati nigamayitumAha dujae kAmabhoge ya, Nicaso privje| saMkAThANANi savANi, vajjejA paNihANavaM // 14 // dhammArAma care bhikkhU, dhiIma dhmmsaarhii| dhammArAmarae daMte, baMbhacerasamAhie // 15 // vyAkhyA-durjayAna kAmabhogAn "niccaso" tti nityaM parivarjayeta , 'zaGkAsthAnAni ca' anantaroktAni, pUrvatra casya | bhinnakramatvAt 'sarvANi' dazApi varjayet 'praNidhAnavAn' ekAgramanAH / / etadvarjakazca kiM kuryAd ? ityAha-dharma ArAma iva duHkhasantApataptAnAM nirvRtihetutayA dharmArAmastasmina cared bhikSuH dhRtimAn , 'dharmasArathiH' anyepAmapi dharmapravartayitA, dharme Aramante dharmArAmAH-susAdhavastepu rato na tvekAkritve dharmArAmarataH, dAntaH' upazAnto brahmacaryamamAhita iti sUtradvayArthaH / / 15 / / brahmacaryavizuddhyartho'yaM sarvo'pyupakrama iti tanmAhAtmyamAha .*.*.XXXXXXXXX mAhita iti satrahayA dharmArAmA:-susAdhavatepu rato namaH dhRtimAn , 'dharmasArathiH
Page #461
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarA- deva-dANava-gaMdhavA, jakkha-rakkhasa-kinnarA / baMbhayAriM namasaMti, dukkaraM je karaMti taM // 16 // SoDazaM dhyayanasUtre XI vyAkhyA-deva-dAnava-gandharvAH yakSa-rAkSasa-kinnarAH, samastadevajAtyupalakSaNametad , ete sarve'pi brahmacAriNaM yati-IXI brahmacaryazrInemica- miti zeSaH, namasyanti 'duSkaraM' duranucaraM "je kareMti" tti yaH 'karoti' anutiSThati 'taditi prakramAd brahmacaryamiti samAdhindrIyA sUtrArthaH // 16 // sakalAdhyayanopasaMhArArthamAha nAmakamasukhabodhA- esa dhamme dhuve Niyae, sAsae jiNadesie / siddhA sijhaMti cANeNaM, sijjhissaMti tahAvare // 17 // dhyynm| khyA laghu tti bemi|| daza brahmavRttiH / vyAkhyA-'eSaH' anantaroktaH 'dharmaH' brahmacaryalakSaNaH 'dhruvaH' sthiraH parapravAdibhiraprakampyatayA pramANapratiSThita ityarthaH, 'nityaH' trikAlasambhavAt , 'zAzvataH' anavaratabhavanAt , ekAthikAni vA etAni, jindeshitH| asyaiva trikAlagocaraM crysmaadhi||224|| XIphalamAha-siddhAH' purA anantAsu utsarpiNyavasarpiNISu, siddhyanti 'caH' samuccaye videheSu 'anena' brahmacaryalakSaNena sthAnAni / dharmeNa, setsyanti tathA 'apare' anantAyAmanAgatAddhAyAmiti sUtrArthaH // 17 // itiH' parisAmAptau, bravImIti pUrvavat / / // 224 // // iti zrInemicandrasUriviracitAyAM uttarAdhyayanasUtralaghuTIkAyAM sukhabodhAyAM dazabrahmacaryasamAdhinAmakaM SoDazamadhyayanaM samAptam //
Page #462
--------------------------------------------------------------------------
________________ xoxoxoxoxox XX atha pApazramaNIyAkhyaM saptadazamadhyayanam / vyAkhyAtaM SoDazamadhyayanam / adhunA pApazramaNIyAkhyaM saptadazamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH - 'ihA'nantarAdhyayane daza brahmacaryaguptaya uktAH, tAzca pApasthAnavarjanAdevA''sevituM zakyante iti pApazramaNasvarUpAbhidhAnatastadeva kA kocyate ' ityanena sambandhenAyAtasyAsyAdisUtradvayam -- je ke upaie niyaMThe, dhammaM suNettA viNaovavanne / sudulahaM lahiuM bohilAbhaM, vihareja pacchA ya jahAsuhaM tu // 1 // sejjA daDhA pAuraNaM mi atthi, uppajjaI bhottu taheva pAuM / jANAmi jaM vahai Ausu ! tti, kiM nAma kAhAmi ? sueNa bhaMte ! // 2 // vyAkhyA- 'yaH kazcit' ityavivikSitavizeSaH 'tuH' pUraNe, 'prabrajitaH ' niSkrAnto nirgranthaH prAgvat / kathaM punarayaM pravrajitaH ? ityAha- 'dharma' zrutacAritrarUpaM 'zrutvA' nizamya vinayena jJAnAdyupacArAtmakenopapannaH - yukto vinayopapannaH san ' sudurlabham ' atizayaduSprApaM "labhiuM" ti labdhvA 'bodhilAbhaM' jinapraNItadharmaprAptirUpam, anena bhAvapratipattyA'sau pratra - |jita ityuktaM bhavati / sa kim ? ityAha- 'viharet' caret 'pazcAt' pratrajitottarakAlaM 'caH' punararthe vizeSadyotakaH, tatazca prathamaM siMhavRttyA pravrajya pazcAtpunaH 'yathAsukhaM' yathA tathA nidrAvikathAdikaraNalakSaNena prakAreNa sukhamAtmano'vabhAsate tuzabdasya evakArArthatvAd yathAsukhameva zRgAlavRttyaiva viharedityarthaH / sa ca guruNA'nyena vA hitaiSiNA'dhyayanaM prati | prerito yadvakti tadAha - 'zayyA' vasatiH 'dRDhA' vAtAtapajalAdyupadravairanabhibhAvyA, tathA 'prAvaraNaM' varSAkalpAdi 'me' pApasthAnavarjana vaktavyatA /
Page #463
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptadazaM zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / vktvytaa| // 225 // mamA'sti, kiJca-'utpadyate' jAyate 'bhoktuM' bhojanAya, tathaiva 'pAtuM' pAnAya, yathAkramamazanaM pAnaM ceti zeSaH, tathA jAnAmi' avagacchAmi 'yadvarttate' yadidAnImasti 'AyuSman !' iti prerayiturAmatraNam iti' etasmAd hetoH 'kiM pApazramanAma ?' na kizcidityarthaH, "kAhAmi" tti kariSyAmi 'zrutena' AgamenA'dhItenetyadhyAhAraH, 'bhadante'ti pUjyAmazraNam ,IX NIyAkhyaiha ca prakramAdAkSepe kiMzabdaH / ayaM hi kilAsyAzayaH-'yathA ye bhavanto'dhIyante te'pi nAtIndriyaM vastu kiJca- mdhyynm| nA'vabudhyante, tat kiM hRdayagalatAluzopavidhAyinA'dhItena ?' ityevamadhyavasito yaH sa pApazramaNa ityucyate itIhA'pi pApasthAnasiMhAvalokitanyAyena sambadhyate iti sUtradvayArthaH // 1-2 // kizca varjana| je kei pacaIe, NihAsIle pagAmaso bhocaa| peccA suhaM suyai, pAvasamaNi tti vuccaI // 3 // / vyAkhyA-yaH kazcit pravrajitaH 'nidrAzIlaH' nidrAvAn 'prakAmazaH' bahuzaH 'bhuktvA' dhyaudanAdi 'pItvA takrAdi 'sukhaM' yathAbhavatyevaM sakalakriyAnuSThAnanirapekSa eva 'svapiti' zete sa itthambhUtaH pApazramaNa ityucyata iti sUtrArthaH // 3 // tathA AyariyauvajjhAehiM, suyaM viNayaM ca gaahie|tecev khiMsaI bAle, pAvasamaNi tti vuccii|| AyariyauvajjhAyANaM, sammaM no paDitappaI / appaDipUyae thaddhe, pAvasamaNi tti vucaI // 5 // . vyAkhyA-AcAryopAdhyAyaiH zrutaM vinayaM ca 'grAhitaH' zikSito yairiti gamyate 'tAneva' AcAryAdIn 'khiMsati | nindati 'bAlaH' vivekavikalo yaH sa pApazramaNa ityucyata iti // AcAryopAdhyAyAnAM 'samyag avaiparItyena 'na prati|tapyate na tattaptiM vidhatte, tathA 'apratipUjakaH' kenacit sAdhunopakRte'pi na pratyupakArakArI 'stabdhaH' garvAdhmAta AtmA- // 225 // nameva bahumanyate yaH sa pApazramaNa iti sUtradvayArthaH // 4-5 // cAritraviSayaM tamAha-itthaM vinayarahitaM pApazramaNamabhidhAya caraNakaraNavikalaM tamevAha
Page #464
--------------------------------------------------------------------------
________________ pApasthAna varjanavaktavyatA / XXXXXXXXXXXXX sammamANo pANANi, bIyANi hriyaanniy|asNje saMjaya mannamANe, pAvasamaNi tti vucaI // 6 // saMthAraM phalagaM pIDhaM, NisijjaM pAyakaMbalaM / appamajiyamAruhaI, pAvasamaNi tti vuccaI // 7 // davadavassa saMcaraI, pamatte ya abhikkhaNaM / ullaMghaNe ya caMDe ya, pAvasamaNi tti vuccaI // 8 // | paDilehei pamatte, avaujjhai pAyakaMbalaM / paDilehAaNAutto, pAvasamaNi tti vuccaI // 9 // | paDilehei pamatte, se kiMci hu nnisaamiyaa| guruM paribhAvae NicaM, pAvasamaNi tti vuccaI // 10 // X bahumAI pamuharI, thaddhe luddhe aNiggahe / asaMvibhAgI aciyatte, pAvasamaNi tti vuccaI // 11 // I vivAyaM ca udIrei, adhamme attapaNNahA / vuggahe kalahe ratte, pAvasamaNi tti vucaI // 12 // 8 athirAsaNe kukkuIe, jattha tattha nnisiiyii| AsaNammi aNAutte, pAvasamaNi tti vuccaI // 13 // S sasarakkhapAo suyaI, sejaM Na paDilehae / saMthArae aNAutte, pAvasamaNi tti vucaI // XI duddhadahI vigaIo, AhArei abhikkhaNaM / arae ya tavokamme, pAvasamaNi tti vucaI // atyaMtammiya sUrammi, AhArei abhikkhaNaM / coio paDicoei, pAvasamaNi tti vuccaI // 16 // AyariyaparicAI, prpaasNddseve| gANaMgaNie dubhUe, pAvasamaNi tti vuccaI // 17 sayaM gehaM paricaja, paragehaMsi vAvaDe / NimitteNa ya vavaharaI, pAvasamaNi tti vuccaI // sannAipiMDaM jemei, NecchaI sAmuyANiyaM / gihiNisejaM ca vAhei, pAvasamaNi tti vuccaI // 19 // vyAkhyA-sammardayan 'prANAniti prANino dvIndriyAdIn 'vIjAni' zAlyAdIni 'haritAni ca' dUrvAdIni, = = = =
Page #465
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptadarza zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA | sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / paapshrmnniiyaakhymdhyynm| pApasthAna vrjnvktvytaa| // 226 // kendriyopalakSaNaM caitad, ata evA'saMyataH, tathA "saMjaya mannamANe" tti ko'rthaH ? saMyato'hamiti manyamAnaH, anena ca saMvinapAkSikatvamapyasya nAstItyuktam , zeSa prAgvat // 6 // tathA 'saMstArakaM' kambalAdi 'phalakaM' dArumayaM 'pITham' AsanaM 'niSadyAM' svAdhyAyabhUmi 'pAdakambalaM' pAdapuJchanam 'apramRjya' rajoharaNAdinA, upalakSaNatvAd apratyupekSya ca 'Arohati' upavizati yaH sa pApazramaNa ityucyate // 7 // tathA 'davadvassa" tti 'drutaM drutaM' tathAvidhAlambanaM vinA'pi tvaritaM tvaritaM | 'sazcarati' bhikSAcaryAdiSu paryaTati 'pramattazca pramAdavAMzca bhavati iti zeSaH, 'abhIkSNaM' punaH punaH 'ullaGghanazca' vatsaDimbhAdInAmadhaHkartA, 'caNDazca' ArabhaTavRttyA''zraNayataH / caramapAdo'trottaratra ca prAgvat // 8 // tathA pratilekhayati pramattaH san , 'apojjhati' yatra tatra nikSipati, kiM tat ? 'pAdakambalaM' pAdapuJchanam , samastopadhyupalakSaNametat, sa evaM 'pratilekhanA'nAyuktaH' pratyupekSA'nupayuktaH // 9 // tathA pratilekhayati pramattaH sa kizcidapi 'huH' apyarthe vikathAdIti gamyate, 'nizamya' AkarNya tatrAkSiptacittatayeti bhAvaH / gurUn paribhAvayati guruparibhAvako nityam , kimuktaM bhavati ?-asamyakpratyupekSamANaH anyadvA vitathamAcaran gurubhizvoditastAneva abhibhavati, yathA-svayameva pratyupekSadhvam, yuSmAbhireva vayamitthaM zikSitAH tato yuSmAkamevaiSa doSa ityAdi // 10 // kiJca-bahumAyI' prabhUtavaJcanAprayogavAn 'pramukharaH' prakarSaNa mukharaH stabdhaH lubdhaH 'anigrahazca' avidyamAnendriyanigrahaH 'asaMvibhAgI' guruglAnAdInAmucitamazanAdi na | yacchati, "aciyatte" tti guvAdiSvapyaprItimAn , zeSaM tathaiva // 11 // tathA 'vivAdaM' vAkalaha 'caH' pUraNe 'udIrayati' kathaJcidupazAntamapi utprAsanAdinA pravRddhiM nayati, 'adharmaH' nirdharmaH, AptAM-sadbodharUpatayA hitAM prajJAm-Atmano'nyeSAM vA buddhiM kutarkavyAkulIkaraNato hanti yaH sa AptaprajJAhA, 'vyudvahe' daNDAdighAtajanite virodhe 'kalahe' vAcike 'raktaH' saktaH, zeSaM prAgvat // 12 // tathA asthirAsanaH kukucaH prAgvat / 'yatra tatra' saMsaktasarajaskAdAvapItyarthaH niSIdati // 226 //
Page #466
--------------------------------------------------------------------------
________________ XOX CXCXX CXCXCXCXCXCXCXCX 'Asane' pIThAdau 'anAyuktaH' anupayuktaH san zeSaM prAgvat // 13 // tathA sarajaskapAdaH svapiti, kimuktaM bhavati ? - asaMyamaM pratyabhIrutayA pAdAvapramRjyaiva zete, tathA 'zayyAM' vasatiM na pratilekhayati, 'saMstArake' kambalAdau supta iti zeSaH, 'anAyukta:' ''kukkuDipAyapasAraNa AyAmeuM puNo vi AuMTe" ityAdyAgamAnupayuktaH, zeSaM tathaiva // 14 // tapo| vipayaM pApazramaNatvamAha - "duddhadahi" tti dadhidugdhe, vikRtihetutvAd vikRtI, upalakSaNatvAd ghRtAdyazepavikRtiparigrahaH, AhArayati 'abhIkSNaM' vAraM vAraM tathAvidhapuSTAlambanaM vineti bhAvaH, ata eva aratazca 'tapaH karmaNi' anazanAdau, zeSaM - prAgvat // 15 // tathA astamayati 'caH' pUraNe sUrye AhArayati 'abhIkSNaM' punaH punardine dine ityarthaH, yadi cAsau kenacid gItArthasAdhunA codyate, yathA - AyuSman ! kimevaM tvayA''hAratatpareNaiva sthIyate ? durlabhA khalviyaM manujatvAdicaturaGgasAmagrI, tata etAmavApya tapasyudyantumucitamiti, tataH kim ? ityAha - "coio paDicoei" tti coditaH praticodayati, yathA-- kuzalastvamupadezadAne na tu svayamanuSThAne, anyathA kimevamavagacchannapi bhavAn na vikRSTatapo'nu| tiSThati ?, zeSaM tathaiva // 16 // ' AcArya parityAgI' te hi tapaH karmaNi viSIdantamudyamayanti, AnItamapi cAnnAdi bAlaglAnAdibhyo dApayanti, ato'tIbAhAralobhena tatparityajanazIlaH / parapApaNDAn-saugatAdIn "mRdvI zayyA prAtarutthAya peyA" ityAdyabhiprAyavato'tyantAhAraprasaktAn sevate - tathA tathopasarpati iti parapASaNDasevakaH, tathA svecchAcAritayA gaNAd gaNaM SaNmAsAbhyantara eva saGkrAmatIti gANaGgaNika ityAgamikI paribhASA, ata eva duSTaM bhUtaM - jAtamasya 'durbhUtaH ' durAcAratayA nindyo bhUta ityarthaH // 17 // vIryAcAraviSayamAha -- svakaM gRhaM parityajya paragehe "vAvaDi" tti 'vyApriyate' piNDAdyarthI svatastatkRtyAni kurute, 'nimittena ca' zubhAzubhakathanAdinA 'vyavaharati' dravyAdyarjanaM karoti // 18 // "kukkuTI vatpAdaprasAraNaM Ayamya punarapi AkuJcayet / " pApasthAnavarjanavaktavyatA /
Page #467
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptadarza zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / paapshrmnniiyaakhymdhyynm| pApasthAna vjenvktvytaa| // 227 // svajJAtibhiH-nijabandhubhiryaH snehAd dIyate piNDaH sa svajJAtipiNDastaM 'jemati' bhuGkte, necchati 'sAmudAnika' bhaikSam , gRhiNAM niSadyAM paryaGkatUlyAdikAM zayyAM 'vAhayati' sukhazIlatayA ArohatIti sUtracaturdazakArthaH // 19 // samprati | adhyayanArthamupasaMharan uktarUpadoSA''sevanaparihArayoH phalamAha eyArise paMcakusIla'saMvuDe, rUvaMdhare muNipavarANa heDime / ayaMsi loe visameva garahie, Na se ihaM va parastha loe // 20 // je vajae ete sadA u dose, se supae hoi muNINa mjjhe| ayaMsi loe amayaM va pUie, ArAhae logamiNaM tahA paraM // 21 // ti bemi // vyAkhyA-'etAdRzaH' IdRzaH paJcakuzIlAH-pArzvasthAdayastadvadasaMvRtaH 'rUpadharaH' rajoharaNAdiveSadharaH, prAkRtatvAcca bindunirdezaH, 'munipravarANAM' pravarayatInAM "heTThimo" tti 'adhovartI atijaghanyasaMyamasthAnavartitayA nikRSTaH, etatphalamAha-"ayaMsi loe visameva garahie na se ihaM neva parattha loe" tti asmin loke 'viSamiva garala iva garhitaH |ata eva sa na iha naiva paraloke arghatIti zeSa iti // yo varjayati 'etAn' uktarUpAn "sayA u" ti sadaiva doSAn saH 'suvrataH' prazasyavrato bhavati munInAM madhye tanmadhye gaNyata ityarthaH, tathA cAsmin loke amRtamiva pUjitaH ArAdhayati lokamimaM tathA 'paraM' paralokamiti sUtradvayArthaH // 20-21 ||'itiH' parisamAptau, bravImIti pUrvavat // FIRastrasesasteraserasenastasecasaseasesastarastrastra ||iti zrInemicandrasUrikRtAyAM uttarAdhyayanasutralaghuTIkAyAM sukha bodhAyAM pApazramaNIyAkhyaM saptadazamadhyayanaM samAptam // RasSRRRRRSERSERSZERKERSERTAGORSRSRSR // 227 // reerseRS resRGERER
Page #468
--------------------------------------------------------------------------
________________ atha saMyatIyAkhyamaSTAdazamadhyayanam / snyjyraajvktvytaa| uktaM saptadazamadhyayanam / adhunA saMyatIyAkhyamaSTAdazamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-'ihA'nantarAdhyayane pApasthAnavarjanamuktam , tacca saMyatasyaiva, sa ca bhogarddhityAgata eveti sa eva saJcayodAharaNata ihocyate' ityanena sambandhenAyAtasyAsyAdisUtram kaMpille nagare rAyA, udinnabalavAhaNo / NAmeNaM saMjae NAma, miga, uvnnigge||1|| vyAkhyA-kAmpilye nagare rAjA, udIrNam-udayaprAptaM balaM-caturaGgaM vAhanaM ca-gillithillyAdirUpaM yasya saH, tathA sa ca nAmnA saJjayaH 'nAmeti prAkAzye, tataH saJjaya iti prasiddhaH, 'mRgavyAM' mRgayAM, pAThAntareNa mRgavadhaM vA pratIti zeSaH, 'upanirgataH' niryAtaH tata eva nagarAditi gamyate iti suutraarthH||1|| sa ca kIdRg vinirgataH ? kiM ca kRtavAn ? ityAha hayANIe gayANIe, rahANIe taheva ya / pAyattANIe mahayA, savao parivArie // 2 // mie chubhittA hayagao, kNpilljjaannkesre| bhIe saMte mie tattha, vahei rasamucchie // 3 // vyAkhyA-suvyatyayAd yAnIkena gajAnIkena rathAnIkena, tathaiva ca padAtInAM samUhaH pAdAtaM tadanIkena mahatA sarvataH parivAritaH mRgAn 'kSitvA' prerayitvA 'hayagataH' azvArUDhaH, "kaMpillujANakesare" tti kAmpilyasya sambandhini kezaranAmnyudyAne 'bhItAn trastAn 'zrAntAn' itastataH preraNena khinnAn 'mitAn' parimitAn 'tatra' teSu mRgeSu madhye "vahei" tti hanti rasamUcchita iti sUtradvayArthaH // 2-3 // atrAntare yadabhUt tadAhaaha kesarammi ujjANe, aNagAre tavodhaNe / sajjhAyajhANasaMjutte, dhammajjhANaM jhiyaayi||4||
Page #469
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhA khyA laghuvRttiH / // 228 // apphovamaMDavammI jhAyaI jhaviyAsave / tassAgae mige pAsaM, vahei se NarAhive // 5 // vyAkhyA - 'atha' anantaraM kesare udyAne anagAraH tapodhanaH svAdhyAyadhyAnasaMyuktaH ata eva dharmadhyAnaM dhyAyati // "apphovamaMDavammi" tti apphova iti-vRkSAdyAkIrNaH sa cAsau maNDapazca- nAgavahayAdisambandhI apphovamaNDapastasmin dhyAyati dharmadhyAnamiti gamyate, punarabhidhAnam atizayakhyApakam, "jhaviya" tti kSapitA AzravAH - hiMsAdayo yena sa tathA, 'tasya' anagArasya 'AgatAn' mRgAn 'pArzva' samIpaM hanti sa narAdhipa iti sUtradvayArthaH // 4-5 // aha Asagao rAyA, khiSpamAgamma so tahiM / hue mige upAsittA, aNagAraM tattha pAsaI // 6 // vyAkhyA - 'atha' anantaram azvagato rAjA kSipramA''gatya saH 'tasmin ' maNDape hatAn "mige u" tti mRgAneva na punaranagAramityarthaH dRSTvA anagAraM tatra pazyati ca iti sUtrArthaH // 6 // tataH kimakArSIt ? ityAhaaha rAyA tattha saMbhaMto, aNagAro maNA''hao / mae u maMdapunneNaM, rasagidveNa ghacuNA // 7 // AsaM visajjaittA NaM, aNagArassa so nnivo| viNaeNaM vaMdaI pAe, bhagavaM / ettha me khame // 8 // aha moNeNa so bhagavaM, aNagAre jhANamassie / rAyANaM Na paDimaMtei, tao rAyA bhayahuo // 9 // saMjao ahamassI ti, bhagavaM ! vAharAhi me / kuddhe teeNa aNagAre, Daheja NarakoDio // 10 // vyAkhyA-- atha rAjA 'tatre'ti taddarzane sati 'sambhrAntaH' bhIto yathA anagAro 'manAk' stokenaiva AhataH, tadAsannamRgahananAd ityabhiprAyaH, mayA 'tuH' pUraNe, mandapuNyena rasagRddhena "ghattuNa" tti 'ghAtukena' hananazIlena // tatazca azvaM "visRjya' vimucya " " prAgvad anagArasya sa nRpaH vinayena vandate pAdau, vakti ca - yathA bhagavan ! 'atra' mRgavadhe mamAparAdhamiti zeSaH kSamasva || atha maunena sa bhagavAn anagAro dhyAnam 'AzritaH sthito rAjAnaM 'na pratimantrayate' aSTAdazaM saMgatI yAkhyama dhyayanam / saJjayarAja vaktavyatA / // 228 //
Page #470
--------------------------------------------------------------------------
________________ u0ma0 39 na prativakti, yathA - ahaM kSamidhye na veti, 'tataH' kAraNAd rAjA 'bhayadrutaH ' bhayatrastaH, yathA na jJAyate kiM kimeSa kruddhaH kariSyati ? iti / uktavAMzca - yathA saJjayanAmA rAjA ahamasmi na tu nIca ityabhiprAyaH, 'iti' asmAd hetorbhagavan ! 'vyAhara' sambhASaya 'me' iti mAm / syAt -- kimevaM bhavAn bhayadrutaH ? ityAha -- RddhaH 'tejasA ' tejolezyAdinA anagAro dahed narakoTIH AstAM zataM sahasraM veti, ato bhayadruto'hamiti sUtracatuSTayArthaH // 7-8- 9-10 // itthaM tenokte yanmuniruktavAMstadAha 14 // 15 // abhayaM patthivA! tubhaM, abhayadAyA bhavAhiya / aNice jIvalogammi, kiM hiMsAe pasajjasi 1 // 11 // jayA sarvvaM paricajja, gaMtavamavasassa te / aNice jIvalogammi, kiM rajjammi pasajjasi ? // 12 // jIviyaM caiva rUvaM ca, vijbusaMpAyacaMcalaM / jattha taM mujjhasi rAyaM !, pecatthaM NAvavujhase // 13 // dArANi ya suyA ceva, mittA ya taha baMdhavA / jIvaMtamaNujIvaMti, mayaM nANuvayaMti ya // NIharaMti mayaM puttA, piyaraM paramadukkhiyA / piyaro vi tahA putte, baMdhU rAyaM ! tavaM care // tato teNa'jjie dabe, dAre ya parirakkhie / kIlaMta'nne narA rAyaM !, haTTatuTThamalaMkiyA // teNAvi jaM kayaM kammaM, suhaM vA jai vA duhaM / kammuNA teNa saMjutto, gacchaI u paraM bhavaM // vyAkhyA -abhayaM pArthiva ! tava / itthaM samAzvAsyopadezamAha - abhayadAtA ca bhava, yathA bhavato mRtyubhayam evamanyeSAmapIti bhAvaH, cazabdo yojita eva / anitye jIvaloke kiM hiMsAyAM prasajasi ? narakaheturiyaM na karttumuciteti bhAvaH // | anyacca - yadA 'sarva' kozAntaH purAdi parityajya gantavyaM bhavAntaramiti zeSaH 'avazasya' asvatantrasya 'te' tava, tato'nitye jIvaloke kiM rAjye prasajasi ? // jIvalokAnityatvameva bhAvayitumAha-jIvitaM caiva rUpaM ca vidyutsampAtaH - vidyu 16 // 17 // saJjayarAja - vaktavyatA |
Page #471
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica aSTAdarza sNytiiyaakhymdhyynm| ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / snyjyraajvktvytaa| // 229 // calanaM tadvat caJcalaM 'yatra' jIvite rUpe ca tvaM muhyasi rAjan! pretyArtha' paralokaprayojanaM nAvabudhyase ||tthaa "dArANi ya" tti dArAzca sutAzcaiva mitrANi ca tathA bAndhavA jIvantam 'anujIvanti' tadupArjitavittAyupabhogata upajIvanti, mRtaM nAnuvrajantyapi, kiM punaH saha yAsyanti ?, cazabdasya apyarthatvAditi, ato dArAdiSvapi kRtaghneSu nA''sthA vidheyeti bhaavH|| punastatpratibandhanirAkaraNAyAha-nIharaMti" tti nissArayanti mRtaM putrAH pitaraM 'paramaduHkhitAH' atizayaduHkhitA api, pitaro'pi tathA putrAn , "baMdhu" tti bandhavazva bandhUniti zeSaH, tato rAjan ! tapaH 'careH' Asevasva / / aparazca-'tataH' |niHsAraNAdanantaraM 'tena' pitrAdinA arjite dravye sati dAreSu ca parirakSiteSu krIDanti tenaiva vittena dArazceti gamyate anye narA rAjan ! 'hRSTatuSTA'laGkatAH' tatra hRSTA:-bahiHpulakAdimantaH tuSTA:-AntaraprItibhAjaH alaGkRtAH-vibhUSitAH, |yata IdazI bhavasthitistato rAjan ! tapazcareriti smbndhH|| mRtasya ko vRttAntaH? ityAha tenA'pi yat kRtaM karma zubha vA 'yadi vA' iti athavA azubhaM karmaNA tenaiva na tu dhanAdinA saMyukto gacchati, tuzabdo yojita eva, 'param' anya bhavam , yatazca zubhAzubhayoranuyAyitA tataH zubhahetuM tapazcareriti bhAva iti suutrsptkaarthH||11-12-13-14-1516-17 // tatastadvacaH zrutvA rAjA kimaceSTata ? ityAhasoUNa tassa so dhammaM, aNagArassa aMtie / mahayA saMvegaNivegaM, samAvanno narAhivo // 18 // saMjao cahauM rajjaM, NikkhaMto jiNasAsaNe / gahabhAlissa bhagavao, aNagArassa aMtie // 19 // __ vyAkhyA-sugamameva / navaraM "mahaya" tti mahatA AdareNeti zeSaH, suvyatyayAt mahat 'saMveganirveda' tatra saMvega:mokSA'bhilASaH nirvedaH-saMsArodvignatA // 18 // 19 // sa caivaMgrahItapravrajyo'vagataheyopAdeyavibhAgo dazavidhacakravAlasAmAcArIratazca aniyatavihAritayA viharan tathAvidhasannivezamAjagAma, tatra ca tasya yadabhUt tadAha // 229 //
Page #472
--------------------------------------------------------------------------
________________ saJjaya raajrssevktvytaa| cecA raTTa paJcaio, khattie paribhAsaI / jahA te dIsaI rUvaM, pasannaM te tahA maNo // 20 // |kiM NAme ? kiMgotte?, kassa'hAe va maahnne?| kahaM paDiyarasI buddhe ?, kahaM viNIya tti vuccsii?||21|| | vyAkhyA-tyaktvA rASTraM prabajitaH 'kSatriyaH' anirdiSTanAmA paribhASate saJjayamunimityupaskAraH, sa hi pUrvajanmani vaimAnika AsIt , tatazcyutvA kSatriyakule'jani, tatra ca kutazcit tathAvidhanimittataH smRtapUrvajanmA, tata eva cotpannavairAgyaH pravrajyAM gRhItavAn , viharaMzca saJjayamuniM dRSTvA tadvimArthamidamuktavAn yathA te dRzyate rUpaM 'prasannaM vikArarahitaM 'te' tava 'tathA' tenaiva prakAreNa prasannamiti prakramaH 'manaH' cittam , antaHkaluSitAyAM hi bahirapyevaM prsnntaa'smbhvH|| tathA kiM nAmA? kiM gotraH ? "kassa'hAe va"tti kasmai vA arthAya 'mAhanaH' pravrajitaH ? 'kathaM' kena prakAreNa 'praticarasi' sevase 'buddhAn' AcAryAdIn ? kathaM vinIta ityucyase ? iti sUtradvayArthaH // 20-21 // saJjayamunirAhasaMjao nAma nAmeNaM, tahA gottaNa goyame / gaddabhAlI mamAyariyA, vijaacrnnpaargaa|| 22 // vyAkhyA-saJjayo nAma nAmnA, tathA gotreNa gautamo'hamiti gamyate / zeSapraznatrayanirvacanamAha-gaIbhAlayo mama AcAryAH 'vidyAcaraNapAragAH' zrutacAritrapAragatAH / evaM ca vadato'yamAzayaH-yato gardabhAlyabhidhAnAcAryairjIvaghAtAnnivartito'ham , vidyAcaraNapAragatvAca taistannivRttau muktilakSaNaM phalamuktam , tatastadarthaM mAhano'smi / yathA ca tadupadezastathA gurUn praticarAmi, tadupadezAsevanAcca vinIta iti sUtrArthaH // 22 // itthaM vimRzya tadguNAkRSTacetA apRSTo'pi kSatriya idamAhakiriyaM akiriyaM viNayaM, annANaM ca mhaamunnii!| etehiM cauhi ThANehiM, meyanne kiM pabhAsaha 1 // 2 // vyAkhyA-'kriyA' astItyevaMrUpA, prAkRtatvAd napuMsakanirdezaH, 'akriyA' tadviparItA, 'vinayaH' namaskaraNAdiH,
Page #473
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTAdarza zrIuttarAbhyayanasUtre zrInemica ndrIyA mukhabodhA- khyA laghuvRttiH / // 230 // liGgavyatyayaH prAgvat , tathA 'ajJAnaM' tattvAnavagamaH, 'caH' samuccaye, mahAmune! 'etaiH' kriyAdimizcaturbhiH sthAnaH | "meyane" tti meya-jJeyaM jIvAdivastu tajjAnantIti meyajJAH kriyAdimiH svasvAbhiprAyakalpitairvastutattvaparicchedina ityarthaH, saMyatI'kimiti kutsitaM "pahAsaI" tti prabhASante, vicArAkSamatvAt / tathA hi-ye tAvat kriyAvAdinaste'stikriyA yAkhyamaviziSTamAtmAnaM manyamAnA api vibhuravibhuH kartA akartA mUrto'mUrto'sau ityAyekAntavAdamabhyupagatAH, kutsitabhASaNaM dhyynm| caitat , yuktyaa-''gmbaadhittvaat| akriyAvAdinastu astikriyAviziSTamAtmAnaM necchanyeva, etaccAsaGgatataram , pratyakSA-8 | dipramANaprasiddhatvAt tasya / vainayikavAdinastu sura-nRpati-yati-kari-turaga-go-mahiSya-'jA-'zva-zRgAla-kAka-baka saJjayamakarAdinamaskaraNAt klezakSayamabhyupagatAH, ayuktaM caitad, lokasamayavedeSu guNAdhikasyaiva vinayAItvena prasiddhatvAt , rAjarSe taditaravinayasya cAzubhaphalatvAt / ajJAnavAdinastu kimAtmAdisvarUpajJAnena?, apavarga pratyanupayogitvAt jJAnasya; kevalaM vktvytaa| kaSTaM tapa eva kAryam , nahi kaSTaM vineSTasiddhiriti pratipannAH, idaM ca durbhASitataram , jJAnamantareNa heyopAdeyanivRttipravRttyabhAvAt / ataH sarve'pyamI kutsitaM prabhASanta iti sthitamiti sUtrArthaH // 23 // na caitat svAmiprAyeNocyate kintu ii pAukare buddhe, nAyae parinibuDe / vijAcaraNasaMpanne, sacce saccaparakkame // 24 // vyAkhyA-'itI'tyetat kriyAdivAdinaH kutsitaM prabhASanta ityevaMrUpaM "pAukare" tti 'prAdurakArSIt' prakaTitavAn, 'buddhaH' avagatatattvA, jJAta eva 'jJAtakaH' kSatriyaH, sa ceha prastAvAda mhaaviirH| 'parinirvRtaH' kaSAyAnalavidhyApanAt zItIbhUtaH vidyAcaraNAbhyAM-kSAyikajJAnacAritrAbhyAM sampanno yaH sa tathA, ata eva 'satyaH' satyavAkU, tathA 'satya- // 230 // parAkramaH' satyavIrya iti sUtrArthaH // 24 // teSAM ca phalamAha paDaMti narae ghore, je NarA paavkaarinno| divaM ca gaI gacchaMti, carittA dhammamAriyaM // 25 //
Page #474
--------------------------------------------------------------------------
________________ saJjaya rAjarSe vktvytaa| vyAkhyA-patanti narake ghore ye narAH pApa-prastAvAd asatprarUpaNArUpaM kattuM zIlameSAM te pApakAriNaH / ye tu - evaMvidhA na bhavanti te kim ? ityAha-divyAM punargatiM, 'caH' punararthe gacchanti caritvA dharmam Aryam / tadayamabhiprAyaHasatprarUpaNAparihAreNa satprarUpaNApareNaiva bhavatA bhAvyamiti sUtrArthaH // 25 // kathaM punaramI pApakAriNaH ? ityAha mAyAbuIyameyaM tu, musAbhAsA nirtthiyaa| saMjamamANo vi ahaM, vasAmi iriyAmi y||26|| SI vyAkhyA-mAyayA-zAThyena "buiyaM" ti uktaM mAyoktam 'etat' yadanantaraM kriyAdivAdibhiruktam , 'tuH' evakArArthaH, sa ca mAyoktameva ityatra yojyaH, atazcaitad mRSAbhASA 'nirarthikA' samyagabhidheyazUnyA, tata eva ca "saMjamamANo vi" |tti apirevakArArthaH, tataH 'saMyacchanneva' uparaman eva taduktyAkarNanAdibhyaH 'ahamiti Atmanirdezo vizeSeNa tatsthirIkaraNArtham , uktaM hi-"Thio ThAvae paraM" ti 'vasAmi' tiSThAmi upAzraya iti zeSaH, "iriyAmi ya" ti Ire ca' gacchAmi gocarAdiSviti sUtrArthaH // 26 // kutaH punastvaM taduktyAkarNanAdibhyaH saMyacchasi ? ityAhasace te viditA majjhaM, micchAdiTThI annaariyaa| vijamANe pare loe, sammaM jANAmi appagaM // 27 // | vyAkhyA-sarve 'te' kriyAdivAdino viditA mama, yathA'mI mithyAdRSTayaH tata eva 'anAryAH' anAryakarmapravRttAH / / kathaM punaste evaMvidhAstava viditAH ? ityAha-vidyamAne sati 'paraloke' anyasmin janmani samyagU jAnAmi AtmAnama. tataH paralokAtmanaH samyagvedanAd mama te viditAH, tato'haM taduktyAkarNanAdibhyaH saMyacchAmIti sUtrArthaH // 27 // katha punastvaM mahAtman ! AtmAnamanyajanmani jAnAsi ? ityAha*ahamAsI mahApANe, juimaM vrissovme|jaa sA pAlI mahApAlI, divA varisasaovamA // 28 // se cue baMbhalogAo, mANussaM bhvmaage| appaNo ya paresiMca, AuM jANe jahA tahA // 29 //
Page #475
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAvyAkhyA-'ahamAsi" tti ahamabhUvaM 'mahAprANe' brahmalokavimAne dyutimAn , "vAsasayovame" tti varSazatajIvinA aSTAdazaM dhyayanasUtre upamA yasyA'sau varSazatopamaH, madhyapadalopI samAsaH, ayamarthaH-yatheha varSazatajIvI idAnI paripUrNAyurucyate evama-10 saMyatIzrInemicahamapi tatra paripUrNAyurabhUvam / tathAhi-yA sA pAliriva pAliH-jIvitadhAraNAd bhavasthitiH sA cottaratra mahAzabdo yAkhyamandrIyA XpApiyo pAdAnAdiha palyopamapramANA 'mahApAlI' sAgaropamapramANA, tasyA eva mahattvAt / divi bhavA divyA varSazataiH-kezo- dhyynm| sukhabodhA-zAdAnasipamA tayAra ddhArahetubhirupamA arthAt palyaviSayA yasyAM sA varSazatopamA, tatra mama mahApAlI divyA bhavasthitirAsId ityupaskAraH / saJjayakhyA laghu| atazcAhaM varSazatopamAyurabhUvamiti bhAvaH // 'se' ityatha sthitiparipAlanAnantaraM cyuto brahmalokAd mAnuSyaM bhavamAgataH, rAjarSe vRttiH / itthamAtmano jAtismaraNalakSaNamatizayamAkhyAya atizayAntaramAha-Atmanazca pareSAM ca AyurjAne 'yathA' yena prakAreNa vktvytaa| // 231 // sthitamiti gamyate 'tathA' tenaiva prakAreNa na tvanyathetyabhiprAya iti sUtradvayArthaH / / 28-29 // itthaM prasaGgato'pRSTamapi | svavRttAntamAvedyopadeSTumAhaNANA ruiMca chaMdaM ca, parivajeja sNje| aNaTTA je ya savatthA. iti vijAmaNusaMcare // 30 // vyAkhyA-'nAnA' anekadhA 'ruciM ca' prakramAcca kriyAvAdyAdimataviSayamabhilASaM 'chandazca' svamativikalpitamabhiprAyam , ihApi nAneti sambandhAdanekavidhaM parivarjayet saMyataH, tathA 'anarthAH' niHprayojanA ye ca vyApArA iti gamyate, | "satvatthA" iti AkArasyAlAkSaNikatvAt 'sarvatra' kSetrAdau tAn parivarjayediti sambandhaH, 'iti' ityevaMrUpAM 'vidyA' samyagjJAnAtmikAM 'anviti lakSIkRtya 'saJcareH' samyak saMyamAdhvani yAyA iti sUtrArthaH // 30 // anyacca // 231 // paDikamAmi pasiNANaM, paramaMtehiM vA punno| aho udie ahorAyaM, iti vijA tavaM cre||31|| vyAkhyA-'pratikramAmi' pratinivarte "pasiNANaM" ti 'praznebhyaH' zubhAzubhasUcakebhyaH aGguSThaprabhAdibhyaH, tathA pare XXXXXXXXXXXX
Page #476
--------------------------------------------------------------------------
________________ saJjaya rAjarSe vktvytaa| gRhasthAsteSAM mantrAH-tatkAryAlocanarUpAstebhyaH, 'vA' samuccaye, 'punaH' vizeSaNe, atisAvadyatvaM teSAM vizinaSTi / sopaskAratvAt sUtrasya amunA'bhiprAyeNa yaH saMyama pratyutthAnavAn saH 'aho' iti vismaye 'utthitaH' dharma pratyudyataH / kazcideva hi mahAtmA evaMvidhaH sambhavati, 'ahorAtram' aharnizam 'iti' etad anantaroktaM "vija" tti 'vidvAn' jAnana "tavaM" ti gamyamAnatvAd avadhAraNasya tapa eva na tu praznAdi 'careH' Asevaskheti sUtrArthaH // 31 // atrAntare "appaNo ya paresiM ce"tyAdinA tasyAyurvijJatAmavagamya saJjayamuninoktam-kathaM bhavAnAyurjAnAtIti pRSTo'sAvAhajaM ca me pucchasI kAle, samma suddheNa ceysaa| tAI pAukare buddhe,taM NANaM jiNasAsaNe // 32 // | vyAkhyA-yacca 'me' iti mAM pRcchasi 'kAle' kAlaviSayaM samyak zuddhena cetasA upalakSitaH, "tAI" ti sUtratvAt tat 'prAduHkRtavAn' prakaTIkRtavAn , 'buddhaH' sarvajJaH ata eva tad jJAnaM jinazAsane, sAvadhAraNatvAd vAkyasya jinazAsana eva na tvanyasmin sugatAdizAsane, ato jinazAsana eva yatno vidheyo yena yathA'haM jAnAmi tathA tvamapi jAnISe / pUrvoktazca AyurvijJAnaviSayaH saJjayamuninA kRtaH prazno'smAdeva prativacanAt lakSyata iti sUtrArthaH // 32 // alpunarupadeSTumAhakiriyaM ca royae dhIre, akiriyaM privje| diTThIe dihisaMpanne, dhamma cara suduccaraM // 33 // vyAkhyA-kriyAM ca' astijIva ityAdirUpAM rocayet 'dhIraH' akSobhyaH, tathA 'akriyAM' nAstyAtmetyAdikA parivarjayet, tatazca 'dRSTyA' samyagdarzanAtmikayA upalakSito dRSTiH-buddhiH sA ceha prastAvAt samyagjJAnAtmikA tayA sampanno dRSTisampannaH, evaM ca samyagdarzanajJAnAnvitaH san 'dharma' cAritradharma cara suduzcaramiti sUtrArthaH // 33 // punaH kSatriyamunireva saJjayamuni mahApuruSodAharaNaiH sthirIkartumAha
Page #477
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / aSTAdarza sNytiiyaakhymdhyynm| saJjaya rAjarSe vktvytaa| // 232 // OXOXOXOXOXOXOX8XOXOXOXOX eyaM punnapayaM socA, atthadhammovasohiyaM / bharaho vi bhArahaM vAsaM, cecA kAmAI paccae // 34 // sagaro vi sAgaraMtaM, bharahavAsaM NarAhivo / issariyaM kevalaM heccA, dayAe parinibuDe // 35 // caittA bhArahaM vAsaM, cakkavaTTI mhiddio| pavanamanbhuvagao, maghavaM NAma mahAjaso // 36 // saNaMkumAro maNussiMdo, cakkavaTTI mhiddio| puttaM raje ThaveUNaM, so vi rAyA tavaM care // 37 // caittA bhArahaM vAsaM, cakkavahI mhiddio| saMtI saMtikaro loe, patto gaimaNuttaraM // 38 // ikkhAgarAyavasabho, kuMthU NAma nnresro| vikkhAyakittI bhagavaM, patto gaimaNuttaraM // 39 // sAgaraMtaM caittA NaM, bharahaM NaravarIsaro / aro ya arayaM patto, patto gaimaNuttaraM // 40 // caittA bhArahaM vAsaM, cakkavahI mhiddio| caittA uttame bhoge, mahApaumo tavaM care / / 41 // egacchattaM pasAhittA, mahiM maannnnisuurnno| hariseNo maNussiMdo, patto gaimaNuttaraM // 42 // anio rAyasahassehiM, suparicAI damaM cre| jayaNAmo jiNakkhAyaM, patto gaimaNuttaraM // 43 // dasannarajaM muiyaM, caittA NaM muNI cre| dasannabhaddo nikkhaMto, sakkhaM sakkeNa coio // 44 // namI namei appANaM, sakkhaM sakeNa coio| caiUNa gehaM vaidehI, sAmanne pajjuvaDio // 4 // karakaMDU kaliMgesu, pacAlesu ya dummuho / NamI rAyA videhesu, gaMdhAresu ya NaggaI // 46 // ete NariMdavasabhA, NikvaMtA jiNasAsaNe / putte rajje ThaveUNaM, sAmanne pajjuvaTiyA // 47 // sovIrarAyavasabho, cecA rajaM muNI care / udAyaNo pavaio, patto gaimaNuttaraM // 48 // taheva kAsIrAyA vi, seosccprkkmo| kAmabhoge paricaja, pahaNe kammamahAvaNaM // 40 // **OXXXXXXXX // 232 //
Page #478
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharatacakriNo vktvytaa| XoxoXXX XOXOXOXOXOXOX taheva vijao rAyA, aNahAkittipavae / raja tu guNasamiddhaM, payahittu mahAyaso // 50 // tahevuggaMtavaM kiccA, avakkhitteNa ceyasA / mahAbalo rAyarisI, AdAya sirasA siriN||51|| ___ vyAkhyA-'etad' anantaroktaM puNyahetutvAt puNyaM padyate-gamyate'nenArtha iti pada-kriyAdivAdisvarUpaM nAnAruciparivarjanAdyAvedakaM zabdasandarbha zrutvA, arthaH-arthyamAnatayA svargApavargAdiH dharmaH-tadupAyabhUtaH zrutadharmAdiH tAbhyAmupazobhitamarthadharmopazobhitaM 'bharato'pi' prathamacakravartI, apizabda uttarApekSayA samuccaye, bhArataM varSa tyaktvA "kAmAI" ti casya gamyamAnatvAt kAmAMzca "pavae" tti prAbrAjIt // tathAhi___ atthi avajjhAe nayarIe siriusahanAhapaDhamasuo, puvabhavakayamuNijaNaveyAvacca'jiyacakkibhoo bharaho nAma | paDhamacakkavaTTI / tassa ya NavaNhaM nihINaM caudasaNhaM rayaNANaM battIsAe mahANaravaisahassANaM causaTThIe pavarAvarohajuvaIsahassINaM bAvattaripuravarasahassANaM channauIgAmakoDINaM culasIhayagayarahasayasahassANaM chakkhaMDassa bharahassAhevaccaM kareMtassa vatthAhAradANeNa sAhammiyavacchallaM kuNamANassa usabhajiNanivANagamaNANataraM ca sayaMkAriyaaTThAvayasiharasaMThiyacaumuhajoyaNAyAmatigabussiyaegajiNAyayaNamajhapariTThiyamaNipIDhiovaridevacchaMdayasirapatteyasiMhAsaNapaiTThAviyANaM niyaniyavanapamANovaveyANaM usabhAicauvIsajiNapaDimANaM vaMdaNa'JcaNaM samAyaraMtassa aikaMtA paMca puvalakkhA / annayA mahAvibhUIe ucaTTiyamajjiyadeho savAlaMkAravibhUsiyasarIro aayrisbhvnnmigo| tattha ya sabaMgio puriso dIsai / tattha |sadehaM pecchamANassa aMguleyagaM paDiyaM, taM ca teNa na nAyaM paDamANaM / paloyaMtassa jAhe sA aMgulI didvimmi paDiyA tAhe asohaMtiyA dihaa| tao kaDayaM pi avaNei, evamekekamavarNiteNa savvamAbharaNamavaNIyaM / tAhe appANaM ujhiyapaumaM paumasaraM va asohaMta pecchiya saMvegamAvanno, ciMtiuMca pavatto-aho! AgaMtugavehiM bhUsiyaM ceva rehai sarIraM na sahAvasuMdarameyaM,
Page #479
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarA dhyayanasUtre zrInemica aSTAdazaM sNytiiyaakhymdhyynm| ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / bharatacakriNo vktvytaa| 233 // suMdaraM pi vatthu viNassae imassa saMgaNaM / tathAhi-maNunnamasaNaM pANaM, khAimaM sAimaM varaM / sarIrasaMgamAvannaM, saba pi asuii| bhave // 1 // varaM vatthaM varaM pupphaM, varaM gaMdhavilevaNaM / viNassae sarIreNa, varaM sayaNamAsaNaM // 2 // nihANaM sabarogANaM, kayagghamathiraM imaM / paMcAsuhabhUyamayaM, athakkaparikammaNaM // 3 // tA sabahA na juttameyassa kAraNe dullahaM maNussajammaM laddhaM pAvakammakaraNeNa hAravittae / yata uktam-"lohAya nAvaM jaladhau bhinatti, sUtrAya vaiDUryamaNiM dRNAti / saccandanaM ploSati bhasmane'sau, yo mAnuSatvaM nayatIndriyArthe // 1 // " evamAi ciMtaMtassa jAo caraNapariNAmo / pavadmANasuhajjhavasANassa ya khavagaseDhipavanassa uppannaM kevalaM nANaM / sakko devarAyA samAgao bhaNai-davaliMgaM paDivajaha, jeNa NikkhamaNamahimaM kremi| tao teNa paMcamuDhio loo kao / devayAe rajoharaNapaDiggahAiyamuvagaraNamuvaNIyaM / dasahiM rAyasahassehiM samaM pvio| sesA Nava cakkiNo sahassaparivArA NikkhaMtA / sakkeNa vNdio| vihario ya gAmAgaranagaresuM bhayavaM / bhavasatte paDibohato puvasayasahassaM kevalipariyAgaM pAuNittA parinibuDo ya / Aiccajaso ya sakkeNa ahisitto / evaM aTThajugANi ahisittANi tti // "sagaro vi" sUtram / 'sargaraH' dvitIyazcakravartI sAgarAntaM bhArataM varSa narAdhipa aizvarya 'kevalaM' paripUrNa hitvA 'dayayA' saMyamena 'parinirvRtaH' muktaH / , rAyA mAhacejase, mahA~jase aibale ya bailabhadde / balleviriya kittivIriya, jalavIrie daMDavirie y||1|| rAjA AdityayazA, mahAyazA atibalazca balabhadraH / balavIryaH kIrtivIryo, jalavIyoM daNDavIryazca // 3 // eehiM addhabharahaM, sayalaM bhuttaM siseNa dhario ya / jiNasaMtio ya mauDo, sesehi na cAhao voDhuM // 2 // etairarddhabharataM, sakalaM bhuktaM zIrSeNa dhRtazca / jinasatkazca mukuTaH, zeSairna zaktaH voDhum // 2 // . hohI saigaro maighavaM, sa~NakumAro ya rAyasaGkalo / saMtI kuMthU ya aro, havai subhUmo ya koravo // 3 // bhaviSyati sagaro maghavAn , sanatkumArazca rAjazArdUlaH / zAntiH kunthuzca aro, bhavati subhUmazca kaurgyH|||| // 233 //
Page #480
--------------------------------------------------------------------------
________________ sagaracakriNo vktvytaa| KO-KO-KOKOXOXOXOXOXOXOXXX tathAhi-asthi aojjhA nayarI, tIe ikkhAgakulubbhavo jiyasattU rAyA, tassa sahoyaro sumittavijao juva-18 rAyA / vijayA-jassamaIo ya imANa bhaariyaao| vijayAe coisasumiNasUio putto uvavanno 'ajio' tti nAma bIyatitthayaro, jasamaIe vi bIo cakkavaTTI sagaro uvavanno / pattA te jovaNaM, pariNAviyA uttmnriNdduhiyaao| jiyasatturannA Thavio niyaraje ajiyakumAro, sagaro juvaraje / appaNA ya sasahoyareNa dikkhA gahiyA / ajiyarAyA vi titthapavattaNasamae ThaviUNa rajje sagaraM nikkhaMto / sagaro vi uppannacoddasarayaNo sAhiyachakkhaMDabharaho pAlei | rajaM / jAyA ya tassa sUrANaM vIrANaM puttANaM saTThIsahassA, tesiM jeTTho jaNhakumAro / annayA tosio jaNhukumAreNa kahiMci sagaro / teNa bhaNio jaNhakumAro-varasu varaM / teNa bhaNiyaM-tAya! mama atthi ahilAso jai tubbhehiM aNunnAo coisarayaNasameo bhAibaMdhusaMjuo vasumaI paribbhamAmi / paDivannaM rAiNA / savasahoyarasameo sababaleNa ya pasatthamuhutte niggao / parinbhamaMto ya aNege jaNavae pecchaMto gAma-nagarA-''gara-sari-giri-sara-kANaNAI patteyaM patto aTThAvayagiriM / heTThA sibiraM nivesiUNa ArUDho uvariM, diDhe bharahanariMdakAriyaM maNirayaNakaNagamayaM cauvIsajiNapaDimAhiTThiyaM thUbhasayasaMgayaM jiNAyayaNaM / vaMdiUNa ya jiNiMde pucchio maMtI-keNeyaM sukayakammuNA aisayarama KeXXXXXXXXXXX) navamo ya mahApaumo, hairiseNo ceva rAyasa dulo / jayanAmo ya naravaI, bArasamo babhedatto ya // 2 // navamazca mahApadmaH, hariSeNazcaiva rAjazArdUlaH / jayanAmA ca narapatiH, dvAdazo brahmadattazca // 2 // aDheva gayA mukkhaM, muMhumo *ya bhedatta sattamipuDhaviM / madhaivaM saMrNakumAro, saNaMkumAraM gayA kappaM // 3 // aSTAveva gatA mokSaM, subhUmazca brahmadattaH saptamIpRthivIm / maghavAn sanatkumAraH, sanatkumAraM gatau kalpam // 3 //
Page #481
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTAdarza sNytiiyaakhymdhyynm| zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica- ndrIyA sukhabodhAkhyA laghu vRttiH / / / 234 // sagaracakriNo vktvytaa| ..*.XOXOXOXXX NIyaM kAriyaM jiNabhavaNaM? / kahio teNa bharahavaiyaro / taM soUNa bhaNiyaM jaNhukumAreNa-nirUveha annaM aTThAvayasarisaM selaM, jeNa tattha ceiyaharaM kaarvemo| niuttapurisehi ya samaMtao nirUviUNa sAhiyaM-jahA Natthi deva! eriso anno girI / teNa bhaNiyaM-jai evaM tA karemo eyasseva rakkhaM, jao-hohiMti kAleNaM luddhA ya saDhA ya narA, ahiNavakArAvaNAo ya puvakayaparipAlaNaM varaM / tao daMDarayaNaM geNhittA samaMtao mahIharassa pAsesu te laggA khaNiuM / taM ca | daMDarayaNaM sahassaM joyaNANi bhiMdiUNa pattaM nAgabhavaNesu / bhinnAI tAI / taM ca aJcabbhuyaM pecchaMtA bhIyA nAgakumArA saraNaM maggamANA gayA jalaNappahaNAgarAyassa samIvaM / sAhio viyro| so vi saMbhaMto uDhio, ohiNA AbhoittA Asurutto samAgao sagarasuyasagAsaM, bhaNiyaM ca-bho! bho! kiM tunbhehiM daMDarayaNeNa mahiM bhiMdiUNa kao bhavaNabhiMdaNeNa ubaddavo nAyaloyassa ?, tA appavahAya tumbhehiM kayameyaM, jao-"appavahAe nUNaM, hoi balaM uttuNANa bhuvaNammi / NiyapakkhabaleNaM ciya, paDai payaMgo paIvammi // 1 // " tao tassa uvasamaNanimittaM bhaNiyaM jaNhuNA-bho nAgarAya! karesu pasAyaM, uvasaMharasu saMraMbha, khamasu amha avarAhameyaM, na amhehiM tumhovaddavanimittameyaM kayaM, aTThAvayaceiyarakkhaTThA pharihA kayA esa tti, na puNo evaM kAhAmo / uvasaMtakovo gao saTThANaM jlnnppbho| tammi gae bhaNiyaM jaNhukumAreNa-esA pharihA dullaMghA vi na sohae jalavirahiyA tA pUremo nIreNaM ti / tao daMDarayaNeNa gaMgaM - bhiMdiUNa ANIyaM jalaM, bhariyA pharihA / pattaM taM nAyabhavaNesu jalaM / jalappavAhasaMtatthaM nAyanAiNIjaNaM palAyaMtaM pecchiya pauttovahI kovAnalapalittamaNo Asurutto jalaNappaho bhaNiuM pavatto-aho! mahApAvANaM jai tesimaNukaMpAe khamio ekkasimavarAho mae, tA tehiM ahiyayaraM uvaddavo kAumADhatto amhaM, ahavA daMDeNa ceva nIyANamuvasamo na sAmeNaM, tA daMsemi saMpai aviNayaphalaM ti / pesiyA tatvahaNatthaM nayaNavisA mahAphaNiNo / takkhaNaM ciya nIhariUNa tehiM jalaMtaNaya // 234 // OXOXO KOK
Page #482
--------------------------------------------------------------------------
________________ sagaracakriNo vktvytaa| NehiM paloiyA samANA bhAsarAsIbhUyA save vi sagarasuyA / taM pecchiya jAo hAhAravagambhiNo mhaakNdo| sibire vimukakesAo bhaggavalayAo toDiyahAralayAo 'hA deva! hA deva!' tti palavaMtIo lolaMti mahIvIDhe avrohjubiio| evaM | vilavamANaM saMThaviyaM sennaM maMtiNA, jahA-Iiso ceva esa asAro saMsAro, aNivAraNijjo divapariNAmo, kimettha bahuNA 4 | vilavaNeNaM ?, kaje maNo dijai, Na soyaNijjA ya kumArA, jao bahutitthavaMdaNeNaM imassa jiNAlayassa rakkhAkaraNeNaM bahujaNovayAreNa ya uvajjiyasuhakammA, teNa dijau turiyameva payANayaM, gacchAmo mahArAyasamIvaM / aNumanniyaM ca maMtivayaNaM savehi vi, dinnaM payANayaM, kameNa pattA nniypurismaasnnN| sAmaMtA'macehi ya maMtiyaM tattha-kahamimaM rAyarAyassa kahiu~ pArIyai-jaM kumArA save ekkapae pecchaMtANa ceva dahA vayaM ca akkhayadehA samAgayA, lajjAkarameyaM, tA pavisAmo sadhe ceva jalaMtajalaNaM / evaM tesiM maMtaMtANaM samAgao ego dio, bhaNiyaM ca teNa-kimevamAulIhUyA? muMcaha visAyaM, jao-na saMsAre kiMci suhaM asuhaM vA aJcanbhuyamatthi, bhaNiyaM ca-"kAlammi aNAIe, jIvANaM vivihakammavasagANaM / taM natthi saMvihANaM, jaM saMsAre na saMbhavai // 1 // " ahaM sAhemi rAiNo imaM vaiyaraM / paDivannaM taM tehiM / tato so aNAhamaDayaM ghettUNa 'hA! muTTho muTTho' tti kaluNaM vAharaMto gao rAyaduvAraM / nisuo rAiNA tassa vilavaNasaddo, vAharAvio keNa muTTho si?' pucchio vuttaMto / teNa bhaNiyaM-deva! esa eko ceva me suo ahiNA daTTho ya imo jAo nijidro, tA kAUNa karuNaM jIvAveha imaM / eyammi avasare pattA tattha maMtisAmaMtA, paNamiUNa uvaviTThA atthANe / NariMdeNa ya ANatto vejo-kuNa nivisameyaM / vejeNa muNiyaNariMdasuyamaraNeNa bhaNiyaM-deva! jammi gotte kule vA koI na mao jai tAo bhaI ANijai tA jIvAvemi tIe imaM / maggiyA dieNa bhUI / jAva sahassaso ghare ghare jAyAI bNdhumrnnaaii| sAhiyaM-deva ! Natthi vejovaiTThabhUIe laMbho / rAiNA bhaNiyaM-jai evaM tA kiM niyaputtaM soesi, savatihu-1 3040
Page #483
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / // 235 // KaXXXXXXXXXXX IIMIL yaNasAhAraNamimaM maraNaM, bhaNiyaM ca-"kiM atthi koi bhuvaNammi jassa jAyaMti neya paavaaiN?| niyakammapariNaIe, jamma- aSTAdarza NamaraNAI saMsAre // 1 // " tA mAhaNa! mA ruyasu, muMca soyaM, kajaM ciMtesu, kuNasu appahiyaM, jAva tuma pi evaM kava- saMyatIlijjasi macusIheNaM / vippeNa bhaNiyaM-deva! jANAmi ahameyaM paraM puttamaMtareNa saMpai ceva me kulakkhao hoi, duhiyA'NA- yAkhyamahavacchalo appaDiyappayAvo sayalapayApAlaNanirao ya devo, tA deu puttajIvAvaNeNa mANusabhikkhaM / rannA bhaNiyaM-bhadda ! dhyynm| asakapaDiyAraM vihivilasiyameyaM, bhaNiyaM ca-"sIyaMti sabasatthAI ettha na kamaMti mNttNtaaii|addittttphrnnmmii, vihimmi sagara| kiM porusaM kuNai? // 1 // " tA paricayasu sogaM, karesu paralogahiyaM, mukkho ceva karei hie NaDe mae vA sogN| vippeNa cakriNo | bhaNiyaM-mahArAya ! jai saccameyaM Na kAyadyo ettha jANaeNa sogo, tA tumaM pi mA karejasa sogaM, asaMbhAvaNija tumha vktvytaa| soyakAraNaM jAyaM / tao saMbhaMteNa rannA pucchiyaM-bho vippa ! kerisaM soyakAraNaM / vippeNa bhaNiyaM-deva ! sahi pi tuha suyasahassA kaalgyaa| soUNa ya imaM rAyA vajapahArahau va naDhaceyaNo siMhAsaNAo mucchAvihalaMghalo nivddio| mucchAvasANa ya sAgAkArayamaNo mukakaMThaM roviUNa palAve kAumADhatto-hA puttA! hA hiyayadaiyA ! hA badhuvallahA ! hA susahAvA! hA viNIyA ! hA sayalaguNanihANA! kattha maM aNAhaM mottUNa tumbhe gayA?, deha me tumhavirahaduhaTTassa dasaNaM, hA nigghiNapAvavihi ! ekkapae ceva sabe te bAlae saMharaMteNa kiM tae apunnaM pUriyaM? hA niThurahiyaya! asajjhasuyamaraNadukkhasaMtatvaM pi kiM na vacasi sayakhaMDaM ? / evaM ca vilavamANo bhaNio teNa vippeNa-mahArAya! saMpai ceva mamovaisasi saMsArAsAraya, tA kimappaNA gacchasi soyaparavasattaM?. ahavA-paravasaNammi suheNaM, saMsArAniccayaM kahai // 235 // loo| NiyabaMdhuyaNaviNAse, sabassa vi calai dhIrattaM // 1 // dussahaM ca egabaMdhussa vi nariMda! maraNaM kiM puNa saTThIe puttasahassANaM?, tahA vi-sappurisa ciya vasaNaM, sahati garuyaM pi sAhasekarasA / dharaNi cciya sahai jae, vajjanivArya
Page #484
--------------------------------------------------------------------------
________________ XOM Xna uNa taMtU // 1 // ao avalaMbesu dhIrayaM, alamettha vilavieNaM, jao-soyaMtANaM pi no tANaM, kammabaMdho u kevlo| sagara|to paMDiyA na soyaMti. jANatA bhavarUvayaM // 1 // emAivayaNavinnAseNa saMThavio rAyA vippeNa / bhaNiyA ya teNa maMti-Idli cakriNo sAmaMtA-sAheha jahAvattaM rAiNo / sAhiyaM ca tehiM pagalaMtabAhajalehiM / samAgayA pahANapaurA, dhIravio sabehiM vi X vktvytaa| | rAyA, kayamuciyakaraNija / etthaMtare pattA aTThAvayassa AsannavAsiNo jaNA paNayasirA vinnaviti-jahA deva ! tumha suehiM aTThAvayarakkhaNaTThA ANIo gaMgAjalappavAho, so pharihaM bhareUNa AsannagAmanagare uvaddaviMto pasarai tA taM nivAreu devo, na atthi annassa tnnivaarnnsttii| rAiNA bhaNio niyaputtajaNhakumAraputto bhagIrahI niyapotto-vaccha !x daMDarayaNeNa nAgarAyamaNunnaviya nesu uyahimmi gaMgaM / so vi gao aTThAvayaM / aTThamabhatteNArAhio nAgarAyA Agao kayabhIsaNabhuyaMgahArakeUro bhaNai-kiM saMpADemi ? / bhagIrahiNA bhaNiyaM paNAmapuvayaM-tumha pasAeNa nemi gaMgaM samudde, uvaddavo mahaMto loyss|naayraaenn bhaNiyaM-vigayabhao karesusamIhiya, nivArissAmi ahaM bharahanivAsiNo nAgi-tti bhaNiUNa gao naagraayaa| bhagIrahiNA vi kayA NAgANaM balikusumAIhiM pUyA / tappabhiI ca nAgabaliM kuNai loo|* rAyasuo vi gaMgamAgarisaMto daMDarayaNeNa bhaMjato ya bahave thalaselavaNe jaNAbAhAe patto puvasamudaM / tatthA'vayAriyA giNhatI| aNegAI naisahassAiM gNgaa| puNo vihiyA tattha balI nAgANaM / jattha ya sAyare miliyA gaMgA taM gaMgAsAyaraM titthaM jAyaM / aja vi taM loe vikkhAyaM / gaMgA vi 'jaNhuNA ANIya' tti jaNhuvI jAyA, 'bhagIrahiNA viNIya' tti teNa bhAgIrahi tti / so vi nAgehiM miliUNa pUio gao aojhaM / pUio ya rAiNA tuTeNa Thavio niyaraje / appaNA ya |NikkhaMto ajiyajiNasayAse siddho ya / annayA pucchio bhagIrahirAiNA aisayaNANI-bhagavaM! kiM kAraNaM jaNhu|pamuhA te sahi pi kumArasahassA samamaraNA saMjAyA ? / bhayavayA bhaNiyaM-mahArAya ! egayA mahaMto saMgho ceiyavaMdaNatthaM
Page #485
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhA khyA laghu vRttiH / // 236 // sammeyapacae patthio, patto ya araNNamullaMghiUNa aMtimagAmaM / tannivAsiNA saGghajaNeNa aNArieNaM accaMtamuvaddavio dudhayaNaniMdaNeNaM vattha'nnadhaNA''haraNAiAcchidaNeNa ya, tappaJcayaM ca baddhamasuhaM mahaMtaM kammamaNeNa / kuMbhayAreNa ya egeNa payaibhaddaNaM ' mA uvaddaveha imaM titthajattAgayaM jaNaM, iyarajaNassa vi niravarAhassa parikilesaNaM mahApAvaheU kiM puNa erisadhammiyajaNassa, tA jai sAgayapaDivattiM imassa na sakeha kAuM tA uvadavaM pi tAva rakkheha' tti bhaNiUNa nivArio so gAmajaNo / gao ya saMgho / annammi ya diNe tannivAsiNA egeNa nareNa rAyasannivese coriyA kayA / tannimitteNa rAyaniuttehiM purisehiM dArAiM picheUNa so gAmo palIvio / tayA ya so kuMbhayAro sayaNehiM nimaMtio gAmamannaM gao Asi / daDDhA ya tattha sahiM jaNasahassA uvavannA corADavIe aMtimaggAme mAivAhattAe / te sadhe 'kohaviya' tti jAo | loe bhannaMti / kahiMci tatthAgao karI, taJcalaNeNa ya maddiyA te tao NANAvihAsu dukkhapaurAsu kujoNIsu paribhamiUNa suiraM aNaMtarabhave kiM pi kAUNa tahAvihaM suhakammaM uvavannA - sagarasuyattAe saTThi pi sahassA, takkammaseseNa ya pattA imaM maraNavasaNaM / so vi kuMbhayAro niyaAukkhae mariUNa jAo egammi sannivese dhaNasamiddho vaNio, tayaNaMtaraM kayasukayakammo saMjAo mariUNa naravaI, suhANubaMdhasuhakammodaeNa ya paDivanno muNidhammaM, kAUNa kAlaM gao ya suraloyaM, tato cuo jaNDusuo jAo si tumaM ti / imaM ca bhagIrahI soUNa saMvegamuvagao bhayavaMtaM vaMdiUNa sabhavaNammi | gao / idaM ca bhagIrathIpRcchAsaMvidhAnakaM prasaGgataH kathitam || "caittA" sUtraM sugamam / taccaritoddezastu 1 sta bhAra vAse sAvatthIe nayarIe samuddavijayassa rAiNo bhaddAe devIe codasamahAsumiNasUio uvavano maghavaM nAma taiyacakkavaTTI, jovaNattho ya jaNaya viinnarajjo pasAhiyabhaharavAso jAo mahANariMdAhivaI / suiraM ca rajjamaNuhavaMtassa annayA jAo bhavavirAo, paribhAviDaM payatto--je ittha paDibaMdhaheU ramaNIyA payatthA te sadhe vi adhirA avi aSTAdazaM saMgatI yAkhyama dhyayanam / maghava cakriNo vaktavyatA / // 236 //
Page #486
--------------------------------------------------------------------------
________________ ya - " hiyaicchiyA udArA, suyA viNIyA maNoramA bhogA / viulA lacchI deho, nirAmao dIhajI vittaM // 1 // bhavapaDibaMdhanimittaM, emAI vatthu navara savaM pi / kaivaidiNAvasANe, sumiNuvabhogu va na hu kiMci // 2 // " tA dhammakajje ujjamAmi, dhammo ceva bhavaMtarANugAmI / emAi bhAviUNa puttanihittarajjo pavaio / kAleNa ya vivihatave cariUNa gao saNakumArakappaM ti // "saNaMkumAra" sUtraM sugamam / caritaM cedam atthi iva bhArahe vAse kurujaMgale jaNavae hatthiNAuraM nayaraM, tattha ya kuruvaMse AsaseNo rAyA, sahadevI bhAriyA, tANa puttoM caudasamahAsumiNasUio cautthacakavaTTI saNakumAro nAma / so sahapaMsukIlieNa sUrakAliMdItaNaeNa mahiMdasIheNa saha gahiyakalAkalAvo jovaNamaNupatto / annayA vasaMtamAse rAyautto nAyarasahio gao kIlaNa sthamujjANaM / kIliUNa ya tattha visiddhakIlAhiM AsaparivAhatthaM ArUDhA turaMgamesu rAyakumArA / saNaM kumAro vi jalahikallolAbhihANaM turaMgamamArUDho / mukkA samakAlamAsA / tato vivarIyasikkhattaNao paMcamadhArAe laggo kumAraturaMgo ahaMsaNIhUto khaNamiteNa / laggo vinnAyattato rAyA sapariyaNo mggto| etthaMtarammi laggo caMDamAruto, teNa bhaggo turayapayamaggo / mahiMdasIheNa vinnatto rAyA - niyatta mahArAo, ahaM kumAramuddhiM lahiUNa valissaM / niyatto rAyA / | mahiMdasIho vi laggo aNumaggeNa kumArassa paviTTho bhIsaNaM mahADaI, hiMDaMtassa tIe aigayaM varisamegaM / egadivasammi ya gato thevaM bhUmibhAgaM tAva nisuto sArasaravo, agdhAio araviMdaparimalo, payaTTo tayabhimuhaM, diTThaM ca saravaraM, nisuo mahuro gIyaveNuravo, harisupphullaloyaNo jAva gacchai tAva pecchai taruNIyaNamajjhasaMThiyaM saNakumAraM vimhiyamANaso ciMtei - 'kiM maNavibhamo eso ? kiM vA savaM caiva esa sarNakumAro ?' vigappaMto jAva ciTThai tAva paDhiyaM baMdiNA - jaya 1 azvavizeSagatau / sanatkumAracakriNo vaktavyatA /
Page #487
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / aSTAdazaM saMyatIyAkhyamadhyayanam / sanatkumAra cakriNo vktvytaa| // 237 // AsaseNanayalamiyaMka! kurubhvnnlggnnkkhNbh!| jaya tihuyaNanAha ! saNaMkumAra! jaya lddhmaahpp!||1|| tato 'saNaMkumAro' tti kayanicchato mahiMdasIho pamoyAUriyamANaso aubarasaMtaramaNuhavaMto gao saNaMkumAradasaNapahaM / dUrAo ceva saNaMkumAreNa pariyANiUNa abbhuTTito, pAyapaDaNuTTio ya avagUDho gADhaM / duve vi pamoyAUriyamANasA uvaviTThA dinnAsaNesu / vijjAharalogo ya uvasaMtageyAikalayalo pAsesu allINo / tayaNaMtaraM ca phusiUNa ANaMdajalabhariyaM nayaNa-| juyalaM bhaNiyaM saNaMkumAreNa-vayaMsa ! kahaM tumamegAgI ettha bhIsaNAratne Agato ? kahaM ettha dvito viyANio haM ? kiM vA karei mama virahe mahArAo aMbA ya? / kahiyaM ca jahAvattaM mahiMdasIheNa / tato majAvito varavilAsiNIhiM | mhiNdsiiho| kayamuciyakaraNijjaM / bhoyaNAvasANe ya puTTho'NeNa saNaMkumAro-jayA kumAra ! turaMgameNAvaharito tuma tayA kahiM gato? kahiM Thio ? katto vA erisI riddhI ? / saNaMkumAreNa ciMtiyaM-na juttaM niyacariyakahaNa niyamuddeNa sappurisANaM tA kahAvemi paramuheNa / tato bhaNiyA kannAsayamajjhapariNIyA khayariMdadhUyA niyadaiyA viulamaI-'pie ! nIsesaM maha vaiyaraM vijAe AbhoeUNa sAhesu mahiMdasIhassa, mama puNa nidAe ghummati loyaNAI ti bhaNiUNa nivanno rihre| viulamaI vi sAhiumADhattA kumAracariyaM-atthi tayA tumha niyaMtANa ceva asseNAvahario kumAro, pavesito teNa ghorAe aDavIe, bIyadiyahe vi vaccaMtassa Asassa jAto mjjhnhsmo| khuhA-pivAsAuleNa ya AseNa nillAliyA jIhA / uddhaDio ceva sAsAUriyagallo thakko uttarito kumaaro| choDiyA paTTADhA / UsAriyaM pallANaM / jAva ghummiUNa nivaDito Aso muko 'akajakAri tti kaliUNaM ca pANehiM / taM cukapesaNaM va mottUNa gato kumAro, udayannesaNaparAyaNo ya hiMDiumADhatto, na kahiM pi AsAiyamudayaM / tato dIhaddhANayAe sukumArayAe majjhaNhakAlattaNato 1 ghoDekI pettii| | // 237 //
Page #488
--------------------------------------------------------------------------
________________ sanatkumAra cakriNo vaktavyata ya davadaddhayAe ya raNassa aIva hallohalIhUto dUradesammi daTUNa sattacchayaM pahAvito tayabhimuhaM / patto ya tassa cchAyAe uvaviTTho paDito loyaNe bhaMjiUNa dharaNIe / etthaMtarammi tappunnANubhAveNaM tannivAsiNA jakkheNa ANiUNa sisirasIyalaM jalaM sitto savaMgesu, AsAsito / laddhaceyaNeNa ya pIyaM salilaM, pucchio teNa-ko tuma ? katto vA eyamANiyaM salilaM ? ti| teNa bhaNiyaM-ahaM jakkho ettha nivAsI, salilaM ca mANasasaravarAto tuha nimittamANiyaM / tao IA kumAreNa bhaNiyaM--esa maha saMtAvo paraM mANasasaramajaNeNa jai avagacchai tti / taM soUNa bhaNiyaM-'ahaM saMpADemi bhavato maNoraho' tti bhaNiUNa kAUNa karayalasaMpuDe nIto mANasasaraM / majito vihiNA / tattha ya 'vasaNAvaDiyaM' ti kAUNa kuddheNa veyaDDavAsiNA asiyakkhajakkheNa saha juddhaM saMvuttaM / teNa ya paDhamaM gurusakarohanibbharo moDiyataruvaro pavaNo mukko / tato nahayalaM bahaladhUlIe aMdhAriyaM / tao vimukka'TTahAsA jaliyajalaNapiMgalakesA muhaNitajAlAkarAlA pisAyA mukkA / jAhe tehiM na bhIto tao nayaNamukkajAlAphuliMgehiM nAgapAsehiM bddho| tao junnarajU iva teNa te toDiyA / tao daDhakaraghAehiM laggo, tato muTThippahAreNa kumAreNa khaMDAkhaMDi kato / puNo vi rakkhaseNa gurumacchareNa ghaNalohaja|DiyamoggareNa hao vacchatthale kumAro / teNAvi mahAkAyaM caMdaNataruM ummUliUNa acchoDito urdU vaDDhato Uruesu cchinnadumo va paDito bhUmIe / tato rakkhaseNa dUramukkhiviUNa girivaro kumArassovariM mukko| teNa daDhapIDiyaMgo - nicceyaNo jAto kumAro, laddhasanno ya teNa samaM bAhujuddheNa laggo / kumAreNa karamoggarAhato sayasikaro viva kao| 'amaro' tti kAuM na mato, virasamAraDiUNa nttttho| kougadaMsaNathamAgaehiM devavijAharehiM pupphavuTThI mukkA 'aho! jito a jakkho kumAreNaM' ti / tato jiNiUNa rakkhasaM pacchimadisAgae sUre uccalio saravarAo ajautto / gato thovabhUmibhAga, divAto tattha naMdaNavaNassa majjhagayAto maNoramAo aTTha disAkumArIto va divAto bhANavegavijAharadhUyAto / paloito aXXXXXXXXXXXX
Page #489
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarA dhyayanasUtre zrInemica aSTAdarza sNytiiyaakhymdhyynm| ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / sanatkumAra cakriNo vktvytaa| // 238 // tAhiM sasiNiddhAe diTThIe so / teNa vi ciMtiyaM-kAto puNa imAto tti pucchAmi / uvasappiUNaM gato tAsiM samIvaM, pucchiyaM mahuravANIe ega kannagamuddisiUNa-kAto tubme , kiM nimittamimaM sunnarannamalaMkiyaM tubbhehiM ? / tAhiM bhaNiyaM-'mahAbhAga ! io nAidUrammi piyasaMgamA'bhihANA amhapurI atthi, tA tumaM pi tattheva tAva vIsamasu' tti | bhaNiUNa kiMkaradarisiyamaggo payaTTAvito ajutto| atthamito ya rakhI / patto ya nayariM / neyAvio ya tAhiM kaMcuiNA rAyabhavaNaM / diTTho ya rAiNA abbhuTTito y| kayamuciyakaraNIyaM / bhaNito ya bhANuvegarAiNA-jahA mahAbhAga ! maha imAto aTTha kannagAto, eyAsiM ca tumaM puviM cevA'ccimAliNA muNiNA varo AiTTho, jahA-'jo asiyakkhaM jakkhaM jiNissai so eyAsiM bhatta' ti, tA pariNesu imIto / ajautteNAvi taha' tti paDivajiUNa sabamaNuTThiyaM / tato vatto vIvAho / baddhaM kaMkaNaM / sutto ya raibhavaNaM tAhiM saddhiM varapallaMke, jAva nihAviramammi bhUmIe appANaM pecchai, ciMtiyaM ca teNa-kimayaM? ti / pecchai ya kare 'kaMkaNaM ti, tao avisannamaNo gaMtaM pytto| dilu ca ranamajjhammi girivarasihare maNimayakhaMbhapaiDiyaM divaM bhavaNaM / teNa ciMtayaM-imaM pi iMdayAlappAyaM bhavissaha tti / gao ya tayAsanne itthIe karuNasareNaM ruyaMtIe saI nisAmei / paviTThoya bhavaNaM gayabhao, divA ya sattamabhamiyAe divA kannagA karuNeNa sareNaM ruyaMtI bhaNaMtI ya / 'kurukulanayalamiyalaMchaNa ! saNaMkumAra! annajammammi vi mahaM tamaM ceva nAho hojamu' tti bhaNaMtI puNo puNo roviumAraddhA / tato dinnAsaNeNa niyanAmAsaMkieNa pucchiyA ajautteNa kiM tamaM tassa saNakumArassa hosi jeNa tae tassa saraNaM paDivannaM? / tIe bhaNiyaM-so bhattA maNorahametteNaM ti, jeNa ahaM sAkeyapuranariMdeNa surappaheNa caMdajasAjaNa-| NIe ya iTThA dhUya tti kAUNa dUyANIyatadIyacittaphalayarUvavimohiyA tassa putvaM udayadANeNa dinnA, na ya vatto vivAho tti, tAva ya ahamegeNa vijjAharakumAreNa kuTTimatalAto ihamANiyA, gato ya so imammi vijAviuvie dhavalahare meM mottUNaM // 238 //
Page #490
--------------------------------------------------------------------------
________________ | kahiM pi / jAva evaM jaMpai sA kannagA tAva ya teNa asaNivegasuyavajjavegeNa vijjAharAhameNa AgaMtUna ukkhitto gayaNamaMDalaM ajjautto / to sA hAhAravaM kuNamANI mucchAparAhINA nivaDiyA dharaNivaTTe / tAva ya muTThipahAreNa vAvAiUNa taM | duTThavijjAharaM samAgato akkhayasarIro tIse samIvamajjautto, samAsAsiyA, sAhito niyayavuttaMto, teNa vIvAhiyA ya / sA ya suNaMdAbhihANA itthIrayaNaM bhavissai / thevavelAe ya samAgayA vajjavegabhagiNI saMjhAvalI nAma, vAvAiyaM ca daddUNa bhAuyaM kovamuvagayA, puNo vi sumariyaM nemittiyavayaNaM jahA - 'bhAivahagassa bhajjA hohI' ajjauttaM vivAhattha muvaTThiyA / sA vi tassANumaIe taddeva vivAhiyA / etyaMtare samAgayA ajjauttasamIvaM duve vijjAharA, paNAmapuvaM bhaNiyaM tehiM - | deva ! asaNivego vijjAharabaleNa jANiyaputtamaraNavuttaMto tumhovari samAgacchai, ato caMDavega - bhANuvegehiM pesiyA amhe haricaMda - caMdaseNAmihANA niyaputtA, raho sannAho ya pesio, amha piyaro vi tumha calaNasevAnimittaM ee saMpattA caiva tti / tayaNaMtaraM ca samAgayA caMDavega-bhANuvegA ajjauttasAddejjanimittaM / saMjhAvalIe dinnA pannattI vijjA / tato ajjautto caMDavega-bhANuvegA ya niyavijjAharabalasameyA asaNivegabaleNa ya samaM jujjhiuM pavattA / tato bhaggesu dosu vi balesu ajjauttassa asaNivegeNa samaM mahAjujjhe samAvaDie teNa mukkaM mahoragatthaM, taM ca kumAreNa garulattheNa viNihayaM / puNo mukkaM teNa aggeyatthaM, taM pi kumAreNa vAruNattheNa paDihayaM / puNo vi mukkaM vAyavvaM, taM pi sela - ttheNa paDipelliyaM / tato gahiyagaMDIvo nArAe muccato pahAvito so / kumAreNa nijjIvaM kathaM tassa cAvaM / puNo kaDDiyamaMDalaggo udvio, kumAreNa tassa karo chinno / tato bAhujuddhamicchaMto Agato / kumAreNAvi cakkeNa muddhavigalaM sIsaM kathaM / tato takkhaNamevAsaNivegavijjAhararAyalacchI sayalavijjAharasameyA saNakumAraM saMkaMtA / tato haMtUNa asaNivegaM thuvaM to caMDavegapamuddehiM nabhAto raheNa vijjAharasahito oyario pAsAyavaDiMsae / diTTho ya tattha harisiyAhiM sunaMdA-saMjhAva sanatkumAra cakriNo vaktavyatA /
Page #491
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarA- dhyayanasUtre zrInemica-I ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / // 239 // (602 lIhiM / vutto ya tAhiM-jahA ajautta! sAgaya ? ti / tato laddhajayA gayA veya9, aNegavijAharavijAharIlogapari- aSTAdazaM gayA maMgalatUraravAUrijamANadiyaMtA paviTThA niyymNdiresuN| kao ya saNaMkumArassa sayalavijjAharehiM vijAharamahA- saMyatIrAyAbhiseto / tato suhaMsuheNaM acchaMti / annayA ya caMDavegeNa vinnatto cakkI-jahA deva ! majhaM muNiNA accimAliNA yAkhyamasiTuM, jahA--tuha evaM kannAsayaM bhANuvegassa ya aTTha kannAo cakkI pariNehI, so ya saNaMkumAranAmo cauttho cakkavaTTI dhyynm| jiNehiM samAiTTho, so ya ito mAsametteNaM ehI mANasasaravaraM ti, tattha 'majaNuttinnaM vasaNAvaDiyaM' ti nAUNa asi | sanatkumArayakkho nAma jakkho puvabhavaverI dacchihI / kahaM puNa so puvabhavaverI ? / bhannai cakriNo ___ atthi kaMcaNauraM nAma nayaraM, tattha vikkamajaso nAma rAyA, tassa paMca aMteurasayAI / tattha nAgadatto nAma sattha-18 vktvytaa| vAho, tassa rUvalAvaNNajobaNasohaggaguNehiM surasuMdarINa vi abbhahiyA viNhasirI nAma bhajjA / sA vikkamajaseNa kaha vi diTThA mayaNAureNa aMteure chUDhA / tato nAgadatto tabioe 'hA pie! caMdANaNe! kattha gayA ? dehi me dasaNaM' ti evaM vilavaMto DiMbhaparigato ummattIbhUto kAlaM gamei / ito ya so vikkamajaso rAyA avahatthiyarajakajjo agaNiyajaNAvavAto avamanniyavarataruNipaMcasayAvaroho tIe viNhasirIe samaM accataraipasatto kAlaM nei / annayA tAhi aMteuriyAhiM ranA paribhUyAhiM IsAparavasAhiM kammaNajogeNa viNivAiyA viNhasirI / tato rAyA tIe maraNeNa aJcatasogAuro aMsu| jalabhariyanayaNo jahA nAgadatto tahA ummattIbhUto viNhasirIkalevaraM na dahiuM dei / tato maMtIhi matiUNa rAyANaM vaMciya ratne kalevara neUNa char3iyaM / rAyA tamapecchaMto parihariyapANabhoyaNo Thito tinni diNe / maMtIhiM 'adikhe tammi // 239 // marii' tti kaliUNa nIto rannaM / didvaM ca taM rAiNA galaMtapUinivahaM sulasulaMtakimijAlaM vAyasAyaDiyanayaNajuyalaM khagacaMDatuMDakhaMDiyaM durabhigaMdhaM / taM pecchiya kalevaraM rAyA takkhaNeNa sajjhasaparavaso appANaM niMdiumADhatto / kahaM ?-jassa kae
Page #492
--------------------------------------------------------------------------
________________ re jIva ! kulaM sIlaM jAI jaso lajjA ya paricattA tassa erisI avatthA jaayaa| tato veraggamaggavaDio rajaM raDaM pura-19 sanatkumAralal maMteuraM ca sayaNavaggAiyaM paricaiya taNamiva subayAyariyasamIve nikkhNto| tato cauttha-chaTTha-'hamAIhiM vicittatavokammehiM l cakriNo appANaM bhAviya saMlehaNApuvaM gato saNaMkumAraM kappaM / Auyakkhae rayaNapure seTThisuto jiNadhammo nAma jAto / so ya| vktvytaa| jiNavayaNabhAviyamaI sammattamUlaM duvAlasavihaM sAvagadhammaM pAlito jiNiMdapUyArato kAlaM gamei / ito ya so nAgadatto piyAvirahadukkhio naTThacitto guruaTTajjhANeNa parikhaviyasarIro mariuM bahutiriyajoNIsu bhamiUNa tato sIhaure nayare aggisammo nAma baMbhaNasuo jAto / kAleNa ya tidaMDivayaM ghettuM domAsakhamaNAitavoratto rynnpurmaago| tattha ya harivAhaNo nAma rAyA bhagavabhatto, so teNa tatthAgao nAo, jahA-ettha ko vi mahAtavassI aagto| pAraNayadiNe rAiNA nimaMtito gharamAgato / etthaMtare jiNadhammo sAvago tattha devajogeNa aagto| taM daTuM pubajAyavereNa muNiNA rosAruNaloya Na rAyA bhaNito-jai mamaM bhuMjAvesi to imassa sehissa paTThIe uNhapAyasapattIe bhuMjAveha / rannA bhaNito-annapuri-19 sapaTTIe bhuMjAvemi / tato muNiNA vi jammaMtarajaNiyaverANubaMdheNa vutto rAyA-na annahA jememi / tato rannA aNurAgeNa paDivannaM / siTThI vi 'puTTiTThiyapattidAhaM puvadukayakammaphalameyamuvaTThiyaM ti mannamANo sammaM sahai / tato bhutte sasoNiyohArumaMsa-vasA paTThIto ukkhayA pattI / tato gharaM gato sammANiUNa sayaNavaggaM khAmeUNa ya ceiyapUrya kAUNa ghettUNa samaNadikkhaM niggato nyraato| gato girisihare, tattha aNasaNaM kAUNa puvadisamaddhamAsaM kAussaggeNa Thito, evaM sesAsu vi disAsu | addhamAsaM addhamAsaM / tato paTTIe giddha-kAga-sivAIhiM khajaMto taM pIDaM samma sahiya namokAraparo mariu sohamme kappe iMdo jAto / bhagavo vi tasseva vAhaNaM erAvaNo jAo teNa AbhiogikakammaNA / tato erAvaNo cuto naratiriesu hiMDiya asiyakkho jakkho jAto / sako vi tao cuto hatthiNAure nayare saNakumAracakkI jAto / evaM verakAraNaM ti /
Page #493
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / // 240 // tato muNiNA evaM siTThe mee tuha aMtaravAsanimittaM bhANuvegaM visajjiya piyasaMgamapurinivesaputraM tumaM aTTha bhANuvegakannAto vivAhAvito / mukko ya kAraNeNaM tattheva ' kajjasamattIe sevaM karehAmo' tti / marisejjaha avarAhaM jaM mukko vaNammi, tA vinnavemi -- mannaha me kannAsayassa pANiggahaNaM ti / tAo vi tumha'TThavahUto pecchaMtu sAmiNo muhakamalaM ti / 'evaM hou ' tti mannie samAgayAo tAo / mahayA vibhUIe vivAhiyaM ajjautteNa kannAsayaM / dasuttareNa devI - saeNa sahito muMjae bhoe / evaM ca vaccae kAlo / ajja puNa ajjautteNa evaM samANattaM - jahA gaMtavvamajja jattha jakkheNa saha jujjhiyaM taM saraM ti / tato etthAgayANamaja tumhehiM saha pecchaNayAvasare daMsaNaM jAyaM ti / etthaMtarammi uTThito suhasutto rahaharAto saNakumAro / gayA ya mahayA caDayareNa veyaGkaM / vinnatto avasaraM lahiUNa mahiMdasIheNa - jahA kumAra ! dukkheNa tuha jaNaNijaNayA kAlaM garmiti, tA tadaMsaNeNaM kIrau pasAta amhArisajaNassa tti / vinnattANaMtarameva gayA mahayA gayaNaTThiyaNANAvihavimANahayagayAivAhaNArUDhavicittavesAharaNabhUsiyavijjAharavaMdasammaddeNaM hatthiNAuraM ti / AnaMdiyA jaNaNijaNayA nAyarajaNA ya / tato mahayA vibhUIe rannA assaseNeNa saNaMkumAraM payaisamaggeNa rajjammi ahisiMciUNa mahiMdasIhaM seNAvaI niuMjiya dhammatitthayaratitthe tahAvihANaM therANaM | aMtie pavajjAvihANeNaM sakajjamaNuTThiyaM ti / saNakumAro vi parivaDUmANako sabalasAro vikaMto rajjamaNupAlei / uppannANi ya cakkarayaNapamuhANi coddasa vi rayaNANi nava nihIto ya, kayA ya tesiM pUyA / tayaNaMtaraM cakkarayaNadaMsiyamaggo mAgahavaradAma-prabhAsa-siMdhu-khaMDappavAyAikameNa bharahaM oyaviya vAsasahasseNAgato gayapuraM / diTTho ohIe sakkeNa 'putriM suhammavaI | mahasariso Asi' tti baMdhuneheNa ANatto vaisamaNo -- kareha saNakumArassa rajjAbhiseyaM, imaM ca hAraM vaNamAlaM chattaM mauDaM 1 'maye 'ti caNDavegena vidyAdhareNa / aSTAdarza saMyatI yAkhyama dhyayanam / sanatkumAracakriNo vaktavyatA / // 240 //
Page #494
--------------------------------------------------------------------------
________________ sanatkumAracakriNo vktvytaa| cAmarajuyaM dUsajuyaM kuMDalajuyaM sIhAsaNaM pAuyAjuyaM pAyapIDhaM ca pAhaDaM Dhoejaha / vattavaM ca tae-jahA mahArAya ! sako tumha vattaM pucchi| vesamaNo vi 'evaM hou' tti pAhuDaM sakaviinnaM ghettaNa gato gayapuraM raMbha-tilottamAto pesiyAto sakeNa| abhiseyamahUsavakaraNatthaM / samappiya pAhuDaM vinatto vesamaNeNa cakkI-tumhAbhiseyanimittamamhe sakeNa pesiyAto, taM aNumannaha tunbhe| evaM ti paDivanne cakiNA viudhiyaM joyaNapamANaM maNipeDhaM, tassovariM rayaNamayamahiseyamaMDavaM, tassa majjhe maNipIDhiyA, tIe uvari siMhAsaNaM, tattha nivesiya khIroyajaleNa rayaNakaNayakalasAvajieNaM jayajayasahasammissagIyaravamuhalaM ahisitto surehiM / paNacciyAto rNbhaatilottmaato| savvAlaMkAravibhUsiyaM karettA pavesiUNa mahAvicchaDDeNa gayauraM gato suraloyaM dhnnyaaisurjnno| cakkI vi bhoe bhuMjato gamei kAlaM / annayA ya sohammasabhAe siMhAsaNamatthayattho sohammido soyAmaNinADayaM pecchaMto acchai / eyammi aMtare ego IsANakappAto saMgamAbhihANo devo sohammadapAse Agato, tassa ya dehappahAe sabhAThiyasavvadevANa teo NaTTho, Aiccodae caMdagahA iva nippabhA jAyA suraa| gae ya tammi surehiM vimhiehiM sohammido pucchito-jahA keNa kAraNeNaM sAmi! imassa saMgamadevassa bArasAiccodayAhioM teu ? tti / iMdeNa bhaNiyaM-imeNa puvabhave AyaMbilaM vaddhamANo nAma tavo kato tti / tato devehiM iMdo puNo vi | pucchito-jahA anno vi koi erisateyarUvasaMpanno kiM atthi ? tti bhaNie iMdeNa bhaNiyaM-jahA hatthiNAure kuruvaMse atthi saNaMkumAro nAma cakavaTTI, jassa teo rUvaM ca devANaM pi ahiyamiti / tato vijaya-vejayaMtadevA asaddahaMtA baMbhaNarUveNa aagyaa| tato paDihAreNa mukkadArA paiTThA rAyasamIva, diTTho ya tehiM rAyA gaMdhatellabbhaMgaNakiccaM kuNato, vimhiyA sakkavanniyarUvasirIo ahiyayaraM rUvAisaMpayaM duttuN| pucchiyA ya rannA-kimetthamAgayA ? / te bhaNaMti-jahA tumha rUvaM tihuyaNe vi vannijjai tahasaNakoUgeNaM ti / puNo vi ratnA airUvagavieNa vuttA-bho bho vippA! kiM majjha rUvaM KOKeXOXOXOXOXOXOXOXOX 10.41
Page #495
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarA dhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / // 241 // tumhehiM diTuM ?, thevakAlaM paDicchaha jAva atthANamuvavisAmi / 'evaM ti jaMpiya niggayA diyaa| cakkI vi lahuM majiUNa maMDaNa- aSTAdazaM vibhUsaNaM siMgAraMca kAUNa uvaviTTho siNhaasnne| vAhariyA diyaa| te sarIraM daTThaNa visannA, bhaNiyaM ca tehiM-aho! maNuyANaM saMyatIrUvalAvannajovaNANi khaNadiTThanaTThANi / taM soUNa bhaNiyaM cakkiNA-bho! kimevaM tumhe visAyaparA mama sarIraM niMdaha? || yAkhyamatehiM bhaNiyaM-mahArAya ! devANaM rUvajovaNateyA paDhamasamayAto jAva chammAsAugasesaM tAva avaTThiyA bhavaMti tato dhyynm| hIyaMti, maNuyANaM puNa te ya vaDDamANA bhavaMti jAva jIviyamajjho tato pareNa hIyaMti, tumha puNo rUvajovaNasirIe accherayaM sanatkumAradIsai, jao saMpai cevesA khalametti va naTThA khaNeNa / rannA bhaNiyaM-kahaM tumhe jANaha ? / tehiM paramattho sakkapasaMsAito cakriNo siho / vimhieNa ya keUrabhUsiyaM bAhujuyalaM paloyaMteNa vicchAyaM dilu, vacchatthalaM pi hArAivibhUsiyaM vivannamubalakkhiyaM / vktvytaa| taM pecchiUNa ciMtiyaM-'aho! aNiccayA saMsArassa, asArayA sarIrassa, ettiyametteNa vi kAleNa rUvajobaNateyA paNaTThA, tA ajutto bhave paDibaMdho, annANaM sarIramoho, mukkhattaNaM rUvajovaNAbhimANo, ummAo bhogAsevaNaM, gaho ceva yA parigahagaho, tA ujjhiUNameyaM karemi paraloyahiyaM ti ciMtiUNamahisitto raje putto| "aNuyariyaM dhIra ! tume, cariyaM / niyayassa puvapurisassa / bharahamahAnaravaiNo, tihuyaNavikkhAyakittissa // 1 // " iJcAi uvahiUNa ya gayA devA / cakkI vi takkhaNameva taNaM va paDalaggaM ujjhiUNa sabaM pariggahaM rAhAyariyasamIve pvio| tato itthirayaNappamuhANi savarayaNANi sesaramaNIo ya AbhitogiyasurA mahAnariMdA nihIto sabahA ki bahaNA ? samatthakhaMdhAvAravAsiNo vi jaNA chammAse jAva maggANulaggA bhamiyA / na sIhAvaloieNAvi teNa saJcaviya tti / tato chaTThabhatteNa bhikkhAnimittaM goyaraM paviTThassa // 241 // paDhamameva cINAkUraM cheliyAtakkeNa dinnaM / taM bhottUNa puNo vi chaTThovavAso kato / tatkAlappabhiI teNeva doseNa kacchU jaro x khAso sAso bhattacchaMdo akkhidukkhaM poTTadukkhaM eyAto sattavAhIto dAruNAto samaM vAsasae satta ahiyAsiya uggatave
Page #496
--------------------------------------------------------------------------
________________ tattatave mahAtave karemANassa Amosahi-khelosahi-vipposahi-jallosahi-sabosahipabhiIto satta laddhIto uppannAto to vial zrIzAntisarIrapaDiyAraM na karei / puNo ya sakkeNa pasaMsito-aho ! saNaMkumArassa muNiNo dhIrayA, vAhikayatthito vi na karei nAthacakriNo tappaDiyAraM / tamasadahaMtA te ceva devA savaravejasveNa AgayA, bhaNiyaM-bhayavaM! tuha vA hipasamaM karemo / bhayavaM tuhiko vktvytaa| acchai / jAhe puNo puNo bhaNaMti tAhe muNiNA bhaNiyaM-tumhe kiM sarIravAhiM pheDaha ? uyAhu kammavAhiM ? / tehiM bhaNiyaM-sarIravAhiM / tao bhayavayA niTThahaNeNa ghasiUNa kaNayavannA kayA aMgulI daMsiyA, bhaNiyaM ca-ahaM sayameva iyaravAhiM pheDemi, tumhe jai saMsAravAhissa pheDaNe samatthA to pheDeha / devA vi vimhiyamaNA 'tumhe ceva saMsAravAhi pheDaNaXIparamaveja' tti pasaMsiya sakkasaMtiyavaiyaramAveiUNa devarUveNa paNamiUNa gayA sahANaM / bhayavaM pi kumArattaM maMDaliyattaM ca pannAsaM pannAsaM vAsasahassAI vAsalakkhaM cakavadi vAsalakkhaM ca sAmannamaNupAleUNa gato sammeyaselasiharaM, tattha silAyale AloyaNAvihANeNa mAsieNa bhatteNa kAlagato saNaMkumAre kappe uvavanno / tato cuto mahAvidehe sijjhihi tti // ___ "caittA" sUtraM sugamam / caritaM cedam___ atthi iheva jaMbUdIve veyaDDhe paJcayavare uttarAe seDhIe rahaneuracakkavAlaM nAma nayaraM, tattha rAyA amiyateo parivasai, tassa ya sutArA nAma bhagiNI, sA ya poyaNAhivaiNo sirivijayassa dinaa| annayA ya amiyteo| |poyaNapuraM sirivijaya-sutArAdasaNatthaM gato / pecchai ya pamuiyaM asiyadhayavaDAyaM savaM pi puraM, viseseNa rAulaM ti / tato vimhiyaupphullaloyaNo uinno gayaNayalAo rAyabhavaNaMgaNe / abbhuTTio ya sirivijaeNaM, kayamuciyakaraNijjaM / uvaviThTho siMhAsaNe / pucchiyaM amiyateeNaM ucchavakAraNaM / tato sirivijao sAhiumADhatto-jahA io ya aTThame| divase paDihAraniveio samAgato ego nemittito, dinAsaNo uvvittttho| pucchio ya mae-kimAgamaNapatoyaNaM? / tato
Page #497
--------------------------------------------------------------------------
________________ Xo aSTAdarza zrIuttarA-1 dhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / saMyatI yaakhymdhyynm| zrIzAntinAthacakriNo vktvytaa| // 242 // teNa bhaNiyaM-mahArAya ! mae nimittamavaloiyaM-jahA poyaNAhivaiNo io sattame divase majjhaNhasamae iMdAsaNI | paDissai / taM ca kannakaDuyaM soUNa maMtiNA bhaNiyaM--tujjha puNa uvariM kiM paDissai ? / teNa bhaNiyaM--mA kuppaha, mae jahA uvaladdhaM nimittaM tahA sAhiyaM, na ya maha ettha koi bhAvadoso, majhaM ca tammi divase hiranavuTThI paDissai / evaM ca teNa bhaNie mae bhaNiyaM-kahiM tae evaMvihaM nimittamAgamiyaM / teNa bhaNiyaM-ahamayalasAminikkhamaNakAle saha piuNA pavaio, tattha mae ahi jiyaM aTuMga pi nimittaM, tato ahaM pattajovaNo puvadattakannAbhAugehiM uppavAvio, kammapariNaivaseNa mae sA pariNIyA, tao mae savanuppaNIyanimittANusAreNa paloiyaM-jahA poyaNAhivaiNo vijanivAyauvaddavo tti / evaM ca teNa siTe egeNa maMtiNA bhaNiyaM-jahA rAyA samuddamajjhammi pavahaNe kIrau, tattha |kila vita na pahavai / anneNa bhaNiyaM-na devaniogo annahA kAuM tIrai tti, jato-"dhArijai iMto sAyaro vi kallo- | lbhinnkulselo| na hu annajammanimmiyasuhAsuho kmmprinnaamo||1||" avareNa maMtiNA bhaNiyaM-'poyaNAhivaiNo vaho samAiTTho na uNa sirivijayamahArAiNo, tA sattamadivase avaro koipoyaNAhivaI parikappijau' tti maMtiUNa vesamaNajakkho paDimArUvo miliUNa raje ahisitto / sattame divase majjhaNhasamayammi samuppanno meho, phuriyaM vijulayAe, gajjiyaM jalahareNa / tato samaMtato phuriUNa vijulayAe paDiUNa jakkhahare jakkhapaDimA viNAsiyA / ahaM ca posahasAlAe sattarattosio Agato sabhavaNaM, ahinaMdio ya paurehiM pugo vi ahisitto raje, pUito nimittito / tA eyaM vaddhAvaNayakAraNaM ti / evaM ca soUNa bhaNiyaM amiyateeNaM-avisaMvAi nimittaM, sohaNo rakkhaNovAto / tayaNaMtaraM ca sirivijato sutArAe saddhiM gao bAhirujANaM / tattha ya kaNayachavi pAsiUNa mizra bhaNiyaM sutArAe-jahA piyayama! sohaNo esa mio, tA ANehi eyaM me khelagayanimittaM / tato sayameva pahAvio rAyA / palANo ya mato thevaM ||242 //
Page #498
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhUmiM tayaNaMtaramuppaito / tAva ya kUiyaM mahAdevIe - jahA'haM deva ! kukkuDasappeNaM khaiyA tA parittAyau maM devo tti / evaM soUNa turiyaM smaagto| tAva ya sA paMcattamuvagayA / rAyA ya sogaparavaso tIe saddhiM ciyAe paviTTho / jaliumADhatto jalaNo / tAva ya thevavelAe samAgayA duve vijjAharA / tattha egeNa abhimaMtiUNa salilaM sittA ciyA / naTThA veyAliNI vijjA aTTaTTahAsa kAUNa / samAsattho rAyA jAto, bhaNiyaM ca teNa -- kimeyaM ? ti / bhaNiyaM ca vijjAharehiM -- jahA amhe piyA uttA amiyateyassa pariggahe vaTTAmo, jiNavaMdaNanimittaM gayA Asi, AgacchaMtehi ya nisuto sutArAe asaNighoseNa nijjaMtIe akaMdasaddo, amhe ya tammoyAvaNatthaM jujjhasajjA jAyA / tato sutArAe bhaNiyA - alaM jujjheNa, jahA mahArAo veyAliNIe vijjAe veLavito jIviyaM na pariccayai tahA gaMtUNa ujjANe sigghaM kareha / tato amhe ihaM Agaya tti, diTTho ya tumaM veyAliNI vijjAe samaM ciyArUDho, ahimaMti yajaleNa sittA ciyA, naTThA ya sA duTThavijjA, tato uTThato tumaM ti / avahariyaM sutAraM nAUNa visanno rAyA / bhaNio ya tehiM - 'vIsattho hohi, kahiM jAi so pAvo ?' ti saMThaviUNa gayA vijjAharA / vinnAto esa vaiyaro amiateeNaM / gayA ya camaracaMcaM nayariM amiyateya-sirivijayA asaNighosaMtiyaM / paTThavito vAhiM ThiehiM caiva asaNighosassa dUto, palANo ya so, pahAviyA piTTato / diTTho ya ayalassa uppannakevalassa samIve asaNighoso / ANiyA sutArA tattheva egeNa amiyateyavijjAhareNa / tato uvasaMtaverA kevalisamIve dhammaM suNaMti / laddhAvasareNa ya bhaNiyaM asaNighoseNa-- jahA na mae duTTabhAveNa avahariyA sutArA, kiMtu vijjaM sAhiUNa AgacchaMteNa mayA diTThA iyaM, na sakkemi ya pariccaiuM pubasiNeheNa, tato chaleNa vAmohiUNa sirivijayaM veyAliNIe vijAe ghettUNaM sutAraM samAgato ahaM, tA khamiyavaM tumhehiM aduTThabhAvassa mahaM 1 prathamabaladevasya | zrI zAntinAthacakriNo vaktavyatA /
Page #499
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTAdazaM saMyatIyAkhyama| dhyayanam / zrIzAntinAthacakriNo vktvytaa| vayassa dAma dAsaceDao khyA laghu- zrIuttarA- ti / tato eyamAyanniUNa amiyateeNa bhaNiyaM-bhayavaM! kiM puNa kAraNaM eyassa imIe siNeho ? tti / tato kevalI dhyayanasUtrekahittumADhattozrInemica- | iheva bhArahe magahAjaNavae acalaggAme dharaNijaDho nAma vippo, tassa kavilAbhihANA dAsaceDI, tIe putto ndrIyA kavilo nAma daasceddo| teNa ya kannAheDaeNa veyA sikkhiyA / gato ya desaMtare rayaNauraM nAma nayaraM / tattha ajjhAsukhabodhA-sA vayassa allINo / pucchito uvajjhAeNa-katto Agato si?| kavileNa bhaNiyaM-acalaggAmAto dharaNijaDhavippa suto kavilanAmo'haM vijasthI samAgao tumha sayAsaM / teNa vi dharito sabahumANaM, niyadhUyA dinnA saccabhAmA / annayA vRttiH / | so kavilo vAsAratte patte paose maMdappayAse varisaMte ya mehe vatthANi kakkhAe kAUNa smaagto| saccabhAmA ya 'tiimiy||243|| IIvattho' tti avarANi vatthANi ghettUNa utttthiyaa| teNa bhaNiyaM-atthi maha ppabhAvo jeNa na vatthANi timmati / tIe nAyaM nUNamavasaNo esa Agato / niuNaM ca nirUvito jAva taheva jAyaM / tato 'na kulINANameyaM jujai tA nUNamakulINo eso' tti | maMdasiNehA jAyA / annayA dharaNijaDho tatthAgato kavilassa samIvaM / saccabhAmAe piyaputtANaM viruddhamAyAraM pecchiUNa XIparamatthaM pucchito dharaNijaDho / teNa jahadviyameva kahiyaM / taM ca soUNa ubiggA saccabhAmA niviNNA kAmabhogANaM, bApavajAgahaNanimittaM pucchito kavilo na muyai eso / tato gayA tannivAsisiriseNaranno samIvaM, bhaNiyaM ca-moyA-1 veha meM kavilasagAsAto jeNa dikkhaM giNhAmi / bhaNito so rannA na muyai / tato sA rAiNA bhaNiyA-ciTThasu jAva kavilaM mnnaavemi| annayA so rAyA niyaputte gaNiyAnimittaM jujhaMte pAsiUNa veraggeNa visaM khAiUNa mato / tato sihinaMdiyA-abhinaMdiyAnAmAo tabbhajjAto saccabhAmA ya visappaogeNa kAlagayAto / cattAri vi jaNAI devakurAe jugalatteNa samuppannAI / tato sohamme kappe gayANi / caiUNa siriseNajIvo amiyateto ahinaMdiyAjIvo sirivi // 243 // XOXOXax
Page #500
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAraThAmajatANavAtAzrIkAnta XOXOXOXOXOXOXOXOXE lAjato saccabhAmA sutArA samuppannA / so ya kavilo tiriesu AhiMDiya tahAvihaM kiMci kAUNamaNuDhANaM asaNighosoTA smuppnno| tao sutAraM ca saccabhAmAmAhaNIjIvaM pAsiUNa puvasiNeheNaM avahariUNa gato tti / puNo vi amiateeNa miataeNanAthacakriNo pucchiyaM-bhayavaM! kimahaM bhavito na va? tti / kevaliNA bhaNiyaM-bhavito tumaM, io ya navame bhave titthayaro bhavi vktvytaa| ssasi, eso vi sirivijato tuha paDhamagaNaharo bhavissai tti| tato eyamAyanniya amiyateya-sirivijayA harisAUri| yasarIrA vaMdiUNa bhayavaMtaM gayA niyaniyanayaraM bhuMjati bhoe| annayA ya dohiM vi jaNehiM ujjANagaehiM viulamai-mahAmaiNo cAraNasamaNA diTThA / tayaMtie dhamma soUNa AuyaM paripucchiyaM / cAraNasamaNehiM ohiNA AbhoeUNa sAhiyaM|jahA chavIsaiM diyahe AuyaM ti / tato tehiM samAgaMtUNa kayA aTThAhiyA mahimA / appappaNo puttesu rajadhuraM saMkAmeUNa abhinaMdaNa-jaganaMdaNasamIve pAtovagamaNavihiNA kAlaM kAUNa pANae kappe vIsasAgarovamAU devatteNa uvvnnaa| tattha |ya aNuhaviUNa raisAgarAvagADhA savAuyaM iheva jaMbuddIve dIve puvavidehe ramaNije vijae sIyAe mahAnaIe dAhiNakUle subhagAe nayarIe thimiyasAgarassa rAiNo vasuMdharI-aNaMgasuMdarINaM mahAdevINaM gabbhe kameNa kumArattaNeNa samuvavannA / amiyateto aparAjito sirivijato annNtvirito| tattha vi damiyArI vijjAharaM paDisattuM vAvAiUNa kameNa baladeva-vAsudevattaM pttaa| tesiM ca piyA pavajAvihANeNa mariUNa asurattaNeNa camaro smuppnno| aNaMtavirito ya AuyamaNupAliUNa nibaddhanirayAuto kAlaM kAUNa gato pddhmpuddhviN| bAyAlIsaM vAsasahassA tthitii| tattha vi tibAto |veyaNAo sahai / tassa ya puttasiNeheNa camaro gaMtUNa veyaNovasamaM karai / so saMviggo samma ahiyaasei| aparAjito alya baladevo bhAuyavioe dukkhio nikkhittaputtarajabharo jayaharagaNaharasamIve nikkhaMto, gamiUNa pavajjAvihANeNa AuyaM accue iMdattaNeNa uvvnno| ito ya aNaMtavirito uvaTTiUNa naragAto veyar3e vijAharattaNeNa uvavanno / tattha
Page #501
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / aSTAdarza sNytiiyaakhymdhyynm| zrIzAntinAthacakriNo vktvytaa| // 244 // ya accuyasuriMdeNaM bohito pavaja kAUNa acchayadevattaNeNa uvavanno / aparAjito deviMdAuyamaNupAliUNa cuto samANo iheva jaMbuddIve dIve puvavidehe sIyAe mahAmaIe dAhiNe kUle maMgalAvaIvijae rayaNasaMcayapurIe khemaMkaro | rAyA, tassa bhajA rayaNamAlA, tesiM putto vajAuhAbhihANo jAo tti / io ya sirivijayajIvo devAuyamaNupAliUNa tasseva ya puttattaNeNa uvvnno| paiTThAviyaM ca se nAma 'sahassAuho' tti / annayA ya posahasAlAe Thio vajAuho devideNa pasaMsito, jahA-dhammAto na sako devehiM pi cAleuM vajAuhakumAro tti / tao ego devo tamasaddahaMto smaagto| AgaMtUNa ya viuruvito paarevto|soy bhayasaMbhaMto vajAuhamallINo mANusabhAsAe 'saraNamAgato' tti |bhnnmaanno| vajjAuheNa dinne saraNe tayAsanne tthito| tayaNaMtaraM ca samAgato ulAvago, teNAvi bhaNiyaM-jahA mahAsatta! esa mae chuhAkilaMteNa pAvito tA muMca eyaM, annahA natthi mama jIviyaM ti / tato tamAyanniUNa vajAuheNa bhaNiyaMna juttaM saraNAgayasamappaNaM, tujjha vi na juttameyaM, jato-"haMtUNa parappANe, appANaM jo karei sappANaM / appANaM | divasANaM, karaNa nAsei appANaM // 1 // jaha jIviyaM tuha piyaM, niyayaM taha hoi sabajIvANaM / piyajIviyANa jIvANa rakkha jIvaM sajIvaM va // 2 // khaNamettaM tuha tittI, imassa puNa cayai jIviyaM jiivo| tamhA u na juttamiNaM, caDapphaDataM vivAeuM // 3 // iya evamaNusiTTho, rannA maharakkharehiM so sauNo / paDibhaNai bhukkhito'haM, na mahaM dhammo maNe ThAi // 4 // " tato puNaravi bhaNiyaM rAiNA-bho mahAsatta! jai bhukkhito tumaM tA annaM demi tuha maMsaM / paDibhaNai sauNo-niyavAvAiyamaMsadullalito'haM, na ya royae majjha paravAvAiyaM maMsaM ti / rAiNA bhaNiyaM-jettiya|mettaM pArAvato tulei tettiyaM demi niyayadehAto ukkattiUNa maMsaM, tuma khAhi / tato tuTTho ulAvao, paDivannaM ca rAiNo vayaNaM / ANito nArAo, pakkhitto ekammi pAsammi pArAvato, bIyapAse-'ukkattiUNa dehaM, rAyA jaha jaha // 244 //
Page #502
--------------------------------------------------------------------------
________________ xoxoxoxoxoxoxoxoxoxox parikkhiva maMsaM / taha taha ya hoi sauNo, garuyayaro devamAyAe // 1 // dRhUNa tayaM rAyA, hAhAravamuhala pariyaNasamakkhaM / Aruhai sayaM ciya varatulAe niyajIyaniravekkho // 2 // iya tuliyadevamAyaM, rAyaM daddUNa vihito devo / daMsei niyaM rUvaM, maNikuMDalabhUsiyasarIraM // 3 // aNusAsiUNa rAyaM, devo taha saMsiUNa niyabhAvaM / harisAUriyahiyato, vimhiyamaNaso gato sahasA // 4 // annayA ya vajjAuha sahassAuhA piyAputtA khemaMkara titthayaragaNaharasamIve jAyaveraggA sahasAuhasuyaM baliM rajje ahisiMciUNa pavaiyA / pavajjApariyAgaM parivAliUNa pAyavovagamaNavihiNA kAUNa aNasaNaM Isipa bhArasiharammi do vi * jaNA uvarimauvarimagevejje egattIsasAgarauvamaTThiiyA ahamiMdA devA jAyA / to taM ahamiMdasokkhamaNuhaviUNa cuyA samANA iheva jaMbuddIve dIve putravidehe pukkhalAvaIvijae puMDarigiNIe nayarIe ghaNaraho nAma rAyA, tassa duve mahAdevIo paumAvaI maNoramamaI ya, tAsiM gabbhe jAyA vajjAuho mehara ho, sahassA uho daDharaho ti / vaDDiyA deheNaM, kayaM kalAgahaNaM / meharaha- daDharahANa ya puvabhavanbhAsato pariNao jiNadesito dhammo, jAyA ahigayajIvAipayatthA susAvagA / annayA ya piutitthayarasamIve do vi jaNA niyaputtaM rajje ahisiMciUNa dAUNa ya uraM parIsahANaM pavaiyA / tattha meharaheNaM ahijjiyasuttattheNaM vIsAe annayaraehiM ThANehiM samajjiyaM titthayaranAmagottaM kammaM / tato saMlehaNAsaMlihiyadehA vihiNA kAlaM kAUNa aNuttarovavAiesu devesu uvavannA / tattha ya aNuhaviUNa suraloyasuhaM meharahakumAro caiUNa sabaTThavimANAto iheva jaMbuddIve dIve bhArahe vAse hatthiNAure nayare vIsaseNassa rAiNo airAdevIe kucchisi bhaddavayakiNhasattamIe cauddasamahAsumiNasUito puttattAe uvavanno / navamAse sAhie uyare dhariUNa tiyasiMdanamaMsiyaM tihiM nANehiM samaggaM bhayavaMtaM titthayaraM jeTTha kiNhaterasIe addharate suhaMsuddeNa pasUyA devI / kayaM chappanna disAkumArIhaM jAyakammaM / avi ya - ahaloga- uDDalogA, puvAIruyagavAsiNIto ya / aTTha'TTa vidisimajjhimaruyagA to eMti zrIzAntinAthacakriNo vaktavyatA /
Page #503
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarA- dhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhA- khyA laghuvRttiH / cucuro||1|| tAsiM puNa kameNa kicaM-saMvaTTa-meha-AyaMsayA ya bhiMgAra-tAliyaMTA ya / cAmara-joI-rakkhaM, kareMti X| aSTAdazaM eyaM kumArIto // 2 // "saMvaTTo" tti saMvaTTagavAU / kappiti nAlamuciyaM, jiNaM ca jaNaNiM ca paramasaddhAe / manjiya saMyatIalaMkareMti, majjhimaruyagassa kumarIto // 3 // merummi ya ahiseto surAsuriMdehi kto| avi ya-"caliyAsaNa- yAkhyamasakkAgama, maMdaranayaNaM suriNdsmvaato| sabodagAimajaNa-mANayaNaM jaNaNipAsammi // 1 // " kayaM ca vaddhAvaNayaM rAiNA / / dhyynm| 'uciyasamae ya gabbhattheNa ya bhayavayA savvadesesu saMtI jAya' tti kAUNa 'saMti' tti nAma paiTThiyaM ammApiIhiM / * zrIkunthukameNa ya sabakalAkusalo patto jodhaNaM vivAhito pavarAto rAyakannagAto / kAleNa ya raje ThaviUNa saMti gahiyaM sAmannaM nAthacakriNo rAiNA / saMtissa cauddasa rayaNAI samuppannAI, sAhiyaM bharaha, jAto cakavaTTI / uciyAvasare ya sayaMbuddho vi paDibo vktvytaa| hito logaMtiyasurehiM dAUNa ya saMvaccharamahAdANaM jeTTakiNhacauddasIe tusamuDhi va caiUNa cakkibhogasamudayaM nikkhNto| ujjayavihAreNa viharamANassa caunANasamaggassa posassa suddhanavamIe uppannaM kevalaM nANaM / kayaM devehiM samosaraNaM / kayA dhammadesaNA bhagavayA / pavAviyA gaNaharA / paDibuddhA pANiNo bahave / kameNa ya vihariUNa gAmAgaranagaramaMDiyaM meiNi paDibohiUNa bhavasatte sammeyaselasihare khINasabakammaMso jessa kiNhaegArasIe mokkhaM gato tti / kumAratte maMDilayatte cakkitte pariyAe ya paNavIsaM paNavIsaM vAsasahassAI, savAuyaM vAsalakkhaM eyassa bhagavato jAyaM ti // "ikkhAga" sUtraM sugamam / taccaritoddezastuhastinAgapure sUrarAjJaH zrIdevyAzca bhagavAn putratvenA'jani / janmamahotsavAnantaraM ca svapne jananyA ratnastUpaH kustho // 245 // dRSTaH / zatravazca garbhasthe bhagavati laghutayA kunthuvad dRSTAH, tataH 'kanthari ti nAma kRtaM pitrA / prAptayauvanazca vivAhito rAjakumArikAH / kAlena ca rAjye vyavasthApya bhagavantaM dIkSAM jagrAha sUrarAjA / bhagavAMzcotpannacakrAdiratnaH prasAdhita XXOXOXOXOXOXOXOX // 245 //
Page #504
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIaranAtha cakriNo. vktvytaa| bharataH cakravartibhogAnuttamAn bubhuje, tIrthapravartanasamaye ca niSkramya SoDaza varSANi ca vihRtyopavihAreNa kevalajJAna- mudapAdayat / devAzca samavasaraNamakArSuH / pravAjitAzca bhagavatA gnndhraaH| kevaliparyAyeNa ca vihRtya prabhUtakAlaM sammetagirizikhare mokSamagamat / kumAratve maNDalikatve cakravartitve zrAmaNye ca trayoviMzativarSasahasrANi sArddhAni |ca saptazatAni varSANAM pratyekamabhavattasya tIrthakRtaH // ___"sAgara" sUtraM sugamam / navaraM "arayaM patto" tti rajasaH-karmaNo'bhAvo'rajaH tatprAptaH prApto gatimanuttarAm / tathAhi gajapure nagare sudarzanasya rAjJo devyAzca rAjyAH putratvenotpadya surapatinirvatitajananamahotsavo jananI svapne ratnAramapazyaditi pratiSThitaaranAmA krameNAsAditatAruNyo vitIrNapitRrAjyaH samprAptacakravartilakSmIkaH prabhUtakAlopabhuktA'nuttarakAmabhogo dharmacakravarttitvaM cikIrSurjarattRNamiva 'mahAparigrahArambhaheturbhavAmbhodhibhramaNanibandhanaM cedamiti buddhyA parityajya rAjyamaGgIkRtya zrAmaNyaM varSatrayeNa cotpAdya kevalajJAnaM pravartitatIrtho bhavyasattvapratibodhananirataH pratipAlitakevaliparyAyaH sammetagirI mokSamagacchat / kumAratve maNDalikatve cakravartitve zrAmaNye caikaviMzativarSasahasrANyatigatAni asya bhagavata iti // __ "caittA" sUtraM sugamam / caritaM cedam___ iheva jaMbuddIve dIve bhArahe vAse kurukhette hatthiNAraM nayaraM / tattha ya risahasAmivaMsappasUto paumuttaro nAma | rAyA, tassa jAlA nAma mahAdevI sAviyA, tIe sIhasumiNasUito viNhukumAro nAma putto, tahA codasamahAsumiNasUhato bIo mahApaumo nAma / vaDiyA te do vi dehovacaeNaM kalAkalAveNa ya / sa 'jigIso' tti paumottareNa kao ****XXXXXXX XOXXX
Page #505
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / aSTAdarza saMyatIyAkhyamadhyayanam / mahApadyacakriNo vktvytaa| Poyoy juvarAo mahApaumo / ito ya atthi ujjeNIe nayarIe siridhammo nAma rAyA, tassa namuI nAma maMtI / annayA tattha samosarito muNisubvayasAmisIso subato nAma sUrI / tassa ya loo niyaniyavibhUIe vaMdaNatthaM gacchamANo | pAsAovariTThieNa diTTho rannA, bhaNiyaM ca teNa-jahA logo akAlajattAe kahiM gacchai ? / tato namuimaMtiNA 'deva ! | itthujjANe samaNA AgayA, tesiM ca jo bhatto so gacchaI' tti vutte rAyA bhaNai-amhe vi gacchAmo / namuI bhaNai jai evaM tA tae majjhattheNa acchiyacaM jeNAhaM te vAyaM kAUNa niruttare karemi / gato tattha rAyA / namuI vi bhaNaiyAbho pavaiyagA ! jai kiMci dhammatattaM jANeha tubbhe tA sAhaha amhaM / muNiNo vi save 'khuddo' tti nAUNa moNeNa TThiyA / / tato namuI ruTTho sUri bhaNai-kimesa baillo jANai ? / tato sUrihiM bhaNiyaM-bhaNAmo kiM pi jai te muhaM khajai / / imaM ca soUNa egeNa viyakkhaNacellaeNa 'bhayavaM ! ahameva imaM nirAgarissAmi' tti vottUNa kao so niruttaro vitaMDAvAyaM kuNaMto / gato sAhUNamuvarimaIvapatosa / tato rattIe veramubahato muNINaM vahatthamAgao devayAe thaMmito / pahAe ya tamacchariyaM daddUNa rAyA logo ya suyadhammo bahuto smuvsNto| namaI ya tahAvamANito vilakkhIhUto gato hatthiNAuraM, mahApaumassa juvaranno maMtI jAto / ito ya paJcaMtavAsI siMhabalo nAma rAyA, so ya 'koTTAhivaI' tti mahApaumassa desaviNAsaM kAuM puNo duggaM pavisai / tato rannA ruTeNa pucchito namaI-jANAsi kiMci uvAyaM siMhabalagahaNe ? / namuI vi 'suTu jANAmi' tti vottuM gato, niuNovAeNa duggaM bhaMjittA siMhabalaM ca ghettRNAgato / tato tuTeNa rannA 'varaM | varehi' tti bhaNie namuI bhaNai-jayA maggAmi tayA dijasu / evaM ca juvarajamaNupAlayatammi mahApaume jAlAmAyAe kArAvito jiNabhavaNe rho| tahA avarA vi micchAdiTThiNI jiNadhammapaDiNIyA sAvakiyA lacchI nAma mahApaumamAyA, tIe vi kArAvito baMbharaho / bhaNio ya paumuttaro rAyA-jahA esa baMbharaho paDhamaM paribhamau nayaramajhe, pacchA // 246 // // 246 //
Page #506
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahApadyacakriNo vktvytaa| jA jiNaraho / imaM ca nisAmiUNa jAlAe gahiyA painnA naravarasamakkhaM-jahA jai paDhamaM jiNaraho na bhamihI to avarajammo AhArassa mama / tato rAiNA niruddhA do vi rhaa| tato mahApaumo imaM pecchiya aIva adhiIe jaNaNisoeNa ya soyagahiyacitto nIharito desjttaae| pasutte ya jaNe rayaNIe na keNAvi naato| gacchamANo ya mahADaiM pvittttho| tattha ya paribhamamANo patto tAvasAlayaM, kayasammANo ya tehiM acchiuM pytto| ittoM ya caMpAe nayarIe jaNamejato. rAyA parivasai / so ya kAlanariMdeNaM paDiruddho / jAyamAohaNaM / palANo ya naayrjnno| appaparIhUto sayalaloto / naTuM aMteuraM / evaM ca saMjAe mahAvinbhame jaNamejayassa rAiNo bhajjA nAgavaI nAma saha mayaNAvalIe duhiyAe palAyamANA AgayA taM tAvasAsamaM / samAsAsiyA kulavaiNA ThiyA ttthev| jAto kumAramayaNAvalINa paropparamaNurAto / lakkhiyAI kulavai-nAgavaIhiM / bhaNiyA ya nAgavaIe mayaNAvalI-jahA putti! kiM na saresi nimittiyavayaNaM ?, jahA 'cakavaTTissa paDhamapattI bhavissasi tA kiM jattha tatthANurAgaM kresi?| kulavaiNAvi visajiukAmeNa kumAro bhaNitokumAra! gaccha tuma jattha payaTTo / kumAro vi 'nUNamimIe samAgameNAhaM samattabharahAhivo hoUNa gAmanagarAIsa sabattha jibhavaNAI karAvissAmi' ti maNorahamAlAulo niggato, bhamaMto ya patto siMdhunaMdaNaM nAma nayaraM / tattha ya ujjANiyAmahasave niggayAo nayaranArIo kIlaMti mattAto vivihapayArehiM / ito ya tANa suNiUNa kelikalayalaM ummUliyAlANakhaMbho mahaseNanaravaiNo pahANahatthI vAvAiUNa miThaM veeNa saMpatto tammi naariijnnsmuuhaasnne| tAo ya taM daTTaNa bhayabhIyAo palAiuM asamatthAto tattheva ThiyAto dhAhAviu pyttaao| tato adUradesaTTieNa mahApajamakamAreNa tamitthiyAvaggaM teNa kariNA kayatthijaMtaM daddUga karuNovavannahiyaeNa pahAviUNa abhimuhaM hakito so karI / so vi vegeNa vlito| kumArAbhimuhaM dhAvataM davaNa bhaNiuM payattAto tAo-hAhA! aho! amha rakkhaNathamimo mahANubhAvo samujato BXoko-koKEXOXOKE a042
Page #507
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / aSTAdazaM sNytiiyaakhymdhyynm| mahApadmacakriNo vktvytaa| (OXOXOXOXOXOXOXOXOXOX kariNA viNAsijjai laggo' / "evaM ca bhaNaMtINaM, pecchaMtANaM ca tANa jubaINaM / kariNA dinno vijjho, kumArakhettammi uvrille||1|| eyammi aMtarammI, milito sanbo vinaayrjnnoho|saamNtbhiccklito, sahito mahaseNarAeNaM // 2 // bhaNiyaM ca narideNaM, mA mA mA kumara! dukkasu imassa / duTThassa mahAkariNo, ruTussa va hayakayaMtassa // 3 // " kumAreNa bhaNiyaM-mahArAya ! peccha vIsattho, khaNeNa ceva vasIkaremi imaM mattakariM ti| tato laggo kIlAviu, satthabhaNiehiM karaNehiM nIto samaM, ArUDho vijukhittakaraNeNa tammi mattagayavare / "evaM ca mahApaumo, kAUNa vasammi taM vrgidN| hatyArohassa puNo, samappiuM jhatti avyri||4|| iya so sAhukkAreNa pUio raaypmuhloenn| devovamo kumAro, jayau imo iya bhaNaMtehiM // 5 // " tato naravaiNA vinnAyaM-jahA esa koi mahApuriso pahANakulasamudbhavo ya, annahA kahaM erisaM rUvaM vinnANaM ca ?|tto neUNa | sagiha kayovayArassa dinnaM kannANa sayamegaM / tAhi ya samaM visayasuhamaNuhavaMtassa mahApaumakumArassa vaccaMti diyahA, | kiMtu tahAvi taM mayaNAvaliM sarai hiyaeNa / annayA sayaNIyAto rayaNIe pasutto avahario vegavaIe vijjAharIe / diTThA ya niddAkhaeNa sA teNa, bhaNiyA ya darisiUNa muTThivaMdhaM-kiM maM tumamavaharasi / tIe bhaNiyaM-nisuNasu kumAra!, | veyaDDhe sUrodayaM nAma'thi nayaraM, iMdadhaNa nAma tammi vijAharAhivaI parivasai, bhajjA ya sirikatA, dhUyA ya jayacaMdA, sA ya purisavesiNI na icchai ki pi pavaraM pi varaM, tato naravaibhaNiyAe mae paTTiyAlihiyA daMsiyA tIe sadhe vi bharahanaravariMdA, na ya tesiM koI abhiruio| annayA tumha rUvaM daMsiyaM, tato tumha rUvardasaNANatarameva gahiyA kAmA|vatthAe, bhaNiyA ya ahaM tIe-jai mama esa bhattAro na saMpajjai tA avassa mae mariyacaM, annassa jAvajjIvaM nivittI purisassa / imo ya vaiyaro mae sAhito tIe jaNaNijaNayANaM / tehiM ahaM tumha ANaNanimittaM puttaa| tato tIe avIsasaMtIe purato imA painnA mae gahiyA-"jai taM nANemi ahaM, rAyakumAraM aippiyaM tujhaM / tA jAliMdhaNajalie, jalaNammi // 247 // // 247 //
Page #508
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhuvaM pavissAmi ||1|| saMpayaM ca jai tumha pasAeNa na me maraNaM saMpajjai painnA ya nivahai tA kumAra! savaM sohaNaM, na annA / tao aNuSNAyAe tIe nIo mahApaumo sUrodae nayare, niveio ya khayarAhivassa / teNa ya sammANiUNa pavaradivase karAvio pANiggahaNaM samaM tIe kannagAe / pUiyA ya vegavaI jayacaMdAe / io ya jayacaMdAe mAulagabhAugA | gaMgAhara- mahiharA nAma vijjAharakumArA aipayaMDA suNiUNa imaM vaiyaraM bhaDacaDayarasameyA samAgayA annammi diNe | saMgAmanimittaM sUrodayapuravare / soUNa mahApaumakumAro tesiM AgamaNaM saha vijjAhara bhaDehiM nIhario tesimabhimuho / saMpalaggaM raNaM / avi ya - jujjhammi samAvaDie, na saMdaNo kuMjaro turaMgo vA / suhaDo va parabalammI, mahaparameNaM na jo viddho // 1 // evaM ca bhayavihalaM jANiUNa niyayabalaM bhaggA gaMgAhara- mahiharA / mahApaumo vi saMpattajato samuppannaitthirayaNavajjasavarayaNo laddhanavanihI battIsanarIsarasahassase vijamANo pariNIegUNacausadvisahasteuro haya-gayaraha-pAika- kosasaMpanno pasariyapayAvo jAo navamacakkavaTTi tti / tahA vi - "chakkhaMDabharaharajjaM, mannai so nIrasaM samiddhaM pi| mayaNAvalIe rahiyaM, jaNamejayarAya duhiyAe // 1 // " annayA ya Asamapayammi gayassa tAvasehiM vihiyasammANassa pavarapupphaphalAiehiM sayadhaNuputtreNa dinnA jaNamejaeNa mahApaumacakkavaTTiNo mayaNAvalI itthirayaNaM / pariNIyA ya mahApaumeNaM / tato ya mahAvibhUIe cakkavaTTiriddhisameo gato hatthiNAuraM nayaraM, paviTTho ya thuvamANo baMdiyaNeNa / paNamiyA ya teNa jaNaNijaNayA / tehi ya samAitthio guruneheNaM ti / itthaMtarammi ya tattheva samosarito muNisuvayasAmisIso subao nAma sUrI / tato niggato saparivAro paumottaro rAyA, vaMdiUNa ya taM nisanno / bhayavayA vi kayA ranno bhava - niveyajaNaNI dhammadesaNA / rAyA vi taM soUNa bhaNai - bhagavaM ! jAva rajjasutthaM karemi tAva tubbhaMtie pavaissAmi / tato 'mA vilaMba kuNasu' tti bhaNito sUriNA / puNo vi paNamiUNa guruM paviTTho rAyA nayariM / tato vAhariA maMtiNo saha mahApadmacakriNo vaktavyatA /
Page #509
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / aSTAdarza sNytiiyaakhymdhyynm| sxeX6XXXX mahApadmacakriNo vktvytaa| |pahANapariyaNeNa viNhakumAro y|rnaa bhaNiyaM ca-bho ! bho! nisuyaM ciya tubbhehiM saMsArAsArattaNaM ? vaMcito ettiyaM kAlamahaM jaM sAmannaM nA'NuTThiyaM, tA saMpayaM pi viNhakumAraM niyammi raje ahisiMciUNa geNhAmi pavajaM / tato viNhakumAreNa | vinnataM-tAya! alamimehiM kiMpAgaphalovamehiM bhogehiM, tuha cariyamevANucarissAmo / tato jANiUNa viNhukumAranicchayaM vAharito mahApaumo, bhaNito ya-putta ! paDivajasu mama rajamimaM jeNa pcyaamo| mahApaumeNAvi aiviNIyattaNato |bhaNiyaM-tAya ! ahisiMcasu niyarajammi viNhakumAra, ahaM puNa eyasseva ANApaDiccha go bhavissAmi / rAiNA| bhaNiyaM-vaccha ! puNaruttaM bhaNito vi na paDivajai imo jaM mae saha pvissi| tato sohaNammi diNe mahAvibhUIe | ya kato mahApaumasta rajjAbhiseto, pavaito ya subayasUrisamIve paumuttaro svinnhkumaaro| jAto mahApaumo cirakA|lasAsaNo cakavaTTi tti / te ya rahA ittiyaM kAlaM tahA tthiyaa|tto mahApaumacakkavaTTiNA bhamADito nayarIe jaNaNIsaMtito | jiNiMdaraho, kayA unnaI jiNapavayaNassa / tappabhitiM ca dhammujjayamaI bahugo logo pavano jiNasAsaNaM / teNa ya mahApaumeNa cakkavaTTiNA sabammi bharahakhette gAmAgaranagaranagujANAIsu kArAviyAI aNegakoDilakkhappamANAI jinnbhvnnaaii| paumuttaramuNI vi pAliyanikkalaMkasAmanno visujjhamANeNa'jhavasAeNaM khaviUNa kammajAlaM samuppannakevalanANo saMpatto nivANaM ti| viNhukumArasAhuNo vi uggatavovihAranirayasta nANadaMsaNacaraNehiM vaDmANassa uppannAto AgAsagamaNa-veuviyAiyAto nANAvihAto lddhiito| avi ya-meru va tuMgadeho, vaccai gayaNammi pakkhinAho cha / mayaNo va rUvavaMto, bahurUvo hoi tiyasoca // 1 // ito ya te visubayAyariyA bahusIsaparivArA varisArattavihAratthamAgayA hathiNAuraM, ThiyA ujjANe / uvaladdhA ya te putraviruddhaNaM namuiNA, tao teNa avasaraM nAUNa vinnatto rAyA-jahA puvapaDivannaM varaM me dehi / rAiNA vuttN-vresu| teNa bhaNiyaM-veyabhaNieNa vihiNA jannaM kAumicchAmi atorajaM dehi / ratnA vuttaM-evaM hou, ahisittoso // 248 // // 248 //
Page #510
--------------------------------------------------------------------------
________________ rajje / rAyA vi aMteuraM pavisiya Thito / tao namuI nagarAo niggacchiya jAgakammanimittaM jannavADamAgamma dikkhito jAto kavaDeNa / tassa ya rajje ahisittassa savvAo payaIto baMbhaNajAIto ya seyabhikkhuvajjiyAo vaddhAvaNayatthamAgayAto / tato namuiNA 'sabai logA liMgiNo ya vaddhAvayA samAgayA na uNa sevaDaya' tti vottuM payAsittA ya tameva chiddaM saddAviyA subayAyariyA, bhaNiyA ya te namuiNA - 'jo jayA rajjaM pAvai khattio baMbhaNo vA so pAsaMDiehiM AgaMtuM do' tti logaTTiI, jamhA rAyarakkhiyAiM tabovaNAraM havaMti, tumhe puNa thaddhA sabapAsaMDadUsagA nimmajjAyA mamaM ca niMdaha ato maIyaM rajjaM mottUNa annattha jahAsuhaM viharaha, jo ya tumhaM majjhe nayare bhamaMto dIsihii sa me bajjho hohI / "guruNA so saMlatto, na amheM kappo tti teNa nommattA / na ya niMdAmo kiMpi vi, samabhAvA huMti jaM muNiNo // 1 // to so ruTTho pabhaNai, jai samaNaM sattadiNuvariM pecchaM / to baMdhavaM pi tamahaM mArAvissaM na saMdeho // 2 // " souM caiva mAgayA ujjANaM, sAhavo pucchiyA ya sUriNA - kimettha kAyacaM ? / tato bhaNiyamekeNa -- jahA saTThivAsasayAseviyatavoviseso saMpayaM gaMgA maMdirapavae ciTTha viSNukumAro mahAguNI, so ya mahApaumabhAya tti uvasamissai tatrayaNAto namuI, jo ya vijjAladdhisaMpanno sAhU so vaJca tassANayaNatthaM / tato bhaNiyamekeNa sAhuNA - gagaNeNAhaM gaMtuM samattho paramAgaMtuM Na sakkemi / guruNA bhaNiyaM-- viNDukumAro ciya ANessai / ' evaM ' ti paDivajjiUNa uppaio AgAsaM, khaNametteNa ya patto / taM ca hUNa ciMtiyaM | viNhukumAreNa - abo ! kiMci guruyaM saMghakajjaM, teNesa vAsArattammi Agao / tato paNamiUNa viNhusAhuM siTThamAgamaNapaoyaNaM / thevavelAe taM ghettUNa sAhuM payaTTo AgAsajANeNa muNI patto gayapure / vaMdiyA muNiNo / tato sAhusameo gato viNhusAhU namuidaMsaNatthaM / taM ca mottUNa vaMdito savehiM pi so mahAnariMdAIhiM / suhAsaNattheNa ya dhammakahaNAipuvayaM bhaNiyaM viNhuNA - vAsArattaM jAva cihaMtu muNiNo / maMtiNA bhaNiyaM - kimettha puNarutovannAseNa ? paMcadivasA cidvaMtu / / mahApadmacakriNo vaktavyatA /
Page #511
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhAkhyA laghu aSTAdazaM saMyatIyAkhyamadhyayanam / ttiH| / phakArI ptto| aditi payAga, mahApadmacakriNo vktvytaa| // 249 // muNiNA bhaNiyaM-jai evaM tA paTTaNavAhirujjANe ciya dvAyatu / tato saMjAyAmariseNa bhaNiyaM namuiNA-ciTThau tAva nagaramujANaM vA, mama raje bi tumhehiM sabapAsaMDAhamehiM gayalajjehiM piimAidUsagehiM na ThAiyavaM, tA turiyaM mama rajaM muyaha jai jIvieNa kajaM / tato samuppannakovAnaleNa bhaNiyaM viNhasAhuNA-tahA vi tiNhaM payANaM thAma desu / tato bhaNiyaM maMtiNA-dinnaM, paraM jaM tiNhaM payANaM bAhiM pecchissAmi tamavassaM luyasIsaM krissaamo| tao samuppannadAruNakovAnalo vaDriuM pytto| avi ya-"kayanANAviharUvo, vaDto so kameNa merusmo| jAto joyaNalakkho, apphAliyaphAraphukkAro // 1 // kamadaddaraM kuNato, gAmAgaranayarasAyarAinnaM / kaMpAvai mahivIDhaM, DhAlai siharINa siharAI // 2 // ucchAlai |jalanihiNo, joisacakaM pi dUramosAre / khobhei devadANavagaNamevaM palayakAlo va // 3 // " tihuyaNasaMkhobhAto sakkeNa nAUNa muNivaraM kuviyaM pesiyAto gAyaNasurasuMdarIto gAyati tAo-"saparasaMtAvao, dhammavaNavihAvasU / duggaigamaNaheU kovo, tA uvasamaM karesu bhayavaM! // 1 // " ti evamAI kohovasamaNAI geyaaii| evaM ca so bhayavaM pavaDDamANadeho namuimaMtiM dharaNIe choI dinnapuvAvarasamuddapAo vinAyavuttaMteNa mahApaumacakkavaTriNA bhayaveviraMgeNa mannAvijjato thuNijjato ya tahA saMtinimittaM surAsuranarehiM saMgheNa ya bahuvihamuvasAmijato kaha kahavi kivaM kAUNa niytto| tappabhitiM ca viNhukumAramuNI 'tivikkamo tti nAmeNa loge pasiddhimuvagato tti / samavasaMtakovo ya bhayavaM AloiyapaDikatametta ceva suddhappA viharai / bhaNiyaM ca-"Ayarie gacchammi ya, kula gaNa saMghe ya ceiyaviNAse / AloiyapaDikato, suddho jaM nijarA viulA // 1 // " nikkalaMkaM sAmannamaNupAliUNaM samuppannakevalo siddhiM gto| mahApaumacakkavaTTI vi kAleNa saMsAravAsaviratto rajasutthaM kAUNa nikkhNto| ahIyapabhUyasuttattho dukkaratavacaraNarato niraiyArajaidhammaparipAlaNujato hoUNa upADiyakevalanANo siddhiM gto| vIsadhaNUsiyadeho tIsaivAsasahassAU ya esa bhayavaM Asi tti / viNhukumAracariya // 249 //
Page #512
--------------------------------------------------------------------------
________________ hariSeNajayanAmnoH ckrinnorvktvytaa| ca pasaMgato bhaNiyaM / AsI ya biito risimaMDalatthayabhaNito viNhakumAramuNI, so vi eyArisavattavao ceva, navaraM |cakkavaTrihiMDirahiyamahApaumarAyabhAyA saMtisAmisIso tavaM ca kAuM sabaTTasiddhiM gato tti| "egacchattaM" sUtraM sugamam / navaraM "mANanisUraNo" tti dRptA''rAtyahaGkAradalano manuSyendraH prApto gatimanuttarAm / tathAhi kaMpille nayare mahAharissa rAiNo merAe devIe codasamahAsumiNasUio uvavanno hariseNo nAma dsmckkvttttii| jovaNaM patto ThAvio piuNA rajje / uppannAiM cauddasa rayaNAI / pasAhiyaM bharahaM / kayarajjAbhiseto udAre bhoe bhuMjato gamei kAlaM / annayA lahukammayAe viratto bhavavAsAto ciMtiuM ca payatto-puvakayasuhakammeNa mae erisA riddhI pattA, tA puNo vi paralogahiyaM karemi / bhaNiyaM ca-"mAsairaSTabhirahA ca, pUrveNa vayasA''yuSA / tat karttavyaM manuSyeNa, yasyAnte sukhamedhate // 1 // " evamAi paribhAviya puttaM ca rajje nivesiya nikkhaMto, uppannakevalo ya siddho / panarasa dhaNUNi uccattaM, varisasahassA dasa Auyameyassa saMjAyaM ti // "annito" sUtram / 'anvitaH' yuktaH rAjasahasraH, "supariccAi" tti suSTu-zobhanaprakAreNa rAjyAdi tyajatItyevaM XIzIlaH suparityAgI damaM "care" tti accarIt 'jayanAmA' ekAdazacakrI jinAkhyAtaM damamiti yojyam , caritvA ca prApto gatimanuttarAm / tathAhi| rAyagihe nayare samuddavijayassa rAiNo vappagAe devIe codasamahAsumiNasUio jAto jato nAma putto|| kameNa ya siddhabharaho jAo cakkI / rajjasirimaNuhavaMto annayA viratto bhogANaM, ciMtiyaM ca-"suciramapi upitvA syAt priyairviprayogaH, suciramapi caritvA nAsti bhogeSu tRptiH / suciramapi supuSTaM yAti nAzaM zarIraM, suciramapi *OXXXXXXXXX
Page #513
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTAdarza saMyatIyAkhyamadhyayanam / dazArNabhadra rAjasya vktvytaa| zrIuttarA- vicintya trANameko hi dharmaH // 1 // " evaM saMvegamuvagato ahinikkhaMto jAva siddho, bArasadhaNU dehamANo tivarisadhyayanasUtre sahassAU ya esa Asi tti // zrInemica-IXI "dasanna" sUtram / 'dazArNarAjyaM' dazArNajanapadasambandhi rAjyaM 'muditaM' pramodavat tyaktvA "gaM" vAkyAlaGkAre, ndrIyA muniH "care" tti acArIt apratibaddhavihAritayA vihRtavAnityarthaH, dazArNabhadro niSkrAntaH sAkSAt zakreNa 'coditaH' sukhabodhA- adhikavibhUtidarzanena dharma prati prerita iti / tathAhikhyA laghu- ___ atthi virADavisae dhannauraM nAma sanniveso / tatthego mayaharaputto, tassa bhajjA dussIlA paimmi parokkhe daMDiyavRttiH / sasarakkheNa samaM coriyaramiyaM karei / annayA tattha naDapekkhaNaM jaayN| tammi ya paNaJcito ego taruNanaDo itthi rUveNa / tIe. ya chichaIe 'puriso eso' tti jAto naDe aNurAo, pacchannaM ca bhaNito naDapeDayamayaharo-jai imiNA // 250 // |veseNa mae samaM kIlai imo tato ahaM aTTha sayaM demi / paDivannaM ca teNa, bhaNiyA ya esA-ccha tumaM, saMparya cevA-1 Ssgato esa / pucchiyaM ca gharaM / sAhiyamimIe / gayA esA / raddhA naDanimittaM khIrI / Agato niyameharapesito naDo / kayaM calaNasoyaM / uvaviTTho jiuN| bhariu khIrIe bhAyaNaM dinnaM galahiyaM / jAva na bhuMjai tAvA''gato sasarakkho / tIe bhaNio ya naDo-uddhehi, tiloyarae pavisa jAveyaM volAvemi / paviTTho nddo| Agato ssrkkho| 'kimesA khIri ?' si pucchiyamaNeNa / 'jememi' tti sAhiyamimIe / teNa bhaNiyaM--ciTTha tAva tuma ahaM jememi tti / iyarIe bhaNiyaM-nevaM, bhukkhiyA ahaM ti| balA uvaviTTho sasarakkho / jAva na ceva bhuMjai tAvA''gato se pii| tIe bhaNiyaM-lahuM uThehi, pavisa ettha tiloyarae, na gaMtavaM dUraM, sappo ciTThA tti / paviho sasarakkho / Agato se paI / bhaNiyaM ca NeNa-kimeyaM ? ti / / tIe bhaNiyaM-bhukkhiya tti jememi / iyareNa bhaNiyaM-ciTTha tAva tuma ahaM jememi / iyarIe bhaNiyaM-aja aTThamI, // 250 / / XEXE
Page #514
--------------------------------------------------------------------------
________________ dazArNabhadra rAjasya vktvytaa| kahamaNhAto jemesi ? / teNa bhaNiyaM-tumaM vhAya ? tti / iyarIe bhaNiyaM-mA evaM karehi, na esa dhammo sayANaM / balA ya bhutto eso / ito ya 'bhukkhito' tti bhakkhaNanimittaM pha~miyA tilA naDeNa, 'sappo' tti palANo sasarakkho, 'avasaro' tti piTThato naDo / diTThA niggacchamANA mayaharaputteNa, 'kimeyaM ?' ti pucchiyA ghariNI / saniveyaM jaMpiyamimIe-bhaNio mae, tuma mA evaM karehi, na esa dhammo sayANaM ti, vasaMtaM tuha ghare evaM umA-mahesaraM ajja aNhANabhoyaNadhammabhaMgeNa niggayaM / 'hA! duTTha kayaM visanno mayaharautto / bhaNiyaM cANeNa-ko'vetthuvAo? / tIe bhaNiyaM-nAeNa davamajiNiya XIsaviDrIe pUyaM karehi, tato pavisai eyaM ti / gato mayaharautto dasannavisae / laggo vADakamme / niSphattIe viDhattA dasa gaddiyANagA / 'appa' tti na tuTTho citteNa, taha vi payaTTo niyadesaM, aDavIe pippalamUle vIsamai / itthaMtare avaharito AseNa samAgato tamuddesaM dasannabhaddo rAyA, diTTho mayaharaputteNa, daMsiyamudgaM, uppallANito Aso, vissAmito rAyA, thevavelAe samAgao pariyaNo / tato 'uvagAri' tti pucchito mayaharautto rannA-ko tuma ? kiM vA te kIrau ? / jahaTThiyameva sAhiyaM mayaharautteNa, bhaNito ya rAyA-tA sabiDDIe pUAsaMpAyaNatthaM kareu kiMci devo tti / rAiNA ciMtiyaM'ujjago varAgo ghattito mahilAe, tA imamettha pattayAlaM nemi paTTagaM, tato jahAjuttamaNucihissAmi tti nIto sanayaraM, saMpADiyaM bhoiNAiyaM, ciMtiyaM ca rAiNA-aho! se vavasAo, asaMtagaM pi viDhaviya savir3Ie pUrva saMpADei / dhammaXpuriso khu eso tA kiM imassa kIrau ? / itthaMtare niveiyaM rAiNo pauttikahagehiM-jahA deva ! bhagavaM mahAvIro smaago| parituTTho rAyA, vaMdito tattheva bhAveNa, dinnaM pAritosiyaM, ciMtiyaM cANeNa-jai nAma esa mayaharaputto visiTThaviveyarahio vi niyadevayANa saviDDipUyAsaMpAyaNatthamevaM parikilissai, tA amhArisehiM sArAsAravibhAgaviyANaehiM samaggasAmaggiehiM tihuyaNaciMtAmaNissa samaNassa bhagavato mahAvIrassa viseseNa saviTipUyA kAuM jujjai tti,
Page #515
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTAdazaM saMyatIyAkhyamadhyayanam / zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / // 251 // -0* dazArNabhadra rAjasya vktvytaa| * tA kallaM sabiDIe tahA vaMdissaM bhayavaM jahA na keNai vaMdiyapuro / bIyadivase pahAyasamae ya kayagosakinco, NhAya vilittAlaMkiyadeho udArarUvajovaNalAyannanevattheNa paMcasaikeNA'varoheNa sAddhaM, maMDiyAlaMkiyAe cAuraMgiNIe seNAe parigao, pavarajANArUDhehiM bahuhiM sAmaMta-maMti-seTThi-satthavAha-paurajaNasahassehiM aNNijamANo, bhaMbhAbherimAiAujjaravabahiriya - digaMtaro, paDhaMtehiM mAgahehiM gAyaMtehiM gaMdhaviehiM naccaMtIhiM vilAsiNI hiM gao bhagavato vaMdaNatthaM / visujjhamANabhAveNa vaMdito bhayavaM, 'kayattho mhi'tti harisiorAyA mayaharautto y| itthaMtare sakkeNa ciMtiyaM-mahApuriso dasaNNabhaddo paDibujhis sai imiNA vaiyareNa, ato mahAvibhUIe vaMdAmi bhayavaMtaM / viurubiyA erAvae aTTha daMtA, daMte daMte aTTha pokkharaNIto, pukkhara NIe pukkharaNIe aTTha paumA, paume paume aTTha pattA, patte patte aTTha battIsabaddhA rAsapekkhaNA / evaM vibhUIe erAvaNaM payAhiNeUNa vaMdito bhayavaM devideNa / taM dahaNa ciMtiyaM dasaNNabhaddeNaM-aho! khalu tuccho'haM jeNa imIe vi tucchAe sirIe gayo kao, "ahavA adiTThabhaddA, theveNa vi DaMti uttunnaanniiyaa|nnnyci uttAlakaro, hu mUsago vIhimAsajja // 1 // " kao aNeNa suddhadhammo teNa erisA riddhI, tA ahaM pi taM ceva karemi, kimettha visAeNaM ? / uktaJca-"samasaMkhyAvayavaH san , puruSaH puruSaM kimanyamabhyeti ? / puNyairadhikatarazcennanu so'pi karotu tAnyeva // 1 // " iccAisaMvegabhAvaNAe paDibuddho, khaovasamamuvagayaM cArittamohaNIya, bhaNiya ca teNa-bhayavaM! niviNNo'haM bhavacAragAto, tA kareha me vayappayANeNA'NuggahaM ti / dikkhito ya mayaharaputteNa sama bhayavayA / vaMdito sakeNa, pasaMsito ya-'dhanno kayattho tuma jeNerisA riddhI sahasa cciya paricattA, saJcaviyA ya niyapainnA tume, jato davavaMdaNAe ya bhAvavaMdaNA pahANa' tti pasaMsiUNa gato suralogaM sakko tti // "namI namei" sUtratrayaM sugamam / navaraM 'niSkrAntAH' pravrajitAH, niSkramya ca zrAmaNye paryupasthitAH zramaNAnuSThAnaM pratyudyatAH abhUvaniti zeSaH / etaccaritAni prAk kathitAni // // 25 //
Page #516
--------------------------------------------------------------------------
________________ udAyana rAjasya vktvytaa| XXXXXX "sovIrarAya" sUtram / sauvIrarAjavRSabhaH tyaktvA rAjyamiti zeSaH muniH "care" tti acArIt "udAyaNo" tti udAyananAmA pravrajitaH,caritvA ca kim ? ityAha-prApto gatimanuttarAm / katham ? / ___ teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM siMdhusovIresu jaNavaesu vIibhae nAma nagare hotthA, udAyaNo nAma rAyA, pabhAvatI se devI, tIse jeDhe putte abhitI nAma juvarAyA hotthA / niyae bhAyaNije kesI nAma hotthA / se NaM uddAyaNe rAyA siMdhusovIrapAmokkhANaM solasaNhaM jaNavayANaM vIibhayapAmokkhANaM tiNhaM tevaTThANaM nagarasayANaM mahAseNapA| mokkhANaM dasaNhaM rAyANaM baddhamauDANaM vitiNNaseyachattacAmaravAyavIyaNANaM annesiM ca rAIsarata lavarapabhitINaM AhevaccaM kuNamANo viharai / evaM ca tAva eyaM / ito ya teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM caMpAe nayarIe kumAranaMdI nAma suvannakAro itthilolo parivasai / so jattha surUvaM dAriyaM pAsai suNei vA tattha paMcasayA suvaNNassa dAUNaM taM pariNei / evaM ca teNa paMcasayA piNddiyaa| tAhe so IsAluto ekkakhaMbhapAsAyaM karettA tAhiM samaM lalai / tassa ya mitto nAyallo nAma samaNovAsago / annayA ya paMcase ladIvavatthabAto vANamaMtarIto suravaiNiyoeNaM naMdIsaravaradIvaM jattAe patthiyAo / tANaM ca bhattA viz2amAlI nAma paMcaselAhivaI so cuto|| | tAto ciMtaMti-kaM pi vuggAhemojo amhaM bhattA bhvi| navaraM vaccaMtIhiM caMpAe kumAranaMdI paMcamahilAsayaparivAro uvalalaMto | dittttho| tAhiM ciMtiyaM--esa itthilolo, eyaM vuggaahomo| paJcakkhIbhUyA / vAhe so bhaNai-kAto tumhe ? / tAto bhaNaMtiamhe hAsappahAsAbhihANAso devayAto / so mucchito tAto pecchai / tAto bhaNaMti-'jai amhehiM kajaM to paMcaselagaM dIvaM ejAhi' tti bhaNiUNa uppaiUNa gyaato| so tAsu mucchito rAule suvannaM dAUNa paDahagaM nINei-kumAranaMdI jo paMcaselagaM nei tassa dhaNakoDiM so dei / thereNa paDahato vArito, vaNaM kAriyaM, patthayaNassa bhariyaM / thero taM datvaM puttANa
Page #517
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTAdazaM saMyatI yaakhymdhyynm| udAyana rAjasya vktvytaa| zrIuttarA-al dAUNa kumAranaMdiNA saha jANavatteNa patthito / jAhe dUraM samudde gao tAhe thereNa bhaNNai-kiMci pecchasi |so bhaNai- dhyayanasUtre kiM pi kAlayaM dIsai / thero bhaNai-esa vaDo samuddakUle paJbayapAe jAto, eyassa heTTeNaM eyaM vahaNaM jAhiti to zrInemica- tumaM amUDho vaDe vilaggejjAsi, tAhe paMcaselayAto bhAruDapakkhI ehiMti tesiM jugalassa tiNNi pAyA, tato tesu suttesu ndrIyA majjhille pAe sulaggo hojAsi paDeNaM appANaM baMdhiuM, tA te paMcaselayaM nehiMti / aha taM vaDaM na vilaggasi to eyaM vahaNaM sukhabodhA valayAmuhe pavisihi tti tattha viNassihisi / evaM so vilaggo nIto pakkhIhiM / tAhe tAhiM vANamaMtarIhiM diTTho, riddhI khyA laghu- |ya se dAiyA, so pghito| tAhe tAhiM bhaNito-na eeNa sarIreNa bhuMjAmo, kiMci jalaNapavesAi karehi jahA paMcasevRttiH / lAhivaI hojAsi tti / tA bhaNai-kiha jAmi ? / tAhe karayalapuDeNa nIto sa ujANe chddito| tAhe logo AgaMtUNa // 252 // pucchai-kiM tume tattha accheraM diTuM ? / so bhaNai-dihra suyamaNubhUyaM, jaM cittaM paMcaselae dIve / pasayacchi! |caMdavayaNe!, hA hAse! hA pahAse! ya // 1 // ' ADhattaM ca teNa tayabhisaMdhiNA jalaNAsevaNaM / vArito ya mitteNa-bho mitt!| na juttaM tuha kAurisajaNociyameyaM ceTThiyaM, tA mahANubhAva!-'dulahaM mANusajamma, mA hArasu tucchabhogasuhaheuM / veruliyamaNImulleNa koi kiM kiNai kAyamaNiM? // 1 // ' annaM ca-jai vi tuma bhogatthI tahA vi saddhammANuTThANaM ceva karesu / jato-"dhaNato dhaNatthiyANaM, kAmatthINaM ca sbkaamkro| saggApavaggasaMgamaheU jiNadesio dhammo // 1 // " evamAiaNusAsaNeNa vArijato vi mitteNa iMgiNImaraNeNa mato paMcaselAhivaI jAto / saDDhassa niveto jAto-bhogANa kajje kiM kilissai ? tti amhe jANaMtA kIsa acchAmo ? tti pavaito, kAlaM kAUNa acue uvavanno, ohiNA taM pecchai / annayA naMdIsaravarajattAe palAyaMtassa paDahato galae olaito, tAhe vAiMto naMdIsaraM gto| saDDo Agato taM pecchai / so tassa teyaM asahamANo palAyai / so teyaM sAharettA bhaNai-bho! mamaM jANasi ? / so bhaNai-ko sakA // 252 //
Page #518
--------------------------------------------------------------------------
________________ pi udAyanarAjasya vktvytaa| ie deve na yANai / tAhe taM sAvagarUvaM daMsei, jANAvito ya / tAhe saMvegamAvanno bhaNai-saMdisaha kimiyANi IXIkaremi ? / bhaNai-vaddhamANasAmissa paDimaM karehiM tato te sammattabIyaM hohi tti / bhaNiyaM ca-"jo kAravei paDimaM, jiNANa jiyarAgadosamohANaM / so pAvai annabhave, suhajaNaNaM dhammavararayaNaM // 1 // " annaM ca-dAridaM doharagaM, kujAi-kusarIra-kumai-kugaIo / avamANa-roya-soyA, na huMti jiNabiMbakArINaM // 1 // " / tAhe mahAhimavaMtAto gosIsacaMdaNadAraM ghettaNa tattha paDimaM nivatteUNa kaTThasaMpuDe chabhai, pavaNaM ca pAsai samuddamajhe uppAeNa chammAse bhamaMtaM, tAhe aNeNa taM uppAyaM uvasAmiuM saMjattiyANa sA khoDI dinnA, bhaNiyA ya-devAhidevassa ettha paDimA ciTThai tA tassa nAmeNa vihADeyavA khoDI / 'evaM' ti paDivajjiya gayA vANiyA / uttinnA samudaM / pattA vIibhayaM / tattha udAyaNo rAyA tAvasabhatto / daMsiyA khoDI tassa / sAhiyaM suravayaNaM / milito sasarakkhamAhaNAI pabhUto logo / rudda-goviMdAinAmeNa vAhiMti parasuM / tathAhi keI bhaNaMti-baMbho ceva devAhidevo, jato so ceva caummuho sabajayasiddhikArao, veyANaM ca paNeyA / anne-'viNhU pahANo' tti bhaNaMti, jao so ceva sabagato logovaddavakArae ya dANave viNAsei, saMhArakAle ya uyaragayaM jayaM dhArei / avare-'mahesaro uttamadevo' tti bhaNaMti, jato so ceva siTThisaMhArakArato ajoNisaMbhavo, tassa ceva bhAgA baMbha-viNha / emAivigappaNAhiM vAhijjamANo upphiDai parasU / etthaMtare AgayA ettha udAyaNassa ranno mahAdevI ceDagarAyadhUyA samaNovAsiyA pabhAvaI / tIe kAUNa pUrya bhaNiyaM-gayarAgadosamoho, sabanna aTThapADiherasaMjutto / devAhidevarUvo, arihA me dasaNaM dehiM // 1 // vAhAvito parasU, paDaMtassa vighAyassa vihaDiyA khoDI, jAva diTThA savaMgapaDipunnA amilANamalladAmAlaMkiyA baddhamANasAmipaDimA / aIva ANaMdiyA|* u0 a043|| pabhAvatI / jAyA jiNadhammapahAvaNA / paDhiyaM ca tIe-sabannu ! somadaMsaNa!, apuNubbhava ! bhaviyajaNamagANaMda ! / XOXOXOXOXOXOX XOXOXOXOXOXOXOXOX udAyaNassa rAma devAhidevarUvo, arihA me saNa yA baddhamANasAmipaDira
Page #519
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarA- dhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / // 253 // jayaciMtAmaNi ! jayaguru !, jaya jaya jiNavIra ! akalaMka! // 1 // aMteure ya ceiyagharaM kAriyaM / pabhAvaI vhAyA aSTAdazaM tisaMjhaM pUei / annayA devI naccai, rAyA vINaM vAei, so devIe sIsaM na pecchai, addhiI se jAyA, vINAvAyaNayaM saMyatIhatthAo se bhaTuM / devI ruTThA bhaNai-kiM duha nacciyaM? | nibaMdhe se siTuM / sA bhaNai-kiM mama jI vieNa ? nikkalaMko yAkhyamasuciraM sAvayadhammo paalito| annayA devI nhAyA ceDiM bhaNai-pottAI ANehiM / tAe rattagANi ANiyANi / ruTThA adAeNaM dhyynm| AyA 'jiNagharaM pavisaMtIe rattagANi desi' tti / mayA ceDI / tAhe ciMtei-mae vayaM khaMDiyaM, tA kiM jIvieNaM ? ti udAyanarAyANaM pucchai-bhattaM paJcakkhAmi / nibbaMdhe 'jai paraM bohesi' / paDissuyaM / bhattapaccakkhANeNa mayA devI devalogaM gyaa| rAjasya jiNapaDimaM devadattA dAsaceDI khujA sussUsai / de vo udAyaNaM saMbohei / na saMbujjhai / so taavsbhtto| tAhe devo vktvytaa| | tAvasarUvaM karei / amiyaphalANi gahAya aagto| rannA AsAiyANi, pucchito-kahiM eyANi phalANi ? / bhaNainagaraadUrasAmaMte Asamo tahiM / teNa samaM gto| bhImAyArehiM tAvase hiM haMtuM pAraddho / nAsaMto vaNasaMDe sAhavo pecchai, tesi srnnmlliinno| 'mA bhIyasu' tti samAsAsito tehiM / niyattA te tAvasA / aNusAsito so sAhUhiM-'dhammo cevettha sattANaM, saraNaM bhavasAyare / devaM dharma guruM ceva, dhammatthI ya parikkhae // 1 // dasa'Dhadosarahito, devo dhammo u | niuNayasahito / sugurU ya baMbhayArI, AraMbhapariggahe virato // 2 // ' evamAiuvaeseNa paDibuddho, paDivanno jiNadhammaM / / devo attANaM darisei / dhamme ya thirIkAUNa gato suro / jAva atthANIe ceva appANaM pecchai / evaM sar3o jaato| TrA | io ya gaMdhArAto sAvato sabAto jiNajammAibhUmIto vaMdittA veyaDDhe kaNagapaDimAto suNittA uvavAseNa Thito 'jai | vA mato diTThAto vA devayAe dNsiyaato| tuTThA ya sabakAmiyANa guliyANa sayaM dei / tato niyatto suNei vIibhae nayare jiNapaDimaM gosIsacaMdaNamaiyaM, tavaMdato ei, vNdi| tattha paDilaggo devadattAe paDiyarito / tuTreNa ya se tAto guli OXBXXXXXX8X6)
Page #520
--------------------------------------------------------------------------
________________ udAyanarAjasya vktvytaa| | yAto dinnAto, so pavaito / annayA guliyamegaM khAi 'me kaNagasariso vanno hou' tti / tato jAyaparamarUvA dhaMtakaNagasarisavannA jAyA, 'savanagaliya' ti nAmaM tIe jAyaM / puNo sA ciMtei-bhoge bhuMjAmi, esa rAyA tAva mama piA aNNe ya gohaa| tAhe pajoyaM roei, taM maNasIkAuM guliya khaai| tassa devayAe kahiyaM 'erisI rUvavai'tti / teNa suvannagaliyAe dUto pesito| tIe bhaNiya-pecchAmi tAva tumaM / so nalagiriNA rAttaM Agato / divo tAe amiruito ya / sA bhaNai-jai paDimaM nesi to jAmi / tAhe 'paDimA natthi taTThANaTThAvaNa joga' tti rAttaM vasiUNa pddigto| annaM jiNapaDimarUvaM kAUNa Agato, tattha hANe ThavittA jiyaMtasAmi suvannagaliyaM ca gahAya ujjeNiM gato / tattha nalagiriNA muttapurIsANi mukkANi / teNa gaMdheNa hatthI ummattA / taM ca disaM gaMdho ei, jAva paloiyaM nalagirissa payaM diddh'| kiM nimittamAgato ?' tti jAva ceDI na dIsai / rAyA bhaNai-ceDI nIyA nAma, paDimaM paloeha / 'navaramacchai' tti niveiyaM / tato rAyA accaNavelAe Agato, pecchai paDimApupphANi milANANi / tato nivaNNaMteNa nAyaM paDirUvagaM' ti hariyA paDimA / tato teNa pajjoyassa dUo visajio-na mama ceDIe kaja, paDima visajjehi / so na dei / tAhe pahAvito jeTTamAse dasahiM rAIhiM samaM / uttaraMtANa ya marUM khaMdhAvAro tisAe mriumaarkho| ranno niveiyaM / tato NeNa pabhAvaI ciMtiyA aagyaa| tIe tinni pukkarANi kayANi aggimassa pacchimassa majjhimassa / / tAhe Asattho gao ujjenniN| bhaNito rannA-kiM loeNa mArieNaM ? tujjha ya majjha ya jujhaM bhavau AsehiM raha-hatthipAehiM vA jeNa ruccai tava / pajjoto bhaNai-rahehiM jujjhAmo / tAhe nalagiriNA paDikappieNA''gao, rAyA raheNa / tao rannA bhaNito-asaJcasaMdho si, tahAvi te nasthi mokkho| tato NeNa raho maMDalIe dinno, hatthI vegeNa pacchato laggo / so ya karI jaM jaM pAyaM ukkhivaha tattha tattha udAyaNo sare chubhai, jAva hatthI pddito| uyaraMto baddho pajoto,
Page #521
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica aSTAdarza sNytiiyaakhymdhyynm| ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / XOXO udAyanarAjasya vktvytaa| // 254 // niDAle ya se aMko kato 'dAsIpaI' tti / udAyaNarAyA ya pacchA niyayanayaraM pahAvito / paDimA necchai / aMtarA vAseNa oruddho Thito / tAhe okhaMdayabhaeNa dasa vi rAyANo dhUlIpAyAre karettA tthiyaa| jaM ca rAyA jimei taM ca pajo yassa vi dijjai / navaraM pajosavaNAe sUeNa pucchito-kiM aja jemisi |so ciMtai-mArijjAmi, tAhe pucchaikiM aja pucchijjAmi / so bhaNai-aja pajosavaNA, rAyA uvvaasito| so bhaNai-ahaM pi uvavAsito, mama vi mAyAvittANi saMjayANi, na yANiyaM mayA jahA-aja pajosavaNaM ti| rano kahiyaM / jANAmi jahA-sodhutto, kiM puNa mama eyammi baddhellae pajjosavaNA ceva na sujjhai / tAhe mukko khAmito ya / paTTo ya sovanno tANa'kkharANa chAyaNanimittaM bddho| so ya se visato dino| tappabhiI paTTabaddhayA rAyANo jaayaa| puvaM mauDabaddhA aasi| vitte vAsAratte gato rAyA / tattha jo vaNiyavaggo Agato so tahiM ceva hito, tAhe taM dasapuraM jAyaM / tae NaM se uddAyaNe rAyA annayA |kayAi posahasAlAe posahie ege abIe pakkhiyaM posaha samma paDijAgaramANe viharai / tato tassa putvarattAvarattakAle jAgariyaM karemANassa eyArUve ajjhathie samuppanjitthA-dhaNNA NaM te gAmanagarA jattha NaM samaNe bhagavaM mahAvIre viharai dharma kahei, dhannA NaM te rAIsarapabhiIto je NaM samaNassa mahAvIrassa aMtie kevalipannattaM dhamma nisAmeMti, evaM paMcANuvaiyaM sattasikkhAvaiyaM sAvagadhamma duvAlasavihaM paDivajaMti, evaM muMDe bhavittA AgArAto aNagAriyaM |pavayaMti, taM jai NaM samaNe bhagavaM mahAvIre puvANupuviM dUijamANe iheva vIIbhae AgacchejA tA NaM ahamavi bhagavato aMtie muMDe bhavittA jAva pavaejjA / tae NaM bhagavaMto udAyaNassa eyArUvaM ajjhatthiyaM jANittA caMpAto paDiNikkhamittA jeNeva vIIbhae nagare jeNeva miyavaNe ujANe teNeva vihrh| tato parisA niggayA udAyaNo ya / tae NaM uhAyaNe mahAvIrassa aMtie dhammaM socA hahatuDhe evaM vayAsI-jaM navaraM jeTTaputtaM raje ahisiMcAmi, tato NaM // 254 //
Page #522
--------------------------------------------------------------------------
________________ udAyana rAjasya vktvytaa| tumhaM aMtie pavvayAmi / sAmI bhaNai-ahAsuhaM, mA paDibaMdhaM karehi / tato uddAyaNe abhisegaM hatthirayaNaM duruhittA sae gihe Agate / tao udAyaNassa eyArUve ajjhathie jAe-jai NaM ahaM amiiM kumAraM rajje ThavittA pacayAmi to abhiI rajje ya rahe ya jAva jaNavae ya mANussaesu ya kAmabhAgesu mucchie aNAiyaM aNavayaggaM saMsArakaMtAraM aNupariyaTTissai, taM seyaM khalu me niyagaM bhAiNeja kesi kumAraM raje ThAvittA pavaittae / evaM saMpehittA sohaNe tihikaraNamuhutte koDuMbiyapurise saddAvettA evaM vayAsI-khippAmeva kesissa kumArassa rAyAmiseyaM uvaTThaveha / | tato mahiDDIe abhisitte kesIkumAre rAyA jAe, jAva pasAsemANe vihrh| tao uhAyaNarAyA kesiM rAyaM Apucchaha-ahaM NaM devANuppiyA ! saMsArabhauvigge pabayAmi / tao kesI rAyA koDuMbiyapurise sahAvei, sadAvittA pavaM vayAsI-khippAmeva uhAyaNassa raNo mahatthaM maharihaM nikkhamaNAmiseyaM uvahaveha / tato mahAvibhUIe ahisitte sibiyArUDhe bhagavato samIve gaMtUNa pabaie, jAva bahUNi cauttha-chaTTha-TThama-dasama-duvAlasa-mAsaddha-mAsAINi tavokammANi kubamANe biharai / annayA tassa aMtapaMtAhArassa vAhI jaato| so vejehiM bhaNito-dahiNA bhuNjaahiN| so kira bhaTTArao vaiyAe acchito / annayA vIIbhayaM gto| tattha tassa bhAgiNijo kesI rAyA teNaM ceva raje ThAvito / kesIkumAro amaJcehiM bhaNito-esa parIsahaparAito raja maggai / so bhaNai-demi / te bhaNati'na esa rAyadhammo vuggAhiMti / cireNa paDisuyaM-kiM kajau / visaM se dijau / egAe pasuvAlIe ghare pauttaM-dahiNA saha dejAhi tti / sA pdinnaa| devayAe avahiya, bhaNito ya-maharisi! tujjha visaM dinnaM, pariharAhi dahiM / so pariharito / rogo bddiumaarddho| puNo pagahito / puNo vi devayAe avahariyaM / taiyavAra dinnaM, taM pi avahariyaM / sA tassa pacchato pahiMDiyA / anayA pamattAe devayAe dinaM / puNo uvaujiUNa bhuMjato nivArio devayAe / tato se udAyaNe JXOXOXOXOX
Page #523
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarA- aNagAre bahUNi vAsANi sAmannapariyAgaM pAuNittA sAhi~ bhattAI aNasaNAe cheettA jassa'TThAe kIrai naggabhAve muMDabhAve aSTAdazaM dhyayanasUtre tamaDhe patte jAva dukkhapahINe tti / tassa ya sejjAyaro kuMbhayAro / tammi kAlagate devayAe paMsuvarisaM pADiyaM / so ya saMyatIzrInemica- avaharito 'aNavarAhi' tti kAuM siNavallIe / kuMbhakAravekkho nAma paTTaNaM tassa nAmeNa kayaM / tattha so avahariUNa yAkhyamandrIyA tthvito| vIIbhayaM ca sarva paMsuNA pelliyaM, anja vi paMsUto acchaMti / tae NaM abhIikumArassa putvarattAvarattakAlaMsi evaM dhyynm| sukhabodhA ajjhathie jAe-ahaM uddAyaNassa ranno jeThe putte pabhAvaiattae, maM raje aTThAvettA kesi raje ThAvittA pavaie / khyA laghu saptamabalaimeNaM mANaseNa dukkheNa abhibhUe samANe vIibhayAto niggacchittA caMpAe koNiyaM uvasaMpajjittA NaM vipulabhogasavRttiH / devasya maNNAgae yAvi hotthA / se NaM abhiikumAre samaNovAsae ahigayajIvAjIve uddAyaNeNaM rannA samaNubaddhavere yAvi nandananAno // 255 // hotthA / tato abhiikumAre bahUI vAsAI samaNovAsagapariyAgaM pAuNittA addhamAsiyAe saMlehaNAe tIsaM bhattAI vktvytaa| cheittA tassa hANassA'NAloiyapaDikaMte kAlaM kiccA asurakumArattAe uvavaNNe, egaM palitovamaM ThitI tassa, mahAvidehe sijjhihi tti // | "taheva" sUtram / 'tathaiva' tenaiva prakAreNa 'kAzirAjaH' kAzimaNDalAdhipatiH nandanAmidhAnaH saptamabaladevaH, > IXIzreyasi-prazasye satye-saMyame parAkramaH-sAmarthya yasyAsau zreyaHsatyaparAkramaH, kAmabhogAn parityajya "pahaNe" tti prahatavAn , karma mahAvanamivA'tigahanatayA karmamahAvanam / tathAhivArANasyAM nagaryAmagnizikho rAjA, tasya jayantyabhidhAnAdevIkukSisamudbhUtaH saptamabaladevo nandano nAma putraH, XI // 255 // tasyAnujo bhrAtA zeSavatIsutaH dattAkhyo vAsudevaH, sa ca dattaH pitRvitIrNarAjyaH sAdhitabharatArdo nandanAnugato rAjyazriyaM sphItAmanubabhUva / kAlena ca SaTpaJcAzadvarSasahasrANyAyurativAhya mRtvA dattaH paJcamanarakapRthivyAmutpannaH /
Page #524
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyabala devasya vijayanAno vktvytaa| nandano'pi ca gRhItazrAmaNyaH samutpAditakevalajJAnaH paJcaSaSTivarSasahasrANi jIvitamanupAlya mokSaM gtH| SaDiMzatirdhaSi cAnayordehapramANamAsIditi // . | "taheva" sUtram / tathaiva 'vijayaH' dvitIyabaladevaH "ANaDhAkitti" tti AnaSTA-samastakalaGkavikalatayA sAmastyenA'pagatA akIrtiH-azlAghA yasya sa AnaSTAkItiH, prAkRtatvAt silopH| "pavaI" tti prAbrAjIt , rAjyaM guNaiH samRddhaM-sampannaM guNasamRddham , tuzabdasyA'pizabdArthatvAd vyavahitasambandhAcca guNasamRddhamapi, "payahittu" prahAya mhaayshaaH| tathAhi____ asau dvArakAvatyAM brahmarAjasya subhadrAyAzca rAjyAH putratvenotpadyaumApatyadvi piSTavAsudevajyeSThaso daryatvena sambhUya dvisaptativarSazatasahasrAyuSkavAsudevamaraNAnantaramaGgIkRtya zrAmaNyamutpAditakevalajJAnaH pazcasaptativarSazatasaha srANi sarvAyurativAhya nirvRtaH / saptatirdhanUMSi dehamAnamasyA'janIti / etau cAvazyakaniyuktyabhihita nAmohekhenotprekSya vyAkhyAtau / athA'nyau kaucidetau pratItAvAgamajJAnAm , tatastAveva vyAkhyeyau // "tahevuggaM" sUtram / tathaivomaM tapaH kRtvA avyAkSiptena cetasA mahAbalo rAjarSiH 'AdAya' gRhItvA ziraseva zirasA ziraHpradAnenaiva jIvitanirapekSamityarthaH, 'zriyaM' bhAvazriyaM saMyamarUpAM tRtIyabhave parinirvRta iti shessH| tathAhi teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM hathiNAure nayare hotthaa| tattha NaM bale nAma raayaa| tassa NaM pabhAvatI nAma mahA devI / annayA NaM sA addharattasamayaMsi pavarasayaNijjaMsi uvagayA sasisaMkhaseyaM urAlAgiI sIhaM sumiNe pAsittA NaM paDibuddhA / tae NaM sA haTThatuTThA jeNeva balassa ranno sayaNije teNeva uvAgacchai / taM sumiNagaM sAhei / tae NaM se bale rAyA taM sumiNaM socA haTThatuDhe evaM vayAsI-kallANe NaM tume devI! sumiNe dihe, atthalAbho rajalAbho bhogalAbho devANu mahAbala rAjasya vktvytaa|
Page #525
--------------------------------------------------------------------------
________________ o TEUROUP zrIuttarA- dhyayanasUtre zrInemica ndrIyA | sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / aSTAdarza saMyatIyAkhyamadhyayanam / mahAbala rAjasya vktvytaa| CA // 256 // pie !, tuma navaNhaM mAsANaM aTThamANa ya rAiMdiyANaM kulapaIvaM kulatilayaM savalakkhaNasaMpunnaM dArayaM payAhisi / se vi ya NaM jovaNamaNupatte sUre vIre viulabalavAhaNe rAyA bhavissai / tae NaM sA pabhAvaI eyamaDhaM socA haTThatuTThA taM balassa rano vayaNaM ahiNaMdai, jeNeva sae sayaNijje teNeva uvAgacchai, tappabhitiM ca NaM sA suhaMsuheNaM gabbhamukhahamANI pasatthaDohalA paDipunnaDohalA sAhiyANaM navaNhaM mAsANaM sukumAlapANipAyaM savaMgalakkhaNovaveyaM surUvaM devakumArovamaM dArayaM| pyaayaa| tae NaM pabhAvaIe devIe paDicAriyAto balaM rAyANaM jaeNaM vijaeNaM puttajammeNaM baddhAti / tae NaM bale rAyA eyamaDha socA haTThatuDhe jAva kalaMbuyapupphamiva samUsasiyaromakUve tAsiM aMgapaDiyAriyANaM mauDavajaM sarIrAlaMkAraM dalei, matthae dhovai, biulaM pIIdANaM dalei / tae NaM se bale rAyA koDuMbiyapurise saddAvei, saddAvettA evaM vayAsI|khippAmeva bho devANuppiyA! hathiNAure nayare cAragasohaNaM mANummANavaDaNaM kareha, vaddhAvaNayaM ca ghoseha / jAva te taheva kareMti / jAva bArasAhe tassa NaM dArayassa ammApiyaro 'mahAbale' tti nAmaM kareMti / tae NaM se mahAbale paMcadhAIpariggahie vai / jAva kaliyakalAkalAve jovaNamaNupatte asarisarUvalAvannajovaNaguNovaveyANaM aTThaNhaM rAyavarakannagANaM egadivaseNaM pANiM gAhiMsu / tae NaM tassa mahAbalassa kumArassa ammApiyaro mahaimahAlayaM aTThapAsAovasohiyaM bhavaNaM kareMti, eyArUvaM ca pIIdANaM dalayaMti-aha hiranakoDIo, aTTha suvannakoDIo, aTTha mauDe, aTTa kuMDalajayale. aTTa hAre, aTTha'ddhahAre, jAva aTTa kaDagajoe; aTTha vae dasagosAhassieNaM vaeNaM, aThTha hatthI, jAva aTTa jANArDa: aTTha nADagAI battIsaiM baddhAI, aTTha gAme dasakulasAhassieNaM gAmeNaM, aTTha dAse, jAva aTTha mayahare; aTTa sovanniyathAle, jahA vivAhapannattIe jAba annaM vA subahuM hiratnaM vA jAva sAvaejaM alAhi AsattamAo kulavaMsAo pakAmaM dAuM paribhottuM / tae NaM se mahabbale pAsAyavaragae udAre bhoge bhuMjamANe bihrh| teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM vimalassa arahato -OYM // 256 // DXOM
Page #526
--------------------------------------------------------------------------
________________ pauppara dhammaghose nAmaM aNagAre paMcahiM aNagArasaehiM parivuDe gAmANugAmaM dUijamANe hatthiNA uramA gae, jAva parisA niggayA, mahAbale vi kaMcuiyasayAsAto vinnAyavaiyare tassa bhayavato vaMdaNatthaM niggae, jAva dhammaghosarasa aNagArassa aMtie dhammaM suNei / tae NaM se mahabale kumAre dhammaghosassa aMtie dhammaM socA haTTatuTThe tikkhutto namasittA evaM vayAsI - saddahAmi NaM bhaMte! niggaMthaM pAvayaNaM, jAva abbhuTThemi NaM bhaMte! niggaMthaM pAvayaNaM, evameyaM bhaMte ! se jaheyaM tubbhe vayaha jaM NavaraM devANuppiyA ! ammApiyaro ApucchAmi tae NaM tumhaM aMtie panayAmi / ahAsuhaM devANuppiyA ! mA paDibaMdhaM karehi / tae NaM se mahabale dhammaghosaM aNagAraM vaMdittA haTTatuTThe rahaM AruhittA hatthiNAraM nayaraM majjhaMmajjheNaM jeNeva sae ghare teNeva uvAgacchai, rahAto paJcoruhai, paJcoruhittA jeNeva ammApiyaro teNeva uvAgacchai, uvAga - | cchittA evaM vayAsI - aMbatAya ! mae dhammaghosassa aNagArassa aMtie dhamme nisaMte, se vi ya me abhiruie / tae NaM taM mahabalaM kumAraM ammApiyaro evaM vayAsI -- dhanne siNaM tumaM jAyA !, kayatthe si NaM tumaM jAyA ! / tae NaM se mahabale kumAre | evaM bayAsI - icchAmi NaM ammayAto ! tumhehiM abbhaNunnAe samANe saMsArabhabigge mIe jammaNamaraNANaM dhammaghosassa aMtie ahaM pavaittae / tae NaM sA pahAvaI aNiDaM anaMtaM asuyaputraM giraM soccA romakUvapagalaMta seya kiliNNagattA sogabharaveviyaMgI nitteyA dINavayaNA karayalamaliya va kamalamAlA khuNNiyavalayA pahaTThauttarijjA vikinnakesahatthA parasunikitta va caMpagalayA kuTTimatalaMsi dhasa tti sabaMgehiM nivaDiyA / tateNaM sA sasaMbhamakhittAe kaMcaNabhiMgAravAridhArAe ukkhevagavAeNa ya samAsAsiyA samANI royamANI kaMdamANI mahabalaM evaM vayAsI tumaM si Ne jAyA ! amhaM ege putte iTThe kaMte rayaNabhUe nihibhUe jIviyabhUe uMbarapupphaM va dullabhe, tanno khalu jAyA ! amhe icchAmo tujjha khaNamavi vippatogaM, acchAhi tAva jAyA ! jAva amhe jIvAmo, pacchA amhehiM kAlagaehiM pariNayavae vaDiyakulasaMtANe pavaihisi / tae NaM se mahabale XOXOXOX mahAbala rAjasya vaktazyatA /
Page #527
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTAdazaM sNytiiyaakhymdhyynm| vRttiH / mahAbala rAjasya vktvytaa| zrIuttarA-16evaM vayAsI-tahA NaM taM ammayAto ! jaNaM tunbhe vayaha 'tumaM ege putte jAva pavaihisi' paraM mANussae bhave jAijara rAmadhyayanasUtre raNarogasogavasaNasayAbhibhUe adhuve saMjhanbharAyasarise suviNagadaMsaNovame viddhaMsaNadhamme, evaM khalu kesa NaM jANai ammazrInemica- yAto! ke puviM gacchati ? ke pacchA gacchati ?, taM icchAmi NaM lahuM ceva pavaittae / tae NaM sA pahAvatI evaM vayAsI-ima ndrIyA te jAyA! sarIragaM visiharUvalakkhaNovaveyaM vinnANaviyakkhaNaM royarahiyaM suhoiyaM paDhamajovaNatthaM, taM aNuhohi tAva jAyA ! sukhabodhA | sarIrajodhaNaguNe pacchA pvihisi| tae NaM se mahabbale evaM vayAsI-evaM khalu ammayAto! mANussagaM sarIraM dukkhAkhyA laghu yayaNaM vivihavAhighatthaM aTThiyakaDhuTThiyaM sirANhArusaMpiNaddhaM asuinihANaM maTTiyabhaMDaM va dubbalaM aNiTThiyasaMThappaM jarAghuNiyaM , taM icchAmi NaM pavvaittae / tae NaM sA pahAvatI evaM vayAsI imAo te jAyA! sabakalAkusalAo mddv-'jv-khmaa||257|| viNayaguNajuttAto miyamahurabhAsiNIo hAvabhAvaviyakkhaNAto visuddhakulasIlasAliNIto pagabbhavayAo maNANukUlAto bhAvANurattAo tujjha aTTha bhAriyAo, taM bhuMjAhi tAva jAyA ! etAhiM saddhiM viule kAmabhoge pacchA pavaihisi / tae NaM se mahabale evaM vayAsI-ime khalu mANussagA kAmabhogA uccAra-pAsavaNa-khela-siMghANa-vaMta-pittA''savA sukka-soNiyasamubbhavA appakAliyA lahusagA parikilesasajjhA kaDuyavivAgA dukkhANubaMdhiNo abuhajaNaseviyA siddhigamaNavigghA, taM icchAmi NaM pavaittae / tae NaM taM ammApiyaro evaM vayAsI-ime te jAyA! ajaya-pajja ya-piipajjAgae subahU hiranne suvaNNe viule dhaNadhanne jAva sAvaejje, taM aNuhohi tAva jAyA! viule mANussae iDisakAre samudae pacchA pabaihisi / tae NaM se mahabale evaM vayAsI-ime khalu hiranne jAva sAvaeje aggisAhie corasAhie rAyasAhie dAiyasAhie macusAhie adhuve vijulayAcaMcale, taM icchAmi pavaittae / tae NaM ammApiyaro jAhe no saMcAeMti visayapatvattaNIhiM pannavaNAhiM pannavittae tAhe saMjamuveyajaNaNIhiM pannavaNAhiM pannavemANA evaM vayAsI-ime khalu jAyA ! niggaMthe pAvayaNe | // 257 //
Page #528
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAbalarAjasya vktvytaa| XOXOXXXXXXXXXX duraNucare, ettha NaM jahA sudukaraM javA lohamayA cAvettae, gaMgAmahAnaIe paDisoyaM gamittae, mahAsamudaM bhuyAhi tarittae.ME dittaM vA aggisihaM pivittae, tahA duraNucaraM evaM asidhArAsaMcaraNaM va vayaM carittae; no khalu kappai jAyA! nigaMthANaM AhAkammie vA jAva bIyabhoyaNe vA bhuttae vA, tuma si NaM jAyA! sukumAle suhoie nAlaM khuhA-pivAsA-sI| uNhAiparIsahovasagge ya uiNNe bhUmisayaNe kesaloce aNhANe baMbhacere mikkhAyariyaM ca ahiyAsittae, taM acchAhi tAba jAyA! jAva'mhe jiivaamo| tae NaM se mahabale evaM vayAsI-ime khalu niggaMthe pAvayaNe duraNucare kIvANaM kAyarANaM ihaloyapaDibaddhANaM paraloyaparammuhANaM, dhIrassa nicchiyamaissa no khalu ettha kiMci dukara, taM aNujANaha mama pbitte| tae NaM mahabalaM kumAraM ammApiyaro jAhe no saMcAeMti pannavittae tAhe akAmAI ceva aNumaNNitthA / tae NaM bale rAyA koDubiyapurisehiM hatthiNAraM nayaraM sabhitarabAhiriyaM AsiyasammajitovalitaM kAravei jahA uvaaie| | tae NaM te ammApiyaro mahabalaM kumAraM sIhAsaNavaraMsi puratthAbhimuhaM nisIyAviti / aTThasaeNaM sovaniyANaM kalasANaM jAva aTThasaeNaM bhomejjANaM saviDIe jAva raveNaM mahayA nikkhamaNAbhiseeNaM abhisiMcaMti, karaMjaliM sirasi kaTTha evaM vayAsI-bhaNa jAyA ! kiM demo? kiM piyaM karemo? ke NaM te attttho| tate NaM se mahabale evaM vayAsI-icchAmi |NaM ammatAto! kuttiyAvaNAo sayasahasseNa egeNaM paDiggahaM egeNaM rayaharaNaM egeNaM kAsavayaM ca saddAveuM / tae NaM bale rAyA koDuMbiyapurisehiM kuttiyAvaNAo rayaharaNaM paDiggahaM ca sayasahasseNaM patteyamANAvei, kAsavagaM ca sayasahasseNaM sahAvei / tae NaM se kAsave suibhUe baleNa rannA abbhaNunAe samANe aTThaguNAe pottIe piNaddhamuhe cauraMgulavajje kese kappei / tae NaM sA pabhAvatI chinnamuttAvalippagAsAI aMsuyAiM viNimmuyamANI haMsalakkhaNeNaM paDasADaeNaM te pddicchaa| naapitm|
Page #529
--------------------------------------------------------------------------
________________ IA zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica aSTAdarza sNytiiyaakhymdhyynm| ndrIyA XOXOXOXOXOX sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / mahAbalarAjasya vktvytaa| // 258 // XOXOXOXOXOXOXOXOXOXO jAva UsIsagamUle Thavei / tae NaM mahabale sarasagosIsacaMdaNANulitte savAlaMkAravibhUsie purisasahassavAhiNIya sibiyaM durUDhe, egAe varataruNIe dhariyAyavatte, dohiM varataruNIhiM cAlijamANavaracAmare, ammApiIhiM sahie, mahayA bhaDacaDayareNaM 'dhanne NaM kayatthe NaM suladdhajamme NaM mahabale kumAre, jaNaM saMsArabhaubigge visaM va avahAya kAmabhoge paDhamavayatthe ceva | paJcayaI' tti pasaMsijamANe paloijjamANe aMgulIhiM dAijamANe pupphaphalAI aMjalIhiM avakirijamANe pottaMtehiM vIijjamANe dANa dalamANe hathiNAuraM nayaraM majhamajjheNaM niggacchittA jeNeva dhammaghose aNagAre teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA sIyAto paccoruhai / tae NaM mahabbalakumAraM purato kAuM ammApiyaro dhammaghosamaNagAraM vaMdittA namaMsittA evaM vayAsIesa NaM devANuppiyA! mahabale kumAre saMsArabhaubigge kAmabhogaviratte tumhamaMtie pacayai, taM eyannaM devANuppiyANaM sIsa| bhikkhaM dalayAmo, paDicchaMtu NaM devaannuppiyaa!| tae NaM dhammaghose aNagAre evaM vayAsI-ahAsuhaM devANuppiyA ! mA paDibaMdhaM karehiM / tae NaM se mahabbale dhammaghosasUriNA evaM vutte samANe hadvatuDhe dhammaghosaM aNagAraM baMdittA namaMsittA | uttarapuratthimaM disIbhAgamavakamai, alaMkAraM omuyai / pabhAvatI devI thUlamuttAvalipagAsAI aMsUNi viNimmuyamANI uttarijeNaM tamalaMkAraM paDicchai, evaM vayAsI-ghaDiyatvaM jAyA !, jaiyacaM jAyA!, assi aTThe no pamAiyavaM / tae NaM | tassa'mmApiyaro dhammaghosamaNagAraM vaMdittA namaMsittA jAmeva disiM pAunbhUyA tAmeva disiM paDigayA / tate NaM se mahabale sayameva paMcamuTThiyaM loyaM karei, jeNeva dhammaghose teNeva uvAgacchai, vaMdai, namasai, evaM vayAsI-Alitte NaM bhaMte ! loe palitte NaM bhaMte! loe jarAe maraNeNa ya, taM tumhe devANuppiyA! sayameva saMpavAveha, muMDAveha, sikkhAveha / tae NaM dhammaghose sUrI sayameva pavAvei jAva sikkhAvei / tae NaM mahabale aNagAre jAe paMcasamie tigutte coddasapuSadhare yAvi hotthaa| tae NaM bahUhiM cauttha-chaTTha-'TThamAIhiM vicittehiM tavokammehiM appANaM bhAvemANe duvAlasa // 258 // OXOXOXON
Page #530
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAbala rAjasya vktvytaa| vAsAiM sAmanapariyAgaM pAuNittA mAsiyAe saMlehaNAe AloiyapaDikkate samAhipatte kAlamAse kAlaM kiccA baMbhaloe / kappe dasasAgarovamaThiie deve uvavanne / tato cue seTTikulaMsi vANiyagAme nagare puttattAe uvavanne / tae NaM se X 'sudaMsaNa' tti kayanAme ummukkabAlabhAve samaNassa bhagavato mahAvIrassa aMtie pavaiUNa siddhe / eSa vyAkhyAprajJaptibhaNito mahAbalaH parikathitaH / yadi vA'nyaH ko'pi viditaH samayajJAnAM tataH sa evAtra vAcya iti sptdshsuutraarthH|| 35-36-37-38-39-40-41-42-43-44-45-46-47-48-49-50-51 // itthaM mahApuruSodAharaNairmAnapUrvakakriyAmAhAtmyamabhidhAyopadeNumAha kahaM dhIro aheUhiM, ummattu va mahiM care? / ee visesamAdAya, sUrA daDhaparakamA // 52 // vyAkhyA-kathaM' kena prakAreNa dhIraH 'ahetubhiH' kriyAvAdyAdiparikalpitakuhetubhiH 'unmatta iva' grahagRhIta iva tAttvikavastvapalapanenA''lajAlabhASitayA 'mahIM' pRthivIM 'caret bhramed ? naiva caredityarthaH / kimiti ? yataH 'ete' anantaroditA bharatAdayaH 'vizeSa' viziSTatAM gamyamAnatvAd mithyAdarzanebhyo jinazAsanasya 'AdAya' gRhItvA zUrA dRDhaparAkramA etadevAzritavanta iti zeSaH / ato bhavatA'pi vizeSajJena dhIreNa ca satA asminneva nizcitaM ceto vidheyamiti sUtrArthaH // 52 // kiJca acaMtaniyANakhamA, saccA me bhAsiyA vaI / atariMsu taritege, tarissaMti aNAgayA // 53 // vyAkhyA-atyantam-atizayena nidAnakSamA-karmamalazodhanasamarthA, 'daip zodhane' ityasya ca nidAnazabdaH siddhA, satyA 'me' mayA bhASitA 'vAk' jinazAsanamevAzrayaNIyamityevaMrUpA, anayAsIkRtayA atAeH' sIrNaSamA, saranti u0ma044
Page #531
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTAdazaM sNytiiyaakhymdhyynm| zrIuttarA- eke' pare sampratyapi, kSetrAntarA'pekSayA itthamabhidhAnam , tathA tariSyanti 'anAgatAH' bhAvino bhavodadhimiti zeSa dhyayanasUtre | iti sUtrArthaH // 53 // yatazcaivamataHzrInemica Tell kahaM dhIre aheUhiM, attANaM pariyAvase / savasaMgaviNimmukke, siddhe havai nIrae ||54||tti bemi|| ndrIyA / __vyAkhyA-kathaM dhIro'hetumirAtmAnaM "pariyAvasi" tti paryAvAsayet ? kathamAtmAnamahetvAvAsaM kuryAdityarthaH / sukhabodhA kiM punarAtmano'hetvanAvAsakaraNe phalam ? ityAha-sarve saGgAH-dravyato draviNAdayo bhAvatastu mithyArUpatvAd eta eva khyA laghu | kriyAdivAdAstairvinirmukta:-virahitaH sarvasaGgavinirmuktaH san siddho bhavati nIrajAH / tadanenA'hetuparihArasya samyagjJAnavRtiH / | hetutvena siddhatvaM phalamuktamiti suutraarthH|| 54 // 'itiH' parisamAptau, bravImIti pUrvavat // // 259 // mahAbala rAjastha vktvytaa| // iti zrInemicandrasUrikRtAyAM uttarAdhyayanasUtralaghuTIkAyAM __sukhabodhAyAM saMyatIyAkhyamaSTAdazamadhyayanaM samAptam // // 259 //
Page #532
--------------------------------------------------------------------------
________________ atha ekonaviMzaM mRgAputrIyAkhyamadhyayanam / mRgaaputrvktvytaa| vyAkhyAtamaSTAdazamadhyayanam / adhunA ekonaviMzamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-'anantarAdhyayane bhogarddhityAga | uktaH, tasmAcca zrAmaNyamupajAyate, tacA'pratikarmatayA prazasyataraM bhavatItyapratikarmatocyate' ityanena sambandhenAyAtasyAsyA'dhyayanasyA''disUtramsuggIve nayare ramme, kaannnnujjaannsohie| rAyA balabhaddo tattha, migA tss'ggmaahisii||1|| tesiM putte balasirI, miyAputte tti vissue| ammApiUNa daie, juvarAyA damIsare // 2 // | naMdaNe so u pAsAe, kIlae saha itthihiM / devo doguMdugo ceva, nicaM muiyamANaso // 3 // | maNirayaNakohimatale, pAsAyAloyaNe tthio| Aloei nagarassa, caukkatiyacaccare // 4 // aha tattha aicchaMtaM, pAsaI samaNa saMjayaM / tavaniyamasaMjamadharaM, sIlahUM guNaAyaraM // 5 // taM dehaI miyAputte, diTThIe aNimisAe u / kahiM mannerisaM rUvaM, diTThapuvaM mae purA // 6 // sAhussa darisaNe tassa, ajjhavasANammi sohnne| mohaMgayassasaMtassa, jAIsaraNaM samuppannaM // 7 // jAIsaraNe samuppanne, miyAputte mahiDie / saraI porANiyaM jAI, sAmannaM ca purAkayaM // 8 // vyAkhyA-sugamam / navaram-'kAnanodyAnazobhitaH' ityatra kAnanAni-bRhadvRkSAzrayANi vanAni, udyAnAni-ArAmAH krIDAvanAni vA // "damIsari" ti daminAm-upazaminAmIzvaro damIzvaraH, bhAvikAlApekSaM caitat // "naMdaNe so u" tti
Page #533
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhA khyA laghuvRttiH / // 260 // 'nandane' lakSaNopetatayA samRddhijanake 'saH' mRgAputraH 'tuH' pUraNe, "doMguMdugo ceva" tti 'caH' pUraNe, dogunduge iva, dogundugAzca trAyastriMzA devAH, 'nityaM bhogaparAyaNA dogundugAH' iti bhaNNaMti // " maNirayaNakoTTimatale" tti maNiratrairupalakSitaM kuTTimatalaM yasmin sa tathA tasmin, "pAsAyAloyaNe" tti 'prAsAdAvalokane' prAsAdagavAkSe || "aha tattha aicchaMtaM" ti 'atha' anantaraM 'tatra' teSu trikAdiSu atikrAmantaM pazyati zramaNaM saMyataM, zramaNasya zAkyAderapi sambhavAt tadvyavacchedArthaM saMyatagrahaNam / tapazca- anazanAdi niyamAzca - dravyAdyabhigrahAH saMyamazca pratItastAn dhArayatIti taponiyamasaMyamadharastam, ata eva zIlam - aSTAdazazIlAGgasahasrarUpaM tenA''nyaM zIlADhyam, tata eva guNAnAM - jJAnAdInAm Akara ivA''karastam // taM "dehai" tti pazyati dRSTyA "aNimisAe u" tti animiSayaiva, va 'manye' jAne IdRzaM rUpaM 'dRSTapUrva' pUrvamapyavalokitaM mayA 'purA' pUrvajanmani ? // zeSaM pratItameveti sUtrASTakArthaH // 1-2-3-4-5-6-7-8 / samprati yadasau utpannajAtismaraNaH kRtavAMstadAha visaehiM arajjato, rajjaMto saMjamammi ya / ammApiyaraM uvAgamma, imaM vayaNamaDavI // 9 // vyAkhyA - "visaehiM" ti viSayeSu 'arajan' abhiSvaGgamakurvan 'rajan' rAgaM kurvan saMyame, 'ca' punararthe, ambA - pitarau upAgamyedaM vacanamabravIditi sUtrArthaH // 9 // kiM tadbravIt ? ityAha suyANi me paMca mahavayANi, naraesa dukkhaM ca tirikkhajoNisu / niviNakAmo mi mahaNNavAo, aNujANaha pavaissAmi ammo ! // vyAkhyA-- zrutAni me paJca mahAvratAni narakeSu duHkhaM ca tiryagyoniSu ca casya gamyamAnatvAd upalakSaNaM caitad devamanuSyabhavayoH, tataH kim ? ityAha - ' nirviNNakAmaH' nivRttAmilASo'smi aham, kuta: ? mahArNava iva mahArNavastasmAt, 10 // ekonaviMzaM mRgAputrI yAkhyama dhyayanam / mRgAputra vaktavyatA / // 260 //
Page #534
--------------------------------------------------------------------------
________________ yatazcaivamato'nujAnIta mAmiti zeSaH, pravrajiSyAmi "ammo" tti mAturAmabaNamiti sUtrArthaH // 10 // sampratyAtmIyame- mRgAputravAsau pravrajyAhetuM saMsAranirvedaM bhoganindAdidvAreNa prakaTayitumAha vktvytaa| ammatAya! mae bhogA, bhuttA visphlovmaa| pacchA kaDayavivAgA, aNubaMdhaduhAvahA // 11 // imaM sarIraM aNicaM, asuI asuisaMbhavaM / asAsayAvAsamiNaM, dukkhakesANa bhAyaNaM // 12 // asAsae sarIrammi, raI novalabhAma'haM / pacchA purA ya caiyave, pheNabubuyasaNNibhe // 13 // mANusatte asArammi, vAhIrogANa aale| jarAmaraNapatthammi, khaNaM pina ramAma'haM // 14 // jammaM dukkhaM jarAdukkhaM,rogA yamaraNANi y| aho! dukkho hu saMsAro,jattha kissaMtijaMtuNo 15 khettaM vatthu hiraNNaM ca, puttadAraM ca baMdhavA / caittA NaM imaM dehaM, gaMtavamavasassa meM // 16 // jahA kiMpAgaphalANaM, pariNAmo Na suNdro| evaM bhuttANa bhogANaM, pariNAmo Na suMdaro // 17 // vyAkhyA-pratItArthameva / navaram-"asAsayAvAsamiNaM" ti azAzvataH AvAsaH-prakramAt jIvasyAvasthAnaM yasmiMstat tathA, "iNaM" ti idaM "dukkhakesANa bhAyaNaM" duHkhahetavaH kezA duHkhaklezAH-jvarAdayo rogAsteSAM bhAjanam // yatazcaiva-17 mato'zAzvate zarIre ratiM nopalabhe'ham, 'pazcAt' bhuktabhogAvasthAyAM 'purA vA' abhuktabhogitAyAM tyaktavye phenabudda-1sanilevyAdhayaH-atIva bAdhAhetavaH kuSThAdayo rogA:-jvarAdayaH / / 'aho!' iti sambodhane, "dukkho hutti duHkhahetureveti sUtrasaptakArthaH // 11-12-13-14-15-16-17 // itthaM bhavanirvedahetumabhidhAya dRSTAntadvayopanyAsataH svAbhiprAyameva prakaTayitumAhaI addhANaM jo mahaMtaM tu, apAheo pavajaI / gacchaMte se duhI hoi, chuhAtaNhAhiM pIDie // 18 //
Page #535
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / ekonaviMzaM mRgaaputriiyaakhymdhyynm| mRgaaputrvktvytaa| // 261 // OXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXO X evaM dhammaM akAUNaM, jo gacchai paraM bhavaM / gacchaMte se duhI hoi, vAhIrogehiM pIDie // 19 // addhANaM jo mahaMtaM tu, sappAheo pvjii| gacchaMte se suhI hoi, chuhaathaavivjio||20|| evaM dhamma pi kAUNaM, jo gacchaI paraM bhavaM / gacchaMte se suhI hoi, appakamme aveyaNe // 21 // jahA gehe palittammi, tassa gehassa jo pahU / sArabhaMDANi NIei, asAraM avaujjhai // 22 // evaM loe palittammi, jarAe maraNeNa ya / appANaM tAraissAmi, tunbhehiM annumnnnnio||23|| __ vyAkhyA-sphuTameva / navaram-'apAheto" tti 'apAtheyaH' ashmblkH|| "appakamme aveyaNe" tti alpapApakarmA alpAsAtavedanazca / / "appANaM tAraissAmi" tti AtmAnaM sArabhANDatulyaM tArayiSyAmi dharmakaraNeneti prakramaH / asAraM tu kAmabhogAdi tyakSyAmIti bhAvaH / zeSaMgatArthameveti suutrssttaavyvaarthH||18-19-20-21-22-23|| evaM ca tenoktetaMtimmApiyaro, sAmaNNaM putta! duccaraM / guNANaM tu sahassAI.dhAreyavAI bhikkhuNo // 24 // samayA sababhUesu, sattumittesu vA jae / pANAivAyaviraI, jAbajjIvAe duSkaraM // 25 // NiccakAla'ppamatteNaM, musAvAyavivajaNaM / bhAsiyatvaM hiyaM saccaM. niccAutteNa dukkaraM // 26 // daMtasohaNamAissa, adattassa vivajaNaM / aNavajesaNijassa. geNhaNA avi dukaraM // 27 // viraI abaMbhacerassa, kAmabhogarasaNNuNA / uggaM mahavvayaM baMbha, dhAreyavaM sudukkaraM // 28 // dhaNadhaNNapesavaggesu, pariggahavivajaNA / savAraMbhaparicAo. nimmamattaM sudukkaraM // 29 // caubihe vi AhAre, rAIbhoyaNavajaNA / sannihIsaMcao ceva, vajeyatvo sudukkaraM // 30 // chuhA taNhA ya sIuNhaM, daMsamasagaveyaNA / akkosA dukkhasejjA ya, taNaphAsA jallameva y||31|| // 261 //
Page #536
--------------------------------------------------------------------------
________________ mRgaaputrvktvytaa| XoxoxoxoxoxoxoXOXOXOXOX tAlaNA tajjaNA ceva, vahabaMdhaparIsahA / dukkhaM bhikkhAyariyA, jAyaNA ya alaabhyaa|| 32 // kAvotA jA imA vittI, kesaloo ya daarunno| dukkhaM baMbhavayaM ghoraM, dhAreuM ahamappaNA // 33 // suhoio tumaM puttA!, sukumAlo ya sumjio|n husI pabhU tumaM puttA!, sAmaNNamaNupAliyA / / jAvajIvamavissAmo, guNANaM tu mhnbhro| garuo lohabhAru va, jo puttA! hoi dubaho // 35 // AgAse gaMgasou cha, paDisou va duttaro / bAhAhiM sAgaro ceva, tariyavo guNoyahI // 36 // vAlayAkavalo ceva, nirassAe u saMjame / asidhArAgamaNaM ceva, dakkaraM cariuM tavo // 37 // ahIvegaMtadiTThIe, caritte putta ! duccare / javA lohamayA ceva, cAveyavA sudukkaraM // 38 // jahA aggisihA dittA, pAuM hoi sudukkaraM / taha dukkaraM kareuMje, tAruNNe samaNattaNaM // 39 // jahA dukkhaM bhareuM je, hoi vAtassa kotthlo| tahA dukkhaM kareuM je, kIvANaM samaNattaNaM // 40 // jahA tulAe toleuM, dukkaraM maMdaro girI / tahA nihuya nIsaMkaM, dukkaraM samaNattaNaM // 41 // jahA bhuyAhiM tariuM, dukkaraM rayaNAgaro / tathA aNuvasaMteNaM, duttaro dmsaagro||42|| bhuMja mANussae bhoe, paMcalakkhaNae tum| bhuttabhogI tao jAyA!, jaidhammaM carissasi // 43 // vyAkhyA-sugamameva / navaram-'guNAnAM' zrAmaNyopakArakANAM zIlAGgarUpANAM, 'tuH' pUraNe // tathA 'samatA' rAgadveSaparihAreNa tulyatA sarvabhUteSu zatrumitreSu vA 'jagati' loke, anena sAmAyikamuktam / tathA prANAtipAtaviratiH "jAvajjIvAe" tti yAvajIvaM 'duSkara' duranucarametaditi zeSaH / / 'nityAyuktena' sadopayuktena, yaccAnvayavyatirekAbhyAmekasyApyarthasyAbhidhAnaM tat spaSTArthamaduSTameva // "daMtasohaNamAissa" tti makAro'lAkSaNikaH, apezca gamyamAnatvAd dantazodhanAderapi /
Page #537
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhA khyA laghuvRttiH / // 262 // XCXCXCXBXCXBXCXXCXXOX) sarve ye ArambhAH- dravyotpAdanavyApArAstatparityAgaH // sannidhiH - ghRtAderucitakAlAtikrameNa sthApanaM sa cAsau saJcayazca sannidhisaJcayaH // 'tADanA' karAdibhirAhananam, 'tarjanA' aGgulibhrAmaNAdirUpA, 'vadha' lakuTAdiprahAraH // kapotAH| pakSivizeSAsteSAmiyaM kApotI iyaM vRttiH, yathA hi te nityazaGkitAH kaNakITAdigrahaNe pravarttante evaM bhikSurapi eSaNAdoSazaGkayaiva bhikSAdau pravarttate / yacca iha brahmatratasya punardurddharatvAbhidhAnaM tad asyAtiduSkaratvakhyApanArtham // upasaMhAra mAha - 'sukho - citaH' sukhayogyaH, "na hu si" tti naiva 'asi' bhavasi 'prabhuH' samarthaH, "aNupAliya" tti anupAlayitum // aprabhutva| mevodAharaNaiH samarthayitumAha - 'guNAnAM ' yatiguNAnAM 'tuH' pUraNe 'mahAbharaH' mahAsamUho yo durvahaH sa voDhavya iti zeSaH // AkAze gaGgAsrotovat dustara iti yojyate, lokarUDhyA caitaduktam / tathA 'pratisrotovat' pratisrota iva zeSanadyAdau dustaraH, bAhubhyAM "sAgaro ceva" tti sAgaravacca dustaro yaH sa taritavyo guNodadhiH // " vAluyAkabalo ceva" tti 'caH ' pUraNe, 'iva' aupamye, evamuttaratrA'pi, 'nirAsvAda : ' nIrasaH // ahiriva ekAntaH - nizcayo yasyAH sA tathA, sA cAsau dRSTizcaikAntadRSTistayA, ahipakSe dRzA anyatra tu buddhyopalakSitaM cAritraM duSkaram, yavA lohamayA iva carvayitayAH, | kimuktaM bhavati ? -- lohamayayavacarvaNavat suduSkaraM cAritram | "nihuyaM nissaMkaM" ti 'nibhRtaM nizcalaM 'niHzaGkaM' zarIrAdini| rapekSam // yatazcaivaM tAruNye duSkarA pravrajyA ato bhuGgetyAdi iti viMzatisUtrArthaH // 24-25-26-27-28-29-30| 31-32-33-34-35-36-37-38-39-40-41-42-43 // samprati tadvacanAnantaraM yad mRgAputra uktavAMstadAhaso biMta'mmApiyaro !, evameyaM jahAphuDaM / iha loe niSpivAsassa, natthi kiMci vi duSkaraM // 44 // | sArIra mANasA ceva, veyaNAo anaMtaso / mae soDhAu bhImAo, asaI dukkha bhayANi ya // 45 // jarAmaraNakaMtAre, cAuraMte bhayAgare / mae soDhANi bhImANi, jammANi maraNANi yaH // 46 // ekonaviMzaM mRgAputrI yAkhyama dhyayanam / mRgAputra vaktavyatA / // 262 //
Page #538
--------------------------------------------------------------------------
________________ XXCXCXCXCXQX3X-0 jahA ihaM agaNI uNho, itto'NaMtaguNo tahiM / naraesa veyaNA uNhA, assAyA veiyA mae // 47 // jahA imaM ihaM sIyaM etto'NaMtaguNaM tahiM / naraesa veyaNA sIyA, assAyA veiyA mae // 48 // kaMdato kaMdukuMbhIsu, udghapAo ahosiro / huyAsaNe jalaMtammi, pakkapuvo anaMtaso // 49 // mahAdavaggisaMkAse, marummi virvaale| kalaMbavAluyAe ya, daTThapuvo anaMtaso // 50 // rasaMto kaMdukuMbhIsu, uddhaM baddho abaMdhavo / karavattakarakayAIhiM, chiNNapuvo anaMtaso // 51 // atitikkhakaMTagAiNNe, tuMge siMbalipAyave / kheviyaM pAsavadveNaM, kaDDokaDAhiM dukkaraM // 52 // mahAjaMtesu ucchU vA, ArasaMto subheravaM / pIlio mi sammehiM, pAvakammo anaMtaso // 53 // kUvato kolasuNaehiM, sAmehiM sabalehi ya / pADio phAlio chiNNo, viSphuraMto aNegaso // 54 // asIhiM ayasivaNNAhiM, bhallIhiM paTTisehi y| chiNNo bhiNNo vibhiNNo ya, oiNNo pAvakammuNA avaso loharahe jutto, jalate smilaajue| coio tottajuttehiM, rojjho vA jaha pADio // 56 // huyAsaNe jalatammi, ciyAsu mahiso viva / do pakko ya avaso, pAvakammehiM pAvio // 57 // balA saMDAsatuMDehiM, lohatuMDehi pakkhihiM / vilutto vilavato'haM, DhaMkagiddhehiM'NaMtaso // 58 // taNhAkilaMto dhAvato, patto veyaraNiM NadiM / jalaM pAhaMti ciMtaMto, khuradhArAhiM vivAio // 59 // upahAbhitatto saMpatto, asipattaM mahAvaNaM / asipattehiM paDaterhi, chiNNaputro aNegaso // 60 // moggarehiM musaMDhIhiM, sulehiM musalehi ya / gayAsaM bhaggagattehiM, pattaM dukkhamaNaMtaso // 61 // khurehiM tikkhadhArAhiM, churiyAhiM kappaNI hi ya / kappio phAliyo chiNNo, ukkatto ya aNegaso 62 mRgAputravaktavyatA /
Page #539
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekonaviMzaM mRgAputrIyAkhyamadhyayanam / mRgAputra vktvytaa| zrIuttarA- pAsehiM kUDajAlehiM, mio vA avaso ahaM / bAhio baddharuddho ya, bahuso ceva vivaaio||33|| dhyayanasUtre galehiM magarajAlehi, maccho vA avaso ahaM / ullio phAlio gahio, mArio ya annNtso||64|| zrInemica-4 vidasaehiM jAlehiM, leppAhi sauNo viv| gahio laggo ya baddho ya, mArio ya aNaMtaso // 6 // ndrIyA | kuhADa-parasumAIhiM, vahuIhiM dumo iva / kuhio phADio chiNNo, tacchio ya annNtso||66|| sukhabodhA- caveDamuTThimAIhiM, kumArehiM ayaM piv| tADio kuhio bhiNNo, cuNNio ya annNtso|| 67 // khyA laghu tattAI taMbalohAI, tauyAI sIsagANi ya / pAio kalakaliMtAI, ArasaMto subheravaM // 68 // vRttiH / tuhaM piyAiM maMsAiM, khaMDAI sollagANi ya / khAio mi samaMsAI, aggivaNNAI Negaso // 69 // // 263 // tRhaM piyA surA sIha, merao ya mahaNi ya / pAio mi jalaMtIo. vasAo ruhirANi ya // 70 // | niccabhIeNa tattheNa, duhieNa vahieNa ye / paramA duhasaMbaddhA, veyaNA veiyA mae // 71 // | tivacaMDappagADhAo, ghorAo atidussahA / mahabbhayAo bhImAo, naraesu veiyA mae // 72 // jArisA mANuse loe, tAtA! dIsaMti veyaNA / etto aNaMtaguNiyA, naraesuMdukkhaveyaNA // 73 // sababhavesu assAyA-veyaNA veiyA me| nimisaMtaramittaM pi. jaM sAyA natthi veyaNA // 74 // vyAkhyA-sUtrANyekatriMzat pratItAnyeva / navaram sa brUte ambApitarau! 'evamiti yathoktaM bhavadbhyAM tathaiva 'etat' pravrajyAduSkaratvaM 'yathAsphuTaM' satyatAmanatikrAntaM, tathApi ihaloke 'niSpipAsasya nAsti 'kizcid' atikaSTamapi zubhAnuSThAna| miti gamyate, 'apiH' sambhAvane duSkaram // niHspRhatAhetumAha-zArIramAnasAH 'caiva' pUraNe, vedanA anantazo mayA 1 niHspRhasya / XXXXXXXXXXXX // 263 // OX
Page #540
--------------------------------------------------------------------------
________________ mRgaaputrvktvytaa| XXXOXOXOXOXXXOXOXOXO soDhAH 'bhImAH' raudrAH, duHkhotpAdakAni bhayAni-rAjaviDarAdijanitAni duHkhabhayAni, 'caH' samuccaye // jarAmaraNAbhyAmatigahanatayA kAntAraM jarAmaraNakAntAraM tasmin caturante bhayAkare bhave iti gamyate, zArIramAnasyo vedanA yatrotkRSTAH | soDhAH // yathetyAdisUtraistadAha-yathA 'iha' manuSyaloke agniruSNo'to'nantaguNaH "tahiM" ti teSu narakeSu yeSvamutpanna | iti bhAvaH, tatra ca bAdarAgnerabhAvAt pRthivyA eva tathAvidhaH sparza iti gamyate, tAzca vedanA uSNAH, uSNAnubhavAtmakatvena |ca 'asAtAH' duHkharUpAH // yathA 'idam' anubhUyamAnaM mAghAdisambhavamiha zItam // krandatkaNDukumbhISu bhAjanavizeSa| ruupaasu|| 'marAviti maruvAlukAnivahe iva tAtsthyAt tadvyapadezasambhavAdantarbhUtevArthatvAcca 'vanavAluke' vajravAlukAnadI| puline 'kadambavAlukAyAM ca' prAgvat kadambavAlukAnadIpuline ca 'Urddham' upari vRkSazAkhAdau baddho mA'yamito nalIditi, 'krakacaM karapatravizeSa eva // "kheviyaM" ti 'khinnaM khedo'nubhUtaH "kaDrokar3AhiM" ti karSaNApakarSaNaiH paramAdhArmikakRtaiH 'duSkaraM' duHsahamidamiti shessH|| "kUvaMto" tti kUjan "kolasuNaehiM" ti zUkarazvarUpadhAribhiH zyAmaiH zabalaizca XI paramAdhArmikavizeSaiH pAtito bhuvi, 'pATitaH' jIrNavastravat , 'chinnaH' vRkSavat / / asibhiH 'atasI'ti atasIkusumaM | tadvaNaH 'chinnaH' dvidhAkRtaH 'bhinnaH' vidAritaH 'vibhinnaH' sUkSmakhaNDIkRtaH avatIrNo naraka iti gamyate 'pApakarmaNA' hetubhUtena // loharathe "jutto" tti yojito 'jvalati' dIpyamAne, kadAcit tato dAhabhItyA nazyedapItyAha-samilAyute, | "coito" tti preritaH 'totrayoktraiH' prAjanakabandhanavizeSaiH, 'rojjhaH' pazuvizeSaH 'vA' samuccaye bhinnakramaH, 'yathA' ityau| pamye, tato rojjhavat pAtitazca lakuTAdipiTTaneneti gmyte|| hutAzane jvalati, ka ? ityAha-citAsu mahiSa iva 'dagdhaH' bhasmasAtkRtaH, 'pakkaH' bhaTitrIkRtaH, avazaH pApakarmabhiH "pAvio" tti 'prAptaH' vyaaptH|| 'balAt' haThAt sandaMzAkRtIni tuNDAni yeSAM te sandaMzatuNDAstaiH, tathA lohatuNDaiH pakSibhiH DhaGka-gRdhairiti yogaH // kSuradhArAbhiriva 'kSuradhArAbhiH' XXXXXXXXXXXX
Page #541
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / // 264 // vaitariNIjalormibhiriti zeSaH, "vivAito" tti vyaapaaditH|| mudgarAdibhiH, gatAH-naSTA AzAH-manorathA yasmiMstad gatAzaM | alekonaviMzaM yathA bhavatyevam , "bhaggagatteNaM" ti bhagnagAtreNa staa|| 'kalpitaH' khaNDito vastravat 'pATitaH' Urddha dvidhAkRtaH, 'chinnaH' mRgAputrItiryak khaNDitaH, 'utkRtaH' tvagapanayanena // 'bAdhitaH' pIDitaH 'baddharuddhazca' tatra ruddhaH-bahiHpracAraniSedhanena / yAkhyama'galaiH' baDizaiH makaraiH-makararUpaiH paramAdhArmikaiH jAlaizca-pratItaiH anayordvandvaH / "ullito" tti ullikhitaH galaiH, dhyynm| pATito makaraiH, gRhItazca jAlaiH, mAritazca sarvairapi // vIn dazantIti vidaMzakAH taiH zyenAdibhiH 'jAlaiH' tathAvidha|bandhanaiH "leppAhi" ti 'lepaiH' vajralepAdibhirgRhItaH, vidaMzakaiH 'lagnazca' zliSTaH, lepairbaddho jAlaiAritazca sarvairapi / mRgAputra vktvytaa| 'kuTTitaH' sUkSmakhaNDIkRtaH capeTA-muSTyAdibhiH 'kumAraiH' ayaskArairaya iva dhanAdibhiriti gamyate, 'tADitaH' AhataH kuTTitaH chinnaH 'bhinnaH' khaNDIkRtaH 'cUrNitaH' zlakSNIkRtaH / / 'kalakalayanti' atikkAthataH kalakalAzabdaM kurvanti // tava priyANi mAMsAni 'khaNDAni' khaNDarUpANi 'sollagAni' bhaTitrIkRtAnIti smArayitveti zeSaH // 'surAdIni' madyavizeSAH, atrA'pi smArayitveti zeSaH // "niccami"tyAdi narakavaktavyatopasaMhartR sUtratrayam / atra ca 'bhItena' utpannasAdhvasena 'stena' udvignena 'duHkhitena' jAtavividhaduHkhena vyathitena ca' kampamAnasakalopAGgatayA calitena, tIbrAH-anubhAgato'ta eva caNDAH-utkaTAH pragADhAH-gurusthitikAstata eva 'ghorAH' raudrAH 'atiduHsahAH' atyantaduradhyAsAstata eva mahAbhayAH 'bhImAH' zrUyamANA api bhayapradAH, ekArthikAni caitAni, iha ca vedanA iti prakramaH, kathaM punastAsAM tIbrAdirUpatvam ? ityAha-"jArise"tyAdi / na kevalaM naraka eva duHkhavedanA mayA'nubhUtAH, kintu sarvAsvapi gatiSu iti / etadevAhasarvabhaveSu asAtAvedanA veditA mayA nimeSAntaramAtramapi yat sAtA nAsti vedanA, vaiSayikasukhasyeAdyanekaduHkhAnuviddhatvena asukharUpatvAt / sarvasya cAsya prakaraNasyA'yamAzayaH-yenaivaM mayA duHkhAnyanubhUtAni so'haM kathaM tattvataH
Page #542
--------------------------------------------------------------------------
________________ mRgaaputrvktvytaa| sukhocitaH sukumAro veti zakyate vaktum ? / yena caivaMvidhAH narakAdivedanAH soDhAstasya kathaM dIkSA duSkarA? iti, ato mayA pratipattavyA ityekatriMzatsUtrArthaH // tatraivamuktvA uparate taM bita'mmApiyaro, chaMdeNa putta ! pacayA / navaraM puNa sAmaNNe, dukkhaM nippaDikammayA // 7 // / vyAkhyA-sugamam / navaram-taM mRgAputraM brUtaH ambApitarau, 'chandasA' abhiprAyeNa svakIyeneti gamyate // itthaM janakAbhyAmukteso beMta'mmApiyaro!, evameyaM jhaaphuddN| paDikammaM ko kuNai, araNNe miypkkhinnN?||7|| egabhUo araNNe vA, jahA u caratI migo| evaM dhamma carissAmi, saMjameNa taveNa y||77|| jayA miyassa Aryako, mahAraNNammi jaayi|acchNtN rukkhamUlammi, koNatAhe tigicchaI 1 // 78 // ko vAse osahaM dei ?, ko vA se pucchaI suhaM ?|ko se bhattaM va pANaM vA, Aharitu paNAmae ? // 79 // jayA ya se suhI hoi, tayA gacchaha goyaraM / bhattapANassa aTThAe, vallarANi sarANi y||8|| khAhattA pANiyaM pAuM, vallarehiM sarehi vA / migacAriyaM carittA NaM, gacchaI migacAriyaM // 8 // evaM samuTThie bhikkhU, evameva aNegae / migacAriyaM carittA NaM, uDDe pakkamaI disaM // 82 // jahA mie ega aNegacArI, aNegavAse dhuyagoyare ya... evaM muNI goyariyaM paviTTho, No hIlae No vi ya khiMsaejjA // 83 // vyAkhyA-sa brUte-ambApitarau! evam "etat niSpratikarmatAyAM yad duHkharUpatvamuktaM yuvAbhyAM 'yathAsphuTam' avitatham, paraM paribhAvyatAmidam-parikarma kaH karoti araNye mRgapakSiNAm ?, atha caite'pi jIvanti vicaranti ca, OKIXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOOK u0a045
Page #543
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarA- tataH kimasyA duHkharUpatvamiti bhaavH|| yatazcaivamataH-"ege"tyAdi sarvaM sugamameva / navaram-eka:-ekAkI bhUta:- ekonaviMzaM dhyayanasUtre saMvRtta ekabhUto'raNye, 'veti pUraNe, 'jahA 'tti yathaiva carati mRga evaM cariSyAmi saMyamena tapasA ca hetubhUtena // "ko mRgAputrIzrInemica- gaM" ti ka enaM "tAhi" tti tadA // 'AhRtya' AnIya praNAmayet' arpayet // kathaM tarhi tasya nirvahaNam ? ityAha- yAkhyama ndrIyA | yadA ca sa sukhI bhavati svata eva rogAbhAvatastadA gacchati, goriva caraNaM-bhramaNaM gocarastam , 'vallarANi' gahanAni / dhyayanam / sukhabodhA- khAditvA nijabhakSyamiti gamyate, pAnIyaM pItvA vallareSu sarassu ca, tathA mRgANAM caryA-itazcetazcotlavanAtmakaM caraNaM mRgAputrakhyA laghu- mRgacaryA tAM 'caritvA' Asevya gacchati mRgANAM caryA-ceSTA svAtavyopavezanAdikA yasyAM sA mRgacaryA-mRgAzrayabhUstAm // * vktvytaa| vRttiH / itthaM dRSTAntamuktvA sUtradvayenopasaMhAramAha-evaM' mRgavat 'samutthitaH' saMyamAnuSThAnaM prati udyataH tathAvidhAtakotpattAvapi // 265 // na cikitsAbhimukha iti bhAvaH / evameva' mRgavadeva anekagaH, yathA hyasau vRkSamUle naikasminnevA''ste, kintu kadAcit || kacid evam eSo'pyaniyatasthAnatayA / sa caivaM 'mRgacaryA' niHpratikarmatAdirUpAM caritvA apagatA'zeSakarmAza UrdU 'prakrAmati' gacchati dizam , kimuktaM bhavati ?-sarvoparisthAnasthito bhavati // mRgacaryAmeva spaSTayitumAha-yathA mRgaH|"ega" tti 'ekaH' advitIyaH 'anekacArI' aniyatacArI 'anekavAsaH' naikatraiva vAsaH-avasthAnamasyetyanekavAsaH 'dhruvagocarazca' sadAgocarazca, sadA gocaralabdhamevAhAramAhArayatIti / evaM mRgavada ekatvAdivizeSaNaviziSTo munirgocayA~ praviSTo| Kal |no 'hIlayet' avajAnIyAt kadazanAdIti gamyate, nApi ca 'khisayet' nindeda AhArAprAptau khaM paraM veti suutraassttkaarthH|| *76-77-78-79-80-81-82-83 // evaM mRgacaryAsvarUpamuktvA yat tenoktaM yacca pitRbhyAM yaccA'sau kRtavAMstadAha- // 265 // migacAriyaM carissAmi, evaM puttA! jahAsuhaM / ammApiIhiM'NuNNAo, jahAti uvahiM to||8|| S| migacAriyaM carissAmi, svdukkhvimokkhnniN| tumbhehiM vA aNuNNAo, gaccha putta! jahAsuhaM 85 *OXXXXXXXXXXX
Page #544
--------------------------------------------------------------------------
________________ evaM so ammApiyaraM, aNumANettANa bahuvihaM / mamattaM chiMdatI tAhe, mahAnAgo va kaMcuyaM // 86 // haDDI vittaM ca mitte ya, putta dAraM ca naayo| reNuyaM va paDe laggaM, niddhuNittANa niggao // 87 // vyAkhyA - spaSTameva / navaram - mRgasyeva caryA mRgacaryA tAM niHpratikarmatAdirUpAM cariSyAmIti kumAreNokte pitRbhyAmabhANi - ' evaM ' yathA bhavato'bhirucitaM tathA yathAsukhaM te'stviti zeSaH / evaM cAnujJAtaH 'jahAti' tyajati 'upadhiM ' parigrahaM tataH / uktamevArthaM savistaramAha -- mRgacaryAM cariSyAmi sarvaduHkhavimokSaNIM yuvAbhyAmaham anujJAtaH san / tAvAhatuH -- gaccha mRgacaryayeti prakramaH, putra ! 'yathAsukhaM' sukhAnatikrameNa // evaM so'mbApitarau 'anumAnya' anujJApya // pUrvamupadhityAga uktaH, atastameva vizeSata Aha - 'iDDI' tyAdi 'RddhiM' karituragAdisampadamiti sUtracatuSTayArthaH // 84 - 85-86-87 // tato'sau kIdRg jAtaH ? ityAha paMcamahavayajutto, paMcahiM samio tiguttigutto ya / sanbhitarabA hirae, tavokammammi ujjuo // 88 // nimmamo nirahaMkAro, nissaMgo cattagAravo / samo ya saGghabhUesu, tasesu dhAvaresu ya // 89 // lAbhAlAbhe suhe dukkhe, jIvie maraNe tahA / samo niMdApasaMsAsu, tahA mANAvamANao // 90 // gAravesu kasAe, daMDasallabhaesa ya / niyatto hAsasogAo, aNiyANo abaMdhaNo // 91 // aNissio ihaM loe, paraloe aNissio / vAsIcaMdaNakappo ya, asaNe'NasaNe tahA // 92 // apasatthehiM dArehiM, saGghao pihiyAsave / ajjhappajjhANajogehiM, pasatthadamasAsaNe // 93 // vyAkhyA - sugamam / navaram -- gauravAdIni padAni subvyatyayAt paJcamyantatayA vyAkhyeyAni, 'nivRtta:' iti sarvatra sambandhanIyam / 'abandhanaH ' rAgadveSabandhanarahitaH // "vAsIcaM daNakappe ya" tti sUcakatvAt sUtrasya vAsIcandanavyApArakayoH -*-* -0-0-0 mRgAputravaktavyatA /
Page #545
--------------------------------------------------------------------------
________________ IA NCP zrIuttarA- kalpaH-tulyo yaH sa tathA / 'azane' AhAre anazane' azanAbhAve tathAkalpa ityatrA'pi dRzyaH / aprazastebhyaH 'dvaarebhyH'| ekonaviMzaM dhyayanasUtre karmopArjanopAyebhyo hiMsAdibhyaH 'sarvataH' sarvebhyo nivRtta iti gamyate, tata eva 'pihitAsravaH' niruddhakarmasaGgalanaH, kaiH mRgAputrIzrInemicapunarevaMvidho'yam ? Atmanyadhi adhyAtma tatra dhyAnayogA:-zubhadhyAnavyApArA adhyAtmadhyAnayogAstaiH, prazasto damaH yAkhyamandrIyA upazamaH zAsanaM ca-sarvajJAgamAtmakaM yasya sa tatheti sUtraSaTrArthaH / / 88-89-90-91-92-93 // sampratyetasyaiva dhyynm| sukhabodhA bhagavataH phalopadarzanAyAhakhyA laghu- evaM NANeNa caraNeNa, daMsaNeNa taheva ya / bhAvaNAhi ya suddhAhiM, samma bhAvettu appayaM // 94 // mRgAputravRttiH / bahuyANi ya vAsANi, sAmannamaNupAliyA / mAsieNa u bhatteNaM, siddhiM patto aNuttaraM // 95 // vktvytaa| _vyAkhyA-sugamameva / navaram -"mAsieNa u bhatteNaM" mAse bhavaM mAsikaM tena, 'tuH' pUraNe 'bhaktena bhojanena, mAsopalakSaNatvAdasya mAsopavAseneti bhaavH|| 94-95 // sakalAdhyayanArthopasaMhAradvAreNopadizannAha| evaM karaMti saMbuddhA, paMDiyA paviyakkhaNA / viNiyahati bhogesu, miyAputte jahA misii||96|| / vyAkhyA-sugamam / navaraM-"jahA misi" tti yathA RSiH, makAro'lAkSaNikaH // itthamanyoktyA upadizya XIpunarbhaGgayantareNopadizannAha mahApabhAvassa mahAjasassa, miyAe puttassa Nisamma bhAsiyaM / tavappahANaM cariyaM ca uttama, gaippahANaM ca tilogavissuyaM // 97 // Sl // 266 // viyANiyA dukkhavivaddhaNaM dhaNaM, mamattabaMdhaM ca mahAbhayAvahaM / suhAvahaM dhammadhuraM aNuttaraM, dhAreha nivANaguNAvahaM mahaM // 98 // ti bemi // // 266 // XOXOXOXOX
Page #546
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA-spaSTam / navaram-'gaippahANaM ca" tti pradhAnagatiM ca // mamatvaM bandha iva mamatvabandhastaM mahAbhayA-IX vaham, tata eva caurAdibhyo bhayAvApteH / "nivANaguNAvaha" ti nirvANaguNAH-anantajJAnAdayastadAvahamiti sUtradvayArthaH // 97-98 // 'itiH' parisamAptau, bravImIti pUrvavat // mRgaaputrvktvytaa| iti zrInemicandrasUrikRtAyAM uttarAdhyayanasUtralaghuTIkAyAM sukhbodhaayaaN| mRgAputrIyAkhyamekonaviMzamadhyayanaM samAptam // ...
Page #547
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarA atha viMzatitamaM mahAnirgranthIyAkhyamadhyayanam / M dhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / viMzatitama mhaanirdiinthiiyaakhymdhyynm| anAdhinimranthasya vktvytaa| // 267 // vyAkhyAtamekonaviMzamadhyayanam / adhunA mahAnirgranthIyaM viMzatitamamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-'anantarAdhyayane niHpratikarmatoktA, iyaM cAnAthatvaparibhAvanenaiva pAlayituM zakyeti mahAnirgranthahitamabhidhAtumanAthataivAnekadhA'nenocyate' ityanena sambandhenAyAtasyAsyAdhyayanasyA''disUtramsiddhANa namokiccA, saMjatANaM ca bhaavo| atthadhammagaiMtacaM, aNusahi suNeha me // 1 // vyAkhyA-'siddhebhyaH' tIrthakarAdisiddhebhyo namaskRtya 'saMyatebhyazca' AcAryopAdhyAyasAdhubhyaH 'bhAvataH' bhaktyA, | arthya:-hitArthibhiH prArthanIyaH sa cAsau dharmazca arthyadharmastasya gatiH-jJAnaM yasyAM sA arthyadharmagatistAM, "tacca" ti 'tathyAm' aviparItArthAm 'anuziSTiM' zikSAM zRNuta 'me' mayA kathyamAnAmiti zeSaH / sthaviravacanametaditi sUtrArthaH // 1 // samprati dharmakathAnuyogatvAdasya dharmakathAkathanavyAjena pratijJAtamupakramitumAhapahUyarayaNo rAyA, seNio magahAhivo / vihArajattaM NijjAo, maMDikucchisi cehae // 2 // nANAdumalayAieNaM, nANApakkhiniseviyaM / nANAkasamasaMchannaM, ujjANaM naMdaNovamaM // 3 // tattha so pAsaI sAhuM, saMjayaM susamAhiyaM / nisannaM rukkhamUlammi, sukumAlaM suhoiyaM // 4 // tassa rUvaM tu pAsittA, rAiNo tammi sNje| acaMtaparamo AsI, atulo rUvavimhao // 5 // aho!vaNNo aho!rUvaM,aho! ajjassa somyaa| aho! khaMtI aho!muttI, aho! bhoge asaMgatA 6 // 267 //
Page #548
--------------------------------------------------------------------------
________________ anAthinirgranthasya vktvytaa| tassa pAe u vaMdittA, kAUNa ya payAhiNaM / NAidUramaNAsanne, paMjalI paDipucchaI // 7 // taruNo si ajjo pavaio, bhogakAlammi sNjyaa| uvaDio sisAmanne, eyamaDhe suNemi taa||8|| vyAkhyA-sugamam / navaram -"vihAraja" ti 'vihArayAtrayA' krIDArthAzvavAhanikAdirUpayA 'niryAtaH' nirgataH purAditi gamyam / "eyamadvaM suNemi" ti enam 'artha' nimittaM yenArthena tvamIhazyAmavasthAyAM pravrajitaH, zRNomi "tA" iti tAvat , pazcAd yat tvaM bhaNiSyasi tadapi zroSyAmIti bhAvaH // 2-3-4-5-6-7-8 // itthaM rAjJokte munirAhaaNAho mi mahArAya!, NAho majjha na vijii| aNukaMpagaM surhi vA vi, kaMcI NAbhisamema'haM // 9 // __vyAkhyA-anAtho'smyahaM mahArAja!, kimiti ? yataH 'nAthaH' yogakSemavidhAtA mama na vidyate, tathA 'anukampakam' anukampAvidhAtAraM suhRdaM vA kazcid 'nAbhisamemI'ti nAbhisaGgacchAmyaham iti, anenArthena tAruNye'pi pravrajita iti bhAva iti sUtrArthaH // 9 // evaM muninoktetao so pahasio rAyA, seNio mghaahiyo| evaM te iDimaMtassa, kahaM NAho na vijii?||10|| homi nAho bhayaMtANaM, bhoge bhuMjAhi sNjyaa!| mittanAIparivuDo, mANussaM khalu dullahaM // 11 // | vyAkhyA-sugamam / navaram-evamiti dRzyamAnaprakAreNa 'RddhimataH' vismyniiyvrnnaadismpttimtH||10-11|| munirAhaappaNAvi aNAho si, seNiA! mghaahivaa!|appnnaa aNAhosaMto, kassaNAho bhvisssi?|| vyAkhyA-sugamam // evaM ca muninokteevaM vutto nariMdo so, susaMbhaMto suvimhio| vayaNaM assuyapuvaM, sAhuNA vimhayaM nio // 13 //
Page #549
--------------------------------------------------------------------------
________________ viMzatitamaM mhaanirdiithiiyaakhymdhyynm| anAthinirgranthasya vktvytaa| zrIuttarA- assA hatthI maNussA me, puraM aMteuraM ca me / bhuMjAmi mANuse bhoge, ANAissariyaM ca me // 14 // dhyayanasUtre erise saMpayaggammi, sabakAmasamappie / kahaM aNAho bhavaI ?, mA hu bhaMte ! musaM ve||15|| zrInemica- | vyAkhyA-sugamameva / navaram-Adyasya ghaTanaivam sa zreNikaH 'vismayAnvitaH' prAgapi rUpAdiviSayavismayopetaH | ndrIyA san 'evam' uktanItyA vacanamazrutapUrvamuktaH susambhrAntaH suvismitazca bhUtvoktavAniti zeSaH // yaduktavAMstadAha- sukhabodhA "Ase"tyAdi / iti IdRze 'sampado' sampatprakarSe "sabakAmasamappie" ti samarpitasarvakAme kathamanAthaH "bhavai" tti khyA laghu- puruSavyatyayena bhavAmi ? / "mA hu" tti 'huH' yasmAdarthe, yata evaM tasmAd mA bhadanta ! 'mRSAM' alIkaM "vade" tti vAdIH vRttiH / IX // 13-14-15 // yatiruvAca natumaMjANe aNAhassa, atthaM potthaM va ptthivaa!|jhaa aNAho havaI, saNAho vA nraahivaa!||16|| // 268 // saNeha me mahArAyaM!, abakkhitteNa ceysaa| jahA aNAho havaI, jahA me ya pavattiyaM // 17 // XkosaMbI nAma nayarI, purANapurabheyaNI / tattha AsI piyA majjhaM, pbhuuydhnnsNco||18|| paDhame vae mahArAyaM!, atulA me acchiveynnaa| ahotthA viuloDAho, savaMgesu ya ptthivaa!||19|| satthaM jahA paramatikkhaM, sriirvivrNtre| AvIleja arI kuddho, evaM me acchiveyaNA // 20 // tiyaM me aMtaricchaM ca, uttimaMgaM ca piiddii| iMdAsaNisamA ghorA, veyaNA paramadAruNA // 21 // yA me AyariyA, vijaamNttigicchgaa| aIva satthakasalA, maMtamUlavisArayA te me tigiccha kuvaMti, cAuppAyaM jahAhiyaM / na ya dukkhA vimoyaMti, esA majjha aNAhayA // 23 // piyA me sabasAraM pi, dijAhi mama kaarnnaa| na ya dukkhA vimoeMti, esA majjha aNAhayA // 24 // BXOXOXOXOXOXOX // 268 //
Page #550
--------------------------------------------------------------------------
________________ XO XO XO-X 10X XXCXX mAyA vi me mahArAya !, puttasogaduTTiyA / na ya dukkhA vimoyaMti, esA majjha aNAhayA // 25 // bhAyaro me mahArAya !, sagA jeTTakaNiTTagA / na ya dukkhA vimoeMti, esA majjha aNAhayA // 26 // bhaiNIo me mahArAya !, sagA jeTTakaNiTTiyA / na ya dukkhA vimoyaMti, esA majjha aNAhayA // 27 // bhAriyA me mahArAya !, aNurattA aNuvayA / aMsupuNNehiM nayaNehiM, uraM me parisiMcAI // 28 // aNNaM pANaM ca NhANaMca, gaMdha malla vilevaNaM / mae NAyamaNAyaM vA, sA bAlA Noya bhuMjaI // 29 // khaNaM pi me mahArAya !, pAsao vi na phiTTaI / na ya dukkhA vimoeMti, esA majjha aNAhayA // 30 // tato haM evamAhaMsu, dukkhamA hu puNo puNo / veyaNA aNubhaviDaM je, saMsArammi anaMtae // 31 // sahaM ca jai mucijjA, veyaNA viulA io / khaMto daMto nirAraMbho, pavaie aNagAriyaM // 32 // evaM ca ciMtaittANaM, pAsuto mi narAhivA / / pariyattaMtIe rAIe, veyaNA me khayaM gayA // 33 // tao kalle pabhAyammi, ApucchittANa baMdhave / khaMto daMto nirAraMbho, pavaio aNagAriyaM // 34 // to'haM NAho jAo, appaNo ya parassa ya / sadhesiM ceva jIvANaM, tasANaM thAvarANa ya // 35 // vyAkhyA-- sugamAnyeva / navaram - na tvaM jAnISe 'anAthasya' anAthazabdasya 'artham' abhidheyaM 'protthaM vA' prakarSeNa utthAm-utthAnaM mUlotpattim 'kenA'bhiprAyeNA'yaM mayoktaH' ityevaMrUpAm / ata eva yathA'nAtho bhavati sanAtho vA tathA na jAnISe iti sambandhaH // zRNu 'me' kathayata iti zeSaH / kiM tad ? ityAha-yathA'nAtho bhavatItyanAthazabdasyAbhidheyaH puruSo bhavati / yathA "me ya" tti mayA ca 'pravarttitaM' prarUpitamanAthatvamiti prakramaH / anenotthAnamuktam // purANapurANi bhinatti - svaguNairasAdhAraNatvAd bhedena vyavasthApayatIti purANapurabhedinI // "ahottha" tti abhUt // " sarIravivaraM anAthinirmanthasya vaktavyatA /
Page #551
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarA ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / tare" ti zarIravivarANi - karNarandhrAdIni teSAm antaraM - madhyaM zarIravivarAntaraM tasmin, "AvIleja" tti 'ApIDayet' dhyayanasUtre | gADhamavagAhayet // 'trikaM' kaTibhAgaM karmabhUtaM 'antarA' madhye 'icchAM vA' abhimatavastvabhilASaM na kevalaM bahisrikAdyezrInemicaveti bhAvaH, indrAzaniH - indravajraM tatsamA atidAhotpAdakatvAditi bhAvaH, 'ghorA' apareSAmapi bhayajanikA 'paramadAruNA' atIva duHkhotpAdikA // upasthitA me 'AcAryAH' iti prANAcAryA vaidyA ityarthaH, 'vidyAmantracikitsakAH' vidyA - mantrAbhyAM vyAdheH pratikArakarttAraH // "cAuppAyaM" ti 'catuSpAdAM' bhiSagbheSajAturapraticArakAtmakacaturbhAgacatuSTayAtmikAM 'yathAhitaM' hitA'natikrameNa // 'pitA' janakaH, vimoeMti" tti suvyatyayAd vimocayati // "pAsato vi" ti pArzvatazca / "phiTTai" tti apayAti // ' tataH' iti rogApratikAryatA'nantaramaham ' evaM vakSyamANaprakAreNa "AhaMsu" tti uktavAn yathA 'duHkSamA' duHsahA 'huH' evakArArthaH, tato duHkSamA eva punaH punarvedanA anubhavitum, "je" iti nipAtaH pUraNe // yataJcaivamataH " saI ca" ti sakRdapi yadi mujheyamahamiti gamyate, "veyaNa" tti vedanAyAH "viula" tti vipulAyAH 'itaH' asyAH, tataH kim ? ityAha- kSAnto dAnto nirArambhaH "pannaie" tti 'pravrajeyaM' pratipadyeyam anagAritAM yena saMsorocchittito mUlata eva na vedanAsambhavaH syAditi bhAvaH // " evaM ca ciMtaittANaM" ti evaM na kevalamuktvA cintayitvA ca prasupto'smi narAdhipa !, 'parivarttamAnAyAm' atikrAmantyAM rajanyAM vedanA me kSayaM gatA // 'tataH' vedanA'pagamAnantaraM 'kalyaH' nIrogaH san / 'tataH pravrajyApratipatteriti viMzatisUtrArthaH / / 16-17-18-19-20| 21-22-23-24-25-26-27-28-29-30-31-32-33-34-35 // kimiti pravrajyApratipattyanantarameva nAthastvaM jAtaH ? purA na ? ityAha XCXXXXX // 269 // XOXOXOXOXOXO appA nadI veyaraNI, appA me kUDasAmalI / appA kAmaduhA gheNU, appA me naMdaNaM vaNaM // 36 // XXX) *-*-* *x*x*x* viMzatitamaM mahAninthIyAkhyamadhyayanam / anAthanirmanthasya vaktavyatA / // 269 //
Page #552
--------------------------------------------------------------------------
________________ appA kattA vikattA ya, dukkhANa ya suhANa ya / appA mittamamittaM ca, duppaTThiyasupaTTio // 37 // vyAkhyA - 'Atme 'ti vyavacchedaphalatvAd vAkyasya Atmaiva nadI 'vaitaraNI' narakasambandhinI, taddhetutvAt / ata evAtmaiva kUTamiva jantuyAtanAhetutvAt zAlmalI kUTazAlmalI / tathA Atmaiva kAmadudhA dhenuriva dhenuH, iyaM ca rUDhita uktA, etadupamatvaM cAbhilaSitasvargApavargAvAptihetutayA / Atmaiva me nandanaM vanam etadaupamyaM cAsya cittaprahRttihetutayA // yathA caitadevaM tathA''ha - Atmaiva karttA duHkhAnAM sukhAnAM ceti yogaH / 'vikaritA ca' vikSepakaH Atmaiva teSAmeva, atazcAtmaiva mitramamitraM ca, kIdRk san ? duHprasthitaH - duHpravRttaH suprasthitaH - supravRttaH, etayorvizeSaNasamAsaH / evaM ca pravrajyAyAmeva suprasthitatvenA''tmano'nyeSAM ca yogakSemakaraNasamarthatvAd nAthatvamiti sUtradvayArthaH // 36-37 // punaranyathA'nAthatvamAha - imA huaNNA vi aNAhayA NivA !, tamegacitto nihuo suNehi me / niyaMThadhammaM lahiyANavI jahA, sIyaMti ege bahukAyaranarA // 38 // jo pattANa mahavayAhaM, sammaM ca no phAsayaI pamAyA / aNiggahappA ya rasesu giddhe, na mUlao chiMdai baMdhaNaM se // 39 // AuttayA jassa ya natthi kAI, iriyAe bhAsAe tahesaNAe / AyANanikkheva dugaMchaNAe, na dhIrajAyaM aNujAi maggaM // ciraM pise muMDaI bhavittA, athiravae tavaniyamehiM bhaTThe / ciraM pi appANa kilesaittA, na pArae hoi hu saMparAe // 41 // 40 // anAthanirgranthasya vaktavyatA /
Page #553
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / viMzatitamaM mhaanirgnthiiyaakhymdhyynm| anAthinirgranthasya vktvytaa| // 27 // polleva muTThI jaha se asAre, ayaMtie kUDakahAvaNe vaa| rADhAmaNI veruliyappagAse, amahagghae hoi ya jANaesu // 42 // kusIlaliMgaM iha dhAraittA, isijjhayaM jIviya vhittaa| asaMjae saMjaya lappamANe, viNighAyamAgacchaha se ciraM pi||43|| visaM pivittA jaha kAlakUDaM, haNAi satthaM jaha kuggahIyaM / eseva dhammo visaovavaNNo, haNAi veyAla ivAvivaNNo // 44 // je lakkhaNaM suviNa pauMjamANe, nimittkouuhlsNpgaaddhe| kuheDavijAsavadArajIvI, na gacchaI saraNaM tammi kAle // 45 // tamaMtameNeva use asIle, sayA duhI vippriyaasuvei| saMdhAvaI naragatirikkhajoNI, moNaM virAhettu asAhurUve // 46 // uddesiyaM kIyagaDaM niyAgaM, na muMcatI kiMci aNesaNijaM / aggI vivA sababhakkhI bhavittA, io cue gacchai kaTu pAvaM // 47 // na taM arI kaMThachettA kareti, jaM se kare appaNiyA durappA / se nAhitI macumuhaM tu patte, pacchANutAveNa dayAvihUNe // 48 // niradviyA NaggaruI u tassa, je uttimaDhe vivajAsameti / ime vi se natthi pare vi loge, duhao vi se jhijjhai tattha loe||49||
Page #554
--------------------------------------------------------------------------
________________ u0 a0 46 *CXCXCXCXCXCXXXXXXX emevahAchaMdakusIlarUve, maggaM virAhettu jiNottamANaM / kurarI vivA bhogarasANu giddhA, niraTThasogA paritAva meI // 50 // vyAkhyA - 'iyaM ca' vakSyamANA 'hu:' pUraNe, anyA'pi anAthatA nRpa ! astIti zeSaH, 'tAm' anAthatAm ekacittaH 'nibhRtaH ' sthiraH zRNu, kA punarasau ? ityAha - nirpranthadhamaM 'lahiyANa vi" tti labdhvA'pi 'yathetyupapradarzane 'sIdanti' tadanuSThAnaM prati zithilIbhavanti 'eke' kecana bahavazca te kAtaranarAzca bahukAtaranarAH, sIdantazca na AtmAnamanyAMzca rakSayituM kSamA iti, iyaM sadanalakSaNA'parA'nAthateti bhAvaH // sadanasyaivA'nekadhAsvarUpAnuvAdataH phaladarzanArthamAha - "jo pavaitta" |ityAdi sugamameva-navaram -- 'na spRzati' na sevate, 'bandhanaM' rAgadveSAtmakam // ' AyuktatA' upayuktatA 'kAcidi' ti svalpA'pi "AyANanikkheva" tti sublopAt 'AdAnanikSepayoH' upakaraNagrahaNanyAsayoH, tathA jugupsanAyAm, iha coccArAdInAM saMyamA'nupayogitayA jugupsanIyatvenaiva pariSThApanAt pariSThApanaiva jugupsanoktA / sa IdRk kim ? ityAha-na dhIrairyAtaHgato dhIrayAtastam anuyAti 'mArga' samyagdarzanAtmakaM muktipatham // tathA ca ciramapi muNDa eva-muNDana eva niHzeSAnuSThAnaparAGmukhatayA ruciryasyAsau muNDaruciH, asthiratrataH taponiyamebhyo bhraSTaH ciramapyAtmAnaM 'zayitvA' locAdinA bAdhayitvA na pArago bhavati, 'hu:' vAkyAlaGkAre, "saMparAe" tti suvyatyayAt 'samparAyasya' saMsArasya // sa caivaMvidhaH 'pollaiva' antaH suSiraiva na manAgapi nibiDA muSTiryathA asArA / "ayaMtie" tti ayantritaH kUTakArSApaNa iva, yathA hyasau na | kenacit kUTatvena niyatryate tathaiSo'pi nirguNatvAdupekSaNIya: / 'rADhAmaNiH' kAcamaNiH vaiDUryaprakAzaH amahArghako bhavati, 'huH' avadhAraNe, jJeSu // 'kuzIlaliGgaM' pArzvasthAdiveSam 'ih' asmin janmani dhArayitvA 'RSidhvajaM' municihnaM rajoharaNAdi "jIviya" tti ArSatvAt jIvikAyai 'hayitvA' idameva pradhAnamiti khyApanenopagRhya tata evA'saMyataH san " saMjaya ox ox oxoxoxox Ko anAthanirmanthasya vaktavyatA
Page #555
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarA- lappamANe" tti sopaskAratvAt saMyatam AtmAnaM lapan 'vinighAta vividhAbhighAtarUpamAgacchati, saciramapi AstA- vizatitama dhyayanasUtre malpakAlaM narakAdAviti bhAvaH // ihaiva hetumAha-viSaM 'tuH' cArthe, sa ca yokSyate, pItaM yathA kAlakUTaM "haNAI" ti: zrInemica- hanti zastraM ca yathA 'kugRhItaM' durgRhItaM "eseva" tti eSa eva viSAdivat 'dharmaH' yatidharmaH 'viSayopapannaH' zabdAdi- nthIyAkhya ndrIyA | viSayayukto hanti durgatipAtahetutvena dravyayatimiti zeSaH, vetAla iva, casya gamyamAnatvAd vetAla iva ca 'avipannaH' mdhyynm| sukhabodhA-IX aprAptavipat matrAdibhiraniyatrita ityarthaH // yo lakSaNaM svapnaM ca 'prayuJjAnaH' vyApArayan nimittaM ca-bhaumAdi kautukaM| khyA laghu- ca-apatyAdyartha snapanAdi tayoH sampragADhaH-sakto yaH saH, tathA "kuheDavija" ti kuheTakavidyAH-alIkAzcaryavidhAyi anAthivRttiH / nirgranthasya matratatrajJAnAtmikAstA eva karmabandhahetutvAd AzravadvArANi tairjIvituM zIlamasyeti kuheTavidyAzravadvArajIvI 'na gacchati' vktvytaa| na prApnoti zaraNaM 'tasmin' phalopabhogopalakSite 'kAle' samaye // amumevArtha bhAvayitumAha-"tamaMtameNeva u" tti // 271 // atimithyAtvopahatatayA 'tamastamasaiva' prakRSTAjJAnenaiva, 'tuH' pUraNe. 'saH' dravyayatiH azIlaH sadA 'duHkhI' virAdhanAjanitaduHkhenaiva, "vippariyAsuvei" tti 'viparyAsaM' tattveSu vaiparItyamapaiti, tatazca 'sandhAvati' satataM gacchati narakatiryagyonIH 'mauna' cAritraM virAdhya 'asAdhurUpaH' tattvato'yatisvabhAvaH san / anena ca virAdhanAyA anubandhavat phalamuktam / / kathaM punarmonaM virAdhya kathaM vA narakatiryaggatIH sandhAvati? ityAha-"uddesiyami"tyAdi "niyAgaM" nityapiNDam , agniriva sarvam-aprAsukamapi bhakSayatItyevaMzIlaH sarvabhakSI bhUtvA kRtvA ca pApamiti yogaH, itazyuto gacchati kugatimiti zeSaH // yatazcaivaM svaduzcaritaireva durgatiprAptiH ataH 'na' naiva 'tamiti prastAvAd anartham ariH kaNThacchettA // 271 // karoti yaM "se" tasya karotyAtmIyA 'durAtmatA' duSTAcArapravRttirUpA, na cainAmAcarannapi janturmUDhatayA vetti paraM 'saH', | durAtmatAkartA jJAsyati prakramAd durAtmatAM 'mRtyumukhaM tu' maraNasamayaM punaH prAptaH pazcAt 'anutApena' 'hA! duSTa XOXOXOXOXOXOXXX FoXXXOXOXOXCX9X0
Page #556
--------------------------------------------------------------------------
________________ anAthinirgranthasva vktvytaa| PBXeXOXOXOXOXOXOXOXOXBXX mayA'nuSThiteyam' ityevaMrUpeNa dayA-saMyamastadvihInaH san // yastu mRtyumukhaprApto'pi na tAM vetsyati tasya kA vArtA ? ityAha-nirarthikA, tuzabdasyeha sambandhAt 'nirarthikaiva' niSphalaiva nAgye-zrAmaNye rucirnAgyaruciH tasya yaH "uttimaTTi" tti suvyatyayAd apergamyamAnatvAt 'uttamArthe'pi' paryantasamayArAdhanarUpe, AstAM pUrvam, 'viparyAsaM' durAtmatAyAmapi sundarAtmatAparijJAnarUpam 'eti' gacchati, itarasya tu kathaJcit syAdapi kizcit phalamiti bhaavH|| kimevam ? ucyate| yataH "ime vi" tti 'ayamapi pratyakSo loka iti sambandhaH "se" tasya nAsti, na kevalamayameva 'paro'pi bhavAntararUpaH, | | tatrehalokAbhAvaH zarIraklezahetulocAdisevanAt, paralokAbhAvazca kugatigamanabhAvataH / tathA ca "duhato vi" ti 'dvidhApi' aihikapAratrikArthAbhAvena "se jhijjhai" tti sa aihikapAratrikArthasampattimato janAnavalokya 'dhika mAmapuNyabhAjanamubhaya| bhraSTam' iti cintayA kSIyate 'tatre'tyubhayarUpe 'loke' jagati // yaduktam-'sa jJAsyati pazcAdanutApena' iti tatra yathAsau |paritapyate tathA darzayan upasaMhAramAha-evameva' uktarUpeNaiva mahAvratAsparzanAdinA prakAreNa yathAcchandAH-svarucivira|citAcArAH kuzIlA:-kutsitazIlAstadrUpAH-tatsvabhAvAH 'kurarIva' pakSiNIva "niraTThasoya" ti nirarthaH-niHprayojanaH zoko yasyAH sA nirarthazokA paritApaM pazcAttAparUpameti / yathA caiSA''miSagRddhA pakSyantarebhyo vipatprAptau zocate, na ca |tataH kazcit pratIkAra iti, evamasAvapi bhogarasagRddha aihikA''muSmikA'pAyaprAptau; tato'sya svaparaparitrANA'samarthatvenA'nAthatvamiti bhAva iti sUtratrayodazakArthaH // etat kRtvA yat kRtyaM tadupadeSTumAha socANa mehAvi! subhAsiyaM imaM, aNusAsaNaM NANaguNovaveyaM / maggaM kusIlANa jahAya sarva, mahANiyaMThANa vae paheNaM // 51 // vyAkhyA-zrutvA he medhAvin ! suSTu-zobhanaprakAreNa bhApitaM subhASitam 'idam' anantaroktam 'anuzAsanaM' XOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOX
Page #557
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarA- IA zikSaNaM jJAnena guNena ca-prastAvAd viratirUpeNopetaM mArga kuzIlAnAM hitvA sarva mahAnirgranthAnAM "vaya" ti brajestvaM lalviMzatitama dhyayanasUtre "paheNaM" ti patheti sUtrArthaH // 51 // tataH kiM phalam ? ityAha mahAnirgazrInemicacarittamAyAraguNannie tao, aNuttaraM saMjama paaliyaannN| nthIyAkhyandrIyA nirAsave saMkhaviANa kamma, uvei ThANaM viuluttamaM dhuvaM // 52 // mdhyynm| sukhabodhA- vyAkhyA-"carittamAyAraguNanniya" tti makAro'lAkSaNikaH, cAritrAcAraH-cAritrasevanaM guNaH-jJAnarUpastAbhyAmakhyA laghu- |nvitazcAritrAcAraguNAnvitaH, 'tataH' mahAnirgranthamArgagamanAt 'anutaraM' pradhAnaM "saMjama pAliyANaM" ti 'saMyama' yathA anAthivRttiH / khyAtacAritrAtmakaM pAlayitvA nirAzravaH 'saGkhapathya' kSayaM nItvA karma upaiti sthAnam , vipulaM ca tad anantAnAmapi nirgranthasya tatrAvasthiteH uttamaM ca pradhAnatvAd vipulottamaM 'dhruvaM nityaM muktipadamityartha iti sUtrArthaH // 52 // sarvopasaMhAramAha vktvytaa| // 272 // evuggadaMte vi mahAtavodhaNe, mahAmuNI mahApaiNNe mhaayse|| mahAniyaMThijamiNaM mahAsuaM, se kAhae mahayA vitthareNaM // 53 // . vyAkhyA-'evam' uktaprakAreNa "se kAhai" ti 'saH' muniH kathayatIti sambandhaH / ugraH karmazatru prati, ugracAsau dAntazca upadAntaH, 'api:' pUraNe, 'mahApratijJaH' dRDhavratAbhyupagamaH, ata eva mahAyazAH, mahAninthebhyo hitaM mahAnirgranthIyam , 'idam' anantaroktam , zeSaM spaSTamiti sUtrArthaH / / 53 / / tatazcatuTTho aseNio rAyA, iNamudAhu kayaMjalI / aNAhataM jahAbhUyaM, suDu me uvadaMsiyaM // 54 // // 272 // tujjhaM suladdhaM khu maNussajammaM, lAbhA suladdhA ya tume mhesii!| tumbhe saNAhA ya sabaMdhavA ya, jaMbhe ThiyA maggi jiNuttamANaM // 55 //
Page #558
--------------------------------------------------------------------------
________________ anAthinimranthasya vktvytaa| taM siNAho aNAhANaM, sababhUyANa sNjyaa!|khaamemi te mahAbhAga!, icchAmi annusaasiuN||56|| pucchiUNa mae tubbhaM, jhANavigyo u jo ko| nimaMtiyA ya bhogehiM,taM savaM marisehi me // 57 // / vyAkhyA-sugamameva / navaram-tuSTazceti 'caH' punararthe bhinnakramazva, tataH zreNikaH punaridamAha-'yathAbhUtaM' | yathAvasthitam // "suladdhaM khu" tti sulabdhameva 'lAbhAH' varNarUpAdyavAptirUpAH 'yat' yasmAt "bhe" bhvntH|| "taM sI" ti pUrvArddhana punarupabRMhaNA kRtA, uttarArddhana tu kSAmaNopasannate darzite / iha tu 'te' tti tvAm, "aNusAsiu~" ti anuzAsayitumAtmAnaM bhavateti gamyate / / punaH kSAmaNAmeva vizeSata Aha-"pucchiUNe"tyAdi, iti suutrctussttyaarthH|| 54.55-56-57 // sakalAdhyayanopasaMhAramAha evaM thuNittANa sa rAyasIho, aNagArasIhaM paramAe bhttie| saoroho ya sapariyaNo ya, dhammANuratto vimaleNa ceysaa||58|| UsasiyaromakUvo, kAUNa ya payAhiNaM / abhivaMdiUNa sirasA, aiyAo nraahivo||59|| iyaro vi guNasamiddho, tiguttigutto tidaMDavirao y| vihaga iva vippamukko, viharai vasuhaM vigymoho||60|| tti bemi|| vyAkhyA-"saoroho" tti 'sAvarodhaH' saantHpurH| "vimaleNa" tti vigatamithyAtvamalena cetasA upalakSitaH / / "aiyAto" tti 'atiyAtaH' gataH svasthAnamiti gamyate // 'itaraH' muniH so'pi / zeSaM gatArthamiti sUtratrayArthaH // 58-59-60 // 'itiH' parisamAptau, bravImIti pUrvavat // // iti zrInemicandrasUrikRtAyAM uttarAdhyayanasUtralaghuTIkAyAM sukhabodhAyAM mahAnirgranthIyAkhyaM viMzatitamamadhyayanaM samAptam //
Page #559
--------------------------------------------------------------------------
________________ atha ekaviMzaM samudrapAlIyAkhyamadhyayanam / ekaviMzaM zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhAkhyA laghu samuMdrapAlIyAkhyama dhyynm| samudrapAlasya vktvytaa| XXXXXXXXXX vRttiH / vyAkhyAtaM viMzatitamamadhyayanam / adhunaikaviMzaM samudrapAlIyanAmakamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-'anantavyAkhyAtaM viMzatitamamadhya rAdhyayane'nAthatvamanekadhoktam , iha tu tadAlocanAd viviktacaryathaiva caritavyamityabhiprAyeNa saivocyate' ityanena sambandhenAyAtasyAsyA''disUtram caMpAe pAlie nAmaM, sAvae Asi vANie / mahAvIrassa bhagavao, sIse so u mahappaNo // 1 // niggaMthe pAvayaNe, sAvae se vikovie / poeNa vavaharate. pihaMDaM nagaramAgae // 2 // pihuMDe vavaharaMtassa, vANio dei dhUyaraM / taM sasattaM paigejjha, sadesamaha ptthio||3|| aha pAliyassa gharaNI, samuddammi psvii| aha dArae tahiM jAe, samuddapAli tti nAmae // 4 // khemeNa Agae caMpa, sAvae vANie gharaM / saMvaI ghare tassa, dArae se suhoie // 5 // bAvattari kalAo a, sikkhie niiikovie| jovaNeNa ya saMpanne, surUve piyadaMsaNe // 6 // tassa rUvavaiM bhajaM, piyA ANei rUviNiM / pAsAe kIlae ramme, devo doguMdago jahA // 7 // aha annayA kayAI, pAsAyAloyaNe ThiovajjhamaMDaNasobhAgaM, vajjhaM pAsai vajjhagaM // 8 // taMpAsiUNa saMviggo, samuddapAlo imaM bvii| aho! asahANa kammANaM, nijANaM pAvagaM imaM // 9 // saMbuddho so tahiM bhayavaM, paramaM sNvegmaago| Apuccha'mmApiyaro, padhae aNagAriyaM // 10 // vyAkhyA-sugamAnyeva / navaram-"sIse so u" ti ziSyaH sa punH||"niggNthe" tti nairgranthye "se vikovie"tti // 273 // // 273 //
Page #560
--------------------------------------------------------------------------
________________ samudrapAlasya vktvytaa| 'saH' pAlitaH 'vikovidaH' vizeSeNa kovidH|| "vANio dei dhUyaraM" ti tadguNAkRSTacetAH kazcit vaNigU dadAti duhitrm| "taM sasattaM paigijjha" ti tAM 'sasattvAM' sagarbhA pratigRhya // "jodhaNeNa ya saMpanne" tti yauvanena ca sampanno jAta iti gamyate // "ANei rUviNiM" ti 'Anayati' tathAvidhakulAd Agamayati rUpiNInAmikAm // vadhyamaNDanAni-raktacandanakaravIrAdIni taiH zobhA yasya sa vadhyamaNDanazobhAkastaM 'vadhyaM' vadhAI kaJcana tathAvidhAkAryakAriNaM pazyati, vadhyaM gacchati vadhyagastam , vadhyazabdena copacArAd vadhyabhUmiruktA // "imaM bavi" tti 'idaM vakSyamANamabravIt // "nijANaM" ti |'niryANam' avasAnam // evaM ca paribhAvayan sambuddhaH saH "tahiM" ti tasminneva prAsAdAvalokane / "Apuccha'mmApiyaro" tti ApRchya mAtApitarau "pacae" tti 'prAtrAjIt' pratipannavAn anagAritAmiti sUtradazakArthaH // 1-2-3-45-6-7-8-9-10 // pravrajya ca yathA'sau AtmAnamanuzAsitavAMstathA''ha jahittu saMgaM tha mahAkilesaM, mahaMtamohaM kasiNaM bhayAvahaM / pariyAyadhammaM ca'bhiroyaejjA, vayANi sIlANi parIsahe y||11|| ahiMsa saccaM ca ateNagaM ca, tatto ya baMbhaM apariggahaM ca / paDivajiyA paMca mahatvayANi, carija dhammaM jiNadesiyaM viU // 12 // savehiM bhUehiM dayANukaMpI, khaMtikkhame sNjyvNbhyaarii| sAvajjajogaM parivajayaMto, carija bhikkhU susamAhiiMdie // 13 // kAleNa kAlaM viharija rahe, balAbalaM jANiya appaNo u| sIho va saddeNa na saMtasejA, vaijoga succA na asanbhamAhu // 14 //
Page #561
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / ekaviMza smudrpaaliiyaakhymdhyynm| samudrapAlasya vktvytaa| // 274 // uvehamANo u parivaejjA, piyamappiyaM saba titikkhejaa| na saba savattha'bhiroyaejjA, na yAvi pUyaM garahaM ca saMjae // 15 // aNega chaMdA miha mANavehiM, je bhAvao saMpakarei bhikkhU / bhayabheravA tattha uiMti bhImA, divA maNussA aduvA tiricchA // 16 // parIsahA duvisahA aNege, sIyaMti jatthA bahukAyarA nraa| se tattha patte na vaheja bhikkhU, saMgAmasIse iva NAgarAyA // 17 // sIosiNA daMsamasA ya phAsA, AyaMkA vivihA phusaMti dehaM / akukuo tatthaDahiyAsaejA, rayAI kheveja puraakddaaii||18|| pahAya rAgaM ca taheva dosaM, mohaM ca bhikkhU sayayaM viyakkhaNo / meru va vAeNa akaMpamANo, parIsahe Ayagutte sahejA // 19 // aNuNNae nAvaNae mahesI, na yAvi pUyaM garahaM ca sNje| se ujubhAvaM paDivaja saMjae, nivANamaggaM virae uvei // 20 // araharaisahe pahINasaMthave, virae Ayahie pahANavaM / paramaTThapaehiM ciTThaI, chinnasoe amame akiMcaNe // 21 // vivittalayaNAI bhaena tAI, nirovalevAiM asaMthaDAI / isIhi ciNNAI mahAyaMsehi, kAraNa phAseja parIsahAI // 22 // // 274 //
Page #562
--------------------------------------------------------------------------
________________ samudrapAlasya vktvytaa| sa nANa-nANovagae mahesI, aNuttaraM caritraM dhammasaMcayaM / aNuttarenANadhare jasaMsI, obhAsaI sUrie vaMtalikkhe // 23 // vyAkhyA-hitvA' tyaktvA "saMgaM tha" ti 'saGga svajanAdisambandhaM 'thaH' pUraNe nipAtaH, 'mahAlezaM' mahAduHkhaM "mahaMtamoha" ti mahAmohaM kRtsnaM samastaM, mahAklezarUpatvAdeva vive kinAM bhayAvaham , paryAyaH-prakramAt pravrajyAparyAyastatra dharmaH paryAyadharmastaM, 'caH' pUraNe, abhirocayed bhavAna he Atman ! iti prkrmH| paryAyadharmameva vizeSata Aha'bratAni' mahAvratAni, 'zIlAni' uttaraguNarUpANi 'parISahAni'ti bhImanyAyena parISahasahanAni ca // etadabhirucya anantaraM |ca yat kRtyaM tadAha-ahiMsA satyamastainyakaM ca tatazca 'brahma' brahmacaryam aparigrahaM ca pratipadya evaM paJca mahAvratAnyetAni 'caret' seveta, nA'GgIkRtyaiva tiSThediti bhAvaH, 'dharma' zruta-cAritrarUpaM jinadezitaM "viu" tti vidvAn / "sabehiM bhUehiM" ti | sarveSu bhUteSu dayayA-rakSaNarUpayA anukampanazIlo dayAnukampI, kSAntyA na tvazaktyA kSamate-pratyanIkodIritadurvacanAdikaM sahata iti kSAntikSamaH, saMyatate iti saMyataH sa cAsau brahmacArI ca saMyatabrahmacArI, pUrvatra brahmapratipattyA gatatve'pi brahmacArItyabhidhAnaM brahmacaryasya duranucaratvakhyApanArtham // 'kAlena' pAdonapauruSyAdinA 'kAlamiti kAlocitaM pratyupekSaNAdikRtyaM kurvanniti zeSaH viharet 'rASTra maNDale 'balAbalaM' sahiSNutvA'sahiSNutvalakSaNaM jJAtvA, Atmano yathA yathA saMyamayogahAnirna jAyate tathA tathetyabhiprAyaH / anyacca siMha iva 'zabdena' prastAvAd bhayotpAdakena 'na satrasyet' naiva | sattvAt caledu bhavAniti sarvatra gamyate, ata eva ca 'vAgyogam' arthAd duHkhotpAdakaM zrutvA na naiva asabhyaM "Ahu" tti ArpatvAd brUyAt // tarhi kiM kuryAt ? ityAha-'upekSamANaH' tamavadhIrayan parivrajet , tathA priyamapriyaM "saba" tti sarva 'titikSeta' saheta / kiJca na "saba" tti 'sarva' vastu sarvatra sthAne abhirocayed, yathAdRSTA'bhilASuko mA bhUditi
Page #563
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekaviMzaM smudrpaaliiyaakhymdhyynm| Fol samudrapAlasya vktvytaa| zrIuttarA |bhaavH| na cA'pi pUjAM gahAM ca abhirocayediti sambandhaH / gardA cAtra paraparivAdarUpA // nanu bhikSorapi kimnythaabhaavH| dhyayanamasambhavati ? yenetthamitthaM cA''tmAnuzAsanamasau kRtavAnityAha-"aNega" tti aneke 'chandAH' abhiprAyAH sambhavantIti zrInemica gamyate, 'iha' jagati "mANavehi" tti mAnaveSu 'ye' iti yAn chandAn 'bhAvataH' tattvavRttyA 'samprakaroti' saMvidhatte ndrIyA | "bhikkhu" tti apergamyamAnatvAd 'bhikSurapi' anagAro'pi san , ata itthamitthaM cA''tmAnuzAsanamiti bhAvaH, aparaM ca sukhabodhA 'bhayabhairavAH' bhayotpAdakatvena bhISaNAH 'to'ti vratapatipattau "uiMti" tti udyanti, bhayabhairavA ityanenA'pi gate 'bhImAH khyA laghu iti punarabhidhAnam atiraudratAkhyApanAyoktam / divyA mAnuSyakA athavA tairazcA upasargA iti gamyate // tathA parISahA vRttiH / durviSahA aneke udyantIti sambandhaH / 'sIdanti' saMyama prati zithilIbhavanti "jattha" tti 'yatra' yeSu upasargeSu parIpaheSu ca satsu bahukAtarA narAH, 'se' ityatha 'tatra' teSu prAptaH 'na vyatheta' na sattvAt calet bhikSuH saGgrAmazIrSa iva naag||275|| raajH|| zItoSNe daMzamazakAH, cazabda uttaratra yokSyate, 'sparzAH' tRNasparzAdayaH AtaGkAzca vividhAH 'spRzanti' upatApayanti dehaM bhavata iti gamyate, "akukkuu' tti ArSatvAt kutsitaM kUjati kukUjo na tathA akukUjaH 'tatra' zItAdisparzane adhisaheta / anena cAnantarasUtrokta evArtho vispaSTatArthamanvayenoktaH / evaMvidhazca 'rajAMsi' jIvamAlinyahetutayA karmANi "khaveja" ti kSapayet purAkRtAni / "pahAye"tyAdi spaSTam / navaram-"Ayagutte" tti guptAtmA "saheja" tti saheta parISahAniti gamyate / anena parISahasahanopAya uktaH // kiJca-anunnato nA'vanato maharSiH, na cA'pi pUjAM gahAM ca pratIti zeSaH, "saMjae" tti 'saJjet' saGga kuryAt , 'se' iti sa evAtmAnuzAsakaH 'RjubhAvam' ArjavaM pratipadya saMyato nirvANamArga virataH san 'upaiti' vizeSeNa prApnoti, tatkAlApekSayA ca varttamAnanirdeza iti / tataH sa tadA kIdRzaH kiM karoti ? ityAha-aratiratI saMyamA'saMyamaviSaye sahate-tAbhyAM na bAdhyata iti aratiratisahaH, XXXXXXXOXOXO // 275 //
Page #564
--------------------------------------------------------------------------
________________ samudrapAlasya vktvytaa| "pahINasaMthave"tti saMstavAhINaH, saMstavazca pUrvapazcAtsaMstavarUpaH, virata AtmahitaH, pradhAnaH-sarvasaMyamo muktihetutvAt sa yasyA'styasau pradhAnavAn , paramo'rthaH paramArthaH-mokSastasya padAni-samyagdarzanAdIni teSu tiSThati chinnazokaH amamaH akiJcanaH / iha ca saMyamasthAnAnAM bAhulyAt tadabhidhAyinAM padAnAM punaH punarvacane'pi na paunaruktyam ||'viviktlynaani' khyAdivirahitopAzrayAH "bhaeja" tti bhajati trAyI 'nirupalepAni tadarthaM nopaliptAni 'asaMmRtAni' bIjAdibhiravyAptAni, ata eva RSibhiH 'cIrNAni sevitAni mahAyazobhiH, kAyena "phAseja" tti suvyatyayAt 'spRzati' sahate parISahAn // tataH kIdRgabhUd ? ityAha-'saH' samudrapAlanAmA munirjJAnaM-zrutajJAnaM tena jJAnam-avagamaH prakramAd yathAvat kriyAkalApasya tena upagataH-yukto jJAnajJAnopagato maharSiranuttaraM caritvA 'dharmasaJcayaM kSAntyAdidharmasamUha "aNuttarenANadhare" tti ekArasyA'lAkSaNikatvAd anuttaraM jJAnaM-kevalAkhyaM taddharo yazasvI 'avabhAsate' prakAzate sUryavad antarikSe iti sUtratrayodazakArthaH / / 11-12-13-14-15-16-17-18-19-20-21-22-23 // adhyayanArthamupasaMharaMstasyaiva phalamAha duvihaM khaveUNa ya puNNapAvaM, niraMgaNe savao vippmukke| tarittA samudaM va mahAbhavoghaM, samuddapAle apuNAgamaM gae // 24 // tti bemi // * dvividha' ghAtikarma-bhavopagrAhibhedena dvibhedaM 'puNyapApaM' zubhA'zubhaprakRtirUpam arthAt karma 'niraGganaH' prastAvAt - saMyama prati nizcalaH zailezyavasthAprApta ityarthaH, ata eva 'sarvataH' iti bAhyAdAntarAcca prakramAdabhiSvaGgahetorvipramuktaH tIvA samudramiva 'mahAbhavaugha' bRhajjanmasantAnaM samudrapAlaH apunarAgamAM gatiM gata iti sUtrArthaH // 24 // 'itiH' parisamAptau, bravImIti pUrvavat // // iti zrInemicandrasUriviracitAyAM uttarAdhyayanasUtralaghuTIkAyAM sukhabodhAyAM samudrapAlIyAkhyamekaviMzamadhyayanaM samAptam // *OXOXOXOXOXOXOXXXXOXON
Page #565
--------------------------------------------------------------------------
________________ atha dvAviMzaM rathanemIyAkhyamadhyayanam / dvAviMza 2000000000 zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / rthnemiiyaakhymdhyynm| ariSTanemicaritram / // 276 // vyAkhyAtamekaviMzamadhyayanam , adhunA rathanemIyaM dvAviMzamArabhyate / asya cAyamabhisambandha:-'anantarAdhyayane viviktacaryA uktA, sA ca caraNe dhRtimataiva zakyate kartum , atazcaraNe kathaJcidutpannavizrotasikenA'pi dhRtirAdheyA rathanemivat' ityanena sambandhenAyAtasyAsyA''disUtramsoriyapurammi nayare, Asi rAyA mhiddddie| vasudeve tti nAmeNaM, rAyalakkhaNasaMjue // 1 // tassa bhajA duve Asi, rohiNI devakI thaa| tAsiM doNhaM pi do puttA, ihA rAma-kesavA // 2 // soriyapurammi nayare, rAyA Asi mahihie / samuddavijae nAmaM, rAyalakkhaNasaMjue // 3 // tassa bhajA sivA nAma, tIse putte mahAyase / bhagavaM arihanemi tti, loganAhe damIsare // 4 // soriTTaneminAmo u, lkkhnnssrsNjuo| asahassalakkhaNadharo, goyamo kAlagacchavI // 5 // vajarisahasaMghayaNo, samacauraMso jhsodro| tassa rAImaI kaNNaM, bhajja jAyai kesavo // 6 // aha sA rAyavarakaNNA, susIlA caarupehinnii| savalakkhaNasaMpunnA, vijusoAmaNippahA // 7 // ahAha jaNao tIse, vAsudevaM mahiDDiyaM / ihAgacchau kamAro, jA se kaNNaM dalAmi // 8 // sabosahIhiM pahavio, kykouymNglo| divajuyalaparihio, AharaNehiM vibhUsio // 9 // mattaM ca gaMdhahatthi, vAsudevassa jeTTagaM / ArUDho sohae ahiyaM, sire cUDAmaNI jahA // 10 // // 276 //
Page #566
--------------------------------------------------------------------------
________________ ariSTanemicaritram / aha UsieNa chatteNa, cAmarAhi ya sohio| dasAracakkeNa ya so, sabao privaario||11|| cauraMgiNIe seNAe, raiyAe jahakkama / tuDiyANa sanniNAeNaM, diveNaM gayaNaM phuse // 12 // eyArisIe iDDIe, juIe uttimAe ya / niyagAo bhavaNAo, nijAo vaNhipuMgavo // 13 // aha so tattha nijato, dissa pANe bhydue| vADehiM paMjarehiM ca, sanniruddhe sudukkhie // 14 // jIviyaMtaM tu saMpatte, maMsahA bhkkhiybe| pAsittA se mahApaNNe, sArahiM iNamanavI // 15 // kassa aTTA ime pANA, ee sabe suhesiNo / vADehiM paMjarehiM ca, sanniruddhA ya acchahiM? // 16 // __ vyAkhyA-sugamameva / navaram-rAjalakSaNAni cakrasvastikAdIni / punaH sauryapurAbhidhAnaM ca sUtre samadravijaya-vasudevayorekatrAvasthitidarzanArtham / 'samudravijayasUnuH ariSTanemiriti ca zrute anena bhagavatA kasmin bhave tIrthakaranAmakarma nibaddham ? iti vineyakautukApanodAya taccaritaM lezato likhyate egammi sanivese gAmAhivassa suto Asi dhaNanAmo kulputto| mAuladuhiyA dhaNavaI tassa bhAriyA / annayA tAI gimhayAle majjhaNhe gayAiM paoyaNavaseNamarannaM / diTTho ya tattha paMthaparibbhaTTho taNhAchahAparissamAiregeNa nimIliyaloyaNo kicchapANo bhUmitalamaigato kisasarIro ego muNI / taM ca daRsNa 'aho! mahAtavassI esa koi imamavatthaM patto' tti saMjAyabhattikaruNehiM sitto jaleNa, vIito celaMcaleNa, saMvAhiyANi ya dhaNeNa aMgAI / jAto samAsattho nIto saggAmaM, paDiyario ya pacchA''hArAIhiM / muNiNA vi dinno uciovaeso, jahA-iha duhapaure saMsAre paralogahiyaM avassaM jANaeNa kAyavaM, tA tumhe vi tAva maMsa-majja-pAraddhimAINaM kareha nivittiM jai sakeha pAleu, jato bahudosANi eyANi, tahAhi-"paciMdiyavahabhUyaM, maMsaM duggaMdhamasui bIbhatthaM / rakkhaparituliyabhakkhaga-mAmayajaNayaM u0a047
Page #567
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAviMza -zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / rathanemIyAkhyamadhyayanam / ariSTanemicaritram / | kugaimUlaM // 1 // thaa-gurumoh-klh-nidaa-prihv-uvhaas-ros-myheuu| majaM doggaimUlaM, hiri-siri-mai-dhammanAsakaraM // 2 // avi ya-maje mahummi maMse ya, navaNIyammi cautthae / uppajjati asaMkhA, tavaNNA tattha jaMtuNo // 3 // tahA-saparovaghAyajaNayA, iheva taha narayatiriyagaimUlaM / duhamAraNasayaheU, pAraddhI veravuTTikarA // 4 // " imaM ca soUNa saMviggehiM tehiM bhaNiyaM-bhayavaM ! dehi amha appaNayaM dhammaM gihatthAvatthociyaM / teNAvi 'so dhammo jattha dayA, dasaTThadosA na jassa so devo| so hu gurU jo NANI, aarNbhprigghovrto||1||' iccAi savittharaM kahiUNa dinno sammattamUlo |ya sAvayadhammo / parituTThAI tAI aNusAsiyAI muNiNA, jahA-"tattha ghasejjA saDo, jaIhiM saha jattha hoi saMjogo / jattha ya ceiyabhavaNaM, anne vi ya jattha sAhammI // 1 // devagurUNa tisaMjha, kareja taha paramavaMdaNaM vihiNA / taha puSphavatthamAIhiM pUyaNaM sabakAlaM pi // 2 // annaM ca-appubanANagahaNaM, paJcakkhANaM sudhammasavaNaM ca / kujA sai jahasAtta, tavasajjhAyAI jogaM ca // 3 // annaM ca-bhoyaNasamae sayaNe, vibohaNe pasavaNe bhae vasaNe / paMcanamokAra khalu, sumarejjA sabakajesu // 4 // " evamAidhamme thirIkAUNa tAI ApucchiUNa ya gato ahAvihAraM sAhU / tAI vi kuNaMti sAhUvaiTThamaNuTThANaM, baddhaM ca tehiM tavassivacchallapaccayaM suhANubaMdhi mahaMtaM punnaM / avi ya-"veyAvaccaM kIrai, samaNANa suvihiyANa jaM kiMci / pAraMpareNa jAyai, mokkhasuhapasAhagaM taM pi // 1 // " paDivanno ya tehiM kAleNa jaidhammo / kAlaM kAUNa sohamme sAmANito jAto dhaNo, iyarA vi jAto tasseva mitto / tattha divaM surasuhamaNubhaviuM cuto saMto dhaNo uvavanno veyaDhe sUrateyarAiNo putto cittagainAmA vijaahrraayaa| dhaNavaI vi sararAyakannagA hoUNa jAyA tasseva bhAriyA rayaNavaI nAma / AseviyamuNidhammo mAhiMde dhaNo sAmANito, iyarA ya tammitto jaato| tato cuto dhaNo avarAjito nAma rAyA jAto, sA vi piimaI tassa pattI / kAUNa samaNadhammaM gayAI AraNake kappe / dhaNo sAmANito XXXOXOXOXOXOXOXox // 277 // // 277 //
Page #568
--------------------------------------------------------------------------
________________ XXX ariSTanemicaritram / jAo, iyarA vi tmmitto| tato cuo dhaNo saMkharAyA jAto, sA vi jasamaI tasseva kaMtA / tattha saMkho paDivanamuNidhammo arahaMtavacchallAiheUhiM nibaddhatitthayaranAmo uvavanno avarAiyavimANe / jasamaI vi sAhudhammapahAveNa tatthevovavaNNA / tato caviUNa dhaNo soriyapure nayare dasaNhaM dasArANaM jeTThassa samUhavijayassa rAiNo sivAdevIe bhAriyAe kucchisi codasamahAsumiNasUito kattiyakiNhabArasIe uvavanno puttattAe / uciyasamaeNa ya sAvaNasuddhapaMcamIe pasUyA sivAdevI dArayaM / disAkumArikayajAyakammasurAsuravihiyajammAbhiseyANaMtaraM kayaM rAiNA vaddhAvaNayaM / | diTTho riTTharayaNamato nemI sumiNe gabbhagae imammi sivAe tti 'ariTTanemi' tti kayaM piuNA nAma / jAto atttthvriso| | etthaMtare ya hariNA kaMse viNivAie jIvajasAvayaNeNa jAyavANamuvari Asurutto jarAsaMdho mhaaraayaa| tayAsaMkAe gayA pacchimasamudaM te jaayvaa| tattha kesavArAhiyavesamaNakayAe sabakaMcaNamayAe bArasajoyaNAyAmAe navajoyaNavittharAe |bAravaIe suheNa ciTThati / kAleNa ya nihayajarAsaMdhA rAma-kesavA bharahaddhAhivaiNo rAyA jAyA / aridunemI ya bhayavaM jovaNamaNupatto visayaparammuho visiTThakIlAhiM kIlaMto sabajAyavapio hiMDai jahicchAe / annayA samANavaya-vesA-ssyArehiM nivakumArehiM saha ramaMto gato hariNo AuhasAlAe, divAI devayAhiTThiyAI aNegAI aauhaaii| tato divaM kAlavaDhe geNhato pAesu nivaDiUNa bhaNito AuhapAleNa-kumAra ! kimaNeNa sayaMbhuramaNabAhataraNavinbhameNa asakkANuTThANeNaM?, na khalu mahumahaNaM vajjiya sadevamaNuyAsure vi loe imaM AroviuM koi satto / tato IsihasaMteNa tamavagaNiUNaM |AroviyaM lIlAe, apphAliyA jIvA / tIe raveNa ya kaMpiyA meiNI, tharahariumAraddhA giriNo, uttaTThahiyayA ito tato palAyaMti jala-thala-khahacAriNo jaMtugaNA / tato aJcatavimhiyANA''rakkhiyanarANaM mottUNa kAlavaDhaM puNaruttaM vAraMtANa vi gahito paMcayaNNo saMkho, AUrito ya kougeNa / tassa saddeNa bahiriyaM savaM pi bhuyaNaM, AkaMpiyaM sadevamaNuyAsuraM pi
Page #569
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAviMza rathanemIyAkhyamadhyayanam / ariSTanemicaritram / zrIuttarA- jaya, visesato sA nayarI / tato 'kimesa palayakAlasanniho saMkhoho ? tti vigappaMtassa hariNo niveito AuhapAlehiM dhyayanasUtre KjahaTThito viyro| vimhito hrii| tato muNiyakumArasAmattheNa bhaNito baladevo hariNA-asserisaM bAlassa vi sAmatthaM zrInemica- nemiNo so vaDUto rajaM harissai, to puNo balaM parikkhiya rajjarakkhaNovAyaM ciMtemo / baladeveNa bhaNiyaM-alameyAe ndrIyA saMkahAe tti, 'jahaciMtiyadiNNaphalo, eso paNaINa kapparukkho cha / so kaha nariMda! rajaM, ghecchai kumaro tumaahiNto?||1||' sukhabodhA- jeNa puvaM kevaliniddiTTho uppaNNo esa bAvIsaimo nemititthayaro, tumaM puNa bharahaddhasAmI navamavAsudevo, tA esa khyA laghu bhayavaM akayarajjo paricattasayalasAvajajogo pavajaM kAhiti / aNudiyaha pi rajaharaNasaMkAe vArijaMteNAvi hariNA vRttiH / ujjANamuvagato bhaNito nemI-kumAra ! niyaniyabalaparikkhaNanimittaM bAhujuddheNa jujjhAmo / nemiNA bhaNiyaM-kimaNeNa buhajaNaNiMdaNijjeNa iyarajaNabahumaeNaM bAhujujjhavavasAeNaM ?, viusajaNapasaMsaNijeNaM vAyAjujjheNa jujjhAmo, aNNaM ca // 278 // mae DaharaeNa tujjhAbhibhUyassa mahato ayaso / hariNA palattaM-kelIe jujhatANa keriso ayaso ? / tato pasAriyA vAmA bAhulayA nemiNA-eyAe nAmiyAe vijito mi tti / avi ya-'uvahAsaM khalu jamhA, jujhaM goviMda! teNa bAhAe / vAliyamittAe ciya, vijito haM natthi saMdeho // 1 // aMdoliyA vi dUraM, niyasAmattheNa viNhuNA bAhA / thevaM pi sA na caliyA, maNaM va mayaNassa bANehiM // 2 // " evaM ca viniyattarajaharaNasaMkassa dasAracakkaparivuDassa hariNo samaikaMto koi kAlo / annayA saMpattajovaNaM visayasuhanippivAsaM nemi nieUNa bhaNito samuddavijayAiNA dusAracakkeNa kesavo-tahA uvayarasu kumAraM jahA jhatti payaTTae visaesu / teNa vi ya bhaNiyAto ruppiNi-saccabhAmApamuhAto | niyayabhAriyAo / tAhiM vi jahAvasaraM sapaNayaM bhaNito eso kumAro-savvatihuyaNAikaMtaM tuha rUvaM, niruvamasohaggAiguNovaveyaM nirAmayaM deha, surasuMdarINa vi ummAyajaNaNaM tAruNNaM, tA aNurUvadArasaMgaheNa karesu saphalaM dullahalaMbha maNuya OXXXXXXXXX63-6-0XE // 278 //
Page #570
--------------------------------------------------------------------------
________________ ariSTanemicaritram / saNaM / tato hasiUNa bhaNiyaM neminAheNa-muddhAto! asuirUvANaM bahudosAlayANaM tucchasuhanibaMdhaNANaM athirasaMgamANaM ramaNINaM saMgeNa na hoi saphalaM narattaNaM, avi ya egaMtasuddhAe nikalaMkAe niruvamasuhAe sAsayasaMjogAe siddhivahUe cevo|vajaNeNa tassa saphalattaM / jato- "mANusattAisAmaggI, tucchabhogANa kAraNe / koDiM varADiyAe ba, hAriti abuhA jaNA // 1 // " ahaM siddhinimittameva jaissaM / sAhito tAhiM kumArAbhippAto hariNo / tao teNa sayaM ciya bhaNito nemI-kumAra ! usabhAiNo vi titthayarA kAUNa dArasaMgahaM jaNiUNa taNae pUriUNa paNaijaNamaNorahe pacchimavayammi pavaiyA tahA vi saMpattA mokkhaM, to esa paramattho-dArasaMgaheNa pUresu dasAracakkassa mnnorhe| tato nibaMdha nAUNa bhAvipariNAmaM ca viyANaMteNa paDivannaM harivayaNaM nemiNA / kahiyaM ca taM dasAracakkassa hariNA / teNa vi saMjAyaharisAiregeNa bhaNito harI-varesu kumArANurUvaM rAyakumAriyaM / diTThA gavasaMteNa uggaseNarAyaduhiyA rAyamaI knngaa| |sA puNa dhaNavaijIvo aparAjiyavimANAto caviUNa ya ttthovvnnaa| tato 'sA cevANurUva' tti mangito uggaseNo / teNa vi sahariseNa 'maNorahAiritto esa aNuggaho' tti bhaNiUNa dinA / tato kArAviyaM dosu vi kulesu vaddhAvaNayaM / annadiyahammi kArAvito vArejjamahUsavo / tao nibattiesu tayaNurUvesu bhattavatthAlaMkArAIsu karaNijjesu paramANadeNa patto vArijiyavAsaro / jahAvihiM pauMkhiyA rAyamaI, kayA savAlaMkArasArA / kumAro vi pasAhito diva. ramaNIhiM samArUDho mattavAraNaM / samAgayA dasArA saha baladeva-vAsudevehiM / samAhayAI tUrAI, UsiyaM siyAyavattaM, | AUriyA jamalasaMkhA, pagAiyAiM maMgalAI, jayajayAviyaM mAgahehiM / tato thubaMto naradevasaMgheNa ahilasijaMto suranararamaNIhiM pecchijjato sabaloeNaM mahAvicchaDeNa patto vivAhamaMDavAsannaM / rAyamaI vi nemikumAraM dahaNa ANaMdaparabasA saMjAyA / avi ya-kA hai ? kimettha vaTTA ?, kattha va ciTThAmi ? ko imo kAlo ? / jiNadasaNutthapaharisa-hariyamaNA
Page #571
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghu dvAvizaM rthnemiiyaakhymdhyynm| ariSTanemicaritram / vRttiH / // 279 // veyai na ki pi // 1 // etyaMtare kaluNarAve soUNa jANateNa vi neminAheNa pucchito sArahI-bho! kANa puNa maraNabhIruyANaM ca esa kaluNo saho ? / teNa kahiyaM-deva ! ee hariNAiNo sattA tujjha vArejayaparamANaMde vAvAiya logo bhoyAvijissai / tato tassA''haraNANi paNAmiUNa bhaNiyA logA nemiNA-'bho! bho! keriso paramANaMdo jammi niravarAhANa dINANa bhIyANa eyANa baho kIrai ?, tA kiM imiNA saMsAraparibhamaNaheuNA vArijaeNaM ?' ti bhaNiUNa vAlAvio karI / sArahiNA vi bhayavao ahippAyaM nAUNa moiyA te sattA / nemiM ca valaMtaM virattacittaM pecchiya ayaMDavajapahAratADiya va mucchAvaseNa nivaDiyA dharaNIe raaymii| sasaMbhameNa ya sahIyaNeNa sittA sIyalajaleNa, vIitA tAlaviMTeNa, laddhaceyaNA pabhaNiuM payattA-aho! me mUDhayA jamappANamayANiUNa aJcaMtadullabhe bhuvaNanAhe aNurAyaM kuNatIe lahuIkato appA, kiM kayAi kAyakaMThiyA paramamottiyahArasaMga pAvai / garuyANurAeNa ya jiNamuddisiuM vilavai-'dhI me sukuluppattI, dhI rUvaM jovaNaM ca me nAha ! / dhI me kalAkusalayA, paDivajiya jaM tume cattA // 1 // nIharai jIviyaM piva, aMgAI va nAha ! maha vilijati / phuDai bahiyayameyaM, sahasujjhaNadukkhasaMtaviyaM // 2 // hAro khArasariccho, jala-caMdaNa-caMdimA vi tAviti / tuha virahe maha sAmiya!, jalai va samaMtato bhuvaNaM // 3 // kiM saMjAyA cakkhU ? uiyaM kiM majjha asuhayaM kammaM ? / kiM kiM pi suyaM diTuM, va vippiyaM ? jaM mamaM cayasi // 4 // dihi pi desu sAmiya!, AlavaNaM pi hu karesu khaNamekaM / mA me pemmaparAe, bhavAhi egaMtaniravekkho // 5 // ahavA siddhivahukkaMThiyassa tuha amarasuMdarIto vi / na haraMti nAha ! hiyayaM, mANusamettehi kA gaNaNA? // 6 // ' evaM ca mahAsoyabharotthayA vilavaMtI 'piyasahito! alaMghaNijjo divapariNAmo, tA avalaMbesa dhIrayaM, alamettha vilavieNaM, sattapahANAto hoMti rAyadhUyAo' tti bhaNiUNa saMThaviyA sA sahiyaNeNa / bhaNiyaM ca tIe--piyasahIto! ajaM ceva me sumiNae Agato erAvaNArUDho // 279 //
Page #572
--------------------------------------------------------------------------
________________ bahudevadANavaparikhuDo duvAradese ego divapuriso, takkhaNaM ca niyattiya so samArUDho suraselaM, nisanno sIhAsaNe, aNege |All ariSTanemisamAgayA jaMtuNo, ahaM pi tattheva gayA, so cauro cauro sArIramANasaduhapaNAsagANi kappapAyavaphalANi tesiM dito caritram / / mae bhaNio-bhayavaM! mama vi desu imANi, dinANi ya teNa, tayaNaMtaraM ca paDibuddhA ahaM / sahIhiM bhaNiyaM-piyasahi ! muhakaDuo vi te esa sumiNato jhatti pariNAmasuMdaro hohi tti / ito tatto niyatto neminaaho| caliyAsa hiM paDibohio 'bhayavaM! sabajagajjIvahiyaM titthaM pavattehi' tti bhaNaMtehiM logaMtiyadevehiM gato jaNaNi-jaNayasayAse,X viraiyakarakamalamauleNa ya bhaNiyaM-ammo ! virattaM me bhavacAragAo cittaM, taM icchAmi ahaM tumbhehiM aNuNNAto pavaiuM / imaM ca soUNa soyasaMghaTTaniruddhahiyayA kaMpirasarIrA cuNNiyavalayA nivaDiyA mahIyale / miliyaM tattha dasAracakkaM / jalAbhiseyAiNA laddhasannA imaM bhaNiumADhattA-kIsa jAya ! pasaraMtamaNorahavalliummUlaNeNa soyasAyare khivesi amhe ?, kIsa vA paDivannapatthaNAbhaMgeNa jaNesi maNasaMtAvAiregaM dasAracakassa ?, annaM ca-jAya ! evaM kIramANe sayaMmaggiyarAyamaikannago harI kahaM dAvissai uggaseNarAyassa muhaM ? kahaM vA bhavissai jIvaMtamayagA varAI rAyamaI ?, tA amhovaroheNa ceva tIe karesu pANiggahaNaM, pariNayavato ya kAhisi pavajaM / tato bhaNiyaM bhayavayAammo! mA karesu maNasaMtAvaM, paribhAvesu aNiccattaM sababhAvANaM, ciMtesu vivAgadAruNataM atittijaNagattaM ca visayANaM, tahA-athirattaNaM jovaNassa, caMcalattaM ca riddhINaM, saMjhAsamayasamAgamekataruvAsisauNANaM va thovasaMjogattaM piyaputtAibaMdhujaNANaM, ayaMDapahArittaNaM majussa, jammajarAmaraNarogAidukkhapaurattaM ca saMsArassa Aloesu, tA aNujANasu maM imAto bhavapalIvaNAo nIharaMtaM / etthaMtare dusAracakkeNa viraiyakaraMjaliNA bhaNito nemI-kumAra! tae saMpaI ceva paricattassa jAyavavaggassa atthamai ba jiyaloo, tA paDicchAhi tAva kaMci kAlaM / tato uvaroha sIlayAe saMvaccha
Page #573
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAviMzaM zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / // 28 // riyamahAdANanimittaM ca paDivannaM saMvaccharamettamavatthANaM / bhayavayA tappamitiM ca ADhataM kimicchiyaM mahAdANaM / jaMbhagA ya devA bhayavato bhavaNe hiraNNadhannavatthAivAsaM vaasiumaaddhttaa| paDipuNNe ya saMvacchare ApucchiUNa ammApiyaro rathanemIsAvaNasuddhachaTThIe sadevamaNuyAe parisAe parivuDo niggaMtUNa nayarIe sahasaMbavaNe ujANe tinni vAsasayAI agAravA yAkhyamasamAvasittA chaTeNaM bhatteNaM purisasahasseNa saddhiM nikkhaMto viharai tvsNjmrto| io ya bhayavato bhAyA rahanemI dhyayanam / aNurAyaparo rAyamaI uvayarai, bhaNiyA ya teNa-suyaNu! mA kareha visAyaM, tuma sohamganihiM ko ko na patthei ?, bhayavaM puNa vIyarAgo na karei visayANubaMdha, to paDivajasu mamaM, tuhANAkArI savvakAlamahaM / tIe bhaNiyaM-jai vi ahaM nemi-lal ariSTanemi caritram / nAheNaM cattA tahA vi tamahaM na pariccaemi jeNa bhayavao ceva sissiNI bhavissAmi, tA ujjhasu tumameyamatthANubaMdhaM / tato Thito kai vi diNe so avaherIe / puNo vi annammi diNe ptthiyaa| tato tIe tappaDibohaNatthaM tappaJcakkhameva pAUNa khIraM mayaNaphalapANeNa vamiUNa sovaNNiyakaccole samuvaNIya rahanemiNo, bhaNito ya-piyasu imaM / teNa bhaNiyaMkahaM vaMtaM piyAmi ? / tIe bhaNiyaM-kimeyaM jANase tumaM? / teNa bhaNiyaM-bAlo vi evaM viyANai / tIe bhaNiyaM-jai evaM tA kIsa maM neminAheNa vaMtamApiumicchasi ? / imaM bhaNio so uvarato tadajjhavasANAto / sA vi dikkhAbhimuhI tavovahANehiM sosaMtI ciTThai sarIrayaM / etthaMtare cauppannaM diNAI annattha viharittA Agato revayagirisahasaMbavaNe dikkhAThANe ujjANe bhayavaM / uppannaM tattha suhajhavasANassa AsoyaamAvasAe aTThamabhattate kevalaM nANaM / kayaM devehiM samosaraNaM / avi ya-vaMtarasurA kuNaMti u, vAodayarayaNabhUminibattiM / paNavannabiMTasaMThiya-kusumANaM payaraNaM ceva // 1 // // 280 // ambhitaramajjhabahi, vimANa-joi-bhavaNAhivakayAto / pAyArA tinni bhave, rayaNe kaNage ya rayae ya // 2 // maNirayaNahemamaiyA, kavisIsA savarayaNiyA dArA / maNikaNagarayaNacittA, ya toraNA dhayavaDAinnA // 3 // majjhe asogarukkho, tadaho XOXOXOXXX
Page #574
--------------------------------------------------------------------------
________________ ariSTanemicaritram / XOXOXOXOXOX8XOXOXOXOXXX | pIDhaM ca tattha surachaMdo / tassaMto sIhAsaNa-muvari chattAichattaM ca // 4 // jakkhakaratthe pAse, sucAmare paumasaMThiyaM cakaM / / paDirUvaparamatoraNa-mAI ya kareMti vaMtariyA // 5 // sAhAraNaosaraNe, evaM jatthiDimaM tu osaraI / ekko ciya taM savaM, | karei bhayaNA u iyaresiM // 6 // nivatte ya tammi puvadAreNa dohiM paumehiM pAe ThavaMto sattahiM ya aNugammamANo paviTTho X bhayavaM ceiyarukkhaM payakkhiNIkAUNa titthapaNAmaM ca kAUga uvaviTTho puvAbhimuho siMhAsaNe jAto cumuho| miliyA | caucihA vi sursNghaa| samAgayA samuddavijaya-kesavAijAyavagaNA / parituTThamaNA ya rAyamaI vi pattA samosaraNaM / tattha bhayavaMta keI vaMdati, keI thuNaMti, keI pUyaMti, keI jayajayAvaMti, keI gAyaMti, keI vajAiM vAyaMti, ke vi nacaMti, aMtarA ya suracAraNA paDhaMti / avi ya-tujjha niruvama rUvasaMpatti, jayapavaru sohaggu tuhu / tujjha puNNu lAvaNNu uttamu, ailaDahu tAruNNu tuhu // 1 // guNaha rAsi tuhu~ sayalu sattamu, ajjavi jhUrahiM taruNiyaNa nibbharu taiM aNurattu / taha vi hu sAmiya! mayaNasaru, tuha uri saMgu na pattu / / 2 / / devadANavakhayaranararAya jA khohai, miuvayaNakuDilahAsakuDilAvaloyaNa, muNivaggo vi vasikarai paramarUvalAvannajovaNa / sA paI ujjhiya rAimaI, nibbharaneharuyaMta / mayaNamaDappharu bhaggu iha, paiM para sAmi ! pasaMta // 3 // evamAimahApamoeNa nivittAe kevalamahimAe jahArihaM niviTThAsu parisAsuM / avi ya-"muNi-vemANiNi-samaNI, sabhavaNa-vaNa-joidevidevA ya / vemANiya-nara-nArI, ThaMta'ggeyAi vidisAsu // 1 // uddhatthA samaNIto, naritthito kei suravahUo tava nirupamA rUpasampattiH, jagatpravaraM saubhAgyaM tava / tava puNyaM lAvaNyamuttamaM, atisundaraM tAruNyaM tava // 1 // guNAnAM rAzistava | sakalaH sattamaH, adyApi kSIyate taruNIjano nirbharaM tvayi anuraktaH / tathApi khalu svAmin ! madanazarastavorasi saGgaM na prAptaH // 2 // deva-dAnavakhacara-nararAjAn yA kSobhayati, mRduvacanakuTilahAsyakuTilAvalokanA, munivargamapi vazIkaroti paramarUpalAvaNyayauvanA / sA svayA ujjhitA rAjImatI, nirbharasneharudantI / madanADambaro bhagna iha tvayi paraM svAmin ! prazAntA // 3 //
Page #575
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAviMza rthnemiiyaakhymdhyynm| ariSTanemiH caritram / zrIuttarA- y| bIyammi hu~ti tiriyA, taie sAlaMtare jANA // 2 // " kayA ya bhayavayA dhammadesaNA-zRGgArAdirasairADhye, dhyayanasUtre rAgadveSorutumbake / gADhagardabhilAkAracaturgativirAjite // 1 // kaSAyaprabalA'zrAnta-balIvardasamAyute / sAra thIbhUtami-1 zrInemica- thyAtva-pramAdA-'yama-yogake // 2 // AyuHparamparAbaddha-ghaTIcakrasamAkule / mohasIrapatipraSTha-hAsyA dibahukarSake // 3 // vicitra-* ndrIyA janmasantAna-gurukedArazobhite / sadotakarmabIjaugha-mRtyupAnAntikAzrite // 4 // bhIme bhavAraghaTTe'smi-najasraM kaalkulyyaa|| sukhabodhA- itazvetazca nodyante, jalavajantavo hyamI // 5 // evaM vijJAya bho bhavyAH!, sarvasaukhyaikakAraNe / sarvaklezahare jaine, dharme | khyA laghu- yatno vidhIyatAm // 6 // emAi soUNa bahave paDibuddhA paanninno| pavAviyA gaNaharA / jAto caubiho smnnsNgho| vRttiH / rahanemI vi saMviggo pavaito / rAyamaI vi bahuyAhiM rAyakaNNagAhiM saha nikkhatA / 'jo me sumiNe tayA diTTho diva-| ISIpuriso so esa bhayavaM, kappapAyavaphalANi ya cauro mahatvayAI' ti parituTThA sA / aNNayA bhayavato vaMdaNatthaM revayagiri // 281 // gacchaMtI sAhuNIhiM saha mahAvuTThIe abbhAhayAsu aisaMbhamavaseNa aNNaNNaguhAipaesesu nilINAsu sesasAhuNIsu rAyamaI| vi paviTThA egAe suNNaguhAe / tattha ya vAsaparaddho bhaviyavayAvaseNa rahanemisAhU vi puSapaviTTho Asi / aMdhayArapaese Thito na diTTho tIe, laggA cIvarAI visAri / tIe nirAvaraNasarIrasohaM daTUNa duItayAe iMdiyANaM aNAibhavabbhatthayAe visayAbhisaMgassa jAo so raayprbso| etthaMtare so divo tIe / tato bhayaveviragattAe jhatti pAvariya appANaM niviTThA bAhusaMgopaM kAUNa / bhaNiyA ya teNa-suyaNu ! na sakemi tuhANurAyavaseNa ara iparigayamimaM sarIraM dhAreuM, tA|* kAUNANuggahaM paDivajasu mae samaM visayasevaNaM, pacchA saMjAyamaNasamAhI ahaM tumaM ca tavanimmalaM saMjamaM carissAmo tIe vi sAhasamavalambiUNa pagambhavayaNehiM bhaNito-bho! mahAkulapasUto tuma, tA kiM juttaM tuha savAyAe paDivannassa | vayassa bhaMjaNaM, avi jIviyaM cayaMti sappurisA na uNa paiNNaM lovaMti, tA mahAbhAga ! kAUNa maNasamAhiM ciMtesu XoxoxoXOXOXOXOXOXOXXX XOXOXOXOXXXXXoxo // 281 //
Page #576
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8X8X8X Dha visayANa vivAgadAruNattaM, sIlakhaMDaNassa narayAiyaM phalaM / aNNaM ca na visayasevaNeNa maNasamAhI avi ya pabhUyatarA ceva araI havai, jato caiva tassevaNeNaM laddhapasarassa maNassa icchA, bhaNiyaM ca - "bhuttA divA bhogA, suresu asuresu taha ya maNuesu / na ya saMjAyA tittI, atittaraMkassa va jiyassa || 1||" emAi aNusAsito saMbuddho eso / 'sammaM coyaNa' tti bhaNato attANaM niMdiUNa rAyamaI ca abhinaMdiUNa gato sAhumajjhe / sA vi ajjiyAsamIve / ariTThanemI ya bhayavaM maragayasamavaNNadusadhaNUsiyadeho saMkhalaMchaNo cauppaNNadiNUNAI satta vAsasayAI kevalipariyAeNa vihariuM paDi - | bohiUNa aNege bhavvasatte pAliUNa vAsasahassamAuM revayagirimmi AsADhasuddhaaTTamIe mAsieNa bhatteNaM chattIsaehiM paMcahiM saehiM saha siddhiM gato / rahanemI rAyamaI ya siddhAI / panarasa sayAI samaNANaM tIsaM ca sayAI samaNINaM bhayavato ariTThanemissa siddhAI / cavaNAIsu paMcasu kallANagesu cittAnakkhattamAsi tti ariTThanemicariyaM sammattaM // sUtroktamapi yatra kathitaM tat kathAnakaprasaGgena zrotRjanAnugrahArtham / samprati sUtraM vyAkhyAyate-- "lakkhaNassarasaMjuo" tti svaralakSaNAni - mAdhuryAdIni taiH saMyuto yaH saH tathA / " goyamo" tti gautamasagotraH // " vijjusoyAmaNippaha" tti "vizeSeNa dyotate vidyut sA cA'sau saudAminI ca vidyutsaudAminI tatprabhA - tadvarNA / "jA se" tti subvyatyayAd yena tasmai kanyAM dadAmyaham // ' sarvoSadhayaH' jayAvijayarddhivRddhyAdayaH / ' kRtakautukamaGgalaH ' ityatra kautukAni - lalATamuzalasparzanAdIni, maGgalAni ca - dadhyakSatAdIni // vAsudevasya sambandhinamiti gamyate, 'jyeSThakam' atizayaprazasyakam // 'divyena' pradhAnena, "gayaNaM phusi" tti ArSatvAd gaganaspRzopalakSitaH || ' vRSNipuGgavaH ' yAdavapradhAnaH // atha saH 'niryan' adhikaM gacchan ""dissa" tti 'dRSTvA' avalokya // "pAsitta" tti dRSTvA, ko'rthaH ? uktavizeSaNaviziSTAn hRdi nidhyAya 'saH' iti bhagavAn | "kassa'TTha" tti kasyA'rthAt hetorime prANA ete sarve ?, ariSTanemicaritram |
Page #577
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA -sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / // 282 // 'ime' ityanenaiva ca gate 'ete' iti punarabhidhAnaM sambhramakhyApanArtham, sanniruddhAzca, 'ca' pUraNe iti SoDazasUtrArthaH // | 1-2-3-4-5-6-7-8-9-10-11-12-13-14-15-16 / / evaM ca bhagavatoke AhasArahI tao bhaNati, ime bhaddA u pANiNo / tugbhaM vivAhakajjammi, bhoyAveuM bahuM jaNaM // 17 // vyAkhyA - sugamam / navaram -- ime "bhaddA u" tti 'bhadrA eva' kalyANA eva na tu zRgAlAdivat kutsitAH // 17 // etat zrutvA yad bhagavAn vihitavAMstadAha - soUNa tassa vayaNaM, bahupANiviNAsaNaM / ciMtei se mahApaNNe, sANukose jiehi u // 18 // jai majjha kAraNA ee, hammaMti subaha jiyA / na me eyaM tu nissesaM, paraloge bhavissaI // 19 // so kuMDalANa juyalaM, suttagaM ca mahAyaso / AbharaNANi ya savvANi, sArahissa paNAmae // 20 // maNapariNAme ya kae, devA ya jahoiyaM samoiNNA / sadhiDIe saparisA, nikkhamaNaM tassa kAuM je // | devamaNussaparivuDo, sItArayaNaM tao samArUDho / nikkhamiya bAragAo, revayammi Thio bhayavaM // ujjANaM saMpatto, oiNNo uttimAu sIyAo / sAhassIe parivuDo, aha nikkhamaI u cittAhiM // aha so sugaMdha gaMdhie, turiyaM mauakuMcie / sayameva luMbaI kese, paMcamuTThIhiM samAhio // 24 // vyAkhyA -- prakaTam / navaram -- 'sAnukroza : ' sakaruNo jIveSu 'tuH' pUraNe // "nissesaM" ti 'niHzreyasaM' kalyANaM paraloke bhaviSyati / bhavAntareSu paralokabhIrutvasyA'tyantamabhyastatayA evamabhidhAnam, anyathA caramadehatvAd atizayajJAnitvAcca bhagavataH kuta evaMvidhA cintA ? iti / evaM ca viditabhagavadabhiprAyeNa sArathinA mociteSu sarveSu paritoSAd yadasau kRtavAMstadAha - "so" ityAdi 'sUtrakaM ca' kaTIsUtram // manaHpariNAme ca kRte niSkramaNaM pratIti gamyate, 'yathocitam ' dvAviMzaM rathanemI yAkhyama dhyayanam / ariSTanemi caritram | // 282 //
Page #578
--------------------------------------------------------------------------
________________ nimicaritram / kA aucityAnatikrameNa // niSkramya 'dvArakAtaH' dvArakApuryAH raivatake' ujjayante sthitaH // sugandhagandhikAn tvaritaM mRduka-1 kuJcikAn "samAhito" tti samAdhimAn // iha tu vandikAcAryaH sattvamocanasamaye sArasvatAdiprabodhana-bhavanagamanapitranujJApana-mahAdAnAnantaraM niSkramaNAya purInirgamanamupavarNitavAn / tathA kuto'pi sUrasUriNA'pyetaccarite likhitamidam / / ata evA'trApi kathAnake kathitamiti sUtrasaptakArthaH // 18-19-20-21-22-23-24 // evaM ca pravrajite bhagavativAsudevo ya NaM bhaNai, lattakesaM jiiMdiyaM / icchiyamaNorahe turiyaM, pAvasutaM damIsarA! // 25 // NANeNaM daMsaNeNaM ca, caritteNaM taveNa ya / khaMtIe muttIe, vaDDamANo bhavAhi ya // 26 // evaM te rAma-kesavA, dasArA ya bhujnnaa| ariTTanemiM vaMdittA, aigayA baargaapuriN||27|| ___ vyAkhyA-sugamam / navaram-vAsudevazca, cazabdAt samudravijayAdayazca // 25-26-27 // tathA ca rAjImatI kimaceSTata ? itsAhasoUNa rAyavarakannA, paJcajja sA jiNassa unIhAsA ya nirANaMdA, sogeNa u samucchayA // 28 // rAImaI viciMtei. dhiratthu ! mama jIviyaM / jA'haM teNa paricattA, seyaM pavAuM mama // 29 // ___ vyAkhyA-sugamam / navaram-'nirhAsA' nirgatahAsA, cazabdo bhinnakramaH, tato nirAnandA ceti // itthaM niSkramaNAbhimukhI tAvadasau sthitA yAvadanyatra vihRtya tatraiva bhagavAn AjagAma // 28-29 // tata utpannakevalasya bhagavato | nizamya dezanAM vizeSata utpannavairAgyA kiM kRtavatI ? ityAhaaha sA bhamarasannibhe, kuccaphaNagapasAhie / sayameva lucaI kese, dhiimaMtA vavassiyA // 30 // raajiimtiidiikssaa| u0ma048
Page #579
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAviMzaM rathanemIyAkhyamadhyayanam / rAjImatIrathanemayovarNanam / zrIuttarA vyAkhyA-kurcaH-gUDhakezonmocako vaMzamayaH phanakaH-kaGkatakaH tAbhyAM prasAdhitA ye tAn , vyavasitA satI dharma dhyayanasUtre kartumiti zeSaH, zeSaM spaSTam // 30 // tatazcazrInemica vAsudevo ya NaM bhaNai, luttakesaM jiiMdiyaM / saMsArasAyaraM ghoraM, tara kaNNe! lahuM lhN||31|| ndrIyA _ vyAkhyA spaSTam / navaram-'laghu laghu' tvaritaM tvaritaM sambhrame dvirvacanam // 31 // taduttaravaktavyatAmAhasukhabodhA sA pavaiyA saMtI, pavAvesI tahiM bahuM / sayaNaM pariyaNaM ceva, sIlavaMtA bahussuyA // 32 // khyA laghu giri revatayaM jaMtI, vAseNollA u aNtraa| vAsaMte aMdhayArammi, aMto layaNassa saatthiyaa||33|| vRtiH / cIvarAI visAraMtI, jahAjAya tti paasiyaa| rahanemI bhaggacitto, pacchA diTThoya tIi vi|| 34 // // 283 // | bhIyA ya sA tahiM daTuM, egaMte saMjayaM tayaM / bAhAhiM kAuM saMgopha, vevamANI nisIyaI // 35 // ___vyAkhyA-sugamam / navaram -"pavAvesi" tti prAvivrajat' pravrajitavatI // "vAsaMte" tti varSati jalada iti gamyate, 'andhakAreM' apagataprakAze, kasmin ? 'antaH' madhye 'layanasya' guhaayaaH|| tatra ca 'yathAjAtA' janmAvasthopamA 'iti' ityevaMrUpAM "pAsiya" tti dRSTvA rathanemirbhagnacittaH samajanIti gamyate, pazcAd dRSTazca tayA, 'apiH' punrrthH| prathamapraviSTairhi nA'ndhakAre kiJcid dRzyate, anyathA hi varSaNasambhramAdanyAnyaguhAsu gatAsu zeSasAdhvISu ekAkinI pravizedapi na tatreyamiti XbhAvaH / / "bAhAhi" ti bAhubhyAM kRtvA 'saGgophaM' paGkaTIvandhanarUpamiti suutrctussttyaarthH||32-33-34-35|| atrAntare aha so vi rAyaputto. samuddavijayaMgao / bhIyaM paveiyaM dahUM, imaM vakkamudAhare // 36 // rahanemI ahaM bhadde !, surUve ! cArubhAsiNi! / mamaM bhayAhi sutaNU!, na te pIlA bhavissaI // 37 // | ehi tA bhuMjimo bhoe, mANussaMkhu sudallahaM / bhuttabhogI puNo pacchA, jiNamaggaM crissimo||38|| XXXXXXXXXXXXX XOXOXOXOXCX6Y // 283 //
Page #580
--------------------------------------------------------------------------
________________ CXCXCXCXCXCXCX vyAkhyA - 'so'pi ' iti sa punaH // 'ehi' Agaccha, "tA" iti tAvat / zeSaM spaSTamiti sUtratrayArthaH // 3637-38 // tato rAjImatI kimaceSTata ? ityAha daTThUNa rahanemiM taM bhaggujjoyaparAiyaM / rAjImatI asaMbhaMtA, appANaM saMvare tahiM // 39 // aha sA rAyavarakannA, suTTiyA niyamavae / jAI kulaM ca sIlaM ca, rakkhamANI tayaM vae // 40 // jai si rUveNa vesamaNo, lalieNa nalakUbaro / tahA vi te na icchAmi, jai si sakkhaM puraMdare // 41 // dhiratthu te jaso kAmI !, jo taM jiiviykaarnnaa| vaMtaM icchasi AveuM, seyaM te maraNaM bhave // 42 // ahaM ca bhogarAyassa, taM casi aMdhagavaNhiNo / mA kule gaMdhaNA homo, saMjamaM nihuo cara // 43 // jai taM kAhisi bhAvaM, jA jA dicchasi nArio / vAyAviddha va haDo, aTThiappA bhavissasi // govAlo bhaMDavAlo vA, jahA taddavva'Nissaro / evaM aNissaro taM pi, sAmaNNassa bhavissasi // 45 // vyAkhyA - sugamam / navaram - "bhaggujjoya parAiyaM" ti bhagnodyogaH - apagatotsAhaH prastAvAt saMyame sa cAsau parAjitazca strIparISaNa bhagnodyogaparAjitastam // 'lalitena' savilAsaceSTitena 'nalakUbara: ' devavizeSaH, 'te' iti tvAm // apara - dhigastu te 'yaza: ' mahAkulasambhavodbhUtaM 'kAmin !' bhogAbhilASin ! yastvaM 'jIvitakAraNAt' asaMyamajIvitahetoH vAntamicchasi ApAtum, ataH zreyo maraNaM te bhavet, na tu vAntA''pAnam, atyantaduSTatvAd asya / uktaJca - " vijJAya vastu nindyaM tyaktvA gRhNanti kiM kvacit puruSAH ? / vAntaM punarapi bhuGkte, nahi sarvaH sArameyo'pi // 1 // " ahaM ca, 'ca' pUraNe, 'bhogarAjasya' ugrasenasya tvaM cAsi andhakavRSNikule jAta iti zeSaH, atazca mA kule "gaMdhaNa" tti 'gandhanAnAM' sarpavizeSANAM " homo " tti bhUva taceSTitakAritayeti bhAvaH, te hi vAntamapi viSaM mantrAkRSTA mRtyubhIru 36363-X rAjImatIrathanema yo varNanam / 1
Page #581
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAviMzaM * rathanemIyAkhyamadhyayanam / rAjImatIrathanemayovarNanam / zrIuttarA JaltayA punarApibanti natu agndhnaaH| kiM tarhi kRtyam ? ityAha-saMyama 'nibhRtaH' sthirshcreH|| yadi tvaM kariSyasi 'bhAva' dhyayanasUtre prakramAd bhogAbhilASarUpaM yA yA drakSyasi nArIstAsu tAsu iti gamyate, tataH kim ? ityAha-vAtAviddho haThaH-vanazrInemica spativizeSaH sa iva asthitAtmA bhaviSyasi // 'gopAlaH' gavAM pAlayitA 'bhANDapAlaH' yaH parakIyabhANDAni bhATakAndrIyA | dinA pAlayati, tadravyasya-gavAdeH anIzvaraH-aprabhuH, evamanIzvarastvamapi zrAmaNyasya bhaviSyasi, bhogAbhilASatastatphalasakhabodhA-1XsyA'bhAvAditi sUtrasaptakArthaH // 39-40-41-42-43-44-45 / / evaM tayokte rathanemiH kiM kRtavAn ? ityAhakhyA laghu tIse so vayaNaM socA, saMjayAi subhAsiyaM / aMkuseNa jahA nAgo, dhamme sNpddivaaio||46|| vRttiH / maNagutto vayagutto, kAyagutto jiiNdio| sAmaNNaM nicalaM phAse, jAvajIvaM dddhvo||47|| | vyAkhyA-aGkuzena yathA nAgo mArge iti zeSaH 'dharme' cAritradharme "saMpaDivAito" tti 'sampratipatitaH' sthitst||284|| dvacaseveti gamyate / atra ca vRddhasampradAyaH - neurapaMDiyakkhANayaM bhaNiUNaM jAva ruTeNaM rAiNA devI miTho hatthI ya yAtinni vi chinnakaDage caDAviyANi, bhaNito ya miTho-itthaM vAhehiM hatthiM dohi ya pAsehiM veluggAhA ThaviyA jAva | ego pAo AgAse Thavito / jaNo bhaNai-eyANi mAreyavANi: ko eyassa tiriyajAissa doso| tahA vi rAyA XrosaM na muMcai / jAva tinni pAyA AgAse kayA, egeNa tthito| logeNa akaMdo kato-kimeyaM hatthirayaNaM vAvAijjai / / raNNA miTho bhaNio-tarasi niyattiuM? / bhaNai-jai duNhamamhANa vi abhayaM desi / dinnaM / tato teNa aMkuseNa | niyattito hatthi" tti / iha cA'yamabhiprAyaH-yathA'yamidagavastho dvipo'zavazataH pathi saMsthitaH, evamayamapi utpannavizrotasikaH tadvacanenA'hitapravRttinivartakatayA akuzaprAyeNa dharme iti / zeSaM spaSTamiti sUtradvayArthaH // 46-47 / / ubhayorapyuttaravaktavyatAmAha KO. // 284 //
Page #582
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjImatIrathanemayovarNanam / uggaM tavaM carittANaM, jAyA duNNi vi kevalI / savaM kammaM khavittANaM, siddhiM pattA aNuttaraM // 48 // vyAkhyA-sugamam // 48 // samprati adhyayanArthamupasaMhartumupadezamAhaevaM kariti saMvuddhA, paMDiyA pviykkhnnaa| viNiyati bhogesu,jahA se purisuttmo||49||tti bemi|| ___ vyAkhyA-evaM kurvanti sambuddhAH paNDitAH pravicakSaNAH, kim ? ityAha-vizeSeNa kathaJcid vizrotasikotpattAvapi tannirodhalakSaNena nivartante bhogebhyo yathA sa puruSottamo rathanemiriti sUtrArthaH // 49 // 'itiH' parisamAptau | bravImIti pUrvavat // // iti zrInemicandrasUriracitAyAM uttarAdhyayanasUtralaghuTIkAyAM sukha bodhAyAM rathanemIyAkhyaM dvAviMzamadhyayanaM samApsam //
Page #583
--------------------------------------------------------------------------
________________ atha trayoviMzaM kezigautamIyAkhyamadhyayanam // zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRtiH / trayoviMzaM kezigautamIyAkhyamadhyayanam / pArzvanAthacaritram / // 285 // vyAkhyAtaM dvAviMzamadhyayanam / adhunA kezigautamIyaM trayoviMzamArabhyate, asya cAyamamisambandhaH-'ihA'nantarAdhyayane kathazcidutpannavizrotasikenA'pi rathanemivada dhRtizcaraNe vidheyA ityabhihitam , iha tvapareSAmapi cittaviplutimupalabhya kezigautamavat tadapanayanAya yatitavyam' ityanena sambandhenAyAtasyAsyA'dhyayanasyA''disUtramjiNe pAse tti NAmeNaM, arahA logpuuie| saMbuddhappA ya savaNNa, dhammatitthayare jiNe // 1 // vyAkhyA-'jinaH' parISahopasargajetA 'pArzvaH' iti nAmnA abhUditi zeSaH, arhan lokapUjitaH, sambuddhaH-tattvAvagamavAn AtmA yasya sa tathA, 'caH' samuccaye, sa ca chadmastho'pi syAt , ata Aha-sarvajJaH, tathA dharma eva bhavAmbhodhitaraNahetutvena tIrtha tatkaraNazIlo dharmatIrthakaraH 'jinaH jitasakalakarmA muktyavasthApekSametaditi sUtrArthaH // 1 // atra ca katitho'yaM tIrthakaraH, kasmin vA bhave baddhamanena bhagavatA tIrthakaranAmakarmeti sakautukazrotRvairAgyotpAdanArthamasya caritaM samAsato likhyate___ iheva jaMbuddIve dIve bhArahe vAse poyaNapure araviMdo nAma raayaa| tassa sAvato vissabhUI nAma purohito, tassANuddharI nAma bhAriyA, tIe do puttA kamaTho marubhUI ya / tesiM kameNa bhajjAto varuNA vasuMdharA ya / tesu ya kamaTha-marubhUIsu samatthIhUesu vissabhUI sudhammujao kAlaM kAUNa devalogaM gto| aNuddharI vi paivirahAto vayavisesasosiyasarIrA mayA / kamaTho vi kayapiumAupeyakicco purohito jAto / marubhUI vi pAeNa baMbhayArI dhammakiJcujato saMpanno, tassa ya vasuMdharaM bhajaM maNoharajovaNubbheyaM daTThaNa kamaThassa caliyaM cittaM, payaTTo tIe saha saviyAra ||285 //
Page #584
--------------------------------------------------------------------------
________________ pArzvanAthacaritram / mAlaviuM / sA vi kAmanirohamasahamANI pAsiyacIvare raMgo va saMpalaggA teNa samaM / taM ca tArisamaNAyAraM pavaTTamANaM nAUNaM IsAbasaviNaDiyAe varuNAe sAhitaM marubhUIssa / so vi tIe paDiuttaramakAuM 'gAmaMtaraM gamissAmi' tti tANa purato vottUNa niggato niymNdiraao| tato patosasamayammi hAhAbhUyakappaDiyarUvaM kAUNa sarabheeNaM kamaThaM bhaNaimama nirAhArassa sIyaparitANatthaM kiMci nivAyaTThANaM dehi / kamaTheNa vi aviNNAyaparamattheNaM dayAe bhaNiyaM-kappaDiyabhaTTa ! iha caurae sacchaMdaM nivasasu / tato tattha dvito marubhUI daTTaNa tesiM sacamaNAyAramasahamANo vi loyAvavAyabhIruttaNato akayapaDiyAro ceva niggaMtumAgato pabhAe, tato gaMtuM sAhiyaM jahAvaTThiyaM rAiNo / raNNA vi kuvieNaM samAiTThA niypurisaa| tehiM vi vajaMtavirasaDiMDimo galollaiyasarAvamAlo rAsahArUDho kAUNa pherito sabattha 'akajakAri' tti loyasamakkhamugghosaNAe kamaTho nivAsito nyraao| tato so tahAviDaMbito saMjAyAmariso vi samuppannagaruyaveraggo gahiyaparivAyagaliMgo samADhatto dukaraM tavaM cariuM / taM ca nAuM samuppannapacchAyAvo marubhaI khAmaNAnimittaM gato kamaThasamIvaM, nivaDito tassa calaNesu / teNa vi sumariyapuraviDaMbaNAverANubaMdheNaM pAyavaDiyasseva marubhUiNo muddhANovari vimukkA | samAsannadesar3hiyA ghettUNa mahAsilA / tato marubhUI tIe pahAreNa AraDato kAlaM kAUNa bahujUhAhivaI samuppanno vijjhammi mahAkarI / ito ya araviMdarAyA kayAi sarayakAle saMteuro pAsAtovari saMThito kIlaMto sarayabhaM susaNiddhaM pacchAiyanahayalaM maNoharaM samuNNayaM puNo takkhaNameva vAuNA paDihayaM dadvaiNa taheva khaNabhaMgurasavabhAvabhAviyassarUvo samuppannohinANo vArijato vi pariyaNeNaM dinnaniyaputtarajjo paJcaito / annayA ya so viharaMto payaTTo sAgaradattasatthavAheNa saha | sammeyaselavaMdaNatthaM / pucchito ya paNamiUNaM sAyaradatteNaM-bhayavaM! kahiM gamissaha ? / muNiNA bhnniyN-titthjttaae| satthavAho bhaNai-keriso uNa tumha dhammo ? / muNiNA kahito tassa dayA-dANa-viNayamUlo savittharo dhammo / taM ca 'OXXXXXXXXXXXX
Page #585
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre bhInemica- ndrIyA sukhabodhAkhyA laghu- vRttiH / // 286 // souM satthavAho jAo sAvago / vahamANo ya sattho kameNa saMpatto taM mahADaiM jattha so marubhUI karI / daTTaNa ya tattha trayoviMza | mahAsarovaraM samAvAsio tattIre / etthaMtarammi ya tammi ciya sarovare bahukariNIparivArito jalapANatthamAgato so karI, kezipAUNa ya savilAsaM jalaM vilaggo pAlisiharaM, paloiyAI pAsAiM, taM daLUNa ya satthamAvAsiyaM dhAvito taviNA- gautamIsaNatthaM / taM ca tahamAgacchaMtaM daTThaNa palANo satthajaNo / muNI vi nAUNohiNA saTThANe Thito kAussaggeNaM / teNa yAkhyamavi kariNA sayalaM taM satthapaesaM darabaliteNa diTTho so mahAmuNI, dhAvio tadabhimuhaM / samAsannapaese ya taM | dhyynm| paloemANo samuvasaMtakoho leppamato iva niccalo Thito / taM ca tahArUvaM daTThaNa paDibohaNatthaM muNI saMvariya-13 pArzvanAthakAussaggo bhaNai-bho bho marubhUi! kiM na sumaresi maM araviMdanaravaI appaNo vA puvabhavaM? / tato so taM caritram / souM saMjAyajAIsaraNo paDito muNicalaNesu / muNiNA vi savisesaM desaNApuvayaM kato so sAvago / tato gato saTThANaM karI / etthaMtarammi ya daTTNamuvasaMtaM kariM sacojo puNo vi milito satthajaNo / paNivaiUNa ya muNicalaNesu sabahumANaM paDivajai dayAimUlaM sAvagadhammaM / tato kayakiJco sattho muNI ya niyaniyavAvAranirayA vihari payatta tti / ___ ito ya so kamaThaparivAyago marubhUiviNAsaNeNAvi aNiyattaverANubaMdho niyayAuyakkhae mariUNuppanno kukkuDasappo, teNa vijjhADavIe paribbhamaMteNa diTTho cikkhallakhutto so mahAkarI, Dasito kuMbhatthale / tato so karI tabisaveyaNAbhAvito ya sammamahiyAsittA kAlaM kAUNa samuppanno sahasArakappe sattarasAgaro devo| kukkaDasappo vi samayammi mariUNuppanno sattarasAgarovamAU paMcamapuDhavIe nerito| ito ya so karidevo cuto iheva jaMbuddIve dIve puvavidehe sukacchavijae veyaDUpavae tilayanayarIe vijugaivijAharassa kaNayatilayAe devIe kiraNavego nAma putto jAto, so ya kamAgayaM rajamaNupAlittA suragurusUrisamIve
Page #586
--------------------------------------------------------------------------
________________ pArzvanAthacaritram / XXXXXXXXXXXX pavaittA jAto ekallavihArI cAraNasamaNo / aNNayA ya AgAsagamaNeNaM gato pukkharavaradIve / tattha ya kaNayagirisannivese kAussaggaM Thito vicittaM tavokammaM kAumADhatto / ito ya so kukkuDasappaneraito tato uccaTTittA tasseva kaNayagiriNo sannivesammi jAto mahorago / teNa ya so daRsNa muNI saMjAyakoveNaM daTTho savaMgAvayavesu / muNI vihiNA kAlaM kAUNa accayakappammi jaMbuddamAvatte vimANe jAto devo| so vi mahorago kameNa kAlaM kAUNa puNo vi sattarasasAgarovamAU jAto pNcmpuddhvinerio| kiraNavegadevo vi tao caviUNa iheva jaMbuddIve dIve avaravidehe sugaMdhivijae suhaMkarAe nayarIe vajjavI riyassa ranno lacchimaIe bhAriyAe samuppanno vajanAbho nAma putto| so vi kamAgayaM rajaM aNupAlittA dinacakkAuhaputtarajjo khemaMkarajiNasamIve pavaio / tato vivihatavovihANeNaM bahuladdhisaMpanno gao sukaccha nAma vijayaM / tattha ya appaDibaddhavihAreNa viharaMto saMpatto jalaNagirisamIvaM / atthamie ya diNayare tattheva Trio | kAussaggeNaM / io pahAyAe rayaNIe calio muNI / io ya so mahoraganeraio uccaTTiUNa kiyaMtaM kAlaM saMsAramAhi-I DiUNa tasseva jalaNagirissa samIve bhImADavIe jAo caMDAlavaNayaro, teNa ya pAraddhinimittaM niggacchaMteNa diho| paDhamaM so ceva maNI / tao putvabhavaveravasao 'avasauNo' tti maNNamANeNA''yaDaNaM kAUNa viddho bANeNa / teNa ya viharIkayadeho vihiNA mariUNa uppanno vajanAhamuNI majjhimagevejjayammi laliyaMgao nAma devo / so vi caMDAlava-| pAvimaNi iNa ho ho !haM mahAdhaNudharo' tti maNNamANo pariosamuvagao kAleNa ya mariUNuppanno sattamapuDhavIe roravanarae neraio / io so vajanAhadevo tao caiUNa iheva jaMbuddIve dIve putvavidehe porANapure kulisabAhassa raNNo sudaMsaNAe devIe samuppanno kaNayappabho nAma putto / jAo ya so kameNa ckvttttii| aNNayA ya teNaM pAsAovarisaMThieNaM baMdaNanimittamAgao gayA''gaiyaM nahammi kuNamANo diTTho devasaMghAo / taM ca BXXXXXXXXXXXX
Page #587
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / trayoviMzaM keshigautmiiyaakhymdhyynm| pArzvanAthacaritram / // 287 // daTTaNa viNNAyajagannAhatitthayarAgamaNo niggao tavaMdaNatthaM / vaMdio titthayaro / uvaviTThassa tassa kayA bhagavayA bhavaniveyajaNaNI desaNA / tao vaMdittA paviTTho nayarIe cakkavaTTI / bhagavaM pi vihario jahAvihAreNaM / aNNayA kaNayappaho cakkavaTTI bhAvito taM titthayaradesaNaM jAyajAIsaraNo daTTaNa aJcuyAIe puzvabhave virattasaMsAracitto pavaio jagaNNAhatitthayarapAyamUle / saMpatto ya kayAi viharamANo khIravaNanAmAe mahADavIe, Thio ya tIe khIramahAgirimmi sUrAbhimuho kAussaggeNaM / io ya so caMDAlavaNayaraneraio tato uvaTTittA jAo tIe ceva khIravaNADavIe kharapavayaguhAe sIho, so vi bhamaMto kaha vi saMpatto taM muNipaesaM / tao samucchaliyaputvavereNaM viNAsio teNa so muNI samAhiNA kAlaM kAUNaM nibaddhatitthayaranAmo pANayakappe mahappabhe vimANe uvavaNNo vIsasAgarovamAU devo / so vi sIho mariUNa paMkapabhAe dasasAgarovamAuM uvabhuMjiUNa tao uccaTTittA bahusaMsAramAhiMDiUNa kammavasao jAo baMbhaNakulammi bNbhnno| tattha ya pAvodayavaseNaM jAyamettassa ceva tassa khayaM gao pii-mAi-bhAippamuho sayalo vi sayaNavaggo / jIvAvio ya so dayAe jaNavaeNaM baMbhaNabAlago, saMpatto ya jovaNaM / jaNeNa bahuhA khisijamANo kaha kaha vi saMpajjamANabhoyaNamettavittI veraggamuvagao kaMdamUlaphalakayAhAro vaNammi so tAvaso jaao| kuNai ya tattha paMcamgipamuhaM bahuppayAramannANatavovisesaM / ito ya so kaNayappabhavakkidevo pANayakappAo cettakiNDacautthIe caviUNa iheva jaMbuddIve dIve bhArahe vAse kAsIjaNavae vANArasIe nayarIe AsaseNassa ranno vammAe devIe puvarattAvarattakAlasamayaMsi visAhAhiM nakkhatteNaM tevIsatimatitthayarattAe kucchisi uvavanno / so ya bhagavaM tinnANovaveo 'caissAmi' tti jANai cayamANo na jANai, 'cuto mi' tti jANai / pAsai ya tIe rayaNIe gayavasahasIhAbhiseyadAmasasisUrajjhayakuMbhapaumasarasAgaravimANarayaNuccayasihidasaNarUve vammAdevI cauddasa mahAsumiNe / parituTThamaNAe gaMtUNamaturiyAe gaIe niveiyA te XOXOXOXXX****** // 287 //
Page #588
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAzvanAthacaritram / XoxoxoXOXOXOXOXOXOXOXOXO niyadadvayamsa / teNa vi auccamANaMdamubahateNa bhaNiyA-pie! sabalakkhaNasaMpanno sUro sabakalAsu kusalo te putto bhavi- |ssai / taM ca soUNa suTTayaraM parituTThAe abhinaMdiyaM rAyavayaNaM / pahAe ya kayagosakicceNa aTTaNasAlAe kayasatthaguNaNA ivAyAmeNa NhAeNa sabAlaMkArieNa atthANaniviTeNa vAharAviyA pahANapurisehiMto aTTha sumiNapADhagA uvjjhaayaa| te vi |suibhUyA samAgayA ubaviTThA bhaddAsaNesu, pUiyA pupphaphalavatthAIhiM / ThaviyA javaNiyaMtariyA vammAdevI / sAhiUNa sumiNae pucchiyA te rAiNA tesimatthaM / tehiM vi paropparaM kAUNa satthanicchayaM bhaNiyaM-mahArAya ! amha satthesu tIsaM mahAsumiNA bAyAlIsaM ca sumiNA bhaNiyA, tattha ya titthayarANaM cakkINaM ca mAyaro tesu gambhaM vakkamamANesu gayAINi |coddasa mahAsumiNANi pAsaMti, kesavANaM baladevANaM maMDaliyANaM ca jaNaNIo kameNa satta cauro ekaM ca mahAsumiNaM |pecchaMti, tA vammAdevI sUraM vIraM kulAdhAra savaMgasuMdaraM sabaguNovaveyaM samatthabharahAhivaM cakkavadi tihuyaNanAhaM vA jiNaM dhammatitthayaraM sAhiyANaM navaNhaM mAsANaM pasavihI / imaM ca soUNA''NaMdAiregeNa pulaiyataNU sakArapuvayaM visajjiUNa te | uvajjhAe ciTThai rAyA nivuyamaNo / vammAdevI saharisA suhaMsuheNa gambhamubahai / io ya jAo sakassa AsaNakaMpo, ciMtiyaM ca-kiMnimittamAsaNacalaNaM ?' ti saviyakeNa pautto ohI, diTTho bhagavaM gabbhamuvavanno / tao sasaMbhamo harisa| nibbharo uDio siMhAsaNAo, satta'TThapayAiM bhayavao abhimuhamAgaMtUNa tikkhutto kayapaNAmo aMciyavAmajANU bhUminihiyadAhiNajANU siraraiyakaraMjalI thoumADhatto-namo'tthu NaM arahaMtassa bhagavaMtassa jAva siddhigainAmadheyaM ThANaM saMpAviukAmassa pAsassa NaM purisAdANIyassa tevIsaimatitthayarassa, vaMdAmi bhayavaMtaM ahaM ihagae tatthaThiyaM, pAsau maM bhayavaM / tayaNaMtaraM ca vANArasImAgaMtUNaM bhayavao jaNaNiM ahiNaMdae-dhannA kayaunnA suladdhajammaphalA tihuyaNassAvi vaMdaNijjA devANuppie ! tuma, tuha gabbhe purisuttamo jayaciMtAmaNI tevIsaimajiNo uppnno| tao jiNaM jaNaNiM ca XXXXXXXXXXXX
Page #589
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarA- vaMdittA gao sako sahANaM / vammAdevI ya pahaTThA aisIya-aiuNhAidosavajiehiM ganbhahiehiM asaNAIhiM taM gabbha- |trayoviMzaM dhyayanasUtre |XImuvayaramANI suheNa ciTThai / jappabhiI bhayavaM uvavanno ganbhe tappabhitiM sakAeseNa tiriyajaMbhagA devA gAmanayarA'ra-1|| kezizrInemica- nAinihittAI porANAI pahINasAmiyAI mahAnihANAI bhayavao jammaNabhavaNaMsi sAharaMti / tao pasatthaDohalA sammA- gautamIndrIyA NiyaDohalA navaNhaM mAsANaM addhaTThamANa rAiMdiyANaM addharattasamae posabahuladasamIe pasUyA suheNa dArayaM sA devI, yAkhyamasukhabodhA- jAo tIe pagiTTho aannNdo| etthaMtare disAkumArImayaharINaM AsaNAI calaMti, tao ohiNA AbhoittA bhayavaMtaM aho dhyayanam / khyA laghu- logavatthavAo aTTha disAkumArimayaharIo causAmANiyasAhassIo sattANIyAiparivAraparivuDAo harisanibharAo vRttiH / pArzvanAtha'jIyameyaM ti paribhAvaMtIo sabiDDIe AgaMtUNa divavimANagayAo ceva tipayAhiNIkuNaMti, bhayavao jammaNabhavaNaM caritram / // 288 // | uttarapuracchime disIbhAe vimANaM bhUmIe cauraMgulamappattaM ThavittA vimANehiMto paJcorubhittA bhayavaMtaM samAyaraM tipayA| hiNIkAuM sire aMjaliM kaTu vayaMti-namotthu te rayaNakucchidhArie ! jagappaIvadAIe ! jayaciMtAmaNipasavie! amhe ahologavAsiNIo disAkumArImayaharIo titthayarassa jammaNamahimaM karemo, tanna tumae bhAiyavaM' ti bhaNiya veuvieNaM surabhigaMdheNaM vAeNaM joyaNaparimaMDalaM sabao jammaNabhavaNassa khettaM taNapattakaTThAI AhuNiya AhuNiya parisohaMti / tayaNaMtaraM-'atthamie nemijiNe, jagappaIve aNAhayaM bharahaM / sabajagujoyagare, puNo saNAhaM tume jAya // 1 // dhaNNasuuNNo etthaM, sulakSaNo AsaseNarAyA vi / vammA vi vaMdaNijjA, jesiM aMgubbhavo bhayavaM // 2 // amhe vi kayatthAo, suranArittaM pi bahumayaM amha / jaM jAo ahigAro, paDhamaM jiNajammamahimAsu // 3 // iccAi atthanibaddhAiM geyAI bhagavao // 288 // adarasAmaMte gAyaMtIo ciTThati / evaM uddaloyAo maMdarakUDavatthavAo aTTha AgacchaMti gAyati ya / navaraM abbhavaddalayaM viuvittA gaMdhodagavAsaM pupphavAsaM ca vAsaMti / evaM puracchima-dAhiNa-paccatthimuttararuyagavatthavAo aTTha'vAgaMtUNa taheva
Page #590
--------------------------------------------------------------------------
________________ paarshvnaathcritrm| gAyati / navaramahakameNa AyaMsahatthAo bhiMgArahatthAo tAliyaMTahatthAo cAmarahatthAo ya ciTThati / evaM vidisiruyagavatthavAo cauro AgacchaMti, navaraM dIviyAhatthAo bhayavao causu vidisAsu taheva gAyaMtIo ciTThati / evaM majjhimarucagavAsiNIo cattAri tahevA''gacchaMti jAva 'tumae na bhAiyacaM' ti vaittA bhayavao cauraMgulavajaM nAhiM kappati, viyarae nihaNaMti, taM rayaNANaM pUreMti, uvari hariyAliyApIDhaM raiMti / tao tidisiM tiNNi kayalIharage viuvaMti, tesiM majhapaese tiNNi cAusAlae tammajjhe ya tiNNi sIhAsaNe viuvati / tao bhayavaMtaM karayalauDeNaM IKImAyaraM ca bAhAhiM giNhittA dAhiNakayalIhare cAusAle sIhAsaNe nisIyAveMti / tao cullahimavaMtAo Abhiogiyadeve | sayapAgasahassapAgehiM tellehiM abbhaMgittA surahiNA ubaTTaNeNa ubaTuMti / tao purathimillacAusAlasIhAsaNe nisIyAvettA gaMdhodageNa pupphodageNa suddhodageNa ya jiNaM vammAdeviM ca majjAveMti, savAlaMkAravibhUsiyaM kareMti / tao uttarillacAusAlasIhAsaNe nisIyAveMti / tao cullahimavaMtAo AbhiogiyadevehiMto gosIsacaMdaNakaTThAI ANAvittA araNIe ya amgi pADetA tehiM kaThehiM aggi ujjAlettA homaM kuNaMti, bhUikammaM kareMti, rakkhApoTTaliyaM baMdheti, maNirayaNacitte duve pAhANavaTTage gahAya bhagavao kaNNamUle TiMTiyAviMti, vayaMti ya-bhavau bhayavaM pacayAue 2 / tao bAhAhiM saMgeNhittA jammaNabhavaNasayaNijjasi titthayaramAyaraM nisIyAvettA tIe pAse bhayavaMtaM ThavittA gAyaMtIo ciTThati / etyaMtare sahAe suhammAe suhanisaNNassa sakkassa deviMdassa erAvaNavAhaNassa vajapANissa AsaNaM calai, tao sasaMbhamo sakko ohiM pauMjai, titthayaraM ca pAsai, tao harisavasavisappaMtahiyao kirIDa-keUra-kuMDala-hArA'laMkArabhUsiyasarIro turiyaM sIhAsaNAo abbhututi, rayaNapAuyA omuyai, egasADiyaM uttarAsaMgaM karei, satta'TThapayAI bhagavao abhimuhamAgacchai jAva 'pAsau maM bhayavaM' ti vaMdittA namaMsittA puratthAbhimuho sIhAsaNe nisIyai / XXXXXXXXXXXX XXXXXXXXXXXX u0.049
Page #591
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / // 289 // tao 'jIyameyaM tIyapacuppaNNamaNAgayANaM deviMdANaM jaM bhayavaMtANaM jammaNamahimA kIrai' tti ciMtiUNa hariNegamesi trayoviMzaM pAyattANiyAhivaI devaM sahAvettA ANavei-bho devANuppiyA! khippAmeva suhammAe sabhAe joyaNaparimaMDalaM sughosa all kezighaMTe tikkhutto ullAlittA sohammavAsI deve devIo ya titthayaramahimaM jANAvehiM / evaM vutte hariNegamesI hadvatuDhe gautamIturiyameva gaMtUNa tamuccasaraM meghanigghosaravaM sughosaM ghaMTe tikkhutto ullAlei / tIe paDisaddeNaM aNNAI pi egUNa- yAkhyama battIsavimANasayasahassesu samagaM tAvaiyAI ghaMTAsayasahassAI kaNakaNaravaM kAuM payattAI / tae NaM sohamme kappe dhyayanam / A paDisahasayasahassabahirie iva jaae| uvasaMte ya ghaMTArave niccaM visayapasattANaM 'kimayaM' ti sasaMbhamadinnakannANaM devANaM jANaNaTThAe mahayA saddeNaM evaM bayAsI-haMdi ! suNaMtu NaM devA ! devIo! ya, sako ANavei-bharahe tevIsaimo jiNo| pArzvanAthauppanno tA tassa jammaNamahimakaje sabiDDIe samAgacchaha / te vi taM soccA haTThatuTThA kei titthayarabhattIe kei dasaNa caritram / kougeNa kei sakkANuvattIe kei 'jIyameyaM' ti saMpehettA savasamudaeNaM skkrsNtiymaagyaa| tao sakko pAlayaM Abhi ogiyaM devaM saddAvittA aNegakhaMbhasayasanniviThaM satvarayaNAmayaM calaMtaghaMTAvalisaddamaNaharaM joyaNasayasahassavitthiNaM |paMcajoyaNasayamubiddhaM vimANaM veubviyaM kArAvei, tassa tidisiM tisovANae, tesiM ca purato toraNe, vimANamajjhabhAe|2 pecchAgharamaMDavaM, tammajjhe maNipeDhiyA aTTa joyaNAI AyAmavikkhaMbheNaM cattAri joyaNAI bAhalleNaM, tammajjhe sIhAsaNaM, tassAvaruttareNaM uttareNaM uttarapuracchimeNaM sakkassa caurAsIIe sAmANiyasahassANaM tAvaiyAI bhaddAsaNAI rayAvei / purathimeNaM aTThaNhaM aggamahisINaM, dAhiNapurasthimeNaM duvAlasaNhamabhaMtaraparisAdevasahassANaM, dAhiNeNaM coddasaNhaM majjhima-| // 289 // parisAdevasahassANaM, dAhiNapaJcatthimeNaM solasaNhaM bAhiraparisAdevasahassANaM, paJcatthimeNaM sattaNhaM aNiyAhivaINaM / tae NaM tasseva sIhAsaNassa cauddisiM cauNhaM caurAsIINaM AyarakkhadevasAhassINaM bhaddAsaNAI kAravei / tae NaM sakko savAlaM
Page #592
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAravibhUsiyaM uttara veDaviyaM rUvaM viuvittA aTThahiM aggamahisIhiM saddhiM gaMdhavANIeNaM naTTANIeNa ya saddhiM taM vimANaM payAhiNIkareM to puleiNaM tisovANaeNaM duruhittA puratthAbhimudde sIhAsaNe nisIyai / sAmANiyA uttareNaM / avasesA saGghe dAhiNilleNaM tisovANaeNaM duruhittA punnatthesu bhaddAsaNesu uvavisaMti / tae NaM sakassa aTThaTTha maMgalagA purao saMThiyA / | tayaNaMtaraM punnakalasabhiMgArachattapaDAgA cAmarA ya saMThiyA / joyaNasahassUsiyavairAmayalaTThI bahupaMcavaNNakuDa bhI sahassamaMDio mahiMdajjhao patthio / tao purao alaMkiyavibhUsiyA paMca aNiyAhivaiNo cauddisiM cAbhiogiyA devA devIo / tao sohammavAsI devA devIo patthiyA / tao sabiDIe jAva sabaraveNaM sohammaM kappaM vIIvaittA uttarilleNaM / nijjANamaggeNaM ukkaTThAe gaIe tiriyamasaMkhejje dIvasamudde vIIvaittA naMdIsaravaradIve dAhiNapuratthimile raikarapabae uvAgacchai / tao taM vimANaM paDisAharemANe 2 bhayavao jammaNabhavaNamAgae vimANeNaM caiva tipayAhiNIkarei / jammaNabhavaNaMtassa uttarapuratthime disIbhAe cauraMgulamasaMpattaM dharaNIyale vimANaM Thavei, saparivAro paJcoruhai, Aloie ceva paNAmaM karei, jiNiMda jiNamAyaraM tipayAhiNIkarei, jahA disAkumArIo taheva abhinaMdai jAva evaM vayai - 'ahaM devANuppie ! sakke deviMde bhayavao jammaNamahimaM karissAmi, tanna bhAiyavaM tumhehiM' ti vaittA so osoyaNiM dalayai, jiNapaDirUvagaM viubittA jiNamAUe pAse Thavei, paMcarUve sakke viubai - ege bhagavaMtaM karayalapuDe geNhai, ege AyavattaM dharei, duve cAmarukkhevaM karaMti, ege vajjapANI purao gacchai, jAva sabasamudaNaM maMdare pabae paMDagavaNe abhiseyasIhAsaNe puratthAbhimuhe karayaladhariyajiNe nisaNNe / IsANiMde vi vasabhavAhaNe sUlapANI taheva samAgae, imaM NANattaM -- mahAghosA ghaMTA, lahuparakkame pAyattANiyAhivaI, pupphao vimANakArI, dakkhiNA nijjANabhUmI, uttarapuratthimile raikarapatrae jAva maMdare smosrie| evaM jaMbuddIvapaNNattiaNusAreNa battIsaM pi iMdA samAgacchaMti / sakkANaM ca sAmANiyAiparivAro bhANiyavo / XoXo X X X X X X pArzvanAthacaritram |
Page #593
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / trayoviMzaM kezigautamI yAkhyamadhyayanam / pArzvanAtha caritram / XOXOXOXXXXXXX // 29 XOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXON // taMjahA-caurAsIi asII, bAvattari sattarI ya sahI ya / paNNA cattAlIsA, tIsA vIsA dasa sahassA // 1 // causaTThI saTThI khalu, chacca sahassA u asuravajANaM / sAmANiyA u ee, caugguNA AyarakkhA u // 2 // tahA-gaMdhava-naTTahaya-kari-raha-bhaDaaNiyA surAhivANa bhave / sattamamaNiyaM vasabhA, mahisA u ahonivAsINaM // 3 // tao NaM accaIdeNaM jammaNamabhiseyatthaM bhayavao AbhiogiyadevA ANattA samANA aTThasahassaM sovaNNiyANaM kalasANaM, evaM ruppamayANaM maNimayANaM suvaNNaruppamayANaM suvaNNamaNimayANaM ruppamaNimayANaM suvaNNaruppamaNimayANaM, evaM bhomejANaM, evaM bhiMgArANaM thAlINaM supaiTThANaM rayaNakaraMDayANaM puSphacaMgerINaM AyaMsANaM, evamAi viuvittA khIroyahijalaM pukkharoyahijalaM ca, mAgahAititthANaM gaMgAimahAnaINaM paumAimahAdahANaM jalAI uppalAI maTTiyaM ca, sabaveyaDDehiMto sabavAsehiMto sabakulaselehiMto sabatuvare sabapupphe savagaMdhe sabosahIo siddhatthe ya, bhaddasAlAivaNehiMto gosIsacaMdaNaM mallaM ca giNhittA bhayavao majaNavihiM uvaTThaviMti / tae NaM acuiMde sAmANiya-ttAyattIsagadevAiparivAraparivuDe sAbhAviehiM veuviehiM ya varakamalapaiTThANehiM paumapihANehiM surahivAribhariehiM caMdaNacacciehiM AviddhakaMThaguNehiM kalasehiM, taMjahA-aTThasahasseNaM sovaNiyANaM jAva bhomejjANaM, sabodagehiM jAva siddhatthaehiM, saviDrIe jAva sabaraveNaM bhayavaMtamabhisiMcaMti / abhisege ya vaTTamANe iMdAiyA devA chatta-cAmara-kalasa-dhUvakaDucchyAihatthA hadvatuTThA jAva vajja-sUlapANI purao ciTThati / ege AsiyasammajiovalittaM gaMdhavaTTibhUyaM taM bhUmibhAgaM kareMti, ege hirannavAsaM vAsaMti, evaM suvaNNarayaNA''bharaNa-puSpha-phala-gaMdha-vaNNa-cuNNavAsaM vAsaMti, ege eyAI ceva vibhAeMti, ege taya-vitaya-ghaNa-jhusirabheyaM vajaM vAyaMti, ege gAyaMti, ege nacaMti, ege abhiNayaM kareMti, ege vagaMti apphoDeMti sIhanAyAiyaM hatthigulagulAiyAiM ca kareMti, ege jalaMti gajaMti vijuyAyaMti vAsaMti, ege vigiyabhUyarUvehiM nacaMti, ege-"deu sayaladutthiya // 29 //
Page #594
--------------------------------------------------------------------------
________________ satthasAhAru, tihuyaNapurarakkhaNuiMDapAyAru, kammaparacakkacUraNekkamallu, parapAsaMDamaMDalIniharahiyayasallu, paNayapAvakaM- XII pArzvanAthadummaddaNamusalu, dubahadhammadhurAdhuruvahaNadhavalu" iccAivirudAiM paDhaMti / tae NaM accuiMde nivattiyAbhisee siraraiyaMjalI caritram / jaeNaM vijaeNaM vaddhAvei, pamhalasUmAlehiM gaMdhakAsAiehiM gAyAiM lUhei, kapparukkhaM piva alaMkiyaM karei, jAva naTTavihiM uvadaMsei / acchehiM rayayAmaehiM accharasA taMdulehiM bhayavao purao aTTha'Dha maMgalae Alihai / avi ya|"dappaNa bhAsaNa varddhamANa varakalasa maiccha sirirvacchA / satthiya naMdAvattA, lihiyA aTTha'Dha maMgalagA // 1 // " kara|yalavimukkassa dasaddhavaNNassa jalaya-thalayakusumassa jANussehamettaM niyaraM karei / veruliyakaDucchayaM gahAya kAlAgurukuMdurukaturukkapavaraM dhUvaM uppADei / satta'ha payAiM osarittA dasaMguliM aMjaliM matthae kariya gaMbhIratthanibaddhANaM vittANamaTThasaeNaM saMthuNai, jAva evaM vayAsI-namo'tthu te siddha ! buddha ! nIraya! nibbhaya! nIrAgadosa! nIsaMga! nIsalla! guNarayaNa ! sIlasAgara ! dhammavaracakkavaTTI!, namo'tthu te arahao bhgvo| tato vaMdittA naccAsanne nAidUre pajjavAsai / evaM jahA acca iMdassa tahA jAva IsANiMdassa bhavaNavai-vANamaMtara-joisiyANaM ca abhisegA bhANiyabA / tae NaM IsANe paMca rUve viubai-ege IsANe bhayavaMtaM karayalapuDe geNhittA sIhAsaNe nisIyai, ege piTTao AyavattaM dharei, duve | pAsesu cAmarukkhevaM kareMti, ege sUlapANI purao ciTThai / tate NaM sakke bhayavao cauddisiM cattAri dhavale vasabhe vijbai, tesiM ahahiM siMgehiMto aTTha toyadhArAo niggacchaMti, tAo uDUM uppaittA egao milaMti, bhayavao muddhANaMsi nivayaMti / sakkassa vi taheva abhiseo bhANiyabo jAva saMthuNai-jaya jaya pAsajiNesara!, jaya niruva| marUva ! paramakAruNiya ! / jaya jaya savaguNAyara !, jaya sAmiya ! sayalasunilaya ! // 1 // sayalajayanibuiyare, ciNtaamnnikpppaayvbbhhie| diTe pahummi tumae, bhavo vi mokkhAyae amhaM // 2 // tuha dasaNasaMjaNio, hariso
Page #595
--------------------------------------------------------------------------
________________ trayoviMzaM kezi zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / gautamIyAkhyamadhyayanam / pArzvanAthacaritram / // 291 // aMgammi me amAyato / pulayacchaleNa jayaguru!, nIharai samaMtao nUNaM // 3 // cirayAladiTThavallahajaNappamoyAu me annNtgunno| ANaMdo saMjAo, dikhe tuha daMsaNe dev!||4|| guruyabhavo gurukammo, gayabhaggo so bhave aha abhavo / tuha dasaNaM na pAvai, patte ya na tUsaI jo u // 5 // na namai jo nAha ! tumaM, so namae pAyayassa vi jaNassa / jo puNa paNamai tumhaM, so paNamai naNu na tumhaM pi // 6 // jA tuha parammuhANaM, bahuriddhI hoi devamaNuyANaM / sA sannivAyavihuriya-sakarapANovamA nUNaM // 7 // kumayamayA NaNu bhIyA, khalahaliyaM nUNa kammakarijUhaM / rAgAivaNayarajUhaM jiNasIhe aja jAyammi // 8 // jai nayaNasayasahassaM, vayaNasahassaM ca hoja me naah!| taha vi na hoi kayattho, tuha daMsaNavaNNaNussAho // 9 // jayasu tuma jayasAmiya!, akkhaliyanirAmao ciraM jayasu |nNdsu pAvasu sohaM, lahasu jasaM tihuyaNe sayale // 10 // evamAi thoUNa jaheva Agao taheva gaMtUNa titthayaraM mAUe pAse Thavei, jiNapaDirUvagaM osovaNiM ca sAharai, |egaM khomajuyalaM kuMDalajuyalaM ca bhayavao UsIsagamUle Thavei, egaM tavaNijalaMbUsagaM siridAmagaMDaM maNirayaNamaMDiyaM hArAiuvasobhiyaM bhayavao diTThIe abhiraiheuM ulloe nikkhivai / tae NaM sake battIsaM hirannassa suvaNNassa ya koDIo battIsaM naMdAI battIsaM bhaddAiM ca sohaggarUvAiguNe ya bhagavao jammaNabhavaNe vesamaNeNa sAharAvei / tae NaM sake Abhiyogie deve ghosAvei sabanayarammi mayA saddeNaM-'haMda ! suNaMtu bhavaNavaipamuhA savvadevA! devIo! ya, jo jiNassa | jiNamAyAe vA asuhaM maNaM dhArei tassa ajagamaMjarI va sattahA muddhANaM phuTTau' tti / tae NaM sabe iMdAiyA devA naMdIsare gaMtaNa aTTAhiyAo mahimAo karettA saesu saesu ThANesu gyaa| taM rayaNiM ca tiriyajaMbhagA devA AsaseNarAyabhavaNammi hirannavAsaM jAva cunnavAsaM vAsaMti / tae NaM AsaseNarAyA paJcUsasamae nayarArakkhie saddAvittA vANArasIe purIe cAragasohaNaM mANummANavaddhaNaM kAravei, nayariM ca sabAhirabhaMtaraM AsiyasammajiovalittaM sabapaesesu nibaddhavaMdaNamAlaM / / 291 //
Page #596
--------------------------------------------------------------------------
________________ pArzvanAthacaritram / | ubbhiyatoraNaM UsiyapaDAyaM maMcAimaMcakaliyaM ussukka ukkaraM abbhaDappavesaM uvahiyacaMdaNakalasaM pupphovayArakaliyaM maghamaghaM. tagaMdhadhUvaM naDanaTTAipecchaNayavirAiyaM UsiyajUyasahassamusalasahassaM kAravei / tao saie sAhassie sayasAhassie bhAe dalamANo evaie ya lAbhe paDicchamANo dasAhiyaM mahasavaM karei, ekkArase sudivase sUikamme kae bArase divase mittanAibhoyAvaNapuSvayaM jamhA gabbhagayammi imammi jaNaNI sappaM sejApAsesa pAsei ao piuNA 'pAsu' tti nAmaM payaTThiyaM |bhayavao, bhaNiyaM ca-gabhagae jaM jaNaNI, sejjApAsesu pAsiuM sappaM / paDisappaMtaM paiNo, laMbiyabAhuM caDAvei // 1 // bhaNai ayamesa sappo, vaccai rAyA''ha taM kahaM munnsi|saa''h sayaM ciya to dIvaeNa taM so vi saccavio // 2 / / ciMtai | ganbhapabhAvo, eso kahamannahA nisAtamasi / esA pAsai pAsesu teNa pAso tti nAma kayaM // 3 // tao kappataru ba sabajaNANaMdayArI vaDhato jAo aTThavariso / sohaNadiNe ya piuNA uvaNIo kalAyariyassa / tao kalAgaNujutteNa avinAyapuvaM sabakalAparamarahassaM payaDaMteNa pAsakumAreNa uvajjhAo ceva kao niuNayaro kalAsu tti / so ceva jAo bhayavao viNeo / tao komuimayaMkAo'NaMtaguNasomeNa vayaNeNa, nIluppalAo aNaMtaguNasoheNa nayaNajuyaleNa, suravaio'NaMtaguNarUveNa deheNa, mahukhIrAo'NaMtaguNamahureNa sareNa, sayaMbhuramaNAo'NataguNagaMbhIreNa hiyaeNa, mattakaribarAo'NaMtaguNalaliyAe gaIe, duggainivaDatasabajagarakkhaNalAlaseNa kArunneNaM virAyamANo pAsajiNo patto jovaNaM / | tao paseNaiNA rannA pariNAvio guNarayaNasAliNiM pabhAvainiyadhUyaM / muMjai ya bhayavaM tIe samaM maNoramaM visayasuhaM / ___ annayA bhayavayA pAsAovariTThieNa gavakkhajAlaehiM disAvaloyaNaM kuNaMteNa diTTho sayalajaNabao pavarakusumabalipaDaliyAhattho bAhiM nigacchato, pucchiyaM ca-kimaja cchaNo koi jeNevameso jaNo vaccai ? tti / tao siTThamekkeNaM pAsaTThiyapuriseNaM-na ko vi chaNo, kiMtu koi mahAtavassI kamaDho nAma purIe bAhiM samAgao tassa baMdaNatthaM patthio OXOX
Page #597
--------------------------------------------------------------------------
________________ KEori zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / trayoviMzaM keshigautmiiyaakhymdhyynm| pArzvanAthacaritram / // 292 // imojaNavao / tao tamAyanniUNa jaNiyakoUhalaviseso bhayavaM pi patthio, gao tattha jattha so kamaDho, diTTho ya paMcamgitavaM tappamANo / tao tinnANasaMpunnattaNao muNiyaM bhayavayA ekkammi aggikuMDe pakkhittAe mahallarukkhakhoDIe majjhe DajjhamANaM nAyakulaM, taM ca tahAvihaM kaliUNa accataM karuNAparayAe bhaNiyaM bhayavayA-aho kaTThamannANa! jamerisammi vi tavovisese kIramANe dayA na muNijai tti / tao soumevaM pAsavayaNaM bhaNiyaM kamaDheNa-jahA rAyaputtANa turayakuMjarAidamaNe ceva parissamo, dhammaM puNa muNiNo ceva viyANaMti / tao bhayavayA bhaNio ekko niyayapuriso-re re! khoDimeyaM sAvahANo kuhADaeNaM phoDesu / tao 'jamANavesi' tti bhaNamANeNa duhA kayA sA teNa khoDI / viNiggayaM ca tIe majhAo mahallaM nAgakulaM / tattha ya diTTho Isi DajjhamANo ego mahAnAgo / tassa ya bhayavaM davAvei niyayapurisavaya Na saniyamaM 'asiAusa' ti paMcanamokkAraM / nAgo vi taM ghettuM tappabhAvao mariUNa samuppanno nAgaloe dharaNiMdo nAma nAgarAyA / dinno ya 'aho ! nANAisau' tti bhaNamANeNa bhayavao loeNa sAhukkAro / tamAyanniUNa suTTha vilakkhIbhUo kamaDhaparivAyago kAUNa ya gADhamannANatavaM samuppanno mehakumAranikAyamajhammi mehamAlI nAma bhvnnvaasidevo| bhayavaM pi tao paviTTho nayarIe / annayA suhaMsuheNaM acchaMtassa samAgao vasaMtasamao / tammi ya vasaMtasamae jANAvaNatthamujANavAleNA''NettA bhayavao samappiyA sarasA sahayAramaMjarI / bhayavayA bhaNiya-bho ! kimeya ? / teNa bhaNiyaM-sAmi! bahuvihakIlAnivAso saMpayaM saMpatto vsNtsmo| tao soumeyaM vasaMtakIlAnimittaM bahupurajaNaparivArasamannio jANArUDho gao naMdaNavaNaM / tao jANAo samuttariya nisanno naMdaNavaNapAsAyamajjhaTThiyakaNayamayasIhAsaNe / tattha ya airamaNIyattaNao sabao paloyamANeNaM diDha bhattIe paramarammaM cittaM, taM ca daddUNa ciMtiyaM-aho ! kimettha lihiyaM ? / nAyaM ca samma nirUvaMteNa jahAridanemicariyaM / tao ciMtiuM payatto-dhanno so'ridRnemI jo 'virasAvasANaM X // 292 //
Page #598
--------------------------------------------------------------------------
________________ pArzvanAthacaritram / visayasuhaM' ti kaliUNa nibbharANurAyaM niruvamarUvalAvaNNajovaNaM rAyavarakanaM jaNaya viinnamavaujjhiya bhaggamayaNamaDappharo kumAro ceva nikkhaMto tA ahaM pi karemi savasaMgaparicAyaM / etthaMtare logaMtiyA u devA, bhayavaM bohiMti jiNavariMda tu| sayalajagajIvahiyaM, bhayavaM ! titthaM pavattehi // 1 // tao kiviNavaNImagAINaM kimicchiyaM hirannaM suvannaM vatthaM * AbharaNaM AsaNaM sayaNaM asaNAIyaM osahaM pupphagaMdhavilevaNAiyaM ca mahAdANaM davAvei saMvaccharaM jAva / avi ya"saMghADaga-tiya-caumuha-ca ukka-caccara-mahApaha-pahesu / dAresu puravarANaM, racchAmuhamajjhayAresu // 1 // varavariyA ghosijai, ! kimicchiyaM dijaI bahuvihIyaM / sura-asura-deva-dANava-nariMdamahiyassa nikkhamaNe // 2 // " tae NaM purisAyANIe pAse arahA matthae aMjaliM kariya evaM ammApiyaro vayAsi-icchAmi NaM ammatAo! tubbhehiM abbhaNunnAe pavaittae / te || vi 'ahAsuhaM devANuppiyA ! mA paDibaMdhaM karehi' tti aNujANaMti / tara NaM AsaseNe koDuMbiyapurise ANavettA aTTa sahassaM sovanniyANaM jAva bhomejjANaM kalasANaM abhiseyatthaM uvaTThavAvei / etthaMtare caliyAsaNA sabe suriMdA iMti / tae NaM sako AbhiogiyasurehiM jammaNavihivanniyaM kalasAimajaNavihimuvaDhavAvei / te vi kalasA tesu ceva paviTThA / tae NaM sake AsaseNe ya puratthAbhimuhaM pAsaM nivesittA aTThasahasseNaM jAva bhomejANaM abhisiMcaMti / abhisege ya vaTTamANe ege devA vANArasiM nayariM AsiyasammajjiyaM jAva ege vijayAyaMti vAsaMti jAva sabAlaMkAravibhUsiyaM kuNaMti / / |tae NaM AsaseNe visAlaM nAma sIyaM rayAvei / tae NaM sakko aNegakhaMbhasayasanniviTuM aisayamaNaharaM visAlaM sIya | kAravei / sA vi ya taM ceva siviyamaNupaviTThA / tae NaM pAse arahA sIyaM duruhittA puratthAbhimuhe nisanne / tae NaM | AsaseNarAiNA vuttA samANA vhAyA savAlaMkAravibhUsiyA bahave purisA sIyaM vahati / tae NaM sake sIyAe dAhiNillamuvarillaM bAhaM geNhai, IsANe uttarilaM, camare dAhiNaM heDhillaM, balI uttarillaM, sesA devA jahArihaM / avi ya-"pudhiM |
Page #599
--------------------------------------------------------------------------
________________ trayoviMzaM kezi zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / gautmiiyaakhymdhyynm| pArzvanAthacaritram / // 293 // SXOXOXOXOXOXOXOXOXXXXg ukkhittA mANusehiM sA haTTharomakUvehiM / pacchA vahaMti sIyaM, asuriMda-suriMda-nAgiMdA // 1 // aTTha'Dha maMgalagA chattacAmara-mahajjhayAINi ya purao patthiyANi / tao 'jaya jaya naMdA! jaya jaya bhaddA! bhadaM te, sabakAlaM ca dhamme tuha avigdhaM havau' tti muhamaMgaliyamAIhiM abhinaMdijamANo, bahujaNasahassehiM pecchenjamANo thuvvayamANo, aMgulIhiM dAijamANo, puSphaMjalIhiM pUijamANo, pae pae agghe paDicchamANo, bahunaranArINamaMjalIo dAhiNahattheNa paDicchamANo, mahayA iDisa| mudaeNa, kizca-varapaDaha-bheri-jhallari-duMduhi-saMkhasahiehiM tUrehiM / dharaNiyale gayaNayale, turiyaninAo paramarammo // 1 // nayarIo nikkhamittA gao AsamapayamujANaM / tattha ya asogapAyavassa ahe sIyAo paccoruhai / posabahulaekkArasIe puvaNhe sayamevAlaMkAraM omuyai, pasaraMtabAhasalilA vammAdevI haMsalakkhaNapaDeNaM paDicchai / paMcamuTThiyaM loyaM karei, sako kese paDicchai, khIrasamudde sAharai / taM samayaM ca sakkavayaNeNa devANa maNuyANa ya nigghoso turiyaninAo gIyaravo uvro| tAhe tIsaM vAsAI agAramAvasittA aTThamabhatteNaM apANaeNaM devadUsamAdAya tihiM purisasaehiM | nikkhaMto / bhaNiyaM ca-"kAUNa namokAraM, siddhANamabhiggahaM tu so giNhe / savaM me akaraNijaM, pAvaM ti carittamArUDho // 1 // " takkhaNaM ca uppannaM maNapajjavanANaM / tao paMcasamio tigutto khaMtikhamo nimmamo niddoso nIsaMgo lAbhAlAbhe |suhe dukkhe niMdApasaMsAsu ya samo tavasaMjameNa appANaM bhAvemANo viharai / surAsurA vi bhayavao pAsassa nikkhamaNa| mahimaM karettA naMdIsare aTThAhiyaM kareMti, sahANaM ca pddigyaa| bhayavaM pi nayarAsannasaMThiyaM patto tAvasAsamaM, tattha ya | 'atthamio diNayaro' tti kaliUNa tappaesasaMThiyakRyAsannaThiyavaDapAyavassa ahe hio kAussaggeNaM / io ya so kamaDhajIvo mehamAlI asuro avahiNA nAUNa attaNo vaiyaraM sumariUNa puvabhavaverakAraNaM samuppannatibAmariso samAX gao jattha bhayavaM, pAraddhA ya teNa sIhAirUveNa uvasaggA / avi ya-"sIhehiM ghorarUvehiM tikkhanaharehiM dIhadADhehiM / // 293 //
Page #600
--------------------------------------------------------------------------
________________ vahio gayarUvehiM, sarosakayaMta paharehiM // 1 // karagahiyakattiehiM, khuhiyakayaMto cha ghorarUvehiM / veyAlehi ya bhayavaM, kayatthio garuyadasaNehiM // 2 // emAibahuvihIyaM, kamaDheNuvasaggio vi pAveNaM / pAsajiNo dhIramaNo, no khuhio dhammajhANAo || 3 ||" 'acaliyabhAvaM ca nAUNaM jaleNaM bolettA mAremi' tti saMpahAriya pAraddhA teNa vijjugajjiyapavaNubbhaDA mahAvuTThI / tIe jaleNa tAva bolio bhayavaM jAva nAsiyAvivaraM / etthaMtare caliyaM dharaNiMdassa AsaNaM, paDattovahiNA ya muNio bhayavao vaiyaro, samAgaMtUNa turiyaM sAmiNo sIsovariraiyaphaNiphaNAmaMDaveNa sesasarIrapAsesu ya viraiyaphaNisarIreNa nivArio jalapUro, pAraddhaM ca purao bahuvihA''ujja - veNu-vINA - gIyaninAehiM ghaNanigghoso - vadhAyagaM pavarappekkhaNayaM / dadrUNa ya taM tArisaM mahAisayaM dhIrataM ca bhayavao garuyavimyakkhittamANaso samuvasaMtadappo so asuro paNamiUNa khAmiUNe ya jiNaM gao niyadvANaM / dharaNiMdo vi niruvasaggaM nAUNa thoUNa gao saTTANaM / pAsasAmissa vi nikkhamaNadiNAo caurAsIdivasovari cettakiNhaca utthIe aTThamabhattaMte puNche Asamapae asogataruheTTe silApaTTa suhanisannassa suhajjhavasANassa apubakaraNAikameNa samANiyakhavagaseDhissa khINaghAikammacaukkassa sayalaloyAloyAvabhAsayaM samupapannaM kevalannANaM / caliyAsaNA samAgayA surasaMghAyA / vAukumArehiM parisohie joyaNa mitte khette, Asitte ya gaMdhavAriNA meghakumArehiM, maNirayaNacitte tammi viraiyaM surehiM samosaraNaM / tammajjhe sIhAsaNovaviTTho puratthAbhimuo sAmI rayaya-kaNaya- rayaNapAgAra valayattiyaniheNaM nANadaMsaNacaraNehiM va sasikiraNujjalacAmarajuyalacchaleNa dhammasukkajhANehiM va chattattayarUveNaM bhuvaNattayapasariyakittipuMjehiM va sevAkougeNa paDivannamuttIhiM virAyamANo sadevamaNuyAsurAe parisAe joyaNanIhAriNA sareNa dhammaM kahei - "bho bhavA ! caugaio, saMsAro esa ghoraduhapauro / saraNaM na ettha annaM, dhammaM jiNadesiyaM motuM // 1 // hiMsAivirairUvaM, to taM maNavayaNakAyasupattaM / iMdiyakasAyaniggahapavaraM XXXXXXXXXX6 pArzvanAtha caritram |
Page #601
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / // 294 // trayoviMza keshigautmiiyaakhymdhyynm| pArzvanAthacaritram / jahasattio kuNaha // 2 // mA mahubiMdusamANe, visayasuhe sajiUNa tucchammi / nirayAivivihadukkhANa, bhAyaNa appaNaM kuNaha // 3 // aivacchalA vi piyaro, aippiyA puttbhaaibhjjaao| aisaMcio vi attho, na tammi duhasaMkaDe saraNaM // 4 // atyo attho tti ihaM, putto putto gharaM gharaM va tti / bhanjA bhaja tti naraM, kilissamANaM jamo harai // 5 // egamaNo esa jaNo, parikissai jaha kuDuMbakajammi / taha jai jiNidhamme, tA pAvai mokkhasokkhaM pi // 6 // emAi soUNa paDibuddho bahU logo / pavAviyA gaNaharA / surA vi kevalimahimaM kAUNa naMdIsaravaradIve jattaM ca kAUNa gayA sahANaM / | pAso vi bhayavaM tiphaNiphaNAlachaNo sattaphaNiphaNAlaMchaNo vA vAmadAhiNapAsesu vairodevIdharaNiMdehiM pajuvAsijjamANo piyaMguvannadeho navarayaNisamUsio aridunemititthapallaTTaNeNa niyatitthaM pavattaMto bhavasattapaDibohaNatthaM cautIsAisayasameo puhavimaMDale viharai / pAsassa NaM bhayavao dasa gaNA dasa gaNaharA hotthA, ajjadinnappamuhA solasa samaNasahassA, pupphacUlApamuhA advatIsamajjiyAsahassA, sunaMdappamuhANaM samaNovAsagANaM egaM sayasahassaM causaTThI ya sahassA, sunaMdApamuhANaM samaNovAsiyANaM tinni sayasahassA sattAvIsaM ca sahassA, adbhuTThasayA coddasapuvINaM, coisasayA ohinANINaM, dasasayA kevalanANINaM, ekkArasasayA veucINa, addhahamasayA viulamaINaM, chacca sayA vAINaM, bArasasayA aNuttarovavAiyANaM ukkosiyA esA parivArasaMpayA hotthA / tae NaM pAse arahA bhavvakamaladivAyare desUNAI sattari varisAI kevalipariyAraNaM viharittA egaM vAsasayaM sabAuyaM pAlaittA AuyAvasANe smmeymaago| tattha samaNANaM samaNINaM sAvayANaM sAviyANaM savaparisAe ya micchattAisaMsArapahaM sammaiMsagAimokkhamagaM pasiNAiMca vAgarittA mAsiyabhattaMte uddhaDio vagghAriyapANI selesIpaDivanno khINabhavovaggAhikammaMso tettIsAe aNagArehiM samaM sAvaNasaddha'dramIe siddhiM patto / caliyAsaNo 1 sambandhaM kRtvaa| // 294 //
Page #602
--------------------------------------------------------------------------
________________ pArzvanAthacaritram / ohiNA vinAyavaiyaro nirANaMdo vimaNo asupugnanayaNo sogAUriyahiyao samAgao sakko, jiNasarIrayaM tipayAhiNIkAUNa naccAsanne nAidUre pajuvAsaMto ciTThai, vayai ya-pasarai micchattatamaM, gajjaMti kutitthikosiyA ajja / dubhikkhaDamaraverAinisiyarA huMti sappasarA // 1 // atthamie jayasUre, maulei tumammi saMghakamalavaNaM / ullasai kumayatArAniyaro vi hu anja jiNapAsa! // 2 // tamagasiyasasi va nahaM, vijjhAyapaIvayaM va nisi bhavaNaM / bharahamiNaM gayasohaM, jAyamaNAhaM va pahu ! ajja // 3 // evaM sabasuravarA vi sakko vi gosIsacaMdaNadArUhiM tinni ciyAo karei, khIroyajaleNa bhayavao dehaM vhAvettA gosIsacaMdaNeNA'NuliMpittA haMsalakkhaNaM paDasADayaM ca nivasittA savAlaMkAriyaM karei / sesadevA dohi sIyAhiM gaNaharA-'NagArasarIrAiM Aroviya dosu ciyAsu ThaveMti / sakkAeseNa aggikumArA devA ciyagAsu agi viuviMti, vAukumArA ya vAuM, sesadevA kAlAgarumAipavaradhUyaM ghayaM mahuM ca kuMbhaggaso pakkhivaMti / jhAmiesu ya maMsAIsu mehakamArA devA khIroyajaleNa nivvavaMti ciyAo / sakko uvarimaM dAhiNaM haNuyaM, IsANo vAma, camaro hiDillaM dAhiNaM, balI vAmaM, sesA aMgovaMgAI geNhati / ciyagAsu ya mahaMte thUbhe kuNaMti / nivANamahimaM ca kAUNa sakko naMdIsare gaMtUNa purathimaaMjaNagapavae jiNAyayaNamahimaM karei / tasseva cauro logapAlA tasseva aMjaNagapavayassa pAsavattisu causu dahimahanagesu siddhAyayaNamahimaM kuNaMti / IsANo uttarille aMjaNage, camaro dAhiNille, balI pacchimille, tesiM logapAlA taheva jiNamahimaM kuNaMti / sakko savimANaM gaMtUNa suhammasabhAmajjhaTThiyamANavagakhaMbhAo oyAriUNa vasamuggayaM sIhAsaNe nivesittA jiNasakahAu pUei / pAsajiNa[ pi tattheva pakkhivai / evaM sabadevA vi / paMcasu vi kallAXNagesu visAhAnakkhattaM bhayavao Asi tti // evaM prasaGgataH pArzvacaritamabhidhAya prakRtasUtraM vyAkhyAyate tassa logappadIvassa, Asi sIse mahAyase / kesIkumArasamaNe, vijaacrnnpaarge||| 2 // u0a050
Page #603
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasace zrInemica ndrIyA sukhabodhA khyA laghuvRttiH / // 295 // trayoviMzaM kezi * gautamI ohinANasue buddhe, sIsasaMghasamAule / gAmANugAmaM rIyaMte, sAvatthi purimAgae || 3 || teMduyaM nAma ujjANaM, tammI nagaramaMDale / phAsue sejjasaMdhAre, tattha vAsamuvAgae // 4 // vyAkhyA - sugamameva | navaram - "ohinANasue" tti suvRvyatyayAd avadhijJAnazrutAbhyAM 'buddha:' avagatatattvaH // 'nagaramaNDale' puraparikSepaparisare / 'prAsukeH' svAbhAvikAgantuka sattvarahite, ka ? ityAha -- zayyA - vasatiH tasyAM saMstAraka:- | zilAphalakAdiH zayyAsaMstArakastasmin / 'tatra' iti tiNDukodyAne 'vAsam' avasthAnamiti sUtratrayarthaH / / 2-3-4 // atrAntare yadabhUt tadAha xoxox ********* yAkhyama dhyayanam / kezigauta aha teNeva kAleNaM, dhammanityayare jiNe ! bhagavaM vaddhamANutti, sabalogammi vissue // 5 // tassa logapaIvarasa, Asi sIse mahAyase / bhagavaM goyase nAsaM, vijJAcaraNapArage // 6 // vArasaMgavi buddhe, sIsasaMghasamAule / gAmANugAmaM rIyaMte, se vi sAvatthimAgae // 7 // koTTagaM nAma ujjANaM, tamsi nagaramaMDale / phAsue sijjasaMdhAre, tattha vAsamuvAgae // 8 // vyAkhyA--'artha' vaktavyAntaropanyAse / "teNeva kAleNaM" ti tasminneva kAle varddhamAno nAmnA'bhUditi zeSa: 'vizrutaH' vikhyAtaH / zeSaM spaSTamiti sUtracatuSTayArthaH / / 5-6-7-8 / / tataH kimajani ? ityAha| kesIkumArasamaNe, goyame ya mahAyase / ubhao vi tattha vihariMsu, allINA susamAhiyA // 9 // umao sIsamaMghANaM, saMjayANaM tavassiNaM / tattha ciMtA samuppannA, guNavaMtANa tAiNaM // 10 // * kamImAMsA | | keriso vA imo dhammo ?, imo dhammo va keriso ? / AyAradhammappaNihI, imA vA sA va kerisI ? // cAujjAmo ya jo dhammo, jo imo paMcasikkhio / desio baddhamANeNaM, pAseNa ya mahAmunI // 12 // // 295 // mayoH zrAva styAmAga manama | kezigA~ta mayodharmi
Page #604
--------------------------------------------------------------------------
________________ acelago ya jo dhammo, jo imo saMtaruttaro / egakajjapavannANaM, visese kiM nu kAraNaM 1 // 13 // vyAkhyA - "ubhao vi" tti ubhAvapi "allINa" tti 'AlInau' manovAkkAya guptiSvAzritau 'susamAhitau' suSThu | samAdhimantau // "ubhau" tti ubhayoH 'tatre'ti zrAvastyAm || cintAkharUpamAha - ' kIdRza: ?' kiM svarUpaH ? 'vA' vikalpe, "imo" tti 'ayam' asmatsambandhI 'dharmaH' mahAvratAtmakaH 'ayamiti dRzyamAnagaNabhRcchiSyasambandhI "dhammo va" tti | vAzabdo bhinnakramaH, tatazcAyaM vA dharmaH kIdRza: ?, AcAraH - veSadhAraNAdiko bAhyaH kriyAkalApa ityarthaH sa eva dharma - stasya praNidhiH - vyavasthApanam AcAradharmapraNidhiH "imA va" tti prAkRtatvAt 'ayaM vA' asmatsambandhI, "sA va" tti sa vA dvitIyayatisatkaH / ayamAzayaH - asmAkamamISAM ca sarvajJapraNIta eva dharmaH, tatkimasyaitatsAdhakAnAM ca bhedaH ? iti / tadetadeva boddhumicchAmo vayamiti / uktAmeva cintAM vyaktIkartumAha - "cAujAmo u" tti 'caturyAmazca' caturmahAtrato yo dharmo dezitaH pArzvena iti sambandhaH / " jo imo" tti cakArasya prazleSAd ya cAyaM paca zikSAH - prANAtipA|taviramaNopadezarUpAH saJjAtA yasminnasau pacazikSito varddhamAnena dezita iti yogaH, "mahAmuNi" tti mahAmuninA / anayorvizeSe kinnu kAraNamityuttareNa sambandhaH / anena dharmaviSayaH saMzayo vyaktIkRtaH / AcAradharmapraNidhiviSayaM tameva | vyanakti -- acelakazca yo dharmo varddhamAnena dezita ityapekSyate / tathA "jo imo" tti yazcAyaM sAntarANi - varddhamAnakhAmiyatyapekSayA mAnavarNavizeSataH savizeSANi uttarANi - mahAmUlyatayA pradhAnAni prakramAd vastrANi yasminnasau sAntarottaro dharmaH pArzvena dezita itIhA'pyapekSyate / ekakArya - muktilakSaNaM phalaM tadarthaM prapannau - pravRttau ekakAryaprapannau tayo: prakramAt pArzvavarddhamAnayorvizeSe 'kimi' ti saMzaye, 'nu' vitarke 'kAraNaM' hetuH / zeSaM spaSTamiti sUtrapacakArthaH // 9-10-11-12-13 // evaM ca vineyacintotpattau yat kezigautamAvakASTA tadAha -oxoxoxoxoxox kezigautamayodharmikamImAMsA /
Page #605
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / trayoviMza kezigautamIyAkhyamadhyayanam / kezigauta mayo // 296 // aha te tattha sIsANaM, vinAya pavitakkiyaM / samAgame kayamatI, ubhao kesigoyamA // 14 // gotame paDirUvaNNU, sIsasaMghasamAule / jeThaM kulamavekkhaMto, teMduyaM vnnmaago||15|| kesIkumArasamaNo, goyamaM dissamAgataM / paDirUvaM paDivarti, sammaM saMpaDivajjatI // 16 // palAlaM phAsuyaM tattha, paMcamaM kusataNANi ya / goyamassa NisijAe, khippaM saMpaNAmae // 17 // vyAkhyA-atha 'te' iti to 'tatra' zrAvastyAM samAgame kRtamatI abhUtAmiti shessH|| "paDirUva" ti pratirUpavinayaH-yathocitapratipattirUpastaM jAnAtIti pratirUpajJaH // 'pratirUpAm' ucitAM 'pratipattim' abhyAgatakarttavyarUpAM samyak sampratipadyate, karotIti bhAvArthaH // pratipattimevAha-palAlaM prAsukaM tatra "paMcamaM" ti subvyatyayAt pazcamAni kuzatRNAni ca, paJcamatvaM caiSAM palAlabhedA'pekSayA, yata uktam-taNapaNagaM puNa bhaNiya, jiNehiM kammaTThagaMThimahaNehiM / sAlI vIhI kodava, rAlaga ranne taNAI ca // 1 // " gautamasya 'niSadyAyai upavezanArthaM kSipraM 'sampraNAmayati' samarpayati / / zeSa sUtrasiddhameveti sUtracatuSTayArthaH / / 14-15-16-17 // tau dvAvapyupaviSTau yathA pratibhAsatastathA''ha kesIkumArasamaNo, goyame ya mahAyase / ubhao nisannA sohaMti, caMdasUrasamappabhA // 18 // __ vyAkhyA spaSTam // 18 // tatsaGgame ca yadabhUt tadAhasamAgayA bahU tattha, pAsaMDA kougA migaa| nihatthANa aNegAo, sAhassIo samAgayA // 19 // devadANavagaMdhavA, jakkharakkhasakinnarA / ahissANa ya bhUyANaM, Asi tattha samAgamo // 20 // vyAkhyA-pAkhaNDaM-vrataM tadyogAt pAkhaNDAH-zeSajatinaH kautukAt mRgA iva mRgA ajJatvAt // deva-dAnava-gandharva1"tRNapaJcakaM punarbhaNitaM, jinaiH karmASTapranthimathanaiH / zAlinIhiH kodvo rAlako'raNyatRNAni ca // 1 // " milanam / // 296 //
Page #606
--------------------------------------------------------------------------
________________ yakSa - rAkSasa- kinnarAH samAyAtA iti sambandhaH / ete cAnantaramadRzyavizeSaNAd dRzyarUpAH, adRzyAnAM ca bhUtAnAM kelI kilavyantarANAmAsIt samAgamaH / zeSaM spaSTamiti sUtradvayArthaH // 19-20 // samprati tayorjalpamAha - kesI goyamamaDhavI / tao kesiM buvaMtaM tu, goyamo iNamavI // 21 // kesiM goyamamatravI / tao kesI aNunnAe, goyamaM iNamabavI // 22 // vyAkhyA- 'te' iti tvAM 'mahAbhAga !' atizayAcintyazakte ! | "jahicchaM" ti yathecchaM yadavabhAsata ityarthaH / "kesiM goyamaM" ti subvyatyayAd gautamaH, zeSaM pratItamiti sUtradvayArthaH // 21-22 // yaccAsau gautamaM pRSTavAMstadAhacAujjAmo ya jo dhammo, jo imo pNcsikkhio| desio vaddhamANeNaM, pAseNa ya mahAmuNI // 23 // egakajjapavaNNANaM, visese kiM nu kAraNaM ? | dhamme duvihe mehAvI !, kahaM vippacao na te ? // 24 // pucchAmi te mahAbhAga !, puccha bhaMte ! jahicchaM te, vyAkhyA - pratItameva // 23-24 // evaM kezinokte tao kesiM vuktaM tu, goyamo iNamaGghavI / pannA samikkhae dhammatattaM tattaviNicchiyaM // 25 // purimA ujjujaDA u, vakkajaDDA ya pacchimA / majjhimA ujjupannA u, teNa dhammo duhA kae // 26 // purimANaM dudvisojho u, carimANaM duraNupAlao / kappo majjhimagANaM tu, suvisujjho supAlao 27 vyAkhyA - tataH keziM 'bruvantameva' jalpantameva, anenA''darAtizayamAha, kiM tadabravIt ? ityAha- 'prajJA' buddhiH 'samIkSate' pazyati, kiM tad ? ityAha- 'dharmatattvaM' dharmaparamArtha, tattvAnAM jIvAdInAM vinizcayo yasmin tattathA / idamuktaM bhavati--na vAkyazravaNamAtrAdeva vAkyArthanirNayo bhavati kintu prajJAvazAt / tataH "purima" tti 'pUrve prathamatIrthakRtsAdhava Rjavazca-prAJjalatayA jaDAzca duHpratipAdyatayA RjujaDAH 'tu' iti yasmAd, vakrajaDAH 'caH' samuccaye kezigautamayoH praznouttarANi /
Page #607
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIucarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / 'pazcimAH' pazcimajinamunayaH, madhyamAH punaH RjuprajJAH 'tena' hetunA dharmo dvidhA kRtH|| yadi nAma pUrvAdaya evaMvidhAstathApi kathametad dvaividhyam ? ityAha-"purimANaM" ti pUrveSAM durvizodhyaH RjujaDatvAdeva, 'kalpaH' iti sambadhyate, 'tuH' pUraNe, caramANAM duHkhenA'nupAlyate duranupAlaH sa eva duranupAlako vakrajaDatvAt , 'kalpaH' yatikriyAkalApaH madhyamakAnAM tu RjuprajJatvAt suvizodhyaH supAlakazca, casya gamyamAnatvAditi / vicitraprajJavineyAnugrahAya dvaividhyaM dharmasya dezitam / prasaGgatazcehA''dyajinAbhidhAnamiti sUtratrayArthaH / / 25-26-27 // itthaM gautamenokte kezirAhasAhu goyama! pannA te, chinno me sNsoimo| anno'vi saMsaomajjhaM, taM me kahasu go yamA! // 28 acelao a jo dhammo, jo imo sNtruttro| desio vaddhamANeNaM, pAseNa ya mahAmu NI // 29 // egakajjapavannANaM, visese kiM nu kAraNaM? | liMge duvihe mehAvI ! kahaM vippaccao na te? // 30 // vyAkhyA-sAdhu gautama! prajJA te, chinno me saMzayaH "imo" tti ayaM tvayeti vineyApekSaM cettha mabhidhAnam , anyathA tu tasya jJAnatrayasaMyutasyaivaMvidhasaMzayAsambhavaH / liGge dvividhe' acelakatayA vividhavastradhAritayA ca dvibhede / zeSa kizcit sugama kizcicca prAgU vyAkhyAtameveti sUtratrayArthaH // 28-29-30 // tatazcakersi evaM buvANaM tu, goyamo innmbvii| vinnANeNa samAgamma. dhammasAhaNamicchi yaM // 31 // | paccayatthaM ca logassa, nANAvihavigappaNaM / jattatthaM gahaNatthaM ca, loge liMgapaoyaNaM // 32 // aha bhave painnA u, mokkhasambhUyasAhaNA / NANaM ca daMsaNaM ceva, carittaM ceva niccha e // 33 // __ vyAkhyA-viziSTaM jJAnaM vijJAnaM tacca kevalameva tena 'samAgamya' yad yasyocitaM tat tathaiva jJAtvA 'dharmasAdhanaM' | dharmopakaraNaM-varSAkalpAdi "icchiyaM" ti 'iSTam' anumataM pArzva-varddhamAnajinAbhyAmiti prkrmH| caramANAM hi rakta trayoviMza kezigautamIyAkhyamadhyayanam / kezigautamayoH praznottarANi / // 297 //
Page #608
--------------------------------------------------------------------------
________________ ttarANi / vastrAnajJAne vakrajaDatvena vastraraJjanAdiSu pravRttirdurnivAraiva syAditi na tena tadanujJAtam / pArzva ziSyAstu na tatheti raktA all kezigautadInAmapi tenAnajAnaM kRtamiti bhAvaH // kizca 'pratyayArthaM ca' amI tina iti pratItinimittaM ca, ka sya ? lo kasya, mayoH pro anyathA hi yathA'bhirucitaM veSamAdAya pUjAdinimittaM viDambakAdayo'pi 'vayaM tinaH' ityamida dhIrana, tato vratiSvapi na lokasya atinaH iti pratItiH syAt / kiM tadevam ? ityAha-nAnAvidhavikalpana' prakramAt nAnAprakAropakaraNaparikalpanam , nAnAvidhaM hi varSAkalpAdyupakaraNaM yathAvad yatiSveva sambhavatIti kathaM na tatpratyayahetuH syAt ?, tathA yAtrAsaMyamanirvAhastadartham ? vinA hi varSAkalpAdikaM vRSTyAdau saMyamabAdhaiva syAt , grahaNaM-jJAnaM tadartha ca, kathaJcit cittaviplavotpattAvapi gRhNAtu-yathA'haM vratIti, etadartha loke liGgasya prayojanamiti-pravarttanaM liGgaprayo janam // 'athe'tyupaalnyAse, "bhave painnA u" tti tuzabdasyaivakArArthatvAd bhinnakramatvAcca bhavedeva 'pratijJA' abhyupagamaH, prakramAta pAva-11 varddhamAnayoH pratijJAkharUpamAha-"mokkhasabbhUyasAhaNa" ti mokSasya sadbhUtAni ca tAni tAttvikatvAt sAdhanAni ca hetutvAt mokSasadbhUtasAdhanAni, kAni ? ityAha-jJAnaM ca darzanaM caiva cAritraM ca 'evaH' avadhAraNe, sa ca liGgasya muktisadbhUtasAdhanatAM vyavacchinatti-jJAnAdyeva muktisAdhanaM na tu liGgam / zrayate hi bharatAdInAM liGgaM vinA'pi kevalotpattiH, nizcaye' nizcayanaye vicArye na tu vyavahAre, iti liGgasya tattvato'kiJcitkaratvAt na ta do viduSAM vipratyayahetuH, zeSa spaSTamiti suutrtryaarthH||31-32-33 // sAhu goyama! pannA te, chinno me saMsao imo| anno'vi saMsaomajjhaM, taM me kahasu go ymaa!||34|| __ vyAkhyA-prAgvat / itthaM mahAvratAtmakadharmaviSayaM veSAtmakaliGgabhedaviSayaM ca ziSyANAM vipratyaya mapanIya prasaGgatasteSAmeva vyutpattyartha jAnannapi aparamapi vastutattvaM pRcchan keziH 'anyo'pi saMzayaH' ityAdi punarAha / / 34 / /
Page #609
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / // 298 // XCXCXXX aNagANa sahassANaM, majjhe ciTThasi goyamA ! / te ya te abhigacchaMti, kahaM te nijjiyA tume 1 // 35 // ege jie jiyA paMca, paMca jie jiyA dasa dasahA u jiNittANaM, sabasattU jiNAmahaM // 36 // sattU ya ii ke butte ?, kesI goyamamavavI / tao kesiM buvaMtaM tu, goyamo iNamavavI // 37 // egappA ajie sattU, kasAyA iMdiyANi ya / te jiNittU jahAnAyaM, viharAmi ahaM muNI // 38 // vyAkhyA- 'anekAnAM' bahUnAM 'sahasrANAM' prakramAt zatrusambandhinAM madhye tiSThasi gautama ! 'te' zatravaH 'te' iti tvAmabhilakSIkRtya gacchanti arthAt jetum, kathaM te nirjitAstvayA ? // gautama Aha-- 'ekasmin' prakramAt zatrau jite jitAH pazrca, tathA "paMca jie" tti sUtratvAt paJcasu jiteSu jitA daza, 'dazadhA tu' dazaprakArAn punarjitvA 'sarvazatrUna' anekasaMkhyAm jayAmyaham // tatazca - "sattU ya ii " 'caH' pUraNe, 'iti' bhinnakramo jAtau caikavacanam, tataH zatruH ka uktaH ? iti keziH gautamamabravIt / zeSaM sugamam // navaram -- eka : 'AtmA' cittaM, tadabhedopacArAd ajito'nekAnarthAvAptihetutvAt zatruriva zatruH, tathA kaSAyA ajitAH zatrava iti vacanavipariNAmena yojyate, ete cA''tmasahitAH prAguktAH paJca bhavanti, tathendriyANi zatravo'jitAni, ete ca sarve prAguddiSTA daza jAtAH cazabdAt nokapAyAdyuttarottarabhedAzca sarve'pi zatravo'jitAH / sampratyupasaMhAra vyAjena tajjaye phalamAha -- 'tAn' uktarUpAn zatrUn jitvA 'yathAnyAyaM' yathoktanItyanatikrameNa tato viharAmi, tanmadhye'pi tiSThannapratibaddhavihAritayeti gamyate iti sUtracatuSTayArthaH / / 35-36-37-38 / / evaM gautamenokte - sAhu goyama ! pannA te, chinno me saMsao imo / anno'vi saMsao majjhaM, taM me kahasu goyamA ! // 39 // dIsaMti bahave loe, pAsabaddhA sarIriNo / mukkapAso lahunbhUo, kahaM taM viharasi muNI ? // 40 // te pAse sahaso chittA nihaMtRRNa uvAyao / mukkapAso lahunbhUo, viharAmi ahaM muNI // 41 // trayoviMzaM kezigautamI yAkhyama dhyayanam / kezigautamayoH praznouttarANi / // 298 //
Page #610
--------------------------------------------------------------------------
________________ kezigautamayoH prottarANi / KeXXXoxokakakakeXOXOXOX pAsA ya ii ke vuttA ?, kesI goyamamabavI / kesiM evaM vuvaMtaM tu, goyamo iNamavavI // 42 // rAgadosAdao tivA, nehapAsA bhayaMkarA / te chidittu jahAnAyaM, viharAmi jahakamaM // 43 // vyAkhyA-spaSTameva / navaram-'laghubhUtaH' vAyubhUto laghubhUta iva laghubhUtaH, sarvatrA'pratibaddhatvAt // 'te' iti tAn "sabaso" tti sUtratvAt sarvAn 'chittvA' boTayitvA 'nihatya' punarbandhAbhAvena vinAzya, katham ? 'upAyataH' sadbhUtabhAvanAbhyAsarUpAt // rAgadveSAdayaH, AdizabdAd mohaparigrahaH, 'tIvrAH' gADhAH, tathA "neha" tti snehAH-putrAdisambandhAH pAzA iva pAzAH 'yathAkrama' kramaH-yativihita AcArastadanatikrameNeti sUtrapaJcakArthaH // 39-40-41-42-43 // sAhu goyama! pannA te, chinno me sNsoimo| anno'visaMsaomajhaM, taMme khsugoymaa!||44|| aMtohiyayasaMbhUtA, layA ciTThaI goymaa!| phalei visabhakkhINaM, sA u uddhariyA kahaM ? // 45 // taM layaM sabaso chittA, uddharittA samUliyaM / viharAmi jahAnAyaM, mukko mi visabhakkhaNA // 46 // layA ya iti kA vuttA ?, kesI goyamamabavI / kesimevaM buvaMtaM tu, goyamo iNamabbavI // 47 // bhavataNhA layA vuttA, bhImA bhiimphlodyaa| tamucchittu jahAnAyaM, viharAmi mahAmuNI // 48 // ___ vyAkhyA-spaSTam / navaram-"aMtohiyayasaMbhUya" tti hRdayAntaH smbhuutaa| "visabhakkhINaM" ti ArSatvAd viSavadbhakSyante iti 'viSabhakSyANi' paryantadAruNatayA viSopamAni phalAnIti gamyate / 'sA tu sA punaH // "sabaso" tti sarvAM 'samUlikAM' rAgadveSAdimUlayuktAm / mukto'smi "visabhakkhaNa" tti 'viSabhakSaNAt' viSaphalAbhyavahAropamAt klissttkrmnnH|| bhave tRSNA-lobho bhavatRSNA 'bhImA' bhayadA svarUpataH, bhImA-duHkhahetutayA phalAnAm arthAt kliSTakarmaNAmudayaHvipAko yasyAH sA tathA, zeSamupasaMhArAbhidhAyIti sUtrapazcakArthaH // 44-45-46-47-48 //
Page #611
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhA khyA laghuvRtiH / // 299 // BXCXCXCXCXCXCXCXCXCXXXC sAhu goyama ! pannA te, chinno me saMsao imo / anno'vi saMsao majjhaM, taM me kaha su goyamA ! // 49 // saMpajjAliyA ghorA, aggI ciTThaI goyamA ! / je DahaMti sarIratthA, kahaM vijjhAviyA tu me ? // 50 // mahAmehappasUyAo, gijjha vAri jaluttamaM / siMcAmi sayayaM te u, sittA no va DahaMti me // 51 // aggI ya iti ke buttA ?, kesI goyamamavavI / tato kesiM vuvaMtaM tu, goyamo iNamavavI // 52 // kasAyA aggiNo vuttA, suyasIlatavo jalaM / suyadhArAbhihatA saMtA, bhinnA hu na DahaMti me // 53 // vyAkhyA - spaSTam / navaram - "aggi" tti agnayo ye dahantIva dahanti // mahAmeghaprasU tAt zrotasa iti gamyate, " gijjha" tti gRhItvA "te u" tti tuzabdo bhinnakramaH, 'tAn' agnIn siktAMstu " no va" tti naiva dahanti "me" ti mAm // "aggI ye "tyAdi agniprazna mahAmeghAdipraznopalakSaNam // zrutaM ca- upacArAt kaSAyopazamahetavaH zrutAntargatopadezAH zIlaM ca- mahAtratarUpaM tapazca- pratItaM zrutazIlatapa iti samAhAraH, 'jalaM' vAri, upalakSa NatvAccA'sya mahAmeghaH sarvajagadAnandakatayA tIrthakRt, zrotazca tata utpanna AgamaH, uktamevArthaM savizeSamupasaMharannAha - zrutasya upalakSatvAt zIlatapasoca dhArA iva dhArAH - tatparibhAvanAdirUpAstAbhirabhihatAH santaH prakramAduktarUpA agnayaH 'bhinnAH' vidAritAstadabhighAtena lavamAtrIkRtA ityarthaH, 'hu' pUraNe iti sUtrapaJcakArthaH / / 49-50-51-52-53 // sAhu goyama ! pannA te, chinno me saMsao imo / anno'vi saMsao majjhaM, taM me kahasu goyamA ! // ayaM sAhasio bhImo, duTThasso paridhAvaI / jaMsi goyama ! ArUDho, kahaM teNa na hIrasI ? // pahAvaMtaM nigiNhAmi, suyarassIsamAhiyaM / na me gacchai ummaggaM, maggaM ca paDivajjai // asse ya iti ke butte ?, kesI goyamamavavI / tao kesiM buvaMtaM tu, goyamo iNamavavI // 57 // 54 // 55 // 56 // Xex trayoviMzaM kezi gautamI yAkhyama dhyayanam / kezigauta mayoH praznouttarANi / // 299 //
Page #612
--------------------------------------------------------------------------
________________ maNo sAhasio bhImo, duTThasso paridhAvaI / taM sammaM tu nigiNhAmi, dhammasikkhAe kaMthagaM // 58 // vyAkhyA - 'ayaM' pratyakSaH sahasA - asamIkSya pravarttata iti sAhasikaH, "jaMsi" tti yasmin / 'pradhAvantam' unmArgAbhimukhaM gacchantaM nigRhNAmi, 'zrutarazmisamAhitam' AgamavalgAnibaddham || 'dharmazikSAyai' dharmAbhyAsanimittaM 'kanthakaH ' jAtyAzvaH, tatazca kanthakamiva kanthakam, kimuktaM bhavati ? - duSTAzvo'pi nigrahaNayogyaH kanthakaprAya eva / zeSaM spaSTamiti sUtrapaJcakArthaH // 54-55-56-57-58 // sAhu goyama ! pannA te, chinno me saMsao imo / anno'vi saMsao majjhaM, taM me kahasu goyamA ! // 59 // kuppahA bahave loe, jesiM nAsaMti jaMtavo / addhANe kaha vahato, taM na nAsasi goyamA ! 1 // 60 // je ya maggeNa gacchaMti, je ya ummaggapaTTiyA / te sadhe viditA majjhaM, to na nassAmahaM muNI ! // 61 // magge ya iti ke vutte ?, kesI goyamamavavI / tao kesiM buvaMtaM tu, goyamo iNamavavI // 62 // kuppavayaNapAsaMDI, save ummaggapaTTiyA / sammaggaM tu jiNakkhAyaM, esa magge hi uttame // 63 // vyAkhyA--spaSTameva / navaram -- "magge ya" tti 'mArgaH ' sanmArgaH upalakSaNatvAt kumArgazca / / te kupravacanapAkhaNDinaH sarve unmArgaprasthitAH, anena ca kupravacanAni kupathA ityuktaM bhavati / 'sanmArga tu' satpathaM punarjAnIyAditi zeSaH, jinAkhyAtam, kuta: ? ityAha-eSa mArga : 'hI' ti yasmAt 'uttamaH' anyamArgebhyaH pradhAna iti sUtrapacakArthaH / / 59-60-61-62-63 // sAhu goyama ! pannA te, chinno me saMsao imo / anno'vi saMsao majjhaM, taM me kahasu goyamA ! // 64 // mahAudagavegeNaM, vujjhamANANa pANiNaM / saraNaM gaI paiTThA ca, dIvaM kaM mannasI? muNI ! // 65 // atthi ego mahAdIvo, vArimajjhe mahAlao / mahAudgavegassa, gaI tattha na vijjaI // 66 // kezigautamayoH praznouttarANi /
Page #613
--------------------------------------------------------------------------
________________ trayoviMza kezi zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghubRttiH / // 30 // dIve ya iti ke vutte ?, kesI goyamamabavI / tao kesiM buvaMtaM tu, goyamo iNamabavI // 67 // jarAmaraNavegeNaM, vujjhamANANa pANiNaM / dhammo dIvo paiTThA ya, gaI saraNamuttamaM // 68 // vyAkhyA-spaSTameva / navaram-'zaraNaM' tannivAraNakSamam , ata eva gamyamAnatvAd gatim tata eva "paiTThA ya" gautamItti 'pratiSThAM' sthirAvasthAnahetuM, 'caH' samuccaye // "dIve ya" ti dvIpaprazna udakavegapraznopalakSaNam , "jarAmaraNavegeNaM" ti yAkhyamajarAmaraNe eva vegaH-rayaH prakramAd udakasya teneti sUtrapaJcakArthaH // 64-65-66-67-68 // dhyynm| sAhU goyama! pannAte, chinno me sNsoimo| anno'visaMsaomajjhaM,taM me kahasu goymaa!|| 69 // kezigautaannavaMsi mahohaMsi, nAvA viparidhAvaI / jaMsi goyamamArUDho, kahaM pAraM gmisssii?||7|| mayoH praznojAu assAviNI nAvA, na sA pArassa gaaminnii|jaa nirassAviNI nAvA, sAu pArassa gAmiNI71 ttarANi / nAvA ya iti kA vuttA?, kesI goyamamabavI / tao kesiM buvaMtaM tu, goyamo iNamabavI // 72 // x sarIramAhu nAva tti, jIvo vucai naavio| saMsAro annavo vutto, jaM taraMti mhesinno||73|| ___ vyAkhyA-spaSTam / navaram-'arNave' samudre 'mahoghe' bRhajjalapravAhe nauH 'viparidhAvati' vizeSeNa parivrajati "jasi" |tti yasyAM gautama! tvamArUDhaH / / "jA u" tti yA 'tu' pUraNe, 'AzrAviNI' jalasaGgranahiNI, yA punaH tuzabdasya punararthasyeha sambandhAt "nirassAviNi" tti niSkrAntA AzrAvibhyaH-prakramAta sandhibhyo nirAzrAviNI sA pArasya gAminI / tato'haM nirAzrAviNImArUDhaH, ataH pAragAmI bhaviSyAmIti bhaavH|| "nAve"tyAdi atra nauH taritRtAryApalakSaNam , ata // 30 // evottaramAha-zarIre'tyAdi / sUtrapaJcakArthaH // 69-70-71-72-73 // sAhu goyama! pannA te, chinno me saMsao imo|anno'visNso majjhaM, taMme kahasu goymaa!||74||
Page #614
--------------------------------------------------------------------------
________________ aMdhayAre tame ghore, ciTThati pANiNo bahU / ko karissai ujjoyaM, sabalogammi pANiNaM ? // 7 // | kezigautauggao vimalo bhANU, sblogppbhNkro| so karissai ujjoyaM, sabalogammi pANiNaM // 76 // almayoH praznobhANU ya iti ke vutte?, kesI goyamamabavI / tao kesiM vuvaMtaM tu, goyamo iNamabavI // 77 // ttarANi / uggao khINasaMsAro, savaNNU jiNabhakkharo / so karissai ujjoyaM, sabalogammi pANiNaM // 78 // vyAkhyA-andhamivAndham arthAd janaM karotItyandhakAraM tasmin 'tamasi' pratIte / zeSaM sugamameva iti sUtra| paJcakArthaH // 74-75-76-77-78 // sAhu goyama! pannA te, chinno me sNsoimo| anno vi saMsao majjhaM,taM me kahasu goymaa!||79|| sArIramANase dukkhe, bajjhamANANa pANiNaM / khemaM sivaM aNAbAhaM, ThANaM kiM mannasI muNI !? // 80 // asthi egaM dhuvaM ThANaM, logaggammi durAruhaM / jattha natthi jarA maccU , vAhiNo veyaNA tahA // 81 // ThANe ya iti ke vutte?, kesI goyamamabavI / kesimevaM buvaMtaM tu, goyamo iNamabavI // 82 // NivANaM ti abAhaM ti, siddhI logaggameva ya / khemaM sivaM aNAbAhaM, jaM caraMti mhesinno|| 83 // taM ThANaM sAsayaMvAsaM, logaggammi durAruhaM / jaM saMpattA na soyaMti, bhavohaMtakarA muNI! // 84 // ___ vyAkhyA spaSTameva / navaram-'sArIramANase" tti zArIramAnasai: "dukkhi" tti duHkhaiH "bajjhamANANaM" ti badhya| mAnAnAM 'kSemaM vyAdhivirahataH 'zivaM' sarvopadravAbhAvataH 'anAbAdhaM' svAbhAvikabAdhA'pagamataH // vedanAzca' zArIramAnasaduHkhAnubhavAtmikAH, tatazca vyAdhyabhAvena kSematvam , jarAmaraNA'bhAvena zivatvam , vedanA'bhAvenA'nAbAdhatvamiti / / "nivANaM ti" itizabdaH svarUpaparAmarzakaH, yatrA'pi nAsti tatrApyadhyAharttavyaH, tata ucyate iti adhyAhArAt u0a051
Page #615
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRciH / // 301 // *0X8XOX8X6X8XOXOX8X8XOX8X | nirvANamiti avyAbAdhamiti siddhiriti lokAgramiti yaducyata iti vyAkhyeyam / 'eveti pUraNe, 'caH' samuccaye, kSemaM | | zivam anAbAdhamiti ca prAgvat, yat 'caranti' gacchanti // tat sthAnamuktamiti prakramaH // savizeSaNasya pRSTatvAt tadeva | vizinaSTi-"sAsaryavAsaM" ti bindoralAkSaNikatvAt 'zAzvatavAsaM' nityAvasthiti lokAne durArohaM upalakSaNatvAt jarAdyabhAvavacca, prasaGgatastanmAhAtmyamAha-"ja saMpatte"tyAdi / / sUtraSaTrArthaH // 79-80-81-82-83-84 // sAhu goyama! pannA te, chinno me saMsao imo / namo te saMsayAIya!, sabasuttamahoyahI! // 85 // vyAkhyA-sugamam / navaram-uttarArddhanopabRMhaNAgarbha stavanamAha // 85 // punastadvaktavyatAmevAhaevaM tu saMsae chinne, kesI ghoraparakkame / abhivaMdittA sirasA, goyamaM tu mahAyasaM // 86 // |paMcamahatvayaM dhammaM, paDivajati bhaavo| purimassa pacchimammI, magge tattha suhAvahe // 87 // ___ vyAkhyA-sugamam / navaram-evaM tu' amunaiva krameNa // ka punarayaM paJcayAmo dharmaH ? ityAha-"purimassa" tti pUrvasya sopaskAratvAt sUtrasya tIrthakRto'bhimate 'pazcime' pazcimatIrthakRtsambandhitayA mArge 'tatre'ti prakrAnte zubhAvahe iti sUtradvayArthaH // 86-87 / / sampratyadhyayanArthopasaMhAravyAjena mahApuruSasaGgaphalamAha| kesIgoyamao nicaM, tammi Asi smaagme|suysiilsmukkriso, mhtth'tthvinniccho||8|| vyAkhyA-'kezigautamataH' iti kezigautamau Azritya 'nityaM tatpuryavasthAnApekSayA 'tasmin' prakrAntasthAne AsIt , samAgamaH 'zrutazIlasamutkarSaH jJAnacaraNaprakarSaH, tathA mahArthAH-mahAprayojanA muktisAdhakatvena ye'rthAsteSAM vinizcayaHnirNayo mahArthArtha vinizcayaH, tacchiSyANAmiti gamyata iti sUtrArthaH // 88 // tathA trayoviMza keshigautmiiyaakhymdhyynm| kezigautamayoH praznottarANi / / // 301 //
Page #616
--------------------------------------------------------------------------
________________ XCXCXCXX CXCXCXCXCXCXCXCX tosiyA parisA sabA, sammaggaM samuvaTTiyA / saMdhuyA te pasIyaMtu, bhayavaM kesIgoyame // 89 // tti bemi / vyAkhyA - tathA toSitA parSat sarvA 'sanmArga' muktipatham anuSThAtumiti gamyate, 'samupasthitA' udyatA, anena parSadaH phalamAha / itthaM taccaritavarNanadvAreNa tayoH stavanamuktvA praNidhAnamAha -- saMstutau tau prasIdatAM bhagavatkezigautamAviti sUtrArthaH // 89 // 'iti' parisamAptau bravImIti pUrvavat // // iti zrInemicandra sUrikRtAyAM uttarAdhyayana sUtralaghuTIkAyAM sukhabodhAyAM kezigautamIyAkhyaM trayoviMzamadhyayanaM samAptam // kezigautamavarNanasamAptiH /
Page #617
--------------------------------------------------------------------------
________________ atha pravacanamAtrAkhyaM caturviMzamadhyayanam / caturviMza zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica prvcnmaatraakhymdhyynm| ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / // 302 // prvcnmaatnaamaani| vyAkhyAtaM trayoviMzamadhyayanam / samprati pravacanamAtRnAmakaM caturviMzamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH'anantarAdhyayane pareSAmapi cittaviplutiH kezigautamavadapaneyA ityuktam , tadapanayanaM ca samyagvAgyogata eva, sa ca pravacanamAtRsvarUpaparijJAnata iti tatsvarUpamucyate' anena sambandhenAyAtasyAsyA''disUtramaTTa ppavayaNamAyAo, samitI guttI taheva ya / paMceva ya samiIo, tao guttIu AhiyA // 1 // iriyAbhAsesaNAdANe, uccAre samiI iya / maNaguttI vayaguttI, kAyaguttI u aTThamA // 2 // eyAo aTTa samiIo, samAseNa viyaahiyaa| davAlasaMgaM jiNakkhAyaM, mAyaM jattha u pavayaNaM // 3 // vyAkhyA-sugamameva / navaram-"samii" tti samitayaH, "gutti" tti guptayaH, tathaiva 'caH samuccaye, "Ahiya" tti aakhyaataaH|| tA eva nAmata Aha-"irie"tyAdi AdAna-grahaNaM nikSepopalakSaNam, "uccAre samiI iya" tti casya bhinna-1 kramatvAd uccArazabdasya copalakSaNatvAd uccArAdipariSThApanAyAM ca samitiH, idaM ca pratyeka yojyate, 'itiH' parisamAptau etAvatya eva samitayaH / / nigamanamAha-etA aSTa 'samitayaH' samiti-samyak sarvavitpravacanAnusAritayA itayaH-AtmanazceSTAH samitaya ityanvartha guptInAmapi smitishbdvaacytvmstiityevmupnyaasH| yattu bhedenopAdAnaM tat samitInAM pravIcArarUpatvena guptInAM tu pravIcArApravIcArAtmakatvena kathaJcid bhedakhyApanArtham / 'mAya' ti tuzabdasyottarasyeha yogAd mAtameva, tathAhi-sarvA apyamUzcAritrarUpAH, jJAnadarzanA'vinAbhAvi ca cAritram, na caitatrayAtiriktamanyadarthato dvAdazAmityetAsu pravacanaM mAtamucyate iti sUtratrayArthaH // 1-2-3 // tatreryAsamitisvarUpamAha OXXXX // 302 //
Page #618
--------------------------------------------------------------------------
________________ samitisvarUpam / AlaMbaNeNa kAleNaM, maggeNaM jayaNAi ya / caukAraNaparisuddhaM, saMjae iriyaM rie||4|| tattha AlaMbaNaM NANaM, daMsaNaM caraNaM tthaa| kAle ya divase vutte, magge upphvjjie||5|| davao khettao ceva, kAlao bhAvao thaa| jayaNA caubihA vuttA, taM me kittayao suNa // 6 // davao cakkhusA pehe, jugamittaM ca khitto| kAlao jAva rIejA, uvautto ya bhaavo||7|| iMdiyatthe vivajittA, sajjhAyaM ceva paMcadhA / tammuttI tappurakAre, uvautte riyaM rie||8|| __ vyAkhyA-paSTam / navaram-'caukAraNaparisuddha" ti subvyatyayAt catuHkAraNaparizuddhyA "iriyaM" ti 'IryayA' gatyA 'rIyeta' gacchet // "davao cakkhusA pehi" tti 'dravyataH' dravyamAzritya yatanA cakSuSA prekSeta prakramAt jIvAdidravyam , yugamAtraM ca prastAvAt kSetraM prekSeta iti yogaH, kSetrato yatanA, kAlato yAvadrIyeta tAvatkAlamAneti gamyate, upayutazca bhAvataH / / upayuktatAmeva spaSTayati-indriyArthAn vivartya svAdhyAyaM caiva paJcadhA, tatazca tasyAmeva-IryAyAM mUrtiH arthAd vyApriyamANA yasyA'sau tanmUrtiH, tathA tAmeva puraskaroti-tatraivopayuktatayA prAdhAnyenAGgIkurute tatpuraskAraH, 'upayuktaH' saMyata IryayA rIyeteti sUtrapaJcakArthaH // 4-5-6-7-8 // bhASAsamitimAhakohe mANe ya mAyA ya, lobhe ya uvauttayA / hAse bhaya moharie, vigahAsu taheva y||9|| eyAI aTTa ThANAI, parivajitu sNje| asAvajaM miyaM kAle, bhAsaM bhAsija pannavaM // 10 // __vyAkhyA-sugamameva / navaram-etAnyaSTa sthAnAni parivayeti, ko'rthaH ? krodhAdivazena mRSAdirUpamasadvAgyogaM parihRtya saMyataH 'asAvAM' nirdoSAM 'mitAM' parimitAM 'kAle' prastAve iti sUtradvayArthaH / / 9-10 // eSaNAsamitimAhagavesaNAe gahaNe ya, paribhogesaNA ya jaa| AhArovahisijjAe, ee tinni visohae // 11 //
Page #619
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhAkhyA laghu caturvizaM pravacanamAtrAkhyamadhyayanam / samitisvarUpam / GARnIyAntargatatvenaikatayA vivakSitamatamAha- vRttiH| nIyAntaH // 11-12 // 303 // uggamuppAyaNaM paDhame, bIe sohija esaNaM / paribhogammi caukkaM, visohijja jayaM jaI // 12 // | vyAkhyA-gaveSaNAyAM grahaNe ca ubhayatra eSaNeti sambadhyate, tato gaveSaNAyAmeSaNA grahaNe caiSaNA paribhogaiSaNA ca yA "AhArovahisejjAeM" ti vacanavyatyayAd AhAropadhizayyAsu "ee tinni" ti 'etAH' eSaNAH tisraH 'vizodhayet' nirdoSA vidhyAt // kathaM vizodhayet ? ityAha-"uggamuppAyaNaM" ti sUcanAt sUtramiti udgamotpAdanAdoSAn "paDhame" tti 'prathamAyAM' gaveSaNaiSaNAyAM, "bIe" tti 'dvitIyAyAM' grahaNaiSaNAyAM zodhayet "eSaNaM" ti eSaNAdoSAn , "paribhogammi" tti paribhogaiSaNAyAM 'catuSkaM' saMyojanA'pramANA'GgAradhUmakAraNAtmakam , aGgAradhUmayormohanIyAntargatatvenaikatayA vivakSitatvAt vizodhayet "jayaM" ti yatamAno ytiH| punaH kriyAbhidhAnamatizayakhyApanArthamiti sUtradvayArthaH // 11-12 // caturthasamitimAha ohovahovaggahiyaM, bhaMDayaM duvihaM muNI / giNhato nikkhivaMto ya, pauMjija imaM vihiM // 13 // cakkhusA paDilehittA, pamajija jayaM jii| Adie nikkhivijA vA, duhao vi samie syaa||14|| | vyAkhyA-"ohovahovaggahiyaM" ti upadhizabdo madhyanirdiSTatvAd ubhayatra sambadhyate, tata oghopadhimaupAhikopadhiM ca 'bhANDakam' upakaraNaM rajoharaNadaNDakAdi dvividham' uktabhedato dvibhedaM munirgRhan nikSipaMzca prayuJjIta imaM vidhim // tamevAha-cakSuSA pratyupekSya pramArjayed rajoharaNAdinA yatamAno yatiH, tata AdadIta nikSiped vA "duhao vi" tti dvAvapi prakramAd audhikaupagrahikopadhI 'samitaH' upayuktaH sadeti sUtradvayArthaH // 13-14 // paJcamasamitimAhauccAraM pAsavaNaM, khelaM siMghANa jalliyaM / AhAraM uvahiM deha, annaM vA vi tahAvihaM // 15 // aNAvAyamasaMloe, aNAvAe ceva hoi sNloe| AvAyamasaMloe, AvAe ceva sNloe||16|| vihaM muNI | He nikkhivijJAna sambadhyate, tata prayuJjIta imaM vidhim / .. toya, pauMjinna imaM vilyaa||14|| RXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOX 3 //
Page #620
--------------------------------------------------------------------------
________________ samitikharUpam / aNAvAyamasaMloe, prss'nnuvghaaie| same ajjhusire vA vi, acirakAlakayammi ya // 17 // vicchinne daramogADhe, NAsanne bilvjie| tasapANabIyarahie, uccArAdINi vosire // 18 // ___ vyAkhyA-uccAraM prasravaNaM khelaM siMhAnaM "jalliyaM" ti jallaM AhAra upadhiM dehaM 'anyadvA' kAraNato gRhItaM gomayAdi, 'api:' pUraNe, 'tathAvidhaM pariSThApanAha prakramAt sthaNDile vyutsRjed ityuttareNa sambandhaH // sthaNDilaM ca | dazavizeSaNapadaviziSTam , tatra cA''dyavizeSaNapadayorbhaGgaracanAmAha-anApAtam asaMlokam , anApAtaM caiva bhavati saMlokam , ApAtam asaMlokam , ApAtaM caiva saMlokam / iha cA''pAtaM saMlokaM ca arzaAderAkRtigaNatvAt matvarthI| ye'ci siddham / / dazavizeSaNapadaparijJAnArthamuccArAdIni yAdRze sthaNDile vyutsRjet tadAha-anApAte asaMloke, kasya ? 'parasya' svapakSAdeH, tathA 'anupaghAtike' saMyamAtmapravacanopaghAtarahite, same azuSire ca pratIte, acirakAlakRte ca, cirakRte punaH sammUrcchantyeva pRthivyAdayaH / 'vistIrNe' jaghanyato'pi hastamAtre, 'dUramavagADhe' jaghanyato'pi caturaGgalamadho'cittIbhUte, nAsanne grAmArAmAdeH, bilavarjite trasaprANabIjarahite uccArAdIni vyutsRjediti sUtracatuSTayArthaH / / 15-16-17-18 // sampratyuktamarthamupasaMharan vakSyamANArthasambandhArthamAhaetAo paMca samiIo, samAseNa viyAhiyA / itto ya tao guttIo, vocchAmi annuputvso||19|| __ vyAkhyA-sugamam / navaram-"aNuputvaso" tti AnupUrvyA // 19 // tatrAdyAmAhasaccA taheva mosA ya, saccAmosA taheva ya / cautthI asaccamosA ya, maNaguttI caubihA // 20 // saMraMbhasamAraMbhe, AraMbhe ya taheva ya / maNaM pavattamANaM tu, niyattija jayaM jaI // 21 // vyAkhyA-paSTameva / navaram-satyAdayo manoyogAstadviSayA manoguptirapi upacArAt satyAdiruktA // asyA eva XOXOXXXXXXXXXXX guptisvarUpam /
Page #621
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturviMza pravacanamAtrAkhyamadhyayanam / zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhA- khyA laghuvRttiH / // 304 // guptisvruupm| svarUpaM nirUpayan kAkopadeSTumAha-saMrambhaH-saGkalpaH sa ca mAnasastathA'haM dhyAsyAmi yathA'sau mariSyatItyevaMvidhaH, samArambhaH-parapIDAkaroccATanAdinibandhanaM dhyAnam anayoH samAhArastasmin , 'Arambhe' paraprANApahArakSamA'zubhadhyAnarUpe, 'caH' samuccaye, 'tathaiva' tenaivA''gamapratItena prakAreNa manaH pravarttamAnaM 'tuH' vizeSaNe, nivarttayet yatamAno yatiH / vizeSazvAyam-zubhasaGkalpeSu manaH pravarttayediti sUtradvayArthaH // 20-21 // vAgguptimAhasaccA taheva mosA ya, sacAmosA taheva ya / cautthI asaccamosA ya, vayaguttI caubihA // 22 // saMraMbhasamAraMbhe, AraMbhe ya taheva ya / vayaM pavattamANaM tu, niyattija jayaM jaI // 23 // vyAkhyA-anantaravyAkhyAtameva / navaram-vAgguptiruccArayitavyA / vAcikazca saMrambhaH-paravyApAdanakSamamabrAdiparAvartanAsaGkalpasUcako dhvanirevopacArAt saGkalpazabdavAcyaH san samArambha:-parapIDAkaramatrAdiparAvarttanam , 'ArambhaH' paravyaparopaNakSamamatrAdijapanamiti sUtradvayArthaH / / 22-23 // kAyaguptimAha ThANe nisIyaNe ceva, taheva ya tuyadRNe / ullaMghaNa pallaMghaNa, iMdiyANa ya jhuMjaNe // 24 // saMraMbhasamAraMbhe, AraMbhe ya taheva ya / kAyaM pavattamANaM tu, niyattija jayaM jaI // 25 // vyAkhyA-'sthAne' UrddhasthAne 'niSIdane caiva' pratIte, tathaiva ca tvagvarttane zayane 'ullaGghane' gartAderutkramaNe | 'pralaGghane sAmAnyena gamane, ubhayatra sUtratvAt supo luk / indriyANAM ca "jujaNe" tti 'yojane' zabdAdiSu vyApAraNe, sarvatra vartamAna iti zeSaH // saMrambha:-abhighAto yaSTimuSTyAdisaMsthAnameva saGkalpasUcakamupacArAt saGkalpazabdavAcyaM sat samArambha:-paritApakaro muSTyAdyabhighAtaH anayoH samAhArastasmin , 'Arambhe' prANivadhAtmani kArya pravarttamAnaM | nivartayet / zeSaM prAgvaditi sUtradvayArthaH // 24-25 // samprati samitigutyoH parasparaM vizeSamAha // 304 //
Page #622
--------------------------------------------------------------------------
________________ eyAo paMca samiIo, caraNassa ya pvttnne| guttI niyattaNe vuttA, asubhatthesu ya sbso||26|| vyAkhyA-etAH' paJca samitayaH caraNaM-cAritraM sacceSTetyarthaH tasya pravarttane, pUrvacazabdasyaivArthasya bhinnakramatvAt pravarttana eva, kimuktaM bhavati ?-sacceSTAsu pravRttAveva samitayaH / tathA "gutti" tti guptayo nivarttane'pyuktAH, "asubhatthesu" tti 'azubhArthebhyaH' azobhanamanoyogAdibhyaH "sabaso" tti sarvebhyaH, apizabdAt caraNapravarttane'pIti sUtrArthaH // 26 // samprati adhyayanArthamupasaMharan etadAcaraNaphalamAhaeyA pavayaNamAyA, je sammaM Ayare munnii| sokhippaM savasaMsArA, vippamucai pNddie||27||tti bemi|| vyAkhyA-spaSTameva // 27 // samitiguptyoH parasparaM bheda etdaacrnnphlnyc| // iti zrInemicandrasUrikRtAyAM uttarAdhyayanasUtralaghuTIkAyAM sukha bodhAyAM pravacanamAtrAkhyaM caturvizamadhyayanaM samAptam //
Page #623
--------------------------------------------------------------------------
________________ atha paJcaviMzatitamaM yajJIyAkhyamadhyayanam // zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / // 305 // paJcaviMzaM yajJIyAkhyamadhyayanam / vijayaghoSacaritram / vyAkhyAtaM caturviMzamadhyayanam / adhunA yajJIyAkhyaM paJcaviMzamadhyayanaM samArabhyate, asya cA'yamabhisambandhaH'anantarAdhyayane pravacanamAtaro'bhihitAH, iha tu tA brahmaguNasthitasyaiva tattvato bhavantIti vijayaghoSacaritavarNanadvAreNa brahmaguNA ucyante' ityanena sambandhenAyAtasyA'sya prastAvanAya vijayaghoSacaritaM lezatastAvaducyate vANArasIe nayarIe do vippA bhAyaro jamalA jayaghosa-vijayaghosAbhihANA Asi / annayA jayaghoso NhAiuM gaMgaM gao, tattha pecchai-sappeNa maMDukko gasijjai, sappo vi majAreNa akkato, tahA vi sappo maMDukaM ciMciyaMta khAyai, majjAro vi sappaM caDapphaDaMta khAyai / annamannaghAyaM pAsittA-'aho !!! saMsArassa asArayA jo jassa pahavai so tamettha gasai, kayaMto puNa sabassa pabhavai, ao savaM pi gasai, tA dhammo cevettha sabavasaNehiMto rakkhagoM' tti ciMtaMto paDibuddho gaMgamuttariUNa sAhusagAse samaNo jAu tti // sAmprataM sUtraM vyAkhyAyate, taccedammAhaNakulasaMbhUo, Asi vippo mhaayso| jAjAI jamajannammi, jayaghose tti nAmao // 1 // iMdiyaggAmaniggAhI, maggagAmI mahAmuNI / gAmANugAma rIyaMte, patte vANArasiM puri // 2 // vANArasIi bahiyA, ujjANammi maNorame / phAsue sejasaMthAre, tattha vAsamuvAgae // 3 // vyAkhyA-spaSTameva / navaram-brAhmaNakulasambhUto'pi jananIjAtyanyathAtvena brAhmaNo na syAd ata Aha-vipraH | "jAjAi" ti avazyaM yAyajIti yAyAjI, ka ? ityAha-yama iva prANyupasaMhArakAritayA yamaH sa cAsau yajJazca // 305 //
Page #624
--------------------------------------------------------------------------
________________ XXX-601-6 pazumedhAdirthamayajJastasmin, gArhasthyA'pekSayA caitaduktam / zrAmaNyA'pekSayA cendriyagrAmanigrAhI ityAdIti sUtratrayArthaH // 1-2-3 // tadA ca tatpuri yad varttate yaccAsau vidhatte tadAha 4 // aha teNeva kAleNa, purIe tattha mAhaNe / vijayaghose tti nAmeNaM, jannaM jayati veyavI // aha se tattha aNagAre, mAsakkhamaNapAraNe / vijayaghosassa jannammi, bhikkhamaTThA uvaTThie // 5 // vyAkhyA - "teNeva kAleNaM" ti tasminneva kAle zeSaM spaSTamiti sUtradvayArthaH // 4-5 // tatra ca yadasau yAjakaH kRtavAMstadAhasamuvaTThiyaM tahiM saMtaM, jAyago pddisehe| na hu dAhAmi te bhikkhaM, bhikkhU ! jAyAhi aNNao // 6 // je ya vedaviU vippA, jannama'TThA ya je diyaa| joisaMgaviU je ya, je ya dhammANa pAragA // 7 // je samatthA samuddhattuM paraM appANameva ya / tesiM annamiNaM deyaM, bho bhikkhU ! sabakAmiyaM // 8 // vyAkhyA - ye viprA jAtitaH, "jannaTThA ya" tti yajJArthAzca' yajJaprayojanA ye tatraiva vyApriyante 'dvijAH' saMskArApekSayA dvitIyajanmAnaH, jyotiSaM - jyotiHzAstraM aGgAni ca vidanti ye te jyotiSAGgavidaH, aGgatve'pi jyotiSaH pRthagu pAdAnaM prAdhAnyakhyApakam, 'dharmANAm' upalakSaNatvAd dharmazAstrANAM pAragAH, azeSavidyAsthAnopalakSaNametat zeSaM sugamamiti sUtratrayarthaH // 6-7-8 // evamukto muniH kIdRg jAta: ? kiM vA kRtavAn ? ityAha 10 // so tattha eva paDisiddho, jAyageNa mahAmuNI / navi ruTTo navi tuTTo, uttamaTThagavesao // 9 // na'NNaTuM pANaheuM vA, navi nivAraNAya vA / tesiM vimokkhaNaTTAe, imaM vayaNamabbavI // navi jANasi vedamuhaM, navi jannANa jaM muhaM / nakkhattANa muhaM jaM ca, jaM ca dhammANa vA muhaM je samatthA samuddhatuM paraM appANameva ya / na te tumaM vijANAsi, aha jANasi to bhaNa // // 11 // 12 // vijayaghoSa - caritram /
Page #625
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRtiH / // 306 // XQXCXX vyAkhyA -- uttamArthaH- mokSastadveSako mokSArthItyarthaH // 'na' naiva annArthaM pAnahetuM vA nApi 'nirvAhaNAya vA vastrAdinA yApanArthamAtmana iti gamyate, zeSaM spaSTamiti sUtracatuSTayArthaH // 9-10-11-12 // evamukto muninA sa kiM kRtavAn ? ityAha tassa'kkhevapamokkhaM ca, acayaMto tahiM dio / sapariso paMjalihouM, pucchaI taM mahAmuniM // 13 // veyANaM ca muhaM bUhi, bUhi jannANa jaM muhaM / nakkhattANa muhaM bUhi, bUhi dhammANa vA muhaM // 14 // je samatthA samuddhattuM paraM appANameva ya / eyaM me saMsayaM savaM, sAhU ! kahaya pucchio // 15 // vyAkhyA - 'tasya' muneH AkSepasya - praznasya pramokSaM prativacanaM, 'caH' pUraNe, "acayaMto" tti azaknuvan dAtumiti gamyate // zeSaM sugamamiti sUtratrayarthaH // 13-14-15 // itthaM pRSTo munirAha - aggihuttamuhA veyA, jannaTTI veyasAM muhaM / nakkhattANa muhaM caMdo, dhammANaM kAsavo muhaM // jahA caMdaM gahAIyA, cite paMjalIuDA / vaMdamANA narmasaMtA, uttamaM maNahAriNo // ajANagA jannavAI, vijAmAhaNasaMpayA / gUDhA sajjhAyatavasA, bhAsacchannA iva'ggiNo // jo loe baMbhaNo vutto aggI vA mahio jahA / sadA kusalasaMdiTTha, taM vayaM bUma mAhaNaM // jo na sajjai AgaMtuM, pacayaMto na soaI / ramae ajjavayaNammi, taM vayaM bUma mAhaNaM jAyarUvaM jahAmahaM nirddhatamalapAvagaM / rAgaddosa bhayAtItaM taM vayaM bUma mAhaNaM // tasapANe viyANittA, saMgaheNa ya thAvare / jo na hiMsai tiviheNaM, taM vayaM bUma mAhaNaM kohA vA jai vA hAsA, lohA vA jai vA bhayA / musaM na vayaI jo u, taM vayaM bUma mAhaNaM 18 // 19 // // 20 // 21 // // 22 // // 16 // 17 // 23 // paJcaviMzaM yajJI - yAkhyama dhyayanam / vijayaghoSacaritram / // 306 //
Page #626
--------------------------------------------------------------------------
________________ vijyghosscritrm| cittamaMtamacittaM vA, appaM vA jai vA bahuM / na giNhaI adattaM jo, taM vayaM bUma mAhaNaM // 24 // divamANussatericchaM, jo na sevai mehuNaM / maNasA kAyavakkeNaM, taM vayaM bUma mAhaNaM // 29 // jahA pomaM jale jAyaM, novalippai vAriNA / evaM alittaM kAmehiM, taM vayaM bUma mAhaNaM // 26 // aloluyaM muhAjIviM, aNagAraM akiNcnnN| asaMsattaM gihatthehiM, taM vayaM bUma mAhaNaM // 27 // jahittA puvasaMjogaM, nAisaMge ya baMdhave / jo na sajai eesuM, taM vayaM brUma mAhaNaM ||(paatthaa0) pasubaMdhA sabaveyA, jaTuMca pAvakammuNA / na taM tAyaMti dussIlaM, kammANi balavaMtiha // 28 // navi muMDieNa samaNo, na OMkAreNa bNbhnno| na muNI raNNavAseNaM, kusacIreNa tAvaso // 29 // samayAe samaNo hoi, baMbhacereNa bNbhnno| nANeNa ya muNI hoi, taveNaM hoi taavso||30|| kammuNA baMbhaNo hoi, kammuNA hoi khttio| vaisso kammuNA hoi, suddo hoi u kammuNA // 31 // ee pAdukare buddhe, jehiM hoi sinnaayo| sabakammaviNimmukaM, taM vayaM bUma mAhaNaM // 32 // evaM guNasamAuttA, je bhavaMti diuttamA / te samatthA u uddhattuM, paraM appANameva ya // 33 // | vyAkhyA-prAyaH spaSTAnyeva / navaram-agnihotram-agnikArikA, sA ceha-"karmendhanaM samAzritya, dRDhA sadbhAvanAXIhutiH / dharmadhyAnAgninA kAryA, dIkSitenA'gnikArikA // 1 // " ityAdirUpA parigRhyate, tadeva mukha-pradhAnaM yeSAM te'gnihotra mukhA vedAH, vedAnAM hi dana iva navanItam AraNyakaM pradhAnam , tatra ca-'satyaM tapazca santoSaH, kSamA cAritramArjavam / zraddhA dhRtirahiMsA ca, saMvarazca tathA paraH // 1 // ' iti dazaprakAra eva dharma uktaH, tadanusAri coktarUpamevAgnihotramiti / tathA yajJaH-prastAvAd bhAvayajJaH saMyamarUpastadarthI 'vedasA' yAgAnAM 'mukham' upAyaH, te hi satyeva yajJArthini u0a052
Page #627
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcaviMzaM zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica yajJI ndrIyA yaakhymdhyynm| sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / vijayaghoSacaritram / // 307 // pravarttante / nakSatrANAM 'mukhaM' pradhAnaM candraH / dharmANAM 'kAzyapaH' bhagavAn RSabhadevaH 'mukham' upAyaH, tasyaivA''ditastatprarUpakatvAt // kAzyapasyaiva mAhAtmyakhyApanato dharmamukhatvaM samarthayitumAha-yathA candra grahAdikAH "paMjalIyaDa" tti kRtaprAJjalayaH 'vandamAnAH' stuvantaH 'namasyantaH' namaskurvantaH 'uttama pradhAnaM "maNohAriNo" tti vinItatayA cittAkSepakAriNastiSThantIti sambandhaH, tathainamapi bhagavantaM devendrapramukhA ityupaskAraH, anena praznacatuSTayaprativacanamuktam // paJcamapraznamadhikRtyA''ha-"ajANaga" tti ajJAH, ke te? yajJavAdino ye bhavataH pAtratvenA'bhimatAH, kAsAm ? ityAha"vijAmAhaNasaMpaya" tti suvyatyayAd 'vidyAbrAhmaNasaMpadAM' vidyAzca-AraNyaka-brahmANDapurANAkhyadharmazAstrAtmikAH tA eva brAhmaNasampado vidyAbrAhmaNasampadaH, tAttvikabrAhmaNAnAM hi ni:kiJcanatvena vidyA eva smpdH| tathA 'gUDhAH' bahiHsaMvRtimantaH, kena hetunA ? 'svAdhyAyatapasA' vedAdhyayanopavAsAdinA, ata eva "bhAsacchannA iva'ggiNo" tti bhasmacchannAH anaya iva, te hi bahirupazamabhAja AbhAnti atha cAntaH kaSAyavattayA jvalitAH, evaM ca bhavadabhimatabrAhmaNAnAmAtmaparoddharaNakSamatvaM durApAstamiti bhaavH|| kastarhi bhavadabhiprAyeNa brAhmaNo yaH pAtram ? ityAha-yo loke brAhmaNa uktaH kuzalairiti gamyate, sUtratvAcca sarvatra vacanavyatyayaH, "aggI vA mahiu" tti 'veti pUraNe, 'yatheti bhinnakramaH, tato yathA'gniH | yattadonityA'bhisambandhAt tathA mahitaH san 'sadA sarvadA, upasaMhAramAha-'kuzalasandiSTaM tattvAbhijJakathita taM vayaM bUmo brAhmaNam // ita uttarasUtraiH kuzalasandiSTasvarUpameva brAhmaNamAha-yo na 'svajati' svajanA'bhiSvaGgaM karoti 'AgaMtu' Agatya svajanAdisthAnamiti gamyate, 'pravrajan' tata eva sthAnAntaraM gacchanna zocate, ramate 'Aryavacane' tIrthadvacasi // tathA 'jAtarUpaM' svarNaM yathA 'AmRSTaM tejaHprakarSAropaNAya manaHzilAdinA parAmRSTam , anenA'sya bAhyo guNa uktaH / "niddhatamalapAvagaM" ti 'pAvakanirmAtamalaM' jvalanadagdhakiTTam , anena caantrH| tato jAtarUpavad bAhyAbhyantaraguNAnvitaH, // 307 //
Page #628
--------------------------------------------------------------------------
________________ vijayaghoSacaritram / ata eva rAgAdyatItazca yastaM vayaM brUmo brAhmaNam // trasaprANino vijJAya 'saGgraheNa' saGkepeNa, cazabdAd vistareNa ca, tathA sthAvarAn yo na hinasti 'trividhena' yogeneti gmyte||"evmlittN kAmehiM" ti 'evamiti padmavadaliptaH kAmaiH, tajjAto'pi yastaM vayaM brUmo brAhmaNam // "asaMsattaM gihatthesu" tti asaMsaktaM gRhasthaiH // kecit-paThanti-"jahittA puSasaMjogaM, nAisaMge ya baMdhave / jo na sajjai eehiM, vayaM bUma mAhaNaM // 1 // " atra ca 'pUrvasaMyoga' mAtrAdisambandhaM 'jJAtisaGgAn' svasrAdisaGgAn , casya bhinnakramatvAt 'bAndhavAMzca' bhrAtrAdIn // syAdetad-vedAdhyayanaM yajanaM ca bhavAt trAyakamiti tadyogAdeva brAhmaNo na tu yathA tvayokta ityAzaGkayAha-pazUnAM bandhaH-vinAzAya niyamanaM yaihetubhiste'mI pazubandhAH 'sarvavedAH' RgvedAdayaH, "ja8" ti 'iSTaM' yajanaM, 'caH' samuccaye, 'pApakarmaNA' pApahetupazubandhAdyanuSThAnena na taM yaSTAraM trAyante bhavAditi gamyate, 'duHzIlaM' durAcAraM yataH karmANi 'balavanti' durgatinayanaM prati samarthAni 'iha' vedAdhyayane yajane ca bhavantIti gamyate, ato naitadyogAd brAhmaNo bhavati, kintvanantaroktaguNa eveti bhAvaH // anyacca 'na' naiva 'apiH' pUraNe, muNDitena 'zramaNaH' nirgrnthH| na OMkAreNopalakSaNatvAd "OM bhUrbhuvaHsvaH" ityAdinA braahmnnH| na muniH araNyavAsena / kuzaH-darbhastanmayaM cIvaraM kuzacIvaraM valkalopalakSaNametat , tena taapsH|| kathamamI tarhi bhavanti ? ityAha-'samataye'tyAdi // tathA 'karmaNA' kriyayA brAhmaNo bhavati / uktaM hi-"kSamA dAnaM damo dhyAnaM, satyaM zaucaM dhRtighRNA / jJAnaM vijJAnamAstikya-metadbrAhmaNalakSaNam // 1 // " tathA 'karmaNA' kSatatrANalakSaNena bhavati kSatriyaH / vaizyaH 'karmaNA' kRSipAzupAlyAdinA bhavati / zUdro bhavati tu 'karmaNA' zocanAdihetupreSaNAdisampAdanarUpeNa / karmAbhAve hi brAhmaNAdivyapadezAnAmasattaiveti / brAhmaNaprakrame ca yaccheSAbhidhAnaM tadvyAptidarzanArtham // kimidaM svamanISikayaivocyate ? ityAha-etAn' anantaroktAn ahiMsAdyarthAn 'prAdurakArSIt' prakaTitavAn 'buddhaH' sarvajJo yairbhavati 'snAtakaH' kevalI /
Page #629
--------------------------------------------------------------------------
________________ yatrI zrIuttarA- tatazca sarvakarmavinirmuktamiva sarvakarmavinirmuktaM snAtakaM tattvato vayaM brUmo braahmnnm|| sampratyupasaMhartumAha-evamityAdi paJcaviMzaM dhyayanasUtre XI"te samatthA u" tti ityatra 'tuH' pUraNe, ityaSTAdazasUtrArthaH / / 16-17-18-19-20-21-22-23-24-25-26-27zrInemica- 28-29-30-31-32-33 // abhidhAya cedamavasthito muniH / tatazca yAkhyamandrIyA evaM ta saMsae chinne. vijayaghose ya maahnne| samudAya tao taM tu, jayaghosaM mahAmuNiM // 34 // dhyayanam / sukhabodhAtuTTe ya vijayaghose, iNamudAhu kyNjlii| mAhaNattaM jahAbhUyaM, suTTa me uvadaMsiyaM // 35 // vijayaghoSakhyA laghutumbhe jaiyA jaNNANaM, tubbhe veyaviU viU / joisaMgaviU tubbhe, tubbhe dhammANa paargaa||36|| caritram / vRttiH / tubbhe samatthA uddhattuM, paraM appANameva y| tamaNuggahaM kareha'mhaM, bhikkheNaM bhikkhuuttamA! // 37 // // 308 // _vyAkhyA-evam' uktaprakAreNa, 'tuH' vAkyAntaropanyAse, saMzaye chinne vijayaghoSaH, 'caH' pUraNe, brAhmaNaH "samudAya" tti ArSatvAt 'samAdAya' samyag gRhItvA'vadhAryetyarthaH, 'tataH' saMzayacchedAnantaraM taM 'tuH' pUraNe, jayaghoSa mhaamunim|| yathaiSa mama bhrAtA kiM kRtavAn ? ityaah-"tuddhe"tyaadi| "jaiya" tti yaSTAraH "bhikkheNaM" ti bhikSAgrahaNena, | zeSaM sugamamiti sUtracatuSTayArthaH // 34-35-36-37 // evaM dvijenokte munirAhana kajaM majjha bhikkheNaM, khippaM nikkhamasU diyA!mA bhamihisi bhayAvatte,ghore sNsaarsaagre||38|| uvalevo hoi bhogesu, abhogI novalippaI / bhogI bhamai saMsAre, abhogI vippamuccaI // 39 // 5 // 308 // ullo sukko ya do chUDhA, golayA mttttiyaamyaa|do'vi AvaDiyA kuDDe,jo ullo so'tthalaggaI // 40 // evaM laggati dummehA, je narA kaamlaalsaa| virattA una laggaMti, jahA se sukkgole||41||
Page #630
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA-"bhayAvatte" tti bhayAni-ihalokabhayAdIni AvartI ivA''vartA yatra sa tathA tasmin / zeSaM sugamamiti sUtracatuSTayArthaH // 38-39-40-41 // yaditthaM prajJApito'sau kRtavAMstadAhaevaM se vijayaghose, jayaghosassa aMtie / aNagArassa nikkhaMto, dhamma succA aNuttaraM // 42 / / | vyAkhyA-spaSTam // 42 // adhyayanArthamupasaMharannanayoniHkramaNaphalamAhakhavittA putvakammAiM,saMjameNa taveNa y| jayaghosavijayaghosA,siddhiM pattA aNuttaraM // 43 // ti bemi|| vyAkhyA spaSTameva / / 43 // vijayaghoSeNa jayaghoSAntike dIkSAsvIkaraNam / dvayormuktiH / iti zrInemicandrasUrikRtAyAM uttarAdhyayanasUtralaghuTIkAyAM sukha bodhAyAM yajJIyAkhyaM paJcaviMzamadhyayanaM samAptam //
Page #631
--------------------------------------------------------------------------
________________ paziM sAmAcAryAkhyamadhyayanam / dazavidhA yatisAmA caarii| zrIuttarA-| atha sAmAcAryAkhyaM SaDviMzamadhyayanam / dhyayanasUtre zrInemica vyAkhyAtaM paJcaviMzamadhyayanam / adhunA sAmAcArInAmakaM Sar3izamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-'anantandrIyA rAdhyayane brahmaguNA uktAH, tAMzca yatireva bhavati, tena cA'vazyaM sAmAcArI vidheyA, sA'sminnabhidhIyate' ityabhisasukhabodhA- mbandhAgatasyA'syA''disUtramkhyA laghu- sAmAyAriM pavakkhAmi, sbdukkhvimukkhnniN| jaM carittANa niggaMthA, tiNNA saMsArasAgaraM // 1 // vRttiH / vyAkhyA-sugamam // 1 // yathApratijJAtamAha paDhamA AvassiyA nAmaM, biiyA ya nisIhiyA / ApucchaNA ya taiyA, cautthI paDipucchaNA // 2 // // 309 // paMcamI chaMdaNA nAma, icchAkAro ya chtttto| sattamo micchakAro ya, tahakkAro ya atttthmo||3|| anbhuTThANaM navamA, dasamA uvasaMpayA / esA dasaMgA sAhUNaM, sAmAyArI paveiyA // 4 // vyAkhyA-spaSTameva / / 2-3-4 // enAmeva pratyavayavaM viSayapradarzanapUrvakaM vidheyatayA'bhidhAtumAhagamaNe AvassiyaM kujjA, ThANe kujjA nisIhiyaM ApucchaNA sayaMkaraNe, parakaraNe paDipucchaNA // 5 // chaMdaNA dabajAeNaM, icchakAro asaarnne| micchakAro aniMdAe, tahakkAro paDissue // 6 // abbhuvANaM gurupUyA, acchaNe uvasaMpayA / evaM dupaMcasaMjuttA, sAmAyArI paveiyA // 7 // vyAkhyA-'ApracchanA' idamahaM kuryAM na vA ityevaMrUpA tAM svayaM-AtmanaH karaNaM-kasyacit kAryasya nirvarttanaM svayaMkaraNaM tasmin , tathA 'parakaraNe' anyaprayojanavidhAne 'pratipracchanA' guruniyukto'pi hi punaH pravRttikAle pratipRcchatyeva // 309 //
Page #632
--------------------------------------------------------------------------
________________ dazavidhA ytisaamaacaarii| gurum // 'chandanA' nimantraNA 'dravyajAsena' dravyavizeSeNa pUrvagRhIteneti gamyate / yaduktam-"pubagahieNa chaMdaNanimaMtaNA hoi agahieNaM" ti / icchAkAraH 'sAraNe' AtmanaH parasya vA kRtyaM prati pravarsane, tatrA''tmasAraNe, yathA-icchAkAreNa |yuSmaccikIrSitaM kAryamidaM karomIti, anyasAraNe ca-mama pAtralepanAdi icchAkAreNa kuruta / 'tathAkAraH' idamitthamevetyabhyupagamaH, sa ca 'pratizrute' pratizravaNe gurau vAcanAdikaM yacchatyevametadityabhyupagamarUpe / 'abhI'tyAbhimukhyena utthAnamudyamanamabhyutthAnaM, "gurupUya" tti sUtratvAd gurupUjAyAM, sA ca gauravArhANAmAcAryaglAnAdInAM yathocitAhArAdisampAdanam / iha ca sAmAnyAbhidhAne'pyabhyutthAnaM nimantraNArUpameva grAhyam , ata eva niyuktikRtA etatsthAne nimantraNaivA'bhihitA "chaMdaNA ya nimaMtaNa" tti / tathA "acchaNe" tti 'Asane prakramAd AcAryAntarAdisannidhAnAvasthAne 'upasampad' iyantaM kAlaM bhavadantike mayA''sitavyamityevaMrUpA / 'evam uktaprakAreNa "dupaMcasaMjutta" tti 'dvipaJcakasaMyuktA' dazasaMkhyAyutA sAmAcArI 'praveditA' kthitaa| zeSaM spaSTamiti suutrtryaarthH|| 5-6-7 // etAvatA dazavidhA sAmAcArImabhidhAya oghasAmAcArI vivakSuridamAhapucillammi caubbhAge, Aiccammi smuhie| bhaMDayaM paDilehittA, vaMdittA ya tao guruN||8|| pucchijjA paMjaliuDo, kiM kAyavaM mae ihaM? / icchaM nioiuM bhaMte !, veyAvacce va sajjhAe // 9 // veyAvacce niutteNaM, kAyavamagilAyao / sajjhAe vA niutteNaM, sabadukkhavimokkhaNe // 10 // | vyAkhyA-pUrvasmiMzcaturbhAge Aditye 'samutthite' samudgate ityarthaH, iha ca kizcidUno'pi caturbhAgazcaturbhAga uktaH, tato'yamarthaH-buddhyA nabhazcaturdhA vibhidyate, tatra pUrvadiksambaddhe kiJcidUnanabhazcaturbhAge yadA''dityaH samudeti tadA pAdonapauruSyAmityarthaH, bhANDameva 'bhANDakaM' patagRhAdhupakaraNaM pratilikhya vanditvA ca tataH' pratilekhanAnantaraM 'gurum' AcAryAdi oghsaamaacaarii|
Page #633
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarA paiviMza dhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / sAmAcAkhyimadhyayanam / OXOXOXOXOXO yatidinakRtyam / // 31 // pRcchet kRtaprAJjaliH, yathA-kiM karttavyaM mayA 'iha' asmin samaye iti gamyate / etadeva vyanakti-"icchaM" ti icchAmi | " nioi" ti niyojayituM yuSmAbhirAtmAnamiti shessH| 'bhaMte" ti bhadanta ! vaiyAvRttye, vAzabdo bhinnakramaH, tataH svAdhyAye vA / / evaM ca pRSTvA yat kRtyaM tadAha-vaiyAvRttye niyuktena karttavyaM prakramAd vaiyAvRttyam "agilAyau" tti aglAnyaiva, svAdhyAye vA niyuktena sarvaduHkhavimokSaNe svAdhyAyo'glAnyaiva karttavya iti prakrama iti sUtratrayArthaH // 8-9-10 // itthaM sakalaughasAmAcArImUlatvAt pratilekhanAyAH kAlaM sadA vidheyatvAd gurupAratavyaM cAbhidhAyautsargika dinakRtyamAhadivasassa cauro bhAge, kujA bhikkhU viykkhnno|to uttaraguNe kujjA, diNabhAgesu causu vi 11 paDhamaM porisiM sajjhAyaM, bIyaM jhANaM jhiyaayii| taiyAe bhikkhAyariyaM, puNo cautthIe sjjhaay||12|| vyAkhyA-paSTameva / navaram-'tao" tti 'tataH' caturbhAgakaraNAnantaraM 'uttaraguNAn' svAdhyAyAdIn // prathamAM pauruSI 'svAdhyAyaM' vAcanAdikaM kuryAt , dvitIyAyAM dhyAnaM dhyAyet , dhyAnaM cehArthapauruSItvAdasyA arthaviSaya eva mAnasAdivyApAraNamucyate, dhyAyediti vA, anekArthatvAd dhAtUnAM kuryAditi suutrdvyaarthH|| 11-12 // yaduktaM prathamAM pauruSImiti tatparijJAnArthamAha AsADhe mAse dupayA, pose mAse cuppyaa| cittAsoesu mAsesu, tipayA havai porisI // 13 // |aMgulaM sattaratteNaM, pakkheNa ya duaMgulaM / vaDDae hAyae vA vi, mAseNaM cauraMgulaM // 14 // AsADhabahalapakkhe, bhaddavae kattie ya pose ya / phagguNavaisAhesu ya, nAyabA omarattA u||15|| vyAkhyA-'saptarAtreNe'ti dinAvinAbhAvitvAd rAtrINAM saptAhorAtreNa varddhate dakSiNAyane, hIyate uttarAyaNe / iha ca // 31 //
Page #634
--------------------------------------------------------------------------
________________ ytidinkRtym| | saptarAtreNetyatra sArddhaneti zeSo draSTavyaH, pakSeNa vyaGgulavRddhyabhidhAnAt / anyacca keSucid mAseSu dinacaturdazakenA'pi pakSaH sambhavati, tatra ca saptarAtreNApyaGgulavRddhihAnyA na kshcidvirodhH||kessu punarmAseSu dinacaturdazakenA'pi pakSasambhava ityAhaXI "oma" tti 'avamA' nyUnA ekeneti zeSaH, "ratta" tti upalakSaNatvAdahorAtrA, evaM caikaikadinA'pahAre dinacaturdaza kenaiva kRSNapakSa eteSviti bhAvaH / zeSaM spaSTameveti sUtratrayArthaH // 13-14-15 // itthaM pauruSIparijJAnopAyamabhidhAya KalprAk pratilekhanAkAlatvena nirdiSTAyAH pAdonapauruSyAH parijJAnopAyamAhaXjiTThAmUle AsADha-sAvaNe chahiM aMgulehiM pddilehaa| ahahiM bIyataiyammi,taie dasa aTTahiM cutthe|| vyAkhyA-'jyeSThAmUle' jyeSThe ASADhe zrAvaNe SaDbhiraGgulaiH pratyahaM prAguddiSTapauruSImAne prakSiptairiti gamyate, 'pratilekhA' pratilekhanA, aSTamirdvitIye, 'trike' tRtIye dazabhiH, aSTAbhizcaturthe trike iti yoga iti sUtrArthaH // 16 // , pauruSyAH sthApanA ceyam pAdonapauruSyAH sthApanA ceyamjyeSThe pada 2 aMgula 4 | mArgazIrSe pada 3 aMgula 8 jeSThe pada 2 aMgula 10 mArgazIrSe pada 4 aMgula 6 ASADhe pada 2 pauSe pada 4 ASADhe pada 2 aMgula 6 | pauSe pada 4 aMgula 10 zrAvaNe pada 2 aMgula 4 mAghe pada 3 aMgula 8 zrAvaNe pada 2 aMgula 10 mAghe pada 4 aMgula 6 bhAdrapade pada 2 aMgula 6 phAlgune pada 3 aMgula 4 bhAdrapade pada 3 aMgula 4 phAlgune pada 4 Azvine pada3 caine pada 3 Azvine pada 3 aMgula 8 / caitre pada 3 aMgula 8 kAttike pada 3 aMgula 4 vaizAkhe pada 2 aMgula 8 kArtike pada vaizAkhe pada 3 aMgula 4 itthaM dinakarttavyamabhidhAya rAtrau yadvidheyaM tadA''harittiM picaurobhAe, bhikkhU kujjA viykkhnno| tao uttaraguNe kujjA, rAibhAgesucausu vi||17||
Page #635
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarA- | paDhamaM porisiM sajjhAyaM, biiyaM jhANaM jhiyAyaI / taiyAe niddamukkhaM tu, cautthI bhujjo vi sajjhAyaM 18 dhyayanasUtre vyAkhyA - spaSTameva / navaram - rAtrimapi na kevalaM dinamityapizabdArthaH, dvitIyAyAM 'dhyAnaM' dharmadhyAnaM tRtIyAyAM zrInemica- 'nidrAmokSaM' svApaM kuryAditi sarvatra prakramAd vRSabhApekSaM caitat, sAmasyena tu prathamacaramapraharajAgaraNameva, tathA ndrIyA cAgamaH - "sabesi paDhamajAme, doNNi u vasahANa AimA jAmA / taio hoi gurUNaM, cautthao hoi sanvesiM // 1 // " sukhabodhA- iti sUtradvayArthaH // 17-18 // samprati rAtribhAgacatuSTayaparijJAnopAyamupadarzayan samastaM yatikRtyamAha -- khyA laghujaM neha jayA rattiM, nakkhattaM tammi nahacaubhAe / saMpatte viramejjA, sajjhAya paosakAlammi // 19 // vRttiH / tammeva ya nakkhatte, gayaNa caubbhAgasAvasesammi / verattiyaM pi kAlaM, paDilehittA muNI kujjA // 20 // vyAkhyA---yad nayati samAptimiti gamyate, yadA rAtriM nakSatraM tasmin nabhazcaturbhAge samprApte virameta "sajjhAya" tti svAdhyAyAt pradoSakAle prArabdhAditi zeSaH // tasminneva nakSatre prakramAt prApte "gayaNa" ti gagane, kIdRzi ? caturbhAgena gamyena sAvazeSaM caturbhAgasAvazeSaM tasmin 'vairAtrika' tRtIyam apizabdAt nijanijasamaye prAdoSikAdikaM ca kAlaM "paDilehitta" tti 'pratyupekSya' jAgarya muniH 'kuryAt karoteH sarvadhAtvarthatvAd gRhNIyAt // iha ca prathamAdiSu nabhazraturbhAgeSu samprApte netari nakSatre rAtreH prathamAdayaH praharA iti sAmarthyAduktaM bhavatIti sUtradvayArthaH // 19-20 // itthaM sAmAnyena dinarajanikRtyamupadazye punarvizeSatastadeva darzayaMstAvad dinakRtyamAha-- // 311 // CXCXCXCXCXCXCX XOXOXOXOXO puvillammi caunbhAge, paDilehittANa bhaMDayaM / guruM vaMdittu sajjhAyaM, kujjA dukkhavimukkhaNaM // 21 // porisIe caubhAe, vaMditANa tao guruM / apaDikkamittA kAlassa, bhAyaNaM paDilehae // 22 // 1 "sarveSAM prathamayAmo, dvau tu vRSabhANAmAthI yAmau / tRtIyo bhavati gurUNAM caturthako bhavati sarveSAm // 1 // " SaDaviMzaM sAmAcA ryAkhyama dhyayanam / yati dina kRtyam / // 311 //
Page #636
--------------------------------------------------------------------------
________________ yatidinakRtyam / XOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXO) muhapattiM paDilehittA, paDilehija gocchayaM / gocchagalaiyaMgulio, vatthAiM paDilehae // 23 // uI thiraM aturiyaM, puvaM tA vatthameva paDilehe / to biiyaM papphoDe, taiyaM ca puNo pmjijaa||24|| aNacAviyaM avaliyaM, aNANubaMdhiM amosaliM ceva / chappurimA nava khoDA, pANIpANivisohaNaM 25 ArabhaDA sammaddA, vajeyavA ya mosalI tiyaa| papphoDaNA cautthI, vikkhittA veiyA chtttthaa||26|| pasiDhila-palaMba-lolA, egAmosA annegruuvdhunnaa| kuNai pamANi pamAyaM, saMkie gnnnnovgNkujaa|| aNUNAirittapaDilehA, avivaccAsA taheva ya / paDhamaM payaM pasatthaM, sesANi u appasatthANi // 28 // paDilehaNaM kuNato, miho kahaM kuNai jaNavayakahaM vA / dei va paccakkhANaM, vAei sayaM paDicchai vA 29 puDhavI AukkAe, teU-vAU-vaNassai-tasANaM / paDilehaNApamatto, chahaM pi virAhao hoi||30|| taiyAe porisIe, bhattaM pANaM gavesae / chahaM aNNayarAgammi, kAraNammi samuTThie // 31 // veyaNaveyAvace, iriyaTThAe ya saMjamahAe / taha pANavattiyAe, cha8 puNa dhammaciMtAe // 32 // niggaMtho dhiimaMto, niggaMthI vina karija chahiM ceva / ThANehiM tu imehiM, aNaikkamaNAya se hoi||33|| AyaMke uvasagge, titikkhayA baMbhaceraguttIsuM / pANidayAtavaheuM, sriirvuccheynntttthaae||34|| avasesaM bhaMDagaM gijjhA, cakkhusA paDilehae / paramaddhajoaNAo, vihAraM viharae muNI // 35 // cautthIe porisIe, nikkhivittANa bhAyaNaM / sajjhAyaM ca tao kujjA, sababhAvavibhAvaNaM // 36 // porisIe caubhAe, vaMdittANa tao guruM / paDikkamittA kAlassa, sijaM tu paDilehae // 37 // pAsavaNucArabhUmiM ca, paDilehijja jayaM jii| XXXXXXXXXXXXX
Page #637
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / paivizaM sAmAcAkhyimadhyayanam / ytidinkRtym| // 312 // vyAkhyA-sUtradvayaM vyAkhyAtaprAyameva / navaram -'pUrvasmiMzcaturbhAge' prathamapauruSIlakSaNe prakramAd dinasya pratyupekSya 'bhANDakaM' varSAkalpAdikaM Adityodayasamaya iti zeSaH // dvitIyasUtre pauruSyAzcaturthabhAge avaziSyamANa iti gamyate, apratikramya kAlasya caturthapauruSyAmapi svAdhyAyasya vidhAsyamAnatvAt // pratilekhanAvidhimevAha-mukhavastrikA pratilekhya pratilekhayet 'gocchaka pAtrakoparivartyapakaraNam, tatazca "gocchagalaiyaMgaliu" tti prAkRtatvAd aGgalilAtagocchakaH 'vastrANi' paTalakarUpANi 'pratilekhayet' prastAvAt pramArjayedityarthaH // itthaM tathAvasthitAnyeva paTalakAni gocchakena pramRjya punaryat kuryAt tadA''ha-'Urddha' kAyato vastratazca, tatra kAyata utkuTukaH, vastratastiryaprasAritavastraH, 'sthiraM' | dRDhagrahaNena 'atvaritam' adrutaM yathA bhavatyevaM 'pUrva prathamaM "tA" iti tAvat 'vastraM' paTalakarUpaM jAtAvekavacanam , paTalakaprakrame'pi sAmAnyavAcakavastrazabdAbhidhAnaM varSAkalpAdipratyupekSaNAyAmapyayameva vidhiriti khyApanArtham / evazabdo bhinnakramaH, tataH pratyupekSetaiva ArataH paratazcaiva nirIkSetaiva na tu prasphoTayet , tatra ca yadi jantUn pazyati tato | yatanayA'nyatra saGkAmayati, tadarzane ca "to" iti 'tataH' pratyupekSaNAnantaraM dvitIyamidaM kuryAt-yaduta prasphoTayet , tRtIyaM ca punaridaM kuryAt-yaduta 'pramRjyAt' pratyupekSya prasphoTya ca hastagatAna prANinaH pramRjyAdityarthaH // kathaM punaH prasphoTayet pramRjyed vA ? ityAha-'anartitaM' vastraM vapurvA yathA nartitaM na bhavati, 'avalitaM' yathA''tmano vastrasya |ca valitaM-moTanaM na bhavati, 'ananubandhi' anubandhena-nairantaryalakSaNena yuktamanubandhi na tathA ananubandhi, ko'rthaH ? alakSyamANavibhAgaM yathA na bhavati, "amosaliM" ti sUtratvAdAmarzavat tiryagUrvamadho vA kuDyAdiparAmarzavad yathA na bhavati tathA, kim ? ityAha-"chappurima" tti SaT pUrvAH-pUrva kriyamANatayA tiryakRtavastraprasphoTanAtmakAH kriyAvizeSA yeSAM te SaTpUrvAH, nava 'khoTakAH' prasphoTanarUpAH karttavyA iti zeSaH, pANI prANinAM-kunthvAdInAM vizodhanaM trika XXXX // 312 //
Page #638
--------------------------------------------------------------------------
________________ ytidinkRtym| trikottarakAlaM trikatrikasaGkhyaM pANiprANivizodhanaM karttavyam // pratilekhanAdoSaparihArArthamAha-'ArabhaTA' viparItakaraNamucyate, tvaritaM vA anyAnyavastragrahaNenA'sau bhavet , uktaM hi-"vitahakaraNamArabhaDA turiyaM vA annmnghnnenn"| | sammardanaM sammardA rUDhitvAt strIliGgatA, vastrAntaHkoNasazcalanam , upadhervA upari niSadanam , uktazca-aMto va hoja |koNA nisiyaNa tattheva sammadA" varjayitavyeti sarvatra sambadhyate / 'caH' pUraNe, "mosali" tti tiryagUlamadho vA ghaTTanA tRtiiyaa| 'prasphoTanA' prakarSeNa reNuguNDitasyeva vastrasya sphoTanA caturthI / vikSepaNaM vikSiptA paJcamIti gamyate, rUDhitvAcca strIliGgatA, sA ca pratyupekSitavastrasyA'nyatrA'pratyupekSite kSepaNaM pratyupekSamANo vA vastrAJcalaM yadUrva kSipati / vedikA "cha?" tti SaSThI, atra sampradAyaH- veiyA paMcavihA pannattA, taM jahA-uDDaveiyA, ahoveiyA, tiriyaveiyA, u#ovezyA, egeoveiyA / tattha uDaveiyA-uvariM jaNNugANaM hatthe kAUNaM paDilehei, ahoveiyA-ahojaNNugANaM hatthe kAUNa paDilehei, tiriyaveiyA-saMDAsayANaM majjheNaM hatthe neUNa paDilehei, ubhaoveiyA-bAhANaM aMtare do vi jANugA kAUNa paDilehei, egaoveiyA-egaM jaNNugaM bAhANaM aMtare kAUNa pddileheii"| evamete doSAH pratilekhanAyAM pariharttavyAH // tathA prazithilaM nAma doSaH-yadRDham anirAyataM vA vastraM gRhyate / pralambaH-yadviSamagrahaNena pratyupekSyamANavastrakoNAnAM lambanaM lola:-bhUmau kare vA pratyupekSyamANavastrasya lolanamamISAM dvndvH| ekAmarzanaM ekAmA prAgvata strIliGgatA, madhye gRhItvA praNadezaM yAvadubhayato vastrasya yadekakAlaM saGgharSaNamAkarSaNam / "aNegarUbadhaNa" tti anekarUpA "vitathakaraNaM ArabhaTA tvaritaM vA anyaa'nygrhnnen"| 2 "antarvA bhaveyuH koNA niSIdanaM tatraiva smm"| 3 "vedikA paJcavidhA prajJaptA, tadyathA-aryavedikA adhovedikA tiryagvedikA ubhayatovedikA ekatovedikA, tanovavedikA-upari jAnunohastI kRtvA pratilekhayati, adhovedikA-adho jAmboIstI kRtvA pratilekhayati, tiryagvedikA-saMdaMzakayormadhye hastena gRhItvA pratilekhayati, ubhayatovedikA-bAhvorantare dve api jAnunI kRtvA pratilekhayati, ekatovedikA-ekaM jAnu bAhvorantare kRtvA prtilekhyti"| XOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXE u0a053
Page #639
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / SavizaM sAmAcAkhyimadhyayanam / yatidinakRtyam / // 313 // XEXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXO cAsau saGkhyAtrayAtikramaNato yugapadanekavastragrahaNato vA dhUnanA ca-kampanA anekarUpadhUnanA / tathA yat karoti 'pramANe' prasphoTanAdisayAlakSaNe pramAdaM yacca 'zaGkite' pramAdataH pramANaM prati zaGkotpattau gaNanA-aGgulirekhAsparzanAdinA ekadvitrisaGkhyAtmikA tAmupagacchati gaNanopagaM yathA bhavatyevaM gamyamAnatvAt prasphoTanAdi kuryAt so'pi doSaH / sarvatra pUrvasUtrAdanuvartya varjanakriyA yojanIyA / evaM cAnantaroktadoSairanvitA sadoSA pratyupekSaNA, viyuktA tu nirdoSetyarthAduktam // sAmprataM tvenAmeva bhaGgakadarzanadvAreNa sAkSAt sadoSAM nirdoSAM ca kiJcidvizeSato vaktumAha-"aNUNAiritta" tti * UnA cAsAvatiriktA conAtiriktA na tathA anUnAtiriktA pratilekhA, iha ca nyUnatAdhikye prasphoTanApramArjanavelAM cAzritya - vAcye, yata uktam-"khoDaNapamajavelAsu ceva UNAhiyA muNeyavA" / "avivacAsa" tti vividho vyatyAsaH-viparyAso yasyAM sA vivyatyAsA na tathA 'avivyatyAsA' puruSopadhiviparyAsarahitA karttavyeti zeSaH / atra ca tribhirvizeSaNapadairaSTA bhaGgAH sUcitA bhavanti / sthApanA ceyam-[sss | 1ss | 51s | ||5| ss111 snm| teSu ca kaH zuddhaH? ko | vA'zuddhaH? ityAha-'prathamaM padam' AdyabhaGgakarUpaM prazastam, zeSANi tu aprazastAni / / nirdoSAmapyenAM kurvatA yat pariharttavyaM tat kAkopadeSTumAha-"paDilehe"tyAdi vAcayati anyaM svayaM 'pratIcchati' vA AlApAdikaM gRhNAti ya iti gamyate // sa kim ? ityAha-"puDhavI"tyAdi spaSTam / navaraM SaTAyavirAdhaka evam-pramatto hi kumbhakArazAlAdau || sthito jalabhRtaghaTAdikamapi praloThayet , tatastajalena mRdagnibIjakunthvAdayaH plAvyante, yatra cAgnistatra cAvazyaM vAyuriti paNNAmapi virAdhanA / tadanena pratilekhanAkAle hiMsAhetutvAd mithaH kathAdInAM parihAryatvamuktam , itthaM prathamapauruSIkRtyamuktam / dvitIyapauruSIkRtyam "bIe jhANaM jhiyAyaI" ityanenoktameva / ubhayaM caitadavazyaM karttavyam / atastRtIyapauruSIkRtyamapyevam uta kAraNa evotpanne ? ityAzaGkayAha-"taie" ityAdi sugamam / navaram-autsargikameva tRtIyapauruSIbhakta yasyAM sAvi // 313 //
Page #640
--------------------------------------------------------------------------
________________ yatidinakRtyam / | pAnagaveSaNam, anyathA sthavirakalpikAnAM yathAkAlameva bhaktAdigaveSaNam , tathA cAha-'saikAle care bhikkhu" ti|| tAnyeva SaT kAraNAnyAha-"veyaNa" tti sublopAd vedanAzabdasya copalakSaNatvAt kSutpipAsAvedanopazamanAya, tathA "veyAvace" tti vaiyAvRttyAya, tathA 'Iye ti IryAsamitiH saiva hyarthastasmai, 'caH samuccaye, tathA saMyamArthAya, tathA "pANavattiyAe" tti 'prANapratyaya' jIvitanimittam , avidhinA hyAtmano'pi prANopakramaNe hiMsA syAt , SaSThaM punaridaM kAraNamyaduta 'dharmacintAyai dharmadhyAnacintAyai bhaktapAnaM gaveSayediti sarvatrA'nuvartate // Aha-etatkAraNotpattau kimavazyaM bhaktapAnagaveSaNaM karttavyamutA'nyathA? ityAha-"niggaMthe"tyAdi sugamam , navaram-kimiti na kuryAt ? ityAha-"aNaikkamaNAi" ti sUtratvAd 'anatikramaNa' saMyamayogAnAmanullaGghanaM, cazabdo yasmAdarthe, yasmAt "se" tasya nirgranthAderbhavati, anyathA tadatikramaNasambhavAt // SaT sthAnAnyAha-'AtaGke jvarAdau 'upasarge' divyAdau sati, ubhayatra tannivAraNArthamiti gamyate / tathA titikSA-sahanaM tayA, brahmacaryaguptiSu viSaye, tathA "pANidayAtavahe" ti 'prANidayAhetoH' varSAdau nipatatyapkAyAdijIvarakSAyai, tapaH-caturthAdi taddhetoca, tathA zarIravyavacchedanArtha ucitakAle'nazanaM kurvan bhaktapAnagaveSaNaM na kuryAditi yojyam // tadgaveSaNAM ca kurvan kena vidhinA kiyatkSetra paryaTet ? ityAha-apagatazeSamapazeSaM samastamityarthaH 'bhANDakam' upakaraNaM gRhItvA cakSuSA pratyupekSyeti gamyate, tataH pratilekhayet, upalakSaNatvAcA'sya tadA''dAya | 'param' utkRSTam arddhayojanamAzritya lyabalope paJcamI, parato hi kSetrAtItamazanAdi syAt, viharatyasmin pradeze iti vihArastaM 'viharet' caret muniH|| itthaM vihRtyopAzrayaM cAgatya gurvAlocanAdipurassaraM bhojanAdi kRtvA yat kuryAt tadAha-"cautthI'tyAdi 'nikSipya' pratyupekSaNApUrvakaM baddhA // pauruSyAH prakramAt caturthyAzcaturbhAge zeSa iti gamyate // "paasvnnuccaar| 1 satkAle cared bhikSuH /
Page #641
--------------------------------------------------------------------------
________________ paiviMzaM sAmAcAkhyimadhyayanam / yatirAtrikRtyam / zrIuttarA- bhUmiM ca" tti cazabdAt kAlabhUmi "jayaM" ti 'yatam' ArambhAduparataM yathA bhavati, zeSaM spaSTamiti sArddhasaptadazadhyayanasUtre sUtrArthaH // 21-22-23-24-25-26-27-28-29-30-31-32-33-34-35-36-37 // itthaM vizeSato dinakRtyazrInemica mabhidhAya rAtrikRtyamAhandrIyA kAussaggaM tao kujjA, savvadukkhavimukkhaNaM // 38 // sakhabodhA-XdesiyaM ca aIyAraM, ciMtija aNupucaso / nANammi daMsaNe ceva, carittammi taheva ya // 39 // khyA laghu pAriyakAussaggo, vaMdittA ya tao guruM / desiyaM tu aIyAraM, Aloijja jahakkamaM // 40 // vRttiH / paDikkamittANa nissallo, vaMdittANa tao guruuN| kAussaggaMtao kujjA, savvadukkhavimukkhaNaM // 41 // siddhANaM saMthavaM kiccA, vaMdittANa tao guruuN| thuimaMgalaMca kAUNaM, kAlaM sNpddilehe||42|| // 314 // | paDhamaM porisiM sajjhAyaM,bIyaM jhANaM jhiyaayi| taiyAe niddamukkhaM tu, cautthI bhujjo vi sjjhaayN||43|| porisIe cautthIe, kAlaM tu pddilehiyaa| sajjhAyaM tu tao kujjA, abohaMto asaMjae // 44 // 1 porisIe caubhAe, vaMdittANaM tao guruM / paDikkamittu kAlassa, kAlaM tu paDilehae // 45 // Agae kAyavussagge, sabadukkhavimukkhaNe / kAussaggaM tao kujjA, savvadukkhavimukkhaNaM // 46 // rAIyaM ca aIyAraM, ciMtija annuputvso| nANammi dasaNammi ya, carittammi tavammi ya // 47 // pAriyakAussaggo, vaMdittANa tao guruM / rAIyaM tu aIyAraM, Aloijja jahakkama // 48 // paDikamittu nissallo, vaMdittANa tao guruM / kAussaggaM tao kajjA, sabadukkhavimukkhaNaM // 49 // kiM tavaM paDivajAmi', evaM tattha viciNte| kAussaggaM tu pArittA, karijA jiNasaMthavaM // 50 // // 314 //
Page #642
--------------------------------------------------------------------------
________________ yatirAtrikRtyam / pAriyakAussaggo, vaMdittANa tao guruN| tavaM saMpaDivajittA, karija siddhANa saMthavaM // 51 // - vyAkhyA-"tau" tti tataH' prasravaNAdibhUmipratilekhanAnantaram pratikramya 'niHzalyaH' mAyAdizalyarahitaH, sUcakatvAt sUtrasya vandanakapUrvakaM kSamayitvA ca vanditvA tato guruM 'kAyotsarga' cAritradarzanajJAnazuddhinimittaM vyutsargatrayalakSaNaM jAtAvekavacanam / / "thuimaMgalaM ca kAUNaM" ti 'stutimaGgalaM' stutitrayarUpaM kRtvA kAlaM sampratyupekSate, ko'rthaH ? pratijAgarti upalakSaNatvAd gRhNAti ca // "paDhamami"tyAdi gatameva / navaraM punarabhidhAnamasya punaH punarupadeSTavyameva guru| bhirna prayAso mantavya iti khyApanArtham / / kathaM punazcaturthapauruSyAM svAdhyAyaM kuryAt ? ityAha-pauruSyAM catudhyA 'kaalN'| vairAtrikaM 'tuH' pUraNe, 'pratyupekSya' pratijAgarya prAgvad gRhItvA ca svAdhyAyaM tataH kuryAd 'abodhayan' anutthApayan | asaMyatAn / 'pauruSyAH' prakramAt caturthyAzcaturbhAge'vaziSyamANe iti zeSaH, vanditvA tato guruM pratikramya 'kAlasya' vairAtrikasya 'kAlaM' prAbhAtikaM tuzabdo vakSyamANavizeSadyotakaH "paDilehae" tti 'pratyupekSeta' prAgvad gRhNIyAcca / iha ca sAkSAt pratyupekSaNasyaiva punaH punarabhidhAnaM bahutaraviSayatvAt / atra ca sampradAya:-"tAhe gurU udvittA guNaMti jAva carimo jAmo patto, carime jAme sance udvittA verattiya ghettuM sajjhAyaM kareMti tAhe gurU suvaMti, patte pAbhAie kAle jo pAbhAyaM kAlaM ghecchiti so kAlassa paDikkamiuM pAbhAiyaM kAlaM geNhai, sesA kAlavelAe kAlassa paDikamaMti, tao AvasyaM kunnNti"| madhyamaprakramApekSaM ca kAlatrayagrahaNamuktam , anyathA jhutsargata utkarSeNa catvAro jaghanyena trayaH kAlA apavAdatazcotkarSeNa dvau jaghanyenaiko'pyanujJAta eva, yata uktam-'kAlacaukaM ukosaeNa, jahannao tinni huti bodhavA / "tadA garava utthAya guNayamti yAvat caramothAmaHprAptaH, carame yAme sarve utthAya vairAtrikaM gRhItvA svAdhyAyaM kurvanti tadA guravaH svapanti, prApte prAbhAtike kAle yaH prAbhAtikaM kAlaM prahISyati sa kAlasya pratikramya prAbhAtikaM kAlaM gRhAti, zeSAH kAlavelAyAM kAlasya pratikrAmyanti, tata AvazyakaM kurvanti" / 2 "kAlacatuSkaM utkRSTena jaghanyataH trayo bhavanti boddhaNyAH / dvitIyapade dvikaM tu, mAyAmadavipramuktAnAm // 1 // "
Page #643
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhA khyA laghuvRttiH / // 315 // bIyapayammi dugaM tu, mAyAmathavippamukkANaM // 1 // " atra ca tuzabdAdekasyA'pyanujJA, tathA ca cUrNikAraH - "evaM amAyAviNo tinni do vA agiNhaMtassa ekko bhavaI" // 'Agate' prApte 'kAyavyutsarge' upacArAt kAyavyutsargasamaye zeSaM prAgvat / yazceha kAyotsargasya sarvaduHkhavimokSaNavizeSaNaM punaH punarucyate tadasyA'tyantanirjarAhetutvakhyApanArtham / yaduktam -- "koussagge jaha suTTiyassa bhajjaMti aMgamaMgAI / iya bhiMdaMti muNivarA, aTTavihaM kammasaMghAyaM // 1 // " tatheha kAyotsargagrahaNena cAritradarzanajJAnazuddhyarthaM kAyotsargatrayaM gRhyate, tatra ca tRtIye rAtriko'tIcArazcintyate, tathA cAha-- rAtrau bhavaM rAtrikaM, 'caH ' pUraNe, atIcAraM cintayet "aNupuvaso" tti 'AnupUrvyA' krameNa jJAne darzane cAritre tapasi cazabdAd vIrye ca / zeSakAyotsargeSu caturviMzatistava cintanaM pratItamiti noktam // tatazca " pArie" sUtratrayaM pratItameva / tRtIyasUtrottarArddhAttArthAnuvAdataH sAmAcArIvizeSamAha - " pArie" tyAdi prAgvat / navaram -- yo yathAzakti cintitaM pratipadya kuryAt siddhAnAM 'saMstavaM' stutitrayarUpam, tadanu ca yatra caityAni santi tatra tadvandanaM vidheyam / Aha ca - " vaMdittuM niveyaMti kAlaM to ceiyAI jai atthi" tti, iti sArdhatrayodazasUtrArthaH // 38-39-40-41-42-43-44-45-46-47-48-49-50-51 // adhyayanArthamupasaMharannAha esA sAmAyArI, samAseNa viyAhiyA / jaM carittA bahU jIvA, tinnA saMsArasAgaraM // 52 // ti bemi // vyAkhyA - sugamameva // iti zrInemicandrasUrikRtAyAM uttarAdhyayana sUtralaghuTIkAyAM sukhabodhAyAM sAmAcAryAkhyaM SaDviMzamadhyayanaM samAptam // 1 "evaM amAyAvinastrIn dvau vA agRhNata eko bhavati" / 2 "kAyotsarge yathA susthitasya bhajyante'GgopAGgAni / evaM bhindanti munivarAH, aSTavidhaM karmasaGghAtam // 1 // " 3 " vanditvA nivedayanti kAlaM tatazcetyAni yadi santi" iti / SaDaviMzaM sAmAcA ryAkhyama dhyayanam / yatirAtri kRtyam / // 315 //
Page #644
--------------------------------------------------------------------------
________________ atha khalukIyAkhyaM saptaviMzamadhyayanam / suziSyasvarUpam / vyAkhyAtaM SArDazamadhyayanam / samprati khaluGkIyAkhyaM saptaviMzamadhyayanamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-'anantarAdhyayane sAmAcArI pratipAditA, sA cA'zaThatayaiva pAlayituM zakyA, sA'pi tadvipakSabhUtazaThatAparihAreNaiva bhavatItyato dRSTAntataH zaThatAsvarUpaM nirUpyate' ityanena sambandhenA''yAtasyA'syA''disUtramX there gaNahare gagge, muNI Asi visArae / Ainne gaNibhAvammi, samAhiM paDisaMdhae // 1 // ___ vyAkhyA-dharme asthirAna sthirIkarotIti sthaviraH gaNaM-guNasamUhaM dhArayati-AtmanyavasthApayatIti gaNadharaHgarga:' garganAmA muNati-pratijAnIte sarvasAvadyaviratimiti muniH 'AsIt' abhUt 'vizAradaH sarvazAstreSu kuzala: 'AkIrNaH' AcAryaguNairvyAptaH 'gaNibhAve' AcAryatve sthita iti gamyate, 'samAdhi' cittasamAdhAnarUpaM 'pratisandhatte' kuziSyaisroTitamapi saGghaTTayati Atmana iti gamyata iti suutraarthH|| 1 // sa ca samAdhi sandadhad yat paribhAvayati tadA''haall vahaNe vahamANassa, kaMtAraM aivattae / joe vahamANassa, saMsAro aivattae // 2 // vyAkhyA-'vahane' zakaTAdau "vahamANassa" tti antarbhAvitaNyarthatayA vAhayamAnasya arthAt pAmarAdeH uttaratra khaluGkagrahaNAd iha vinItagavAdimiti gamyate, kAntAram 'ativartate' sukhAtivartitayA svayamevA'tikrAmatIti dRSTAntaH / upanayamAha-yoge' saMyamavyApAre 'vAhayamAnasya' pravarttayataH AcAryAdeH suziSyAniti gamyate, saMsAraH 'ativarttate' prAgvat
Page #645
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptaviMzaM khaluGgIyAkhyama zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / dhyynm| kuziSyasvarUpam / // 316 // FoXXXXXXXXXXXX svayamevA'tikrAmati, tadvinItatAdarzanAd Atmano vizeSataH samAdhisambhavAditi bhAvaH // 2 // itthamAtmanaH samAdhipratisandhAnAya vinItasvarUpaM paribhAvya sa eva avinItasvarUpaM yathA paribhAvayati tathA''hakhaluMke jo u joei, vihammANo kilissaI / asamAhiM ca veei, tuttao ya se bhajaI // 3 // ega Dasai pucchammi, egaM viMdhai'bhikkhaNaM / ego bhaMjai samilaM, ego uppahapaTTio // 4 // ego paDai pAseNaM, nivesai nivijaI / ukuddai upphiDaI, saDhe bAlagavI vae // 5 // mAI muddhaNa paDaI, kuddhe gacchai paDivahaM / mayalakkheNa ciTThAI, vegeNa ya pahAvaI // 6 // chinnAle chiMdaI silliM, duIte bhaMjaI jugaM / se vi ya sussuyAittA, ujjuhittA palAyaI // 7 // khaluMkA jArisA jujjA, dussIsA vihu taarisaa| joiyA dhammajANammi, bhajaMti dhiidubalA // 8 // iDDIgAravie ege, egittha rasagArave / sAyAgAravie ege, aige sucirakohaNe // 9 // bhikkhAlasie ege,ege omANabhIrue thaddhe / egaM ca aNusAsammI, heUhiM kAraNehi ya // 10 // so vi aMtarabhAsillo, dosameva pkuvbii| AyariyANaM taM vayaNaM, paDikUlei abhikkhaNaM // 11 // nasA mama viyANAi, navi sAmajjha daahiii| niggayA hohi panne, sAhU anno'ttha vaccau // 12 // pesiyA paliuMcaMti, te pariyaMti smNto| rAyaviTTi va manatA, kareMti bhiuDiM muhe // 13 // vAiyAsaMgahiyA ceva, bhattapANeNa posiyaa| jAyapakkhA jahAhaMsA, pakkamati disodisi // 14 // vyAkhyA-'khalukAn' galivRSabhAna yaH 'tuH' vizeSaNe yojayati vahane iti prakramaH / sa kim ? ityAha-"vihammANo" tti sUtratvAt 'vidhyamAnaH' tADayan klizyati, ata evA'samAdhi vedayate, 'totrakazca' prAjanakaH "se" iti XoxoxoxoXOXOXOXOXoxoxoxoxo // 316 //
Page #646
--------------------------------------------------------------------------
________________ kuziSya svarUpam / | 'tasya' khalukayojayiturbhajyate // tatazcA'tiruSTaH san sa yat karoti tadA''ha-eka 'dazati' dazanairbhakSayati pucche, eka 'vidhyati' ArayA tudati 'abhIkSNaM' punaH punaH / atha te kiM kurvanti ? ityAha-eko bhanakti samilAm , eka utpathaprasthito bhavatIti zeSaH // ekaH patati pArzvana, 'nivizati' upavizati, "nivijjai" tti zete, 'utkUrdati' Urddha gacchati, "upphiDai"tti maNDUkavat plavate, zaTho 'bAlagavIm' avRddhAM gAM "vae" tti 'brajet tadabhimukhaM dhAvet , eka iti sarvatra gamyate // mAyI 'mUrdhA' mastakena patati, kruddhaH san 'gacchati pratipathaM' pazcAdvalati, 'mRtalakSyeNa' mRtavyAjena tiSThati, kathaJcit pravaNIkRto'pi 'vegena ca pradhAvati' yathA dvitIyo gantuM na zaknoti tathA gacchatItyarthaH // chinnAlaH' tathAvidhaduSTajAtiH! chinnatti 'silliM' rajam , durdAnto bhanakti yugam , so'pi ca yugaM bhaktvA "sussuyAitta" tti sUtkArAn kRtvA "ujuhitta" ti prerya svAminaM palAyate iti gamyate // itthaM dRSTAntaM paribhAvya dArTAntikaM yathA bhAvayatyasau tathA''ha-khalukA yAdRzA | 'yojyAH' yojanIyA duHziSyA api tAdRzA eva 'huH' evakArArthaH anuyojyAH, kimiti ? yato yojitA dharmayAne bhajyante dhRtidurbalAH // dhRtidurbalatvameva bhAvayitumAha-RddhyA gauravaM-RddhimantaH zrAddhA me vazyAH sampadyate ca cintitamupakaraNamityAtmakabahumAnarUpamRddhigauravaM tadasyAstIti Rddhigauraviko na guruniyoge pravarttate ekaH, ekaH 'ati duHziSyAdhikAre raseSu-madhurAdiSu gauravaM yasya sa rasagauravo glAnAdyAhAradAnatapasorna pravarttate, sAtagauravika ekaH sukhapratibaddho'sau apratibaddhavihArAdau na pravarttate, ekaH sucirakrodhano dIrgharoSatayaiva na kRtyeSu pravarttate // 'bhikSAlasthikaH' bhikSAlasyavAn |eko na vihartumicchati, eko'pamAnabhIruH bhikSA bhramannapi na yasya tasyaiva gRhe praveSTumicchati, 'stabdhaH' ahaGkAravAn na nijakugrahAnnamayituM zakya eka iti prakramaH / 'ekaM ca' duHziSyaM "aNusAsammi" tti anuzAsmi ahaM hetubhiH kAra-1 Naizca' uktasvarUpaiH // 'so'pi' 'anuziSyamANaH antarabhASAvAn 'doSameva' aparAdhameva prakaroti na tvanuziSyamANo'pi |
Page #647
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / // 317 // tadvicchedamiti bhAvaH, AcAryANAM satAmasmAkaM 'tadi' ti anuziSTyabhidhAyakaM vacanaM pratikUlayati abhIkSNam // yathA pratikUlayati tathA''ha -- na sA mAM vijAnAti, kimuktaM bhavati ? -- kadAcidasmAbhiramukasyAH zrAvikAyAH gRhAt pathyAdi glAnAdyarthamAnIyatAmityukto'pi vakrottaramAha -- 'na sA mAM jAnAti, 'na ve'ti naiva mahyaM dAsyati, yadi vA nirgatA gRhAt sA bhaviSyatIti manye' iti vakti, athavA 'sAdhuranyo 'atra' prayojane vrajatu kimahamevaikaH sAdhurasmi ?' ityabhidhatte / anyacca-preSitAH kvacit prayojane "paliuMcaMti" tti tatprayojanA'niSpAdane pRSTAH santaH 'apahnuvate' kva vayamuktAH ?, gatA vA tatra vayaM na tvasau dRSTeti 'te' kuziSyAH 'pariyanti' paryaTanti 'samantataH' sarvAsu dikSu na gurusannidhAvAsate, mA kadAcideteSAM kiJcit kRtyaM bhaviSyatIti / kathaJcit karttuM pravRttau ca rAjaveSTimiva manyamAnA kurvanti bhrukuTiM mukhe, tadanya| vapurvikAropalakSaNametat || aparakha - 'vAcitAH' sUtraM pAThitAH upalakSaNatvAt tadarthaM prAhitAH 'saGgRhItAH' parigrahe kRtAH cazabdAd dIkSitAH svayamiti gamyate 'eve 'ti pUraNe, bhaktapAnena poSitAH, tathA'pi jAtapakSA yathA haMsAH tathaite'pi prakrAmanti "disodisiM" ti dizi dizi yadRcchAvihAriNo bhavantItyarthaH / prAgekaprakrame'pi yadiha bahvabhidhAnaM tadIdRzAM | bhUyastvakhyApanArthamiti sUtradvAdazakArthaH // 3-4-5-6-7-8-9-10-11-12-13-14 // itthaM kuziSyasvarUpaM paribhAvya taireva prApitakumAsamAdhiryadasAvaceSTata tadAha aha sArahI viciMtei, khaluMkehiM samAgao / kiM majjha duTThasIsehiM ?, appA me avasIaI // 15 // jArisA mama sIsA u, tArisA galigaddahA / galigaddahe caittANaM, daDhaM pagihaI tavaM // 16 // vyAkhyA- 'athe 'ti pUrvavarNitacintA'nantaraM sArathiriva sArathiH dharmayAna iti prakramaH, gargAcAryaH vicintayati khaluGkhairiva 'khaluGkhaiH' kuziSyaiH 'samAgataH ' saMyuktaH, 'kiM ?' na kizcid mama prayojanaM sidhyatIti gamyate duSTaziSyaiH saptaviMzaM khalukI yAkhyama dhyayanam / kuziSya svarUpam / | // 317 //
Page #648
--------------------------------------------------------------------------
________________ kushissytyaagH| grakramAt preritaiH, kevalamAtmA me avasIdati, etatpreraNAvyagratayA svakRtyahAneH tadvarametattyAgata udyatavihAreNa vihRtamiti bhAvaH // athaitatpreraNAntarAle svakRtyamapi kiM na kriyate ? ityAha-yAdRzA mama ziSyAH 'tuH' pUraNe, tAdRzA galigardabhA yadi paramiti gamyate, gardabhagrahaNam atikutsAkhyApakam , te hi svarUpato'pi atipreraNayaiva pravarttante, tatastatpreraNayaiva kAlo'tikrAmati na tu tadantarAlasambhava iti bhaavH| yatazcaivam ato galigardabhAniva 'galigardabhAn' duHziSyAn tyaktvA dRDhaM parigRhAti garganAmA 'tapaH' anazanAdIti suutrdvyaarthH|| 15-16 // etadevAhamiumaddavasaMpanne, gaMbhIre susmaahie| viharaI mahiM mahappA, sIlabhUeNa appnn||17||tti bemi // vyAkhyA-mRduH' bahirvRttyA vinayavAn 'mArdavasampannaH' antaHkaraNato'pi tAdRgeva, 'gambhIraH' alabdhamadhyaH 'susamAhitaH' suSTu samAdhimAn viharati mahIM mahAtmA 'zIlabhUtena' cAritraprAptena AtmanA uplkssitH| yatazcaivaM khalukatA''tmano gurUNAM cehaiva doSahetuH atastattyAgato'zaThataiva sevitavyetyadhyayanatAtparyArthaH / / 17 / 'itiH' parisamAptau bravImIti pUrvavat // iti zrInemicandrasUriviracitAyAM uttarAdhyayanasUtralaghuTIkAyAM sukhayodhAyAM khaluGkIyAkhyaM saptaviMzamadhyayanaM samAptam //
Page #649
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / gati // 318 // atha aSTAviMzaM mokSamArgIyAkhyamadhyayanam / aSTAviMzaM mokSamArgI__ vyAkhyAtaM saptaviMzamadhyayanam / adhunAmokSamArgagatyAkhyamaSTAviMzamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-'anantarAdhyaya- yAkhyamane'zaThatoktA, tabyavasthitasya mokSamArgagatiprAptiriti tadabhidhAyakamidamArabhyate' ityanena sambandhenA''yAtasyAsyAdisUtram- dhyayanam / | mokkhamaggagaI tacaM, suNeha jiNabhAsiyaM / caukAraNasaMjuttaM, nANadaMsaNalakkhaNaM // 1 // mokSamArgavyAkhyA-mokSaH-aSTavidhakarmocchedastasya mArgaH-jJAnAdirUpo yo mokSamArgastena gatiH-siddhigamanarUpA mokSamArgagatistAM kathyamAnAmiti gamyate, "tacaM" ti 'tathyAm' avitathAM zRNuta jinabhASitAm , catvAri kAraNAni-vakSyamA svruupm| NAni taiH saMyuktA catuHkAraNasaMyuktA tAm / nanvamUni catvAri kAraNAni karmakSayalakSaNasya mokSasyaiva, gatestu tadanantarabhAvi|tvAt sa eveti kathaM catuHkAraNavatItvamasyAH ? ucyate-vyavahArataH kAraNakAraNasyApi kAraNatvAbhidhAnAt / atax evAnantarakAraNasyaiva kAraNatvam ityAzaGkApohArthamasya vizeSaNasyopanyAsaH, anyathA hi mokSamArgeNa gatiriti vigrahe gati prati mArgasya kAraNatvaM pratIyate eva, tadrUpANi cA'mUni catvAri kAraNAni / tathA jJAnadarzane lakSaNaM-kharUpaM | yasyAH sA tathA tAmiti sUtrArthaH // 1 // yaduktaM 'mokSamArgagatiM zRNuta' iti tatra mokSamArgagatiM tAvadAhanANaM ca daMsaNaM ceva, carittaM ca tavo tahA / esa maggo tti pannatto, jiNehiM vrdNsihiN||2|| | vyAkhyA-sugamameva / / 2 // sampratyetasyaivA'nuvAdadvAreNa phalamupadarzayitumAha // 318 // nANaM ca daMsaNaM ceva, carittaM ca tavo thaa| eyaM maggamaNuppattA, jIvA gacchaMti soggii||3|| vyAkhyA-pratItameva / navaram-'eyaM" ti 'enam' anantaramuktam // 3 // jJAnAdInyeva yathAkramamabhidhAtumAha 40
Page #650
--------------------------------------------------------------------------
________________ u0 a0 54 tattha paMcavihaM nANaM, suyamAbhiNibohiyaM / ohinANaM taiyaM, maNanANaM ca kevalaM // 4 // vyAkhyA - spaSTameva / navaram -- ' tatre' ti teSu jJAnAdiSu madhye "maNanANaM" ti manaHparyAyajJAnaM, 'caH' samuccaye bhinnakramaH, tataH kevalaM ca / Aha -- nandyAdiSu matijJAnAnantaraM zrutajJAnamuktam, tadiha kimarthamAdita eva zrutopAdAnam ? ucyate, zeSajJAnAnAmapi svarUpaparijJAnasya prAyastadadhInatvena prAdhAnyakhyApanArthamiti sUtrArthaH // 4 // sAmprataM jJAnazabdasya sambandhizabdatvAd yeSAM tajjJAnaM tAnyabhidhAtumAha eyaM paMcavihaM nANaM, davvANa ya guNANa ya / pajjavANaM ca sabesiM, nANaM nANIhiM desiyaM // 5 // vyAkhyA - etatpaJcavidhaM jJAnaM dravyANAM ca 'guNAnAzca' rUpAdInAM 'paryavANAM ca ' dravyaguNAvasthAvizeSarUpANAM sarveSAM kevalApekSayA ca sarvazabdopAdAnam, zeSajJAnAnAM pratiniyataparyAyagrAhitatvAt / 'jJAnam' avabodhakaM 'jJAnibhiH' arthAt keva - libhiH 'darzitaM' kathitamiti sUtrArthaH // 5 // anena dravyAdiviSayatvaM jJAnasyoktam, tatra ca dravyAdIni kiMlakSaNAni ? ityAhaguNANamAsao davaM, egadavvassiyA guNA / lakkhaNaM pajjavANaM tu, ubhao assiyA bhave // 6 // vyAkhyA -- guNAnAmAzrayo dravyam, anena rUpAdaya eva vastu na tu tadvyatiriktamanyaditi sugatamatamapAstam / tathA ekasmin dravye - AdhArabhUte AzritAH sthitA ekadravyAzritA guNAH, etena ca ye dravyamevecchanti na tadvyatiriktA | rUpAdayaH tanmataM nirAkRtam / lakSaNaM paryavANAM 'tuH' vizeSaNe 'ubhayoH' dvayoH - prAkRtatvAd dravyaguNayorAzritAH "bhave" ti bhaveyuriti sUtrArthaH || 6 || 'guNAnAmAzrayo dravyamityuktam / tatra katibhedaM dravyam ? ityAzaGkayA''ha -- dhammo ahammo AgAsaM, kAlo puggalajaMtavo / esa logo ti pannatto, jiNehiM varadaMsihiM // 7 // vyAkhyA - 'dharmaH' iti dharmAstikAya: 'adharmaH' ityadharmAstikAya: 'AkAzam' ityAkAzAstikAyaH 'kAlaH' addhA mokSamArgagati svarUpam /
Page #651
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhA khyA laghuvRtiH / // 319 // XCXCXCXCXCXX CXCXCXCXCX X samayAtmakaH 'pudgalajantavaH' iti pudgalAstikAyaH jIvAstikAyaH, etAni dravyANIti zeSaH / prasaGgato lokasvarUpamapyAha| 'eSaH' anantarokto dravyasamUhaH, zeSaM spaSTamiti sUtrArthaH // 7 // dharmAdInyeva dravyANi bhedata Aha-- dhammo ahammo AgAsaM, davaM ikkikamAhiyaM / aNaMtANi ya davANi, kAlo puggalajaMtavo // 8 // vyAkhyA - spaSTameva // 8 // etAnyeva lakSaNata Aha | gailakkhaNo u dhammo, ahammo ThANalakkhaNo / bhAyaNaM saGghadavANaM, nahaM ogAhalakkhaNaM // 9 // vattaNAlakkhaNo kAlo, jIvo uvaogalakkhaNo / nANeNaM daMsaNeNaM ca, suheNa ya duheNa ya // 10 // nANaM ca daMsaNaM ceva, caritaM ca tavo tahA / vIriyaM uvaogo ya, eyaM jIvassa lakkhaNaM // 11 // | saddadhayAra ujjoo, pahA chAyA''tave i vA / vanna - rasa-gaMdha-phAsA, puggalANaM tu lakkhaNaM // 12 // vyAkhyA -- gatilakSaNaH 'tuH' pUraNe 'dharmaH' dharmAstikAyaH 'adharmaH' adharmAstikAyaH sthAnaM-sthitistallakSaNaH, 'bhAjanam' AdhAraH sarvadravyANAM nabhaH avagAhaH - avakAzastallakSaNam // tathA varttante bhavanti bhAvAstena tena rUpeNa tAn prati prayojakatvaM varttanA tallakSaNaH kAlaH, jIva upayogalakSaNaH, ata eva jJAnena darzanena ca sukhena duHkhena ca prakramAd lakSyata iti gamyate // samprati vineyAnAM dRDhatarasaMskArA''dhAnAya uktalakSaNamanUdya lakSaNAntaramAha - jJAnaM ca darzanaM caiva cAritraM ca tapaH tathA 'vIrya' sAmarthyam 'upayogaH' avahitatvam, etad jIvasya lakSaNam || zabdo'ndhakAraH ubhayatra supo luk, 'udyotaH ' ratnAdiprakAzaH ' 'prabhA' candrAdiruciH, 'chAyA' zaityaguNA, 'AtapaH' ravivimbajanitoSNaprakAzaH, itizabda AdizabdArthaH, tatazca sambandhabhedAdInAM parigrahaH, 'vA' samuccaye, tathA varNa-rasa- gandha-sparzAH pudgalAnAM 'tu' punararthe lakSaNam / ebhireva teSAM lakSyamANatvAditi sUtracatuSTayArthaH // 9-10-11-12 // dravyalakSaNamuktam / paryAyalakSaNamAha aSTAviMzaM mokSamArgI yAkhyama dhyayanam / mokSamArga gati svarUpam / // 319 //
Page #652
--------------------------------------------------------------------------
________________ mokSamArga gatikharUpam / jAegattaM ca pahattaMca, saMkhA saMThANameva ya / saMjogA ya vibhAgA ya, pajavANaM tu lakkhaNaM // 13 // vyAkhyA-ekatvaM' bhinneSvapi paramANvAdiSu yadeko'yaM ghaTAdiriti pratItihetuH, 'pRthaktvaM ca' ayamasmAt pRthagiti pratyayanibandhanam , 'saGkhyA' yata eko dvau traya ityAdikA pratItirupajAyate, 'saMsthAnaM' parimaNDalo'yamityAdibuddhinibandhanam, 'eveti pUraNe, 'ca' sarvatra samuccaye, 'saMyogAH' ayamaGgulyAH saMyoga ityAdivyapadeza hetavaH, 'vibhAgAzca' ayamito vibhakta iti buddhihetavaH, ubhayatra vyaktyapekSaM bahuvacanam, upalakSaNatvAd navapurANatvAdIni ca paryavANAM 'tuH' pUraNe lakSaNam / guNAnAM tu lakSaNA'nabhidhAnaM rUpAdirUpANAM teSAmatipratItatvAditi sUtrArthaH // 13 // ityaM svarUpato viSayatazca jJAnamabhidhAya darzanamupadarzayitumAhajIvA'jIvA ya baMdho ya, punnapAvA''savo tahA / saMvaro nijjarA mokkho, saMtee tahiyA nava // 14 // tahiyANaM tu bhAvANaM, sabbhAve uvaesaNaM / bhAveNa saddahaMtassa, sammattaM taM viyAhiyaM // 15 // vyAkhyA-'jIvAH' pratItAH, 'ajIvAH' dharmAstikAyAdayaH, 'bandhazca' jIvakarmaNoH saMzleSaH, 'puNyaM' zubhaprakRtirUpaM zAtAdi, 'pApam' azubhaM mithyAtvAdi, 'AzravaH' karmopAdAnahetuH hiMsAdiH, puNyAdInAM ca kRtadvandvAnAM nirdezaH, 'tatheti samuccaye, 'saMvaraH' guptyAdibhirAzravanirodhaH, 'nirjarA' vipAkAt tapaso vA karmaparizATaH, 'mokSaH' kRtsnakarmakSayaH, santyete tathyAH nava bhAvA iti zeSaH // yadyamI nava tathyAstataH kim ? ityAha-tathyAnAM tu bhAvAnAM 'sadbhAve' sadbhAvaviSayam avitathasattAbhidhAyakamityarthaH upadezanaM-gurvAdisambandhinamupadezaM 'bhAvena' antaHkaraNena 'zraddadhataH' tatheti pratipadyamAnasya 'samyaktvaM' samyaktvamohanIyakarmANukSayakSayopazamopazamasamutthAtmapariNAmarUpaM taditi bhAvarUpaM zraddhAnaM 'vyAkhyAtaM' vizeSeNAkhyAtaM tIrthakadAdibhiriti gamyate iti sUtradvayArthaH // 14-15 // itthaM samyaktva kharUpamabhidhAya tadbhedAnAha
Page #653
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarA- dhyayanasUtre zrInemica ndIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / aSTAviMza mokSamArgIyAkhyamadhyayanam / 4-07-07 mokSamArga gatisvarUpam / CORN // 320 // nisaragupaesaruI, ANAruI sutta-bIyaruimeva / abhigama-vitthAraruI, kiriyA-saMkheva-dhammaruI // 16 // vyAkhyA-"nisagguvaesaruI' tti rucizabdaH pratyekaM yojyate, tato nisargaH-svabhAvastena ruciH-tasvAbhilASarUpAs|syeti nisargaruciH, upadezaH-gurvAdinA kathanaM tena ruciryasyetyupadezaruciH, AjJA-sarvajJavacanAtmikA tayA ruciryasya saH, tathA "suttabIyaruimeva" tti ihApi rucizabdasya pratyekamabhisambandhAt sUtreNa-Agamena ruciryasya sa sUtraruciH, bIjamiva bIjaM yadekamapyanekArthaprabodhotpAdakaM vacastena ruciryasya sa bIjaruciH, anayoH samAhAradvandvaH, 'eveti samuccaye, abhigamaH-vijJAnaM vistAraH-vyAsaH tAbhyAM pratyekaM rucizabdo yojyate tato'bhigamarucirvistArarucizceti, tathA kriyAanuSThAnaM saGkepaH-saGgrahaH dharmaH-zrutadharmAdiH teSu ruciryasyeti pratyekaM rucizabdasambandhAt kriyAruciH saGkeparuciH dharmarucizca bhavati, vijJeya iti zeSaH / yacceha samyaktvasya jIvA'nanyatvenAbhidhAnaM tadguNaguNinoH kathaJcidananyatvakhyApanArthamiti sUtrasaGkepArthaH // 16 // vyAsArtha tu svata evAha sUtrakRtbhUyattheNAhigayA, jIvA'jIvAya punna paavNc| sahasammaiyA''sava-saMvare ya roei u nisaggo 17 jo jiNadikhe bhAve, caravihe saddahAi sayameva / emeya na'nnaha ttiya, sa nisaggarui tti naayco||18|| ee ceva u bhAve, uvaihe jo pareNa saddahai / chaumattheNa jiNeNa va, uvaesarui tti nAyavo // 19 // rAgo doso moho, annANaM jassa avagayaM hoi| ANAe royaMto, so khalu ANAruI nAma // 20 // jo muttamahijaMto, suraNa ogAhaI u sammattaM / aMgeNa bAhireNa va, so suttarAI tti nAyabo // 21 // egeNa aNegAI, payAI jo pasaraI u sammattaM / udae va telabiMda. so vIyarui tti nAyabo // 22 // sohoi abhigamaruI,suanANaM jeNa atthao dittttN| ekkArasamaMgAI, painnagaM dihivAo ya // 23 // // 320 //
Page #654
--------------------------------------------------------------------------
________________ mokSamArga gati svarUpam / sadavANa sababhAvA, savapamANehiM jassa uvlddhaa|sbaahiN nayavihIhi ya, vitthArarui tti naayco||24|| daMsaNa-nANa-caritte, tava-viNae scc-smii-guttiisu|jo kiriyAbhAvaruI,sokhalu kiriyAI naam| aNabhiggahiyakudiTThI,saMkhevarui tti hoi naaybo| avisAraopavayaNe,aNabhiggahioya sesesu|| jo atthikAyadhamma,suyadhammaMkhalu crittdhmmc| saddahai jiNAbhihiyaM,sodhammaruitti naaybo| vyAkhyA-bhAvapradhAnatvAt nirdezasya 'bhUtArthatvena' sadbhUtA amI arthA ityevaMrUpeNa 'adhigatAH' paricchinnA yeneti gamyate, jIvA ajIvAzca puNyaM pApaMca, kathamadhigatAH ? ityAha-"sahasammaiya" tti sopaskAratvAt sUtratvAcca sahA''tmanA yA saGgavA matiH sA sahasammatiH, ko'rthaH ? paropadezanirapekSatayA jAtismaraNapratibhAdirUpayA, "AsavasaMvare ya" tti AzravasaMvarau, cazabdo'nuktabandhAdisamuccaye, tato bandhAdayazca, tathA 'rocate tu' rocate eva yo'nyasyA'zrutatvAdanantaropAyenA'dhigasAna jIvAdIneva 'nisargaH' iti nisargaruci yaH sa iti zeSaH / amumevArtha punaH spaSTataramevAha-yo jinadRSTAn bhAvAn 'caturvidhAna' dravyakSetrakAlabhAvabhedato nAmAdibhedato vA zraddadhAti 'svayameva' paropadezaM vinA, XI"emeya" tti evametat yathA jinaidRSTaM jIvAdi nAnyatheti, 'caH' samuccaye, sa nisargaruciriti jJAtavyaH // upadeza rucimAha-etAMzcaiva 'tuH' pUraNe bhAvAn upadiSTAn yaH pareNa zraddadhAti chadmasthena jinena vA sa upadezaruciriti jJAtavyaH // AjJArucimAha-rAgo dveSaH 'mohaH' zeSamohanIyam ajJAnaM ca, casya gamyamAnatvAd yasyA'pagataM bhavati, sarvathA cA'syaitadapagamA'sambhavAd dezata iti gamyate, etadpagamAcca "ANAe"tti AjJayaivA''cAryAdisambandhinyA 'rocamAnaH' kacitkumahA'bhAvAt jIvAdi tatheti pratipadyamAno mASatuSAdivat 'khalu' nizcitam AjJArucirnAmetyabhyupa. gantavyaH // sUtrarucimAha-yaH sUtram 'adhIyAna:' paThan 'zrutena' adhIyamAnena 'avagAhate' prApnoti 'tuH' pUraNe
Page #655
--------------------------------------------------------------------------
________________ AtmanaH sukhabodhA- aSTAviMza mokSamArgI yAkhyamadhyayanam / mokSamArga gatisvarUpam / zrIuttarA- samyaktvam 'aGgena' AcArAdinA 'bAhyena vA' anaGgapraviSTena sa sUtraruciriti jnyaatvyH|| bIjarucimAha-ekena' dhyayanasUtre prakramAt padena jIvAdinA "aNegAI payAI" ti suvyatyayAd anekeSu padeSvajIvAdiSu yaH prasarati 'tuH' evakArArthaH zrInemica prasaratyeva samyaktvamityanena ruciratropalakSitA, tadabhedopacArAdAtmA'pi samyaktvamucyate, upacAranimittaM ca rucirUpeNaiva ndrIyA AtmanaH prasaraNam , 'udaka iva tailabinduH yathodakaikadezagato'pi tailabinduH samastamudakamAkrAmati tathaikadezotpannarucira pyAtmA tathAvidhakSayopazamAd azeSatattveSu rucimAn bhavati sa evaMvidho bIjaruciqhata vyH|| abhigamarucimAha-sa khyA laghu bhavati abhigamaruciH zrutajJAnaM yenArthataH 'dRSTam' upalabdham ekAdazAGgAni prakIrNakamiti jAtAvekavacanam, tataH vRttiH / prakIrNakAnyuttarAdhyayanAdIni 'dRSTivAdaH' dvAdazaM aGgam cazabdAdupAGgAni // vistAraruci mAha-'dravyANAM' dhrmaasti||321|| kAyAdInAM 'sarvabhAvAH' ekatva-pRthaktvAdyazeSaparyAyAH 'sarvapramANaiH' pratyakSAdibhiryasya 'upalabdhAH' yasya yatra vyApArastenaiva pramANena te prtiitaaH| "sabAhi" ti sarvaiH 'nayavidhibhiH' naigamAdibhedaiH amuM bhAvaM ayam amuM cAyaM nayabheda iccha tIti, 'caH' samuccaye, sa vistAraruciriti jnyaatvyH|| kriyArucimAha-darzanaM ca jJAnaM ca cAritraM ca darzanajJAnaXIcAritraM tasmin tapovinaye satyasamitiguptiSu yaH kriyAbhAvaruciH, kimuktaM bhavati ?-darzanAdyA''cArAnuSThAne yasya | bhAvato rucirasti sa khalu kriyAruciH 'naame'tybhyupgmH|| saGkeparucimAha-anabhigRhItakudRSTiH saGkeparuciriti bhavati jJAtavyaH, 'avizAradaH' akuzalaH pravacane "aNabhiggahio ya" tti avidyamAnam abhI ti-Abhimukhyena gRhItaM-grahaNaM jJAnamasyetyanamigRhItaH 'caH' samuccaye, 'zeSeSu' kapilAdipraNItapravacaneSu, ayamAzayaH- ya uktavizeSaNaH saGkepeNaiva cilAtIputravat padatrayeNa tattvarucimavApnoti sa sddhepruciH||dhrmrucimaah-yo'sti kAyAnAM dharma:-gatyupaSTambhAdiH astikAyadharmastaM zrutadharma 'khalu' vAkyAlaGkAre cAritradharma vA, casya vArthatvAt , zraddadhAti jinAmihitaM sa dharmarucirtA // 321 //
Page #656
--------------------------------------------------------------------------
________________ mokSamArgaH gatisvarUpam / tvyH| ziSyamativyutpAdanArthaM cetthamupAdhibhedena samyaktvabhedAbhidhAnam, anyathA hi nisargopadezayoradhigamAdau vA| kacit keSAzcidantarbhAva iti bhAvanIyamiti sUtraikAdazakArthaH // 17-18-19-20-21-22-23-24-25-26-27 // kaiH punarliGgairidaM samyaktvamutpannamastIti zraddheyam ? ityAhaparamatthasaMthavovA, sudiTThaparamatthasevaNA vA vi / vAvannakudaMsaNavajaNA ya samma ttsddhnnaa||28|| vyAkhyA-paramAzca te-tAttvikA arthAzca-jIvAdayaH paramArthAsteSu saMstavaH-paricayaH paramArthasaMstavaH, vAzabdaH samuccaye, tathA suSTu dRSTAH-upalabdhAH paramArthA yaiste sudRSTaparamArthAH-AcAryAdayastatsevanaM, 've' tyanuktasamuccaye, tato | yathAzakti tadvaiyAvRttyapravRttizca, 'apiH' samuccaye, "vAvannakudasaNa" tti darzanazabdaH pratyekaM sambadhyate, tato vyApanaMvinaSTaM darzanaM yeSAM te vyApannadarzanA nihnavAdayaH tathA kutsitaM darzanaM yeSAM te kudarzanAH-zAka yAdayasteSAM varjanaM vyApanakudarzanavarjanam , sarvatra sUtratvAt strIliGganirdezaH, 'caH' samuccaye, samyaktvaM zraddhIya te'neneti samyaktvazraddhAnamiti sUtrArthaH / / 28 // itthaM samyaktvasya liGgAnyabhidhAya tasyaiva mAhAtmyamupadarzayannAhanatthi carittaM sammattavihaNaM dasaNe u bhaiyatvaM / sammatta-carittAI, jugavaM purva va sammattaM // 29 nAdaMsaNissa nANaM, nANeNa viNA na haMti crnngunnaa| _ aguNissa natthi mokkho, natthi amokkhassa nivANaM // 30 // vyAkhyA-nAsti cAritraM samyaktvavihInaM 'darzane tu' samyaktve punaH sati 'bhaktavyaM bhavati vA na vA prakramAt cAritram , kimityevam ? ata Aha-samyaktvacAritre yugapat samutpadyate iti zeSaH, 'pUrva vA' cAritro tpatteH samyaktvamutpadyate, tato yadA yugapadutpAdastadA tayoH sahabhAvaH, yadA tu pUrva samyaktvaM tadA tasmin cAritraM bhAjyam // anyaca
Page #657
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhA- khyA laghuvRttiH / aSTAviMza mokssmaargiiyaakhymdhyynm| mokSamArga gati svarUpam / // 322 // nA'darzanino jJAna, jJAnena vinA na bhavanti caraNAnsargatA guNAzcaraNaguNAH, 'aguNinaH' anantaroktaguNarahitasya nAsti mokSaH karmaNa iti gamyate, nAstyamuktasya nirvANam / tadatra pUrvasUtreNa muktyanantarahetorapi caraNasya samyaktvabhAva eva bhavanaM sanmAhAtmyamuktam , anantarasUtreNa tUttarottaravyatirekadarzanenA'zeSaguNAnAmiti suutrdvyaarthH|| 29-30 // asya |cASTavidhAcArasahitasyaivottarottaraguNaprAptihetuteti tamAdarzayitumAhanissaMkiya nikaMkhiya, nivitigicchA amUDhadiTThI y|uvvuuh-thiriikrnne, vacchalla-pabhAvaNe aTTha 31 vyAkhyA-zaGkanaM zaGkitaM-dezasarvazavAtmakaM tadabhAvo niHzaGkitam , tathA kAGkaNaM kAGkitam-anyA'nyadarzanagrahAtmakaM tabhAvo niHkADDitam , vicikitsA-phalaM prati sandehaH vidaH-vijJAH te ca tattvataH sAdhava eva tajugupsA vA tadabhAvo nirvicikitsaM nirvijugupsaM vA, ArSatvAcca sUtre evaM pAThaH / amUDhA-RddhimatkutIrthikadarzane'pyavigItamasmaddarzanamiti moharahitA sA cAsau dRSTizca-buddhirUpA amUDhadRSTiH, sa cAyaM caturvidho'pi Antara AcAraH / bAhyaM tu AhaupahA-darzanAdiguNavatAM prazaMsayA tattadguNaparivarddhanaM sA ca sthirIkaraNaJca-abhyupagatadharmAnuSThAnaM prati sIdatAM sthairyA''pAdanamupadvhAsthirIkaraNe, vAtsalyaM-sAdharmikajanasyocitapratipattikaraNaM tacca prabhAvanA ca-khatIrthonnatihetuceSTAsu pravartanaM vAtsalyaprabhAvane, aSTaite darzanAcArA bhavantIti zeSa iti sUtrArthaH // 31 // itthaM jJAnadarzanAkhyaM muktimArgamabhidhAya tameva cAritrarUpamAhasAmAiya ttha paDhama, cheovaTThAvaNaM bhave bIyaM / parihAravisuddhIyaM, suhumaM taha saMparAyaM ca // 32 // akasAyaM ahakkhAyaM, chaumatthassa jiNassa vA / evaM cayarittakaraM, cArittaM hoi AhiyaM // 33 // // 322 //
Page #658
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAkhyA -- samaH - rAgadveSarahitaH sa ceha prastAvAt cittapariNAmastasmin AyaH -- gamanaM samAyaH sa eva 'sAmAyikaM' sarva sAvadyaparihAraH, 'ttha' iti pUraNe, 'prathamam' Adyam / etaca dvidhA -- itvaraM yAvatkathikaM ca / tatra itvaraM bharatairAvatayoH, prathamacaramatIrthakaratIrthayorupasthApanAyAM chedopasthApanIyabhAvena tatra tadvyapadezAbhAvAt / yAvatkathikaM ca tayoreva, madhyamatIrthakaratIrtheSu mahAvideheSu copasthApanAyA abhAvena tadvyapadezasya yAvajjIvamapi sambhavAt / tathA chedaH - sAticArasya yateniraticArasya vA zikSakasya tIrthAntarasambandhino vA tIrthAntaraM pratipadyamAnasya pUrvaparyAyavyavacchedarUpaH tadyuktopasthApanA - mahAvratAropaNarUpA yasmim tat chedopasthApanaM bhaved dvitIyam / tathA pariharaNaM parihAraH - viziSTataporUpastena vizuddhirasminiti parihAravizuddhikam / taccaitadgAthAbhyo'vaseyam - "parihAriyANa u tavo, jahanna majjho taddeva ukkoso / sIunhavAsakAle, bhaNio dhIrehiM patteyaM // 1 // tattha jahanno gimhe, cauttha chaTThe tu hoi majjhimao / aTThamamihamukkoso, etto | sisire pavakkhAmi // 2 // sisire u jahannAI, chaTThAI dasamacarimago hoi / vAsAsu aTThamAI, bArasapajaMtago neo // 3 // pAraNage AyAmaM, paMcasu pagaho dosa'bhiggaho bhikkhe / kappaTTiyA ya paidiNa, karaMti emeva AyAmaM // 4 // evaM chammAsatavaM, cariuM parihAriyA aNucaraMti / aNucarae parihAragapayaTThie jAva chammAsA // 5 // kappaTThio vi evaM, chammAsatavaM karei sesA u / aNuparihAragabhAvaM, caraMti kappaTThiyattaM ca // 6 // eveso aTThArasamAsapamANo u vannio kappo / 1 " parihArikANAM tu tapaH, jaghanyaM madhyamaM tathaivotkRSTam / zItoSNavarSAkAleSu, bhaNitaM dhIraiH pratyekam // 1 // tatra jaghanyaM grISme, caturthaM SaSThaM tu bhavati madhyamataH / aSTamamihotkRSTaM, itaH zizire pravakSyAmi // 2 // zizire tu jaghanyAdi, SaSThAdi dazamacaramakaM bhavati / varSAsvaSTamAdi, dvAdazaparyantakaM jJeyam // 3 // pAraNake AcAmAmlaM, paJcAnAM pragraho dvayorabhigraho bhikSAyAm / kalpasthitAzca pratidinaM kurvantyevamevAcAmAmlam // 4 // evaM SaNmAsatapaH, caritvA parihArikA anucaranti / anucarakAH parihArakapadasthitAH yAvat SaNmAsAH // 5 // kampasthito'pi evaM SaNmAsatapaH karoti zeSAstu | anuparihArakabhAvaM, caranti kalpasthitatvaM ca // 6 // evameSo'STAdazamAsapramANastu varNitaH kalpaH / mokSamArga gatisvarUpam /
Page #659
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhAkhyA laghu vRttiH / // 323 // saMkhevao viseso, visesasuttAu nAyavo // 7 // kappasamattIe tayaM, jiNakappaM vA uveMti gacchaM vA / paDivajamANagA puNa, jiNassagAse pavajjaMti // 8 // titthayarasamIvAsevagassa pAse va No ya annassa / eesiM jaM caraNaM, parihAravisuddhigaM taM tu // 9 // " "suhumaM taha saMparAyaM ca " tti ' tathA ' ityAnantarye, chandobhaGgabhayAccaivamupanyastaH, sUkSmaH - kiTTIkaraNataH samparAyaH - lobhAkhyaH kaSAyo yasmin tat sUkSmasamparAyam / uktaJca - "lobhANu veyaMto, jo khalu uvasAmago va khavago vA / so suhumasaMparAo, ahakhAyA UNao kiMci // 1 // " tathA 'akaSAyaM' kSapito pazamitakaSAyA'vasthAbhAvi 'yathAkhyAtam' arhatkathitasvarUpAnatikramavat chadmasthasya jinasya vA yathaitat pazcavidhamapi cAritrazabdavAcyaM tathA'nvarthata Aha-- 'etad' sAmAyikAdi cayasya-rAzeH prastAvAt karmaNAM riktaM vireko'bhAva ityarthaH tatkarotIti cayariktakaraM cAritramiti nairukto vidhirbhavati AkhyAtamarhadAdibhiriti gamyata iti sUtradvayArthaH // 32-33 // samprati taporUpaM caturthakAraNamAha tavo ya duviho vRtto, bAhiranbhitaro tahA / bAhiro chabiho vRtto, evamabhitaro tavo // 34 // vyAkhyA - spaSTam // 34 // paraH prAha - AhaiSAM muktimArgatve kasya kataro vyApAraH ? ucyatenANeNa jANaI bhAve, daMsaNeNa ya saddahe / caritteNa na geNhAi, taveNaM parimujjhaI // 35 // 1 saGkSepato vizeSo, vizeSasUtrAt jJAtavyaH // 7 // kalpasamAptau takaM, jinakalpaM vA upeyanti gacchaM vA / pratipadyamAnakAH punarjinasakAze prapadyante // 8 // tIrthakarasamIpAsevakasya pArzve vA naivAnyasya / eteSAM yaccaraNaM, parihAravizuddhikaM tattu // 9 // " 1 " lobhANu vedayan yaH khalupazamako vA kSapako vA / sa sUkSmasamparAyo yathAkhyAtAdUnakaH kiJcit // 1 // " aSTAviMzaM mokSamArgI yAkhyama dhyayanam / mokSamArga gati svarUpam / // 323 //
Page #660
--------------------------------------------------------------------------
________________ mokSamArga gati khruupm| vyAkhyA-jJAnena' matyAdinA jAnAti bhAvAn , darzanena ca zraddhatte, cAritreNa ca 'na gRhAti' nA''datte krmeti| algamyate, tapasA 'parizudhyati' puropacitakarmakSapaNataH zuddho bhavatIti sUtrArthaH // 35 // anena mArgasya phalaM mokSa uktH| samprati mokSaphalabhUtAM gatimAhakhavittA puvakammAiM,saMjameNa taveNa yAsavadukkhappahINaTThA, pakamaMti mahesiNo // 36 // tti bemi| vyAkhyA-kSapayitvA pUrvakarmANi saMyamena tapasA ca "savadukkhappahINa?" tti prAkRta tvAt prakSINAni sarvaduHkhAni yatra tattathA tacca siddhikSetrameva tadarthayanti ye te tathAvidhAH prakrAmanti siddhimiti zeSaH "mahesiNo" ti maharSaya iti sUtrArthaH // 36 // 'itiH' parisamAptau bravImIti pUrvavat // iti zrInemicandrasUrivinirmitAyAM uttarAdhyayanasUtralaghuTIkAyAM sukhabodhAyAM mokSamArgIyAkhyamaSTAviMzatitamamadhyayanaM samAptam // JA
Page #661
--------------------------------------------------------------------------
________________ atha ekonAMtrazaM samyaktvaparAkramAkhyamadhyayanam / ekonatriMza smyktvpraakrmaakhymdhyynm| zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / // 324 // samyaktva parAkramA dhyayanasya phalam / anantarA'dhyayane mokSamArgagatiruktA, sA ca vItarAgatvapUrviketi yathA tadbhavati tathA'dhunA'bhidhIyata iti sambaddhasyaikonatriMzAdhyayanasya samyaktvaparAkramAkhyasyA''disUtram suyaM me AusaM! teNaM bhagavayA evamakkhAyaM-iha khalu sammattaparakkame nAmajjhayaNe samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM kAsaveNaM paveie, jaM sammaM saddahaittA pattiyAittA royaittA phAsaittA pAlaittA tIraittA kidRittA sohaittA ArAhaittA ANAe aNupAlaittA bahave jIvA sijhaMti bujjhaMti mucaMti parinighAyaMti sacadukkhANamaMtaM kareMti // 1 // vyAkhyA-zrutaM 'me' mayA 'AyuSman !' iti ziSyAmazraNam , etacca sudharmasvAmI jambUsvAminamAha / 'tene'ti yaH sarvajagatpratItaH, 'bhagavatA' prakramAt mahAvIreNa 'evamiti vakSyamANaprakAreNA''khyAtam / tameva prakAramAha-'iha' asmin pravacane 'khalu' nizcitaM samyaktve sati parAkramaH-uttarottaraguNapratipattyA karmArijayasAmathyelakSaNo'rthAt jIvasya vayete'sminniti samyaktvaparAkrama nAmAdhyayanamastIti gamyate, tacca kena praNItam ? ityAha-zramaNena bhagavatA mahAvIraNa kAzyapena praveditam , svataH praviditameva bhagavatA mamedamAkhyAtaM ityuktaM bhavati / asyaiva phalamAha-'yaditi prastutA'dhyayanaM samyak 'zraddhAya' zabdArthobhayarUpaM sAmAnyena pratipadya 'pratItya vizeSata itthameveti nizcitya 'rocayitvA' tadhyayanAdiviSayamabhilASamAtmana utpAdya, spRSTvA' yogatrikeNa, tatra manasA sUtrArthayozcintanena, vacasA vAcanAdinA, kAyena bhaGgakaracanAdinA, 'pAlayitvA' parAvartanAdinA'mirakSya 'tIrayitvA' adhyayanAdinA parisamApya 'kIrtayitvA' gurovinaya // 324 //
Page #662
--------------------------------------------------------------------------
________________ trispttipdaamidhaanm| pUrvakamidamitthaM mayA'dhItamiti nivedya 'zodhayitvA' gurumukhakathanena zuddhiM vidhAya 'ArAdhya'. utsUtraprarUpaNAdiparihAreNa bodhayitvA, etat sarvaM svamanISikAto'pi syAd ata Aha-'AjJaye ti jinAjJayA 'anupAlya' satatamAsevya bahavo jIvAH 'sidhyanti' ihaivAgamasiddhatvAdinA, 'budhyante' ghAtikarmakSayeNa, 'vimucyante' bhavopagrAhikarmacatuSTayena, tatazca | 'parinirvAnti' karmadAvAnalopazamena, ata eva 'sarvaduHkhAnAM' zArIramAnasAnAm 'antaM' paryantaM kurvanti muktipadA'vAptyeti sUtrArthaH // 1 // samprati vineyA'nugrahArtha sambandhAbhidhAnapurassaraM prastutA'dhyayanArthamAha tassa NaM ayamaDhe evamAhijaMti, taMjahA-saMvege nivede dhammasaddhA gurusAhammiyasussUsaNayA AloyaNayA niMdaNayA garahaNayA sAmAie cauvIsatthae vaMdaNe paDikkamaNe kAussagagge paccakkhANe thayathuimaMgale kAlapaDilehaNayA pAyacchittakaraNe khamAvaNayA sajjhAe vAyaNayA paDipucchaNayA pariyadRNayA aNuppehA dhammakahA suyassa ArAhaNayA egaggamaNasannivesaNayA saMjame tave vodANe suhasAte appaDibaddhayA vivittasayaNAsaNasevaNayA viNivaNayA saMbhogapaJcakkhANe uvahipaJcakkhANe AhArapaccakkhANe kasAyapaccakkhANe jogapaJcakkhANe sarIrapaccakkhANe sahAyapaccakkhANe bhattapaccakkhANe sambhAvapaccakkhANe paDirUva yA veyAvacce satvaguNasaMpuNNayA vIyarAgatA khaMtI muttI maddave ajave bhAvasacce karaNasacce jogasacce maNaguttayA vaiguttayA kAyaguttayA maNasamAhAraNayA vaisamAhAraNayA kAyasamAhAraNayA nANasaMpannayA daMsaNasaMpannayA carittasaMpannayA sotiMdiyaniggahe cakkhidiyani BOXOXOXXXXXXXXXX u0055
Page #663
--------------------------------------------------------------------------
________________ *8Xo zrIuttarA- ggahe ghANidiyaniggahe jibhidiyaniggahe phAsiMdiyaniggahe kohavijae mANavijae mAyA- ekonatrizaM dhyayanasUtre vijae lobhavijae pijjadosamicchAdasaNavijae selesI akammaya tti // 2 // samyaktvapazrInemica vyAkhyA-'tasye ti samyaktvaparAkramA'dhyayanasya, 'Namiti sarvatra vAkyAlaGkAre, 'ayami'tyanantarameva vakSyamANaH rAkramAkhyandrIyA | 'arthaH' abhidheyaH 'evam' amunA vakSyamANaprakAreNa 'AkhyAyate' kathyate mahAvIreNeti gamyate, 'tadyatheti vakSyamANa- mdhyynm| sukhabodhA tadarthopanyAsArthaH / saMvegaH, nirvedaH, dharmazraddhA, "gurusAhammiyasussUsaNayA" tti sAdharmikajanaguruzuzrUSaNam , ArSatvAcca khyA laghu- ihottaratra ca sUtreSvanyathA pAThaH, AlocanA, nindA, gaihIM, sAmAyikam , caturviMzatistavaH, vandanam , pratikramaNam , trisaptativRtiH / kAyotsargaH, pratyAkhyAnam , sa~vastutimaGgalam , kolapratyupekSaNA, prAyazcittakaraNam , lAmaNA, svAdhyAyaH, vIMcanA, | padAmi dhAnam / // 325 // paripracchanA, parAvartanA, anuprekSA, dharmakathA, drutasyA''rAdhanA, ekaoNnamanaHsannivezanA, saMyamaH, tapaH, vyavadAnam , sukhaall sAte, apratibandhatA, viviktazayanAsanasevanA, vinivartanA, sambhogapratyAkhyAnam , upadhipratyAkhyAnam , AhorapratyAkhyA-1* | nam, karSIyapratyAkhyAnam , yogeMpratyAkhyAnam , zairIrapratyAkhyAnam , (hAyapratyAkhyAnam , bhaktapratyAkhyAnam , sadbhAvapratyA khyAnam , pratirUpaNA, vaiyovRttyam , sarvaguNasampUrNatA, vItarAgatA, jhAntiH, muktiH, mAIvam , aurjavam, bhAvasatyam , all kareNasatyam , yogaisatyam , menoguptatA, gguiptatA, kAryaguptatA, mainaHsamAdhAraNA, vAksamAdhAraNA, kAyasamAdhAraNA, | | jJAnesampannatA, darzanasampannatA, cAritrasampannatA, zrotrenrdriyanigrahaH, cakSurindriyanigrahaH, ghaNindriyanigrahaH, jihvendriyanigrahaH, sparzanendriyanigrahaH, krodhavijayaH, mAnavijayaH, mauyAvijayaH, lobhaivijayaH, premadveSamithyAdarzanavijayaH, zailezI, // 325 // akarmatA iti, itykssrsNskaarH||2|| sAmpratamidameva pratipadaM phalopadarzanadvAreNa vyAcikhyAsurAha sUtrakAraHsaMvegeNaM bhaMte! jIve kiM jaNaha? saMvegeNaM aNuttaraM dhammasaddhaM jaNati, aNuttarAe dhamma *OXOXOXOXOXOXOXOXOXOXXX
Page #664
--------------------------------------------------------------------------
________________ | trisaptati padAnAM phl*niruupnnm| saddhAe saMvegaM havamAgacchati, aNaMtANubaMdhikohamANamAyAlobhe khavei, navaM ca kammaM na baMdhati, tappaccaiyaM ca NaM micchattavisohi kAUNa daMsaNArAhae bhavai, daMsaNavisohIe ya NaM visuddhAe atthegaie teNeva bhavaggahaNeNa sijjhati, sohIe ya NaM visuddhAe tacaM puNa bhavaggahaNaM nAtikkamati // 1 // niveeNaM bhaMte ! jIve kiM jaNai ? niveeNaM divamANusatericchiesu kAmabhogesu nivveyaM havamAgacchai, savisaesu virajati, sabavisaesu virajamANe AraMbhapariggahaparicAyaM karei, AraMbhapariggahaparicAyaM karemANe saMsAramaggaM vocchidati. siddhimaggaM paDivaNNe ya bhavati // 2 // dhammasaddhAe NaM bhaMte! jIve kiM jaNai? dhammasaddhAe NaM sAyAsokkhesu rajamANe virajai AgAradhammaM ca NaM cayai, aNagArie NaM jIve sArIramANasANaM dukkhANaM cheyaNabheyaNasaMjogAINaM vuccheyaM karei avAbAhaM ca NaM suhaM nivvattei // 3 // gurusAhammiyasussUsaNayAe NaM bhaMte ! jIve kiM jaNei ? gurusAhammiyasussUsaNayAe NaM viNayapaDivattiM jaNei, viNayapaDivanne NaM jIve aNaccAsAyaNasIle neraiyatirikkhajoNiyamaNussadevaduggaIo niraMbhei, vaNNasaMjalaNabhattibahumANayAe mANussadevasuggaIo nibaMdhai, siddhisugaiM ca visohei, pasatthAiMca NaM viNayamUlAI sabakajAI sAhai, anne ya bahave jIve viNaittA hvi||4|| AloyaNAe NaM bhaMte! jIve kiM jaNai ? AloyaNAe NaM mAyAniyANamicchAdarisaNasallANaM mukkhamaggavigghANaM aNaMtasaMsAravaddhaNANaM uddharaNaM karei ujubhAvaM ca jaNei, ujubhAvaM paDivanne ya NaM jIve amAI itthIveyaM *EXXXXXXXXXXXX
Page #665
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekonatrizaM smyktvpraakrmaakhymdhyynm| zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / | trisaptatipadAnAM phalanirUpaNam / -8XOXOXOXOXOXOXOXXX napuMsagaveyaM ca na baMdhai, puvabaddhaM ca NaM nijarai // 5 // niMdayAe NaM bhaMte! jIve kiM jaNeha! niMdayAe NaM pacchANutAvaM jaNai, pacchANutAveNaM virajamANe karaNaguNaseDiM paDivajai, karaNaguNaseTiM paDivaNNe ya aNagAre mohaNijaM kammaM ugyaaei||6|| garihaNAe NaM bhaMte ! jIve kiMjaNei ? garihaNAe NaM apurakAraM jaNei, apurakAragae NaM jIve appasatthehito jogehiMto niyattai pasatthehi ya paDivajai, pasatthajogapaDivaNNe ya NaM aNagAre aNaMtaghAIpajave khavei // 7 // sAmAieNaM bhaMte! jIve kiM jaNei ? sAmAieNaM sAvajajogaviraI jaNayai // 8 // cauvIsatthaeNaM bhaMte! jIve kiM jaNei? cauvIsatthaeNaM daMsaNavisohiM jaNei // 9 // vaMdaNaeNaM bhaMte ! jIve kiM jaNei ? vaMdaNaeNaM nIyAgoyaM kamma khavei uccAgoyaM nibaMdhai, sohaggaM ca NaM appaDihayaM ANAphalaM nivattei, dAhiNabhAvaM ca NaM jaNei // 10 // paDikkamaNeNaM bhaMte! jIve kiM jaha? paDikkamaNeNaM vayachiddAI pihei, pihiyavayachidde puNa jIve niruddhAsave asabalacaritte ahasu pavayaNamAyAsu uvautte apuhutte suppaNihie viharai // 11 // kAussaggeNaM bhaMte! jIve kiMjaNei? kAussaggeNaM tIyapaDapaNNaM pAyacchittaM visohei, visuddhapAyacchitte ya jIve nivvuyahiyae ohariyabharu va bhAravahe dhammajjhANovagae suhaMsuheNaM viharai // 12 // paJcakkhANeNaM bhaMte! jIve kiM jaNai ? pacakkhANeNaM AsavadArAI niraMbhai // 13 // thayathuimaMgaleNaM bhaMte ! jIve kiM jaNai ? thayathuimaMgaleNaM nANadaMsaNacarittabohilAbhaM saMjaNai, nANadaMsaNacarittabohilAbhasaMpanne NaM jIve // 326 // // 326 //
Page #666
--------------------------------------------------------------------------
________________ aMtakiriyaM kappavimANovavattiyaM ArAhaNaM Ahei // 14 // kAlapaDilehaNAe NaM bhaMte ! jIve kiM jaNei ? kAlapaDilehaNAe NaM nANAvaraNijjaM kammaM khaveha ||15|| pAyacchittakaraNeNaM bhaMte! jIve kiM jaNei ? pAyacchittakaraNeNaM pAvakammavisohiM jaNei niraiyAre Avi bhavai, sammaM ca NaM pAyacchittaM paDivajjamANe maggaM ca maggaphalaM ca visohei, AyAraM AyAraphalaM ca ArAhei // 16 // khamAvaNayAe NaM bhaMte ! jIve kiM jaNei ? khamAvaNayAe NaM palhAyaNabhAvaM jaNe, palhAyaNabhAvamuvagae ya saGghapANabhUyajIvasattesu mittIbhAvaM uppAei, mittIbhAvamuvagae ya jIve bhAvavisohiM kAUNa nibhae bhavai // 17 // sajjhAeNaM bhaMte! jIve kiM jaNei ? sajjhAeNaM nANAvaraNijaM kammaM khavei // 18 // vAyaNAe NaM bhaMte! jIve kiM jaNei ? vAyaNAe NaM nijjaraM jaNei, suyassa ya aNusajjaNAe aNAsAyaNAe baTTai, suyassa ya aNusajjaNA aNAsAyaNAe vahamANe titthadhammaM avalaMbei, titthadhammamavalaMbamANe mahAnijjarAe mahApajjavasANe havai // 19 // paDipucchaNAe NaM bhaMte! jIve kiM jaNeha ? paDipucchaNAe NaM suttatthatadubhayAI visohei, kaMkhAmohaNijjaM kammaM bucchide // 20 // pariyahaNayAe NaM bhaMte! jIve kiM jaNei ? pariyaTTaNayAe NaM vaMjaNAI jaNei vaMjaNaladdhiM ca upAe // 21 // aNuppehAe NaM bhaMte ! jIve kiM jaNei ? aNuppehAe NaM AuyavajjAo satta kampayaDIo dhaNiyabaMdhaNabaddhAo siDhilabaMdhaNabaddhAo pakarei, dIhakAlaTThiyAo hassakAlaTThiIyAo pakarei, tivANubhAvAo maMdANubhAvAo pakarei, bahuppaesaggAo XCXCXCXOXOXOXOXOXCXCXCXX trisaptati padAnAM phalanirUpaNam /
Page #667
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / ekonatriMzaM smyktvpraakrmaakhymdhyynm| trisaptatipadAnAM phlniruupnnm| // 327 // appapaesaggAo pakarei, AuM ca NaM kammaM siya baMdhai siya no baMdhai, assAyAveyaNijja ca NaM kammaM no bhujjo bhujjo uvaciNai, aNAiyaM ca NaM aNavayaggaM dIhamaddhaM cAuraMtasaMsArakaMtAraM khippAmeva vIivayai // 22 // dhammakahAe NaM bhaMte! jIve kiMjaNei ? dhammakahAe NaM nijaraM jaNei, dhammakahAe NaM pavayaNaM pabhAvei, pavayaNapabhAvae NaM jIve AgamissabhaddAe kammaM nibaMdhai // 23 // suyassa ArAhaNayAe NaM bhaMte! jIve kiM jaNei ? suyassa ArAhaNayAe NaM aNNANaM khavei, na ya saMkilissai // 24 // egaggamaNasannivesaNAe NaM bhaMte! jIve kiM jaNei ? egaggamaNasannivesaNAe NaM cittanirohaM karei // 25 // saMjameNaM bhaMte! jIve kiMjaNei ? saMjameNaM aNaNyattaM jaNei // 26 // taveNaM bhaMte! jIve kiM jaNei ? taveNaM voyANaM jaNei // 27 // voyANeNaM bhaMte ! jIve kiMjaNei? voyANeNaM akiriyaM jaNei, akiriyAe bhavittA tao pacchA sijjhati bujjhati muccati parinivAi sabadukkhANamaMtaM karei // 28 // suhasAeNaM bhaMte ! jIve kiM jaNei ? / suhasAeNaM aNussuyattaM jaNei, aNussue NaM jIve aNukaMpae aNubbhaDe vigayasoge carittamohaNijjaM kammaM khavei // 29 // apaDibaddhayAe NaM bhaMte ! jIve kiM jaNei ? apaDibaddhayAe NaM nissaMgattaM jaNei, nissaMgatteNaM jIve ege egaggacitte diyA ya rAo ya asajjamANe apaDibaddha Avi viharai // 30 // vivittasayaNAsaNayAe NaM bhaMte! jIve kiMjaNei ? vivittasayaNAsaNayAe NaM carittaguttiM jaNai, carittagutte NaM jIve vivittAhAre daDhacaritte egaMtarae mukkhabhAvapaDivanne aTTaviha CXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOX // 327 //
Page #668
--------------------------------------------------------------------------
________________ trisaptatipadAnAM phala| nirUpaNam / kammagaMThiM nijareha // 31 // viNivaTTaNayAe NaM bhaMte ! jIve kiM jaNei ? viNivaNayAe NaM pAvakammANaM akaraNayAe abbhuTTei, puvabaddhANa ya nijaraNayAe pAvaM niyattei, tao pacchA cAuraMtaM saMsArakaMtAraM vIIvayai // 32 // saMbhogapaccakkhANeNaM bhaMte! jIve kiMjaNeha? saMbhogapaJcakkhANeNaM AlaMbaNAI khavei, nirAlaMbaNassa ya AyayaTThiyA jogA bhavaMti, saeNaM lAbheNaM saMtUsai, parassa lAbhaM no AsAei no takkei no pIhei no patthei no abhilasai, parassa lAbhaM aNAsAemANe atakkemANe apIhemANe apatthemANe aNabhilasemANe duccaM suhasijjaM uvasaMpajittA NaM vihri||33|| uvahipaccakkhANeNaM bhaMte! jIve kiMjaNeha? uvahipaJcakkhANeNaM apalimaMthaM jaNei, niruvahie NaM jIve nikakhe uvahimaMtareNa ya na saMkilissai // 34 // AhArapaccakkhANeNaM bhaMte! jIve kiM jaNei ? AhArapaJcakkhANeNaM jIviyAsaMsappaogaM vucchidai, jIviyAsaMsappaogaM vucchidittA jIve AhAramaMtareNa na saMkilissai // 35 // kasAyapacakkhANeNaM bhaMte! jIve kiM jaNei? kasAyapaccakkhANeNaM vIyarAyabhAvaM jaNei, vIyarAyabhAvaM paDivannevi ya NaM jIve samasuhadukkhe bhavai // 36 // jogapaccakkhANeNaM bhaMte! jIve kiMjaNei ? jogapaccakkhANeNaM ajogayaM jaNei, ajogI NaM jIve navaM kammaM na baMdhai, putvabaddhaM nijarei // 37 // sarIrapaccakkhANeNaM bhaMte! jIve kiM jaNei ? sarIrapaJcakkhANeNaM siddhAisayaguNattaNaM nivattei, siddhAisayaguNasaMpanne ya NaM jIve logaggabhAvamuvagae paramasuhI bhavai // 38 // sahAyapaccakkhANeNaM bhaMte! jIve kiMjaNei? sahAya BXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOX
Page #669
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarA ekonatriMzaM smyktvpraakrmaakhymdhyynm| dhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / trisaptatipadAnAM phlniruupnnm| // 328 // *OXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOX paccakkhANeNaM egIbhAvaM jaNei, egIbhAvabhUe ya jIve egaggaM bhAvemANe appasadde appajhaMjhe appakalahe appakasAe appatumaMtume saMjamabahule saMvarabahule samAhie Avi bhavai // 39 // bhattapaccakkhANeNaM bhaMte ! jIve kiMjaNei ? bhattapaccakkhANeNaM aNegAI bhavasayAI niraMbhai // 40 // sambhAvapaccakkhANeNaM bhaMte ! jIve kiM jaNei ? sabbhAvapaccakkhANeNaM aNiyahi jaNei, aniyahi paDivanne ya aNagAre cattAri kevalikammaMse khavei, taMjahA-veyaNijaM AuyaM nAmaM goyaM, tao pacchA sijjhai bujjhai muccai parinivAi savvadukkhANamaMtaM karei // 41 // paDirUvayAe NaM bhaMte ! jIve kiM jaNei? paDirUvayAe NaM lAghaviyaM jaNei, lahubhUe NaM jIve appamatte pAgaDaliMge pasatthaliMge visuddhasammatte sattasamiisamatte savapANabhUyajIvasattesuvIsasaNijarUve appaDilehe jiiMdie vipulatavasamiisamannAgae Avi bhavai // 42 // veyAvacceNaM bhaMte ! jIve kiM jaNeha? veyAvacceNaM titthayaranAmaguttaM kammaM nibaMdhai // 43 // savaguNasaMpuNNayAe NaM bhaMte! jIve kiM jaNei? satvaguNasaMpunnayAe NaM apuNarAvattiM jaNei, apuNarAvatiM pattae NaM jIve sArIramANasANaM dakkhANaM no bhAgI bhavai // 44 // vIyarAgayAe NaM bhate! jIve kiMjaNeha? vIyarAgayAe NaM nehANubaMdhaNANi taNhANubaMdhaNANi ya vucchidai, maNuNNAmaNuNNesu saddarUvarasapharisagaMdhesu sacittAcittamIsaesu ceva virajai // 45 // khaMtIe NaM bhaMte ! jIve kiM jaNei ? khaMtIe NaM parIsahe jiNei // 46 // muttIe NaM bhaMte ! jIve kiM jaNei ? muttIe NaM akiMcaNaM jaNeha, akiMcaNe ya jIve atthalolANaM puri // 328 //
Page #670
--------------------------------------------------------------------------
________________ Haltrisaptati padAnAM phalanirUpaNam / OXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXO sANaM apatthaNije bhavai // 47 // ajavayAe NaM bhaMte! jIve kiM jaNei ? ajavayAe NaM kAujuyayaM bhAvujuyayaM bhAsujuyayaM avisaMvAyaNaM jaNei, avisaMvAyaNasaMpannayAe NaM jIve dhammassa ArAhae bhavai // 48 // maddavayAe NaM bhaMte ! jIve kiM jaNei? maddavayAe the aNussiyattaM jaNei, aNussiyatte NaM jIve miumaddavasaMpanne aTTha mayaTThANAI niTTavei // 49 // bhAvasacceNaM bhaMte ! jIve kiM jaNei ? bhAvasacceNaM bhAvavisohiM jaNei, bhAvavisohIe vaTTamANe arahaMtapannattassa dhammassa ArAhaNayAe abbhuDhei, arahaMtapannattassa dhammassa ArAhaNayAe abbhuTTittA paralogadhammassa ArAhae bhavai // 50 // karaNasacceNaM bhaMte! jIve kiM jaNai? karaNasacceNaM karaNasatiM jaNei, karaNasacce vahamANe jahAvAI tahAkArI bhavai // 51 // jogasacceNaM bhaMte! jIve kiMjaNei? jogasacceNaM joge visohei // 52 // maNaguttayAe NaM bhaMte! jIve kiM jaNei ? maNaguttayAe NaM egaggaM jaNei, egaggacitteNaM maNagutte saMjamArAhae bhavai // 53 // vayaguttayAe NaM bhaMte ! jIve kiM jaNei ? vayaguttayAe NaM nivikArattaM jaNei, nivikAre NaM jIve vaigutte joge ajjhappajogasAhaNajutte yAvi bhavai // 54 // kAyaguttayAe NaM bhaMte ! jIve kiM jaNei ? kAyaguttayAe NaM saMvaraM jaNayai, saMvareNaM kAyagutte NaM puNo pAvAsavanirohaM karei // 55 // maNasamAdhAraNayAe NaM bhaMte! jIve kiM jaNei ? maNasamAdhAraNayAe NaM egaggaM jaNei, egaggaM jaNaittA nANapajave jaNei, nANapajjave jaNaittA sammattaM visohei micchattaM ca nijarei // 56 // vayasamAhAraNayAe NaM
Page #671
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / ekonatriMzaM smyktvpraakrmaakhymdhyynm| trisaptatipadAnAM phala| nirUpaNam / // 329 // KO-XOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXO bhaMte ! jIve kiM jaNei ? vayasamAhAraNayAe NaM vayasAhAraNaM daMsaNapajjave visohei, vaisAhAraNaM dasaNapajjave visohittA sulahabohiyattaM ca nivattei dullahabohiyattaM nijarei // 57 // kAyasamAdhAraNayAe NaM bhaMte! jIve kiM jaNei ? kAyasamAdhAraNayAe NaM carittapajave visohei, carittapajave visohittA ahakkhAyacarittaM visohei, ahakkhAyacarittaM visohittA cattAri kevalikammaMse khavei, tao pacchA sijjhai bujjhai muccai parinivAi savvadukkhANamaMtaM karei // 58 // nANasaMpannayAe NaM bhaMte! jIve kiM jaNei ? nANasaMpannayAe NaM savabhAvAbhigamaM jaNei, nANasaMpanne NaM jIve cAurate saMsArakaMtAre na viNassaI-"jahA sUI sasuttA, paDiyA na vinnssii| tahA jIve sasutte, saMsAre na viNassaI // 1 // " nANaviNayatavacarittajoge saMpAuNai, sasamayaparasamayavisArae ya asaMghAyaNijje bhavai // 19 // dasaNasaMpannayAe NaM bhaMte! jIve kiMjaNeha? daMsaNasaMpannayAe NaM bhavamicchattacheyaNaM karei paraM na vijjhAyai, aNuttareNaM nANadaMsaNeNaM appANaM saMjoemANe samma bhAvemANe viharai ||60||crittsNpnnyaae NaM bhaMte! jIve kiM jaNeha? carittasaMpannayAe NaM selesI bhAvaM jaNei, selesiM paDivanne aNagAre cattAri kammaMse khavei, tao pacchA sijjhai bujjhai muccai parinivAi savvadukkhANamaMtaM karei // 61 // soiMdiyaniggaheNaM bhaMte! jIve kiM jaNei ? soiMdiyaniggaheNaM maNuNNAmaNunnesu saddesu rAgaddosaniggahaM jaNei, tappaccaiyaM ca NaM kamma na baMdhai, putvabaddhaM ca nijarei // 62 // cakkhidiyaniggaheNaM bhaMte ! jIve kiM jaNeha? 'OXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOX // 329 //
Page #672
--------------------------------------------------------------------------
________________ trisaptatialpadAnAM phlniruupnnm| BXOXOXOXOXOXOXXOXOXOXOXO cakkhidiyaniggaheNaM maNunnAmaNunnesu rUvesu rAgaddosaniggahaM jaNei, tappaccaiyaM ca NaM kamma nabaMdhaDa, putvabaddhaM ca nijarei // 63 // ghANiMdiyaniggaheNaM bhaMte! jIve kiM jaNei? ghANiMdiyaniggaheNaM maNunnAmaNunnesu gaMdhesu rAgaddosaniggahaM jaNei, tappaccaiyaM ca NaM kammaM na baMdhai, puccabaddhaM ca nijarei // 64 // jibhidiyaniggaheNaM bhaMte! jIve kiM jaNei ?, jibhidiyaniggaheNaM maNunnAmaNunnesu rasesu rAgaddosaniggahaM jaNei, tappaccaiyaM ca NaM kammaM na baMdhai, putvabaddhaM ca nijarei // 65 // phAsiMdiyaniggaheNaM bhaMte! jIve kiM jaNei ? phAsiMdiyaniggaheNaM maNunnAmaNunnesu phAsesu rAgaddosaniggahaM jaNei, tappaccaiyaM ca NaM kammaM na baMdhai, puvabaddhaM ca nijarei // 66 // kohavijaeNaM bhaMte! jIve kiM jaNei ? kohavijaeNaM khaMtiM jaNei, kohaveyaNijaM kammaM na baMdhai, puvanibaddhaM ca nijarei // 67 // mANavijaeNaM bhaMte ! jIve kiM jaNei? mANavijaeNaM maddavaM jaNei, mANaveyaNija kammaM na baMdhai, puvanibaddhaM ca nijarei // 38 // mAyAvijaeNaM bhaMte! jIve kiM jaNai ? mAyAvijaeNaM ajavaM jaNei, mAyAveyaNijjaM kammaM na baMdhai, puvabaddhaM ca nijarei // 69 // lobhavijaeNaM bhaMte ! jIve kiM jaNei ? lobhavijaeNaM saMtosaM jaNei, lobhaveyaNijjaM kammaM na baMdhai, putvanibaddhaM ca nijarei // 7 // pijja- . dosamicchAdasaNavijaeNaM bhaMte ! jIve kiMjaNei ? pijjadosamicchAdasaNavijaeNaM nANadaMsaNacaritArAhaNayAe abbhuDhei, aTTavihassa kammassa kammagaMThivimoyaNayAetappaDhamayAe jahANupuSiM aTThAvIsaivihaM mohaNijjaM kammaM ugyAei, paMcavihaM nANAvaraNijjaM navavihaM
Page #673
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / // 330 // dasaNAvaraNijja paMcavihaM aMtarAyaM ee tinni kammaMse jugavaM khavei, tao pacchA aNuttaraM ekonatriMza aNaMtaM kasiNaM paDipunnaM nirAvaraNaM vitimiraM visuddhaM logAlogappabhAsagaM kevalavaraNANa- samyaktvapadasaNaM samuppADei, jAva sajogI havaha tAva ya iriyAvahiyaM kammaM nibaMdhai-suhapharisaM rAkramAkhyadusamayaTThiIyaM, taM paDhamasamae baddhaM biiyasamae veiyaM taiyasamae nijinnaM, taM baddhaM puDhe udI- mdhyynm| riyaM veiyaM nijinnaM, seyAle akammaM cAvi bhavai // 71 // ahAuyaM pAlaittA aMtomuhutta trisaptatiddhAvasesAUe joganirohaM karemANo suhamakiriyaM appaDivAiM sukkajjhANaM jhAyamANe tappa padAnAM phalaDhamayAe jaNajogaM niraMbhai, ANApANanirohaM karei, IsipaMcahassakkharuccAraNaddhAe ya NaM nirUpaNam / aNagAre samucchinnakiriyaM aNiyahisukkajjhANaM jhiyAyamANo veyaNija AuyaM nAmaM guttaM ca ee cattAri vi kammaMse jugavaM khavei // 72 // tao orAliyaM kammAiM ca savAhiM vippajahaNAhiM vippajahittA ujuseDhIpatte aphasamANagaI u8 egasamaeNaM aviggaNaM tattha gaMtA sAgArovautte sijjhai jAva aMtaM karei // 73 // vyAkhyA-'saMvegena' mokSAmilApeNa 'bhadante ti pUjyAmantraNama, jIvaH kiM janayati ? kataraM guNamutpAdayatItyarthaH iti shissyprshnH| atra prajJApaka uttaramAha-saMvegena anuttarAM dharmazraddhAM janayati, tayA saMvegaM tameva arthAd viziSTataraM "havaM" ti | zIghramAgacchati / tato'nantAnubandhikrodhamAnamAyAlobhAna kSapayati, tathA 'karma' prastAvAd azubhaM na badhnAti, 'tatpratya- // 330 // yikAM ca' kaSAyakSayahetukAM ca 'mithyAtvavizuddhiM' sarvathA mithyAtvakSayaM kRtvA darzanasya-prastAvAt kSAyikasamyaktvasyArAdhako darzanArAdhako bhavati, darzanavizuddhyA ca 'vizuddhyA' nirmalayA astyekakaH kazcit tenaiva bhavagrahaNena sidhyati ||
Page #674
--------------------------------------------------------------------------
________________ marudevIsvAminIvat / yastu na tenaiva siddhyati sa kim ? ityAha-'zuddhyA' prakramAd darzanasya vizuddhyA tRtIyaM punarbhavagrahaNaM | trisaptinAtikAmati, utkRSTadarzanArAdhanA'pekSametad / yata uktam-'ukosadasaNeNaM bhaMte ! jIve kaihiM bhavaggahaNehiM sijjhejjA ? padAnAM phalagothamA ! ukoseNaM teNeva, saithaM puNa nAikamai / / " uttaratra sarveSu sUtreSu praznanirvacaneSu ca sugamapadAni na vyArUbA- nirUpaNam / syante / / 'nivedena' sAmAnyataH saMsAravirAgeNa 'sarvaviSayeSu' samastasAMsArikavastuSu, zeSaM sugamam // 2 // dharmazraddhayA' dharmAbhilASeNa sAtA-sAtavedanIya tajanitAni saukhyAni sAtasaukhyAni teSu vaiSayikasukheSvityarthaH, 'agAradharma va gRhAcAraM gArhasthyamityarthaH tyajati, tataH 'anagAraH' yatiH san jIvaH, zeSaM spaSTam / navaraM saMyogaH-prastAvAdaniSTasasambandhaH // 3 // 'gurusAdharmikazubhUSaNena' tadupAsanArUpeNa 'vinayapratipattim' ucitakRtyakaraNAGgIkArarUpAm anatyAzAta nAzIlaH, ko'rthaH 1 guruparivAdAdiparihArakRt , tathA varNa:-zlAghA tena sarAvalanaM-guNodbhAsanaM bhaktiH-abhyutthA-11 nAdikA bahumAna:-AntarA prItiH, eSAM dvandve bhAvapratyaye ca varNasavalanabhaktibahumAnatA tayA prakramAd gurUNAM siddhisugati vizodhayati, tanmArgabhUtasamyagdarzanAdivizodhanena 'sarvakAryANi' zrutajJAnAdIni, "viNaitti" ti 'vinetA' vinayaM grAhitA bhavati, svayaM susthitasyopAdeyavacanatvAd / anyat prakaTam / / 4 / AlocanAsUtraM spaSTameva // 5 / / nindanam-AtmanaivA|''tmadoSaparibhAvanaM tena pazcAdanutApena "virajyamAnaH' vairAgyaM gaccham karaNena-apUrvakaraNena guNazreNiH karaNaguNabheNiH, sA coparitanasthitermohanIyAdikarmadalikAnyupAdAyodayasamayAtprabhRti dvitIyAdisamayeSvasaGkhyAtaguNapudgalaprakSeparUpA / yata | uktam-"urvarimaThiIe daliyaM, hehimaThANesu kuNai guNaseDhI / guNasaMkamakaraNaM puNa, asuhAo suhammi pakkhiyaha // 1 // " "utkRSTadarzanena bhadanta ! jIvaH katibhirbhavagrahaNaiH sidhyet ? gautama ! utkarSeNa tenaiva, tRtIya punarnAtikAmyati // " 2 "uparitanasthitedelikamadhastanasthAneSu karoti guNazreNiH / guNasaGkamakaraNaM punarazubhAH zubhe prakSipati // 1 // " / u0a056
Page #675
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhA khyA laghuvRciH / // 331 // upalakSaNatvAt sthitighAta - rasaghAta - guNasaGkrama-sthitibandhAzca viziSTAH, athavA karaNaguNena - apUrvakaraNAdimAhAtmyena | zreNiH karaNaguNazreNiH prakramAt kSapakazreNireva tAM pratipadyate // 6 // 'garhaNena' parasamakSamAtmano doSodbhAvanena "apurakAraM " ti apuraskAram avajJAspadatvaM janayatyAtmana iti gamyate, apuraskAragataH tadbhItyaivA'prazastebhyo yogebhyo nivarttate, anantaviSayatayA anante- jJAnadarzane prantItyanantaghAtinastAn 'paryavAn' jJAnAvaraNAdikarmaNaH pariNativizeSAn upalakSaNaM caitad muktiprApteH, tadarthatvAt sarvaprayAsasya / evamanuktA'pi sarvatra muktiprAptireva phalatvena draSTavyA // 7 // sAmAyikacaturviM| zatistavasUtre prakaTe // 8- 9 // vandanakena saubhAgyaM cApratihatam, 'AjJAphalam' AjJAsAramityarthaH 'dakSiNabhAvaM ca' anukUla| bhAvaM janayati lokasyeti gamyate // 10 // pratikramaNena azabalaM- zabalasthAnairakarburIkRtaM cAritraM yasya sa tathA, "apuhutte" tina | vidyate pRthaktvaM - prastAvAt saMyamayogebhyo viyuktatvasvarUpaM yasyA'sAvapRthaktvaH, tathA 'supraNihitaH' suSThu saMyame praNidhimAn, | zeSaM sugamam // 11 // kAyotsargeNa atItaM ca-iha cirakAlabhAvitvena pratyutpannamiva pratyutpannaM ca - AsannakAlabhAvitayA | atItapratyutpannaM 'prAyazcittam' ityupacArAt prAyazcittArhamatIcAram // 12 // pratyAkhyAnasUtraM sugamam // 13 // stavAH - devendrasta| vAdayaH stutayaH - ekAdisaptazlokAntAH, yata uktam -- "aigadugattisilogA, thuIo annesi jAva satteva / deviMdatthayamAI, | teNa paraM thuttayA hoMti // 1 // " tatazca stutayaH stavAca stutistavAH stutizabdasya ktyantatvAt pUrvanipAtaH, sUtre tu prAkRtatvAd | vyatyayaH, ta eva maGgalaM - bhAvamaGgalarUpaM stutistavamaGgalaM tena jJAnadarzanacAritrAtmikA bodhiH jJAnadarzanacAritrabodhiH tallAbha janayati // uktaM ca - "bhettIe jiNavarANaM, paramAe khINapejjadosANaM / AruggabohilAbhaM, samAhimaraNaM ca pAveMti // 1 // " 1 "ekadvitrizlokAH, stutayo'nyeSAM yAvat saptaiva / devendrastavAdyAstataH paraM stavA bhavanti // 1 // " 2 " bhaktyA jinavarANAM, paramayA kSINapremadveSANAm / ArogyabodhilAbhaM, samAdhimaraNaJca prApnuvanti // 1 // XXXX ekonatriMzaM samyaktvapa rAkramAkhya madhyayanam / trisapti padAnAM phalanirUpaNam // // 331 //
Page #676
--------------------------------------------------------------------------
________________ | trisaptipadAnAM phlniruupnnm| anta:-paryanto bhavasya karmaNAM vA tasya kriyA-nivarttanam antakriyA muktirityarthaH, tatazca antakriyAhetutvAdantakriyA tAm / taddhetutvaM ca tadbhave'pi syAd ata Aha-kalpAH-devalokA vimAnAni-aveyakA'nuttaravimAnarUpANi teSUpapattiryasyAH sA tathA tAm / kimuktaM bhavati ?-anantarajanmani viziSTadevatvaphalAM paramparayA tu muktiprApikAm 'ArAdhanAM' jJAnAdyArAdhanAmikAmArAdhayati // 14 // kAla:-prAdoSikAdistasya pratyupekSaNA-grahaNapratijAgaraNarUpA kAlapratyupekSaNA tayA // 15 // 'prAyazcittakaraNena' AlocanAdividhAnarUpeNa 'mArgaH' iha jJAnaprAptihetuH samyaktvaM, yugapadutpattAvapi samyaktvasya jJAnahetutvAt, yaduktam-kAraNakajavibhAgo, dIvapagAsANa jugavajamme |vi / jugavuppannaM pi tahA, heU nANassa sammattaM // 1 // " tatphalaM ca jJAnaM vizodhayati / tatazca Acaryata ityA cAra:-cAritraM tacca tatphalaM ca-muktilakSaNamArAdhayati // 16 // 'kSamaNayA' duHkRtAnantaraM kSamitavyamidaM mametyA|dirUpayA 'prahAdanabhAvaM' cittaprasattirUpaM 'bhAvavizuddhiM' rAgadveSavigamarUpAM kRtvA nirbhayo bhavati azeSabhayahetvabhAvAt // 17 // svAdhyAyena jJAnAvaraNIyam upalakSaNatvAt zeSakarma ca kSapayati, uktaJca-"kaimmamasaMkhejabhavaM khavei aNusamayameva uvautto / annayarammi vi joe, sajjhAyammi ya viseseNaM // 1 // " // 18 ||'vaacnyaa' pAThanena anuSaJjane varttate, ko'rthaH ? avyavacchedaM karoti, tIrthamiha gaNadharastasya dharmaH-AcAraH zrutapradAnalakSaNaH tIrthadharmastam 'avalambamAnaH' Azrayan mahat-prazasyaM muktyavAptyA paryavasAnam-anto gamyamAnatvAt karmaNo yasya sa mhaapryvsaanH|| 19 // pUrvakathitasUtrAdeH punaH pracchanaM pratipracchanaM tena kADA-idamitthamitthaM ca mamAdhyetumucitamityAdikA "kAraNakAryavibhAgo, diipprkaashyoyugpjnmnypi| yugapadutpannamapi tathA, heturjJAnasya samyaktvam // 1 // " 2 "karmA'saGkeyamavikaM kSapayatyanusamayamevopayuktaH / anyatarasminnapi yoge svAdhyAye ca vizeSeNa // 1 // "
Page #677
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhA khyA laghuvRttiH / // 332 // vAJchA saiva mohayatIti mohanIyaM 'karma' anabhiprahika midhyAtvarUpaM vyucchinatti // 20 // parAvarttanayA 'vyaJjanAni ' akSarANi janayati tAni hi vigalitAnyapi guNayataH jhagityutpatantIti utpAditAni ucyante, tathA tathAvidhakSayopazamato vyaJjanalAbdhi cazabdAt padalabdhi padAnusAritAlakSaNAm / / 21 / / 'anuprekSayA' cintanikayA svasthitikAH prakaroti, sthitikhaNDakApahAreNeti bhAvaH, etacaivaM sarvakarmaNAmapi sthiterazubhatvAt / yata uktam -- "savAsi pi ThiIo, suhAsuhANaM pi hoMti asubhAo / mANusatiricchadevAuyaM ca mottUNa sesANaM / / 1 / / " mandAnubhAvAca ityatrA'zubhaprakRtaya eva gRhyante, zubhabhAvasya zubhAsu tIvrAnubhAvahetutvAt / uktaM hi - "suhapayaDINa bisohIe tibamasubhANa saMkileseNaM" ti / AyuH karma va syAd badhnAti syAd no badhnAti, tasya tribhAgAdizeSAyuSkatAyAmeva bandhasambhavAt / asAtAvedanIyaM ca karma cazabdAd anyAcA zubhaprakRtIrno bhUyobhUyaH 'upacinoti' nibadhnAti / bhUyobhUyograhaNaM tvanyatamapramAdataH pramattasaMyatasya tadbandhasthApi sambhavAt, anAdikam 'anavadagram' anantam, ata eva " dIhamahUM" ti makAro'lAkSaNikaH 'dIrghAddhaM' dIrghakAlam // 22 // dharmakathayA "Agame sassabhaddattAe" ci AgamiSyatIti Agama:AgAmI kAlastasmin zazvadbhadratayA - anavaratakalyANatamopalakSitaM karma nibadhnAti, zubhAnubandhi zubhamupArjayatIti bhAvaH // 23 // zrutasya 'ArAdhanA' samyagAsebanayA 'na ca saGkuizyate' naiSa rAgAdijanitasaklezabhAg bhavati, tadvazato navanavasaMbegAvApteH ||24|| ekaM ca tadanaM ca prastAvAt zubhamAlambanamekAmaM tasmin manaH sannivezanA ekAgramanaH sannivezanA tayA ||25|| 'saMyamena' pacAsanaviramaNAdinA, "aNaNhayantaM" ti 'anaMhaskatvam' avidyamAnakarmatvam // 26 // tapasA " boyANaM" 2 " zubhaprakR 1 "sarvAsAmapi sthitayaH, zubhAzubhAnAmapi bhavantyazubhAH / manuSyatirthagdevAyUMSi ca muktvA zeSANAm // 1 // " tInAM vizukhkhA tIvramazubhAnAM saGkuzena" / ekonatriMzaM samyaktvapa |rAkramAkhyamadhyayanam / triptipadAnAM phalanirUpaNam / // 332 //
Page #678
--------------------------------------------------------------------------
________________ ti 'vyavadAna' pUrvabaddhakarmamalApagamato viziSTAM zuddhiM janayati // 27 // vyavadAnena akriya, ko'rthaH ? vyuparatakriyAkhya | trisaptizuknudhyAnacaturthabhedam 'akriyAka' vyuparatakriyAkhyazuklathyAnavI bhUtvA tataH pazcAt 'siddhyati' niSThitArtho bhavati, 'budhyate' bIpadAnAM phalazAnadarzanayogAbhyAM vastutattvamavagacchati, 'mucyate' saMsArAd, ata eva parinirvAtItyAdi // 28 // sukha-vaiSayikaM tasya |al nirUpaNam / sAtaH-tadgataspRhAnivAraNenApanayanaM sukhasAtastena 'anutsukatvaM' viSayasukhaM prati niHspRhasvam , anutsukazca 'amukampaka:' duHkhitAnukampI, sukhotsuko hi mriyamANamapi prANinamavalokayan svasukharasika evAsIt, tathA 'anudbhUTa:' anusvaNaH 'vigatazokaH' naihikArthabhraMze zocate // 29 // 'apratibaddhatayA' manonirabhiSvaGgatayA 'niHsaGgatvaM' bahiHsaGgAbhASa 'ekaH' rAgAdisahacaravikalatayA 'ekAgracittaH' dharmaikatAnamanAH, tatazca divA rAtrau cA'sajana , ko'rthaH 1 sarvadA bahiHsanaM tyajannapratibaddhazcA'pi 'viharati' mAsakalpAdinodyatavihAreNa paryaTati // 30 // viviktAni-rUyAdyasaMsaktAni zayanAsanAni upalakSaNatvAdupAzrayazca yasyA'sau viviktazayanAsanastadbhAvastattA tayA 'cAritragupti' caraNarakSAM vivikta:-vikRtyAdihakavastuvirahita AhAro yasya sa tathA, ekAntena-nizcayena rata ekAntarataH saMyama iti gamyate, 'mokSabhAvapratipannaH' mokSa eva mayA sAdhitavya ityabhiprAyavAn / / 31 // 'vinivarttanayA' viSayebhya AtmanaH parAGmukhIkaraNarUpayA 'pApakarmaNAM' | jJAnAvaraNAdInAM "akaraNayAe" tti ArSatvAt 'akaraNena' apUrvAnupArjanena abhyuttiSThati mokSAyeti zeSaH, pUrNabaddhAnAM ca nirjaraNayA 'taditi pApakarma 'nivartayati' vinAzayati // 32 // sambhogaH-ekamaNDalIkabhoktRtvaM tasya pratyAkhyAnagItArthAvasthAyAM jinakalpAdyabhyudyatavihArapratipattyA parihAraH sambhogapratyAkhyAnaM tena 'AlambanAni' glAnatAdIni 'kSapayati' tiraskurute, sadodyatatvena vIryAcAramevAvalambate, nirAlambasya ca AyataH-mokSaH sa evA'rthaH-prayojanaM vidyate | yeSAmityAyatArthikAH 'yogAH' vyApArAH bhavanti' prabandhataH pravartante, no tarkayatItyAdInyekArthikAni nAnAdezajavineyA
Page #679
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRtiH / // 333 // nugrahAya upAttAni, bhedo vA sUkSmadhiyA'bhyUH / dvitIyAM sukhazayyAmupasampadya viharati evaMvidharUpatvAt tasyAH // 33 // ekonatriMzaM upadheH - upakaraNasya rajoharaNamukhavastrikAvyatiriktasya pratyAkhyAnaM upadhipratyAkhyAnaM tena parimanthaH - svAdhyAyAdizatistadabhAvo'parimanthastaM janayati, tathA nirupadhiko jIvaH 'niHkAmaH' vastrAdyabhilASarahitaH upadhimantareNa casya bhinnakramatvAt 'na saklizyati' na ca klezamApnoti / uktaM hi - "tassa NaM bhikkhussa no evaM bhavati -- parijunne me vatthe sUiM jAissAmi saMdhissAmi ukkaMsissAmi tuSNissAmi vokkasissAmi" ityAdi // 34 // AhArapratyAkhyAnena jIvite AzaMsAabhilASo jIvitAzaMsA tasyAH prayogaH - karaNaM jIvitAzaMsAprayogaH taM vyavacchinatti, AhArAdhInatvAt jIvitasya / AhAramantareNa na saklizyati, ko'rthaH ? vikRSTatapo'nuSThAne'pi na bAdhAmanubhavati // 35 // ' kaSAyapratyAkhyAnena' krodhAdivinivAraNena vItarAgabhAvaM janayati, dveSAbhAvopalakSaNametat // 36 // 'yogapratyAkhyAnena' tannirodhalakSaNena // 37 // zarIram - audArikAdi tatpratyAkhyAnena siddhAnAmatizayaguNA na kRSNA na nIlA ityAdayo yasya sa siddhAtizayaguNastadvAvastattvam // 38 // sahAyAH - sAhAyyakAriNo yatayastatpratyAkhyAnena - tathAvidhayogyatAbhAvinA'bhigrahavizeSa rUpeNa 'ekIbhAvam' ekatvam 'ekIbhAvabhUtazca' ekatvaprAptazca 'aikAgryam' ekAlambanatvaM 'bhAvayan ' abhyasyan alpajhaJjhaH avAkkalahaH alpakaSAyaH "appatumatume" tti alpam - avidyamAnaM tvaM tvamiti - svalpAparAdhinyapi tvamevaM purA'pi kRtavAn tvamevaM sadA karoSItyAdi punaH punaH pralapanaM yasya sa tathA saMyamabahulaH saMvarabahulaH prAgvat, ata eva 'samAhitaH ' jJAnAdisamAdhimAMzcApi bhavati / / 39 / / 'bhaktapratyAkhyAnena' bhaktaparijJAdinA // 40 // sadbhAvena - sarvathA puna:karaNAsambhavAt paramArthena pratyAkhyAnaM sadbhAvapratyAkhyAnaM sarvasaMvararUpaM zailezIti yAvat tena, 'anivRttiM' zukrudhyAna caturtha 1 "tasya bhikSornaivaM bhavati -- parijINaM me vastraM sUciM yAcayiSyAmi sandhAsye utkarSayiSyAmi tUNayiSyAmi vyutkarSayiSyAmi " XXXXXXXXCXXXX samyaktvapa rAkramAkhya madhyayanam / trisapti padAnAM phalanirUpaNam / // 333 //
Page #680
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhedarUpaM janayati, kevalinaH "kammaMsa" tti satkarmANi kevalisatkarmANi // 41 // pratiH-sAdRzye, tataH pratIti-sthavi- trisaptirakalpikAdisadRzaM rUpa-veSo yasya sa tathA tadbhAvastattA tayA-adhikopakaraNaparihArarUpayA lAghavamasyA'stIti lAghavika-IX padAnAM phalastadbhAvo lAghavikatA tAM dravyataH svalpopakaraNatvena bhAvatastu apratibaddhatayA, laghubhUtazca jIvo'pramattaH, tathA 'prakaTaliGgaH' | nirUpaNam / sthavirakalpAdirUpeNa vijJAyamAnatvAt , 'prazastaliGgaH' jIvarakSaNaheturajoharaNAdidhArakatvAd, vizuddhasamyaktvaH "sattasamiisamatte" tti sattvaM ca samitayazca samAptAH-paripUrNA yasya sa samAptasattvasamitiH, tata eva sarvaprANabhUtajIvasattveSu vizvasanIyarUpaH, tatpIDAparihAritvAt , alpapratyupekSo jitendriyaH, vipulena-anekabhedatayA tapasA samitibhizca sarvaviSayAnugatatvena vipulAbhireva samanvAgataH-yukto vipulatapaHsamitisamanvAgatazcA'pi bhavati, pUrvatra samitInAM paripUrNatvAmidhAnena sAmastyamuktam , iha tu sArvatrikatvamiti na paunaruktyam // 42 // vaiyAvRtyasUtraM sugamam // 43 // sarvaguNAH-jJAnAdayastaiH sampannaH tadbhAvaH sarvaguNasampannatA tayA // 44 // 'vItarAgatayA' rAgadveSavigamarUpayA snehaH-putrAdiviSayastadrUpANyanubandhanAni-anukUlabandhanAni snehAnubandhanAni, tRSNA-lobhastadrUpANi anubandhanAni tRSNAnubandhanAni, tatazca manojJeSu zabdAdiSu virajyate, kaSAyapratyAkhyAnenaiva gatatve'pi rAgasyaiva sakalAnarthamUlatvakhyApanArtha vItarAgatAyAH pRthagupAdAnam // 45 // kSAntyA 'parISahAn' vadhAdIna jayati // 46 // muktyA kiJcanAbhAvo'kizcanaM, ko'rthaH ? niHparigrahatvam // 47 // "ajavayAe" tti Arjavena 'kAyarjukatAM' kubjAdiveSabhUvikArAdyakaraNataH prAJjalatAm , 'bhAva rjukatAM' yadanyadvicintayan lokabhaktyAdinimittam anyad vAcA bhASate kAyena vA karoti tatparihArarUpAm , 'bhASarjukatA' | yadupahAsAdihetoranyadezabhASayA bhASaNaM tatparityAgAtmikAm , tathA 'avisaMvAdanaM' parA'vipratAraNaM janayati // 48 // "mahavayAe" ti mArdavena gamyamAnatvAdabhyasyamAnena mRduH-dravyato bhAvatazcA'vanamanazIlastasya mArdavaM yat sadA mArdavo
Page #681
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarA- dhyayanastre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRtiH / // 334 // petasyaiva bhavati tena sampannaH-tadabhyAsAt tadA mRdusvabhAvo mRdumArdavasampannaH // 49 // 'bhAvasatyena' zuddhAntarAtmatA- ekonatriMza rUpeNa pAramArthikA'vitathatvena 'bhAvavizuddhim' adhyavasAyavizuddhatAM janayati // 50 // karaNe satyaM karaNasatyaM yatpratile- samyaktvapakhanAdikriyAM yathoktAmupayuktaH kurute tena 'karaNazaktiM tanmAhAtmyAt purA'nadhyavasitakriyAsAmarthyarUpAM janayati // 51 // rAkramAkhya'yogasatyena' manovAkAyasatyena yogAn vizodhayati' kliSTakarmabandhakatvA'bhAvato nirdoSAn karoti // 52 // 'manoguptatayA' madhyayanam / manoguptirUpayA 'aikAyaM' prastAvAd dharmaikatAnacittatvaM janayati, tathA caikApracitto jIvo "maNagutti" ti guptam-azubhADadhyavasAyeSu gacchad rakSitaM mano yenA'sau guptamanAH sam saMyamArAdhako bhavati ||53||'vaaggupttyaa' kuzalavAgudIraNarUpayA trisapti| 'nirvikAratvaM' vikathAdyAtmakavAgvikArAbhAvaM janayati, tatazca nirvikAro vAgguptaH sarvathA vAgnirodhalakSaNavAgguptimAna padAnAM phalaadhyAtma-manastasya yogA:-dharmadhyAnAdayasteSAM sAdhanAni-ekAgratAdIni tairyukto'dhyAtmayogasAdhanayukto bhavati, viziSTa | nirUpaNam / vAgguptirahito hi na cittaikAgratAdibhAg bhavati // 54 // kAyaguptatayA' zubhayogapravRttyAtmakakAyaguptirUpayA 'saMvaram' azubhayoganirodharUpaM janayati, 'saMvareNa' gamyamAnatvAdabhyasyamAnena 'kAyaguptaH punaH' sarvathA niruddhakAyavyApAraH pApAzravaH-karmopAdAnaM tannirodhaM karoti // 55 // manasaH samiti-samyaga Ajiti-AgamAbhihitabhAvAbhivyAtyA dhAraNA-1 vyavasthApanA manaHsamAdhAraNA tayA aikAmyaM janayati, aikAzyaM janayitvA 'jJAnaparyavAn' viziSTaviziSTatarazrutatattvA'bo-1 dharUpAn janayati, zeSaM sugamam / sarvatra ca vRttyaspRSTAni padAni sugamAni // 56 // 'vAksamAdhAraNayA' svAdhyAya eva vAgnivezanAtmikayA vAcA sAdhAraNA vAksAdhAraNA vAgviSayAH prajJApanIyA ityarthaH,te ca padArthA eva, tessaamevaanythaa-14||334|| tvasambhavena vizeSaNasAphalyAt, iha ca tadviSayA darzanaparyavA api tathoktAH, tatazca vAksAdhAraNAzca te darzanaparyavAzcasamyaktvabhedarUpA bAksAdhAraNadarzanaparyavAstAm 'vizodhayati' "davie daMsaNasohi" ti vacanAd dravyAnuyogAbhyAsata 30 -630.
Page #682
--------------------------------------------------------------------------
________________ stadviSayA''zavAdimAlinyA'panayanena vizuddhAn karoti // 57 // kAyasamAdhAraNayA' saMyamayogeSu zarIrasya samyagvyava trisaptisthApanarUpayA 'cAritraparyavAn' cAritrabhedAn vizodhayati, tadunmArgapravRttita eva prAyasteSAmatIcArakAluSyasammavAt , padAnAM phalatAn vizodhya yathAkhyAtacAritraM vizodhayati' sarvathA'pyasata utpattyasambhava iti pUrvamapi kathaJcit sadeva tat cAritramo- nirUpaNam / hodayamalinaM tanirjaraNena nirmalIkurute // 58 // jJAnamiha prastAvAt zrutajJAnaM tatsampannatayA 'sarvabhAvA'bhigama' sarvapadArthajJAnaM janayati, caturante saMsArakAntAre 'na vinazyati' na muktimArgAd vizeSeNa dUrIbhavati / amumevArtha dRSTAntadvAreNa spaSTataramAha-'yathe'tyAdi, yathA sUciH sasUtrA patitA na vinazyati, tathA jIvaH sazrutaH saMsAre na vinazyati / ata eva jJAnaM ca-avadhyAdi vinayazca tapazca cAritrayogAzca-cAritravyApArA jJAnavinayatapazcAritrayogAstAna prApnoti, | tathA svasamayaparasamayayoH saGghAtanIyaH-pramANapuruSatayA mIlanIyaH svasamayaparasamayasaGghAtanIyo bhavati / iha ca | skhasamayaparasamayazabdAbhyAM tadvedinaH puruSA ucyante, teSveva mIlanasambhavAt // 59 // 'darzanasampannatayA' kSAyopazamikasa-IN myaktvasamanvitatayA bhavahetubhUtaM mithyAtvaM bhavamithyAtvaM tasya cchedanaM-kSapaNaM bhavamithyAtvacchedanaM karoti, ko'rthaH ? kSAyikasamyaktvamavApnoti, tatazca 'parami'tyuttarakAlam utkRSTatastasminneva bhave madhyamajaghanyApekSayA tRtIye turye bA janmani | kevalajJAnaprAptI na vidhyAyati' jJAnadarzanaprakAzAbhAvarUpaM vidhyAnaM nA'vApnoti, kintu 'anuttareNa' kSAyikatvAt pradhAnena zAnadarzanenA''tmAnaM 'saMyojayan' pratisamayamaparApareNopayogarUpatayotpadyamAnena ghaTayan , saMyojanaM ca bhede'pi syAd ata Aha-samyag 'bhAvayan' tenA''tmAnamAtmasAd nayan viharati bhavasthakevalitayA // 60 // cAritrasampannatA sUtram , indriyasUtrANi pazca, kaSAyasUtrANi ca catvAri sugamAni // 61-62-63-64-65-66-67-68-69-70 // prema ca-rAgarUpaM dveSazca mithyAdarzanaM ca premadveSamithyAdarzanAni tadvijayena jJAnadarzanacAritrArAdhanAyAm 'abhyuttiSThati' udya
Page #683
--------------------------------------------------------------------------
________________ Sona COM zrIuttarA cchati, premAdinimittatvAt tadvirAdhanAyAH, tatazcASTavidhasya karmaNo madhya iti gamyate, karmagranthiH-atidurbhadghAtikarma- ekonatrizaM dhyayanasUtre * rUpastasya vimocanA-kSapaNA karmagranthivimocanA tasyai, casya gamyamAnatvAt tadarthaM cAbhyuttiSThati, abhyutthAya ca kiM samyaktvapazrInemica- karoti ? ityAha -'tatprathamatayA' tatpUrvatayA na hi tat purA kSapitamAsIditi AnupUA anatikrameNa yathAnupUrvi XrAkramAkhya ndrIyA aSTAviMzatividhaM mohanIyaM karma 'udghAtayati' kSapayati, tatazca paJcavidhaM jJAnAvaraNIyaM navavidhaM darzanAvaraNIyaM paJcavidhaM mdhyynm| sukhabodhA- antarAyam "ee" tti etAni trINyapi "kammaMse" tti satkarmANi yugapat kSapayati, 'tataH' iti kSapaNAtaH pazcAt khyA laghu trisapti'anuttaraM' nA'smAduttaraM pradhAnaM jJAnamastItyanuttaram , 'anantam' avinAzitayA kRtsnavastuviSayatvAt , 'paripUrNa sakalasvavRttiH / paraparyAyaparipUrNavastuprakAzakatvAt , 'nirAvaraNam' azeSAvaraNavigamAt , 'vitimiraM' tasmin sati kacidapyajJAnatimirA padAnAM phalabhAvAt , 'vizuddhaM' sakaladoSAbhAvAt , 'lokA'lokaprabhAsakaM' tatsvarUpaprakAzakatvAt kevalavarajJAnadarzanaM samutpAdayati, niruupnnm| // 335 // sa ca yAvat sayogI bhavati tAvacca kim ? ityAha-I-gatistasyAH panthA yadAzritA sA bhavatita smin bhavamairyApathikam , upalakSaNaM ca pathigrahaNam , tiSThato'pi sayogasya IryAsambhavAt / sambhavanti hi sayogitAyAM kevalino'pi hi sUkSmA gAtrasaJcArAH, tadevaM pathisthastiSThan IryApathikaM karma badhnAti, sukhayatIti sukhaH sparzaH-AtmapradezaiH saha saMzleSo yasya tat sukhasparza dvisamayasthitikaM, tat prathamasamaye baddhaM dvitIyasamaye veditaM tRtIyasamaye 'nirjINe' parizaTitaM, atazca tad 'baddhaM' jIvapradezaiH zliSTaM 'spRSTaM' masRNamaNikuDyApatitazuSkasthUlacUrNavat, anena vizeSaNadvayena tasya nidhattanikAcitAvasthayorabhAvamAha, 'udIritam' udayaprAptam udIraNAyAstatrAsambhavAt , 'veditaM' tatphalasukhA'nubhavanena, 'nirjIrNa' // 335 // kSayamupagataM, "seyAle" tti sUtratvAd eSyatkAle' caturthasamayAdau akarma cApi bhavati, tajjIvApekSayA punastasya tathAvidhapariNAmAbhAvAt / / 71 // zailezyakarmatAdvAradvayamarthato vyAcikhyAsurAha-'atheti kevalAvAptyanantaram AyuSkaM pAla
Page #684
--------------------------------------------------------------------------
________________ trisaptipadAnAM phlniruupnnm| yitvA antarmuhUrtA'vazeSAyuSko yoganirodhaM "karemANe" tti kariSyamANaH sUkSmakriyam apratipAti 'zukladhyAna' tRtIyabhe- IS darUpaM vyAyana tatprathamatayA manoyogaM niruNaddhi, vAgyogaM niruNaddhi, kAyayoga niruNaddhi, AnApAnau-ucchAsa-niHsvAsau tannirodhaM karoti, sakalakAyayoganirodhopalakSaNametat , tata ISaditi-svalpaprayatnApekSayA pazcAnAM isvAkSarANAM 'a i u Rla' ityevaMrUpANAmuccAraH-bhaNanaM tasyA'ddhA-kAlaH ISatpaJcAkSaroccAraNAddhA tasyAM ca 'Na' prAgvat, anagAraH samucchinnakriyam anivarti 'zukladhyAnaM caturthabhedarUpaM dhyAyan vedanIyamAyurnAma gotraM caitAni catvAryapi, "kammaMsa" ti satkarmANi yugapat kSapayati // 72 // 'tataH' vedanIyAdikSayAnantaraM "orAliyakammAI ca" tti 'audArika-kArmaNe' zarIre, cazabdAt taijasaM ca sarvAmiH vizeSeNa-prakarSato hAnayaH-tyAgA viprahANayaH vyaktyapekSaM bahuvacanaM tAbhiH, kimuktaM bhavati ?sarvathA zATanena 'viprahAya' parizATya RjuH-avakA zreNiH-AkAzapradezapatistAM prApta RjuzreNiprAptaH, aspRzadgatiriti, ko'rthaH ? svAvagAhAtiriktanabhaHpradezAn aspRzan ekasamayena 'avigraheNa' avakreNa anvayavyatirekAbhyAmukto'rthaH spaSTataro bhavatIti RjuzreNiprApta ityanena gatArthatve'pi punarabhidhAnam , 'tatre'ti vivakSite muktipada ityarthaH gatvA sAkAropayuktaH sidhyatIti prAgvat // 73 // upasaMhartumAha eso khalu sammattaparakkamassa ajjhayaNassa ahe samajeNaM bhagavayA mahAvIreNaM Aghavie pannavie parUvie daMsie nidaMsie uvadaMsie tti bemi // 74 // all vyAkhyA-eSaH anantaroktaH 'khalu' nizcaye samyaktvaparAkramasyAdhyayanasyArthaH zramaNena bhagavatA mahAvIreNa "Apavie" ti ArSatvAdu' 'AkhyAtaH' sAmAnyavizeSaparyAyAbhivyAptikathanena, . 'prajJApitaHhetuphalAdiprajJApanena, IXOXOXOXOXOXXX XOXOXRX
Page #685
--------------------------------------------------------------------------
________________ konaviMza samyaktvaparAkramAkhya mdhyynm| thIuttarA Hai'prahapitaH svarUpakathanena, 'darzitaH' nAnAvidhabhedarzanena, nidarzitaH' dRSTAntopanyAsena, 'upadarzitaH' upasaMhArahAreNa, dhyayanastre iti' parisamAptau pravImIti pUrvavat // zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghudhRtiH / iti zrInemicandrasUriviracitAyAM uttarAdhyayanasUtralaghuTIkAryA // 336 // adhyynsmaaptiH| sukhabodhAyAM samyaktvaparAkramAkhyamekonatriMzadadhyayanaM samAptam //
Page #686
--------------------------------------------------------------------------
________________ 000000wood anAzravajIvakharUpam / atha triMzaM tapomArgagatyAkhyamadhyayanam / 'anantarAdhyayane'pramAda uktaH, tadvatA ca tapo vidheyamiti tatsvarUpamucyate' iti sambaddhasya triMzacamAdhyayanasya tapomArgagatinAmakasyA''disUtram jahA u pAvagaM kamma, rAgadosasamajjiyaM / khavei tavasA bhikkhU, tamegaggamaNo suNa // 1 // | vyAkhyA-'yathA' yena prakAreNa, 'tuH' avadhAraNArtho bhinnakramazca, kSapayati evetyatra yojyate, zeSaM spaSTamiti sUtrArthaH // 1 // iha cAnAzraveNaiva jIvena karma kSipyate iti yathA'sau bhavati tathA''hapANavaha-musAvAyA, adatta-mehuNa-pariggahA viro| rAIbhoyaNavirao, jIvo havai aNAsavo 2 paMcasamio tigutto, akasAo jiiMdio / agAravo ya nissallo, jIvo havai annaasvo||3|| ___ vyAkhyA-sugamameva // 2-3 // evaMvidhazca yAdRzaM karma yathA kSapayati AdarAdhAnAya punaH ziSyAbhimukhIkaraNa pUrvakaM dRSTAntadvAreNa tathA''ha* eesiM tu vivaccAse, rAgahosasamajjiyaM / khavei u jahA bhikkhU, tamegaggamaNo suNa // 4 // jahA mahAtalAgassa, sanniruddha jalAgame / ussicaNAe tavaNAe, kameNaM sosaNA bhave // 5 // evaM ta saMjayassAvi, pAvakammanirAsave / bhavakoDIsaMciyaM kamma, tavasA nnijrijii||6|| vyAkhyA-eteSAM' prANivadhaviratyAdInAM samityAdInAM ca viparyAse sati // "ussiMcaNAe" ti 'utsiJcanena' araghaTTa virata iti prANivadhAdibhiH pratyekaM yojyate / sadRSTAnta karmakSayakAraNaM tpH| u0ma057
Page #687
--------------------------------------------------------------------------
________________ triMzaM tpomaarggtyaakhymdhyynm| TRAN bAhyatapasaH kharUpam / zrIuttarA- ghaTyAdibhiH 'tapanena' rvikraiH|| pApakarmanirAzrave' pApakarmaNAmA''sravAbhAve bhavakoTIsaJcitam atibahutvopalakSaNametat , dhyayanasUtre |karma tapasA nirjIryate / zeSaM spaSTamiti suutrtryaarthH||4-5-6|| tapasA karma nirjIyate ityuktam ato bhedatastatsvarUpamAhazrInemica-X so tavo duviho vutto, bAhirabhitaro tahA / bAhiro chaviho vutto, evamabhitaro tavo // 7 // ndrIyA ___ vyAkhyA-sugamam / navaram-lokapratItatvAt kutIrthikaizca svAbhiprAyeNA''sevyamAnatvAd bAhyaM taditaraccA'bhyasukhabodhA- ntaramuktam // 7 // tatra yathA bAhyaM SaDidhaM tathA''hakhyA laghu- aNasaNamUNoyariyA,bhikkhAyariyA ya rspriccaao| kAyakilesosaMlINayA ya bajjhotavo hoi8 vRtiH / vyAkhyA spaSTam // 8 // eteSAM svarUpamAha ittariya maraNakAlA ya, aNasaNA duvihA bhave / ittariyA sAvakaMkhA, niravakaMkhA u biijjiyA // 9 // // 337 // joso ittariyatavo, so samAseNa chaviho / seDhitavo payaratavo, ghaNo ya taha hoi vaggo y||10|| tattoya vaggavaggo, ya paMcamochaTTao pinntvo|mnnicchiycittttho,naaybo hoi ittrio||11|| jA sA'NasaNA maraNe, duvihA sA viyaahiyaa| sIyAramavIyArA, kAyaciTTha paI bhave // 12 // ahavA saparikammA, aparikammA ya aahiyaa| nIhArimaNIhArI, AhAraccheo ya dosu vi||13|| vyAkhyA-itvarameva itvaraka-svalpakAlaM maraNAvasAnaH kAlo yasya tad maraNakAlaM 'caH' samuzcaye, anazanaM dvividhaM bhavet, strIliGganirdezaH sarvatra prAkRtatvAt / itvaraM sahA'vakAMkSayA-ghaTikAdvayAdyuttarakAlaM bhojanAbhilASarUpayA varttate sAvakAGkam / niravakAvaM, 'tuH' bhinnakrame, tataH dvitIyaM punaH maraNakAlam / / yat tad itvarakaM tapaH-itvarAnazanarUpaM tat samAsena paDidham / SaDidhatvamevAha-"seDhitavo" ityAdi, atra ca zreNiH-patistadupalakSitaM tapaH zreNitapaH, taccaturthAdikra XOXOXOXOXOXOXXX // 337 //
Page #688
--------------------------------------------------------------------------
________________ meNa kriyamANaM SaNmAsAntaM prigRhyte| tathA zreNireva zreNyA guNitA prataratapa ucyate, iha cA'vyAmohArthaM caturthaSaSTASTamada- bAhyatapasaH zamAkhyapadacatuSTayAtmikA zreNirvivakSyate, sA ca caturbhirguNitA SoDazapadAtmakaH prataro bhavati / ayaM cA''yAmato svarUpam / vistaratazca tulya ityasya sthApanopAya ucyate-"ekAdyAdyA vyavasthApyAH, patayo hi yathA kramam / dvitIyAdyAH kramAJcaitAH, XI puuryedekkaadibhiH||1||" sthApanA ceyam-||2|3|| 'ghanaH' iti ghanatapaH, 'caH' pUraNe, 'tatheti samuccaye,X yA bhavatIti ca kriyA pratitapobhedaM yojanIyA / atra SoDazapadAtmakaH prataraH padacatuSTayAtmikayA zreNyA | guNito ghano bhavati, AgataM catuHSaSTiH 64, 2 sthApanA pUrvikaiva, navaraM bAhalyato'pi padacatuSTayAtmakatvaM vizeSaH, etadupalakSitaM tapo ghanatapa ucyate / / 3] 'cH'smuccye| 'tathA bhavati vargazca' iti ihApi prakramAdvarga iti vargatapaH, tatra ca ghana eva ghanena guNito vargoM bhavati, tatazcatu:SaSTiH catuHSaSTyaiva guNitA jAtAni SaNNavatyadhikAni catvAri sahasrANi, etadupalakSitaM tapo vrgtpH|| 'tatazca' vargatapaso'nantaraM 'vargavargaH' iti vargavargatapaH 'tuH' samuccaye paJcamam , atra varga eva yadA vargeNa guNyate tadA vargavargoM bhavati, yathA catvAri sahasrANi SaNNavatya|dhikAni tAvataiva guNitAni jAtaikA koTiH saptaSaSTilakSAH saptasaptatisahasrANi dve zate SoDazAdhike, aGkato'pi 16777216, etadupalakSitaM tapo vargavargatapa ityucyate / evaM padacatuSTayamAzritya zreNyAditapo dArzatam / etadanusAreNa paJcAdipadeSvapi etatparibhAvanA kAryA / SaSThakaM 'prakIrNatapaH' yat zreNyAdiniyataraca nAvirahitaM svazaktyapekSaM yathAkathaJcid vidhIyate, taJca namaskArasahitAdi pUrvapuruSAcaritaM yavamadhya-vanamadhya-candrapratimAdi / itthaM bhedAnabhidhAyopasaM-IX hAramAha-"maNaicchiyacittattho" ti manasa IpsitaH-iSTaH citraH-anekaprakAraH arthaH- svargApavargAdiH tejolezyAdirvA yasmAt tad manaIpsitacitrArtha jJAtavyaM bhavati 'itvarakaM' prakramAd anazanAkhyaM tapaH // samprati maraNakAlamanazanaM
Page #689
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarA- dhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / triMzaM tapo-- mArgagatyAkhyamadhyayanam / bAhyatapasa: svruupm| // 338 // vaktumAha-"jA sA'NasaNa" tti yattadanazanaM 'maraNe' maraNAvasare dvividhaM tad vyAkhyAtam / tad dvaividhyamevAha-saha vicAreNa-ceSTAtmakena varttate yat tat savicAra, tadviparItamavicAraM, 'kAyaceSTAm' udvarttanAdikakAyapravIcAraM 'pratI' ti Azritya bhavet / tatra savicAraM bhaktapratyAkhyAnamiGginImaraNaM ca / tathA ca bhaktapratyAkhyAnasvarUpam-"viyeDaNamabbhuTThANaM, uciyaM saMlehaNaM ca kAUNa / paJcakkhai AhAraM, tivihaM va cauvihaM vA vi // 1 // uvvattai pariyattai, sayamanneNAvi kArae kiMci / jattha samattho navaraM, samAhijaNayaM apaDibaddho // 2 // tathA iGginImaraNasvarUpam-"paMcakkhai AhAraM, cauvihaM niyamao gurusagAse / iMgiyadesammi tahA, ciTaM pi hu iMgiyaM kuNai // 1 // uvattai pariyattai, kAiyamAIsu hoi u vibhAsA / kiccaM pi appaNa cciya, muMjai niyameNa dhiiblio||2||" avicAraM tu pAdapopagamanam , tathA ca tadvidhiH| "abhivaMdiUNa deve, jahAvihiM sesae ya gurumAI / paJcakkhAittu tao, tayaMtie sabamAhAraM // 1 // girikaMdaramAIsuM, daMDAyayamAiThANamiha ThAuM / jAvajjIvaM ciTThai, nicceTTho pAyavasamANo // 2 // " punadvaividhyameva prakArAntareNAha-'athave'ti prakArAntarasUcane, 'saparikarma' sthAnaniSadanAdirUpaparikarmayuktam , 'aparikarma ca' tadviparItam AkhyAtam / tatra saparikarma bhaktapratyAkhyAnam iGginImaraNaM ca, aparikarma ca pAdapopagamanam , tathA cAgamaH-"saimavisamammi ya paDio, acchai | vicArazca kAyavAGmanomedAnidheti tadvizeSaparijJAnArthamAha / 2 "mAlocanamabhyusthAnamucitAM saMlekhanAM ca kRtvA / pratyAkhyAti AhAra, trividhaM vA caturvidhaM vA'pi // 1 // udvartate parivartate svayamanyenApi kArayet kiJcit / yatra samarthoM navaraM, samAdhijanakamapratibaddhaH // "3"pratyAkhyAti AhAraM, caturvidhaM niyamato gurusakAze / iGgitadeze tathA ceSTAmapi khalvinitAM karoti // 1 // udvartate privrtte| kAyikyAdiSu bhavati tu vibhASA / kRtyamapyAtmanaiva yunakti niyamena pratibalikaH ||2||","abhivndh devAn yathAvidhi zeSAMzca gurvAdIn / pratyAkhyAya tatastadantike sarvamAhAram // 1 // girikandarAdiSu daNDAyatAdisthAnamiha sthitvA / yAvajIvaM tiSThati, nizceSTaH pAdapasamAnaH // 2 // " 5 "same viSame ca patito, Aste sa pAdapa iva niSkampaH / calanaM paraprayogAt, navaraM dumasyeva tasya bhavet // 1 // " // 338 //
Page #690
--------------------------------------------------------------------------
________________ so pAyavo va nikaMpo / calaNaM parappaogA, navara dumasseva tassa bhave / / 1 / / " yadvA parikarma-saMlekhanA sA yatrA'sti tat saparikarma, tadviparItaM tvaparikarma / tatra cAvyAghAte trayamapyetatsUtrArthobhayaniSThito niSpAdita ziSyaH saMlekhanApUrvakameva vidhatte, anyathA''rttadhyAnasambhavAt / uktaJca - " dehemmi asaMlihie, sahasA dhAUhiM khijjamANehiM / jAyai aTTajjhANaM, sarIriNo carimakAlammi ||1||" yatpunarvyAghAte saMlekhanAmavidhAyaiva kriyate bhaktapratyAkhyAnAdi tad aparikarma, uktaJca - |" abhighAo vA vijjUgiribhittIkoNapAya vA hojjA / saMbaddhahatthapAyAdao va vAeNa hojAhi // 1 // emAikAraNehiM, vAghAima maraNa hoi nAyavaM / parikammamakAUNaM paJcakakhAI tao bhattaM ||2||" tathA nirharaNaM nirdhAraH - girikandarAdigamanena grAmAderbahirgamanaM tadvidyate yatra tannirhAri, tadanyadanirdhAri yadutthAtukAme brajikAdau vidhIyate / etacca prakAradvayamapi pAda| popagamanaviSayam, tatprastAva evAgame'syAbhidhAnAt / yaduktam -- "pauDavagamaNaM duvihaM nIhAriM caiva taha anIhAriM / bahiyA gAmAINaM, girikaMdaramAi nIhAriM // 1 // vaiyAisu jaM aMto, uTTheumaNANa ThAi aNihAriM / tamhA pAyavagamaNaM, jaM uvamA pAyavettha || 2 ||" ' AhAracchedazca' azanAdityAgaH 'dvayorapi' saparikarmA'parikarmaNornirhAryanirdhAriNozca sama iti zeSa:, iti sUtrapaJcakArthaH // 9-10-11-12-13 // uktamanazanam / UnodaratAmAha-- omoyaraNaM paMcahA, samAseNa viyAhiyaM / dao khittakAleNaM, bhAveNaM pajjavehi ya // 14 // jo jassa u AhAro, tatto omaM tu jo kare / jahanneNegasitthAI, evaM daveNa U bhave // 15 // 1 "dehe'saMlikhite sahasA, dhAtuSu kSIyamANeSu / jAyate ArttadhyAnaM, zarIriNazvaramakAle // 1 // " 2 "abhighAto vA girividhu| ddhittikoNakapAto vA bhavet / sambaddhahastapAdAdayo vA vAtena bhaveyuH // 1 // evamAdikAraNairvyAghAtimaM maraNaM bhavati jJAtavyam / parikarmA'kRtvA, pratyAkhyati tato bhaktam // 2 // " 3 "pAdapopagamanaM dvividhaM, nirdhAri caiva tathA anihAri / bahirgrAmAdInAM girikandarAdau nirdhAri // 1 // brajikAdiSu yadantaH, utthAtumanasi tiSThati anirdhAri / tasmAt pAdapopagamanaM, yadupamA pAdapenAtra // 2 // " FOXCXCXCXCXCXCX bAhyatapasaH svarUpam /
Page #691
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / // 339 // gAme nagare taha rAyahANinigame ya Agare pllii| kheDe kbdd-donnmuh-pttttnn-mddNb-sNbaahe||16|| triMzaM tapoAsamapae vihAre, sannivese samAyaghose ya / thaliseNAkhaMdhAre, satthe saMvaTTakoTTe ya // 17 // mArgagavADesu ya ratthAsu ya, gharesu vA evamittiyaM khittaM / kappai u evamAI, evaM khitteNa U bhave // 18 // tyAkhyamapeDA ya addhapeDA gomutti payaMgavIhiyA ceva / saMbukkAvadvA''yayagaMtuMpaJcAgayA chaTThA // 19 // dhyynm| divasassa porisINaM, cauNhaM piu jattio bhave kaalo| evaM caramANokhalu, kAlomANaM muNeyacaM 20| bAhyatapasaH | ahavA taiyaporisIe, UNAe ghaasmesNto| caubhAgUNAe vA, evaM kAleNa U bhave // 21 // svarUpam / itthI vA purisovA, alaMkiovA'NalaMkiovA vi|annnnyrvytthovaa, annayareNaM va vattheNaM // 22 // aNNeNa viseseNaM, vaNNeNaM bhAvamaNumuyaMte u| evaM caramANo khalu, bhAvomANaM muNeyacaM // 23 // dace khitte kAle, bhAvammi ya AhiyA u je bhaavaa| eehiM omacarao, pajavacarao bhave bhikkhU 24 | vyAkhyA-tatra avama-nyUnamudaramasya avamodarastadbhAvaH 'avamaudarya' nyUnodaratA paJcadhA samAsena vyAkhyAtam / 'dravyataH' iti dravyAda, hetau paJcamI, kSetraM ca kAlazca kSetrakAlaM tena, bhAvena 'paryAyaizca' upAdhibhUtaiH // tatra dravyata Ahayo yasya 'tu:' pUraNe, 'AhAraH' dvAtriMzatkavalamAnaH, 'tataH svAhArAt 'avamam' UnaM, 'tuH' prAgvad yaH kuryAd bhuJjAna iti zeSaH, yattadornityAbhisambandhAt tasya 'evam' amunA prakAreNa 'dravyeNa' upAdhibhUtena bhave diti saNTaGkaH, avamau- A // 339 // daryamiti prakramaH / etacca jaghanyena ekasikthaM-yatraikameva sikthaM bhujyate tadAdi, AdizabdAt sikthadvayAdArabhya yAvadekatriMzatkavalabhojanam / sampradAyaH punaratra-"appAhAromoyariyA jahanneNegakavalA, ukkoseNaM aTTha kavalA" ityAdi,
Page #692
--------------------------------------------------------------------------
________________ uktaM ca-*"appAhAra avaDDA bhAga paittA taheva kiMNA / aTTha duvAlasa solasa, cavIsa tahekatIsA ya // 1 // "IT bAhyatapasaH kSetrAvamaudaryamAha-prAme nagare, tathA rAjadhAnI ca nigamazca-prabhUtataravaNijAM nivAso rAjadhA nInigamaM tasmin , Akare svarUpam / palyA kheTe pAMzuprAkArapratikSipte, karbarTa-karbaTajanAvAsaH, droNamukhaM-jalasthalanirgama-pravezaM yathA tAmraliptiH, pattanaMjalapatramaM sthalapattanaM ca, tatrAdyaM jalamadhyavarti, itaranirjalabhUbhAgabhAvi, muDambam-avidya mAnArddhatRtIyayojanAntaryAmaM, sambAdhaM-prabhUtacAturvarNyanivAsaH, karbaTAdInAM samAhAradvandUstasmin ||'aashrmpde' tApasAvasathAdyupalakSitasthAne, vihAraHdevagRhaM bhikSunivAso vA tatpradhAno prAmAdirapi vihArastasmin , 'sanniveze' yAtrAdisamAyAtajanAvAse, samAjaH-pathikasamUhaH ghoSa-gokulam anayoH samAhArastasmin , 'caH' samuccaye, sthalyAma-uccabhUbhAge senA- caturaGgabalasamUhaH skandhA vAraH sa evA'zeSakheDAdyupalakSitaH anayoH samAhArastasmin, 'sAthai pratIte, saMvataH-bhaya trastajanasthapaNiH koDheM-IA dAprAkAro'nayoH samAhArastasmin , 'ca: samuccaye, kSetraprastAvAcceha samAjAdiSu kSetramevopalakSyate // 'vATeSu pATeSu vA'IX vRtyAdiparikSiptagRhasamUhAtmakeSu, 'radhyAsu' serikAsu, gRheSu vA, 'evamiti anena hRdayasthaprakAreNa "ettiyaM" ti etAvad |vivakSAto niyataparimANaM kSetraM kalpate paryaTitumiti zeSaH, 'tuH' pUraNe, evamAdi, AdizabdAd gRhazAlAdiparigrahaH, | "evam' amunA prakAreNa 'kSetreNe'ti kSetrahetukaM 'tuH' pUraNe bhaved avamaudaryamiti prakramaH // punaranyathA kSetrAvamaudaryamAha-"peDe"tyAdi, atra ca sampradAyaH-peDA peDikA iva caukoNA, addhapeDA imIe ceva addhasaMThiyA gharaparivADI, gomuttiyA vaMkAvaliyA, payaMgavihI aNiyayA payaMguDDANasarisA, "saMbukkAvaTTa" tti zambUka:- zaGkhastadvadAvoM yasyAM sA *"alpAhArA'pArdhA dvibhAgA prAptA tathaiva kiJcidUnA / aSTa dvAdaza SoDaza caturvizatistathaikatriMzazca // 1 // " , "peTA" peTi kA iva | catuSkoNA, ardhapeTA' asyAzcaiva ardhasaMsthitA gRhaparipATI, gomUtrikA' vakrAvalikA, 'pataGgavIthikA' aniyatA ptnggoddynsshaa|
Page #693
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarA- dhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / triMzaM tapomArgagatyAkhyamadhyayanam / bAhyatapasa: khruupm| // 34 // zambUkAvA, sA ca dvidhA-yataH sampradAyaH- abhitarasaMbukkA bAhirasaMbukkA ya, tattha abhitarasaMbukkAe saMkhanAmi- khettobamAe AgiIe aMto ADhavai bAhirao sanniyaTTai, iyarIe vivjo"| "AyayagaMtuMpaJcAgaya" tti atrAyataM-dIrgha prAJjalamityarthaH, tathA ca sampradAyaH-tattha ujuyaM gaMtUNa niyaTTai "cha?" tti SaSThI / nanvatra gocararUpatvAdbhikSAcaryAtvamevAsAM tatkathamiha kSetrAvamaudaryarUpatoktA ? ucyate--avamaudarya mamAstu ityabhisandhinA vidhIyamAnatvAd avamaudaryavyapadezo'pyaduSTa eva, dRzyate hi nimittabhedAdekatrA'pi devadattAdau pitRputrAdyanekavyapadezaH / evaM pUrvatra prAmAdiviSayasyottaratra kAlAdiviSayasya ca naiyatyasyA'bhigrahatvena bhikSAcaryAtvaprasaGge idamevottaraM vaacym|| kAlAvamaudaryamAha-divasasya pauruSINAM catasRNAmapi, 'tuH' pUraNe, yAvAn bhavet 'kAla' abhigraha viSaya iti zeSaH, evamityevaMprakAreNa prakramAt kAlena "caramANa" tti suvyatyayAt carataH 'khalu' nizcitaM "kAlomANa" tti kAlena-hetunA avamatvaM prastAvAd udarasya kAlAvamatvam , ko'rthaH ? kAlAvamaudarya muNitavyam // etadeva prakArAntareNAha-athavA tRtIyapauruSyAm UnAyAM 'prAsam' AhAraM "esaMto" ci subvyatyayAd eSayataH, nyUnatvameva vizeSata Aha-caturbhAgonAyAM, vAzabdAt pazcAdibhAgonAyAM vA, evam' amunA kAlaviSayAbhigrahalakSaNena prakAreNa carata ityanuvartate, kAlena tu bhaved avamaudaryam , autsargikavidhiviSayaM caitad , utsargato hi tRtIyapauruSyAmeva bhikSATanamuktam // bhAvAvamaudaryamAha-strI vA puruSo vA'laGkato vA'nalaGkato vA'pi anyataravayaHstho vA anyatareNa' paTTavaTakamayAdinA vstrennoplkssitH| anyena 'vizeSeNa' kupitaprahasitAdinA'vasthAbhedena 'varNena' kRSNAdinopalakSitaH 'bhAvaM' paryAyama uktarUpamevA'laGkatatvAdi "aNumuyaMte u" tti 'anu "abhyantarapAmbUkA bahiHzambUkA ca, tantra abhyantarapAmbUkAyA zaGkhanAbhikSetropamAyA AkRtyA antarArabhate bAhyataH sanivartate, itarAyA vipryyH"| // 340 //
Page #694
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAhyatapasaH svarUpam / nmuJcanneva' yadi dAtA dAsyati tato'haM grahISye nA'nyathetyupaskAraH, evaM "caramANo" tti prAgvat carataH 'khalu' nizcitaM "bhAvomANaM" ti bhAvA'vamatvaM muNitavyam // paryavAvamaudaryamAha-dravye kSetre kAle bhAve ca AkhyAtAH 'tu: pUraNe, ye 'bhAvAH' paryAyA ekasikthonatvAdayaH, 'etaiH sarvairapi "oma" ti avamamupalakSaNatvAd avamaudarya carati avamacarakaH paryavacarako bhavedbhikSuH / iha ca paryavagrahaNena paryavaprAdhAnyavivakSayA paryavAvamaudaryamuktam / yatrApi ca dravyato nyUnatvamudarasya nAsti vatrA'pi kSetrAdinyUnatAmapekSyA'vamaudaryANi bhaNyanta iti suutraikaadshkaarthH|| 14-1516-17-18-19-20-21-22-23-24 // bhikSAcaryAmAhaaTThavihagoyaraggaMtu, tahA satteva esnnaa| abhiggahA ya je anne, bhikkhAyariyamAhiyA // 25 // / vyAkhyA-aTThavihagoyaraggaM" ti prAkRtatvAd aSTavidho'praH-pradhAno'kalpanIyaparihAreNa sa cA'sau gocarazca aSTavidhAyagocaraH, 'tuH' pUraNe, tathA saptaivaiSaNA abhigrahAzca ye 'anye' tadatiriktAH, te kim ? ityAha-mikkhAyariyamA| hiya" tti sUtratvena bhikSAcaryA vRttisaGkSepAparanAmikA AkhyAtA / atra cA'STAvagragocarabhedAH peDAdayaH, saptaiSaNA|zcemAH-*"saMsahamasaMsaTThA, uddhaDa taha appalevaDA ceva / uggahiyA paMggahiyA ujjhiyadhammA ya sattamiyA // 1 // " 'abhigrahAzca' drvykssetrkaalbhaavvissyaaH| tatra dravyAbhigrahA:-kuntAgrAdisaMsthitamaNDakakhaNDAdi grahISye ityAdayaH / kSetrAbhigrahAH-dehalI jakyorantarvidhAya yadi dAsyati tato grAhyamityAdayaH / kAlAbhigrahAH-sakalabhikSAcara| nivartanAvasare mayA paryaTitavyamityAdayaH / bhAvAbhigrahAstu-hasan krandan baddho vA yadi pratilAbhayiSyati tato'hamA''dAsye na tvanyathetyevamAdaya iti sUtrabhAvArthaH // 25 // abhihitA bhikSAcaryA / rasaparityAgamAha * "saMsRSTA'saMsRSTe, uddhRtA tathA'lpalepA caiva / udgRhItA pragRhItA, ujjhitadharmA ca saptamI // 1 // "
Page #695
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre| zrInemicandrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / POLIRIT triMzaM tapo maarggtyaakhymdhyynm| bAhyatapasaH kharUpam / // 341 // khIradahisappimAI, paNIyaM pANabhoyaNaM / parivajaNaM rasANaM tu, bhaNiyaM rasavivajaNaM // 26 // __ vyAkhyA-kSIradadhisarpirAdi 'praNItam' atibRhakaM, pAnaM ca-kharjUrarasAdi bhojanaM ca-galadvindvodanAdi pAnabhojanaM sopaskAratvAdeSAM parivarjanaM rasAnAM 'tuH' puraNe, bhaNitaM rasavivarjanamiti sUtrArthaH // 26 // kAyaklezamAhaThANA vIrAsaNAIyA, jIvassa u suhAvahA / uggA jahA dharijaMti, kAyakilesaM tamAhiyaM // 27 // vyAkhyA-sthAnAni vIrAsanAdIni, locAdyupalakSaNaM caitat , jIvasya, 'tuH' avadhAraNe minnakramazca, tataH sukhAvahAnyeva muktisukhahetutvAt , 'upANi' duSkaratayA 'yathA' yena prakAreNa 'dhAryante' sevyante "kAyakilesaM tamAhiyaM" ti kAyaklezaH sa AkhyAtaH tathaiveti zeSa iti sUtrArthaH // 27 // saMlInatAmAha- . egaMtamaNAvAe, itthiipsuvivjie| sayaNAsaNasevaNayA, vivittaM sayaNAsaNaM // 28 // ___ vyAkhyA-"egaMta" ti subvyatyayAd 'ekAnte' janenA'nAkule 'anApAte' rUyAdyApAtarahite 'strIpazuvivarjite' tatraivA'vasthitaruyAdirahite zUnyAgArAdAviti bhAvaH, "sayaNAsaNasevaNaya" ti sUtratvAt zaya nAsanasevanaM viviktazayanAsanaM nAma bAhyaM tapa ucyate iti zeSaH / upalakSaNaM caitadeSaNIyaphalakAdigrahaNasya, anena ca viviktacaryA nAma saMlInatoktA / zeSasaMlInatopalakSaNameSA, yatazcaturvidhA iyamuktA / tathAhi-"iMdiyakasAyajoge, paDucca saMlINayA munneyvaa| taha jA vivittacariyA, pannattA vIyarAgehiM // 1 // " iti sUtrArthaH // 28 // uktamevArthamupasaMha ranuttaragranthasambandhamAhaeso bAhiragatavo, samAseNa viyAhio / abhitaratavo itto, vucchAmi aNupuSvaso // 29 // vyAkhyA-sugamameva // 29 // pratijJAtamAha "indriyakaSAyayogAn , pratItya saMlInatA jJAtavyA / tathA yA viviktacaryA, prajJaptA vItarAgaiH // // " ||341 //
Page #696
--------------------------------------------------------------------------
________________ abhyantara tapasaH svruupm| *OXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOX pAyacchittaM viNao, veyAvaccaM taheva sjjhaao| jhANaM ca viussaggo, eso abhitarotavo // 30 // ___ vyAkhyA-akSarArthaH sugamaH // 30 // bhAvArthaM tu svata evA''ha sUtrakRtAloyaNArihAIyaM, pAyacchittaM tu dasavihaM / je bhikkhU vahaI samma, pAyacchittaM tamAhiyaM // 31 // abbhuTThANaM aMjalikaraNaM,tahevA''saNadAyaNaM / gurubhatti bhAvasussUsA, viNao esa viyAhio 32 AyariyamAIe, veyAvaccammi dasavihe / AsevaNaM jahAthAmaM, veyAvaccaM tamA hiyaM // 33 // vAyaNA pucchaNA ceva, taheva priyttttnnaa| aNuppehA dhammakahA, sajjhAo paMcahA bhave // 34 // aharuddANi vajjettA, jhAijjA susmaahie| dhammasukkAI jhANAI, jhANaM taM tu buhA vade // 35 // * sayaNAsaNa ThANe vA, je u bhikkhU Na vaavre| kAyassa viussaggo, chaTThoso prikittio||36|| vyAkhyA-AlocanAM arhati AlocanAI-yat pApamAlocanAta eva zuddhyati, AdizabdAt pratikramaNArhAdigrahaH / iha punarviSayaviSayiNorabhedopacArAdevaMvidhapApavizuddhyupAyabhUtAni AlocanAdInyeva AlocanA rhAdizabdenoktAni, prAya|zcittaM 'tuH' avadhAraNe bhinnakramazca, tato dazavidhameva, dazavidhatvaM cettham-"AloyaNa paDikama Ne, mIsa vivege tahA viu|ssagge / tava cheya mUla aNavaThThayA ya pAraMcie ceva // 1 // " 'je' iti ArSatvAd yad bhikSuH 'vahati' Asevate 'samyam' avaiparItyena prAyazcittaM tad AkhyAtam // vinayamAha-abhyutthAnam aJjalikaraNaM, 'tatheti samuccaye, 'eveti pUraNe, | "AsaNadAyaNaM" ti sUtratvAd AsanadAnaM, gurubhaktiH, bhAvena-antaHkaraNena zuzrUSA-tadAdezaM prati zrotumicchA paryupAsanA vA bhAvazuzrUSA vinaya eSa vyAkhyAtaH // vaiyAvRtyamAha-'AcAryAdike' AcAryAdiviSa ye, makArastvalAkSaNikaH, "AlocanA pratikramaNaM minaM vivekastathA vyutsrgH| tapazchedo mUlamanavasthApyaM ca pArAzcikameva // 1 // "
Page #697
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / triMzaM tapomArgagatyAkhyamadhyayanam / vaiyAvRtyamucitA''hArAdisampAdanarUpam , uktaJca-"veyAvaJcaM vAvaDabhAvo taha dhammasAhaNanimittaM / annAiyANa vihiNA, saMpAyaNamesa bhAvattho // 1 // " tasmin dazavidhe, uktaM hi-*"Ayariya-uvajjhAe, therai-tarvaissI-giloNa-sehANaM / sAhammiya-kula-geNa-saMghasaMgayaM tamiha kAyavaM // 1 // " 'Asevanam' etadviSayamanuSThAnaM 'yathAsthAma' svasAmarthyA'natikrameNa vaiyAvRtyaM tad AkhyAtam / svAdhyAyamAha-"vAyaNe"tyAdi sugamam // dhyAnamAha-"aTTe"tyAdi prakaTam / navaram| 'dhyAnaM dhyAnAkhyaM tapaH, "taM tu" tadeva budhA vadanti // vyutsargamAha-zayane Asane, ubhayatra supo luka, 'sthAne' UrdhvasthAne 'vA' vikalpe, yastu bhikSuH 'na vyApriyate' na calanAdikriyAM kurute, yattadornityAbhisambandhAt tasya mikssoH| kAyasya 'vyutsargaH' ceSTAM prati parityAgo yaH SaSThaM 'tat' tapaH parikIrtitam / zeSavyutsargopalakSaNaM caitad, anekavidhatvA|dasya / uktaM ca-"dave bhAve ya tahA, duha vussago caubiho dave / gaNadehovahibhatte, bhAve kohAicAu tti // 1 // " iti sUtraSaTkArthaH // 31-32-33-34-35-36 / / adhyayanArthamupasaMharaMstapasa eva phalamAhaeyaM tavaM tu duvihaM, sammaM Ayare munnii| se khippaM savasaMsArA.vippamuccaDa paMDie // 37 // tti bemi|| vyAkhyA-spaSTam / / 37 // iti zrInemicandrasUriviracitAyAM uttarAdhyayanasUtralaghuTIkAyAM sukhabodhAyA~ tapomArgagatyAkhyaM triMzattamamadhyayanaM samAptam // 1"vaiyAvRtyaM vyApRtabhAvastathA dharmasAdhananimittam / anAdikAnAM vidhinA. sampAdanameSa bhAvArthaH // 1 // " 2"AcAryopAdhyAye, sthaviratapasviglAnarIkSANAm / sAdharmikakulagaNasaksataM tadiha karttavyam // 1 // " 3"dravye bhAve ca tathA dvidhA vyutsargaH caturvidho dravye / gaNadehopadhibhakke, bhAve krodhAdityAga iti // 1 // " abhyantaratapasaH svarUpaM tatphalaM c| // 342 // // 342 //
Page #698
--------------------------------------------------------------------------
________________ atha caraNavidhinAmakamekatriMzattamamadhyayanam / caraNavidhAnam / 'anantarAdhyayane tapa uktam, tacca caraNavata eva bhavatItyadhunA caraNamucyate' iti sambandhasyaikatriMzattamAdhyayanasya caraNavidhinAmakasyA''disUtramcaraNavihiM pavakkhAmi, jIvassa u suhAvahaM / jaM carittA bahU jIvA, tinnA saMsArasAgaraM // 1 // vyAkhyA spaSTameva // 1 // pratijJAtamAhaegao viraI kujA, egao a pavattaNaM / asaMjame niyattiM ca, saMjame ya pavattaNaM // 2 // rAgahose ya do pAve, pAvakammapavattaNe / je bhikkhU saMbhaI nicaM, se na acchaha maMDale // 3 // daMDANaM gAravANaM ca, sallANaM ca tiyaM tiyaM / je bhikkhU cayaI nicaM, se na acchai maMDale // dive ya je uvassagge, tahA tericcha-mANuse / je bhikkhU sahaI nicaM, se na acchaha maMDale // 5 // IX|vigahA-kasAya-sannANaM, jhANANaM ca duyaM thaa| je bhikkhU vajjaI nicaM, se na acchaha maMDale // 6 // vaesa DaMdiyatthesu, samiIsu kiriyAsu ya / je bhikkhU jayaI nicaM, se na acchaha maMDale // 7 // lesAsu chasukAesu, chakke AhArakAraNe / je bhikkhU jayaI nicaM, se na acchaha maMDale // 8 // piMDuggahapaDimAsaM, bhayahANesu sattasu / je bhikkhU jayaI nicaM, se na acchaha maMDale // 9 // u0a058 maesu baMbhaguttIsu, bhikkhudhammammi dsvihe| je bhikkhU jayaI nicaM, se na acchai mNddle||10|| : :
Page #699
--------------------------------------------------------------------------
________________ | ekatriMzaM caraNavidhinAmakamadhyayanam / crnnvidhaanm| zrIuttarA- uvAsagANaM paDimAsu, bhikkhUNaM paDimAsu y| jebhikkhU jayaI niccaM, se na acchai maMDale // 11 // dhyayanasUtre kiriyAsu bhUyagAmesu, paramAhammiesu y| je bhikkhU jayaI niccaM, se na acchai maMDale // 12 // zrInemica- gAhAsolasaehi, tahA asaMjamammi ya / je bhikkhU jayaI nicaM, se na acchai maMDale // 13 // ndrIyA baMbhammi nAyajjhayaNesu, ThANesu y'smaahie| je bhikkhU jayaI niccaM, se na acchai maMDale // 14 // sukhabodhAkhyA laghu ikkavIsAe savalesuM, bAvIsAe parIsahe / je bhikkhU jayaI niccaM, se na acchai maMDale // 15 // vRtiH / tevIsaI sUyagaDe, rUvAhiema suresu ya / je bhikkhU jayaI niccaM, se na acchai maMDale // 16 // paNavIsA bhAvaNAhiM ca, uddesesu dasAiNaM / je bhikkhU jayaI niccaM, se na acchai maMDale // 17 // // 343 // aNagAraguNehiM ca, pagappammi taheva ya / je bhikkhU jayaI niccaM, se na acchai maMDale // 18 // * pAvasuyappasaMgesu, mohahANesu ceva ya / je bhikkhU jayaI niccaM, se na acchai maMDale // 19 // siddhAiguNajogesu, tittIsA''sAyaNAsu ya / je bhikkhU jayaI niccaM, se na acchai maMDale // 20 // vyAkhyA-'ekataH' ekasmAd viratiM kuryAt , 'ekatazca' ekasmiMzca pravartanam / etadeva vizeSata Aha-asaMyamAt paJcamyarthe saptamI nivRttiM ca saMyame ca pravartanaM kuryaaditynuvrtte| 'cakArauM' samuccaye // rAgadveSau ca dvau pApI pApakarmapravartako yo bhikSu 'ruNaddhi' tiraskurute nityaM saH 'nA''ste' na tiSThati 'maNDale' saMsAre vRddhavyAkhyAnAt / evamuttarasUtreSvapi nityamityAdi vyAkhyeyam // 'daNDAnAM' manodaNDAdInAM 'gauravANAM ca RddhigauravAdInAM 'zalyAnAM' mAyAzalyAdInAM trikaM trikaM yo bhikSustyajati // divyAMzcopasargAn , tathA tairazcamAnuSAn upalakSaNatvAdAtmasaMvedanIyAMzca pratyeka ROXOXOXXXXXXXXX // 343 //
Page #700
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturvidhAn, tathAhi -- "hAsa -paosa - vimaMsA - puDho - vimAyAhiM devauvasaggA / AitiyaM mANussA, kusIlapaDi sevaheU ya // 1 // bhayarosAhArakae, avazJcalayaNA'vaNe ya tericchA / ghaTTaNa-pavaDaNa thaMbhaNa-lesaNayA AyaveyaNiyA // 2 // " yo | bhikSuH sahate || 'vikathA - kaSAya-saJjJAnAM' pratItAnAM pratyekaM catuSkamiti zeSaH, "jhANANaM ca" tti dhyAnayozca 'dvikam' ArttaraudrarUpaM tathA yo bhikSurvarjayati, caturvidhatvAcca dhyAnasyA'tra prastAve'bhidhAnam // vrateSu indriyArtheSu samitiSu 'kriyAsu ca' kAyikyAdiSu yo bhikSuH 'yatate' yathAyogaM paripAlanavarjanavidhAnena yatnaM kurute // lezyAsu SaTsu kAyeSu 'SaTke' SaTparimANe 'AhArakAraNe' vedanAdau yo bhikSuH 'yatate' yathAyogaM nirodharakSAdividhAnena yatnaM kurute // 'piNDAvagraha - pratimAsu' AhAra grahaNaviSayA'bhigraharUpAsu saMsRSTAdiSu saptasthiti yogaH / tatrA'saMsRSTA hastamAtrAbhyAM cintyA - " asaMsaTTe hatthe asaMsa matte akharaDiya tti vRttaM bhavaI" evaM gRhataH prathamA bhavati 1 / saMsRSTA tAbhyAmeva cintyA - "saMsaTThe hatthe saMsaTTe matte" evaM gRhato dvitIyA 2 / uddhRtA nAma - pAkasthAnAd yat sthAlyAdau svayogena bhojanabhAjane voddhRtaM tata eva gRhatastRtIyA 3 / alpalepA nAma - alpazabdo'bhAvavAcakaH, nirlepaM pRthukAdi gRhatacaturthI 4 / avagRhItA nAmabhojanakAle bhoktukAmasya zarAvAdinA yadupahRtaM bhojanajAtaM tata eva gRhNataH paJcamI 5 / pragRhItA nAma-bhojanavelAyAM bhoktukAmAya dAtumabhyudyatena bhoktrA vA yat karAdinA pragRhItaM tadgRhataH SaSThI 6 / ujjhitadharmmA tu yat parityAgArha bhojanajAtamanye ca dvipadAdayo naiva kAGkSanti tadardhatyaktaM vA gRhata iti saptamI 7 / tathA 'bhayasthAneSu' 1 "hAsyapradveSavimarza pRthagvimAnAmirdevopasargAH / AditrikaM mAnuSakAH kuzIlapratisevanAhetu // 1 // " bhayaroSAsshArakRtAH apatyalayanA'vane ca tairathAH / caTTanaprapatanastambhana zleSaNakAdAtmavedanIyAH // 2 // " 2 "asaMsRSTo hastaH asaMsRSTaM mAtrakam, akharaSTitA ityuktaM bhavati" / CXCXXX CXCX XaX caraNa vidhAnam /
Page #701
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / // 344 // O-XO-XO-XO-XO-XO-XO-XO-XO-XO-XOXOX ihalokAdiSu saptasu, uktaJca - * " " iheparelogA''yANamarkemhA aujIvamairaNamasi~loe" yo bhikSuH 'yatate' pAlanabhayAkaraNAbhyAm || 'madeSu' jAtimadAdiSvaSTasu, uktaJca - + " jAI kula bailave tevaIssarie su~e lAbhe" pratItatvAcca iha, anyatra ca sUtre saGkhyA'nabhidhAnam / brahma - brahmacaryaM tadbhuptiSu-vasatyAdiSu navasu, uktaJca - 1 " vasaMhi keha nisijiMdiyeM kuMDiMtara purvakIliya paeNNIe / aImAyA''hAra vibhUSaNA ya nava baMbhaguttIo // 1 // " bhikSudharme 'dazavidhe' kSAntyAdibhedataH, uktaJca - "vaMtI ya maddeva'jjaiva muttI teva saMjaMme ya bodhavo / saJcaM 'soyaM AkiMcaNaM ca, baMbha" ca jaidhammo // 2 // " yo bhikSuryatate parihArAdinA // upAsakAH - zrAvakAsteSAM 'pratimAsu' abhigraha vizeSarUpAsu darzanAdiSu ekAdazasu, uktaM hi - $ " daMsaNa vaiya sAmAiya posaha paiDimA ababhasa~ccitte / AraMbhapesa uddivajjae sarveNabhUe ya // 1 // " tatsvarUpazvedam -- "samAiguNavisiddhaM, kuggahasaMkAisallaparihINaM / sammadaMsaNamaNahaM, daMsaNapaDimA havai paDhamA // 1 // bIyA'NubayadhArI, sAmAikaDo ya hoi taiyA u / hoi cautthI u caudasa'TThamAIsu divasesu // 2 // posaha caubihaM pI, | paDipunaM samma so u aNupAle / baMdhAI aiyArA, payattao vajjai imAsu // 3 // yadyapi ca sAmAyikapratimA dazA * "ihaparalokA''dAnA'kasmAdAjI va maraNA'zlokAH" / + "jAti-kule-bala-rUpe tapasi aizvarye zrute lAbhe" / + " vasatiH kathA niSedhendriyANi kuDyAntaraM pUrvakrIDitaM praNItam / atimAtrAhAro vibhUSaNA ca nava brahmaguptayaH // 1 // " "zAnti mArdavaM ArjavaM muktiH tepaH saMyamazca boddhavyaH / satyaM zaucamakiJcainaJca brahma ca yatidharmaH // 1 // " $ "derzanaM vaitAni sAmAyikaM porSedhaH pratimA abrahmacaryasa~cittayoH / ArambhapreSyaMuddiSTAnAM varjakaH zrameNabhUtazca // 1 // " 1 " prazamAdiguNaviziSTaM, kumahazaGkAdizalyaparihInam / samyagdarzanamanadhaM, darzanapratimA bhavati prathamA // 1 // dvitIyA'NuvratadhArI, sAmAyikakRtazca bhavati tRtIyA tu / bhavati caturthI tu caturdazyaSTamyAdiSu divaseSu // 2 // pauSadhaM caturvidhamapi pratipUrNa samyak sa tu anupAlayet / bandhAdInaticArAn prayatvato varjayatyAsu // 3 // " ekatriMzaM caraNavidhi nAmakama dhyayanam / caraNavidhAnam / // 344 //
Page #702
--------------------------------------------------------------------------
________________ zcataskandhA'bhiprAyaiNA'niyatakAlamAnA tathA'pyAvazyakacUrNyabhiprAyeNopAsakadazA'bhiprAyeNa ca pratidinamubhayasandhyaM / sAmAyikakaraNato mAsatrayamAnotkarSeNa draSTavyA / poSadhapratimA tu mAsacatuSTayamAnA, jaghanyatastu sarvA apyekAhorAtramAnA iti / "sammamaNuvaya-guNavaya- sikkhAvayavaM thiro ya nANI ya / aTThamicauddasIsuM, paDimaM ThAegarAIyaM // 4 // asiNANa viyaDabhoI, mauliyaDo divasabaMbhayArI ya / rattiM parimANakaDo, paDimAvajjesu divasesu / / 5 / / " viyaDabhoi " tti vikaTe - prakaTe dina ityarthaH bhuGkte 'vikaTabhojI' caturvidhAhArarAtribhojanavarjakaH, 'maulikRta : ' avabaddhakacchaH / jhAyai | paDimAe Thio, tiloyapujje jiNe jiyakasAe / niyadosapaJcaNIyaM, annaM vA paMca jA mAsA || 6 || siMgArakaha vibhUsukka - rissaM itthIrahaM ca vajrjjato / vajjai abaMbhamegaM, tao u chaTThAe chammAse || 7 | sattama satta u mAse, navi AhAre sacittamAhAraM ! jaM jaM heTThillANaM, taM tovarimANa sabaM pi // 8 // AraMbhasayaMkaraNaM, aTThamiyA aTThamAsa vajjei / navamA navamAse puNa, pesAraMbhe vivajjei // 9 // dasamA puNa dasamAse, uddiTThakathaM tu bhatta navi bhuMje / so hoi u khuramuMDo chihaliM vA dhArae koI // 10 // 'uddiSTakRtaM ' tamevoddizya yat kRtam / "jaM nihiyamatthajAyaM, pucchaMta niyANa navara so tattha / 1 "samyaktvANuvrataguNavratazikSAvratavAn sthiraca jJAnI ca / aSTamIcaturdazyoH pratimAM tiSThatye karAtrikIm // 4 // bhrasnAno vikaTabhojI, maulikRto divasabrahmacArI ca / rAtrau parimANakRtaH, pratimAvarjeSu divaseSu // 5 // dhyAyati pratimAyAM sthitaH, trilokapUjyAn jinAn jitakaSAyAn / nijadoSapratyanIkaM, anyaM vA paJca yAvanmAsAH // 6 // zRGgArakathAM vibhUSotkarSaM strIrahazca varjayan / varjayatyabrahmakaM tatazca pazyAM SaNmAsAn // 7 // saptamI sapta tu mAsAn, nApi Aharati sacitamAhAram / yadyadadhastanInAM tattaduparitanInAM sarvamapi // 8 // ArambhasvayaMkaraNaM, aSTamikA aSTamAsAn varjayati / navamI navamAsAn punaH, preSyArambhAn vivarjayati // 9 // dazamI punardazamAsAnU, uddiSTakRtaM tu bhaktaM nApi bhuJjIta / sa bhavati tu kSuramuNDaH, zikhAM vA dhArayet ko'pi // 10 // yannihitamarthajAtaM, pRcchatAM nijAnAM navaraM sa tatra / caraNavidhAnam /
Page #703
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarA- jai jANai to sAhe, aha navi to bei navi jANe // 11 // nA'nyat tasya gRhakRtyaM kimapi kattuM kalpata iti bhAvaH / ekatriMza dhyayanasUtre "khuramuMDo loeNa va, rayaharaNa paDiggahaM ca giNhittA / samaNabbhUo vihare, mAsA ekkArasukkosaM // 12 // mamakAre- caraNa vidhizrInemica- vocchinne, paJcai sannAyapalli dahu~ je / tattha vi sAhu va jahA, giNhai phAsuMtu AhAraM // 13 // " 'sajJAtapalliM' jJAti-Io nAmakamandrIyA sanna sannivezaM "phAsuM tu" prAsukameva, upalakSaNatvAdeSaNIyaM ca, premAvyavacchedAt saJjJAtipalligamane'pi tasya na doSa ityA-3 dhyynm| sukhabodhA- zayaH // tathA bhikSaNAM pratimAsu mAsikyAdiSu dvAdazasu, yata Agama:-"mAsAI sattA, paDhamA viti taiya sattarA caraNakhyA laghu- idiNA / aharAi egarAI, bhikkhupaDimANa bArasagaM // 1 // tatsvarUpaJcedam-paDivajai eyAo, saMghayaNa-dhiIjuo vRttiH / vidhaanm| mahAsatto / paDimAo bhAviyappA, sammaM guruNA aNunnAo // 2 // gacche ciya nimmAo, jA puvA dasa bhave asNpunaa| navamassa taiyavatthu hoi jahanno suyAbhigamo // 3 // vosaTThacattadeho, uvasaggasaho jaheva jiNakappI / esaNa abhiggahIyA, // 345 // bhattaM ca alevaDhaM tassa // 4 // gacchA viNikkhamittA, paDivajjai mAsiyaM mahApaDimaM / dattega bhoyaNassA, pANassa vi tattha ega bhave // 5 // jattha'tthamei sUro, na tao ThANA payaM pi saMcalai / nAegarAivAsI, ega va dugaM va annAe // 6 // yadi jAnAti tataH kathayati, atha nApi tato bravIti nApi jAne // 11 // "kSuramuNDo locena vA, rajoharaNaM patahaM ca gRhItvA / KIzramaNabhUto viharet , mAsAnekAdazotkRSTam // 12 // mamakAre'vyuchine, brajati samjhAtapahiM draSTam / tatrApi sAdhurica bathA, gRhaati| prAsukaM tu AhAram // 13 // " 2"mAsAdayaH saptAntAH prathamA dvitIyA tRtIyA saptarAtri-dimAH / ahorAtrikI ekarAtrikI bhikSupratimAnAM dvAdazakam // 1 // pratipacate etAH, saMhanana-kRtiyuto mahAsatvaH / pratimA bhAvitAtmA, samyagguruNA anujJAtaH // 2 // gacche evaM nirmAtaH, xlu345 // yAvat pUrvANi daza bhaveyurasampUrNAni / navamasya tRtIyavastu, bhavati jaghanyaH shrutaabhigmH||3|| vyutsRSTatyaktadehaH, upasargasaho yathaiva ITI jinakalpI / eSaNA abhigRhItA, bhaktaM cAilepakRttasya // 4 // gacchAda viniSkramya, pratipadyate mAsikI mahApratimAm / dayekA bhojanasya. pAnakasyApi tatraikA bhavet // 5 // yatrA'sameti sUryaH, na tataH sthAnAt padamapi saJcalati / zAta ekarAtrivAsI, ekA vA dve vA'jJAte ||6||yaa
Page #704
--------------------------------------------------------------------------
________________ duTThassahatthimAINa.no bhaeNaM payaM pi osaraha / emAiniyamasevI, viharai jA'khaNDio maaso||7|| pacchA caraNagacchamaII, eva dumAsI timAsI jA satta / navaraM dattIvuDDI, jA satta u sattamAsIe // 8 // tatto ya XIvidhaanm| aTThamIyA, bhavaI hu paDhama sattarAiMdI / tIe cautthacauttheNa'pANaeNaM aha viseso // 9 // uttANaga pAsallI, nesajjI vAvi ThANa ThAittA ! sahauvasagge ghAre, divAI tattha avikNpo||10|| 'utAnakaH' UrddhamukhazayitaH, "nesaji" tti niSadyAvAn samayutatayA upaviSTaH / asyAM ca pAraNake AyAmAmlaM dattiniyamastu nAsti, prAmAderbahizcA'vasthAnam / "doccA vi erisa ciya, bahiyA gAmAiyANa navaraM tu / ukkuDu lagaMDasAI, daMDAyaya uDu ThAittA // 11 // " lagaNDaM-vakrakASThaM tadvat zete lagaNDazAyI ziraHpArNikAbhireva spRSTabhUH na tu pRSThena, daNDAyataH-daNDavad bhuunystaaytshriirH| "teccAe vI evaM, navaraM ThANaM tu tassa godohI / vIrAsaNamahavA vI, ThAejjA aMbakhujo hu|| 12 // " godohikA-godohanapravRttasyevA'prapAdatalAbhyAmavasthAnam , vIrANAM-dRDhasaMhananAnAm Asanam taddhi siMhAsanAdhirUDhasya siMhAsanApanayane'vicalitAvasthAnena tulyam, 'AmrakubjA' sahakAraphalavad vkraakaarH| "emeva ahorAI, chaha bhattaM apANayaM navaraM / duSTAzvahastyAdInAM na bhayena padamapi apasarati / evamAdiniyamasevI, viharati yAvadakhaNDito mAsasaH // 7 // pazcAd gacchamatyeti, evaM dvimAsI trimAsI yAvat spt| kevalaM dattivRddhiAMvat sapta tu saptamAsikyAm // 8 // tatazca aSTamikA, bhavati khalu prathamA saptarAnindivA / tasyAM caturthacaturthenA'pAnakenA'ya vizeSaH // 9 // uttAnako pAzvaMgaH, naiSadhI vA'pi sthAnaM sthitvA / sahate upasargAna ghorAn, divyAdIn ttraa'vikmpH||10||" , "dvitIyA'pi IzI eva, bahistAd prAmAdikAnAM kevalaM tu / uskuTuko lagaNDazAyI, vaNDAyata urdhva sthitvA // 1 // " 2 "tRtIyAyAmapyevaM, kevalaM sthAnaM tu vasya godohikA / vIrAsanamathavA'pi tiSThedAmrakukhaH khalu // 12 // " "evamevAhorAtrikI, paI bhaktamapAnakaM kevalam /
Page #705
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhA khyA laghuvRtiH / // 346 // gAmanagarANa bahiyA, vagghAriyapANie dvANaM // 13 // " 'vyAghAritapANike' pralambabhujasyetyarthaH, iyaM ca tribhirdinairyAti, ahorAtrasyAnte SaSThabhaktakaraNAt / yadAha - " ahorAiyA tahiM pacchA chaddhaM karei" / ekAzanena ceyamArabhyate, tenaiva ca niSThAM yAti / "aimeva egarAI aTThamabhatteNa ThANa bAhirao / IsIpa bhAragae, aNimisanayaNegadiTThI ya // 14 // " "sAhrai do vi pAe, vagdhAriyapANi ThAyai dvANaM" ti, 'ISatprAgbhAragataH' ISatkubjo nadyAdidustaTIsthito vA, 'ekadRSTiH' ekapudgalagatadRSTiH, 'saMhRtya pAdau' jinamudrayA vyavasthApya ityarthaH, samyakkaraNe cAsyA'vadhijJAnaM manaH paryavajJAnaM kevalajJAnaM vA phalamAgame'bhihitam / iyaM ca pratimA rAtreranantaramaSTamakaraNAt catUrAtriMdivamAnA / yadAha - "aiMgarAiyA cauhiM pacchA aTThamaM karei" tti / vistarazvAsAM dazAbhyo'vaseyaH / etAsu yo bhikSuryatate yathAvat parijJAnopadezapAlanAdibhiH // 'kriyAsu' karmabandhanibandhanabhUtaceSTAsu arthA'narthAdibhedataH trayodazasu tathA cAgamaH - " aTThANaTThA hiMsA'kamhA diTThI ya mosa'dine yA / ajjhattha mANamitte, mAyA lobheriyAvahiyA // 1 // " AsAM bhAvArtha: punarayam - "taiMsathAvarabhUyahio, jo daMDa nisiraI hu kajjammi / Ayaparassa va aTThA, aTThAdaMDaM tayaM biMti // 1 // jo puNa saraDAIyaM, thAvarakAyaM va vaNalayAIyaM / mAreu chiMdiUNa va, chaDDe eso aTThAe ||2|| ahimAi veriyassa va, hiMsiMsuM hiMsaI va hiMsihiI / grAmanagarayo bahistAd vyAdhAritapANikaM sthAnam // 13 // " ; "ahorAtrikI tatra pazcAt SaSThaM karoti" 2 " evameva ekarAtrikI aSTamabhaktena sthAnaM bahistAt / ISatprAgbhAragato'nimiSana yanaikadRSTizya // 14 // 3 "saMhRtya dvAvapi pAdau vyAdhAritapANiH tiSThati sthAnamiti " 4 "ekarAtrikI caturbhiH pazcAt aSTamaM karotIti / 5 " arthA'narthA hiMsA, akasmAd dRSTizva mRSA'dattaM ca / adhyAtmaM mAno maitrI, mAyA lobha IrSyApathikI // 1 // " 6 "nasasthAvarabhUtahito, yo daNDaM nisRjati khalu kArye / AtmanaH parasya vA'rtha, arthadaNDaM takaM bruvate // 1 // yaH punaH saraTAdikaM, sthAvarakAyaM vA vanalatAdikam / mArayitvA chitvA vA, muJcati eSo'narthAya // 2 // ahyAdeH vairiNo vA'hiMsIt hinasti vA hiMsiSyati / ekatriMzaM caraNavidhi nAmakama dhyayanam / caraNa vidhAnam / // 346 //
Page #706
--------------------------------------------------------------------------
________________ caraNavidhAnam / jo daMDaM ArabhaI, hiMsAdaMDo bhave eso // 3 // aNNaTThAe nisiraI, kaMDAI annamAhaNe jo u / jo'vaniyaMto sassaM, chiMdejA sAlimAIyaM // 4 // esa akamhAdaMDo, dihi vivajjAsao imo hoi / jo sattu ttI kAuM, haNaI mUDho asattuM pi // 5 // chaTTho mosAbhAsA, sattamadaMDo adinnagahaNaM tu / ajjhatthIo kajaM, viNA vi jaM dummaNo ciThe // 6 // jAimayAImatto, hIlei paraM tu mANakiriesA / mAipiyabhAyagAiNa, jo puNa appe vi avarAhe // 7 // ticaM karei daMDa, dhnnNknnbNdhtaalnnaaiiyN| tammittadosavatti, kiriyAThANaM bhave dasamaM // 8 // ekkArasamaM mAyA, bArasamaM jamiha lobhadoseNa / annesiM sattANaM, vahabaMdhaNamAraNe kuNai // 9 // sayayaM tu appamattassa bhagavao jAva cakkhupamhaM pi| nivaDai tA suhumA U, iriyAvahiyA kiriya carimA // 10 // " 'bhUtaprAmAH' jIvasaGghAtAzca caturdaza / te cAmI-egindiya suhumiyarA, sanniyara paNidiyA sabitticaU / pajattA'pajjattAbheeNaM caudasa ggAmA // 1 // " teSu / tathA paramAzca te adhAmikAzca paramAdhArmikAH ambAdayasteSu paJcadazasu / yata uktaM-*aMbe aMbarisI ceva, sAme sabale ti Avare / KOIXOXOXOX-KO-KOKOKRKIKOXOXOX yo daNDamArabhate hiMsAdaNDo bhavedeSaH // 3 // anyArtha nisRjati, kANDhAdIn anyamAhanyAd yastu / yo'panayana sasyaM chinyAt zAlyA| dikam // 4 // eSa bhakasmAddaNDo dRSTiviparyAsato'yaM bhavati / yaH zatruriti kRtvA, hanti mUDho'zatrumapi // 5 // SaSTho mRSAbhASA, saptamadaNDo'dattagrahaNaM tu / adhyAtmikaH kArya vinA'pi yad durmanAH tiSThet // // jAtimadAdimatto, helayati paraM tu mAnakriyA eSA / / mAtR-pitR-bhrAnAdInAM, yaH punarape'pyaparAdhe // 7 // tIbaM karoti daNDaM, dahanA-'Gkana-bandha-tADanAdikam / tanmitradveSapratyayika kriyAsthAnaM bhaved dazamam // 8 // ekAdazaM mAyA, dvAdazaM yadiha lobhadoSeNa / anyeSAM satvAnAM vadhabandhanamAraNAni karoti // 9 // satataM svapramattasya bhagavato yAvat cakSuHpakSmApi / nipatati tAvat sUkSmA tu IryApathikI kriyA caramA // 10 // " "ekendriyAH sUkSmA itare ca, saMjJina itare paJcendriyAH sdvitricturindriyaaH| paryAptAiparyAptakabhedena caturdaza praamaaH||1||" * "ambo'mbarSizcaiva zyAmaH zabaLa ityprH|
Page #707
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekatriMzaM crnnvidhinaamkmdhyynm| zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / // 347 // caraNavidhAnam / ruddorvarodda kAle ya, mahAkAle tti aavre||1|| aeNsipatte dhaj "kuMbhe, voluya veyaraNI iya / khairassare mahAghose ee pannarasA''hiyA // 2 // teSu yo bhikSuryatate parihAraparijJAnAdibhiH // gAthA-gAthAbhidhAnam adhyayanaM-SoDazameSAM gAthASoDazakAni sUtrakRtA''dyazrutaskandhA'dhyayanAni teSu, uktaJca*"samao veyAlIyaM, uvaisaggaparinna thIparinnA y| niraiyavibhattI vIratthao ya kusIlANa paribhAsA // 1 // vIrie~ dhamma saMmAhI, maigga samosaraNa ahataha | "gaMtho / jamatItaM taha gohI, solasamaM hoi ajjhayaNaM // 2 // " tathA 'asaMyame ca' saptadazabhede pRthivyAdiviSaye, tatsa yAtvaM cAsya tatpratipakSasya saMyamasya saptadazabhedatvAt / yata uktam-"puDhavi-darga-agaNi-mAruya-veNapphaI-bi-ticau-paMNiMdi-aMjIve / "pehopehe-pamaijaNa-pariDhavaNa-maNo-vaI-kaue // 1 // " 'brahmaNi' brahmacarye aSTAdazabhedabhinne, uktaM hi-"oroliyaM ca divaM, maNavayakAeNa karaNajoeNaM / aNumoyaNa-kArAvaNa-karaNeNa'TThArasA'baMbhaM // 1 // " jJAtAdhyayaneSu utkSiptAdiSu ekonaviMzato, yaduktam-ukkhittanAe saMghADe, aMDe kumme ya selee| 'tuMbe ya rohiNI mallI, mAyaMdI caMdimA iya // 1 // dAvaddave udaganAe, maMDukke teyalI iya / naMdiphaile avarakaMkA, Ainne susu puMDarie // 2 // " 'sthAneSu' AzrayeSu kAraNeSvityarthaH, kasya ? ityAha 'asamAdheH' asamAdhAnasya, tAni ca drutaM drutaM gamanAdIni rudra uparudraH kAlazca mahAkAla iti cAparaH // 1 // asipano dhanuH kumbhaH, vAluko vaitaraNiriti / kharasvaro mahAghoSaH, ete paJcadazA''khyAtAH // 2 // * "samayo vaitAlIyaM, upasargaparijJA strIparijJA ca / nirayavibhaktirvArastavazca kuzIlAnAM paribhASA 10vIrya dharmaH samarmAdhirmArgaH| samavasaraNaM yAthAtathyaM granthaH / AdAnIyaM tathA gAthA SoDazaM bhavatyadhyayanam // 2 // " t"pRthvI-dakA-'gni-mAruta-vanaspati-dvi-tri-catuHpaJcendriyA-ujIveSu / prekSyotprekSya-pramArjana-pariSThApana-mano-vacaH-kAyaiH // 1 // " t "audArikaM ca divyaM, manovacaHkAyena karaNayogena / anumodana-kAraNa-karaNairaSTAdazA'brahma // 1 // " | "ukSiptajJAtaH saGghATo'NDaiH kUrmazca zailaMkaH / tumbazca rohiNI mallI mAkaMndI candriketi // 1 // dIvadrava udakajJAto maNDUkaH tetalizca / nandIphalamaparakakA azvaH susamA puNDarIkam // 2 // " // 347 //
Page #708
--------------------------------------------------------------------------
________________ CXCXCXC viMzatiH, tathA cAsse - * davadavacArI - duyaM duyaM vacaMto iheva appANaM pavaDaNAiNA anne ya satte vAvAyaNAiNA asamAhIe joyai paraloge ya appayaM sattavahajaNiyakammuNA asamAhIe joyai 1, evamanyeSvapi asamAdhisthAnatvaM bhAvanIyam / apamajjie ThANanisIyaNAi karei 2, evaM duppamajjie vi 3, airittAe sejjAe AsaNe vA nivasai nisIyai vA 4, rAiNie paribhavai 5, therovaghAI - sIlAI dosehiM there uvahaNai tti vRttaM havai 6, bhUovaghAI - aNaTThAe egiMdiyAie uvahaNai tti vuttaM havai 7, muhutte muhutte saMjalai 8, saI kuddho ya acaMtakuddho havai 9, piTThimaMsie 10, abhikkhaNamohAriNi bhAsai jahA dAso tumaM coro vatti 11, navAI ahigaraNAI karei 12, uvasaMtANi ya uIreI 13, sasarakkhapAe athaMDilAo thaMDilaM saMkamai, sasarakkhehiM vA hatthehiM bhikkhaM geNhai 14, akAle sajjhAyaM karei 15, asaMkhaDasa karei rAIe vA mahayA saddeNa ullavai 16, kalahaM karei, taM vA karei jeNa kalaho havai 17, tArisaM bhAsai karei vA jeNa saco gaNo jhaMjhavio acchai 18, sUrodayAo atthamaNaM jAva bhuMjai 19, esaNAsamidaM na pAlei 20, yo bhikSuryatate / ekaviMzatau zabalayanti - karburIkurvanti cAritramiti zabalAH- kriyAvizeSAsteSu, tathA cA''gamaH - * drutadrutacArI - drutaM drutaM vrajan ihaivA''tmAnaM prapatanAdinA anyAMzca satvAn vyApAdanAdinA'samAdhau yojayate, paraloke ca AtmAnaM sazvavadhajanitakarmaNA'samAdhau yojayati 1, apramArjite sthAna niSadanAdikaM karoti 2, evaM duSpramArjite'pi 3, atiriktAyAM zayyAyAM Asane vA nivasati niSIdati vA 4, rAnikAn paribhavati 5, sthaviropaghAtI-zIlAdidoSaiH sthavirAn upahanti ityuktaM bhavati 6, bhUtopaghAtI - anarthAya ekendriyAdikAn upahanti ityuktaM bhavati 7, muhUrte muhUrtte saMjvalati 8, sakRt kruddhazvAtyantakruddho bhavati 9, pRSThamAMsikaH 10, abhIkSNamavadhAriNIM bhASate - yathA dAsatvaM cauro vA iti 11, naghAni adhikaraNAni karoti 12, upazAntAni ca udIrayati 13, sarajaskapAda asthaNDilAt sthaNDilaM saGkrAmati, sarajaskAbhyAM vA hastAbhyAM bhikSAM gRhNAti 14, akAle svAdhyAyaM karoti 15, asaMskRtazabdaM karoti, rAtrau vA mahatA zabdena ulapati 16, kalahaM karoti, tad vA karoti yena kalaho bhavati 17, tAdRzaM bhASate karoti vA yena sarvo gaNo jhaMjhavita Aste 18, sUryodayAd astamanaM yAvad bhute 19, eSaNAsamitiM na pAlayati 20 // caraNavidhAnam /
Page #709
--------------------------------------------------------------------------
________________ AD zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / ekatriMzaM caraNavidhinAmakamadhyayanam / * "taM jaha u hatthakamma, kuvaMte 1 mehuNaM ca sevaMte 2 / rAI ca bhuMjamANe 3 AhAkammaM ca muMjate 4 // 1 // maithuna sevata atikramAdiSu triSu / tatto ya rAyapiMDaM 5, kIyaM 6 pAmicca 7 abhihaDa 8 acheja 9 / muMjate sabale U, paJcakkhi| ya'bhikkha bhuMjate 10||2||chmmaas'nbhNtro, gaNA gaNaM saMkama karite ya 11 / mAsabhaMtara tinni ya, dagalevA U karemANe // 3 // mAsamaMtarao ciya, mAiTThANAI tinni kuNamANe 12 / pANaivAyAuTiM, kuchate 13 musaM vayaMte ya 14 // 4 // giNhate ya adinnaM 15 AuTTi taha aNaMtarahiyAe / puDhavIe ThANa sejjA, nisIhiyaM vAvi ceei 16 // 5 // evaM sasiNiddhAe sasarakkhAe cittamaMtasilalelU / kolAvAsapaiTThA, kola ghuNA tesi AvAso 17 // 6 // saMDa-sapANa|sabIe, jAva u saMtANae bhave tahiyaM / ThANAi ceyamANe, sabale AuTTiyAe u 18 // 7 // AuTTi mUlakaMde, pupphe ya phale | ya bIya harie ya / bhuMjate sabale U 19, taheva sNvcchrssNto|| 8 // dasa dagaleve kuvaM, taha mAiTThANa dasa ya varisaMto 20 / AuTTiya sIodagavagghAriyahatthamatte y|| 9 // dabIe bhAyaNeNa va, dijaMtaM bhatta-pANa ghettUNaM / caraNavidhAnam / // 348 // * "tadyathA tu hastakarma kurvANo maithunaM ca sevamAnaH / rAtrau ca bhuJjAna AdhAkarma ca bhuAnaH // 1 // tatazca rAjapiNDaM krItaM prAmityamabhyAitamAcchedyam / bhunAnaH zabala eva pratyAkhyAyA'bhIkSNaM bhuJjAnaH // 2 // SaNmAsAbhyantarato gaNAd gaNaM samaM kurvazca / mAsAbhyantare zrIMzca dakalepAstu kurvANaH // 3 // mAsAbhyantarata evaM mAtRsthAnAni trINi kurvANaH / prANAtipAtamAkuTyA kurvANo mRSA| vadaMzca // 4 // gRhaMzcA'dattamAkuTyA tathA'nantarhitAyAm / pRthvyAM sthAnaM zayyAM naivedhikIM vA'pi cetayati // 5 // evaM sasnigdhAyAM | sarajaskAyAM cittavacchiLAlelumatyAm / kokAvAsaprakRSThAyAM kolAghuNAsteSAmAvAsaH // 4 // sANDa-saprANa-sabIjaM yAvat tu santAnakaM bhvet| tatra / sthAnAdi cetayan zabala Ayeva // 7 // AkuTyA mUlAni kandAn puSpANi ca phalAni ca bIjAni haritAni ca / bhujAnaH zabalastu | tathaiva saMvatsarasthAntaH // 8 // daza udakalepAn kurvan tathA mAtRsthAnAni daza ca vrssaantH| AkuDyA zItodakaklinnahastamAtre ca // 9 // |dA bhAjanena vA dIyamAnaM bhakta-pAnaM gRhItvA / // 348 //
Page #710
--------------------------------------------------------------------------
________________ crnnvidhaanm| muMjai sabalo eso, igavIso hoi nAyavo 21 // 10 // dvAviMzatau parISaheSu prAkkathiteSu yo bhikssurytte|| trayoviMzatyadhyayanayogAt trayoviMzatisUtrakRtaM tasmin , trayoviMzatisUtrakRtAdhyayanAni cemAni-*"puMDariya kiriyaThANaM AhAraparinna paJcakkhANakiriyA ya / aNegAra adda nAlaMda solasAI ca tevIsaM // 1 // " tathA rUpam-ekastadaddhikeSu prakramAt sUtrakRtAdhyayanebhyaH 'sureSu ca' bhavanapati-vyantara-jyotiSka-vaimAnikarUpeSu dazASTapaJcaikavidheSu yo bhikSuryatate yathAvatprarUpaNAdinA // "paNavIsa" tti paJcaviMzato "bhAvaNAhiM" ti subvyatyayAd bhAvanAsu' mahAvrataviSayAsu, uktaM hi paNavIsaM bhAvaNAo pannattAo, taM jahA-IriyAsamii maNaguttI vayaguttI AloiUNa pANabhoyaNaM AyoNabhaMDamattanikkhevaNAsamiI paDhamavae / aNuvIibhAsaNayA kohevivege lohavivege bhaiyavivege hosavivege biiyve| uggahaaNunnavaNayA uggahasImajAyaNayA sayameva uggahaaNugiNhaNayA sAhammiyauggahaM aNuNNaviya paribhujaNayA sAhAraNabhattapANaM aNunnaviya paribhuMjaNayA taIyavae / itthi-pasu-paMDagasaMsattasayaNA''saNavajaNayA itthIkahavivajaNayA itthINa iMdiyANa AloyaNavajaNayA putvarayapubakI liyANaM visayANaM asaraNayA paNIyAhAravivajjaNayoM cautthavae / bhanakti zabala eSa ekaviMzatitamo bhavati jJAtavyaH // 10 // " * "pauNDarI kriyAsthAnamAhAraparijJA pratyAkhyAnakriyA ca / anagAra AoM nAlandaH SoDaza ca prayoviMzatiH // 1 // " "paJcaviMzatirbhAvanAH prjnyptaaH| tadyathA-IryAsamitiH 1 manoguptiH 2 vacoguptiH 3 Alokya pAna-bhojanama OM AdAnabhANDamAtranikSepaNAsamitiH 5 prathamavrate / anuvIcIbhASaNatA krodhabivekaH 2 lobhavivekaH 3 bhayavivekaH | hAsyavivekaH 5 dvitIyavrate / avagrahAnujJApanatA 1 avagrahasImayAcanatA 2 svayamevA'vagrahAnugrahaNatA 3 sAdharmikAvagrahamanujJApya paribhujanatA 4 sAdhAraNabhaktapAnamanujJApya paribhuanatA 5 tRtiiyvrte| 1 strI-pazu-paNDakasaMsaktazayanAsanavarjanatA svIkathAvivarja. u0ma059natA mI natA 2 strINAm indriyANAmAlokanavarjanatA 3 pUrvarata-pUrvakrIDitAnAM viSayANAmasaraNatA 4 praNItA''hAravivarjanatA 5 caturthavrate /
Page #711
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / ekatrizaM crnnvidhinaamkmdhyynm| soiMdiyarAgovarame', evaM paMca vi iMdiyA 5 pNcmve| uddezeSu ityupalakSaNatvAd uddezakAleSu 'dazAdInAM dazAzrutaskandha-kalpavyavahArANAM SaDiMzatisaGkhyeSviti shessH| uktaM hi-"desa uddesaNakAlA, dasANa kappassa huMti cha Jceva / dasa ceva ya vavahArassa huMti savve vi chabIsaM // 1 // " yo bhikSuryatate / 'anagAraguNAH' vratAdayaH saptaviMzatiH, suvyatyayAt teSu ca, uktaM hi| * 'varyachakkamidiyANaM, ca niggaho bhAva karaNasaccaM ca / khamayA viragayA vi ya, maNamAINaM niroho ya // 1 // kAryANa chakka jogammi juttayA veryNnnaahiyaasnnyaa| taha mAraNatiyahiyAsaNA ya ee'NagAraguNA // 2 // " prakRSTaH kalpaH-yativyavahAro yasminnasau prakalpaH sa cehAcArAnameva zastraparijJAdyaSTAviMzatyadhyayanAtmakaM tasmin / uktaM ca-"satthaMparinnA logavijao sIosaNija sammattaM / AvaMti dhurva vimoho, uvahANasurya mahaparinnA // 1 // piMDesaNa sejeriyA bhAsA vatthesaNA ya pAesA / ugahapaDimA sattikasattayA bhAvaNa vimuttI // 2 // ugyamaNugghAyaM, ArovaNa tivihamo nisIhaM tu / ii aTThAvIsaviho, AyArapakappanAmo u||3||" 'tathaiva' tenaiva yathAvadAsevanAdiprakAreNa, 'tuH' samucaye, yo bhikSuryatate // pApazruteSu prasaGgAH-tathAvidhA''saktirUpAH pApazrutaprasaGgAH teSu ekonatriMzadbhedeSu, uktaM hi crnnvidhaanm| // 349 // FOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXON // 349 // zrotrandriyarAgAparamaH 1 evaM paJcApi indriyANi 2-3-4-5 pnycmvrte| 1"daza uDezanakAlA dazAnA kalpasya bhavanti SaDeva / daza caiva ca vyavahArasya bhavanti sarve'pi piviNshtiH||1||" * vrataSaTkamindriyANAM ca nigraho bhAvaH karaNasatyaM ca / kSamatA virAgatA'pi ca manabhAdInAM nirodhazca // 1 // kAyAnAM padakaM yoge yuktatA vedanA'dhyAsanatA / mAraNAntikAdhyAsanatA ca ete'nagAraguNAH // 2 // " +"zanaparikSA lokavijayaH zItoSNIyaM samyaktvam / bhAvantI dhato vimokSa upadhAnazrutaM mahAparijJA // 1 // piNDaSaNA zayyeyoM bhASA vavaiSaNA ca pAtreSaNA / avagrahapratimA saptakasaptikA bhAvanA vimuktiH // 2 // udghAtamanudghAtamAropaNaM trividhaM nizIthaM tu / ityaSTAviMzatividha AcAraprakalpanAmA tu // 3 // "
Page #712
--------------------------------------------------------------------------
________________ caraNavidhAnam / *"aTTha nimittaMgAI, dirbuppAyaMtalikkhabhoma ca / 'aMgaM sara-lakkhaNa vaMjaNaM ca tivihaM puNekki kaM // 1 // suttaM vittI taha |* vattiyaM ca pAvasuyamauNatIsavihaM / gaMdhava-ne-vatthu AuMdhaNuveyasaMjuttaM // 2 // " 'divyaM' vyantarATTahAsAdi, 'autpAtaM' sahajarudhiravRSTyAdi, 'AntarikSaM grahabhedAdi, 'bhauma' bhUvikArarUpaM, 'vyaJjana' maSAdi, "vatthu" tti vAstuvidyA, "Au" tti | | vaidikam / mohaH-mohanIyaM tatsthAneSu triMzatsu, uktaM hi-"vArimajhe'vagAhittA, tase pANe vihiNsii| chAeu muhaM hattheNaM, * | aMto nAyaM galerevaM // 1 // sIsAveDheNa veDhittA, saMkileseNa maarQ| sIsammi je ya Ahetu, duhamAreNa hiMsaI // 2 // bahujaNassa neyAraM, dIvaM tANaM ca pANiNaM' / sAhAraNe gilANammi, pahukiccaM na kubaI // 3 // sAhuM akammadhammo u, jo | bhaMseja uvaTThiyaM / neyAuyassa maggassa, avagArammi va?I // 4 // paresiM sammaiMsaNAINa vipariNAmaM karei tti vuttaM | bhavai / jiNANaNaMtanANINaM, avaNNaM jo pabhAsaai / AyariyauvajjhAe, khisae maMdabuddhie~ // 5 // tesimeva ya nANINaM, sammaM no paritappaI / puNo puNo ahigaraNaM, uppAe [ nivapatthANadiNAi kahei tti vuttaM bhavai ] titthabheyaeM // 6 // * "aSTa nimittAGgAni divyamautpAtaM AntarikSaM bhaumaM ca / AGgaM svara-lakSaNe vyaJjanaM ca trividhaM punarekaikam // 1 // sUtraM vRttistathA vArtikaM ca pApazrutamekonatriMzadvidham / gAndharva-nATya-vAstu, AyurdhanurvedasaMyuktam // 2 // " 2 "vArimadhye'vagAjha prasAn prANAn vihinasti / chAdayitvA mukhaM hastenAntarnAda prIvAravam // 1 // zIrSAveSTena veSTayitvA saGkezena mArayet / zIrSe yazcA''hasya duHkhamAreNa | hinasti // 2 // bahujanasya netAraM, dvIpaM trANaM ca prANinAm / sAdhAraNe glAne prabhukRtyaM na karoti // 3 // sAdhumadharmakarmA tu, yo bhraMzayedupa| sthitam / naiyAyikasya mArgasthApakAre vartate // 4 // pareSAM samyagdarzanAdInAM vipariNAmaM karoti ityuktaM bhavati / jinAnAmanantajJAninAmavajJAM yaH prabhASate / AcAryopAdhyAyAn khiMsati mndbuddhikH||5|| teSAmeva ca jJAninAM samyag no paritarpayet / punaH punaradhikaraNamutpAdayati [nRpaprasthAnadinAdi kathayati ityuktaM bhavati ] tIrthabhedakazca // 6 //
Page #713
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA | sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / // 350 // jANaM Ahammie joe, pauMjei puNo punno| kAme vamettA patthei, iha'nnamavie~ i vA // 7 // abhikkhaM bahussue'haM tiekatriMzaM jo bhAsaMta'bahussuo / tahA ya atavassI vi, je tavassi tti'haM vae~ // 8 // jAyateeNa bahujaNaM, aMto dhUmeNa hiMsae~ / caraNavidhiakiccamappaNA kAuM, kayameeNa bhAsae // 9 // niyaDuvahi-paNihIe paliuMce sAdijoyajutte the / bei sabaM musaM vayasi, nAmakamaajjhINajhaMjhae sayau // 10 // addhANammi pavisittA, jo dhaNaM harai pauNiNaM / vIsaMbhittA uvAeNaM, dAre tasseva dhyayanam / lubbhai // 11 // abhikkhamakumAre u, kumAre'haM ti bhAsae~ / evaM abaMbhayArI vi baMbhayAri tti bhAsae~ // 12 // jeNeve caraNasariyaM nIe, vitte tasseva lubhae~ / tappahAvuTThie vA vi, aMtarAyaM karei se // 13 // seNAvaI pasatthAraM, bhattAraM vidhaanm| vA vi hiMsae / rahassa vA vi nigamassa, nAyagaM seTThimeva vA // 14 // apassamANo parasAmi, ahaM deva tti vA veN| avaNNeNaM ca devANaM, mahAmohaM pakuvaI // 15 // " siddhAnAmatizAyino guNAH siddhAtiguNA ekatriMzad, uktaM hi"paMDisehaNa saMThANe, vnne-gNdhe-rse-phaars-vee ya / paNa-paNa-du-paNa'TTha-tihA igatIsamakAya'saMga'ruhA // 1 // athavA jAnan AdharmikAn yogAn prayunakti punaH punH| kAmAn vAntvA prArthayate ihAnyabhavikAn vA // 7 // abhIkSNaM bahuzru to'hamiti yo bhaasste'bhushrutH| tathA cAtapasyapi yastapasyahamiti vadet // 8 // jAtatejasA bahujanamanta--mena hinasti / akRtyamAtma nA kRtvA kRtametena bhaasste||9|| nikRtyupadhi-praNidhikaH parikuJcati sAtiyogayuktazca / brUte sarva mRSA vadasi aklezaM klezayati sadA // 10 // adhvani pravezya yo dhanaM harati prANinAm / vizrammyopAyena dAreSu tasyaiva lubhyati // 11 // abhIkSNamakumArastu kumAro'hamiti bhASate / evamabrahmacAryapi brahmacArIti bhASate // 12 // yenaivaizvayaM nIto vitte tasyaiva lubhyati / tatprabhAvotthito vA'pi antarAyaM karoti tasya // 13 // senApati prazAstAraM bhartAraM vA'pi hinasti / rASTrasya vApi nigamasya nAyakaM zreSThinameva vA // 14 // apazyan pazyAmyahaM devAn iti vA vadet / avarNena ca devAnAM mahAmohaM prakurute // 15 // " , "pratiSedhanaM saMsthAne varNa-gandha-rasa-sparza-vede ca / paJca-paJca-dvi-paJcA-'STa-vidhA ekatriMzadakAyA'saGgA'kahAH // 1 // // 350 //
Page #714
--------------------------------------------------------------------------
________________ nava darisaNammi cattAri Aue paMca Aime aMte / sese do do bheyA, khINamilAveNa igatIsaM // 2 // "joge" ti caraNasUcakatvAt sUtrasya yogasaGghahA yaiH yogAH-zubhamanovAkAyavyApArAH saGgayante-svIkriyante, te ca dvAtriMzad , uktaM hi-10 vidhaanm| *AloyaNA niraMvalAve, AvaIsu daDhadhammaiyA / aNissiovahANe ya, sikkhA nippaMDikammayA // 1 // nirapalApaH | syAdA''cAryaH dattAyAmAlocanAyAM nAnyasmai kathayati / / annAyayA alobhe ya, 'titikkhA arjave suI / sammeTThiI samAhI ya, AAre viNaovae~ // 2 // ajJAtatA tapasi kAryA, titikSA-parISahAdijayaH, 'sui' tti zucinA bhAvyaM / saMyamavatetyarthaH / ghiImaI ya "saMvego, "paNihI suvihI "saMvare / attadosovasaMhAre, sabakAmavirattayA // 3 // dhRtipradhAnA matidhRtimatiH, praNidhiH-mAyA sA tyAjyA, suvidhiH kAryaH / paJcakkhANe viussagge, appamAe lavAleMve / jhANa|saMvarejoge ya, udae maarnnNtie||4||prtyaakhyaan mUlaguNottaraguNaviSayatayA dvibhedamiti dvAradvayam / "lavAlave" ti kAlo|palakSaNam , kSaNe kSaNe sAmAcAryanuSThAna vidheyam , dhyAnameva saMvarayogo dhyAnasaMvarayogaH, "udae mAraNaMtie" ti veda nodaye mAraNAntike na kSobhaH kAryaH / saMgANaM ca parinnIyA, pAyacchittakaraNe iya / ArAhaNA ya maraNaMte, battIsaM jogasaMgahA // 5 // " tato dvandve siddhAtiguNayogAsteSu / / trayastriMzad 'AzAtanAsu ca' arhadAdiviSayAsu pratikramaNasUtrapratItAsu purataHIX mava darzane catvAryAyuSi pavAdAvante / zeSe dvau dvau bhedau kSINAbhilApena caikatriMzat // 2 // " *"mAlocanA nirapalApa Apatsu dRDhadharmatA / anizritopadhAnazca zikSA niSpratikarmatA // 1 // ajJAtatA alobhazca titikSA''rjavaH zuciH / samyagdRSTiH samAdhizvAcAro vinayopagaH // 2 // timatizca saMvegaH praNidhiH suvidhiH saMvaraH / AtmadoSopasaMhAraH sarvakAmaviraktatA // 3 // pratyAkhyAnaM vyutsargo' pramAdo labAlavaH / dhyAnasaMvarayogazcodaye mAraNAntike // 4 // saGgAnAM ca parijJAtA prAyazcittakaraNamiti / ArAdhanA ca maraNAnte XdvAtriMzad yogasaGgrahAH // 5 // " KOKOM
Page #715
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekatriMzaM' caraNavidhinAmakamadhyayanam / zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / // 351 // zikSakagamanAdikAsu vA samavAyAGgAbhihitAsu, tathAhi-*sehe rAiNiyassa purao vA pakkhao vA Asanne vA gaMtA bhavai / evaM cihittA 6 / evaM nisIittA / 9 / bahiyA viyArabhUmIgae putvataraM AyAmai / purvi ceva gamaNAgamaNaM Aloei / rAo vAharamANassa rAiNiyassa jAgaramANe vi apaDisuNettA bhavai / kaMci AlaviyavaM purvi ceva Alavai / asaNAI putvaM sehatarassa Aloei pacchA rAiNiyarsa / evaM uvadaMsei / evaM nimaMtaNaM karei / aNApucchAe jo jamicchai | |tassa taM khaddhaM saiddhaM dei pracuramityarthaH / maNunnaM maNunnaM appaNA ceva AhArei / divasao rAyaNiyassa vAharamANassa na pddisunneii"| rAiNiyassa khaddhaM khaddhaM vattA bhavai vaDusaddeNa kharaniTTharaM bhnntiityrthH| vAharie saMte jattha gae suNai tattha gae ceva ullAvaM dei / kiM bhaNasi tti vattA bhavati / tuma ti vayaI / tajjAeNa paDibhaNai-kIsa ajjo gilANassa na karei ? iccAi bhaNio tuma kIsa na karesi ? tti bhaiNatItyarthaH / kahaM kahemANassa no sumaNaso hevei / no sumarasi tuma ti bhAsai / kahaM chettA bhvei| parisaM bhettA bhavai-bhikkhAvelA vaTTai evamAiullavaNeNa sutta'tthaporisiM bhinttiiyrthH| crnnvidhaanm| / *"zaikSo rAtrikasya purato vA pArvato vA Asane vA gantA bhavati / evaM sthitvA 6 / evaM niSadha 9 / bahistAd vicArabhUmigataH pUrvataraM AcAmati 10 / pUrva caiva gamanAgamanamAlocayati 11 / rAtrau byAharato rAtrikasya jAgradapi apratizrotA bhavati 12 / kaJcidAlapitamyaM pUrva caivAlapati 13 / azanAdi pUrva zaikSatarasya Alocayati pazcAd rAtrikasya 14 / evaM upadarzayati 15 / evaM nimantraNa karoti 16 / anApRcchayA yo yadicchati tasai tat pracuraM pracuraM dadAti 17 / manozaM manojJaM AtmanA eva Aharati 18 / divasataH bArAtrikasya vyAharato na pratizRNoti 19 / rAtrikasya zIghra zIghra vaktA bhavati, mahacchabdena kharaniSTharaM bhaNati 20 / vyAhRtaH sanU yatra gataH zRNoti tatra gatazcaivollApaM dadAti 21 // kiM bhaNasi iti vaktA bhavati 22 / svamiti vadati 23 / tajAtena pratibhaNati-kasmAd AyoM glAnasya na karoti? ityAdi bhaNitaH svaM kamAt na karoti? iti bhaNati 24 / kathAM kathayamANasya no sumanA bhavati 25 / no sarasi tvamiti bhASate 26 / kathAM chettA bhavati 27 / pariSadaM bhettA bhavati-bhikSavelA vartate evamAdhullapanena sUtrArthapauruSI bhinatti 28 / // 351 //
Page #716
--------------------------------------------------------------------------
________________ crnnvidhaanm| aNuTThiyAe parisAe kahei, taha niviTThAe ceva, ahigayarehiM atthehiM tameva suttaM vigappeI ityarthaH / saMthArayaM pAeNa ghttttii| saMthArae nisIyai tuyaTTai vA / uccAsaNe nisIyaI / samAsaNe vau / yo bhikSuryatate yathAyogaM zraddhAnasejIvanAvarjanAdinA ityekonaviMzatisUtrArthaH // 2-3-4-5-6-7-8-9-10-11-12-13-14-15-16-17-18-19-20 // adhyayanArtha nigamayitumAhaX| ii eesu ThANesu,je bhikkhU jayaI syaa|khippN se savasaMsArA, vippamuccai pNddie||21|| tti bemi|| vyAkhyA-'iti' anena prakAreNa 'eteSu' anantarokteSu, zeSaM spaSTamiti // 21 // iti zrInemicandrasUriviracitAyAM uttarAdhyayanasUtralaghuTIkAyAM sukha bodhAyAM caraNavidhinAmakamekatriMzamadhyayana samAptam // . anutthitAyai pariSade kathayati, tathA niviSTA caiva, adhikatararathaiH tadeva sUtraM vikarUpayati 29 / saMstArakaM pAdena ghaTTayati 30 / saMstArake niSIdati tvaravartayati vA 31 ucAsane liSIdati 12 / samAsane vA 33 / "
Page #717
--------------------------------------------------------------------------
________________ atha dvAtriMzattamaM pramAdasthAnAkhyamadhyayanam / dvAtriMzaM zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA mukhabodhAkhyA laghuciH / prmaadsthaanaakhymdhyynm| pramAdasya sthAnAni / // 352 // 'anantarAdhyayane caraNamabhihitam, tacca pramAdasthAnaparihArata evA''sevituM zakyaM tatparihArazca tatparijJAnapUrvaka iti tadartha dvAtriMzamapramAdasthAnanAmakamadhyayanamadhunA''rabhyate' iti sambandhasyA'ssedamAdisUtram acaMtakAlassa samUlayassa, savassa dukkhassa u jo pmokkho| taM bhAsao me paDipuNNacittA, suNeha egaMtahiyaM hiyatthaM // 1 // vyAkhyA-antamatikrAnto'tyantaH,vastunazca dvAvantau-ArambhakSaNo niSThAkSaNazca, tatreha ArambhakSaNo'ntaH parigRhyate, tathA cAtyantaH-anAdiH kAlo yasya so'tyantakAlastasya, saha mUlena-kaSAyAviratirUpeNa varcata iti samUla kastasya, uktaM hi-"mUlaM saMsArassa u, huMti kasAyA aviraI ya" / sarvasya, duHkhayatIti duHkha-saMsArastasya yaH prakarSeNa mokSaH-apagamaH pramokSaH pUrvasya tuzabdasyAvadhAraNArthasyeha sambandhAt pramokSa eva, taM bhASamANasya me pratipUrNa-prakrAntArthazravaNavyatiriktaviSayAntarAgamanenA'khaNDitaM cittaM yeSAM te pratipUrNacittAH zRNuta ekAntahita, hitaH-tattvato mokSa eva tadarthamiti suutraarthH||1|| yathApratijJAtamAha nANassa sabassa pagAsaNAe, annANamohassa vivjnnaae| rAgassa dosassa ya saMkhaeNaM, egaMtasukkhaM samuvei mokkhaM // 2 // "mUlaM saMsArasya tu bhavanti kaSAyA avirtishc"| // 352 / /
Page #718
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramAdasya sthAnAni / vyAkhyA-jJAnasya' AminibodhikajJAnAdeH sarvasya, pAThAntareNa satyasya vA 'prakAzanayA' nirmalIkaraNena, anena jJAnAtmako mokSaheturuktaH, tathA ajJAnaM-matyajJAnAdi mohaH-darzanamohanIyam 'anayoH samAhArasvasya 'vivarjanayA' mithyAzrutazravaNakudRSTisaGgaparihArAdinA, anena sa eva samyagdarzanAtmako'bhihitaH, rAgasya dveSasya ca saGkayeNa, etena tasyaiva cAritrAtmakasyA'bhidhAnam, rAgadveSayoreva tadupaghAtakatvA'bhidhAnAt , tatazcAyamarthaH-samyagdarzanajJAnacAritrairekAntasaukhyaM samupaiti mokSam, ayaM ca duHkhapramokSAvinAbhAvI ityanena sa evopalakSita iti sUtrArthaH // 2 // nanvastu jJAnAdibhiryuHkhapramokSaH, amISAM tu kaH prAptihetuH ? ucyate tassesa maggo guru-viddhasevA, vivajaNA bAlajaNassa duuraa| sajjhAyaegaMtanisevaNA ya, sutta'tthasaMciMtaNayA ghiI ya // 3 // vyAkhyA-tasyeti anantaramuktasya mokSopAyasyaiSaH 'mArgaH' panthA upAya ityarthaH, yaduta guravaH-yathAvacchAstrA'bhidhAyakA vRddhAzca-zrutaparyAyAdivRddhAsteSAM sevA guruvRddhasevA, vivarjanA 'bAlajanasya' pArzvasthAdeH 'dUrAt' dUreNa, tathA svAdhyAyasyaikAntaniSevaNA svAdhyAyaikAntaniSevaNA, 'ca: samuccaye, sUtrArthasazcintanA dhRtizca, nahi dhRti vinA jJAnAdilAbha iti sUtrArthaH // 3 // yadyevaMvidho jJAnAdimArgaH tata etAnyabhilaSatA prAk kiM vidheyam ? ityAha AhAramicche miyamesaNijja, sahAyamicche niuNatthabuddhiM / nikeyamicchijja vivegajogaM, samAhikAme samaNe tavassI // 4 // vyAkhyA-AhAramicched mitameSaNIyaM sahAyamicched nipuNA artheSu-jIvAdiSu buddhiryasya sa tathA taM, niketamicched vivekaH-ruyAdyasaMsargastadyogyaM taducitaM,samAdhikAmaH zramaNaH tapasvIti suutraarthH||4||evNvidhshaayaa'praaptau yat kRtyaM tadAha-1 channa vivegajogaM, samANA artheSu-jIvAdiSu buddhiyasya yat kRtyaM tadAha
Page #719
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / // 353 // na vA labhijjA niuNaM sahAyaM, guNAhiyaM vA guNao samaM vA / ikko vi pAvAi~ vivajjayaMto, viharejja kAmesu asajamANo // 5 // vyAkhyA - 'na' niSeghe, vAzabdaH cedarthe, tatazca na ced labheta, zeSaM sugamam // 5 // itthaM saprasaGgaM jJAnAdI nAM duHkhapramokSopAyatvamuktam / idAnIM teSAmapi mohAdikSayanibandhanatvAt tatkSayasyaiva prAdhAnyena duH khapramokSahetutvakhyApanArthaM yathA mohAdInAM sambhavaH yathA duHkhahetutvaM yathA ca duHkhasyAbhAvaH prasaGgatasteSAM cAbhAvaH tathA'bhidhAtumAhajahA ya aMDappabhavA balAgA, aMDaM balAgappa bhavaM jahA ya / emeva mohAyayaNaM khu tanhaM, mohaM ca taNhAyayaNaM vayaMti // 6 // rAgo ya doso vi ya kammabIyaM, kammaM ca mohappabhavaM vayaMti / kammaM ca jAI - maraNassa mUlaM, dukkhaM ca jAI- maraNaM vayaMti // 7 // dukkhaM hayaM jassa na hoi moho, moho hao jassa na hoi taNhA / tanhA hayA jassa na hoi lobho, lobho hao jassa na kiMcaNAI // 8 // vyAkhyA - 'yathA ca ' yenaiva prakAreNa aNDaprabhavA balAkA aNDaM balAkAprabhavaM yathA ca ' evameva' anenaiva prakAreNa moha:- ajJAnaM mithyAdarzanaM ca sa AyatanaM - utpattisthAnaM yasyAH sA mohAyatanA tAM, 'khuH' avadhAraNe, tRSNAM vadantIti sambandhaH, yathoktamohAbhAve hyavazyambhAvI tRSNAkSayaH, mohaM ca tRSNAyatanaM vadanti / tRSNA hi sati vastuni mUrcchA, sa cA rAgapradhAnA tatastayA rAga upalakSyate sati ca tatra dveSo'pi bhavatIti so'pi ana yaivAkSipyate, tatastRSNAgrahaNena rAgadveSAvuktau, tadutkaTatAyAM ca siddha eva mohaH, etena ca parasparaM hetu hetumadbhAvA'bhidhAnena yathA rAgAdInAM dvAtriMzaM pramAdasyA nAkhyama dhyayanam / pramAdasya sthAnAni / // 353 //
Page #720
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramAdasya sthAnAni / XOXOXOXOXOXOXOXOXOXON sambhavastathoktam // samprati yathaiSAM duHkhahetutvaM tathA vaktumAha-rAgazca dveSo'pi ca karmabIjaM, karma casya minnakramatvAd mohaprabhavaM ca vadanti, uttarArddha sugamam // yatazcaivam ataH kiM sthitam ? ityAha-duHkhaM 'hayami'tyAdi, "kiJcanAni X dravyANi, zeSaM spaSTamiti sUtratrayArthaH // 6-7-8 // santvevaM duHkhasya mohAdayo hetavaH, hananopAyaH teSAmayameva | utA'nyo'pyasti ? ityAzaGkayAha rAgaM ca dosaM ca taheva mohaM, uddhattukAmeNa samUlajAlaM / je je uvAyA paDivajiyavA, te kittaissAmi ahANuputviM // 9 // _ vyAkhyA-saha mUlAnAmiva mUlAnAM tInakaSAyodayAdInAM mohaprakRtInAM jAlena-samUhena vartata iti samUlajAlastaM, zeSaM spaSTam // 9 // yathApratijJAtamevAha rasA pagAmaM na niseviyavA, pAyaM rasA dittikarA narANaM / dittaM ca kAmA samabhiddavaMti, dumaM jahA sAuphalaM va pakkhI // 10 // jahA davaggI pauriMdhaNe vaNe, samAruo novasama uvei| eviMdiyaggI vi pagAmabhoiNo, na baMbhayArissa hiyAya kassaI // 11 // vivittasijjAsaNajaMtiyANaM, omAsaNANaM damiiMdiyANaM / na rAgasattU dharisei cittaM, parAio vAhirivosahehiM // 12 // jahA birAlAvasahassa mUle, na mUsagANaM vasahI pstthaa| emeva itthInilayassa majjhe, na baMbhayArissa khamo nivaaso||13|| Kolkatext XXXXXOXXX
Page #721
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAtriMzaM zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica pramAdasthAnAkhyamadhyayanam / ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / pramAdasya sthAnAni / // 354 // narUva-lAvaNNa-vilAsa-hAsaM, na jaMpiyaM iMgiya pehiyaM vA / : itthINa cittaMsi nivesaittA, dahUM vavasse samaNe tavassI // 14 // adasaNaM ceva apatthaNaM ca, aciMtaNaM ceva akittaNaM ca / itthIjaNassAriyajhANajuggaM, hiyaM sayA baMbhavae rayANaM // 15 // kAmaM tu devIhi vibhUsiyAhiM, na cAiyA khobhaiDaM tiguttaa| tahA vi egaMtahiyaM ti nacA, vivittavAso muNiNaM pasattho // 16 // mokkhAbhikaMkhissa vi mANavassa, saMsArabhIrussa Thiyassa dhamme / na tArisaM duttaramatthi loe, jaha thio bAlamaNoharAo / / 17 // ee ya saMge samaikkamittA, suhuttarA ceva bhavaMti sesaa| jahA mahAsAgaramuttarittA, naI bhave avi gaMgAsamANA // 18 // kAmANugiddhippabhavaM khu dukkhaM, sabassa logassa sdevgss| jaM kAiyaM mANasiyaM ca kiMci, tassaMtagaM gacchai viiyraago|| 19 // jahA ya kiMpAgaphalA maNoramA, raseNa vaNNeNa ya bhujjmaannaa| te khuddae jIviya paccamANA, eovamA kAmaguNA vivaage|| 20 // vyAkhyA-sugamam / navaram-'dRptikarAH' dhAtUdrekakAriNaH, dRptaM ca kAmAH samabhidravanti, kamiva ke ? ityAha-dumaM yathA svAduphalaM, 'veti bhinnakramaH, tatazca pakSiNa iva // kiJca-"jahe"tyAdi / viviktazayyAvasthAne'pi XXXXXXXXOXOXOXOXO) 1354 //
Page #722
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramAdasya sthAnAni / kadAcit strIsampAte yatkarttavyaM tadAha-'na' naiva rUpaM-susaMsthAnatA lAvaNya-jayanamanasAmAvAdako guNaH vilAsAHviziSTanepathyaracanAdayaH hAsaH-pratIta eSAM samAhAraH, na 'jalpitam' ullapitaM "iMgiya" tti bindulopAt 'iGgitam' aGgabhaGgAdi vIkSitaM' pratItaM 'vA' samuccaye, strINAM sambandhi citte 'nivezya' aho! sundaramidamiti vikalpataH sthApayitvA 'draSTum' indriyaviSayatAM netuM vyavasyet zramaNaH tapasvI // kimityevamupadizyate ? ityAha-adarzanaM ca, 'eva' avadhAraNe, adarzanameva ca aprArthanaM ca 'acintanaM caiva' rUpAdyaparibhAvanam 'akIrtanaM ca' nAmato guNato vA strIjanasya, *AryadhyAna-dharmAdi tadyogyaM-taddhetutvenocitam // nanu vikArahetau sati vikriyante yeSAM na cetAMsi ta eva dhIrAH, tatkimiti viviktazayyAsanatA vidhIyate ? ityAha-"kAmaM tu" tti anumatamevaitad yad 'devIbhiH' ityAdi // vivitazayyAsanatAsamarthanArthameva strINAM duratikramatvamAha-"mokkhe"tyAdi / strIsaGgAtikrameNa guNamAha-etAMzca 'sakAn' sambandhAna prakramAt strIviSayAn samatikramya sukhottarAzcaiva bhavanti 'zeSAH' dravyAdisaGgAH, yathA mahAsAgaramuttIrya nadI bhavet sukhottaraiveti prakramaH "avi gaMgAsamANa" tti gaGgAsamAnA'pi / / kizca-kAmeSu anugRddhiH-satatA'mikAlA kAmAnugRddhistatprabhavameva khuzabdasyA'vadhAraNArthatvAd duHkhaM sarvasya lokasya sadevakasya yat kAyikaM mAnasikaMca kiJcida' alpamapi tasyA'ntamevA'ntakaM gacchati vItarAgaH / / nanu kAmAH sukharUpAH, tatkathaM tatprabhavameva duHkham ? ucyate-'yathA |ca' yathaiva kimpAkaphalAni apergamyamAnatvAd manoramANyapi rasena varNena cazabdAd gandhAdinA ca bhujyamAnAni 'tAni' lokapratItAni "khuddae "tti ArSatvAt 'yodayanti' vinAzayanti jIvitaM 'pacyamAnAni' vipAkAvasthAprAptAni / etadupamAH kAmaguNA vipAke vipAkadAruNatAsAmyena tattulyA iti bhAva iti sUtraikAdazakArthaH // 10-11-12-13-14-15|16-17-18-19-20 // itthaM rAgasya kevalasyoddharaNopAyamabhidhAya samprati tasyaiva dveSasahitasya tamAha u0 a060
Page #723
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAtriMza zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / pramAdasthAnAkhyamadhyayanam / pramAdasya sthAnAni / // 355 // je iMdiyANaM visayA maNunnA, na tesu bhAvaM nisire kyaaii| na yA'maNunnesu maNaM pi kujA, samAhikAme samaNe tavassI // 21 // vyAkhyA-ye indriyANAM viSayA manojJA na teSu 'bhAvam' abhiprAyam apergamyamAnatvAd bhAvamapi prastAvAdindriyANi pravartayituM kiM punastatpravartanamityapizabdArthaH 'nisRjet' kuryAt kadAcit, na cAmanojJeSu mano'pi, atrApi | indriyANi pravarttayitumapi prAgvat kuryAt samAdhikAmaH zramaNaH tapasvI iti sUtrArthaH // 21 // itthaM rAgadveSoddharaNaiSiNo viSayebhyo nivarttanamindriyANAmupadiSTam / adhunA teSu tatpravarttane rAgadveSA'nuddharaNe ca yo doSastaM pratyekamindriyANi tatprasaGgato manazcAzritya darzayitumAha cakkhussa rUvaM gahaNaM vayaMti, taM rAgaheuM tu mnnunnmaahu| taM vosaheuM amaNunnamAhu, samo ya jo tesu sa bIyarAgo // 22 // khvassa cakkhaM gahaNaM vayaMti, cakkhussa rUvaM gahaNaM vyNti|| rAgassa he samaNunnamAhu, dosassa heuM amaNunnamAhu // 23 // rUvesu jo giddhimuvei tivaM, akAliyaM pAvai so vinnaasN| rAgAure se jaha vA payaMge, Aloyalole samuvei madhu // 24 // je yAvi dosaM samuvei tivaM, taMsi kkhaNe se u uvei dukkhaM / duItadoseNa saeNa jaMtU, na kiMci rUvaM avarajjhaI se // 25 // // 355 //
Page #724
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramAdasya sthAnAni / egataratto ruiraMsi sve, atAlise se kuNaI posN| dukkhassa saMpIlamuvei pAle, na lippaI teNa muNI virAge // 26 // rUvANugAsANugae ya jIve, carAcare hiMsai NegarUve / cittehiM te pariyAvei bAle, pIlei attaTTa gurU kilitte||27|| rUvANuvAe Na pariggaheNa, uppAyaNe rkkhnnsnnioge|| bae vioge ya kahaM suhaM se, saMbhogakAle ya atittilAbhe // 28 // rUve atitte a pariggahammi, sattovasatto na uve turddiN| atuDhidoseNa duhI parassa, lobhAvile AyayaI adattaM // 29 // taNhAbhibhUyassa adattahAriNo, rUve atittassa pariggahe y| mAyAmusaM vahai lobhadosA, tatthA'vi dukkhA na vimucaI se // 30 // mosassa pacchA ya puratthao ya, paogakAle ya duhI durNte| evaM adattANi samAyaaMto, rUve atitto duhio annisso||31|| rUvANurattassa narassa evaM, katto suhaM hoja kayAi kiNci?| tatthovabhoge vi kilesadukkhaM, nivattaI jassa kae Na dukkhaM // 32 // emeva rUvammi gao paosaM, uvei dukkhohprNpraao| pracitto a ciNAI kammaM, jaM se puNo hoi duhaM vivAge // 33 //
Page #725
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAtriMzaM zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / pramAdasthAnAkhyamadhyayanam / pramAdasya sthAnAni / // 356 // rUve viratto maNuo visogoM, eeNa dukkhohaparaMpareNa / na lippaI bhavamajjhe vi saMto, jaleNa vA pukkhariNIpalAsaM // 34 // soyassa saiM gahaNaM vayaMti, taM rAgaheDaM tu mnnunnmaahu| taM dosaheuM amaNunnamAhu, samo ya jo tesu sa viiyraago|| 35 // sahassa soyaM gahaNaM vayaMti, soyassa saI gahaNaM vyNti| rAgassa heuM samaNunnamAhu, dosassa heuM amnnunnmaahu||36|| saddesu jo giddhimuvei tivaM, akAliyaM pAvai se vinnaasN| rAgAure hariNamie ca muddhe, sadde atitte samuvei macuM // 37 // je yAvi dosaM samuvei tivaM, taMsi kkhaNe se u uvei dukkhaM / / / duiMtadoseNa saeNa jaMtU, na kiMci saI avarajjhaI se // 38 // egaMtaratto ruiraMsi sadde, atAlise se kuNaI posN| . dukkhassa saMpIlamuvei bAle, na lippaI teNa muNI virAgo // 39 // saddANugAsANugae ya jIve, carAcare hiMsaiNegarUve / cittehiM te pariyAvei bAle, pIlei attaTTa gurU kilidde||40|| saddANuvAeNa pariggaheNa, uppAyaNe rkkhnnsnnioge| vae vioge ya kahaM suhaM se, saMbhogakAle ya atittilaabhe||41|| // 356 //
Page #726
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramAdasya sthAnAni / sadde atitte ya pariggahammi, sattovasatto na uvaii turddhi| ... atuhidoseNa duhI parassa, lobhAvile AyayaI adattaM // 42 // taNhAbhibhUyassa adattahAriNo, sadde atittassa pariggahe y| / mAyAmusaM vaDDai lobhadosA, tatthAvi dukkhA na vimuccaI se // 43 // mosassa pacchA ya puratthao ya, paogakAle ya duhI durNte|| evaM adattANi samAyayaMto, sadde atitto duhio annisso||44|| saddANurattassa narassa evaM, katto suhaM hunja kayAi kiNci| / tatthovabhoge vi kilesadukkhaM, nivattae jassa kae na dukkhaM // 45 // emeva saddammi gao paosaM, uvei dukkhohprNpraao| paudvacitto ya ciNei kammaM, jaM se puNo hoi duhaM vivaage||46|| sadde viratto maNuo visogo, eeNa dukkhohaparaMpareNa / na lippaI bhavamajjhe vi saMto, jaleNa vA pukkhariNIpalAsaM // 47 // ghANassa gaMdhaM gahaNaM vayaMti, taM rAgaheuM smnnunnmaah| taM dosaheuM amaNunnamAhu, samo ya jo tesu sa vIyarAgo // 48 // gaMdhassa ghANaM gahaNaM vayaMti, ghANassa gaMdhaM gahaNaM vyNti| rAgassa heuM samaNunnamAhu, drosassa heuM amaNunnamAhu // 49 //
Page #727
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhA dvAtriMzaM prmaadsthaanaakhymdhyynm| khyA laghu pramAdasya sthAnAni / vRttiH / // 357 // gaMdhassa jo giddhimuvei tivaM, akAliyaM pAvai se viNAsaM / rAgAure osahigaMdhagiddhe, sappe bilAo viva nikkhmNto||50|| je Avi dosaM samuveha tivaM, taMsi kkhaNe se u uvei dukkhaM / duiMtadoseNa saeNa jaMtU, na kiMci gaMdho avarajjhaI se // 51 // egaMtaratto ruharaMsi gaMdhe, atAlise se kuNaI posN| dukkhassa saMpIlamuvei bAle, na lippaI teNa muNI viraago||52|| gaMdhANuyAsANugae ya jIve, carAcare hiMsai garUve / cittehiM te paritAvei bAle, pIlei attaTTa gurU kili? // 53 // gaMdhANuvAeNa pariggaheNa, uppAyaNe rkkhnnsnnioge| vae vioge ya kahaM suhaM se, saMbhogakAle ya atittilAbhe // 54 // gaMdhe atitte ya pariggahammi, sattovasatto na uvei tuhi| atuhidoseNa duhI parassa, lobhAvile AyayaI adattaM // 55 // taNhAbhibhUyassa adattahAriNo, gaMdhe atittassa pariggahe y|| mAyAmusaM bahui lobhadosA, tatthA'vi dukkhA na vimucaI se // 56 // mosassa pacchA ya puratthao ya, paogakAle ya duhI durNte| evaM adattANi samAyayaMto, gaMdhe atitto duhio aNisso // 57 // // 357 //
Page #728
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramAdasya sthAnAni / gaMdhANurattassa narassa evaM, katto suhaM hoja kayAi kiMci / tatthovabhoge vi kilesadakkhaM, nivattae jassa kae Na dukkhaM // 58 // emeva gaMdhammi gao paosaM, ubei dukkhohprNpraajii| paudRcitto ya ciNAi kammaM, jaM se puNo hoi duhaM vivAge // 59 // gaMdhe viratto maNuo visogo, eeNa dukkhohaparaMpareNa / / ma lippaI bhavamajhe vi saMto, jaleNa vA pukkhariNIpalAsaM 60 // jinbhAe rasaM gahaNaM vayaMti, taM rAgaheuM smnnunnmaahu| taM dosaheDaM amaNunnamAhu, samo ya jo tesu sa bIyarAgo // 61 // rasassa jinbhaM gahaNaM vayaMti, jinbhAe rasaM gahaNaM vyNti| rAgassa heuM samaNunnamAhu, dosassa heuM amaNunnamAhu // 12 // rasassa jo giddhimuvei tivaM, akAliyaM pAvai se vinnaasN| rAgAure baDisavibhinnakAe, macche jahA Amisabhogagiddhe // 13 // je Avi dosaM samuvei tibaM, tasi kkhaNe se u uvei dukkhaM / duiMtadoseNa saeNa jaMtU, rasaM na kiMci avarajAI se // 64 // egaMtaratto ruhare rasammi, atAlise se kuNaI posN| dukkhassa saMpIlamuvei bAle, na lippaI teNa muNI virAgo // 65 //
Page #729
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA mukhabodhAkhyA laghuvRtiH / dvAtriMzaM pramAdasthAnAkhyamadhyayanam / pramAdasya sthAnAni / // 358 // rasANuyAsANugae ya jIve, carAcare hiMsaha nnegruuve| ' cittehiM te paritAvei bAle, pIlei attaTTa gurU kilidde||66|| rasANuvAeNa pariggaheNa, uppAyaNe rkkhnnsnnioge| vae vioge ya kahaM suhaM se, saMbhogakAle ya atittilAbhe // 67 // rase atitte ya pariggahammi, sattovasatto na uvei tuhi| atuDhidoseNa duhI parassa, lobhAvile AyayaI adattaM // 68 // taNhAbhibhUyassa adattahAriNo, rase atittassa pariggahe y|| mAyAmusaM vaDDai lobhadosA, tatthAvi dukkhA na vimucatI se // 69 // mosassa pacchA ya puratthao ya, paogakAle ya duhI durNte| evaM adattANi samAiyaMto, rase atitto duhio annisso||70|| rasANurattassa narassa evaM, katto suhaM hoja kayAi kiNci?||| tatthovabhoge vi kilesadukkhaM, nivattae jassa kae na dukkhaM // 71 // emeva rasammi gao paosaM, uvei dukkhohprNpraao| pauTThacitto ya ciNAti kamma, jaM se puNo hoi duhaM vivAge // 72 // rase viratto maNuo visogo, eeNa dukkhohaparaMpareNa / naM lippaI bhavamajhe vi saMto, jaleNa vA pukkhariNIpalAsaM // 73 // // 358 //
Page #730
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramAdasya sthAnAni / kAyassa phAsaM gahaNaM vayaMti, taM rAgaheuM samaNunnamAhu / / taM dosaheuM amaNunnamAhu, samo ya jo tesu sa viiyraago|| 74 // phAsassa kAyaM gahaNaM vayaMti, kAyassa phAsaM gahaNaM vyNti| rAgassa heuM samaNuNNamAha, dosassa heuM amnnunnmaahu||75 // phAsassa jo giddhimuvei ticaM, akAliyaM pAvai se vinnaasN| .. rAgAure sIyajalAvasanne, gAhaggahIe mahise va ranne // 76 // je yAvi dosaM samuvei tivaM, taMsi kkhaNe se u uvei dukkhaM / / dudaMtadoseNa saeNa jaMtU, na kiMci phAsaM avarajjhaI se // 77 // egaMtaratto ruiraMsi phAse, atAlise se kuNaI paosaM / dukkhassa saMpIlamuvei bAle, na lippaI teNa muNI viraago||78|| phAsANugAsANugae ya jIve, carAcare hiNsinnegruuve| / cittehiM te paritAvei bAle, pIlei attaTTa gurU kiliDe // 79 // phAsANuvAeNa pariggaheNa, uppAyaNe rkkhnn-snnioge| vae vioge ya kahaM suhaM se, saMbhogakAle ya atittilaabhe||8|| phAse atitte ya pariggahammi, sattovasatto na uvei tuDhei / atuhivoseNa duhI parassa, lobhAvile AyayaI adattaM // 81 //
Page #731
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAtriMzaM zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / prmaadsthaanaakhymdhyynm| pramAdasya sthaanaani| // 359 // taNhAbhibhUyassa adattahAriNo, phAse atittassa pariggahe y|| mAyAmusaM vahui lobhadosA, tatthAvi dukkhA na vimucaI se // 82 // mosassa pacchA ya puratthao ya, paogakAle ya duhI durNte| evaM adattANi samAiyaMto, phAse atitto duhio annisso|| 83 // phAsANurattassa narassa evaM, katto muhaM hoja kayAi kiNci?| tatthovabhoge vi kilesadukkhaM, nizvattae jassa kae na dukkhaM // 84 // emeva phAsammi gao paosaM, uvei dukkhohprNpraao| pauddacitto ya ciNAi kamma, jaM se puNo hoi duhaM vivAge // 85 // phAse viratto maNuo visogo, eeNa dukkhohprNpraao| na lippaI bhavamajhe vi saMto, jaleNa vA pukkhariNIpalAsaM // 86 // maNassa bhAvaM gahaNaM vayaMti, taM rAgaheuM smnnunnmaahu| taM dosaheuM amaNunnamAhu, samo ya jo tesu sa vIyarAgo // 87 // bhAvassa maNaM gahaNaM vayaMti, maNassa bhAvaM gahaNaM vyNti| rAgassa heuM samaNunnamAhu, dosassa heuM amaNunamAhu // 88 // maNeNa jo giddhimuvei tivaM, akAliyaM pAvai se vinnaasN| rAgAure kAmaguNesu giddhe, kareNumaggAvaDie gae vA // 89 // // 359 //
Page #732
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramAdasya sthAnAni / je Avi dosaM samuvei tivaM, taMsi kkhaNe se u uvei dukkhaM / duiMtadoseNa saeNa jaMtU, na kiMci bhAvaM avarajjhaI se // 9 // egaMtaratto ruiraMsi bhAve, atAlise se kuNaI posN| dukkhassa saMpIlamuvei bAle, na lippaI teNa muNI viraago||91|| bhAvANugAsANugae ya jIve, carAcare hiMsai garUve / cittehiM te paritAvei bAle, pIlei attaTTa gurU kilidde|| 92 / / bhAvANuvAeNa pariggaheNa, uppAyaNe rkssnn-snnioge| vae vioge ya kahaM suhaM se, saMbhogakAle ya atittilAbhe // 93 // bhAve atitte ya pariggahammi, sattovasatto na uvei tuhi / atuTTidoseNa duhI parassa, lobhAvile AyayaI adattaM // 94 // taNhA'bhibhUyassa adattahAriNo, bhAve atittassa pariggahe y| mAyAmusaM vahui lobhadosA, tatthAvi dukkhA na vimuccaI se|| 95 // mosassa pacchA ya puratthao ya, paogakAle ya duhI durNte| evaM adattANi samAiyaMto, bhAve atitto duhio annisso|| 96 // bhAvANurattassa narassa evaM, katto suhaM hoja kayAi kiMci? tatthovabhoge vi kilesadukkhaM, nivattae jassa kae na dukkhaM // 97 //
Page #733
--------------------------------------------------------------------------
________________ F zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / dvAtriMza pramAdasthA| nAkhyamadhyayanam / pramAdasya sthAnAni / // 36 // emeva bhAvammi gao paosaM, uvei dukkhohprNpraao| pauhacitto ya ciNAi kamma, jaM se puNo hoi duhaM vivAgo // 98 // bhAve viratto maNuo visogo, eeNa dukkhohaparaMpareNa / / na lippaI bhavamajhe vi saMto, jaleNa vA pukkhariNIpalAsaM // 99 // vyAkhyA-"cakkhussa" ityAdisUtrANi aSTasaptatiH / tatrApi cakSurAzritya trayodaza-cakSuSo rUpaM, gRhyate'neneti | grahaNaM, ko'rthaH ? AkSepakaM vadanti / tataH kim ? ityAha-'tad' rUpaM rAgahetuH, 'tuH' pUraNe, manojJamAhuH, tathA 'td'| rUpameva dveSahetum amanojJamAhuH, tatastayozcakSuHpravarttane rAgadveSasambhavAt taduddharaNAzaktilakSaNo doSa iti bhAvaH / Aha-evaM na kazcit sati rUpe vItarAgaH syAd ata Aha-'samastu' araktadviSTatayA tulyaH punaryaH 'tayoH' manojJetararUpayoH sa vItarAga iva vItarAgaH, upalakSaNatvAd vItadveSazca, idamuktaM bhavati-na tAvat cakSuH tayoH pravartayet , kathaJcit pravarttane ca samatAmevAvalambeteti // nanu yadyevaM rUpameva rAgadveSajanakaM tatastaduddharaNArthinastadgataiva cintA'stu, | rUpe cakSurna pravarttayed ityevaM tu na cakSuSazcintA kattuM yuktetyAzaGkayAha-rUpasya cakSuH gRhNAtIti grahaNaM vadanti, tathA |cakSuSo rUpaM gRhyata iti grahaNaM vadanti, anena ca rUpacakSuSohyagrAhakabhAvadarzanataH parasparamupakAryopakArakabhAva uktaH, tato yathA rUpaM rAgadveSakAraNaM tathA cakSurapi ityuktaM bhavati / ata Aha-rAgasya hetuM prakramAt cakSuH saha manojJena grAhyeNa rUpeNa varttate samanojJamAhuH, dveSasya hetum 'amanojJam' avidymaanmnojnyruupmaahuH|| itthaM rAgadveSoddharaNopAyamabhidhAya etadanuddharaNe doSamAha-rUpeSu yaH gRddhi' rAgarUpAM upaiti tIbrAm , akAle bhavam AkAlikaM prApnoti yaduktam-icchA mUrchA kAmaH, neho gAvaM mamatvamabhinandaH / abhilASa ityanekAni rAgaparyAyavacanAni // 1 // *(XOXOXOXXXOXOXOXOXOXOXO // 360 //
Page #734
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramAdasya sthAnAni / sa vinAzaM rAgAturaH san 'saH' iti lokapratItaH, 'yathA vA' iti vAzabdasyaivakArArthatvAd yathaiva pataGgaH 'Alokalola' snigdhadIpazikhAdarzanalampaTaH samupaiti mRtyum // 'yazca' iti yastu, apiH tasmin ityanena yokSyate, dveSa samupaiti rUpeSviti prakramaH tIbram , sa kim ? ityAha-tasminnapi kSaNe saH 'tuH' pUraNe upaiti 'duHkhaM cittasantApAdikam / itthaM tarhi rUpasyaiva duHkhahetutvaM taddarzana eva dveSasambhavAdU ityAzajhyAha-duSTaM damanaM durdAntaM tacca prakramAt cakSuSaH tadeva doSo durdAntadoSastena 'svakena' AtmIyena 'jantuH' dehI na 'kizcid' alpamapi rUpamaparAdhyati "se" tasya // itthaM rAgadveSayoranarthahetutvamuktam / idAnIM tu dveSasyApi rAgahetukatvAt sa eva mahA'narthamUlamiti darzayaMstasya vizeSataH parihartavyatAM khyApayitumAha-ekAntaraktaH 'rucire' manorame rUpe 'atAdRze' anIdRze sa karoti pradveSam , tathA ca duHkhasya 'sampIDa' savAtaM samupaiti 'bAlaH' ajJaH, na lipyate tena munirvirAgaH // samprati rAgasyaiva hiMsAdyAzravanimittatAmiheva ca tadvAreNa duHkhajanakatvaM sUtraSaTrenAha-rUpaM-prastAvAd manojJamanugacchati rUpA'nugA sA cA'sau AzA ca rUpAnugAzA-rUpaviSayo'bhilASa ityarthaH tadanugatazca, paThanti ca-"rUvANuvAyANugae ya" tti rUpANAm upAyaiH-upArjanahetubhiranugata upAyA'nugataH sa ca jIvAn 'carAcarAn' trasasthAvarAna hinasti anekarUpAn , kAMzcita tu 'citraiH' anekaprakArairupAyairiti gamyate tAn 'paritApayati' duHkhayati bAlaH, aparAMzca pIDayati ekadezaduHkhotpAdanena | 'AtmArtha guruH' svaprayojananiSThaH 'kliSTaH' rAgabAdhitaH // anyacca-rUpe'nupAta:-gamanam anurAga ityarthaH rUpA'nupAtastasmin sati Ne ti pUraNe, 'parigraheNa' mUrchAtmakena hetunA 'utpAdane' upArjane rakSaNaM ca-apAyebhyaH sanniyogazcasvaparaprayojaneSu samyagvyApAraNaM rakSaNa-sanniyogaM tasmin "vaye" tti 'vyaye' vinAze 'viyoge' virahe sarvatra rUpasyeti gamyate, ka sukhaM ? na kacit "se" tasya, idamuktaM bhavati-surUpakalatrakarituragAdInAmutpAdanAdiSu duHkhamevA'nubhavati KOKXOXO-KA-KO-XOXOXOXOXOXOXE u0a061
Page #735
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAtriMzaM zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhA- khyA laghuvRttiH / // 361 // *OXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOX8* ruupaa'nuraagii| paThanti ca-"rUvANurAgeNaM" ti tatra rUpAnurAgeNa hetunA yaH parigrahastena, zeSaM tathaiva, syAdetatmA bhUdutpAdanAdiSu rUpasya sukhaM, sambhogakAle bhaviSyatItyAzaGkayAha-sambhogakAle ca 'atRptilAbhe' tRptiprAptyabhAve kka pramAdasthAsukham ? iti sambandhaH, uttarottarecchayA hi khidyata eva rAgI // Aha-evaM parigrahAd duHkhamanubhavatastadbhIrutayA tato nAkhyamanivRttirdoSAntarAnArambhaNaM vA kimasya sambhavatItyAzaGkayAha-rUpe'tRptaH casya bhinnakramatvAt 'parigrahe ca' tadviSayamUrchA dhyayanam / tmake saktaH-sAmAnyenaivAsaktimAn upasaktazca-gADhamAsaktastataH saktazca pUrvam upasaktazca pazcAt saktopasaktaH nopaiti pramAdasya tuSTim , tathA cAtuSTireva doSo'tuSTidoSastena 'duHkhI' yadi mamedamidaM ca rUpavadvastu syAdityAkAGkSAto'tizayaduHkhavAn sthAnAni / san , kiM kurute ? ityAha-parasya sambandhi rUpavadvastviti gamyate 'lobhAvilaH' lobhakaluSaH Adatte'dattam // tatkimasyaitAvAneva doSa utA'nyo'pi ? ityAzaGkayAha-tRSNA'bhibhUtasya' lobhaparAjitasya, tata evA'dattahAriNo | 'rUpe' rUpaviSayo yaH parigrahastasminniti yogaH casya bhinnakramatvAd atRptasya ca mAyApradhAnaM "mosaM" ti 'mRSA' alIkabhASaNaM mAyAmRSA varddhate, kutaH punaridamittham ? ityAha-lobhadoSAt , lubdho hi parakhamAdatte AdAya ca tadgopAyanaparo mAyAmRSAM vakti, tatrA'pi ko doSaH? ityAha-'tatrA'pi' mRSAbhASaNe'pi duHkhAnna vimucyate sH|| duHkhA'vimuktameva bhAvayati-"mosassa" ti anRtabhASaNasya pazcAcca purastAcca prayogakAle ca duHkhI san, tatra pazcAdidaM na mayA susaMsthApitamuktamiti pazcAttApataH purastAcca kathamayaM mayA vazcanIya iti cintayA prayogakAle ca* nAsau mamAlIkabhASitAM lakSayatIti kSobhataH, tathA duSTo'ntaH-paryantaH tajjanmanyanekaviDambanAto'nyajanmani ca narakA- // 361 // diprAptyA yasyAsau duranto bhavati janturiti gamyate, athavA 'moSasya' steyasyeti vyAkhyeyam // upasaMhAramAha| 'evam' amunA prakAreNa adattAni samAdadAno rUpe'tRptaH san duHkhito bhavati, kIdRzaH san ? ityAha-'anizraH' XOX8XXXXX XXOXOXXX
Page #736
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramAdasya sthAnAni / kasyacitsambandhinA'vaSTambhena rahitaH, maithunarUpAzravopalakSaNaM caitat // uktamevArtha nigamayitumAha-rUpA'nuraktasya narasya 'evam' anantaroktaprakAreNa kutaH sukhaM bhavet kadAcit kiJcit ?, kimityevam ?, yataH 'tatra' rUpA'nurAge upabhoge'pi 'kezaduHkham' atRptilAbhatAlakSaNabAdhAjanitamasAtam , upabhogameva vizinaSTi--'nirvarttayati' utpAdayati, 'yasya' | upabhogasya kRte "Na" vAkyAlaGkAre, 'duHkhaM' kRcchram Atmana iti gamyate // itthaM rAgasyAnarthahetutAmabhidhAya dveSasyA'pi tAmatideSTumAha-evameva' yathA'nuraktastathaiva rUpe gataH pradveSamupaiti 'duHkhaughaparamparAH' uttarottaraduHkhasamUharUpAH, tathA praduSTacittaH casya bhinnakramatvAt cinoti ca karma, 'yat' karma "se" tasya punarbhavati 'duHkhaM duHkhahetuH 'vipAke' anubhavakAle, iha paratra ceti bhAvaH / punarduHkhagrahaNamaihikaduHkhApekSam , azubhakarmopacayazca hiMsAdyAzravA'vinAbhAvIti taddhetutvamanenA''kSipyate / / itthaM rAgadveSayoranuddharaNe doSamabhidhAya taduddharaNe guNamAha-rUpe viraktaH upalakSaNatvAd adviSTazca manujaH 'vizokaH' zokarahitaH san tannibandhanayo rAgadveSayorabhAvAt 'etena' anantaropadarzitena "dukkhohaparaMpareNaM" ti duHkhAnAm oghAH-saGghAtAsteSAM paramparA-santatiH duHkhaughaparamparA tayA 'na lipyate' na spRzyate bhavamadhye'pi 'san' tiSThan , dRSTAntamAha-jaleneva, vAzabdasyopamArthatvAt 'puSkariNIpalAzaM' padminIpatraM jalamadhye saditi shessH|| itthaM cakSurAzritya trayodaza sUtrANi vyAkhyAtAni / etadanusAreNaiva zeSendriyANAM manasazca trayodaza sUtrANi vyAkhyeyAni / navaram-"hariNamie" tti mRgaH sarvo'pi pazurucyate, tatazca 'hariNamRgaH' hrinnpshuH|| tathA "baDisavibhinnakAe" tti baDizaM-prAntanyastAmiSo lohakIlakaH // 'manasaH' cetaso bhAvaH-abhiprAyaH sa ceha smRtigocarastaM 'grahaNaM' grAhyaM vadanti, 'manojhaM manojJarUpAdiviSayam 'amanojJa' tadviparItaviSayam / evamuttaragrantho'pi bhAvaviSayarUpAdyapekSayA al vyaakhyeyH| yadvA svapnakAmadazAdiSu bhAvopasthApito rUpAdirapi bhAva uktaH, sa manaso grAhyaH / "kareNumaggAvahie XXXXXXXXXXXX
Page #737
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA lghuvRttiH|| dvAtriMza pramAdasthAnAkhyamadhyayanam / pramAdasya sthAnAni / // 362 // gae va" tti kareNyA mArgeNa-nijapathena apahRtaH-AkRSTaH kareNumArgApahRtaH 'gaja iva' hastIva, sa hi madAndho'pyadUravartinI kariNImupadarya tadrUpAdimohitaH tanmArgAnugAmitayA gRhyate, tataH saGgrAmAdiSu vinAzamApnoti / Aha evaM cakSurAdIndriyavazAdeva gajasya pravRttiriti kathamasya dRSTAntatvenA'bhidhAnam ? ucyate-evametat , manaHprAdhAnyavivakSayA tu etanneyam ityaSTasaptatisUtrArthaH / / 22-23-24-25-26-27-28-29-30-31-32-33-34-35-36-37-38-3940-41-42-43-44-45-46-47-48-49-50-51-52-53-54-55-56-57-58-59-60-61-62-63-6465-66-67-68-69-70-71-72-73-74-75-76-77-78-79-80-81-82-83-84-85-86-87-88-8990-91-92-93-94-95-96-97-98-99 // uktamevArtha saGkepata upasaMhAravyAjenA''ha eviMdiyatthA ya maNassa atthA, dukkhassa heDaM maNuyassa raaginno| te ceva thevaM pi kayAi dukkhaM, na vIyarAgassa kariti kiMci // 10 // vyAkhyA-'evam' uktanyAyena indriyArthAH, casya bhinnakramatvAd manaso'rthAzca upalakSaNatvAd indriyamanAMsi ca duHkhasya hetavo manujasya rAgiNaH, upalakSaNatvAd dveSiNazca / te caiva stokamapi kadAcid duHkhaM na 'vItarAgasye'ti vigatarAgadveSasya kurvanti 'kiJciditi zArIraM mAnasaM ceti sUtrArthaH // 10 // nanu na kazcana kAmabhogeSu satsu vItarAgaH sambhavati, tatkathamasya duHkhAbhAvaH ? ucyate na kAmabhogA samayaM uti, na yAvi bhogA vigaI uti / je tappaosI ya pariggahI ya, so tesu mohA vigaiM uvei // 101 // vyAkhyA-na kAmabhogAH 'samatAM' rAgadveSA'bhAvarUpAm 'upayAnti' upagacchanti hetutveneti gamyate, taddhetutve hi // 362 //
Page #738
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramAdasya sthAnAni / teSAM na kazcid rAgadveSavAn bhavet , na cA'pi 'bhogAH' zabdAdayaH 'vikRti' krodhAdirUpAm, ihA'pi hetutvenopayAnti, anyathA na kazcana rAgadveSarahitaH syAt , ko'nayostarhi hetuH ? ityAha-yaH tatpradveSI ca 'parigrahI ca' parigrahabuddhimAna teSveva rAgItyarthaH, sa teSu 'mohAt' mohanIyAd vikRtimupaiti, rAgadveSarahitastu samatAmityarthAduktaM bhavatIti suutraarthH||10|| kiMsvarUpA punarasau vikRtiH yAM rAgadveSavazAdupaiti ? ityAha kohaM ca mANaM ca taheva mAyaM, lobhaM duguMcha araiM rahaM ca / hAsaM bhayaM sogapumithiveyaM, napuMsaveyaM vivihe ya bhAve // 102 // AvajaI evamaNegarUve, evaM vihe kAmaguNesu stto| anne ya eyappabhave visese, kAruNNadINe hirime vaisse // 13 // vyAkhyA-krodhaM ca mAnaM ca tathaiva mAyAM lobhaM ca jugupsAm aratiM ratiM ca hAsaM bhayaM zokapuMstrIvedamiti samAhAranirdezaH, tatra 'puMvedaM yoSibhilASaM 'strIvedaM puruSA'bhiSvaGgaM 'napuMsakavedam' ubhayA'bhilASaM, vividhAMzca 'bhAvAn' harSaviSAdAdIna Apadyate 'evam' amunA rAgadveSavattAlakSaNena prakAreNa 'anekarUpAn' bahubhedAn 'anantAnubandhyAdibhedena - tAratamyabhedena ca 'evaMvidhAn' uktaprakArAn vikArAniti gamyate, kAmaguNeSu sakta anyAMzca 'etatprabhavAn' krodhAdijanitAn 'vizeSAn' paritApadurgatipAtAdIna, kIdRzaH san ? ityAha-kAruNyAspadIbhUto dInaH kAruNyadInaH madhyapada| lopI samAsaH atyantadIna ityarthaH, "hirime" tti 'hrImAn' lajjAvAna, kopAdyApanno hi prItivinAzAdikamihaivA'nubhavan |paratra ca tadvipAkamatikaTukaM paribhAvayan prAyo'tidainyaM lajjAM ca bhajate, tathA "vaissa" tti ArSatvAt 'dveSyaH'
Page #739
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarA- dhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhAkhyA laghu dvAtriMza prmaadsthaanaakhymdhyynm| pramAdasya sthaanaani| vRttiH / // 363 // tattadoSaduSTatvAt sarvasyA'prItibhAjanamiti sUtradvayArthaH // 102-103 // punarapyatidurantatayA rAgasya prakArAntareNoddharaNopAyA'bhidhAnArtha tadviparyaye doSadarzanArtha cedamAha - kappaM na icchijja sahAyaliccha, pacchANutAveNa tvppbhaavN| evaM vikAre amiyappayAre, AvajaI iMdiyacoravasse // 104 // | vyAkhyA-kalpate-svAdhyAyAdikriyAsu samartho bhavatIti kalpa:-yogyastam, apergamyamAnatvAt kalpamapi, ol kiM punarakalpaM ? ziSyAdikamiti gamyate, na icchet 'sahAyalipsuH' mamA'yaM vizrAmaNAdisAhAyyaM kariSyatItyabhilASukaH san , tathA pazcAditi-prastAvAd vratasyA'GgIkArAd uttarakAlamanutApa:-kimetAvanmayA kaSTamaGgIkRtamiti cittasantApA|tmakaH pazcAdanutApastena hetunA upalakSaNatvAdanyathA vA 'tapaHprabhAvaM tapaHphalam ihaivAmauSadhyAdilabdhiprArthanena bhavAntarabhogAdinidAnakaraNena vA necchediti prkrmH| kimevaM niSidhyate ? ityAha-evam' amunA prakAreNa 'vikArAn' doSAn amitaprakArAnApadyate indriyacoravazyaH, evaM ca bruvato'yamAzayaH-tadanugrahabuddhyA kalpaM puSTAlambanena tapaHprabhAvaM vAJchato'pi na doSaH / etena ca rAgasya hetudvayapariharaNamuddharaNopAya uktaH / upalakSaNaM caitadIdRzAm, anyeSAmapi rAgahetUnAM parihArasya, tataH siddhamasyoddharaNopAyAnAM tadviparyaye ca doSANAmabhidhAnamiti sUtrArthaH // 104 // kiM ca tao se jAyaMti paoaNAI, nimajiuM mohmhnnvmmi| suhesiNo dukkhaviNoyaNaTThA, tappaccayaM ujamae araagii||105|| vyAkhyA-tataH' iti vikArApatteranantaraM "se" tasya jAyante 'prayojanAni' viSayasevanahiMsAdIni "nimajji" ti nimajjayitumiva nimajjayituM prakramAt tameva jantuM mohamahArNave, kimuktaM bhavati ?-yairmohamahArNave nimagna iva jantuH ||363 //
Page #740
--------------------------------------------------------------------------
________________ kriyate, kIdRzasya punarasya kimarthaM caivaMvidhaprayojanAni jAyante ? ityAha- sukhaiSiNo duHkhavinodanArtham, kadAcidevaMvidhaprayojanotpattAvapi tatrAyamudAsIna eva syAd ? ata ucyate- 'tatpratyayam' uktarUpaprayojananimittaM 'udyacchati ca' udyacchatyeva, ko'rthaH ? tatpravRttAvutsahata eva rAgI, upalakSaNatvAd dveSI ca san, rAgadveSayoreva sakalA'narthaparamparAkAraNatvAditi sUtrArthaH // 105 // kimiti rAgadveSavazata eva sakalA'narthaparamparocyate ? ityAzaGkayAha-- virajyamANassa ya iMdiyatthA, saddAiyA tAvaiyappagArA / na tassa sabai vi maNunnayaM vA, nivattayaMtI amaNunnayaM vA // 106 // vyAkhyA - virajyamAnasya upalakSaNatvAd adviSatazca, 'ca' punararthe, tato virajyamAnasyA'dviSatazca punaH 'indri yArthAH ' zabdAdikAH tAvanta iti - yAvanto loke pratItAH prakArAH - kharamadhurAdibhedA yeSAM te tAvatprakArA bahubhedA ityarthaH, na ' tasye 'ti manujasya sarve'pi manojJatAM vA 'nirvarttayanti' janayanti amanojJatAM vA, kintu rAgadveSavazata eva, svarUpeNa hi rUpAdayo na manojJatAmamanojJatAM vA karttumAtmanaH kSamAH kintu raktetarapratipatradhyavasAyavazAt / ucyate cAnyairapi - parivrAT kAmuka zunAmekasyAM pramadAtanau / kuNapaM kAminI bhakSyamiti tisro vikalpanAH // 1 // tato na vItarAgasya mano - jJatAmamanojJatAM vA nirvarttayeyuH, tadabhAve ca kathaM viSayasevanA''krozadAnAdiprayojanotpattiH ? iti sUtrArthaH // 106 // tadevaM rAgadveSayoratiduSTatvAt sAkSAnmohasya ca tadA''yatanatvAt taddvAreNoddharaNopAyAn nirUpyopasaMharannAha-- evaM sasaMkaSpavikappaNAsuM, saMjAyaI samayamuvaTThiyassa / atthe ca saMkappayao tao se, pahIyae kAmaguNesu taNhA // 107 // vyAkhyA- 'evam' uktaprakAreNa svasya - AtmanaH saGkalpAH - rAgadveSa moharUpA adhyavasAyAsteSAM vikalpanA:- sakala pramAdasya sthAnAni /
Page #741
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAtriMza prmaadsthaanaakhymdhyynm| viitraagsvruupm| zrIuttarA doSamUlatvAdiparibhAvanAH svasaGkalpavikalpanAstAsu 'upasthitasya' udyatasyeti sambandhaH / kim ? ityAha-saJjAyate dhyayanasUtre |"samaya" ti ArSatvAt 'samatA' mAdhyasthyaM 'arthAn' jIvAdIna, casya bhinnakramatvAt 'saGkalpayatazca' zubhadhyAnaviSayazrInemica tayA'dhyavasyataH 'tataH' iti samatAyAH "se" 'tasya' sAdhoH prahIyate kAmaguNeSu 'tRSNA' abhilASa iti suutraarthH||107|| ndrIyA | tataH sa kIdRzaH san kiM vidhatte ? ityAhasukhabodhA so vIyarAgo kayasavakicco, khavei nANAvaraNaM khnnennN| khyA laghu taheva jaM darisaNamAvarei, jaM caMtarAyaM pakarei kammaM // 108 // vRttiH / vyAkhyA-'saH' iti prahINatRSNo vItarAgo bhavati, tathA kRtasarvakRtya iva kRtasarvakRtyaH, prAptaprAyatvAdanena mukteH // 364 // kSapayati jJAnAvaraNaM kSaNena, tathaiva yad darzanamAvRNoti, yacca 'antarAyaM' dAnAdivighnaM prakaroti 'karma' antarAyanAmakaII mityarthaH, iti sUtrArthaH // 8 // tatkSayAca kaM guNamavApnoti ? ityAha savaM tao jANai pAsaI ya, amohaNo hoi niraMtarAe / aNAsave jhANasamAhijutto, Aukkhae mukkhamuvei suddhe // 109 // vyAkhyA sarva 'tataH' jJAnAvaraNAdikSayAt 'jAnAti' vizeSarUpatayA'vagacchati, 'pazyati ca' sAmAnyarUpatayA, tathA ca 'amohanaH' moharahito bhavati, tathA nirantarAyo'nAzravaH, dhyAna-zukladhyAnaM tena samAdhiH-paramasvAsthyaM tena yukto dhyAnasamAdhiyuktaH AyuSa upalakSaNatvAd nAma-gotra-vedyAnAM ca kSaya AyuHkSayastasmin sati mokSamupaiti 'zuddhaH' vigatakarmamala iti suutraarthH|| 109 // mokSagatazca yAdRzo bhavati tadAha // 364 //
Page #742
--------------------------------------------------------------------------
________________ vItarAgakharUpam / so tassa sabassa duhassa mokkho, jaM bAhaI sayayaM jaMtumeyaM / dIhAmayavippamukko pasattho, to hoi acaMtasuhI kayattho // 11 // vyAkhyA-'saH' iti mokSaM prAptaH 'tasmAt' jAtijarAmaraNAdirUpatvena pratipAditAt sarvasmAd duHkhAt sarvatra subvyatyayena SaSThI, 'muktaH' pRthagbhUtaH, yat kIdRg ? ityAha-'yad' dukhaM bAdhate satataM jantum 'enaM' pratyakSam , Sil dIrghANi-sthititaH prakramAt karmANi tAni AmayA iva-rogA iva vividhabAdhAvidhAyitayA dIrghAmayAstebhyo vipramukto dIrghAmayavipramuktaH ata eva 'prazastaH' prazaMsAhaH, tataH kim ? ityAha-"to" iti 'tataH' dIrghAmayavipramokSAd bhavati atyantasukhI, tata eva ca kRtArtha iti sUtrArthaH / / 110 // sakalA'dhyayanArthaM nigamayitumAha aNAikAlappabhavassa eso, sabassa dukkhassa pmukkhmggo| viyAhio jaM samuvicca sattA, kameNa accaMtasuhI bhavaMti // 111 // tti bemi // vyAkhyA-anAdikAlaprabhavasya 'eSaH' anantaroktaH sarvasya duHkhasya 'pramokSamArgaH' pramokSopAyo vyAkhyAtaH, yaM al'samupetya' samyak pratipadya sattvAH 'krameNa' uttarottaraguNapratipattirUpeNA'tyantasukhino bhavantIti sUtrArthaH // 111 // 'itiH' parisamAptau, bravImIti pUrvavat // iti zrInemicandrasUriviracitAyAM uttarAdhyayanasUtralaghuTIkAyAM sukhabodhAyAM pramAdasthAnAkhyaM dvAtriMzamadhyayanaM samAptam // S
Page #743
--------------------------------------------------------------------------
________________ atha karmaprakRtinAmakaM trayastriMzamadhyayanam / zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / trayastriMzaM krmprkRtinaamkmdhyynm| karmaNAM mUlaprakRtayaH uttrprkRtyshc| anantarA'dhyayane pramAdasthAnAnyuktAni, taizca karma badhyate, tasya ca kAH prakRtayaH ? kiyatI vA sthitiH ? ityAdisandehApanodAya karmaprakRtinAmakamadhyayanaM trayastriMzaM samArabhyate, tasyedamAdisUtram aTTha kammAI vocchAmi, ANupuSviM jahakkama / jehiM baddhe ayaM jIve, saMsAre parivattae // 1 // vyAkhyA-aSTa karmANi vakSyAmi, "ANupuviM" ti AnupUA, iyaM ca pazcAnupUrvyAdirapi sambhavatyata Aha'yathAkrama kramA'natikrameNa, zeSaM spaSTamiti suutraarthH||1|| yathApratijJAtamAha nANassA''varaNijaM, dasaNAvaraNaM thaa| veyaNijaM tahA mohaM, AukammaM taheva ya // 2 // nAma kammaM ca goyaM ca, aMtarAyaM taheva ya / evameyAI kammAI, advaiva u smaaso||3|| vyAkhyA-spaSTam // 2-3 // mUlaprakRtIH karmaNo'bhidhAya uttaraprakRtIrAhanANAvaraNaM paMcavihaM, suyaM AMbhiNibohiyaM / ohiM nANaM taiyaM, maNenANaM ca kelaM // 4 // nihA taheva paryalA. nihAnihA ya paryalapayalA ya / tatto ya thINagiddhI. paMcamA hoi nAyacA // 5 // cakkhumacakkhuohissa daMsaMNe kevale ya AvaraNe / evaM tu navavigappaM, nAyavaM daMsaNAvaraNaM // 6 // veyaNiyaM piya duvihaM, sAyamasAyaM ca AhiyaM / sAyassa ubaha bheyA, emevAsAyassa vi // 7 // mohaNijaM pi duvihaM, daMsaNe caraNe tahA / dasaNe tivihaM vuttaM, caraNe duvihaM bhave // 8 // // 365 //
Page #744
--------------------------------------------------------------------------
________________ karmaNAmuttaraprakRtayaH / sammattaM ceva micchattaM, sammAmicchattameva y| eyAo tinni payaDIo, mohaNijjassa daMsaNe // 9 // carittamohaNaM kamma, duvihaM tu viyAhiyaM / kasAyamohaNijjaM ca, nokasAyaM taheva y||10|| solasavihabhedeNaM, kammaM tu kasAyajaM / sattaviha navavihaM vA, kammaM ca nokasAyajaM // 11 // neraiyatirikkhAU, mANussAuM taheva ya / devAuyaM cautthaM tu, AukammaM cauvihaM // 12 // nAmaM kammaM tu duvihaM, suhamasuhaM ca AhiyaM / suhassa u bahU bheyA, emeva ya asuhassa vi|| 13 // gottaM kammaM tu duvihaM, uccaM nIyaM ca AhiyaM / uccaM aTTavihaM hoi, evaM nIyaM pi AhiyaM // 14 // dANe lAbhe ya bhoge ya, uvabhoge vIrie thaa| paMcavihamaMtarAyaM, samAseNa viyAhiyaM // 15 // vyAkhyA-sugamAnyeva / navaram-jJAnAvaraNaM paJcavidham , tacca kathaM paJcavidham ? ityAzaGkAyAm AvAryabhedAdeva ihAvaraNasya bheda ityabhiprAyeNA''vAryasyaiva bhedAnAha-'zrutamityAdi / "sAyassa u bahU bheya" tti sAtasya tu bahavo bhedAH taddhetubhUtabhUtAnukampAdInAM bahubhedatvAt / evamevA'sAtasyApi duHkhazokAditaddhetubahuvidhatvAdeva // "sattaviha navavihaM va" tti bindulopAt saptavidhaM navavidhaM vA karma nokaSAyaja, tatra saptavidhaM hAsyAdiSaTuM vedazca sAmAnyavivakSayaika eveti, navavidhaM tu tadeva SaTuM vedatrayasahitam // "ucca aTThavihaM hoi" tti ityatrA'STavidhatvaM bandhahetvaSTavidhatvAt , aSTau hi jAtyamadAdaya uccairgotrasya bandhahetavaH, tAvanta eva ca jAtimadAdayo nIcairgotrasyeti sUtradvAdazakArthaH // 4-5-6-7-8-910-11-12-13-14-15 // itthaM prakRtayo'bhihitAH / sampratyetannigamanAyottaragranthasambandhanAyAhaeyAo mUlapayaDIo, uttarAo ya aahiyaa|pesggN khittakAle ya, bhAvaM cAduttaraMsuNa // 16 // vyAkhyA-etA mUlaprakRtayaH 'uttarAzca' uttaraprakRtaya AkhyAtAH, pradezAH-paramANavasteSAmagra-parimANaM pradezAgraM,
Page #745
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / "khettakAle ya" tti kSetrakAlau ca 'bhAvaM ca' anubhAvalakSaNaM paryAyaM catuHsthAnikAdirasamiti yAvat, "aduttaraM" ti trayastriMza ata uttaraM zRNu kathyamAnamiti zeSa iti sUtrArthaH // 16 // tatra tAvat pradezApramAha karmaprakRtisavesiM ceva kammANaM, paesaggamaNaMtagaM / gaMThiyasattAIyaM, aMto siddhANa AhiyaM // 17 // nAmakama___ vyAkhyA-sarveSAM, 'caH' pUraNe, 'evaH' apizabdArthaH, sarveSAmapi karmaNAM pradezAgram anantamevA'nantakaM, taccAnantakaM dhyayanam / granthigasattvAH-ye granthidezaM gatvA'pi tadbhedA'vidhAnena na kadAcidupariSTAd gantAraH te cA'bhavyA evA'tra gRhyante tAn atItaM tebhyo'nantaguNatvena atikrAntaM granthigasattvAtItaM, tathA 'antaH' madhye siddhAnAmAkhyAtam , siddhebhyo hi karma-1* karmaNAM paramANavo'nantabhAga eveti sUtrArthaH // 17 // samprati kSetramAha paramANuparisajIvANa kammaM tu, saMgahe chaddisAgayaM / savesu vi paesesu, savaM soNa baddhagaM // 18 // *mANaM kSetrapavyAkhyA-sarvajIvAnAM karma, 'tuH' pUraNe, 'saGghahe' saGghahakriyAyAM yogyaM bhavatIti shessH| kIdRzaM sat ? ityAha rimANaM c| "chadisAgayaM" ti SaNNAM dizAM samAhAraH padizaM tatra gataM-sthitaM SaDdizagatam , etacca dvIndriyAdInevAdhikRtya niyamena vyAkhyeyam , ekendriyANAmanyathA'pi sambhavAt / tathA cAgamaH-egiMdiyA NaM bhaMte ! teyAkammapoggalANaM gahaNaM karemANe kiM tidisiM karei cauddisiM karei paMcadisiM karei chaddisiM karei ? goyamA ! siya tidisiM siya cauddisiM siya paMcadisiM siya chaddisiM karei / beiMdiyA jAva paMciMdiyA niyamA chaddisiM" ti / tacca gRhItaM sat kena saha kiyat kathaM vA // 366 // |baddhaM bhavati ? ityAha-savesu vi paesesu" tti suvyatyayAt sarvairapi 'pradezaH' AtmasambandhibhiH 'sarva' samastaM | "ekendriyo bhagavan ! taijasakArmaNapudgalAnAM grahaNaM kurvANaH kiM tridizaM karoti caturdizaM karoti paJcadizaM karoti SadizaM karoti? gautama! syAt tridizaM syAt caturdizaM syAt paJcadizaM syAt SaD dizaM karoti / dvIndriyo yAvat paJcendriyo niyamAt SaDdizami"ti /
Page #746
--------------------------------------------------------------------------
________________ karmaNAM kAlaparimANa bhAvazca / jJAnAvaraNAdi na tvanyataradeva 'sarveNa gamyamAnatvAt prakRtisthityAdinA prakAreNa baddhaM-kSIrodakavad AtmapradezaiH zliSTaM | tadeva baddhakamiti sUtrArthaH // 18 // samprati kAlamAhaudahIsarisanAmANaM, tIsaI koDikoDIo / ukkosiyA hoi ThiI, aMtamuhuttaM jahaniyA // 19 // AvaraNijANa duNhaM pi, veyaNijje taheva ya / aMtarAe ya kammammi, ThiI esA viyAhiyA // 20 // udahIsarisanAmANaM, sattaraM koddkoddiio| mohaNijjassa ukkosA, aMtamuhuttaM jahanniyA // 21 // tittIsa sAgarovama, ukkoseNaM viyAhiyA / ThiI u Aukammassa, aMtamuhuttaM jahanniyA // 22 // udahIsarisanAmANaM, vIsaI koDakoDIo / nAmagoANa ukkosA, aMtamuhuttaM jahanniyA // 23 // vyAkhyA-spaSTam / navaram-udadhinA saha-sadRzaM nAma yeSAM tAni udadhisadRganAmAni-sAgaropamANi teSAm // 19-20-21-22-23 // samprati bhAvamabhidhAtumAhasiddhANa'NaMtabhAge, aNubhAgA havaMti u / savesu vi paesaggaM, sabajIvesa'icchiyaM // 24 // | vyAkhyA-siddhAnAmanantabhAge 'anubhAgAH' rasavizeSA bhavanti, 'tu:' pUraNe, ayaM cA'nantabhAgo'nantasaGkhya eveti / tathA 'sarveSvapi' prakramAdanubhAgeSu, pradizyanta iti pradezA:-buddhyA vibhajyamAnAstavibhAgaikadezAsteSAmagra pradezAnaM "sabajIvesa'icchiyaM" ti sarvajIvebhyo'tikrAntam , tato'pi teSAmanantaguNatvAditi sUtrArthaH // 24 // adhyayanArthopasaMhAravyAjenopadeSTumAha u0ma062
Page #747
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarA- tamhA eesi kammANaM, aNubhAge viyaanniyaa| eesi saMvare ceva, khavaNe yajae buhe // 26 // tti bemi|| dhyayanasUtre vyAkhyA-"tamha" tti yasmAdevaMvidhAH prakRtibandhAdayaH tasmAdeteSAM karmaNAmanubhAgAn upalakSaNatvAt prakRtibandhAmInemica dIMzca vijJAya 'eteSAmiti karmaNAM 'saMvare' nirodhe 'caH' samuccaye 'evaH' avadhAraNe bhinnakramaH, tataH 'kSapaNe ca' nirjaraNe ndrIyA IXI"jae" tti 'yatetaiva' yatnaM kuryAdeva 'budhaH' vidvAniti sUtrArthaH // 25 // 'itiH' parisamAptau, bravImIti pUrvavat / / sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / trayastriMzaM krmprkRtinaamkmdhyynm| karmakSapaNe updeshH| // 367 // va iti zrInemicandrasUrivinirmitAyAM uttarAdhyayanasUtralaghuTIkAyAM sukha-- bodhAyAM karmaprakRtinAmakaM trayastriMzamadhyayanaM samAptam // // 367 //
Page #748
--------------------------------------------------------------------------
________________ atha catustriMzaM lezyAkhyamadhyayanam / lezyAnAM nAmAdidvArANi / anantarAdhyayane karmaprakRtaya uktAH, tatsthitizca lezyAvazata ityatastadabhidhAnArtha catutriMzaM lezyAdhyayananAmakamadhyayanamArabhyate, asya cedamAdisUtramlesajjhayaNaM pavakkhAmi, ANupucviM jahakkama / chaNhaM pi kammalesANaM, aNubhAve suNeha me // 1 // ___ vyAkhyA-lezyA'bhidhAyakamadhyayanaM lezyAdhyayanaM tat pravakSyAmi AnupUrvyA yathAkramamiti ca prAgvat / tatra ca SaNNAmapi 'karmalezyAnAM karmasthitividhAtRtattadviziSTapudgalarUpANAm 'anubhAvAn' rasavizeSAn zRNuta me kathayata iti zeSa iti sUtrArthaH // 1 // etadanubhAvAzca nAmAdiprarUpaNAtaH kathitA eva bhavantIti tatprarUpaNAya vineyAbhimukhIkaraNakAri dvArasUtramAhanAmAiM vaNNarasagaMdhaphAsapariNAmalakkhaNaM ThANaM / ThiiM gaI ca AuM, lesANaM tu suNeha me // 2 // __ vyAkhyA-nAmAni tathA varNa-rasa-gandha-sparza-pariNAma-lakSaNamiti padaSaTsya smaahaarnirdeshH| pariNAmazcA'trajaghanyAdiH, lakSaNaM ca-pazcAzravAsevanAdi, 'sthAnam' utkarSA'pakarSarUpaM, 'sthitim' avasthAnakAlaM, 'gati' narakAdikAM yato yA'vApyate, 'AyuH' jIvitaM yAvati tatrA'vaziSyamANe AgAmibhavalezyApariNAmastadiha gRhyate, lezyAnAM, 'tu' pUraNe, zRNuta me iti sUtrArthaH // 2 // 'yathoddezaM nirdezaH' iti nyAyato nAmAnyAha lizyate-zlipyate AtmA karmaNA sahA'nayeti lezyA, kRSNAdidravyasAcijyAdAtmanaH pariNAmavizeSaH, yaduktam-kRSNAdidravyasAcivyAt, pariNAmo ya AtmanaH / sphaTikasyeva tatrAyaM, lezyAzabdaH prayujyate // 1 //
Page #749
--------------------------------------------------------------------------
________________ catustriMzaM leshyaakhymdhyynm| zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / lezyAnAM naam-vrnnrsdvaaraanni| // 368 // * kiNhA nIlA ya kAU ya, teU pamhA taheva ya / sukkA lesA ya chaTThA u, nAmAI tu jahakamaM // 3 // | vyAkhyA-paSTam // 3 // varNAnAhajImUyaniddhasaMkAsA, gvlritttthgsnnibhaa| khaMjaMjaNanayaNanibhA, kiNhalesA u vnnnno||4|| nIlA'sogasaMkAsA, cAsapicchasamappabhA / veruliyaniddhasaMkAsA, nIlalesA u vnnnno||5|| ayasIpupphasaMkAsA, koilcchdsnnibhaa| pArevayagIvanibhA, kAulesA u vnnnno||6|| | hiMguluyadhAusaMkAsA, taruNAiJcasannimA / suyatuMDapaIvanibhA, teulesA u vaNNao // 7 // hariyAlabheyasaMkAsA, haliddAbheyasannibhA / saNAsaNakusumanibhA, pamhalesA u vnnnno||8|| saMkhaMkakuMdasaMkAsA, khIradhArasamappabhA / rayayahArasaMkAsA, sukkalesA u vnnnno||9|| ___ vyAkhyA-"jImUyaniddhasaMkAsa" tti prAkRtatvAt snigdhajImUtasaGkAzA, gavalaM-mahiSazRGgaM riSTaka:-phalavizeSaH tatsannibhA, "khaMja" tti khaJjanam aJjanaM-kajjalaM nayanamiti-upacArAt tadekadezastanmadhyavartI kRSNasArastannimA kRSNalezyA 'varNataH' varNamAzritya // "veruliyaniddhasaMkAsa" tti prAkRtatvAt snigdhavaiDUryasaGkAzA // kokilacchadaH-tailakaNTakaH, pAThAntare kokilacchavisannibhA, zeSaM spaSTamiti sUtraSaTkArthaH // 4-5-6-7-8-9 // rasAnAha jaha kaDuyatuMbagaraso, nibaraso kaDayarohiNiraso vaa| itto vi aNaMtaguNo, raso u kaNhAi nAyavo // 10 // jaha tikaDuyassa raso, tikkho jaha hathipippalIe vaa| itto vi aNaMtaguNo, raso u nIlAe nAyavo // 11 // // 368 //
Page #750
--------------------------------------------------------------------------
________________ lezyAnAM rs-gndhdvaare|| jaha taruNaaMbayaraso, tuvarakaviTThassa vAvi jaariso| itto vi aNaMtaguNo, raso u kAUe naaybo||12|| jaha pariNayaMbagaraso, pakkakaviThThassa vA vi jaariso| 'itto vi aNaMtaguNo, raso u teUe nAyabo // 13 // varavAruNIi va raso, vivihANa va AsavANa jaariso| mahumerayassa va raso, itto pamhAe paraeNaM // 14 // khajUramudiyaraso, khIraraso khaMDasakararaso vaa| itto vi aNaMtaguNo, raso u sukkAe nAyabo // 15 // vyAkhyA-spaSTAnyeva / navaram-varavAruNI-pradhAnasurA, AsavAH-puSpaprabhavamadyAni // 'madhumaireyasyeti samAhAraH, tatra madhu-madyavizeSo maireyaM-sarakaH, ato varavAruNyAdirasAt padmAyAH prakramAd rasaH 'parakeNe'ti anantaguNatvAt tatikrameNa varttata iti gamyate, ayaM ca kizcidamlaH kaSAyo madhurazceti bhAvanIyamiti // mudrikA ca-drAkSeti sUtraSaTrArthaH // 10-11-12-13-14-15 // samprati gandhamAha jaha gomaDassa gaMdho, suNagamaDassa va jahA ahimaDassa / etto vi aNaMtaguNo, lesANaM appasatthANaM // 16 // jaha surabhikusumagaMdho, gaMdhavAsANa pissamANANaM / itto vi aNaMtaguNo, pasatthalesANa tiNhaM pi||17||
Page #751
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA al catustriMzaM leshyaakhymdhyynm| lezyAnAM sprsh-prinnaamdvaare| sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / vyAkhyA spaSTam / navaram-"gaMdhavAsANaM" ti gandhAzca-koSThapuTapAkaniSpannAH vAsAzca-itare gandhavAsAH, iha caitadaGgAnyevopacArAdevamuktAni teSAm , iha cA'nukto'pi gandhavizeSo lezyAnAM tAratamyenA'vaseya iti sUtradvayArthaH // 16-17 // samprati sparzamAha jaha karagayassa phAso, gojibbhAe va sAgapattANaM / itto vi aNaMtaguNo, lesANaM appasatthANaM // 18 // jaha bUrassa vi phAso, navaNIyassa va sirIsakusumANaM / itto vi aNaMtaguNo, pasatthalesANa tiNhaM pi||19|| vyAkhyA-spaSTam / navaram-yathAkramamaprazastAnAM prazastAnAM ca krakacAdi-bUrAdisamaH sparzo vaacyH||18-19|| pariNAmadvAramAha tiviho va navaviho vA, sattAvIsaivihikkasIo vaa| dusao teyAlo vA, lesANaM hoi prinnaamo||20|| vyAkhyA-spaSTam / navaram-'trividhaH' jaghanyamadhyamotkRSTabhedena, 'navavidhaH' yadeSAmapi svasthAnatAratamyacintAyAM pratyekaM jaghanyAditrayeNa guNanA, evaM punaH punastrikaguNanayA saptaviMzatividhatvAdi bhAvanIyam / upalakSaNazcaitat tAratamyacintAyAM, saGkhyAniyamasyA'bhAvAt / tathA ca prajJApanA-"kaNhalesA NaM bhaMte ! kaivihaM pariNAma pariNamai ? goyamA ! // 369 // // 369 // "kRSNalezyA bhagavan ! katividhaM pariNAma pariNamati? gautama! trividhaM vA navavidhaM vA saptaviMzatividhaM vA ekAzItividha vA'pi yAvat tricatvAriMzaM dvizatavidhaM vA bahu vA bahuvidhaM vA pariNAmaM pariNamati, evaM yAvat zuklalezyA" /
Page #752
--------------------------------------------------------------------------
________________ lezyAnI lakSaNadvAram / tivihaM vA navavihaM vA sattAvIsaivihaM vA ekkAsIivihaM vA vi jAva teyAladusayavihaM vA bahu vA bahuvihaM vA pariNAmaM pariNamai, evaM jAva sukkalesA" iti sUtrArthaH // 20 // lakSaNamAhapaMcAsavappavatto, tIhiM agutto chasU avirao ya / tivAraMbhapariNao, khuddo sAhassio naro 21 niddhaMdhasapariNAmo, nissaMso ajiiNdio| eyajoyasamAutto, kaNhalesaM tu pariName // 22 // IsAamarisaatavo, avija mAyA ahIriyA ya / gehI paose ya saDhe, pamatte rasalolue // 23 // AraMbhao avirao, khuddo sAhassio naro / eyajogasamAutto, nIlalesaM tu pariName // 24 // vaMke vaMkasamAyAre, niyaDille annujue| paliuMcaga ovahie, micchaddiTThI aNArie // 25 // upphAlagavAI ya, teNe Avi ya maccharI / eyajogasamAutto, kAulesaM tu pariName // 26 // nIyAvittI acavale, amAI akuUhale / viNIyaviNae daMte, jogavaM uvahANavaM // 27 // piyadhamme daDhadhamme, vajabhIrU hiesae / eyajogasamAutto, teulesaM tu pariName // 28 // payaNukkohamANe ya, mAyAlobhe ya pynnue| pasaMtacitte daMtappA, jogavaM uvahANavaM // 29 // tahA ya payaguvAI ya, uvasaMte jiiNdie| eyajoyasamAutto, pamhalesaM tu pariName // 30 // adRruddANi vajittA, dhammasukkANi sAhae / pasaMtacitte daMtappA, samie gutte ya guttisu // 31 // sarAge vIyarAge vA, uvasaMte jiiMdie / eyajogasamAutto, sukkalesaM tu pariName // 32 // | vyAkhyA-paJcAzravapravRttaH 'tribhiH' prastAvAnmanovAkkAyaiH aguptaH 'SaTsu' jIvanikAyeSu avirataH, tIvrAH-utkaTAH |svarUpato'dhyavasAyato vA ArambhAH-sAvadhavyApArAstatpariNataH-tasminnirataH 'kSudraH' sarvasyaivA'hitaiSI, sahasA-apa
Page #753
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / 8XOXE // 370 // locya pravarttate sAhasikaH cauryAdikRdityarthaH, nara upalakSaNatvAt khyAdirvA // "niddhaMdhasa" tti aihikAmuSmikApAya- catustriMza zaGkAvikalaH pariNAmo yasya saH, tathA "nissaMso" ti 'nRzaMsaH' nistRzo jIvAn vihiMsan na manAgapi zaGkate, aji- lezyAkhyatendriyaH, ete ca te yogAzca-vyApArA etadyogAstaiH samAyukta:-anvita etadyogasamAyuktaH kRSNalezyAmeva tuzabdasyA- madhyayanam / |'vadhAraNArthatvAt pariNamet // IrSyA ca-paraguNAsahanam amarSazca-atyantAbhinivezaH atapazca-tapoviparyayo'mISAM samAhAraH, 'avidyA' kuzAstrarUpA, 'mAyA' pratItA, 'ahIkatA ca' asamAcAraviSayA nirlajjatA, 'gRddhiH' viSayeSu lAmpaTyaM, lezyAnAM lakSaNa'pradveSazca' abhedopacArAcceha sarvatra tadvAn janturevocyate, ata eva 'zaThaH' alIkabhASaNAt , 'pramattaH' prakarSeNa jAtimadA-% dvaarm| sevanAt, 'rasalolupaH' sAtagaveSakazca // 'ArambhAt' prANyupamardAd avirataH zeSaM prAgvat // vakraH vacasA, vakrasamAcAraH kriyayA, nikRtimAn manasA, anRjukaH kathaJcid RjUkartumazakyatayA, "paliuMcaga" tti pratikuJcakaH svadoSapracchAdakatayA, upadhiH-chadma tena carati aupadhikaH sarvatra vyAjataH pravRtteH, ekArthikAni caitAni, mithyAdRSTiH | * anAryaH // "upphAlaga" tti utprAsakaM yathA para utprAsyate duSTaM ca rAgAdidoSavad yathA bhavatyevaM vadanazIla utprAsaka duSTavAdI, 'caH' samuccaye, 'stenaH' cauraH, 'caH' samuccaye, 'api ca' iti pUraNe, matsaraH-parasampadasahanaM tadvAn matsarI, zeSa prAgvat // "nIyAvitti" ti 'nIcairvRttiH' kAyamanovAgbhiranutsiktaH, yogaH-svAdhyAyAdivyApArastadvAn 'upadhAnavAn' vihitazAstropacAraH, zeSaM spaSTam // pratanukrodhamAnaH, 'caH' pUraNe, mAyA lobhazca pratanuko yasyeti zeSaH, ata eva prazAntacitto dAntAtmA // 'upazAntaH' anudbhUTatayopazAntAkRtiH, zeSaM spaSTam // Ataraudre varjayitvA dharmazukle sAdhayet // 370 // yaH sa prazAntacitta ityAdi, zeSaM spaSTam iti sUtradvAdazakArthaH // 21-22-23-24-25-26-27-28-29-30-31-32 // samprati sthAnadvAramAha
Page #754
--------------------------------------------------------------------------
________________ lezyAnAM sthaan-sthitidvaare| assaMkhejjANosappiNINa ussappiNINa je smyaa| saMkhAIyA logA, lesANa havaMti tthaannaaii||33|| ___ vyAkhyA-asaGkhyeyAnAmavasarpiNInAM tathotsarpiNInAM ye samayAH, kiyantaH ? ityAha-saGkhyAtItA lokAH, ko'rthaH ? asaGkhyeyalokAkAzapradezaparimANA lezyAnAM bhavanti, 'sthAnAni' prakarSA'pakarSakRtAni tatparimANAnIti zeSa iti sUtrArthaH // 33 // idAnI sthitimAhamuhattaddhaM tu jahannA, tittIsaM sAgarA muhutthiyaa| ukkosA hoi ThiI, nAyabA kiNhalesAe // 34 // muhuttaddhaM tujahannA, dasaudahI pliymsNkhbhaagmbhhiyaa| ukkosA hoi ThiI, nAyacA niillesaae|| muhuttaddhaM tu jahannA,tinnudahI pliymsNkhbhaagmbhhiyaa| ukkosA hoi ThiI, nAyabA kAulesAe 36 muhattaddhaM tujahannA, doNNudahI pliymsNkhbhaagmbhhiyaa| ukkosA hoi ThiI,nAyavA teulesAe 37 muhuttaddhaM tu jahannA, dasaudahI hoi muhuttmbbhhiyaa| ukkosA hoi ThiI, nAyacA pmhlesaae||38|| muhuttaddhaM tu jahannA, tittIsaM sAgarA muhutthiyaa| ukkosA hoi ThiI, nAyacA sukkalesAe // 39 // | vyAkhyA-muhUrtArddha tu, ko'rthaH ? antarmuhUrtameva jaghanyA / trayastriMzat "sAgara" tti sAgaropamANi "muhuttahiya" tti ihottaratra ca muhUrtazabdenopacArAt muhUttaikadeza evoktaH, tatazcAntamuhUrttAdhikAni utkRSTA bhavati sthitiH kRSNalezyAyAH / iha cAntarmuhUrttazabdena pUrvottarabhavasambandhyantarmuhUrtadvayamuktaM draSTavyam / evamuttaratrA'pi / zeSaM sugamamiti sUtraSaTrArthaH / / 34-35-36-37-38-39 // prakRtamupasaMharannuttaragranthasambandhamAhaesA khalu lesANaM, oheNa ThiI u vanniyA hoi|cusu vi gaIsu itto, lesANa ThiI u vucchAmi 40 vyAkhyA-spaSTam // 40 // pratijJAtamAha
Page #755
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarA- dhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabAdhA- khyA laghuvRttiH / // 371 // XXXXXXXXXXXX dasavAsasahassAI, kAUe ThiI jahanniyA hoi / tinnodahI paliyamasaMkhabhAgaM ca ukkosA // 41 // catustriMzaM tinnadahI paliyamasaMkhabhAgo jahanna niiltthiii| dasa udahI paliovamamasaMkhabhAgaM ca ukkosaa||42|| lezyAkhyadasa udahI paliovamamasaMkhabhAgaM jahanniyA hoi / tittIsasAgarAiM, ukkosA hoi kiNhAe ||4||Xmdhyynm / esA neraiyANaM, lesANa ThiI u vanniyA hoi| teNa paraM vucchAmi, tiriyamaNussANa devANaM // 44 // aMtomuhattamaddhaM, lesANa ThiI jahiM jahiM jA u| tiriyANa narANaM vA, vajittA kevalaM lesaM // 4 // lezyAnAM sthitimuhattaddhaM tu jahannA, ukkosA hoi puvakoDI u / navahiM varisehiM UNA, nAyavA sukkalesAe // 46 // dvAram / esA tiriyanarANaM, lesANa ThiI u vanniyA hoi| teNa paraM vucchAmi, lesANa ThiI u devANaM // 47 // dasavAsasahassAI, kiNhAe ThiI jahanniyA hoi|pliymsNkhejimo, ukkosA hoi kinnhaae||48|| jA kaNhAi ThiI khalu, ukkosA sA u smymbhhiyaa| jahanneNaM nIlAe, paliyamasaMkhaM ca ukkosaa|| jA nIlAi ThiI khalu, ukkosA sA usmymbhhiyaa| jahanneNaM kAUe, paliyamasaMkhaM ca ukkosA50 teNa paraM vocchAmi, teUlesA jahA suragaNANaM / bhavaNavaha-vANamaMtara-joisa-vemANiyANaM ca // 5 // paliovamaM jahannA, ukkosA sAgarA u dunnh'hiyaa| paliyamasaMkhijeNaM, hoi sabhAgeNa teUe // 52 // dasavAsasahassAiM, teUe ThiI jahanniyA hoi / duNNudahI paliovamaasaMkhabhAgaM ca ukkosA // 3 // jA teUi ThiI khalu, ukkosA sAu smymbbhhiyaa| jahanneNaM pamhAe, dasamuhuttahiyAI ukkosA54 ra // 371 // jA pamhAi ThiI khalu, ukkosA saausmymbhhiyaa| jahanneNaM sukkAe, tittIsamuhuttamabbhahiyA55 vyAkhyA-dazavarSasahasrANi kApotAyAH sthitirjaghanyakA bhavati, trayaH 'uddhayaH' sAgaropamANItyarthaH "paliyama
Page #756
--------------------------------------------------------------------------
________________ CXCXCXXXCXX CXCXCXCXX saMkhabhAgaM ca" tti sUtratvAt palyopamAsayeya bhAgazcotkRSTA / iyaM ca jaghanyA ratnaprabhAyAm, utkRSTA vAlukAyAm / lezyAnAM | nIlAyA jaghanyA vAlukAyAm ; utkRSTA dhUmaprabhAyAm kRSNAyA jaghanyA dhUmaprabhAyAm, itarA tu mahAtamaH prabhAyAm ; sthiti| zeSaM nArakasUtreSu triSu spaSTam || "esA " sUtraM spaSTam // tiryaGmanuSyasUtre "aMtomuhuttamarddha" ti 'antarmuhUrttArddham' antarmuhUrttakAlaM lezyAnAM sthitirjaghanyA utkRSTA ceti zeSaH, katarAsAm ? ityAha- ' yasmin yasmin' iti pRthivIkAyAdau sammUcchimamanuSyAdau ca ' yA ' kRSNAdyAH, 'tuH' pUraNe tirazcAM manuSyANAM ca madhye sambhavanti tAsAM varjayitvA 'kevalAM' zuddhAM lezyAM zukulezyA mityarthaH // asyA eva sthitimAha - ' muhUrttamityAdi spaSTam, navaram - iha yadyapi kazcid aSTavArSiko'pi pUrva koTyAyurvrata pariNAmamavApnoti tathA'pi naitAvadvayaH sthasya varSaparyAyAdavakU zukulezyAyAH sambhava iti navabhirvarSairunA pUrvakoTirucyate // " esA " sUtraM spaSTameva // pratijJAtamAha - 'dase' tyAdi sUtratrayaM spaSTam / navaram - " paliyamasaMkhejja - imo" tti palyopamAsayeyatamaH prastAvAd bhAgaH, iyaM ca dvidhA'pi kRSNAyAH sthitiretAvadAyuSAmeva bhavanapati - vyantarANAM draSTavyA // nIlAsUtre "paliyamasaMkhaM ca " tti sUcanAt sUtramiti palyopamAsa yeyabhAgaH, bRhattarazcAyaM bhAgaH pUrvasmAdavaseyaH / kApotAyA api sthitirjaghanyetarA ca bhavanapati - vyantarANAmeva jJAtavyA / bRhattamazcA'trA'saGkhyAtabhAgo gRhyate // itthaM nikAyadvayabhAvinI mAdyalezyAtrayasthitimupadarya samastanikAyabhAvinIM tejolezyAsthitimabhidhAtuM pratijJAsUtramAha - " teNa" tti tataH paraM pravakSyAmi tejolezyAM 'yathe 'ti yenA'vasthAnaprakAreNa suragaNAnAM bhavati, 'tathe' tyupaskAraH, bhavanapati - vyantara- jyoti - vaimAnikAnAM, 'caH' pUraNe // pratijJAtamAha - "palie" tyAdi sUtracatuSTayaM spaSTam / navaram - prathamasUtre vaimAnikAnevAzritya taijasyAH sthitiruktA / tatra ca jaghanyA saudharme utkRSTA cezAne // dvitIyasUtre tu nikAyabhedamAzritya saivoktA / iha ca dazavarSasahasrANi jaghanyA taijasyAH sthitiruktA, prakramA''nurUpyeNa tu yotkRSTA dvAram /
Page #757
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarA- | kApotAyAH sthitiH asau evAsyAH samayAdhikA prApnoti, tadatra tattvaM na vidmaH // tRtIyasUtre padmAsthitiruktA, tatra ca dhyayanasUtre "dasamuhuttahiyAI" ti dazaiva prastAvAt sAgaropamANi pUrvabhavasatkAntarmuhUrttAdhikAni / iyaM ca jaghanyA sanatkumAre, zrInemica- | utkRSTA ca brahmaloke / Aha -- yadIhAntarmuhUrttamadhikamucyate tataH pUrvatrA'pi kiM na tadadhikamuktam ? ucyate - devabhavandrIyA | lezyAyA eva tatra vivakSitatvAt, pratijJAtaM hi 'teNa paraM vocchAmi lesANa ThiraM tu devANaM' ti; evaM sati ihAntarmuhUrttAsukhabodhA- dhikatvaM virudhyate, naivam, atra hi prAguttarabhavalezyA'pi "aMto muhuttammi gae" iti vacanAd devabhavasambandhinyeveti pradarzanArthamitthamuktamiti na virodha iti bhAvanIyam // caturthasUtre zuklAyAH sthitiruktA / tatra ca jaghanyA lAntake, aparA tu anuttareSviti paJcadazasUtrArthaH // 41-42-43-44-45-46-47-48-49-50-51-52-53-54-55 / / uktaM sthitidvAram / gatidvAramAha XCXCXCXXXC khyA laghuvRttiH / // 372 // kiNhA nIlA kAU, tinni vi eyAu ahammalesAu / eyAhi tihi vi jIvo, duggaiM uvavajjaI 56 | teU pamhA sukkA, tinni vi eyAu dhammalesAu / eyAhi tihi vi jIvo, suggaiM uvavajjaI // 57 // vyAkhyA - spaSTam / navaram -- 'durgatiM' narakatiryaggatirUpAm 'upapadyate' prApnoti // 'sugatiM' manujagatyAdikAmityarthaH // 56-57 // sampratyAyurdvArAvasaraH, tatra cAvazyaM hi janturyallezyeSUtpadyate tallezya eva mriyate, tatra ca janmAntarabhAvi| lezyAyAH kiM prathamasamaye parabhavAyuSa udayaH ? Ahozvit caramasamaye ? anyathA vA ? iti saMzayApanodAyAha| lesAhiM savAhiM, paDhame samayammi pariNayAhiM tu / na hu kassai uvavAo, pare bhave atthi jIvassa 58 | lesAhiM savAhiM, cara me samayammi pariNayAhiM tu / na hu kassa vi ubavAo, pare bhave atthi jIvassa59 aMtamuhuttammi gae, aMtamuhuttammi sesae ceva / lesAhiM pariNayAhiM, jIvA gacchaMti paraloyaM 60 XOXOXO catustriMzaM lezyAkhya madhyayanam / lezyAnAM gati AyurdvAre / // 372 //
Page #758
--------------------------------------------------------------------------
________________ u0 a0 63 vyAkhyA-- lezyAbhiH sarvAbhiH 'prathamasamaye' tatpratipattikAlApekSayA 'pariNatAbhiH' prastAvAdAtmarUpatAmApannAbhirupalakSitasya 'tuH' pUraNe, 'na hu' naiva kasyApi upapAdaH pare bhave bhavati jIvasya // tathA lezyAbhiH sarvAbhiH 'carame' antye | samaye pariNatAbhistu 'na hu' naiva kasyApyupapAdaH pare bhave bhavati jIvasya // kadA tarhi ? ityAha- antarmuhUrte gata eva, tathA'ntarmuhUrte 'zeSake caiva' avatiSThamAna eva lezyAbhiH pariNatAbhirjIvA gacchanti paralokam / anenAntarmuhUrttA'vazeSe AyuSi parabhavalezyApariNAma ityuktaM bhavatIti sUtratrayArthaH / / 58-59-60 / / sampratyadhyayanArthamupasaJjihIrSurupadeSTumAhatamhA eyAsi lesANaM, aNubhAvaM viyANiyA / appasatthA u vajjittA, pasatthA u ahiTTae muNi 61 tti bemi // vyAkhyA - yasmAdetA aprazastA durgatihetavaH prazastAzca sugatihetavaH tasmAdetAsAM lezyAnAm 'anubhAvam' uktarUpaM vijJAya aprazastA varjayitvA prazastA adhitiSThet muniriti zeSaH, ubhayatrA'pi 'tuH' pUraNe, iti sUtrArthaH // 61 // 'iti' parisamAptau bravImIti ca prAgvat // iti zrInemicandrasUriviracitAyAM uttarAdhyayanasUtralaghuTIkAyAM sukhabodhAyAM catustriMzaM lezyAkhyamadhyayanaM samAptam // 888 ********* aprazastAprazastAnAM lezyAnAM varjanasevanopadezaH /
Page #759
--------------------------------------------------------------------------
________________ atha anagAramArgagatinAmakaM paJcatriMzamadhyayanam / zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / // 373 // pazcatrizaM angaarmaarggtinaamkmdhyynm| anagArasva maargH| anantarAdhyayane lezyA abhihitAH, tatra cA'prazastalezyAtyAgataH prazastA evA'dhiSThAtavyAH, etacca bhikSuguNavyavasthitena samyag vidhAtuM zakyam , ato bhikSuguNaparijJAnArthamadhunA'nagAramArgagatinAmakaM paJcatriMzamadhyayanamArabhyate, tasya cedamAdisUtram suNeha me egamaNA, maggaM buddhehiM desiyaM / jamAyaraMto bhikkhU, dukkhANaMtakaro bhave // 1 // ___ vyAkhyA-zRNuta 'me' kathayata iti zeSaH, ekAgramanasaH 'mArga' prakramAnmukteH 'buddhaiH' ahaMdAdibhiH 'darzitam' upadiSTaM yam 'Acaran' AsevamAno bhikSurduHkhAnAmantakaro bhavediti gAthArthaH // 1 // pratijJAtamAha|gihavAsaM pariccajjA, pavajAmassie munnii| ime saMge viyANijjA, jehi sajjaMti mANavA // 2 // taheva hiMsaM aliyaM, cojaM abaMbhasevaNaM / icchAkAmaM ca lobhaM ca, saMjao privje||3|| maNoharaM cittagharaM, malladhUveNa vAsiyaM / sakavADaM paMDarulloyaM, maNasA vi na patthae // 4 // iMdiyANi u bhikkhussa, tArisammi uvassae / dukarAI nivAreuM, kAmarAgavivaDaNe // 5 // susANe sunnagAre vA, rukkhamUle va ekkao / pairikke parakaDe vA, vAsaM tattha'bhiroyae // 6 // phAsuyammi aNAbAhe, itthIhiM aNabhiTThae / tattha saMkappae vAsaM, bhikkhU prmsNje||7|| na sayaM gihAI kuvijA, neva annehiM kArae / gihakammasamAraMbhe, bhUyANaM dissae vho||8|| tasANaM thAvarANaM ca, suhamANaM bAyarANa ya / tamhA gihasamAraMbha, saMjao privje||9|| 0/-0XOXOXOXOXXXXXXX // 373 //
Page #760
--------------------------------------------------------------------------
________________ *CXCXCXCXCXCXCXCXCXCXX mArgaH / taheva bhattapANesu, payaNe payAvaNesu ya / pANabhUyadayaTThAe, na pae na payAvae // 10 // anagArasya jaladhannanissiyA jIvA, puDhavIkaTThanissiyA / hammaMti bhattapANesu, tamhA bhikkhU na payAvae // 11 // visappe sabaodhAre, bahupANaviNAsaNe / natthi joisame satthe, tamhA joI na dIvae / 12 // hirannaM jAyarUvaM ca, maNasA vi na patthae / samaliGkukaMcaNe bhikkhU, virae kayavikkae // 13 // kiNato kaio hoi, vikkiNaMto a vANio / kayavikkayammi vato, bhikkhU havai tArisI // 14 // bhikkhiyAM na keyavaM, bhikkhuNA bhikkhavittiNA / kayavikkae mahAdoso, bhikkhAvittI suhAvahA // samuyANaM uMchamesejjA, jahAsuttamarNidiyaM / lAbhAlAbhammi saMtuTTe, piMDavAyaM care muNI // 16 // alolo na rase giddho, jigbhAdaMto amucchio| na rasaTThAe bhuMjijjA, javaNaTThAe mahAmuNI // 17 // aJcaNaM rayaNaM ceva, vaMdaNaM pUyaNaM tahA / iDDIsakkArasammANaM, maNasA vi na patthae // 18 // sukkaM jhANaM jhiyAijA, aNiyANe akiMcaNe / vosaTTakAe viharijjA, jAva kAlassa pajjao // 19 // NijUhiUNa AhAraM, kAladhamme uvaTTie / caiUNa mANusaM buMdiM, pahU dukkhA vimuccaI // 20 // nimmamo nirahaMkAro, vIyarAo aNAsavo / saMpatto kevalaM nANaM, sAsayaM parinibuDe // 21 // tti bemi // vyAkhyA - gRhavAsaM parityajya pravrajyAmAzrito muniH 'imAn' pratiprANipratItatayA pratyakSAn 'saGgAn putrakalatrAdIn 'vijAnIyAt' bhavahetavo'mIti vizeSeNA'vabudhyeta jJAnasya ca viratiphalatvAt pratyAcakSItetyuktaM bhavati / saGgazabdavyutpattimAha -- yaiH 'sajyante' pratibadhyante mAnavAH upalakSaNatvAdanye'pi jantavaH // 'tathe 'ti samuccaye, 'eve 'ti pUraNe, hiMsAmalIkaM cauryamabrahmasevanam, icchArUpaH kAmaH icchAkAmastaM cA'prAptavastukAGkSArUpaM 'lobhaM ca' labdhavastuviSayagRddhyA XCXBXCXXXXXXXXX
Page #761
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarA- dhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / pazcatriMzaM anagAramArgagatinAmakamadhyayanam / anagArasya maargH| // 374 // tmakam , ubhayenA'pi parigraha uktaH, tataH parigrahaM ca saMyataH parivarjayet // tathA manoharaM citrapradhAnaM gRhaM citragRhaM mAlyadhUpena vAsitaM sakapATaM pANDurollocaM manasA'pi AstAM vacasA na prArthayet kiM punastatra tiSThed iti bhAvaH // kiM punarevamupadizyate ? ityAha-indriyANi, 'tuH' iti yasmAd bhikSostAdRze upAzraye 'duHkarANi' karoteH sarvadhAtvarthatvAd duHzakyAni nivArayituM 'kAmarAgavivarddhane' upAzrayavizeSaNam / / tarhi ka sthAtavyam ? ityAha-smazAne zUnyAgAre vA vRkSamUle vA 'ekakaH' rAgAdiviyukto'sahAyo vA "pairikke" 'ekAnte' ruyAdyasaGkale 'parakRte' parairniSpAdite svArthamiti X gamyate, 'vA' samuccaye 'vAsam' avasthAnaM 'tatra' smazAnAdau abhirocayed bhikSuriti yogaH // prAsuke 'anAbAdhe' kasyApi bAdhArahite strIbhiranabhidrute 'tatre ti prAguktavizeSaNe smazAnAdau 'saGkalpayet' kuryAd vAsaM bhikSuH paramasaMyataH / / nanu kimiha parakRta iti vizeSaNamuktam ? ityAzaGkayAha-na svayaM gRhANi kurvIta, naivA'nyaiH kArayed, upalakSaNatvAnnA'pi kurvantamanumanyeta, kimiti ? yato gRhakarma-iSTakAmRdAnayanAdi tasya samArambhaH-pravarttanaM gRhakarmasamArambhastasmin bhUtAnAM dRzyate vadhaH // katareSAm ? ityAha-trasAnAM sthAvarANAM ca sUkSmANAM zarIrA'pekSayA bAdarANAM ca, tathaivopasaMhartumAha-tasmAd gRhasamArambhaM saMyataH privrjyet|| anyacca-'tathaiva' iti prAgvad bhaktapAneSu pacane pAcaneSu ca bhUtavadho dRzyate iti prAguktena sambandhaH, tataH kim ? ityAha-prANAH-trasAH bhUtAni-pRthivyAdIni taddayArthaM na pacenna pAcayet // amumevArtha spaSTataramAha-jaladhAnyanizritA jIvAH pRthivIkASThanizritAH hanyante 'bhaktapAneSu' prakramAt | pacyamAneSu, yata evaM tasmAdbhikSurna pAcayed apergamyamAnatvAt pAcayedapi na kiM punaH svayaM pacet // aparaJca-visarpatisvalpamapi bahu bhavatIti visarpa, 'sarvatodhAraM' sarva digavasthitaM jantUpaghAtakatvAt , uktazca-"pAINaM paDINaM vA vI"tyAdi / "prAcInaM pratIcInaM vA'pi" ityaadi| XXXXXXXXX XXXX // 374 //
Page #762
--------------------------------------------------------------------------
________________ ata eva bahuprANavinAzanaM nAsti jyotiHsamaM zastraM, yasmAdevaM tasmAt jyotirna dIpayet // pacanAdau jIvaghAto bhavati na tu krayavikrayayoH, ato yuktamevA''bhyAM nirvahaNamiti kasyacidA''zaGkA syAdata Aha-- 'hiraNyaM' kanakaM 'jAtarUpaM ca ' rUpyaM, cakAro'nuktA'zeSadhanadhAnyAdisamuccaye, manasA'pi na prArthayedbhikSuriti yogaH kIdRzaH san ? samaleTukAzcano virata: ' krayavikraye ' krayavikrayaviSaye // kimityevam ? ata Aha-- krINan 'Ryiko bhavati' tathAvidhetaralokasadRza eva bhavati, vikrINAnazca vaNig bhavati, vANijyapravRttatvAditi bhAvaH, ata eva krayavikraye 'varttamAnaH' pravarttamAno bhikSurbhavati na tAdRzo gamyamAnatvAd yAdRzaH samaye'bhihitaH / tataH kim ? ityAha - 'bhikSitavyaM' yAcitavyaM tathAvidhaM vastviti gamyate naiva kretavyaM bhikSuNA bhikSAvRttinA, atraivAdarakhyApanArthamAha- krayazca vikrayazca krayavikrayaM mahAdoSaM, liGgavyatyayazca prAkRtatvAt, bhikSAvRtti: sukhAvahA / bhikSitavyamityuktam, taccaikakule'pi syAd ata Aha-- 'samudAnaM' bhaikSyaM tacca ucchamiva 'uJcham' anyAnyavezmataH stokastokamIlanAd eSayet 'yathAsUtram ' AgamAnatikrameNa udgamaiSaNAdyabAdhAta iti bhAvaH, tata eva 'aninditam' ajugupsitaM jugupsitajanasambandhi na bhavatItyarthaH, tathA lAbhAlAbhe santuSTaH, piNDasya pAtaH - patanaM prakramAt pAtre'sminniti 'piNDapAtaM ' bhikSATanaM tat 'caret' Aseveta muniH, vAkyAntaraviSayatvAcca apaunaruktyam // itthaM piNDamavApya yathA bhuJjIta tathAha - 'alolaH' na sarasAnne prApte lAmpaTyavAn, na 'rase' madhurAdau 'gRddhaH' prApte'bhikAGkSAvAn, kathaM caivaMvidhaH ? "jinbhAdaMto" tti dAntajihnaH, ata eva 'amUcchitaH ' sannidherakaraNena, evaMvidhazca 'na' naiva "rasaTThAe" tti rasaH - dhAtuvizeSaH sa cA'zeSadhAtUpalakSaNaM tatastadupacayaH syAditi tadarthaM na bhuJjIta, kimarthaM tarhi ? ityAha -- yApanA - nirvAhaH sa cArthAt saMyamasya tadarthaM mahAmuniH / / tathA 'arcanA' puSpAdibhiH pUjAM 'racanAM' niSadyAdiviSayAM svastikAdyAtmikAM vA, 'caH' samuccaye, 'evaH' avadhAraNe anagArasya mArgaH /
Page #763
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / paJcatriMzaM angaarmaarggtinaamkmdhyynm| 'na' ityanena sambadhyate, 'vandanaM' pratItaM, 'pUjanaM vastrAdibhiH pratilAbhanaM, 'tathe ti samuccaye, Rddhizca-zrAvakopakaraNAdisampat satkArazca-arghapradAnAdiH sanmAnazca-abhyutthAnAdiH RddhisatkArasanmAnaM tanmanasA'pi na prArthayet // kiM punaH kuryAd ? ityAha-"sukaM jhANaM" ti sopaskAratvAt zukladhyAnaM yathA bhavatyevaM dhyAyed anidAno'kizcanaH vyutsRSTakAyaH 'viharet' apratibaddhavihAritayeti gamyate, kiyantaM kAlam ? ityAha-yAvat 'kAlasya mRtyoH 'paryayaH' paripATI prastAva ityrthH|| evaMvidhAnagAraguNasthazca mRtyusamaye yat kRtvA yat phalamavApnoti tadAha-"nijahiUNaM" ti parityajya AhAraM saMlekhanAkrameNa 'kAladharme' AyuHkSayarUpe upasthite tathA tyaktvA mAnuSI "boMdi" tamuM 'prabhuH' vIryAntarAyApagamato viziSTasAmarthyavAn "dukkhe"ti 'duHkhai' zArIramAnasairvimucyate // kIdRzaH san ? ityAha-nirmamo nirahaGkAraH, kuto'yamIhag ? yato vItarAgaH, upalakSaNatvAd vItadveSazca, tathA 'anAzravaH' karmAzravarahitaH samprAptaH kevalaM jJAnaM zAzvataM 'parinirvRtaH' asvAsthyahetukarmAbhAvataH sarvathA svasthIbhUta iti viMzatisUtrArthaH / / 2-3-4-5-6-7-8-9-10-11-12|13-14-15-16-17-18-19-20-21 // 'itiH' parisamAptau, bravImIti pUrvavat // anagArasya maargH| // 375 // XXXXXXXXXXXX // 375 // iti zrInemicandrasUrisaMdRbdhAyAM uttarAdhyayanasUtralaghuTIkAyAM sukhabodhAyAmanagAramArgagatinAmakaM paJcatriMzamadhyayanaM samAptam //
Page #764
--------------------------------------------------------------------------
________________ atha jIvAjIvavibhaktinAmakaM SaTtriMzamadhyayanam / lokAloka vibhAgaH, anantarA'dhyayane'hiMsAdayo bhikSuguNA uktAH, te ca jIvA'jIvakharUpaparijJAnata evA''sevituM zakyante iti tajjJA ajIvaprarUpapanArthamadhunA SaTtriMzaM jIvA'jIvavibhaktisaMjJamadhyayanamArabhyate, tasyedamAdisUtram prANAyAM dravyajIvAjIvavibhattiM, suNeha me egamaNA io| jaM jANiUNa bhikkhU, sammaM jayai saMjame // 1 // to'rUpyavyAkhyA-jIvA'jIvAnAM vibhaktiH-tattadbhedAdidarzanato vibhAgenA'vasthApanaM jIvA'jIvavibhaktistAM zRNuta 'me' jIvakathayata iti gamyate, ekamanasaH santaH 'itaH' anantarAdhyayanAnantaraM zeSa spaSTamiti sUtrArthaH // 1 // jIvA'jIva | vktvytaa| vibhaktiprasaGgata eva lokAlokavibhaktimAhajIvA ceva ajIvA ya, esa loe viyaahie| ajIvadesamAgAse, aloe se viyAhie // 2 // vyAkhyA-paSTam // 2 // iha ca jIvA'jIvAnAM vibhaktiH prarUpaNAdvAreNaiveti tAM vidhitsuryathA'sau bhavati tathA''hadavao khittao ceva, kAlao bhAvao tahA / parUvaNA tesi bhave, jIvANamajIvANa ya // 3 // vyAkhyA-'dravyataH' idamiyadbhedaM dravyamiti, 'kSetratazcaiva' idamiyati kSetre iti, 'kAlataH' idamiyasthitikamiti, 'bhAvatastathA' ime'sya paryAyA iti prarUpaNA teSAM vibhajanIyatvena prakrAntAnAM bhaved jIvAnAmajIvAnAM ceti sUtrArthaH // 3 // tatrA'lpavaktavyatvAd dravyato'jIvaprarUpaNAmAharUviNo cevarUvI ya, ajIvA duvihA bhave / arUvI dasahA vuttA, rUviNo vicaubihA // 4 // dhammatthikAe taddese, tappaese ya Ahie / adhamme tassa dese ya, tappaese ya Ahie // 5 // XOXOXOXOXOXXX
Page #765
--------------------------------------------------------------------------
________________ DXOXO zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / // 376 // AgAse tassa dese ya, tappaese ya aahie| addhAsamae ceva, arUvI dasahA bhave // 6 // patriMzaM vyAkhyA-spaSTam / navaram-dezaH-tribhAgAdiH, pradezastu-niraMzaH // 4-5-6 // sampratyetAneva kSetrata Aha- jIvAjIvadhammAdhamme ya do'vee,logamittA viyaahiyaa|logaalogey AgAse, samae smykhettie||7|| vibhaktivyAkhyA-spaSTam // 7 // etAneva kAlata Aha nAmakamadhammAdhammAgAsA, tinni vi ee annaaiyaa| apajjavasiyA ceva, sabaddhaM tu viyAhiyA // 8 // dhyayanam / samae vi saMtaI pappa, evameva viyaahiyaa| AesaM pappa sAIe, sapajjavasie vi ya // 9 // vyAkhyA-dharmAdharmAkAzAni trINyapi 'etAni' dravyANi, anAdikAni aparyavasitAni caiva, ata eva "sabaddhaM tu" kSetrataH kAlatazcA'sarvAddhAmeva' sarvadA svasvarUpAparityAgato nityAnIti yAvat // 'santatim' aparAparotpattirUpapravAhAtmikAM prApya' Azritya 'evameva' anAdyaparyavasitatvalakSaNenaiva prakAreNa vyAkhyAtaH, 'Adeza' vizeSa pratiniyatavyaktyAtmakaM zeSaM spaSTam // 8-9 // rUpyajIvasampratyamUrttatvenA'mISAM paryAyAH prarUpyamANA api na saMvittimAnetuM zakyA iti bhAvataH prarUpaNAmanAdRtya dravyato rUpiNaH vktvytaa| prarUpayitumAha dravyato khaMdhA ya khaMdhadesA ya, tappaesA taheva ya / paramANuNo ya boddhabA, rUviNo ya caubihA // 10 // rUpyajIvavyAkhyA-spaSTam // 10 // iha ca dezapradezAnAM skandheSvevAntarbhAvAt skandhAH paramANavazceti samAsato dvAveva vktvytaa| rUpidravyabhedau, tayozca kiM lakSaNam ? ityAhaegatteNa puhutteNa, khaMdhA ya prmaannunno| // 376 // vyAkhyA-'ekatvena' samAnapariNatirUpeNa 'pRthaktvena' paramANvantarairasaGghAtarUpeNa lakSyanta iti zeSaH, skandhAH|* casya bhinnakramatvAt paramANavazca / etAneva kSetrata Aha
Page #766
--------------------------------------------------------------------------
________________ yay CXCX loegadese loe ya, bhaiyavA te u khettao / vyAkhyA - lokasyaikadeze loke ca 'bhaktavyAH ' bhajanayA darzanIyAH 'te' iti skandhAH paramANavaca 'tuH' pUraNe, kSetrataH / atra cAvizeSoktAvapi paramANUnAmekapradeze evA'vasthAnAt skandhaviSayaiva bhajanA draSTavyA, te hi vicitratvAt pariNatebahutarapradezopacitA api kecidekapradeze'vatiSThante, anye tu saGkhyeyeSvasaGkhyeyeSu ca pradezeSu yAvat sakalaloke'pi tathAvidhA'cittamahAskandhavadbhaveyuriti bhajanIyA ucyante / eto kAlavibhAgaM tu, tesiM vucchaM caubihaM // 11 // vyAkhyA -- 'ataH' iti kSetra prarUpaNAto'nantaramiti gamyate 'kAlavibhAgaM tu' kAlabhedaM punaH 'teSAM' skandhAdInAM vakSye | 'caturvidhaM' sAdyanAdisaparyavasitA'paryavasitabhedeneti sUtrArthaH // 11 // idaM ca sUtraM SaTpAdam pratyantareSu tu antyapAdadvayaM na dRzyata eva / yathApratijJAtamAha saMta pappaNAdI, apajjavasiyA vi ya / ThiiM paDucca sAIyA, sappajjavasiyA viya // 12 // vyAkhyA--spaSTam // 12 // sAdisaparyavasitatve ca kiyatkAlameSAmavasthiti: ? ityAhaasaMkhakAlamukkosA, ekkaM samayaM jahanniyA / ajIvANa ya rUvINaM, ThiI esA viyAhiyA // 13 // vyAkhyA--asaGkhyakAlamutkRSTA, ekaM samayaM jaghanyakA, yatrA'pi 'asaMkhakAlamukkosaM eko samao jahannayaM' ti pAThaH, tatrApi liGgavyatyayAdayameva saMskAraH, evamuttaratrA'pi zeSaM spaSTam / navaraM 'sthitiH' pratiniyatakSetrA'vasthAnarUpA // 13 // itthaM kAladvAramAzritya sthitiruktA / sampratyetadantargatamevA'ntaramAha - anaMtakAlamukko, ekko samao jahannayaM / ajIvANa ya rUvINaM, aMtareyaM viyAhiyaM // 14 // XCXCXCXXXCX X kSetrataH kAlatazca rUpyajIvavaktavyatA /
Page #767
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarA- vyAkhyA-spaSTam / navaram- 'antaraM' vivakSitakSetrA'vasthiteH pracyutAnAM punastatprAptervyavadhAnam // 14 // etAnyeva dhyayanasUtre bhAvato'bhidhAtumAhazrInemica- vaNNao gaMdhao cev.rsophaasothaa| saMThANao yaviNeo. pariNAmo tesi paMcahA // 10 // ndrIyA vaNNao pariNayA je u, paMcahA te pkittiyaa| kiNhA nIlA ya lohiyA, hAliddA sukilA tahA 16 sukhabodhA |gaMdhao pariNayA je u, duvihA te viyaahiyaa| subhigaMdhapariNAmA, dunbhigaMdhA taheva ya // 17 // khyA laghu rasao pariNayA je u, paMcahA te pakittiyA / titta kaDuya kasAyA, aMbilA mahurA tahA // 18 // vRttiH / phAsao pariNayA je u, aTTahA te pkittiyaa| kakkhaDA mauyA ceva, guruyA lahuyA tahA // 19 // // 377 // la sIyA uNhAya niddhA ya, tahA lukkhAya aahiyaa| iti phAsapariNayA, ee puggalA samudAhiyA 20 saMThANapariNayA je u, paMcahA te pkittiyaa| parimaMDalA ya vaTTA ya, taisA cauraMsamAyayA // 21 // vaNNao je bhave kiNhe, bhaie se u gNdho| rasao phAsaoceva, bhaie saMThANao vi ya // 22 // vannao je bhave nIle, bhaie se u gNdho| rasao phAsao ceva. bhaDae saMThANao vi ya // 23 // vannao lohie je u, bhaie se u gNdho| rasao phAsao ceva, bhaie saMThANao vi ya // 24 // vannao pIae je u, bhaie se u gNdho| rasao phAsao ceva, bhaie saMThANao vi ya // 25 // vannao sukile je u, bhaie se u gNdho| rasao phAsao ceva, bhaie saMThANao vi ya // 26 // |gaMdhao je bhave subbhI, bhaie se u vnno| rasao phAsao ceva, bhaie saMThANao vi ya // 27 // |gaMdhao je bhave dumbhI, bhaie se u vnno| rasao phAsao ceva, bhaie saMThANao vi ya // 28 // XoxoxoXOXOXOXEXOXOXOXOXO OXXXXXX XXXXXX patriMzaM jIvAjIvavibhaktinAmakamadhyayanam / bhAvato rUpyajIvaprarUpaNA / // 377 //
Page #768
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvato ruupyjiivprruupnnaa| rasao tittae je u, bhaie se u vnnnno| gaMdhao phAsao ceva, bhaie saMThANao vi ya // 29 // rasao kaDue je u, bhaie se u vnnnno| gaMdhao phAsao ceva, bhaie saMThANao vi ya // 30 // rasao kasAe je u, bhaie se u vnno| gaMdhao phAsao ceva, bhaie saMThANao viya // 31 // rasao aMbile je u, bhaie se u vnnnno| gaMdhao phAsao ceva, bhaie saMThANao vi ya // 32 // rasao muhurae je u, bhaie se u vnno| gaMdhao phAsao ceva, bhaie saMThANao vi ya // 33 // phAsao kakkhaDe je u, bhaie se u vnno| gaMdhao rasao ceva, bhaie saMThANao vi y||34|| phAsao maue je u, bhaie se u vnno| gaMdhao rasao ceva, bhaie saMThANao vi ya // 35 // phAsao gurue je u, bhaie se u vnno| gaMdhao rasao ceva, bhaie saMThANao vi ya // 36 // phAsao lahue je u, bhaie se u vnno| gaMdhao rasao ceva, bhaie saMThANao vi ya // 37 // phAsao sIyae je u, bhaie se u vnnnno| gaMdhao rasao ceva, bhaie saMThANao vi ya // 38 // phAsao uhae je u, bhaie se u vnno| gaMdhao rasao ceva, bhaie saMThANao vi ya // 39 // phAsao niddhae je u, bhaie se u vnno| gaMdhao rasao ceva, bhaie saMThANao vi y||40|| phAsao lukkhae je u, bhaie se u vnnnno| gaMdhao rasao ceva, bhaie saMThANao vi ya // 41 // parimaMDalasaMThANe, bhaie se u vnno| gaMdhao rasao ceva, bhaie phAsao vi ya // 42 // saMThANao bhave vaTTe, bhaie se u vnnnno| gaMdhao rasao ceva, bhaie phAsao viya // 43 // saMThANao bhave taMse, bhaie se u vnnnno| gaMdhao rasao ceva, bhaie phAsao vi y||44|| BXXXXXXXXXXXX
Page #769
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhA khyA laghu vRttiH / // 378 // saMThANao ya cauraMse, bhaie se u vaNNao / gaMdhao rasao caiva, bhaie phAsao vi ya // 45 // je AyayasaMThANe, bhaie se u vaNNao / gaMdhao rasao ceva, bhaie phAsao vi ya // 46 // vyAkhyA -- suMgamAnyeva / / 15-16-17-18-19-20-21-22-23-24-25-26-27-28-29-30-31-32| 33-34-35-36-37-38-39-40-41-42-43-44-45-46 // sampratyupasaMharannuttaragranthasambandhamAha - esA ajIvavibhattI, samAseNa viyAhiyA / itto jIvavibhattiM, vucchAmi aNupuvaso // 47 // vyAkhyA - spaSTam // 47 // yathApratijJAtamAha - saMsAratthA ya siddhA ya, duvihA jIvA viyAhiyA / siddhA NegavihA vRttA, taM me kittayao suNa 48 vyAkhyA - spaSTam // 48 // anekavidhatvameva siddhAnAmupAdhibhedata Aha itthI purisasiddhA ya, taheba ya napuMsagA / saliMge annaliMge ya gihiliMge tahe va ya // 49 // vyAkhyA - spaSTam | navaram -- "gihiliMge taheva ya" tti ' tathaivetyuktasamuccaye, cakArastu tIrthasiddhAdyanuktabhedasaMsUcakaH // 49 // siddhAneva avagAhanataH kSetratazcAha 1 pUraNagalanadharmANa: pudgalAH, atra ca gandhau dvau rasAH paJca, sparzAH aSTa, saMsthAnAni paJca, ete ca mIlitAH viMzatiH 20 // etAvato bhaGgAn pratyekaM paJcA'pi varNA labhante jAtaM zatam 100 / rasAdayaH aSTAdaza paJcabhirvarNaimalitaiH trayoviMzatiH 23 / tatazca gandhadvayena lakSdhA bhaGgAnAM SaTcatvAriMzat 46 / evaM rasapaJcakasaMyoge zatam 100 / sparzASTakasaMyoge SatriMzaM zatam 136 / parimaNDalasaMsthAne yo varttate iti zeSaH bhAjyaH sa tu sAmAnyaprakrame'pi skandhaH, paramANUnAM saMsthAnAsambhavAd atra 'saMsthAnapaJcakasaMyoge zatam 100 / evaM varNAdInAM sarvabhaGgasaGkalanayA vyazItyadhikAni catvAri zatAni 482 // BXaXB SaT triMzaM jIvAjIva vibhakti nAmakama dhyayanam / jIvaprarUpaNAyAM siddha jIvavaktavyatA / // 378 //
Page #770
--------------------------------------------------------------------------
________________ siddhjiivvktvytaa| ukkosogAhaNAe ya, jahannamajjhimAi ya / u8 ahe tiriyaM ca, samuddammi jalammi ya // 50 // ___ vyAkhyA utkRSTAvagAhanAyAM ca paJcadhanuHzatapramANAyAM siddhAH, "jahannamajjhimAi ya" tti 'jaghanyAvagAhanAyAM' dvihastamAnAyAM 'madhyamAvagAhanAyAM ca' uktarUpotkRSTajaghanyAvagAhanAntarAlavarttinyAM siddhAH, 'Urddham' Urdhvaloke-merucUlikAdau 'adhazcaH' adholoke-adholaukikagrAmarUpe 'tiryak tiryagloke-ardhatRtIyadvIpasamudrarUpe tatrA'pi kecit samudre 'jale ca' nadyAdisambandhinIti sUtrArthaH // 50 // itthaM strIsiddhAdInamiddhatA strIvAdiSu siddhisambhava uktaH / / samprati tatrApi ka kiyantaH siddhyanti ? ityAzaGkayAhadasa ya napuMsaesuM, vIsaM itthiyAsu ya / purisesu ya aTThasayaM, samaeNegeNa sijjhii|| cattAri ya gihiliMge, annaliMge daseva ya / saliMgeNa ya ahasayaM, samaeNegeNa sijjhii|| ukkosogAhaNAe u, sijhaMte jugavaM duve / cattAri ya jahannAe, majjhe ahuttaraM sayaM // 53 // cauruDDaloe ya duve samudde, tao jale vIsamahe taheva y| ___ sayaM ca ahuttara tiriyaloe, samaeNegeNa u sijjhaI dhuvaM // 54 // __ vyAkhyA spaSTam // 51-52-53-54 // samprati teSAmeva pratighAtAdipratipAdanAyAhakahiM paDihayA siddhA?, kahiM siddhA pittttiyaa?| kahiM buMdi caittA NaM, kattha gaMtUNa sijjhaI 1 // 55 // aloe paDihayA siddhA, logagge ya pittttiyaa| ihaM boMdi caittA NaM, tattha gaMtuNa sijjhaI // 56 // yavamadhyamiva yavamadhyaM madhyamA'vagAhanA tasyAmaSTottarazatam, yavamadhyatvaM ca uskRSTajaghanyAvagAhanayormadhyavartitvAttadapekSayA ca bahutarasaJjayasvenAsyAH sthUlatayaiva bhAsamAnatvAt / u0a064
Page #771
--------------------------------------------------------------------------
________________ patriMzaM zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / jIvAjIvavibhaktinAmakamadhyayanam / siddhjiivvktvytaa| // 379 // vyAkhyA-spaSTam / navaram-"tattha" tti lokAgre "sijjhai" tti 'sidhyante' niSThitArthA bhavanti // 55-56 // lokAgre gatvA siddhyantItyuktam , lokAgraM ca ISatprAgbhArAyA uparIti yasmin pradeze yatsaMsthAnA yatpramANA yadvarNA cAsau tadA''habArasahiM joyaNehiM, sabaTThassuvAra bhave / IsIpabbhAranAmA u, puDhavI chattasaMThiyA // 57 // paNayAla sayasahassA, joyaNANaM tu aayyaa| tAvaiyaM ceva vicchinnA, tiguNotasseva parirao58 aTThajoyaNabAhallA, sA majjhammi viyaahiyaa| parihAyaMtI crimNte,mcchiypttaaotnnuyyrii||59|| ajuNasuvannagamaI,sA puDhavI nimmalA sahAveNaM / uttANayachattayasaMThiyAya bhaNiyA jiNavarehiM 60 saMkhakakuMdasaMkAsA, paMDurA nimmalA subhaa| vyAkhyA-spaSTam / navaram-arjuna-zukta yat suvarNa tnmyii| prathamasUtre ca sAmAnyena chatrasaMsthitetyuktam , | caturthasUtre tu uttAnatvaM tadvizeSa iti na paunaruktyam / / 57-58-59-60 // yadIdRzI pRthivI tataH kim ? ityAha sIyAe joyaNe tatto, loyaMto u viyAhio // 61 // __ vyAkhyA-spaSTam / / 61 // yadi yojane lokAntastat kiM tatra yojane sarvatra siddhAH santi ? ityAzaGkayAhajoyaNassa u jo tattha, koso uvarimobhave / tassa kosassa chanbhAe, siddhANogAhaNA bhve||62|| vyAkhyA-spaSTham / / 62 / / avagAhanA ca calanasambhave'pi syAdata Aha-athavA kecidanantarasUtrArddhamadhIyate"kosassa vi ya jo tattha, chabbhAo uvarimo bhave" tti / tatra kim ? ityAhatattha siddhA mahAbhAgA, logaggammi piddiyaa| bhavappavaMcaummukkA, siddhiM varagaI gayA // 63 // *OXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXON al // 379 //
Page #772
--------------------------------------------------------------------------
________________ siddhjiivvktvytaa| ___ vyAkhyA-tatra siddhA mahAbhAgA lokAgre pratiSThitAH' sadA'vasthitAH, etacca kutaH ? ityAha-bhavaprapaJconmuktAH santaH siddhiM varagatiM gatAH // 63 // tadavagAhanAmAhausseho jassa jo hoi, bhavammi crimmmiy|tibhaaghiinnaa tattoya, siddhANogAhaNA bhve||14|| vyAkhyA-spaSTam / / 64 // etAneva kAlataH prarUpayitumAhaegatteNa sAIyA, apajjavasiyA vi ya / puhutteNa aNAIyA, apajjavasiyA vi ya // 65 // ___ vyAkhyA-spaSTam / navaram-'pRthaktvena' bahutvena sAmastyenetyarthaH / / 65 / / eSAmeva svarUpamAhaarUviNo jIvaghaNA, nnaanndNsnnsnnnniyaa| aulaM suhaM saMpattA, uvamA jassa Natthi u||66|| vyAkhyA-spaSTam / javaram-jIvAzca te ghanAzca-zuSirapUraNato nicitA jIvaghanAH, jJAnadarzane eva sajJA sA saJjAtA yeSAM te jJAnadarzanasajJitAH, "suha" ti sukham // 66 // uktagranthena gatamapi vipratipattinirAkaraNAthaM punaH kSetrasvarUpaM ca teSAmAhaloegadese te savve, NANadaMsaNasanniyA / saMsArapAranitthinnA, siddhiM varagaI gayA // 7 // vyAkhyA-spaSTam / navaram-lokaikadeze te sarve ityanena sarvatra muktAstiSThantIti matamapAstam / jJAnadarzanasajJitA ityanena keSAzcinmA bhUt jJAnasaJjA'pareSAM darzanasa va kevalA, kintUbhe api sarveSAmiti / saMsArapAraM 'nistIrNAH' atikrAntAH, anena tu--"jJAnino dharmatIrthasya, kartAraH paramaM padam / matvA''gacchanti bhUyo'pi, bhavaM tIrthanikArataH // 1 // " iti mataM nirAkRtam / siddhiM varagatiM gatAH, anena tu kSINakarmaNo'pi lokAgragamanAt svabhAvenaivotpattisamaye sakriyatvamapyasti iti khyApyate / vAcanAntare tu idaM sUtraM nAstyeva // 67 // itthaM siddhAnabhidhAya saMsAriNa Aha FoXXXXXXXXXXX
Page #773
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica- ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / SaTtriMzaM jIvAjIvavibhaktinAmakamadhyayanam / sNsaarijiivvktvytaa| // 38 // XOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXO) saMsAratthA u je jIvA, duvihA te viyAhiyA / tasA ya thAvarA ceva, thAvarA tivihA tI vyAkhyA-spaSTam // 68 // traividhyamevAhapuDhavI AujIvA ya, taheva ya vaNassaI / iccee thAvarA tivihA, tesiM bhee suNeha me // 69 // vyAkhyA-spaSTam / / 69 // tatra pRthivIbhedAnAhaduvihA puDhavijIvA u, suhamA bAyarA tahA / pajjattamappajjattA, evamee duhA puNo // 7 // bAyarA je u pajjattA, duvihA te viyaahiyaa| sahA kharA ya bovA, saNhA sattavihA thiN||7|| kiNhA nIlA ya ruhirA ya, hAliddA sukilA thaa| paMDupaNagamahiyA, kharA chattIsaIvihA // 72 // puDhavI ya sakarA vAluyA ya uvale silA yaloNUse / aya-uya-taMba-sIsaMga-ruppe-suvaNNe yayare y|| hariyole hiMgulae maiNnnosilaa,saasgNjnnpaale| abbhapaDala'bhavAlaya,bAyarakAe mnnivihaannaa| gomijae yaruyage, "aMke phalihe ya lohiyakkhe yomaragaya-masAragalle, bhuMyamoyaga iMdainIle ya 75 caMdaNa geruya haMsaga), pulaie sogaMdhie ya boddhve| caMdappabha verulie, jailakate sUrakate ya // 76 // vyAkhyA-spaSTam / navaram -'lakSNA' iha cUrNitaloSTakalpA mRduH pRthivI tadAtmikA jIvA apyupacArataH zlakSNAH, evamuttaratrA'pi / 'kharAH' kaThinAH // saptavidhatvamevAha-"kiNhe"tyAdi, "paMDu" tti pANDavaH' ApANDurAH-A-ISat | zubhratvabhAja ityarthaH, itthaM varNabhedena paDidhatvam / iha ca pANDugrahaNaM kRSNAdivarNAnAmapi svasthAnabhedAntarasambhavasUcakam / panaka:-atyantasUkSmarajorUpaH sa eva mRttikA panakamRttikA, panakasya ca nabhasi vivarttamAnasya loke pRthivItvenArUDhatvAd bhedenopAdAnam // 'pRthivI'ti zuddhapRthivI, 'zarkarA' laghUpalazakalarUpA, 'upalaH' gaNDazailAdiH, 'zilA ca' vaTTA, XXXXXXXXXXXXX // 38 //
Page #774
--------------------------------------------------------------------------
________________ sNsaarijiivvktvytaa| | 'USaH' kSAramRttikA, 'vajraM ca' hIrakaH / / 'sAsakaH' dhAtuvizeSaH, 'aJjanaM samIrakaM, 'pravAlaM' vidrumaH, 'abhrapaTalaM' pratItam , 'abhravAlukA' abhrapaTalamizrA vAlukA, 'bAdarakAye' bAdarapRthivIkAye'mI bhedA iti zeSaH, "maNi vihANa" ci casya gamyamAnatvAd 'maNividhAnAni ca' mnnibhedaaH|| kAni punastAni ? ityAha-"gomejae"tyAdi, iha ca pRthivyAdayazcaturdaza haritAlAdayo'STau gomedyakAdayazca kacit kasyacit kathaJcidantarbhAvAccaturdazeti, amI mIlitAH SaTtriMzadbhavantIti sUtrasaptakArthaH // 70-71-72-73-74-75-76 // prakRtopasaMhArapUrvakaM sUkSmapRthivIkAyAnAhaee kharapuDhavIe, bheyA chattIsamAhiyA / egavihamaNANattA, suhamA tattha viyAhiyA // 77 // / vyAkhyA-spaSTam / navaram-"egaviha" ti ArSatvAd ekavidhAH, kimityevaMvidhAH 1 yataH 'anAnAtvAH' |abhedAH 'tatre'ti pRthivIjIveSu / / 77 // pRthivIkAyAneva kSetrata AhasuhumA ya sabalogammi, logadese ya bAyarA / itto kAlavibhAgaM tu, tesiM bucchaM cauvihaM // 78 // __vyAkhyA-spaSTam // 78 / / adhunA kAlata Aha-- saMtaI pappa'NAIyA, apajavasiyA vi ya / ThiI paDucca sAIyA, sapajjavasiyA vi ya // 79 // bAvIsasahassAI, vAsANukosiyA bhave / AuThiI puDhavINaM, aMtomuhattaM jahanniyA // 8 // asaMkhakAlamukkosaM, aMtomuhuttaM jahannayaM / kAyaThiI puDhavINaM, taM kAyaM tu amuMcao // 81 // __ vyAkhyA-spaSTam / navaram-'sthiti' bhavasthiti-kAyasthitirUpAm // "taM kAyaM tu amucau' tti 'taM' pRthivIrUpaM kAyamamuJcatAmeva // 79-80-81 // kAlAntargatamevAntaramAhaaNaMtakAlamukkosaM, aMtomuhattaM jahannagaM / vijaDhammi sae kAe, puDhavIjIvANa aNtrN||82||
Page #775
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaTtriMzaM zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / jiivaajiivvibhktinaamkmdhyynm| sNsaarijiivvktvytaa| // 381 // XXXXXXXXXXXXX vyAkhyA-spaSTam / navaram-"vijaDhammi" tti tyakte svake kAye // 82 // etAneva bhAvata AhaeesiM vannao ceva, gaMdhao rasaphAsao / saMThANabheyao vA vi, vihANAI shssso||83 // | vyAkhyA spaSTam / navaram-'vidhAnAni' bhedAH 'sahasrazaH' iti ca bahutaratvopalakSaNam // 83 // evam- | duvihA AujIvA u, suhamA bAyarA tahA / pajattamapajattA, evamete duhA puNo // 84 // bAyarA je u pajjattA, paMcahA te pakittiyA / suddhodae ya usse, harataNu mahiyA hime // 85 // egavihamaNANattA, suhumA tattha viyAhiyA / suhumA sabaloyammi, logadese ya bAyarA // 86 // saMtaI pappa'NAIyA, apajavasiyA vi ya / ThiI paDucca sAIyA, sapajjavasiyA vi ya // 87 // satteva sahassAiM, vAsANukkosiyA bhave / AuThiI AUNaM, aMtomuhuttaM jahannayaM // 88 // asaMkhakAlamukkosaM, aMtomuhuttaM jahannayaM / kAyaThiI AUNaM, taM kAyaM tu amuMcao // 89 // aNaMtakAlamukkosaM, aMtomuhuttaM jahannayaM / vijaDhammi sae kAe, AujIvANa aMtaraM // 9 // eesiM vaNNao ceva, gaMdhao rsphaaso| saMThANabheyao vA vi, vihANAI shssso||91|| ___vyAkhyA-sUtrASTakamapi sugamam / navaram -'haratanuH' snigdhapRthivIsamudbhavaH tRNAprabinduH, 'mahikA' garbhamAseSu sUkSmavarSam , 'himaM' pratItam // 84-85-86-87-88-89-90-91 // vanaspatisUtrANyapi caturdazaduvihA vaNassaIjIvA, suhamA bAyarA tahA / pajattamapajattA, evamete duhA puNo // 92 // bAyarA je u pajattA, duvihA te viyaahiyaa| sAhAraNasarIrA ya, pattegA ya taheva ya // 93 // patteyasarIrA uNegahA te pakittiyA |rukkhaa gucchA ya gummA ya, layA vallI taNA tahA // 94 // ||381 //
Page #776
--------------------------------------------------------------------------
________________ sNsaarijiivvktvytaa| valayA paccayA kuhuNA, jalaruhA osahI tahA / hariyakAyA ya boddhavA, patteyA iti AhiyA // 9 // sAhAraNasarIrA u, gahA te pkittiyaa| AlUe mUlae ceva, siMgabere taheva ya // 16 // hirilI sirilI sissirilI, jAvaI ketkNdlii| palaMDu-lasaNakaMde ya, kaMdalI ya kuhve||97|| lohiNIhU ya thIhU ya, kuhagA ya taheva ya / kaMde ya vajakaMde ya, kaMde sUraNae tahA // 98 // assakannI ya boddhavA, sIhakannI taheva ya / musuMDhI ya haliddA ya, NegahA evamAyao // 99 // egavihamaNANattA, suhumA tattha viyAhiyA / suhumA sabalogammi, logadese ya baayraa||10|| saMtaI pappaNAIyA, apajjavasiyA vi ya / ThiiM paDaca sAIyA, sapajavasiyA vi ya // 101 // X dasa ceva sahassAiM, vAsANukosiyA bhave / vaNassaINa AuM tu, aMtomuhuttaM jahannagaM // 102 // aNaMtakAlamukkosaM, aMtomuhuttaM jahannagaM / kAyaThiI paNagANaM, taM kAyaM tu amuMcao // 103 // asaMkhakAlamukkosaM, aMtomuhattaM jahannayaM / vijaDhammi sae kAe, paNagajIvANa aMtaraM // 104 // eesiM vaNNao ceva, gaMdhao rsphaaso| saMThANAdesao vA vi, vihANAiM shssso||105|| vyAkhyA-spaSTAnyeva / navaram-'vRkSAH' cUtAdayaH, 'gucchAH' vRntAkIprabhRtayaH, 'gulmAH' navamAlikAdayaH, 'latAH' campakalatAdayaH, 'valyaH' trapuSyAdayaH, 'tRNAni' juJjakArjunAdIni, "valaya" tti 'latAvalayAni' nAlikerI-kadalyAdIni, teSAM ca zAkhAntarAbhAvena latArUpatA tvaco valayAkAratvena ca valayatA, 'parvagAH' ikSvAdayaH, 'kuhuNAH' bhUmisphoTakAdayaH, 'jalaruhAH' padmAdayaH, 'oSadhayaH' zAlyAdayaH, 'tatheti samuccaye, haritAnyeva kAyA yeSAM te 'hari|takAyAH, taNDuleyakAdayaH, cazabdaH svagatAnekabhedasaMsUcakaH // AlukAdayaH prAyaH kandavizeSAH // 'panakAnAM' panako
Page #777
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaTtriMzaM jiivaajiivvibhktinaamkmdhyynm| * sNsaarijiivvktvytaa| zrIuttarA palakSitAnAM sAmAnyavanaspatInAm // 92-93-94-95-96-97-98-99-100-101-102-103-104-105 // dhyayanasUtre prakRtamupasaMharannuttaragranthaM sambandhayitumAhazrInemica-1 iccee thAvarA tivihA, samAseNa viyAhiyA / itto u tase tivihe, vucchAmi annupuvso||106|| ndrIyA __ vyAkhyA-spaSTam // 106 // sukhabodhA- teU vAU ya boddhavA, orAlA ya tasA tahA / iccee tasA tivihA, tesi bhee suNeha me // 107 // khyA laghu- __vyAkhyA spaSTam / navaram--'ityete' anantaroktAH, trasyanti-calantIti trasAH tatra tejovAyvorgatita udArANAM ca vRttiH / dvIndriyAdInAM labdhitaH trasatvam // 107 // tatra tejojIvAnAha duvihA teujIvA u, suhumA bAyarA tahA / pajjattamapajjattA, evamee duhA puNo // 108 // bAyarA je u pajattA, NegahA te viyAhiyA / iMgAle mummure agaNI, aciM jAlA taheva y||109|| ukkA vijU ya bodhavA, NegahA evmaayo| egavihamaNANattA, suhamA te viyAhiyA // 110 // muhumA sabalogammi, egadesammi bAyarA / itto kAlavibhAgaM tu, tesiM vucchaM cauvihaM // 111 // saMtaI pappa'NAIyA, apajavasiyA vi ya / ThiI paDDucca sAdIyA, sapajavasiyA vi ya // 112 // tinneva ahorattA, ukkoseNa viyaahiyaa| AuThiI teUNaM, aMtomuhattaM jahannayaM // 113 / / asaMkhakAlamukkosaM, aMtomuhuttaM jahannayaM / kAyaThiI teUNaM, taM kAyaM tu amuMcao // 114 // aNaMtakAlamukkosaM, aMtomuhuttaM jahannayaM / vijaDhammi sae kAe, teujIvANa aMtaraM // 115 // eesiM vannao ceva, gaMdhao rsphaaso| saMThANAdesao vA vi, vihANAI shssso||116|| // 382 //
Page #778
--------------------------------------------------------------------------
________________ sNsaarijiivvktvytaa| vyAkhyA-spaSTAni / navaram-'aGgAraH' bhAsvararUpaH, 'murmuraH' bhasmamizrAgnikaNarUpaH, 'agniH' uktabhedAtiriktaH, al'arciH' mUlapratibaddhA, 'jvAlA' chinnamUlA // 108-109-110-111-112-113-114-115-116 // vAyu sUtranavakamduvihA vAujIvA ya, suhamA bAyarA tahA / pajjattamapajattA, evamete duhA puNo // 117 // bAyarA je u pajjattA, paMcahA te pkittiyaa| ukaliyA-maMDaliyA-ghaNa-guMjA-suddhavAyA y||118|| saMvagavAe ya, NegahA evamAyao / egavihamaNANattA, suhumA tattha viyAhiyA // 119 // suhumA sabalogammi, logadese ya bAyarA / itto kAlavibhAgaM tu, tesiM vucchaM cuvihN||120|| |saMtaI pappaNAdIyA, apajjavasiyA vi ya / ThiiM paDucca sAdIyA, sapajjavasiyA vi ya // 121 // | tinneva sahassAiM, vAsANukosiyA bhave / AuThiI vAUNaM, aMtomuhattaM jahannayaM // 122 // asaMkhakAlamukkosaM, aMtomuhuttaM jahannagaM / kAyaThiI vAUNaM, taM kAyaM tu amuNco||123 // aNaMtakAlamukkosaM, aMtomuhuttaM jahannagaM / vijaDhammi sae kAe, vAujIvANa aMtaraM // 124 // eesiM vannao ceva, gaMdhao rasaphAsao / saMThANAdesao vA vi, vihANAI shssso|| 125 // _vyAkhyA-sugamam / navaram-'paJcadhe'tyupalakSaNam, atraivAsya anekadhetyabhidhAnAt, utkalikAvAtA:-ye sthitvA sthitvA vAnti, maNDalikAvAtAH-bAtolIrUpAH, ghanavAtAH-ratnaprabhAdyAdhArAH, guJjAvAtA:-ye guJjanto vAnti, zuddhavAtAH-yathoktavizeSavikalA mndaanilaadyH| 'saMvartakavAtAzca' ye bahiHsthitamapi tRNAdi vivakSitakSetrAntaH kSipanti // 117-118-119-120-121-122-123-124-125 / / udAratrasAbhidhitsayA''ha
Page #779
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaTtriMzaM zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / jIvAjIvavibhaktinAmakamadhyayanam / sNsaarijiivvktvytaa| // 383 // OXOXOXOXOKE-KOKOKEKO) orAlA tasA je u, cauhA te pkittiyaa| beiMdiya teiMdiya, cauro paMciMdiyA ceva // 126 // __vyAkhyA-spaSTam // 126 // dvIndriyAnAhabeiMdiyA uje jIvA, duvihA te pkittiyaa| pajattamapajjattA, tesiM bhede suNeha me // 127 // kimiNo somaMgalA ceva, alsaamaaivaayaa| vAsImuhA ya sippIyA, saMkhA sNkhgnnaathaa||128|| palloyANullagA ceva, taheva ya varADagA / jalUgA jAlagA ceva, caMdaNA ya taheva ya // 129 // ii beiMdiyA ee, NegahA evamAyao / loegadese te sake, na savattha viyAhiyA // 130 // saMtaI pappaNAIyA, apajjavasiyA vi ya / ThiI paDucca sAIyA, sapajavasiyA vi ya // 131 // vAsAiM bAraseva u, ukkoseNa viyAhiyA / beiMdiyaAuThiI, aMtomuhuttaM jahannayaM // 132 // saMkhejakAlamukkosaM, aMtomuhuttaM jahannayaM / beiMdiyakAyaThiI, taM kAyaM tu amuMcao // 133 // aNaMtakAlamukkosaM, aMtomuhuttaM jahannayaM / beiMdiyajIvANaM, aMtareyaM viyAhiyaM // 134 // eesiM vaNNao ceva, gaMdhao rsphaaso| saMThANAesao vA vi, vihANAiM shssso||135|| vyAkhyA-sUtranavakaM spaSTam / navaram-'kRmayaH' azucyAdisambhavAH, zeSAstu kecit prakaTAH kecid yathAsampradAya vAcyAH // 127-128-129-130-131-132-133-134-135 / / trIndriyAnAhateiMdiyA uje jIvA, duvihA te pakittiyA / pajattamapajattA, tesiM bhede suNeha me // 136 // 1 kuMthupivIliuhaMsA, ukkaluddehiyA tahA / taNahArA kaTTahArA ya, mAlUgA pattahAragA // 137 // kappAsaTTimiMjA ya, tiMdugA tausamiMjagA / sadAvarI ya gummI ya, bodhavA iMdagAiyA // 138 // // 383 //
Page #780
--------------------------------------------------------------------------
________________ * sNsaarijiivvktvytaa| * * * * * | iMdagovagamAiyA, NegahA evamAyao / logegadese te savve, na savvattha viyAhiyA // 139 // |saMtaI pappaNAIyA, apajjavasiyA vi y| ThiI paDucca sAIyA, sapajjavasiyA vi ya // 14 // |egUNapaNNa'horattA, ukkoseNa viyAhiyA / teiMdiyaAuThiI, aMtomuhuttaM jahannayaM // 141 // saMkhejakAlamukosaM, aMtomuhuttaM jahannayaM / teiMdiyakAyaThiI, taM kAyaM tu amuNco|| 142 // all aNaMtakAlamukkosaM, aMtomuhuttaM jahannayaM / teiMdiyajIvANaM, aMtareyaM viyAhiyaM // 143 // eesiM vaNNao ceva, gaMdhao rsphaaso| saMThANAesao vA vi, vihANAiM shssso||144|| __ vyAkhyA-trIndriyasUtranavakamapi spaSTam / navaram-'gummI' zatapadI // 136-137-138-139-140-141142-143-144 // caturindriyAnAhacauriMdiyA u je jIvA, duvihA te pakittiyA / pajattamapajjattA, tesiM bhee suNeha me // 145 // aMdhiyA pottiyA ceva, macchiyA masagA thaa| bhamare kIDapayaMgeya, DiMkuNe kuMkuNe tahA // 146 // kukaDe siMgirIhI ya, naMdAvatte ya viNchie| Dole bhigirIDI ya, virilI acchivehae // 147 // acchile mAhae acchi-vicitte cittapattae / ohiMjaliyA jalakarIya, nIyA taMbagAiyA // 148 // ii cauriMdiyA ee, NegahA evmaayo|logss egadesammi, te save pakittiyA // 149 // saMtaiM pappa'NAIyA, apajjavasiyA viy| ThihaM paDucca sAIyA, sapajjavasiyA vi ya // 150 // chacceva ya mAsA u, ukkoseNa viyAhiyA / cauriMdiyaAuThiI, aMtomuhuttaM jahanniyA // 151 // saMkhejakAlamukkosaM, aMtomuhuttaM jahanniyA / cauridiyakAyaThiI, taM kAyaM tu amuMcao // 152 // * FoXXXXXXXXXXXX * * * * * 839
Page #781
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaTtriMzaM jIvAjIvavibhaktinAmakamadhyayanam / sNsaarijiivvktvytaa| zrIuttarA- aNaMtakAlamukkosaM, aMtomuhattaM jahannayaM / vijaDhammi sae kAe, aMtareyaM viyAhiyaM // 153 // dhyayanasUtre ||eesiM vannao ceva, gaMdhao rasaphAsao / saMThANAdesao vA vi, vihANAI sahassaso // 154 // zrInemica- vyAkhyA-sUtradazakamapi spaSTam // 145-146-147-148-149-150-151-152-153-154 // ndrIyA paJcandriyAnAhasukhabodhA- paMciMdiyA uje jIvA, caubihA te viyaahiyaa|nneriy tirikkhA ya, maNuyA devAya AhiyA 155 khyA laghu | vyAkhyA-spaSTam // 155 // tatra tAvannairayikAnAhavRttiH / neraiyA sattavihA, puDhavIsU sattasU bhave / rayaNAbha sakkarAbhA, vAluyAbhA ya, AhiyA // 156 // paMkAmA dhUmAbhA, tamA tamatamA thaa| ii neraiyA ee, sattahA parikittiyA // 157 // // 384 // logassa egadesammi, te save u viyAhiyA / itto kAla vibhAgaM tu, tesiM bucchaM cauvihaM // 158 // saMtaI pappa'NAIyA, apajjavasiyA vi ya / ThiI paDucca sAIyA, sapajjavasiyA viya // 159 // sAgarovamamegaM tu, ukkoseNa viyAhiyA / paDhamAi jahanneNaM, dasavAsasahassiyA // 160 // tinneva sAgarAU, ukkoseNa viyAhiyA / ducAe jahanneNaM, egaM tU sAgarovamaM // 161 // satteva sAgarAU, ukkoseNa viyAhiyA / taiyAe jahanneNaM, tinneva u sAgarovamA // 162 // dasasAgarovamAU, ukkoseNa viyaahiyaa| cautthIe jahanneNaM, satteva u sAgarovamA // 163 // sattarasasAgarAU, ukkoseNa viyaahiyaa| paMcamAe jahanneNaM, dasa ceva u sAgarA // 164 // bAvIsasAgarAU, ukkoseNa viyAhiyA / chaTThIi jahanneNaM, sattarasa sAgarovamA // 165 // tittIsasAgarAU, ukkoseNa viyAhiyA / sattamAe jahanneNaM, bAvIsaM sAgarovamA // 166 // // 384 //
Page #782
--------------------------------------------------------------------------
________________ FoXXXXXXXXXXXX jA ceva AuThiI, neraiyANaM viyAhiyA / sA tesiM kAyaThiI, jahannukkosiyA bhave // 167 // saMsArijIvaaNaMtakAlamukkosaM, aMtomuhuttaM jahannayaM / vijaDhammi sae kAe, neraiyANaM tu aMtaraM // 168 // vktvytaa| eesiM vannao ceva, gaMdhao rsphaaso| saMThANabhedao vA vi, vihANAI shssso||169|| vyAkhyA-nArakasUtrANi caturdaza prakaTAni // 156-157-158-159-160-161-162-163-164-165166-167-168-169 // tiryakpazcendriyAnAhapaMciMdiyatirikkhAu, duvihA te viyaahiyaa| sammucchimatirikkhA u, gabbhavatiyA tahA // 17 // duvihA vi te bhave tivihA, jalayarA thalayarA thaa| khahayarA ya boddhavvA, tesiM bhee suNeha me // 17 // macchA ya kacchabhA ya,gAhA ya magarA thaa| suMsumArA ya boddhavA, paMcahA jalayarA''hiyA // 172 // loegadese te savve, na savattha viyAhiyA / itto kAlavibhAgaM tu, tersi vucchaM cauvihaM // 17 // saMtaI pappaNAIyA, apajjavasiyA vi ya / ThiiM paDuca sAIyA, sapajavasiyA vi ya // 17 // egA ya putvakoDI u, ukkoseNa viyAhiyA / AuThiI jalayarANaM, aMtomuhuttaM jahanniyA // 17 // pucakoDIpuhuttaM tu, ukkoseNa viyAhiyA / kAyaThiI jalayarANaM, aMtomuhuttaM jahanniyA // 176 // 1 aNaMtakAlamukkosaM, aMtomuhuttaM jahannayaM / vijaDhammi sae kAe, jalayarANaM tu aMtaraM // 177 // eesiM vaNNao ceva, gaMdhao rsphaaso| saMThANAesao vA vi, vihANAI shssso||178|| cauppayA ya parisappA, duvihA thalayarA bhave / cauppayA caubihA u, te me kittayao suNa // 179 // egakhurA dukhurA ceva, gaMDIpaya snnppyaa| hayamAI goNamAI, gayamAI sIhamAiNo // 180 // Kok-Ko-KO- XXOXOXOXO-Ko-KOK u0a065
Page #783
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / // 385 // XX bhuoragaparisappA ya, parisappA duvihA bhave / gohAI ahimAI ya, ikkekkA NegahA bhave // 189 // loegadese te sabe, na savattha viyAhiyA / eto kAlavibhAgaM tu, tesiM vocchaM tu cauddihaM // 182 // saMtaI pappa'NAIyA, apajjavasiyA viya / ThihaM paDucca sAIyA, sapajjavasiyA viya // 183 // | paliomA u tinni u, ukkoseNa viyAhiyA / AuThiI thalayarANaM, aMtomuhuttaM jahannayaM // 184 // paliovamA u tinni u, ukkoseNa viyAhiyA / pucakoDIpuhuttaM tu, aMtomuhuttaM jahannayaM // 185 // kAyaThiI thalayarANaM, aMtaraM tesimaM bhave / kAlaM anaMtamukkasaM, aMtomuhuttaM jahannayaM // 186 // eesiM vannao cava, gaMdhao rasaphAsao / saMThANAdesao vA vi, vihANAI sahassaso // 187 // | vijaDhammi sae kAe, thalayarANaM tu aMtaraM / camme u lomapakkhIyA, taiyA samuggapakkhIyA // 188 // viyayapakkhI ya boddhavvA, pakkhiNo u cauvihA / loegadese te sadhe, na savattha viyAhiyA // 189 // saMtaI pappa'NAIyA, apajjavasiyA viya / ThiI paDucca sAIyA, sapajjavasiyA viya // 190 // paliovamassa bhAgo, asaMkhijjaimo bhave / AuThiI khahayarANaM, aMtomuhuttaM jahanniyA // 191 // asaMkhabhAgo paliyamsa, ukkoseNa u sAhio / pucakoDIpuhutteNaM, aMtomuhuttaM jahanniyA // 192 // kAyaThiI khahayarANaM, aMtaraM tesimaM bhave / kAlaM anaMtamukkosaM, aMtomuhuttaM jahannayaM // 193 // eesiM vaNNao ceva, gaMdhao rasaphAsao / saMThANAdesao vA vi, vihANAI sahassaso // 194 // vyAkhyA - prakaTAnyeva / navaram - 'ekakhurA : ' hayAdayaH, 'dvikhurAH ' gavAdayaH, gaNDI-vastrotpakSmikA tadvad vRttatayA padAni yeSAM te 'gaNDIpadAH' gajAdayaH, " saNappaya" tti sUtratvAt 'sanakhapadAH siMhAdayaH, "camme" tti prakramAt SaTtriMzaM jIvAjIva vibhakti - nAmakama dhyayanam / saMsArijIva vaktavyatA / / / 385 //
Page #784
--------------------------------------------------------------------------
________________ carmacaTakAH, 'romapakSiNaH' haMsAdayaH, 'samudpakSiNaH' samudkAkArapakSavantaH te ca mAnuSottarAd bahirbhavanti, 'vitata-| saMsArijIvapakSiNaH' ye sarvadA vistAritAbhyAM pakSAbhyAmAsate // 170-171-172-173-174-175-176-177-178-179- vktvytaa| 180-181-182-183-184-185-186-187-188-189-190-191-192-193-194 // manuSyAnAhamaNuyA duvihabheyA u,te me kittayao sunn| sammucchimA ya maNuyA, ganbhavatiyA tahA // 195 // ganbhavatiyA je u, tivihA te viyAhiyA / akamma-kammabhUmA ya, aMtaraddIvayA tahA // 196 // paNNarasa-tIsaivihA, bheyA aTTavIsaI / saMkhA u kamaso tesiM, iti esA viyAhiyA // 197 // * sammucchimANa eseva, bheo hoi aahio| logassa egadesammi, te satve viyAhiyA // 198 // |saMtaI pappa'NAIyA, apajjavasiyA vi ya / ThiI paDucca sAIyA, sapajavasiyA vi ya // 199 // paliovamAiM tinni u, ukkoseNa viyAhiyA / AuThiI maNuyANaM, aMtomuhuttaM jhnniyaa||20|| paliovamAiM tinni u, ukkoseNa viyAhiyA / puvakoDipuhutteNaM, aMtomuhuttaM jahanniyA // 201 // kAyaThiI maNuyANaM, aMtaraM tesimaM bhave / aNaMtakAlamukkosaM, aMtomuhuttaM jahannagaM // 202 // eesiM vaNNao ceva, gaMdhao rsphaaso| saMThANabhedao vA vi, vihANAI shssso||203|| ___ byAkhyA spaSTam / navaram-"akamma-kammabhUmA ya" tti bhUmazabdasya pratyekamamisambandhAd akarmabhUmAH karma-IX bhUmAzca, iha ca kramata ityuktAvapi pazcAnnirdiSTAnAmapi karmabhUmAnAM muktisAdhakatvena prAdhAnyataH prathamaM bhedAbhidhAnam , paThanti ca-"tIsaipannarasaviha" tti / "aMtaradIvaya" tti bhedA aSTAviMzatirantaradvIpajAnAmiti vibhaktivipariNAmena sambandhanIyam, aSTAviMzatisaGkhyAtvaM caiSAmetatsaGkhyAtvAdanvaradvIpAnAM, te hi himavataH pUrvAparaprAntavidiprasRtakoTiSu
Page #785
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA SaTtriMzaM jIvAjIvavibhaktinAmakamadhyayanam / sNsaarijiivvktvytaa| sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / // 386 // trINi trINi yojanazatAnyavagAhya tAvantyeva yojanazatAni AyAmavistArAbhyAM prathame'ntaradvIpAH, tato'pyekaikayojanazatavRddhA'vagAhanayA yojanazatacatuSTayAdyAyAmavistArA dvitIyAdayaH Sad, eSAM ca pUrvottarAdikramAt prAdakSiNyataH prathamasya | catuSkasya ekoruka AbhASako lAGguliko vaiANika iti nAma / dvitIyasya hathakarNo gajakarNo gokarNaH zakulIkarNaH / tRtIyasya Adarzamukho meghamukho yamukho garjemukhaH / caturthasya azvamukho hestimukhaH siMhamukho vyAghramukhaH / paJcamasya azvakarNaH siMhakarNaH gajakarNaH karNaprAvaraNaH / SaSThasya ulkAmukho vidyunmukho jihvAmukho meghmukhH| saptamasya ghanadanto gUDhadantaH zreSThaidantaH zuddhadanta iti, etannAmAna eva caiteSu yugaladhArmikAH prativasanti, taccharIramAnAdyabhidhAyi cedaM gAthAyugalam-"aMtaradIvesu NarA, dhaNusayaaTUsiyA sayA muiyA / pAlaMti mihuNabhAvaM, pallassa asaMkhabhAgAU // 1 // causaTThI piTThakaraMDayANa maNuyANa tesimaahaaro| bhattassa cautthassa auNasIidiNANa pAlaNayA // 2 // " ete ca zikha| riNo'pi pUrvA'paraprAntavidiprasRtakoTiSu uktanyAyato'STAviMzatiH santi / sarvasAmyAccaiSAM bhedenA'vivakSitatvAnna sUtre'STAviMzatisaGkhyAvirodha iti bhAvanIyam / / sammUcchimAnAmeSa eva bhedo yo garbhajAnAM, te hi teSAmeva vAntapittAdiSu sambhavanti // kAyasthitizca palyopamAni trINi pUrvakoTipRthaktvenA'dhikAnIti zeSaH // 195-196-197-198-199-| 200-201-202-203 // devAdhikAraHdevA caubihA vuttA, te me kittayao suNa / bhomija vANamaMtara, joisa vemANiyA tahA // 204 // dasahA bhavaNavAsI, aTTahA vnncaarinno| paMcavihA joisiyA, duvihA vemANiyA tahA // 205 // . "anta:peSu narA dhanuHzatASTocchritAH sadA muditAH / pAlayanti mithunabhAvaM, palyasthAsaGkhyabhAgAyuSaH // 1 // catuHSaSTiH pRSThakaraNDakAnAM manujAnAM teSAmAhAraH / bhaktena caturthena ekonAzItidinAni pAlanatA // 2 // " // 386 //
Page #786
--------------------------------------------------------------------------
________________ asurA nAMga suvainnA, vinUM aggI ya aahiyaa| dIvodahI disA vAyA, theNiyA bhvnnvaasinno|| saMsArijIvazApisAya bhUyA jakkhA ya, rakkhasA kinnarA ya kiNpurisaa|mhorgaa ya gaMdhavA, aTTavihA vaannmNtraa|| vktvytaa| caMdo sUrA ya nakkhattA, gahA tArAMgaNA thaa| disAvicAriNo ceva, paMcahA joisAlayA // 208 // alvemANiyA uje devA, duvihA te pakittiyA / kappovagA ya boddhacA, kappAIyA taheva ya // 20 // kappovagAya bArasahA, sohammIsANagA tahA / saNakumArAhiMdA, baMbhailogA ya laMrtagA // 21 // mahAsukkA sahassArA, AMNayA pANayA tahA / auraNA acuyA ceva, iti kappovagA surA // 21 // kappAtItA uje devA, duvihA te viyaahiyaa| gevijA'NuttarA ceva, gevejA navahA tahiM // 21 // hidvimA hiTThimA ceva, hiTimA majjhimA thaa| hiTimA uvarimA ceva, majjhimA hiDimA thaa|| majjhimA majjhimA ceva, majjhimA uvarimA thaa| uvarimA hiDimAMceva, uvarimA majjhimA thaa|| uvarimA uvarimA ceva, ii gevijagA surA / vijayA vejayaMtA ya, jayaMtA aparAjiyA // 21 // savvadRsiddhagA ceva, paMcahANuttarA surA / ii vemANiyA ee, NegahA evmaayo||21|| logassa egadesammi, te savve prikittiyaa| itto kAlavibhAgaM tu, tesiM vocchaM cauvihaM // 217 // saMtaI pappa'NAIyA, apajjavasiyA vi ya / ThiiM paDuca sAIyA, sapajjavasiyA vi ya // 218 // sAhiyaM sAgaraM ikaM, ukkoseNaM ThiI bhave / bhomijjANa jahanneNaM, dasavAsasahassiyA // 219 // paliovamaM tu egaM, ukkoseNaM ThiI bhave / vaMtarANaM jahanneNaM, dasavAsasahassiyA // 220 // paliovamaM tu egaM, vAsalakkheNa sAhiyaM / paliovamaTThabhAgo, joisesu jahaniyA // 221 // egadesammi, pchaannuuttraasuraa| vijaya
Page #787
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRttiH / SaTtriMza jiivaajiivvibhktinaamkmdhyynm| sNsaarijiivvktvytaa| // 387 // FOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXE do ceva sAgarAI, ukkoseNa viyAhiyA / sohammammi jahanneNaM, egaM tu paliovamaM // 222 // sAgarA sAhiyA dunni, ukkoseNa viyaahiyaa| IsANammi jahanneNaM, sAhiyaM paliovamaM // 223 // sAgarANi ya satteva, ukkoseNaM ThiI bhave / saNaMkumAre jahanneNaM, dunni U sAgarovamA // 224 // sAhiyA sAgarA satta, ukkoseNaM ThiI bhve|maahidmmi jahanneNaM, sAhiyA donni sAgarA // 225 // dasa ceva sAgarAiM, ukkoseNaM ThiI bhave / baMbhaloe jahanneNaM, satta U sAgarovamA // 226 // cauddasa u sAgarAI, ukkoseNaM ThiI bhave / laMtagammi jahanneNaM, dasa U sAgarovamA // 227 // sattarasa sAgarAiM, ukkoseNaM ThiI bhave / mahAsukke jahanneNaM, cauddasa sAgarovamA // 228 // aTThArasa sAgarAI, ukkoseNaM ThiI bhave / sahassAre jahanneNaM, sattarasa sAgarovamA // 229 // sAgarA auNavIsaMtu, ukkoseNaM ThiI bhave / ANayammi jahannaNaM, ahArasa sAgarovamA // 230 // vIsaM tu sAgarAI, ukoseNaM ThiI bhave / pANayammi jahanneNaM, sAgarA auNavIsaI // 231 // sAgarA ekkavIsaM tu, ukkoseNaM ThiI bhave / AraNammi jahanneNaM, vIsaI sAgarovamA // 232 // bAvIsa sAgarAiM, ukkoseNaM ThiI bhave / accuyammi jahanneNaM, sAgarA ikavIsaI // 233 // tevIsa sAgarAiM, ukkoseNaM ThiI bhave / paDhamammi jahanneNaM, bAvIsaM sAgarovamA // 234 // cauvIsa sAgarAiM, ukkoseNaM ThiI bhave / bIyammi jahanneNaM, tevIsaM sAgarovamA // 235 // paNavIsa sAgarAI, ukkoseNaM ThiI bhave / taiyammi jahanneNaM, cauvIsaM sAgarovamA // 236 // chabbIsa sAgarAiM, ukkoseNaM ThiI bhave / cautthammi jahanneNaM, sAgarA paNavIsaI // 237 // // 387 //
Page #788
--------------------------------------------------------------------------
________________ sNsaarijiivvktvytaa| sAgarA sattavIsaM tu, ukkoseNaM ThiI bhave / paMcamammi jahanneNaM, sAgarA u chavIsaI // 238 // sAgarA aTThavIsaM tu, ukkoseNaM ThiI bhave / chaTTammi jahanneNaM, sAgarA sattavIsaI // 239 // sAgarA iguNatIsaM tu, ukkoseNaM ThiI bhave / sattamammi jahanneNaM, sAgarA aTThavIsaI // 240 // tIsaM tu sAgarAiM, ukkoseNaM ThiI bhave / aTThamammi jahanneNaM, sAgarAiM uNatIsaI // 241 // sAgarA ikatIsaM tu, ukkoseNaM ThiI bhave / navamammi 'jahanneNaM, tIsaI sAgarovamA // 242 // tittIsa sAgarAiM, ukkoseNaM ThiI bhave / causu pi vijayAIsaM, jahannA ekkatIsaI // 243 // ajahannamaNukkosaM, tittIsaM sAgarovamA / mahAvimANasabaDhe, ThiI esA viyAhiyA // 244 // jA ceva ya AuThiI, devANaM tu viyAhiyA / sA tesiM kAyaThiI, jahannamukkosiyA bhave // 245 // aNaMtakAlamukkosaM, aMtomuhuttaM jahannayaM / vijaDhammi sae kAe, devANaM hujja aMtaraM // 246 // eesa vannao ceva, gaMdhao rsphaaso| saMThANAdesao ceva, vihANAI shssso|| 247 // vyAkhyA sUtrANi dvi(catuH)catvAriMzat prakaTAni // 204-205-206-207-208-209-210-211-212213-214-215-216-217-218-219-220-221-222-223-224-225-226-227-228-229-230Al231-232-233-234-235-236-237-238-239-240-241-242-243-244-245-246-247 // sa mprati nigamanamAhasaMsAratthA ya siddhA ya, iti jIvA viyaahiyaa| rUviNo cevarUvI ya, ajIvA duvihA vi ya // 24 //
Page #789
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRciH / SatriMzaM jiivaajiivvibhktinaamkmdhyynm| sNsaarijiivvktvytaa| // 388 // vyAkhyA-spaSTam // 248 // samprati kazcijjIvA'jIvavibhakteH zravaNazraddhAnamAtreNaiva kRtArthatAM manyeta atastadAzaGkA'panodArthamAhaA iti jIvamajIve ya, socA saddahiUNa ya / sabanayANa aNumae, ramejA saMjame muNI // 249 // ___ vyAkhyA spaSTam / / 249 / / saMyamaratikaraNAnantaraM yadvidheyaM tadAhatao bahUNi vAsAI, sAmannamaNupAliyA / imeNa kamajoeNa, appANaM saMlihe muNI // 250 // __ vyAkhyA-spaSTam / navaram-krameNa yogaH-tapo'nuSThAnarUpo vyApAraH kramayogastena // 250 // kramayogamevAhabAraseva u vAsAI, saMlehukosiyA bhave / saMvaccharaM majjhimayA, chammAsA ya jahanniyA // 251 // paDhame vAsacaukkammi, vigaI nijUhaNaM kare / biie vAsacaukkammi, vicittaM tu tavaM care // 252 // egaMtaramAyAma, kaTTha saMvacchare duve / tao saMvacchara'ddhaM tu, nAivigiTuM tavaM care // 253 // tao saMvacchara'ddhaM tu, vigiTuMtu tavaM cre| parimiyaM ceva AyAma, tammi saMvacchare kare // 254 // koDIsahiyamAyAma, kaDu saMvacchare muNI / mAsaddha-mAsieNaM tu, AhAreNaM tavaM care // 255 // vyAkhyA-dvAdazaiva 'tuH' pUraNe varSANi 'saMlekhanA' dravyataH zarIrasya bhAvataH kaSAyANAM kRzatApAdanamutkRSTA bhavati, saMvatsaraM madhyamA, SaNmAsAn jaghanyikA // utkRSTAyAH kramayogamAha-prathame varSacatuSke 'vikRtini!haNaM' vikRtityAgaM kuryAt, idaM ca vicitratapasaH pAraNake, yadAha nizIthacUrNikAra:-"anne cattAri varise vicittaM tu tavaM kAuM AyaMbileNa nivIeNa vA pArei" tti / kevalamanena niyuktikRtA ca dvitIye varSacatuSka idamuktam / atra ca prathame 1 "anyAni catvAri varSANi vicitraM tu tapaH kRtvA AcAmlena nirvikRtikena vA pArayati" iti / // 388 //
Page #790
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMsArijIvakA vktvyvaa| dRzyata ityubhayathA'pi karaNamanumataM manyAmahe / dvitIye varSacatuSke "vicittaM tu" vicitrameva caturthaSaSThA'STamAdirUpaM tapazcaret , atra ca pAraNake sampradAyaH-"ugamavisuddhaM savaM kappaNijaM pArei" tti // ekena-caturthalakSaNena tapasA anantaraM-vyavadhAnaM yasmin tadekAntaraM 'AyAmam' AcAmlaM kRtvA saMvatsarau dvau, tataH saMvatsarArddha 'tuH pUraNe 'na' naiva 'ativikRSTam' aSTamAdi tpshcret|| tataH saMvatsarAddhaM 'tuH' punararthe "vigiDhaMtu" vikRSTameva tapazcaret , atraiva vizeSamAha"parimiyaM ceva" tti 'caH' pUraNe, 'parimitameva' svalpameva, dvAdaze hi varSe nirantaram AyAmam iha tu caturthAdipAraNake eva ityevamuktam , 'tasmin' dvidhA vibhakte saMvatsare kuryAt / / koTyA-agre sahite-milite yasmin ttkottiishitm| AyAmaM kRtvA 'saMvatsare' prakramAd dvAdaze muniH "mAsa" tti sUtratvAnmAsaM bhUto mAsikastena evamarddhamAsikena "AhAreNa" tti upalakSaNatvAd AhAratyAgena 'tapaH' iti prastAvAd bhaktaparijJAdikamanazanaM caret // nizIthacUrNisampradAyazcA'tra-aittha bArasassa vAsassa pacchimA je cattAri mAsA tesu tellagaMDUsaM nisaTuM dhareu khellamallae nihubhai, mA airukkhattaNao muharjatavisaMvAo bhavissai tti, tassa ya visaMvAe no sammaM namokAramArAheI" iti sUtrapazcakArthaH // 251-252-253-254-255 // itthaM pratipannA'nazanasyA'pyazubhabhAvanAnAM mithyAdarzanAnurAgAdInAM cAnarthahetutAM tadviparyayANAM cArthahetutAmAhakaMdappamAbhiogaM,kilisiyaM mohamAsurattaM c| eAo duggaIo,maraNammi virAhiyA huNti||25|| micchAdasaNarattA, saNiyANA hu hiMsagA / iya je maraMti jIvA, tersi puNa dullahA bohI // 257 // "udgamavizuddha sarva kalpanIyaM pArayati" iti / 2 "atra dvAdazasya varSasya pazcimA ye catvAro mAsAsteSu tailagaNDrSa nisRSTaM pratvA zleSmamalake nikSipati, mA'tirUkSatvAt mukhayatra visaMvAdo bhUditi, tasya ca visaMvAde na samyag nmskaarmaaraadhyti"|
Page #791
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemica ndrIyA sukhabodhAkhyA laghuvRtiH / // 389 // sammarddasaNarattA, aNiyANA sukkalesa mogADhA / iya je maraMti jIvA, sulahA tesiM bhave bohI // 258 // micchAdaMsaNarattA, saniyANA kaNhalesamogADhA / iya je maraMti jIvA, tesiM puNa dullahA bohI // 259 // vyAkhyA - "kaMdappa" tti upalakSaNatvAt kandarpabhAvanA, evamAbhiyogyabhAvanA, kilbiSikabhAvanA, mohabhAvanA, AsuratvabhAvanA ca etA bhAvanA durgatihetutayA durgatayaH, etadvidhAtRNAM tadvidhasureSvevotpAdAt, 'maraNe' maraNasamaye kIdRzyaH satyaH ? ityAha - virAdhikAH samyagdarzanAdInAmiti gamyate / maraNa ityabhidhAnaM ceha pUrvametatsattAyAmapyutarakAlaM zubhabhAvabhAve sugaterapi sambhavAt zeSaM sugamam // iha cA''dyena sUtreNa kandarpabhAvanAdInAM durgatirUpA'narthasya hetutvamuktam, arthAcca tadviparItabhAvanAnAM sugatisvarUpArthasya, dvitIyena mithyAdarzanaraktatvAdInAM durlabhabodhilakSaNA'narthasya, tRtIyena samyagdarzana raktatvAdInAM sulabhabodhyAtmakArthasya, caturthena tUktanItyA mithyAdarzanaraktatvAdInAmeva vizeSajJApana| miti sUtracatuSTayArthaH // 256-257-258-259 // jinavacanArAdhanAmUlameva sakalaM saMlekhanAdi zreyaH, atastatraivAssdarakhyApanArthamanvayavyatirekAbhyAM tanmAhAtmyamAha - jiNavayaNe aNurattA, jiNavayaNaM je kariMti bhAveNa / amalA asaMkiliTThA, te huMti parittasaMsArA // bAlamaraNANi bahuso, akAmamaraNANi caiva ya bahUNi / marihaMti te varAyA, jiNavayaNaM je na yANaMti // vyAkhyA--spaSTam / navaram -- ' amalA H ' zraddhAnAdimAlinyahetumithyAtvAdibhAvamalarahitAH, tathA 'asaGkiSTAH' rAgAdisaGkezamuktAH || 'bAlamaraNaiH' udbandhanAdinibandhanaiH 'akAmamaraNaizca' anicchAmaraNaiH bahubhiH, sarvatra suvyatyayaH 1 parItaH - samastadevAdibhavA'hapatA''pAdanena samantAt parimitaH saMsAro vidyate yeSAM te parItasaMsAriNaH katipaya bhavA'bhyantaramuktibhAja ityarthaH / SaTtriMzaM jIvAjIvavibhakti nAmakama dhyayanam / saMsArijIva vaktavyatA / // 389 //
Page #792
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMsArijIva| vktvytaa| prAkRtatvAt , 'eva ca' pUraNe // 160-161 // yatazcaivamato jinavacanaM bhAvataH karttavyam , tadbhAvakaraNaM ca AlocanayA, || sA ca tacchravaNArhANAM deyA, te ca yairhetubhirbhavanti tAnAhabahuAgamavinnANA, samAhiuppAyagAya gunngaahii| eeNa kAraNeNaM, arihA AloyaNaM souN||262|| vyAkhyA-bahuH-sUtrato'rthatazca sa cAsau Agamazca bahvAgamastasmin viziSTaM jJAnaM yeSAM te bahvAgamavijJAnAH, | "samAhi" tti samAdheH utpAdakAH, kimuktaM bhavati ?-dezakAlAzayAdivijJatayA samAdhimeva madhurabhaNityAdibhirAlo|canAdAtRNAmutpAdayanti, cazabdo bhinnakramaH, tataH "guNaggAhi" tti 'guNagrAhiNazca' upabRMhaNArtha pareSAM sadbhUtaguNagrahaNazIlAH, "eeNa kAraNeNaM" ti etaiH kAraNaiH ahA' bhavantyAcAryAdaya iti gamyate AlocanAM zrotumiti sUtrArthaH // 262 // itthamanazanasthitena yatkRtyaM tadupadarya samprati prAguddiSTakandarpAdibhAvanAnAM svarUpamAhakaMdappa-kokuyAI, taha siil-shaav-hsnn-vighaahiN| vimhAveMtoya paraM, kaMdappaM bhAvaNaM kuNai 263 maMtAjogaM kAuM, bhUIkammaM ca je pauMjati / sAyarasaiDDiheu, abhiogaM bhAvaNaM kuNai // 264 // NANassa kevalINaM, dhammAyariyassa sNghsaahuunnN| mAI avannavAI, kibbisiyaM bhAvaNaM kunni||26|| aNubaddharosapasaro, taha ya nimittammi hoi pddisevii| eehi kAraNehi ya, AsuriyaM bhAvaNaM kunni|| satthaggahaNaM visabhakkhaNaMca jalaNaMca jlppvesoy|annaayaarbhNddsevaa,jmmnnmrnnaanni bNdhNti|| __ vyAkhyA-"kaMdappakokuyAI" ti kandarpakaukucye kurvanniti zeSaH, tatra kandarpa:-"kahakahakahassa hasaNaM, kaMdappo aNihuyA ya aalaavaa| kaMdappakahAkahaNaM, kaMdappuvaesasaMsA ya // 1 // " anibhRtA AlApAzca-gurvAdinA'pi saha "kahakahakahasya hasanaM kandarpo'nibhRtAna saMlApAH / kandarpakathAkathanaM kandarpopadezazaMsA ca // 1 // "
Page #793
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhA khyA laghuvRttiH / // 390 // niSThuravakroktyAdirUpAH, kandarpakathA - kAmasya kathA, kaukucyaM dvidhA - kAyena vAcA, tathA ca "bhUnayaNavayaNadasaNacchaehiM | karacaraNakaNNamAIhiM / taM taM karei jaha jaha, hasai paro attaNA ahasaM // 1 // vAyAe kokkuio, taM jaMpai jeNa | hassae anno / nANAvihajIvarue, kubai muhatUrae caiva // 2 // " " taha" ti yena prakAreNa parasya vismaya upajAyate tathA yacchIlaM ca - phalanirapekSA vRttiH svabhAvazca - para vismayotpAdanAbhisandhinaiva tattanmukhavikArAdikaM svarUpaM hasanaM |ca - aTTATTahAsAdi vikathAzca - paravismApaka vividhollAparUpAH zIlasvabhAvahAsavikathAstAbhirvismApayan paraM "kaMdappaM" ti | kandarpayogAtkandarpAH te ca prastAvAd devAsteSAmiyaM kAndarpI tAM 'bhAvanAM' tadbhAvA'bhyAsarUpAM karoti // "maMtAyogaM" ti | sUtratvAt mantrAzca yogAzca - tathAvidhadravyasaMyogA mantrayogaM tat kRtvA bhUtyA - upalakSaNatvAt mRdA sUtreNa ca karma-rakSArthaM kriyA bhUtikarma, cazabdAt kautukAdi ca "je pauMjaMti" tti prAkRtatvAd yaH prayuGkte 'sAtarasarddhiheto:' sAtAdyarthamiti bhAvaH, anena puSTAlambane niHspRhasyaitatkurvataH pratyuta guNa iti jJApayati, sa AbhiyogIM bhAvanAM karoti // nANe" tyAdi | prakaTam / navaram - jJAnasyA'varNavAdI, yathA - "kAyA vayAya te zciya, te ceva pamAyamappamAyA ya / mokkhAhigAriyANaM, joisajoNIhiM kiM kajjaM 1 // 1 // " dharmAcAryasya - "jaiccAIhiM avannaM, vihasai vaTTai na yAvi uvavAe / ahio chiddappehI, pagAsavAI aNaNukUlo // 1 // sAdhUnAM ca - " avisahaNA'turiyagaI, aNANuvattI ime gurUNaM pi / 1 "bhrUnayanavadanadazanacchadaiH karacaraNakarNAdibhiH / tattatkaroti yathA yathA hasati para AtmanA'hasan // 1 // vAcA kautkucikastajalpati yena hasatyabhyaH / nAnAvidhajIvarutAn karoti mukharyANi vA // 2 // " 2 " kAyAvratAni ca tAnyeva tAveva pramAdApramAdau ca / mokSAdhikAriNAM jyotiryonibhiH kiM kAryam ? // 1 // " 3 " jAtyAdibhiravaNaM vihasati varttate na caapyuppaate| ahita chimekSI prakAzavAdyananukUlaH // 1 // " 4 "aviSahaNA'zvaritagatayo'nanuvRttayazce me gurUNAmapi / " SaTtriMzaM jIvAjIvavibhakti - nAmakama dhyayanam / saMsArijIvavaktavyatA / // 390 //
Page #794
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMsArijIva. vktvytaa| XOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOX khaNamettapIirosA, gihivacchalagA ya saMjaiyA // 1 // " 'mAyI' svasvabhAvanigUhanAdimAna , yathoktam-'guMhai Aya- @ sahAvaM, ghAyai ya guNe parassa saMte vi / coro va savasaMkI, gUDhAyAro vitahabhAsI // 1 // " idAnIM vicitratvAt sUtrakRtermohIprastAve'pyAsurIbhAvanA yatkurvatA kRtA bhavati tadAha -'aNubaddhe'tyAdi spaSTam / navaram-anubaddharoSaprasarasvarUpam-nicca vuggahazIlo, kAUNa Na yANutappae pacchA / na ya khAmio pasIyai, avarAhINaM duveNhaM pi // 1 // " 'tathA' samuccaye, 'caH' pUraNe, nimittam-atItAdi tadviSaye bhavati 'pratisevI' apuSTAlambane'pi tadAsevanAt // zastrasya grahaNam-Atmani vadhArthaM vyApAraNaM zastragrahaNaM, viSabhakSaNaM, cazabda uktasamuccayArthaH paryante yokSyate, 'jvalanaM' dIpanamAtmana iti gamyate, jalapravezaH, cazabdo'nuktabhRgupAtAdiparigrahArthaH, AcAraH-zAstravihitaH vyavahArastena bhANDam-upakaraNamAcArabhANDaM na tathA anAcArabhANDaM tasya sevA-hAsamohAdibhiH paribhogaH anAcArabhANDasevA, sA ca gamyamAnatvAd etAni kurvanto yatayaH 'janmajarAmaraNAni' upacArAt tattannimittakarmANi badhnanti iti, anena conmArgapratipattyA mArgavipratipattirAkSiptA, tathA cA'rthato mohIbhAvanoktA / yatastallakSaNam-"ummaggadesao magganAsao maggavippaDIvattI / moheNa ya mohettA, sammohaM bhAvaNaM kuNai // 1 // " phalaM cA''sAm-"aiyAo bhAvaNAo, bhAvittA devaduggaI jaMti / tatto ya cuyA saMtA, paDaMti bhavasAgaramaNaMtaM // 2 // " iti sUtrapazcakArthaH // 263-264265-266-267 / / sampratyupasaMhAradvAreNa zAstrasya mAhAtmyamAhakSaNamAtraprItiroSAH gRhivassalAzca sNytaaH||1||" : "gUhate AtmasvabhAvaM ghAtayati ca guNAn parasya sato'pi / caura iva sarvazaGkI, gUDhAkAro vitathabhASI // // " 2 "nityaM vyuddahazIlaH kRtvA na cAnutapyate pazcAt / na ca kSAmitaH prasIdati aparAdhinoIyorapi // 1 // " 3"unmArgadezako mArganAzako mArgavipratipattiH / mohena ca mohayitvA sammohI bhAvanAM karoti // 1 // " "etA bhAvanA bhAvayitvA devadurgatiM yAnti / tatazca cyutAH santaH patanti bhavasAgaramanantam // 1 // " FOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOX u0
Page #795
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIuttarAdhyayanasUtre zrInemicandrIyA sukhabodhAkhyA laghu ii pAukare buddhe nAyae parinibue / chattIsaM uttarajjhAe bhavasiddhIyasammae // 268 // tti bemi // __vyAkhyA-'iti' etAnanantaramupavarNitAn , "pAukare" tti 'prAduHkRtya' kAMzcidarthataH kAzcana sUtrato'pi prakAzya 'buddhaH' kevalajJAnAvagatasakalavastutattvaH 'jJAtajaH' jJAtakulasamudbhavaH, sa ceha bhagavAna mahAvIraH 'parinirvRtaH' nirvANaM gataH, patriMzad uttarAH-pradhAnA adhyAyAH-adhyayanAni uttarAdhyAyAstAna, bhavasiddhikAnAM-bhavyAnAM sammatAn-abhipretAn , 'itiH' parisamAptau, bravImIti pUrvavaditi sUtrArthaH // 268 // niyuktikAra etanmAhAtmyamAha-"je' kira bhavasiddhIyA, parittasaMsAriyA ya je bhavA / te kira paDhaMti ee, chattIsaM uttarajjhAe // 1 // tamhA jiNapaNNatte, aNaMtagama-pajjavehi saMjutte / ajjhAe jahajogaM, guruppasAyA ahi jijA // 2 // " yogaH-upadhAnAdivyApArastadanatikrameNa yathAyogam / / SaTtriMzaM jIvAjIvavibhaktinAmakamA dhyayanam / vRttiH / zAstrasya / mAhAtmya smaaptishc| // 391 // "ye kika bhavasiddhikAH parItasaMsArakAzca ye bhavyAH / te kila paThantyetAn SaTtriMzaduttarAdhyAyAn // 1 // tasmAjinaprajJaptAna anantagamaparyavaH saMyuktAn / adhyAyAn yathAyogaM guruprasAdAdadhIyeta // 2 // " *OXXXOXOXOXOXOXOXOXOXOX iti zrInemicandrasUrivinirmitAyAM uttarAdhyayanasUtralaghuTIkAyAM sukhabodhAyAM jIvAjIvavibhaktinAmakaM SaTtriMzamadhyayanaM samAptam // ||smaaptaani cAzeSANyuttarAdhyayanAni // // 391 //
Page #796
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRttiprakAraprazasti / 48XOXOXOXOXOXOXO zrIuttarAdhyayanasUtralaghuvyAkhyAvyAkhyAtuH prshstiH| asti vistAravAnuyA, gurushaakhaasmnvitH| Asevyo bhavyasArthAnAM, shriikottikgnndrumH||1|| tadutthavairizAkhAyAmabhUdAyatizAlinI / vizAlA pratizAkheva, zrIcandrakulasantatiH // 2 // tasyAzcotpadyamAnacchadanicayasadRkSAvakarNAnvayotthazrIthArApadragacchaprasavabharalasaddharmakikSalkapAnAt / zrIzAntyAcAryabhRGgaH pravaramadhusamAmuttarAdhyAyavRtti, vidvallokasya dattapramudamudagiradayAM gabhIrArthasArAm // 3 // tasyAH samuddhRtA caiSA, sUtramAtrasya vRttikA / ekapAThagatA mandabuddhInAM hitkaamyyaa||4|| AtmasaMsmaraNArthAya, yathA mandadhiyA yyaa| ato'parAdhamenaM me, kSamantu zrutazAlinaH // 5 // AsIccandrakulodbhUto, vikhyAto jagatItale / akSamArAjito'pyuccairyaH kSamArAjitaH sdaa||6|| dharmo'tha mUrtimAneva, saumyamUrtiH zazAGkavat / vrjitshvaashubhairbhaavairaagdvessmdaadibhiH||7|| sunirmalaguNairnityaM, prazAntaiH zrutazAli bhiH| pradyumna-mAnadevAdisUribhiH pravirAjitaH // 8 // vizrutasya mahIpIThe, bRhadgacchasya maNDanam |shriimaan vihArukapraSThaH, suurirudyotnaabhidhH||9|| ziSyastasyA''yadevo'bhUdupAdhyAyaH satAM mtH| yatraikAntaguNApUrNe, doSaileMbhe padaM na tu||10||shriinemicndrsuuriruddhRtvaan vRttikAM tadvineyaH / gurusodaryazrImanmunicandrAcAryavacanena // 11 // zodhayatu bRhadanugrahabuddhiM mayi saMvidhAya vijJajanaH / tatra ca mithyAduSkRtamastu kRtamasaGgataM yadiha // 12 // aNahilapATakanagare, dohaDisacchreSThisatkavasatau ca / santiSThatA kRteyaM, nevaraharavatsare caiva // 13 // paTTikAto'likhaccemAM, sarvadevAbhidho gaNI / AtmakarmakSayAyA'tha, propkRtihetve||14|| dohaDizreSThinA cA'syA, lekhitA prathamA prtiH| jinavAkyAnuraktena, bhaktena guNavajane // 15 / / anuSTubhAM sahasrANi, gaNitakriyayA'bhavan / dvAdaza granthamAnaM tu, vRtterasyA vinizcitam // 16 // granthAgraM sUtreNa saha [13550] zrIuttarAdhyayanalaghuvRttiH paripUrNA // saMvat 1545 varSe kArtikazudi 3 dine zrIdharmaghoSagacche mUlapaTTe zrIdharmasUrisantAne zrIpadmazekharasUripaTTAlaGkaraNagacchAdhirAjazrIpadmAnandasUriziSyavAcakazrIbhAvazekharavAcanArthaM likhitamidaM muninA kSamAratnena zrutajJAnavRddhaye / zubhaM bhavatu zrIpArzvaprasAdAt / / FOXOXOXOXOXXXXOXOXOXOXe
Page #797
--------------------------------------------------------------------------
________________ 000000000000000000000000000000000000000000 808000000000000000000000 hai // iti zrIuttarAdhyayanAni samAptAni // iti zrIAtma-vallabhagranthAGka:-12... 888888888888888888888888888888888888860
Page #798
--------------------------------------------------------------------------
_