Book Title: Adhyatma Rajchandra
Author(s): Bhagvandas Mehta
Publisher: Paramshrut Prabhavak Mandal
Catalog link: https://jainqq.org/explore/005262/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI adhyAtma rAjacaMdra chapAI khAte dAna ApanAra dAtAonI yAdI nAma zrI sva. maNIbena bhulAbhAI vanamALIbhAI paTela zrImatI manubena tathA kizorabhAI paTela zrI prabhAbena araviMdabhAI paTela tathA zrI araviMdabhAI mohanabhAI paTela hA. zrI bhulAbhAI zrImad rAjacaMdra jaina cerITebala TrasTa zrI sAkarabena tathA mULacaMdabhAI zrI sva. popaTalAla nAthAlAla zAha zrI dolatasiMha harIsiMha vAMsadIyA zrI mahendrakumAra joItArAma mahetA zrI vajIyAbena bhagubhAI paTela zrI zAMtAbena raNachoDabhAI paTela zrI dakSAbena jayaprakAzabhAI paTela zrI jayaprakAzabhAI goradhanabhAI paTela zrI prabhAbena kAntIlAla parIkha tathA parivAra zrI sva. meghajI goviMdajI zAhanA smaraNArthe hA. riddhi cetana zAha zrI atulakumA2 vasanajI cheDA zrI ketanakumAra harSadarAya ghIrajalAla dozI zrI maNIbhAI aMbAlAla paTela zrI subhASacaMdra rAvajIbhAI paTela zrI pAnIbAI ghevaracaMdajI talAvata zrI sva. bhurIbena lakSmIcaMda goLavALA zrI rekhAbena jagadIzabhAI bhakta zrI mahetA pukharAja azokakumAra jaina zrI cunIlAla menAdevI janahita TrasTa hA. mohanalAlajI zrI candravadana DAhyAbhAI TrasTa zrI bhANajIbhAI punazIbhAI gAlA tathA bAyAMbAI bhANajI gAlA cerITebala TrasTa zrI eka mumukSubena taraphathI zrI pukharAjajI phojamalajI jaina tathA kuTuMbIjano zrI sva. harakhubena dharmacaMdajI baMdA cerITebala TrasTa hA. pravINabhAI gAma AstA nAnI phaLoda pUNA dilhI Azrama muMbaI kelvIkuvA muMbaI deroda naroDA suNAva suNAva muMbaI muMbaI kaccha dezalapura mATuMgA nAra laMDana Ahora muMbaI muMbaI hubalI jodhapura muMbaI muMbaI muMbaI Ahora Ahora rUpiyA 2111 2001 1111 1101 1001 1001 1001 501 501 501 501 501 501 501 501 501 501 501 501 501 501 501 501 500 500 500 500 500 Page #3 -------------------------------------------------------------------------- Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdrazatAbdi smAraka graMtha aSTottarazataprakaraNa adhyAtma rAjacaMdra : lekhaka : DaoN. bhagavAnadAsa manasukhabhAI mahetA ema. bI. bI. esa. : prakAzaka : paramazrutaprabhAvaka maMDaLa zrImad rAjacaMdra Azrama, agAsa. Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzaka : zrI manubhAI bha. modI pramukha, zrImad rAjacaMdra Azrama sTe. agAsa, vAyA ANaMda po. borIA-388 130 gujarAta - prathamavRtti : prata 1500 - dritIyAvRtti : prata 1000 - tRtIyAvRtti : prata 2000 I. sana 1993 vi. saMvata 2049 - vIra saMvata 2519 ekaso ATha (108) zrI rAjanA, graMthamaMdire Aja prakaNanA pragaTAviyA, jJAna maMgaladIvA ja. : pustaka prAptI sthAna : zrI paramazrata prabhAvaka maMDaLa hAthI bilDIMga, 'e" blaoNka, 2 je mALe, rUma naM. 18, bhAMgavADI, 448, kAlabAdevI roDa, muMbaI-400 02 zrImad rAjacaMdra Azrama sTezana : agAsa posTa : borIA pIna : 388 130 gujarAta. Cost Price Rs.96/mudraka : Sale Price Rs.30/navanIta pablIkezana (inDIyA) lI. bhavAnI zaMkara roDa, dAdara, muMbaI - 400 028 Page #6 -------------------------------------------------------------------------- Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Tit nA zrImad rAjacaMdra varSa 33 muM vi. saM. 1956 Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samarpaNa eka ATha guNe bharyA, eka ATha (108) zrI rAja; ekaso ATha prakaraNa taNu, pukhe pUjuM Aja. AtmacAritramaya saurabhe, maghamaghatI A mAla; rAjacaMdranA caraNamAM, aDuM thaI ujamAla. ("caMdra prabhu mukha caMda re sakhI dekhaNa de e rAga) je dharmamUrti saMta jJAnAvatAre re, pAvana avani A karI avatAre re; bhArata tirdhAra je A kALe re, virala vibhUti vizvane ujALe re...je dharmamUtti divya ti AtmacaMdra je rAjacaMdra re, divya AtmagatA gAna gAyuM suIde re; sAkSAt je pragasiddha samayasAre re, karyo jagata upakAra dharmauddhAre re....je dharmamUrti kRtio je sukRtI taNuM ja jayaMti re, kIrtAi kaumudI vistAratI jayavaMtI re; AtmakaLA soLe kaLA vikasatI re, zAMta sudhArasa dhArane varavaMtI re....je dharmamUrti AtmArtha amRtapAna jeNe bekhuM re, sat dharmanuM sat tattva jeNe zodhyuM re, mULamAga uddhAra jeNe kIdhuM re, Atmasiddhine lAbha jeNe dI re....je dharmamUtti te rAjacaMdra padAjamAM ullAse re, graMtha samaryo eha bhagavAna dAse re; divya caritra rAjacaMdranuM gAvaMte re, jaya jaya jaya rAjacaMdra ! jaga jayavaMto re... je muMbaI 2022, dvi. zrAvaNa zudI pUNi mA. bhagavAnadAsa Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (anuSTupa) (upajAti) (mAlinI) vyApAra karI (vasaMtatilakA) sAkSAt (mandAkAtA) bhAratanA jyeAtidhara rAjacaMdra ugyeA divya, bhArata gaganAMgaNe; jyAti vistArate saumya, akhila vizvama'Dale. dhanya te deza saurASTra, dhanya bhAratabhUmi A; rAja kalpataru janme, dhanya grAma vavANiA. dhanya te zabdajit tAta, dhanya te mAta devakI; cAvIza egaNIse'nI, pUrNimA dhanya kArtikI. A vANIe sat (mAlinI) apUrva grAma ratnavik ratnatroMnA vavANiAnA, sujANA; ananya, dhanya. lahyo AtamalAla sarasva zuM A vAcaspati avanimAM zu gayA evA vitaka jananA manamAM zrI rAjadra vacanAmRtane apratima pratibhAthI zatamukha kavi nararUpadhArI ? padhArI ? lasatA, suNatAM. pUNa zrI rAjacaDhe, jJAnantyAtsnA sucha de; amRtamaryAM prasArI tahiM sujana cakAza nhAI AnaMda pAme, sumana kumuda kerA pUNu udmASa jAme. bAlyAvasthA mahiM maraNu ke bhALA saMvega vege, jene jAtismaraNu upayuM pUrva janmA ja dekhe; evI evI smRti bahu thaI kanA aMdha chUTacA, trathA jJAnAvaraNu paDadA jJAna aMkura phUTyA. jAgyA AtmA viSNu parizrame tattvasaMskAradhArI, tattvAdhe laghu vaya chatAM vRddha jJAnAvatArI; ne bhAvatA jina svarUpane bhAvitAtmA maGAtmA, Arahyo A svarUpapadanI zreNie divya AtmA. pratibhAnA ejapuMje lasatA, zataavadhAnI bhAvanAmeAdhava tA; suprabhAvI gUMthI jeNe rasALA, ni traNa mahiM varSe seALame mAkSamALA, darzana 3. 4. 5. f. 9. .. &. Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (trATaka) (anuSTupa) (vaMzastha) paDe darazana kerA sAra jemAM samAgyeA, navo~ta zrutaabdhi mA~ jemAM jamAgye; anubhavarasagaMgA prApta je suprasiddhi, amRta avaninuM te rAjanI Atmasiddhi. patha para pada AdhyA zravaNu dhana dina mULa karAbyA jinanA mA lalakAryAM dha sAcA suavasara apUrvI divya dRSTA 5 zubha maMgalamUrti guru parabrahmajJa maDana (marda na) anerA, kavivara para ceAtirdhArI zrImad parama marama bhAgyeA leAka purUSa kerA; (jana padma jana jogI IcchatA teha gAyeA, jina pravacana sindhu bindumAMhI samAjyeA. tapa tejathI rAja riva jagamAM, samatA tha saumya ja seAma samA; mudhamAM, zukra samA. svaya' svaya zrImad jJa|nazrIsaMpanna, vadha je budhavRndane; bhagavAnadAsa te vaMde, ceAgIndra rAjacaMdrane. satanA zrI vItarAgAnusArI, prakAzI svarUpe prakAzatA, vattatA; sadA je saMta rAjane hA mahutanA, 5 bhArI; udhAryAM, sugAyA. jayavaMta mahat manana da vaMdanA. 10. 11. 12. 13. 14. 15. OMA. bhagavAnadAsa manaHsukhabhAi mahetA ema. bI. bI. esa' Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjacaMdra sudhAsiMdhunA biMdu AtmajJAna: te AtmasvarUpathI mahatuM evuM kaMI nathI. evo A sRSTine viSe koI prabhAvajaga utpanna thayo nathI, che nahIM ane thavAno nathI ke je prabhAvajoga pUrNa AtmasvarUpane paNa prApta na hoya. jene AtmasvarUpa prApta che, pragaTa che te puruSa vinA bIjA koI te AtmasvarUpa yathArtha kahevA yogya nathI; ane te puruSathI AtmA jANyA vinA bIjuM koI kalyANane upAya nathI. te para AtmA jANyA vinA AtmA jANyo che evI ka95nA mumukSu jIve sarvathA tyAga karavI ghaTe che. dehathI bhinna svaparaprakAzaka parama jyoti svarUpa evo A AtmA, temAM nimagna thAo. he Aryajane ! aMtarmukha thaI, sthira thaI, te AtmAmAM ja rahe to anaMta apAra AnaMda anubhavazo. huM keNa chuM? kayAMthI thayo ? zuM svarUpa che mahArUM kharuM? kenA saMbaMdhe vaLagaNA che? rAkhuM ke e pariharUM ? Apa Apaku bhUla gayA, Inase kayA aMdhera ? sumara sumara aba hasata he, nahi bhUleMge phera. jaba jAnyo nija rUpake, taba jA saba leka; nahiM jAnyo nija rUpake, saba jAnyo so pheka. zuddha buddha citanyaghana, svayaM jyoti sukhadhAma; bIjuM kahiye keTaluM, kara vicAra te pAma. AtmArtha- AtmabrAMti sama rega nahiM, sadguru vaidya sujANa guru AjJA sama pathya nahiM, auSadha vicAra dhyAna, re! Atma tAro ! Atma tAra! zIdhra ene oLakho! sarvAtmamAM samadaSTi gho, A vacanane hRdaye lakhe. kaSAyanI upazAnatA, mAtra meSa abhilASa; bhave kheda prANI dayA, tyAM AtmArtha nivAsa. je I paramArtha te, kare satya puruSArtha bhavasthiti Adi nAma laI, chedo nahiM AtmArtha. jahAM rAga ane vaLI draSa, tahAM sarvadA mAne kaleza udAsInatAne jyAM vAsa, sarva duHkhane che tyAM nAza. vizALabuddhi, madhyasthatA, saraLatA ane jiteMdriyapaNuM ATalA guNo je AtmAmAM hoya te tattva pAmavAnuM uttama pAtra che. tyAga vairAgya, upazama ane bhakti mumukSu jIve sehaja svabhAvarUpa karI mUkyA vinA AtmadazA kema Ave ? paNa zithiLapaNAthI, pramAdathI e vAta vismRta thaI jAya che. anaMtavAra dehane arthe AtmAM gALyo che. je deha AtmAne arthe gaLAze te dehe AtmavicAra janma pAmavA yogya jANI, sarva dehAthenI kalpanA cheDI daI eka mAtra AtmArthamAM ja teno upayoga kare, e mumukSu jIvane avazya nizcaya joIe. Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagadarzana: anaMtakALathI je jJAna bhavahetu thatuM hatuM te jJAnane eka samayamAtramAM jAtyaMtara karI jeNe bhavanivRttirUpa karyuM te kalyANamUrti samyagadarzanane namaskAra. bhrAMtinuM kAraNa evuM asadarzana te ArAdhavAthI pUrve A jIve potAnuM svarUpa te jema che tema jANyuM nathI. asatsaMga, nijecchApaNuM, ane mithyAdarzananuM pariNAma te jyAM sudhI maTe nahIM tyAM sudhI A jIva lezarahita evo zuddha asaMkhyapradezAtmaka mukta thavo ghaTato nathI, ane te asatsaMgAdi TaLavAne arthe satsaMga, jJAnInI AjJAnuM atyaMta aMgIkRtapaNuM ane paramArtha svarUpa evuM je AtmApaNuM te jANavA yogya che. je gAye te saghaLe eka, sakaLa darzane e ja viveka; samajAvyAnI zailI karI, svAduvAda samajaNa paNa kharI. bhinna bhinna mata dekhiye, bheda daSTine eha; eka tattvanA mULamAM, vyAkhyA mAne teha. teha tatvarUpa vRkSanuM, Atmadharma che svabhAvanI siddhi kare, e ja dharma anukULa. cheDI mata darzana taNe, Agraha tema vikalpa kahyo mArga A sAdhaze, janma tehanA alpa. mULa ; mokSamArga makSa kahyo nija zuddhatA, te pAme te paMtha samajAvya saMkSepamAM, sakaLa mArga nigraMtha. kAyAnI visArI mAyA, svarUpe samAyA evA; nirmathane paMtha bhava aMtane upAya che. vacanAmRta vItarAganA, parama zAMtarasa mULa; auSadha je bhavaroganA, kAyarane pratikULa. upaje moha vikalpathI, samasta A saMsAra; aMtarmukha avalokatAM, vilaya thatAM nahiM vAra. sukhadhAma anaMta susaMta cahI, dinarAta rahe tada dhyAnamahIM; parazAMti anaMta sudhAmaya je, praNamuM pada te vara te jaya te. je je prakAre AmA AmabhAva pAme che te prakAra dharmanA che. AtmA je prakAre anyabhAva pAme te prakAra anyarUpa che; dharmarUpa nathI. x x jIve dharma potAnI kalpanA vaDe athavA kalpanAprApta anya puruSa vaDe zravaNa karavA joga, manana karavA joga ke ArAdhavA joga nathI. mAtra Atmasthiti che jenI evA sapuSathI ja AtmA ke Atmadharma zravaNa karavA joga che, yAvata ArAdhavA joga che. mATe jenI prApta karavAnI daDha mati thaI che, teNe pote kaMI ja jANato nathI evo daDha nizcayavALo prathama vicAra karavo, ane pachI satanI prApti mATe jJAnIne zaraNe che mArganI prApti thAya. A je vacano lakhyAM che, te sarva mumukSune parama bAMdhavarU5 che, parama rakSakarUpa che. ane ene samyapha prakAre vicAryothI paramapadane Ape evAM che; emAM nigraMtha pravacananI samasta dvAdazAMgI, padananuM sarvottama tatva ane jJAnInA bodhanuM bIja saMkSepe kahyuM che. Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhanya re divasa A ahe! dhanya re divasa A ahe, jAgI je re zAMti apUrva re; daza varSe re dhArA ulasI, maTo udaya karmane garva re.....dhanya. ogaNIsaseM ne ekatrIse, A apUrva anusAra re; ogaNIsaseM ne betAlimeM, adbhuta vairAgya dhAra re......dhanya. ogaNIsaseM ne suDatAlimeM, samakita zuddha prakANyuM re ta anubhava vadhatI dazA, nija svarUpa avabhAsyuM re.. dhanya. tyAM Avyo re udaya kAramo, parigraha kArya prapaMca re; jema jema te haDaselIe, tema vadhe na ghaTe eka raMca re..............dhanya. ema ja cAliyuM, have dIse kSINa kAMI re; kame karIne je te jaze, ema bhAse manamAMhi re.........dhanya. yathAhetu je cittane, satya dharmane uddhAra re, avazya A dehathI, ema thaye nirdhAra re..dhanya. AvI apUrva vRtti ahe, thaze apramatta ega re, kevaLa lagabhaga bhUmikA, spazIne deha viyega re.. dhanya. avazya karma ne bhega che, bhagava avazeSa re; tethI deha eka ja dhArine, jAzuM svarUpa svadeza re........dhanya. zrImad rAjacaMdra Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIya AvRttinI prastAvanA ekaso ATha (108) zrI rAjano, pAmI siddha prasAda; ekaso ATha prakaraNa taNo, rao siddhaprAsAda. (svaracita) puNyazloka zrImad rAjacaMdranA divya caritranuM gAna gAto A 'adhyAtma rAjacaMdra graMtha zrImad rAjacaMdrazatAbdinA apUrva avasaranA dhanya prasaMge zrImad rAjacaMdra Azrama, agAsa saMcAlita zrI paramakRta-prabhAvaka maMDaLa saMsthA dvArA prasiddha thayo ane tenuM prakAzana zreya saMta zrI maNibhAI kalyANajI zeThane prApta thayuM. - je puNyAtmA mumukSue A graMthathI atyaMta prabhAvita thaI, zrImad rAjacaMdranuM divya lokottara adhyAtmacaritra utkIrtana karatA adhyAtma rAjacaMdra pratye paramollAsabhAva sahaja aMtara udgAramAM abhivyakta karyo_"A adhyAtma rAjacaMdra' vAMA sAMbhaLyA pachI ora apUrva bhAva paramakRpALu deva ane zrImad rAjacaMdra vacanAmRta pratye phuryo che." vizeSa prathama AvRttinI prastAvanAmAM nirdiSTa che. bIjI AvRtti prathama AvRttinuM punaHmudraNa (Re-print) che, eTale umeravAnuM kAMI rahetuM nathI. sivAya ke pAchaLathI maLelI eka agatyanI noMdha (pR. 728) umerI che, ke je noMdha zrImade svamukhe prakAzela svadazA para apUrva prakAza nAkhe che. A graMtha thoDA vakhatamAM ja prAya: alabhya thaI gayo. eTale A dvitIya AvRtti zrI paramakRtaprabhAvaka maMDaLa dvArA prakAzita karavAno prazasta nirNaya karI zrImad rAjacaMdra Azrama, agAsanA mahAnubhAva TrasTImaMDaLe je utsAhathI parama paramArthaprema-paramabhaktithI A prakAzana zreyakArya karyuM te mATe puna: puna: dhanyavAda! zrImad jJAnathI saMpanna, vaMdya je budhavRndane; bhagavAnadAsa te vaMde, yogIndra rAjacaMdrane. (svaracita) DaoN. bhagavAnadAsa manasukhabhAI mahetA ema. bI. bI. esa. 5, ke. ema. munazI mArga (5, copATI roDa), muMbaI - 400 007. 2046, Azo suda aSTamI tA. 27-9-1990. Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OM namaH siddham prathamavRttinI prastAvanA divya jyoti rAjacaMdra A, ujALato zivapaMtha divya caMdrikA jJAnanI, vizva viSe varavaMta-svaracita kArtikI pUrNimA saM. 1924 !--je puNya dine bhAratanA gaganAMgaNamAM divya jyoti rAjacaMdrano prAdurbhAva thayo, tene 2024nA kArtikI pUrNimAnA puNya dine zata varSa pUrNa thAya che. vizvanI virala vibhUti je bhAratanA nirdhara rAjacaMdra divya jJAnacaMdrikA varSAvI akhila vizvamAM saumya zAMta prakAza relAvI gayA, te rAjacaMdranA janmane zatAbdi jeTalo samaya vItI gaye,-anaMta kAlAbdimAM eka zatAbdine taraMga ulasI gayo! A janmazatAbdinA parama puNya prasaMge A puNyaka parama lokottara puruSa rAjacaMdranuM tenA guNagaNagauravane anurUpa caritraaMkInarUpa smAraka racato A zrImad rAjacaMdrazatAbdi smAraka graMtha-adhyAtma rAjacaMdra Aje sujJa vAcakenA karakamaLamAM mUkatAM huM sAtvika harSa pAmuM chuM; ane eka parama sAdhucarita parama puruSanuM sadbhUta guNagAthA gAtuM caritrAlekhana karavAne "apUrva avasara mane prApta thayo te mATe prazasta gaurava anubhavuM chuM. parama maMgalamUrti 108 zrImad rAjacaMdranA parama maMgala guNanuM smaraNa karAvato A adhyAtma rAjacaMdra graMtha aSTottara zata prakaraNa-ekaso ATha prakaraNamA AlekhavAno A caritrAlekhake yatkiMcit prayAsa karyo che, eTale jenuM "aSTottara zata prakaraNa upanAma yathArtha che, e A graMtha zrImad rAjacaMdranA mukhyapaNe adhyAtma caritranuM Alekhana karato hovAthI,guNaniSpanna nAmane laI yathArthanAmAM "adhyAtma rAjacaMdra" che. zrImada rAjacaMdranA caritra saMbaMdhI kaMIka lakhavAne svayaMbhU saMkalpa te mahArA hRdayamAM ghaNA varSothI UgyA hatA, paNa te mAtra maratharUpa ja hatuM, anukULa avakAza abhAve te kAryabhUta thaI zakyo na hato. janmazatAbdino samaya nikaTa AvatAM te manoratharUpa saMkalpa-bIja aMkurita thayuM ane A ja te zubha saMkalpane kAryabhUta karavAne samucita avasara che ema jANa A kArya mahAre have karavuM ja evo daDha Atmanizcaya thayo, ane 1964nA julAI mAsanA arasAmAM A kAryane maMgala prAraMbha paNa meM karI dIdho. zrImad rAjacaMdra jevI vizvavaMdya vibhUtinA caritrane pUrvapazcAtabhUmikApUrvaka savistara varNavyA vinA emanA adhyAtmamaya pavitra caritrano yathArtha khyAla Ave ema nathI ane ene yathAyogya nyAya maLe ema nathI, evI mahArI prathamathI ja vicAraNuM hatI, eTale A vicAraNAne anurUpa savistara caritrasaMkirtAnarUpa A tathArUpa pravRttimAM a-2 Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 huM sarvAtmAthI pravRtta thaze. prathama te keTalAka prakaraNo AlekhavA evI dhAraNA hatI, pachI vizeSa vicArasakuraNa thatAM ekAvana prakaraNe te lakhavA ja evI dhAraNA thaI paNa agAdha guNaratnAkara zrImadUnA adhyAtma caritranuM jema jema AtmamaMthana thatuM gayuM, tema tema saMvedAtuM gayuM ke ATalA prakaraNe paNa paryApta nathI, ane A divya AtmatinA adhyAtmacaritra saMbaMdhI haju ghaNuM ghaNuM rahI jAya che. eTale A maMgalamUrsi puruSottamanA maMgala caritrAlekhanane ekaso ATha prakaraNane maMgala maryAdAMka meM nita karyo, -nahiM nyUna nahiM adhika (nothing more, nothing less); ane saMkalanAbaddha A ekaso ATha prakaraNanI suvyavasthita janA nizcita karI, A nirNayane nirvAhita karIne A aSTottarazataprakaraNa graMtha-adhyAtma rAjacaMdra 1965nA DiseM. baranI 24mI tArIkhe-saM. 2022nA piSa suda bIja zukravAranA dine pUrNa karyo. A che ukta kAraNasara vistAranA bhaya vinA lakhelA A graMthanA prAraMbha-pUrNAhutino TUke ItihAsa. Ama mahAro svayaMbhU saMkalpa-manoratha phaLIbhUta thayo te kevaLa zrImad sapuruSanA kRpAprasAdane AbhArI che. ane Ama kArtikI pUrNimAnA dhanya dine je divya Atmati Aja zata varSa pUrve A bhArataavanine pAvana karavA avatarI hatI, te rAjacaMdranA divya adhyAtmacaritranuM digdarzana karAvate A svalpa bhaktiaMjalirUpa adhyAtma rAjacaMdra aSTottarazataprakaraNa graMtha A caritrAlekhake te parama lokottara puruSanI anupama tavakaLAthI gUMce che; ekaso ATha guNathI pUrNa 108 zrImad rAjacaMdranA caraNakamaLane A eka ATha prakaraNanA puSpothI pUjyA che ! A dharmamUrtinA zuddha AtmacAritramaya caritranI zIlasaurabhathI maghamaghatI A ekaso ATha prakaraNanI maMgalamAlA ujamAla thaIne maMgalamUtti rAjacaMdranA caraNe samapa che ekaso ATha guNe bharyA, ekaso ATha (108) zrI rAja; eka ATha prakaraNa taNu, pukhe pUjuM Aja. AtmacAritramaya saurabhe, maghamaghatI A mAla; rAjacaMdranA caraNamAM, aDuM thaI ujamAla-svaracita) A adhyAtma rAjacaMdra graMtha zrImad rAjacaMdranA mukhyapaNe adhyAtma caritranuM Alekhana kare che, ane emanA AtmadazAvikAsanuM darzana karAvI A rAjacaMdranA aMtagata parama puruSanA-divya AtmAnA SaDaza kaLAe pUrNa addabhuta vyaktitvanuM tAdRzya tatvakaLApUrNa citra Alekhe che-AlekhavA prayatna kare che, zrImaddanA adhyAtma jIvananA atra vivakSita traNa mukhya tabakkAmAM ane tenA AMtaratabakkAmAM zrImadanI UrdhvagAminI AtmadazA kema vikAsa pAmatI gaI tenuM digadarzanamAtra karAvavA yathAzaya yatakicita prayAsa kare che. paNa zrImaddanI adhyAtmadazAnuM saMpUrNa yathArtha mApa atra karI zakAze evI bhrAMti rakhene kaI na rAkhe ! atre te tenA eka aMza mAtranI ja jhAMkhI karAvI zakAze. kAraNa ke zrImadda jevA parama AdhyAtmika yogI puruSanuM yathArtha mApa te temanA Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 jevI ucca adhyAtmadazAne pAmelo te viziSTa jJAnI yogI puruSa ja karI zake, te ja temane pUrNa nyAya ApI zake, teha ja ehane jANaMga bhaktA, je tuma sama guNarAyajI." A caritrAlekhaka jevA sAmAnya manuSyanuM tema karavAnuM gajuM ja nathI. eTale teNe te atre svazakti vicAryA vinA prIti-bhaktithI prerita thaI A eka mAtra le laMgaDo prayAsa ja karyo che. A lekhakanA AtmAmAM zrImadUnI AtmadazA saMbaMdhI je kAMI bhAva anubhavAyo hoya te teTale mane barAbara jhIlI na zake, ane mane jhIlelo bhAva lekhinI barAbara jhIlI na zake, eTale pitAnI maryAdAnA pUrA bhAnathI A lekhake zrImadUnI adhyAtmadazAne aMza mAtra khyAla ApI zakAze evA bhAvathI ja A sAhasa karyuM che. zrImadunI kharekharI AdhyAtmika mahattAne anaMtAMza je atra Alikhita thaI zakyo hoya, te temanI vAstavika AdhyAtmika mahattA AthI anaMtaguNaviziSTa che e sIdho sAda trirAzine hisAba sujJa vicakSaNa vAMcaka pitAnA AtmAnubhavanI sAkSIthI meLavI le! kharekhara ! zrImada jevA parama sat-parama mahata puruSanI mahattAnuM mApa karavuM te aMjalithI sAgarajalanuM mApa karavA jevuM durghaTa kArya che. kharekhara! zrImadda jevA kharekharA paramArthasata mera samA mahAmahimAvAna parama samartha adhyAtmayogIne oLakhavA ke AlekhavA prayatna kare te merunA unnata zikhare ArohaNa karatAM paNa mahAdurghaTa kArya che. zrImadda jevA sahasamukha pratibhAthI zobhatA jJAnAvatAra saMtaziromaNine oLakhAvavA ke AlekhavA prayatna karavo te te nidhi bhAskarane oLakhAvavA dIpaka AgaLa dharavA barAbara che! eTale Ama giSe je noardupurA gAmanA-uMcA mANasane maLI zake evuM phala levA hAtha uMcA karatA vAmana jevI sAhasaceSTA karatA A caritrAlekhakanA A namra prayatnamAM vigatamatsara guNadoSajJa sajajanene je kaMI paNa saphaLatA bhAsyamAna thAya, te te kevaLa parama guNanidhAna-parama kRpAnidhAna zrImada jevA jJAnI puruSanA kRpAprasAdane ja AbhArI che,-jenA parama samartha vacanAmRtanI ane anupama patrasAhityanI prabaLa bhittinA avalaMbana vinA teno A prayatna prAMzulabhya phaLa pratye paMguceSTA jevo paNa na banyuM hata! Ama che eTale vizvanI A virala vibhUtinA caritrAlekhanamAM A caritrAlekhakane atizaktino to prazna ke bhaya ja nathI, kAraNa ke te te banI zake ema nathI, paNa nyUnoktine ja bhaya che ke AvA parama sattama-parama mahattama puruSottama mATe rakhene kaMIka nyUna lakhAI jAya! eTale AvA zrImadda jevA atIndriya jJAnInA A caritrAlekhanamAM kSayopazamanI maMdatAthI jANye-ajANe kaMI paNa nyUnAdhika, asamaMjasa, asamyaka, ayathArtha, asaMbaddha, ayathAsUtra lakhAI jAya, athavA zuddha sat AzayathI lakhavA chatAM chadmasthatAthI kaMI paNa AzayAMtara vA Azaya viruddha samajAya, ke keIne paNa kaMI paNa mana dubhAya evuM lAge, te tene deSa A lekhakane zire che, ane tenI te namrabhAve kSamAyAcanA kare che. atre je kAMi guNa hoya te parama puruSa-sapuruSa zrImadane che ane doSa hoya te A caritrAlekhakano che ema gaNI, haMsadaSTi guNagrAhI sajajane atra puruSanA guNagaNunuM grahaNa karajo! Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 kAkadaSTi svayaM nidha, kRzatA guNadarzane; haMsadaSTi svayaM vaMdha, harSatA guNadarzane. guNe je kaMI "hyAM te sakaLa gaNajo saMtajananA, ane do ke te sakala paNa huM pAmara taNA; karI de dUra suguNa carajo haMsa sumati ! amadaSTi dhArI suNa ja bhagavAnadAsa vinati-(svaracita) A adhyAtma rAjacaMdra maMthanA haju DAka-lagabhaga 40 prakaraNa AlekhAyA hatA, tyAre sad. zrI maNibhAI kalyANajI zeThane A cAritrAlekhana huM karI rahyo chuM te anAyAse sahaja jANavAmAM AvatAM te jovAnI jijJAsA thaI. mAtra namunArUpa be-cAra prakaraNa jotAM ja temane atyaMta bhAvaulAsa pragaTayo, ane pachI te hArI pAsethI magAvI jeTalA prakaraNa lakhAyA hatA te badhA teo joI gayA ane jema jema navA lakhAtA jAya tema tema tenI zAhI haju sukAI na hoya tyAM to tIvra jijJAsAthI magAvI magAvIne pUrNarasathI-parama AtmabhAlAsathI romAMcita AnaMdita bhAve te vAMcatA gayA. yAvatuM ekaso AThe ATha prakaraNa teo vAMcI gayA ane A adhyAtma rAjacaMdra graMthanA prathama vAMcaka-prathama zretA banyA. zrI maNibhAIne thoDAka ja-becAra prakaraNa avalokatAM ja e bhAvaullAsa pragaTayo ke A graMthanA prakAzananuM zreya pitAne prApta thAya evI sahaja bhAvaUmi thaI, ane potAnI A parama prazasta bhAvanAne mUrta svarUpa ApavA teoe--mane pUchavAnI paNa rAha joyA vinA-eka hajAra pratano badho kharca pote UThAvaze evI udAra bhAvanAthI paramazrataprabhAvaka maMDaLa dvArA A prakAzana karavAno nirNaya levarAvyo, ane te levAyA pachI mane tenI jANa karI. kahevA karatAM karI dekhADavAnA siddhAMtamAM mAnanArA zrI maNibhAInI AvI A sadubhAvapUrNa paramArtha premamaya IchAjanya A nirNayane temanI IcchAne mAna ApI meM sAbhAra saharSa mAnya karyo. zrI maNibhAInI A sabhAvapUrNa parama prazasta bhAvanA parama dhanyavAdane pAtra che! eka sAcA AtmAthI-sAcA mumukSu bhaktimAna zrI maNi bhAIe zrImadda jevA parama puruSanuM A caritrasaMkIrtana puruSa pratyenI parama bhaktithI-parama premara thI hArI pAsethI hastaprata maMgAvI maMgAvIne AdithI aMta paryata vAMcatAM apUrva AnaMdabhAllAsa pAmI - parama prakulita cittaprasannatA anubhavI apUrva AtmalAbha UThAve, eTaluM ja nahiM paNa potAne apUrva pratIta thayela A caritraaMkIttananA prakAzanane zreyalAbha paramazrutaprabhAvaka maMDaLa dvArA potAne maLe e samasta prabaMdha karI zrImad puruSa pratye ne temanA pavitra caritra pratye potAno guNapradaatizaya dAkhavyuM, te mATe temane punaH punaH dhanyavAda ! zrImada rAjacaMdranA adhyAtmacaritranuM saMkIrnAna karatA A adhyAtma rAjacaMdra graMthanuM jema bane tema zIdhratvarita prakAzana thAya te jovAnI sad. maNibhAInI parama prazasta pUrNa aMtarachA hatI. paNa bhAvinA garbhamAM jUduM ja nirmANa hatuM. A graMthanA haju -10 pharmA ja Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 chapAyA hatA,-ane A jIvananA chellA aThavADIAmAM vAMcIne pUrNa karelA A graMthanA chellA cha prakaraNanA zrImadda pratye bhaktisaMskAro emanA hRdayamAM ramyA karatA hatA,-tyAM ja durbhAgye ocIMtA hRdayaroganA humalAthI temanuM acAnaka 7 mI jAnyu. ArI 1966-poSa suda pUrNimAnA dine avasAna thayuM, ane jenI AvI sabhAvapUrNa tIvra utkaMThA hatI evA A graMthanA prakAzananuM darzana karavA teo pAmyA nahiM, e ja vidhinI vicitratA ! bhAvi ! zrI maNibhAIne A graMthaprakAzanazreyamAM saMvibhAga prApta karavA hArA eka sanmitra AtmAthI mumukSu bhAIne paNa sahaja bhAvaUrmi thaI AvI, ane temaNe paNa A graMthanI pAMcaso prata potAnA taraphathI chapAya ne tene kharca pite UThAve evI paramArtha premathI aMtarecchA vyakta karI, e arthe paramazrutaprabhAvaka maMDaLa dvArA samasta goThavaNa paNa karI pitAnI sadUbhAvanA darzAvI, te mATe A paramArtha premI kharekharA AtmArthI bhAIne paNa punaH punaH dhanyavAda ! Ama je paramArtha prema, je ulaTa, je ullAsa, je utsAha, je umaMga, je ucharaMga dAkhavatA A banne AtmAthI paramArtha premI mahAnubhAvoe parama paramArtha. premamaya niHsvArtha samarpaNabhAvanAthI parama prabhAvaka maMDaLane A prakAzanakArya arpaNa karyuM, te mATe A banne paramArtha premIo-zrI maNibhAI ane A AtmAthI bhAI parama prazaMsAne pAtra che. ane A banne mahAnubhAva mumukSuonI je AvI parama udAra samarpaNabhAvanAthI A graMthanuM prakAzanazreya paramakRtaprabhAvaka maMDaLane (zrImad rAjacaMdra Azrama-agAsa saMcAlita) prApta thayuM te paNa samucita ja che. je paramakRtaprabhAvaka maMDaLa saMsthAnuM zrImada jevI virala vibhUtinA varada haste saMsthApana karAyu hoya, te ja sa sthAne pitAnA saMsthApaka parama puruSanuM caritra saMkIrtana karate eka mahAkAya graMtha-ane te paNa zatAbdi jevA mahAna saMsmaraNIya prasaMge-prakAzita karavAno parama dhanya prasa ga prApta thAya tenA karatAM bIjo apUrva avasara karyo hoI zake ? eTale zrImada rAjacaMdra saMsthApita A paramazrataprabhAvaka maMDaLa saMsthAe ane tenA kArya. vAhaka zrImad rAjacaMdra Azrama-agAsanA mahAnubhAva TrasTImaMDaLe je ulaTa umaMga ane utsAhathI A prakAzananuM zreyakArya karyuM te mATe temane punaH punaH dhanyavAda! Ama A zatAbdi jevA parama dhanya prasaMge A zrImad rAjacaMdrazatAbdismAraka graMtha adhyAtma rAjacaMdra prakAzana pAme che. zrImad rAjacaMdranuM puNya nAma ane puNya caritra te niraMtara smaraNIya che, paNa AvA viziSTa prasaMge to vizeSa karIne A parama jagaduupakArI parama puruSanA yathAzakti yathAbhakti yathA vyakti guNagAna karI, temanA jIvana ane kavana parathI preraNAmRtanuM pAna karavuM ane jagatamAM emanA A divya caritrAmRtanI ne vacanAmRtanI prabhAvanA karI AvA parama sat puruSano jayajayakAra udgheSo e pratyeka guNAnurAgInI parama pavitra pharaja thaI paDe che. ane A caritrAlekhake paNa yathAzakti yathAbhakti tema karavAne A yakiMcit prayAsa karyo che. bAkI AvA puNyaka parama lakattara puruSanA ApaNe guNagAna gAIe ke na Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 gAIe, caritra saMkIrnAna karIe ke na karIe, jayaMtie zatAbdio ke ardhazatAbdimAM ujavIe ke na ujavIe, paNa te to potAnI amara sukRtiothI sadA jayavaMta ne jIvaMta ja che. "rAta surano te siddhAra #vazvaH, tata eka vAra screeni mA " (bhartRhari). soLe kaLAe pUrNa zrImad rAjacaMdranI kIrtAikaumudI vistAratI-zAMtasudhArasa varSAvatI amRtamAdhurI bharI amRta kRtio (Immortal, nectarlike) e ja emanI jayavaMtI jayaMtio che ! bhavyajanenI AtmakaLAne soLe kaLAe vikasAvavAne samartha A pUrNa AtmacaMdra rAjacaMdra A amRta kRtiomAM sarvatra AtmArthe amRtapAna ja bodhyuM che ane satadharmanuM satatva zodhyuM che, e ja A vizvanI virala vibhUtino vizva para parama upakAra che. AvA vizvakalyANadaza vizvavatsala zrImaddanuM vizva samasta che ane zrImadda samasta vizvanA che. kRtio je sukRtI taNuM ja jayaMti re, kIrtAi kaumudI vistAratI jayavaMtI re; AtmakaLA soLe kaLA vikatI re, zAMta sudhArasa dhArane varavaMtI re....je dharmamUtti saMta jJAnAvatAre re. AtmAthe amRtapAna jeNe bodhyuM re, sadharmanuM sattattva jeNe zeThuM re...je dharmamUrti-(svaracita) A parama vizvakalyANadaza dharmamUrti zrImada rAjacaMdra jevo jJAnAvatAra puruSa seMkaDo-hajAro varSomAM kaI viralA ja pAke che. AvA nirmala guNamaNinA rohaNAcala ne munijananA mAnasahaMta zrImada jevA saMtaziromaNi mahAtmA jagamAM jaDavA durlabha che. ane eTale ja Aje sarva saMtasamAja A puNyaka puruSanI guNagaNagAthA gAya che ane jayajayakAra pokAre che. je puNyazleka puruSanA, puNya nAmanI Aja; guNagaNagAthA gAya che, sarve saMta samAja-(svaracita). Ama je prAtaHsmaraNIya puNyaka puruSanuM puNya nAma emanA vizvakalyANakara kAmane laI zAzvata yazanuM dhAma banI amara rahevA sarjAyeluM che, te zrImad rAjacaMdra vizvamAM parama dharmAmRtanI vRSTi varSAvanArA-zivapaMthane-mokSamArgane ujALatI zAMtasudhArasamathI divya jJAnacaMdrikA relAvanArA parama amRta puruSa thaI gayA. AvA puNyaleka puruSanA devadurlabha divya caritranuM saMkIrtana karavAno mane A "apUrva avasara prApta thaye te mATe svadhanyatA ciMtavI, sarva sajajanone A "adhyAtma rAjacaMdramAM nimajajana karI A pavitra caritrAmRtanuM rasapAna karavAnuM saprema AmaMtraNa karuM chuM! rAjacaMdra guNa gAvata, adhyAtma rAjacaMdra; pade pade pokArato, jaya jaya jaya rAjacaMdra !--(svaracita) pa, copATI roDa, muMbaI, 7 DaeN. bhagavAnadAsa manasukhabhAI mahetA, 2022, caitra vada paMcamI ema. bI. bI. esa. 1-4-66 Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakanuM nivedana zrImad rAjacaMdra Azrama, agAsa saMcAlita zrI paramakRtaprabhAvaka maMDaLa dvArA, sAkSararatna DaoN. bhagavAnadAsa manasukhabhAI mahetA likhita A 'adhyAtma rAjacaMdra graMthanI dvitIya AvRttinuM prakAzana karatAM atyAnaMda thAya che. adhyAtmamUrti zrImad rAjacaMdranI janmazatAbdi prasaMge 'zatAbdismAraka' graMtha tarike A graMthanI prathama AvRtti A saMsthA dvArA prakAzita thaI hatI ane AnuM prakAzanazreya sadgata puNyAtmA mumukSu zrI maNibhAI kalyANajI zeThane prApta thayuM hatuM. e to suvidita che ke te avasare ane tyAra pachI graMtha sarvatra parama Adara pAmyo che, temaja abhyAsI mumukSuomAM ane jijJAsu janasamAjamAM atipriya banyo che. eTaluM ja nahIM paNa amerikA laMDana Adi sthaLonI mumukSuoe paNa A graMtha pratye paramArtha prema vyakta karyo che. A 'adhyAtma rAjacaMdra' zrImad rAjacaMdranA mahAna bhakta vidratavarya DaoN. bhagavAnadAsa manasukhabhAI mahetAnuM saMzodhanAtmaka maulika sarjana che. paramakRpALu devanI UrdhvagAminI alaukika adhyAtmadazAnuM utkIrtana karato ane paramakRpALu devano mahimAtizaya udghoSato A "adhyAtma rAjacaMdra graMtha adhyAtmacaritra vADmayamAM kharekhara advitIya che. janmazatAbdinA avarAra pachI thoDA samayamAM ja A graMthanI lagabhaga badhI prato khapI gaI hatI ane graMtha aprApya banyo hato. mumukSuonI ghaNI mAMga rahevAnA kAraNe A dvitIya AvRttinuM prakAzana karavAno AzramanA TrasTImaMDaLe nirNaya karyo ane te anusAra A graMtha bhavyAtmAonA karakamaLamAM Ave che. vi.saM. 2047, mahA suda paMcamI (vasaMta paMcamI) tA. 21-1-1991 manubhAI bha. modI adhyAtma rAjacaMdranI dvitIyAvRtti vi. saMvata 2047mAM chapAvela, je badhI ja prata khapI javAthI-A tRtIyAvRttimAM 2000 prato sAthe punarmudraNa thAya che te ja A pustaka pratyenI sata jijJAsuonI surucinuM pramANa che. navanIta pablikezansa (I) lI. nA zrI bIpInabhAI gAlA e A pustaka chApavAmAM aMgata kALajI lIdhela che jethI suMdara rIte A pustakanuM prakAzana thayuM che. mumukSuone AtmonnatimAM A "adhyAtma rAjacaMdra" upakArI thAo e ja abhyarthanA. vi. saMvata 2049, jeTha suda bArasa, tA. 1-6-1993 manubhAI bha. modI Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upaghAta "jenAtamAkuSyatA, naiva jAm akSayAnaMtoSAka, tara vistArane namaH -zrI pUjyapAdasvAmI vizva virala vibhUti che, bhArata tirdhAra; divya ti rAjacaMdra je, dhanya! dhanya! avatAra. (svaracita) saMtatattvonI bhUmi tarike suprasiddha A bhAratabhUmine pAvana karI gayelA eka paramatatvadaSTA zrImada rAjacaMdranuM divya adhyAtmacaritra varNavavAne atra "adhyAtma rAjacaMdramAM upakrama che. A parama alaukika sAdhucarita sat puruSanA parama alokika adbhuta AtmacAritramaya caritrane mAtra sthaLa uparachalo ja khyAla ApI zakAze evA AtmazaktinI maryAdAnA pUrA bhAna sAthe A caritrAlekhake A puNyazleka puruSanuM caritra saMkIrtana karavAne A namra prayatna karyo che. lekadaSTipradhAna A prasiddhinA jamAnAmAM prasiddhinI bhUrakI eTalI badhI che ke bhalabhalA mahAtmAo paNa tenI mohinIthI aMjAI jaI tenA paDachAyAnI pAchaLa doDI rahyA che, tyAre alaukika AtmadaSTisaMpanna kharekhara AtmapariNata adhyAtmamUtti svarUpagupta zrImada rAjacaMdra te guptatA ja IcchatA rahI-adhyAtmanimagna thaI svayaM prasiddhithI dUra ja bhAgatA rahyA,-e ja emane mahimAtizaya pikAre che; e ja parama sattama parama mahattama svarUpagupta zrImadanuM parama satpaNuM-parama mahapaNuM prakAze che. jJAnArNavamAM kahyuM che tema-parabrahmanI vAto vistAranArA te jagamAM asaMkhya hoya che, paNa tenI sAkSAt prApti karanArA te durlabha-viralA hoya. zrImad rAjacaMdra AvA viralA, parabrahmanI sAkSAt anubhUti karanArA-parabrahmanA bhagI viralA gI hatA. tenI sAkSI A temanA hRdayadarpaNa samI hAthadhanA (Private Diary) AtmasaMvedanazIla anubhavadugAra ja pUre che-keI brahmarasanA bhegI, keI brahmarasanA bhogI; jANe kaI viralA egI, kaIbrahmarasanA bhogI." ane tevA seMkaDo AtmAnubhavadugAre tenI puSTi kare che. Ama parama AtmAnI sAkSAt prApti-siddhi karI-Atmasiddhi karI AtmA sAkSAt anubhavasiddha karyo che evA AtmadaSTA zrImadda jevA jogIndra jagatamAM kharekhara! virala ja che. AvA divya dRSTA jIvatA jAgatA javalaMta jogIndranuM divya jIvana jagatane bedhaprada-rasaprada thaI paDe evuM apUrva daivata dharAve emAM Azcarya zuM? zrImad rAjacaMdranuM jIvana e kharekharA arthamAM eka AtmAnuM jIvana che,- Atmazuddhi ane Atmasiddhine mATe satata mathatA ane ema apUrva AtmapuruSArthamaya AtmaparAkramathI sAkSAt Atmasiddhine pAmelA eka parama ucca koTinA divya AtmAnuM jIvana che. zrImaddanuM A divya AtmajIvana samajavA mATe prathama emanI jIvanadaSTi Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 samajavI joIe, kAraNa ke e daSTi anusAra ja emanA cAritranI ane caritranI sRSTi thaI che. kharekhara ! daSTi tevI sRSTi ane darzana tevuM sarjana thAya che. daSTi sabhya hoya to darzana paNa samyapha heya ne sarjana paNa samyapha heya; daSTi mithyA hoya to darzana paNa misyA hoya ne sarjana paNa mithyA hoya. deha te huM e daSTi mithyAdaSTi che, AtmA te huM e samyagadaSTi che. jagatamAM be prakAranI dRSTi prave che: deha te huM evI dehamAM AtmaNirUpa dehAtmadaSTi, ane AtmA te huM evI AtmAmAM AtmadaSTirUpa AtmAtmadaSTi. Ama be prakAranA ahaM jagatamAM pravarte che. eka myAnamAM be talavAra rahI zake nahIM tema eka AtmAmAM A be ahaM sAthe rahI zake nahIM; eka ahaM mare to bIje jIve, bIje jIve to pahelo mare. bIjA badhA ahaM A mukhya kendrastha (Central) ahaMnA anuchavI che-tenI pAchaLa pAchaLa jIve che ke mAre che. jagatamAM prAye dehane ahaM mukhyapaNe pravarte che; AtmadaSTa zrImaddane dehano ahaM naSTa thaI AtmAno ahaM spaSTa thayA che. bhalabhalA mahAtmAo paNa dehAtmabuddhirUpa ahaMnA sakaMjAmAMthI chUTI zakatA nathI, paNa zrImadda to emAMthI sarvathA chUTI gayA che, e ja emanuM parama satpaNuM-parama mahatpaNuM che. have jagatamAM sarva kaI "huM"ne mATe -ahaM ne mane mATe pravRtti kare che, je huM -ahaM beTe sthaLe mUkAyo hoya te badhI pravRtti khoTI thAya che, je "huM"--ahaM sAce sthaLe mUkAyo hoya to badhI pravRtti sAcI thAya che. eTale je dehAtmadaSTine ahaM dehamAM mUkAya che, tenI samasta pravRtti dehAthe ja thAya che, ane je AtmAtmadaSTine ahaM AtmAmAM mukAya che, tenI samasta pravRtti AtmAthe ja thAya che. jIvanuM jIvana A sAcI-khUTI jIvanadaSTi pramANe sarjAya che, jenuM cAritra A samya-asamadaSTi pramANe dhaDAya che. cAritra vinAno kaI jIva nathI, paNa paramAM jenI AtmadaSTi che te jIva-paMcAstikAyamAM zrI kuMdakuMdAcAryajIe kahyuM che tema-paracAritra Acare che ane te paramAM pravRtti karato hAI parasamayapravRtti kare che; ane AtmAmAM jenI AtmadaSTi che te svacAritra (AtmacAritra) Acare che ane te svamAM-AtmAmAM pravRtti karato hAI svasamayapravRtti kare che. ane jevuM cAritra tevuM ja caritra bane che, eTale paracAritrInuM caritra paralakSI hAI AtmapravRttimAM herUM-AMdhaLuM-mUMguM banI jAya che ane svacAritrInuM caritra AtmalakSI hAI parapravRttimAM herUM-AMdhaLuM-mUMguM banI jAya che,zrI yazovijayajI upAdhyAyajIe adhyAtmapaniSadumAM kahyuM che temanAmapravRttinA, gharapravRtto pazvimUva zrImanI dRSTi satata AtmA bhaNI che-satata AtmalakSI che, eTale emanuM cAritra paNa AtmalakSI banyuM che, ane AmAM ja-AtmalakSI AtmacAritramAM ja emanuM caritra caritArtha banyuM che. satata AtmalakSI zrImaddanA jIvanamAM AdithI aMtaparyata A alaukika AtmadaSTi vyApaka che, ane e ja emanI anupama AtmacAritrasRSTinuM rahasya che. AjanmAgI zrImaddamAM A alaukika gadaSTi-adhyAtmadaSTi adUbhutapaNe pragaTI hatI-uttarottara khUlatI ne khIlatI gaI hatI, e ja emanA Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 ATalA tvarita adhyAtmanimajjananuM rahasyakAraNu che. A adhyAtmadRSTinA anusAre ja emanI AtmapariNati ane AtmavRtti uttarottara vikAsa pAmatI gaI hatI,- -A AtmadRSTi pramANe ja emanI AtmacAritrasRSTi sarjAtI gaI hatI. je A nira Mtara AtmA bhaNI dRSTi TheravI zrImad peAtAnuM cAritranirmANa karI rahyA hatA, te A AtmadRSTi e ja zrImadnanA adhyAtmajIvananA pAyA che ane tenA upara ja zrImadnanA bhavya adhyAtmajIvanaprAsAdanuM nirmANa thayeluM che; AtmA e ja zrImanA jIvananA dhruvatAraka che, ane tene anulakSIne ja zrImadnanI samasta pravRtti che; samasta dehAtha kalpanA parityajI eka zuddha AtmAnI sAdhanAmAM ja zrImanuM AtmasamarpaNa che. 'anaMtavAra dehane arthe AtmA gAnyA che, je dehu AtmAne arthe gaLAze te dehe AtmavicAra janma pAmavAyeAgya jANI sa` dehAnI kalpanA cheDI daI eka AtmA mAM ja tenA upayAga karavA evA mumukSu jIvane avazya nizcaya joie'--e emanA ja jIvanasUtrane caritArtha karavAmAM ja zrImadnanA AtmacAritramaya caritranuM mULa sUtra che. Ama AtmadRSTA zrImanI A jIvanavyApaka AtmadRSTine anulakSIne emane adhyAtmajIvanavikAsa kema thatA gayA e ja mukhyapaNe darzAvavAnuM A graMthanuM prayAjana che. A graMthanuM nAma adhyAtma rAjacaMdra' rAkhavAmAM Avyu che te sahetuka ane e ja paramA pratyeAjanabhUta che. kAraNa ke atre zrImad rAjacaMdranuM mukhyapaNe adhyAtma caritra AlekhavAnuM che,te parathI upasI AvatuM zrImanA AdhyAtmika vyaktitvanuM sakalanAbaddha kaLAmaya citra AlekhavAnuM che; ane A parama puruSa zrImadnanA aMtagata puruSanuM--zrImadnA divya AtmAnuM daCna karAvI, zrImanI adhyAtmadazA uttarottara kevI vamAna thatI gai tenuM darzana karAvavAnuM che. ane te yatkiMcit karAvatA A maMthanI vastunuM digdarzana karavA zrImad rAjacaMdranA adhyAtmajIvanavikAsakramanuM sa MkSepamAM dana karIe. zrImaddana adhyAtmajIvananA samagrapaNe (as a whole, total) sAmAnya vicAra karatAM temanA adhyAtmajIvanavikAsanA mukhya traNa tabakkA (stages, milestones) vA vibhAga (broad divisions) atra pADavAmAM AvyA che : (1) sa. 1941 thI 1946 sudhInA samaya,--sa'. 1947 pahelAnA samaya,-ogaNIsase ne suDatAlIse samakita zuddha prakAzyuM re' te pUnA samaya. (ra) sa. 1947 thI 1953nA pUrva bhAga sudhInA samaya,--egaNIsase'ne suDatAlIse samakita zuddha prakAzyuM ' tyArathI mAMDI 1953nA phA. vada 11 sudhIno samaya. (3) sa. 1953nA uttara bhAgathI1957nA caitra vadI 5 sudhIne samaya, dhanya re divasa A ahe !" e jIvanadhanyatA kAvya zrImadde saMgIta karyuM te dinathI (1953 phA. va. 12) jIvananA aMta paryaMtanA samaya.--A traNa tabakkAmAM zrImanI adhyAtmadazAnA vikAsa kema thatA gayA tenuM atra anukrame darzana karyu che ane temanA adhyAtmajIvanavikAsakrama para yathAsthAne yathAsthita prakAza Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 nAMkhyo che. zrImanA jIvanavikAsakrama darzAvatA A mukhya tamakkA lakSamAM rAkhI zrImannA jIvananA vicAra-abhyAsa karavAmAM Ave e temanA jIvananuM pUrvApara avirodha susaMgatapaNuM-susaMbaddhapaNu ane uttarottara adhyAtmadazAvikAsapaNuM samajavA mATe parama Avazyaka che; ane te mATe kALAnukrame vavAra zrImadda rAjacaMdra graMthanuM madhyastha avaleAkana karavAmAM Ave te bahu upayAgI che; temAM ja temanuM adhyAtmajIvana etapreAta che, ne temAM ja temanuM kharuM citra-svarUpAcaraNarUpa caraNu pragaTa che. ane A adhyAtma rAjacaMdra'mAM paNa emanA jIvananA A traNa tabakkAnA kALAnukrame yathAzakaya abhyAsa karyAM che, ane te te tabakkAne lagatA prakaraNA * AlekhyA che. temAM--sa. 1941thI 1946 sudhInA prathama tabakkAne atre e AMtartabakkAmAM vibhakta karela che: (1) 1941 thI 1944nA prAra'bha sudhInA samaya e pahelA tabakkAnA pUrva bhAga athavA pahelA AMtarutabakko. (2) 1944nA uttarabhAgathI 1946 sudhInA samaya te pahelA tabakkAnA uttara bhAga athavA bIjo AMtartakhakko. ane adhyAtmajIvananA bIjA tabakkAne (sa. 1947 thI 1953 pUrvArdha) paNa atre A be spaSTa vibhAgamAM vibhakta karela che : (1) saubhAgya paranA zrImanA patrAmAM zrImanuM jIvanadarzIna. (2) mULamArga uddhAra ane jagatne AtmasiddhinuM darzana. Ama AMtartabakkA-AMtarlRvibhAga maLI ukta traNa tabakkAnA pAMca vibhAga thAya che, ane A pUrve prAraMbhamAM upeAdUdhAta prakaraNa uparAMta adhyAtma jIvananI pUrva bhUmikA (1924thI 1940 : janmathI 16 varSInI vaya sudhI) e alaga vibhAga AlekhyA che te pahelA tabakkAmAM matabhUta che. eTale Ama AMtavibhAga-AMtartamA sahita traNa takhakkAmAM zrImad rAjacaMdranuM jIvanadarzana karAvatA--adhyAtma caritranuM ekase ATha prakaraNamAM sarjana-nirmANa karatA A adhyAtma rAjacaMdra graMtha jANe pAMcamALavALA pAMcabhUmika prAsAda che! temAM AMtartabakkA sahita traNa tabakkArUpa pAMca mALa che, ane adhyAtmajIvananI pUrvabhUmikArUpa vAlepa pAyAvALu (foundation) bhUmitala-bheoMyataLIyuM (Groundfloor) che, ane tenA pAyAmAM upeAdhAta prakaraNarUpa suvarNa pUryu che. A bhUmitalamAM ane pratyeka mALamAM-pratyeka bhUmikAmAM prakaraNamALArUpa khaMDa (vizALa eraDA, spacious halls) che; ane A pratyeka khaMDamAM AtmapratibhAsa'panna rAjacaMdranI zabdazilpamAM pratiSThita akhaMDa AtmapratimA birAjamAna dekhAya che,--divya AtmavibhUtisa panna rAjacaMdranI zabdacitramAM Alikhita divya caitanyamUtti darzana de che, ane A prAsAdanA pradeze pradezane udyotita karatI rAjacaMdranI divya AtmajyeAti jhagArA mAre che! ekaseA ATha khaMDarUpa aSTottarazataprakaraNAtmaka A pAMcamALika-paMcabhUmika adhyAtma rAjacaMdra-mahAprAsAdanI Urdhva Urdhva bhUmikAmAM U Urdhva adhyAtmavikAsabhUmikAe * atre vividha prakaraNeAmAM zrImad rAjacaMdra graMthanA seA uparAMta patrAMkAne yathAsthAne AdhArabhUta pRthakkaraNAtmaka ullekha karavAmAM AvyA che. atre a', ke aMka ema saMketa karela che te A graMthanA patrAMka samajavA, sAmAnya sUcanA che. Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 ArahaNa karatA rAjacaMdranI A divya AtmajyeAti uttarAttara pravamAna svarUpatejathI jhaLahaLe che. Ama akhaDa saMkalanAbaddhapaNe rAjacaMdranI divya AtmajyeAtinuM darzana karAvatA ekasA ATha khaMDamAM vibhAjita A paMcabhUmika prAsAdanI paMca bhUmikA ne tenA aMtargata khaMDanuM nirmANa (architecture) A kAkAtmaka AkRti parathI spaSTa thaze. prAsAdabhUmikA jIvanatabakko jIvanasamaya saMvat jIvanavarSa prakaraNakhaMDa kula 3 u F rA Y ae x Y skhy 5 m m 2 1 2 vibhAga adhyAtma jIvanano trIjo tabakko mULamArga uddhAra ane jaganne Atmasiddhi darzana saubhAgya paranA zrImadnA patromAM zrImadbhu jIvanadarzana bIjo AMtartabakko pahelo AMtartabakko adhyAtma jIvananI pUrva bhUmikA upodghAta prakaraNa 1953 - 1957 (uttara bhAga) 1947 thI 1953 (pUrvabhAga) 1944-1946 (uttara bhAga) 1941-1944 (pUrva bhAga) 1924-1940 2933 24 thI 29 172 16 1-16 18 21-237 21 25 17 11 59 49 108 A AkRti parathI sujJa vicakSaNa vAMcakane A graMthanI samagra ceAjanAnA (construction, Plan) saMkSepamAM pU khyAla AvI jaze; ane A parathI ne graMthanI viSayasUci pratye dRSTi karavAthI sujJa vAMcaka joI zakaze ke--A graMthanA mukhya e bhAga che: pUrvAdha ane uttarArdha. pUrvAdhamAM 49 prakaraNa ane adhyAtma jIvananA pahelA tabakko Alikhita che; uttarArdhamAM 59 prakaraNa ane adhyAtma jIvanane khIje ane trIjo tabakko alikhita che. temAM pUrvArdhanI yAjanA (Plan) A prakAre--. (1) upeAghAta prakaSNue rUpa 'suvaNu` ' A graMthanA vajralepa pAyAmAM mUkayuM che. apekSAvizeSe ekaseA ATha prakaraNanI saMkhyAmAM nahiM gaNeluM A graMthapravezaka prakaraNa zrImanA jIvananuM sAmAnya digdana karAve che. (2) adhyAtma jIvananI pUrvabhUmikA te para vajralepa pAyAvALI daDha pIThikAma dharUpa unnata vedikAvALI Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 adhyAtma jIvananI pUrvabhUmikA nirmANa thaI che. A bhUmitala-bheMyataLIyArUpa pUrva bhUmikAmAM 11 prakaraNarUpa 11 khaMDa che. (3) adhyAtma jIvananA pahelA tabakkAne pUrvabhAga-prathama AMtaratabakko-(saM. 1941 thI 1944 pUrvabhAga sudhI)-A pahelA mALamAM-pahelI bhUmikAmAM prakaraNa 11 thI 28 sudhI 17 prakaraNarUpa 17 khaMDa che. (4) adhyAtma jIvananA pahelA tabakkAno uttarabhAga-bIjo AMtaratabakko (saM. 1944 uttarabhAgathI 1946 sudhI)-A bIjA mALamAM-bIjI bhUmikAmAM 29 thI 49 prakaraNa sudhI 21 prakaraNa-khaMDa che. A pahele ane bIjo AMtarUtabakko maLI zrImadUnA adhyAtma jIvanane pahelo tabakko (saM. 1941thI 1946) pUrNa thAya che ane atre A graMthane kula 49 prakaraNane pUrvArdha paNa pUrNa thAya che. ane uttarAdhanI yejanA A prakAre-- adhyAtma jIvanano bIjo tabakke (saM. 1947 thI 1953 nA phA. vada 11 sudhI)-tene atra be bhUmikAmAM vibhakta karela che--(5) saubhAgya paranA zrImadanA patramAM zrImaddanuM jIvanadarzana-A trIjA mALamAM-trIjI bhUmikAmAM saubhAgya paranA zrImadanA patronuM mahAmaMthana karI sAdhAra pramANabhUta sAbItIpUrvaka (Documentary evidence) zrImanI UrdhvagAminI adhyAtmadazAnuM darzana karAvyuM che, atre 25 prakaraNarUpa 25 khaMDa che. (6) mULamAga uddhAra ne jagatane AtmasiddhinuM darzana -e cothA mALamAM-cethI bhUmikAmAM ArSadRSTA rAjacaMdra je mULamArga uddhAra karyo che,-mumukSuone munione ane vyaktivizeSane yathApAtra mArga darzana karI mULamArgauddhAra karyo che, ane A avaninA amRta Atmasiddhi zAstranuM sarjana karyuM che eTaluM ja nahiM paNa sarvatra upadezamAM Atmasiddhi kema thAya tenuM jagane apUrva mArgadarzana ApI ananya jagatakalyANa karyuM che,-tenuM darzana karAvatA 18 prakaraNakhaMDa che. (7) adhyAtmajIvanane trIjo tabakake (saM. 153 phA. va. 12thI 157nA citra vada paMcamI sudhI)-atre A prAsAdanA A pAMcamA mALamAM-pAMcamI bhUmikArUpa zikharabhUmikAmAM A divya AtmAnI UrdhvagAminI parAkASThA pAmelI AtmadazAnuM darzana karAvatA A divya jAtinA Urdhvagamana paryata 16 prakaraNa-khaMDa che. Ama A uttarArdhamAM 59 prakaraNa-khaMDa che. ane Ama pUrvArdha-uttarArdha maLI kula ekaso ATha 108 prakaraNanI maMgala saMkhyA A maMgalamUtti rAjacaMdranuM caritra nirmANa karatA A graMthaprAsAdanI che. A che aSTottarazataprakaraNAtmaka A pUrNa prAsAda adhyAtma rAjacaMdranI saMkalanA of the Grigaleval (architecture). Ama upadughAta prakaraNarUpa "suvarNa pAyAmAM nAMkhI-adhyAtmajIvananI pUrva bhUmikArUpa vajApa daDha bhUmikA bAMdhI, tenA para uttarottara paMcabhUmikArUpa paMcamALanuM sAnubaMdha nirmANa karatAM A caritrAlekhakane siddhaprasAdathI A 108 prakaraNanA maMgala Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAsAdanuM sAMgopAMga nirmANa saMpUrNa karavAnuM saubhAgya prApta thayuM, te mATe te pitAnI dhanyatA ciMtave che, ane zrImad rAjacaMdranI divya adhyAtmacaritra-vastunuM darzana karAvatI A prAsAda-rUpaghaTanAthI temAM sugama pravezarUpa vAstu karI svAdhyAyarUpa nivAsane amRtAnaMda anubhavo ema saubhAgyavaMta sajajanene AmaMtre che! amRtasiMdhu rAjanuM, amRtabiMdu mAtra dAsa bhagavAne maMthI A, gaM graMtha satpAtra. (svaracita) zrImad rAjacaMdra te amRtasiMdhu che. temAMthI mAtra eka amRtabindu maMthIne A caritrAlekhake soLe kaLAe pUrNa A lekettara puruSanI caritrakaLA Alekhate A svalpa bhakti aMjalirUpa 108 prakaraNane caritragraMtha gUMcyo che. paNa A agAdha guNaratnAkaranA apAra caritrane pAra keNa pAmI zake? zrImad rAjacaMdrane kharekhara! amRtasiMdhu--amRta sarovara che! A sArvajanika tIrtharUpa amRta sarovaramAM je kaMI AtmAthI majajana karaze te paNa Atmazuddhi ane Atmasiddhine pAmI avazya amRtatvane pAmaze ! AvuM jenuM parama mahimAtizayasaMpanna addabhuta lokottara caritra che, evA A parama lokottara puNyazloka puruSa-parama satapuruSa zrImad rAjacaMdra svarUpathI sat hAI sUrya samA sadA svayaM prakAzamAna ane sadA jayavaMta ja che. temanI nirvikAra vItarAga mukhamudrAmAM, nirdoSa cAritramaya caritramAM ane nirmala sahaja svayaMbhU vacanAmRtamAM sAdhucarita zrImanuM yathArtha AtmajIvana pratyakSa pratibiMbita che. svasvayogyatA pramANe pArA jIvo te pratibiMba jhIlI AtmaprakAza pAme che ne pAmaze! svayaM prakAzI svarUpe prakAzatA, svayaM sadA je jayavaMta vartAtA; te saMtanA saMta mahat mahaMtanA, zrI rAjane he mananaMda vaMdanA. (svaracita) 2, copATI roDa, muMbaI 7 2022, akSayatRtIyA tA. 23-4-66 . bhagavAnadAsa manasukhabhAI mahetA, ema. bI. bI. esa. Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amRta satpuruSanI amRta vANI zrImad vItarAga bhagavatae nizcitArtha karelo e aciMtya ciMtAmaNisvarUpa, parama hitakArI, parama adbhuta, sarva duHkhane ni:saMzaya AtyaMtika kSaya karanAra, parama amRtasvarUpa evo sarvotkRSTa zAzvata dharma jayavaMta vartA, trikALa jayavaMta varte. 1 ahe puruSanAM vacanAmRta, mudrA ane sasamAgama! suSupta cetanane jAgrata karanAra, paDatI vRttine sthira rAkhanAra, darzanamAtrathI paNa nirdoSa apUrva svabhAvane preraka, svarUpapratIti, apramatta saMyama, ane pUrNa vitarAga nirvikalpa svabhAvanAM kAraNabhUta - chelle agI svabhAva pragaTa karI anaMta avyAbAdha svarUpamAM sthiti karAvanAra ! trikALa jayavaMta vartA! OM zAMtiH zAMtiH zAMtiH aho ! sarvotkRSTa zAMtarasamaya sanmArga- aho ! te sarvotkRSTa zAMtarasapradhAna mArganA mULa sarva devaahA ! te sarvotkRSTa zAMtarasa supratIta karAvyuM evA paramakRpALu saddagurudevaA vizvamAM sarvakALa tame jayavaMta varte, jayavaMta varte. zrImad rAjacaMdra Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1-72 3-11 adhyAtma rAjacaMdra viSayAnukramaNikA pUrvAddha prakaraNa viSaya 1-11 vibhAga paheleH adhyAtma jIvananI pUrva bhUmikA (saM. 1924thI 1940 : 16 varSanI vaya sudhI) caritrakAranA maMgala pratijJAdi udaghAta prakaraNa vizvanI virala vibhUti bhAratane jyotirdhara 1. divya jatine prAdurbhAva 2. AjanmayegI "kulagI 3. bAlyakALa 4. jAtismRti (jAtismaraNajJAna) 5. tvarita abhyAsa 6. bAlavayanuM sAhityasarjana 7. bAlyavayanA dharma saMskAra 8. samuccayavayacaryA 9. dhArazIbhAI ane hemarAjabhAInA abhuta prasaMge 10. "AzuprajJa" zrImadunI tvarita zrutapAsanA 11. dharmamaMthanakALamAM tatvamaMthana vibhAga bIjo 12-49 adhyAtma jIvanane pahele tabakake 73-305 (saM. 1941 thI 1946 H 17mA varSathI 23mA varSa sudhI) 12-28 pUrvabhAgaH pahele AMtaratabakke 73-184 | (saM. 1941 thI 1944ne pUrva bhAgaH 17mA varSathI ra0mA varSa sudhI) anusaMdhi darzana (1) 12. "A apUrva anusAra re a-ja. Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 20. 13. "darzanaprabhAvaka mokSamALAnuM maMgala sajana 14. maMgalamayI mokSamALAnI adUbhuta saMkalanA 15. mokSamALAnI mahAdarzanaprabhAvanAnuM digadarzana 16. darzanaprabhAvaka bhAvanAbedhanuM sarjana 17. zatAvadhAnaH sAkSAt sarasvatIne digavijaya 18. avadhAnakAvyanuM rasadarzana ane zatAvadhAnI kavinuM bhavya vyaktitva 19. zrImaddanuM asAdhAraNa tivijJAna avadhAnAdi bAhya pravRttine tilAMjali 21. atIndriya jJAna ane yogazaktinA camatkAra 22. zrImadunA aMtaryAmI paNAnA anubhUta addabhuta prasaMge 23. zrImadunI AtmadaSTi ane cAritrasRSTi 24. zrImadunuM zukala aMtaHkaraNa ane aMtaraMga tyAga-vairAgya 25. tyAgamAM vighna 26. gRhasthAzrama madhye parama virakta dazA 27. vyApAramAM jhaMpalAvavuM 28. pratimAsiddhi ane zrImadunI ananya satyaniSThA 119 127 13ra 136 141 149 154 159 164 172 176 vibhAga trIjo adhyAtma jIvanane pahele tabakake ra9-49 uttara bhAgaH bIjo AMtarUtabakake 185-305 (saM. 1944 uttara bhAgathI 1946H 21mA varSathI 23mA varSa sudhI). anusaMdhi darzana (2) 29 zrImadUnA adhyAtmajIvanavikAsanA traNa tabakkA 187 30. mahAvIranA vItarAga mArgane ananya nizcaya 12 31. mokSanA mArga be nathI : matabhedAtIta mokSamArganI ekatA 32. jIvanakrama ane jIvanasUtro 202 33. aMtaraMga nivRtti zreNIne abAdhaka vyavahAravartanane kama 34. tatvajJAnanI UMDI guphAnuM darzana 213 35. AtmAnubhUtine divya prakAza 6. AtmasaMvedana ane zrImadunI aMtarvedanA (dukhiyAM manuSyonA pradarzanamAM zirobhAge zrImad !) 37. aMtaraMga nigraMtha zreNI 38. aMtarAtmAnI samazreNI 9. mahAkAma mATe janmele "rAma" 239 207 218 222 227 232 Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27 244 252 256 261 40. lekapuruSa rahasyaH "mAraga sAcA mila gayA" 41. dharmamUrti zrImane asthimajajA dharmaraMga 42. zrImadune saMvegAtizayaH parama vairAgya 43. mokSanI ananya tamannA 44. jJAnadivAkara zrImadunA satsaMgIo 45. manaHsukharAma sUryarAmane zrImad satsaMga prasaMga 46. zrImaddanA prathama satsaMgI "satyaparAyaNa jUThAbhAI 47. zrImad ane mahAmumukSu aMbAlAlabhAI 48. muni lalucha ne devakaraNajIne zrImane samAgamalAbha 49 paramArtha sakhA saubhAgyabhAInuM zrImadda sAthe prathama dhanya milana 266 276 284 293 300 uttarAddha adhyAtma jIvanane bIjo tabakake 39-636 (saM. 1947thI 153no pUrva bhAga: 24mA varSathI ramA varSa sudhI) vibhAga pahelo 50-74 saubhAgya paranA zrImadanA patramAM zrImadanuM jIvanadarzana 39-493 anusaMdhi darzana (3). 310 50. zrImanuM rAtrI ane divasa eka paramArtha manana 313 51. sarvArthasiddha ane zrImadune upazamazreNIne pUrva anubhava 318 para. kevalajJAnane apUrva AtmapuruSArtha 322 53. "ogaNIsase ne suDatAlIze samakti zuddha prakANyuM re 326 zuddha samyagadarzana ane zrImano AtmasAkSAtkAra zrImaddana nirvikalpa samAdhi 333 55. zrImadune jIvanmuktadazAne amRtAnubhava 339 56. kevala zuddhAtmAnubhavadazA 344 57. parAbhaktinI parAkASThA 349 58. purANapuruSa ane sathI abheda satapuruSa zrImad 355 59 zrImadunI deha chatAM dehAtIta videhI dazA 361 60. prArabdhodayajanita vyavahAropAdhi 386 61. upAdhi madhye samAdhiH alaukika "rAdhAvedha" 379 62. zrImadunI adbhuta udAsInatA 386 Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 427 899 63. alaukika asaMgatA 394 64. zrImanA cittanI citanyamaya dazA 403 65. vItarAganA sAcA anuyAyI zrImadunI apUrva vitarAgatA 412 apUrva AtmasaMyama ane zuddha AtmacAritra bhaNI doTa 419 67. "apUrva avasara e kayAre Avaze ?' bAhyAMtara nigraMthapaNAnI gaveSaNaH paramapada prAptine mane ratha 68. zrImaddanuM apUrva AtmadhyAna 443 69 paramArtha mArga prakAzanI gauNatA ane svarUpagupta zrImadunI guptatA 448 70. vItarAgamArga prabhAvanAnI parama prakRSTa bhAvanA 455 71. sudhArasaH zAMtasudhArasajalanidhi zrImanI AtmAnI amRtAnubhUti 460 72. sAMkaDI sthitimAM saubhAgyanuM sthirIkaraNa 468 73. gIzvara zrImadunI labdhisiddhinispRhA 74. saubhAgyanuM apUrva samAdhimaraNa 483 1 adhyAtma jIvanane bIjo tabakake vibhAga bIjo 75-2 mULamArga uddhAra ane zrImadUnuM jagatane Atmasiddhi darzana alpa-636 anusaMdhi darzana (4) 496 75. sat ane sanI prAptine mAga sajIvanamUrti saddaguru 497 96. mumukSuone mArga darzana : AtmArtha amRtapAna 506 77. munione zrImadunuM mArgadarzana 517 78. upadezadhArthe upadezadharUpa zAstravAMcanane upadeza 521 79. rALajaAdi nivRttikSetre upadezAmRtadhArA : 525 nivRttikSetra rALajamAM cAra amara mahAkAvyanuM sarjana 80. Sapadane amRtapatra 536 81. paMcamakALa-duHSama kaLikALa aMge pikAra 82. mokSa puruSArthanI preraNA : traNa pravAhamAM na paDavAnI mumukSune jAgRti 552 83. zrImaddanuM gAMdhIjIne mArgadarzana 559 84. piopaTalAlabhAIne zrImad darzana-samAgama 85. manasukhabhAI kiracaMdane zrImadda satsamAgamalAbha 569 86. prAstAvika paricayaprasaMge pa76 87. gUDha praznonA ukelanuM mahAmaMthana 585 543 Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 625 29 88. kevalajJAnanI alaukika paramArtha vyAkhyA 591 89. vItarAga darzana pramANutAH padarzana mImAMsA 601 90. mULamArga uddhAra: "mULa mAraga sAMbhaLo jinane re' 1. mArga prabhAvanAnI bhavya bhAvanA ane divya cetanA 619 92. AtmasiddhizAstranuM sarjanaH "A avaninuM amRta 1 adhyAtmajIvanane trIjo tabakake 637-780 saM. 1953nA phA. va. 12thI 1957catra vada 5: 2hmA varSathI 33mA varSa sudhI) anusaMdhi darzana (5) 4. "dhanya re divasa A aho !" 639 94. vyApAra-vyavasAyathI nivRtti ane sarvasaMgatyAganI taiyArI 643 5. dravyAnugAdi saMbaMdhI mahAprabaMdha racanA 652 6. zrImadunA adUbhuta namaskAro, ne ane mahAna bhAvanA sUtra 661 7. vanakSetrasthiti karate avadhUta bhegIndra 672 98. iDaranA pahADa gajAvate siddha yogI 688 apramatta gadhArA 701 100. zuddha citanya dhyAna 708 101. jIvate jAgato prayogasiddha samayasAra 715 102. asAdhya roganuM AkramaNaH parama "svastha" vItarAgadazA 723 103. tIvra asAtA udayamAM parama adbhuta samatAH avyAbAdha sthiratA 732 104. paramazrata prabhAvaka maMDaLanI saMsthApanA 741 105. divyadaSTA gIzvara rAjacaMdra jagatane apelI alaukika AtmadaSTi 749 mahAvIranA mahAna mArgane mahAna uddhAraka aMtima saMdeza 766 108. divya tinuM Urdhvagamana 772 prazasti 9. aprame 759 780 F9 Page #35 -------------------------------------------------------------------------- Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ POD S.. it.2 . Raurt H indi hindi MA 2012tnage - sahajAtmasvarUpa sadrU zrImAn gajacandra bhinna bhinna avasthA. bavANAlA (saurASTra). vi.saMyan 1924 kArtika zu.17 dehavilaya rAjakoTa (sArASTra). vi.saMvata 1977 caitra kRSNa 5. D.N.KHANDEKAR JITEKAR'S WADI. BOMBAY N.2 che avarathA . WISHESARIL2E HAMARIKAAMSARARIAL Page #37 -------------------------------------------------------------------------- Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdrazatAbdismAraka graMtha attarazataprakaraNa adhyAtma rAjacaMdra (zrImad rAjacaMdranuM adhyAtma caritra) pUrvAddha vibhAga pahelo - adhyAtma jIvananI pUrva bhUmikA (saM. 1924 thI 1940 : 16 varSanI vaya sudhI) : lekhaka : DaoN. bhagavAnadAsa manaHsukhabhAI mahetA, ema.bI.bI.esa. Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caritrakAranA maMgala-pratijJAdi deharA vizva virala vibhUti che, bhArata jayatirdhAra; puNyazleka rAjadra je, dhanya! dhanya! avatAra; Atmati je divya te, zata varSa pUrve Aja; A bhAratamAM avatarI, jagaduddhAraNa kAja; te rAjacaMdrazatAbdinA, puNyasaMsmaraNa artha aSTottarazata prakaraNa, gUMthuM graMtha sadaI. ekaso ATha guNe bharyA, eka ATha (108) zrI rAja, ekaso ATha prakaraNataNa, pukhe pUjuM Aja. AtmacAritramaya saurabha, maghamaghatI A mAla; rAjacaMdranA caraNamAM, arUM thaI ujamAla. guNaratnAkara rAjanA, adhyAtma caritramAhi; DUbakI mArI zodhone, ciMtArane AMhi, adhyAtma rAjacaMdranuM, A adhyAtma caritra; dAsa bhagavAna A bhaktithI, bhAkhe pUrNa pavitra. zAMta sudhArasa varasatA, rAjacaMdranA rasAla; divya caritrathI ulasaze, AnaMdAbdi vizAla. devadurlabha A rAjanuM, devadurlabha caritra, gAze dhyAze jeha te, thAze pUrNa pavitra. Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OM namaH siddham upeAdghAta prakaraNa 1 vizvanI virala vibhUti rAjacaMdra ugyeA dvivya, bhArata gaganAMgaNe; nyAti vistAratA saumya, akhila vizvamaMDale. ( svaracita ) zrImad rAjacaMdra vizvanI eka virala vibhUti thaI gayA. vizvanI vizAla raMgabhUmi para aneka mahApuruSo-aneka mahAtmAe bhUtakALamAM thaI gayA che, vattamAnamAM thAya che ane bhaviSyamAM thaze; paNa te saMmAM paNa parama puruSo te ati ati virala ja thayA che, thAya che ane thaze. zrImad rAjacadra A parama puruSenI mahAmaMDalImAMnA eka che. se'kaDA-hunnaro varSanA gALAmAM AvI yugapravattaka virala vibhUtie kavacit janme che; zrImad rAjacaMdra A virala vibhUtiomAMnA eka yugAvatAra yugapuruSa che. puNyazloka zrImad nuM puNyanAma vidhanI viziSTa zreSTha vibhUtie nI mahAma`DalImAM 8 keAtka suvarNAkSare aMkita che. AvI eka vizvanI mahAvibhUtinA jIvanavrutta saMbaMdhI yatit vaktavya karavAnA ava upakrama che. kharekhara ! zrImad jevA alaukika leAkeAttara puruSanuM parama adbhuta, anupama, alaukika AtmajIvana AlekhavAnI ceSTA karavI te A madamati caritrAlekhakanI kevaLa dhRtA vA duHsAhasa ja che. kharekhara! zrImad jevA mahat puruSanI mahattAnuM mApa karavuM te aMjalithI sAgarajalanuM mApa karavA jevuM dudha Ta kA che. chatAM kavie kahyuM che tema-~~ 6 jalpati vA nijagirA nanu pakSiNo'pi ' athavA 'bAlo'pi kiM na nijabAhuyugaM vitatya vistIrNatAM jUthati dhiyAnnu zeH '--pakSIe paNa zuM peAtAnI bhASAmAM khelatA nathI? khAlaka paNa e hAtha paheALA karI samudra AvaDA meTa ema kaheteA nathI ? zrImadda jevA atizayavaMta jJAnAvatAra mahAtmA kharekhara ! 'Too good ' atizaya sat ane 'Too great ' atizaya mahat che; ane AvA parama sat ane parama mahat hAvAthI ja teo kharekharA parama pUjA--vizvanI pUjAnA parama pAtra jagadya che. chatAM te parama pUjyapaNu -pUjA paNuM yathApaNe pIchAnatAM leAkeAne vakhata lAge che, ane teTalA temane peAtAne ja lAbhaaMtarAya rahe che. jagat vade ke niMde tenuM samadarzI satpuruSAne kAMI prayeAjana nathI ke tethI temane peAtAne kai lAbha-alAbha nathI. lAbha-alAbha tA pAtapeAtAnA zubhAzubha bhAva pramANe va daka-niMdakane peAtAne ja che. svadehamAM paNa niHspRha-nima`ma evA te zrImad jevA avadhUta vItarAga satpuruSa te vaMdaka-niMdaka bannene sama gaNe che, ane stuti-niMdAthI nirapekSapaNu niSkAraNa Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma rAjacaMdra karuNAthI jagat nuM kalyANakArya karI cAlatA thAya che. kAraNa ke mahatu puruSone janma jagatanA kalyANaarthe hoya che, sat puruSanI samasta vibhUtio paropakArArtha hoya che,- paropakArAya satAM vibhUtayaH / vizvopakArI parama paropakArI vibhUtiomAM viziSTa zreSTha vibhUtirUpa bhagavAna tIrthakaro paramottama gaNAya che. temane mATe ema kahevAya che ke pUrva janmamAM temaNe "savi jIva karUM zAsanarasI evI paramodAtta bhAvanA karI hatI. jemake -"A hAMdhakArathI gahana saMsAramAM paribhramaNa duHkha pAmI rahelA A bicArA prANIone, huM A (mane prApta thayelA) dharmarUpa tejaprakAza vaDe karIne A duHkhamAMthI game tema karI yathAgapaNe pAra utArUM, huM A sarva jIvone saddharmazAsanarasika karuM.' AvI vizvakalyANakArI paramAdAtta bhAvanAnA kulaparipAkarUpe te tIrthakaro niSkAraNa karuNAthI vizva pratye parama paropakAra kare che. ane zrImad paNa AvA parama kRpALu-parama paropakArI niSkAraNakaruNArasasAgara bhagavAna tIrthakaronA sazAsananA-zuddha AtmadharmarUpa vizvadharmanA yathArtha paNe anusaranArAkharekharA "anuyAyI hoI,-te parama AtmakalyANarUpa zuddha sanAtana zAzvata mokSamArganA paramArtha raMgathI asthimajajA raMgAyelA hAI, te zuddha sanAtana AtmadharmarUpa-vizvadharmarUpa vItarAga zAsananI paramennati aMge kevI aMtardAjhayukta mahecchA dharAvatA hatA, tenI sAkSI temanA A TakelkIrNa vacanAmRto ja pUre che- he nAtha ! kAM dharmonnati karavArUpa icchA sahajapaNe samAveza pAme tema thAo; kAM to te IcchA avazya kAryarUpa thAo. 44 unnatinAM sAdhanonI smRti karUM chuM. zAsana devi ! evI sahAyatA kaMI Apa je vaDe kalyANane mArga huM bIjAne bodhI zakuM, kharA puruSo darzAvI zake. sarvottama nigraMtha pravacananA be bhaNI vALI A AtmavirAdhaka paMthethI pAchA kheMcavAmAM sahAyatA Apa! tAro dharma che ke samAdhi ane bodhimAM sahAyatA ApavI. "kaI paNa jIva paramArtha pratye mAtra aMzapaNe paNa prApta thavAnA kAraNane prApta thAya, ema niSkAraNa karuNAzIla evA traNabhAdi tIrthakaroe paNa karyuM che, kAraNa ke sapuruSanA saMpradAyanI sanAtana evI karuNAvasthA hoya che ke samaya mAtranA anavakAze Akho leka AtmAvasthA pratye he, AtmasvarUpa pratye he, AtmasamAdhi pratye he, anya * " moDhASA saMsAre sulattA gata ! sattvAH paribhramantyucceH satyasmin dharmatejasi // ahametAnataH kRcchAdyathAyogaM kathaMcana / anenottArayAmIti barabodhisamanvitaH // karuNAdiguNopetaH parArthavyasanI sadA / tathava ceSTata dhImAn vardhamAnamahodayaH // tattatkalyANayogena kurvansattvArthameva saH / tIrthakRttvamavApnoti para satvArthasAdhanam // " zrIharibhadrAcAryajIkRta zrIyogabindu Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizvanI virala vibhUti avasthA pratye na heA, anya svarUpa pratye na heA, anya Adhi pratye na heA, je jJAnathI svAtmastha pariNAma hAya che, te jJAna sarva jIvA pratye pragaTa hA, anavakAzapaNe sa jIva te jJAna pratye rucipaNe hA, evA jenA karuNAzIla sahaja svabhAva che, te sa`pradAya sanAtana sat puruSAne che.'--zrImad rAjacaMdra, a. 637, 693, 355 ane AvA vizvakalyANabhAvanArA niSkAraNakaruNArasasAgara haiAvAthI, temaja divya AtmaguNusa panna-jJAnazrIsaMpanna sAkSAt jJAnAvatAra heAvAthI, zrImad rAjacaMdra paramakRpALu deva 'ane 'zrImad'Adi kharekharA arthamAM yathA guNaniSpanna nAmane pAmyA hatA. AvA vizvakalyANadarzI 'parama kRpALu' zrImanuM AtmasparzI jIvana ane kavana vizvamAM kAI paNa AtmAne sAcA AtmakalyANanA mArge caDhAvI parama kalyANakara thaI paDe evuM che. Aje jagatmAM bhale jaDavAdanA pavana jorazeArathI cAlI rahyo che, paNa game tevA jaDavAdIne paNa zrImanuM (Atma) jIvana eka khullA paDakArarUpa( open challenge ) che, ane AtmAne nahiM mAnanArA game tevA nAstikane paNa AtmAnI pragaTa pratIti karAvI Astika anAve evuM apUrva daivata dharAve che. ane zrImadbhunuM kavana teA AtmAnA agAdha UMDANamAMthI sahaja svabhAve skurita thatuM AtmAnubhUtimaya hAvAthI vizvanA koI paNa AtmAnA aMtane sparzI jAya evuM AtmasparzI che. kAraNake mata-danasa`pradAya AdinA AgrahathI para vizvagrAhI vizAla dRSTivALA yAgIzvara zrImadde satra AtmAnI mahAgItAnuM ja divya saMgIta gAyuM che, ane sarvAMtra zuddha AtmAnA-AtmakalyANunA upadezane ja DiMDima nAdathI udghASa karI, mAnA Adi viSanuM vamana dhA virecana karAvI pade de AtmA amRtapAna ja karAvyu` che, ane eTale ja zrImad upadeza matadarzana-saMpradAya-vADA-jAti AdinA bheda vinA sa` kAine grAhya thaI zake evA sA janika che--sAnika tI rUpa amRtasarovarasvarUpa che. zrImanuM ja vacanAmRta che ke-- 6 jAti veSanA bheda nahiM, kahyo mAtra je heAya; bheda na kAya. sAdhe te mukti lahe, emAM je gAyA te saghaLe eka, sakaLa da ne e ja viveka; samajAnI zailI karI, syAdvAda samajaNa paNa kharI.' ane AvA sapradAyathI para, vizvagrAhI vizAla dRSTivALA jagadguru kAMI ekalA bhAratanA ja nathI, paNa samasta vizvanA che. kAraNake sAcA tattvajJAnIone mata-daza nanA Agraha ke vikalpa hAteA nathI, teo tethI para evA sarvIsamanvayakArI hoya che. A mahAtmA tattvadaSTAe! samasta vizvane peAtAnA kuTubarUpa-peAtAnA Atmaba'rUpa mAne che. evA te vizvavatsala heAya che, phAcaritAnAM tu vasudhaiva judumyam / eTale samasta vizva emanuM che, ne e samasta vizvanA che. Ama vizvanA zreSTha tattvajJAnIonI prathama paMktimAM birAjavAnumAna A bhAratanA jyotiCra zrImad rAjacaMdrane pUrepUrU ghaTe che. Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma rAjacaMdra kALa-mahAsAgaranA vizALa taTanA paTanI retI para anaMta pagalAM paDayAM che ane bhUMsAI gayAM che. mAtra virala vibhUtionA pagalAMnI TakelkIrNa mudrAja-chApaja cirakALa sthiti karavAne samartha thAya che. vizvanI vizALa raMgabhUmi para (arena of world-stage) vividha Atma-pAtro potapotAno bhAga bhajavavA Ave che ane jAya che. temAM keInuM nAmanizAna paNa rahevA pAmatuM nathI, koInuM nAma thoDe vakhata camakIne svalpajIvI rahI kALanI anaMtatAmAM vilIna thaI jAya che. koI aihika kalyANakArI yazasvIonuM nAma cirakALapayata-lAMbA vakhata sudhI smaraNIya evuM ciraMjIva bane che, ane keI parama paramArtha kalyANakArI virala vibhUtionuM prAtaHsmaraNIya puNya nAma emanA vizvakalyANakara kAmane laI zAzvata cazanuM dhAma banI AkAlapratiSTha rahevAne-kALanA astitva paryata sthiti karavAne sarjAyeluM hoya che. zrImada rAjacaMdra vizvanI AvI virala vibhUtiemAMnA eka che. AvI jApAvanakara virala vibhUti mATe jarUra gAI zakAya ke- jaga pAvanakara te avataryA, anya mAta udarano bhAra....jIvyuM dhanya tehanuM. jANe saMta salUNA tehane, jene hoya chello avatAra........jIvyuM dhanya tehanuM." bhAratane tirdhara apratima pratibhAthI zobhatA rAjacaMdra, amRtamayI prasArI jJAna-jamnA suIde- (svaracita) saMta-tattvanI bhUmi tarike A bhAratabhUmi prasiddha che. A puNyabhUmi bhAratamAM aneka saMta-mahaMto ane bhaktoe janma lIdho che. A pavitra bhUmi para goviMda gItA gAI che. A ja pavitra bhUmi para buddha dayAmaya-karuNAmaya be prakAra che. A ja pavitra bhUmi para "mA haNa! mA haNa!" upadezanArA mahAvIre "ahiMsA paramo dharma ne divya vani gajAvyA che. atre je alaukika sAdhucarita saMtapuruSanuM divya AtmajIvana varNavavAne upakrama karAya che, te divya draSTA zrImad rAjacaMdra paNa A ja puNyabhUmine pitAnA janmathI pAvana karI gayA che. AvA alaukika saMtanA parama addabhuta AtmacAritramaya Atmacaritrane mAtra sthaLa uparachale ja khyAla ja ApI zakAze, evA pUrA bhAna sAthe A puNyazloka puruSanuM caritra saMkIrtana karatAM huM kRtakRtyatA anubhavuM chuM. Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAratane jAtidhara zrImane janma saMvat 1924 nA kArtikI pUrNimAnA dine (1867 nA naveMbaranI 9mI tArIkhe) vavANuA-morabI grAma madhye thayo hato ne temane dehatsaga saMvat 1lpa7 nA caitra vada paMcamInA divase (1901nA eprilanI lmI tArIkhe) rAjakeTamAM thayo. tetrIza varSanI bharayuvAna vaye ja emanI divya jIvanalIlA saMkelAI gaI. paraMtu eTalA TUMkA gALAmAM paNa bhAratanA A mahAna tattvajJa, jagane ghaNuM ApI gayA che; bhAratanA jyotirdhara A rAjacaMdra apUrva jJAna-caMdrikA varSAvI divya tattvaprakAza relAvI gayA che. tetrIza yugathI paNa na thAya teTaluM kAma teo tetrIza varSamAM karI gayA che, anaMta bhavanuM sATuM eka bhavamAM vALI gayA che, parama AtmakalyANa sAdhI AtmakalyANane sAco rAha batAvI jagat para apAra upakAra karI gayA che. AvA A zrImadda bhArata avanine pAvana karI gayelA puSyaloka sAdhucarita satpuruSa thaI gayA. bhAratanA tattvajJAna-gaganAMgaNamAM UgelA A bhAratanA tirdhara " rAjacaMdra" akhila vizvamaMDalamAM paramazAMtasudhArasamayI divya jyoti vistArI gayA. bhAratanA ane vizvanA mahAna tattvajJAnIonI mahAmaMDalImAM jenuM viziSTa gauravabharyuM sthAna sarvadAne mATe suvarNAkSarathI aMkita che, evA zrImad rAjacaMdrajI valtamAna yuganA eka parama alaukika saMta puruSa thaI gayA. AvA sahasamukha pratibhAthI zobhatA zrImad rAjacaMdrane oLakhAvavA ke AlekhavA prayatna kare te tejenidhi bhAskarane oLakhAvavA dIpaka AgaLa dharavA barAbara che. tathApi atre prAraMbhamAM eTaluM te kahevuM yogya che ke zrImadda eka uccatama koTinA satpuruSa-mahatupuruSa thaI gayA. paNa ghaNI vakhata evuM bane che ke dunie potAnA mahAnamAM mahAna puruSone khAsa karIne temanA jIvanakALamAM oLakhatI nathI ane pAchaLathI tenA nAmane pUje che! jIvatAM pANuM mAre ne mUA pachI paNa pUje ! "zivajI calA gayA, bhabhUta lagAo !" athavA "The world is fifty years behind"duniyA pacAza varSa pAchaLa che" e ukti paNa atra lAgu paDe che. eTale ke mahAtmA puruSa eTalI badhI ucca kakSAe-dazAe pahoMcelA hoya che, ane emanA Adarza--saMdeza eTalA badhA udAtta ane UrdhvagAmI hoya che ke apekSAe ghaNI pachAta evI janatA tene tatkALa jhIlI zakavAne asamartha hoya che, tathArUpa yogyatAvALI hotI nathI. eTale zrImada jevA adhyAtmadazAnI parAkASThAne pAmelA parama mahat satapuruSane temanA samayamAM ke pachI paNa bahirdaSTi loke yathArtha svarUpe pIchAnI na zakyA hoya te temAM Azcarya nathI; paNa subhAgye have kaMI kaMI pachAna thatI jAya che e zubha cihna che, ane te temanA pitAnA ja hitamAM che. jema jema A mahAtmAnI yathArtha pIchAna-oLakhANasvarUpadarzana thatuM jaze, tema tema temanA parama upakArano janatAne paricaya thato jaze, ane te mATe bIjA koIne pramANapatranI ke saphArasanI jarUra nathI, mAtra temanA vacanAmRtanuM madhyastha bhAve avalokana-avagAhana ja A mATe paryApta che. astu! A jAherAtane-prasiddhine jamAne che, bhalabhalA mahAtmAo paNa prasiddhinI Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma rAjacaMdra pAchaLa deDI rahyA che, paNa kharekharA AtmapariNata adhyAtmamUrti zrImadda te kevaLa adhyAtmamAM nimajajana karanArA hAI svayaM prasiddhithI dUra ja rahyA, e ja emanuM parama addabhuta mAhAbhyapaNuM prakAze che. AvA adhyAtmanimagna zrImadjIe AdhyAtmika kSetre Atmika svarAjyanI (AtmarAjyanI) siddhine apUrva AtmapuruSArtha skurAvyo. ema te jagamAM AtmAnI vAto karanArA kaMIka paDayA che, paNa AtmAnI sAkSAt prApti-siddhi karI-Atmasiddhi karI AtmA sAkSAt anubhava siddha karyo che, evA zrImada jevA jogIndra jagatamAM kharekhara ! virala ja che; ane eTale ja AvI samartha virala vibhUtinuM-jIvatA jAgatA javalaMta jegIndranuM jIvana sahaja svabhAve jagane bodhaprada-rasaprada thaI paDe evuM sahaja sAmarthyavALuM apUrva devata dharAve che. zrImad rAjacaMdranuM jIvana e eka "AtmAnuM jIvana che, Atmazuddhi ane Atmasiddhine mATe satata mathatA ane ema apUrva AtmaparAkramathI sAkSAt Atmasiddhine pAmelA eka parama ucca keTinA divya AtmAnuM jIvana che. ema te jagamAM sarva keInuM jIvana AtmAnuM jIvana che, paNa sAmAnyapaNe jagatajananI daSTi bahirAtma daSTi che. eTale dehamAM AtmabuddhinI dRSTi che; paNa satata AtmalakSI zrImadanI daSTi aMtarAtmadaSTi che, eTale niraMtara AtmAmAM ja AtmabuddhinI daSTi che. eTale kharekhara paramArtha sat viziSTa arthamAM zrImadanuM jIvana e AtmAnuM jIvana che. zrImadda ja adbhuta AtmanizcayathI gaje che ke prathama dehadaSTi hatI, tethI bhAse deha have daSTi thaI AtmamAM, gaye dehathI neha." sAmAnyapaNe jagajajIvone dehamAM AtmadaSTi che, zrImadane satata AtmAmAM ja AtmadaSTi che. jagatamAM ghaNuM karI "deha te huM" ema dehane ahaM mukhyapaNe pravarte che. zrImadane "AtmA te huM"---sahaM ema AtmAne ahaM mukhyapaNe varte che. eka ahaM mare te bIje jIve, bIje jIve te pahelo mare. bhalabhalA mahAtmAo paNa A dehAtmabuddhirUpa ahaMnA sakaMjAmAMthI chUTI zakatA nathI, paNa zrImadda te emAMthI sarvathA chUTI gayA che, e ja emanuM parama satpaNuM-parama mahapaNuM che. zrImadane dehano ahaM keTale vilaya pAmyo hato te mATe eka ja udAharaNa basa thaze. zrImad ghaNe sthaLe pitA mATe amene pravega kare che, te aMge koIe eka vakhata pUchela, te vakhate zrImade "ame" zabdane pite zuM viziSTa khAsa paramArtha arthamAM prayoga kare che tene spaSTa khulAso karyo hato ke -"ame" eTale "ame hArU nahiM athavA huM nahiM te "ame. sarva ahaMnuM mUla AdhArabhUta dehAbhimAna zrImadane keTaluM galita thayuM hatuM tenuM A jhaLahaLatuM udAharaNa che. dazya vivekamAM kahyuM che ke -"vedAminane jite, vizAre FramAranA thara thara mano vAri, sara tA samAdhayaH II" arthAt dehAbhimAna gaLI gaye ne paramAtmA jANavAmAM AvyuM jyAM jyAM mana jAya che, tyAM tyAM samAdhi ja che. dehAbhimAnatyAgI paramatatvadaSTA zrImane AvI sahaja samAdhi sahaja svabhAvabhUta banI gaI hatI. Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAratane tirdhara eTale myAnathI talavAra jema jUdI che, zarIrathI vastra jema jUduM che, kSIrathI nIra jema jUduM che, tema dehathI "dehI'-AtmA jUda che, evo satata aMtarmukha jAgRta upaga (satata AtmabhAna) jene vartato hato evA zrImadda kharekharA parama AtmajJAnI "paramahaMsa hatA. ujAgararUpa turyAvasthAne pAmelo zrImadane A zuddhAtmAnubhUtimaya Atmapaga keTale badhe ujajAgRta hata-utkRSTa jAgRtadazAne pAmyo hato, e emanA vacanAmRtamAM akhaMDapaNe pravahatI AtmApayegI paramArthadhArA parathI sahajapaNe supratIta thAya che. Ama jene dehAdhyAsa sarvathA chUTI gaye hatA evA zrImade jIvanamAM kharekharA paramArtha arthamAM anAsakta bheganI apUrva sAdhanA karI hatI, utkRSTamAM utkRSTa koTinI sthitaprajJa dazA-jIvanamuktadazA jIvanamAM siddha karI hatI, deha chatAM dehAtIta evI kAryotsarga dazA jIvanamAM AcarI dekhADI hatI. zrImad svayaM eka patramAM [ aM. 255] lakhe che ke-ame dehadhArI che ke kema te saMbhArIe tyAre mAMDa jANIe haiye." zrImanI A deha chatAM dehAtIta evI kAryotsargadazArUpa jIvanamuktapaNAnI supratIti emanA vacanAmRtamAM DokIuM karatAM keI paNa sujJa vicakSaNane thayA vinA rahe ema nathI. zrImaddanI dazA janaka videhI samI hatI. saMsAramAM rahyA chatAM teo saMsArathI jaLakamaLavat alipta hatA. keIe zrImada mATe gAyuM che tema-janaka videhIse rete saMsArameM, jJAnI samA jameM zuka svarUpa AvA eka bhArata avanine pAvana karI gayelA alaukika saMtanA jIvana saMbaMdhI janatA vizeSa jANavA Icche e svAbhAvika che. paNa zrImadda jevA kharekharA paramArtha sata meru samA mahAmahimAvAna parama samartha adhyAtma gIne oLakhavA ke AlekhavA e merunA unnata zikhare AhavA karatAM paNa mahAdurghaTa kArya che. kAraNa ke tathArUpa adhyAtmagIne oLakhavA hoya, tathArU5 AtmacAritrInuM Atmacaritra AlekhavuM hoya, to "carma cakSu" kAma nahi Ave, AdhyAtmika daSTi ja joIze-kAma Avaze. jagat te prAye bahirAtmadraSTithI ja dekhatuM hoI bhUlAvAmAM paDayuM che; AnaMdaghanajIe bhAkhyuM che tema "carama nayaNu karI mAraga jevo re bhUlyA sayala saMsAra." eTale eka te zrImad jevA pUrA AdhyAtmika gInuM svarUpa samajAvuM ja muzkela, te samajAvavuM zI rIte ? bIjuM je puruSa thato vAvo nivane-jyAMthI vAcA pAchI vaLe che evA AtmAnubhUtimaya parama padane pAmyA che, te puruSane vAcAnA kSetramAM ANavA kema ? eTale AvA puruSanuM caritra AlekhavAnuM sAhasa karavuM te dhRSTatA kiMvA dusAhasa che. tathApi ApI zakAya te mAtra sthUla uparachalo ja khyAla ApI zakAze evA pUrA bhAna sAthe A parama puruSanA bAhyAbhyatara jIvanasaMbaMdhI yatkiMcit lakhavAnuM duHsAhasa karavA mATe lekhakane temanA sacaritra pratyenI bhakti ja prere che, vamavi murApura gAmA", eTale bIcAmavIryavivArtha-prItithI AtmavIrya-AtmasAmarthya vicAryA vinA yathAzakti-pathAbhakti-yathA vyakti A caritra AlekhavAnI dhRSTatA karUM chuM; dhIThAI karI mAraga saMcarUM-caritrAlekhananA vikaTa pathe pagalAM pADuM chuM AvA A alaukika saMtaziromaNinA ApaNe guNagAna gAIe ke na gAIe, Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 adhyAtma rAjadra sarasa caritra saMkItta na karIe ke na karIe, yatio zatAbdi ke ardhazatAbdi ujavIe ke na ujavIe, paNa te te potAnI amara sukRtiethI sadA jayavaMta ne jIvaMta ja che. zrI bhatR hirae sAcuM ja kahyuM che ke--sukRtI evA te rasasiddha kavIdharA jayavaMta che, ke jemanI yazaHkAyamAM jarAmaraNujanya bhaya nathI. ' nayanti te sutino ralidhA vIzvAH / nAsti ceSAM vAce, nAmaLanuM maruM // ? bhatRharinI A ukti zrImannA saMbaMdhamAM akSarazaH ciratA thatI dekhAya che. peAtAnI ekaekathI uttama kAvyamaya suskRtithI jayavaMta evA A zrImad kavIzvara potAnI yazaHkAyathI sadA jIva'ta ja che. zrImad rAjacaMdranI kItti-kaumudI vistAratI emanI ekeka cira'jIva amRta. ( Immortal nectarlike) kRti eTalI badhI amRtamAdhurIthI bharI che ke tenuM AkaMTha pAna karyAM chatAM tRpti thatI nathI. zrImad rAjacaMdranA vacanAmRta zravaNu karatAM jananA manamAM vita` UThe che ke A zuM puruSarUpadhArI sAkSAt sarasvatI' che? ke A zuM avinamAM padhArI gayelA vAcaspati che? apratima pratibhAthI pUrNa A rAjacaMdre evI amRtamayI jJAnacaMdrikA prasArI che ke temAM sujana-cakAro nhAI AnaMda pAme che ane sumana-kumuddonA pUrNa udbAdha jAme che. apratima pratibhAthI pUrNa A rAjacaMdra, amRtamaya prasArI jJAnantyAnA sucha de; tahiM sujana cake rA nhAI Ana Mda pAme, sumana kumuda kerA pUrNa uSAdha jAme. (svaracita) kharekhara ! A puruSaratnane pAmI nyAya nyAyapaNuM pAmyA, kAvya kAvya banyuM, alaMkArane alaMkAra sAMpaDayo, rasamAM sarasatA AvI, karamAyelI zrutavallarI navapaddhavita thaI, ceAga kalpataru phalabhArathI namra banyA, yukti Agrahamukta thaI, mukti jIvanmuktapaNe pratyakSa thaI, bhaktimAM zakti AvI, zaktimAM vyakti AvI, dhamamAM prANa AbyA, saMvegamAM vega AvyeA, vairAgyamAM raMga lAgyA, sAdhutAne siddhi sAMpaDI, zAsananuM zAsana cAlavA lAgyuM, kalikAlanuM Asana DolavA lAgyuM, dezanane svarUpadarzana thayuM, spa`jJAnane anukULa sthAna maLyuM, cAritra caritA` khanyuM, vacanane kasATI mATe zrutaciMtAmaNi maLyA, anubhavane mukha jovA dapa Nu maLyuM, tattvamImAMsA mAMsala khanI, davivAdo dukhala thayA, vADAnA baMdhana tUTayAM, akhaMDa meAkSamA vizvamAM vyApI rahyo, aMdhazraddhAnI AMdhI dUra thaI, sazraddhAnI jyAta pragaTI, krugurunI utthApanA thaI, sAcA sadgurunI saMsthApanA thaI, zuSkajJAnIonI zuSkatA sUkAI, kriyAjaDAnI jaDatAnI jaDa ukhaDI ane dhama tenA zuddha vastudha svarUpe prasiddha thayeA. rAve| mahApratibhAsa'panna saMskArasvAmI parama prabhAvaka cugAvatAra puruSa sekaDA varSomAM kAI viralA ja pAke che. sahasramukha pratibhAthI zAlatA zrImad rAjacaMdrajI sahasrarazmi tejasvI sUrya samA che. je virala vibhUtirUpa mahA jyeAtidharA bhAratanA tattvajJAna-gaganAMgaNamAM camakI gayA che, temAM zrImad rAjacadrajInuM sthAna sadAne mATe amara raheze. emanI pratibhA keTalI asAdhAraNa hatI ane emanI prakhara zrutazaktivALI buddhimattA kevI kuzAtra hatI, e te emanI svasamaya-parasamayanI sUkSma vivekamaya Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAratane tidhara tIrNa paryAlacanA parathI svayaM jaNAI Ave che, ane ApaNane kavi kulaguru siddhasena divAkaranuM ne samatabhadrasvAmInuM sahaja smaraNa karAve che. emanI daSTivizAlatA ne hRdayanI saralatA keTalI badhI addabhuta hatI ane sarva darzana pratyenI emanI nirAgrahI mAdhyayavRtti kevI apUrva hatI, te te emanI sarva darzanenI talasparzI niSpakSapAta mImAMsA parathI pratIta thAya che, ane ApaNane SadarzanavettA maharSi haribhadrasUrinI ne kalikAlasarvajJa hemacaMdrAcAryajInI yAdI tAjI kare che. adhyAtmayoga viSayane emane anubhavaabhyAsa keTale badhe UMDe hatuM ane AtmajJAna-dhyAnanI emanI anubhUti kevI viziSTa hatI, te to emanAM anubhavarasanidhAna vacanAmRta parathI svayaM siddha thAya che, ane ApaNane maharSi kuMdakuMdAcAryajInuM ne girAja AnaMdaghanajInuM smaraNa pamADe che. emanI AtmabhAvanA kevI ananya hatI ane emanuM bhAvitAtmapaNuM kevuM atizayavaMta hatuM, te te AtmAnI mahAgItArUpa emanA vacanAmRtamAM akhaMDapaNe pravahatI eka AtmadhArA parathI vyaMjita thAya che, ane ApaNane maharSi amRtacandrAcAryajInI ane pUjyapAdasvAmI AdinI yAdI Ape che. Ama A parama mahAprabhAvaka zrImaddamAM te te mahAsaMtanA guNanuM anupama saMgamasthAna prApta thatuM hAyanI ! e sahaja bhAsa sahRdaya taravagaSakane thAya che. AvA parama upakArI jagatakalyANukara mahat puruSanA guNagAnane je rasAsvAda le te ja rasanA che, bAkI to vikathArUpa kuthalI karanArI virasanA ja che! AvA saMtanA pavitra caritranuM zravaNa kare te ja karyuM che, bAkI to vAyutaraMgane athaDAvAnA kANuM che ! AvA satapuruSanA saddabodhanuM, manana kare te ja mana che, bAkI to yatratatra bhramaNa karanArUM vAMdaruM che! zrI yazovijayajInA zabdomAM kahIe to giA guNavaMtanA guNa zravaNa karatAM kAnamAM amRta jhare che ne kAyA nirmala thAya che. "suNatAM zravaNe amI jhare, mArI nirmala thAye kAyA re....giruAre guNa tuma taNA." mahAmuni zrI devacaMdrajIe sAcuM ja gAyuM che ke- "bhaluM thayuM meM prabhu guNa gAyA, rasanAne phala lIdho re, devacaMdra kahe hAra manano sakala maratha sIdhe re." mATe cAlo ApaNe paNa A guNanidhAna zrImad satapuruSanAM guNagAna karI rasanAne rasamaya karIe ! saMta-caritranA zravaNathI karNane pAvana karIe ! satapuruSanA sabaMdhaciMtanathI cittane saceta karIe ! giruA guNavaMtanA guNa gaMgAjaLamAM nimajajana karI kAyAne nirmAla karIe ! sAdhucarita puruSanA AtmacAritramaya sacaritrAlekhanathI lekhinIne dhanya karIe! ane preraNAamRtanuM pAna karI jIvanane unnata banAvIe! Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAdivyAkukSiralaM, zabdajitavarAtmajam / rAjacandramahaM vande tattvalocanadAyakam // Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa paheluM divya jyotino prAdurbhAva "nirmala guNamaNi rahaNa bhUdharA, munijana mAnasa haMsa dhanya te nagarI re! dhanya veLA ghaDI! mAta pitA kula vaMza." -zrIAnaMdaghanajI kArtikI pUrNimA, 1924! AjanA puNya dine bhAratanA gaganAMgaNamAM eka divya jyotine prAdurbhAva thaye. AjanA maMgala dine mahAdivyA devabAInA kukSiratnane -rAjacaMdrane janma thaye. AjanA dhanya dine ravajI paMcANunI ekotera peDhIne tAranAre "zabdajitavarAtmaja'-ravajIbhAIne kuladIpaka pragaTayo. AjanA pAvana dine saMtabhUmi saurASTranA eka khUNe AveluM nAnakaDuM gAmaDuM vavANaA parama pAvana tIrthadhAma banyuM. kArtikI pUrNimAne A puNya dina vizvanI virala vibhUtionA nAmasaMparkathI jANe pAvana banavAne sarjAye che ! itihAsaprasiddha aneka virala vibhUtioe potAnA janmathI A dinane dhanya banAvyo che. je puNya dine zrImad rAjacaMdra jevI divya Atmatino prAdurbhAva thayo, te ja puNya dine mahAprabhAvaka "kalikAlasarvajJa zrI hemacandrAcAryajIno paNa janma thayo hata; zikhadharmasaMsthApaka guru nAnakano janma paNa A ja puNya dine thayuM hatuM; drAviDa ane vAlikhilla Adi aneka purANaprasiddha divya AtmAo AjanA puNyadine siddhAcala para anupama siddhagati varyA hatA. Ama aneka puNyaka puruSonA nAma-pArasamaNinA sparzathI Aja dina puNya banyuM che. satapuruSe jyAM jyAM ane jyAre jyAre vicare che te te kALa ane te te kSetra paNa dhanya bane che; saMtanI caraNareNuthI je avani pAvana bane che, te te avani paNa sAcA guNAnurAgI bhaktajanane mana pAvana tIrtha banI jAya che. evA jagapAvanakara jyAM avatare che te bhUmi dhanya bane che, te kALa dhanya bane che. eTale ja jagatanuM parama kalyANa karanArA tIrthakara jevI parama vibhUtionA jIvananA janmaAdi viziSTa prasaMgo te "kalyANaka" dina tarike suprasiddha che; AvI vibhUtio je je kALane sparze che te te te punita vibhUtinI smRtinA anusaMdhAnathI kALatIrtha bane che, je je kSetrane sparze che te te kSetratIrtha bane che, je je dravyane sparze che, te te dravyatIrtha bane che, ane je je bhAvane sparze che te te bhAvatIrtha bane che. ane eTale ja AvA vizvakalyANakara tIrthaMkaranA vizvakalyANukara mArgane yathArtha badha karanAre, sanAtana AtmadharmarUpa-vizvadharmarUpa "satya dharmane uddhAra karanAra zrImada rAjacaMdra je divya tirmaya puNyazloka puruSa je kArtikI pUrNimAnA Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 adhyAtma rAjathaka 6 dhanya dine prAdurbhAva pAmyA, te dhanya dina kALatI banI gayA; rAja-kalpatarunA janmathI kalpanAtIta mAhAtmyane pAmeluM grAma * vavANIA * kSetratI banI gayuM; rAjapArasamaNinA sparzIthI je je dravya sparzAyuM te te mana-vacana-kAyayeAgarUpa dravya dravyatI banI gayuM; rAja-bhAvaciMtAmaNinA spa`thI je je bhAva spoMce te te bhAvatI banI gayA. AnaMdaghanajInA amara zabdomAM (mathALe TAMkelA) kahiye te nimala guNamaNinA rAhaNAcala ne munijananA mAnasasa evA parama satpuruSa jyAM janme che te nagarIne-grAmane dhanya che! te ghaDI--veLAne dhanya che! te mAta-pitAne dhanya che! te kula-vaMzane dhanya che ! dhanya te deza saurASTra ! dhanya bhAratabhUmi A ! rAja kalpataru janme, dhanya grAma vavANiA ! dhanya te zabdajit tAta ! dhanya te mAta devakI ! ceAvIza egaNIsenA, pUrNimA dhanya kArttikI !--(svaracita.) Ama vavANI jevuM nAnuM gAmaDuM itihAsaprasiddha pavitra tIrthaM dhAma banyuM. temAM eka nAnuM sarakhuM nimitta bhUminuM bhAgya palaTAvavAne kevuM nimittabhUta bane che tenuM A jhaLahaLatuM udAharaNa pUrU pADe che. vAta ema banI ke zrImanA vaDavAprapitAmaha dAmajI pItAmbara mULa te meArakhI tAme meArakhIthI sAta gAu dUra AvelA mANekavADA JAme rahetA. jJAtie dazAzrImALI vaNik zrI dAmajIbhAI ne kuladhama sthAnakavAsI jaina zvetAMbara saMpradAya hateA. temanuM kuTuMba khAnadAna ane sthitisaMpanna hatuM. temanI sa`patti eTalI puSkaLa hatI ke temanA putrAmAM tenA bhAga gaNatrIthI nahiM paNa trAMsaLIthI (meTA vATakAthI) pADyA hatA. tyAre temanA pAMca putrAmAM vacalA putra paMcANubhAI ne putrasaMtati nahiM hAvAthI bhAibhAganI vheMcaNImAM temanA bhAga eche AbyA,--jethI temane echuM AvyuM, mAThuM lAgyuM ne te khApadAdAnuM vatana mANekavADA cheDI vavANIA cAlyA AvyA. ane Ama vavANIA grAma zrImadnanA pitAmahu paMcANubhAnuM vatana khanatAM te anukrame kALakrameM zrImadbhunuM janmadhAma banavAnuM mahA" bhAgya pAmyuM. puNyavatanA jyAM pagalAM paDe che tyAM Iti-bhIti nAza pAme che, * A vavANIAna pratihAsa aMge zrImadnA eka viziSTa caritrAlekhaka sad. zrI manasukhabhAI kiratha ke ' jIvanarekhA 'mAM noMdhyuM che -- " vavANI droNamukha kahevAya che. tarI ane khuzkI arthAt jaLa ane vepAra thaI zake te ' droNamukha ' kahevAya che. vavANIA baMdaranA jamInanA kAMThA che. vaccamAM kacchanA akhAtanI khADI che, sAme kAMThe kacchanI hada che. khADInI kare che. sAme kAMThe jamIna para paNa merakhInI keTalIka hakumata che. khADInA pANInI mAlIkI mATe kacchamArakhIne vAraMvAra takarAra thatI, dhIMgANAM thatAM, vepArane aTakAyata thaI vepAra paDI bhAMgatA. paNa zrImad mAtAnI kukSie vyavyA te arasAmAM sule thaI ane savata 1923nA mahA-phAgaNa mAsamAM baMdara pAchuM sateja thai vepAra dhamadhokAra cAlavA mAMDayA. AvuM tyAMnI hakIktathI tathA te vakhatanAM itihAsathI jaNAya che. 'zrImad rAjacaMdranI jIvanarekhA, '' sthaLa banne vATe jyAM upara merakhInI hakumata mAlIkIne dAveA kaccha Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvivya nyAtinA prAdurbhAva 15 6 Iti-bhIti vyApe nahiM. '; zrIpALarAsamAM kahyuM che tema * puNyava'ta jyAM paga dhare, pada padma Rddhi rasALa,' eveA satpuruSonA sahaja puNyaprabhAva hAya che. hatA ja, zrI paMcANabhAI nA janma sa. 1836mAM thayA hatA. tee vavANIA 1892mAM AvyA, ane tyAM AvI temaNe vahANavaTAneA ane vyAjavaTAnA dhaMdhA ArcI. te tathA temanA suzIla patnI zrI bhANubhAI saralacitta bhadrakRti bhaktimAna ane vAtsalyavAn hatA. kuladharma sthAnakavAsI jaina chatAM zrIpaMcANubhAi kRSNanI bhakti karatA. temanI putrasaMtati durbhAgye lAMbuM jIvavA pAmI nahi. eTale tee aputra teA ane te aputrapaNAnA kAraNe Ache bhAga maLatAM khATuM lAgavAthI temaNe uparokta prakAre mULa vatana cheDayu hatuM. eTale putra mATenI temanI jha MkhanA era jorazeArathI vadhI gaI. temanI putraSaNA eTalI badhI tIvra khanI gaI ke teoe keAInI sUcanAthI vavANIAthI eka gAU dUra Avela 'ravIcI' mAtAnI mAnatA mAnI ne lAbhAMtarAya kanA dUra thavAthI subhAgye te putraprAptithI kLavatI paNa manI, eTale tenA nimitte Ama anavA pAmyuM ema samajI 'ravIcI' mAtAnA smaraNArthe te putranuM nAma 'sva" pADayuM. te ravajIbhAI nA janma saM. 1902mAM thayA. anukrame yuvAna vaya thatAM saujanyamUrti yArdra hRdayavALA bhadrAtmA *vajIbhAI e pitAnA dhaMdhAnuM kArya upADI laI nyAyanItiparAyaNapaNe saMbhALavA mAMDayuM, ane temanA lagna mALIyAnA khAnadAna rAghavajI zAhanI suputrI devabAI sAthe thayA. devabAI thayA nAmA tathA muLA:temanA nAma pramANe guNavALA sAkSAt devI samAna divyA hatA; svabhAve saralatAnI ane bhadratAnI mUrti tathA vAtsalyanA bhaMDAra hatA; sahaja svabhAve dhama pratye abhirucivALA suzIla ane vinayAdiguNasaMpanna hatA. vinayamUrti zrI devabhAIe peAtAnA sAsu-sasarAnI sevA ghaNI bhaktithI karI hatI, tenI ekaniSTha sevAthI banne gurujane ati prasanna rahetA ane saMtuSTa thaI aMtarthI zubhAzik ApatA. gAmalAka kahe che ke sAsusasarAnI AvI ananya sevAbhaktinA prabhAve ane temanI zubhAziSThI devabAIne AvuM zrImad jevuM divya putraratna sAMpaDayuM. sa'. 1924nA kArttikI pUrNimAnA puNyadine devabhAIe divyAtmA rAjacaMdranI jananI banavAnuM mahAbhAgya prApta karI putravatIeAmAM agragAmipada prApta karyuM. kharekhara ! asAdhAraNa atizayavata zaktivALA mahApuruSAnI jananI tA kAIka ja hAya che. *zrI ravajIbhAI dayALu hRdayavALA hatA. dIna duHkhI pratye temane khUba dayA AvatI, temane bheAjanavastra vagere ApatA; temaja sAdhusa Mta kIra pratye paNa temane ghaNI AsthA hatI, temanI sevA-bhakti UThAvatA, bheAjanAdi karAvatA. vavANIAmAM tyAre eka AliyA saMta kIra hatA, tenI ravajIbhAI e traNa varSa sudhI khUba sevAbhakti UThAvI, pratini tenA mATe bhAjanAdi laI jatA. te eliyA saMte jatI vakhate ravajIbhAI ne bhaviSya bhAkhelu ke tane eka mahApratApI parama bhAgyazALI putra thaze ne te 75 varasane thaze. AmAMnI janmanI vAta sAcI paLI, pazu dI AyuSyanI vAta na paLA, e vAtane ravajIbhAInA manamAM vasavaseA rahI gayA. A sarva hakIkta ravajIbhAI pAte ghaNAne kahetA, ane temanI pAsethI karNApaka A vAta cAlI Ave che. Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma rAjacaMdra zrI bhaktAmarastetramAM kahyuM che tema seMkaDo strIo seMkaDogame putrone janma Ape che, paNa hArI upamAne yogya putra anya jananIe ja nathI; tAralA te badhIya dizAo dhAraNa kare che, paNa mahAtejasvI saharazmi sUryane te eka pUrva dizA ja janmAve che. " strINAM zatAni zatazo janayaMti putrAn , nAnyA sutaM tvadupamaM jananI prasUtA / sarvA digo dadhati mAni sahanazmi, prAcyeva dijanayati sphuradaMzujAlam // " -zrIbhaktAmara stotra, A navajAta bALakanuM zubha nAma janma-rAzi-graho anusAra lakSmIrAma (lakSmIcaMda) pADavAmAM AvyuM pAchaLathI savA mAsanI umare tenuM hulAmaNuM nAma "rAyacaMda pADayuM, te ja saMskRtarUpa "rAjacaMdra banI kAyama rahyuM, ane te ja AgaLa jatAM A abhuta jJAnazrIsaMpanna puruSanuM "zrImada rAjacaMdra evuM guNaniSpanna nAma banI gayuM, ane A nAmathI ja teo jagaprasiddha-vizvavikhyAta banyA,-te eTale sudhI ke rAjacaMdra eTale zrImadda ane zrImadda eTale rAjacaMdra, ema te banne zabda paryAyarUpa banI gayA. Ama apUrva AtmaparAkramathI "zrImad rAjacaMdra nAmathI suprasiddha vizvavizrata puruSottamanI jananI banavAnuM saubhAgya prApta thavAthI mAtAjI devabAI jema parama dhanya banI gayA, tema AvI eka virala vibhUtinI janmadAtrI janmabhUmi banavAthI bhArata mAtA paNa parama dhanya gauravAnvita banI gaI. A bhAratanI bhUmi vIraprasU' kahevAya che te yathArtha che. "vIra" eTale mAtra yuddhakSetramAM ja vIratA dAkhave te ja vIra ema nathI, paNa jIvananA keI paNa kSetramAM parAkrama dAkhavI je siddhi vire che te vIra gaNAya che. paNa vIranA vividha prakAromAM sarvotkRSTa vIra to AtmasthAne vIratva dAkhave te che. zrI uttarAdhyayana sUtranuM kathana che ke ekalA hAthe daza lAkha subhaTano parAjaya kare evA maLavA sulabha che, paNa eka svAtmAne vijaya karanAra maLavo durlabha che, ane te daza lAkha subhaTane jItanAra vIra karatAM kyAMya caDhI jAya che. sAcuM vIrapaNuM te AtmasthAne che, ane AvuM vIrapaNuM je dAkhave che, te ja jagata AkhAnI paramapUjAnA pAtra, parama pUjya-parama pUjAryuM che. zrI AnaMdaghanajInI vIragarjanA che ke -"vIrapaNuM te AtamaThANe, jANyuM tumacI vANe re; dhyAna vijJANe zakti pramANe, nija dhruvapada pahicAne re...vIrajIne caraNe lAguM, vIrapaNuM te mAruM re." zrImad AvuM AtmasthAne ananya vIratva dAkhavanArA AtmavIra hatA; apUrva AtmaparAkrama vaDe Atmazatruno vijaya karI sAcuM vItarAgatva dAkhavanArA kharekhara dharmavIra hatA; vIra vItarAga mAge gamana karanArA AtmaparAkramI vIravara-parama puruSasiMha hatA. jagamAM karmakSetre parAkrama dAkhavanArA to ghaNAya thAya che, paNa dharmakSetre mahAparAkrama dAkhavanArA zrImada jevA mahA AtmaparAkramI te virala ja thAya che. AvI eka AtmakSetre apUrva vIratA dAkhavanArI divya Atmati pitAne AMgaNe prAdurbhAva pAmavAthI bhAratabhUmi ane pratyeka bhAratavAsI parama gaurava kema na anubhave? Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa bIjuM AjanmayogI "kalayogI' nikule jAyA tasa dham, anugata te kulacogIjI" -gadaSTisakhkhAya jJAnAvatAra zrImad rAjacaMdra jevI divya Atmati abhuta jJAnasaMskArane cintAmaNiratnanidhAna laIne A bhAratanI avani para avatAra pAmI, te kAMI akasmAta nathI-Akasmika ghaTanA nathI, paNa pUrva janmamAM sAdhelI apUrva gasAdhanAnuM paripAkaphaLa che. deha janmanI apekSAe bhale ravajIbhAI ane devabAI temanA pitA-mAtA ho, paNa saMskArasaMpanna AtmajanmanI apekSAe te emanA dharmapitA-dharmamAtAsthAne mahAna yogivarendro che; deha janmanI apekSAe zrImadane jama bhale paMcANubhAInA kulamAM thaye he, paNa saMskAra janmanI apekSAe to zrImadane janma mahAna "gikulamAM ja thayeluM che. eTale aneka janmomAM asaMskArane amUlya vAraso laIne avatarelA zrImadda egikulamAM janmelA kharekhara 'kulagI" che, AjanmAgI (Born Yogi) che. "kulagI" eTale jeo yogIonA kulamAM janmyA che, eTale ke je legInA dharmane pAmelA che, je janmathI ja yogI che (Yogi by birth), Ajanma cagI che te. gItAmAM 4 chaThThA adhyAyamAM kahyuM che tema-dhIme tene rogIonA ja kulamAM janma hoya che; Ave A janma lokane viSe atyaMta durlabha che, tyAM te parva dehika (pUrvadeha saMbaMdhI sAdhela) buddhisaMyoga prApta kare che ane pachI he kurunaMdana ! punaH saMsiddhimAM yatna kare che." A zlokonuM vizada vivecana karatAM saMta jJAnezvarajI vade che ke -"jJAnarUpa agnimAM havana karanAra, adhyAtma zAstramAM niSNAta ane parabrahArUpa gAmanA vatanadAra, jeo "ekamevAdvitIyaM "nA siddhAntamAM nitya nimagna rahIne tribhuvananuM rAjya karatA hoya che, ane saMteSarUpa vanamAM kephila samAna madhura dhvani karyA kare che, ane jeo vicAravRkSanA mULamAM besIne brahmarUpa phaLanuM nitya sevana karatA hoya che, evA yegInA kuLamAM te gabhraSTa puruSa janma dhAraNa kare che." I. Ane ja mahAna zrI haribhadrasuri "kulagI" zabdathI biradAve che-"jeo yegIonA kulamAM jamyA che ane jeo tegIonA dharmane anugata-anusaranArA che, teo kulagIo kahevAya che." x " athavA covinAme lu mati dhIkhatA etaddhi durlabhatara loke janma yadIdRzam // tatra taM buddhisaMyoga labhate paurvadehikam / / te to mUyaH phirA yunaMdana " -gItA a. 6 ple. -43 che " je zojinAM yuddhe jAtAratanutA che ! sucogina karIne potroDapiMDanA che " -gadaSTisamuccaya le. 210 Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma rAjacaMdra Ama je ceAgIenA kulamAM janmyA che ane ceAgIonA dharmone je upagata-pAmelA che, te kulayeAgI che. arthAt je janmathI ja yAgI che, AjanmayAgI che te kulayeAgI che. manuSyakulamAM janmeleA jema janmathI ja manuSyamAla hAya che, siMhakulamAM janmele jema janmathI ja siMhazizu ja hAya che, tema cAgikulamAM janmeleA janmathI ja 'jogI' hAya che. pUrva janmamAM ceAgasAdhanA karatAM karatAM, Ayu pUrNa thatAM jenuM cyavana thayuM che, tevA pUrvArAdhaka cAgabhraSTa? *puruSA AvA kulayeAgI (Born Yogis) heAI zake che. jepa naisargika kavitvazaktivALA manuSyA Ajanma kavi (Born Poets) heAya che,-(zrImad AvA Ajanma kavi- Born poet paNu hatA),-- tema AvA naisargika cAgitvazaktivALA mahAtmA kulayeAgIo Ajanma yAgI hAya che. AvA ceAgIne pUrvArAdhita yAgasaMskAranI jAgrati svayaM saheje sphurita thAya che, jAtismRti Adi jJAnanI prApti paNa hAya che, pUrve adhUrA cheDela ceAganI kaDInuM anusaMdhAna zIghra vinA prayAse heAya che. jema lAMbI musApharIe nIkaLelA musAphara vaccamAM vizrAmasthAne visAme khAya che, rAtavAsA kare che, paNa thAka utarI gayA pachI tAjemAo thaI tarata ja AgaLa akhaMDa prayANu cAlu rAkhe che; tema meAkSapurInA pravAse nIkaLelA yAgamAga ne akhaMDa pravAsI mumukSu AyupUNa tArUpa vizrAmasthAne vizrAMti le che, bhavAMtaragamanarUpa rAtrIvAsa kare che, ane pAchA punaHjanmarUpa navA avatAra pAmI, tAjomAnte thaine, apUrva utsAhathI ceAgamAga nI musApharI AgaLa calAve che; ane Ama A yAgamAnA musApharanuM muktipurI pratyenuM prayANa akhaMDita rahe che. arthAt yAgIpuruSanuM yogasAdhanarUpa AtmA kArya aTapaNe pUNa tA paMta vinA prayAse-sahaja svabhAve cAlyA ja kare che. dRSTi thirAdika cAramAM, mugati prayANa na bhAMje re; rayaNIzayana jima zrama hare, suranara sukha tima chAje re." 66 18 zrI yazovijayajI kRta yAgadaSTisajjhAya khIjAene-anya prAkRta janAne je sa'skAra ghaNA ghaNA abhyAse kaMiMka ja-alpa mAtra ja thAya che, te AvA Ajanma ceAgIone vinA parizrame sahaja svabhAve upaje che ! ane te pU^janmanuM asAdhAraNu cAgArAdhakapaNu ja darzAve che,--jenuM vamAnamAM pragaTa jvalaMta udAharaNa ApaNA caritranAyaka parama ceAgI zrImad rAjacaMdrajInA A svasa vedanarUpa AtmAnubhavagamya saheja udgAra parathI svayaM sUcita thAya che :--- laghuvayathI adbhuta thayA, tattvajJAnanA medha; 6 e ja sUcave ema ke, gati Agati kAM zeAdha ? je saMskAra thavA ghaTe, ati abhyAse kAMya; vinA parizrama te thayeA, bhavaza`kA zI tyAMya ? ' --zrImad rAjacadrajI A atre * yogabhraSTa' zabdanA a yAgathI bhraSTa thayelA ema nathI. pazu yoganI sAdhanA karatAM AyupUrNutAdi kAraNe sAdhanA adhUre cheADI devI paDI ema sAdhanAthI bhraSTapaNuM--cyutathavApaNuM thavuM ema atha samajavAnA che, ane e ja arthAMmAM jainetarAmAM A zabda vizeSe pracalata che. Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AjanmayogI lAgI? bhUtakALamAM paNa janmathI ja atyaMta asAdhAraNa gasAmarthya dAkhavanArA aneka mahApuruSenA caritro paNa A ja vAtanI puSTi kare che. jema ke-vIza varSanI nAnI uMmaramAM jJAnezvarI jevo asAmAnya graMtha lakhanAra saMta jJAnezvara. ghaDIAmAM ramatAM paNa jene pUrvArAdhita munibhAva sAMbharI AvyA hatA, te mahAgI vajIsvAmI. pAMca varSanI laghuvayamAM asAdhAraNa buddhicApalya darzAvanAra kalikAlasarvajJa zrI hemacaMdrAcAryajI ane dharma dhuraMdhara zrI yazovijayajI. saMta kabIrajI, ramaNa maharSi AdinA caritro paNa enI sAkSI pUre che. khuda tIrthakara bhagavaMte paNa janmathI ja matizrata-avadhi e traNa jJAnanA dhAraka hatA e hakIkata paNa AjanmayogIpaNuM ja sUcave che. Ama kulagIonA seMkaDo dAkhalA ApI zakAya ema che, je pUrvajanmanA gAbhyAsanuM ja pariNAma che. AvA kulagIone vega sahaja svabhAve siddha hoya che. UMghamAMthI ALasa maraDIne UThatAM ja gata rAtrInA banAvanI peThe temane vega yAda AvI jAya che ane pachI pravRttacakAdi gabhUmikAo jhapATAbaMdha atyaMta vege vaTAvI jaI teo niSpanna gadazAnesiddhadazAne pAme che. A gIkulamAM janmarUpa je kula yogIpaNuM kahyuM te adhyAtmasaMskAranI apekSAe che, arthAt te saMskArajanmarUpa che. jema puruSano bAhya janma sthUla svarUpe che, tema cogIpuruSane A AdhyAtmika janma sukSma svarUpe che. vyavahArathI jema bAhya varNana disaMpanna dehano janma che, tema paramArthathI cagasaMskArasaMpanna AtmAne janma che. bIjAdhAnathI jema sthUla puruSa dehanuM sarjana thAya che, tema ga-bIjAdhAnathI puruSanA-AtmAnA sUphama saMskArazarIranuM sarjana thAya che. bAhya sthala dehanuM bIjAdhAna karanArA jema bAhya mAtA-pitA hoya che, tema A AdhyAtmika sUkSma dehanuM samyagdarzanAdi bIjAdhAna karanArA gIrUpa mAtA-pitA che. jema sthUla dehamAM mAtA-pitAne guNa-lakSaNa vAraso utare che, tema A AdhyAtmika saMskArasvAmI rogIone guNasaMskAra-vAraso te sUkSma dehamAM utare che. jema "bApa tevA beTA ne vaDa tevA TeTA" hoya che, tema yogI-pitA jevA A yogI-bAla hoya che. paraMtu bAhya janma punarjanmane hetu hoya che, paNa A AdhyAtmika saMskAra janma te apunarjanmano hetu hoya che. vyAvahArika janma mRtatvane-maraNane hetu hoya che, paNa A pAramArthika janma amRtatvana-amarapaNAne hetu hoya che. athavA te bAhya sthUla dehe janma e paramArthathI janma ja nathI, paNa bhAvathI te AtmAnuM mRtyu ja che; AtmAne kharekhara pAramArthika janma to cogasaMskArasaMpannapaNe janmavuM te ja che. Avo A parama dhanya pAramArthika saMskAra janma A kulayogIone sAMpaDayo hoya che, ane janmathI ja teo yogIonA dharmane pAmelA hoya che. AvA A mahAnubhAva kulagIo kharekhara! kulacagIo ja hoya che. kulavadhu jema pitAnA kulane chAje evuM vartana kare che-kulInapaNuM Acare che, kulaputra jema pitAnA kulane lAMchana na lAge evuM kulInatA gya AcaraNa kare che, tema kulagI paNa pitAnA gikulane chAje evuM ne deza--kalaMkarUpa jhAMkhapa na lAge evuM, yathAyogya kulIna AcaraNa Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma rAjacaMdra kare che. kulaputra jema bApadAdAnI AbarU vadhArI -kulane ujALI samAjamAM supratiSThita hoya che, tema kulagI paNa pitAnA legikulanI pratiSThA vadhArI, kulane ajavALI, ekotera peDhIne tArI" gIsamAjamAM sthAna pAmI svarUpamAM supratiSThita hoya che. ane zrImad rAjacaMdrajI te pUrva janmamAM aneka zubhra saMskArane uttama jJAnavAraso laIne avatarelA paramotkRSTa keTinA kulagI-AjanmAgI che, e vastu to emanA divya AtmajIvana pratye sahaja daSTipAta karatAM saheje zIdhra supratIta thAya che. AvI je divya Atmati "rAjacaMdra rUpe prAdurbhAva pAmI hoya, apUrva ratnamaMjUSA laIne A avanimAM avatarI hoya, te divya vibhUtinI paramottama jJAnasaMskAritA mATe to pUchavuM ja zuM? jeNe AtmasAdhaka akhila gacaka pUrva janmamAM apUrva jorazorathI pravRtta karyuM hatuM, evA zrImadda jevA pUrvanA pravRttacakagI vartamAnamAM kulagI" AjanmayegI banI, A ja vartamAna janmamAM niSpannagI-siddhayogI dazA siddha karavAnuM parama AtmaparAkrama dAkhave emAM Azcarya zuM? prakaraNa trIjuM : bAlyakALa ratha: rAhu teno hetu" paMcANukulapaMcAnana rAjacaMdra zukalapakSanA caMdranI jema dina-pratidina vRddhi pAmavA lAge ane sAthe sAthe mAtA devabAIne mAtRsulabha nAnAprakArano manoratha paNa ulasAyamAna thato cAlyo. caMdranA darzanathI jema samudranI vRddhi thAya, tema rAjacaMdranA mukhadarzanathI ravajIbhAInA harSa-samudranI vRddhi thavA lAgI. rAjacaMdrathI eka moTI bahena-zivako rahena hatI, paNa putra to te vakhate A ekane eka hato, eTale mAtA-pitAnuM tenA pratyenuM vAtsalya asIma hatuM. mAtA-pitAne lADakavA rAjacaMdra khUba lADapADamAM ucharavA lAgyo. ane dAdA paMcANubhAIne to rAjacaMdra khUba khUba lADakavAyo hato. kAraNa ke meTI vaye emane putranI (ravajIbhAInI) prApti thaI ane A to putranA putranI-pautranI prApti, A to kadaSTi pramANe vyAjanuM vyAja'. eTale rAjacaMdra pratyenA emanA kudaratI premane keAI maryAdA ja nahotI. nirdoSa bALakanA svaccha aMtaHkaraNamAM premanuM sahaja pratiSiMba paDe che - nirdoSa bALaka jyAM prema bhALe tyAM sAme premane pratidhvani kare ja che, A sAmAnya niyama pramANe bAla rAjacaMdra pratye dAdA paMcANubhAIne viziSTa prema hato ane dAdA paMcANabhAI pratye bAla Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAlyakALa 21 rAjacaMdrane paNa te ja naisargika prema hato. eTale ke lADakavAye rAjacaMdra temane khAsa hevA hato. eTale rAjacaMdrane bAlasulabha nAnA prakAranI IcchAonI pUttionuM, ke nirdoSa bAla-hRdayamAM UThatI zaMkAo pRcchAonA samAdhAnanuM, ke kaI paNa ApattimAM "saMkaTa samaye sAMkaLa" kheMcavAnuM sthAna dAdA paMcANubhAI hatA. ane jene jevo saMga tene tevo raMga, e nyAye zrI paMcANabhAInA saMgane raMga rAjacaMdrane lAgavA mAMDyo; bALaka dekhe tevuM zIkhe temaja kumaLuM jhADa jema vALIe tema vaLe, tema bALa rAjacaMdranI komaLa hRdaya-vallarI dAdAnA saMskArane anukULapaNe vaLavA lAgI; dAdAnA saMskAranI chApa nirdoSa bALahRdayamAM aMkita thatI cAlI. zrI paMcANabhAIno kuladharma sthAnakavAsI jaina saMpradAyane hA, tathApi temane zrI kRSNa pratye bhakita hatI, tema ja teo vaiSNava dharmane anukULa zraddhA dharAvatA hatA, eTale kudaratI rIte A saMskAranI chApa rAjacaMdranA hRdayamAM paDI. A aMge pitAnI tera varSa sudhInI samuccayavayacaryAmAM zrImade svayaM ullekha karyo che ke "mArA pitAmaha kRSNanI bhakti karatA hatA, temanI pAse te vayamAM kRSNakIrtananAM pade meM sAMbhaLyAM hatAM, temaja jUdA jUdA avatAro saMbaMdhI camatkAro sAMbhaLyA hatA. jethI mane bhaktinI sAthe te avatAramAM prIti thaI hatI; ane rAmadAsajI nAmanA sAdhunI samIpe meM bALa lIlAmAM kaMThI baMdhAvI hatI. nitya kRSNanAM darzana karavA jato. vakhato vakhata kathAo sAMbhaLatA, vAraMvAra avatAra saMbaMdhI camatkAramAM huM moha pAmate, ane tene paramAtmA mAnato. jethI tenuM rahevAnuM sthaLa javAnI parama jijJAsA hatI. ItyAdi. eka taraphathI rAjacaMdranA hRdayamAM AvA vaiSNavadharmAnukULa saMskAra paDaye jatA hatA, to bIjI tarapha emanA mAtAjI zrI devamA tathA pitAjI ravajI bApA pitAnA kuLadharma jainadharmanuM daDha pAlana karatA hatA, eTale te saMskAronI chApa paNa bAla-rAjahRdayamAM avyaktapaNe paDayA karatI, tathApi te vyaktapaNe aMkita thaI aMkurita ke daDhamUla banavAne haju vAra hatI. tyAre te prathama prakAranA saMskAranuM palluM namatuM hatuM. A aMge vizeSa have pachI vicArazuM. - rAyacaMdanI bAlavayanI carcA aMge vizeSa sAmagrI upalabdha nathI, tathApi sAmAnya paNe mAtra eTaluM kahI zakAya ema che ke sAta varSanI vaye te rAyacaMde bAlasulabha nirdoSa ramatagamatamAM vyatIta karI hatI. vavANIAnI AsapAsa thoDe thoDe aMtare gaMgAya, virAsarI, sonAsarI, rUpAsarI, reMTiyAsarI e vagere nAnI-moTI aDhAra talAvaDIo AvelI che. tyAM vArApharatI ekeka talAvaDIe bAlamitro sAthe rAyacaMda pharavA jatA ne AnaMdakalela karatA. tatkAlIna A pitAnI nirdoSa dazAnuM smaraNa karatAM rAjacaMdra svayaM samuccayavayacaryAmAM A vastuno ullekha kare che-"sAta varSa sudhI ekAMta bALavayanI ramatagamata sevI hatI, eTaluM mane te veLA mATe smRtimAM che ke vicitra kalpanA (kalapanAnuM svarUpa ke hetu samajyA vagara) mArA AtmAmAM thayA karatI hatI. ramatagamatamAM paNa vijya meLavavAnI, ane rAjarAjezvara jevI UMcI padavI meLavavAnI, parama jijJAsA Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma rAjacaMdra hatI. vastra paheravAnI, svaccha rAkhavAnI, khAvA pIvAnI, suvA besavAnI badhI videhI dazA hatI, chatAM hADa garIba hatuM. te dazA haju bahu sAMbhare che. atyAranuM vivekI jJAna te vayamAM heta to mane mokSa mATe jhAjhI jijJAsA raheta nahIM. evI niraparAdhI dazA hovAthI punaH punaH te sAMbhare che. Ama jANe bhAvi kavi-jIvananI AgAhI ApatI hoya ema A citravicitra jagat saMbaMdhI nAnAprakAranI kalapanAnA taraMgo ke turaMgo tenA aMtaramAM UThayA karatA hatA! "putranA lakSaNa pAraNAmAMthI jaNAya" tema jANe bhAvi AMtarazatruo para vijaya varavAnI AgAhI ApatI hoya ema ramatagamatamAM paNa vijaya varavAnI tenI utkaTa IcchA hatI! jANe bhAvi mokSamArganA vijayI netAne dharma--rAjarAjezvara banavAnI AgAhI karatI hoya tema bAlakrIDAmAM paNa keIthI gAvuM na jAya evuM apratihata rAjarAjezvara pada pAmavAnI rAjacaMdranI mahatvAkAMkSA darzana detI hatI ! jANe bhAvi deha chatAM dehAtIta videhI dazAnI AgAhI karatI hoya ema vastraparidhAnamAM, AhArapAnamAM, zayanAsanamAM avadhUtanI jema tenI videhI dazA vartAtI hatI! jANe bhAvi namrAtinamra parama nirmAnInirahaM-nirmamapaNAnI AgAhI karatI hoya ema tenI aMtaraMga mArdavatApUrNa naramAza tene kemaLa hadayanI naisargika kumAza dAkhavatI hatI! prakaraNa cothuM jAtismRti (jAtismaraNajJAna) bAlyAvasthA mahiM maraNa ko bhALI saMvega raMge, jene jAtismaraNa upavuM pUrva janma ja dekhe.(svaracita) bAlyakALamAM ja-laghuvayamAM ja zrImadane jAtismaraNajJAna prApta thayuM hatuM e siddha hakIkata ( fact) che. jemAM pUrva janmanI ke pUrvajanmanI smRti thAya che te jAtismRti athavA jAtismaraNajJAna kahevAya che. jAtismaraNajJAna e matijJAnanA dhAraNA nAmanA bhedane eka prakAra che. jene jAtismRti thAya che tene pUrvabhava gata rAtrInA vRttAMtanI jema smRtimAM Ave che. rAtre zayana karanArane prAtaHkALe UThatAM AgalI rAtanA banAvanI smRti jema tarata ja tAjI thaI jAya che, tema jAtismaraNajJAnIne bhUta bhavane bhAva smRtipaTamAM AlekhAyela svAnubhavagocara thAya che. zrImadane A janmamAM jAtismaraNano prathama prasaMge temanI sAta varSanI vaye eTale ke saM. 1931mAM banavA pAmyo hato. emanA janmasthAna vavANIAmAM amIcaMda Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAtismRti ( jAtismaraNajJAna ) 23 nAmanA eka ruSTapuSTa yuvAna hatA. te khAla rAyacaMda pratye bahu premathI vartatA. te yuvAna akasmAt sarpada MzathI mRtyu pAmyA. amIcaMda gUjarI gayA evA zabda rAjacandre sAMbhaLyA. 'gUjarI javuM' e zabda A prathama vAra ja sAMbhaLye heAI khAla rAjacandre doDatA doDatA AvIne khalasulabha mugdhatAthI dAdA pacANabhAI ne pUchyuM--dAdA! gUjarI javuM te zuM ? khAlaka gabharAze ema jANI dAdAe sIdhA javAba TALatAM kahyuM--jA ! 'rAMDhA'( khapeAranA nAstA ) karI le; paNa A khAlake teA phrI phI te ne te ja prazna AgrahathI pUchavA mAMDaco, eTale chevaTe dAdAe javAba ApyA--te havethI meAlaze nahi, khAze nahiM, pIze nahiM vagere. emAMthI jIva nikaLI gayA che eTale ene masANamAM maLaze. ema gALa gALa javAkha ApyA. zrImane enA javAbathI satASa na thayA. pachI te mRtakane smazAnamAM laI gayA. kutUhalavRttithI prerita thaI rAjacaMdra pAchaLa pAchaLa chAnAmAnA smazAnabhUmie gayA, ne tyAM taLAvanA kAMThe e zAkhAvALA bAvaLanA jhADa para besI nirIkSaNa karyuM, teA zabane khALavAnI vidhi cAlI rahI hatI. peAtAnA prItipAtrane AvI rIte khALI na khAte jotAM prathama te emane dhikkAranI lAgaNI thaI ke A leAkeA te kevA krUra ke je AvA suMdara ne sArA mANasane khALI nAMkhe che! pachI A parathI zrImane tattvanA UhApAha thayA----A zarIra tA enuM e che, emAMthI cAlyuM gayuM zuM? e kayuM tattva che? ema vicAra karatAM karatAM ja jANe paDado khasI gayA ne emane pUrva janmanuM bhAna thayuM. pachI AgaLa jatAM temaNe jUnAgaDhanA gaDha dIThA tyAre pUjanmAnI era vizeSa smRti thaI AvI hatI. e hakIkata paNa noMdhAyelI che ke zrImane (900) pUrva bhavAnuM jJAna thayuM hatuM. uparokta vastunI puSTimAM nimnalikhita hakIkata che: eka kacchI bhAI padamazI ThAkarazI sa. 1942thI zrImanA samAgamamAM AvelA. temaNe eka vakhate mukhaImAM bhUlezvara zAkamArakITa pAsenA digambara ma MdiramAM zrImane sIdhA prazna pUchyA hatA ke Apane jAtismaraNajJAna che ema me' sAMbhaLyuM che. te kharAkhara che ? zrImaddajIe kahyuMhA, evuM kAMIka che, tenA AdhAre Ama hevAyuM che. ema kahI ukta amIcaMdanA prasaMganuM jema khanyuM hatuM tevuM tAdRzya varSoMna karI dekhADayuM hatuM; ane te pachI jUnAgaDhanA gaDha dekhatAM te jAtismaraNanuM era vizeSapaNuM thayuM hatuM e paNa kahyuM hatuM. khasa, ATalI sAmAnya vAta kahI tee UbhA thaI gayA hatA, paNa AthI vizeSa spaSTatA karI na hatI. bIjA eka kacchI bhAI kalyANajIbhAI ne zrImade zrImukhe kaheluM ke 'amane AThase bhavanuM jJAna che. " khImajIbhAine zrImade peAtAnA pUrva`bhava saMbaMdhI savistara kaheluM ke 'tamArA te amArA upara upakAra che.' A caritralekhakanA pU. pitAzrIe ( sad. manaHsukhabhAI kiraMda mahetA) paNa eka vakhata zrImane sAkSAt samAgamaprasaMgamAM jAtismaraNu khA. sIdhA prazna karyAM hatA, tyAre zrImadde dRDhatAthI apUrva AtmanizcayathI jaNAvyuM hatuM ke-- jAtismRti thaI zake che, avadhijJAna che. ' * A pramANe zrI dAmajIbhAI e nAMdhelI hakIkata anusAra ' jIvanakaLA 'mAM ullekhela che. ' Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma rAjacaMdra ema keI tathA prakAranA tathArUpa jJAnane gupta bheda pAmele sAkSAt anubhavI puruSa ja kahI zake tevI parama daDhatAthI suvinizcita javAba Ape haM; paNa aMgata aMge vizeSa spaSTatA karI nahotI. A aMge vizeSa yathAprasaMge. eka be vAte paricayIo pAsethI karNopakarNa cAlI Ave che: eka te A janmanI pUrvanA bhavamAM teo uttaramAM keI rAjakumAra hatA. A bA.mAM temanA patromAM ardhaspaSTa moghama nirdeza dazya thAya che. jema ke-patrAMka 21ramAM teozrI prakAze che-pUrvakALamAM uttara dizAmAM vicaravA viSenuM temanA mukhathI zravaNa karyuM. te te viSe hAla te kaMI lakhI zakAya tema nathI, jo ke temaNe tamane mithyA kahyuM nathI, eTaluM jaNAvI zakuM chuM." tema ja eka bIjA patramAM (aMka 485) teozrI jaNAve che ke-A ane te prathamane bedhabIjahetuvALe deha temAM thayeluM vedana te mokSakA upayogI che." ItyAdi. A bA. mAM kalpanAnA ke anumAnanA ghoDA doDAvavAnI jarUra nathI. kAraNa ke A bA. zrImade pote ja prAyaH mauna dharavAnuM ne vizeSa spaSTIkaraNarUpa vivecana nahiM karavAnuM ucita gaNyuM hatuM, eTale A vastu vizeSa carcavAnuM atra asthAne che. kharekhara ! zrImada sAgaranI jema eTalA badhA jJAnagaMbhIra hatA ke temaNe temanA pUrva janmanA A svAnubhavasiddha jJAna saMbaMdhI vAta prAyaH kaLAvA dIdhI na hatI; ane kaI vicakSaNa kaLI javA pAme to uparokta ekAda be apavAda zivAya kavacita keIne prasaMgavazAt "moghama" rIte kiMcit IzAro karyo hoya te bhale, paNa tyAre paNa tenI vizeSa spaSTatA to temaNe jema bane tema TALI hatI. eTale e vAta pracArita karavAne te prazna ja nhote. kAraNake e vAta pracArita to jene mAnAdinI kAmanA hoya te kadAca kare, paNa mAnAdinI kAmanA te zrImade dhara prathamathI ja nirmULa ja karI hatI, eTale ene te sarvathA anavakAza ja hate; bIjuM e vAta bIjAne karavAnuM prAyaH kAMI prayajana hetuM; ane trIjuM kavacita paramArtha upakArakAraNe kAMI prayojana hoya to paNa AvI AtmAnubhavagamya ne puruSapratIti. gamya vastuno anyane anubhava ke pratIti kema karAvI zakyA ? A aMge zrImadajIe jAtismaraNajJAnavAna pAchaLane bhava kevI rIte dekhe che? te praznanA uttaramAM sAMgopAMga saMpUrNa samAdhAna prakAzela che ke - nAnapaNe kaI gAma, vastu Adi joyAM haya, ane moTapaNe kaI prasaMge te gAmAdinuM AtmAmAM smaraNa thAya che, te vakhate te gAmAdinuM AtmAmAM je prakAre bhAna thAya che, te prakAre jAtismaraNajJAnavAnane pUrvabhavanuM bhAna thAya che. kadApi A ThekANe ema prazna thaze ke pUrvabhavamAM anubhavelAM evA dehAdinuM A bhavamAM upara kahyuM tema bhAna thAya e vAta yathAtathya mAnIe to paNa pUrvabhavamAM anubhavelAM evA dehAdi athavA keI devale kAdi nivAsasthAna anubhavyAM hoya te anubhavanI smRti thaI che, ane te anubhava yathAtathya thaye che, e zA uparathI samajAya ? te e praznanuM samAdhAna A pramANe che. amuka amuka ceSTA ane liMga tathA pariNAma AdithI potAne tenuM spaSTa bhAna Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAtismRti (jAtismaraNajJAna) thAya che, paNa bIjA koI jIvane tenI pratIti thavA mATe to niyamitapaNuM nathI. kavacita amuka dezamAM amuka gAma amuka ghera pUrve deha dhAraNa karyo hoya, ane tenAM cihna bIjA jIvane jaNAvavAthI te dezAdinuM athavA tenA nizAnAdinuM kaMI paNa vidyamAnapaNuM hoya te bIjA jIvane paNa pratItino hetu thavo saMbhave; athavA jAtismRtijJAnavAna karatAM vizeSa jJAna che te jANe. temaja jene jAtismRtijJAna che, tenI prakRtyAdine jANato evo kaI vicAravAna puruSa paNa jANe ke A puruSane tevAM kaMI jJAnane saMbhava che, athavA jAtismRti hevI saMbhave che, athavA jene jAtismRti jJAna che, te puruSanA saMbaMdhamAM koi jIva pUrva bhave AvyA che, vizeSa karIne Avyo che, tene te saMbaMdha jaNAvatAM kaMI paNa smRti thAya to tevA jIvane paNa pratIti Ave.-zrImad rAjacaMdra, aM. 629. ane eTale ja zrImadanA graMthamAM paNa A bA-nI vizeSa spaSTatA dekhavAmAM AvatI nathI. potAnI lakhelI AtmakathAnA prAraMbhamAtrarU5 samuccayavayacaryAmAM paNa tene nideza suddhAM nathI, e bA. mauna che; chatAM A AtmakathAno upakrama karatA prastAvanArUpa pArigrAphamAM karela sAmAnya nirdeza parathI eTaluM samajAya che ke A AtmakathA je laMbAvAne avakAza ke prasaMga bane to A bA. kadAca vizeSa lakhavAnI temanI dhAraNuM heya. tyAM temaNe kareluM sAmAnya sUcana A prakAre che--4 4 yadi huM ema samajI zakuM chuM ke te vayacaryA janasamUhane upayogI, punaH punaH manana karavA yogya ane pariNAme teo bhaNIthI mane zreyanI prApti thAya tevI che. paNa mArI smRtie te parizrama levAnI mane cikakhI nA kahI hatI; eTale nirupAyatAthI kSamA IcchI lauM chauM. pariNAmika vicArathI te smRtinI IcchAne dabAvI te ja smRtine samajAvI te vayacaryA dhIre dhIre banaze to avazya dhavaLapatra para mUkIza." phaTika samA svaccha hRdayanA zrImano A 22 varSa pUrvenI vayacaryA AlekhavA saMbaMdhI AtmakathA aMgene sAmAnya nirdeza che. temaja sAmAnyapaNe zrImadana keTalAka patromAM karavAmAM AvelA anubhavajanya uddagAromAM paNa emanuM pUrvajanmanuM jJAna kIuM karI jAya che, ane te parathI temanA tathArUpa anubhUta suvinizcita jJAnanI jhAMkhI thAya che, eTaluM ja nahiM paNa suvicakSaNa janane suvinizcita supratIti upaje che. dAkhalA tarike--"punarjanma che,-jarUra che, e mATe anubhavathI hA kahevAmAM huM acaLa chuM. 4 punarjanma che,-jarUra che, e mATe huM anubhavathI hA kahevAmAM acaLa chuM,-e vAkya pUrva bhavanA kaI jaganuM smaraNa thatI vakhate siddha thayeluM lakhyuM che. jene punarjanmAdi bhAva karyA che, te padArthane koI prakAre jANIne te vAkya lakhAyuM che." (zrImad rAjacaMdra aM. 424) ane jANe vartamAnamAM sAkSAt karI rahyA hoya ema pUrva janmanA anubhUta bhAvanuM parama romAMcita bhaktibhAve smaraNa karatA zrImadRnA A parama virala-parama dhanya asAdhAraNa svayaMbhU anubhavagAra te zrImadUnI asAdhAraNa pUrvajanmasmRtinI * vyAkhyAnasAra -ra, aM. 6 pR 067 mAM paNa zrImadjIe jAtismaraNa aMge vizeSa mImAMsA karI che. a-4 Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma rAjapatha koI paNa sakarNane supratIti karAvavAnuM ane romAMcita bhaktibhAva kurAvavAne parama samartha che--. pUrve ArAdhana karelAM evAM nivRttinAM kSetro, vana, upavana, ga, samAdhi ane sasaMgAdi jJAnI puruSane pravRttimAM beThAM vAraMvAra sAMbharI Ave che. pUrva kALamAM je je jJAnI puruSanA prasaMge vyatIta thayA che te kALa dhanya che te kSetra atyaMta atyaMta dhanya che te zravaNane, zravaNanA kartAne ane temAM bhaktibhAvavALA jIvane trikALa daMDavat che. te AtmasvarUpamAM bhakti, ciMtana, AtmavyAkhyAnI jJAnI puruSanI vANI athavA jJAnInAM zAstro ke mArgAnusArI jJAnI puruSanAM siddhAMta tenI apUrvatAne praNAma ati bhaktie karIe chaye. akhaMDa AtmadhunanA ekatAra pravAhapUrvaka te vAta amane hajI bhajavAnI atyaMta AturatA rahyA kare che." zrImad rAjacaMdra, aM. 449, 465 ItyAdi. zrI manaHsukharAma sUryarAma tripAThI jevA prakhara vedAMtI zAstrajJa sAkSararatnane parama adbhuta vicakSaNatAthI AgamathI anumAnathI ane anubhavathI punarjanmanI pratIti karAvatA suprasiddha patromAM zrImadjI lakhe che ke-"punarjanma saMbaMdhI mArA vicAra darzAvavA Ape sUcavyuM te mATe ahiM prasaMga pUratuM saMkSepamAtra darzAvuM chuM - . mArUM keTalAka nirNaya parathI Ama mAnavuM thayuM che che ke, A kALamAM paNa kaI kaI mahAtmAo gata bhavane jAtismaraNajJAna vaDe jANI zake che, je jANavuM kalpita nahIM paNa samyapha hoya che. utkRSTa sanvega, jJAnayoga ane satsaMgathI paNa e jJAna prApta thAya che. eTale zuM ke bhUta bhava pratyakSAnubhavarUpa thAya che. jyAM sudhI bhUtabhava anubhavagamya na thAya tyAM sudhI bhaviSyakALanuM dharmaprayatna zaMkAsaha AtmA karyA kare che, ane zaMkAsaha prayatna te gya siddhi ApatuM nathI. mA. "punarjanma che -ATaluM parakSe-pratyakSe niHzaMkatva je puruSane prApta thayuM nathI, te puruSane AtmajJAna prApta thayuM hoya ema zAstrazailI kahetI nathI. punarja mane mATe zrutajJAnathI meLavelo Azaya mane je anubhavagamya thaye che te kaMIka ahIM darzAvI jauM chuM. 444 "punarjanma che te yogathI, zAstrathI ane sahajarUpe aneka sapuruSone siddha thayela che." (zrImad rAjacaMdra aM. 40) Ama zrImanaHsukharAma sUryarAma tripAThI jevA 50-15 varSanI vayanA vAvRddha supratiSThita vedAMtI vidvAnane paNa vIsa-ekavIza varSanI vayanA zrImada jevA jJAnavRddha yuvAne je adbhuta vicakSaNatAthI A bA. supratIti karAvI che te kharekhara! adbhuta che. ghaNI vakhata bhalabhalA vidvAnone-paMDitamane paNa pite mukhathI kathana karatAM chatAM, moTI moTI vAto karatAM chatAM, tatsaMbaMdhI meTAmeTA graMtho lakhatAM chatAM, aMtaHpratItino abhAva hoya che, ane A aMtaHpratItinA abhAve temane dharma prayatna paNa sAzaMka athavA nirbaLa hoya che, eTale te prAye paramArthe niSphaLa jAya che, "vAranA nita'nA jevI sthiti thAya che. kAraNa ke aMtaHpratItinA abhAve temAM vega-saMvega ( Impetus) maLatuM nathI, paNa aMtaHpratItinA sadUbhAve te saMvega-kharo aMtarga Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAtismRti (jAtismaraNAna) 27 Atmavega maLe che. "jaba jAeMge AtamA taba lAgeMge raMga." zrImadane laghuvayathI je saMgatizaya sthaLe sthaLe pragaTa dazyamAna thAya che, tenuM rahasya A pUrvajanmapratItijanya AtmAnubhava che. dina dina prati vardhamAna thatuM je Ajanma parama vairAgya temanA vacanAmRtamAM pade pade nijhare che tenuM rahasyakAraNa A ja sAkSAt AtmAnubhUti che. kharekharA mahAsaMgaraMgI mahAmunIzvarane paNa durlabha e zrImadane parama saMvegatizaya keTale badho sarvAtizAyI (Surpassing all) che, te A temanA aMtarAtmAnA UMDANamAMthI nikaLI paDelA sahaja svayaMbhU ugAre parathI svayaM phalita thAya che -. aMtargAnathI smaraNa karatAM e kaI kALa jaNAtuM nathI vA sAMbharato nathI ke je kALamAM je samayamAM A jIve paribhramaNa na karyuM hoya, saMka9pa-vikalpanuM raTana na karyuM hoya ane e vaDe "samAdhi" na bhUlyA hoya, niraMtara e smaraNa rahyA kare che, ane e mahA vaiirAgyane Ape che. * * vadhAre zuM kahevuM ? je je pUrvanAM bhavAMtare bhrAMti paNe bhramaNa karyuM, tenuM smaraNa thatAM have kema jIvavuM? e ciMtanA thaI paDI che. pharI na ja janmavuM ane pharI ema na ja karavuM evuM daDhatva AtmAmAM prakAze che." (zrImad rAjacaMdra, aM. 115) ityAdi. zrImadjIno A adbhuta saMgItizaya AgaLa jatAM uttarottara vRddhigata thato gaye hato te ladhuvayamAM upajelA jAtismaraNajJAnanuM sahaja svAbhAvika phala hatuM. kAraNa ke jene jAtismaraNa upaje che tene prAyaH saMvega-vairAgya upajyA vinA rahetuM nathI. kavacit kaI mehamUDha jIva pUrvajanmanA saMbaMdha ne saMbaMdhIonA vicAramAM paDI jaI ArtadhyAnamAM caDI jAya to te judI vAta che; paNa jene jJAnadaSTi lAge che te to evI samyak vicAradhArA para caDhe che ke-A mahArA dehadhArI AtmAe aneka janma dhAraNa karyA, temAM hArI jAti kaI ? mhArUM kula kayuM? hAro paryAya karyo ? aneka oraDAmAMthI eka dI laI javAmAM Ave tema A hArI Atmati karma paravazapaNe aneka dehamAM laI javAmAM AvI che, temAM karyo deha hAre gaNa? kayuM nAma mahArUM gaNavuM? kayuM rUpa mhArUM gaNavuM? aneka aniyata asthira dehamAMthI pasAra thato huM to eka niyata zAzvata AtmA chuM. kharekhara! dehAdithI bhinna zuddha caitanya ja mahArI jAti che. ema nirmala tattvavicAranI zreNIe caDhatAM tene pudgalamaya dehAdithI bhinna caitanyamaya AtmAnA hevApaNAnI ane tenA nityapaNAnI pratyakSa-sAkSAt AtmapratIti thAya che, AtmaviniaiyarUpa samyagadarzana upaje che. AcArAga sUtramAM prathama zrutaskaMdha, prathamAdhyayananA prathama uddeze, prathama vAkaya, kahyuM che ke-A jIva pUrvathI Avyo che? pazcimathI Ave che? uttarathI Avyo che? dakSiNathI AvyuM che? athavA UMcethI? nIcethI? ke koI anerI dizAthI Avyo che? ema je jANato nathI te mithyAdaSTi che, je jANe te samyagdaSTi che. te jANavAnAM traNa kAraNe A pramANe-(1) tIrthakaranA upadezathI, (2) sadgurunA upadezathI, ane (3) jAtismRtijJAnathI. atre jAtismRtijJAna kahyuM te paNa pUrvanA upadezanI anusaMdhi che. Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma rAjaya " bhavAMtaranuM jo spaSTa jJAna kAine thatuM na heAya te| AtmAnuM spaSTa jJAna paNa koine thatuM nathI ema kahevA tulya che; tathApi ema teA nathI. AtmAnuM spaSTa jJAna thAya che, ane bhavAMtara paNa spaSTa bhAse che. peAtAnA tema ja paranA bhava jANavAnuM jJAna keAI prakArevisaMvAdapaNAne pAmatuM nathI.' zrImad rAjacaMdra a. 337-660 (Atmasiddhi TIkA) ane te kalyANamUrti samyagdarzananA prabhAve tenI AkhI jIvanadRSTi ja pharI jAya che. prathama ajJAnadazAmAM je deha te huM evI dehaSTi hatI tene sthaLe jJAnadazA thatAM AtmA te huM evI AtmadRSTi khUle che ne khIle che; ane dRSTi tevI sRSTi e nyAye evI AtmadRSTi pramANe e jJAnInI AtmAnucaraNarUpa cAritrasRSTi sarjAya che. zrImanA ja AtmAnA agAdha UMDANamAMthI nikaLelA svayaMbhU vacanAdgAra che ke-- prathama dehadaSTi hatI, tethI bhAsyA dehu; have dRSTi thaI AtmamAM, gaye| dehathI neha. laghu vayathI adbhuta thayeA, tattvajJAnanA kheAdha; e ja sUcave ema ke, gati Agati kAM zeAdha ? je saMskAra thavA ghaTe, ati abhyAse kAMya; vinA parizrama te thayA, bhavazaMkA zI tyAMya ? ' jAtismRtinA A phalitArthe zrImadnanA adhyAtmamaya AtmajIvanamAM uttarAttara Ara savegara'gathI caritArtha banelA ApaNe anukrame A graMthamAM sAkSAt dekhazuM. atre te| zrImadnanA khAlyakALanA viSaya--< rAjAyana 'nA ' AlakAMDa ' mukhyapaNe prastuta che, ane A khAlyakALamAM ja jAtismaraNanA prathama prasa`ga banyA che,-- egaNIsase ne ekatrIse AbyA apUrva anusAra re' e zrImanA zrImukhe sa'gIta thayela parama dhanya kAvyanA pada anusAra * apUrva anusAra 'neA bIjarUpa kaIka prAraMbhaprasaMga atra prApta thayA che, paraMtu te jAtismRtinA uttarottara vikAsa thaI, teneA jIvanmuktadazArUpa eka mahAmeAkSavRkSarUpe paripAka thavAnA te haju avakAza che.--kharekharA ' apUrva anusAra ' AvavAnA mahAprasaMga tA egaNIsAne ekatAlIsamAM banavA pAmyA che. AgaNIsase ne ekatAlise AvyA apUrva anusAra re' e pAThAMtararUpa pada parathI A spaSTa samajAya che. atyAre te tenuM bIjAropaNa thayu` che, eTale eTalA pUratI ja e ja vAta atre prastuta chatAM jAtismaraNane lagatI bIjI hakIkatA ( facts, realities ) paNa atre zrImA jAtismaraNa saMbaMdhI samagrapaNe sujJa vAMcakane dRSTimAM Ave e dRSTie prasa'gathI A prakaraNamAM ja sAmAnyapaNe AlekhI che. vizeSa te yathAsthAne Avaze ja. eTale A viSayane atrethI sa MkSepI khAlyakALanA trIjA manAveAnuM Alekhana karI A khAla mahAtmAnA jIvanarasapravAhamAM AgaLa vadhIe 18 Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa pAMcamuM: tvarita abhyAsa 'bAlasyApi raveH pAdAH patantyuvari bhUbhRtAm / ' A jAtismaraNajJAnanA vRttAnta parathI sahaja sUcita thAya che tema pUrva janmamAM upAjela apUrva jJAnasaMskAronI ratnamaMjUSA laIne je AvyA hatA, evA zrImadrane A janmamAM zikSaNa abhyAsa kevA prakAre kyAre ne keTalo vakhata thaye te bA. zrImadanuM lakattara citra caritra AlekhavAnuM have kamaprApta thAya che. pUrve abhyasta karela jJAnasaMskAranuM bIja zrImadranA AtmAmAM kSayopazama-labdhi zaktirUpe paDeluM ja hatuM, tenI vyakti mATe mAtra sva5 nimittanI jarUra hatI, temanA divya AtmAnuM upAdAna eTaluM badhuM baLavAna hatuM ke sahaja mAtra nimittakAraNa maLatAM temanA adbhUta pizamane uttarottara aMkurAdirUpe Avirbhata thavAmAM vAra na lAgI; je saMskAra "ati abhyAse" -ghaNA ghaNA abhyAse "kAIka"--kiMcit mAtra "thavo ghaTe-thavA yogya hoya, te zrImadane rvinA parizrama--vinA prayAse-anAyAse sahaja lIlAmAtramAM kurI nikaLe. kharekhara! pUrve bhaNelAne bhaNavAnuM te to mAtra aupacArika vidhirUpa ane zikSaka mAtra sAkSIrUpa hoya, enI sAkSI zrImadanuM parama AzcaryakAraka adbhuta caritra pUruM pADe che. lokottara puruSonA cittane jANavAne keNa samartha thAya che? DhokottaranAM taife if vijJAsumati? lADapADamAM ucharelA bAla rAyacaMdane sAta varSanI vaye pitAjI ravajIbhAI nizALe besADavA laI gayA, bhaNAvavA mATe vavANIAnI tAlukA skUlamAM-gAmaThI nizALe lAvyA ane heDa mAstarane vijJapti karI-mAstara sAheba ! A mahAre ekano eka putra che, tene barAbara bhaNAvajo. bhAIsA'ba ! ene mArazo ke laDaze nahiM-AvI khAsa bhalAmaNa karI ravajIbhAI ghera AvyA. bAla rAyacaMdanI apUrva mukhamudrAe mAstaranA aMtaramAM kudaratI prema jagADayo, ane temanA hAtha nIcenA zikSakane bolAvIne temaNe kahyuM-lavajIbhAI! A bALakane prema rAkhI bhaNAvaje, jarA paNa laDaze ke mArazo nahi. lavajIbhAIe jANyuM ke A sAhebanA koI khAsa saMbaMdhIne putra haze tethI Ama bhalAmaNa kare che. pachI temaNe pitAnA kalAsamA-vargamAM laI jaI rAyacaMdane pAse bolAvI pATImAM ekaDe ekathI pAMca sudhI AMkaDA lakhI ApyA ane kahyuM-jA, rAyacaMda! klAsamAM besI A pArTImAM lakhI ApelA pAMca AMkaDA ghuMTI lAva. rAyacaMda te pATI laIne klAsamAM besI AMkaDAo tarapha eka najarathI joIne vicAramagna thayA ane tarata ja zikSaka pAse AvI bolyA- sAheba, A to mane AvaDe che." ema kahI pote lakhI ApyA. zikSakanA manamAM thayuM ke gharamAM * nizALe besADavAne lagatI A hakIkata thI javalabahenanI noMdhane AdhAre atre sAbhAra ApI che. Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma rAjacaMdra tene zIkhaDAvyuM haze. ema samajI 6 thI 10, 11 thI 20, 21 thI 100 sudhI je lakhI Ape te badhuM pote pATImAM tarata lakhI batAve ane je bole te belI batAve! chevaTe ekAthI 10-1-10nA ghaDIyA sudhI zikSakanA lakhavA pramANe lakhI gayA ane bolavA pramANe belI gayA! pachI agIyAra ne bArAkhaDI lakhI ApI te paNa tarataja lakhI batAvI! - A badhuM joI zikSaka Azcarya pAmI gayA ! vaLI gUjarAtI pahelI copaDInA 5-6 pATha lakhAvyA te te pramANe lakhavAthI ne besavAthI to te vizeSa tAjuba thayA, ane rAyacaMdane moTA mAstara pAse laI jaI kahyuM-sAheba, A vidyAthI mArA kalAsane nathI, uparanA dhoraNane che. A bALakane tyAre mahAre zuM bhaNAvavuM? game te kavitA, pATha, gaNita, artha batAvIe te jarA paNa bhUla karyA vinA tarataja te ja pramANe bolI jAya che. heDamAstara A jANuM Azcarya pAmyA ane eka vidyAthIne mokalI temanA pitAne (ravajIbhAIne) bolAvI pUchayuM-ravajIbhAI! A tamArA bALakane tame gharamAM koI abhyAsa karAvyo che? ravajIbhAIe kahyuM-sAheba, pATI ne pena kAle ja kharIdI lAvyo chuM. te sAMbhaLI susaMskArI te zikSakane cokkasa samajAI gayuM ke A bALaka kaI pUrvane ArAdhaka devAMzI puruSa che. Ama samajAyA pachI teo temane potAnI pAse ja besADatA. rAyacaMdanA bALamukhe jJAna-dhyAna-vairAgyanI kavitAo belAvatA. Ama eka ja varSamAM cAra dhoraNano abhyAsa karI gayA. cothA dhoraNanI parIkSA levA mATe morabI sTeTanA ejyukezanala insapekaTara sAheba prANalAlabhAI AvyA hatA. samaju ane vicakSaNa puruSo keIna paricayamAM AvatAM tene kaLI jAya che, tema parIkSA letAM bAla rAjacaMdranI lAkSaNikatAnuM parIkSaka sAhebane kaMIka bhAna thAya che, ane zALAzikSakane pUche che-"A vidyAthI koNa che?' mAstare kahyuM-"sAheba, A bALaka che, paNa pUrvanA saMskAra laI Avela bALagI ame tene samajyA chIe." ema jaNAvI rAjacaMdranI adbhuta smaraNazakti ane tvarita abhyAsanI zALAmAM anubhavelI saghaLI vAta kahI. je sAMbhaLI parIkSaka sAhebane rAyacaMdanI sAthe vAta karatAM, te kaMI laMbAtAM temAMthI dharmaviSayanI carcA nikaLI. vivekayukta ane gaMbhIra bhAvanuM bAlamukhe zravaNa thatAM te bAla para sAhebane bahu heta AvyuM, ne ullAsamAM potAnI sAthe bhejanAthe tene laI gayA. te bAla rAyacaMde te laghuvayamAM racela kavitAo-jemAMnI keTalIka chApAmAM paNa moklAI hatI-te temane batAvavAmAM AvI, te saghaLuM joI temane bahu Azcarya thayuM ane rAyacaMdane kahyuM-morabI AvavAnuM thAya tyAre jarUra maLavAnuM rAkhaje. abhyAsakALanA zrImadanA A camatkArika citra caritranI hakIkata temanA ja te vakhatanA zikSaka zrI lavajIbhAI motIcaMda pAsethI jema upalabdha thayela che tema yathAvat Apela che. emAM nyUnokti hoya to bhale paNa atizayokti leza paNa nathI ane sapramANatA pUrepUrI che. vizeSa AzcaryakAraka to e che ke zrImade abhyAsa eTalI tvarAthI para karyo hato ke je zikSake temane "prathama pustakano baMdha karyo hato, te ja zikSakane Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31 tvarita abhyAsa temaNe TuMka vakhatamAM-doDhathI be varSamAM te vakhatanA sAta ghoraNa zIgha pUrA karI, jhapA. TAbaMdha kUdAvI jaI-te ja "prathama pustakane bodha karyo hate ! pite zikSakanA zikSaka banyA hatA! putrApAmavaMnI jema thirijerajAmavaM enA jevI ghaTanA banI gaI! te jANe A bAla bhaviSyamAM paNa guru banavAno che enuM jANe sUcana karatI hoyanI! bIjAone je sAta dhoraNa pUrA karatAM sAta sAta varSa lAgatA, te ramA bAla mahAtmAe lagabhaga doDha varSamAM kUdAvI jaI tvarita abhyAsane vikama-adyApi atraTa Unbroken record noMdhAvyo hato. zrImade ATalI tvarAthI abhyAsa pUro karyo tethI rakhene kaI ema na samajI tye ke teo abhyAsamAM bahu mahenatu-apramAdI rahI Akho divasa "bhaNa bhaNa ne lakha lakha" karyA karatA evA satata abhyAsarata (studious)haze; paNa kharI rIte to enAthI ulaTI ja sthiti hatI. bAla rAyacaMda abhyAsamAM pramAdI -ALasu hatA. pATha te zikSaka "vaMcAve te ja veLA vAMcI tene bhAvArtha kahI jatA." eTale te sAmI punaH daSTi karavAnI nahIM! e vaLI A tvarita abhyAsanI bA.mAM ora AzcaryakAraka che ! A uparathI zrImaddana navuM navuM grahaNa karavAnI ne dhAraNa karavAnI zakti kevI ajabagajaba haze tene kaMIka khyAla Ave che ! duSkaraduSkarakAraka tarike suprasiddha zrI sthalIbhadrajInA caritramAM temanI bhaginIonA saMbaMdhamAM Ane maLatuM kAMI varNana Ave che. sthUlabhadrajIne saNA, veNA, reNA, I. nAmavALI sAta baheno hatI. temAM teonI smRti bA.mAM ema hatuM ke prathama seNA kaI vAta eka vAra sAMbhaLe to yAda rahI jAya, bIjI veNu be vAra sAMbhaLe to yAda rahI jAya, trIjI reNu traNa vAra sAMbhaLe te yAda rahI jAya,-ema anukrame sAtamI sAtamI vAra sAMbhaLe to yAda rahI jAya,-e adhikAra te caritramAM Ave che. tema zrImadjIne janmathI ja tathA prakAranI sahaja kSapazamalabdhi hovAnuM A sUcana che. tene eka pAThI labdhi kahe che. jene te labdhi prApta hoya tene eka vakhata jatAM ke sAMbhaLatAM yAda ja rahI jAya, AvaDI jAya. zrImadUnI addabhuta avadhAnazakitanuM varNana AgaLa para Avaze te parathI A vastu ora AzcaryakAraka pratIta thaze. jJAna- gaMbhIra zrImadda pUrvanA prabaLa ArAdhaka uttama kSepazamI puruSa hatA, tathApi gaMbhIra tAthI te vAta atyArasudhI bIjAone kaLAvA dIdhI na hatI. eTale mAtA-pitA te pitRsahaja bhAvathI potAne putra bhaNIgaNI nipuNa ne vyavahArakuzaLa bane e daSTithI tenA vyavahArazikSaNa aMgeno prabaMdha karavAnI ulaTa dharAve te sahaja svabhAvika che. putranA lakSaNa pAraNAmAMthI jaNAya e nyAye kharekhara ! pUrvanA apUrva saMskArasaMpanna zrImadanI bAlavayanI asAdhAraNa prajJA emanA bhAvi prajJApAramitapaNAnI gavAhI pUratI hatI! emanI atizayavaMta smRti bhAvi smRtiatizayanA vizvavikhyAtapaNAnI AgAhI karatI hatI!--AgaLa jatAM te je samRti zrImade svayaM lAkSaNika rIte caMgamAM kahyuM che tema "khyAti bhogavavAthI kaMIka aparAdhI " banavAnI hatI, te smRti tyAre te khyAti nahIM bhogavavAthI "nIraparAdhI" hovAthI te aparAdhanuM (!) jANe Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma rAjacaMdra pUrva prAyazcitta (advance repentance) karatI hatI ! smRtinI baLavattaratA eTalI badhI hatI ke tenI smRti A kALamAM bhAgye ja kaImAM jovAmAM Ave evI ananyasadaza hatI. AvI asAdhAraNa kudaratI bakSIsa jevI (natural gift) smRtinA mahAprabhAvane lIdhe ja uparamAM varNavI dekhADayuM tevuM zrImadanuM ekamAThIpaNuM hatuM, eTale pATha zikSaka vaMcAve te ja vakhate smRtipaTamAM aMkAI jata, cittabhUmimAM jANe ciMTI jato, ane yathAvat kaDakaDATa bolAI jato. ane eTale ja pharIthI vAMcavAnI takalIpha levAnI jarUra nahotI, te saMbaMdhI phIkara-ciMtA karavAnI jarUra nahotI-nizcitatA hatI, tethI vAMcavAnI bA.mAM ALasu "pramAdI" banavAnuM sahaja svAbhAvika hatuM. Ama abhyAsanI bA.mAM rAjacaMdra pote nizcita hatA, eTaluM ja nahiM paNa temaNe zikSakane paNa eka prakAre nizcita karI dIdhA hatA. kAraNa ke zikSakanA parama vizvAsu vaDA vidyAthI (monitor) tarIke te badhA vidyArthIonA lesana (pATha) letA ane zikSaka te ArAmathI besI rahetA ! ema paNa kahevAya che ke doDha be varasamAM sAta copaDI pUrI karI teo vavANIAnI zALAmAM thoDo vakhata AsisTaMTa tarIke rahyA hatA. temanI zikhavavAnI adbhuta kaLAthI te vidyArthI jagatamAM khUba mAnatA thaI paDayA hatA. "soTI vAge camacama ne vidyA Ave ramajhama" evI rUDha mAnyatAnA te jamAnAmAM teo vidyArthIne kadI mAratA nahIM, paNa kAnanI bUTa pakaDI samajAvatA athavA mIThA madhura Thapako ApatA. ane Ama pite nizcita ane zikSakane paNa nizcita karanArA-"naphakarA" AnaMdamasta rahenArA A ramatIyALa bAla rAyacaMdano ghaNokharo kALa bALacita ramatagamatamAM jata. kIDApriya rAyacaMda khUba vinodI ane AnaMdI hAI badhAyane AnaMda AnaMda karAvate. eTale vidyAthIjagano te parama mAnIto--vidyArthI jagapriya agresara thaI paDa hatuM. te keTale sudhI tene dAkhala-ekavAra zikSake kaI kAraNasara rAyacaMdane sahaja Thapako Ape. ema to rAyacaMda svabhAvathI ja khUba vinayI ane namrasvabhAvane hato, chatAM te adInamanavALe svamAnI hAI koI paNa prakArane anyAya sahana karI zakato nahiM. eTale zikSakanA beTA anyAyI ThapakAthI tene khoTuM lAgyuM ane bIje divase nizALe javAnuM mAMDI vALyuM. rAyacaMda nizALe gayela nathI ema bIjA vidyArthIonA jANavAmAM AvyuM, eTale teo badhAya rAyacaMdanI pAse AvyA. rAyacaMda vidyArthImaMDalIne laI dUra khetaramAM cAlyA gayA. zALAmAM cakaluM ya pharakayuM nahiM. eTale zikSakane tarata ja samajAI gayuM ke rAyacaMdane gaikAle Thapake A hato tenuM A pariNAma che. potAnI bhUlanuM emane bhAna thayuM. pachI zodhatA zodhatA te khetaramAM gayA ane rAyacaMdane namI paDI kSamA mAgI, pharI ema nahiM thavAnI khAtrI ApI; ane badhA vidyArthIone manAvIne nizALe laI gayA. Ama satyavrAhI bAla rAyacaMdane A nirdoSa satyagrahaNarUpa bhAvi sataprAptivijayane puregAmI vijya ! bAla rAyacaMda svabhAvathI atyaMta premALa ane saraLa hato. sarva pratye te sarala Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tvarita abhyAsa -akRtrima prIti, vAtsalya bhAva-parama prema dharAvata; sarvathI te ekatva-ekapaNuM Icchate; tenA potAnA ja zabdomAM kahIe to-- sarvamAM bhrAtRbhAva hoya to ja sukha e ene svAbhAvika AvayuM hatuM, lokomAM kaI paNa prakAranA jUdAInA aMkuro jete ke tenuM aMtaHkaraNa raDI paDatuM." svAbhAvika bhakipaNuM ja eNe sevyuM hatuM, mANasajAtane te parama vizvAsu hato. rAyacaMdanI A prakRtisaralatAmAM bhAvi parama saralatAnI mUrti samA jumUrti zrImad rAjacaMdranuM darzana thAya che, enI sarva pratye abheda ekatArUpa parama premALatAmAM sakaLa jagat pratye AtmasamAnabhAve AtmavatsalabhAva darzAvanArA bhAvi vizvavatsala parama premamUrti rAjacaMdranuM pUrvarUpe pragaTa thAya che,- rAmavat sarvabhUteSu ne vasudhaiva kuTum evI dharmamUrti rAyacaMdanI AgaLa jatAM parama parAkASThAne pAmelI bhAvi AtmavattanAnuM bIja atra spaSTa dekhAI Ave che. bAla rAyacaMdanI vAkachaTA adUbhuta hatI, enA vAkacAturyathI sarva kaI chaka thaI jatA-aMjAI jatA. "vAtaDAhyA " rAyacaMdane DAhI DAhI vAto karavAnI ne kapita vAto karavAnI bahu Teva hatI. te jANe tenI kavikalpanAzaktinI AgAhI karatI hatI ! A janmamAM koI paNa prakAranA abhyAsa vinA rAyacaMde AThamA varSe kavitA racI hatI. te pAchaLathI tapAsatAM kAvyazAstranA niyama pramANe "samApa" hatI. pachI keTalAka kAvyagraMthe tathA badhA ADAavaLA eNe vAMcyA hatA. ene svAbhAvika sRSTiracanA pratye prIti hatI; eno A nisarga prema naisargika kavihRdaya sUcavato hate. nAnapaNanA dharma saMskAranI bA.mAM bAla rAyacaMdanA bAlajIvanamAM be saMskArapravAha vahI rahyA hatA-pitRpakSa taraphathI vaiSNavadharmanA dharmasaMskAra ane mAtRpakSa taraphathI jenadharmanA dharma saMskAra,-A bannenuM vicitra mizraNa emanAmAM thaI rahyuM hatuM. A aMge alaga prakaraNamAM vizeSa vicArazuM. samuccayavayacaryomAM saphaTika samA svaccha hRdayanA zrImade paripUrNa nikhAlasatAthI te vakhatanuM potAnuM suMdara zabdacitra AlekhyuM che, te uparokta samasta vastunI ora puSTi kare che-"sAta varSathI agIyAra varSa sudhIno kALa keLavaNI levAmAM hatA. Aje mArI smRti jeTalI khyAti bhegave che teTalI khyAti bhegavavAthI te kaMIka aparAdhI thaI che. paNa te kALe niraparAdhI smRti hovAthI eka ja vAra pAThanuM avalokana karavuM paDatuM hatuM; chatAM khyAtino hetu nahato eTale upAdhi bahu ochI hatI. smRti evI baLavattara hatI ke jevI smRti bahuja thoDAM manuSyamAM A kALe A kSetre haze. abhyAsamAM pramAdI bahu hato; vAtaDAhyo, ramatiALa ane AnaMdI hato. pATha mAtra zikSaka vaMcAve te ja veLA vAMcI tene bhAvArtha kahI jato. e bhaNInI nizcitatA hatI. te veLA prIti, saraLa vAtsalyatA mArAmAM bahu hatI, sarvathI ekatva Iccho; sarvamAM bhrAtRbhAva hoya to ja sukha e mane svAbhAvika AvaDayuM hatuM. lokomAM kaI paNa prakAranA jUdAInA aMkuro jeto ke mAruM aMtaHkaraNa raDI paDatuM. te veLA kalipata vAto karavAnI mane bahu Teva hatI. AThamA varSamAM meM kavitA karI hatI, je pAchaLathI tapAsatAM samApa hatI. abhyAsa eTalI tvarAthI karI zaka hato ke je mANase mane prathama pustakano ma-5 Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 adhyAtma rAjacaMdra madha devA zarU karyAM hatA, tene ja gujarAtI keLavaNI ThIka pAmIne te ja cApaDInA pA me bedha karyAM hatA. tyAre keTalAka kAvyagraMthA ne vAMcyA hatAM. temaja aneka prakAranA dhagraMthA nAnA ADAavaLA me' joyA hatA; je prAye haju smRtimAM rahyA che. tyAMsudhI mArAthI svAbhAvika rIte bhadrikapaNuM ja sevAyuM hatuM; huM mANasajAtane bahu vizvAsu hatA. svAbhAvika suSTiracanA para mane bahu prIti hatI.' ityAdi. prakaraNa chaThThuM bAlavayanuM sAhityasarjana nayaMtti munnatino se siddhAH vIzvaraH ' --bharyuM ri abhyAsamAM jenI AvI AzuvegI tvarita gati hatI evA ' AzuprajJa' rAjacaMdra Ajanma kavi (Born Poet) hatA, naisargika kavitvazaktisaMpanna hatA. agrejI kahevata che tema * Poets are born, not made '--kavie janme che--utpAdAtA nathI. Ajanma kavi zrImanuM kavihRdaya khUba khUba sa MvedanazIla ane UrmipradhAna hatuM, atiati komaLa ane karuNAmaya hatuM; eTale leAkeAnA duHkha dekhI emanuM hRdaya khUba khUba dravI UThatuM, ane emanuM sa Mvedanamaya anukaMpana emanA karuNArasasAgara hRdayamAMthI sahaja UmirUpe UThatA karuNArasamaya kAvya-kallAlAmAM ThalavAtuM. khAsa karIne te samayamAM pravatI rahelI strIenI durdazA, dezanI avanati, kusaMpa, kudhArA Adi aMge emanuM aMtar mUrkha ukaLI UThayuM hatuM ane te aMge temanA hRdayahRdamAMthI sahaja pravAharUpe nikaLelA kAvyasrotamAM emanI aMtarvedanA ullesI AvI hatI. jyAre dezabhakata-dezadAjha aMge bhAgye ja koI saLavaLatuM tyAre jANe kudhArA sAme * kamara kasI' heAya ema lekhinI ~~~asinA maSI sAthe samAgama karAvI temaNe je dezabhakita--dezadAjha darzAvI che te kharekhara! anupama che. e parama Azcaya kAraka che ke--tera-cauda varSa jeTalI laghuvayamAM paNa emanI sudhArA mATenI dhagaza eTalI badhI baLavAna ane sAcI a`tAjhavALI hatI ke bhalabhalA prauDha sudhArakA paNa tenI barobarI na karI zake; emanI dezadAjha eTalI badhI asAdhAraNa ne nila niSkAma hatI ke meATAmeTA dezabhakato paNa tenI tulanA na karI zake. emanI tatkAlIna kAvyakRtie AnI sAkSI pUre che. A sarala saheja svayaMbhU kAvyaUmi`emAM zrImadnuM ugatu kavitva ane vikasatuM vyaktitva jhaLakI UThe che, eTaluM ja nahi paNa temAM pratibiMbita thatuM temanuM mAnasa tatsamaye temanA jIvanapravAhanA vahananu daCna karAve che. eTale emanI A laghuvayanI " Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAlavayanuM sAhityasarjana 35 kRtio pratye yatra tatra daSTipAta karI emanI kAvyasRSTinA digadarzana dvArA A bAlakavibrahmAnA bAlyajIvanamAM DokI karazuM. AThamA varSamAM meM kavitA karI hatI--je pAchaLathI tapAsatAM samApa hatI, temaja (teramA varSamAM) rAma ityAdikanAM caritra para kavitA racI che, -e samuccayavayacaryAmAM zrImadUnA potAnA ja ullekha parathI jaNAya che ke zrImade kavitAlekhanane maMgala prAraMbha AThamA varSathI ja karyo hato. tyArapachI uttarottara e sahaja naisargika kavitvazakti vadhatI ja gaI, ane vikAsa pAmatI pAmatI soLe kaLAe khIlI UThI. sAkSAt sarasvatImAM nAMdhelI hakIkata pramANe -"emanI e IzvarI zakti (kavitva zakti) AThame varase upayogamAM AvI cUkI hatI. emaNe e vakhatamAM nAnA nAnA viSaye kavitAmAM saraLa DhabathI goThavyA hatA. navA navA viSaye pakaDI prathama varasamAM emaNe Azare 5000 zleka karyA hatA. daza varasanI (nAmanI samajaNa Ave evI) vayamAM emanA vicAro eka sughaDa anubhavIne chAje tevA hatA. agIyAra varSanI vayathI emaNe copAnIyAmAM viSaya lakhavA mAMDayA hatA, temaja te saMbaMdhI temaNe gya InAmo paNa saMpAdana karyA hatAM. bAra varSanI vayamAM emanI kavitvazakti rUDI rIte khIlI nIkaLI. navA navA vijaya lakhavA temane pasaMda hovAthI emaNe traNa divasamAM eka ghaDiyALanA traNaseM loko tarkathI upajAvI kADhayA hatA." I. rAmAyaNa ane mahAbhArata (narva varSanI (?) ke tera varSanI vaye) kAvyamAM saMkSepathI lakhyA hatA, strIkeLavaNInI upayogitA viSe eka nibaMdha paNa lakhyo hato. uparokta kRtio paikI keI upalabdha nathI. strInIti bodhaka garabAvalI-jenI cAra bhAga lakhavAnI cejanA hatI, teno prathama bhAga racI zrImade pote ja saM. 1940mAM chapAvI prasiddha karyo hato, te hAla upalabhya che, temaja 12 thI 17 varSa sudhInI ati laghuvayamAM paNa zrImade racelI je prauDha arthagaMbhIra kAvyakRtio tatkAlIna sAmayikamAM chapAyela hatI, tenI vigatavAra sUci sad. zrI manasukhabhAI kiracaMda mahetA kRta "jIvanarekhA'mAM pariziSTamAM ApI che, te anusAra dharmadarpaNa, dharmasabodharatna, subodhaprakAza, vijJAnavilAsa, caMdrakAMta, saurASTradapaNa Adi mAsikamAM temaNe dharma, dezaprema, strInIti-subodha Adi viSaya paratve prAstAvika kAvyo lakhela che, temAMthI upalabhya keTalAkanuM temaja soLamA varSa pUrve lakhAyela "puSpamALA'nuM avalekana have pachI karazuM. A uparAMta "sAkSAta sarasvatI'kAra-vinayacaMda popaTabhAI daphatarI je te vakhate zrImadanA nikaTanA sahavAsI ane vAraMvAra paricayamAM AvanArA hoI samakAlIna (contemporary) banAvonA sAkSI hatA, temaNe "sAkSAt sarasvatI pustikAmAM zrImadranI keTalIka sAhityasarjanA ane tevI sarjanAnI dhAraNA aMge keTalIka hakIkata dhI che te pramANe jenadharmanA anAdikALathI cAlatA AvelA mahAniyamonuM anusaraNa karIne e dharma AcAryarUpano matamatAMtara rahita paMthe guMthavAno bhale vicAra che. evAM sAta zAstro emaNe racavA vicAra karyo che ke e sAta pustaka abhyAsavAthI Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma rAjacaMdra sUtrasiddhAMtanuM kharUM jJAna aMtaHkaraNamAM vasI zake. nItibhakti, ahiMsA, zIyaLa ane adhyAtma saMbaMdhI e graMtha guMthavA prayatna kare che, tema keTalAka guMcyA paNa che. mokSamALA nAme eka suMdara graMtha hamaNA bahAra dekhAva denAra che. 4 4 te traNa divasamAM racyo hato. X X je mokSamALAmAM kharekhara mokSano mArga matabheda vinA bo che ane je mokSamALA sUtrasiddhAMtane ToDo che. namirAja nAme eka saMskRtanA mahAkAvyane niyamAnusAre emaNe graMtha racyo che. jemAM zAMtarasa prAdhAnya rAkhIne nava rasanI relachela karI mUkI che, jemAM dharma, artha, kAma ane mokSa e caturva saMbaMdhI upadeza karI phaLamAM mokSamArga mUkI dIdhuM che. e pAMca hajAra lekanAM pUrano graMtha emaNe cha divasamAM racce hato. e graMtha vAMcatAM dareka manuSyane e devAMzI naranI kavitvazaktinI lAlityatAnuM bhAna thAya che. e mahAtmAe eka sArvajanika sAhityane eka hajAra zlokano graMtha eka divasamAM racyo che, je hamaNA dhrAMgadhrAnA eka DAkaTara prasiddha karanAra che. 4 X eka dharmAcArye eka hajAra rUpiyA ApavAnuM kahyuM hatuM ke mArA dharmanA thoDAeka zloka karI Ape, paraMtu ethI e devAMzI naranuM mana caLyuM nahotuM. dhanya che enI janetAne ! vairAgyavilAsa nAme jainadharmanuM eka copAniyuM hamaNAM eo bahAra pADe che." eka samakAlIna nikaTa paricayIe ulalekhela A graMthe paikI eka mAtra mekSamALA graMtha upalabdha che ane zrImaddanI amara kRti tarIke suprasiddha che, e aMge eka alaga judA ja prakaraNamAM ApaNe vistArathI vicArazuM; bAkInA graMtha anupalabdha che, eTale e aMge lakhI zakavAnuM kaMI sAdhana nathI, paraMtu e graMtha avazya lakhAyA hatA ne chapAvAnI taiyArImAM hatA, e sAkSAt jenAra "sAkSAt sarasvatI kAranA ullekha parathI spaSTa jaNAya che. keI ajJAta kAraNathI te chapAvA rahI javA pAmyA haze, e aMge kalpanAnA ghoDA doDAvavA asthAne che. chatAM A parathI eTaluM to spaSTa samajAya che ke A nAnA mahAtmAnA manoratho keTalA moTA hatA ! A bAla mahAtmAnI lokapakArI janAo kevI mahAna hatI! zAstra sarvasvarUpa sarvagrAhI sapta zAstranI emanI A mahAna vaijanA phaLIbhUta thaI hota vA tene lakhAyelo aMza paNa upalabdha thaye heta, to kAkAzamAM divya prakAza relAvatI te, AkAzamAM saptarSinI jema niraMtara camakatI rahI, vizvamAM amara sthAna pAmI hota! upaniSadarUpa kAma dhenune dehIne je "gItA"rUpa navanIta maMthavAmAM AvyuM, te jema jagatamAM amRta banI gayuM, tema sUtrasidvAMtarUpa kAmadhenunA saMdeharUpa "sapta siddhAMtanI zrImadanI A mahAbhaya pejanA ja sAMgopAMga pAra utarI hota, to te jagane tattvaamRtanuM pAna karAvanArI eka amRta kRti banI jAta! temaja-mAtra cha divasamAM racAyeluM 5000 leka pUranuM mahAkAvya je upalabdha thayuM hatuM, te mahAkavionA mastaka DolAve ne kavitvaabhimAnIonA mAnanuM mardana kare evI eka mahAna sAhityakRtinI jagatane bheTa maLata! Ama nirdhArita chatAM anirvAhita vA aMze nirvAhita, ane ulikhita temaja likhita chatAM game te ajJAta kAraNathI "geravale gayela keTalIka sAhityakRtio upalabhya na thavA pAmI teTale jagatane geralAbha thaye lA lAbhAMtarAya thayo, tene atra kheda darzAvI Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAlavayanuM sAhityasarjana upalabdha kRtio paikI nIcenI keTalIka kRtionuM vihaMgAvalokana karazuMH (1) strInItibedhaka, (2) prAstAvika kAvya; (3) vividharasaviSayaka kAvya; (4) rAjAne, (5) puSpamALA. AmAM prathama traNa kAvyakRtio padyavibhAgamAM ane chellI be gadyavibhAgamAM samAya che. AnuM atre anukrame avalokana karazuM strInItibodhaka hAla strIkeLavaNu ghaNuM AgaLa vadhI che, paraMtu je jamAnAmAM zrImadjIe A strInItibodhaka (garabAvalI) graMtha 14-15 varSanI vaye lakhyo che, te jamAnAmAM haju strIkeLavaNIne prasAra thavAno prAraMbha ja thayo hato, temaja bALalagna-vRddhavivAha Adi sAmAjika aniSTo paNa pUra jorazorathI cAlI rahyA hatA, ajJAnanI gartAmAM gabaDI rahelA leke rUDha ne mUDha rUDhi-vahema AdinI zRMkhalAmAM jakaDAyelA hatA. tyAre kavi narmadAzaMkare sudhArAne pavana phUMkavAnuM zarU karyo hato, kavi dalapatarAme nItiviSayaka sarala kavitAo lakhavAne prAraMbha karyo hato. lokomAM kudhAro bahu vyApaka banyo hato, tene nivAravA mATe pracaMDa puruSArthanI jarUra hatI. strIkeLavaNI aMgenI durdazA, kudhArA Adi dekhI nisargakavi zrImadanuM karuNuddha kavihRdaya dravI uThayuM hatuM ane tethI temaNe pitAnuM UrmizIla saMvedana strIupayogI saralatama garabIerUpa A strInItibodhaka geya kAvyamAM ThAlavyuM hatuM. be-cAra gujarAtI bhaNelI strIo paNa saraLatAthI samajI zake evI sarala sacoTa sahaja vedhaka vANImAM A sAhityasarjana temaNe karyuM che. navalarAmanI garabIo karatAM paNa saralatara ne madhuratara A geya kAvyamAM temane dezaprema ne dezahita pade pade jhaLake che. A graMthanA mukhapRSTa (Title page) para ja temaNe kAvyarasikanA mastaka DelAve evo bhUjaMgI chaMda mUkyo che te AnuM prajanasarvasva darzAve che - thavA deza AbAda sau hoMza dhAro, bhaNAvI gaNAvI vanitA sudhAra; thatI AryabhUmi viSe jeha hAni, kara dUra tene tame hita mAnI." dezapremathI chalakAtA ne dezadAjhathI dravatA hRdaye kavi rAyacaMdra tyAM ja prAraMbhamAM kare che-kudhArAe himmata dharI bahu humale karI kharekhara ! vadhAre vadhAre jora darzAvyuM che, sudhArAnI sAme jeNe (kudhAre) hasIne kamara kasI che ane je nitya nitya kusaMpa lAvavAne dhyAna dhare che, tene kADhavAne mATe tame strIkeLavaNI Apo! bIjA je bahu naDe che te naThArA kucAle-kurivAjo kADho! rAyacaMdra premathI kahe che-svadezI sujANa jano have dezahita kema nahiM Adare? sajajanenA mana haranArUM manahara chaMdamAM saMgIta kareluM bhAvavAhI kAvya A rahyuM kudhAre karele bahu humale himmata dharI, vadhAre vadhAre jora darazAviyuM khare; sudhArAnI sAmI jeNe kamara kasI che hasI, nitya nitya kusaMpa je lAvavA dhyAna dhare, tene kADhavAne tame nAra-keLavaNI Apo, kucAle naThArA kADhe bIjA je bahu naDe; rAyacaMdra preme kahe svadezI sujANa jane, dezahita kAma have kema nahi Adare ?' Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 adhyAtma rAjacaMdra AnI sIdhI sAdI prastAvanAmAM ja A tera-cauda varSane bAla mahAtmA kevI prauDha gaMbhIratAthI ane sahRdayatAthI vadhe che te juo !--kahe nepAlyana dezane, karavA AbAdAna; sarasa rIta che e ja ke, gha mAtAne jJAna.--uparane deharo vAMcI vAMcanAra vicAraze ke e dehare ke upayogI ane subedhaka che ? e deharAno je kharo artha vicArIe te tethI keTale badhe phAyado thAya? ghaNe ja. kahevata che ke mAbApa tevAM chokarAM. vaLI bApa karatAM, chokarAM para mAtAnAM lakSaNanI vadhAre asara thAya che. ApaNuM bharatakhaMDamAM hAla strIkeLavaNIno sAro prasAra thato jAya che. temaja vaLI vAMcavAne zekha paNa vadhato jAya che. jethI karIne strIone vAMcavAlAyaka pustako prasiddha thavAnI ghaNI agatya che; ane te viSe sarve svadezahitecchuo dhyAnamAM leze. 4 4 mATe strIone pUrI keLavaNI ApavI joIe evI mArI svadezIone namratApUrvaka bhalAmaNa che. vaLI strIo nahIM sudhAravAnuM moTuM kAraNa to bALalagna ja che. 4 X e bALalagnathI ja strIo keTalIka bAbatamAM bicArIo duHkha bhogave che. e keTaluM badhuM dIlagIrI bhareluM ane khedakAraka che. te viSe vicAra karavAnI huM vAMcanArane vinaMti karuM chuM." A graMthanA traNa bhAganI yejanA hatI, temAMthI A prathama bhAga ja bahAra pADela che; A prathama bhAga saM. 1940mAM-sana 1883mAM "banAvI prasiddha karanAra zrImad (mahetA rAyacaMda ravajIbhAIvavANaA baMdara) pote ja hatA. A prathama bhAga paNa cAra bhAgamAM vibhakta karela cheH (1) prathama vibhAgamAM paramezvara prArthanAdi aMge, kSaNabhaMgura deha aMge, mAtAnI putrIne zikhAmaNa aMge, vakhata nakAme nahIM gALavA aMge, udyama aMge--badhI maLIne 8 garabIo che; (2) bIjA vibhAgamAM vidyA, keLavaNI, sugraMtha vAMcavA, jJAna vadhAravA, ane sArI zIkha suNavA viSe 7 garabIo che; (3) trIjA vibhAgamAM sudharavA, saguNa sajavA, sunIti sajavA, satya, parapuruSatyAga ane vyabhicAra doSa viSe kula 8 garabIo che; (4) sagaNa sajajanI ane saba dhazataka che. strIomAM pracalita lokapriya rAgomAM-DhALAmAM garabInI suMdara zailIthI saMgIta karelI A hRdaya halamalAvI mUke evI sumadhura bhAvavAhI kAvyakRtio uttama geya guNa dharAve che; viSaya ane pAtrane anurUpa bhAvathI bharelI gaMgAsota jema pravahatI bhASAmAM AlekhAyelI A kAvyakRtiomAM camaka-anuprAsAdi tANataSIne ANavA paDatA nathI paNa sahaja saralapaNe svayaM Ave che, eTaluM ja nahiM paNa mAdhurya--prasAdAdi kAvyaguNo ApoApa jhaLahaLe che. vartamAnamAM A graMtha durlabhaprAya hovAthI tenA namunArUpa keTalAka avataraNo atre TAMkaNuM, jethI sujJa vAcakane caritranAyakanA tatkAlIna jIvanapravAhane kaMIka khyAla Avaze- dezahita dayALa karAva, namuM tane hete re, jethI upaje AnaMdabhAva, namuM tane hete re. kALa hare che sarvane re, kAM to svarga kAM to narka re; rAjAdhirAja gayA are re, thayA eha to garla re. Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAlacanuM sAhityasarjana kSaNabhaMgura A jANI tuM te dehane, benI ! bhajaje bhAva dharI bhagavAna je; nathI bharese paLano ema ja jANaje, mATe mithyA karaje mA tophAna je. rAjA rANA ne paMDita zANA hatA, cAlI nIkaLyA mUkIne gharabAra je; mUrakha ke DAhyA amara dIThA nahIM, mATe karaje ura viSe vicAra jo kSaNabhaMgura hoya dANuM daLavA kAja, ghaMTInI pAse re, je daLIye to pure Aza, ghaDatAM khAze re.. ahA udyamathI sahu thAya. nahiM te dANA chatAM hoya, kadApi gharamAM re; nahiM pesavA kerA toya, te udaramAM re....he. vidyA che sukharUpa sArI re, vidyAmAM che guNa baha; e divya cakSu denArI re, vidyAmAM che guNa bahu he keLavaNI, tArAmAM meM dIThA bahu bahu phAyadA tuM te nItithI roja paLAve paramezvaranA kAyadA. tuM AvI deva taNI dIkarI, tyAM lakSmI thaI beThI kiMkarI; toDI teM to ALasa ThIkarI....he keLavaNI. Ave sabaMdha te apArI re, suNaje zIkha sArI; zIkha suNe sudharaze sArI re, suNo zIkha sArI. ahA ! kahuM nIti kerI vAta, prItithI sAMbhaLo re lola. benI ! mUkI jUTha paMcAta, kADhe mana AmaLe re lola. satya yuga kahevAya, jyAM satya che re lola. kaLiyuga te gaNAya, jyAM asatya che re lola. nathI sAcane ja AMca, kahuM chuM kharUM re lola. kahe che DAhyA ane pAMca, te dhyAne dha re lola. mATe parapuruSane bhAI lekhaje re lela. ethI moTA to pitA sama lekha re lola, DATa kRSNagItathI jema che vaLe re lola. ethI vadhI vyabhicAra leze to bhaLe re lola. suNa sajajanI tuM avaguNa jANa, sArI na nIti re; vyabhicAre duHkha pramANa, duHkhanI bhIti re. sajajanI sArInAM sulakSaNa sAMbhaLI, tevI thAvA karaje rUDAM kAma je; sadguNI thAvAnuM che to Icchaze, zANI nArI jANo tenuM nAma je.sajajanI. sunItithI cAle te te sajajanI, anIti kerUM na maLe jene kAma je; asatyane aLaguM jeNe prIte karyuM, vaLI te to nitya bhajatI bhagavAna jo. sajajanI." ane dhoLa rAgamAM saMgIta karelI 100 kaDIvALI 25 mI garabI-"sadabodha zataka' to bhartuharinA nItizatakanI smRti karAve che, temAM vidyA, garvatyAga, dezahita dezasevA, parapuruSatyAga, nItithI dhanopArjana, dayA, dharma, saddha , dhIraja, namratA, vinaya, sadguNa, satsaMga, udyama, jJAna, pAtivRtta, dAnaAdi vividha viSa Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma rAjarSika para ziSTa miSTa bhASAmAM DahApaNanA bhaMDAra je hRdayaMgama sadudha Ape che,- je kaI sAcA bhAvitAtmA mahAtmAnA aMtarunA UMDANamAMthI nikaLato hoya ema sahaja bhAsa Apato pratipade subhASitarUpa che. jemake karavuM kAma vicArIne, jethI sataphaLa thAya; kAma vicAryAthI karyo, nukazAna na kyAMya....vizvapitA vaMdana karUM. nItithI cAle sadA, ethI rIjhe Iza; nItithI sukha upaje, nIti guNa gaNIza....vizvapitA. zakti vaNa nahiM Adara, keI vAra ke kAma; ghaTatuM karaze kAma je, te sajajanI guNadhAma vizva. hAmathI rUDAM kAmane, pAra pADaje nAra; himmata kismata jANaje, samajI sAro sAra....vizva. garva kadI nava dhAra, garva karyAthI bAi; rAja tajI cAlyA gaye, saphaLa maLyuM na kAMI...vizva. bhare kapaTanA je ghaDA, te luccAnI mitra; paramezvaranI cora che, cALA citra vicitra...vizva. zAhukAranI meDIe, dekhI mUrkha gamAra; pADe che nija jhuMpaDAM, vAha ! vAha! vicAra...vizva. hAryA rahevAthI are, vAryA rahevuM ThIka; luMTANA pachI zI rahe, cora taNI re bIka..vizva. jIbha juo naramAzathI, rahIM che vacce dAMta; krodha kare che kAramI, mAra khAya dharI khAMta...vizva. moTA moTA mahIpati, cAlI gayA che dhIra; rAjAdhirAjA te hatA, hatA mahA zUravIra....vizva. kALa sahune laI gaye, ANI dayA nahi ura; tejasvI paNa cAliyA, paisA nAsyA dUra...vizva. zANA sajajana cAliyA, cAlyA raMkane rAya; AgaLa pAchaLa e gayA, nahiM eno upAya... vizva. karone vicAra tuM vigate. karaje sArAM kAma; kIrti mUkI ahiM jaje, kharca sukAme dAmavizva." A sabodhazatakanA aMte bAlaravinA aruNodaya jema udaya pAmate ApaNe A bAla kavi rAyacaMda ati vinamra bhAve kavitamAM upasaMhare che-- vavANIA-vAsI vaLI vaNika jJAti vicAre, vizeSa vinaMti vadI praNamuM, huM premathI bhUlacUka kSamA karo buddhivAna nahi bahu, karyuM kAma prIta thakI parameza remathI; vibudha vaDe nahi kavIzvara Apa nahIM, kAvya karyuM leza buddhi suMdara che hemathI. sajajanI sudha graha rAyacaMda hete kahe, bhajo parameza sukhI thAzo evA nemathI." Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAlavyanuM sAhityasarjana Ama saMkSepamAM jenuM atra prasaMgathI digdarzana karyuM evI A khAlavayanI strInItidhaka kAvyakRtimAM khAlakiva rAyacaMdanuM sannItithI caLakatuM, dezaprItithI jhaLakatuM, karuNAthI malakatuM, bhaktithI chalakatuM, vairAgyathI dhakhakatuM ane bhAvanAthI bhabhakatuM sphaTika jevuM svaccha hRdaya ArapAra dekhAi Ave che. lekhake peAte chapAvela A strInItiAdhakane aMte chapAyelI jAherakhakharamAM lakhyu che ke8 kAvyamALA e nAmanuM eka sunItibeAdhaka pustaka meMcIne taiyAra kareluM che, jenI aMdara ekaseA ne ATha kAvyA che ane tenA cAra bhAga pADelA che. tenuM kada khaseA pRSThanuM thaze. agAuthI grAhaka thanAra pAse rU. 0-10-0 levAmAM Avaze. nItirdezaka pustakAnA phlAvA thavAnA AdhAra prajA para rahe che.' A ullikhita kAvyamALA prasiddha thaI che ke nahiM te aMgenI ka MI paNa mAhitI upalabhya nathI temaja tenI hastaprata paNa upalabhya nathI. paNa * meM racIne taiyAra kareluM che' e vagere spaSTa zabdo parathI e graMtha lakhAyele te avazya hatA ane chapAvAnI taiyArImAM paNa hatA, paNa koI ajJAta kAraNathI te prasiddha thavA nahi pAmyA haze, vA temanA bIjA graMthAnI jema durbhAgye lupta thavAgupta thavA pAmyA haze, e aMge mAtra kalpanA karavI rahI. jo maLyA hAta te kAvyasAhityamAM bhAta pADe evI eka viziSTa kAvyaprasAdInI prApti thaI heAta ! astu ! prAstAvika kAvyo 41 A 'strInItikheAdhaka' uparAMta zrImadde sa. 1937 thI 1941mAM-13 thI 17 varSanI vayamAM vividha viSayeA para prAstAvika kAvyeA ramyA hatA, te tatkAlIna sAmiyakAmAM chapAyA hatA. tenI vistRta sUci temanA eka caritralekhaka sardU. zrImanaHsukhabhAI karaMda mahetAkRta jIvanarekhA'nA pariziSTamAM Apela che. temAMthI keTalAka upalabdha kAvyeA 'sukheAdhasaMgraha'mAM (agAsaAzrama prakAzita) chapAyA che. A vividha viSayaka prAstAvika kAvyeAmAM keTalAka dezahita-sAmAjasudhAraNAne lagatA, keTalAka sannIti saoAdhane lagatA, keTalAka dezahita-dezadAjhane lagatA, keTalAka zAMta-vIra-zRMgAra Adi kAvyarasane lagatA kAvyeA che. te pratye atre yatra tatra daSTipAta karI sateSa mAnazuM. A mAla kavie 'karo sujANa dezahita heta rAkhI A same' e bhAvavAhI dhruvapaMktithI gujatA svadezIone vinaMti kAvyamAM bALalagna, vahema, vidhavA, kucAla, anIti, kanyAkeLavaNI, saMpa, sugraMtha, kaLA Adi khA. samAjasudhAraNA aMge pAkAra pADayA che; ane Iza rIjhaze Apa upare, raheze jagamAM avicaLa nAma' e dhruvapaMktithI dhabakatA hunnarakaLA vadhArA viSenA kAvyamAM--bharatabhUminA asta thayelA je dekhAye sUraja yAra, tarata tehane udaya pAmaze kaLA thakI teA priya niradhAra'-ityAdi bhAvavAhI paMktiomAM bhAratamAM hunnarakaLA vadhAravA aMge eka prauDha anubhavI dezahitaciMtakane chAje evA vicAra darzAvyA che. zrImata janAne zikhAmaNamAM hunnara, vaidyazALA, kanyAzALA, paramArtha dAna Adi aMge zrImaMtAne bedha ApI, paisA sArAM kAme kharca dhanADhaya sArA ene dhAra' e dhruvapaMktithI atyaMta bhAvavAhI kharA zrImaMta koNa a Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 adhyAtma rAjacaMdra e kAvyamAM auSadhazALA, nizALa, kanyAzALA, pustakazALA, hunnarakaLA, dezahita Adi sArAM kAmamAM dhana kharcavA-dAnane pravAha vahAvavA zrImaMtone udhana karyuM che puNya sAthe AvyAnuM samajI, dAmanI nahiM rAkhe darakAra nANuM caMcaLa manamAM samaje, dhanya dIse tene avatAra. dezahita ne dezadAjhathI dravatuM zrImanuM hRdaya dhoLe dADe dhADa e 18 deharAnA kAvyamAM Adhunikee Aje paNa dhaDo levA gya dhoLe dahADe dhADa'nA sattara javalaMta udAharaNe mArmika kaTAkSathI pokAre che-ke che- vRthA janma vege karI, vAve viSanAM jhADa; te nara dekhe dRSTie, dhoLe dADe dhADa. je nagarImAM nIkaLe, paMDita kavinI pADa; te nagarImAM lekha, dhoLe doDe dhADa. kesara haLadara eka jyAM, eka vibudha bharavADa; pUchyA vaNe tyAM pakhaje, dhoLe dADe dhADa. khare vaidya khUNe paDe, nAI tapAse nADa; vAta vaDI anyAyanI, peLe dA'De dhADa. kara DarathI kaMpI jaI, riyata nAkhe rADa; te rAjAnA rAjyamAM, dhoLe dADe dhADa. gajavA-kAnUna jyAM game, lAMca AMca vaNasADa; nyAya nitya vecAya tyAM, dhULe dADe dhADa. saptadaza duhA suNI, haro dezaraMjADa; Teke TaLavA "rAya A, dhoLe dA'De dhADa." ane brAhmaNa-kSatriya-vaizya-zUdra e cAra varNanI avadazAnuM svabhAktithI tAdazya Abehuba zabdacitra AlekhatA "AryabhUminA putra kAvyamAM dezaduHkha dila dAjha thakI dila ThAlavuM," ema dezaduHkhanI diladAjha-aMtarudAjha ThAlavI, A mahA dezahitasvI kavie tevI ja svabhAvaktithI Arya prajAnI paDatIno karuNa cItAra tAdazyapaNe raja karatA " Arya prajAnI paDatI' kAvyamAM pitAnI haiyAvarALa peTa bharIne bahAra kADhatAM Arya prajAne bhAvapUrNa udbodhana karyuM che. (reLAvRtta) "mAna mATe kaMI koDa rUpiA kharca udhAre, paramArathamAM pAMca kharacatAM phAMphAM mAre; kaMI svArathane mATe AbarU aLagI mUke, chaLa prapaMca ne kapaTa, dago karatAM nava cUke. gayuM jAti abhimAna, deza abhimAna gumAvyuM, dezaduHkhanI dAjha, dayA ne zUra DubAvyuM beparavA thaI prajA svArthamAM aMdhApALI, rAjanyAya nava jue, gorI bAju ke kALI. Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ balavayanuM sAhityasarjana AvyuM. deza para duHkha, rAja para paNa jo Anyu, paNa te jue na leza, kare saue mana phAvyu UgyA AthamyA taNuM, nathI kaMI bhAna kazAnuM; jana jAgI nava jue, bhAna Ave pachI zAnuM ? Aya prajAnI ethI avadazA Aje AvI, che keAi mADIpUta, zake ke e badalAvI ? UgyuM te Athame, phUlyuM te karamAvAnuM, caDhayu paDe nizcaye, thavAnuM te thAvAnuM; thayuMna mithyA thAya, thayuM thAvAnuM bhAvI, have jAgIne joI, dazA A dA badalAvI. ajJAna ane ALasa tyAgI; gheAranI mAM aghArI UghA, jIe UMghamAMthI jAgI. dhana dolatamAM pUrNa hatA vaLI, paMkAtA paradeza mahI, vidyA hunnara A taNuM hatuM, A bhUmi sama kAI nahI; e ja bhUmi ne e ja A paNa, hAlahavAla dIse Aje; Abha jamIna sama aMtara Aje, joI aMtar mArU dAjhe. are hAya e kayAM vAlmika manu, vasiSTha vyAsa muni kayAM che ? parazurAma ne droNa pata Mjala, vIra jJAnIe te kayAM che ? (lAvaNI) jue jue sau AjanA 43 rAma, kRSNa, harizcaMdra, yudhiSThira, janaka, kupada, rAjA kyAM che? are, hAya, e udyama, zUra, dhana, satya uddeza gayA kayAM che ? ' sannIti-saddhe dhane lagatA kAvyeAmAM dRSTAMtika deharA (20), prAstAvika deharA (22), sadneAdhasUcaka prAstAvika kAvya (65) e Adi che. jANe kAI prauDha RSi jagattne peAtAnA jJAnanuM dAna karatA hAya ema A kAvyeA pade pade anubhavanA a jevA ( Essence of experience) ane DahApaNanA bhaMDAra (treasure of wisdom ) jevA che. jema ke 6 vaNa vAparatAM vidvattA, jhaTapaTa jhAMkhI thAya; kATa caDe karavAlane, jo paDatara rahI jAya. alpa zaktinA ceAgathI, mahad kArya nava thAya; keTa tUTe na kiye, kAraNa hIna upAya. pUrNa pratyeAjana zaktithI, mahad kArya jhaTa thAya; mahA kATa paNa kAramA, tApe tUTaceA jAya. kAminI karatAM kAvyanuM, uttamapaNuM apAra; hADamAMsanI kAminI, kAvya sudhA sukhakAra. UMDA tarka vinA ati, bigaDe kAma banela; Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma rAjacaMdra pAyA vaNane jhaTa paDe, prauDha amUlya mahela. (daSTAMtika) bhajana dhAtu auSadhi, dosta dAsa ghara nAra; vaNa parakhyA je vApare, te khattA khAnAra. udhama bana buddhi ne, pravAsa dariyo bhUpa; prauDha paiso pAmavA, e khaTa sAdhana rUpa. are! haMsa, kAM AvaDe, dilamAM thA dilagIra ? hamaNAM hari pahoMcADaze, mAna sarovara tIra. re! baga, ne re! kAgaDA, zuM manamAM malakAva? devasabhAmAM tama taNe, keI na pUche bhAva. re manamohaka kastUrI! uramAM thA na udAsa vAMka na e AhIrano, kare kahAMthI kayAsa? mukhabhUSaNa bhASaNa bhaluM, karabhUSaNa che dAna; netrabhUSaNa che neha zubha, kAnabhUSaNe zrutajJAna. lakSamIbhUSaNa che ghara ane, gharabhUSaNa che nAra; nArabhUSaNa A dhArIe, patibhakti priyakAra. (prAstAvika) maLatAM amala madAMdhane, jhaTa daIne chakI jAya; kaho kema laghu kRpamAM, sAgara sAta samAya? halako jana chalakI jaze, ati malatAM adhikAra; TATAM kema TakI zake? bhIMta jhIlaze bhAra. avaLAM paNa savaLAM thaze, Thokara vAgye ThIka; tapyA lehane TIpatAM, sudharI jaze adhika. be belethI bAMdhiyo. sarva zAstrane sAra; prabhu bhaje nIti saje, paraTho popakAra. dezaudaya upaganAM, vIra naronA zira; prasUtA pIDA TALavA, seMpe sapUta zarIra. vidhie vira ThATha A, bhUlI bhAna hareka; viSadharane maNi Apiye, budhane dInatA cheka. kAyA mAyA kSaNika che, IndradhanuSyane raMga; AkAzI killA ane, mRgajaLa taNA taraMga. hoya sarasa paNa cIja te, cogya sthaLe vaparAya; kema kaTArI kanakanI, peTa viSe ghecAya ? (saddha sUcaka prA.) vividha kAvyarasaviSayaka kAvyo-vividha kAvyarasane lagatA kAvyomAM-zrIrAma kerAM kAma kIdhAM nAma rAkhyuM jagatamAM, samaraNa karI jaganAthanuM prathame pUjAyA bhagatamAM evA "mahAvIra zrI hanumAna tamane vaMdanA mArI ghaNI e dhruvapadathI dhabakatA hanumAna Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bALavayanuM sAhityasarjana stuti kAvyamAM, ane nIti prIti namratA bhalI bhaktinuM bhAna, Arya prajAne Apazo, bhayabhaMjana bhagavAna. hara ALasa edipaNuM, hara agha ne ajJAna; hara bramaNuM bhArata taNI, bhayabhaMjana bhagavAna." I. amara paMktiomAM "bhayabhaMjana bhagavAnanI prava. paMktithI gUMjatA prabhuprArthanA kAvyamAM, ane "jana jANIe mana mAnIe nava kALa mUke keIne e dhruvapaMktithI garjatA "kALa keIne na mUke" kAvyamAM zAMtarasanI rela chela karI che. mucha vAMkaDI karI phAMkaDA thaI lIbuM dharatA te pare, kApela rAkhI kAtarA hara koInAM haiyAM hare; e sAMkaDImAM AviyA chaTakyA tajI sahuIne, jana jANue mana mAnIe nava kALa mUke koIne. che khaMDanA adhirAja je caMDe karIne nIpajayA, brahmAMDamAM baLavAna thaIne bhUpa bhAre upajyA; e catura cakI cAliyA hetA nahotA heIne, jana jANue mana mAnae nava kALa mUke koIne." premanI kaLA nyArI che e vasaMtatilakA vRttamAM saMgIta karelA uttama kavitvapUrNa kAvyamAM kAvyanI vasaMtaRtu khIlavA sAthe A bAla kavi rAjacaMdranI kAvyakaLA pUrNa kaLAe khIlI UThI che; "che prema nema kaLanI priya vAta nyArI' e dhruvapaMkti lalakAratA A kAvyamAM kavie premanI kaLA nyArI-jUdI che ema vividha hRdayaMgama daSTAMtathI darzAvI ApI zRMgArarasa jamAvyo che. jemake- zI kSIranIra rati te vadane vadAze, thAtAM viga jaLano paya ubharAze saghaM samAya paya e malatAM ja vArI, che prema nema kaLanI priya vAta nyArI. che leha to jaDa juo nahi jJAna tene, bheTe sucuMbaka kane paDato sva-nene; kevI ahA! rati mati jaDa toya dhArI, che prema nema kaLanI priya vAta nyArI. dekhe aho ! nidhi to zazi sAthe sneha, ANe ati lahe bharatI svadeha; cheLe karI chalakato hadane visArI, che prema nema kaLanI priya vAta nyArI. save karI samajavA zubha sneha khUbI, daSTAMtarUpa catarI daDha premasUphI; A rAyacaMda vaNike arajI ucArI, che prema nema kaLanI priya vAta nyArI." ane vIra maraNa e vIrarasapUrNa kAvyamAM to A bAlakavie vIrarasanI adbhuta jamAvaTa karI che, "are! arere ! Aja gayA kyAM? raDhiyALA evA raNadhIra" e dhruvapaMktithI aMtadAjhabharyo khedapradarzaka cItkAra kADhatA A kAvyamAM bhAratabhUminA A bhaDavIra kayAM gayA ? e hRdayavedhaka pokAra pADyA che; ane maDadAne paNa ubhA karI che-paurukInane paNa pauruSa prere e vIrarasa jamAvyo che. Sir Walter ScottnA Ballad vIrarasa kAvyanI smRti karAve evA A vIrarasakAvyanI keTalIka kaMDikAo A rahI- DhALa DhaLakatI jhabaka jhabakatI, laI caLakatI kara karavAla. kharekhara khUde raNamAM tyAM, mUcha malakatI jhagatuM bhAla; verIne gherI letA jhaTa, bharatabhUminA je bhaDavIra, are! arere! Aja gayA kyAM? raDhiyALA evA raNadhIra. Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 adhyAtma rAjacaMdra khaLabhaLa khaLabhaLa khalaka karI de, khaDaga dharIne aDaga khacIta, dhaka dhaka dhaka dhaka nika calAve, rudhira kerI je raNajIta; duzmanane khUba cAMpI cApe, chAtI bhedI de bhaDavIra, are arere! Aja gayA kayAM? raDhiyALA evA raNadhIra. ari haNIne akhaMDa eNe, nave khaMDamAM rAkhyuM nAma, khaMDa aneka dhrujAve evA, raNa jage dhIrajanAM dhAma; dhanya dhanya te jananI enI, dhanya dhanya vahAlA zUravIra, are! arere! Aja gayA kyAM? raDhiyALA evA raNadhIra. pANI pUrvajanuM khAnArA, jAgyA AvA jene vaMza, bApanAmanA baLI beThA, dhika dhikka enA A vaMza; maro bUDIne nara bAyalA, DhAMkaNImAM nAkhIne nIra, Arya kIrtine jhAMkhapa dIdhI, tamane ene baTTo zira hA! ziva ! hA ziva! gajaba thayo zo ? ajaba thAuM chuM nIrakhI Ama, Arya parAdhIna dIna thayAthI, rahetI nathI haiyAmAM hAma; kALaja kaMpe jyAM karuNAthI, sthiti avalekIne Ama, DhaLuM dharaNIe mUcha pAmI, bhAkhI hara, hara, hara, hara, rAma. zuM prAcIna pUrvaja saMbhAru ? AMkhe AMsu Ave vIra, zI himmata enA haiyAnI, re zAM enA nautama nIra; hAya! rAma nA gati thaI zI? hAya! hAya! zo kALo kera ! rAya hRdaya phATe che hara ! hara! nathI jovAtI AvI para." A vividharasaviSayaka kAvyo uparAMta avadhAna samaye zIdhra racelA viziSTa "avadhAna kA 'nuM rasadarzana avadhAna prakaraNamAM karazuM. Ama strInItibodhakathI mAMDI zUravIra smaraNa parvatanI A bAlavayanI kAvyakRtionA digadarzana parathI A bAla kavinA manorAjyanuM ane AMtarajIvanapravAhanuM darzana thAya che; A "kavi " rAja-caMdranI kAvya-kaLA uttarottara kema udaya pAmatI gaI ane enuM vyaktitva Urdhva Urdhva bhUmikAone sparzatuM kema vikasatuM gayuM tenuM bhAna thAya che. eTale ja A kavanavikAsa sAthe emanA jIvanavikAsanuM sujJa vAcakane darzana thAya te arthe, ane A bAlavayanI kRtio vartamAnamAM luptaprAya jevI vA vismRtaprAya jevI hatI te jijJAsuone smRtigecara thAya te arthe, sthaLasa keca chatAM atre prasaMgathI te te kRtienA vipula avataraNa avatAravAmAM saMkeca anubhavyuM nathI, te sujJa vijJa janone kSetavya jaNAze. kAraNa ke A samasta parathI A bAlakavinA adbhuta kavitvanI ane uttama vyaktitvanI jhAMkhI thAya che. kharekhara ! jANamAM che tyAM sudhI samagra bhAratavarSanA itihAsamAM ATalI 13-14 varSa jeTalI bAlavaye AvuM kavitva darzAvanAra ApaNe A bAla kavi rAjacaMdra eka ane advitIya che, mevadvitIyaM che. Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 47 bAlavayanuM sAhityasarjana puSpamALA Adi A kAvyakRtio uparAMta bAlavayanA sAhityasarjanamAM gadyakRtio paNa cheH (1) rAjAone, (2) puSpamALA Adi. "rAjAone" A TuMkA lekhamAM rAjAe Ayavyaya bA., kara bA, nyAya nIti bA.. sAmAnya dinacaryA bA, sAmAnya vyavahAra AcaraNa niyama bA. kevI rIte vartavuM e aMgenI rUparekhA A kavi rAjacaMdra eka prauDha rAjanItinipuNa vicakSaNa ArSadRSTA RSine chAje evI DahApaNanA bhaMDAra jevI uttama rilIthI AlekhI che,-je Aje ane sarva kALe paNa rAjyadhurA dhAraNa karanArAoe dhaDo levA gya che. ane soLamA varSa pUrve ekaso ATha sUtrothI gUMthelI-ekaso ATha maNakA parovelI maMgalamayI puSpamALA to prathama darzane ja jANe kaI prAcIna maharSi sUtranipAta karatA hoya evo bhAsa Ape che! "rAtri vyatikramI gaI, prabhAta thaye, nidrAthI mukta thayA, bhAvanidrA TALavAno prayatna karaje" e maMgala sUtrathI prAraMbhAtI ane "lAMbI TUMkI ke kamAnakama game te svarUpe A mArI kahelI, pavitra tAnAM puSpothI chavAyalI mALA prabhAtanA vakhatamAM, sAyaMkALe ane anya anukULa nivRttie vicAravAthI maMgaLadAyaka thaze. vizeSa zuM kahuM?" e aMtya sUtrathI pUrNAhuti pAmatI A puSpamALAmAM rAjAne-raMkane, bAla-yuvAna-vRddhane, strI-puruSane, tyAgInebhogIne, vaNikane-vakIlane, zrImaMtane-dhImaMtane, sukhI-duHkhIne, kavine-kaLAkArane, svAmIne-sevakane,sarva keIne uddezIne samucita bodharUpa mArgadarzana ApI, prAtaHkALathI mAMDI zayanakALa parvatanI saMpUrNa dinacaryAnuM anupama vidhAna karyuM che. dharma, dayA, mULatatva, pavitratA, nyAyasaMpannatA, sannIti, bhakti, vairAgya, brahmacarya, suzIla Adi vividha viSayo sUtrita karatI suMdara sumadhura ziSTa bhASAmAM gUMthelI A sUtramaya pupamAlA puSpanI jema zIla-saurabhathI maghamaghatI ane bhAva-kemalatAthI lasabasatI kharekharI puSpamAlA" ja che. "mULatatvamAM kyAMya bheda nathI, mAtra daSTimAM bheda che ema gaNI Azaya samajI pavitra dharmamAM pravarnAna karaje. paga mUkatAM pApa che, jemAM jhera che, ane mAthe maraNa rahyuM che e vicArI AjanA divasamAM praveza kara. jIMdagI TuMkI che ane lAMbI ja jALa che, mATe ja jALa TUMkI kara to sukharUpe aMdagI lAMbI lAgaze. vAstavika sukha mAtra virAgamAM che mATe ja jALamehinIthI Aje atyaMta mohinI vadhArIza nahIM. A saghaLAno sahelo upAya Aje kahI dauM chuM ke doSane oLakhI doSane TALavA. ityAdi suvarNa sUtrothI zobhatI akSare akSare subhASitamayI A puSpamAlA AbAlavRddha sarva koIne manana karavA jevI-pharI pharI pheravavA jevI prAtaHsmaraNIya vA sAyaMsmaraNIya maMgala mALA ja che. AvA maMgalamaya sAhityanA bhraSTA ArSadRSTA ApaNuM A bAla kavinA jIvana para prakAza nAMkhatuM bAlavayanA sAhityasarjananuM ATaluM darzana atra paryApta che. Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa sAtamu bAlyavayanA dharmasaMskAra bAla rAjacaMdranI vyAvahArika keLavaNI aMge ApaNe sAmAnya vicAra karyAM. te daramyAna dharma sa`skAranA bIja paNa temanI cittabhUmimAM nimittAnusAra pragaTatA jatA hatA. jAtismaraNathI sUcita avyakta pUrva saMskAra tA hatA ja, tene vizeSarUpe AviSkRta karavAne pragaTa mhAra ANavAne svalpa khAdya nimittonI apekSA hatI. te prApta thatAM jema vyAvahArika zikSaNamAM akalpanIya tvarAthI ekadama AgaLa vadhI gayA, tema dhama saMskAranI khA,mAM paNa tevA tevA nimitto maLatAM tee atyaMta vegathI AgaLa vadhatA ja gayA te have ApaNe jozuM. A mAla mahAtmAnA khAlya jIvananuM avaleAkana karatAM jaNAya che ke temAM prathamathI ja e AMtapravAha| vyaktAbyakatapaNe vahI rahyA hatA--eka tA vaiSNavadharma - saMskAranA, bIjo jainadha saMskAranA. pitRpakSa taraphathI emane vaiSNavadharma saMskAranI ane mAtRpakSa taraphathI jainadhama saMskAranI prApti thavAnuM sahaja bAhya nimitta hatuM. emanA vaDavAonA mULa kuladhama te ApaNe pUrve joyuM tema sthAnakavAsI-pratimA virAdhaka jaina zvetAmbara sa'pradAyanA hatA; paNa emanA pitAmaha zrIpaMcANubhAI ne kAI nimittakAraNavazAt vaiSNavadharma pratye aMgata abhiruci thai, eTale te zrIkRSNabhakti karatA, ane vaiSNavadharmAMnukULa zraddhA dharAvatA. emanI A aMgata dhama mAnyatAnA vArase kaMika aMze zrIvajIbhAimAM utaryAM. paraMtu emanA vivAhasaMbaMdha jainadharmonuyAyI-jainadhama pratipAlaka zrIdevabAi sAthe thayA. dhama vyavahAra bhinna chatAM te vakhate vaiSNavakuladharmAMvALAnA jaina kuladha vALA sAthe ne jainakuladhama vALAnA vaiSNavakuladharmavALA sAthe paraspara vivAhasaMbaMdha baMdhAvAnA ghaNA prasaMga banatA; paraspara TI-beTI vyavahAra cAlu hatA, temAM khAdha na gaNAtA. eTale jainadharmonuyAyinI daDhadharmo devabAInA ravajIbhAi sAthe lagnasaMbaMdha joDAtAM saMsaga yAge ravajIbhAIne potAnA mULa kuladharma jainadharmo pratye paNa sadbhAvanI gheADI ghaNI asara thavA lAgI; chatAM ravajIbhAino pakSapAta hajI vaiSNavadharma pratyenA hatA. eTale Ama pitRpakSa taraphathI vaiSNavadha sa MskAranA ne mAtRpakSa taraphathI jainadharmAMsa'skAranA--ema e prakAranA saMskArapravAha khAsa rAjacaMdranA prAraMbhajIvanamAM vicitra mizraNarUpe vA saMgamarUpe bhaLyeA. paNa prathama te zaucapradhAna-zRMgArapradhAna vaiSNavasaMskAronA pravAhanu jora hatuM, eTale kumaLuM jhADa jema vALIce tema vaLe e nyAye khAla hRdayamAM vaiSNavasaMskAronI chApa te vakhate vizeSa paDI. vaLI dAdA paMcANubhAInA lADakavAyA rAjacaMdrane dAdAnA saMsaga paNa vizeSa rahetA, ane dAdA tA zrIkRSNabhakta hatA, eTale jene jevA saMga tene tevA raMga ' " Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 49. bAlyavayanA dharmasaMskAra e nyAye tenA saMgathI bAla rAyacaMdane paNa kRSNabhaktine raMga lAgyA ane zaucAdi vaiSNavAcAra pratye ruci thaI dAdAnI pAse kRSNakartAnanAM pade temaNe sAMbhaLyA hatA, avatAra saMbaMdhI camatkAramAM tenI prIti thaI rAmadAsajI nAmanA sAdhunI pAse bALalIlAmAM vaiSNavadharmanA pratIkarUpa kaMThI paNa baMdhAvI hatI. zaMgArapradhAna vaiSNavadharmanA saMskArane laI bAla hRdayamAM Urmio UThatI-tenA saMpradAyanA mahaMta hoIe, sthaLe sthaLe camatkArathI harikathA zravaNa karatA hoIe to kevI majA paDe? temaja vaibhavavilAsanI IcchA thatI. pravINasAgara jevA zuMgArapradhAna graMtha temaNe te arasAmAM vAMcyA, te tevA ja zaMgAra bhAvanA ne IcchAnA pioSaka banyA. A aMge zrImada ja svayaM samuccayavayacaryAmAM kathe che--mArA pitAmaha kRSNanI bhakti karatA hatA, temanI pAse te vayamAM kRSNakIrtananAM pade meM sAMbhaLyA hatA. jethI mane bhaktinI sAthe te avatAromAM prIti thaI hatI ane rAmadAsajI nAmanA sAdhunI samIpe meM bALalIlAmAM kaMThI baMdhAvI hatI. nitya kRSNanAM darzana karavA jato. vakhatovakhata kathAo sAMbhaLate, vAraMvAra avatAre saMbaMdhI camatkAromAM huM moha pAmato, ane tene paramAtmA mAna; jethI tenuM rahevAnuM sthaLa jovAnI parama jijJAsA hatI. tenA saMpradAyanA mahaMta heIe, ane tyAgI hoIe to kevI majA paDe? e ja vikalpanA thayA karatI. temaja keI vaibhavI bhUmikA jete ke samartha vaibhavI thavAnI IcchA thatI. pravINasAgara nAmane graMtha tevAmAM meM vAMcyo hatote vadhAre samaye nahoto; chatAM strIsaMbaMdhI nAnA prakAranA sukhamAM lIna hoIe ane nirupAdhipaNe kathA kathana zravaNa karatA hoIe te kevI AnaMda dazA? e mArI tRSNA hatI." Ama bALa rAjacaMdranA hRdayamAM AvA vaiSNavadharmAnukULa saMskAra paDaye jatA hatA, to bIjI bAjuthI temanA mAtAjI taraphathI jenadharmAnukULa saMskAronI chApa tenA aMtaramAM avyaktapaNe paDatI hatI, tathApi te vyaktapaNe aMkurita thaI daDhamUla banavAne ne mahAnuM tattvavijJAnavRkSarUpe pariNamavAne haju thoDo vilaMba hato; te mATenI " kALalabdhi" haju paripakava thaI nhotI; vaiSNava saMskAronI chApa bhuMsAI jaI tenA sthAne jaina- saMskAro aMkita thavAne kALa haju pAkyo hota tadanukULa nimittonI prAptino joga haju have pachI thoDA vakhatamAM prApta thavAne hato. tyAre te zaucapradhAna ane zRMgArapradhAna vaiSNava saMskAranI asarane laI jenA pratye bhAvanI vAta to dUra raho, ulaTa abhAva hato, eka prakAranI sUga-jugupsA ke ghaNA hatI. A vAtane ulekha zrImade pitAnI ukta samuccayavayacaryAmAM paNa karyo che-4 4 jethI jena leke bhaNI mArI baha jugusA hatI. 4 4 temaja te veLA pratimAnA azraddhALu lokonI kriyA mArA levAmAM AvI hatI, jethI te malina kriyAo lAgavAthI tethI huM bIto hato, eTale ke te mane priya nahotI." ityAdi. ochAmAM pUruM,--vaiSNava saMskArathI jagakartA saMbaMdhI temanI mAnyatA daDhamUla thaI hatI, te te vakhatanI gujarAtI vAMcanamALAmAM AvatA jagakartA saMbaMdhI pAThothI a-7 Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma rAjacaMdra ora daDha banI,-eTale jagakartA nahiM mAnanAra jaina pratye temane ghaNI "jugupsA-- sUga hatI, temaja upara kahyuM tema pratimAvirodhaka pratimAazraddhALu (sthAnakavAsI) jenonI (keI) kriyA malina lAgavAthI temane gamatI na hatI. vavANIAnA vANIAo paNa mukhyapaNe A pratimA azraddhALu-pratimAvirodhaka saMpradAyanA anuyAyI hatA, eTale e lokono ja emane prasaMga paDato hato. bAlapaNAmAM zIdhra vidyAgrahaNAdi camatkArane lIdhe samartha zakitavALA nAmAMkita vidyAthI gaNAtA rAyacaMdanI teo prazaMsA karatA. ane tethI poraha pAmI-utkarSa ANI bhadra hRdayano bhadramUrti rAyacaMda sevA maMDaLamAM besI bALasulabha nirdoSa bhAvathI vAkacAturyAdi pitAnI 'capaLa zaktinuM pradarzana karato. teo kaMThI mATe rAyacaMdanI hAMsI uDAvatA,-mIThI mazkarI karatA, tyAre rAyacaMda radIe ApI temane prativAda karato. A ja vastunuM tAdazya zabdacitra zrImade lAkSaNika rIte samuccayavayarcAmAM AlekhyuM che-"gujarAtI bhASAnI vAMcanamALAmAM jagatukartA saMbaMdhI keTaleka sthaLe baMdha karyo che, te mane daDha thaI gayA hatA, jethI jaina loko bhaNI mArI bahu jugupsA hatI. banAvyA vagara koI padArtha bane nahIM. mATe jena leke mUrkha che, tene khabara nathI. temaja te veLA pratimAnA azraddhALu lokenI kiyA mArA jovAmAM AvI hatI, jethI te malina kriyAo lAgavAthI tethI huM bIto hato, eTale ke te mane priya nahotI. janmabhUmikAmAM jeTalA vANIyAo rahe che te badhAnI kuLazraddhA bhinnabhinna chatAM kaMIka pratimAnA azraddhALuone ja lagatI hatI; ethI mane te lokone ja pAnAra hato. pahelethI samartha zaktivALe ane gAmane nAmAMkita vidyAthI loke mane gaNatA; tethI mArI prazaMsAne lIdhe cAhIne tevA maMDaLamAM besI mArI capaLa zakita darzAvavAnuM huM prayatna karatA. kaThIne mATe vAraMvAra teo mArI hAsyapUrvaka TIkA karatA chatAM huM teothI vAda karate; ane samajaNa pADavA prayatna karato." ityAdi. paNa have vaLatA pANI thavAnI zarUAta thavAno prasaMga banyA. dhIre dhIra rAyacaMdane jaina dharmanA pratikanasUtrAdi pustako vAMcavA maLyAM. te parama pavitra sUtromAM "mitti je sAmUng, vaira maLyuM "--mahAre sarva bhUto pratye maitrI che, mahAre koI sAthe vaira nathI, ema sarva jagajIvo sAthe maitrInA paramottama-paradAtta vicAro jovAmAM AvyA te bAla rAyacaMdanA nisargathI vizvapremI hRdayane hRdayasparzI banI gayA. jagatamAM svabhAvathI ja sarvathI ekatva icchatA, sarva pratye bhrAtRbhAva bhAvatA, sarva pratye vAtsalya bhAva dharatA bAla rAyacaMdane A vicAromAM potAnA vizvavatsala hadayabhAvano pratidhvani jaNAya. eTale atyArasudhI saMgadevathI pote jaina saMbaMdhI mAnI lIdhelI temanI brAMta mAnyatAone dharatIkaMpano AMcako lAgyo. Ama te te pratikramaNasUtrAdi AtmasparzI thaI satyataveSaka parama saralahudayI zrImadanA jIvanamAM palaTAno prAraMbha ANanAra zubha nimittarUpa banI gayA. eTale te te jainasaMskAra pratye zrImadanI prIti thaI ane prathamanA vaiSNava saMskAramAM paNa rahI. Ama mizra sthiti thaI. pachI dhIre dhIre jema jema A jenazAstrono paricaya prasaMga vadhato gaye, tema tema jainamArgAnukULa valaNa vadhatuM Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAlyavayanA dharmasaMskAra gayuM ane vaiSNavamArgAnukULa valaNa ghaTatuM gayuM; chatAM haju svacchatA Adi bAhya (zauca) AcAravicAra temane zaucapradhAna vaiSNavanA priya hatA, ane jagakartAnI zraddhA hatI. tevAmAM kaMThI akasmAt traTI gaI eTale pharIthI temaNe te bAMdhI nahiM. te vakhate te bAMdhavA-na bAMdhavAnuM kaMI kAraNa na hatuM, paNa sahaja svabhAve tema banI gayuM. A aMge jenA vacanamAM akSare akSare nirdabha nikhAlasa saccAIne raNakAra raNake che evA zrImad parama Rju nikhAlasa bhAve lakhe che ke -"paNa haLave haLave mane temanA pratikramaNa sUtra ItyAdika pustaka vAMcavA maLyAM. temAM bahu vinayapUrvaka sarva jagajIvathI mitratA IcchI che, tethI mArI prIti temAM paNa thaI, ane pelAmAM paNa rahI. haLave haLave A prasaMga vaLe, chatAM svaccha rahevAnA temaja bIjA AcAravicAra mane vaiSNavanA priya hatA, ane jagakartAnI zraddhA hatI. tevAmAM kaMThI truTI gaI eTale pharIthI meM bAMdhI nahIM. te veLA bAMdhavA na bAMdhavAnuM kaMI kAraNa meM zeDyuM nahotuM." Ama bAla rAjacaMdrane tathA prakAranA saMskArage cheDe vakhata vaiSNavasaMskArane udaya AvyuM, paNa te paNa have dhIre dhIre kSaNa kSaNa ghaTatI jAtI sthitimAM AvI chevaTa asta pAmI gayo. jo ke paramArtha daSTithI joIe to AtmA nathI vaiSNava, nathI jaina, ke nathI itara keI ane AtmA zuddha Atmatva pAme e ja sAco dharma saMskAra che; paNa A te bAhya saMsakAranI apekSAe vivekSA thaI. eTale kame kame bAhya zocapradhAna-zRMgArapradhAna viSNuvasaMskAranuM sthAna parama bhAvazaucapradhAna-vairAgyapradhAna nasaMskAra letA gayA. Ama zrImadanA mULa jIvanapravAhamAM AmUla parivarnAna thaI gayuM. te eTale sudhI ke vaiSNava saMskAranuM nAmanizAna rahyuM nahiM, smRtiSamAtra banI gayA; ane rAjacaMdra vItarAgamArganA vAlepa daDha paramArtha raMgathI asthimajajA evA to raMgAI gayA ke, je jagakartatvavAdanI amAnyatAnA kAraNe jaina pratye temane "vRNu" hatI, te ja jagakartRtvavAdanI amAnyatAnuM samarthana karI teo jagatakartRtvavAdanuM samartha nirasana karanArA kevI rIte banI gayA, te ApaNe have pachInA jIvanamAM krame karI avalakazuM. lelaka pAchuM pitAne ThekANe Ave-svasthAne adale-"Pendulum swings back " te AnuM nAma ane AnuM nAma ja mUlyaparivartanathI thatuM AmUla parivartana. ane A AmUla parivartana thayuM te paNa kAMI matanI daSTithI ke kaIpaNa prakAranA matAgrahathI nahiM, paNa kevala zuddha sanI daSTithI ne kevaLa zuddha satrahaNanI satyAhI niSpakSapAta nyAyapriyatAthI. zrImadane vaiSNavadharmasaMskAranA mULa nimittabhUta ane uttarottara tenI puSTinA avalaMbanabhUta dAdA paMcANubhAI hatA, temanuM avasAna paNa lagabhaga A ja arasAmAM thayuM, tenI noMdha paNa atra prasaMgathI levI joIe. saM 1836mAM janmelA (dAdA) paMcANubhAInuM avasAna saM 1934mAM temanI 98 varSanI vaye thayuM. tyAre bAla rAjacaMdranI vaya 10 varSanI hatI ane smazAne jatAM A bAlake ja nanAmInI AgaLa cAlI chANI upADI hatI ane pitAnA priya dAdAne agnidAha paNa pitAnA hAthe dIdhe Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para adhyAtma rAjacaMdra hatA. rastAmAM nanAmI lai jatI veLAe rAjacadrane lAMkhI zULa lAgI hatI, paraMtu tattvavicAranimagna rAjacaMdre tenI upekSA karI te vAta keAIne kaLAvA dIdhI nahiM. smazAnethI ghera pAchA pharyA tyAre laMgaDAtA lagaDAtA rAjacaMdra mAtAjI pAse AvyA. devamAe pUchyuM--bhAi, pagamAM zuM lAgyuM che ? Ama kema la'gaDAya che ? pachI mAtAjIe paganI pAnI joI te lAMkhI khAvaLanI zULa dIThI, te kADhI ane pUchyuM--bhAi, zULa kayAMthI lAgI? mA, ahIMthI smazAne jatAM rastAmAM lAgI. bhAI, tyAM kAI ne kema vAta karI nahi~ ne zULa kaDhAvI nahiM ? tyAM sudhI A pIDA kema khamANI ? jJAnagaMbhIra rAjacaMdra zuM javAba Ape ? amIcaMdaeNnA avasAnaprasa`ganI jema tattvavicAranI dhArAe caDhatAM tyAre avadhUtanI jema svadeMhanuM paNa bhAna bhUlI gayelA rAjacadra mauna rahyA. prakaraNa AThamu samuccayavayacaryA [zrImade sa. 1946nA kArtikI pUrNimAnA dine-peAtAnA 23 mA janmadine peAtAnA jIvananuM sAmAnya siMhAvaleAkana karatAM, peAtAnI 13 varSa sudhInI samuccayavayacarcAnuM tAdRzya suMdara zabdacitra Alekhana karyuM che; temAMthI AgalA prakaraNAmAM yathAsthA kaTake kaTake ullekha karAyela che; tathApi sujJa vAMcakane tenA samagrapaNe sAMgeApAMga khyAla Ave eTalA mATe zrImanI mahAprasAdIrUpa A svahaste AlekhAyeluM AtmakathArUpa ( auto-biography) zabdacitra parama agatyanuM hAI atra jema che tema Akhu' eka prakaraNarUpe avatArIe chIe. saMvata 1924nA kArtika zuda 15 ravie mArA janma heAvAthI Aje mane sAmAnya gaNatarIthI bAvIsa varSa purAM thayAM. bAvIsa varSoMnI a5 vayamAM me aneka raMga AtmAsaMbaMdhamAM, manasaMbaMdhamAM, vacanasabaMdhamAM, tanasabaMdhamAM ane dhanasa MbaMdhamAM dIThA che. nAnA prakAranI sRSTiracanA, nAnA prakAranA saMsArI meAjA', anaMta duHkhanuM mULa e badhAMnA aneka prakAre mane anubhava thayA che. sama tattvajJAnIoe ane sama nAstikoe je je vicAro karyo che, te jAtinA aneka vicAro te alpavayamAM me karelA che; mahAna cakravartIe karelA tRSNAnA vicAra ane eka nispRhI mahAtmAe karelA nispRhAnA vicAra meM karyAM che. amaratvanI siddhi ane kSaNikatvanI siddhi khUba vicArI che. alpa vayamAM mahat vicAro karI nAkhyA che; mahat vicitratAnI prApti thaI che. e saghaLuM bahu gabhIra bhAvathI Aje STi daI jouM chauM, te prathamanI mArI ugatI vicAra zreNI, AtmadazA, ane Ajane AkAzapAtALanuM aMtara che; tenA cheDA Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samuccayavayacaya ane Ano chekaI kALe jANe maLyA maLe tema nathI, paNa zoca karaze ke eTalI badhI vicitratAnuM koI sthaLe lekhanacitrana karyuM che ke kaMI nahIM? to tyAM eTaluM ja kahI zakIza ke lekhanacitrana saghaLuM smRtinA citrapaTamAM che. bAkI patralekhinine samAgama karI jagamAM darzAvavAnuM prayatna karyuM nathI. yadi huM ema samajI zakuM chauM ke te vayacaryA janasamUhane bahu upayogI, punaH punaH manana karavA yogya ane pariNAme teo bhaNIthI mane zreyanI prApti thAya tevI che. paNa mArI smRtie te parizrama levAnI mane cokakhI nA kahI hatI; eTale nirupAyatAthI kSamA IcchI lauM lauM. pari. NAmika vicArathI te smRtinI IcchAne dabAvI te ja smRtine samajAvI te vayacaryA dhIre dhIre banaze to avazya dhavaLapatra para mUkIza. samuccayavayacaryA topaNa saMbhArI jauM chauM - (1) sAta varSa sudhI ekAMta bALavayanI ramata gamata sevI hatI; eTaluM mane te veLA mATe smRtimAM che ke vicitra kalpanA (kalpanAnuM svarUpa ke hetu samajyA vagara) mArA AtmAmAM thayA karatI hatI. ramatagamatamAM paNa vijaya meLavavAnI, ane rAjarAjezvara jevI uMcI padavI meLavavAnI parama jijJAsA hatI. vastra paheravAnI, svaccha rAkhavAnI, khAvApIvAnI, suvA besavAnI badhI videhI dazA hatI, chatAM hADa garIba hatuM. te dazA haju bahu sAMbhare che. atyAranuM vivekIjJAna te vayamAM hota te mane mokSa mATe jhAjhI jijJAsA raheta nahI. evI niraparAdhI dazA hovAthI punaH punaH te sAMbhare che. (2) sAta varSathI agiyAra varSa sudhIno kALa keLavaNI levAmAM hato. Aje mArI smRti jeTalI khyAti bhogave che teTalI khyAti bhogavavAthI te kaMIka aparAdhI thaI che. paNa te kALe niraparAdhI smRti hovAthI eka ja vAra pAThanuM avalokana karavuM paDatuM hatuM, chatAM khyAtino hetu nahoto eTale upAdhi bahu ochI hatI. smRti evI baLavattara hatI ke jevI smRti bahuja thoDA manuSyamAM A kALe A kSetre haze. abhyAsamAM pramAdI bahu hato; vAtaDAhyo, ramatiALa ane AnaMdI hato. pATha mAtra zikSaka vaMcAve te ja veLA vAMcI teno bhAvArtha kahI jato. e bhaNInI nizcitatA hatI. te veLA prIti, saraLa vAtsalyatA pArAmAM bahu hatI, sarvathI ekatva Icchato; sarvamAM bhrAtRbhAva hoya to ja sukha e mane savAbhAvika AvaDayuM hatuM. joke mAM kaIpaNa prakAranA jUdAInA aMkure jeto ke mAruM aMtaHkaraNa raDI paDatuM. te veLA kapita vAto karavAnI mane bahu Teva hatI. AThamA varSamAM meM kavitA karI hatI, te pAchaLathI tapAsatAM samApa hatI. abhyAsa eTalI tvarAthI karI zaka hato ke je mANase mane prathama pustakano bodha deva zarU karyo hato, tene ja gujarAtI keLavaNI ThIka pAmIne te ja copaDIne pAcho badha karyo hato. tyAre keTalAka kAvya graMtha meM vAMcyA hatA. temaja aneka prakAranA be the nAnA ADAavaLA meM joyA hatA, je prAye haju smRtimAM rahyA che. tyAM sudhI mArAthI svAbhAvika rIte bhadrikapaNuM ja sevAyuM hatuM. huM mANasajAtane bahu vizvAsu hato. svAbhAvika sRSTiracanA para mane bahu prIti hatI. Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma rAjacaMdra | mArA pitAmaha kRSNanI bhakti karatA hatA, temanI pAse te vayamAM kRSNakIrtananAM pade meM sAMbhaLyAM hatAM, temaja judA judA avatAro saMbaMdhI camatkAro sAMbhaLyA hatA. jethI mane bhaktinI sAthe te avatAromAM prIti thaI hatI; ane rAmadAsajI nAmanA sAdhunI samIpe meM bALalIlAmAM kaMThI baMdhAvI hatI. nitya kRSNanAM darzana karavA jato. vakhatovakhata kathAo sAMbhaLate, vAraMvAra avatAro saMbaMdhI camatkAramAM huM moha pAmato, ane tene paramAtmA mAnate; jethI tenuM rahevAnuM sthaLa jovAnI parama jijJAsA hatI. tenA saMpradAyanA mahaMta hoIe ane tyAgI hoIe to keTalI majA paDe e ja vikalapanA thayA karatI. temaja koI vaibhavI bhUmikA ke samartha vaibhavI thavAnI IcchA thatI. pravINasAgara nAmano graMtha tevAmAM meM vAMcyo hato; te vadhAre samaye nahoto; chatAM strIsaMbaMdhI nAnA prakAranA sukhamAM lIna heIe ane nirupAdhipaNe kathA kathana zravaNa karatA hoIe to kevI AnaMda dazA? e mArI tRSNa hatI. | gujarAtI bhASAnI vAMcanamALAmAM jagakartA saMbaMdhI keTaleka sthaLe bodha karyo che; te mane dRDha thaI gaye hatuM, jethI jene loko bhaNI mArI bahu jugupsA hatI. banAvyA vagara koI padArtha bane nahIM. mATe jene loko mUrkha che, tene khabara nathI. temaja te veLA pratimAnA azraddhALu lokonI kriyA mArA jevAmAM AvI hatI, jethI te malina kriyAo lAgavAthI tethI huM bIto hato, eTale ke te mane priya nahotI. janmabhUmikAmAM jeTalA vANIyAo rahe che te badhAnI kuLazraddhA bhinna bhinna chatAM kaMIka pratimAnA azraddhALune ja lagatI hatI; ethI mane te lokono ja pAnAro hato. pahelethI samartha zaktivALo ane gAmanA nAmAMkita vidyAthI loko mane gaNatA; tethI mArI prazaMsAne lIdhe cAhIne tevA maMDaLamAM besI mArI capaLa zakti darzAvavAnuM huM prayatna karato. kaMThIne mATe vAraMvAra teo mArI hAsyapUrvaka TIkA karatA chatAM huM teothI vAda karato ane samajaNa pADavA prayatna karato, paNa haLave haLave mane temanA pratikamaNusUtra ItyAdika pustaka vAMcavA maLyAM. temAM bahu vinayapUrvaka sarva jagatajIvathI mitratA IcchI che, tethI mArI prIti temAM paNa thaI, ane pilAmAM paNa rahI. haLave haLave A prasaMga vaLe, chatAM svaccha rahevAnA temaja bIjA AcAravicAra mane vaiSNavanA priya hatA, ane jagakartAnI zraddhA hatI. tevAmAM kaMThI truTI gaI, eTale pharIthI meM bAMdhI nahI. te veLA bAMdhavA na bAMdhavAnuM kaMI kAraNa meM zodhyuM nahotuM. A mArI tera varSanI vayanI carcA che. pachI huM mArA pitAnI dukAne besato, ane mArA akSaranI chaTAthI kaccha darabArane utAre mane lakhavA mATe belAvatA tyAre tyAM huM jato. dukAne meM nAnA prakAranI lIlAlahera karI che; aneka pustako vAMcyA che, rAma ityAdikanAM caritro para kavitAo racI che, saMsArI tRSNAo karI che, chatAM keIne meM oche adhike bhAva kahyo nathI ke kaIne meM ochuM adhikuM taLI dIdhuM nathI; e mane cokkasa sAMbhare che. Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa navamuM dhArazIbhAI ane hemarAjabhAInA abhuta prasaMge 'guNAH pUjAsthAnaM guNiSu na ca liGgaM na ca vayaH / / asAdhAraNa buddhiprabhAva ane smRtiatizaya dAkhavanArA bAla rAyacaMdanI khyAti catarapha prasaravA lAgI, nikaTanA kaccha pradezamAM te te vAyuvege prasarI gaI, parimala kastUrI taNajI mahImAMhe mahakAya',-kasturIno parimala mahImAM mahekAyA vinA kema rahe? A bAla rAyacaMdanI khyAti kacchanA kaDAya gAmanA hemarAjabhAI ane naLiyA gAmanA mAlazIbhAI ema be kacchI sagRhasthanA sAMbhaLavAmAM AvI ke vavANI. AmAM vANIAne eka putra A camatkArika mahAbuddhizALI che ane tethI kUdaratI prema phuratAM-prabhedabhAva upajatAM AvA bAlane vidyAmAM uttejana ApavuM evA zubha AzayathI teone rAyacaMdane maLavAnI bhAvanA thaI eTale te banne vidyApremI bhAIo sAMDhaNI para savAra thaI vavANIe AvyA. tyAM tapAsa karI te jANavAmAM AvyuM ke rAyacaMda morabI gayela che, eTale te paNa zedhatA zodhatA pAchaLa pAchaLa merabI AvavA nIkaLyA. ahIM morabI AvelA rAyacaMdane pitAnA mosALa rAjakoTa javAno vicAra che. eTale merabamAM tenA sagAsaMbaMdhIoe A bAlakane ekale kema javA devAya ema samajI sArA saMgAthanI zodha karavA mAMDI te morabInA maeNsTeTa (nyAyAdhikArI) dhArazIbhAI rAjakeTa javAnA che ema khabara paDyA; eTale temane vijJapti karI-A rAyacaMdane rAjakeTa tenA mosALa javuM che, Apa sAthe laI jaze? dhArazIbhAIe khuzIthI hA pADI ne rAjacaMdrane potAnI saMgAthe laI rAjakoTa bhaNI ravAnA thayA. A tarapha pelA be kacchIbhAIoe morabI AvI tapAsa karI to rAjacaMdra rAjakeTa tarapha ravAnA thayAnA vAvaDa malyA, eTale te bane paNa pAchaLa paDyA! aho! kamaLanI sugaMdhathI AkarSAIne madhukara tenI pAchaLa paDe, tema puruSavarapuMDarIka rAjacaMdranA vidyAguNasaurabhathI AkRSTa thaI ThekANe ThekANe bhamatAM bhamatAM A kacchathI nikaLelA be vidyApremI bhramaro paNa rAjacaMdra-kamaLane pIcho pakaDatA rAjakeTa abhimukha cAlyA. aho ! ke vidyAprema! ke guNaprameda! rAjakoTa jatAM mArgamAM dhArazIbhAI sAthenA sahaja vArtAlApanA prasaMgamAM tejasvI rAjacaMdranI pratibhA chAnI rahI nahiM. "caMda chupe nahiM bAdala cho". nyAyA dhIza dhArazIbhAI to bAla rAjacaMdranI asAdhAraNa buddhipratibhA ne addabhuta vAkachaTA jIvana kaLAmAM "nyAyAdhIza upara niSkAma upakAra' e prakaraNanI thoDI vastuno AdhAra atra sAbhAra levAmAM Avyo che. Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paTTa adhyAtma rAjaya dekhI chaka thai gayA, ane Azcarya cakita thaI ciMtavavA lAgyA--A daza vaSa jeTalI laghuvayanA khAla kevuM adbhuta buddhicAturya dAkhave che ! kevuM suMdara vacanamA batAve che ! kevuM prauDha gaMbhIra tattvaciMtana darzAve che! Ama vRddhavayanA manuSyA paNa na karI zake evI prauDha gaMbhIra vArto A jJAnavRddha khAlanA mukhe sAMbhaLI AzcayamAM lIna thaI gayelA dhArazIbhAie kahyuM----rAyacaMdabhAI! rAjakoTamAM tame amAre tyAM utarI amArI sAthe ja rahejo. rAyacaMde kahyuM--nA, huM teA mhArA mAmAne tyAM ja utarIza ne tyAMja rahIza. dhArazIbhAie bahu Agraha karyAM tyAre rAjacaMdre ----tamAre tyAM AvatA rahIza, paNa rahIza te mAmAne tyAM ja, rAjacaMdra rAjakeTa paheAMcI meAsALe gayA, tyAre temanA mAmAe pUchyuM-bhANA ! kAnI sAthe Avye ? rAjacandre kahyuM--dhArazIbhAi sAthe. Ama rAjacaMdranA mukhe dhArazIbhAI rAjakoTa AvyAnI khabara paDatAM banne mAmA aMdaraaMdara gusapusa karavA lAgyA ke A ThIka lAga Avye che, ApaNe temane (dhAra zIbhAI ne) 'ThekANe karI devA.' bhAjana karatAM rAjacaMdranA kAne A zabdo paDacA. te parathI A cakAra khAlake pratyutpanna aupattikI buddhithI vicAyu----A mAmAene jarUra koI dubuddhi che ane tee dhArazIbhAInu kATaluM kADhI nAMkhavAnA kAMi vicAra karatA hAya ema emanA A zabdo parathI jaNAya che. mATe mhAre dhArazIbhAine tyAM jaI agAuthI temane cetAvI daI bacAvI levAnuM upakArakAya karavuM joie. ema vicA rIne te jamyA pachI dhArazIbhAine tyAM gayA ane pUchyuM--dhArazIbhAi, tamAre mArA mAmAe sAthe koI prakAranA saMbaMdha che? dhArazIbhAI--kema pUchavu paDyuM? rAyacaMda kaI pratyeAjana che mATe pUchuM chuM. dhArazIbhAI--bIjo kAI jAtanA saMbaMdha nathI, paNa kaika rAjakhaTapaTa cAle che te aMgenA saMbaMdha che. rAyacaMda--jo ema che teA tamAre sAvadhAna rahevuM, gAphela na rahevuM, kAraNa ke tamArA aMge teo lAga Ave teA ThekANe karI devAnI vAta karatA hatA, mATe tamAre galatamAM na rahevuM, sAvaceta rahevuM. dhArazI bhAi--paNa tame kema jANyuM ke tee mArA aMge ja AvI vAtane vicAra karatA hatA? rAyacaMda--huM meAsALa pahoMcyA tyAre tuM keAnI sAthe AvyeA ema mAmAee pUchatAM me tamArUM nAma ApyuM. te parathI banne mAmA te aMge aMdaraaMdara gusapusa karavA lAgyA, ane huM bhejana karatA hatA tyAre mane saMbhaLAya evA UMcA avAje tee mhAra tevA prakAranI vArtA karI rahyA hatA. dhArazIbhAi--paNa rAyacaMdabhAi! tamArI hAjarImAM tevA prakAranI vAte tee kare ja kema ? rAyacaMda--A te bALaka che, A te AmAM zuM samaje ? ema samajIne tee bedhaDaka vAtA kace jatA hatA. paNa huM teA DhALamAM kaika kALu che' ema vAtanA AgaLapAchaLanA pUrvApara saMbaMdhathI tarata samajI gayA, eTale tee tevI kAMI peravI kare te pUrve tamane agAuthI veLAsara cetAvavA ane mAmAene duSkRtyathI bacAvavA Avye chuM. dhArazIbhAI tA sphaTika jevA svaccha hRdayanA A khALa mahAtmAnI AvI A Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhArazIbhAI ane hemarAjabhAInA addabhuta prasaMgA 57 nikhAlasa vAtathI AzcayathI hi~DaMga thai gayA, rAjakhaTapaTanI vAta sAthe meLa meLavatAM adhI khAjI kharAkhara samajI gayA, ane niSkAraNu upakArI A khAla mahAtmA aMge kRtajJabhAve ciMtavavA lAgyA-ahe! A khALa mahAtmAnI A niSkAraNu upakAratA kevI adbhuta che! niSkAma upakArabuddhi kevI Azcaya kAraka che ! AvuM upakArakA karI temaNe mane kharekhara ! AbhAranA bhAramAM dabAvI dIdhA che. bhaluM thayuM ke huM emane mhArA saMgAthe ahI laI AvyeA, nahi te mane AvA mahAtmAnA saMganA apUrva lAbha kayAMthI maLata ? dhanya che A khAla mahAtmAne ! ityAdi prakAre ci'tavatAM dhArazIbhAI AnathI romAMcita thayA. have A tarapha te e kacchI bhAie rAjakeATa bhaNI AvI rahyA hatA, tene bhAsa zrImadnanA jJAnamAM thayeA. zrImamAM laghuvayathI aneka prakAranI adbhuta zaktie sphurI nikaLI hatI, temAM eka alaiMdriya jJAnazakti hatI, tethI temanA ni`la jJAna- da NamAM pratibhAsamAna thayuM ke e kacchI bhAie sAMDhaNI para savAra thaine lAMkhA paMtha kApatAM kApatAM TheTha kacchathI mAre mATe Ave che; eTale temaNe dhArazIbhAine kahyuM-- 8 kacchathI e bhAI e AvavAnA che, temanA utaravAnI sagavaDa tamAre tyAM anI zo?? dhArazIbhAI e kahyuM----hA, khuzIthI khanI zakaze. huM temane mATe badhI sagavaDa karIza.' peAtAne dhArazIbhAIe temane ghera utaravAnuM AmatraNa ApyuM te nakAryu ane peAtAne temaja dhArazIbhAI ne ajANyA sAva aparicita AgaMtuka mahemAnane mATe pAte sAmethI utArA mAMgyA ! peAtAnA mATe premathI ATalA badhA parizrama uThAvI AvI rahelA A kacchI bhAI ene zrImade peAtAnA mahemAna' gaNyA, ane e mahemAnane mATe pAte badhI sagavaDa karavI ja joIe evI sUkSma vivekavALI UMDI samajaNathI A mahemA nene mATe Ama utArAnA khadAkhasta karyAM, eTaluM ja nahi paNa teo je dizAmAM te bhAI enA AgamanamA hatA te mA bhaNI sAmA gayA; atithi sAme abhyu tthAna '-UThIne sAmA javuM e gRhasthanA dharma gaNAya che tenuM jANe vivekathI 'mUMgu' anusaraNa karatA hoya ema A peAtAnA 'atithionu`' svAgata karavA sAmA gayA! siMhazizu samA sAme AvatA khAla rAyacaMdane dUrathI dekhI hemarAjabhAI e sahaja anumAna karyu.*----A sAme AvI rahyo che te jene mATe ame AvI rahyA chIe te rAyacaMda tA nahi. heAyane! Ama manAmana sAkSInA jANe 'vAyaralesa ' maLye hAya ema te ciMtave che tyAM pAse AvyA eTale zrImadde temane nAma laIne khelAvyA kema hemarAjabhAi! kema mAlazIbhAI!' banne bhAI e Azcaya pAmI vicAramAM paDI gayA...ahA ! A amArAM nAma kayAMthI jANe che? amArA AvavAnI khakhara te ame kAIne ApI nathI ! AzcayathI spriMga thaI gayelA tee eTalI UThayA----tame ja zuM rAyaca'dabhAI che ke ? ame A ja vakhate A ja raste AvIe chIe ema tame kema jANyuM ? zrImade kahyuM... AtmAnI anaMta zaktie che, te vaDe ame jANIe chIe.' pUrve kadI paNa paricita nahi' chatAM temane zrImade nAmathI saMkheAdhyA tyAre AzcayathI gi thaI gayelA hemarAjabhAI ne mAlazIbhAI e kevA adbhutabhAva anubhavyeA haze ! a-8 Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma rAjacaMdra , pachI zrImadna peAtAnA A kacchI 'mahemAneAne ' dhArazIbhAI ne 'utAre laI gayA. tyAM dhArazIbhAie temanI snAna-bheAjanAdi madhI sagavaDa sAcavI sArI sarabharA karI. bheAjanAdi vidhi patAvI kacchI bhAioe rAyaca'dabhAI sAthe ekAMte 'khAnagI ' vAta karavAnI icchA darzAvI, eTale dhArazIbhAIe batAvela ekAMta sthaLe tee rAyacaMdabhAI sAthe vAtamAM gUMthAyA. prathama zrImadnanI asAdhAraNa smRtizakti ane avadhAnazakti sAMbhaLelI te dekhavAnI temanI jijJAsA thai; eTale 'saMghapaTTaka' graMthanI eka gAthA teo lAvyA hatA, tenA akSare leAmavilAma svarUpamAM ADAavaLA zrImane saMbhaLAvyA, te smrutimAM rAkhI zrImade kharAkhara gADhavIne AkhA kSeAka saLaMga kahI dekhADayA. banne bhAIe camatkRti pAmyA ane peAtAnA manamAM teA samajI ja gayA ke jenA AvatAM veMta ja agAu paNa paracA maLI cUkayeA hateA evI A camatkArika zaktisaMpanna vyaktine kAzI jaI zuM vidyA bhaNavAnI haze ? mATe e saMbaMdhI prayatna niSphaLa che. chatAM ApaNe e pratyeAjana mATe ja atra AvyA chIe, teA e vAta te enI AgaLa mUkavI. ema vicArI temaNe rAyacaMdane kahyuM--Apane kAzI vidyAbhyAsa mATe laI javA aMge khAsa vinaMti karavA ame ahI` AvyA chIe,-amArA AgamananuM prayAjana A ja che. mATe Apa hAlamAM bhAratanA prasiddha vidyAdhAma kAzI padhAreA. ApanA mATe temaja Apa nA kuTuMba mATe ame adhI vyavasthA karazuM. mATe kRpA karI Apa amArI sAthe padhAre ne amArA para upakAra karo. Ama aneka pralAbhana-vijJApanAdi karyo, paNa rAyaca, cAkhkhI nA pADI ke 'amArAthI AvavAnuM nahi bane.' eTale teene khAtrI thaI gaI ke ApaNe dhAryuM hatuM tema A mAla A mAmata saMmata nahi thAya. e te bhaNelA ja che, A bhaNelAne kAzI jai zuM bhaNavAnuM hatuM? mATe ApaNA prayatna bya che, ApaNI darakhAstane barakhAsta karavI paDaze. 58 pachI te kacchI bhAIe dhArazIbhAI pAse gayA ne kahyuM--amArI dhAraNA pAra na paDI, amArA AvavAnuM prayAjana sAOka na thayuM, amArA AMdre niSphaLa gayA. dhArazIbhAie pUchyuM--kayuM pratyeAjana ? kaI dhAraNA ? hemarAjabhAI emanelI hakIkta nivedana karI ne kahyuMame khakhara nhAtA ApyA chatAM jJAnabaLathI jANI peAtAnI meLe sAmA AvyA! eTaluM ja nahiM paNa parama AzcaryakAraka tA e che ke amAre pUrva kadI paNa kaMI paNa paricaya nahi chatAM emaNe amane nAma laine melAvyA ! ahI Apane tyAM peAtAnA ja mahemAna jANI badhI sagavaDa karAvI! kharekhara! A vicakSaNa Ala mahAtmA keAI adbhuta asAdhAraNa mahApuruSa che. dhArazIbhAIne A vRttAnta sAMbhaLI sAna dAzcaya upajyuM ne prathama te ema thayuM ke rAyacadabhAInI AmAM bhUla thAya che. vidyAbhyAsa aMge ATalI badhI sagavaDa karI ApavA A vidyApremI bhAI e ATalI badhI jahemata uThAvI TheTha kacchathI ahIM sudhI AvyA che chatAM rAyacaMdabhAI saMmata kema nathI thatA? paNa pachI emane paNa samajAI gayu` ke je adbhuta khAla mahAtmA ATalI laghuvayamAM AvI adbhuta zakti dharAve che, tene vaLI zIkhavuM zuM? Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhArazIbhAI ane hemarAjabhAInA addabhuta prasaMga 59 A te zukadevajInI jema zIkhIne ja avataryA che. vaLI ATale badho jJAnaguNa chatAM kaIne kaLAvA na devA keIthI kaLAya nahiM evI temanI gaMbhIratA keTalI badhI che? kharekhara! "sAgaravaragaMbhIra' te AnuM nAma! ema zrImaddanA jJAnAdi guNanuM aciMtya mAhAo temane bhAsyuM. zrImadane pAchuM vavANIA javAne vicAra thayo. tyAre temane mosALamAMthI bhAtA mATe mIThAino eka Daba bharI Ape hato. te laIne zrImadda rajA laIne cAlyA, dhArazIbhAInI paNa rajA lIdhI. zrImadda pAse gADI bhADA jeTalA paisA hotA eTale eka kaMdoIne tyAM e bhAtAnI mIThAI vecI bhADA pUratA pisA meLavyA; paNa dhArazIbhAI sAthe ATale gADha paricaya thayA chatAM yAcanA karI nahiM, ke uchInI rAtI pAI paNa lIdhI nahiM! aho mahAsatta zrImanuM mahAsatva! bIjAnI khAtara-pApakArArthe bhIkha mAMgatA paNa zarama nahiM, kacchI bhAIo mATe jAte dhArazIbhAI pAse utAre mAMgI mahemAnanI badhI AgatAsvAgatA karAvI, paNa pitAnI khAtara eka pAI paNa mAMgavA hAtha lAMbo karyo nahiM ! potAne mATe niHspRhatAne bhekha choDu nahiM, paNa bIjAne mATe bhIkha paNa mAMgavI paDe te mAguM e AnuM nAma ! ane AmAM ja zrImadUnI mahAnubhAvatA ane sUkSma vivekadaSTisaMpana mahAgauravAnvitatA dekhAI Ave che. ATalI nAnI vayamAM paNa mahAsattvazAlI zrImadanI nispRhitA keTalI badhI abhuta hatI ! dravya-bhAva zucitA keTalI badhI AzcaryakAraka hatI! adInapaNArUpa mahAsattvazIlatA (spiritedness) keTalI badhI asAdhAraNa hatI! dhArazIbhAInI sarvaparIkSA nigraMtha zAsana jJAnavRddhane sarvottama vRddha gaNe che."- zrImada rAjacaMda, aM. 64 dhArazIbhAIne uparokta prasaMga zrImadanI 10-11 varSanI umare banavA pAmya haze. tyAra pachI dhArazIbhAI jema jema zrImadanA samAgamamAM AvatA gayA tema tema temane zrImadda pratyeno pUjyabhAva dinapratidina vadhato gaya; jema jema zrImadanA jJAnAdi adbhuta guNanuM aciMtya mAhAsya temane bhAsavA lAgyuM, tema tema temano zrImadda pratyene bhaktibhAva krame kame vRddhi pAmate gaye. ema to zrImad 15 varSanA ne dhArazIbhAI 45 varSanA; zrImadda eka sAmAnya vaNika putra ne dhArazIbhAI nyAyAdhIza jevo uMce hodo dharAvanAra supratiSThita sadgahastha; paNa gunA kArathA jugapu = 4 ki ra ra va -guNIomAM guNo pUjAsthAna che, nahiM ke liMga (veSa), nahiM ke vaya. eTale vaya laghu chatAM guNone laI zrImad dhArazIbhAIne pUjya thaI paDayA. prathama te dhArazIbhAI zrImadune pitAnI sAthe gAdI upara samAsane besADatA, paNa jyArathI temane zrImaddanI A jJAnAdi mahattA bhAsI gurutvabuddhi upajI tyArathI pote "zAsane tamArane"--uccAsane vA samAsane besavAmAM gurune avinaya jANI teo Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma rAjacaMdra zrImadane uccAsane gAdI takIe besADatA ane pote temanI sanmukha vinIta ziSyanI jema vinayAnvitapaNe besatA ane gurunI jema temanA pratye pUjya bhAvathI sarva prakAre vinayathI vartatA. emAM dhArazIbhAIe na to ema ciMtavyuM ke huM eka uMcA hoddedAra nyAyAdhIza chuM ane A te eka sAmAnya vaNikaputra che, na te ema ciMtavyuM ke huM 45 varSanI vayane vRddha supratiSThita gRhastha chuM ane A to eka 15 varSanI vayano ajANyo kizora che, paNa ema ciMtavyuM ke A ucca koTine asAdhAraNa vidyAdhara" che ne huM te eka sAdhAraNa vidyArthI chuM; A eka jJAnavRddha svarUpasupratiSThita jJAnI che ne huM to eka bAla a95jJa jijJAsu chuM. AvA bhAvanI vicAraNAthI mAna mUkI dhArazIbhAIe zrImada ziSyabhAva dhAryo, ane mAM svAM kapa ema zrImad saddagurune zaraNApanna thayA. A ziSyanA sattvanI kasoTI karato eka adbhuta prasaMga jo ke AgaLa upara banyo hato te paNa A dhArazIbhAIne ja lagatA heI A prakaraNamAM ApazuM. sarva mumukSuone dhaDo levA gya A rasaprada bedhaprada prasaMga atre jema che tema varNa vazuM. dhArazIbhAI morabInA nyAyAdhIza hatA, tyAre zrImadda 14-15 varSanI vaye morabI kAryaprasaMge dhArazIbhAIne tyAM javAnuM thayuM hatuM. dhArazIbhAI zAstranA abhyAsI hatA, eTale sAdhu-munirAje temanI sAthe zAstraviSayaka carcAdi karatA. eka divasa sthAnakavAsI pU. mahArAja dhArazIbhAIne tyAM vahoravA padhAryA. te divasa ravivAranI rajAno hoi temaNe dhArazIbhAIne kahyuM-bapore sthAnake Avaje. zrIgAMgeya aNagAranA bhAMga mane barAbara samajAtA nathI, ApaNe vicArazuM. dhArazIbhAIe hA pADI. A vArtAlApa tyAM hAjara rahelA zrImade sAMbhaLe. dhArazIbhAI jamIne bahAra gayA; daramyAna zrImade eka kero kAgaLa laI temAM "gAMgeya aNagAranA sAMgAnuM apUrva rahasya" e mathALA nIce te bhAMgAnuM svarUpa sugama zailImAM lakhI, te kAgaLa eka nAnI copaDImAM mUkyo ne pite cAlyA gayA. tevAmAM eka bakarI gharamAM AvIne te paDI mukhamAM letI hatI tyAM dhArazIbhAI AvI caDhyA. bakarIne hakAlatAM tenA moDhAmAMthI copaDI paDI gaI ne te zrImadanA lakhANavALo kAgaLa nIce paDI gayo. te laI vAMcatAM dhArazIbhAinA Azcaryane pAra rahyo nahiM, te lakhanAra pratye bahumAna skuyuM, paramAdara upaje, ane ekadama ulAsamAM AvI jaI rAyacaMdabhAIne tarata bolAvI lAvavA paTAvALAne AjJA karI. te bolAvavA jAya che, tyAM rastAmAM ja dhIra gaMbhIra gatithI cAlyA AvatA zrImadda sAmA maLyA. zrImade gharamAM praveza karatAM ja dhArazIbhAIe zrImaddane sASTAMga daMDavat namaskAra karyo ne caraNamAM paDI avinayanI kSamA mAgI. pachI dhArazIbhAIe potAnI gAdI upara zrImadrane besADyA, be hAtha joDI zrImukhe gAMgeya aNugAranA bhAMgAnuM rahasya samajAvavA zrImane vinaMti karI. zrImade be kalAka apUrva bodha ApI mArganuM bhAna karAvyuM. zrImanI amRtavANI sAMbhaLIne * zrI javala hene saMgrahIta karela hakIkatanA sAbhAra AdhAre A prasaMga atra varNavyA che. Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhArazIbhAI ane hemarAjabhAInA addabhuta prasaMge dhArazIbhAinA mAMca ulasyAM. jIvana dhanya mAnyuM. tyArathI dhAraza.bhAI zrImadrane pitAnA taraNatAraNa gurusthAne mAnavA lAgyA. ema samaya pasAra thavA lAge, paNa bhaktanI parIkSA tenI kasoTImAM che, te agniparIkSAno samaya have nikaTamAM ja Ave che. eka divase madhyAhna veLAe bhara unhALAnA vakhatamAM zrImadda dhArazIbhAI sAthe dharmakathA karatA divAnakhAnAmAM beThA che. tyAM zrImade kahyuM-dhArazIbhAI, pharavA jazuM? dhArazIbhAIe kahyuM-jevI ApanI IcchA. ema kahI zrImanI IcchAne AjJA mAnI dhArazIbhAI taiyAra thayA, ne kharA bapora hevAthI hAthamAM chatrI lIdhI. guru-ziSya baMne pharavA nikaLI paDyA. eka cheDethI daSTi nAMkhatAM sAme cheDe dekhAya evI eka mAIla lAMbI sIdhI lITImAM AvelI morabInI bajAramAM AvatAM, zrImade kahyuM dhArazIbhAI, jarA chatrI ughADone! zrImanA mukhamAMthI vacana nikaLatAM ja mAthe caDhAvI dhArazIbhAIe chatrI ughADI, ane potAnA mAthe jarA paNa na rAkhatAM barAbara zrImadunA mastaka para dharI rAkhI. Ama garabInI bhara bajAramAM gherI rAjamArgo dharmagoSThi karatAM karatAM bane guru-ziSya cAlyA jAya che. 50 varSanI prauDha vacanA ane nyAyAdhIza jevI ucca padavIe pahoMcelA dhArazIbhAI jevA supratiSThita gRhastha te 20-22 varSanA dekhAtA zrIma jevA navayuvAnane chatrI dharI rAkhe, e dazya bahiNi janone vicitra ne ayukta lAge, hasavA jevuM lAge emAM Azcarya nathI. loko ekabIjAnI sAmuM joI hAMsI karavA lAgyA-joya kaLatugano prabhAva ! kharekhara ! jUnI AMkhe navA tamAsA ! AvA vidvAnane A zuM sUryuM? dhArazIbhAInI buddhi bahera mArI gaI lAge che ke DAgaLI casakI gaI lAge che, jethI A juvAnIAne guru mAnyA che ! paNa A navayuvAnanI aMdara eka jJAnavRddha AtmA beThe che tenuM jagane bhAna nathI, eTale te phAve tema TakA kare che. dhArazIbhAI te e sarvanI upekSA karI lokonI sAme daSTi paNa karatA nathI, ane lokalajAnI paravAha nahiM karatAM pitAnA dhyAnamAM ne dhyAnamAM gurune chatrI oDhADI dharmavArtA karatAM karatAM cAlyA jAya che. ane Ama ajJAnI jagane jenuM bhAna nathI evuM A devadurlabha kazya tyAM sarjAI gayuM ! pachI gAmabahAra nikaLatAM zrImade kahyuMdhArazIbhAI ! have charI baMdha karo. dhArazIbhAIe kahyuM -sAheba, gAmahAra te vadhAre tApa lAge. Apa kema na pADo cho? bhale ughADI rahI. zrImade bodha Apyo-kaSAyano tApa AtmAmAMthI ja joIe. A loka trividha tApathI AkuLavyAkuLa che. jJAnIo je e saMsAranA tApathI mukta thayA che teone te jagajIvone ema duHkhI dekhIne karuNa Ave che, ane duHkhamukta karavA upadeza Ape che. pachI zrImad navalacaMdabhAIne ghera padhAryA hatA ane tyAM sarva mumukSuonI madhye dhArazIbhAInI daDhatAnI prazaMsA karI hatI. kharekhara ! sattvanI kasoTI karanArI AvI agniparIkSAmAMthI samuttarNa thayelA dhArazIbhAInI zraddhADhatA kevI adbhuta haze ! dhanya e bhakta ! dhanya e bhakti ! Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa dazamuM AzuprajJa' zrImannI tvarita zrutapAsanA jAgyo Atma viNa parizrame tattvasaMskAradhArI, taddabodhe laghu vaya chatAM vRddha jJAnAvatArI. (svaracita) thavANIA gAmamAM nAmAMkita banI gayelA ane sarva keInuM AkarSaNa banI rahelA bAla rAyacaMdanI khyAti deza-kALanI sImAnA baMdhano toDI digadigaMtamAM prasaravA lAgI. puSpanI sauralathI AkarSAIne madhuro merathI AvI paDe, tema vidvAne saMnyAsIo sAdhuo bAla rAyacaMdano saMparka sAdhI samAgama karatA. kasturIno parimala chAno rahe nahiM,parimala kastUrI taNAjI mahI mAMhe mahakAya',-tema rAyacaMdanI kIrti-kasturInI suvAsa kaccha-morabI Adi AjubAjunA vistAramAM to ekadama vAyu vege prasarI gaI ke vavANIAmAM eka vANIAna bAlaputra Avo camatkArika mahAprajJAvAn mahAbuddhizALI che. te vakhatanA kacachanA divAna maNibhAI jazabhAIe to rAyacaMdane kaccha padhAravAnuM AmaMtraNa ApyuM hatuM, tene mAna ApI rAyacaMda kaccha gayA hatA ane tyAM "dharma" viSaya upara eka suMdara bhASaNa karyuM hatuM. tethI atyaMta prabhAvita thayelA lokee dhAryuM ke A tejasvI bALaka AgaLa jatAM mahApratApI vijayavAna thaze. kharekhara ! A bAra tera varSane nAno bAlaka na hato, paNa pUrvana ArAdhaka hajAro varSanI vayane jJAnavRddha purANa puruSa hatA! teramAM varSa pachI rAjacaMdra temanA pitAnI dukAne besatA, pitAne vyApArakAryamAM madadagAra thatA temanA akSara suMdara ane maroDadAra chaTAdAra hovAthI kaccha darabAranA utAre temane nakala karavA mATe bolAvatA tyAre tyAM jatA. dukAne besatAM paNa nirdoSa AnaMdamUrti rAjacaMdra aneka prakAre AnaMdamAM kALa nirgamana karatA, nAnA prakAranI lIlAlahera karatA; aneka pustaka vAMcatA, rAma ityAdikanA caritro para kavitAo rAtA, saMsArI tRSNAo karatA; chatAM vyApAramAM pUrepUrI nItimattA-pramANikatA jALavatA, keIne ocho adhike bhAva kahetA nahiM ke ochuM adhikuM toLatA nahiM. zrImade svayaM samuccayavayacaryAmAM A prakAre ulekhyuM che - "A mArI tera varSanI vayanI carcA che. pachI huM mArA pitAnI dukAne besato, ane mArA akSaranI chaTAthI kaccha darabArane utAre mane lakhavA mATe bolAvatA tyAre tyAM huM jato. dukAne meM nAnA prakAranI lIlAlahera karI che; aneka pustako vAMcyAM che, rAma atyAdikanAM caritro para kavitAo racI che, saMsArI tRSNAo karI che, chatAM keIne meM e che adhike bhAva kahyo nathI ke kaIne meM ochuM adhikuM taLI dIdhuM nathI, e mane Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AzuprajJa' zrImanI tvarita mRtapAsanA cakkasa sAMbhare che." zrImade svayaM AlekheluM A te vakhatanuM pitAnuM zabdacitra temanA sphaTika samA svaccha hRdayanuM pratibiMba pADe che. atre prazna tha sahaja che ke zrImaddane abhyAsa vadhAravAne badale ATalI nAnI vayamAM dukAne kema besavuM paDyuM? tene uttara te vakhatanI kauTuMbika paristhitimAM che. paMcANubhAIe vavANImAM vahANavaTuM AdaryuM, tyAre temanI sthiti sArI hatI, paNa AgaLa jatAM vavANI A baMdara bhAMgI paDyuM ne vepAradhaMdhe guTato cAlya, eTaNe paMcANabhAInA dhaMdhAne paNa dhakko lAgyo ane sthiti paNa uttarottara nabaLI paDatI gaI. pachI ravajIbhAI e vavANIAmAM dukAna paNa mAMDI, gAmaDA gAmanA pramANamAM vyApAra sAdhAraNa cAlatuM. temAM vaLI temane (ravajIbhAIna) kuTuMbavistAra vadhato cAlyuM. zrImadathI traNa varSa pUrve janmelA eka hena-zivakara bahena to hatA ja, zrImadanA janma pachI bIjI be bahenomInAbahena-jhabakabahenane, pachI manasukhabhAine ane pachI sauthI nAnA chajInTenano ema anukrame janma thaye. Ama be putra ane cAra putrIone kuTuMba parivAra ravajIbhAIne hate. uparAMta vRddha mAtA-pitA paNa hatA. eka bAjuthI AvA moTA bahoLA kuTuMba parivArano udaranirvAha karavAne mahAbhAra temanA para AvI paDayo hato ane bIjI bAjuthI AvakanA sAdhano ghaTatA gayA hatA. AvI viSama paristhitino temane sAmano karavo paDyo; kauTuMbika sthiti keTalI badhI sAMkaDI banI gaI hatI tene khyAla eka ja prasaMga parathI Avaze. paMcANabhAInA 1934mAM dehatyAga pachI te vakhatanA pracalita rUDhi-rivAja pramANe bApadAdAnI AbarU ne Agalo mobhe jALavI rAkhavA temanuM kAraja karavAnI jarUra paDI, tyAre kAraja karavA mATe mahAdevI devamAe pitAnA alaMkArAdi utArI pitAnI mahAnubhAvatA dAkhavI apUrva svArtha tyAga darzAvyo hato. A prasaMga parathI ADakatarI rIte kuTuMbanI Arthika bhIDane kaMIka bhAsa thAya che. A viSama kauTuMbika paristhitine khyAla zrImanA bAhya sthala jIvananI temaja AMtarUjIvananI pazcAdbhUmikA ( Back-ground) vicAra karatAM dRSTi samakSa rAkhavAnI khAsa jarUra che. manuSya game teTale mahAn hoya to paNa tene amuka pUrva prArabdhAnusAra prApta paristhitinI maryAdAmAM vartavuM ja paDe che, ane te saMjAgonA vartulamAM vartAne ja potAne AtmavikAsa sAdhavAnuM rahe che. bAhya saMjogonI-bAhya vAtAvaraNanI (Environment ), jIvanaghaDatara para kaMI ne kaMI asara thayA vinA rahetI nathI, eTale keTalIkavAra "Man is creature of circumstances'-manuSya saMjogavaza prANI che manuSyane sagAdhIna thavuM paDe che,-e ukti caritArtha bane che. eTale zrImadane paNa prArabdAnusAra prApta saMyogonI maryAdAmAM vartavAnuM hatuM, paNa te saMyoganA vartuLamAM vartAne paNa je apUrva AtmaparAkramathI temaNe apUrva AtmavikAsa sAthe e ja emano apUrva mahimAtizaya che. AvI sAMkaDI kauTuMbika pari. sthitinA saMdarbhamAM zrImadrane nAnI vayamAM ja abhyAsa choDI devAnuM ane pitAnI Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64 adhyAtma rAjacaMdra dukAne besavAnuM AvI paDayuM. pitAne kAmakAjamAM sahAyaka banI temanA bejo eche karavA arthopAnanA thADA mejo pAte UThAvavAnI ja mAla rAjacaMdranA mAthe AvI paDI; ane te pharaja mAtApitAnA upakArAdi kAraNe mAthe caDhAvavAnA peAtAne dharma samajI laghuvayamAM paNa bhAre samajadAra rAjacaMdre saha zirasAvadya karI. ane dukAne beThA beThA paNa rAjacandre vepAra zA karyAM ? bAhya vastuonA vyApAra karavA sAthe eNe AMtarvastune--AtmavastunA vyApAra vadhAravA mAMDayeA, mAhya dravyanI levaDadevaDa sAthe eNe AMtadravyanI levaDadevaDanA vyApAra vadhAryAM, dinapratiTvina zrutajJAnanI ananya vRddhinA vyApAra AryAM. emanI jJAnapipAsA eTalI badhI tIvra hatI ke khAnagImAM temaNe abhinava zrutanI utkaTa upAsanA AdarI. parama AzcayakAraka ne adbhutAdadbhutaM te e che ke A janmamAM kadI paNa saMskRta-prAkRtanA abhyAsa nahi. chatAM tee mAtra savA varSamAM samasta AgamAnuM UMMDu' talaspazI avagAhana karI gayA! bhalabhalA ghaNA varSonA abhyAsI mahApatizizamaNie paNa ghaNA ghaNA dIrghakALe paNa je jJAnasAdhanA na karI zake, tethI anekagaNI anaMtaguviziSTa baLavAn jJAnasAdhanA prajJAnidhAna rAjacandre lIlAmAtramAM svalpa samayamAM sAdhI lIdhI. je jJAnasaMskAra ' ati abhyAse 'ghaNA ghaNA abhyAse * kAMi '-kicitmAtra thavA ghaTe, te saMskArasvAmI rAjacaMdre vinA parizrame'-vagara prayAse ghaNA ghaNA siddha karyAM. mathI mathIne ghaNI ghaNI mahenata kare teApaNu je zAstrapAraMgata gItA paNuM prApta thavuM mahAmunione paNa prAse mahAduSkara che, te gItApaNuM svalpa samayamAM siddha karI parama ane gIta karanArA--saMgItanI jema AtmAmAM ekatAra vaNI denArA kharekharA mahAgItA zrImadnanI zrutajJAnasaMbaMdhinI AtmAnubhavadazAnA A prasaMga jo ke AtmadazA vamAna thatAM AgaLa upara banela che, chatAM zrImanA A zrutajJAnanA prakaraNamAM prasaMgathI tenA nirdeza karazu : AgaLa jatAM (sa. 1956mAM) zrImade eka patramAM A svAnubhavasiddha vacana lakhyuM che eka zrleAka vAMcatAM amane pujArA zAstranuM bhAna thaI temAM upayoga pharI vaLe che'--te parathI A parama zrutadhara puruSanI sarvAtizAyinI zrutazakti kevI agAdha haze tenA kaMIka khyAla Ave che. zrImadanuM A AgamajJAna eTaluM badhuM agAdha ne UMDuM' hatuM, eTaluM badhuM talasparzI ane tattvasparzI hatuM ke temane tenuM taletala ne rajerajanuM jANapaNuM hatuM, jhINAmAM jhINI vigata ( Minutest details ) emanA hRdayagata hatI. AgaLa jatAM-se anujJA majjAmALA che. sUyagaDAMganI e gAthAonA pAThanI yathAtA aMge, ThANAMga sUtranI cAbhaMgInI ghaTamAnatA aMge, vistRtti vuAMti i. padonI adbhuta asalanA aMge, saMvuAnA saMto mAnulatte i. sUyagaDAMga sUtra gAthAnI paramA`tA aMge parama bhAvitAtmA zrImade je abhUtapUrva sUkSmatama vivecana karyuM che te parathI A vastuspaSTa jaNAI Ave che; ane zrImanuM asAdhAraNa ( Extra-ordinary ) zrutajJAna keTaluM badhuM atizAyI haze, teneA vicakSaNu vijjatAne kaMIka khyAla Ave che. kharekhara ! zrutamA mAM Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "AthamI zrImanI vyakti mRtapAsanA jenI prajJA saMgatizayathI AzugAminI hatI evA "AzuprajJa" zrImadanuM Agamana avagAhana eTaluM badhuM tvarita hatuM ke sAmAnya prAkRta janane to tenI kalpanA paNa AvavI azakya che. AvI asAdhAraNa( Extra-ordinary) tvarita gati pUrva janmamAM utkaTa jJAnopAsanA vinA asaMbhavita che. eTale pUrva janmamAM temanA divya AtmAe adbhuta jJAnArAdhanA karI ja hovI joIe ema A pUrvanA prabaLa ArAdhaka puruSanuM divya kettara caritra DiMDima nAdathI pokAre che-udgheSe che; ane sakaNuM-sahadaya jananA aMtaHkaraNamAM tene paDaze paDe che. pUrva janmamAM saMskAravAraso laIne AvelA A divya mahAtmAe te te janmamAM te jJAnavArasAne era bahalA haze e pUrepUruM saMbhavita che, ema A jJAnAvatAra puruSanA addabhuta caritrane vicAra karatAM suvicakSaNa suvivekI janenA aMtaramAM dhvanita thAya che. astu! zrImadUnA bALapaNanA eka mitra pipaTalAla manajI dezAI potAnA tatkAlIna saMsmaraNo TAMkatAM lakhe che ke-"mAre sAhebajI (zrImad rAjacaMdra) sAthe bALapaNathI maitrIno saMbaMdha hatA, temaja sagAMsaMbaMdhIne paNa saMbaMdha hatuM. teozrI bALapaNathI ja ghaNuM heMziyAra, mahAzAnta, tathA ghaNA ja vidvAna gaNAtA hatA. ghaNu puruSo temanI pAse AvatA ane prazna pUchatA. sAhebajI teonA praznone uttara e sarasa ApatA ke jethI AvelA puruSe zAMta thaIne daMDavat namaskAra karI pAchA jatA. XX sAhebajI pite savAramAM snAna karyA bAda be traNa kalAka sudhI sUtro vAMcatA, te evI rIte ke eka pAnuM lIdhuM, bIjuM pheravyuM ema anukrame pAnAM pheravI jatA. jemAM Trena cAlatI hoya tema bolI jatAM. vaLI sAhebajIe mAtra gujarAtIne ja abhyAsa karelo hato, paNa game te bhASAmAM bolI zakatA, vAMcI zakatA ane vivecana karI zakatA. tethI mane ghaNuM ja Azcarya lAgatuM." zrImadUnA samakAlIna A popaTabhAI desAInA A "AMkhe dekhA hAla" jevA A kathanamAM lezamAtra atizayokti nathI. kAraNa ke pUrve bhaNI gayeluM smRtimAM pharI tAjuM karavuM (Revise ) jema sulabha che, tema pUrve abhyasta jJAna janmathI ja prajJAtizayasaMpanna-smRtizayasaMpanna zrImadane mAtra "pAnAM pheravI jatAM" sahajamAtramAM smRtigocara thaI javuM sahaja svAbhAvika che. vavANIAnA meghajIbhAI paTela svAmInArAyaNa dharma pALatA te ane bIjA eka paTela eka vakhata rAyacaMdabhAI pAse beThA hatA. tyAre vArtAlApaprasaMgamAM meghajIbhAIe sahaja pUchayuM-rAyacaMdabhAI ! ATalAM badhAM dharmanA pustake tame vAMcI lIdhAM haze ? tyAre rAyacaMdabhAIe kahyuM-badhAM amArAM haiyAmAM che." A meghajIbhAI svAnubhavathI kahetA ke rAyacaMdabhAI jyAre bole tyAre enI vANI eTalI badhI mIThI hatI ke evI mIThI vANI ame haju sAMbhaLI nathI. haju belyA ja kare ema thatuM. AvI hatI zrImaddanI amRtastraviNa vAlabdhi! janmakSetra vavANIAmAM jeTaluM dharma sAhitya upalabdha hatuM teTaluM to AzuprajJa zrImad zIdhra pI gayA, paNa ATalAthI jJAnapipAsu zrImadanI tRSA chIpe ema na hatuM, a-2 Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma rAjyeMdra AthI vizeSa sAhityanI gaveSaNArthe anya kSetra pratye dRSTi doDAvavAnI hatI. eTale te athe` ke vyavahAraprasaMge 13mA varSa pachI zrImadbhunuM meArakhI vAravAra javAnuM thatuM. tyAM teo peAtAnA phaibAne ghera rahetA. tenI pADozamAM vinayacaMda daphtarI nAme eka pratiSThita gRhastha rahetA hatA, tenA vRddha pitAzrI pApaTabhAI bahu dharmiSTha hatA. temane zrImad pratye prathama darzIne ja apU` sneha jAgyA, tethI zrImad jyAre mAramI padhAre tyAre temanA samAgama karatA. teo peAtAnA vakhata jenAgame vAMcavAmAM gALatA. tenA apUrva bhAvAtha zrImad pAsethI sAMbhaLI zrImane khALa saMta mahAtmA tarIke oLakhyA hatA, tethI temanuM ADharamAna bahu karatA. vinayacaMdabhAI meArakhImAMthI temaja amadAvAda vagere sthaLethI pustakeA meLavI ApavAmAM zrImane sahAya karatA. e rIte A pitA-putra ane zrImadnanA guNajJa aMgata snehIe anyA hatA ane temanuM ghara zrImanuM vAcanAlaya, lekhanAlaya ane pustakAlaya banyuM hatuM. AvA A jJAna-dhyAnarata khAla ravi jema udaya pAmatA tene mUtti khAla mahAtmA aMge temanA khAdyasnehI-khAlamitra pUrvokta pApaTabhAI manajI dezAI e te vakhatanA era sasmaraNA paNa nAMdhyA che ke--mArakhImAM jeThamalajI nAmanA sAdhu vidvAn gaNAtA hatA. teoe sAhebajIne prazna pUchyA. te praznanA uttara teezrIe tatkALa ApyA. sAdhue vicAryuM" ke jo A ApaNI sAthe rahe te ghaNuM sArU thAya. tethI eka vakhata te sAdhue kahyuM ke Apa A huka matane dIpAveA. teoe kahyuM ke satya vastu haze te ja kahevAze. X x keTalAka jaina leAkeA ema dhAratA ke A te kAMI badhAthI judI ja vAta kare che. paNa sAhebajI tene kahetA ke mahAvIre je pramANe kahyu' che, te ja pramANe kahevAnuM che, ane te sivAya bIjA koI prakAre mArga maLI zakavAnA nathI. amAre kAMI mahAvIra viruddha kahIne anA sAMsAra vadhAravA nathI. viruddha kahIne mane kAMi maLI javAnuM nathI. xx sAhebajIne ghera keAI sAdhu vahAravA Ave te pAte pAse rahIne vaheArAvatA, ane kahetA ke jo tame avaLI rIte prarUpaNA karazeA tA bUrA hAla thaze, sasAra rakhaDavA paDaze, ema cAkkasa yAda rAkho. X X sAhebajInuM teja temaja kaDapa eTalA badhA hatA ke, huM keAI daza vAtA pUchavA AvyA hAuM agara khIjA kAI AvyA hAya teA mAMDa be pUchI zake. kAraNa sivAya sAhebajI khelatA na hatA. temaja elAvavAmAM Ave te paNa TUMkAmAM javAba ApatA. sAhebajI je vakhate dhyAnamAM ke vicAramAM hoya te vakhate keAinAthI kAMI paNa khAlI zakAya nahI, paNa jyAre nIcI dRSTi U'cI karI jue tyAre kaMi kahevuM hAya te kahI dauM.' Ama jene zrImadda vinAdamAM ' vavANIA samAcAra ' kahetA evA A pApaTabhAI taraphathI ApaNane zrImad sabaMdhI te vakhatanA A gheADA bavANIA--samAcAra' jANavA maLe che; ane temaNe dorelA A samakAlIna zabdacitramAM eka sAcA bhavabhIru, niya, satyapriya--satyavaktA, bhAvanAzIla, jJAnI-dhyAnI dhUnI~maunI khAla mahAtmAnA du bhavya vyaktitvanuM spaSTa rekhAcitra upasI Ave che. Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa agIyAramu dharmamaMthanakALamAM tattvamaMthana " pakSapAto na me vore, na devaH vijJAnig | sumiTU vacana vasya sakSya zAryaH patrituH // '' --zrIharibhadrasUri jainasUtranA svalpa paricayathI paNa zrImane saMsaga doSathI jaina saMbaMdhI peAtAnA pUkhaddha pyAlA ( Prejudices) dUra thatAM, satyamADI satyapriya nyAyapriya zrImadnanuM jaina saMbaMdhI vizeSa vizeSa jANavAnuM AkaSa Nu vadhatuM gayuM. e ApaNe AgalA prakara@AmAM joyuM. matanI mAnyatAnA AgrahathI jIva jANye-ajANye satno droha karI nAMkhe che, matanA AgrahathI jIva 'mArUM te ja sAcu" evI draSTirAgarUpa mAnyatA ja rAkhe che, mATe matAgrahane tilAMjali ApI 'sAcuM te ja mArUM' evI samyagdarzanarUpa satprahaNanI STi ja jIve vikasAvavA ceAgya che,----ema satyapriya zrImanI prathamathI ja jIvanadRSTi hatI, te uttarottara era vajralepa daDha baLavattara banatI gaI. eTale matanI dRSTithI nahI paNa 'sat'nI dRSTithI satya tattvanuM svarUpa zu' che, te satya tattvanuM yathA paramA"svarUpa darzAvanArUM kayuM na satya che, ne te AtmasAkSAtkArarUpa pU`satya tattvadarzIna pamADavAne kayA dharma paripUrNa samatha ne paripUrNa satya che, tenI madhyastha niSpakSapAta parIkSA karavAne satyatattvagaveSaka nyAyapriya parIkSApradhAnI rAjacaMdranuM citta vaLyuM; SaDjha'narUpa mahAsamudranuM nijabuddhirUpa matha vaDe mathana karI tattva-navanIta valeAvavAnuM bhagIratha kAryAM zrImad AdhyuM; arthAt teramA vaSa~thI seALamA varSoM sudhImAM SaDjhananI madhyastha paryAlAcanA karavArUpa dhama thanakALa-tattvama thanakALa parIkSApradhAnI zrImane prApta thayA. vedAMta-sAMkhyayoga auddha-jaina Adi SaDkazananuM svarUpa darzAvanArA upalabhya prathAnuM UMDuM avagAhana temaNe svalpa samayamAM karI nAMkhyuM. SaDjhananI tulanAtmaka parIkSA parIkSApradhAnI rAjacaMdre nyAyanA kAMTA para karI, SaDjhananA tattvane niSpakSa nyAyamUrttinI jema nyAyanA kAMTe teAlyu. < zrImad rAjacaMdra, 'yAkinImahattarAnUnu ' SaDvanavettA zrI haribhadrAcAya nI jema,-- mane vIra pratye pakSapAta nathI ne kapilAdi pratye dveSa nathI, jenuM vacana yuktimad-yuktiyukta hAya tenA parigraha karavA ceAgya che, 'evA niSpakSapAta nyAyane anusaranArA hatA; 'AgrahI puruSa teA jyAM peAtAnI mati abhiniSTi (abhiniveza pAmelI AgrahI) che tyAM yuktine laI jAya che, paNa pakSapAta rahitane te jyAM yukti hAya che tyAM mati niveza kare che, 'x--e zrI haribhadrasUrinI suprasiddha uktine jIvanamAM tathArUpa AcaraNathI caritArtha karanArA hatA. parama prajJAtizayane lIdhe parama Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma rAjacaMdra pratibhAsaMpanna zrImad utkRSTamAM utkRSTa keTinA parIkSApradhAna puruSa heI, Agama anumAna ne anubhavanI kasoTIe caDhAvI tatvanI yathAvat niSpakSapAta parIkSA karavAne paripUrNa samartha hatA. zrImaddanA A parIkSApradhAnIpaNAnA jhapATAmAM AtmAne nahiM mAnanAra nAstika darzana (cArvAka) paNa AvI gayuM ne enA jhapATAmAM ekavAra zrImadda paNa AvI gayA ! paNa A parIkSApradhAnIpaNAnA parama prabhAve temAMthI aNIzuddha pAra utarI jaI zuddha AtmavijayI banyA. te A prakAre-AtmA jevI ke vastu che nahiM, A bhava vinA bIje bhava che nahiM, puNya nathI, pApa nathI, paraleka jevuM ke evuM tevuM kAMI che nahiM, I. prakAre nAstikatAthI vicAranI zreNI zarU karatAM, e takane anukULa-anusarato vicAra karatAM-e tarkane anukULapaNe tattvavicAra para caDhatAM, kharekharA aMtaraMga tatvajijJAsune te tarkanuM mithyApaNuM siddha thAya che, dehAdithI bhinna evI kaI vastu -"AtmA" che evuM bhAna thAya che ane AtmadharmanuM mULa hAtha lAge che. A aMge zrImadanuM pitAnuM svAnubhavasiddha vacana che ke-"A bhava viNa bhava che nahiM, e ja tarka anukULa; vicAratAM pAmI gayA, AtmadharmanuM mULa." temaja eka patramAM (aM. 82) zrImadjI A aMge spaSTa ullekhe che ke -"x 4 meTI kalpanA te A badhuM zuM che? tenI hatI. te kalpanAnuM ekavAra evuM phaLa dIThuM punarjanma nathI, pApe nathI, puNya nathI; sukhe rahevuM, ane saMsAra bhagavo e ja kRtakRtyatA che. emAMthI bIjI paMcAtamAM nahIM paDatAM dharmanI vAsanAo kADhI nAkhI. keI dharma mATe nyUnAdhika ke zraddhAbhAvapaNuM rahyuM nahIM. thaDe vakhata gayA pachI emAMthI ora ja thayuM. * * kaI era anubhava thaye ane je anubhava prAce zAstramAM lekhita na hoya, jaDavAdIonI kalpanAmAM paNa nathI, te hate." I. Ama tattvamaMthanakALamAM ekavAra te zrImaddane nAstikatAne vicAra paNa AvI gayo, paNa "tatvavicAra sudhArasa dhArA" AgaLa cAlatAM anubhavanI kasoTIe kasanArA parIkSApradhAna zrImadane te vicAra mithyA jaNAye ane temAMthI A AtmadharmanuM mULa temane hAtha lAgyuM ne AtmAne amRtAnubhava tha. AvA parIkSApradhAna puruSa kaSacheda-tApa parIkSAthI suvarNanI jema tatvanI agniparIkSA kare ane te a gnaparIkSAmAMthI zuddhasuvarNavat je samuttIrNa thAya teno ja mukta hRdaye svIkAra kare e sahaja svAbhAvika che emAM Azcarya zuM? jemake--(1) kaSa parIkSA-senAne jema prathama to upara uparathI kasoTIpatthara para kasI jue che, tema koI eka dharmazAstranA vidhi-niSedha eka mekSatatvane gocara adhikAravALA che ke nahiM, tenI parIkSA karavI te kaSa parIkSA che. dAkhalA tarike -"prANavadha Adika, x " AgrahI bata ninISati yukti, tatra yatra matirasya niviSTA / pakSapAtarahitasya tu yuktiryatra tatra matireti nivezaM // " -zrIharibhadrasurikSata lokatattvanirNaya Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmama canakALamAM tattvamana ** pApasthAnAne je pratiSedha ane dhyAna-adhyayanAdinA je vidhi, te dhamanA kaSa che. (2) cheH parIkSA--kadAca seAnuM upara uparathI teA kharAkhara hAya, paNa aMdaramAM daLe ke seLabheLa hAya, uparamAM seAnAnA DhALa hAya ne aMdara pIttaLa hAya te zuM khakhara paDe? eTalA mATe enA cheda ( Cross-section) karavAmAM Ave che, kApa mUkavAmAM Ave che, ane ema karatAM peAla hAya teA pakaDAI jAya che. tema A dharmAMzAstramAM je vidhi-niSedha matAvyA che tenA yAga kSema kare evI kriyA enI a Mdara kahI che ke kema ? A chedaparIkSA che. arthAt 'je bAhya anuSThAna vaDe te vidhi-niSedha niyamathI khASita na thAya ane parizuddha sabhave, te punaH dha khAyatamAM cheda che." (3) tApa parIkSA --kadAca sAnuM uparanI banne kasoTImAMthI pAra utare, tepaNa tenI parIkSA haju pU thatI nathI, kAraNa ke bheLaseLa karanArA eTalA badhA cAlAka hoya che ke seAnAnI sAthe aNue aNu khIjI dhAtu (alloy ) bheLavI de che. AnI parIkSA seAnAne tapAvavAthI thAya; agnitApathI seAnuM gALavAmAM Ave, te tenI melAzanI--azuddhinI khakhara paDe. tema parIkSaka cAkasI paNa sava nayanuM avalaMbana karatA vicArarUpa prabala agni vaDe karIne dha zAstranI tAvaNI kare che, dharmazAstrane tAvI jue che, ane temAM tAtpa nI azuddhi ke melAza che ke nahiM te tapAse che. A tApa parIkSA che. dAkhalA tirake-- aMdhAdinA prasAdhaka evA je jIvAdi bhAvavAda te ahI tApa che.--eethI (kaSacheda-tApathI) suparizuddha evA dhama dharmAMtvane pAme che.' Ama ka-cheda-tApa vaDe dhamA~ - zAsrarUpa sAnAnI parIkSA vicakSaNa puruSo kare che. ane tevI tathArUpa parIkSA karavAne zrImad jevA parama vicakSaNa puruSa parama sama` hatA. ane eTale ja Ama mULa jinAgamAnuM temaja SaDjhanAnuM UMDuM avagAhana karatAM, niSpakSapAta nyAyathI tulanAtmaka teAlana karatAM parIkSApradhAnI rAjacaMdrane jinadarzonanuM pUrvApara aviruddha avisaMvAdIpaNuM supratIta thayuM. dhavaracaturantacakravartI jina bhagavaMtanuM dharmAMcaka ja ubhayalAkaupakArapaNAe karIne temaja trikeATiparizuddhatAe karIne 'vara'-pradhAna che evA AtmaniNaeNya thayA; Adi madhya ne aMta e trikATimAM pUrvApara aviruddhatArUpa pazuiddhatA vaDe karIne, athavA kaSa-chedya-tApa e trividha parIkSArUpa trikeATigata parizuddhatA vaDe karIne vItarAgadazana ja paripUrNa satya che evA AtmapratItirUpa parIkSApradhAnatAjanya suvinizcaya thayA. kAIpaNa mata-dananA Agraha ke pakSapAta vinA atyaMta madhyasthatAthI prAmANika nyAyamUrttinI jema nyAyatulA kharAkhara pANavahAIyANaM, pAvadvANANa jo u paDiseho / jhANajjhayaNAINaM, jo u vihI esa dhammakaso // bajjhANuThANANaM, jeNa na bAhijjae tayaM niyamA / saMbhavai ya parisuddhaM, so puNa dhammaMmi cheonti // jIvAi bhAvavAo, baMdhAi pasAhago idaM tAvo / eehiM suparisuddho, dhammo dhammattaNa muvei // "" -zrIharibhadrasUriSkRta pacavastu Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ s adhyAtma rAjacaMdra jALavIne, kevaLa zuddha tattvagaveSakapaNe svaccha aMtaHkaraNathI parIkSA karatAM joI joIne joyuM te bhagavaMta vItarAgapraNIta dharma ja Adi madhya ne aMta e traNe kaTimAM, pahelethI te chelle sudhI, athathI te Iti sudhI pUrvApara aviruddha (most consistent) ane susaMvAdavALe (most rational) pratIta thaye. temaja sonAnI jema kaSa-cheda -tApa e trikoTirUpa trividha parIkSAthI paNa temaNe tatvanI cakAsaNI karI jaI, to te agniparIkSAmAMthI paNa bhagavAna vItarAgapraNIta dharma ja zuddha suvarNavat samuttIrNa tha. Ama baMne prakAre vikeTiparizuddhatA vaDe karIne parIkSApradhAnIpaNe parIkSA karatAM nyAyamUrti zrImadanA aMtaramAM nAda UThayo ke bhagavaMta vItarAganuM A dharmacakra ja anya apekSAe "vara'-pradhAna che; ane te ja aMtarane nAda-ApaNe have pachI zuM tema-temanI parama darzanaprabhAvaka amara kRti mokSamALA (bAlAvabodha)mAM DiDima nAdathI uge. Ama zrImad jinadarzananA-vItarAgadarzananA vajalepa daDhanizcayI banyA, A uparathI rakhene kaI ema na kalpI tye ke zrImada jinadarzananA AgrahI banyA; paraMtu atra ema spaSTa jANI ce ke sarvatra atyaMta nirAgrahI banyA. kAraNa ke Agraha ane grahaNa ane judI vastu che, Agraha ane grahaNamAM mATe taphAvata che, kaI matane Agraha karavo te abhinivezarUpa kheMcatANa che, paNa sat vastunuM prahaNa" karavuM te satya AtmapratItithI satya vastune mukta kaMThe mukta hRdaye svIkAra che. zrI yazeviyajIe ramujI zailImAM kahyuM che tema-madhyasthanuM manarUpa vAchaDuM yuktirUpa gAyane anusare che,-tenI pAchaLa pAchaLa jAya che ane tuccha AgrahavaMtanuM manarUpa vAMdaruM te yukti-gAyane pUMchaDethI kheMce che !--manovato yuva, carasthAnughAvatA tAjAti guna, turachAdarAH " Ama "ja" ema AgraharUpa ekAMtavAda e ja anya darzananuM dUSaNa che ane nirAgraharUpa anekAMtavAda e ja jinadarzananuM bhUSaNa che. svAduvAdI jinadarzana e ja nirAgraha ne nirAha e ja jinadarzana-e enA sarva samanvayakArI syAduvAdanI parama adbhuta camatkRti che; sarva darzanane pitAnA vizALa aMgamAM-paTamAM samAvI lya evI enI adbhuta vizALatA che. kAraNa ke anekAMtI jinadarzananuM sarvadarzanaSpApakapaNuM tenA svAduvAdadardIpaNAne laIne che. eTale yathAyogya nayavibhAga pramANe te te darzana potapotAnA nayanI apekSAe karthacita-keI apekSAe sAcA che ema "syA' padane nyAsa karIne te samAdhAna-samanvaya (Reconciliaton) kare che. Ama jinadarzana sarva darzanemAM vyApaka (allpervaiding) thAya che ne sarva darzane jinadarzananA aMgabhUta bane che; paNa anya darzane ekAntavAdanA AgraharUpa dUSaNathI dUSita hovAthI ekadezIya hAI sarvadezIya jinadarzanamAM vyApaka thaI zakatA nathI. sAgaramAM sarva saritAo samAya che, paNa saritAmAM sAgara samAto nathI, tema jinadarzana-sAgaramAM sarvadarzana-saritAo samAya che, paNa sarvadarzana-saritAmAM jinadarzana-sAgara samAne nathI. Ama sarva Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmathanakALamAM tattvamathana 7] danAne peAtAnA vizAla paTamAM samAvavAne jinadana samatha che, kAraNa ke sathA satra nirAgrahI evI sa samanvayakArI parama udAra anekAMta dRSTine upadezatA jina bhagavAnanA upadezanI racanA traNe kALamAM evI parameAttama che ke temAM sava matadana haLImaLIne pAtapeAtAnI sabhALa karatA rahe che. * racanA jina upadezakI, parameAttama tinu kAla; inameM sakha mata rahata hai, karate nija saMbhALa.'-zrImad rAjacaMdra jinavaramAM darzIna saghaLAM che, dana jinavara bhajanA re; sAgaramAM saghaLI tiTanI sahI, tiTanI sAgara bhajanAre... SaDa darisaNu jina aMga bhaNIje."--zrI AnaMdaghanajI ane zuddha AtmadarzanarUpa jinadarzananI AvI sanA samAveza kare evI parama udAratA ane vizAlatA che, eTale ja sabhyaSTi cAgaSTisa'panna zrImad jevA ceAgIene te A mhArU dana ne A thArUM darzIna evA danabheda hRdayamAM vasatA ja nathI. mahAn zrI haribhadrasUrie kahyuM che tema-vidvAnAne A peAtAneA vA pArakA siddhAMta ze ? '--AtmIyaH parIyo yA jAvidyAMta; vipazcitAm / tee AvA matadananA bhedane lakSamAM letA nathI, tene vajUda ApatA nathI. prAkRta janAnI jema teo mata-dananA AgrahamAM taNAI jatA nathI. teo te eka ceAgamAne ja dekhe che, ceAgadarzInane-Atmadarzanane ja dekhe che. eka ja AtmatattvanA mULamAM e sa danA vyApta che, mAtra STi'nA ja bheda che,-ema teo kharA aMtaHkaraNathI mAne che. teo te SaDadanane jinadananA athavA zuddha AtmadarzananA aMgarUpa jANe che, eTale tenA khaMDanamaMDananI kaDAkUTamAM utaratA nathI, ulaTA te chae danane samyag dRSTithI ArAdhe che. bhinna bhinna mata dekhIe, bheda dRSTinA eha; eka tattvanA mULamAM, vyApyA mAnA teha. teha tattvarUpa vRkSanuM, Atmadharma che mULa; svabhAvanI siddhi kare, te ja dharma anukULa.'~~~zrImad rAjacaMdra - SaDe darazana jina aMga bhaNIje, nyAsa SaDaMga jo sAdhe re'; nami jinavaranA caraNu upAsaka, SaDa darazana ArAdhe re."zrI AnaMdaghanajI Ama parIkSApradhAnIpaNe parIkSA karatAM zrImane Atmadhama jenuM mULa che evA A sada navyApaka zuddhaAtmadarzanarUpa jinadarzananI-vItarAgadananI zraddhA vajralepa dRDha thai, ane je A parIkSApradhAna zraddhA hoya che te AjJApradhAna zraddhA karatAM anaMtaguviziSTa baLavAn heAya che, eTale bIjAemAM paNa te baLavAn zraddhA preravAne sama hAya che, ane eTale ja AvA parIkSApradhAna zraddhAva ta te satya dha'nA uddhAra karavAne Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma rAjya --vItarAgamAMganA prabhAva pravartAvavAne parama sama prabhAvaka thAya che. Ama dhama maMthanakALamAM tattvamaMthana karatAM zrImane jinadananA kevA hADAhADa raMga lAgyuMA,votarAgadarzananA vItarAga--apUrva vairAgyaraMgathI zrImad kevA asthimajjA ragAI gayA te ApaNe joyuM. A te badhI egaNIsasene ekatAlIse' Avye apU anusAra 2'--enI apUrva taiyArIrUpa che, ane tenuM phaLaparipAkarUpa phaLa have pachI ApaNe avaleAkazuM. 72 Page #110 -------------------------------------------------------------------------- Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jA zrImad rAjacaMdra (varSa 16 muM). E Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vibhAga bIje -10 adhyAtma jIvanano pahelo tabakko (sa. 1941 thI 1946 : 17mA varSathI 23mA vaSa~ sudhI ) pUrva bhAga : pahelA AMtartabA (sa. 1941 thI 1944nA pUrva bhAga : 17mA vaSa~thI 20mA varSa sudhI) Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anusaMdhi darzana zrImad rAjacaMdranA mukhyapaNe adhyAtmacaritranuM darzana karAvatA A "adhyAtma rAjacaMdra"nuM Alekhana karatAM prAraMbhamAM zrImadUnA adhyAtma jIvananI pUrvabhUmikA darzAvatA keTalAka prakaraNanuM Alekhana karyuM. vizvanI virala vibhUti A bhAratanA jyotirdhara rAjacaMdra vizvamAM saumya zAMta prakAza relAvI gayA e sAmAnyapaNe upoddaghAta prakaraNamAM darzAvI, bhAratanA gaganAMgaNamAM ugelI A divya jyotine prAdurbhAva kayAre thaye, pUrva saMskAranI ratnamaMjUSA laIne A avani para avatarele A kulagI ke AjanmayegI hatI, ene bAlyakALa zI rIte vyatIta thayo, ene bAlyavayamAM jAtismaraNajJAna kayAre upajayuM, eNe abhyAsa kevI tvarita gatie karyo, ene bAlyavayamAM kevuM sAhitya sarjana karyuM, eNe bAlyavayanA dharmasaMskAra kevA thavA pAmyA, enI samuccayavayacaryA kevI hatI, eNe dhArazIbhAI ne hemarAjabhAInA adbhuta prasaMgamAM atIndriya jJAnanA kevA camatkAra dAkhavyA, e AzupraNe zrutajJAnanI kevI tvarita upAsanA karI, eNe bAlyavayanA dharmamaMthanakALamAM kevuM tattvamaMthana karyuM , -e Adi prakAranuM ApaNe A prakaraNomAM darzana karyuM. adhyAtma jIvana bAhya jIvananI sAthe otapreta-tANAvANAnI jema vaNAI gayela hovAthI zrImaddanuM adhyAtma jIvana samajavA tenI pUrvabhUmikA darzAvavA A prakaraNonuM Alekhana karyuM, ane tenI geDI pAbhUmikA (Back-gound) jANavAnuM Avazyaka hovAthI te darzAvatA bIjA tevA keTalAka prakaraNonuM have pachI Alekhana karazuM. ATaluM pUrvApara saMbaMdha darzAvavArUpa anusaMdhei darzana karAvI, zrImadanA samagra jIvanane sAmAnya nirdeza karI kramazaH AgaLa vadhazuM. zrImadanA adhyAtma jIvanano samagrapaNe (as a whole, total) sAmAnya vicAra karatAM atra zrImaddanA adhyAtmajIvana vikAsanA traNa tabakkA (Stages, milestones) pADayA che-(1) saM. 1941 thI 19946 sudhIno samaya,saM. 1941mAM "Avyo apUrva anusAra che tyArathI mAMDI saM. 1947 pahelAno samaya. (2) saM. 1947 thI 1953nA pUrva bhAga sudhIno samaya,"ogaNIsasene suDatAlIse samakita zuddha prakAryuM ?" tyArathI mAMDI 1953nA phA. vada 11 sudhIno samaya. (3) saM. 1953nA uttara bhAgathI 1957nA caitra vadI 5 sudhIne samaya,-"dhanya re divasa A ahe" e dhanya kAvya saMgIta karyuM te dinathI (1953, phA. va. 12) jIvananA aMtaparyata samaya.--A traNa tabakakAmAM zrImadUnI adhyAtmadazAne vikAsa kema thato gaye tenuM atra anukrame darzana karazuM, ane temanA adhyAtmajIvanavikAsakrama para yathAsthAne yathAsthita prakAza nAMkhazuM. A adhyAtma jIvananA traNa tabakakAnuM vizeSa spaSTIkaraNa AgaLa upara te ja nAmanA prakaraNamAM karazuM. eTaluM sAmAnya sUcana karI have A adhyAtma jIvananA prathama tabakkA para AvIe chIe. saM. 1941 thI 1946 sudhInA A prathama tabakkAne atra be AMtaratabakakAmAM vibhakta karela che (1) 1941 thI 1944nA prAraMbha sudhIno samaya e pahelA tabakakAne pUrvabhAga athavA pahele AMtaratabakko. (2) 1944nA uttara bhAgathI 1946 sudhIne samaya te pahelA tabakakAno uttara bhAga athavA bIjo AMtaratabakko. temAM--pahelA tabakkAnA pUrvabhAganuM athavA pahelA AMtarUtabakakAnuM varNana have prAraMbhIe chIe - Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa bAramuM Avya apUrva anusAra re ogaNIsasene ekatAlise Avya apUrva anusAra re" -zrImada rAjacaMdra apUrva pUrva saMskArane lIdhe zrImadranI prajJA asAmAnya hatI, pratibhA asAdhAraNa hatI, smRti addabhutAdabhuta hatI; zrImadanuM AtmabaLa alaukika hatuM, e AtmabaLathI prerita emanuM manobaLa (vicArabaLa)-vacanabaLa ananya hatuM. emanI vicArazakti vivekazakti, prahaNazakti, dhAraNazakti, avadhAnazakti, anukaraNazakti vastRtvazakti (vAmitva), kavitvazakti, kalpanAzakti, navasarjanazakti e Adi anekavidha kSazamazaktio parama AzcaryakAraka hatI. TUMkAmAM temanuM upayogabaLa-gabaLa apUrva hatuM. emanA aMtamAM be prakAranI vicAradhArAo pravartatI hatI. eka tarapha samartha tatvajJAnIoe karelA vicAro jevA vicAre taraMgita thatA hatA, to bIjI tarapha samartha nAstikoe karelA vicAro jevA vicAra prasaMgata thatA hatA; eka tarapha cakavattI jevA tRSNAnA vicAre udbhavatA hatA, to bIjI tarapha parama niHspRhI tyAgI mahAtmA jevA vicAro prabhavatA hatA; eka tarapha vaibhavavilAsanA vicAra vilasatA hatA, to bIjI tarapha vairAgyavilAsanA vicAre ullasatA hatA; eka tarapha kavacit lekArtha vicAre AvI jatA hatA, to bIjI tarapha zuddha AtmAthe lokottara vicAre prAyaH sthira thatA hatA. Ama nAnA prakAranA vicitra viSama vicAronuM dhamasANa zrImaddanA cittamAM cAlatuM hatuM, virodhI pratispadhI vicAranuM tumula yuddha zrImadUnA aMtamAM macatuM hatuM. A aMge zrImade ja svayaM samuccayavayacaryAvALA "AtmakathA patramAM svasaMvedana AlekhyuM che ke bAvIsa varSanI a5vayamAM meM aneka raMga AtmA saMbaMdhamAM, mana saMbaMdhamAM, vacana saMbaMdhamAM, ane dhana saMbaMdhamAM dIThA che. nAnA prakAranI sRSTiracanA, nAnA prakAranA saMsArI majAM, anaMta duHkhanuM mULa e badhAne aneka prakAre mane anubhava thayo che. samartha tattvajJAnIoe ane samartha nAstikoe je vicAra karyA che, te jAtinA aneka vicAro te alpavayamAM meM karelA che; mahAna cakavattIe karelA tRSNAnA vicAra ane eka nispRhI mahAtmAe karelA nispRhAnA vicAra meM karyA che. amaratvanI siddhi ane kSaNikatvanI siddhi khUba vicArI che. alpa vayamAM mahat vicAra karI nAkhyA che; mahatuM vicitratAnI prApti thaI che. e saghaLuM bahu gaMbhIra bhAvathI Aje huM daSTi daI jouM chauM, to prathamanI mArI ugatI vicArazreNI, AtmadazA ane Ajane AkAzapAtALanuM aMtara che, tene cheDe ane Ano cheDo keI kALe jANe maLyA maLe tema nathI." temaja bIjA eka svasaMvedanarUpa patramAM (saM. 89) teo pitAnI svasaMvedanA prakAze che ke-"nAnapaNanI nAnI samajaNamAM koNa jANe kayAMyathI e mATI kalpanAo AvatI. sukhanI jijJAsA paNa ochI nahotI; Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma rAjacaMdra ane sukhamAM paNa mahAlaya, bAga, bagIcA, lADIvADInAM kaMika mAnyAM hatAM. moTI kalpanA te A badhuM zuM che? tenI hatI. te kalpanAnuM ekavAra evuM phaLa dIThuM punarjaname nathI, pApe nathI, puNya nathI; sukhe rahevuM ane saMsAra bhegavavo e ja kRtakRtyatA che. emAMthI bIjI paMcAtamAM nahIM paDatAM dharmanI vAsanAo kADhI nAMkhI. keI dharma mATe nyUnAdhika ke zraddhAbhAvapaNuM rahyuM nahIM. thoDo vakhata gayA pachI emAMthI era ja thayuM." ityAdi. atre emAMthI ora ja thayuM. I.e zrImadanA zabdo evuM spaSTa sUcana kare che ke zrImadane kaI "apUrva AtmAnubhava thaye, keI apUrva AtmapratIti AvI pUrvanI keI apUrva AtmasmRti thaI AvI. saddavRttio vardhamAna thaI zubhra-zukla vRttio divijayI thaI. nAstikatAnA vicAro naSTa thaI samartha tattvajJAnanA vicAre spaSTa thayA; tRSNataraMganA vicAre vilIna thaI, parama tyAgI niHspRhatAnA vicAro AtmasaMlIna thayA, vaibhavavilAsAdi vicAra vilaya thaI vairAgyavilAsanA vicAro samudaya pAmyA; lekArtha vicAre sarvanAza thaI AtmArtha lekottara vicAra sarvaprakAza pAmyA. kAmAM thoDI ghaNI rahI sahI bAhyadaSTi unmelana thaI, pUrNa AdhyAtmika daSTi unmelana pAmI. dehAtha daSTine viyega thaI, zuddha AtmArthadaSTine saMga thayo. pUrve kiMcita kvacit paralakSI jIvana have saMpUrNa satata AtmalakSI banyuM. zrImadane divya AtmA AtmAnubhavane divya AnaMda anubhavavA lAge, parama niHspRha tyAga vicAramAM ramavA lAge, parama vairAgyarasataraMgiNImAM jhIlavA lAgyuM. Ama zrImaddanA divya AtmAne apUrva AtmabhAva ulasavA lAgyA. jIvane apUrva bhAvane ullAsa thavo parama durlabha che. A jIve pUrvAnupUrva bhAva te pUrve anaMtavAra bhAvyuM che, paNa apUrva bhAva kadI bhAvyA nathI. yathApravRttakaraNaapUrvakaraNa Adi zAstraparibhASA A vastunI puSTi kare che. A zAstraparibhASA parathI spaSTa phalita thAya che ke graMthibheda karI samyagdarzana pAmavA mATe jIve apUrva AtmapuruSArtharUpa apUrvakaraNAdi phurAvavA paDe che, tyAre ja tenI prApti thAya che. A apUrva AtmapuruSArtha zrImade pUrvajanmamAM kurAvyuM hatuM, ane tethI ja temane graMthibheda thaI kSapazama-upazama samyakatvanI prApti thaI hatI. ane te samyaktvadhArAnA apUrva ullAsamAM ja teo pUrve AThamA guNasthAne dvitIya apUrvakaraNa karI upazamazreNI para ArahyA hatA, ane agIyAramA guNasthAna sudhI pahoMcI tyAMthI pAchA paDyA hatA. A anubhUta vastusthiti temanA pitAnA patra parathI ja sAbIta thAya che. upazamazreNI bA. emanA saubhAgyabhAI paranA suprasiddha patramAM A najare joyelI, AtmAe anubhavelI vAta che"-e zabda AnuM spaSTa sUcana kare che. temaja te dazA zAthI avarAI?" che. patralekha paNa AnuM mArmika sUcana karI ukta vastunuM era samarthana kare che. Ama zrImane pUrve sthibheda thaI vedyasaMvedyapada- kSapazamavA upazama samyaktva prApta thayuM hatuM ane upazamazreNI para paNa ArohaNa prApta Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Avya apUva anusAra re" thayuM hatuM. vacalA gALAmAM te dazA kSecopazamanI taratamatA pramANe kavacit maMda kavacit tIvrabhAvane pAmI hatI, eTale A janmamAM paNa te kSaye pazamabhAva anuvartAto cAlyo AvyuM hatuM. anaMta janmanA paribhramaNamAM jIve anaMtavAra pUrvAnupUrva sAdhana prApta karyuM che, paNa apUrva AtmasAdhanane vega tene kadI pUrve prApta thayo nathI. kAraNa ke je svarUpanA lakSe sarva sAdhana karavAnA che te svarUpalakSa tene pUrve kadI prApta thayuM nathI. eTale enA badhA sAdhana bAdhana banI vaMcaka thaI paDyA, vaMcakagarUpa-laga vaMcaka) thaI paDyA; sagurunA svarUpaoLakhANarUpa yegAvaMcaka vinA-sadgurunA vega vinA svarUpalakSanA abhAve sarva pUrva sAdhana lakSya vinAnAM bANanI peThe phaLathI cUkavanArA vaMcaka-niSphaLa gayA che. Ama anaMta kALathI pUrvAnupUrva pravRtti karavAthI-yathApravRtti karavAthI jIvanuM paribhramaNa cAlu rahyuM che, paNa saddaguruno apUrva cega prApta thatAM-sadgurunI svarUpaoLakhANa rU5 gAvaMcaka ega prApta thatAM te paribhramaNanA aMtane prAraMbha thAya che. kAraNake sAkSAta mUrtimAna sanduruSanA avaMcaka ge-ravarUpaoLakhANathI svarUpalakSanI na bhUMsAya evI aciMtya chApa aMtarAtmAmAM paDe che. pUrvanA apUrva ArAdhaka zrImadane to apUrva parama sadguru yaMga pUrve prApta thaye hato, ane te apUrva cegane "anusAra-anusarato bhAva-anuvartate bhAva A vartamAna janmamAM prApta thavAne jega hAla banyo hato. arthAt zrImadane pUrve tevo apUrva ga lAvyo hato, ane te apUrva saguru yoge temaNe apUrva mokSasAdhanaga sAdhe hato, apUrva bhAvathI ArAdhyA hatA, A janmamAM te apUrva ArAdhanane "anusAra - anusaraNarUpa bhAva Avya, apUrva bhAvane apUrva anusAra AvyuM, ane te ogaNIsasene ekatAlIse (ekatrIse) A apUrva anusAra re' e dhanya paMktithI zrImade pitAnI jIvanadhanyatA gAnArA "dhanya re divasa A aho !" e kAvyamAM apUrva bhAvollAsathI saMgIta karela che. A apUrva anusAra eTale zuM? tenA traNa artha saMbhave che: (1) "apUrva - kadI paNa pUrve prApta nahiM evo anusAra'-anusaraNa bhAva; (2) apUrva" pUrve sabhya darzanAdi lAbhathI apUrva paNe apUrvabhAva ArAdhela hato tene anusAra-apUrva anusAra; (3) "apUrva-pUrve je apUrva paNe apUrva bhAva ArAdhela hato teno apUrvapUve kadI paNa na ArAdhela e utkaTa-uda-utkRSTa "anusAra-anusaraNabhAva-tadanukUla anucaraNarUpa bhAva, tene anukUla anusaravApaNuM. Ama traNa artha saMbhave che, samartha che, -ekabIjAnA pUraka ne piSaka sughaTamAna che. zrImadanA jIvana pratye sahaja daSTipAta karatAM paNa spaSTa jaNAI Ave che ke teo pUrvanA prabaLa ArAdhaka, mahAbaLavAn kSapazamI, parama pratibhAsaMpanna prajJAnidhAna puruSa hatA; ne sargika kavitvazaktivALA Ajanma kavi (Born poet) ArSadRSTA hatA, sahajasiddha legitvazaktivALA Ajanma gI (Born yogi) hatA, Ajanma Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma rAjacaMdra vairAgI viraktacitta saMta hatA; uccagrAhI-sAragrAhI-guNagrAhI daSTivALA, zIghagAmI prajJAvALA "AzuprajJa' hatA; asAdhAraNa nipuNa vikasaMpanna hatA. emanA samakAlIna eka lekhake-"sAkSAt sarasvatI'nA lekhake lakhyuM che tema "navuM navuM zIkhavAnI, navuM navuM sAMbhaLavAnI, navuM navuM manana karavAnI ane navuM navuM suMdara bhASaNa belavAnI emanI utkRSTa IcchA e daza varasanI ja vayamAM hadapAra thaI gaI hatI. eTale laghuvayathI ja zrImad navuM navuM dekhe te zIdhra zIkhI letA, eTaluM ja nahiM paNa haMsAkSInyAye doSa dUra karI guNa grahI jenuM anukaraNa karatA tenAthI paNa te. viSayamAM zIgha AgaLa vadhI jatA. jema ke-aSTAvadhAna, zatAvadhAna Adi. nAnapaNamAM ja smRtiatizaya AdisaMbaMdhamAM je camatkAro dAkhavyA, dharma-vyavahAra-dezadAjha-saMsAra sudhAro-paramArtha Adi aMge kAvyanuM-sAhityasRSTinuM sarjana karyuM, te badhA A temanI naisargika kSaye zamazakitanA sahaja camatkArika AviSkAra hatA. paNa A badhA kSepazamanA bAhya camatkArothI zrImadda aMtarAtmA saMtuSTa na hato. AtmArthalakSI emanA aMtaramAM ema vedAtuM hevuM joIe ke AvA pazame te kaMIka dIThA, A badhuM to pUrvAnupUrva che, pUrve A jIve anaMtIvAra karyuM che, anaMtavAra zrutapUrva che, anaMtavAra paricitapUrva che, anaMtavAra anubhUtapUrva che; AmAM apUrva kAMI nathI, apUrva kAMI juduM ja hovuM joIe. AvuM saMvedana temanA aMtaramAM thayA karatuM. Ama "apUrva zodhamAM teo hatA ja, tyAM pUrve kahyA pramANe gAnuyoge (pratikamaNa sUtrAdi) vItarAga zAstrone emane suyoga prApta thayuM. tethI "apUrva vAtane-apUrva vATano temane bhAsa thaye, ane teno anusAra-anusaraNarUpa bhAva ulla. A aMge zrImadanA eka samartha caritrAlekhaka sad. zrI manasukhabhAI kiratacaMda mahetAe (A lekhakanA pU. pitAzrIe) suMdara mImAMsA karI che- ucca abhilASavALuM mana pitAne apUrva ucca Azaya phaLIbhUta karavA paga vALIne na bese; sAcI bhAvanA ane jijJAsApUrvaka kheja kare, ane e bhAvanA siddha thAya ja. Ama svayaM apUrva vastunI siddhi, paritRpti arthe khejanA karatAM gAnuga vItarAga zAstrone yoga che. zrI mahAvIranA bodhela uttarAdhyayana, dazavaikAlika Adi pavitra, paramArthadarzaka, tatvabodhaka sUtre vAMcavAmAM AvyAM. zrI haribhadrasUrinAM lakatattvanirNayAdi, zrI siddhasena divAkaranA saMmati Adi vAMcavAmAM AvyAM. smRti, pratibhA ane grAhakazakti atyaMta sateja hoI te ekavAra ja ane a5 samayamAM vaMcAI sAMgopAMga badhuM pUrvApara samajAI aMtaHstha thaI gayuM. apUrva vAtane, apUrva vATane khyAla AvyuM, tene anusaravA prayatna thayuM. A vi. 1941mAM thayuM. ane e aMge zrImad kahe che ke -"ogaNIsaseM ne ekatAlise AvyA apUrva anusAra re. -zrImad rAjacaMdranI jIvanarekhA. duHkha zuM? duHkhanA mULa kAraNa zuM? duHkha kema maTe? tenI cikitsA kema thAya? I. praznonuM yathArtha samAdhAna jIvane pUrve prApta thayuM nathI, tethI atyAra sudhI Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "A apUrva anusAra re teNe badhuMya pUrvAnupUrva karyA karyuM che, apUrva kAMI karyuM nathI. "janma jarA ne mRtyu e ja "mukhya duHkhanA hetu che, ane "rAga dveSa aNahetu' tenA be kAraNa che, "vacanAmRta vItarAganA, paramazAMtarasamULa" e "auSadha che bhavaroganA--bhavaraganA amegha auSadha che. bhavaroga nivAravA mATe cikitsAzAstra prasiddha cAra vAnAM jANavAM joIe. prathama te rega (Disease) zuM ? e jANavuM joIe, A rega heya tyajavA gya che. bIju rogane hetu (aetiology) zuM? e jANavuM joIe; A heya hetu che. trIjuM Arogya (Normal healthy condition, cure) zuM? tenuM svarUpa jANavuM joIe, A hAna che. ane cothuM roganuM auSadha (Therapeutic treatment) zuM? e jANavuM joIe ? A hAnahetu che. tema atre (bhavaroganI bA.mAM) (1) ajIva karma ane tajajanya saMsAra e rega che, mATe heya che; (2) heya evA A karmaveganA hetu Azrava ane baMdha che, A he heta che; (3) A kamareganA hAnahetu-maTADavAnA upAya saMvara ane nijara che; (4) ane kamareganuM hAna-maTI javuM te mokSa arthAt AtmAnuM Arogya che. AvA prakAre jIvana A mahAbhavaraganI amegha cikitsA bhavavyAdhinA bhiSavaro vItarAgee batAvI che. ityAdi prakAre baMdha-mokSanI tAtvika saMkalanApUrvaka bhavaraganivAraNane mokSarUpa sanmArga vItarAga zAstronA sahaja nimitta mAtrathI "AzuprajJa zrImane zIdhra samajAI gaye; aMtarAtmAmAM pradeza pradeza ThasI gaye; "apUrva vATa te A ja che ema cokkasa nizcaya tha, ane anusaravA gya paNa A ja eka advitIya kSasanmArga che ema nirdhAra thaye; kAyAnI mAyAne visArI daI je svarUpamAM samAI gayA evA "nigraMthano paMtha' e ja "bhavatane upAya che ema apUrva Atmavinizcaya zrImadanA divya AtmAmAM pragaTyo, ane te "apUrva anusAra pravartAvAne zrImadane divya AtmA ujamALa bane. vItarAga mArgane daDha bhAvaraMga emane me rome lAgI gaye-asthimajajA hADohADa vyApI gayo; vItarAgamArgane-nigraMtha mArgane vAlepa daDha vinizcaya emanA aMtaramAM sthira thayo. A ja parama sadgurunA sAkSAt caraNopAsananA pUrva prApta yogane "Avyo apUrva anusAra. Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa teramuM darzanaprabhAvaka' mokSamALAnuM maMgala sarjana darazana suprabhAvI gUtha jeNe rasALA, dina traNamahiM varSe saLage mokSamALA. (svaracita) A "apUrva anusAranuM prathama amRtaphaLa zrImadanI amRta (Immortal, nectarlike) kRti mokSamALA che. tatvamaMthanakALamAM prajJAnidhi zrImade je SadarzananuM madhyastha niSpakSapAta paryAlecana karyuM, jinAganuM-vItarAga zAstronuM UMDuM tvarita avagAhana karyuM, keI apUrva AtmAnubhavanuM anubhavana karyuM, pUrvanA keI apUrva ArAdhananuM apUrva anusaMdhAnarUpa anusaraNa karyuM tene phaLaparipAka zrImadUnA A mahAna "darzanaprabhAvaka' mokSamALA graMthamAM prApta thAya che. tattvajJAnakaLAnI soLe kaLAe paripUrNa zrImad rAjacaMdra A anupama graMthanI addabhuta gUMthaNI apUrva paripUrNa tavakaLAthI karI che; budhajana-cakere nhAIne AnaMda pAme evI parama amRtamayI jJAna-caMdrikA relAvI che, vItarAgadarzananA daDha gADha raMgathI asthimajajA raMgAyelA zrImade jaganA cokamAM vItarAgadarzananI mahApratiSThA karI jinadarzanane-vItarAgadarzanane Daka vagapaDAvyo che, niSpakSapAta nyAyamUrtinI jema sarvadarzananI madhyastha parIkSApUrvaka vItarAgadarzananI sarvoparitA prasthApita karI jinazAsanane mahAprabhAva vistAryo che, ane Ama sanmatitarka jema "darzanaprabhAvaka grantha gaNAya che, tema jinadarzananI mahAprabhAvanA karanAra A apUrva mekSamALA grantha mahAdazanaprabhAvaka grantha tarike suprasiddha thayo che. seMkaDo varSonA zAstra abhyAsI mahApaMDita ke mahAbahuzrute paNa vAraMvAra vAMcIne paNa jenI nakala (Copy or Immitation) karavAne prAye samartha na thAya, e A tattvakalAmaya apUrva darzanaprabhAvaka grantha jJAnAvatAra zrImade parama prauDha gaMbhIra zAzelIthI seLa varSanI vaye mAtra traNa divasamAM ja gUMcyo che e mahAna AzcaryonuM Azcarya che, adbhutAdabhuta che! pitAne je kAMI jJAnane lAbha prApta thaye che tene lAbha bIjA jIvone paNa prApta thAya evI niSkAraNu karuNathI popakArazIla jJAnIo potAne prApta jJAnane anya jIvomAM viniyoga thAya evI pravRtti Adare che. te ja prakAre zrImadda jevA mahAjJAnane vItarAgapraNIta mekSasanmAnuM je samyagadarzana-jJAna-cAritramaya samyaka satya svarUpa pitAne samajAyuM-saMvedAyuM-anubhavAyuM, tene lAbha jagajajIvone thAya evI Urmi UThe e sahaja svAbhAvika che. eTale AbAlavRddha sarva keIne upayogI-upakArI thaI zake e mokSamArganuM svarUpa darzAvanAre graMtha sarala deza bhASAmAM gUMthavAne svayaMbhU vicAra emanA hRdayamAM saphuryo. A vicArane puSTi maLe ema te keI graMtha sarala Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - darzanaprabhAvaka ? mAkSamALAnuM moMgala sarjana dezabhASAmAM lakhAya evI zrI revAzaMkara jagajIvana jhaverInI preraNAnuM ane zrI popaTabhAI daphatarInI vijJaptinuM nimitta maLyuM; eTale peAtAnI aMtarbhAvanAne mUrtimAt karavA zrImad tevA prakAre pravarto. zrImadnI jIvanarekhA'mAM sad. zrI manasukhabhAI e lakhyuM che tema--prathama meAkSasudha nAmanA zatakanI ( prathAraMbha prasaMga raMga bharavA' i.thI zarU thatA) padyarUpe ceAjanA karavI zarU karI. te zailI paNa jene mATe e karavuM hatuM, tenI zakti grahaNa karI zake ema na lAgyuM. eTale e adhUrU rahevA daI munisamAgama'rUpe meAkSamALAnA eka lekha lakhavA zarU karyAM. temAM prathama darzana pUrU karyuM. A gadyalekha paNa--prathama padyalekhanI jema--pAte dhArela hetu saphaLa kare ema na lAgyA, eTale e paNa adhUro rahevA dIdheA; ane A chevaTe zikSApATharUpe khalAvamedhanI ceAjanAM meAkSamALAnI traNa divasamAM karI. Ama A kAvya tathA munisamAgama e meAkSamALAnAM pUrvarUpa che. meAkSamALAnI prathama je je zailI--imArata dhyAnamAM AvI tenI vAnakI che.' ane Ama ekAMta padyaracanArUpa meAkSasubAdha ane gadyaracanArUpa munisamAgama e banne ceAjanA asAdhAraNa dharmAMdhagazathI zuddha AzayathI lakhAyela chatAM rakhene tenI lekhanazailIne keAi matAgraha ke dharmAMAgrahanA amAM na laI jAya e athe, athavA vadhAre prauDha gaMbhIra zailIthI A vastu raju karAya e athe, meAkSamALAnA e be pUrUpa musaddA (Drafts) iSTa uddezane sAdhe ema na lAgavAthI zrImade pAte ja 26 karyAM (Cancelled), prasiddhiyeAgya abhipreta na mAnyA, eTale chevaTe meAkSamALAnI ekasA ATha (108) zikSApATharUpa ceAjanA ja abhipreta thaI. A meAkSamALAnI racanA zrImade sa. 1941nA caitra mAsamAM mArImAM pApaTabhAI daphatarInA makAnamAM bIje mALe esIne traNa divasamAM karI. pachI te lakhANa vavANIA laI AvyA. tevAmAM tyAM traNa sAdhvIjI padhAryAM. temanI jijJAsAthI te pAThAnI spaSTa akSare nakala karIne vAMcavA Apela. zrImad upAzraye jaI te pA| temane samajAvatA, pachI turata pAchA lAvatA. Ama meAkSamALAnI hastapratanA (Manuscript) prathama dana karavAnuM temaja zrImannA zrImukhe te zravaNu karavAnuM parama sadbhAgye A sAdhvIjIone prApta thayuM. * 6 A 'mAkSamALA' kharekhara! 'meAkSamALA ja' che, mumukSune meAkSaneA mA darzAvanArI cathA meAkSamALA ja che. graMthane je A gauravapUrNa nAma ApavAmAM AvyuM che te tenA meAkSa' jevA mahattvapUrNa mahAna viSayane laI che. tattvArtha sUtranu' jema tenA viSayane laI meAkSazAsra 'nAma prasiddha che, tema meAkSa pratye laI janArI ekasUtrabaddha graMtharacanAne lIdhe AnuM mAmALA' nAma yathArtha che. muktAlanI mALAmAM jema yathAsthAne geAThavAyelA nAnA meATA su Mdara mauktikA eka suvarNa sUtrathI niddha thaI samagrapaNe eka muktAmALA ane che; tema A muktA (meAkSa) phUlanI mALAmAM yathAsthAne kalApUrNa paNe geAThavAyelA parama suMdara samyagdarzana-jJAna-cAritrarUpa amUlya mauktikA (muktAkalA) eka AtmatattvarUpa suvarNasUtrathI niddha thaI eka muktAmALA-meAkSamALA banI che. muktAphalanI mALAmAM kaLApUrNa paNe parAvAyeluM-gU thAyeluM eka eka mahAmUlyavAn meAtI jema yathAsthAne zAle che, tema A muktAlanI mALAmAM-(meAkSamALAmAM) tattvakaLApUrNa paNe parAvAyeluM-gUMthAyeluM eke eka amUlya tattva-mauktika yathAsthAne virAje che. uttama a11 Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma rAjacaMdra tattvajJAna ane sIla medhanArU, meAkSamArganuM sIja ropanArU, jJAna--kriyAnuM samyag samanvitapaNuM nirUpanArU, mA peAtAnu navasana samatha thaze evA pUrepUrA nirabhimAna AtmabhAna sAthe zrImadde mane meAkSamALA evuM sAnvaya samucita nAma ApavAnuM samucita mAnyuM che, 'meAkSamALA' evuM graMthanuM je A parama gauravapUrNa nAma rAkhyuM che, te ja tenuM guNaniSpanna guNagaNagaurava sUcave che. A graMthanI mukhamudrAmAM ja zrImad svaca' zrImukhe prakAze che ke-A graMtha syAdvAda tattvAvaSeAdha vRkSanuM khIja che. tattvajijJAsA utpanna karI zake evuM emAM kaI aMze daivata rahyuM che; e samabhAvathI kahuM chauM. khahu UMDA utaratAM A meAkSamALA meAkSanA kAraNarUpa thaI paDaze. madhyasthatAthI emAM tattvajJAna ane zIla kheAdhavAnA uddeza che.' temaja-tyAM ja teozrIe vizeSa prakAzyuM che ke A pustaka prasiddha karavAnA mukhya hetu ucharatA khALayuvAne avivekI vidyA pAmI AtmasiddhithI bhraSTa thAya che, te bhraSTatA aTakAvI, temane Atmahita bhaNI lakSa karAvavAnA paNa che.' A parathI A AdRSTA maharSiM samA A graMthakartAnA A graMtha gUMthavAnA uddAtta uddeza ane uttama pratyeAjana svayaM spaSTa thAya che. zuddha niHspRha AtmA artha-paramA arthe paramA premathI nila jJAnadAna devuM e jJAnadAnezvarI vaktAnuM (kartAnuM) anaMtara (Immediate) pracAjana che ane tethI peAtAnA AtmAne mahAna nirAnA lAbha prApta thaI anukrame meAkSanI prApti thAya e paraMpara (Remote, Ultimate) prayAjana che; zuddha jijJAsu AtmA arthe vinamra vinayAnvita ziSyabuddhithI nila jJAnadAna levuM e zvetAnuM anaMtara prayAjana che, ane te jJAnane anurUpa sIlarUpa AcaraNathI--heya-jJeya-upAdeyanA vivekarUpe te prApta jJAnane 'kriyAmAM'- AcaraNamAM mUkavAthI AtmAnI malavizuddhi karI anukrame meAkSaprApti karavI e zreAtAnuM para para pratyeAjana che. navakAravALInI jema ekaseA ATha pATha dharAvanArI A maMgalamayI meAkSamALA (bAlAvabedha) nA prayAjana aMge kartA puruSa zrImad sa. 1945nA eka patramAM (aM. 69) svaya lakhe che-'jinezvaranAM suMdara mAthI emAM ekke vacana vizeSa nAMkhavA prayatna karyuM nathI. jema anubhavamAM AvyuM ane kALabheda joyA tema madhyasthatAthI e pustaka lakhyuM che.' temaja AgaLa jatAM sa. 1955mAM eka prasa`ge temaNe A prayajanane era spaSTa karatAM lakhyuM che-jainamArgane samajAvavA temAM prayAsa karyo che. jinAkta mAgathI kaMI paNa nyUnASika temAM kahyuM nathI. vItarAgamAga para AbAlavRddhanI ruci thAya, tenuM svarUpa samajAya, tenuM khIja hRdayamAM ropAya tevA hetue AlAvAdharUpa yojanA tenI karI che. te zailI tathA te meSane anusaravA paNa e namunA Apela che. ene prajJAvadha bhAga bhinna che te keAI * karaze.' (zrImad rAjacaMdra, aM956-7) * A ASTAnI A viSyavANInA pacAza varSa pachI-ardhazatAbdi pachI satya kAra thavAnuM kai paNa nimitta A caritrAlekhaka thayA hoya to te tenu sadbhAgya che; kAraNake A AdraSTAe sUcita karela sUci pramANe A caratrAlekhake prajJAvadha meAkSamALAnI racanA karavAnA yatkiMcit prayAsa karela che, ane mukhyapaNe gadya tathA ATha daza sthaLe padya evI bAlAvadha meAkSamALAnA mAdha ane zailInA A namunA (Model) pramANe ja mukhyapaNe gadya ane ATha za yathAyeAgya sthaLe padma evI A prajJAvamAdha meAkSasALA nI racanAnI AjJA yathAvat nirvAhita karI te namunAne barAbara anusarela che. Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'DhanaprabhAvaka H meAkSamALAnuM magala sarjana , "ehanuM phaLa dAya bheda suNIje, ana Mtara ane paraMpara re; ANApAlana cittaprasannI, mugati sugati suramaMdira re." zrIAna daghanajI 83 A graMthanI zikSaNapaddhati aMge zrImaddajI svaya' svamukhe prakAze che--pAThaka ane vAMcaka vane mukhya bhalAmaNa e che ke zikSApATha pAThe karavA karatAM jema ane tema manana karavA; ane tenA tApa anubhavavAM. je na samajI zake, teNe jANanAra pAsethI vinayapUrNAMka samajavAnA udyama karavA. evI yAgavAI na maLe te e pAThe pAMca sAta vAra zAMtipUrNAMka vAMcI javA. eka pATha vAMcI gayA pachI apaghaDI te para vicAra karI aMtaHkaraNane pUchavuM ke zuM tAtpa maLyuM? te tAtka mAMthI haiya (tyajavA yAgya), jJeya (jANavA ceAgya) ane upAdeya (grahaNa karavA ceAgya) zuM che? ema karavAthI AkhA graMtha samajI zakAze; hRdaya kAmaLa thaze; vicArazakti khIlaze; ane jainatattva upara rUDI zraddhA thaze. A graMtha kaMI paThana karavArUpa nathI, paNa manana karavArUpa che. arUpa keLavaNI emAM ceAjI che; te yAjanA bAlAvabeAdharUpa che. vivecana ane prajJAvabeAdha bhAga bhinna che. A temAMnA eka bhAga che, chatAM sAmAnya tattvarUpa che. svabhASA saMbaMdhI jene sArU jJAna che ane navatattva temaja sAmAnya prakaraNa prathA je samajI zake che, tevAone A graMtha vizeSa edhadAyaka thaze. nAnA khALakAne A zikSApAThAnuM tAtpa samajaNupUrNAMka sividha ApavuM.' A zikSaNapaddhati aMge A AdraSTA mahAgurue ApelI A parama prauDha gaMbhIra vivekI zikSA sAmAnyapaNe kAI paNa graMthanA abhyAsa karatI veLAe lakSamAM levA ceAgya ane satra heya-jJeya-upAdeyanA vivekapUrvaka saCkALane mATe sane upaceAgI thaI paDe evI anupama ane anukaraNIya zikSA che. AvI parama prauDhithI jeNe mukhamudrAAdi Alekhela che, evA A mAtra seALa varSoMnI vayanA paNa mahAjJAnavRddha khAla mahAtmAnA A alaukika graMtha mukhyapaNe khAlayuvAna arthe mukhya prayeAjanarUpa chatAM, AkhAlavRddha sa kAine upakArI thaI zake evA che, ane te game te dharmanA ke saMpradAyanA janeAne upayAgI thaI zake eve sAvajanika che. atre jaina ke jina zabdanA prayAga Ave che tethI A te mAtra jainAne ja upayAgI che vA jaineAnA ja graMtha che evA sAMkaDA vicAra karI AthI bhaDakavAnuM nathI ke mukha macakeADavAnuM nathI. kAraNa ke jaina ane jina zabdo atra mukhyapaNe tattvadRSTithI pracAjita che. * jina ' e saMpradAyavAcaka zabda nathI, paNa mahAna tattvavAcaka zabda che. zrImadnuM ja vacana che ke 'jina seAhI hai AtamA, anya hAI sAkarmI : ka` kaTe se| jina khacana, tattvagyAnIke ma. arthAt 'jina' eTale zuddha AtmA. AtmA ane kanA sanAtana yuddhamAM ka kaTakanA parAjya karI je vijayazrI varyAM che evA vItarAga paramAtmA te ja jina; ane tenA mAne yathApaNe anusaranAro te jaina, athavA teNe (jine) praNIta kareluM dana te jainadana-vItarAgadazana. ane 'vItAvamayodha;' I. padAmAM vItarAganA mukta svIkAra teA gItAkAre paNa karyAM ja che. eTale bAhya bhUmikA bhale jainanI dekhAtI hA, paNa te bhUmikA para atre Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma rAjacaMdra to sArvajanika tattvadRSTithI sArvajanika hita heturUpa tatvavicAraNA karI che, eTale game te saMpradAya, mata, dharma, jAtivALAne A upakArI thaI zake e sArvajanika keTine (Universal) graMtha che; mATe mata-darzanane Agraha ke vikalpa choDI daI sarva kaI mokSakAmI mumukSue tattvadaSTithI A graMthanuM UMDuM avagAhana kartavya che. kharekhara! AjanA bAla yuvAno sAcA dharmasaMskArasaMpanna--jJAna-zIlasaMpanna thAya ema ApaNuM dharma pakSAtIta (Secular) sarakAra IcchatI hoya to bhAratanI sarva bhASAomAM A graMthanuM prAmANika bhASAMtara karAvI enI bahoLA hAthe ghare ghare prabhAvanA karavA yogya che; eTaluM ja nahiM paNa bhAratanuM mukha ujajavala karavuM hoya to vizvanI sarva bhASAomAM AnuM yathArtha bhASAMtara karAvarAvI akhila vizvamAM Ano pracAra karavA yogya che. kAraNa ke, lAkho Nobel Prize jenuM mUlyAMkana karavA sarvathA asamartha che evA A amUlya granthamAM bhAratanuM mukha ujajavala kare evuM parama daivata bharyuM paDayuM che. astu ! A graMthanI racanA saM. 1941nA caitra mAsamAM thaI chatAM enI prakAzanA thaI saM. 1944mAM. kAraNa ke ApaNe agAu joI gayA tema zrImadanI kauTuMbika Arthika paristhiti sAMkaDI hatI, eTale prakAzana mATenA artha sAdhananI jogavAI karavAnI hatI. sarasvatI prasanna hatI, paNa "zrI" haju prasanna hatI nahiM. eTale Arthika muMjhavaNane laI vilaMba tha svAbhAvika hatA. vaLI sattvavaMta puruSe nirabhimAnI vinamrahevA chatAM sarasvatIne zrI pAse namAvatA nathI, zrImaMtone rIjhavavA khuzAmata karatA nathI,-tema karavuM temanA svabhAvamAM ja hotuM nathI. eTale "cA mojA jamafrLa nA dhAma'-guNavaMta pratyenI yAcanA megha-niSphaLa-khAlI jAya te paNa sArI, paNa adhama guNahIna pratyenI yAcanA -kAmanA prApta thAya te paNa nahiM sArI,-e kavi kAlidAsanA subhASita pramANe keInI pAse yAcanA karavAno ke khuzAmatane prazna ja nhoto. Ama "nANAMbhIDa" chatAM A parama lokopakArakAryarUpa "nANa" (jJAna) bhIDa to bhAMgavI ja hatI, (arthAta ) prakAzanarUpa lokapakAra kArya te karavuM ja hatuM. eTale mahAsatva badhisatva zrImanI pratyutpanna buddhie A muzkelImAMthI mArga zodhI kADhayo. te arasAmAM zrImade avadhAnaprayogo zarU karyA hatA, eTale lokone AMjI nAMkhanArA (Dazzling) A camatkArika prayogothI teo kadaSTie caDhI cUkyA hatA,-lekanI najaramAM AvI cUkyA hatA, enI sahaja svabhAve thayelI prasiddhinA anusaMdhAnamAM temaNe A nUtana prakAzananA agAuthI grAhakoMdhAvI graMthaprakAzanane kImiye zodhI kADhaye. chatAM aNadhAryA saMjogothI presamAM vilaMba thayo. temAM bedhisatva-mahAsatta zrImadanA mahAsattvanI kasoTI thaI, agniparIkSA thaI. vilaMbane lIdhe prAraMbhanA grAhakomAM sahaja kacavATa thayo. te kacavATa dUra karavA ane pitAnA aMtaranuM UbharAtuM vairAgyanuM pUra pragaTa karavA temaNe dvAdaza bhAvanAnuM parama bhAvavAhI svarUpa Alekhate vairAgyane anupama ananya graMtha "bhAvanAbodha" racIne grAhakane "upahArarUpe-bheTarUpe Ape. kAraNa ke A graMtha pramANamAM 'laghu- nAno hovAthI zIdhra pragaTa thAya ema hatuM ane mokSamALA pramANamAM moTe graMtha hovAthI tene pragaTa thavAmAM vilaMba thAya ema hatuM. A sAva sAmAnya dekhAtA prasaMgamAM Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * darzanaprabhAvaka meAkSamALAnuM magala sarjana 5 paNa zrImanI asAmAnya adbhuta vicakSaNatA ane tevA sAMkaDA saMjogAmAM paNa AzcaryakAraka nItimattA sAthe aNIzuddha pramANikatA (Honest to the hilt) era jhaLahaLe che--jhaLakI UThe che. Ama bhAvanAdha pAchaLathI lakhAyA chatAM pahelAM prasiddha thayA ane meAkSamALA pahelAM lakhAyA chatAM pAchaLathI saM. 1944mAM prasiddha thai, zrImade pote prastAvanAmAM lakhyuM che tema 'sAhasa' kayu`': 'manamAnatuM uttejana nahiM heAvAthI leAkeAnI mAnyatA kevI thaze e vicAryA vagara A sAhasa karyu che, paNa huM dhArU' chuM ke e phaLadAyI thaze.' kharekhara ! A 'sAhasa'--meAkSamArganuM apUrva prabhAvana karanArUM AvuM bhagIratha kArya zrImadna jevA kAi viralA elIe ja karI zake evuM kharekhara sAhasa te hatuM ja; ane bhAvI banAvee atAvI ApyuM tema te mahiSa nI A vANI pramANe apUrva phaLadAyI thayuM ja,--te eTale sudhI ke zrImad rAjacaMdra --kalpavRkSanu A amRtaphaLa (Nectar-fruit) cAvacca dradivAkaro amara rahe evu amRta (Most Immortal, nectar incarnate) khanI gayuM ! " prakaraNa caudamu maMgalamayI meAkSamALAnI adbhuta saMklanA AvA yugapravarttaka (Epoch-making) danaprabhAvaka graMthanI vastunuM-abhidheya viSayanuM savistara dana karAvavA mATe graMtha lakhavA joie; atre teTalA avakAza ke sthaLa nathI, eTale atra prathama tenI kalApUrNa saMkalanA pratye aMgulinirde za karI saMkSepamAM tenA abhidheya viSaya pratye catratatra dRSTipAta karIne sa MteASa mAnIzuM. graMthanA mukhapRSTha paranuM (Title-page) mukhasUtra ja prathama tA sujJavivekI vAMcakanuM ekadama dhyAna kheMce che. mukhapRSTha para AtmA jANyA teNe sa jANyuM (nigraMtha pravacana)' A mudrAlekharUpa (motto) suvarNa sUtra (Golden sentence) graMthasUtranuM hRdaya darzAvavA sAthe nigraMthapravacananuM--vItarAgaDhananuM sarvottama rahasya samajAve che. sa` jANyAnuM phaLa eka AtmAne jANavA te che ane AtmAne na jANNA te sarvI jANyuM niSphaLa che, ema atra mAmi kapaNe sUcavI prAraMbhamAM ja AtmajJAna pratye sujJa vAMcakanuM lakSa kendrita karAvyuM che. kAraNa ke AtmajJAna vinA meAkSanI prApti saMbhavatI nathI ne AtmajJAna thakI ja meAkSanI prApti sabhave che, mATe meAkSa pAmavAnI aMtaicchAvALA sAcA mumukSue AtmajJAnarUpa dhruva tAraka pratye peAtAnI dRSTi satata rAkhyA karavA yAgya che,--ema AtmajJAnasaMpanna parama tattvajJa zrImad rAjacaMdre peAtAnI anupama suruci dAkhavI te tattvanuM tattva prakAsyuM che. seALa varSa jeTalI ATalI laghu vaye paNa zrImA AvA apUrva AtmalakSa hatA e vastu parama AzcaryakAraka che; eTaluM Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma rAjacaMdra ja nahiM paNa bhagavAna mahAvIranA samayane "nigraMtha' zabda je prAyaH vismaraNa jevo vA gauNa thaI gayo hato, tenA A kALamAM punaH saMsmaraNa-punAjajIvana (revival) vaDe teno mahimAtizaya (glory) baMjita karI bhagavAna mahAvIranA nigraMtha pravacana pratye potAnI ananya bhakti dAkhavI che,-te vastu paNa zrImadanI apUrva bhakti pratye sujJa vAcakane natamastaka kare evI adbhuta che. bhagavAn mahAvIrapraNIta nitha pravacanane-vItarAgadarzanane udghoSa karanArA A graMthanI prastAvanA-mukhamudrAmAM kartAe pote ja kahyuM che tema-A graMthamAM tatvajJAnane ane sazIlane baMdha karyo che; athavA te samyagdarzana-jJAna-cAritrarUpa ratnatrayImaya mokSamArgane lagatA zikSApAThano bodha karyo che. tasaMbaMdhI saMkalanA have saMkSepe vicArazuM. graMthanI AdimAM ja A ArSadraSTAe-"bhASAjJAnanAM pustakanI peThe A pustaka paThana karavAnuM nathI, paNa manana karavAnuM che, tethI A bhava ane parabhava banemAM tamAruM hita thaze. bhagavAnanAM kahelAM vacanono emAM upadeza karyo che. tame A pustakano vinaya ane vivekathI upaga karajo; viya ane viveka e dharmanA mULa hetuo che?--ema vAMcanArane bhalAmaNa karI, maMgala Azi apa Adi maMgala karyuM che. dayAmaya dharma e sarvamAnya dharma che ema darzAvI, A graMthane viSaya sArvajanika upayogI che ema garbhitapaNe sUcavI, "e bhavatAraka suMdara rAha, dharIye tariye karI utsAha-ema vAMcakane sarva dharmanA mULarUpa A dayAdharma pratye apUrva utsAha preryo che. A "mekSamALA'mAM mokSa zuM te jANavA prathama tene pratipakSa karma jANa joIe te arthe karmabaMdhanathI mUkAvuM chUTavuM tenuM nAma ja mokSa, e bhAva hRdayamAM dhArI, karmanA camatkAra darzAvavA keTalIka sAmAnya vicitratAonuM tAdazya suMdara zabdacitra AlekhyuM che. A karmabaMdhanathI sarvathA chUTI mokSa pAmavAnI yogyatA eka mAtra mAnavadehamAM ja che, e spaSTa samajAvI, "ApaNane maLela A bahu durlabha mAnavadeha saphaLa karI le e avazyanuM che, motanI paLa nizcaya ApaNe jANI zakatA nathI, mATe jema bane tema dharmamAM tvarAthI sAvadhAna thavuM, ema utAvaLe AtmasArthaka karI levuM" ema puruSArthanI preraNA karI che. kAraNake "saMsAramAM azaraNutA ane anaMta anAthatA chavAI rahI che, tene tyAga uttama tattvajJAna ane parama zIlane sevavAthI ja thAya che" -ema anAthI muninA addabhuta hRdayaMgama uttama kavitvapUrNa bhASAmAM varNavela caritrathI samajAvI, "AkhuM jagata-cakravattI paryata azaraNa ane anAtha che.44 ApaNe AtmA ja duHkhanI bharelI vaitaraNI karanAra che, ApaNe AtmA ja krUra sAmelI vRkSanAM duHkhane upajAvanAra che; ApaNe AtmA ja vaMchita vasturUpI dudhanI devAvALI kAmadhenu sukha upajAvanAra che, ApaNo AtmA ja naMdanavananI peThe AnaMdakArI che. ApaNe AtmA ja karmane karanAra che. ApaNo AtmA ja karmane TALanAra che; ApaNo AtmA ja duHkhe pArjana karanAra che, ane ApaNo AtmA ja sukhopArjana karanAra che. ApaNe AtmA ja mitra ne ApaNo AtmA ja vairI che, I. sadgurumukhe sadbodha ApI "maiva pujAranA sAmaiva vuivirmana e gItAvAkayano pratidhvani karyo che. jema Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMgalamayI mokSamALAnI addabhuta saMkalanA "saMsAramAM rahyA anAthI anAtha hatA tema pratyeka AtmA tatvajJAnanI prApti vinA sadaiva anAtha ja che. sanAtha thavA saddadeva, saddharma ane saddagurune jANavA ane oLakhavA e avazyanuM che - ema azaraNa bhAvanAthI vairAgyanuM bIja hRdayamAM ropavApUrvaka sAmAnya sUcanA karI, mokSamArganA mUlabhUta samyagadarzananA uttama AlaMbanabhUta traNa tatvanuM sadavatattva, saddharmatatva, sadagurutattvanuM samyak tAvika svarUpa saMkSepamAM samajAvI e tattvatrayInA sabhyazraddhAnarU5 samyagadarzanane A mekSamArga prAsAdane bhavya pAyo nAMkhyo che. ane A tatrayInI sabhyazraddhArUpa samyagdarzana jene prApta thAya che, te saMsAramAM rahyA chatAM paNa uttama zrAvake gRhAzramathI AtmasAdhanane sAdhe che, teone grahAzrama paNa vakhaNAya che, evA uttama gRhasthanuM Adarza Alekhana saMkSepamAM karI, mumukSune jinezvaranI bhaktimAM preraNuM karI che, kAraNake mokSa pAmavA IcchatAne AtmapuruSArthanI jAgRti arthe jeNe sAkSAt mokSanI prApti karI che evA jinezvaravItarAga paramAtmA potAnA jIvatA jAgatA javalaMta daSTAMtathI-AdarzathI parama avalaMbanaAdhArabhUta thaI paDe che. kAraNake "sarva karmadaLa kSaya karI anaMta jJAna, anaMta darzana, anaMta cAritra, anaMta vIrya ane svasvarUpamaya thayA evA jinezvaranuM svarUpa AtmAnI nizcayana riddhi hovAthI te bhagavAnanuM smaraNa, ciMtavana, dhyAna ane bhakti e puruSArthatA Ape che, vikArathI AtmAne virakta kare che; zAMti ane nirjara Ape che. jema taravAra hAthamAM levAthI zauryavRti ane bhAMga pIvAthI nize utpanna thAya che, tema e guNaciMtavanathI Atma svasvarUpAnaMdanI zreNie caDhate jAya che. darpaNa jotAM jema mukhAkRtinuM bhAna thAya che tema siddha ke jinezvara svarUpanAM ciMtavanArUpa darpaNathI AtmasvarUpanuM bhAna thAya che." ema jinezvara bhagavAnanI bhaktithI anupama lAbha varNavI dekhADI, "jina bhakti praha taru kalpa aho! bhajine bhagavaMta bhavaMta lo." e parama bhAvavAhI dhruvapaMktivALA amara zabdomAM bhaktino upadeza ApI muktiprAsAdane bhaktirUpa daDha vajApIThikAbaMdha bAMdhyo che. mukti-prAsAda bAMdho hoya, te prathama tene samyakatvarUpa mULa pAyo nAMkhI prabhubhaktirUpa daDha pIThikAbaMdha bAMdhavo joIe, te ja tenuM sAnubaMdha caNatara thayA kare, to ja tenI upalI bhUmikAonuM sarjana thAya. eTale ja jANe ahIM garbhita sUcana karyuM che ke-aho bhavyajano! muktikAmI mumukSuo! tame A muktirUpa alaukika prAsAdanI prabhubhaktirUpa daDha bhUmikA bAMdhe. samyakRtvarUpa majabUta pAyo nAMkhe, ke jethI karIne anubaMdhathI te mahAdivya prAsAdanuM sAMgopAMga nirmANa saMpUrNa karI, tenA para muktirUpa kaLaza caDhAvI, vastusvarUpanI siddhirUpa "vAstu karAvI, te anupama prAsAdamAM niraMtara nivAsa karavAnuM parama saubhAgya tame prApta kare!--Ama prAraMbhanA 15 pAThamAM dayA mULa dharmanuM mULa repI, karmabaMdhanathI chUTavAnI-mokSanI jijJAsAmamatA upajAvI, puruSArthanI preraNA karI, vairAgyabIja vAvI, samyagdarzanano pAye nAMkhI ane tene bhaktivApIThikAbaMdhathI vajalepa daDha banAvI, mumukSu AtmAne bhaktivinamra karI samyaktvamArge preryo. A satubhaktipradhAna samyaktvamUla satata kAyama Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 85 adhyAtma rAjaya', rAkhI te para jJAna-tattvajJAna ane saccAritra-sazIlanI bhavya prAsAdabhUmikAenA caNataranA have anukrame upakrama kare che. Ama dayAthI kAmaLa, mumukSutAthI saraLa, puruSAtha thI prabaLa, vairAgyathI nima`La, zraddhA-bhaktithI sakhaLa banelA vinamra mumukSune rakhene sAMsArika meTAImAM na paDI jAya te mATe * kharI mahattAnuM bhAna karAvyuM che ke AtmAnI mahattA teA satya vacana, dayA, kSamA, paropakAra ane samatAmAM rahI che. lakSmI i. teA ka`mahattA che. X X zuddha paMcamahAvratadhArI bhikSuke je riddhi ane mahattA meLavI che, te brahmadatta jevA cakravattIe lakSmI, kuTuMba, putra ke adhikArathI meLavI nathI, ema mArU mAnavuM che !' mAna-meATAI e meAkSamAga mAM ADA avarodharUpa-pratibaMdhaka kATarUpa che te samajAvavA,vAMcanAra ! jIe ! mAna e kevI durita vastu che' e ThasAvavA, bAhubala svAmInuM dRSTAMta suMdara rAcaka zailImAM ApyuM che. pachI catu'tirUpa saMsArathI chUTavArUpa meAkSanI icchA khaLavAn ane ane vairAgyanI vivRddhi thAya e athe cAra gatinuM tAdRzya varNana karI, mahAsamudra-agni-adhakAra ane zakaTacakra ema saMsArane cAra upamA ApI, bAra bhAvanAnuM sakSipta sAra svarUpa prakAzyuM che. atre dvAdaza bhAvanAthI bhAvita dvAdazavRttadhArI kAmadeva zrAvakanuM gRhasthAne preraNArUpa sumeAdhaka uttama caritra vaNu vI--tenuM dRDhadhIpaNuM vakhANI, 'satya dharma ane satya pratijJAmAM parama dRDha rahevuM' ema edhyuM che; chevaTe mArmika TakAra karI che ke- - pAI jevA dravya lAbha mATe dhama zAkha kADhanArathI dharmomAM dRDhatA kayAMthI rahI zake ? ane rahI zake teA kevI rahe ? e vicAratAM kheda thAya che.' AnA anusa dhAnamAM satya e jagatanuM dhAraNa che ema vasu rAjAnA dRSTAMtathI samarthana karI, satyanI mahApratiSThA karI chevaTe jaNAvyuM che ke je pAMca mahAvRtta bhagavAne praNIta karyAM che, temAMnA prathama mahAvRttanI rakSAne mATe bAkInAM cAra vRtta vADarUpe che. ane temAM paNa pahelI vADa te satya mahAvRtta che;' ane AnA ja anusaMdhAnamAM 24 mA pAThamAM-- satsaMga e sarvAMsukhanuM mULa che, satsaMga e AtmAnuM parama hitakAri auSadha che, ' i. prakAre satsaMganI mukta kaMThe stuti karI che. A satsaMga sarva sukhanuM mULa che ane je prANIne parigrahanI maryAdA nathI te prANI sukhI nathI ane te sa`sukhanA mULarUpa satsa'ganA lAbha laI zakatA nathI, mATe parigrahane sakocavA' --parigrahanI maryAdA mumukSue kattavya che, te vastu parigrahanI jAlamAM phasAyelA suma cakravattInA dRSTAMtathI samarthita karI che. - pratyeka kAryoM tAttvika samajaNapUrvaka-vivekapUrvaka karavA yogya che e mATe 'tattva samajavuM " ceAgya che. ema ' parama cetatIya lahyuM ' i. kacchI bhAionA ramujI dRSTAMtathI upadezI, ' jema viveka e dharmAMnuM mULa tattva che, tema yatanA e dhanuM upatattva che' eTalA mATe * pratyeka kAma yatanApUrvaka ja karavuM, e vivekI zrAvakanuM kavya che,' ema jIvanamAM satra yatanAnuM vidhAna karI, hiMsA-rAgAdi kAraNe rAtribhAjananA sathA niSedha karyAM che; ane yA jevA eke dharma nathI, dayA e ja dhamanuM svarUpa Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMgalamacI mAkSamALAnI addabhuta saMklanA che' ema sarva jIvanI rakSAne bodha abhayakumAranA recaka daSTAMtathI era bahalA che. sarva jIvanI rakSA je prANAtipAtanA-hiMsAnA paccakhANa kare te karI zake che, te parathI pratyAkhyAna karavAne hetu mahA uttama ane sUkSma che" ema kahI pratyAkhyAnathI thatA lAbha varNavI dekhADI, vinaya vaDe tattvanI siddhi che, ema zreNika rAjA ane caDALanA subedhaka dRSTAMtathI samajAvIne kahyuM che ke--"vinaya e uttama vazIkaraNa che. uttarAdhyayanamAM bhagavAne vinayane dharmanuM mULa kahI varNavyo che." pachI uttama gRhasthane AdarzarUpa evA ekapatnIvRtta daDhapaNe pALanArA suzIlasaMpanna sudarzana zeThanAM saccAritra parathI sazIlane baMdha karI, cotrIzamA pAThamAM brahmacarya viSe subhASita bhAkhyuM che. pachI mumukSune mokSamArge prayANamAM parama AlaMbanabhUta parama upakArI paMca parameSThinuM parama bhaktipUrNa svarUpa varNavI, anAnupUrvInI suMdara bhejanA dhyAna ekApratArthe prazaMsI che. A parama sAmyasthita zuddha svarUpastha paMca parameSThinA smaraNa- bhaktipUrvaka mumukSue sAmAyika karavA gya che, kAraNa ke "Atmazaktine prakAza karanAra, samyajJAnadarzanane udaya karanAra, zuddha samAdhibhAvamAM praveza karAvanAra, nirjarAne amUlya lAbha ApanAra, rAgadveSathI madhyastha buddhi karanAra evuM sAmAyika nAmanuM zikSAvRtta che," te sAmAyika batrIza deSathI rahitapaNe kevI rIte samyaphapaNe karavuM te mATe sAmAyika vicAra karI, sAmAyikIkALa svAdhyAyAdimAM kevI rIte vyatIta kare tenuM mArgadarzana ApI, pratikamaNa vicAra paNa karyo che. pachI vairAgya bhAvanAnI era vRddhi arthe anitya bhAvanA darzAvate "bhIkhArIne kheda' eka mahAkavine chAje evI adbhuta svabhAktithI varNavI dekhADe che, ane kone pratipakSa "kSamA e aMtarzatru jItavAmAM paDyuM che, te gajasukumAranI anupama kSamAnA daSTAMtathI samajAvI, mahAvIra bhagavAna jevA parane meha gautama jevA gaNadharane duHkhadAyaka thaye--kevaLajJAnamAM AvaraNarUpa pratibaMdhaka thayo e parathI rAganuM aniSTapaNuM beThuM che. pachI gRhasthagya sAmAnya manorathanuM suMdara bhAvavAhI hRdayaMgama kAvya lalakArI, lAbha vadhe tema lobha vadhe ema tRSNanI anaMtatA ane aniSTatA darzAvatuM kapila muninuM caritra eka mahAkavinI chaTAthI addabhuta svabhAktimaya tAdazya citrathI AlekhyuM che, ane A ja bhAvanA saMvardhanArthe tRSNanI vicitratAnuM kAvya eka garIbanI vadhatI gayelI tRSNanA svabhAktimaya cAra tAdazya Abehuba zabdacitra derI uttama kavitvapUrNa camakathI ane jhamakathI lalakAryuM che. pachI pramAdanuM svarUpa darzAvI "mAM joma nA mAthas"--e prasiddha uktithI samayane paNa pramAda karavA yogya nathI ema baMdha karI, viveka eTale zuM? te samajAvyuM che, ane jJAnIoe vairAgya zA mATe boLe? e spaSTa karatAM kahyuM che ke -"vairAgya e ja anaMta sukhamAM laI janAra utkRSTa bhemiyo che." granthanI madhyamAM-pa3 mA pAThamAM maMgalamUrti bhagavAna mahAvIranuM pavitra nAma smaraNa karavArUpa madhya maMgala karI mahAvIra zAsana aMge anupama zAsanadAjhathI ba-12 Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 90 adhyAtma rAjacaMdra uttama vicAro ane bhAvanAo pradarzita karI che, ane bhAvathI parama zuci jaina munienA AcAranI prazaMsA karI 'anuci kone kahevI?' e aMge suMdara khulAseA karI, (gRhasthaceAgya) sAmAnya nityaniyasa darzAvyA che. pachI jemAM chae AvazyakanA bhAva adbhuta camatkRtithI atarbhAva pAme che, bhakti vairAgya Adi bhAvA adbhutapaNe sabhRta karyAM che, evA A graMthanA hRdayarUpa madhyasthAne birAjatA suprasiddha kSamApanA pATha prakAzyA che; ane vairAgya e dharmanuM svarUpa che' ema spaSTa batAvI ApyuM che. AnA anusaMdhAnamAM A jagamAM pravartI rahelA nAnA prakAranA dharmanA matabheda aMge madhyastha niSpakSapAtapaNe parama prauDha gabhIra tAttvika mImAMsA karI, niSpakSapAta nyAyathI siddha pUrNa satya jinadananI muktaka ke stuti karI tenI mahApratiSThA karI che. pachI sukhanI zeAdhamAM nikaLI paDelA gRhasthanuM tAdRzya kAlpanika citra AlekhatA sukha viSe vicAramAM A dRSTA zrImanA AdarzonuM ane Ada'lakSI adbhuta bhavya vyaktitvanuM pratibiMba pratyakSa thAya che. pachI ' ahu puNyakerA puMjathI zubha deha mAnavanA maLyA' ane huM kANu huM kAMthI thayA ? zuM svarUpa che, mArUM' kharU? i. suprasiddha paMktiethI gUMjatA amara anelA amUlya tattvavicAra kAvyamAM kharekhara ! mahAn tattvajJAnIne chAje evA anubhavavicArAnA niceADa ApI, A amara kAvyapaMktiomAM parama bhAvavAhI udhana kayu`' che re Atma tArA ! Atma tArA! zIghra ene oLakhA! sarvAtmamAM samaSTi gho, A vacanane hRce lakheA ! ' (zAhI DhALAi javAthI je 67 meA pATha rad karavA paDacA, tene sthAne jogAnujoga mUkavAmAM AveluM je amara kAvya thavAne sAcuM te A ja kAvya.) je A 'mahu puNya kerA puMjathI zubha deha mAnavanA manyA,' tene viSaya-kaSAyamAM veDI na nAMkhatAM, jitendriyatA abhyAsavA cAgya che, ane te mATe maneAjya kevA prakAre karavA tenuM spaSTa mArgadarzana ApI, brahmacaryanI nava vADamAM brahmacarya jevA gabhIra viSayanuM svarUpa saMkSepamAM ati camatkArika rIte ApyuM che. pachI azuci bhAvanA adbhuta rIte bedhatuM sanatakumAra cakravatInuM caritra sudara zabdavaibhavathI AlekhI vairAgyabhAvanAnI Ara vivRddhi karAvI, eka eka pazu meAkSa ApavA samartha evA meAkSasAdhaka atrIza yAganuM svarUpa darzAvI, anupama meAkSasukha bhIlanA dRSTAMtathI vavI dekhAyu che. A meAkSanA sAdhanarUpa dha dhyAnanuM tAttvika svarUpa savistara varNavI, 'jJAna sabaMdhI e mela' mAM jJAna saMbaMdhI tAttvika mImAMsA karI 'A duHSama pA~cama kALamAM paramAdhi manaHpa`va ane kevaLa e pavitra jJAna para parAsnAya jotAM viccheda che' ema jaNAvI, 81 mA pAThamAM paMcama kALanuM svarUpa saMkSepamAM prakAzyuM che. chevaTe A graMthanI kalagIrUpa--A zAstramaMdiranA kaLazarUpa tattvAvAdhanA parama adbhuta, parama anupama, parama alaukika sattara pATha apUrva tattvakalAthI AlekhI A sattara varSoMnA rAjaca tattvanA parama adbhuta prakAza relAvyA che; eTaluM ja nahi Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ moMgalamathI meAkSamALAnI adbhuta saMkalanA 91 ? paNa syAdvAda siddhAMtarUpa anekAMta prakAzanArA jinazAsanane vItarAgaDhanane jagatmAM DaMkA vagaDAvI jinada nanI parama prabhAvanA karI che. koIpaNa sujJa vivekI vicakSaNa jana madhyasthabhAve mAtra A sattara pAThAnuM ja avaleAkana karaze te atra apUrva jJAnacaMdrikA relAvI zrImad rAjacaMdre jinazAsananI kevI mahAprabhAvanA adbhuta zailIthI karI che tenA yaciMta khyAla Avaze. astu! AvA apUrva ananya vItarAga daCnanuM parama tattva jagamAM prakAzita karavA-prabhAvita karavA samAjanI agatya darzAvI, ananya zAsanadAjhathI zrImaMta ane dhImaMta bannee maLIne eka mahAna samAja sthApana karavAnuM ' parama bhAvavAhI AhvAna karyu che. pachI maneAnigrahanA vighna darzAvI ane smRtimAM rAkhavA cAgya mahAvAkayA AlekhI, niga"tha pravacanAnusAra tAttvika vividha praznonI talaspazI chaNAvaTa karI che. aMte A meAkSamAga ne anukULa samyagdarzana-jJAna-cAritra athavA uttama tattvajJAna ane sIla saMbaMdhI je kAMI kahevAmAM Avyu, te anupama jinavANInA prabhAva che ema sUcavatAM, jinezvaranI vANInI mukta prastuti karI aMtya maMgala karI, pUrNa mAlikA maMgalamAM svarUpa siddhe vicarI virAme' e aMtya 5ktivALA ekase AThamA pAThamAM ravi-seAma Adi sAte vAranA nAma paramA - yuktithI cAjI * pUrNa mAlikA maMgala'-aMtya moMgala zAstrakAranI zailI pramANe karyuM che. A viSayasaMkulanA parathI spaSTa samajI zakAya che ke A meAkSamALAnA viSaye uttama tattvajJAna ane sIla ema be vibhAgamAM athavA samyagdarzana-jJAnacAritra ema traNa vibhAgamAM vibhakta karavAmAM AvyA che, ane te jJAnaziyAmyAM mokSa --jJAna--kriyAthI meAkSa athavA samyAnajJAnacAritrALa mokSamArga:-samyagdarzana-jJAna -cAritra e ( traNenuM ekapaNu.) meAkSamAga--e mahAsUtrone ciratAya karI yathA meAkSamAne prarUpatI A meAkSamALA'nuM meAkSamALA nAma sACka kare che. jema suMdara suga'dhI suvarNa sumanamALA yathAsthAne niyukta zveta rakta-nIla puSpAthI vibhakta thayelI zeAle che--virAje che, tema tattvaprakAzathI jhaLahaLatA jJAnasuva`thI zeAlatI ane sIla saurabhathI mahekatI A ratnatrayImaya meAkSamALA yathAsthAne niyukta jJAna-kriyAne lagatA ke samyagdarzana-jJAnacAritrane lagatA zikSApATha-puSpAthI vibhakta thayelI zAle che virAje che. jANe ratnatrayasaMbaMdhI ke tattvajJAna ane sIlasa'khaMdhI vArApharatI AvatA viSaye rasamaya rAsa ramatA hAyanI evA tattvarasika janane bhAsa thAya che! jema ke-be vibhAgamAM viSayAnuM vI karaNa A prakAre-- " (1) sadeva, saddharma, sadguru tattva, kharI mahattA, tattva samajavuM, vinayavaDe tattvanI siddhi, paMca parameSThi, anAnupUrvI, sAmAyika, pratikramaNa, viveka eTale zuM?, mahAvIra zAsana, dhanA matabheda, sukha viSe vicAra, amUlya tattvavicAra, khatrIza ceAga, meAkSasukha, dhama dhyAna, jJAna viSe e khela, paMcamakALa, tattvAvaSeAdha, maneAnigrahanA vighna, sAmAnya niyameA, vividha prazno, jinezvaranI vANI, pUrNa mAlikA maMgala--e Adi viSaye tattvajJAna vibhAgamAM samAya che; ane (2) samAnya dharma, karmonA Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma rAjazcaMdra camatkAra, mAnava deha, anAthI muni, uttama gRhastha, jinezvaranI bhakti, bAhubali, cAra gati, saMsArane cAra upamA, bAra bhAvanA, kAmadeva, satya, satsaMga, parigraha saMkocave, yAtanA, rAtrIbhojana, sarva jIvanI rakSA, pratyAkhyAna, sudarzana, brahmacarya, bhikhArIne kheda, anupama kSamA, rAga, sAmAnya manoratha, kapila muni, tRSNa, pramAda, jJAnIoe vairAgya zA mATe bedhyo?, azuci kone kahevI ?, sAmAnya nitya niyama, kSamApanA, vairAgya e dharmanuM svarUpa che, jiteMdriyatA, brahmacaryanI navavADa, sanat kumAra, samAjanI agatya,-e Adi viSayo satvazIla vibhAgamAM samAya che. Ama tatvajJAna-sazIla dvivibhAgamAM vibhakta viSayanI tattvakalAmaya saMkalanA che. athavA prakArAMtare samyagadarzana-jJAna-cAritra e trivibhAgamAM vibhakta viSacenI saMkalanA aMge zrImaddanA eka caritrAlekhaka sada. zrI manasukhabhAI kiratucaMda mahetAe suMdara mImAMsA karI A prakAre vizada tAravaNI karI che - "nokSamA (zrItatvArtha sUtra, 1) arthAt samyagadarzana, samyajJAna ane samyakracAritra e mokSamArga. A mokSamArganA prathama aMga samyagadarzananA bodha arthe sadeva, sadaguru, sadharma, jinezvaranI bhakti, AdinA pATha jyA. dvitIya aMga samyagajJAnanA bedha arthe tasvAvabodha, jJAnasaMbaMdhI be bela, amUlya tAtvika vicAra Adi pATha jyA. trIjuM aMga samyakracAritranA bodha arthe anityAdi bAra bhAvanA, vairAgya, brahmacarya, satsaMga, parigrahane saMkeco, jayaNa, rAtri jana niSedha, pratyAkhyAna, sAmAyika, pratikramaNa, kSamA, tRSNa chAMDavI, pramAdatyAga, rAga tyajavo, kSamApanA, azuci TALavI, cAra gati, manonigraha AdinA pAThanI yojanA karI. vaccamAM vaccamAM te traNe aMganA puSTa ane spaSTa bedha arthe anAthI muni, kAmadeva zrAvaka, bAhubaLa, sudarzana zeTha, zreNika ane abhayakumAra, gajasukumAra, sanatkumAra, kapila kevalI, gautama svAmI AdinAM pavitra saMbodhaka caritra goThavyAM; sukha viSe vicAra, bhIkhArIne kheda ItyAdi bodhaprada kathA che; ane e traNe aMgane puSTa kare evA bIjA-kharI mahattA, uttama gRhastha, dharmanA matabheda, mAnavadeha, sarvamAnya dharma, karmanA camatkAra, mahAvIra zAsana, sAmAnya nitya niyama, dharmadhyAna, paMcamakALa, samAjanI agatya, smRtimAM rAkhavA gya vacane, jinezvaranI vANI, batrIza cega, sAmAnya manoratha, pUrNa mAlikA, ityAdi-bodhapUrNa pATha ejyA. Ama samyagdarzana, jJAna, cAritrarUpa mokSamArganI apUrva vATanI guMthaNI karI. Akho baMtha sAyaMta viveka ane madhyasthatApUrvaka avalokavAthI A apUrva vAta samajAya tema che. AtmahinaiSie e pATha madhyastha buddhithI, matAMtarane parihAra karI abhyAsavA cogya che."--zrImad rAjacaMdranI jIvanarekhA. Ama A parama prajJAnidhi bAla mahAtmAe 16-17 varSanI laghuvaye apUrva prajJAtizayathI gUMthela A bAlAvabodha mokSamALA graMthanI viSayasaMkalanA che. A maMgalamayI mokSamALAmAM nakAravALInI jema ekaso ATha pATharUpa 108 maNakA che, Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMgalamayI mokSamALAnI adabhuta saMkalanA 93 te zubha saMkhyA jANe paMcaparameSThinA ekaso ATha guNanuM sahaja smaraNa karAve che. evI maMgalamayI A kamekSamALA che. kartAnI kRtimAM tenA vyakitatvanuM pratibiMba paDe che e sAmAnya nyAye zrImadanI A bAlavayanI kRtimAM temanuM vikasatuM vyaktitva kevuM upasI Ave che, te darzAvavA A graMthanI viSayasaMkalanAnuM atre saMkSepe digadarzana karyuM. prakaraNa paMdaramuM mokSamALAnI mahAdarzanaprabhAvanAnuM digdarzana Ama A jinadarzananI-vItarAgadazananI mahAprabhAvanA karanArA A mokSamALA (bAlAvabodha) graMthamAM pade pade zrImaddanI ananya vItarAgabhakita nirjhare che, vItarAgadarzanane apUrva tattvavinizcaya piokAre che, nigraMtha vItarAga zAsana pratyene parama prema ullase che, adbhuta vairAgya vilase che, alaukika tattvajJAnanA camatkAra camake che, nyAyavAditA-satyavAditAnA raNakAra raNake che, madhyastha niSpakSapAta nyAyaSTi jhabake che, parama karuNAmaya hRdaya dhabake che, samadarzI-vizvabaMdhutva bhAva bhapake che, anupama sazIlanI saurabha mahake che. A mahAdarzanaprabhAvaka graMthamAM zrImade ananya zAsanadAjhathI pade pade vItarAga zAsananI mahAprabhAvanA karI che, paNa keTalAka viziSTa sthaLoe to jagatunA cogAnamAM jinadarzananI mahApratiSThA karI jagamAM jinazAsanano ke vagaDAvyo che. jemake-jinezvaranI bhakita nAmanA 13 mA pAThamAM zrImadda prakAze che ajJAna, nidrA, mithyAtva, rAga, dveSa, avirati, bhaya, zeka, jugupsA, dAnAMtarAya, lAbhAMtarAya, vIryaMtarAya, bhegAMtarAya, upabhegAMtarAya, kAma, hAsya, rati ane arati e aDhAra dUSaNamAMnuM eka dUSaNa hoya te paNa te apUjya che. tyAre pUjya koNa? A mokSamALAnI cAra bhAgamAM yojavAnI zrImadunI dhAraNuM hatI; (1) bAlAvabodha mekSamALA, (2) bhAvanAbodha, (3) vivecana, (4) prajJAbedha mekSamALA. temAM prathama be bhAga-bAlAvabodha mokSamALA ane tenA upahArarUpa bhAvanAbodha mokSamALA e bannenI racanA teozrIe 16-17 varSanI vaye 1941-42mAM karI; vivecanarUpa bhAgano khAsa spaSTa nirdeza nathI maLato, paNa te uparokta banne para vistArathI vicArarUpa ho saMbhave che, athavA to sad. zrI manasukhabhAI kiratacaMde "jIvanarekhA'mAM sarahyuM che tema zrImada rAjacaMdrano aM. pa5 (AnI AvRtti) saMbhave che; ane cothA bhAgaprajJAvabodha mokSamALAnI viSayakucirUpa (Index) saMkalanA zrImade A jIvananA 33mA varSamAM-chellA varSamAM saM. 1956nA Azvina mAsamAM lakhAvI, paNa AyuabhAve te graMtha temanA varada haste lakhAvAnuM zakaya na banyuM. A mahAgurue pradarzita karelI A viSayasacirUpa saMkalanA pramANe emanI A yojanA nirvAhavAnuM-A mahAsaMtanI AjJA-icchAnusAra pAra utAravAnuM kArya karavA thakiMcita namra prayAsa A caritrAlekhake zrImadda dehAvasAna pachI pacAsa varSe karyo che. Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 adhyAtma rAja ane bhakita keAnI karavI ke je vaDe AtmA svazaktine prakAza kare? zuddha saccidAna da svarUpa jIvanasiddha bhagavAna temaja sadUSaNarahita ka`malahIna, mukata, vItarAga, sakaLa bhaya, rahita, sarvajJa, sadazI jinezvara bhagavAnanI bhaktithI Atmazakti prakAza pAme che. temaja-dharmanA matabhedanI sUkSmatama mImAMsA karatA pAThamAM niSpakSapAta nyAya- mUttinI jema nyAyatulAthI tulanA karatA-zuddha madhyastha niSpakSapAta nyAyathI tattvaparIkSApradhAnI zrImad addabhuta AtmanizcayathI gaje che-- e trIjA dharmoMmateAmAM tattvajJAna saMbaMdhI yathArtha sUkSma vicAra nathI. keTalAka jagatkartAneA medha kare che, paNa jagat kartA pramANa vaDe siddha thaI zakatA nathI. keTalAka jJAnathI mekSa che ema kahe che te etika che, temaja kriyAthI meAkSa che ema kahenArA paNa ekAMtika che, jJAna, kriyA e bannethI meAkSa kahenArA tenA yathArtha svarUpane jANatA nathI; ane e bannenA bheda zreNibaMdha nathI kahI zakayA e ja emanI sajJatAnI khAmI jaNAI Ave che. e dhama matasthApake saddevatattvamAM kahelAM aSTAdaza dUSaNAthI rahita naheAtA, ema eee upadezelAM zAsrA athavA temanA citrA parathI paNa tattvanI dRSTie jotAM dekhAya che. xx je pUrNa darzIna viSe atre kahevAnuM che te jaina eTale nirAgInAM sthApana karelAM darzIna viSe che. enA beAdhadAtA sana ane sadazI hatA; kALabheda che te paNa e vAta siddhAMtika jaNAya che. dayA, khAca, zIla, viveka, vairAgya, jJAna, kriyAdi enAM jevAM pUrNa ekee vahubyAM nathI. tenI sAthe zuddha AtmajJAna, tenI keATie, jIvanAM cyavana, janma, gati, vimahagati, ceAnidvAra, pradeza, kALa, tenAM svarUpa--e viSe evA sUkSma medha che ke je vaDe tenI sarvajJatAnI niHza`katA thAya. kALabhede para parAsnAyathI kevaLajJAnAdi jJAnA jovAmAM nathI AvatAM, chatAM je je jinezvaranAM rahelAM siddhAMtika vacano che te akhaMDa che. teonA keTalAka siddhAMtA evA sUkSma che ke je ekeka vicAratAM AkhI jIMdeMgI vahI jAya. jinezvaranAM kahelAM dhama tattvathI koIpaNa prANIne leza paNa kheda utpanna thatA nathI. sava AtmAnI rakSA ane sarvAtmazaktinA prakAza emAM rahyo che. e bhedo vAMcavAthI, samajavAthI ane te para atiati sUkSma vicAra karavAthI Atmazakti prakAza pAmI jainadananI sarvajJatAnI, sarvotkRSTapaNAnI hA kahevarAve che. bahu mananathI sa`dha`mata jANI pachI tulanA karanArane A kathana avazya siddha thaze.' ityAdi. A graMthanA kIrtti kaLazarUpa tattvAvAdhanA sattara pAThamAM teA zrImadde jinadarzInaprabhAvanAnI avadhi ja karI che. pade pade jyAM ananya vItarAgabhakti ane apUrva vItarAgadaza navinizcaya nijhare che evA A aciMtyaci'tAmaNi samA pAThamAM zrImade jinadarzananA mukhya aMgabhUta sArasaCsvarUpa navatattvavijJAnanA apUrva mahAprabhAva vistA che. tyAM teozrIe prakAzyuM che tenA sthaLasa kaiAcathI mAtra be-cAra namunArUpa vacane atra TAMkI sateASa mAnazuM-- AtmA anAtmAnuM satya svarUpa nigraMtha pravacanamAMthI ja prApta thaI zake che. aneka anya matAmAM e be tattvA viSe vicAro darzAvyA che, Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAkSamALAnuM mahAda naprabhAvanAnuM digdarzana 5 paNa te yathArtha nathI. x x syAdvAda zailI anupama, ane anaMta bhAvabheDhathI bharelI che; e zailIne paripUrNatA sajJa sadI ja jANI zake; chatAM enAM vacanAmRtAnusAra Agama upayAgathI yathAmati nava tattvanuM svarUpa jANavuM avazyanuM che. e navatattva priya zraddhAbhAve jANavAthI parama vivekabuddhi, zuddha samyaktva ane prabhAvika AtmajJAnanA udaya thAya che. navatattvamAM leAkAleAkanuM saMpUrNa svarUpa AvI jAya che. (pATha 1) nirpraMtha pravacananA je je sUkSma bedha che, te tattvanI dRSTie navatattvamAM samAI jAya che; temaja saghaLA dhamateAnA sUkSma vicAra e navatattvavijJAnanA eka dezamAM AvI jAya che. (pATha 2). mahAvIra bhagavatanAM zAsanamAM bahu matamatAMtara paDI gayA che, tenu mukhya kAraNa tattvajJAna bhaNIthI upAsaka vanuM lakSa gayuM e che. mAtra kriyAbhAvapara rAcatA rahyA; jenuM pariNAma STigAcara che. (pATha 3). e nava tattvavijJAna mane bahu priya che. enA rasAnubhavIe paNa mane sadaiva priya che.' (pATha 4) temaja 6 thI 14 pAThamAM 'tuvanne vA vidhane vA dhruve vA--e tripadIrUpa labdhivAkyanA adbhuta paramA` samajAvavA zrImade je syAdvAdazailI prayAjI che te samasta syAdvAda jainasAhityamAM ananya ajoDa che; ane 12mA pAThamAM temaNe navatattvacakranI maulika ceAjanA yeAjI paramAtha camatkRtithI jIva ne meAkSanI nikaTatA ghaTAvI dekhADI che, temAM teA prajJApAramita zrImanI prajJAne adbhuta camatkAra pragaTa dRzyamAna thAya che. A tattvAvApanA 13mA pAThamAM jhaLahaLatI zrImadnanI madhyastha niSpakSapAtatA pratye dRSTi karatAM tA, ' pakSapAto na maiM vIveka na dveSaH vilAvigA sumitranaM yasya, tattva jAye; paztri: "...' vIra pratye mane pakSapAta nathI, kapilAdi pratye dveSa nathI, jenuM vacana yuktimAna hoya tenA parigraha karavA yeAgya che ema vacanakAra karanArA mahAn zrI haribhadrasurinuM smaraNa thAya che. tyAM zrImad svayaM lakhe che--tamane je dharmAMtattva kahevAnuM che, te pakSapAta ke svA buddhithI kahevAnuM mane kai prayeAjana nathI; pakSapAta ke svA`thI huM tamane adhama tattva edhI adhogatine zA mATe sAdhuM ? vAraMvAra tamane huM ni``thanAM vacanAmRtA mATe kahuM chauM, tenuM kAraNa te vacanAmRtA tattvamAM paripUrNa che, che. jinezvarAne evuM kAIpaNa kAraNa naheAtuM ke te nimitte te mRSA ke pakSapAtI edhe; tema ee ajJAnI nahatA, ke jethI mRSA khAdhAI javAya. AzakA karaze! ke e ajJAnI naheAtA e zA uparathI jaNAya ? teA tenA uttaramAM eenA pavitra siddhAMtAnAM rahasyane manana karavAnuM kahuM chauM, ane ema je karaze te teA punaH AzaMkA leza paNa nahI kare. jainamatapravata ke prati mAre kaMI rAgabuddhi nathI, ke e mATe pakSapAte huM kaMIpaNa tamane kahuM; temaja anyamatapravata`kA prati mAre kaI vairabuddhi nathI ke mithyA enuM khaMDana karU! bannemAM huM te maMdamati madhyastharUpa chauM. bahu bahu mananathI ane mArI mati jyAM sudhI paheAMcI tyAM sudhInA vicArathI huM vinayathI kahuM chauM, ke priya bhavye ! jaina jevuM ekke pUrNa ane pavitra daCna nathI; vItarAga jevA ekke deva nathI, tarIne anaMta duHkhI pAra pAmavuM hAya teA e sajJadazanarUpa kalpavRkSane sevA.' Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma rAjarSika ane atre 14mA pAThamAM to zrImad rAjacaMdra mahAna zrI hemacaMdrAcAryajInI jevA adbhuta AtmanizcayathI garyo che ne DiDimanAdathI udghoSe che ke-jenanA ekekA pavitra siddhAMta para vicAra karatAM AyuSya pUrNa thAya, te paNa pAra pamAya nahIM tema rahyuM che. bAkInA saghaLA dharma-tenA vicAra jinapraNIta vacanAmRtasiMdhu AgaLa eka biMdurUpa paNa nathI. jenAmata jeNe jANya, ane sevyuM te kevaLa nirAgI ane sarvajJa thaI jAya che. enA pravartake kevA pavitra puruSa hatA ! enA siddhAMta kevA akhaMDa saMpUrNa ane dayAmaya che! emAM dUSaNa te kAMI che ja nahiM! kevaLa nirdoSa te mAtra jenuM darzana che! e eke pAramArthika viSaya nathI ke je jenamAM nahIM hoya ane ane evuM eke tattva nathI ke je janamAM nathI; eka viSayane anaMta bhede paripUrNa kahenAra te jainadarzana che. prajanabhUta tatva enA jevuM kayAMya nathI. eka dehamAM be AtmA nathI; tema AkhI sRSTimAM be jaina eTale jainanI tulya bIjuM darzana nathI. Ama kahevAnuM kAraNa zuM? te mAtra tenI paripUrNatA, nirAgitA, satyatA ane jagadhinaiSitA." AvA parama bhavya zabdomAM vItarAga devanI ane vItarAga darzananI mahApratiSThA karatI AtmavIra zrImadanI A vIragajanA samagra jainasAhityamAM ane ItihAsamAM ajoDa che. AgaLa jatAM tattvAvabedhanA chevaTanA traNa pAThamAM (15-16-17) te A mahApratiSThAne era vAlepa daDha banAvI che. jinadarzananA pavitra siddhAMtanuM pitAne leza paNa bhAna nahi hovA chatAM samajyA vinA je mahAmehamUddha janoe pavitra jainadarzanane nAstika kahevAnI kuceSTA karI che, teo pratye zrImadda jevA parama zAMtamUtine paNa puNayaprakopa UThI AvyuM che ke - "chatAM mane bahu Azcarya lAge che ke kevaLa zuddha paramAtmatatvane pAmelA, sakaLa dUSaNa rahita, mRSA kahevAnuM jene kaMI nimitta nathI evA puruSanAM kahelAM pavitra darzanane pote to jAyuM nahIM, potAnA AtmAnuM hita te karyuM nahIM, paNa avivekathI matabhedamAM AvI jaI kevaLa nirdoSa ane pavitra darzanane nAstika zA mATe kahyuM haze? paNa e kahenArA enAM tatvane jANatA nahatA. (pATha 15) 4 4 pavitra jainadarzanane nAstika kahevarAvanArAo eka mithyA dalIlathI phAvavA Icche che, ke jenadarzana A jaganA kartA paramezvarane mAnatuM nathI." (pATha-16) A jagakartavavAdInI miyA dalIlane radIo ApatAM zrImade AvA mithyA mAnI lIdhelA kahevAtA jagakartAne udhaDo laI kuzaLa dhArAzAstrInI adAthI atre ajaba kuzaLatAthI jagatakartutvavAdanA kurace kuracA uDAvI dIdhA che, ane chevaTe niSkAraNukaruNAthI kahyuM che ke-"sUkSmamAM sUkSma jaMtunI rakSA jeNe praNIta karI che, eka rajakaNathI karIne AkhA jaganA vicAro jeNe sarvabhede kahyA che tevA puruSonAM pavitra darzanane nAstika kahenArA kayi gatine pAmaze e vicAratAM dayA Ave che!" (pATha 16) atre zrImanI madhyastha niSpakSa tatvaparIkSAdaSTi parAkASThAne pAme che. kAraNa ke nAnApaNamAM saMgadoSathI jagakartutvavAdanI zraddhA pitAne daDha thaI hatI te jyAre madhyastha Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSamALAnI bahArzanamabhAvanAnuM dirzana 97 tavaparIkSAthI ema jaNAyuM ke jagakartutvavAda mithyA cheTe che tyAre zrImade te rUDha ne mUDha mAnyatAne ekadama tilAMjali ApI te ja jagakartutvavAdanuM atyaMta jorazorathI khaMDana karI dekhADayuM; te temanI parama addabhuta nyAyapriyatA, satyavAditA, nirAhitA ane naitika hiMmatane (Moral courage) acUka pUrA ane uttama namUno che. ane Ama jarA paNa anyAya na sahana karI zake evA A parama nyAyamUri zrImadda ane chevaTe pitAne ugra puNyaprakopa ThAlavatAM niSpakSapAtanyAyI mahAvIrazAsananA mahAvIra saMrakSakanI adAthI adbhuta AtmavIratAthI garyA che je nyAyathI jaya meLavI zakato nathI, te pachI gALo bhAMDe che, tema pavitra jananA akhaMDa tattvasiddhAMte zaMkarAcArya, dayAnaMda saMnyAsI vagere jyAre teDI na zakyA tyAre pachI jana nAstika hai, se cArvAkamaeNse utpanna huA hai ema kahevA mAMDayuM; paNa e sthaLe kaI prazna kare, ke mahArAja ! e vivecana tame pachI kare. evA zabdo kahevAmAM kaMI vakhata viveka ke jJAna joItuM nathI, paNa Ano uttara Apo ke jena vedathI kayi vastumAM utarate che; enuM jJAna, eno bedha, enuM rahasya, ane enuM satazIla kevuM che te ekavAra kahe. ApanA vedavicAro kayI bAbatamAM jainathI caDhe che? Ama jyAre marmasthAna para Ave tyAre maunatA sivAya teo pAse bIjuM kaMI sAdhana rahe nahIM. je satapuruSonAM vacanAmRta ane gabaLathI A sRSTimAM satya, dayA, tattvajJAna ane mahAzIla udaya pAme che, te puruSo karatAM je puruSa zRMgAramAM rAcyA paDyA che, sAmAnya tatvajJAnane paNa nathI jANatA, jene AcAra paNa pUrNa nathI, tene caDhatA kahevA, paramezvarane nAme sthApavA ane satya svarUpanI avarNa bhASA bolavI, paramAtmasvarUpa pAmelAne nAstika kahevA, e emanI keTalI badhI karmanI bolatAnuM sUcana kare che?" I. (pATha 17). A tattvAvadha pAThanA keTalAka namunArUpa avataraNo parathI zrImade jinadarzananI vitarAgadarzananI kevI mahAprabhAvanA karI che tene sujJa vAcakane kaMika khyAla Avaze. mata-darzana-saMpradAyanA Agrahane visarjana karI, keI paNa sujJa vivekI vicakSaNa A mahAdarzanaprabhAvaka mekSamALAnA mAtra A tasvAvabodhanA sattara pAThonuM madhyastha niSpakSapAta daSTithI avalokana karaze, to tene ekadama A graMthanI mahAdazanaprabhAvakatAnI AtmapratIti thaze, ane aMtamAMthI sahaja udgAra nikaLI paDaze ke pUrve prAye kadI paNa na thaI hoya evI jinadarzananI apUrva mahAprabhAvanA karanAra A kharekhara ! mahAdarzanaprabhAvaka graMtha che, ema atre DiDimanAdathI uddaghaSavAmAM AvyuM che te yathArtha che. AvA A mahAdarzanaprabhAvaka graMthanA aMte zrImade jinezvaranI vANInI suktakaMThe bulaMda svare prastuti karI che, te mRtakane paNa ubhA karI de-jIvaMta kare evI mahAprANavAna ane baherAne paNa sAMbhaLatA ne AMdhaLAne paNa dekhatA kare evuM sAmarthya dAkhavatI hoI, jagamAM jinavANIne ke vagaDAvanArI che, te sakaNuM jane sAMbhaLo!- a-13 Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma rAjacaMdra anaMta anaMta bhAva bhedathI bharelI bhalI, anaMta anaMta naya nikSepe vyAkhyAnI che, sakaLa jagata hita kAriNI hAriNI meha, tAriNI bhavAbdhi mekSa cAriNI pramANI che; upamA ApyAnI jene tamA rAkhavI te vyartha, ApavAthI nija mati mapAI meM mAnI che; ahe ! rAjyacaMdra! bAla khyAla nathI pAmatA e, jinezvara taNI vANI jANe teNe jANI che. prakaraNa soLamuM darzanaprabhAvaka bhAvanAbodhanuM sarjana ogaNIsameMne betAlIse adbhuta vairAgya dhAra re" A darzanaprabhAvaka mokSamALAnuM sarjana zrImade 16 varSa ne 5 mAsanI vace karyuM tyAre temanA aMtamAM ugra utkaTa vairAgya vartAte hate. te mokSamALAnA keTalAka vairAgyaviSayaka zikSA pATho parathI sahaja samajAya che. kartAnI kRtimAM kartAnA mAnasanuM tAdazya pratibiMba paDe che ane tenA AtmAnuM aMtargata vyaktitva (Presonality) upasI Ave che, ane te vicakSaNa vivekI janane svayaM buddhigocara thAya che. tema temanI A mahAna kRtimAM zrImaddanA parama vairAgyamaya, karuNAmaya, bhaktimaya, zIlamaya, jJAnamaya divya AtmAnuM tathAdarzana sujJa vivekI sajajanene thAya che. zrImade ja satsamAgamaprasaMgamAM eka vakhata zrImukhe prakAryuM hatuM ke -"mekSamALA racI te vakhate amAro vairAgya gavAsiSThanA vairAgya prakaraNamAM zrI rAmacaMdrajIne vairAgya varNavele che te hato ane tamAma jaina Agame savA varSanI aMdara ame avalokana karyA hatAM. te vakhate addabhuta vairAgya vartAte hato, te eTalA sudhI ke ame khAdhuM che ke nahIM tenI amane smRti rahetI nahI." Ama purANaprasiddha bhUtakAlIna rAmacaMdrane A vartamAnakAlIna rAjacaMdra ke satyakAra karAvyuM che te svayaM supratIta thAya che; ane guNasAmyathI rAmAyaNa jevA A "rAjAyaNamAM tenuM sahaja smaraNa thAya che. mokSamALAmAM zrImade virAgyarasanI kevI helI varSAvI che tenA udAharaNo - "saMsAramAM azaraNutA ane anaMta anAthatA chavAI rahI che, tene tyAga uttama tattvajJAna ane parama zIlane sevavAthI ja thAya che, e ja muktinAM kAraNarUpa che'--ema anAthI muninA vItaka caritrathI badhI, "cAre gatinA duHkhane tArazya citAra rajU Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ darzanaprabhAvaka bhAvanAbedhanuM sarjana karavApUrvaka, mahAsamudra agni aMdhakAra ne zakaTacaka ema "saMsArane cAra upamA'nuM vairAgyapreraka suMdara tAdazya zabdacitra AlekhI, vairAgyanI 'bAra bhAvanAnuM saMkSepa svarUpa virAgyavAhI zailImAM darzAvyuM che. temAM-anitya bhAvanA para "bhIkhArIne kheda daSTAMtarUpe jI tAtparyabodha Ape che -"aho bhavya ! bhIkhArInAM svapna jevAM saMsAranA sukha anitya che. svapnamAM jema te bhIkhArIe sukhasamudAya dITha ane AnaMda mAnyo tema pAmara prANIo saMsArasvapnanA sukhasamudAyamAM AnaMda mAne che. jema te sukhasamudAya jAgRtimAM mithyA jaNAyA tema jJAna prApta thatAM saMsAranAM sukha tevA jaNAya. che. svapnanA bhaMga na bhogavyA chatAM jema bhIkhArIne khedanI prApti thaI, tema mohAMdha prANIo saMsAranAM sukha mAnI bese che; ane bhagavyA sama gaNe che. paraMtu pariNAme kheda, durgati ane pazcAttApa le che, te capaLa ane vinAzI chatAM svapnanAM kheda jevuM tenuM pariNAma rahyuM che. e uparathI buddhimAna puruSo Atmahitane zodhe che. saMsAranI anityatA para eka kAvya che ke - vidyuta lakSmI prabhutA pataMga, AyuSya te te jaLanA taraMga; puraMdarI cApa anaMga raMga, zuM rAciye tyAM kSaNane prasaMga ?" ane azuci bhAvane para "sanat kumAra' cakravartInuM virAgyamaya caritra ja chevaTe upadeza karyo che -"raktapitta jevA sadaiva lehI parUthI gadgadatA, mahAroganI utpatti je kAyAmAM che, paLamAM vaNasI javAno jene svabhAva che, je pratyeka reme paNa babbe regavALI hAI rogano bhaMDAra che, anna vagerenI nyUnAdhikatAthI je pratyeka kAyAmAM dekhAva de che, maLamUtra, narka, hADa, mAMsa, parU ane zleSmathI jenuM baMdhAraNa TakyuM che, tvacAthI mAtra jenI manaharatA che te kAyAno moha khare vibhrama ja che. sanatkumAre jenuM lezamAtra mAna karyuM te paNa jethI saMkhAyuM nahIM te kAyAmAM aho pAmara ! tuM zuM mehe che? e moha maMgaLadAyaka nathI." ityAdi. A uparAMta "jJAnIoe vairAgya zA mATe be ?" e mekSamALAnA pAThamAM te vairAgyanuM prayojana prakAzatAM vairAgyamUrti zrImad vade che ke--"jJAnIoe ene anaMta khedamaya, anaMta duHkhamaya, avyavasthita, caLavicaLa ane anitya kahyo che. A vizeSaNe lagADavA pahelAM emaNe saMsAra saMbaMdhI saMpUrNa vicAra karelo jaNAya che. anaMta bhavanuM paryaTana, anaMtakALanuM ajJAna, anaMta jIvanane vyAghAta, anaMta maraNa, anaMta zeka e vaDe karIne saMsAracakramAM AtmA bhamyA kare che. saMsAranI dekhAtI IndravAraNa jevI suMdara mahinIe AtmAne taTastha lIna karI nAMkhe che. 44 jJAnIo e saMsArane kSaNabhara paNa sukharUpa kahetA nathI. e saMsAranI tala jeTalI jagyA paNa jhera vinA rahI nathI. eka bhuMDathI karIne eka cakravartI sudhI bhAve karIne sarakhApaNuM rahyuM che, eTale cakravartInI saMsAra saMbaMdhamAM jeTalI mAhinI che, teTalI ja balake tethI vizeSa bhuMDane che." ityAdi prakAre bhuMDa ane cakavartInI sAMgopAMga tulanA karI dekhADI bodhyuM che ke-e sukha nathI, chatAM sukha gaNe to je sukha bhayavALAM ane kSaNika che te duHkha ja che. anaMta tApa, anaMta zeka, anaMta duHkha joIne jJAnIoe Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 adhyAtma rAja e saMsArane puMTha dIdhI che; te satya che. e bhaNI pAchuM vALI jovA jevuM nathI. tyAM duHkha duHkha ne duHkha ja che. duHkhanA e samudra che. vairAgya e ja anaMta sukhamAM laI janAra utkRSTa bheAmIe che.' ane vairAgya e dharmAnuM svarUpa che' e pAThamAM teA zrImade peAtAnuM vairAgyamaya hRdaya ja ThAlavI dIdhuM che-- eka vastra leAhInI malinatAthI raMgAyuM tene jo leAhIthI dhAIe teA te ujaLuM thai zake nahIM; paNa vadhAre raMgAya che. jo pANIthI e vastrane dheAie te te milanatA javAne saMbhava che. A dRSTAMta parathI AtmA para vicAra laIe. anAdi kALathI AtmA saMsArarUpI leAhIthI milana thayA che. malinatA pradeze pradeze vyApI rahI che! e malinatA ApaNe viSaya zRMgArathI TALavI dhArIe teA TaLI zake nahIM. leAhIthI jema leADI dhAvAtuM nathI, tema zRMgArathI karIne viSayajanya AtmamalinatA TaLanAra nathI e jANe nizcayarUpa che. X x tattvajJAnInI dRSTie AtmA soMsAramAM viSayAdika malinatAthI paryaTana kare che. te malinatAnA kSaya vizuddha bhAvajaLathI hAvA joie. a``tanAM tattvarUpa sAbu ane vairAgyarUpI jaLa vaDe, uttama AcArarUpa paththara para, Atmavasrane dheAnAra nigraMtha guru che. AmAM jo vairAgyajaLa na heAya teA khIjAM badhAM sAhityA kai karI zakatAM nathI; mATe vairAgyane dhanuM svarUpa kahI zakAya. ahuM tapraNIta tattva vairAgya ja khAdhe che, te| te ja dharmanuM svarUpa ema gaNavuM.' Ama meAkSamALAmAM sthaLe sthaLe zrImanA vairAgyamaya hRdayamAMthI apUrva vairAgyarasa TapakI rahyo che, te A keTalAka avataraNA parathI svayaM sUcita thAya che. meAkSamALAnI racanA pUrve paNa zrImamAM vairAgya teA hateA ja ane te uttarAttara vRddhi pAmyA jateA hatA. zrImane cha varSanI vaye jAtismaraNajJAna upajavAnA prasaMga banyA hatA te ApaNe joyuM hatuM. jene jAtismaraNa jJAna upaje che tene sAmAnyapaNe punarjanmane ne AtmAnA nityapAno nizcaya saheje thaI jAya che, ane dehAzrita arhatva-mamatvabuddhi saheje chUTI jAya che; eTale bhinna bhinna aniyata deheAmAM niyata vattatA zAzvata Atmadravya pratye tenuM lakSa kendrita thAya che ane te te dehaparyAya ane tadAzrita bhAveA pratyenA tenA rAga svAbhAvika rIte ma-maMdatara-madrutama banatA jAya che, uttarAttara sahaja svAbhAvika vairAgya vadhatA jAya che. eTale pUrvanA mahA saMskArI, Ajanma virakta, Ajanma tyAgI, Ajanma A dRSTA kavi,--zrImad jevA Ajanma jJAnI saMyati saMtanA vairAgya uttarAttara vRddhiMgata thatA gayA hoya emAM Azcaya nathI. sAmAnya prAkRta jananuM mana bhale rAgabharamAM racyuMpacyuM rahetuM heA, paNa Ajanma virakta jJAnIne te| traNe kALa kharekharA aMtara'ga vairAgya varte che, evA sAgaravaragaMbhIra jJAnInA citta-samudranA keI tAga pAmI zakatuM nathI; ane tevA prakAre zrI yazeAvijayajIe paramabhAvathI saMgIta karyuM che--rAga bhare jana mana raho, paNu tihuM kALa vairAgya; citta tumArA re samudranA, prabhu kei na pAme hai| tAga.' AvA Ajanma vairAgI zrImadnI khAlavayanI-seALamA varSe pahelAMnI kRtiomAM paNa emanA A sahuja vairAgya vAravAra DAkIu karI jAya che. jema ke--seALamA varSa pahelAM Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ darzanaprabhAvaka bhAvanAbedhanuM sarjana 101 lakhAyelI puSpamALAmAM keTalAka sUkta sUtramAM vairAgyanA jhabakArA dekhAya che... je tuM tyAgI hoya to tvacA vagaranI vanitAnuM svarUpa vicArI saMsAra bhaNI daSTi karaje. rAjA ho ke raMka ha-game te ho, paraMtu A vicAra vicArI sadAcAra bhaNI Avaje ke mAtra A kAyAnAM pudgaLa thoDA vakhatane mATe sADAtraNa hAtha bhUmi mAMganAra che, * * kAyA maLamUtranuM astitva che te mATe huM A zuM ayogya prayojana karI AnaMda mAnuM chuM? ema Aje vicAraje. 4 4 vAstavika sukha mAtra virAgamAM che mATe jaMjALamahinAthI Aje atyaMtara mohinI vadhArIza nahIM.' ItyAdi. temaja-jana jANIe mana mAnIe navakALa mUke kaIne."--e parama bhAvavAhI kAvyamAM temaja dvAdaza anuprekSAanuvAda Adi kRtiomAM A bAla mahAtmAne alaukika vairAgya akSare akSare phare che. emanuM vairAgyavAsita citta eTaluM badhuM vairAgyamAM vilasI rahyuM hatuM eTale badhe vairAgya vilAsa karI rahyuM hatuM, ke tenA sahaja AviSkAra mATe "sAkSAt sarasvatImAM jaNAvyuM che tema temaNe vairAgya vilAsa' nAmanuM copAniyuM paNa kADhayuM hatuM. A emanI vairAgyapariNati kevI utkaTa haze tenI sAkSI pUre che. ane mokSamALAnA racanAkALe te A vairAgya uttarottara ora vega pakaDato gayo hato, te eTale sudhI ke 194ramAM bhAvanAbedhanA sarjanakALe to te vairAgya zrImadane pitAne paNa AzcaryakAraka lAge e "adabhuta banI gayuM hatuM, ogaNIsasene betAlIse addabhuta vairAgya dhAra re.' kAraNa ke ApaNe pUrve tema te vakhate temanI vyAvahArika sthiti sAMkaDI hatI ane mokSamALAnA prakAzanamAM Arthika muMjhavaNa paDI hatI, chatAM te saMjogomAM nahiM muMjhAtAM zauryabhAvathI temanuM AtmavIrya era khIlI nikaLyuM hatuM ane prApta saMjogomAM samabhAva bhAvatuM temanuM samabhAvabhAva citta vairAgyarasamAM jhIlI rahyuM hatuM. Ama A sAMkaDe zrImaddanA vairAgyane ora "puSTa karyo hato"--era baLavAna banAvyA hatA. emanA eka caritrAlekhaka sad. zrI manasukhabhAIe kahyuM che tema-A vairAgya eTale sukha-duHkhamAM, viSama sthitimAM paNa samabhAva, udAsInatA; sArI sthitimAM chakI na javuM, mana-vadananI prasannatApUrvaka udAsInabhAve, samabhAva, vivekapUrvaka je sthiti sAMpaDe te vedI levI, nirvAhI levI, satu puruSArtha sevyA kare e sAco vairAgya. A vairAgya jA." sadAcAra graMthamAM zaMkarAcArye kahyuM che tema " nava vinA khAtuM mukSAra sumAzuma"--rAgadveSa vinA huM atra prApta zubhAzubha bhegavuM chuM,- A vairAgya. Ama vizALa arthamAM te vairAgya vacce jato hato, temAM mokSamALAnA prakAzanamAM thayelA vilaMbane kAraNe agAuthI seMdhAyelA grAhakanA kacavATanA prasaMge ora vRddhi karI; ane te kacavATa dUra karavA zrImade saM. 194ramAM apUrva vairAgyamukha bhAvanAbodha graMthanuM sarjana karI grAhakone ja upahArarUpa bhaTaNuM karyuM eTaluM ja nahiM, paNa A nimitte pitAnA aMtamAM UbharAtA-chalakAtA vairAgyasiMdhune A graMthamAM ThAlavI daI temaNe vairAgyanA AvA ananya anupama amRta-amara graMthanuM jagane upahArarUpa "prAbhUta' dharyuM. parama vairAgya Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 adhyAtma rAjaya rasathI akSare akSare 'pra'-prakRSTapaNe 'AbhRta'-paripUrNa ThAMsAThAMsa saMbhUta hAvAthI A adbhuta vairAgyadrathane 'vairAgya prAbhUta' nAma ApIe te temAM lezamAtra atizayAkti jevuM nathI. ane A graMthanuM sarjana jyAre thayuM te vakhate zrImanuM hRdaya kevuM vairAgya prAbhUta' hatuM ja--kevuM parama adbhuta vairAgyarasathI 'pra'--prakRSTapaNe 'AbhRta'-paripUrNa saMbhRta hatuM ja,--te teA dhanya re divasa A ahe| '-e pAtAnI jIvanadhanyatA gAnArA ne peAtAnA jIvananA takhArUpa (milestones) mukhya dhanya prasaMgeA amara karanArA divya kAvyanI temanI A svayaMbhU pati parathI spaSTa samajAya che-- ogaNIsase ne khetAlIse, adbhuta vairAgya dhAra re.' jemAM vairAgyanI parAkASThA prApta thAya che evA A bhAvanAeAdha graMthamAM A parama bhAvitAtmA rAjacandre je varAgya-siMdhu samullasALyA che, tenuM savistara Alekhana karavAne atra nathI, tathApi te pratye be-cAra UDatA dRSTipAta atra karazuM. avakAza vA sthaLa bhAvanA vairAgyanA puSkarAvatta megha varSAvatA A vairAgyamukha darzanaprabhAvaka edha ane meAkSamALA graMthanA saMyukta upAdghAtamAM mAvabhUtti Aja vamUtti zrImad atyaMta vinamrabhAve AtmalaghutA nivedana kare che. uttama tattvajJAna ane parama suzIlane upadeza karanArA puruSA kai ochA thayA nathI; tema A graMtha kaI tethI uttama vA samAnatArUpa nathI; paNa vinayarUpe te upadezakeAnA dhuraMdhara pravacane AgaLa kaniSTha che. A pramANabhUta che ke pradhAna puruSanI samIpa anucaranuM avazya che, tema tevA dhuraMdhara graMthanuM upadezakhIja rApAvA, aMtaHkaraNa kAmala karavA AvA graMthanuM prayAjana che. tattvajJAna temaja suzIlanI prApti mATe ane pariNAme anaMta sukha prApta karavA mATe je je sAdhyasAdhanA zramaNa bhagavaMta jJAtaputre prakAzyAM che, tene svalpatAthI kiMcit tattvasaMcaya karI, temAM mahApuruSAnAM nAnAM caritrA ekatra karI, A bhAvanAeAdha tathA meAkSamALAne vibhUSita karI che, te vidhamulamaMDanuM mavatu. Ama atyaMta vinamra bhAve RnubhAve AtmalaghutA nivedana karI, vairAgyataraMgiNImAM jhIlatA zrImadna atre bhAvanAbeAdhanA prAraMbhamAM ja prakAze che-- game tevA tuccha viSayamAM praveza chatAM ujjavala AtmAonA svataHvega vairAgyamAM jhaMpalAvuM e che, bAhya dRSTidhI jyAM sudhI ujjavala AtmAe sa'sAranA mAyika prapaMcamAM daCna de che, tyAM sudhI te kathananI siddhatA kvacit du bha che; te paNa sUkSma dRSTithI avaleAkana karatAM e kathananuM pramANa kevala sulabha che, e e niHsa zaya che.' ema viSayanA bhavya prAraMbha karI bhartRharinuM oo oLamaya' bhAgamAM roganA bhaya che i. suprasiddha subhASita TAMkI vairAmevAmAM vairAgya abhaya che ema kahI vivecana karyu che ke-- * ceAgIMdra bhartRhari eka ja ema kahI gayA che tema nathI. e tattvavettAoe sa'sArasukhanI hareka sAmagrIne zAkarUpa gaNAvI che; e emanA agAdha vivekanuM pariNAma che. vyAsa, vAlmika, zaMkara, gautama, pAta'jalI, kapila ane yuvarAja zuddhodane peAtAnAM pravacanamAM mAmika rIte ane sAmAnya rIte je upadezyuM che xxx tenuM rahasya nIcenAM zabdomAM kaIka AvI jAya che. ahA leAkA! saMsArarUpI samudra anaMta ane apAr che. eneA pAr pAmavA puruSAtha nA upayoga karo ! upayoga karo !-ema Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ darzanaprabhAvaka bhAvanAmeAdhanuM sarjana 103 upadezavAmAM emanA hetu pratyeka prANIone zAkathI mukta karavAnA hatA. e saghaLA jJAnIe karatAM parama mAnya rAkhavA ceAgya sajJa mahAvIranAM vacana sarje sthaLe e ja che ke saMsAra ekAMta ane anaMta zAkarUpa temaja du:khaprada che. ahA! bhavya leAkeA! emAM madhurI meAhinI na ANutAM ethI nivRtta thAe! nivRtta thAo ! !-mahAvIranA eka samaya mAtra paNa saMsAranA upadeza nathI. enAM saghaLAM pravacaneAmAM eNe e ja praznazi ta karyu che; tema tevuM svAcaraNathI siddha paNa karI ApyuM che. kAMcanavaNI kAyA, yazeAti jevI rANI, aDhaLaka sAmrAjyalakSmI, ane mahA pratApI svajana parivArane samUha chatAM tenI mAhinIne utArI daI jJAnada nayeAgaparAyaNa thaI eNe je ad bhutatA darzAvI che te anupama che. X xx saMsArane zeAkAbdhi kahevAmAM tattvajJAnIenI bhramaNA nathI, paraMtu e saghaLA tattvajJAnIe kaI tattvajJAnacaMdranI sALe kalAethI pUrNa hAtA nathI; A ja kAraNathI sajJa mahAvIranAM vacana tattvajJAnane mATe je pramANa Ape che te mahadbhuta, sa.mAnya ane kevala maMgalamaya che. mahAvIranI tulya RSabhadeva jevA je je sajJa tIthaMkarA thayA che temaNe nismRddhitAthI upadeza ApIne jagaddhitaSiNI padavI prApta karI che. xx e saghaLA sthUla uddeze teA samatulya dRzya thAya tevuM che; paraMtu sUkSma uddeze upadezaka tarIke zramaNa bhagavata te siddhArtha rAjAne putra prathama padavIne dhaNI thaI paDe che. nivRttine mATe je je viSayeA pUrva jaNAvyA che te te viSayAnuM kharUM svarUpa samajIne sarvAMge maMgalamayarUpe edhavAmAM e rAjaputra vadhI gayA che. e mATe ene anaMta dhanyavAdA chAje che!' ema vItarAgatAmeAdhaka A vItarAgadazanaprabhAvaka graMthanI sAmAnya prastAvanAnA aMte vairAgyamUtti zrImad vairAgyapUrNa udbhAdhana kare che-- A paNa vinA vivAde mAnya rAkhavuM joI e ke te anaMta zAka ane ana Mta duHkhanI nivRtti enA e ja sAMsArika viSayathI nathI. rudhirathI rudhirano DAgha jatA nathI; paNa jalathI tenA abhAva che; tema zRMgArathI vA zRMgAramizrita dharmAMthI saMsAranI nivRtti nathI; e ja mATe vairAgyajalanuM AvazyakapaNuM niHsa Mzaya Thare che. ane e ja mATe vItarAganAM vacanamAM anurakta thavuM ucita che; nidAna ethI viSayarUpa viSane janma nathI. pariNAme e ja muktinuM kAraNa che. e vItarAga sajJanAM vacanane viveka buddhithI zravaNa, manana ne niSkriyAsana karI, huM mAnavI ! AtmAne ujajavala kara ! ' ityAdi. Ama prastAvanApUrNAMka anityAdi khAra vairAgyamaya bhAvanAonuM svarUpa parama rocaka hRdayaMgama zailImAM AlekhAyelA vairAgyamaya caritrAthI samarthita karI, pratyeka bhAvanAnA a Mte sArameAdharUpa-tApa rUpa pramANazikSA ApI che. jema ke--(1) ekatva bhAvanA edhatuM nima rASinuM adbhuta caritra parama suMdara bhAvavAhI zabdomAM tAdRzyapaNe varNavI dekhADI te parathI phalita thatA pramANazikSArUpa medha ApyA che ke-- xx tyAM te nimarAjane rAmerAma ekatva siddha thayuM--vyApI gayuM ane mamatva TaLI gayuM. khare! jhAjhAM maLye jhAjhI upAdhi jaNAya che. jo have A eka Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 adhyAtma rAjayaka koMkaNathI lezamAtra khaLabhaLATa thatA nathI. kaMkaNanA samUha vaDe karIne mAthu pheravI nAkhe evA khaLabhaLATa thatA hatA. ahA cetana ! tuM mAna ke ekatvamAM ja tArI siddhi che. vadhAre maLavAthI vadhAre upAdhi che. sa'sAramAM anaMta AtmAnA saMbaMdhamAM tAre upAdhi bhAgavavAnuM zuM avazya che? tene tyAga kara ane ekatvamAM praveza kara. jo A eka kakaNu have khaLabhaLATa vinA kevI uttama zAMtimAM rame che? aneka hatAM tyAre te kevI azAMti bhAgavatuM hatuM ? tevI ja rIte tuM paNa kakarUpa che. te kaMkaNanI peThe tuM jyAM sudhI sneha kuTu bIrUpI ka MkaNasamudAyamAM paDayA rahIza tyAM sudhI bhavarUpI khaLabhaLATa sevana karavA paDaze. ane jo A kakaNunI vattamAna sthitinI peThe ekatvane ArAdhIza teA siddhagatirUpI mahA pavitra zAMti pAmIza.' (ra) anyatva bhAvanA dRDha karatuM bharata cakravartInuM caritra rajU karatAM, mahAkavienA mastaka DAlAve evuM bharatezavaibhavanuM tAdRzya svAbhAveAktimaya zabdacitra AlekhI, ArIsA bhuvanamAM bharata mahArAjane eka AMgaLImAMthI vIMTA sarI paDatAM aDavI jaNAi te parathI je parama adbhuta vairAgyanI sphuraNA thaI kevalajJAna prApta thayuM, tenuM parama adbhuta vairAgyamaya Alekhana karI anyatvabhAvanA daDhIbhUta karAvI che ke nA mArAM tana rUpa kAMti yuvatI nA putra ke bhrAta nA, nA mArAM mRta snehiyA svajana ke nA gAtra ke jJAta nA; nA mArAM dhana dhAma yauvana dharA, e meAha ajJAtanA, re! re! jIva vicAra ema ja sadA anyatvadA bhAvanA.' (3) saMsAra bhAvanAne paripuSTa karI nivRttiyeAdha medhatuM mRgAputranuM parama vairAgyapreraka caritra parama vairAgyavAhI bhASAmAM vaNavI dekhADI catuga`timaya sa`sAranA tAdazya citAra rajU karI, pramANuzikSArUpa sAroAdha ApyA che ke* sa'sArATavImAM paribhramaNa karatAM anaMta duHkha che e viveka-siddha che. ane emAM paNa meSAnumeSa jemAM sukha nathI evI narakAdheAgatinAM anaMta duHkha yuvajJAnI ceAgIdra mRgAputre janakajanetA prati vaNubyAM che, te kevala saMsArathI mukta thavAnA virAgI upadeza pradarzita kare che. AtmacAritra avadhAraNa karatAM tapapariSahArdikanAM mahiduHkhane duHkha mAnyuM che; ane mahAdhAgatinAM paribhramaNarUpa anaMta duHkhane mahirbhAva mAhinIthI sukha mAnyuM che. e jo kevI bhramavicitratA che? AtmacAritranuM duHkha, te duHkha nahI paNu parama sukha che, ane pariNAme anaMta sukhatara'gaprAptinuM kAraNa che; temaja bhAgavilAsAdikanuM sukha te kSaNika ane ahi zya sukha te kevala duHkha ja che. pariNAme anaMta duHkhanuM kAraNa che, ema sapramANa siddha karavA mahAjJAnI mRgAputranA vairAgya ahIM darzAvyeA che.' ane te ja sthaLe A ja bhAvanuM saMvardhana karatuM-nivRttibAdha bedhanuM Atma jAgRti prere evuM parama suMdara bhAvavAhI apUrva kAvya prakAsyuM che ke- anaMta sauSya nAma duHkha tyAM rahI na mitratA ! ana ta duHkha nAma saukhya prema tyAM vicitratA !! ughADa nyAya netrane nihALa re! nihALa tuM; nivRtti zIghrameva dhAri te pravRtti ALa tuM.' Ama bIjI bhAvanAonA adhikAramAM paNa te te vairAgyabhAvanAnA peASaka caritrAnuM parama suMdara zakhtacitramaya Alekhana karI, A bhAvanAeAdha graMthamAM zrImad rAjacaMdre je vairAgya-amRtasiMdhu samullasAjyeA che,-e parathI te vakhate (saM. 1946mAM) zrImadnA Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 darzanaprabhAvaka bhAvanAbedhanuM sarjana hadayanI addabhuta vairAgyamaya dazAnI jhAMkhI thAya che, ane "ogaNIsasene betAlIseM addabhuta vairAgya dhAra re' e emanA svayaMbhU dhanya ugAranI yathArthatAnuM bhAna thAya che. zrImaddane jJAna atyaMta AtmapariNAmI thayuM hatuM tenuM rahasyakAraNa A temano Ajanma parama vairAgya ja che; jJAnAvatAra vairAgyamUtti zrImadane jJAnasAmarthya sAthe vairAgyasAmarthya hAthamAM hAtha mIlAvI vadhatuM jatuM hatuM, e ja emanA jJAnadhyAna-vairAgyamaya abhuta adhyAtmajIvananI rahasyacAvI che. kharekhara ! vairAgya vinA jJAnanuM pariNamana saMbhavatuM nathI, kAraNa ke vairAgyarasa vinA jJAnanuM pacana paNa thatuM nathI te AtmAnI sAthe ekarasabhAvarUpa pariNamana to kayAMthI thAya? vairAgyarUpa pAcaka rasa vinA jJAna pacatuM nathI, paNa abhimAnAdi vikAra deSarUpa ajIrNa upajAve che. jema maMda pAcanazaktivALAne pauSTika anna pAcana na thAya, paNa tethI to ulaTuM ajIrNa upaje, tema vairAgyarUpa pAcakarasavihIna maMda pAcanazaktivALA anadhikArI jIvane jJAnarUpa paramAtra pace nahiM, eTaluM ja nahiM paNa mAnAdirUpe jJAnane apace thAya. jJAna e te kAca pAro che, e jIravavA vairAgyarasa joIe; vairAgyarasathI jenI jJAnapAcanazakti udIpita thaI che tene ja jJAna pace che ne AtmapariNAmI thAya che. jenA cittamAM-aMtaraMgamAM-aMtarAtmAmAM tyAgavairAgyano daDha raMga na lAgyo hoya tene jJAna thAya nahiM-jJAna AtmapariNAmI thAya nahiM. zrImade ja zrIAtmasiddhizAstramAM kahyuM che tema-tyAga virAga na cittamAM, thAya ne tene jJAna,"--A niyama che. ane zrImadanA aMtaraMga tyAga-vairAgya te mahAmunIzvarane paNa durlabha evI utkRSTa keTinA hatA, eTale jJAna AtmapariNAmI thaI emane vairAgyamaya AtmA jJAnamaya kema na bane ? aMtaraMga vairAgyane raMga jyAM lagI cittamAM na lAgyuM hoya tyAM lagI jIvamAM jJAna pAmavAnI cegyatA paNa AvatI nathI. jyAM lagI citta-bhUmi kaThaNa hoya tyAMlagI siddhAMtajJAna temAM pravezI zakatuM nathI, uparachaluM thaIne cAlyuM jAya che. paNa jyAre vairAgyajalanA siMcana vaDe te citta-bhUmi AduM thaI picI bane che tyAre ja temAM samyagujJAna-bIjane prakSepa thaI zake che. sva. zrI manasukhabhAI kiracaMda mahetAe (A caritrAlekhakanA pU. pitAzrIe) zAMtasudhArasa prastAvanAmAM yathArtha ja kahyuM che tema-"jyAM sudhI vairAgyarUpI recaka dravyathI cittavRttino malina vAsanArUpa maLa sApha thayo nathI, tyAM sudhI jIvane siddhAMtabodharUpa-rasAyaNarUpa pauSTika auSadha guNa na kare, niSphaLa jAya, athavA cittacaMcaLatArUpa vikAra upajAve. jyAM sudhI vairAgya jaLanA siMcanathI cittabhUmi yatheccha bhIMjAI na hoya, tyAM sudhI tatvajJAnarUpa siddhAMtabedhanuM bIja temAM kayAMthI vAvI zakAya? na ja vAvI zakAya; chatAM te tyAM prakSepavAmAM Ave te te kare nahi, vyartha jAya. eTale ja jJAnIoe-zAstrakAroe vairAgyane-sahaja bhavaudvegane gabIja' kahela che te yathArtha che. janma, jarA, mRtyu, roga, zoka Adi duHkhamaya saMsAranuM sAcuM yathAtathya svarUpa vicAratAM je sahaja-svAbhAvika bhaga-saMsAra pratye aNagame upaje, khare vairAgya janma, tene ja gabIja kahevA a-14 Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 06 adhyAtma rAjacaMdra ceAgya che. zrImadde pUrvajanmamAM A cegakhIjonuM vipula pramANamAM cittabhUmimAM vAvetara karyuM" hatuM, tethI ja A janmamAM temaneA Ajanma sahaja vairAgya sahaja nimittamAtrathI aMkurita thai--navapallavita banI uttarottara vRddhi pAmatA-jJAnasahakAra sAdhatA sAkSAt vizALa vRkSarUpa banI gayA hatA--parama adbhuta AtmabhAve pariNamyA hatA; te eTale sudhI ke dhanya re divasa A aheA'--e emanA jIvanadhanyatA kAvyamAM peAtAne paNa AzcaryakAraka lAge evA A adbhuta vairAgyane amara karatI A dhanya pati nikaLI paDI che.AgaNIsase ne khetAlIse adbhuta vairAgya dhAra re.' prakaraNa sattaramu zatAvadhAna : 'sAkSAt sarasvatI'nA divijaya sAkSAt sarasvatI zuM A nararUpadhArI ? vAcaspati avanimAM zuM gayA padhArI ? evA vitarka jananA manamAM lasatA, zrIrAjacaMdra vacanAmRtane sutAM.(svaracita) je arasAmAM meAkSamALAnuM sarjana thayuM lagabhaga te ja arasAmAM (thADA mAsa pUrve) sa. 1940mAM zrImanA avadhAnaprayAgAnA prAraMbha thayA. eTale tatsaMbadhI aitihAsika hakIkata (Historical fact) rajU karavAnuM kramaprApta thAya che; ane te mATenA pramANabhUta upalabhya mukhya sAdhanAmAM * sAkSAt sarasvatI' nAmanI pustikA ke je zrImaddanA ja samakAlIna ne te vakhatanA nikaTa sahavAsI vanecaMda popaTabhAI daphatarIe pUrNa bhAvaullAsamAM AlekhI che te 'AMkhA dekhA hAla' jevI hAi khAsa AdhArabhUta che; temaja tatkAlIna sAmayikamAM--muMbai samAcAra, iMDiyana spekaTeTara-pAyeAniyara AdimAM tatsaMbaMdhI parama prazastipUrNa (Eulogy) AbehUba vanA paNu atra AdhArabhUta che. temaja zrImadde peAte ja keAI sagRhasthanI pRcchAthI tatsa`kha'dhI zrImukhe svahaste patra dvArA vinamrabhAve varNana karyuM che, te teA ukta vanAne samathana karatuM sahIsIkkA jevuM che. A upalabdha sAmagrIne AdhAre atre zataavadhAna ane te kAraNe ' sAkSAt sarasvatI' nuM biruda pAmelA zatAvadhAnI kavi' tarike suprasiddha zrImanA 'dvivijaya'nuM yakacit varcuna atra karazuM. 4 zrImad jevA asAdhAraNa tejonidhi mATe vavANIA kSetra ghaNuM nAnuM hatuM, eTale pravAsanA ucharaMgI zrImanuM prathama te mArakhI jevA vizALa kSetramAM 1940nA arasAmAM Agamana thayuM. A pUrve paNa temanA samakAlIna paricayI cheTAlAla revAzakara aMjAriyA (mArabI) peAtAnI piracayanAMdhamAM lakhe che tema-' sa'. 1938nA arasAmAM teozrIne ahIMnA marahUma mahetA hirabhAi bhAIcaMda ahIM (meArakhI) lAvyA hatA. temanI kavitva Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ....----- 10 zrImad rAjacaMdra varSa 19 muM vi. saM. 1943 Page #147 -------------------------------------------------------------------------- Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAkSAt sarasvatIcnA vijaya 107 zakti ane buddhimattAne laIne amArA snehIma`DaLamAM bheLavyA. maMDaLamAM agresara tarike vakIla navalacaMdrabhAi tathA jhaverI revAzaMkarabhAI hatA.' Ama pUrve paNa avAranavAra temanuM Agamana meArakhImAM thatuM, paNa have vizeSa prakAre thavA lAgyuM. zatAvadhAna : 6 mArakhImAM te vakhate zakaralAla mAhezvara zAstrI nAme suprasiddha aSTAvadhAnI mahApa'Dita hatA; ane muMbaImAM gaTulAlajI mahArAja eka bIjA suprasiddha aSTAvadhAnI hatA. Ama bhAratabharamAM A be puruSA ja aSTAvadhAnanI camatkArika zaktithI prakhyAti pAmI leAkapUjya thaI paDI* hiMdanA hIrA' tarike vakhaNAtA hatA,satra yazeAgAna pAmatA hatA. zaMkaralAla zAstrI jyAM jyAM jatA tyAM leAke emanA caraNaspaza mATe paDApaDI karatA, e te A caritrAlekhake peAtAnA zALAnA divaseAmAM najare joyelI hakIkata che. A parathI mAtra aSTaavadhAnathI keTaluM pUjyapaNuM thai paDayuM hatuM te jaNAya che, teA pachI zataavadhAnanA anya prayAga sudhI pahAMcelA ApaNA caritranAyakanuM pUjyapaNu keTaluM thaI paDayuM haze tenA kaMIka khyAla Avaze. aSTa avadhAna eTale ekI sAthe ATha bhinna bhinna viSayAnuM ekAgrapaNe avaleAkI aMtaHkaraNamAM avadhAraNa karavuM te; zata avadhAna eTale ekI sAthe zata (eka sesa) viSayAnuM ekAgrapaNe avaleAkI aMtaHkaraNamAM avadhAraNa karavuM te. dhAraNA* nAmanA matijJAnanA bhedamAM Ane samAveza thAya che. ATale sAmAnya prastAva karI have prastuta mULa viSaya para AvIe. mAga zrImanuM je arasAmAM me!rabI Agamana thayuM, tyAre tattvazASaka jainanA (huMDhiyAnA) pavitra upAzrayamAM prastuta za`karAla zAstrInA aSTAvadhAnane prayAga ceAjAyeA hateA. temAM avaleAkanAthe ApaNA A ugatA kavi -vibhUSaNa kavIzvara ' rAjacaMdrane paNa Ama traNa hatuM. A aSTAvadhAna prayeLa jevA avaleAkyA tevA ja AzuprajJa zrImade zIghra grahaNa karI lIdheA, tarata ja zIkhI lIdheA. bIje divase meArakhInA vasata * nAmathI prasiddha udyAnamAM zrImadde prathama khAnagImAM Apta mitramaMDaLa samakSa navA navA viSaye lai ukta zAstrInA prayAgane bhUlAvI ghe eve aSTAvadhAnaprayAga karI dekhADI badhAne herata pamADI dIdhA, Azcaya cakti karI dIdhA. mitrA te eTalA badhA hu utsAhamAM AvI gayA ke temaNe AkhA nagaramAM tenI prasiddhi karI dIdhI, ane bIje divase te ja pavitra upAzrayamAM temane jAhera avadhAnaprayAga gehavAyeA. temAM kavIzvara rAjacandre be hajAra prekSakeAnI jaMgI medanInI hAjarImAM bAra avadhAnAne adbhuta advitIya prayAga karI dekhADI sarva kAine AzcayathI sviMga karI dIdhA, maMtramugdha karI dIdhA. navA navA prayAgAnA umaMgI ne uchargI zrImad ATalethI aTakayA nahi, paNa bhAra pachI hariNaphALa bharatA A puruSasiMhe sALa ane seALa pachI ekadama ThekaDA mArI khAvana ane bAvana pachI hanumAnakUdakA mArI parabhAryA se| avadhAne karI dekhADavA, ane Ama sa`kALanA vikrama (Record) neAMdhAvI mahAparAkramI zrImad paMdara-sALa varSoMnI vaye 'zatAvadhAnI 'kavi tarike mulakamazahura banyA. zrImadnanA prathama avadhAnaprayAganA darzane leAkeA kevA harSAvezamAM AvI gayA hatA tenA namUnA zrImadnanA Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 adhyAtma rAjacaMdra bAlasnehI popaTabhAI manajInA saMsmaraNomAM prApta thAya che-"mArA pitAzrI manajIbhAI morabI gayelA. tyAM sAhebajInAM ATha avadhAna saMbaMdhI keTalIka camatkRti joIne tAjuba banI gayA hatA. teo rAtre vavANiyA AvyA ne ghera na AvatAM tarataja ravajIbhAIne tyAM parabhArA gayA. temane gharanI sAMkaLa ThekIne uThADayA; pachI kahyuM ke, ravajIbhAI, tamAre dIkare te kaI devatAI jAge ! gajaba karI nAMkhe !" hRdayamAM na mAtA harSa thI chalakAtA puruSanA A sahaja udgAra che. ane A sarva prayogonA pahelethI chelle sudhI sAkSI sAkSAt dekhanArA sAkSAt sarasvatI kAra prastuta vinayacaMdabhAI popaTabhAI datarIne harSa samudra to harSonmAdapUrNa A zabdomAM chalakAyo che-"kavIzvaranI kIrtirUpI kasturI sthaLe sthaLe ane ghera ghera bhabhakI UThI. mULe emanA utkRSTa sadguNathI e pUjyarUpa hatA; temAM ATale badho camatkAra dekhADIne te hada vALI dIdhI. A te haju ApaNe "mANAmAM muThI ja" grahaNa karyuM che. vAMcanAra! tame jema jema AgaLa cAlaze, tema tema diMga thaI jaIne e kavIzvarane zuM mAnaze? te huM kaMI AgaLathI sUcavI zakato nathI, bAra pachI seLa, ane soLa pachI bAvana, temaja bAvana pachI emaNe parabhAryA so avadhAno karyA. je talapa mArIne eka chalaMge eka mahela caDhI jAya, tene te ApaNe zI upamA ApavI? ATaluM chatAM paNa Azcarya kAraka thavA jevuM che ke emanuM magaja ethI niraMtara AnaMdamaya ja rahe che. paMdara varSanI vaye je puruSa zatAvadhAnI thaye te puruSanI zakti viSe ke mahAkavi paNa lakhavAne samartha thAya ? AvI agAdha zaktithI kavi upara AkhI nagarI mAhita thaI gaI. cauTe cauTe zerIe zerIe ane ghera ghera kavinA dhanyavAda gavAvA lAgyA."--harSollAsathI ubharAtA A sahaja uddagAromAM kavinI A camatkArika zaktithI tatkAlIna janatAnA hRdaya para paDelI UMDI chApanuM digdarzana thAya che. have 'vasaMta bAgamAM jene prathama prAraMbha thayo hato te A aSTalakamala jema aSTa avadhAnaprAga vasaMtaRtunI jema pUrNa kaLAe khIlI UThI, zatadalakamala jema zatAvadhAnapragarUpe kema vikasita thaye tenuM savistara avalokana karIe; pakhaMDavijaya karavA nikaLI paDelA laukika pArthiva cakravartInI jema, smRti-medhA-kalpanA-camatkRti -rasaniSpatti-pratibhA e vakhaMDakSetramAM jenuM prajJAcaka akhalita gamana karatuM hatuM, evA A alaukika apArthiva kavi-cakavartI zrImadanA A zatAvadhAna digavijayanuM have kaMika vigate digdarzana karIe. siddhanA aSTamaMgala guNanI jema athavA aSTamaMgalanI jema aSTanI maMgala saMkhyAthI jene maMgala prAraMbha thayo hato, te A avadhAnanuM prathama bAra avadhAnarUpa vijaya prasthAna tattvazedhaka jaina upAzrayamAM thayuM hatuM tene ullekha upara karAI cUka che. pachI morabImAM ja muMbaIvAsI zeTha lakSmIdAsa khImajI padhAryA hatA, tenI samakSa morabI hAIskUlamAM zrImade moTI sabhA madhye bAra avadhAnano prayoga punaH karI dekhADI, pitAnI adUbhUta avadhAnazaktithI sarva sabhAsadone AzcaryathI diMga karI dIdhA Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zatAvadhAna: "sAkSAta sarasvatIno digavijya 100 hatA. zeTha lakSmIdAsa harSAvezamAM bolI UThayA hatA ke--"A samaye AvI zaktivALA puruSa hiMda khAte te A eka ja che. A prasaMge zrImad kavIzvarane lekanA bahumAna -AdaranA pratIkarUpa suMdara InAma paNa arpavAmAM AvyuM hatuM. A avadhAnaprayogamAM sAgarane phINa kema vaLe che?" e viSaya para eka trATaka chaMda karavAnuM kahevAmAM AvyuM hatuM, tenA uttaramAM zIghrakavi zrImade A bhAvapUrNa dhvanikAvya zIdhra racyuM hatuM ati roga thaye gaNa sAgarane, jhaTa zodha hakIma sunAgarane mukha phINa vaLe nahiM sukha maLe, gaNa roga chaTA vadane nikaLe." arthAt - sAgarane atiroga-ghaNe meTe roga thaye che ema he praznakAra ! tuM gaNa! e reganA nivAraNa mATe tuM zIgha kaI sArA sunipuNa vaidyavidyAnA jANa hakImanesuvaidyane zodha! je ! A sAgarane mukhe phINa vaLe che ne ene kAMI sukhacena paDatuM nathI, ethI enA mukhe A roganI chaTA bahAra nikaLI rahI che ema gaNa! atre dhvani A prakAre che- "gara"--viSayukta te "sAgara" kahevAya che, eTale viSayuktane jema vamana thAya-meLa caDha, moDhe phINa vaLe ne cena na paDe, tema A sAgarane "gara-viSarega lAgu paDe che, tethI Ama thAya che athavA te "sAgara"--lavaNa samudra "lavaNathI bhareluM che ane lavaNathI-mIThAthI vamana thAya-ulaTI thAya, meLa caDhe, moDhe phINa vaLe ne kAMI sukha na maLe e prasiddha che, ema atre samajavAnuM che. tema atre he Atmana ! A viSamaya bhavasAgararUpa mahArega tane lAgu paDe che, tene maTADavA mATe tuM zIdya keI sujANa saddaguru vaidyane zedha ! tane "mukhe-mukhyapaNe meharUpa phaNa mukhe vaLe che ne kAMI sukha cena paDatuM nathI e A bhavaroganA pragaTa cinha che, mATe DhIla na kara ! pachI khAnagI kArya prasaMge zrImaddane jAmanagara javAnuM thayuM hatuM. tyAre tyAMnA mahAvidvAnonI be sabhA samakSa temaNe bAra avadhAna ane seLa avadhAnanA prayoga karI dekhADI sarva vidvamaMDalIne maMtramugdha karI dIdhI hatI. A adbhuta pravego nihALanAra samagra sabhA prasanna prasanna thaI gaI hatI. atre zrImadanI adbhutazaktine biradAvatI vidvadumaMDalI ane janatA taraphathI zrImadda "hiMdanA hIrA evuM upanAma ApavAmAM AvyuM hatuM. jAmanagaramAM eka be vidvAne ATha ATha-daza daza varSathI avadhAnanI sAdhanA mATe mathI rahyA hatA, paNa teone parizrama niSphaLa gayo hato. e vAta tyAMnA sthAnika lokonI jANamAM hatI, eTale mAtra aDadhA kalAkanA sva95 darzanamAtrathI jene avadhAnanI vikrama toDanArI AvI sahaja siddhi sAMpaDI hatI, evA zrImadanA A adbhuta vikamatroTaka (Record-breaking) prayogathI Azcaryacakita thayela lekone pratIti thaI ke avadhAnazakti e janmasahajasiddha zakti che, te zIkhI zIkhAtI nathI ke abhyAsathI AvatI nathI. Ama mahAkavi bAla rAjacaMdrane trIjI vijaya varamALA jAmanagaramAM ArapAI punaH morabImAM zrImade emanA eka mahAmuni mitra samakSa bAra avadhAna karI Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma rAjacaMdra batAvyAM hatAM. temAM kAMkarA' viSe kavitA karavAnuM kahevAmAM AvatAM, kavie A zIgha kAvya karyuM hatuM-- ema sUcave kAMkare, manadraga belI dekha; manakhA kerA muja samA, vinA dharmathI lekha." kAMkaro ema sUcave che ke he manuSya! tuM hArI mane-draSTi elIne dekha! manuSyane viSe je dharma vinAno hoya te mahArA jevo (kAMkarA jeva) lekha! kAMkarA jevA game tevA tuccha nirmAlya niHsAra viSaya parathI paNa kevo mArmika uttama sArabhUta bedha avatAryo che,-e kavinuM uccaprAhitya ane bAhya prasaMge madhye paNa dharma pratyenI niraMtara pariNati-lakSanuM sahaja sUcana kare che. e ja avadhAnamAM copATano tiraskAra e viSe zIghra kavitA bhUjaMgI chaMdamAM karI ApI hatI-- kayuM rAjya te dharmanuM dhULadhANI, vaLI pheravyuM kaura zIra pANa! tajI tuM pratApe naLa nIja rANI; have joI copATa tArI kamANI !' he copATa ! te dharmanuM athavA dharmarAjAnuM rAjya dhULadhANa karI dIdhuM, te kauravone mAthe pANI pheravI dIdhuM, hArA pratApa naLarAjAe potAnI rANI tyajI dIdhI, he capATa ! hArI kamANI have joI lIdhI, joI lIdhI!--ema ke mArmika kaTAkSa karyo che! te ja prasaMgamAM vaMjhayA putra mAravAne kaI cAlyA jAya che e samazyA pUravAnuM kavine kahevAmAM AvyuM hatuM, tenI samasyA5tti A zIghra kavie AvA jhamakadAra kavitamAM karI ApI hatI-- prema dharI pUchyuM eka, kavi kane kAminIe, khalakano khela ahA! ajaba dekhAya che; sarvane saMtAnasukha, saMsAramAM sAMpaDe che, e ja mATe vaMjhayA taNe, jIva talakhAya che; kahe kavirAya enuM, kRpAthI kAraNa mane, kahe kavi kayAMthI thAya? enuM Ama thAya che, udara praveza palAM, prabhune tyAMthI paDAvI, vaMjhayA putra mAravAne, koI cAlyo jAya che !" eka kavine kAminIe prema dharI pUchayuM--aho ! khalakano-jagane khela ajaba dekhAya che! saMsAramAM sarvane saMtAnasukha prApta thAya che, e ja sukha mATe vaMdhyAnovAMjhaNIne jIva talase che ! aho kavirAja ! enuM kAraNa kRpA karI mane kahe ! kavi Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zatAvadhAna : ' sAkSAt sarasvatInA vijaya 11 kahe che--ema kayAMthI thAya ? enuM Ama thAya che--mAtAnA udaramAM praveza pahelAM ja prabhune tyAMthI paDAvI lai vadhyAputrane mAravAne kAi cAlyeA jAya che ! pachI vaDhavANamAM kavinA avadhAnaprayAganuM pradarzana ceAjAyuM hatuM, temAM temaNe ka la eca. ela. naTa sAheba ane bIjA rAjArajavADA tathA maMtrImaMDaLa vagere maLI Azare be hajAra prekSakeAnI jaMgI medanI samakSa sALa avadhAna karI dekhADayA hatA. te prayAgA eTalA badhA adbhuta hatA ke 'sAkSAt sarasvatI'kAre kahyuM che tema te dekhI AkhI sabhA AnaMda AnaMdamaya thai gai hatI. dhanyavAdanI ekke avAje tALIe paDI hatI. sAhebe, leDie, rAjAo, kArabhArIe ane mahAvidvAnA evA te hiMga thaI gayA hatA ke hada! uparAcAparI prazaMsAnAM bhASaNA thatAM jatAM hatA. x meATAmAM meATuM mAna kavIzvarane ahIM AgaLa maLyuM hatuM.' leAkeA AphrIna ! AphrIna ! pAkArI rahyA hatA, haSathI pulakita thatA pratyeka dRSTAnI chAtI gajagaja uchaLatI hatI vaduranA vasuMdharA e sUtrane caritArtha karanArA AvA nararatnA bhAratamAM hajI vidyamAna che ethI AnaMda anubhavatA hatA. bhAratanA mukhane ujjavala karanAra AveA nararatna saurASTrane AMgaNe pAkayA tethI pratyeka saurASTravAsI harSoMthI pulakita thaI prazasta gaurava ANavA lAgyA. A viziSTa avadhAnaprayoganA rasamaya romAMcaka vana ane praza'sAtmaka prazastio gUjarAtI, muMbaI samAcAra, lokamitra, nyAyadaka, TAimsa, pAyAnIyara Adi sAmayika patromAM AvavA lAgyA. digdagaMtamAM vyApatI kavirAja rAjacaMdranI kIrtti-kaumudI bhAratabharamAM vyApI rahI eTaluM ja nahiM paNa vilAyatanA daravAjA khakhaDAvatI vizvavyApinI banI gai. je kIttinI pAchaLa doDatA khIjAe phAMphAM mAre che, te kIrtti A sarasvatInA avatAra 'sAkSAt sarasvatI' rAjacaMdranI pAchaLa doDavA lAgI ! pachI eTAdamAM kavie emanA eka lakSAdhipati mitra harilAla zivalAlanI samakSa ekadama bAvana avadhAna karI dekhADayA. kayAM seALa ? kayAM khAvana ? kevA mATeA hanumAnakUdakA ! kharekhara ! 'sAkSAt sarasvatI'kAra kahe che tema-- vacce kAMi paNa parizramathI paricaya rAkhyA vinA parabhArAM seALa mUkIne bAvana avadhAne karyAM e uparathI kavirAjanAM parAkrama, hiMmata, zakti, buddhibaLa ane camatkAranuM kaMIka bhAna thaze.' A bAvana avadhAnaprayAganuM savistara varNana atra pustikA anusAra ApIe chIe,----je parathI A avadhAnAnI vikaTatAne ane adbhutatAnA sujJa vAMcakeAne yatakiMcit khyAla Avaze. 'sAkSAt sarasvatI' bAvana kAmaH-- cApATe ramatAM javuM, zetaraMje ramatAM javuM, TakeArA gaNatA javu, mALAnA pArA gaNatA javuM, saravALA, bAdabAkI, guNAkAra ane bhAgAkAra ApelA gaNatA javuM, ga'jI ramatAM javuM, sALa bhASAonA akSaro yAda rAkhatA javuM, e kAThAmAM ADA avaLA akSarathI kavitAe mAgelA viSayanI karAvatA javuM, ATha bhinna bhinna mAgelI samazyAo pUrNa karatA javuM,sALa jadA Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 adhyAtma rAjacaMdra jUdA mAgelA vRttamAM mAgelA viSaye taiyAra karatA javuM. ema bAvana kAmanI zarUAta eka vakhate sAthe karavI. eka kAmane kaMIka bhAga karI bIjA kAmane kaMIka bhAga kara, pachI trIjA kAmane kaMIka karo, pachI cothA kAmane kaMIka bhAga kare, pachI pAMcamAne-ema bAvana kAmano zeDa zeDo bhAga kare. tyAra pachI vaLI pAchuM pahelA kAma tarapha AvavuM ane tene thoDo bhAga karavo, bIjAne kare, trIjAne karavo, ema saghaLAM kAma pUrNa thatAM sudhI karyA javuM. eka sthaLe UMce Asane besIne e badhAM kAmamAM mana ane dRSTi prerita karavI. lakhavuM nahIM ke bIjI vAra pUchavuM nahIM ane saghaLuM smaraNabhUta rAkhI e bAvane kAma pUrNa karavAM. te aIti A pramANe gaNAya che. ApaNe A to mAtra nAma gaNyAM che. (boTAdamAM A avadhAna karyA che) (1)- copATe ramatA javuM-traNa jaNa copATe bIjA ramatA hatA temanI sAthe copATe ramatAM jatAM ane vacce bIjA ekAvana kAma karatAM jatAM chevaTe lIlI, pILI, lAla ane kALI e cAra raMganI sogaThIe dhyAnamAM rAkhIne kahI ApI hatI, capATa vaccethI upADI levAmAM AvI hatI. paraMtu jenA aMtaHkaraNamAM bIjI copATa goThavAelI hatI tene e copATanI pachI zI jarUra hatI? (2)- gaMjIphe ramatA javuM-copATano pAse nAkhyA pachI bIjA traNa jaNa nI sAthe kavIzvara gaMjIphe ramatA jatA hatA, ane chevaTe potAnAM tere pattAM kahI ApyA hatAM, e pattAM kavine mAtra eka ja vAra jovA ApI laI levAmAM AvyAM hatAM. (3)- zetaraMje ramatA javuM-te ja vakhate zetaraMja ramavA bIjA eka jaNanI sAthe citta parAvyuM hatuM. avadhAnanI samAptie vaccethI upADI lIdhelI zetaraMjanA pALA, UMTa, azva, hAthI, vajIra, bAdazAha naMbaravAra kavie kahI ApyAM hatAM. ()- kerA gaNavA-e vakhate eka jaNa bahAra Ubho rahIne jhAlaranA TakarA vagADate hato, te kavie saghaLA smaraNabhUta rAkhI saghaLA chevaTe kahI dIdhA hatA. (5)- paDatI caNoThI gaNavI-kavinA vAMsA upara vacce vacce te kAmanI sAthe caNoThIo nAkhavAmAM AvatI hatI, te keTalI thaIte avadhAnanI samAptie kahI dIdhI hatI. (6, 7, 8, 9)- bAdabAkI, guNAkAra, bhAgAkAra ane saravALA te kAmanI sAthe gaNavA ApyA hatA, je kavie manamAM rAkhI chevaTe tenA javAba kahI ApyA hatA. (10)- eka jaNa hAthamAM mALAnA maNakA pheravato jato hato tenA tarapha kavinI najara hatI. te mALA vaccethI adhUrI mUkavAmAM AvI hatI, chevaTe temaNe keTalA maNakA pharyA hatA te kahI ApyuM hatuM. (11thI ra6)- judI judI bhASAonA zabdo (seLa bhASAnA zabdo) soLa jaNAne vaheMcI ApavAmAM AvyA hatA. bIjAM kAma karatAM vacamAM anukrama vinA ekeka akSarakavine saMbhaLAvavAmAM Avato. prathama trIjo akSara ArabI A vAkyano kahevAta, pachI 417me leTInane kahevAto, bIjo akSara saMskRta vAkyano to pachI 18 akSara urdu vAkyano ema ADAavaLA akSaro kahevAmAM AvyA hatA. saghaLA kahevAI rahyA pachI Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zatAvadhAnaH sAkSAta sarasvatIne givijya 113 avadhAnanI samAptie bhASAvAra kavie pUrAM vAkya ke kAvya goThavIne krama pramANe kahI ApyAM hatAM. saMskRtano eka akSara cotho hoya ane eka pAMcase hoya e banene kayAMya paNa lakhyA sivAya aMtaHkaraNathI gaThavI zlekabaddha karI devA e zuM ochI jukti kahevAya? marAThI, gujarAtI, saMskRta, hiMdI, aMgrejI, paMjAbI, karNATakI, baMgALI, mAravADI, grIka, urdu, jADeja, ArabI, phArasI, drAviDI ane siMdhI ema seLa bhASAnA zabdo apAyelA hatA, e bhASAnA zabdanA viloma rUpanAM eTale ADAavaLA akSara ApelA tenA eka be daSTAMta nIce pramANe che - saMskRtanuM vilema svarUpa |i jo | | | | |ti che, vo | vA | | mu| | | 4 | | | che Tya | mahAkavie kahI ApeluM saMskRtanuM kharuM svarUpa- baddho hi ko yo viSayAnurAgI, ko vA vimukto viSaye virktH| ko vAsti ghoro narakaH svadehaH, tRSNAkSayaH svargapadaM kimasti // gujarAtI bhASAnA vAkyanuM vilema svarUpa vA gujarAtI vAkyanuM kharuM svarUpa ApanA jevAM ratnothI haju sRSTi suzobhita che, e joIne AnaMda thAya che. evI rIte bAkInI cauda bhASAonA vilema svarUpe sAMbhaLelA akSaro uparathI kharA svarUpe vAkyo ke kAvya kahI batAvyAM hatAM. (2-28)- be jaNa be viSa, keSTakamAM ADAavaLA akSarathI mAgelA pUrA karAvavA Icche che. te kavie kevA rUpathI pUrNa karAvyA tene eka namUne ahIM Apyo a-15 Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 adhyAtma rAjaya che. mAganAra je naMbaranA anukrama vinA akSara mAge che te kavi ApI te kAvye pUrNa kare che. nIcenA kASTakamAM akSaro upara je ADAavaLA AMkaDA mUkayA che te pramANe akSA magAyA hatA, te keASTakamAM gAThavatAM kavitAnI kavitA (bhUja'gI) thaI gaI hatI. zI lIlA! jemake pahelA akSaranI mAMgaNI evI karI 4me akSara Ape, eTale zrImadde La' ApcA. pachI bIjo akSara 19mA mAgyA eTale 'ma' ApyA. ema aDatALIsa vakhata akSaranI mAgaNI karI. akSarA upara AMkaDA mUkelA che te keTalAmI mAgaNI che ema sUcave che. 'kavitAne himmata' viSe-bhUjaMgI chaMda 2 cha 10 pa 28 >> ha IXP mana na 18 31 26 n 5. v 17 pA zA 45 ni 4. x 4 6 7 ka . 19 sA sA 44 mAM 30 15 da jo ma V 25 29 ka rI *** 43 31 2 ) 3 dha * pa ma . cha t 34 Y ^ 2. ha 42 tAM ' ') 4 41 14 sa bhA * TuDa 23 21 vi 35 12 kA bana ~ 46 * 40 gI ny y 1 39 chI le 2 28 38 47 * 24 (2thI36)-- ATha judI judI samasyAe ApI hatI. tenI vacce ekekI kaDI lakhAvIne pUrNa karI hatI, chevaTe AThe samasyAe kavie pAchI elI dekhADI hatI. (37thIpara)-- seLa jaNAe judA judA sALa viSayeAnI judA judA vRttamAM kavitA mAgI hatI. te kavitAnI ekekI kaDI ekekuM kAma karatAM jatAM kavie pUrNa karAvI hatI ane chevaTe te pAchI seALe navI kavitAe kavine mADhe thaI gaI hatI. te kavie kahI khatAvI hatI. temAMnA be traNa namUnA nIce ApyA cheH 1. candranA rathane haraNiyAM zA mATe joDayAM che? te mATe taka doDAvavA ane uparanI be kaDI pAchI vANiyA upara utAravI e viSaya. (zAduM lavikrIDita) aMge zauya damAma nAma na maLe sattA rahI nA jarI !" premI kAyaratA taNA adhika che, zAtre kathA e kharI : bhAgI jAya jarUra te bhayabharyAM, re! dekhatAM kesarI, te mATe ratha candrane haraNiyAM joDI dIdhA zrIharI ! Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zatAvadhAna : ' sAkSAt sarasvatInA vijaya (ra) kajoDAM mATe hinduonA tiraskAra-e viSaya(manaharachaMda) kuLa mULa para meAhI zULa hAthe karI ropA, bhUla thakI dhULa kema karI nija khALikA ? karo che. kasAI thakI, e savAi Aya bhAI, nakkI e navAInI bhavAi sukha TALikA; cetA cetA re catura nara ceteA citta, khALe! nahI' hAthe karI khALa ane khALikA; are ! rAyaca kahA, kema karI mAne eThu, caDI beThI jenI kAMdhe krAdha karI kALikA ? zIghratAthI karelAM kAvyeAmAM paNa keTalI badhI camatkRti rahI che ! 115 (3) kavinuM nAma potAnA pitAnA nAma sahita Ave tathA te ja doharAmAM mahAtmAne praNAma thAya, e viSaya ApyA hatA. (doharo) rAkhe yaza caMdrodaye, rahe vadhu-jIva nAma; tevA narane premathI, nAma kare. paraNAma. Ama bAvana avadhAnanuM savistara varNana ApI 'sAkSAt sarasvatI'kAra zrI vanecaMdabhAI peApaTabhAi daphatarI upasaMhAra kare che ke-ema khAvana avadhAna saMbaMdhI me TUMkamAM patAvyuM che. vistAyu heAya teA keTaluM badhuM thAya te vAMcanAra jANI leze. ATaluM badhuM vAMcatAM keTalI badhI ajAyabI utpanna thAya, te huM kahI zakavAne sama nathI, tyAre e jovAthI e puruSane avadhAnanA jonAra kevA mAnatA haze ? lIMbaDI vagere sthaLe emaNe ghaNAM avadhAneA karyAM che, paraMtu A nAnakaDA graMthamAM te lakhavAnuM banyuM nathI te mATe kSamA cAhuM chuM. mahAkavi zrI rAjacaMdrane kayA satya alaMkAro ApavA e mArI zaktithI agrAhya che. eTale huM cUpa rahyo chuM. lIMbaDI vagerenA mAnapatramAM e 'sAkSAt sarasvatI' tarike eLakhAya che tethI graMthanuM nAma e ja gAThavyuM che. hamaNAM e mahAkiva zatAvadhAnI sthiti bhAgave che.' sAkSAt saravastInA zatAvadha vijayanA suvaNa vAda vadI, A mahAtmAnA anupama guNagaNuthI ra Mjita thayela sAkSAtsarasvatIkAra aMtarnA umaLakAthI A mahAmAneA saguNAnuvAda karatAM upasa'hare che.--' janmathI eka mahAtmAmAM jeTalA sadguNA joIe teTalA A puruSamAM che. x 4 me' koIpaNa evA mahAtmA sAMbhaLyeA nathI ke je mahAtmAnI zakti A mahAtmAnI samAna vaye ATalI hAya. huM dhArU' chuM ke A te eka sRSTiratnanA namUnA che. zatAvadhAna jevI divya zakti jyAre paMdara vaSa~nI umare e manuSyamAM AvIne vasI che tyAre e devAMzI have zuM na kare! ha emanI caDhatI vaya che. jeNe peAtAnA eka prakhaLa tarkathI AkhI duniyAnI bhASAneA jemAMthI AkhI sRSTimAMnA saghaLA zabdo nIkaLI zake che, tenI zabdakaSa racyA che, kudaratI zakti keTalI Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 adhyAtma rAjacaMdra badhI haze te vicAravuM vAMcanAranI munasaphI upara saMpuM chuM. je puruSa AvI zakti janmathI ja pAme che te puruSa mahA sadguNe paNa janmathI pAmyo hoya, emAM Azcaryajanaka thoDuM ja che. paraniMdA, para patnI ane mithyA paradhanane tyAga karavo e sulabha nathI." enI nirahaMtAdi aMge khAsa lakhe che - zatAvadhAna jevI zakti pAmele, temaja dezIvidezIthI pUjAelo eTalI vayanA puruSa ahaMpada pAmyA vinA kema rahe? ghaNA vRddha vidvAno evA hoya che. to A puruSamAM taruNAvasthAmAM (je avasthAmAM joIe tevI avasthAmAM) bilakula apada nathI to AnuM bhaviSya bhaluM kema na hoya? vaLI enI prakRti ja gaMbhIra, satvaguNu ane vinayI che. eTale ene svAbhAvika guNa ja utkRSTa hoya. emAM kAMI Azcarya nathI. paraniMdAne (enA zatrune paNa) eke bela ene meDhe keIe sAMbhaLyo nathI. paraSa te eNe svapnAmAM paNa nahIM karyo hoya! TUMkAmAM kahevAnuM ke A keI camatkArika puruSe janma lIdho che. nahIM te AvI zakti, AvA saguNa ane AvI bhalI daSTi na hoya. samadaSTi, dIrdhadaSTi, vivekabuddhi, nirmaLa manavRtti, zAMta svabhAva, smita bhASaNa, smita hAsya, uttama vANI, nirmaLa vaktApaNuM, khare vairAgya, uttama dharmadaDhatA Adi saguNa enA aMgamAM AbehUba pragaTI cUkelA che. enI gaMbhIratA te hadapAra ja che. enA sadguNo viSe jeTaluM beluM teTaluM ochuM che." enA svadezaumaLakA aMge ullekhe che-"svadezaprIti enA jeTalI DAne ja haze. gupacupa e aneka svadezIone khara raste batAvye jAya che. dezanAM duHkhane mATe enA jevI khedayukta asara kaIkane ja haze. e viSayane ene nirmaLa jusso ora ja che. 4 4 enI dezadAjhanI kAvyano eka namUne-"kevaLa kesariyAM karanAra ahA ! kesarI siMha zarIra, are! hiMdanA Aja gayA kayAM? raDhiyALA evA raNadhIra. jema kAvyamAM eNe dezaprIti jhaLakAvI che temaja tevAM keTalAMka dezahita kRtyothI paNa jhaLakAvI che. 4 4 e saMbaMdhI badhathI, ane vidyAnI zikSA daIne eNe A eTalI ja vayamAM hajAre ziSya karI mUkyA che. cALIsa cALIsa ane pacAsa pacAsa varSanI vayanAM enA ziSya ghaNuM che. AvAM ratnanI dedIptithI AkhA hiMdusthAnane AnaMda ane upakAra mAnavAnuM kAraNa che." ane "dharmavRddhiprakAzaka vizeSaNathI A sAkSAta sarasvatI zrImadane biradAvatAM lekhaka paramallAsathI lakhe che-ene eka ApaNa AcArya tarIke jeTaluM mAna ApIe teTaluM ochuM che. jaina (vItarAga) dharma uparane emane mULathI ja svAbhAvika prema era che. enuM mananuM raTaNa gaMbhIratAnI sAthe hAlatAM cAlatAM, besatAM UThatAM, haratAM pharatAM, khAtAM pItAM, paheratA oDhatAM ane sUtAM jAgatAM temaja svapnAmAM paNa jene jena ne jaina ja che. eNe e dharmane atyutkRSTa dIptimAM ANavA lakSamAM lIdhuM che. Ama karavAmAM emane keIpaNa prakArano svArtha rahyo hoya ema amane svane paNa mAnyatA nathI, paraMtu keTale paramArtha rahyo che e lakhatAM kalama aTakI paDe che. manuSyone gaLe satvaguNI upadeza turata utarI jAya ema karavAmAM eNe haju sudhI keIpaNa prakAre kacAza rAkhI nathI, rAkhatA nathI ane rAkhaze paNa Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zatAvadhAnaH sAkSAta sarasvatIne divijaya 117 nahIM, ema niHsaMzaya samajavuM." Ama zrImadUnA eka nikaTanA paricayI samakAlIna samavayaska "sAkSAt sarasvatI pustikAnA lekhake zatAvadhAnane savistara varNavAda gAI A "sAkSAt sarasvatI zrImadda parama bhAvollAsathI guNAnuvAda gAtAM temanA vyaktitvanuM suMdara zabdacitra AlekhyuM che, te zrImadanA tatkAlIna caritra para prakAza pADatuM hovAthI atra prasaMgocita prakRtopAgI jANI jemanuM tema avatAryuM che. prastuta pustikAnA mukhapRSTha para karele ullekha paNa sUcaka che -"sAkSAt sarasvatI kiMvA kavicakacUDAmaNi, sajajanamugaTaziromaNi, kuLadIpaka caMdra, jinazAsanavRMgAra mahAkavi rAyacaMdra ravajIbhAIne vartamAnakALa (saM. 1943) sudhIne TuMka vRttAMta." A yathArtha guNaniSpanna sUcaka vizeSaNa parathI A puruSa pratye janatA kevA AdarathI jotI hatI tene nirdeza maLe che. A pustikAnA prAraMbhamAM ja ratnakukSi sRSTinI prastuti karI lekhaka AvA eka uttama sRSTiratna mahAtmAnuM vartamAna paryatanuM janmacaritra rajU karatAM lakhe che -"je mahAtmAnI ajAyaba zaktithI huM diMga thaI gayo chuM, je mahAtmAnI vicakSaNa vicArasaMkalanAthI huM Azcarya pAmI gayo chuM, je mahAtmAnI agAdha buddhithI huM karma saMcitanA viSayamAM pUrepUrA Astika thaI gayuM chuM, je mahAtmAnI anupama dharmavRttithI huM tAjuba banI gayo chuM, ane je mahAtmAnI pratyeka divya kaLAthI huM mehita thaI jaIne ene IzvarAMzI puruSa mAnuM chuM, te taruNa mahAtmAnuM caritra upara kahelA kathanane puravAra karavA ahIM AgaLa TAMkI dauM chuM." sAkSAsarasvatIkAranA A svayaMbhU udgAre pramANe uparokta caritrAlekhana parathI A kathananI caritArthatA svayaM siddha thAya che; ane chevaTamAM A sAkSAsarasvatIkAra zrI vinayacaMdabhAI A "sAkSAt sarasvatI zatAvadhAnI kavi pratyenA pitAne premaumaLake A pate joDelA kAvyamAM pUrNabhAllAsathI ThAlave che - (rAga kalyANa : zrI jagatpati Apa sanmati-e DhALa) zrI rAmacaMdrane, vizvanA pati! Ayu kItti acaLa Apa, premathI ati. zrIrAya. jJAna dhyAnabhaktiyukti, muktinA taraMga: sarvane dhyAne, jeNe rAkhyo che prasaMga. zrIrAya. 1 dharma karma marmamAM, je nipuNa vizeSa, mithyAdaMbha mada te na, jeNe rAkhyo leza. zrIrAya. 2 mAtra jeNe dazapAMca, varSanI vaye ja, vijayane ke dIdhe, devAMzI te e ja. zrIrAya. 3 zata avadhAnI haju, hiMdamAM na kaI e nara Aje e te, lIdhe e ja joI. zrIrAya. 4 jaina dharmataNI jeNe, vRddhino prakAza; citta viSe cAhI kIdho, rAkhI IcchA khAsa. zrIrAya. 5 zIghratAthI laeNka karyA, eke dI hajAra; manAye je zAradAne, pite avatAra. zrIrAya. 6 dhanya tAta! dhanya mAta! dhanya janma gAma! vinecaMda taNuM tene, sadA che praNAma. zrIrAya. 7 A bAvana avadhAna ane zata avadhAna saMbaMdhI uparokta varNanane puSTa karatuM saMkSepa varNana saM. 1942nA eka patramAM zrImade pote kacchanA pre. ravajIbhAI devarAjanI jijJAsAthI karyuM che. temAM prathama to pitA saMbaMdhI aMgata varNana karatAM saMkeca ne aucitya aMge zrImadda vinamrabhAve vivekapUrNa pravezaka lakhe che-ApanuM Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 adhyAtma rAjya lakhavuM ucita che. sva svarUpa cItaratAM manuSya khacakAI jAya kharI. paraMtu sva svarUpamAM jyAre AtmastutinA kiMcit bhAga bhaLe tyAre, nahIM teA nahI' ja, Ama mArUM mata che. AtmastutinA sAmAnya artha paNa Ama thAya che ke peAtAnI jUThI ApaDavAI cItaravI. anyathA AtmastutinuM upanAma pAme che, paraMtu kharUM' lakhANu tema pAmatuM nathI; ane jyAre kharU svarUpa Atmastuti gaNAya te pachI mahAtmAe prakhyAtimAM Ave ja kema ? mATe sva svarUpanI satyatA kiMcit ApanI mAgaNI parathI jaNAvatAM ahI AgaLa meM AMcakA khAdheA nathI, ane te pramANe karatAM nyAyapUrNAMka huM doSita paNa thayeleA nathI.' Ama nirahu nikhAlasabhAve pravezaka lakhI, zrImadjI prastuta khA. yathAsthita svasvarUpa Alekhe che-- pa MDita lAlAjI muMbaInivAsInAM avadhAnA saMbaMdhI Ape mahuce vAMcyuM haze. e paMDitarAja aSTAvadhAna kare che, te hiMdaprasiddha che. A lakhanAra bAvana avadhAna jAheramAM eka vakhate karI cUkayeA che; ane temAM vijayavaMta utarI zakayA che.' Ama sAmAnya sUcana karI te khAvana avadhAna varNave che. traNa jaNa sAthe cApATe ramyA javuM 1, traNa jaNa sAthe gaMjIphe ramyA javuM 1, eka jaNa sAthe zetara je ramyA javuM 1, jhAlaranA paDatA TaMkArA gaNatA javuM 1, saravALA bAdabAkI guNAkAra ane bhAgAkAra manamAM gaNyA javuM 4, mALAnA pArAmAM lakSa ApI gaNatarI karavI 1, ATheka navI samasyAe pU karavI 8, seALa navA viSayeA vivAdakAe mAgelA vRttamAM ane viSaye paNa mAgelA--racatA javuM 16; grIka, aMgrejI, saauMskRta, ArakhI, leTina, urdU, gurjara, mareThI, baMgALI, maru, jADejI Adi seALa bhASAnA cArase zabdo anukrama vihInanA kartA-kama sahita pAchA anukrama sahita karI ApavA, vacce khIjA...kAma paNa karya javAM 16, vidyAthI'ne samajAvaveA 1, keTalAka alaMkAranA vicAra 2,-para, Ama karelAM khAvana avadhAnanI lakhANa saMbaMdhe ahIM AgaLa pUrNAhuti thAya che.' A khAvana sakhyA gaNI dekhADI zrImaddajI A aMge keTalIka prAsaMgika spaSTatA kare che--A kAme eka vakhate manaHzaktimAM sAthe dhAraNa karavAM paDe che, vagara bhaNelI bhASAnA vikRta akSarA sukRta karavA paDe che. TUMkAmAM Apane kahI dauM chuM ke A saghaLuM yAda ja rahI jAya che. (hajI sudhI koI vAra gayuM nathI.) AmAM keTaluMka mAmika samajavuM rahI jAya che. paraMtu dilagIra chuM ke te samajAvavuM pratyakSane mATe che. eTale ahI AgaLa cItaravuM vRthA che. Apa nizcaya karo ke A eka kalAkanuM keTaluM kauzalya che? TUMkA hisAba gaNIe teA paNa khAvana aAka te eka kalAkamAM yAda rahyA ke nahIM ? seALa navA, ATha samasyA, seLa judI judI bhASAnA anukrama vihInanA ane mAra khIjA' maLI eka vidvAne gaNatI karatAM mAnyuM hatuM ke 500 zrlAkanuM smaraNa eka kalAkamAM rahI zake che. A vAta have ahI. AgaLa eTalethI ja patAvI daie chIe.' Ama khAvana avadhAna aMge lakhI zataavadhAna AdinA nirdeza kare che--tera mahinA thayAM deheApAdhi ane mAnasika vyAdhinA paricayathI keTalIka zakti dATI mUkayA jevI ja thaI gai che. (bAvana jevAM se avadhAna te hajI paNa thaI zake che) nahIM teA Apa game te bhASAnA sAaAke khAvana Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zatAvadhAna : ' sAkSAt sarasvatInA digvijaya 119 eka vakhata elI jAe te te pAchA tevI ja rIte yAdImAM rAkhI melI dekhADavAnI samatA A lekhanAramAM hatI. ane te mATe tathA avadhAnane mATe sarasvatInA avatAra' evuM upanAma A manuSyane maLeluM che. avadhAna e AtmazaktinuM ke vya mane svAnubhavathI jaNAyuM che. ApanA prazna evA che ke eka kalAkamAM se| kSeAka smaraNabhUta rahI zake ? tyAre tenA mArmika khulAseA uparanA viSayeA karaze, ema jANI ahI AgaLa jagA rokI nathI. Azcaya, AnaMda ane sa MdehamAMthI have je Apane ceAgya lAge te grahaNa karo.' Ama eka jijJAsunI pRcchAthI nirahanirdoSa bhAve zrImadjIe paNa avadhAna saMbaMdhI thADu' spaSTIkaraNa karyuM che. A zatAvadhAnanA sauthI mahAna prayAga muMbai nagarImAM thayeA hateA. zrImanA A parama adbhuta asAdhAraNa advitIya zatAvadhAnaprayAgeAnA samakAlIna sAkSIrUpa muMbaI samAcAra, gujarAtI, TAImsa opha inDiA, InDIana, spekaTeTara Adi tatkAlIna sAmiyakAmAM tatsaMbaMdhI vistRta varNana ane bhavya prazastio chUpAyela che. te pratye dRSTipAta karavAthI paNa ApaNA caritranAyaka A 'sAkSAt sarasvatI'nA prajJAcakre sAdhelA A bhavya digvijayano khyAla Avaze. prakaraNa aDhAramuM avadhAnakALyAnuM rasadarzana ane zatAvadhAnI kavinuM bhavya vyaktitva zatasukha pratibhAnA ejapuMje lasatA, kavi zataavadhAnI bhAvanAmeAdhava tA.--(svaracita) sAkSAt sarasvatIne A zatAvadhAna digvijaya e ApaNA caritranAyakanA prAraMbha jIvananuM eka jhaLakatuM prakaraNa che; jagane AMjI ghe evA A adbhuta camatkArika avadhAnaprasa MgeAmAM paNa ApaNA A 'sAkSAt sarasvatI zrImadnanI dhavRtti kevI che te temanA zIghraracita avadhAnakALyA pratye dRSTi detAM svaya' dekhAI Ave che; temAMnA keTalAkanuM gata prakaraNamAM digdana karAvyuM, keTalAka avaziSTanuM atra darzana karAvazuM. te te avadhAnaprasaMge praznakArane manaphAvatA keAI amuka viSaya para game te mAgelA * zrImanA A adbhuta zatAvadhAnaprayAgAthI te vakhatanA muMbai samAcAra, TAimsa, gujarAtI Adi patrA phIdA phIdA thaI gayA hatA ane te te patrAmAM temanI khUba khUba prazastie AvI hatI. jemake-- muMbai samAcAra tA. 3 DIsembara 1886nA aMkamAM zatAvadhAnasabhAnuM vana Ape che; ane te ja patra tA. 4 DIsembara 1886nA aMkamAM agralekha lakhe che. TAimsa opha inDi tA. 24 jAnyuArI 1887nA aMkamAM bhavya prazasti lakhe che. gUjarAtI patra tA. 23 jAnyuArI 1887nA aMkamAM prazasti lakhe che. ityAdi. Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 adhyAtma rAjacaMdra chaMdamAM kAvya karavAnuM kavine (zrImada rAjacaMdrane) kahevAmAM AvatuM athavA kaI kAvyapaMkti ApI tenI samazyApUrti karavAnuM kahevAmAM AvatuM, tyAre avadhAnanA judA jAdA viSaya pratye dhyAna Ape jatAM paNa zrImad te te mAgelA viSayo para zIgha kavitA racanA karI sarva koIne AzcaryamAM garakAva karI detA ane tenI zabdacamatkRti -arthacamatkRtimaya kAvyacamatkRtithI sarvane camatkAra pamADatA. A avadhAnakAvyomAM paNa zrImadUnI naisargika kavipratibhA jhaLakI UThe che, eTaluM ja nahiM paNa kAMkarApIcakArI-IMTa Adi jevA tuccha nirmAlya dekhAtA viSaya parathI paNa addabhuta paramArtha bodha avatAratA, te parathI dharma-vairAgya bhaNI temane naisargika jhoka jaNAI AvavA sAthe emanA dharma-vairAgyamaya mAnasanuM pratibiMba paDe che. AnA keTalAka namUnA ApaNe atra tapAsazuM. ' dharma viSe kavitA karavAnuM kahevAmAM AvatAM pIstAlIza "dha-dhA'nA dhamadhamATavALI zabdajhamakavALA zIghakAvyamAM zrImadda eka mahAsaMgI dharmadhuraMdharane chAje evI jozIlI vegavAna prANavAna zailImAM kare che--dharma vinA dhana dhAma dhAnya dhULadhANI dhAre, dharma vinA dharaNImAM dhikkatA dharAya che...dhAre dhAra dhavaLa sudharmanI dhuraMdharatA, dhanya dhanya dhAme dhAme dharmathI dharAya che." temaja-dharma vinA dhyAna nahi dharma vinA jJAna nahi, dharma vinA bhAna nahiM AvyuM ke nA kAmanuM." ItyAdi dvAdaza vinaktivALI kaDImAM suMdara arthacamatkRti paNa dAkhave che. gucchA para kAvya karatAM bodha utAryo chere! rakSA karavI ghaTe zaraNanI evuM sadA sUcave." kAMkarA para kavitA karatAM sUcavyuM che-A kAMkaro ema sUcave che ke he manuSya ! tuM hArI manodaSTi kholIne-ughADIne dekha! manuSyamAM je dharma vinAnA che te hArA samAna-kAMkarA samAna lekha! "manakhA kerA muja samA, vinA dharmathI lekha." pIcakArI parathI paramArthadha prakA che-A kevI sughaDa pIcakArI banAvI che je sUcave che ke A badhI jUThI mAyA che evuM tuM manathI manana kara--"badhI jUThI mAyA manana kara evuM mana vatI." hArI caTaka jema sAcI nathI, mahAro (pIcakArIne) raMga jema sAce nathI, tema A saMsAranI mAyAne raMga sAro nathI. karmanI gati e kAvyamAM gati vicitra karmanI tuM harSa zoka zuM dhare ?" ema bodha daI tenA samarthanamAM sayAjIrAva rAjyAdhipati thayA ane malhArarAva pote dhaNI chatAM kedamAM gayA e prasiddha tAjuM daSTAMta rajU karyuM che. munine praNAma e zabda-artha camatkRtipUrNa kAvyamAM-zAMtike sAgara aru nItike nAgara neka, dayAke Agara jJAna dhyAna ke nidhAna ho,'-zAMtinA sAgara, nItinA nAgara, dayAnA Agara, jJAna-dhyAnanA nidhAna, dharmanA udyAna I. aneka guNasaMpanna muninI bhArobhAra stuti karI tene nirmAnIpaNe praNAma karyA che,-"muni tuma Age mere pranAma amAna he; temaja-mAyA mAna maneja moha mamatA, mithyAta moDI muni, dharI dharma dharela dhyAna dharathI dhArela zairya dhunI"--ema ATha "ma-mA ane ATha "dha-dhAvALI tathA sAta sa-sA'vALI zabdajhamakavALA kAvyamAM AvA guNasaMpanna munine "kaTi karUM vaMdanA" ema bhAvathI kahyuM che. Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avadhAna kAvyonuM rasadarzana ane zatAvadhAnI kavinuM bhavya vyaktitva 121 AkAzapuSpa thakI vaMdhyasutA vadhAvI "--e paMktinI samazyApUrti karavAnuM kahevAmAM AvatAM kavie artha gaMbhIra zIdhra kAvya racyuM hatuM : are mana ! tuM saMsAramAM kema deha pAme che? virAgyamAM zIdhra jhaMpalAvatAM e ja gati jAme che - ahe! mAyAne Apa dilamAM-aMtaramAM AvI gaNI le-AkAzapuSpa thakI vaMdhyasutA vadhAvI, jenuM astitva ja nathI evA AkAza kula vaDe jenuM paNa astitva nathI evI vaMdhyasutAne-vAMjhiyAnI putrIne vadhAvI che evI. arthAt vairAgyavicAra karyo mAyArUpa A jagatanuM astitva che ja nahiM, te AkAzapuSpa jevuM ne vaMdhyasutA jevuM che. trahma rahyuMnamicchA. A zIdhra kAvyamAM paNa kavie ke gaMbhIra tattvavicAra ramatAM ramatAM goThavI dIdho che ! saMsAramAM mana are kAma moha pAme? vairAgyamAM jhaTa paDaye gati e ja jAme; mAyA aho ! gaNI lahe dila Apa AvI, AkAzapuSpa thakI vaMdhyasutA vadhAvI." bIjI eka paMkti--"aganimAM prIte paDI paMkati dvirephanI'-enI samazyAgRtti kavie A mArmika bhAvapUrNa kAvyamAM karI hatI-mehathI macelo evo eka madhukara hato, kAraNa kartAe tenI evI jAti karI hatIte pote aTavIne atizaya bhaTakI bhaTakIne AvyA, tene pavapuSpa zodhyAnI mati thaI-huM pavapuSpa zedhuM evI buddhi upajI; ane e arthe AthaDI AthaDIne tenA aMga saMkecAyA te paNa padma na maLyAthI tene meha-kephanI-mohamadirAnA madanI dhUna lAgI, eTale nAtameLI na maLyAthI krodha karI tucchakArIne dvirephanI-bhramaranI paMkti prItathI agnimAM paDI, aganimAM prIte paDI paMkati dvirephanI', arthAt pitAnA priyapAtra padyanI aprAptithI 'viraha na sahI zakavAthI agnimAM jhaMpalAvyuM. kavie kevI sarasa addabhuta samazyApUrti mehathI macele evo eka madhukara hatA, kAraNa kartA karI evI jAti temanI bhaTakI bhaTakI Avyo aTavI te A5 ati, padmapuSpa zedhyA taNI thaI mati tehanI; AthaDI AthaDI aMga saMkocAya tene toya, padma na malyAthI lAgI dhUna moha kephanI, nAtaLI na maLyAthI kAdha karI tucchakArI, "aganimAM prIte paDI paMkati dvirephanI." dhanamada, yauvanamada, vidyAmada ane rAjamada e cAra madane niSedha karatA avadhAnakAvyamAM kavi mArmika Takera kare che-taja rAjamada hevAna nita amala na keInA bApano." suMdara tribhaMgI chaMdathI saMgIta karelA dolata viSenA kAvyamAM kavie-devata duniyAnuM, je nathI chAnuM, nANuM nAnuM, koNa kahe?" ema "nANuM' zabda para leSa karI dolatano mahimA gAyo che, ane sarva kaI ene cAhe che-cANa zrImaMto, zaTha dhImaMte, sau jIva jaMte, ema lahe," evI lakSamInI balihArI batAvI che. tRSNa aMgenA kAvyamAM kavyuM che ke--pAMca maLe pacIza Iccha, pacIza mantha vadhavAnI AzA thAya, ema "vyAja samAna sadA vadhatI, ghaTatI nathI; re! mana dekha tamAzA' mATe e tRSNA tajIe dilathI, nahi to paDavA nathI dharma supAsA'--nahiM te a-16 Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 adhyAtma rAjacaMdra dharmanA sArA pAsA paDavAnA nathI, ema atra "rAya" vaNike upadezya che. meTAI saMbaMdhI kAvyamAM-kAyA jatAM veNa kadI na jAze, pRthvI pramANe kSamatA dharAze". temaja gAMbhIryatAdi prakAre kavie sAcI meTAnI rIti batAvI che. niMdakanI bhArebhAra niMdA karatA avadhAnakAvyamAM kavi kahe che---matithI maMDita mahApaMDitane je pApI kahe che. sAdhuone adekhA svabhAvathI je sodA kahe che, bhalAone je A to pUrA prapaMcI bhAkhe che, kevaLa kubhAvathI gaMbhIrane je daMbhI dAkhave che, "evA niMdAnipuNane prabhu paNa pahoMce nahIM,'--jenA pAdathI-caraNathI pRthvI are! pApathI bharAya che,-"rAya" vade che ke evA niMdakane dveSabhAva vinA ene cagya pacIza jeDA gaNIne zira para zirapAva dauM ! e barAbara gaNIne enA mAthA para pacIza jeDA mAravAne ene lAyaka zirapAva ApuM! Ama niMdakanI khe bhUlAvI ghe evI niMdA karI-niMdakanA niMdaka banI kavie kevI adbhuta kAvyacamat kRti dAkhavI che! "evA niMdAnipuNane prabhu paNa pace nahIM, pRthvI bharAya are pApe jenA pAdathI, vade rAya ene gya zira dauM zirapAva, pacIza paMjAra gaNI vinA dveSabhAvathI." kere kAgaLa kAvyamAM kavi kerA kAgaLa pAse bolAvarAve che--kero kAgaLa AgaLa AvI Ama vade che,-potAnuM daSTAMta daI kathA banAvIne kahe che -"aho cItharA cIja thakI utpatti mArI, meLavaNIthI Ama thaI che adhika suMvALI",-aho ! cIMtharA jevI cIja thakI hArI utpatti Ama meLavaNIthI adhika suMvALI thaI che, mATe tame paNa je sAva nIcI padavI thakI uMcI padavI pAmavA dhAratA ho te hArI jema sarvadA sadguNanI meLavaNI"--milanapaNuM-ekatrapaNuM thavA deje !-"je dhAro dhara nIcI thakI UMcI padavI pAmavA, te deje muja sama sarvadA saddaguNa meLavaNI thavA. kerA kAgaLane paNa kavie ke bolato kAgaLa banAvI dIdho! traNa daravAjA kAvyamAM paramArtha utAryo che ke-traNa daravAjA ema sUcave che ke svarga naraka ne mokSa e traNa kAma mATe manuSyane javA A traNa daravAjA che,-"svarga naraka ne mokSa che, javA manuSya traNa kAma, -A parathI dhvanita karyuM ke manuSyagatimAMthI svarga naraka ke mokSa e traNe prApta thaI zake che, traNe daravAjA khullA che, mATe je daravAjethI javuM hoya te daravAjethI jAo! taMbu para kAvya karavAnuM kahevAmAM AvatAM zIghra kavie kavyuM ke A taMbu te "havA mahelane lAyaka ane lalita namUne che! emAM kAMI khAmI ke kheMca nathI. ahe! zuM A gagananagara ubhuM karI de evA iMdrajAlIA mayadAnavathI racavAmAM Avela che? hA, hA, e barAbara che, e kAraNe jaeTalA mATe ja taMbu karyA che, vicAra karI ghara nathI karyA, kAraNa ke asthirane kAje-mATe ghara kazAM? e jagamAM siddha che te kharUM-sAcuM che,-"asthira kAje ghara kazAM? kharUM jagatamAM siddha" juo ! A taMbu jyAre upaDI jAya che, tyAre have ahIM-A taMbunI jagyAe pazu pakSI ne kaMI choDa ja rahelA che,-ema cittamAM ciMtavIne A varNana pUruM karyuM. juo ! A ja sthaLe kAMdA, DuMgaLI, vAvaNaga, vAlora e UgI nikaLyA che, e bAkI nathI rAkhyA, sarvathI Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avadhAna kAvyAnuM rasadarzana ane zatAvadhAnI kavinuM bhavya vyaktitva 123 AgaLa ANyAM che! ane ahIM bheMsa bhAM bhAM kare che, kUkaDA phUMkU zabda kare che. u Mdaro cU' cU' kare che, ne mIThThaDAM myAMu myAMu kare che, kUtarA mADhethI bhau bhau kare che ne gAya tyAM gAMgarI rahe che,--jyAM taMbU tANyA hatA te ja sthaLe A adhA ThATha oine mAnavI te sa dilamAM diMga thaIne rahe che! A sthaLanA kevA hAlahavAla ema Azcaya thI TviMga thaI jAya che! Ama taMbu jevA eka sAdhAraNa viSaya parathI kavie naisirgaka kavitvabhAva sAthe ke adbhuta asAdhAraNa vairAgyabhAva avatAryuM che! kare che, (deharA) namUnA havAmahelane, lAyaka ane lalita; nahi khAmI ke kheAMca, zuM--mayadAnava viracita. e kAraNa taMbu karyAM, ghara na vicArI kIdha; asthira kAje ghara kazAM? kharU' jagatamAM siddha pazu paMkhI ne cheDa karyuM, have rahelAM AMhI; varNavIne pUrU' karyu, varNana A cittamAMhI. dekhA kAMdA DUMgaLI, vAvaNI ga vAleAra; rAkhyAM e bAkI nathI, ANyAM sauthI meAra (jhUlaNA) bheMsa bhAM bhAM kare, azva jyAM haNahaNe kUkaDA zabda kU kU uMdare tema cUM cUM kare ne vaLI mI*DhaDAM myAMu myAMu kare che; bhau bhau kare kutarA mukhathI tyAM ane gAya tyAM gAMgarI je rahe che, DhATha A joine mAnavI sa te diMga dile thaIne rahe che.' meTADhanA avadhAnaprasaMgamAM vidyA viSe kavitA karavAnuM kahevAmAM AvatAM kavie vidyAnI muktakaOM prazaMsA karatI zIghra kAvyaracanA karI hatI--amUlya AnaM dakArI, sa` rIte sukhakArI' evI A devanI dIkarI vidyA vipatti vidArI deze; vadanamAM-mukhamAM je varadAyI vimala vANI prere che evI A vidyA tenI kiMkarI-dAsI te taiyanidhitanayA-sAgaraputrI lakSmI che. mananA meATA meATA 2mAM annapAna samAna TherI che, rAyacaMda kahe che-- aheA! khajAnA dIThA, ane dIThA tyAre ekadama dhyAnamAM dharI leje. buddhine batAvanArI ' evI A vidyA prapaMcane patAvanArI che; guNaratna mANI che.' I. (manahara) * amUlya AnaMdakArI sa` rIte sukhakArI, vipatti deze vidArI deva taNI dIkarI; vadanamAM vANI varadAi je vimaLa prere, teAyanidhitanayA te kazuM tenI kiMkarI. mana taNA mahA mahA tArane dabAvanAra, annapAna samAna AdhArane viSe rI; aheA ! rAyacaMda A teA kalyANanA kAza dIThA, dIThA tyAre ekadama dhyAnamAM leje dharI.' ane lIMbaDInA avadhAnaprasaMge vividha sAmAnya viSayeA para zIghra kAvya racatAM kavie adbhuta paramA bedha avatAryAM hatA. jemake--(1) ghaDiyALanA DaMkA parathI khAdha utAryA che--jIe! je A aneka DaMkA vAge che te vivekathI AvuM sUcave tArane dabAvanArI AdhA A teA kalyANane kASadivya cakSune denArI, > : 'amUlya prayatna yukta ' Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 adhyAtma rAjacaMdra che ema gaNe-"baje kALakA zire Ama jaze, ghaDiyALano Apa de tamAzo!' (2) kavie ITa pAse bedha apAvyuM che-mUrkhane hAtha jAtAM "dhana kaNa dhULa thAze" ne sujJa sAthe palAtAM-prasaMga paDatAM "dhULa paNa dhana thAze,"--Ama ghaTakore-kuMbhakAre hAthamAM laIne A ITa daSTAMta dIdhuM che, ne mahItale-pRthvItale upayogI evuM cegya pAtra karyuM che. Ama dhULanuM dhana karanArA kuMbhAra jevAnA mukhe dhULamAMthI banAvelI ITanA daSTAMtathI anyaktithI bedha dIdhuM che ke supAtrane hAtha paDatAM kharAba nirmAlya vastu sArI mUlyavAna banI jAya che ne kupAtrane hAthe caDatAM sArI mUlyavAna vastu paNa kharAba nirmAlya banI jAya che. (3) naLiyuM-naLiyA parathI zIghra kavie bodha utAryo che-"are ! saMpanI vAta to ora mAno te mATe huM eka daSTAMta kahuM ene tame pIchAne; jo "laghu-nAnI halakI vastuone theka-samUha maLe to kAma siddha thAya, te "naLiyAM samAjamAM "-naLiyAMnA ekatra maLelA samudAyamAM prasiddha rahyuM che. arthAta jema naLiyAM maLe-eka samAja-samudAyarUpe bhegAM thAya te chajuM cU tuM nathI, gharamAM chajAmAMthI varasAdanuM TIpuM paNa TapakatuM nathI ne varasAdathI gharanA rakSaNanuM kArya siddha thAya che tema. A parathI atithI kavie nAnA mANasane "samAja'_ekatrita samudAya moTuM kArya siddha karI zake che ema sUcavI saMpIlA eka saMgharUpa saMgaThita samAjanI agatya" samajAvI che ane aMtiH vAghA e mahAsUtranuM suMdara bodhaprada nidarzana karAvyuM che. (4) pANI upara kAvya racavAnuM kahevAmAM AvatAM ApaNuM A zIghra kavie leSanI adbhuta anekAthI arthacamatkRtithI vinaktithI adbhuta bhAva utAryo che-pANI vinA"-pANi-hAtha vinA kAMI kAma thAya nahiM, pANI vinA-hAtha vinA kema karI lakhAya? pANI vinA-hAtha vinA athavA teja - satva vinA cAkarI-sevA kema thAya? pANI vinA-jala vinA athavA satva vinA ghaDI paNa chavAya nahiM. vizeSa hAlI evI A vapue-zarIre "suvAna'-suMdara varNavALI (leSa-sArA raMga athavA akSaravALI) vanitA-suMdarI vadanamAM-mukhamAM caMdranI samAna vartAya che, evI A vANI viSe vadhatI vimalatA vasI che, vAha ! vIra thaIne hamaNAM A vANI vIra sthaLe dhasI che!--A badhA pANIne ja prabhAva che. A soLa "va-vA" vALA kAvyane aMtargata gUDha sUkSama bhAva A che-A caMdra jema amRtavarSiNI vANImAM vimalatA vasI che te A "pANIne ja'-mala dUra karanArA jalane ja prabhAva che, athavA to "pANIno ja'- mukhanA amI-amRtane ja prabhAva che ! ane A vANI-vanitA (abaLA strI) paNa vIra thaIvara sthaLa-vIra rasa pratye dhasI che te paNa A "pANIne ja "--tejana-sattvavaMtapaNane ja prabhAva che ! arthAt A pANI"--tejaH - sattva - ojasa che. tethI ja A vANI hamaNa vIrasthaLa pratye dhasI che-vege doDI che! A pANI vinA vANI kAMI na karI zakata ! Ama pANInA anekAthI prayogathI bhalabhalAonuM pANI utArI nAkhe evA A "pANI paranA kAvyamAM kavie pitAnuM kevuM pANI batAvI ApyuM che ! (5) pavananI rIti kAvyamAM prakAzya che-juo ! pavananI rIti! te sadeva puSpanI sugaMdha phelAve che, temaja kharo mitra hoya te A vizvamAM yaza Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avadhAna kAvyAnuM rasadarzana ane zatAvadhAnI kavinuM bhavya vyaktitva 115 sugadha prasarAve che-phelAve che. (6) kamaLa parathI kavie anyAkti karI che : (bhamarI jANe kamaLane kahe che--). he kamaLa! tane manaraMjananA mAha thayeA che, tethI tane taraNithI--sUrya thI kadI droha thAya nahi, eTale ugatA sUryeja tuM paNu khIle che, tuM yAcakara'janamAM saheja udAra thA! arthAt sUrya uge tyAre tuM khIle che ne Athame tyAre tuM khIDAya che, ema tuM mitranI-sUrya nI akhaMDa maitrI jALavI tene kadI droha nahiM karatAM hArUM maneAraMjana karyAM kare che; huM thArA rasapAnanI yAcanA dinarAta karI rahyo chuM, te tuM A yAcakanA roMjanamAM saheja udAra thA! A anyAktithI kavie mAtra bhAgavilAsathI manAra...janamAM ja mehamUDha banelA zrImaMtane bedha ApyA che-- tuM dAnAdithI yAcakara'janamAM saheja udAra thA ! (7) chyiA e para kAvya racavAnuM kahevAmAM AvatAM kavie zIghra kAvyamAM adbhuta beSa avatAryAM che--Apa Aje udadhijalanI-sAgarajalanI AkRti dekhA! dekhA! jyAM sAMje--saMdhyA samaye AbarU sahita mAjA thI chalaka chalake che, arthAt samudra peAtAnI maryAdA na cheDe e AbarU sahitapaNe--e AbarUne AMca na Ave evI rIte meAjAnI cheALA uchaLe che; A uparathI janasamUhane zikSA-zikhAmaNa pAmavI ceAgya che ema mAneA ke--mATA-mahat z2anA peAtAnI gati'-cAla-rIti cheDe nahiM ema tame nizcayathI pramANeA-pramANa karA ! -meATA cheDe nahi' nija gati ema nizce pramANeA.' sAgara parathI kavie kevA AzayagaMbhIra medha avatAryuM che ! avadhAnaprasaMganA A udAharaNarUpa sAte kAvyeA evA rasaprada edhaprada che ke avakAzaabhAva chatAM te atre avatAravAnI lAlaca rekI zakAtI nathI :---- (bhUja gI) 'khaje che jIe je DaMkA aneke, gaNA sUcave teha AvuM viveke; aje kALa-DakA zire Ama jozeA, ghaDiyALanA Apa dekhA tamAze. (mAlinI) dhana kaNa dhULa thAze mUkhane hAtha jAtAM, dhULa paNa dhana thAze sujJa sAthe palAtAM; lai kara ghaTakAre IMTa dRSTAMta dvIdhu, mahitala upayAgI pAtrane cAgya kIdhu. (bhujaMgI) are! saMpanI vAta te era mAnA, kahuM eka dRSTAMta tene pichAnA; maLe jo laghu thAya teA kAma siddha, naLiyAM-samAje rahyuM te prasiddha. (upajAti) pANI vinA kAma kazuM na thAya, pANI vinA kema karI lakhAya ? pANI vinA cAkarI kema thAya ? pANI vinA nA ghaDIye jivAya. (vasa'tatilakA) vhAlI vizeSa vanitA vapue suvAna, vartAya che vadanamAM vadhunI samAna; vANI viSe vimaLatA vadhatI vasI che, vA'! vIra hai vIra sthaLe hamaNAM dhasI che. (gIti) jIe pavananI rIti, puSpa sugadha sadaiva phelAve; temaja mitra kharA te, A vizve yaza sugaMdha prasarAve. (paddhatira) thayA tujane manaraMjana meAha, taraNa thakI thAya kadI na droha; khIle paNa tuM UgatAM sUrae ja, udAra thA yAcaka raMjana se'ja. Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 adhyAtma rAjaka (maMdAkrAMtA) dekhA dekhA udadhijalanI AkRti Apa Aje, mAAMthI jyAM chalaka chalake AkharU sAta sAMje; ethI zikSA janasamUhane pAmavI ceAgya mAne, meATA cheDe nahi nija gati ema nizca pramANeA.' ane zatAvadhAnane sauthI mahAna prayAga je muMbaI nagarImAM cIph jasTisa sara cArlsa sAITanA pramukhapaNA nIce karAyA hatA, temAM paNa kavie tevI ja adbhuta zIghra kAvya-camatkRti dAkhavI hatI. A zIghraracita avadhAnakAvyAmAM paNa ApaNA A zatAvadhAnI zIghrakavi sAkSAt sarasvatI' rAjacaMdranI adbhuta kavipratibhA sALe kaLAe jhaLakI UThe che, eTaluM ja nahiM paNa temAM aMta tapaNe pade pade temanI aMtaraMga dha vRtti divya tejathI jhaLahaLe che, ane eka tejasvI pratibhAzAlI zAMta saumya gaMbhIra ugatA yuvAna kavinuM suMdara citra ApaNI dRSTi sanmukha khaDu' thAya che, je piMgaLanA abhyAsa karatAM ne chaMdo para prabhutva pAmatAM bIjAone varSonA varSo vItI jAya, te piMgaLa-chaMdazAstra para A zIghrakavinuM ATalI nAnI vaye paNa eTaluM badhu prabhutva che ke vAgha para saMgItapaTTunI jema A ka!vyapaTTunI kAvyaaMguli game te chaMdamAM AsAnIthI svacchaMde k che! je zamdacamatkRti ANatAM bIjAene ghaNA ghaNA AyAsa sevavA paDe che, te zabdacamatkRti anAyAse A Ajanma kavinI sevA kare che; je a`camatkRti nIpajAvatAM khIjAenA dama nIkaLI jAya che, te acamatkRti A nisa kavinA zabdane sahajapaNe anusare che; je rasa jamAvatAM bIjAone mahA parizrama karavA paDe che, te rasanI jamAvaTa A rasamUrti zAMtarasAdhirAja rAja kavinA kAvyamAM svayaM AvI caDe che; je kavipratibhA camakAvatAM khIjAone ghaNuM tapa tapavuM paDe che, te kavipratibhA A tejonidhi kavinA kAvyamAM svayaM pratape che; je medha avatAratAM bIjAone tANIteSIne ghaNA prayAsa karavA paDe che, te edha A viSNudha kavinA kAvyamAM sahaja svabhAve avatare che; je dharmArMga dAkhavatAM khIjAone keTi keTi upAya karavA paDe che, te nirdabha dhama raMga A dhamargI kavinA kAvyamAM svayaM dekhAi Ave che. Ama anupama kavipratibhAthI jhaLahaLatA ane alaukika dha raMgathI raMgAyelA ApaNA A mahAvicakSaNa kavi kharekhara! kAI vilakSaNa vyaktivizeSa pratIta thAya che; ane sannIti ne satyaparAyaNatA te prathamathI ja jenA jIvananA pAyAmAM ja dRDhamULa anyA hatA, karuNAkemalatA-mRdutA-RjutA-dayA--zAMti-samatA-kSamA Adi guNagaNu jenA jIvananA aMgarUpa banI gayA hatA, vairAgya ane bhakti jenA romeromamAM vyApI gayA hatA, ane sAce ni``bha akRtrima dharga jenA hADAhADamAM lAgI gayeA hatA, evA eka mahAtejasvI, mahAejasvI, mahApratibhAsa panna, zAMta, dAMta, saumya, gabhIra, dhIra, vIra, vinIta, vinamra, nirdabha, nivikAra, sannItiparAyaNu, satyavaktA, sIlavAna, mahAbhaktimAn mahAvairAgyavAna, de dharaMgI ugatA kavinA vyaktitvanuM bhavya citra sujJa caritracitakAnA cittamAM upasI Ave che, ne te A kavinA avadhAnakAlIna citrapaTanI zAMta-saumya-dhIra-gaMbhIra-tejasvI mudrA parathI upasatA AMtacitra sAthe tAla meLave che. * Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa ogaNIsamuM zrImadbha asAdhAraNu jyotiSavijJAna zrImadane A avadhAnakALanA anusaMdhAnamAM ja A janmamAM je tibu jANavAnuM sva5 nimitta kevI rIte prApta thayuM, ane svalpa samayamAM ja teo kevI rIte asAdhAraNa tivijJAna dharAvatA thaI gayA, ane pachI svalpa samayamAM ja teoe jyotine "kalpita'-aparamArthabhUta gaNI kevI rIte tRNavat phagAvI dIdhuM, - A saMbaMdhI romAMcaka itihAsa rasika, preraka ane bAdhaka hoI tatsaMbaMdhI have ullekha karazuM. pUrvanA prabaLa saMskArI baLavAn kSapazamI zrImaddamAM laghuvayathI aneka viziSTa zaktio Avirbhata thaI hatI, pUrva janmanA saMsakArothI AtmapradezamAM mudrita thayelI te te zaktio sahaja nimittamAtramAM unmudrita thaI sahaja svabhAve phurI nIkaLI hatI. kacakaDAmAM aMkita thayela "philama-calaccitranI rekhA rUperI paDadA para pravikasita thaIne rajU thAya che, tema AtmapradezomAM adazyapaNe (Invisible) aMkita thayelI saMskAronI "philma tathArUpa nimitta pAmI pravikasita thaIne jagatanA takhtA samakSa virATa svarUpe rajU thAya che; saMskAranA zaktirUpa bIja tathArUpa dravya-kSetra-kAla- bhAvanA nimittasage UgI nikaLI vizALa vRkSarUpe vyakti pAme che. zrImadUnI asAdhAraNa smRtizaktino paricaya ApaNane emanI laghuvayamAM ja maLe che, bIjAone je mATe sAdhAraNapaNe sAta varSa lAge te sAta dhoraNa teo eka varSamAM kudAvI gayA e A smRtiatizayane ja prabhAva che. temanI kavitvazakti paNa laghuvayamAM ja kevA prakAre khIlI nikaLI hatI te temanI laghuvayanI kRtiothI sahaja jaNAI Ave che. emanI vastRtvazakti kevI adbhuta hatI te temanA chaTAdAra bhASaNethI lokone maMtramugdha karavAnA prasaMgethI pratIta thAya che. zrImadanI avadhAnazakti kevI alaukika hatI te temanA avadhAnasaMbaMdhI prakaraNamAM savistara joyuM che. ane laghuvayathI ja jene navuM navuM zIkhavAnI-navuM navuM jANavAnI jijJAsA tIvra hatI, abhinava jJAnavRddhi karavAnA u9lAsa-utsAha-umaMga-ucharaMga-ulaTa utkaTa hatA, evA zrImadanI anukaraNazakti te kevI asAdhAraNa hatI, te to jenuM jenuM te anukaraNa karatA tenAthI svalpa samayamAM teo kayAMya AgaLa vadhI jatA te parathI svayaM dekhAI Ave che. zaMkaralAla zAstrIne aSTAvadhAnabga avalokavAnuM sahaja nimitta maLatAM tarata ja tenuM anukaraNa karI te viSayamAM zIgha zatAvadhAna sudhI pahoMcI gayA e AnuM jhaLahaLatuM udAharaNa 4 ane zrI manasukhabhAI kiratacaMda mahetAe jIvanarekhAmAM Alekhela "jyotiSI prakaraNane sAbhAra AdhAra yathAsthAne lIdhe che. Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 adhyAtma rAjacaMdra che. joti bAbatamAM paNa eka sahaja sAmAnya nimitta maLatAM zrImadda asAdhAraNa tivijJAnamAM zIdhra AgaLa vadhI gayA tenuM digdarzana atre A prakaraNamAM karAvazuM. avadhAnapragAthe zrImadda saM. 194ranA AzemAM muMbaI gamana thayuM te pUrve teo jetapara (morabI tAbe) temanA banevI zrI catrabhuja becarane tyAM gayA hatA. zrImaddanI vyavahArika-Arthika sthiti sAMkaDI hatI. muMbaI javAmAM Arthika lAbhane paNa uddeza hato. eTale sahaja svAbhAvika rIte zrI catrabhuja becare jetapuranA eka sArA tiSanA jANakAra gaNAtA zaMkara paMcaLI jezIne zrImanA muMbaIgamana ane arthalAbha bA.mAM prazna pUchayuM. zaMkara paMcoLIe muMbaIgamana ane amuka mudatamAM sAra arthalAbha thaze ema phalAdeza kahyo. zrImadanuM muMbaIgamana te thayuM paNa vitele artha lAbha na thayA. A aMge prastuta catrabhuja becarane zrImad muMbaIthI 5-11-86 (saM. 1943nA kA. zuda 9) zukravAranA patramAM lakhe che ke zaMkara paMcALIe lIdheluM prazna haju sudhI pariNAmabhUta thayuM nathI. thaye lakhIza. vijaya uttama thaye che. anubhava-avalokananA AdhAre racAyeluM jotiSazAstra, eka vijJAna (Science) che; A vaijJAnika zAstrane yathArtha abhyAsa hoya te tene phalAdeza paNa yathArtha thavuM joIe, to pachI paMcALIne phalAdeza amuka pha amuka na phaLe tenuM zuM kAraNa? e sahaja kutUhalavicArathI zrImadane yathArtha phalazruti thAya ema tivijJAnane yathArtha abhyAsa karavAnI tIvra jijJAsA thaI, ane tenuM tevuM nimitta paNe sahaja svabhAve banI AvyuM. "vijaya uttama thayo che ema jene uparamAM ullekha karyo che, te zatAvadhAnanA prayoga prasaMge chAvargamAM muMbaIne agragaNya zrImaMte-dhImaMta hatA, temAM sArA jyotiSIo paNa hatA. te jyotiSIone ATalI laghuvaye AvA adabhuta prayogo karanArA zrImadda pratye sahaja AkarSaNa thayuM, ane temanA taraphathI zrImadane tiSavijJAnanI jijJAsA saMtoSAya evA nimittasAdhananI prApti thaI. A adbhuta vyakti keNa che e tapAsavAnuM A tiSIone sahaja kutUhala thatAM daza vidvAnoe maLI zrImaddana graha joyA ane e praha "paramezvaragraha TharAvyA. A aMge zrImad muMbaIthI pitAnA banevI zrI catrabhuja becarane (jetapara) saM. 1943nA mAgasara vada 12 budhanA patramAM lakhe che ke -"mArA graha daza vidvAnee maLI paramezvaragraha TharAvyA che. vairAgyamAM jhIluM chauM...tamArA graha vaLatIe ahIM bIDI dezo. lA. AzuprajJa tyAgI. Ama tajajJa tiSIonuM sahaja nimitta maLatAM zrImadane jyotivijJAna jANavAnuM sAdhana prApta thayuM ane jenA thakI te sAdhana prApta thayuM te nimittabhUta samittika karatAM paNa te jyotiSa viSayamAM svalpa samayamAM ekadama kayAMya AgaLa vadhI gayA. A aMge sad. zrI manasukhabhAI sUma mImAMsA kare che- tiSa kAvyAdi, vartamAna dehe aparicita evI saMskRta-mAgadhI Adi bhASAmAM guMthAyelA dharmazA Adine a5 vaye alpa viSayamAM ane te te viSayonI AsnAyapUrvaka viziSTa baMdha thaI javo, e te te viSaye bhUta bhavamAM anubhavela ane vartamAnamAM Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImaddanuM asAdhAraNa jyotiSavijJAna 129 smRtigocara thayela pratIta thavA gya che; AtmAnI anaMtatA, nityatA, pUrvabhavAdinI gavAhI ApavA gya che." A prastuta bhAIe vaLatI TapAle potAnA praha zrIma bIDayA te bAbata zrImad muMbaIthI pahAMca lakhatAM temane saM. 1943nA poSa suda 2 samanA patramAM lakhe che ke rajIsTarDa patra sajanmapraha pahoMcyo che. tamArA mane mATe temaja darzana-sAdhanA, dharma ityAdi saMbaMdhI vicAro samAgama darzAvIza." I. Ano marma ema che ke be mAsa pahelAM jene joSa A catrabhuja becara taraphathI jovarAvavAmAM AvyA hatA, te ja puruSa pote mAtra be mAsanA gALAmAM bIjAnA A jevarAvanAranA joSa jevAne samartha thaI gayo ! AvA parama samartha prajJAnidhi zrImadanuM tivijJAna svalpa samayamAM eTalI hada sudhI pahoMcI gayuM ke pUrva dhArI bhadrabAhu svAmIkRta bhadrabAhusaMhitA je apUrva alabhya graMtha paNa teo avagAhI gayA. A aMge bharucanivAsI zrI anupacaMda malakacaMde potAnA praznottararatnaciMtAmaNi graMthamAM "vatta mAnakALe AyuSya keTaluM hoya?" te 121mAM praznanA uttaramAM ullekha karyo che ke -"kaI puruSanuM ekaso vIza karatAM adhika varSanuM paNa hoya. te vAta zatAvadhAnI zA. rAyacaMda ravajIbhAIe bhadrabAhusaMhitA joI hatI, temAM temanA kahevAmAM evuM hatuM ke jeno dhana lagnamAM janma hoya, cothe mInano guru hoya ane agyArame tulAne zani ane zukra hoya, graha aMze karI baLavAna hoya, AThame kaI praha na hoya ane zuka ke zaninI dazAmAM janma hoya, evI rItane yoga hoya te bane daza varSanuM AyuSya tenuM hoya. I." A zeTha anupacaMdabhAIne paNa jyotine kaMIka anubhava hato, emane tyAM bharucamAM zrImadda saM. 194panA mAgazara tathA ASADhamAM rahyA hatA, eTale prAsaMgika carcAmAM uparokta bhadrabAhusaMhitAnI vAtane prasaMga banyuM haze. barAbara eka varSa pachI saM. 1943nA Aze mAsamAM zrImadda punaH muMbaI jatAM pahelAM jetapara AvyA hatA, tyAM jeNe temanuM joSa joyuM hatuM te pUrvokta zaMkara paMcaLane zrImade jyotiSanI nA vidyAnA camatkArika prayogathI AzcaryathI hiMga karI dIdhA. "jyotiSanI A naSTa vidyAne eka prakAra e che ke-sAla-mAsa-tithi vAra-samaya vinAnI sAcI kuMDali parathI, sAla-mAsa-miti-tithi-vAra-samaya barAbara kahI devA." A addabhuta prayogathI Azcaryacakita thayelA paMcoLI e A vidyA zikhavavAnI zrImadane vijJapti karI-A amArI brAhmaNanI amUlya vidyA che, ame e jANatA nathI; amArA jevIomAMthI eno eka ja jANakAra hAla kAzImAM che, A vidyAno jANakAra daivajJa hajAro rUpiA kamAya ane pUjAya; mane e vidyA zikhaDAvavA kapA karo." zrImade jaNAvela ke A vidyA zikhaDAvI zikhaDAvAtI nathI. temAM atizaya smaraNazakti ane cittanI ekAgratA-sthiratA joIe; e gaNitano viSaya che, A vidyAnI nizALa nathI; ugra zaktirUpa upAdAna hoya to zikhavADanAra nimitta guruthI AvaDe.' hastarekhA-mukhaparIkSA Adi sAmudrika vidyAthI paNa zrImadda jyoti joI zakatA. a-17 Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 adhyAtma rAjacaMdra zrImadanA A asAdhAraNa jayotirvijJAnanI khyAti sarvatra prasarI gaI eTale snehI-saMbaMdhIoe temaja bIjA lokoe temane A bA. "pajavavA" mAMDayA--khUba herAna karavA mAMDayA. "paramArthamAM vighabhUta A pratibaMdha zrImadane na paravaDyo." eTale paramArthane bAdhaka A viSayane "aparamArtharUpa-kalpita' gaNI zrImade gauNa karI dIdho. saM. 1945mAM amadAvAdamAM zeTha dalapatabhAI bhagubhAInA vaMDe zrImade avadhAnaprayoga karI dekhADyo hato. tyAre kaI bImAra mANasa mATe prazna karavAmAM AvatAM tenuM aniSTa dekhI dayA zrImadane khUba lAgI AvyuM ne sakheda javAba Ape -amAre AvA duHkhada samAcAra ApavA ?" A prasaMge paNa zrImadanA karuNAdri aMtaru para asara karI ne zrImadUnI jyotiSa viSaya pratyenI upekSA vadhatI gaI, ne chevaTe saM. 1947 pachIthI to te viSayane temaNe sAva choDI dIdho. tyAra pachI eka vakhata keI mAMdA mANasa aMge temanA pUjya mAtuzrIe phalAdeza pUchatAM zrImade uttara Apela-ame e jovAnuM choDI dIdhuM che, prArabdhagya thaze ane tene sArA-mAThAne samyaka prakAre, vika5 karyA vinA, samapaNe vedI levuM e dharma che, e vidyA che, e jeSa che, ane e phalazruti che, ane e chUTavAno rasto che." Ama paramArtha karata zrImane A jyotim viSaya zIkhatAMya vAra na lAgI, ane choDatAMya vAra na lAgI. zrImade A viSayane aparamArthabhUta-kalpita kema gaNyo tene khulAse temanA paramArtha suhad paramArtha satsaMgI zrI saubhAgyabhAI paranA patromAM prApta thAya che. zrI saubhAgyanI vyAvahArika sthiti prArabdAnusAre saM. 1947mAM sAMkaDI vartAtI hatI, tethI teo vAraMvAra gabharAI jaI Akula thaI jatA, ane potAnI sthiti zrImadane lakhI jaNAvI jyotiSAdithI phalAdeza bA. vijJapti karatA. zrImada temane AkulatA tyajI prApta sthiti samapaNe vedI levAno bodha lakhatA. ane e viSayanuM aparamArtha. bhUtapaNuM samajAvatA. jema ke-(1) muMbaIthI zrAvaNa suda 1946mAM zrImada saubhAgyane lakhe che--"tinI AmnAya saMbaMdhI keTalIka vigata lakhI te vAMcI che. ghaNe bhAga tene jANavAmAM Ave che, tathApi citta temAM jarAya praveza karI zakatuM nathI, ane te viSenuM vAMcavuM, sAMbhaLavuM kadApi camatkArika hoya, to paNa bojArUpa lAge che; thoDI paNa temAM ruci rahI nathI. amane to mAtra eka apUrva evA satvajJAnane viSe ja ruci rahe che. bIjuM je kaMI karavAmAM Ave che ke anusaravAmAM Ave che, te badhuM AsapAsanAM baMdhanane laIne karavAmAM Ave che. hAla je kAMI vyavahAra karIe chIe temAM deha ane manane bAhya upaga vartAvavo paDe che. AtmA temAM vatta nathI." (2) vavANIAthI saM. 1946 bIjA bhAdaravA suda 2 bhomanA patramAM lakhe che ....tathApi bahArathI amuka saMsArI pravRtti karavI paDe che, te mATe zoka te nathI, tathApi sahana karavA jIva Icchato nathI ! paramAnaMda tyAgI ene Icche paNa kema? ane e ja kAraNathI jyotiSAdika tarapha hAla citta nathI. game tevA bhaviSyajJAna athavA siddhionI IcchA nathI. tema teono upayoga karavAmAM udAsInatA rahe che, Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImaddanuM asAdhAraNa tivijJAna 131 -temAM paNa hAla te adhika ja rahe che. je prANIo evA (jyotiSAdinA) praznanA uttara pAmavAthI AnaMda mAne che, teo mahAdhIna che; ane teo paramArthanA pAtra thavA durlabha che, ema mAnyatA che, te tevA prasaMgamAM AvavuM paNa gamatuM nathI, paNa paramArtha hetue pravRtti karavI paDaze, te prasaMge kaMI karIza. IcchA to thatI nathI. dehabhAva dekhADo pAlava nathI. I." (3) muMbaIthI phAgaNa vada 8 budha 1947nA patramAM zrImadda lakhe che-Ape tiSAdikanI paNa hAla IcchA karavI nahiM, kAraNa ke te kalpita che, ane kalpita para lakSa nathI. (4) kalpita eTale zuM ane tiSya kalpita zA mATe e jaNAvatA patramAM muMbaIthI phA. va. 11 1947nA dine lakhe che - jyotine kalpita kahevAne hetu e che ke e viSaya paramArthikajJAne kalpita ja che; paramArthika ja sat che; ane tenI ja raTanA che. zrImadanA A patra aMge TippaNuM karatAM zrI manasukhabhAI kiracaMda sAcuM ja kahe che-"cittanI udAsInatA jovA jevI che. jyotiSAdika camatkArika bhAsatA nathI, paNa kadApi camatkArika hoya to paNa bajArUpa bhAse che! aMze paNa dehAdhyAsa jene To hoya, aMze paNa je videhIvat thayela hoya, te puruSanI AvI AcaraNa-ceSTA saMbhave. keTalI badhI udAsInatA! jyotiSanA viSayamAM zrImad karatAM oche aMze niSNAta paNa pahelI paMktie pUjAya, manAya ane tene ghera paisAnI rela cAle,chatAM e viSayamAM aniSNAta evA zrImaddane dehabhAva (Ego, Personal Identity) dekhADavo pAlava nathI ! jotiSAdi viSayane aparamArtharUpa gaNu gauNa kare che, dhakele che! ucca koTinA ane AtmAnI ucca kakSAe pahoMcela puruSanI e ce saMbhave." zrImadanA jIvananA aThaMga abhyAsI zrI manasukhabhAInA A udgAra akSare akSara satya che. Ama che zrImaddanA asAdhAraNa tivijJAnanA ItihAsanI ItizrI! Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa vizamuM avadhAnAdi bAhya pravRttine tilAMjali A zatAvadhAna Adi smRticimatkAronuM ane tijJA asAdhAraNa parijJAnanuM bAhya pradarzana zrImade prAye 19bhA varSa pachI ekadama cheDI dIdhuM. jyAre temanI katti bhAratanA digadigaMtamAM prasarI gaI hatI, jyAre teo kIrtinI Toce pahoMcyA hatA, tyAre teoe sarSa kAMcaLI choDI dIe tema A teja:puMjathI jagatane AMjI denArA (Dazzling) bAhya jagatapradarzanane tRNavat tyAga karyo. je teo vilAyatAdi dezamAM gayA hatA, te emanI kIrtAi-mAna-pUjA-pratiSThAdi AkhA jagatamAM vistaravAne pUre me hato; paNa muMbaInA cIpha jasTisa sara cArlsa sAjaMTa AdinI AgrahabharI preraNA chatAM dharma-AtmArtha Adi na sacavAya e kAraNe teoe vilAyatAdi pratye javAnI ghasIne nA pADI; ane Ama jagatane maMtramugdha karanArI AtmAnI keTalIka camatkArika zaktienI vAnakI (Sample) mAtra cakhADI te avadhAnAdi addabhuta pravegone tilAMjali ApI zrImada jagannI daSTithI lagabhaga adazya-alepa jevA thaI jaI pachI te kevaLa adhyAtmamAM lIna thaI gayA hatA, kevaLa AtmAmAM samAI gayA hatA, e temanI tyArapachInI viziSTa adhyAtmacaryA parathI supratIta thAya che,-jenuM avalokana ApaNe A graMthamAM have pachI anukrame karazuM. A aMge jIvanarekhAmAM zrI manasukhabhAI mananIya zabdomAM lakhe che ke -zrImAnane AtmalakSa thaye hate AtmA anaMta zaktine dhaNI che; zatAvadhAnAdi e zaktinA namunArUpa rajakaNe che, ethI mAnamAM AvI jaI dharma hArI javA jevuM che;-AvA sAtvika vicAre e prayogone dabAvI jaI AtmasAkSAtkAra karavAmAM zrImade vIrya pheravyuM ! atyAre AvI svalpa zakti jene prApta thaI hoya te mAna ke artha mATe ene upayoga karatA nathI dekhAtA? zrImAna dhArata te enA prAgathI mAna-kItti -artha saMpAdana karI zakata. paNa AtmaguNa vikasAvavAne mULathI ja lakSavALA, Ajanma virakta A puruSa e zaktinuM pradarzana nahi karatAM e vaDe AtmAnI ujajvala zaktio pragaTa karavA mathana karyuM -A (jyotiSa) prayoga paNa emaNe nAnapaNamAM ja, mAnamAM AvI jaI dharma hArI javAnA kAraNe tyajI dIdhAM. (vi. saM. 1945nI sAlamAM)." ItyAdi. A zatAvadhAnAdi prasaMgomAM paNa zrImadanI aMtaravRtti AtmArtha bhaNI ane vairAgya bhaNI ja hatI. tenuM eka jvalaMta udAharaNa zrI manasukhabhAIe jIvanarekhAmAM dhela che-zatAvadhAnathI muMbaImAM prakhyAti pAmyA pachI zrImad rAjacaMdrane koI mAtabara prakhyAta pArasI pitAnuM sthAna jovA teDI gayA, tyAM te zeTha amuka vastu Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avadhAnAdi bAhya pravRttine tilAMjali 133 amuka sthaLethI amuka paisA kharcA ANI che, amuka bahu Rare durlabha che, ItyAdi vRttine ghaTatuM gaurava dAkhavatA hatA. samaya jANI janmathI ja vairAgI zrImade te zeThane pUchayuM: A AvAsa cheDI keI behastanazIna thayuM che?--A prazna sAMbhaLatAM ja te zeThane gAle zeraDA paDe, ane tarata ja kahyuM-mane AvA nIDarapaNe maraNane bhaya ane AvI vastuono AvA abhimAnapUrvaka meha nahi karavAnuM keIe kahyuM na hatuM." Ama A prasaMga parathI zrImadanI aMtardazA joI zakAya che ke A prayogo madhye paNa teo sadA sajAgara ja hatA, paraMtu A jhAjhA lokaprasaMgathI kavacita mAnamAM AvI jaI AtmAne patananuM sthAna paNa thaI paDe ane kadAca AtmAthe cUkI javAya; ane kadAca AtmArtha na cUkI javAya te pradhAna evA AtmArthamAM je samaya gALavo joIe te AvA sAdhAraNa bAhya prayogomAM kharcAI jAya, te AtmAthIne pAlave nahi -paravaDe nahiM. ityAdi aMtarmukha vicAraNAthI zrImade A bAhya pravegone tilAMjali ApavAnuM ucita mAnyuM. zrImade A zatAvadhAnAdi ananya addabhuta prayogo karI dekhADyA temAM emanI mahattA to che ja, paraMtu tene paNa tRNu - dityAga karyo emAM emanI anaMtaguNaviziSTa era vizeSa mahattara mahattA che. jaganA pUranI sAthe taNAtA anusrotagAmI to sarva keI hoya, paNa sAme pUra janAra pratizrotagAmI te keI virale ja heya; atitarpaNa te sarva ke kare, paNa parisarSaNa to kaI virale ja kare. zrImadda prathamathI ja AtmalakSI hatA, eTale sagavazAt sahaja svabhAve batAvavAmAM AvatA AtmavaibhavanA aMgarUpa A buddhivaibhavanuM A bAhya pradarzana aMtarathI emane rucatuM nahotuM-paNa khUMcatuM hatuM, te have temaNe ekadama phagAvI dIdhuM ane pachI te satata AtmalakSI zrImada niraMtara adhyAtmamAM ja nimagna thaI gayA, -e temanA jIvananA pachInA tabakkA parathI spaSTa jaNAya che. A apUrva AtmasaMyama zrImadda je kaI virale olIo puruSa ja dAkhavI zake. jenAmAM mAnAdinI apekSA hoya ne jaganI vAhavAhanI paravAha hoya, e kadI A apUrva AtmasaMyama dAkhavI zake? ane temAM paNa zrImadda jevo asAdhAraNa pratibhAsaMpanna, AcAryane AcArya thavA gya puruSa je dhAre te jagatamAM potAno DaMko vagaDAvI zake. are ! emanAthI lakSAMza cegyatA paNa jenAmAM nathI, evA sAmAnya prAkRtajane potAnI lekhakatA-vastRtA vagere zakitanI vartamAnamAM keTalI badhI jAherAta karI, keTalA badhA nagArAM vagADI, keTalI badhI kUdAkUda kare che !--e zuM hamaNAM ApaNe pratyakSa nathI jetA ? evAo sAthe jyAre zrImadUnA asAdhAraNa abhuta AtmasaMyamanI-AtmaguptinI tulanA karIe chIe, tyAre zrImada meru samA mahAna jaNAya che. zrImadUnI apUrva AtmalInatAthI kharekhara! sAnaMdAzcarya anubhavAya che. zrImadane to AtmakalyANa ja karavuM hatuM, emane kaI jagane rUDuM dekhADavA prayatna nhotuM karavuM. tenI sAkSI temanA ja vacane pUre che. jema ke-jagane rUDuM dekhADavA anaMtavAra prayatna karyuM, Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 adhyAtma rAjacaMdra paNa tethI rUDuM thayuM nathI. kAraNa ke paribhramaNa ane paribhramaNanA hetuo haju pratyakSa rahyA che. eka bhava je AtmAnuM rUDuM thAya ema karavAmAM jaze anaMta bhavanuM sATuM eka bhavamAM vaLI raheze, ema huM laghutvabhAvathI samaje chauM ane tema karavAmAM ja mArI pravRtti che." ItyAdi. jagatamAM bIjAo kIrtinA paDachAyAnI pAchaLa doDe chatAM kautti temanAthI dUra bhAge che, tyAre kIrtAi paDachAyAnI jema zrImadanI pAchaLa doDe che chatAM zrImada tenAthI dUra bhAge che ! e kharekhara! paramAzcaryakArI che ! putreSaNa, viSaNa, lokeSaNa e traNa eSaNAnA sakaMjAmAMthI chUTavuM bhalabhalAone mATe paNa duSkara che; temAM paNa prathama be eSaNAothI chUTavuM te haju sugama che, paNa lekeSaNanI mAhinImAthI chUTavuM to bhalabhalA mahAtmAone mATe paNa duSkaraduSkara che. loke hArI vAhavAha kare, lekamAM mhArI kIrtine DaMko vAge, mahAruM nAma lekamAM gAjatuM thAya, evI kIrtinI bhUkhanA duHkhamAMthI bhalabhalA mahAtmAo paNa chaTakI zakatA nathI. joke mane rUDa kahe, lokamAM huM rUDe dekhAuM, leke mahArA dhajAgarA pharakAve, evI lokeSaNArUpa sUphama IcchA UMDe UMDe paNa tyAgI kahevAtA mahAtmAonA aMtaramAM paNa prajvalatI hoya che. AkhAbolA akhA bhakate kahyuM che tema "jhINI mAyA chAnI charI" jJAnI kahevAtA paMDitamanA aMtane paNa UMDe UMDethI kApI nAMkhatI hoya che. mumukSa kahevAtA tyAgI mahAtmAo paNa AvI UMDI aMtarecchAne lIdhe vAstavika rIte aMdarakhAnethI bhavane abhinaMdanArA "bhavAbhinaMdI hoya che, kAraNake manAvA-pUjAvAnI vAsanArUpa "jhINI mAyA chAnI charI" emanA aMtarune kerI nAMkhatI hoya che; ane jema jema manavacana-kAyAnA yoganI taratamatA tema tema A vAsanAnI paNa tevI taratamatAbaLavattaratA hoya che. kAraNake jyAM lagI paramArtha daSTi sAMpaDI nathI tyAM lagI bhavAbhinaMdIpaNane lIdhe game te kSayapazama saMpanna puruSa paNa samyapha tattvavicArane pAmI zakato nathI. tevA puruSane jema jema manavacana-kAyAnA yogabaLanuM taratamapaNuM hoya che, tema tema prAye tenI vAsanAnuM paNa tevuM taratamapaNuM hoya che. keI aparamArtha daSTi evA mahattvAkAMkSI puruSanA mana-vacana-kAyAnI zaktinuM prabalapaNuM hoya, to tenI lekamAM manAvA-pUjAvA vagere asavAsanAnuM paNa tevuM ja prabalapaNuM prAye dazyamAna thAya che. eTale tevA viziSTa yopazamI jIvane je bedha che, te paNa asavAsanAthI vAsita hoI asat ja hoya che, ane Ama asavAsanA-viSathI vAsita e A badha asat pariNAmathI ja anuviddha heI viSamizra annanI jema asuMdara ja hoya che; "vAsita bodha AdhAra * " rAribAmAnuno nodho muMdrAH | taraMjIva niyamadviSaiyjAnavat " gadaSTisamuccaya, . 77 x "vicaraH pUravaMjanAya, dhazo nanananAca . vAvAya vizvAsthayanaM memU, citru grAcara mA ratnAkarapaccIzI " janamanaraMjana dharmanuM, mala na eka badAma." zrI cidAnaMdajI Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avadhAnAdi bAhya pravRttine tilAMjali 135 e A asakalapanArUpa hAI paramArthathI abodha svarUpa vA kubodhasvarUpa ja hoya che. Ama jo ke InAmAM tevuM tevuM yogabaLa hoya che to prAye tenI sAthe sAthe vAsanAahaMkAra, mamakAra, mAna, pUjA, laukika pratiSThAdinI viSa samAna kAmanA-paNa tevI ja taratama prakAranI hoya che; je manavacana-kAyAnI kSacopazamazakti tevI prabaLa hoya che, to vAsanA paNa tevI taratamatAvALI prabaLa hoya che. jemake-keInAmAM vacanaga prabaLa che, to te kavacit tenA ahaMkArane vaza thaI vaktAbAjI vaDe vAcaspatipaNuM dAkhavI janamanaraMjana karavA prayAsa kare che ! athavA te abhimAnanA abhinivezamAM ke asatavanA kadAprahamAM te kavacit pitAnI hoziyArI batAvavA asat prarUpaNa paNa kare che! athavA kavacita vAcAlatA dAkhavI paravaMzanArthe vairAgyaraMga 4 batAve che ane janaraMjanAthe dharmopadeza kare che ! are ! pANI jevA vANInA pravAhamAM taNAto te pAmara prANa ciMtAmaNi karatAM adhika mUlyavaMtA dharmanuM kANI keDInA mUle vecANa karatAM paNa AMcako khAto nathI ! vaLI keInAmAM mane yoganuM prabalapaNuM hoya che, to te kvacit potAnI buddhimattAnuM abhimAna dharAvato rahI, pitAnI matinI camatkRtithI bIjAne AMjI nAMkhavAno prayAsa karavA tatpara jaNAya che! pitAnA matakSayopazamanA ahaMbhAvathI-pAMDityanA garvathI maMdamati janone tiraskAra karI lokeSaNAnI AkAMkSA sevata rahI te lokArAdhana karavAno prayatna kare che! potAnI buddhinA mithyAbhimAnathI AviSTa thaI anekavAra kuyukti prayukta karavAmAM paNa potAnI kuzaLatA mAne che! manAvA-pUjAvAnI tuccha kAmanAnA kugrahathI grasta thaI potAnI manaHzaktine phAke rAkhanArA te svachaMdI vaMcaka jIva AtmabhAna bhUlI AtmazreyathI vaMcita thAya che!-ityAdi aneka prakAre 'taratama yoge re taratama vAsanA re, vAsita bodha AdhAra' taratama coge taratama vAsanAnA AvikAre jagamAM dekhAya che. AvI asavAsanAne lIdhe ja bhavane abhinaMdanA bhavAbhinaMdI jIva mAnArthanelekeSaNAno bhUkhyo hoI lekapaMkitamAM-lekanI paMgatamAM besanAro hoya che, arthAt lakArAdhanahetuo-lekane rIjhavavA khAtara malina aMtarAtmAthI satakriyA kare che, ane tethI te ene mahAanartha kara--duraMta phaladAyI thaI paDe che, kAraNake jagane rUDuM dekhADI dhamImAM khapavA khAtara bhavAbhinaMdI jIva, AtmArthe ja karavA gya evI dharmakriyAno paNa mAnAthe upayoga kare che, ane tuccha evA laukika mAna-pUjA-satkArAdi khAtara mahata evI te dharmakriyAnuM lIlAma karavA jevo hIna upaga kare che, ane Ama tenuM khulluM apamAna karI ghora AzAtanA kare che. AvI lokeSaNArUpa lokapaMkti ane lokottara evuM AtmakalyANa bene kadI maLatI paNa Ave nahiM. ane paramArtha vicArIe to lokottara kalyANarUpa AtmArtha pAse lekeSaNArUpa mAnArthanuM mUlya be badAmanuM paNa nathI. chatAM mahad Azcarya che ke eka bhavanA tuccha kalipata lAbhanI khAtara anaMta bhavanuM duHkha hAluM gaNuM "bhavAbhinaMdI potAnA nAmane sArthaka kare che ! te lekeSaNane lAlaca Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAmAM rAjacaMdra lekapaMkitAmAMthI vhAra kema nikaLI zake? zrImadda je kharekhara AtmAtha mahA mumukSu hoya te ja lokeSaNAne Thokara mArI A lekapaMktinA vamaLamAMthI-viSavantalamAMthI inhAra nikaLavA samartha thaI zake. Ama jenI bhUrakImAMthI bhalabhalAone chUTavuM vikaTa thai paDe che evI A keSaNane uchedI nAMkhavI-jaDamULathI ukheDI nAMkhavI e kAMI nAnAsUnA AtmaparAkramanuM kAma nathI; evI lokeSaNAnuM malanI jema vA hAlAhala viSanI jema visarjana karavuM te kAMI je te tyAga nathI. prAce (lagabhaga) A loka kIrtilobhathI aMdha banI jyAre lokeSaNAnI pAchaLa gAMDAnI jema doDayA kare che, kIrtAinA TUkaDAnI pAchaLa bhamarAnI vA bhikhArInI jema bhamyA kare che, tyAre tenI maLe je kIttinirapekSa dRSTA puruSa te lokeSaNAnI mahAmahinAthI dUra bhAge che, mahAkattinA TekarAne lAta mAre che, te ja puruSa kharekha DAhyo vicakSaNa vivekI che, te ja puruSa kharekharo zrImaMta-zrImada che. satpuruSa zrImada rAjacaMdra A mahAvicakSaNa, mahAvivekI, mahAzrImata-mahAjJAnazrIsaMpanna kharekhara yathArthanAmAM zrImada' hato; vAmanA-veMtIA ( Dwarf) sAmAnya prAkRta lokanA ogha-samUhurUpa loka madhye lokottara- kika 'virATa' (Collosus) hate. prakaraNa ekavIsamuM atIndriya jJAna ane zaktinA camatkAre A bAhya pradarzanone paNa te ja tilAMjali ApI zake ke jenI daSTi mULa AtmajJAna bhaNI ja hoya, zuddha AtmA bhaNI ja hoya. AvA AtmajJAnI zrImadanA divya AtmAnI cAritrazuddhi ne lIdhe ja emanAmAM aneka camatkArika zaktiono AvirbhAva tharyo hate; tathArUpa jJAnAvaraNanA kSacopazamathI upajelA atIMdriya jJAnanA camatkAra emanA jIvanamAM laghuvayathI ja dekhAvA mAMDyA hatA ne uttarottara vRddhi pAme jatA hatA. pUrvokta hemarAjabhAI AdinA prasaMga parathI eTaluM to cokkasa spaSTa samajAya che ke zrImaddamAM laghuvayathI ja kaI alaukika viziSTa jJAnazakti hatI,-ke je atIndriya jJAnazaktinA baLe agAuthI kaMI paNa samAcAra nahiM chatAM, kacchathI be sAMDhaNI svAra khAsa mhArA mATe rAjakoTa AvI rahyA che ema zrImanA nirmala jJAnadarpaNamAM pratibhAsita thayuM, eTaluM ja nahiM paNa prathama maLatAM ja kema hemarAjabhAI! kema mAlazIbhAI!" ema nAma laIne temane belAvyA! te banAva te ora AzcaryakAraka hatA. A atIndriya nAnazakitane keI avadhijJAnano prakAra kaho ke (Clairvoyance) kaho ke bIjuM game te kahe. paNa te koI viziSTa atIndriya camatkArika jJAnazakti hatI ja emAM koI saMzaya Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atIndriya jJAna ane zaktinA camatkAra 137 nathI. zrImaddanI A atIndriya jJAnazaktinI puSTi karanArA bIjA aneka prasaMge paNa bIjAoe jAtianubhavathI anubhavyA che. temAMnA koI koI nedhAyelA prasaMgamAMthI keTalAka khAsa prasaMge A rahyA - zrImanuM bAla hadaya eTaluM badhuM komaLa ane karuNALu hatuM ke potAnA nirmaLa jJAnabaLathI vicit keInuM bhAvi aniSTa jovAmAM AvatuM, to teo karuNadra cittathI te vyaktine agAuthI agamacetI ApI detA ane je te vyakti mAnya kare te tene Ama ugArI letA, na mAnya kare te tene sahana karavuM paDatuM, evA aneka prasaMge banyA che. jemake- vavANIAmAM vIrajIbhAI desAI nAmanA eka vANuo hatA. temanI patnI gUjarI gaI ane te pharIthI sagapaNa karavAnI taiyArImAM hatA, sagAMsaMbaMdhIonI paNa pharIthI lagna karAvavAnI IcchA hatI. vIrajIbhAIe zrImad pAse sahaja vAta karI. zrImade jaNAvyuM ke hAla cha mahinA sudhI lagna karavA saMbaMdhI vicAra mulatavI rAkhavo ema mArA vicAramAM Ave che. vIrajIbhAIne sagAMsaMbaMdhIo taraphanuM dabANa khUba hatuM ane lagna na karAya te ghaNe Thapako maLe ema hatuM, chatAM zrImanuM vacana mAnya karI vIrajI bhAIe lagna saMbaMdhI vicAra mulatavI rAkhe. vIrajIbhAIne zrImade lagna nahiM karavA mATe cha mahinAnI mudata kahelI, te cha mahinAnI mudata pUrI thavAnI rAtrIe virajIbhAI upAzraye gayA hatA, tyAMthI rAtre daza vAgye ghara tarapha AvatAM ghara AgaLa khALamAMthI eka sarpa karaDyo. te utAravA ghaNI mahenata karI. vIrajIbhAIe kahyuM-mAre covihAra bhaMgAvaze nahiM. mane kahenAre kahI dIdhuM che. ane vIrajIbhAI tatkALa mRtyu pAmyA. eka vakhata ravajIbhAI camanapara jatA hatA tyAre zrImade kahyuM-bApA! tame Aje camanapara na jAo to? chatAM ravajIbhAI gayA. sAMje dIvAbattIne samaye manasukhabhAIne rasoDAmAM jatAM dIvAnI jhALa lAgI ne paheraNu baLavA mAMDayuM ne mana sukhabhAInI chAtI dAjhI gaI hatI. pachI ravajIbhAIne camanapara teDavA mokalyA hatA. vavANiyAmAM eka garAziyA eka vakhata gheDI laIne pharavA jatA hatA. tyAre zrImade kahyuM ke bApu, tame Aje ghaDI laIne pharavA jAo mA. zrImade kahyuM chatAM mAnyuM nahiM ne ghoDI laIne gAma nhAra gayA. tyAM ghaDIe tophAna karyuM. temane pachADayA. pachI garAziyA bApune cAra jaNa jaIne cUMphALamAM temanA ghera lAvyA hatA. pachI turata te garAziyA gUjarI gayA hatA. eka garAsIAnA bhAInA lagna hatA. teo lagna karIne AvyA tyAre te garAsIAe sAmaiyAmAM javA ghaDI taiyAra karI. tyAM prasaMgavazAt zrImadda hAjara hatA, temaNe garAzIone cetavyA-sAmaiyAmAM tame jazo nahiM, paNa tene rucyuM nahiM ane jaNAvyuM-he, mArA bhAInA lagna ane sAmaiyAmAM huM na jAuM e kema bane ? sAmaiyuM vaLyuM ne ghaDIe tophAna karyuM. temAM te garAzIA bhAInA prANa gayA ane tene jhoLImAM laIne ghera AvyA. A te nAnI vayanA keTalAka prasaMgenI neMdha che, paNa AgaLa upara banelA keI a-18 Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 adhyAtma rAjacaMdra kAI prasaMgeAnI neAMdha paNa maLe cheH (1) padamazIbhAI ThAkarazIe peAtAnI paricayanAMdhamAM noMdhyuM che ke-sAyalAmAM 1953nA jeTha vada 10nA dine zrI seAbhAganA deha je vakhate chUTayA te ja vakhate savAranA daza-agIyAranA sumAre pUjyazrI (zrImad) ThaMDA pANIe paherelA lugaDA sahita nAhyA hatA,joke teo huMmeza garama pANIthI nahAtA hatA. te pachI Azare eka kalAka rahI zrI seAbhAgabhAInA deha chUTavAnA samAcAra tArathI maLyA hatA. A prasaMga sUcave che ke seMkaDo mAla dUra aneleA zrIseAbhAganA deheAtsaga prasaMga zrImade tatkSaNu ja svayaM jJAnakhaLathI jANyeA hateA. (2) kAviThAvALA zeTha jhaverabhAi bhagavAnabhAie jAtianubhavanA eka prasaMga nAMkhyA che--1953nA pASamAM vavANIyA javA vRtti thaI. sagAMsaMbaMdhI tathA mumukSu sarve maLI lagabhaga 24aa TIkITa thaI hatI; tyAM mArakhI mANasa sAmeA maLela, teNe kahyuM ke sAhebajI atre che, tamane teDavA mAkalela che. meM kahyu...-temaNe zAthI jANyuM ? teNe kahyuM-te huM kaMI jANatA nathI. phakta gujarAtIne vavANiye jatA rokI ahIM lAvA ema kahela che. jhaveracaMdabhAIe koine khakhara ApyA na hatA ne e te vavANIye javA mAgatA hatA, zrImadna meArImAM birAjamAna hatA enI temane khabara paNa na hatI, tyAM vacce meArakhI ja temane utAryA, te jJAnabaLe temanuM Agamana jANanArA zrImanA adriya jJAnanA ja camatkAra hatA. A badhA prasaMgeA sUcave che ke zrImamAM atadriya jJAnazakita laghuvayathI ja hatI ane te uttarAttara vRddhiMgata thatI jatI hatI. mati-zrutaAdi pAMca jJAnamAM mana-- IMdriyanI sahAyathI upajatA mati-zruta jJAna parAkSa gaNAya che; ane mana-iMdriyanI sahAya vinA AtmAne pratyakSa sAkSAt upajatA avadhi-manaHpava-kevaLajJAna pratyakSa gaNAya che. rA jJAnA kAMI kalpita ke kalpanArUpa nathI, paNa yathA paramA sat che, enA satya kAra ApaNane zrImadnanA A adbhuta AtmacAritramaya caritra parathI thAya che. AvA ata Mdriya jJAnanA gupta camatkArane pAmelA keAI alaukika divya jJAnI puruSa ja lakhI zake evA A AtmakhalasaMpanna Ta MketlI anubhavasiddha vacana je zrImade AgaLa upara saubhAgyalAI paranA patramAM (a. 679) lakhyA che, te AnI sAkSI pUre che- jinAgamamAM matizrutaAdi jJAnanA pAMca prakAra kahyA che. te jJAnanA prakAra sAcA che, upamAvAcaka nathI. avadhi, manaHpa vAdi jJAna vattamAnakALamAM vyavaccheda jevAM lAge che, te parathI te jJAna upamAvAcaka gaNavAM ce|gya nathI. e jJAna manuSya jIveAne cAritraparyAyanI vizuddha tAratamyatAthI upaje che. vattamAnakALamAM te vizuddha tAratamyatA prApta thavI phullabha che, kema ke kALanuM pratyakSa svarUpa cAritrameAhanIya Adi prakRtinA vizeSa baLasahita vatta tuM jovAmAM Ave che. sAmAnya AtmacAritra paNa keAIka jIvane viSe vatta vA cAgya che, tevA kALamAM te jJAnanI labdhi vyavaccheda jevI hAya emAM kaMI Azcaya nathI, tethI te jJAna upamAvAcaka gaNAvA cAgya nathI. AtmasvarUpa vicAratAM teA te jJAnanuM ka'I paNa asaMbhavita- pazuM dekhAtuM nathI. sarvAM jJAnanI sthitinu kSetra AtmA che, teA pachI avidha, manaHpa vAdi jJAnanu' kSetra AtmA hAya emAM saMzaya kema ghaTe ?' " Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atIndriya jJAna ane zaktinA camatkAre 139 AtmAnI nirmaLatAne kAraNe zrImadrane aneka labdhi-siddhi pragaTI hatI. paNa tene pravega karavAne zrImade svapnAMtare paNa vicAra karyo nathI, chatAM kvacit sahaja svabhAve tevo banAva banavA pAmyuM haze. jemake-kallolavALA kuMvarajIbhAI maganalAle (jUThAbhAInA sALA) nepyuM che ke-saM. 1943nA comAsAmAM varasAda rAtre varasato hato. zrImadda zrI caMcaLabahenane (zeTha umAbhAI) tyAM hatA. pAse chatrI na hatI, gADI na hatI, zrI juThAbhAInAM bAraNuM aMdarathI vAselAM hatAM. chatAM rAtre bAra vAgye zrImad vagara bhIMjAye korAM kapaDe zrI juThAbhAInA makAnamAM aMdara padhArela! temaja-zrImadda bhegazakitano camatkAra dAkhavavA kadI prayAsa karatA nahIM, tathApi anAyAse kavacit te camatkAra banavA pAmyuM che, tenuM darzana ApaNane padamazIbhAIe varNavelA TokarazIbhAInA prasaMgamAM (saM. 155mAM banelA) prApta thAya che. te atre jema che tema padamazIbhAInI noMdha pramANe ApaNuMH TokarazIbhAI pItAMbara pleganI mAMdagImAM gUjarI gayA. temanA bhAI devacaMdabhAIne dilAso ApavA padamazIbhAI gayA, tyAre devacaMdabhAIe kahyuM-padamazIbhAI, ame te ThagAyA. bhAI gujarI gayA e te bahuM mAThuM thayuM, paNa ame kavirAja (pUjya zrI zrImada)ne oLakhyA nahIM mATe ThagAyA. ATalA divasa ame mAnatA ke, teo sArA bhaNelA ane kavi che, paNa gaI kAle teonI zakti joI ame ajaba thaI gayA. padamazIbhAIe pUchyuM--evuM banyuM hatuM? devacaMdabhAIe kahyuM- bhAI TokarazIne tAva gAMTha ane sannipAta eTalA joramAM hatA ke, te dukAnanA grAhaka sabaMdhI ane bIjo bakavAda karatA hatA, ane DheLa (khATale) uparathI UThIne bhAgI jatA hatA. tene ame cAra jaNAe pakaDI rAkhela hatA. gaIkAle baporanA be vAgyAnA sumAre kavirAja tyAM (ghara devanI dukAne) AvyA ne pUchyuM -TokarazI mahetAne kema che? ame sakhata mAMdagIno javAba Ape. kavirAje kahyuM- tame badhA dUra khasI jAo. meM (devacaMdabhAIe kahyuM- TekarazIbhAI UThIne bhAgI jaze. kavirAje kahyuMnahIM bhAge. phakta kavirAjane vinaya jALavavA ame badhA DhoLaNIthI hAthe eka Asare aLagA khasI gayA, ne kavirAja pAse beThA. pachI pAMceka mInITe bhAI TekarAzIe taddana sAvaceta thaI vinayapUrvaka kahyuM kekavirAja, tame kayAre padhAryA che? kavirAje kahyuM- pAMceka miniTa thaI, tame kema che? TokarazIbhAIe kahyuM- ThIka che, paNa gAMThanI pIDA che. te pachI thoDI vAra rahI temaNe potAnA dIkarA hemacaMdane kahyuM ke- cA ukaLA. kavirAje kahyuM- konA mATe ? TekarazIbhAIe eka huM ane bIjA cAra je prathama beThelA hatA tenA darekanA nAma sAthe kahyuM ke te cA ame pIzuM, ne ApanA mATe bIjI sArI cA ukaLAvazuM. tyArabAda ardhA kalAka lagabhaga zAMta rahyA. bAda kavirAja vikaTorIA gADImAM besI potAnI dukAna tarapha gayA. pachI pAMceka mInITe bhAI TekarIne prathama pramANe sannipAta jeramAM jaNAyo. tyAre ame kavirAjane teDavA mANasa mokalyo. teNe dukAne jaI kavirAjane AvavA kahyuM, tenA uttaramAM kavirAje "jema banavAnuM hoya tema bane che ema kahyuM ne AvavA nA pADI. Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 adhyAtma rAjacaMdra pachI rAtre sAta vAgyAnA sumAre kavirAja ghera deva AvyA. kavirAje pUchayuMTokarazI mahetAne kema che? devacaMdabhAI e kahyuM- mAMdagI vadhatI jAya che ne zakti ghaTI gaI che. kavirAje kahyuM - tame badhA vadhAre aLagA khasI jAo. eTale ame badhA dIvAnakhAnAnI bhIMta sudhI haThIne UbhA. kavirAja DhaLaNI pAse beThA, ne kAMIka hAthanA, AMkhanA ane hoThanA IzArA karatA hatA. pAMceka minITamAM TekarazIbhAI zuddhimAM AvyA. TokarazIbhAIe vinayapUrvaka pUchayuM- kavirAja, tame kyAre padhAryA che ? kavirAje kahyuM - pAMceka minITa thaI, tame kema che ? TokarazIbhAIe kahyuM- ThIka che, have gAMThanI paNa pIDA nathI. tyArapachI DIvAra rahI bhAI karazI keTalAka saMskRta kaleka belyA. kavirAje pUchayuM- e tame kayAM sAMbhaLyA che? TekazIbhAIe kahyuMdazeka varSa thayA tyAre Apa, huM ane dAkatara zrI (DaoN. prANajIvanadAsa ja) IDaranA jaMgalamAM gayela tyAre e ke Apa bolyA hatA. e bahu sArA che, lakhI rAkhavA jevA che. te pachI thoDIvAre kavirAje pUchayuM- have tamane kema che? TekarazIbhAIe kahyuM- "AnaMda che. te pachI thoDIvAra rahI kavirAje pUchyuM- have tamane kema che? TekarazIbhAIe kahyuM- "AnaMda AnaMda che. AvI sthiti meM kaI vakhata anubhavI nathI. AnaMda AnaMda che. eTalAmAM ja kavirAje eka ja vakhata TokarazI mahetAnI nAbhi uparathI pitAno hAtha teonA mAthA sudhI addhara pheravya ne dUra beThA. kavirAje amane (devacaMdabhAIne) kahyuM- TokarazI mahetAne deha chUTI gaye, paNa tame lagabhaga poNe kalAka kaI teonI najIka jAze nahIM. A vakhata rAtanA paNa ATha vAgyA sumAra hato. pachI kavirAja smazAne cAlyA hatA. Ama devacaMdabhAI pAsethI jANelI hakIkata neMdhI padamazIbhAI lakhe che- huM tarata zeTha revAzaMkara jagajIvananI ku. nI peDhI upara gaye. tyAM pUjyazrInA darzana karI tarata teozrIne savAla karyo ke TokarazIbhAInA saMbaMdhamAM Ape keIka ajAyabIbhareluM kareluM che te mane samajAvaze ? pUjyazrIe kahyuM - hA, ema banI zake che. prANavAyu apAnavAyunA saMbaMdhathI rahela che. dareka vakhate zvAsane apAnavAyu zarIranI aMdara kheMce che te zvAsa kahevAya che ne prANavAyu zvAsane aMdarathI bahAra kheMce che tene ucchavAsa kahevAya che. prANa ane apAnanI saMdhi che. e baMne vAyuno saMbaMdha jyAre chUTe paDe che tyAre prANa chUTI gayA ema kahevAya che. te vakhate jIvane jevI lezyA hoya tevI gati thAya che, ne zaktibaLe jInI lezyA pheravI zakAya che. vadhAre samajavAnI tamArAmAM zakti nathI. anubhavathI samajAya tema che. Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa bAvIzamu zrImA aMtaryAmIpaNAnA anubhUta adbhuta prasaMgA zrI zreyAMsajina aMtarajAmI, AtamarAmI nAmI re'-- zrI AnaMdaghanajI zrImamAM laghuvayathI kAI atI driya jJAnazakti hatI tenA keTalAka prasaMgonuM AgalA prakaraNamAM digdarzana karyuM. te sUcave che ke zrImad keAI adbhuta viziSTa atIdriya jJAnI hatA ane te kaI kATinA ? te hAla ApaNe cAkkasapaNe kahI zakatA nathI, kAraNa ke tevA viziSTa jJAnI ja temanI AtmadazAnuM yathArtha mUlyAMkana-mApa karI zake. zrImanI A atIdriya jJAnazakti aMgenI eka era viziSTatA e che ke zrImadjI sAmA mANasanA manaHpariNAma-atapiraNAma jANI zakatA, sAmA mANasanA hRdayamAM hAya te praznonA vagara pUchyuM uttara-samAdhAna ApI detA,-e te ghaNA paricayIee--satsa'gaprasaMgIee anekavAra anubhavyuM che. A caritrAlekhakanA pU. sad. pitAzrIe (manaHsukhabhAI karacaMda mahetAe) paNa tevA peAtAnA jAtianubhavanA keTalAka (tera) prasaMgeA ' jIvanarekhA' mAM ' aMtaryAmIpaNuM' zIrNAMka prakaraNamAM tAdRzya AlekhyA che. temAMthI gheADAka prasa MgAnA sAra bhAga atra avatArazuM. temaja meATAdanA zrI maNilAla gAMdhIe peAte jAte anubhavelA prasaMganI noMdha lakhI che, tenA paNa sArasakSepa atra ApazuM. A banne mahAnubhAvA zrImadnanA satsaMgaprasa`gamAM kaika meADA AvyA haiAvAthI temaNe nAMdhelA zrImadnanA aMtaryAmIpaNAnA A anubhUta prasaMgeA jo ke AgaLa upara anyA che te paNa prastuta vastune lagatA heAi enA anusa dhAnamAM ja atra A prakaraNamAM ApyA che. temAM prathama zrI manaHsukhabhAInA anubhUta prasaMgo rajU karazu. 1. manasukhabhAinA anubhava prasaMge zrI manasukhabhAine zrImad samIpe vavANIe javA tIvra utkaMThA hatI. tevAmAM 1955nA caitra vada 6 nA dine zrImad peAte ja meArakhI padhAryAM. tenA khabara maLatAM manasukhabhAine dezanAthe zrImad samIpe jatAM rastAmAM je vikalpe utpanna thayA ane pachI je prasaMgeA banyA, tenuM pUrvApara saMbaMdha sahita tAdRzya rocaka zabdacitra manaHsukhabhAIe AlekhyuM che te temanA ja zabdomAM A rahyuM -- [1] jatAM rastAmAM vikalpa thayA karatA hatA ke mane maLaze ke nahi ? mArI sAthe elaze ke nahi' ? mane AdarabhAva Apaze ke nahi? kAnanI baherAza A sAlathI ja AvI che, teozrInuM khelavuM huM sAMbhaLI zakIza ke nahiM ? tyAM te koI zrIma'ta, dhImaMta, pratiSThita, adhikArI, vakIla, vayevRddha, jJAnavRddha vagerenA samudAya maLye huze; huM sa kAca Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 adhyAtma rAjacaMdra pAmIza.- ItyAdi vikalpa thayA karatA hatA. tyAM aMte rA. revAzaMkara jhuMjhAbhAInuM makAna jyAM zrImadane nivAsa hato te AvyuM. DelInA mALa upara caDatAM nisaraNInA upale pagathIethI sAmA khUNAmAM gAdItakIe birAjela zrImaddanAM pavitra darzana thayAM. AsapAsa upara jaNAvela prakArane samudAya beThe hate. paramArthacarcA cAlatI hatI. darzana thatAM ja kaI avaktavya bhAva saku ane mUka vANIe, madhyamA vAcAe, "paMciMdiya saMparaNe" ityAdi sadgurustuti thaI gaI! A aMtaryAmIpaNuM. tarataja teozrIe bolAvI satkAryo, samapa besADyo kuzaLasamAcArAdi pUchI hRdayane bhAra ocho karyo. upara je vikalpa utpanna thayelA jaNAvela che, te upazamI gayA. saMkeca dUra thayo ! A aMtaryAmIpaNuM. pAMceka miniTa pachI pharI jJAnacarcA zarU thaI. baherAzanAM kAraNe mane sUtrasaMdhi abUTa nahotI rahetI. eTale aradhe kalAka besI UThayo. ghera AvyA. gharamAM mArAM patnIne zrImad saMbaMdhI vAta karI. AvA uttama puruSane vega chatAM ApaNe viSaya-kaSAyathI bharapUra ! ItyAdi kheda thato hato. vaLatI savAre zrImadda samIpe gayo. kazA tAtkAlika prasaMga vinA prathama zabda zrImade uccAryA te-"manasukha, vizeSa thaI zake to sAruM jJAnIone sadAcaraNa paNa priya che, kheda kartavya nathI." manogata bhAva jANavArUpa A aMtaryAmIpaNuM. (2) samIpamAM jatAM kAMI pUchavA dhAreluM hoya, te tyAM jatAM pUchavAnI jarUra ja na rahe, evA prakAre ja pote jJAnavArtAdi zarU karatA. jJAnavArtA pUrI thaI rahyuM. pUche ke kema manasukha, kAMI pUchavuM che? pUchavAnuM hoya tenA khulAsA te vArtAlApamAM AvI jatA. eTale pUchavApaNuM kAMI na rahetuM. AvuM vakhatovakhata banatuM. A manogata bhAva jANavArUpa aMtaryAmI paNuM. (3) kelejanA rajAnA divasa haI saM. 1955nA rotra vadamAM eka divasa huM bahAra pharavA gayA hatA. rastAmAM sahaja kutUhaLabhAve vicAra thayo ke A tithi zA mATe? pAMcama, AThama, bIja, caudaza ema tithine badale dharmaparvanA divasane badale cotha ke chaTha, sAtama ke nama, ke teraza ityAdi hoya to zuM khoTuM? Ama eka vikalpa mAtra ubho thayele ane te tithi toDavA mATe nahiM, paNa vicAraNA mATe. pachI te e vikalpa tarata samAI gaye. paNa tyArapachI jyAre zrImad pAse javAnuM thayuM tyAre kaI paNa prasaMga vinA zarUAtanAM vacana zrImade prakAzyAM te - manasukha, tithi pALavI. A aMtaryAmIpaNuM. (4) upara jaNAvela arasAmAM mArA eka snehIne meM zrImadanA Agamana saMbaMdhI tathA teozrInA samAgamalAbhanI vigata lakhI. te bhAIe mane javAba lakhI eka jJAna prazna zrImadane pUchavA bIDyuM. te bhAI satsaMganA khojaka che. temanI nokarI sarakArI polisa khAtAmAM hatI, ane mAyAkapaTabharI nokarIthI kaMTALatA-muMjhAtA hatA. A saMbaMdhI vigata mArA uparanA javAbamAM hatI. jJAna prazna jUduM hatuM. te patra prazna sAthe rAtre maLe. savAre patra ghera rAkhI prazna laI, zrImadda samIpe hamezanA niyama mujaba gaye. kAMI Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImaddnA aMtaryAmIpaNAnA anubhUta adbhuta prasaMgA 143 jJAnavA` zravaNa karyAM pachI meM kahyuM-sAheba, keAi bhAi A prakAre prazna pUche che. praznanA uttara ApavA pUrve, zrImadde kahyuM-koNa ? phalANA pUche che? kayAM? phalANe ThekANe che ? nAkarI mAyAkapaTabharI che? muMjhAya che mahu? meM pUchyuM-sAheba, ApanA para patra che? zrImad kahyuM-nA, tamArA para patra Avce che zuM? Avela patra ghera hatA. A bhAine zrImad sAthe kadI paricaya na hatA; teNe zrImane patra lakhyA na hatA; tema vyavahAra saMbaMdha Adi evAM hatAM ke zrImane enA saMbaMdhI jaNAvAnI jarUra rahe, jANavAnuM sAdhana maLe e ehyuM hatuM. A khadhI meM khAtrI karI. zrImaddanA upalA vartAva e aMtaryAmIpaNuM. (5) sa'. 1956nA kAtta`ka vajra 12 budhavAranA roja huM muMbaImAM hatA. tyAM parIkSA mATe gayA hatA. keTamAM mArA eka snehIne tyAM utaryAM hatA. A divase zrImad sAthe jamavAnuM hatuM.xxx manamAM IcchA hatI ke koIka vacanAmRtA zrImad taraphathI maLe teA ! xxx tyAM te ja arasAmAM cInAI kAgaLa (AkhA tA) upara jAtajAtanAM moranAM khUNA Adi upara citrAmaNarUpe lakhAyalAM vacane 'jaDa ne cetana ane dravyane svabhAva bhinna' e Adi, tathA * kAyAnI visArI mAyA svarUpe zamAyA evA, nigraMthanA patha bhava atanA upAya che,-' ityAdi vacanAmRtAnI prApti thai. kAyAnI visArI mAyA e pada teA pharI pharI cAra pAMca vakhata suMdara gaMbhIra halakathI pAte zrImukhe prakAzI gayA. A aMtaryAmIpaNuM. 66 ,, (6) saM. 1956nA vaizAkha suda 8 zukravAre zrImad vaDhavANa taraphathI meArakhI padhAravAnA hatA. mAre rajAnA divasa hatA. huM vAMkAnera sudhI sAme savAranI gADImAM gayA. vaDhavANanI gADIne AvavAnA vilaMba hatA. eka khAla sahAdhyAyI signalara sAthe gADInA DakhAmAM beThA. A bhAI pAse gItagevizva pustaka hatuM. meM A arasAmAM sva. maNibhAi nabhubhAinA vivecanavALu` bhagavadgItA keTaluMka vAMcyuM hatuM, mane keTaleAka paramA sArA lAgyA hatA. A bhAine meM bhagavadgItAnA paramArtha sa MbaMdhI pUchyuM. te bhAIe kahyuM ke bhagavadgItA te amArU zAstra che ane tenA pATha teA roja ame karIe chIe. me prathama zlAka " dha kSetre kurukSetre samavetA yuyutsavaH " ityAdinA artha"-- paramA te bhAine pUchyA. te bhAie kahyuM ke te teA huM nathI jANatA. mane samajAyA hatA tevA ha bhera tene kahyA, tene bahu AnaMda thayA ane bhagavadgItA ekalA pADarUpe nahiM, paNa mananarUpe vicAravAnI jarUrIyAta samajAI. tyAM vaDhavANu taraphnI gADI AvI. zrImad padhAryAM. meAramInI gADImAM birAjyA. huM paNa beThA. tyAM khIsAmAMthI 'bhagavadgItA'(thiesAphivALAnuM te arasAmAM ja bhASAMtara thaI bahAra paDela) kADhI mane ApyuM! upara jaNAvela bhagavadgItA saMbaMdhI vArtAlApane hajI pUrA pA kalAka nahAtA thayA, tyAM A ghaTanA banI ! 'kAganuM besavuM ane tADanuM paDavuM '- ema paNa anAyAse hAI zake. paNa upara prasaMgeA jaNAvyA che, tene anusarIe te te A prasaMga mATe paNa gupta camatkAra, aMtaryoMmIpaNAnA khulAse AvI khaDA thAya che. Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma rAjacaMdra (7) Aja rAja sAMje zrImane vavANIe padhAravAnuM hatuM. vavANI taraphathI gADI AvI javAnA vakhata sAMjanA chanA hatA. te ja gADI pAchI sAta vAgye vavANIA tarapha vaLatI. prathama sTezana para zrImad sAthe huM ekalA gayA hatA. gADI Aje meADI hatI. ghaNI jJAnavArtAnA lAbha maLyeA. bhAie eka pachI eka AvavA mAMDayA. AThe thayA. gADI na AvI. unALA ane ajavALIcuM hatuM. sTezana pAse cAkamAM badhuM maDaLa (jhAjhuM thatAM) beThuM. nava thayA. gADI AvI. have hamaNAM gADI Avaze ane zrImad vavANI tarapha padhAraze ema thatuM hatuM. jJAnavArtAnA rasa jAmyA hatA. zrImad samIpethI UThavAnuM mana thatuM na hatuM. huM sAMbhaLI zakuM' te prakAre zrImad vANI prakAzatA hatA. nava thavA AvyA hatA. gADI AvavAnI taiyArImAM hatI. tyAM mane koI melAvavA AvyuM. mAre javuM. paDayu'! mana zrImad tarapha hatuM, tana ghara tarapha jatuM hatuM. duHkha bahu thayuM. huM daravAje paheAMcyA haIza eTalAmAM zrImad, gADI AvI gaI hatI chatAM, adheA saMgAtha lai zahera bhaNI pAchA padhAryAM! huM teA ghera gayA hatA. zrImadda pAchA padhAryAnI khabara mane khIje divase savAre paDI. A paNa aMtaryAmIpaNuM, jJAnInA niSkAraNa karuNAzIla svabhAva. 144 (8) A varasanA aSADhamAM zrImad vavANIethI mArakhI padhAryA che. e arasAmAM eka divasa apeAre gherathI mArA kAma prasaMge huM TapAla sei gayeA. tyAM pAsTa mAstara mArA pitAzrIe zrImanuM eka rajIsTara mukapAsTa temane tarata paheAMce teTalA mATe mane ApyuM. huM te lai zrImad pAse jauM chuM, tyAM meATA rastA upara DelI mhAra TopI paherela zrImad mArI rAha joI ubhA che, jatAM ja zrImadde kahyuM tame amArU pustaka laIne AvA che tenI rAha jotA ubhA chIe. A paNu aMtaryAmIpaNuM. Ama RnubhUti manasukhabhAI e Rju nikhAlasabhAve zrImadnanA aMtaryAmIpaNA aMgenA A tAdRzya varNavelA svAnubhavaprasaMgeA parathI sujJa vAMcakA svayaM joi zakaze ke zrImamAM maneAgata bhAva jANI zake evA keAi atIdriya jJAnavizeSa hatA. zrImadnanA prathama dazanArthe jatAM rastAmAM manasukhabhAI je vikalpataraMgAmAM jholA khAtA hatA, te vikalpa tara'ge| anyatra birAjamAna aMtaryAmI zrImadnanA aMtamAM jhIlAyA hatA! e kharekhara! adbhuta Azcarya kAraka ghaTanA hatI! pati-patnI vaccenA vArtAlApanA 'vAyaralesa' paNa temanA mana:-jJAnakendramAM jhIlAyA hatA e paNa adbhuta ghaTanA hatI ! temaja-pUchavA dhArela prazno pUchavA ja na paDe ema vagara pUchaye samAdhAna karI ghe evI maneAgata bhAva jANuvArUpa zrImanI adbhuta atIndriya jJAnazakti manasukhabhAine vAraMvAra darzIna detI ! tithi saMbaMdhI vikalpataraMga manasukhabhAinA manamAM Uco ane zamAi gayA, te paNa zrImanA svaccha jJAnadaCNumAM pratiSThi'Sita thayA ! zrImathI sathA aparicita eka snehIe meArakhI manasukhabhAI para meArIthI 25 mAIla dUra AvelA vAMkAnerathI lakhelA patranI vigatavAra hakIkata zrImanA ata Mdriya jJAnamAM pratibhAsita thaI! zrImaddanI vacanaprasAdI prApta thAya te kevuM sArUM evA manasukhabhAInA mananA manAratha maneAgata bhAva jANanArA maneAvijJAnI Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImadunA aMtaryAmIpaNAnA anubhUta addabhuta prasaMge 15 zrImaddanI vacanAmRtaprasAdIthI zIdhra pUrNa karA! temaja-vAMkAnera sTezane zrImad taraphathI manasukhabhAIne pUrvApara virodha avelekavA gItAnA pustakanuM prApta thavuM, manasukhabhAInA mane gata bhAva jANI zrImaddanuM niSkAraNa karuNathI merabI rokAI javuM, pustaka mATe zrImaddanuM rAha jotA UbhA rahevuM-e Adi adbhuta ghaTanAo atIMdriyajJAnI zrImaddanuM kevuM adbhuta aMtaryAmIpaNuM prakAze che! 2. maNibhAInA anubhava prasaMge , , - zrI manasukhabhAInI zrImaddana aMtaryAmIpaNA aMgenI A anubhavakathA uparAMta eka bIjI anubhavakathA boTAdanA maNilAla rAyacaMda gAMdhInI smRtineMdhamAM prApta thAya che. A maNilAla rAyacaMda gAMdhIe be vAra dIkSA levA prayatna karyo paNa niSphaLa thaye. eka vakhata saubhAgyabhAI boTAda AvyA ne sagAsaMbaMdhIonI sUcanAthI temaNe maNilAlane yuktithI samajAvyA ane zrImadane patra lakhavA jaNAvyuM. eTale maNilAle patra lakhyo tenA uttaramAM zrImade 1948nA bhAdra. suda 1nA patramAM (aM. 41) lakhyuM--"jIvane viSe vairAgya utpanna thavo e eka moTo guNa jANIe chIe; ane te sAthe zama, dama, vivekAdi sAdhane anukrame utpanna thavArUpa joga prApta thAya to jIvane kalyANanI prApti sulabha thAya che, ema jANIe chIe. I. satazikSA lakhI mokalI. eTale dIkSA saMbaMdhI vRtti kSobha pAmavAnuM lakhA maNilAle zrImanA samAgamanI IcchA lakhI jaNAvI. tenA uttaramAM (aM. 407) zrImade keTalIka sazikSA lakhI jaNAvyuM--"amArUM te pradezanI lagabhagathI kaIvAra javA AvavAnuM hoya tyAre vakhate samAgamaga thavA joga haze te thaI zakaze." Ama be-traNa varSa vItI gayA. te pachInI hakIkatanA sAdA sAmAnya lAgatA prasaMge zrImaddanA mane gata bhAva jANavArUpa asAmAnya aMtaryAmIpaNuM para adbhuta prakAza nAMkhe che. eTale AgaLa pAchaLanA saMbaMdhane-pUrva pazcAt bhUmikAne (Background) pUrepUro khyAla Ave e arthe te tAdazya varNananI kahANI maNilAla gAMdhInA pitAnA ja zabdomAM rajU karazuM. te pachI saM. 1951nI sAlamAM sAhebajI haDamatAle padhAryA. sAthe zrI sabhAgabhAI, gauzALIA DuMgarazIbhAI tathA zrI lIMbaDIvALA mumukSubhAIo hatA. mane zrI boTAdamAM trIje divase khabara maLyA, paraMtu te divase mArA vaDIla zrI bhAvanagara gayelA hovAthI bhAvanagara patra lakhI zrI haDamatAle javAnI rajA magAvI. javAbamAM mArA vaDIle lakhyuM ke ame zrI boTAda AvyA pachI tene zrI haDamatAle mokalazuM. e patra vAMcI gharanI meDI upara besI bahu dIlagIra thaI gaye ane AMkhamAMthI AMsu nikaLI gayA. te vakhate mAtra huM ekale hate. pachI hiMmata rAkhI bIje patra rajA maMgAvavA mATe lakhe. javAbamAM zrI haDamatAle javAnI hA, becAra saMbaMdhIo sAthe laI javAnI rajA AvI. eTale ghaNI khuzI sAthe rAtanI mIkasa gADImAM javA taiyAra thayo. taiyAra thatI vakhate daDha pratijJAthI nizcaya karyo hato ke mArA vagara belve sAheba bajI mArA manane khulAse-samAdhAna kare te ja anAja khape. phakta pANI mokaLuM rAkhyuM hatuM. a-19 Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma rAjacaMdra pachI zrI haDamatAle savAramAM huM paheAMcyA, tyAM mhAra kUvAnI pAse sAhebajI tathA sAthe pacIzeka mumukSubhAI beThA hatA, tyAM jai page lAgI saunI pachavADe besI gayA. thADIvAra sAhebajIe mArA sAmuM joyA karyuM". pachI tarata tyAMthI UThI jyAM utArA hatA tyAM gayA. xx huM uDI cAlavA mAMDayo. eTale pUjyazrIe kahyuM-maNilAla ! tuM kema jAya che? tArA mATe badhAne rajA ApuM chuM. eTale huM beTho. pachI sAhebajI peAte uThayA ane kahyuM mhAra cAleA. eTale huM zrI seAbhAgyabhAI tathA DuMgarabhAi zrI sAhebajI pAchaLa cAlyA. te makAnanI khaDakI pAse pahAMcyA tyAM bhAIzrI kezavalAla nathubhAie dUdhanA pyAle! lai sAhebajIne pIvA mATe AmatraNa karyuM. lagabhaga e mInITa tyAM ubhA rahyA. pUjyazrIe kahyuM dUdha pIvAnA vakhata rahyo nathI, kemake jama vAne vakhata thavA AvyeA che; ane A maNilAle eTAdathI cAlatI vakhate dRDha pratijJA karI che ke mArA mananA khulAseA mArA vagara melye karI Ape te pachI mAre anAja khape. tA te mANasa jamavA bese nahI', teA ApaNAthI kevI rIte besI zakAya ? mATe temanA khulAse vahelAsara karavA te ThIka che. 16 te tyAMthI pachI bahAra cAlatA thayA. prathama sAhebajI cAlatA hatA. pachavADe huM tathA bIjA traNa cAra mumukSue sAthe jatA hatA. te daramyAna sAhebajIe pAchuM vALI joyuM. pUjyazrIe kahyu----badhAnuM sAthe kAma nathI. sau ubhA rahyA, tyAM huM paNa ubhe rahyo. pUjyazrIe kahyuM-maNilAla ! tuM cAla. pachI ame cAlatAM cAlatAM eka gAu dUra gayA. vakhate huM kaMi paNa kheAlyA vagara cAlatA hatA. pUjyazrIe kahyuM--maNilAla ! jyAre zrI haDamatAle AvavuM hatuM ane te vakhate tArA vaDIla pAse rajA meLavavA bhAvanagara kAgaLa lakhelA. prathama javAbamAM nA AvavAthI zA mATe dIlagIra thayA? ne tArA gharanI meDI upara ekaleA besI rAyA. tane ame sa. 1948nI sAlanA patrathI jaNAvyuM hatuM ke eTalAmAM amArUM najIkamAM AvavAnuM thaze, e vakhate samAgama thaze. te vAta cAsa hatI. chatAM tAre dIlagIra thavAnu kai kAraNa naheAtuM. tAre ahIM AvavAnuM nimitta hatuM ja. meM kahyuM--sAhebajI ! Apa najIkamAM padhAryA chatAM ane darzananA lAbha na thAya tA huM jevA nirbhAgI kANu ? ema vicArathI mane AMsu AvI gayA hatA. te pachI tyAMthI pAchA pharatAM keTalIka gupta vAtA ke je mArA eka sivAya koI paNa jANatuM hatuM nahIM, te tamAma kRpALuzrIe peAtAnI meLe sarve mane kahI batAvI. tenI sAthe ceAgya zikhAmaNeA ApI. zrIkRpALuzrI dareka khAkhata peAtAnI meLe kahetA, phakta huM hAjI ke nAjI eTale ja javAba ApatA. tyAMthI pAchA pharI gAmanI najIka pAdaramAM eka ghaNuM karI lIkhaDAnuM jhADa hatuM, tyAM AvIne UbhA rahyA. pUjyazrIe kahyuM-maNilAla ! ahI` besazu. me' kahyuM-jevI AjJA. pachI tyAM beThA, ane dhama upadezanI vAtA karatA hatA. -tevAmAM eATAdanA rahevAsI bhAvasAra ANu dajI mArArajI uMmara varSe Azare (55)nI hatI, tee te ja divase da"na pharavA Avela; ane te phakta amArI ane tenI najara paDI zake teTale dUra gAmane jhAMpe Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImanA aMtaryAmIpaNAnA anubhUta addabhuta prasaMgA 147 ubhA ubhA kAMi vicAra karatA hatA. daramyAna pUjyazrIe kahyuM-maNilAla ! pelA ubhA che te kANuM che ? ANaMdajI enuM nAma che? e mANasa enA manamAM evA vicAra kare che ke--rAyacaMda kavi maNilAlane dIkSA levAnA medha kare che, mATe khATAda jaIne ratanazI gAMdhIne vAta karavI che. te tene ahIM khelAvI tenI zaMkA dUra karIe te tane kaI aDacaNa che? me' kahyuM-jI, Ape kahyuM te ja pramANe tenuM nAmaThAma che. ane ApanI AjJA hoya teA tene khelAvuM; mane kaMI aDacaNa nathI. pUjyazrIe zrutA bhale tene bUma pADIne kheAlAva. meM-e ANaMdajI ! ahIM AvA--ema bUma pADatAM te sAMbhaLI tarata AvyA. namaskAra che. pUjyazrI--tamArUM nAma ANu 4jI che ? pUjyazrI-tamArA manane viSe zuM kalpanA thAya che? ANuMdajI nAjI, kaMI nahIM. pUjyazrI--nahi, nahi, khuzIthI kaheA. temAM amane kAMI khATuM lAgavAnuM nathI. jIva evI bhramaNAthI ja rakhaDe che, ane tema saune thAya che, mATe kahe. ANu dRjI-sAhebajI! ANaMdajI-hAjI. ANaMdajI-nAjI, kaI kalpanA thaI nathI. pUjyazrI--huM zA mATe bAle che? tame sAme ubhA evA vicAra karatA hatA ke rAyacaMda kavi maNilAlane dIkSA levAnA medha kare che, mATe TAda jaI ratanazI gAMdhI tathA rAyacaDha gAMdhIne kahI devuM che. kaheA, te vAta kharI ? thaI. ANu IMjI ahe| sAhebajI ! mArI bahu bhUla Ape kIdhuM te sarve satya vAta che. Ape mArA mananI vAta jANI. mArI bhUla thaI. mAphI mAguM chuM. Apa te meATA puruSa che, Apa halakI zikhAmaNa Ape! nahiM pUjyazrI--temAM amAre mApha karavA jevuM kAMI che nahiM. kemake jIva evI kheATI kalpanA karatAM bhUlA paDayeA che. tame ATha prazno je pUchavA dhArIne AvelA che tenA eka ja javAba che. (kevI jAtanA prazno ne kevA javAba ApyA te yAda nathI. tethI lakhI zakatA nathI.) ANaMdrajI-sAhebajI ! Apane dhanya che! ghaNA ghaNA sAdhuee paNa mane joie tevA khulAsA ApyA naheAtA. mATe save` khulAse maLI gayA. mArAthI ApanI kAI prakAre AzAtanA thai hAya tenI kSamA mAgu` chuM. pachI keTalIka vAtA dharma saMbaMdhI cAlI. pachI utAre AvyA, ane paDakhenA eraDAmAM sAhebajI, zrI DuMgarabhAI tathA zrI seAbhAgabhAi vagere jamavA beThA, mAga nahi. hAvAthI huM beThA nahi. aMdara pIrasAi taiyAra thayuM. mArA manane viSe kalpanA UThI ke sAhebajI sAthe besIne jamavAnuM thAya te mahu AnaMda Ave tema manamAM AturatA thavA mAMDI. pUjyazrIe kahyuM-jamavAnuM zarU thai zake tema nathI. maNilAlanuM mana bahAra beThA Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 adhyAtma rAjacaMdra bahu Atura thAya che, sAthe besI jamavAnI IcchA kare che, mATe tene ahIM sAthe besavAne mArga kare. turata eka bhAI mane aMdara jamavA mATe teDI gayA, jamavA besADyo. ane jamavAnuM zarU karyuM. jamatAM jamatAM vicAra thayo ke sAhebajI ApaNane Agraha karI potAne moDhe bolI eka roTalI levAnuM kahe to bahu AnaMda thAya. pUjyazrIe eka bhAIne hukama karyo ke eka roTalI lAvo ane maNilAlane pIrase, ane ghI ane sAkara khUba Apo. e pramANe dhArelI murAda pAra paDI. ItyAdi. (agAsa Azrama saMgRhIta paricaya-oMdhanA AdhAre) Ama maNibhAIe bheLAbhAve jema banyA che tema A sAdA dekhAtA svAnubhava prasaMga AlekhyA che, te parathI paNa vicakSaNa vAMcake zrImadanuM aMtaryAmIpaNuM kevuM hatuM te svayaM vicArI zakaze. poNoso-so mAIla dUra AvelA boTAdamAM maNibhAI potAnA gharanI meDImAM khinna thaI ekAMte chAne khUNe rudana kare che, te piNe - mAIla dUra AvelA haDamatAlAmAM birAjamAna zrImadUnA svaccha jJAnadarpaNamAM dekhAya che. zrImadanA darzana-samAgamAthe haDamatAlA AvavA beTAdathI nikaLatI veLAe maNibhAI mugdha bhAve je vagara belve samAdhAnane ane annatyAgane abhipraha-saMkalpa kare che, te haDamatAle beThA beThA zrImadUnA divya jJAnamAM pratibhAse che ! eka maNibhAI ja pite jANatA hatA te maNibhAInI mane gata gupta vAte manogata bhAva jANanArA zrImadda kahI dekhADe che ! dUra UbhA UbhA ANaMdajIbhAI pitAnA manamAM zaMkA-kuzaMkArUpa kalpanAtaraMga kare che, tene pAse bolAvarAvI mArdavamUtti zrImadda tenI mithyA ka5nArUpa zaMkA dara karAvI Azcaryamugdha kare che! ane bhejanaveLAe maNibhAIno zrImada sAthe besIne jamavAne manoratha tene mane gata bhAva jANI vAtsalyamUti zrImad pUrNa kare che ! e camatkArika ghaTanAo paNa atIMdriya jJAnI aMtaryAmI zrImadanuM kevuM addabhuta aMtaryAmIpaNuM prakAze che! - Ama zrImadUnA aMtaryAmIpaNAnA A anubhUta prasaMge A anubhavanArAonA ja zabdamAM atra jema che tema pUrvApara saMbaMdhapUrvaka ApyA che te parathI, ane bIjA paNa tevA ghaNuM ghaNuM anubhavaprasaMge banyA che te parathI, zrImad sAmA mANasanA mana pariNAma-aMtarUpariNAma jANI zakatA e kharekharI anubhavasiddha hakIkata ( . reality ) che ema svayaMsiddha thAya che, ane te atIndriyajJAnI zrImadanA jIvananI eka parama abhuta-parama AzcaryakAraka-parama camatkArika hakIkata che. ane A aMtaryAmInA bIjA artha pramANe-aMtaramAM je jAya-gamana kare te aMtaryAmI-adhyAtmagAmI, evuM jeNe aMtarmukha gamana karyuM hoya, tene te aMtar jANavArUpa aMtaryAmI- paNuM saMbhave che; eTale aMtaramAM jeNe gamana karyuM che je kharekharA aMtaryAmI-adhyAtmagAmI thayA che evA zrImadda jevA pUrA AdhyAtmika puruSane-parama zuddha AtmAne tevuM bIjAnA aMtarbhAva jANavArUpa aMtaryAmIpaNuM kema sulabha na hoya? Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa trevIsamuM zrImanI AtmadaSTi ane cAritrasRSTi have daSTi thaI AtmamAM, gaye dehathI neha. zrImada rAjacaMdra atIndriya jJAnazakti-yogazaktinA ane aMtaryAmI paNAnA AvA AtmacamatkAranuM sahaja darzana tevA kharekharA aMtaryAmI-aMtargAmI AdhyAtmika puruSamAM ja jovAnuM banI zake, ane ukta avadhAna-tiSAdi laukika pradarzanone Ama lIlAmAtramAM visarjana karavAnuM AtmaparAkrama paNa tevA pUrA AdhyAtmika puruSathI ja banI zake- ke jenAmAM alaukika AtmadaSTi pariNAma pAmI heya, bahirmukha daSTi cheDI jenI daSTi aMtarmukha thaI hoya. A adhyAtmadaSTi jenAmAM pragaTe che-khUle che ne khIle che, te AtmA ja adhyAtmanimajajana karavAne samartha thAya che. AjanmayegI zrImadamAM A alaukika yogadaSTi-adhyAtmadaSTi abhutapaNe pragaTI hatI--uttarottara khUlatI ne khIlatI gaI hatI, e ja emanA ATalA tvarita adhyAtmanimajajananuM rahasyakAraNa che. A adhyAtmadaSTinA anusAre ja emanI AtmapariNati ane AtmavRtti uttarottara vikAsa pAmatI gaIhatI,- A AtmadaSTi pramANe ja emanI AtmacAritrasRSTi paNa sajAtI gaI hatI. kAraNake daSTi tevI sRSTi ane darzana tevuM sarjana. daSTi samyapha hoya to darzana paNa samyaka hoya ne sarjana paNa samyak hoya; daSTi mithyA hoya to darzana paNa mithyA heya ne sarjana paNa misyA hoya. deha te huM e daSTi mithyAdaSTi che, AtmA te huM e samyagadaSTi che. jagatamAM be prakAranI daSTi pravarte che. deha te huM evI dehamAM AtmadaSTirUpa dehAtmadaSTi, ane AtmA te huM evI AtmAmAM AtmadaSTirUpa AtmAtmadaSTi. Ama be prakAranA ahaM jagatamAM pravarte che. eka myAnamAM be talavAra rahI zake nahIM, tema eka AtmAmAM A be ahaM sAthe rahI zake nahiM; eka ahaM mare to bIje jIve, bIje jIve te pahele mare. zrImadane dehane ahaM naSTa thaI AtmAne ahe spaSTa thayuM che. jagatamAM sarva keI "huM" ne mATe-ahaM ne mane mATe pravRtti kare che; je huM-ahaM khaTe sthaLe mUkAyo hoya te badhI pravRtti beTI thAya che, je "huM -ahuM sAce sthaLe mUkAyo hoya te badhI pravRtti sAcI thAya che. eTale je dehAtmadaSTine ahaM dehamAM mUkAya che, tenI samasta pravRtti dehAthe ja thAya che ane je AtmAtmadaSTino ahaM AtmAmAM mUkAyo che, tenI samasta pravRtti AtmAthe ja thAya che. jIvanuM jIvana A sAcI-khoTI jIvanadaSTi pramANe sarjAya che, jenuM cAritra A samya-asamyak daSTi pramANe ghaDAya che. Ama pitAnI AtmadaSTi pramANe jIvonI cAritrasRSTi sarjAya che. cAritra vinAne keI jIva nathI, paNa paramAM jenI AtmadaSTi che te paracAritra Acare che ane te paramAM pravRtti karato hoI parasamayapravRtti kare che, Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150. adhyAtma rAjacaMdra ane AtmAmAM jenI AtmadaSTi che te svacAritra (AtmacAritra) Acare che ane te svamAM-AtmAmAM pravRtti karato hoI svasamaya pravRtti kare che. ane jevuM cAritra tevuM ja caritra bane che, eTale paracAritrInuM caritra paralakSI hAI AtmapravRttimAM herUMAMdhaLuM-mUMguM banI jAya che ane svacAritrInuM caritra AtmalakSI hAI parapravRttimAM baherUM-AMdhaLuM-mUMguM banI jAya che. garamagvRttavivAha pravRtta vizvAsa zrImaddanI dRSTi satata AtmA bhaNI che-satata AtmalakSI che, eTale emanuM cAritra paNa AtmalakSI banyuM che ane AmAMja-AtmalakSI AtmacAritramAM ja emanuM caritra caritArtha banyuM che. satata AtmalakSI zrImadanI A AtmadaSTi ane tadanukUla cAritrasRSTi pratye daSTipAta karavAne atra avasara che. laghuvayamAM ja jene jAtismaraNa jJAna upajyuM hatuM evA zrImadane deha-AtmAnuM bhedavijJAna sahaja svabhAvasiddha ja thaI gayuM hatuM, eTale laghuvayathI emane sata lakSa dehathI bhinna huM deha-AtmA chuM ema niraMtarapaNe mukhyatAthI AtmA pratye ja hato. emanI laghuvayanI kRtio puSpamALAdi pratye daSTipAta karIe ke apUrva darzana prabhAvaka mokSamALA-bhAvanAbadha Adi pratye daSTipAta karIe, vacanasaptazatI-vacanAmRtaAdi pratye daSTipAta karIe ke emanA paramAttama vivecanAdi pratye daSTipAta karIe, emanA AtmAnArhadayanA pratibiMbarUpa parama adbhuta patrasAhitya pratye daSTipAta karIe ke A avaninA amRta samI "AmepaniSadurUpa" AtmAnI mahAgItA Atmasiddhi pratye daSTipAta karIe,-te emanI A ananya AtmadaSTi ekadama UDIne AMkhe vaLage che. emanA vacanAmRtamAM sarvatra AtmA AtmA ne AtmA e ja divya dhvani gUMjyAM kare che. kharekhara! "zrImada rAjacaMdra graMtha athathI te iti sudhI AtmAnI mahAgItA ja che. AgaLa uparanI bIjI kRtionI vAta hAla alaga rAkhI atre te temanI 20-21 varSa sudhInI traNa-cAra kRtiomAMthI keTalAka udAharaNa TAMkIzuM ane te parathI phalita thatI zrImadanI AtmadaSTi ane cAritrasRSTinuM vihaMgAvalokana karazuM. - soLa varSanI vaye racelI mokSamALA (bAlAvabedha) nA mukhapRSTha para (Title page) mUkeluM- "AtmA jAye teNe sarva jANayuM (nirgathapravacana) e jinAgamanuM parama rahasyabhUta sUtra ekadama ApaNuM dhyAna kheMce che, A vacanAmRta ATalI nAnI vaye paNa zrImadanI AtmarucinI parAkASThA prakAze che. (2) "AtmAne paramezvara mAnuM, AtmaparAtma samAna mAnuM. AtmAnI ja mAtra dharmakaraNI sAcavuM. AtmasvataMtratA uM nahIM.-A mahAnIti (saM. 20) aMtargata mahAvAkayo AtmAnA mahAmahimA pratye zrImaddanI aMtaraMga prIti dAkhave che. (3) anaMta jJAna, anaMta darzana, anaMta cAritra ane anaMta vIryathI abheda evA AtmAne eka paLa paNa vicAra kare. AtmAnuM satya svarUpa eka zuddha saccidAnaMdamaya che. huM saccidAnaMda paramAtmA chuM. aMtaraMga mohagraMthi jenI gaI te paramAtmA che. nirmaLa aMtaHkaraNathI AtmAne vicAra karavA yogya che. vastune vastugate juo. ame bahu vicAra karIne A mULatatva zodhyuM Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImadanI AtmadaSTi ane caritrasRSTi 151 che ke-gupta camatkAra ja sRSTinA lakSamAM nathI. jyAM huM mAne che tyAM tuM nathI, jyAM tuM mAne che tyAM tuM nathI. jyAM sudhI te tattvanI prApti nahIM thAya tyAMsudhI mokSanI tAtparyatA maLI nathI. AtmAne dharma AtmAmAM ja che. AtmA je koI deva nathI.'--ItyAdi vacanAmRta (a. 21) aMtargata vacanAmRta sRSTinA gupta camatkArarUpa AtmAne pAmelA mahAtmA zrImane parama ArAdhya Atmadeva pratyene parama prema-ullAsa darzAve che. (4) "eka cite AtmA dhyAve, pratyakSa anubhava thaze. ekane upagamAM lAvaze te zatru sarve dara jaze. huM kyAMthI Avyo? huM kyAM jaIza? zuM mane baMdhana che? zuM karavAthI baMdhana jAya? kema chUTavuM thAya? A vAkyo smRtimAM rAkhavAM. siddhanAM sukha smRtimAM lAve che te che, paNa mana vicAra karavA zaktimAna nathI. svasthAnake javAne upayoga karaje. jema bane tema AtmAne tvarAthI ArAdhe. svarAjapadavIsa vatapa AtmAne lakSa rAkho (de)."-A 17 mA pUrvenA bodhavacanamAMthI (aM. 5) A AtmasaMbodhanarUpa bedhavacana zrImanI anupama AtmadaSTi dekhADe che. deSane oLakhI deSane TALavA" e puSpamALA (aM. 2) aMtargata sUtrane jIvanamAM utAravA ane AtmaguNanI vRddhi karavA zrImag kevA apramatta ujAgrata che enuM pratyakSa darzana A pitAnA AtmAne bedha ApavArUpa-AtmasaMbaMdhanarUpa mukhya paNe svalakSI bodhavacanamAM thAya che, ane bIjamAMthI vRkSanI jema uttarottara vikAsa pAmatA emanA AtmacAritramaya caritranuM uttarottara ghaDatara kema thatuM gayuM tenuM bIja catra jovA maLe che. eTale A AtmadaSTi anusAra zrImad pitAnuM cAritraghaDatara kevA prakAre karI rahyA hatA ane temanI aMtarUpariNatinI dhArA kevA pravAhamAM vahI rahI hatI tenuM digadarzana karAvavA A bodhavacana (aM. 5) pratye have keTalAka vizeSa daSTipAta karazuM. AtmadaSTi anusAra AtmacAritrasRSTi sarjatAM ArSadaSTA zrImadda bhAve che - svadravya-anyadravya bhinna bhinna juo. svadravyanA rakSaka tvarAthI thAo. svadravyanA vyApaka tvarAthI thAo. svadravyanA dhAraka tvarAthI thAo. svadravyanA ramaka tvarAthI thAo. svadravyanA grAhaka tvarAthI thAo. svadravyanI rakSakatA upara lakSa rAkha (da). paradravyanI dhArakatA tvarAthI taje. paradravyanI ramaNatA tvarAthI taje. pAradravyanI grAhakatA tvarAthI taje. tripadano upayoga anubhavo. anAdinuM je smRtimAM che tene visarI javuM. smRtimAM nathI te saMbhAre. ekAkI vicAra haMmezA aMtaraMga lAva. vastudharma yAda kare. tvarAthI Agraha vastu tajavI. "sa dazA grahanI, paNa bAhya upayoga de nahIM. saMkalpa vikalpa tajavo. Atmaupayoga e karma mUkavAno upAya che. che tenI tene sepo (avaLI pariNati). keI bAMdhanAra nathI, potAnI bhUlathI baMdhAya che. baMdhAyelAne je prakAre bAMdhye tethI ulaTI rIte varte eTale chUTaze. vedanIya karma udaya thayuM hoya to pUrvakarmasvarUpa vicArI muMjhAvuM nahIM. vedanIya udaya udaya thAya te "aveda' pada nizcayanuM ciMtavavuM. puruSaveda udaya thAya to strInuM zarIra bhinna bhinna karI nihALavuM, jJAnadazAthI. bAhya strInI je prakAranI IcchA rAkho che tethI ulaTI rIte AtmAnI strI tarUpa te ja icche. strIonA rUpa Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 151 adhyAtma rAjathaka upara lakSa rAkheA che. te karatAM AtmasvarUpa upara lakSa de teA hita thAya. dhyAnadazA upara lakSa rAkheA che te karatAM AtmasvarUpa upara lakSa Apaze. te upazamabhAva sahajathI thaze ane samasta AtmAone eka dRSTie joze. eka cittathI anubhava thaze te tamane e IcchA aMdarathI amara thaze, e anubhavasiddha vacana che. abhyatara yA ciMtavavI. bAhya karaNI karatAM abhyaMtara karaNI para vadhAre lakSa ApavuM. anyane upadeza ApavAnA lakSa che, te karatAM nijadhama mAM vadhAre lakSa karavA. saMkaTa Avye paNa dha cUkaze nahI'. vyAvahArika kAmathI je vakhata mukta thAe te vakhate ekAMtamAM jaI AtmadazA vicArajo. AtmadazA nitya acaLa che, tenA saMzaya lAvaze nahIM. parabhAvathI virakta thA. sva ane paranA nAtha thAo. Artta-raudrane tvarAthI to. dhama dhyAnanA upayeAgamAM cAlavuM: dhyAna jema bane tema tvarAthI karaje, kAyAtsaga ane te| ahArAtrI karavA. (nIkara) eka kalAka karavA cUkavuM nahI. dhyAna eka cittathI rAgadveSa mUkIne karavuM. dhyAna karyo pachI game te prakAranA bhaya utpanna thAya teA paNa khIvuM nahI. abhaya AtmasvarUpa vicAravuM. amaradazA jANI caLavicaLa na thavuM, dhyAnanI smRti thAya tyAre sthiratA karI te pachI TADha, tApa, chedana, bhedana, ityAdika i. dehanA mamatvaneA vicAra lAvaze nahIM.... dhyAnanI smRti thAya tyAre sthiratA karI te pachI deva, manuSya, tiya kheMcanA parisaha paDe te| AtmA avinAzI che evA eka upayeAgathI vicAra lAvazeA, teA tamene bhaya thaze nahIM ane tvarAthI kakha dhathI chUTazeA. AtmadazA avazya nihALaze. anaMta jJAna, anaMta dana, ityAdika i. Rddhi pAmazeA.'-- A tattvaga'bhIra sUtreA jANe kAi parama jJAna-dhyAnaruci aMtarAtmA jIvanasUtro ghaDI AtmAnA UMDANamAM utarI rahyo hAya ane AtmadRSTi anusAra AtmacAritrasRSTi sarjI rahyo heAya evA spaSTabhAsa Ape che. C Ama parabhAvane parityAga karI AtmAmAM nimagna thavA IcchatA A aMtarAtmA AtmAnA viSaya-kaSAyAdi vikAro ane rAgAdi doSAne dUra karavA kevA apramatta jAgrata che ane kevI bhAvanA bhAve che te have joie. * AtmazlAghA ciMtavavI nahIM. kAI niMdA kare te upara dveSabuddhi rAkhavI nahIM. keAinA avaguNu tarapha dhyAna Apaze nahI, paNa peAtAnA avaguNu hAya te te upara vadhAre dRSTi rAkhI guNustha thavu.' Ama Atmastuti ne paniMdAthI para sajjananazarANi zrImadna nija doSa dekhI TALIne guNa pAmavAnA akhaMDa nirdhAra darzAvI, iMdriyanigrahanI bhAvanA kare che--AhAra karavA nahI. AhAra karavA te pudgalanA samUhane ekarUpa mAnI karavA, paNa lubdha thavuM nahIM. rasAdika AhAra tajavA. AhAra anukrame ochA karavA (levA). strInuM rUpa nIrakhavuM nahI'. strInuM rUpa jovAI javAya teA rAgayukta thavuM nahI, paNa anityabhAva vicArave. kSaNika sukha upara lubdhatA karavI nahIM. gIta ane gAyana vilApa tulya jANeA. suga MdhI pudgala sUMghavAM nahIM; svAbhAvika tevI bhUmikAmAM gayA te rAga karavA nahI. dugaMdha upara dveSa karavA nahI. pudUgalanI hAnivRddhi upara khedyakhinna ke rAjI thavuM nahIM.'-Ama A paMcaIdriyaviSaye paulika che--AtmAthI para che mATe atyaMta heya che. pevI Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImanI AtmadRSTi ane thAritrasRSTi 153 tattvadraSTipUrNAMka viSayatyAgabhAvanA ciMtavI kAya-rAgAdityAgabhAvanA bhAve che. tvarAthI nirabhimAnI thavuM. ahuMkAra karaze nahIM. mhAra laDe che te karatAM 'abhyaMtara mahArAjAne harAvA. kSaNe kSaNe mehano saMga mUke. rAgAdikathI virakta thavuM e ja samyAna. khAhya kuTuMba upara rAga karaze! nahI. abhyaMtara kuTuMba upara rAga karazeA nahI. kuTuMbaparivAra upara aMtaraMga cAhanA rAkhazeA nahIM. keI dveSa kare paNa tame tema karaze! nahIM. keAI tArA upara dveSabuddhi kare, paNa tuM tema karIza nahi. koI upara janma paMta dveSabuddhi rAkhazeA nahIM, koine kAMI dveSathI kahevAI javAya teA pazcAttApa ghaNA karo, ane kSamApanA mAgo, pachIthI tema karazo nahIM.' --A sUtreAmAM rAga-dveSameAha-mAnAdi AMtarzatrue sAthe zUravIratAthI laDAimAM utarelA--vItarAgatA bhaNI doTa mUkI rahelA eka mahA vIra yeddhAnuM darzana thAya che. ane AMtayuddhamAM AMtar zatruone haNavA udyata thayelA chatAM A coddho samabhAva bhAve che--samadraSTimAM gajasukumAranuM caritra vicAravuM. sarvAMne samadraSTie jue, viSamapaNuM mUkavuM. cetanarahita kASTha chedatAM kASTha du:kha mAnatuM nathI, tema tame paNa samadraSTi rAkho. koie kRtaghdhatA karI heAya tene paNa samaSTie jue. sama krama khama e anubhavA. zarIra para mamatva rAkhaze! nahI', mamatva e ja baMdha. AtmAthI kakrika anya che, te! mamatvarUpa pira grahanA tyAga karo.'A medhavacananA (aM.-5) sUtrAmAM samabhAvabhAvI mahAtmA zrImaddanI samatva-nimatva bhAvanA era jhaLahaLe che; ane te vacanAmRtAMtaga ta samatvane Adarza sUcavatA A sUtreAthI era puSTa bane che 'gajasukumAranI kSamA ane rAjematI rahenesIne edhe che te bedha mane prApta thAe. mane keAI gajasukumAra jeve vakhata Ave. koi rAjemanI jevA vakhata AveA. jaDabharata ane janakavidehInI dazA mane prApta thAo.'--A sUtromAM zrImad rAjacaMdranuM tattvakaLAthI gUMtheluM jIvanasUtra dRzya thAya che, ane emaNe svahaste Alekhela A zabdacitramAM emanA cAritramaya caritranuM suMdara citra ApaNI dRSTisanmukha khaDuM thAya che. Ama nira'tara AtmA bhaNI dRSTi TheravI zrImad peAtAnuM cAritranirmANa kevI rIte karI rahyA hatA tenI jhAMkhI A agata edharUpa bAdhavacananA A savistara avatArela sUtreAmAM thAya che. A AtmadraSTi e ja zrImadnanA adhyAtmajIvananA pAce che ane tenA upara ja zrImahUnA bhavya adhyAtma-jIvanaprAsAdanuM nirmANa thayeluM che; AtmA e ja zrInA jIvananA dhruvatAraka che, ane tene anulakSIne ja zrImadnanI samasta pravRtti che; samasta deDA kalpanA parityajI eka zuddha AtmAnI sAdhanAmAM ja zrImanuM AtmasamarpaNa che. * ana tavAra dehane arthe AtmA gAnyA che. je deha AtmAne arthe gaLAze te dehe AtmavicAra pAmavAyeAgya jANI sava dehA nI kalpanA cheDI i eka mAtra AtmA mAM ja tenA upayAga karavA evA mumukSu jIvane avazya nizcaya joie'e emanA ja jIvanasUtrane caritArtha karavAmAM ja zrImanA AtmacAritramaya caritranuM mULa sUtra che. 24-20 Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa covIsamuM zrImannu zukla aMtaHkaraNa ane aMtaraMga tyAga-vairAgya zukala aMtaHkaraNa vinA mArA kathanane kaNa dAda Apaze?'-zrImada rAjacaMdra (varAnAmRta) A AtmadaSTipUrvaka AtmacAritrasRSTi e ja zrImadUnuM jIvanasUtra hAI emanA adhyAtmapradhAna AtmajIvananI rahasyacAvI (Master-key) che. adhyAtmanimagna zrImadanA jIvanamAM eka paramottama koTinI AtmapariNati ane AtmavRttinI uttarottara pravardhamAna dhArA vahI rahI che tenA mUlamAM A ja vastu che. kathanamAtra ke zabdamAtra adhyAtma nahiM, paNa "nija svarUpa je kiriyA sAthe teha adhyAtma kahiye re'ne 'bhAva adhyAtama nija guNa sAdhe to tehazuM raDha maDe re- e AnaMdaghanajInI amara paMktiomAM saMgIta karelA kharekharA paramArtha sat aMtaraMga AtmapariNAmI bhAvaadhyAtmamAM nimagna zrImadane aMtaraMga vairAgyaraMga AtmAnA pradeza pradeze asthimajajA lAgI gayA hatA, tenuM aMtargata kAraNa A ja che. laghuvayathI lAgelA daDha saMgaraMgathI zrImadanI sarva saMgaparityAganI aMtaraMga bhAvanA uttarottara baLavattara banI-vacce alpAyune aMtarAya na Avyo hota to-phaLavatI banavAnI aNI para hatI tenuM bIja A ja che. AtmAdi pratipAdanArA jinAgama-uttarAdhyayanasUtra, dazavaikAlikasUtra, bhagavatI, sUtrakatAMga Adi pratye ane pravacanasAra-paMcAstikAya-samayasAra Adi mahAna zAstro pratye, temaja te te zAstra praNetAo pratye ane cidAnaMdajI-AnaMdaghanajI-devacaMdrajIharibhadrajI-yazovijayajI-hemacaMdrajI-samaMtabhadrajI-siddhasenajI-kabIrajI-narasiMhamahetAjI-suMdaradAsajI-akhAjI Adi AdhyAtmika gIpuruSonA vacane pratye zrImadane naisargika paramapremaullAsa pragaTyo hato te A temanI sahaja svabhAvabhUta adhyAtmavRttine lIdhe. tevuM tevAne kheMce Like attracts like te nyAye temanI abhiruci AvA AdhyAtmika puruSanA vacane pratye pravartI hatI. jIvatatva saMbaMdhI vicAra, vAjIvavibhakti (uttarAdhyayanasUtra anusAra) e emanI laghuvayanI (1bhA varSanI) kRtiomAM paNa emanI Atmaruci jaNAI Ave che. cidAnaMdajI jevA yogIpuruSanA svareAdaya jJAnanuM vivecana karavAnI vRtti temane uddabhavI te temane tevA puruSa pratyene paramAdara dAkhave che. A vivecanagraMthane mAtra prAraMbha ja temaNe karyo che, chatAM tenI bhUmikAmAM paNa temanI eka prauDha AtmajJAnI tatvane chAje evI A adhyAtmapradhAna AtmadaSTi heje jaNAI Ave cheH "jagata jyAre anAdi mATe che, tyAre pachI tenI vicitratA bhaNImAM vismayatA zuM karIe ? Aja kadApi jaDavAda mATe saMzodhana cAlI rahI AtmavAdane uDAvI devAnuM prayatna che-te evA paNa anaMta kALa AvyA che ke AtmavAdanuM prAdhAnyapaNuM hatuM, tema jaDavAda mATe paNa hatuM. tattvajJAnIo e Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImaddanuM zukla aMta:karaNa ane aMtaraMga tyAga vairAgya 155 mATe kaMI vicAramAM paDI jatA nathI, kAraNa jagatanI evI ja sthiti che. tyAM vikalpathI AtmAne duHkhava kAM? paNa sarva vAsanAne tyAga karyA pachI je vastuno anubhava thaye, te vastu zuM, arthAt pite ane bIjuM zuM ? ke pite te pote, e vAtane nirNaya lIdhe. tyArapachI te bhedavRtti rahI nahIM. eTale darzananI samyaktatAthI teone e ja sammati rahI ke mahAdhIna AtmA pote potAne bhUlI jaI jaDapaNuM svIkAre che, temAM kaMI Azcarya nathI." atre parama nirvikalpadazAne pAmelA cidAnaMdajI AtmajJane temaNe ApelI bhavya aMjali paNa tevA yogIpuruSa pratyene zrImadda AdarabhAva dAkhave che, eTaluM ja nahiM paNa temanI (cidAnaMdajInI) AtmadazAnuM cokakasAI pUrvaka mApa kare che ke- "jene apramatta guNasthAnake rahelA muni ema nigraMtha pravacanamAM mAneluM che, emAMnI sarvottama jAti mATe kAMI kahevAI zakAtuM nathI, paNa eka mAtra temanA vacanane mArA anubhavajJAnane lIdhe paricaya thatAM ema kahevAnuM banI zakyuM che ke teo madhyama apramatta dazAmAM prAye hatA." Ama temanI AtmadazAnI cokkasAIpUrvaka AMkaNI (assessment, measurement) karavAnuM yathArtha parIkSA karavAnuM sAmarthya paNa zrImadamAM hatuM, te temanI-zrImadanI potAnI ucca AdhyAtmika dazAnuM sUcana kare che. kAraNake pitAmAM tevI tathArUpa gyatA vinA AvI cakkasAIpUrvaka parIkSA karavAnuM sAmarthya hoya ja kyAMthI? AmAM "temanA eka vacanano ne mArA anubhavajJAnane lIdhe e zabda khAsa mahatvanA che. zuddhAtmAnubhUtinI dazAmAM-zAstrathI paNa para evI AtmasAmarthyaganI dizAmAM zrImad ATalI nAnI vaye kUdake ne bhUsake keTalA AgaLa vadhI gayA haze tene A parathI sahaja khyAla Ave che. AvA sAcA adhyAtmaraMgI zrImadda jevA kharekharA AdhyAtmika puruSanuM AdhyAtmika jIvana avalakavA mATe AdhyAtmika draSTi ane AdhyAtmika mApa joIe; emAM bAhya daSTi ane bAhya mApa kAma na Ave. "carama nayaNa karI mAraga jevo re bhUlyo sayala saMsAra-carmacakSuthI-bAhya daSTithI mArga dekhatAM AkhuM jagat bhUlAvo khAI gayuM che. bAhya dRSTithI avalokavAmAM brAMti-bhUlAve ja thAya, sAcuM svarUpa na samajAya ne sva-parapitAne ne parane anyAya thAya. A amuka puruSanI aMtarUpariNati kevI che? aMtaravRtti kevI che? aMtaHkaraNa kevuM che? tenI parIkSA karavAthI ja te puruSanuM sAcuM svarUpa samajAya, svaparane-pitAne ne parane nyAya maLavAno saMbhava thAya. zrImadUnA vacanAmRtanuM (aM. 22) ja vacana che ke- "mahApuruSanAM AcaraNa jovA karatAM tenuM aMtaHkaraNa jevuM e vadhAre parIkSA che. zrImaddanuM aMtaHkaraNa kevuM svaccha-pAradazI (Transparent) -kevuM zala -zuddha-pavitra-nirmala-zubhra-ujajavala che te mATe temanA vacanAmRta (saM. 21)ja sAkSI pUre che-nivikArI dazAthI mane ekale rahevA de. zukla nirjanAvasthAne huM bahu mAnya kare chuM. aMtaHkaraNa zukla addabhuta vicArothI bharapUra che. zukla aMtaHkaraNa vinA mArAM kathanane kaNa dAda Apaze?" sAta mahAnItimAM (aM. 20) keTalAka hRdayasaMbaMdhI vacana che, te zrImada pitAnuM hRdaya kevuM rAkhI rahyA che tenuM sahaja sUcana kare che: "hRdayane bhramararUpa Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 adhyAtma rAjaka * : rAkhuM'~~ puSparasanA rasIe! bhamarA jema puSparasAsvAdamAM lIna hoya tema hRdayane AtmaguNarasAsvAdamAM lIna rAkhuM; 'hRdayane kamaLarUpa rAkhu'~~~~kamaLa jema jaLamAM nile pa rahe che tema hRdayane saMsAramAM nile`pa rAkhuM; * hRdayane patthararUpa rAkhu' '-- patthara jema kaThina-kaMThAra hoya tema Apatti Avye dakhAya nahiM evuM kaThAra rAkhuM; ' hRdayane liMburUpa rAkhuM'---- liMbu jema satra bhaLI jAya-maLI jAya- ekarasa banI jAya tema badhAnI sAthe haLImaLIne rahe evuM milanasAra ane ekarasa-abhinnabhAvI rAkhuM; 'hRdayane jaLarUpa rAkhuM'~~~jaLa jema svaccha-pAradazI ane mala dUra karanArUbaMdhAnArUM che tema mArA hRdayane svaccha-pAradazI ane aMtarnA viSayakaSAyAdi malane dUra karanArU-dhAnArU rAkhuM; ' hRdayane telarUpa rAkhuM'-- tela jema snigdha-cIkAzadAra hAya che tema hRdayane snigdhasnehALa-premALa rAkhuM, athavA tela jema jalamAM upara taratuM rahe tema hRdayane sAMsAra prasaMgamAM DUbe nahiM evuM upara taratuM rAkhuM; ' hRdayane agnirUpa rAkhu'-- agni jema kASThane bhasma kare che ne suvaNa ne zuddha kare che, tema hRdayane kama-kASThane bALIne bhasma kare evuM ane AtmAnI azuddhi dUra karI cit-suvaNa ne zuddha kare evuM rAkhuM; ' hRdayane AdarzarUpa rAkhu'''~~~ Adaza-arisA jema svaccha ane vastunuM jema che tema pratiziMkha pADe che paNa nirvikArI hAya che, tema hRdayane svaccha ane vastusvarUpanuM yathA pratibiMba pADanArU paNa nirvikArI rAkhuM; ' hRdayane samudrarUpa rAkhuM '-- samudra jema sane samAveza kare evA gabhIra ane maryAdA na leApe evA 'samudra'-mudrAsahita hAya che tema hRdayane vizAlatAthI sanA samAveza kare evuM parama udAra AzayagaMbhIra ane svarUpamAMdA na leApe evuM 'samudra'-svarUpamudrAsahita rAkhu.- .--A gheADA atha gabhIra sUtreAmAM zrImanA hRdayanA Adaza kevA bhavya jovA maLe che ! zrImaddanuM zukla hRdayazukla aMtaHkaraNa kevuM tattvarasika, kevuM nile pa, kevuM kaThAra-kevuM mRdu, kevuM milanasAra- kevuM abhedabhAvI, kevuM svaccha-kevuM nikhAlasa pAradazI, kevuM snehALa, kevuM uma-jAjava lyumAna, kevuM nirmAMLa-kevuM nirvikAra, kevuM udAra gaMbhIra- kevuM svarUpamaryAdAzIla haze, tenA A parathI sujJa vicakSaNa janAne kaMIka khyAla Ave che. AvA zukla hRdayavALA-sAcA zuddha aMtaHkaraNavALA zrImanA vairAgyaraga sAcA aMtara'gapariNAmI-nirdabha nirvyAja hatA, te temanA ja vacane sUcave che. zrIma adbhuta vairAgya tA 1942 thI hateA~~ 'ogaNIsase ne betAlIse adbhuta vairAgya dhAra re' te te ApaNe te prakaraNamAM joi gayA. te dinapratidina era vRddhi pAmya jatA hatA. avadhAnAdi kRtiemAM ane egaNIzamA varSoMnI ane te pachInI kRtiomAM paNa tenuM pratibiMba paDe che; ane temanI adhyAtmacaryA vairAgya-bhakti-jJAna-dhyAnAdi pratye kevA jorazeArathI doDI rahI che--kevA saMvegathI dhasI rahI che, teneA sahaja khyAla Ave che. jemake-mahAnItimAM (a. 20)- vairAgI hRdaya rAkhavuM, dana paNa vairAgI zakhavuM,' I. vacane, temaja vacanAmRtamAM-(a. 21) A saMsArane zuM karavA? anatavAra thayelI mAne Aje srIrUpe bhAgavIe chIe. strInA svarUpa para meha thatAM Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImaddanuM zukla aMta:karaNa ane aMtaraMga tyAga vairAgya 157 aTakAvavAne vagara tvacAnuM tenuM rUpa vAraMvAra ciMtavavA yogya che. he jIva! have bhegathI zAMta thA zAMta thA, vicAra to kharo emAM kayuM sukha che? mahAsaudaryathI bharelI devAM. ganAnA krIDAvilAsa nirIkSaNa karatAM chatAM jenA aMtakaraNamAM kAmathI vizeSa vizeSa virAga chUTe che tene dhanya che, tene trikALa namaskAra che. duHkhanA mAryA vairAgya laI jagatane A loko bhramAve che. saMsArarUpI kuTuMbane ghera ApaNo AtmA paNa dAkhala che. bahu kaMTALIne saMsAramAM rahIza nahIM." -I. vacano tenI sAkSI pUre che. "ujajavala AtmAone svata:vega vairAgyamAM jhaMpalAvuM e che" I.-bhAvanA bodhanA TakelkIrNa vacanAmRtanI caritArthatA zrImadUnA adhyAtmamaya jIvanamAM pade pada dazyamAna thAya che. A aMtaraMga vairAgyaraMgane lIdhe zrImadanI aMtaraMga tyAgabhAvanA-sarvasaMgaparityAganI aMtarecchA paNa tevI ja utkaTa hatI. "yuvAvayane sarvasaMgaparityAga parama padane Ape che e mekSamALAnuM vacana temaja bhAvanAbadhanA tyAgamArganA puSkaLa prazaMsAtmaka vacano zrImadanuM laghuvayathI ja sarvasaMgaparityAga bhaNInuM aMtaraMga valaNa dAkhave che. "saMyati munidharma" (aM. 60)e dazavaikAlikamAMthI avatArela vacanAmRta ane jUThAbhAI paranA patramAM (e pa9) "dazavaikAlika siddhAMta hamaNuM punaH manana karUM chuM, apUrva vAta che,"--e aMtarodgAra tyAgamArga aMgenI zrImadanI ugra gaveSaNa ane saMgaraMgI mAnasanuM tAdazya pratibiMba pADe che. "sarvottama pada sarvatyAgInuM che. te sAdhana mATe sarvasaMgaparityAga thavAnI AvazyakatA che, nigraMtha saddagurunAM caraNamAM jaIne paDavuM yogya che;-e vacano, temaja manaHsukharAma sUryarAma paranA patramAM (aM. 71)-"sarva zAstranA bedhanuM, kriyAnuM, jJAnanuM, yuganuM ane bhaktinuM prayojana svasvarUpa prAptine arthe che; ane e sabhya zreNio Atmagata thAya, to tema thavuM pratyakSa saMbhavita che, paNa e vastuo prApta karavA sarvasaMgaparityAganI avazya che; nirjanAvasthA gabhUmikAmAM vAsa,-sahaja samAdhinI prApti nathI, te sarvasaMgaparityAgamAM niyamA vAsita che-e aMtaraUrmio zrImadanI sarvasaMgaparityAga pratyenI tIvra utkaMThA dAkhave che. A aMtaraMga tyAga-vairAgya aMge temanA bIjA patromAM paNa sIdhuM -ADakata sUcavana jovA maLe che. jemake-che. ravajI devarAja pratyenA patramAM A eka mArmika paMkti zrImadanA aMtaraMga tyAga-vairAgyanuM ADakatarUM sUcana kare che-tera mahinA thayAM deha pAdhi ane mAnasika vyAdhinA paricayathI keTalIka zakti dATI mUkyA jevI ja thaI gaI che (bAvana jevAM se avadhAna to haju paNa thaI zake che). A patra vavANI AthI mi. 2-6-1-8-42nA dine eTale ke saM. 1942nA AThamA mAsanA-jeTha zuda 1nA dine ane jANe bIjo janma prApta hoya evA "apUrva anusAranA bIjA varSanA 6ThThA mAsamAM ('apUrva anusAra Avyo 1941nA mAgasaramAM) lakhAyela che. atre tera mahinA thayAM' eTale 1941nA vaizAkha mAsathI ("apUrva anusAra AvyA pachI pAMca mAsathI) zrImadane "deho pAdhi -zarIra saMbaMdhI kaI upAdhi AvI paDI che, temaja mAnasika vyAdhikoI ciMtArUpa mAnasika vyAdhi AvI paDI che, tenA paricayathI - Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 adhyAtma rAjacaMdra lAMbA vakhatanI sthitithI keTalIka zakti"--avadhAna-otiSAdi zakti "dATI mUkayA jevI"--aMdaramAM bhaMDArI dIdhA jevI thaI gaI che, gauNa karI dIdhI che-dabAvI dIdhI che. atre "mAnasika vyAdhi-mAnasika ciMtA te kaI haze ? Arthika-vyAvahArika saMjogonI saMkaDAzane laI mana ciMtAmAM paDyuM haze ? kauTuMbika pharajene laI ciMtAmAM paDyuM haze? keI paramArtha saMbaMdhI ciMtA-tatvamaMthanarUpa ciMtanane laI ciMtAmAM paDayuM haze ? ke saMsAra pratyenA vairAgyane laI tenA tyAga saMbaMdhI ciMtAmAM paDayuM haze ? A chelA be kAraNa athavA chellA be prakAranI ciMtA vizeSa saMbhavita lAge che. kAraNa ke A samaye temanI vairAgyadazA vadhatI jatI hatI-- ogaNIsaseM ne betAlIse addabhuta vairAgya dhAra re', eTale cogavAsiSThamAM jema rAmacaMdrajI vairAgya upajatAM udvegamAM paDyA hatA, tema rAjacaMdrajI adbhuta vairAgya upajatAM saMsArathI udvega pAmI tenA tyAganI ciMtAmAM paDayA hatA. eTale ja A avadhAnAdi camatkArika bAhya pragamAM paNa temane rasa rahyo hato ane tethI virakta banyA hatA, ane eTale ja keTalIka zaktio dATI mUkyA jevI ja thaI gaI che" ema atra patramAM marmamAM lakhyuM che. zrImadanI A "mAnasika trAdha" tyAga-vairAgyaciMtA saMbaMdhinI ja hevI ja joIe te nIcenA patrathI ora spaSTa thaze. saM. 1943mAM vavANaA baMdarathI zrImadda emanA eka nikaTanA sagA paranA patramAM lakhe che-patrane uttara nathI lakhI zakyo. tamAma mananI vicitra dazAne lIdhe che. roSa ke mAna e bemAMnuM kAMI nathI. kAMIka saMsArabhAvanI gamagInI to kharI. e uparathI Ape kaMTALI javuM na joIe. kSamA cAhIe. vAtanuM vismaraNa karavA vinaMti che. 4 4 sAvacetI zUrAnuM bhUSaNa che. jinAya namaH." A vacano sUcave che ke zrImada A samaye koI vicitra manodazAmAM vattatA hatA. tethI A atyaMta nikaTanA sagAne paNa patrano uttara nathI lakhI zakayA. A vicitra dazA zI haze ? vairAgyaraMgI zrImaddanuM adhyAtmanimajajana eTaluM badhuM haze ke temanI bAhya pravRtti DhaMgadhaDA vinAnI-astavyasta haze ane te bIjAne vicitra bhAsatI haze eTale nahiM oLakhI zakanArA bIjAo ene mATe game te khyAla bAMdhI letA haze. Ano khulAso A ja patramAM lakhe che -"reSa ke mAna e bemAMnuM kAMI nathI." reSathI ke mAnathI Ama vicitra vartAya che ema nathI, tyAre zuM che? "kAMIka saMragArabhAvanI gamagInI to kharI. e uparathI Ape kaMTALI javuM na joIe. kSamA cAhIe. vAtanuM vismaraNa karavA vinaMti che." atre kAMIka saMsArabhAvanI gamagInI-saMsAra pratyenI udAsInatA-vairAgyadazA te kharI. Ama che mATe vicitra bhAsatI potAnI vArtAnA mATe kSamA mAgI che. A nAno patra eTaluM mArmika sUcana karI jAya che ke-(1) zrImad tyAre koI vicitra manodazAmAM vattatA hatA, te temanA adhyAtmanimajajanane lIdhe hatI. (2) roSathI ke mAnathI Ama vartAna hotuM paNa temane kharekharo aMtaraMga tIvra vairAgya vartAto hato. (3) bIjAo-gAM saMbaMdhIo A vairAgyamAMthI-udAsIna dazAmAMthI zrImadane pAchA vALavA prayatna karatA Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImanuM zukla aMta:karNa ane aMtaraMga tyAga vairAgya 159 haze; ane rASathI ke mAnathI zrImad Ama vatA haze ema emanI vicitra vattanA aMge kalpanA karatA haze. paNa tema nathI ja e atra zrImadde spaSTa karyuM che. sAvacetI zUrAnu bhUSaNa che' e mArmika vacana ate lakhyuM che te ema sUcave che ke saMsAranA pravAhamAM na paDI javAya enI sAvacetI-sAvadhAnI rAkhavI e zUrAnuM -A vairAgyara'gI AtmavIranuM bhraSaNa che. 'jinAya nama:' e chelle lakhyuM che te temanI bhakti sUcavavA sAthe temanI atapiraNata dhamamAM--bhaktimAM ja vahI rahI che tenu sUcana kare che. Ama zrImane vairAgyamAMthI pAchA vALavA mATe athavA zrImad para bIjA khIjA vyAvahArika sa MjogAnu dabANa lAvavA mATe nikaTanA sagAMsnehIe kAMi khATuM lAge tevuM kadAca lakhatAM haze paNa zrImane kAIpaNa prakAre khATuM lAgatuM nathI. chatAM vairAgyane lIdhe joItA khulAsA lakhI zaktA nathI. khulAsA nathI lakhI zakAtA tenuM kAraNa vairAgya che. A sUcave che ke zrImad A samaye keAI apUrva vairAgyadazAmAM vI rahyA che, eTale te ADe temane khulAsA lakhavA jeTalI phurasada nathI,--avakAza nathI. ane Ama hAla tA zrImad kevaLa hRdayatyAgI che, ane saMsArathI kaTAnya che.--kevaLa-mAtra hRdayathI atI tyAgI che, bAhyatyAgI hajI nathI, chatAM te tyAga karavAnI pUrNa aMtarecchA che. saMsArathI kaMTALyA che eTale te tyajavAnI pUrepUrI dhAraNA che, ane tema karI-sarvaOsaMgaparityAga karI adbhuta AtmaparAkrama sphurAvavA tatpara che. AvA zrImad vairAya-taraMgiNImAM jhIlI rahyA che--nimajjana karI rahyA che ane adbhuta vairAgyadazAmAM vattI rahyA che. prakaraNa pacIzamu tyAgamAM vighna Ama zukla aMtaHkaraNavALA ane vairAgyarasataraMgiNImAM jhIlI rahelA zrImana sasa'gaparityAga karI nikaLI paDavAne mahAn manAratha hatA. zrImadnanA patro pratye dRSTipAta karatAM spaSTa jaNAya che ke vairAgyamAM jhIlI rahelA hRdayatyAgI zrImad saMsArathI kaMTALyA che, ane sasaMgaparityAganI gaveSaNA karI rahyA che. paNa tyAM tA tyAre (19-20 varSanI vaye) jUdI ja ghaTanA bane che ne zrImanI A utkaTa tyAgabhAvanAmAM vighna naDe che, haju mAtApitAdinI anujJA maLI zakI nhotI, eTale A mahAn maneAratha saphaLa thavAmAM hAla tatkALa vacce vighna Ave che, ane zrImane prArabdhAyane AdhIna thavuM paDe che. AgalA prakaraNamAM jaNAvyuM hatuM tema mAtApitAdi svajanA ne anya sagAMsaMbaMdhIe je zrImane tyAgavairAgya Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 adhyAtma rAjacaMdra choDAvavA ne gRhasthAzramamAM joDAvavA khUba khUba dabANa lAvI rahyA hatA te zrImadane hA" kahevarAvavAnA pitAnA prayatnamAM Akhare saphaLa thayA hoya ema jaNAya che. zrImadda paramArtha pratyene ATalo badho saMvegaraMga chatAM-ATalo badho aMtaraMga tyAgavairAgyaraMga chatAM temane ekadama potAno nirNaya pheravo paDayo ne bAhya tyAgane saMka95 tatkALa kheLa be pADI gRhasthAzramamAM joDAvA mATe hA pADavI paDI, te mATe temanA upara saMjogonuM asAdhAraNa dabANa AvI paDayuM hovuM joIe,jethI saMgAdhInapaNe-prArabbAdhInapaNe zrImadane A aMge parANe saMmati ApavI paDI. A saMjogonA saMdarbhamAM e banyuM hovuM saMbhavita che ke punaHaMtaravicAraNAthI AMtanirIkSaNa karatAM zrImade hAla tatkALa potAnI AtmasAdhanA paripUrNa karatA rahI potAnI A sahaja bhAva Urmine upazamAvavAnuM tyAre ucita mAnyuM hoya. je saMjogonA dabANane laI zrImane sarvasaMgaparityAgano pitAno daDha saMkalparUpa nirNaya phera paDyo, tatkALa pUrata kheLa be pADavo paDayo, te kayA saMjogo haze? te aMge yathAmati vicAra karatAM aMtargata saMzodhanathI A cAra prakAranA saMjogo saMbhave cheH (1) mAtApitAdine anurodha ane ananumati, (2) kauTuMbika paristhiti, (3) zrImadanuM AMtaranirIkSaNa, (4) satsaMga abhAva. A cAra prakArane anukame saMkSepa vicAra karazuM. mAtA-pitA-svajanAdinA anurodhanuM citaraphathI AkramaNa zrImada para AvI paDayuM hovuM joIe. mahAvIra svAmI jevA Ajanma vairAgIne paNa mAtA pitAdinA anurodhathI tyAgamAM vilaMba karavo paDyo hato ane gRhAzramamAM joDAvuM paDayuM hatuM A prasiddha hakIkata che. zrImadane paNa A kAraNa banyuM hovAnuM saMbhavita che. AnI sAbItImAM eka prasaMganIx noMdha prApta thAya che. zrImadanA mAtAjI devAmAM ane zrImada eka vakhata phaDIAmAM khATalA para beThA hatA. zrImade devamAne kahyuM-mAtAjI ! amane tame rajA Apo te jaMgalamAM jaIne sAdhu thAvuM che. mAtAjIe kahyuM -bhAI ! ame tamane rajA kema ApIe ? kAMI sAdhu thaI javAya ? bhAI ! tuM evuM kema kare che ? mAtAjInI AMkhamAMthI AMsu paDyAM. pachI zrImade kahyuM mA ! jIvatA jogI haze to kaI divA tenuM meTuM jevA tamane maLaze ne tamArA bAraNe Avaze; pachI koI rAjAnuM daSTAMta AvyuM. (zuM ApyuM te maLyuM nathI. mAtAjInI AMkhamAMthI AMsunI dhArA vahevA lAgI. zrImade kahyuM mA ! tamane jema ThAka lAge tema. have huM bolIza nahiM. tamAre duHkha na lagADavuM." A nAno dekhAte prasaMga ghaNuM ghaNuM vAta kahI jAya che. "jIvato jogI I. zabdo mArmikapaNe zrImadanI tyAganI tIvra tamannA sUcavavA sAthe ema sUcave che ke temane je mAtAjI taraphathI sAdhu thavA mATe rajA ApavAmAM Avaze to emanuM citta prasanna praphulla banI dhArelA jIvanakamamAM jIvanavahana thavAnA utsAhathI dIrdhAyu thavA pAmI gIrUpe mukhadarzana thavA pAmaze; ne rajA nahiM ApavAmAM Ave to aMtarachAne 4 zrImad rAjacaMdra ardhazatAbdi smAraka graMtha, pR. 57 Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tyAgamAM vighna 161 samAvatAM aMtamAM eTalA badhA akathya kheda thaze ke tenI asara jIvana para thaze. ane banyuM paNa tema ja. anicchAthI anutsAhathI karavAmAM AvatI veTha jevI pravRttirUpa gRhasthAzramanA vyavasAyanA parizrama zrImadna eTale badhA paDaco ke temanA zarIrane ghasArA lAgyA ane tenI asara jIvana para paDI hAya ema khanavA joga che. mAtAjIne meAhane lIdhe jo ke A vAta te vakhate na samajAI paNa pAchaLathI temane paNa samajAi ne zrImanA dehatyAga pachI cit aseAsa paNa karatA ke meM bhAIne sAdhu thavAnI rajA ApI hAta teA bhAinI umara vadhAre hatI, ema bhAI kAika vakhata kahetA.' A vAta zrImanA mhenanI pAse mAtAjIe karI hatI. A upareAkta prasaMga sUcave che ke zrImanuM parama karuNALu hRdaya mAtAjInA anurodhathI dravI gayuM haze ane tee anicchatAM chatAM parANe gRhAvAsamAM joDAvA saMmata thayA haze. bIjuM kAraNa kauTuMkhika paristhitinuM-vyAvahArika-Arthika sthitinuM sabhave che. A aMge pUrve paNa AgalA eka prakaraNamAM kahevAI cUkayu che. eka vakhata sArI sthitivALA ravajIbhAine moTuM kuTuMba ne Arthika sthiti sAMkaDI thaI paDI hatI. Avei rAyacaMda jevA mahAbuddhizALI putra mane have sahAyarUpa thai paDI mAro bhAra haLavA karaze evI pitRsulabha meATI meATI AzAthI ravajIbhAie zrImad para mITa mAMDI haze. pitAne arthApAnamAM ne vizALa kuTuMbanirvAhanamAM sahAyaka thavAnI pavitra pharaja zrImA mAthe AvI paDI hatI. eka tarapha aMtaraMga tyAgavairAgya sa`sagaparityAgane mATe pAkAra pADatA hatA ane bIjI tarapha A kauTu Mbika sthiti ane Arthika saMkaDAmaNu pharaja adA karavAnI cIsA pADatI hatI, A dha`saMkaTa zrImane mAthe AvI paDayuM. eka sAmAnya manuSya paNa potAnA kuTuMbane rakhaDatuM rajhaLatuM bIjAnI dayA para parAzraye mUkI, pAtAnI pharajane ThAkara mArI bhAgavAnA vicAra suddhAM na kare, to zrImad jevA asAmAnya asAdhAraNa vijJa prazna puruSa tema kema kare ? eTale ja zrImadnanA patromAM AvatI sUcaka paMkti sUcave che ke zrImadna peAtAnI kauTuMbika Adi vyAvahArika phraja aMge pUrepUrA sabhAna ane sAgara hatA. zrImadnanA eka khAlamitra peApaTa manajIe peAtAnA saMsmaraNeAmAM lakhyuM che ke-- temane mAtuzrI-pitAzrI kahetA ke bhAI, ApaNI sthiti sArI nathI mATe kAMi upAya karo tA ThIka. tyAre kahetA ke, sthiti jevI joie tevI sArI thaze. te viSe kAMI phIkara karaze nahiM. sArI rIte nibhAva thAya tevuM thaze. 1942mAM sAhebajI vavANI khaMdarathI muMbaI padhAryAM hatA. A badhuM sUcave che ke AvI paDelI kauTuMbika pharaja e khIjuM kAraNa banyuM haze. trIjuM kAraNa zrImadbhunuM AMtanirIkSaNa saMbhave che. ApaNe pUrve cAritrasRSTinA ane aMtaraMga tyAgavairAgyanA prakaraNamAM joyuM tema zrImad peAtAnA doSa dekhIne TALavAmAM atyaMta jAmata che. peAtAnA svalpa doSa paNa ghaNA mATe bhAsavA e mahApuruSanuM lakSaNa che, tema zrImadbhune peAtAnA ati ati svalpa doSa paNa ghaNA meATA bhAse che. eTale tIvravairAgyabhAvanAthI zrImad rahyAsahyA sUkSma doSa TALavAne pUrA apramatta che, chatAM a21 Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 adhyAtma rAjaka kacit pUrNAMka vazAt UMDe UMDe khUNekhAMcare kAI sUkSma doSa AvI javAnI kaMipaNu saMbhAvanA na rahe evuM tIkSNa AMtanirIkSaNa tee karI rahyA che; aneM sa saMgaparityAganI mahAn jokhamadArI ane parama gaMbhIratA te pUrepUrI samaje che, eTale emAM svapnAMtare paNa samayamAtra paNa paramANumAtra paNa dUSaNu na ja AvavuM joIe, evuM tenuM parama gaurava temanA hRdayamAM vasyuM che, eTale tevuM mATuM pagaluM bharatAM pahelAM pUrepUrA pA vicAra karavA joIe, te TheTha nirvAhavAnuM AtmazaktinuM yathA mApa kADhavuM joIe, ane jevA bhAvathI caDAya tevA bhAvathI TheTha pAra utare ema caDhavuM joie. A aMge zrImad peAtAne mATe paNa bahu kaDaka (Cstrict) che ane tApI tAvIne AtmAne ne Atmazaktine nibhapaNe pUrNa pramANikapaNe tapAse che. zrImanA ja nirdabha nikhAlasa vacana AnI sAkSI pUre che--< nitra thatA dhAraNa karatAM pahelAM pUrNa vicAra karajo; e laIne khAmI ANavA karatAM alpAralI tho. x x vrata laIne ullAsita pariNAme bhAMgaze nahIM. xx jevA bhAvathI caDAya tevA bhAvathI sakALa rahevA mATenI vicAraNA prathama karI le. jo tane pUrNAMka maLavAnlR lAgatAM haiAya te atyAgI dezatyAgI rahIne paNa te vastu visArIza nahI.' eTale AtmAne tAvI tAvIne jovArUpa tIkSNa AtmanirIkSaNathI nirdabha nirdoSa guNadhAma zrImade peAtAnI AtmasAdhanA paripUrNa karavA A sahaja svayaMbhU bhAvaUmi'ne tatsamaye upazamAvI peAtAnA priya nirNayane hAla turata mATe meAkupha rAkhyeA hAya-kheALa be pADaco hAya ema paNa saMbhave che. ceAthuM kAraNa e paNa saMbhave che ke zrImane tyAre AtmadazAne peASaka yathAyeAgya samAdhisa ganI-saMtasaMganI prAptinA ceAga alabhya thaI paDayo hoya ne tethI A tyAgarUpa tattvajJAnanA vivekane mahAkhedranI sAthe gauNa karavA paDaco hAya. A aMge tevA prakAranA ullekha temanA patromAM ja prApta thAya che--' tattvajJAnanI gupta guphAnAM dana letAM gRhasthAzramathI virakta thavAnuM adhikatara sUje che,-ane khacita te tattvajJAnanA viveka paNa Ane ugyA hatA; kALanAM baLavattara aniSTapaNAne lIdhe tene yathAyeAgya samAdhisaMganI aprAptine lIdhe te vivekane mahAkhedanI sAthe gauNa karavA paDaco; ane khare ! je tema na thaI zakayuM hAta teA tenA jIvananA aMta Avata. (tenA eTale A patra-- lekhakanA. (a. 173) saMtA kayAM che ke jyAM jaIne e dazAmAM besI tenuM pASaNa pAmIe ? tyAre have kema karavuM ?' (a. 128) ityAdi. Ama samagrapaNe A ne AvA sa MjogeAnA dabANathI zrImane tatkALa sa saMga parityAganA niNu ya hAla pUratA gauNa karavA paDayo--khALa be pADavA paDaco; saMjogAdhInapaNe-udayAdhInapaNe khAdyatyAga hAla nahi manavA pAmyA chatAM zrImadnuM aMtaHkaraNa tA sAcA aMtaraMga bhAvathI tene ja jhaMkhatuM hatuM, aMtarAtmAthI niraMtara tene ja bhAvatuM hatuM. ane Ama ataraMga tyAga-vairAgya pUrepUrA chatAM bAhyatyAgamAM vighna naDavAthI zrImadUnI manAratha dhAraNA jo ke hamaNAM tAtkAlika khara na AvI, hamaNAM te paripakva samaya ne paripakva AtmadazA thatAM sudhI upazamAvI, paNa A dhAraNA zrImadnanA Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tyAgamAM vina 163 hRdayamAM sodita rahI jIvanakALaparyata era jorazorathI uttarottara baLavattara banatI gaI hatI, ane tenuM sakriya pariNAma ANavAnI taiyArI teo karatA hatA, te anukrame ApaNe AgaLa upara avalokazuM. anivArya saMjogonA dabANane laI je mATe saMmati ApavI paDI te gRhAzramapravezanI DA divasa pUrve zrImade pitAne eka nikaTanA sagAne muMbaIthI piSa vada 10 budha 1944nA dine patra lakhyo che, temAM saMbaMdhI keTalAka prauDha vicAro darzAvatAM potAnI aMtarasthiti saMbaMdhI vicAro darzAvyA che, te temanI te vakhatanI aMtardazA para vedhaka prakAza pADe che. taduprasaMganI miti pitAne anukULa nahiM chatAM sAmA pakSanA Agrahane laI te mATe saMmati darzAvI jaNAve che ke- lakSmI para prIti nahiM chatAM te parArthika kAryamAM bahu upayogI thaI paData ema lAgavAthI mauna rahI ahIM te saMbaMdhI satsagavaDamAM hate. 44 paNa eo bhaNInuM eka mamatvapaNuM tvarA karAve che. jethI te saghaLuM paDatuM mUkI 4 4 ravAnA thauM chuM. parArtha karatAM vakhate lakSmI aMdhApo, baherApaNuM ane muMgApaNuM ApI de che, jethI tenI darakAra nathI." ATaluM sahaja jaNAvI, "je vicAre saghaLI sagapaNatA dUra karI, saMsArejanA dUra karI, tatvavijJAnarUpe mAre darzAvavAnA che ema hRdayamAM ghaLAtA vicAronuM sUcana karatI "pahelavI bahu sukhaprada chatAM mArmika svarUpe AtmasvarUpa vicArathI" lakhI, parama premamUtti atyaMta sarala svabhAvI zrImadda bhAvapUrNa anurodha kare che-teo zubha prasaMgamAM savivekI nivaDI rUDhithI pratikULa rahI paraspara kuTuMbarUpe sneha baMdhAya evI suMdara yojanA teonAM hRdayamAM che ke? Apa utAraze ke? koI utAraze ke?" ema sUcavI zrImadda pitAnuM hRdaya ThAlave che ke -"nidAna, sAdhAraNa vivekI je vicArane AkAzI gaNe tevA vicAre, je vastu ane je pada Aja rAjyazrI cakravattinI vikaTeriyAne dullabha, kevaLa asaMbhavita che, te vicAre te vastu ane te pada bhaNI kevaLa IcchA hovAthI upara jaNAvyuM tethI kaMI paNa leza pratikULa bane te te padAbhilASI puruSanAM caritrane parama jhAMkhapa lAge ema che. A saghaLA havAI (atyAre lAgatA) vicAra mAtra Apaneja darzAvuM chuM. aMtaHkaraNa zukla adUbhuta vicArothI bharapUra che. paraMtu A5 tyAM rahyA ke huM ahIM rahyo!"- A patramAM gRhAzramanA uMbare ubhelA zrImadanI aMtargata AtmavicAradhArA kevA ora jora zorathI cAlI rahI che tenuM darzana thAya che. atre parama AzcaryakAraka jovA jevuM te e che ke eka 20-21 varSane navayuvAna gRhajIvanamAM praveza karavAnI taiyArImAM che, tyAre tene meharUpa kaI vicAra to udbhavate nathI, paNa amohabuddhithI ne vivekadaSTithI te AvA nikhAlasa zukala vicAro karI rahyo che, te tenuM zukla vicArothI bharapUra aMtaHkaraNa keTaluM ne kevuM "zukla - zuddhaujajvala haze tenuM sahaja sUcana kare che. tenA badhA vicAre ne IcchA eka AtmavastumAM ane svarUpapadanA lakSamAM ja kendrita thayelAM che. bIjA prAkRta ane AkAzI Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 adhyAtma rAjacaMdra ke havAI gaNe evA je vicAre je vastu ane je pada Aja rAjyazrI cakravattinI vikaToriyAne durlabha- kevaLa asaMbhavita temaja tenI aMtarUicchAno ekadhAre akhaMDa pravAha vahyA kare che ! "pArtha karatAM vakhate aMdhApo herApaNuM ne muMgApaNuM ApanArI" lakSmInA dUSaNanuM pUrepUruM bhAna che evA tene lakSmI pratye moha nathI ne paravAha nathI, chatAM svArthe nahiM paNa parArthe - paramArthe athavA parane arthe- paranI khAtara- mAtApitAdi kuTuMbAdi prajananI khAtara arthopArjana pravRtti karavI paDe che, temaja svecchAthI nahiM paNa parecchAthI saMjogavazAt tene gRhasthAzramamAM praveza karavAnI pharaja paDe che. enI svecchA- potAnI mukta aMtaruIcchA to kevala eka vastu- eka pada bhaNI ja che. ane Ama anicchAe ne viraktacitta pravRtti karatA tenuM "aMtaHkaraNa zukla adabhuta vicArothI bharapUra che. AvA zukala vicAromAM ramaNa karatA zrImadda saM. 1944nA mAha suda 12nA dine jhaverI revAzaMkara jagajIvananA vaDIla baMdhu popaTalAla ja. nA suputrI zrI jhabakahena sAthe lagnagraMthithI joDAyA ne temane gRhasthAzramamAM praveza thA. prakaraNa chavIsamuM gRhasthAzrama madhye parama virakta dazA rahyo saMsAre paNa saMsArI, raMge navi lepAye re; jalamAM kamala rahyuM che te paNa, jalano saMga na thAye re.-(svaracita) zukala adbhuta vicArothI bharapUra aMtaHkaraNa dharAvatA zrImada gRhasthAzrama aMge paNa prauDha vivekI gaMbhIra vicAro dharAve che. mokSamALAnA 'sukha viSe vicArInA pAThamAM temaNe eka sadharmaniSTha sadgRhasthane Adarza rajU karatuM suMdara zabdacitra AlekhyuM che, temAM temanA maulika vicAronuM pratibiMba paDe che ane Adarza lakSI temanA zukala hadayanuM darzana thAya che. daridrAvasthAthI pIDAto eka brAhmaNa devepAranathI varmI meLavavA IcchI, kevuM vara mAgavuM e mATe jagatumAM sukhanI zodhamAM nikaLI paDe che, ema eka maulika mahAkathAnuM bIja jemAM che evI rIte vastune kalApUrNa uThAva laI suMdara AkhyAyikA rajU karI che. ghaNu ghaNu sthaLe bhaTakyo paNa te brAhmaNane kyAMya saMtoSa thaye nahiM, paNa dvArikAnA eka mahAdhanADhayane dekhI tenuM mana TharyuM ane potAnI kalpanA pramANe jagatamAM tene sarva rIte sukhI dIThe. pachI paraspara vArtAlApamAM te gRhastha pitAnI vItaka AtmakathA kahI dekhADI sukha viSe potAnA vicAro uparAMhAmAM jaNAve che--je ke huM bIjA karatAM sukhI chuM to paNa e sAtavedanIya che, sasukha nathI. Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gRhasthAzrama maLe parama virakta dazA 165 jagamAM bahudhA karIne asatAvedanIya che. meM dharmamAM mAre kALa gALavAno niyama rAkhe che. sanzAstronuM vAcana manana, satparuSane samAgama, yama niyama, eka mahinAmAM bAra divasa brahmacarya, banatuM gupta dAna, e Adi dharmarUpe mAre kALa gALuM chuM. sarva vyavahAra saMbaMdhInI upAdhimAMthI keTaleka bhAga bahu aMze meM tyAge che. putrone vyavahAramAM yathAyogya karIne huM nirgatha thavAnI IcchA rAkhuM chuM. hamaNuM nirmatha thaI zakuM ema nathI. emAM saMsAramahine ke evuM kAraNa nathI, paraMtu te paNa dharma saMbaMdhI kAraNa che. gRhastha dharmanAM AcaraNa bahu kaniSTha thaI gayAM che, ane munio te sudhArI zakatA nathI. gRhastha gRhasthane vizeSa baMdha karI zake, AcaraNathI paNa asara karI zake. eTalA mATe thaIne dharmasaMbaMdhe gRhasthavargane huM ghaNe bhAge bodhI yamaniyamamAM AvyuM chuM. dara saptAhe ApaNe tyAM pAMcasaeN jeTalA saddagRhasthanI sabhA bharAya che. ATha divasane nave anubhava ane bAkIno AgaLane dharmAnubhava emane betraNa muhUrta bodhuM chuM. mArI strI dharma zAstrane keTaleka bedha pAmelI hovAthI te paNa strIvargane uttama yamaniyamane baMdha karI sAptAhika sabhA bhare che. putra paNa zAstrano banato paricaya rAkhe che. * * A saghaLAM uparathI huM sukhI chuM ema Apane lAgI zakaze. ane sAmAnya vicAre mane bahu sukhI mAne to mAnI zakAya tema che. dharma, zIla ane nIti temaja zAstrAvadhAnathI mane je AnaMda upaje che te avarNanIya che. paNa tattvadaSTithI huM sukhI na manAuM. jyAM sudhI sarva prakAre bAhya ane atyaMtara parigraha meM tyAge nathI tyAM sudhI rAgadeSane bhAva che. jo ke te bahu aMze nathI, paNa che; to tyAM upAdhi paNa che. sarvasaMga parityAga karavAnI mArI saMpUrNa AkAMkSA che; paNa jyAM sudhI tema thayuM nathI tyAM sudhI kaI priyajanano viyega, vyavahAramAM hAni, kuTuMbanuM duHkha e thoDe aMze paNa upAdhi ApI zake. potAnA deha para mota zivAya paNa nAnA prakAranA rogane saMbhava che. mATe kevaLa nigraMtha, bAhyAbhyatara parigrahano tyAga, apAraMbhano tyAga e saghaLuM nathI thayuM tyAM sudhI mane kevaLa sukhI mAnato nathI. have Apane tattvanI dRSTie vicAratAM mAluma paDaze ke lakSmI, strI, putra ke kuTuMba e vaDe sukha nathI. ane ene sukha gaNuM te jyAre mArI sthiti patita thaI hatI tyAre e sukha kayAM gayuM hatuM? jeno viyega che, je kSaNabhaMgura che ane jyAM avyAbAdhapaNuM nathI te saMpUrNa ke vAstavika sukha nathI. eTalA mATe thaIne huM mane sukhI kahI zakato nathI." ItyAdi.- zrImadUnA aMtavicArono paDagho pADatA ne hRdayanuM pratibiMba dAkhavatA A vicArothI jaNAya che ke laghuvayathI zrImadano naisargika cittapravAha- kudaratI praka nirca thatA bhaNI ja che ane te ja temane dhruvatAraka che. temaja tevI dazAnA lakSe te prApta thavA pUrve paNa eka sacAritrasaMpanna sadharmaniSTha saMgrahastha piotAnA jIvatA jAgatA javalaMta daSTAMtathI Itara gRhasthAne koI apekSAe je ne jeTale dhaDo levA gya sabodha ApI zake, te ne eTale tyAgI na ApI zake. e Adi paNa sAthe sAthe garbhitapaNe sUcavAyeluM jaNAya che. A game tema che paNa have zrImane Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 adhyAtma rAjacaMdra grahAzramamAM praveza thaI cUkyo che ane temanA jIvanakramamAM palaTo ANanAra eka moTuM pagaluM temaNe bharI lIdhuM che, eTale emanI gRhAzramacaryAmAM DekiuM karavAnuM atra prApta thAya che. gRhasthajIvanamAM paDayA pachI paNa zrImada kAMI mahAsakta thayA che ema nathI paNa atyaMta anAsakta ja rahyA che, eTaluM ja nahiM paNa ApaNe anukrame zuM tema temanI virakti uttarottara baLavattara banI vadhatI ja jAya che. tenI sAkSA temanA zukala hRdayanA darpaNarUpa patromAM ja prApta thAya che. gRhasthajIvananuM lagabhaga eka varSa vItyA pachI saM. 194pamAM lakhAyelA "strI saMbaMdhI mArA vicAra e zIrSaka eka lekhamAM zrImade sphaTika jevA svaccha pAradarzaka hRdaye AMtaranirIkSaNathI zuddha nikhAlasa bhAve lakhyuM che.- atiati svastha vicAraNAthI ema siddha thayuM ke zuddha jJAnane Azraye nirAbAdha sukha rahyuM che; tathA tyAM ja parama samAdhi rahI che. strI e saMsAranuM sarvottama sukha mAtra AvaraNika dRSTithI kalpAyuM che, paNa te tema nathI ja. strIthI je saMgasukha bhegavavAnuM cihna te vivekathI daSTigocara karatAM vamana karavAne cagya bhUmikAne paNa cagya rahetuM nathI. je je padArtho para jugupsA rahI che te te padArtho te tenA zarIramAM rahyA che, ane tenI te janmabhUmikA che. vaLI e sukha kSaNika, kheda ane khasanA daradarUpa ja che. te veLAne dekhAva hRdayamAM citarAI rahI hasAve che ke zI A bhUlavaNI ? TuMkAmAM kahevAnuM ke temAM kaMI paNa sukha nathI. ane sukha hoya to tene aparicchedarUpe varNavI juo, eTale mAtra mehadazAne lIdhe tema mAnyatA thaI che, ema ja jaNAze. ahIM huM strInA avayavAdi bhAgane viveka karavA beThe nathI, paNa tyAM pharI AtmA na ja kheMcAya e viveka thaye che, tenuM sahaja sUcavana karyuM. strImAM doSa nathI, paNa AtmAmAM deSa che; ane e doSa javAthI AtmA je jue che te addabhuta AnaMdamaya ja che, mATe e doSathI rahita thavuM e ja parama jijJAsA che. zuddha upayoganI je prApti thaI te pachI te samaye samaye pUrvopArjita mohanIyane bhasmIbhUta karI zakaze. A anubhavagamya pravacana che. paNa pUrvopArjita haju sudhI mane pravarte che, tyAM sudhI mArI zI dazAthI zAMti thAya ? e vicAratAM mane nIce pramANe samAdhAna thayuM. 4 4 strInA saMbaMdhamAM kaMI paNa rAgadveSa rAkhavA mArI aMzamAtra icchA nathI, paNa pUrvopArjanathI icachAnA pravartAnamAM aTako chuM." Ama A ati ati svastha vicAraNAthI anubhavasiddha thayelA vicAro darzAvatA A lekhamAM-sAcuM nirAbAdha sukha zuddha jJAnAzraye che, vaiSayika sukha kalpita che-vAstavika sukha nathI, "kSaNika, kheda ane khasanA daradarUpa che ne atyaMta jugukhanIya-jugupsA -ghaNA yogya che I. ciMtavI, tyAM pharI AtmA na ja kheMcAya e viveka jene thayo che evA zrImadda lakhe che -"strImAM deSa nathI, paNa AtmAmAM deSa che." eTale ke AtmAne ja vikAradeSa dekhI tethI rahita thavAnI-te deSa sarvathA TALavAnI parama icchA atra vyakta karI che, kaSAya mehanIyarUpa A deSa jyAre ne jeTalo vakhata hoya tyAre ne teTalo vakhata zuddhapagane bAdhA-aMtarAya che, eTale nirAbAdha Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gRhasthAzrama maLe parama virakta dazA 167 Atmasukha meLavavA A vikAradeSa avazya TALavo ja joIe evI paramazuddha AtmabhAvanA prakAzI che. paNa A doSa IcchAjanita nahiM paNa mAtra prArabdhodayajanita che, eTale je zuddhopaganI prApti thaI te te samaye samaye "pUrvopArjita-pUrva prArabdhodayajanita mehanIyane "bhasmIbhUta karI zakaze." A anubhavagamya 4 pravacanazAstrasiddha vAta anubhavasiddha che. arthAta zuddhapaganI anubhUti pitAne ghaNe aMze anubhavasiddha che, ane tenuM pUrvopArjita mohanIyane bhasmIbhUta karavAnuM sAmarthya AtmapratIta che, chatAM tethI saMtoSa na mAnatAM zrImad te pUrvopArjita jyAM lagI TaLyuM nathI tyAM lagI pitAnI zI dazAthI zAMti thAya tene vicAra kare che. strInA saMbaMdhamAM te kaMI paNa rAgadveSa rAkhavA IcchatA nathI, paNa mAtra pUrvopArjanathI-prArabdhadayathI te IcchanA pravartAnamAM aTakayA che, arthAt prArabdhadaya tema karatAM roke che. AnA je ja bhAva eka bIjA patramAM dAkhavatAM zrImad pitAnI aMtarvedanA ThAlave che-"strInA saMbaMdhamAM jijJAsA era che ane vartana era che, paNa duHkha e che ke jijJAsA nathI chatAM pUrvakama ke ghere che?" A vedhaka zabdomAM zrImadanA AtmAnI UMDI aMtarvedanA spaSTa dekhAI Ave che ane te spaSTa sUcave che ke - zrImane viSayasukha pratye lezamAtra IcchA nathI paNa atyaMta anicchA che, leza paNa ruci nathI paNa atyaMta dhRNA-jugupsA che, leza paNa Asakti nathI paNa atyaMta anAsakti ja chechatAM te icchAjanita nahiM paNa prArabdhadayajanita sva5 deza paNa TALavAne tatpara che paNa pUrvakama naDe che. enI tIvra khedamaya UMDI aMtarvedanAnuM meTuM saMvedanaduHkha svasaMvedanazIla zrImadUnA aMtarAtmAnA UMDANamAMthI nikaLelAM A tIvra AtmasaMvedanamaya patranA A sahaja udgAremAM spaSTa dekhAI Ave che. Rju ane nirdabha sAcA puruSa ajupaNe-nirdabhapaNe potAnA dezane svIkAra kare che. pitAmAM na hoya e guNane dAvo kare e jema daMbha che, tema pitAmAM dekhAtA doSane na dekhavo te paNa daMbha che. zrImadda jevA parama sAcAmAM sAcA puruSamAM te svamAMtare paNa samayamAtra paNa paramANumAtra paNa daMbha nathI, eTale atyaMta nirdabha rAjubhUtti zrImadda to pitAne svalpa paNa deSa dekhI mukta kaMThe ne mukta hRdaye tene svIkAra kare che, eTaluM ja nahiM paNa tene meTuM rUpa ApI (magnify) AtmAne nide che, ane tethI mukta thavAnI ja bhAvanA bhAve che. kharekhara ! satparuSe sUkSmadarzaka yaMtra (microscope) jevA che. "gegukhaparamApU parvatIca nityaM nirAri vinaMta saMta saMtA ciMtaH?" sUkSmadarzaka yaMtranI jema nAnAne moTuM rUpa ApanArI (magnifying) sUkSmadaSTi dharAvatA mahatapuruSa-satpuruSa paraguNanA paramANune paNa jema parvatarUpa karI svahRdayamAM vikase che- ulase che, tema svadeSanA paramANune paNa parvatarUpa karI "puggalakammaM rAgo tassa vivAgodao havadi eso| Na du esa majjha bhAvo jANagabhAvo du ahamiko // " samayasAra gAthA, 199 Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma rAjacaMdra pitAnA hRdayamAM atyaMta kheda pAme che, ane Ama sUkSmamAM sUkSma deSa dekhatA rahI te doSathI nivattavAnI-tenA para jaya meLavavAnI bhAvanAne ugra puruSArtha seve che, ane temAM aMte vijayI bane che, e ja emanuM mahatu puruSapaNuM- sat puruSapaNuM che. zrImadanI paNa e ja dazA che. prAraMbhamAM prArabdhodayajanita svalpa vikAradeSane dUra karavA zrImadane AtmapuruSArtha satata cAlu che ane aMte dravyathI ane bhAvathI pUrNa brahmacaryadhAraNathI tenA para vijaya varyA che, - dravyathI ane bhAvathI pUrNa brahmacArI banI "mAravijaya" karyo che,-e ja emanuM parama sat puruSapaNuM-mahata puruSapaNuM che, e ja emanuM parama pUjyapaNuM-pUjAhepaNuM che. samyagadaSTi jJAnI puruSanuM saMvedana ghaNuMja tIvra hoya che, eTale ja tene pitAne svapa paNa deSa khUba khUce che. samyagdaSTi jJAnInuM saMvedana mithyAdaSTi ajJAnInA saMvedanathI sAva jUduM paDe che. 4 gadaSTisamuccayamAM kahyuM che tema jemAM (vedyasaMvedyapadamAM) apAya AdinA kAraNarUpa strIAdi vedya AgamathI vizuddha evI tathA prakAre apravRttibuddhithI ja saMvedAya che. arthAt vedyasaMvedyapada- nizcayasamya darzana prApta thayA pachI A strIAdi padArtha heya che tyAgavA gya che, anAdeya che-prahaNa karavA cogya nathI, e daDha nizcaya-traNe kALamAM kadI na phare e nirdhAra aMtarAtmAmAM sthira thAya che, ane evA nizcayane lIdhe samyagdaSTi puruSane pUrva karmathI kadAca na tyAgI zakAya te paNa strIAdi apAyahetu pratye aMtarAtmAthI sadAya apravRttibuddhi ja hoya- vigataratirUpa viratibhAva ja hoya, te te padArtha pratye te kadI paNa AtmabhAve pravarte nahiM ja. kAraNake jene nizcayasamyagadarzanarU5 vedyasaMvedyapadanI prApti che evA samyagadaSTi jJAnI sarva heya-upAdeya viveka barAbara jANe che. A vastu tyAgavA yogya che ane A vastu AdaravA gya-prahaNa karavA cogya che, evo spaSTa viveka, nirdhAra, nizcayabuddhi, saMvedana tenA AtmAmAM daDha chApapaNe aMkita thaI gayela hoya che. te bhale kadAca te pramANe bAhya AcaraNa na paNa karI zake, te paNa A vastu cokkasa choDI devA yogya che ane A vastu cokkasa AdaravA gya che, evI je tenI aMtaraMga lAgaNI, saMvedanA, pratIti, akhaMDa nizcayatA temAM kaMI paNuM phera paDato nathI. karmadeSa vaze tema karavAnI kadAca pitAnI azakti-nirbaLatA hoya, te tene mATe paNa tene niraMtara kharekhara AtmasaMvedanamaya tIvra kheda rahe che ke are! huM A heya vastu tyAgI zakato nathI, A viratiAdi huM AdarI zakto nathI. Ama te jJAnInA aMtaramAM bheda paDI jAya che. ajJAnIne te saMvedanarUpa aMtarabheda hotuM nathI. Ama jJAnI ane ajJAnInI daSTimAM, vRttimAM ane pravRttimAM AkAzapAtAlanuM aMtara hoya che. jemakeajJAnI bhegane Icche che, jJAnI anicche che; ajJAnI bhega pratye doDe che, jJAnI "vedyaM saMvedyate yasminnapAyAdinibandhanam / tathA vuithAvi yAtrAmavizuddhathA yogadaSTisamuccaya le. 73 Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gRhasthAzrama badhe parama virakta dazA 169 tethI bhAge che; ajJAnI bhAvI bheganI AkAMkSA karato rahe che, jJAnI AkAMkSA karato nathI; ajJAnI prayatnapUrvaka prApta karela bhegane utkaMThAthI-aviyegabuddhithI sollAsabhAve rasapUrNa paNe seve che, jJAnI prArabbodiyathI * AvI paDela bhegane rogarUpa jANI anutkaMThAthI-viyegabuddhithI atyaMta sakhedabhAve nIrasapaNe seve che; ajJAnI bega bhegavatAM auskya pariNAmathI navAM karma bAMdhe che, jJAnI anausya pariNAmathI navAM karma nathI bAMdhata-bhogakarma bhegavIne jUnAM karma nijare che; ajJAnI nahiM bhogavatAM chatAM baMdhAya che, jJAnI jogavatAM chatAM nathI baMdhAto!--e enA jJAnanuM sAmarthya athavA vairAgyanuM sAmarthya che; ajJAnI bhagapravRttimAM rasavRtti-AsaktavRtti dhare che, jJAnI tapelA leDhA para paga mUkatAM AMcako lAge evI takhtalehapadanyAsavRttianAsaktavRtti dhAre che; ajJAnI kAyapAtI ane cittapAtI hoya che, jJAnI kavacit kadAca hoya te mAtra X kAyapAtI ja hoya che, cittapAtI nathI te,-kAyAthI ja enuM patana thAya che, cittathI to tenuM kadI patana thatuM ja nathI. kAraNa ke zrI hari bhadrasUrie yogabiMdumAM kahyuM che tema-te bhinnagraMthi samyagdaSTi puruSanuM citta mekSamAM hoya che ane zarIra saMsAramAM hoya che, mokSe vitta mare tanuM, eTale teno sarva ja yoga-dharma arthAdi saMbaMdhI vyApAra bhAvathI yoga ja hoya che. Ama samyagdaSTi jJAnI puruSanI samasta saMsAraceSTA bhAva pratibaMdha vinAnI hoya che, anAsakta bhAvavALI hoya che. AnuM uttama daSTAMta zrI jinezvara bhagavAna che. teo gRhasthAvAsamAM hatA tyAre paNa parama vairAgyathI vAsita hatA. bhagI chatAM yogI hatA. saMsAramAM anAsaktabhAve jalakamalavat nilepa rahyA hatA. AvuM temanuM lokottara citra caritra AcAryonA AcArya jevA samartha kavivara yazovijayajI upAdhyAyajIe suMdara bhAvavAhI zabdomAM AlekhyuM che ke - " uppaNNodayabhogo viyogabuddhIe tassa so Nicca / vAcaspa 2 3yalsa i yuvag gALI " samayasAra gAthA 215. "pUrvabaddhanijakarmavipAkAjjJAnino yadi bhavatyupabhogaH / tadbhavatvatha ca rAgaviyogAnnUnameti na parigrahabhAvaM // " zrI amRtacaMdrAcArya kRta samayasArakaLaza 146 " tad jJAnasyaiva sAmarthya vairAgyasya ca vA kila / / yatko'pi karmabhiH karma bhuJjAno'pi na badhyate // " "samyagdRSTebhavati niyataM jJAnavairAgyazaktiH, svaM vastutvaM kalayitumalaM svAnyarUpAptimuktyA // cazmA jJAtA timiTuM taravataH a para 2, mitrAste viramati parAtu sarvato rayogAt "samayasArakaLaza A aMge vizeSa mATe juo samayasAra nirjarA adhikAra tathA yazovijayajI kata adhyAtmasAra "kAyapAtina eveha bodhisattvAH paroditam / na cittapAtinastAvadetadatrApi yuktimat // bhinnagranthestu yatprAyo mokSe cittaM bhave tanuH / ta, tatsarva IveTa coLo yono dimAvataH " zrI yogabindu * * a-22 Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10. adhyAtma rAjacaMdra "rAgabhAre jana mana rahe, paNa tihuM kALa vairAga; citta tamArA re samudrana, keI na pAme ho tAga.zrI zreyAMsakRpA karo". zrIyazovijayajI "yadA marunnareMdrazrIstvayA nAthopabhujyate / / vatra tatra tattama visAyaM tavApi te --zrI hemacaMdrAcAryajI kRta zrI vItarAgastava ane evuM ja ujajavala jIvatuM jAgatuM javalaMta dRSTAMta vartAmAnayugamAM zrImad rAjacaMdrajI jevA parama adhyAtmanI samyagdaSTi vItarAga puruSe potAnA uttama adhyAtmacaritrathI pUruM pADyuM che. te temanuM adhyAtmajIvana jemAM otaprota guMthAyeluM che evA temanA vacanAmRtane madhyastha bhAvathI sAvaMta avalokanArane saheje pratIta thAya che. atre TAMkela uparokta tIvra saMvedanamaya patramAM svasaMvedanazIla zrImadanI atyaMta anAsakti jhaLahaLe che eTaluM ja nahiM paNa parama virakti prakAze che. gRhasthAzramane lagatA bIjA patromAM paNa AvA ja AtyaMtika viraktabhAvanuM pragaTa darzana thAya che. jema ke - eka paricayI bhAI pratye zrImada 1946nA patramAM (aM. 113) potAnA gRhasthAzrama aMgeno anubhava lakhe che -"ApanA pahelAM, A janmamAM huM lagabhaga be varSa thI kaMIka vadhAre kALathI gRhAzramI thayo chuM e ApanA jANavAmAM che. gRhAzramI jene laIne kahI zakAya che, te vastu ane mane te vakhatamAM kaMI ghaNe paricaya paDe nathI, to paNa tenuM banatuM kAyika, vAcika ane mAnasika valaNa mane tethI ghaNuMkharUM samajAyuM che, ane te parathI tene ane mAro saMbaMdha asaMtoSapAtra thayo nathI; ema jaNAvavAno hetu evo che ke gRhAzramanuM vyAkhyAna sahaja mAtra paNa ApatAM te saMbaMdhI vadhAre anubhava upagI thAya che; mane kaMIka sAMskArika anubhava UgI nikaLavAthI ema kahI zakuM chuM ke mAro gRhAzrama atyArasudhI jema asaMtoSapAtra nathI tema ucita saMtoSapAtra paNa nathI, te mAtra madhyama che; ane te madhyama hovAmAM paNa mArI keTalIka udAsIna vRttinI sahAyatA che." tatvajJAnanI UMDI guphAnAM darzana karavAmAM nimagna thayelA vairAgyamUrti zrImad A ja patramAM AgaLa pitAnI viraktatA ullekhe che- tattvajJAnanI gupta guphAnAM darzana letAM gRhAzramathI virakta thavAnuM adhikatara sUjhe che, ane khacIta te tattvajJAnano viveka paNa Ane Ugye hato; kALanA baLavattara aniSTapaNAne lIdhe tene yathAyogya samAdhisaMganI aprAptine lIdhe te vivekane mahAkhedanI sAthe gauNa karavo paDavo; ane khare ! je tema na thaI zakyuM hota to tenA jIvanano aMta Avata. (tenA eTale A patralekhakanA.) je vivekane mahAkhedanI sAthe gauNa kare paDyo che, te vivekamAM ja cittavRtti prasanna rahI jAya che, bAhya tenI prAdhAnyatA nathI rAkhI zakAtI e mATe acya kheda thAya che. tathApi jyAM nirupAyatA che, tyAM sahanatA sukhadAyaka che, ema mAnyatA hovAthI mInatA che.' zrImadanA A tIvra saMvedanamaya aMtarodgAro temanI gRhAzramathI atyaMta virakti darzAvavA sAthe aMtaraMga parama virakta dazA aMge ghaNo ghaNo prakAza nAMkhe che. tattva Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1Na gRhasthAzrama adhei parama virakta dazA jJAnanI UMDI'--gaMbhIra gUDha rahasyamaya "guphAnuM darzana karI rahelA zrImadane tema karatAMte darzana letAM "grahAzramathI virakta thavAnuM adhikatara sUjhe che,- gRhAzrama prahaNa karyo te pUrve paNa te virakata thavAnuM-sarvasaMgaparityAga karavAnuM sUjhayuM hatuM paNa hAla adhikatara - vizeSa vizeSa sUjhe che. eTale ja kahe che - khacIta te tattvajJAnane viveka paNa Ane Ugyo hato. - svaparabhedavijJAnarUpa tattvajJAnane viveka thaye tene sahaja pariNAmarUpe "te - sarva saMga parityAgarUpa tattvajJAnane viveka "Ane-pitAne khacIta-kharekhara Ugyo hato. to pachI tenuM zuM thayuM? teno khulAso kare che-kALanAduSamakALanA 'baLavattara-atyaMta baLavAna aniSTapaNAne lIdhe tene-A pitAne "yathAgya-jevA joIe tevA tathArUpa "samAdhisaMganI"- samAdhi utpanna thAya evA satsaMganI-saMtasaMganI aprAtine lIdhe te vivekane mahAkhedanI sAthe "gauNa karo paDayo- gauNa-apradhAna karavo paDe, dabAvI devo paDe, aMtamAM zamAvI de paDyo, ane tema gauNa karatAM paNa pitAne "mahAkheda'ghaNo moTo kheda thaye. A udgAro sUcave che ke zrImane gauNa karavAmAM keTale badho mahAkheda thayo haze ne keTaluM badhuM aMtaramaMthana thayuM haze. chatAM yathAgya samAdhisaMga vinA asamAdhinuM kAraNa thaI paData eTalA mATe te saMjogomAM ema karavuM ucita ja hatuM, eTale ja lakhe che - are ! je tema na thaI zakyuM hota,"- te vivekane Ama te saMjogomAM gauNa karavAnuM na banI zakayuM hota, "te tenA jIvanano aMta Avata (tenA eTale A patralekhakanA) -gauNa karavAnA duHkha karatAM paNa tema gauNa na thaI zakavAnuM duHkha eTaluM badhuM pArAvAra thAta ke jIvanano aMta Avata. bhale bAhyathI te vivekane gauNa kare paDaDyo, paNa aMtarthI zuM che ane zuM hatuM te mATe zrImad potAnuM hRdaya bole che -je vivekane mahAkhedanI sAthe gauNa kare paDayo che, te vivekamAM ja cittavRtti prasanna rahI jAya che."-- cittavRtti-aMtaravRtti to "te vivekamAM ja- te tatvajJAnanA vivekamAM ja prasannatA anubhavI rahelI cAlI Ave che, te tatvajJAnarUpa viveka ane tenA sahaja phalarUpe sarva parabhAvamAMthI virAma pAmavArUpa- viratirUpa- sarva saMgaparityAgarUpa vivekamAM ja citta prathamathI ja prasanna cAlyuM Ave che. arthAt tattvajJAnarUpa- bhedavijJAnarUpa vivekanuM sahaja phala pariNAma sarvabhAvathI virAma pAmavArUpa virati che, te vigataratirUpa-viratibhAvarUpa bhAvavirati (sarva aMtaraMgasaMgaparityAgarUpa bhAvanithadazA) aMtaraMga virati pitAne vartI rahI che, chatAM bAhya virati haju nathI banI zakatI tene kheda darzAve che- bAhya tenI (te vivekanI) prAdhAnyatA nathI rAkhI zakAtI te mATe akathya kheda thAya che." bAhyathI hAla vartamAna saMjogomAM tema nahiM banI zakavA mATe "akaya-kahI zakAya e kheda thAya che, "tathApi nirUpAyatA che tyAM sahanatA sukhadAyaka che,"-- nirupAyatA che- saMjogAdhInapaNe upAya nathI eTale sahanatA-sahana karavApaNuM e ja sukhadAyaka che, tenuM eTaluM badhuM asahya duHkha che chatAM te samabhAve sahana karavuM e ja sukha denAra che. ema mAnyatA- mAnyapaNuM hovAthI "maunatA maunapaNuM che; maunapaNe Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19ra adhyAtma rAjacaMdra chAnAmAnA te vAtane aMtamAM zamAvI devArUpa- gopavI devArUpa maunabhAva che, athavA aMtarathI samabhAvI maunarUpa-bhAvamauna che. A aMtaraMga viveka para kavacit je kaMI paNa AvaraNa AvI paDeto zrImadane keTaluM badhuM duHkha saMvedAya che, keTale badho akathya kheda thAya che ane keTalI badhI muMjhavaNa thaI Ave che, te aMge zrImad piotAnuM saMvedana darzAve che kaI kaI vAra saMgIo ane prasaMgIo tuccha nimitta thaI paDe che, te veLA te viveka para koI jAtinuM AvaraNa Ave che tyAre AtmA bahuja muMjhAya che. jIvanarahita thavAnI, dehatyAga karavAnI duHkhasthiti karatAM te veLA bhayaMkara sthiti thaI paDe che; paNa evuM jhAjho vakhata rahetuM nathI, ane ema jyAre raheze tyAre khacita dehatyAga karIza, paNa asamAdhithI nahIM pravatuM evI atyArasudhInI pratijJA kAyama cAlI AvI che. - zrImadUnA A A svasaMvedana ugAro darzAve che ke te aMtaraMga tyAgavairAgyanA aMtaraMga raMgarUpa vivekane je kavacit kaI saMgI-prasaMgI kaI prakAranA AvaraNarUpa tucchasvalpa nimitta thaI paDatuM, to te mATe zrImadane pArAvAra-dehatyAga karatAM adhika bhayaMkara duHkha thatuM, AtmAne atyaMta muMjhavaNa thatI. paNa te sthiti jhAjho vakhata rahetI nahiM, eTale asamAdhithI nahiM pravartavAnI pahelethI atyArasudhI pitAnI pratijJA kAyama cAlI AvI che --akhaMDa abhaMgapaNe prathamathI hamaNAM sudhI paLAtI AvI che. tAtparya ke- kvacit AvaraNarUpa apavAdane bAda karatAM prAyaH zrImada prathamathI atyAra sudhI mukhyapaNe akhaMDa aMtasamAdhisthitimAM- bhAvasamAdhidazAmAM ja vattI rahyA che, bhAvaviratirUpa- bhAvaviraktadazAmAM ja akhaMDa ekadhArI sthiti anubhavI rahyA che. prakaraNa sattAvIsamuM vyApAramAM jhaMpalAvavuM A vANIo grAma vavANuone, apUrva sad ratnavaNika jANe, vyApAra ratnatrayIne ananya, karI gaye Atama lAbha dhanya--(svaracita) zrImanA AtmAnI aMtaravRtti sahaja svabhAve dharma pravRtti bhaNI vaLI rahI hatI, aMtarUpariNati tyAga-vairAgyamAM pravahI rahI hatI, chatAM emane arthapravRttimAM paDavuM paDayuM-vyApAramAM jhaMpalAvavuM paDyuM, e kaI vidhinuM vaiciya athavA prArabdhanuM vaiSamya ja kahI zakAya. ghaNI vakhata manuSya dhAre che kAMI ane bane che kAMI, enI aMtaravRtti pramANe banI zakatuM nathI, temAM prArabdhodaya ane prArabdhodayathI prApta bAhya saMjogo Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyApAramAM jhaMpalAvavuM 173 mATe bhAga bhajave che. prArabdha bhAgaLyA vinA jJAnIne paNa chUTako nathI. zrImanA saMbaMdhamAM paNa Ama banyuM; 'ujajavala AtmAenA svataHvega vairAgyamAM jhaMpalAvuM e che'--e sUtrane caritArtha karI rahelA vairAgyamUtti zrImadnane vyApAramAM jhaMpalAvavAnuM AkarU' dha sa`kaTa AvI paDyuM. zrImanA bAhya saMjogo viSama hatA, Arthika sthiti sAMkaDI hatI, meATA kuTuMbanA nirvAhanA bhAra upADavAmAM pitAne sahAyaka thavAnI ani vA kaparI pharaja emanA mAthe AvI paDI hatI. pUrve ApaNe joyuM hatuM tema khAlavayamAM ja-bAra tera varSoMnI vaye ja emane dukAne besavuM paDayuM hatuM, 'sAkSAt sarasvatI' para sarasvatInI prasannatA teA pUNa hatI, paNa hajI 'zrI'nI prasannatA nhAtI; sarasvatI ane zrI e hunAne jANe na banatuM hAya ema jJAnazrIsa Mpanna zrImadnanA sattvanI kaseTI thaI rahI hatI ! vyAvahArika sAMkaDI sthitine lai meAkSamALA Adi chapAvavA aMge zrImane bhAre muMjhavaNa anubhavavI paDI hatI,--prAye vidyA-tattvajJAna prati leAkarucinA abhAva'ne laI AvAM leAkakalyANakara satkArya mATe amuMjhavaNa veThavI paDI hatI; paNa sarasvatI zrI'ne mastaka namAvI peAtAnI gauravahAni kare nahiM e nyAye unnatamastaka A mahAsattva nirmAnI sAkSAt sarasvatIe te arthe na teA karI koi zrImaMtanI khuzAmata ke na tA karI kAI yAcanA. kavi kAlidAsanI prasiddha ukti pramANe 'guNavata pratye karelI niSphaLa yAganA sArI paNa adhama pratye karelI saphaLa yAcanA nahiM sArI' cADyA modhA gharaSimuLe nAdhame jaththAmA. je ke avadhAna-z2yAtip Adi camatkArika prayAgAthI A vidyAmUrtti pratye leAkeAnuM AkaSa Nu thayuM hatuM, paNa AvA sAkSAt sarasvatI vidyAdharanI vidyAnA pUrA lAbha tee lai zakayA nhAtA ane zrImane to 'svayaM spRhAnA abhAva' hatA, sathA nispRhabuddhi hatI, vidyAne vikraya na hoya evI ucca siddhAMtika mAnyatA hatI, vidyAdvAre ke siddhidvAre arthapAnanuM svapnuM paNa emaNe inkyu nhAtuM, jJAnanuM teA dAna ja heAya evI unnata vicAraNA hatI. tyAre karavuM kema ? gRhasthayeAgya vyavahAra teA calAvavA ja paDe--nibhAvavA ja paDe. vaLI meAkSamALAnA a`saMkaTa parathI tevA pAramArthika kAryamAM paNa keAi aMze anI upayeAgitA sama jAI hatI, eTale keAI apekSAe zrInA (lakSmInA) sayAga thAya te te paramAne, vyavahArane lAbha bhaNI che evI dhAraNA' hatI. A badhA nimittabhrata samavAyI kAraNeA bhegA thayA hatA, temAM mukhya nimittabhUtapUrva nikha dhanathI prApta kauTuMbika sa MjogA hatA eTale tenuM RNa'----karaja adA karavAnI pharaja pAtA para AvI paDI hatI; A a`saMkaTa TALavA mATenI A dhamasaMkaTarUpa phjanA AhvAnane (cal of duty) mAna ApI zrImade prabaLa puruSArthathI vyavasAyamAM--byApAramAM jha MpalAvyuM, ----pUrva-ni dhanathI jhaMpalAvavuM paDayu. parANe paranI khAtara AvI paDelI A vyApArapravRttinA pratyeAjanane mArmika khulAsA karatA AgaLa paranA zrImanA keTalAka patro AnI sAkSI pUre che-- parArthe A vyApAra nAmanuM karmo karIe chIe. x x kuTuba che tenuM pUrvenuM kareluM karaja ApI nivRtta thavA arthe rahyA chIe....tanane artha, dhanane arthe, bhegane arthe, Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 adhyAtma rAjacaMdra sukhane arthe, svArthane arthe ke koI jAtanA Atmika baMdhanathI ame saMsAramAM rahyA nathI. 4 4 lebhanA hetuthI te pravRtti thAya che ke kema ? ema vicAratAM lebhanuM nidAna jaNAtuM nathI, viSayAdinI IcchAe pravRtti thAya che ema paNa jaNAtuM nathI. tathApi pravRtti thAya che emAM saMdeha nathI. jagat kaMI levAne mATe pravRtti kare che, A pravRtti devAne mATe thatI haze, ema lAge che." (aM. 415, pa76) "pUrva yathAvasthita vicAra karyA vinA jIve pravRtti karI tethI AvA vyavahArane udaya prApta thayo che, jethI ghaNI vAra cittamAM zAca rahe che, paNa yathAsthita samapariNAme vedavuM ghaTe che ema jANI ghaNuM karI tevI pravRtti rahe che." (aM. 582) I. arthopArjana arthe vavANIA kSetra ghaNuM nAnuM hatuM, ane tyAM AgaLa vadhavAne avakAza bahu a9pa hato. te vakhate muMbaI nagarI kUdake ne bhUsake AgaLa vadhatI jatI hatI. gujarAta-kAThiyAvADanA yuvAnanuM muMbaI pratye bhAre AkarSaNa hatuM. eTale svAbhAvika rIte zrImad muMbaI gamana mATeno nirNaya thayo ane tyAM javAnuM nimitta paNa sahaja prApta thayuM. avadhAnAdithI emanI khyAti te comera prasarI ja hatI. eTale emane avadhAnaprayoga muMbaI goThavAyo hato te arthe temane muMbaI javAnuM nimitta maLI AvyuM sAthe sAthe arthopArjanane prabaMdha karavAnuM kAraNa paNa hatuM. avadhAnapragane asAdhAraNa uttama vijaya thayo. zrImadUnI kIrtino DaMke sarvatra gAjI rahyo. avadhAna prayoganA prekSaka daSTAomAM vaDodarAvALA zrI mANekalAla ghelAbhAI jhaverI paNa hatA. teo zrImadanA A adbhuta prayogothI mugdha thaI AkarSAyA ane zrImaddanA samAgamamAM AvyA. temanA pitAzrI ghelAbhAI jhaverI jhaverAtanI parIkSAmAM niSNAta hatA; temanI pAsethI te parIkSA zIkhIne mANekalAlabhAI vaDodarAthI muMbaI AvI jhaverAtanA vyavasAyamAM pravaryA hatA. temanI pAsethI jhaverAtanI parIkSA zIkhavAnuM sva95 nimitta pAmI kuzAgrabuddhi zrImadda sva95 samayamAM temAM nipuNa thaI gayA, ane te vyApAramAM paDavAnuM vicArI rahyA hatA, tevAmAM saM. 1944nA piSamAM temane gRhasthAzramI thavA vavANiA javAnI pharaja paDI. zrImade muMbaIthI 1944 poSa vada 10 nA lakhelA patramAM Ane IzAro che--lamI para prIti nahiM chatAM keIpaNa parArthika kAmamAM te bahu upayogI thaI paData ema lAgavAthI mauna rahI ahIM te sabaMdhI satsagavaDamAM hato. je sagavaDanuM dhAreluM pariNAma AvavAno bahu vakhata nahote. paNa teo bhaNInuM mamatvapaNuM tvarA karAve che. jethI te badhuM paDatuM mUkI vada 13 ke 14 (paSanI)ne ja ahIMthI ravAnA thauM chuM." eTale A prasaMgane laI jhaverAtanA vyavasAyamAM joDAvAnI vAta te vakhate khoLa be paDI; ane te vakhate morabInI mitramaMDaLInA sabhya tarIke revAzaMkarabhAI je prathamathI zrImaddanA paricayamAM hatA ja, te A vyAvahArika sagapaNa saMbaMdhathI gADha nikaTa parirAyamA AvyA. revAzaMkarabhAI morabImAM vakIlAta karatA, temane ekAda varSa pachI vyApAramAM moTo lAbha che ema tithI jANI zrImade muMbaI javA preraNA karI ane jhaverAtanA vyavasAyanI Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyApAramAM jhaMpalAvavuM 175 vAta paNa karI; zrImadUnI salAha mAnya karI revAzaMkarabhAI vakIlAta choDI 194panA aSADamAM muMbaI AvyA. zrImad paNa saM. 194panA paryuSaNa pahelAM muMbaI AvyA ane paryuSaNa vavANIyAmAM vyatIta karI paryuSaNa pachI revAzaMkarabhAInI sAthe bhAgamAM jhaverAtanA dhaMdhAmAM joDAyA ane revAzaMkara jagajIvananI kaMpanInI peDhInekamizana ejasino prAraMbha thaye 1946nA phA. vada 11 nA dine. A vyavasAyamAM mULa preraka hatA mANekalAla ghe. jhaverI ane teo chevaTa sudhI zrImadda sAthe bhAgIdArImAM TakI rahyA hatA. maMgala muhUrte prAraMbhelI A peDhI maMgalamUrti zrImadUnA puNya prabhAve sva95 samayamAM nAmAMkti banI gaI. eka be varasamAM to iMglaMDa, raMgUna, arebiA AdinI moTI moTI peDhIo sAthe eno vyApArasaMbaMdha jAmyo. saM. 1948 thI suratanA jhaverI nagInacaMda kapUracaMda tathA amadAvAdanA jhaverI choTAlAla lalubhAI paNa A peDhImAM joDAyA. te sarvamAM kuzAgrabuddhinA svAmI zrImad niyaMtAmukhya niyAmaka hatA, mukhya vyavasthApaka (chief organiser) hatA. emanI vyavasthA zakti (organisation power) ajaba hatI, kuneha ajoDa hatI, AMTa jabarajasta hatI, nItimattAnuM-pramANiktAnuM dhoraNa asAdhAraNa hatuM paramArtha kauzalyanI jema vyavahArakauzalya addabhuta alaukika hatuM. paramArtha kuzaLa vyavahArakuzaLa na hoya e mAnyatA emaNe beTI pADI hatI, atyaMta anAsaktapaNe saMsAravyavahAramAM vartAtAM AvA parama vyavahArakuzala-paramArthakuzala zrImadanI pUrNa pramANikatA-kamizana ejasinAADatanA pratyeka kAmamAM paNa pUrepUrI AvaDatathI jhINAmAM jhINI vigata sAcavI nIti ane nekIthI sAmA mANasane paNa pUrNa saMtoSa ne lAbha thAya evI rIte-sarvatra tarI AvatI hatI. AvA parama "zuci'-nirlobha parama pramANika zrImadanI parama nirlobha zaucatAnA-parama nItimaya pramANikatAnA keTalAka jhaLahaLatA prasaMge noMdhAyA che. jema ke- (1) eka dhanADhaya Araba vyApArI motInI ADatane vyApAra karato hato. tenA nAnA bhAIne eka divasa moTA bhAInI jema motIno moTo vepAra karavAno vicAra Avyo. eTale paradezathI Avelo mAla laIne te dalAla mAraphata eka pramANika vyApArI jANI zrImad pAse Avyo. zrImade mAla kasIne lIdhe, sahIsIkA-dastAveja sAthe sodo thaye, ne nANuM gaNI ApyAM. Araba ghera gaye, moTAbhAIne sedAnI vAta karI. moTA bhAIe to ATalI kiMmata vinA mAla vecave nahiM evI zaratavALe mULa dhaNIno kAgaLa batAvI Thapake Aye-are ! A te zuM karyuM? AthI nAno bhAI muMjhAya ne bIje divase zrImad pAse Avyo. zrImade tenA mukha paranI bedarekhA vAMcI lIdhI, tarata sodo radda karyo-sahI sikakAvALo dastAveja phADI nAMkhe, rUA. 25000 jeTalA mATe lAbha jato karyo ne Arabane tene mAla pAche suprata karI nANuM gaNI lIdhAM. Araba to parama karuNALu zrImadanI adbhuta mahAnubhAvatA dekhI vismayathI diMga thaI jaI pagamAM paDyo ne zrImadane khuda khudA mAnavA lAge ! (2) "jIvanarekhA" mAM manasukhabhAI e nepyuM che tema-"kaI Araba vepArI ane pArasI gRhastha Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 adhyAtma rAjacaMdra rAyacaMdabhAI! Ape kahyuM temAM jarAya phera na hoya. Ape kahyuM ane khudAe kahyuM te eka." (3) "jIvanarekhAmAM ja eka bIjo prasaMga neMdhAyo che. mubaImAM keIe zrImadane prazna karyo-dhaMdhAnI aMdara keTalAka vepArIo mAla vecavAnI buddhie Apa pAse Ave che; vecanAra mAla-dhaNI Apane kahe A mAla laIle ane je gya kiMmata hoya te Apa. to Apa kevI rIte rAkho? zrImade uttara Apyo--mAlanI kiMmata AMkelI ke bAMdhelI nathI, te te mAla najare joI je egya kiMmata lAge temAM Azare be TakA chUTe evuM jANIne te mAla laIe. pachI bajAra tejImaMdI thAya te te karmanI vAta -paNa be TakA chUTe ema dhArIne kiMmata karIne laIe to doSa nahiM; vyAjabI kiMmata karI kahevAya. ItyAdi prasaMgo sUcave che tema jenA dainika jIvanavyavahAramAM aNIzuddha pramANikatA ne pUrNa nItimattA vaNAI gaI hatI evA vyavahAra-paramArthakuzala zrImadda aMge temanA ja eka bhAgIdAra zrI mANekalAla ghelAbhAI bhAvapUrNa ullekha kare che ke -"amArI bhAgIdArInAM keTalAMka varSa te sAhasika vyApAranA kheDANamAM gayelA ane te samaye teonI vyApAra ane vyavahArakuzaLatA evI uttama hatI ke ame vilAyatanA keTalAka vyApArIo sAthe kAma pADatA hatA; teo amArI kAma levAnI paddhatithI dezIonI kAbeliyata mATe prazaMsA karatA hatA. amArA A vyApAranI kUMcIrUpa kharUM kahIe to zrImad rAjacaMdra hatA. I. Ama aNIzuddha pramANikatA ane ananya nItimattA sAcavatAM bAhyathI ratnavaNiphane (jhaverAtano) vyApAra karatAM paNa ApaNe atra savistara jozuM tema A thavANIAne vANuo-ratnAvaNika aMtarathI te ratnatrayIne ananya vyApAra karI rahyo hato ane dhanya AtmalAbha pAmI rahyo hato,-tenI bAhyadaSTi janone kalpanA paNa kayAMthI hoya ? prakaraNa aThAvIzamuM pratimAsiddhi ane zrImadbhI ananya satyaniSThA jema vyavahAramAM tema paramArthamAM parama pramANa puruSa zrImaddanI satyaniSThA ananya hatI, tenuM jhaLahaLatuM pramANa temaNe pramANasiddhapaNe pratiSThApita karela pratimAsiddhimAM prApta thAya che ane temAM paNa temanI parama satyapriyatA sAthe adbhuta saitika hiMmatanuM (moral courage) sAkSAt darzana thAya che. ApaNe prAraMbhamAM ja joyuM hatuM tema zrImadanA bApadAdAne dharma-kuLadharma kuLasaMpradAya sthAnakavAsIno eTale ke pratimA virodhaka saMpradAyano hato, eTale svAbhAvika rIte ja emane prAraMbhamAM e ja saMskAronuM poSaNa maLyuM hatuM samuccayavayacayamAM zrImade svayaM kacyuM che tema-janmabhUmikAmAM jeTalA Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimasiddhi ane zrImanI ananya satyaniSThA 1cche. vANiyAo rahe che te badhAnI kuLazraddhA bhinna bhinna chatAM kaMIka pratimAnA azraddhALune ja lagatI hatI, ethI mane te lokone ja pAnA hatA paNa jyAre emane pratimA ane tenuM pUjana pramANasiddha jaNAyuM tyAre temaNe tene muktakaMThe ne muktamane svIkAra karyo, eTaluM ja nahiM paNa pitAne te AtmanirNaya parama nirbhaya bedhaDakapaNe bapokAra jAhera karatA pratimAsiddhi gaMthadvArA prasiddha karyo. zrImanI alaukika satyaniSThAnuM AvuM ja eka uttama udAharaNa ApaNe jagakartutvavAda bAbatamAM pUrve savistara joyuM ja hatuM te vakhatanI gujarAtI vAMcanamALAnA amuka saMskAradoSane laI bAlavayamAM prathama pitAne saMmata jagatakartutvavAda AgaLa jatAM jyAre pramANathI asiddha ane asata che ema pitAnA AtmAne pratIta thayuM, ke takSaNa temaNe tene tilAMjali ApI, eTaluM ja nahiM paNa mokSamALAmAM te jagakartavavAdanuM parama samarthapaNe utthApana karI pramANasiddhapaNe anAdi-zAzvata vizvavAdanuM supratiSThApana karyuM. mahAtIta sAmUti zrImadanI ananya satyaniSThAnA A banne javalaMta udAharaNo che. mata ane sat banne judI vastu che jyAM lagI matanI daSTi che tyAM lagI sanI prApti thavI asaMbhavita che. matanI daSTivALo potAnA mAnI lIdhelA matane ja vaLagI rahI ja kAna game te prakAre tene ja sthApita karavA mathe che ane yuktine paNa potAnA matanI mAnyatAmAM kheMce che; sanI dRSTivALo mane aLage karI sane ja rahe che-satane ja sthApita karavA Icche che ane sane sthApita karatI yutimAM ja kheMcAya che. matAgrahInuM manarUpI vAMdaruM yuktine pUMchaDethI kheMce che, madhyasthanuM manarUpa vAchaDuM yuktinI pAchaLa pAchaLa jAya che. eTale ja matAgrahI matane mUkatA nathI ne satane svIkArato nathI, satyagrAhI matane mUke che ne sane muktaka ke muktamane svIkAre che. matanI daSTimAMthI ke matAgrahanA prahanI pakaDamAMthI mukta thavuM bhalabhalA mahAtmAone mATe paNa mahAduSkara che,-"mata mata bhede re je jaI pUchiye saha thApe ahameva'-, ane matAgrahathI mukata na thAya tene mukta thavAnI AzA rAkhavI te AkAzakusumavat che. zrImade lAkSaNika rIte kahyuM che tema matabheda rAkhI kaI mokSa pAmyA nathI. ane temAM paNa potAnA kula saMpradAyane-kuladharmane Agraha choDavo ne teDavA te to mahAduSkaraduSkara durghaTa kArya che, ne te AgrahatyAgane jagajAhera rIte prasiddha kare che te tethI paNa mahAdurghaTa kArya che, kAraNa temAM asAdhAraNa nitika hiMmata ane ananya satyaniSThAnI jarUra paDe che. pratimAsiddhi bA. mAM zrImanI satyaniSThA AvI ananya hatI ane tika hiMmata AvI asAdhAraNa addabhuta hatI. tenuM darzana ApaNe A prakaraNamAM karazuM. zrImamAM mULathI ja matanI daSTi ja na hatI, kevala sanI ja daSTi hatI, "kanottara: gujAvI, mathasthAnujAti . tAmAM jati puna tucchAdananaH H " zrI yazovijayajIta adhyAtmapaniSadu a-2 Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 - adhyAtma rAjacaMdra matAgrahathI para satagrAhI zrImad sadaiva satagrahaNa karavA tatpara hatA; eTale ja pratimA ane tenuM pUjana satya lAgatAM temaNe te mAnya karyuM. satyadharma uddhArArtha sarvasaMgaparityAgane manoratha zrImad sevI rahyA hatA, lagabhaga te ja arasAmAM-saM. 1943nA aMta bhAgamAM ke 1944nA prAraMbhamAM zrImadunI pratimA bA.nI mAnyatAmAM parivartana thayuM tyAre temane pratimA sarvathA pramANasiddha che ema supratIta thayuM. eTale vItarAgadevanI AjJA pramANe pratimAnI siddhi emane sarvathA pramANasiddha jaNAtAM parama RjumUrti satyagrAhI zrImade tene muktakaMThe svIkAra karyo, ane tenuM pramANasiddhapaNuM prakAzatA pratimAsiddhigraMthanuM sarjana karyuM; saM. 1944mAM lakhAyelA A graMthamAM AgamapramANa, ItihAsapramANa, paraMparA pramANa, anubhava pramANa ane pramANapramANa e pAMca prakAranA pramANathI pratimAnuM pramANasiddhapaNuM karI batAvyuM. "jinapratimA ane tenuM pUjana zAkata, pramANokta, anubhakta ane anubhavamAM levA gya che" ema DiDima nAdathI udgheSate A graMtha pUrNa lakhAyeluM chatAM durbhAgye ghaNI apUrNa avasthAmAM prApta thayo che,- tene prAraMbhane prastAvanAdi bhAga ane upasaMhArarUpa "chevaTanI bhalAmaNa eTale ja bhAga upalabdha thayo che. A graMtha pUrNa lakhAye have jAIe tenI sAbItI A graMthanI 'chevaTanI bhalAmaNa parathI prApta thAya che, ane tyAM tenA prajana-udeza paNa spaSTa thaI jAya che, te ApaNe pAchaLathI jozuM. atre prathama te ApaNe A yugapravartaka banavA graMthanI vastunuM saMkSepe digdarzana karazuM. - parama prauDha gaMbhIra zAstrazailIthI viSayano prAraMbha karatAM graMthakAre udukhyuM che ke--"vizALabuddhi, madhyasthatA, saraLatA ane jiteMdriyapaNuM ATalA guNe je AtmAmAM hAya, te tatva pAmavAnuM uttama pAtra che. anaMta janmamaraNa karI cukelA A AtmAnI karuNA tevA adhikArIne utpanna thAya che ane te karma mukta thavAne jijJAsu kahI zakAya che. te ja puruSa yathArtha padArthane yathArtha svarUpe samajI mukta thavAnA puruSArthamAM jAya che, ane e sAca jijJAsu-kharekhara mumukSu adhikArI sulabhabodhI AtmA mukata puruSoe upadezelA mArgamAM niHsaMdehapaNe zraddhAzIla thAya."--ema prAraMbhamAM ja graMthakAre uddaghASaNa karI che, ane "rAga, dveSa ane moha e jenAmAM nathI te puruSa te traNa doSathI rahita mArga upadezI zake, ane te ja paddhatie niHsaMdehapaNe pravanArA satparuSe kAM te mArga upadezI zake. sarva darzananI zailIne vicAra karatAM nigraMtha darzana e rAga, dveSa ane moharahita puruSanuM badheluM vizeSa mAnavA yogya che. e doSathI rahita, mahAatizayathI pratApI evA tIrthakara deva teNe mokSanA kAraNarUpe je dharma baLe che, te dharma game te manuSya svIkAratAM hoya paNa te eka paddhatie hovAM joIe, A vAta niHzaMka che. aneka paddhatie aneka manuSya te dharmanuM pratipAdana karatAM hoya ane te manuSyone paraspara matabhedanuM kAraNa thatuM hoya te temAM tIrthaMkaradevanI eka paddhatine deSa nathI paNa te manuSyonI samajaNazaktine deSa gaNI zakAya. e rIte nirgathadharma pravartaka ame chIe, ema judA judA manuSya kahetA hoya, to Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAsiddhi ane zrImanI ananya satyaniSThA 179 temAMthI te manuSya pramANAbAdhita gaNI zakAya ke je vItarAgadevanI AjJAnA sabhAve prarUpaka ane pravartaka hoya.--ema sUtrAtmaka kelkaNuM amRta (Immortal, nectarlike) vacanamAM sAmAnya prastAva rajU karyo che. pachI A dusama kALamAM atyAre vItarAgadevane nAme jainadarzanamAM eTalA badhA mata cAle che ke te mata te matarUpa che, paNa satarUpa jyAM sudhI vItarAgadevanI AjJAnuM avalaMbana karI pravartatA na hoya tyAM sudhI kahI zakAya nahIM,"--ema vacanaTaMkAra karatA graMthakAre te mata pravartAnamAM mukhya kAraNonI sUma talasparzI mImAMsA karI, "eTalA badhA mata saMbaMdhI samAdhAna thaI niHzaMkapaNe vItarAganI AjJArUpe mArga pravarte ema thAya te mahAkalyANa"--ema parama prazasta bhAvanA darzAvI che; ane tenA phaLIbhUta thavAmAM vighabhUta vartamAnakAlIna samAjanI paristhitino karuNa hRdayadrAvaka tAdazya citAra rajU karatAM, "dullabhabodhI guruonI"--dIkSita varganI ane tenA paMjAmAM paDelA samAjanA zikSita-azakSita varganI sthitinuM digdarzana karAvI karuNAmaya kheda darzAvyuM che ke - saMzodhaka puruSe bahu ochA che. mukta thavAnI aMtaHkaraNe jijJAsA rAkhanArA ane puruSArtha karanArA bahu ochA che. temane sAhitya jevAM ke sadguru, satsaMga ke sanzAstro maLavAM dulabha thaI paDayAM che. jyAM pUchavA jAo tyAM sarva piotapotAnI gAya che. pachI sAcI ke jUThI tene koI bhAva pUchatuM nathI. bhAva pUchanAra AgaLa mithyA vikapa karI pitAnI saMsArasthiti vadhAre che ane bIjAne tevuM nimitta kare che. ochAmAM pUruM koI saMzodhaka AtmA haze to tene aprajanabhUtarUpa pRthviI ityAdika viSamAM zaMkAe karI rekAvuM thaI gayuM che. anubhavadharma para AvavuM temane paNa dulabha thaI paDyuM che. A parathI mArU ema kahevuM nathI ke koI paNa atyAre jainadarzananA ArAdhaka nathI; che, paNa bahu ja alpa, bahu ja alpa. ane je che te mukta thavA sivAyanI bIjI jijJAsA jene nathI tevA ane vItarAganI AjJAmAM jeNe pitAne AtmA samaryo che tevA; paNa te AMgaLIe gaNI laIe teTalA haze. bAkI to darzananI dazA joI karuNA upaje tevuM che; sthira cittathI vicAra karI deze te A mAruM kahevuM tamane sapramANu lAgaze." Ama sAmAnyapaNe matabhedono nirdeza karI mukhya vivAdano ullekha kare che- ekanuM kahevuM pratimAnI siddhi mATe che, bIjA tene kevaLa utthApe che." A bIjA vibhAgamAM prathama pote paNa gaNAyA hatA e nikhAlasapaNe jaNAvI pitAne pratimA siddhi zI rIte thai te satyatAthI jaNAvavAnI IcchAthI zrImada pitAnA vicAra darzAve che--bIjA bhAgamAM prathama huM paNa gaNA hatA. mArI jijJAsA vItarAgadevanI AzAnA ArAdhana bhaNI che. ema satyatAnI khAtara kahI daI darzAvuM chauM ke prathama pakSa satya che, eTale ke jinapratimA ane tenuM pUjana zAstrokata, pramANekata, anubhakta, ane anubhavamAM levA vaipe che. mane te padArthone je rUpe bodha thaye athavA te saMbaMdhI Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 adhyAtma rAjacaMdra mane je alpa zaMkA hatI te nIkaLI gaIte vastunuM kaMi paNa pratipAdana thavAthI keIpaNa AtmA te saMbaMdhI vicAra karI zakaze ane te vastunI siddhi jaNAya to te saMbaMdhI matabheda tene TaLI jAya, te sulabhabadhI paNAnuM kArya thAya; ema gaNI DhaMkAmAM keTalAka vicAro pratimAsiddhi mATe darzAvuM chauM. AvA parama upakArI uttama AzayathI -phaTika jevA pAradarzI svaccha hRdayathI potAnA nikhAlasa vicAra darzAvatAM RjumUtti samUtti zrImadda nirAgrahapaNe vade che--mArI pratimAmAM zraddhA che, mATe tame saghaLA kare e mATe mAruM kahevuM nathI, paNa vIra bhagavAnanI AjJAnuM ArAdhana tethI thatuM jaNAya che tema karavuM. paNa ATaluM smRtimAM rAkhavAnuM che ke keTalAMka pramANe AgamanA siddha thavA mATe paraMparA anubhava ItyAdikanI avazya che. kutarkathI, je tame kahetA he to AkhA jainadarzananuM paNa khaMDana karI darzAvuM; "Na temAM kalyANa nathI. satya vastu jyAM pramANuthI anubhavathI siddha thaI tyAM jijJAsu puruSe potAno game te haTha paNa mUkI de che. A moTA vivAda A kALamAM je paDyA na hatA te dharma pAmavAnuM lokone bahu sulabha thAta." Ama jyAM akSare akSare saccAIne raNake raNake che evA aMtarAtmAnA UMDANamAMthI nIkaLelA hRdayasparzI vacana AlekhI parama zukala hRdayavALA zrImada je paMca pramANuthI A vastu siddha karavA mAge che te rajU kare che-TuMkAmAM pAMca prakAranAM pramANathI te vAta huM siddha karUM chauM. 1. AgamapramANa. 2. ItihAsa pramANa. 3. paraMparA pramANa. 4. anubhava pramANa pa. pramANa pramANu." pachI AgamanI vyAkhyA karatAM-'jene pratipAdaka mULa puruSa Apta hoya te vacano jemAM rahyAM che, te Agama che, ema kahI suprasiddha dvAdazAMgInA nAmano nirdeza karI, A graMthanI prastAvanA pUrNa karatAM zrImada A traNa sAmAnya mukhya muddAmAM pitAnuM hRdaya ThAlave che-(1) keIpaNa vItarAganI AjJAnuM pAlana thAya tema pravartavuM e mukhya mAnyatA che. (2) prathama pratimA nahiM mAnate ane have mAnuM chauM, temAM kaMI pakSapAtI kAraNa nathI; paNa mane tenI siddhi jaNAI tethI mAnya rAkhuM chauM. ane siddhi chatAM nahIM mAnavAthI prathamanI mAnyatAnI paNa siddhi nathI ane tema thavAthI ArAdhakatA nathI. (3) mane A mata ke te matanI mAnyatA nathI, paNa rAgadveSa rahita thavAnI paramAkAMkSA che; ane te mATe je je sAdhana hoya, te te IcchavAM, karavA ema mAnyatA che. ane e mATe mahAvIranAM vacana para mane pUrNa vizvAsa che." ATalI prastAvanA AlekhI pratimAsiddhi graMtha viSayane upakama karatAM mArdavabhUtti zrImada A siddhine manana karatAM pahelAM vAMcanAre lakSamAM levA yaMgya bAra muddAnuM sUcana kare che- "atyAre ATalI prastAvanA mAtra karI pratimA saMbaMdhI aneka prakArathI darzAyelI mane je siddhi te have kahuM chauM. te siddhine manana karatAM pahelAM vAMcanAre nIcenA vicAra kRpA karIne lakSamAM levA-(1) tame paNa taravAnA Icchaka che ane huM paNa chauM, bane mahAvIranAM badha-AtmahirtaSi bodhane IcchIe chIe, ane te nyAyamAM che Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAsiddhi ane zrImadanI ananya satyaniSThA 181 mATe jyAM satyatA Ave tyAM bannee apakSapAte satyatA kahevI. (2) koIpaNa vAta jyAM sudhI egya rIte na samajAya tyAM sudhI samajavI, te saMbaMdhI kaMI kahetA mauna rAkhavuM. (3) amuka vAta siddha thAya te ja ThIka, ema na IcchavuM, paNa satya satya thAya ema IcchavuM. pratimA pUjavAthI ja mokSa che, kiMvA te nahIM mAnavAthI mekSa che, e ane vicArathI A pustaka egya prakAre manana karatAM sudhI mauna rahevuM. (4) zAstranI zailI viruddha, kiMvA pitAnA mAnanI jALavaNI arthe kadAgrahI thaI kaMI paNa vAta kahevI nahIM. (5) eka vAtane asatya ane ekane satya ema mAnavAmAM jyAM sudhI atruTaka kAraNa na ApI zakAya, tyAM sudhI potAnI vAtane madhyastha vRttimAM rokI rAkhavI. (9) keI dharma mAnanAra A samudAya kaMI mekSe jaze evuM zAstrakAranuM kahevuM nathI, paNa jene AtmA dharmatva dhAraNa karaze, te siddhisaMprApta thaze; mATe svAtmAne dharmabaMdhanI prathama prApti karAvavI joIe. temAMnuM eka A sAdhana paNa che. te pakSa pratyakSa anubhavyA vinA khaMDI nAkhavA yogya nathI. (7) jo tame pratimAne mAnanAra he te tenAthI je hetu pAra pADavA paramAtmAnI AjJA che te pAra pADI le; ane je tame pratimAnA utthApaka che te A pramANone egya rIte vicArI leje. bannee mane zatru ke mitra kaMI mAna nahIM. game te kahenAra che, ema gaNuM graMtha vAMcI je. (8) ATaluM ja kharUM athavA ATalAmAMthI ja pratimAnI siddhi thAya to ame mAnIe ema AgrahI na thaze. paNa vIranAM badhelAM zAstrothI siddhi thAya tema Icchaze. (9) eTalA ja mATe vIranAM bedhelAM zAstra kone kahI zakAya, athavA mAnI zakAya, te mATe prathama dhyAnamAM levuM paDaze; ethI e saMbaMdhI prathama huM kahIza. (10) mane saMskRta, mAgadhI ke kaI bhASA mArI gyatA pramANe paricaya nathI, ema gaNI mane apramANika TharAvaze to nyAyanI pratikULa javuM paDaze, mATe mAruM kahevuM zAstra ane AtmamadhyasthatAthI tapAsaze. (11) yogya lAge nahIM, evA keI mArA vicAra hoya te saharSa pUchaze; paNa te pahelAM te viSe tamArI samajaNathI zaMkArUpa nirNaya karI besaze nahIM. (12) TukAmAM kahevAnuM che ke jema kalyANa thAya tema pravartAvA saMbaMdhamAM mAruM kahevuM agya lAgatuM hoya, te te mATe yathArtha vicAra karI pachI jema hoya tema mAnya karavuM." - Ama akSare akSare jyAM satyane TaMkAra raNake che evA A kelkIrNa amara zabdomAM samasta matAgrahane vidhvaMsa karanArI zuddha vicAraNArUpa sataprarUpaNa karI zrImada zAstra-sUtra keTalAM te bA. sUcana karyuM che. graMthAraMbhane ATale ja bhAga upalabdha thayo che. te pachI graMthanA aMte zrImadda chevaTanI bhalAmaNa kare che-"have e viSayane saMkSepamAM pUrNa karyo. pratimAthI ekAMta dharma che, ema kahevA mATe athavA pratimAnA pUjanano ja bhAga siddha karavA meM A laghu 2 thamAM kalama calAvI nathI. pratimA mATe mane je je pramANe jaNAyAM hatAM te TuMkAmAM jaNAvI dIdhAM. temAM vyAjabI geravyA Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 adhyAtma rAjacaMdra jabIpaNuM zAstravicakSaNa, ane nyAyasaMpanna puruSe javAnuM che. ane pachI sapramANa lAge tema pravartAvuM ke prarUpavuM e temanA AtmA para AdhAra rAkhe che. A viSayane pUrNa karyo ema atre kahyuM te parathI sahaja samajAya che ke zrImade A graMtha pUrNa karela hato ane A chevaTane aMzamAtra che. A pustakane prasiddha karavAnuM prajana ane uddeza paNa A chevaTanI bhalAmaNamAM nikhAlasa sarala bhAve rajumUtti zrImad A vedhaka vacanomAM kahI dIe che--"A pustakane huM prasiddha karata nahIM, kAraNa ke je manuSya eka vAra pratimApUjanathI pratikULatA batAvI hoya, te ja manuSya jyAre tenI anukULatA batAve tyAre prathama pakSavALAne te mATe bahu kheda ane kaTAkSa Ave che. Apa paNa huM dhAruM chauM ke mArA bhaNI cheDA vakhata pahelAM evI sthitimAM AvI gayA hatA, te veLA je A pustakane meM prasiddhi ApI hota to ApanA aMtaHkaraNo vadhAre dUbhAta ane dUbhAvavAnuM nimitta huM thAta, eTalA mATe meM tema karyuM nahIM. keTaleka vakhata vItyA pachI mArA aMtaHkaraNamAM eka evA vicAre janma lIdhe ke tArA mATe te bhAIone saMkleza vicAro AvatA raheze, teM je pramANathI mAnyuM che, te paNa mAtra eka tArA hadayamAM rahI jaze, mATe tene satyatApUrvaka jarUra prasiddhi ApavI. e vicArane meM jhIlI lIdho. tyAre temAMthI ghaNuM nirmala vicAranI preraNa thaI te saMkSepamAM jaNAvI dauM chauM. pratimA mAno e Agraha mATe A pustaka karavAno kaMI hetu nathI, temaja teo pratimA mAno tethI mane kaMI dhanavAna thaI javAnuM nathI, te saMbaMdhI je vicAre mane lAgyA hatA--(apUrNa maLela).-zuddha aMtarAtmAnA aMtaHkaraNanA UMDANamAMthI nikaLelA A chevaTanI bhalAmaNanA vacana koIpaNa sujJa AtmAnA hRdaya seMsarA nikaLI jAya evA vedhaka ane AtmaspazI che. A vacanamAM ke matabhedAtIta nirAgrahabhAva jhaLake che! kevuM mArdava-kevuM Ajava caLake che! akSare akSare kevuM parama satya nijhare che! A parama amara kRtine ATale ja aMza-maMthanA aMta bhAgane alpa aMza maLe che, te parathI spaSTa samajAya che ke A graMtha temaNe saMpUrNa taiyAra karI kaI paricaya (ajJAta) gRhasthane jovA mATe vizvAsupaNe mokalyo haze, paNa temanI pAsethI kadAca A graMtha "guma thaye haze. A game tema che, paNa ATaluM A parathI spaSTa phalita thAya che ke zrImadanA pratimAviSayaka vicArapravartanathI A pratimA utthApaka pakSanA paricaya bhAIo bhaDakyA haze, zrImadathI vimukha thayA haze, teone zrImadda pratye kaTAkSa ane kheda thayela haze, saMkaleza vicAra paNa AvyA haze eTale temanA saMkaleza vicAre dUra karavAnA zuddha AzayathI ane pitAne pratimAnuM pramANasiddhapaNuM je pramANothI pratIta thayuM te pitAnA hRdayamAM ja na rahI javA pAme evA uttama udezathI sphaTika samA svaccha hadayavALA zrImade A parama pramANabhUta pratimAsiddhi graMthanuM sarjana karyuM. A graMthanA prAraMbharUpa prastAvanA bhAga pratye chevaTanI bhalAmaNarUpa upasaMhArabhAga pratye daSTi karatAM sahaja jaNAI Ave che ke temaNe A graMtha pUrNa" lakhela paNa Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAsiddhi ane zrImadanI ananya satyaniSThA 183 apUrNa upalabdha thayela che. je A graMtha saMpUrNa upalabdha thaye hota te eka vivAdAtmaka matabhedanuM niSku nirAkaraNa karanAruM eka mahAna sAdhana upalabdha thAta; chatAM Adya-aMtya eTale bhAga upalabdha thaye che, teTale paNa koipaNa sAcA mumukSu AtmAne pratimAnuM pramANasiddhapaNuM batAvI ApavA mATe paryApta che, kAraNa ke temAM pratimAnA pramANasiddhapaNAmAM upayogI paryApta sAmagrI bharI paDI che ane zrImadda jevA satubhUttinA hRdayanuM darzana thAya che. A parathI eTaluM to cokakasa siddha thAya che ke zrImad jevA parama pramANa puruSe pratimAne pramANasiddha pratIta karI che, eTale pratimA ane tenuM pUjana parama pramANasiddha ja che ema siddha thAya che. - A pratimAsiddhinA anusaMdhAnamAM zrImaddana jUThAbhAI paranA patramAM A vAtane IzAre maLI Ave che. muMbaIthI bhA. va. 1,1944nA jUThAbhAI (amadAvAda) paranA patramAM (aM. 36) zrImadda lakhe che-pratimAnA kAraNathI ahIM AgaLano samAgamI bhAga ThIka pratikULa vatte che. ema ja matabhedathI anaMtakALe anaMta janma paNa AtmA dharma na pAmyo. mATe puruSa tene IcchatA nathI; paNa svarUpazreNIne icche che." zrImadanA A mAmika udgAro sUcave che ke muMbaImAM temanA prAraMbhanA samAgamIomAM keTalAka mahAnubhAvo pratibhAvirodhaka paMthanA paNa haze ane teo zrImadanA pratimAviSayaka nirbhaya satya vicArathI bhaDakyA haze ane pratikULa thayA haze. paNa zrImadane to matanI vAta mAnya hatI, kevaLa satnI vAta ja mAnya hatI; A pachInA Azo vada 2 1944nA jUThAbhAI paranA asAdhAraNa patramAM (a. 37) zrImade pitAnuM hRdaya khelyuM che tema zrImadane jaganI vAhavAhanI bilakula paravAha na hatI, jagane rUDuM dekhADavAnuM emane kaMI prayajana hetuM-AtmAnuM jema rUDuM thAya temaja karavAnuM eka mAtra prajana hatuM, ane temAM "A mahAbaMdhanathI rahita thavAmAM je je sAdhana, padArtha zreSTha lAge te prahavA e ja mAnyatA hatI. eTale temaNe te pratimA siddhi aMgenI potAnI satyaniSThA nirbhaya naitika hiMmatathI darzAvI ApI, ane te paNa eka svarUpazreNIe caDhavAnuM eka parama upakArI AlaMbanasAdhana lopa na thAya eTalA mATe, eTaluM ja nahiM paNa te upakArI sAdhananuM ISTa paramArtha hetue prahaNa thAya eTalA mATe yathAsthita vastudarzana karAvyuM. AgaLa jatAM eka svayaMbhU aMtaredgArarUpa lekhamAM (aM. 754) bhAvitAtmA zrImade A pratimA jevA parama upakArI sAdhanane keTalAka lekee khaMDita karyuM che te aMgeno tIvra cItkAramaya pikAra pADyo che - he jJAtaputra bhagavan! kALanI balihArI che. A bhAratanA hInapurNI manuSyone tAruM satya akhaMDa ane pUrvApara avidha zAsana kayAMthI prApta thAya ? thavAmAM AvAM vidane utpanna thayAM, tArAM bAdhelAM zAstro kalpita arthathI virAdhyAM, keTalAMka samULagA baMDyAM. dhyAnanuM kArya, svarUpanuM kAraNue je tArI pratimA tethI kaTAkSadaSTie lAkho game lake vanyAM, tArA pachI paraMparAe je AcArya puruSo thayA tenAM vacanamAM ane tArAM vacanamAM paNa zaMkA nAMkhI dIdhI. ekAMta daI kUTI tArUM zAsana niMdAvyuM."--kaI paNa Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 adhyAtma rAjacaMdra sAcA zAsanapremI sahRdayane romAMca u9lasAve evA A hRdayabhedaka vacanamAM zrImadanI kevI addabhuta zAsanadAjha nirjharI rahI che! koIpaNa sahRdayanA hRdayane drAvita kare evI kevI niSkAraNa karuNa pravahI rahI che! keIpaNa sakarNanA karNane vIMdhI nAkhe evI matabhedathI rahita sabhAge laI janArI kevI alaukika satyaniSThA gaI Page #226 -------------------------------------------------------------------------- Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1ii zrImad rAjacaMdra janma--vavANIA dehavilaya-rAjakoTa vi. saM. 1924 kArtika pUrNimA ravivAra vi. saM. 1957 caitra vada 5 maMgaLavAra Lin Jia Duo Duo Duo Duo Duo Duo Duo Duo Duo Duo Duo 14444444 Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vibhAga trIjo adhyAtma jIvanano pahelo tabakko uttara bhAga: bIjo AMtaratabakko (saM. 1944 uttara bhAgathI 1946H ra1mA varSathI 23mA varSa sudhI) Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anusaMdhi darzana (ra) zrImad rAjacaMdranA adhyAtmajIvananI pUrvabhUmikAnA keTalAka prakaraNAnuM Alekhana karI, A adhyAtma rAjacaMdranA adhyAtmajIvananA pahelA tabakkAnA prathama AMtartamAnuM digdarzIna kayuM; ane tata`ta prakaraNeAmAM,-- pUnA pramaLa ArAdhaka zrImA divya AtmAe pUrve ArAdhela yAgane AvyA apUrva anusAra' tenuM dana karyuM, ane tenA prathama amRta phaLarUpe mahAdanaprabhAvaka meAkSamALAnuM je maMgala sa`na zrImadaeN seALa varSane pAMca mAsanI vaye mAtra traNa divasamAM karyuM, tenI adbhuta kalAmaya saMkalanA darzAvI tenI danaprabhAvanAnuM saMkSepamAM digdarzana karyu.; ane A meAkSamALAnA anusaMdhAnamAM ogaNIsase ne khetAlIse adbhuta vairAgya dhAra -te vairAgyaUmi Ane ThAlavatA vairAgyanA prAbhUta jevA darzanaprabhAvaka bhAvanAbeAdha graMthanuM paNu digdaCna karyuM. A ja meAkSamALAnA sarjananA arasAmAM zrImadnanA adbhuta avadhAnaprayAganA prAraMbha thayA, te krame karI zatAvadhAna sudhI pahAMcyA, enuM savistara dana karAvatAM, A 'sAkSAt sarasvatI' rAjacaMdranA A zatAvadhAnanA vijaya varNavI dekhADI, avadhAnasamayanA kAbyAnuM rasadarzana karAvyuM, ane temAM paNa A zatAvadhAnI zIghra kavinI dRSTi satata dharmAM bhaNI ja pradhAnapaNe hatI e paNa darzAvI te parathI upasI AvatA kavinA bhavya vyaktitvanA zabdacitranuM Alekhana karyuM. te ja avadhAnaarasAmAM zrImadde ati svalpa samayamAM karelA asAdhAraNa jyAtivijJAnanA savistara itihAsa ApI,-- A zatAvadhAna ane jyAtiSAdinA khAhya jagatpradanAne zrImade kevI lIlAmAtramAM tilAMjali ApI te paNu khatAvI ApyuM. A asAdhAraNa Atmika zaktinA kSayApazamacamatkAro uparAMta zrImadde je atI driya jJAnanA ane ceAgazaktinA camatkAra dAkhatA, tenA gheADAka prasaMgeA AlekhI, zrImanA aMtaryAmIpaNAnA anubhUta adbhuta prasaMgA paNa anubhavanArAonA tAdRzya zabdomAM vivarI dekhADyA. AvI atI driya jJAnazakti adhyAtmapariNatipariNta samyagdaSTi jJAnI cAgI puruSamAM sulabha hAya e darzAvatAM zrImanI AtmaSTi ane cAritrasRSTinuM darzana karAvI, zrImA zula ataHkaraNa ane aMtaraMga tyAgavairAgyanuM citra paNa AlekhyuM. Ama vairAgyavegamAM zrImad dhasI rahyA hatA, tyAM tyAgamAM AvI paDeluM vinna vivarI dekhADI, gRhAzramapravezanuM sUcana karyuM, ane gRhasthAvAsa madhye paNa zrImadnanI virakta dazA kevI adbhuta hatI te paNa vivarI batAvyuM. A ja arasAmAM prArabdhavazAta vyApAramAM jhaMpalAvavAnuM banyuM ane temAM paNu parama satyaniSTha parama pramANa puruSa zrImaddanI Adaza nItimattA-pramANikatAdi vyavahArakauzalyanuM digdarzana karAvI, paramA kauzalyamAM paNa parama satyaniSTha zrImadnanI pratimAsiddhi ane ananya satyaniSThA batAvI ApI. Ama pahelA takhAnA prathama AMtarlRtabakkAnuM Alekhana karI, have bIjA AMtartamakAnuM (1944nA uttara bhAgathI 1946 sudhI) Alekhana karazuM; ane temAM zrImanI uttarottara vadhatI jatI adhyAtmadazAnuM tAddazya citra AlekhatA prakaraNA ceAjazuM ane te uparathI upasI AvatuM adhyAtma rAjacaMdranu bhavya vyaktitva darzAvI ApazuM. Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa AgaNatrIzamu zrImanA adhyAtma jIvanavikAsanA traNa tabakkA * zrI zreyAMsa jina aMtarajAmI, AtamarAmI nAmI re; adhyAtama mata pUraNa pAmI, sahaja muti gati gAmI re."- zrI AnaMdaghanajI ATalA prakaraNA AlekhI ApaNe jarA UbhA rahIe ane zrImadranA samagra jIvananA thADA vicAra karI pachI kramazaH AgaLa vadhIe. zrImadnanA adhyAtmajIvananA samagrapaNe (as a whole, total) sAmAnya vicAra karatAM temanA adhyAtma jIvanavikAsanA mukhya traNa tamakkA (stages, milestones) vA vibhAga (Broad divisions) pADI zakAya : (1) sa. 1941 ane pachI 1947 pahelAMnA samaya. (2) saM. 1947 thI 1953nA madhya (pUrvArdha) sudhInA samaya. (3) 1953nA uttarAthI jIvananA aMtapaMtanA samaya. A traNa tabakkAmAM zrImanI adhyAtmadazAnA vikAsa A prakAre: 1. sa'. 1941thI 1946 sudhInA samaya. sa. 1941mAM AnyA apUrva anusAra re' tyArathI mAMDI saM. 1947 pahelAMnA samaya, ogaNIsase ne suDatAlIse samakita zuddha prakAsyuM re'- te pUnA samaya. AmAM kSayeApazamabhAvanI mukhyatA che. uttarottara baLavattara banatA jatA kSayApazama atra jhaLahaLI UThe che. temAM uttama kuzAgrabuddhinA svAmipaNAne lIdhe parIkSApradhAnIpaNe svasamaya-parasamayanA talasparzI avagAhana, SaD. dananA sukSma UhApeAha, svayaM samAdhAna Adi draSTigAcara thAya che. parama vairAgyanI sphuraNA varte che. ogaNIsase ne betAlIse adbhuta vairAgya dhAra re'. vItarAgamAganI anupama dRDha zraddhA che. 2. sa. 1947thI 1953nA pUrvAdha (phA. va. 11) sudhInA samaya, ogaNIsase ne suDatAlIse, samakita zuddha prakAzyuM re; zruta anubhava vadhatI dazA, nija svarUpa avabhAsyuM re'.-Ama atre zuddha samakita prakAzyuM che, pratyakSa nizcayarUpa AtmAnubhava thayA che, svasaMvedanajJAna upajyuM che, nizcayavedhasa vedyapada pragaTayu che, graMthibheda thaI danameAha nAza pAmI cUkayo che, sthirA Adi dRSTimAM sthiratA-sthiti thaI cUkI che, pratyakSa AtmAnubhUti thatAM darzana saMbaMdhI sa` vikalpa upazamI gayA che. evI nivikalpa dazA atra AvirbhUta thai apratipAtI nizrcayasamyaktva sAMpaDayuM che, ane te temaNe dhanya re divasa A ahe| !'- nAmanA adbhuta AtmAnubhavanA udgArarUpa parama AtmallAsamaya kAvyamAM amara kayu che. A bIjA tabakkAmAM temanI danazraddhA sAkSAt nizcaya-anubhavarUpa hAi atyaMta vajralepa gADha banI che. vItarAganA te parama anuyAyI, ananya bhakta pratIta thAya che. A dazanameAhu vyatIta thayA pachI Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma rAjyanuM cAritrameAhanI kSINatA karavA bhaNI temanuM AtmavIya parama ullAsathI satata pravRtti karI rahyuM che, temanI vItarAgatA samaye samaye pravamAna thatI jAya che. paNa tyAM mAhya upAdhinA prArauAdaya ugra rUpa pakaDe che, ne teno kheda zrImadde A zabdomAM vyakta karyAM che-- 185 tyAM AvyeA re uDDaya kAramA, parigraha kAya prapaMca re; jema jema te haDaselIe, tema vadhe na ghaTe eka rIca re.... dhanya re divasa.' eTale parama bhAvaniga"tharUpa ataraMga AtmadazA ane vaizya veSa, e bhalabhalAne bhUlAvAmAM ne adezAmAM nAMkhI de evA ajaba koyaDA A parama adbhuta puruSe ApaNA mATe ukelavAne rAkhyA che! paNa A ja emanuM parama gaurava sUcave che. saMsAramAM rahyA chatAM temAM anAsakta rahI meAkSamAM citta rAkhavuM, zrI haribhadrasuri yAgabindumAM kahe che tema mokSe vittuM maLe sanu -meAkSamAM mana ane saMsAramAM tana' rAkhavuM, mAhya upAdhinI madhye paNa akhaMDa AtmasamAdhi jALavavI, te bedhArI talavAra para cAlavA karatAM paNa vikaTa jaNAya che, atyaMta dudhaTa bhAse che,--dhAra taravAranI seAhalI-dohalI, caudamA jina taNI caraNu sevA; dhAra para nAcatA dekha bAjIgarA, sevanA dhAra para rahe na devA.' paNa zrImadde tA te caraNusevA' seAhalI ja karI batAvI che. e te emanA jevA apavAdarUpa (Exceptional) asAdhAraNa AlIma puruSa ja karI zake, emanA jevA siddhahasta paramayeAgI ja karI zake,-- mIjAnuM gajuM nathI. 3. trIjo tabakko 1953nI sAlanA uttarAdhathI (kA. vada 12)--1957nA caitra vadI pAMcamI sudhInA-jIvananA aMta sudhInA kahI zakAya. mAmAM vItarAga cAritranI gaveSaNA parAkASThAne pAme che. bAhya vyavahAraupAdhi sameTI laI, sasaMgaparityAganI bhAvanA atra ugra svarUpa pakaDe che, ne tathArUpa pravRtti paNa prAraMbhAya che. vadhatuM ema ja cAliyuM, have dIse kSINa kAMI re; krame karIne re te jaze, ema bhAse manamAMhi re;.... dhanya re divasa. yathAhetu je cittanA, satya dharmanA uddhAra re; thaze avazya A dehathI, ema thayA niradhAra re;.... dhanya re divasa.' paNa aseAsa ! jyAM te bhAvanA phalarUpe paripakva thavAnA samaya Ave che, tyAM ga'bhIra rAgathI temanA deha grasta thAya che, ne aMte te prANahAraka nIvaDe che. A takhakkAmAM temaNe vItarAgabhAvanI savizeSa siddhi karelI jaNAya che. niSpanna-siddha caiAgI jevI paripakava AtmadazA temanI pragaTI che. deha chatAM jANe dehAtIta sthiti * atre e jaNAvavuM prAsaMgika thaI paDaze ke rAga vinA rAga hAya nahi.' e vidhAna kaivala bhrAMtimUlaka ne ekAMtika hAI mithyA che, asadgurUpaNArUpa che. tema kahenAra ke prarUpanAra karmI ne 'nA siddhAMtathI sathA anabhijJa che. ATha prakAranA karmamAM vedanIya ' nAmanuM pha" che tenA khe eda che--sAtAvedanIya ane asAtAvedanIya. emAMthI sAtA ke asAtA venIyano udaya parama vItarAga dhruvalana'nIne paNa saMbhavI zake. masAtAvenIyamAM rAgano maMtarbhAva thAya che, (jue tattvArthasUtra). Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImanA adhyAtma jIvanavikAsanA traNa tabakkA 189 hAya evI parama avadhUta mahAmunIzvara jevI apUrvAM AtmavRtti varte che. zrImA divya AtmA adbhuta AtmanizcayathI gajanA kare che-- * AvI apUrva vRtti aheA ! thaze apramatta yeAga re; kevaLa lagabhaga bhUmikA, spazIne dvetu vicAga re.... dhanya re divasa.' kevI addabhuta vAta che! jANe sAkSAt jogIdra gajI rahyA che! A eka ja kAvyanA kAI paNa madhyastha bhAvathI vicAra karaze, teA tenA ghaNA saMzayeAnuM svayameva samAdhAna thaI jaze. AmAM vItarAgaDhananI paramAvagADha zraddhA-vinizcaya sthita ja che, susthita ja che. zrImane A jIvanavikAsakrama lakSamAM rAkhI je temanuM jIvana vicAravAmAM Avaze teA pUrvApara saMbaMdhapUrvaka zrImadnanA adhyAtma jIvananI sAMgopAMga sa kalanAkhaddha samajaNu paDaze. A caritralekhakanA pU. sad. pitAzrIe paNa (zrI manaHsukhabhAI karaMda mahetAe) paNa jIvana rekhA 'mAM zrImanA jIvananA A traNa mukhya vibhAga kahelA che 6 1941 ane pachI AdhamAM vItarAga vastunirdhAra, AtmAnAM astitvAdvipratIti avyakta-upazama-kSayApazamarUpa darzana paryAlAcanA-UhApAha vedAMtAdirdezana vItarAga mArga prati valaNa 1947 ane pachI 1953 ane pachI madhyamAM vItarAga vairAgyanI jAgRti;uttarAttara vizeSatA; asaga dazAnI tIvratA "" ,, .. vyakta, spaSTa, kSAyika, zuddha, 27 "" 37 "" aMtamAM vItarAga sunyata suspaSTa' "" 27 ,, 77 "" vizeSa valaNa saMpUrNa nirdhArarUpa tIvratA. kSAyika cAritra, azarIrI videhI bhAva, asaMga bhAva, nirAvaraNa jJAnanI tIvra AkAMkSA je vATe AtmA 'sahaja' svabhAva pAme te vATa te sAcA mA; ane A mAga te vItarAga, zrI RSabha-va mAnAdie prakAzelA, khadhelA, AcarelA mAga,--evI saMpUrNa. nirdhArarUpa-pratItirUpa apUrva zAMti 1953 phA. vada 12 vavANIA madhye jAgI. e saMdezA pAThavyeA jijJAsu, AtmAthI, mumukSu jagat jIvA prati." ' e badhAMnI vizeSa vizeSa zrImanA jIvananA A mukhya tabakkA lakSamAM rAkhI zrImanA jIvananA vicAra -abhyAsa karavAmAM Ave, e temanA jIvananuM pUrvApara avirodhapaNu-susaMgatapaNuM ane uttarottara adhyAtmaddazAvikAsapaNuM samajavA mATe parama Avazyaka che; ane te mATe kALAnukrame varSoMvAra zrImanA graMthanuM madhyastha valAyana karavAmAM Ave te maha upayAgI Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma rAjacaMdra che. temAM ja temanuM adhyAtma jIvana otapreta che, ne temAM ja temanuM kharuM caritrasvarUpAcaraNarUpa caraNa pragaTa che. eTale kALAnukrama jyAM barAbara jALavavAmAM AvyuM che, evI zrImad rAjacaMdranI AvRtti A aMge vAMcavI-vicAravI vizeSa upagI-upakArI thaI paDaze. te ja tene barAbara khyAla Avaze. A mAtra sAmAnya sUcanA che. ane ApaNe paNa atre-A adhyAtma rAjacaMdra graMthamAM emanA jIvanane prAye A traNa tabakkAnA kALAnukrame yathAzaya abhyAsa karI rahyA chIe ane karazuM. A graMthanuM nAma "adhyAtma rAjacaMdra" rAkhavAmAM AvyuM che te sahetuka ane paramArtha prajanabhUta che, kAraNa ke atre zrImad rAjacaMdranuM mukhya paNe adhyAtmacaritra AlekhavAnuM che,te parathI upasI AvatuM zrImaddanA AdhyAtmika vyaktitvanuM saMkalanabaddha kaLAmaya citra AlekhavAnuM che ane A parama puruSa zrImadanA aMtargata puruSanuM zrImaddanA divya AtmAnuM darzana karAvI, zrImadUnI adhyAtmadazA uttarottara kevI vardhamAna thatI gaI tenuM darzana karAvavAnuM che. eTale A adhyAtma rAjacaMdranA adhyAtmajIvanavikAsanA A traNe tabakakAmAM zrImad rAjacaMdranI A adhyAtmadazAnuM darzana yathAsthAne ame karAvatA rahezuM. paNa zrImadanI adhyAtmadazAnuM saMpUrNa yathArtha mApa atra karI zakAze evI bhrAMti rakhene kaI na rAkhe. atre te tenA eka aMzamAtranI ja jhAMkhI karAvI zakAze. kAraNa ke zrImadda jevA parama AdhyAtmika parama gIpuruSanuM yathArtha mApa te temanA jevI ucca adhyAtmadazAne pAmele jJAnI gIpuruSa ja karI zake, te ja temane pUrNa nyAya ApI zake -"teha ja ene jANaMga bhaktA, je tuma sama guNa rAyajI!" A lekhaka jevA sAmAnya manuSyanuM tema karavAnuM gajuM ja nathI. eTale te te guNAnurAga janya prIti-bhaktithI prerita thaI eka mAtra lUlo laMgaDo prayAsa ja karaze. A lekhakanA AtmAmAM zrImadanI AtmadazA saMbaMdhI je kAMI bhAva anubhavAyo hoya te teTale mana barAbara jhIlI na zake, ane mane jhIlele bhAva lekhinI barAbara jhIlI na zake, eTale pitAnI maryAdAne pUrA bhAnathI A lekhaka zrImadanI adhyAtmadazAne aMzamAtra khyAla ApI zakaze evA bhAvathI ja A sAhasa kare che. zrImadUnI kharekharI AdhyAtmika mahattAne anaMtAMza je atra Alikhita thaI zake, to temanI vAstavika AdhyAtmika mahattA AthI anaMtaguNaviziSTa che ema sIdhA sAde trirAzine hisAba sujJa vicakSaNa vAMcaka pitAnA AtmAnubhavanI sAkSIthI meLavI le! astu! Ama zrImadanA adhyAtmajIvanavikAsa saMbaMdhI sAmAnya sUcanA karI A adhyAtmajIvanavikAsanA traNa tabakkAnuM anukrame varNana karazuM. temAM-A prathama tabakkAnuM varNana cAlI rahyuM che. A prathama tabakkAnA be AMtaratabakkA karI zakAya? (1) 1941 thI 1944nA pUrva bhAga sudhIne; (2) 1944nA uttara bhAgathI 1946 nA aMta sudhI. temAM-1941 thI 1944nA pUrva bhAga sudhInA AMtaratabakkAne lagatA keTalAka prakaraNanuM Alekhana karyuM, ane temAM prasaMgavazAt zrImadanI vadhatI Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImanA adhyAtma jIvanavikAsanA traNa tabakkA jatI AtmadazAnuM-adhyAtmadazAnuM digdarzana paNa karyuM. have bIjA AMtaratabakakAnuM diggadarzana karavAnuM prApta thAya che. A (bIjo) AMtaratabakke zrImaddanA adhyAtmajIvanavikAsamAM moTAmAM moTe phALo ApanAro mahA mahatvane gaNavA gya che, kAraNa ke atra-A AMtarUtabakkAmAM zrImadUnI adhyAtmadazA akalpya vegathI kUdake ne bhUsake AgaLa vadhatI gaI che, parama saMvegaraMgI zrImad saMvegAtizayathI adhyAtmanI ucca ucca bhUmikAe atyaMta aciMtya saMvegathI kUdAvatA gayA che. A jIvanakALane ApaNe zrImaddanA adhyAtmamaMthanakALa athavA AtmamaMthanakALa tarIke oLakhAvazuM ane temAM keTalAka prakaraNonuM Alekhana karazuM. saM. 194jane prAraMbha bhAga jema gRhasthAzramapravezathI zrImanA bAhA jIvanamAM palaTe ANanAra eka mukhya prasaMga che, tema AtyaMtika adhyAtma saMnivezathI temanA AtyaMtara jIvanamAM paNa meTe palaTe ANanAra AMtarUtabakake (milestone) che. bAhyadaSTithI teo saMsAramAM joDAyelA bhAsatA hatA, paNa AMtaradaSTithI te teo saMsArathI alipta-saMsArAtIta aMtaraMga nigraMthazreNI bhaNuM parama saMvegathI dhasI rahyA hatA; bahArathI teo ratnone-jhaverAtano vyApAravyavahAra karatA hatA, paNa aMdarathI te teo ratnatrayIne ananya vyApAra karatAM apUrva AtmalAbha meLavatA rahI mokSamArga bhaNe tIvravegI doTa mUkI rahyA hatA; bAhyathI sAmAnya prAkRta janane temAM eka sIdhA sAdA bhalA bheLA sarala nirmala sannItiniSTha parama pramANika sadgahasthanuM darzana thatuM hatuM, aMtarathI sAcA mumukSune eka RjumUtti satamUtti zuddha vItarAga bhAvanigraMthanuM darzana thatuM hatuM; bAhyamAM vyavahAraupAdhi vadhatI jatI hatI, aMtaramAM AtmasamAdhi vadhatI jatI hatI; bAhyamAM gRhasthapravRtti vartAtI hatI, aMtaramAM virakti pUrNa saMvegAtizayasaMpanna munidazAnI nivRtti vattatI hatI, bAhyamAM sAmAnya jagavyavahAra vartAte hatA, aMtaramAM akalpya vegathI AgaLa dhapate adhyAtmavikAsamaya paramArthavyavahAra vartAte hatA. eTale 1947mAM zuddha samakatasamyagadarzana pragaTayuM te pUrvene A 1944 thI 1946 nA aMta sudhIne gALo zrImanA adhyAtmavikAsamAM moTAmAM moTe bhAga bhajavanAre eka viziSTa AMtaratabakko che; ane eTale ja A gALAmAM zrImaddanA adhyAtmajIvananA kendra sAthe saMkaLAyelA keTalAka mukhya prakaraNonuM Alekhana karavuM paDaze ane te have anukrame karazuM ane zrImadanI adhyAtmadazAnuM digdarzana paNa karatA rahezuM. Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa trIzakuM mahAvIranA vItarAgamArgane ananya nizcaya nigraMtha bhagavAne praNItelA pavitra dharma mATe je je upamA ApIe te te nyUna ja che. AtmA anaMtakALa rAkhaze, te mAtra enA nirupama dharmanA abhAve. - zrImad rAjacaMdra adhyAtmamAM nimajajana karanArA zrImadane mahAvIra ane mahAvIranA vitarAgamArgane ananya nizcaya bAlyavayathI ja hato, ane te uttarottara baLavattara banate jate hate. zrImadane A nizcaya mArApaNAnA AgraharUpa-matamamatvarU55NAne laIne nahiM, paNa satagrahaNarUpa sat-samatvarUpa paNAne laIne hatA,-madhyastha niSpakSapAtapaNe saparIkSApradhAnIpaNAne laIne hate. parIkSApradhAnane nizcaya AjJApradhAnanA nizcaya karatAM anaMtaguNaviziSTa baLavAna hoya che, ane e parIkSApradhAnI puruSa ja satamArgaprabhAvana mATe parama egya ane parama samartha hoya che. zrImadda AvA paramottama TinA parIkSApradhAnI he mahAvIranA mahA vIramArganA prabhAvana athe parama samartha tA. eTale ja zrImad mahAvIranA mArgane uddhAra thAya ema sodita bhAvanA bhAvatA bane tenA sakriya pariNAmarUpa bhavya yAjanA ghaDatA hatA,-jenuM vizeSa avalokana bAgaLa para karazuM. zrImadanA eka caritrAlekhaka sad. zrI manasukhabhAIe "jIvanarekhA'mAM sAcuM ja kahyuM che ke-"AjJApradhAna thaI parIkSApradhAna puruSo dharmano prabhAva sArI rIte dAkhavI zake e sunizcita vAta che. pUrve je je prabhAvake thayA che, te badhA prAyaH parIkSApradhAna hatA. ane parIkSApradhAna puruSo zAsanane prabhAva vartAvI pavitra mArga sanmukha karI zake, tenuM kAraNa e ke parIkSApradhAna mahAnubhAvone sarvadeze vastutattvane sAMgopAMga vicAra karavo paDe che, evA sAMgopAMga vicArapUrvaka nirdhArela vastutava pite te sabhya jANI zake, paNa bIjAone paNa samajAvI zake. zrImad rAjacaMdra e samartha parIkSApradhAna, vicArazIla puruSa A kALe thayo che." ItyAdi. AvA parama parIkSApradhAna zrImadane AdithI te aMta sudhI mahAvIranA vItarAgamArgane ananya nizcaya hate. sAgaramAM sarva saritAonI jema sarva darzanene potAnA vizAla paTamAM samAvI tye ane sarva matabhedone-matAgrahane zamAvI che, evuM adbhuta sAmarthya je sarvathA sarvatra nirAgraha anekAMtadaSTisaMpanna vItarAgamArgamAM-zuddhaAtmadarzanarUpa zuddha jinadarzanamAM che, te vItarAgamArgane asthimajajA-hADohADa raMga zrImadUne prathamathI ja lAgyo hato. zuddha AtmA te ja jina che, karmane kApe te ja jinavacana che, e tatvajJAnIne marma zrImane prathamathI ja samajA hato, sarva mata jyAM potAnI Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAvIranA vItarAgamAnA ananya nizcaya 193 ' saMbhALa '-samyak bhALa karatA rahe che evA parama satsvarUpa jinavacananI parameAttama racanAnA addabhuta camatkAra zrImadnane prathamathI ja pratibhAsyA hatA. enI sAkSI emanA A TaMkAtkI vacanA ja pUre che: jina seAhI hai AtamA, anya hAI seA ka; ka kaTe se jinakhacana, tattvagyAnIke mama racanA jina upadezakI, paramAttama tinu kAla; Iname sakha mata rahata hai, karate nija sa'bhAla.' A vastu Ama ' ja' che, ema ekAMtavAdanA ' ja 'kArarUpa- --mata Agrahapa viSanuM vamana karAvI nirAgraharUpa sat-amRtanuM pAna karAvavuM, e ja mahAvIranA paramAmRtamaya nirAgraha anekAMtavAdanI addabhuta camatkRti che. A aMge sa ekAMtavAdanuM ekI sapATe nirasana karanArUM ane anekAMtavAdanuM supratiSThApana karanArUM parama sama TakATkI vacanAmRta zrImadde uccAyu` che ke--< ekAMtavAda e ja jJAnanI apUrNatAnI nizAnI huM vAdIe! mane tamAre mATe darzAve che. kAraNu zikhAu kavie kAvyamAM jema tema khAmI dAkhavA 'ja' zabdanA upaceAga kare che, tema tame paNa C ja' eTale nizcayatA, zikhAu jJAna vaDe kahe che. mahArA mahAvIra ema koI kALe kahe nahIM; e ja enI savinI peThe camatkRti che.'-atre AtyaMtika tAdAtmyathI-parama AptabhAvathI jeNe mahArA mahAvIra ' evA parama abhedabhAvadazI paramapremapUrNa prayAga karyAM che, evA zrImane matanI-mArApaNAnI dRSTithI nihuM paNu satnI-yayAsthita vastutattvanI dRSTithI mahAvIranA ane mahAvIranA mahAn vItarAgamA nA prathamathI ja ananya nizcaya hatA. eTale zrImad pahelethI te chelle sudhI, AdithI te aMta sudhI zrI jinanA--vItarAganA paramA mAnA-vItarAga dananA ja sAcesAcA paramA sat anuyAyI, prarUpaka ne praNetA che, temAM ja temanI paramAvagADha zraddhA che, tenA ja temane avicaLa akhaMDa vinizcaya che, ane tenA se...kaDA ullekhA temanA graMthamAM Thera Thera maLe che. meAkSamALAnA prakaraNamAM ApaNe AnA keTalAka udAharaNA TAMkacA che, A uparAMta bIjA udAharaNeA paNa ApaNe prasagApAtta jotAM rahezuM, chatAM thADAkane ullekha atra karazuM. jema ke 4 6 nyAya mane bahu priya che. vIranI zailI e ja nyAya che. samajavuM ahu dubha che. XX jJAtaputra bhagavAnanA kathananI ja khalihArI che. x 4 zrI gautamane cAra veda paThana karelA jovAne zrImad mahAvIrasvAmIe samyak netra ApyAM hatAM. XX vIranAM kahelAM zAstromAM sAnerI vacanA chUTaka chUTaka ane gupta che. X X uttarAdhyayana nAmanuM jainasUtra tattvadRSTie punaH puna : avaleAkeA. x x vIranA eka vAkyane paNa samajo. X X mahAvIre je jJAnathI A jagane joyuM che te jJAna satra AtmAmAM che, paNa AvirbhAva karavuM joie. xx bahu chakI jAo te paNa mahAvIranI AjJA tADaze! nahIM, game tevI zakA thAya te pazu mArI vatI vIrane niHzaMka gaNo. xx pArzvanAthasvAmInuM dhyAna a 25 Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 adhyAtma rAjacaMdra gIoe avazya maravuM joIe che. niHsaMzaya e nAganI chatrachAyA veLAne pAzva nAtha era hato ! -(vacanAmRta). "saMzayabIja uge nahiM aMdara je jinanA kathana avadhAruM. (mokSamALA). mahAvIrano paMtha visarjana kare nahIM. vIranA mArgamAM saMzaya karaze nahIM. mahAvIranI upadezelI bAra bhAvanAo bhAve. mahAvIranA upadezavacananuM manana kare. mahAvIra prabhu je vATethI taryA ane je tapa karyo te nirmohapaNe tapa karavo.-- (bodhavacana) "e puruSa yathArtha vaktA hato, ayathArtha kahevAnuM emane koI nimitta nahotuM. (hAthanedha, 1). vIrasvAmInuM bedheluM dravya, kSetra, kALa ane bhAvathI sarva svarUpa yathAya che. (aM. 37) sarva darzananI zailIne vicAra karatAM nigraMtha darzana e rAga-dveSa ane meharahita puruSanuM bAMdheluM vizeSa mAnavA gya che. (aM. 40) nigraMtha bhagavAne praNItelA pavitra dharma mATe je je upamA ApIe te te nyUna ja che. AtmA anaMtakALa rakhaDyo, te mAtra enA nirupama dharmanA abhAve. jenA eka remamAM kiMcit paNa ajJAna, moha ke, asamAdhi rahI nathI te puruSanAM vacana ane bAdha mATe kaMIpaNa nahIM kahI zakatAM tenAM ja vacanamAM prazasta bhAve punaH punaH prasakta thavuM e paNa ApaNuM sarvottama zreya che. zI enI zailI! jyAM AtmAne vikAramaya thavAne anaMtAMza paNa rahyo nathI, zuddha, sphaTika, phINa ane caMdrathI ujavala zukala dhyAnanI zreNIthI pravAharUpe nIkaLelA te nigraMthanAM pavitra vacanonI mane tamane trikALa zraddhA rahe! e ja paramAtmAnA gabaLa AgaLa prayAcanA !" (aM. para). temaja-manasukharAma sUryarAma tripAThI jevA prakhara vedAMtI paranA patromAM paNa zrImadane mahAvIranA mArgane ananya nizcaya ora jhaLahaLI UThe che. parama madhyasthavRtti-matabhedAtIta zrImade parama nirAgrahapaNe A prakhara vedAMtIne parama vicakSaNatAthI -parama vikatAthI-parama vinayatAthI pratIti upajAvatAM, zuddha sat jinamArga- vItarAgamAgane ananya nizcaya dAkhavI A mArganI parama prabhAvanA karatA parama bhAvapUrNa zabdo lakhyA che. jemake-patrAMka 64 mAM "kSapAta na je vAre vidyAri ? I. zrI haribhadrasUrinuM prasiddha vacana mathALe TAMkI, raja nAra re taravuM kAI, re kALA re jasi nA ekane jANyA teNe sarva jANyuM, jeNe sarvane jANyuM teNe ekane jA, I. vacananA anusaMdhAnamAM zrImadda lakhe che ke-"mahAvIranA baMdhana mukhya pA uparanA vacanAmRtathI zarU thAya che. ane enuM svarUpa eNe sarvottama darzAvyuM che. 44 mahAvIra ke kaMIpaNa bIjA upadezakanA pakSapAta mATe mAruM kaMI paNa kathana athavA mAnavuM nathI, paNa Atmatva pAmavA mATe jeno bodha anukULa che tene mATe pakSapAta (I) dRSTirAga, prazasta rAga, ke mAnyatA che, ane tene AdhAre vartana che." patrAMka 71 mAM lakhe che-nigraMthanA upadezane acalAve ane vizeSa sammata karatAM anyanA upadezamAM madhyasthatA priya che." patrAMka 87 mAM nirAgrahabhAve jinadarzana aMge pitAne svAnubhava Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAvIranA vItarAgamArgano ananya nizcaya Alekhe chejena saMbaMdhI Apane kaMI paNa mAro Agraha darzAvato nathI. tema AtmA je rUpe ho te rUpe game tethI thAo e sivAya bIjI mArI aMtaraMga jijJAsA nathI; e kaMI kAraNathI kahI jaI jene paNa eka pavitra darzana che ema kahevAnI AjJA lauM chuM. te mAtra je vastu je rUpe svAnubhavamAM AvI hoya te rUpe kahevI ema samajIne." ane patrAMka 120 mAM paNa AvA ja nirAgrahabhAve lakhe che -"jainanA AgrahathI ja mokSa che, ema AtmA ghaNu vakhata thayAM mAnavuM bhUlI gayo che. mukatabhAvamAM (!) mokSa che ema dhAraNA che." ItyAdi. A avataraNa spaSTa sUcave che tema zrImad jinadarzananA-vItarAgamArganA parama satya zraddhALu ne akhaMDa nizcayavaMta chatAM, AgrahI to nathI ja. Agraha ane zraddhAmAM ghaNuM tAtvika taphAvata che. A nirAgrahabhAvane lIdhe ja game tyAM sadaMza hoya te prahaNa karavAmAM samyagadaSTine saMkoca thato nathI, khullA dilathI te svIkAre che. mithyAdaSTinA zAstra paNa samyagdaSTine samyakarUpe pariName che, ne samyagdaSTinA zAstra paNa mithyAdaSTine miththArUpe pariName che e vastu anekAMtadaSTine samyaphapaNe jhIlanArA samyagdaSTinA A sarvatra nirAgrahabhAvanA ja prabhAva sUcave che. AvA parama nirAgrahI zrImada jevA parama samyagadaSTi jJAnInA vItarAgadazananA praNetAo pratye bhakitanirbhara paramAdara garbhita paNe ke pragaTapaNe pade pade pratIta thAya che. kharekhara! zrImadjIne vItarAgamArga ane A vItarAgamArga praNetAe pratye jeTalo paramAdara-paramagauravabahumAna che tene aMza paNa prAye anyatra maLavo durlabha che,-e A samasta parathI koI paNa sujha vivekI vikSaNa vAMcakane sahaja samajAya ema che. game tevA virodhIne paNa natamastaka kare evuM zrImaddanuM ananya nizcayapUrvaka vItarAgamArganI prastuti karatuM TakekIrNa amRta vacanAmRta che ke vItarAgano kahelo parama zAMtarasamaya dharma pUrNa satya che, evo nizcaya rAkhavo. jIvanA anadhikArIpaNAne lIdhe tathA puruSanA caga vinA samajAtuM nathI; topaNa tenA jevuM jIvane saMsAraroga maTADavAne bIjuM kaMI paNa hitakArI auSadha nathI, evuM vAraMvAra ciMtavana karavuM." "vacanAmRta vItarAganA, parama zAMtarasa mULa; auSadha je bhavaraganA, kAyarane pratikULa." zrImanA jIvanano mukhya Adarza mahAvIra che, ane zrImadUnA vacanAmRtomAM prathamathI ja mahAvIra pratyenI zrImadanI ananya bhakti Thera Thera tarI Ave che. mahAvIra ane enA vItarAgamArganA parama premathI ja zrImadane mahAvIranA mArganA uddhAranI Urmie UThatI hatI. AvA asAdhAraNa atizayavaMta kSayopazama saMpanna mahApuruSane je paramArthamArga pitAne samajAye, je vizuddha Atmadarzana pitAne thayuM, teno lAbha bIjAne prApta thAya evI dhagaza upaje, niSkAraNa karuNA kure, prabala utsAhajanya zAsana-darzanabhaktinI Umi e UThe, "savi jIva karuM zAsanarasI" evI bhAvadayAmaya Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196 adhyAtma rAjacaMdra bhAvanA pragaTe, to te zuM atyaMta prazasta nathI? ane AvI Urmio paNa yuvAvayanA prAraMbhamAM 19 (20)varSa sudhImAM kavacit UThatI hatI, paNa pachI to te paNa tyAre prArabdha saMjogavazAta prAyaH gauNa karI daI-upazamAvI daI kevala AtmadhyAnamAM ja nimagna rahevAnuM teoe zreya mAnyuM. kAraNa ke yathAyogya paripakava dazA na thAya tyAM sudhI pragaTapaNe mArga prakAza na kare e mudrAlekha temane mAnya hato, ane temAM teo bhagavAna mahAvIranA uttama Adarzane anusaryA hatA, ema kavacit temanA udgAra parathI dhvanita thAya che. ane ema karavuM te atyaMta AtmasaMyama ne svarUpagupti sUcave che. "adhUro ghaDo chalakAya, pUre nahiM" e lekti atra lAgu paDe che. pAchaLathI vacalA gALAmAM ApaNe AgaLa upara zuM tema vItarAgamArgauddhAranI vyavasthita ejanA teo ghaDI rahyA hatA ane te bhavya janAne kAryakta karavA-amalamAM utAravA teo prayatnazIla hatA; ane tathArUpa yathAyogya paripakva dazA thaye, AtmasAdhanA pUrNa thaye, teo bAhya vyavahAraupAdhithI nivRtta thaI, sarvasaMgaparityAganI--sarvasaMnyAsanI taiyArI karI rahyA hatA. prakaraNa ekatrIsamuM mekSanA mArga be nathI': matabhedAtIta mekSamArganI ektA bhinna bhinna mata dekhiye, bheda daSTino eha; eka tatvanA mULamAM, vyAkhyA mAne teha. teha tatvarUpa vRkSanuM, Atmadharma che mULa; svabhAvanI siddhi kare, te ja dharma anukULa.-zrImad rAjacaMdra mokSanA mArga be nathI?--e amara zabdomAM matabhedAtIta mahAvIranA mArganA akhaMDanizcayI zrImade matabhedAtIta mokSamArganuM sarvottama tattva kahI dIdhuM che. "ghAsita samA -pakSAtikrAMta samayasAra e maharSi kuMdakuMdAcAryajInA AvA ja zabdonuM atra smaraNa thAya che;-"samayasAra-zuddha Atmatattva pakSathImatabhedarUpa nayapakSathI atikrAMta-para che, mahAtIta che. sarva mata- Agrahane vidhvaMsa karanArI sadaSTi-anekAMtadaSTi jenA AtmAmAM pariNAma pAmI heya evA parama pariNata puruSa ja AvA vacana uccArI zake; matadaSTi jenI pralaya pAmI che e mahAtIta sane pAmele "niSpakSa virale keI pariNutAtmA ja AvI amRtavANI bhAkhI zake. kAraNa ke mata che tyAM sat nathI ne sat che tyAM mata nathI, e A amRta vacanane marma che. zrImadda jema che tema vastugate vasturUpa sane-zuddha Atma tatvarUpa samayasArane pAmelA samaSTi jJAnI puruSa che, eTale ja emanA atarAtmAnA Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ meAkSanA mAga e nathI ' : matabhedAtIta meAkSamAga nI ekatA 197 UMDANamAMthI sahaja nirUpa A AtmabhASA sarI paDI che. AtmAne jANI zraddhI AtmAmAM ja vavuM e ja eka akhaMDa vizvavyApI sarvagrAhI meAkSamArga che, ane mehagraMthine chedI je sabhyadRSTi jJAnI puruSa AtmAmAM ja vattuM che, 'Atmatvane'-zuddha AtmApaNAne pAmyA che te ja kharekharA nitha vItarAga che; eTale Atmatvane pAmelA sabhyadRSTi jJAnI vItarAga AtmAe AcarelA nigraMtha vItarAgamAM e ja eka vAstavika meAkSamArga che, AtmA AtmAne jANI-zraddhI AtmAmAM ja vatte e ja meAkSamAga che, temAM bhedanI saMbhAvanA ja nathI ane eTale ja meAkSanA mALa e nathI' e zabdothI prAraMbhAtA, amara patramAM (a. 54) parama bhAvitAtmA zrImad nirga'tha mahAtmAone namaskAra karI lakhe che-- " meAkSanA mArga e nathI, je je puruSo mekSarUpa parama zAMtine bhUtakALe pAmyA, te te saghaLA satpuruSo eka ja mA`thI pAmyA che, vartamAnakALe paNa tethI ja pAme che; bhaviSyakALe paNa tethI ja pAmaze. te mAga mAM matabheda nathI, asaraLatA nathI, unmattatA nathI, bhedAbheda nathI, mAnyAmAnya nathI. te saraLa mArga che, te samAdhimA che, tathA te sthira mArga che, ane svAbhAvika zAMtisvarUpa che. sakALe te mAnuM hovApaNuM che, je mAna sane pAmyA vinA koi bhUtakALe mekSa pAmyA nathI, vartamAnakALe pAmatA nathI, ane bhaviSyakALe pAmaze nahI.' jo Ama che te pachI jine upadezela ATalI badhI kriyAe ane upadezeAnuM prayeAjana zuM ? tenuM parama rahasya prakAzatAM zrImadna lakhe che-- zrI jine sahasragame kriyAe ane sahasragame upadeze e eka ja mAga ApavA mATe kahyAM che ane te mAne arthe te kriyAe ane upadeze bahuNa thAya te saphaLa che ane e mAne bhUlI jaI te kriyAo ane upadezeA grahaNa thAya te sau niSphaLa che.' ATaluM lakhI te mAnuM traNe kALamAM abheda ekapaNu darzAvatA TaMketjhINu amRta vacanA prakAze che-- * zrI mahAvIra je vATethI taryA che te vADhethI zrIkRSNa taraze. je vADhethI zrIkRSNa taraze te vATethI zrI mahAvIra taryAM che. e vATa game tyAM beThAM, game te kALe, game te zreNamAM, game te ceAgamAM jyAre pamAze, tyAre te pavitra, zAzvata, satpadanA anaMta atI'driya sukhane anubhava thaze te vAta sa` sthaLe saMbhavita che. ceAgya sAmagrI nahIM meLavavAthI bhavya paNa e mA pAmatAM aTakathA che, tathA aTakaze ane aTakacA hatA.' jo A mekSamAga AvA abheda ekarUpa che te mumukSue zuM karavuM ? tenA uttaramAM keIpaNu dhama sabadhI matabheda rAkhavA cheDI daI e ja eka mArga zeAdhana karaveA evA parama AzayagaMbhIra vacane Alekhe che: 'koIpaNa dharmAMsaMbaMdhI matabheda rAkhavA cheDI dai ekAgrabhAvathI sabhyAge je mA sa Mzodhana karavAnA che, te e ja che. mAnyAmAnya, bhedAbheda ke satyAsatya mATe vicAra karanArA ke edha denArAne, mAkSane mATe jeTalA bhavaneA vilaMba haze, teTalA samayane (gauNutAe) sa MzAdhaka ne te Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 adhyAtma rAjaya ka mAnA dvAra para AvI paheAMcelAne vilakha nahI haze.' ATaluM mArmika sUcana karI, te mAga kayAM rahyo che ane kema kenA thakI prApta thaze tene parama rahasyale khullA kare che. vizeSa zuM kahevuM? te mAtra AtmAmAM rahyo che. AtmatvaprApya puruSanigraMtha AtmA jyAre ceAgyatA gaNI te Atmatva apaze--udaya Apaze-tyAre ja te prApta thaze, tyAre ja te vATa maLaze, tyAre ja te matabhedAdika jaze.' ane A amara patranA upasaMhAra karatAM samasta matabhedanI mAyAjAlane vidvArI nAMkhanArA amara vacane zrImad prakAze che--'matabheda rAkhI kAi meAkSa pAmyA nathI. vicArIne jeNe matabhedane TAnyA, te atavRttine pAmI krame karI zAzvata meAkSane pAmyA che, pAme che ane pAmaze.' traNe kALamAM mumukSuone A viSama saMsArasAgaramAM dIvAdAMDI samA upakArI mAga daza ka A amRta vacaneAnuM tAtparya e che ke-samasta matabhedAddhi cheDI te mA` AtmAmAM ja saMzAdhavAnA che, kAraNa ke te mAga 'AtmAmAM ja' rahyo che. samyagdarzana-jJAna-cAritrarUpa AtmA e ja meAkSamArga che, eTale AtmAne jANI zraddhI AtmAmAM vavuM e ja meAkSamArga che. meAgraMthine chedI je sabdiSTa jJAnI vItarAga puruSa AtmAmAM ja varte che, 'Atmatvane'--zuddha AtmApaNAne pAmyA che, parama ja kharekharA nitra tha vItarAga che, ane evA Atmatvane prApyaprApta thayelA sabhyaSTi jJAnI vItarAga AtmAe Acarele nigraMtha vItarAga mAga e ja eka vAstavika meAkSamAga che,-AtmA AtmAne jANI AtmAmAM vatte-AtmAmAM rahe e ja trikAlAbAdhita zAzvata sanAtana meAkSamA che, temAM bhedane saMbhava ja nathI. AvA AtmatvarUpa-matabhedAtIta abhedya meAkSamAganI prApti dIvAmAMthI dIve pragaTe e nyAye sAkSAt Atmatvane prApta-sAkSAt mRtti mAn mokSamArgIsvarUpa nirmUtha sadgurune AdhIna che,--ema matabhedAtIta meAkSamAga prAptinuM parama rahasya atra spaSTa prakAzyuM che. A ja rahasyane puSTa karatA anya patramAM (a. 92) paNa zrImad vade che * sava darzInathI UMca gati che. paraMtu meAkSanA mAgajJAnIee te akSaromAM spaSTa darzAvyA nathI, gauNutAe rAkhyA che. te gauNutAnuM sarvottama tattva A jaNAya che-- nizcaya, nigraMtha jJAnI gurunI prApti, tenI AjJAnuM ArAdhanuM, samIpamAM devakALa rahevuM, kAM satsaMganI prAptimAM rahevuM, AtmadazitA tyAre prApta thaze.' matabhedAtIta meAkSamAnI abhedyatA aMgenA zrImanA A amara vacanenA jANe pratidhvani karatA hAya ema zrI haribhadrAcAryajI yogadaSTisamuccayamAM uddaSe che ke-- te mumukSuAne zamaparAyaNu mA paNa avasthAbhedaneA bheda chatAM eka ja che,--samudramAM tIramAnI-kAMThAnA mAnI jema.' arthAt sava mumukSue te ja eka meAkSarUpa parama zAMtimA ne icche che, eTale te savanA mA eka ja che. jema sAgarakAMThAnA sarvAM mA tIramA" che, mATe te eka ja svarUpa che, tema A sa* mumukSuonA mArga paNa * 46 eka eva tu mArgo'pi teSAM zamaparAyaNaH / avasthAmekamenez2i garuSo sImarzayala 5 'yogadRSTisamuccaya zloka 128 Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mekSanA mA be nathI " : matabhedAnIta mokSamArganI ekatA 199 bhava-tIramArga-mekSamArga che, mATe te eka ja che. Ama mokSamArgane abheda ja che, eTale te sarve mumukSuo eka akhaMDa abheda parama amRtarasasAgarasvarUpa mokSamArganA bhakto-ArAdhake-upAsake che, sAdharmika baMdhuo che. A bhinna bhinna darzanabhedanuM kAraNa paNa daSTibheda che, egadaSTi samuccayamAM kahyuM che tema "kSapazamanI vicitra taratamatAne lIdhe darzanabheda thAya che, tethI karIne ja A jUdA jUdA [vedAMta jaina vagere) darzaneno bheda paDe che, ema yogAcAryonuM kathana che." paNa sthira Adi daSTivALA bhinnagraMthi samyaga daSTi bhegIone to Avo darzanabheda manamAM vasato ja nathI. teo AvA mata-darzananA bhedane lakSamAM letA nathI, tene vajUda ApatA nathI, prAkRta jananI jema teo mata-darzananA AgrahamAM taNAI jatA nathI. teo te eka pegamArgane ja dekhe che, gadarzanane-Atmadarzanane ja dekhe che. eka ja AtmatatvanA mULamAM e sarvadarzane vyApta che, mAtra "daSTino ja bheda che,-ema teo kharA aMtaHkaraNathI mAne che. teo te vadarzanane jinadarzananA athavA zuddha AtmadarzananA aMgarUpa jANe che. eTale tenA khaMDanamaMDananI kaDAkUTamAM utaratA nathI, ulaTA te chae darzanane samyagdaSTithI ArAdhe che. je gAye te saghaLe eka, sakaLa darzane e ja viveka; samajAvyAnI zailI karI, svAduvAda samajaNa paNa kharI."--zrImada rAjacaMdra SaDa darizana jina aMga bhaNaje, nyAsa SaDaMga je sAdhe re; nami jinavaranA caraNa upAsaka, vaDa darizana ArAdhe re." zrIAnaMdaghanajI Ama padarzana jenA aMga che evuM zuddha AtmArUpa jinanuM darzana te jinadarzana athavA Atmadarzana che, te ja jinadharma athavA Atmadharma che, ane te ja gidharma athavA vizvadharma che, kAraNa ke temAMja sarva yegIono AtmasvabhAvayujanarUpa zidharma aMtarbhAva pAme che. A "yugadharma' eTale zuM? yegane jene vega (saMbaMdha) thayo che te yegI, ane AtmasvabhAvarUpa mokSa sAthe jana-joDANa tenuM nAma che. eTale AtmasvabhAva sAthe jenuM jana che, arthAt jene AtmasvarUpanuM anusaMdhAna thayuM che te yogI che ane evA te gIne je dharma che te gIdharma che. Ama AtmasvarUpanuM anusaMdhAna karavuM, AtmasvabhAvanI sAdhanA-ArAdhanA karavI, Atmasiddhi karavI, e ja gIono dharma che. vaLI "dharma' zabda paNa e ja bhAvano sUcaka che. kAraNa ke vastuno svabhAva te dharma, varaghurAvo dharma, arthAt Atmavastune dharma te Atmadharma-vastudharma. AtmAnuM svabhAvamAM vartavuM te dharma, svarUpamAM sthiti hevI te dharma, AtmAne svarUpamAM dhArI rAkhe te dharma. A AtmAne svabhAvayuM janarUpa yoga te ja dharma. eTale je AtmasvabhAvamAM varte che, svarUpamAM sthiti kare che, AtmAne svarUpamAM dhArI rAkhe che, AtmAnA svabhAvayuMjanarUpa yegane sAdhe che, te sAkSAt dharmamUtti "yegI' che, ane teno dharma paNa te ja che. Ama gIdharma eTale AtmasvarUpanA anusaMdhAnarUpa vastudhama-Atmadharma para pariNatine parityAga karI, AtmapariNatine anusaravuM te ja gidharma. A je Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 adhyAtma rAjaya'dra kahyo te mAkSamA rUpa ceAgIdha mAM--sanAtana vastudhamAM--zAzvata AtmadharmamAM koi paNa prakAranA matabhedanA-daza nAgahabhedane avakAza kayAMthI hAya ? jAti-veSanA bheda kayAMthI hAya? jAtiveSanA bheda nahiM, kahyo mAga jo hAya; sAdhe te mukti lahe, emAM bheda na kAya. " teha tattvarUpa vRkSanuM, Atmadhama che mULa; svabhAvanI siddhi kare, te ja dhama anukULa ?' zrImad rAjacaMdra AvI parama udAra tattvadaSTine laI yAgIdra rAjacandre A prakaraNanA prArabhamAM mUkela patramAM matabhedAtIta meAkSamAnI abhedya ekatA udghASI che. temanA bIjA patrAmAM paNa dA. ta.--manaHsukharAma sUryarAma paranA patromAM paNa ukta vastunuM samana dezya thAya che, te pratye gheADA daSTipAta karazu. pakSapAte na maiM thIre i. haribhadrasUrinuM suprasiddha subhASita mathALe TAMkayuM che te patramAM (aM. 64) parama adbhuta madhyasthatAthI zrImad A prakhara vedAMtIne lakhe cheH ' pratyeka danamAM AtmAne ja medha che; ane meAkSa mATe sanA prayatna che; teApaNa ATaluM teA Apa paNa mAnya karI zakazeA ke je mAga thI AtmA Atmatva-samyakdnAna-yathA dRSTi pAme te mAga satpuruSanI AjJAnusAra sammata karavA joI e. ahIM koI paNa darzana mATe kheAlavAnI ucitatA nathI; chatAM Ama te kahI zakAya ke je puruSanuM vacana pUrvApara akha MDita che, tenuM kheAdheluM dana te pUrvApara tisvI che. AtmA jyAMthI 'yathA dRSTi' kivA 'vastu dhama ' pAme tyAMthI samyakdnAna saMprApta thAya e saCmAnya che.'patrAMka 68 mAM A ja yathA STi para bhAra mUkIne lakhe che. sa` darzIna pAriNAmibhAve muktinA upadeza kare che e ni:saMzaya che, paNa cathA daSTi thayA vinA sarva dananuM tAtparya jJAna hRdayagata thatuM nathI. je thavA mATe satpuruSAnI prazasta bhakti, tenA yAdapaMkaja ane upadezanuM avalaMbana, nivikAra jJAnayeAga je sAdhanA, te zuddha upayAga vaDe sammata thavAM joIe.' patrAMka 71 mAM paNa trikAlAmAdhita meAkSamAga prakAzatA AvA ja vacanaTa kAra kare che--game te vATe ane game te daza nathI kalyANa thatuM heAya, te tyAM pachI matAMtaranI kaI apekSA zeAdhavI ceAgya nathI. Atmatva je anuprekSAthI, je daza nathI ke je jJAnathI prApta thAya te anuprekSA, te dana ke te jJAna sarvopari che; ane jeTalA AtmA taryAM, vamAne tare che, bhaviSya taraze te sa e eka ja bhAvane pAmIne. ApaNe e sarva bhAve pAmIe e maLelA anuttara janmanuM sAphalya che.' patrAMka 87mAM paNa evA ja bhAva darzAve che. sa satpuruSA mAtra ekaja vATethI taryo che ane te vATa vAstavika AtmajJAna ane tenI anucAriNI dehasthitiSata sakriyA ke rAgadveSa ane meAha vagaranI dazA thavAthI te tattva temane prApta thayuM hoya ema mArUM AdhIna mata che.' ane patrAMka 120mAM te A matabhedAtIta meAkSamAnA parama rahasyane pAmeleA A vilakSaNa vicakSaNa puruSa parama adbhuta mAmi ka sUcana kare che-- jhainanA AgrahathIja meAkSa che, ema AtmA ghaNA : Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mANanA mArga be nathI? : matadAtIta mokSamArganI ekatA 201 vakhata thayAM mAnavuM bhUlI gayo che. muktabhAvamAM (!) mokSa che ema dhAraNA che." ItyAdi prakAre eka prakhara vedAMtIne nirAgrahabhAve matabhedAMtIta mekSamArganI parama vicakSaNa vivekathI pratIti karAvatA zrImadda Ave te mekSamAgane parama akhaMDa nizcaya! AvA A matabhedAtIta mokSamArgane sugamamAM sugama upAya sAkSAt mUrtimAna mokSamArga svarUpa Atmatva prApya nirgatha AtmA- satparuSa ja che, e A prakaraNaprAraMbhamAM mUkela patramAM zrImade spaSTapaNe sUcavyuM ja che. te ja vastunI puSTi thImanA bIjA patromAM paNa sthaLe sthaLe prApta thAya che. jemake- khImajIbhAI paranA patramAM (patrAMka pa5) zrImadda trikALAbAdhita parama nizcayabhUta sarvazAzvasaMmata rahasyavArtA lakhe che-AtmA vinayI thaI, saraLa ane laghutvabhAva pAmI sadaiva sapuruSanA caraNa kamaLa prati rahyo, te je mahAtmAone namaskAra karyo che te mahAtmAonI je jAtinI Rddhi che, te jAtinI riddhi saMprApya karI zakAya. anaMta kALamAM kAM te satpAtratA thaI nathI ane kAM te satparuSa (jemAM saddagurutva, satsaMga ane satkathA e rahyAM che) maLyA nathI; nahIM te nizcaya che, ke mokSa hatheLImAM che, ISaprAgabhArA eTale siddha-pRthvI para tyArapachI che. ene sarva zAstra paNa saMmata che, (manana karaze.) ane A kathana trikALa siddha che." A ja bhAI paranA bIjA patramAM (aM-143) AvA ja AzayavALA vacana zrImadda lakhe che - nIcene abhyAsa te rAkhyA ja raheH (1) game te prakAre paNa udaya AvelA, ane udaya AvavAnA kaSAyone zamAve. (2) sarva prakAranI abhilASAnI nivRtti karyA rahe. (3) ATalA kALa sudhI je karyuM te badhAMthI nivRtta thAo, e karatAM have aTake. (4) tame paripUrNa sukhI che ema mAne, ane bAkInAM prANuonI anukaMpA karyA kare. (5) keI eka satparuSa ze, ane tenAM game tevA vacanamAM paNa zraddhA rAkhe. e pAMce abhyAsa avazya yogyatAne Ape che, pAMcamAmAM vaLI cAre samAveza pAme che, ema avazya mAna. adhika zuM kahyuM? game te kALe paNa e pAMcamuM prApta thayA vinA A paryaTanane kinAro AvavAne nathI. bAkInAM cAra e pAMcamuM meLavavAnA sahAyaka che. pAMcamA abhyAsa sivAyane, tenI prApti sivAya bIje kaI nirvANamArga mane sUjhatuM nathI; ane badhAya mahAtmAone paNa emaja sUjhayuM haze- (sUjhayuM che).' Ama matadAtIta mekSamArga mukhyapaNe sAkSAt mokSamArga svarUpa sapuruSane AdhIna che, ema zrImade pitAne AdhIna mata atra patromAM sarvazAstra ne sarvasapuruSasaMmatapaNe apUrva AtmanizcayathI uge che ane A save rahasyavArtAnA suvarNa kaLazarU5 TakelkaNuM amRta lekha AlekhatAM zrImade- keI sapuruSane zodhI tene sarvA5NapaNe sevatAM "mokSa na maLe to mArI pAsethI leje', ema sAkSAt mokSamArgane pAmele kaI parama samartha siddha puruSa ja ApI zake e mumukSune kola Apyo che kea-26 Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 adhyAtma rAjacaMdra bIjuM kAMI zodha mA. mAtra eka puruSane zodhIne tenA caraNakamaLamAM sarvabhAva arpaNa karI daI vatye jA. pachI je mekSa na maLe to mArI pAsethI leje. puruSa e ja ke nizadina jene AtmAne upaga che; zArAmAM nathI ane sAMbhaLyAmAM nathI, chatAM anubhavamAM Ave tevuM jenuM kathana che; aMtaraMga spRhA nathI evI jenI gupta AcaraNuM che. bAkI to kaMI kahyuM jAya tema nathI ane Ama karyA vinA tAre kaI kALe chUTake thanAra nathI; A anubhavapravacana pramANika gaNu. eka sapuruSane rAjI karavAmAM, tenI sarva icchAne prazaMsavAmAM, te ja satya mAnavAmAM AkhI jIMdagI gaI te utkRSTamAM utkRSTa paMdara bhave avazya kSe jaIza.-(zrImada rAjacaMdra, aM-76). AvuM pote anubhavasiddha kareluM parama pramANika parama pramANabhUta anubhava "pravacana -anubhavanuM prakRSTa amRta (Immortal-nectarlike) vacana udgheSanArA jenA vacanAmRtamAM padepade parama amRtapathane pamADanArUM matadAtIta parama amRta ja pravahe che. evA zrImad A parama amRtapathane pAmelA parama amRta puruSa thaI gayA ! prakaraNa batrIzamuM jIvanakrama ane jIvana eka bhava je AtmAnuM rUDuM thAya tema vyatIta karavAmAM jaze, to anaMta bhavanuM sATuM vaLI raheze ema huM laghutvabhAve samaje chuM, ane tema karavAmAM ja mArI pravRtti che." -zrImada rAjacaMdra AvA adhyAtmapradhAna akhaMDa eka mokSamArganI ArAdhanA karatAM gRhAzramamAM paNa jenI mahA munivarone durlabha evI parama virakti hatI, evA zrImaddanI AtmasAdhanA gRhAzramapraveza pachI to ora jorazorathI vadhatI jatI hatI; adhyAtmavikAsa paMthe zrImadda akalpanIya vege-parama saMvegAtizayathI saMcarI rahyA hatA te pratye daSTipAta karavAnuM have prApta thAya che. temAM prathama temanA jIvanasUtro ane jIvanakramanuM temanA patronA ja AdhAre digadarzana karAvazuM, ane te parathI phalita thatI zrImanI UrdhvagAmI AtmadazAnI jhAMkhI karAvazuM. patrAMka 25 mAM zrImadda sAmAnya niyamarUpa jIvanasUtro gUthe cheH (1) pramAdane lIdhe AtmA maLeluM svarUpa bhUlI jAya che. (2) je je kALe je je karavAnuM che tene sadA upayogamAM rAkhyA raho. (3) krame karIne pachI tenI siddhi kare. (4) alpa AhAra, alpa vihAra, alpa nidrA, niyamita vAcA, niyamita kAyA, ane anukULa sthAna e Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvanakama ane jIvanasUtra 203 manane vaza karavAnAM uttama sAdhana che. (5) zreSTha vastunI jijJAsA karavI e ja AtmAnI zreSatA che. kadApi te jijJAsA pAra na paDI topaNa jijJAsA te paNa te ja aMzavat che. (6) navAM karma bAMdhavAM nahIM ane jUnAM bheLavI levAM, evI jenI acaLa jijJAsA che te, te pramANe vatI zake che. (7) je kRtyanuM pariNAma dharma nathI, te kRtya mULathI ja karavAnI IcchA rahevA devI joItI nathI. (8) mana je zaMkAzIla thaI gayuM hoya te dravyAnuga vicAra egya che, pramAdI thaI gayuM hoya te caraNakaraNAnuga vicAro gya che ane kaSAyI thaI gayuM hoya to dharmakathAnuyoga vicAra yogya che; jaDa thaI gayuM hoya te gaNitAnuga vicAra gya che. (9) keIpaNa kAmanI nirAzA IcchavI; pariNAme pachI jeTalI siddhi thaI teTale lAbha; Ama karavAthI saMtoSI rahevAze. (10) pRthvI saMbaMdhI kaleza thAya che ema samajI leje ke te sAthe AvavAnI nathI, ulaTo huM tene deha ApI javAne chuM, vaLI te kaMI mUlyavAna nathI. strI saMbaMdhI kaleza, zaMkAbhAva thAya te Ama samajI anya bhaktA pratye hasaje ke te maLamUtranI khANamAM mohI paDayo, (je vastune ApaNe nitya tyAga karIe chIe temAM !) dhana saMbaMdhI nirAzA ke phleza thAya te te UMcI jAtanA kAMkarA che ema samajI saMtoSa rAkhaje; krame karIne te tuM niHspRhI thaI zakIza. (11) tene tuM bodha pAma ke jenAthI samAdhimaraNanI prApti thAya. (12) ekavAra je samAdhimaraNa thayuM to sarvakALanAM asamAdhimaraNa TaLaze. (13) sarvottama pada sarvatyAgInuM che."--eka prauDha tattvajJAnIne chAje tema tattvasaMkalanAbaddhapaNe gUMthelA A jIvanasUtromAM sUcavyuM che tema, apramAda rAkhI, sadA upaga rAkhI kAryanI keme karIne siddhi karavI; alpaAhArAdithI ne mana-vacana-kAyAnI niyamitatAthI manane vaMza karavuM, zreSTha vastu IcchavI e ja AtmAnI zreSThatA jANavI; "navAM karma bAMdhavA nahIM ane jUnAM bhogavI levAM" "je kRtyanuM pariNAma dharma nathI, te kRtya mULathI ja karavAnI IcchA rahevA devI nahiM;" cAra anuyogamAM kayA kayAmAM manane kayAre jyAre pravartAvavuM, "koIpaNa kAmanI nirAzA IcchavI; pRthvI-strI-dhanasaMbaMdhI kaleza thAya te zuM samajI samatA rAkhavI, samAdhimaraNanI prApti arthe bedha pAmavAnuM icchavuM; "sarvottama pada sarvatyAgInuM che" te IcchavuM,-A jIvanasUtro zrImadUnA AtmapariNatimaya adhyAtmajIvananA mULa pAyAmAM ja naMkhAyelA che, AtmasAdhanAmanA prAraMbhamAM ja mUkAyelA che. temaja-AtmA jANe teNe sarva jANyuM. upayoga e dharma che. A gho rAjA to AjJAnuM ArAdhana e ja dharma AjJAnuM ArAdhana e ja tapa. samartha rAma mA bApa-samayane paNa pramAda na kara. udAsInatA e adhyAtmanI jananI che. (aM. 77) bAhyAbhAve jagamAM vatte ane aMtaraMgamAM zItalIbhUta-nirlepa raho. (aM. 72) udaya AvelAM karmone bhogavatAM navAM karma na baMdhAya te mATe AtmAne saceta rAkha. (aM. 51) eka bhavanA thaDA sukha mATe anaMta bhavanuM anaMta duHkha nahIM vadhAravAnuM prayatna puruSo kare che. (aM. 47) anaMtakALa thayAM chatAM jIvane paribhramaNa karatAM chatAM tenI nivRtti kema thatI nathI ane te zuM karavAthI thAya? (e vicAra mATe jhUravuM). (saM. 86) jAgyA Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 94 adhyAtma rAjacaMdra tyAMthI prabhAta ema rUDA puruSone bodha dhyAnamAM vinayapUrvaka AgrahI te vastu mATe prayatna karavuM e ja anaMta bhavanI niSphaLatAnuM eka bhave saphaLa thavuM mane samajAya che. saddagurunA upadeza vinA ane jIvanI satpAtratA vinA ema thavuM aTakyuM che, tenI prApti karIne saMsAratApathI atyaMta tapAyamAna AtmAne zItaLa karavo e ja kRtakRtyatA che. (aM. 47) dehanI jeTalI ciMtA rAkhe che teTalI nahIM paNa ethI anaMtagaNuM ciMtA AtmAnI rAkha, kAraNa anaMta bhava eka bhavamAM TALavA che. (aM. 84) saMsAramAM rahevuM ane mokSa thavA kahevuM e banavuM asulabha che. (aM. 86) AtmAne oLakha hoya te AtmAnA paricayI thavuM, paravastunA tyAgI thavuM. (saM. 85) bananAra che te pharanAra nathI ane pharanAra che te bananAra nathI, te pachI dharma prayatnamAM Atmika hitamAM anya upAdhine AdhIna thaI pramAda zuM dhAraNa kare?" (aM. 47) ItyAdi jIvanasUtro zrImadanA jIvanamAM tANAvANA jema vaNAI gayA hatA. A sUtra te evA che ke te kaI paNa kharekhara mumukSune-sAcA AtmAthIne sarvakALa mATe apanAvavA yogya ne jIvanamAM utAravA gya che, AtmapariNAmI karavA gya che; ane AtmA jene avatAraka che evA satata AtmalakSI zrImade to te kevA atyaMta AtmapariNAma karyA hatA, tenI pratIti temanA adhyAtma jIvanakama pratye daSTipAta karatAM prApta thAya che. AtmA ane AtmAthedaSTi jene hADohADa vyAkhyA che evA zrImadanA adhyAtmajIvanaprAsAdanA mUla AdhArastaMbha che maitrI Adi cAra kalyANamaya bhAvanA. maitrI eTale sarva jagatuthI nirvera buddhi, pramAda eTale ke IpaNa AtmAnA guNa joI harSa pAma, karuNuM eTale saMsAratApathI duHkhI AtmAnA duHkhathI anukaMpA pAmavI, ane upekSA eTale nispRhabhAve jaganA pratibaMdhane visArI AtmahitamAM AvavuM." (aM. pa7) e parama kalyANamayI adhyAtma bhAvanAo zrImade niraMtara jIvanamAM utArI hatI. ane "dharmaprayatnamAM-Atmika hitamAM anya upAdhine AdhIna thaI pramAda zuM dhAraNa kare?' e sUtra jenA hRdayamAM sadA vasyuM hatuM evA zrImadda pitAnA dharmamaya jIvananA prAraMbhakALamAM (saM. 1944mAM) paNa dharmakarma mAM kevA apramatta hatA ne potAnI dainika prakriyA-dinacaryA kevA prakAre karatA hatA tene nirdeza temanA nIcenA patramAM (aM. 35) maLI Ave che "dharma karIne thoDo vakhata maLe che. zAstrapaThana ane anya vAMcanane paNa thoDo vakhata maLe che, thoDo vakhata lekhanakriyA roke che, thoDo vakhata AhAra-vihAra kriyA roke che, thoDo vakhata zaucakriyA roke che, cha kalAka nidrA roke che, thoDA vakhata mArAja reke che; chatAM cha kalAka vadhI paDe che." A patramAM chevaTe pitAnA janmagrAma vavANIAmAM satsaMganA abhAvane kheda darzAvI mArmika ullekha kare che-"satsaMgane leza aMza paNa nahIM maLavAthI bicAro A AtmA vivekaghelachA bhogave che. Ama svAdhyAya, bhakti, dharmAnuSThAna Adi zuddha AtmArtha pravRttimAM zuddha AtmArthalakSI zrImad pitAne kALa nirgamana karatA hatA. A te prAraMbhadazAnI vAta che, ane pachI te parama saMvegaraMgI zrImadranI A adhyAtmapravRtti uttarottara era Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvanakrama ane jIvanasUtreA 205 vega pakaDatI jaI te kevI parama parAkASThAne pAmI hatI, tenuM digdarzIna atra graMthamAM yathAsthAne karAvatA rahezuM. Ama pU` AtmA dRSTi ane pUrNa AtmA pravRtti jenI prAraMbhathI che evA parama AtmAthI -parama mumukSu zrImanA A samasta adhyAtmajIvanakramanuM parama rahasya zrImanA jIvanamAM ekasUtrapaNe Atapreta thayela A mukhya jIvanasUtrarUpe amara vacanamAM prApta thAya che--< jagane rUDuM dekhADavA anatavAra prayatna karyuM; tethI rUDu thayuM nathI. kemake paribhramaNa ane paribhramaNanA hetue hajI pratyakSa rahyA che. eka bhava ne AtmAnu rUDuM thAya tema vyatIta karavAmAM jaze, te anaMta bhavanuM sATuM vaLI raheze, ema huM laghutvabhAve samajyeA chu; ane tema karavAmAM ja mArI pravRtti che.' (a. 37)--A kaiAtkINuM jIvanasUtra ja zrImadnA parama adbhuta parama alaukika AtmA pradhAna adhyAtma jIvanakramanI rahasyacAvI (master-key) che. aMtarAtmapariNAmI zrImA aMtarAtmA UMDA gabhIra tattvaciMtanapUrvaka jIvana ane jIvanakrama (a. 84) aMge UMDA vicAra kare che ane aMtarAtmAne prere che--bhAi, ATaluM tAre avazya karavA jevuM che. dehamAM vicAra karanAro eThe che te dehathI bhinna che ? te sukhI che ke duHkhI ? e sabhArI le.' te kama duHkhathI duHkhI cheane kaduHkhanA kAraNeA TALavAnA upAya tethI bAhyAbhya'tararahita thavuM' evA jene nizcaya che evA AtmAnubhavI A aMtarAtmA bhAve che-- rahita thavAya che. Ara dazA anubhavAya che. e pratijJApUrvaka kahuM chuM. te sAdhana mATe sa`sagaparityAgI thavAnI AvazyakatA che. nigraMtha sadgurunA caraNakamaLamAM jaine paDavuM ceAgya che.'-- AtmAnuM kaduHkha TALavA mATe te duHkhanA kAraNeAthI khAhyAbhyatara rahita thavA sarvasaMgaparityAganI AvazyakatA zrImane supratIta che ane tenI ja pAte bhAvanA bhAve che, paraMtu sAthe sAthe aMtarAtmA peAtAnuM AMtanirIkSaNa kare che ane peAte peAtAne tAve che. jevA bhAvathI caDAya tevA bhAvathI sakALa mATe rahevAnI vicAraNA prathama karI le.'-- jevA bhAvathI- pravRddha mAna-vadhatA jatA bhAvathI caDAya tevA bhAva sadA acala akha'Dita amAdhita rahevA joIe, alaga rahevA joie, kadI paNa pratijJAbhaMga thAya ema na ja thavuM joIe, kadI paNa pAchA paDavuM paDe ema na ja thavuM joie, caDatA pariNAme caDavuM joie ne pratijJAta kA pUrNa paNe TheTha nirvAhavuM joie; pratijJA nahi. levI e doSa nathI, paNa pratijJA lIdhA pachI tene kaMI paNa khAdhA paheAMcavI kaMI paNa bhagnapariNAma thavuM-bhaMga thayA, te pratijJAbhaMganA doSa mahA che. mATe atyAre vamAna AtmazaktinuM -AtmasAmarthyanuM mApa lai pUrNa vicArathI pagaluM bharavuM, nihuM te mahAdoSanuM kAraNa thaI paDe. eTale ja kahe che- jo tane pUrNAMkama maLavAna lAgatA hAya teA atyAgI, dezatyAgI rahIne paNa te vastune visArIza nahIM.'- pUrva prArabdhodaya baLavAna hAya te avirati-dezivarata rahIne paNa samyagdaSTipaNe te Atmavastune visAryA vinA- Atma Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 adhyAtma rAjaya svarUpanA lakSe tArI yathAzakti sAdhanA kara. eTale ja AMtanirIkSaNuthI peAtAnu AMtarrjIvana tapAsavuM ke jethI bhaviSyamAM paNa samAdhi ja rahe e mATe bhAve che- prathama game tema karI tuM tArUM jIvana jANu, jANavuM zA mATe ke bhaviSyasamAdhi thavA. atyAre apramAdI thavu. te AyuSyanA mAnasika AtmAyeAga te nivedamAM rAkha. jIvana bahu TUMkuM che, upAdhi bahu che, ane tyAga thaI zake tema nathI teA, nIcenI vAta punaH punaH lakSamAM rAkha.' te punaH punaH lakSamAM rAkhavAnI sAmAnya niyamarUpa (general principles) vAta zI chete vicAratAM A aMtarAtmA vattamAna AtmadazAmAM jIvanakrama dvAre che-- 8 (1) jijJAsA te vastunI rAkhavI. (2) saMsArane khaMdhana mAnavuM. (3) pUrNAMka nathI ema gaNI pratyeka dhama sevyA javA. tema chatAM pUrNAMka naDe teA zezaka karavA nahIM. (4) dehanI jeTalI ciMtA rAkhe che teTalI nahI. paNa ethI anaMtagaNI ciMtA AtmAnI rAkha, kAraNu anaMta bhava eka bhavamAM TALavA che. (5) na cAle teA pratiznotI thA. (6) jemAMthI jeTaluM thAya teTaluM kara. (7) pariNAmika vigAravALA thA. (8) anuttaravAsI thaine vatta. (9) chevaTanuM samaye samaye cUkIza nahIM. e ja bhalAmaNu ane e ja dhama .' peAtAne mATe zrImadde niyata karelA A jIvanasUtro sUcave che te pramANe zrImade peAtAnA jIvanakrama gADhanyA hatA. zrImad jenI AtmAnubhUti thaI hatI te AtmavastunI IcchA-gaveSaNA rAkhatA hatA, saMsArane baMdhana mAnatA satA pU prArabdhayAga pramANe udayAdhInapaNe azekapaNe vartatA hatA, deha karatAM AtmAnI ciMtA anaMtagaNI rAkhatA rahI anaMtabhavane eka bhavamAM TALavAno parama AtmapuruSArtha karatA hatA, pratipretI thaI jagatpravAhathI ulaTA sAme pUre jai leAkadRSTithI pratikULa alaukika AtmadRSTithI vatA hatA, AtmA zuddha AtmapariNAme-AtmabhAve vo evA pariNAmika-pariNAme AtmakalyANa thAya tevA vicAravALA hatA, jenAthI uttara-para kAI nathI ne je savathI uttara-para che evA anuttara' AtmAnA vAsI-vasanArA thaIne vattatA hatA, chevaTanuM-zuddha AtmasvabhAvarUpa meAkSanuM aMtima dhyeya na cUkAya e mATe samaye samaye jAgrata hatA,- e ja bhalAmaNa ane e ja dhama peAte peAtAne AdhatA hatA--peAtAnA aMtarAtmAne udmASatA hatA. AvA dRDha siddhAMtArUpa jIvanasUtro para nirmANa thayeA hateA zrImA sabhya jIvanakrama-prAsAda! kuTuMbarUpI kAjaLanI koTaDImAM vasatAM paNa rakhene kAI DAgha na lAgI jAya e mATe atyaMta jAgrata rahetAM, gRhAvAsamAM paNa atyaMta anAsaktapaNe viraktapaNe vatttatA amehasvarUpa zrImade, temAM kevA krame vatttavu te mATenA jIvanakrama Ama doryAM hatA-- kuTu arUpI kAjaLanI kATaDInA vAsathI saMsAra vadhe che. game teTalI tenI sudhAraNA karaze! teA paNa ekAMtathI jeTale saMsArakSaya thavAnA che, tenA seAmeA hissA pazu te kAjaLagRhamAM rahevAthI thavAnA nathI, kaSAyanuM te nimitta che; mAhane rahevAne " Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvanakama ane jIvanasUtra 200 anAdikALano parvata che. pratyeka aMtaraguphAmAM te jAjavalyamAna che. sudhAraNa karatAM vakhate zraddhotpatti thavI saMbhave, mATe tyAM alpabhASI thavuM, alpahAsI thavuM, alpaparicaya thavuM, alpaAvakArI thavuM. a5bhAvanA darzAvavI, alpasahacArI thavuM, alpaguru thavuM, pariNAma vicAravuM, e ja zreyaskara che." Ama mohaAvAsarUpa A kAjaLagrahavAsanA deSathI atyaMta sAvaceta zrImade pitAne jIvanakama je hatuM. ane Ama pote potAne mATe niyata karelA jIvanasUtro anusAra dorelA jIvanakramamAM zrImada kevA ekaniSThita hatA kevA ekaniSThAvAna hatA, te mATe temanA ja vacane (patrAMka 112) sAkSI cheH "karI zake teTaluM kahe. azakyatA na chupAve. ekaniSita rahe. game te kaI prazasta kramamAM ekaniSThita rahe. are ! AtmA ! sthitisthApaka dazA le-prApta saMgomAM e anukULa thaIne varta ke AtmA pite pitAnI mULa AtmasthitimAM jema che tema sthapAI jAya evI sthitisthApaka dazA grahaNa kara. TUMkAmAM, Arya puruSanA AcaraNane anuvartate jIvanakrama AcaravA zrImad kevA prayatnazIla hatA, tenuM sUcana temanI A nAnI neMdhanA nAnA paNa arthagaMbhIra jIvanasUtro kare che-"upaga tyAM dharma che. chevaTane nirNaya tho joIe. sarva prakArane nirNaya tattvajJAnamAM che. AhAra, vihAra, nihAranI niyamitatA. arthanI (AtmapadArthanI) siddhi. AryajIvana. uttama puruSae AcaraNa karyuM che."--Ama uttama puruSae AcaraNa karyA pramANe uttamasUtro anusAra uttama AryajIvana jIvavAno uttama jIvanakrama uttama puruSa zrImade AcaraNamAM mUkyo hato- jIvanamAM utAryo hato, ane te kevI rIte ? tenuM varNana anukrame A graMthamAM karazuM. prakaraNa tetrIzamuM aMtaraMga nivRtti zreNune abAdhaka vyavahAravartanano krama vyavahAranA prasaMgane sAvadhAnapaNe maMda upayoge samatAbhAve nibhAvyo Avaje.. udAsIna bhAve pravRtti karI levI e ja zreyaskara che. niraMtara udAsInatAno kama seva."--zrImad rAjacaMdra AgalA prakaraNomAM ApaNe savistara joyuM tema prArabdhodayathI zrImadane gRhAvAsamAM rahevuM paDayuM hatuM ane vyApAravyavahAramAM joDAvuM paDayuM hatuM. A vyavahApAdhi dina-pratidina vRddhi pAmatI jatI hatI. keTalAka patramAM AvatA udgAre AnI sAkSI pUre che-"vyavahAre pAdhi cAle che. (a. 106) 44 kAryopAdhinuM evuM sabaLarUpa che Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 adhyAtma rAjacaMdra ke eTale zAMta avakAza maLatA nathI. X x upAdhinuM prakhaLa vizeSa rahe che. jIvanakALamAM evA keI yAga AvavAnA nimita haiAya tyAM maunapaNe-udAsInabhAve pravRtti karI levI e ja zreyaskara che.' (a. 115) paNa A khAhya vyavahArapravRttimAM paNa zrImanI a'tara'ga te nivRtti ja hatI; udAsInabhAve vattatA zrImaduM manaHsukharAma sUryarAma paranA patramAM lakhyuM che tema 'sahajabhAve varttavAnI abhyAsapraNAlikA keTalAMka (jAja varSa thayAM AraMbhita che; ane ethI nivRttinI vRddhi che.' bAhya pravRtti ane aMtaraga nivRtti e be vacce jANe hariphAi cAlatI heAya ema banne sAmasAmI vadhatI jatI hatI ! bAhya pravRttinA paDakArane jhIlI zrImadda tenI sAme eTalI AtmavIratAthI jhajhUmyA che ke te bAhya pravRtti emanI aMtaraMga nivRttinA du.nI kAMkarI paNa kheravavA sama thaI nahi ! ekAMta paramAlakSI zrImadde vyavahAramAM vattananA krama evA gADhanyA hatA ke te temanI aMtaraMga nivRttine khAdhaka thAya nahi. zrImanA A aMtaraMga nivRttine akhAdhaka vyavahAravattananA kramanuM ApaNe A prakaraNamAM digdarzana karazu vyavahAraprasaMgamAM vattatAM asaMga zrImade peAtAnA jIvanakrama kevA ghaDayo hateA, jIvanapraNAlikA kevI vizuddha samucita rAkhI hatI, te rasaprada-beAdhaprada che. patrAMka 111mAM parama satya che, parama satya che, parama satya che,' ema sAkSAt AtmAnubhUti khUMcavatA vacana traNa vAra lakhI, 'trikALa ema ja che' ema parama satya Atmatattvane jene akhaDa vinizcaya varte che evA zrImadda lakhe che-- vyavahAranA prasaMgane sAvadhAnapaNe madra upacege samatAbhAve nibhAvyeA Avaje.' parama satya che--tat sat AtmatattvanuM sAvadhAnapaNu -sApayeAgapaNuM na cUkAya ema 'sAvadhAnapaNe,' te vyavahAraprasagane bAhya upayAga vartAvavA paDe ema 'maMda'-rasarahita 'upayAge', rAgadveSAdi viSama bhAva na upaje ema samatAbhAve' nibhAvyeA Avaje--TheTha pAra utare ema satatapaNe nirvAhita karaje. viSamabhAvanA nimitto kadAcit upasthita thAya te zuM karavuM ne samatAbhAva kema rAkhavA te mATe pAte peAtAne uddezIne kahe che-- trIjA tArU kema mAnatA nathI evA prazna tArA aMtamAM na UgeA. bIjA tArUM' mAne che e ghaNu ceAgya che, evuM smaraNa tane na thAo. tuM sarva prakAre tArAthI pravatto. jIvana-ajIvana para samavRtti hA. jIvana hA te e ja vRttie pUrNa hA.' Ama jIvana lAMbuM hA ke TUMku hA ema jIvanaajIvana pratye samavRttie vattatAM gRhAvAsamAM paNa satyanA lakSa na cUkAya ke na bhUlAya te mATe zrImad peAtAnA AtmAne jAmata rAkhe che (alerts) gRhavAsa jyAM sudhI sujita hai| tyAM sudhI vyavahAra prasa`gamAM paNa satya te satya hai. gRhavAsamAM temAM ja lakSa hA.' gRhavAsamAM prasa'gamAM AvatA prasaMgIo sAthe kema vattavuM te bhAve che-- gRhavAsamAM prasaMgIone ucita vRtti rAkhatAM zIkhava. saghaLAM samAna ja mAna.' jyAMsudhI gRhavAsa he| tyAMsudhIno kALa ucitapaNe nigamana karavAnI sAmAnya rUparekhA (outlines) dare che-- 'tyAMsudhInA tArA kALa ghaNuMA ja ucita jAe. amuka vyavahAra-prasaMganA kALa, te sivAyanA tasabaMdhI kAryakALa,'--'tatsaMbaMdhI'OM tat sat evuM je parama satya Atmatattva Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMtaraMga nivRtti zreNIne abAdhaka vyavahAravartanane kama 208 pitAne AtmavinizcayarUpa thayuM che te saMbaMdhI kAryakALa- AtmasAdhanA sAdhavArUpa kevaLa eka zuddha AtmAthe kAma karavAne kALa, "pUrSita karmodaya kALa, nidrAkALa. vyavahAramAM pite kahe tema bIjA prava athavA bIjA kahe tema pate pravarte e be kramamAMthI sAmA mANasane ruce te prakAre- jema tene saMteSa upaje tema nirAgraha udAsInabhAve vyavahAra pravartAvavA aMge sAvadhAnapaNuM rAkhavA zrImad pitAnA AtmAne jAgrata (alet) rAkhe che--je tArI svataMtratA ane tArA kramathI tArA upajIvana-vyavahArasaMbaMdhI saMtaSita hoya te ucita prakAre tAre vyavahAra pravartAva. tenI ethI bIjA game te kAraNathI saMtaSita vRtti na rahetI hoya to tAre tenA kahyA pramANe pravRtti karI te prasaMga pUro kare, arthAt prasaMganI pUrNAhuti sudhI ema karavAmAM tAre viSama thavuM nahIM. tArA kamathI teo saMtaSita rahe te audAsI vRtti vaDe nirAgrahabhAve teonuM sAruM thAya tema karavAnuM sAvadhAnapaNuM tAre rAkhavuM." Ama rasarahita vyavahAra pravRttimAM paNa zrImanI kevI adbhuta samavRtti-dAsInyavRtti jhaLahaLe che ! parama satya (AtmA) pratyenI kevI ananya ekaniSThA prakAze che! sAmA mANasane-vyavahAraprasaMgIne sarva prakAre saMtoSa thAya evI ucita rIte vartavAnI kevI apUrva nItirIti camake che! vyavahAraprasaMgIonuM jema sArUM thAya tevI hitasvitAnI sAvadhAnImAM kevI hRdaya-saccAI (Earnest sincerity) raNake che! kharekhara! kardama madhye paDeluM sonuM jema lepAya-kharaDAya nahIM, tema karmamaLe paDele vItarAga jJAnI lepAya-kharaDAya nahiM - e samayasAra-vacanAmRtane satyakAra AvA vyavahAramAM paNa kharekharUM paramArtha jIvana jIvanArA zrImadda jevA jJAnI puruSa karAve che. zrImanuM kharuM jIvana te paramArtha che, vyavahAra to "upajIvana'- gauNa peTAjIvana (sub_life, subordinate life) che, te aMge paNa zrImada kevI vivekI vicakSaNatAthI, kevI aviSama samatAthI, kevI samucita saMtaSitAthI, kevI vItarAga udAsInatAthI varyA che, tene kaMIka khyAla A patranA paryAlecana parathI Avaze. vyavahAra prasaMga sAthe samucita vartAnAnuM eka udAharaNaH zrImadUtemanA eka bhAgIdAra revAzaMkarabhAI bIje divase AvavAnA che tenI sAthe kevA prakAre vartavuM te aMge krama potAnI noMdhapothImAM (rojanizI) noMdhe che-AvatI kAle revAzaMkarajI AvavAnA che, mATe tyArathI nIcene krama prabhu pAzva sacavA. 1. kAryapravRtti. 2. sAdhAraNa bhASaNa-sakAra. 3. bannenA aMtaHkaraNanI nirmaLa prIti. 4. dharmAnuSThAna. 5. vairAgyanI tIvratA." A ja nedhapethImAM bIjI nedha paNa vyavahAravartanakama sUcave che- "nIcenA " NANI rAgappajaho sabvadavvesu kmmmjmgdo| je hi ragana Tu namaNe gaThThA jAya chesamayasAra gA, 218 " jJAnavAn svarasato'pi yataH syAt sarvarAgarasavarjanazIlaH / lipyate sakalakarmabhireSa karmamadhyapatito'pi tato na // " -zrI amRtacaMdrAcArya kRta samayasAra kaLaza, 19 ma-17 Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 adhyAtma rAjaya ke niyameA para maruM lakSa ApavuM. 1. eka vAta karatAM tenI apUrNatAmAM avazya vinA mIjI vAta na karavI joie. 2. kahenAranI vAta pUrNa sAMbhaLavI joie. 3. peAte dhIrajathI tenA saduttara ApavA joie. 4. jemAM AtmazlAghA ke AtmahAni na heAya te vAta uccAravI joie. 5. dharmAMsaMbaMdhI humaNAM bahuja ochI vAta karavI. 6. leAkAthI dhanyavahAramAM paDavuM nahIM."--sAmAnya dainika jIvanavyavahAramAM paNa zrImad kevI kaka niyamabaddha vyavahAravatttanAnA krama sAcavatA te A nAMdhA sUcave che. A vyavahArIpAdhi peAtAne zA mATe grahaNa karavI paDI tenA nikhAlasa khulAsA karatI ane temAM kevA krame vattavuM tenI surekha rUparekhA (outlines) doratI eka lAMkhI noMdha zrImanI A noMdhapeAthImAM ja (a. 157, Private Diary) prApta thAya che. A meTI vyavahArIpAdhi zrImadde pAtA para zA mATe sArI lIdhI tenA hetuda ka khulAse karatAM zrImad lakhe che-- jyAre A vyavahArapAdhi grahaNa karI tyAre te grahaNa karavAnA hetu A hatA :- bhaviSyakALe je upAdhi ghaNuM| vakhata rokaze, te upAdhi vadhAre du:khadAyaka thAya teA paNa thADA vakhatamAM bhAgavI levI e vadhAre zreyaskara che.' vyApAra saMbaMdhI meATI upAdhi zrImadde peAtAnA para vheArI lIdhI tenuM a Mtata kAraNa e che ke, A upAdhi thADe thADe karI hAya tA ghaNA lAMkhA vakhata laMgarAtI (Lingering) cAlyA ja kare- lakhAyA ja kare ne tenA ArA na Ave; ane zrImA aMtazaya tA A udayAdhInapaNe AvI paDelI vyavahArapAdhithI jema bane tema zIghra nivRtti pAmI ekAMta AtmAmAM ja pravRtti karavAnA hateA; eTale te upAdhi atyAre 'vadhAre duHkhadAyaka thAya teApaNu' thADA vakhatamAM bhAgavI laI pUrI karI nAMkhavI -jema ane tema jalaThThI patAvI devI ne vyavahAraprapaMcathI zIghra chUTI paramA mA - prakAzana mATe chUTA thavuM,-- e emane lAMbI rAze-TvIdha dRSTie jotAM zreyaskara'-- zreyakArI kalyANakArI lAgyuM che. mATe te vicAre che. e have A upAdhi grahI tA samAdhi kema raheze te upAdhi nIcenA hetuthI samAdhirUpa thaze ema mAnyuM hatuM dhama saMbaMdhI vadhAre vAtacIta A kALamAM gRhavAsa paratve na Ave teA sArUM.' atre upAdhi maLye paNa samAdhi rAkhavAnA kImiyA zrImade pAtA mATe zodhI kADhyo che ke- jyAMlagI A gRhavAsasthiti che tyAlagI A kALamAM dharma saMbadhI vadhAre vAtacIta na karavI;' kavacit prasaMgathI dhama saMbaMdhI sAdhAraNa sahajasAja vAtacIta karavI paDe teA bhale, paNa 'vadhAre vAtacIta'- dharma upadezaka ke dhama praNetArUpe jhAjhI vAtacIta na karavI, evA zrImA dRDha sa`kalpa upara TAMkelI rAjanIzInI noMdhanI jema A noMdhamAM pazu jaNAI Ave che. Ama vartAya te ja A upAdhi AtmamAdhaka na thatAM samAdhirUpa thaze, ema jyAre A upAdhi grahaNa karI tyAre zrImade mAnyuM hatuM. jenA AtmAnA pradeze pradeze dhama dhama ne dharmAMnA ja uttama saMskAra sabhRta paDacA che, dharma ja jenA parama priyatama viSaya che ane dharma ja jenA prANa che--AtmA che, evA dharmamUtti puruSane dharmAMnI : Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMtaraMga nivRttizreNIne abAdhaka vyavahAravattananA krama 211 vAtacIta karyA vinA kema cena paDe? e saMbaMdhI vadhAre vAtacIta na karavI evuM pAte pAtA para mUkeluM niyaMtraNa tene keTaluM badhuM vasamuM'-AkarU vikaTa lAge ? e vAtanA pUrepUro khyAla che tethI ja zrImadda tyAM dRDha nizcaya kare che-- bhale tane vasamuM lAge, paNa e ja kramamAM pravatta. khacIta karIne e ja kramamAM pravartta.'-- bhale tane vasamuM-AkaruM vikaTa lAge paNa e ja upara kahyo te gRhavAsa paratve' i. kramamAM pravatta, A kramanI sAcavaNImAM ghaNA parISaha-upasa` sahana karavA paDaze evA pUrA bhAnasahita parama AtmaparAkramI bhaDavIra zrImad peAtAnA aMtarAtmAne uddezIne kahe che. duHkhane sahana karI, kramanI sAcavaNInA parisahane sahana karI, anukULa-pratikULa upasane sahana karI tuM acaLa rahe.' aMtamAM ubharAtA jJAnAtizayane chalakAvA na deve-- prajJAtiyane ubharAvA na deve ne aMtamAM zamAvI deveA e prajJAparISaha' kAMi jevA teveA parISahu nathI. jagamAM sahejasAja sAdhAraNa uparachalI chIcharI prajJAnA mATe dekhADA karavA-- mithyAbhimAnI pAmaratAnuM pradarzana (Vanity fair) bharavA talapApaDa pAmara leAkeA keTalI badhI kUdAkUda kare che? tyAre asAdhAraNa atizayavaMta parama gaMbhIra prajJAnI paramatAnuM bAhya pradarzana nahiM karavAnA A prajJApAramita svarUpagupta puruSa nizcaya kare che, te A parama puruSaneA asAdhAraNa Atmasayama, alaukika svarUpazupti, ne apu` nirmAnitA dAkhave che! atyAre A vasamuM lAgatuM kAma pariNAme samuM thaze ema AgaLa lakhe che-- atyAre kadApi vasanuM, adhikatara lAgaze, paNa pariNAme te vasamuM samuM thaze.' ATaluM kahI peAtAnA AtmAne A aMtarAtmA cetAve che ane A vacane ghaTamAM-AMtarmAM utAravA phrI phrI jAgrata (alert) kare che-- gherAmAM gherAiza nahIM. pharI pharI kahuM chuM, gherAIza nahIM. duHkhI thaIza, pazcAttApa karIza; e karatAM atyArathI A vacanA ghaTamAM utAra-prItipUrvaka utAra.'leAkaprasaMganAM ke dhama prasaMge leAkasaMganA gherAmAM gherAiza nahI' i. vacaneA leAkapratimadhamAM nahiM paDavAnA zrImadnA aDaga nizcayanI gheASaNA kare che. ATalI sAmAnya vAta hI zrImad vyavahAramAM vattavAnA keTalAka sAmAnya niyamA pAtA mATe niyata kare che :- 1. kAInA paNa doSa jo nahIM. tArA potAnA dveSathI je kAMi thAya che, te thAya che, ema mAna. 2. tArI (Atma) prazaMsA karIza nahIM, ane karIza te tuM ja halakA che ema huM mAnuM chuM. 3. jema bIjAne priya lAge tevI tArI vartaNUka karavAnuM prayatna karaje. ekadama temAM tane siddhi nahIM maLe, vA vighna naDaze, tathApi dRDha AgrahathI haLave haLave te krama para tArI niSThA lAvI mUkaje.' A traNa niyame sUcave che ke- zrImanI dRSTi khIjAnA doSa para nahi, paNa peAtAnA ja dveSa bhaNI che, zrImad AtmaprazaMsAthI dUra-sudUra bhAge che, ane zrImad IjAne priya thaI paDe evI vattaNuka karavA satata prayatnazIla che ane ananya niSThAvaMta che. Ama traNa niyame traNa kalamamAM jaNAvI A noMdhanA A chellA pAritrAphrUpa ceAthI kalamamAM zrImad vyavahAramAM kevA krame pravarttavuM te mATenA pAtAnA vyavahAravattananA krama kare che-- Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 adhyAtma rAjacaMdra "tuM vyavahAramAM jenAthI joDAya che tenAthI amuka prakAre vartavAne nirNaya karI tene jaNAva. tene anukULa Ave te tema; nahIM to te jaNAve tema pravaje. sAthe jaNAvaje ke tamArA kAryamAM (je mane saMpa temAM kaI rIte mArI niSThAthI karIne hAni nahiM pahoMcADuM. tame mArA saMbaMdhamAM bIjI kaMI kalpanA karazo nahIM, mane vyavahAra saMbaMdhI anyathA lAgaNI nathI, tema huM tamArAthI anyathA vartAvA Icchate nathI, eTaluM ja nahIM paNa kaMI mAruM viparItAcaraNa manavacanakAyAe thayuM, to te mATe pazcAttApI thaIza. ema nahIM karavA AgaLathI bahu sAvacetI rAkhIza. tame sepeluM kAma karatAM huM nirabhimAnI rahIza. mArI bhUlane mATe mane Thapake Apaze te sahana karIza. mAruM cAlaze tyAM sudhI svane paNa tamAre kaSa vA tamArA saMbaMdhI kaI paNa jAtanI anyathA kalpanA karIza nahIM. tamane kaI jAtanI zaMkA thAya te mane jaNAvaze, te tamAre upakAra mAnIza, ane tene khare khulAso karIza. khulAse nahIM thAya te mauna rahIza, paraMtu asatya bolIza nahIM. mAtra tamArI pAsethI eTaluM ja IcchuM chuM ke, koI paNa prakAre tame mane nimitta rAkhI azubhayogamAM pravRtti karaze nahIM, tamArI IcchAnusAra tame vartaje temAM mAre kaMI paNuM adhika kahevAnI jarUra nathI. mAtra mane mArI nivRtti zreNimAM vartAvA detAM kaI rIte tamAruM aMtaHkaraNa kuM karaze nahIM; ane TUMkuM karavA je tamArI IcchA hoya te khacIta karIne mane AgaLathI jaNAvI deje. te zreNine sAcavavA mArI IcchA che ane te mATe ethI huM yogya karI laIza. mArUM cAlatAM sudhI huM tamane dubhAvIza nahIM ane chevaTe e ja nivRtti zreNI tamane apriya haze te paNa huM jema banaze tema jALavaNIthI tamArI samIpathI, tamane kaI jAtanI hAni karyA vagara banato lAbha karIne, have pachInA game te kALa mATe paNa tevI IcchA rAkhIne khasI jaIza." Avo che A zrImade pitA mATe dorele vyavahAravartanakrama! A vyavahAravattinakramamAM bIjAne anukULa paDe ne pratikULa na paDe tema, bIjAne lAbha thAya ne hAni na thAya tema, bIjAne prIti upaje ne dveSa na nIpaje tema, bIjAne prasannatAnuM kAraNa pite thAya ne dUbhavavAnuM kAraNa na thAya tema, bIjAne zubhabhAvanuM nimitta pite bane ne azubhabhAvanuM nimitta na bane tema vartAvAnI zrImanI kevI anupama kramamAlikA che! pite mana-vacana-kAyAthI deSa na karavAnI ne thAya to pazcAttApa karavAnI, sepeluM kAma karatAM nirabhimAnI rahevAnI ne bhUla thAya to Thapake sahevAnI, prema bharavAnI ne dveSa na dharavAnI, svArtha tyajavAnI ne parArthe bhajavAnI, vyavahArapravRtti saMbhALavAnI ne nivRtti zreNI jALavavAnI kevI alaukika praNAlikA che! A vyavahAravartinakramamAM-dharmamaya vyavahArajIvananI AcArasaMhitArUpa (Code of conduct) 241 24944 zdraes 42191Hi (Documentary evidence) zrImadanuM kevuM sphaTika jevuM 7 pAradarzaka (Transparent) hRdaya dekhAI Ave che ! zrImadanA aMtarAtmAnA UMDANamAMthI nikaLelA A zabdomAM keTalA badhA adbhuta Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMtaraMga nivRtti zreNIne abAdhaka vyavahAravartanane krama 213 bhAva bharyA che ! A vyavahAravartinakramamAM akSare akSare zrImadUnI kevI svaccha pAradarzaka (Transparent) nikhAlasatA tarI Ave che ! kevI nirmala nirdoSatA ubarI Ave che! kevI nirdabha satyatA raNake che! kevI nircAja niSThA ThaNake che! kevI ananya AvatA prakAze che! kevI addabhuta mArdavatA prabhAse che! kevI anupama pravRttivirakti vize che! kevI alaukika nivRtti Asakti ulase che! ahe zrImadranI nikhAlasatA ! aho nirdabhatA ! ahA nircAjatA ! ahA nirdoSatA ! aha nirmalatA ! ahe niSThatA ! aho nirabhimAnatA! aho nirAgrahatA ! ahA nirapekSatA ! aho nispRhatA ! aho niHsvArthatA ! aho nirlobhatA ! ahe nirvika5tA ! aho nirAkulatA ! aho niHzaMkatA ! aha nirbhayatA ! ahA nirAgatA ! aha nirleSatA ! aho niHsaMgatA ! ahe nivRttitA ! ahA nirupamatA! Ama zrImade vyavahAravartanano krama pitAnI priyatama aMtaraMga nivRttizreNIne bAphaka na thAya e rIte ajaba kuzaLatAthI gaThavyA hatA, ane tema karavA teo samartha thayA hatA tenuM rahasyakAraNa temane udAsInabhAva che. bAhyathI zrImad vyApArapravRttimAM AsIna-beThelA dekhAtA hatA, aMtarathI to tenAthI aspRzya udAsIna- "ud-uMcA nivRtti zreNInA AsanamAM "AsIna--birAjamAna hatA. A udAsInabhAvane lIdhe ja A vyavahArapravRttine zrImade pitA para ArUDha thavA dIdhI na hatI, paNa pite tenA para ArUDha thayA hatA; vyavahAraupAdhine potA para besavA daI upAdhithI pote dabAyA na hatA, paNa upAdhi para besI jaI upAdhine dabAvI dIdhI hatI. A udAsInabhAvane lIdhe ja bAhya upAdhi maLe paNa zrImada aMtarasamAdhi jALavI zakyA hatA, bAhya pravRttimAM paNa aMtaraMga nivRtti zreNI sAcavI zakayA hatA,- e kharekhara ! addabhutAdabhuta che ! prakaraNa cetrIsamuM tattvajJAnanI UMDI guphAnuM darzana huM koNa chuM? kayAMthI thaye? zuM svarUpa che mahArUM kharuM? kenA saMbaMdhI vaNagaNA che? rAkhuM ke e pariharUM?-- mokSamALA (bAlAvabodha) grahAzramapraveza pahelAM paNa zrImadrane tatvajJAnanI UMDI guphAnA darzananI laganI lAgelI ja hatI; laghuvayathI ja zrImade tatvajJAnanA UMDA samudramAM UMDI avagAhanA karelI ja hatI. samuccayavayacaryAmAM zrImade svayaM kahyuM che tema "samartha tattvajJAnIoe ane samartha nAstikoe je vicAra karyA che, te jAtinA aneka vicAre alpa Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra14 adhyAtma rAjacaMdra vayamAM meM karelA che." gRhAzramapravezanI thoDA ja divasa pUrve lakhelA patramAM lakhyuM che tema temane-"je vastu ane je pada Aja rAjyazrI cakravattinI vikaTeriyAne dullabha, kevaLa asaMbhavita che, te vicAro te vastu ane te pada bhaNI kevaLa IcchA hatI, tAlAvelI hatI; ane pachI te te uttarottara ora jorazorathI vadhatI ja gaI, tattvajJAnanI UMDI guphAnuM darzana karavAnI utkaTa utkaMThA uttarottara ora jora pakaDatI ja gaI; tattva zuM che? AtmA zuM che? A bIjuM badhuM zuM che ? jagat zuM che? I. sahaja prazno jyAM UThe che e tattvajJAnanI "UMDI'- gaMbhIra "guphAnuM - gahana guhAnuM UMDuM rahasya zuM che? guptabheda zuM che? aMtastatva zuM che? enuM darzana -sAkSAtakaraNa karavAnI zrImaddanI tamannA uttarottara baLavattara banatI ja gaI. "huM keNa chuM? kayAMthI thaye? zuM svarUpa che mAruM kharUM? kenA saMbaMdhI vaLagaNuM che? rAkhuM ke e pariharUM?"--e mekSamALAnA "amUlya tattvavicAranA 67mA pAThamAM kahelA amUlya tattvavicAra zrImade pUrNa vivekapUrvaka parama zAMtabhAve atyaMta gaMbhIratAthI karyA ja hatA ane haju paNa era zerathI karI rahyA hatA, te tattvajJAnanI UMDI-gaMbhIra guphAnuM-gUDha rahasyabhUta tatvavastunuM-vastugate vastunuM darzana'-sAkSAtkaraNa-sAkSAtkAra karavA talapApaDa thaI rahyA hatA, sAkSAt anubhavapratyakSa karavA atyaMta utkaMThita banyA hatA. upaniSadomAM kahyuM che tema- vizvara tattva nidi gulAthAma' vizvanuM tattva guhAmAM- guphAmAM nihita che- nidhAnarUpe surakSita sugupta mUkeluM che tene guptabheda pAmI te hAtha karavA- AtmAnubhavasiddha karavA kaTibaddha thayA hatA ane apUrva AtmapuruSArthanI phuraNAthI tene guptabheda teo pAmI paNa gayA, tattvajJAnanI UMDI guphAnA gahana UMDANamAM nihita parama sArabhUta parama nidhAnarUpa parama gupta AtmatatvanuM sAkSAkArarUpa "darzana temane lAdhI gayuM; vizvA sarva nihita gudAma-vizvanuM guhAmAM nihita nidhAnarUpa tatva zrImade hastagata karI lIdhuM, jema kaI guphAnA gahana UMDANamAM mUkele mahAmUlyavAna uttama khajAne keI mahAbhAgyavAnane hAtha lAgI jAya, tema mahimA meru samAna che jene e paramanidhAnarUpa AtmA zrImade anubhavahastagata karI lIdhuM. A zuddha AtmatatvanI prApti e ja eka zrImane jIvanalakSya hatA ane tene anulakSIne ja ananya tamannAthI zrImade pitAne sopAMga sakala avikala jIvanakrama goThavyuM hatuM. zrImaddanA A tatvajJAnanI UMDI guphAnA darzananuM ane tadanusAra jIvanakramanuM digadarzana A prakaraNamAM karazuM. zrImadanA A AtmAnubhavasiddha "tattvajJAnanI UMDI guphAnA darzananuM mArmika sUcana temanA patramAM prApta thAya che. saM. 1945mAM pitAnA eka paricayI mitra paranA patramAM (a. 83) zrImad gRhAzrama saMbaMdhI vicAro ane jIvanakrama bA. pitAnA vicAro darzAvatAM lakhe che-A patramAM gRhAzramasaMbaMdhI mArA keTalAka vicAre ApanI samakSa mUkuM chauM, e mUkavAno hetu mAtra eTalo ja che ke kaMI paNa prakAranA uttama kramamAM ApaNuM jIvanavalana thAya. A vicAre ghaNuM sAMskArika Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvajJAnanI UMDI guphAnuM darzana 215 hAi koi paNa AtmAnnatiicchakane upayAgI thaI paDaze ema jaNAvatAM lakhe che-- tema jaNAvelA kramanA vicAro ghaNA sAMskArika hAine patra vATe nIkaLyA che; Apane temaja koI paNa AtmAnnati vA prazasta kramane icchanArane te khacita vadhAre upacAgI thaI paDaze; ema mAnyatA che.' ATalI sAmAnya prastAvanA karI, tattvajJAnanI UMDI guphAnuM dana karavA jatA tattvajijJAsune mUlabhUta kayA prazna UThe che tenuM svAnubhavasiddha Alekhana karatAM zrImad adbhuta nATakIya rItithI (Grand dramatic style) bhavya rajUAta kare che: 'tattvajJAnanI uMDI guDhDhAnuM darzana karavA jaie te tyAM nepathyamAMthI evA dhvani ja nIkaLaze ke tame keNu che ? kyAMthI AvyA che? kema AvyA che ? tamArI samIpa A saghaLuM zuM che? tamArI tamane pratIti che? tame vinAzI, avinAzI vA kAI trirAzI che ? evA aneka prazno hRdayamAM te dhvanithI praveza karaze; ane e praznothI jyAM AtmA gherAyA tyAM pachI bIjA vicArAne bahuja thADA avakAza raheze.' huM kANu chuM ? mhArU kharUM svarUpa zuM che? i. mUla kendrastha (Central) vastune vicAra e ja samasta vizvavastune vicAra karavAmAM mUnyasthAne che, e ja samasta vastuvicAranI mukhya rahasyabhUta cAvI (master-key) che, samasta tattvajJAnanI vicAraNAnA mULa srota ahI' che, ahIthI mAMDIne jaganA tattvajJAnIenI vicAraNAnA prArabha thAya che; A tattvanA kAyaDA ukelavAmAM jagattattvajJAnIonI samasta zaktinuM samapa Nu karAya che, A keyaDAnA ukelanI saphaLatA-niSphaLatA para sava siddhi--asiddhi nirRra che, A keAyaDAnA ukela maLI jAya teA khIjo badhA ukela Ape|Apa thaI jAya che ane sa` siddhi sAMpaDe che. eTale ja zrImad tyAM AgaLa svAnubhavasiddha vacana lakhe che-- yadi e vicArAthI ja chevaTe siddhi che; e ja vicAronA vivekathI je anyAkhAdha sukhanI icchA che, tenI prApti thAya che. e ja vicArAnA mananathI anaMta kALanuM muMjhana TaLavAnuM che; tathApi te sane mATe nathI.' (e sane mATe kema nathI ? tenA mAmika khulAsA kare che). vAstavika dRSTithI jotAMte chevaTa sudhI pAmanArAM pAtrAnI nyUnatA bahu che, kALa pharI gayA che; vastunA adhIrAI athavA azaucatAthI aMta levA jatAM jhera nIkaLe che ane te bhAgyahIna apAtra ane leAkathI bhraSTa thAya che.' gahana guhAmAM praveza paNa durghaTa-vikaTa che, te temAM aMtaHpraveza karI tenA agAdha UMDANamAM jai TheTha tenA aMtaparyaM ta paheAMcIne tyAM mUkelA vetAlAthI surakSita (leAkakathAmAM Ave che tema) gupta khajAnA hAtha karavA keTalA badhA vikaTa-druTa che ? tema A tattvajJAnanI UMDI guphAmAM praveza karavA paNa durghaTa-vikaTa che, te tenA agAdha UMDANamAM jai TheTha aMtaparyaMta paheAMcI AtmaguNasurakSita svarUpazupta AtmArUpa parama nidhAna prApta karavA parama vikaTa-parama dudha Ta che. kAraNake temAM apAtratA nahiM paNa ghaNI ghaNI pAtratA joie che,pAtra vinA vastu na rahe pAtre Atmika jJAna,' vastunI kalpanArUpa (imagination) nahiM paNa vastugate vastu dekhavArUpa vAstavika dRSTie joie che, adhIraja Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 adhyAtma rAjaya ke nahiM paNa TheTha sudhI pahoMcavA mATe asAdhAraNa dhIraja joIe che, azaucatA nahi' paNa parama zaucatA-pavitratA joie che. eTale ja adhIrAI vA azaucatAthI tenA 'ta levA jatAM jhera nIkaLe che ane te bhAgyahIna apAtra ane leAkathI bhraSTa thAya che' ema atra mArmikapaNe zrImadde kahyuM. eTalA mATe aMtanI vAtanA ata pAmanAra keAI viralA apavAdarUpa saMtane mATe ja A che, sarvAMne mATe nathI. teA pachI khIjAoe karavuM zuM ? te mATe kramamAM AvavA-guphAnA dana karavA dIdha abhyAsanI jarUra darzAvatAM zrImad vade che--eTalA mATe amuka sa MtAne apavAdarUpa mAnI bAkInAne te kramamAM AvavA te guphAnuM dana karavA ghaNA vakhata sudhI abhyAsanI jarUra che.' kadAca guphAdananI icchA na heAya teA paNa A bhavanA sukhArthe abhyAsanI khacIta jarUra khatAvI zrImad peAtAne anubhava kathe che-- e kathana anubhavagamya che, ghaNAne te anubhavamAM AvyuM che.' ghaNA A saMtapuruSAe te mATe aneka krama mAMdhyA che, tenI bhAveAllAsathI stuti kare che. ghaNA Aya-saMtapuruSA te mATe vicAra karI gayA che. teoe te para adhikAdhika manana karyuM che. AtmAne zeAdhI tenA apAra mAgamAMthI thayelI prAptinA ghaNAne bhAgyazALI thavAne mATe aneka krama bAMdhyA che; te mahAtmA jayavAn hA ! ane tene trikALa namaskAra ho !' te tattvajJAnanI UMDI guDhDhAnA darzanamAM ane tadanusArI jIvanasananA ApiSTi kramanA anupAlanamAM tatpara thayelA zrImad peAtAne te guphAmAM niraMtara 'nivAsa' ja parama priya che e parama AtmabhAvAllAsathI darzAve che~~ * pUrNAhalAdakara jene mAnyuM che, parama sukhakara, hitakara ane hRdayamaya jene mAnela che,- temAM che, anubhavagamya che, te te te ja guphAne nivAsa che, ane nira'tara tenI ja jijJAsA che.' zrImanA A AtmAnubhavajanya svayaMbhU udgArA spaSTa sUcave che ke zrImadna A tattvajJAnanI UMDI guphAnuM darzana'- AtmAnubhavapratyakSa sAkSAtukaraNa thaI cUkayuM che, AtmAnubhavagamya sAkSAtkAra thaI cUkayA che, AtmAnubhUti thai cUkI che; ane tenA anubhavarasanA AsvAda levAthI zrImadde te pUrNa AhalAdakara'-pUrNa AhalAdaAnaMda upajAvanAra, parama sukhakara, hitakara ane AtmAthI (pAtAthI) abhinna 'hRdayamaya' mAnyuM che; temAM--te ja guphAnA nivAsa anubhavagamya thavAthI tenuM paramasukha jANyuM che ane mANyuM che; eTale ja zrImadda te guphAmAM niraMtara 'nivAsanI'- nitAMta vAsanI jijJAsA--aMtarecchA dharAve che. te nivAsane anubhavAMza oke hamaNAM prApta che, paNa hajI pUNu prApti nathI, eTale ja peAtAnI AtmadazAnI parama prAmANikapaNe AMkaNI (assessment) karanArA parama pramANika zrImad lakhe che-- atyAre kaMI te jijJAsA pU thavAnAM cinha nathI; teApaNu krame emAM A lekhakane paNa jaya thaze, evI tenI khacita zubhAkAMkSA che. ane tema anubhavagamya paNa che.' niraMtara e guphAnivAsa mATenI peAtAnI ananya tamannA vyakta karatA zrImane 'atyArathI ja jo cAgya rIte te Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvajJAnanI UMDI guphAnuM darzIna 217 kramanI prApti heAya te A patra lakhavA jeTalI kheATI karavA icchA nathI.' tyAre vizrva zu' naDe che ? te mATe zrImad pAkAre che paraMtu kALanI kaThinatA che; bhAgyanI maMdatA che; sa MtAnI kRpAdRSTi STigAcara nathI. satsa`ganI khAmI che.' Ama AtmapeASaka maLeAnA abhAvarUpa nirAzAjanaka paristhitimAM paNa pU rAzAvAdI sura kADhatAM zrImad hRdayamAM ropAyelA kramanA bIjanA harSAllAsa darzAve che. tApaNa e kramanuM khIja hRdayamAM avazya ropAyuM che ane e ja sukhakara thayuM che;' te sukha kevuM che te mATe AtmAnubhavanA udgAra kADhe che-- sRSTinA rAjathI je sukha maLavA AzA naheAtI, temaja kei paNa rIte game tevA auSadhathI, sAdhanathI, strIthI, putrathI, mitrathI ke khIjA aneka upacArathI je aMtarthAMti thavAnI nahAtI te thaI che. niraMtaranI--bhaviSyakALanI--bhIti gai che ane eka sAdhAraNa upajIvanamAM pravarttatA evA A tamArA mitra ene ja laIne jIve che, nahI' teA jIvavAnI khacIta zaMkA ja hatI; vizeSa zuM kahevuM? A bhramaNA nathI, vahema nathI, khacIta satya ja che.' Ama peAtAnA mitra pratyenA patramAM kADhelA aMtarAgAramAM zrImad peAtAnu hRdaya khAlyuM che te parathI spaSTa samajAya che ke-zrImane tattvajJAnanI UMDI zuDhDhAnuM dana thayuM che, tenA kramanuM khIjarApaNu paNa hRdayamAM thayuM che, ne tenA zAMtimaya- amRtamaya parama nibha ya sukhanuM anubhavaAsvAdana paNa thayuM che, ane A anubhavAmRtasukhapAnathI sAdhAraNa upajIvanamAM pravattatA temanuM jIvana rahyuM che. e trikALamAM eka ja paramapriya ane jIvanavastunI prApti, tenuM khIjArApaNu kema vA kevA prakArathI thayuM' e vyAkhyAne atra aprasaMga kahI, zrImad patranA upasa`hAra karatAM parama AtmabhAvAllAsathI kahe che- khacIta e ja mane trikALa sammata hai!' A tattvajJAnanI UMDI guphAnAM darzana karavAmAM nimagna thayelA ane temAM niraMtara nivAsanA kramamAM saMlagna thayelA zrImad ghaNuM karIne te ja vyaktivizeSa pratyenA khIjA patramAM lakhe che-'tattvajJAnanI gupta guphAnAM dana letAM gRhAzramathI virakta thavAnuM adhikatara sUjhe che'- vizeSa vizeSa sUjhe che, ane te tattvajJAnanA viveka paNa peAtAne ugyA hatA te darzAve che ane khacIta te tattvajJAnanA viveka paNa Ane Ugye hatA.' teA pachI tenuM thayuM zuM ? tenA khulAsA kare che. kALanA khaLavattara aniSTapaNAne lIdhe tene yathAyeAgya samAdhisaMganI aprAptine lIdhe te vivekane mahAkhedyanI sAthe gauNu karavA paDacA; ane khare! jo tema na thaI zakayu heAta te tenA jIvananA aMta Avata. (tenA eTale A patralekhakanA).' bAhyathI bhale tema thayuM paNa aMtarthI vatta mAna vartI rahelI zI dazA che te mATe zrImad peAtAnuM hRdaya khAle che-- je vivekane mahAkhedanI sAthe gauNa karavA paDaco che, te vivekamAM ja cittavRtti prasanna rahI jAya che,'--cittavRtti-aMtavRitta te te tattvajJAnarUpa viveka ane tenA sahaja larUpe sa parabhAvathI viratirUpa-saCsaMgaparityAgarUpa vivekamAM ja prathamathI ja prasanna cAlI Ave che; chatAM khAdya tenI prAdhAnyatA nathI rAkhI zakAtI te mATe akathya kheda thAya anya8 Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 adhyAtma rAjacaMdra che. tathApi jyAM nirupAyatA che, tyAM sahanatA sukhadAyaka che, ema mAnyatA heAvAthI maunatA che,' i. vedhaka zabdomAM atra patramAM zrImade peAtAnI UMDI aMtarvedanA vyakta karI che. (AnA vizeSa bhAvadarzana mATe jIe zrImanI gRhasthAzrama madhye paramavirakta dazAnuM prakaraNa 26muM) A parathI spaSTa samajAya che ke tattvajJAnanI UMDI guphAnuM darzana karI rahelA zrImad bhAvaviratirUpa bhAvirakta dazAmAM ja akhaMDa ekadhArI sthiti anubhavatAM te tattvajJAnanI UMDI guphAmAM nivAsanA kramane ja anusarI rahyA che. citta guphAne ceAgya thai gayuM che' ema bIjA eka patramAM zrImade lakhelI mAki a paMkita paNa A ja bhAvanuM sUcana kare che. A guphAmAM nivAsane amRtarasa je cAkhe te amRtatvane pAme che. zrI zaMkarAcAye vivekacUDAmaNimAM kahyuM che tema-- buddhirUpa guhAmAM sa--asavilakSaNa evuM parama satya advitIya brahma (Atmatattva) che, tadAtmAthI je atra guhAmAM vase tene huM aMga ! (vatsa !) punaH guhApraveza na heAya, deharUpa guphAmAM pravezarUpa punaH dehadhAraNa na hoya.' zrImade A guhAmAM nihita paramabrahmanA AnaMdanA paramaamRtarasa cAkhyA che, eTale je-cApyore jeNe amI lavaleza khAkasabukasa tasa na ruce kimejI,'-A tattvajJAnanI UMDI guphAnuM dana karyuM, temAM niraMtara nivAsa ja zrImane paramapriya che, ane eTale ja te guphAnivAsanA kramane ja tee anusarI rahyA che. prakaraNa pAMtrIzamu AtmAnubhUtinA divya prakAza 6 evA anubhavane prakAza ullAsita thayA, jaDathI udAsI tene AtmavRtti thAya che.'zrImad rAjacaMdra tattvajJAnanI UMDI guphAnuM dana karatA zrImane tenA mULa rahasyabhUta AtmAnuM dana thayuM hatuM--AtmasAkSAtkAra thayA hatA, zuddha AtmatattvanI anubhUti thaI hatI, tenuM sUcana temanA prAraMbhanA patromAM paNa maLI Ave che. sa. 1944mAM ekavIza varSoMnI vaye lakhAyelA patrAMka 39mAM zrImad zuddhAtmAnubhUtinI koI adbhuta AnaMdalaharImAM jhIlatAM laheramAM AvI jaI hindI bhASAmAM peAtAnA Atmasavedanane vAcA ApI apUrva AtmabhAveAllAsa darzAve che-- 'buddhau guhAyAM sadasadvilakSaNaM, brahmAsti satyaM paramadvitIyam / sAkSmanA cotra thayet muddAmAM, punarna tasyAnna muddApravezaH ||"--vivekacUDAmaNi zlA. 268 Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmAnubhUtine divya prakAza 219 nekI zyAmatA viSe je putaliyAM rUpa sthita che, arU rUpake dekhatA hai, sAkSIbhUta hai, se aMtara kese nahIM dekhatA? je tvacA viSe sparza karatA hai, zItauSNAdike jAnatA hai, esA sarva aMga viSe vyApaka anubhava karatA hai jese tila viSe tela vyApaka hatA hai, tisakA anubhava ke nahIM karatA. je zabda zravaNuIdriyake aMtara grahaNa karatA he, tisa zabdazaktike jAna|hArI sattA hai, jisa viSe zabdazaktikA vicAra hetA hai, jisa kari rema khaDe hoI Ate hai, sattA dUra kaise have? je jillAke agra viSe rasAsvAda grahaNa karatA ha, tisa rasakA anubhava karaNahArI alepa sattA hai, e sanamukha kese na heve? vedavedAMta, sapta siddhAMta, purANu, gItA kari je zeya, jAnane gya AtmA hai tisake jaba jAnyA taba vizrAma kese na have?" AtmAnubhUtinI kaI dhanya paLe amara vAcA pAmeluM zrImaddanuM A AtmasaMvedana jaba jAnyA" I. zabda parathI spaSTa sUcave che ke--pAMce iMdriyo jene jANatI nathI paNa pAMca iMdriyane je jANe che, ane je sarva sukhanuM adhiSThAna-sarva sukhane mULa jharo (main fountain-store) che, evA AtmAne zrImada jAryo hato, -romAMcita bhAve sAkSAta anubhavyuM hatuM, ane temAM vizrAma karyo hata-AtmArAma karyo hata; anaMta paribhramaNanI rakhaDapaTTImAMthI visAmo levAnuM A AtmA ja vizrAmasthAna banyuM hatuM. AtmAne jANe AtmAmAM ja ramaNa anubhavanArA AtmajJAnI AtmArAma zrImadanI AtmAnubhUti aMge A mArmika vacane keTaluM badhuM mauna bhASaNa karI jAya che! AtmAnA gupta bhedane pAmele puruSa ja lakhI zake evA mArmika zabdomAM zrImad eka bIjA patramAM (aM. 38) vyaMgamAM lakhe che -"sahaja svabhAve mukta, atyaMta pratyakSa anubhavasvarUpa AtmA che te pachI jJAnI puruSoe AtmA che, AtmA nitya che, baMdha che, mokSa che, e Adi aneka prakAranuM nirUpaNa karavuM ghaTatuM nahotuM. AtmA je agama agocara che. te pachI keIne prApta thavA gya nathI, ane je sugama sugocara che te pachI prayatna ghaTatuM nathI."--AtmAnA koI viziSTa anubhavaraMganI mastImAM nikaLelA A vyaMgavacane sUcave che, ke ajJAnadazAmAM je agama agocara AtmA che, te jJAnadazAmAM sugama sugocara sahaja svabhAve mukta atyaMta pratyakSa anubhavasvarUpa AtmAne hastAmalakAvat sAkSAt anubhava zrImadane thayo hato. tevA atyaMta pratyakSa anubhavasvarUpa AtmAnA atyaMta pratyakSa anubhava vinA AvI marmabhedI paramArthacamatkRtivALI camatkArika vANInuM utthAna paNa thavuM asaMbhavita che. laghuvayathI ja zrImadane tatvajJAnano addabhuta-parama AzcaryakArI baMdha thayuM hatuM je saMskAra "ati abhyAse ghaNuM ghaNuM abhyAse "kAMIka" tha ghaTe, te zrImadrane vinA parizrame "ati'--ghaNe ghaNe thaye hatuM, ane eTale ja A parathI zrImadrane bhavAMtaramAM gamanAgamana karanArA AtmAnI sAkSAt AtmapratIti lagvayathI thaI hatI, Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 adhyAtma rAjacaMdra tenuM sUcana temanA A sahaja svayaMbhU anubhavaugAremAM svayaM jaNAI Ave che: laghuvayathI addabhuta thayo, tattvajJAnane badhae ja sUcave ema ke, gati Agati kAM zodha? je saMskAra ke ghaTe, ati abhyAse kAMya; vinA parizrama te thaye, bhavazaMkA zI tyAMya ?" temaja-AtmA nAmamAtra che ke vastusvarUpa che? AtmA cakSugecara thaI zake che ke kema? AtmA sarvavyApaka che ke kema? AtmAne dehAMtaramAM javuM thAya che ke kema? AtmAnuM lakSaNa zuM? kaI paNa prakAre AtmA lakSamAM AvI zake e che ke kema?" ItyAdi UhApeharUpe svayaM UThAvelA prazno sUcave che tema zrImade vastugate vastusvarUpa AtmA saMbaMdhI puSkaLa tatvaciMtana karyuM hatuM, puSTa tattvamImAMsA karI hatI, eTaluM ja nahi paNa AtmAnubhavapratyakSa karavArUpa parIkSApradhAnIpaNAnI dizAmAM ati ati pragati karI AtmAne atyaMta anubhava pratyakSa karyo hato. A vastugate vasturUpa AtmAnA anubhavanI kaI dhanya kSaNe janma kRtArthatA anubhavatA zrImadUnA anupama ucharaMganA A sahaja udgAra nikaLI paDyA che. Aja mane ucharaMga anupama, janma kRtAratha jaga jaNAye vAstavya vastu, viveka vivecaka e kama spaSTa sumArga gaNAya." vAstavya-vastugate vastusvarUpa paramArtha sat vastu, tene viveka, tene vivecaka-e sumArgane spaSTa krama zrImaddane anubhavasiddha jaNAya, tethI janmakRtakRtyatA anubhavatAM anupama ucharaMgamAM zrImanA A dhanya uddagAra nikaLI paDyA che. ane Ama mArga zodhatAM AtmasAmarthayegathI AtmAnubhUtinI dizAmAM pragati karatA zrImaddane sAce mArga maLI gayo che, saMdeha chUTI gayuM che, anya je hatuM te jalI gayuM-baLI gayuM che ane apUrva AtmapuruSArthathI jJAnamaya "nija deha" bhinna karyo che, ane tevA AtmAnubhUtinA parama ullAsanI dhanya kSaNe A AtmasAmagInA aMtarAtmAmAM anubhavadugArane dhvani UThe che ke - mAraga sAcA mila gayA, chUTa gaye saMdeha hatA e te jala gayA, bhinna kiyA nija deha." avAcya aciMtya mahimA che jene e "che te"- tat sat samyagadarzanane anubhavaullAsa dAkhavatA parama nirbhaya dhanya uddagAra zrImad 1946nA kArtakamAM lakhelA patrAMkamAM (91) kADhe che- te pavitra darzana thayA pachI game te varNana che, paraMtu tene tIvra baMdhana nathI, anaMta saMsAra nathI, soLa bhava nathI, atyaMtara duHkha nathI, zaMkAnuM nimitta nathI, aMtaraMga mohinI nathI, sata sata nirupama, sarvottama, zukla, zItaLa, amRtamaya darzanajJAna, samyaka jyotirmaya, cirakALa AnaMdanI prApti, adbhuta sasvarUpadazitAnI balihArI che. jyAM matabheda nathI; jyAM zaMkA, kaMkhA, vitigicchA, mUDhadaSTi emAMnuM kAMI nathI. che te kalama lakhI zakatI nathI, kathana kahI zakatuM nathI, mana jene manana karI zakatuM nathI, che te.' Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmAnubhUtinA dvivya prakAza 11 dAkhavatA AvuM aciMtya mahimAvAna pavitra darzana zrIane anubhavapratyakSa thayuM che; sat sat nirupama, sarvottama, zukla, zItaLa, amRtamaya danajJAna; samyak z2yAtimaya, cirakALa AnaMdanI prApti, adbhuta satasvarUpadazitAnI khalihArI zrImane pragaTI che; zaMkA, kAMkSA Adi SaNNA dUra thaI niHzaMkatA, niHkAMkSatA, nivi tigicchA, amUDhadRSTi Adi samyaktvanA parama bhUSaNA jyAM jhaLahaLe che evuM zuddhAtmAnubhUtimaya tanAtItavacanAtIta-manAtIta samyagdaCna zrImadbhune pragaTayuM che; anubhavageAcara thayeluM te 'sat'- svarUpa jema che te' kalama lakhI zakatI nathI, kathana kahI zakatuM nathI, mana manana karI zakatuM nathI; ane te teA che'~ jema che tema astitvasvarUpa sat te' tat che, te zrImane anubhavasiddha thayuM che. zrImaddane samyagdarzana tA prathamathI che, te uttarottara zuddhi pAmatuM jAya che, ane zrImad anukrame danavizuddhinA mArge keTalA vege AgaLa dhapI rahyA chetenA nirdeza zrImanA A parama nirbhIya udgAro parathI maLI Ave che. ane Ama daCnavizuddhinA mArge AgaLa vadhatAM jyAM AtmAnA anubhavapratyakSa sAkSAtkAra thAya che evA viziSTa samyagdarzananI prAptine parama ullAsa TUMkA patramAM (aM. 95, pASa 1946) zrImad AtmAnubhava Alekhe che AvA prakAre tArA samAgama mane zA mATe thayeA ? kayAM tArUM gupta rahevuM thayuM hatuM? sa`guNAMza te samyaktva.' koI mitra gahana guphAmAM gupta thaI gayA hAya-saMtAI gayA hAya, tenuM acAnaka dana-sAkSAtkAra thatAM jema keAI harSollAsathI uchaLI paDe ane tenA sAnaMdAzcaya udgAra nikaLI paDe tevA viziSTa AtmAnubhava bhAva danavizuddhinA mAge vege dhasatA zrImade A patramAM dAkhavyeA che. atre zrImane samyagdarzananA kAi viziSTa anubhava thayA saMbhave che, eTale ja zrImad samyagdarzana mitrane uddezIne kahe che ke 'AvA prakAre'-- pUrve kadI anubhUta nahiM evA keAi viziSTa prakAre tAro samAgama-saMcAga mane mhArA AtmAne zA mATe thayA ? atyArasudhI thAruM' kayAM gupta rahevuM thayuM hatuM ? tuM kAM saMtAI gayA hatA? AtmAnI kaI UMDI guphAmAM tuM gupta thaI gayeA hatA? kaI gahana guhAmAM tuM gayA'te lapAI?' kevaLajJAna-kevaLadarzIna Adi sa guNanA aMza-anubhavAsvAdarUpa vAnakIrUpa aMza jyAM pragaTyo che- AvirbhAva pAmyA che evuM savaguNAMza te samyaktva zrImaddane atra pragaTayu che. ane AvA trikALAbAdhita parama satyanA viziSTa anubhavathI ja zrImadnanA divya AtmA traNa vAra pAkArI (patrAMka 111) UThayA cheH 'parama satya che. parama satya che. parama satya che. trikALa ema ja che.'i. A AtmAnubhUtithI zrImaddane AdhyAtmika zaktinI abhivyakti thatI jatI hatI ane keTalAka g2amatkArika anubhavadane paNa thatA hatA. te paikI eka 'vAmanetra saMbaMdhI camatkAra'nA ullekha patrAMka 32 tathA 34mAM prApta thAya che: A eka adbhuta vAta che ke DAbI AMkhamAMthI cAra pAMca divasa thayAM eka nAnA cakra jevA vIjaLI samAna jhabakAro thayA kare che, je AMkhathI jarA dUra jaI elavAya che. lagabhaga pAMca miniTa thAya che ke dekhAva de che, mArI dRSTimAM vAravAra te tevAmAM Ave che. te khAte Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 adhyAtma rAjaya ka koI prakAranI bhramaNA nathI. nimitta kAraNa kaI jaNAtuM nathI. bahu Azcarya upajAve che. AMkhe bIjI keAI paNa prakAranI asara nathI. prakAza ane divyatA vizeSa rahe che. cAreka divasa pahelAM khapeAranA 2-20 miniTe eka Azcaya bhUta svapna prApta thaI gayA pachI A thayuM hAya ema jaNAya che. aMtaHkaraNamAM bahu prakAza rahe che, zakti bahu teja mAre che. dhyAna samAdhistha rahe che. kAraNa kaMI samajAtuM nathI.' 'vAmanetra saMbaMdhI camatkArathI AtmazaktimAM alpa pheraphAra thayA che.' AvA AnuSaMgika ceAgaanubhavA te AvA samyagdaSTa jJAnI ceAgIne eka sAdhAraNa vAta che; bAkI AvA samyagdaSTi jJAnInI prIti-pratIti teA eka AtmAnubhUti prati ja rahe che, AtmAnI vRtti teA eka nija bhAvanA pravAhamAM ja vahe che. ane jaDathI udAsI jene AtmavRtti thaI AtmaanubhavanA prakAza ullAsita thayeA hatA, evA zrImadane teA caitanyanA nira'tara avicchinna anubhavamAM kevI akhaMDa pravAhanA hatI, te temanA parama paramA - suhRda saubhAgyabhAInA patramAM (a. 144, bI. bhA. va.)) 1946) dRzya thAya che: caitanyane nira'tara avicchinna anubhava priya che. khIjI kaMI spRhA rahetI nathI. rahetI hAya tApaNu rAkhavA icchA nathI. eka 'tuMhi tuMhi' e ja yathArtha vahetI pravAhanA joIe che. adhika zuM kahevuM ? lakhyuM lakhAya tema nathI; kaccuM kathAya tema nathI; jJAne mAtra gamya che. kAM teA zreNIe zreNIe samajAya tevuM che. bAkI te anya ktatA ja che.' zrImad AtmAnubhUtinA divya prakAzanI kevI ucca bhUmikAmAM viharatA haze tenuM avyakta sUcanamAtra A zabdo kare che. prakaraNa chatrIzamu AtmasaMvedana ane zrImadnI aMtarvedanA (du:khiyAM manuSyAnA pradarzInamAM ziAbhAge' zrImad! 'sukhamArandhayogasya bahirduHkhamathAtmani / 66 divAsurNa sauththamadhyAtma mAvitAtmanaH ||"--samAdhizataka AvuM apUrva AtmAnubhUtimaya Atmasa Mvedana jenuM che evA zrImane A anubhava -saMvedanamAMthI kSaNa paNa mhAra nikaLavuM paDe tenI evI tIvra AtmavedanA thAya che, evuM tIvra mahAdu:kha thAya che, ke te kahyuM jatuM nathI ne sahyuM jatuM nathI. A 'tuMhi tuMhi'nA Atmasa veinamAMthI jyAre prArabdhAdhIna sogavaze mhAra nikaLavAnA prasaMga AvI paDe che, tyAre temanA sa MvedanazIla AtmAne tIvra vedanA thAya che ne tenA tIvra cItkAra 'tamAMthI nikaLI paDe che. pUjyapAdasvAmIe samAdhizatakamAM (jIe mathALe TAMkelA Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmasaMvedana ane zrImaddanI aMtarvedanA 223 zleka) kahyuM che tema-gaprAraMbhakane bahAramAM mukha lAge che, aMtamAM-AtmAmAM duHkha lAge che; bhAvitAtmA gArUDhane hAramAM ja asukha (duHkha) lAge che, aMtaramAMadhyAtmamAM sukha lAge che. parama bhAvitAtmA gArUDha zrImadUnA saMvedanazIla AtmAnI paNa AvI dazA thaI paDI hatI. temane aMtamAM AtmasaMvedananuM mahAsukha saMvedAtuM hatuM, bahAramAM mahAduHkha vedAtuM hatuM,-A temanI tIvra AtmavedanA-aMtardanAne tIvra cItkAra temanA saMvedanazIla patramAM sakaNuM janene adyApi saMbhaLAya che. zrImadanI aMtarvedanAnuM A mahAduHkha eTaluM badhuM uddAma hatuM ke eka mahA saMvedanazIla patramAM (aM. 82) jaNAvyuM che tema-duHkhiyAM manuSyanuM pradarzana bharyuM hoya te temAM temaNe pitAne zirebhAge-agrabhAge gaNAvyA che. A rahyA temanA A vedhaka zabda "duHkhiyAM manuSyanuM pradarzana karavAmAM AvyuM hoya te khacIta tenA zirobhAgamAM huM AvI zakuM." A vacane vAMcI ke vicAramAM paDI jaI bhinna bhinna kalpanAo na kare vA bhrama na gaNe te mATe pote ja atre samAdhAna TapakAve che- tame mane zrI saMbaMdhI kaMI duHkha lekhaze nahIM, lakSamI saMbaMdhI duHkha lekhaze nahIM, putra saMbaMdhI lekhaze nahIM, kIrti saMbaMdhI lekhaze nahIM; bhaya saMbaMdhI lekhaze nahIM; kAyA saMbaMdhI lekhazo nahIM; athavA sarvathI lekhaze nahIM; mane duHkha bIjI rItanuM che. te darada vAtanuM nathI, kaphanuM nathI ke pittanuM nathI, te zarIranuM nathI, vacananuM nathI ke mananuM nathI. gaNe te badhAMyanuM che ane na gaNo te ekakenuM nathI. paraMtu mArI vijJApanA te nahIM gaNavA mATe che, kAraNa emAM kaI ora marma rahyo che." Ama strI-putralakSmI-kIrtAi-bhaya-kAyAdi saMbaMdhI A duHkha nathI, vAta-pitta-kaphanuM duHkha nathI, tana-mana-vacananuM duHkha nathI, jagatamAM saMbhavita gaNAtA kaI paNa kAraNanuM duHkha nathI, te pachI A duHkha che zenuM? tene khulAso karatAM temAM rahelo ora marma khullo kare cheH tame jarUra mAnaje, ke huM vinA-divAnApaNe A kalama calAvuM chuM. rAjacaMdra nAmathI oLakhAte vavANiyA nAmanA nAnA gAmane, lakSmImAM sAdhAraNa e paNa Arya tarIke oLakhAtA dazAzrImALI-vaizyane putra gaNAuM chuM. A dehamAM mukhya be bhava karyA che, amukhya hisAba nathI. nAnapaNanI nAnI samajaNamAM keNa jANe kyAMyathI e moTI kalpanAo AvatI. sukhanI jijJAsA paNa ochI nahotI ane sukhamAM paNa mahAlaya, bAgabagIcA, lADIvADInAM kaMIka mAnyAM hatA; moTI kalpanA te A badhuM zuM che tenI hatI. te kalpanAnuM ekvAra evuM rUpa dIThuM , punarjanma nathI, pApa nathI, puNya nathI, sukhe rahevuM ane saMsAra bhogavavo e ja kRtakRtyatA che. emAMthI bIjI paMcAtamAM nahIM paDatAM, dharmanI vAsanAo kADhI naMkhI. koI dharma mATe nyUnAdhika ke zraddhAbhAvapaNuM rahyuM nahIM. thoDo vakhata gayA pachI emAMthI ora ja thayuM. je thavAnuM meM kavyuM nahotuM, tema te mATe mArA khyAlamAM hoya evuM kaMI mArUM prayatna paNa nahotuM, chatAM acAnaka pheraphAra thaye; keI ora anubhava thayo, ane je anubhava prAye zAstramAM lekhita na haya, jaDavAdIonI kalpanAmAM paNa nathI, te hate. te krame Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 adhyAtma rAjazcaMdra karIne vaLe; vadhIne atyAre eka "tuM hi tRhirane jApa kare che. have ahIM samAdhAna thaI jaze. AgaLa je maLyAM nahIM hoya, athavA bhayAdika haze, tethI duHkha haze tevuM kaMI nathI; ema khacIta samajAze." A laMbANa khulAsAthI spaSTa samajAya che ke zrImadane kaI viziSTa Atmanubhava thayo che, je anubhava prAye zAstramAM lekhita na hoya, jaDavAdIonI kalpanAmAM paNa nathI te hato,te AtmAnubhava uttarottara vadhato gayo ane vadhIne atyAre tehi tRhine jApa kare che. zrImaddanuM A AtmasaMvedana spaSTa sUcave che ke je duHkha kahyuM te uparokta strIAdi keI kAraNe nathI, paNa A adbhuta AtmasaMvedananA raMgamAM bhaMga pADanArA vidyabhUta thatA bAhya upAdhirUpa kAraNone laIne che. ane karmanA gherAthI AvI paDelA A bAhya pratibaMdhaka kAraNene laIne ja A badhuM vedavuM paDe che-veThavuM paDe che, te sphaTika jevA svaccha zuddha hRdayavALA zrImadane veTha jevuM lAge che ne tenuM vedavuM asahya thaI paDe che. temaja-"mahAraMbha, mahAparigraha, krodha, mAna, mAyA, lebha ke evuM tevuM jagatamAM kaMI ja nathI. ema vismaraNa dhyAna karavAthI paramAnaMda rahe che. tene uparanAM kAraNathI jevAM paDe che. e mahA kheda che." A badhuM AtmavedanAmaya AtmasaMvedana pote pitAnA aMtamAM vedavAnuM rahe che, te vedana keIne kahI zakAtuM nathI, aMtaraMga caryAnuM vedana kaI pAse khelI zakAtuM nathI enuM zrImadane mahAduHkha che. eTale ja patrane cheDe chevaTe lakhe che-aMtaraMga carcA paNa keI sthaLe khelI zakAtI nathI. evAM pAtronI durlabhatA mane thaI paDI e ja mahA duHkhamatA kaha'.-zrImaddanA A mahAsaMvedanazIla patra parathI spaSTa samajAya che ke "tuM ituM hinA jAparUpa akhaMDa AtmAnubhUtimaya AtmasaMvedana saMvedI rahelA zrImane anicchAe pUrva karmanA gherAthI saMsAraprasaMganuM parANe vedana vedavuM paDe che ane ene lIdhe samAdhimAM vighabhUta upAdhimAM besavuM paDe che, enI tIvra aMtarvedanA zrImadane thAya che, eTaluM ja nahiM paNa potAnuM AtmavedanAmaya aMtarusaMvedana koI sthaLe khelI zakAtuM nathI- kholI zakAya evA sadupAtranI durlabhatA thaI paDI enuM mahAduHkha-"mahAduHkhamatA-tIvra aMtarvedanA zrImane vedAya che. AvA tIvra AtmavedanAmaya AtmasaMvedanamAM nimagna zrImadune jagatanI mehinI eTalI badhI akArI ane AkarI lAgatI hatI-vedAtI hatI ke te aMge temane tIvra saMvedanAmaya cItkAra nikaLI paDe che ke -"he nAtha! sAtamI tamatamaprabhA narakanI vedanA maLI hatI te vakhate sammata karata paNa jaganI mohinI sammata thatI nathI.'- atre jovA jevuM e che ke amehasvarUpa zrImadane jaganI mohinI sAtamI narakanI vedanA karatAM paNa AkarI lAge che! jene AvuM tIvra vedanA thAya che te puruSa prArabdhoge upAdhigarUpa jagataprasaMgamAM rahyA chatAM jagatathI para che- atIta che, saMsArAtIta che, ema kone pratIta na thAya? ane jaganI mohinI jene AvI akArI lAgatI hoya te AvA saMsArabhAvAtIta zrImade karmaparAdhInapaNe parANe karavI paDatI upAdhi aMge UMDI AtmavedanA sthaLe sthaLe vyakta karI hoya emAM Azcarya Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmasaMvedana ane zrImadnI aMtarvedanA 225 zuM? jemake- kALanI ane karmAMnI vicitratAthI parAdhItapaNe A.... karIe chIe,' (patrAMka 119). 'ahAhA! kama'nI kevI vicitra adhasthiti che? jene svapne paNa IcchatA nathI, je mATe parama zeka thAya che; e ja agAMbhIya dazAthI pravartAvu paDe che.' (patrAMka 81). ityAdi. eTale ja gRhAzramathI virakta thavAnuM jene adhikatara sUjhayuM hatuM evA zrImane te tattvajJAnanA viveka UgyA hatA, te vivekane mahAkhenI sAthe gauNu karavA paDayo e aMgenI tIvra aMtarvedanA emanA A vedhaka vacanA vyakta kare che: kALanAM baLavattara aniSTapaNAne lIdhe tene yathAyeAgya samAdhisa`ganI aprAptine lIdhe te vivekane mahAkhendvanI sAthe gauNu karavA paDyo; ane khare! jo tema na thaI zakyuM. hAta teA tenA (A patralekhakanA) jIvananA aMta Avata. je vivekane mahAkhedanI sAthe gauNu karavA paDayo che, te vivekamAM ja cittavRtti prasanna rahI jAya che. bAhya tenI prAdhAnyatA nathI rAkhI zakAtI e mATe akathya kheda thAya che; tathApi jyAM nirupAyatA che tyAM sahanatA sukhadAyaka che, ema mAnyatA heAvAthI maunatA che.' ityAdi (patrAMka 113). ane eTale ja videhI dazAnI--jIvanmukta niMtha dazAnI jhaMkhanA aMgenI zrImanI tIkSNa AtmavedanA A hRdayabhedI ugArAmAM jaNAI Ave che: koI paNa prakAre videhI dazA vagaranuM, yathAyAgya jIvanmukta dazA vagaranuM, yathAceAgya nigraMtha dazA vagaranuM kSaNu ekanuM jIvana paNa bhALavuM jIvane sulabha lAgatuM nathI teA pachI bAkI raheluM adhika AyuSya kema jaze, e viTaMbanA AbhecchAnI che.' (zrImad rAjacaMdra patrAMka 134, sa'. 1946 dvi. bhA.) A viveka aMgenuM zrImadbhu AtmasaMvedana kevuM che ? te joie. peAtAnA aMtarAtmA sAthe vArtAlApa karatA zrImad pAtAnuM AtmasaMvedana dAkhave che: mAhAcchAdita dazAthI viveka na thAya e kharU', nahIMte| vastugate e viveka kharA che.'-- vastugate vastunA pratibhAsarUpa je AtmasaMvedanarUpa viveka peAtAne anubhavasiddha thaye che te kharA che, ema kAI dhanya paLe aMtavicAra karatAM zrImadnA aMtarAtmA pAkAre che. vItarAge khar` kahyuM che,'- A zabdomAM zrImad peAtAnuM anubhavapratItijanya AtmasaMvedana dAkhavatAM AgaLa lakhe che... are AtmA! sthitisthApaka dazA le.' prAraUAdayathI prApta saMceAgAne anukULa sthiti rAkhatA tu thArI dazA evI sthitisthApaka kara ke AtmA pAte peAtAnI mULa sthitimAM jema che tema pAche sthapAI jAya,-- pratiSThApita thaI jAya. Ama kahI zrImad peAtAnuM aMtarvedanAduHkha vyakta kare che. A duHkha kayAM kahevuM ? ane zAthI TALavuM ? pAte pAtAnA vairI, teA kevI kharI vAta che? ' kaMbaMdhanA kAraNarUpa kaSAyAdi karI-rAgadveSAdghi karI A AtmA pote peAtAnA bairI-peAte peAtAnA duzmana ane che,-A vAtanuM zrImane tIvra saMvedanamaya mahAduHkha thAya che, tIvra aMtarvedanA thAya che; te duHkha TALavAnA spaSTa niradhAra zrIsanA A zabdomAM dhvanita thAya che. AvA parama AtmavivekasaMpanna zrImane bAhya upAdhiyoganI vedanA teA che ja, a Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra6 adhyAtma rAjacaMdra temAM vaLI ochAmAM pUruM jenI niraMtara jhaMkhanA che evA satsaMganA abhAvanI vedanA te khUba khUba vedAtI hatI. vavANIAthI lakhelA saM. 1944nA eka patramAM eka mArmika vAkya zrImaddanuM aMtasaMvedana dAkhave cheH "satsaMgano leza aMza paNa nahIM maLavAthI bacAre A AtmA vivekaghelachA bhogave che. - avivekI jema yuddhA taddhA bolavAbakavArUpa--unmattapralAparUpa avivekaghelachA-avivekaunmattatA anubhave, tema parama vivekI jema che tema-je che te tat sat vadavArUpa vivekanI vAta karavAnuM- AtmasaMvedana darzAvavAnuM sasaMgarUpa sthAna na maLavAthI vivekaghelachA-vivekaunmattatA anubhave, evI dazAnuM saMvedana dAkhavatA A vacanamAM zrImadanI satsaMgaabhAvane kheda darzAvavArUpa aMtarvedanA vyakta thAya che, ane zrImaddanI A aMtarvedanA manaHsukharAma sUryarAma paranA patramAM (a. 126, pra. bhA. 1946) lakhela udgAremAM te parAkASThA pAmelI dekhAya cheH "jJAnIoe kapelo kharekhara A kaLikALa ja che. janasamudAyanI vRttio viSayakakSAyAdikathI viSamatAne pAmI che. enuM baLavattarapaNuM pratyakSa che. rAjasI vRttinuM anukaraNa temane priya thayuM che. tAtparyavivekIonI ane yathAyogya upazama pAtranI chAyA paNa maLatI nathI. evA viSama kALamAM janmele A dehadhArI AtmA anAdikALanA paribhramaNanA thAkathI vizrAMti levA AvatAM avizrAMti pAmI sapaDAyo che. mAnasika ciMtA kyAMya kahI zakAtI nathI. kahevAnAM pAtronI paNa khAmI che, tyAM have zuM karavuM ? je ke yathAyogya upazamabhAvane pAmele AtmA saMsAra ane mekSa para samavRttivALe hoya che. eTale apratibaddhapaNe vicArI zake che, paNa A AtmAne te haju te dazA prApta thaI nathI. tene abhyAsa che. tyAM tene paDakhe A pravRtti zA mATe UbhI haze ? jenI nirupAyatA che tenI sahanazIlatA sukhadAyaka che ane emaja pravartana che."--atre kalikAlane prabhAva ane (tene laIne) sasaMgane abhAva zrImadane vedAya che, A saMjogomAM A dehadhArI AtmA anAdi kALanA paribhramaNanA thAkathI vizrAMti levA AvatAM avizrAMti pAmI sapaDAya che -ItyAdi marmabhedI zabdomAM vyakta thatI emanI akathya mAnasika ciMtA zrImadanI UMDI aMtarvedanA pikAre che,- jenA paDaghA dezakAlanA baMdhanane teDIne digadigaMtamAM paDe che, ane sahRdayenA hRdaya-karNo adyApi sAMbhaLe che. Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa sADatrIzamuM aMtaraMga nigraMtha zreNI kAyAnI visArI mAyA svarUpe zamAyA evA, nigraMthanA patha bhava atanA upAya che.'-zrImad rAjacaMdre thAya tattvajJAnanI UMDI guphAmAM niraMtara nivAsanA zrImade jIvana jema paramapriya gaNelA A krama kaceA ? A guphAnA guptabhedarUpa AtmAnA jIvanarUpa jIvanakramanI zreNI kaI ? te mATenuM mArmika sAmAnya sUcana zrImade sa. 1945nA zrA. zuda 3nA dine bharUcathI manaHsukharAma sU`rAma tripAThI para lakhelA patramAM (a. 71) prApta che. sarva zAstranA edhanuM, kriyAnuM, jJAnanuM, yAganuM ane bhaktinuM prayAjana svasvarUpaprAptine athe che; ane e sabhyazreNie Atmagata thAya, te tema thavuM pratyakSa saMbhavita che; paNa e vastuo prApta karavA sasaMgaparityAganI avazya che.' atre sarva zAstranA bedha AdinuM eka mAtra pratyeAjana svasvarUpaprAptine arthe che ane e athe e kramabaddha sabhyazreNie Atmagata-AtmapariNata thAya te svarUpaprApti sabhave che ane te mATe sarvasaMgaparityAganI AvazyakatA che ema darzAvI, te AvazyakatA kema che te lakhe che - nija nAvasthA-cAgabhumikAmAM vAsa-sahaja samAdhinI prApti nathI, te sasaMgaparityAgamAM niyamA vAsita che. deza (bhAga) saMgaparityAgamAM bhajanA saMbhave che.'-- cegasAdhanA mATe anukULa ekAMta nija nAvasthArUpa ceAgabhUmikAmAM vasavAthI vAsa'--svarUpamAM savArUpa vAsanI-sahajasamAdhinI prApti nathI, te sa sa MgaparityAgamAM niyamA-niyamathI nizcaye karIne vAsita che--vaselI che. dezasaMgaparityAgamAM dezaviratimAM 'bhujanA'--tema hAya vA na hoya ema vikalpa (alternative) che. Ama gRhavAsamAM paNa tenI sabhAvanA che, eTale hAla gRhavAsamAM vasI rahelA pAtA mATene temAM vattavA mATenA 'gata (Personal) krama kahe che-- jyAM sudhI gRhavAsa pUrva kanA khaLathI bhAgavA rahyo che, tyAM sudhI dhama atha ane kAma udbhAsita udAsIna bhAve sevavAM ceAgya che.'-- ullAsita-ullAsa pamADela-atyaMta utkaTa bhAvane pamADela udAsInabhAve sevavAM yAgya che. arthAt sarvAM parabhAva-vibhAvanA kArya thI aspa udAsInabhAva eTaleA badhA ullAsa pamADI devA-eTalA badhA baLavAna banAvI devA ke prArauAyajanita dharma-artha-kAmanI khAhya pravRtti paNa tene khAdhaka na banI zake. e ja vastu pAte spaSTa kare che--bAhyabhAve gRhasthazreNi chatAM aMtaraMga nitra thazreNi joie, ane jyAM tema thayuM che tyAM sarva siddhi che.' Ama bAhyamAM gRhasthezreNi chatAM aMtaraMga nitra thazreNa heAya te tyAM sa` siddhi che ema jaNAvI, gRhasthazreNimAM paNa ullAsita udAsInabhAve vatta'tA peAtAnI vI rahelI AtmavattanA-AtmasAdhanA sUcave Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 adhyAtma rAjacaMdra che--mArI AtmAbhilASA te zreNimAM ghaNa mAsa thayAM varte che,'- mArI AbhecchA te aMtaraMga nigraMthazreNimAM ghaNuM mAsa thayAM vattI rahI che. A "dharmopajIvananI- dharmapradhAna dharmamaya upajIvananI "pUrNa abhilASA keTalIka vyavahAropAdhine lIdhe pAra paDI zakatI nathI." "paNa pratyakSe sahupadanI siddhi AtmAne thAya che,'-pratyakSe-AtmAnubhava pratyakSathI-sAkSAt AtmAnubhUtithI "sAdanI"--jema che tema vastugate vasturUpa "sa' padanI siddhi AtmAne thAya che. "A vArtA to saMmata ja che. ane tyAM kaMI vaya-veSanI apekSA nathI."--atre zrImade mArmikapaNe e paNa kahI dIdhuM ja ke jJAtavya ane prAptavya te "satpada'- jema che tema astitvarUpa-svarUpasattArUpa zuddha Atmapada che, tenI siddhi-Atmasiddhi pitAne-pitAnA AtmAne thAya che. te pachI nAnI ke mATI vayanI ke bAhya dravyaliMgarUpa veSanI vizeSa apekSA nathI--darakAra nathI. arthAt ATalI 22 varSanI vayamAM ane gRhastha veSamAM paNa ullAsita-udAsInabhAve vartatA pitAnA AtmAe te AtmArUpa satpadanI prApti karI lIdhI che, eTale veSAdi paNa je prajanArthe grahavAnuM prayojana che, te siddha thaI cUkayuM che, eTale tenI paNa apekSA nathI. Ama A patranI vastu parathI spaSTa samajAya che ke hAla jyAM lagI gRhavAsane udaya hoya tyAMlagI gRhasthaveSamAM paNa ullAsita udAsInabhAve vartatA rahI aMtaraMga nigraMthazreNimAM vartavuM e ja zrI mane krama che,- adhyAtmajIvananA jIvanarUpa paramapriya jIvanakrama che. tattvajJAnanI UMDI guphAmAM nivAsa krama te A nigraMthazreNI che; A nigraMtha. zreNIo kAme karIne ArohaNa karatAM A guphAmAM nivAsa karavAnuM zakya bane che,-A gahana guhAnA guptabhedarUpa AtmAne jANI dekhI temAM vArtA vArUpa niraMtara nivAsa pAmavAnuM zakya bane che, eTalA mATe A nigraMthazreNI ja tene uttama krama che; ane eTale ja jene pite pUrNAhUlAdakara, parama sukhakara, hitakara ane hRdayarUpa mAnela che (aM. 83)- te guphAmAM niraMtara nivAsane zrImadda parama ISTa kama A aMtaraMga nigraMthazreNI ja che. svarUpArehaNa mATe niHzreNI samAna A nigraMthazreNIrUpa svarUpamaya pavitra zreNInuM sukha kevuM nirupama che te mATe zrImane AtmAnubhava (patrAMka 62) che ke-AtmAne anaMta bhramaNAthI svarUpamaya pavitra zreNImAM ANavo e kevuM nirupama sukha che te kahyuM kahevAtuM nathI, lakhyuM lakhAtuM nathI ane vicAryuM vicArAtuM nathI." sukhadhAma mokSanI niHzreNI samAna A uttama nigraMthazreNInA krame caDhatAM AtmA svarUpArohaNa karI anukrame siddhapadane pAme che,-"apUrva avasaranA divya gAnamAM zrImade apUrva bhAvathI saMgIta karela parama pada pAmavAno paramottama krama A nigraMthazreNI ja che. aMtaraMga mehagraMthi jenI chedAI che te nigraMtha che, ane darzanamohane vyatIta karI zuddha AtmAnuM samyagadarzana pAmI AtyA cAritramohane nAza karavA pravartata pravartata uttarottara guNasthAnakanA krame svarUpa padanI zreNIe caDhato jAya te nigraMthazreNI che. kaSAyanI-rAgAdinI uttarottara nyUnatA pramANe AtmAnuM guNasthAnaka vadhatuM jAya che, eTale A nizreNI. uttarottara vItarAgatA pratye laI jaI yathAkhyAta Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMtaraMga nigraMtha zreNI 229 cAritra pragaTAve che. eTale pUrNa vItarAgatA pratye laI jatI A nigraMthazreNI e ja nirAgazreNI che, ane eTale ja zrImade vItarAga e nirgatha ane nirgatha e vItarAga ema nigraMthazreNI-nirAgaNI e banne zabdone paryAyarUpa prayoga karyo che. | mukhyapaNe AtyaMtara virati (vigatArati) e ja ni thatAnuM sAcuM avisaMvAdI mApa che. bAhA virati na hoya ne AvyaMtara virati paNa na hoya to tyAM ni thatA nathI, bAhya virati hoya paNa AtyaMtara virati na hoya te tyAM paNa ni thatA nathI; bAhya virati heya ne AtyaMtara virati paNa hoya te tyAM nirgathatA che, kadAca bAhA virati na hoya paNa AtyaMtara virati hoya to tyAM paNa nijhathatA che.-Ama bhaMgI che, te parathI spaSTa samajAya che ke bAhya virati ho ke na ho paNa AtyaMtara virati je hoya te tyAM nirgathatA avazya che. eTale sarvatra sarvadA sarvathA AtyaMtara virati ja pradhAna che. A ja vastu zrI bhadrabAhusvAmIe AvazyakaniryuktimAM dhAtu ane chApanA prasiddha daSTAMte spaSTapaNe samarthita karI che. dhAtu beTI ane chApa beTI, athavA dhAtu beTI ane chApa sAcI, e be prakAra kalaInA rUpIA jevA banAvaTI (Counterfeit) mUlyahIna dravyaliMgI sAdhuonA che, te te khoTA rUpIAnI jema sarvathA amAnya-asvIkArya che, ane dhAtu sAcI, paNa chApa khoTI athavA dhAtu sAcI ane chApa paNa sAcI, e be prakAra cAMdInA rUpIA jevA sAcA mUlyavAna bhAvaliMgI sAdhujanonA che, ane te ja sAcA rUpIAnI jema sarvathA mAnya svIkArya che. arthAt dravyathI temaja bhAvathI je avirati che, ane bhAvathI virati nahi chatAM je dravyathI virati che,- e be mithyAdaSTi prakAranI sAdhupaNAmAM gaNanA ja nathI; paNa dravyathI temaja bhAvathI je virati che, ane dravyathI virati nahiM chatAM bhAvathI je virati che,- e be samyagadRSTi prakAranI ja sAdhupaNAmAM gaNanA che. dravyathI sarvavirati Adi paNa samyagadarzanabhAvarUpa mUla hoya te ja bhAvathI virati che, nahiM te bhAvathI avirati ja che. zrI yazovijayajIe upadezarahasyamAM kahyuM che tema gukhadAvA patto vimo vize bicA'--guNasthAnanA avyApAre A dravyathI virata niyamathI avirata ja che. mATe paramArthathI sAdhutva te sarva bhAvanI IcchAthI virAma pAmelA "svarUpasthita IcchArahita evA AtmajJAnI samyagdaSTi puruSamAM ja ghaTe che ane tyAM kavacita prArabdhodayathI bAhya dravyavirati na hoya to paNa aMtarathI meha chUTavArUpa bhAvavirati te avazya hoya ja che. "rati paNa joba si ghaNA'--je samyakatva-AtmajJAna che te ja mIna-munipaNuM che. "AtamajJAnI zramaNa kahAve, bIjA te dravyaliMgI re" ItyAdi vacane AnI sAkSI pUre che. A uparathI e phalita thAya che ke bAhya virati e kAMI sAdhupaNAnuM ke guNasthAnanuM mApa nathI, paNa aMtarathI mehabhAva chUTavArUpa AtyaMtara virati e ja sAcA sAdhupaNAnuM ke guNasthAnanuM mApa che. arthAt jema jema kaSAyarUpa vibhAva ghaTe ne AtmabhAvasthiratA vadhe, tema tema AtmAnuM guNasthAna caDhatuM jaI sAcuM bhAvasAdhupaNuM pragaTe che. Ama sarvatra Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 adhyAtma rAjacaMdra bhAvaviratinuM ja mukhyapaNuM che, chatAM dravya ane bhAvaviratino sumeLa maLe te te sonAmAM sugaMdha jevuM che, prAye dravyathI ane bhAvathI tevI virati karyoja chUTake che, ane zrImade paNa sarvatra e ja IcchayuM che, sarvatra sthaLe sthaLe bAhyAbhyatara nirgatha thavAnI ja gaveSaNA karI che; "apUrva avasara e kyAre Avaze ? kayAre thaIzuM bAhyAMtara nigraMtha je-e apUrva avasaranuM apUrva kAvya tenI jIvatI jAgatI jvalaMta sAkSI che. prArabdhodayajanya bAhya saMjogAdhInapaNe hAlanA tabakke tatkALa bAhyathI tema nahiM banI zakavA chatAM atyaMtarathI te sAdhucarita zrImada aMtaraMga nigraMthazreNImAM apUrva AtmapuruSArthathI pravaryA ja che. A nigraMthazreNu vA nirAgane ja zrImada jIvanamAM anusarI rahyA che, bAhya gRhasthAzreNImAM paNa aMtaraMga nigraMthazreNIe vavAnuM dhAra taravAranI" karatAM paNa viSama asidhArAvata jIvanamAM AcarI rahyA che, asidhArA para nAcavA karatAM paNa durghaTa AtmacAritranI caraNadhArA para nAcavAnuM devadurlabha mahAbhISmavRtta AdarI rahyA che, "kAyAnI visArI mAyA svarUpe zamAyA evA' nigraMthanA paMthe vicarI rahyA che. bIjA sAmAnya jana je vItarAga nigraMthanA vikaTa paMthe saMcaravAnA sAhasathI dUra bhAge, te mahAsAhasa mahAAtmaparAkramI mahAAtmavIra zrImade sAme jaIne mAthe lIdhuM che! bIjA prAkRta janene je gRhasthAvAsamAM prAye azakya che evuM aMtaraMga nigraMtha zreNue-nirAgazreNIe apUrva vege caDhavAnuM mahAkArya mahAdharmavIra mahAAtmavIra zrImade zakya karI dekhADayuM che ! zrImaddana patro AnI sAkSI pUre che. patraka 124mAM zrImadda lakhe che- "gaLa kALa vijhA sAM sa vi mahila' je je dizA bhaNI javuM Icache te te dizA jene apratibaddha arthAt khulI che. (rokI zakatI nathI) AvI dazAne abhyAsa jyAM sudhI nahI thAya, tyAM sudhI yathArtha tyAganI utpatti thavI kema saMbhave ?" zrImadUnA vacane sUcave che ke dravya-kSetra-kALa-bhAvanA pratibaMdhane jyAM sarvathA abhAva che evI sarvatra apratibaddha aMtaraMga nigraMtha dazAne zrImad satata abhyAsa karI rahyA che, nigraMthazreNInA kramane anusarI rahyA che. (patrAMka 134mAM - aMbAlAlabhAI paranA saM. 1946nA bhAdramAM lakhelA patramAM zrImadda era spaSTatAthI lakhe che - keI paNa prakAre videhI dazA vagaranuM, yathAgya jIvanmukata dazA vagaranuM, yathAryogya nirgatha dazA vagaranuM kSaNa ekanuM jIvana paNa bhALavuM jIvane sulabha lAgatuM nathI. te pachI bAkI raheluM adhika AyuSya kema jaze, e viTaMbanA AbhecchAnI che. yathAyogya dazAne haju mumukSu chuM. keTalIka prApti che. tathApi sarva pUrNatA prApta thayA vinA A jIva zAMtine pAme evI dazA jaNAtI nathI. eka para rAga ane eka para dveSa evI sthiti eka remamAM paNa tene priya nathI. adhika zuM kahevuM? paranA paramArtha sivAyane deha ja gamatuM nathI te? Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMtaraMga nigraMtha zreNI ra31 -zrImanA A hRdayabhedI aMtaradugAramAM nigraMthazreNI-nirAzreiNI pratye zrImanI kevI ananya tamannA dekhAI Ave che! kharekhara! A nigraMthazreNI ke nirAgazreNI e ja zrImadane parama priya che, enI apUrva sAdhanA pratye ja emane parama premapravAha ullasyA che, ane enI parama siddhi emaNe A ja jIvanamAM prApta karI che te ApaNe zrImaddanA A AtmacAritramaya caritragraMthamAM anukrame che. A ja emanA adhyAtma jIvananuM jIvana (very life of spiritual life) che, A ja emanA adhyAtma cAritramaya caritrane AtmA che, A ja emanA Atmasiddhimaya jIvananuM jIvana sarvasva che. "kAyAnI visArI mAyA svarUpe mAyA evA, nigraMthane paMtha bhavanaMtano upAya che, - e nirgathanA paMthe zrImada apUrva AtmapuruSArthathI-ananya AtmaparAkramathI pravaryA che. nigraMtha mahAtmAone namaskAra" "nirogI puruSane namaskAra ItyAdi aneka patronA mathALe mUkelA zrImadanA vacane temanA A parama priya nigraMthapaMthe pravartelA satapuruSe pratye zrImaddane kevo ananya prema che te sUcave che, eTaluM ja nahiM paNa te nigraMtha mahAtmAothI pite kevA abhinna abhedasvarUpa che te dAkhave che. ane nigraMtha bhagavAne praNatelA pavitra dharma mATe je je upamA ApIe te te nyUna ja che. AtmA anaMtakALa rakhaDyo, te mAtra enA nirupama dharmanA abhAve. jenA eka remamAM kiMcita paNa ajJAna, meha, ke asamAdhi rahI nathI te puruSanAM vacana ane bodha mATe kaMIpaNa nahIM kahI zakatAM, tenAM ja vacanamAM prazasta bhAve punaH punaH prasakata thavuM e paNa ApaNuM sarvottama zreya che. zI enI zailI! jyAM AtmAne vikAramaya thavAne anaMtAMza paNa rahyo nathI, zuddha, sphaTika, phINa ane caMdrathI ujajavala zuladhyAnanI zreNithI pravAharUpe nIkaLelAM te nigraMthanAM pavitra vacananI manetamane trikALa zraddhA rahe ! e paramAtmAnA gabaLa AgaLa prayAcanA!" --e aMtarAtmAnA UMDANamAMthI nIkaLelA vacane te zrImadanA A nirgathamArga pratyenA naisargika premanI parama parAkASThA prakAze che. paNa pUrve jeNe mahAna nigraMthamArganI parama ArAdhanA karI che evA A mahAna puruSane te mULa nigraMthamAge pratye parama prema kema na hoya? parama bhaktiullAsa kema na hoya ? A sarvatra apratibaddha nirgathadazAnA abhyAsanuM-jIvanmuktadazAnI gaveSaNAnuM paramapremapUrNa sUcana zrImaddana manaHsukharAma sUryarAma tripAThI paranA saM. 1946mAM lakhAyelA parama bhAvavAhI patramAM (aM. 126) prApta thAya che. jo ke yathAyogya upazamabhAvane pAmele AtmA saMsAra ane mokSa para samavRttivALo hoya che, eTale apratibaddhapaNe vicArI zake che, paNa A AtmAne te haju te dazA prApta thaI nathI. tene abhyAsa che, tyAM tene paDakhe A pravRtti zA mATe UbhI haze? A vyavahAra pravRtti aMgenI zrImanI aMtarvedanA dAkhavata tIvra cItkAra A zabdomAM saMbhaLAya Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 adhyAtma rAjacaMdra che ane sarvathA apratibaddhapaNe vartavAnI zrImanI ananya tamannA atyaMta spaSTa dekhAya che. eTale jeno upAya nathI tenuM sahana karavuM sukhadAyaka che e jaNAve che- jenI nirupAyatA che tenI sahanazIlatA sukhadAyaka che ane ema ja pravartana che." pachI jIvana pUrNa thatAM pahelAM zuddhopAgamaya AtmadazA-jIvanmuktadazA prApta thavA manavacana-kAyAnA ceganI yathAgya pravRtti kevI rIte karavI te mATe pitAne nirgathazreNIrUpa jIvanakrama darzAve che - paraMtu jIvana pUrNa thatA pahelAM yathAyegyapaNe nIcenI dazA AvavI joIe - 1. mana, vacana ane kAyAthI AtmAne muktabhAva. 2. mananuM udAsInapaNe pravartAna. 3. vacananuM syAdvAdapaNuM (nirAgrahapaNuM). 4. kAyAnI vRkSadazA. (AhAra-vihAranI niyamitatA). athavA sarva saMdehanI nivRtti sarva bhayanuM chUTavuM, ane sarva ajJAnane nAza. ' arthAt "mana-vacana-kAyAthI AtmAne muktabhAva - manAtIta vacanAtIta dehAtIta e jIvanmukta bhAva sAdhavo joIe; temAM "mananuM udAsIna paNe pravartana - mananI pravRtti karavI paDe te udAsInapaNe karavI joIe, "vacananuM svAduvAdapaNuM (nirAgrahapaNuM) -vacananI pravRtti karavI paDe te nirAgraha syAdvAdapaNe karavI joIe, kAyAnI vRkSadazA' (AhAra vihAranI niyamitatA)- kAyAnI je pravRtti karavI paDe te vRkSanI jema nisarga paNe-sahaja svabhAve sahajapaNe niyamita karavI joIe. Ama manavacana-kAyAnA ganI yathAyogya samyaka pravRtti karatAM jIvatAM chatAM mukata evo jIvanamukta bhAva sAdhavo joIe; jyAM sarva saMdeha nivRtta thAya che, sarva bhaya chUTI jAya che, sarva ajJAna nAza pAme che-evI kevala jJAnamaya zuddha AtmadazA- jIvanmuktadazA pragaTAvavI joIe. A che jIvanmuktadazA pAmavA mATe zrImadane nigraMthazreNIne jIvanakrama, ane A jIvanmuktadazAnA kramarUpa nigraMthazreNInA kramamAM zrImad satmAthI pravartA che, ne emane parama prema ulo che. prakaraNa ADatrIsamuM aMtarAtmAnI samazreNuM "jovohIne ja azvo du "- zrI kuMdakuMdAcAryajI tamArAmArI aA aA na raho - zrI haribhadrAcAryajI nigraMthazreNI-nirAgaNIe svarUpArehaNa karI rahelA zrImadane aMtarAtmA samaNukramamAM ke prayatnazIla hatuM ke apUrva AtmapuruSArthathI pravanyuM hatuM, Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMtarAtmAnI samazreNI tenA asara lekha ApaNane zrImadde sa. 1946mAM lakhelA eka AtmasaMbhASaNarUpa (soliloquy) lekhamAM: prApta thAya che (a. 108) huM jIva, tuM bhraSA mA, tane hita kahuM chuM. aMtaramAM sukha che, bahAra zodhavAthI maLaze nahI. aMtaranuM sukha aMtaranI samazreNImAM che; sthiti thavA mATe bAhya padArthInuM vismaraNa kara, Azcarya bhUla. samazreNI rahevI bahu durlabha che; nimittAdhIna vRtti pharI pharI cilata thaI jaze; na thavA acaLa gaMbhIra upayAga rAkha. A krama yathAyAgya paNe cAlyeA Avye tA tuM jIvana, tyAga karatA rahIza, muMjhAIza nahIM, ni ya thaIza. mA mA, tane hita kahuM chuM. 66 adhyAtmanimagna zrImad pAtAnA aMtarAtmAne uddezIne AtmahitanI--sAcA sukhanI vAta kare che-- he jIva! aMtamAM sukha che ne te a MtI samazreNImAM che, te dula bha samazreNI rAkhavA bAhya padArthonuM vismaraNa karI- Azcaya bhUlI khAhya nimittone AdhIna vattattI vRtti calAyamAna na thavA devA 'acaLa gabhIra upayAga rAkha,'-- tuM acaLa jevA acaLa ane sAgara jevA gabhIra zuddhopayeAgamAM evI sthiti kara ke te game tevA khAdya nimittothI paNa calAyamAna AAbhAyamAna na thAya. 'mohakkho vihINo pariNAmo appaNo hu samo ' meAhu-kSeAvihIna AtmAnA pariNAma e ja sama evA A samazreNInA pariNAmadhArArUpa 'krama' jema rAkhavA ghaTe che tema yathAyeAgyapaNe akhaMDa ekadhArAthI cAlyA AvyeA, te 'tuM jIvana tyAga karatA rahIza,' thArUM jIvana nirAkhAdhapaNe nirAkulapaNe pasAra karatA rahIza, mAhya vyavahAranI jagAlamAM muMAIza nahI', AtmapariNAmanI caMcalatArUpa bhayathI rahita 'nirbhaya' thaIza. "" paNa viSama mAhyanimittasaMjogAmAM samazraNI kema rAkhavI ? e krama kema jALavave? upayeAga kema saMbhALavA ? te mATe nivikalpa thavuM joie evI aMtarbhAvanAthI parama bhAvitAtmA zrImad ukta prakAre peAtAnA AtmAne peAtAnA upayeAga sabhALavAnI hitazikSA ApI nAnA prakAranA vikalpA tyajavAnI bhAvanA bhAve che-- A mArUM che evA bhAvanI vyAkhyA prAce na kara. A tenuM che ema mAnI na esa, A mATe Ama karavuM che, e bhaviSyaniya na karI rAkha. A mATe Ama na thayuM hAta tA sukha thAta ema smaraNa na kara. ATaluM A pramANe heAta tA sArU ema Agraha na karI rAkha. AchuM mArA prati anucita karyuM evuM saMbhAratA na zIkha. ANe mArA prati ucita karyuM" evuM smaraNa na rAkha. A mane azubha nimitta che evA vikalpa na kara. A mane zubhra nimitta che evI dRDhatA mAnI na esa. A na heAta te huM adhAta nahIM ema acaLa vyAkhyA nahIM karIza. pUrvaka baLavAna che, mATe A madhA prasaMga maLI AvyA evuM ekAMtika grahaNa karIza nahIM. puruSA nA jaya na thayA evI nirAzA marIza nahI' 233 Ama mArA-tArA saMbaMdhI, bhUta-bhaviSyata saMbaMdhI, ucita-anucita saMbaMdhI, zubhra nimitta-azubha nimitta saMbaMdhI, pUrNAMka -puruSArtha saMbaMdhI vikalpAthI AtmAne 24-30 Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ athAkya rAjaya choDAvI, samabhAvabhAvI zrImad bIjAnA deze nahiM paNa pitAnA ja doSe AtmAne baMdhana che ema pitAne ja doSa ciMtave che--bIjAnA dare tane baMdhana che e sAnIza nahIM. tAre nimitte paNa bIjAne deSa karato lAva. tAre deze tane baMdhana che e saMtanI pahelI zikSA che. tAre deSa eTalo ja ke anyane pitAnuM mAnavuM, pote jetAne bhUlI javuM." Ama parane potAnuM mAnavuM ke pote pitAne bhUlI javuM e potAnA doSe te pote ja potAne baMdhanakartA che ema svadeSa ciMtavI, te svadeSa dUra karavA potAnA AtmAne cetAve che- jAgrata kare che (alerts): "e badhAmAM tArI lAgaNI nathI, mATe jude jude sthaLe te sukhanI kalpanA karI che. he mUDha! ema na kara." --AtmAthI anya-bhinna para vastumAM tArI saMvedanArUpa "lAgaNI" nathI, tAruM svarUpa nathI, chatAM temAM teM sukha kalpI levArUpa kalpanA karI che te kalpanA ja che, "he mUDha! ema na kara'- AtmAthI anya padArthamAM sukhanI kalapanArUpa moha ma kara, "e tane teM hita kahyuM."- ema AtmAne hitazikSA kahI, "aMtaramAM sukha che - e AtmabhAvanA punaH daDha karI vizeSa bhAvana kare cheH "jagamAM kaI evuM pustaka vA lekha vA keI evo sAkSI trAhita tamane ema nathI kahI zako ke A sukhano mArga che, vA tamAre Ama vartAvuM vA sarvane eka ja krame UgavuM; e ja sUcave che ke tyAM kaMI prabaLa vicAraNA rahI che, ema sUcavI "eka bhegI thavAne baMdha kare che, eka gI thavAne baMdha kare che? che. keTalIka vicitratAo aMge UhApoharUpa prazno uThAvI, zrImaddane aMtarAtmA chevaTanA nirNayarUpa satya piokAre cheH "aMtaramAM sukha che; bahAramAM nathI. satya kahuM chuM. he jIva, bhUla mA, tane satya kahuM chuM. sukha aMtaramAM che, te bahAra zodhavAthI nahIM maLe. aMtaranuM sukha aMtaranI sthitimAM che, sthiti thavA mATe bAhya padArtho saMbaMdhInuM Azcarya bhUla. sthiti rahevI bahu vikaTa che." ATaluM sAmAnya UhApoharUpa tattvaciMtana aMtaramAM utAratAM zrImadUne aMtarAtmA pitAnI te vakhatanI (saM. 1946) vartAtI AtmadazAnuM AMtaranirIkSaNa (Introspection) kare che ane pitAne rahyosahya sva5 AtmadeSa paNa dUra karavA mATe potAnA AtmAne jAgRta karavArUpa AtmajAgaraNa (alertness) kare che-"nimittAdhIna vRtti pharI pharI calita thaI jAya che, ene daDha upaga rAkhavo joIe. e krama yathAyogya calA AvIza te tuM muMjhAIza nahIM, nirbhaya thaIza. he jIva! tuM bhUla mA....e zabdomAM A amara lekhanA prAraMbhamAM ja mUkelI vAta punaruktapaNe upasaMhAramAM mUkI, bhAvitAtmA zrImade samabhAvabhAvanarUpa bhAvasAmAyikanA samazreNukramanI bhAvanA ora daDha karI che. zrImadUnA aMtarAtmAnA UMDANamAMthI nIkaLelA samabhAvane bhaNukAra karatA A amara zabdomAM akSare akSare satyane raNakAra saMbhaLAya che,- jenA hRdayaguphAmAM paDatA paDaghA sakaNuM jana adyApi sAMbhaLe che. A samatvazreNIne krama e ja AtmAnuM jema che tema samasvarUpa prApta karavArUpa Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atarAtmAnI samazreNI 235 svarUpArohaNanI nIsaraNI che; A samazreNI-niHzreNIthI AtmA svabhAvanI UrdhvazreNIe caDhate jaI uttarottara Atmazuddhi pAmato jAya che. svabhAvanI A UrvazreNImAM kema AvavuM? koNa Ave? ene trikALAbAdhita kama zrImadda eka patramAM (aM. 55) prakAze che--"je puruSo te karmasaMga ane tenA udaye utpanna thayelA paryAne svasvarUpa nathI mAnatA ane pUrvasaMgo sattAmAM che, tene abaMdha pariNAme bhogavI rahyA che, te AtmAo svabhAvanI uttarettara UdhvazreNI pAmI zuddha cetanabhAvane pAmaze. Ama kahevuM sapramANa che. kAraNa atIta kALe tema thayuM che, vartamAnakALe tema thAya che, anAgata kALe tema ja thaze. keI paNa AtmA udayI kamane bhogavatAM samatvazreNImAM praveza karI abaMdha pariNAme vartaze, te khacIta cetanazuddhi pAmaze. A samazreNakramanI zrImade tIvra AtmavicAraNuM ja mAtra karI che ema nathI, paNa tathArUpa ugra AtmavartAnarUpa -AtmacAritrarUpa AcaraNa paNa karI ja che,-e emanA patro pratye daSTipAta karatAM svayaM jaNAI Ave che, zrImaddanuM potAnuM Atmavartana A samatvarU5 nirAgI nigraMthazreNIne anusaratuM ApoApa dekhAI Ave che. vairAgya bhaNInA pitAnA Atmavartana aMge zrImada keI bhAInA praznanA uttaramAM (patrAMka pa0) lakhe che- vairAgyabhaNInA mArA Atmavartana viSe pUche che te praznane uttara kayA zabdomAM lakhuM? ane tene mATe tamane pramANa zuM ApI zakIza? tepaNa TUMkAmAM ema jJAnInuM je mAnya kareluM (tattva) sammata karIe, ke udaya AvelAM prAcIna karmo bhegavavAM; nUtana na baMdhAya emAM ja ApaNuM Atmahita che. e zreNImAM vartana karavA mArI prapUrNa AkAMkSA che, paNa te jJAnIgamya hovAthI bAhya-pravRtti haju teno eka aMza paNa thaI zakatI nathI. AMtara-pravRtti game teTalI nirAgadhraNa bhaNI vaLatI hoya paNa bAhAne AdhIna hajI bahu vartavuM paDe e dekhItuM che.- belatAM, cAlatAM, besatAM, UThatAM ane kAMI paNa kAma karatAM laukika zreNIne anusarIne cAlavuM paDe; je ema na thaI zake to loka kurtAkamAM ja jAya, ema mane saMbhave che. te paNa kaMIka pravRtti pharatI rAkhI che." Ama udaya AvelA pUrva karma bhogavavAM ne navAM na bAMdhavA e jJAnIsaMmata zreNImAM vartavA zrImadanI "prapUrNa- prakRSTapaNe pUrNa-paripUrNa AkAMkSA-icchA che, ane temanI AMtarapravRtti pUra vegamAM nirAgazreNI bhaNI vaLI rahI che ane bAhya pravRtti laukika zreNIne anusarIne karavI paDe che. Ama nikhAlasa nirdoSapaNe jaNAvI parama vairAgyaraMgI zrImada pitAnI A virAgyavartana aMge bIjA vAMdhAbharela ke zaMkAbharele khyAla dharAvatA hoya te ulekhe che tamArA saghaLAonuM mAnavuM mArI (vairAgyamayI) vartAnAne mATe kAMI vAMdhAbhareluM che, temaja koInuM mAnavuM mArI te zreNi mATe zaMkAbhareluM paNa hoya, eTale tame ItyAdi vairAgyamAM ja aTakAvavA prayatna kare, ane zaMkAvALA te vairAgyanA upekSita thaI gaNakAre nahIM, ethI kheda pAmI saMsAranI vRddhi karavI paDe.' Ama akSare akSare aMtaraMga virAgyaraMga TapakatAne satyane Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 236 adhyAtma rAjacaMdra bulaMda raNakAra karatA zabdomAM potAnI aMtarvedanA vyakta karI, satya aMtaHkaraNa darzAvavAnI jagamAM bahu ja thoDI jagyA che ema jaNAvatAM zrImaddane aMtarAtmA AtmAmAM samAI javAnI samAdhibhAvanA prakAze che - ethI mAruM mAnya ema ja che, ke satya aMtaHkaraNa darzAvavAnI prAce bhUmitaLe bahu ja thoDI jagyAo saMbhave che. jema che tema AtmAnuM AtmAmAM samAvI jIvanaparyata samAdhibhAvasaMyukta rahe, te pachI saMsAra bhaNInA te khedamAM paDavuM ja nahIM. hamaNAM te tame juo che tema chuM. saMsArI pravartana thAya che te karuM chuM. dharma saMbaMdhI mArI vartAnA te sarvajJa paramAtmAnA jJAnamAM dazya thatI hoya te kharI, pUchavI joItI nahotI. pUchatAM kahI zakAya tevI paNa nathI. sahaja uttara Apo ghaTe te Ave che. zuM thAya che ane pAtratA kyAM che e jou chuM. udaya AvelAM karmo bhegavuM chuM. kharI sthitimAM haju ekAda aMza paNa Avyo houM ema kahevuM te AtmaprazaMsArUpa ja saMbhave che." A samAdhimaya samazreNIe vartatA zrImaddane pitAnA A Atmavartana aMge zrI jUThAbhAI paranA suprasiddha patramAM (aM. 37) era vizeSa prakAza prApta thAya che. pUrNa AtmArtha daSTi ane pUrNa AtmArthapravRtti jenI adhyAtmajIvananA prAraMbhathI che evA parama AtmArthI-parama mumukSu zrImad jaganirapekSa "avadhUta paNe pitAnI aMtarAtmapravRttinuM sUcana kare cheH jagane rUDuM dekhADavA anaMtavAra prayatna kyuM, tethI rUDuM thayuM nathI. kemake paribhramaNa ane paribhramaNanA hetuo haju pratyakSa rahyA che. eka bhava je AtmAnuM rUDuM thAya tema vyatIta karavAmAM jaze, te anaMta bhavanuM sATuM vaLI raheze, ema huM laghutvabhAve samaje chuM; ane tema karavAmAM ja mArI pravRtti che. A mahAbaMdhanathI rahita thavAmAM je je sAdhana, padArtha zreSTha lAge, te grahevA e ja mAnyatA che, to pachI te mATe jagatanI anukULatA -pratikULatA zuM jovI ? te game tema bole paNa AtmA je baMdhanarahita thata hoya, samAdhimaya dazA pAmate heya to tema karI levuM. eTale kItiapakIrtAithI sarvakALane mATe rahita thaI zakAze.' jene AtmAnuM rUDuM thAya ema ja pravartavuM che ane mahAbaMdhanathI rahita thavuM che evA parama AtmAthI-parama mumukSu zrImad jagannI paravAha nahiM karatAM kevaLa satasAdhana sevavAmAM ja akhaMDa daDhanizcayI che, parama nirbhaya che, eTale ja AvA parama nirbhaya avadhUta puruSa Ama lakhI atra parama nirbhayapaNe AgaLa lakhe che -"je puruSa para tamAro prazasta rAga che, tenA ISTadeva paramAtmA jina, mahAgIdrapAzvanAthAdikanuM smaraNa rAkhajo. ane jema bane tema nirmohI thaI mukta dazAne Iccho. 44 upaga zuddha karavA A jagatanA saMkalpa-vikalpane bhUlI jajepArzvanAthAdika yogIzvaranI dazAnI smRti karaje. 44 A alpajJa AtmA paNa te padano abhilASI ane te puruSanAM caraNakamaLamAM tallIna thayele dIna ziSya che. tamane tevI zraddhAnI ja zikSA Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMtarAtmAnI samazreNI 237 OM che.' i. aMgata zikSA lakhI, saMkalpa-vikalpa ne rAgadveSane mUkavAnI ne jagatmAMthI jema ane tema jaladI RNamukta thavAnI jenI sadA :saupayegI vahAlI zreSTha ane parama jijJAsA che ane pUrvakanA AdhAre jenuM saghaLuM vicaravuM che evA A parama dharmAM -dRDhadhama nizcayI vItarAga puruSa AgaLa lakhe che A tamArA mAnelA surabbI mATe koi paNa prakAre ha-zAka karazo nahI; tenI icchA mAtra saMkalpa-vikalpathI rahita thavAnI ja che; tene ane A vicitra jagane kaMI lAgatuMvaLagatuM ke levAdevA nathI. eTale temAMthI tene mATe game te vicArA badhAya ke khelAya, te bhaNI have javA icchA nathI. jagatamAMthI je paramANu bheLAM karyAM che te haLave haLave tene ApI daI RNamukta thavuM, eja tenI sadA saupayAgI, vahAlI, zreSTha ane padma jijJAsA che, bAkI tene kaMI AvaDatuM nathI; te bIjI kaI IcchatA nathI; pUrvakanA AdhAre tenu saghaLuM vicaravuM che; ema samajI parama satASa rAkhaje; A vAta gupta rAkho. kema ApaNe mAnIe chIe, athavA vartIe chIe te jagatane dekhADavAnI jarUra nathI; paNa AtmAne ATaluM ja pUchavAnI jarUra che, ke je muktine icche che to saMpa-vikalpa, rAga-dveSane sUka ane te mUkavAmAM tane kaMI khAdhA hoya to te he. te tenI meLe mAnI jaze ane te tenI meLe mUkI deze. jyAM tyAMthI rAga-dveSarahita thavu e ja mAro dharma che; ane te tamane atyAre badhI ja chu' AtmavananA A svahaste Alikhita asAdhAraNa dastAvejamAM samazreNIArohaka zrImanA AtmacAritramaya AtmajIvananuM dana thAya che, samabhAvabhAvI aMtarAtmAnA AtmapariNatimaya adhyAtmajIvana para pracura prakAza paDe che. A samatvazreNImAM rahevA mATe zrImadde 'jyAM tyAMthI saMkalpa-vikalpa rahita thavuM' evI nAnA-- prakAranA vikalpe cheADavAnI kalpanA ja karI che ema nathI, paNa tathArUpa nivikalpadazA bhaNI ugra savegathI doTa mUkI che, tenI sAbItI temanA patrAmAM ja prApta thAya che. jemake--(1) samazreNImAM vartI rahelA zrImane bAhya vyavahArazreNimAM vavuM ghaNuM ghaNuM AkarU lAge che-- mahAparISaha jevuM vedAya che, tenA parama zAka darzAvatA temanA sahaja ugAra sarI paDathA che ke ahAhA ! kanI kevI vicitra apasthiti che? jene svapne paNa icchatA nathI, je mATe parama zAka thAya che; e ja agAMbhIya dazAthI pravarttavuM paDe che.' Ama peAte samasta kalpita jagajAlane phagAvI devA icche che, vyavahAraprasagane svapne paNa icchatA nathI, chatAM kA~vicitratAthI temAM pravarttavuM paDe che enA parama kheda darzAvI, nivikalpa samazreNInA peAtAnA AtmapuruSAtha nI preraNAthe zrImad anaMta kalpanAone jeNe zamAvI dIdhI evA parama upazamasvarUpa-samasvarUpa jina-vahU mAnAdi parama puruSonA parama Azcaya kArI AtmapuruSArthanuM parama bahumAnathI smaraNa kare che-- te jinavaddhamAnAdi satpuruSA phevA mahAna maneAjayI hatA ! tene Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra38 adhyAtma sAthe mauna rahevuM-amauna rahevuM ane sulabha hatuM tene sarve anukULa-pratikULa divasa sarakhA hatA; tene lAbha-hAni sarakhI hatI; tene krama mAtra AtmasamatArthe hatA. kevuM Azcarya kAraka ke, eka kalpanAne jaya eka kape tha durlabha, tevI temaNe anaMta kalpanAo kalpanA anaMtamA bhAge zamAvI dIdhI!" (2) ane AvA parama AtmapuruSAthI parama samasvarUpa jina-vaddhamAnAdi jene Adarza hato evA mahA vIrapuruSa zrImadda paNa A samazreNInA adhyAtmajIvanakrame apUrva AtmapuruSArthathI varyA jatAM kevA vijayamAna thayA hatA, tenuM ADakatarUM dhvanirUpa sUcana zrImadUnA aMtarAtmAnA pratidhvanirUpa A dhvani-vacane (patrAMka 80) kare che-nirAbAdhapaNe jenI mane vRtti vahyA kare che, saMkalpa-vikalpanI maMdatA jene thaI che; paMca viSayathI virakta buddhinA aMkure jene phUTayA che; kalezanAM kAraNa jeNe nirmULa karyA che, anekAMtadaSTiyukta ekAMtadaSTine je sevyA kare che, jenI mAtra eka zuddha vRtti ja che, te pratApI puruSa jayavAna vatta." -zrImaddanA A dhvani-vacane zrImadda kevI aMtardazA sAdhavAmAM prayatnazIla hatAparama puruSAthI hatA te temanI potAnI aMtardazAnuM sUcana kare che. emanI manovRtti samazreNInA A nirdhArita kramamAM nirAbAdhapaNe akhaMDa ekadhArAthI vA karatI hatI, saMkalpa-vikalpanI maMdatA thaI gaI hatI, eo nirvikalpa dazA bhaNI dhasI rahyA hatA; paMca viSayathI virakta buddhi emane vRddhi pAmI hatI; rAga-dveSa-kaSAyAdi kalezanAM kAraNa emaNe nirmULa karyA hatAM-jaDamULathI ukheDI nAMkhyA hatA; sarvatra nirAgraha anekAMtadaSTiyukta ekAMtadaSTi-zuddhaAtmArtharUpa eka dhyeya pratye TheravelI eka dhyeyalakSI daSTi te sevyA karatAM hatA; mAtra-kevaLa eka-advitIya-advaita zuddha vRtti ja emane vartatI hatI- AvA te AtmasvarUpane viSe pratapatA "pratApI puruSa hatA. eTale ja AvI puruSArthasiddhithI sAtvika harSa pAmelA A divya AtmAnA "te pratApI puruSa jayavAna vargo " evA A AtmapuruSArthanA utsAhapreraka aMtaradRgAra sAtvika harSAnaMda anubhavathI sahaja nikaLI paDayA che. (3) ane eTale ja Ama svarUpArehaNa mATe nisaraNI samAna A parama sukhamaya samazreNIe Arahate zrImane divya aMtarAtmA A svarUpamaya pavitra zreNInuM sukha kevuM nirupama che tenuM svAnubhavasiddha Alekhana karatA (aM.62) aMtaregAra kADhe che-AtmAne anaMta bhramaNAthI svarUpamaya pavitra zreNimAM ANu e kevuM nirupama sukha che te kahyuM kahevAtuM nathI, lakhyuM lakhAtuM nathI, ane mane vicAryuM vicArAtuM nathI. ItyAdi. A che samazreNIkramamAM vastI rahelA parama aMtarAtmA zrImanA AtmavartananI AtmakathA ! A che paramasukhamaya samaNanA krame svarUpazreNIe ArohI rahelA bhAvanigraMtha zrImadanI AtmacAritravArtA ! Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa AgaNacAlIzamu mahAkAma mATe janmelA 'rAma' 'bhava chevaTanI che e dazA, rAma dhAma AvIne vasyA.'-- zrImad rAjacadra AvuM asAdhAraNa Atmasa Mvedana ane AtmacAritra jenuM che evA AtmAmAM ja ramaNa karanArA zrImad janmathI ja asAdhAraNa mahAzaktisa`panna koi mahAkAma mATe janmelA mahApuruSa che evA bhAsa zrImanA jIvana pratye daSTipAta karatAM koine paNu thAya ema che; ane UMDA utarIne avalAyana karatAM te A kAi leAkauddhAra athe janmelA alaukika mahApuruSa che evI sahaja chApa paDe che. eTale AvA zrImane mahAkAma mATe janmeleA 'rAma' ApaNe khIzuM teA te yathA ja che. zrImad rAjacaMdra patrAMka 384mAM kahyuM che tema-- zabdAdi pAMca viSayanI prAptinI icchAe karI jenAM citta atyaMta vyAkuLapaNe varte che, evA jIvAnuM jyAM vizeSa- paNe dekhAvu' che, evA je kALa te A 'dusama kaLiyuga' nAmanA kALa che. tene viSe vihaLapaNuM jene paramAMne viSe nathI thayuM, citta vikSepa pAmyuM nathI, khIjI prItinA prasaMge jenuM citta AvRta thayuM nathI. bIjA je kAraNeA tene viSe jenA vizvAsa vattatA nathI, evA jo kAi hAya teA te A kALane viSe bIjo zrIrAma che.' AthI paNa anataguNu viziSTa evA hatA A kaLikALane viSe bIjo zrIrAma A rAjacaMdra! kharekhara ! nija parame rAma sAkahiye' evA AtmArAmI zrImad nija padyamAM ramaNa karanArA 'rAma' paramAtha thI tA che ja, ane leAkakalyANanA udAtta uddezathI niSkAraNu karuNAthI pravarttana karanArA tee vyavahArathI paNa tema ja che. nija padyamAM ramaNa karanArA 'rAma'svarUpa zrIsane potAne paNa koi mahAkAma mATe pAte janmela che evA AtmapratibhAsa prathamathI ja thatA hatA. tenuM sahaja sUcana sa. 1946mAM lakhAyelI temanI nityasmRti'rUpa aMgata nAMdhamAM maLI Ave cheH pUnA koi mahAjJAnI kAI mahAn kAma karavA avataryuM che, te pAte pAtAne nitya-sadAya smRti-yAdI rahe evI nityasmRti Ape che-- je mahAkAma mATe tuM janmyA che, te mahAkAmanuM anuprekSaNa kara. dhyAna dharI jA. samAdhistha thA.' A mahAjJAnI peAte peAtAnA AtmAne uddezIne kahe che--'je'-peAtAnA hRdayamAM che evuM'mahAkAma' mATu kAma karavA 'tuM'-hAro AtmA A rAjacandra dehadhArIrUpe janmyA che, te A janmamAM siddha karavAnA mahAkAmanuM anuprekSaNa--anuciMtana kara, pharI pharI vicArarUpa paribhAvana kara, A ja karavu che evuM tenuM ekAtrapaNArUpa AtmadhyAna kara ane temAM lInatArUpa AtmasamAdhimAM sthiti kara. paNa temAM vacce vidnabhUta udayAdhInapaNe upAdhirUpa vyavahArakAma AvI paDyu che tenuM zu? te mATe kahe che-- vyavahArakAmane vicArI jA. jene Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra40 adhyAtma rAjacaMdra pramAda thayo che, te mATe have pramAda na thAya tema kara. jemAM sAhasa thayuM hoya, temAMthI have tevuM na thAya te bedha le.' - A vyavahArakAma hAtha dharavAmAM kaMIka pramAda ane pUrvApara yathAsthita vicAra karyA vinAnuM sAhasa thaI gayuM che tenuM atra garbhita sUcana karI, te parathI bedha laI pharI tema na thavA mATe sAvadhAna rahevA pitAnA AtmAne jAgrata (alert) kare che. have A vyavahArakAma pUrva prArabdhathI "prArabdha che prAraMbhAI cUkyuM che, te ekadama cheDI devAmAM Ave to lAgatAvaLagatA bIjAone kaleza-kaSAyanuM kAraNa thaI paDe eTale te prArabdhAnusAra AvI paDelA prArabdhane nirvAhavAnI-pAra utAravAnI kaparI pharaja pitA para AvI paDI che, te svaparane viSama bhAva na thAya ema samabhAve sAMgopAMga pAra pADavI ema samajI, je A vyavahArakAma madhye pitAnuM yegasthapaNuM akhaMDita jALavI rahyA che, cothaH maffja -"gastha rahI karmo kara ema sthiti dhArI rahyA che, evA A mahAgI zrImadda temaja gastha rahevAnI pitAnA AtmAne smRti Ape che-"daDha yegI che te ja rahe, kaI paNa a5 bhUla tArI smRtimAMthI jatI nathI e mahAkalyANa che. lepAIza nahIM.'A vyavahArakAma madhye paNa lepAIza nahIM-jalamAM kamalanI jema nirlepa raheje. eTale ja kahe che-"mahA gaMbhIra thA,- sAgara jema kSobha na pAme tema tuM A paristhitimAM jarA paNa kSebha na pAme ane tArA aMtargata bhAva bIjA na kaLI zake e tuM mahAgaMbhIra thA; "dravya, kSetra, kALa, bhAva vicArI ja,'- vartamAna saMjogone vicAra karI che ane A saMjogone anukULa AtmavarnAna karI "yathArtha kara'- jevuM karavA gya che tevuM barAbara samyaka kara; ane kArya siddhi karIne cAlyA jA,- je mahAkAmane mATe tuM ja che te kAryanI siddhi karI, hArA jIvanakAryane (Life mission) pUrNa karI, tyAre A dehaparyAyarUpa janma kRtakRtya karI, "cAtye jA." svarUpasvadeze cAlyA jA. Ama zrImad pite kaI mahAkAmane mATe jamyA che tenuM temane satata nirabhimAna bhAna che ane te kema siddha karavuM tenI gaveSaNAmAM te satata rahe che e paNa A nitya smRti parathI pratItAya che. mahAkAma mahAna Atmazakti zivAya banI zake nahIM ane te mATe joItI mahAna Atmazakti janmAMtaranI uttama gasAdhanAthI zrImaddamAM Ajanmasiddha hatI. mahAkAma mATe janmelA zrImadane potAnI AtmazaktinuM-pitAnA AtmasAmarthyanuM sarvathA nirabhimAnapaNe yathArtha bhAna hatuM, A vastu temanI hAthanedha (1)nA patrAMka 4-sahaja' e mathALAthI zarU thatA lekha parathI spaSTa samajAI jAya che; "sahaja'-sahaja svabhAve spharatI vAta atra pite lakhe che evuM sUcana karatuM mathALuM mUkI zrImadda lakhe che--je puruSa A graMthamAM sahaja nedha kare che, te puruSa mATe prathama sahaja te ja puruSa lakhe che.'- atre A hAtha nedhamAM je puruSa pote 'sahaja'-sahaja svabhAve kuratI neMdha kare che, te puruSa mATe-pitA mATe prathama sahaja te ja puruSa pite aMgata (Personal) lakhe che - Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAkAya mATe janmelA rAma' 1 tenI hamaNAM evI dazA aMtargamAM rahI che ke kaMIka vinA sa saMsArI icchAnI paNa teNe vismRti karI nAMkhI che. te kaIka pAmyA paNa che, ane pUnA parama sumukSu che, chellA mArganA niHzaMka jijJAsu che. hamaNAM je AvA tene udaya AvyAM che. te AvaraNAthI ene kheda nathI, paraMtu vastubhAvamAM thatI maMdatAnA kheda che, te dhanI vidhi, anI vidhi, kAmanI vidhi ane tene AdhAre meAkSanI vidhine prakAzI zake tevA che. ghaNA ja gheADA purUSAne prApta thayA haze. evA e kALanA kSayApazamI puruSa che. tene potAnI smRti mATe gava nathI, tarka mATe garva nathI, tema te mATe tenA pakSapAta paNu nathI; tema chatAM kaMika bahAra rAkhavu paDe che, tene mATe kheda che. tenu atyAre eka viSaya vinA bIjA viSayaprati ThekANu nathI. te puruSa eke tIkSNa upayAgavALA che; tathApi te tIkSNa upayAga bIjA koI paNa viSayamAM vAparavA te prIti dharAvato nathI.' zrImadnanI te vakhatanI aMtaraMga AtmadazA para pracura prakAza nAMkhatI hAthanAMdhanI A 1946mAM lakhelI aMgata (Personal) noMdha parathI spaSTa samajAya che ke--parama AtmapuruSAthI zrImade kaMIka'- koI eka amuka icchA vinA sava 'saMsArI'- saMsArasaMbaMdhI icchAnI vismRti karI nAMkhI che; teo AtmadazAnI ghaNI ucca kakSAne pAmI cUkayA che ane meAkSarUpa puSu AtmadazA pAmavAnA parama mumukSu-meAkSecchAvAn che, tathA te meAkSanA chellA-chevaTanA mArga sAdhavAnA niHzaMka jijJAsu+cchAvAn che; A Atma sAdhanAnA mArgomAM vacce vijJabhUta prArauAdhInapaNe AvI paDela gRhavAsa-vyavasAyeAyAdi AvaraNanA temane kheda nathI paNa tene lIdhe vastubhAvamAM thatI maMdatAnA' kheda che; cAre puruSArthanI vidhi prakAzavAne samartha evA asAdhAraNa kSayApazamazaktisa panna zrImad A kaLikALamAM ghaNA ja thADA puruSAne prApta evA parama dula bha puruSa che; bhalabhalA mahAkSApazamInuM pANI utArI nAMkhe ane mahApa`DataziromaNuionA gane khaMDita kare eveza asAdhAraNa sarvAtizAyi (surpassing:all) mahAkSace pazama dharAvatAM chatAM temane peAtAnI smRti ke ta mATe ga nayI ke pakSapAta nathI, paNa kaMIka bahAra rAkhavuM paDe che"-- kvacit te smRti-taka vagerenuM bhAra pradarzana karavuM paDe che tene mATe kheda che; hAlamAM eka zivAya bIjA koI viSaya prati temanuM ThekANu nathI, te eka viSayamAM ja ThekANuM che; ane vastune ArapAra vIMdhI bhedI nAMkhe eve tIkSNa upayAga dharAvatAM chatAM zrImad te tIkSNa upayAga bIjA paNa kAI paNa viSayamAM nahiM paNa pAtAnA A eka priya viSayamAM ja vAparavA prIti dharAve che. zrImadnA A priya viSaya kA ? patrAMka 30mAM jaNAvyuM che tema zrImaddanI te vastu ane te padma bhaNI kevaLa icchA heAvAthI' upayAgamaya AtmA ane tenuM zuddha sahaja AtmasvarUpa pada e ja zrImadnA priya viSaya che ane A eka peAtAnA parama priya AtmaviSayamAM ja zrImad peAtAnA tIkSNa upayAga kendrita karI rahyA che, AnA ekaniSTha a-31 Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242 adhyAtma rAjacaMdra ArAdhanamAM ja peAtAnI samasta Atmazakti samarpita karI rahyA che, ane Ama mahAkAma mATe janmelA AvA A mahAAtmasAmarthya saMpanna AtmArAmI rAma te kAma mATe joItI AtmazaktinA sa*caya karI rahyA che. A mahAkAma karyuM haze? ane A kAma mATenI mahAn icchA kai haze? enA spaSTa ullekha atra karyAM nathI, tathApi A mahAkAma aMgenA TUMkA IzArA hAthanoMdha rU a. 26mAM maLe che. svapara upakAranuM mahattkAya have karI le! karI le !'~A parathI samajAya che ke svaparanA upakAra karavA e ja mahattkArya -mahAkAma karavAnuM zrImade lAMbA vakhatathI dhAryuM che, AtmakalyANanI sAdhanA pUrNa karI parakalyANanuM-jagatakalyANunuM kArya siddha karavuM e ja zrImadnanI jIvanadhAraNA che; ane A parathI ja upara ullekhela 'sahaja' noMdhavALA lekhamAM nirdezela 'icchA'ne khulAsA maLI jAya che ke A sva-paraupakAranuM mahatyA karavuM e ja zrImanI mahAn icchA che. A mahAkA mATenI mahAna icchAnA prAsaMgika nirdeza paNa A ja arasAmAM-sa'. 1946mAM eka mumukSu bhAI khImajIbhAI paranA zrImanA patramAM (a. 130) maLe che. keTalAka varSa thayAM eka mahAna icchA aMtaHkaraNamAM pravattI rahI che, je kAI sthaLe kahI nathI; kahI zakAI nathI, kahI zakAtI nathI; nahIM kahevAnuM avazya che.' zrImadnanI A mahAna IcchA zI haze ? tenuM uparAkta khulAsA parathI atra anumAna tAravavAnuM rahe che. zrImadnI A aMtaraicchA ' je mahAn kAma mATe tuM janmyA che' i. zabdomAM meAghama rIte vyakta thaI che. te mahAn kAma eTale bIjuM kAI nahi. paNa mahAvIranA mahAnU mAnA uddAranuM kAma. pUjanmAmAM saMskAranA vAraseA lai AvelA zrImane mahAvIranA mA pratye khAlyavayathI kUdaratI ananya prema hatA, ane te uttarAttara vRddhi pAmyuM gayA hatA. A mahAmArganA udghAra thaI-mahAprabhAva thai bhagavAna mahAvIrasvAmInA samaya jevA vakhata Ave, evA mahAbhagIratha AtmapuruSArtha AdaravAnI zrImadnanI aMtaraicchA ghaNA vakhatathI che, te atra mArmika zabdomAM kaMIka vyakta karI che. AvA mahAkAma saMbaMdhinI te IcchA paNa mahAn hAya ane te pAra pADavA parizrama paNa mahAn joie, eTale ja atra spaSTa karyuM che-- mahAn parizramathI ghaNuM karIne te pAra pADI zakAya evI che,'-- mahA AtmapuruSA rUpa mahAbhagIratha prayAsathI pAra pADI zakAya evI che, chatAM, te mATe jevA joie tevA parizrama thatA nathI e eka Azcaya ane pramattatA che.' Ama peAtAne vedAtuM Azcaya vyakta karI AvI mahAn icchA kema utpanna thai hatI te spaSTa karatAM zrImadda lakhe che--e icchA svAbhAvika utpanna thaI hatI. jyAM sudhI te yathAyAgya rIte pAra nahI' karAya tyAMsudhI AtmA samAdhistha thavA IcchatA nathI, athavA thaze nahIM.'- jemane samAdhi parama priya che evA zrImanA A vedhaka vacanA sUcave che ke-- zrImane mahAvIranA mahAt mAnA uddhAranI-mAga prabhAvananI eTalI badhI tamannA che ke te mahAn kAma mATenI mahAn icchA A jIvanamAM jyAM lagI yathAyeAgya rIte--jema ghaTe che tema samyakapaNe Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAkAma mATe janmelo "rAma 243 pAra nahIM karAya-pUrNa nahIM karAya, tyAM lagI temane AtmA samAdhistha thavA Icchate nathI! athavA thaze nahIM. Ano Azaya ema samajAya che ke jJAnI mahAtmAo be prakAranA hoya che, eka to mAtra potAnuM AtmakalyANa sAdhanArA ane bIjA pitAnuM AtmakalyANa sAdhI parakalyANa-jagatakalyANa sAdhanArA; zrImad A bIjA prakAramAM che, eTale ja A jagatakalyANanI IcchA pUrNa karyA vinA temano AtmA samAdhistha thavA nathI Icchate. ane A IcchA pUrNa na thAya tyAMlagI samAdhi thAya ema nathI eTale ja zrImad tyAM dardabharyuM AtmasaMvedana dAkhave che--e IcchAnA kAraNane lIdhe ja jIva ghaNuM karI viTaMbana dazAmAM jIvana vyatIta karyo jAya che. paNa bAhyathI viTa banarUpa A upAdhinA eThA nIce aMtarathI te zrImad AtmasamAdhinI -AtmakalyANanI ja sAdhanA karI rahyA che, eTale ja zrImad tyAM AgaLa mArmikapaNe lakhe che--jo ke te viTaMbanadazA paNa kalyANakAraka ja che, tathApi bIjA pratye tevI kalyANakAraka thavAmAM kaMIka khAmIvALI che." paNa jagatakalyANa sAdhatAM pahelAM AtmakalyANa sAdhavuM joIe, ane svAnugraha sAthe te ja parAnugraha sAdhavA samartha thAya che evA pitAnA AdhIna mata pramANe zrImad hAla tatkALa te mukhyapaNe AtmakalyANa sAdhavArUpa svAnugrahamAM ja pravartI rahyA che, upAdhimAM beThA beThA AtmasamAdhi ja sAdhI rahyA che. ane zrImadUnI A mahAna kAma mATenI mahAna IcchA bIjI kaI paNa nahiM, paNa mahAvIranA mahAnuM mArganA uddhAra ne prabhAvana mATenI ja che, enI sAbItI hAthoMdha 1nA aM. 73mAM prApta thAya che. jenA vicAra ane manoratha mahAnuM che. evA mahAna zrImad tyAM lakhe che -"jenAthI mArga pravaryA che evA moTA puruSanA vicAra, baLa, nirbhayatAdi guNo paNa moTA hatA. eka rAjya prApta karavAmAM je parAkrama ghaTe che, te karatAM apUrva abhiprAya sahita dharma saMtati pravartavAmAM vizeSa parAkrama ghaTe che. tathArUpa zakti thoDA vakhata pUrve atra jaNAtI hatI, temAM hAla vikaLatA jevAmAM Ave che, tene hetu zo hovo joIe te vAta vicAravA gya che.' - AvA mahAnuM vicAra karavA-mahAnuM manoratha sevavA-mahAn mahecchA sevavI e kAMInAnIsUnI vAta nathI, moTAmAM moTI vAta che. A mArgauddhAranuM kAma mahamAM mahatu-moTAmAM moTuM che, ane te mahAkAma mATe mahAparAkrama mahA AtmabaLa AdinI parama AvazyakatA che; ane tene mATenI taiyArI paNa mahAna joIe, e ja vastu zrImad hAthoMdha 1nA aM. 74mAM spaSTa lakhe che-je kaI meTA puruSa thayA che teo prathamathI svasvarUpa (nija zakti) samajI zakatA hatA, ane bhAvi mahakAryanA bIjane prathamathI avyaktapaNe vAvyA rahetA hatA athavA svAgaraNa avirodha jevuM rAkhatA hatA." I. eTale ja AvA mahAkAma mATe apUrva pUrvataiyArIrUpa (Preparation) apUrva AtmasAdhanA sAdhatA mahecchAvAna mahAsamartha zrImadanI mahecchA prathama pUrNa AtmakalyANa sAdhI pachI niSkAraNa karuNAthI jagatakalyANa karavAnI hatI ane eTale ja Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 adhyAtma rAjacaMdra yogavAsikamAM jevo rAmacaMdrajIno parama vairAgya varNavyo che, te parama vairAgya te jene 1942thI sattara varSanI vaye paNa vartAte hato evA rAjacaMdrajI nirvikalpa AtmArAmI dazAne jhaMkhatA hatA; AtmAmAM ramaNa karanAro "rAma"--AtmArAma potAnA AtmadhAmamAM AvIne vase evI "bhava chevaTanI dazA" niraMtara IcchatA hatA. ane A IcchA parama samartha zrImade A ja janmamAM paripUrNa karI hatI; saM. 1947mAM saubhAgyabhAI paranA patramAM zrImade raMgamAM AvI jaI parama AtmabhAvollAsathI lakhyuM che tema "rAma hade vasyAM che, anAdinAM khasyAM che,'- A AtmArAma rAma te zrImadanA hRdayamAM AvIne vasyAM che ane tenA svarUpane AvaraNa karanArA anAdinAM AvaraNa khasyAM che. Avo hato A mahAkAma mATe janmelA A AtmarAmI rAma ! prakaraNa cAlIzamuM lokapuruSArahasya : "mAraga sAcA mila gayA Ama AtmAne jANI-vedI AtmAmAM ramaNa karatA AtmArAma zrImade tattvanuM ananya maMthana karyuM hatuM. AtmA koNa? vizva koNa? Izvara koNa? I. aneka prazno paratve jagattattvajJAnIoe ghaNuM maMthana karyuM che ane vizvano koyaDo ukelavA prayatna karyo che. zrImadda jevA asAdhAraNa parIkSApradhAna paramatattvavijJAnI jJAnAvatAra puruSe te A viSe anaMtaguNaviziSTa tatvamaMthana karyuM che, ane vizvano keyaDo ukelavAna asAdhAraNa prayatna karyo che, eTaluM ja nahiM paNa tene saphaLa ukela siddha karI-lekanuM alaukika rahasya prApta karI sAcA mArga prApta karI lIdho che, "mAraga sAcA mila gayAe dhanya udgArathI sUcita thatI anubhavasiddha AtmasAmarthyadazA siddha karI lII che. A vastunuM A prakaraNamAM digadarzana karazuM. vastugate vastunI prAptirUpa A tatvanavanIta prApta karavA zrImade je hRdayasAgaranuM maMthana karyuM che, te kharekhara! jagannA ItihAsamAM ananya che, thoDA samayamAM je ghaNuM ghaNuM tattvamaMthana karyuM che tenI joDI jaDavI durlabha che. zrImadUnA A mahAmaMthanane prAraMbha laghuvayathI ja thayo hato, tenI sAkSI ApaNane temanI samuccayavayacaryAmAM ja (aM. 89) maLI Ave cheH "samartha tattvajJAnIoe ane samarthanAstikoe je je vicAro karyA che, te jAtinA aneka vicAre te alpavayamAM meM karelA che." A ananyatatva maMthanamAM nAstikatAthI vicArazreNI zarU karI teo pratyeka vicArapaddhatine anubhavanI kasoTIe caDhAvatA gayA, parIkSApradhAnIpaNAnI agniparIkSAmAM utAratA gayA, ane temAMthI pAra na utare tene visarjana karI, pAra utare tene ja svIkAra karatA gayA. asAdhAraNa buddhibaLa, Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lokapuruSArahasya: "mAraga sAcA mila gayA" 245 asAdhAraNa zrutabaLa ane asAdhAraNa anubhavabaLane lIdhe zrImad A svataMtra maulika vicAraNA mATe parama samartha hatA, anubhavapratyakSanI keseTIe caDhAvI tatvane svIkAra karanArA paramaviziSTa utkRSTa koTinA parIkSApradhAnI hatA, eTale ja teo lekanA alaukika rahasyane pAmI, sAco mArga hastagata karI, parama tatvajJaziromaNi banI gayA e siddha hakIkata che. patrAMka 8ramAM jaNAvyuM che tema eka vakhata te zrImad nAstikatAnA vicAra para caDhI gayA-te kalpanAnuM eka vAra evuM rUpa dIThuM , punarjanma nathI, pApe nathI, puSya nathI, sukhe rahevuM ane saMsAra bhagave eja kRtakRtyatA che, paNa zeDo vakhata gayA pachI emAMthI ora ja thayuM. x 4 keI ora anubhava thaze, ane je anubhava prAce zAstramAM lekhita na hoya, jaDavAdIonI kalpanAmAM paNa nathI, te hate." Ama nAstikatA dUra thaI zrImadane AtmAnI AstikatA anubhavasiddhapaNe vajAlepa daDha thaI hatI; ane tarkasiddhapaNe paNa e siddha thaI hatI. kAraNa ke A bhava vaNa bhava che nahiM, e ja tarka anukULa; vicAratAM pAmI gayA, AtmadharmanuM mULa. karI kalpanA daDha kare, nAnA nAsti vicAra; paNa asti te sUcave, e ja kharo nirdhAra.--ema patrAMka 77mAM zrImade anubhavasiddha tarkazuddha vacana lakhyuM che tema, A bhava vinA bIje bhava che nahiM, e ja tarkane anukULapaNe vicAratAM teo AtmadharmanuM mULa pAmI gayA; vicAra karatAM te nAstika tarkamAM pUrvApara virodha jaNAya, kalpanA karI nAnA prakAranA "nAsti' vicAra daDha karavA jAya paNa te "nAsti' (na+asti) "asti' sUcave che, e ja kharA nirdhArane teo pAmI gayA. Ama tattvavicArasudhArasanI dhArAe caDhatAM zrImadane tarkazuddha anubhavasiddhapaNe nAstikatAnA vicAro mUlabhUla thayA ne AstikatAnA vicAre vajalepa daDhamUla thayA. eka sAco prakhara vedAMtI je rIte vedAMtane vicAra kare tema zrImade UhApohAthe madhyastha tattvaparIkSArthe vedAMta siddhAMtanuM atyaMta maMthana karyuM hatuM. "sarva brahyA che. A badhuM brahmarUpa ja che, brahma ja che. sarvatra brahma che, sarvarUpa brahma che. te sivAya koI nathI," prakAre vedAMta vicArane tatvanI agniparIkSAmAM zrImade utAryo, paNa ghaNuM ghaNuM maMthana karyA chatAM ane ghaNuM ghaNuM tenuM mAnyapaNuM gaNavAno prayAsa karyA chatAM te agniparIkSAmAMthI pAra utaryo nahiM, te vedAMta siddhAMta zrImadane bIlakula beThe nahiM, yuktiyukta jaNAye nahiM, sarvathA aghaTamAna ja jaNAya. eTale te mAnyatAnI zrImade upekSA karI te siddhAMta mAnya nathI ema jANuM visarjana karyo. patrAMka 88 mAM darzAvyuM che tema-A Akho kAgaLa che, te sarvavyApaka cetana che. tenA keTalA bhAgamAM mAyA samajavI? jyAM jyAM te mAyA hoya tyAM tyAM cetanane baMdha samajavo ke kema? temAM judA judA jIva zI rIte mAnavA? ane te jIvane baMdha zI rIte mAnave? ane te baMdhanI nivRtti zI rIte mAnavI? te baMdhanI nivRtti thaye cetanane ka bhAga mAyArahita thaye gaNAya? je bhAgamAMthI pUrve mukta thayA hoya te te bhAga nirAvaraNa Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 adhyAtma rAjacaMdra samajavo ke zI rIte ? ane eka ThekANe nirAvaraNapaNuM, tathA bIje ThekANe AvaraNa, trIje ThekANe nirAvaraNa ema bane ke kema? te cItarIne vicAre. sarvavyApaka AtmA - (juo citra) A rIte te ghaTatuM nathI." I. Ama tatvanI kasoTIe caDhAvatAM aghaTamAna hevAthI-yuktikSama nahiM hovAthI vedAMtInI mAnyatAne amAnya gaNe zrImade vidAya ApI. e ja prakAre IzvaravAdI AdinI mAnyatAnI AkarI kasoTI zrImade karI. pote ja jANe tevA IzvaravAdI hoya e rIte e siddhAMta tattvaparyAlocanAthe vicArI je e jaDa ke jIva kyAMya bIjethI AvyA nathI. tenI utpatti zrImAna harithI ja che. tenA te aMza ja che; brahmarUpa ja che; bhagavarUpa ja che. sarva A je kaMI pravarsa che te zrImAna harithI ja pravarte che. sarva te che. sarva te ja rUpa che. A samasta vizva bhagavarUpa ja che. te bhagavat ja svecchAe jagadAkAra thayA che.'- I. prakAre IzvaravAdInA vicArane anukULa vicAraNA paNa tatvanI agniparIkSAmAM samuttIrNa thaI nahiM, tenI paNa kaI rIte ghaDa beThI nahiM, eTale te vicAra paNa yuktikSama nahiM hevAthI zrImade amAnya karyo, visarjana karyo. A aMge potAnI spaSTa vizada vicAraNA zrImade patrAMka 530mAM Izvara saMbaMdhI ane jagakartA saMbaMdhI gAMdhIjInA bIjA praznanA uttaramAM prakAzI cheH karma rahitapaNe mAtra eka AtmatvapaNe je svarUpa che te IzvarapaNuM che. jJAnAdi aizvarya jene viSe che, te Izvara kahevAyegya che ane te IzvaratA AtmAnuM sahajasvarUpa che. 44 jethI Izvara che te AtmAnuM bIjuM paryAyika nAma che, ethI kaI vizeSa sattAvALo padArtha Izvara che ema nathI, evA nizcayamAM mAre abhiprAya che. te jagakartA nathI, arthAt paramANu, AkAzAdi padArtha nitya levAyegya che, te koI paNa vastumAMthI banAvAyogya nathI. kadApi ema gaNIe ke, te IzvaramAMthI banyA che, te te vAta paNa gya lAgatI nathI, kemake Izvarane je cetanapaNe mAnIe to tethI paramANu, AkAza vigere utpanna kema thaI zake? kemake cetanathI jaDanI utpatti thavIja saMbhavatI nathI. je Izvarane jaDa svIkAravAmAM Ave te saheje te anaizvaryavAna kare che, temaja tethI jIvarUpa citana padArthanI utpatti paNa thaI zake nahIM. jaDacetana ubhayarUpa Izvara gaNIe, te pachI jaDecetana ubhayarUpa jagat che tenuM Izvara evuM bIjuM nAma kahI saMteSa rAkhI levA jevuM thAya che, ane jagatanuM nAma Izvara rAkhI saMtoSa rAkhI levo te karatAM jagane jagat kahevuM, e vizeSa yogya che. kadApi paramANu, AkAzAdi nitya gaNIe ane Izvarane karmAdinAM phaLa ApanAra gaNIe te paNa te vAta siddha jaNAtI nathI. I. prakAre zrImanI nikhuSa vicAraNAthI spaSTa thAya che ke jagakartA vAdInI mAnyatA jagatattvane khulAso karavAne kSama na hovAthI zrImade te mAnyatAne paNa amAnya karI. Ama niSpakSapAta madhyastha tattvaparIkSA karatAM ne anubhavanI kaseTIe caDhAvatAM eka advaitavAdathI vA IzvaravAdathI vA Itara vAdathI jagatattvane vA Atmatatvane yathArtha khulAse nahiM maLatAM, jaDa-cetana bane bhinna bhinna tatva che Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lokapuruSarahasya: "mAraga sAcA mila gayA 247 evI bhedavijJAnarUpa viveka-vicAradhArA para zrImada caDhayA. A vivekavicArane anubhavanI kasoTIe caDhAvatAM zrImadane keTaluM keTaluM AtmamaMthana karavuM paDayuM tenI sAkSI temanA anubhavavacanAmRte ja pUrI pADe che. zrImad pote potAnA aMtarAtmA sAthe vArtAlApa karatA hoya ema patrAMka 112mAM kahe che-mahAcchAdita dazAthI viveka na thAya e kharuM. nahiM to vastugate e viveka khare che,'- vastugate-jema vastunuM svarUpa che tema tamane thayela "e" vika-satyAsatyavicAra khare che, barAbara che. eTale ja Ama sAcI dizAmAM cAlI rahelA pitAnA satyAsatyaciMtanarUpa vivekamAM pitAnA AtmAne utsAha prere che-"ghaNuM ja sUkSma avalekana rAkhe. satyane to satya ja rahevA devuM ane Ama pitAne je satyanuM kharuM bhAna thayuM che, te parathI anubhavajanya AtmapratItithI zrImadda vade che-vItarAge kharUM kahyuM che. vItarAgavacana je parokSa pramANurUpa zrutajJAna che, tenI sAthe zrImadanA anubhava pratyakSane sumeLa maLe che, eTale ja zrImadanA aMtarAtmAmAMthI bhaNakAra thAya che ke vItarAgavacana satya che. AvA ja anubhavollAsamAM zrImadda (hAthoMdha -pamAM) pitAnA aMtarAtmAne kahe che- eTaluM ja zedhAya te badhuM pAmazo; khacIta emAM ja che. mane cokkasa anubhava che. satya kahuM chuM. yathArtha kahuM chuM. niHzaMka mAne. e svarUpa mATe sahaja sahaja keI sthaLe lakhI vALyuM che. " I. A lekanA svarUpa saMbaMdhamAM paNa pracalita vicAraNane anulakSIne zrImade puSkaLa maulika vicAraNA karI, anupama tatvamaMthana karyuM. saMkSepamAM bhavya vizvadarzana karAvatA patrAMka 156mAM zrImade darzAvyuM che tema prathama traNa kALane mUThImAM lIdhe, eTale mahAvIradeve jagane Ama joyuM-temAM anaMta citanyAtmAo mukta dIThA. anaMta citanyAtmAo baddha dIThA. anaMta mokSapAtra dIThA. anaMta mokSaapAtra dIThA. anaMta adhogatimAM dIThA. UrdhvagatimAM dIThA. tene puruSAkAre joyuM. jaDa caitanyAtmaka joyuM." e Adi prakAre bhagavAna mahAvIre prakAzelI vizvavyavasthA aMge puSkaLa tatvaciMtana karyuM. patrAMka 157 (rojanizI aM. 11)mAM zrImad pitAne AvelA eka addabhuta camatkArika ane ullekha kare che-" gaI kAla rAtre eka adbhuta svama AvyuM hatuM. jemAM beeka puruSanI samIpe A jaganI racanAnuM svarUpa varNavyuM hatuM, prathama sarva bhulAvI pachI jagatnuM darzana karAvyuM hatuM. svamamAM mahAvIradevanI zikSA sapramANa thaI hatI. e svamanuM varNana ghaNuM suMdara ane camatkArika hovAthI paramAnaMda thayA hatA. have pachI te saMbaMdhI adhika. A aMge satyane sAkSAtkAra karata samyaphodha thatAM AtmAnubhavane kaI divya prakAza thayo hoya evo koI apUrva bhAsa ApatA A vacana AtmaprakAzabhuvanamAM birAjamAna zrImadda hAthadhamAM (2-17) lakhe che-prakAzabhuvana. khacIta te satya che. ema ja sthiti che. tame A bhaNI vaLe."-- khacIta-cokkasa "te -tamane je samyak bedhamaya AtmAnubhava thAya che te satya che, ema ja sthiti-vastusthiti che. tame 'A'-pratyakSa anubhavathI bhArolI sAcI Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248 adhyAtma rAjaya dra bedhadizA bhaNI vaLe. teoe rUpakathI kahyuM che. bhinna bhinna prakAre tethI baMdha thaye che, ane thAya che; paraMtu te vilaMgarUpa che."--teoe-te jJAnIoe je A lekAdi svarUpa kahyuM che te rUpakathI kahyuM che, te bedhahetue che, eTale bhinna bhinna prakAre-jUdI judI rIte tethI badha thaye che ane thAya che, paraMtu te vilaMgarUpa che,-te saMbaMdhI loke je samaje che te vibhaMgarUpa-viparIta bhaMga-prakArarUpa che. paNa "A badha samyaka che. tathApi ghaNuM ja sUkSma ane moha TaLe grAhya thAya tevo che,'- tamane je A baMdha thaye che-samajAve che te samyak che-yathArtha che, te paNa ghaNuM ja sUkSma ane meha TaLe bAhyagrahaNa thaI zake te che, arthAt tamane moha TaLe che ane ghaNe ja sUkSma bodha maLyo che. vartamAnamAM A "samyapha bodha paNa pUrNa sthitimAM rahyo nathI. temaNe je che te yogya che. e samajIne have ghaTate mArga . kAraNa zodhe mA, nA kahe mA, kalpanA karo mA. ema ja che. je samyaka tamane samajAya che tema ja vastusthiti che, mATe kalpanA cheDI nirvikalpapaNe e mArge AgaLa cAlyA jAo. te puruSa yathArtha vaktA hato.'- te puruSa-bhagavAna mahAvIra yathArtha vaktA-jema artha che tema kahenAre hato. "ayathArtha kahevAnuM temane kaI nimitta nahatuM." A ja vastunI puSTi karatA zrImadanA anubhavadugAra hAthoMdha 2-1mAM che e ja sthiti--e ja bhAva ane e ja svarUpa. game te kalpanA karI bIjI vATa bhe. yathArtha joIto hoya te A.............." arthAt pUrvokta hAthadhamAM kahyo che te ja samyaphodharUpa 'A'-pratyakSa AtmadarzanarUpa anubhavagocara yathArtha mAga levAnuM atre zrImade pote pitAnA AtmAne saMbodhana karyuM che. te pachI anya darzanamAM mArganuM svarUpa mAnavAmAM AvyuM che tenuM zuM?- "vilaMga jJAna-darzana anyadarzanamAM mAnavAmAM AvyuM che. emAM mukhya pravartakee je dharmamArga baLe che, te samyaka thavA syAta mudrA joIe."--vibhaMga viparIta-mithyA bhaMgarUpa-prakArarUpa jJAna-darzanaanyadarzanamAM mAnavAmAM AvyuM che. e vilaMgarUpa jJAna-darzanamAM mukhya pravartakee je dharmamArga baLe che, te samyaktyathArtha thavA "syA' mudrA-chApa joIe. "syA' mudrA lAgatAM te vibhaMgarUpa-mithyAtvarUpa jJAna-darzana paNa sabhya banI jAya che, e "smAtanI - anekAMtanI adbhuta camatkRti che daSTiviSane daSTiamRtamAM pheravI nAMkhavAne svAduvAdI anekAMta samyagadaSTine alaukika kImI che. A sthAt mudrA zuM? te spaSTa kare che -"smAta mudrA te svarUpasthita AtmA che. zrutajJAnanI apekSAe svarUpasthita AtmAe kahelI zikSA che. ane A nAnA prakAranA naya-apekSAone lakSa AtmA che te spaSTa prakAze che-"nAnA prakAranA naya, nAnA prakAranAM pramANa, nAnA prakAranI bhaMgajAla, nAnA prakAranA anuga e saghaLAM lakSaNArUpa che. lakSa eka saccidAnaMda che. eTale ja kathe che-dRSTiviSa gayA pachI game te zAstra, game te akSara, game te kathana, game te vacana, game te sthaLa, prAye ahitanuM kAraNa thatuM nathI."--daSTiviSa-ekAMtavAdarUpa mithyAtvanuM-matAgrahanuM jhera nikaLI jatAM game te zAstra Adi prAye ahitanuM kAraNa thatuM Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lokapuruSArahasya : "mAraga sAcA mila gayA? nathI. Ama svAtamudrAthI sarva matanuM mithyAtva dUra karI samyakatva karavAne samartha adbhuta jinavacanamAM sarva mata potapotAnI saMbhALa-samyakabhALa-saMrakSaNa karatAM rahI jAya che, -e anubhavasiddha pUrNa vivekamaya nirNaya zrImadane pragaTyo ane emanA dhanya udgAra nIkaLI paDayA- "jinanAM vacananI racanA adbhuta che temAM to nA nahIM," (aM.. 157, rajanizI 18); temaja "racanA jina upadezakI, paramottama tina kAla; InameM saba mata rahata che, karate nija saMbhAla. jina sehI he AtamAM, anya hAI se karma karma kaTe se jinabacana, tatvagyAnike marma." (hAthoMdha 1-14) jema bhagavAna jine nirUpaNa karyuM che temaja sarva padArthanuM svarUpa che. (hAthoMdha 2-21).ItyAdi. Ama jaDa ne cetana e bane dravyane bhinna svabhAva jyAM pragaTa svIkAravAmAM Avyo che evA jinadarzananI-vitarAgadarzananI zailI pramANe vicAraNA karatAM te vastu pratyakSa pragaTa anubhavasiddha jaNAI AgamathI, anumAnathI ane anubhavathI abAdhita siddha thaI eTale te siddhAMtane zrImade muktakaMThe svIkAra karyo, ane anubhavanI mudrAthI aMkita te siddhAMta udghAkhyo. jaDa jaDabhAve pariName , cetana cetanabhAve pariName, keI potAne svabhAva choDIne palaTe nahiM; jaDa te traNe kALamAM jaDa heya, cetana paNa tema traNe kALamAM cetana hoya, A pragaTa anubhavarUpa che, emAM saMzaya kema hoya? je jaDa traNe kALamAM jaDa hoya ne cetana cetana hoya to baMdha-mokSa nahiM ghaTe, nivRttipravRtti nahiM hoya, te zaMkAnuM samAdhAna e che ke-jyAM lagI AtmA abhAna che-pitAnA svarUpamAnathI rahita che, tyAMlagI saMge karIne baMdha-kSa che, paNa svabhAvane tyAga hete nathI, ema zrIjina bhagavAna kahe che. A jIva baMdha prasaMgamAM varte che, te nija padanuM ajJAna che, paNa AtmAne koI jaDatA AvI jatI nathI- cetana AtmA kaMI jaDa banI jato nathI, e siddhAMta pramANa che. A jaDa-cetanane saMga e anAdi anaMta khANa che, tene kaI kartA che nahi, ema zrI jina bhagavaMta bhAkhe che. mULa dravya utpanna thatuM nathI tema nAza pAmatuM nathI e anubhavathI siddha che, ema jinavara bhAkhe che. hoya tene nAza nahiM, hAya nahiM te hoya nahiM, eka samaya che te sarva samaya che, tenI bheda avasthA dekhAya che. -A dravyAnuyeganI spaSTa vizada vicAraNA thImane pratyakSa sAkSAt Atmaanubhavasiddha thaI, ane te pramANe zrImada rALaja nivRttikSetre sthiti veLAye (saM. 1947nA bhAdra.) DiMDimanAdathI uddaghASI,-hajAro zA karatAM baLavAna A AtmAnubhavasiddha vastu pitAnA Atmatatva nirNayarUpe A amara zabdomAM jagane jAhera karI jaDabhAve jaDa pariName, cetana cetana bhAva; koI kaI palaTe nahI, cheDI Apa svabhAva. jaDa te jaDa traNa kALamAM, cetana cetana tema; pragaTa anubhavarUpa che, saMzaya temAM kema ? je jaDa che traNa kALamAM, cetana cetana hoya; baMdha mekSa te nahi ghaTe, nivRttipravRtti hoya. ma- Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250 adhyAtma rAjacaMdra adhameAkSa sayAgathI, jyAMlaga Atma abhAna; paNa nahi tyAga svabhAvanA, bhAkhe jina bhagavAna. te aMdha prasa MgamAM, te nija pada ajJAna; paNa jaDatA nahiM Atmane, e siddhAMta pramANu, jaDa cetana saMcAga A, khANa anAdi ane ta; keAI na kartA tenA, bhAkhe jina bhagavata. mULa dravya utpanna nahiM, nahiM nAza paNa tema; anubhavathI te siddha che, bhAkhe jinavara ema. hAya tene nArA nahiM, nahIM teDu nahi heAya; eka samaya te sau samaya, bhedya avasthA joya.' A anubhavasiddha tattvani ya para AvatAM pUrve zrImadnanI viveka-vicAradhArA parAkASThAne pAmI hatI. 1946nA vai. vada 4nA dine zrImaddanA A dhanya ugAra (a. 157, rAjanizI 5) nikaLI paDayA che--Aja mane ucharaMga anupama, janma kRtArtha joga jaNAyA; vAstavya vastu, viveka vivecaka, te krama spaSTa sumA gaNAyA.'--Aje mane kaiAi upamA na ApI zakAya evA anupama ucharaMga-ullAsa che; kAraNa ke janma kRtAkRtakRtya thavAnA joga jaNAyA che; vAstavya-vastugate vastu, tenA viveka, te viveka karanAra vivecaka,e sumAna-sanmAnA spaSTa krama gaNAyA che. A vAstavya vastu kaI tenI anubhUtinI koI dhanya kSaNe A avadhUtanA hRdayamAMthI A amRta vANI sarI paDI-- Apa Apaku bhUla gayA inase kayA aMdhera ? sumara sumara akha hasata haiM, nahiM bhUleMge phera. jaba jAnyA nija rUpakA, takha jAnyA sakha leAka; nahi jAnyA nija rUpake, sakha jAnyA seA pheka. jahAM kalpanA jalpanA, tahAM mAneA duHkha chAMI; miTe kalpanA jalpanA, taba vastu tina pAI.' -pAte peAtAne bhUlI gayA, AthI bIjI mATu' aMdhera kayuM? te smarI smarIyAda karI karI ame hasIe chIe ke zI A bhUla! paNa have pharIthI bhUlazuM nahI. jyAre nijarUpane jANyuM tyAre sa leAkane jANyA, nijarUpane nahiM jANyuM tyAre sa jANyuM che te phAka'-phAgaTa che. jyAM kalpanA japanA che tyAM du:khanI chAyA che kalpanA janA jyAre maTe tyAre teNe vastune prApta karI che. ane Ama vAstavya vastuvivekarUpa tattvavivekavicAranI dhArAe caDhatAM AtmasAma ceAganI zreNIe AreAhatAM zrImane sAcA mArga maLI gayA, sa Mdeha chUTI gayA, hatuM te jalI gayuM-banI gayuM, ne bAhya dehathI bhinna 'nija deha'-peAtAnA AtmAnA deha-jJAnadeha bhinna karyA-jUdo pADayo; ane tevA niHsa Mdeha pratyakSa anubhavarUpa sAcA mArgIne pAmI AtmasAma cAganA girizcaMge paheAMcI gayelA parama sama yogIzvara zrImannA aMtarAtmAmAM aMtarAdUMgArarUpa dibya dhvani UThayo ke-- Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lokapuruSArahasya: "mAraga sAcA mila gayA" 251 mAraga sAcA mila gayA, chUTa gaye saMdeha hetA so to jala gayA, bhinna kiyA nija deha." ane Ama AtmAnubhavanI dizAmAM doTa mUkatA zrImane vizvanA koyaDAne ukela paNa hAtha lAgI gaye, lekapuruSanuM alokika rahasya paNa apUrva bhAvathI samajAI gayuM, atyArasudhImAM prAye pUrve keIe paNa kadI paNa na vicAryuM hoya evuM apUrva lekapuruSArahasya zrImadane alaukika bhAvathI hRdayagata thaI gayuM. brahmAMDanA piMDarUpa-brahmAMDanI laghu AvRtti samA A "piMDane - zarIrane kheLate vizvatattvane- vizva rahasyano patto lAgI jaze, A brahmAMDasaMbaMdhI vAsanA jyAre jAya tyAre vastune pAme e rahasyabhUta bhAva aMtaramAM atyaMta kurita thayA. ja piMDa brahmAMDakA, pattA te laga jAya; ehI brahmAMDI vAsanA, jaba jAve taba.." ane eTale ja "piMDe so brahmAMDe' tema "brahmADe so piMDe" e parama rahasyabhUta vastune marma paNa pUrepUro samajAI gaye; jinasiddhAMtamAM leka puruSAkAre varNavyo che tene aMtargata bheda prApta thaI gayo ane te lokapuruSa rahasya prakAzatA, leka puruSa saMsthAne kahyo e amara paMktithI zarU thatA amRta (Immortal, nectarlike) kAvyamAM te apUrva rahasya zrImade prakAzya. A leka puruSAkAre kahyo che tene bheda tame kAMI prApta karyo? tema kahevAnuM kAraNa tame kAMI samajyA ? ke te samajAvavAnI mAtra tamArI caturAI che? ema vicAranI preraNuM karI, zrImad A zarIra parathI A lokapuruSane upadeza jJAnadarzananA uddeze jJAnIoe karyo che ema spaSTa kahI, A adhI paMktimAM lekapuruSanuM alaukika adbhuta rahasya prakAze che-"lokarUpa aloke dekha."--alakamAM rahelA lokane avaloka, arthAt nahiM avalokanArA evA alakamAM- acetana evA jaDa dehamAM sthiti karatA lekane eTale ke avakanArA AtmAne dekha. ane ema spaSTa bhedarUpa jIva-ajIvanI sthiti dekhe, eTale "orato ne zaMkA khavAI jAya,-"To orato zaMkA khAI." Ama ekatra chatAM jUdA ne jUdA evA jIva-ajIvanI sthitinuM Azcarya je jANe che, te ja jANa-jJAnI che; ane jyAre jJAna-bhANa pragaTe che tyAre ja A jANe che, ane Ama para evA ajIvamAM Atma. bhrAMtithI A jIva baMdhAya che ne AtmabhrAMti mUkavAthI mUkAya che, evuM baMdha-melana svarUpa te samaje che,-"samaje baMdha-mukti yukta jIva, nirakhI TALe zaka sadIva." eTale pachI te jJAnI puruSa dehAdhyAsa choDI, parabhAva vibhAvane kartA maTI, sAkSIpaNe daSTAbhAve nirakhato rahI sadAne mATe zeka TALe che. kAraNa ke jyAM rAga ane dveSa che tyAM sarvadA kaleza che, jyAM udAsInatAno vAsa che tyAM sarva duHkhano nAza che. tyAM sarva kALanuM jJAna che, tyAM deha chatAM nirvANa che, te ja chevaTanA bhAvanI dazA che, ane AtmAmAM ramaNa karanAra rAma potAnA dhAma AvIne vasyA che, ItyAdi prakAre Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 252 adhyAtma rAjacaMdra lokapuruSanuM pUrve prAye keIe na prakAryuM hoya evuM apUrva rahasya A amara kAvyamAM zrImade prakAryuM che. A amRta kAvyanI keTalIka mULa paMktio A rahI- lokapuruSa saMsthAne kahyo, ene bheda tame kaMI lahyo? enuM kAraNa samajyA kAMI? ke samajAvyAnI caturAI? zarIra parathI e upadeza, jJAna darzanake udeza; jema jaNAvo suNiye tema, kAM te laIe daIe kSema. mULa sthiti je pUche mane, te seMpI dauM yegI kane, prathama saMta ne madhye eka, lokarUpa aleke dekha. jIvAjIva sthitine joI, TaLe oratA zaMkA khAI ema ja sthiti tyAM nahiM upAya, "upAya kAM nahIM?" zaMkA jAya. e Azcarya jANe te jANa, jANe jyAre pragaTe bhANa; samaje baMdha mukita yukta jIva, nIrakhI TALe zaka sadIva. jihAM rAga ane vaLI zreSa, tihAM sarvadA mAne kaleza udAsInatAne jyAM vAsa, sarva duHkhane che tyAM nAza. sarva kALanuM che tyAM jJAna, deha chatAM tyAM che nirvANa bhava chevaTanI che e dazA, rAma dhAma AvIne vasyA." AvI alaukika hatI A leka puruSanuM alaukika rahasya pAmI jene "mAraga sAcA mila gayA hatA, evA jJAnAvatAra zrImadanI kAlekarahasya prakAzatI A amRtavANI ! ane AvI adbhuta hatI udAsInatAmAM vAsa karanArA je A "rAma dhAma AvIne vasyA hatA evA A AtmArAma zrImadanI AtmAne amRtAnubhava karatI parama amRtadaza ! prakaraNa ektAlIzamuM dharmamUrti zrIma asthimajajA dharmaraMga je dharmamati saMta jJAnAvatAra - svaracita) je lekarUpa alake dekha- aleka-jaDa dehamAM lekarUpa-avakanArA AtmAnA svarUpane sAkSAta dIThuM ane te pAmavAnI udAsInatArUpa vItarAgamArga pAmI je rAma dhAma AvIne vasyA," evA AtmArAmI zrImadane lakapuruSanA rahasyabhUta je A alaukika AtmavastunuM AtmasaMvedana potAne thayuM, te AtmAnA svabhAvabhUta vastudharma pratye-Atmadharma pratye ananya prema utkaTapaNe ulla ha; anya sarvabhAvathI vyAvRtta Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dha mUrti zrImadgA asthimajjA dharaga 253 thaI AtmA peAtAnA zuddha jJAna-dana svabhAvamAM vatta e sahaja svabhAvarUpa paramAdha' pratye zrImaddo sahaja AtmabhAva apU paNe sphuryA hatA. AvA dhama bhUtti zrImane dharmonI laganI laghuvayathI ja lAgeTTI hatI. laghuvayanI kRtio-meAkSamALA bhAvanAmeAdhaAdi pratye daSTipAta karatAM paNa emane sAcA dharmAMrga jaNAI Ave che. dharaga ja sAcA raMga che, deha bhale jINu thAya paNa sAcA dhama raMga jINu na thAya, ghATaghaDAmaNu bhale jAya paNa sAnu vise nahiM,- dha-raMga jIraNa nahi', deha te jIraNu thAya; seAnuM te vaNase nahiM, ghATaghaDAmaNu jAya,'-- e ukti zrImadnanA dharmoMmaya jIvanacaritramAM caritArtha banI che. pUrve je zuddha AtmadharmanuM ArAdhana kareluM te dharmAMnA saMskAra temane laghuvayathI ja UgI nikaLyA hatA, ane te dhama pratyenA parama premapravAha samaye samaye vadhatA jatA hatA; AtmA ane tenA vastusvabhAvarUpa AtmadharmanuM rahasya (vastulahAvo dhammo) emanA hRdayamAM prAraMbhathI ja vasyuM hatuM. A zuddha Atmadhama ne prakAzanArA jinadhanA--vItarAgamAga neA ananya nizcayaraMga temane hADohADa vyApyA hatA; zrI jATAbhAI paranA patramAM (ma. 37) kahyuM che tema-- vIrasvAmInu bAdheluM dravya, kSetra, kALa ane bhAvathI sa` svarUpa yathAtathya che' e avicala zraddhA temane sadeAdita hatI. Ama dehadharmo-dRDhadhanizcayI chatAM dhama mUrtti zrImadnane mata-dananA Agraha nathI ja, eTale ja A ja patramAM lakhe che--< A kALanI apekSA e mana, vacana, kAyA AtmabhAve tenA kheALAmAM arpaNa karI, e ja meAkSanA mArga che. jagatanA saghaLA dananI~matanI zraddhAne bhUlI jajo, jainasaMbaMdhI sa` khyAla bhUlI jo; mAtra te satpuruSAnA adbhuta, cogasphurita caritramAM ja upayAgane preraze.' saMkalpavikalpane rAgadveSane mUkavAnI ne pUrva prahelA jagatanA paramANu tene pAchA ApI i jhaTa RNumukta thavAnI jenI 'sadA saupayAgI vahAlI zreSTha ane parama jijJAsA che" ane 'pUrva karmAMnA AdhAre jenuM saghaLuM vicaravuM che' evA A dharmAMdhuraMdhara vItarAga puruSa A ja suprasiddha patramAM AgaLa lakhe che: A tamArA mAnelA murabbI mATe koI paNa prakAre ha-zAka karazeA nahIM; tenI icchA mAtra sakalpa-vikalpathI rahita thavAnI ja che; tene ane A vicitra jagatane kaMI lAgatuM vaLagatu ke levAdevA nathI. xx jagatamAMthI je paramANu bheLAM karyA che te haLave haLave tene ApI daI RNumukta thavuM, e ja tenI sadA saupayAgI, vahAlI, zreSTha ane parama jijJAsA che; bAkI tene kaMi AvaDatuM nathI; te khIjuM kaMi IcchatA nathI; purva kanA AdhAre tenuM saghaLuM vicaravuM che. XX jyAMtyAMthI rAgadveSarahita thavuM e ja mAro dharma che. xx huM koi gacchamAM nathI, paNa AtmAmAM chuM. e bhUlaze nahIM'.' kei paNa sujJa sahRdayane rAmAMcita kare evA A amara vacanA AlekhanArA zrImanA jIvanamAM A vItarAgadha-zuddha Atmadhama aNue aNue vaNAi gayA Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 adhyAtma rAjaya'dra hatA,- AtmAnA pradeze pradeze vyApI gayeA hate!; dhamaya jIvana vA jIvanamaya dharma zrImad jIvI rahyA hatA. AvA hatA dhama mUrtti zrImad ! ane AvI hatI emanI parama vItarAga dharma bhAvanA ! dhama mUrti zrImane A zuddha Atmadharmamaya vItarAga nigraMthamAga pratye, tenA nirUpaka satzAstra pratye ane tenA prarUpaka vItarAga puruSA pratye kevA bhakti-- ullAsa hatA, tenI sAkSI temanA patrAmAM Thera Thera prApta thAya che. temanA sa'. 194445-46nA prAraMbhanA patrAmAM paNa--satpuruSAne namaskAra, nirAgI puruSAne namaskAra, nirAgI mahAtmAone namaskAra, ni tha mahAtmAone namaskAra, nispRhI mahAtmAone abhedabhAve namaskAra'-e Adi mathALe mUkelA parama bhAvapUrNa` namaskAra te te nirAgI nispRha-nitha satpuruSA pratye zrImadnanA ananya abheda bhaktibhAva dAkhave che. 'huM mArI nivAsabhUmithI Azare be mAsa thayAM satyAga, satsaMganI pravanAthe pravAsarUpe keTalAMka sthaLeAmAM vihAra karU chuM (aM. 71); nitrathanA edhelAM zAstranA zeAdha mATe ahIM sAteka divasa thayAM mArU AvavuM thayuM che' (a.66) e Adi ullekha vItarAga zAstronI zeAdhamAM nikaLI paDelA zrImadnA te te satzAstra pratyenA ananya prema darzAve che. niSraMtha vItarAganA saMyatidharmAM pratyenA zrImano ullAsa saMyatiSamAM (a. 60) lekha parathI jaNAI Ave che. dazavaikAlikanA municaryAM aMgenA A lekhamAM zrImadbhA cittanI nima"tha bhAva pratyenI ananyagati dekhAi Ave che. jene jJAnInA vacananuM apUrva gauravakhahumAna hRdayamAM vasyuM hatuM evA zrImad jUThAbhAI paranA patramAM A khA. izAro kare che--dazavaikAlika siddhAMta hamaNAM punaH manana karU chu, apUrva vAta che.' ane A niga 'tha dhama -vItarAgamAga pratyenA zrImanA ananya anupama premanA ubharA A zabdomAM chalakAya che--nigraMtha bhagavAne praNItelA pavitra dharma mATe je je upamA ApIe te, te nyUna ja che. AtmA anaMta kALa rakhaDayo, te mAtra enA nirupama dhanA abhAve. (a. para) ityAdi. A vItarAga ni>>tha dharmAMnA raMge dRDha raMgAyelA dhama bhUti zrImade dharma tattvanuM ananya maMthana karyu hatuM, dharma' e gupta vastu mATe apUrva aMtarsa MzAdhana karyuM hatuM, ane te dhama vastunI sAkSAt prApti karI hatI. eTale ja AvA tathArUpa AtmA nubhavI puruSa AtmAnubhavathI lakhe che ke--koI paNa dharma sabaMdhI matabheda rAkhavA cheDI dai ekAgra bhAvathI samyakSeAge je mA saMzeAdhana karavAnA che, te e ja che. xx te mAga AtmAmAM rahyo che. AtmatvaprApya puruSa--nigraMtha AtmA jyAre ceAgyatA gaNI te Atmatva apaze--udaya Apaze--tyAre ja te prApta thaze, tyAre ja te vATa maLaze, tyAre ja te matabhedArdika jaze.' (a. 54). ane eTale ja dhanA gupta bhedane pAmelA A puruSa anyatra (patrAMka 47) lakhe che--dhama e vastu bahu gupta rahI che. te khAhya saMzeAdhanathI maLavAnI nathI. apUrva ata'zeAdhanathI te prApta thAya che, te aMtasaMzAdhana kAIka mahAbhAgya sadUguru anugrahe pAme che.' A dhamanA mane pAmele Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmamUrti zrImadda asthimajjA dharmaraMga 255 virale satapuruSa ja prakAzI zake evo apUrva marma zrImade A mArmika zabdomAM prakA che-"zAstramAM mArga kahyo che, marma kahyo nathI. marma to puruSanA aMtarAtmAmAM rahyo che. 4 4 dharmane rasto saraLa, svaccha ane sahaja che, paNa te virala AtmAo pAmyA che, pAme che ane pAmaze." (aM. pa8). I. ane "je kRtyanuM pariNAma dharma nathI te kRtya mULathI ja karavAnI IcachA rahevA devI joItI nathI" (saM. 25) e jene jIvanamudrAlekha (moto) hatA, evA daDhadharmA zrIma dharmaprayatnamAM keTalA apramatta hatA tenuM sUcana temanA A vedhaka vacane kare che"sthApada A vAta paNa mAnya che ke bananAra che te pharanAra nathI ane pharanAra che te bananAra nathI. to pachI dharma prayatnamAM, Atmika hitamAM anya upAdhine AdhIna thaI pramAda zuM dhAraNa karavo ?" (aM. 47). zrImadane A dharmapuruSArtha ke asIma hato, ke asAdhAraNa--asAmAnya (Extra-ordinary) hato tenuM mArmika sUcana A ja patranuM A TUMkuM sUtrAtmaka vAkya kare che-eka bhavanA thoDA sukha mATe anaMta bhavanuM anaMta dukha nahIM vadhAravA prayatna satpuruSo kare che." che. Ama dharmaprayatnamAM-dharmapuruSArthamAM apramatta dharmamUtti zrImad prAraMbhanA jIvanamAM ja dharmadhyAnanA lakSyArthIne pAmI dharmadhyAnanI keTalI ucca kakSAe pahoMcI gayA hatA, tenuM sUcana temanA A sUtravacanamAM maLe che--dharmadhyAna lakSyArthathI thAya e ja Atmahitane rasto che. cittanA saMkalpavikalpathI rahita thavuM e mahAvIrane mArga che. alipta bhAvamAM rahevuM e vivekInuM kartavya che,' (aM. 123). A dharmajIvananA prAraMbhanA varSomAM ja zrImad dharmadhyAnanI ochAmAM ochI kaI kakSAe pahoMcyA che ane kyAM pahoMcavAnA abhilASI che, tene ADakatare mArmika nirdeza patrAMka daramAM rUpAtIta dharmadhyAna aMgenA ullekha parathI prApta thAya cheH "A kALamAM rUpAtIta sudhI dharmadhyAnanI prApti keTalAka sapuruSane svabhAve, keTalAkane sadgururUpa nirupama nimittathI ane keTalAkane sasaMgaAdi laI aneka sAdhanothI thaI zake che, paNa tevA puruSo-nigraMthamatanAlAkhamAM paNa kaIka ja nIkaLI zake che. ghaNe bhAge te satparuSa tyAgI thaI ekAMta bhUmikAmAM vAsa kare che, keTalAka bAhya atyAgane lIdhe saMsAramAM rahyA chatAM saMsArIpaNuM ja darzAve che. pahelAM puruSanuM mukhyatkRSTa ane bIjAnuM gauNotkRSTa jJAna prAye karIne gaNI zakAya. ethe guNasthAnake Avelo puruSa pAtratA pApe gaNI zakAya; tyAM dharmadhyAnanI gauNatA che. pAMcame madhyama gauNatA che. chaThuM mukhyatA paNa madhyama che. sAtame mukhyatA che. ApaNe gRhavAsamAM sAmAnya vidhie pAMcame utkRSTa te AvI zakIe; A sivAya bhAvanI apekSA to ora ja che!" (aM. 62). atre 'bhAvanI apekSA to ora ja che e mArmika zabdomAM A dharmadhyAnathI paNa AgaLanI ucca ucca kakSAe sparzavAne zrImadane ke UrdhvagAmI AtmaabhilASa vyakata thAya che. "ane dharmamUti thavA prayatna karIe, ghaNA harSathI prayatna karIe -e emanI rajanizInA paricayIne bhalAmaNa lekhamAM zrImadanI kevI ananya dharmabhAvanA jhaLahaLe che! Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 56 adhyAtma rAjacaMdra AvA dharmAMdhyAnanimagna dhamUtti zrImad dharmAMnA ragathI kevA asthimajjA raMgAI gayA hatA, te aMge temanuM A 'kATkI' amRta (Immortal,nectar-like) vacanAmRta ja sAkSI che-- dharma ja jenAM asthi ane dha ja jenI mijA che, dharma ja jenu lAhI che, dhama ja jen AmiSa che, dharma ja jenI tvacA che, dharma ja jenI iMdriyA che, dharma ja jenu karma che, dharma ja jenu calana che, dharma ja jenu esavu che. dhama ja jenu uDavu che, dharma ja jenu ubhuM rahevu che, dhama ja jenu zayana che, dharma ja jenI jAgRti che, dharma ja jenA AhAra che, dhama ja jenA vihAra che, dharma ja jene nihAra (!) che, dharma ja jenA vikalpa che, dharma ja jenA saMkalpa che, dharma ja jenu sarvasva che, evA puruSanI prApti durlabha che, ane te manuSyadehe paramAtmA che. e dazAne zu ApaNe nathI icchatA ? icchIe chIe. AvA hatA dhamRtti zrImad! ane AveA hateA dha mRtti zrImanA asthimajjA dhama raMga ! prakaraNa betAlIzamu zrImA sa vegAtizaya : parama vairAgya je vedyasavedya pade vase che, saMvegara`ge ati telase che. ceAgadRSTikaLaza (svaracita) dharmabhUtti zrImane AvA asthimajjA dharmAMraga lAgyA hatA tenuM aMtaraMga rahasyakAraNa temane parma saMvegarga che,--mahAmunIzvarAne paNa durlabha evA parama saMvegAtizaya che. vairAgyatara MgiNImAM jhIlatA zrImad A mAtra meAkSaabhilASarUpa saMvegara`ga dinapratiddina vRddhi pAmye jatA hatA; 1942mAM je adbhuta vairAgya aMkurita thayA hatA te zAkhA-prazAkhArUpe phAlIphUlI adbhutAdabhuta-adbhutathI adbhuta banye jatA hatA; bhave khedarUpa nive.-parama vairAgya upajavA sAthe mAtra meAkSanI IcchArUpa savega vega pakaDaze jatA hatA. eka sikkAnA e pAsA jevA A bhavavairAgyarUpa niveda ane meAkSAbhilASarUpa saMvega e be vacce jANe hADa cAlI rahI hatI ! punavi ganana punarjAva maLe puSi anarIjhare canam- pharI pharI janmavuM ne pharI pharI maravuM evI anaMta paribhramaNurUpa bhavabhrAMtimAMthI chUTavuM ane meAkSarUpa parama AtmazAMti anubhavavI, jIvatAM chatAM muktadazA-jIvanamuktapaNuM anubhavavuM e ja eka laganI zrImane lAgI Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImadano vegAniya : parama vairAgya 257 hatI. parama mumukSu zrImadanA A parama vairAgya ane saMgatizayanuM digadarzana temanA patronA AdhAre A prakaraNamAM karAvazuM. temAM "prathama saMvatsarIe" e amara zabdothI zarU thato suprasiddha asAdhAraNa amRtapatra (a. 128)- jemAM akSare akSare parama parAkASThAne pAmele zrImad parama vairAgya ane parama abhuta saMgatizaya nijhare che- tenuM savistara avelekana karazuM. | divya atIndriya jJAnarUpa "aMtajJanathI smaraNa karatAM jenI jJAnadaSTi samakSa gatakALanA janmAMtaranuM (Passing show)-pasAra thatA dazya jevuM calaccitra (movie, film) pasAra thatuM sAkSAt dekhAya che, najare taravare che; pharI pharI janmavuM ane pharI pharI maravuM evA A anaMta bhavaparibhramaNanuM duHkha jenI smRtimAM sateja thaI jANe sAkSAt saMdAya che; A paribhramaNaduHkhanA mULa kAraNarUpa rAgAdi-kaSAyAdino vicAra karatAM jene aMtarAtmA A bhavabhramaNathI parama vairAgya pAmyA che, ane A kaSAyAdi -rAgAdi karI pote ja hAthe karI A bhavabhramaNuduHkha UbhuM karyuM evA pitAnA te kaleza anubhavanArA kalezita AtmA pratye jene jugupasA-dhaNA upajI che,- evA zrImadanA divya AtmAe saMvatsarI nimitte lakhelA A asAdhAraNa kSamApanA patramAM e parama bhairAgya dAkhavyo che- e parama saMgasiMdhu u9lasA che, ke je mahAsaMvegI mahAmunIzvaro paNa bhAgye ja dAkhavI zake-bhAgye ja ullAvI zake. saMvegatizayasaMpanna parama vairAgyamUtti zrImadranA divya AtmAnA UMDANamAMthI nikaLelA parama amRtarU5 (Immortal, nectarlike) A sahaja svayaMbhU anubhavaugAro kaMI paNa sujJa vivekI AtmAne sAraMgataraMgiNImAM nimajajana karAvI parama vairAgyamAM romAMcita bhAve jhalAve evA A rahyA : aMtarnAnathI smaraNa karatAM evo kaI kALa jaNAto nathI vA sAMbharato nathI ke je kALamAM, je samayamAM A jIve paribhramaNa na karyuM hoya, saMkalpa-vikalpanuM raTaNa na karyuM hoya, ane e vaDe "samAdhi na bhUlyo hoya. niraMtara e smaraNa rahyA kare che, ane e mahA vairAgyane Ape che. vaLI kamaraNa thAya che ke e paribhramaNa kevaLa svacchedathI karatAM jIvane udAsInatA kema na AvI ? bIjA jIvo paratve krodha karatAM, mAna karatAM, mAyA karatAM, lebha karatAM ke anyathA karatAM te mAThuM che ema yathAgya kAM na jANuM? arthAt ema jANavuM joituM hatuM, chatAM na jANyuM e vaLI pharI paribhramaNa karavAno vairAgya Ape che. vaLI smaraNa thAya che ke jenA vinA eka paLa paNa huM nahIM jIvI zakuM evA keTalAka padArtho (strIAdika) te anaMtavAra choDatAM teno viyoga thayAM anaMta kALa paNa thaI gaye; tathApi tenA vinA jIvAyuM e kaMI thoDuM AzcaryakAraka nathI. arthAt je je veLA tevo prItibhAva karyo hato te te veLA te kalpita hato. e pratibhAva kAM thayo? e pharI pharI vairAgya Ape che. vaLI jenuM mukha kaI kALe paNa nahIM jouM, jene kaI kALe huM grahaNa nahIM ja karuM; tene ghera putrapaNe, svIpaNe, dAsapaNe, dAsIpaNe, nAnA jetapaNe zA mATe janmyo ? arthAt evA a-33 Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 258 adhyAtma rAjacaMdra dveSathI evA rUpe janmavuM paDayuM ! ane tema karavAnI to IcchA nahotI ! kaho e smaraNa thatAM A leSita AtmA paratve jugupsA nahIM AvatI hoya ? arthAta Ave che." keI paNa sahadayanA hRdayane bhedI nAMkhI parama vairAgya-romAMca ulasAve evA ane A bhavabaMdhanathI chUTavArUpa-mAtra mokSAbhilASarUpa saMgaraMga upajAve evA zrImadUnA A parama saMvegaraMgI parama vairAgyapUrNa vacane sUcave che ke-aMtardAnathI smaraNa karatAM zrImadUne potAnuM bhUtakALanuM bhavabhramaNaduHkha sAMbharI AvyuM che, te paribhramaNanA mULamAM rahelA saMkalpa-vikala5nuM raTaNa kema karyuM ? svachaMda kema karyo? krodhAdi kaSAya mAThAM che ema kema na jANuM? te te bhavamAM te te kalpita pratibhAva kema karyo? te te bhavamAM te te dveSabhAva kema karyo?--e smaraNa karatAM parama vairAgya spharyo che, ane hAthe karIne Ama herAna thayelA-duHkhI duHkhI thayelA potAnA kalezita AtmA para jugupsA AvI che. zrImadane A bhavaduHkhanuM smaraNa karatAM eTaluM badhuM tIvra AtmasaMvedana thayuM che ke A bhavaduHkha kema dUra karavuM enI emane vimAsaNa thaI paDI che. eTale ja AgaLa lakhe che-vadhAre zuM kahevuM? je je pUrvanA bhavAMtare brAMtipaNe bramaNa karyuM, tenuM smaraNa thatAM have kema jIvavuM e ciMtanA thaI paDI che. A bhavaduHkhathI parama vairAgya emane sadAye che eTale ja A bhavaduHkhathI chUTI kema mokSa pAma e parama saMvega temane ulakSya che, ane eTale ja A parama vairAgyabhAvathI parama bhAvitAtmA parama saMgaraMgI zrImadda bhAve che- "pharI na ja janmavuM ane ane pharI ema na ja karavuM evuM daDhatva AtmAmAM prakAze che.-pharI janma na ja dhAraNa karo ane tema thavA punaH punaH janmanA kAraNe uparokta krodhAdi-rAgAdinuM sevana karI "pharI ema na ja karavuM,' evuM dRDhapaNuM-daDhanizcayaparama mumukSu zrImadanA divya AtmAmAM prakAze che- tIvra saMvegaraMganA ugra bhAvatejathI jhaLahaLe che. chatAM keTalIka vastu pitAne AdhIna nathI,-prArabdhodayAdhIna bAhya saMjogAdi pitAnA hAthanI vAta nathI, eTale e bA.mAM pitAne upAya nathI tyAM kema karavuM? eno vicAra zrImadane thAya che ane tethI ja pite pitAne pUche che paNa keTalIka nirupAyatA che tyAM kema karavuM?" ane tene aMtaruuttara pote ja ApI potAnA A nizcayanuM ora vizeSa daDhapaNuM darzAve che- je daDhatA che te pUrNa karavI; jarUra pUrNa karavI e ja raTaNa che, paNa je kaI ADuM Ave che, te kere karavuM paDe che, arthAt khaseDavuM paDe che, ane temAM kALa jAya che." A AtmadaDhatA pUrNa karavAmAM keTalAka vidana-aMtarAya naDe che, ADA Ave che, tene kere karavA paDe che-khaseDavA paDe che, ane Ama mekSanI pUrNa IcchA ane te mATe pitAnI pUrNa pravRtti chatAM vacce aMtarAyabhUta-vidanabhUta ADakhIlIo naDe che, te vidAya karavAmAM kALakSepa thAya che, vilaMba thAya che, te jene tvarAthI-vinA vilaMbe mekSanI tAlAvelI lAgI che evA parama saMgaraMgI zrImadane poSAtuM nathI, pAlavatuM nathI, eTale ja ugra saMvegathI kahe che-"jIvana cAlyuM jAya che, ene na javA devuM, jyAM sudhI yathAyogya jaya na thAya tyAMsudhI, ema daDhatA che tenuM kema karavuM?" Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 259 zrImaddane saMvegAtizaya: parama vairAgya jyAM sudhI A vacce ADA AvatA vidanone te vina na karI zake ema yathAyogya jaya na thAya, tyAM sudhI cAlyuM jatuM jIvana javA na devuM--ene kSaNakSaNane pUrepUro saupaga karyA vinA javA na devuM evI AtmadaDhatA darzAvI, zrImad AtmabaLa prabaLa banAvavAmAM ne AtmadazAne piSaNa ApavAmAM satsaMga baLavAnuM che, tenA abhAvane UMDe kheda darzAve che-"kadApi kaI rIte temAMnuM kaMI karIe te tevuM sthAna kayAM che ke jyAM jaIne rahIe? arthAt tevA saMte kayAM che, ke jyAM jaIne e dazAmAM besI tenuM poSaNa pAmIe?" Ama che "tyAre have kema karavuM?"--Ama bhale saMvegane vega Ape ne AtmadazAne piSaNa Ape tevA tathArUpa saMte viraha che, AnaMdaghanajIne vedAyuM che tema "seMgU keI na sAtha" evI vartamAna sthiti che, "ghAti DuMgara ADA ati ghaNu" evA vidanenA TekarA che, chatAM pitAne daDha nizcaya pAra pADe ja ema jene daDha Atmanizcaya che evA mahA vIrapuruSa parama puruSasiMha zrImadda apUrva AtmaparAkramathI A vidhvajayanA daDha nirdhAranI garjanA karatAM potAnA aMtarAtmAne uddhe che-game tema che, game teTalAM duHkha veThe, game teTalA pariSaha sahana kare, game teTalA upasarga sahana kare, game teTalI vyAdhio sahana kare, game teTalI upAdhio AvI paDI, game teTalI Adhio AvI paDe, game to jIvanakALa eka samayamAtra che, ane durnimitta che, paNa ema karavuM ja, tyAMsudhI he jIva! chUTake nathI, Ama nepathyamAMthI uttaramaLe che, ane te yathAgya lAge che."--dhIThAI karI mAraga saMcarUM seMgU keIna sAtha" e AnaMdaghanajInA amara udgArenuM smaraNa karAvatA zrImadUnA A amRta anubhava udgAromAM kevo adbhuta saMvega bharyo che! Ama anupama AtmaparAkramathI vinaya karatAM karatAM parama saMvegathI mokSamA saMcaratAM A puruSasiha mahA vIrapuruSa mekSarUpa sAdhyanI siddhimAM avalaMbanabhUta saMkalanAbaddha sAdhananI gaveSaNa kare che kSaNe kSaNe palaTAtI svabhAvavRtti nathI joItI. amuka kALa sudhI zUnya sivAya kaMI nathI joItuM; te na hoya te amuka kALa sudhI saMta sivAya kaMI nathI joItuM, te na hoya te amuka kALa sudhI satsaMga sivAya kaMI nathI joItuM te na hoya te AryA. caraNa (Arya puruSoe karelAM AcaraNa) sivAya kaMI nathI joItuM, te na hoya te jinabhaktimAM ati zuddha bhAve lInatA sivAya kaMI nathI joItuM, te na hoya te pachI mAgavAnI IcchA paNa nathI." A vartamAna saMjogomAM vijaya karatAM karatAM mokSapravRttimAM kyA avalaMbanabhUta sAdhananI piote apekSA rAkhe che tenI saMkalanAbaddha bhAvanA atre parama bhAvitAtmA zrImade karI che. kSaNe kSaNe vRttinuM-bhAvonuM palaTavuM-pharavuM-saMsaravuM e ja bhAvasAra che ane svabhAvamAM sthira vRttirUpa vartAnA e ja mokSa che, eTale saMsAra baMdha karavAsaMvRta karavA aMdarane A vRttipalaTaNarUpa bhAvasaMsAra baMdha kare joIe--saMvRta kare. Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 260 adhyAtma rAjacaMdra joIe, eTale ja atre zrImade prathama mAgyuM ke "kSaNe kSaNe palaTAtI svabhAvavRtti nathI joItI." e svabhAvavRttinI sthiratA thavA mATe "zUnya"--vikalpazUnya thavuM joIe, nirvikalpa dazA pAmavI joIe eTale ja mAgyuM ke "amuka kALa sudhI zUnya sivAya kaMI nathI joItuM,' tema na hoya te zUnya-vikapazUnya thavA-nirvikalpa dazA pAmavA saMtasamAgamarUpa atyaMta baLavAnuM sAdhana joIe, eTale ja mAgyuM ke te na hoya te amuka kALa sudhI saMta sivAya kaMI nathI joItuM' athavA tema thavA saMtaviraha satsaMgarUpa baLavAnuM sAdhana joIe, eTale ja mAgyuM ke te na hoya to amuka kALasudhI satsaMga sivAya kaMI nathI joItuM;" athavA tema thavA saMtaviraha-satsaMga viraha uttama Arya puruSoe AcareluM AcaraNa AcaravuM joIe-AtmAne jANI zraddhI AtmAmAM vartAvArUpa cAritra sevavuM joIe, eTale ja mAgyuM ke-te na hoya to AryAcaraNa sivAya kaMI nathI joItuM; athavA tema nirvikalpa thavA saMta-satsaMga-AryAcaraNaviraha jinasvarUpanuM bhaktithI upAsanArUpa prabaLa sAdhana joI e, eTale ja mAgyuM ke te na hoya te jinabhaktimAM ati zuddhabhAve lInatA sivAya kaMI nathI joItuM.Ama A paMca sAdhanamAMnuM eka paNa sAdhana hoya te bIjA sAdhana temAM aMtarbhAva pAme che athavA saheje prApta thaI jAya che, ane A eka paNa sAdhana svabhAvavRttinI sthiratArUpa ISTa sAdhya sAdhavA mATe paryApta-basa che, eTale A hoya te bIjuM kAMI nathI joIta ema pratyeka sAdhanamAM kahyuM; ane A ukta sAdhana sivAya ISTa kArya sAdhaka bIjuM kaMI sAdhana nathI, eTale mAgavA jevuM kaMI rahetuM nathI, eTale ja kahyuM ke te na hoya te pachI mAgavAnI IcchA paNa nathI. kAraNa ke A ukta sAdhano ja mukhya che, A sivAyanA bIjAM sAdhana gauNa che, eTale ja arthagaMbhIra mArmika sUtrAtmaka vAkaye zrImad AgaLa lakhe che-gama paDyA vinA Agama anarthakAraka thaI paDe che. satsaMga vinA dhyAna te taraMgarUpa thaI paDe che. saMta vinA aMtanI vAtamAM aMta pamAta nathI. lokasaMjJAthI kAgre javAtuM nathI. katyAga vinA vairAgya yathAyogya sthiti pAma durlabha che; ane zrImadane te aMtanI-chevaTanI vAtano aMta-cheDo lAvavo che, eTale ja atre temaNe A mukhya sAdhanonI gaveSaNa karI che. atre patranA aMte parama saMvegatizaya saMpanna zrImadda TUMkuM vairAgyapUrNa mArmika sUcana kare che e kaMI khoTuM che? zuM ? paribhramaNa karAyuM te karAyuM. have tenAM pratyAkhyAna laIe to? laI zakAya. e paNa AzcaryakAraka che." A zabdamAM A paribhramaNa pratyAkhyAna levAno-pharI paribhramaNa nahi karavAnI pratijJA levAno zrImadane ke adbhuta Atmanizcaya dekhAI Ave che ! AvA A amRtapatramAM akSare akSare zrImade vairAgyataraMgathI UchaLato ke parama saMvega amRtasiMdhu ulasA che! Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa tretAlIzamuM mokSanI ananya tamannA "mAtra mokSanI IcchA mana viSe, bIjI koI game nahiM vAta... jIvyuM dhanya tehanuM." AvA ananya saMgatizayane lIdhe ja parama vairAgyaraMgI zrImanI mokSa mATenI tamannA ananya hatI, anaMta bhavabaMdhanathI chUTavArUpa mokSanI dhagaza atizaya hatI. anaMtakALanA A paribhramaNaduHkhathI kema chUTAya ? "anaMtakALa thayAM jIvane paribhramaNa karatAM chatAM tenI nivRtti kema thatI nathI ane te zuM karavAthI thAya?'- A kendrastha vicAra para zrImade ghaNuM ghaNuM tattvamaMthana karyuM che, ene tAga levA zrImadda khUba khUba jhUryA che, ane enA nirNayarUpa tatvanavanIta pAmI anaMtabhavanuM paribhramaNaduHkha eka bhavamAM TALavAnA ne mokSa meLavavAnA anaMtaguNaviziSTa anupama parama puruSArthamAM lAgyA che, e ja zrImadUnI saMgatizayajanya mokSanI ananya tamannAnuM pratyakSa pramANa che; eTale ja saMsArathI kaMTALelA-UbhagelA ane mokSa mATe talasatA A parama vairAgI parama saMvegI sAdhucarita sAdhupuruSanuM vacana nikaLI paDayuM che ke-"saMsAramAM rahevuM ane mokSa thavA kahevuM e banavuM asulabha che." (aM. 86) temaja-"jagatuM ane mokSane mArga e be eka nathI. jene paganI IcchA, ruci, bhAvanA tene mokSane viSe anicchA, aruci, abhAvanA hoya ema jaNAya che." (naM. 389). AvI jene anupama tattvavicAraNA che evA parama mumukSu zrImanI mokSa mATenI tamannA ananya hoya emAM pUchavuM ja zuM? zrImadanI mokSa mATenI tamannA kevI ananya hatI teno tAdazya cItAra zrImadanI hAthoMdha 1nA "ekavAra te svabhavanamAM beThA hato e zabdothI zarU thatA saM. 1946mAM lakhAyelA eka lekhamAM (aM. 5) prApta thAya che. te prastuta prakaraNamAM atIva upayogI hovAthI atra teno ullekha karazuM tathA tene keTaleka hRdayarUpa sArabhAga avatArazuM; ane seMkaDo graMthathI paNa na AlekhI zakAya evuM zrImaddanI mekSa mATenI ananya tamannAnuM tAdRzya citra rajU karatA A lekhanA adbhuta bhAvanuM digadarzana karaze. te ema trIjA puruSamAM (Impersonally) vicArane prAraMbha karatA zrImad svavicArabhuvanamAM "svabhuvanamAM--AtmabhuvanamAM beThA che, pitAnA aMtarAtmA sAthe vicAra karI rahyA che, ane jagatamAM keNu sukhI che e jovAnI jijJAsA dharI rahyA che, evI parama addabhuta nATakIya rItithI (Grand dramatic style) A lekhane prAraMbhika UThAva Ape cheH "eka vArate svabhuvanamAM beTho hato. jagatamAM keNu sukhI che, te jouM te khare, pachI ApaNe ApaNe mATe vicAra. enI e jijJAsA pUrNa karavA athavA Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 62 adhyAtma rAjacaMdra peAte te saMgrahasthAna jovA ghaNA puruSA, (AtmAe), ghaNA padArthA tenI samIpe AvyA. emAM koi jaDa padArtha hatA nahIM. keAi ekalA AtmA jovAmAM AnyA nahIM. mAtra keTalAka dehadhArIe hatA; jee mArI nivRttine mATe AvyA hAya ema te puruSane za'kA thai. ' temAM-- vAyuAdi ekendriya tathA eindriya jIvA AvyA naheAtA. kAraNa aMtacakSuthI joyuM te duHkhathI bicArAM parAdhIna hatA; tenA kaMpa, tene tharatharATa, parAdhInapaNuM, ityAdika oi zakAya tevuM naheAtuM, te bahu du:khI hatAM.' e ja cakSuthI Akhu jagat joyuM teA cakravaSdika duHkhI dekhAyA. cakravartInA aMtaHkaraNamAM praveza karI joyuM te --tenuM aMtaHkaraNa ahu du:khI hatuM. anaMta bhayanA paryAyathI te tharatharatuM hatuM. kALa AyuSyanI dArIne gaLI jateA hateA. hADamAMsamAM tenI vRtti hatI. kAMkarAmAM tenI prIti hatI. krodha, mAnanA te upAsaka hatA. bahu duHkha --.' devAnuM darzIna paNa duHkhI dekhAyuM. indranA aMtaHkaraNamAM praveza karI joyuM te- te paNa parama duHkhI hatA. bicA cavIne koi khIbhatsa sthaLamAM janmavAnA hatA mATe kheda karatA hatA. tenAmAM sabhyakUdRSTi nAmanI devI vasI hatI. te tene khedamAM vizrAMti hatI. e mahAduHkha sivAya tenAM khIjAM ghaNAMya avyakta duHkha hatAM.' Ama jagamAM sarvatra duHkha duHkha ne duHkha ja dekhAyuM. paNa tyAM nepathyamAM dhvani UThe che-- 'A jaDa ekalA ke AtmA ekalA jagatmAM nathI zu ? teoe mArA AmaMtraNane sanmAna ApyuM nathI. jaDane jJAna nahIM hAvAthI tamArU` AmaMtraNa te bicArAM kacAMthI svIkAre ? siddha (ekAtmabhAvI) tamArUM AmaMtraNa svIkArI zakatA nathI. tenI temane kaMI darakAra nathI. eTalI badhI bedarakArI ? AmaMtraNane te mAnya karavuM joie; tame zu' kaheA che ? ene Ama traNa-anAmatraNathI kaI saMbaMdha nathI. teo paripUrNa svarUpasukhamAM virAjamAna che. e mane batAvA. ekadama-ahu tvarAthI. tenuM dana khar3e durlabha che. lyA A aMjana AMjI darzIna praveza bheLAM karI jue. ahA ! A bahu sukhI che. ene bhaya paNa nathI. zAka paNa nathI. hAsya paNa nathI. vRddhatA nathI. roga nathI. Adhiye nathI, vyAdhiye nathI, upAdhice nathI, e badhuMya nathI. paNa........ anaMta anaMta saccidAna MdasiddhithI te pUrNa che. ApaNane evA thavuM che.' Ama cakravartI indrAdi payaMta AkhuM jagat du:khI dekhI, ane paripUrNa svarUpasukhamAM virAjamAna mukta AtmAone Adhi vyAdhi Adi duHkhAthI rahita ana Mta anaMtasaccidAnaMda siddhithI pU parama sukhI dekhI, siddhAMjanathI sAkSAt dITheluM te siddhapada peAtAne atyaMta gamI javAthI te mahAvIrapuruSanI (zrImadnI) sahaja Urmi ullasI AvI A sahaja svayaMbhU udUMgAra nikaLI paDayA che-- ApaNane evA thavuM che.'A sIdhA sAdA amara zabdomAM zrImadnanA divya AtmAnI anupama meAkSasukha mATenI ananya tamannA-ananya tAlAvelI dekhAi Ave che, ane te prApta karavAnA vajralepa dRDhu ananya Atmanizcaya svaya' jaNAi Ave che, Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ meAkSanI ananya tamannA 263 A 'ApaNane evA thavuM che' ema kahyuM tyAM--jANe nepathyamAMthI avAja Ave che. krame karIne thai zakaze.' atre kramanI vAta AvI ke parama tIvra mumukSu zrImadda AtmA ekadama UkaLIne eTalI UThe che--te krama brama ahI' cAlaze nahI. ahI tA turata te ja pada joIe.'-- jyAM kSaNanI paNa DhIla khamI zakAya ema nathI. evI meAkSa mATenI ananya tamannA jenA AtmAne thai che, tene A kramanA kAyade ke vilaMbanA vAyado kAma Ave ema nathI, tene tA tarata ja--tatkSaNa ja te pada 'joIe' evI (Demand notice) jevA tagAdo ja kAma Ave ema che,-- evA adhIrAIvALA tIvra bhAva sUcavatA A udgAra nikaLI paDacA che. tyAM punaH (nepathya) avAja Ave che. jarA zAMta thAe. samatA rAkhe, ane kramane aMgIkAra karo. nahIM te te payukta thavuM nahI' saMbhave.' ukaLelA AtmAne jarA zAMta pADavA A vacana kahyAM eTale Ara ukaLelA A AtmA savegaAvegathI elI UThe che... thavuM nahI' saMbhave. e tamArAM vacana tame pAchA lyA. krama tvarAthI atAveA, ane te padamAM turata meAkalA.'ugna saMvegI--tIvrameAkSAbhilASI amRta zabdomAM jarA paNa DhIla nahi. khamI zakAya evI zIghra meAkSa mATenI zrImanI ananya tAlAvelI dana de che. A A krama tvarAthI batAvA ane te padamAM turata meAkalA ema kahyuM tyAM (nepathyamAMthI avAja Avyo) 'ghaNA mANasA AvyA che. temane ahIM khelAvA. temAMthI tamane krama maLI zakaze.' icchayuM ke tee AvyA, temAM eka vRddha puruSe kahyuM-'tamArA kalyANane arthe amArUM Agamana che.' eTale te vicArabhuvanastha puruSa ekadama bhAvAvegathI khelI UThe che-kRpA karIne tvarAthI kaheA, Apa mArU' zuM kalyANu karazeA te. ane AvelA puruSAnuM eLakhANu pADA. temaNe prathama eLakhANu pADI. A vaga'mAM 4-5-6-78-9-10-12 e aMkavALA mukhya manuSyeA che. te saghaLA tame je padane priya gaNyuM tenA ArAdhaka ceAgIe che. 4 thI te padma ja sukharUpa che, ane mAkInI jagavyavasthA ame jema mAnIe chIe tema mAne che. te padmanI aMtaraMganI tenI abhilASA che, paNa teo prayatna karI zakatA nathI; kAraNa thADA vakhata sudhI temane aMtarAya che.' (te tIvra mumukSu puruSa vacce kheAlI UThe che) aMtarAya zI ? karavA mATe tatpara thAya eTale thayuM. vRddha khelyA-tame tvarA na kare. tenuM samAdhAna hamaNAM ja tamane maLI zakaze, maLI jaze.' ThIka, ApanI te vAtane sammata thauM chuM. vRddha AgaLa calAve che A 'pa'nA aMkavALA e kaMIka prayatna paNa kare che, bAkI '4'nA pramANe che. '6' sarva prakAre prayatna kare che. paNa pramattadazAthI prayatnamAM maMdatA AvI jAya che. 'cha' sarva prakAre apramattaprayatnI che. 8-9-10' tenA karatAM krame ujajavaLa, paNa te ja jAtinA che. 11'nA aMkavALA patita thaI jAya che mATe ahIM tenuM Agamana nathI. dana thavA mATe bArame ja-hamaNAM huM te padmane saMpU` jovAnA chuM, paripUrNatA pAmavAnA chuM. AyuSyasthiti pUrI thaye tame joyeluM pada, temAM eka mane paNa joze.' (Ama vRddhe kahyuM eTale te puruSa bhAvAllAsathI elI UThe che) pitAjI, tame mahAbhAgya che. AvA aMka keTalA che? Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma rAjacaMdra vRddha-traNa aMka prathamanA tamane anukULa na Ave. agiyAramAMnuM paNa tema ja. 13-14' tamArI pAse Ave evuM temane nimitta rahyuM nathI. 13' yatkiMcit Ave; paNa pU. ka. hAya te teenuM Agamana thAya, nahIM teA nahI. caudamAnuM AgamanakAraNa mAgaze| nahIM, kAraNa nathI.' 264 tyAM (nepathya)-'tame e saghaLAnAM aMtaramAM praveza kare. huM sahAyaka thauM chuM.' te puruSa (zrImanA AtmA) parama utsAhathI khAlI UThe che-cAleA. 4 thI 11, 12 sudhI krame krame sukhanI uttarottara caDhatI laharIe chUTatI hatI. vadhu zuM kahIe ? mane te bahu priya lAgyuM, ane e ja mArU peAtAnuM lAgyuM.' jAe te vRddhe mArA maneAgata bhAva jANIne kahyuM e ja tamAro kalyANamA bhale; ane AvA te| A samudAya rahyo.' (svavicArabhuvana, dvAra prathama.) Ama akSare akSare jyAM zrImanI mAkSa mATenI ananya tamannA dana de che evA A amara lekhamAM zrImadde peAtAnA AtmAnI zuddhAtmAnubhUtinuM ane peAtAnI AtmaguNadazAnuM mArmika sUcana karyu che. svavicArabhuvanamAM beThelA zrImade svajIvanamAM--AtmabhuvanamAM birAjI alaukika divya jJAnacakSuthI cakravatI iMdrapata samasta jagatane duHkhI dekhI, siddhAMjana AMjelI dvivya cAgadRSTithI muktAtmA siddhone parama sukhI dekhI-siddhapadanuM sAkSAt dana karI, te siddhapada pAmavAnI ananya tAlAvelI darzAvatAM, te tvaritapaNe pAmavAnA kalyANumAnA kaeNma hRdayaMgama adbhuta anupama zailImAM AlekhyA che; eTaluM ja nahiM paNa te siddhapadanA ArAdhaka 4-5-6-7-8-9- 10-12 aMkathI sUcita te te guNasthAnasthitivALA ceAgIonI mahAn maMDaLImAM pAte bhaLI jaI, tenA aMtamAM pravezI te guNusthAnakrame ArahaNa karatAM anubhavAtI jJAnIdazAnA dhyAnadvArA-samApattithI anubhavapratyakSa sAkSAtkAra paNa karyAM che, te te guNasthAne krame krame sukhanI uttarAttara caDhatI laharIone anubhavAsvAda sAkSAt AtmasAt paNa karyo che. saM. 1946mAM AvIza varSoMnI vaye lakhAyelA A amRta lekhamAM paramaamRtapada-sakSapada mATenI zrImaddanI kevI ananya tamannA pade pade dekhAI Ave che! Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa cuMmAlIzamuM jJAnadivAkara zrImadbhanA satsaMgIo AvA parama mumukSudazAne pAmelA ne have svalpa samayamAM sAkSAt jIvanmukta dazA pAmanArA parama mumukSu zrImad Ama adhyAtmanimajajana karatAM potAnI AtmasAdhanA karI rahyA hatA; bAhya vyavahAraupAdhimAM beThA beThA aMdarakhAnethI paramArtha mArga prakAzananI taiyArI karatAM bhavya ejanA ghaDI rahyA hatA; aMtargata asaMgadazAnI sAdhanA karatAM janasaMsarga prAyaH vajetA hatA. tathApi kaI kaI viralA mahAnubhAva mahAbhAgyavaMte anAyAse zrImadanA paramArtha saMsargamAM AvI gayA ane AvA zrImadda jevA parama mumukSunA saMge potapotAnI yegyatA pramANe mumukSutAnA sAcA raMge raMgAI gayA. pArasamaNinA sparzathI jema leha suvarNa bane, tema zrImadda jevA pArasamaNinA sparzathI temane AtmA paNa pitapotAnI yogyatA pramANe te te zuddha banI gaye. pUrvanA keI RNAnubaMdhe kyAMyathI keI nimitta pAmI te te mahAnubhAvone zrImad sAthe Akasmika bheTe thaI gaye ane ekanA nimitte tenA saMbaMdhamAM AvelA bIjAne paNa jogAnujoge zrImadanA sahajasvabhAve milana-samAgamalAbhane prasaMga banI AvyA. dIpaka pragaTAvavA jema eka ja cInagArI basa hoya che, tema AvA zrImad jevA parama saMtaziromaNinA satsamAgamanI kSaNa paNa te te mahAnubhAvane jIvanapalaTa ANanArI dhanya kSaNa banI gaI. zrImadanA satsaMgathI temanI jIvanadazA ane jIvanadizA ja badalAI gaI, ane pitapotAnA AtmAnI grahaNayogyatA pramANe temane AtmalAbha thaze. zrImad to amRtasiMdhu hatA, temAMthI keIe pavanalaharIpramANa, keIe biMdapramANa, keIe kaLazapramANu, keIe ghaTapramANu, keIe gAgarapramANa, ema yathApAtra amRtapAna temaNe karyuM, ane sarva te dhanya banI gayA. lohacuMbakathI jema leha AkarSAya, tema zrImadUnA divya AtmAnA A lehacuMbakIya jAduI AkarSaNathI A bhinna bhinna AtmAe temanA pratye AkarSAyA. puSpanA saurabhathI jema madhukare taraphathI AvIne AkarSAya tema zrImadUnA divya AtmAnI anupama zIlasaurabhathI AkarSAIne bhinnabhinna dizAmAMthI AvelA A mumukSa-madhukara temanA divya-guNamakaraMdanuM rasapAna karavAmAM lIna thayA; divya jJAnaprabhAthI jAjvalyamAna jhaLahaLatA jJAnabhAskara-mahAtejenidhi jJAnadivAkara zrImanA divya jJAna prakAzanI kaNikAo jhIlavA lAgyA. A mumukSumaMDaLamAM A viziSTa mumukSuo gaNAvI zakAya saubhAgyabhAI, DuMgarazIbhAI jUThAbhAI aMbAlAlabhAI, manasukhabhAI kiratacaMda, lallujI muni, devakaraNajI muni, pipaTalAlabhAI mahekamacaMda, dhArazIbhAI, manasukharAma sUryarAma tripAThI, mahAtmA gAMdhIjI Adi A viziSTa mahAnubhAva vyaktione zrImadda sAthe 34-A Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 266 adhyAtma rAjacaMdra samAgama kevI rIte kyAre ke keTalo thavA pAmyuM, te te mahAnubhAvonA jIvana para zrImaddanI zI chApa-zI asara paDI, zrImaddanI bhakti-prabhAvanA aMge eoe zo phALo Ape, e Adi savistara paricaya te te vyaktivizeSa ane zrImadda aMgenA khAsa prakaraNamAM yathAsthAne ApavAmAM Avaze. atre to eTale sAmAnya nirdeza ja paryApta che ke A pratyeka mahAnubhAve yathAzakti yathAbhakti potapotAnI rIti pramANe jagamAM zrImane prabhAva vistAravAmAM-prabhAvanA karavAmAM potapotAne phALo Ape che, potapotAnI bhUmikAne gya pitApitAne bhAga bhajavyo che. A sarva mumukSuomAM mUrdhanyasthAne te pU. zrI saubhAgyabhAI ja birAjamAna che; emanuM sthAna te bIjA badhAya mumukSuo karatAM juduM ja che-aneruM ja che, parama viziSTa ja che, kAraNa ke e zrImanA mahattama ziSya te kharA ja, paNa sAthe sAthe zrImadanA hRdayajJa parama paramArtha saduparama paramArthasakhA hatA. ane A saubhAgyabhAInA mitra DuMgarazIbhAI gozanIA zrImaddanA hRdayane kaMIka aMze jANanArA hRdayajJa hatA. ane zrImadanA paTTaziSyanA sthAne prathama te zrImadda prathama satsaMgI mahAmumukSu jUThAbhAI birAjamAna hatA, paNa durbhAgye mAtra trevIsa varSanI yuvAna vaye saM. 1946mAM temane dehAMta thatAM, tevA ja bIjA mahAmumukSu aMbAlAlabhAI e te sthAna zobhAvyuM. A jUThAbhAI ane aMbAlAlabhAI je zrImadUnA paTTaziSya hatA, te emanA mAnItA priya ziSya (Pet student) hatA zrI. manasukhabhAI kiratacaMda mahetA-jemane zrImade pitAnA mokSamALA graMthamAM zabdAMtara-vAyAMtara karavA sudhIne akhatyAra Apyo hato. ane jene zrImadjI premathI "zukadevajI" kahetA te piopaTalAlabhAI mahekamacaMda ane savakaseTImAM pAra utaranArA nyAyAdhIza dhArazIbhAI paNa zrImanA tevA ja premapAtra ziSya hatA. tema ja-RjumUrti lalluchamuni tathA prajJAvaMta devakaraNacha muni paNa zrImaddanA viziSTa ziSyomAM hatAM. prakhara vedAMtI manasukharAma sUryarAma tripAThI paNa prAraMbhanA varSomAM zrImadda thoDe ghaNe satsaMga lAbha pAmyA hatA. ane A zrImaddana jevI parama vibhUtine caraNe jeNe ahiMsAsatyane maMtrapATha lIdhe hate-ahiMsA-satyanuM amRtapAna karyuM hatuM, te mahAtmA gAMdhIjI paNa zrImaddane satsaMgalAbha pAmI zrImaddanA kevA parama guNAnurAgI thayA hatA te te ItihAsaprasiddha hakIkata che. Ama pitapatAnI kakSA pramANe yathA gya yogyatA pramANe A mahAnubhAvonI A viziSTa maMDalI jJAnabhAskara zrImadane yathAbhakti upAsatI hatI, ane yathAzakti yathA vyakti yathAgya AtmalAbha UThAvatI hatI. A viziSTa mumukSu maMDalI uparAMta bIjI paNa viziSTa mumukSumaMDalI hatI, te paNa zrImada jevA mahAtejenidhi jJAna-bhAskaranI bhaktithI upAsanA karI A tejenidhi pAsethI teja kiraNanI kaNikA pAmI jIvanane dhanya banAvatI hatI. A mumukSumaMDaLImAM- khImajI devajI, trilevana mANekacaMda, choTAlAla mANekacaMda, navalacaMda DosAbhAI vanamAlIbhAi, kezavalAla nathubhAI kuMvarajI maganalAla, mukhalAla Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnadivAkara zrImannA satsaMgIo 267 chaganalAla, manasukhabhAI devazI, kRSNadAsa Adi mumukSujanA hatA. A mumukSumaMDalI paNa yathAzakita cathAvyakti te tejakiraNA jhIlI . yathAbhakti peAtAnI AsapAsanA mumukSu-mAMDalikAmAM te karaNeA phelAvatI hatI. Ama zrImad jevI eka mahAvibhUtinI AsapAsa vyakatAvyaktapaNe eka viziSTa mumukSuonuM--AtmAthI enuM uttama vastula UbhuM thaI krame krame vistaratuM jatuM hatuM. AkhA jagatnA itihAsamAM ananya amara (Immortal-nectarlike) evuM zrImadnanuM parama viziSTa patrasAhitya meLavavA ApaNe bhAgyazALI anyA chIe te mATe A sa+ mumukSu mahAjananuM jagat RNI che. jo A mumukSuonuM nimitta na banyuM heAta te zrImadUnA paramArtha sAhityanA A parama viziSTa aMgarUpa patrasAhityanuM utthAna paNa na thavA pAmyuM heta. temAM paNa sauthI vadhAre RRNa te pU. zrI saubhAgyabhAInuM che, jenA uparanA uttameAttama patrAmAM zrImanI AbhyaMtara AtmadazAnuM darzana ApaNane thAya che. e na heta te| zrImad jevA parama jJAnInI Urdhva gAminI AtmadazA kevI unnata keATimAM viharatI hatI ane uttarAttara vadhatI jatI hatI tenI jhAMkhI paNa ApaNane na thAta, tenA khyAla suddhAM ApaNane na Avata. vaLI zrImadnanA paramArthApayeAgI patrAnA mATe bhAga (Lion's Share) ane te paNa uttamAttama moTAmAM moTA patrAnA mATe bhAga -- lagabhaga 40 TakAthI paNa vadhAre zrI saubhAgyabhAI para ja lakhAyelA che; ane A patrAmAM ja zrImade peAtAnA hRdayajJa A parma pAsu pAse ja svaAtmadazA saMbaMdhI peAtAnuM hRdaya khAlyuM che. ThAlavyuM che, eTale mumukSujagat para sarvAMthI prathama ne meTAmAM mATe upakAra zrI saubhAgyabhAinA che. - bIjo upakAra zrI aMbAlAlabhAinA mAnavA ghaTe che. zrImanA ananya bhakta A bhaktaziromaNi mahAmumukSu para paNa zrImanA keTalAka uttama patrA lakhAyelA che tethI, temaja A ja mahAmumukSue jAde jAde sthaLethI zrImadnanA paramArthApayeAgI patronI ekatra saMgrahaNI ane ananya bhaktithI ekaniSTha jALavaNI karI e amUlya jJAnavArasA ApaNe mATe sajana sulabha banAvI ApyA che tethI, jagat A mahAmumukSunuM paNa teTaluM ja RNI che. zrI lallujImuni para paNa zrImanA keTalAka uttama upayeAgI upakArI patro lakhAyA che; ane saMkhyAnI dRSTie joIe teA saubhAgyabhAI para lagabhaga 225 patro, aMbAlAlabhAi para 125 patro, lallujImuni para 90 patro lakhAyA che, eTale emane nakhara trIjo Ave che. A lallujI muni je aMbAlAlabhAInA zubha nimitta thakI zrImanA samAgamalAbhanA suyeAga pAmyA, te khAlAlabhAIne paNa jenA mULa nimitta thakI ja zrImA satsa`galAbha pAmavAnA dhanya ceAga banyA, te jUThAbhAI teA zrImadnanA Adya satsaMgI ane prathama mahAmumukSu hAvAnuM mAna pAmyA ja che, paNa durbhAgye emanA deha mAtra trevIza varSoMnI cuvAnavaye 1946 mAM paDI gayA heAvAthI prAraMbhamAM ja gheADA patra (lagabhaga 25) emanA paranA heAvAnuM zakaya banyuM che. ane zrI manaHsukharAma sUryarAma tripAThIne paNa prAra'bhamAM ja--1945thI 1946 Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 268 adhyAtma rAjacaMdra sudhI ja zrImanA samAgamalAbha rahevA pAmyA hatA, eTale temanA paranA joke sAta-ATha putra ja prApta thavAnuM banyuM che, tApaNa te uttama keATinA tAttvika paramAthI patromAM ApaNane zrImanI aMtardazAnuM darzana thAya che. ane te ja nAmadhArI manaHsukhabhAI kirada mahetA-jemane parama vizvAsapAtra gaNI zrImada peAtAnI meAkSamALAmAM zabdAMtara vAyAMtara karavA sudhInA akhatyAra (Power of attorney) ApyA hatA--temaNe zrImanI sAthenA peAtAnA samAgamalAbhanI noMdha yathAvat jALavI rAkhI ApaNane ApI che, eTale emanA paranA lagabhaga 30 patrAMka ApaNane maLavA pAmyA che. tema ja-zrI popaTalAlabhAI tathA zrI dhArazIbhAi paranA paNa keTalAka tAttvika upakArI patrA ApaNane prApta thayA che. ane mahAtmA gAMdhIjI paranA zrImanA upalabdha traNapatrAmAM paNa gAMdhIjInA 27 praznonA addabhuta saM samAdhAnakArI uttarethI gAMdhIjIne mAdarzana karAvatA zrImadnanI vizvavizALa (Universal) viziSTa tattvavicAradhArAnuM ApaNane dana thAya che. Ama samagrapaNe jotAM A mumukSue pratyenA zrImannA patrAe zrImanA patra sAhityanA be tRtIyAMzathI paNa adhika ane parama agatyanA bhAga rAkaco che. zeSa bhAga khIjA mumukSue pratyenA patrAe rokayo che; ane Ama mukhyapaNe A viziSTa mumukSuma'DalanI ne gauNapaNe itara mumukSuma`DalanI guruprasAdIrUpe jagadguru zrImanuM A jaganA itihAsamAM uttameAttama patrasAhitya jagatane prApta thavA pAmyuM che,--je sadguruprasAda jagatane cakhADanArA sa` te mumukSue dhanya che! sa te namA~sya che! sava' te vadya che! zrImadda jevA parama jJAnabhAskara pAsethI patra vATe parokSapaNe ane *samAgamaDhAre sAkSAtpaNe divya jJAnaprakAzanI kaNikAe jhIlI jagamAM phelAvavAnuM nimitta bananArA A sa` mumukSumAMDalanuM jagat keTaluM badhuM RNI che ? ane te dvAre kathacita kiMcit oLakhAtA-kaMika pratibhAsamAna thatA te parama jJAnabhAskaranuM-- jJAnadivAkara zrImanuM jagat keTaluM badhuM-keTaluM badhuM RNI che ? *zrImanA A satsaMgIo paikI keTalAkanA--manaHsukharAma sU`rAma, jUDAbhAI, aMbAlAlabhAI, lallujI muni-devakaraNujI muni saubhAgyabhAInA zrImad sAthenA satsaMgaprasaMganuM Alekhana have pachInA pAMca prakaraNeAmAM anukrame karyu che. dhArazIbhAI aMge pUrva kahevAI cUkayuM che; ane peAlAlabhAI, manaHsukhabhAI kiracaMda, gAMdhIjInA zrImad sAthenA satsaMgaprasaMganuM Alekhana alaga prakarAmAM A graMthanA uttarArdhamAM bIjA tabakkAmAM yathAsthAne ApavAmAM Avaze, Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa pIstAlIzamuM manasukharAma sUryarAma tripAThIne zrImadbhA satsaMgaprasaMga jJAnadivAkara zrImadanA A satsaMgIomAM ApaNe prakhara vedAMtI manaHsukharAma sUryarAma tripAThInA zrImadda sAthenA satsaMgaprasaMgane prathama ullekha karazuM. zrImad jevI mahAjJAnavibhUtinA anupama satsaMgane AtmalAbha prAraMbhamAM pAmanArA dhanya mahAjanemAM A eka hatA. temane ane zrImadane samAgama kevI rIte thavA pAmyo ane vRddhi pAmyo? madhyasthatA-niSpakSapAtatAmAM jenI joDI jaDavI durlabha che evA zrImade jethI Atmatva pamAya te sAco mArga ema madhyastha nirAgrahabhAve nivedana karI, te Atmatva pamADavA mahAvIrane mArga ke samartha che e aMgeno pitAne ananya nizcaya AvA prakhara vedAMtIne paNa pratIti upajAve evI adbhuta vicakSaNatAthI kevI sacoTa rIte pratipAdita karyo? punarjanma bA. kadAcit kathaMcita kiMcit sAzaka A prakhara vedAMtIne paNa AgamathI anumAnathI ane anubhavathI zrImade punarjanmano nizcaya kevI ajaba paramArtha kuzaLatAthI karAvI Ape ? aMtaraMga nigraMthazreNImAM pravartatI pitAnI AtmadazA aMge mArmika nirdeza zrImade A kiMcit pitAnA hadayajJa pratye kevI sphaTika jevI svaccha apUrva nikhAlasatAthI karyo?--tenuM digadarzana A prakaraNamAM karazuM. A prakhara vedAMtI manasukharAma saryarAma tripAThI sAkSaraprasu-sAkSarabhUmi naDiyAdanA vatanI rAjamAnya lokamAnya supratiSThita vayevRddha nAgara gRhastha hatA; sAkSarasamrATra govardhanarAma mAdhavarAma tripAThIne kAkA A manaHsukharAma sUryarAma paNa aoNdaya-gokulajI caritra Adi graMthanA vidvAna lekhaka tarike jANItA sAkSara hatA. zatAvadhAnAdi camatkArika prayogathI ane adbhuta sAhityakRtithI digadigaMtamAM vyApelI zrImadUnI kIrti sAhityajagatamAM prasarI jaI temanA karNapathe athaDAI hatI, eTale A adbhuta vyaktivizeSa koNa che? ema temane zrImadda pratye sahaja AkarSaNa to thayuM ja hatuM. tyAM temane temanasukharAma sUryarAmane) koI kAryaprasaMge kaccha javAno prasaMga banya, eTale vacce vavANIAmAM zrImadanuM milana thavAne sahaja prasaMga anAyAse banI Avyo. Ama 1945nA phAgaNanI Akhare vA caitranI zarUAtamAM manaHsukharAma sUryarAma zrImadanA prathama samAgamamAM AvyA hatA, ane temAM "dharmasaMbaMdhI keTalIka mukhacarcA thaI hatItenuM smaraNa karAvI parama vinaya vivekasaMpanna mArdavamUrti zrImada 194panA che. zu. 6 nA patramAM (aM. 61) manasukharAma sU ne lakhe che--dharma saMbaMdhI mAdhyastha, ucca ane adaMbhI vicArothI ApanA para kaMIka mArI vizeSa prazasta anuraktatA thavAthI kaI kaI veLA AdhyAtmika zilI saMbaMdhI prazna ApanI samIpa mUkavAnI Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 270 adhyAtma rAjacaMdra AjJA levAne Apane parizrama ApuM chuM-gya lAge te Apa anukULa thaze." ema vinayathI darzAvI parama vicakSaNa zrImadda lakhe che--artha ke vaya saMbaMdhamAM vRddha sthitivALo nathI, te paNa kaMI jJAnavRddhatA ANavAne ApanA jevA satsaMgane, temanA vicArene ane puruSanI caraNarajane sevavAne abhilASI chuM. mAruM A bAlavaya e abhilASAmAM vizeSa bhAge gayuM che. 4 4 A kALamAM punarjanmane nizcaya AtmA zA vaDe, kevA prakAre ane kaI zreNimAM karI zake, e saMbaMdhI kaMI mArAthI samajAyuM che te jo ApanI AjJA hoya te ApanI samIpa mUkIza." Ama zrImadUnA A prakhara vedAMtI sAthenA patravyavahAranuM uddaghATana thayuM jaNAya che. ane pachI te te vyavahAra ane parasapara samAgama vadhato cAlyo. A prathama patra pachI manaHsukharAma sUnA vi. zuda 6 194panA patranA uttaramAM jeTha suda 4 1945nA dine lakhelA eka asAdhAraNa mahAna patramAM, (aM. 64) "pasAto je thI ja zreSapavachAriy" - mane vIra pratye pakSapAta nathI-kapilAdi pratye dveSa nathI e zrI haribhadrasUrinuM suprasiddha subhASita mathALe TAMkI, mahAna che haribhadrasUrinuM smaraNa karAve evI addabhuta madhyasthatAthI-parama AzcaryakArI niSpakSa pAtatAthI zrImadda lakhe che -" ApanuM dharmapatra vaizAkha vada 6nuM maLyuM. 44 te patramAM Apa darzAve che ke keI paNa mArgathI AdhyAtmika jJAna saMpAdana karavuM; e jJAnIone upadeza che." A vastune nikhAlasabhAve svIkAra karI parama madhyasthapariNAmI niSpakSapAta nirAgraha yathArtha daSTivAn zrImada nirAgrahabhAve potAnuM maMtavya darzAve che A vacana mane paNa sammata che. pratyeka darzanamAM AtmAne ja bedha che; ane mokSa mATe sarvane prayatna che, te paNa ATaluM te Apa paNa mAnya karI zakaze ke je mArgathI AtmA Atmatva samyagajJAna-yathArthadaSTi-pAme te mArga puruSanI AjJAnusAra sammata kara joIe. ahIM koI paNa darzana mATe bolavAnI ucitatA nathI, chatAM Ama to kahI zakAya ke-je puruSanuM vacana pUrvApara akhaMDita che, tenuM badheluM darzana te pUrvApara hitasvI che. AtmA jyAMthI yathArtha daSTi, kiMvA vastudharma pAme tyAMthI samyaphajJAna saMprApta thAya e sarvamAnya che. Ama sarvamAnya sAmAnya siddhAMta rajU karI te Atmatva pAmavA aMge mahAvIranA paramettama siddhAMtanI parama addabhuta alaukika vicakSaNatAthI rajUAta karatAM zrImad AcArAMga siddhAMtanuM je pAM nAkhI ne sarva karyuM, nA se lAkha -ekane jAye teNe sarva jANyuM, jeNe sarvane jANyuM teNe ekane jANyo e prasiddha sUtra TAMkI vade che- mahAvIranA bodhane mukhya pAye uparanA vacanAmRtathI zarU thAya che, ane enuM svarUpa eNe sarvottama darzAvyuM che. x x ahIM eka A paNa vijJApanA Apane karavI egya che ke, mahAvIra ke koI paNa bIjA upadezakanA pakSapAta mATe mAruM kaMI paNa kathana athavA mAnavuM nathI, paNa Atmatva pAmavA mATe jene bedha anukULa che tene mATe pakSapAta (1) daSTirAga, prazasta rAga, ke mAnyatA che, ane tene AdhAre Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ manaHsukharAma sUryarAma tripAThIne zrImada satsaMgaprasaMga ra71 vartana che."--raphaTika jevA svaccha hadayanA pavitra jharaNAmAMthI nikaLelA zrImadanA A hRdayasparzI vacamAM akSare akSare kevI nikhAlasatA nijhare che! akhaMDita satyasiddhAMtanI nizcayadaDhatAmAM paNa kevI nirAgrahatA visphare che eka prakhara vedAMtIne vItarAga siddhAMta gaLe utarAvavAnI kevI vicakSaNatA jhaLahaLe che ! kharekhara ! manaHsukhabhAIki. mahetAe "jIvanarekhA'mAM kahyuM che tema--"zrImad rAjacaMdra pitAne pavitra vItarAga mArga hADohADa vyApyA chatAM, zrIyut tripAThI jevA vedAMtanA custa premInA saMbaMdhamAM jananI satyatA pratipAdana karatAM AvI vicakSaNatAthI kAma lIdheluM joI pavitra vItarAga mArganI teonI himAyata aMge jenamAtrane pUjyabhAva phuraze." ityAdi. Ama Atmatva pAmavA parattama vItarAgasiddhAMtanI nirAgraha madhyasthabhAve daDhatAthI rajUAta karI AvA parama vicakSaNa parama jJAnavRddha zrImada, "nigraMtha zAsana jJAnavRddhane sarvottama vRddha gaNe che?--ema A vayevRddha prakhara vedAMtIne mArmikapaNe jaNAvI, emane punarjanmane nizcaya karAvavA punarjanmasaMbaMdhI potAnA vicAro darzAvatAM lakhe che-punarjanma saMbaMdhI mArA vicAra darzAvavA Ape sUcavyuM te mATe ahIM prasaMga pUratuM saM5-mAtra darzAvuM chuM. mAruM keTalAka nirNaya parathI Ama mAnavuM thayuM che ke, A kALamAM paNa kaI kaI mahAtmAe gata bhavane jAti smaraNa jJAna vaDe jANI zake che; je jANavuM kapita nahIM paNa samyaka hoya che. utkRSTa sanvega-jJAnaga-ane satsaMgathI paNa e jJAna prApta thAya che. eTale zuM ke bhUta bhava pratyakSAnubhavarUpa thAya che. jyAM sudhI bhUta bhava anubhavagamya na thAya tyAMsudhI bhaviSyaktaLanuM dharmaprayatna zAsaha AtmA kyAM kare che; ane zaMkA saha prayatna te egyasiddhi ApatuM nathI. punarjanma che; ATaluM pakSe-pratyakSe niHzaMkatva je puruSane prApta thayuM nathI, te puruSane AtmajJAna prApta thayuM hoya ema zAsazailI kahetI nathI. punarjanmane mATe zrutajJAnathI meLavela Azaya mane je anubhavagamya thaye che te kaMIka ahIM darzAvI jauM chuM.' ema kahI upaga e AtmAnuM viziSTa lakSaNa-bhinna dharma darzAvI, te upaganI azuddhinuM kAraNa pUrvakama anupUvathI punarjanma siddha kare che ema AgamapramANuthI-anumAna pramANathI savistara spaSTa batAvI ApI zrImadda lakhe che-e anumAna pramANu kahI gayo. pratyakSa pramANa saMbaMdhI jJAnIdaSTa haze, te have pachI, vA darzana samaya maLyo che tyAre kaMIka darzAvI zakIza." chevaTe-punarjanma che te cogathI, zAstrI ane sahajarUpe aneka sanduruSone siddha thayela che. Ama kahI A kALamAM tenI niHzaMkatA nathI tenA kAraNe darzAve che-A kALamAM e viSe aneka puruSane niHzaMkatA nathI thatI tenA kAraNe mAtra sAtvikatAnI nyUnatA, trividhatApanI mUInA, zrIgekuLacaritramAM Ape darzAvelI nirjanAvasthA tenI khAmI, satsaMga vinAne vAsa svamAna ane ayathArtha daSTi e che." ItyAdi. zrImade lakhelA A lAMbA patranA uttaramAM manaHsukharAma sUryarAme aSADha suda 7 Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 272 adhyAtma rAjacaMdra nA dine lakhela patranA uttaramAM (saM. . 15, 1945) zrImad jaNAve che-punarjanmanA mArA vicAra Apane anukULa thavAthI e viSayamAM ApanuM sahAyakapaNuM maLyuM. 4 4 punarjanmanA pratyakSa nizcaya, tema ja anya AdhyAtmika vicAre have pachI prasaMgAnukULa darzAvavAnI AjJA lauM chuM." punarjanma bA. A patravyavahAra parathI joI zakAya che ke A manaHsukharAma sU. jevA prakhara vedAMtIne paNa A bA. kadAca kiMcit sAzaMkatA haze, ane te dUra karavA mATe AgamathI anumAnathI ane anubhavathI zrImade je yuktiyukta samAdhAna darzAvyuM tethI punarjanmanI pratIti temane upajI hoya ema A parathI samajAya che. atre vivekI vAcakane zaMkA thavI saMbhave che ke AvA prakhara vedAMtIne e bA. zaMkA kema saMbhave ? A zaMkA asthAne che, kAraNa ke moTA moTA graMtho lakhavA chatAM ne vedAMtanI ke siddhAMtanI moTI moTI vAto karavA chatAM bhalabhalA meTAmeTA paMDitane paNa tevI zaMkA aMdarakhAnethI heAya che; jarA UbhA rahI pitAnA aMtarAtmAne pUchavAmAM Ave to mukhethI tevI jJAnanI vAta karavA chatAM aMdarakhAnethI UMDe UMDe tevI zaMkA temanA aMtarane kerI khAtI hoya che. vedapAraMgata gautamasvAmIne dAkhala ItihAsaprasiddha che. pAMcaso ziSyanA agraNI paMDita ziromaNi A vedapAraMgata idrabhUti gautamane AtmAnA astitvanI ja-hevApaNAnI ja zaMkA hatI ! temanA bhrAtA tevA ja mahA prakAMDa paMDita pravara agnibhUtine AtmAnA nityatvanI-nityapaNAnI zaMkA hatI ! teonI te zaMkA paramajJAnIzvara mahAvIre vedanI RcAono artha samajAvI dUra karI tema atre paNa prakhara vedAMtI manaHsukharAmanI zaMkAnuM nivAraNa pratyakSa anubhavajJAnI jJAnAvatAra zrImade AvI samarthatAthI karyuM hoya emAM Azcarya nathI. manaHsukharAma sU. saralapariNAmI nirmAnI hatA. eTale emaNe vayamAM pitAthI laghu paNa jJAnamAM vRddha zrImadda jevA sapuruSa pAse nikhAlasapaNe potAnI zaMkA raju karavAmAM leza paNa saMkoca anubhavyo nathI ane parama vinayAnvita zrImade paNa tevA ja nikhAlasapaNe tenuM samAdhAna karavAmAM leza paNa utkaca (utkarSa-ahaMkAra) anubhavyo nathI. ane Ama paramArtha gejhithI bannenuM aMtarU maLyuM che, eTale aMtaHkaraNanI vAta paraspara lakhAya che tene ullekha karatAM zrImad A ja patramAM lakhe che -"Ape aMtaHkaraNIya-AtmabhAvajanya abhilASA je e darzAvI te niraMtara satparuSe rAkhatA AvyA che; tevI mana, vacana, kAyA ane AtmAthI dazA teoe prApta karI che, ane te dazAnA prakAza vaDe divya thayelA AtmAe vANI dvArA sarvottama AdhyAtmika vacanAmRtene pradarzita karyA che, jene Apa jevA satpAtra manuSyo niraMtara seve che; ane e ja anaMta bhavanuM Atmika duHkha TALavAnuM paramauSadha che." A lakhI zrImadda nirAgrahabhAve yathArtha daSTi ane satsAdhana aMge punaH pitAnuM maMtavya saMkSepamAM nivede che- 'sarvadarzana pariNAmikabhAve muktine upadeza kare che e niHsaMzaya che, paNa yathArtha daSTi thayA vinA sarvadarzananuM tAtparyajJAna hRdayagata thatuM nathI. je thavA mATe sapuruSonI prazasta bhakti, tenA pAdapaMkaja ane upadezanuM avalaMbana, nirvikAra jJAnayoga je sAdhane, te zuddha upaga vaDe saMmmata thavAM joIe." Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ manaHsukharAma sUryarAma tripAThIne zrImadda satsaMgaprasaMga ra73 Ama bAvIsa varSanA yuvAna jJAnavRddha zrImane bAvana varSanA vayovRddha manaHsukharAma sU. sAthe patravATe ne kavacit sAkSAt samAgamavAre paramArtha paricaya vadhatuM gaye; ane A paricaya mAtra paramArtha saMbaMdharUpa ja hatuM, temAM vyavahArasaMbaMdhana ke svArtha. saMbaMdhane svapnAMtare paNa gaMdhaleza paNa hete. A aMge lezamAtra zaMkAne sthAna na rahe ema eka patramAM (saM. 120) spaSTa vaktA zrImade karyuM che: "vyavahAra paratve kaI rIte ApanA saMbaMdhathI lAbha levAnuM svapna paNa IcchayuM nathI tema ja Apa jevA bIjAonI samIpathI paNa enI IcchA rAkhI nathI. eka janma ane te thoDA ja kALane prArabbAnusAra gALI le temAM dainyatA ucita nathI, e nizcaya priya che. sahajabhAve vartAvAnI abhyAsa praNAlikA keTalAMka (bhUja) varSa thayAM AraMbhita che; ane ethI nivRttinI vRddhi che. A vAta ahIM jaNAvavAno hetu eTalo ja ke Apa azakita haze; tathApi pUrvApare paNa azaMkita rahevA mATe je hetuthI ApanA bhaNI mArUM jevuM che te jaNAvyuM che; ane e azakitatA saMsArathI audAsInya bhAvane pAmelI dazAne sahAyaka thaze ema mAnyuM hovAthI (jaNAvyuM che)." ItyAdi. AvA parama niHsvArtha nirbheLa zuddha paramArtha saMbaMdhane laIne ja brahmavidyAnA rasIyA adhyAtmapremI manaHsukharAma AtmavidyAnA rahasyane pAmelA adhyAtmanimagna zrImaddanA sahaja guNathI AkRSTa thaI temanI vizeSa nikaTa AvatA gayA, paraspara samAgama vadhato gayo ane paraspara graMthanI Apa-le thavA mAMDI. manaHsukharAme zrImadane gavAsiSTha' graMtha mokalyo. ane zrImade haribhadrasUrikRta "aSTaka ane gabinda graMtha manaHsukharAmanI daSTi taLe nikaLI javA mokalatAM, egadaSTisamuccaya pAchaLathI mokalIza" ema jaNAvI haribhadrasUrinI camatkRtinI stuti karI ke-paramatatvane sAmAnya bedhamAM utArI devAnI haribhadrAcAryanI camatkRti stutya che."--ema lakhI bIjAo taraphathI jenadarzanane thayelA mithyA anyAya pratye kheda vyakta karatAM zrImada ananya zAsanadAjhathI lakhe che - athathI iti sudhI avelekana karavAne vakhata meLavyAthI mArA para eka kRpA thaze. (jaina e mekSanA upadezane karatuM, ane vAstavika tatvamAM ja jenI zraddhA che evuM darzana chatAM kaI "nAstika" e upanAmathI tenuM AgaLa khaMDana karI gayA che te yathArtha thayuM nathI; e ApanI daSTimAM AvI javAnuM prAce banaze tethI.) jaina saMbaMdhI Apane kaMI paNa mAre Agraha darzAvato nathI. tema AtmA je rUpe che te rUpe game tethI thAo e sivAya bIjI mArI aMtaraMga jijJAsA nathI, e kaMI kAraNathI kahI jaI jaina paNa eka pavitra darzana che ema kahevAnI AjJA lauM chuM. te mAtra je vastu je rUpe svAnubhavamAM AvI hoya te rUpe kahevI ema samajIne." hadayanA UMDANamAMthI nikaLelA zrImanA A vacanamAM keIne paNa parama bahamAna khurAve evI parama satya vItarAgadarzana pratye AkarSanArI kevI vicakSaNa tattvakaLa jhaLahaLe che ! zrI manasukhabhAI kiracaMde sAcuM ja kahyuM che ke-vedAMtanA a-35 Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 274 adhyAtma rAjacaMdra atipremI, vedAMtamAM vicakSaNa vidvAna manaHsukharAma tripAThIne pavitra jainadarzananI satyatA ThasAvavA kevI kaLAthI kAma levuM joIe, te zrImAn rAjacaMdra ekavIza bAvIza varasanI laghu vaye batAvelI vicakSaNatAthI sahaja samajAya ema che. 4 4 zrImade pavitra vItarAgadarzananI AvI vicakSaNatAthI himAyata karI che. svayaM siddha kareluM eka darzananuM satyatva pUrvayudugrahita buddhivALAne ThasAvavuM e keTaluM ane kevuM vikaTa che, emAM kevI vicakSaNatAnI AvazyakatA che, e ene anubhava jeNe karyo hoya tene ja khabara paDavA cogya che. ane Ama parama vicakSaNa paramArtha kauzalyathI pavitra vItarAgadarzananI sAcI hImAyata karatAM chatAM atyaMta madhyasthatA dAkhavatA zrImad phaTika jevA svaccha nikhAlasa nirAgrahabhAve A ja patramAM chevaTe lakhe che-sarva sapuruSa mAtra eka ja vATethI taryA che ane te vATe vAstavika AtmajJAna ane tenI anucAriNI dehasthiti paryata sakriyA ke rAgadveSa ane meha vagaranI dazA thavAthI te tattva temane prApta thayuM hoya ema mAruM AdhIna mata che. tema ja bIjA patromAM (aM. 71, 120) paNa parama mAdhyaaisaMpanna zrImade Avo ja nirAgrahabhAva darzAvyo che- nigraMthanA upadezane acalAve ane vizeSa sammata karatAM anya darzananA upadezamAM madhyasthatA priya che. game te vATe ane game te darzanathI kalyANa thatuM hoya, to tyAM pachI matAMtaranI kaMI apekSA ropavI yogya nathI. Atmatva je anuprekSAthI, je darzanathI ke je jJAnathI prApta thAya te anuprekSA, te darzana ke te jJAna sarvopari che, ane jeTalA AtmA taryA, vartamAne tare che, bhaviSya taraze te sarva e eka ja bhAvane pAmIne, ApaNe e sarva bhAve pAmIe e maLelA anuttara janmanuM sAphalya che." jenanA AgrahathI ja mekSa che, ema AtmA ghaNu vakhata thayAM mAnavuM bhUlI gayo che.. muktabhAvamAM (!) mokSa che ema dhAraNuM che." ityAdi. Ama madhyastha nirAgrahabhAve manaHsukharAma sUryarAmane paramArthamArganuM prasaMgopAtta darzana karAvatA zrImad kavacita pitAnA hRdayanuM darzana paNa karAvatA. jema ke- saM. 1945nA zrAvaNa mAsamAM lakhelA patramAM (aM. 71) zrImada manaHsukharAma sUne lakhe che ke sarvazAstranA baMdhanuM kriyAnuM jJAnanuM, yoganuM ane bhaktinuM prajana svasvarUpamAptine arthe che, ane e samyaka zreNue Atmagata thAya te tema thavuM pratyakSa saMbhavita che; paNa e vastuo prApta karavA sarvasaMgaparityAganI avazya che. nirjanAvasthA-gabhUmikAmAM vAsa-sahaja samAdhinI prApti nathI, te sarvasaMgaparityAgamAM niyamA vAsita che. deza (bhAga) saMgaparityAgamAM bhajana saMbhave che. jyAM sudhI grahavAsa pUrva karmanA baLathI bhagava rahyo che, tyAM sudhI dharma, artha ane kAma ullAsita-udAsIna bhAve sevavAM cogya che. bAhabhA gRhasthAzreNi chatAM aMtaraMga nigraMthazreNi joIe, ane jyAM tema thayuM che tyAM sarvasiddhi che. mArI AtmAbhilASA te zreNimAM ghaNuM mAsa thayAM varte che. dharmopajIvananI pUrNa abhilASA keTalIka vyavahAra Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ manasukharAma sUryarAma tripAThIne zrImada satsa gaprasaMga 275 pAdhine lIdhe pAra paDI zakatI nathI. paNa pratyakSe satpadanI siddhi AtmAne thAya che; A vArtA te sammata ja che ane tyAM kaMI vaya-veSanI vizeSa apekSA nathI." ane A paramArtha saMbaMdha gADha banatAM, 1946nA aSADa vada 0))nA dine manaHsukharAma sUryarAma para lakhelA patramAM (aM. 126) te zrImade pitAnuM hRdaya khelyuM che ane pitAnI dhArelI jIvanapraNAlikA khullI karI che. A paramArtha satsaMgI pratye lakhAyelA A chellA patramAM zrImadanI aMtardazAnuM darzana thAya che ane zrImadanA aMtarjIvana para ghaNe prakAza paDe che. zrImadanA hRdayadarpaNarUpa A patramAM prathama zrImad A viSama kALa saMbaMdhI ane satpAtra satsaMgInA abhAvasaMbaMdhI pitAnI aMtarvedanA ThAlave che-"jJAnIoe kapele kharekhara A kaLikALa ja che. janasamudAyanI vRttio viSayakaSAyAdikathI viSamatAne pAmI che. enuM baLavattarapaNuM pratyakSa che. rAjasIvRttinuM anukaraNa temane priya thayuM che. tAtparyavivekIonI ane yathAyogya upazamapAtranI chAyA paNa maLatI nathI. evA viSamakALamAM janmelo A dehadhArI AtmA anAdikALanA paribhramaNanA thAkathI vizrAMti levA AvatAM avizrAMti pAmI sapaDAyo che. mAnasika ciMtA kyAMya kahI zakAtI nathI, kahevAnAM pAtronI paNa khAmI che; tyAM have zuM karavuM?" Ama aMtarvedanA vyakta karI potAnI vyavahArapravRttino kheda darzAve che--je ke yathAyogya upazamabhAvane pAmele AtmA saMsAra ane mokSa para samavRttivALo hoya che, eTale apratibaddhapaNe vicArI zake che, paNa A AtmAne to haju te dazA prApta thaI nathI. tene abhyAsa che, tyAM tene paDakhe A pravRtti zA mATe UbhI haze ? jenI nirupAyatA che tenI sahanazIlatA sukhadAyaka che ane ema ja pravartana che." Ama pitAne nizcaya darzAvI pitAnI jIvanadhAraNA aMge lakhe che - paraMtu jIvana pUrNa thatAM pahelAM yathAyogyapaNe nIcenI dazA AvavI joIe. (1) mana, vacana ane kAyAthI AtmAno mukatabhAva, (2) mananuM udAsInapaNe pravartAna. (3) vacananuM syAdvAdapaNuM (nirAgrahapaNuM). (4) kAyAnI vRkSadazA. (AhAra-vihAranI niyamitatA). athavA sarva dehanI nivRtti; sarva bhayanuM chUTavuM ane sarva ajJAnano nAza. - Ane mArga che te bA. lakhe che-"aneka prakAre saMtae zAstravATe tene mArga kahyo che, sAdhane batAvyAM che, gAdikathI thayele pitAne anubhava kahyo che; tathApi tethI yathAyogya upazamabhAva Ava durlabha che. te mArga che; paraMtu upAdAnanI baLavAna sthiti joIe. upAdAnanI baLavAna sthiti thavA niraMtara satsaMga joIe. te nathI." Ama kahI zrImadda chevaTa pitAnA jIvananI rahasyabhUta vAta lakhe che - zizuvayamAMthI ja e vRtti UgavAthI kaI prakArano parabhASAbhyAsa na thaI zako. amuka saMpradAyathI zAstrAbhyAsa na thaI zakyo. saMsAranA baMdhanathI IhApabhyAsa paNa na thaI zakyo; ane te na thaI zakyo tene mATe kaMI bIjI vicAraNa nathI. ethI Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 276 adhyAtma rAjacaMdra AtmA adhika vikalpI thAta (sarvane mATe vikalpIpaNuM nahIM, paNa eka huM pitAnI apekSAe kahuM chuM) ane vikalpAdika kalezane to nAza ja karavA Iccho hato, eTale je thayuM te kalyANakAraka ja; paNa have zrIrAmane jema mahAnubhAva vasiSTha bhagavAne A ja deSanuM vismaraNa karAvyuM hatuM tema koNa karAve ? arthAt zAstrane bhASAbhyAsa vinA paNa ghaNo paricaya thayo che, dharmanA vyAvahArika jJAtAone paNa paricaya thayo che, tathApi A AtmAnuM AnaMdAvaraNa ethI TaLe ema nathI, mAtra satsaMga sivAya, samAdhi sivAya, tyAM kema karavuM ? ATaluM paNa darzAvavAnuM koI satpAtra sthaLa nahotuM. bhAgyodaye Apa maLyA ke jene e ja romerome rucikara che." A chellA patra parathI samajAya che ke zrImad manaHsukharAma sUryarAmane kiMcit pitAnuM hRdaya darzAvavAnuM satpAtra sthaLa mAnatA, eTale sudhI A bannene paramArtha saMbaMdha gADha banyo hato. zrImadda jevA jJAnadivAkara pAsethI divya jJAnakaNa jhIlavAnuM dhanyapaNuM pAmanArAomAM eka manaHsukharAma sUryarAmano Avo hato zrImadda sAthe paramArtha saMbaMdha ! prakaraNa chetAlIzamuM zrImadbhA prathama satsaMgI "satyaparAyaNuM jUThAbhAI zrImadanA sarva satsaMgIomAM prathama satsaMgI hovAnuM mAna "satyaparAyaNa" jUThAbhAIne ghaTe che; zrImada jevA parama saMtaziromaNinA satsaMgane anupama AtmalAbha pAmavAnuM parama dhanyapaNuM prApta karanAra prathama mahAmumukSu zrI jUThAbhAI che. joke zrI dhArazIbhAIne paNa AthI pahelAM zrImano paricaya thaye che, paNa te haju AvA viziSTa satsaMgabhAvane nahi. satsaMgI mumukSuo pratyenA zrImaddanA patravyavahAramAM paNa prathama patra A prathama satsaMgI jUThAbhAI parano ja dazya thAya che. zrImade pitAnA kavikalpanA sparzathI juThAbhAIne nAma palaTo karI "satyaparAyaNa banAvI dIdhA, eTaluM ja nahi paNa pitAnI parama paramArtharaMgI AtmadazAnA jAdUI sparzathI paramArtha thI kharekharA "satyaparAyaNa banAvI dIdhA. parama mumukSu dharmamUrti zrImadda jevA pArasamaNine sparza thaye ne juThAbhAI sAcA mumukSu-sAcA dharmapremI banI gayA. eTale ja jUThAbhAI zrImadane pitAnA dharmajanmadAtA dharmapitA" gaNatA ane saMbodhatA; zrImad paNa jUThAbhAIne potAnA dharmaputra "ci." gaNI tevA prakAre saMbodhatA. zrI jUThAbhAIne bhavya AtmA zrImaddanA satsaMgane dhanya AtmalAbha pAmI mahAmumukSu kema banyuM tene rasapUrNa itihAsa A prakaraNamAM rajU karazuM. jaThAbhAIne janma saM. 123nA kArtika suda 2 ne dine thayA hatAtemane Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImaddanA prathama satasaMgI "satyaparAyaNa jUThAbhAI 277 kulasaMpradAya sthAnakavAsI jainane hate. jUThAbhAI amadAvAdanA "puNyaprabhAvaka zeTha mallicaMda jecaMdanA kulanA nabIrA ane zeTha jesaMgabhAI ujamazInA laghu brAtA hatA. temane zrImadanA satsaMganuM nimitta akasmAta ja anAyAse banI AvyuM. saM. 1944 nA caitra mAsamAM mokSamALA chapAtI hatI, tenA kAma aMge zrImaddanuM amadAvAda Agamana thayuM. tyAre teo TaMkazALamAM zeTha pannAlAla UmAbhAIne tyAM (caMcalabahenane ghera) be aDhI mAsa rahyA hatA. teo morabInA vanecaMda popaTa daphatarIne jesaMgabhAI para patra "A ApaNuM kulasaMpradAyanA eka mahA vidvAna kavi sAkSAt sarasvatI avatArI puruSa che evA bhAvane oLakhapatra sAthe lAvyA hatA. jesaMgabhAI zrImadane maLavA TaMkazALamAM jatA, paNa temane ADatane aMge bahAragAma javAne prasaMga vadhAre banate eTale temaNe zrImaddanI saMbhALa rAkhavAnuM patAnA laghubhrAtA jUThAbhAI ne bhaLAvyuM. Ama anAyAse pUrva nibaMdhanathI zrImadano samAgamalAbha pAmavAnuM sahaja nimitta mahAbhAgyazALI jUThAbhAIne maLI AvyuM. zrImadda jANe jUThAbhAIne ja nitAravA padhAryA hoya ema banI gayuM! e arasAmAM amadAvAdanAM zrI. dalapatabhAI bhagubhAIne vaDe zrImade adabhuta avadhAna prayoga karI batAvyo hato, tethI ema te zrI. jUThAbhAI A keI camatkArika puruSa che ema zrImadda pratye sahaja AkarSAyA hatA. eka vakhata zeTha dalapatabhAIne pustakabhaMDAra jevA zrImad zrI jUThAbhAI sAthe padhAryA hatA, te vakhate zrImadda saMbaMdhI najare joyelI hakIkata zrI jUThAbhAIe potAnA vaDila baMdhu jesaMgabhAIne jaNAvI hatI ke zrImadda pustakanA pAnAM mAtra pheravI jatA ane te pustakanuM hArda temane hRdayagata thaI jatuM. AvI parama AzcaryakArI AtmazakitanA darzanathI zrImadda pratye jUThAbhAInuM AkarSaNa vadhatuM jatuM hatuM, tyAM A paricayasamAgamanuM nimitta maLyuM, ane zrImadUnA parama adabhuta AtmaguNonuM temane sAkSAta darzana thatuM gayuM. mumukSunA netra mahAtmAne oLakhI le che, e zrImadanA prasiddha vacana pramANe mahAmumukSu jUThAbhAInA netre prathama darzane ja A divya mahAtmAne oLakhI lIdhA, temanA samyagadarzana -jJAna -cAritra Adi parama divya guNonI temaja ananya vItarAgadhamaM daDhatA - adabhuta vItarAga bhakita Adi parama addabhuta AtmabhAvonI sahaja chA5 saralAtmA jUThAbhAIne AtmAmAM paDI. jUThAbhAInuM citta mULa te bhaktiraMgI hatuM ja temAM parama saMgaraMgI zrImadanA satsaMgano raMga bhaLe eTale temanI vItarAgamA pratyenI bhakti navapalavita banI. parama daDhadhamAM virAgyamUtti zrImaddanA saMsargathI jUThAbhAIne daDha dharmaraMga lAgyuM ane apUrva vairAgya jA, alpakALamAM "mokSamArgane de evuM samyapaNuM" emanA AtmAmAM pragaTayuM. Ama zrImada satsaMgalAbha dina-pratidina vRddhi pAmI bannene saMbaMdha dharmapitA-dharmaputrane banI gaye. jUThAbhAIne mULa kulasaMpradAya jema pratimAviredhaka sthAnakavAsI saMpradAyano hate tema zrImano paNa te ja hatA, paNa satyatatvaSika zrImadanA pratimA saMbaMdhI vicAromAM parivartana thayuM ane te satyaniSTha parama nirbhaya zrImade sarala svabhAve nirbhayapaNe jAhera Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 278 adhyAtma rAjacaMdra karyA. zrImadranA saMsargathI jUThAbhAIne paNa te vicArenuM grAhyapaNuM jaNAyuM ane te jinabhakti karavA lAgyA, paNa temanA kuTuMbIjane te kula saMpradAyanI mAnyatAmAM haju daDha hatA ane te kuladharmanA thAMbhalA gaNAtA. eTale teo ane kuladharmanA te bIjA anuyAyIo zrImadda pratye ane jUThAbhAI pratye kaTAkSa dRSTithI athavA upekSA daSTithI jevA lAgyA ane jesaMgabhAI AdinA apavAda zivAya kaI kaI te temanI niMdA karavA lAgyA. tethI kamaLayI bhAvanAzIla bhaktimAna jUThAbhAInA pavitra AtmAne bahu lAgI AvatuM ane zrImadda pratye te kheda jaNAvatA. zrImadda temane khUba dhIraja rAkhavAnuM ane kheda na karavAnuM sUcavatA. "jagane rUDuM dekhADavA anaMtavAra prayatna karyuM" e suprasiddha amara subhASitathI zarU thatA amara patramAM (aM. 37) A satyAbhilASI jUThAbhAIne zrImadda TaMketkIrNa vacanAmRta lakhe che ke - jagatane rUDuM dekhADavA anaMtavAra prayatna kyuM; tethI rUDuM thayuM nathI, kemake paribhramaNa ane paribhramaNanA hetuo haju pratyakSa rahyA che. eka bhava je AtmAnuM rUDuM thAya tema vyatIta karavAmAM jaze, to anaMtabhavanuM sATuM vaLI raheze ema huM ladhutvabhAve samaja chuM ane tema karavAmAM ja mArI pravRtti che. A mahAbaMdhanathI rahita thavAmAM je je sAdhana, pardAtha zreSTha lAge te grahavA eja mAnyatA che, to pachI te mATe jagatanI anukULatA pratikULatA zuM jevI ? te game tema bole paNa AtmA je baMdhanarahita thata hAya, samAdhimaya dazA pAmate heya to tema karI levuM. eTale kIrti--apakIrtithI sarvakALane mATe rahita thaI zakAze. atyAre e vagere emanA pakSanA lokonA je vicAre mAre mATe pravarte che, te mane dhyAnamAM smata che, paNa vismRta karavA e ja zreyaskara che. tame nirbhaya raheje. mAre mATe kaI kaMI kahe te sAMbhaLI mauna raheje; te ene mATe kaMI zoka harSa karaze nahI 4 4 A tamArA mAnelA murabbI mATe kaI paNa prakAre harSa-zoka karaze nahI. tenI IcchA mAtra saMka95vikalpathI rahita thavAnI ja che, tene ane A vicitra jagatane kaMI lAgatuM vaLagatuM ke levAdevA nathI. eTale temAMthI tene mATe game te vicAre baMdhAya ke belAya, te bhaNuM have javA IcchA nathI. 4 4 huM koI gacchamAM nathI, paNa AtmAmAM chuM, e bhUlaze nahI." A amRtapatra parathI samajAya che ke kulasaMpradAyavAdI keTalAkae te vakhate zrImadanI upekSA karI haze. jo ke pAchaLathI to zrI jUThAbhAInA vaDila bhrAtA jesaMgabhAIne te vakhate upekSA karavAnI potAnI bhUla mATe ane zrImadane paramArtha lAbha nahiM laI zakavAne mATe pArAvAra kheda thayA. zrImad aMgenI pote lakhAvelI pitAnI paricaya dhamAM te khullo ekarAra karyo, ane pachI te teo paNa jANe pitAnI bhUlanuM prAyazcitta karatA hoya ema zrImaddanA ananya bhakta anuyAyIomAMnA eka banI gayA. te paNa te vakhate te te apUrva lAbhathI vaMcita rahyA. paNa jUThAbhAI te parama dhanyaAtmalAbha pAmI gayA. te eTale sudhI ke mahAmumukSu jUThAbhAI zrImadane pitAnA Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImaddanA prathama satasaMgI "satyaparAyaNa jUThAbhAI 29 parama ArAdhya guru-devamAnavA lAgyA ane ananya bhaktithI temanA guNagAna karavA lAgyA. paNa mArdavabhUtti zrImad te pitAnA parama ArAdhya vItarAgadevanI bhaktine ane vItarAgadharmanI daDhatAne ja jUThAbhAIne baMdha karatA te temanA jaThAbhAI paranA patro parathI jaNAya che. zrImaddanA uttamottama patromAM eka ane sarvathI prathama patra zrImaddanA prathama satsaMgI AjuThAbhAI para ja lakhAya che, te amRtapatramAM (aM. 37) zrImad jUThAbhAIne bodhe che- je puruSa para tamAro prazasta rAga che, tenA iSTadeva paramAtmA jina, mahAyogI pArzvanAthAdikanuM smaraNa rAkhaje ane jema bane tema nirmohI thaI mukta dazAne Iccho. jIvitavya ke jIvanapUrNatA saMbaMdhI kaMI saMkalpa-vikalpa karaze nahIM. upaga zuddha karavA A jaganA saMkalpa-vikalpane bhUlI jajo; pArzvanAthAdika yogIzvaranI dazAnI smRti karaje; ane te ja abhilASA rAkhyA raheje, e ja tamane punaH punaH AzIrvAdapUrvaka mArI zikSA che. A alpajJa AtmA paNa te padane abhilASI ane te puruSanAM caraNakamaLamAM tallIna thayela dIna ziSya che. tamane tevI zraddhAnI ja zikSA de che. vIrasvAmInuM bedheluM dravya, kSetra, kALa ane bhAvathI sarva svarUpa yathAtathya che, e bhUlaze nahIM. tenI zikSAnI kaI paNa prakAre virAdhanA thaI hoya, te mATe pazcAttApa karajo. A kALanI apekSAe mana, vacana, kAyA AtmabhAve tenA meLAmAM arpaNa karo, e ja mokSano mArga che. jagatanA saghaLA darzananI-matanI zraddhAne bhUlI jaje, jena saMbaMdhI sarvakhyAla bhUlI jaje, mAtra te satpanA adbhuta yogaskurita caritramAM ja upagane prerazo. 4 4 jyAMtyAMthI rAga-dveSa rahita thavuM eja mAro dharma che, ane te tamane atyAre badhI jauM chuM. 4 4 upayoga e ja sAdhanA che. vizeSa sAdhanA mAtra puruSanAM caraNakamaLa che, te paNa kahI jauM chuM. AtmabhAvamAM saghaLuM rAkhaje; dharmadhyAnamAM upayoga rAkhaje; jaganA keI paNa padArtha, sagAM, kuTuMbI, mitrane kaMI harSa-zoka karavo egya ja nathI. xxhuM keI gachamAM nathI, paNa AtmAmAM chuM, e bhUlazo nahI." Ama zrImada emane amRta bodha detA. chatAM jeThAbhAIne zrImadda pratyene guNAnurAgajanya parama prema-prazasta rAga-meha eTale badho hato ke te rokyo rokAto nahoto, ane te vAraMvAra guNaprastutirUpe patra vATe ubharAte hato. tenA uttaramAM amehasvarUpa parama mArdavabhUtti zrImad jaNAvatA-"tame mArA saMbaMdhamAM je je prastuti darzAvI te te meM bahu manana karI che. tevA guNe prakAzita thAya, ema prarvattavA abhilASA che. paraMtu tevA guNo kaMI mArAmAM prakAzita thayA hoya ema mane lAgatuM nathI. mAtra ruci utpanna thaI ema gaNIe te gaNI zakAya. (naM. 94). mArA bhaNI mehadazA nahIM rAkhe. huM to eka alpazaktivALuM pAmara manuSya chuM. sRSTimAM aneka sapuruSe guptarUpe rahyA che. viditamAM paNa rahyA che. temanA guNane smare. teone pavitra samAgama karo ane Atmika lAbha vaDe manuSyabhavane sArthaka kare e mArI Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma rAjacaMdra niraMtara prArthanA che. (a. 43). tamAre prazastabhAvabhUSita patra maLe. uttaramAM A saMkSepa che ke je vATethI Atmatva prApta thAya te vATa zodhe. mArA para prazastabhAva ANe evuM huM pAtra nathI, chatAM je tamane ema AtmazAMti thatI hoya te kare. (aM. 46). mArA para zuddha rAga samabhAvathI rAkhe. vizeSatA na kare. dharmadhyAna ane vyavahAra bane sAcavo. lebhI guru, e guru-ziSya banene adhogatinuM kAraNa che. huM eka saMsArI chuM. mane alpajJAna che. zuddha gurunI tamane jarUra che. (saM. 75) ItyAdi. parama guruguNasaMpanna rAjumUrti zrImad sarala vinamrabhAve Ama lakhatA, chatAM mumukSanA netre sAcA gurune zIdhra oLakhI lenAra paramArthathI sAcA jUThAbhAIne zrImadda pratyene parama prazasta prema-guNAnurAga eTale badho vRddhi pAmyuM jatuM hatuM ke zrImane viraha temanAthI khamAto na hata-zrImadane viga te sahana karI zakatA na hatA ane zrImadranA darzanasamAgama mATe vAraMvAra jharatA hatA. tema ja 1945thI jUThAbhAInI Arogya sthiti nabaLI paDatI jatI hatI-zarIraprakRti kathaLI hatI, tene laIne rakhene deha chUTI jaze ane zrImadda jevA parama satpuruSa sadagurunA apUrva nimittane vizeSa lAbha mane nahi maLI zake -AvA apUrva jJAnI guruyoge A amUlya mAnavadehamAM vizeSa dharmArAdhana nahi thaI zake, e paramArtha pratyayI ca mahAsamakSa zrI jeThAbhAIne thayA karate ane te zArIrika sthiti aMge ca--kheda zrImadda pratyenA pratromAM vyakata karatA zrImadda temane zAca - kheda dUra karavA ane dharmadhyAnamAM lIna rahevA vAraMvAra upadezatA dharmabodha ApI puraSArthanI preraNA karatA zoka rahita rahe e mArI parama bhalAmaNa che. (a. 1) Apa dhIraja dharaze ane zeane tyAgaze, ema vinaMti che. maLavA pachI huM ema IcchuM chuM ke Apane prApta thayele nAnA prakArano kheda jAo! ane tema thaze -Apa dilagIra na thAo. (saM. 43) ci. ThAbhAInI AregyatA sudharavA pUrNa dhIraja Apaze. eka moTI vijJapti che. ke patramAM hamezAM zAca saMbaMdhI nyUnatA ane puruSArthanI adhikatA prApta thAya tema lakhavA parizrama letA raheze. (aM. 4) mArAthI dUra rahevAmAM tamArI ArogyatA hAni pAme tema na thavuM joIe. sarva AnaMdamaya ja thaze. (aM. 46) jagatamAM nirAmItva vinayatA ane satparuSanI AjJA e nahi maLavAthI A AtmA anAdi kALathI rakhaDyo. paNa nirupAyatA thaI te thaI. have ApaNe puruSArtha karavo ucita che. jaya thAo! (aM 42)tana, mana, vacana ane Atmasthitine jALavaze, dharma dhyAna dhyAna karavA bhalAmaNa che. (aM. 49) tame deha mATe saMbhALa rAkhaze. deha hAya te dharma thaI zake che. mATe tevA sAdhananI saMbhALa rAkhavA bhagavAnane paNa baMdha che. (aM. pa6) karmagati vicitra che. niraMtara maitrI, pramAda, karuNu ane upekSA bhAvanA rAkhazo. (aM. pa7) tamArI deha saMbaMdhI sthiti zocanIya jANI vyavahAranI apekSAe kheda thAya che. mArA para atizaya bhAvanA rAkhI vartavAnI tamArI IcchAne huM rekI zakato nathI; paNa tevI bhAvanA bhAvatA tamArA dehane yatkiMcit hAni thAya tema na kare. mArA para tamAre rAga rahe che, Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImanA prathama satsa'gI 'satyaparAyaNa' juDAbhAI 281 tene lIdhe tamArA para rAga rAkhavA mArI icchA nathI paraMtu tame eka dhama pAtra jIva ane mane dhama pAtra para kai vizeSa anurAga upajAvavAnI paramaicchanA che, tene lIdhe kAI paNa rIte tamArA para IcchanA kai aMze paNa varte che. niraMtara samAdhibhAvamAM rahe. huM tamArI samIpaja beTho chuM ema samajo. dehadazananuM atyAre jANe dhyAna khaseDI AtmadarzanamAM sthira raheA. samIpaja chuM, ema gaNI zAka ghaTADA, jarUra ghaTADA, Arogya vadhaze, jiMdugInI saMbhALa rAkhA, hamaNAM dehatyAganA bhaya na samajo; evA vakhata haze te| ane jJAnIdRzya haze teA jarUra AgaLathI koi jaNAvaze ke pahAMcI vaLaze. hamaNAM te tema nathI. (a. 49) ityAdi tyAM Ama patra vATe parokSa sattamAgama teA cAlu ja hatA, paNa jUThAbhAi teA zrImA nira Mtara sAkSAt satsamAgama mATe jhUrI rahyA hatA, nira Mtara sAkSAt danasamAgama lAbhane jhaMkhatA hatA, paraMtu a'gIkRta karela vyavahAraupAdhinI parataMtratAne laI zrImathI tema khanavuM azakaya hatuM; tathApi A bAhya upAdhi sogeA madhye paNa vacce vacce anukULa avakAze ne sahaja prasa Mge zrImad peAtAnA A prathama satsaMgI mahAmumukSune sAkSAt satsaMganeA--pratyakSa darzInasamAgamanA lAbha ApI kRtArtha karatA. sa. 1944mAM prAraMbhanA be-aDhI mAsanA samAgamalAbha ApyA pachI sa. 1945nA kAntaka mAsamAM terasanA dine zrImad amadAvAda padhAryA tyAre zrI jUThAbhAine tyAM utaryA hatA, ane temanI sAthe temanA chIpA peALanA makAne meDA para pataMdara divasa sthiti karI A mahAmumukSu mahAtmAne anupama satsaMgalAbha ApyA hatA. tyAra pachI vyApArI kA prasaMge 1945nA phAgaNa mAsamAM jUDAbhAIne potAnA kAkA raMgajIbhAi sAthe mArI eka mAsa rahevAnA prasaga banyA hatA. zrImad te vakhate merakhImAM birAjamAna hatA. raMgajIbhAi vyApAranuM kAma karatA ane jUThAbhAi zrImA samAgamalAbhI dharmAvyApAranuM kAma karatA! pachI 1945mAM jUDAbhAi ghaNA khImAra paDayA, ane jeTha mAsamAM temaNe amadAvAda padhAravA mATe mArakhI zrImane AgrahapUrvaka patra lakhyo. zrImade 1945nA jeTha zuda 10 ne dine meArakhIthI lakhelA patramAM jaNAvyuM-tamAre atizaya Agraha che ane na hoya tApaNuM eka dhaniSTha AtmAne je kai mArAthI zAMti thatI hAya tA eka puNya samajI Avavu joIe. ane jJAnIdRSTa hazeteA huM jarUra gaNyA divasamAM AvuM chuM. vizeSa samAgame.'(a. 65) ema avakAze AvavAnuM jaNAvyuM. pachI 194panA aSADa mAsamAM zrImad tathA revAzakara jagajIvana amadAvAda jUThAbhAIne tyAM padhAryAM. revAzaMkarabhAI e traNa divasa rahI muMbai gayA, ane zrImadda thADA divasa sthiti karI peAtAnA A dhamaputrane apUrva dhalAbha ApI punaH meArakhI padhAryAM. A pachI sAkSAt samAgamanA kAI prasaMga noMdhAye| nathI. Ama 1944nA caitrathI 1946nA aSADa e be varSanA samAgamanA TUMkA gALAmAM paNa zrImanA lagabhaga pAMca mAsa jeTale sAkSAt dana-samAgamalAbha pAmI zrI. jUDAbhAI dhanya thaI gayA. gheADAmAM ceDA vakhatamAM zrImadda jhAjhAmAM jhAjhA sAkSAt samAgamalAbha sa`thI prathama kAine -36 Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 201 adhyAtma rAjaya thayA hoya te te zrI jUThAbhAIne dazavaikAlika siddhAMta punaH manana karU chuM. apUrva vAta che,' ema je dazavaikAlikane zrImade jUThAbhAI paranA patramAM ( aM. pa9) paramAdarathI ullekha karyo che te dazavaikAlika sUtranA kartA zaSyabhavasUrie peAtAnA putra manaka muninuM AyuSya alpa jANI niSkAraNu karuNAthI tenA mATe khAsa A racanA karI hatI e vArtA suprasiddha che. tema niSkAraNu-karuNArasasAgara paramakRpALu zrImad paNa jANe jUThAbhAInu alpAyu jANI peAtAnA A parama ziSyane gheADAvakhatamAM jeTaleA bane teTaleA samAgamalAbha ApI devA tatparatA dAkhavI hAya ema saheja jaNAI Ave che. 6 ane chevaTanI ghaDI paNa AvI vheAMcI, evA vakhata haze te ane jJAnIdRzya haze te jarUra AgaLathI keAi jaNAvaze ke paheAMcI vaLaze-' e zrImadde Apela kAla pramANe agAuthI cetavavAnI kSaNa paNa AvI paheAMcI. sa. 1946mAM zrI jUThAbhAinI zarIraprakRti uttattara kSINa thatI jatI hatI. zrImare jUThAbhAInA dehAtsaga dinathI e mAsa pUrve pAtAnA jJAnamaLathI jANI peAtAnI dainika noMdhamAM (Diary) vaizAkha suda 3 nA dine noMdha karI che ke--A upAdhimAM paDacA pachI jo mArU liMgadveSajanya jJAna darzona tevuM ja rahyuM hAya,-yathArtha ja rahyuM heAya teA jUThAbhAI asADa sudi 9 gurunI rAtre samAdhizIta thai A kSaNika jIvananA tyAga karI jaze, ema te jJAna sUcave che.' A aMge ghaNuM karI sIdhI-ADakatarI agamacetIrUpa cetavaNI- AtmajAgRti (alertness) temaNe jUDAbhAIne ApI dIdhI haze, ema jaNAya che. kAraNa ke parama vairAgyamAM jhIlatA jUThAbhAI te a Mtima ArAdhanA mATe-samAdhimaraNa mATe kevA sAvadhAna (alert) thaI gayA hatA, te azADa zuda 4nA dine zrImade jUThAbhAI para lakhelA A patra parathI svayaM jaNAI Ave che tamArA prazasta bhAva mATe AnaMda thAya che. uttarAttara e bhAva tamane saphLadAyaka thAe. uttama niyamAnusAra ane dharma dhyAna prazasta vartana karajo, e mArI vAraMvAra mukhya bhalAmaNa che. zuddhabhAvanI zreNine vistRta nathI karatA e eka AnadakathA che.' (aM. 114) zuddhabhAvanI zreNine vistRta nahiM karatA mahAmumukSu jUThAbhAInA divya AtmA, zrImadde be mAsa pUrve karelI AgAhI pramANe, samAdhizIta thaI azADa zuda 9 nA dine(divase) A kSaNika jIvanano tyAga karI gayA. mahAkhedajanaka khabara maLatAM parama zeAkamagna thayelA zrImad azA zuda 10 nA dine (a'. 117) lakhe che--liMgadehajanya jJAnamAM upAdhine lIdhe yatkiMcit phera thaye jaNAyA. pavitrAtmA jUDAbhAI uparanI tithie paNa divase svagaCvAsI thayAnA Aje khabara maLyA. e pAvana AtmAnA guNAnuM zuM smaraNa karavuM? jyAM vismRtine avakAza nathI, tyAM smRti thai gaNAya ja kema ?' Ama cIrAI jatA hRdaye parama paramA kheda darzAvatA zrImadna temanA avismaraNIya guNAnuM parama rAmAMcita bhAve smaraNa karatAM 'satyaparAyaNa ' jUDAbhAInA divya AtmAne parama bhavya aMjali arpe che *6 enuM laukika nAma ja dehadhArI dAkhala satya hatu,--e AtmadazArUpe - Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImaddanA prathama satasaMgI "satyaparAyaNa jUThAbhAI 283 khare vairAgya hate. mithyA vAsanA jenI bahu kSINa thaI hatI, vItarAgane parama rAgI hate, saMsArane parama jugusita hatuM, bhaktinuM prAdhAnya jenA aMtaramAM sadAya prakAzita hatuM, samyabhAvathI vedanIya karma vedavAnI jenI adabhuta samatA hatI, mehanIya karmanuM prabaLa jenA aMtaramAM bahu zUnya thayuM hatuM, mumukSutA jenAmAM uttama prakAre dIpI nIkaLI hatI, e e juThAbhAIne pavitrAtmA Aje jagatane, A bhAgano tyAga karIne cAlyo gaye. A sahacArIothI mukata thaye. dharmanA pUrNalAdamAM AyuSya acituM pUrNa kyuM. are re! evA dharmAtmAnuM TUMkuM jIvana A kALamAM hoya e kaMI vadhAre AzcaryakAraka nathI. evA pavitrAtmAnI A kALamAM kayAMthI sthiti hoya ? bIjA saMgIonAM evAM bhAgya kyAMthI hoya ke AvA pavitrAtmAnAM darzanane lAbha adhika kALI temane thAya? mokSamArgane de evuM samyakapaNuM jenA aMtaramAM prakANyuM hatuM, evA pavitrAtmA jUThAbhAIne namaskAra he! namaskAra he!" --(zrImad rAjacaMdra, aM. 117) Ama jenuM "laukika-dehAzrayI jUThAbhAI nAma dehadhArI dAkhala-AtmA ape- kSAe satya-sAcuM hatuM,-jUThAbhAI nAma kharekharA arthamAM jUhuM ja hatuM,-jUThI nAzavaMta dehAzrita nAmathI kahevAtA jUThAbhAI satya avinAzI dehadhArI"--AtmAmAM ja parAyaNa hovAthI kharekharA "satyaparAyaNa" hatA; AtmAnI vairAgyamaya dazAne laI mUrtimAna vairAgyarUpa jene AtmA "AtmadazArUpe kharo vairAgya' hatuM; "mokSamArgane de evuM samyagadarzana-jJAna-cAritranuM "samyakapaNuM jenA aMtaramAM prakANyuM hatuM,"--evA jUThAbhAInA divya AtmAne kevI bhavya bhAvAMjali ! jagatanA itihAsamAM ananya evI amRta (Immortal) mRtismRti-takhatIrUpa (Epitaph) ke TakelkIrNa amRtalekha! ciraMjIvI 'satyaparAyaNa'nA AdarzarUpa amRta (Immortal, nectarlike) guNonuM cirakALa mumukSuone smaraNa karAvato ciraMjIva smArakarUpa ke ciraMjIva kIrtistaMbha! aSADa suda 15 1946 nA dine zrImad bIjA eka mahAna mumukSu aMbAlAlabhAI paranA patramAM (aM. 118) ci. "satyaparAyaNa jUThAbhAIne uttamattama guNanuM smaraNa karatAM, bharAI AvatA hRdaye parama zekapUrNa udgAra kADhe che.- ci. satyaparAyaNanA svargavAsa sucaka zabdo bhayaMkara che. evAM ratnonuM lAMbuM jIvana paraMtu kALane poSAtuM nathI. dharmecchakane e ananya sahAyaka mAyAdevIne rahevA devo gya na lAgyo. A AtmAne A jIvanane rAhasvika vizrAma kALanI prabaLa dRSTie kheMcI lIdhe; jJAnadRSTithI zekane avakAza nathI manAte tathApi tenAM uttamottama guNe tema karavAnI AjJA kare che, bahu maraNa thAya che; vadhAre nathI lakhI zakato. satyaparAyaNanA smaraNArthe Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 adhyAtma rAjatha ane te eka zikSAgraMtha lakhavA vicArUM cha, satyaparAyaNanA mAnu sevana karIzu te jarUra sukhI thaizu, pAra pAmIzuM, ema huM dhArU cha' Ama jene zrImad jevA parama satatazare maNie pAtAnA AtmAnA A jIvananA rAhatyika vizrAma' tarIke biradAvI zrImukhe AvI parama bhAvapUrNa prazasti karI che, te AvA hatA zrImanA prathama satsaMgI mahAmumukSu jUThAbhAi ! jenA jJAna- dhyAna-bhakti-vairAgya-mumukSutvAdi guNAMzane jhIlI jenA dhama putra" ci. 'satyaparAyaNa' Ave! mahAn guNadhAma anyA hatA, te dharmAMpitA (zrImadna) pAte kevA anupama guNanidhAna haze ! jenA zikSAMza pAmeleA ziSya AvA mahAna dharmAtmA pavitrAtmA anyA hatA, te paramaguru peAte kevA parama puNyamUrti dhamUrtti haze ! prakaraNa suDatAlIzama zrImad ane mahAmumukSu aMbAlAlabhAI zrImadde zrImukhe jenI muktakaOM prazaMsA karI che, te A puNyamlAka mahAmumukSu jUThAbhAInA uttama nimitta thakI ja zrImadnA satsaMga pAmavAnA apUrva avasara tevA ja eka mahAmumukSu aMbAlAlabhAIne prApta thayA,--je mahAmumukSue jIvananA aMtaparyaMta zrImadnI ananya sevAbhakti UThAvI zrImanA paTTaziSyapaNAnA adhikAra prApta karyAM. A akhAlAlabhAInA nimitta thakI ja mumukSuone AMkhA phUlyA-phAlyA ane phUlabhArathI lacI rahyo, kAraNa ke khAlAlabhAinA nimitta thakI ja lallujI Adi muniene ane bIjA mumukSune zrImA samAgamalAbha prApta thavAneA dhanya prasaMga banavA pAmyA; eTale kharI rIte A mumukSu-AmravRkSanI vRddhinA kAraNe aMbAlAlabhAI che ane tenA paNa mUla kAraNa jUThAbhAi che. khaMbhAtanA vatanI A abAlAlabhAInA pitAnuM nAma maganalAla hatuM, ane temanA nAnAnuM-mAtAmahanuM nAma lAlacaMdabhAI hatuM. A lAlacaMdabhAI sthitisa'panna hatA ane temane putrasaMtati nahiM hAvAthI temaNe abAlAlane dattaka lIdhA hatA, eTale aMbAlAla emanI chatrachAyA nIce lADapADamAM ucharyAM ane aMbAlAla lAlacaMda e nAme prasiddha thayA. temanA eka jJAtimaM mANekacaMdabhAI hatA, temanA putro cheoTAlAla, suMdaralAla ane tribhAvanabhAI hatA, te samAna vayanA hAI aMbAlAlanA mitro hatA. kha'bhAtathI A a'khAlAlabhAI tathA cheoTAlAla mANekacaMda vagere sa. 1945nA pASa mAsamAM amadAvAdamAM eka chaganalAlane tyAM lagnaprasa'ge AvyA. A chaganalAla khIjA vepAra uparAMta pustake chapAvavAnuM tathA vecavAnuM kAma karatA, temanI pAse jAhAbhAie Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad ane mahAmumukSu khAlAlabhAI 185 eka kavitA chapAvelI, te sArI lAgavAthI aMbAlAle khabhAtamAM chapAvI tethI jUThAbhAIne pUchyA vagara chapAvavA mATe chaganalAle ThapakeA ApyA; eTale aMbAlAle temane kahyuM ke jUThAbhAI sAthe tame amane meLApa karAveA. e rIte aMbAlAlabhAine jUThAbhAInA paricaya thayA ane samavayaska hoI A nimitte maitrI thaI jUThAbhAine lagnanA varagheADAmAM cAlavA abAlAlabhAi vagere khelAvavA AvyA, 'cAleA varagheADAmAM'; paNa jenuM mana muktisuMdarInuM pANigrahaNa karavA mATenA potAnA bhAvi alaukika varagheADAmAM javAne thanaganI rahyuM hatuM te mahAmumukSu mahAvairAgI jUTAbhAine AvAlaukika varagheADAmAM javAnA rasa kayAMthI hAya ? te tA karavA mAMDyA jJAna-vairAgyanI vAtA ! vairAgyamUtti jUDAbhAinI vAteAmAM emane rasa paDyo, eTale varaghoDA rahyo varagheADAne ThekANe, ane A bhAie te AvyA hatA varagheADAmAM laI javA, paNa ahIM esI gayA bIjA varagheADAmAM javAnI taiyArImAM !--jyAM vairAgyanA vAjiMtra vAgI rahyA hatA ane jJAnanA dhavalamaMgala gIta gavAI rahyA hatA! jUThAbhAI tA pAte jaI rahelA bhAvi varagheADAmAM joDAvAnuM A bhAione jANe sAmuM AmaMtraNa karatA heAyanI! ane A bhAie paNa e AmaMtraNanA svIkAra karI muktisuMdarInA bhAvi alaukika varagheADAmAM javAnuM jANe maMgalaprasthAna karatA heAyanI !-evuM devadula bha dRzya tyAM sAI gayuM! te teA matramugdha thai jUThAbhAIne sAMbhaLI ja rahyA ane AzcaryathI hiMga thaI A navayuvAna jUThAbhAinI vairAgyAMkita mudrA joI ja rahyA ! vacce jUThAbhAi zrImad saMbaMdhI kaMI kahevA jatA hatA paNa jarA khacakAyA. eTale kema khacakAyA ? AvI apUrva jJAnanI vAtA tame kacAMthI jANI ? ema AgrahathI pUchatAM juDAbhAIe zrImaddanI vAta karI; ane zrImad AvA parama jJAnamUrtti-vairAgyamUtti satpuruSa che, ema muktakaMThe stuti karI, pAtA para AvelA zrImadnanA patro temane vAMcI dekhADyA, eTale abAlAlabhAi vageree jANe aciMtya ciMtAmaNiratnanidhAna jovAmAM Avye hAya ema enI nakala karI lIdhI, ane tIvra jijJAsAthI pUchyu'-A jJAnI mahAtmAnA dazanalAbha amane kAM thAya ? A vItarAgI satpuruSane samAgamalAbha amane kevI rIte thAya ? jUThAbhAie zrImannuM ThekANuM ApI AjJA laine maLavAnI sUcanA karI. eTale jUThAbhAinI sUcanA pramANe abAlAlabhAie danalAla mATe zrImane muMbai patra lakhI AjJA maMgAvI. Ama AjJA mATe patravyavahAra zarU thayA. pAMcacha patra pachI zrImade AvavAnI hA kahI, tyAre tribhAvanabhAI sAthe abAlAlabhAi muMbai gayA, ane zrImadnA dazanalAbha lIdhA. 'mumukSunA netrA mahAtmAne eLakhI le che" e sUtrane caritArtha karatA A mumukSuoe prathama darzane ja zrImad jevA alaukika mahAtmAne eLakhI lIdhA. zrImamAM temane kAi alaukika mahAtmAnA dana thayA ane temanA samAgamalAbhathI atyAna' thayA; ane A bhAiemAM paNa zrImane ceAgya dhama jijJAsu jIvanA dana thayA, ane te pramANe zrI. jUThAbhAi paranA 1946 mAha vada 2 nA (a. 104) patrathI jaNAya che: khaMbhAtavALA bhAi mArI pAse Ave Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 286 adhyAtma rAjacaMdra che. temanI mArAthI banatI upAsanA karuM chuM. teo koI rIte matAgrahI hoya evuM mane haju sudhI teoe dekhADayuM nathI. jIva dharmajijJAsu jaNAya che. kharuM kevalIgamya." A prathama samAgamalAbha pachI bIjI vAra tribhovanabhAI ekalA muMbaI gayA ane zrImane sAkSAta darzana-samAgamalAbha lIdhe, tyAre 1946 phA. zu. 6 ne dine lakhele mahAvIranA bodhane pAtra keNu?" e zIrSaka nIce A daza sUtravALo prathama patraprasAdIrUpa bedhapatra (aM. 105) khAsa aMbAlAlabhAI mATe lakhI ApI temane parokSa darzanasamAgamano lAbha ApyA (1) satpaSanA caraNano Icchaka, (2) sadeva sUkSma bodhane abhilASI, (3) guNapara prazasta bhAva rAkhanAra, (4) brahmavatamAM prItimAna, (5) jyAre svadeSa dekhe tyAre tene chedavAno upayoga rAkhanAra, (6) upayogathI eka paLa paNa bharanAra, (7) ekAMtavAsane vakhANanAra. (8) tIrthAdi pravAsane ucharaMgI, (9) AhAra, vihAra, nihArane niyamI, (10) pitAnI gusatA dabAvanAra,e kaI paNa puruSa te mahAvIranA bodhane pAtra che, samyaphadazAne pAtra che. pahelA jevuM eke nathI." Ama zrImaddanA prAraMbhika paricaya mAtramAM ja A mumukSuonI dharmajijJAsA vadhatI gaI, te mATe saMtoSa vyakta karatA ane protsAhana ApatA zrImad phA. zuda 8 1946nA zrI jUThAbhAI paranA patramAM (. 106) lakhe che.- tribhavana ahIMthI semavAre ravAnA thavAnA hatA, temane maLavA AvI zakyA haze. tame, teo ane bIjA tamane lagatA mAMDalika dharmane Icche che. te je sarvanuM aMtarAtmAthI icchavuM haze to parama kalyANarUpa che. mane tamArI dharmajijJAsAnuM rUDA paNuM joI saMtoSa pAmavAnuM kAraNa che. janamaMDaLanI apekSAe hatabhAgya kALa che. vadhAre zuM kahevuM? eka aMtarAtmA jJAnI sAkSI che." atre zrImade A mumukSuone mArmikapaNe ema sUcavyuM ke AvA hatabhAgya kALamAM paNa je tamane sAcI dharmajijJAsA upajI che te te tamArA mahAbhAgyane udaya che. A te zrImadUnA mAtra paricayaprAraMbhanA prabhAvanI vAta thaI. ane pachI te A aMbAlAlabhAI- trivanabhAI Adine zrImadda sAthe patraparicaya vadhato gayo; A dharmajijJAsu-dharmecchaka bhAIe zrImada pAse vAraMvAra dharmazikSAnI yAcanA karavA lAgyA, mArgadarzana mAgavA lAgyA, ane zrImada yathocita gyatA vadhAravAnuM-sAcuM mumukSupaNuM AtmAmAM pragaTAvavAnuM vAraMvAra lakhI yathArtha mArgadarzana ApatA gayA. jemake pathArtha upadeza jemaNe karyo che, evA vItarAganA upadezamAM parAyaNa rahe, e mArI vinayapUrvaka tamane banne bhAIone ane bIjAone bhalAmaNa che. 44 hAla te tame ja tamArAthI dharmazikSA le. egya pAtra thAo. huM paNa cagya pAtra thAuM. AgaLa vadhAre joIzuM. (a. 115). dharmamAM prasakta rahe e ja pharI pharI bhalAmaNa satyaparAyaNanA mArganuM sevana karIzuM te jarUra sukhI thaIzuM, pAra pAmIzuM, ema huM Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImadda ane mahAmumukSu aMbAlAlabhAI 287 dhAruM chuM. A bhavanuM parabhavanuM nirupAdhipaNuM je vATethI karI zakAya te vATethI karaze, ema vinaMti che. (aM. 118), niraMtara nirbhayapaNuthI rahita evA A bhrAMtirUpa saMsAramAM vItarAgatva e ja abhyAsavA gya che; nirbhayapaNe vicaravuM e ja zreyaskara che. 44 jenuM apAra mAhAsya che, evI tIrthaMkaradevanI vANunI bhakti kare. (. 119). pustaka vAMcavAmAM jethI udAsInapaNuM, vairAgya ke cittanI svasthatA thatI hoya tevuM game te pustaka vAMcavuM. temAM gyapaNuM prApta thAya tevuM pustaka vAMcavAno vizeSa paricaya rAkha. dharmakathA viSe lakhavA jaNAvyuM te te dhArmika kathA mukhya karIne te satsaMgane viSe rahI che. 44 asatsaMga ane svecchAe vartana na thAya athavA tene jema na anusarAya tema pravartanathI aMtavRtti rAkhavAno vicAra rAkhyA ja kare e sugama sAdhana che. (a. 121). pUviMta kamane udaya bahu vicitra che. have jAgyA tyAMthI prabhAta (aM. 122) gama paDyA vinA Agama anarthakAraka thaI paDe che. satsaMga vinA dhyAna te taraMgarUpa thaI paDe che. saMta vinA aMtanI vAtamAM aMta pamAto nathI. lokasaMjJAthI kAgre javAtuM nathI. lakatyAga vinA vairAgya yathAgya sthiti pAme durlabha che. (a. 128). mumukSutAnA aMzoe prahAyeluM tamAruM hRdaya parama saMtoSa Ape che. anAdikALanuM paribhramaNa have samAptatAne pAme evI jijJAsA, e paNa eka kalyANa ja che. 44 jijJAsAne uttejana ApatA raheze. ane nIcenI dharmakathA zravaNa karI haze tathApi pharI pharI tenuM smaraNa karaze-samyakadazAnAM pAMca lakSaNe che zama, saMvega, nirveda, AsthA,-anukaMpA. (saM. 135). yogyatA meLave. (saM. 138). pAtratA prAptino prayAsa adhika karo. (saM. 140). udAsInatA e adhyAtmanI jananI che. saMsAramAM rahevuM ane mokSa thavA kahevuM e banavuM asulabha che. (saM. 153). tame ane bIjA je je bhAIo mArI pAsethI kaMI AtmalAbha icche che, te te lAbha pAme e mArI aMtaHkaraNathI IcchA ja che. tathApi te lAbha ApavAnI je yathAyogya pAtratA temAM mane haju kaMIka AvaraNa che, ane te lAbha levA IcchanAranI paNa keTalIka rIte gyatAnI mane nyUnatA lAgyA kare che. eTale e banne vega jayAMsudhI paripakavatAne nahIM pAme tyAMsudhI icchita siddhi vilaMbamAM rahI che, ema mAnyatA che. pharI pharI anukaMpA AvI jAya che, paNa nirupAyatA AgaLa zuM karuM? pitAnI kaMI nyUnatAne pUrNatA kema kahuM? e parathI evI IcchA rahyA kare che ke hamaNAM te jema tame badhA gyatAmAM AvI zake tevuM kaMI nivedana karyA rahevuM, je kaMI khulAso mAge te yathAmati Apavo, nahiM to cagyatA meLavyA rahe; e pharI pharI sUcavavuM. (saM. 142). nIceno abhyAsa to rAkhyA ja raho - (1) game te prakAre paNa udaya AvelA, ane udaya AvavAnA kaSAyone zamAvo. (2) sarva prakAranI abhilASAnI nivRtti karyA raho. (3) ATalA kALa sudhI je karyuM te badhAMthI nivRtta thAo, e karatAM have aTake. (4) tame paripUrNa sukhI che ema mAne, ane bAkInAM prANIonI anukaMpA karyA kare. (5) keI eka sapuruSa che, ane tenAM game tevA vacanamAM paNa zraddhA che. e pAMca abhyAsa avazya yogyatAne Ape che; pAMcamAmAM vaLI cAre samAveza pAme che, Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 288 adhyAtma rAjaya', ema avazya mAne. adhika zuM kahuM? game te kALe paNa e pAMcamuM prApta thayA vinA A paryaTananA kanArA AvavAnA nathI. khAkInAM cAra e pAMcamu meLavavAnA sahAyaka che. pAMcamA abhyAsa sivAyanA, tenI prApti sivAyanA khIe kei nirvANumA mane sUjhatA nathI; ane badhAya mahAtmAone paNa ema sUjhayu' haze(sUjhayuM che). have jema tamane ceAgya lAge tema kare. e badhAnI tamArI icchA che, te paNa adhika icche; utAvaLa na kare. jeTalI utAvaLa teTalI kacAza ane kacAza teTalI khaTAza; A apekSita kathananuM smaraNa kare.' (a. 143) ityAdi. A mumukSuo paranA aneka patrAmAM dhama denAra ane dharma lenAra bannenI yathAyeAgya yAgyatA-pAtratA para zrImad khUba bhAra mUkatA. Ama AMbAlAlabhAi temanA sahacegI tribhAvanabhAI Adi mumukSuone mukhyapaNe ceAgyatAvRddhinA dharmameSa zrImadna taraphathI vAravAra maLatA rahetA hatA; vAstavika mumukSutA mATenuM mA dana vAravAra maLyA karatuM hatuM. vizeSamAM vaLI aMbAlAlabhAi zAstranA abhyAsI hatA eTale vAravAra zAstrIya prazno paNa upasthita karatA ane zrImadda tenA adbhuta alaukika apUrva samAdhAna prakAzatA. dA. ta. bhagavatIjInA-mudde nona vaDuAM anAraMgI, anumomAM pavRdhdha mAyAmI, paraMmI sadumayAmI,-e pATha saMbaMdhI (a' 115), tathA duHpratyAkhyAna pATha saMbaMdhI (a. 131), tema ja ATha rucaka pradeza sabaMdhI (a. 139) aMbAlAlabhAI e pUchela praznonA zrImad karelA adbhuta khulAsA AnA jhaLahaLatA udAharaNa che. sa thI uttama udAharaNa tA-caudapUrva dhArI kaMI jJAne UNA evA anaMta nigeAdamAM lAbhe ane jaghanyajJAnavALA paNu adhikamAM adhika paMdara bhave meAkSe jAya e vAtanuM samAdhAna kema ? ' (a'. 139). e praznanA zrImad nIce pramANe je parama addabhuta uttara ApyA che te teA samasta jaina vADmayamAM apUrva alaukika che-- enA uttara je mArA hRdayamAM che, te ja jaNAvI dRuM chuM ke e jaghanya jJAna bIjuM ane e prasaMga paNa bIjo che. e jaghanyajJAna eTale sAmAnyapaNe paNa mULa vastunuM jJAna; atizaya saMkSepamAM chatAM mAkSanA bIjarUpa che eTalA mATe ema kahyuM; ane eka deze UNuM' evuM caudapUrva dhArInuM jJAna te eka mULa vastunA jJAna sivAya bIjI ardhuM jANanAra thayuM; paNa dehadevaLamAM rahelA zAdhRta padArtha jANanAra na thayuM, ane e na thayuM teA pachI lakSa vagaranuM pheMkeluM tIra lakSyAnuM kAraNa nathI tema A paNa thayuM. je vastu prApta karavA cauda pUrvanuM jJAna jine methyu che te vastu na maLI teA pachI cauda pUrvanuM jJAna ajJAnarUpa ja thayuM. ahIM deze UNa" cauda pUrvanuM jJAna samajavuM, 'deze UNuM " kahevAthI ApaNI sAdhAraNa matithI ema samajAya ke cauda pUne cheDe bhaNI bhaNI AvI paheAMcatAM ekAda adhyayana ke tevuM rahI gayuM ane tethI rakhaDavA, paraMtu ema tA nahIM. eTalA badhA jJAnanA abhyAsI eka alpa bhAga mATe abhyAsamAM parAbhava pAme e mAnavA jevuM nathI. arthAt kaI bhASA agharI athavA artha agharA nathI ke smaraNamAM rAkhavuM temane durlabha paDe. mAtra mULa vastunuM jJAna na maLyuM eTalI ja UNAI, teNe cauda pUrvanuM bAkInuM jJAna niSphaLa karyu. eka Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImadda ane mahAmumukSu aMbAlAlabhAI 289 nayathI evI vicAraNA paNa thaI zake che ke zAstro (lakhelAMnAM pAnAM upADavAM ane bhaNavA emAM kaMI aMtara nathI, je tattva na maLyuM to. kAraNa be bAje ja upADayo. pAnAM upADyAM teNe kAyAe boja upADayo, bhaNI gayA teNe mane be upADyo, paraMtu vAstavika lakSyArtha vinA tenuM nirupayogIpaNuM thAya ema samajaNa che. jene ghera Akho lavaNa samudra che te tRSAturanI tRSA maTADavA samartha nathI; paNa jene ghera eka mIThA pANInI vIraDI che, te potAnI ane bIjA keTalAkanI tRSA maTADavA samartha che; ane jJAnadaSTie jotAM mahattva tenuM ja che; ityAdi. Ama aMbAlAlabhAI jevA vicakSaNa ziSyanA praznanuM paramaguru zrImade kevuM adbhuta-kevuM apUrva nigSa yuktiyukta samAdhAna prakAzya che ! A patromAM paNa zrImad nikhAlasabhAve potAnA upAdhiyoga pratye lakSa derI A mumukSuone potAnI barAbara cokasI karavAnuM mArmika sUcana karatA, ane pote paNa te te mumukSuonI zraddhAdaDhatAnI cokasI karavAnuM cUkatA nahiM, ane ziSya kAco che ke pAke tenI cakAsaNI karavA nipuNapaNe tenI AkarI sattvakasoTI-sarvaparIkSA karatA. jemake -"upAdhinuM prabaLa vizeSa rahe che. jIvanakALamAM e kaI coga AvavAne nimita hoya tyAM maunapaNe-udAsInabhAve pravRtti karI levI e ja zreyaskara che. X X. mahAdhIna evo mAro AtmA bAhyopAdhithI keTale prakAre gherAye che te tame jANe che, eTale adhika zuM lakhuM ? (. 115). tIrthaMkaradeva rAga karavAnI nA kahI che, arthAt rAga hoya tyAMsudhI mekSa nathI. tyAre A pratye rAga tamane badhAyane hitakAraka kema thaze ? (a. 146) ahA ! anaMtabhavanA paryaTanamAM koI puruSanA pratApe A dazA pAmelA evA A dehadhArIne tame Iccho cho, tenI pAsethI dharma Icche che, ane te to haju kaI AzcaryakAraka upAdhimAM paDyo che ! nivRtta hota to bahu upayogI thaI paData. vAru ! tamane tene mATe ATalI badhI zraddhA rahe che tenuM kaMI mULa kAraNa hastagata thayuM che? enA para rAkhela zraddhA, ene kahela dharma anubhavyo anarthakAraka to nahIM lAge? arthAt haju tenI pUrNa kasoTI karo ane ema karavAmAM te rAjI che, tenI sAthe tamane yegyatAnuM kAraNa che, ane kadApi pUrvApara paNa niHzaMka zraddhA ja raheze ema hoya to tema ja rAkhavAmAM kalyANa che ema spaSTa kahI devuM Aje vAjabI lAgatAM kahI dIdhuM che. AjanA patranI bhASA ghaNI ja gAmika vAparI che, tathApi teno uddeza eka paramArtha ja che." (aM. 139)zrImad Ama bhale mArmika sattvaTI karatA, paNa aMbAlAlabhAI to have AvI agniparIkSAmAMthI uttIrNa thaI gayelA evA pAkA banI gayA hatA ke te tevI game tevI ulaTapAlaTa sarvaparIkSAthI potAnI sazraddhAthI jarA paNa case ke khase ema nhotA; te to sanI prApti mATe jJAnI saruSane zaraNe jaI, pitA paranA ja patramAM (saM. 211) lakhele zrImadUne kaI paNa mumukSune gupta rIte kahevAne A gupta maMtra jIvanamAM utArI rahyA hatA : jenI prApta karavAnI daDha mati thaI che, teNe pite kaMI ja jANato nathI evo daha a-37 Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 290 adhyAtma rAjadra nizcayavALo prathama vicAra karo, ane pachI "satanI prApti mATe jJAnIne zaraNe javuM; to jarUra mArganI prApti thAya. A je vacane lakhyAM che, te sarva mumukSane parama baMdhavarUpa che, parama rakSakarUpa che; ane ene samyaka prakAre vicAthI parama padane Ape evAM che; emAM nitha pravacananI samasta dvAdazAMgI, pardazananuM sarvottama tattva ane jJAnInA bodhanuM bIja saMkSepe rahyuM che; mATe pharI pharIne tene saMbhAravicAraje; samajaje; samajavA prayatna karaje; ene bAdha kare evA bIjA prakAramAM udAsIna rahejo; emAM ja vRttino laya karajo. e tamane ane koI paNa mumukSune gupta rIte kahevAne amAre maMtra che; emAM "sat " ja kahyuM che; e samajavA mATe ghaNuM ja vakhata gALa. -saMketakIrNa amRta akSaromAM lakhAyela zrImane A gupta maMtra jIvanamAM utArI rahelA aMbAlAlabhAI e mAtra cha-bAra mAsa jeTalA svalpa pratyakSa-parokSa samAgamalAbhamAM zrImadda jevA paramajJAnI puruSane pitAnA paramaguru tarike svIkRta karI lIdhA hatA ane pote ananya zaraNapanna thaI temanA dAsAnudAsa dIna ziSya banI gayA hatA. Ama patra vATe tema ja sAkSAt samAgama vATe paramArtha paricaya vadhato gayo ane mahAmumukSu aMbAlAlabhAI zrImadanA ananya ziSya-paTTaziSya mahAna bhakta banI gayA. aMbAlAlabhAI vagerene zrImaddanA sAkSAt samAgamanI utkaMThA eTalI badhI vadhI gai, darzanapipAsA eTalI badhI tIvra banI gaI ke 1946nA jeTha-aSADamAM temaNe zrImadane khaMbhAta padhAravA mATe vinaya-vijJaptirUpe daza-paMdara AgrahabharyA patro lakhyA, ane temanAthI tema na banI zake to pote vavANIA temanA darzanArthe AvavAnI IcchA darzAvI. zrImade 1946 azADa suda panA patramAM (saM. 115) jaNAvyuM- tame mArA meLApane Iccho che, paNa A anucita kALa udaya Avyo che, eTale tamane meLApamAM huM zreyaskara nIvaDuM evI thoDI ja AzA che." A pachI paNa padhAravA mATe uparAupara AgrahabharyA keTalAka patro zrImadane lakhyA, eTale anukULatAe khaMbhAta AvavAnuM jaNAvI zrImad vavANIAthI pAchA vaLatAM Aze vadamAM khaMbhAta padhAryA, aMbAlAlabhAIne ghera utaryA, ane A mumukSumukhyane tathA anya mumukSuone sAkSAta samAgamane apUrva lAbha Ape. bhaktaziromaNi aMbAlAlabhAIne te pitAne AMgaNe zrImadda padhAratAM "vUThA he prabhu vUThA amIrasa meha" jevuM thaI gayuM ! ane emanA bhaktimAna hRdayamAM-jANuM he prabhu jANuM janma kaccha, je huM he prabhu je huM tama sAthe matyejI; suramaNi he prabhu suramaNi pAme haththa, AMgaNa he prabhu AMgaNa surataru phojI,"--evo bhAva phurI rahyo! atre ja khaMbhAtamAM ja A aMbAlAlabhAInA nimitta thakI ja lalucha munine zrImadanA prathama darzana-samAgamane dhanya prasaMge prApta thaye,-jenuM savistara varNana have pachI lallucha muni aMgenA alaga prakaraNamAM karazuM. zrImadanA A samAgamalAbha pachI paNa aMbAlAlabhAIne samAgamalAbhanA aneka prasaMga AgaLa upara banyA, ane vacce vacce patrasamAgama te jIvana paryaMta cAlu ja rahyo. aMbAlAlabhAI para zrImadUnA nAnA moTA eka Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImadda ane mahAmumukSu abAlAlabhAI uparAMta patro che, temAM keTalAka asAdhANa patro che, jemake-aM. 128, 139, 254, 503, para2, 537, 572, 708, Adi. A patronuM savistara digadarzana karAvI zakAya eTale atra avakAza nathI ne prasaMga nathI, tathApi temAMthI kaI kaI aMzenuM yathAsthAne darzana AgalA prakaraNamAM karAvyuM che ke have pachI paNa yathAsthAne yathAprasaMge karAvazuM. Ama 1946nA samAgama pachI aMbAlAlabhAInA jIvananuM kendra zrImad banI gayA, ane A kendranI AsapAsa bhaktithI pradakSiNA pharatA temanuM (aM. nuM) zrImad sAthe tAdAmya banI gayuM. aMbAlAlabhAI zrImadUnI AjJAnusAra ja samasta kartavya karatA ane te AjJAMkitapaNAmAMja jIvananI Itika vyatA samajatA. TUMka samayamAM ja zrImadanA jIvanarahasyane jANanArA teo zrImanA jamaNA hAtha jevA-parama vizvAsapAtra rahasyamaMtrI jevA banI gayA; zrImadda je vItarAgamArgoddhAranI bhavya janA ghaDI rahyA hatA temAM sUtradhAra jevA banI gayA; ane sarva mumukSuonA agraNI netA - mumukSumukhya banI zrImadanA paTTaziSya jevA banI gayA. Ama zrImadda ane aMbAlAlabhAIA guru-ziSyane paramArtha saMbaMdha uttarottara vadhato gaye. patra vATe parokSapaNe ane sAkSAta samAgama vATe pratyakSapaNe paramArtha paricaya uttarottara gADha banato gayo, te eTale sudhI ke jyAM jyAM nivRttikSetre zrImad birAjamAna hoya tyAM tyAM aMbAlAlabhAI hAya ja, ane rALaja vaDavA kAviThA uttarasaMDA Adi te te nivRttikSetra aMge zrImanI sarva dravyabhAva anukULatAonI badhI vyavasthA ananya bhaktithI A bhakataziromaNi aMbAlAlabhAI ja kare, eTaluM ja nahiM paNa tatrasaMge upasthita thayelA sarve mumukSuonI badhI sagavaDanI-anukULatAonI samasta vyavasthA A parama sevAbhAvI aMbAlAlabhAI ja kare. jANe A meMgherA mahemAna pitAne ja AMgaNe padhAryA hoya ema aMbAlAlabhAI parama vinayabhaktithI temanI tanamanadhanathI pUrepUrI khAtara-baradAsa karatA ne sAdharmika vAtsalyane paramadhanya apUrva lAbha UThAvatA. Ama A mahAmumukSue zrImaddanA sAkSAt samAgamamAM bhinna bhinna nivRttikSetre sevAmAM sadA hAjara rahI khaDe page zrImadanI ananya sevA bajAvI che,-jevadharma THidano yoninAmazALA - cagIone paNa agamya e parama gahana sevAdharma pitAne mATe te kharekhara ! sugamya banAvI dIdhuM che! ane zrImane A apUrva samAgamalAbha A mahAmumukSue mAtra pote ja lIdho che ema nathI, paNa tene prasAdIrUpa aMzalAbha jagane paNa dIdho che, kAraNa ke rALaja, vaDavA, kAviThA, uttarasaMDA, naDiyAda Adi nivRttikSetramAM sthiti veLAe zrImade je kAMI upadezAmRta varSAvyuM hatuM, te potAnA buddhipAtramAM jhIlI A mumukSamukhya lakhela upadezachAyAmAM tene chAyAmAtra aMza jALavI rAkhe che ane tethI A upadezAmRtavRSTinA ceDA bindu cAkhavAnuM jagane maLyuM che. zrImada je bodha kare te aMbAlAlabhAI aThavADiyA pachI paNa akSarazaH lakhI zakatA evI temanI adUbhuta dhAraNazakita zrImade ja zrImukhe prazaMsI hatI. eTale "upadezachAyA" zIrSaka nIce zrImada rAjacaMdra graMthamAM je aMka (57) chapAyela che, te zrImadanI padezAtadhArAnI saMkSipta neMdhamAna jagatane maLavA pAmela che, te mukhyapaNe A Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 292 adhyAtma rAjacaMdra mumukSumukhyanI A adbhuta smRti ne dhAraNazakitane ja AbhArI che. je A zrIma vahAvelA upadezanI "chAyA" mAtra che, te vAstavika upadeza te keTale anaMtaanaMtaguNaviziSTa haze tene A parathI kaMIka khyAla Ave che, ane te upadezAmRta sAkSAta zravaNa karI dhanya bananArA te te mahAnubhAva mumukSuo mATe sahaja udgAra nikaLI paDe che-"dhanya dhanya te jIva prabhu pada vaMdI he je dezanA suNe". ane zrImadanI anupama kRti AtmasiddhinA mULa preraka nimitta je saubhAgyabhAI hatA, te tenA prathama Adarzana mUka sAkSI thavAnuM saubhAgya aMbAlAlabhAIne prApta thayuM hatuM. naDiyAdamAM zrImade AjJA karI-aMbAlAla! phAnasa le; aMbAlAlabhAI rAtre phAnasa dharI bhaktithI jotA UbhA rahyA ane zrImade svahaste eka ja kalame "chae darza no samAveza karato" A Atmasiddhi je apUrva graMtha zAstrazalIthI alpa samayamAM-doDha be kalAkamAM lakhI nAMkhe ! ane zrImadanA jIvanakALa daramyAna ja bhinna bhinna sthaLe lakhAyelA zrImadanA paramArtha patre ekatra karavAnuM mahAna bhakitakArya aMbAlAlabhAIe karyuM hatuM. te te patra temaNe pitAnA metInA dANA jevA suMdara chaTAdAra akSare eka noTamAM lakhyA hatA, te noTa zrImadUnI daSTi taLe nikaLI javA pAmI hatI ane temAM keTaleka sthaLe zrImade svahaste sudhArA-vadhArA paNa karyA hatA. eTale zrImadanA hastAkSaranA mULa patro karatAM paNa zrImadUnA svahaste sudhArAyelI A aMbAlAlabhAInA noTanA pAThanuM mahatva vizeSa che. Ama zrImadanA jIvanakALa daramyAna ja temaNe zrImadanA patronI jALavaNI paramabhaktithI karI hatI, eTale te te paramArtha patro jagane Ama surakSitapaNe maLavA pAmyA che, te badho zrI aMbAlAlabhAIne ja pratApa che. je zratagaMgAhimAcala zrImadda jevA mULa upAdAnarUpa prabhavasthAnamAMthI A paramArtha patronI jAhnavIne utthAna thavAnuM nimittakAraNa banavAne mahAyaza saubhAgyabhAIne ghaTe che, te tene yathAvat jALavI rAkhI mahAdivyAkuSiratnanI A vizvapAvanI divya gaMgAne A avanipara avatAravAne mahAyaza mukhyapaNe zrI aMbAlAlabhAIne ghaTe che. AvA mahAyaza mahAmumukSu aMbAlAlabhAIe zrImadanA jIvanaparyata ananya sevAbhakita UThAvI eTaluM ja nahiM paNa zrImadanA dehatsarga pachI paNa 1963 mAM potAnA jIvananA aMta paryata paNa zrImaddanA paramArthApatrAdi sAhityanI jALavaNI ane saMgahaNImAM moTAmAM moTo phALe ApI zrImad rAjacaMdra graMthanI prathamavRttinA saMzodhana prakAzanamAM agragaNya bhAga bhajavyuM. ane Ama RSiRNa adA karatA aMbAlAlabhAIe yathAzakita yathAta potAnI samasta AtmazaktinuM arpaNa karI potAnA A parama gurunuM tarpaNa karyuM. namaskAra he! namaskAra ho! AvA mahAyazasvI mahAmumukSu bhakataziromaNi aMbAlAlabhAIne ! Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa aDatAlIzamu muni lallujI ne devakaraNujIne zrImA samAgamalAbha (1) lallujIne zrImadnA prathama darzana-samAgama A mahAmumukSu aMbAlAlabhAinA uttama nimitta thakI ja zrI lallujI munine zrImadnanA dana-samAgamalAbhane dhanya prasaMga banyA. lallujI munine ane temanA sahaceAgI devakaraNujI Adi munione zrImA darzana-samAgamalAbha kayAM kevI rIte kevA saMjogomAM thavA pAmyA tenA rasaprada kheAdhaprada itihAsa atra rajU karazuM. puNyAtmA jUThAbhAInA nimitte zrImadnA samAMgamalAbha maLyA pachI abAlAlabhAi, tribhAvanabhAI Adi khaMbhAtavAsI mumukSue peAtAnA sthAnaka saMpradAyanA upAzraye jatA, tyAM vyAkhyAnamAM javAne badale ekAMtamAM esI zrImadnanA patrAnI utArelI nakalA lAvyA hatA teneA svAdhyAya karatA hatA. te vakhate tyAM khaMbhAta saMghADAnA vaDA zrI harakhacaMdajI mahArAja lallujI muni devakaraNajI muni Adi peAtAnA ziSyaparivAra sAthe birAjamAna hatA. eka divasa akhAlAlabhAI ane tribhe vanabhAI zrImadnanA mAhAtmyanI vAtA karatA hatA tyAre lallujIe . aMbAlAlabhAine pUchyuM-te puruSa kevA che? ane keNu che ? aMbAlAlabhAI e kahyuM--te puruSa sa AgamanA jANu che ane uttama puruSa che. eTale lallujIe kahyuM-amane te puruSanA meLApa karAvI Apaze| ? akhAlAlabhAIe hA kahIne kahyuM-tee atre dIvALInA arasAmAM padhAravAnA che, ane padhAraze tyAre upAzraye AvazuM. thoDA divasa pachI sa. 1946nA Aze. vada 12nA dine zrImad vavANIethI vaLatAM khaMbhAta aAlAlabhAI ne AMgaNe padhAryA. aMbAlAlabhAI temanA pitAzrI lAlacaMdabhAI sAthe zrImane paramAdarathI upAzraye laI gayA. lallujI muni ane temanA guru beThA hatA, tevAmAM te padhAryA. temane jotAM ja-prathama da` ne ja lallujIne tarata ja uttama puruSane bhAsa thayA.' pachI lAlacaMdabhAI, harakhacaMdrajI AdinA atiAgrahuthI zrImadde tyAM aSTAvadhAnaprayAga karI dekhADyo. zrImanI adbhuta zaktithI sarvAM Andhra mugdha thayA. lallujI munine zrImadnanA A prathama dananeA dhanya prasaMga ghaNuM karI dhanaterasanA zubha dine anyA. bIje divase zrImad punaH upAzraye padhAryA. vamAnamAM kSAyika samakita hAya ke na heAya e khA. carcA cAlI. na hoya ema kahI harakhacaMdajIe kahyuM-daza khela vicchedra gayAnuM ThANAMgamAM lakhyuM che. zrImadde kahyuM- AgamamAMte samyaktva viccheda vA Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 294 adhyAtma rAja'ke saMbaMdhI vAta nathI, keAI prathAMtaramAM haze. harakhacaMdajIe kahyuM-ThANAMgamAM che. lallujIe ThANAMgajI sUtra hAjara karyuM, paNa bahu zeAdhatAM chatAM temAM harakhacaMdajInA kahevA pramANenI vAta maLI nahi. tyAre zrImade ThANAMgajImAMthI gheADA pAThanA atha evA khUkhI- bharelA karyA hatA ke te sAMbhaLatAM ja bahu ja zAnti upajatI', ane te dazamA ThANAMganA bhAva vAMcI saMbhaLAvyA hatA. A sAMbhaLatAM muni lallujI peAtAnA sahuja bhAva darzAve che--te sAbhaLatAM ja mane teA temanA viSe camatkAra upajyeA hateA. pachI me' kahyuM ke upara padhAro. pachI teozrI upara padhAryAM, ane huM paNa mArA gurunI AjJA thavAthI upara gayA. te vakhate meM temane namaskAra karyo. pachI temaNe namaskAra karyA. pachI temaNe namaskAra nivAraNa karyA chatAM meM umaMgathI uttama puruSa jANIne nahiM aTakatA namaskAra karyAM.' vaye zrImad karatAM cauda varSa mATA ne veSe muni chatAM lallujI munie mAna mUkI-zrImanA spaSTa niSedha chatAM-guNapremathI zrImad pratye AveA sahaja bhAva darzAvye ! gujaH prajJasthAnaM xfLavu na caTika na ca vayaH-te AnuM nAma ! guNIjanAmAM guNeA pUjAsthAna che, nahi ke vaSa nahi ke vaya-te AnuM nAma ! pachI zrImadde munine pUchyuM-tamArI zI icchA che ? munie kahyu -brahmacaryanuM dRDhatva thAya ane samyaktvanI prApti thAya te icchA che. zrImadde jarA mauna rahI kahyuM 'ThIka che' ane muninA jamaNA paganA aMguDA tANI kAMI cihno tapAsI joyAM, pachI nIce utarI gayA; rastAmAM aMbAlAlabhAI ne kahyuM-A puruSa saMskArI che.' pachI trIje divase lallujI muni zrImadnanA samAgamalAbhArthe aMbAlAlabhAI ne ghera gayA. tyAre munine dekhatAM ja zrImad bIjA mANase beThelA heAvAthI tyAMthI UThI aMdaranA eraDAmAM gayA. tyAM zrImad ane muni beThA. zrImad sUyagaDAMgajInuM gheADuM vivecana karyuM, ane munine pUchyuM-tame amane mAna kema Ape che ! ' munie kahyuM--tamane dekhIne atizaya prema Ave che, ane jANe ema lAge che ke amArA pUnA pitA ja na heAya ? eTale dheA bhAva Ave che. havethI koI prakAranA bhaya rahetA nathI; tamane dekhatAM ja jANe bhaya bhAgI gayA, ema AtmAmAM thAya che.' zrImadde pUchyuM-'tame amane zAthI jANyA ? tyAre munie kahyuM-'aMbAlAlabhAInA hevAthI jANyA. anAdi kALathI ame rakhaDIe chIe, mATe amArI sabhALa lye.' pachI zrImadde satnI tema byavahAra vagere bhASAnI samajutI ApI. pachI A ja pramANe rAja muni sAta divasa sudhI--zrImadre aMbAlAlabhAinuM ghara pAvana karatAM sAta divasa sthiti karI tyAMsudhI--aMbAlAlabhAIne ghera jatA ane zrIsanA daCna-samAgamanA apUrva lAbha letA. sAta divasanA A samAgamalAbhamAM zI zI dha vArtA thaI tenI kaMI paNa noMdha lakhAyelI jaNAtI nathI. mAtra eka-e vArtAlApaprasaMgeAnI muni lallujInI TUMka paricayanAMdha maLe cheH me kahyu` ke mA viSe kAI pUche te mAre zuM kahevuM? ane A mekSamALA che te pramANe mArga che e pramANe mAre kahevuM ke kema ? tyAre kahyuM ke meAkSamALAmAM chuM huM pramANa mAga che. me Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muni lallujI ne devakaraNajIne zrImadnA samAgamalAbha 295 kahyu -brahmacarya' viSe huM upavAsa karU chuM (ekAMtara) tathA kAyAtma karUM chuM, chatAM manathI tevI rIte pAlana thai zakatuM nathI. pUjyazrIe kahyuM' ke lAkaSTie karavuM nahIM tathA leAkadekhAmaNu tapazcaryAM karavI nahIM. paNa svAdane tyAga thAya tevA AhAra UNA darI rIte karavA, ane sArA AhAra hAya te khIjA sAdhune ApI devA. vaLI kahyuM ke tame je je jue che te sa bhrama che tevI rIte jue, athavA sarva AtmA che ema joyA kare.' Ama itihAsaprasiddha pAvana sthaMbhanatI mAM-khaMbhAtamAM dhanaterasanA dhanya dine zrImadnanA prathama danasamAgama thayeA tyArathI zrImad ja lallujI muninA mA dazaka paramA guru banI gayA. ane Ama khaMbhAtamAM mahAmumukSu aMbAlAlabhAi Adi mumukSuone ane aMkhAlAlabhAInA uttama nimitta pratApe zrI lallujI munine svasvayeAgyatA pramANe darzanasamAgamathI 'dharma lAbha' ApI zrImad muMbai padhAryA. (2) muniene mubaImAM zrImadna samAgamalAbha pachI paNa zrI aMbAlAlabhAi dvArA lallujI Adi munineA zrImad sAthene patravATe parokSa samAgama cAlu rahyo; paNa munidhama nA bAhya AcArAdine lIdhe sAkSAta samAgamanI keTalIka pratikULatA hatI, eTale te joga vAraMvAra ne jaladIthI ane ema nahAtuM. Ama be-traNa varSa thayAM dazanalAbha nahiM maLyA hAi lallujI munine zrImadnanA sAkSAt danasamAgamanI tRSA vadhatI gaI. tee bIjA munie sAthe vihAra karatA surata AvyA; temanI sAthe prajJAvAna devakaraNajI muni paNa hatA, te vyAkhyAnakaLAmAM kuzaLa hAvAthI zreAtAe temanA vyAkhyAnathI mugdha thatA. tyAM muMbainA keTalAka gRhasthA AvyA hatA, tee devakaraNajInA vyAkhyAnathI AkarSAyA ane temane ghaNA AbahupUrNAMka muMbaI cAturmAsa karavA vijJapti karI. lallujInI aMtaga ta icchA tA e ja hatI, temAM A nimitta banyuM; eTale temanA Agrahane mAna ApI temaNe khabhAtathI peAtAnA gurunI AjJA magAvI ghaNA harSAyamAnapaNe muMbai cAtu mAMsa karavAnuM svIkAryuM, ane vihAra karatAM muMbai AvyA. eka gRhasthaveSe rahelA jJAnI sAdhupuruSanA samAgamalAbha levA sAdhuveSe rahelA sAdhu traNaseA-cArase mAIlanA lAMkhA vihAra karIne AvyA. muniveSanA mAnanuM mana karI eka gRhasthane khAsa maLavA keI sAdhue ATale lAMbe vihAra karI AvavAnI icchA paNa karI hoya evA banAva hajI itihAsamAM noMdhAyA nathI. A darzAve che ke munine zrImadnanA darzananI tAlAvelI kevI hatI ! samAgamalAbhanI utkaMThA kevI hatI ! muMbaImAM lallujI muni zrImanA dazanArthe temanI peDhI para AvyA. mukhyapaNe peAtAnA ja dana-samAgamAthe muni atra AvyA che ema jJAnakhalathI jANatAM chatAM Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma rAjacaMdra zrImade gaMbhIrapaNe mArmika Takora karI-ahIM A anArya jevA kSetramAM cAturmAsa arthe kema padhAravuM thayuM? munine anArya jevA kSetramAM viharavAnI AjJA thoDI ja hoya che ? eTale "bharama bhAMge tava prabhu zuM prema, vAta karuM mana kholIjI; sarala taNe haIDe je Ave, te jaNAve belIjI" - evA sarala bhAvathI munie AgamanakAraNa spaSTa kahI dIdhuM - ApanA samAgamanI kAmanAne lIdhe - samAgamalAbhanA lobhane lIdhe ja amAruM atra cAturmAsa mATe Agamana thayuM che. ahIM AvavAmAM tamane kaI aMtarAya kare che ? ema zrImade pUchatAM munie nA kahI namratAthI vinayavijJapti karI-roja ekAda kalAkane samAgamalAbha maLI zakaze ? zrImadda vadyA-maLI zakaze. eTale pachI cIMcapokalIne upAzraya je bhUlezvarathI lagabhaga traNa-cAra mAIla dUra che tyAMthI pAdavihAra karatA lallucha muni yathAvasara vAraMvAra zrImadanA samAgamaarthe bhUlezvaranA nAke temanI peDhI para jatA. tyAre zrImada peDhI parathI UThI pAsenI eka alaga oraDImAM jaI ekAMte munine samAgamalAbha ApatA, sUyagaDAMga sUtra-bhatRhari vairAgyazataka AdimAMthI zravaNa karAvatA-samajAvatA. atre zrImadanI sarvatra aucitya jALavanArI sUkSma vivekadaSTi samajavA jevI che. eka vinayasaMpanna muni mAna mUkI vinayAnvitapaNe zravaNatatpara banela che, tene bIjAonI hAjarImAM upadeza nathI ApatA, paNa tenA yathArogya mAna-maryAdA jaLavAya ema ucitapaNe ekAMte upadeza kare che. tyAM khaMbhAtavALA eka mumukSu bhAI suMdaralAla AvyA hatA. tenI pAse devakaraNujIe zrImadranA darzananI jijJAsA batAvI ke zrImadda atre padhAre to sAruM. pachI tenI vijJaptithI eka divasa suMdaralAla sAthe zrImada cIMcapokalI upAzraye padhAryA, tyAre lallujI-devakaraNajI-hIrAjI-caturalAlajI e cAra munio pATa parathI nIce utaryA. pachI sUyagaDAMga sUtranI eka hastaprata hAjara karI temAM zAstrapAThanA keTalAka akSaro UDI javAthI artha besato nahato, te aMge devakaraNajIe zrImadane pUchayuM-atre A pAThamAM kayA akSaro joIe? ne teno artha zo ? zrImade tarata ja te pATha ukelya, akSara ane artha bane barAbara besADI ApyA. devakaraNajI zrImaddanI prajJAthI prabhAvita thayA-camatkAra pAmyA. pachI-- je abuddhA mahAmAgA vorA asamattadaMsiNo / asuddhaM tesiM parakaMtaM saphalaM hoi savvasA // jeya buddhA mahAbhAgA vIrA sammattadaMsiNo / suddhaM tesiM parakaMtaM aphalaM hoi savaso // -sUtrakRtAMganI A be suprasiddha gAthAnA pATha saMbaMdhI devakaraNajIne zaMkA thaI-upara jyAM "saphaLa" che tyAM "aphaLa" ThIka lAge che ane "aphaLa" che tyAM "saphaLa" ThIka lAge che, mATe temAM lakhita dera che che ke barAbara che? tenuM samAdhAna karatAM zrImade kahyuM-'lakhita doSa nathI. saphaLa che tyAM saphaLa ane aphaLa che tyAM aphaLa baMne barAbara che." ema kahI tene apUrva paramArtha A prakAre ghaTAvI Ape- Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 297 muni lallujI ne devakaraNajIne zrImaddo samAgamalAbha mithyASTinI kriyA saphaLa che, phaLe karIne sahita che, arthAt tene puNya pApa phaLanuM besavApaNuM che; samyagdaSTinI kriyA aphaLa che, phaLa rahita che, tene phaLa besavApaNuM nathI, arthAt nirjarA che. ekanI (mithyAdaSTinI) kriyAnuM saMsArahetuka saphaLapaNuM ane bIjAnI (samyagdaSTinI) kriyAnuM saMsArahetuka aphaLApaNuM ema paramArtha samajavA cogya che." AvI apUrva paramArthaghaTanAthI sarva saMtoSa pAmyA, devakaraNajInI sarva zaMkA samAdhAna pAmI ne temane zrImanI mahAbuddhi mATe bahumAna uparyuM tathA zrImadda aMgenA lallujInA vacananI pratIti thaI. pachI zrImad svasthAne gayA ane vicArasAgara graMtha madhyethI gurumahAbhyaprakaraNa aMgenA pAnA temaNe devakaraNajInA avelekanAthe suMdaralAla sAthe mokalyA. devakaraNajIe te avelekayA, paNa teno UMDo gUDha Azaya samajAya nahiM. jo ke avirati samyagdaSTinI niMdAmAM paNa mahApApa che ema daDhapaNe mAnatA devakaraNajI pUrve paNa kadI zrImadanI niMdA te karatA ja nahi ane have te A eka mahAbuddhizALI prANa puruSa che ema prazaMsA karavA lAgyA, topaNa A eka mahAjJAnI puruSa che evI zrImadda pratye pUjya gurubuddhi upajavAne temane haju vAra hatI. eka vakhata samAgamaprasaMgamAM lallujIe zrImadUne kahyuM-je devakaraNacha bodha pAme to ghaNA one lAbha thAya. zrImade kahyuM--e vAta javA do. chatAM lallujI pharI pharI e ja vAtano Agraha karatA, eTale zrImade devakaraNajIne sAthe lAvavA kahyuM. pachI lalucha devakaraNajI sAthe zrImaddanA nivAsasthAne gayA, tyAM be muni ane zrImada ekAMte beThA hatA. tyAre devakaraNujI sAthe Ama vArtAlApa prasaMga bane ("jIvanakaLA" anusAra) : zrImade devakaraNujIne pUchyuM-vyAkhyAna keNu vAMce che? parvadA keTalI bharAya che. devakaraNujIe kahyuM-huM vAMcuM chuM, hajAreka mANasanI parSadA bharAya che. zrImade pharI pUchayuM-strIonI parSadA jaI kAMI vikAra thAya che? devakaraNajIe kahyuM-kAyAthI thato nathI, manathI thAya che. eTale zrImade kahyuM-munie to mana vacana kAyA e traNe vegathI sAcavavuM joIe. tyAre devakaraNajIe kahyuM-tame gAdI takIe beso che ane hIrAmANeka tamArI pAse paDayA hoya che tyAre tamArI vRtti DahoLAtI nahiM hoya? zrImade kahyuM-muni ! ame te kALakUTa viSe dekhIe chIe, tamane ema thAya che? A sAMbhaLI devakaraNajI sajajaDa thaI gayA. pachI zrImade pUchayuM-tame keNa che? devakaraNajIe kahyuM- jeTalo vakhata vRtti sthira rahe teTale vakhata sAdhu chIe. zrImade pharI pUchyuM-tevI rIte saMsArIne paNa rahe tene sAdhu kahIe? devakaraNajI bIlakula belyA nahIM. pachI zrImade kahyuM - he muni! jema nALIyerane gaLe jUdo rahe tema ame rahIe chIe." zrImanI A camatkArika vAtathI devakaraNujI Azcaryacakita thayA, paNa haju nizcaya thaye nahIM. jo ke atre zrImade mArmikapaNe pitAnI jIvanmukta jJAnadazAnuM sUcana karI ja dIdhuM chatAM devakaraNacha samajyA nahIM. nALIyera eka chatAM jema a-38 Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 298 adhyAtma rAjacaMdra nALIyerane goLa kAcalIthI jUda ne judo ja hoya che, tema A dehamAM sthiti karato AtmA deha sAthe ekarUpa bhAse che chatAM dehathI jUde ne jUdo ja che, ema viviktapRthaka-jUdA AtmAnA jJAnathI, vivikta AtmAnA darzanathI ane vivikta AtmAnA anucaraNathI ame sarvathI bhinna asaMga vivikta AtmA anubhavI rahyA chIe--ema samayasAramAM varNavelI paramArtha samadRSTinI jIvanmukta jJAnadazA ame sAkSAt pAmyA chIe- e zrImadanA vacanano UMDe mama devakaraNajI pAmyA nahIM. lalucha munie zrImadrane temano citrapaTa ApavA sAgraha vijJapti karI, paNa zrImade te lakSamAM lIdhI nahi ane ati Agraha thatAM sUyagaDAMganI A gAthA svahaste lakhI ApI ___ saMbujjhahA jaMtavo mANusattaM, daTuM bhayaM bAliseNaM alaMbho / pagaMtadukkhe jarieva loe, sakammaNA bippariyAsuvei // ' arthAt"he jIva! tame bujhe, samyaprakAre bujhe. manuSyapaNuM maLavuM ghaNuM dulabha che, ane cAre gatine viSe bhaya che, ema jANe. ajJAnathI saviveka pAma durlabha che ema samaje. A leka ekAMta duHkhe karI baLe che, ema jANe. ane sarva jIva piotapotAnAM karmo karI viparyAsapaNuM anubhave che tene vicAra karo." pachI eka divasa samAdhizatakanI prAraMbhanI sattara gAthA zrImukhe saMbhaLAvI zrImade graMthamAM maMgala praveza karAvI munine te graMtha vAMcavA vicAravAnI AjJA ApI. graMtha laI muni dAdarA sudhI gayA eTale pAchA bolAvI zrImade graMthanA mukhapRSTha para "Atama bhAvanA bhAvatAM jIva lahe kevaLajJAna re"--e graMthanuM parama sArabhUta parama bhAvanA sUtra svahaste lakhI ApyuM. eka divasa munie baMdhanI mAgaNI karatAM zrImad mauna rahyA. e parathI mauna e ja baMdha e UMDe rahasyabhUta baMdha daI dIdhe. ATalI TUMkI prAstAvika noMdha mAtra maLe che, paNa cAturmAsa jeTalA lAMbA gALAmAM muni lallujIne vAraMvAra zrImadane samAgamalAbha maLyuM hatuM, paNa te samAgamalAbhamAM ze bodha karAyo hato, tene aMza paNa munie prAye lakhAvelo jaNAto nathI. je aMza paNa jaLavAya hota to aMbAlAlabhAInI "upadezachAyAnI jema bIjAone paNa lAbhadAyaka thAta. muMbaImAM cArtumAsa pUrNa thaye munio vihAra karI surata padhAryA. tyAM patravATe parokSa samAgama te cAlu ja rahyo. suratamAM sthiti karatA munio dhyAna-vyAkhyAnAdi karatA. temAM vakhata paratve muni lallujI devakaraNajIne mArmika Takora karatA-"tame dhyAna dharo cho te taraMga kare che ane vyAkhyAna vAMce che te abhimAna kare che. devakaraNaane A AkSepavacana gamyuM nahiM paNa tyAre te gama khAI gayA. pachI vAraMvAra Agraha karavAmAM AvatAM vacce jyAre zrImaddanuM surata Agamana thayuM, tyAre devakaraNajIe A "rAjacaMdranA darabAramAM lallujInA A AkSepakathana sAme phariyAda noMdhAvI ! parama zAMtamUrti zrImade parama gaMbhIra niSpakSapAta nyAya karyo-"svacchedathI je je karavAmAM Ave che te saghaLuM abhimAna ja che, ane saddagurunI AjJAthI je karavAmAM Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muni lallujI ne devakaraNajI zrImadda samAgamalAbha 29 Ave che te kalyANakArI ane hitakArI che." ane lalujI munine kahyuM- he muni ! tame cha padane patra mukhapATha karo, ane tene vicArajo." ema keTaleka bodha karI zrImada ekAda divasa rokAI muMbaI padhAryA. pachI suratamAM saM.1950nuM cAturmAsa pUrNa thaye munie suratanI pAsenA kaThera gAme gayA. tyAM munionI vijJaptithI eka vakhata zrImada padhAryA, upAzraye meDA para utaryA. khaMbhAtathI aMbAlAlabhAI tathA popaTalAlabhAI (nALiyeravALA) paNa AvyA hatA. vinayAdiguNasaMpanna lallujI tathA devakaraNajI upara zrImadda samIpe gayA; zrImade devakaraNajIne uddezIne ghaNo bodha karyo. trIjA muni caturalAlajIne zrImad pratye kaMIka "karaDI' Turijha heI nIce ja besI rahyA hatA; paNa vaMdaka-niMdakane sama gaNanArA sarvatra samabhAvI mArdapUrti zrImad to nIce utaryA pachI madhura vANIthI caturalAlajI pratye belyA-"muni ! amAre te sarva pratye samadaSTi che, paNa tame pAMca samiti ane traNa gupti sAcavI rAkhaje. to temAM cauda pUrva sAra che.--A pravacanakArarUpa aSTapravanamAtAne nAme prasiddha samitiguptine bodha karatA zrImadunA A saMkSepa paNa paramaartha gaMbhIra bhAvapUrva mama bodhathI caturalAlajanI vakradaSTi dUra thaIeTaluM ja nahiM paNa zrImadda pratye paramAdara pragaTa. pachI bIje divase zrImad muMbaI padhAryA ane munio thaDA divasa pachI cAturmAsa (saM. 1951) arthe pharI surata AvyA. suratamAM lallujI munine jhINo tAva lAgu paDyo, daza bAra mAsa cAle. tevI ja tAvanI bImArImAM eka lallubhAI jhaverI nAmanA gRhastha suratamAM gUjarI gayA. te parathI munine paNa deha chUTI jaze evo bhaya lAgyo. eTale samakita vinA deDa chUTI jaze te mAruM zuM thaze e te bhaya zrImadane nivedana karyuM. zrImade dhIraja ane nirbhayatA rAkhavA badhapatra lakhyA-"zaraNa (Azraya) ane nizcaya kartavya che. adhIrajathI kheda kartavya nathI. cittane dehAdi kSayano vikSepa paNa kare yogya nathI. asthira pariNAma upazamAvavA yogya che." (aM. pa99). "vicAravAnane deha chUTavA saMbaMdhI haviSAda ghaTe nahIM. AtmapariNAmanuM vibhAvapaNuM te ja hAni ane te ja mukhya maraNa che. svabhAvasammukhatA, tenI daDha IcchA paNa te harSaviSAdane TALe che." (aM. 605) Ama prathama khaMbhAtamAM pachI muMbaImAM ane tenA anusaMdhAnamAM kavacit suratamAM lalujI-devakaraNajI Adi munione zrImadanA samAgamalAno prasaMga prApta thayo. Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa ogaNapacAmuM paramArthasakhA saubhAgyabhAInuM zrImadda sAthe prathama dha milana zrImaddana sarva satsaMgIomAM jenuM sthAna sarvathI prathama-mUrdhanya sthAne che ane jene zrImad pitAnA "hRdayarUpa paramavizrAma zrIsubhAgya tarIke biradAve che, evA eka zrImadUnA paramArthasakhA paramArtha raMgI saubhAgyabhAInA zrImad sAthenA samAgamanuM Alekhana karavAnuM have kamaprApta che. atyArasudhImAM zrImadUnA satsaMgI mumukSuonuM yathAprasaMga kathana karavAmAM AvyuM ke have pachI karavAmAM Avaze, te sarvamAM pramukhasthAne birAjamAna asAmAnya keTine je kaMI kharekharo mumukSu ne kharekhare paramArtha raMgI hoya te te A zrI saubhAgyabhAI che. zrImanA paramArthajIvanamAM saubhAgyabhAIne paramArtha saMbaMdhe ghaNe agatyano bhAga bhajavyuM che, ane kayAre "mune milase mArA saMta nehI'-mane vhAre saMta snehI kyAre maLaze evI zrImanI saMta nehInI jhaMkhanA saubhAgyabhAI jevA viralA paramAthI puruSano meLApa thatAM pUrNa thaI che. zrIkRSNane arjuna jevA sakhA ne ziSyanI jema, zrImadane saubhAgya je paramArtha sakhA ne ananya ziSya maLI gayo. zrImadUnA AvA eka "manameluM' hadaya paramArtha sakhA parama satsaMgI puruSanuM zrImada sAthe milana kyAre kevA saMjogomAM kevI rIte thavA pAmyuM, tenuM parama addabhuta hRdayaMgama romAMcaka darzana A prakaraNamAM karazuM. zrI saubhAgyabhAInA pitAzrI lallubhAI prathama liMbaDInA kArabhArIpade hatA, paNa rAjakhaTapaTathI te pada temane choDavuM paDayuM ne teo "bhagatanA gAma" tarIke prasiddha sAyalA AvIne vasyA. prathama temanI vyAvahArika sthiti sArI hatI, paNa pachI paDatI sthiti AvI paDI. pachI kaI sAdhusevAthI kaMI labdhisiddhi ke maMtravidyA maLI jAya te sthiti sudhare-ApaNuM kAma thaI jAya ema mugdhabhAve vicArI teo AvA kAmamAM mAravADI sAdhuo nipuNa hoya che ema jANI ratalAma AvyA. tyAM temane eka vRddha mAravADI yati maLyA. tenI pAse temaNe potAnI duHkhI kahANI rajU karI potAnI arthakAmanAnI vijJapti karI; paNa temanA dhAryAthI ulaTuM te sAdhu te adhyAtmaniSTha nikaLyA, eTale sAdhu pAsethI AvI arthanI anarthakAmanA karavA mATe sAdhue ulaTa. upAlaMbha Apyo. lalubhAIe kSamA mAgI ane kaMI AtmasAdhananI vAta karavA vijJapti karI. eTale AtmasAdhana batAvatAM sAdhue gya adhikArI jANIne lalu bhAIne sudhArasa" nAmanI gakriyAnI-bIjajJAna'nI-paramArtha rahasyabhUta vAta karI ne kahyuM ke koI gya pAtrane Apaze, te tene paNa jJAnaprAptimAM upakArI thaI paDaze. pachI lallubhAi te sAyale AvI bIjI badhI kriyA cheDI daI A paramArtha Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paramAIsakhA saubhAgyabhAInuM zrImadda sAthe prathama dhanya milana 301 rahasyabhUta "bIjajJAna'nI ja ArAdhanA karavA maMDI paDyA, ane hAlatAM cAlatAM tenuM dhyAna karatA te pitAne jaMgama sAmAyika che ema kahevA lAgyA. temaNe pitAnA putra saubhAgyabhAIne A paramArtha bhUta "bIjajJAnanA anubhavane baMdha karyo, ane kaI cogya pAtra hoya to tene paNa te batAvavAnuM sAthesAthe jaNAvyuM. pachI saubhAgyabhAIne jetapara (morabI tAbe) vyApArI kAryaprasaMge javAnuM hatuM ane zrImadda tyAM birAjamAna hatA. saubhAgyabhAIe potAnA pitAzrIne pUchayuM-AkhA kAThiyAvADamAM hAla rAyacaMda kavi parama yogya puruSa tarike paMkAya che; ApanI anumati hoya to huM temane bIjajJAna darzAvuM. pitAe anumati ApI eTale te jetapara gayA, tyAM zrImadanI sthiti jANI temane maLavA gayA, tyAre zrImadda temanA banevI catrabhuja becaranI dukAne birAjyA hatA. saubhAgyabhAInuM zrImada samIpe Agamana thavA pUrve ja zrImadanA nirmala jJAnamAM pratibhAsyamAna thayuM ke saubhAgyabhAI nAmanA puruSa bIjajJAnanI vastu darzAvavA AvI rahyA che. pachI eka kAgaLanI kApalI para te bIjajJAnanI vastu lakhI gAdI pAsenA gallAmAM te kApalI mUkI. saubhAgyabhAI AvyA eTale zrImad nAma laIne AvakAra ApatAM bolyA-Avo, saubhAgyabhAI ! saubhAgyabhAIne parama Azcarya thayuM- huM emane oLakha nathI, e mane oLakhatA nathI, ekabIjAne kadI maLyA nathI ne dIThA nathI. chatAM emaNe mane nAma laIne zI rIte bolAvyo ! Azcaryamugdha thayelA saubhAgyabhAI haju Ama ciMtave che tyAM zrImade kahyuM-A gallAmAM eka kApelI che te kADhIne vAMco." saubhAgyabhAIe kApalI kADhI vAMcI to je bIjajJAnanI paramArthabhUta vastu darzAvavA piote AvyA hatA te ja vastu emAM lakhelI dIThI ! saubhAgyabhAI te AzcaryathI diMga thaI gayA, ane camatkAra pAmI temaNe zrImadanA caraNamAM traNa namaskAra karyA ane zrImad paNa te kSaNe keI apUrva AtmasamAdhimAM lIna thaI gayA. je paramArthabhUta bIjajJAnanI vastu batAvavA huM Avyo chuM, te to A puruSa jANe che ! evA A alaukika atIMdriya jJAnIne te mAre zuM batAvavAnuM hoya ? evA bhAvathI A paramArthagurunA caraNamAM saubhAgyabhAIne AtmA bhakitabhAve namI paDe. paramArtha bhUta bIjajJAnanI vA sudhArasanI vAta kApalImAM lakhI rAkhI hatI te koI gAthA hatI e cokakasa che. A gAthA kaI haze ? A sudhArasa vA bIjajJAna zuM haze? te aMge ane vizeSa mAhitInA abhAve AnuSaMgika pUrAvAo parathI (Circumstantial evidence) mAtra anumAna karavAnuM rahe che. A sudhArasanI gaprakriyAne bIjajJAna paNa kahe che. A bIjajJAna te zuM ? athavA sudhArasa te zuM ? kevaLajJAnanA bIjarUpa jJAna te bIjajJAna; A suda 10 1946nA patramAM svayaM zrImade lakhyuM che -"bIjajJAna. zodhe to kevalajJAna." kevala zuddha AtmAne jyAM anubhava thAya che evuM zuddhAtmAnubhUtirUpa je paramArtha samyaktva te ja kevalajJAnanA bIjarUpa thaI paDe che, eTalA mATe te bIjajJAna kahevAya che, "va kevala bIjagyAnI kahe, nijake anubhI batalAI diye. ane A zuddhAtmAnubhUtine je amRtaanubhava thAya--amRta Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 302 adhyAtma rAjacaMdra rUpa zuddha cetanarasa anubhavAya te ja sudhArasa. (A aMge vizeSa vivecana AgaLa para yathAsthAne alaga prakaraNamAM karazuM). samayasAramAM sthaLe sthaLe amRtacaMdrAcAryajInA kaLazamAM A amRtAnubhavanuM varNana kahyuM che tema-"sarvato varasanirmamAa reta svayama zanidai -sarvataH svarasathI nirbhara bhAvavALI svane ekane huM ahIM cetuM chuM-anubhavuM chuM. temaja-banArasIdAsajIe kahyuM che tema-zuddhatA vicAre dhyAne zuddhatAmeM keli kare, zuddhatAmeM thira hai amRtadhArA varase.-zuddhatAne vicAra kare, zuddhatAnuM dhyAna kare, zuddhatAmAM krIDA-ramaNatA kare, zuddhatAmAM sthira thaIne rahe, tyAM amRtadhArA-zuddha AtmAnubhavanI amRtadhArA varase, I. bhAva atra ciMtavavA cogya che. eTale atre prakaraNamAM to paramArtha bhUta bIjajJAnanI athavA bAdhabIjanI je gAthA ApavA saubhAgyabhAI AvyA hatA, te ghaNuM karI samayasAranA prathama aMkanA pUrva raMganI A chellI (38mI) gAthA saMbhave che 'ahamikko khalusuddho, dasaNaNANamaIo sadArUvI / Navi asthi majjha kicivi, aNNaM paramANumittaMpi // ' -huM eka nizcaye karIne zuddha, darzanajJAnamaya, sadA arUpI chuM; anya kaMIpaNa paramANumAtra paNa hArUM che nahiM,-ema AtmArAma munine-jJAnIne kevuMka svarUpasaMcetana -AtmAnubhava thAya che tenuM parama adbhuta bhAvapUrNa darzana karAvatI A gAthA kharekhara paramArtha samyakatvanA bIjarUpa-arkarUpa thaI paDe evI che, eTale tene bodhabIja gAthA nAma ApavAmAM Ave te te yathArtha ja che. kAraNa ke A prastuta gAthAjha paramArtha- anubhavane mATe khAsa upayogI che, ane paramArtha-paramaartha te zuddha AtmA-samayasAra, tene yogya adhikArIne amRtAnubhava karAvavAne samartha che. A anumAna je yathArtha hoya ne AzayAMtara na samajAye hoya to saubhAgyabhAInA pitAzrI lallubhAI te gAthAne marma samajyA pachI hAlatAM cAlatAM pitAne sAmAyika che ema kahetA tene khulAso atra maLI jAya che ke, kaMi aMze te paramArtha anubhava teo karatA hatA ane temane nimitte saubhAgyabhAI paNa A paramArthanI spaSTa anubhavAza pratItine pAmelA hatA. eTale ja AvA zrImadda jevA paramArthamArgamAM ghaNuM ghaNuM AgaLa vadhI gayelA paramArthagurune temaNe ATalA jaladI pIchANI lIdhA ane temane potAnA paramArtha guru mAnya karI temanuM namra dIna ziSyapaNuM svIkAryuM. zrImad trevIza varSanA ane saubhAgyabhAI pacAsa varSanA ! guru-ziSyanI kaI ajaba joDI ! zrImamAM saubhAgyabhAIne paramArthagurunA darzana thayA ne bhAgyabhAImAM zrImane potAnA eka paramArtha sad-paramArtha satsaMgI paramArtha sakhAnA darzana thayA. zrImane paramArtha saMvedananuM darzana karAvavAnuM keI sthaLa na hatuM--e vAta yathArtha paNe jhIlI zake evuM koI yathAyogya pAtra na hatuM. tyAM saubhAgyabhAI jevA 4 A gAthAne parama adabhuta paramArtha maharSi amRtacaMdrAcAryajIe samayasAranI AtmakhyAti TIkAmAM prakAzyo che. Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paramA sakhA saubhAgyabhAInuM zrImad sAthe prathama dhanya milana samayasAranI zuddhAtmAnubhUtinA amRtanuvanI vAta samajanArA pArasIA puruSa maLyA. zrImanI aMtaraMga dazA sAkSAt samayasArabhUta hatI, zuddhAtmAnubhUtimAM ramamANu hatI; te dazAne kharekharA svarUpamAM eLakhanAra A suhRd maLyAthI zrImane peAtAnuM hRdaya khAlavAnuM hRdaya darzAvavAnuM-paramA saMvedana dAkhavavAnuM eka suceAgya sthaLa maLyuM. manameLApI-'maname' maLavAthI jANe AtmAnaMdanA pUra ulaTyAM ! 303 Ama saubhAgyabhAine jema zrImadnanA prathama darzone ja temanA alaukika atIMdriya jJAnI divya AtmAne eLakhI lai temanA pratye pUjya paramA gurubhAva pragaTyo, tema zrImane paNa saubhAgyabhAInA dazane koi apUrNAM bhAva sphuryAM, 'AtmadazAnuM smaraNa' thayuM. 'smaraNa" keAI bhUtakALanuM ja saMbhave, eTale bhUtakALamAM-pUrva janmAmAM je A zuddhAtmAnubhUtinuM paramAmAnuM pAte Atya Mtika ArAdhana karyuM hatuM, tenuM--te anubhUta AtmadazAnuM smaraNa thayuM; atyArasudhInI sAdhanAmAM paramAnI je kaDI khUTatI hatI te maLI gaI eTale zrImadna ekadama AtyaMtika paramA anubhavamAM lIna thaI gayA. A sUcave che ke zrImane saubhAgyabhAInA nimitte paramAbhUta A khIjajJAnanI -zuddhAtmAnubhUtinA amRtAnubhavanI vAtanuM era smaraNa thayuM, Ama zrImane A saubhAgrabhAInA sattamAgamanA anugrahathI-kRpAprasAdathI paramAtha pravRttimAM ghaNA vega maLyAsavega vacceA; ane saubhAgyabhAI ne paNa ghaNA ghaNA paramAtha lAbha thayA. ubhayane paraspara upakAra thayA. A upakAranI smRtimAM kRtajJazirAmaNa zrImade AgaLa jatAM peAtAnA A paramA suhRd--paramA sakhA. zrIsaubhAgyane parama bhAvathI namaskAra karyAM chehe zrI seAbhAga! tArA satsamAgamanA anugrahathI AtmadazAnuM smaraNa thayuM te artha tane namaskAra karU chuM.'--A sUcaka zabdo spaSTa sUcave che ke saubhAgyabhAInA A satsamAgamathI zrImane pUrvAMnI anubhavadazAnA smaraNathI kAi apUrva preraNA maLI ane te paramAmAM ekadama AgaLa vadhI gayA. A prastuta vAta samayasArane lagatI hatI, eTale A parathI saheje samajAya che ke zrImade bhUta bhavAmAM te te samayasArAdi zAstro ane zAstrakAro sAthe tAdAtmyathI eTalI badhI AtmabhAvanA dRDha bhAvana karI tathArUpa sAkSAt samayasAradAne anubhava karyAM haze, te atre saubhAgyabhAInuM A nimitta maLatAM sahaja svabhAve smRtimAM AvI gayela haze. Ama badhe rahasyaghaTa sphATa thai jAya che. astu! A badhuM game tema hA, paNa saM. 1946 nA bhAdrapada (vada. ?) 2 nA dine saubhAgyabhAinA zrImad sAthenA prathama milananA A dhanya prasaMge zrImane AtmadazAnuM smaraNa thayuM hatu ane bannene eka khIjAnA danathI paramAnada thayA hatA. A vastunA spaSTa nirdeza A prathama samAgama pachI taratamAM zrImade vavANIthI 1946 nA pra. bhA. va. 13nA dine saubhAgyabhAI para lakhela prathama patramAM (a. 132) maLI Ave che. A patramAM mathALe kSaLapi lagnanasaMgatineA mavatti mavALavattarane nauzA -ezaMkarAcAryanu prasiddha vacana TAMkI zrImad lakhe che-'kSaNavAranA paNa satpuruSanA samAgama Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 304 adhyAtma rAjacaMdra te saMsArarUpa samudra taravAne naukA rUpa thAya che. e vAkya mahAtmA zaMkarAcAryajInuM che; ane te yathArtha ja lAge che. arthAt Apa eka tevA sajajana-sapuruSa che ane jema tamane tema amane paNa ApanA darzanasamAgamathI te lAbha thayo che, ema atra mArmikapaNe sUcavI zrImadda lakhe che-Ape mArA samAgamathI thayele AnaMda ane viyogathI anAnaMda darzAvya; temaja ApanA samAgama mATe mane paNa thayuM che. A patra sUcave che ke zrImaddanA satsamAgamathI saubhAgyabhAIne lAbha thayo hato, tema saubhAgyabhAInA satsamAgamathI zrImadane lAbha thayo hato, ane bannene paraspara samAgamathI AnaMda ane viyegathI "anAnaMda (AnaMdaabhAva) thayA hatA. atre patraaMte zrImad pitAnA A paramArtha suhudra paramArtha raMgI saubhAgya pratye potAnA aMtaHkaraNanI sahaja bhAvaUmi darzAve che-paramArtharUpa thavuM ane bIjA anekane paramArtha sAdhya karavAmAM sahAyaka thavuM e ja kartavya che. tathApi kaMI te ega haju viyegamAM che." arthAta te ega hAla upAdhijanya saMgane lIdhe banavA pAme ema nathI. atre paramArthe lakSI zrImade pote paramArtharUpa thavAnuM ane bIjA aneka mumukSuone paramArtha sAdhanAmAM sahAyaka thavAnuM potAnuM parama udAtta jIvana dhyeya A aMtar UrmimAM mArmikapaNe vyakta karyuM che. chevaTa lakhe che-"bhaviSyajJAnanI jemAM avazya che, te vAta para hamaNuM lakSa rahyuM nathI," saubhAgyabhAIe jyotiSajJAna bA. kaMI pUchayuM haze, paNa paramArthaniSTha Atmanimagna zrImade te vAta para hamaNu lakSa rahyuM nathI" e mArmika zabdomAM potAnI vartamAna AtmadazA sUcavI dIdhI che. A saubhAgyabhAIno parama maMgalamUti zrImadda sAthenA parama dhanya samAgamane maMgala prAraMbha saM. 1946nA prathama bhAdrapada vada rane dine thaye. jetaparamAM vada ra thI 8 samAgamalAbha pachI, morabImAM dvitIya bhA. vada rathI 6 sudhI, pachI saubhAgyabhAI aMjAra jatAM ane vaLatAM vavANIAmAM hiM. bhA. vada 7thI 8 ane Aze zuda 4thI 6 sudhI, pachI saubhAgyabhAI zrImadane pitAnI sAthe sAyalA teDI gayA tyAre A vada 1 thI 10 sudhI, ema saM. 1946nA aMtabhAgamAM saubhAgyabhAIne zrImadda sAthe prAraMbhika samAgama bane. Ama prAraMbhamAM ja mAtra 2-rA mAsanA gALAmAM lagabhaga eka mahinAne zrImadane samAgamalAbha saubhAgyabhAIne maLyA. ane teo zrImadanA hRdayanI atyaMta nikaTa AvI jaI zrImadanA nikaTatama hRdayarUpa suhadda banI gayA. ane pachI te A paramArtha saMbaMdha u ttara gADha banato gaye. eTale 1947 mAM paryuSaNa samaye rALaja-vaDavA Adi sthaLe, 1948 mAM vavANIAmAM, 1949mAM thoDe vakhata muMbaImAM ane paryuSaNa samaye nivRttikSetre, 1950 mAM thoDo vakhata muMbaImAM, 1951mAM vavANI mAM tathA sAyalA-rANapura-haDamatAlA-vaDavA-khaMbhAta Adi sthaLe, 15ra mAM 2-rA mAsa kAviThA-rALaja-vaDavA-khaMbhAta Adi nivRttikSetre, 1953 mAM vaizAkha mAsamAM * AnI vigatavAra tAravaNI "jIvanarekhAnA pariziSThamAM pU. 181 thI 183 manasukhabhAI kiratacaMde ghaNuM parizramapUrvaka taiyAra karIne ApelI che. -- Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paramArthasakhA saubhAgyabhAInuM zrImadda sAthe prathama dhanya milana 305 IDaramAM,-ema sarvatra nivRttikSetranA satsaMgaprasaMgamAM temaja anyatra paNa zrI saubhAgyabhAI e zrImaddanA satsaMgane ananya lAbha UThAvyo hato. Ama zrImaddanA pratyakSa samAgamano lAbha jeTale saubhAgyabhAI pAmyA che, teTale bIjA keIpaNa pAmyA nathI, temaja patra vATe zrImanA parokSa samAgamano lAbha jeTalo saubhAgyabhAIe UThAvyo che, teTale bIjA koIe paNa UThAvyo nathI. eTale saubhAgyabhAI te zrImaddanA adhyAtma, paramArtha jIvana sAthe eTalA gADha saMkaLAyelA che, vaNAI gayelA che, ke emanA ane zrImaddanA patravyavahAra Adi parathI phalita thatA zrImadanA jIvana saMbaMdhamAM aneka prakaraNe lakhavA paDaze, te have anukrame AlekhazuM, ane te arthe khAsa saubhAgyanA nAma sAthe joDAyele pacIza prakaraNone eka alaga vibhAga ja anAmata rAkhI atra rokazuM. kharekhara! zrImadanI UrdhvagAminI alaukika AtmadazAne jagane kaMIka khyAla Ave che te mukhyapaNe A saubhAgyabhAI paranA patrasAhityane laIne. eTale jaganA A uttamottama patrasAhitya mATe jagat A saubhAgyabhAInuM RNI che. kAraNake zrImad rAjacaMdra graMthamAM zrImanA hRdayapratibiMbaka evA keTalAka uttama mahatvapUrNa paramArtha patronA uddabhavanimittabhUta zrI sobhAgyabhAI hatA. eTale e parathI zrImadUnA paramArtha jIvanamAM DokIuM karavAnuM prApta thavAthI jagat saubhAgyabhAInuM RNI che, eTaluM ja nahiM paNa zrImaddanA kIrtikalazarUpa ciraMjIva kRti AtmasiddhinA preraka nimitta paNa saubhAgyabhAI hatA, e mATe paNa jagat emanuM RNI che. A pitA amara kRti zrI AtmasiddhimAM paNa zrImade garbhitapaNe "samaje keI subhAgya" tathA "udaya udaya sabhAgya' e zabdomAM paramArtha sakhA saubhAgyane amara karela che. zrImadanA AvA paramArthasakhA zrI saubhAgyabhAI 50 varSanA! ne zrImadda 23 varSana! paramArtha mitranI koI ajaba jeDI! paNa zrImadda pUrvanA parama AdhAraka hoI seMkaDo vane jJAnasaMskAra vAraso laI janmelA jJAnavRddha puruSa ane saubhAgyabhAI paNa pUrvanA saMskArI vayevRddha puruSa Ama baneya jJAnavRddha te kharAja! Ama zrImadanA ananya ziSya bhaktaziromaNi hovA uparAMta jene zrImadUnA paramArthasakhA hovAnuM ananya saubhAgya prApta thayuM che te saubhAgyane namaskAra ho! namaskAra he! adhyAtma rAjacaMdrane, pUrNa thaye pUrvAddha; adhyAtma dazA kIte, have kahuM uttarAddha. Page #349 -------------------------------------------------------------------------- Page #350 -------------------------------------------------------------------------- Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ varSa 24 muM zrImad rAjacaMdra vi. saM. 1947 Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zromad rAjacaMdrazatAbdismAraka graMtha aSTottarazataprakaraNa adhyAtma rAjacaMdra (zrImad rAjacaMdranu` adhyAtma caritra) uttarAI -: lekhaka :- DraoN. bhagavAnadAsa manaHsukhabhAi mahetA ema. bI. khI, esa, Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caritrakAranA maMgalapratijJAdi deharA divya ti rAjacaMdra je, zAMtasudhArasadhAma; caitanyamUti zuddha te, sahajAnmasvarRpa svAma; samayasArabhUta rAjanA, hRdayane jeha sujANa; rasIo samayasArane, svAda sudhArasa jANa; paramArthasakhA rAjane, hadayarUpa vizrAma; paramArtha akhaMDa nizcayI, saibhAgya zubha nAma; te saubhAgya para rAjanA amRtapatromAMhI; adhyAtma caritra rAjanuM, otapreta che AMhi; saMzodhana tenuM karI, maMthana karI-agAdha, jIvanadarzana rAjanuM, kaMIka karAvuM abAdha. 5 (pAMca deharAne sahasaMbaMdha) saibhAgya RNI rAjane, saubhAgyane bhagavAna jagadguru zrIrAjanuM, jagat RNI che Ama. 6 lekettara A rAjanI, caritra jhAMkhI mAtra, dAsa bhagavAna karAvate, dekhe sujJa satpAtra ! 7 adhyAtma dazA rAjanI, alaukika guNadhAma; AtmasAkSIe bhAvaje, saMtasamAja tamAma. 8 daSTi khelIne dekha! suNa belI kAna ! citta khelIne ciMta! rAja caritra AkhyAna - s Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma jIvanano bIjo tabakko (saM. 1947thI 1lpane pUrva bhAgaH 24mA varSathI rahmA varSa sudhI) vibhAga pahelo saubhAgya paranA zrImannA patramAM zrImanuM jIvanadarzana Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anusaMdhana (3) zrImaddanA adhyAtmajIvananA pahelA tabakkAnuM vana pUrUM karI ApaNe have adhyAtmajIvananA khIjA takhaSkA para AvIe. chIe. te prAraMbhatAM purve ukta vastunuM siMhAvaleAkana nyAye avaleAkana karIeH adhyAtmajIvananA pahelA tabakkAnA pahelA AMtartabakkAnuM vana karI ApaNe khIjA AMtarutabakkAnuM dana karyuM, ane temAM zrImadnanA adhyAtma jIvanavikAsanA traNa tamakkAnuM. sAmAnya digdaza`na karI, mahAvIranA vItarAgamAnA zrImanA kevA ananya Atmanizcaya hatA te darzAvI, mAkSanA mAga e nathI' evI matabhedAtIta meAkSamAganI ekatA aMge zrImA parama Atmaniya darzAbyA; ane AvA adhyAtmapradhAna akhaMDa eka meAkSamAganI ekaniSTha ArAdhanA karatAM adhyAtma-vikAsapathe saMvegathI AgaLa vadhatA zrImadnanA jIvanakrama ane jIvanasUtronuM Alekhana karI, zrImanA aMtaraMga nivRttine akhAdhaka vyavahAravata nanA krama Alekhyo. Ama adhyAtmanimajjana karatAM tattvajJAnanI UMDI guphAnuM darzana karavAmAM nimagna thayelA zrImane AtmAnubhUtinA kevA divya prakAza lAdhyA te darzAvI, AvA apUrva AtmAnubhUtimaya Atmasa MvedananA AdhyAtmanimajjanamAMthI kSaNa paNa mhAra nikaLavuM paDe te aMge zrImanI AtmasaMvedanamaya tIvra aMtarvedanAnuM daCna karyuM; ane tattvajJAnanI UMDI guphAmAM niraMtara nivAsane krama e ja zrImadnA jIvana jema parama priya jIvanakrama hatA ane te khIjo koI paNa nahiM paNa aMtaraMga nima thazreNI ja hatI e darzAvI ApI, zrImanA aMtarAtmAnI samazreNI kevI adbhuta hatI te paNa darzAvyuM. o AvuM asAdhAraNa AtmasaMvedana ane AtmacAritra jenuM che evA AtmAmAM ja ramaNu karanArA AtmArAmI zrImad mahAkAma mATe janmelA rAma che tenuM darzana karAvI, ananya tattvamaMthana karanArA zrImane leAkapuruSanuM kevu... alaukika rahasya lAdhyuM ane mAraga sAcA mila gayA'--kevA sAcA mArga maLI gayA te pazu darzAvI ApyuM; ane dhamamUrti zrImadnanA asthimajjA dharaga kevA alaukika hatA, saMvegAtizaya--parama vairAgya kevA addabhuta hatA, meAkSanI tamannA kevI ananya hatI, tenuM paNa ApaNe atra savistara dana karyuM. AvA parama dhamamUrtti` parama saMvegaraMgI parama mumukSu adhyAtmanimagna jJAnadivAkara zrImadnA satsaMganeA ananya dhanya lAbha pAmavAnA jene prasaMga prApta thayA te zrImannA satsaMgIonuM sAmAnya digdarzana karAvI, zrImad ane manaHsukharAma sUryarAma tripAThInA satsa`gaprasaMganuM Alekhana karyuM; ane zrImaddanA prathama satsaMgI mahAmumukSu 'satyaparAyaNa' jATAbhAInA zrImanA parama dhanya ananya satsa`galAlanuM daCna karI, Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anusa`dhidaza na 31 jaTAbhAInA nimitte mahAmumukSu aMbAlAlabhAIne zrImad satsa`goga kema banavA pAmyA tenA romAMcaka itihAsa darzAvI, aMbAlAlabhAinA nimitte lallujI muni tathA devakaraNajI muni Adine paNa zrImadnanA dana-samAgama lAbha kema maLavA pAmyA tenA itihAsa paNa AlekhyA; ane chevaTamAM sarva satsaMgI mumukSuomAM sarvopari mUnyasthAne birAjamAna pamAM sakhA sabhAgyabhAInuM zrImad sAthe prathama milana kema thavA pAmyuM tenuM rezamAMcaka dana paNa karAvyuM. Ama bIjA AMtartamA aMtagata prakaraNAnuM Alekhana karI, zrImanA adhyAtmajIvananA pahelA tabakkAnuM varNana pUrNa karyuM. have adhyAtma jIvananA bIjA tabakkAnuM varNana prArabhIe chIe: A khInne tabakko sa. 1947 thI 1953 nA phA. va. 11 sudhInA che. A khIjA takhAnuM varNana atra A e spaSTa vibhAgamAM vibhakta karyu che; (1) saubhAgya paranA patromAM zrImadbhu jIvanadarzana. (2) mULamAgauddhAra ane jagane AtmasiddhinuM dana. temAM--prathama saubhAgya paranA patrAmAM zrImadbhunuM jIvanadarzana karAvatA khAsa special vibhAga prArabhIe chIeH paramA sakhA saubhAgya paranA patromAM zrImanA adhyAtma jIvananI vipula sAmagrI bharI paDI che, tenuM pRthakkaraNAtmaka saMzAdhana (analytical research study) karI atra pacIza prakarNa AlekhyA che. temAMnA prathama be-traNa prakaraNanI sAmagrI joke 1946 nA aMtabhAgamAM paDI che, ane chellA saubhAgyanA samAdhimaraNa prakaraNanI sAmagrI 1953 nA vaizAkha--jeTha mAsamAM paDI che, tathApi saubhAgyabhAi paranA patronA vibhAgamAM A sugamatAthI praveza kare che, eTale te atra AlekhyA che, eTale apavAda atra samajavAnA che. eTale jene mATe jagat saubhAgyanuM parama RRNI che, te parama upakArI saubhAgya paranA zrImanA patronA mukhya avala ane have zrImadnanA alaukika paramAmaya adhyAtmajIvananuM cAle ApaNe avaleAkana karIe! Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAdivyAkukSiratna, zabdajitavarAtmajam / rAjacandramahaM vande, tattvalocanadAyakam / / Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa pacAzamu zrImadbhu rAtrI ane divasa eka paramArtha manana * sukha dhAma anaMta susaMta cahI, ddina rAta rahe taH dhyAna mahIM.'--zrImad rAjacaMdra , paramA sakhA saubhAgya sAthenA paramAtha sabaMdha cAlu thayA pachI uttarAttara vadhatA gayA. zrImadda paramAnA rasIA ane saubhAgya paNa paramAnA rasIA, eTale samAnazIyananepu --e sUtra pramANe samAna zIla-byasanavALA A enI paramA maitrI jAmI paDI, ane zrImad A mud pAse peAtAnuM hRdayadarzIna karAvatA gayA. prathama patra lakhyA pachI 1946 nA bIjA bhA. zu. 2 nA dine vavANIAthI zrImade saubhAgyane merakhI patra lakhyA che, temAM rAtrI ane divasa peAtAne eka paramAviSayanuM ja manana rahe che evI peAtAnI vatI AtmadazAnuM sahaja svabhAvabhUta tAdRzya Alekhana karyu che: 'Atmavivekasa'panna zrI saubhAgyabhA" e sUcaka sa Mkhe dhanathI patranA prAraMbha karatAM zrImadna lakhe che-'Aje ApanuM eka patra maLyu', vAMcI parama sASa thayo. niraMtara tevo ja sateSa ApatA rahevA vijJapti che.'-- atre sa anya bhAvothI AtmAnu viviktapaNuM-bhinnapaNuM jANuvArUpa vivekathI saMpanna hovAthI kRtti vRtti saddasarvaizyamAnaiH vive'- Atmavivekasa panna ' evA sUcaka sa`beAdhanathI sUcavyuM che ke--saubhAgyabhAI Atmavivekane pAmelA bhedavijJAnI puruSa che; ane evA puruSanA patrathI zrImad pote parama sASa pAmyA che ane niraMtara tevA ja sateASa ApatA rahe evI temane vijJapti karI che. A sUcave che ke pAvid saubhA ya sAthe thADA vakhatamAM ja zrImadnA paramAtha prema kevA gADha jAmyeA che. pachI kaMIka vyAvahArika upAdhi saMbaMdhI ullekha karI zrImadna tatsaMbaMdhI peAtAnuM nizcitapaNuMnivi kalpapaNu dAkhave che-- atra je upAdhi che, te eka amuka kAmathI utpanna thaI che; ane te upAdhi mATe zu thaze evI kaMI kalpanA paNa thatI nathI; arthAt te upAdhi saMbaMdhI ciMtA karavAnI vRtti rahetI nathI." ema jaNAvI game tevA zubhAzubha uddayamAM prIti-aprIti karavAnA saMkalpa paNa na karavA evI peAtAnI AtmecchA vyakta kare che. AbhecchA evI ja varte che ke saMsAramAM prArabdhAnusAra game tevAM zubhAzubha udaya AveA, paraMtu temAM prIti aprIti karavAnA ApaNe saMkalpa paNa na karavo.' Ama zubhAzubha prArabdhAyamAM adbhuta samatA dAkhavatA zrImad, rAtrI ane divasa eka paramA viSayanuM ja manana karI rahelI evI alaukika parama adbhuta AtmadazAnuM tAdRzya hRdayaMgama citra AlekhatuM hRdayadazana karAve che-- rAtrI ane divasa eka paramA viSayanuM ja manana rahe che. AhAra paNa e ja ma-40 Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 314 adhyAtma rAjaya ke che. nidrA paNa e ja che, zayana paNa e ja che, svapna paNa e ja che, bhaya paNa e ja che, bhoga paNa e ja che, parigraha paNa e ja che, calana paNa e ja che, Asana paNa e ja che, adhika zuM kahevuM? hADa, mAMsa ane tenI majjAne eka ja e jaraMganu raMgana che. eka rAma paNa enA ja jANe vicAra kare che, ane tene lIdhe nathI kai jovuM gamatuM, nathI kAMi sUvuM gamatuM, nathI kAMi sAMbhaLavuM gamatuM; nathI kaMI cAkhavuM gamatuM ke nathI kaMIspa`vuM gamatuM, nathI khelavuM gamatuM ke nathI mauna rahevuM gamatuM, nathI esavuM gamatuM ke nathI UThavuM gamatuM, nathI sUvuM gamatuM, ke nathI jAgavuM gamatuM, nathI khAvuM gamatuM ke nathI bhUkhyu rahevuM gamatuM, nathI asaMga gamatA ke nathI saMga gamatA, nathI lakSmI gamatI ke nathI alakSmI gamatI, ema che; tathApi te pratye AzA nirAzA kaMi ja UgatuM jaNAtuM nathI. te hA te paNa bhale ane na heA tApaNa bhale, e kaMI du:khanAM kAraNa nathI. du:khanuM kAraNa mAtra viSamAtmA che, ane te jo sama che teA sarva sukha ja che, e vRttine lIdhe samAdhi rahe che, tathApi mahArathI gRhasthapaNAnI pravRtti nathI thai zakatI, dehabhAva dekhADave pAlavatA nathI, AtmabhAvathI pravRtti bAhyathI karavAne keTalAka aMtarAya che. tyAre have kema karavu ? kayA parvatanI guphAmAM javu ane alApa thaI javuM, e ja rasAya che. tathApi bahArathI amuka saMsArI pravRtti karavI paDe che. te mATe zAka tA nathI, tathApi sahana karavA jIva icchatA nathI. paramAnaMda tyAgI ane icche paNa kema ?? kevI alaukika parama adbhuta AtmadazAnI vAta che! sphaTika jevA svaccha hRdaye darzAveluM kevuM addabhuta hRdayadarzana che! mAhya vyavahAra madhye paNa kevI ananya paramA laganI che ! upAdhi madhye paNa kevI apUrva samAdhi che! zrImadnanA A amara lekhamAM (Immortal document) mahAmunIzvarAne paNa durlabha evI AtmArAmI dazAnuM kevu' tAdRzya Alekhana che! gheADA vakhata nahi paNa rAtrI ane divasa'--rAta ne divasa, khIjA koIpaNa nahiM paNa 'eka'-advitIya paramArthaviSayanuM ja manana'---- manathI ciMtana zrImane rahe che. sUtAM besatAM jAgatAM UThatAM khAtAM pItAM hAlatAM cAlatAM--sava pravRtti karatAM zrImadnane A eka paramAnuM ja manana aMtamAM cAlyA kare che. 'nizadina sUtAM jAgatAM haiDAthI na thAye dUra re' evI eka paramA niSTha dazA zrImanI varte che. rAtrI ane divasa zrImane manana zenuM che? paramArthanuM. AhAra kaceryA che? paramArthanA. nidrA kaI che? paramAnI. zayana kayAM che ? paramAtha mAM. svapna zenuM che? paramAnuM. bhaya zenA che? paramAneA. lega zenA che? paramAne. pari graha zenA che ? paramArthanA. calana kayAM che ? paramA mAM. Asana kayAM che? paramA Ama paramA e ja zrImadbhunA AhAra, nidrA, zayana, svapna, bhaya, bhAga, parigraha, calana, Asana che. dhyAna sudhArasa pAna maganatA, bheAjana svaguNu upaleAga re; rIjha ekatvatA tAname vAje, vAjiMtra sanmukha yAga 2,'--evI mahAmuni devacaMdrajIe gAyelI dhanya eka paramA dhyAnadazA zrImadna pragaTI che. 6 mAM. AvuM dina rAta rahe tada dhyAna mahIM' evuM divasa ne rAta manana kene rahe? kayAre rahe? jene A paramAtha viSayane ja parama rasa parama lAgyuM heAya tene; A ja eka paramA rasa ja sarasa che. bAkI bIjA badhA rasa varasa che ema jyAre jANyu haiAya tyAre. Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 365 zrImaddanuM rAtrI ane divasa eka paramArtha manana bIjAone to prAye paramArthane lakSa paNa hoto nathI, keIne kadAca lakSa hoya to te paramArthanuM manana yathAzakti thoDo ghaNo vakhata ne te paNa bIjA aneka viSayonI sAthe sAthe AnuSaMgikapaNe mAtra upATiyA sAmAnya bhAvathI rahe che tyAre zrImadane te "rAtrI ne divasa" te "eka mAtra paramArthaviSayanuM ja ananya manana aMtaTiyA asAmAnya bhAvathI rahe che,-te temane paramArthaviSaya parane AtyaMtika parama prema prakAze che. paramArthaviSayamAM AvI athAka pravRtti AvA parama AtyaMtika premarasa vinA kema bane? vyavahAraviSayamAM je divasa ne rAta athAga pravRtti kare che, tenuM rahasyakAraNa teone te te nija nija pravRttimAM rasa che, ruci che, vRtti che te che, eTale ja te te pravRttimAM teo svarasathI ApoApa pravarte che; te pachI paramArthaviSayamAM ja jene anaMtaguNaviziSTa parama premarasa che, ruci ne vRtti che, evA zrImada jevA parama paramArthasIA divasa ne rAta paramArthamAM tevI athAga pravRtti kema na kare? te paramArtha pravRttimAM anaMtaguNaviziSTa premathI svarasathI ApoApa kema na pravarte ? A paramArtha eTale zuM? parama artha te paramArtha. AkhA vizvamAM je kaMI parama artha-padArtha hoya to te AtmA che, samayasAra che. samayasAra gAthA 151 mAM A paramArthanA ekAWvAcaka zabdanI tulanA karI cheH paramArtha te nizcaya karIne samaya, zuddha, kevalI, muni, jJAnI che te svabhAvamAM sthita munio nirvANane pAme che. arthAt paramArtha te ja AtmA che, te ja samaya che, te ja zuddha che, te ja kevalI che, te ja muni che, te ja jJAnI che, te ja "svanI-jJAnanI bhAvamAtratAthI svabhAva che, te ja "svataH cinI bhavanamAtratAthI sadUbhAva che,-ema e AThe zabdone paramArtha eka ja che. A paramArtha jJAna e ja mokSahetu che. eTale ja samayasAra gAthA 206 mAM kahyuM che ke-AmAM-paramArtharUpa jJAnapadamAM nitya rata , AmAM nitya saMtuSTa he, AnAthI nitya tRpta he, tane uttama saukhya thaze." arthAt paramAnaMda pAmavAno A ja mArga che. eTale jJAnI nitya emAM ja rata hoya che, emAM ja saMtuSTa hoya che, ane emAM ja tRpta hoya che, emAM ja ene paramAnaMda anubhavAya che. ane zrImadda jevA paramArtha karata parama jJAnIne te kevA AtyaMtika rUpamAM A paramajJAnadazA pragaTI che, te emanA A svayaMbhU udgAra ja sUcave che. eTale ja jenA manana, AhAra, nidrA, zayana, svapna, bhaya, bhega, parigraha, "paramaTTho khalu samao suddho jo kevalI muNI gANI / taz fTTA sAthe muLa vaMti LiyA che " samayasAra gA. 151 " ejhi rado NiccaM saMtuTo hohi Nizcamedasi / vLa Dho itatto roDha sudra uttama karyuM " samayasAra gA. 206 "yastvAtmaratireva syAdAtmatRptazca mAnavaH / Awjova utasya vArtha na vitha " -gItA Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 316 adhyAtma rAjacaMdra calana, Asana Adi eka paramArtha ja che, evA zrImada atra lakhe che -"adhika zuM kahevuM? hADa, mAMsa, ane tenI majjAne eka ja e ja raMganuM raMgana che. eka roma paNa ene ja jANe vicAra kare che. ane eTale ja A hADohADa-asthimajajA paramArtha raMga jene lAgyo che ane rome reme paramArthano ja vicAra jene varte che, evA parama paramArtha raMgI zrImad AgaLa lakhe che -"ane tene lIdhe nathI kAMI jovuM gamatuM, nathI kaMI sUMghavuM gamatuM nathI kaMI sAMbhaLavuM gamatuM nathI kaMI cAkhavuM gamatuM ke nathI kaMI sparzavuM gamatuM, nathI bolavuM gamatuM ke nathI mauna rahevuM gamatuM nathI besavuM gamatuM ke nathI UThavuM gamatuM, nathI sUvuM gamatuM ke nathI jAgavuM gamatuM, nathI khAvuM gamatuM ke nathI bhUkhyuM rahevuM gamatuM, nathI asaMga gamato ke nathI saMga gamato, nathI lamI gamatI ke nathI alakSmI gamatI, ema che. paramArtha raMgI zrImadane eka paramArtha pratye evo ananya paramArtha prema lAge che ke temane eka AtmA sivAya anya sthaLe mudda-AnaMda thata, nathI, evI ananya muddazA pragaTI che. parama AnaMdanA nidhAna saccidAnaMdasvarUpI bhagavAna AnaMdaghana AtmAnA parama amRta sukhano rasAsvAda jeNe cAkhe heAya, tene tenAthI anya evA "bAkasa bukasa" jevA tuccha viSayasukhamAM kema rasa paDe? AtmA ane Atmadharma sivAya tene bIjuM kaMI paNa kema game? AvA AtmArAmI samyagdaSTi jJAnI puruSane kevaLa AtmanimagnatAmAM ja AnaMda upaje che, eka kSaNa paNa e sukhano viraha te khamI zakatA nathI. AtmAmAM ja jene rati che, AtmAmAM ja jene saMtoSa che, ne AtmAmAM ja jene tRpti che evA Atmarata AtmasaMtuSTa ane AtmatRpta zrImadane paramArtha -AtmA pratye evI ananya prIti pragaTI che, e parama premapravAha pravo che, ke e zivAya bIje kayAMya emanuM citta raMca mAtra paNa rati pAmatuM nathI; zaddha sahajAnmasvarUpa Atmadeva pratye temane evI apUrva prItaDI baMdhANI che, ke tene bIjAno saMga gamato nathI. "mAlatI phUle mahiye, kima bese he bAvaLa tAru bhaMga?" mAlatI phUle je mehyo hoya te bhamaro bAvaLanI DALa para kema bese? pavitra pravAhI ne zItala sugaMdhI gaMgAjalamAM je haMsa jhIlyo hoya te azuci baMdhiyAra ne duHkhada durgadhI khAbociyAnA pANImAM kema rame? atyaMta utkaMThAthI je pI pIuM? japI jaladharanA jalanI pratIkSA karatA hoya, te cAtaka bIjA jala sAmuM paNa kema jue? zItala chAyAprada ne phalabhArathI namra evA AmranI paMjarI maMjarI pAmI je madhura TahUkA karatI hoya, te kokilane phalaphUlarahita uMchA ne uMcA tADa jevA jhADa kema game? tema AtmAmAM ja jene ananya prIti che evA zrImadda jevA jJAnIne AtmA sivAya anyatra prIti kema upaje ? eka paramArthaviSaya sivAya anya viSayAdi kema game? na ja game, na ja game evI parama addabhuta ananyamuddazA emanA AtmAnI thaI che! eTale ja nathI emane paMca iMdriyanA viSayo mamatA, nathI mIna-amIna gamatA, nathI saMga-asaMga gamatA, ema viyAdi kaMI paNa gamatuM nathI evI ananya muddazA zrImadanI varte che, te paNa te pratye temane "AzA nirAzA (icchA anicchA) kaMI ja Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImaddanuM rAtrI ane divasa eka paramArtha manana 317 ugatuM jaNAtuM nathI. te ho topaNa bhale ane na ho topaNa bhale. e kaMI duHkhanAM kAraNa nathI. duHkhanuM kAraNa mAtra viSamAtmA che,'-eka pratye ISTa buddhi bIjA pratye aniSTa buddhi ema viSama buddhi rAkhanAre mAtra eka viSamAtmA ja duHkhanuM kAraNa che. ane zrImadano AtmA to ISTAnibudvihita sarvatra sama ja che, eTale ja kahe che -"ane te je sama che to sarva sukha ja che. e vRttine lIdhe samAdhi rahe che. Ama samavRttine lIdhe aMtamAM AvI samAdhivRtti che; chatAM aMtamAM samAdhi ne bahAramAM upAdhi, aMtaramAM munivRtti ane hAramAM gRhasthavRttie viSamatAne aMgenI potAnI muzkelI zrImad kathe che-"bahArathI gRhasthapaNAnI pravRtti nathI thaI zakatI. dehabhAva dekhADavo pAlavano nathI." niraMtara AtmAmAMja vartAvArU5-AtmAmAM ja ArAma karavArUpa AtmArAmI munivRtti hoya, tenAthI mhArathI gRhasthapaNunI pravRtti kema thaI zake ? kAraNa ke te pravRtti aMge aMtarUmAM na hoya chatAM kaMI ne kaMI dehabhAva dekhADavI paDe, ane zrImadda jevA AtmArAma puruSane 'dehabhAva dekhADavo pAlavato nathI." jene AtmA, AtmArAma jJAnIo mArAM sagAsaMbaMdhI, ratnatrayI e ja mAro vyApAra vyavahAra, AtmA ja mArUM nivAsadhAma evo eka paramArthabhAva ja vitta che evA A puruSane,-huM A rAjacaMdra, A mArAM sagAMsaMbaMdhI, A mATe vyApAraghavahAra, A vavANIA grAma mArUM nivAsadhAma-e Adi dehAzrita dehabhAva dekhADavI polato nathI-poSAtA nathI. to pachI bAhyathI paNa AtmabhAvathI pravRtti karIne ' zo virodha che? te mATe kahe che-"AtmabhAvathI pravRtti bAhyathI karavAne keTaleka aMtarAya che. Ama viSama vikaTa saMjogorUpa vinane laI muzkelI che, eTale zrImadane muMjhavaNa thAya che--tyAre have kema karavuM? kayA parvatanI guphAmAM javuM ane alopa thaI javuM, e ja raTAya che." A vyavahAraupAdhinA prapaMcamAMthI chUTavA zrImadanI eTalI badhI tIvra IcachA che ke parvatanI guphAmAM cAlyA javAnuM ane jaganI dRSTithI alopa thaI javAnuM ja zrImad raTaNa kare che. tathApi A vastu pitAne AdhIna nathI, prArabdhodayAdhIna che, eTale parANe "hArathI amuka saMsArI pravRtti karavI paDe che." ane udayAdhInapaNe te pravRtti karavI paDe che, "te mATe zaka nathI, tathApi te sahana karavA jIva Icchato nathI." zA mATe jIva Icchato nathI? to ke "paramAnaMda tyAgI ene che paNa kema?" A paramArthamAM rata-saMtuSTatRpta thayela pitAno AtmA paramAnaMda anubha rahyo che, to e paramAnaMdane tyAgIcheDIne te saMsArapravRtti sahana karavA kema Icche? ane Ama AtmAnA-paramArthanA paramAnaMdamAM nimagna thayelA pote temAMthI bahAra nikaLI te paramAnaMda cheDavA iche ema nathI, ema mArmikapaNe paramArtha suhada saubhAgyane pitAnuM hadayadarzana karAvI, zrImadda atre patranA aMte A sudrano samAgama Icche che--Apano samAgama adhika karIne IcchuM chuM, udhimAM e eka sArI vizrAMti che." paramArtha karaMgI zrImade atre pitAnA paramArthasaMgI paramArtha sakhA saubhAgyanA Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 318 adhyAtma rAjacaMdra "upAdhimAM vizrAMtirUpa" samAgamanI kevI utkaTa icchA vyakta karI che ! AvA hRdayarUpa saubhAgyane potAnuM hRdayadarzana karAvatA A amara patramAM zrImade rAtrI ane divasa pitAne vartatI eka paramArtha mananArUpa parama abhuta alaukika AtmadazAnuM darzana karAvyuM che. AvuM paramArtha manana mahAmunIzvarene paNa durlabha che, to pachI gRhAvAsamAM te keTaluM durlabha hoya? chatAM gRhAvAsamAM paNa jene rAtrI ne divasa AvuM paramArthamanana vartatuM hatuM te AtmArAmI zrImadda mahAmunIzvaranA paNa mahAmunIzvara che ema koNa nahiM kahe? prakaraNa ekAvanamuM sarvArthasiddha ane zrImanne upazamazreNune pUrva anubhava AtmAnA paramAnaMdamAM nimagna zrImad Aje-1946 nA Aze zuda 11 nA dine-prabhAtathI ja keI apUrva AnaMdanA ulAsamAM AvI gayA che. pUrve bhUta bhavamAM anubhUta upazAMtamUha gRNasthAnakanI yathAkhyAtacAritrarUpa AtmadazAnuM smaraNa thaI AvyuM che, upazamaNIe caDhatAM agIyArame guNasthAnakethI pote kema paDyA te sAMbharI AvyuM che; upazamazreNIe caDhelA saMyamarAgI muni sAtA vedanIyane baMdha karIne zreNIthI laDathaDyApaDaDyA e bhAvane prakAza,-"sAMbhaLaje muni saMyamarAgI upazamazreNI caDiyA re, sAtavedanIya baMdha karIne zreNI thakI laDathaDiyA re'--e bhAvanuM pada hRdayamAM ramI rahyuM che. AjanA prabhAtathI ja AvA anubhUta smaraNanA apUrva AnaMdamAM zrImad vartatA hatA, tevAmAM paramArtha suhRda saubhAgyane patra Avyo ne tenI sAthe eka pada maLyuM. tene ulekha karatAM zrImad AjanA dinanI AtmAnubhavadazAnuM darzana karAvatA A ja dine lakhelA saubhAgya paranA amara patramAM (aM. 152) lakhe che "Aje ApanuM kRpApAtra maLyuM. sAthe pada maLyuM. sarvArthasiddhanI ja vAta che. jainamAM ema kahe che ke sarvArthasiddha mahAvimAnanI vajAthI bAra ejana dUra muktizilA che. kabIra paNa dhvajAthI AnaMda AnaMda pAmI gayA che. te pada vAMcI paramAnaMda thayo. prabhAtamAM vahele Uge tyArathI koI apUrva AnaMda varyA ja karato hato. tevAmAM pada maLyuM; ane mULapadanuM atizaya smaraNa thayuM; ekatAna thaI gayuM. ekAkAra vRttinuM varNana zabda kema karI zakAya? divasanA bAra bajyA sudhI rahyuM. apUrva AnaMda te tevo ne te ja che, paraMtu bIjI vArtA (jJAnanI) karavAmAM tyAra pachIne kALakSepa karyo. "kevaLajJAna have pAmazuM, pAmazuM pAmazuM, pAmazuM re ke. evuM eka padakaryuM. hRdaya bahu AnaMdamAM che.? Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvArthasiddha ane zrImadnA upazamazreNInA pUrva anubhava 319 saubhAgyabhAie keAi padma lakhI meAkalyu haze tenA ullekha karatAM atra kahe che ke A je pada lakhI meAkalyuM temAM sarvAM siddhanI ja vAta che. sarvAsiddha vimAnanI dhvajAthI muktizilA khAra ceAjana dUra che ema jainamAM kahevAya che. 'sarvA-siddhimAM pazcima dvAre anahadanI apUrve dhvani thayA kare che.'* ityAdi AzayavALA A kamIjInA padamAM darzAvyA pramANe kabIra paNa dhvajA dekhI AnaMda AnaMda pAmI gayA che. A parathI zrImad peAtAnA AtmAnubhavanA paramAnada darzAve che. te padma vAMcI paramAnaMda thayA. prabhAtamAM vahelA UThaco tyArathI keAI apUrva AnaMda vartyA ja karatA hatA. tevAmAM pada maLyu ane mULapadanuM atizaya smaraNa thayuM.' te padamAM zuddha AtmAnubhava padanI ja vAta hatI. bhAvathI ghaTAvatAM te sarvAMCsiddha che, ane mukti tenAthI atyaMta nikaTa che--mahu lAMbe nathI. arthAt atre jJAnIgamya evA zrImadnA Azaya samajAveA ati dugaCmya che eTale A vastu yathAmati ghaTAvavAmAM jo kaMI AzayAMtara samajAya te te A caritrAlekhakanA ja dveSa che ane te mATe tenI kSamAyAcanA ja che eTalI spaSTatA karI, kaMcit bhAvathI aghaTanA karIe teA AtmA jANyA teNe sarvAM jANyuM, AtmA siddha karyAM teNe sarve siddha karyuM--Atma artha siddha karyAM teNe sa atha siddha karyAM ne te bhAvathI 'sarvA-siddha' vimAnamAM beThA; huM AtmA chuM, deha nathI, ema jenuM dehAbhimAna saCthA galita thayuM --mAna vigata (vimAna) thayuM te jyAM sava a siddha thayA che vA thAya che evA zuddha AtmArUpa sarvArthasiddha 'vimAna'mAM ArUDha thayeA. A a ghaTanA yathArtha hAya ne AzayAMtara na thatA hAya tA sarvo siddha vimAnanI dhvajAthI mukitazilA khAra ceAjana dUra che ema kahevAya che tene mama e che ke asaMkhyAta ceAjanamAM khAraceAjana kaI vizAtamAM nathI, eTale tene mukti atyaMta nikaTa varte che. eTale ke je zuddha AtmArUpa sarvAM` siddha vimAnamAM beThe tenA sarvAM atha siddha thayA che ne te muktinI atyaMta nikaTa varte che. eka samayasAra-kaLaza parathI A a ghaTanAnI kathaMcit puSTi thAya che. maharSi amRtacaMdrAcAya jIe A samayasAra kaLazamAM kahyu' che tema-ciAtra ciMtAmaNi evA A AtmA arcityazaktivALA svaya-pAte ja deva che-divya guNusa panna che, ane jayAM ciMtAmaNi che, tyAM sarva manovAMcchita siddha ja che, eTale AtmAnuM jene jJAna thayuM che evA AtmajJAnI jJAnIne sa asiddha varte che; Ama sarvAM siddhapaNuM che te pachI jJAnI anyanA parigrahathI zuM kare? ane zrImad te pUrve upazama zreNIArohaNa prabhAve te vakhate bhAvathI AvA zuddhAtmAnubhUtirUpa padamAM beThA ja hatA, kAraNake upazamazreNImAM kevaLa eka zuddha AtmAne anubhava teTalA samaya pUratA haiAya ja che, jo te anubhava thADA lAMkhA cAlyA hoya te avazya * ' jIvanarekhA'mAM zrImana:sukhabhAie sUcavyuM che tema * sarvAsiddhimAM pazcima dvAre anahadanI apUrvI dhvani thayA kare che, ItyAdi AzayanuM A pada che.' I. " acityazaktiH svayameva devazcinmAtraciMtAmaNireva yasmAt / sarvArthasiddhAtmatayA vidhatte jJAnI kimanyasya parigraheNa ? | .. saharSa zrI amRtacaMdrAcAryajI kRta samayasAkaLaza Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma rAjacaMd kevaLajJAna pamADI meAkSe paheAMcADe, paNa upazamazreNI AreAhatAM AtmAne prakRti upazama bhAvamAM hAI patana thAya che. ane zrImane paNa tema ja thayuM. A pUrva anubhUta zreNIArANu ne patana ane te vakhatanuM zudhdhAtmAnubhavana vattamAnamAM zrImadane smaraNamAM AvI gayu'. eTale te pUrve anubhUta kevala zuddha AtmAnA anubhavanuM anu saMdhAna grahaNa karIne, have phrI paDavuM na paDe evI akhaMDa ekadhArAthI te kevaLa zuddhAtmAnubhavananA mAge' pravarttavuM evA akhaMDa nizcaya zrImanA AtmAmAM pragaTayeA. ane eTale ja 'mULapadanuM atizaya smaraNa" thavArUpa AtmAnubhavanI A dhanya kSaNe apU AtmanizcayathI ane pUrNa AtmavizvAsathI zrImadnanA divya AtmAmAM kevaLajJAna have pAmazu, pAmazuM re' e dibya saMgIta UThayuM. 30 atre A amRta patramAM zrImadde ghaNeA gUDhArtha samAnye che ane tevA viziSTa jJAnIgamya te ukelavA muzkela che--Azaya samajAvA duTa che, tathApi kiMcit AzayAMtara samajAya te| te A caritrAlekhakanA ja dveSa samajI te yathAmati atra vicArI zAsraparibhASA sAthe tene sumeLa meLavIe chIe: A sarvo siddha vimAnanI vAtane upazamazreNI sAthe khAsa gADha saMbaMdha che. je upazamazreNIe caDhe che te teTaleA vakhata zuddha AtmAnA anubhava kare che ne sAthe sAthe manavacana-kAyAnA prabaLa zubha ceAgathI sarvAsiddha vimAnane ceAgya sAtAvedanIya khAMdhe che. arthAt jeTalA vakhata (aMtarmuhUtta) upazamazreNI rahe che teTale vakhata tyAre zuddhopaceAgamaya zuddhAtmAnubhUtine keAI paNa AvaraNa nahiM hAvAthI zuddha AtmAnA anubhava tA hAya ja che, yAvat agiyAramA upazAMtameAha guNasthAne mAhu sathA upazAMta thavAthI yathApyAtacAritrane anubhava thAya che; paNa prakRti upazamabhAvamAM hAvAthI punaH tenA udaya thAya che eTale agIyAramethI patana thaI yAvat prathama guNasthAna sudhI paNa Ave che, athavA ceAthe AvI sarvAsiddha anuttara vimAnamAM jAya che. Ane atha ema thayA ke je zuddha AtmAnubhUtinI dazA thaI ne tenI sAthe maneAyeAgAdinI utkRSTa zubha dazA thaI te thakI ja sarvAMCsiddha vimAnanI zAtAneA badha thayA; evA utkRSTa zubha adhyavasAyarUpa bhAva utpanna thayA tA dravyathI tene bhAgavavA yAgya evuM sarvArtha siddhirUpa dravya sthAnaka prApta thayuM. A aMge zrI saubhAgyabhAI paranA patramAM (a. 168) zrImad peAtAnuM anubhavavacana lakhe che ke agiyAramethI lathaDelA AchAmAM echA traNa ane ghaNAmAM ghaNA paMdara bhava kare, ema anubhava thAya che. agiyAramu evuM che ke tyAM prakRtie upazama bhAvamAM hAvAthI mana, vacana, kAyAnA cega prabaLa zubha bhAvamAM varte che, ethI zAtAnA baMdha thAya che, ane e zAtA ghaNuM karIne pAMca anuttara vimAnanI ja heAya che.'--atre 'anubhava' zabdathI zrImadde peAtAnI pUrvAnu mUti spaSTa sUcavI che. AnuM era vizeSa spaSTIkaraNa karatA zrImad paramA suhRd saubhAgyabhAi paranA spaSTa anubhavamudrAthI aMkita patramAM (a. 170) AtmAnubhavanI gUDha rahasyabhUta vAta pragaTa kare che-~~'upazama ane kSepaka e e jAtanI zreNI che. upazamamAM Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvAM siddha ane zrImadnA upazamazreNInA pUrva anubhava 3ra1 pratyakSa darzanane saMbhava nathI; kSapakamAM che. pratyakSa darzananA sabhavane abhAve agiyAramethI jIva pAchA vaLe che. upazamazreNI e prakAre che. eka AjJArUpa; eka mAga jANyA vinA svAbhAvika upazama thavArUpa. AjJArUpa paNa AjJA ArAdhana sudhI patita thatA nathI. pAchaLanA TheTha gayA pachI mAnA ajANapaNAne lIdhe paDe che. A najare joyelI AtmAe anubhavelI vAta che. keAi zAstramAMthI nIkaLI Avaze. na nIkaLe to kaI khAdha nathI. tIthaMkaranA hRdayamAM A vAta hatI, ema ame jANyu' che.'----atre ' A najare joyelI AtmAe anubhavelI vAta che' e amara zabdo te DiMDima nAdathI udghASe che ke zrImade pAte A upazamazreNInA pUrva anubhava karyA hatA ane tyAMthI kiMcit pramAdavaze paDayA hatA, ane tI karanA hRdayamAM A vAta hatI ema ame jANyuM che'...ema tIrthaMkaranA hRdayanA gupta bhedane jANanArA je puruSe A amRta zabda medhaDakapaNe peAtAnA hRdayajJa sune aMgata rIte lakhyA che te puruSa kevA atIdriya jJAnI haze te sujJa vAMcaka svayaM aMtarAtmAthI vicArI lye ! temaja ucca dazAne pAmI kema caDavAnuM na thayuM ? te aMge bhUtabhavanA koI anubhavasiddha prasaMganuM smaraNa karatAM zrImad-jANe temanA aMtarAtmA potAnI sAthe vArtAlApa karatA nikhAlasapaNe khullA ekarAra karatA hAya ema--peAtAnI aMgata hAthanoMdha 1 pR. 47 mAM spaSTa lakhe che-te dazA zAthI avarAi? ane te dazA vamAna kema thai ? lAkanA prasaMgathI, mAnecchAthI, ajAgRtapaNAthI,' i. AvA kiMcita pramAdakAraNayAge 'te'peAtAnA AtmAne anubhavamAM AvelI ucca dazA AgaLa na vadhatAM AvaraNa pAmI hatI; ane atre te upazamabhAvanI prAptine laI upazamazreNI thaI tyAMthI paDavAnuM thayuM hatuM, ema te pUrve upazamazreNI mAMDI hatI ane tyAMthI paDacA hatA--'sAMbhaLo muni sayamarAgI upazamazreNI caDiyA OM, sAtAvedanIya aMdha karine zreNI thakI laDathaDiyA re,'--tenuM zrImane tAdRzya smaraNa thayuM, ane sarvAsiddhane ceAgya te upazamazreNImAM pUrva anubhUta zuddhAtmAnubhUtidazAnuM paNa tAdRzya smaraNu thayuM; ane eTale ja atra patramAM spaSTa jaNAvyu' che tema 'mULa padanuM atizaya smaraNu' thayuM, ekatAna thaI gayu" ne zabda na varNana karI zakAya evI 'ekAkAra vRtti' thaI gai. Ama jaDavAdIene kalpanAmAM paNa na Ave ne AtmavAdIone javalleja anubhavamAM Ave, eve jIvaMta itihAsamAM nahiM noMdhAyelA abhUtapUrva parama adbhuta amRtAnubhava vamAnamAM vamAna yuganA sa MtazirAmaNi parama atIMdriya jJAnI zrImadnA divya AtmAnA adhyAtmajIvanamAM banI gayA!!! * na ane peAtAnA AtmAnA jIvanamAM banelA A anubhavasiddha bhUtakALanA anubhUta prasaMga parathI, have phrIne na paDavuM paDe te mATe upazamabhAva nahiM karatAM te te prakRtine kSaya karavA bhaNI ja AtmavIya phAravavuM-evA dRDha nizcaya zrImanA divya AtmAmAM prakAzyo, eTale te te darzanamahAdi prakRtine mUleAmUla karIjaDamULathI ukheDI nAMkhI atyatAbhAva karI parama zuddha bhAve ja samyagdarzanAdi a-41 Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 322 adhyAtma rAjacaMdra pragaTAvavA e asIma AtmapuruSArtha phurAvavA zrImad kaTibaddha thayA ane eTale ja pUrve anubhUta te kevala zuddha AtmAnA anubhavanuM anusaMdhAna karatAM je mULa zuddha te AtmapadanuM atizaya smaraNa thayuM, temAM ja ekatAna thaI zrImadda temAM ja ekAkAra vRtti pAmI gayA. ane A eka zuddha AtmAnA anubhavanarUpa A kevala jJAnamArge akhaMDa prayANa karatAM ame avazya kevalajJAna pAmazuM evA daDha AtmanizcayathI-pUrNa AtmavizvAsathI zrImadanA divya AtmAmAM divya saMgItane A divya dhvani UThakevaLajJAna have pAmazuM, pAmazuM pAmazuM, pAmazuM re." prakaraNa bAvanamuM kevalajJAnane apUrva AtmapuruSArtha pragaTAvuM nija kevaLajJAna nidhAna je.-zrImad rAjacaMdra Ama kevala zuddha AtmAnA anubhavamAM nimagna thayelA zrImadda have "nija kevalajJAna nidhAna" pragaTAvavAnA anupama AtmapuruSArthamAM paripUrNa saMgatizayathI pravRtta thayA. rAtrI ane divasa jyAM anyabhAvane leza paNa praveza nathI evA "advaita eka paramArtha viSayanuM ja-kevala zuddha AtmAnuM ja manana jene vartatuM hatuM evA zrImadanI A AtmadhArA-AtmaanubhavadhArA kevI akhaMDa haze! paramArthanimagna zrImadUnA divya AtmAne paramAnaMdaanubhava ke adbhuta haze ! AvA paramArthanimagnaAtmamagna zrImanne AtmAnA A paramAnaMdamAMthI kSaNa paNa bahAra nikaLavuM gamatuM nathI, paNa niraMtara temAM ja nimagna rahevAnuM game che. e ja vastu zrImade paramArtha sakhA saubhAgyabhAI paranA A pUrvenA-1946 bIjA bhA. vada 0)) nA patramAM (a. 144) nivedana karI che-"ApanuM patuM maLyuM. paramAnaMda thaye." eTaluM kahI zrImad AtmadazA varNave che-citanyane niraMtara avicchinna anubhava priya che',--akhaMDa ekadhArAthI caitanyane niraMtara anubhava thayA kare e ja priya che. "taramagumarADanaMtatarihaM- ame satata anaMta citanyacihna-cata lakSaNa AtmA anubhavIe chIe e amRtacaMdrAcAryajInA amRtakaLazamAM svAnubhavathI gAyelI dhanya anubhavadazA zrImadane pragaTI che. zrImadane e sivAya bIjI kaI spRhA ke IcchA nathI-bIjI kaMI pRhA rahetI nathI, rahetI hoya to paNa rAkhavA IcchA nathI." tyAre zuM IcchA che? zuM joIe che?-- eka tuMhi tehi e ja yathArtha vahetI pravAhanA joIe che,"--akhaMDa eka zAMta pravAharUpe vahyA karatI "prazAMtavAhitA'rUpa AtmAnubhavapravAhadhArA jaIe chIe. A anubhavakathA lakhI ke kathI zakAya ema nathI, mAtra eka AtmAnubhavagamya che eTale ja lakhe Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kevalajJAnane apUrva AtmapuruSArtha 3ra3 che-"adhika zuM kahevuM? lakhyuM lakhAya tema nathI, kacyuM kathAya tema nathI. jJAne mAtra gamya che. kAM to zreNIo zreNIe samajAya tevuM che. bAkI to avyaktatA ja che.'--jJAne- anubhavajJAne karI mAtra gamya-jaNAya tevuM che, athavA te zreNIo zreNIo-kame-kameanubhavaparaMparAkrame samajAya tevuM che, bAkI te "avyaktatA -apragaTatA ja che. chevaTa AvI A niHspRha dazAnuM ja pitAnuM raTaNa che te darzAve che-- mATe je nispRha dazAnuM ja raTaNa che, te maLe, A kalipata bhUlI gaye chUTake che. - jyAM eka AtmA sivAya anya vastunI samayamAtra paNa paramANumAtra paNa pRhAkAmanA nathI evI parama nispRha-niSkAma dazAnuM ja "raTaNa che-ajapAjApa che, te maLya-prApta thaye, A "kalpita-AtmA sivAya bAkI bIjuM badhuM ya je AtmAnuM kalpeluM paramArtha asat-abhUtAI che te bhUlI gaye chUTako che. maharSi kuMdakuMdAcAryajI ne amRtacaMdrAcAryajInI zuddha AtmAnubhavadazAnuM smaraNa karAve evA A vacana parathI sAkSAta samayasArabhUta zrImadanI AtmadazA-AtmAnubhavadazA kevI addabhuta haze ! tene kaMIka khyAla Ave che-jhAMkhI thAya che. patranA aMte zrImad piotAnA paramArtha suhadu saubhAgyane lakhe che jyAre Agamana thaze ?"--jeno paramAnaMdamaya satsaMga zrImadda niraMtara Icche che evA saubhAgyabhAI pratyeno zrImadda ke paramArtha prema atra AmaMtraNamAM dazya thAya che ! Ama eka zuddha kevala jJAnamaya AtmAnA anubhavanamAM ja parama prItimAna zrImada kevalajJAna bhaNI doTa mUkavAnA AtmapuruSArthamAM kevA lIna thayA che tenuM darzana karAvatA, A pachInA 1947nA kA. zu. 5 (jJAnapaMcamI)nA dine lakhelA patramAM zrImada A paramArtha sakhA saubhAgyane lakhe che-paramapUjya-kevalabIja saMpanna sarvottama upakArI zrI saubhAgyabhAI',atre paramapUjya saubhAgyane "kevalabIja saMpanna" ane "sarvottama upakArI" e be sUcaka vizeSaNathI biradAvatAM zrImade spaSTa sUcavyuM che ke saubhAgya kevalajJAnanA bIjane athavA bIjajJAnanebAdhabIjane pAmelA che, ane A kevalabIjanI-bIjajJAnanI vastunuM ne pUrvAnubhUta AtmadazAnuM emanA nimitta smaraNa thavAthI teo pitAnA sarvottama upakArI che. eTale ja zrImada AgaLa mArmikapaNe lakhe che-"ApanA pratApe AnaMdavRtti che. prabhupratApe upAdhijanya vRtti che."ApanA nimitta thakI kevalanA bIjanI ne AtmadazAnI smRti thaI ane AtmAnA paramAnaMdano anubhava thaI rahyo che.-A badhuM ApanA lIdhe che, Apa thakI che, eTale "ApanA pratApe" AnaMdavRtti che-paramAnaMda varte che. aMtaramAM AnaMdavRtti che, paNa mhAramAM upAdhi che ane te prabhuIzvara-paramAtmA thakI che,-jema prArabdha paramAtmAnA jJAnamAM daSTa che tema-(AropitabhAve) tenI IcchA thakI che, eTale "prabhupratApe upAdhijanya vRtti che."-prabhupratApe-prabhunA prabhAve athavA "pratApe-prakRSTa tApe (!) A "pratApa"--prakRNa tApa upajAvanArI upAdhimAM vartAvArUpa vRtti che! Ama aMtaramAM AnaMdavRtti ane bihAramAM tAparUpa upAdhivRttie vicitratA che! Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 324 adhyAtma rAjacaMdra eTale ja "prabhupratApe" AvI vicitratAne laI zrImad pUrNa premathI vyaMgamAM kahe che-bhagavAna paripUrNa sarvaguNasaMpanna kahevAya che. tathApi emAMya apalakSaNa kaMI ochAM nathI! vicitra karavuM e ja enI lIlA! tyAM adhika zuM kahevuM?" bhagavAna paripUrNa "sarvaguNasaMpanna-sarvaguNasaMpattithI yukta kahevAya che, te paNa emAM paNa apalakSaNa" kaMI ochAM nathI!--A vyaMgamAM-vakaeNktimAM upAlaMbharUpe-oLaMbhArUpe paramapremathI kahyuM che. bhagavAn paramAtmAne ananya bhakta A rAjacaMdra vartamAnamAM pUrNa AtmasamAdhidazAmAM vattI rahyo che, bAhyamAM leza paNa upAdhi na joIe--na sahana thaI zake evI tenI sthiti che-aMtardazA che, chatAM AvA pitAnA ananya bhaktane bhagavAne potAno pratApe A upAdhinA "pratApa" maLe mUkyo che, te tenuM "apalakhaNa nahiM te bIjuM zuM! kharI rIte te bhagavAne A rAjacaMdrane bAhya upAdhithI mukta sthitimAM rAkhavo joIto hato, tene badale Ama upAdhimAM rAkhe ema "vilakSaNatA" karI-lakSaNathI viparItatA karI e ja enuM apalakSaNa! ane e ja enI vicitratA! vicitra karavuM e ja enI lIlA !" kharI rIte te badhuM prArabdhadayAdhInapaNe thAya che, paNa te sarva paramAtmAnA jJAnamAM jema che tema pratibhAse che, tethI prabhunA jJAnamAM dIThA pramANe sarva thAya che, eTale atra AropitabhAve kahyuM che ke "vicitra karavuM e ja enI lIlA!" rAjacaMdra paramAtmAnA aMtane jANe che, ne paramAtmA rAjacaMdranA aMtarane jANe che, e abhedabhAvarUpa ananya niraMtara prema paramAtmA pratye zrImadune varte che. AvA ananya bhaktane paNa bhagavAne Ama karyuM, e ja enA apalakSaNa! e ja enI vicitratA ! e ja enI vicitra lIlA ! ema atre zrImade paramapremathI vyaMgamAM upAlaMbharUpe kahyuM che ! ane tene UMDo marma zrImadanA hRdayane jANanAra saubhAgyabhAI jevo virala paramArthajJa samajI zake ema che eTalA mATe A paramArtha. suhRda pratye zrImade Ama lakhyuM che. ATalI mArmika pallavI lakhI zrImadda lakhe che-"sarva samartha puru Apane prApta thayelAM jJAnane ja gAI gayA che.--kevalajJAnanA bIjarUpa je bIjajJAna-kevalabIja tamane prApta che, te AtmasAmarthya saMpanna sarva samartha puruSa gAI gayA che. te zuddha AtmajJAnarUpa te bIjajJAna evuM adbhuta che, ke tene mahAmahimA sarva samartha jJAnI puruSoe saMgIta karyo che,-"gAvuM" e parama AtmaullAsa vinA bane nahiM, eTale "gAye che" eTale parama AtmabhAllAsathI saMgIta karyo che. Ama kahI zrImad pitAnI anubhavadazA kathe che--e jJAnanI dina pratidina A AtmAne paNa vizeSatA thatI jAya che. A kevalabIja-kevalajJAnanA bIjarUpa je bIjajJAna kahyuM-zuddha AtmajJAna kahyuM te jJAnanI divase ne divase "A" AtmAne-pratyakSa anubhavAI rahelA A rAjacaMdranA AtmAne vizeSatA-adhikatA thatI jAya che, te jJAna uttarottara baLavattara banatuM jAya che, samaye samaye puSTa thatuM jAya che. eTale ja pitAnA A AtmapuruSArthanI pUrNa saphaLatAnA daDha AtmavizvAsathI parama AtmapusavAthI Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kevalajJAnano apUrva AtmapuruSArtha 325 zrImada kathe che--huM dhAruM chuM ke kevalajJAna sudhInI mahenata alekhe te nahIM jAya"kevalanA bIjarUpa A bIjajJAnanuM phaLa kevalajJAna che. te ja pAmavAne A AtmAno udeza che, ane te mATeno ja A AtmAno A AtmapuruSArtha che, eTale TheTha kevalajJAna pahecavA sudhInI "mahenata"--parizrama "alekhe te nahIM jAya"--lekhAmAM-gaNanAmAM na Ave ema alekhe-nakAme phegaTa to nahiM jAya, niSphaLa to nahiM jAya. bhale kadAca ema kahevAmAM AvatuM hoya ke A kALamAM kevaLajJAna na hoya, paNa amAre AtmapuruSArtha te kevaLajJAna pAmavA sudhIno che, ane te mATe tevo baLavAna ugra puruSArtha ame karavA mAgIe chIe ane karIe chIe. ghaNa uMcA lakSyane je tAke che te kadAca tethI kaMIka nIcA-dorAvAra nIcA lakSyane to jarUra vIMdhaze. kadAca te ISTa lakSyane soe so TakA na pahoMcAyuM, te tethI kaMIka nIce-echAvattA yAvatuM 9-9 aMze te pahoMcI zakAze, eTale te puruSArtha elekhe te nahiM jAya-niSphaLa te nahIM jAya. eTale ja zrImadda atra vyaMgamAM lakhe che -melanI ApaNane koI jarUra nathI. kevala zuddha AtmAne anubhava jyAM thaI rahyo che tyAM jIvanmuktadazA sAkSAt anubhavAya che, to pachI mokSanI jarUra zenI rahe ? jIvatAM chatAM ja muktadazA anubhavAI rahI che, eTale te dhAro ke A kALamAM na hoya to paNa ApaNane tenI jarUra nathI. tyAre jarUra zenI che? "niHzaMkapaNanI, nirbhayapaNAnI, nimuMjhanapaNAnI ane niHspRhapaNAnI jarUra hatI, te ghaNe aMze prApta thaI jaNAya che; ane pUrNa aMze prApta karAvavAnI karuNAsAgara gupta rahelAnI kRpA thaze ema AzA rahe che."-vastutavarUpa je yathAsthita sthiti che te bA. niHzaMkapaNuM che, ene laIne mArUM kaMI paNa javAnuM nathI ema nirbhayapaNuM che, ene laIne paravastu mahArI che e meha thato nathI eTale paravastumAM nahiM muMjhAvArUpa nimjhana paNuM-nirmohapaNuM-amehapaNuM che, ane ene laIne paravastunI pRhA leza paNa nathI thatI evuM niHspRhapaNuM che. Ama niHzaMkapaNuM, nirbhayapaNuM, nimuMjhanapaNuM ane niHspRhapaNuM ghaNe aMze zrImadane prApta thayela che ane pUrNa aMze karuNAsAgara paramAtmA kRpAthI prApta karAvaze ema AzA rahe che. Ama samayasAra gAthA 228mAM kahyuM che tema-samadraSTi niHzaMka hoya che tethI nirbhaya hoya che, kAraNa ke saptabhayathI vipramukanA sarvathA mukta hoya che tethI teo nizcaya karIne niHzaMka hoya che',-AvuM parama ni:zaMkapaNuM, parama nirbhayapaNuM parama samyagadRSTi jJAnIzvara zrImadane pragaTayuM che, "chatAM vaLI ethI ye alaukika dazAnI IcchA rahe che',-A niHzaMkapaNuM Adi pUrNAze prApta thAya ethI paNa adhika-AgaLa vadhelI alaukika dazA pAmavAnI zrImadne IcchA rahe che, "tyAM vizeSa zuM kahevuM?" "sammaddiTTI jIvA nissaMkA hoMti NibbhayA teNa / / tattamavimuI HhmA tannA du ja che -samayasAra gA. 228 nirA rAta hAI ra jJAnaM ravA viMtikA"_zrI amRtacaMdrAcArya kRta samayasArakaLaza Ama eka zuddha kevala jJAnamaya AtmatattvanA parama nizcayane pAmavAthI AvA parama niHzaMka, parama nirbhaya, parama nirmoha, parama nispRha jJAnezvara zrImada atra Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 326 adhyAtma rAjadra * anahada patranA aMte mArmikapaNe lakhe che- anahada dhvanimAM maNA nathI. paNa gADIgheADAnI upAdhi zravaNanuM sukha thADu' Ape che. nivRtti vinA ahIM khIjuM badhuM ya lAge che.' atra AtmasamAdhimAM sthita amehasvarUpa zrImadde upAdhinA zAbhAsthAnarUpa meAhamayI muMbai mATe mArmika TakAra karatAM ghaNA UMDA gaMbhIra bhAva darzAvyA che: dhvanimAM-aMtamAM UThatA anAhata nAdamAM 'maNA nathI '-kAMI kasara nathI, ane ahIMmuMbaimAM 'anahada dhvanimAM '-anahada-da vagaranA avAja-ghoMghATamAM mAnathI ! gADIgheADAnI dhamAla che, paNa gADIgheADAnI upAdhi zravaNanuM sukha thADu' Ape che ! ' * anahada'-anAhata nAda saMbhaLAtA hoya te zravaNanuM sukha Ape, paNa A gADIgheADAnA 'anahuda' nAda zravaNanuM sukha thADu' ja Ape che!-ema vyaMgamAM kahyuM che. amArA jevA cegIne te aMtamAM UThateA 'anahada'-anAhata nAda sAMbhaLavAnuM priya hAya, ene badale ahIM-hAramAM muMbaimAM 'anahada'-hada vagarane nA-ghAMghATa sAMbhaLavAnuM maLe che te zravaNanuM sukha kayAMthI Ape ? * nivRtti vinA ahIM bIjuM badhuM ya lAge che',-atra pravRttikSetramAM pravRtti pravRtti ne pravRtti ja che! tyAre AvA sthaLamAM zuM beThA rahyA che ? ane beThA beThA zuM kare che ? te mATe pama udAsIna avadhUta zrImad atra patramAM chevaTanI mArmika pa`kti lakhe che 'jagane, jagatnI lIlAne beThA beThA maphatamAM joie chIe.'--ame amArA svarUpanA gharamAM beThA beThA A jagatne-jagatnI lIlAne 'maphatamAM'-vagara paise joIe chIe,-jagatnA bhAva na spazI` zake evA udAsIna alipta bhAve ame,-taTastha nATakaprekSakanI jema sAkSIbhAve,--A jagatnATaka dRSTA-jJAtArUpe joyA karIe chIe. nATakalIlA jovA mATe teA paisA kharcavA paDe paNa A jagannATaka teA ame sAkSIpaNe vagara paise- maphatamAM' joIe chIe ane nijAna MdamAM magnapaNe eka zuddha kevala jJAnamaya AtmAne paramAnaMda anubhavIe chIe besI svarUpanA gharamAMhI, ceAgI sAkSI bhAve AMhi; puTTugalajAla tamAso jIve, lIlA lhera maphata anubhave.--cAgadRSTikaLaza 130 (svaracitA) prakaraNa trepanamu 'ogaNIsase ne suDatAlIze samakita zuddha prakAzyuM re' zuddha samyagdarzana ane zrImadnA AtmasAkSAtkAra 8 ogaNIsase' ne suDatAlIze, samakita zuddha prakAsyuM re; zruta anubhava vadhatI dazA, nija svarUpa avabhAsyuM re....dhanya re divasa A ahe!' --zrImad rAjacaMdra Ama apUrva AtmapuruSAtha thI-ananya sa MvegathI kevalajJAna bhaNI doTa mUkatA parama Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 327 zuddhasamyagadarzana ane zrImaduno AtmasAkSAtkAra niHzaMka tattvanizcayavaMta zrImadane kevala eka zuddha AtmAnuM anubhavana karatAM AtmasAkSAtkArarUpa zuddha samyaggadarzana pragaTyuM. zrI saubhAgyanA satsamAgama pachI zrImanI paramArtha dhArane ke vega-saMvega maLe, rAtrI ane divasa eka paramArthaviSayanuM ja manana karatA zrImadUnuM lakSya paramArtha AtmA pratye kevuM baLavAnapaNe kendrita thayuM, darzana e ja AtmA jJAna e ja AtmA cAritra e ja AtmA-e traNe abheda pariNAmathI jyAM AtmArUpa varte che evA abheda ratnatrayIrUpa paramArthamAge zrImada kevA uddAma saMvegathI cAlavA lAgyA, ane Ama anya dravyathI vivikta-bhinna AtmAnuM darzana karatA, vivikta AtmAnuM jJAna karatA, vivikta AtmAnuM AcaraNa karatA zrImad kevA paramArthamaya-AtmAmaya banI gayA, tenuM ApaNe darzana karyuM. AvA uddAma AtmapuruSArthanA kulaparipAkarUpe zrImadUne A zuddhasamyagadarzanarUpa AtmasAkSAtkAra prApta thayo. ane Ama ApaNe zrImaddanA adhyAtma jIvananA eka mahAna dhanya amRta prasaMga para AvIe chIe. zrImadanA jIvanamAM sarvathI mahattvano bhAga bhajavanAra AtmasAkSAtkArarUpa zuddhasamyagadarzanane A mahAn prasaMga saM. 1947mAM banavA pAme. upazamazreNImAM prAyaH upazama samyaktva hoya che, eTale pUrve zrImadane upazama ane te pachI kSayapazama samyaktvanI prApti hatI; ane A vartAmAna bhAvamAM paNa atyAra sudhI-1946nA aMta sudhI kSacopazama samyakatva hatuM, 1947mAM te zuddhabhAvamAM parAvartana pAmyuM, arthAt zuddhasamyakatvanI prApti zrImaddane saM. 1947mAM thaI. te mATenI sAbItI temanA pitAnA ja dhanya anubhavadugAramAM ja prApta thAya che. "dhanya re divasa A aho !"--e parama AtmabhAvollAsanuM je divya kAvya divya AtmadaSTA zrImade 1953nA phA. vada 12nA dine saMgIta karyuM che, temAM temaNe temanA adhyAtmajIvananA A bIjA tabakkAnA A mahAna amRta (Immortal, nectarlike) prasaMganI tArIkha A dhanya zabdomAM amara karI che-egaNusaseM ne suDatAlIsa, samakita zuddha prakAryuM re; zrata anubhava vadhatI dazA, nija svarUpa avabhAsyuM re. saM. 1947nI sAlamAM zuddha samakita prakAzya ne nijasvarUpa avabhAsyuM ema zrImade atra DiMDima nAdathI udghoLyuM che. jyAM paramANumAtra paNa samayamAtra paNa darzana mehanI azuddhine avakAza rahevA pAmyo nathI, atyaMtabhAva ja thayela che ane have pachInA sarvakALane mATe sarvathA asaMbhava ja rahyo che, evuM "zuddha samakita zrImadane saM. 1947mAM-jJAnapaMcamI ne kArtikI pUrNimAnI vacce keIpaNa dine--prakAzya" che,-jhaLahaLa AtmatirUpe pragaTa AvirbhAva pAmyuM che. eTale A parama dhanya maMgalamaya amRta prasaMgathI zrImadanA AtmacAritramaya adhyAtma caritranA A bIjA tabakkAne maMgala prAraMbha thAya che. atre AgalA prakaraNamAM savistara batAvI ApyuM hatuM tema-pUrve upazamazreNIne sparza zrImade karyo hato e emanA ja vacanothI sAbIta thatI anubhavasiddha hakIkata (fact, reality) parathI siddha thAya che ke-zrImade teTale thoDo vakhata paNa te zreNInA aMte yathAkhyAtacAritradazAmAM zuddhAtmAnubhavarasane amRtAnubhava karI lIdhuM hatuM ane Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 328 adhyAtma rAjacaMdra je ke upazamabhAvane laI punaH AvaraNaudayathI te dazAmAMthI pramatta thaI patana anubhavavuM paDayuM hatuM, topaNa vartamAnamAM kaI viziSTa atIMdriya jJAnanA prabhAve bhUtakALanI te anubhUta dazAnuM smaraNa thatAM "mULa zuddha te AtmapadanuM atizaya smaraNa thayuM. eTale have punaH patana na thAya evI akhaMDa ekadhArAvALI paramazuddha dazA ja prApta karavI e daDha nizcaya zrImaddanA divya AtmAmAM prakAzyo; pUrve prakRtio upazama-kSapazamabhAvamAM hatI eTale patana thayuM, paNa have punaH tema na thAya e arthe te te karmaprakRtione kSaya karavA bhaNI zrImade potAnuM AtmavIrya sakurAvyuM ane te arthe ja kevala eka zuddha AtmAnA anubhavarUpa paramArtha mAM ja zrImade pitAnuM samasta AtmabaLa kendrita (centralised, concentrated) karyuM ane Ama sthira eka zuddha AtmatatvamAM vattatAM zrImad Atmazakti kurAvI paramazuddha samyaktvabhAvane pAmyA paNa kharA. A samyaktvanI athavA samyagdarzananI prApti graMthibhedathI thAya che, arthAt graMthibhedanuM phaLa A samyagdarzana che. A graMthibheda aMge khImajIbhAI paranA patramAM (aM. 47) zrImad svayaM lakhe che -"anaMtAnubaMdhI kodha, anaMtAnubaMdhI mAna, anaMtAnubaMdhI mAyA ane anaMtAnubaMdhI lobha e cAra tathA mithyAtvamohinI, mizramohinI samyaktvahinI e traNa ema e sAta prakRti jyAM sudhI kSayapazama, upazama ke kSaya thatI nathI tyAM sudhI samyaphadaSTi thavuM saMbhavatuM nathI. e sAta prakRti jema jema maMdatAne pAme tema tema samyaktvane udaya thAya che. te prakRtinI graMthi chedathI parama durlabha che. jenI te graMthi chedAI tene AtmA hastagata ke sulabha che. tattvajJAnIoe e ja graMthine bhedavAne pharI pharIne baMdha karyo che. je AtmA apramAdapaNe te bhedavA bhaNI daSTi Apaze te AtmA Atmatvane pAmaze e niHsaMdeha che." apUrvakaraNarUpa AtmapuruSArthathI A graMthibheda thAya che. zrImade apUrva AtmapuruSArtha rUpa ananya Atma parAkramathI A graMthirUpa durbhedya durgano bheda karyo. A graMthibheda pitAne thayo che ne tenA sarva jJAnIo sAkSI che ema DiDima nAdathI udgheSatA amRtapatramAM (saM. 170) zrImadda pitAnA hRdayarUpa paramArtha saddha saubhAgyane A rahasyavArtA lakhe che- "AtmA jJAna pAmyA. e te niHsaMzaya che; graMthibheda thaye e traNe kALamAM satya vAta che. sarva jJAnIoe paNa e vAta svIkArI che." I. zrImadUnA A amara lekharUpa amRta (Immortal, nectarlike) vacane spaSTa sUcave che ke-A graMthibheda bA. emane aMtarAtmA AtmasAkSAtkAranI sAkSI pUre che eTaluM ja nahi, paNa "sarva jJAnIoe paNa A vAta svIkArI che'-sarva jJAnIo paNa A vastunA sAkSI che, ema pite kaI atikriya jJAnavizeSathI jANyuM che ane eTale ja temaNe Ama bedhaDakapaNe daDha AtmavizvAsathI-parama AtmanizcayathI uddadhyuM che. A AtmAnubhavasiddha hakIkata (fact, reality) parathI zrImade zAstronI vAta sAcI che ema zAstrokta hakIkatone satyakAra karAvyA che, upazamazreNI-kSapakazreNI-graMthibheda Adi kAMI kalpita vAto ke mAtra zAstrIya carcAno viSaya nathI, paNa kharekharI paramArtha sata satya Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zuddhasamyagdarzana ane zrImadane AtmasAkSAtkAra 329 anubhavagamya vastuo che ema "zruta anubhava karI batAvyuM che,-mRta jJAnanI parokSa vAtane pratyakSa sAkSAt anubhava karI dekhADayo che. ane pratyakSa anubhavanI bhUmikA te pakSa zAstra karatAM paNa para che--hataitA , eTale pratyakSa anubhavaprayogasiddha vAta te parokSa vAta karatAM paNa ora vizeSa baLavAna ne ora vizeSa pramANabhUta che. Ama zrImadane 1947mAM zuddhasamyaktva pragaTayuM, te pUrve paNa kSopazama samyakatva te hatuM ja ne te uttarottara vizuiddha pAmatuM jatuM hatuM, e-"ogaNIsaseM ne ekatALIze A apUrva anusAra re"--e mokSamALAnA racanAkALathI te ApaNe pade pade spaSTa vyaktapaNe joI zakIe chIe. zrImaddanuM A kSayopazamasamyakatva paNa evI asAdhAraNa addabhuta alaukika keTinuM che, ke tevA samyakatvane prAye svalpa aMza paNa vartAmAnamAM bhAgye ja jovAmAM Ave. jene vItarAgadarzanane hADehADa raMga lAgyo hato ane matadaSTithI nahiM paNa sandaSTithI rome rame e sadarzanane ja ananya nizcaya vyApyo hato, evA zrImadane te tattvadarzanane nizcaya ke ananya che, te to AMdhaLo paNa dekhI zake ane bahero paNa sAMbhaLI zake evA bulaMda nAdathI mokSamALAmAM pade pade spaSTa jaNAI Ave che. temaja-"zI enI zelI! jyAM AtmAne vikAramaya thavAne anaMtAMza paNa rahyo nathI. zuddha, sphaTika, phINa ane caMdrathI ujajavaLa zukaladhyAnanI zreNithI pravAharUpe nIkaLelAM te nigraMthanAM pavitra vacanenI mane-tamane trikALa zraddhA rahe!" (aM. para)-e zrImadanA AtmAne UMDANamAMthI nikaLelA aMtarodugAra zrImaddanA vItarAgadarzananA akhaMDa nizcaya-zraddhAnanI jIvatI jAgatI jvalaMta sAkSI pUre che. A parathI samyagradarzananuM tatvArtha zraddhAna lakSaNa- 'taravArthAnaM saranaY'-zrImamAM kevI parAkASTAne pAmyuM che te joI zakAya che; ane atre samazreNI-nigraMthazreNI prakaraNamAM zrImadane prazama guNa ke che, saMgatizaya prakaraNamAM saMvega-nirveda guNa kevA che, AtmAnubhUti prakaraNamAM zuddhAtmAnubhUti AstikA Adi guNa kevA che, te ame spaSTa vivarI batAvyuM che, e parathI zama-saMvega-nirveda-Astikya-anukaMpa Adi sarva samyakatva lakSaNa ane zuddhAtmAnubhUti e mukhya aMtargata lakSaNa zrImaddamAM kevA prakarSane pAmyA che te paNa joI zakAya che, temaja "vItarAgatA e samyagdarzananuM mukhya lakSaNa che" te paNa zrImaddamAM kevI parAkASThAne pAmyuM che, te paNa joI zakAya che. Ama matadAtIta zrImadanI A satasvanizcayarUpa samyakatvadhArA pade pade kevI baLavattara banatI jatI hatI tenuM diggadarzana ame AgalA prakaraNamAM yathAprasaMge karAvyuM ja che, eTale tenuM piSTapeSaNa karavAne anna avasara nathI. chatAM vacce vacce darzanavizuddhinA je dhanya AviSkAra (manifestations) thatA gayA, te te prasaMge zrImadUnA aMtarAtmAmAMthI je dhanya aMtarodugAra nikaLI paDathA, tene prAsaMgika nirdeza karavo atra saprasaMga che. saM. 1946nA kArtaka mAsamAM samyaktvanI keI viziSTa zreNIne anubhavaullAsamAM zrImadane aMtarAtmA bolI UThe che - te pavitra darzana thayA pachI game te varNana che, paraMtu tene tIvra baMdhana nathI. anaMta saMsAra nathI, soLa bhava nathI, atyaMtara dukha nathI, zaMkAnuM nimitta nathI, a-42 Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 330 adhyAtma rAjacaMdra aMtaraMga mAhinI nathI, sat sat nirupama, sarvottama, zukla, zItaLa, amRtamaya danajJAna; sabhyayAtimaya, cirakALa AnaMdanI prApti, adbhuta satsvarUpadarzitAnI balihArI che! jyAM matabheda nathI; jyAM zaMkA, kakhA, vitigicchA, mUSTi emAMnuM kAMI nathI. che te kalama lakhI zakatI nathI, kathana kahI zakatuM nathI, mana jene manana karI zakatuM nathI. che te.' sa A pachI 1946nA pASamAM samyaktvanI keAI era caDhatI dhArAneA pragaTa anubhava thatAM zrImad samyaktva sAthe vArtAlApa karatAM samyakatvane uddezIne kahe che... AvA prakAre tArA samAgama mane zA mATe thayA? kAM tArUM' gupta rahevuM thayuM hatuM ? guNAMza te samyaktva (a. 95) AthI paNa vadhatI dazAne anubhava thatAM--A ja vanA vaizAkha mAsamAM suda 4nA dine-parama ucharaMgamAM AvI gayelA zrImadnanA parama dhanya urdUgAra nikaLI paDayA che ke--Aja mane ucharga aneApama, janma kRtAratha joga jaNAyA; vAstavya vastu, viveka vivecaka e krama spaSTa sumA gaNAyA, ane te mAga kayA ? te darzAvatA-- mAraga sAcA mila gayA, chUTa gaye sadeha; hAtA seA te jala gayA, bhinna yiA nija deha'--e AtmasAma cAganI dazAnA sUcaka parama adbhuta udgArA paNa te ja dine nikaLyA che. ane paramA sakhA saubhAgyanA samAgama pachI teA zrImanI paramA anubhavanI AtmAnubhavanI akhaMDa dhArA kevI vegavatI pravartI te te ApaNe hamaNAM ja-chellA traNacAra prakaraNeAmAM joyuM ja che. A danavizuddhinA mAge` akhaMDa prayANa karatAM zrImadnanuM samyagdana uttarAttara vizuddhi pAmatuM parama zuddhabhAvane prApta thayuM. ane Ama atyAre--1947mAM zrImane danameAhanA sathA vigama thavAthI --kaNikA paNa nahiM rahevAthI 'zuddha'--nirAvaraNa samakitanI prApti thai che; daza nameAhanA AtyaMtika abhAvathI pragaTatuM paramazuddha samyagdaza na pragaTayuM che,paramazuddhabhAve jyAM anubhavapratyakSapaNe AtmA pratyakSa sAkSAt pragaTa niraMtara anubhavAya che evuM akhaMDa AtmAnubhUtirUpa paramazuddhadana prakAzyuM che; paramAOsamakita-nizcayasamakita-naizcayika vedyasa'vedyapada anubhavageAcara thayuM che; AtmasAkSAtkAra thayA che,--kevaLa eka zuddha AtmA anubhavapratyakSa thayA che; zudghanayathI ekatvamAM niyata evA svaguNuparyAyavyApI pU jJAnadhana AtmAnuM dravyAMtarothI pRthak-bhinna-vivikta dana e ja (paramArthI) samyagda"na che ane A AtmA paNa teTale ja samyagdarzanapramANu ja che, tethI A eka AtmA ja amane he! !evI jve niyatasya yuddhanayato' e suprasiddha samayasArakaLazamAM mahaSi amRtacaMdracAryajIe saMgIta karelI kevala eka zuddha AtmAnA anubhavasAkSAtkArarUpa parama dhanya dazA zrImane pragaTI che. " ekatve niyatasya zuddhanayato vyApturyadasyAtmanaH, pUrNajJAnaghanasya darzanamiha dravyAMtarebhyaH pRthak / samyagdarzanametadeva niyamAdAtmA ca tAvAnayaM, tanmuktvA navatattva saMtatimimAmAtmAyameko'stu naH // " --maharSi amRtacaMdrAcArya kRta samayasArakaLaza Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zuddhasamyagadarzana ane zrImane AtmasAkSAtkAra 331 AtmA je padArthane tIrthakare kahyo che, te ja padArthanI te ja svarUpe pratIti thAya, te ja pariNAme AtmA sAkSAt bhAse tyAre tene paramArtha samyakatva che, evo zrI tIrthakarano abhiprAya che."--zrImad rAjacaMdra, patrAMka 431. A AtmasAkSAtkArarUpa paramArtha samyagdarzananI prAptine parama harSa ullAsa darzAvatAM zrImadda paramArtha sad saubhAgyane 1947nA kA. zuda 13nA dine lakhelA patramAM (saM. 168) lakhe che - enuM svapna je darzana pAme che, tenuM mana na caDhe bIje bhAme re, thAye kRSNane leza prasaMga che, tene na game saMsArano saMga re. hasatAM ramatAM pragaTa hari dekhuM re, mAruM jIvyuM saphaLa tava lekhuM re; muktAnaMdane nAtha vihArI re, odhA jIvanaderI amArI re." A vacano kaI ora apUrva paramArtha arthamAM TAMkI atra divyadraSTA zrImade pitAnA adUbhuta parama AtmadarzanarUpa AtmasAkSAtkAranuM darzana karAvyuM che. A AtmAnuM -paramAtmAnuM je svapnamAM paNa darzana-sAkSAtkAra thAya che te darzana karanAranuM mana bIjA "bhAme" -bIjI bhramaNAmAM na caDe; AtmasvarUpanA anupama sauMdaryathI je cittavRttiorUpa gopIone pitAnA svarUpasauMdarya bhaNI AvI rAkhe che evA zuddhaAtmArUpa kRSNano jene leza paNa prasaMga thAya, tene saMsArane saMga na game. A te svapnanI vAta thaI, zrImadUne te pUrNa AtmajAgrata avasthAmAM zuddha AtmAnuM darzana" - sAkSAtkAra thayela che, eTale emanuM mana bIjA "bhAme'-AtmasvarUpane choDI bIjI keI bramaNAmAM jAya ja kema? emane te AtmAnA darzanano eTale badho AtyaMtika prasaMga prApta che, emanuM mana to anupama AtmasvarUpanA sauMdarya mAM eTaluM badhuM AkarSita thayuM che ke emane svapnAMtare paNa samayamAtra paNa saMsArane leza paNa saMga na ja game; "aramADamedaisetu -A AtmA ja eka amane ho-e ja game. A ja AtmAnubhavasiddha AtmasAkSAtkAradazA varNavatAM zrImad. muktAnaMdanuM vacana TAMkI pitAnA mutaAnaMdano parama harSollAsa darzAve che -"hasatAM ramatAM pragaTa hari dekhuM re'-hasatAM ramatAM pragaTa-pratyakSapaNe "harine -kamane haranArA zuddha saccidAnaMdasvarUpa harine-paramAtmAne dekhuM chuM, tyAre "mArUM jIvyuM saphaLa tava lekhuM re-mahArUM jIvyuM huM saphaLa lekhuM chuM. "muktAnaMdane nAtha vihArI re e ja "odhA jIvanadorI amArI _he odhA-odhavajI! ("UrdhvagAmI AtmA !) amArI jIvanadorI che. AvA mukta AnaMdano-jIvanmukta dazAnA AnaMdane nAtha- svAmI je AtmA AtmasvarUpamAM viharanAro vihArI' thaye che, te ja amArI "jIvanadArI che-te ja amAruM paramArtha jIvanasUtra calAvanArI derI che, paramArthanA jIvanarUpa A jIvanadorIne laIne ja ame para mArtha jIvanathI jIvIe chIe. Ama AtmasAkSAtkArarUpa sAkSAt AtmadarzananuM darzana karAvatAM AtmadraSTA zrImade, jyAM kevala eka zuddha AtmAnuM niraMtara anubhava thAya che Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 332 adhyAtma rAzaka evI potAnI svarUpa pratiSThAnarUpa kevala eka zuddha AtmaanubhavadazAnuM jIvanmuktadazAnuM mArmika darzana paNa karAvI dIdhuM che. ane Ama hasatAM ramatAM pragaTa pratyakSapaNe jUde ne jUdo mukta AtmA anubhavavArUpa jIvanmuktadazAno mukta AnaMda jenA prabhAve prApta thaye, te sarvotkRSTa sukhanA hetabhUta A paramArtha samyagadarzananI muktaka ke stuti karatAM parama bhAvitAtmA zrImad potAnI hAthoMdhamAM (2-20) potAnA parama upakArI samyagadarzanane parama bhAvapUrNa namaskAra kare che- he sarvotkRSTa sukhanA hetabhUta sabhyana! tane atyaMta bhaktithI namaskAra che. A anAdi anaMta saMsAramAM anaMta anaMta che tArA Azraya vinA anaMta anaMta du:khane anubhave che. tArA paramAnugrahathI svasvarUpamAM saci thaI. parama vItarAga svabhAva pratye parama nizcaya Avya, kRtakRtya thavAne mArga grahaNa thaye." A samyagadarzanano mahimAtizaya sarva jJAnIoe muktakaThe gAya che zrI bhadra bAhusvAmI 4uvasaggahara tetramAM kaLe che-"he bhagavAna ! ciMtAmaNi ane kalpavRkSathI paNa adhika mahimAvALuM samyakatva prApta thaye jIve avidanathI-nirvidhanapaNe ajarAmara sthAnane pAme che." kalikAlasarvajJa hemacaMdrAcAryajI kahe che -"sakhyatvasahita daridra paNuM sAruM, paNa samyaktvarahita cakravartipaNuM paNa nahiM sArUM." zrI samaMtabhadrAcAryajI ratnakaraMDa* zrAvakAcAramAM kahe che-"traNe kALamAM traNe lokamAM samyaktva samuM prANIonuM kaMI zreya nathI ane mithyAtvasamuM kaMI aiya nathI. zrI guNabhadrasvAmI AtmAnu zAsanamAM kahe che-puruSanA zama-bodha-vRtta-tapanuM gaurava pASANa jevuM che, te ja samyaktva -saMyukta hetuM mahAmaNinI jema pUjya hoya che. zrI amRtacaMdrAcAryajI puruSArtha - siddhiupAyamAMxx kahe che-te mekSamArgamAM AdimAM satva Akhala-sarvayatnathI sabhyapaNe Azraya karavA yogya che, kAraNa ke te sate ja jJAna ane cAritra hoya che." arthAt sabhyatva vinAnA jJAna-cAritra mithyA che, ekaDA vinAnA mIMDA jevA zUnya che. kAraNa ke darzana samyak hoya to jJAna-cAritra samyak thAya che, darzana mithyA hoya to jJAna-cAritra mithyA thAya che. eTale anaMtakALathI je sAna-cAritra mithyA thAya che tene samyaphamAM palaTAvI nAMkhI eka samayamAtramAM bIjI jAtinA-jAtyaMtara karI dIe che, vaTalAvI nAkhe che, te samazanano ajaba kImita che! ane eTale ja "tuha sammatte laddhe ciMtAmaNikappapAyavabbhahie / pAvati vighai nI asara1mare TALe che' -uvasagaraharastAva "na samyaktvasamaM kiMcintraikAlye trijagatyapi / zreyo joya% mithyAtvasa nAthatta-mRtAma che' -ratnakaDazrAvakAcAra " zamabodhavRttatapasAM pASANasyeva gaurava pusaH / / jUthe mAmaleriya taheva saravaIyuma -AtmAnuzAsana, 15 tatrAdau samyakasva samupAyazrayaNIyamakhilayatnena / mikSAta thatA mata phA jAtre 2 "---puruSArthasiddhiupAya 21 Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zuddhasamyagadarzana ane zrImano AtmasAkSAtkAra 333 zrImad AvA mahAmahimAvaMta A kalyANamUrti samyagadarzanane A parama bhAvapUrNa amara zabdomAM namaskAra kare che- anaMtakALathI je jJAna bhavahetu thatuM hatuM, te jJAnane eka samayamAtramAM jAtyaMtara karI jeNe bhavanivRttirUpa karyuM te kalyANamUrti samyagdarzanane namaskAra AvuM namaskAra karavA cagya kalyANamUtti samyagadarzana jene paramotkRSTa svarUpamAM pragaTayuM te parama kalyANamUtti parama samyagadarzanI parama jJAnI parama vItarAga zrImane namaskAra he ! namaskAra ho ! namaskAra he ! prakaraNa cepanamuM zrAmanI nirvikalpa samAdhi nirvikalpa susamAdhimeM , triguNa bhaye he abheda"--mahAmuni devacaMdrajI Ama "hasatAM ramatAM pragaTa hari dekhuM re'-hasatAM ramatAM pragaTa pratyakSa paramAtmAne dekhatA-parama evA AtmAnuM-paramAtmAnuM sAkSAta darzana karatA divya draSTA zrImaddane zuddha Atmadarzana thayuM, AtmasAkSAtkAra thayo, AtmA sAkSAt pratyakSa pragaTa anubhavasiddhapaNe daSTa thayo. kaI paNa vastu jyAre pratyakSa pragaTa daSTisanmukha dekhAya che tyAre te saMbaMdhI kaMI paNa vika95 raheto nathI. A vastu AvI che ke tevI che evA koI paNa kaMI paNa kalpanArUpa vikalpane sthAna rahetuM nathI, tema jema che tema samyakapaNe vastugate vasturUpa AtmAnuM sAkSAt pratyakSa-anubhavapratyakSa darzana thAya che tyAre te saMbaMdhI kaMI paNa kalpanArUpa vikalpa rahetuM nathI, AtmA Ave che ke te che evA kaI paNa kaMI paNa vikalpane sthAna rahetuM nathI, nirvikalpatA ja thAya che-nirvikalpa dazA ja pragaTe che. jyAM kalpanA-jalpanA che tyAM duHkhanI chAyA che, jyAre kalpanA-ja5nA mATe tyAre teNe nizcaye karI vastu prApta karI e nizcaya che,-"jahAM kalapanA jalapanA, tahAM mAnuM duHkha chAMI miTe lapanA jalapanA, taba vastu tina pAI - ane sAkSAt vastuprAptinA anubhavaullAsamAM nikaLelA zrImaddanA A anubhaddagAra pramANe zrImaddane te A Atmavastu AtmAnubhava siddhapaNe sAkSAta dekhAI prApta thaI, te pachI tyAM ka95nA-ja5nA zenI rahe ? nirvikalpatA ja rahe e nizcayasiddha hakIkata che. ane Ama nizcaye karIne je jalamAM kamalanI jema abaddhapRSTa, mRttikAnI jema ananya, samudranI jema niyata, suvarNanI jema avizeSa ane zItala jalanI jema asaMyukta evA AtmAne dekhe che te zuddhanya che ane te apadezasatramadhya sarva jinA Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 334 adhyAtma rAjacaMdra zAsanane jANe che, tathA je mRta vaDe karIne kevala zuddha evA A AtmAne jANe che tene lekapradIpakara RSio zrutakevalI kahe che,-e samayasAranI * suprasiddha gAthAomAM varNavelI yuddhanayanI-nizcayanayanI jJAnadazA jIvanamAM pragaTa karI zrImade jIvato jAgato pragasiddha samayasAra prApta karyo, mahAgItArtha amRtacaMdrAcAryajIe AtmakhyAti'mAM saMgIta karelI zuddhAtmAnubhUtirUpa "AtmakhyAti prApta karI; zratamAM je vAta pakSapaNe kahI che te pratyakSapaNe sAkSAt anubhavasiddha karI "zrutaanubhava karyo, ane "vadhatI dazA-uttarottara vardhamAna thatI-vadhatI jatI AtmadazA prApta karI "nija svarUpa avabhAsyuM-AtmAnuM svarUpa "ava-AtmasvarUpanI maryAdA pramANe jema che tema bhAsyuM-jANyuM, pUrNa AtmajJAna prApta karyuM, veda ane zA jenuM varNana karatAM thAke che ane neti neti kahIne jyAMthI pAchA vaLe che te parama nizcayarUpa zuddha AtmAnubhava para A jIvanamAM ja anubhavasiddha karI sAkSAt jIvanmukta dazA anubhavI. ane jene zuddhAtmAnubhavarUpa pUrNa AtmajJAna pragaTe che yathArtha bedharUpa badhi thAya che tene atmasamAdhi pAmavI sAva sahaja sulabha bane che. jyAM lagI zuddha nirmala Atmatattva nathI jANato tyAM lagI cittasamAdhi thatI nathI,- AnaMdaghanajIe kahyuM che tema "Atamatatva jANyA viNa nirmala citta samAdhi nA lahiye", narasiMha mahetAe gAyuM che tema jyAM lagI AtamA tattva ciLe nahiM tyAM lagI sAdhanA sarva jUThI', yazavijayajIe bhAkhyuM che tema "tihAMlage guNaThANuM bhaluM kima Ave tAryuM?" paNa jyAre Atmatattvajema che tema jANe che, AtmatattvanizcayadazA prakAze che, tyAre AtmA sahaja svabhAve samAdhimAM lIna thavA pAme che. eTale ja yathArtha bodharUpa bodhiprAptithI "yathArtha bodhasvarUpa zrImadane AtmasamAdhi sAva sahaja sulabha banI gaI, hastAmalakavat thaI gaI; zrImadane AtmA sahaja svabhAve samAdhimAM lIna thaI gayo. Ama nirvikalpa-nirbhedaabheda AtmAnuM anubhavana karatA zrImadda nirvikalpa samAdhino anubhava karI rahyA A aMge pitAnA hRdayajJa paramArthasahudde saubhAgyane potAnuM hRdayadarzana karAvatA zrImad potAnA jIvananI rahasyabhUta vArtA pragaTa karatA-1947nA kA. zu. 14nA dine lakhelA-asAdhAraNa jo passAda appANaM abaddhapuDhe aNaNNaya NiyadaM / avisesamasaMjudaM taM suddhaNayaM viyANAhi // jo passadi appANaM abaddhapuDhe aNaNNamavisesaM / apadesasuttamajjha sa passadi jiNasAsaNaM sadhvaM // jo hi sueNahigacchai appANamiNaM tu kevala suddhaM / ta suyakevalimisiNo bhaNati loyappaIvayarA // jo suyaNANa savva jANai muyakevali tamAha jiNA / NANaM appA savvaM jamA suyakevalI tamA // " samayasAra gA14-15, 10-(juo maharSi amRtacaMdrAcArya kRta AtmakhyAtiTIkA) Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImadanI nirvikalpa samAdhi amRtapatramAM (a'. 170) A amRta (Immortal, nectarlike) zabdeomAM svaAtmadazAprakAza kare che. 335 AtmA jJAna pAmyA e tA ni:saMzaya che; graMthibheda thayA e traNe kALamAM satya vAta che. sarva jJAnIee paNa A vAta svIkArI che. have chevaTanI nirvikalpa samAdhi pAmavI mAkI che, je sulabha che. ane te pAmavAnA hetu paNa e ja che ke kAI paNa prakAre amRtasAgaranuM avaleAkana karatAM alpa paNa mAyAnuM AvaraNa mAdha kare nahIM; avalAkanasukhanuM alpa paNa vismaraNa thAya nahIM; 'tuMhi tuMhi' vinA bIjI ranA rahe nahIM; mAyika eka paNa bhayanA, mAhatA, sakalpanA ke vikalpanA aza rahe nahIM.' ' peAtAne AtmajJAna thayuM che--graMthibheda thaI Atmadarzana-AtmasAkSAtkAra thaI cUkayo che ane tenA sarva jJAnIoe svIkAra karyo che, ATalI vastunA savistara ullekha gata prakaraNamAM karAI cUkayA che. tyAre have bAkI zuM che? te kahe che huve chevaTanI nirvikalpa samAdhi pAmavI khAkI che, je sulabha che.' atre ' chevaTanI ' ema khAsa sUcaka zabda kahyo te ema sUcave che ke nirvikalpa samAdhi tA prApta che ja, paNa ' chevaTanI ' hajI prApta nathI, paNa te paNa prApta karavI have sulabha che-sugama che, lIlAmAtramAM-ramatamAtramAM prApta thAya tema che. jo tamane nirvikalpa samAdhi che, AtmAmAM samAhita thaI tame nirvikalpa-abheda-paramanizcayarUpa amRtasiMdhu AtmAnA amRtAnubhava karI rahyA cho, te amRtasiMdhumAM nimajjanane paramAnaMda anubhavI rahyA cho, teA pachI te chevaTanI' samAdhi pAmavAnA hetu ze| che? tenA khulAsA kare che- ane te pAmavAnA hetu paNa e ja che ke koI paNa prakAre amRtasAgaranuM avaleAkana karatAM alpa paNa mAyAnuM AvaraNa khAdha kare nahIM; avalAmnasukhanuM alpa paNuM vismaraNa thAya nahIM; tuMhi tuMhi vinA khIjI raTaNA raTe nahIM; mAyika eka paNa bhayanA, meAhanA, saMkalpanA ke vikalpanA aMza rahe nahIM.' arthAt bAhya upAdhine laI kaMIka khAhya upayeAga vartAvavA paDe che te kaMIka khAdya AvaraNa kare che, amRtasAgara AtmAnA avaleAkanasukhamAM kaMIka AMtarAya kare che-aMtarAyabhUta thAya che; Ama khAdya upAdhirUpa mAyA te avaleAkanasukhamAM kiMcit AvaraNarUpa atarAya karI chevaTanI nirvikalpa samAdhine zake che. eTale te vaTanI nirvikalpa samAdhi pAmavAno hetu paNa e ja che keamRtasAgara AtmAnuM avaleAkana karatAM--ava'-jema che tema vastusthiti pramANe leAkana'- sAkSAt darzIna karatAM alpa paNa-jarA paNa-kSeza paNu ' mAyAnuM '-bAhya upAdhirUpa mAyAnuM AvaraNu khAdha-aMtarAya kare nahIM; avaleAkanasukhanuM-AtmadarzanasukhanuM alpa paNa-jarA paNa vismaraNa thAya nahiM, 'tuMhi tuMhi' vinA bIjI raTanA rahe nahiM, eka tuddhi tuMhi ' e ja raTanAnA ajapAjApa rahyA kare; 'mAyika-mAyA saMbaMdhI-mAyAne lagatA eka paNa bhayanA, meAhanA, saMkalpane ke vikalpanA aMza rahe nahIM. 6 Ane mama e che ke-- parabhAvathI bhinna, ApUrNa, AdyaMta mukta saMkalpa Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 336 adhyAtma rAjaya vikalpanI jAla jyAM vilIna che evA AtmasvabhAvane prakAzatA zudghanayanA abhyudayanI adbhuta dazA te A rAjacaMdrane soLe kaLAe prakAzI che ja; vikalpajAlathI vyuta zAMtacitta A svarUpagupta rAjacaMdrane amRtasiMdhu AtmAnA anubhavAmRtapAnanI dhanya nivikalpa samAdhidazA teA pragaTa prApta che ja; paNa alpa paNa mAyAnuM AvaraNa rahevA pAme nahi' evI chevaTanI' nirvikalpa samAdhi pAmavI bAkI che. te dazA pAmavAthI zu thAya ?-- AvI dazA pAmavAthI paramA mATe karelA prayatna saphaLa thAya che.' ane eTale ja zrImad tevI dazA pAmI pachI ja pragaTa paramA mA prakAzavAnA peAtAnA deDha nizcaya jAhera kare che evI dazA thayA vinA pragaTa mAga prakAzavAnI paramAtmAnI AjJA nathI ema mane lAge che. mATe dRDha nizcaya karyo che ke e dazAne pAmI pachI pragaTa mAga kahevA-paramAtha' prakAzavA--tyAM sudhI nahIM.'arthAt jyAM sudhI te icchita nirupAdhika samAdhidazA pragaTaze nahi tyAM sudhI pragaTa paramA mAga prakAza nathI karaveA evA dRDha nizcaya karI zrImadde atre peAtAnA para AtmaniyaMtraNu mUkI adbhuta Atmasayama dAkhavyeA che. A aMge vizeSa vicAra AgaLa upara alaga prakaraNamAM karazuM. te pachI have e dazAne keTalI vAra che? keTaleA vakhata che? te spaSTa kahe che--anee dazAne have kaMI jhAjho vakhata paNa nathI. paMdara aMze tA paheAMcI javAyuM che.'A rAjacaMdranA Atmacadrane e pUrNa samAdhinI seALaza kaLAe prakAzavAne have kaMi vadhAre vakhata nathI. 8 5'dara aMze '--paMdara kaLAe te pahAMcI javAyuM che, paMdara kaLA tA prApta thaI cUkI che. te zI rIte? nivikalpatA teA che ja,' -pUrNu paramArtha prakAzane pAmelA A rAjacaMdrane nivikalpadazA-nivikalpa samAdhi teA che ja, e ja paMdara aMza. tyAre kayA aMrA bAkI che--kaI kaLA bAkI che? paraMtu nivRtti nathI' e; A tmaca pratye rAhurUpa A udayAdhIna bAhya upAdhirUpa pravRtti che eTale nivRttinA abhAva che, e ja ' chevaTanI' nivi kalpa samAdhinI eka aMza nyUnatArUpa khAkInA aMza che. nivRtti hAya te zuM thAya? nivRtti hAya tA khIjAnA paramA mATe zuM karavuM te vicArI zakAya. tyAra pachI tyAga joie, ane tyAra pachI tyAga karAvavA joie.'--Ama upAdhirUpa ahi`ta kAraNane laI nivRttinA abhAve paraapekSAe ki Mcit nyUnatA che, paNa zrImadnanA peAtAnA AtmAnA aMtagata kAraNane lai pUrNa nivikalpa samAdhimAM kAMi nyUnatA nathI,--svaapekSAe te pUrNatA ja che. ane Ama khAhya upAdhi madhye pazu adbhuta AtmasamAdhi jALavavI e ja ceAgIzvara zrImannu adbhutAdadbhuta' asA dhAraNa AtmasAma che--asAdhAraNa AtmasAma yAga che. e ApaNe alaga prakaraNamAM * " AtmasvabhAvaM parabhAvabhinamA pUrNamAdyaMtavimuktamekam / vilIna saMkalpavikalpajAlaM prakAzayan zuddhanayobhyudeti // ya eva muktvA nayapakSapAtaM svarUpaguptA nivasaMti nityaM / vikalpajAlacyutazAMtacittAsta eva sAkSAdamRtaM pibanti // 3 zrI amRtacaMdrAcAryajIkRta samayasArakaLaza 10, 69 Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImaddnI nirvikalpa samAdhi 337 vivecakSu, upAdhinI javAlAmAM paNa zItala samAdhi jALavavAnuM A vikaTamAM vikaTa parama Azcaya kArI AtmaparAkrama parma jJAnI zrImadde anubhavasiddha karI dekhADyu hatuM tenA sAkSI A temanA amRta vacana che-- ceAtaram upAdhinI vAlA prajavalatI hoya, te prasaMgamAM samAdhi rahevI e parama duSkara che ane e vAta teA parama jJAnI vinA thavI vikaTa che. amane paNa Azcaya thaI Ave che, tathApi ema prAye vartyA ja kare che, evA anubhava che.' (patrAMka 324). avikalpa samAdhinuM dhyAna kSaNavAra paNa maTatuM nathI. tathApi aneka vaSaeN thayAM vikalparUpa upAdhine ArAdhyA jaie chIe.X X eka avikalpa samAdhi sivAya bIju kharI rIte smaraNa rahetuM nathI.' (a. 329) 'parama svarUpanA anugrahathI atra samAdhi che. (a. 238) 'sarvAtmAnA anugrahathI atra samAdhi che.' (a. 243) 'atre bhAvasamAdhi che.' (aM. 336) 'sarvAM prakAre samAdhi che.' (a. 188). brahmasamAdhimAM che. mana vanamAM che.' (a. 291). brahmasamAdhi.' (a. 306) * zrIsahaja samAdhi.' (a. 308) ' pUrNajJAne karIne yukta evI je samAdhi te vAraMvAra sAMbhare che.' (a. 323) ityAdi, C AtmA ' ne " Ama dhyAtA dhyAna ne dhyeyanA, jJAtA jJAna ne jJeyane, dana jJAna ne cAritrane nivikalpa samAdhimAM jene abheda thayA che,- nivilpa susamAdhime hA triguNa bhaye he abhe'evA zrImanI A parama adbhuta nirvilpa samAdhinuM rahasyakAraNu emanA divya AtmAnI svarUpapariNati che. A aMge saubhAgyabhAI paranA patramAM (a. 322) zrImanuM A TakAtkINu amRtavacana che-- amane je nivikalpa nAmanI samAdhi che, te te AtmAnI svarUpapariNati vatI hAvAne lIdhe che. AtmAnA svarUpa saMbaMdhI teA prAye nivi kalpapaNu ja rahevAnuM amane saMbhavita che, kAraNa ke anyabhAvane viSe mukhyapaNe amArI pravRtti ja nathI.' Ama AtmAthI anya dehAdi bhAvane viSe jenI pravRtti ja nathI evA zrImaddane deha chatAM AvI alaukika AtmasamAdhi kema na sabhave ? jene dehathI bhinna evA alakSa alakha' AtmAnA nivikalpa nizcayalakSa thayA che, te ceAgathI upayAgane jUdo pADI dai AtmAmAM samAi jAya che, * samajyA te zamAyA ' e sUtrane caritArtha karate te alakha layamAM lIna thAya che. eTale ja alakha layamAM lIna thaI gayelA zrImad, saubhAgyabhAI paranA patramAM (a. 176) svAnubhava Alekhe che alakha 'le' mAM AtmAe karI samAveza thayA che, ceAge karIne karavA e eka raTaNa che.'--AtmA AtmA ne AtmA e alakSa'alakha'nI layamAM AtmAe karI samAveza thayA che, AtmA AtmAmAM samAvArUpa nirvikalpa AtmasamASimAM samAyeA che, bAhya ceAge karIne samAveza karavA e eka raTaNa-ajapAjApa che. arthAt mana-vacana-kAyAnA yAganI bAhya pravRtti chUTI A layamAM samAveza thavA pAme,bAhya upAdhi chUTI bAhya samAdhi paNa thAya e niraMtara jApa che. AvA alakha 'le'mAM lIna thaI gayelA alakha nirjana rAjacadra che ! eTale ja--te A alakha : ma-43 Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 338 adhyAtma rAjaya nAmanI "dhanI"--vani "gaganamAM-- vikalpazUnya nirvikalpa cidAkAzamAM lAgI rahI che, temAM hAruM mana magna thaI gayuM che, eTale tyAM ja Asana "mArI-lagAvI, tenI sanmukha ja "surata"--mukha daDha-sthiradhArI, meM "agama'nA-agamya AtmAnA ghare "DerA"taMbU nAMkhyA che,-dhAmA nAMkhyA che, ane alakhanA dIdAra dIThA che-evI pitAnI alaukika AtmadazAnuM sUcana karatuM A pada (a. 189) alakhanI dhUnamAM ne dhUnamAM A alakha niraMjana rAjacaMdra pitAnA paramArtha sakhA saubhAgyane 1947nA poSa suda 5 nA dine lakhI mokalyuM hatuM alakha nAma dhUnI lagI gaganameM, magana bhayA mana merAjI; Asana mArI surata daDha dhArI, diyA agama ghara DerAjI. darazyA alakha dIdArAja." AvI alaukika alakha laya to jene dehAbhimAna gaLI gayuM hoya ane paramAtmajJAna-parama AtmajJAna maLI gayuM hoya te ja karavA samartha thaI zake. saubhAgya paranA patramAM (saM. 223) zrImad dazyavivekanuM zaMkarAcAryanuM vacana TAMkI lakhe che- mimIne jasTi, vighare gharamAranA ghara patra mana jAti, tatra tatra samAdhAH "--kartA, huM manuSya, huM sukhI, huM duHkhI e vagere prakArathI raheluM dehAbhimAna, te jenuM gaLI gayuM che, ane sarvottama padarUpa paramAtmAne jeNe jANe che, tenuM mana jyAM jyAM jAya che, tyAM tyAM tene samAdhi ja che.-dehAbhimAnatyAgI paramAtmaSTA zrImaddane dehAbhimAna sarvathA galita thayuM che ane paramAtmajJAna thayuM che, eTale ja emane sahaja samAdhi AvI sahaja svabhAvabhUta banI gaI. deha te huM ema dehane ahaM naSTa thaI zrImadane AtmA te huM ema AtmAne ahaM atyaMta spaSTa thayo che, eTale ja A rAjacaMdra" nAmadhArI te huM nahiM-huM to anAmI AtmA, evI akhaMDa AtmabhAvanA zrImade eTalI badhI AtyaMtikapaNe bhAvana karI ke temano AtmA sahaja svabhAve sahaja samAdhimAM lIna thaI gaye; ane eTale ja sahaja-niHprayAsapaNe zuddha AtmasvarUpamAM samAI javArUpa sahajasamAdhibhAvane lIdhe "sahajAnmasvarUpasvAmI" e zrImaddanuM guNaniSpanna nAma paDI gayuM . kharekhara ! yathArthanAmA "sahajAnmasvarUpa svAmI zrImade "AtamabhAvanA bhAvamAM jIva lahe kevalajJAna re...' e potAnA parama priya jIvanamaMtranI eTalI badhI AtyaMtika AtmabhAvanA karI che ke jagatamAM prAye tenI joDI jaDavI durlabha che. keTalAka patrone aMte zrImade potAnA nAmane badale "samAdhi" athavA "sahaja samAdhi' ema sahI karela che, te sUcave che ke zrImadane divya AtmA e sahaja samAdhimaya banI gayo hato ke sahaja samAdhi ane zrImadda e banne paryAyazabdo banI gayA ! Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa paMcAvanamu zrImadnA jIvanmuktadazAnA amRtAnubhava 6 " zuddhasvamAniyataH sanni murtta 5"--zrI amRtacaMdrAcArya jI AvI nivikalpa samAdhi e kAMI khAvAnA khela nathI--khAMDAnA khela che, te pachI gRhAvAsamAM rahyA chatAM AvI nivikalpa samAdhi kema saMbhave? tenA uttara e che ke je ceAgathI upayAgane vivikta karI vivikta varte che--vimukta varte che, tene tema karavuM sulabha thAya che; * dhAra taravAranI sAhalI dohalI caudamA jinataNI caraNusevA '------taravAranI dhAra para nAcavA karatAM paNa vikaTa evuM te vikaTamAM vikaTa kAryAM karavAne kAI paramajJAnI ja sama` thAya che; ane te zrImad jevA keAI viralA asAdhAraNa (Extra-ordinary) apavAdarUpa (Exceptional) jJAnI puruSa ja karI zake che, bIjAnuM gajuM nathI. saMsAranA bAhya prasaMgeA madhye vattatAM chatAM atyaMta anAsakta ane parama virakta zrImadda paramA samyagadarzanane pratApe vivikta AtmAne dekhatA jANatA ane AcaratA jIvanmukta dazA sAkSAt anubhavI rahyA hatA,--udAsInapaNuM akhaMdhapariNAme vattatAM ' jIvanmukta '-jIvatAM chatAM mukata evI jIvanmukta dazA jIvanamAM jIvI rahyA hatA,--e zrImadnanA adhyAtmajIvananI AtmAnubhavasiddha siddha hakIkata (fact, reality) che, ane tenI parama pramANabhUta sAkhItI temanA patromAM ja prApta thAya che. zuddhasvamAniyataH la haiM muTM va--< zuddhasvabhAvaniyata te jJAnI nizcaye karIne mukta ja che'--e amRtacaMdrAcAryanAX amRtakaLazavacanane caritArtha karatA, 'svarUpa gupta'--sahajAtmasvarUpanA durbha`dya du'mAM gupta (surakSita) zrImadda paramArtha suhRd saubhAgya paranA e ja pUrvokta suprasiddha amRta patramAM (a. 170) svaAtmadazAne prakAza kare che. tanmaya AtmayAgamAM praveza che. tyAM ja ullAsa che, tyAM ja . * + " jJAnI tu zuddhAtmajJAnasadbhAvAtsvaparayorvibhAgajJAnena straparayovibhAgadarzanena svaparayorvibhAgapariNatyA ca prakRtisvabhAvAdapasRtatvAt zuddhAtmasvabhAvamekamevAhaMtayAnubhavan karmaphalamuditaM jJeyamAtratvAt jAnAtyeva na punstsvAtaMtayAnuMmatritumAvavATyaste |"--zrI amRtaca`drAcArya kRta samayasAraTIkA gAthA 316 (sarvavizuddhajJAna adhikAra) ** jJAnI karoti na na vedayate ca karma, jAnAti kevalamayaM kila tatsvabhAvaM / jAnanparaM karaNavedanayorabhAvAt zuddhasvabhAvaniyataH sa hi mukta eva // " --zrI amRtacaMdrAcArya kRta samayasArakaLaza 198 66 iti sati saha sarvairainyabhAvaiH viveke, svayamayamupayogaH bibhradAtmAnamekaM / prakaTitaparamArthairderzanajJAnavRttaiH, taLisirAjhmArAma Tva pravRttaH // '--zrI amrutacaMdrAcArya kRta samayasAraphaLaza 31 Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 340 adhyAtma rAjacaMdra yAcanA che, ane cAga (mana, vacana ane kAyA) bahAra pUrvakama bhAgave che.' zrImadUnI dazA jovA jevI che! 'tanmaya AtmayAgamAM praveza che.--jema che tema AtmAmaya AtmAnA ceAgamAM--guMjanamAM- svarUpAnusaMdhAnamAMpraveze che. svayaM A upaga eka AtmAne dhArI rahyo che; AtmA AtmAnA+ upayAgamAM ja vartI rahyo che, AtmA AtmArAma-AtmAmAM ja ArAma karatA-AtmAmAM ja ramaNa karatA pravartI rahyo che. eTale ja zrImaddna lakhe che-tyAM ja ullAsa che, tyAM ja yAcanA che,'-te AtmayAgamAM ja AtmAne Ana'ullAsa che, te AtmayAga ja amane nira'tara hai| e yAcanA che. Ama AtmAnA upayAganI sthiti che, teA cAganI zI sthiti che ?- cAga (mana vacanax ane kAyA) bahAra pUrvaka bhAgave che.' arthAt AtmArAmI zrImadde upacAgane ceAgathI evA jUdA pADI dIdhA che, yAgathI evA viyukta-vimukta karI dIdhA che ke, cAga mhAra pU`kama leAgave che, paNa upayAga temAM leza paNa praveza karatA nathI-- leza pazu lepAtA nathI. AvI upayegayukta ane ceAgamukta dazA zrImanI va rahI che, A ja jIvanmuktadazA che. Ama mana-vacana-kAyAnA ceAgathI vivikta AtmAne jANutA samyapaNe dekhatA ane anucaratA, jhaLahaLa AtmajyeAti anubhavI rahelA zrImaMd samayasAragAthA 270nI TIkAmAM+ sa'gIta karelA muniku MjarAnI jema leza paNa nahiM lepAtAM, jIvaMta chatAM mukta evI sAkSAt jIvanmuktadazA anubhavI rahyA che. eTale ja saubhAgya paranA A pachInA 1947nA kA. vada 9nA dine lakhelA patramAM zrImadna lakhe che--adbhuta dazA nira Mtara rahyA kare che. akhaMdhu thayA chIe, ama karavA mATe ghaNA jIvA pratye dRSTi che.'-peAtAne paNa AzcaryakAraka lAge evI 'adbhuta dazA'-alakha layamAM samAvArUpa AtmasamAdhimaya jIvanmuktadazA 'nira tara'-akhaMDapaNe rahyA kare che; abaMdhapariNAmI evI jIvanmuktadazA varte che eTale akhaM'--aaMdhaka thayA chIe, baMdhanA abhAvarUpa akhaMdhaDhazA pAmyA chIe, anetevA akhaMdhapariNAmI akhaM'--ama dhaka mukta dazA pAmelA karavA mATe ghaNA jIvA pratye dRSTi che. zrImadnanI A adbhuta aMdha mukta dazAnA vicAra karatAM atre amRta caMdrAcAryajInA A amRta kaLaza smRtimAM Ave che-- rAgAdine upayAgabhUmie nahiM laI jatA evA kevala jJAna thatA A samyagdaSTa AtmA ahe| ! kacAMyathI paNa cAkkasa baMdha nathI ja pAmatA !' A amRta vacananA satya kAra karAvanArA zrImanI AvI ama'dha jIvanmuktadazA hatI ja, tenI sAkSI puranArA temanA ja (zrImanA ja) amRtAnubhavavacane A rahyA--AtmA teA prAye mukta svarUpa lAge che.' (a. 317) x "ta eva munikuJjarAH kecana sadahetukajJaptyai kAkrayaM sadahetukajJAya kaikabhAva sadahetukajJAnaikarUpaM ca vivitAtmAnaM jAnaMtaH samyakUpazyaMto'nucaraMtazca svaccha svacchaMdoya damaM dAMtarjyotiSo 'tyaM tamajJAnAdirUpatvAbhAvAt zubhenAzumena vA megA ralajI na tsyein / ''--zrI amRtacaMdrAcArya kRta samayasAra TIkA gA. -270 k rAgAdInupayogabhUmimanayan jJAnaM bhavan kevalaM / varSa nava phlopyurvetyayamaLe. samyadavAtmA dhruvam ||''--samayasArakaLaza, 156 Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 341 zrImadanA jIvanmuktadazAno amRtAnubhava ame ke jenuM mana prAye krodhathI, mAnathI, mAyAthI, lobhathI, hAsyathI, ratithI, aratithI, bhayathI, zokathI, jugupsAthI ke zabdAdika viSayothI apratibaMdha jevuM che, kuTuMbathI, dhanathI, putrathI, "vaibhavathI, strIthI ke dehathI mukta jevuM che." (naM. 347). "mUrtimAna mokSa te puruSa che." (aM. 249) "vAstavya ta ema che ke je kALe jJAnathI ajJAna nivRtta thayuM te ja kALe jJAnI mukta che, dehAdine viSe apratibaddha che. sukhaduHkha harSazekAdine viSe apratibaddha che." (aM. 377). jJAnI AvA muktasvarUpa hoya che, paNa pitAnI kalpanA pramANe jJAnInuM mApa karanArA-pitAne kATale jJAnIne jokhanArA mUDha ajJAnI janene jJAnInI A muktadazAne khyAla paNa Avo duSkara che, eTale ja teo jJAnIne oLakhI zakatA nathI. A aMge saubhAgya paranA 1948 asADanA patramAM (aM. 385) zrImadanuM saMkelkIrNa vacana che ke-"sUrya udaya-astarahita che, mAtra lokene cakSumaryAdAthI bahAra vate tyAre asta ane cakSumaryAdAne viSe varte tyAre udaya ema bhAse che. paNa sUryane viSe to udaya asta nathI. tema ja jJAnI che te, badhA prasaMgane viSe jema che tema che, mAtra prasaMganI maryAdA uparAMta lokenuM jJAna nathI, eTale pitAnI jevI te prasaMgane viSe dazA thaI zake tevI dazA, jJAnIne viSe kalape che; ane e kalpanA jJAnInuM parama evuM je AtmapaNuM, pariteSapaNuM, muktapaNuM te jIvane jaNAvA detI nathI. ema jANavA yogya che." I. A jIvanmuktadazAnI parAkASThA zrImadUne 1948nA mAgasara suda 6nA dine thaI. enI sAbitI temanA ja A patromAM prApta thAya che: (1) 1948nA vizAkha vada 6nA dine saubhAgya paranA patramAM (aM. 368) lakhe che-"mokSa te kevaLa amane nikaTapaNe varte che, e te niHzaMka vArtA che. amArUM je caiitta te AtmA sivAya anya sthaLe pratibaddhatA pAmatuM nathI, kSaNa paNa anyabhAvane viSe sthira thatuM nathI; svarUpane viSe sthira rahe che. evuM je amAruM AzcaryakAraka svarUpa te hAla te kyAMya kahyuM jatuM nathI. ghaNuM mAsa vItyAthI tamane lakhI saMtoSa mAnIe chIe." (2) A pachI 1948nA zrAvaNa vadamAM saubhAgya para lakhelA patramAM (aM. 400) zrImadda lakhe checittane viSe jevuM A upAdhiga ArAdhIe chIe tyArathI muktapaNuM vate che, tevuM mukatapaNuM anupAdhi prasaMgamAM paNa vartatuM nahotuM. evI nizcaLadazA mAgazara suda 6 thI ekadhArAe vatI AvI che. A ja patranA mathALe zrImade A AtmAnubhavasiddha parama bhAvapUrNa vacana lakhyuM che- te puruSa namana karavA gya che, kIrtana karavA yogya che, paramapreme guNagrAma karavA gya che, pharIpharI viziSTa AtmapariNAme dhyAna karavA gya che, ke je puruSane dravyathI, kSetrathI, kALathI ane bhAvathI koIpaNa prakAranuM pratibaddhapaNuM vartatuM nathI. ane zrImadda te kharekhara ! AvA parama namana karavA yogya, parama kIrtana karavA gya, paramapreme guNagrAma karavA yogya, pharI pharI viziSTa AtmapariNAme bAvana karavA cagya evA sarvatra apratibaddha parama jIvanmukata thayA che, ema koNa nahiM kahe ? Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 adhyAtma rAjarSaka A parama amRtamaya sAkSAt jIvanmuktadazAnA parama AnaMdanI khumArImAM- alaukika mastImAM zrImadda paramArtha sahadu sobhAgyane 1947nA mAga. zuda 4nA dine lakhelA patramAM (. 180) lakhe che -"rAma rAma khumArI caDaze, amaravaramaya ja AtmadaSTi thaI jaze, tehi tehi manana karavAne paNa avakAza nahiM rahe, tyAre Apane amaravaranA AnaMdano anubhava thaze." ema mArmikapaNe lakhI potAne to tevI ja dazA vartI rahI che,-rama roma khumArI caDI che, "amaravaramaya'-parama amara amRta Atmamaya ja AtmadaSTi thaI gaI che, tuMhi tehi manana karavAne paNa avakAza rahyo nathI, "amaravaranA-parama amara-parama amRta AtmAnA AnaMdane anubhava thaI rahyo che,-ema darzAvatAM zrImad AtmAnA mukta AnaMdanI parama addabhuta khumArIthI lakhe che- atra e ja dazA che. rAma haide vasyA che, anAdinAM khasyAM che, surati ityAdika hasyAM che."--nija pada rame rAma so kahiye-evA pite potAnA padamAM ramaNa karanArA-AtmAmAM ArAma karanArA AtmArAma "rAma" hRdayamAM vasyA che, rAmaparamAtmAe amArA hRdayamAM vAsa karyo che ane ame AtmArAmI thayA chIe, tenI ADe je "anAdinA" AvaraNa hatAM te "khasyAM che"--khasI gayAM che-dUra thayAM che, eTale mehanA AvaraNathI rahita evo AtmArAma rAma pragaTa sAkSAta anubhavIe chIe; ane tenA sAkSAt anubhava-darzanathI "surati-mukha ItyAdika "hasyAM chehasI rahyAM che, harSollAsathI prasanna thayAM che, aMge aMga AnaMdaucharaMgathI romAMcita banI harSollAsanI praphullitatA darzAvI rahyAM che! Ama "rAma hade vasyA che, I.-"A paNa eka vAkyanI veTha karI che,'-AtmAnA paramaAnaMdaullAsanI vastI rahelI A alaukika khumArI- 'utare na kabahu khumArI' kyAreya utare nahiM evI che, te vANIdvArA kahI zakAya evI nathI, avAcya che, chatAM A AnaMdane yathArtha paNe jaNAvI zake evA bIjA keI zabdo na jaDavAthI A jevA jaDayA tevA zabdonA A eka vAkyamAM te jaNAvavAnI "veTha karI che. pachI mArmika vAkya lakhe che -"hamaNa to bhAgI javAnI vRtti che. A zabdano artha jUda thAya che.--A saMsAraprasaMgathI ane bAhya saMgaprasaMgathI bhAgI chUTavAnI-palAyana karI javAnI vRtti che. jema keI bhayasthAnathI mUThIo vALIne jema bane tema jaladI bhAgI chUTavAne ja Icache, tema A mahAbhayasthAnarUpa bAhya saMsAraprasaMgathI jema bane tema jaladIthI bhAgI chUTavAne ja IcchIe chIe, ke jethI A amRtamaya AtmAnaMdanA abhaMga raMgamAM leza paNa bhaMga paDe nahiM. Ama parama amRtamayajIvanmukta dazAnA divya AnaMdanI alokika khumArImAM divya deSTA zrImade A amRtAnubhavauddagAra potAnA paramArtha suda saubhAgya pratyene A A amRta patramAM kADhayA che. A te jIvanmuktinI vAta thaI, paNa muktinuM zuM? A kALe mokSa hoya ke na hoya? e prazna ghaNu mumukSuone muMjhave che; saubhAgya jevA mahAmumukSune paNa e prazna muMjhavato haze. kAraNa ke jainanI vartamAna prarUpaNAmAM kavacit tevuM vidhAna che, Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImA jIvanmuktaddazAnI amRtAnubhava 343 eTale meAkSa jo na ja hAya teA pachI te mATe prayatna paNa zA mATe karavA joIe ? evA sahaja prazna UThe. AnuM samAdhAna kema thaI zake? e gUDha praznanuM samAdhAna karatAM zrImad saubhAgya paranA A ja patramAM syAdvAdazailIe adbhuta khulAseA kare che 'nIce eka vAkayane saheja syAdvAda karyuM che. "A kALamAM kAI meAkSe na ja jAya." " A kALamAM koI A kSetrathI meAkSe na ja jAya." A kALamAM kAI A kALanA janmelA A kSetrathI mekSe na jAya." "A kALamAM kAI A kALane janmele sarvathA na mukAya." " A kALamAM kAI A kALane janmele savaka thI sava thA na mukAya."--have e upara sahaja vicAra karIe. prathama eka mANusa melyA ke A kALamAM kAI meAkSe na ja jAya. jevuM e vAkaca nIkaLyuM ke zaMkA thaI. A kALamAM zuM mahAvidehathI meAkSe na ja jAya? tyAMthI teA jAya, mATe pharI vAkaca khelA. tyAre bIjI vAra kahyuM--A kALamAM kAi A kSetrethI mekSe na jAya. tyAre prazna karyu ke jammU, sudharmAsvAmI ityAkrika kema gayA? e paNa A ja kALa hatA, eTale pharI vaLI sAmeA puruSa vicArIne khelyA : A kALamAM kAI AkALanA janmeleA A kSetrethI meAkSe na jAya. tyAre prazna karyuM ke, keAinuM mithyAtva jatuM haze ke nahIM? uttara ApyA -hA jAya. tyAre phrI kahyuM ke, te mithyAtva jAya te mithyAtva javAthI meAkSa thaye kahevAya ke nahIM? tyAre teNe hA kahI ke ema teA thAya. tyAre kahyuM : ema nahIM paNa ema haze A kALamAM koI A kALanA janmeleAsa karyAMthI sathA na mUkAya.-- AmAM paNa ghaNA bheda che; paratu ATalA sudhI kadApi sAdhAraNa syAdvAda mAnIe te e jainanAM zAstra mATe khulAse thayeA gaNAya. " ATale khulAseA karI zrImad AgaLa lakhe che. vedAMtAdika teA AkALamAM sathA saCkama thI mukAvA mATe jaNAve che. mATe hajI paNa AgaLa javAnuM che. tyArapachI vAkayasiddhi thAya. Ama vAkaya khelavAnI apekSA rAkhavI e kharUM.' arthAt A sa` apekSAe lakSamAM rAkhI syAdvAdane mAdha na Ave ema vAkaca khelavuM joI e, tyAre ja pachI A vAca arAbara che ema syAdvAda anekAMtapramANathI hajI vAkacasiddhi thAya, sAkSAt meAkSaprAptirUpa vastusiddhi' tA thAya tyAre kharI ! Ama A kALamAM meAkSa na ja hoya e ekAMtika vAkaya paNu sahasA vagara vicAre nirapekSapaNe na khelatAM avikala anekAMtika syAdvAdazailIe kevI apekSA rAkhI melavuM joie te atra niSNuSa yuktithI batAvI ApI zrImadda lakhe che. paraMtu jJAna upayA vinA e apekSA smRta thAya ema banavuM saMbhavita nathI. kAM teA satpuruSanI kRpAthI siddhi thAya.' A uparathI ema sUcavyuM ke syAdvAdadazI amane te tathArUpa vastusiddhirUpa jIvanmuktadazAnuM sAkSAt anubhavajJAna upajayuM che, eTale ja A badhI syAdvAdazailInI apekSA paNa mRta thAya che, ane bIjAne paNa tathArUpa satna pAmelA satpuruSanI kRpAthI siddhi thAya. chevaTe thADu' lakhyuM ghaNuM karI jANajo. upara lakhI mAthAkUTe lakhavI pasaMda nathI' Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 344 adhyAtma rAjacaMdra ema lakhI zrImad mArmikapaNe lakhe che -"sAkara nuM zrIphaLa badhAe vakhANuM mAryuM che, paraMtu ahIM te amRtanI saDI nALIyerI che. tyAM A kyAMthI pasaMda Ave? nApasaMda paNa karAya nahIM." A ghaNuM UMDA AzayavALA vacanane marma e che ke, ame syAdvAdazailIe uparokta vacana ghaTAvI ApavAnI mAthAkUTa karI te paNa mAtra vAkyasiddhirUpa che, ane kharI te vastusiddhi karavAnI che. A vAcAjJAnarUpa vAkyasiddhi to mAtra "sAkaranA zrIphaLa jevI che ane te sAkaranuM zrIphaLa badhAe vakhANa mAyuM che; paNa "ahIM to-sAkSAt anubhavajJAnarUpa vastusiddhi pAmelA amArI pAse te "amRtanI sacoDI nALiyerI che. vyavahAramAM vivAhAdi prasaMge apAtuM "sAkaranuM zrIphaLa" to eka hoya, paNa nALiyerImAM te zrIphaLanI aneka luMba ne luMba hoya, tenI pAsamAM te sAkaranuM zrIphaLa zuM hisAbamAM? tema atreamArA jevA AtmAnubhavAmRtane anubhavanArA pAse to amRtanI "sADI?--AkhI ne AkhI nALiyerI che, aneka luMba ne luMba hoya evI nALiyerI-ane te paNa amRtanI nALiyerI-che, to pachI tenI pAsamAM te vAcAjJAnarUpa sAkaranuM zrIphaLa zuM visAtamAM? atre te sAkSAt "amRtane" -mokSane-jIvanmuktadazArUpa jIvatAM mokSane pratyakSa anubhava che, "tyAM A'-pakSa vANajAlarUpa zabdanI mAthAkUTa "kayAMthI pasaMda Ave? nApasaMda paNa karAya nahIM." paramaamRtamaya jIvanmuktadazAnA mukta AnaMdanI adbhuta khumArI anubhavI rahelA zrImadUnA A vedhaka vacanamAM ke alaukika gUDhArtha bharyo che! prakaraNa chappanamuM kevala zuddhAtmAnubhavadazA zuddhAtama anubhava sadA, te svasamaya vilAsare"-zrI AnaMdaghanajI zrImada AvI parama amRtAnubhavarUpa jIvanmuktadazAne anubhava karavA samartha thayA tenuM rahasyakAraNa temanI kevala zuddhasvarUpasthitirUpa-svarUpa pratiSThAnarUpa kevaLa zuddhaAtmAnubhava dazA che. kevala eka zuddha AtmAnuM anubhavana karatA zrImade "AtamabhAvanA bhAvatAM jIva lahe kevalajJAna re" e temanA mahAmaMtrarUpa AtmabhAvanA eTalI badhI AtyaMtika bhAvana karI hatI ke tevI tathArUpa jIvanmukta kevaLa zuddhAtmAnubhavadazA temane sahaja svabhAvabhUta banI gaI jyAM kevala eka zuddha AtmAne akhaMDa anubhava vate che evI A svarUpa pratiSThAnarUpa kevala zuddhAtmAnubhava dazAnA paramAnaMdanI zrImadUnI adbhuta khumArInuM-alaukika mastInuM darzana temanA saubhAgya paranA A patramAM (a. 187) thAya che: apUrva AtmasamAdhimAM lInapaNe jIvanmukta kevalazuddhAtmadazA Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kevala zuddhAtmAnubhavanA 45 anubhavatA zrImad 1947nA mAga. vada 0)) nAdine lakhelA A amRtapatramAM mathALe AtmAnubhavavAkya lakhe che-- prApta thayelA satsvarUpane abhedabhAve apU samAdhimAM marUM chuM.'--prApta thayelA-jenI prApti thaI cUkI che evA anubhavasiddha satsvarUpathI huM bhinna nathI, A sat ne A huM evA vikalpa-bheda nathI paNa sat te huM ne huM te sat OM sal lal evA abheda che, ema abhedabhAve te satsvarUpane pUrva kadI anubhavI nathI evI 'apUrva" nirvikalpa samAdhimAM marU chuM. A eka anubhavasiddha anubhavavAthamAM zrImadde peAtAnI nirvikalpa AtmasamAdhimaya jIvanmukta kevalazuddhAtmadazA kahI dIdhI che. AvuM AtmAnubhavasUcaka alaukika vacana mathALe lakhI zrImad A sa Mbedhanavacana lakhe che-'mahAbhAgya, zAMtamUrti, jIvanmukata zrI seAbhAgabhAI, '-A mAtra aupacArika nahiM paNa kharekharA sadbhUta avALA sUcaka vizeSaNNAnA medhanathI patraprAraMbha karI A amRtapatramAM zrImad pAtAnA hRdayarUpa A paramAtha sune peAtAnuM hRdaya darzAvatAM peAtAnI parama rahasyabhUta svaAtmAnubhavadazA A amRta zomAM prakAze che-- * chevaTanuM svarUpa samajAyAmAM, anubhavAyAmAM alpa paNa nyUnatA rahI nathI, jema che tema sarva prakAre samajAyuM che. sarva prakAranA eka deza bAda karatAM bAkI sa anubhavAyuM che. eke deza samajAyA vinA rahyo nathI; paraMtu cAga (mana, vacana, kAyA)thI asaMga thavA vanavAsanI AvazyakatA che; ane ema thaye e deza anubhavAze, arthAt temAM ja rahevAro; paripUrNa lAkAleAkajJAna utpanna thaze; ane e utpanna karavAnI (tema) AkAMkSA rahI nathI, chatAM utpanna kema thaze? e vaLI AzcaryakAraka che ! paripUrNa svarUpajJAna aa utpanna thayuM ja che; ane e samAdhimAMthI nIkaLI leAkAleAkadarzana pratye javuM kema manaro ? e paNa eka mane nahIM paNa patra lakhanArane vikalpa thAya che ! ? zrImannA adhyAtma jIvana ne adhyAtmadazA para apUrva prakAza nAMkhatA A amRta (Immortal, nectarlike) patramAM zrImadde ghaNI ghaNI gUDha rahasyabhUta vAtA kahI dIdhI che. atre yAgIzvara zrImad prathama teA ema lakhe che ke-chevaTanuM svarUpa samajAyAmAM, anubhavAyAmAM alpa paNu nyUnatA rahI nathI '-chevaTanuM-aMtima dazAnuM svarUpa samajAyAmAM- samajAI gayAmAM anubhavAyAmAM-anubhavAI gayamAM alpa pazu--jarA paNu nyUnatA-UNapa-AchAza-kacAza-kasara rahI nathI, eTale ke chevaTanuM aMtima dazAnuM svarUpa pUrepUrI samajAyuM che, pUrepUrUM anubhavAyuM che, pUrNa anubhavasiddha thayuM che. pachI A vAtane jarA vizeSa cAkkasa kare che-sarva prakAranA eka deza bAda karatAM bAkI sa anubhavAyuM che; eke deza samajAyA vinA rahyo nathI.'-anubhavavAnI kho. mAM eka deza AkI rahyo che, samajavAnI mA. mAM te sadeza samajAyA che. tyAre anubhavavAmAM bAkI rahyuM che te zuM ? ane te bAkI kacAre nahiM rahe ? te kahe che--paraMtu cAga (mana, vacana, kAyA )thI asaMga thavA vanavAsanI AvazyakatA che; ane ema thaye anubhavAze, arthAt temAM ja rahevAze.' atyAre prArabdhAyAdhInapaNe bAhya upAdhimAM beThA chIe, eTale mana-vacana-kAyAnA ceAga bAhya upayAgathI temAM rokAya che, eTale aMtI pUrNa asaMga chatAM mAhyathI paNa tethI asaMga thavA vanavAsanI AvazyakatA deza -44 Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 346 adhyAtma rAjaka jarUriyAta che; ane e thaye e khAkI rahelA deza anubhavAze, arthAt temAM ja rahevAze. AnA philatAtha ema thayA ke pUrNa anubhava tA che paNa ceAganA bAhya upayAgane laI teTalA puratA aMtarAya paDI temAM pUrepUrU' rahevAtuM nathI. bAkI AtmAnA upayAga tA upayAgamAM ja-anubhavamAM ja che. ane temAM ja rahevAze (tyAre) paripUrNa leAkAleAkajJAna utpanna thaze; ane e utpanna karavAnI (nema) AkAMkSA rahI nathI, chatAM utpanna kema thaze ? e vaLI AzcaryakAraka che!' e leAkanuM-aleAkanuM jJAna utpanna 'thaze', ane te utpanna 'karavAnI' nema (lakSya, nizAna) rahI nathI,--A amAre prayatnapUrNAMka utpanna 'karavuM" che evI nema rahI nathI, A amane utpanna heA evI AkAMkSA-spRhA rahI nathI, chatAM utpanna kema thaze ? e AzcaryakAraka adbhuta vAta che ! A amane prApta hA evI AkAMkSA te atRptane apUrNane hAya, paNa ame te parama AtmaanubhavasukhathI paritRpta chIe ane paripUrNa chIe, eTale enI AkAMkSA amane kema heAya ? e ja vastu spaSTa kare che--paripUrNa svarUpajJAna te utpanna thayuM ja che; ane e samAdhimAMthI nIkaLI leAkAleAkadarzana pratye javuM kema banaze ? e paNa eka mane nahiM paNa patra lakhanArane vikalpa thAya che !'jayAM leza paNa nyUnatA rahI nathI evuM 'paripUrNa'-sava thA pUrNa svarUpa jJAna te utpanna thayuM ja che; ane e nirvikalpa AtmasamAdhimAMthI mhAra nikaLIkevala eka zuddha AtmadarzananA paramAna MdasiMdhumAMthI mhAra nikaLI leAkAleAkadarzana pratye javuM kema manaze ? e paNa eka mane nahIM ?-mhArA AtmAne nahIM paNa patra lakhanArane '-rAjacaMdrane vikalpa thAya che! rAjacaMdra nAmanA dehuthI pravarttatA A mana-vacana-kAyAnA cAga mhArA AtmAthI huM bhinna anubhavuM chuM, eTale eve vikalpa zuddhaupayogasthita mhArA nirvikalpa AtmAne teA thatA nathI ja, paNu A bAhya ceAgAdhIna vRttimAM vattatA patralekhakane thAya che! Ama upacAgathI ceAgane keTale badhA bhinna-kevA AtyaMtika jado zrImad anubhavI rahyA che tenA A parathI kaMIka khyAla Ave che! zrImanI deha chatAM dehAtIta jIvanmukta kevala zuddhAtmaanubhavadazA kevI parAkASThAne pAmI cheM te sahaja samajAya che! leAkAlekanA jJAnarUpa kevalajJAna pratye ane mukti pratye paNa ni:spRha evI kevala eka zuddha AtmAnA anubhavarUpa kevalazuddhAtmAnubhavadazAne pAmelA parama adhyAtmamasta avadhUta yAgIzvara zrImadnanI kevI adbhuta AtmamastI ! kevI alaukika Atma-khumArI ! AvI parama adbhuta nirvikalpa samAdhimaya jIvanmukta kevalazuddhAtmAnubhavadazA peAtAnI pragaTI che e parathI AgaLa jatAM zrImad atra lakhe che'huve ame amArI dazA koI paNa prakAre kahI zakvAnA nathI; teA lakhI kacAMthI zakIzuM ? ApanAM darzana thaye je kaI vANI kahI zakaze te kaheze, bAkI nirupAyatA che.' arthAt vAcAagocara racanAtIta dazAne-jIvanmukta kevalazuddhAtmAnubhavadazAnI parAkASThAne zrImad pAmI gayA che, eTale saubhAgyane lakhe che sAkSAta samAgame kadAca kaMIka te saMbaMdhI kahI zakAze te vANI kaheze, khAkI te sarva vAta kevaLa anubhavageAcara che eTale upAya nathI Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kevala zuddhAtmAnubhavadazA 347 nirupAyatA che. eTale ja A nirvikalpa samAdhimaya jIvanmukta kevalazuddhAtmAnubhUtidazAnA parama AtmAnaMdanI alaukika mastImAM-adbhuta khumArImAM zrImad pitAne hRdayajJa A paramArthasuddhane lakhe che -"(kaMI) mukti e nathI joItI, ane jenanuM kevaLajJAne je puruSane nathI joItuM, te puruSane paramezvara have kayuM pada Apaze? e kaMI ApanA vicAramAM Ave che ? Ave te Azcarya pAmonahIM te ahIMthI te kaI rIte kaMI ye bahAra kADhI zakAya tema bane tevuM lAgatuM nathI.'--jIvanmukta kevalazudhdhAtmAnubhUtidazA amane anubhavasiddhapaNe sAkSAt anubhavamAM AvI rahI che, to pachI A kALamAM ho na ho te paNa muktinI paNa amane spRhA rahI nathI, A kALamAM ho na ho to paNa jainanA kevaLajJAnanI paNa amane spRhA rahI nathI. AvA parama niHspRha "te puruSane paramezvara have kayuM pada Apaze ?" e vacana parathI sUcavyuM che ke ame paramapadarUpa kevala eka zuddha AtmAno sAkSAt anubhava karI rahyA chIe, anubhavasiddha svarUpa pratiSThita kevala eka zuddhAtmAnubhava padamAM sthita chIe. ane amane to nizcaye karIne mukhya evA A kevala AtmAnA saMvedanathI-anubhavanathI pUrNa saMtoSa che, eTale tevI kaI paNa pRhArUpa AkAMkSA amane nathI, ame svarUpanizcala thaIne ja rahIe chIe. atre-niyamasAramAM ja kahyuM che tema-lokAlokajJAyaka kevalajJAnI bhagavAna paNa nizcayathI to AtmAne ja jANe che-saMvede che-saMcete che, tyavahArathI kAlekane jANe che, ane pravacanasAra gAthA 33-34nI ja TIkAmAM kahyuM che tema-AtmasaMcetanaAtmAnubhavananI bA. mAM to zrutakevalI ane kevalInA jJAnanuM paNa samAnapaNuM che? (ane nizcayathI te AtmasaMcetana-AtmAnubhavana e ja mukhya che), eTale vizeSa AkAMkSAnA kSobhathI basa thayuM, ame to svarU panizcala thaIne ja avasthita rahIe chIe,aruM vizeSAMkSAme, vanavAvarathI "--e amRtacaMdrAcAryanA amRta vacananI mokSamAM paNa nispRha zrImadUnA A amRta vacana vAMcanA sahaja smRti thAya che. AvA bhAvanuM A alaukika AtmamastInuM vacana utkaTa unmanIbhAvanI koI dhanya paLe zrImaddanA aMtarAtmAmAMthI nikaLI gayuM che. prathamathI ja jene mAtra mokSanI IcchA sivAya bIjI koI paNa vastunI icchA ke spRhA hatI ja nahiM evA parama mumukSu zrImadane jIvanmukata dazA thatAM-akhaMDa svarUpa ramaNatA anubhavAtAM mokSanI IcchA paNa nivRtta thaI hatI. "mukti saMsAra beu sama gaNe" ema AnaMdaghanajIe gAyelI parama samadazA-zuddha svarUpavizrAMta parama zAMta dazA zrImadane prApta hatI. Ama parama zuddha sat AtmasvarUpane pAmelA parama jJAnI zrImad parama nispRhaparama niSkAma thayA che-sarva kAmanA jyAM pUrNavirAma pAmI che evA parama kRtakRtya thayA che. kAraNa ke jyArathI cetana pote vibhAvathI ulaTe thaI-vimukha thaI, samaya pAmI potAno svabhAva prahaNa karI lIdho che, tyArathI ja je je levA cogya hatuM te te sarva teNe laI lIdhuM che, ane je je tyAga yogya hatuM te te sarva choDI dIdhuM che. eTale tene have kaMI levAnuM rahyuM nathI ja ke mUkavAnuM bIjuM kAMI rahyuM nathI, te have Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 348 adhyAtma Ajaka tene khAkI navIna kArya zuM rahyuM che ? kAraNa ke saMganA tyAgI, aMganA tyAgI, vacanataraMganA tyAgI, mananA tyAgI, buddhinA tyAgI evA A parama vItarAga ceAgIzvara zrImadde AtmAne zuddha karI dIdhA che. AvI parama adbhuta kevala svarUpasthita jJAnadazA zrImane pragaTI che. " jakhahiMte cetana vibhAvA ulaTI Apu, sameA pAI apane subhASa gahI lIne ; takhahiMte jo jo lena joga seA seA sakha lIne,jo jo tyAga joga seA se| sakha chAMDI dInAhai; levekI na rahI ThAra-tyAgiveke nAMhi aura, bAkI kahA uryAM jI, kAraja navInA hai ? sa`ga tyAgI, aMga tyAgI, vacanataraMga tyAgI; mana tyAgI, buddhi tyAgI, ApA zuddha kInA hai" banArasIdAsa kRta hiMdI samayasAra Ama kevala zuddha AtmArUpa paramapadane-parabrahmane zrImad AtmAnubhavapratyakSapaNe sAkSAt saMvedI rahyA che--anubhavI rahyA che, te vacanAgeAcara saMvedanA-anubhUti kema kathI jAya ? eTale ja zrImad atra lakhe che. ahIMthI teA bahAra kADhI zakAya ema nathI.' kAraNa ke te parabrahmavedanA kahI zakAya ema nathI. A parabrahmavedanA aMge zrImad 1947nA vai. zudgha nA dine saubhAgya paranA patramAM (a.244) mArmikapaNe peAtAnI aMtarvedanA ThAlave che------ parabrahma AnadamUrti che; teneA traNe kALane viSe anugrahaicchIe chIe, x x parabrahmavicAra tA ema ne ema rahyA ja kare che; cAreka te te mATe AnaMdakaraNa bahu sphurI nIkaLe che ane kaMInI kaMI (abheda) vAta samajAya che, paNa koIne kahI zakAtI nathI; amArI e vedanA athAga che. vedanAne vakhate zAtA pUchanAra joIe, evA vyavahAramA che; paNa amane A paramA mA mAM zAtA pUchanAra maLatA nathI; ane je che tenAthI viyAga rahe che. A parabrahmavedanA brAhnIvedanA te jene lAgI che tene ja lAgI che ema peAtAnI brAhmI vedanA jaNAvatAM zrImad 1947nA cai. va. 14nA patramAM (a.241) saubhAgyane x ** " jANadi passadi savvaM vavahAraNayeNa kevalI bhagavaM / kevalaNANI ANadi passadi niyameNa apNAnaM // --zrI kuMdakuMdAcArya kRta niyamasAra gAthA 159 " x x jJaptirevAvaziSyate / sA ca kevalinaH zrutakevalina cAtmasaMcetane tulyaiveti nAsti jJAnasya zrutopAdhimedaH / xxx alaM vizeSAkAMkSAkSomena, svarUpanizcalairevAvasthIyate / " --zrI amRtacaMdrAcArya kRta pravacanasAraTIkA gA. 33-34 " sthAgAdAne bahirmUDhaH karotyadhyAtmamAtmavit / nAntarbahirupAdAnaM na tyAgo niSThitAtmana: ,, --zrI pUjyapAdavAmIkRta samAdhizataka Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kevala zuddhAtmAnubhavadazA 349 lakhe che-"jene lAgI che tene ja lAgI che ane teNe ja jANI che. te ja "piyu piyu piokAre che. e brAhmI vedanA kahI kema jAya? ke jyAM vANIne praveza nathI. vadhAre zuM kahevuM? lAgI che tene ja lAgI che. tenA ja caraNasaMgathI lAge che, ane lAge che tyAre ja chUTake hoya che. AvA A kevala eka zuddha AtmArUpa paraMbrahmarasanA bhogIanubhavAsvAda karanArA gIzvara zrImadda tenA parama addabhuta AnaMdanI khumArImAM temanI hAthadhamAM (1, 20) A anubhaddagAra kADhe che- keI brahmarasanA bhogI, keI brahmarasanA bhegI; jANe kaI vIralA thegI, keI brahmarasanA bhegI.' prakaraNa sattAvanAmuM parAbhaktinI parAkASThA kevaLa nirvikAra chatAM parabrahma premamaya parAbhaktine vaza che, e hRdayamAM jeNe anubhava karyo che, evA jJAnIonI gupta zikSA che."- zrImad rAjacaMdra hasatAM ramatAM pragaTa hari dekhatA-sAkSAt paramAtmadarzana karatA zrImadane-"sane niraMtara abhedabhAve smaraNa karatA zrImane paramArthathI parAbhaktinI parAkASThA prApta thaI, e anubhavasiddha siddha hakIkata (fact, reality) che. te parama "sane gamete nAme oLakhavAmAM Ave paNa paramArtha thI tene svarUpamAM kaMI bheda nathI. "zabdabheda jhagaDo kiDyocha? je paramAratha eka; kahe gaMgA kahe suranadIjI, vastu phira nahiM che.' zrImada niraMtara te zuddha AtmatatvarUpa-paramAtmatattvarUpa parama satnI ja niraMtara abhedabhAvarUpa parama nizcayabhakti karI rahyA che. te sata ane A huM evo bheda emanA manamAM vasato ja nathI, paNa saMta te huM ne huM te sat--huM te paramAtmA ne paramAtmA te huM evo sarvathA abhedabhAva ja zrImadane varte che e ja emanI parAbhaktinI parAkASTA che ane e ja emanuM tathArUpa guNaniSpannapaNe bhaktamAMthI bhagavAna thavApaNuM che. zrImad vAraMvAra hari niraMjana sat parabrahma Adi zabdono " yaH parAtmA sa evAhaM, yo'ha sa paramastataH / ahameva mayopAsyo, nAnyaH kazciditi sthitiH // " -zrI pUjya pAda svAmIkRta samAdhizataka "sadAzivaH parabrahma siddhAtmA tathAteti ca / / zabaiTura teDavamevaivAmi " zrI haribhadrAcAryakRta yogadaSTisamuccaya Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 350 adhyAtma rAjacaMdra kevaLa zuddha paramAtha arthAMmAM ja prayAga kare che,-- paramatattvane ALakhAvatA A sanA nAmabhedamAMX abheda nathI. zrImadde patrAMka 209mAM A vAtanI sAva nistuSa spaSTatA karI che : mahAtmAoe game te nAme ane game te AkAre eka sat'ne ja prakAzyuM che, tenuM ja jJAna karavA ceAgya che. te ja pratIta karavA cAgya che, te ja anubhavarUpa che. ane te ja parama preme bhajavA yAgya che. te 'paramasat'nI ja ame ananya preme avicchinna bhakti icchIe chIe. te paramasat'ne paramajJAna' kahA, game te paramaprema' heA, ane game te sacitAnadasvarUpa' kaho, game te AtmA' kahe, game te 'sarvAtmA' kahA, game te eka kaho, game tA aneka hA, game teA ekarUpa hA, game teA sarvarUpa kaho, paNa sat te sat ja che. ane te ja e badhA prakAre kahevA ceAgya che, kahevAya che. sa e ja che, anya nahIM, evuM te paramatattva, puruSottama, hari, siddha, Izvara, niraMjana, alakha, parabrahma, paramAtmA, paramezvara ane bhagavat Adi anaMta nAmeAe kahevAyuM che. ame jyAre paramatattva kahevA icchI tevA koi paNa zabdomAM elIe teA te e ja che, bIju nahI.' atre rAma kaheA rahemAna kaheA kAu'--e AnaMdaghanajInuM pada smRtimAM Ave che. AvA game te nAme oLakhAtA A paramasatnI-paramAtmatattvanI paramapremamaya -ekarasamaya padmatattvabhaktimAM zrImad lIna thaI gayA che. paramAtmAnI sAthe AtmA jyAre ekarUpa thai jAya che-ekarasa thai jAya che. te ja parama prema che ane te ja parAbhakti che. A parAbhaktinI parAkASThA-chevaTanI keTi-hada zrImane prApta thai cUkI hatI. zrImad 1947nA phA. va. 14nA dine saubhAgya para lakhelA patramAM (a'223 lakhe che. paramAtmA ane AtmAnuM ekarUpa thai javuM (!) te parAbhaktinI chevaTanI hada che. eka e ja laya rahevI te parAbhakti che. paramamAhAtmyA gApAMganAe mahAtmA vAsudevanI bhaktimAM e ja prakAre rahI hatI; paramAtmAne niraMjana ane nirdeharUpe ciMtavye jIvane e laya AvavI vikaTa che, eTalA mATe jene paramAtmAnA sAkSAt kAra thayA che, evA dehadhArI paramAtmA te parAbhaktinuM parama kAraNa che. te jJAnIpuruSanAM sava caritramAM aikayabhAvanA lakSa thavAthI tenA hRdayamAM virAjamAna paramAtmAnA ekaca bhAva hAya che; ane e ja parAbhakti che. jJAnI puruSa ane paramAtmAmAM aMtara ja nathI; ane je kAI aMtara mAne che, tene mAnI prApti parama vikaTa che. jJAnI te paramAtmA ja che.' ityAdi. A parAbhaktinI parAkASThAnA anubhava dAkhavatA zrImad,-parama premamaya bhakti vaNu vanAra bhAgavatanA kathAkAronI prAye kalpanAmAM paNa kadAca nihuM hAya evI bhAgavatanA eka prasaganI parama adbhuta paramA ghaTanA karatA patramAM (a.201) peAtAnA paramAtha sakhA saubhAgyane lakhe che kevaLa nirvikAra chatAM parabrahma premamaya paNa. Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parAbhaktinI parAkASThA 351 bhaktine vaza che, e hRdayamAM jeNe anubhava karyo che evA jJAnIonI gupta zikSA che-A patranA mathALe AkhA patranuM rahasyabhUta A mArmika vAkya lakhyuM che. parabrahma paramAtmA kevala-sarvathA nirvikAra-sarva vikArathI rahita che, chatAM te premamaya-abheda ekarasabhAvarUpa premamaya parAbhaktine-paramettama utkRSTa bhaktine "vaza" -AdhIna che, tuM te tuM ne huM te huM ema bhedabhAva--jUdAI jyAM lagI heya tyAMlagI paramaprema kahevAya nahiM, paNa tuM te huM ne huM te tuM ema abhedabhAva-ajUdAI ekarasabhAva jyAre hAya tyAre ja paramapremabhAva kahevAya; "sAcI bhakti re bhAvanarasa kahyo, rasa hoya tihAM deya rIjhejI." jJAnIoe e paramapremamaya abhedabhaktine anubhavarasa cAkhe che, eTale parabrahma premamaya parAbhaktine vaza che ema je kahyuM "e hRdayamAM jeNe anubhava karyo che evA jJAnIonI gupta-rahasyabhUta zikSA-baMdha che. patranA mathALe pitAnI anubhavasiddha dazA dAkhavanAruM A pUrNabhAvapUrNa vAkya mUThI paramapremamUtti zrImad saubhAgyane paramapremathI lakhe che-atra paramAnaMda che. asaMgavRtti hovAthI samudAyamAM rahevuM bahu vikaTa che. jene keIpaNa prakAre yathArtha AnaMda kahI zakAtuM nathI, evuM je sasvarUpa te jenA hRdayamAM prakAzya che evA mahAbhAgya jJAnIonI ane ApanI amArA upara kRpA varto. ame to tamArI caraNaraja chIe; ane traNe kALa e ja premanI niraMjanadeva pratye yAcanA che." Ama patra prAraMbha karI zrImadda 1947nA mAha vada 3nA dine lakhelA A amRtapatramAM potAne prApta anupama parAbhaktino harSollAsa vyakata kare che- " AjanA prabhAtathI niraMjanadevanI kaI adabhuta anugrahatA prakAzI che, Aje ghaNuM divasa thayAM IcchalI parAbhakti kaI anupama rUpamAM udaya pAmI che. -AjanA prabhAtathI "niraMjana'-karmaaMjanathI karma kalaMkathI rahita evA zuddha 'niraMjana devanI-paramAtmAnI keI -na kahI zakAya evI avAcya anirdezya "adbhuta -parama AzcaryakArI anugrahatA-parama prasAdatA prakAzI che. te anugrahatA kaI? Aje "ghaNuM divasa thayA IjhelI-ghaNa divasathI jene ajapAjApa karI rahyA chIe-raTaNa karI rahyA chIe te "parAbhakita paramabhaktinI paramatkRSTa dazA keI"--anirvAca upamA na ApI zakAya evA "anupama" rUpamAM udaya pAmI che-parama kaLAne pAmI che. Ama pitAno parama harSollAsa vyakta karI zrImadda atra bhAgavatanI eka suprasiddha kathAno ullekha kare che-"gopIo bhagavAna vAsudeva (kRSNacaMdra)ne mahInI maTukImAM nAMkhI vecavA nIkaLI hatI; evI eka zrImad bhAgavatamAM kathA che; te prasaMga Aje bahu smaraNamAM rahyo che; amRta pravahe che tyAM sahastradaLa kamaLa che, e mahInI maTakI che; ane AdipuruSa temAM birAjamAna che te bhagavaMta vAsudeva che.?--Ane parama adabhuta paramArtha ghaTAvatAM zrImadda lakhe che -"tenI prApti sat puruSanI cittavRttirUpa gepIne thatAM te ullAsamAM AvI jaI bIjA keI mumukSu AtmA pratye "kaI mAdhava Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upara adhyAtma rAjacaMdra tye, hAMre koI mAdhava lyo" ema kahe che, arthAt te vRtti kahe che ke Adi puruSanI amane prApti thaI, ane e eka ja prApta karavA gya che; bIjuM kazuMya prApta karavA gya nathI, mATe tame prApta kare; ullAsamAM pharI pharI kahe che ke tame te purANa puruSane prApta kare; ane je te prAptine acaLa premathI Icche to ame tamane te AdipuruSa ApI daIe; maTukImAM nAkhIne vecavA nIkaLyA chIe, grAhaka dekhI ApI daIe chIe, keI brAhaka thAo, acaLa preme kaI bAhaka thAo, vAsudevanI prApti karAvIe." Ama parama adbhuta paramArthaghaTanA karI zrImadda ora rahasya spaSTIkaraNa kare che-"maTukImAM nAkhIne vecavA nIkaLyAne artha sahasadaLa kamaLamAM amane vAsudeva bhagavAna maLyA che; mahInuM nAmamAtra che; AkhI sRSTine mathIne je mahI kADhIe to mAtra eka amRtarU5 vAsudeva bhagavAna ja mahI nIkaLe che." Ama parama paramArthagrAhI alaukika daSTithI eka laukika sAmAnya kathAprasaMganI AvI adbhuta paramArthaghaTanA ghaTAvI guNadaSTi guNagrAhI zrImad kahe che--evuM sUkSma svarUpa te sthaLa karIne vyAsajIe addabhuta bhaktine gAI che. A vAta ane AkhuM bhAgavata e ekajane prApta karAvavA mATe akSare akSare bharapUra che." bhAgavatanI kathA karanArA ne sAMbhaLanArA lAkho loke haze, paNa prAye temanI kalpanAmAM paNa bhAgye ja Ave e parama addabhuta paramArtha zrImade atre ghaTAvI Apyo che. A paramArtha pitAne kyAre kema samajAye te zrImada darzAve cheane te (a) mane ghaNu kALa thayA pahelAM samajAyuM che." mane-A rAjacaMdrane, amane-rAjacaMdranA A AtmAne ghaNA vakhata pahelAM samajAyuM che. te pachI Aje kema smaraNamAM AvyuM?---"Aje ati ati smaraNamAM che, kAraNa ke sAkSAta anubhavaprApti che, ane ene lIdhe AjanI parama addabhuta dazA che. arthAt pitAnA AtmAne AtmA-paramAtmAnA abhedarUpa A parAbhakitanI parAkASThA sAkSAt anubhavasiddha che. eTale AjanI parama addabhuta parama AtmadazA ame anubhavIe chIe. eTale vaLI era mArmikapaNe lakhe che-"evI dazAthI jIva unmatta paNa thaI gayA vinA raheze nahIM, ane vAsudeva hari cAhIne keTaleka vakhata vaLI atardhAna paNa thaI jAya evA lakSaNanA dhAraka che."-bhagavAna aMtardhAna thaI gayA evI laukika kathAmAM vAta Ave che, tene kevA alaukika arthamAM atra prayoga karI zrImade pitAnI A adbhuta AtmadazAnI kevI alaukika AtmamastI dAkhavI che ! rakhene te aMtardhAna na thaI jAya te mATe zuM ?-amATe ame asaMgatAne IcchIe chIe; ane tamAro sahavAsa te paNa asaMgatA ja che, ethI paNa vizeSa amane priya che. arthAt saubhAgyanA satsaMgane zrImadda asaMgatA karatAM paNa vadhAre priya gaNe che, kAraNa ke te asaMgatA sAthe satsaMganA paNa che. pachI patrAMta atra satsaMganA abhAvane kheda darzAve che--satsaMganI atra khAmI che. ane vikaTa vAsamAM nivAsa che. hariicchAe haryApharyAnI vRtti che. eTale kaMI kheda te nathI, paNa bhedane prakAza karI zakAtuM nathI; e ciMtanA niraMtara rahyA kare che." Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parAbhaktinI parAkASThA 353 atra-muMbaImAM satsaMga maLato nathI ane vasavuM. vikaTa-vasamuM AkaruM lAge evA vikaTa upAdhimaya vAsamAM nivAsa che. hariicchAe-prabhuicchAe haryakaryAnI vRtti che -jema prabhu calAve tema prArabdhodayAdhInapaNe cAlavuM che-haravuM pharavuM che evI vArtAnA che, eTale kaMI kheda te nathI; paNa bhedane-aMtaramAM prApta thayela gupta rahasyabhUta vAtanA bhedane-marmane-rahasyane prakAza karI zakAto nathI,-te prakAza karI zakAya evuM keI sthaLa-pAtra nathI,-e ciMtanA-ciMtA niraMtara rahyA kare che. chevaTe upasaMhAra karatAM bhaktimArganI utkRSTatA aMge zrImad pitAne daDha nizcaya prakAze che... ghaNA ghaNuM prakArathI manana karatAM amAre daDha nizcaya che ke bhakti e sarvopari mArga che, ane te puruSanA caraNa samIpe rahIne thAya te kSaNavAramAM mikSa karI de tevo padArtha che." Ama AjanA dine pitAne anupama parAbhakti udaya pAmI che tenA parama AnaMdaulAsamAM zrImade potAnuM AtmasaMvedana paramArtha suhada saubhAgyane atrapatramAM darzAvyuM che. A parAbhaktinI niraMtara pUrNa layamAM bAhya saMgarUpa upAdhi kaMIka aMtarAya kare che tethI joIe tevI ekatAra tanmayatA nathI rahetI tene kheda darzAvatAM zrImada saubhAgyane 1947nA mAha zudamAM lakhelA patramAM (a. 217) potAnuM AtmasaMvedana dAkhave che-paramAtmAmAM parama sneha game tevI vikaTa vATethI thato hoya to paNa kara gya ja che. saraLa vATa maLyA chatAM upAdhinA kAraNathI tanmaya bhakti rahetI nathI, ane ekatAra neha UbharAto nathI. AthI kheda rahyA kare che ane vAraMvAra vanavAsanI IcchA thayA kare che. jo ke virAgya to evo rahe che ke ghara ane vanamAM ghaNuM karIne AtmAne bheda rahyo nathI. paraMtu upAdhinA prasaMgane lIdhe temAM upaga rAkhavAnI vAraMvAra jarUra rahyA kare che, ke jethI parama sneha para te veLA AvaraNa ANavuM paDe; ane evI parama snehatA ane ananya premabhakti AvyA vinA dehatyAga karavAnI IcchA thatI nathI, kadApi sarvAtmAnI evI ja IcchA haze te game tevI dInatAthI paNa te IcchA pheravazuM. paNa premabhaktinI pUrNa laya AvyA vinA dehatyAga nahIM karI zakAya ema rahe che, ane vAraMvAra e ja raTanA rahevAthI "vanamAM jaIe" "vanamAM jaIe ema thaI Ave che. Apane niraMtara satsaMga hoya te amane ghara paNa vanavAsa ja che." asaMga vanavAsanI kevI utkaMThA! premabhaktinI pUrNa layanI kevI tamannA! pUrNa svarUpa paramAtmAmAM parAbhaktinI atizaya laya pAmelA zrImad A kALamAM bhAratamAM A parAbhaktinI prAye zUnyatA ane mumukSuomAM paNa durlabhatA aMge pitAne aMtaraMga kheda vyakta karatAM 1947 vi. zu. 14nA dine lakhelA saubhAgya paranA patramAM (saM. 246) lakhe che -"pUrNakAma evuM harinuM svarUpa che. tene viSe jenI niraMtara laya lAgI rahI che evA puruSathI bhAratakSetra prAye zUnyavat thayuM che. mAyA meha sarvatra bhaLAya che. kavacit mumukSu joIe chIe, tathApi matamatAMtarAdikanA kAraNathI temane paNa je the durlabha thAya che." A pachI 1947nA vi. vada 8nA dine lakhelA patramAM (saM. 247) A ja bhAva darzAvI zrImadda saubhAgyane vicAra jAgRti prere a-45 Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 354 adhyAtma rAjacaMdra che-te pUrNa svarUpa harimAM parama jenI bhakti che evo koI paNa puruSa hAla nathI dekhAto tenuM zuM kAraNa haze? tema tevI atitIvra athavA tIvra mumukSatA keInI jovAmAM AvI nathI tenuM zuM kAraNa haze? kavacit tIvra mumukSutA jovAmAM AvI haze to tyAM anaMtaguNagaMbhIra jJAnAvatAra puruSane lakSa kema jovAmAM AvyuM nahIM hoya? e mATe Apa je lAge te lakhaze. bIjuM moTuM AzcaryakAraka te e che ke Apa jevAne samyaka jJAnanA bIjanI, parAbhaktinA mULanI prApti chatAM tyArapachIne bheda kema prApta nathI hate? tema hari pratye akhaMDa layarUpa vairAgya jeTaluM joIe teTale kema vardhamAna nathI thatuM? enuM je kaMI kAraNa samajAtuM hoya te lakhazo." Ama jyAre A karALa kALamAM bhAratamAM A parAbhaktinI prAye zUnyatA ane mumukSuomAM paNa durlabhatA dekhAya che, tyAre zrImadUnI paramAtmAmAM parAbhaktinI AvI laya kharekhara! parama AzcaryakAraka che! ane AgaLa jatAM-vadhatI dazA thatAM to zrImadanI A paramAtmalaya uttarottara vadhatI ja gaI ane emanI parAbhakti parAkASTAne pAmI gaI. tenuM AtmasaMvedana dAkhavatAM zrImad 1947 vai. vada 8nA dine saubhAgya paranA patramAM (aM. 247) lakhe che-"harine pratApe harinuM svarUpa maLazuM tyAre samajAvazuM. * * * e pUrNa kAmatA kahevAya che, jyAM hari ja sarvatra spaSTa bhAse che. atyAre kaMIka aspaSTa bhAse che, paNa spaSTa che evo anubhava che. je rasa jagatnuM jIvana che, te rasane anubhava thavA pachI haripratye atizaya laya thaI che. 4 4 4 ame sarva sattA harine arpaNa karIe chIe, karI che. vadhAre zuM lakhavuM? paramAnaMdarUpa harine kSaNa paNa na visaravA e amArI sarva kRti, vRtti ane lekhane hetu che." Ama parama satya paramAtmacaraNe jeNe sarvArpaNa karyuM che evA zrImad patrAMka 302-307mAM saubhAgyane lakhe che-"rja para vI--i evuM je parama satye tenuM ame dhyAna karIe chIe. bhagavane sarva samaparNa karyA sivAya A kALamAM jIvanuM dehAbhimAna maTavuM saMbhavatuM nathI. mATe ame sanAtana dharma 35 parama satye tenuM niraMtara dhyAna karIe chIe. je satyanuM dhyAna kare che, te satya hAya che. Ama sarvArpaNa karI te parama satyanuM tanmaya dhyAna karatAM zrImadane chevaTe A parAbhaktinI pUrNa laya prApta thaI che ane tyAre A huM ane A paramAtmA e bhedarUpa vikalpa paNa sarvathA laya pAmI gayuM che, ane paramAtmA te huM huM te paramAtmA-paranA pAka, co sa paramatataH e parama nirvikalpa sahaja samAdhirUpa abhedabhAva pragaTa thayo che. A parama abhedabhAva zrImane (ghaNuM karI) 1948nA mAga. zuda 6nA dine tha che, ema temanA patro parathI siddha thAya che. 1948nA hai. vada 6nA dine saubhAgya paranA patramAM (aM. 368) zrImadda lakhe che- "ame te pAMca mAsa thayAM jagata, Izvara ane anya bhAva e sarvane viSe udAsInapaNe vatIe chIe, tathApi te vArtA tamane gAMbhIryapaNe rahI jaNAvI nathI. tame je prakAre IzvarAdi viSe zraddhAzIla cho tema vartavuM tamane Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 355 parAbhaktinI parAkASThA kalyANarUpa che. amane te koI jAtane bhedabhAva nahIM utpanna thatuM hovAthI sarva jaMjALarUpa vate che, eTale IzvarAdi sametamAM udAsapaNuM vate che.' 1948nA jeTha suda 10nA dine saubhAgya para (patrAMka 378) lakhe che-"cha mAsa saMpUrNa thayAM jene paramArtha pratye eka paNa vikalpa utpanna thaye nathI evA zrI....ne namaskAra che." na muja namo muja evI AnaMdaghanajIe gAyelI pite pitAne namaskAra karavA jevI-bhaktamAMthI bhagavAna banavA jevI parama dhanya nirvikalpa abhedazA zrImAne pragaTI te parAbhaktinI kevI bhavya parAkASThA! mA prakaraNa aThThAvanamuM purANupuruSa ane satthI abheda sat puruSa zrImad "eka purANapuruSa ne purANapuruSanI premasaMpatti vinA amane kaMI gamatuM nathI, amane kaI padArthamAM rucimAtra rahI nathI."--zrImad rAjacaMdra "vinaiH avAra puotha kurA dukAna"--zrI amRtacaMdrAcAryajI paramAtmAnI parAbhaktinA parama prabhAve parama puruSa-puruSottama zrImadUne purANa puruSanI prApti thaI rahyuM "raM dhAmadi-evuM je parama satya tenuM ame dhyAna karIe chIe" ema te parama satyanuM dhyAna karatAM zrImadda parama satya thayA-parama sane abheda ekaniSThAthI ArAdhatAM zrImada parama "sa" thayA, sAkSAt sasvarUpane prApta sAkSAt puruSa thayA. je jene dhyAve te tevo thAya che, paramAtmAne dhyAvavAthI AtmA paramAtmA thAya che. IyaLa bhamarInuM dhyAna karatAM bhamarI bane che, tema paramAtmAnA dhyAnathI AtmA paramAtmA bane che. "jina thaI jinane je ArAdhe, te sahI jinavara have re; bhegI IlikAne aTakAve, te bhUMgI jaga jeve re."--"jina thaIne eTale sAMsA rika bhAvane viSethI AtmabhAva tyAgIne, je kaI jinane eTale kaivalyajJAnIne-vItarAgane ArAdhe che, te nizcaye jinavara eTale kevalyapade yukta hoya che. tene bhamarI ane IyaLanuM pratyakSa samajAya evuM dRSTAMta ApyuM che." (patrAMka 387). arthAt jina-svarU5 thaI che jinane-zuddha sahajAnmasvarUpI paramAtmAne dhyAve che, te nizcaye karIne jina-zuddha sahajAnmasvarUpI paramAtmA thAya che. zrImane paNa tema ja thayuM. mane namaskAra he- mane namaskAra he! evI parama dhanya abhedadazA zrImadda pAmyA; A sat bhAvana karavA yogya che ane A huM bhAvana karanAre bhAvaka chuM evA bhAvyabhAvaka bhAvane jyAM abhAva thayo che-bheda maTI gayuM che evI satathI abheda dazA zrImAne pragaTI. AvI adA e ja parAbhaktinI parAkASThA che ane te pAmI zrImadda bhaktamAMthI bhagavAna Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ u56 adhyAtma rAjaya banyA. Ama zrImadda sathI abheda evA sAkSAt puruSa thayA, eTale ja zrImad aneka patromAM mathALe "satune abhedabhAve namenamaH" e parama paramArthagaMbhIra parAbhaktivAcaka mahAvAkya lakhe che, te ja sUcave che ke samAM ne pitAmAM kaI bheda rahyo nathI, eTale ke parAbhaktithI paraM brahma paramAtmA jene vaza varte che evA pite sat puruSa-sane prApta AtmA-parama AtmA thayA che. ane Ama sabhaktiprabhAve-- sata puruSabhaktiprabhAve purANapuruSa -anAdine cAlyA Avata purANa "purANa" puruSa-AtmA pitAne prApta che, eTale ja mathALe jyAM purANapuruSane namenamaH" e mahAvAkya Ave che te patramAM (aM. 213) zrImada satpaSanuM smaraNa-stavana karyuM che, te jANe Atmastivana karatAM pote potAne namaskAra karatA hoya ema-AnaMdaghanajIe gAyelI "name muja name muja evI parama dhanya dazAnuM smaraNa karAve che, e vacana vAMcatAM-vicAratAM e sahaja dhvani UThe che. A purANa puruSa te kezu? anAdikALathI cAlyA Avate anAdine jUne purANa puruSa--cita purUmAM zayana karato zuddha AtmA te purANa puruSa, te ja samayasAra, te ja paramAtmA, te ja jJAnAtmA, te ja pratyajyoti, te ja paraMbrahma, te ja AtmakhyAtirU5 anubhUtimAtra zuddhaAtmA-samayasAra. samayasArakaLaza4 93mAM kahyuM che temanibhatAthI-mauna anubhava karatA puruSAthI je A samayane sAra svayaM AsvAdAya che, te A vijJAnakarasa bhagavAna puNya purANa puruSa jJAna che, darzana paNa A che, athavA je kaMI kahe te A eka ja che. temaja jasamayasArakAza 48mAM kahyuM che tema-jJAnI thayela te A jagane sAkSI purANapuruSa ahIM "cakAsI-prakAzI rahyo che -jJAnamUta tazcArita karatA sAkSI pujA kumAna ! A purANapuruSanI prApti zAthI thAya? kenA thakI thAya ? te svarUpa purANapuruSarUpa satne pAmelA sat puruSa thakI, kAraNa ke te purANapuruSa paNa parAbhaktine pAmelA sat puruSane vaza che, ane zrImada pote paNa tathArUpa parAbhaktinA prabhAve te purANapuruSarUpa sasvarUpane pAmelA satu puruSa che, eTale tevI dhanya dazA pAmI jANe pite pitAne namanAdi karatA hoya ema atra patramAM (e 213) dhvani' che, jemAM sujJa sakarNa janone mArdavamUrti nirIM zrImadUnI adbhuta " AkrAmannavikalpabhAvamacalaM pakSanayAnAM vinA, sAro yaH samayasya bhAti nibhRterAsvAdyamAnaH svayaM / vijJAnakarasaH sa eSa bhagavAn puNyaH purANaH pumAn , jJAnaM darzanamapyayaM kimathavA yatkicanakaupyaya // " zrI amRtacaMdrAcAryajIkRta samayasArakaLaza 93 " ityeva viracayya saMprati paradravyAnivRtti parAM, sva vijJAnaghanasvabhAvamabhayAdAstidhnuvAnaH pare / ajJAnosthitakatRkamakalanAt klezAn nivRttaH svaya, jJAnIbhUta itazcakAsti jagataH sAkSI purANaH pumAn // " samayasArakaLaza 48 Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ purANapuruSa ane satathI abheda satapuruSa zrImad 3pa7 alaukika AtmadazAno divya guMjArava saMbhaLAya che. cAle, ApaNe paNa te kaMIka sAMbhaLavA prayatna karIe! A amRtapatramAM (aM. 213) prAraMbhamAM trividha tApathI AkuLavyAkuLa, mRgajaLa pAchaLa doDatA, roga-zekAdithI duHkhI azaraNa jagane eka rAt puruSa ja zaraNa che ema kahI tenuM ame dhyAna karIe chIe ema zrImad paramabhAvapUrNa paNe kahe che-"samaye samaye atula kheda, javarAdika roga, maraNAdika bhaya, viyegAdika duHkhane te anubhave che; evI azaraNutAvALA A jagane eka puruSa ja zaraNa che; puruSanI vANI vinA keI e tApa ane tRSA chedI zake nahIM ema nizcaya che. mATe pharI pharI te sapuruSanA caraNanuM ame dhyAna karIe chIe." pachI sarva zAtAnA-sarva sukhanA dhAma sapuruSanuM smaraNa kare che-eka aMza zAtAthI karIne pUrNa kAmatA sudhInI sarva samAdhi tenuM sanduruSa ja kAraNa che."--zAtAnA nAnAmAM nAnA eka aMzathI mAMDI sarva kAmanA jyAM paripUrNa thAya che,-sarva kAmanA pUrNa virAma pAmI pUrNa thAya che evI pUrNa niSkAmatA thAya che, evI sarva samAdhinuM kAraNa satparuSa ja che. "ATalI badhI samarthatA chatAM jene kaMI paNa pRhA nathI, unmattatA nathI, potApaNuM nathI, garva nathI, gArava nathI, evA AzcaryanI pratimArUpa puruSane ame pharI pharI nAmarUpe smarIe chIe.-sarva zAtA-sukhanA kAraNarUpa ATalI badhI samarthatA-samarthapaNuM-sarvazaktimAnapaNuM chatAM jene kaMI paNa "pRhA'-A amane prApta he evI AkAMkSA nathI; unmaratA-madenmattapaNuM nathI, ATalI badhI sattAna-zaktino mada caDhavArUpa unmattapaNe nathI; A huM ane A mArUM che evuM pitApaNuM nathI-mamakAra nathI; ATalI badhI zakti hoya te garva caDayA vinA rahe nahiM, chatAM leza paNa-romamAM paNa garva-abhimAna nathI, ahaMkAra nathI; Rddhi-rasa-zAtAmAM guMcI javArUpa gArava nathI; evA AzcaryanI pratimArUpa-mUrtimAna AzcaryarUpa (Wonder incarnate) sapuruSane ame pharI pharI nAmarUpe'--nAma laIne rU5-AkAra smarIne, smaraNa karIe chIe. aTapaTI dazAthI jenuM oLakhANa thavuM durlabha che evA satparuSanuM stavana kare che-"trilokanA nAtha vaza thayA che jene evA chatAM paNa evI kaI aTapaTI dazAthI varte che ke jenuM sAmAnya manuSyane oLakhANa thavuM durlabha che; evA satpaSane ame pharI pharI tavIe chIe." -parAbhaktinI parAkASThA prApta hevAthI trilokanA nAtha-trilokasvAmI parabrahma paramAtmA vaza-AdhIna thayA che evA chatAM, "keI-na kahI zakAya evI avAcya aTapaTI dazAthI vate che; eka bAjuthI hAramAM mahAupAdhi che, bIjI bAjuthI aMtamAM paripUrNa samAdhi che; eka bAjuthI hAramAM vaizya veSa che, bIjI bAjuthI aMtaramAM parama nigraMthadazA che;-evI "aTapaTI"--keyaDA jevI ukelavI muzkela-sAcI rIte samajavI duSkara evI dazAthI varte che, ke jenuM kharekhara sAcA mumukSu sivAya sAmAnya prAkRta manuSyane oLakhANa thavuM durlabha che evA puruSane ame pharI pharI stavIe chIe,'-vAraMvAra stavana karIe chIe. Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 358 adhyAtma rAjacaMdra AvA puruSanA--sapuruSasvarUpa pitAnA trikALa asaMga aMtaHkaraNanuM aMtaradarzana karatA zrImad Azcarya dAkhavI te puruSanA aMtaHkaraNane namaskAra kare che-eka samaya paNa kevaLa asaMgapaNAthI rahevuM e trilokane vaza karavA karatAM paNa vikaTa kArya che; tevA asaMgapaNathI trikALa je rahyA che, evAM puruSanAM aMtaHkaraNa, te joI ame paramAzcarya pAmI namIe chIe.--kALanA sUphamamAM sUkSma avibhAjya bhAgarUpa eka samaya eTale kALa paNa kevaLa-sarvathA saMpUrNapaNe asaMgapaNAthI rahevuM e trilekane-traNe lekane vaza karavA karatAM-chatI AdhIna karavA karatAM paNa "vikaTa'-vasamuM AkaruM kaThina durghaTa kArya che, te pachI "trikALa-traNe kALa akhaMDapaNe tema asaMgapaNathI rahevuM to kevuM-keTaluM badhuM vikaTa hoya ? tevA parama vikaTamAM parama vikaTa asaMgapaNathI trikALa-traNe kALa je rahyA che, evAM "sapuruSanAM -sasvarUpane pAmelA puruSanA (amArAM ne tevI dazAne pAmelA) aMtaHkaraNa joI- aMtaranirIkSaNathI-aMtaradarzanathI sAkSAt dekhI ame "paramAzcarya pAmI-parama vismaya pAmI-parama addabhutatA anubhavI, tevA satparuSanA aMtaHkaraNane namaskAra karIe chIe -namana karIe chIe. Ama kahI A kALe kavacita kahevAya che tema kadAca mokSa na hoya to bhale tema che, te mekSa ApavA karatAM puruSanA caraNadhyAnanI ane caraNasamIpa nivAsanI ja paramAtmA pratye yAcanA kare che-"he paramAtmA! ame te ema ja mAnIe chIe ke A kALamAM paNa jIvane mekSa hoya. tema chatAM jaina graMthomAM kvacita pratipAdana thayuM che te pramANe A kALe mekSa na hoya; to A kSetre e pratipAdana tuM rAkha, ane amane mokSa ApavA karatAM puruSanA ja caraNanuM dhyAna karIe ane tenI samIpa ja rahIe e yoga Apa." puruSanuM ATaluM badhuM mahatva pite kema kare che ane kahe che te mATe A purANapuruSane uddezIne zrImad kahe che-"he puruSapurANa ! ame tArAmAM ane puruSamAM kaMI bheda hoya ema samajatA nathI, tArA karatAM amane te satparuSa ja vizeSa lAge che, kAraNa ke tuM paNa tene AdhIne ja rahyo che, ane ame satparuSane oLakhyA vinA tane oLakhI zakyA nahIM; e ja tAruM durghaTapaNuM amane puruSa pratye prema upajAve che. kAraNa ke te vaza chatAM paNa teo unmatta nathI; ane tArAthI paNa saraLa che, mATe have tuM kahe tema karIe." Ama purANapuruSa karatAM paNa satyaruSane vizeSa-adhika mAnavAthI kadAca purANapuruSane khoTuM lAgI jaze ema lAge to te nahiM lagADavA mArmikapaNe vinave che-"he nAtha! tAre khoTuM na lagADavuM ke ame tArA karatAM paNa puruSane vizeSa stavIe chIe. jagata AkhuM tane stave che. to pachI ame eka tArA sAmA, beThA rahIzuM temAM temane kayAM stavananI AkAMkSA che; ane tane kyAM nyUnapaNuM paNa che?" atre zrImade puruSanA sAmAnya sUcana sAthe vizeSapaNe pitAnuM ADakatarUM garbhita sUcana paNa karI dIdhuM che, kAraNa ke purANapuruSa ane satapuruSane abheda che ane purANapuruSanI prApti puruSa thakI potAne thaI che eTale jAte paNa te satparuSanI peThe purANupuruSathI abheda evA savarUpane prApta satyaruSa Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ purANapuruSa ane satthI abheda satpuruSa zrImad 319 thayA che; temaja uparamAM batAvI AvyuM tema atre nirdiSTa nispRhatA, nirahaMtA, nima matA, nirmAnatA, ni:satratA, mALakhANa thavuM durlabha evI aTapaTI dazA e Adi adbhuta ghaTanAe zrImadnanA adhyAtmajIvana sAthe pUrepUrI aMdhabesatI ne gADha saMkaLAyelI che. eTale Ama je rItanI atra vacanaracanA che ane je zuddhaAtmAnubhavanI alauki mastInA utkaTa unsanIbhAvamAM A alaukika amRta vacana lakhAyela che te parathI e sahaja samajAya che ke-'satpuruSa' zakhmathI satpuruSasAmAnya sAthe zrImad vizeSathI garbhitapaNe pAte peAtAne uddezIne dhvani'thI lakhI rahyA che, ane aMtarunirIkSaNathI atardazana karatAM pAtAnI-peAtAnA AtmAnI yathAvat dazAnuM taTasthapaNe dana karI rahyA che. ane Ama parAbhaktinI parAkASThAthI prApta purANupuruSanI pratyakSa prAptithI sat'-jema che tema 'sat'- satya-sAcA 'sat'-sArAmAM sArA evA parama sArabhUta satsvarUpane pote pAmyA haiAvAthI, prayAgasiddha sAkSAt samayasArarUpa-zuddhaAtmA rUpa paramAtmAne peAte prApta thayA heAvAthI, purANapuruSathI abheda satpuruSasvarUpa peAtAnA AtmAne-purANapuruSane namana-smaraNu-stavanAdi zrImare karyAM che, te alokika evI namA suja namA muja' e parama dhanya dazAnuM smaraNa karAve che! A purANapuruSa paramAtmAthI zrImanA kevA abheda thaI gayA che te temanA saubhAgya paranA-1947 asADa suda 13nA amRta patramAM (a. 255) mathALe TAMkeluM A vacana sUcave che- 'sukhanA siMdhu zrI sahajAnaMdajI, jagajIvana ke jagavaMdajI; zaraNAgatanA sukhakajI, paramasnehI (!) che paramAnaMdajI.'----sukhanA siMdhu-sAgara sahajAnaMdajI ! tame jagatanA jIvanarUpa hAvAthI jagajIvana che, eTale jagatane vaMdana karavA caiAgya jagadbhavadya che, tamAre zaraNe AvelA zaraNAgatane sukhanA kaiM-mUla che, evA he paramAnaMdajI! tame amArA paramasnehI (!) cheA. bhagavAna paramAtmAne je pAtAnA paramasnehI hAvAnA dAvA kare, tene tenAthI keTale! badheA abheda thayA hAvA joIe ? A bhASya ane huM bhAvaka, A bhaya ane huM bhakta, A dhyeya ane huM dhyAtA evA bhedabhAvanA kevA savathA abhAva thaye hAvA joIe ? - dhyAtA dhyeya samAdhi abhede' evA bhedacheda kevA Take karyAM hAvA joIe ? athavA te atre paramasnehI (!)' ema Azcarya cihna mUkyuM che te ema sUcave che ke A huM ne A mhAza snehI ema kahevAmAM teA bhedabhAva-jUdAI dekhAya che eTale paramasnehI paNa kahI zakAya ema nathI. tyAre zuM che? paramapremI-ekarasabhAvarUpa jyAM parama prema ja che evA abheda ja che,-paramAtmA huM ane huM te paramAtmA evA ekarasabhAvarUpa paramaprema ja che. A vacana patranA mathALe TAMkI zrImad apUrva snehamUrti paramAsakhA saubhAgyane lakhe che- apUrva snehamUrti evA Apane amArA praNAma paheAMce. harikRpAthI ame parama prasanna padamAM chIe. tamAro satsaMga niraMtara IcchIe chIe.'atre zrImadde spaSTa zabdomAM sUcavyuM che ke harikRpAthI-paramAtmakRpAthI ame paramaprasannaparamAnaMdamaya padyamAM chIe-paramapadamAM paramAtmapadamAM vattIe chIe. pachI saubhAgyanI Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 360 adhyAtma rAjyak vAraMvAra pRcchArUpa jijJAsAnA javAbamAM parama RRnusUti zrImad kheAtAnI AtmadazA saMbadhI lakhe che- amArI dazA hAlamAM kevI vate che te jANavAnI ApanI icchA rahe che; paNa jevI vigatathI joIe, tevI vigatathI lakhI zakAya nahIM eTale vAravAra lakhI nathI. atre TUMkAmAM lakhIe chIe.' atre mArmikapaNe zrImadde sUcavyu che ke amArA AtmAnI vatta mAnadazA vaikharI vANIthI kathI zakAya ema nathI ne lekhinIthI lakhI zakAya evI nathI. eTale TUMkAmAM lakhe che-- eka purANapuruSa ane purANapuruSanI premasapatti vinA amane kaIM gamatuM nathI; amane koI padArthamAM ruci mAtra rahI nathI.' ityAdi. --kevala eka zuddha AtmArUpa-samayasArarUpa-paramAtmArUpa anAdinA cAlyA AvatA je A purANA 'purANa' puruSa (bhagavAna AtmA) ane A purANupuruSanI premasa patti vinA amane kaI gamatuM nathI-rucatuM nathI; A parama padArtha nI--paramAtha nI--parama athaCnI prApti thai che eTale amane A jagatne viSe bIjA koi paNa padAtha mAM leza paNa ruci mAtra rahI nathI, amAro paramaprema A eka purANapuruSamAM ja che, temAM ja ame abheda ekarasabhAve ramIe chIe ane pariNamIe chIe; te ja amane game che ane temAM ja amArI AtmA rame che. Ama lakhI zrImade atra patramAM potAnI parama udAsIna dazAnuM deha chatAM dehAtIta dazAnuM digdana karAvyuM che. (tenuM ApaNe alaga prakaraNamAM vivaraNa karazuM). chevaTe atre A patranA aMte paramAtmA harithI peAtAnI-potAnA AtmAnI A abhinnadazA A alaukika amara zabdomAM prakAzI che-- 4 amAre deza hira che, jAta hira che, kALa hira che, deha hari che, rUpa hira che, nAma hira che, dizA hari che, sa` ri che.' ----kAI pUche aheA rAjacaMdra! tamArA deza kayA che? teA ame kahIe chIe ke amAre deza hira che, ame hira dezamAM vasanArA chIe; tamArI jAta kaI che? ri amArI jAta che, ame harinI-paramAtmAnI jAtanA zuddha caitanyajAtinA chIe; tamArA kALa kaye che? hira amAro kALa che, ame hiranA kALamAM-vatta mAna paryAyamAM vIe chIe; tamArA deha kayA che ? hari-paramAtmA e amArA deha-mU AkArarUpa deha che; tamArU rUpa kayuM che ? hira e ja amArUM rUpa che; tamArUM nAma kayuM che ? hira-paramAtmA e ja amArUM nAma che; tamArI dizA kai che ? hari e ja amArI dizA che, ame harinI -paramAtmAnI dizAmAM ja gamana karI rahyA chIe; tamArUM sa zuM che? hari e ja amArUM sava che, je kAMi paNa che te sarvasva che. Ama amAre sa` hira che, 'chatAM Ama vahIvaTamAM chaiye'-vyApAra vyavasAyAdimAM chIe--vIe chIe, beThA chIe, e amArI IcchAthI nathI, paNa e enI icchAnuM kAraNa che'--e harinI-paramAtmAnI icchAthI che. Ama amAre deza hira che' i. amara zabdamAM zrImadde paramAtmAthI pAtAnI kevI abhedazA darzAvI che! atre AnaMdaghanajInA amRta zabdonI smRti thAya che Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 361 purANa puruSa ane satathI abheda satapuruSa zrImad mere prAna AnaMdaghana, tAna AnaMdaghana; mAta AnaMdaghana, tAta AnaMdaghana gAta AnaMdaghana, jAta AnaMdaghana....mere. - kAja AnaMdaghana, sAja AnaMdaghana; sAja AnaMdaghana, lAja AnaMdaghana...mere. Abha AnaMdaghana, gAbha AnaMdaghana; nAbha AnaMdaghana, lAbha AnaMdaghana....mere.' be avadhuta yogIzvarenA anubhavaugAramAM kevuM adbhuta sAmya! prakaraNa ogaNasAThamuM zrImanI deha chatAM dehAtIta videhI dazA kAyAnI visArI mAyA svarUpe samAyA evA, nirmathane paMtha bhava aMtane upAya che."--zrImad rAjacaMdra AvI jIvaMta chatAM mukta evI jIvanmukta dazAno amRtAnubhava keNa karI zake? kAlekanA jJAnarUpa kevalajJAnanA arthamAM nahiM paNa kevala eka zuddha AtmAmAM vartAvArUpa parama amRtamaya kevala zuddhAtmAnubhavadazAne anubhava keNa karI zake? dehAdi anya bhAvathI tAdAmya adhyAsa nivRtta karI je kevala eka AtmAmAM-sahajAmasvarUpamAM ja zamAryo hoya te, jeNe huM pudgalamUtti jaDa deha nathI, huM zuddha citanyamUrti upa gamaya AtmA chuM evI AtmabhAvanAnuM AtyaMtika paribhAvana karyuM hoya te. zrImade te "AtamabhAvanA bhAvatAM jIva lahe kevala jJAna re' e potAnI paramapriya prasiddha AtmabhAvanAnuM eTaluM badhuM AtyaMtika paribhAvana karyuM hatuM ke tevI dazA temane sahaja svabhAvabhUta banI gaI hatI, eTale ja A sahajAnmasvarUpasvAmI zrImane -"jJAnI sahaja pariNamI che, sahaja svarUpI che, sahajapaNe sthita che, sahaja paNe prApta udaya bhegave che, sahajapaNe je kaI thAya te thAya che, je na thAya te na thAya che, te kartavyarahita che, kartavyabhAva tene viSe vilayaprApta che," (aM. 378),-evI alaukika adbhuta dazA sahaja niHprayAsa AtmAnubhavasiddhapaNe siddha thaI cUkI hatI. prApta udaya pramANe bAhya jagatuvyavahAramAM vartatAM paNa zrImadanI A deha chatAM dehAtIta videhI dazAne vicAra karatAM janaka videhInuM smaraNa thAya che. athavA te ora baLavAnapaNe vizeSe smaraNa thAya che, kAraNa ke zrImadanI AtmadazA te evI paramAttama kaTinI hatI, eTale ke zrImadda te akhila jagatamAM jenI a-46 Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 adhyAtma rAjaka jeDI nathI evA mahata mahA "videhI' hatA,-deha chatAM dehAtIta evA bhAvathI mahAvideha kSetramAM-AtmakSetramAM vasanArA hatA, "hama paradezI paMkhI sAdhu ora dezake nAMhi re-evA AtmadezanA nivAsI hatA, "kevala jJAna anaMta prakAzI, zuddhasvarUpa nivAsI," kAyAnI visArI mAyA svarUpe zamAyA evA nirca thanA paMthane anusaranArA zrImanI A deha chatAM dehAtIta alaukika kAryotsarga dazAnuM digadarzana ApaNe A prakaraNamAM karazuM. zrImadanI A dehAtIta videhI dazAnuM uttamottama darzana karAvatuM tArazya citra ApaNane zrImadanA saubhAgya paranA A parama amRtapatramAM (saM. 255) prApta thAya che ? eka purANa puruSa ane purANapuruSanI premasaMpatti vinA amane kaMi gamatuM nathI; amane kaI padArthamAM ruci mAtra rahI nathI; kaMI prApta karavAnI icchA thatI nathI; vyavahAra kema cAle che enuM bhAna nathI; jagata zuM sthitimAM che tenI smRti rahetI nathI; keI zatru-mitramAM bhedabhAva rahyo nathI; keNu zatru che ane keNu mitra che, enI khabara 2khAtI nathI; ame dehadhArI chIe ke kema te saMbhArIe tyAre mAMDa jANIe chIe; amAre zuM karavAnuM che te keIthI kaLAya tevuM nathI; ame badhAya padArthathI udAsa thaI javAthI game tema vartIe chIe; vata niyamane kaMI niyama rAkhe nathI; jAtabhAtano kaMI prasaMga nathI; amArAthI vimukha jagatamAM kaI mAnyuM nathI; amArAthI sanmukha evA satsaMgI nahIM maLatAM kheda rahe che; saMpatti pUrNa che eTale saMpattinI icachA nathI; zAdika viSayo anubhavyA smRtimAM AvavAthI athavA IzvarecchAthI tenI icachA rahI nathI; pitAnI icchAe thoDI ja pravRtti karavAmAM Ave che; jema harie chele kama dAre tema dorAIe chIe; hRdaya prAye zUnya jevuM thaI gayuM che; pAMca iMdriye zUnyapaNe pravartAvArUpa ja rahe che; naya, pramANa vagere zAstrabheda sAMbharatAM nathI; kaMI vAMcatAM citta sthira rahetuM nathI; khAvAnI, pIvAnI, besavAnI, sUvAnI, cAlavAnI ane bolavAnI vRttio pitAnI icchA pramANe varte che; mana pitAne svAdhIna che ke kema enuM yathAyogya bhAna rahyuM nathI. Ama sarva prakAre vicitra evI udAsInatA AvavAthI game tema vartAya che. xx yogya vartIe chIe ke ayogya ene kaMI hisAba rAkhyo nathI. AdipuruSane viSe akhaMDa prema sivAya bIjA mekSAdika padArthomAMnI AkAMkSAne bhaMga thaI gayo che; ATaluM badhuM chatAM manamAnatI udAsInatA nathI, ema mAnIe chIe; akhaMDa premakhumArI jevI pravahevI joIe tevI pravahatI nathI, ema jANIe chIe; Ama karavAthI te akhaMDa khumArI pravahe ema nizcaLapaNe jANue chIe; paNa te karavAmAM kALa kAraNabhUta thaI paDyo che; ane e sarvane doSa amane che ke harine che, evo cokkasa nizcaya karI zakAto nathI. eTalI badhI udAsInatA chatAM vepAra karIe chIe; laIe chIe, daIe chIe, lakhIe chIe, vAMcIe chIe; jALavIe chIe, ane kheda pAmIe chIe. vaLI hasIe chIe.--jenuM ThekANuM nathI evI amArI dazA che" A amRtapatra parathI svayaM samajAya che ke zrImadane eka purANapuruSa-zuddha AtmA-paramAtmA ane tenI premasaMpatti vinA jaganA anya padArtha pratye rucinuM nAmanizAna rahyuM nathI, eTale ja emane "kaMI prApta karavAnI IcchA thatI nathI." Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImaddanI deha chatAM dehAtIta videhI dazA 363 purANapuruSanA paramapremarasathI tarabaLa banelA zrImadda te paramapremarasamAM eTalA badhA nimagna thaI gayA che ke teo jagat nuM, pite je bAhya vyavahAramAM beThA che te vyavahAranuM, are! potAnA dehanuM bhAna paNa bhUlI gayA che, dehAdika sarva padArthathI-jagathI vyavahArathI atyaMta udAsIna thaI gayA che. atre udAsIna eTale udAsa-dIlagIrazekAnaM-zokamagna ema artha nathI, paNa "hAnAdAnarahita pariNAmI udAsInatA vIkSaNa re'--levAdevAnA pariNAmathI rahita evA daSTAbhAve sAkSIbhAve upekSA karata-ISTAniSTa buddhithI rahita samabhAva dharate paramAnaMdanimagna ema artha che. athavA te udAsIna = uduAsIna, udauMce AsIna=beThele, jaganA bhAva na sparzI zake evA UMcA asparya-alepya AtmadazAnA AsanamAM beThele te udAsIna. AvI udAsIna AtmadazAnI sthitimAM beThelA zrImadda dehathI paNa udAsIna thaI gayA che, huM deha chuM evo dehabhAva na spazI zake evI dehathI para (Beyond the reach of body)-dehathI atIta dehAtIta videhI dazAmAM vattI rahyA che, te eTale sudhI ke atra patramAM kahyuM che tema- ame dehadhArI chIe ke kema te saMbhArIe tyAre mAMDa jANIe chIe." ame dehadhArI-dehane dhAraNa karanArA-A rAjacaMdra nAmathI oLakhAtA deha dharanArA chIe ke kema te "saMbhArIe - yAda karIe tyAre jANIe chIe, nahiM to nahiM, ame dehadhArI chIe e ja bhUlI jaIe chIe! ane e yAda karIe tyAre jANIe chIe te paNa kevI rIte? "mAMDa" jANIe chIe, keme karIne jANIe chIe; he, zuM huM, dehadhArI chuM? nA, nA, ema hoya nahiM, ema vAraMvAra yAda karatAM ghaNuM ghaNI mahenate keme karIne jANIe chIe. zrImadUnI keTalI badhI AtyaMtika dehAtIta videhI dazA haze tene A parathI kaMIka khyAla Avaze. jagatamAM bIjA badhA prakAranA ahaM je A moTAmAM moTA dehanA ahaMrUpa kendrastha (central) ahaMnI AsapAsa pradakSiNA phare che, te A dehane ahaM bhalabhalA mahAtmAothI paNa bhUlyo bhUlAto nathI; tyAre zrImadda te ahaMne eTale badho bhUlI gayA che ke emane yAda karyo yAda Avato nathI ! te ja emanuM paramamahamAM paramamahatpaNuM ne paramasamAM paNa paramasatpaNuM che. jagajajI te sAmAnyapaNe huM dehadhArI chuM, phalANuM nAmavALe chuM, ema svapnAMtare paNa pitAne dehano ahaM bhUlatA nathI, tyAre jagadaguru zrImadanI sthiti tethI sAva ulaTI che, emane te svapnAMtare paNa huM deha chuM evo bhAva udbhavato nathI eTaluM ja nahiM paNa jAgratAvasthAmAM paNa saMbhAre tyAre mAMDa-mahA mahenate yAda Ave che ! kayAM parama bhAvitAtmA zrImadanI AtmAtmabuddhi? kayAM jagatanI dehAtmabuddhi? deha ane dehAzrita ahaMbhAvanA tanmayapaNumAM rAcI rahelA pAmara pudgalAnaMdI bhavAbhinaMdI jIne parama AtmAnaMdI jIvanmukta zrImaddanI A dehAtIta videhI dazAnI kalpanA paNa kayAMthI Ave? Ama dehanuM paNa je bhAna bhUlI gayA che evA Atmamagna zrImadane prAyaH bAhya upaga vartate na hevAthI temanI bAhya vanA game tevI thaI paDI che; zatru Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 364 adhyAtma rAjaya ke mitranA, vrata-niyamaneA, jAta-bhAtanA, vimukha-sanmukhanA, viSaya-icchAne vikalpa vatA na heAvAthI-atre kahyuM che tema sa` prakAre vicitra evI udAsInatA AvavAthI game tema vartAya che.' AvI dehAtIta videhI dazA pAmelA zrImad iMdriyAtIta-manAtIta thayA che, lagabhaga zUnyamanaska jevA thayA che. eTale ja kahyuM- hRdaya prAye zUnya jevuM thaI gayuM che; pAMce iMdriyA zUnyapaNe pravatta vArUpa ja rahe che,' i. eTaluM ja nahiM paNa jenA upayAga niraMtara AtmAmAM ja vatta che evA zrImane 'naya pramANu vagere zAstrabheda sAMbharatAM nathI.' naya-pramANa vagere zAsrabheda je parAkSapaNe vastu samajavA mATe upakArI thAya che, te paNa sAMbharatA nathI-yAda AvatA nathI !-kevI adbhuta vAta che! parokSa pramANurUpa zAstra vagere paNa je AtmArUpa prayeAjana pAmavA mATe pratyeAjanabhUta che, te pratyeAjanarUpa sAkSAt AtmA jyAM pratyakSa anubhavageAcara thayeA hAya tyAM pachI te parAkSa zAstrAdi sAMbhare kyAMthI ? atre ati na nacItttamati pramALuM '- e amRtacaMdrAcAya nA suprasiddha amRtax kaLaza smRtimAM Ave che. jyAM nayazrI udaya pAmatI nathI, pramANu asta pAmI jAya che, amane khabara nathI paDatI ke nikSepacakra kayAMya cAlyuM jAya che, AthI vadhAre ame zuM kahIe? A sava"kaSa dhAsa-AtmajyeAti anubhavamAM Avye dvaita ja bhAsatuM nathI,-AtmA sivAya anyabhAva ja bhAsate| nathI.-sumavamuyAte mati na dvaitameya, zrImadna paNa 'eka'-advaita AtmA sivAya dvaita bhAsatuM ja nathI evI amRtacaMdrAcAya nA A anubhavavacananA paDaghA pADatI kevI parama dhanya anubhavadazA-zAsrathI para AtmasAmarthyayAga dazA pragaTI che! AvA AtmAnubhavamagna zrImanuM citta eka AtmAmAM ja-paramAtmAmAM ja cAMTeluM che, eTale tyAMthI ukhaDIne khIje cAMTatuM nathI, eTale ja videhI zrImanI sava`dehapravRtti atra darzAvyuM che tema zUnyamanaskapaNe ApeApa thai rahI che. sarvAMtra nirAkAMkSa niriccha zrImanuM citta purANapuruSa paramAtmAnA premamAM eTaluM badhuM Asakta thaI gayuM che ke temane AdipuruSane viSe akha'Da prema sivAya bIjA meAkSAdika padArthomAMnI AkAMkSAnA bhaMga thai gayA che.' yAvat meAkSanI icchA paNa jyAM rahI nathI evI meAkSa pratye paNa nirapekSa udAsIna uMcAmAM uMcI adbhuta dezA chatAM parama pramANika zrImane mana hajI A manamAnatI pUrNa dazA nathI-pUNaeN tAmAM kaMika nyUnatA che, eTale ja kahe che-ATaluM badhuM chatAM manamAnatI udAsInatA nathI ema mAnIe chIe; akhaMDa premakhumArI jevI pravahavI joIe tevI pravahatI nathI ema jANIe chIe; Ama karavAthI te akhaMDa khumArI pravahe ema nizcaLapaNe jANIe chIe; paNa te karavAmAM kALa kAraNabhUta thaI paDyo che.'-A udayakALa evA AvyA che ke temAM gheADA paNa mAhya upayAga vartAvavA paDe che, te tevI dhAryA pramANenI akhaMDa khumArImAM 66 udayati na nayazrIrastameti pramANaM, kvacidapi na ca vidyo yAti nikSepacakraM / kimaparamabhidaSmo dhAmni sarva kaSe'sminnanubhavamupayAte bhAti na dvaitameva // --zrI amRtacaMdrAcArya kRta samayasAra kaLaza Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImadnI dehu chatAM dehAtIta videhI dazA 365 kaMika aMtarAyarUpa thAya che. teA pachI A doSa keAnA che? e mATe mArmikapaNe kahe che- e sa`nA doSa amane che ke harine che, evA cAkkasa nizcaya karI zakAtA nathI.' AvI udAsIna dehAtIta videhI dazAne lai videhIpaNe thatI ThekANA vinAnI peAtAnI pravRtti darzAve che- eTalI badhI udAsInatA chatAM vepAra karIe chIe; laIe chIe, daIe chIe, lakhIe chIe, vAMcIe chIe, jALavIe chIe, ane kheda pAmIe chIe. vaLI hasIe chIe,-jenuM ThekANuM nathI evI amArI dazA che.' i. AvI de chatAM dehAtIta videhI udAsIna dazA che chatAM vyavahAra zA mATe karI che ? tene khulAsA A ja patramAM (a. 255) chellI paMktimAM karyAM che .....ane tema chatAM Ama vahIvaTamAM chIe, e enI icchAnuM kAraNa che.'-paramAtmAnA jJAnamAM jema dIThuM' che tema prArauAyAdhInapaNe A pravRtti karavI paDe che eTale e enI icchAnI vAta che--enA hAthanI vAta che. eTale ja zrImad 1948nA poSa suda 7 nA patramAM (a. 313) saubhAgyane lakhe che kAI evA prakAranA uya che ke, apUrva vItarAgatA chatAM vepAra saMbaMdhI kaMika pravana karI zakIe chIe, tema ja bIjA paNa khAvApIvA vagerenAM pravartta na mAMDamAMDa karI zakIe chIe. mana kayAMya virAma pAmatuM nathI....' 1948 1. zu. 12nA patramAM (a. 366) lakhe che----'hRdayarUpa zrI subhAgya,-manamAM vAra vAra vicArathI nizcaya thai rahyo che ke koIpaNa prakAre upayAga pharI anyabhAvamAM potApaNuM thatuM nathI, ane akhaMDa AtmadhyAna rahyA kare che, evI je dazA tene viSe vikaTa upAdhioganA udaya e AzcaryakAraka che; hAlamAM te thADI kSaNanI nivRtti mAMDa rahe che; ane pravRtti karI zake evI ceAgyatAvALu citta te nathI, ane hAla tevI pravRtti karavI e kattavya che, teA udAsapaNe tema karIe chIe, mana kyAMya khAjhatuM nathI, ane kaI gamatuM nathI, tathApi hAla riIcchA AdhIna che.' 1948nA * vai. vada 6nA patramAM (a. 368) saubhAgyane lakhe che-- amAre viSe vA parama vairAgya vyavahArane viSe kyAreya mana maLavA deto nathI.' vyavahAra madhye paNa zrImadnanI kevI vItarAgatA ! kevI asa'gatA ! kevI udAsInatA ! kevI videhI dazA! samayasAra gAthAX 218mAM kahyuM che tema-- sAnuM kAdava madhye lepAtuM nathI, tema sadrayaiAmAM rAga tyajanArA-vItarAgI jJAnI kamamadhye paNa jarA paNa rajathI lepAtA nathI,'-jalamAM kamalanI jema nile`pa ja rahe che te AnuM nAma ! AvI deha chatAM dehAtIta videhI dazA kema kene saMbhave ? kevI rIte saMbhave ? jene deha huM chuM evA dehamAM aha buddhirUpa ahaMbhAva chUTI gayeA hAya tene, jene huM X " NANI rAgadhpajaho savvadavvesu kammamajjhagado / No lippadi rajaeNa du kaddamamajjhe jahA kaNayaM || jJAnavAn svarasato'pi yataH syAt sarvarAgarasavarjanazIlaH / // lipyate sakalakarmabhireSaH, karmamadhyapatito'pi tato na zrI amRtacaMdrAcAryajI "" " samayasAra gA. 218 kRta samayasAra kaLaza 148 Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 366 adhyAtma rAjaya ke anya deha nathI huM AtmA chuM evuM kharUM AtmabhAna pragaTyuM hAya tene. saubhAgya paranAM patramAM (a.362) zrImade kahyuM che tema-kharU' AtmabhAna thAya che tene, huM bhAvanA akartA chuM evA edha utpanna thai, ahu pratyayi buddhi, te vilaya pAme che. evuM je AtmabhAna te vAravAra ujajavalapaNe vartyA kare che.' anyatra zrImade kahyuM che tema--prathama dehadaSTi hatI, tethI bhAsya deha; have dRSTi thaI AtmamAM, gaye dehathI ne.' Ama jenI dehAtmaSTirUpa deSTi naSTa thaI AtmAtmadRSTirUpa AtmadRSTi atyaMta spaSTa khUlI che, evA zrImad jevA parama samatha kharekharA jJAnIvizeSane tevI tathArUpa videhI dazA rahI zakavI kema na saMbhave ? saMbhave ja, ne te kevI rIte? zrImade 1951nA jeTha vada 7nA dine lakhelA patramAM (a. 607) peAtAnI AtmadazA sUcavatuM A vacana TAMkayuM che evI rIte 'jagamanI jukti te sarve jANIe, samIpa rahe paNa zarIranA nahiM saMga jo; ekAMte vasavuM ne eka ja Asane, bhUla paDe teA paDe bhajanamAM bhaMga jo.'-Ane paramAM e samajAya che ke jeNe peAtAnI samasta cittavRttierUpa gopIene peAtAnA anupama AtmasvarUpasauMdaya thI AkRSTa karI aMtamu kha karI hatI, evA jJAnI AtmArUpa 'kRSNa' nI A yukti te jIe! ema harSAvezamAM khelatI bhaktipradhAna evI cittavRttierUpa geApIo kahe che ke-ame A zarIramAM ekAMte ne eka ja Asane vasIe chIe, chatAM amane zarIranA soMga nathI ! ane emAM jo bhUla thaI teA paDe bhajanamAM bha'ga jo.' arthAt A parathI zrImadde ema sUcavyuM jaNAya che ke-dUdha ne pANI jema ekakSetrAvagAhasthitimAM paNa A AtmAne ame dehathI eTaleA badhA AtyaMtika bhinna anubhavIe chIe ke atyaMta samIpa-nikaTa chatAM amArA AtmAne zarIranA saMga nathI; Ama ekakSetrAvagAhasthitirUpa ekAMte ne eka ja Asane ame vasIe chIe chatAM AvA asaMga AtmA ame pragaTa anubhavIe chIe, ane temAM jo bhUla paDI teA paDe bhajanamAM bhaMga jo ',--bhajanamAM-zuddhatattvabhaktimAM bhaMga paDe. Ama deha ne AtmAnI ekakSetrAvagAhasthiti chatAM jeNe dehathI bhinna asaga AtmAnuM Atya Mtika paribhAvana karyuM che evA zrImad jevA parama jJAnIne tevI dehAtIta videhI dazA kema na heAya ? A aMge janakarAjAnuM dRSTAMta prasiddha che, rAjakAjaAdi sa vyavahAra sabhALatAM chatAM videhIpaNe temanI Atmasthiti itihAsaprasiddha che. zrImad saubhAgya paranA patramAM (a'. 218, 1947 qA. zu. 13) A janavidehInI AtmadazA prazaMse che kejanavidehI saMsAramAM rahyA chatAM videhI rahI zakayA e je ke meATu' Azcaya che, mahAmahA vikaTa che, tathApi paramajJAnamAM ja jenA AtmA tadAkAra che, tene jema rahe che, tema rahyuM jAya che. ane jema prArabdhakanA udaya tema vatAM temane bAdha hatA nathI. deha sahitanuM jenuM ahuMpaNuM maTI gayuM che, evA te mahAbhAgyanA deha paNa AtmabhAve ja jANe vatatA hatA, teA pachI temanI dazA bhedavALI kayAMthI hoya ? ' mAyAnA duraMta prasaMgamAM A videhupaNAnuM parama vikaTapaNuM darzAvatAM zrImad aMbAlAla Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImanI deha chatAM dehAtIta videhI dazA 37 bhAI paranA patramAM paNa (aM. 321-1948 mAha vada 2) lakhe che-"atyaMta udAsa pariNAme raheluM evuM je caitanya, tene jJAnI pravRttimAM chatAM tevuM ja rAkhe che; topaNa kahIe chIe, mAyA dustara che; duraMta che; kSaNavAra paNu, samaya eka paNa, ene AtmAne viSe sthApana karavA gya nathI. evI tIvra dazA Avye atyaMta udAsa pariNAma utpanna thAya che, ane tevA udAsa pariNAmanI je pravanA-(gRhasthapaNuM sahitanI)-te akhaMdhapariNAmI kahevA yogya che. je bedhasvarUpane viSe sthita che te ema kaThinatAthI vatI zake che, kAraNa ke tenI vikaTatA parama che. videhIpaNe janakarAjAnI pravRtti te atyaMta udAsa pariNAmane lIdhe rahetI; ghaNuM karIne temane te sahaja svarUpamAM hatI; tathApi keI mAyAnA duraMta prasaMgamAM samudrane viSe jema nAva yatkiMcit DelAyamAna thAya tema thavApaNuM saMbhavita hovAthI pratyeka mAyAnA prasaMgamAM kevaLa jenI udAsa avasthA che evA nijaguru aSTAvakranI zaraNutA svIkArI hovAthI mAyAne sukhe tarI zakAya ema thatuM hatuM, kAraNa ke mahAtmAnA AlaMbananI evI ja baLavattaratA che." paNa mahAvidehI zrImaddanI dazA to A janakavidehI karatAM paNa ora baLavAna hatI, kAraNa ke temane te tevI dazA sahaja svabhAvasiddha thaI hatI, ane pite A janmamAM "svayaMsaMbuddha' parama samartha hAI kaI gurunuM avalaMbana levuM paDayuM na hatuM. AvA parama samartha chatAM-mahAmunIzvarone paNa durlabha evI mahAvidehI dazA gRhAvAsamAM paNa rAkhavAne parama samartha chatAM, zrImane janakavidehInA dAkhalAnuM avalaMbana laI kadI paNa svanAMtare paNa samayamAtra paNa paramANumAtra paNa saMsAravyavahAramAM rahevAnI IcchA nathI thaI, eTaluM ja nahiM paNa jema bane tema tvarAthI A upAdhirUpa vyavahAraprapaMcamAMthI nivRtta thaI parama tyAganI ja niraMtara ajapAjApa bhajanA rahI che. te temanA patro pratye daSTipAta karatAM keI paNa sujJa vivekIne zIgha jaNAI Ave ema che. jemake-zrImad 1951 phA. vada 3 nA dine saubhAgya paranA patramAM (aM.pa69) lakhe che-janakAdi upAdhimAM rahyA chatAM AtmasvabhAvamAM vasatA hatA evA AlaMbana pratye kayAreya buddhi thatI nathI. zrI jina jevA janmatyAgI paNa cheDIne cAlI nIkaLyA evA bhayanA heturUpa upAdhiganI nivRtti A pAmara jIva karatAM karatAM kALa vyatIta karaze te azreya thaze, e bhaya jIvanA upaga pratye pravarte che, kemake ema ja kartavya che. 44 nitya chUTavAne vicAra karIe chIe ane jema te kArya tarata pate tema jApa japIe chIe. ItyAdi. A parathI svayaM samajAya che ke zrImadane Adarza janakavidehI nathI, jina bhagavAnvItarAga mahAvIra che, ane te mahatu puruSa mahAvIranA mahA nigraMtha vItarAga paMthe vicaravAnA niraMtara abhilASI zrImadda te "apUrva avasara e kyAre Avaze? kayAre thaIzuM bAhyAMtara nigraMtha che, e ja gaSaNa e ja raTaNuM karI rahyA che. yadyapi hAla tatkAla udayAdhIna pratibaMdhaka kAraNene laI bAhyathI tema banI zakayuM nathI, paNa atyAre paNa aMtaraMgathI te zrImadda te nigraMthanA mAgane pUrepUrA anusarI rahyA ja che. Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 368 adhyAtma rAjacaMdra kAraNa ke kAyAnI mAyA visArI svarUpamAM samAI gayA evA vItarAga nirmathanA paMthane zrImadda bhAvathI pUrNa paNe anusaryA che, kAyAnI mAyA visArIne svarUpamAM zamAyA che, deha chatAM dehAtIta dazA-kAyetsarga dazA pAmyA che. nigraMtha munine mATe sUyagaDAMga satramAM vorA ane viSa e be arthapUrNa zabdo prajyA che, te vyutkRSTakAya ane dravyabhUta zrImadda thayA che; jANe kAyA cheDI dIdhI hoya ne kAyAmAM na vartAtA hoya evA vyutkRSTakAya-kAyotsargadazAsaMpanna thayA che, ane jevA prakAre AtmadravyanuM zuddha svarUpa che tevuM pote pragaTAvyuM che evA dravyabhUta thayA che; dravyAnurAri* jaur rAjAnurAri drartha-dravyAnusAri caraNa ane caraNanusAra dravya e amRtacaMdrAcAryanuM pravacanasAranuM subhASita vacana zrImade jIvanamAM siddha-anubhavasiddha karI dekhADayuM che! Ama "kAyAnI visArI mAyA svarUpe mAyA evA, nigraMthane paMtha bhava aMtane upAya che--e potAnA ja subhASita sUtrane caritArtha karatA parama bhAvanigraMtha zrImadane kAyAnI mAyA visArI svarUpamAM zamAvArUpa parama dhanya dazA pragaTI che. evA A puruSane deha chatAM dehAtIta dazA sahaja svabhAvasiddha kema na hoya ? huM zarIra nathI, huM jANe zarIramAM rahyo nathI e azarIrIbhAva sahaja sulabha kema na hoya ? mAnI laIe ke A kALamAM caramazarIrIpaNuM na hoya to paNa azarIrIbhAvapaNe Atmasthiti te bhAvathI-bhAvanI apekSAe caramazarIrIpaNuM nahIM paNa siddhapaNuM che. ane tevA prakAre anubhavasiddha vacana zrImade saubhAgya paranA 1948 Aza zu. 10nA dine lakhelA patramAM (aM. 411) lakhyuM che-caramazarIrI paNuM jANIe ke A kALamAM nathI, tathApi azarIrIbhAvapaNe Atmasthiti che to te bhAvana caramazarIrIpaNuM nahIM, paNa siddhapaNuM che ane te azarIrIbhAva A kALane viSe nathI ema atre kahIe, te A kALamAM ame pote nathI, ema kahevA tulya che."--AtmasAmarthyanA pUrepUrA yathArtha bhAnathI zrImade nirabhimAnapaNe atre pitA mATe azarIrI bhAvane te anubhavasiddha khullekhule dAva karyo che. Ama azarIrIbhAva A kALamAM paNa ke hoI zake che tenuM jIvatuM jAgatuM javalaMta udAharaNa zrImadda pote che. purANaprasiddha janaka videhInuM smaraNa vA era baLavApaNe vizeSa smaraNa karAve e deha chatAM dehAtIta dazA-videhI dazA A kALamAM paNa AcarI dekhADanAra zrImad je eka parama jJAnI puruSa ApaNI vacce thaI gaye e ApaNuM ahobhAgya che? deha chatAM jenI dazA va dehAtIta'--evA A kALanA A parama Azcarya kAraka parama addabhuta jJAnI puruSane cAle ApaNe oLakhavA prayatna karIe ane uccArIe ke-te jJAnInA caraNamAM he vaMdana agaNita !" " dravyAnusAri caraNa caraNAnusAri, dravyaM mitho dvayamidaM nanu savyapekSam / tasmAnmumukSuradhirohatu mokSamArga, dravyaM pratItya yadi vA caraNaM pratItya // " -zrI amRtacaMdrAcArya kRta pravacanasAra TIkA gA. -108 Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa sAThamuM prArabdhodayajanita vyavahAre pAdhi tyAM AvyuM re udaya kArame, parigraha kArya prapaMca re. jema jema te haDaseliye, vadhe na ghaTe eka paMca re....dhanya re.zrImad rAjacaMdra AvI taravAranI dhAra karatAM paNa vikaTa addabhuta videhI dazA-ane te paNa vyavahAraupAdhi madhye-dhArI rAkhavA zrImada samartha thayA, te temanuM asAdhAraNa AtmaparAkrama dAkhave che. dhAra taravAranI sehalI dehalI caudamA jina ta caraNa sevA.' A vyavahAraupAdhi kAMI zrImadanI koI paNa sAMsArika IcchAnA kAraNe hatI-IcachAjanita nhotI, paNa tevA prakAranA pUrvopArjita prArabdhadayanA ja kAraNe hatI- prArabdhadayajanita hatI, e siddha hakIkata che. e vastusthitino emanA patronA ja AdhAre (Documentary evidence) A prakaraNamAM vicAra karazuM. 1947mAM zuddha samakita prakAzya-"ogaNIsaseM ne suLatAlIse samakita zuddha prakAzya re." tyArathI zrImadanI AtmadazA atyaMta atyaMta saMvegathI-bhalabhalA saMvegI saMta mahAtmAone paNa kalpanAmAM na Ave evA tIvra vegathI uttarottara kevI vadhatI gaI, tenuM darzana ApaNe AgalA prakaraNomAM karyuM. AtmakaLAnI soLe kaLAe pUrNa rAjacaMdra nirvikalapa samAdhinA paMdara aMze kema pahoMcI gayA, muktaprAya evI prAya jIvanmuktadazA kema pAmI gayA, pUrNatAmAM kaMIka UNatAvALI kevala eka zuddha AtmAnubhavadazA kema sparzI gayA, parAbhaktinI parAkASThAnA prAye prAnya pradezomAM kema ramavA lAgyA, sasvarUpa purANapuruSathI abheda sAkSAt sapuruSa kema banI gayA, ane vyavahAraupAdhi maLe paNa deha chatAM dehAtIta adbhUta videhI dazA kema anubhavavA lAgyA,e zrImadanI uttarottara vadhatI jatI alaukika AtmadazA pratye-"zrata anubhava vadhatI dazA pratye ApaNe keTalAka daSTipAta karyA. eka bAjuthI tarumAM-adhyAtmadizAmAM zrImadanI Ama A "vadhatI dazA" hatI, tyAM bIjI bAjuthI mhAramAM-bAhya dizAmAM vyavahAro pAdhinI mAtrA paNa "vadhatI dazAmAM hatI; jema jema aMtamAM A adhyAtmadazA vadhatI jatI hatI, tema tema bahAramAM A parigrahakArya prapaMcarUpa vyavahApAdhi vadhatI jatI hatI, ema e banne vacce jANe hoDa (Race, zarata) cAlI rahI hatI ! mahAsattva bodhisatva rAjacaMdranA satvanI jANe kasoTI karavA AvI hAyanI-agniparIkSA karavA AvI heyanI ema te vyavahArapAla mahAvidehI rAjacaMdrane paDakAratI hatI ! tuM game teTalI uMcI nIcI thAya paNa huM hArI AtmasamAdhine unI AMca nahiM AvavA dauM ema mahAvIra puruSanI jema te paDakArane jhIlI letA rAjacaMdra jema jema tene haDaselavA prayatna karatA hatA dhakkA mArIne kADhI Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma rAjacaMdra mUkavA prayatna karatA hatA, tema tema te upAdhi vadhatI jatI hatI, paMca paNu-jarA paNa ghaTatI na hatI, jema jema te haDaseliye, vadhe na ghaTe eka paMca re."--e "kAro-- viSama vasame asahya udaya thImane AvI paDyo,-tyAM AvyuM re udaya kAra; ane tenI kAramI cIsa-sahadanA hRdaya bhedI nAMkhe are ! kaThora vajahadaya-parvatemAM paNa cIrADa pADI de evI kAramI cIsa zrImaddanA aMtarAtmAmAMthI nIkaLI gaI- tyAM AvyuM che udaya kAra, parigraha kArya prapaMca re; jema jema te haDaselIe, tema vadhe na ghaTe eka raMcare.......dhanya re." jyAM samayamAtra paNa paramANumAtra paNa rahevAnI pitAnI icchA nathI evA vyavahAraprapaMcamAM Ama mAtra prArabdhadayane ja kAraNe parechAthI zrImaddane rahevuM paDayuM e kharekhara! vidhinI vicitratA che! pUrve jaNAvyuM hatuM tema kauTuMbika saMjogAdipharaja Adi kAraNe parecchAthI-svecchAthI nahi-zrImadane vyApAravyavahAramAM jhaMpalAvavuM paDyuM, bhAgIdArImAM joDAyA, pote ja preraNA karI revAzaMkara jagajIvananI kamIzana ejansInI kaMpanI sthApI, tyAre zrImadanI dhAraNA evI hatI ke jema bane tema tvarAthI A vyavahArapravRtti patAvI nivRtta thaI tyAga laI paramArthamArgauddhAra karazuM. patrAMka 30mAM saubhAgyane jaNAvyuM che tema-je upArjita kama bhegavatAM ghaNe vakhata bhAvimAM vyatIta thaze, te baLavAnapaNe udayamAM vartI kSayapaNAne pAmatAM hoya te tema thavA devA che, ema ghaNA varSane saMkalpa che. paNa te vakhate yathAvasthita vicAra karyo nahi, pUrNa vicAra vinA prAraMbha karyo, pachI aNadhAryA saMjogone laI dhAryA karatAM upAdhi ekadama vadhI gaI ane temAMthI ekadama nikaLavuM muzkela thaI paDyuM. vaLI tenA prAraMbha vakhate 194panA aMtabhAgamAM zrImadUnI je prAraMbhika AtmadazA hatI, tenA karatAM atyAre te-1947thI mAMDIne samaye samaye anekagaNI vadhatI jatI hatI, eTale te upAdhine haDaselIne-dhakakA mArIne kADhI mUkavA ne temAMthI jhaTa chUTavAnI zrImadanI IcachA ora tIvra banI, paNa pite ja prerelI te upAdhimAthI ekadama chaTakavuM tatkAla zakya na hatuM, kAraNa ke acAnaka AMcako ApI (Sudden shock) tema karavA jatAM sAthe joDAyelA bIjAone-lAgatAvaLagatAone tIvra kaleza-kaSAyanuM ane anaMta saMsAranuM kAraNa thAya tema hatuM. pUrve yathAsthita vicAra vinA kAryAraMbha karyo ne have ekadama ulALIo karavA jatAM bIjAone kalezApati thAya te vItarAgI zrImaddane paravaDe ema na hatuM ane upAdhi rahe e paNa poSAya tema na hatuM, ema moTuM dharmasaMkaTa zrImaddane AvI paDayuM. eTale A "prArabdha-prAraMbheluM kArya samyaka prakAre pUruM karI-nirvAhI, cittasamAdhAna rAkhI yuktithI krame karI temAMthI nivRttavuM ema vicAravuM paDayuM. A aMge zrImada pitAnI aMtarvedanA 1948nA phA. su. 14nA dine lakhelA potAnA paramArtha sahad saubhAgya paranA patramAM (aM. 339) ThAlave che amane te mAtra apUrva evA sanA jJAna viSe ja ruci rahe che. bIjuM je kaMi karavAmAM Ave che, ke anusaravAmAM Ave che, te badhuM AsapAsanAM baMdhanane laIne Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prArabdhAjanita vyavahAre pAdhi karavAmAM Ave che. hAla je kaMI vyavahAra karIe chIe, temAM deha ane manane bAhyA upaga vartAva paDe che. AtmA temAM varto nathI. kavacit pUrvakarmAnusAra vartAvuM paDe che tethI atyaMta AkuLatA AvI jAya che. je kaMI pUrve nibaMdhana karavAmAM AvyAM che, te karmo nivRtta thavA arthe, bhogavI levA arthe, thoDA kALamAM bhogavI levAne athe, A vepAra nAmanuM vyAvahArika kAma bIjAne arthe sevIe chIe. hAla je karIe chIe te vepAra viSe mane vicAra AvyA karela, ane tyArapachI anukrame te kAmanI zarUAta thaI tyArathI te atyAra sudhImAM kAmanI dina pratidina kaMI vRddhi thayA karI che. 44 4 A kAmanI pravRtti karatI vakhate jeTalI amArI udAsIna dazA hatI tethI Aja vizeSa che. * A kAma pachI tyAga evuM ame te jJAnamAM joyuM hatuM, ane hAla AvuM svarUpa dekhAya che, eTalI Azcarya vArtA che. amArI vRttine paramArtha ADe avakAza nathI." A parathI zrImaddanI vyavahArapravRttine badhe khulAso maLI jAya che. A upAdhinA bhIDA aMge punaH pitAnI UMDI aMtaraMvedanA zrImadda 194tnA caitra vada 6nA saubhAgya paranA patramAM (aM. 439) ThAlave che-"upAdhine jaga vizeSa rahe che. jema jema nivRttinA joganI vizeSa IcchA thaI Ave che, tema tema upAdhinI prAptino joga vizeSa dekhAya che. cAre bAjuthI upAdhine bhIDe che. koI evI bAju atyAre jaNAtI nathI ke atyAre ja emAMthI chUTI cAlyA javuM hoya te keIne aparAdha karyo na gaNAya. chUTavA jatAM keInA mukhya aparAdhamAM AvI javAne spaSTa saMbhava dekhAya che, ane A vartamAna avasthA upAdhirahitapaNAne atyaMta gya che; prArabdhanI vyavasthA evI prabaMdha karI haze." A patro parathI zrImaddanI vyavahArapravRttine badho khulAso maLI jAya che, ane joI zakAya che ke potAnI IcchAne kAraNe nahiM paNa atyaMta anicchAe tevA prArabdhodayathI zrImaddane parANe saMsAramAM rahevuM paDyuM che ane temAM paNa mukhyapaNe parecchAnA ja kAraNe upAdhi prasaMgamAM pravartAvuM paDayuM che. temanA patramAM jaNAvyuM che temaparecchAthI vAta e chIe. (aM. 234). IzvarecchAne lIdhe upAdhiga che. (aM. 245) hAla je pravRttijagamAM rahIe chIe te te ghaNuM prakAranA parecchAnA kAraNathI rahIe chIe, AtmadaSTinuM akhaMDapaNuM e pravRtti jogathI bAdha nathI pAmatuM, mATe udaya Ave e te jaga ArAdhIe chIe. (aM. 376)." ItyAdi. Ama pachAthI upAdhigamAM vartavuM paDe che chatAM nirdoSamutti jumatti zrImadda te potAnA prArabdhane-ane te paNa pite ja karyuM mATe potAne ja deSa kADhe che, aM. 33mAM kahyuM che tema "keIne deSa nathI, ame karma bAMdhyAM mATe amAre deSa che. eTale je kAMI upAdhi karAya che te kAMI zrImanI svaIcchAne kAraNe nathI, paNa pachAthI ane prArabdhadayakAraNe che. svaIcchAnI vAta te dUra rahe, paNa te pratye parama virakta zrImadane atyaMta atyaMta anicchA ja che-aruci ja che, eTaluM ja nahiM paNa tIvra kheda che, A parama nirvedarUpa che temanA aMtarodugArarUpa vacamAM Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 372 adhyAtma rAjaya Thera Thera dekhAya che. have gRhasthapratyayI-gRhasthasaMbaMdhI prArabdhaudaya heya ne je vyavahAra upAdhi na kare te yAcaka paNuM bhajavuM paDe ane tema kare te jJAnInA mArgane virodha thAya. ane zrImad te jo ke tema kare te paNa jJAnIne mArga virAdhAya nahiM evA parama samartha hatA, chatAM temaNe gRhasthapaNAmAM ayAcaka paNuM ja yogya e jJAnInA mAnI praNAlikA jALavavI e ja gya-tenI upekSA karavI yogya nahiM ema dhAyuM; je upekSA karI hoya te paNa gRhasthapaNuM paNa vanavAsIpaNe bhajAya e Akare vairAgya zrImadane vartAte hato, chatAM teo jJAnInI mArga praNAlikAne ja anusaryA. eTale Ama anivAryapaNe AvI paDela gRhavAsaudayamAM vyavahAraupAdhi prasaMga paNa sevyA vinA chUTake nhoto. tathApi je te udaya eka samaya paNa "asattA pAmato hoya'-sattAmAMthI cAlyo jAya to te ja samaye A badhA vyavahAramAMthI UThIne cAlyA javA jeTalI "mokaLAza zrImane vartAtI hatI. A aMge sAkSIbhUta 1948nA AzAnA patramAM (aM. 414) lakhelA TekekINuM vacana A rahyA- "je kaMI upAdhi karAya che, te kaMI svapaNAne kAraNe karavAmAM AvatI nathI; tema karAtI nathI. je kAraNe karAya che, te kAraNa anukrame vedavAyegya evuM prArabdha karma che. je kaMI udaya Ave te avisaMvAda pariNAme vedavuM evuM je jJAnInuM dhana che te amAre viSe nizcaLa che, eTale te prakAre vedIe chIe; tathApi IcchA to ema rahe che ke alpakALane viSe, eka samayane viSe je te udaya asattAne pAmato hoya to ame A badhAmAMthI UThI cAlyA jaIe; eTalI AtmAne mokaLAza varte che. 4 4 ema hovAthI ane gRhasthapratyayI prArabdha jyAMsudhI udayamAM vate tyAM sudhImAM sarvathA ayAcaka paNane bhajatuM citta rahevAmAM jJAnI puruSone mArga raheto hovAthI A upAdhi bhajIe chIe. je te mAganI upekSA karIe te paNa jJAnIne virAdhIe nahIM ema che, chatAM upekSA thaI zakatI nathI. je upekSA karIe te gRhasthapaNuM paNa vanavAsIpaNe bhajAya e Akare vairAgya vate che. sarva prakAranA kartavyane viSe udAsIna bevA amArAthI kaMI thaI zakatuM hoya to te eka ja thaI zake che ke pUrvopArjitanuM mitApaNe vedana karavuM ane je kaMI karAya che te tenA AdhAre karAya che ema varte che." AvA parama vairAgyasaMpanna-parama udAsIna zrImad saMsAramAM pitAnA koI paNa prakAranA Atmika baMdhanane laIne rahyA na hatA, paNa anicchatA chatAM tevA prakAranA pUrva prArabdhane laIne ja rahyA hatA. 1948nA AzomAM lakhelA patramAM (aM.415) zrImade pitAnA paramArtha sahadu saubhAgyane lakhyuM che tema-keI paNa jAtanA amArA Atmika baMdhanane laIne ame saMsAramAM rahyA nathI. 44 kuTuMba che tenuM pUrvenuM kareluM karaja ApI nivRtta thavA arthe rahyA chIe. revAzaMkara che tenuM amArA pratye je kaMI mAgaNuM che te ApavAne rahyA chIe. te sivAyanA je je kaMI prasaMga che te tenI aMdara samAI jAya che, tanane arthe, dhanane arthe, bhegane arthe, sukhane arthe, svArthane arthe ke kaI jAtanA Atmika baMdhanathI ame saMsAramAM rahyA nathI. A je aMtaraMgane bheda te Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAAyajanita vyavahArApAdhi 373 je jIvane nikaTapaNe mekSa vatA na hoya te jIva kema samajI zake ? duHkhanA bhayathI paNa saMsAramAM rahevuM rAkhyuM che ema nathI. mAna-apamAnanA tA kaI bheda che, te nivRtta thaI gayA che.' zrImadnanA cittamAM Ama koi saMsArapratyayI icchAnI vAta te dUra raheA, atyaMta anicchA ja hatI, eTaluM ja nahiM paNa pratikSaNe te mATe tIkSNa kheda vedAtA hatA ane tethI chUTavAnA ja nitya lakSya rahetA hatA, chatAM 'khArA lAgelA' saMsAramAM 'parANe sthiti' karavI paDI che. A aMgenuM tIvra Atmasa Mvedana dAkhavatA patramAM ('. 508, 1948 jeTha gu. 14) zrImad saubhAgyane lakhe che cittamAM upAdhinA prasaMga mATe vAravAra kheda thAya che je, AvA udaya jo A dehamAM ghaNA vakhata sudhI varto kare te samAdhidazAe je lakSa che te lakSa ema ne ema apradhAnapaNe rAkhavA paDe, ane jemAM atyaMta apramADhAga ghaTe che, temAM pramAyAga jevuM thAya. kadApi tema nahIM tApaNa A saMsArane viSe koI prakAra ruciyAgyajaNAtA nathI; pratyakSa rasarahita evuM svarUpa dekhAya che; tene viSe jarUra sadvicAravAna jIvane alpa pazu ruci thAya nahIM, evA nizcaya varte che. vAra MvAra sa MsAra bhayarUpa lAge che. bhayarUpa lAgavAnA bIje kAI hetu jaNAtA nathI, mAtra emAM zuddha evuM AtmasvarUpa apradhAna rAkhI vartavuM thAya che tethI meATe trAsa vate che, ane nitya chUTavAnA lakSa rahe che; tathApi hajI teA aMtarAya sabhave che, ane pratibaMdha paNa rahyA kare che; tema ja tene anusaratA bIjA aneka vikalpathI khArA lAgelA A saMsArane viSe parANe sthiti che.' Ama sa'sAra jene kharo huM paNa 'khA' lAgyA che evA zrImadda kharI rIte bhAvathI te saMsArAtIta ja che, rati mAtra rati nahiM hAvAthI parama bhAvivarita ja che. AvA parama virakta zrImad jevA kusuma samA parama kAmala hRdayavALA puruSane A agnijavAlA jevI kaparI upAdhi UThAvavI atyaMta AkarI-atyaMta vasamI lAgatI hatI; ene vedavA jeTaluM kaThinapaNuM svabhAvamRdu zrImamAM nahiM hAvAthI temAMthI nivRttinI icchA vAraMvAra temane thai AvatI hatI. 1949nA mAga. vada 9 nA patramAM (a. 425) zrImad saubhAgyane lakhe che tema-upAdhi vedavA mATe joituM kaThina paNuM mArAmAM nathI, eTale upAdhithI atyaMta nivRttinI icchA rahyA kare, tathApi uyarUpa jANI te yathAzakti sahana thAya che. paramAnuM du:kha maTyA chatAM saMsAranuM prAsaMgika duHkha rahyA kare che; ane te duHkha peAtAnI icchAdinA kAraNanuM nathI, paNa bIjAnI anukaMpA tathA upakArAdinAM kAraNanuM rahe che; ane te viTaMbanA viSe citta kayAreka kayAreka udvega pAmI jAya che. X X e udvegane lIdhe kayAreka cakSumAM AMsu AvI jAya che.' parama nivRttine ceAgya evA zrImad jevA mArdavamUrtti parama sAdhucarita puruSane gRhasthane yeAgya evI A vyavahArapravRttimAM paDavuM paDe e keTaluM badhuM AkarU lAge che-vasamuM lAge che, tenuM kevuM tIvra saMvedana kusuma karatAM paNa kAmaLa hRdayavALA zrImadnanA A zabdomAM dekhAya che! A upAdhiudaya zrImane keTalA asahya thai paDyo che tenI aMtarvedanA zrImanA A sa MvedanavanAmAM paNa spaSTa jaNAya che--' niHsArapaNuM atyaMtapaNe Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 374 adhyAtma rAjacaMdra jANyA chatAM, vyavasAyane prasaMga AtmavIryane kaMI paNa maMdatAne hetu thAya che, te chatAM te vyavasAya karIe chIe. AtmAthI khamavA gya nahIM te khIe chIe." (aM514, 150, zrA zu. 14). kaI paNa sahRdayanA hRdayane vIMdhI nAkhe evI A kevI UMDI aMtarvedanA che! Ama svecchAthI nahiM paNa pachAthI je pravRtti che eTaluM ja nahiM paNa atyaMta anicchAthI parANe pravRtti che, te kevala prArabdhadayajanita ja hevI saMbhave. kAraNa ke zrImadda saubhAgyane lakhe che tema-"na gamatuM evuM kSaNavAra karavAne koI IcchatuM nathI, tathApi te karavuM paDe che e ema sUcave che ke pUrva karmanuM nibaMdhana avazya che. (aM.329). atra upAdhinAme prArabdha udayapaNe che. (aM. 386). pUrve upArjita kareluM evuM je kaMI prArabdha che te davA sivAya bIjo prakAra nathI, ane egya paNa te rIte che ema jANI je je prakAre je kAMI prArabdha udaya Ave che te samapariNAmathI davA ghaTe che, ane te kAraNathI A vyavasAyaprasaMga vate che. (a. 421) saMsArIpaNe vasatAM kaI sthitie vartae te sArUM, ema kadApi bhAse topaNa te vartavAnuM prArabdhAdhIna che. kaI prakAranuM kaMI rAga, dveSa ke ajJAnanAM kAraNathI je na thatuM hoya, tenuM kAraNu udaya jaNAya che." (aM.444). udaya vedavA vinA chUTake nathI te bA. atra (naM. 444) lakhe che-jaLamAM svAbhAvika zItaLapaNuM che, paNa sUryAdinA tApane yoge uNapaNane te bhajatuM dekhAya che, te tApane vega maTayethI te ja jaLa zItaLa jaNAya che; vacce zItaLapaNAthI rahita te jaLa jaNAya che, te tApanA cogathI che. ema A pravRttinega amane che, paNa amAre te pravRtti viSe hAla te vevA sivAya anya upAya nathI." tema ja patrAMka 586mAM lakhe che-pUrNa jJAnI zrI RSabhadevAdi puruSone paNa prArabdhodaya bhegace kSaya thayo che, to ama jevAne te prArabdhadaya bhagavo ja paDe emAM kaMI saMzaya nathI. mAtra kheda eTale thAya che ke, amane AvA prArabdhodayamAM zrI RSabhadevAdi jevI aviSamatA rahe eTaluM baLa nathI; ane tethI prArabdhodaya chatAM vAraMvAra tethI aparipakava kALe chUTavAnI kAmanA thaI Ave che, ke je A viSama prArabdhodayamAM kaMI paNa upayoganI yathAtacatA na rahI te pharI AtmasthiratA thatAM vaLI avasara gaveSa joIze; ane pazcAttApapUrvaka deha chUTaze; evI ciMtA ghaNIvAra thaI Ave che." A prArabdhadaya bhagavo e kAMI doSa nathI, chatAM temAMthI chUTavAnI kAmanA e te zrImadane kevaLa guNa ja che. A parama nirdoSa parama guNamUrti puruSa udaya-upAdhine haDaselavA-hAMkI kADhavA (ive out) Icche che, te tenI atyaMta anAsakti ane parama virakti ja prakAze che. chatAM prArabdhodaya jJAnIne paNa bhogavavA paDe che, kAraNa ke jJAnIne deha prArabdha karma bhegavavAne arthe ane jagajanA kalyANane arthe ema be kAraNe ja varte che, dhArazIbhAI paranA patramAM (aM. 373, 1948, vai. va. 18) zrImade anubhavasiddha vacana lakhyuM che tema-mahAtmAne deha be kAraNane laI vidyamAnapaNe vate che; prArabdhakarma bhegavavAne arthe, jenA kalyANane arthe; tathApi e bannemAM Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prArabdhayajanita vyavahAra pAdhi 375 te udAsapaNe udaya AvelI vartanAe vate che ema jANIe chIe." te ja arasAmAM aMbAlAlabhAI paranA patramAM (aM. 376) paNa tevA ja bhAvanuM vacana lakhyuM che- jJAnIne deha upArjana karelAM evAM pUrva karma nivRtta karavA arthe ane anyanI anukaMpAthe hoya che." A pUrva karma be prakAranAM che, eka bhogavye nivRtta thAya evA ane bIjA jJAnathI, vicArathI nivRtta thAya evA. A karmavijJAna aMge talasparzI mImAMsA karatAM zrImad saubhAgya paranA patramAM (aM. 494, 150 citra suda) lakhe che-pUrvakarma be prakAranAM che, athavA jIvathI je je karma karAya che te be prakArathI karAya che. eka prakAranAM karma evAM che, ke je prakAre kALAdi tenI sthiti che, te ja prakAre te bhegAvI zakAya. bIje prakAra e che, ke, jJAnathI, vicArathI keTalAMka karma nivRtta thAya. jJAna thavA chatAM paNa je prakAranAM karma avazya jogavavA gya che te prathama prakAranAM karma kahyAM che, ane je jJAnathI TaLI zake che te bIjA prakAranAM karma kahyAM che. kevaLajJAna utpanna thavA chatAM dehanuM rahevuM thAya che, te dehanuM rahevuM e kevaLajJAnInI IcchAthI nathI, paNa prArabdhathI che, eTaluM saMpUrNa jJAnabaLa chatAM paNa te dehasthiti vedyA sivAya kevaLajJAnIthI paNa chUTI zakAya nahIM, evI sthiti che; je ke tevA prakArathI chUTavA viSe kaI jJAnI puruSa icchA kare nahIM, tathApi atre kahevAnuM ema che ke, jJAnI puruSane paNa te karma bhogavavA gya che; tema ja aMtarAyAdi amuka karmanI vyavasthA evI che ke, te jJAnI puruSane paNa bhegavavA cogya che, athAta jJAnI puruSa paNa te karma bhagavyA vinA nivRtta karI zake nahIM. sarva prakAranAM karma evAM che, ke te aphaLa hoya nahIM, mAtra tenI nivRttinA prakAramAM phera che. 4 4 4 vedanIyAdi karma hoya te bhogavavA viSe amane nirichA thatI nathI. je niricchA thatI hoya, te cittamAM kheda thAya ke, jIvane dehAbhimAna che tethI pArjita karma bhegavatAM kheda thAya che ane tethI niricchA thAya che. AvI ja tatvamImAMsA zrImadda saubhAgya paranA bIjA patramAM (aM. 548, 1951 mAga. vada 9) kare che-"jJAnI puruSane satsaMga thaye, nizcaya thaye, ane tenA mArgane ArAcce jIvane darzanamohanIya karma upazame che ke zarU thAya che, ane anukrame sarvajJAnanI prApti thaI jIva kRtakRtya thAya che, e vAta pragaTa satya che, paNa tethI upArjita prArabdha paNa bhegavavuM paDatuM nathI ema siddhAMta thaI zakato nathI. kevaLajJAna prApta thayuM che evA vItarAgane paNa upArjita prArabdharUpa evAM cAra karma vedavAM paDe che, te tethI ochI bhUmikAmAM sthita evA jIne prArabdha jogavavuM paDe temAM AzcaryuM kAMI nathI.xx x samakitI jIvane, ke sarvajJa vItarAgane, ke keI anya gI ke jJAnIne jJAnanI prAptine lIdhe upArjita prArabdha vedavuM paDe nahIM ke duHkha heya nahIM ema siddhAMta na hoI zake. " ItyAdi. Ama jJAnIne paNa prArabdha bhegavyA vinA nivRtta thatA nathI, te prArabdha ekAMte nivRttirUpe ja heya e niyama nathI, kvacita pravRttirUpe paNa hoya. A vastunuM Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 376 adhyAtma rAjacaMdra nihuSa spaSTIkaraNa karatAM zrImadda 1950nA phA. zu. 11nA dine aMbAlAlabhAI paranA patramAM (aM. 487) lakhe che-ATalI vAtane nizcaya rAkha yogya che, ke jJAnI puruSane paNa prArabdhakarma bhagavyA vinA nivRtta thatA nathI, ane agatye nivRtta thavAne viSe jJAnIne kaMI IcchA nathI. jJAnI sivAya bIjA jIvane paNa keTalAMka karma che, ke je bhagavye ja nivRtta thAya, arthAt te prArabdha jevAM hoya che, tathApi bheda eTalo che ke jJAnInI pravRtti pUrvopArjita kAraNathI mAtra che, ane bIjAnI pravRttimAM bhAvi saMsArano hetu che, mATe jJAnInuM prArabdha juduM paDe che. e prArabdhane evo nirdhAra nathI ke te nivRttirUpe ja udaya Ave. jema zrIkRSNAdika jJAnI puruSa, ke jene pravRttirUpa prArabdha chatAM jJAnadazA hatI, jema gRhaavasthAmAM zrI tIrthaMkara. e prArabdha nivRtta thavuM te mAtra bhagavyAthI saMbhave che." Ama jJAnInuM prArabdha nivRttirUpe paNa hoya ne kvacit pravRttirUpe paNa hoya; ane te jJAnInuM prArabdha ajJAnInA prArabdha karatAM sAva jUduM paDe che; ajJAnIne punaH baMdhane hetu thaI saMsArakAraNa thAya che, abaMdhapariNAmI jJAnIne udayabhaga baMdhane ahetu hoI nirjarAne hetu thAya che. samayasArakaLaza 161mAM amRtacaMdrAcAryajIe kahyuM che tema--" kelkINuM svarasathI nicita jJAna sarvasvabhAga samyagadaSTinAM lakSaNa sakala karmane haNI nAMkhe che; tethI tene A sate punarapi kamane jarA paNa baMdha che nahiM, paNa pUrvopAtta te anubhavatAM nizcitapaNe nijara ja che,' pUjA taranubhavato nizcita nirnavA vicit jJAnInI udayabhogapravRtti dekhI jJAnIne nahiM oLakhanArA ne potAnA kATale tolI jJAnIne anyAya karanArA ajJAnIjanone jANe paDakAratA hoya ema A amRtacaMdrajI samayasArakIza 146mAM vIragarjanA kare che-pUrvabaddha pitAnA karmavipAkathI jJAnIne je upabhoga hoya che te bhale ho ! paNa rAgavigane lIdhe te nizcaya karIne teno " TaMkotkIrNasvarasanicitajJAnasarvasvabhAjaH, samyagdRSTeyadiha sakalaM naMti lakSmANi karma / tattasyAsminpunarapi manAkarmaNo nAsti baMdhaH, pUrvopAttaM tadanubhavato nizcitaM nijairava // " zrI amRtacaMdrAcAryata samayasArakaLaza, 161 " pUrvabaddhanijakarmavipAkAjjJAnino yadi bhavatyupabhogaH // tadbhavatvatha ca rAgaviyogAnnUnameti na parigrahabhAva // " samayasA2kaLaza, 146 " uppaNNodayabhogo viyogabuddhIe tassa so NicaM / kaMkhAmaNAgayassa ya udayassa Na kumvae NANI // appariggaho aNiccho bhaNido NANI ya Nicchade asaNaM / appariggaho du asaNassa jANago teNa so hodi // emAdie du vivihe savve bhAve ya Nicchade NANI / jANagabhAvo Niyado NIrAlaMbo du savvattha // " samayasAra gAthA 21-214 Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prArabdhodayajanita vyavahAre pAdhi 377 parigrahabhAva pAmato nathI." arthAta kharekhara paramArtha samyagdaSTi jJAnI pUrvakarmacage kadAca parigrahaprapaMcamAM paDela bahArathI vyavahArathI dekhAtuM hoya, topaNa aMtarthI nizcaye karIne te parigrahabhAvane sparzatA ja nathI. kAraNa ke samayasAra gAthA 215mAM kahyuM che tema "udayabhoga utpanna thayo che evo te jJAnI nitya tenI-te udayabhoganI vigabuddhie karI anAgata-bhAvi udayanI kAMkSA karatA nathI." Ama jillo anAja mAro wriii -jJAnI aniccha-IcchArahita hoya che tethI aparigraha kahyo che. ane zrImad te upara spaSTa vivarI batAvyuM tema pUrepUrA aniccha-IcchArahita che-svarUpasthita IcchArahita che," eTale parigrahaprapaMcamAM vartAtA chatAM parigrahabhAvane dUrathI paNa sparzatA nahiM hovAthI bhAvathI atyaMta aparigraha rahyA che, e emanuM adbhuta AtmasAmarthya sUcave che. ajJAnIne je AsavanuM kAraNa thAya che, te jJAnIne parissavanuM kAraNa thAya che, je AvA je sivA-te AnuM nAma ! zrImaddanuM ja Atmaanubhavasiddha vacana che ke-hata AsavA parisavA, inameM nahi saMdeha; mAtra daSTikI bhUla hai, bhUla gaye gata eha. jJAnIe e daSTinI bhUla sudhArI lIdhI che, ethI enI "gata-cAla ajJAnI karatAM ulaTI rItinI che-ulaTI dizAnI che, eTale jJAnIpuruSanI pravRtti sAmAnya prAkRta jananI (Layman) pravRtti jevI hotI nathI. Ama chatAM jJAnI kAMi pravRttine Icache che ema nathI, nivRttine ja Icche che. A aMge jANe pUrvabhomAM anubhUta bhAvonuM sAkSAt darzanarUpa samaraNa karatA hoya evA A nivRttiIcchaka anubhavasiddha amRtavacana zrImad kRSNadAsa paranA patramAM (patrAMka 449) lakhe che-"jJAnI puruSanI pravRtti, pravRtti jevI hotI nathI, UnA pANIne viSe jema agnipaNane mukhya guNa kahI zakAto nathI, tema jJAnInI pravRtti che; tathApi jJAnI puruSa paNa nivRttine koI paNa prakAre Icche che. pUrve ArAdhana karelAM evAM nivRttinAM kSetre, vana, upavana, jega, samAdhi ane satsaMgAdi jJAnI puruSane pravRttimAM beThAM vAraMvAra sAMbharI Ave che. tathApi udayaprApta prArabdhane jJAnI anusare che." ItyAdi. eTale ja AtmajJAna samadarzitA jene pUrepUrA pragaTyA che ane "svarUpa sthita icchArahita' je thayA che evA jJAnAvatAra zrImadda "vicare udaya prayoga e jJAnInI rItinuM anusaraNa karavA tatpara banyA che; "ciMtArahita pariNAme je kaMI udaya Ave te vedavuM e zrI tIrthaMkarAdi jJAnIono upadeza che (aM. 435), te zirasAvaMdha karI temane "pUrva nibaMdhana je je prakAre udaya Ave che te prakAre anukrame vedana karyA javAM ema karavuM yogya lAgyuM che? (aM. 329); ane eTale ja "AtmAne viSe vate che evA jJAnI puruSa sahajaprApta prArabdha pramANe varte che, XX sahajapaNe prAsa udaya bhogave che' (aM. 377),-ema A sahaja pariNamI, sahajasvarUpI sahajapaNe sthita sahajAmasvarUpasvAmI zrImade sahajapaNe potAnI jIvanapraNAlikA prajI che. ane eTale ja zrImadda 1948 nA azADanA patramAM (aM. 385) paramArthasuhRdu saubhAgyane mArmikapaNe lakhe che-"je prakAre prArabdhana kama udaya a-48 Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 378 adhyAtma rAjathavuM hoya te prakAre hAla teA vIe chIe, ane ema vartavuM kei prakAre tA sugama bhAse che. xx mIjI teA kai spRhA nathI, koI prArabdharUpa spRhA paNa nathI, sattArUpa kAI pUrve upArjita karelI upAdhirUpa spRhA te teA anukrame saMvedana karavI che. eka satsaMga-tamarUpa satsaMganI spRhA vate che. rucimAtra samAdhAna pAmI che. e Azca rUpa vAta kyAM kahevI ? Azcaya thAya che. A je deha maLyA te pUrve kAi vAra maLyA naheAtA, bhaviSyakALe prAsa thavA nathI. dhanyarUpa-kRtA'rUpa evA je ame tene viSe A upAdhioga joI leAkamAtra bhUle emAM Azcarya nathI, ane pUrve jo satpuruSanuM ALakhANu paDyuM nathI, te te AvA ceAganAM kAraNathI che.'-A vedhaka vacanA jJAnIne eLa khavAmAM brAMti pAmanArA jagatane tevI bhUla nahiM karavAnuM kevuM mArmika AhvAna kare che ! tAtparya ke-je je kALe je je prArabdha uDDaya Ave te te veDhana karavuM e jJAnI puruSAnuM sanAtana AcaraNa zrImad anusaryAM che, ane te te prArabdha udayaprasaMgamAM sAkSIbhAve-dRSTAbhAve varyAM che, e zrImanA adhyAtmajIvananI anubhavasiddha siddha hakIkata che, ane tenA sAkSI saubhAgya paranA amRtapatranA (a. 408, 1948 bhA. 16 8) A amRta vacanA che--je je kALe je je prArabdha udaya Ave te te vedana karavuM e jJAnIpuruSAnuM sanAtana AcaraNa che, ane te ja AcaraNa amane udayapaNe varte che; arthAt je saspeMsAramAM sneha rahyo nathI, te saMsAranAkAnI pravRttine udaya che, ane uDDaya anukrame vena thayA kare che. e udayanA kramamAM kAI paNa prakAranI hAni-vRddhi karavAnI icchA utpanna thatI nathI; ane ema jANIe chIe ke jJAnIpuruSAnuM paNa te sanAtana AcaraNa che. xxx hAla tA te prArabdha svAbhAvika udaya pramANe vedana karyA sivAya anya icchA utpanna thatI nathI, tathApi te udayamAM khIjA koIne sukha, du:kha, rAga, dveSa, lAbha, alAbhanA kAraNarUpe bIjAne bhAsIe chIe. te bhAsavAne viSe leAkaprasaganI vicitra bhrAMti joI kheda thAya che. je sa'sArane viSe sAkSI karyAM tarIke manAya che, te saMsAramAM te sAkSIe sAkSIrUpe rahevuM ane kartA tarIke bhAsyamAna thavuM te bedhArI taravAra upara cAlavA barAbara che." Ama prArabdhayeAge vicitra viSama brAMtigata jagatanA prasa'gamAM aviSama udAsIna sAkSIbhAve vatAM kartApaNuM nahiM chatAM kartApaNuM bhAsyamAna thavA jevI bedhArI talavAra para zrImad cAlyA che! AvuM parama adbhuta AtmaparAkrama te zrImad jevA kai viralA apavAdarUpa (exceptional) asAdhAraNa (Extraordinary) samatha ceAgI puruSa ja karI zake! Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa ekasaThamuM upAdhi madhye samAdhi: alaukika "rAdhAvedha dhAra taravAranI sohalI, dehalI caudamA jina taNI caraNa sevA dhAra para nAcatA dekha bAjIgarA, sevanA dhAra para rahe na devA"-zrI AnaMdaghanajI A AvI upAdhi maLe paNa zrImadane te samAdhi ja hatI. bAhya nirupAdhi tyAgaavasthAmAM mahAmunIzvarane paNa je AtmasamAdhi jALavavI parama duSkara-parama durlabha, te upAdhiprasaMga madhye paNa zrImade jALavI e ja addabhutAdadbhuta che! AvuM duSkaramAM duSkara kArya "duSkaraduSkarakAraka" zrImade karI dekhADavuM e ja parama Azcarya kAraka che. taravAranI dhAra para nAcavuM saheluM-sulabha che, paNa caraNudhArA para sthira rahevuM e dehaluM che-devone paNa durlabha che. "dhAra taravAranI sohalI."--e caraNadhArA para sthira rahevAnuM adUbhuta AtmaparAkrama zrImade karI dekhADayuM e ja parama AzcaryanuM parama Azcarya che. A te kharekhara ! zrImade keI alaukika "rAdhAvedha sAdhyo che. laukika kathAmAM rAdhAvedha sAdhavAnI vAta Ave che; rAdhAvedha sAthe tene svayaMvarasuMdarI svayaM vare che. cakra upara cakra goThavelA che, te cakro ulaTasulaTa dizAmAM gatimAna che-pharyA kare che. tenI uparamAM "rAdhA-pUtaLI che. tenI DAbI AMkhanI kIkIne nIce UbhelA bANAvaLIe nIce pANImAM paDatA pratibiMba pratye daSTi rAkhI uparamAM te gatimAna pharatA cakro seMsaruM bANa nAkhIne viMdhavAnI che! keTaluM badhuM vikaTa-keTaluM badhuM durghaTa kArya! te rAdhAvedha sAdhanAranuM kevuM parAkrama! A lokika rAdhAvedhanA parAkrama karatAM anaMtaguNaviziSTa alaukika AtmaparAkrama mahA vIrapuruSa zrImade dAkhavyuM che, alaukika AdhyAtmika rAdhAvedha sAdhya che, ne emane jIvanmukti-suMdarI svayaM varI che. A AdhyAtmika rAdhAvedha zuM che? kayo che ? samayasAra& gA. 304-305mAM rAdharAdhA zabdane adbhuta artha karyo che, te pramANe rAdha, sAdhya, saMsiddhi-siddha-sAdhitaArAdhita e zabdo ekAEvAcaka che. eTale paradravyaparihArathI zuddha AtmAnI siddhi vA sAdhana te rAdha che." vyavahAraupAdhi maLe paNa samApisthita zrImade A zuddha AtmasiddhirUpa rAdhane-rAdhAne vIdhI alaukika adhyAtmika rAdhAvedha sAdhyo che. joke ema jANe che ke A upAdhimAM beTho che, paNa A to upAdhimAM beTho beThe phaTika jevA svaccha aMtarAtmAmAM-hRdayamAM paDatA zuddhAtmapratibiMba pratye daSTi TheravI vyavahAranA viSama ulaTasulaTa gatimAna cakro seMsarUM samAdhi-bANa nAMkhIne Atmasiddhi-rAdhAne vIMdhe che! e mahAparAkrama keI virale ja karI zake che; ane upAdhi madhye paNa samAdhi sAdhanAro zrImadda te virale che; e anubhavasiddha siddha hakIkata che. * saMsiddhirAdhasiddha sAdhiyamArAdhiyaM ca eyarse / / avagayarAdho o khalu ceyA so hoI avarAdho / jo puNa NiravarAdho ceyA NissaMkiyo u so hoi / ArAhaNAe NicaM baddei ahaMti jANaMto // " -samayasAra gAthA 304-305 Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma rAjacaMdra zrImadane upAdhi maLe paNa kevI samAdhi vartatI hatI te mATe temanA ja patramAM sthaLe sthaLe AvatA svayaMbhU anubhavadgAre ja sAkSI cheH parama svarUpanA anugrahathI atra samAdhi che. (saM. 238). sarvAtmAnA anugrahathI atra samAdhi che. bAhyopAdhiga varte che. (aM. ra43). atra samAdhi che, bAhyopAdhi che (aM. 364). atra samAdhi che, bAhya pratibaddhatA varte che. (aM. 365). upAdhiprasaMga to rahe che, tathApi AtmasamAdha rahe che. (aM. 367). atra bhAva pratye te samAdhi che, ane bAhya pratye upAdhi joga varte che. (aM, 371). atra pravRtti udaye samAdhi che. (aM. 430). atra samAdhipariNAma che, tathApi upAdhine prasaMga vizeSa rahe che. ane tema karavAmAM udAsInatA chatAM udayaga hovAthI nikaleza pariNAme pravRtti karavI ghaTe che. (428). amArUM mana ghaNuM udAsa rahe che ane pratibaMdha evA prakArane rahe che, ke te udAsapaNuM sAva gupta jevuM karI na khamI zakAya evA vepArAdi prasaMgamAM upAdhiga vedavA paDe che. jo ke vAstavyapaNe te samAdhipratyayI AtmA che. (aM. 463). ityAdi. A na khamI zakAya evI asahya upAdhi aMge zrImad 1948 nA mAMga. zuda 14 nA patramAM (aM. 308) saubhAgyane potAnuM AtmasaMvedana-AtmavedanA lakhe che, -zrI sahaja samAdhi. atra samAdhi che 44 asaMgavRtti hovAthI aNumAtra upAdhi sahana thaI zake tevI dazA nathI, te ya sahana karIe chIe. paramANumAtra paNa upAdhi sahana na karI zake evI asaMga dazA chatAM zrImade ATalI badhI asahya upAdhi samatAthI sahana karI te temanI asAdhAraNa sahanazIlatA dAkhave che, eTaluM ja nahi paNa samAdhi temanI kevI sahaja svabhAvabhUta banI gaI haze te darzAve che. samAdhinA AtyaMtika abhyAsa vinA AvI sahaja samAdhi saMbhave nahi. arthAt zrImade A samAdhine eTale badhe AtyaMtika abhyAsa karyo hato ke teo sAkSAta mUrti mAna sahaja samAdhirUpa banI gayA, eTale ja AvI agniparIkSA jevI utkaTa upAdhi maLe paNa temane sahaja samAdhi sahaja-niHprayAsapaNe (without effort) vartAtI hatI, ane tenuM mArmika sUcana A TUMkA arthagaMbhIra patranA mathALe mUkela "sahaja samAdhi' zabdathI karyuM jaNAya che. AvA avika9pa sahaja samApisthita jJAnI satparuSane upAdhi paNa bAdhA na upajAve evI abAdha hoya che, upAdhi paNa samAdhi ja hoya che. A aMge zrImada potAnuM AtmasaMvedana saubhAgya paranA patramAM (aM. 329, 1948, mAha vada 8) dAkhave che- avikalpa samAdhinuM dhyAna kSaNavAra paNa maTatuM nathI. tathApi aneka varSo thayAM vikalparUpa upAdhine ArAdhyA jaIe chIe. jyAM sudhI saMsAra che tyAM sudhI koI jAtanI upAdhi hovI to saMbhave che; tathApi avikalpa samAdhimAM sthita evA jJAnIne te te upAdhi paNa abAdha che, arthAt samAdhi ja che. A deha dhAraNa karIne jo ke kaI mahAna zrImatapaNuM bhagavyuM nathI, zabdAdi viSayono pUro vaibhava prApta thayo nathI, koI vizeSa evA rAjyAdhikAre sahita divasa gALyA nathI, pitAnAM gaNAya Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upAdhi madhye samAdhi : alokika rAdhAvedha 381 che evAM kAI dhAma, ArAma sevyAM nathI, ane hajI yuvAvasthAnA pahelA bhAgavate che, tathApi e keAInI AtmabhAve amane kaMI icchA utpanna thatI nathI, e eka mATuM Azcaya jANI vartIe chIe; ane e padArthonI prApti-aprApti banne samAna thayAM jANI ghaNA prakAre avikalpa samAdhine ja anubhavIe chIe. ema chatAM vAraMvAra vanavAsa sAMbhare che. kAI prakAranA leAkaparicaya rucikara thatA nathI, satsaMgamAM suratI pravahyA kare che, ane avyavasthita dazAe upAdhiyAgamAM rahIe chIe. eka avikalpa samAdhi sivAya bIjuM kharI rIte smaraNa rahetuM nathI, ciMtana rahetuM nathI, ruci rahetI nathI, athavA kaMI kAma karAtuM nathI.' smaraNa A peAtAnI AtmadazAnuM tAdRzya suMdara zabdacitra rajU karatA patra parathI samajAya che ke bAhya upAdhi zrImadnanI AtmasamAdhine leza paNa khAdhaka na thai zakI, cAvIza-pacIza varSanI bharayuvAna avasthAmAM vattatAM paNa zrImane kAi paNa sAMsArika icchAnA AtmabhAve speza leza paNa nhAtA thatA, - peAtAne paNa meATuM Azcaya lAge evI adbhuta niSkAma dazA vattatI hatI; te te sAMsArika padArthonI pra.si-aprApti anne samAna jANatA zrImadnane avikalpa samAdhi ja anubhavAtI hatI; zrImadbhunuM mana te vanamAM ja hatuM ane tana saMsAramAM hatuM, eTale avyavasthita dazAe upAdhiceAgamAM rahyA rahyA te kharI rIte te eka avikalpa samAdhinuM ja karatA hatA--ciMtana karatA hatA, ruci paNa enI ja dharatA hatA ane kAma paNa A eka avikalpa samAdhinuM ja karatA hatA! jagat jANe ke A upAdhi karI rahyo che, paNa A ceAgI te samAdhi ja dharI rahyo che! kAyaMtranI pUtaLIenA nRtyanI jema pUrva prArabdhAnusAra varttatA jANe yAgamAyA pragaTa karatA hAyanI ! yaMtranI pUtaLIe jema dorIsa McArathI nAce che, tema satra niriccha evA A jJAnIpuruSanI badhI pravRtti pUrva prArabdhanA sUtrasaMcArathI ja cAle che, eTale ja yazovijayajIe adhyA bhaMsAramAM kahyuM che tema-AvA leAkamAM vatA jJAnI ceAgInI pravRttie kAyaMtranI pUtaLIonA nRtya jevI hAI temane bAdhAthe thatI nathI,' arthAt abAdha ja hoya che. AvI avikalpa sahaja samAdhirUpa ceAgadazAne lai zrImanuM mana vyavahAramAM cAMTatuM nathI, e vastunA nirdeza karatAM zrImad saubhAgyane 1948 phrA. vada 0))nA ne patramAM (a. 347) lakhe che... AtmasvarUpe hRdayarUpa vizrAmamUrti zrI subhAgya pratye. atra ghaNuM karIne AtmadazAe sahaja samAdhi varte che. bAhya upAdhinA joga vizeSapaNe udaya prApta thavAthI te prakAre vattavAmAM paNa svastha rahevuM paDe che. jANIe chIe ke ghaNA kALe je pariNAma prApta thavAnuM che te tethI gheADA kALe prApta thavA mATe te upAdhioga vizeSapaNe varte che. XXX hAla atra ame vyAvahArika kAma teA pramANamAM ghaNuM karIe chIe, temAM mana paNa pUrI rIte daie chIe; tathApi te mana vyavahAramAM tr dAruyaMtrasthapAMcAlI nRtyatulyA pravRttayaH / 22 yogino naiva bAdhAyeM jJAnino lokavartinaH // --zrI adhyAtmasAra Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 382 adhyAtma rAjayaka cAMTatuM nathI, peAtAne viSe ja rahe che, eTale vyavahAra bahu khAjArUpe rahe che.' atre paNa darzAvyuM che tema zrImane AtmadazAe sahaja samAdhi vate che, vadhatI jatI upAdhi madhye jAgrata (alert) rahI AtmapariNAmanI svasthatArUpa samAdhi rAkhI svastha' rahevuM paDe che; vyavahAramAM mana cAMTatuM nathI, te te pAtAmAM ja-AtmAmAM ja rahe che, eTale vyavahAra bAjArUpa'-bhArarUpa lAge che! A veTha kayAMthI AvI paDI ? ema bhArarUpa lAge evuM atyaMta nIrasapaNuM-virasapaNuM-rasarahitapaNuM varte che! AnA atha ema thayA ke je saMsArapravRttimAM zrImane leza paNa rasa rahyo nathI-citta ja rahyuM nathI, te temane mAtra pUrNAMka thI prerAIne parANe--na chUTake ja karavI paDe che, eTale A edhisava zrImad cittapAtIvra teA nathI ja, eTaluM ja nahiM paNa pUrve vivarI dekhADavA pramANe videhI dazAne laI kAyapAtI paNa nathI, kAraNa ke A bhinnagraMthi sabhyaSTi jJAnI vItarAga puruSanu mana meAkSamAM che ane tana saMsAramAM che,zrI hari bhadrasUrie kahyuM che tema-mokSe citta maLe tanuH| eTale tenA sarvAM ja cAga-dhama adi sabaMdhI vyApAra cAgarUpa ja che. Ama jenuM mana saMsArathI UThI jaIUMcuM udAsIna thaI jaI unmanIbhAvane pAmyuM che evA A parama sabhyaSTi jJAnIzvara zrImaddI samasta sa'sAraceSTA sarvathA bhAvapratibaMdha vinAnI ja che, atyaMta anAsaktabhAvavALI ja che. AnuM uttama dRSTAMta zrI jinezvara bhagavAn che. teo gRhasthAvAsamAM hatA tyAre paNa parama vairAgyathI vAsita hatA, bhAgI chatAM ceAgI hatA, saMsAramAM anAsaktabhAve jalakamalavat nile pa rahyA hatA. AvuM temanuM leAkeAttara citra caritra AcAryAMnA AcAya jevA samartha kavivara cazeAvijayajI upAdhyAyajIe suMdara bhAvavAhI zabdomAM AlekhyuM che ke rAga bhare jana mana raheA, paNu tihuM kALa vairAgya; citta tamArA re samudranA, kAI na pAme hai| tAga.' ane evuM ja ujjavala jIvatuM jAgatuM javalaMta daSTAMta va mAnayugamAM A zrImad rAjacaMdrajI jevA parama adhyAtmayAgI samyagdaSTi vItarAga puruSe pAtAnA uttama adhyAtmacaritrathI pUrUM pADayuM che. te temanuM adhyAtmajIvana jemAM etaprAta guMthAyeluM che evA temanA vacanAmRtane madhyasthabhAvathI sAdyaMta avalAkanArane sahaje pratIta thAya che, ane tenuM digdarzona atra yathAsthAne ApaNe karI ja rahya! chIe. AvA zrImadbhunuM mana vyavahAramAM kema cAMTatuM nathI-kema maLatuM nathI tenuM kAraNa temanA parama vairAgya che; saubhAgya paranA patramAM (a. 368) zrImanA A vacanathI * * " kAyapAtina eveha bodhisattvAH paroditam / na cittapAtinastAvadetadatrApi yuktimat // bhinnanthestu yatprAyo mokSe cittaM bhave tanuH / tasya tatsarvaM eveha yogo yogo hi bhAvataH || "--zrIharibhadrasUriSkRta yAgabindu kAyapAtI=kAyAthI jenuM patana thAya che te. cittapAtI=cittathI jenuM patana thAya che che. AvA ja bhAvanuM vacana kalikAlasarvajJa zrI hemacaMdrAcArye vItarAgastavamAM kahyu che-- " yadA marUnareMdra zrIstvayA nAthopabhujyate / catra tatra ratirnAma vityuM tAtri te // "--zrIvItarAgastava Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 383 upAdhi maLe samAdhi: alokika "rAdhAvedha" tene khulAse thaI jAya che--"amAre viSe vartate parama vairAgya vyavahArane viSe kayAreya mana maLavA detA nathI."-zrImadane eTale badhe utkRSTa parama vairAgya varte che ke te vyavahArane viSe kyAreya--keI paNa veLA kSaNa paNa mane maLavA dete nathI, vyavahAra sAthe mananuM milana thavA detA nathI. Ano artha ema thaze ke emanuM mana vyavahAramAM rahyuM ja nathI, vyavahArathI UThI ja gayuM che, te tyAM kema ceTe ? Asakta hoya te ceTe, anAsakta hoya te kema Te? ane virakta hoya te Asakta kema hoya? eka AtmAne ja jene raMga lAge che evA zrImadda bhAvathI sarva saMgathI asaMga ja rahyA che, jalamAM kamala rahyuM che chatAM jalane saMga karatuM nathI, tema A puruSavarapuMDarIka rAjacaMdra saMsAraupAdhi prasaMgamAM rahyA chatAM tene leza paNa saMga nahiM karatAM asaMga ja rahyA che-rahI zakyA che e parama AzcaryakAraka che! kharekhara ! parama vairAgyamatti zrImadanI parama anAsakti-parama viraktinI parama AzcaryakAraka parAkASThA te A rahI--anAsakta ane virakta zrImaddanuM citta vyavahAraupAdhiprasaMgamAM paNa eTaluM badhuM mukta vatatuM hatuM ke tevuM anupAdhiprasaMgamAM paNa vartatuM nahotuM! enI sAkSI emanA saubhAgya paranA A patramAM (aM. 400, 1948 zrA. vada) prApta thAya che-- cittane viSe jevuM A upAdhi ArAdhIe chIe tyArathI mukatapaNuM varte che, tevuM sukApaNuM anupAdhi prasaMgamAM paNa vartatuM rahetuM; evI nizcI dazA mAgazara suda 6 thI ekadhArAe vatI AvI che. Ama 1948nA mAga. zu. 6 thI upAdhiga ora vadhato gaye che tenI sAme AtmasAmarthyagI AtmaparAkramI zrImane samAdhiga ekara jorathI vadhate gaye che. ane te upAdhiyoga paNa ke? "bhagavat kRpA na hoya te mAthuM dhaDa para rahevuM kaThaNa thAya e jJAnIne ane saMsArane "maLatI pAchuM Ave nahiM,--kadI paNa meLa khAya nahiM-meLa maLe nahiM ema parama AtmajJAnI zrImaddane adhika nizcaya karAve eve. AvA vicitra viSama upAdhigamAM "hudayamAM ane mukhamAM madhyamAM vAcAe prabhunuM nAma rAkhI" zrImada jevA parama cogIzvara "mAMDa" sthira rahI zakyA che, ane A upAdhigathI trAsI jaIAkuLavyAkuLa thaI jaI tethI nAzI chUTavAne vAraMvAra vicAra karI rahyA che, paNa upArjita karma 'samapariNAme adInapaNe avyAkuLapaNe davA gya che evA jJAnInA mArgane cittasamAdhAna rAkhI sthirapaNe anusarI rahyA che. ane tevA prakAre sahRdayanA hadaya valavI nAMkhe evA A vedhaka vacana zrImade potAnA paramArtha suhada saubhAgya paranA A amRtapatramAM (aM. 465, 148 zA. vada 5) lakhyAM che - gaI sAlanA mAgazara suda chaThe atre AvavAnuM thayuM hatuM tyArathI Aja divasa paryatamAM ghaNA prakArane upAdhiga davAnuM banyuM che. ane je bhagavatakRpA na hoya to A kALane viSe tevA upAdhigamAM mAthuM dhaDa upara rahevuM kaThaNa thAya, ema thatAM thatAM ghaNI vAra joyuM che; ane AtmasvarUpa jeNe jANyuM che evA puruSane ane A saMsArane maLatI pANa Ave nahIM, e adhika nizcaya thayo che. jJAnI puruSa paNa atyaMta nizcaya upayoge vartatAM vartatAM kavacit paNa maMda pariNAma pAmI jAya evI Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 384 adhyAtma rAjacaMdra A saMsAranI racanA che. X x ame to te upAdhijogathI haju trAsa pAmyA karIe chIe; ane te te jage hRdayamAM ane mukhamAM madhyamA vAcAe prabhunuM nAma rAkhI mAMDa kaMI pravartana karI sthira rahI zakIe chIe. samyakatvane viSe arthAta bodhane viSe bhrAMti prAye thatI nathI, paNa bodhanA vizeSa pariNAmane anavakAza thAya che, ema te spaSTa dekhAya che, ane tethI ghaNIvAra AtmA AkuLavyAkuLapaNAne pAmI tyAgane bhajato havA; tathApi upArjita karmanI sthitine samapariNAme, adInapaNe, avyAkuLapaNe davI e ja jJAnI puruSono mArga che, ane te ja bhajavo che, ema smRti thaI sthiratA rahetI AvI che. eTale AkuLAdi bhAvanI thatI vizeSa muMjhavaNa samApta thatI hatI." Ama AvA parama samartha samAdhi sthita puruSane vyavahArapravRtti paNa bAdhaka thaI zake ema na hatuM, te paNa zrImad te tenI nivRtti kyAre thAya tene niraMtara jApa japatA hatA ane nivRtti ja IcchatA hatA, chatAM tevA prArabdhanI nivRtti na thAya tyAMsudhI vyavahArapravRtti bhajatAM samacitta sthiti ja rAkhI samAdhi dharatA hatA. zrI lallucha muni paranA patramAM (aM. 500, 1950 hai. zu. 9) zrImade lakhyuM che tema-"atre upAdhirUpa vyavahAra vate che. ghaNuM karI AtmasamAdhinI sthiti rahe che, topaNa vyavahAranA pratibaMdhathI chUTavAnuM vAraMvAra smRtimAM AvyA kare che. te prAdhdhanI nivRtti thatAM sudhI te vyavahArane pratibaMdha rahe ghaTe che, mATe samacitta thaIsthiti rahe che. Ama zrImadda jevA jJAnI kAMI pravRttine Icche che ema nathI, nivRttine ja Icche che, chatAM anivAryapaNe vartatI A jJAnI puruSanI pravRtti kAMI sAmAnya prAkRta jananI (Layman) pravRtti jevI nathI. A aMge zrImadda jANe pUrva bhavamAM anubhUta bhAvanuM smaraNa karatA hoya e pragaTa bhAsa ApatA A nivRttiIcchaka anubhavasiddha vacana kRSNadAsa paranA patramAM (aM. 449, 1949 jeTha zu. 11) lakhe che - jJAnI puruSanI pravRtti, pravRtti jevI hotI nathI. UnA pANIne viSe jema agnipaNAno mukhya guNa kahI zakAtuM nathI, tema jJAnInI pravRtti che; tathApi jJAnI puruSa paNa nivRttine kaI prakAre paNa Icche che. pUrve ArAdhana karelAM evAM nivRttinAM kSetro, vana, upavana, jega, samAdhi ane satsaMgAdi jJAnI puruSane pravRttimAM beThAM vAraMvAra sAMbharI Ave che. tathApi udayaprApta prArabdhane jJAnI anusare che. ane A udayaprApta anivArya pravRttimAM paNa pitAne samAdhi sthiti avyAbAdha che ema sUcavatAM zrImada A ja ATha pattAvALA suprasiddha amRtapatramAM A anubhavavacana lakhe che -"je pravRtti atra udayamAM che, te bIje dvArethI cAlyA jatAM paNa na choDI zakAya evI che, vedavAgya che mATe tene anusarIe chIe; tathApi avyAbAdha sthitine viSe jevuM ne tevuM svAthya che."--atre zrImade sAva nikhuSa spaSTa karyuM che ke prArabdhAnusAra je pravRtti udayamAM che, te bIje dvArethI-pAchalA daravAjethI (Back-door) cAlyA jatAM paNa cheDI na cheDI zakAya evI che,-bhegavyA vinA chUTako nathI-bhegavye ja chUTake che evI anivArya che. eTale davA cagya che mATe tene anusare che, to paNa "avyAbAdha--jarA paNa bAdhA na upaje evI avyAbAdha sthitimAM-AtmasamAdhisthitimAM "jevuM che tevuM - Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upAdhi maLye samAdhi: alaukika rAdhAvedha' 385 jema che tema 'svAsthya'-svamAM sthitirUpa svasthapaNuM che. viSama vicitra sogomAM paNa aviSama zrImadnanuM kevuM addabhuta svAsthya ! kevI avyAkhAdha sthiratA ! bAhya upAdhi madhye paNa atyaMta asaMga rahelA zrImad AvA avyAmAdha samAdhisthita che, chatAM upAdhimadhye kevaLa asaMgadazA atyaMta kaThaNa che e aMge tee kevA pUrepUrA saceta che ane samAdhimAM nyUnatArUpa kaMIka asamAdhipaNuM rakhene AvI jAya te te ucchedavA kevA ujAgRta che, te temanA A saubhAgya paranA patramAM (a. 571, 1951 qA. vada 5) svayaM jaNAi Ave che--sau karatAM vicAravA ceAgya vAta tA hAla e che ke, upAdhi karavAmAM Ave, ane kevaLa asaMga dazA rahe ema banavuM atyaMta kaThaNu che; ane upAdhi karatAM AtmapariNAma caMcaLa na thAya, ema anavuM asaMbhavita jevuM che. utkRSTa jJAnIne bAda karatAM ApaNe saue te AtmAmAM jeTaluM asaMpUrNa"--asamAdhipaNuM varte che te, athavA vartI zake tevuM hoya te, uccheda karavuM, e vAta lakSamAM vadhAre levA ceAgya che.' zrImad AvA utkRSTa jJAnInI keATimAM che, eTale ja mAhya upAdhi maLye paNa AvI vikaTa samAdhi jALavavI zakaya banI; cAre kAra upAdhirUpa agninI jvAlA prajvalatI heAya ne UnI AMca na Ave evI samAdhi rAkhavArUpa A vikaTamAM vikaTa kA zrImad jevA parama jJAnIne saMbhavita banyuM. zrImanuM A anubhavasiddha vacana saubhAgya paranA patramAM (a. 324, 1948 mAha vada 4) tenI likhita sAkSI (Documentary evidence) pUre che ceAtarapha upAdhinI vAlA prajavalatI hoya te prasa`gamAM samAdhi rahevI e padma duSkara che, ane e vAta te parama jJAnI vinA thavI vikaTa che. amane paNa Azcaya thaI Ave che, tathApi ema prAye varyAM ja kare che, evA anubhava che. AtmabhAva yathArtha jene samajAya che, nizcala rahe che, tene e samAdhi prApta hoya che.' peAtAne paNa Azcaya thaI Ave che evI A vikaTa vAta zrImadde anubhavasiddha karI hatI e A amRta patrathI svayaM siddha thAya che. vamAnayuganA A 'duSkaraduSkarakArake? A parama duSkara kAya prayAgasiddha karI dekhADayuM e siddha hakIkata (absolute fact, reality) che. A kAMI jevuM tevuM vikaTa kArya nathI ! jevuM tevuM AtmaparAkrama nathI! jevA tevA rAdhAvedha' nathI! saubhAgya paranA patramAM (a. 500, 1951 jeTa zui 2) zrImade lakhyuM che tema-parapariNatinAM kAya karavAnA prasaMga rahe ane svapariNatimAM sthiti rAkhyA karavI te caudamA jinanI sevA zrI AnadaghanajIe kahI che tethI paNa vizeSa dohyaluM che.'- dhAra taravAranI sAhalI dehalI, caudamA jina taNI caraNusevA; dhArapara nAcatA dekha bAjIgarA, sevanA dhAra para rahe na devA.'--AvuM taravAranI dhAra para cAlavA karatAM-mahAdula bha mahAparAkrama te mahAjJAnI zrImad jevA koI viralA samatha ceAgI puruSa ja karI zake ! a-49 Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa bAsaThamuM zrImadbhI addabhuta udAsInatA "jahAM rAga ane vaLI cheSa, tahAM sarvadA mAne kaleza; udAsInatAne jyAM vAsa, sarva duHkhano che tyAM nAza. sarva kALanuM che tyAM jJAna, deha chatAM tyAM che nirvANa bhava chevaTanI che e dazA, rAma dhAma AvIne vasyA,-zrImad rAjacaMdra upAdhi maLe paNa zrImadda AvI apUrva samAdhidazA rAkhI zakyA tenuM rahasyakAraNa zuM che? upAdhine potAnA para ArUDha na thavA detAM pite te upAdhi upara ArUDha thaI gayA tenuM aMtargata kAraNa zuM che? zrImadUnI addabhuta udAsInatA e ja tenuM rahasyakAraNa che, e ja tenuM aMtargata kAraNa che. "adhyAtmanI jananI akelI udAsInatA e anubhavasiddha vacana zrImaddanA adhyAtma jIvananI rahasya-cAvI (Master-key) che, "udAsInatAne jyAM vAsa, sarva duHkhane che tyAM nAza? e pitAnuM ja sUtra zrImadanA jIvanasUtranuM mULa sUtra che. zrImadanI A adbhuta udAsInatAnuM A prakaraNamAM digadarzana karazuM. udAsInatA eTale zuM? udAsInatA eTale zekavAcaka udAsapaNuM-'giyA moDhA rUpa gamagInapaNuM nahi, paNa jagatane bhAva na spazI zake evA uMcA paramAnaMdamaya AtmAnA AsanamAM birAjavApaNuM. eTale kadaSTinuM gamagIna5NArUpa udAsInapaNuM to kyAMya dUra rahyuM, atre te AtmAnA paramAnaMdamAM nimagnapaNuM ja che. udAsInatA zabdane vyutpatti artha paNa e ja sUcave che. (1) udAsIna = ut + AsIne "u" eTale UMce-jaganA bhAva na spazI zake, rAga-dveSa-mahAdi na spazI zake, IcchA-anicchA sukha-duHkha Adi ThaMdra ne spazI zake, kartA-bhoktAdi bhAva na spazI zake evA uMcA AsanamAM AsIne--beThela, birAjela; arthAt "sarva bhAvathI audAsInya vRtti karI"jaganA sarva bhAva na spazI zake evA paramAnaMdamaya AtmAnA AsanamAM-sukhAsanamAM beThela te udAsIna, ane tene bhAva te udAsInatA. AnaMdaghana AtmAna AtmAnA paramAnaMdamAM nimagnapaNuM eja paramArtha udAsInatA che. saubhAgya paranA patramAM (aM. 219) pitAne paramArtha udAsInatA che ema zrImade mAmikapaNe lakhyuM che, tene marma A ja che ke temane lokadaSTinuM gamagInapaNuM_udAsapaNuM nahi paNa A paramArthaudAsInapaNuM che. (2) A mukhya vyutpattiartha uparathI udAsInatAne " upekSAphalamAdyasya zeSasyAdAnahAnadhIH / pUrva vaDajJAnanAro nA sarvAca svare " AsamImAMsA, zlo, 102 " pramANasya phalaM sAkSAdajJAnavinivartanam / / kevalasya sukhopekSe zeSasyAdAnahAnadhIH // " zrI siddhasena divAkarakRta nyAyAvatAra Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImadanI addabhuta udAsInatA bIjo artha samatA thAya che, kAraNa ke jaganA bhAvothI para-aspRzya evA te uMcA AtmAsane je birAjamAna che tene te te parabhAve pratye rAga-dveSAdine asaM. bhava ja che. eTale saubhAgya paranA suprasiddha mahAna patramAM (aM. 398) zrImade kahyuM che tema udAsIna zabdane artha samapaNuM che." (3) ane Ama je jaganA bhAve na spazI zake evA uMcA AtmAsane samatAthI birAjamAna che tene jaganA bhAvo sAthe kAMI levAdevAne saMbaMdha nathI-parabhAvarUpa jagata game te sthitimAM che tenI sAthe te kRtakRtya AtmAne kaMI levA devA nathI-AnaMdaghanajIe kahyuM che tema hAnAdAnarahita pariNAmI udAsInatA vikSaNa re'--levA devAnA pariNAmathI rahita e kRtakRtyatArUpa upekSAbhAva e udAsInatAne trIjo artha che. zrIsiddhasena divAkare nyAyAvatAramAM ane zrImaMtabhadrAcArye 4 AptamImAMsAmAM kevala jJAnanuM phala upekSA-udAsInatA kahyuM che te A arthamAM che. (4) ane AtmAne svabhAva dekhavA-jANavAne te che ja, e svabhAva te kaI kALe cAlyA jaI zake ema nathI, eTale kartutvabhAva chUTI jatAM levAdevAnA pariNAmathI rahita te kRtakRtya puruSanuM sAkSIbhAve-daSTAbhAve vIkSaNa joyA karavuM dekhyA karavuM te udAsInatAne the artha che. Ama vizvabhAvathI aspRzya paramAnaMdamaya AtmAsanamAM birAjamAnapaNuM, samatA, upekSA, ane sAkSIbhAva-draSTAbhAva ema udAsInatAnA cAra artha che; A cAre arthamAM udAsInatA zrImaddamAM ghaTe che. karanA phakIrI kyA dilagIrI, sadA magana mana rahenAjI' ema phIkaranI phAkI karI phakIra bananArA ne AtmAnaMdamAM ja magna rahenArA parama udAsIna zrImadamAM A sarva arthamAM udAsInatA kevI parAkASTAne (climax) prApta thAya che, tenuM ApaNe atra avalehana karazuM. jene "huM eka zuddha darzana-jJAnamaya arUpI AtmA chuM, anya kaMI paNa paramANumAtra paNa mahAruM nathI-evI akhaMDa AtmabhAvanA aMtaramAM sadedita hatI, evA zrImadda samasta jagatathI kevA udAsIna che tenuM darzana ApaNane zrImadUnA saubhAgya paranA A patramAM (aM. 214) thAya che-"udayakALa pramANe vartIe chIe. kavacita manegane lIdhe IcchA utpanna che te bhinna vAta, paNa amane te ema lAge che ke A jagata pratye amAre parama udAsIna bhAva varte che; te sAva senAnuM thAya te paNa amane tRNavat che ane paramAtmAnI vibhUtirUpe amAruM bhaktidhAma che."-- sathI abheda evA parama bhAvitAmAM zrImadane abhedadazA AvI che ane jagamAM sarvatra ahaMrUpa brAMtine parityAga varte che, eTale AkhuM jagata sonAnuM thAya te paNa emane mana taNakhalA barAbara che. arthAt parama udAsInabhAvane pAmelA jagadaguru zrImane A jagatamAM kaI paNa padArthanI IcchAne sparza paNa thato nathI; zrImad jagane bhAva na spazI zake evA "u"-uMcA AtmAnA AsanamAM "AsIna'-birAjamAna ahamiko khalu suddho daMsaNaNANamaIo sadArUvI / Navi asthi majjha kicivi aNNaM paramANumittaMpi // ", Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 388 adhyAtma rAjacaMdra udAsIna thayelA che; jagaupAdhi emanA upara caDhI besI emane dabAve ene badale jagatuupAdhino geTa vALI zrImadda tenA upara caDhI besI ene dabAvI beThA che--udAsIna rahelA che. eTale akhila jagat karatAM paNa jenuM guNagaurava adhika che evA A jagadaguru zrImadane AkhuM jagat sonAnuM thAya to paNa tRNavat che, eTale ja emane akhila jagamAM eka paramANumAtranI paNa samayamAtra paNa IcchA upajatI nathI. Ama zrImadUne eka AtmA sivAya jagamAM anya padArthamAM rucimAtra rahI nathI. eTale emanuM mana jagataprasaMgathI eTaluM badhuM udAsa thaI gayuM che, ke tenuM tIvra vedanAmaya AtmasaMvedana dAkhavatA zrImadda paramArthasahad saubhAgyane 1947nA bhAdra, vada 7 nA patramAM (saM. 277) lakhe che-citta udAsa rahe che; kaMI gamatuM nathI, ane je kaMI gamatuM nathI te ja badhuM najare paDe che te ja saMbhaLAya che. tyAM have zuM karavuM? mana keI kAryamAM pravRtti karI zakatuM nathI. jethI pratyeka kArya mulatavavAM paDe che; kAMI vAMcana, lekhana ke janaparicayamAM ruci AvatI nathI. cAlatA matanA prakAranI vAta kAne paDe che ke hRdayane viSe mRtyuthI adhika vedanA thAya che. sthiti kAM tame jANe che, kAM sthiti vItI gaI che te jANe che, ane hari jANe che.A zabdamAM zrImadanA AtmAnI kevI UMDI aMtarvedanA dekhAya che! AvI ja tIvra AtmavedanA zrImad saubhAgya paranA eka bIjA patramAM (aM. 317, 1948 piSA vada 9) ThAlave che-citta ghaNuM karIne vanamAM rahe che. AtmA te mAthe muktasvarUpa lAge che. vItarAgapaNuM vizeSa che. veThanI peThe pravRitta karIe chIe. bIjAne anusaravAnuM paNuM rAkhIe chIe. jagathI bahu udAsa thaI gayA chIe. vastIthI kaMTALI gayA chIe. dazA koIne jaNAvI zakatA nathI. jaNAvIe te satsaMga nathI; manane jema dhArIe tema vALI zakIe chIe. eTale pravRttimAM rahI zakyA chIe. kaI prakArathI rAgapUrvaka pravRtti thatI nahIM hoya evI dazA che, ema rahe che. lokaparicaya gamatuM nathI. jagatamAM sAtuM nathI.-atre "jagatamAM sAtuM nathI-jagamAM gaThatuM nathI e zabdomAM zrImadanA AtmAne ke hRdayabhedI cItkAra saMbhaLAya che! udAsInatAnI kevI parAkASThA dekhAya che! AvA parama udAsIna akhaMDa AtmadhyAnamAM nimagna zrImadanuM mana vyavahArapravRttimAM bAjhatuM nathI-udAsapaNe pravRtti kare che, ane Ama "vananI mArI koyalanI jema A kALamAM A pravRttimAM AvI bharANa jevI potAnI sthiti darzAvatuM AtmasaMvedana hRdayarUpa zrI saubhAgya paranA A patramAM (aM. 366, 1948 vi. sa. 12) zrImada dAkhave che--manamAM vAraMvAra vicArathI nizcaya thaI rahyo che ke koI paNa prakAre upayoga karI anyabhAvamAM potApaNuM thatuM nathI, ane akhaMDa AtmadhyAna rahyA kare che, evI je dazA tene viSe vikaTa upAdhi jogano udaya e AzcaryakAraka che; hAlamAM te DI kSaNanI nivRtti mAMDa rahe che, ane pravRtti karI zake evI Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImaddanI addabhuta udAsInatA 389 cogyatAvALuM te citta nathI, ane hAla tevI pravRtti karavI e kartavya che, te udAsapaNe tema karIe chIe, mana kyAMya bAjhatuM nathI, ane kaMI gamatuM nathI; tathApi hAla hariicchA AdhIna che. nipama evuM je AtmadhyAna tIrthaMkarAdike karyuM che, te parama AzcaryakAraka che. te kALa paNa AzcaryakAraka hato. vadhAre zuM kahevuM? "vananI mArI koyalanI kahevata pramANe A kALamAM, ane A pravRttimAM ame chIe." Ama zrImaddanI aMtarasthiti cittasthiti ati udAsIna hatI ane bAhya sthiti upAdhi prasaMgamAM varNavAnI hatI, eTale kAryamAM citta nahiM cUMTatAM udAsIna rahevAne lIdhe avyavasthA thaI jatI ane te bAhya kAryaupAdhi akhaMDita AtmadhyAnamAM vikSepa pADatI athavA tene gauNa karatI. Ama bevaDI muzkelIbedhArI talavAra para cAlavA jevI vikaTa bevaDI paristhiti hatI. A zrImada jevo upAdhiprasaMga ane cittasthiti ati udAsIna evI vikaTa sthiti ghaNu ja thoDA jJAnane prApta haze. A aMge potAnuM aMtarvedana zrImad saubhAgya paranA patramAM (a. 334, 1948 phA. zu. 10) vyakta kare che-"ghaNuM ghaNu jJAnI puruSo thaI gayA che, temAM amArI jevo upAdhiprasaMga ane cittasthiti udAsIna, ati udAsIna, tevA ghaNuM karIne pramANamAM thoDA thayA che. upAdhi prasaMgane lIdhe AtmA saMbadhI je vicAra te akhaMDapaNe thaI zakato nathI, athavA gauNapaNe thayA kare che, tema thavAthI ghaNo kALa prapaMca viSe rahevuM paDe che, ane temAM te atyaMta udAsa pariNAma thaI gayela hovAthI kSaNavAra paNa citta TakI zakatuM nathI, jethI jJAnIo sarvasaMgaparityAga karI apratibaddhapaNe vicare che." Ama ati udAsIna cittasthitine lIdhe jagabhAvathI aspRzya Atmamagna zrImadunI prathama arthamAM udAsInatA kevI adbhuta hatI tene vicAra karyo. have bIjA samatA arthamAM zrImadanI A udAsInatA kevI adbhuta che te tapAsIe. samajyA te zamAyA" ema svarUpamAM samAvArUpa samAdhi je pAmyA che evA zrImad A samAdhinI vyAkhyA karatAM tenI vikaTatA aMge saubhAgya paranA patramAM (aM. 551, 1951 mAga.) anubhavajJAnathI lakhe che tema-zrI jina AtmapariNAmanI svasthatAne samAdhi ane AtmapariNAmanI asvasthatAne asamAdhi kahe che; te anubhavajJAne jotAM parama satya che. asvastha kAryanI pravRtti karavI, ane AtmapariNAma svastha rAkhavAM evI viSama pravRtti zrI tIrthakara jevA jJAnIthI banavI kaThaNa kahI che, to, pachI bIjA jIvane viSe te vAta saMbhavita karavI kaThaNa hoya emAM Azcarya nathI. chatAM "atra AtmatA hovAthI samAdhi che, (aM. 362), amane te game tema che te paNa samAdhi ja rAkhyA rahevAnI daDhatA rahe che (aM. 341),-e zrImadanA anubhavasiddha vacane sUcave che tema zrImade te vikaTa kaThaNa vAta paNa saMbhavita karI dekhADI e parama Azcarya che; ane e ja emanI parama addabhuta samatArUpa udAsInatA che. kAraNa ke prArabdhodayane samabhAve vedanArA samabhAvabhAvI Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 300 adhyAtma rAjacaMdra zrImadda vicAre che ke--"atra samAdhipariNAma che tathApi upAdhine prasaMga vizeSa rahe che ane tema karavAmAM udAsInatA chatAM udayaga hevAthI niSkaleza pariNAme pravRtti karavI ghaTe che (aM. 428). jo ke upAdhisaMyukta kALa ghaNuM jAya che, IzvarecchA pramANe vartavuM zreyaskara che ane gya che. eTale jema cAle che tema upAdhi he te bhale, na ha topaNa bhale. je hoya te samAna ja che (saM. 239). upAdhi evI che ke A kAma thatuM nathI, paramezvarane nahiM pAlavatuM hoya tyAM zuM karavuM? (aM. 258). sarva prakAranA kartavyane viSe udAsIna evA amArAthI kaMI thaI zakatuM hoya te te eka ja thaI zake che ke pUrvopArjitanuM samatApaNe vedana karavuM; ane je kaMI karAya che te tenA AdhAre karAya che ema varte che." (naM. 414)-Ama hRdayarUpa saubhAgya paranA patromAM potAnuM hRdaya ThAlavatAM zrImade potAnI prArabdhodayAdhIna udAsIna vartanA darzAvI che. ane AvA samabhAvI zrImadda jevA parama samartha parama udAsIna niSkAma gIzvarane paNa A kAma "AMkha pAse retI UpaDAvavA jevuM kevuM "mahAvikaTa vedAyuM che, tenI sAkSI temanA saubhAgya paranA patranA (aM. 453, 1949 pra. a. vada 3) A anubhavauddagAra pUre che-prAye sarvakAmanA pratye udAsInapaNuM che, evA amane paNa A sarva vyavahAra ane kALAdi gaLakAM khAtAM khAtAM saMsArasamudra mAMDa taravA de che, tathApi samaye samaye te parizramane atyaMta prasveda utpanna thayA kare che; ane utApa utpanna thaI satsaMgarUpa jaLanI tRSA atyaMtapaNe rahyA kare che ane e ja duHkha lAgyA kare che. ema chatAM paNa A vyavahAra bhajatAM TheSa pariNAma te pratye karavAyegya nathI; e je sarva jJAnI puruSone abhiprAya che, te vyavahAra mATe samatApaNe karAve che. AtmA tene viSe jANe kaMI karato nathI, ema lAgyA kare che." -zrImadUnA A AtmasaMvedanamaya anubhavauddagAromAM kevI UMDI AtmavedanA bharI che! saMsAra saMbaMdhI koI paNa kAmanA sparzatI nathI-che nahiM evA parama niSkAma zrImadane sarvakAmanA pratye udAsInapaNuM che, AvA mukhyapaNe AtmArAma niSkAmI zrImadane paNa "A sarva vyavahAra ane kALAdi gaLakAM khAtAM khAtAM saMsArasamudra mAMDa taravA de che, saMsArasamudra taravAnuM "mAMDI-mahAmuzIbate keme karIne banavA de che. samudramAM taranAre tAru bhale game te samartha hoya, paNa tene mAthe bojo hoya athavA hAthe page baMdhana hoya athavA keIe rokI rAkhyuM hoya-kheMcI rAkhe hoya, ke kaI ADo aMtarAya heya, te te DUbe ke ke DUbI jaze ema gaLakAM khAte khAto mAMDa tarI zake che. tema A zrImadda je parama udAsIne puruSa saMsArasamudra taravAne parama samartha tAru che, paNa tene mAthe A vyavahArane be che. upAdhinuM baMdhana che, kALa duHSama che, kSetra "anArya jevuM che ema kALAdi bhAre aMtarAyabhUta vijJarUpa che; A badhA viSama saMge vacce parama samartha A puruSane paNa taravA mATe asAdhAraNa AtmabaLa vAparavuM paDe che, akhaMDa upagajAgRti jALavavI paDe che, Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImadUnI addabhuta udAsInatA 39ii je upayoga-sAvadhAnI na rAkhI ne jarAka paNa cUkyA te DUmyA ke DUbaze ema gaLakA khAtAM khAtAM paNa punaH punaH upayogasAvadhAnI rAkhatAM rAkhatAM zrImada jevo parama samartha puruSa paNa A saMsArasamudra "mAMDa -keme karIne hAthamA tarI zake che. eTale jema te samartha tArune viSama saMjogomAM taravA mATe bahu zarIrabaLa vAparatAM pasIne chUTI jAya che, tema zrImadda jevA parama samartha saMsAra-taravaiyA puruSane paNa AvA viSama saMjogo maLe A saMsArasamudra taravA mATe asAdhAraNa AtmabaLa vAparatAM asAdhAraNa parizramane lIdhe samaye samaye "atyaMta prasveda utpanna thayA kare che-khUba pasIne chUTayA kare che. ane jema pasIne pasIne thaI jatA te tArune uttApa upajI jala pIvAnI tRSA upaje che, tema samaye samaye upaganuM anusaMdhAna karavAne mahAparizramarUpa apUrva AtmapuruSArtha karatAM pasIne pasIne thaI jatA zrImadda jevA parama asaMga puruSane paNa agnijavAlA je saMsArane "utApa"--utkaTa tApa upaje che, ane tenA zamanAthe satsaMgarUpa jalanA pAnanI tIvra tRSA "atyaMtapaNe rahyA kare che ane A parama zAMtirUpa niraMtara satsaMga-jaLanI tIvra tarasa chatAM te nathI maLatuM e ja duHkha lAgyA kare che. Ama satsaMgane jhaMkhatA ne asaMgane jhaMkhatA parama udAsIna zrImada samaye samaye AtmajAgRti rAkhatAM A vyavahArAdi viSama vidane madhye A saMsArasamudra taravA mAMDa samartha banyA; chatAM mahad Azcarya che ke A mahAvinakartA vyavahAra pratye A parama samabhAvI zrImadane leza paNa dveSabhAva nathI, samabhAva ja che, eTaluM ja nahiM paNa "AtmA tene viSe jANe kaMI karato nathI ema lAgyA kare che e parama Azcarya kAraka akatRtvabhAva ja che! viSama vyavahAramAM paNa aviSama zrImadanI kevI adabhUta samatA! kevI adbhuta udAsInatA! kevI adbhuta akartatA! "garamapravRttAvatilAla pavg pitaidhanva-AtmapravRttimAM ati jAgarUka ane parapravRttimAM herA-AMdhaLA ne mUMgA evA Atmamagna zrImadda jevA samartha tAru udAsIna rahI-vizvanI upara taratA ne taratA ja rahI parama AtmAnaMda ja mANa gayA che; "vizvanI upara te te tare che ke je svayaM satata jJAna thatA-jJAnabhAve pariNamatA kama karatA nathI ne kadI pramAdane vaza jatA nathI"--e amRtacaMdrAcAryanAjha amRta kaLazavacanane caritArtha karI anubhavamAM ANu gayA che. kharekhara! pANI te tenuM te che, taratAM AvaDatuM hoya te AnaMda mANe che, na AvaDatuM hoya te DUbI jaI duHkha ANe che. bIjA jemAM DUbI mare che evA saMsAra-jalanI upara ne upara udAsIna rahI-taratA rahI taravAne AnaMda mANanArA samatAvaMta zrImanI kevI udAsInatA! Ama udAsInatAnA bIjA samatA arthamAM zrImaddanI udAsInatAne vicAra karyo. have hAnAdAnapariNAma rahita-levAdevAnA pariNAmarahita upekSAbhAvanA arthamAM " vizvasyopari te tarati satataM jJAnaM bhavaMtaH svayaM, ye kurvati na karma jAtu na vazaM yAMti pramAdasya c|" - zrI amRtacaMdrAcAryata samayasArakaLaza 311, Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 39ra adhyAtma rAjacaMdra vicAra karIe. AtmAne-catanya dravyane vAstavikapaNe paradravyanI sAthe kaMI levAdevAne saMbaMdha nathI, mAtra yajJAyaka saMbaMdha che, eTale pradIpa jema prakAzya prati udAsIna che tema AtmA para prati nityameva udAsIna che ema vastusthiti che,-"mA vIvata vi fsa 3rANIno niyati turithati (samayasAraTIkA gA. 373-382). arthAt tattvathI nizcayathI AtmAne anya dravya sAthe levAdevA nathI, udAsInatA ja che, udAsInatA e ja AtmAne-cata dravyane sahaja svabhAva che. jJAnIne A sahaja udAsa pariNAme rahelA caitanyanuM pUrepUruM bhAna che eTale pravRttimAM paNa te sahaja Atma svabhAvarUpa udAsInatA rAkhavA niraMtara prayatnazIla rahe che. A parama udAsInatA rAkhavAnA parama vikaTa AtmapuruSArtha aMge zrImadda aMbAlAlabhAI paranA patramAM (aM. 321) A svAnubhavasiddha vacana lakhe che -"atyaMta udAsa pariNAme raheluM evuM je citanya, tene jJAnI pravRttimAM chatAM tevuM ja rAkhe che te paNa kahIe chIe; mAyA dustara che, duraMta che; kSaNavAra paNa, samaya eka paNa, ene AtmAne viSe sthApana karavA yogya nathI. evI tIvra dazA Avye atyaMta udAsa pariNAma utpanna thAya che; ane tevA udAsa pariNAmanI je pravartAnA-(gRhasthapaNA sahitanI)-te abaMdhapariNAmI kahevA gya che. je bodhasvarUpe sthita che te ema kaThinatAthI vartI zake che, kAraNa ke tenI vikaTatA parama che." AvuM parama vikaTa kArya karanArA parama udAsIna zrImadda je mUkavA yogya hatuM te badhuM mUkI dIdhuM ne levA gya hatuM te badhuM laI lIdhuM-ramumukyosattAdhAranA rastA -evI samayasArakaLazamAM (236) saMgIta karelI-parama dhanya jJAnadazA pAmyA che; "leke na rahI Thera, tyAgIveke nAhIM ora, bAkI kahA ubaryo jI, kAraja navIna hai'--evI ukta kaLazano bhAva jhIlI banArasIdAsajIe gAyelI parama adbhuta dazAne prApta thayA che. A abhutadazAnA kAvyanuM svAnubhavasiddha paramArtha darzana karatAM zrImada saubhAgyane lakhe che (patrAMka 338)-"svarUpanuM bhAna thavAthI pUrNa kAmapaNuM prApta thayuM eTale have bIjuM koI kSetra kaMI paNa levAne mATe rahyuM nathI; svarUpane te kaI kALe tyAga karavAne mUrkha paNa Icche nahIM; ane jyAM kevaLa svarUpa sthiti che, tyAM te pachI bIjuM kaMI rahyuM nathI, eTale tyAgavApaNuM paNa rahyuM nahIM. have jyAre levuM, devuM e bane nivRtta thaI gayuM, tyAre bIjuM koI navIna kArya karavAne mATe zuM UgayuM? arthAt jema thavuM joIe tema thayuM tyAM pachI bIjI levAdevAnI jaMjALa kyAMthI hoya? eTale kahe che ke, ahIM pUrNa kAmatA prApta thaI" Ama, jemAM pitAnI adbhuta udAsIna dazAnuM ja pratibiMba paDe che evA A paramArthadarzanamAM jaNAvyuM che tema levAdevAnI ja jALa rahita-"hAnAdAnarahita pariNAmI upekSAbhAvarUpa kevI udAsInatA zrImadune pragaTI che! have sAkSIbhAva-daSTAbhAvarUpa cothA arthamAM zrImadUnI udAsInatA avakIe. je je kALe je je prArabdha udaya Ave te te vedana karavuM e jJAnI puruSonuM sanAtana AcaraNe anusaratAM udAsIna sAkSIbhAve vartAtA zrImadda paramArthasakhA saubhAgya Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImadUnI addabhuta udAsInatA paranA patramAM (aM. 408, 1948 bhAda. va. 8) pitAnuM AtmasaMvedana dAkhave che-hAla te te prArabdha svAbhAvika udaya pramANe vedana karyA sivAya anya IcchA utpanna thatI nathI, tathApi te udayamAM bIjA keIne sukha, duHkha, rAga, dveSa, lAbha, alAbhanA kAraNarUpe bIjAne bhAsIe chIe. te bhAsavAne viSe kaprasaMganI vicitra brAMti joI kheda thAya che. je saMsArane viSe sAkSI kartA tarIke manAya che, te saMsAramAM te sAkSIe sAkSIrUpe rahevuM, ane kartA tarIke bhAyamAna thavuM te bedhArI taravAra upara cAlavA barAbara che."--arthAt svAbhAvika udaya pramANe vedana karyA sivAya bIjI IcchA jene upajatI nathI evA zrImad "hAnAdAnarahita pariNAmI udAsInatA vIkSaNa re' ema udAsIna sAkSIbhAvedaSTAbhAve ja varyA che-vartI rahyA che, tathApi bIjAone sukha-duHkhAdinA kAraNarUpe pote bhAse che, evI te kaprasaMganI vicitra brAMtijoI zrImad ne kheda thAya che. A rAjacaMdranI aMtarasthiti-Atmasthiti to sAkSIrUpa udAsInabhAvanI che, ene kaMI levA-devArUpa aMtarUpariNAma nathI, ene aMtamAM leza paNa rAga-dveSa nathI, chatAM A rAjacaMdra amane lAbha karI dIdhe-amane alAbha karyo ema keIne lAbhanuM kAraNa--keIne alAbhanuM kAraNa bhAse che, eTale keIne sukhanuM kAraNa--keIne duHkhanuM kAraNa bhAse che, eTale keIne rAganuM kAraNa -keIne dveSanuM kAraNa bhAse che. zrImadanA aMtaramAM te te kaI bhAva che nahiM-udAsInabhAva ja che, chatAM lokaprasaMgamAM saMsargamAM AvatA lAgatAvaLagatAo Ama mAnI bese che; ema che nahiM chatAM "bhAse che e ja lokaprasaMganI vicitra bhrAMti che, te dekhI zrImaddane kheda thAya che. AvA A vicitra (strange) saMsArane viSe zrImad sAkSIbhAve rahyA che ane sAkSI kAMI devI-deSakartA nathI hotuM-chatAM ke tene kartA tarike mAnI bese che. AvA A vicitra saMsAramAM "te sAkSIe sAkSIrUpe rahevuM ane kartA tarIke bhAsyamAna thavuM - daSTArUpa udAsInabhAve rahevuM ane kartA tarIke lokone bhAsatA rahevuM,-evI vikaTa viSama paristhitimAM aviSama bhAve samapaNe vartavuM te bedhArI talavAra para cAlavA jevuM ati vikaTa che. "ema chatAM paNa koIne kheda, duHkha, alAbhanuM kAraNa te sAkSI puruSa brAMtigata lokone na bhAse che te prasaMgamAM te sAkSI puruSanuM atyaMta vikaTapaNuM nathI. amane te atyaMta atyaMta vikaTa paNAnA prasaMgane udaya che. emAM paNa udAsInapaNuM e ja sanAtana dharma jJAnIne che. ("dharma' zabda AcaraNane badale che.) ekavAra eka taNakhalAnA be bhAga karavAnI kriyA karI zakavAnI zakti paNa upazama thAya tyAre je IzvarecchA haze te thaze." arthAt ame te sAkSIbhAve-udAsInabhAve ja vartIe chIe tema chatAM lekene anyathA bhAsatuM hoya te bhale bhAse ane tema mAnI bese, paNa temAM paNa udAsInatA ja ame rAkhavA mAgIe chIe ane jJAnInA sanAtana dharmane ja anusaravA mAgIe chIe, ane eka taNakhalAnA be bhAga karavA jeTalA kartRtva-ahaMpaNuMne jyAM abhAva che e parama udAsIna sarvathA akatRtvabhAva ja bhajavA mAgIe chIe. zrImadUnI kevI adbhuta, kevI alaukika, kevI apUrva, kevI anupama udAsInatA ! a-50 Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma rAjacaMdra Ama cAre amAM A adbhuta udAsInatA zrImadnanA AtmacAritramaya adhyAtmacaritramAM pragaTa dRzyamAna thAya che. zrImanI AtmAnubhavasiddha amRtavANI vade che tema-(jIe prakaraNanA mathALe mUkela subhASita) jyAM udAsInatAnA vAsa che tyAM sava duHkhane nAza che, tyAM sarva kALanu jJAna che, tyAM deha chatAM nirvANu--jIvanamukti che, chevaTanA bhavanI e dazA che, ane tyAM 'rAma'-AtmAmAM ramaNu karanArA AtmArAma peAtAnA dhAmamAM AvIne vasyA che.--AvI parama dhanya udAsInatA zrImade peAtAnA jIvanamAM anubhavasiddha karI dekhADI e svayaMsiddha hakIkata che. 394 prakaraNa tresaThamu alaukika asaMgatA 'satI karAdi jJAnIee asagapaNuM ja sarvotkRSTa kahyuM che, ke jenAM aMge sarva AtmasAdhana rahyAM che'. zrImad rAjacaMdra, zrImanI A adbhuta udAsInatAnuM sahaja svabhAvabhUta pariNAma asaMgatA hatuM. udAsInatA je zrImanA adhyAtma jIvananuM mULasUtra che, teA asaMgatA tenuM uttara bhASya che. jyAM anya bhAvane sparza nathI evI sarva bhAvathI udAsIna vRtti che tyAM kAipaNa saMganA sabhava kayAMthI hAya ? asaMgatA ja hoya. pUva prakaraNeAmAM vivarI dekhADayuM tema--adbhuta udAsInatAthI vattatAM upAdhi maLye samAdhi dharI rahelA, prArabdhAyAdhInapaNe vyavahArApAdhimAM pravattatAM videhI dazAe vicarI rahelA, purANu puruSa paramAtmAnI parama premamaya parAbhaktinI parAkASThA pAmatAM purANapuruSa satthI abheda sAkSAt satpuruSapaNuM AcarI rahelA, kevala eka yuddha AtmAnA anubhavarUpa kevalazuddhAtmadazA anubhavatAM jIvanmukta dazAnA anubhava karI rahelA, AtmasAkSAtkArarUpa zuddha AtmadarzIna karatAM niviklpa samAdhimAM viharI rahelA parama jJAnI zrImanA vItarAga AtmAne asaMgatA e AtmajIvananA prANa hatI. khAdya saMga madhye paNu bhAvaasaMga rahI niraMtara satsaMgane jha MkhatA ne sarvAMsa gatyAgane ka'khatA zrImadnanI alaukika asaMgatAnuM A prakaraNamAM dana karazuM. asaMgatA eTale zuM ? saMganA abhAva te asaMgatA. saMga zabdanA A cAra atha thAya cheH (1) sparza, saMparka' (Touch, contact) (2) saMgati, seAkhata, samAgama, saMsaga (Company, association ) (3) graMtha-parigraha (Possessions). tenA be prakAra (stra) dravya--mAhya dhana dhAnya-dvipadma-catuSpadmAdi, (2) bhAva--AbhyaMtara--rAga, dveSa, mAha, Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ alaukika asaMgatA 35 dhAdi kaSAya, viSayAdi. (4) sakti-caMTavuM, Asakti-snehabhAva (attachment, stickines) A cAre arthamAM A saMganA abhAvarUpa asaMgatA zrImaddamAM kevA prakAre prApta thAya che te anukrame jaIe. prathama sparza--saMparka arthamAM saMgane abhAva parasaMgathI aspRzya udAsIna bhAva dharatA zrImaddamAM kevuM che te gata prakaraNamAM savistara darzAvAI cUkyuM che. atre mAtra eka ja vastu umerazuM. patrAMka 466 mAM zrImade mArmikapaNe potAnuM AtmasaMvedana jaNAvyuM che tema-mana-vacana-kAyAnA jegamAMthI jene kevaLI svarUpa bhAva thatAM ahaMbhAva maTI gayo che, evA je jJAnI puruSa tenA parama upazamarUpa caraNAraviMda tene namaskAra karI, vAraMvAra tene ciMtavI, te ja mArgamAM pravRttinI tame IcchA karyA kare evo upadeza karI, A patra pUre karUM chuM.-viparIta kALamAM ekAkI hovAthI udAsa !!! -ema atre pite pitAne namaskAra jevI parama dhanya kevalI svarUpa bhAvavALI parama asaMga dazA jene pragaTI che evA zrImadanI asaMgatA kevI adbhuta haze! kevala eka zuddha AtmasvarUpane anubhavata e kevaLI svarUpa bhAva thatAM bIjA badhA saMganI vAta te dUra rahe, paNa manavacana-kAyAnA coga je kSIranI jema Atmapradeza sAthe ekakSetrAvagAhasaMbaMdhathI rahyA che, tene saMga paNa rahyo nathI, evA zrImadanI A asaMga dazA kevI alaukika haze ! atra patranA aMte "viparIta kALamAM ekAkI hovAthI udAsa !!!"--ema sahInA sthaLe mUkela mAmika vAkyamAM zrImade potAnI UMDI aMtarvedanA vyakta karI che. A viparItaviSama duHSama kALamAM AvI parama asa ga udAsIna dazA dharanAra "ekAkI-pitAnI heDIne te kaI samAnazIla satsaMgI nahIM maLavAthI ekale aTUle paDI gayo hovAthI udAsa'!A-udAsIna-gamagIna-becena e arthamAM udAsIna !--e zabdomAM zrImadane ke UMDe kheda jaNAI Ave che ! zrImadane yathArthapaNe oLakhanAre khara paramArtha - satsaMgI eka saubhAgya maLe che ane te paNa zrImadanI pitAnI heDIne te nahIM, eTale ja pitAnA AtmabhAvane yathArtha paNe pUrNa paNe jhIlI zake evo kaI puruSa na dekhAvAthI-seMgUM koI na sAthe evI sthiti hovAthI ekalApaNuM vedAtAM, UMDI aMtarvedanA dAkhavatA A marmabhedI vacana zrImanA AtmAnA UMDANamAMthI nikaLI paDyA che. have saMsarga e saMganA bIjA artha mAM zrImadunI asaMgatAne vicAra karIe. paramArthathI-nizcayanayathI AtmA asaMga che paNa vyavahArathI parabhAvanA prasaMgathI saMsArasaMga pAmI sasaMga banyA che, te sasaMgatA tyajavA asaMgatA ja bhajavA yogya che, ke jethI mULa zuddha asaMga svarUpe pragaTa thAya; ane te pragaTa karavAmAM parama sahAyabhUta parama upakArI satsaMganA-ke je vAstavika rIte asaMgatA ane tethI paNa vizeSa che-te paNa bhajavA yogya ja che. A aMge saubhAgya paranA patramAM (saM. 640, 151 Aze zuda 11) zrImadda lakhe che-vedAMta kahe che ke AtmA asaMga che, Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ alyANa rAjaya jina paNa kahe che ke paramAnasathI AtmA tema ja che. e ja asaMgatA siddha thavI, pariNata thavI te mekSa che. parabhArI tevI asaMgatA siddha thavI ghaNuM karIne asa Mbhavita che, ane e ja mATe jJAnIpuruSAe sava duHkha kSaya karavAnI IcchA che jene evA mumukSue satsa`ganI nitya upAsanA karavI ema je kahyuM che, te atyaMta satya che.' eTale ja zrImanI AtmadazAnA daNurUpa hAthanAMdhamAM (1-7, 2-6) lakhyuM che temahuM eka chuM, asaMga chuM, sa` parabhAvathI mukta chuM, huM asaMga zuddha cetana chuM', ema asaMga AtmatattvanuM bhAvana karatAM, tathArUpa asaMgadazA pragaTAvavA satata prayatnazIla zrImad leAkasaMga vajI niraMtara asaMgatA ja icchatA hatA athavA saubhAgya jevA paramArtha satsaMgI satpuruSanI satsa`gatA ja IcchatA hatA; paramArtha sakhA saubhAgya panA patrAmAM darzAvyuM che tema-- ame asaMgatAne ja IcchIe chIe, ane tamArA sahavAsa te asaMgatA ja che, ethI paNa vizeSa amane priya che. (a. 201) jJAnIne sutra meAkSa che; A vAta e ke yathArtha che, teApaNu jyAM mAyApUrvaka paramAtmAnuM dRna che evuM jagata, vicArI paga mUkavA jevuM tene paNa kaMi lAge che; mATe ame asaMgatAne icchIe chIe, kAM tamArA saMgane icchIe chIe, e ceAgya ja che. (a. 205). kALa ivaSama AvI gayA che. satsaMganA joga nathI, ane vItarAgatA vizeSa che, eTale kacAMya sAtuM nathI, arthAt mana vizrAMti pAmatuM nathI. aneka prakAranI viTaMbanA te amane nathI, tathApi niraMtara satsaMga nahIM e mATI viTa...banA che. leAkasaMga rucatA nathI. (a. 298).' leAkasa`ga vajratA asaMga zrImad niraMtara satsa MganA jogane icche che ane A viSama kALamAM satsaMganA joga nathI, leAkasa`ga emane rucatA nathI, eTale atre kayAMya sAtuM nathI '--kayAMya gADhatuM nathI e darda bharyAM zabdomAM zrImanI kevI tIvra aMtarvedanA dekhAI Ave che! kharekhara ! bIjA koInuM nahiM, eka satsaMga nahiM enuM ja meATuM duHkha-meATI viTaMbanA zrImane che. eTale ja asaMgane kaMkhatA ne satsaMgane jha MkhatA zrImane sa` saMga cheDI vanamAM jaIe vanamAM jaIe ema vAravAra Urmi UThe che, te paramAE saubhAgyane patramAM (a. 217) darzAve che--upAdhinA kAraNathI tanmayabhakti rahetI nathI ane ekatAra sneha ubharAtA nathI. AthI kheda rahyA kare che ane vAravAra vanavAsanI icchA thayA kare che. jo ke vairAgya teA evA rahe che ke ghara ane vanamAM ghaNuM karIne AtmAne bhe rahyo nathI. xx premabhaktinI pUrNa laca AvyA vinA dehatyAga nahiM karI zakAya, ema rahe che; ane, vAravAra e ja raTanA rahevAthI vanamAM jaie vanamAM jaie' ema thaI Ave che, ApanA niraMtara satsaMga hoya te amane ghara paNa vanavAsa ja che.' Ama masa'ga karatAM paNa saubhAgyanA satsa`gane vizeSa mahatvane lekhatA zrImad atre patramAM jaDabharatajInuM suprasiddha dRSTAMta DhAMkI asa`gatA vinA peAtAne yamaduHkha karata paNa vadhAre keTaluM badhuM duHkha thAya che, te darzAvatI pAtAnI Atmasavedanamaya aMtaUmi ThAlave che-- Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ alokika asaMgatA 397 jaDabharatajInI zrImad bhAgavatamAM suMdara AkhyAyikA ApI che; e dazA vAraMvAra sAMbharI Ave che, ane evuM unmattapaNuM paramAtmAne pAmavAnuM parama dvAra che. e dazA videhI hatI. bharatajIne haraNanA saMgathI janmanI vRddhi thaI hatI ane tethI jaDabharatanA bhavamAM asaMga rahyA hatA. evAM kAraNathI mane paNa asaMgatA ahu ja sAMbharI Ave che; ane keTalIka vakhata tA evuM thaI jAya che ke te asaMgatA vinA paramadu:kha thAya che. yama aMtakALe prANIne du:khadAyaka nahIM lAgatA hAya, paNa amane saMga du:khadAyaka lAge che. ema atavRttio ghaNI che ke je eka ja pravAhunI che, lakhI jatI nathI. rahyuM ja nathI; ane ApanA viyAga rahyA kare che. xx 'sat-sat enuM raTaNa che, ane sattu sAdhana 'tame' te tyAM che. adhika zu' kahIe? xx prArabdhaka baLavattara che.' Ama asaMga caitanyarUpa sat-satanuM raTaNa karatAM zrImad--makI asaMgatA IcchatAM chatAM--te asaMga satnuM pASaNa karanArA saubhAgya jevA satsaMgane jha MkhatA hatA. A asaMgatAne ja jhaMkhatA ane satsaMgane ka`khatA zrImad A asaMgatAnI ane satsa`gatAnI muktaka MThe stuti karatAM A amRta patramAM (a. 609) peAtAnA parama amRtAnubhava prakAze che--sa` tItha karAdi jJAnIoe asagapaNuM ja sarvotkRSTa kahyuM che, ke jenA aMge sa` AtmasAdhana rahyAM che. X x sava bhAvathI asagapaNuM thavuM te sa`thI duSkaramAM duSkara sAdhana che; ane te nirAzrayapaNe siddha thavuM atyaMta duSkara che. ema vicArI zrI tIrthaMkare satsaMgane teneA AdhAra kahyo che, ke je satsa`ganA yAge sahajasvarUpabhUta evuM asagapaNuM jIvane utpanna thAya che. xx A ame kahyuM te ja vAtanI vicAraNAthI amArA AtmAmAM AtmaguNa AvirbhAva pAmI sahaja samAdhipata prApta thayA evA satsaMgane huM atyaMta bhaktie namaskAra karU chu.' AvI sahujasamAdhi paryaMta parama asaMgadazAne pAmelA zrImanI asaMgatA kevI adbhuta haze ! Ama saMganA saMgatirUpa trIjA arthamAM asaMgatAnA vicAra karI have saMganA praMtha-parigraha e trIjA arthAMmAM zrImanI asa MgatA pratye daSTipAta karIe. AgaLa jatAM zrImad khAhya saMgathI paNa nivrutta thayA che, chatAM hamaNAM bAhya-dravya saMga madhye paNa zrImad kevA bhAvaasaMga che te ApaNe A cAlu prakarAmAM joI ja rahyA chIe; rAga-dveSa-meAha-viSaya-kaSAyAdi AbhyaMtara parimaharUpa saMga emanA kevA kSINa thata cAlyA che-kevA kSINaprAya thaye che te pratyakSa karI ja rahyA chIe; 21 varSanI vace 1945 thI prAraMbhAyelI emanI aMtaraMga nitra thazreNI 1947mAM 24 mA varSathI atyaMta vegIlI banI uttarAttara kevI vadhatI cAlI che e sAkSAt dekhI ja rahyA chIe. A mA--drazya saMgamAM, paNa bhAvathI asaMga zrImane bhAvapratibaMdha-icchApratibadha tA che ja nahiM, eTale 'svarUpasthita icchArahita' zrImad jevA jJAnIne A khAhya saMga paNa bhAvathI parigrahabhAvane pAmatA ja nathI. arthAt bhAvathI A saMsArasevA nathI, mAtra prArabdhapratibaMdhathI che. saubhAgya paranA patramAM (a'. 560) zrImade lakhyuM che tema----'jJAnIpuruSane AtmapratibaMdhapaNe saMsArasevA hAya nahiM, paNa prArabdhapratibaMdhapaNe Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 398 adhyAtma rAjacaMdra hoya." tema ja bIjA patramAM (aM. 4pa) lakhyuM che tema- zrI kRSNAdikanI kriyA udAsIna jevI hatI. je jIvane samyakatva utpanna thAya, tene sarva prakAranI saMsArI kiyA te ja samaye na hoya e kaMI niyama nathI. samyakatva utpanna thavA pachI saMsArI kriyA rasarahitapaNe thavI saMbhave che. 44 samyagadaSTi jIva te saMsArane bhajato dekhAya che, te pUrve nibaMdhana karelAM evAM prArabdhakarmathI dekhAya che. vAstavyapaNe bhAvathI te saMsAramAM tene pratibaMdha ghaTe nahiM" ane zrImadane paNa tema ja che. kAraNa ke saMsArathI kaMTALyA to ghaNo kALa thaI gayuM che. tathApi saMsArano prasaMga hajI virAma pAmato nathI, e eka prakArano meTa "kaleza" varte che. (aM 379) vicAravAna puruSane kevaLa kalezarUpa bhAse che, e saMsAra tene viSe have pharI AtmabhAve karI janmavAnI nizcaLa pratijJA che, (aM.383) -ema parama bhavaviraktinuM AtmasaMvedana darzAvanArA zrImada jevA paramasamyagdaSTi jJAnI vItarAgane to bhAva pratibaMdhane aMza paNa che nahiM. eTale AvAM bhAvaapratibaddha asaMga puruSane abaMdhabhAva ja-abaMdha pariNAma ja che, eTaluM ja nahiM paNa te te prArabdhodaya jogavatAM kevaLa nirjara ja hoya che. adhyAtmasAra-samayasAra Adi zAstromAM kahyuM che tema-ajJAnIone baMdha che, jJAnIone kadI baMdha nathI-nijerA ja che. jJAnI sevAno na -jJAnI sevatAM chatAM seva nathI-bhogavatAM chatAM bhogavato nathI ! ane ajJAnI nahiM sevatAM chatAM seve che-nahiM bhagavatAM chatAM bhagave che ! nevaMtavi ja sevA amAri reje ho Ama kaI karma bhogavatAM chatAM karmothI baMdhAtuM nathI !--te jJAnanuM ja sAmarthya che ke virAganuM ja sAmarthya che? jema viSa khAtAM vaidya puruSa maraNa nathI pAmate, tema pudgalakarmane udaya jJAnI bhogave che paNa baMdhAto nathI,-A jJAnanuM sAmarthya che; jema madha pIto puruSa aratibhAve karIne madavALo thato nathI, tema dravyaupabhegamAM arata jJAnI baMdhAto nathI, A vairAgyanuM sAmarthya che. eTale ja A jJAna-virAgyasaMpanna jJAnI puruSa+-gadaSTi " sevaMtovi Na sevai asevamANovi sevago koii| pagaraNaceTThA kassavi Na ya pAyaraNotti so hoI / / jaha visamuvabhujatovejo puriso Na maraNamuvayAdi / puggalakamassudaya taha bhuMjadi Neva bajjhae NANI / / jaha majaM pibamANo aradibhAveNa majadi Na puriso| davvuvabhoge arado NANI vi Na bajjhadi taheva // -samayasAra gAthA, 15-16-17 " sevate'sevamAnopi sevamAno na sevte| ko'pi pArajano na syAcchrayan pArajanAnapi // " " tad jJAnasyaiva sAmarthya virAgasya ca vA kila / ca kroDapi miH rma munnAnofja na te " -samayasArakaLaza " bhogAn svarUpataH pazyastathA mAyodakopamAn / makAnokari i sana kathAva chuM parama " yogadaSTisamuccaya zle, 168 Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ alaukika asaMgatA samuccayamAM kahyuM che tema-bhegone svarUpathI mAyAjala sarakhA dekhate, bhegavatAM chatA asaMga sata-parama pada pratye jAya ja che. te pachI jenuM parama jJAnasAmarthya ane parama vairAgyasAmarthya ApaNe atre pade pade joI ja rahyA chIe, te A paramajJAna-vairAgyasaMpanna zrImadda je jJAnAvatAra vItarAga puruSa saMsArasaMgamAM paNa parama asaMga rahI parama pada pratye tIvravege deTa mUkI rahyo hoya emAM Azcarya zuM? atre tIrthakarAdi jevA parama samyagadaSTi jJAnIonuM daSTAMta zAstra prasiddha che. "rAga bhare jana mana rahe, paNa tihuMkALa vairAga; citta tumArA re samudrane, koI na pAme ho tAga"--evA Ajanma parama vairAgI tIrthakara devane tevA pUrva prArabdhadayathI anicchatAM chatAM kaMIka vakhata gRhAvAsamAM sthiti karavAne prasaMga paNa paDe che, paNa zratadharmamAM-AtmadharmamAM daDha jJAnAkSepakavaMta parama AtmajJAnI evA te parama asaMga puruSa bhegakarmane bhegavatAM chatAM paNa baMdhAtA nathI.-ulaTA te bhegAvalI kama bhegavIne nirjarI nAMkhe che, kheravI nAMkhe che,-e emanuM AzcaryakAraka citra caritra che! bIjA prAkRta sAmAnya janene je bhega baMdhanuM kAraNa thAya che, te A asAmAnyaasAdhAraNa atizayavaMta tIrthakarAdi samyagadRSTi puruSavizeSane nirjarAnuM kAraNa thAya cheeTale sAmAnya prAkRta koTinA janano niyama AvA asAmAnya puruSottamone lAgu paDato nathI, teo temAM apavAdarUpa che, Exception proves the rule apavAda niyamane siddha kare che, e aMgrejI kahevata atra ghaTe che. kAjaLanI koTaDImAM paNa asaMga rahI DAgha na lAgavA deve te AvA keI apavAdarUpa (Exceptional) puruSa ja karI zake che. rAjamArge--dhorImAge te sahu keI cAlI zake che, paNa sAMkaDI keDI-ekapadI para cAlavuM te kaI viralAonuM ja kAma che. ane te eka viziSTa virale ApaNe caritranAyaka A rAjacaMdra che. kAraNa ke A apavAdarUpa samartha jJAnI vizeSane pUrva prArabdhanA megathI-kharekharA aMtaHkaraNathI anicchatA chatAM-saMsAravAsamAM rahevAne prasaMga parANe AvI paDayo che, te A parama samartha gIe atyaMta AtmajAgRtipUrvaka te saMsAraprasaMgamAM paNa asaMga rahI, temAMthI nileSapaNe uttIrNa thavAne parama puruSArtha karyo che; kAjaLanI koTaDI jevA saMsAraprasaMgamAM paNa jarA paNa DAgha na lAgavA devAnuM yogakauzala- ronaka pALi zam dAkhavI parama AtmasAmagano paraco batAvyo che. Ama trIjA arthamAM asaMgatAnuM darzana karI, saMganA Asakti-snehabhAva e cothA arthamAM zrImadUnI asaMgatAnuM darzana karIe. eka kSaNavAra paNa A saMsargamAM rahevuM gamatuM nathI (aM, 39) ema aneka patromAM jaNAvyuM che tema zrImadUne saMsAra pratye leza paNa saMga-Asakti-snehabhAva rahyo nathI, atyaMta asaMga-anAsaktiasnehabhAva ja che, eTale sneharUpa AsaktinA abhAve atyaMta abaMdhabhAva jaabaMdha Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 400 azcAtya rAjacaMdra pariNAma ja che. jema reNubahula vyAyAmazALAmAM koI snehAbhyakta-tela copaDele manuSya vyAyAma kare te tene raja cAMTe che, paNa nehAbhyakta na hoya-tela capaDela na hoya, tene sneharUpa-selarUpa cIkAzanA abhAve reNu cuMTatI nathI; tema ajJAnIne neharUpa-AsaktirUpa-rAgarUpa cIkAzane lIdhe karma paramANurUpa raja cUMTe che, paNa niHsneha -vItarAga-anAsakta evA "kerA dhAkaDa" jJAnI samyagadaSTi puruSane neharUpa-AsaktirUpa cIkAzanA abhAve karma raja vaLagI zakatI nathI. AvA niHsneha bhAvane lIdhe ja abaMdhapariNAmI zrImane saMsAra pratye AsaktirUpa saMga te dUra rahe, atyaMta atyaMta anAsaktirUpa asaMgatA ja che, anAsakta bhAva ja che. Ama jene saMsAra pratye leza paNa nehabhAvarUpa AsaktabhAva rahyo nathI, leza paNa AkarSaNa rahyuM nathI, evA parama asaMga jJAnAkSepakavaMta zrImane AkarSaNa te eka AtmadharmanuM-zratadharmanuM ja che, AsaktapaNe eka AtmajJAna ane AtmavArtAnuM ja che. parama ruci che jene viSe evuM AtmajJAna ane AtmavArtA" (aM. 461) te pratye zrImadane eTalI badhI Asakti che ke saubhAgya paranA patramA (aM. 453 jaNAvyuM che tema-"koI dravyamAM, kei kSetramAM, keI kALamAM, keI bhAvamAM sthiti thAya e prasaMga jANe kyAMya dekhAtuM nathI. kevaLa sarva prakAranuM temAMthI apratibaddhapaNuM ja yogya che, tathApi nivRtti kSetra, ane nivRtti kALane, satsaMgane ane AtmavicArane viSe amane pratibaddha ruci rahe che." jJAnAkSepakavaMta zrImane Atmadharma -zratadharmanuM eTaluM badhuM AkarSaNa-AkSepaNa che ke emanuM vikSeparahita mana nitya te Atmadharma -zratadharma mAM ja che, kAyA ja mAtra anya kAryamAM che, -mana mokSamAM ne tana saMsAramAM mohane ave raju evI sthiti che. "mana mahilAnuM vahAlA upare, bIjA kAma karaMta re, tima zratadharme mana daDha dhare jJAnAkSepakavaMta re." jema pativratA strInuM mana ghara saMbaMdhI bIjAM badhAM kAma karatAM paNa potAnA priyatamamAM ja lagna thayeluM hoya che. tema A jJAnAkSepakavaMta mahAjJAnI zrImaddanuM vikSeparahita citta te pativratAnA prema karatAM anaMtaguNaviziSTa "eka lakSapaNe, eka dhyAnapaNe, eka layapaNe, eka smarANapaNe, eka zreNapaNe, eka upagapaNe, eka pariNAmapaNe te eka mRtadharmamAM jaAtmadharmamAM ja lagna che. gAya vanamAM cAro caravA jAya che, cAre dizAmAM phare che, paNa tenuM mana to potAnA parama priya vatsa-vAchaDAmAM ja hoya che-"cAre caranake kAraNe re, gauA banameM jAya; cAro care phira cihuM dizi, vAMkI najara bachariA mAMdya,-tema parabhAvanA vikSepathI rahita evA jJAnAkSepakavaMta mahAjJAnI zrImaddanuM sarvabhAvathI udAsIna thayeluM asaMga mana paNa eka AtmadharmamAM ja-zratadharmamAM ja magna che. AvA Atmamagna-Atmalagna zrImadane AtmajJAna-AtmavArtAnuM ane tenA adhiSThAnarUpa jJAnInA parama nivRttimaya satsaMganuM eTaluM badhuM AtyaMtika AkarSaNa che, * juo samayasAra baMdha adhikAra prAraMbhanI gAthAo ane tenI amRtacaMdrAcAryajIkatA AtmakhyAti TIkA. Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ alaukika asaMgatA 401 ke niraMtara nivRttinI gaveSaNa karatA zrImad pUrvabhavamAM anubhUta bhAvanuM jANe sAkSAta darzana karatA hoya e bhAsa ApatA A amRtapatramAM (aM. 46 5, 1949 zrA.va.5) saubhAgya samakSa potAnI te satsaMgaAsakti A amara zabdomAM vyakta kare che- A divasa nivRttinA yoge kALa nahIM jAya tyAMsudhI sukha rahe nahIM, evI amArI sthiti che. AtmA AtmA, teno vicAra, jJAnI puruSanI smRti, tenA mAhAsyanI kathAvArtA, te pratye atyaMta bhakti, temanA anavakAza AtmacAritra pratye moha, e amane haju AkarSyA kare che, ane te kALa bhajIe chIe. pUrva kALamAM je je jJAnI puruSanA prasaMge vyatIta thayA che te kALa dhanya che; te kSetra atyaMta dhanya che; te zravaNane, zravaNanA kartAne, ane temAM bhaktibhAvavALA jIvone trikALa daMDavata che. te AtmasvarUpamAM bhakti, ciMtana, AtmavyAkhyAnI jJAnI puruSanI vANI athavA jJAnInAM zA ke mArgAnusArI jJAnI puruSanA siddhAMta, tenI apUrvatAne praNAma atibhaktie karIe chIe. akhaMDa AtmananA ekatAra pravAhapUrvaka te vAta amane hajI bhajavAnI atyaMta AturatA rahyA kare che ane bIjI bAjuthI AvAM kSetra, AvA lokapravAha, AvA upAdhiga ane bIjA bIjA tevA tevA prakAra joI vicAre mUjIMvata thAya che. IzvarecchA !" pUrvabhavanA amRta anubhavenuM smaraNa pratyakSa karatA ane vartamAna viSama kSetrakALAdinuM tIvra aMtarvedanA vyakta karatA A amRta zabda darzAve che tema, zrImadana sahaja svabhAvabhUta nisargika AkarSaNa ne AsaktirUpa saMga parama nivRttimaya satsaMga pratye ja , bAkI to sarvatra anAsaktirUpa kevaLa asaMgatA ja che. Ama saMganA cAre arthamAM tenA abhAvarUpa asaMgatA zrImadane kevI alaukika hatI tenuM atra avalokana karyuM. ane Ama niraMtara satsaMgarUpa nivRttine IcchatA ane sarva arthamAM sarvathA sarva prakAranI asaMgatA anubhavatA parama asaMga zrImaddanI sarvasaMgaparityAganI jhaMkhanA te prAraMbhathI ja hatI ane uttarottara vadhatI jatI ja hatI. je prArabdhodayarUpa viM vacce na nayuM heta, te teo te mArge kyAranAye saMcaryAM heta; chatAM apUrva avasara evo kayAre Avaze? kyAre thaIzuM bAhyatara nigraMtha je" e zrImadanA divya gAnanI amara paMktimAM vyakta thAya che tema tenI gaveSaNa to teo pratikSaNe karI ja rahyA che, tevA prArabdha nivRttirUpa yogya kALanI pratIkSA karI ja rahyA che, ane 1948 thI 1spa0 (25 thI 27 varSa) e upAdhinI kaTokaTInA AkarAmAM AkarA traNa varSa vyatIta thaye, 1~1 thI (28 muM varSa te mATenA sakriya pagalAM teo laI ja rahyA che ne 1953mAM (30 muM varSa) sarvaparigrahakAryaprapaMcathI lagabhaga nivRtta thayA ja che. zrImadanI A parama nivRttirUpa sarvasaMgaparityAganI tamannA aMge temanA saubhAgya paranA patranA A amRta vacane ja sAkSI pUre che- manamAM ema ne ema rahyA kare che ke alpakALamAM A upAdhiyoga maTI bAhyAcatara nirgathatA prApta thAya te vadhAre yogya che, tathApi te vAta alpakALamAM bane a-51 Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 402 adhyAtma rAjacaMdra evuM sUjhatuM nathI, ane jyAM sudhI tema na thAya tyAMsudhI te ciMtanA maTavI saMbhavatI nathI." (aM. 453, 1949 pra. asADa vada 3). sarva vyavahArathI nivRtta thayA vinA citta ThekANe bese nahIM e apratibaMdha asaMgabhAva citta bahu vicAryo hovAthI te ja pravAhamAM rahevuM thAya che. paNa upArjita prArabdha nivRtta thaye tema banI zake eTale pratibaMdha pUrvakRta che; AtmAnI IcchAne pratibaMdha nathI. 44 jJAna karIne AtmAmAM utpanna thayela e nizcaya badalato nathI, ke sarva saMga moTA Asava che; cAlatAM, jotAM, prasaMga karatAM, samayamAtramAM nijabhAvane vismaraNa karAve che; ane te vAta kevaLa pratyakSa jovAmAM AvI che, Ave che, ane AvI zake tevI che; tethI ahoniza te moTA AsavarUpa evA sarvasaMgamAM udAsapaNuM rahe che, ane te divase divasa pratye vadhatA pariNAmane pAmyA kare che te tethI vizeSa pariNAmane pAmI sarvasaMgathI nivRtti thAya evI ananya kAraNa ge IcchA rahe che." (aM. 547, 151 mAga. vada 8). "jJAnIpuruSane AtmapratibaMdhapaNe saMsArasevA heya nahIM, paNa prArabdhapratibaMdhapaNe heya, ema chatAM paNa tethI nivartavArUpa pariNAmane pAme ema jJAnInI rIta hoya che, je rItane Azraya karatAM hAla traNa varSa thayAM vizeSa tema karyuM che ane temAM jarUra AtmadazAne bhulAve e saMbhava rahe tevo udaya paNa jeTale banyA teTale samapariNAme vedya che; je ke te davAnA kALane viSe sarvasaMganivRtti kaI rIte thAya to sAruM ema sUkyA karyuM che, to paNa sarvasaMganivRttie je dazA rahevI joIe te dazA udayamAM rahe, te alpakALamAM vizeSa karmanI nivRtti thAya ema jANuM jeTaluM banyuM teTaluM te prakAre karyuM che, paNa manamAM have ema rahe che ke A prasaMgathI eTale sakala gRhavAsathI dUra thavAya tema na hoya te paNa vyApArAdi prasaMgathI nivRtta, dUra thAya te sAruM, kemake AtmabhAve pariNAma pAmavAne viSe je dazA jJAnInI joIe te dazA A vyApAravyavahArathI mumukSu jIvane dekhAtI nathI." (aM. 560, 151 poSa) Ama sarvasaMgaparityAgane niraMtara gaSatA zrImadanI bhAvaasaMgatA kevI alau. kika hatI tenuM ApaNe darzana karyuM. kharekhara ! saMsAraprasaMgamAM paNa sarvathA nilepa rahevAnuM AvuM mahA parAkrama to parama udAsIna zrImada jevo keIka virale apavAdarUpa (Exceptional) asAdhAraNa (Extra-ordinary) mahAjJAnI ja karI zake ! AvI bedhArI talavAra para cAlavAnuM mahAsAhasa te parama asaMga zrImadda je kaIka kharekhara anAsakta mahAsamartha cagI ja karI zake ! Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa cosaThamuM zrImannA cittanI caitanyamaya dazA cittanI dazA ciMtanyamaya rahyA kare che. atre AtmAkAratA vate che. AtmAnuM AtmasvarUparUpe pariNAmanuM hevApaNuM te AtmAkAratA kahIe chIe.-zrImad rAjacaMdra zrImadanI AvI alaukika asaMgatA-adbhuta udAsInatA Adino mULa hetu zrImadda asaMga-udAsIna caitanyamAM lIna thayA te che; zrImadanuM citta caitanyamaya banI gayuM te che. je citta caitanyamaya banI gayuM hoya-catanya sAthe tanmaya-caitanyAkAra thaI gayuM hoya, tene tyAMthI UThI anyatra saMga karavAno prasaMga ja kema prApta thAya? te anyatra ceTI ja kema zake? gIMdra rAjacaMdra manane4 AtmAmAM evuM tadAkAra cha dIdhuM ane vAka-kAyAthejita vyavahArane manathI e viyejI dIdho ke teo mana-vacana-kAyAnA cogathI niyukta vimukta (separated & freed) thaI vivikta-sAva pRthaka-jUdA (Detached, Intercepted) paDI gayA ne mana-vacana -kAyAnA saMgathI (Touch, contact) mukta asaMga thaI gayA. Ama upayogasusthita A gIMdra manavacana-kAyAnA cegathI AtmAnuM muktapaNuM siddha karI asaMgatA siddha karI te temanA cittanI caitanyamaya dazAne laine che. zrImadane cittanI A caitanyamaya dazAnuM tAdazya citra A prakaraNamAM Alekhana karazuM--ane te paNa zrImaddana anubhavavacanonA vividha cittAkarSaka raMga pUrIne karazuM. Atmamagna zrImad pitAnA parama paramArtha suda hRdayarUpa "subhAgyane paNa keTaloka vakhata savistara patra lakhI zakyA nathI, tenuM mukhya kAraNa A cittanI caitanya maya dazA darzAvatAM zrImad saubhAgyane 1947nA vai. va. 8nA amRta patramAM (aM. 247) lakhe che-"upAdhi ane cittanA kAraNathI keTaloka samaya savigata patra vagara vyatIta karyo che, temAM paNa cittanI dazA mukhya kAraNarUpa che. 4 4 cittanI dazA caitanyamaya rahyA kare che."--citta caitanyathI jUduM nahiM ema caitanya sAthe tanmaya -caitanyAkAra rahyA kare che-cAlu akhaMDa ekadhArAthI varyA kare che. Ama che eTale ja lakhe che-"jethI vyavahAranAM badhAM kArya ghaNuM karIne avyavasthAthI karIe chIe." citta jyAM catanyamAM ja coMTayuM hoya te anyatra vyavahAramAM cUMTI ja kema zake ? ane jyAM citta ja na hoya-citta cuMTatuM ja na hoya, te kAma karavAnuM hoya-karavAnuM AvI yunIta janasAmAna, vAyAkhyAM viyogapendra manasA vyavahAraM tu tyajedbAkUkAyayojitam / / " -zrI pUjyapAdasvAmIta samAdhizataka Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 404 adhyAtma rAjacaMdra paDe, to temAM vyavasthA paNa kema rahI zake ? avyavasthA kema na thAya? A cittanI avyavasthA kevI che?--cittanI avyavasthAne lIdhe muhUrtamAtramAM karI zakAya evuM kArya vicAratAM paNa pakhavADiyuM vyatIta karI nakhAya che, ane vakhate te karyA vinA ja javA devAnuM thAya che. badhA prasaMgomAM tema thAya to paNa hAni mAnI nathI, tathApi Apane kaMI kaMI jJAnavArtA darzAvAya te vizeSa AnaMda rahe che, ane te prasaMgamAM cittane kaMIka vyavasthita karavAnI IcchA rAkhyA karAya che, chatAM te sthitimAM paNa hamaNuM praveza nathI karI zakAte,'-paramArthasuda saubhAgyane kaMI jJAnavArtA darzAvavAthI te pitAne AnaMda rahe che, te paNa banI zakatI nathI, te sUcave che ke zrImadUnI cittadazA bAhya kAryomAM keTalI badhI avyavasthita thaI gaI haze ne AtyaMtika caitanyamaya sthitimAM keTalI badhI suvyavasthita thaI gaI haze! zrImadanI evI cittanI dazA niraMkuza thaI rahI che."--citta aMkuzamAM-niyaMtraNamAM-hAthamAM rAkhyuM na rahe evI dazA banI rahI che. arthAt A caitanyamaya citta ApoApa svarasathI caitanyamAM vahyA kare che ne rahyA kare che, eTale te bIjA kAryamAM rayuM rokI zakAtuM nathI-aMkuzamAM hAthamAM rahetuM nathI. Ama caitanyamAM niraMtara svarasathI ApoApa vadhavAthI-rahevAthI cittanI AvI avyavasthita niraMkuza dazA to parama dhanya-parama prazasta che; ane ema rahevuM e te paramAtmAnI parama kRpA ja che. eTale ja atra kahe che ane te niraMkuzatA prApta thavAmAM harine parama anugraha kAraNa che." AvI parama prazasta dhanya niraMkuzatAne te pUrNatA ApavA IcchI zrImadda jyAM sarva kAma-IcchA "pUrNa thAya che pUrNa virAma pAme che evA pUrNakAma thavA mAge che, eTale ja AgaLa lakhe che -"e ja niraMkuzatAne pUrNatA ApyA sivAya citta yathocitta samAdhiyukta nahIM thAya ema lAge che, atyAre te badhuMya game che, ane badhuMya gamatuM nathI, evI sthiti che. jyAre badhuMya gamaze tyAre niraMkuzatAnI pUrNatA thaze. e pUrNakAmatAM paNa kahevAya che, jyAM hari ja sarvatra spaSTa bhAse che, atyAre kaMIka aspaSTa bhAse che. paNa spaSTa che e anubhava che." Ama ApoApa svaramathI zuddha caitanyarasamAM pravAhanA pittanI parama dhanya catanyamaya dazAnI addabhuta khumArImAM zrImadda lakhe che - je rasa jagatanuM jIvana che, te rasano anubhava thavA pachI hari pratye atizaya laI thaI che" arthAta jenA cittanI citanyamaya dazA thaI che evA zrImadda zuddhacaitanyamUrti paramAtmAnA zuddha caitanyasvarUpamAM atizaya lIna thayA che. Avo ja bhAva bIjA patramAM (saM. 229) zrImad darzAve che-"amAruM citta to bahu harimaya rahe che, paNa saMga badhA kaLiyuganA rahyA che. 4 4 citta bAhya viSayamAM hAla jatuM nathI. lI. IzvarArpaNa." Ama jenA cittanI dazA caitanyamaya rahyA kare che evA zrImadda potAnA mananI A AtmAkAratA eTale zuM e aMge spaSTatA karatAM patramAM (aM. 412) lakhe che - ane AtmAkAratA vase che. AtmAnuM AtmasvarUparUpe pariNAmanuM havApaNuM te AtmAkAratA kahIe chIe." tema ja patrAMka 353 mAM sobhAgyane lakhe che Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImaddnA cittanI caitanyamaya dazA 405 samayamAtra pazu apramattadhArAne nahIM vismaraNa karatuM evuM je AtmAkAra mana te vartamAna samaye udaya pramANe pravRtti kare che; ane je kaI paNa prakAre vartAya che tenuM kAraNa pUrve nima'dhana karavAmAM AvelA e udaya che. udayane viSe prIti paNa nathI ane aprIti paNa nathI. samatA che. karavA ceAgya paNa ema ja che.' mitra mitrane navAjUnInI vAta jaNAve tema zrImadda peAtAnI navAjAnI jaNAvatAM paramArtha sakhA saubhAgyane patramAM (a.288) lakhe che--AdipuruSa ramata mAMDIne beThA che, navAjUnuM te eka AtmavRtti sivAya amAre kayAM che ? ane te lakhavA jeTaleA manane avakAza paNa kayAM che ? nahIM teA badhuMya navuM che, ane badhuM ya jINu che.' arthAt AdipuruSa-- anAdine cAlyA AvatA A purANa puruSa AtmA A saMsAranI ramata mAMDIne kheDA che ema mathALuM lakhI A TUMkA mArmika patramAM zrImad peAtAnI AtmadazA jaNAve che ke-amAre eka akhaMDa AtmavRtti ja rahyA kare che, e ja navuM che ne e ja jAnuM che. amArUM mana AtmAmAM eTaluM badhuM nimagna thaI gayuM che ke te ADe tene ATaluM navA-jUnuM lakhavA jeTaleA avakAza paNa che nahiM, bAkI badhuMya navuM che ne badhuM ya jUnuM che. Ama satsvarUpamAM-AtmAmAM akhaMDa sthira thayelA peAtAnA jaNAvavA jevA mananI avarNanIya dazA A peAtAnA sune patramAM (a. 280) jaNAvatAM, zrImad peAtAnuM mana AtmasvarUpamAM kevuM akha'Da sthira thayuM che te vANIe vaNavI zakAya evuM nathI ne lekhinIthI lakhI zakAya evuM nathI te darzAve che--jaNAvyA jevuM teA mana che, ke je satsvarUpa bhaNI akhaMDa sthira thayuM che (nAga jema meralI upara); tApe te dazA va`vavAnI sattA sarvAMdhAra hirae vANImAM pUrNa mUkI nathI; ane lekhamAM te te vANInA anaMtameA bhAga mAMDa AvI zake; evI te dazA te savanuM kAraNa evuM je puruSAttamasvarUpa tene viSe amane tamane ananya premabhakti akhaMDa rahe; te premabhakti paripUrNa prApta thAe e ja prayAcanA IcchI atyAre adhika lakhatA nathI.' ane Ama jene akhaMDa AtmadhyAna vartatuM hatuM evA zrImad A bAhya ghaNA prakAranI pravRtti madhye paNa peAtAnI Atmasthiti utkRSTapaNe vatI dekhI, peAte peAtAnA A adbhuta cittane namaskAra karatAM, mAhya pravRttinA jogatyAganI pAtAnI cittavRtti saubhAgya paranA patramAM (a. 370, 1948, vai. va. 11) dAkhave che--hRdayarUpa zrI subhAgya pratye. avicchinnapaNe jene viSe AtmadhyAna varte che evA je zrI....nA praNAma paheAMce, jene viSe ghaNA prakAranI pravRtti varte che, evA jogane viSe hAla teA rahIe chIe. Atma sthiti tene viSe utkRSTapaNe vatI joI zrI....nA cittane pAte peAtAthI namaskAra karIe chIe. ghaNA prakAre karI samAgamanI ane bAhya pravRttinA jogatyAganI jenI cittavRtti koI prakAre paNa vatta che evA je ame te atyAre ATaluM lakhI aTakIe chIe.' peAtAnA A parama paramA suhRd paranA eka khIjA patramAM (a'.368, 1948, vai. va. 6) paNa zrImad AtmA sivAya anyatra pratibaddhatA nahiM pAmatA peAtAnA A anUbhuta cittanA svarUpanuM Avyaya vyakta kare che--amArUM je citta te AtmA Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 401 adhyAtma rAjacaMdra sivAya anya sthaLe pratibaddhatA pAmatuM nathI, kSaNa paNa anyabhAvane viSe sthira thatuM nathI svarUpane viSe sthira rahe che. evuM je amAruM AzcaryakAraka svarUpa te hAla kyAMya kahyuM jatuM nathI. ghaNu mAsa vItyAthI tamane lakhI saMtoSa mAnIe chIe. ane AvA kaLikALamAM paNa jenuM citta anyatra vikSepa pAmyuM nathI tenI saubhAgyanA patramAM (aM. 384) zrImada muktaka ke stuti kare che- te A dusama kaLiyuga nAmane kALa che. tene viSe vihaLapaNuM jene paramArthane viSe nathI thayuM, citta vikSepa pAmyuM nathI, saMge karI pravartanabheda pAmyuM nathI, bIjI prItinA prasaMge jenuM citta AvRtta thayuM nathI, bIjA kAraNe tene viSe jene vizvAsa vartato nathI, e je kaI hoya to te A kALane viSe bIje zrI rAma che." -zrImadanA A vacana emane pitAne ja ora anaMtaguNaviziSTa vizeSapaNe lAgu paDe che. kharekhara ! AvA dukasama kaLikALamAM paNa jenuM citta vikSepa pAmyuM nathI, saMge karI pravartanabheda pAmyuM nathI, evA A AtmAmAM ramaNa karanArA AtmArAmI zrImad A kALamAM bIjA zrI rAmache. Ama jenA cittanI caitanyamaya dazA vartatI hatI evA AtmArAmI zrImadanuM citta AtmA sivAya anya kAmanA nahiM hovAthI niSkAma hatuM, AtmA sivAya anya sarva kAmanA pUrNavirAma pAmavAthI pUrNa kAma hatuM, AtmA sivAya anya sthaLe ramatuM nahiM hevAthI AtmArAma hatuM, AtmA sivAya anya sthaLe vikSepa nahiM pAmatuM hovAthI avikSipta hatuM, AtmA sivAya anyatra pratibaMdha nahiM pAmatuM hovAthI apratibaddha hatuM. AtmA sivAya anya sarva parabhAvathI-vibhAvathI mukta thayuM hovAthI mukta hatuM, deha chatAM dehAtIta dazA anubhavatuM hovAthI videhI hatuM, keI paNa vikalpano avakAza rahyo nahiM hovAthI nirvikalpa hatuM, koIpaNa anyabhAvane saMga na thato hovAthI asaMga hatuM, sarvabhAvathI-jagatathI upara ne upara taratuM hovAthI udAsIna hatuM. dukAmAM AtmArAmI zrImaddanuM niSkAmapUrNakAma citta AtmA sivAya anyatra avikSipta-apratibaddha hatuM, sarvatra asaMga udAsIna hatuM, te temanA cittanI caitanyamaya dazAne lIdhe hatuM, cittanI AtmAkAra sthitine lIdhe hatuM. A AtmAkAra sthitine lIdhe ja zrImaddanuM citta aMza paNa upAdhi davAne gya na hatuM, chatAM yathAprApta udaya-upAdhine zrImadda aviSama samAdhibhAve ja--udAsIna asaMga bhAve ja abaMdha pariNAme vedatA hatA. A aMge pitAnI AtmasaMvedanamaya aMtarvedanA zrImada saubhAgya paranA patramAM (aM. 398) dAkhave che-AtmAkAra sthiti thaI javAthI citta ghaNuM karIne eka aMza paNa upAdhi jaga vedanAne gya nathI, tathApi te te je prakAre vedavuM prApta thAya te ja prakAre vedavuM che, eTale temAM samAdhi che; paraMtu paramArtha saMbaMdhI kaI kaI jIvane prasaMga paDe che, tene te upAdhioganA kAraNathI amArI anukaMpA pramANe lAbha maLato nathI, ane paramArtha saMbaMdhI kaMI tamalikhitAdi vAta Ave che, te paNa cittamAM mAMDa praveza thAya che, kAraNa ke tene hAla udaya nathI. AthI patrAdi Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImaddnA cittanI caitanyamaya dazA 407 prasaMgathI tama sivAyanA bIjA je mumukSujIvA temane icchita anukapAe paramAtha vRtti ApI zakAtI nathI, e paNa cittane ghaNIvAra lAgI jAya che. citta baMdhanavALu' thaI zakatuM nahIM hAvAthI je jIvA sa'sArasa badhe strIAdirUpe prApta thayA che, te jIvAnI IcchA paNa dubhavavAnI icchAthatI nathI, arthAt te paNu anuka'pAthI ane mAkhApAdinA upakArAdi kAraNeAthI upAdhiogane baLavAna rIte vedIe chIe.' ane sahajasamAdhisthita zrImanA AtmAkAra asaMga cittanI sthiti te aNumAtra upAdha sahana na thaI zake tevI hatI, chatAM zrImadda te samabhAve sahana karatA hatA; saubhAgya paranA patramAM (a.308) jaNAvyuM che tema--asa'ga vRtti heAvAthI aNumAtra upAdhi sahana thai zake tevI dazA nathI, teAya sahana karIe chIe.' zrImadna jevA parama samAdhistha puruSane A upAdhi te eka mahAparISaharUpa AvI paDI hatI. mahAparISahu vedavA jevI A upAdha zrImadnanA caitanyamaya cittane eTalI badhI asahya hatI ke te AMkhanA kaNAnI jema pradeze pradeze khUMcatI hatI. kAraNa ke zrImadanuM caitanyamaya citta netra jevuAMkha jevuM hatuM. AMkhamAM eka aNu jeTaluM kazuM paNa sahana na thaI zake tema zrImaddanA netra jevA cittamAM eka paramANumAtra parabhAva-vibhAvanI upAdhi eka samayamAtra paNa sahana na karI zakAya evI sthiti hatI. eTale A asahya bAhya upAdhi veDhavI te asa'gavRtti zrIne atyaMta atyaMta vikaTa vedAtI hatI. A aMge peAtAnuM AtmasaMvedana paramAtha sad 'subhAgya'ne dAkhavatA amRtapatramAM (a. 385) zrImad peAtAnI A aMtarvedanA ThAlave che-- 6 jo ke amArUM citta netra jevuM che; netrane viSe bIjA avayavanI peThe eka rajakaNa paNa sahana thai zake nahI', bIjA avayavarUpa anya citta che. amane varte che evuM je citta te netrarUpa che, tene viSe vANInuM UThavuM, samajAvavuM, A karavuM, athavA A na karavuM, evI vicAraNA karavI te mAMDa mAMDa ane che. ghaNI kriyA teA zUnyapaNAnI peThe varte che; AvI sthiti chatAM upAdhioga tA baLavAnapaNe ArAdhIe chIe, e vedavuM vikaTa AchuM lAgatuM nathI, kAraNa ke AMkhanI pAse jamInanI retI upaDAvavAnuM kArya thavArUpa thAya che te jema duHkhe-atyaMta du:khe-cavu vikaTa che, tema cittane upAdhi te piraNAmarUpa thavA barAbara che. sugamapaNAe sthita citta hovAthI vedanAne samyaktrakAre vede che, khaDasamAdhipaNe vede che.' AvuM aNu paNa na sahI zake evuM netra jevuM citta chatAM zrImadde AMkha pAse retI upaDAvavA' jevA A upAdhirUpa mahAvikaTa mahAparISahu sahana karyAM,--ane te paNa akhaMDa AtmasamAdhi jALavIne, cittanI caitanyamaya dazA saMbhALIne sahana karyAM, te kharekhara! parama adbhuta Azcarya ghaTanA che! kSipAtro dhi vidvAn'jJAnI akSipAtra (AMkha) sameA hAya che,--e pAtaMjala yogasUtranA sUtra karatAM anaMtaguNuviziSTa baLavAna jIvatA jAgatA javalaMta dRSTAMtarUpa zrImad pote che. AMkhathI kahyuM paNa na sahana thAya, tyAre tenI pAse retI--ane te paNa jamIna paranI retI--upaDAvavI te teA kema sahana thAya? chatAM kusuma karatAM paNu kemaLa ane vA karatAM paNa kaThera Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 408 adhyAtma rAjacaMdra leAkeAttara cittavALA zrImade te karI dekhADayuM e AzcayanuM Azcaya' (Wonder of wonders) che ! zrImane A teA bedhArI talavAra para cAlavA karatAM paNa vikaTa evaDuM kAma karavAnuM hatuM--asahya udayaupAdhi vedavAnI hatI ane akhaMDa AtmasamAdhi jALavavAnI hatI. eTale e ADe avakAzaabhAve parama asaMga udAsIna zrImadde A anivAya OMdayaupAdhi sivAyanA khIje badheA vyavahAra saMgaprasaMga baMdha karI dIdhA hatA eTaluM 4 nahiM, paNa hAla tatkALa paramA prasa`gIe sAthene patrAdi vyavahAra paNa sa MkSepI nAMkhyA hatA. A aMge paNa tee kevA udAsa thaI gayA hatA, te temanA A putraOMllekhA parathI svayaM jaNAya che-- hAla citta parama udAsInatAmAM varte che. lakhavA geremAM pravRtti thatI nathI. jethI tamane vizeSa vigatathI kaMi lakhavAnuM banI zakatuM nathI. (a. ra76). citta udAsa rahe che; kaI gamatuM nathI. X X mana koI kAryomAM pravRtti karI zakatuM nathI, jethI pratyeka kAryo mulatavavAM paDe che; kAMI vAMcana, lekhana ke janaparicayamAM ruci AvatI nathI. (a. 277). mana kAMya virAma pAmatuM nathI. ghaNuM karIne atra keAinA samAgama icchatuM nathI. kaI lakhI zakAtuM nathI, vadhAre paramAvAya vaDhavA IcchA thatI nathI. keie pUchelA praznonA uttara jANatAM chatAM lakhI zakatA nathI, cittanA paNu jhAjho saMga nathI. AtmA AtmabhAve vate che. (a'. 313). udAsa pariNAma AtmAne bhajyA kare che. X X lakhavAmAM citta jevuM joie tevuM rahetuM nathI, ane te vaLI alpakALa rahe che, eTale dhAreluM lakhI zakAtuM nathI. (a.. 33pa).' i. Ama Tika jevA svacchahRdayavALA parama RttubhUtti zrImad potAnI cittavRtti aMge lakhe che te paramA atha mAM `ja samajavA yeAgya che, te mATe te peAte ja lakhe che- mArI cittavRtti viSe kyAreka kayAreka lakhAya che, tene a paramAM upa levA yAgya che; ane e lakhavAnA a kaMi vyavahAramAM mAThA pariNAma vALA dekhAvA cegya nathI. (a. 429).' eTale zrImadnanI A cittadazA parathI ema paramArtha ghaTAvavA ceAgya che ke--zrImadanuM caitanyamaya citta caitanyanA anubhavarasasAgaramAM eTaluM badhuM nimagna thaI gayuM hatuM ke temAMthI bhAra nikaLavAnuM tene mATe atyaMta duTa banyuM hatuM. eTale ja gerasamAtI na thavA pAme te arthe pama saujanyamUrtti zrImad patravyavahAra karanArA satsaMgI sajjanAne nikhAlasapaNe khulAseA karI cetavI detA huma paradezI paMkhI sAdhu Ara dezake nAMhI raeN. XX atra paNa dazAnA pramANamAM upAdhi vizeSa che. Ape keTalAMka vyAvahArika (joke zAstra saMbadhI) prazno A veLA lakhyAM hatAM, paNa citta tevuM vAMcavAmAM paNa hAla pUrUM rahetuM nathI, eTale uttara zI rIte lakhI zakAya ? (a. 286). paramA` viSaye manuSyeAnA patravyavahAra vadhAre cAle che, ane amane te anukULa AvatA nathI. jethI ghaNA uttara teA lakhavAmAM ja AvatAnathI; evI hariicchA che; ane amane e vAta priya paNa che. (a. 289) eka dazAe vana che, ane e dazA hajI ghaNA vakhata raheze, tyAMsudhI uDDayAnusAra pravata na ceAgya jANyuM Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImaddanA cittanI caitanyamaya dazA 409 che, mATe kaI paNa prasaMge patrAdinI pahoMca maLatAM vilaMba thAya athavA na mokalAya athavA kAMI na jaNAvI zakAya to te zeca karavA cogya nathI, ema deDha karIne atrene patraprasaMga rAkhaje. (saM. 20). tamalikhita keTalAMka patrone viSe jIvAdi svabhAva ane parabhAvanAM keTalAMka prazno AvatAM hatAM, tenA pratyuttara te kAraNathI lakhI zakAyA nathI. bIjA paNa jijJAsuonAM patro A vakhatamAM ghaNAM maLyAM che, tene mATe paNa ghaNuM karIne temaja thayuM che. (aM. 398). cAra lITI jeTaluM lakhavuM hoya to paNa kaThaNa paDe che, kemake aMtarvicAramAM cittanI hAla pravRtti vizeSa rahe che; ane lakhavA vagerenI pravRttithI citta saMkSipta rahe che. vaLI udaya paNa tathArUpa pravarte che. * * ahorAtra ghaNuM karI vicAradazA rahyA kare che. (saM. 612). I. pitAnA cittanI caitanyamaya dazAne samajI zakavA samartha paramArthasakhA subhAgyane te zrImad A aMge ora khulAsAthI spaSTatA kare che-patra lakhatAM lakhatAM athavA kaMI kahetAM kahetAM vAraMvAra cittanI apravRtti thAya che, ane kalpitanuM ATaluM badhuM mAhAsya zuM? kahevuM zuM? jANavuM zuM ? zravaNa karavuM zuM? pravRtti zI ? e Adi vikSepathI cittanI temAM apravRtti thAya che; ane paramArtha saMbaMdhI kahetAM lakhatAM tethI bIjA prakAranA vikSepanI utpatti thAya che, je vikSepamAM mukhya A tIvra, pravRttinA nirodha vinA temAM, paramArtha kathanamAM paNa apravRtti hAla zreyabhUta lAge che." (aM. pa76) tema ja traNa varSanI lagabhagathI evuM vartAyA kare che, ke paramArtha saMbaMdhI ke vyavahAra saMbaMdhI kaMI paNa lakhatAM kaMTALo AvI jAya che, ane lakhatAM lakhatAM kapita jevuM lAgavAthI vAraMvAra apUrNa choDI devAnuM thAya che. paramArthamAM citta je vakhate ekAgra vat hoya tyAre je paramArtha saMbaMdhI lakhavAnuM athavA kahevAnuM bane to te yathArtha kahevAya, paNa citta asthiravat hoya, ane paramArtha saMbaMdhI lakhavAnuM ke kahevAnuM karavAmAM Ave te te udIraNA jevuM thAya, tema ja aMtavRttine yathAta temAM upayoga nahIM hovAthI te AtmabuddhithI lakhyuM ke kahyuM nahIM hovAthI kalpitarUpa kahevAya; jethI tathA tevA bIjA kAraNothI paramArtha saMbaMdhI lakhavAnuM tathA kahevAnuM ghaNuM ochuM thaI gayuM che. XX X AtmavIrya maMda thavArUpa tIvra prArabdhodaya hovAthI te hetu TALavAne puruSArtha chatAM kALakSepa thayA kare che, ane tevA udaya sudhI te asthiratA TaLavI kaThaNa che; ane tethI paramArtha svarUpa citta vinA te saMbaMdhI lakhavuM, kahevuM e kalipata jevuM lAge che, te paNa keTalAka prasaMgamAM vizeSa sthiratA rahe che." (naM. 586). arthAt eka te citta catanyamAM ja lIna thayeluM che,-AtmAno upayoga ApoApa AtmAmAM ja va che, ane bIjuM bAhya upaga zUnyamanaskapaNe tIvra udayaupAdhimAM vartAva paDe che, eTale e ADe citta paramArtha lekhanamAM sthira rahI zakavA jeTale avakAza rahevA pAmate nathI-jethI A paramArtha lekhanapravRtti hAla tatkALa (1948-1951) thoDA vakhata mATe zrImade gauNa karI dIdhI che. - atre sahaja prazna tha saMbhave che ke zrImadanA cittanI je AvI citanyamaya dazA a-para Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 410 adhyAtma rAjaya hatI ne temanA upayAga jo ApeAApa ja AtmAmAM vartetA hatA te A bAhya pravRtti tee zI rIte karI zakatA haze? ke karI zakayA haze? tenA khulAsA aMbAlAlabhAi paranA TUMkA mArmika patramAM (a. 291) zrImade pote ja karI dIdheA che--pUrNa kAma cittane nameAnamaH '--peAtAnA cittanI pUrNa kAma dazA mArmikapaNe sUcavatuM A mathALu mUkI zrImad lakhe che.AtmA brahmasamAdhimAM che. mana vanamAM che. ekabIjAnA AbhAse anukrame deha kaMI kriyA kare che, tyAM savigata ane saMtASarUpa evAM tamArAM baMnenAM patranA uttara zAthI lakhavA te tame kaheA.' jema koI manuSyanuM mana eka sthaLe rokAyeluM hAya tApaNa te bIjI pravRtti zUnyamanaskapaNe (absent-mindedly) yaMtravat (mechanically) karatA ApaNe vAraMvAra dekhIe ja chIe, tema zrImaddanI A bAhya pravRtti zUnyamanaskapaNe 'ekkhIjAnA AbhAse' thayA karatI hatI, paNa emane AtmA te brahmasamAdhimAMAtmasamAdhimAM hatA ane mana vanamAM hatuM. Atmamagna zrImanA caitanyamaya cittanI kevI adbhuta asaMga dazA ! Ama zrImanA AtmalIna cittane jyAM mana-vacana-kAyAnA saMga ja nathI, te mana-vacana-kAyAne AdhIna bAhya viSayamAM te asaMga udAsIna cittane saMga kacAMthI thAya ? eTale asagapaNe thatI e bAhya pravRttimAM avyavasthA (Disorder) kema na thaI jAya ? arthAt AtmAmAM suvyavasthita zrImadnuM mana anyatra-bAhya viSayamAM avyavasthita banI gayuM che. A aMge zrImad peAte ja darzAve che--upAdhinA ceAgathI udayAdhInapaNe bAhya cittanI kvacit avyavasthAne lIdhe tama mumukSu pratye jema vavuM joIe tema amArAthI vartI zakAtuM nathI. te kSamA cAgya che, khacIta kSamA cAgya che. (a.478). cittanI vyavasthA yathAyeAgya nahIM hAvAthI udayaprArabdha vinA bIjA sarva prakAramAM asagapaNuM rAkhavuM yogya lAge che; te eTale sudhI ke jemane eLakhANaprasaMga che teo paNa hAla bhUlI jAya te sArU, kemake saMgathI upAdhi niSkAraNu vadhyA kare che, ane tevI upAdhi sahana karavA ceAgya evuM hAla mArU citta nathI. nirupAyatA sivAya kaMI paNa vyavahAra karavAnuM hAla citta hAya ema jaNAtuM nathI; ane je vyApAravyavahAranI nirupAyatA che, tethI paNa nivRtta thavAnI ciMtanA rahyA kare che. (a'. 558). cittasthiti ghaNuM karI videhI jevI vate che, eTale kAyane viSe avyavasthA thaI jAya che. ghaNA ghaNA jJAnIpuruSA thaI gayA che, temAM amArI jeve upAdhiprasaMga ane cittasthitti udAsIna, ati udAsIna, tevA ghaNu karIne pramANamAM thADA thayA che. (a'. 334) ane eka AtmapariNati sivAya anyatra cittanA A avyavasthitapaNA aMge A patramAM (a.183, 1951 hai. va. 11) Ara spaSTatAthI lakhatAM zrImad peAtAnI UMDI aMtarvedanA dAkhave che-- eka AtmapariNati sivAyanA bIjA je viSaye tene viSe citta avyavasthitapaNe varte che; ane tevuM avyavasthitapaNu leAkavyavahArathI pratikULa hAvAthI leAkavyavahAra lajavA gamatA nathI, ane tajavA banatA nathI; e vedanA ghaNuM karIne divasanA AkhA Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImaddnA cittanI caitanyamaya dazA 411 bhAgamAM veDhavAmAM AvyA kare che. khAvAne viSe, pIvAne viSe, khelavAne viSe, zayanane viSe, lakhavAne viSe ke khIjA vyAvahArika kAryoMne viSe jevA joI e tevA bhAnathI pravartotuM nathI, ane te prasaMgeA rahyA hAvAthI AtmapariNatine svataMtra pragaTapaNe anusaravAmAM vipatti AvyA kare che; ane te viSenuM kSaNe kSaNe duHkha rahyA kare che. acalita AtmarUpe rahevAnI sthitimAM ja cittacchA rahe che, ane upara jaNAvyA prasaMgeAnI Apattine lIdhe keTaleAka te sthitine viyeAga rahyA kare che; ane te viyeAga mAtra parecchAthI rahyo che, svecchAnA kAraNathI rahyo nathI; e eka gabhIra vedanA kSaNe kSaNe thayA kare che. xxx eka AtmapariNAma sivAya sa khIjA` pariNAmane viSe udAsInapazu' vate che, ane je kaI karAya che te jevA joIe tevA bhAnanA sAmA aMzathI paNa nathI thatuM. jema tema ne je te karAya che.' Ama bhale anyatra avyavasthita chatAM zrImadnanuM caitanyamaya cittA AtmAmAM te atyaMta suvyavasthita hatuM e svayaMsiddha hakIkata che, eTale AvuM anyatra avyavasthita citta e vAstavika rIte zrImanA kaMI paNa doSa teA nathI ja, eTaluM ja nahiM paNa ulaTA parama prazasta mahAguNa che; A te-AtmapravRttimAM ati jAgarUka (jAgatI) ane parapravRttimAM adhirAMdhamUka-herI AMdhaLI ne mUMgI evI yazavijayajIe adhyAtmApaniSamAM sa'gIta karelI mahAna ceAgI dazA che. samAdhizatakamAMx kahyuM che temavyavahAramAM je sutelA heAya te AtmAmAM jAgatA hAya ne AtmAmAM je sutelA hAya te vyavahAramAM jAgatA heAya. je jIvA meAhanidrAmAM sutA che te amuni che; nira tara AtmavicAre karI muni teA jAgRta rahe.' (aM. 503) tema ja 'jaga jemAM sUe che tyAM jJAnI jAge che; nAnI jAge che, tyAM jagat sUe che, jagat jAge che tyAM jJAnI sUe che ema zrI kRSNa mhe che, (a. 388). ane zrImad jevA parma jJAnIzvara tA AtmAmAM kevA atyaMta jAgRta-ujajAgRta che, te temanI A cittanI caitanyamaya dazA DiMDimanAdathI urdoSe che! * * " vyavahAre suSupto yaH sa jAgayatmagocare / jAgarti vyavahAre'smin suSuptazvAtmagocare // ,, 66 yA nizA sarvabhUtAnAM tasyAM jAgarti saMyamI / yasyAM jAgrati bhUtAni sA nizA pazyato muneH // .. ---samAdhizataka, zlA. 78 --gItA, a. 2, 69 Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa pAMsaThamu vItarAganA sAcA anuyAyI zrImanI apUrva vItarAgatA 'kAraNa ke je amArU anubhavajJAna tenuM phaLa vItarAgapaNuM che, ane vItarAganuM kaheluM je zrutajJAna te paNa te ja pariNAmanuM kAraNa lAge che, mATe ame tenA anuyAyI kharekharA chIe; sAcA chIe.'--zrImad rAjacaMdra A cittanI caitanyamaya dazAne laIne ja zrImaddane zuddhAtmAnubhUti va`tI hatI ane tenuM phaLa vItarAgatA hatuM, eTale vItarAgatAne anusaranArA zrImad kharekharA amAM vItarAganA kharekharA sAcA anuyAyI hatA. AvA vItaraganA sAcA anuyAyI vItarAga zrImanI apUrva vItarAgatA temanA anubhavasiddha vacaneAnA AdhAre ja A prakaraNamAM vivarI khatAvazuM'. ha zrImanA cittanI caitanyamaya dazA vattatI hatI tenA atha ema thayA ke zrImad niraMtara zuddhAtmAnubhUti zuddha AtmAnA anubhava karI rahyA hatA, zuddhopayeAgamAM sthiti dharI rahyA hatA, vItarAgapaNuM AcarI rahyA hatA--vItarAganA vItarAga mAne anusarI rahyA hatA, ane Ama samajyA te zamAI rahyA' e peAtAnA jIvanasUtrane cira tA karI rahyA hatA. kAraNa ke paramA suhRd 'subhAgya' paranA amRta patramAM (a 651) zrImadde lakhyuM che tema-jema che tema AtmasvarUpa jANyu tenuM nAma samajavuM che. tethI upacAga anya vikalparahita thayA tenuM nAma zamAvuM che. vastutAe banne eka ja che. jema che tema samajAvAthI upayoga svarUpamAM zamAyA, ane AtmA svabhAvamaya thaI rahyo. anya padArthoMnA saMceAgamAM je adhyAsa hatA, ane te adhyAsamAM AtmApaNuM mAnyuM hatuM, te adhyAsarUpa AtmApaNuM zamAI gayuM.'-evI e jIvatI jAgatI vala'ta samayasAra dazA-zuddhaAtmadazA zrImadde jIvanamAM anubhavasiddha karI dekhADI hatI. 'zuddhatA vicAre dhyAve zuddhatAme keli kare, zuddhatAme thira hya amRtadhArA varase'-- zuddhatAne vicAratA, zuddhatAne dhyAvata, zuddhatAmAM 'keli'-ramaNatA karatA, zuddhatAmAM sthiti karatA zrImaddane zuddhAtmAnubhUtinA cetanarasanI amRtadhArA varasatI hatI, zuddha AtmAnA zuddha caitanyarasanAM amRtasiMdhumAM niraMtara nimajajanatA vatI hatI. AvA sAkSAt prayAgasiddha samayasArasvarUpa zrImad te anubhavajJAnanA phalarUpa vItarAgapaNuM anubhavI rahyA hatA ane Ama vItarAganA sAcA anuyAyI banI vItarAgamAga ne anu sarI rahyA hatA AvA zuddhatAmAM ramaNatA karanArA vItarAga zrImane vyavahArapravRttimAM leza paNa rasa, ruci ke rAga rahyo ja na hatA. uyAdhInapaNe A pravRtti karyA vinA chUTako na hate eTale te karatA hatA ane A kayAMthI AvI paDI ema te veThanI peThe karatA Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vItarAganA sAcA anuyAyI zrImaddanI apUrva vItarAgatA 413 hatA, jagatanA saMgaprasaMgathI atyaMta udAsIna asaMga banI gayA hatA. eTalI badhI vizeSa vItarAgatA vartAtI hatI ke temane jagatamAM kyAMya "sAtuM na hatuM-goThatuM na hatuM-mana vizrAMti pAmatuM na hatuM; mAtra vItarAgatAnI-AtmatAnI piSaka evI satsaMgatAmAM ja emane rasa ruci ke rAga hate. AnI sAkSI emanA saubhAgya paranAM A patra ja pUre che kALa viSama AvI gayo che, satsaMgano joga nathI ane vItarAgatA vizeSa che, eTale kyAMya sAtuM nathI, arthAt mana vizrAMti pAmatuM nathI. (aM. ra98). virahanI vedanA amane vadhAre rahe che, kAraNa ke vItarAgatA vizeSa che; anya saMgamAM bahu udAsInatA che. (saM. 293). eka kSaNa paNa A sa sargamAM rahevuM gamatuM nathI. (aM. 39). dravya, kSetra, kALa ane bhAvanA AlaMbana vinA nirAdhArapaNe AtmApaNuM bhajAya tema bhaje che. bIjo zo upAya? (aM. 504). citta ghaNuM karIne vanamAM rahe, che. AtmA to prAye muktasvarUpa lAge che. vItarAgapaNuM vizeSa che. veThanI peThe pravRtti karIe chIe. bIjAne anusaravAnuM paNa rAkhIe chIe. jagathI bahu udAsa thaI gayA chIe. vastIthI kaMTALI gayA chIe. dazA keIne jaNAvI zakatA nathI. jaNAvIe te satsaMga nathI; manane jema vALIe tema vALI zakIe chIe. eTale pravRttimAM rahI zakyA chIe. kaI prakArathI rAgapUrvaka pravRtti thatI nahIM hoya evI dazA che, ema rahe che. lokaparicaya gamato nathI, jagamAM sAtuM nathI. 44 li. yathArtha bodhasvarUpanA ya. (a. 31). ityAdi. vyApAravyavahAra madhye vattatA chatAM zrImadda AvI adbhuta, AvI apUrva, AvI alaukika, AvI anupama vItarAgatA AcarI zakyA e ja parama AzcaryanuM Azcarya che! taravAranI dhAra karatAM paNa dohyaluM AvuM viSama asidhArAvrata zrImadda je kaI virala apavAdamAM apavAdarUpa (Exceptionally exceptional) ane asAdhAraNamAM asAdhAraNa (Extraordinarily extraordinary) mahAvIra puruSa ja karI zake! zrImaddanI A apUrva vItarAgatAnuM apUrva darzana ApaNane zrImadanA "subhAgya paranA A amRta patramAM (aM. 313) prApta thAya che. atre A patranA mathALe mUkeluM jJAnInA AtmAne avakIe chIe ane tema thaIe chIe"--e parama arthagaMbhIra mahAvAkya sUcave che ke zrImadda jJAnInA AtmAne sAkSAt avalokI rahyA che,-jema che tema yathArtha vastusvarUpe AtmAnubhavapratyakSathI sAkSAt dekhI rahyA che ane tema'jema jJAnIne AtmAnI zuddha vItarAgadazA dIThI che tema tevI dazAsaMpanna pite thAya chevartamAnamAM thayA che. jemAM AvuM potAnI vItarAga jJAnadazAnuM sUcaka A sUcaka mathALuM che evA A patramAM paramArtha sakhA saubhAgyane zrImadda lakhe che--kaI evA prakArano udaya che ke apUrva vItarAgatA chatAM vepAra saMbaMdhI kaMIka pravartana karI zakIe chIe, tema ja bIjAM paNa khAvApIvA vagerenAM pravartana mAMDamAMDa karI zakIe chIe. mana kyAMya virAma pAmatuM nathI. ghaNuM karIne atra keIne samAgama IcchatuM nathI. kaMI lakhI zakAtuM nathI. vadhAre paramArtha vAkya vadavA IcchA thatI nathI. keIe pUchelA praznone uttara jANatAM chatAM lakhI zakatA nathI, cittane paNa jhAjhe saMga nathI, AtmA Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 414 adhyAtma rAjacaMdra AtmabhAve varte che."--apUrva vItarAgadazAne pAmelA zrImadanI asaMga udAsInatA eTalI badhI che ke vyApArAdi pravartana mAMDamAMDa-ghaNuM ghaNI mahA muzIbate karI zake che, mana kayAMya virAma-vizrAMti pAmatuM nathI, cittane -bAhya manane paNa jhAjhe saMga rahyo nathI;zrImaddane A asaMga AtmA AtmabhAve vase che,-evI adbhuta AtmacAritradazA zrImane pragaTI che. eTale ja zrImad AgaLa lakhe che-samaye samaye anaMtaguNaviziSTa AtmabhAva vadhatuM hoya evI dazA rahe che, je ghaNuM karIne kaLavA devAmAM AvatI nathI, athavA kaLI zake tevAno saMga nathI.'--eka samaye je AvI AtmabhAve vartAvArUpa-AtmasaMyamarUpa AtmacAritradazA che, te tenA karatAM bIjA samaye anaMtagaNI baLavAna hoya che, tenA karatAM trIjA samaye anaMtagaNuM baLavAna hoya che--ema samaye samaye anaMtaguNaviziSTa baLavAna apUrva AtmasaMyama dhArA-AtmacAritradhArA zrImadanI vadhatI jAya che! AvI apUrva vItarAgadazA chatAM A parama puruSanI parama gaMbhIratA jovA jevI che ke te kaIne kaLavA detA nathI athavA "kaLI zake tevAne saMga nathI "--te dazA kaLI zake evo kaI satsaMgI mumukSu nathI. A paramagaMbhIra jJAnAvatAra puruSanI parama jJAnagaMbhIratA kevI adUbhuta che! atyAre to AvI dazAne anaMtAMza paNa na hoya evA sAmAnya prAkRtajane tenAthI anaMtagaNo DoLadekhAva karI anaMtagaNuM jAherAta karI potAnI pAmaratAnuM pradarzana karatA dekhAya che, tyAre AvI anaMtaguNaviziSTa vItarAga AtmadazAne pAmela A parama nirdabha asAmAnya parama puruSa potAnI paramatAne anaMta aMza paNa kaLavA dete nathI-darzana paNa thavA deto nathI aho gaMbhIratA ! A amRta patranA aMte lakhelA A amara zabdomAM zrImadanI alaukika jJAnadazAnuM darzana thAya che -"AtmAne viSe sahaja smaraNe prApta thayeluM jJAna zrI vardhamAnane viSe hatuM ema jaNAya che. pUrNa vItarAga je bodha te amane sahaje sAMbharI Ave che.A rahasyabhUta zabdomAM to zrImade potAnI alaukika parama addabhuta AtmadazA mArmikapaNe sUcavI dIdhI che. zrImadUnA divya AtmAne viSe je jJAna prApta thayeluM che ane te paNa "sahaja smaraNe prApta thayeluM che, te jJAna "zrI vardhamAnane viSe' hatuM,-e zabdo pUrvanI kaI smaraNaanusaMdhinuM darzana karAvavA sAthe zrImadUnI addabhuta jJAnadazA para apUrva prakAza nAMkhe che. ane eTale ja "pUrNa vItarAga jevo bedha" zrImadane saheje sAMbharI Ave che'-smaraNamAM AvI jAya che. Ane phalitArtha ema thaze ke zrImad tathArUpa jJAnadazA-cAritradazAne sAkSAta anubhava karI rahyA che, yathArtha AtmapadArthane yathArtha bedha pAmI je pUrNa vItarAgadazAne pAmelA che evA pUrNa vItarAgane baMdha je hoya te bedha smRti-anubhavagocara karI rahyA che. kevI addabhuta jJAnadazA! kevI addabhuta vItarAga cAritradazA ! A ja bhAvanI puSTi karatA eka bIjA parama amRtapatramAM (aM. 322) zrImada paramArtha sakhA saubhAgyane lakhe che-amane je nirvikalpa nAmanI samAdhi che, te Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vItarAganA sAcA anuyAcI zrImadnI apUrva vItarAgatA 415 te AtmAnI svarUpapariNati vatatI hAvAne lIdhe che. AtmAnA svarUpa saMbaMdhI te prAye nivikalpapaNuM ja rahevAnuM amane saMbhavita che, kAraNa ke anyabhAvane viSe mukhyapaNe amArI pravRtti ja nathI.'A parathI paNa zrImanI tevI ja jJAnadazA-cAritradazAnuM sUcana phalita thAya che. AtmasvarUpamAM vavArUpa svarUpapariNati zrImadnanI varte che tethI temanI svarUpamAM zamAvArUpa nivikalpa samAdhi che,--A ucca jJAnadazA -vItarAga cAritradazA sUcave che, kAraNa ke AtmAnA svarUpasa'baMdhI zrImadnane nirvikalpapaNuM che e tIvra jJAnadazA dAkhave che ane tenA sahaja rUpe zrImanI AtmAmAM ja pravRtti che--anyabhAvamAM pravRtti ja nathI, e ugra cAritradazA darzAve che. AvA lagabhaga pUrNa vItarAga jevI jJAnadazA-cAritradazAne pAmelA-yathA khAdhane prApta thayelA A sAkSAt 'edhapuruSa' zrImad atre AtmAnubhavasiddha vItarAgadananI parama yathA tA -parama pramANatA aMge adbhuta AtmanizcayathI vIragajanA kare che-- * aMdha mAkSanI yathArtha vyavasthA je dRnane viSe yathA paNe kahevAmAM AvI che, te ddana nikaTa muktapaNAnuM kAraNa che, ane e yathArtha vyavasthA kahevAne jogya jo kAI ame vizeSapaNe mAnatA hoie teA te zrI tIrthaMkara deva che,' --A kAtsINu amara zabdomAM parama vItarAga zrImaddA vItarAgadazana pratyenA kevA ananya Atmanizcaya jhaLahaLe che! tItha kara deva pratyenI kevI ananya parAbhaktinI parAkASThA prakAze che! amRtatvane pAmelA zrImanA A amara zabdo DiminAdathI udghASIne--khulaMda avAjathI peAkArIne sarva kALane mATe jagane jAhera kare che ke-- yathA edha pAmelA amArA AtmAnA A anubhavasiddha Atmanizcaya che ke kha dhameAkSanI yathArtha vyavasthA yathArtha paNe kahenArU' ne nikaTa muktapaNAnuM kAraNu thanArUM jo kAi hAya tA te zrI tItha karadevapraNIta zrI vItarAgadaCna ja che; ane te yathArtha vyavasthA kahevAne sama' jo keIpaNu savathI vizeSa pramANa ame mAnya karatA hAIe te te zrI tItha``kara deva che. ATaluM lakhI zrImad Ara adbhuta AtmanizcayathI atra vIragarjanA kare che-- ane e je zrI tIrthaMkaradevanA atar Azaya te prAye mukhyapaNe atyAre koine viSe A kSetre hAya tA te ame hAzuM ema amane dRDha karIne bhAse che.' --yathA kheAdhane pAmelA 'bAdhapuruSa' rAjacaMdra AtmasAmanA apUrva bhAnathI atyaMta nirabhimAnapaNe atra bulaMdanAdathI uuAkhe che ke ame zrI tItha karanA hRdayane- ataAzayane AtmaanubhavasiddhapaNe jANIe chIe-anubhavIe chIe, eTale kahIe chIe ke e je zrI tItha karadevane 'aMtarAzaya'-hRdayarUpa rahasyabhUta bhAva te prAyeghaNuM karI 'mukhyapaNe'--kathanamAtrapaNe nahiM paNu kharekhara paramA sapaNe pradhAnapaNe 'atyAre'-A vartamAnakALamAM kAine viSe paNa A kSetre'-A bharatakSetramAM hAya tA te ame hAIzuM ema 'amane'-A rAjacaMdra nAmanA dehamAM vasatA amArA AtmAne dRDha karIne bhAse che. aha-mamanI bhasmabhUmikA para jenI AtmasiddhinA mahAprAsAda nirmANa thayA che evA zrImadnanA divya AtmAe peAtAnA AtmAnA A vajralepa Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma rAjacaMdra daDha nizcaya AtmasAmarthyanA yathArtha bhAnathI sarvathA nirahaMkArapaNe atre ullekhyo che, Ama kahevAnuM kAraNa zuM? ema zA AdhAre kahe che? tene jANe khulAse karatA hAyaspaSTIkaraNa karatA hoya ema zrImada atra kahe che - kAraNa ke je amAruM anubhavajJAna tenuM phaLa vItarAgapaNuM che, ane vItarAganuM kaheluM je zrutajJAna te paNa te ja pariNAmanuM kAraNa lAge che; mATe ame tenA anuyAyI kharekharA chIe, sAcA chIe. -vItarAga zrImadane divya AtmA atra vAlepa daDha nizcayathI pokAre che ke ame je zaddha AtmAno anubhava karI rahyA chIe te A amArA anubhavajJAnanuM phaLa vItarAgapaNuM che, te ame sAkSAt pratyakSa pragaTa anubhavasiddhapaNe anubhavI rahyA chIe, ane vItarAganuM kaheluM ke zrutajJAna te paNa te ja-vItarAga pariNAmanuM ja kAraNa lAge che, arthAta vItarAganuM zratajJAna paNa te vItarAgapaNuM pragaTAvavA arthe ja che; eTale vItarAganA upadeza-mArgane anusaratA ame je sAkSAt anubhavathI vItarAgapaNuM anubhavI rahyA chIe to ame kharekharI rIte vItarAgane anusarI rahyA ja chIe. eTale vItarAganA anu-pAchaLa pAchaLa "yAyI-janAra anusaranAra evA "anuyAyI" hovAthI ame anuyAyI zabdanA kharekharA arthamAM vItarAganA kharekharA anuyAyI chIe, sAcA chIe. AMdhaLe paNa dekhI zake ne bahero paNa sAMbhaLI zake evA zrImaddanA A amRta vacana sarva keInI sarva prakAranI bhrAMti dUra karavA paryApta che. AvA vItarAganA kharekharA anuyAyI zrImadane patramAM (aM. 170) jaNAvyuM che tema-tIrthakara thavA IcchA nathI, paraMtu tIrthakare karyA pramANe karavA IcchA che,"-- pUrNa vItarAgapaNuM pAmI mekSanI prApti karI te tIrthakarane te pramANe karI anusaravAnI IcchA che. te temano parama uccatama Adarza ane paramAttama AtmapuruSArtha dAkhave che. tIrthakara jevI parama vibhUtinuM anusaraNa karavAmAM zrImad parama gaurava anubhave che. zrImadane ke parama bhavya Adarza ! kevo parama udAtta puruSArtha! ane potAnI jIvanacaryAmAM paNa zrImad mahAvIranA Adarzane anusaryA che, e emanA vacanAmRtamAM sthaLe sthaLe AvatA ullekho parathI svayaMsiddha thAya che. A mahAvIrano Adeza satata jenI daSTisamukha hate evA A ananya vItarAgabhakta zrImade tIrthakaradevanI ananya tattvastuti karatA A cAra alaukika namaskAramAM te lAkho stotro ane karoDo thAthI je bhAva na darzAvI zakAya evI ananya vItarAgabhakti dAkhavI che? che tIrthakaradeve svarUpastha AtmApaNe thaI vaktavyapaNe je prakAre te AtmA kahI zakAya te pramANe atyaMta yathAsthita kahyo che, te tIrthakarane bIjI sarva prakAranI apekSAne tyAga karI namaskAra karIe chIe. pUrve ghaNu zAstrone vicAra karavAthI te vicAranAM phaLamAM puruSane viSe jenAM vacanathI bhakti utpanna thaI che, te tIrthakaranAM vacanane namaskAra karIe chIe, ghaNA prakAre jIvane vicAra karavAthI, te jIva AtmArUpa puruSa vinA jA jAya evo nathI, evI nizcaLa zraddhA utpanna thaI te tIrthakaranA sAgabadhAne namaskAra karIe chIe. bhinna bhinna prakAre te jIvano vicAra thavA artha Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vItarAganA sAcA anuyAyI zrImanI apUrva vItarAgatA 417 ceAgAdika aneka sAdhanAnA baLavAna parizrama ka2e chate, prApti na thaI, te jIva je vaDe sahaja prApta thAya che, te ja kahevA viSe jenA uddeza che, te tIrthaMkaranA uddezavacanane namaskAra karIe chIe.' (zrImad rAjacaMdre patrAMka, 436) A asAdhAraNu namaskAramAM akSare akSare jenI anataguNaviziSTa ananya vItarAgabhakti nijhare che evA zrImad vItarAganA sAcA anuyAyI heAI pUrNa vItarAgatAne anusaranArA hatA; eTale ja vItarAgatAnI ATalI uccatama keATie paheAMcyA chatAM zrImad jevA parama prAmANika satyavaktA-parama yathA vaktA puruSa peAtAnI paramANumAtra paNa UNutAnA muktakaMThe svIkAra karI vItarAgatAnI pUN tAne ja niraMtara icchatA hatA; ane tenA sAkSI temanA ja A vacanAmRtA cheH 'Atmasa'yamane sa'bhArIe chIe. yathArUpa vItarAgatAnI pUrNatA icchIe chIe. zrI beAdhasvarUpanA yathAyeAgya. (a. 315). jJAnInI paripakva avasthA (dazA) thaye sarva prakAre rAga, dveSanI nivRtti hAya ema amArI mAnyatA che. (a. 235). je rAgadveSAdi pariNAma ajJAna vinA saMbhavatAM nathI, te rAgadveSAdi pariNAma chatAM jIvanmuktapaNuM sarvathA mAnIne jIvanmukta dazAnI jIva AsAtanA kare che, ema varte che. saCthA rAgadveSa piraNAmanuM parikSIpaNu ja kata bya che. (a. 569) sarvAM vibhAvathI udAsIna ane atyaMta zuddha nija paryAyane sahajapaNe AtmA bhaje tene zrI jine tIvrajJAnadazA kahI che. je dazA AvyA vinA koi paNa jIva baMdhanamukta thAya nahIM evA siddhAMta zrI jine pratipAdana karyAM che; je akhaMDa satya che. (aM. pa7ra). jema nirmaLatA re ratna sphaTika taNI, tema ja jIva svabhAva re; te jinavIre dharmAM prakAziyA, prabaLa kaSAya abhAva re. vicAravAnane saMgathI vyatiriktapaNuM parama zreyarUpa che. (a. 184)' ityAdi. ane A vItarAgatAnI pUrNatA pAmavAne jene pUrNa AtmavizvAsa che evA zrImad saubhAgya paranA A patramAM (a. 334) teA nizcala AtmAnubhavanA dRDha nizcayathI lakhe che. dehu chatAM manuSya pUrNa vItarAga thaI zake evA amArA nizcala anubhava che.' je vItarAgatAnI ghaNI UMcI Toce paheAMcelA hAya te ja AvA anubhavavacanA AvA dRDha AtmavizvAsathI kahI zake, ane zrImad aa tevI ucca kakSAe uAMcI gayela che eTale ja anubhavathI tema kahI zakayA che. kAraNa ke emanA AtmA akhaMDa sAkSI pUre che.kAraNa ke ame paNa nizcaya te ja sthiti pAmavAnA chIe, ema amArA AtmA akhaMDapaNe kahe che; ane ema ja che, jarUra ema ja che.' ema jenA vajralepa dRDha Atmanizcaya che evA parama niha. zrImad atra parasa bhaktithI kahe che-- pUrNa vItarAganI caraNaraja nira'tara mastake hA, ema rahyA kare che.' AvI apUrva vItarAgabhakti dAkhavI zrImad punaH dRDha nizcayathI kahe che. atyaMta vikaTa evuM vItarAgatva atyaMta Azcaya kAraka che; tathApi te sthiti prApta thAya che, sadehe prApta thAya che, e nizcaya che, prApta karavAne pUrNa ceAgya che, ema nizcaya che. sadehe tema thayA vinA ane udAsInatA maTe ema jaNAtuM nathI, ane tema thavuM saMbhavita che, jarUra ema ja che.'-A atyaMta vikaTaatyaMta Azcaya kAraka vItarAgapaNuM peAtAne prApta che ane have pUrNatA pAmavAne thADu' aDha Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 418 adhyAtma rAjacaMdra cheTuM rahyuM che eTale ja pUrNa daDha AtmavizvAsathI zrImade A kahyuM che ane A deha-sadehe te prApta karavAne potAne daDha AtmanirdhAra paNa atre jaNAvI de che. A pUrNa vItarAgatAnI prApti pUrNa zakya che-sadehe zakya che e aMge saubhAgya paranA patramAM (aM. 672) zrImad tevA ja daDha AtmanizcayathI kahe che--kAyA sudhI mAyA (eTale kaSAyAdine saMbhava rahyA kare, ema zrI DuMgarane lAge che, te abhiprAya prAye (ghaNuM karIne te yathArtha che, te paNa keI puruSa vizeSane viSe kevala sarva prakAranA saMjavalanAdi kaSAyane abhAva thaI zakyA egya lAge che, ane thaI zakavAmAM saMdeha thatuM nathI, tethI kAyA chatAM paNa kaSAyarahitapaNuM saMbhave; arthAt sarvathA rAgadveSarahita puruSa hoI zake." A aMtaraMga zatruone kApI nAMkhanAre A zUravIra vItarAga sAdhupuruSa kevo hoya che tenuM tAdRzya suMdara varNana karatuM suMdaradAsanuM vacana atre zrImade TAMkyuM che mAre kAma krodha saba, lAbha meha pIsi DAre, Indriha katala karI, kiye rajapUta hai mAryo mahA matta mana, mAre ahaMkAra mIra, mAre mada machara hu, eso rana rUte hai, mArI AzA tRSNA puni, pApinI sApinI deu, sabako saMhAra kari, nija pada pahUta hai; suMdara kahata aise, sAdhu keu zUravIra, varI saba mArike niciMta hoI sUta hai. ane saubhAgya paranA patramAM (aM. 347) zrImade pote ja kahyuM che tema-"ame ke jenuM mana prAce krodhathI, mAnathI, mAyAthI, lebhathI, hAsyathI, ratithI, aratithI, bhayathI, zekathI, jugupsAthI ke zabdAphika viSayathI apratibaMdha jevuM che, kuTuMbathI, dhanathI, putrathI, vaibhavathI, strIthI ke dehathI mukta jevuM che,--evA zrImada te A sarva aMtaraMga zatruone haNI nAMkhanArA kevA zUravIra mahA vIrapuruSa-vItarAga sAdhupuruSa hatA, te A vacana parathI ane samagra adhyAtmajIvana parathI svayaMsiddha thAya che. paNa patrAMka 674mAM savistara samajAvyuM che tema jene aMtarAtmadaSTi pariNamita nathI evA bahirdaSTi jagajajIva AvA parama vItarAgane kema oLakhI zake? ene kaI kharekhara oLakhI zake ema hoya che jene aMtarAtmavRtti parimita thaI che evA daDha mumukSuo ja. A game tema ho, paNa sadehe vItarAga thayela A dehadhArI mahAtmA puruSa to pote potAnI dhanya vItarAga dazA avakI jANe pote potAne namaskAra karate hoya, ema kaI parama dhanya kSaNe nikaLI gayelA A sahaja svayaMbhU (Spontaneous) vacane A ja patranA (aM. 674) aMte lakhe che - je dehadhArI sarva ajJAna ane sarva kaSAyarahita thayA che, te dehadhArI mahAtmAne trikALa paramabhaktithI namaskAra he ! namaskAra ho !! te mahAtmA vate che te dehane, bhUmine, gharane, mArgane, AsanAdi sarvane namaskAra he! namaskAra ho !!' AvA parama vItarAgamUttine ApaNA paNa trikALa paramabhaktithI namaskAra he ! namaskAra ho !! Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa chAsaThamuM apUrva AtmasaMyama ane zuddha AtmacAritra bhaNuM deTa anukrame saMyama sparzateja, pAmya kSAyaka bhAva re; saMyamazreNI phUlaDejI, pUjuM pada niSpAva re."--zrIyazovijayajI jJAnI puruSane samaye samaye anaMtA saMyamapariNAma vardhamAna thatA jAya che, ema sarvare kahyuM che te satya che. te saMyama, vicAranI tIkSaNa pariNatithI tathA brahmarasapratye sthirapaNAthI utpanna thAya che.-zrImad rAjacaMdra apUrva vItarAgatAne pAmelA zrImad pUrNa vItarAgatA pratye pUrNa vege prayANa karI rahyA hatA, tenuM aMtaraMga kAraNa temane apUrva AtmasaMyama ane zuddha AtmacAritra pratyene apUrva saMvegaraMga hatuM. AgalA prakaraNamAM kahyuM hatuM tema jene AtmA AtmabhAve vartAte hato, evA zrImane A AtmabhAva samaye samaye anaMtaguNaviziSTa vadhatuM jatuM hatuM, te temanA samaye samaye anaMtaguNaviziSTa vadhatA jatA apUrva AtmasaMyamane laIne vadhato jato hatekSAyika cAritra pratye laI jatI apUrva AtmasaMyama zreNIne laIne vadhate ja hatuM. parama AtmapuruSArtha zrImadUnA A apUrva AtmasaMyama ne zuddha AtmacAritra bhaNI doTanuM A prakaraNamAM Alekhana karazuM. A apUrva AtmazreNIe caDhatAM kSAyakabhAvanI jene laganI lAgI che evA zrIma, mahAvIranI te dazAnuM varNana karatuM A pada TAMkI saubhAgya paranA patramAM (aM.309) lakhe che-anukrame saMyama sparzatajI, pApe kSAyakabhAva re, saMyamazreNa phUlaDeja, pUjuM pada niSpAva re-(AtmAnI abheda ciMtanArU5) saMyamanA eka pachI eka kramane anubhavIne kSAyakabhAva(jaDapariNati tyAga)ne pAmela e je siddhArthane putra tenA nirmaLa caraNakamaLane saMyamazreNIrUpa phUlathI pUjuM chuM. uparanAM vacana atizaya gaMbhIra che. li. yathArthabodha svarUpanA yathA." pitAnI vartI rahelI AtmasaMyamamaya AtmadazAnuM mArmika sUcana karatuM A atizaya gaMbhIra UMDA AzayavALuM vacana atra TAMkI, zrImad piote jenA anugAmI-anuyAyI che te pitAnA parama ArAdhya AdarzarUpa mahAvIranI AtmadazAnuM smaraNa kare che, ne te siddhArthanA putranA caraNakamaLane pitAnI tevI vadhatI jatI AtmasaMyamadazArUpa saMyamazreNInA phUlathI pUje che,-AtmAnI abheda ciMtanArUpa saMcamazreNInA bhAvapuSpa caDhAvI parama bhAvapUjAthI pUje che. atre je artha-AtmapadArtha che te "yathArtha bedha upajavA pramANe jenuM yathArtha bodhasvarUpa thayuM che evA zrImade A vacana TAMkI pitAnI tathArUpa saMyamazreNImaya AtmadazAnuM mArmika sUcana karI dIdhuM che. ane patrAMka 309-310-311 mAM paNa potAnI A saMyama zreNImaya AtmadazAnuM mArmika sUcana karatuM A ja vacana TAMkI patrAMka 312 mAM te spaSTa athANuM Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 adhyAtma rAjaya$ lakhyuM che--kSAyika cAritrane sabhArIe chIe ',--jaDapariNatine tyAga jyAM karAya che evI kSAyika cAritradazAnuM zrImad smaraNa karI rahyA che, tema ja patrAMka 315 mAM paNa spaSTa kathe che--AtmasaMyamane saMbhArIe chIe, yathArUpa vItarAgatAnI pUrNatA icchIe chIe.' A vItarAgatAnI pUrNatAnI ja icchA-kAmanA sivAya jene khIjI koI icchAkAmanA nathI evA pUrNakAma zrImad subhAgya paranA patramAM (a'360). 'jyAM pUrNa kAmatA che tyAM sajJatA che,' e mathALuM mUkI lakhe che--jene meAdhabIjanI utpatti hAya che tene svarUpasukhathI paritRptapaNuM vate che ane viSaya pratye aprayatnadazA varte che. jo jIvane paritRptapaNuM vA~ karatuM na hAya, teA akha`Da evA Atmadha tene samajavA nahIM.' AnuM spaSTIkaraNa karatAM bIjA patramAM zrImad subhAgyane lakhe che--atre AtmatA haiAvAthI samAdhi che. ame pUrNa kAmapaNA viSe lakhyuM hatuM te evA AzayathI lakhyuM che ke je pramANe jJAnanuM prakAzavuM thayuM che, te pramANe zabdAdi vyAvahArika padAne viSethI nispRhapazu vate che; Atmasukhe karI paritRptapaNu vate che; anya sukhanI je IcchA nahIM thavI, te pUjJAnanuM lakSaNa che, A parathI pUrNa kAma zrImadanuM citta kevuM nirviSaya che te samajAya che; ane e ja zrImadnanA iMdriyasayama che, jene yathAtha epa upajyeA che evA yathArtha edhasvarUpa mUrttimAn edhapuruSa zrImadda e svarUpamAM jaX nitya rata che, emAM ja nitya tuSTa che, emAM ja nitya patRipta che, ane e svarUpasukhamAM ja nitya nimagna che, ene anya iMdriyajanya paudgalika sukhanI kAmanA kayAMthI heAya ? sacala sa`sArI iMdriyarAmI. muni guNu AtamarAmI re; mukhyapaNe je AtamarAmI, te kahiye niSkAmI re,'--sakala sa`sArI iMdriyarAmI hAya che, paNa muniguNa AtmArAmIDAya che, mukhyapaNe kathanamAtra nahiM paNa paramA sapaNe je AtmarAmI che te ja niSkAmI che. zrImad bhAvathI AvA mukhyapaNe AtmArAmI niSkAmI mahAmuni che, jenA sava kAma pUrNa virAma pAmyA che evA pUrNa kAma-niSkAma parama bhAvivarita bhAvasAryu che. AvA AtmArAmI zrImanA viSayavirAgajanya indriyasacama ananya che; ane jenA rAmamAM paNa rAgadve jinya hiMsAnA uddabhava ja nathI ane jenA pradeze pradeze anata karuNA ja bharI che evA paramakRpALu bhAvadyAsAgara padma ahiMsaka zrImanA prANusaMyama tA ananya hAya emAM pUchyuM ja zuM? AvA parama saoNMcamI parama virAgI AtmArAmI AtmAnaMdI zrImad patrAMka 603mAM lakhe che-- jJAnIpuruSane je sukha vate che, te nijasvabhAvamAM sthitinuM varte che. bAhya padmA'mAM tene sukhabuddhi nathI, mATe te te padArthIthI jJAnIne sukhaduHkhAdinuM vizeSapaNuM ke ochApaNuM kahI zakAtuM nathI. x 4 vAyuphera hAvAthI vahANunuM bIjI tarapha kheMcAvuM x << edarido NicaM saMtuTTho hohi NizvamedA / Trena dodi tino hodda turlR vattamaM somnuM / 'samayasAra gA. 206 Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ apUrva Atmazayama ane zuddha Atma tharitra bhaNI dAra 4ra1 thAya che, tathApi vahANa calAvanAra jema paheAMcavAyeAgya mA bhaNI te vahANune rAkhavAnA prayatnamAM ja vase che, tema jJAnIpuruSa mana, vacanAdi cAgane nijabhAvamAM sthiti thavA bhaNI ja pravartAve che; tathApi udayavAyuyeAge yatkiMcit dazAphera thAya che, tApaNu pariNAma, prayatna svadharmane viSe che.' yathA padAtha eya jene thayA che evA dhatti zrImane khAdya padAtha mAM svamAMtare paNa samayamAtra pazu paramANumAtra paNa sukhabuddhi che ja nahiM, nijasvabhAvamAM ja sthitinuM parama sukha emane varte, eTale A parama sacamI puruSa pAtAnA mana-vacana-kAyAnA coga paNa te nijabhAvamAM sthiti karavAmAM ja pravartAve che,----AvA mana-vacana-kAyAnA adbhuta saMyama zrImane varte che. Ama mAtra eka bAhya veSa sivAya sa` amAM zrImad dravyathI ane bhAvathI apUrva AtmasaMyamamAM pravAM ja che. -anyabhAva A apUrva AtmasaMyama aMge zrImade emanA sacamamaya AtmajIvananI jIvanaghaTanA kevI ghaDI hatI, adhyAtma jIvanacaryAM kevI cAjI hatI, tenuM darzIna ApaNane zrImanA hRdayada Nu samI temanI hAthaneAMdha (AbhyaMtara pariNAma avaleAkana)mAM prApta thAya che. te pratye thADA dRSTipAta karIe : temAM prathama mana-vacana-kAyAnA yAganuM saMyamana karavA zrImad zI rIte pravarto hatA te joIe. hAthanoMdha 1 a. 6-- kAyAnuM niyamitapaNuM. vacananuM syAdvAdapaNuM. mananuM audAsInyapaNuM'. AtmAnuM muktapaNuM. A chellI samajaNu.' arthAt AhAra-vihAra-nIhAranI niyamita pravRtti rAkhavI athavA vRkSadazA rAkhavI ema kAyAnuM niyamitapaNuM rAkhavuM; ekAMtika nahiM evuM sApekSa zailIvALuM syAdvAdavacana khelavuM ema vacananuM syAdvAdapaNuM rAkhavuM. mananuM sa.bhAvathI udAsInapaNuMsparze nahiM evuM uccaapa asagapaNuM rAkhavuM ema mananuM audAsInyapaNu rAkhavuM; A mana-vacana-kAyAnA ceAgathI AtmAnuM muktapaNuM-chUTApaNuM rAkhavuM. chellAmAM chelluM A ja ne ATaluM ja karavAnuM che, A ja chellI prakriyA che, mATe A chellI (final) chevaTanI samajaNu che. (manaHsukharAma sUryarAma paranA patramAM paNa zrImare A ja vastu lakhI che. jue . 126). temaja hAthanoMdha 1-65mAM lakhyuM che-- AhA ranA jaya, AsananA jaya, nidrAnA jaya, vAdsayama, jinApaSTi AtmadhyAna.' i., ane hAthanAMdha 2-65mAM lakhyuM che-- AtmapariNAmanI vizeSa sthiratA thavA vANI ane kAyAne saMyama saupayAgapaNe karavA ghaTe che. ' A mana-vacana-kAyAnA sayama kevI rIte karavA e aMgenI peAtAnI savistara AtmacaryAM zrImadde hAthaneAMdha 1-8mAM darzAvI che : vacanasaMyama, maneAsaMyama, kAyasayama' ema pratyeka traNavAra lakhI atra ema sUcavyuM jaNAya che ke A trividha saMcama kRta-kArita-anumAdita e triprakArathI athavA trikALa saMbaMdhathI karavAnI peAtAnI dhAraNA che. zrImadde A trividha sayamanI ceAjanA A prakAre karavA dhArI che-- kAyasa'cama. indriyasaMkSepatA, indriya saMyama, AsanasthiratA. saupayAga yathAsUtra pravRtti. vacanasaMyama-maunatA, vacanasa kSepa saupayAga yathAsUtra pravRtti. vacanaguNAtizayatA. manAsaMyama,-manaHsakSepatA, manaHsthiratA AtmaciMtanatA.' ." Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma rAjathad arthAt kAyasaMyama A prakAre karavAnuM zrImadde dhAyuM che--indriyasa'kSepatA-paca indriyanI pravRttine jema bane tema sakSepavI--TU'kAvavI, indriyasthiratA-paca indriyane viSayamAM pravRtti na karavA detAM pratyAhAra karI-pAchI kheMcI AtmAmAM sthira rAkhavI, AsanasthiratA-sthira aDAla AsananA abhyAsa karavA, saupayeAga yathAsUtra pravRtti-- kAyAnI kaMI paNa pravRtti karavI paDe te AtmAnA upayAga na cUkAya ema 'saupayAga' yathAsUtra-jevA prakAre sUtramAM kahyuM che tevA prakAre AtmAnuM akhaDa sUtra jALavIne pravRtti karavI. (2) vacanasaMyama A prakAre karavA dhAryA che--maunatA-jema ane tema maunamaunapaNuM dhAraNa karavuM, vacanasaMkSepana cAle te vacana jema ane tema sa MkSepamAM thAya tema khelavuM, saupayAga yathAsUtra pravRtti--je kAMI vacana pravRtti karavAnuM thAya te AtmAnA upayeAga na cUkAya ema yathAsUtra-jema sUtramAM kahyuM che tema yathArtha bhASAsamiti sAcavIne--AtmAnuM akhaMDa sUtra jALavIne karavI. vacanaguNAtizayatA--ane ema karatAM je vacana nikaLe tenI gaMbhIrA tAne laI vacana guNanI atizayatA--asAdhAraNatA hAya, anya vacana karatAM atizAyipaNu -caDhiyAtApaNuM hAya. (3) manasaMyama A prakAre karavA dhAryAM che--mana:saMkSepatA-jema bane tema manAyeAganI saMkSepatA-saMkSepapaNuM-TUkApaNuM karavuM, manaHsthiratA-manane yaMtra taMtra bhramaNa na karavA detAM sthira dhAravuM, AtmaciMtanatA-ane te manane AtmaciMtanamAM joDI devuM. Ama mana-vacana-kAyAnA sacama siddha karavAnI zrImaddanI jIvanacaryA che. 422 A saMyamasAdhanamAM nimitta kAraNarUpa sevavA ceAgya dravya-kSetra -kALa bhAva aMgenI vicAraNA A ja noMdhamAM zrImad noMdhe che--dravya, kSetra, kALa ane bhAva. sayamakAraNanimittarUpa dravya, kSetra, kALa ane bhAva dravya--saMyamita deha. kSetra--nivRttivALAM kSetre sthiti-vihAra. kALa--yathAsUtra kALa. bhAva--yathAsUtra nivRttisAdhanavicAra.' ane bhAvasaMyamarUpa AtmasAdhananA aMgabhUta bhAvathI dravya-kSetra-kALa-bhAva saMbaMdhI vicAraNA karatAM zrImad nirdhAraNA kare che ekAMta dravya, ekAMta kSetra, ekAMta kALa ane ekAMta bhAvarUpa saMyama ArAdhyA vinA cittanI zAMti nahIM thAya ema lAge che, evA nizcaya rahe che.' (hAthanAMdha 1-40). bhAvathI A ekAMta dravya-kSetra-kALa-bhAva zu? e aMge spaSTatA (hAthanoMdha 1-7) kare che--AtmasAdhana. dravya--huM eka chuM, asaMga chuM, sat parabhAvathI mukta chu'. kSetra--asakhyAta nijaavagAhanA pramANu chuM. kALa--ajara, amara, zAzvata chuM. svaparyAyapariNAmI samayAtmaka chuM. bhAva--zuddha caitanyamAtra nivikalpa dRSTA chuM.' AvA ekAMta dravya ekAMta kSetra ekAMta kALa ane ekAMta bhAvarUpa parama bhAvasaMyama zrImadde jIvanamAM siddha karI dekhADaco hatA, eTale ja emane samaye samaye anaMtA sacama piraNAma vadha`mAna thayA karatA hatA. A aMge A hAthaneAMdhamAM (1-24) zrImad peAtAnuM anubhavasiddha vacana lakhe che-- jJAnIpuruSAne samaye samaye anatA sacamapariNAma vardhamAna thAya che, ema sane kahyu che te satya che. te sayama, vicAranI tIkSNa pariNatithI tathA brahmarasapratye sthirapaNAthI utpanna thAya che.' Ama zrImanA anubhavanI ArasI samI A hAthanAMdha (Private Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ apUrva AtmasaMyama ane zuddha Atma caritra bhaNI doTa 4ra3 diary) parathI paramasaMyamI zrImadanI dravyasaMcama-bhAvasaMyamamaya jIvanacaryA svayaM jaNAI Ave che. ane Ama gRhavAsa maLe paNa paramadravya-bhAvasaMyamamaya municaryA jevI zrImadanI A jIvanacaryA pratye daSTipAta karatAM ApaNane gRhavAsastha mahAvIranI municaryAnI sahaja smRti thAya che. zrImada kharekhara! jIvanamAM mahAvIranA Adarzane anusaryA hatA ane anusaravA mAgatA hatA, te A samitiguNimaya-satata Atmapagamaya zrImadanI mahAmunIzvara jevI jIvanacaryA parathI svayaM jaNAya che. hAthoMdhamAM (1-37) zrImadda lakhe che- zrImAna mahAvIra svAmI jevAe aprasiddha pada rAkhI gRhavAsa vedyo-grahavAsathI nivRtta thaye paNa sADA bAra varSa jevA daI kALa sudhI mauna AcaryuM. nidrA tajI viSama pariSaha sahyA ene hetu ze?" temaja patrAMka (516) mAM lakhe che - "je vardhamAnasvAmI grahavAsamAM chatAM abhegI jevA hatA, avyavasAyI jevA hatA, nispRha hatA, ane sahaja svabhAve muni jevA hatA, AtmAkAra pariNamI hatA, te vardhamAnasvAmI paNa sarva vyavasAyamAM asArapaNuM jANIne, nIrasa jANIne dUra pravaryA, te vyavasAya, bIjA ja karI kyA prakArathI samAdhi rAkhavI vicArI che, te vicAravA cogya che. zrImad rAjacaMdra graMthamAM vAravAra AvatA A ullekha spaSTa sUcave che ke zrImad potAnI jIvanacaryAmAM mahAvIranA mahAna Adarzane anusaryA hatA, ane gRhavAsamAM chatAM pite tevA ja abhegI jevA, avyavasAyI jevA, nispRha sahaja svabhAve muni jevA AtmAkAra pariNAmI hatA chatAM, agni je A asAra nIrasa vyavasAya tyajavAnI mALA japatA bAhyathI paNa municaryA grahaNa karavAne talasatA hatA. AvA vardhamAnasvAmInA uttama Adarzane anusaranArA sarva arthamAM paramasaMyamI zrImadranI parama addabhuta mAtmacAritradazA samaye samaye anaMtaguNaviziSTa vardhamAna thatI jatI ho" emAM Azcarya zuM? "jema jema saMyama vardhamAna thAya che. tema tema dravyAnuye yathArtha pariName che. xxdravyAnuyoganuM phaLa sarva bhAvathI virAma pAmavArUpa saMyama che,"--ema dhArazIbhAI paranA patramAM (aM. 896) zrImade AtmAnubhavasiddhapaNe svayaM lakhyuM che tema, zrImaddane AtmasaMyama samaye samaye anaMtagaNuM vadhatuM jato hate, dravyAnuyoga yathArtha pariName hatA,- dravyane anusaranArUM emanuM caraNa-cAritra "vyAnusAra cara' thayuM hatuM, AtmAthI anya sarva bhAva pratye emane vigatAratirUpa virati hevAthI emane AtmA sarva bhAvathI virAma pAmI pUrNa bhAvavirati thaye ja hatuM, eTale ja zrImad pAnAca tuM tidravyAnuyeganuM virati phaLa pAmyA ja hatA; kAraNa ke " jaha NAma kovi puriso paradabbamiNaMti jANiduM cayadi / ta save parabhave kaLA sinuM jaLa ! " samayasAra gA. 35 AnA abhuta paramArtha mATe juo amRtacaMdrAcAryanI addabhuta "AtmakhyAti' TIkA Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 424 adhyAtma rAjacaMdra dravyAnugathI je sva-para vastune bheda jANe che, bhedavijJAna pAme che, te paravastune parityAga karI zuddha AtmacAritradazA pAme ja che. paramArtha sakhA saubhAgya paranA patramAM (aM. 592) zrImadda lakhe che - je puruSoe vastra jema zarIrathI juduM che, ema AtmAthI zarIra juduM che ema dIThuM che, te puruSe dhanya che. bIjAnI vastu pitAthI gRhaNa thaI hoya, te jyAre ema jaNAya ke bIjAnI che, tyAre te ApI devAnuM ja kArya mahAtmA puru kare che. 44 viralA ja samyagadaSTipaNuM pAme evI kALasthiti thaI gaI che, jyAM sahajasiddha AtmacAritradazA varte che evuM kevaLajJAna pAmavuM kaThaNa che, emAM saMzaya nathI. 44 vanane viSe athavA ekAMtane viSe sahajasvarUpane anubhavato e AtmA nirviSaya kevaLa pravarte ema karavAmAM sarva IcchA rokANa che." Ama AtmacAritradazAnA ananya AtmapuruSArthamAM pravartamAna zrImaddane pravardhamAna bhAvasaMyama te pUrepUre che ja, eTaluM ja nahi paNa dravyasaMyama paNa pUre. pUre che ja, ane bAhya tyAgarUpa saMyama paNa pUrepUre Icche che ja. eTale ja A paramArtha saMyama ane vyavahAra saMyama bannenI pUrepUrI upayogitAupakAritA muktakaThe svIkArI zrImade temaja karavA dhAryuM che : lallucha muni paranA patramAM (aM. 6pa3) zrImada lakhe che-AtmahetubhUta evA saMga vinA sarva saMga mumukSu jIve saMkSepa karavA ghaTe che. kemake te vinA paramArtha Avirbhata tha kaThaNa che, ane te kAraNe A vyavahAra, dravyasaMyamarUpa sAdhutva zrI jine upadezya che. sahajAtmasvarUpa." saubhAgya paranA patramAM (aM. 664) lakhe che -"svasvarUpane viSe sthiti tene paramArthasaMyama kahyo che. te saMyamane kAraNabhUta evAM anya nimittonA prahaNane vyavahArasaMyama kahyo che. keI jJAnI puruSoe te saMyamane paNa niSedha karyo nathI. paramArthanI upekSAlakSa vagara)e je vyavahAra saMyamamAM ja paramArtha saMyamanI mAnyatA rAkhe tenA vyavahArasaMyamane, tene abhiniveza TALavA, niSedha karyo che. paNa vyavahArasaMyamamAM kaMI paNa paramArtha saMyamanI nimittatA nathI, ema jJAnI puruSoe kahyuM nathI. paramArthanA kAraNabhUta evA vyavahAra saMyamane paNa paramArthasaMyama kahyo che." "jJAnInA sarva vyavahAra paramArthamULa hoya che, te paNa je divase udaya paNa AtmAkAra vartaze te divasane dhanya che" (saM. 670). zrImadda e ja jhaMkhe che, eTale ja zrImane niraMtara te ja dravya-bhAvasaMyamanI kevI anaMtaguNaviziSTa tamannA che te lalucha muni paranA patramAM jaNAvI che-"parama utkRSTa saMyama jenA lakSamAM niraMtara vatya kare che te satpanA samAgamanuM dhyAna niraMtara che. pratiSThita vyavahAranI zrI devakIrNajInI jijJAsAthI anaMtagaNaviziSTa jijJAsA varte che. baLavAna, ane vedyA vinA aTaLa udaya hovAthI aMtaraMga kheda samatA sahita vedIe chIe. dIrghapaNane ghaNA alpapaNAmAM lAvavAnA dhyAnamAM vartAya che. ane eTale ja zrImad parama bhAllAsathI puruSanA agAdha gaMbhIra saMyamane ane saMyamane pitAne parama bhAvapUrNa namaskAra kare che- satyunA agAdha gaMbhIra saMyamane namaskAra. aviSama pariNAmathI jemaNe kALakUTa viSa pIdhuM evA zrI RSabhAdi. Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ apUrva AtmasaMyama ane zuddha AtmacAritra bhaNI doTa kara5 parama puruSane namaskAra. pariNAmamAM te je amRta ja che, paNa prathama dazAe kALakUTa viSanI peThe muMjhave che, evA zrI saMyamane namaskAra. te jJAnane, te darzanane ane te cAritrane vAraMvAra namaskAra." (saM. 808). temaja manasukhabhAI kiravucaMda paranA patramAM (aM. 34) paNa te ja bhAvanamaskAra karyo che-parama puruSane abhimata evA atyaMtara ane bAhya baMne saMyamane ullAsita bhaktie namaskAra." ItyAdi. AvA dravya-bhAvasaMyamanI ananya tamannA dhAratA, sarva arthamAM paramasaMyamI zrImadunI AtmacAritradazA parama addabhuta hoya emAM pUchavuM ja zuM? "dhAra taravAranI sehalI dehalI, caudamA jina taNuM caraNa sevA; dhAra para nAcatA dekha bAjIgara, sevanA dhAra para rahe na devA-evI A cAritradazA kevI vikaTa che? zraddhA ane jJAna prApta thayA hoya paNa je A saMyamadazA-cAritradazA na AvI te te vaMdhya taru samAna che-"zraddhA jJAna lahyAM che to paNa, je navi jAya pamAyo (pramAda) re; vaMdhya taru upama te pAme, saMyama ThANa je nAyo re....gAyo re, gAye, bhale vIra jagataguru gAye." (aM. 660). "sAcA jJAna vinA ane sAcA cAritra vinA jIvanuM kalyANa na thAya e niHsaMdeha che." (aM. 784). "paramotkRSTa saMyamamAM sthitinI te vAta dUra rahe, paNa tenA svarUpane vicAra thavo paNa vikaTa che." (naM. 792). A cAritra eTale zuM? sarisa ghaNo e pravacanasAranIx suprasiddha kamI gAthAmAM kahyuM che tema-cAritra e ja dharma che, je dharma che te sAmya che, ane je sAmya che te mahAbha vinA AtmAne pariNAma che. A gAthAnI apUrva vyAkhyA karatAM maharSi amRtacaMdrAcAryajIe kahyuM che tema-svare cA vArSi, svarUpamAM caraNa te cAritra che, arthAt svasamayapravRtti te cAritra chete ja vastusvabhAvapaNAthI dharma che. arthAta zuddhacaitanyaprakAzana te dharma che ane te ja yathAvasthita AtmaguNapaNAthI sAmya che; ane sAmya te darzanamehanIya ane cAritramohanIyanA udayathI upajatA samasta mahAbhanA abhAvathI atyaMta nirvikAra e jIvane pariNAma che. Ama cAritra, dharma ne sAmya e traNe ekAAvAcaka che. A traNe arthamAM zrImadane uttama cAritra vartatuM hatuM. kAraNa ke "jema nirmaLatA re ratna sphaTika taNuM, temaja jIva svabhAva; te jina vIre re dharma prakAziye prabaLa kaSAya abhAva"--e kaSAyarahita zuddha AtmasvabhAvarUpa dharmane zrImadda niraMtara sAdhI rahyA hatA, emane svare sAluM rAdhi rUpa zuddhaAtmacAritra vartatuM hatuM, kaSAyaabhAvarUpa Atmadharma vartate hatA, sarva jIva pratye samabhAvarUpa zuddha sAmya vartatuM hatuM. "sarvane viSe samabhAvanI IcchA " cArittaM khalu dhammo dhammo jo so samotti NiTThio / mokovihILo rANo pULo du samo "--pravacanasAra gA. 7 " svarUpe caraNaM cAritraM svasamayapravRttirityarthaH / tadeva vastusvabhAvatvAddharmaH / zuddhacaitanyaprakAzanamityarthaH / tadeva ca yathAvasthitAtmaguNatvAtsAmyam / sAmyaM tu darzanacAritramohanIyodayApAditasamastamohakSobhAbhAvAdatyantanirvikAro jIvasya pariNAmaH // " -zrI amRtacaMdrAcAryajIkRta pravacanasAraTIkA. ma- 4 Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma rAjacaMdra rahe che (aM. 606) evA zrImaddanI jagamAM sarvatra samatA kevI adbhuta hatI te temane A amRtapatra ja (aM. 469) darzAve che - jevI dRSTi A AtmA pratye che, tevI daSTi jagatanA sarva AtmAne viSe che. je sneha a: AtmA pratye che te sneha sarva AtmA pratye varte che. jevI A AtmAnI sahajAnaMda sthiti icchIe chIe, tevI ja sarva AtmA mATe icchIe chIe, je bA deha pratye bhAva rAkhIe chIe, te ja sarva deha pratye bhAva rAkhIe chIe, je sarva deha pratye vartavAne prakAra rAkhIe chIe, tevo ja A deha pratye prakAra vate che. A dehamAM vizeSa buddhi ane bIjA deha pratye viSama buddhi ghaNuM karIne kakyAreya thaI zakatI nathI. x x kaI pratye kaMI vizeSa karavuM nahIM, ke khUna karavuM nahIM; ane karavuM to ekadhArAnuM vartana sarva jagata pratye karavuM. evuM jJAna AtmAne ghaNA kALa thayAM daDha che; nizcayasvarUpa che. x sauthI abhinna bhAvanA che; jeTalI gyatA jenI varte che, te pratye teTalI abhinnabhAvanI skUti thAya che; kavacita karuNAbuddhithI vizeSa skUti thAya che; paNa viSamapaNathI ke viSaya, parigrahAdi kAraNa pratyayathI te pratye vartavAno kaMI AtmAmAM saMkalpa jaNAto nathI. avikalparUpe sthiti che, vizeSa zuM kahIe ? amAre kaMI amArUM nathI, ke bIjAnuM nathI ke bIjuM nathI; jema che tema che. jema sthiti AtmAnI che, tevI sthiti che. sarva prakAranI vartana niSkapaTapaNAthI udayanI che; samaviSamatA nathI. sahajAnaMda sthiti che. jyAM tema hoya tyAM anya padArthamAM Asaktabuddhi ghaTe nahIM, heya nahIM." AvI Atmavat sarvaroSa evI zrImadanA AtmajIvanamAM vaNAI gayelI sarvatra samatA kevI adbhuta hatI! AtmajIvanamAM otaprota thayelI sAmAyika cAritradazA kevI alaukika hatI! "parama vItarAgoe Atmastha kareluM, yathAkhyAta cAritrathI pragaTeluM evuM parama asaMgapaNuM niraMtara vyaktA vyaktapaNe saMbhAruM chuM'-(aM. 86) e zrImadanA divya AtmAnA dhanya uddagArothI sUcita thatI emanI yathAkhyAta (kSAyika) cAritra pratyenI doTa kevI apUrva hatI! "anaMta avyAbAdha sukhane eka ananya upAya svarU pastha thavuM te ja che' (aM. 901) e vacana jeNe anubhavasiddha karyuM hatuM evA svarUpastha zrImadanI svarUpe saMyama-svarUpamAM saMyamanarUpa saMyamadazA kevI anupama hatI! zrImadanI A AtmasaMyamadazA-AtmacAritradazA samaye samaye anaMtaguNaviziSTa banatI jatI hatI. "AtamabhAvanA bhAvamAM jIva lahe kevalajJAna re e AtmabhAvanA niraMtara bhAvatA parama bhAvitAtmA zrImad zuddhatA vicAratA hatA, zuddhatA dhyAvatA hatA, zuddhatAmAM keli-ramaNatA karatA hatA, zuddhatAmAM sthira rahetA hatA,-evA emanA svarUpastha AtmAne amRtadhArA varasatI hatI. "zuddhatA vicAre dhyA, zuddha tAmeM keli kare; zuddhatAmAM sthira zai, amRtadhArA varase." "sahaja svarUpe jIvanI sthiti thavI tene zrI vItarAga mokSa kahe che? (aM. 609) evI jIvanmuktadazA zrImada anubhavatA hatA. "AtmA atyaMta sahaja svasthatA pAme e ja sarvajJAnano sAra zrI sarva kahyo che -(aM. 590) e sahaja svasthatArUpa (svamAM sthitirU5) jJAnane sAra zrImad pAmI gayA hatA. "AtmApaNe kevaLa ujAgara avasthA varte, arthAta Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ apUrva Atmasayama ane zuddha AtmacAritra bhaNI dATa 427 AtmA peAtAnA svarUpane viSe kevaLa jAgrata heAya tyAre tene kevaLajJAna varte che ema kahevuM ceAgya che, evA zrI tIrthaMkaranA Azaya che' (a. 431)--evI kevaLa dazA bhaNI doTa mUkI rahelI ujAgara avasthA zrImane vattatI hatI. satata aMtarmukha upayAge sthiti e ja nigraMthanA parama dhama che' (a. 767)--e ni thanA parama dha ne zrImad 'kAyAnI visArI mAyA anusaratA hatA. jema che tema samajAvAthI upayega svarUpamAM zamAyA ane AtmA svabhAvamaya thai rahyo'--evI svarUpa samajI upayeAganI svarUpamAM zamAvArUpa dhanya dazA zrImad anubhavatA hatA. ane Ama *utkRSTamAM utkRSTa vrata, utkRSTamAM utkRSTa tapa, utkRSTamAM utkRSTa niyama, utkRSTamAM utkRSTa labdhi, utkRSTamAM utkRSTa aizvarya, e jemAM saheje zamAya che evA nirapekSa aviSama upayAgane' (a. 735) pAmelA zrImad uttarottara baLavattara anatI jatI zuddhopayAgamaya zuddha AtmacAritra dazAnI apUrva saMyamazreNIe caDhatA hatA. saM saMtAne namaskAra karavA yAgya kevI adbhuta cAritradazA ! prakaraNa saDasaThamu 'apUrva avasara evA kyAre Avaze ?' bAhyAMtara nigra thapaNAnI gaveSaNA : paramapadaprAptinA manAratha 'apUrva avasara evA kacAre Avaze? kayAre thaIzu khAhyAMtara nigraMtha jo; sava sabaMdhanuM baMdhana tIkSaNa cheddIne, vicarazu kava mahaMta puruSane patha jo.... zrImad rAjacaMdra apUrva AtmasaMyama ane AtmacAritranI pravamAna dazA pAmI rahelA zrImad * kAyAnI mAyA visArI 'bhAvani thanA 5the te apUrva AtmaparAkramathI vicarI ja rahyA hatA, chatAM khAdyathI-dravyathI paNa nitra tha thavAnI temanI gaveSaNA prathamathI ja hatI, ane vacce prArabdhanA ' kArame udaya 'na AvyeA hAta-aMtarAyabhUta na thayeA haiAta, te zrImad te paMthe kacAranAye vicarI cUkayA hAta; paNa A prArauAdaya kAMIka zAMta paDatAM 1950 thI chabbIzamA-sattAvIzamA vaSa~thI te| zrImanI A bAhyAbhya tara nima'tha thavAnI gaveSaNA era jorazeArathI vadhatI gai, ane zrImad 'apUrva avasara eve kayAre Avaze ? kacAre thaizuM khAhyAMtara nitra tha je ?-enA jApa japavA lAgyA. zrImanA A khAdyAbhyatara nigraMtha thavAnA apUrva avasaranI gaveSaNAnuM ane paramapadaprAptinA parama bhavya manerathanu' A prakaraNamAM Alekhana karazu. Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 428 adhyAtma rAjacaMdra aMtaraMga nigraMthazreNInA prakaraNamAM jaNAvyuM hatuM tema bAhya vyavahAra-vyavasAya maLe paNa zrImadUnI aMtaraMga nigraMthazreNI vartatI hatI, A nircathazreNI uttarotara vadhatI jatI hatI, ane 1947mAM zuddha samakitanI prApti pachI te ghaNI ghaNI baLavAna banatI jatI hatI ane 1948 nA mAgazara mAsathI-jyArathI zrImadda apUrva AtmasaMyamamaya kSAyika cAritranI gaveSaNa karI rahyA hatA, tyArathI te te samaye samaye anaMtaguNaviziSTa baLavAna banatI jatI hatI. paNa eTalAthI ja zrImadda saMtuSTa na hatA. zrImadane te bAhyathI paNa nirgatha thavuM ja hatuM, ane tenA paripakva kALanI teo pratIkSA samaye samaye karI rahyA hatA-niraMtara tene jApa japatA hatA. tenI sAkSI temanA A vacane ja pUre che. paramArthasakhA saubhAgya paranA patramAM (aM. 560, 1951 piSa) zrImad pitAne aMtavicAra darzAve che- "jJAnI puruSone AtmapratibaMdha paNe saMsArasevA hoya nahI, paNa prArabdha pratibaMdha paNe hoya ema chatAM paNa tethI nivattAvArUpa pariNAmane pAme ema jJAnInI rIta hoya che; je rItane Azraya karatAM hAla traNa varSa thayAM vizeSa tema karyuM che ane temAM jarUra AtmadazAne bhulAve evo saMbhava rahe te udaya paNa jeTale bane teTale samapariNAme vedyo che; je ke te davAnA kALane viSe sarvasaMganivRtti kaI rIte thAya to sAruM ema sUkyAM karyuM che, to paNa sarvasaMganivRttie je dazA rahevI joIe te dazA udayamAM rahe, te alpakALamAM vizeSa karmanI nivRtti thAya ema jANuM jeTaluM banyuM teTaluM te prakAre karyuM che, paNa manamAM have ema rahe che ke A prasaMgathI eTale sakala gRhavAsathI dUra thavAya tema na hoya to paNa vyApArAdi prasaMgathI nivRtta, dUra thavAya te sArUM, kemake AtmabhAve pariNAma pAmavAne viSe je daza jJAnInI joIe te dazA A vyApAravyavahArathI mumukSuchavane dekhAtI nathI." temaja-pitAnA hRdayarUpa A ja paramArtha sahune bIjA patramAM (saM. 169) phaTika jevA svaccha hRdaye pUrNa nikhAlasa bhAve zrImad te ja AtmabhAva darzAve che - "have A upAdhikAryathI chUTavAnI vizeSa vizeSa Atti thayA kare che, ane chUTavA vinA je kaMI paNa kALa jAya che te, A jIvanuM zithilapaNuM ja che, ema lAge che; athavA e nizcaya rahe che. janakAdi upAdhimAM rahyA chatAM AtmasvabhAvamAM vasatA hatA evA AlaMbana pratye kyAreya buddhi thatI nathI. zrI jina jevA janmatyAgI paNa choDIne cAlI nIkaLyA evA A bhayanA heturUpa upAdhiyoganI nivRtti A pAmara jIva karatAM karatAM kALa vyatIta karaze te azreya thaze, evo bhaya jIvana upaga pratye pravarte che, kemake ema ja kartavya che." arthAt zrImada A vyavahAraupAdhithI sarvathA chUTavAnI adhika adhika tamannA dharI rahyA che ane chUTavAmAM je kaMI paNa vilaMba-DhIla thAya che te pitAnuM ja zithilapaNuM-DhIlApaNuM mAne che, vaLI janaka videhI AdinI jema pite upAdhimAM rahyA chatAM AtmasvabhAvamAM vasatA hatA evI videhI dazA sAkSAt anubhavatA hatA, chatAM te janakAdinA daSTAMtanuM Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "apUrva avasara evo kyAre Avaze? 29 avalaMbana laIeThuM laI amAre tyAga karavAnI zI jarUra che ema tyAga TALavAnI buddhi emane kadI paNa utpanna thatI nathI, ulaTuM te janakAdinA dAkhalA pratye dekhavA karatAM zrImaddanI daSTi te AjanmatyAgI jina bhagavAnanA dAkhalA pratye ja che. eTale ja parama mArdavamUrti zrImada pitAnA AtmAne prere che-saceta kare che ke-jene tyAga karavAnI jarUra ja na hatI evA zrI jina jevA janmatyAgI paNa tyAga karIne cAlI nikaLyA evA A "bhayanA heturUpa upAdhiganI nivRtti karavAmAM pote kALakSepa karaze to azreya thaze evo bhaya rAkhavA yogya che. atre potAne pAmara kahI A parama puruSe pitAnA AtmAne janmatyAgI jina bhagavAnane dAkhale laI potAnA AtmAne tema karavA preraNA karI che. zrImadda saMsAramAM rahI videhI rahelA janakavidehIne dAkhalo levA nathI mAgatA, paNa saMsArane tyAga karanArA janmatyAgI jina bhagavAnane dAkhalo levA mAge che ne tene kharekharA aMtaHkaraNathI pUrepUrA anusaravA ja mAge che. tema ja-pote prAyaH jIvanmuktadazA jarUra anubhavI ja rahyA che, ane apUrva vItarAgatA AcarI ja rahyA che, chatAM jIvanmuktapaNAnI pUrNatAmAM kaMI paNa UthatA nahiM rahevA devA IcchatA ane rAga-dveSanI sUkSmamAM sUkSma paramANumAtra kaNikAne paNa AtmAmAMthI sarvathA visarjana karavA IcchatA zrImadda pitAnA AtmAne era preraNA kare che-"je rAgadveSAdi pariNAma ajJAna vinA saMbhavatAM nathI, te rAgadveSAdi pariNAma chatAM jIvanmuktapaNuM sarvathA mAnIne jIvanmuktadazAnI jIva AsAtanA kare che, ema varte che. sarvathA rAgadveSa pariNAmanuM parikSaNapaNuM ja kartavya che." eTale ja sumamAM sUkrama paramANumAtra nyUnatA doSa paNa na calAvI levAya ema kaDakamAM kaDaka rIte potAnA AtmAnuM AMtaranirIkSaNa ne aMtaraparIkSaNa karatA parama trAjumUrti zrImada potAnA AtmAne uddezIne kahe che"atyaMta jJAna hoya tyAM atyaMta tyAga saMbhave che. atyaMta tyAga pragaTyA vinA atyaMta jJAna na hoya ema zrI tIrthaMkare svIkAryuM che." Ama potAnA aMtaruvicArarUpa hadaya potAnA paramArtha sudRne darzAvI, atre (naM. 569) tyAganI spaSTa vyAkhyA karatAM zrImada aMtaratyAga arthe bAhya tyAganI kaMI paNa upakAritA svIkArI aMtaratyAganuM prAdhAnya prakAze che-"AtmapariNumathI jeTale anya padArthane tAdAbhyaadhyAsa nivata tene zrI jina tyAga kahe che. te tAdAmyaadhyAsa nivRttirUpa tyAga thavA arthe A bAhya prasaMgane tyAga paNa upakArI che, kAryakArI che. bAhya prasaMganA tyAgane arthe aMtaryAMga kahyo nathI, ema che, topaNa A jIve aMtaryaMgane arthe bAhya prasaMganI nivRttine kaMI paNa upakArI mAnavI cogya che. arthAt bAhyatyAganI khAtara aMtaratyAga nahiM, paNa aMtaratyAganI khAtara bAhya tyAga kartagya che. ane zrImAne te tAdAbhyaadhyAsa nivatAvArUpa aMtaratyAga purepura thaI cUkyo che ane pitAnI aMtarusAdhanA paNa prAyaH pUrNa thaI cUkI che, chatAM gRhAvAsa udaya hoya tyAMsudhI paramArtha mArga prakAza na karavAnI pitAnI daDha pratijJA Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 430 adhyAtma rAjacaMdra hoI anya jIvonA kalyANArthe paNa zrImad bAhya tyAgane ke jApa japatA hatA, te ja atra patranA aMte darzAve che- nitya chUTavAne vicAra karIe chIe. ane jema te kArya tarata pate tema jApa japIe chIe. jo ke ema lAge che ke te vicAra ane te jA5 hajI tathArUpa nathI, zithila che; mATe atyaMta vicAra ane te jApane ugrapaNe ArAdhavAne alpakALamAM yoga karavo ghaTe che, ema varyA kare che."-- pUrNa nikhAlasa zrImadanI kevI tyAganI tamannA ! Ama aMtaratyAgane pUrNa prApta chatAM bAhya tyAgane paNa niraMtara gaveSatA parama bhAvanigraMtha zrImadda bhAvathI te sarvatra apratibaddha ja hatA,-dravyathI, kSetrathI, kALathI ane bhAvathI kyAreya paNa kyAMya paNa bhAva pratibaMdha pAmatA ja na hatA; "sarva pratibaMdhathI mukta thayA vinA sarva duHkhathI mukta thavuM saMbhavatuM nathI" (aM. 610-e anubhavasiddha vacanane sarva pratibaMdhathI mukta thayelA zrImad caritArtha karatA ja hatA; "jJAnI puruSoe apratibaddhapaNAne pradhAnamArga kahyo che ane sarvathI apratibaddha dazAne viSe lakSa rAkhI pravRtti che" (aM. 517) -ema zrImad te pradhAnamArgane anusaratA ja hatA; "dravyathI, kSetrathI, kALathI ane bhAvathI ema cAre prakAre apratibaMdhapaNuM AtmatAe vartatA nirmathane kahyuM che" (aM 739) evuM caturvidha apratibaMdhapaNuM AtmatAe vattatA bhAvanigraMtha zrImad AcaratA ja hatA; "he munio! dravyathI, kSetrathI, kALathI ane bhAvathI asaMgapaNe vicAravAne satata upayoga siddha karavA cogya che. jemaNe jagatasukhapRhA cheDI jJAnInA mArgane Azraya grahaNa karyo che, te avazya te asaMga upayogane pAme che" (aM. 786)e anubhavanI chApavALA vacanamAM jaNAvyA pramANe sarvatra apratibaddha asaMga upayoga bhAvathI mahA bhAvamuni mahAnirgathezvara zrImadda anubhavasiddhapaNe anubhavatA ja hatA; ane eTale ja "sarva dravyathI, sarva kSetrathI, sarva kALathI ane sarva bhAvathI je sarva prakAre apratibaMdha thaI nija svarUpamAM sthita thayA' (aM. 833) te parama puruponI paMktimAM zrImad birAjatA ja hatA. AvA bhAvathI apratibaddha bhAvanigraMtha zrImadda bhAvathI virati pAmyA ja hatA, vigatAratirUpa bhAvavirati thayA ja hatA, ane enA sahaja phalarUpa bhAvathI viramavArUpa bhAvavirati paNa thayA ja hatA, arthAt Ama bane arthamAM jJAnanuM phala virati pAmI saMpUrNa bhAvavirati te thaI ja cUkyA hatA. vAstavika rIte A bhAvavirati ja zAstrakAroe mukhya-pradhAna gaNI che. zrImade aMbAlAlabhAI paranA patramAM (patrAMka 749 mAM) kahyuM che tema-"jJAnanuM phaLa virati che. vItarAganuM A vacana sarva mumukSuoe nitya smaraNamAM rAkhavA yogya che. je vAMcavAthI, samajavAthI tathA vicAravAthI AtmA vibhAvathI, vibhAvanAM kAryothI ane vibhAvanAM pariNAmathI udAsa na the, vibhAvane tyAgI na thayo, vibhAvanAM kAryone ane vibhAvanAM phaLane tyAgI na thayo, te vAMcavuM, te vicAravuM, ane te samajavuM ajJAna che. vicAravRtti sAthe tyAgavRtti utpanna karavI te ja vicAra saphaLa che, ema kahevAne jJAnane paramArtha che.' tyAgAdAna-grahaNatyAgarUpa Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________ apUrva avasara evA kyAre Avaze?? 431 pravRtti-nivRtti teA mukhyapaNe kharekhara aMtamAM ja karavAnI che; kaSAyAdi vibhAvamAMthI nivRtti ane AtmasvabhAvarUpa deza na-jJAna-cAritrAdi AtmaguNamAM pravRtti e aMtaraMga prakriyA ja che. jJAnInI dRSTi te mukhyapaNe A aMtarga nivRtti-pravRtti pratye ja hAya che, paNa ajJAnI jagane A aMtaraMga nivRtti-pravRttinuM prAyaH bhAna ja nathI. ane mAtra bAhya pravRtti-nivRtti parathI ja peAtAnI kalpanA pramANe jJAnI-ajJAnInuM mApa vA tAla kare che. patrAMka 401mAM zrImade mArmikapaNe lakhyuM che tema--anAdikALathI mAtra jIvane bAhyapravRtti athavA AhvanivRttinuM eLakhANa che; ane tenA AdhAre ja te satpuruSa, asatpuruSa kalpatA Avela che. samAdhizatakamAM sthAne rmUita I. zlAkamAM kahyuM che tema-mUDha che te mhAramAM tyAgAdAna--grahaNutyAga kare che, AtmavettA adhyAtmamAM-aMtamAM te tyAgAdAna-grahaNutyAga kare che, paNa niSThitAtmAne-siddhAtmAne mhAramAM ke aMtamAM kaI paNa tyAgAdAna-grahaNutyAga nathI. Ama chatAM-levekI na rahI ThAra, tyAgiveka nAMhi era' evI adbhuta niSThitAtma dazAne pAmelA zrImad jevA jJAnI paNa bAhya nivRttine paNa jarUra icche ja che. ane tenI sAkSI A temanA pAte peAtAne namaskAra karatA hAya evA nirUpa bhAsa ApatA A dhanya vacanA pUre che-je bhAve karIne saMsAranI utpatti hAya che, te bhAva jene viSethI nivRtta thayA che evA jJAnI paNa mAhyapravRttinAM nivRttapaNAne ane sattamAgamanAM nivAsapaNAMne icche che. te joganuM jyAMsudhI udayapaNuM prApta na heAya tyAMsudhI aviSamapaNe prApta sthitie vate che evA jJAnI tenA caraNAraviMdanI pharI pharI smRti thaI AvavAthI parama viziSTabhAve namaskAra karIe chIe.'(a. 376). i. Ama bAhya nivRttine icchatAM paNa jyAMsudhI te joganA udaya na bane tyAMsudhI zrImane te vikaTa viSama paristhitimAM ja vattavAnuM hatuM--vikaTa paristhitinA ja sAmanA karavAne hatA. kAraNa ke bhAramAM parabhAvanI pravRtti dekhAtI hatI, aMdaramAM vibhAvanA tyAgathI ane svabhAvanA brahmaNathI pragaTelI ugra bhAvanigraMthagdazA vattatI hatI,mhAramAM vaizyaveSa ane aMdaramAM nimra thaizA evI viSama vikaTa muMjhavaNabharI sthiti hatI. A aMge zrImanA hRdayadarpaNu samI hAthanAMdhamAM (1-38) te zrImad peAtAnuM ananya AtmasaMvedana dAkhave che ke-- sasaMga mahAzravarUpa zrI tIthaMkare kahyo che, te satya che. AvI mizraguNasthAnaka jevI sthiti kacAM sudhI rAkhavI ? je vAta cittamAM nahIM, te karavI, ane je cittamAM che temAM udAsa rahevuM evA vyavahAra zI rItethaI zake ? vaizyaveSe ane nithabhAve vasatAM phrATI koTI vicAra thayA kare che. veSa ane te veSa saMbaMdhI vyavahAra joI leAkaSTi tevuM mAne e kharU che, ane nithabhAve vatuM citta te vyavahAramAM thA na pravartI zake e paNa satya che; je mATe evA be prakAranI eka sthiti karI vI zakAtuM " tyAgAdAne bahirmUDhaH karotyadhyAtmamAtmavit / nAMtarbahirupAdAnaM na tyAgo niSThitAtmanaH // .. Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 432 adhyAtma rAjatha nathI, kemake prathama prakAre vatAM nitra thabhAvathI udAsa rahevuM paDe teA ja yathArtha vyavahAra sAcavI zakAya ema che, ane nigraMthabhAve vasIe tA pachI te vyavahAra game tevA thAya tenI upekSA karavI ghaTe, jo upekSA na karavAmAM Ave te nithabhAva hAni pAmyA vinA rahe nahIM. te vyavahAra tyAgyA vinA athavA atyaMta alpa karyo vinA niga thatA yathArtha rahe nahIM, ane uyarUpa heAvAthI vyavahAra tyAgyA jatA nathI.' Ama gRhastha vaizya veSa ane nigraMtha dazA e dvidhA bhAvanI sthitimAM kema pravatta`vuM tenI meATI vimAsaNa zrImane thaI paDI che. kAraNa ke mhArathI dekhAya che gRhastha vaizyaveSI vANIo-ratnavaNika jhaverI, ane aMdaramAM beThA che ratnatrayInA mATe vepArI mahAnitha parama bhAvamuni,--ratnatrayInA ananya vyApAra karI anupama AtmalAbha pAmanArA alaukika bhAvaratnavaNik bhArathI dekhAya che avirati ane aMdaramAM varte che mahAmunIzvarAthI paNa AgaLa vadhI gayeluM ghaNuM ghaNuM uMcuM AtmaguNusthAnaka. Ama A arthAMmAM mizra guNasthAnaka (nahiM ke trIjA guNusthAnakarUpa mizra guNusthAnaka) jevI sthiti thaI paDI che. eTale ja zrImadde atre mArmikapaNe lakhyuM che. AvI mizraguNasthAnaka jevI sthiti kayAM sudhI rAkhavI ?' ane mhAramAM dekhAya che vaizyaveSavANIAnA veSa, eTale leAka teA peAtAnI kalpanA pramANe ema mAnI lye che ke A tA ApaNA jevA eka sAmAnya vyavahArIe che, paNa aMdaramAM eka mahAni thezvara beTho che enuM ene bhAna nathI. ane zrImadbhunuM 'ni thabhAve vartta tuM citta vyavahAramAM yathArtha na pravattI zake e paNa satya che.' kAraNa ke vyavahAramAM yathAvattavA jAya te nithabhAvanI upekSA karavI paDe ane nitra thabhAve vattavA jAya teA vyavahAranI upekSA karavI ghaTe,--nne upekSA na kare teA nithabhAvane hAni thAya ane emAM hAni Ave te te zrImane paravaDe ema nathI. Ama nitra'thatA cheDAya ema nathI ane udayAdhIna vyavahAra paNa hAla tatkALa cheDAya ema nathI, ane e annanA rAha nyArA nyArA haiAvAthI e enI eka prakAranI sthiti karI vI zakAya ema nathI, evI meTI muMjhavaNabharI paristhiti zrImadnanI sAme AvI paDI che. A vyavahArathI nivA~ vinA zrImanuM citta ThekANe bese ema nathI eTale parama bhAvanigraMtha zrImad A amRta patramAM (a'. 547) jaNAvyu tema sasaMga parityAgane ja gaveSe che-- sa vyavahArathI nivRtta thayA vinA citta ThekANe bese nahIM evA apratima dha masaMgabhAva citta bahu vicAryuM hAvAthI te ja pravAhamAM rahevuM thAya che. paNa upArjita prArabdha nivRtta thayuM tema khanI zake eTale pratibaMdha pUrvIkRta che; AtmAnI icchAne pratiba`dha nathI. X x jJAne karIne AtmAmAM utpanna thayelA evA nizcaya badalate nathI, ke sasaMga meATA Asrava che; cAlatAM, jotAM, prasa'ga karatAM, samayamAtramAM nijabhAvane vismaraNa karAve che; ane te vAta kevaLa pratyakSa jovAmAM AvI che, Ave che, ane AvI zake tevI che; tethI aheAniza te mATA AsravarUpa evA sasaMgamAM udAsapaNuM rahe che; ane te divasa divasa pratye vadhatA pariNAmane pAmyA kare che; te tethI vizeSa pariNAmane pAmI sa`sa`gathI nivRtti thAya evI ananya kAraNoAge icchA rahe che.' Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ apUrva avasara evo kayAre Avaze?" Ama pravardhamAna pariNAmathI sarvasaMganivRttinI niraMtara gaveSaNa karI rahelA zrImadanI A sarvasaMgaparityAganI tamannA kevI ananya che, te A temanI hAthadhanA (aM. 1-44, 45) pitAnA AtmAne uddezIne lakhelA amara vacane ja pokAre che- "he jIva! asArabhUta lAgatA evA A vyavasAyathI have nivRtta thA, nivRtta ! te vyavasAya karavAne viSe game teTale baLavAna prArabdhadaya dekhAto hoya, tepaNa tethI nivRtta thA, nivRtta ! je ke zrI sarva ema kahyuM che ke caudame guNaThANe vartato e jIva paNa prArabdha vedyA vinA mukta thaI zake nahIM, paNa tuM te udayane AzrayarUpa hevAthI nija deSa jANe tene atyaMta tIvrapaNe vicArI tethI nivRtta thA, nivRtta ! (1-4). he jIva! have tuM saMganivRttirUpa kALanI pratijJA kara, pratijJA kara ! kevaLasaMganivRttirUpa pratijJAne vizeSa avakAza jovAmAM na (?) Ave te aMzasaMganivRttirUpa eve A vyavasAya tene tyAga ! je jJAnadazAmAM tyAgAtyAga kaMI saMbhave nahIM te jJAnadazAnI siddhi che jene viSe e tuM sarvasaMgatyAgadazA alpakALa veDIza te saMpUrNa jagata prasaMgamAM vaheM tepaNa tane bAdharUpa na thAya. e prakAra varte chate paNa nivRtti ja prazasta sarva kahI che, kemake RSabhAdi sarva parama puruSe chevaTe ema ja karyuM che." (1-45) Ama je jJAnadazAmAM tyAgAtyAga kaMI saMbhave nahiM evI jJAnadazAnI siddhi parama bhAvasAdhu sAdhucarita zrImadda thaI cUkI che,-kaSAyAdi vibhAvane tyAga ane jJAnAdi svabhAvanuM grahaNa karI lIdhuM hovAthI vAstavika rIte jyAM levA-mUkavAnuM kaMI rahyuM nathI tyAgAtyAga saMbhava nathI evI kRtakRtya jJAnadazAnI prApti parama bhAvanigraMtha zrImadane thaI cUkI che, "zuM muMDe zuM lAge che" evI parama dhanya bhAvamunidazA pragaTI cUkI che, chatAM A parama bhAvitAtmA zrImadda AtmasAdhanAnI pUrNatArthe ane jaganA kalyANArthe sarvasaMgaparityAganI tIvra tamannA dharI rahyA che. ane sarva saMgaparityAganI AvI tIvra tamannA dharAve che eTale ja zrImad vAraMvAra aSabhAdi-vardhamAnAdi mahatu puruSanA mahAna tyAganuM anusmaraNa karI paramabhaktiullAsathI namaskAra kare che, ane te parathI te mahat puruSonA mahat nirgathapathe vicaravAnI pitAnI mahad IcchA vyakta kare che moTA munione je vairAgyadazA prApta thavI durlabha, te vairAgyadazA te grahavAsane viSe jene prAye vartatI hatI, evA zrI mahAvIra RSabhAdi puruSe paNa tyAgane grahaNa karI cAlI nIkaLyA, e ja tyAganuM utkRSTa paNe upadezya che. (aM. 664) mahAtmA buddha (gautama) jarA, dAridra, roga ane mRtyu e cArane eka AtmanAna vinA anya sarva upAye ajita dekhI, jene viSe tenI utpattine heta che, evA saMsArane cheDIne cAlyA jatA havA. zrI RSabhAdi anaMta jJAnI puruSoe e ja upAya upAmyuM che, ane sarva jIvene te upAya upadezya che. (aM. 667) zrI jina vItarAge dravya-bhAva saMyogathI pharI pharI chUTavAnI bhalAmaNa kahI che. ane te saMgane vizvAsa parama jJAnIne paNa kartavya nathI, e akhaMDa mArga kahyo che. te zrI jina vItarAganA caraNakamaLa pratye atyaMta bhaktithI namaskAra. (aM. 588). kha-55 Page #479 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 434 adhyAtma rAjacaMdra bhujAe karI je svayaMbhUramaNasamudra tarI gayA, tare che, ane taraze te sapuruSane niSkAma bhaktithI trikALa namaskAra. 4 4 sUphamasaMgarUpa ane bAhyasaMgarUpa dustara svayaMbhUramaNasamudra bhujAe karI je vardhamAnAdi puruSa tarI gayA che, temane parama bhaktithI namaskAra he ! paDavAnA bhayaMkara sthAnake sAvaceta rahI, tathArUpa sAmarthya vistArI siddhi siddha karI che, te puruSArthane saMbhArI romAMcita, anaMta ane mauna evuM Azcarya upaje che. (aM. 66) 4 4 4 ahe! jJAnI puruSanI AzagaMbhIratA, dhIraja ane upazama! aho! aho! vAraMvAra ahe" (aM. 697) apUrva avasara e kayAre Avaze?"--e apUrva avasaranuM divyagAna AvA A mahatu puruSanA mahatva nigraMthapaMthe vicaravAnI tIvra tamannAnA parama bhAlAsamAM ne bhAvollAsamAM ja zrImade "apUrva avasara evo kayAre Avaze?" e amara paMktithI zarU thatuM apUrva AtmabhAvalAsamaya kAvyanuM divya gAna gAI pitAne paramapadaprAptine manoratha pravyakta karyo che. apUrva avasara e kyAre Avaze?--e apUrva bhAvavAhI paMktithI prAraMbhAtuM A apUrva kAvya divya draSTA kavIzvara zrImadanA AtmAnubhavadugArarUpa hoI mukhyapaNe svalakSI che, chatAM anya koI paNa sAco mumukSu A ja sAmAnya guNasthAna kame mokSamArge AgaLa vadhI zake ema che, eTale, gauNapaNe A kAvya paralakSI paNa kahI zakAya ema che. A kAvyanuM hAda samajavA mATe zrImaddanA adhyAtmajIvanarUpa pazcAdbhUmikAne (Back-gruond) kaMIka paricaya hovo Avazyaka che, ane te pUrva prakaraNamAM apAI cUkyo che, eTale sujJA vAMcaka A kAvyanA bhAvane yathAyogya parikSetramAM (Proper perspective) jhIlI zakaze. sAkSAt AtmajJAnane pAmelA mahAtmA zrImad vItarAgatAnI-AtyaMtara nigraMthadazAnI. ati ati ucca kakSAne pAmI cUkyA hatA, chatAM prArabdhaudayAdhInapaNe temane bAhya ni thatAnI prAptimAM haju kaMIka aMtarAya hate. paNa aMtarAtmAthI te teo bahA tyaMtara nirgathatAnI paripUrNatAne jhaMkhI rahyA hatA, eTale te nigraMtha vItarAga zreNIe pote kevA utkrame caDhayA che vA caDhavA mAge che, tenuM siMhAvalokananyAye avalokana karI teoe atre chevaTe parama padane mane ratha hRdayamAM dhAraNa karI apUrva bhAvAvezanA ullAsamAM A divya saMgIta lalakAryuM che-ATalI pazcAdbhUmikA lakSagata rAkhI have A kAvyane saMkSepa vicAra karIe. AtmajJAna athavA samyagadarzana kAMI ema ne ema prApta thaI jatuM nathI, paNa apUrvakaraNathI-apUrva bhAllAsapUrvaka AtmapuruSArthathI te prApta karavAnuM hoya che. utkRSTa virAgya ne tIvra mumukSupaNArUpa AvA parama bhAlAsathI jene sAkSAta AtmajJAnanI prApti thaI che, deha AtmAnA bhedanuM bhAna upajayuM che, e A divya AtmA te dehAdi parabhAvanA saMsargathI chUTavAne ahoniza jhaMkhe che ane eTalA mATe ja te bAhyAbhya tara nitha thavAnI bhAvanA bhAve che. Avo prazamarasanimama tIvra Page #480 -------------------------------------------------------------------------- ________________ apUrva avasara e kyAre Avaze? ? 435 vairAgyavAna A mahAmumukSu mahAtmA A "apUrva avasaranI gaveSaNa karate apUrva bhAvAvezathI lalakAre che- apUrva avasara evo kyAre Avaze ? kyAre thaIzuM bAhyatara nigraMtha che? sarva saMbaMdhanuM baMdhana tINa chedIne, vicarazuM kava mahatparuSane paMtha ne ?......apUrva avasara01 evo apUrva-kadI paNa pUrve prApta nathI thaye e avasara (prasaMga, TANuM) amane kyAre Avaze? kyAre prApta thaze? ame bAhya-atyaMtarapaNe nigraMtha kayAre thaIzuM? strI-putra-mitrAdi bAhya saMbaMdha ane rAga-dveSa-mohAdi sakala AtyaMtara saMbaMdhanuM tIkSaNa (AkaruM-tIvra) baMdhana tIkaNapaNe-tIvrapaNe-ugrapaNe chedIne-kApI nAMkhIne ame sarvathA asaMga nirmatha (sAcA sAdhu saMta zramaNa) thaIne mahatva puruSanA paMthe jyAre vicarIzuM? jeNe e nigraMtha mArge svayaM gamana karyuM che evA e nitha vItarAga mahatu puruSanA mArge ame kyAre vicArIzuM? evo apUrva avasara amane kyAre prApta thaze? [lekavyavahAramAM lagnAdi prasaMga jema "avasara' kahevAya che, tema paramArthavyavahAramAM paNa nirgatha vItarAgadazAnI prApti te mukti-suMdarI sAthenA lagnanI pUrvenI vivAha avasthA samAna che. eTale paramArtha thI te prasaMga mATe "avasara' zabda je te samucita ja che.] A nigraMthapaNuM kevA prakAre che tenuM sAmAnya bhAvana karatAM kahe che ke - sarvabhAvathI audAsInyavRtti karI, mAtra deha te saMyamahetu hoya che; anya kAraNe anya kazuM ka9pe nahI, dehe paNa kiMcita mUcha nava joya je-apUrvara AtmAthI atirikta-jUdA evA sarvabhAvathI audAsInyavRtti karI, arthAt rAga teSAdi samAta baMdhathI aspRzya evI u-uMcI AsIna-sthitirUpa udAsIna bhAvamAM ja vartAvArUpa vRtti karI, ane saMga saMbaMdha rahelo je deha che te mAtra saMcamahetae ja hoya arthAta dehane upaga paNa AtmAne mAtra svarUpamAM saMyamI rAkhavA dAbI rAkhavA ja karAya evuM karI (paNa) bIjoIpaNa hetue bIjuM kAMI paNa kalpa nahiM-khape nahiM, ane A dehamAM paNa kiMcit-paramANumAtra paNa mUrchA mamatvabhAva hoya nahiM,-AvI apUrva nigraMtha vItarAga sthitaprajJa dazAne apUrva avasara amane kyAre prApta thaze? AvI apUrva nircathadaza paNa kevA anukrame prApta thaI? vA thAya? tenuM vizeSathI svAnubhava varNana karatAM zrImadda vade che- Page #481 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 436 adhyAtma rAjacaMdra darzanameha vyatIta thaI upanyo bodha je, deha bhinna kevala caitanyanuM jJAna ne, tethI prakSINa cAritrameha vilokiye, vate evuM zuddha svarUpanuM dhyAna je.-apUrva03 darzanameha vyatIta thaI-dUra thaI, arthAta dehAdi paravastumAM je AtmabrAMtirUpa darzanamaha hatA te dUra thaI, amane je bedha upa ane dehathI bhinna-judA evA kevala-eka-zuddha-advaita caitanyanuM-AtmAnuM jJAna thayuM, AtmajJAna uparyuM; tethI karIne have ame cAritramohane prakSINa-atyaMta kSINa thayela vilokIe chIe, dekhIe chIe, e evuM zuddha svarUpa dhyAna-ekAgra ciMtana ane varte che. arthAt parabhAvamAM AtmabuddhirUpa darzanameha amAro naSTa thaye, eTale te darzanamohanA avaSTa bhe-AdhAre rahele parabhAvamAM vartAvArUpa cAritrameha paNa naSTa thaye ja vA thaze ja ema ame pragaTa dekhIe chIe, anubhavIe chIe, kAraNa ke amane zuddha AtmasvarUpanuM evuM dhyAna vate che, arthAt ame zuddha jJAna-darzanamaya AtmasvabhAvamAM vartAvArUpa cAritramAM sthita chIe ke jethI cAritrameha paNa prakSINa thaye ja ke thavAne ja, evo AtmavizvAsa amane varte che. A apUrva avasara amane kayAre prApta thaze? have cAritraha prakSaNa karavA ame kevA anukrame pravaryA chIe, vA pravartavA IcchIe chIe? tenuM avalokana karatAM kathe che- AtmasthiratA traNa saMkSipta yoganI, mukhyapaNe te vate deha paryata je; ghera parISaha ke upasarga bhaye karI, AvI zake nahIM te sthiratAne aMta je.-apUrva 04 mana-vacana-kAyAnA saMkSipta-saMkSepa karelA ganI AtmasthiratA mukhyapaNe- nirupacaritapaNe deha paryata-jyAM lagI dehanI sthiti hoya tyAM lagI varto, arthAta mana-vacana-kAyAnA vegane (vyApArane, pravRttine) evA saMkSepa TUMkA karI nAMkhe ane A saMkSepa karelA vegane paNa AtmAnukulapaNe evA pravartAve ke jethI bhUkhyapaNe-kharekharI paramArtha sat rIte AtmasthiratAmAM bAdha na Ave, AtmabAdhaka na thAya, eTaluM ja nahiM paNa jo jarnaphAstram e yogane AtmasAdhakapaNe pravartAvavAmAM evuM kuzalapaNuM rAkhave ke jethI AtmAnI svarUpane viSe sthiratA ja rahe ane A AtmasthiratA paNa evI daDha hoya ke ghara bhayaMkara upasarga ke parISahanA bhaya thakI tene aMta AvI zake nahiM. [noMdha: upayoga e AtmAnuM mukhya lakSaNa che, jJAne paga ne darzane paga ema cetanyamaya upayoganA be bheda che. mana-vacana-kAyA traNa coga che. upayogamaya AtmA dehadhArI che tyAM lagI tene mana vacana kAyAnA vegane saMbaMdha avazya havAne ja. eTale upayoga ane yogane saMbaMdha A ghaniSTha hoI, prathama to mana-vacana-kAyAna yoganI pravRtti jema Page #482 -------------------------------------------------------------------------- ________________ apUrva avasara e kayAre Avaze?" 437 bane tema saMkSepa thAya ema karavuM joIe, ke jethI karIne upayogamaya AtmA potAnA jJAnadarzanamaya AtmasvabhAvamAM ja sthiti kare. AvA mana-vacana-kAyAnA saMkSe55Nune guptapaNAne-saMrakSitapaNAne jaina paribhASAmAM "gupti' evuM yathArtha nAma Apela che. AnuM vizeSa svarUpa samajavA juo prajJAbedha mekSamALAmAM (De. bhagavAnadAsakRta) samitiguptine pATha naM. 41] AgalI gAthAmAM gusi-mana-vacana-kAyAnA roganI saMkSiptatA kahI. have saMkSipta ganI pravRtti paNa karavI paDe te kevA prakAre karavI tenI vidhi pradarzita kare che- saMyamanA hetuthI gapravartanA, svarUpalakSe jina AjJA AdhIna je; te paNa kSaNa kSaNa ghaTatI jatI sthitimAM, aMte thAye nijasvarUpamAM lIna je-apUrva05 manavacana-kAyAnA ceganI je kAMI pravartana karavI paDe te saMyamanA hetue ja kare, arthAt te pravRtti paNa evI samyak kare ke jethI AtmAnuM nija svarUpane viSe saMyamana ja thAya. AtmA nija svarUpamAM ja rokAI rahe, niruddha thAya ane A je pravRtti kare te paNa nija AtmasiddhinA lakSapUrvaka ne zuddha AtmasvarUpane pAmelA jina-vItarAganI AjJAne AdhInapaNe rahIne ja kare; ane AvA prakAre je mana-vacana -kAyAnA roganI saMkSipta pravRtti thAya te paNa kSaNe kSaNe ghaTatI jatI sthitimAM ja hoya, pratikSaNe ochI ochI thatI jAya ne aMte-chevaTe te te paNa nijasvarUpane viSe ja lInatAne pAme; arthAt ema samyak pravRtti karatAM chevaTe AtmA svarUpane viSe samAI javArUpa AtmasamAdhine pAme. [oMdha - A mana-vacana-kAyAnI samyaphapravRttine jaina paribhASAmAM "samiti evuM yathArtha nAma ApyuM che. A samiti-gupti e sarva cAritranI jananIrUpa-mUla AdhArasthaMbharUpa heI te aSTapravacanamAtA tarike prasiddha che.] Ama AtmasaMyamanA mULa AdhArabhUta samiti-guptinuM je sevana kare che te saMyamane pratikULa evA viSaya-kaSAyAdinuM AcaraNa paNa parihare che te darzAve che- paMca viSayamAM rAgadveSa virahitatA, paMca pramAde na maLe manane kSobha je; dravya kSetra ne kALa, bhAva pratiba dha vaNa, vicaravuM udayAdhIne paNa vItalobha je-apUrva06 ISTa-aniSTa paMca indriyaviSayamAM jyAM sarvathA rAga-dveSa virahitapaNuM vase che, viSaya kaSAya-mada-vikathA-nidrA e paMca prakAranA pramAdathI jyAM manane kSobha upajato nathI, dravyathI, kSetrathI kALathI ane bhAvathI kyAMya paNa pratibaMdha vinA jyAM udayAdhInapaNe-pUrva prArabdhanA ega pramANe vItalabhapa-leza paNa AsaktirahitapaNe vicAravAnuM rahyuM che. evI apUrva nitha dazAnI prAptine apUrva avasara amane kayAre Avaze? Page #483 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 438 adhyAtma rAjacaMdra Ama viSayane parihAra karI tamUlaka kaSAyonuM unmelana kevI rIte kare che te darzAve che- krodha pratye te vAte kAdhasvabhAvatA, mAna pratye te dInapaNanuM mAna je; mAyA pratye mAyA sAkSI bhAvanI, labha pratye nahIM, lebha samAna apUrva07 bahu upasargakartA pratye paNa kAdha nahIM, vaMde cakI tathApi na maLe mAna che; deha jAya paNa mAyA thAya na remamAM, lebha nahIM cha prabaLa siddhi nidAna -apUrva 08 krodha pratye te krodhasvabhAvapaNuM varte, arthAta krodha pratye ja krodha karI tene jyAM bhasmasAt karavApaNuM vate ! mAna pratye te dInapaNAnuM mAna vate! arthAt huM ke dIna namrAtinamra chuM tenuM mAna kadAca te te varte, mAyA (kapaTa) pratye te sAkSibhAvanI mAyA vate, arthAt antaramAM kevaLa sAkSIbhAva daSTAbhAva rAkhI yogamAyA karI jue, paNa jagalIlAmAM lepAya nahi, ane lebha pratye lobha samAna thAya nahi, arthAt labhane lobha kare nahi, sarvathA nirlobhI ja hoya. (A krodhAdi kaSAyane jaya ke utkRSTa heya tenA udAharaNa Ape che-) ghaNuM ghaNuM upasarga-viDaMbanA-herAnagatI karanAra pratye paNa lezamAtra krodha upaje nahi; cakravartI AvIne vaMdana kare to paNa manamAM mAnane aMkuro go jaDe nahi; deha chUTI jAya, te paNa eka remamAM paNa mAyA (kapaTabhAva) thAya nahi; ane bhale prabaLa utkRSTa prakAranA Rddhi-siddhinA nidAna-kAraNa prakaTe te paNa paramANumAtra lAbha upaje nahi,- AvI niSkaSAya vItarAga nigraMthadazAne apUrva avasara amane kyAre prApta thaze? AvA viSayakaSAyathI rahita bhAvanigraMtha avadhUta kevuM bAhya nigraMthapaNuM dAkhave nagnabhAva, muMDabhAva saha ajJAnatA, adaMtadhAvana Adi parama prasiddha che; keza, rema, nakha ke aMge zaMgAra nahIM, dravyabhAva saMyamamaya nigraMtha siddha - apUrva 09 nagnabhAva, muMDabhAva, asnAnapaNuM adaMtadhAvana Adi je parama prasiddha che te A avadhUtane varte che, ane kezanI, remanI, nakhanI TApaTIpa ke aMge zuMgArAdi A nirathane hotA nathI; ema dravyathI ane bhAvathI zuddha nigraMthadazA jyAM vate che evo apUrva avasara amane kyAre prApta thaze? (juo prajJAvadha mokSamALA (De. bhagavAnadAsakRta) pR. 9 nigraMthane pATha naM. 4. Ama sanmArganI dIkSA pAmelA ItyAdi) Page #484 -------------------------------------------------------------------------- ________________ apUrva avasara e kyAre Avaze?" 439 AvA dravya bhAva nigraMthane sarvatra ke adbhuta samabhAva vate che tenuM saMkIrnAna kare che- zatru mitra pratye vate samadarzitA, mAna amAne vate te ja svabhAva je; jIvita ke maraNe nahIM nyUnAdhikatA, bhava mokSe paNa zudva varte samabhAva je-apUrva010 zatru mitra pratye jyAM samadarzipaNuM vate che, mAna apamAnamAM paNa zuddha samabhAva vate che, chavitamAM ke maraNamAM nyUnAdhikatA vartatI nathI, ne saMsAramAM ke mekSamAM paNa zuddha samabhAva vate che, e AtmasamAdhimaya nirgathadazAne apUrva avasara amane kyAre prApta thaze ? AvA sarvatra samabhAvI avadhUtane kevuM addabhuta nirbhayapaNuM varte che te batAve che - ekAkI vicarate vaLI smazAnamAM vaLI parvatamAM vAgha siMha saMga je; aDela Asana, ne manamAM nahIM kSobhatA, parama mitrane jANe pAmyA che. je-apUrva 11 ekAkI smazAnamAM vicarato hoya ke parvatamAM vicarate hoya--ke jyAM vyAgha, siMha, Adine saMga-bheTe thaI jAya to paNa AsananuM aDolapaNuM rahe ane manamAM bhayajanya kSobhapaNuM na upaje, ane A te jANe ke parama mitrane vega maLe che ema mAne-AvI parama nirbhaya dazA jyAM vate che e nirgathapaNAne apUrva avasara amane kyAre prApta thaze? AvA AtmArAma tapasvI nigraMthane pugalanA paramANumAtra pratye paNa rAga nathI te darzAve che - ghera tapazcaryAmAM paNa manane tApa nahI, sarasa ane nahIM manane prasanna bhAva jo; rajakaNa ke riddhi vaimAnika devanI, sarve mAnyAM pudgala eka svabhAva je-apUrva012 ghora tapazcaryA kare te paNa manane tApa upaje nahiM, ane sarasa ana maLe paNa jyAM manane prasannabhAva upaje nahiM, temaja rajakaNa (paramANu) hoya ke vaijJAnika devanI Rddhi hoya, paNa te sarveya eka pUraNu-galanasvabhAvI eka pudgalasvabhAvarUpa jyAM mAnyAM che evo nigraMtha dazAne apUrva avasara amane kyAre prApta thaze? ema cAritramehane parAjaya karI AtmasaMyamanA saMcaya vaDe AtmasAmarthyanA ukekane pAmele A mumukSu mahAtmA bhAve che: ema parAjaya karIne cAritramehano. AvuM tyAM jyAM karaNa apUrva bhAva je; Page #485 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma rAjacaMdra zreNI kSapakataNI karIne ArUDhatA, ananya ciMtana atizaya zuddhasvabhAva je-apUrva.013 ema uparamAM vivarI batAvyuM tema cAritramohane parAjaya karI jyAM apUrvakaraNa bhAva che tyAM huM AvuM-arthAta jyAM AtmasAmarthyane apUrva ullAsa vate che evA apUrvakaraNa nAmanA AThamA guNasthAne pahoMcuM ane ahIM atizaya zuddha svabhAvanuM ananya ciMtana karate arthAt zukla dhyAna-zuddha AtmAnuM ekAgra dhyAna dhyAvate huM zapakoNI para ArUDhatA karUM, arthAt karmaprakRtionA jyAM nirmULa nAza-kSapaNu-kSaya karAya che evI kSapakazreNIe caDhI 8-9-10-12 guNasthAne Are huM e apUrva avasara amane kyAre prApta thaze? (dha-ogadaSTi samuccayamAM kaheluM sAmarthyoga (dharmasaMnyAsayoga) ahIM apUrva karaNamAM zarU thAya che. te pUrve Adarza nigranthapaNA vaDe cAritramehanA parAjayanI dazA te zAsaganI sAdhanA che ane te pUrve darzanamehanA parAjayanI dazA ane te pachInI nircanya cAritramArge pravartavAnI tIvra IcchAyukta pravRttine IcchAgamAM antarbhAva thAya che.) ane ema kSapakazreNI para ArohaNa karatAM chevaTemAha svayaMbharamaNa samudra tarI karI, sthiti tyAM jyAM kSINamAhaguNa sthAna che, aMtasamaya tyAM pUrNa svarUpa vItarAga thaI, pragaTAvuM nija kevaLajJAna nidhAna je. apUrva. 14 mehasvayaMbhUramaNa samudra tarI jaI jyAM kSINameha nAmanuM guNasthAna che tyAM ha AvuM. ane tenA anya samaye-chellA samaye pUrNa svarUpa vItarAga thaI nija-potAne kevaLajJAna nidhAna pragaTAvuM--e apUrva avasara amane kayAre Avaze? [oMdha -moha che e svayaM AtmAe pite utpanna karelo che, eTale ene meha svayaMbhU kahela che; ane te mehamAM AtmA ramaNa karI rahyo che, eTale tene meha svayaMbhUramaNa kahela che. jaina paribhASAmAM svayaMbhUramaNa nAmano eka samudra che--jeno vistAra ati ati mahAna hoI te ati ati dustara che. tema A meharUpI svayaMbhUramaNa samudra paNa sudustara che. te paNa apUrva AtmaparAkrama sAmarthyagathI attamuhurtamAM (vadhAremAM vadhAre 48 miniTamAM, tarI jaI ema artha che.) Ama kevaLajJAna prakaTe eTale teramuM sogI kevalI nAmanuM guNasthAnaka prApta thAya tenI dazAnuM have saMkSepa utkIrtana kare che - cAra karma ghanaghAtI te vyavaccheda jyAM, bhavanA bIjataNe AtyaMtika nAza je, sarvabhAva jJAtA draSTA saha zuddhatA, kRtakRtya prabhu vIrya anaMta prakAza je-apUrva 15 ghanaghAti evA cAra karma jyAM vyavaccheda thayAM che-sarvathA nAza pAmyA che, ane tethI karIne bhavanA bIjane-mULa kAraNane jyAM Atyantika sarvathA nAza thaye Page #486 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ' apUrva avasara evA kayAre Avaze?? che ane eTale ja je sava bhAvanA jJAtA jANanArA dRSTA--dekhanArA AtmasvabhAvanI zuddhatA sahita vate che, ane ana'ta vI' pragaTayu che evA je prabhu kRtakRtya varte che,--evA apUrva avasara amane kayAre prApta thaze ? 441 (noMdha :--jJAnAvaraNIya, danAvaraNIya, meAhanIya ane antarAya, e cAra ghAtI kama' kahevAya che, kAraNa ke te AtmAnA mULa jJAna-darzana svabhAvaneA ghAta kare che; meAhanIya karmInA nAza thatAM jJAnAvaraNIya dazanAvaraNIya ane antarAya e traNe ka tatkSaNa ekIsAthe nAza pAme che, eTale kevalajJAna pragaTe che, jethI sava bhAvanA jJAtA-deSTA Adi bhAva pragaTe che). ane zeSa je cAra adhAti kama che tenuM zuM ? te kahe che-- vedanIyAdi cAra kavate jahAM, khaLI sIMdarIvat AkRti mAtra ; te dehAyuSa AdhIna jenI sthiti che, AyuSa puNe, maTilye daihika pAtra jo.--apUrva 16 vedanIya, nAma, gAtra ane Ayu e cAra jyAM sayeAgI kevalI dazAmAM maLelI sIMdarInI jema AkRtimAtra zeSa rahyAM che, ane te vedanIyAdinI sthiti paNa te chellA dehanA AyuSyanI sthitine AdhIna che, ane AyuSu pUrNa thaye te daihika pAtra maTI jaIe, arthAt pharI dehabhAjana na thaI e evA apUrva avasara amane kacAre prApta thaze ? (mAMdha :--vedanIyAdi prArabdhAya pramANe kevalIne paNa udaya Ave che, paNa AtmAnA svarUpane te khAdhaka ke ghAtaka thaI zakatAM nathI; eTalA mATe ja te aghAti kahevAya che. A vedanIyAdi cAra ka` A kevalajJAnIne A chellA dehanI AyuSyasthiti hAya tyAM sudhI ja hAya che, paNa te chellA dehanuM AyuSya pUrNa thatAM punaH deha dhAraNa karavApaNuM saCdAne mATe maTI jAya che.) have te chellA dehanA AyuN ante mana-vacana-kAyAnA ceAga chUTatAM caudamA aceAgI guNasthAnakanI dazA vaNuve che. (A ja ceAgadaSTisamuccayamAM varNavelA cAgasanyAsayeAga che.) ma mana, vacana, kAyA ne kramanI vA, chUTe jahAM sakaLa puTTugala saMbaMdha jo; evuM ayAgI guNusthAnaka tyAM vartatuM, mahAbhAgya sukhadAyaka pUrNa aSadha ja.--apUrva 17 eka paramANu mAtranI maLe na sparzItA; pUrNa kalaMka rahita aDAla svarUpa jo; zuddha niraMjana caitanyamUrti ananyamaya, agurulaghu, amUtta sahajapannurUpa jo.apUrva 0 18 mana-vacana-kAyA ne karmonI va`NA e sakala pugalanA sabaMdha saCdAne mATe Page #487 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jara adhyAtma rAjayaka sarvathA jyAM chUTI jAya che, evuM agI guNasthAnaka jyAM vate che, ke je mahAbhAgyarUpa pUrNa sukhadAyaka ane sarvathA abaMdha che. eka paramANumAtranuM jyAM sparzavApaNuM rahyuM nathI, evuM pUrNa kalaMkarahita niSkalaMka aDola-acala pUrNa AtmasvarUpa pragaTe che ke je AtmasvarUpa bhAvakarma rahitapaNathI zuddha che, dravyakarma rahitapaNAthI niraMjana che, sarva pradeze caitanyamaya levAthI citanyamUtti che; parabhAva vibhAvane sparza- leza nahiM hovAthI caitanya sivAya bIjuM kAMI paNa jyAM nathI, evuM ananyamaya che; svarUpa pratiSThatvarUpa agurulaghuguNathI saMpanna hovAthI, nahiM nyUna ke nahiM adhika evuM agurulaghu che, rasAdi mUrtaguNathI rahita hovAthI amUrta che. AtmAnI sAthe sahajanmA apUrva svabhAvabhUta hovAthI sahaja che, ane sadAsthAyi hovAthI nizcalAdarUpa che. te padanI prAptine avasara amane kyAre prApta thaze? Ama 4, 6, 3, 4, chu e cAra hasva akSara uccAraNakALa paryata caudamAM guNasthAnane sparzI te mukta AtmA Urdhvagamana kare che tenuM varNana kare che- pUrva prAgAdi kAraNanA yogathI, Urdhvagamana siddhAlaya prApta susthita je; sAdi anaMta anaMta samAdhisukhamAM, anaMta darzana, jJAna anaMta sahita je-apUrva, 19 pUrvaprayAgAdi kAraNanA coge karIne A sarva karmathI mukta thayele AtmA Udhvagamana karI lekanA agrabhAge siddhAlaye prApta thaI tyAM susthita hoya che ane tyAM sAdi ananta (jenI Adi che paNa aMta nathI evA) ananta samAdhisukhamAM te ananta darzana ane ananta jJAnasahita AtmA nimagna rahe che. nedha-pUrvaprayoga-jema cakane hAtha pheravyAthI te cAle che ane te hAtha mUkI dIdhA pachI paNa te caka thoDo vakhata pUrva prayoganA kAraNe cAlyA kare che, e Adi daSTAMtathI siddhanI Urdhvagati siddha thAya che.) te ananta sukhamaya siddhapada vANIne agocara che te varNave che- je pada zrI sarva dIThuM jJAnamAM, kahI zakyA nahIM paNa te zrI bhagavAna je; teha svarUpane anya vANuM te zuM kahe ? anubhavagocara mAtra rahyuM te jJAna -apUrva 20 je padane zrI sarvajJa bhagavAne jJAnamAM sAkSAt dIThuM chatAM te kevaLajJAnazrI - saMpanna zrImadda bhagavAna paNa kahI zakyA nahi, teha svarUpa padane anya vANI te zuM kahI zake? te padanuM jJAna mAtra anubhavagocara rahyuM che,-evuM te avAcya che. te padanI prAptine e apUrva avasara amane kyAre prApta thaze? have upasaMhAra karatAM divya daSTA kavIzvara zrImad rAjacaMdrajI te paramapadanI prAptine potAne maratha vyakta karatAM apUrva bhAvAvezathI lalakAre che- Page #488 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 43 apUrva avasara e kayAre Avaze? eha paramapada prAptinuM kayuM sthAna meM, gajA vagara ne hAla maneratharU5 ; tepaNa nizcaya rAjacaMdra manane rahyA, prabhu AjJAe thAzuM te ja svarUpa -apUrva- 21 teha paramapada prAptinuM meM dhyAna karyuM che. paNa hAla-tatkSaNa te te gajA vagara ne maneratharU5 che. (arthAt tevA prakAranuM amAruM AtmasAmarthya ghaNuM vikasyuM che paNa haju pUrNa vikasyuM nathI, eTale te pada amane kyAre prApta thaze? ene ame aja. pAjApa japIe chIe.) tathApi A rAjacaMdrane pitAnA manamAM nizcaya rahyo che ke ame prabhunI AjJAe te prabhusvarUpa ja-te paramapadasvarUpa ja avazya thaIzuM. kAraNa ke amAre te paramapada prApti mATe parama AtmapuruSArtha akhaMDitapaNe cAlu che, eTale ame tathArUpa AtmasAmarthya pUrNa vikasita karI te paramapadane avazya pAmazuM ja ema amAre AtmA sAkSI pUre che. ane te mane rathapUti A janmamAM pUrNaprAya thaI paNa kharI, kAraNa ke A kAvya saM. 1951mAM lakhAyuM tyAra pachI saM. 157mAM dehotsarga paryata zrImadanA te paramapadaprApti mATenA puruSArthanI akhaMDa dhArA kevI cAlu hatI ne AtmapuruSArthasiddhi kevI adbhuta hatI te temanA graMthanA ane adhyAtmacAritramaya caritranA avalokana parathI svayaM pratIta thAya che. bAhyAvyaMtara nigraMtha mAge vicaravAnA apUrva avasaranI gaveSaNa karatA ne paramapadaprAptine A parama bhavya manoratha sevatA zrImaddanA divya AtmAne ke dhanya maneratha! ke ananya Atmanizcaya ke apUrva AtmapuruSArtha ! prakaraNa aDasaThamuM zrImadanuM apUrva AtmadhyAna ja vIrA! (evuM je) parama satye tenuM ame dhyAna karIe chIe 44 koI paNa prakAre upaga pharI anyabhAvamAM pitApaNuM thatuM nathI, ane akhaMDa AtmadhyAna rahyA kare che.-zrImad rAjacaMdra. A paramapadaprAptinuM divya dhyAna karyAne bhavya manoratha zrImade A "apUrva avasara"nA divya kAvyamAM (ghaNuM karI) saM. 1951nA kA. mAsamAM saMgIta karyo. te vakhate te temaNe te "gajA vagara ane hAla maneratharUpa ema kahyuM, paNa te pachI te te mATeno zrImadUne apUrva AtmapuruSArtha jIvananA aMta paryata uttarottara baLavattara banate jAte ja hatuM, emanuM apUrva AtmadhyAna uttarottara UrdhvagAmI banatuM Page #489 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma rAjacaMdra jatuM ja hatuM, ane "kevalabhUmikAnA sahaja pariNamI dhyAna" paryata pahoMcyuM ja hatuM, eTale temaNe te paramapadanI prApti nathI karI ema nahiM paNa karI ja che, vA lagabhaga karI ja che ema samajavAnuM che. ane A 151nI sAla pUrve paNa zrImad A paramapadanuM dhyAna karI ja rahyA hatA ane tenI prAptine zrImadda asIma AtmapuruSArtha cAlu ja hatuM. eTale adhyAtmajIvananA prathama tabakkAnA prAraMbhathI mAMDIne A jIvananA aMta paryata vadhatI jatI dazAvALuM A apUrva AtmadhyAna dhyAvatA zrImadda hAthoMdha 1-31 mAM jaNAvyuM che tema "kevala bhUmikAnA sahaja pariNAmI dhyAne paryata to pahoMcI ja gayA hatA-e zrImadanA adhyAtmajIvananI anubhavasiddha siddha hakIkata che. zrImadanA A addabhuta alaukika anupama apUrva AtmadhyAna saMbaMdhI A prakaraNamAM vivaraNa karazuM. adhyAtmamAM nimajajana karI rahelA zrImad A AtmadhyAnanA mArge kyAranAye prayANa karI cUkyA ja hatA. saM. 1945nA vai. su. 12 nA dine khImajIbhAI paranA patramAM (aM. 62) zrImadda A kALamAM dhyAnanI kaI bhUmikA A kSetre sAdhya thaI zake e aMgenI sAmAnya zAstrasthitinuM digadarzana karatAM prathama mArmikapaNe A mathALuM lakhe che -paramAtmAne dhyAvavAthI paramAtmA thavAya che. paNa te pAvana AtmA puruSanA caraNakamaLanI vinapAsanA vinA prApta karI zako nathI, e nigraMtha bhagavAnanuM sarvotkRSTa vacanAmRta che. arthAt sapuruSane vinopAsaka AtmA paramAtmAnuM dhyAna karatAM paramAtmA thAya che ema mArmika tatva sUcavI lakhe che-melanA mArganI anukULatA gherI vATe prathama dharmadhyAnathI che A kALamAM rUpAtIta sudhI dharma dhyAnanI prApti keTalAka sapuruSone svabhAve, keTalAkane sadagururUpa nirupama nimittathI ane keTalAkane satsaMga Adi laI aneka sAdhanothI thaI zake che, paNa tevA puruSa-nigraMthamatane-lAmAM paNa keIka ja nIkaLI zake che. ghaNe bhAge te puruSa tyAgI thaI, ekAMtabhUmikAmAM vAsa kare che, keTalAka bAhya atyAgane lIdhe saMsAramAM rahyA chatAM saMsArIpaNuM ja darzAve che. pahelA puruSanuM mukhyatkRSTa ane bIjAnuM gautkRSTa jJAna prAce karIne gaNI zakAya. atre "keTalAka bAhya atyAgane lIdhe saMsAramAM rahyA chatAM saMsArIpaNuM ja darzAve che."--e zabdamAM zrImade potAne mATe garbhita sUcana karyuM hoya ema lAge che, eTale A vakhate paNa (194panA vi.) zrImada rUpAtIta dhyAnadazAe te pahoMcI ja gayA hatA. pachI AgaLa lakhe che-cothe guNa sthAnake Avele puruSa pAtratA pApe gaNI zakAya; tyAM dharmadhyAnanI gauNatA che, pAMcame madhyama gauNutA che. chaThuM mukhyatA paNa madhyama che. sAtame mukhyatA che. ApaNe gRhavAsamAM sAmAnya vidhie pAMcame utkRSTa to AvI zakIe; A sivAya bhAvanI apekSA to ora ja che!" arthAt bAhA daSTithI jotAM "sAmAnya vidhi" pramANe-sAmAnya vidhAna pramANe pAMcamA guNasthAna sudhI te pahoMcI zakAya, paNa A sivAya "bhAvanI apekSA to ora ja che!"--A sAmAnya niyamarUpa vidhAna te utsargamArgarUpa che, te apa Page #490 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImaddanuM apUrva AtmadhyAna vAdanI apekSA rAkhe che. eTale keI apavAdavizeSe koI aMtaraAtmapariNAmI ucca AtmabhAvane pAmela viziSTa ArAdhaka AgaLa paNa vadhI zake, te tathArUpa AtmabhAva hoya to jIva ghaNI ucca guNabhUmikAe paNa pahoMcI zake kharo. ane te vastu pitAne anubhavasiddha che eTale ja atre Ama gUDha mArmika bhAva sUcavatuM A (!) Azcarya cihna sUcaka rIte mUkyuM jaNAya che. astu! zrImaddanI A dharma dhyAnadazA uttarottara AgaLa vadhatI ja gaI, ane "dharma ja jenA asthi che, dharma ja jenI mijA che e suprasiddha patramAM (saM. 130, saM. 1946 pra. bhA. suda 11) sUcavyuM che tema parAkASTAne pAmI gaI pachI saubhAgyanA sasamAgama pachI zrImadanA adhyAtmajIvanamAM zuddha AtmadhyAnanA mArge saMcaravAne dhanya prasaMga kema bane te ApaNe AgalA prakaraNamAM joI ja gayA chIe. 1947mAM zuddha samakita prakAzya tyArathI te zrImaddanI A zuddha AtmadhyAnanI dazA atyaMta atyaMta vegathI kevI UrdhvagAminI banatI gaI te ApaNe jevuM ja che. "hasatAM ramatAM pragaTa hari dekhuM re" ema niraMtara AtmasAkSAtkAra-Atmadarzana karatA, "alakha nAma dhuni lagI gaganame " ema alakhanI dhUni-dhUna gajAvatA, "zuddhatA vicAre dhyA" ema zuddhatAnuM dhyAna dharatA zrImad A zuddha AtmadhyAnanA paMthe kevA ugra vegathI prayANa karI rahyA hatA te paNa ApaNe joyuM ja che. AvA nirvikalpa sahaja samAdhimAM sthiti karatA, jIvanmukta kevala zuddhAtmAnubhavadazAno amRtAnubhava karatA, deha chatAM videhI kAyotsargadazAe viharatA, sarvabhAvathI audAsInya vRtti karI asaMga udAsIna paNe vicaratA, eka purANapuruSa ane tenI premasaMpattimAM ja ananya prema dharatA zrImad 1948nA kA. su. 13nA dine potAnA paramArthasakhA saubhAgyane patramAM (aM. 302) A mathALuM lakhI pitAnuM AtmasaMvedana darzAve che- satyaM je ghInardA (evuM je ) parama satya tenuM ame dhyAna karIe chIe." punaH aM. 307 mAM paNa saubhAgyane te ja vacana mathALe lakhI lakhe che- (evuM je) paramasatya tenuM ame dhyAna karIe chIe. bhagavatane sarva samarpaNa karyA sivAya A kALamAM jIvanuM dehAbhimAna maTavuM saMbhavatuM nathI. mATe ame sanAtana dharmarUpa parama satya tenuM niraMtara dhyAna karIe chIe. je satyanuM dhyAna kare che, te satya hoya che." arthAt parama satya-paramasat evuM je bhagavasvarUpa-paramapada paramAtmasvarUpa tenuM zrImada niraMtara dhyAna karI rahyA che. zrImada bhagavacaraNe sarva samarpaNa-AtmApaNa karI dIdhuM che ane ema karI dehAbhimAna maTADI dIdhuM che. "sanAtanadharmarUpa parama satya'nuM-paramAtmapadanuM niraMtara akhaMDa dhyAna karI rahelA zrImadUnA divya AtmAne nizcaya che ke je satyanuM dhyAna kare che te satya hoya che,-eTale ke pite te parama satyasvarUpa thayA ja che vA thaze ja ema mArmikapaNe atra sUcavI dIdhuM ja che. patrAMka 323 mAM paNa tema ja lakhe che-parama satanuM dhyAna karIe chIe. ItyAdi. - je jene dhyAve te tevo thAya che, e svayaM siddha hakIkata che. bhramarI-iyaLanuM data atra prasiddha che. zrImade prathama ja kahyuM che (a, 62) tema "paramAtmAne Page #491 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 446 adhyAtma rAjacaMdra dhyAvavAthI paramAtmA thavAya che ane tevI pitAnI vartAtI dhyAnadazAnuM jANe mArmika sUcana karatA hoya ema AnaMdaghanajInuM A prasiddha vacana A patromAM (aM. 314, 387) TAMkayuM che--"jina thaI jinane je ArAdhe, te sahI jinavara have re; bhaMgI IlikAne caTakAve, te bhaMgI jaga jeve re."--Ane apUrva paramArtha zrImade tyAM (aM.387) prakAzya che-jina thaIne eTale sAMsArika bhAvane viSethI AtmabhAva tyAgIne, je kaI "jinane eTale kaivalyajJAnIne-vItarAgane ArAdhe che, te nizcaye jinavara eTale kaivalyapade yukta hoya che. tene bhamarI ane IyaLanuM pratyakSa samajAya evuM daSTAMta ApyuM che. ane jinadhyAna karatAM zrImada anubhavasiddhapaNe temaja karyuM che, ane tema ja thayA che. kAraNa ke- zuddha niraMjana alakha agocara, ehi ja sAdhya suhAya re; jJAna kriyA avalaMbI phara, anubhava siddhi upAye re. rAya siddhAratha vaMza vibhUSaNa trizalArANI jAye re; aja ajarAmara sahajAnaMdI, dhyAnabhuvanamAM dhyA re....(aM. 311) --e zrImadUnI potAnI vastI rahelI dhyAnadazAnuM pratibiMba pADatA A amara zabdothI sUcita thAya che tema-jJAnakriyA avalaMbI zrImadanA divya AtmAe "zuddha niraMjana alakha agocara' A ja sAdhya e zuddha AtmArUpa anubhavasiddhine upAya sparyo che, ane "aja ajarAmara sahajAnaMdI" evA jinabhagavAna mahAvIranA divya AtmAne dhyAnabhuvanamAM dhyAvyo che,-dhyAnabhuvanamAM dhyA che. eTale ja A dhyAnasukhane parama amRtAnubhava karatA zrImadUnA divya AtmAe A kevala AtmAnavagamya dhyAnasukhane A anubhavo lAsa tyAM ja (aM. 311, 390) yazovijayajInA A amara zabdomAM darzAvyo che-"nAgara sukha pAmara nava jANe, valabha sukha nakumArI re, anubhava paNa tema dhyAna taNuM sukha, kuNa jANe naranArI re" I. ema divya dhyAnasukhane anubhava karatA zrImad Ama sAkSAt paramAtmasvarUpa zuddha AtmArUpa jinanuM dhyAna karatAM zuddha AtmadhyAna para kevA ArUDha thaI gayA, te A temanA saubhAgya paranA patramAM (aM. 280, 366, 314 I.) vAraMvAra AvatA anubhavadugAra ja darzAve che-"jaNAvyA jevuM to mana che, ke je sasvarUpa bhaNI akhaMDa sthira thayuM che (nAga jema moralI upara) X 8 (. 280). Atama dhyAna kare che keu, se phira INameM naveka vAgajALa bIjuM sau jANe, eha tatva citta cAve. (aM. 31) manamAM vAraMvAra vicArathI nizcaya thaI rahyo che ke kaI paNa prakAre upaga pharI anyabhAvamAM potApaNuM thatuM nathI, ane akhaMDa AtmadhyAna rahyA kare che. x nirupama evuM je AtmadhyAna tIthakarAra karyuM che, te parama AzcaryakAraka che. (aM. 366) che. evuM parama AzcaryakAraka parama adUbhuta akhaMDa AtmadhyAna zrImada dharatA hatA. zrImadanA A paramapadaprAptinA dhyAnanI vadhatI jatI guNazreNI kevI adbhuta hatI, tenuM darzana ApaNane zrImadda hadayadarpaNa samI hAthadhamAM prApta thAya che. hAthane 1925mAM ekavAra dhyAna zabda lakhI, tenI nIcemAM bevAra dhyAna dhyAna Page #492 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImaddanuM apUrva AtmadhyAna 447 lakhI, ema uttarottara vadhatA krame sAtavAra dhyAna' zabda lakhyA che. tenuM mArmika sUcana ghaNuM UMDu che, ane te sUcana ema jaNAya che ke--5-6-7-8-9-10-12 ema uttarAttara guNasthAnake AtmadhyAnanuM baLavattarapaNuM thatuM jatuM heAya evI parama dhanya dhyAnadazA zrImadda pAte saMbhArI rahyA che, bhAvI rahyA che, dhyAvI rahyA che, anubhavI rahyA che. hAthanoMdha 1-5mAM paNa AvA ja mArmika bhAva sUcanyA che. ane hAthaneAMdha 2-63mAM te zrImade A guNasthAnazreNInI atyArasudhImAM prAce kAIe paNa na karI hAya evI parama adbhuta parama apUrNAM parama vizada AvI spaSTa vyAkhyA prakAzI che-- kevaLa samavasthita zuddha cetana mAkSa. te svabhAvanuM anusaMdhAna te meAkSamA', pratItirUpe te mAga jyAM zarU thAya che tyAM samyakdana. dezaAcaraNarUpe te sava AcaraNarUpe te paMcama zuNusthAnaka. chaThThuM guNasthAnaka. apramattapaNe te AcaraNamAM sthiti te saptama guNasthAnaka. apUrva AtmajAgRti te sattAgata sthULa kaSAya baLapUrvaka svarUpasthiti te navama ,, aSTama "" dezama ekAdazama dvAdazama AvI anubhavanI adbhuta chApavALI apUrva vyAkhyA prakAzanA ane te te guNasthAnAnI uttarAttara vadhatI dazAnuM anupama dhyAna dharanArA puruSa, te te guNusthAnAnI dazAnA gupta bheda pAmelA--samApattithI'-dhyAnadvArA spenathI sAkSAtkAra pAmelA keAI alaukika divya puruSa hAvA joIe, ema kaI paNa taTastha tattvaciMtakane zIghra samajAya che. rUDha mUDha ne gUDha kalpanAe! mUkI daI madhyasthatAthI vicAravAmAM Ave tA zrImad kharekhara ! atre sUcana karelA uccatama guNasthAnAnI bhUmikAmAM--< kevala lagabhaga bhUmikA'mAM avazya vicaratA haze ja ema kAi paNa vicArakane pratIta thAya che. bAkI AvA parama jJAnI parama dhyAnI alaukika ceAgIdra AtmadhyAnanI kai guNazreNIe paheAMcI gayA haze, te tevI dazAvALA atI'driya jJAnI caiAgIndra vinA kANu kahI zake ? AvuM apUrva, anupama, adbhuta, alaukika AtmadhyAna jene adhyAtma jIvananA A madhya tabakkAmAM paNa vattatuM hatuM, te parama bhAvitAtmA zrImanI apUrva anupama adbhuta alaukika AtmadazAnuM mApa tevA jJAnIdra vinA kaiANa karI zake? te pachI AvA agAdha guNaratnAkara zrImanA adhyAtma jIvanamAM DUbakI mArI zeAdhelA gheADA guNaratnAnA digdarzanarUpa thADA prakaraNeAnA Alekhana sivAya A caritrAlekhaka pazu khIjuM zuM karI zake? bIjuM keTaluM kahI zake ? sUkSma upazAMta kSINa 7. ,, "" "" "" "2 99 "" "" Page #493 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa ogaNasItteramuM paramArthamArgaprakAzanI gauNutA ane svarUpagukhazrImannI guptatA Ama samaye samaye anaMtaguNaviziSTa apUrva AtmadhyAnanI dhArAe-zreNIe AhaNa karI rahelA adhyAtmanimagna zrImad pitAnI AtmasAdhanA paripUrNa karI rahyA hatA, adhyAtmavikAsanA paMthe parama saMvegathI zuddha AtmadazAmAM AgaLa dhasI rahyA hatA, tenuM ApaNe zrImadanI UrdhvagAminI zuddha AtmadazA AlekhanArA AgalA ogaNIza prakaraNamAM savistara tAdRzya darzana karyuM. Ama zrImadda pitAnI AtmasAdhanA pUrNa karI rahyA hatA, paNa paranA-jagatnA kalyANArthe paramArthamArga prakAza aMgenI zI sthiti hatI ne zrImaddanI zI dhAraNuM hatI? tenuM darzana karavAnuM have prApta thAya che. nirvikalpa samAdhinA prakaraNamAM (54) ApaNe avalokI gayA tema zrImadda nirvikalpa samAdhimAM vilasI rahyA hatA. paMdara aMze pahoMcI javAyelI evI eka aMze nyUna A pUrNaprAya nirvikalpa samAdhimAM eka aMza nyUnatAnuM kAraNa bAhya nirupAdhikatA nathI te che ane hAla tatkALa paramArthamAga prakAzanI gauNutAnuM kAraNa paNa A ja che. A paramArtha mArgaprakAzanI gauNutAnuM ane svarUpagupta Atmamagna zrImadanI pite jagaprasiddhithI dUra rahevArUpa guptatAnuM A prakaraNamAM Alekhana karazuM. te nirvikalpa samAdhinA prakaraNamAM vivarI batAvyuM hatuM tema zrImadanA pitAne Atmagata aMtargata kAraNane laI pUrNa nirvikalpa samAdhimAM kAMI nyUnatA nathI,-svaapekSAe to pUrNatA ja che, paNa nivRttinA abhAvane laI paraapekSAe kiMcita nyUnatA che. kAraNake paranA kalyANa mATe te nivRtti joIe, te A bAhya upAdhirUpa pravRtti hoya tyAM sudhI kema banI zake? eTale ja te patramAM (saM. 170) kahyuM- nivRtti hoya te bIjAnA paramArtha mATe zuM karavuM te vicArI zakAya, tyAra pachI tyAga joIe, ane tyAra pachI tyAga karAvavuM joIe.' Ane tAtparya artha e thayo ke zrImadane aMtamAM te pUrNa nirvikalpa samAdhi prApta che, paNa bAhya nivRtti nathIupAdhi che eTale te parakalyANane mATe bAdhaka aMtarAyarUpa thaI paDela che. zrImadanI pitAnI AtmasAdhanAmAM kaMI kasara nathI, paNa bIjAne upakAraka asara thaI paDe eTalA mATe A bADhA upAdhinI kasara dUra karavI ja joIe. te dUra karI pate tyAga kara joIe ane tyAra pachI bIjA pAse tyAga karavo joIe. AvI parama AzcaryakArI alaukika AtmasaMyamarUpa AtmaniyaMtraNuM zrImade pote potA para mUkI che, e kharekhara parama adUbhUta AzcaryakAraka che. atre ajaba thavA jevuM te e che ke je puruSa lAkho manuSyane anuyAyI banAvI zakAya evI asAdhAraNa mahAna jabarajasta Atmazakti dharAve che, e parama samartha puruSa AvuM addabhuta AtmasaMyamana kare che? te tenI Page #494 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paramArthamArga prakAzanI gauNatA ane svarUpagukha zrImadunI guptatA jaTa manAvA-pUjAvAnI sarvathA niSNuhitA, niSkAmitA, nirdabhatA, nirmAnitA prakAze che. vartamAnamAM te AnA eka anaMtAMza jeTalI paNa zakti na hoya chatAM tene anaMtagaNI dekhADavAno prayAsa karanArA, mAnapUjAnI pAchaLa bhamarAnI jema bhamanArA keI ne kvacit pitAnI svalpa-vastRtva-lekhakatvAdi zaktinI keTalI badhI jAherAta karI-keTalA badhA nagArAM vagADe che te zuM ApaNe pratyakSa nathI jotA? ene jyAre vicAra karIe chIe tyAre zrImadda kharekhara ! meru samA mahAnuM jaNAya che. ane zrImad tevA mahAna puruSa che eTale ja e mahAna puruSanI mahAna praNAlikAne ja anusaravA mAge che. pote tyAga karyA vinA bIjA pAse karAvavo ke bAdhavo te pragaTa mArganA virodharUpa che. eTale ja ArSada zrImad kahe che-mahAna puruSoe kevI dazA pAmI mArga prakAra che, zuM zuM karIne mArga prakA che, e vAtanuM AtmAne sArI rIte smaraNa rahe che, ane e ja pragaTa mArga kahevA devAnI IzvarI IcchAnuM lakSaNa jaNAya che. Ama che eTalA mATe hAla tatkALa jyAM lagI prArabdhodayathI upAdhiga che ane tyAga bane ema nathI tyAMlagI zrImad gupta ja rahevA mAge che, paramArtha prakAzavA mAgatA nathI. eTale ja ATalI spaSTatA karI zrImadda atra patramAM (a. 170) saubhAgyane AgaLa lakhe che - ATalA mATe hamaNuM to kevaLa gupta thaI javuM ja egya che. eka akSare e viSaye vAta karavA IcchA thatI nathI. ApanI IcchA jALavavA kayAreka kayAreka pravartana che. athavA ghaNuM pari cayamAM AvelA yoga puruSanI IcchA mATe kaMIka akSara uccAra athavA lekha karAya che. bAkI sarva prakAre guptatA karI che. ajJAnI thaIne vAsa karavAnI IcchA bAMdhI rAkhI che. te evI ke apUrva kALe jJAna prakAzatAM bAdha na Ave. 4 4 sUtrane aDaya nathI. vyavahAra sAcavavA DAMeka pustakanAM pAnAM pheravuM chuM. bAkI badhuMya paththara para pANInA citra jevuM karI mUkayuM che."- zrImaddanA A ghaNuM ja mArmika zabdo sUcave che ke ucca ucca anubhavabhUmikAmAM vilasI rahelA zrImadda zAzvabhUmikA karatAM kyAMya AgaLa vadhI gayA che- zrImadda "zAstrAtikrAMtagocara-zAstrathI para jeno viSaya che evA AtmasAmarthyoganI dazAmAM jhUlI rahyA che ne jhIlI rahyA che. eTale zAstrAdi parokSa sAdhana paNa havenI AtmapratyakSa anubhavadazAmAM prAye upayogI rahyA nathI, kAraNake zAstrAdinuM prayajana je arthe che, te vastunI sAkSAt anubhavaprApti thaI cUkI che, eTale tenuM prajana havenI dazAmAM prAye rahyuM nathI. ( zrImad Ama bhale hAramAM gepavIne-gupta thaIne rahyA, paNa aMtaramAM zuM sthiti che? aMtamAM te svarUpaguptatA ja che-svarUpasurakSitatA ja che, e mArmikapaNe gUDhapaNe darzAvatAM svarUpagupta zrImadda lakhe che -" tanmaya AtmayogamAM praveza che. tyAM ja ullAsa che, tyAM ja yAcanA che, ane ega (mana, vacana ane kAyA) bahAra pUrvakama bhegave che."- zrImadanI dazA jovA jevI che! tanmaya AtmagamAM praveza che-jema che tema AtmAmaya AtmAgamAM praveza che, AtmA a-17 Page #495 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma rAjacaMdra AtmAnA upayogamAM ja varte che!varUpagupta zrImadanI kevI alaukika-kevI addabhuta dazA che! AvA svarUpagupta zrImadda jagatathI gupta-aprasiddha rahevA icche che. e kharekhara! parama AzcaryakAraka che. paNa svarUpanA gharamAM surakSitapaNe suguptapaNe besI gayelA svarUpagupta zrImadda daDha nizcaya che ke, jyAM lagI gRhavAsaudaya che tyAM lagI pragaTa mArga na kahe-paramArtha prakAza na kare; ane hAla pitAne paramAtmAnI IcchAnusAra -paramAtmAnA jJAnamAM daSTa prArabdhadayAdhInapaNe gRhavAsaudaya che, enA kAraNe aMge vyaMgamAM zrImadda atra mArmikapaNe lakhe che - kAraNa, paMcama kALamAM paramArthanI varSA Rtu thavA devAnI tenI thoDI ja IcchA lAge che.-zrImadda jevA paramArtha jJAnathI pUrNa puruSa paramArtha prakAzavAne pUrNa samartha che,-paramArthamegha varSAvI paramArthanI varSARtu karavA mATe paripUrNa samartha che, paNa tene AvA udayAdhIna bAhya kAraNane laI tyAga karatAM aTakI javuM paDayuM che, ane tyAga nathI karyo tyAM lagI paramArtha prakAza thaI zakavAne nathI, eTale paramArthanI varSARtu kema ja thAya ? eTale ja paramAtmA pratye Arepita bhAve atre vyaMgamAM kahyuM che-paMcama kALamAM paramArthanI varSARtu thavA devAnI tenI thoDI ja Iccho lAge che." Ama paramArthamegha varSAvavA parama samartha parama paramArtha jJAnI zrImad phaTika jevA svaccha pAradazI nikhAlasa hRdaye paramArtha suda saubhAgyane atre A amRta patramAM potAnuM hRdaya darzAvyuM. ane AvA parama paramArthajJAnI zrImaddanuM AvuM A asAdhAraNa AtmasAmarthya anubhavathI saubhAgyabhAI jANatA ja hatA, eTale ja pachI paramArtha raMgI zrI saubhAgyabhAi zrImane vAraMvAra paramArthamArga prakAza mATe bhekha laI nikaLI paDavAnI preraNa karatA, tenA uttaramAM zrImadda jaNAvatA-"Apa paramArtha mATe je AkAMkSA rAkhe che te IzvarecchA haze te keI apUrva vATethI pAra paDaze. jeone bhrAMtithI karI paramArthane lakSa maLa durlabha thayA che e bhAratakSetravAsI manuSya pratye te paramakRpALu parama kRpA karaze; paraMtu hamaNuM zeDo kALa tenI IcchA hoya ema jaNAtuM nathI." (aM. 191). hAla tatkALa paramAtmAnI tevI IcchA nathI, (te udaya nathI), chatAM te paramakRpALu tevI paramakRpA karaze, ema atra nirahaMpaNe zrImade spaSTa jaNAvyuM che. pitAnI te mATe paripUrNa IcchA che paNa IzvarecchAnI haju temAM saMmati nathI ema jaNAvatA bIjA patramAM (saM. 204) zrImad pitAne pragaTa nahiM karavAnI-gupta rAkhavAnI sAthe sAthe spaSTa bhalAmaNa kare che-"Apane mArA pratye paramollAsa Ave che, ane vAraMvAra te viSe Apa prasannatA pragaTa kare che; paNa hajI amArI prasannatA mArA upara thatI nathI, kAraNake jevI joIe tevI asaMgadazAthI vartAtuM nathI; ane mithyA pratibaMdhamAM vAsa che. paramArtha mATe paripUrNa IcchA che, paNa IzvarecchAnI haju temAM sammati thaI nathI, tyAM sudhI mArA viSe aMtaramAM samajI rAkhaje; ane game tevA mumukSuone paNa kaMI nAmapUrvaka jaNAvaze nahIM. hAla evI dazAe rahevuM amane vahAluM che. khaMbhAta Ape patuM lakhI mAruM mAhAsya pragaTa karyuM paNa tema hAla thavuM Page #496 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paramArthamArga prakAzanI gauNatA ane svarUpaguma zrImadanI guptatA 451 joItuM nathI, te badhA mumukSu che. sAcAne keTalIka rIte oLakhe che, te paNa te pratye hAla pragaTa thaI pratibaMdha karavo mane egya nathI lAgato." temaja te pachInA patramAM (aM. 206) paNa lakhe che-pAramArthika viSaya mATe hAla mauna rahevAnuM kAraNa paramAtmAnI IcchA che. jyAM sudhI asaMga thaIzuM nahIM ane tyAra pachI tenI icchA maLaze nahIM, tyAM sudhI pragaTa rIte mArga kahIzuM nahIM, ane A sarva mahAtmAone rivAja che, ame te dIna mAtra chIe."- paramArthamArga prakAza aMge je thavAnuM haze te paramAtmAnI IcachAne AdhIna che ema atre spaSTa darzAvatA nirmAnI zrImadanA ahaMne ke vilepa dazya thAya che! paricita mumukSuonA pratibaMdhamAM paNa hAla AvavA IcchA nathI, emAM parama nispRhI zrImadanI guptatAnI kevI tamannA dekhAI Ave che ! zrImad Ama spaSTa uttara-khulAso ApatA chatAM paramArtha raMgI paramArtha saMgI saubhAgyane zrImadda jevA parama paramArtheza parama prabhAvaka puruSa dvArA A paramArtha mArgaprakAza zIdhra thAya te mATe eTalI badhI tIvra utsukatA hatI ke te khulAso bhUlI jatA ane zrImadbhane punaH punaH sAgraha preraNa karatA, enA javAbamAM zrImada saubhAgyane patramAM (a. 406) lakhe che-paramArtha zIdhra prakAza pAme tema thavA viSe tama bannene Agraha prApta thaye, temaja vyavahAraciMtA viSe lakhyuM. 4 4 hAla te e sarva visarjana karavArUpa udAsInatA vate che, ane te sarva IzvarecchAdhIna seMpavA cogya che. hAla e beya vAta ame pharI na lakhIe tyAM sudhI vismaraNa karavA yogya che." temaja bIjA patramAM (aM. 230) lakhe che-eka patra maLyuM ke je patramAM keTalAka jIvane gyatA che, paNa mArga batAvanAra nathI vagere vigata ApI che. e viSe AgaLa Apane ghaNuM karIne gUDha gUDha paNa khulAso karelo che. tathApi Apa vizeSa vizeSa paramArthanI utsukatAmaya che jethI te khulAso vismaraNa thaI jAya emAM Azcarya nathI. vaLI Apane samaraNa rahevA lakhuM ke jyAM sudhI IzvarecchA nathI tyAM sudhI amArAthI kAMI paNa thaI zakanAra nathI, taNakhalAnA be kaTakA karavAnI sattA paNa ame dharAvatA nathI. adhika zuM kahevuM? Apa te karuNAmaya che, tathApi amArI karuNa viSe kema lakSa ApatA nathI ane Izvarane samajAvatA nathI?"--atre badhuM IzvarecchAdhIna-paramAtmAnI icchAne AdhIna che ane eka taNakhalAnA be TUkaDA karavA jeTalI sattA paNa amArAmAM nathI e bhAvanA parama namratApUrNa zabdamAM te parama mArdavabhUtti zrImade ahaMnA lepanI parama parAkASThA prakAzI che, ane sarvathA asaMgApaNAne IcchatA amAre A udaya-upAdhimAM besavuM paDayuM che evI amArI karuNamaya sthiti che, e aMge Apa karuNAmaya kema karuNu karatA nathI ane A rAjacaMdrane AvI dvidhAbhAvavALI karuNa sthitimAMthI mukta karavAnI karuNa karavA paramAtmAne kema samajAvatA nathI, evA AzayavALA A ArjavabharyA hadayadrAvaka zabdomAM te parama RjubhUtti zrImade parama nispRhabhAvanI avadhi ja karI che. Page #497 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 52 adhyAtma rAjayaMta Ama paramAtmacchA kahe ke paramAtmAnA jJAnamAM daSTa tathArUpa udaya kahe, paNa zrImadane paramArthona-paramArtha saMbaMdhI mauna rahevArUpa karmane udaya vartato hato, eTale ja tene anusarIne hAla zrImad paramArthaprakAzana bA. mauna vartAtA hatA. A aMge aMbAlAlabhAI paranA patramAM (saM. 285) zrImadda lakhe che-ghaNuM karIne paramArthamauna ema vartavAnuM karma hAla udayamAM varte che ane tene lIdhe temaja vartavAmAM kALa vyatIta thAya che. ane te ja kAraNathI ApanAM praznone upara TUMkAmAM uttarayukta karyA che. ane eTale ja zrImad pUrva paricita sivAya anyane paramArtha saMgasaMbaMdhI vizeSa prasaMga hAla pADatA nahiM. A aMgenuM khAsa sUcana saubhAgya paranA patramAM (a. 287, 1947 Azo vada 1) prApta thAya che-pUrvApara aviruddha evuM je bhagavasaMbaMdhI jJAna te pragaTa karavA jyAM sudhI tenI IcchA nathI, tyAMsudhI vadhAre prasaMga koIthI pADavAmAM nathI AvatuM te jANe che. abhinna evuM haripada jyAM sudhI ame amArAmAM nahIM mAnIe tyAM sudhI pragaTa mArga kahIzuM nahIM. tame paNa jeo amane jANe che, te sivAya adhikane nAma, ThAma, gAmathI amane jaNAvazo nahIM. atre mArga prakAza kyAre thaze tene khulAso paNa ApI dIdho che ane pitAne pragaTa nahiM karavAnI cakakhI bhalAmaNa paNa saubhAgyane karI dIdhI che. pragaTa na karavA mATenA kAraNanI spaSTatA A patramAM (aM. pa21) karI che--ghaNuM karIne je kaI mumukSuone samAgama thayo che temane dazA viSe thoDeghaNe aMze pratIti che. tathApi je keIne paNa samAgama na thayo hota to vadhAre egya hatuM. atre je kAMI vyavahAra udayamAM vase che te vyavahArAdi AgaLa upara udayamAM AvA yogya che ema jANI tathA upadezavyavahArano udaya prApta na thayo hoya tyAMsudhI amArI dazA viSe tama vagerene je kaMI samajAyuM hoya te prakAza na karavA mATe jaNAvavAmAM mukhya kAraNa e hatuM ane che." Ama ahaM-mamanI bhasmabhUmikA para jeNe AtmArthano-Atmasiddhino parama bhavya prAsAda nirmANa karyo che, evA parama paramAtha-parama AtmAthI zrImaddane badale jo koI bIje mAnArthI heta te? te te emaja kaheta ke jema bane tema amane pragaTa karaje, amArI jeTalI bane teTalI khUba khUba jAherAta karaje, amArA nagArAM vagADajo, paNa zrImad te jUdI ja mATInA ghaDAyelA hatA. te te kharekhara ! sAthA aMtarAtmAthI prasiddhithI dUra-sudUra ja bhAgavA mAgatA hatA,emAM ja e parama mahatu puruSanI parama mahattA pragaTa anubhavAya che, emAM ja je A pragaTa thavA nathI mAgatA evA A "apragaTa sata' (aM. 306)nI parama sattA pragaTa jhaLahaLatI dekhAya che. game te thAya paNa A paramArthamauna kamane udaya hoya tyAMsudhI A parama nispRha-parama nirahaM puruSa paramArtha mArga prakAza karavA nathI mAgatA e emano daDha saMkalpa che-e emanI daDha pratijJA che. A paramArthana' karma saMbaMdhI vizeSa khulAso karatAM zrImada saubhAgyane patramAM (a, 304) lakhe che -"hAla mArI dazA kaMI paNa lokottara vAta karatAM aTake che arthAt mana maLatuM nathI, paramArtha mauna e nAmanuM eka karma hAlamAM udayamAM paNa Page #498 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paramA mA prakAzanI gauNatA ane svarUpazupta zrImanI guptatA 453 : varte che, tethI ghaNA prakAranI maunatA paNa agIkRta karI che; arthAt paramA` saMbaMdhI vAtacIta karavAnuM ghaNuM karIne rAkhavAmAM AvatuM nathI. tevA uya kALa che. kvacit sAdhAraNa mArga saMbaMdhI vAtacIta karavAmAM Ave che; nahI' te e viSayamAM vANI vaDe, temaja paricaya vaDe maunyatA ane zUnyatA grahaNa karavAmAM AvI che.' upadezamAM sakSepatAthI jJAnI zA mATe te ? mauna rahe ? te mATe ghaNAja mArmika rahasyabhUta khulAsA karatA zrImad patramAM (a. (77) lakhe che... AtmAne vAstavyapaNe upakArabhUta evA upadeza karavAmAM jJAnIpuruSA saMkSepatAthI vate` nahIM, ema ghaNuM karIne banavA cAgya che, tathApi e kAraNe karIne te prakAre paNa jJAnIpuruSA vate che : (1) te upadeza jijJAsu jIvane viSe pariNAmI thAya evA saceAgeAne viSe te jijJAsu jIva vatA na heAya, athavA te upadeza vistArathI karye` paNa grahaNa karavAnuM tene viSe tathArUpa yeAgyapaNu na hAya, teA jJAnIpuruSa te jIvAne upadeza karavAmAM sakSepapaNe paNa vate che; (2) athavA peAtAne mAhya vyavahAra evA ucarUpe hAya ke te upadeza jijJAsu jIvane pariNamatAM pratibaMdharUpa thAya, athavA tathArUpa kAraNa vinA tema vatI mukhyamAne virodharUpa ke saMzayanA heturUpa thavAnuM kAraNa banatuM hAya tApaNu jJAnIpuruSA sa MkSepaNe upadezamAM pravate athavA mauna rahe.'--A niSku khullekhullA khulAsAmAM paramA mauna khA.ne pUrA khulAsA maLI jAya che, eTaluM ja nahiM paNa parama niSkAraNakArasasAgara yathArthanAmAM parmakRpALu deva'zrImanI jagajjavAnA pUrvApara kalyANunI kevI karuNAdaSTi sadAdita che ane jJAnInA mArganI sanAtana praNAlikAne virodha na Ave evI rIte pravarttavAnI kevI kalyANadRSTi akhaMDa jAgRta che, te paNa svayaM dekhAi Ave che. ahA jJAnInI niSkAraNu karuNA ! ahA jJAnInA mArganI akhaMDita praNAlikA ! eTale ja jema bane tema gupta rahevA mAgatA ne prasiddhimAM nahi AvavA icchatA parama nispRha-parama nirIha zrImad jAhera prasa`gamAM paNa AvatA nahiM, ane jema ane tema tevA prasa`ga TALatA. tene uttama namUnA temanA A patramAM (a. 182) prApta thAya che. AtmavIya pravartAvavAmAM ane sakecavAmAM bahu vicAra karI pravattavuM ghaTe che' e parama aMgabhIra mArmika mathALu' atra mUkI zrImad lakhe che-- te tarapha AvavA saMbaMdhImAM nIce pramANe sthiti che. leAkeAne adezeA paDe evI jAtane Adya vyavahAranA udaya che. ane tevA vyavahAra sAthe khaLavAna niMtha puruSa jevA upadeza karavA te, mAne virodha karavA jevu' che; ane ema jANIne tathA tenA jevAM bIjA kAraNAnuM svarUpa vicArI ghaNu karIne leAkeAne adezAnA hetu thAya tevA prasaMgamAM mArUM Avavu thatuM nathI. vakhate kayAreka koI samAgamamAM Ave che, ane kaMI svAbhAvika kahevA karavAnuM thAya che, emAM paNa cittanI icchita pravRtti nathI. pUve yathAsthita vicAra karyA vinA jIve pravRtti karI tethI AvA vyavahAranA udaya prApta thayA che, jethI ghaNI vAra cittamAM zaiAca rahe che; paNa yathAsthita samapariNAme veDhavu. ghaTe che ema jANI, ghaNu' karI tevI pravRtti rahe che. vaLI AtmadazA vizeSa sthira thavA asaMga Page #499 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 454 adhyAtma rAjacaMdra amuka paNAmAM lakSa rahyA kare che.' i.--atre vAstavika rIte teA parama nirdoSa guNadhAma zrImamAM aMdezAnuM kaMI paNa kAraNa che ja nahiM ane zrImanA aMtamAM te pUrepUro bhAvanimatha beThA ja che, chatAM mUDha mahiSTi janA te samajI zake nahi. ne jJAnIne aMge mithyA kalpanA kare; ane baLavAn ni tha puruSa jevA upadeza devA parama samatha chatAM zrImane jJAnInA mArganA virodha thAya e peASAya nahiM, eTale ja AmaMtraNa apAyela sthaLe javAnuM mAMDI vALI zrImad A patranA mathALe mUkela mArmika vacana pramANe atra satra 'AtmavIya pravartAvavAmAM ane sakeAcavAmAM ahu vicAra karI' pravarto che. e kAM jevA tevA AtmasaMyama nathI. AvA ja bhAva eka bIjA patramAM (a. 512) paNa zrImadde darzAvyeA che. tathApi tamArI tarapha AvavAthI leAkeAnA paricayamAM jarUra karI AvavAnuM thAya e saMbhavita hovAthI te tarapha AvavAnuM citta thavu' muzkela che. leAkeAnA paricayamAM AvA prasa`ga rahyA chatAM dhama prasa Mge Avavu thAya te vizeSa aMdezAyeAgya jANI jema bane tema te paricayathI dhaprasagane nAme dUra rahevAnuM citta vizeSapaNe rahyA kare che.' ane saubhAgya paranA patramAM (a'. 463, 1949 zrA. suda 15) paNa zrIsad temaja lakhe che--ghaNuM karIne AtmAmAM emaja rahyA kare che ke jyAMsudhI A vepAraprasa`ge kAmakAja karavuM rahyA kare, tyAMsudhI dharmakathAdi prasaMge ane dharmanA jANanArarUpe kAi prakAre pragaTapaNAmAM na avAya e yathAyeAgya prakAra che. vepAraprasaMge rahetAM chatAM jene bhaktibhAva rahyA karyAM che, tenA prasaMga paNa evA prakAramAM karavA ceAgya che, ke jyAM AtmAne viSe upara jaNAvelA prakAra rahyA kare che, te prakArane khAdha na thAya.' i. ane eTale ja sphaTika jevA svaccha hRdayavALA zrImadna pUrNa nikhAlasa bhAve vAravAra patromAM peAte gupta rahevAnI aMtarecchA pragaTa kare che ane paricayI satsaMgI mumukSuone paNa peAtAne pragaTa nahi karavAnI vAraMvAra pragaTa khullA ceAkhA zabdomAM che ke A AtmA bhArapUrvaka bhalAmaNa kare che--tamane badhAne bhalAmaNu sa'madhe bIjA pratye kaI vAtacIta karavI nahIM. (a. 181). bIjuM eka e jaNAvavAnuM che ke tame amAre mATe kaI have kAI ne kaheze| nahiM. uyakALa tame jANNA che. (a. 212). tathApi bIjA manuSyeAmAM e vAtathI amArU pragaTapaNuM jaNAya che, ke emanA samAgamAthe amuka manuSyA jAya che, je jema bane tema echuM prasiddhimAM AvavuM joIe. tevuM pragaTapaNuM hAla amane pratiba'dharUpa thAya che. (a'. 300). 'taragamAM evA satpuruSane pragaTa rAkhI khAdyapradeze guptapaNuM rAkhavuM vadhAre cAgya che. te guptapaNu mAyAkapaTa nathI; kAraNake tema vavA viSe mAyAkapaTanA hetu nathI; tenA bhaviSyakalyANanA hetu che, je tema heAya te mAyAkapaTa na heAya ema jANIe chIe. (a. 397). eka vinati atre karavA yAgya che ke A AtmA viSe tamane guNavyaktatva bhAsatuM hAya, ane tethI a'taramAM bhakti rahetI hAya tA te bhakti viSe yathAyeAgya vicAra. karI jema tamane yAgya lAge tema karavA ceAgya che; paNa bahAra A mAtmA saMbadhI Page #500 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paramA mA prakAzanI gauNatA ane svarUpagupta zrImanI guptatA 455 hAla kaMI prasaMga carcita thavA devA yAgya nathI; kemake aviratirUpa udaya hAvAthI guNavyaktatva hAya te paNa leAkAne bhAsyamAna thavuM kaThaNa paDe; ane tethI virAdhanA thavAnA kaMI paNa hetu thAya; temaja pUrva mahApuruSanA anukramanuM khaMDana karavA jevuM pravatana A AtmAthI kaMi paNa thayuM gaNAya.' (a. 621). ane peAtAnA ananya bhakta aMbAlAlabhAI paranA patramAM (a. 303) tA-- 8 vaLI eka vAta smRtimAM rahevA jaNAvIe chIe paramAtha prasa`gamAM hAla ame pragaTa rIte koInA paNa samAgama karavAnuM rAkhyuM nathI, IzvarecchA tevI jaNAya che,'- ema lakhI zrImade nIce 'apragaTa sat' ema sahI karI che. arthAt jene sata apragaTa che te apragaTasat ema atha nathI, paNa ema paramA` che ke jene sat pragaTa che chatAM je hAla apragaTa ja rahyA che vA rahevA mAge che te 'apragaTasat',-apragaTa evA je 'sata' te apragaTa sat, Ama 'sat' jene pragaTa che evA A 'apragaTa sat zrImad peAtAne hAla gRhavAsaudaya sudhI apragaTa rAkhavA mAge che. kAraNake niSkAraNakaruNArasasAgara paramA ratnAkara zrImane paramArthAMmA` prakAza tA karavA ja che, paNa peAte tyAga karyo pachI--hamaNAM gRhAvAsamAM nahiM. mahAvIranA mahAn mAne ane mahAn Ane jIvanamAM anusaranArA zrImad jevA parama jagadguru te te parama zuruSadanI pAtAnI pUrepUrI jokhamadArI samaje che, eTale pUva mahApuruSanA anukramanuM khaMDana' na thAya-mAga nA virodha na Ave evI samyak rIte ja A paramArtha - mAga prakAza pravRtti karavI ghaTe, ema pUrNa vivekathI nirdhArI, zrImade pAte peAtAnA para A niyaMtraNa mUkI kevA adbhuta AtmasaMyama dAkhavyA che! sAgaravaragaMbhIra zrImade asAdhAraNa atizayavaMta jJAna jIravavAnI kevI anupama zakti dAkhavI che !! ahA ! jJAnAvatAra zrImanI adbhuta jJAnagaMbhIratA ! ! ! prakaraNa sItteramu prabhAvanAnI parama vItarAgamA prakRSTa bhAvanA paramA mA prakAzanI hAla tatkALa gauNutA karyA chatAM zrImad aMtamAM te paramAtha mAga prabhAvanAnI vicAraNA karyAM karatA ane tenI bhavya ceAjanA ghaDavA karatA; ane paramA sakhA saubhAgyalAi tathA DuMgarazIbhAi paNa vAra vAra mAga prabhAvanAthe mhAra, nikaLI paDavAnI preraNA karyAM karatA. tenA uttaramAM zrImad amArI joie tevI ceAgyatA nathI ane paramAtmAnI icchAnI preraNA vinA peAtAne tevI icchA thatI nathI ema jaNAvatA- amane vAraMvAra Apa je prere che te mATe amArI jevI joie tevI jogyatA nathI, ane harie sAkSAta daza nathI jyAMsudhI te vAta prerI nathI, tyAM sudhI icchA thatI nathI, thavAnI nathI.' (a. 246). pachI AgaLa jatAM eka patramAM Page #501 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 456 adhyAtma rAjadra (aM. 322) zrImad pitAnI tevI IcchA che paNa te hAla udayakALa nathI ane udIraNuM banI zake evI dazA nathI ema jaNAvatAM lakhe che--jagatanA kalyANane arthe puruSArtha karavA vize lakhyuM che te puruSArtha karavAnI IcchA kaI prakAre rahe paNa che. tathApi udayane anusarIne cAlavuM e AtmAnI sahaja dazA thaI che, ane te udayakALa hAla samIpamAM jaNAto nathI; te te uderI ANavAnuM bane evI dazA amArI nathI." potAnI te mATenI IcchA ane tyAganI paNa icchA pUrepUrI che paNa hAla thato nathI-udayAdhIna paNAthI saMbhava nathI ema bIjA patramAM (aM. 334) saubhAgyane jaNAve che-tyAgane IcchIe chIe; paNa thato nathI. te tyAga kadApi tamArI IcchAne anusarata karIe, tathApi teTaluM paNa hAla to banavuM saMbhavita nathI." Ama prabhAvanAnI ane te arthenA tyAganI pUrNa IcchApUrNa bhAvanA chatAM hAla tatkAla banavA pAmatuM nathI, ema nikhAlasabhAve svaccha hadaye zrImada pitAnI aMtarasthiti A paramArtha- suhane jaNAvatA. paNa A mArga prabhAvanAnA kAryamAM thatI DhIlane saubhAgya ne DuMgara e paramArthasuhadunI belaDIne kheda thato ne te zrImadda pratyenA patramAM (150, zrA. va. 10) saubhAgya jaNAve che- DuMgara go. 4 4 tenA manamAM ApanI taraphathI keTalIka vAtane manamAM kheda vedyA kare che. te kahe che ke AvA pratApI puruSa ane tene jagatane kAMI prabhAva jevAmAM Ave nahIM, e eka Azcarya jevuM che." tenA uttarapatramAM (aM. para0 saM. 150 grA. va. 0))) zrImadda teonA karatAM potAne thatA asaMkhyAtagaNa khedanuM AtmasaMvedana vyakta kare che- "zrI DuMgaranA aMtaramAM je kheda rahe che te kaI rIte yogya che, ane te kheda ghaNuM karIne tamane paNa rahe che, te jANavAmAM che. temaja bIjA paNa keTalAka mumukSu ane e prakArane kheda rahe che e rIte jANavAmAM chatAM, ane tame saune e kheda dUra karAya te sAruM ema manamAM rahetAM chatAM prArabdha vedIe chIe. vaLI amArA cittamAM e viSe atyaMta baLavAna kheda che. je kheda divasamAM prAye ghaNA ghaNA prasaMge spharyA kare che, ane tene upazamAvavAnuM karavuM paDe che, ane ghaNuM karI tama vagerene paNa ame vizeSapaNe te kheda viSe lakhyuM nathI, ke jaNAvyuM nathI. amane tema jaNAvavAnuM paNa gya lAgatuM nahotuM, paNa hAla zrI DuMgare jaNavavAthI, prasaMgathI javavAnuM thayuM che. tamane ane DuMgarane je kheda rahe che, tethI te prakAra viSe amane asaMkhyAtaguNuviziSTa kheda rahetA haze ema lAge che. kAraNake je je prasaMge te vAta AtmapradezamAM smaraNa thAya che, te te prasaMge badhA pradeza zithila jevA thaI jAya che ane jIvane nityasvabhAva hovAthI jIva A kheda rAkhatAM chatAM jIve che, evA prakAranA kheda sudhI prApta thAya che. vaLI pariNamAMtara thaI thaDA avakAze paNa tenI te vAta pradeza pradeze slarI nIkaLe che, ane tevI ne tevI dazA thaI Ave che, tathApi AtmA para atyaMta daSTi karI te prakArane hAla te upazamAvavo ja ghaTe che, ema jANI upa Page #502 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vItarAgamArga prabhAvanAnI parama prakRSTa bhAvanA 457 zamAvavAmAM Ave che.'--jagatulyANadazI zrImaddanA divya AtmAnuM tIvra AtmasaMvedana dAkhavatA A hRdayabhedI zabda sUcave che ke te sakhAone ane bIjA mumukSuone thatA kheda karatAM asaMkhyAtagaNe kheda zrImane potAne divasamAM vAraMvAra thato hate,- jyAre jyAre te prastuta vAta smaraNamAM AvatI tyAre tyAre sarva Atmapradeza zithila-DhIlA jevA thaI jaI jIvavuM kaThina thaI paDe evo ati tIvra aka kheda thate, tathApi vartamAna saMjogomAM te jagaprabhAvasaMbaMdhI prakArane ane te hAla nahiM banI zakyArUpa tatsaMbaMdhI khedane zamamUrti zrImadda upazamAvatA. A jagatakalyANakAryamAM DhIla thavAmAM kAMI sAdhAraNa kAraNe nathI paNa baLavAna kAraNe che, ane te ADA AvanArA avarodhaka kAraNene kSaya karavA bhaNuM pitAnuM AtmavIrya pravartI rahyuM che, paNa te baLavAna kAraNe aMge vizeSa khulAso hAla karI zakatA nathI, ema jaNAvatAM zrImadda atra patramAM lakhe che -" zrI DuMgaranA ke tamArA cittamAM ema AvatuM hoya ke sAdhAraNa kAraNone lIdhe ame e prakAranI pravRtti karatA nathI, te nathI. e prakAre je rahetuM hoya to ghaNuM karI tema nathI, ema amane lAge che. nitya pratye te vAtane vicAra karatAM chatAM haju baLavAna kAraNene te pratye saMbaMdha che, ema jANe je prakAranI tamArI IcchA prabhAvanA hetumAM che te hetune DhIlamAM nAkhavAnuM thAya che, ane tene avarodhaka evAM kAraNone kSINa thavA devAmAM kaMI paNa AtmavIrya pariNAma pAmI sthitimAM vate che. tamArI IcchA pramANe hAla je pravartAtuM nathI te viSe je baLavAna kAraNe avarodhaka che, te tamane vizeSapaNe jaNAvavAnuM citta thatuM nathI, kemake haju te vizeSapaNe jaNAvavAmAM avakAza javA devA gya che." ane je baLavAna kAraNe prabhAvanA hetune avarodhaka-avarodha karanArA-ADe AvanArA che, temAM pitAne kaMIpaNa buddhipUrvaka ke abuddhipUrvaka pramAda nathI, mAnabhaMgapaNAnuM kAraNa paNa nathI, viSayAdirucinuM kAraNa paNa nathI, ema nakArAtmaka rIte spaSTa jaNAvatAM zrImadda lakhe che-"je baLavAna kAraNe prabhAvanA hetune avarodhaka che, temAM amAre kaMI paNa buddhipUrvaka pramAdahAya ema kaI rIte saMbhavatuM nathI. temaja avyaktapaNe eTale nahIM jANavAmAM chatAM saheje jIvathI thayA karatuM hoya e pramAda hoya ema paNa jaNAtuM nathI, tathApi keI aMze te pramAda saMbhavamAM lekhatAM paNa tethI avarodhaka paNuM hoya ema lAgI zake ema nathI; kAraNake AtmAnI nizcayavRtti tethI asanmukha che. lokomAM te pravRtti karatAM mAnabhaMga thavAne prasaMga Ave te te mAnabhaMga paNa sahana na thaI zake ema hovAthI prabhAvanA hetunI upekSA karavAmAM AvatI hoya ema paNa lAgatuM nathI. kAraNake te mAnAmAna viSe citta ghaNuM karI udAsIna jevuM che, athavA te prakAramAM cittane vizeSa udAsIna karyuM hoya te thaI zake ema che. zabdAdi viSaya pratyenuM keI baLavAna kAraNa paNa avarodhaka hoya ema jaNAtuM nathI. ane nAmamAtra prabhAvanAe pravartatA keInA vidyamAnapaNAthI paNa avarodhakapaNuM nathI ema siMhanAda jevI harigarjanA karatA parama puruSasiMha zrImada atra chevaTe, saMvedAtA AtmasAmanA yathArtha bhAnathI sarvathA ma-58 Page #503 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma rAjaya k nirabhimAnapaNe vacanaTaMkAra kare che. bIjA keTalAka prabhAvaka thayA che, te karatAM kAi rIte vicAradazAhinuM baLavAnapaNu paNa haze; ema lAge che ke tevA prabhAvaka puruSA Aje jAtA nayI; ane mAtra upadezakapaNe nAma jevI prabhAvanAe pravatatAM kAI jovAmAM, sAMbhaLavAmAM Ave che; temanA vidyamAnapaNAne lIdhe amane kai avarodhakapaNuM hAya ema paNa jaNAtuM nathI.' atre zrImade mArmikapaNe sUcavyuM che te parathI samajAya che ke--keTalAka prabhAvaka-zAsanaprabhAvanA karanArA mahAn puruSA bhUtakALamAM thayA che, tenA karatAM paNa vicAradazA-jJAnadazAdinuM baLavAnapaNu' peAtAne svAnubhavasiddhapaNe-svasa ve nasiddhapaNe sa MvedAi rahyuM che chatAM 'haze' evI saMbhAvanA mA vabhUtti zrImadde atinamra paNe dAkhavI che; ane tevA mahAn prabhAvaka puruSA paNa hAla jovAmAM AvatA nathI, nAmamAtra prabhAvanAe pravanArA keAi jovAmAM-sAMbhaLavAmAM Ave che, paNa tevAonA vidyamAnapaNAthI zrImad jevA padma prabhAvaka puruSane kaI leza paNa avarodhakapazu -avarodha karavApaNuM saMbhavatuM nathI. mRgayUthAne nasADI mUkavA samartha siMhanAda jevI mahAvIra zrImanI A vIravANImAM kevuM ananya AtmasAma darzana de che ! Ama A patramAM zrImade pUrNa nirde bhapaNe pUrNa nikhAlasapaNe svaccha hRdaye A paramArthAM sudAne peAtAnA hRdayanI vAta khulAsAvAra lakhI jaNAvI. A patranA javAbamAM vAvRddha jJAnavRddha saubhAgyabhAie zrImane ema lakhyuM jaNAya che ke huM vRddha chuM ne mArI yAtImAM A prabhAvanAhetu ApanA jevA parama samatha puruSAttamane hAthe banavA pAme te asIma-pArAvAra hu mane thaze. AvA bhAvanA saubhAgyanA patranA uttaramAM (a. 123) zrImad saubhAgyane lakhe che--tamArA vidyamAnapaNAmAM prabhAvanA hetunI tamane je vizeSa jijJAsA che, ane te hetu utpanna thAya te tamAre viSe je asIma & utpanna thavAyeAgya che, te vizeSa jijJAsA ane asIma ha samadhInI tamArI cittavRtti amane samajavAmAM che.' Ama jaNAvI padma karuNAbhUtti zrImad jIvonI ajJAnadazA joi te maTADavA mATe peAtAne chUTatI atyaMta karuNA darzAve che. aneka jIvAnI ajJAnadazA joi, vaLI te jIvA kalyANu karIe chIe athavA ApaNuM kalyANa thaze, evI bhAvanAe ke icchAe ajJAnamAga pAmatA joI te mATe atyaMta karuNA chUTe che, ane kAI paNa prakAre A maTADavA ceAgya che ema thaI Ave che; athavA teve bhAva cittamAM ema ne ema rahyA kare che.' atre ajJAnamArga pAmatA ne kalyANu mAnatA jIvAnI ajJAnadazA joI zrImane atyaMta karuNA upajI che ane te maTADavA mATe temanA kalyANanA bhAva sphuryAM ja che ane rahyA ja kare che; tathApi sAthe evA paNa prakAra cittamAM rahe che ke--te thavA cAgya haze te prakAre thaze ane je samaya para te prakAra hAvAyAgya haze te samaye thaze.' Ama ciMtavavAnuM kAraNa zuM?-te mATe lakhe che... kemake te karuNAbhAva ciMtavatAM ciMtavatAM AtmA khAdya mAhAtmyane bhaje ema thavA devA ceAgya nathI; ane hajI kaIka tevA bhaya rAkhavA ceAgya lAge che.' dharma saMsthApavAnuM mAna mATu' che ane te saMbaMdhI khAhya mAhAtmya 458 Page #504 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vItarAgamAga prabhAvanAnI parama prakRSTa bhAvanA buddhine AtmA bhaje ema parama nispRha-parama nirahaM zrImadda thavA devA mAgatA nathI, eTale ja jyAM sudhI tevA kaMIpaNa bhayanI saMbhAvanA hoya tyAMsudhI tema karatAM zrImada aTake che. jagatakalyANa karavuM che ane jarA paNa bAhyA mAhAsya AtmAne bhajavA devo nathI e be prakArano vicAra hAla nitya zrImadda karI rahyA che, eTale ja A saM. 1950, bhA. zuda ane dine lakhelA patramAM saubhAgyane A vartamAna sthiti darzAvatAM lakhe che--tamArI IcchA thavAthI vartamAna je sthiti che, te e saMbaMdhamAM saMkSepa lakhI che, ane tethI tamane koI paNa prakAre udAsa thavuM ghaTatuM nathI, kemake amane vartamAnamAM te udaya nathI, paNa amArAM AtmapariNAma te udayane alpa kALamAM maTADavA bhaNI che, eTale te udayanI kALasthiti keI paNa prakAre vadhAre baLavAnapaNe vedavAthI ghaTatI hoya to te ghaTADavA viSe varte che. ane A bAhya mAhAsya aMge vizeSa khulAso karatAM lakhe che - bAhya mAhAmsanI IcchA AtmAne ghaNA vakhata thayAM nahIM jevI ja thaI gaI che. eTale buddhi bAhya mAhAtmya ghaNuM karI IcchatI jaNAtI nathI, ema che, tathApi bAhya mAhAsyathI jIva saheja paNa pariNAmabheda na pAme evI svAsthAmAM kaMIka nyUnatA kahevI ghaTe che, ane tethI je kaMI bhaya rahe che te rahe che, je bhayathI taratamAM muktapaNuM thaze ema jaNAya che. A khule khullA nihuSa khulAsA parathI prabhAvanA bA. zrImaddanI "prabhAvanA-prakRSTa bhAvanA sAva sapaSTa samajAya che. puNyazloka zrImadane jagatakalyANarUpa prabhAvanA te karavI che e nizcaya che, paNa A parama puNya kAryamAM-parama pAvana zuddha kAryamAM paramANamAtra paNa samayamAtra paNa azuddhi na rahI javA pAme tema tenI sarvathA abhAvanA karIne ja te karavuM che. parama nimanI zrImadane bAhya mAhAonI buddhi-IcchA to che ja nahiM, sarvathA abhAva ja che; paNa tema kalyANa karavA jatAM potAnuM bAhya mAhAsya pragaTe, ane tethI jIva saheja paNa-jarA paNa "pariNAmabheda na pAme-pariNAmamAM bheda thavArUpa pariNAmAMtara na pAme evI "svAsthAmAM-potAnI AsthAmAM-zraddhAmAM kaMIka nyUnatA-uNapa jaNAya che ane tethI je kaMI bhaya rahe che te rahe che, arthAt bAhA mAhAmya pragaTatAM rakhene kadAca jIvanA pariNAmamAM bhedarUpa pheraphAra thaI jAya eve saMbhava che ja nahiM, chatAM saheja paNa pariNAmabheda nahiM ja thAya evI potAnI AsthAmAM UNapane laI kaMIka bhaya lAge che, ane te rahyAhyA bhayane paNa taratamAM ja abhAva thaI jaze e zrImadane daDha nizcaya che, ane te bhaya AgaLa jatAM taratamAM ja sarvathA nimaeNla thaye ja che. jagamAM moTA gaNAtA bIjA aneka mahatu puruSo paNa kvacit dharmasthApananuM moTuM mAna samajI UDe UDe te arthe paNa tevI pravRtti karatA dekhAya che, athavA pitAne mahimA pragaTatAM pAchaLathI mAnArthamAM paDI jAya che evuM paNa bane che, paNa pUjAdinI kAmanAne paramANu mAtra paNa samayamAtra paNa anaMtAMza paNa jene nathI evA parama nispRha zrImada te pahelAMthI ke pAchaLathI pUrvApara tema thavA devA mAgatA ja nathI evA pUrepUrA Page #505 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 460 adhyAtma rAjayaka sAgara che, e ja parama sattama-parma mahattama zrImadnanuM parama saNuM-parama mahapaNuM che. ahA! jene paramANumAtra paNuM samayamAtra paNa mAnA rUpa bAhya mAhAtmyanI icchA nathI--svamAMtare paNa tevI buddhi paNa upajavA devI nathI, evA ekAMta parama AtmAthI -ekAMta parama paramA parama prabhAvaka padma puruSAttama zrImadanuM aha-maha' vilApana kevI parAkASThAne pAmyuM che! kharekhara ! dehanA ahu thI ne tene AdhIna sa` ahuthI sa thA mukta thayelA A jIvanmukta leAkeAttara puruSanA A parama Azcaya kArI caritrathI AzcayathI TviIMga thaI javAya che! kharekhara! AtmabhAvanAnI 'prabhAvanA'-prakRSTa bhAvanA jeNe AkhA jIvanamAM karI che evA A parma bhAvitAtmA zrImad paramA mAnI jagamAM prabhAvanA-prakRSTa prabhAvamahimA karavA paripUrNa parama sama puNyazlAka puruSa hAya emAM Azraya zuM? prakaraNa ekAteramu sudhArasa : zAMtasudhArasajaladhi zrImanI AtmAnI amRtAnubhUti vahu satya sudhA darasAvahiM ge, caturaMgula huM iMgase mila he; rasadeva nira'janake pivahI, gahi jaoNMga bhrugeAjIMga seA jIvahI. para prema pravAha maDhe prabhuse, sama Agamabheda suura khase; vahu kevalA khIja gyAnI kahe, nijake anubhau atalAya diye.'- ..'-zrImad rAjacaMdra zrImad sAthe saubhAgyanA prathama milananA prakaraNamAM 'sudhArasa' sabaMdhI nirdeza karavAmAM AvyA hatA ane A aMge vizeSa vivecana AgaLa para alaga prakaraNamAM karavAnuM tyAM jaNAvyuM hatuM. A sudhArasa saMbaMdhI gUDha nirdeza dhyama niyama saMcama Apa kice' e amara kAvyanI vahu satya sudhA darazAvahiMge, catura'gula hai degase' mila ' e amRta pa'ktimAM paNa prApta thAya che. tene sAmAnya zabdA te ema sUcave che ke banne dRSTithI samAMtare-cAra AMgaLa dUra je milanasthAnanuM bindu che tyAM sudhArasanuM kendra che ane tyAMthI sudhArasa ave che. te kaI AtmAnubhavI ceAgI sadgurudvArA gurugamathI prApta ceAgaprakriyAthI sadgurucaraNe AtmApaNu-sarvopa Na karanAruM AjJAMkita suziSya prApta kare che, ema e kAvyanA dhvani che. khAkI patrAMka 917mAM caturAMgula he degase' mila hu e AgaLa para samajAze' ema ullekha karyo che, te spaSTa batAve che ke A vAta gurugamagamya che. A sudhArasa saMbaMdhI A prakaraNamAM saubhAgya paranA zrImanA patrAmAM AvatA ullekhA parathI yathAsthita vastu rajI karazuM. Page #506 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sudhArasa : zAMtasudhArasajalanidhi zrImaddanI AtmAnI amRtAnubhUti 461 sudhAne viSe amane saMdeha nathI. zrImad saubhAgya paranA eka patramAM (a. 308) dRDha AtmanizcayathI lakhe che-- tame tenuM svarUpa samajo, ane tyAre ja phaLa che.' atre A sudhArasanI ja vAta che ane e vastu peAtAne anubhavasiddha che eTale ja zrImad AvA dRDha nizcayathI lakhatAM saubhAgyane tenuM svarUpa samajavAnI preraNA kare che. AnuM kaiMka spaSTIkaraNa karatAM zrImad eka khIjA patramAM (a. 471) saubhAgyane lakhe che... AtmAne samAdhi thavA mATe, AtmasvarUpamAM sthiti mATe sudhArasa ke je mukhane viSe varase che, te eka apU AdhAra che; mATe kaI rIte tene khIjajJAna kaheA teA harakata nathI; mAtra eTalA bheda che ke te jJAna jJAnIpuruSa, ke je tethI AgaLa che, AtmA che, ema jANanAra heAvA joie.'--atre sAmAnyapaNe enuM sthAna batAvyuM che ke te mukhane viSe varase che ane tenI upacAgitA zI che te batAvatAM kahyu' cheke AtmAne samAdhi thavA mATe, AtmasvarUpamAM sthiti mATe te eka apUrva AdhAra che; ane eTale ja atra kahyuM che ke koI rIte tene khIjajJAna kaheA teA harakata nathI. atre 'koI rIte' ema zabda mUkayA che te sUcave che ke koI apekSAe kAraNamAM kAya nA upacArathI tene-sudhArasane 'khIjajJAna' kahe teA harakata nathI. arthAt jo ke A sudhArasa pAte bIjajJAna nathI, paNa sadgurugame prApta e sudhArasanuM jJAna khIjajJAnanuM bIja-kAraNa thaI zake ema che, eTale tene 'bIjajJAna' kahevAmAM khAdha nathI. e ja vastu atra--mAtra eTalA bheda che ke te jJAna jJAnIpuruSa, ke je tethI AgaLa che, AtmA che, ema jANanArA heAvA joie'--e zabdo parathI spaSTa thai jAya che. AnA atha ema thayA ke te sudhArasanA jJAnathI AgaLa amRtarUpa AtmAnuM jJAna thAya che,-rasadeva nira Mjanaka pahI'-- zuddha caitanyarasanA adhideva zuddha AtmAnuM jJAna thAya che, zuddha AtmAne amRtAnubhava thAya che, ane e ja kevalajJAnanuM khIja che--khIjajJAna che,-- vahu kevalakA khIja gyAni kahe, nijakA anubhau matalAI kriye;' A khIjajJAnanuM kAraNa sudhArasanuM jJAna thAya che, eTale tene paNa Ama kAraNamAM kAnA upacArathI khIjajJAna kahyu te yathA` che. ane Ama dhyama niyama' kAvyanI suprasiddha amRta paMktionA AnI sAthe sumeLa maLe che. A rasadeva niraMjananI--zuddha caitanyarasamaya zuddha AtmAnI amRtAnubhUti--nivikalpa paramA samyaktvaanubhava e ja paramA khIjajJAna che ane e ja kevalajJAnanuM bIja che. AvI zuddha AtmAnI amRtAnubhUti zrImane kayAranI thaI cUkI che ane sudhArasanI dhArA pachInA keTalAMka danA temane thaI cUkayA che, arthAta zrImanI AtmadazA ethI paNa ghaNI ghaNI AgaLa vadhI gayelI che, tenA nirdeza karatAM zrImad patrAMka 197mAM saubhAgyane tevA prakAre lakhe che-- x x sudhAnI dhArA pachInAM keTalAMka darzana thayAM che, ane jo asaMgatAnI sAthe ApanA satsaMga hAya teA chevaTanuM paripUrNa prakAze tema che; kAraNake te ghaNuM karIne sa prakAre jANyuM che. ane te ja vATa tenAM daza`nanI che.' i. A uparAkta patranA (aM, 471) anusaMdhAnamAM te pachInA patramAM (ma, 472) " Page #507 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 462 adhyAtma rAjacaMdra te zrImade A sudhArasa aMge sarvAgI spaSTIkaraNa karyuM che, eTale A amRtapatrane atra savistara vicAra karazuM. Agale patra (naM. 471) je lakhyo hato te khule kAgaLa hatuM, te ema khulle kAgaLa lakhavAnuM prajana zuM tene khulAso karatAM atra prAraMbhamAM ja lakhe che-khullA kAgaLamAM sudhArasa paratve prAye spaSTa lakhyuM hatuM, te cAhIne lakhyuM hatuM. ema lakhavAthI vipariNAma AvavAnuM che nahIM, ema jANIne lakhyuM hatuM. kaMI kaMI te vAtanA carcaka jIvane je te vAta vAMcavAmAM Ave to kevaLa tethI nirdhAra thaI jAya ema bane nahIM, paNa ema bane ke je puruSe A vAkyo lakhyAM che te puruSa keI apUrva mArganA jJAtA che, ane A vAtanuM nirAkaraNa te pratyethI thavAne mukhya saMbhava che, ema jANI tenI te pratye kaMI paNa bhAvanA thAya." A zabda spaSTa sUcave che ke zrImad A sudhArasanA ane tenA parama rahasyanA apUrva jJAtA hatA. A sudhArasa mukhane viSe varase che e sAmAnya nirdezarUpa khullA zabda lakhyA te parathI koI pitAnI meLe tene nirdhAra karavA jAya che tema banavuM saMbhavatuM nathI, e darzAve che_te nirdhAra ema thatuM nathI. yathArtha tenA sthaLanuM jANavuM tenAthI thaI zake nahIM, ane te kAraNathI jIvane vikSepanI utpatti thAya ke A vAta kaI prakAre jANavAmAM Ave te sArUM.' A mArmika zabdo sUcave che ke tene yathArtha sthaLanuM jJAna tenA jJAtA tajajJa AtmAnubhavI sadgurudvArA prApta gurugamathI thAya te ja A gaprakriyA saMbhavita banI zake. AvI A gUDha rahasyabhUta vArtA atre zrImade lakhI che, te paNa kene samajAya? sapuruSane satsaMga jene AjJAMkita paNe thaye che tene - tanaseM, manase, dhanasuM, sabaseM, gurudevanI Ana svaAtma base" evo je hoya tene, eTale ja ane marmamAM lakhe che -"sapuruSanI vANI spaSTapaNe lakhAI hoya to paNa tene paramArtha sapuruSane satsaMga jene AjJAMkitapaNe thayo nathI, tene samajAve durlabha thAya che." I. A sudhArasanA jJAna bA. lakhavAno Azaya zuM che? te vizeSapaNe atra potAnA hadayarUpa paramArtha suha6 saubhAgyane darzAvatAM zrImade A rahasyavArtAnA hRdayarUpa A spaSTa cAra prakAranI cibhaMgIthI A amRta zabdamAM prakAzya che-- (1) je jJAnI puruSa spaSTa e AtmA keI apUrva lakSaNe, guNe ane vedanapaNe anubhavyuM che, ane te ja pariNAma jenA AtmAnuM thayuM che, te jJAnI puruSe je te sudhArasa saMbaMdhI jJAna ApyuM hoya te tenuM pariNAma paramArtha-paramArtha svarUpa che. (2) ane je puruSa te sudhArasane ja AtmA jANe che, tenAthI te jJAnanI prApti thaI hoya te te vyavahAraparamArtha svarUpa che. (3) te jJAna kadApi paramArtha-paramArtha svarUpa evA jJAnIe na ApyuM hoya, paNa te jJAnI puruSe sanmArga sanmukha AkarSe e je jIvane upadeza karyo hoya te jIvane rucyuM hoya tenuM jJAna te paramArtha--vyavahArasvarUpa che. (4). ane te sivAya zAstrAdi jANanAra sAmAnya prakAre mArgAnusArI jevI upadezavAta kare, te zraddhAya, te vyavahAra-vyavahArasvarUpa che. sugamapaNe samajavA ema cAra prakAra thAya che. paramArtha-paramArtha svarUpa e nikaTa mekSane upAya che. paramArtha vyavahAra svarUpa e Page #508 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sudhArasa: zAMtasudhArasa jalanidhi zrImadanI AtmAnI amRtAnubhUti ka63 anaMtara paraMparasaMbaMdhe mekSane upAya che. vyavahAra-paramArtha svarUpa te ghaNA kALe kaI prakAre paNa mokSanAM sAdhananA kAraNabhUta thavAne upAya che. vyavahAra-vyavahAra svarUpanuM phaLa AtmapratyayI nathI saMbhavatuM." Ama atre A cAra prakArarUpa cabhaMgI darzAvI zrImade A parama gUDha rahasyabhUta vArtA paratve pUrve atyArasudhImAM prAye koIe na nAMkhyo hoya e apUrva prakAza nAMkhe che. tene sArabhUta paramArtha Azaya e che ke-(1) AtmAnI amRtAnubhUtine pAmelA AtmajJAnI jJAnIe e sudhArasanuM jJAna ApyuM hoya to tenuM pariNAma paramArtha jyAM pUrvApara-AgaLa pAchaLa pradhAna che evuM paramArtha-paramArtha svarUpa che. (2) tevA jJAnIe te jJAna na ApyuM hoya paNa tevA jJAnIne sanmArga sanmukha AkarSanA sataupadeza jIvane rucyuM hoya te tenuM jJAna te paramArtha jyAM pradhAna che ne vyavahAra gauNa che evuM paramArtha vyavahArasvarUpa che. (3) AtmAnI amRtAnubhUtine je pAmela nathI paNa A sudhArasane ja je AtmA jANe che, evA keI sudhArasare te sudhArasanuM jJAna ApyuM hoya to te vyavahAra jyAM pradhAna che ne paramArtha gauNa che evuM vyavahAraparamArtha. svarUpa che. (4) ane A sAkSAt pratyakSa amRtAnubhUtine ke sudhArasane anubhava jene nathI evA pakSa zAstrAdi jANanAra zAstrajJAnI sAmAnya prakAre je mArgAnusArI jevo upadeza kare te zraddhavAmAM Ave, te vyavahAra pUrvApara AgaLa pAchaLa pradhAna che eve vyavahAravyavahAra svarUpa che. ema bhaMgIrUpa spaSTa cAra prakAra phalita thAya che. temAM prathama prakAra-paramArtha paramArtha svarUpa te nikaTa mokSane upAya che; bIje prakAra paramArtha-vyavahArasvarUpa te anaMtara-tAtkAlika paraMpara-paraMparAe mokSane upAya che; trIje prakAra-vyavahAraparamArtha svarUpa te ghaNA kALa-lAMbA gALe kaI prakAre paNa mokSanA sAdhananA kAraNabhUta thavAne upAya che, arthAt te pote sAkSAt mokSane upAya thatuM nathI, paNa te evI tathArUpa gyatAno kAraNabhUta thAya che ke jethI mokSanA sAdhana maLI Ave, eTale te mekSanAM sAdhanane kAraNabhUta thaI ADakatarI rIte lAMbA gALe mokSane upAya thAya che ane cotho prakAra vyavahAravyavahArasvarUpa tenuM AtmapratyayIAtmA sabaMdhI phala saMbhavatuM nathI. Ama phalaapekSAe A cAra prakArano pradhAnatA pramANe pUrvAnupUrva anukrama che. AvA addabhuta AzayanI A parama rahasyabhUta vAtta zrImade atra saMkSepamAM prakAzI che. AnI vizeSa vicAraNA karatAM A sudhArasanI upayogitA kone ne zI zI rIte thAya che? te paNa atre A be prakAramAM, AtmAnI parama amRtAnubhUtine pAmelA zrImade darzAvI dIdhuM che- (1) lakSaNathI guNathI ane vedanathI jene AtmasvarUpa jaNAyuM che, tene dhyAnano e eka upAya che, ke jethI AtmapradezanI sthiratA thAya che ane pariNAma paNa sthira thAya che. (2) lakSaNathI, guNathI ane vedanathI jeNe Atma svarUpa jANyuM nathI, evA mumukSane jJAnIpuruSe batAveluM je A jJAna hoya te tene anukrame lakSaNAdine bodha sugamapaNe thAya che. arthAt A sudhArasanuM jJAna AtmAnI amRtAnubhUtine pAmelA AtmajJAnI jJAnIne Page #509 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma rAjacaMdra dhyAna upAya thAya che, ke jethI AtmapradezasthiratA ane pariNAmasthiratA thAya che; ane mumukSune je A jJAna tevA AtmajJAnI amRtAnubhavI jJAnIe batAvyuM hoya to tene anukrame lakSaNAdine be sugamapaNe thAya che--anukrame AtmajJAnanuM-amRtAnubhUtinuM kAraNa thAya che. Ama jJAnIne ane mumukSune bannene pitapatAnI kakSA pramANe-dazA pramANe te upakArI thAya che. A sudhArasa koI apUrva kAraNarUpa apUrva vAta che ema nizcaya rAkhavA zrImadda atra saubhAgyane spaSTa jaNAve che-"mukharasa ane tenuM utpattikSetra e kaI apUrva kAraNarUpa che ema tame nizcayapaNe nirdhArajo.' te nizcaya rAkhavA khAsa saubhAgyane zA mATe jaNAvyuM che?--"jJAnI puruSane te pachIne je mArga te na dubhAya e tamane prasaMga thayo che, tethI te nizcaya rAkhavA jaNAvyuM che.' arthAta sudhArasanI prApti pachIne jJAnane je AjJArUpa mArga te na dubhAya evI AjJAMkitapaNArUpa dazA saubhAgyane prApta che, eTale te sudhArasanI-amRtAnubhUtinI prApti mATe uttama adhikArI che, tethI temane te nizcaya rAkhavA jaNAvyuM che. ane "te pachIne mArga je dubhAto hoya ane tene viSe keIne apUrva kAraNarUpa nizcaya thayuM hoya to te kaI prakAre pAcho nizcaya pheravye ja upAyarUpa thAya che, e amArA AtmAmAM lakSa rahe che. arthAta e kaI mumukSu hoya ke jene te pachIne sudhArasaprApti pachIne jJAnIne AjJArUpa mArga dubhAto hoya evI kaMIpaNa svachaMda dazA hoya, chatAM A mane apUrva kAraNarUpa thaze e te sudhArasane viSe nizcaya thayo hoya, te tene te pitAne nizcaya pheravye ja te upAyarUpa thAya che, eTale ke svachaMda cheDI jJAnIne AjJArUpa mArga na dubhAya evA AjJAMkitapaNAmAM AvyuM ja te sudhArasa amRtAnubhUtirU5 apUrva vastunI prApti mATe apUrva kAraNarUpa thAya che. e AjJArUpa mArgane marma zrImade atra mArmikapaNe prakAzyo che. A AjJAnI ja parama upakAritA atre AgaLa pavanarodhananI vAtathI spaSTa samajAvatAM zrImad prakAze che-eka ajJAnapaNe pavananI sthiratA kare che, paNa zvAsocchavAsa dhanathI tene kalyANane hetu thato nathI, ane eka jJAnInI AjJApUrvaka zvAsocchavAsane rodha kare che, te tene te kAraNathI je sthiratA Ave che, te AtmAne pragaTavAno hetu thAya che." arthAt eka ajJAnI AjJA vinA ajJAnapaNe pavananI sthiratA kare che tene kalyANakAraNa thatuM nathI, ane eka jJAnInI AjJApUrvaka tema kare che tene te sthiratA AtmA pragaTavAno hetu thAya che. "zvAsocchavAsanI sthiratA thavI e eka prakAre ghaNI kaThaNa vAta che. tene sugama upAya mukharasa ekatAra karavAthI thAya che, mATe te vizeSa sthiratAnuM sAdhana che. arthAt zvAsocchavAsanA rodhanarUpa prANAyAmanI kaThina gaprakriyA karatAM A sudhArasanI sugama gaprakriyAnuM sthAna ghaNuM uMcuM che, ane tethI vizeSa sthiratA thAya che. "paNa te sudhArasa-sthiratA ajJAnapaNe phaLIbhUta thatI nathI, eTale kalyANarUpa thatI nathI, tema te bIjajJAnanuM dhyAna paNa ajJAnapaNe kalyANarUpa thatuM nathI, eTale vizeSa nizcaya amane bhAsyA kare che. jeNe Page #510 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sudhArasa : zAMtasudhArasajalinidha zrImanI AtmAnI amRtAnubhUti 45 vedanapaNe AtmA jANyA che te jJAnIpuruSanI AjJAe te kalyANurUpa thAya che, ane AtmA pragaTavAnA atyaMta sugama upAya thAya che.' arthAt jJAnInI AjJA (gurugama) vinA ajJAnI sudhArasanI sthiratA kare bIjajJAnanuM dhyAna dhare paNa te ajJAnapaNe tene kalyANurUpa thatu nathI; paNa AtmajJAnI amRtAnubhUti pAmelA jJAnInI AjJAe te kalyANarUpa thAya che, ane A AjJAthI-sadguru thakI gurugamathI prApta A sudhArasanI prakriyA AtmA pragaTa thavAnA atyaMta sugama'-ati ati sarala upAya thAya che. ema parama rahasyabhUta apUrva vAta ceAgIzvara zrImadeDAMDI DhAkIne atra ughASI che; A AjJA sadguru thakI prApta gurugama e ja AtmA prApta karavAnI rahasyacAvI ( Master-key ) A parama gurue atra khatAvI che. cAvI vinA tALAM kheAlavA game teTalI mahenata kare hatheADA mAre tAya tALA na ughaDe ne bhAMgI jAya, paNa cAvI maLe te tevA hajAra tALA sugamatAthI udhaDI jAya; tema bhAvagurugama vinA AtmA pAmavA game teTalI mahenata kare teAya pamAya nahi' ne mahenata niSphaLa jAya, paNa gurugamarUpa sugama rahasyacAvI maLe teA hajArA jIvAnA aMtarnA tALAM sugamatAthI ughaDI jAya ne AtmA pragaTa prApta thAya. AvI apUrva rahasyacAvI jevI apUrva vAta mAnIzvara zrImade atra prakAzI che. ane tevI eka bIjI apUrva vAta paNa atra yAgIzvara zrImadde A paramAsakhA saubhAgya paranA A amRtapatranA A amRta zabdomAM prakAzI che - 'eka bIjI apUrva vAta paNa A sthaLe lakhavAnuM sUjhe che. AtmA che te caMdanavRkSa che. tenI samIpe je je vastue vizeSapaNe rahI heAya te te vastu tenI sugaMdhane (!) vizeSa Adha kare che. je vRkSa ca MdanathI vizeSa samIpa heAya te vRkSamAM caMdananI gaMdha vizeSapaNe sphure che. jema jema AdhenAM vRkSa hoya tema tema suga'dha maMdapariNAmane bhaje che; ane amuka maryAdA pachI asugaMdharUpa vRkSAnuM vana Ave che; arthAt caMdana pachI te sugadhapariNAma karatuM nathI. tema A AtmA vibhAva pariNAmane bhaje che, tyAMsudhI tene caMdanavRkSa kahIe chIe ane sauthI tene amuka amuka sUkSma vastunA saMbaMdha che, temAM tenI chAyA (!) rUpa sugadha vizeSa paDe che; jenuM dhyAna jJAnInI AjJAe thavAthI AtmA pragaTe che. pavana karatAM paNa sudhArasa che temAM, AtmA vizeSa samIpapaNe varte che, mATe te AtmAnI vizeSa chAyA-sugaMdha(!)nA dhyAna karavA ceAgya upAya che. A paNa vizeSapaNe samajavA ceAgya che.' atre AtmAne caMdanavRkSanI upamA ApI A sudhArasanA bhAva zrImadde apUrva paNe samajAvye che. caMdanavRkSanI pAse je vRkSa hoya temAM tenI sugaMdha vizeSa hAya, je vRkSa dUra hAya temAM ochI hAya ane je ghaNuM dUra hoya temAM na heAya; tema AtmArUpa caMdanavRkSanI nikaTamAM je je vastu heAya temAM tenI chAyArUpa sugaMdha-vAsanA vizeSa hAya, dUra hAya temAM echI hAya ane atidUra hAya temAM te na heAya, e saraLatAthI samajAya che. arthAt jyAMlagI AtmA 'vibhAva pariNAmane'--AtmAnA svabhAvathI viruddha vizeSa vikArapariNAmane bhaje che tyAMsudhI tene ca MdanavRkSa samAna atra kahyo, tethI je 559 Page #511 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 499 adhyAtma rAjacaMdra je sUphamavastune saMbaMdha che temAM tenI chAyArUpa sugaMdha vizeSa paDe che. eTale AtmAnI nikaTanI vastunuM dhyAna jJAnInI AjJAe karavAthI AtmA pragaTe che. ane pavana karatAM paNa sudhArasamAM AtmA vizeSa samIpapaNe vate che, arthAt AtmAne vadhAremAM vadhAre nikaTa je koI sUphama vastu hoya to te A prastuta sudhArasa che, ane te pAvana karatAM paNa AtmAne adhika nikaTa che, eTale temAM AtmAnI vadhAremAM vadhAre chAyArUpa sugaMdhavAsanA paDatI hoI te dhyAna karavAne sugama upAya che. AvuM sudhArasanuM adbhuta gUDha rahasya gIzvara zrImade atra prakAzya che. girAja AnaMdaghanajIe paNa kaMIka gUDhArthamAM A sudhArasane IzAro A padamAM karyo jaNAya che- "gagana maMDaLameM adhabica kUvA, UMhA he amIkA vAsA . saguNA hAe so bharabhara pIve, nagurA jAve pyAsA... avadhU se jogI guru merA, usa padakA kare re nIveDA." AnaMdaghanajI arthA-gaganamaMDala eTale cidAkAza. tenI madhye eka amRtane kUvo che, eTale amRtasvarUpI zAMtasudhArasamaya AtmAne tyAM vAsa che. jene saddaguru maLyA che, te ja te amRtakUpamAMthI zAMtasudhArasa bharI bharI pIe che, temanI tRSA chIpe che-bhavatRSNA zAMta thAya che, ane te amRtapAnathI te amRtapaNAne pAme che. bAkI jene sadgurune bhega nathI maLyo, te te amRtapAnanA lAbhathI vaMcita rahe che, tarasyA cAlyA jAya che, eTale temanI bhavatRNu bUjhAtI nathI, ane te mRtapaNAne ja pAme che, arthAt janma-maraNa paraMparA karyA ja kare che, tenA janmamaraNane cheDo Avato nathI. Ama saubhAgya jevA paramArthasakhAne uttama adhikArI jANe temane zrImade A rahasyabhUta vArtA lakhI che; pitAnA athAga upakArI A paramArtha sakhAne sudhArasa ane tenI AgaLanI bhUmikA pitAnA hAthe prApta karAvavAnI zrImaddanI bhAvanA-IcchA temanA saubhAgya paranA patramAM (aM. 259) AvatA A parama bhAvapUrNa ullekha parathI jaNAya che-"jJAnadhArA saMbaMdhI mULamArga ame tamane A vakhatanA samAgamamAM gheDa paNa kahIzuM, ane te mArga pUrI rIte A ja janmamAM tamane kahIzuM ema amane harinI preraNuM hoya tevuM lAge che. tame amAre mATe janma dharyo haze ema lAge che. tame amArA athAga upakArI che. tame amane amArI IcchAnuM sukha ApyuM che, te mATe namaskAra sivAya bIjuM zuM badale vALIe? paNa amane lAge che ke amAre hAthe hari tamane parAbhakti apAvaze; harinA svarUpanuM jJAna karAvaze; ane e ja ame meTe bhAgyodaya mAnIzuM." ane saubhAgya paranA bIjA patramAM (saM. 197) AvatA-sudhAnI dhArA pachInAM keTalAMka darzana thayAM che?--e ullekha parathI spaSTa jaNAya che ke zrImad te sudhAnI dhArA ane te pachInI keTalIye bhUmikAone kyAranAye pAmI gayA hatA, eTale saubhAgya jevA uttama yogya adhikArIne te pamADavA pUrepUrA samartha hatA. A sudhArasa viSe rasa dharAvatA saubhAgyabhAI 1950nA zrA. vada 10nA dine zrImada para lakhelA patramAM pRcchA kare che ke -"samayasAra nATakanI cepaDImAM bIjajJAna Page #512 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sudhArasa: zAMtasudhArasajalanidhi zrImadanI AtmAnI amRtAnubhUti 47 viSene koI sayA ke chaMdamAM bhAvArtha haze ke kema? ne je che te kayA savaiyA chaMdamAM che te Apa lakhI jaNAvazo.' AnA uttarapatramAM (aM. 520) zrImad A sudhArasa bA. banArasIdAsakRta samayasAramAM AvatA ullekha aMge talaspazI mImAMsA prakAze che- je mukharasa saMbaMdhI jJAna viSe samayasAra graMthanA kavitAdimAM tame artha dhAre che te temaja che, ema sarvatra che, ema kahevA gya nathI. banArasIdAse samayasAra graMtha hindI bhASAmAM karatAM keTalAMka kavita, savaiyA vageremAM tenA jevI ja vAta kahI che, ane te kaI rIte bIjajJAnane lagatI jaNAya che. tathApi kyAMka kyAMka tevA zabda upamApaNe paNa Ave che. 4 4 eTale tame je bIjajJAnamAM kAraNa gaNe che tethI kaMIka AgaLa vadhatI vAta athavA te vAta vizeSa jJAne temAM aMgIkAra karI jaNAya che."-- arthAt tyAM je vAta kahI che te bIjajJAnane lagatI jaNAya che. sarvatra te upamApaNe kahela che ema nathI, kavacita upamApaNe kahela che ane keTaleka sthaLe vastapaNe paNa kahela che. Ama vastupaNe ane upamApaNe te vAta banArasIdAse karI che, te parathI zrImad prakAze che--banArasIdAsane kaMI tevo yoga banyo hoya ema samayasAra graMthanI temanI racanA parathI jaNAya che. mULa samayasAramAM eTalI badhI spaSTa vArtA bIjajJAna viSe kahI nathI jaNAtI, ane banArasIdAse te ghaNe ThekANe vastupaNe ane upamApaNe te vAta kahI che. je uparathI ema jaNAya che ke banArasIdAse sAthe potAnA AtmAne viSe je kaMI anubhava thayo che, tene paNa kaI te prakAre prakAza karyo che, ke kaI vicakSaNa jIvanA anubhavane te AdhArabhUta thAya, vizeSa sthira karanAra thAya. banArasIdAsane te kaI spaSTa anubhavaga thayo hovo joIe ema atra spaSTa prakANyuM che- ema paNa lAge che ke banArasIdAse lakSaNAdi bhedathI jIvane vizeSa nirdhAra karyo hato, ane te te lakSaNAdinuM satata manana thayA karyAthI AtmasvarUpa kaMIka tIkSaNapaNe temane anubhavamAM AvyuM che, ane avyaktapaNe Atmadravyane paNa temane lakSa thaye che, ane te avyakta lakSathI te bIjajJAna temaNe gAyuM che." I. seMkaDo varSa pUrve thayelA banArasIdAsanI A dazAnuM AvI cakkasAIthI mApa karavAnuM keNa karI zake? sAmarthya keNa dharAvI zake? AtmAnubhavanI dizAmAM je tevI ghaNI ghaNuM AgaLa vadhI gayelI AtmadazAne pAmI gayela hoya e AtmasAmarthyagI hoya te ja. ane zrImad tevI ghaNI ghaNI AgaLa vadhI gayela dazAne pAmela-AtmAnI amRtAnubhUtine pAmela tevA AtmasAmarthyagI jJAnI puruSa hatA, tenI sAkSI temanA ja uparokta vacane pUre che, ane temAM saubhAgya paranA patramAM (aM. 475) lakhela A amRta vacana sUra pUrAve che--"zuddhatA vicAruM dhyA, zuddhatAmeM keli kare, zuddhatA meM sthira hai, amRtadhArA bara--e kavitAmAM sudhArasanuM je mAhAsya kahyuM che, te kevaLa eka visasA (sarva prakAranA anya pariNAmathI rahita asaMkhyAtapradezI Atmadravya) pariNAma svarUpastha evA amRtarUpa AtmAnuM varNana che. tene paramArtha yathArtha hRdayagata rAkhe che, je anukrame samajAze. zuddhatA vicAranAra, zuddhatA dhyAvanA, zuddhatAmAM ramanAra, zuddhatAmAM sthira rahenAra, amRtadhArAvRSTi anubhavanAra e keI amRtarUpa AtmAnI amRtAnubhUtine Page #513 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 468 adhyAtma rAjacaMdra pAmele tajajJa divya AtmA ja--"tene paramArtha yathArtha hRdayagata rAkhe che-A amRta vacana lakhI zake. AvI zuddha AtmAnI amRtAnubhUtine pAmelA zrImad parama zAMta sudhArasanA AvA paramArtha amRtAnubhavane anubhavanArA zAMtasudhArasajalanidhi hatA, eTale ja AvA amRta puruSanI amRtavANImAM sarvatra akSare akSare pade pade parama zAMtasudhArasanI relachela cAlI hoya emAM Azcarya zuM? prakaraNa teramuM sAMkaDI sthitimAM saubhAgyanuM sthirIkaraNa paramArthasakhA saubhAgyane ja arasAmAM zrImadda sAthe paramArtha saMbaMdha baMdhAye, lagabhaga te arasAmAM saubhAgyanI vyAvahArika sthiti ghaNuM sAMkaDI thaI paDI hatI; kuTuMbAdine AjIvikAnirvAha kema thaze? lokamAM lAja kema raheze? I. prakAre vyavahAra ciMtA vartAtI hatI, ane tethI atyaMta AkuLavyAkuLa banI jaI teo zrImadane te pitAnI ciMtA nivedana karatA, tiSAdithI bhaviSya zuM che? e jANavA mATe AturatAthI pRcchA karatA, eTaluM ja nahiM paNa vidyA-siddhi-maMtrAdithI ke bIjA keI vyavahAra upAyathI pitAnI te ciMtA dUra karavA mATe zrImadane vAraMvAra vijJapti karatA. paraMtu meru samA aDela zrImad A paramArtha sakhAnI vyavahAraciMtA pratye pUrepUrI sahAnubhUti (Sympathy) dharAvatA chatAM, dhIrajathI samatAthI udayavedana karavAnuM aMtaHkaraNapUrvakanuM AzvAsana ApatA chatAM, jJAnI pratye sakAmapaNAthI-nidAnabuddhithI AtmAnuM patana na thavA devAne nirmala bodha ApI, saubhAgyane paDavA nahi detAM sanmArgamAM sthira karatA, paramArthImitrane paDatAM dhArI rAkhI kharekharUM paramArthImitrapaNuM bajAvatA, paramArtha ziSyane sAcuM dizAdarzana karI sAcuM paramArthagurupaNuM dAkhavatA; eTaluM ja nahi paNa vidyA-siddhi-maMtrAdigathI kAma karI ApavAnI temanI kAmanAne khule khulle nakAra karI pite paNa parama niSkAma jJAnInI praNAlikAmAM atyaMta sthira rahyA hatA. AvA paramArthaguru zrImade sAMkaDI sthitimAM saubhAgyanuM kevuM sthirIkaraNa karyuM hatuM te A prakaraNamAM vicArazuM. saubhAgyabhAI jyAre jyAre potAnI vyavahAraciMtA bAbata zrImadane jaNAvatA, tyAre tyAre zrImadda temane vyavahAraciMtAnI akaLAmaNa nahiM rAkhavAnuM, samatA-dhIraja dharI nirAkula rahevAnuM vAraMvAra AzvAsana ApatA-"je ciMtAnA upadrave tame muMjhAo che, te ciMtAupadrava ke zatru nathI. (aM. 443). saMsAranI jhALa joI ciMtA bhajaze nahIM, ciMtAmAM samatA rahe to te AtmaciMtana jevI che. (aM. 461). vyavahAraciMtAthI Page #514 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAkaDI sthitimAM sobhAgyanuM sthirIkaraNa akaLAmaNa AvatAM, satsaMganA viyogathI koI prakAre zAMti nathI rahetI ema Ape lakhyuM te egya ja che. tathApi vyavahAraciMtAnuM akaLAmaNa te egya nathI. sarvatra hariicchA baLavAna che, e daDha karAvavA mATe harie Ama karyuM che. ema Ape niHzaMkapaNe samajavuM; mATe je thAya te jovuM; ane pachI je Apane akaLAmaNa janma pAme, to joI laIzuM. 4 4 akaLAmaNa rAkhazo nahIM. ame te e mArgathI taryA chIe. (aM. 250). AtmAmAM vizeSa AkuLatA na thAya tema rAkhaze. je thavA haze te thaI raheze. ane AkuLatA karatAM paNa je thavA haze te thaze, tenI sAthe AtmA paNa aparAdhI thaze." (naM. 494) Ama vyavahAraciMtAthI Akula paramArtha sahadu hRdayarUpa saubhAgyane kharA hRdayanuM AzvAsana ApatAM zrImadda prApta udayane samabhAve vedo ane AkulatA na rAkhavI ema khedahAraka utsAhapreraka bodha ApatA- "ApanI sthiti lakSamAM che. ApanI IcchA paNa lakSamAM che. guruanugrahavALI vArtA lakhI te paNa kharI che. karmanuM udayapaNuM bhegavavuM paDe te paNa kharuM che. Apa atizaya kheda vakhatovakhata pAmI jAo che te paNa jANIe chIe. XX game tevA dezakALane viSe yathA rahevuM, yathAgya rahevA IchaLyA ja karavuM e upadeza che. mananI ciMtA lakhI jaNa toya amane tamArA upara kheda thAya tema nathI. jJAnI anyathA kare nahIM, tema karavuM tene sUjhe nahIM, tyAM bIjo upAya IcchA paNa nahIM ema vinaMti che. (a. 313) saMsArasaMbaMdhI tamane je ciMtA che, te jema udayamAM Ave tema vedavI, sahana karavI. e ciMtA thavAnuM kAraNa evuM keI karma nathI ke je TALavA mATe jJAnI puruSane pravRtti karatAM bAdha na Ave. 4 4 prANImAtra prAye AhAra, pANI pAmI rahe che. to tama jevA prANInA kuTuMbane mATe tethI viparyaya pariNAma Ave evuM je dhAravuM te yogya ja nathI. kuTuMbanI lAja vAraMvAra ADI AvI je AkuLatA Ape che, te game to rAkhIe ane game te na rAkhIe te banne sarakhuM che, kemake jemAM pitAnuM nirupAyapaNuM rahyuM temAM te je thAya te egya ja mAnavuM e daSTi samyak che. je lAgyuM te jaNAvyuM che." (aM. 322) pitAnI kaDI sthiti nivedana karI paramArtha ziSya saubhAgye kavacita guruanu. grahathI ziSyanuM amuka duHkha TaLyuM evI vArtA lakhI zrImadda jevA paramArtha guru pratye ADakatarI garbhita spRhA darzAvI haze ke Apa jevA parama samartha gurunA anugrahathI kaI rIte amAruM A duHkha TaLe-A ciMtA maTo, enA uttaramAM paramArthaguru zrImade atre jaNAvyuM jaNAya che ke e ciMtA thavAnuM kAraNa evuM koI kama nathI ke je TALavA mATe jJAnI puruSane pravRtti karatAM bAdha na Ave", ane eTale ja atre mArmikapaNe e paNa sUcavI dIdhuM che ke "jJAnI anyathA kare nahIM', pAramArthika vaibhavathI sAMsArika phalapradAnarUpa anyathA prakAra Acare nahIM, jJAnI puruSonI sanAtana praNAlikAthI anya prakAre varte nahIM, ane saubhAgyane tevA prakArano udaya dekhI zrImadda saubhAgyane prasaMgavazAt cetavatA paNa kharA ke--" jyAre prArabdhadaya dravyAdi kAraNamAM nirbaLa hoya tyAre vicAravAna jIve vizeSa pravRtti karavI na ghaTe, athavA dhIraja rAkhI Aju Page #515 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70 adhyAtma rAjacaMdra bAjunI ghaNuM saMbhALathI karavI ghaTe, eka lAbhane ja prakAra dekhyA karI karavI na ghaTe. (aM. 544) ema prArabdhadaya nabaLe hoya tyAre vizeSa pravRtti na karavAnI vAta ThasAvavA zrImadda prayatna karatA, ane "muMjhAvAthI kaMI karmanI nivRtti, icchIe chIe te thatI nathI, ane A dhyAna thaI jJAnInA mArga para paga mUkAya che (aM. 544) e vAtanuM smaraNa ApI, saubhAgyane nahiM muMjhAvAne ane ArtadhyAna dharI jJAnInA mArga para paga nahiM mUkavAne mArmika bAdha ApatA. zrImadda jevA parama nispRha niSkAma parama paramArtha puruSane te jenI sAthe paramArtha prasaMga hoya tenI sAthe vyavahAraprasaMganI vAta mULathI ja bIlakula pasaMda na hatI, te pratye atyaMta kaMTALe hate, eTaluM ja nahiM paNa tethI ghaNI muMjhavaNa thatI, trAsa upajate; eTale zrImadda vyAvahArika vAta jema bane tema ochI lakhavAnuM saubhAgyane vAraMvAra sUcavatA, kAraNake te vyAvahArika sthiti zrImadanA lakSa hAra na hatI, emane me ja hatI, chatAM gabharATa zamAvavA lakhAtI hoya to tevA prakArathI te lakhAtI hatI, te vAta AdhyAnanA rUpa jevI lakhAI jatI tethI zrImadane bahu saMtApa thate. (aM. 540, 531, 304). tevI vyAvahArika vAtamAM zrImanuM citta paNa pravartatuM nahiM, patrottara paNa sUjhato nahiM, eTale ghaNIvAra mauna rahetA, ane te maunapaNA mATe paNa avikSepatA rAkhavAnI bhalAmaNa karatA. (aM. 347, 279). vaLI saubhAgya sAthe zrImadane paramArtha saMbaMdha te eTale badhe ghaniSTha ane viziSTatama prakArano hato ke temane te A paramArtha saMbaMdhamAM vyavahArasaMbaMdhanI vAta na ja karavA-na ja lakhavA zrImadda vAraMvAra bhAra daIne lakhatA- mArUM aMtaranuM aMga evuM che ke paramArthaprasaMgathI kaMI mumukSu jIvane mAre prasaMga thAya te jarUra tene mArA pratye paramArthanA hetunI ja IcchA rahe te ja tenuM zreya thAya; paNa dravyAdi kAraNanI kaMI paNa vAMchA rahe athavA tevA vyavasAyanuM mane tenAthI jaNAvavuM thAya, te pachI anukrame te jIva malina vAsanAne pAmI mumukSutAne nAza kare, ema mane nizcaya rahe che, ane te ja kAraNathI tamane ghaNIvAra tamArA taraphathI kaI vyAvahArika prasaMga lakhAI AvyA hoya tyAre Thapake ApI jaNAvyuM paNa hatuM ke mArA pratye tame A vyavasAya jaNAvavAnuM kema na thAya tema jarUra karI kare. 4 x bIjA koi paNa satsaMgaprasaMgamAM ema kare te mArUM citta bahu vicAramAM paDI jAya che ke gabharAya che; kemake paramArthane nAza karanArI A bhAvanA A jIvane udayamAM AvI. tame jyAre jyAre vyavasAya viSe lakhyuM haze, tyAre tyAre mane ghaNuM karIne ema ja thayuM haze. 4 4 ravajIbhAInA kuTuMbane mATe jema vyavasAya mAre kare paDe che tema tamAre mATe mAre karavo hoya te paNa mArA cittamAM anyabhAva Ave nahIM. paNa tame duHkha sahana na karI zako tathA vyavasAya mane jaNa e vAta koI rIte zreyarUpa lAgatI nathI, kemake ravajIbhAIne tevI paramArtha IcchA nathI ane tamane che, jethI tamAre A vAta para jarUra sthira thavuM, A vAtane vizeSa nizcaya rAkhaje." (aM. 548). Page #516 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAMkaDI sthitimA saubhAgyanuM sthirIkaraNa 471 Ama parama paramArtha raMgI zrImadda paramArtha saMgI satsaMgIone malina vAsanAne hetu na thAya ane pUrvApara emanuM zreya thAya e paramArthaarthe spaSTa lakhatA, ane paramArthasuhRda saubhAgyane te A paramArthane nAza karanArI bhAvanA na thAya e arthe khAsa bhalAmaNa karatA. Ama chatAM vyAvahArika kaThaNAI bA. saubhAgya zrImadane pitAnI muMjhavaNa lakhatAkaThaNAI rahyA kare che tene atyaMta mArmika uttara (aM. 223) ApatAM zrImade mArmikapaNe jaNAvyuM che ke-paramAtmAnI bhakti ja jene priya che, evA puruSane evI kaThaNAInoMyate pachI kharA paramAtmAnI tene bhakti ja nathI ema samajavuM. athavA te cAhIne paramAtmAnI IcchArUpe mAyAe tevI kaThaNAI mokalavAnuM kArya vismaraNa karyuM che." ema mArmikapaNe vyaMgamAM jaNAvI zrImadda atre janakavidehInI apragaTa kaThaNAI ane mahAtmA kRSNanI saMkaTarUpe pragaTa kaThaNAIne nirdeza kare che, ane tevI kaThaNAI bhagavadbhaktane ghaTArata ja che-hevI joIe ema kahI e kaThaNAI mAyAnI che paNa paramAtmAnI te e saraLAI che ema spaSTa kartha che -"janakavidehI ane mahAtmA kRSNa viSe mAyAnuM vismaraNa thayuM lAge che, tathApi tema nathI. janakavidehInI kaThaNAI viSe kaMI atra kahevuM joga nathI, kAraNa ke te apragaTa kaThaNAI che, ane mahAtmA kRSNanI saMkaTarUpa kaThaNAI pragaTa ja che, tema aSTamahAsiddhi ane navanidhi paNa prasiddha ja che, tathApi kaThaNAI to ghaTArata ja hatI, ane hevI joIe. e kaThaNAI mAyAnI che ane paramAtmAnA lakSanI te e saraLAI che, ane ema ja he." atre prasaMgopAtta kabhu rAjAnuM bodhaka dRSTAMta ApyuM che-"kabhu rAjAe vikaTa tapa karI paramAtmAnuM ArAdhana karyuM ane dehadhArIrUpe paramAtmAe tene darzana ApyuM ane vara mAgavA kahyuM tyAre krabhu rAjAe mAgyuM ke he bhagavAna! AvI je rAjyalakSamI mane ApI che te ThIka ja nathI, tAre parama anugraha mArA upara hoya te paMcaviSayanA sAdhanarUpa e rAjyalakSamInuM pharIthI mane svanuM paNa na ho, e vara Apa. paramAtmA diga thaI jaI tathAstu kahI svadhAma gata thayA." Ama kahevAno Azaya zuM? te darzAve che-"kahevAno Azaya evo che ke ema ja gya che. kaThaNuI ane saraLAI zAtA ane azAtA e bhagavadbhaktane sarakhAM ja che; ane vaLI kaThaNuI ane azAtA te vizeSa anukULa che ke jyAM mAyAne pratibaMdha darzanarUpa nathI. Apane te e vArtA jANavAmAM che, tathApi kuTuMbAdikane viSe kaThaNAI hevI ghaTArata nathI ema UgatuM hoya te tenuM kAraNa e ja che ke paramAtmA ema kahe che, ke tame tamArA kuTuMbapratye niHzaneha he, ane tenA pratye samabhAvI thaI pratibaMdha rahita thAo; te tamArUM che ema na mAne, ane prArabdhayegane lIdhe ema manAya che te TALavA A kaThaNAI meM ekalI che. adhika zuM kahevuM? e ema ja che'.Ama A amRtapatramAM (aM. 223) bhagavadbhaktane kaThaNAI hovI joIe, e kaThaNAI mAyAnI che-paramAtmAnI te saraLAI che, saraLAI karatAM kaThaNAI te vizeSa anukULa che, ane A kaThaNAI te kuTuMbAdi moha TALavA khAsa mokalAI che, ItyAdi prakAre adbhuta Page #517 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 472 adhyAtma rAjacaMdra paramArthaghaTanAthI kaThaNAIne DaMkha hRdayamAMthI kaDhAvI nAMkhI zrImade paramArthasuddha sobhAgyanA hRdayanuM pUrNa sahAnubhUtipUrNa AzvAsana karyuM hatuM. temaja-bIjA patramAM (aM. 233) paNa A paramArthasakhAne moha-zoka dUra karavA zrImad te ja bhAva darzAve cheH "cittanI mAyAnA prasaMgomAM AkuLavyAkuLatA heya ane temAM AtmA ciMtita rahyA kare, e IzvaraprasannatAne mArga che ke kema? ane pitAnI buddhie nahIM, tathApi lokapravAhane laIne paNa kuTuMbAdine kAraNe zocanIya thavuM e vAstavika mAge che ke kema? ApaNe AkuLa thavAthI kaMI karI zakIe chIe ke kema? ane je karI zakIe chIe te pachI Izvara para vizvAsa zuM phaLadAyaka che?" vaLI saMsAranI pratikULa dazAo prApta thavI te te mumukSune saMsArathI taravA barAbara che, kAraNake A saMsArasvarUpanI spaSTa vicAraNAne vakhata tevA pratikULa prasaMgamAM vizeSa hoya che ema UMDuM tattvajJAna darzAvI, zrImad A paramArtha sakhAne meha-zeka dUra karatAM eka bIjA patramAM (aM. 492) lakhe che--amArA cittamAM te ema Ave che ke, mumukSu jIvane raDA kALane viSe saMsAranI pratikULa dazAo prApta thavI te tene saMsArathI taravA barAbara che; anaMtakALathI abhyAsele evo A saMsAra spaSTa vicAravAno vakhata pratikULa prasaMge vizeSa hoya che, e vAta nizcaya karavA yogya che. 4 4 A tamane eka sAdhAraNa pratikULa prasaMga banyo che temAM muMjhAvuM ghaTatuM nathI. e prasaMga je samatAe vedavAmAM Ave te jIvane nirvANa samIpanuM sAdhana che. vyAvahArika prasaMgenuM nitya citravicitrapaNuM che. mAtra kalapanAe temAM sukha ane kalpanAe duHkha evI tenI sthiti che. anukULa kalpanAe te anukULa bhAse che, pratikULa kalpanAe te pratikULa bhAse che; ane jJAnI puruSoe te beya kalpanA karavAnI nA kahI che. ane tamane te karavI ghaTatI nathI. vicAravAnane zeka ghaTe nahIM, ema zrI tIrthakara kahetA hatA. ityAdi. Ama saubhAgyanI vyavahAraciMtAjanya zAcarUpa AkuLavyAkuLatA dUra karavA mATe paramArthamUrti zrImad vAraMvAra upadeza ApatA tathApi te vismRta thaI jaI bhaviSyamAM zuM thaze? evI ciMtAkulatAne laI saubhAgya parama tiviMdU zrImadane bhaviSya-jyotiSa bA. pRcchA karatA. tenA javAbamAM zrImadda tiSane kalpita kahI te para pitAne lakSa rahyo nathI-ruci rahI nathI-cittapraveza paNa rahyo nathI ema spaSTa jaNAvatA-"bhaviSyajJAnanI jemAM avazya che te vAta para hamaNAM lakSa rahyuM nathI. (aM. 132). Ape jyotiSAdikanI paNa hAla IcchA karavI nahIM, kAraNa ke te kalpita che ane kalpita para lakSa nathI. (aM. 221) jyotiSanI AmnAya saMbaMdhI keTalIka vigata lakhI te vAMcI che. ghaNe bhAga tene jANavAmAM che. tathApi citta temAM jarAya praveza karI zakatuM nathI. ane te viSenuM vAMcavuM, sAMbhaLavuM kadApi camatkArika hoya, te paNa bejArUpa lAge che. thaDI paNa temAM ruci rahI nathI. amane te mAtra apUrva evA satanA jJAna viSe ja ruci rahe che. (aM. 339). ane jyotiSane kalpita Page #518 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 473 sAMkaDI sthitimAM saubhAgyanuM sthirIkaraNa kahevAno hetu ze e aMge khulAso karatA ke "tine kalpita kahevAno hetu e che ke te viSaya pAramArthika jJAne kalpita ja che; ane pAramArthika ja sata che; ane tenI ja raTanA rahe che." (aM. ra22). ema jatine kalpita jaNAvI parama timUtti zrImad saubhAgyane sAme sIdhe prazna (Poser) karatA-"jyotiSa jevA kalpita viSayane sAMsArika prasaMgamAM niHspRha puruSa lakSa karatA haze ke kema? ane ame jeti jANIe chIe athavA kaMI karI zakIe chIe ema na mAne te sArUM, evI hAla IcchA che. te Apane ruce che ke kema? te lakhazo." (aM. ra33). Ama paraMti svarUpa divya AtmatinA dhyAnamAM ja nimagna para tirU5 zrImad tiSadarzana aMgenI saubhAgyanI AkulatA TALatA. A tiSapRcchA uparAMta ke vyavasAyavegathI athavA vivA-maMtra-siddhiAdinA cogaprayogathI potAnuM kAma karI ApavAnI sakAma yAcanA paNa sobhAgyabhAI zrImadda pratye karatA. tenA uttaramAM zrImad saubhAgyane tevA sakAmapaNAnA mahAbhayasthAna pratye sakhta zabdamAM kaDaka cetavaNI ApatA, ane jJAnI pratye tevA sakAmapaNAthI darzanAvaraNIya karmane pratibaMdha vizeSa utpanna thAya che, tevI nidAnabuddhithI samyakatvane rodha rahe che, paramArtha daSTi maTI, saMsArArtha daSTi thaI jAya che, pharI sulabhadhipaNuM pAmavuM kaThaNa paDe che, ema spaSTapaNe cekakhA zabdomAM jaNAvI detA- jJAnIne viSe je kaMI paNa prakAre dhanAdinI vAMchA rAkhavAmAM Ave te jIvane dazanAvaraNIya karmane pratibaMdha vizeSa utpanna thAya che. ghaNuM karIne jJAnI te pratibaMdha keIne pitAthakI utpanna na thAya ema varte che. jJAnI pitAnuM upajIvana, AjIvikA paNa pUrvakarmAnusAra kare che; jJAnane viSe pratibaddhatA thAya ema karIne AjIvikA karatA nathI, athavA karAvavAno prasaMga IcchatA nathI, ema jANIe chIe. jJAnI pratye jene kevaLa nispRha bhakti che, pitAnI IcchA te thakI pUrNa na thatI dekhIne paNa jene deSa AvatuM nathI, e je jIva che, tene jJAnIne Azraye dhIrajathI vartatAM Apattine nAza hoya che, athavA ghaNuM maMdavANuM thaI jAya che, ema jANIe chIe; tathApi tevI dhIraja rahevI A kALane viSe bahu vikaTa che, ane tethI upara jaNAvyuM che, evuM pariNAma ghaNIvAra AvatuM aTakI jAya che. amane to evI jaMjALa viSe udAsInapaNuM vate che. (aM. 368). "amane ema lAge che ke vAraMvAra tame lakhe che, te kuTuMbamoha che, saMkalezapariNAma che, ane azAtA nahIM sahana karavAnI kaMIpaNa aMze buddhi che; ane je puruSane te vAta bhaktajane lakhI hoya che tethI tene raste karavAne badale ema thAya che, ke AvI nidAnabuddhi jyAM sudhI rahe tyAMsudhI samyakatvane rAdha rahe kharo, ema vicArI ghaNIvAra kheda thaI Ave che, tene lakhavuM te tamane yogya nathI. (aM. 538) pUrve jANyuM hatuM ane spaSTa pratIti svarUpa hatuM ke jJAnI puruSane sakAmapaNe bhajatAM AtmAne pratibaMdha thAya che, ane ghaNIvAra paramArtha daSTi maTI saMsArArthadaSTi thaI jAya che. jJAnI pratye evI daSTi thaye pharI sulabhadhipaNuM pAmavuM kaThaNa paDe che; ema jANI a-60 Page #519 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 474 adhyAtma rAjacaMdra kaI paNa jIva sakAmapaNe samAgama na kare, evA prakAre vartavuM thatuM hatuM. tamane tathA zrI DuMgara vagerene A mArga saMbaMdhI ane kahyuM hatuM, paNa amArA bIjA upadezanI peThe tatkALa tenuM prahavuM kaI prArabdhagathI na thatuM. 4 4 amane tethI cittamAM moTe kheda thato hato ke A sakAmavRtti duSamakALane lIdhe AvA mumukSupuruSane viSe vate che, nahIM te tene svapna paNa saMbhava na hoya. joke te sakAmavRttithI tame paramArtha daSTipaNuM vIsarI jAo e saMzaya thato nahoto. paNa prasaMgopAtta paramArtha daSTine zithilapaNane hetu thavAno saMbhava dekhAto hato." (aM. 552) ItyAdi. Ama sthiti hovAthI saubhAgyanuM paramArtha patana na thAya ane paramArthamAM sthirIkaraNa thAya e arthe parama paramArthahitasvI zrImada, game teTalI vipattio paDe to paNa jJAnI dvArA sAMsArika phalanI IcchA karavI nahiM ema spaSTa upadezatAM (aM. 374) paramArtha bodha Ape che-"game teTalI vipattio paDe, tathApi jJAnI dvArA sAMsArika phaLanI IcchA karavI egya nathI. udaya Avela aMtarAya samapariNAme vedavA gya che, viSama pariNAme davA gya nathI." ema lakhI saubhAgye jaNAvelI IcchA aMge lakhe che-"yathArtha jJAna jemane che e puruSa anyathA Acare nahIM, mATe tame je AkuLatAne laI IcchA jaNAvI, te nivRtta karavA gya che. jJAnI pAse sAMsArika maibhava hoya to paNa mumukSue koI paNa prakAre te IcchA egya nathI. ghaNuM karI jJAnI pAse te vaibhava hoya che, te te mumukSunI vipatti TALavA mATe upayogI thAya che. pAramArthika vibhavathI jJAnI, mumukSune sAMsArika phaLa ApavAnuM icache nahIM, kAraNa ke akartavya te jJAnI kare nahIM." ane zrImadanI vartamAna vyavahAra paristhiti paNa haju prAraMbhanI UgatI dazAmAM che, chatAM saubhAgyane dhIrajanuM kAraNa thavAnI potAnI aMtaradhAraNa darzAve che -"hAla te amArI pAse evuM kaMI sAMsArika sAdhana nathI ke tamane te vATe dhIrajanuM kAraNa thaIe, paNa te prasaMga lakSamAM rahe che, bAkI bIjA prayatna te kartavya nathI." ema aMtarbhAvanA darzAvI, saubhAgyane bhaviSyanI ciMtA nahi karavAnuM ne nirbhayapaNuM aMgIkAra karavAnuM uddabodhana karI, "paramArtha puruSArtha bhaNI sanmukha thavuM egya che ema atra zrImade yathArtha bedhane mukhya mArga darzAvyo che. ane AgaLa paranA (saM. 1~1, mAgazara, vada 11) saubhAgya paranA eka amRtapatramAM (aM. 550) te A sarva vAtane pUrepUre ne khullekhule khulAso karatAM parama paramArthahitasvI zrImade paramArtha sakhA saubhAgyane parama paramArtha hitabodha dIdhuM che--"amArA pratye mAvitra jeTale tamAre bhaktibhAva che, eTale lakhavAmAM aDacaNa nathI ema gaNIne tathA duHkha sahana karavAnI asamarthatAne lIdhe amArI pAsethI tevA vahevAranI yAcanA be prakAre tamArAthI thaI che -eka to kaMI siddhigathI du:kha maTADI zakAya tevA AzayanI, ane bIjI yAcanA kaMI vepAra rojagArAdinI. bemAMnI eke yAcanA tamArI amArI pAse thAya, te tamArA AtmAne hitanuM kAraNa zodhanAra, ane anukrame malina vAsanAne hetu thAya; kemake je bhUmikAmAM Page #520 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAMkaDI sthitimA saubhAgyanuM sthirIkaraNa 475 je ghaTe nahIM te jIva te kare che te bhUmikAne tene saheje tyAga thAya, emAM kaMI saMdeha nathI. tamArI amArA pratye niSkAma bhakti joIe, ane tamane game teTaluM duHkha hoya chatAM tene dhIrajathI vedavuM joIe. tema na bane te paNa eka akSara amArI pAse te tenI sUcanA paNa na karavI joIe. e tamane sarvAga cagya che." A be prakAranI yAcanAmAM prathama prakAranI yAcanA lakattara mithyAtvanuM bIja che te nikaTabhavI mumukSue karavI ghaTe ja nahIM te spaSTa zabdomAM darzAve che-te be prakAranI yAcanAmAM prathama jaNAvI che te yAcanA to kaI paNa nikaTabhavIne karavI ghaTe ja nahIM, ane alpamAtra hoya te paNa tene mULathI chedavI ghaTe; kemake lokettara mithyAtvanuM te sabaLa bIja che, evo tIrthaMkarAdino nizcaya che; te amane to sapramANa lAge che. ane jJAnIne parizramano hetu thAya evI bIjI yAcanA paNa mumukSue jJAnI pratye karavA yogya nathI e paNa tevA ja spaSTa zabdomAM darzAve che--bIjI yAcanA che te paNa kartavya nathI, kemake te paNa amane parizramano hetu che. amane vahevArane parizrama ApIne vahevAra nibhAva e A jIvanI vRttinuM ghaNuM ja alpatva batAve che; kemake amArA arthe parizrama veThI tamAre vahevAra calAvI devo paDato hoya te te tamane hitakArI che, ane amane tevA duSTa nimittanuM kAraNa nathI." jJAnIne arthe mumukSu parizrama kare to tene hitarUpa che, paNa mumukSune arthe jJAnIne parizrama kare paDe te mumukSune hitarUpa nathI-ahitarUpa che; Ama mumukSunI sevAthI pitAne doSanuM kAraNa thAya ema nathI evA parama samartha chatAM zrImadda jevA jJAnI paNa pitA mATe koI paNa mumukSune leza paNa parizrama ApI kaMI paNa vyAvahArika sevAlAbha UThAvavA mAgatA nathI, eTaluM ja nahiM paNa cokhA vyAvahArika dhArAdhoraNa pramANe sarva vyavahAramAM kevI aNIzuddha vyavahArazuddhi ja jALavavA mAge che, te temanA A amara zabdo ja batAvI Ape che-evI sthiti chatAM paNa amArA cittamAM evo vicAra rahe che ke, jyAM sudhI amAre parigrahAdinuM levuM devuM thAya, e vahevAra udayamAM hoya tyAMsudhI jAte te kArya karavuM athavA vahevArika saMbaMdhI dhArAdithI karavuM, paNa te saMbaMdhI mumukSu puruSane te parizrama ApIne na karavuM, kemake jIvane malina vAsanA tevA kAraNe udbhava thavI saMbhave, kadApi amArUM citta zuddha ja rahe evuM che, tathApi kALa e che, ke je ame te zuddhine dravyathI paNa rAkhIe te sAmA jIvane viSamatA uddabhava na thAya; ane azuddha vRttivAna jIva paNa tema vatI paramapuruSanA mAgane nAza na kare. e Adi vicAra para mArUM citta rahe che. Ama bIjA ane malina vAsanA ke viSamatA na thAya e arthe ane azuddha vRttivAna jIva tene dAkhala laI jJAnInA mArgane nAza na kare e arthe parama dIrghadazI paramArtha daSTi zrImadda jevA paramArthamAM susthita parama jJAnadazAsaMpanna samartha jJAnI paNa vyavahAramAM AvI aNIzuddha zuddha vyavahArazuddhithI varyA che, te pachI bIjA sAmAnya kakSAnA mumukSu jIve te te vartana keTaluM badhuM jALavavuM joIe ? e zrImadanA amara vacane parathI sarva keIe dhaDo levA yogya che, ane e ja vastu atra amRtapatramAM zrImad Page #521 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma rAjacaMdra sarva mumukSune ne khAsa saubhAgyane uddezIne kahe che te pachI jenuM amArAthI paramArtha baLa ke cittazuddhipaNuM ochuM hoya teNe te jarUra te mAgaNA baLavAnapaNe rAkhavI, e ja tene baLavAna zreya che, ane tama jevA mumukSu puruSe te avazya tema vartavuM ghaTe; kemake tamArUM anukaraNa sahaje bIjA mumukSuone hitAhitanuM kAraNa thaI zake. prANa javA jevI viSama avasthAe paNa tamane niSkAmatA ja rAkhavI ghaTe che, e amAre vicAra te tamArA AjIvikAthI game tevA duHkhanI anukaMpA pratye jatAM paNa maTate nathI, paNa sAme vadhAre baLavAna thAya che." ityAdi. Ama A amRtavacanemAM saubhAgyanI tathA bIjA mumukSu jIvanI paramArthahitavArtA lakhI parama anukaMpAsaMpanna paramakRpALu zrImad A amRtapatranA aMte pitAne aMgata aMtargata pUrNa sahAnubhUtipUrNa udAtta vicAra paNa A amRta zabdamAM vyakta karI dIe che-"mAro potAne mArA AtmAthe te saMbaMdhamAM kaMIka bIjo paNa vicAra rahe che 44 te A pramANe che ke, jyAM sudhI parigrahAdinuM levuM devuM thAya e vahevAra udayamAM hoya tyAM sudhI je kaI paNa niSkAma mumukSu ke satpAtra jIvanI tathA anukaMpArogyanI je kAMI amArAthI tene jaNAvyA sivAya tenI sevAcAkarI thaI zake te dravyAdi padArthathI paNa karavI, kemake evo mArga aSabhAdi mahApuruSe paNa kayAMka kayAMka jIvanI guNaniSpannatArthe gaye che; te amArA aMgenA vicArane che. ane tevI AcaraNuM sapuruSane niSedha nathI, paNa kaI rIte kartavya che. mAtra sAmA jIvane paramArthane rodha karanAra te viSaya ke sevAcAkarI thatAM hoya te tene satvarupe paNa upazamAvavAM joIe. A amara zabdomAM zrImade paramArtha sahadu saubhAgya pratyenI pitAnI pUrepUrI sAnukaMpa sahAnubhUti darzAvI dIdhI che, ane keIpaNa mumukSusatpAtra-anukaMpAgyanI-"tene jaNAvyA sivAya'-DAbe hAtha Ape ne jamaNo na jANe evI gupta rIte, yathAzakya sevAcAkarI karavAnI potAnI aMtardhAraNA-udAtta bhAvanA atra vyakta karI che. AvA parama paramArthahitasvI amRta vacane prakAzI niSkAraNakaruNarasasAgara parama kRpALu zrImade, sAMkaDI sthitimAM vattatA pitAnA para mArthahada saubhAgyanuM patana na thavA detAM, paramArthamAM ananya adbhUta sthirIkaraNa karyuM hatuM. kharekhara! saubhAgya jevA paramArtha ziSyane zrImadda jevA paramArthagurue AvuM paramArthamAM sthirIkaraNa karyuM, te jagatamAM sarva keIe dhaDo levA lAyaka adubhuta dAkhala che. jagatamAM evA ghaNAya hoya che ke jenI pAse kAMI labdhisiddhi hatI nathI chatAM hevAne daMbha rAkhI-DoLa karI ziSyane lAlacu-sakAma banAve che, ane Ama lobhI guru ne lAlacu celA, denuM narakameM ThelaMThelA" evA dAkhalA Thera Thera jovA maLe che, paNa jene kharekhara aneka labdhisiddhi pragaTI hatI evA zrImadda jevA parama niSkAma parama paramArthagurue kiMcit kavacit sakAma ziSyanI kAmanAne paNa niSkAma-nakAmI banAvI dIdhI, evo dAkhalo to javalle ja jovA maLe che. ane e ja vastu puNyazleka zrImadda parama udAtta addabhuta mahimAtizaya prakAze che Page #522 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa teteramuM gIzvara zrImannI labdhisiddhinispRhA aSTa mahAsiddhi nava nidhi, rogIne hoye saMnidhi vibhUti sau dAsI thaI phare, AvI svayaM gIne vare. te sAmI nava daSTi kare, cagI samyagdaSTi khare! anaMta jyAM AtmAnI Rddhi, tyAM kuNa mAtra ja labdhisiddhi?" -gadaSTikaLaza (svaracita) zrImadda jevA sAkSAta yogasiddhisaMpanna siddha gIne Atmavizuddhine laI aneka lablisiddhi pragaTI hatI, paNa svArthe ke parArthe tene kuraNa ApavAne gapraga karavAnuM svapna paNa A gIzvare sevyuM na hatuM,-e ja parama nispRha zrImadUnI tevI labdhisiddhi pratyenI parama nispRhA prakAze che, aneka yugavibhUtio dAsI thaIne emanI sevAmAM pharatI hatI, paNa tenI sAme dRSTi karavAnI paNa A parama samyagadaSTi jJAnIzvare takalIpha lIdhI na hatI, potAne mATe ke parane mATe pAramArthika vibhAvathI kaI paNa sAMsArika vaibhava prApta karavAnuM smaraNa paNa karyuM na hatuM, - e ja emanA divya AtmAne parama mahimAtizaya pikAre che. parama paramArtha jJAnI yogIzvara zrImadanI A alaukika anupama labdhisiddhinispRhAnuM A prakaraNamAM digadarzana karazuM. sarva prabhAvaganuM adhiSThAna evuM sarvathI mahat mahAmahimAvAnuM zuddhaAtmasvarUpasahajAnmasvarUpa jene pragaTayuM hatuM evA kalyANamUtti zrImadane Atmavizuddhine kAraNe aneka lablisiddhi pragaTI heya emAM Azcarya nathI. zrImadanuM ja TakelkIrNa amRtavacana che ke--te AtmasvarUpathI mahatuM evuM kaMI nathI. e A sRSTine viSe kaI prabhAvajoga utpanna thaye nathI, che nahIM ane thavAno nathI ke je prabhAvajaga pUrNa AtmasvarUpane paNa prApta na hoya." (aM. 411). zrImadane aneka labdhisiddhi pragaTI hatI enuM ADakatarU garbhita sUcana zrImadanA sobhAgya paranA patromAM AvatA ullekho parathI maLI Ave che. AgalA prakaraNamAM jaNAvyuM hatuM tema saubhAgye koI vidyA-siddhijogathI potAnI vyAvahArika Apatti TALavAnuM zrImadane vijJApana karyuM haze, tenA uttaramAM (a. 234) zrImad saubhAgyane lakhe che-pUrve je je vidyA, bedha, jJAna, kriyAnI prApti thaI gaI che, te te saghaLAM A dehe ja vismaraNa karI nirvikalpa thayA vinA chUTake nathI, ane tene lIdhe ja Ama vattI e chIe. tathApi ApanI adhika AkulatA joI kaMIne kaMI Apane uttara Apa paDyo che te paNa svecchAthI nathI; Ama havAthI Apane vinaMti che ke e sarva mAyika vidyA athavA mAyika mArga saMbaMdhI ApanA taraphathI mArI bIjI dazA Page #523 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 478 adhyAtma rAjacaMdra thatAM sudhI smaraNa na maLavuM joIe, ema egya che."--atre pUrve je je vidyAdinI prApti thaI gaI che te te vismaraNa karI nirvikalpa thavAnI ja zrImadanI vartAnA che; ane mAyAnI prAptine lagatI e sarva mAyika vidyA athavA mAyika mArga saMbaMdhI maraNa maLavuM na joIe evI zrImadUnI saubhAgyane kaDaka cetavaNuM spaSTa sUcave che ke aneka vidyA-siddhi zramane anubhavasiddha che-prApta che, chatAM tenA prayoganI vAta te dUra rahe paNa parama nispRha zrImadda tenuM smaraNa paNa karavA IcchatA nathI, evA parama nispRha te pratye che. temaja eka bIjA patramAM (saM. 235) - vigatavAra patrathI eka cheDe bhAga bAda karatAM bAkIne bhAga paramAnaMdanuM nimitta thayo hato. je theDe bhAga bAdhakartArUpa che, te IzvarAnugrahe ApanA hRdayathI vismRta thaze evI AzA rahyA kare che,-e zabda paNa te mAyika vidyAdi saMbaMdhI ja ullekha sUcave che. ane yathArtha jJAna jemane che evo puruSa anyathA Acare nahIM mATe tame je AkulatAne laI IcchA jaNAvI, te nivRtta karavA yogya che. 4 4 bAkI bIjA prayatna te kartavya nathI" (aM. 374)-e patramAM Avate "bAkI bIjAM prayatna te kartavya nathI e ullekha paNa te vidyA siddhi Adine mArmika nirdeza kare che. labdhi-siddhi Adi pratye AvA parama nispRha zrImadane A vidyA-siddhiAdi mAyika padArthonuM smaraNa paNa kavacit ja thatuM ane te dvAre kaI jANavAnuM ke sAdhavAnuM lAgatuM nahiM; eTaluM ja nahiM paNa temAM cittapraveza paNa thatuM nahiMe darzAvate ullekha saubhAgya paranA A patramAM (aM. 329) prApta thAya che-- tiSAdi vidyA ke aNimAdi siddhi e mAyika padArtho jANe AtmAne tenuM smaraNa paNa kavacit ja thAya che. te vATe kaI vAta jANavAnuM athavA siddhi karavAnuM kayAreya yogya lAgatuM nathI, ane e vAtamAM kaI prakAre hAla te cittapraveza paNa rahyo nathI. temaja yathArtha bodhanI utpatti pachI pitA mATe ke para mATe kaI paNa prakAranA siddhige ke vidyAcage kaMI paNa sAMsArika sAdhana na ja sAdhavuM evI parama daDha AtmapratijJAnuM zrImade kevuM akhaMDa pAlana karyuM hatuM, tenI sAkSI temanA saubhAgya paranA patranA (aM. 322) A amRtavacane ja pokAre che-"jyArathI yathArtha bodhanI utpatti thaI che tyArathI kaI paNa prakAranA siddhiyoge ke vidyAnA yoge sAMsArika sAdhana patAsaMbaMdhI ke parasaMbaMdhI karavAnI pratijJA che; ane e pratijJAmAM eka paLa paNa maMdapaNuM AvyuM hoya ema haju sudhImAM thayuM che ema sAMbharatuM nathI. tamArI ciMtA jANIe chIe; ane ame te ciMtAne kaI paNa bhAga jeTalo bane teTale davA IcchIe chIe, paNa ema to keI kALe banyuM nathI, te kema bane? amane paNa udayakALa e varte che ke hAla riddhiga hAthamAM nathI." ItyAdi. - saubhAgyabhAIe kavacit vidyA-siddhi-maMtrAdinA camatkAra aMge kautukathIkutuhalathI zrImaddane pRcchA karI hatI, tenA kautukane zamAvI ghe evA adbhuta uttara thIma AkhyA hatA : (1) pArAnuM mAraNa karI tenuM rUpa AphrirUpe pariNamana thAya e Page #524 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gIzvara zrImadunI labdhisiddhinispRhA 479 vAta zuM sAcI che ke beTI? evA bhAvanuM kutuhala saubhAgya dAkhavyuM haze, tene uttara (aM. 409) zrImade A Ape che -"vanaspati AdinA jegathI pAra baMdhAI tenuM rUpAM vagere rUpa thavuM te saMbhavatuM nathI, tema nathI. gasiddhinA prakAre kaI rIte tema banavA gya che, ane te roganAM ATha aMgamAMnAM pAMca jene prApta che tene viSe siddhiga hoya che. A sivAyanI kalpanA mAtra kALakSeparUpa che. tene vicAra udaya Ave te paNa eka kautukabhUta che. kautuka AtmapariNAmane viSe cogya nathI. pArAnuM svAbhAvika pArApaNuM che."--atre aSTAMga cagasiddhine pAmelo koI tevI siddhine jANa kAra tajajJa gIpuruSa ja ApI zake evA A camatkArika uttaramAM -"tene vicAra udaya Ave te paNa eka kautukabhUta che?--AzcaryakArI kutuhala je che e mArmika vacane, saubhAgyanuM ke kaI paNa vidyAsiddhinA camatkAra pAchaLa deDanArAnuM kautuka zamAvI devAne paryApta che. (2) temaja siddhigasaMbaMdhI sobhAgyane saMzaya dUra karatA bIjA patramAM (aM. 601) aNimAdi siddhi- Adi maMtraga sAcA che, ema keI tevI gasiddhine pAmele puruSa ja kahI zake evI nizcayadaDhatAthI zrImad spaSTa prakAze che-"aSTa mahAsiddhi Adi je je siddhio kahI che, 3% Adi maMtrayoga kahyA che, te sarva sAcAM che. Azvarya pAse e sarva alpa che. jyAM AtmasthiratA che, tyAM sarva prakAranA siddhiga vase che. A kALamAM tevA puruSo dekhAtA nathI, tethI tenI apratIti AvavAnuM kAraNa che, paNa vartamAnamAM keIka jIvamAM ja tevI sthiratA jovAmAM Ave che. ghaNA jIvamAM sattanuM nyUnapaNuM vate che, ane te kAraNe tevA cama tkArAdinuM dekhAvApaNuM nathI, paNa tenuM astitva nathI ema nathI. tamane aMdezo rahe che e Azcarya lAge che. jene AtmapratIti utpanna thAya tene saheje e vAtanuM niHzaMkapaNuM thAya, kemake AtmAmAM je samarthapaNuM che, te samarthapaNA pAse e siddhilabdhinuM kAMI paNa vizeSapaNuM nathI. evA prazno keI keIvAra lakhe che tenuM zuM kAraNa che, te jaNAvaze. e prakAranA prazno vicAravAnane kema hoya? -atre AvA prazna vicAravAnane kema hoya? e mArmika Takera paNa keIpaNa vicAravAnane vicAra karatA karI mUke evI che. (3) maMtrAdithI, siddhiAdithI thaI zakatA camatkAra aMgenI eka bIjI pRcchAnA uttaramAM (aM. 494) zrImadda saubhAgyane lakhe che-maMtrAdithI, siddhithI ane bIjAM tevAM amuka kAraNothI amuka camatkAra thaI zakavA asaMbhavita nathI, tathApi upara jema ame jaNAvyAM tema bhegavavA yogya evAM nikAcita karma te temAMnA koI prakAre maTI zake nahIM; amuka zithila karmanI kavacita nivRtti thAya che, paNa te kaMI upArjita karanAre vevA vinA nivRtta thAya che ema nahIM; AkArapherathI te karmanuM vedavuM thAya che. A zithila karma kevI rIte nivaNe che tenuM UMDuM tatvajJAna spaSTa vivarI dekhADI zrImadda patranA aMte atre paNa mArmika Takera kare che-paNa e vAtamAM kaMI saheja paNa citta thavAnuM kAraNa nathI; niSphaLa vArtA che. AtmAnA kalyANa saMbaMdhane emAM kaI mukhya prasaMga nathI. mukhya prasaMga, Page #525 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 480 adhyAtma rAjacaMdra visamratine hetu evI kathA thAya che, mATe te prakAranA vicArane ke zodhane nirdhAra levAnI IcchA karavA karatAM tyAgI devI sArI che, ane te tyAge saheje nirdhAra thAya che." Ama sarva maMtravidyAne jANanAre ne sarva gasiddhine ghaTamAM ANanAre kaI camatkArika siddhayogI lakhate hoya evA A vacane sUcave che ke zrImaddane maMtravidyA-gAdi camatkArika siddhi prApta hatI, paNa AtmAnA kalyANa saMbaMdhano emAM kaI mukhya prasaMga nathI ema daDha AtmanizcayathI mAnanArA zrImade te sarva aMtamAM gopavI dIdhI hatI, ane tenI skaraNa karI camatkAra batAvavAnuM svapna paNa sevyuM nathI. kAraNa ke-"camatkAra batAvI cogane siddha kare, e gInuM lakSaNa nathI. sarvottama bhegI to e che ke sarva prakAranI spRhAthI rahitapaNe satyamAM kevaLa ananya niSThAe je sarva prakAre saja Acare che, jagat jene vismRta thayuM che. ame eja IcchIe chIe'--ema saubhAgya paranA patramAM (saM. 260) spaSTa jaNAvyuM che tema, satyamAM kevaLa ananya niSThAe sarva prakAre saja AcaranArA zrImad sarva prakAranI pRhAthI rahita evA sarvottama bhegI hatA,-e emanA kelkIrNa vacane parathI svayaM siddha thAya che. ane cagadaSTisamuccaya-gadasijhAyamAM paNa spaSTapaNe prakAzya che tema, pAMcamI sthirAdaSTithI mAMDIne samyagraSTi yogI puruSane tenA AtmaguNanI nirmalatAthI aSTamahAsiddhi-navanidhiAdi aneka gasiddhi ghaTamAM prakAze che-riddhi siddhi savi ghaTamAM pese, aSTa mahAsiddhi pAse re. 44 cihna caganAM re je para graMthamAM, yogAcAraja dITha; paMcama daSTi thakI te jeDIe, evAha tela garITha, ane pAtaMjala gazAstramAM paNa aneka vibhUtionuM varNana karyuM che te yogIpuruSane prakAze che,ema sarva zAstro AnI sAkSI pUre che. eTale zrImadda jevA siddha gIzvarane aneka yogasiddhi pragaTI hoya emAM Azcarya nathI, paNa zrImaddanA divya AtmAne te sarva camatkAranuM dhAma evA cicamatkAramAtra cidubhUti AtmAne ja parama mahimAtizaya hatuM, te AtmasvarUpathI mahatuM emane mana AkhA jagatamAM bIjuM kaMI na hatuM, A sRSTine viSe AtmasvarUpane prApta na hoya evo koI paNa prabhAvajega traNe kALamAM che nahiM e anubhavasiddha akhaMDa Atmanizcaya emane vartato hato, ane te prabhAvagane viSe vartavAmAM jJAnIne kaMI kartavya che nahiM--ene phuraNa ApavAmAM jJAnI pravarte ja nahiM,-evo nizcala nizcaya paramalablisiddhisaMpanna jJAnIzvara zrImadunA hRdayamAM sodita hatA, ane tevA prakAre saubhAgya paranA A amRtapatranA (aM. 411) A amRta vacanemAM zrImade DiMDima nAdathI udghAyuM che: te AtmasvarUpathI mahatuM evuM kaMI nathI. e A sRSTine viSe kaI prabhAva utpanna thayo nathI, che nahIM, ane thavAnuM nathI ke je prabhAvaga pUrNa AtmasvarUpane paNa prApta na hoya; tathApi te prabhAvagane viSe vartAvAmAM AtmasvarUpane kaMI kartavya nathI, ema to che; ane je tene te prabhAvagane viSe kaMI kartavya bhAse che to te puruSa AtmasvarUpanA atyaMta AjJAnane viSe varte che, ema jANIe chIe. kahevAno Page #526 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogIzvara zrImanI lablisiddhinispRhA 1 hetu ema che ke sarva prakAranA prabhAvajaga AtmArUpa mahAbhAgya evA tIrthakarane viSe ghaTe che, hoya che, tathApi tene vikasAvavAno eka aMza paNa tene viSe ghaTato nathI. ane pUrve jJAnI puruSa thaI gayA che, te jJAnImAM ghaNuM jJAnI puruSa siddhijogavALA thaI gayA che, evuM je lekakathana che te sAcuM che ke beTuM " e saubhAgyanA praznanA uttaramAM A amRtapatramAM (aM. 450) paNa zrImade A amRta vacanenI uduSaNa karI che--keTalAka mAnusArI puruSa ane ajJAna yogIpuruSane viSe paNa siddhiga hoya che. ghaNuM karI temanA cittanA atyaMta saraLapaNathI athavA siddhinegAdine ajJAnajege phuraNA ApavAthI te pravarte che. samyaka daSTi puru ke jene ethe guNaThANe saMbhava che, tevA jJAnI puruSane viSe kavacit siddhi hoya che, ane kavacit siddhi hotI nathI. jene viSe hoya che, tene te phuraNa viSe prAye IcchA thatI nathI, ane ghaNuM karI jyAre IcchA thAya che, tyAre jIva pramAdavazapaNe hoya to thAya che; ane je tevI IcchA thaI to samyakatvathI paDavApaNuM tene ghaTe che. prAye pAMcame, chaThuM guNaThANe paNa uttarottara siddhigane vizeSa saMbhava thato jAya che, ane tyAM paNa jo pramAdAdi joge siddhimAM jIva pravate te prathama guNaThANAne viSe sthiti thavI saMbhave che. sAtame guNa ThANe, AThame guNaThANe, navame, dazame ghaNuM karI pramAdane avakAza ocho che. agiyArame guNaThANe siddhigane lebha saMbhavate jANI prathama guNaThANe sthiti hevI saMbhave che. bAkI jeTalAM samyakatvanAM sthAnaka che, ane jyAM sudhI samyapha pariNAmI AtmA che tyAM sudhI, te eke jogane viSe jIvane pravRtti trikALa saMbhavatI nathI."--Ama mArgonusArI puruSane ane ajJAna gIpuruSane viSe paNa siddhi hoya che ane cothA guNasthAnathI mAMDI samyagadaSTi puruSane tene uttarottara vizeSa saMbhava hoya che, paNa jyAMlagI "samyaka pariNAmI AtmA" che tyAMlagI te eke jogane viSe jIvanI pravRtti traNe kALamAM saMbhavatI nathI, tenI kuraNa viSe prAye IcchA thatI nathI, ane je pramAdAdinege skuraNa thAya che to tenuM patana thaI prathama mithyAdaSTi guNasthAne te AvI paDe che. evI spaSTa uddaghoSaNA atra jJAnIzvara zrImade karI che. ane samyakajJAnI puruSanA A siddhioganA camatkAra kevI rIte banavA pAmyA che tene atra spaSTa khullekhulle khulAse karI, gIzvara zrImada atre A amRtapatranA aMte potAnA mATe aMgata ullekha A amRta zabdomAM kare che - "amArA vize mArgAnusArIpaNuM kahevuM ghaTatuM nathI. ajJAnayogIpaNuM te A deha dharyo, tyArathI ja nahIM hoya ema jaNAya che. samyadRSTipaNuM to jarUra saMbhave che. kaI prakArane siddhiga ame kyAre paNa sAdhavAne AkhI jIMdagImAM alpa paNa vicAra karyo sAMbharatA nathI, eTale sAdhane karI te jaga pragaTo heya evuM jaNAtuM nathI, AtmAnA vizuddhapaNAne kAraNe je kaMI tevuM aizvarya hoya te tenuM nahIM hovApaNuM kahI zakAtuM natI. te ezvarya keTaleka aMze saMbhave che; tathApi A patra lakhatI vakhata e e dharmanI smRti thaI che, nahIM to ghaNAM kALa thayAM tema thavuM smaraNamAM nathI; te pachI te pharita karavA viSenI icchA kayAreya thaI hoya ema kahI zakAya nahIM e spaSTa vArtA che." a61 Page #527 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma rAjaya A amRtapatranA A amRta vacanA ceAgIzvara zrImad jevA divya AtmAnI divya AtmadazA aMge ghaNA ghaNA prakAza nAMkhe che. zrImamAM mArgAnusArIpaNuM kahevuM ghaTatu nathI, kAraNa ke te bhUmikAthI ghaNI ghaNI kyAMya AgaLa vadhelI zrImadnanI AtmadazA che. ajJAnayeAgIpaNuM te| A deha dharyo tyArathI jaA AjanmayAgI rAjacaMdranA janmathI ja nathI. samyagdaSTipaNuM teA jarUra che ja ema jJAnIzvara zrImadnA AtmA anubhavasiddhapaNe pAkAre che. kAI paNa prakAranA siddhioga sAdhavAnA jIvanabharamAM kayAreya paNa jarA paNa vicAra karyAM nathI, chatAM AtmAnA vizuddhapaNAnA kAraNe' tevuM te aizvarya keTaleka aMze sabhave che' e zrImadnA mA vapUrNa zabdo spaSTa sUcave che kezrImanI Atmani latAnA kAraNe tevuM AtmavibhUtirUpa aizvarya -aneka labdhisiddhijoganuM IzvarapaNuM-vibhUtirUpa AtmavaibhavapaNuM emane pragaTayuM hatuM. chatAM emanI labdhisiddhiAdi azvaya aMgenI parama nispRhatA jevA jevI che ke A patra lakhatI vakhata e azvanI smRti thaI che, nahiM te ghaNA kALa thayA tema thavuM smaraNamAM nathI.' e laghdhisiddhine sphuraNA ApavAnI vAta teA kayAMya dUra raheA, e siddhione ceAgIzvara zrImadde AtmAmAM evI geApavI dIdhI hatI-evI bhaMDArI dIdhI hatI ke te bhUlAI gaI hatI! kharekhara! A parama AzcayanuM parama Azcarya che !! leAke labdhisiddhinI pAchaLa gAMDA thaIne doDe che ne teneA paDachAyA paNa hAtha AvatA nathI, tyAre zrImad jevA alaukika leAkeAttara puruSa chatI pragaTa labdhisiddhine bhUlI jaIne tene cheDe che! e labdhisiddhinispRhAnI parama parAkASThA ja che! A 482 ane AvA parama labdhisiddhinispRha ceAgIzvara zrImad vyavahAraduHkhathI duHkhI saubhAgyane te siddhiyeAgane sphuraNA ApavAnI ghasIne nA pADatAM, A amRtapatranA aMte saubhAgyane AzvAsanarUpa-duHkhamAM dIlAsArUpa A amRtavacanA lakhe che--tame ame kaMi duHkhI nathI. je du:kha che te rAmanA cauda vaSa~nAM du:khanA eka divasa paNa nathI. pAMDavanA tera vaSa~nA duHkhanI eka ghaDI nathI, ane gajasukumAranA dhyAnanI eka paLa paNa nathI, te pachI amane e atyaMta kAraNu kayAreya jaNAvuM sa'bhavatuM nathI.' arthAt te siddhiyAgane sphuraNA ApavA jevuM atyaMta kAraNa-kAI khaLavAna kAraNa jaNAtuM nathI, tene sphuraNA ApavAnuM koi prakAre ane ema nathI. ema atre parama labdhisiddhinispRha zrImade peAtAnA parama paramA sudhne paNa cAkhece!` jaNAvI dIdhuM che. Ama AtmAnA parama vizuddhapaNAnA kAraNe je divya AtmavibhUtine aneka labdhisiddhiazvayaM pragaTayu hatuM evA labdhisiddhinidhAna yAgIzvara zrImannI AvI adbhuta hatI labdhisiddhiniHspRhA ! Page #528 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa cImAtaramu saubhAgyanuM apUrva samAdhima 1 zrImadde sa. 195ra nA zrA. vada thI Aze| mAsa payaMta nivRttikSetre sthiti karI hatI, tyAre rALaja-kAviThA-khaMbhAta Adi sthaLe zrI saubhAgyabhAI zrImadnanA sAnnidhyamAM hatA. pachI naDIyAdamAM AzeA vada 1nA dhanya dine zrImadde AtmasiddhizAstranuM sarjana karyuM, ane tenI eka prata zrI saubhAgyane meAkalAvI. naDIyAdathI zrImane mAtuzrInI khImArInA kAraNe vavANIA javuM paDayuM, A aMge 1953 kA. zu. 10nA dine vavANIAthI saubhAgya paranA patramAM zrImad lakhe che.mAtuzrIne zarIre tAva AvavAthI tathA keTaleAka vakhata thayAM atre AvavA viSe temanI vizeSa AkAMkSA hevAthI gayA sAmavAre atrethI AjJA thavAthI naDIyAdathI bheAmavAre ravAne thavAnuM thayuM hatuM.' atre mAtuzrIne 'zarIre tAva' AvavAthI e sUcaka ullekhamAM paNa zrImadnanI niraMtara sUkSma AtmApayeAgadRSTi ekadama sujJa vicakSaNa vAMcakanuM dhyAna kheMce che ke tAva zarIrane Ave che ne AtmA te dehAdithI bhinna che. AvuM satata bhedavijJAna zrImadnanA sahaja lakhANumAM paNa sahaja svabhAve darzIna daI de che, ane Atmamagna zrImadnA adhyAtmajIvanamAM akhaMDapaNe pravahatI parama Azcaya kAraka AtmApayeAgadhArAnuM sahaja sUcana karI jAya che. Ama mAtuzrIne zarIre tAva AvavAnA kAraNe zrImad naDIyAdathI vavANIyA padhAryAM ne tyAM mAtuzrInI mAMdagI Adi kAraNe tathA nivRttinA lAbha levAnA kAraNe vavANIA Adi sthaLe zrImadde lAMbe vakhata-1953 nA vai. zuda paryaMta lagabhaga 6 mAsa sthiti karI. daramyAnamAM-saubhAgyalAI 1952 mAM nivRttikSetre zrImA samAgamalAbha pAmI bhAdromAM jUdA paDayA tyAra pachIthI temanI tabIyata lathaDI hatI, jINu javara lAgu paDayo hatA ane zarIra ghasAtu' cAlyu` hatu`. eTale saubhAgyabhAI vAravAra vavANIe patra lakhI zrImane sAyalA padhAravAnuM AmaMtraNu ApyA karatA ane cAtaka jema meghanA AgamananI utkaMThAthI rADu jue tema zrImanA AgamananI pratIkSA karatA hatA, temaja AtmasiddhizAstranA dana-svAdhyAyathI saubhAgyanA AtmA paramAnaMdathI eTaleA badhAnAcI UThayo hateA ke zrImad paranA A patromAM tee tenI muktakaOM stuti karatA thAkatA na hatA :-- 1953 nA kA. zuda 7 ne dine saubhAgyabhAI zrImad paranA patramAM lakhe che-- have mArI vina Mti garIbathI eTalI che ke tAva ghaNA divasa thayAM Ave che. utaratA nathI. tyAre kaDhI chevaTane A tAva hAya te| ApanA darzana thayAM hoya te keTalAka saMtASa. xx tA have Apa vavANIethI padhAre tyAre sAyale thaI jAvuM, xx Atmasiddhi graMtha cauda pUrva'nA sAra hAya tevA jaNAya che, ane huM tathA Page #529 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma rAjaya geAzaLIe nitya vAMcIe chIe. ghaNA AnaMda thAya che. pharI bIjA graMthanI mAgaNI karIe tevuM rahyu` nathI.' 1953 pASa suda 3 nA dine lakhelA patramAM padhAravAnA puSkaLa Agraha karI saubhAgya zrImadnane lakhe che--geAzaLIe tathA huM. hAlamAM Atmasidi graMtha vAMcIe chIe. ghaNA AnaMda Ave che. geAzanIe mukhapATha karI dIdhA che. mAre pazu dohA 101 mukhapAThe thayA che. bAkInA thADe thADe karUM chuM. rAja rAta ne divasa temAM ja upayAga rahe che. A graMtha vAMcyA pachI khIjI' vAMcavAnuM mana thatuM nathI. paNa AnI TIkAatha Ape je karela che, te TIkAatha maheramAnI karI jyAM haiAya tyAMthI mekalavA kRpA karaze.xx kRpA karI tarata padhArazeA, ane dananA lAbha ApazeA.' parama premamUrtti saubhAgya punaH 1953nA pASa vAda 10 nA dine zrImadnane lakhela patramAM lakhe che--premapUjya taraNatAraNa paramAtmA deva khAdhasvarUpa sAhebajIzrI sahajAtmasvarUpasvAmI karuNAsiMdhu apAra.-- lI. mAnAMkita seAbhAga lalunA namaskAra vAMcaze. Apane kRpApatra gaI rAtre Avye te pahoMcyA che..xx tA have jarUra seAmavAre tyAMthI vidAya thaI ahI padhArazeA. jema bapaicA piyu piyu kare che tema ame sarve talakhIe chIe. xx 'ahA ahA ! zrI sadguru.' have jema jaladI padhAravuM thAze tema AzA rAkhI raTaNa karU chuM. X X vaLI pAMca mahinA thayAM tAva Ave che. je Atmasiddhi graMtha Ape meAkalAvye na heAta te Aja sudhI deha rahevA muzkela hatA. graMtha vAMcI AnaMda Ave che. tethI jIvuM chuM. paNa have Apa kRpA karI TIkAa lakheA, te jo have taratamAM Ave te AnaMda levAya. nahi' teA pachI AMkhe sUje nahi tyAre vAMcI zakAya nahiM, ane jyAre peAtAthI vaMcAya nahi' tyAre khIjAnA vAMcavAthI tevA AnaMda Ave nahi. mATe kRpA karI meAkalAvaze|. ghaNuM zuM lakhu` ? Atmasidhdhi graMtha vAMcavAthI kAMI prazna pUchyuM' rahetuM nathI. sarve khulAse| eTalAmAM thAya che. xx kAI pUche ke tame kyA dharmamAM ane tamAro mAga karyo? tene javAba deve! ema dhArU chuM amArA mArga AtmasiddhimAga e kahevu Apane ThIka lAge che ke kema te lakhaze.' mAkalAvI 44 Ama saubhAgye vAra'vAra sAgraha lakhavA chatAM anivAya kAraNeAne laI zrImane ghyAvavAmAM vilaMba thatA ane zrImad saubhAgyane iDara sAthe AvavAnuM sAmuM AmaMtraNu ApatA. AnA javAbamAM saubhAgya 1953 nA mahAzuda 9 nA patramAM zrImane lakhe che...huM taiyAra chuM. paNa ahI'nA mumukSu jIva jema pANI vinA mAchalI talakhe tema dana mATe talakhe che. teA kRpAnAtha ahIM AvI ane ahIthI iDara jAvuM DharAvavuM. xx vaLI rastAmAM gAma kahevAya.' A pachI phA. va. 1 nA patramAM saubhAgya lakhe che.--Ape ThaMDara javA viSe rAgAdikanI ghaNI harakata tethI hamaNA badha rAkhyuM che lakhyuM te ThIka karyuM che. Apa lakheA che temaja che. kRpAnAtha vAraMvAra lakhatAM lAcAra chuM te paNa bahu AturatA che. AMkhe jhAMkhapa dina dina vadhatI jAya che. tAva paNa roja cAra pAMca khajAthI vAsA e vAsAnA Ave che ne mArI avasthA che. teA jeTalA ThThI samAgama thAya teTalA saphaLa che. pharI pharI Ave! joga anaMta kALe banyA che, saphaLa thAya te sArU ema Page #530 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saubhAgyanuM apUrva samAdhimaraNa 485 jANI mArAthI tyAM na AvI zakAya tevI zaktine lIdhe Apane ahIM padhAravA vinaMti ghaNA divasa thayA karuM chuM" chevaTa ceDA vilaMba pachI saubhAgyanA atyAgrahane mAna ApI parama premamUtti zrImadda vaizAkha mAsamAM sAyalA padhAryA ane tyAM 10 divasa sthiratA karI. ane bhAdravA mAsathI lAgu paDelA jIrNa javarane laI saubhAgyanI tabIyata nAdurasta hatI chatAM zrImade ati AgrahathI-parama paramArtha premathI saubhAgyane IDara sAthe laI javAnuM kahyuM. tyAre saubhAgyabhAInA putra traMbakalAle kahyuM-saubhAgyabhAInA AvA kSINa zarIre kAMI gharabahAra temane javA devAnuM keIne haiye besatuM nathI. AvA zarIrane kema bharoso rAkhI zakAya? temaja duniA amane gAMDA gaNe. zrImade jaNAvyuM-tyaMbaka, tame sau phikara kara mA. zrI bhAgabhAInI sevA tathA uttarakiyA tArA hAthathI thaze. Ama sarvane niruttara karI parama paramArthamUtti zrImad pitAnA parama paramArtha sakhA saubhAgyane parama premathI vaizAkha vadamAM IDara sAthe laI gayA, ane tyAM iDara nivRttikSetre daza divasa sthiratA karI zuddha AtmasvabhAvamAM ramaNa karatA paramArtha mUtti zrImade paramArtha meghanI varSA varSAvI A paramArthasuhane apUrva lAbha ApI parama paramArtha premathI taraboLa karI dIdhe, IDarathI muMbaI padhAryA ane saubhAgyabhAI pAchA kSemakuzaLa sAyalA AvyA. paNa tyAra pachI saubhAgyanI zArIrika sthiti dinapratidina vizeSa lathaDatI cAlI, uttarottara kSINatA thatI gaI. zrImade saubhAgyanI aMtima avasthA jANI mahAmumukSu aMbAlAlabhAIne khAsa AjJA karI saubhAgyanI paramArthaciMtArthe-aMtima ArAdhanAmAM sahAyaka upakArI thAya e arthe sAyalA mokalyA; aMbAlAlabhAI saubhAgyabhAInI sevAmAM khaDe page hAjara rahyA. A chellA divaso daramyAna parama karuNAnidhi parama kRpALu zrImade saubhAgyanI apUrva AtmajAgRti arthe-pratijAgaraNa arthe aMtima ArAdhanAmAM parama parama upakArI thaI paDayA evA traNa amara patra lakhyA, tenuM atra savistara avataraNa karazuM. zrImaddanA samasta satsaMgI mumukSuomAM saubhAgya mUrdhanyasthAne che, ane zrImadanA samasta patrasAhityamAM saubhAgya paranA patronuM sthAna mUrdhanyasthAne che, ane A saubhAgya paranA patromAM paNa mUrdhanya sthAne kaLaza caDhAvatI A amara patraratnatrayI che. parama mumukSu saubhAgyane aMtima ArAdhanAmAM- apUrva samAdhimaraNamAM parama upayogI-parama upakArI thaI paDela A mokSamArganI dIvAdAMDI samI A amara patra-rAtrathI sarva kALanA sarva mumukSuone ArAdhanA mATe-aMtima ArAdhanA mATe pUrva mArgadarzaka thaI paDe evI che. tenuM atra pari bhAvana karazuM. 2. amara patra-ratnatrayI sobhAgyane apUrva AtmajAgrati ApanArI, apUrva aMtima ArAdhanA karAvanArI, mahAmunIzvarone paNa durlabha apUrva samAdhimaraNa nIpajAvanArI A amara patraratnatrayInA prathama patraratnamAM prathama zrImad hiMdI samayasAranuM svabhAva jAgratadazAnuM A apUrva bhAvavAhI kAvya mUke che- Page #531 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 86 adhyAtma rAjacaMdra 'citrasArI nyArI, parajaka nyAra, seja nyArI, cAdara bhI nyArI, IhAM jUThI merI thapanA; atIta avasthA sina, nidrA vahI keu pai na, vidyamAna palaka na, yAmeM aba chapanA svAsa au supana doU, nidrAkI alaMga bUjhe, sUjhe saba aMga lakhi, Atama darapanA tyAgI bhaya cetana, acetanatA bhAva tyAga, bhAle dRSTi bAlike, saMbhAla rUpa apanA." citrazALA nyArI-jUdI che, temAM palaMga nyAro-judo che, temAM seja-pathArI nyArI che, te para bichAvelI cAdara paNa nyArI che, Avo paravastu sAthe hAre saMbaMdha che, emAM mhArI sthApanA karavI-Atmabuddhi karavI jUThI che. zayana avasthA-suSupti dazA atIta-bhUtakALamAM hatI te atIta thaI che, vyatIta thaI che; ajJAnanidrA vahI gaI- cAlI gaI che, have AgalI kaI paNa avasthA rahI nathI ke jemAM have AtmAne chupAvAnuM rahyuM hoya. zvAsa cAle che te ane svama e bane nidrAthI pitAnuM alagapaNuM bUjhe che-jANe che- huM UMghI gaye have temAM mane A svapna AvyuM hatuM evuM nidrAvasthAthI jUduM svapnAvasthAnuM bhAna potAne rahe che, te mithyA ka95nArUpa svapnadazA paNuM cAlI gaI che; have to AtmAnI jJAnarUpa jAgrata dazA AvI che, eTale Atma-darpaNamAM lakhIne-lakSamAM laIne potAnA-AtmAnA sarva aMga sujhe che, eTale Ama samyagadaSTi bhedajJAnI puruSa acetanatAbhAva tyAgIne tyAgI cetana banI, daSTi beline dekhe chebhALe che, te pitAnuM-AtmAnuM svarUpa dekhe che-saMbhALe che. arthAt deharUpa-nokarmarUpa citrazALA nyArI jUdI che, te norma-citrazALAmAM mUkela dravyakarma rUpa palaMga jUda che, te dravyakarma-palaMgamAM mUkelI bhAvakarmarUpa zayyA jUdI che, ane te bhAvakarma-zayyA para pAtharelI bahikarmarUpa svajana-parigrahAdi pratye ahatva-mamatvanI mithyA kalpanArUpa cAdara paNa jUdI che; Ama AtmA je bhAvakarmanI-ahaMmamatvanI kalpanAthI paNa judo che, te dravyakarmathI-nokamathI to atyaMta jUdo che, ane paraMparigrahAdi bAhya bhAvathI te atyaMta atyaMta jUde che. eTale A parathI sAkSAt samayasArabhUta zrImadanA divya AtmAe saubhAgyanA parama bhavya AtmAne AtmajAgRti ApatuM uddabodhana karyuM che ke he saubhAgyanA AtmA ! tame A svajana-parigrahAdine moha ciMtavatA nahiM; rAga-dveSa ciMtavatA nahi, ahaM-mama ciMtavatA nahiM; bahikarma, karma, dravyakarma, bhAvakama Adi sarva aupAdhika bhAvo tamArA nathI. mATe A sarva bhAvothI bhinna tamArA mULa zuddha samayasArabhUta sahaja AtmasvarUpane ja ciMtava ane akhaMDa AtmajAgratimAM ja raheje ! Ama bhedavijJAna karAvI samayasArabhUta zuddha AtmasvabhAvamAM jAgrata rahevArUpa svabhAvajAgRtadazAnI AtmajAgRti ApI, zuddha AtmAnubhUtinA anubhavaullAsamAM ramaNa Page #532 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sobhAgyanuM apUrva samAdhimaraNa 487 karanArA zrImada zuddha AtmAno anubhavautsAha preratI dazA varNavatuM bIjuM samayasAra kAvya TAMke che- jaiso nirabhedarUpa niharca atIta hato, taisI nirabheda aba, bhedakI na gaheMge; dIsai kamarahita sahita sukha samAdhAna, pAyo nijathAna phira bAhari na bahege; kabahuM kadApi apane subhAva tyAga kari, rAga rasa rAcike na paravastu gahega; amalAna jJAna vidyamAna paragaTa bhaya, yAti bhAMti Agama anaMtakAla rahegau." jevo nizcayathI nirbheda-abhedarUpa AtmA atItakALe hato, te nirbheda-abheda hamaNuM che, te have bhedane bahaze nahiM; A AtmA kamarahita ane sukhasamAdhAnasukhasamAdhi sahita dIse che-pragaTa dekhAya che, nijasthAna pAmyo che, te have pharI AtmAthI bahAramAM vahaze nahi; kyAMya paNa kadApi potAne-AtmAne svabhAva tyAgI, rAgarasamAM rAcIne A AtmA paravastu grahaze nahiM, amlAna jJAnasvarUpa A AtmA vidyamAnavartamAnamAM pragaTa-anubhavapratyakSa thayo che, te ja prakAre AgAmI-bhAvI anaMtakALa raheze. Ama anubhavautsAha dazAmAM saubhAgyane utsAhita karI, sthitaprajJa dazAne pAmelA-zuddha AtmAnubhavadazAmAM susthita thayelA zrImadda dravyane zuddha svabhAva udghoSatI AtmAmAM susthitirUpa sthitidazA prakAzanuM trIjuM samayasAra kAvya anna avatAre che- "eka parinAmake na karatA daraba deI, deI parinAma eka darva na dharatu hai; eka karatUti deI darva kabahuM na kare, deI karati eka darva na karatu hi; jIva pudgala eka kheta avagAhI dauM, apane apane rUpa, kau na karatu hai jaDa parinAmaniko karatA hai pudagala, cidAnanda cetana subhAva Acaratu che." eka pariNAmanA be dravya kartA heya nahiM, be pariNAma eka dravya dhAre nahi be dravya maLI kyAreya eka karatuta-kriyA kare nahiM, eka dravya be karatuta-kriyA kare nahi; jIva ane pudgala baMne ekakSetraavagAhI che, paNa te baMnemAMthI kaI tipitAnuM rUpa cheDe nahi; jaDa pariNAmane kartA pudgala che. cidAnaMda AtmA cetana svabhAva Acare che.* 1 x atre vistArabhayathI mAtra sAmAnya zabdArtha Apyo che, paNa dravyAnuyoganA niceDarU5 A kAvyane parama adbhuta paramArtha zrImade saubhAgya paranA patramAM (aM. 317) prakAzyo che, te sthaLanuM jijJAsue avalokana karavuM. Page #533 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 488 adhyAtma rAjacaMdra Ama saubhAgyane apUrva AtmajAgRti ApatA A traNa samayasArakavite A patranA mathALe TAMkI, sAkSAt samayasArabhUta pragasiddha samayasAradazAne pAmelA jIvanamukta zrImadda samayasAranuM rahasya samajavAne samartha parama adhikArI saubhAgyane ja A patra saMbhaLAvavAnI aMbAlAlabhAIne bhalAmaNa kare che- zrI bhAgane vicArane arthe A kAgaLa lakhe che, te hAla zrI aMbAlAle athavA bIjA eka yogya mumukSue temane ja saMbhaLAvo cagya che." evI spaSTa bhalAmaNa karI sAkSAt jIvanmukta dazAne pAmelA zrImadda atra amRta patranA aMte sAkSAt muktadazAne anubhava karAvavAne samartha A mahAna amRta sUtro prakAze che- sarva anyabhAvathI AtmA rahita che, kevaLa ema jene anubhava varte che te mukta che. bIjA sarva dravyathI asaMgapaNuM, kSetrathI asaMgapaNuM, kALathI asaMgapaNuM ane bhAvathI asaMgapaNuM sarvathA jene varte che te mukta che. aTaLa anubhavasvarUpa AtmA sarva dravyathI pratyakSa judA bhAvo tyAMthI muktadazA vate che. te puruSa mauna thAya che, te puruSa apratibaddha thAya che, te puruSa asaMga thAya che, te puruSa nirvikalpa thAya che ane te puruSa mukta thAya che, jeNe traNe kALane viSe dehAdithI potAno kaMI paNa saMbaMdha nahoto evI asaMgadazA utpanna karI te bhagavAnarUpa sapuruSone namaskAra che. tithi Adine vikalpa choDI nija vicAramAM vartavuM e ja kartavya che. zuddha sahaja AtmasvarUpa AvA anupama sUtrethI gUMthelA A amRtapatrathI saubhAgyanuM ananya pratijAgaraNa karatA-apUrva AtmajAgrati preratA niSkAraNakaruNArasasiMdhu zrImade, saubhAgyane sarva anyabhAvathI mukta AtmAne anubhava karavAne, sarva dravyathI-kSetrathI-kALathI-bhAvathI sarvathA asaMgapaNuM anubhavavAne mahAna kImIyo batAvI, sarva dravyathI pratyakSa bhinna AtmA anubhavapratyakSa karavArUpa muktadazA anubhavI mauna-apratibaddha-asaMga ane nirvikala5 thaI mukta thavAne ne zuddha sahajAnmasvarUpanI amRtAnubhUti karavAno parama amRta bodha karyo che. A pachI 1953nA jeTha suda 8 nA dine lakhela bIjA amRtapatra-ratnamAM zrImada"jene kaI paNa pratye rAga, dveSa rahyA nathI, te mahAtmAne vAraMvAra namaskAra-ema patranA mathALe lakhI paramArtha suhRda saubhAgyane sarvatra rAga-dveSa choDavAnuM mArmika AhAna kare che, ane "parama upakArI, AtmAthI. saralatAdi guNasaMpanna zrI sobhAgane AvA guNaniSpanna vizeSaNothI saMbodhI, dehAdithI parama vairAgya upajAve e parama bodha uddhe che- paramAgI evA zrI kaSabhadevAdi puruSa paNa je dehane rAkhI zakyA nathI, te dehamAM eka vizeSapaNuM rahyuM che te e ke, tene saMbaMdha varte tyAM sudhImAM jIve asaMgapaNuM, nimehapaNuM karI laI abAdhya anubhavasvarUpa evuM nija svarUpa jANI, bIjA sarva bhAva pratyethI vyAvRtta (chUTA) thavuM, ke jethI pharI janmamaraNano phare na rahe. te deha choDatI vakhate jeTalA aMze asaMgapaNuM, nirmohapaNuM yathArtha samarasapaNuM rahe che, teTaluM mokSapada najIka che ema parama jJAnI puruSano nizcaya che. kaMI paNa mana, vacana, kAyAnA gathI aparAdha thaye heya jANatAM athavA ajANatAM te sarva vinayapUrvaka khamAvuM chuM. ghaNuM namrabhAvathI khamAvuM chuM. A dehe karavA yogya kArya te eka ja che ke kaI pratye Page #534 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 489 saubhAgyanuM apUrva samAdhimaraNa rAga athavA koI pratye kiMcitamAtra cheSa na rahe, sarvatra samadazA vate e ja kalyANane mukhya nizcaya che. dIrdhakALanA paramArtha satsaMgI paramArthanA akhaMDanizcathI paramAthasakhA hRdayarUma zrI bhAganI jANe aMtima vidAya letA hoya ema A parama bhAvavAhI romAMcaka zabdomAM saubhAgyanI aMtima kSamApanA yAcI zrImade, saubhayane dehAdinuM ahaMtvamamatva guMDAvI, rAga-dveSapaNuM choDAvI, asaMgapaNuM-nirmohapaNuM-samarasapaNe joDAvI, AtmAnI amRtAnubhUtimAM nimajajana' karAvanArI kevI anupama aMtima ArAdhanA atra amRtapatrathI karAvI che! kharekhara! bindumAM sidhu samAvyo hoya evI A amRtapatra-ratnatrayImAM aMtima ArAdhanA karAvatuM je jIvatuM jAgatuM javalaMta citra amRtAnubhavasiMdhu zrImade AlekhyuM che, tenI joDI prAye samasta vAmayamAM paNa gotye jaDavI durlabha che! ane A amRta patra-ratnatrayInA trIjA patramAM-153nA jeTha vada 6nA dine lakhelA saubhAgya paranA chellAmAM chellA patramAM te parama amRtAnubhUtinimagna parama puruSa zrImadda, uparokta samasta vastu para kaLaza caDhAvatA hoya ema, patraprAraMbhe paramapuruSanI parama addabhuta AtmadazAnuM AtmasparzI varNana karatuM banArasIdAsajInuM A samayasAra kavita mUke che- kacasI kanaka jAke, nIca sau naresapada, mIcasI mitAI, garavAI jAke gArasI; jaharasI jaga jAti, karasI karAmati, haharasI hIMsa pudagalachabi chArasI; jAlasau jagavilAsa, bhAlasau bhuvanavAsa, kAlasau kuTuMbakAja, lokalAja lArasI; sIThasau sujasa jAnai, bIThasau bakhata mAna, aisI jAkI rIti tAhI, baMdI banArasI." ane tene artha paNa atra zrImadda zrImukhe prakAze che--je kaMcanane kAdava sarakhuM jANe che, rAjagAdIne nIca58 sarakhI jANe che, keIthI neha karavo tene maraNa samAna jANe che, moTAIne lIpavAnI gAra jevI jANe che, kImiyA vagere jagane jhera samAna jANe che, siddhi vagere aizvaryane azAtA samAna jANe che, jagatamAM pUjyatA thavA AdinI haoNsane anartha samAna jANe che, pudgalanI chabI evI audArikAdi kAyAne rAkha jevI jANe che, kuTuMbanA kAryane kALa eTale mRtyu samAna jANe che, lekamAM lAja vadhAravAnI IcchAne mukhanI lALa samAna jANe che, kIrtinI IcchAne nAkanA mela jevI jANe che, ane puNyanA udayane je viSTA samAna jANe che, evI jenI rIti hoya tene banArasIdAsa vaMdanA kare che. Ama parama puruSanI adbhuta dazAne addabhuta bodha prakAzI zrImadda saubhAgyane sarvathA nivika955NuM ane asaMgapaNuM ja rAkhavAno mahAna aMtima badha kare che-Ine arthe vikalpa nahIM ANatAM asaMgapaNuM ja rAkhaze. jema jema a-62 Page #535 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma rAjacaMdra sapuruSanAM vacana temane pratItimAM Avaze, jema jema AjJAthI asthimiMjA raMgAze. tema tema te te jIva AtmakalyANane sugamapaNe pAmaze, ema niHsaMdehatA che." I. ane kevaLa asaMga upage athavA uparokta parama puruSanI dazAnA prabaLa avalaMbane Atmasthiti karavAnuM romAMcita kare evuM parama bhAvavAhI punaH uddabodhana kare che-vyavahAra athavA paramArtha saMbaMdhI kaI paNa jIva viSenI vRtti hoya te upazAMta karI kevaLa asaMga upage athavA parama puruSanI upara kahI che te dazAnA avalaMbane Atmasthiti karavI ema vijJApanA che, kemake bIje kaI paNa vikalpa rAkhavA jevuM nathI. je kaI sAcA aMtaHkaraNe sapuruSanAM vacanane grahaNa karaze te satyane pAmaze emAM kaMI saMzaya nathI; ane zarIranirvAhAdi vyavahAra sau saunA prArabdha pramANe prApta thavA gya che, eTale te viSe paNa kaMI vikalapa rAkhavA gya nathI. je vikalpa tame ghaNuM karIne zamAvyo che, te paNa nizcayanA baLavAnapaNAne arthe darzAvyuM che. ane A parama amRtapatranA aMte parama vItarAga zuddhacatanyamUtti zrImada, vItarAgadazA ane zuddhacaitanyasvarUpa AtmadazA upadezatA A parama suvarNa kaLazarUpa parama nizcayasvarUpa kevaLa niHsaMdeha parama amRta vacane udbodhe che- - sarva jIva pratye, sarvabhAva pratye akhaMDa ekarasa vItarAgadazA rAkhavI e ja sarva jJAnanuM phaLa che. AtmA zuddhacaitanya, janmajarAmaraNarahita asaMga svarUpa che; emAM sarva zAna samAya che; tenI pratItimAM sarva sammadarzana samAya che; AtmAne asaMgasvarUpe svabhAvadazA rahe te saccaThyAritra, utkRSTa saMyama ane vItarAgadazA che. jenA saMpUrNapaNanuM phaLa sarvadu:khane kSaya che, e kevaLa niHsaMdeha che; kevaLa ni:saMdeha che." AvI zuddhacaitanyasvarUpa asaMga AtmAmAM samAtI addabhuta ratnatrayIno udbodha karanArI saubhAgyane aMtima ArAdhanA karAvatI AvI addabhuta che zrImaddanI A paramaamRta patranatracI! 3. saubhAgyanuM apUrva samAdhimaraNa zrImadUnI A amRta patraratnatrayInI samayasArAdi zAstrarahasyanA jANuparamArthapremI saubhAgyanA AtmA para ajaba camatkArika asara thaI, tenuM sUcana saubhAgye jeTha vada 3 nA dine zrImadda para lakhelA A patramAM jovA maLe che-Apane kRpApAtra sevakanI saMbhALa levA AvyA. te pahoMce che. Apa sAhebe AtmA viSe lakhyuM te ApanI kRpAthI ghaNuM karI mArA dhAravA pramANe temaja vate che, ane mArA AtmAne temaja bhAse che. ApanI kRpAthI meha have kAMI nathI. ane eka Apane ja AdhAra che. sahajAnmasvarUpasvAmInuM ja smaraNa dI ne rAta rahyA kare che. have Apa svIkAre te kharUM. huM pAmara ajANa chuM. kAMI jANatA nathI. ane zrImaddanI A samayasArAdi sarva zAstronA parama nIcoDarUpa parama camatkArika amRta patra-ratnatrayInI saubhAgyanA divya AtmA para zI jAduI asara thaI, te 153 nA jeTha vada 6 nA dine lakhele saubhAgyanuM hadaya khelate A saubhAgyane chelle patra ja bele che- A kAgaLa chello lakhI jaNAvuM chuM. jeTha suda 9 budhavAre mataka che, e AgaLa bhAsa thayela. te suda 9 nuM banyuM nahiM. chatAM te tArIkha gaI. te jeTha vada 9 Page #536 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saubhAgyanuM apUrva samAdhimaraNa 491 ne budhavAre che. dhaNuM karI te tArIkhe mata`ka thAze. ema khAtrI che. have A pAmara sevaka upara badhI rIte Apa kRpAdRSTi rAkhaze....ane deha ne AtmA judo che. deha jaDe che, AtmA caitanya che. te cetananA bhAga pratyakSa jUdo samajyAmAM AvatA nahAtA. paNa dina 8 thayAM ApanI kRpAthI anubhavagAcarathI meTa pragaTa judo dekhAya che. ane rAtadivasa A caitana ane Adeha judA, ema ApanI kRpAdRSTithI saheja thai gayu che. e Apane saheja jaNAvA lakhyuM che. A patramAM saubhAgye peAtAnuM mRtyu-peAtAnA dehAMta jeTha vada 9 nA dine thavAne peAtAne bhAsa thayA heAvAnu` lakhyuM che, paNa temanA dehAMta je vada 10 dine savAre 10-50 miniTe apUrva samAdhibhAve thayA. ane eka paricayanAMdhamAM noMdhAyuM che tema-je samaye saubhAgyanA dehAMta thayeA te ja samaye jJAnabaLathI jANI, sAmAnyapaNe uSNa jalathI snAna karanArA sukeAmaLa zrImad paherele kapaDe ThaMDA pANIe snAna karavA besI gayA; ane saubhAgyanA dehAMtanA tAra tA thADA kalAka pachI maLye ! saubhAgyanA A apUrva` samAdhimaraNanA sAkSI zrI aMbAlAlabhAIe jeTha vada 11 nA dine zrImad para lakhelA patramAM saubhAgyanA A samAdhimaraNenuM tAdRzya Alekhana karyu che--he, prabhu! behuda dIlagIra chuM ke parama pUjya, pUjavA ceAgya, parama stuti karavA ceAgya, mahAna zrI saubhAgyabhAi sAheba parama samAdhibhAve zuddha AtmAnA upayegapUrNAMka A kSaNika dehanA tyAga karyAM che. e pavitra puruSanI duHkha veThavAnI sthiti, AtmAnuM atyaMta tAratamyapaNuM ane sadguru pratyenA ekaniSThatAbhAva ane chevaTa sudhInA upayeAganA eka ja krama e joi mane bahuja AnaMda thAya che. vAra vAra temanA uttameAttama guNA ane mArA pratyenI kRpA smRtimAM AvyA kare che. x 4 vadhAre duHkhanI sthitimAM rakhene AtmApayeAga bhUlI gayA haiAya athavA duHkhanA lakSamAM caDI gayA hoya, te smaraNa ApyuM hoya teA ThIka e dhArI dhArazIbhAinI salAha laI meM sahAtmasvarUpasvAmI evu eka e ane traNavAra nAma dIdhuM. eTale pAte melyA--hA, e ja mArA lakSa che. mAre keTalAka upadeza karavAnI IcchA che, mane paNa tevA vakhata nathI. hu* samAdhibhAvamAM chu, tuM samAdhimAM raheje. have mane kAMi kahIza nahi. kAraNa ke mane kheda rahe che. eTalA vacana pAte khelyA ke sa` kuTuMbaparivAre trikaraNuyAgathI namaskAra karyo ke turata rAte DAbu' paDakhuM pheravyu` ke 10 ne 50 mInITe pAte dehanA tyAga karyAM. xx duHkhanI sthitimAM pAte vakhate upayeAga bhUlI jAya eTale vakhate vakhate smaraNu ApavAnuM thatuM, tA pAte kahe ke-vAre vAre zuM kahe che; A jIvane bIjo lakSa hAya ? e ja mArA lakSa che. vaLI mRtyunA thADA vakhata pahelAM gAzaLIAe melAvyA, te pAle kahyuM ke hAla badhA chAnAmAnA esI heA. vakhate vakhate pAte uccAra kare teA he nAtha, he cALa, paramAtmA, devAdhideva, sahajAtmasvarUpasvAmI e ja vacanA kahetA hatA. ane te ja vacanA jema pUnA vizeSa abhyAsayukta karI mUkayA DAya saheje paNa sukhathI nIkaLatAM hatAM, pAte upayAgamAM kharAkhara vratatA evI rIte hatA. ane Page #537 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 492 adhyAtma rAjayaka vakhate kaI bolAve te upayogathI cUkavuM paDe tethI emanA manamAM kheda thatuM haze, ema lAgyuM hatuM. paNa pachI keIe paNa kahevAnuM baMdha rAkhyuM hatuM, ane samAdhibhAvathI davA dIdhuM hatuM, 44 he prabhu, e parama pavitra pUjya saubhAgyabhAInA samAdhimaraNanI sthiti joI huM AnaMda sAthe parama harSita thaye chuM. kAraNa ke AvuM samAdhimaraNa meM keInuM haju joyuM nathI. paNa eka rIte mArA hInabhAgyane kheda rahe che. AvA parama pavitra amUlya ratnajIvanuM jIvana lAMbu thaI na zakayuM. jethI A kharo hIra khAya che, ane e puruSanI moTI khoTa paDI che. e mArA khedane huM vistAra karavAne gya nathI. Apa sarva jANe che, Apa sarva dekhe che." ityAdi. Ama saubhAgyanA samAdhimaraNanuM tAdazya citra tatkAlIna sAkSI mahAmumukSu aMbAlAlabhAIe AlekhyuM che. AvuM apUrva hatuM zrImadUnA paramArthasakhA saubhAgyanuM samAdhimaraNa! 4. saubhAgyane zrImadanI bhavya bhAvAMjali. paramArthasakhA saubhAgyanA virahane paramArtha kheda sauthI vadhAre keIne paNa vedo hoya te te nirmohasvarUpa paramArtha saMvedanazIla zrImadane zrImadda pitAnA A paramArtha sakhAnA divya AtmAne bhavya aMjali arpatAM, 1953nA jeTha vada 12 nA dine saubhAgyanA putra caMbakalAla paranAAzvAsanapatramAM (aM. 782) saubhAgyanI muktaka che stuti kare che- Arya zrI sobhAge jeTha vada 10 guruvAre savAre daza ne pacAsa miniTe deha mUkyAnA samAcAra vAMcI dhaNe kheda thaye che. jema jema temanA adUbhuta guNo pratye daSTi jAya che, tema tema adhika kheda thAya che. jIvane dehane saMbaMdha e ja rIte che. tema chatAM paNa anAdithI te dehane tyAgatAM jIva kheda pAmyA kare che, ane temAM daDha mehathI ekapaNunI peThe vate che; janmamaraNAdi saMsAranuM mukhya bIja e ja che. zrI sebhAge tevA dehane tyAgatAM moTA munione durlabha evI nizcala asaMgatAthI nija upagamaya dazA rAkhIne apUrva hita karyuM che, emAM saMzaya nathI. vaDIlapaNAthI tathA temanA tamArA pratye ghaNA upakAra hovAthI, tema ja temanA guNonA abhutapaNAthI temane viga tamane vadhAre khedakAraka thayo che, ane thavAyegya che. 44 samAgamamAM AvelA mumukSuone zrIsobhAganuM smaraNa saheje ghaNA vakhata sudhI rahevA cogya che. 44 A kSetre A kALamAM zrI bhAga jevA viralA puruSa maLe ema amane vAraMvAra bhAse che. 44 zrI bhAga mumukSue visamaraNa karavA egya nathI. 44 zrI se bhAganI saraLatA, paramArtha saMbaMdhI nizcaya, mumukSu pratye upakAratA Adi guNe vAraMvAra vicAravA yogya che, zAMtiH zAMtiH zAMtiH ' potAnA pArtha jIvana sAthe gADha saMbaddha ane dIrghakALanA satsaMgI paramArtha raMgI jetAnA hRdayarUpa paramavizrAma paramArtha sakhA saubhAgyanA virahano nirmoha paramArtha bai zrImAne eTale badhe vedAye hatuM ke teo keTalAye mahinAo sudhI saubhAgyanuM Page #538 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saubhAgyanuM apUrva samAdhimaraNa 493 ane saubhAgyanA uttameAttama guNAnuM anya mumukSue pratyenA patrAmAM vAraMvAra smaraNu karatA rahyA, 1953nA asADha suda 4nA dine tryaMbakalAla para lakhelA patramAM (a.783) zrImad lakhe che-- zrI seAbhAgane namaskAra. zrI sAbhAgane namaskAra. zrI seAbhAganI mumukSu dazA tathA jJAnInA mArga pratyenA tenA adbhuta nizcaya vAraMvAra smRtimAM AvyA kare che.' atre patranA mathALe koi prAtaHsmaraNIya mahAtmAne namaskAra karatA hAya ema zrImade saubhAgyanA mahAn AtmAne namaskAra karyAM che, te vastu ApaNuM ekadama dhyAna kheMce che. zrAvaNa vada 1 1953 nA patramAM (a. 794) zrImad punaH lakhe che--Aya. seAbhAganA samAgama vizeSa vakhata tamane rahyo hAta tA ghaNA upakAra thAta. paNa bhAvI prakhaLa che. te mATe upAya e che ke temanA guNAnuM vAravAra smaraNa karIne jIvane viSe te guNeA utpanna thAya evuM va`na rAkhavuM.' ane zrAvaNa vada 8 1953 nA patramAM (aM. 797) lakhe che- -zrI DuMgaranI dazA lakhI te jANI che. zrI seAbhAganA viyeAgathI temane sauthI vadhAre kheda thavA ceAgya che. eka baLavAna satsamAgamanA ceAga javAthI AtmAthI nA aMtaHkaraNamAM khaLavAna kheda thavA cAgya che.' 1953 nA azADa vada 1 nA dvine mAlAlabhAI (?) paranA patramAM lakhe che.Aya seAbhAganI khAdyAbhyatara dazA pratye vAra vAra anuprekSA karttavya che; ane te ja zrI lallujI muni paranA patramAM (a. 786) munione paNa manana karavA ceAgyabhAvana karavA cAgya saubhAgyanI dehamukta samayanI dazAnI stuti karatAM zrImad lakhe che--Aya seAbhAganI aMtaraMga dazA ane deha mukta samayanI dazA, munie ! tamAre vAravAra anuprekSA karavA ceAgya che.' Ama mahAmunIzvarAne paNa durlabha evA jenA apUrva samAdhimaraNanI muktaka ke stuti karatA zrImad je seAbhAgane atra sa`tra A'--parama pUjya--parama mAnA zabdathI khiradAve che, te seAbhAgane peAtAnI hAthaneAMdhamAM A 'tuM'kArAmaya parama premapUrNa amara zabdomAM parama bhAvapUrNa namaskAra kare che-- he zrI sAbhAga ! tArA satyamAgamanA anugrahathI AtmadazAnuM smaraNu thayuM te arthe tane namaskAra ho.' Ama peAtAnA upakArI je seAbhAgane kRtaziromaNi zrImad jevA parama mahAjJAnI namaskAra kare che, tene sarva kALanA sa` mumukSue namaskAra kare che ane pAkAre che--3 zrI seAbhAga ! thArA jevA paramArthasakhA A paramajJAnI rAjacaMdrane maLyA, teA thArA paranA zrImanA patromAM vyakta thatI A parama jJAnAvatAra puruSanI AtmadazA saMkha`dhI ame kaMika jANavA pAmyA. kharekhara thArA paranA zrImadnanA paramA patromAM veravikhera paDelI vipulasAmagrIne mahAparizrame sazeAdhIsa zeAdhIne-maMthI maMthIne A caritrAlekhake A adhyAtma rAjacaMdra' jagat samakSa rajU karyAM, te parathI ame A jJAnAvatAra adhyAtma rAjacaMdrane kaMIka a Mze oLakhavA pAmyA. A sa he zrI seAbhAga! thAro amArA para--jagat para parama anugraha che, mATe tane namaskAra hA! namaskAra he!! jaya saubhAgya ! DEF Page #539 -------------------------------------------------------------------------- Page #540 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma jIvanano bIjo tabakko vibhAga bIjo mULamArga uddhAra ane zrImatuM jagatane Atmasiddhi darzana Page #541 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anusaMdhana (4) zrImad rAjacaMdranA adhyAtma jIvananA A bIjA tabakkAmAM--saubhAgya paranA zrImadnA patromAM zrImaddanuM jIvanadana' e prathama vibhAgamAM keTalAka prakaraNAnuM Alekhana karyuM. temAM-- rAtrI ane divasa eka paramArthaviSayanuM ja zrImanuM manana kevuM hatuM? sarvA-siddha ane upazamazreNInA pUrvAM anubhava kevA hatA ? kevaLajJAna sudhIneA mAtmapuruSArthaM kevA hatA ? 'ogaNIsame' ne suDatAlIse, samakita zuddha prakAzyuM re' --evA zrImadnuM zuddha samyagdarzana kevuM hatuM? AtmasAkSAtatkAra keM| hatA ? nivaCkalpa samAdhi kevI hatI ? zuddha AtmAnI amRtAnubhUti karanArA zrImA jIvanmukta dazAnA amRtAnubhava kevA amRta hatA ? kevala zuddhAtmAnubhavadazA kevI alaukika hatI ? parAbhaktinI parAkASThAne prApta thayelA satpuruSa zrImad purANa puruSa ane satyI kevA abheda hatA ? deDa chatAM dehAtIta dazAe viharanArA A mahAvidehInI dazA kevI mahAvidehI hatI ? prArabvAya janita upAdhi maLye samAdhi kevI adbhuta hatI ?--rAdhAvedha kevA alaukika hatA ? udAsInatA kevI adbhuta hatI? asaMgatA kevI alaukika hatI ? cittanI caitanyamaya dazA kaivI camatkArika hatI? vItarAganA sAcA anuyAyI zrImadnI vItarAgatA kevI apUrva hatI? AtmasaMyama kevA apUrva hatA ? zuddhaAtmacAritra bhaNI doTa kevI sa MvegI hatI ? 'apUrva avasara evA kayAre Avaze ?' e nira tera bhAvanArA zrImatI khAdyAbhyaMtara nitra thapaNAnI gaveSaNA kevI ananya hatI ? paramapadaprAptineA manAratha kevA bhavya udAtta hatA? AtmadhyAna kevu pU hatu... ? gRhavAsa payaMta paramAbhA prakAzanI gauNutA karanArA svarUpazupta zrImanI guptatA kevI adbhuta hatI ? vItarAga mAga prabhAvanAnI bhAvanA kevI utkaTa hatI ? zuddha AtmAnI amRtAnubhUtine pAmelA zAMtasudhArasajalanidhi zrImad sudhArasa ane mAtmAnI amRtAnubhUti aMge saubhAgyane mArgadarzana kevuM anupama hatuM ? vyAvahArika sAMkaDI sthitimAM paramAsakhA sA~bhAgyanuM zrImadde kareluM sthirIkaraNa kevuM A kArI hatuM ? yAgIzvara zrImaddnI labdhisiddhini:spRhA kevI adbhuta hatI ! paramA sakhA saubhAgyanuM apUrva samAdhimaraNa thavAmAM zrImadanI paramA sahAyatA kevI anupama hatI ? e Adi ApaNe atre te te prakaraNomAM AlekhyuM. ane A. zrImanA hRdayarUpa paramA suhad saubhAgyabhAI paranA zrImadnA parama amRta patromAM zrImadnA adhyAtma jIvananuM apUrva darzana karI, A adhyAtma rAjacaMdra graMyanA hRdayanuM darzana karyuM. zrImannA adhyAtma jIvananA A hRdayadarzana mATe A caritrAlekhaka saubhAgya paranA patramAM prApta thatI vipula sAmagrI mATe zrI saubhAgyanA RNI che, eTale ja teNe A khAsa viziSTa vibhAga sAthe zrI saubhAgyanuM nAma joDyuM che, ane eTale ja Ama A ciratrAlekhaka dvArA A hRdayadarzIna mATe jagat paNa saubhAgyanuM RNI che. Ama A bIjA tabakkAnA prathama vibhAganuM Alekhana karI, 'mULamArganA uddhAra ane jagatene Atmasiddhitu darzIna'--e bIjA vibhAga para AvIe chIe. mULamArganA uddhAra ane AtmasiddhinuM sarjana e be jagaupakArabhUta mahAn kAryaM zrImadde mukhyapaNe karyAM che, eTale zrImadde je be mahAn vastu jaganA upakAra mATe karI che tenA mukhyapaNAthI A vibhAganuM nAma te ja rAkhyuM che. kAraNa ke mULa mAraga sAMbhaLeA jinanA re" e mULamA'nuM divya sa MgIta zrImade gAyuM che eTalu ja nahi, paNa sarva upadeza A mULamArganI AsapAsa ja kendrita che tathA temAM ja samAveza pAme che; ane A avaninA amRta samA Atmasiddhi zAstranu zrImade sarjana karyuM. che, eTalu' ja nahiM, paNa A Atmasiddhi aMge zrImadde mumukSuone jagane je je mArgadarzona kayu che te paNa AtmasiddhinuM ja darzIna che, tathA AtmasiddhinA aMgabhUta je je viSayeA che te paNa atra AtmasiddhimAM ja aMtarbhAva pAme che. eTale ! vizALa sarvAMgrAhI atha mAM paNa A vibhAganuM A nAma rAkhyuM. te samucita ja che. ATalA sAmAnya nirdeza karI have A vibhAgane prAraMbha karazuM H-- Page #542 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa paMcoteramuM sata ane sannI prAptino mArga sajIvanamUrti guru 'binA nayana pAve nahiM, binA nayanakI bAta; seve sadguru ke carana, so pAve sAkSAta."-zrImad rAjacaMdra sasvarUpane abheda bhaktie namaskAra karanArA zrImadda sathI abheda sAkSAt sasvarUpa banyA che, eTale sAkSAt svarUpa zrImadda jevA prApta puruSa sanI bA.mAM parama Ata che, ane satnI prApti saMbaMdhamAM temaNe je anubhavasiddha prakAza nAMkhe che te parama apUrva ane parama rahasyabhUta hoI sarva sajijJAsuone parama upakArI mArgadarzaka thaI paDe evo che. sanI prApti jagatmAM sarva kaI Icche che, paNa satnI prAptine sat upAya nahiM prApta thavAthI jIvanuM anAdikALanuM paribhramaNaduHkha mayuM nathI ane maTatuM nathI. te maTavA mATe jagane-mumukSu jagatane A sat ane sanI prAptine parama upAyarUpa mArga zrImade zuM darzAvyo che, e aMge A prakaraNamAM vivaraNa karazuM. sat zabdanA traNa artha che : (1) sat eTale vastunuM hovuM astitva (2) te ja jema che tema hovAthI sat eTale sAcuM; (3) ane te ja grahaNa karavA yaMgya hevAthI sat eTale sArUM. arthAt vastugate vasturUpe je svarUpanuM hovApaNuM te sat che, te sAcuM che ane te ja sAruM che, -sanA A traNe artha ekabIjAnA pUraka ane samarthaka che. satarUpa A mahAsattAmAM sarva samAya che. sarvatra abhedadazI sajUtti zrImaddanuM sat vacana che ke "sat sat che, saraLa che, sugama che, tenI prApti sarvatra hoya che. sat che. kALathI tene bAdhA nathI. te sarvanuM adhiSThAna che. vANIthI akathya che. tenI prApti hoya che; ane te prAptine upAya che. game te saMpradAya, darzananA mahAtmAone lakSa eka sat ja che. vANIthI akaya hovAthI mUMgAnI zreNe samajAvyuM che, jethI teonA kathanamAM kaMIka bheda lAge che, vAstavika rIte bheda nathI. (a. 218). AkhuM saune te akSara dhAma re. 44 ema te samajAya che ke bhedane bheda je vAstavika samajAya che. parama abheda evuM sata sarvatra che. (aM. ra39) mahAtmAoe game te nAme ane game te AkAre eka sane ja prakAryuM che. tenuM ja jJAna karavA yogya che. te ja pratIta karavA yogya che, te ja anubhavarUpa che. ane te ja parama preme bhajavA yogya che. te parama satanI ja ame ananya preme avicchinna bhakti IcchIe chIe." (saM. 209). A sane game te nAme oLakhavAmAM AvatuM hoya, emAM zabdabheda chatAM arthabheda nathI, enA paryAyanAme chatAM sat te sat ja che, ema zrImada udgheSaNa kare che- te paramasatane paramajJAna kahe, game te paramaprema kahe, ane game te sacitaa-63 Page #543 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma rAjagan AnaMdasvarUpa kaheA, game te AtmA kaheA, game te sarvAtmA kaheA, game te eka kahA, game te aneka kaheA, game teA ekarUpa kaheA, game te sarUpa kaheA, paNa sat te sata ja che. ane te ja e badhA prakAre kahevA cAgya che, kahevAya che. sa` e ja che, anya nahIM. evu te paramatattva, puruSAttama, hari, siddha, Izvara, niraMjana, alakha, parabrahma, paramAtmA, paramezvara, ane bhagavat Adi anaMta nAmeAe kahevAyuM che. ame jyAre paramatattva kahevA icchI tevA koI paNa zabdomAM elIe teA te e ja che, khIjuM nahIM.' (a. 209). i. A sat zuM che ema sAmAnya darzana karAvI, sat kayAM che ? keTaluM dUra che ? tenI prApti kacAMthI thAya ? enuM mArmika sUcana zrImad kare che--sata eka pradeza paNa asamIpa nathI, (a. 391), sat sat ja che, saraLa che, sugama che, satra tenI prApti hAya che, paNa satne batAvanAra sat joI e.' (a.207). A sat atyaMta nikaTa che, eka pradeza paNa dUra nathI paNa dUra lAge che, e ja jIvanuM meAha-bhrAMtirUpa AvaraNatama che tenuM vidAraNa karatAM zrImadda mahAmumukSu aMbAlAlabhAI paranA parama amRtapatramAM (a. 211)--parama rahasyabhUta tattvavArtA prakAze che-- 498 " sat e kaMI dUra nathI, paNa dUra lAge che, ane e ja jIvaneA mAha che. satje kaMI che te sat ja che; saraLa che, sugama che, ane satra tenI prApti hoya che; paNa jene bhrAMtirU5 Avaratama che te prANIne tenI prApti kema hoya ? aMdhakAranA game teTalA prakAra karIe, paNa temAM kAi evA prakAra nahIM Ave ke je ajavALArUpa hoya; tema ja Avaratimira jene che evA prANInI kalpanAmAMnI koI paNa kalpanA sat jaNAtI nathI, ane satnI najIka saMbhavatI nathI. sat che te bhrAMti nathI, bhrAMtithI kevaLa vyatirikta (jItuM) che; kalpanAthI para (Adhe) che. mATe jenI prApta karavAnI dRDha mati thaI che, teNe peAte kaMI ja jANatA nathI evA dRDha nizcayavALeA prathama vicAra karavA, ane pachI satnI prApti mATe jJAnIne zaraNe javuM, te jarUra mAnI prApti thAya. A je vacanA lakhyAM che, te sa` mumukSune parama bAMdhavarUpa che, parama rakSakarUpa che; ane ene samyak prakAre vicArya zrI paramapadane Ape evAM che; emAM nidha pravacananI samasta dvAdazAMgI, paphtananuM sarvottama tattva ane jJAnInA beAdhanuM bIja saMkSepe kahyuM che; mATe pharI pharIne tene sabhArajo; vicArajo; samajajo; samajavA prayatna karajo; ene bAdha kare evA bIjA prakAromAM udAsIna rahejo; emAM ja vRttine laya karajo. e tamane ane kAi paNa mumukSune gupta rIte kahevAnA amAre maMtra che; emAM sat ja kahyuM che; e samajavA mATe ghaNA ja vakhata gALajo.' (zrImad rAjacaMdra, a` 211) arthAt sat krUra lAge che e ja jIvanI meharUpa-ajJAnaadhakArarUpa bhrAMti che, A mULa bhrAMtine laI jIva sat Ama haze ke tema huze ema kalpanA karyA kare te sat nathI, bhrAMti che; paNa sat te bhrAMti nathI, sat sat ja che. eTale peAtAnI satnI kalpanArUpa bhrAMtithI je jANyuM te bhrAMti ja che-asat ja che ema jANI, pAte kAMI jANatA nathI ema peAtAnA jANupaNAnuM abhimAna chADI-ekIsapATe phagAvI dai pAtAnA cittanI pATI cAkakhI karI, jIve jene vastugate vasturUpa saMtanI sAkSAt prApti che Page #544 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'sat" ane satnI prAptinA mArga sajIvanamUtti sadguru 499 evA jJAnIne zaraNe javuM, peAtAnuM ahuM-mamapaNu' cheDI sarvA NapaNe jJAnInA Azraya karavA, teA jarUra mAnI-satnI prApti thAya,-sane prApta satpuruSa pAsethI aprApta satnI prAptinA mArga maLI Ave. A uparAkta rahasyabhUta sat vacanA keAI paNa mumukSune gupta rIte kahevAnA peAtAnA maMtra che, sarvAM mumukSune bhavabaMdhana trADavAmAM parama sahAyarUpa thai paDe evA parama adhavarUpa che, bhavajalamAM paDatAM rakSA karanArA parama rakSakarUpa che, samyak-yathA vicAra karyuM parama pada pamADe evAM che; emAM ni>>tha pravacananI samasta dvAdazAMgI sa MkSepamAM samAI jAya che, SaDkazananuM sarvottama tattva aMtarbhAva pAme che, ane jJAnInA beAdhanuM khIja sakSepamAM AvI jAya che,--ema zrImukhe zrImadde A vacaneAnA marhimAtizaya prakAzyA che, te A satprAptinA ananya mAtrane zrImaddA kevA vajralepa dRDha Atmanizcaya haze te darzAve che. sat AvuM sarala sugama ane sarvatra prApti thAya evuM che chatAM duTa-dru ma ane prAye kayAMya prApti na thatI hAya evuM--sanI prAptinA mAga kayAMya na maLatA hAya evuM dekhAya che. A 'sat' vamAnamAM aneka sAdhanAthI kalpanA karI pragaTa jevuM mAnavAmAM Ave che paNa te tema nathI--te apragaTa ja che,--ema bAhya jagatkRSTathI apragaTa heAvAthI 'apragaTa sat' (a. 303) chatAM pragaTa satprAptithI pragaTa sat zrImad vatta mAna karuNa sthiti mATe sakhedAzrvaya thI pAkAre che-- sat hAla tA kevaLa apragaTa rahyuM dekhAya che. judI judI ceSTAe te hAla pragaTa jevuM mAnavAmAM Ave che. (yAgAdika sAdhana, AtmAnuM dhyAna, adhyAtmaciMtana, vedAMtazuSka vagerethI) paNa te tevuM nathI, jinaneA siddhAMta che ke jaDa kAI kALe jIva na thAya, ane jIva keAI kALe jaDa na thAya; tema 'sat' koi kALe 'sat' sivAyanA bIjA koI sAdhanathI utpanna hoi zake ja nahIM. AvI dekhItI samajAya tevI vAtamAM mujhAI jIva peAtAnI kalpanAe sat karavAnuM kahe che, prarUpe che, Adhe che, e Azcaya che.' (a'. ra74) ane Ama ne Ama anaMta kALanA paribhramaNamAM paNa jIvane sat maLyA nathI ane satnI prApti thaI nathI te darzAvatAM zrImad patrAMka 166mAM prakAze che-- * anAdikALanA paribhramaNamAM anaMtavAra zAzravaNa, anaMtavAra vidyAbhyAsa, ana'tavAra jinadIkSA, anaMtavAra AcArya paNuM prApta thayuM che. mAtra sat maLyA nathI, sat suNyuM nathI ane sat zradhyuM nathI, ane e maLye, e mulye, e zradhye ja chUTavAnI vArtAnA AtmAthI bhaNakAra thaze.' Ama kharekhara! anata kALanA paribhramaNamAM A jIve anaMtavAra dIkSA grahaNa karI haze, sAdhu-sa'nyAsI-mAvA manyA haze ! merupa ta jeTalA AghA-muhapatti vAparyAM haze ! yama, niyama, saMyama, tyAga, vairAgya vagere athAga Adaryo haze; vanavAsa laI ne, mauna dhAraNa karI, dRDha padmAsana lagAvIne besI gayeA haze ! prANAyAma vagere hAceAganA prayAge karI samAdhi caDhAvI gayA haze! svarAya vagere jANI ane maMtra-taMtrAdinA camatkAra batAvI mugdhajanAne bheALavyA haze ! aneka prakAranA japa-tapa karyAM haze. sa zAstranA pAraMgata banI Agamadhara, zrutadhara, zAstrajJamAM khapyA haze ! svamatanA maMDanamAM Page #545 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 500 adhyAtma rAjacaMdra ne paramatanA khaMDanamAM pAvaradho banI "divijaya karavA nIkaLI paDyo haze ! are ! potAnuM kAMI paNa ThekANuM nahiM chatAM, UMcA vyAsapITha parathI mokSa sudhInA moTA moTA vyAkhyAne ApI, sAkSAt vAcaspatinA jevI vaktAbAjI karI, vyAkhyAnadharA dhrujAvIne sabhAo gajAvI haze! ATaluM badhuM e bicArAe anaMtavAra karyuM haze ! paNa tenA hAthamAM haju kAMI AvyuM nahiM! tenA hAtha to jevA hatA tevA khAlI ne khAlI ! mokSa to hato teTale ja dUra paDyo che! kAraNake eka mULabhUta kAraNa je karavAnuM sauthI prathama agatyanuM hatuM, tene tene coga na banya,-satasvarUpane pAmelA sAcA saddagurune tene yoga na maLe, eTalI eka khAmI rahI gaI! eTale enA e badhAM sAdhana svarUpe sAcA chatAM, tene to baMdhanarUpa banI eLe gayA, zUnyamAM pariNamyA ! hajAre ke lAkho vijaLInI battI goThavI hoya, paNa eka "meIna svIca" (Main Switch, mukhya cAvI) cAlu na hoya, te battI pragaTe nahiM, aMdhAruM ja rahe tema anaMta sAdhane kare, paNa pragaTa satasvarUpane pAmelA saddagurune yoga na hoya, te jJAnadI pragaTe nahiM, aMdhArUM ja rahe. Ama che eTale ja anaMtakALanuM paribhramaNa duHkha zI rIte TaLe? ane sAce mArga jIvane zI rIte maLe? e eka mULabhUta kendrastha vicAra para mumukSunuM lakSa kendrita karAvatA zrImad mumukSuone apUrva vicArapreraNA kare che--mArganI IcchA jene utpanna thaI che, teNe badhA vikalapi mukIne A eka vikalpa pharI pharI smaraNa kara avazya che. anaMtakALathI jIvanuM paribhramaNa thayA chatAM tenI nivRtti kAM thatI nathI? ane te zuM karavAthI thAya?-A vAkyamAM anaMta artha samAyale che ane e vAkyamAM kahelI ciMtana karyA vinA, tene mATe daDha thaI jhUryA vinA mArganI dizAnuM paNa alpa bhAna thatuM nathI; pUrve thayuM nathI, ane bhaviSyakALe paNa nahIM thaze. ame te ema jANyuM che, mATe tamAre saghaLAe e ja zodhavAnuM che. tyArapachI bIju jANavuM zuM? te jaNAya che." (aM. 195). anaMtakALathI jIvane mArga maLyo nathI enuM zuM kAraNa? A mULabhUta praznano uttara ApatAM samUrti zrImadda apUrva mArga prAptino A AtmAnubhavasiddha parama upAya A parama amRtapatramAM (aM. 194) prakAze che " amane lAge che ke mArga saraLa che, paNa prAptine yoga meLavo durlabha che, 44 bhAvaapratibaddhatAthI niraMtara vicare che evA jJAnI puruSanAM caraNAraviMda, te pratye acaLa prema thayA vinA ane samyakjhatIti AvyA vinA svarUpanI prApti thatI nathI, ane AdhyethI avazya te mumukSu jenAM caraNAraviMda teNe sevyA che, tenI dazAne pAme che. A mArga sarva jJAnIoe sevya che, seve che ane sevaze. jJAnaprApti ethI amane thaI hatI, vartamAne e ja mArgathI thAya che ane anAgata kALe paNa jJAnaprAptino e ja mArga che. sarva zAstrano bodha lakSa jovA jatAM e ja che. ane je kaMI paNa prANI chUTavA irache che teNe akhaMDavRttithI e ja mAgane ArAdhave. e mAga ArAdhyA vinA jIve anAdikALathI paribhramaNa karyuM che. jyAM sudhI jIvane svacchedarUpI aMdhatva che tyAM sudhI e mArganuM darzana thatuM nathI. (aMdhatva TALavA mATe) jIve e mArgane vicAra kare; dara mokSecchA karavI; e vicAramAM apramatta rahevuM, te mAnI prApti thaI aMdhatva TaLe che, e ni:zaMka che, anAdi kALathI jIva avaLe bhAge thAya che, jo ke teNe japa, tapa, Page #546 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sata ane satanI prAptino mArga sajIvanamUrti saddaguru. 50 zAsAdhyayana vagere anaMtavAra karyuM che; tathApi je kaMI paNa avazya karavA yogya hatuM te teNe kahyuM nathI; je ke ame prathama ja jaNAvyuM che. sUyagaDAMga sUtramAM gaSabhadevajI bhagavAne jyAM aThThANu putrone upadezyA che, mokSamArga caDhAvyA che tyAM e ja upadeza karyo che: he AyuSyane! A jIve sarve karyuM che. eka A vinA, te zuM? te ke nizcaya kahIe chIe ke puruSanuM kaheluM vacana, teno upadeza te sAMbhaLyAM nathI, athavA rUDe prakAre karI te uThAvyAM nathI. ane ene ja ame munienuM sAmAyika (AtmasvarUpanI prApti) kahyuM che. sudharmAsvAmI jaMbusvAmIne upadeza che ke jagata AkhAnuM jeNe darzana karyuM che, evA mahAvIra bhagavAna teNe Ama amane kahyuM che:-gurune AdhIna thaI vartatA evA anaMta puruSo mArga pAmIne mokSaprApta thayA. eka A sthaLe nahIM paNa sarva sthaLe ane sarva zAstramAM e ja vAta kahevAne lakSa che. mALA, dhamo bApa ta AjJAnuM ArAdhana e ja dharma ane AjJAnuM ArAdhana e ja tapa, (AcArAMga sUtra). Ama mArga zAthI maLe? ene potAnI anubhavasAkSIthI uttara ApatAM zrImade sAkSAta svarUpane pAmelA pratyakSa saddaguruthI mArga maLe e vastu atra sarva zAstranI sAkSI ApI DiDimanAdathI udghoSI che. sajIvanamUttithI mArga maLe e vastanI anyatra paNa sAkSAt svarUpa zrImad tevI ja uddaghASaNa karatAM potAnuM hRdaya darzAve che--keIpaNa prakAre jIva potAnI kalpanA karI ane prApta karI zakato nathI. sajIvana mUrti prApta thayeja sat prApta thAya che, sat samajAya che, sane mArga maLe che, sata para lakSa Ave che. sajIvanamUrtinA lakSa vagara je kaMIpaNa karavAmAM Ave che, te jIvane baMdhana che. A amAruM hRdaya che. (aM. (198) anaMta kALa sudhI jIva nija Ide cAlI parizrama kare to paNa pote pitAthI jJAna pAme nahIM, paraMtu jJAnInI AjJAne ArAdhaka aMtamuhUrtamAM paNa kevaLajJAna pAme. zAstramAM kahelI AjJAo parokSa che ane te jIvane adhikArI thavA mATe kahI che; mekSa thavA mATe pratyakSa jJAnInI AjJA ArAdhavI joIe." (aM. 200). A sajIvana mUtine vega paNa pUrve anekavAra thaI gayo che chatAM jIvane mArga nathI maLyo tenuM kAraNa te puruSa saddagurunuM tathArUpa svarUpaoLakhANa nathI karyuM e che, te ga vaMcaka thaI paDyo e che, enI spaSTatA karatAM zrImadda patrAMka 212 mAM prakAze che--jenA vacanabaLe jIva nirvANamArgane pAme che, evI sajIvanamUrtine pUrvakALamAM jIvane jega ghaNIvAra thaI gayA che, paNa tenuM oLakhANa thayuM nathI; jIve oLakhANa karavA prayatna kavacit karyuM paNa haze, tathApi jIvane viSe grahI rAkhelI siddhiyegAdi, riddhiyegAdi ane bIjI tevI kAmanAothI pitAnI daSTi malina hatI; daSTi je malina hoya te tevI satasUti pratye paNa bAhya lakSa rahe che, jethI oLakhANa paDatuM nathI, ane jyAre oLakhANa paDe che, tyAre jIvane keI apUrva sneha Ave che, te e ke te mUrtinA viyege ghaDI eka AyuSya bhogavavuM te paNa tene viTaMbanA lAge che, arthAt tenA viyoge te udAsInabhAve temAM ja vRtti rAkhIne jIve che, bIjA padArthonA saMcAga ane mRtyu e bane ene samAna thaI gayAM hoya che. AvI dazA jyAre Ave che, tyAre jIvane mArga bahu nikaTa hoya che ema jANavuM che, Page #547 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 502 adhyAtma rAjaka Ama anaMtakALanA paribhramaNamAM satpuruSa sadgurune cega jIvane anekavAra thaI gayA che, paNa tenI svarUpameLakhANu vinA te aphaLa khAlI gayA che, pAmyA na pAmyA kharAkhara thayelA A ceAga ayeAga thayA che, svarUpalakSathI cUkelA A ceAga vAMcaka thaI paDaco che; 'vaheMcaka' eTale svarUpalakSathI cUkavanAra, chetaranAra, ThaganAra, chaLanAra anyA che; ane yAga vAMcaka thayela che eTale kriyA paNa vAMcaka ane phala paNa vAMcaka thayela che. eTale yathA sadgurujyeAga vinAnA pUrvanA jIvane je je cega thayA che, jIve je je kriyA AcarI che, jIvane je je phaLa maLyA che, te te khadhAya vaheMcaka-ThaganI jema ThaganArA chetaranArA thayA che; mRtti`mAt satasvarUpa satpuruSanA cAga vinA, 'saMta caraNu Azraya vinA', svarUpanA lakSya nahi thaye| hAvAthI, te sava` sAdhanA lakSya vinAnA bANu jevA thayA che--paramArthe niSkula gayA che. te te sAdhana svarUpe sAcA chatAM, jIvanI UMdhI samajaNane lIdhe, athavA mamatvane lIdhe, athavA duSTa abhimAnane lIdhe jIvane baMdhana thaI paDayA che ! sau sAdhana dhana thayA !' evI karuNa sthiti thaI paDI che. vIza lAkha doharA karatAM bhAvaapekSAe jene bhAva anekagaNeA adhika che evA parama AzayagaMbhIra suprasiddha prAtaHsmaraNIya vIza deharAmAM parama karuNALu zrImade A amara zabdomAM uddeAkhyuM che tema-- anata kALathI AthaDaco, vinA bhAna bhagavAna; sevyA nahiM guru saMtane, mUkayuM nahi' abhimAna. saMta caraNu Azraya vinA, sAdhana karyAM aneka; pAra na tethI pAmiyeA, UgyA na aMzaviveka. sau sAdhana baMdhana thayA, rahyo na koI upAya; sat sAdhana samajyeA nahiM, tyAM khaMdhana zuM jAya ?' paNa satpuruSane satpuruSasvarUpe eLakhI--tenuM 'tathAdana' karI jIva o satpuruSa Azraye sAdhana seve te te kharekharA sasAdhana thaI paDe; satpuruSanuM jevuM sat svarUpa che tevA----tathA' danarUpa--svarUpaeLakhANurUpa kharekhara sadgurujyeAga jIva sAdhe, teA te ceAga avacaka' (yAgAva'caka) hAya, ane pachI lakSapUrNAMkanA bANunI jema te svarUpalakSane anulakSIne thatI kriyA paNa avAMcaka (kriyAvacaka) hAya ane phUla paNa ava'caka (phlAvaUcaka) hAya, eTale ja temAM mULabhUta A svarUpaeLakhANurUpa sadgugurujyeAga para sAkSAt samrUtti zrImadde atra ATle badhA bhAra mUkayo che. kAraNa ke satapuruSa mUtti mata pragaTa satsvarUpa che, sAkSAt pratyakSa mUrtti`mata pragaTa sasvarUpanA ceAga pAmela pragaTa ceAgI' che, eTale AvA sAkSAta cetanamRtti-sajIvanamUtti ceAgI satpuruSanA jIvatA jAgatA javalaMta Adada nathI na bhUMsAya evI camatkArika chApa sumukSu AtmAmAM paDe che,--jethI ekAMta svarUpalakSI satpuruSanuM parama adbhuta AtmacAritra dekhI, tene AtmA saheje svarUpalakSya bhaNI DhaLe che ane pachI tenI badhI pravRtti te svarUpalakSI ja hAya che, AtmArtha sAdhaka thaI sAdhanarUpa thAya che; paNa A sadguru Page #548 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sat ane satnI prAptinA mArga sajIvanamUtti sadguru 13 cAMga vinA tA sa sAdhana AtmA mAdhaka thaI dhanarUpa bane che; A sadgurujyeAga vinA anaMta kALathI anaMta sAdhana paNa jIvane niSphaLa nIvaDayA che. A aMge parama karuNAmUtti zrImad,--sava" kAIne UDA gabhIra vicAra karatA karI mUke evA, cama niyama sayama Apa kriyA' e pa MktithI zarU thatA parama amara kAvyamAM,--jANe sAkSAt jogIdra garjanA karatA heAya evA pragaTa bhAsa ApatA A parama vedhaka vacanA udyASe che--tame yama-niyama-saMyama karyAM, vaLI athAga tyAgavairAgya lahyA, vanavAsa lIdhA, mukhe mauna rahyA, dRDha padmAsana lagAvI dIdhu, manananarAdhapavananirodha-svadha karyAM, haThayAganA sArI peThe prayAga karyAM, aneka prakAranA japanA bheda jamyA, temaja tapa tapyA, aMtaHkaraNathI savathI udAsInatA lahI, sa` zAstronA naya hRdayamAM dhAraNa karyAM, matamaMDana-khaMDananA bheda lahyA,--e sAdhana tame anatavAra karyAM,--vahu sAdhana bhAr anata kiyA', te paNa hAthamAM hajI kAMI na paDayuM,-- tadapi klu hAtha hajI na paU', te have manathI kema vicAratA nathI ke e sAdhanathI kaMIka era bAkI rahyuM che. sadguru vinA A vAtanA keI bheda na pAme, A mukha AgaLa che, zI vAta kahIe? A sarva sAdhana svarUpe sAcA chatAM tamane niSphaLa jAya che tethI amane tamArI karuNA Ave che--kanA hama pAvata he tumakI'; eTale kahIe chIe ke te vAta sugurugamanI-sadgurugamanI rahI che,--vaha khAta rahI suguru gamakI'; jyAre sadgurucaraNe suprema vase tyAre eka paLamAM mukha AgaLathI te pragaTe. ane te paNa kacAre pragaTe ?--tanathI, manathI, dhanathI, sa`thI gurudevanI AjJA jyAre svaAtmAmAM vase, tyAre peAtAnu'-AtmAnuM kArya siddha bane, premaghana evuM rasaamRta pAme,-sa pradeze prema prema ne prema evA parama premarasamaya ekarasabhAvarUpa amRtarasa pAme. ane te kevI rIte?--te sadguru satyasudhA darzAvaze,--je dRSTithI maLIne cAra AMgaLa rahela che,--ane dRSTithI cAra AMgaLa dUranuM vacce jayAM milanasthAna che tyAM AvI rahela satyasudhAnuM sadguru dana karAvaze; eTale rasadeva niraMjanane pIe, te joga grahI bhrugeAjIMga jIve, amRta thAya; 'rasadeva'--zuddha caitanyarasAdhirAja zAMtasudhArasamaya rasamUrti zuddha nirajana AtmAnuM amRtapAna kare, te svarUpAnusa dhAnarUpa 'joga' grahaNa karI, jugeAjuga jIve'-zAzvata siddhadazArUpa amRtapaNAne pAme. prema sadguruprasAdathakI satyasudhAnuM darzIna thatAM zuddha caitanyamUrti 'rasadeva nirajana' zuddha AtmAnA amRtAnubhava thAya, eTale tenI prApti je thakI thaI te 'prabhu'-sadguru bhagavAna pratye parama premapravAha vadhe, sarva Agamabheda svaaMtamAM vase. A zuddha cetanarasamaya zuddha nirajana AtmadevanI amRtAnubhUti karAvanArA A sudhArasarUpa bIjajJAnane kevalajJAnanuM khIja jJAnI kahe che, ane te nijane-AtmAnA anubhava batAvI krIe che-A gurugamathakI prApta A satyasudhArasanA jJAna thakI kevala eka zuddha AtmAnI amRtAnubhUti thAya che. AtmAnI amRtAnubhUtinA gurugamathI prApta thatA A sugama upAya che. ema amRtaprAptinI A amRtavANI udghASatI ceAgIndra rAjacandranI jogIMDraganA A rahI-- Page #549 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa? adhyAtma rAjapa yama niyama saMyama Apa ki, puni tyAga virAga athAga liye; vanavAsa liye mukha mauna ri, daDha Asana pa lagAya diye. mana-pana nidhi svadha kiye, haTha joga prAga sutAra ; japabheda japa tapa tyoMhi tape, uraseMhi udAsi lahI sabape. saba zAsanake naya dhAri hiye, matamaMDana khaMDana bheda liye; vaha sAdhana bAra anaMta kiye, tadapi kacha hAtha haju na paryo. aba karyo ne bicAratA he manaseM? kachu era rahA una sAdhanaseM; bina saddaguru keya na bheda lahe, mukha Agala hai kaha bAta kahe ? karune hama pAvata hai tumakI, vaha bAta rahI sugurugamakI; palameM pragaTe mukha AgalaseM, jaba sadgurucarna suprema base. tanaseM, manasuM, dhanasuM, sabase, gurudevaki Ana svaAtma base; taba kAraja siddha bane apane, rasa amRta pAhi premaghane. vaha satya sudhA darazAvahiMge, caturaMgula he dragaseM mila he; rasadeva niraMjanake pivahI, gahi joga juga juga so- jivahI. para prema pravAha baDhe prabhuse, saba Agamabheda suUra base; vaha kevalane bija glAni kahe, nijaka anubhI batalAI diye." A aSTa trATaka chaMdamAM jANe aSTAMga yogane sArA samAvatI hoya evI cagIndra rAjacaMdranI A amRtavANI udghoSe che ke-zuddha AtmAnI amRtAnubhUtirUpa AtmajJAna- bhAvazrutajJAna jene pragayuM che, evA AtmajJAnI-bhAvazrutajJAnI saddaguruthakI prApta bhAvagurugamathI zuddha AtmAnI amRtAnubhUtirUpa AtmajJAna-bhAvazrutajJAna pragaTe che. dIpakanI upAsanAthI vATa jema dIpaka bane, dIpakamAMthI dIpaka pragaTe-dIvAmAMthI dIva cete, tema jAgatI jyota jevA bhAvayogI bhAvAcArya AtmajJAnI sadguruthakI AtmAne amRtAnubhavarUpa bhAvadI pragaTe A ja gurugamanuM rahasya che. Ama satyasudhAdarzanarUpa gurugamathakI amRtAnubhavaprAptinI A gigama gUDha vAta yogIbhadra rAjacaMdra A amRta yogIndragarjanAmAM atra kaMI spaSTa zabdomAM prakAzIH te ja gurugamathI prApta thavAyegya amRtaprAptinI vAtane paDa pADatA AnaMdaghanajI eka padamAM gUDhArthamAM kahe che- gaganamaMDaLameM adhabica kUvA, uMhA he amIkA vAsA: sagarA haie so bhara bhara pIve, nagurA jAve pyAsA... avadha se jogI guru merA, usa padakA kare re niveDA." arthAt gaganamaMDala eTale cidAkAza. tenI madhye eka amRtane kUve che, eTale amRtasvarUpI zAMta sudhArasamaya AtmAne tyAM vAsa che. jene sadguru maLyA che, te ja te amRtakRpamAMthI zAMta sudhArasa bharI bharIne pIe che, temanI tRSA chIpe che-bhavatRSNA zAMta thAya che, ane te amRtapAnathI te amRtapaNAne pAme che. bAkI jene saddagurune yoga nathI manya, te te amRtapAnanA lAbhathI vaMcita rahe che, tarasyA cAlyA jAya che, Page #550 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 505 sat ane satanI prAptinA mA sajIvanamUrtti sadguru eTale temanI bhavatRSNA bUjhAtI nathI, ane te mRtapaNAne ja pAme che, arthAt janma maraNupara'parA karyAM ja kare che, tenA janmamaraNanA cheDA AvatA nathI. " mATe A bhavatRSNA jene mUjhavavI hAya ne amRtatA pAmavI hoya teNe gurugamane Azraya karavA ja joIe. eTale ja traNe kALamAM gurugama vinA mArgonI prApti na thAya, e trikAlAbAdhita vastu zrImad, * binA nayana pAve nahiM, binA nayanakI khAta e amRta paktithI zarU thatA amara kAvyamAM DiMDima nAdathI ughASe che : * binA nayana '- nayana vinA-sadgurunI doravaNI vinA athavA sAcA bhAvayeAgI sadgurue apela ceAgadaSTirUpa divyacakSu vinA, binA nayanakI bAta'-ca cakSune ageAcara ne divya jJAnacakSune gamya vAta pAme nahiM; AtmajJAna-samadarzitA Adi sAcA sadgurulakSaNusa'panna AtmajJAnI vItarAga sadgurunA caraNane je seve-upAse, te te binA nayanakI bAta' sAkSAt pratyakSa pragaTa AtmaanubhavathI pAme. jo 'byAsanI'-tRSAnI 'bhUjhI'-bUjhavavuM Icche che, sattattvadaza`nanI tarasa khUjhavavA cAhe che, te te khUjhavavAnI--te tattvadarzInanI tRSA chIpAvavAnI rIta che, ane te e che ke-gurugama vinA te pAme nahiM e ja anAdinI sthiti che, pAve nahiM gurugama binA, cehI anAdi sthita'; traNekALamAM gurugamathakI ja A sattattvadarzananA mArga prApta thAya ema trikAlAbApita sthiti che, traNe kALamAM na phare evI akhaMDa nizcayavArtA che. A je kahyuM te kAMI kalpanA nathI, ke A kAMI ' vibhaMga '-viparIta mithyA 'bhaMga'-prakAra nathI, kAraNa ke tathArUpa gyatAvALA kaMIka ceAgIpuruSAe A paMcamakALamAM paNa A abhaMga-akhaMDa vastu-Atmavastu dekhI che--AtmAnubhavapratyakSathI dIThI che. Ama vastusthiti che, eTale tuM bIjAne upadeza devAnI vAta cheADI de, prathama tuM pAte ja upadeza levAnI vAta kara, kAraNa ke 'te'-- AtmAnubhavapratyakSa jJAnInA deza-anubhavakSetrapradeza saCthI nyArI-jUdo che, kaMIka era ja che, agama che. japa-tapa ane vrata Adi sa` tyAM lagI bhramarUpa che ke jyAMlagI saMtanI anupama kRpA prApta nathI thaI, ane A teA anupama sa MtakRpAthI prApta thayela vastunI vAta che, pAyAkI yaha bAta hai' ane ame paNa anupama saMtakRpAthI prApta A * pAyAkI yaha khAta'--AtmAnubhavathI prApta karela vastunI A anubhavasiddha vAta kahIe chIe. mATe tuM nijachaMdane-svaccha Mdane cheDa,-- nija chaMdanakA DrADa' ane 'pIche lAga satpuruSake'-satpuruSane pIche lAga, satpuruSane pIche pakaDa, satpuruSanA pIche na choDa-keDA na mUka, te tuM sava baMdhana teADa,--teA sakha khaMdhana teADa.' guNugaNuguru gurunA gurugamanI gauravagAthA gAtA--gurugamanA ananya mahimA sa'kIrtana karatA paramaguru jagadguru zrImadnA jagane A amara saMdezo A rahyo -64 binA nayana pAve nahiM, minA nayanakI khAta; seve sadguruke carana, se| pAve sAkSAta. bhUjhI cahuta jo pyAsakA, hai mUtranakI rIta; pAve nahiM gurugama khinA, cehI anAdi sthita. Page #551 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 506 adhyAtma rAjayaka cehI nahi' hai kalpanA, cehI nahi vibha`ga; kaI nara paMcama kALame', dekhI vastu abhaMga. nahIM ke tuM upadeza, prathama lehi upadeza; agama hai, vA jJAnIkA deza. vratAdi sakha, tahAM lagI bhramarUpa; sakhase nyArA japa tapa Ara jahAM lagI nahIM saMtakI, pAi kRpA anUpa. pAyAkI e mAta hai, nija cha MdanakA cheDa; pIche lAga satapuruSake, tama sakha baMdhana tADa.' prakaraNa cheAMteramuM mumukSuone mArgadarzana : AtmA amRtapAna AtmA amRtapAna jeNe mAdhyuM re, satya'nuM sattattva jeNe zeAdhyuM re. -svaracita zrImadnanA adhyAtmajIvananA traNe tamAmAM--AdithI te aMta sudhI aneka mahAnubhAva mumukSue zrImanA paricayamAM AvyA hatA, thADA-ghaNuMA satsaMgalAbha pAmyA hatA, teone zrImadde temanI yAgyatA pramANe yathAyeAgya samyak mAbhraMzana ApyuM hatuM. tenuM atra sAmAnyasArasa doharUpa-samuccayarUpa (Collective) digdarzana mukhyapaNe temanA ja zabdomAM A prakaraNamAM karazuM. huM deha nathI, huM AtmA chuM ne mhAre je kAMI karavuM che te kevala eka zuddha AtmAthe ja-AtmakalyANArthe ja karavuM che, e mukhya lakSya pratye jIvanI AtmadRSTi kendrita karAvI zrImadde satra A AtmA kema sadhAya tenuM ja sumukSuone mAga da"na karyu cheH evA eka ja padArtha paricaya karavA ceAgya che ke jethI anaMta prakAranA paricaya nivRtta thAya che; te kayeA ? ane kevA prakAre ? tenA vicAra mumukSue kare che. (a'. 271). AtmAne eLakhavA hAya te| AtmAnA paricayI thavuM, paravastunA tyAgI thavuM. (a.85). deha te AtmA nathI, AtmA te deha nathI. ghaDAne jonAra jema ghaDAthI bhinna che, tema dehanA onAra, jANanAra AtmA te dehathI bhinna che, arthAt deha nathI. (a. 425).duHkhanI nivRttine sarva jIva icche che, ane duHkhanI nivRtti duHkha jenAthI janma pAme che evA rAga, dveSa ane ajJAnAdi dveSanI nivRtti thayA vinA, thavI saMbhavatI nathI. te rAgAdminI nivRtti eka AtmajJAna sivAya trIjA koi prakAre bhUtakALamAM thaI nathI, vartamAnakALamAM thatI nathI, bhaviSyakALamAM thaI zake tema nathI. ema sa` jJAnIpuruSAne lAsyuM che. mATe te AtmajJAna jIvane pratyeAjanarUpa che. tenA sarvazreSTha upAya sadguruvacananuM zravaNuvuM ke Page #552 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mumukSuone mArga darzana : AtmA amRtapAna 507 satzAstranuM vicAravuM e che. je keAI jIva duHkhanI nivRtti icchatA hAya, sava thA duHkhathI muktapaNuM tene prApta karavuM hAya tene e ja eka mArga ArAdhyA sivAya anya bIje kAI upAya nathI. mATe jIve sarva prakAranAM matamatAMtaranA, kuLadhama nA, leAkasa jJArUpa dhama nA, eghasa nArUpa dharma'nA udyAsabhAva bhajI eka AtmavicAra katta vyarUpa dhama lajavA ceAgya che. (a. 375).' ityAdi prakAre jyAM AtmA ane AtmA-AtmA e ja atha-prayAjanabhUta vastu vA prayAjana che, evA nila AtmadazI AtmasparzI upadeza parama AtmA zrImade AtmArthI mumukSuone satra ApyA che. A AtmajJAnarUpa kendrastha vastu para mumukSunuM lakSa kendrita karavAnuM pratyeAjana e che ke AtmasvarUpanA ajJAnane lIdhe ja jIvanuM anaMta paribhramaNa thayuM che, eTale A mULagata kendrastha bhUla jo TaLe teA bIjI khadhI bhula TaLI paribhramaNaduHkha TaLe. eTale ja anaMtakALanI A paribhramaNanivRtti kema thAya? e mUlabhUta prazna aMge mumukSune vicAranI preraNA zrImadde sthaLe sthaLe karI che: 'anaMtakALa thayAM jIvane paribhramaNa karatAM chatAM tenI nivRtti kema thatI nathI ane te zuM karavAthI thAya ? A vAkacamAM aneka atha samAyela che. tene vicAryA vinA ke dRDha vizvAsathI jhUryA vinA mAnA aMzanuM alpa bhAna thatuM nathI. bIjA badhA vikA dUra karI A eka upara lakheluM satpuruSAnuM vacanAmRta vAravAra vicArI lezeA.' (a. 86). xx jIvanI bhUla jotAM tA anaMta vizeSa lAge che; paNa sa bhUlanI khIjabhUta bhUla te jIve prathamamAM prathama vicAravI ghaTe che, ke je bhUlane vicAra karyothI sarve bhUlanA vicAra thAya che; ane je bhUlanA maTavAthI sarve bhUla maTe che.'(a. 500). mULa A Atmavastune bhUlI jIva dazya evI paravastumAM AtmabrAMtirUpa darzanameAha pAmI-bhUlAvA khAI paravastunA pravAhamAM taNAtA saMsArapravAhamAM vahyA kare che. A aMge ma`spI vacana zrImad lakhe che.dekhatabhUlI TaLe teA sarva duHkhanA kSaya thAya evA spaSTa anubhava thAya che; tema chatAM te ja dekhatabhUlInA pravAhamAM ja jIva vahyo jAya che, evA jIvAne A jagane viSe kAi evA AdhAra che ke je AdhArathI, AzrayathI te pravAhamAM na vahe ? (a. 641), samasta vizva ghaNuM karIne parakathA tathA paravRttimAM vahyuM jAya che, temAM rahI sthiratA kAMthI prApta thAya ? AvA amUlya manuSyapaNAnA eka samaya paNa paravRttie javA devAyAgya nathI, ane kai paNa tema thayA kare che tenA upAya kaiM vizeSe karI gaveSavAyeAgya che.'(aM. 642). ane eTale ja paravRttithI pAchA vaLI sa sAdhana eka AtmalakSe ja ekAMta AtmAthe ja sevavA cAgya che evA zuddha upadeza zrImadde DiMDima nAdathI udyASyA che : game te kriyA, japa, tapa ke zAsravAMcana karIne paNa eka ja kArya siddha karavAnuM che; te e ke jagatnI vismRti karavI ane sattA caraNamAM rahevuM, ane e eka ja lakSa upara pravRtti karavAthI jIvana peAtAne zuM karavuM yogya che, ane zuM karavu' mAnya che te Page #553 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 508 adhyAtma rAjacaMdra samajAya che, samajAtuM jAya che. e lakSa AgaLa thayA vinA japa, tapa, dhyAna ke dAna keInI yathAyogya siddhi nathI, ane tyAMsudhI dhyAnAdika nahIM jevAMkAmanAM che. mATe emAMthI je je sAdhane thaI zakatAM hoya te badhAM eka lakSa thavAne arthe karavAM ke je lakSa ame upara jaNAvyo che. japatapAdika kaMI niSedhavA yogya nathI; tathApi te badhAM eka lakSane athe che, ane e lakSavinA jIvane samyatvasiddhi thatI nathI. vadhAre zuM kahIe? upara jaNAvyuM che teTaluM ja samajavAne mATe saghaLAM zAstra pratipAdita thayAM che. aMka 299). kalyANa je vATe thAya che te vATanAM mukhya be kAraNa jovAmAM Ave che. eka to je saMpradAyamAM AtmAthe badhI asaMgapaNavALI kriyA hoya, anya koI paNa arthanI icchAe na hoya, ane niraMtara jJAnadazA uparanuM citta hoya, temAM avazya kalyANa janmavAne jaga jANIe chIe. ema na hoya to te jogano saMbhava thato nathI. atra to lokasaMjJAo, oghasaMjJAo, mAnAthe, pUjAthe, padanA mahattvArthe, zrAvakAdinAM potApaNathe ke evAM bIjAM kAraNathI japatapAdi, vyAkhyAnAdi karavAnuM pravartana thaI gayuM che, te AtmAthe kaI rIte nathI, AtmArthanA pratibaMdharUpa che, 44 asaMgapaNuM eTale AtmArtha sivAyanA saMgaprasaMgamAM paDavuM nahIM. 4 x pustaka che te jJAnanA ArAdhanane arthe sarva prakAranA potAnA mamatvabhAva rahita 2khAya to ja AtmArtha che, nahIM to mahAna pratibaMdha che, te paNa vicAravA yogya che." (aM. 430). Ama eka AtmAnA lakSe ja-ekAMta AtmAthe ja sarva sAdhana sevavAno uttamottama upadeza zrImade prakAze che. paNa "pAtra vinA vastu na rahe, pAtre Atmika jJAna e zrImaddanA amara subhASita pramANe AtmajJAna pAmavA mATe ane rahevA mATe sata pAtratA prApta karavI joIe. eTale ja prAyaH sarva mumukSuone sarvathI prathama upadeza zrImade pAtratA-rogyatA prApta karavAne Apyo che, yathAyogya yogyatA vinA mArga maLe nahiM ne tenuM yathArtha pariNamana thAya nahiM eTalA mATe zrImade mumukSuo paranA patromAM sarvatra A gyatAprApti para khAsa bhAra mUkyo che, ane te mATe sarvathI prathama kaDaka nItimattA aMge zrImade ora vizeSa bhAra Ape che-- je mumukSu jIva gRhasthavyavahAramAM vartatA hoya, teNe to akhaMDa nItinuM mULa prathama AtmAmAM sthApavuM joIe. nahIM to upadezAdinuM niSphaLa5NuM thAya che. dravyAdi utpanna karavA AdimAM sAMgopAMga nyAyasaMpanna rahevuM tenuM nAma nIti che. e nIti mUkatAM prANa jAya evI dazA AvyuM tyAgavairAgya kharA svarUpamAM pragaTe che, ane te ja jIvane puruSanAM vacananuM tathA AjJAdharmanuM adbhuta sAmarthya, mahAsya ane rahasya samajAya che, ane sarvavRttio nija paNe vartavAne mArga spaSTa siddha thAya che. (aM.496). gRhavAsane jene udaya vate che, te je kaMI paNa zubha dhyAnanI prApti IcchatA hoya te tenA mULa hetubhUta evA amuka sadvartanapUrvaka rahevuM che. je amuka niyamamAM nyAyasaMpanna AjIvikAdi vyavahAra te pahele niyama sAthe karavo ghaTe che. e niyama sAdhya thavAthI ghaNuM AtmaguNe prApta karavAno adhikAra utpanna thAya che. A prathama niyama upara je dhyAna ApavAmAM Ave, ane te niyamane siddha ja karavAmAM Ave te kaSAyAdi vabhAvathI maMda paDavA cAgya thAya che, athavA jJAnane mArga AtmapariNAma Page #554 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mumukSuone mArgadarzana : AtmArtha amRtapAna 509 thAya che, je para dhyAna ApavuM egya che." (naM. 872). A akhaMDa nItimattA uparAMta sapAtratA pAmavA mATe mitrI Adi cAra adhyAtma bhAvanA AtmapariNAmI karavA gya che. eTalA mATe A cAra bhAvanAone zrImade mumukSuone sthaLe sthaLe bedha karyo che : "niraMtara maMtrI, pramAda, karuNa ane upekSA bhAvanA rAkhaze. mitrI eTale sarva jagatathI niribuddhi, pramAda eTale ke I paNa AtmAnA guNa joI harSa pAmave, karuNA eTale saMsAratApathI duHkhI AtmAnA duHkhathI anukaMpA pAmavI, ane upekSA eTale nispRhabhAve jagatanA pratibaMdhane visArI AtmahitamAM AvavuM. e bhAvanAo kalyANamaya ane pAtratA ApanArI che." (aM. pa7, 58, 62, 86). "sukhakI sahelI che akelI udAsInatA, adhyAtmanI jananI akelI udAsInatA." (aM. 77). I. temaja-saralatA, vairAgya, aMtaraMga jijJAsA e Adi guNe paNa yogyatA mATe Avazyaka che. A aMge zrImadda bodhe che--"cittanuM saraLapaNuM, virAgya ane sat prApta hovAnI jijJAsA e prApta thavA parama durlabha che, ane tenI prAptine viSe parama kAraNarUpa evo satsaMga te prApta tho e te parama parama durlabha che. 4 4 satane viSe prIti, sarUpa saMtane viSe parama bhakti, tenA mArganI jijJAsA, e ja niraMtara saMbhAravA yogya che." (a. 238) I. ane zama, saMvega, nirveda, anukaMpA ane Astikaya e paMca mumukSulakSaNa gyatA mATe mumukSune parama Avazyaka che, eTale e lakSaNa prApta karavAnuM zrImade sthaLe sthaLe mumukSuone mArgadarzana karyuM che : "zama, saMvega, nirveda, AsthA ane anukaMpA ItyAdika saddaguNothI yegyatA meLavavI, ane kaI veLA mahAtmAnA ge, te dharma maLI raheze." (naM. 380) A zamAdinuM spaSTa talasparzI vizada svarUpa zrImad mahAmumukSu aMbAlAlabhAI paranA patramAM (saM. 135) prakAze che-sammadazAnAM pAMca lakSaNo che : zama, saMvega, nirveda, AsthA-anukaMpa. krodhAdika kAnuM samAI javuM, udaya AvelA kaSAyomAM maMdatA thavI, vALI levAya tevI AtmadazA thavI athavA anAdikALanI vRttio samAI javI te zama. mukta thavA sivAya bIjI kaI paNa prakAranI IcchA nahIM, abhilASA nahIM te saMvega. jyArathI ema samajAyuM ke brAtimAM ja paribhramaNa karyuM tyArathI have ghaNu thaI, are jIva! have thobha, e nirveda. mAhAsya jenuM parama che evA niHspRhI puruSanAM vacanamAM ja tallInatA te zraddhAAsthA. e saghaLAM vaDe jIvamAM svAtmatulya buddhi te anukaMpA. A lakSaNo avazya manana karavA yaMgya che, smaravA gya che, icchavA yogya che, anusaravA gya che." temaja zrI vedAMte nirUpaNa karelAM evAM mumukSu jIvanAM lakSaNa tathA zrI jine nirUpaNa karelAM evAM samyagadaSTi jIvanAM lakSaNa sAMbhaLavA gya che; (tathArUpa yoga na hoya to vAMcavA gya che;) vizeSapaNe manana karavA yaMgya che, AtmAmAM pariNamI karavA yogya che." (aM. 652). A paMca lakSaNane abhyAsa karavAnI preraNuM karatAM zrImadda eka mumukSu khImajIbhAI paranA patramAM (saM. 143) A kelkIzuM amRtavacane lakhe che - nIcene abhyAsa to rAkhyA ja raho : (1) game te prakAre paNa udaya AvelA, ane udaya AvavAnA kaSAyane zamA, (2) sarva prakAranI abhilASAnI nivRtti karyA Page #555 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 510 adhyAtma rAjacaMdra raheA. (3) ATalA kALa sudhI je karyu te badhAMthI nivRtta thAo, e karatAM have aTakA, (4) tame paripUrNa sukhI che. ema mAnA, ane bAkInAM prANIonI anukaMpA karyAM karo. (5) kAI eka satpuruSa zAdhA, ane tenAM game tevAM vacanamAM paNa zraddhA rAkhA. e pAMce abhyAsa avazya ceAgyatAne Ape che; pAMcamAmAM vaLI thAre samAveza pAme che, ema avazya mAnA. adhika zu kahuM ? game te kALe paNa e pAMcamuM prApta thayA vinA A paryaTananA kinAro AvavAnA nathI. bAkInAM thAra e pAMcamuM meLavavAnA sahAyaka che. pAMcamA abhyAsa sivAyanA, tenI prApti sivAyanA bIjo koi nirvANamA` mane sUjhatA nathI, ane badhAya mahAtmAone paNa ema ja sUjhayuM haze-- (sUjhayuM che).' A pAMca lakSaNa paikI prathamanA cAra-- kaSAyanI upazAMtatA, mAtra meAkSa abhilASa; bhave kheda prANI dayA' e jyAM DaeNAya tyAM AtmArtha nivAsa' hoya che, e vastu mumukSu mATe atIva upayeAgI hAvAthI AtmasiddhizAstramAM zrImadde uDima nAdathI traNavAra udghASI che. kAraNa ke jIva jyAMlagI evI jogadazA pAme nahiM,dazA na evI jyAM lagI jIva lahe nahiM joga', tyAM lagI * meAkSamA pAme nahi' maTe na aMtar rAga'. jyAM evI tathArUpa jogadazA Ave, tyAM sadgurunA medha AAle-pariNAma pAme, ane te bedhe karIne sukhadAyaka evI suvicAraNA tyAM pragaTe. jyAM suvicAraNA pragaTe tyAM nija jJAna-AtmajJAna pragaTe,-je AtmajJAne karI mehu kSaya thai nirvANapadane pAme.--savakALanA sarva AtmArthI mumukSuone dIvAdAMDInI jema apUrva mAdaka thaI paDe evA mAgaprAptinA A sAMge pAMga sakala avikala krama zrImadde temanI amara kRti AtmasiddhimAM A amRta zabdomAM prakAzyA che : 8 kaSAyanI upazAMtatA, mAtra * meAkSa abhilASa; bhave kheda prANI yA, tyAM AtmA nivAsa. dazA na evI jyAMlagI, jIva lahe nahi~ joga; meAkSamA pAme nahiM, maTe na aMtara rAga. jyAM Ave evI dazA, sadguru kheAdha suddhAya; te dhe suvicAraNA, tyAM pragaTe sukhadAya. jyAM pragaTe suvicAraNA, tyAM pragaTe nijajJAna; je jJAne kSaya meha thaI, pAme padma nirvANuM.' Ama nItimattAthI mAMDIne AtmArthI mumukSunA lakSaNa pa ta satpAtratA-ceAgyatA pAmavAnuM mumukSuone mAdana sthaLe sthaLe ApyuM che. A satpAtratA--sAmyatA vinA game tevA sadgurunA upadeza paNa Ukhara bhUmimAM dhAnyanI jema niSphaLa jAya che. ana'ta phALanA paribhramaNamAM kAM te jIvamAM satpAtratA AvI nathI ne kAM te satpuruSa sadguru maLyA nathI; e enA jo suyAga thAya tA AtmakalyANa thayA vinA rahe nahi, A satpAtratA ane satpuruSa e benA satyeAga viSe A Ta kATTI ianAmata zrImadde eka mumunnubhAi khImajIbhAI paranA pratromAM lakhyA che-- Page #556 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mumukSuone mArgadarzana : AtmArtha amRtapAna 511 jagatamAM satparamAtmAnI bhakti-sataguru-sasaMga-sazAstrAdhyayana-samyakdaSTipaNuM ane satyAga e keI kALe prApta thayAM nathI. thayAM hota te AvI dazA heta nahIM. paNa jAgyA tyAMthI prabhAta ema rUDA puruSane bedha dhyAnamAM vinayapUrvaka AgrahI te vastu mATe prayatna karavuM e ja anaMta bhavanI niSphaLatAnuM eka bhave saphaLa thavuM mane samajAya che. saddagurunA upadeza vinA ane jIvanI satpAtratA vinA ema thavuM aTakayuM che. tenI prApti karIne saMsAratApathI atyaMta tapAyamAna AtmAne zItaLa karavo e ja kRtakRtyatA che. x x dharma e vastu bahu gupta rahI che. te bAhya saMzodhanathI maLavAnI nathI. apUrva aMtarasaMzodhanathI te prApta thAya che, te aMtarasaMzodhana keIka mahAbhAgya sadguru anugraha pAme che. (aM. 47). "paramAtmAne dhyAvavAthI paramAtmA thavAya che. paNa te dhyAna AtmA sapuruSanA caraNakamaLanI vinayopAsanA vinA prApta karI zakato nathI, e nirgatha bhagavAnanuM sarvotkRSTa vacanAmRta che. 4 4 4 zvAsane jaya karatAM chatAM satparuSanI AjJAthI parAmukhatA che, te te zvAsajaya pariNAme saMsAra ja vadhAre che. zvAsane jaya tyAM che ke jyAM vAsanAne jAya che. tenAM be sAdhana che. sadguru ane satsaMga. tenI be zreNi che; paryuM pAsanA ane pAtratA. tenI be vardhamAnatA che, paricaya ane puNyAnubaMdhI puNyatA saghaLAnuM mULa AtmAnI satpAtratA che. (aM. 62). "AtmA vinacI thaI saraLa ane ladhutvabhAva pAmI sadaiva puruSanA caraNakamaLa prati rahyo, te je mahAtmAone namaskAra karyo che te mahAtmAonI je jAtinI riddhi che, te jAtinI riddhi saMprAya karI zakAya, anaMta kALamAM kAM to satpAtratA thaI nathI ane kAM te satpaSa (jemAM saddagurutva, satsaMga ane satkathA e rahyAM che) maLyA nathI; nahIM to nizcaya che, ke mekSa hatheLImAM che, ISatAbhA eTale siddha-pRthvI para tyAra pachI che. ene sarva zAstra paNa saMmata che, (manana karaze.) ane A kathana trikALa siddha che." (aM55), - parama bhAvitAtmA zrImadane mumukSujanane upadeza sAcuM mumukSupaNuM-sAcuM AtmAthapaNuM pragaTAvavA mATe che,-kathanamAtra ke nAmamAtra mumukSupaNuM-AtmArthIpaNuM nahiM. jIvamAM je kharekharUM bhAva-mumukSupaNuM AvyuM hoya te tenuM saMsArabaLa niraMtara ghaTatu ja jAya ne jIva mokSamArge AgaLa vadhato ja jAya. vartamAnamAM sAcA mumukSuonA prAyaH adarzanathI kheda vyakta karatAM zrImadda eka mumukSu trivanabhAI paranA patramAM (aM. 45) lakhe che -"mane ema lAge che ke jIvane mULapaNe jotAM je mumukSatA AvI hoya to nitya pratye tenuM saMsArabaLa ghaTayA kare. saMsAramAM dhanAdi saMpatti ghaTe ke nahIM te aniyata che, paNa saMsAra pratye je jIvanI bhAvanA te maLI paDayA kare; anukrame nAza pAmavAyogya thAya; A kALamAM e vAta ghaNuM karI devAmAM AvatI nathI. keI judA svarUpamAM mumukSu, ane judA svarUpamAM muni vagere jeI vicAra thAya che ke AvA saMge karI jIvanI UrdhvadazA thavI ghaTe nahIM, paNa aAdazA thavI ghaTe. vaLI satsaMgane kaMI prasaMga thaye che evA jIvanI vyavasthA paNa kALadeSathI palaTatAM Page #557 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 52 adhyAtma rAjaya vAra nathI lAgatI. evuM pragaTa joIne cittamAM kheda thAya che.' jagatamAM sarva kAI mumukSu hAvAnA dAveA kare che, paNa te vAstavika mumukSutA nathI; vAstavika mumukSutA te mAtra mAkSa sivAya trIjI abhilASA jyAM nathI evA mumukSucAgya yathAkta lakSaNA AtmapariNAmI thavAthI Ave che. A aMge khaMbhAtavAsI mumukSuo paranA patramAM (a. 254) zrImade saCkALanA sa mumukSuene apUrva mADhaka thaI paDe evA A TakAINu amRtavacanA lakhyA che-- prakRtinA vistArathI jIvanAM karmAM anaMta prakAranI vicitratAthI pravarte che; ane tethI doSanA prakAra paNa anaMta bhAse che; paNa sathI mATeA doSa e che ke jethI tIvra mumukSutA utpanna na ja thAya, athavA mumukSutA ja utpanna na heAya. ghaNu' karIne manuSyAtmA koi ne koI dha matamAM hAya che, ane tethI te dhamamata pramANe pravatavAnuM te kare che, ema mAne che; paNa enuM nAma mumukSutA nathI. mumukSutA te che ke sarva prakAranI mAhAsaktithI muMjhAi eka meAkSane viSe ja yatna karavA ane tIvra mumukSutA e che ke ananya preme meAkSanA mArgamAM kSaNe kSaNe pravatavuM. tIvra mumukSutA viSe atra jaNAvavuM nathI. paNa mumukSutA viSe jaNAvavuM che, ke te utpanna thavAnuM lakSaNu pAtAnA doSajovAmAM apakSapAtatA e che; ane tene lIdhe svacchaMdanA nAza heAya che. svaccha Mda jyAM thADI athavA ghaNI hAni pAmyA che, tyAM teTalI edhIyeAgya bhUmikA thAya che. svaccha Mda jyAM prAye damAyA che, tyAM pachI mA`prAptine rokanArAM traNa kAraNeA mukhya karIne hAya che, ema ame jANIe chIe. A lAkanI alpa paNa sukhecchA, parama dainyatAnI AchAi ane padArthanA atiya. A leAkanI alpa paNa sukhecchA, e ghaNuM karIne tIvra mumukSutAnI utpatti thavA pahelAM heAya che. x x jethI jIvanI jogyatA rokAi jAya che. satpuruSamAM ja paramenthara buddhi, ene jJAnIoe parama dharma kahyo che; ane e buddhi parama dainyatva sUcave che; jethI sarva prANI viSe peAtAnuM dAsatva manAya che ane parama jogyatAnI prApti hAya che. e parama dainyatva jyAMsudhI Avarita rahyuM che. tyAMsudhI jIvanI jogyatA pratibadhayukta hAya che. kadApi e ane thayAM hAya, tathApi vAstavika tattva pAmavAnI kaI jogyatAnI echAine lIdhe padmAniya na thayA hoya tA citta vyAkuLa rahe che, ane mithyA samatA Ave che; kalpita padmA viSe satnI mAnyatA hAya che; jethI kALe karI apUrva padArthane viSe parama prema AvatA nathI, ane e ja parama jogyatAnI hAni che. A traNe kAraNeA ghaNuM karIne amane maLelA ghaNAkharA mumukSumAM ame joyAM che. x x parama dainyapaNuM e traNemAM baLavAna sAdhana che; ane e traNenuM bIja mahAtmAne viSe parama premApaNa e che, adhika zuM kahIe? anaMtakALe e ja mArga che. pahelu' ane trIjuM kAraNa javAne mATe bIjA kAraNanI hAni karavI.? i. A mumukSutA AtmapariNAmI thavA mATe zrIsad vairAgya-upazamanA upadezAdha para khAsa bhAra mUke che: gRhakuTuMmAdi bhAvane viSe anAsakta buddhi thavI te vairAgya che; ane tenI prApti aprApti nimitte utpanna thatA evA je kaSAyakleza tenuM moM thavuM te upazama che. X X jyAM vairAgya ane upazama khaLavAna che, tyAM viveka baLavAnapaNe Page #558 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 513 mumukSuone mArgadarzana: AtmArtha amRtapAna hoya che. (aM. 506) kaSAyAdinuM meLApaNuM ke chApaNuM na thAya tyAM sudhI jJAna ghaNuM karIne utpanna ja na thAya. jJAna prApta thavAmAM vicAra mukhya sAdhana che ane te vicArane vairAgya (bhega pratye anAsakti) tathA upazama (kaSAyAdinuM ghaNuM ja maMdapaNuM, te pratye vizeSa kheda) be mukhya AdhAra che, ema jANuM tene niraMtara lakSa rAkhI tevI pariNati karavI ghaTe. (aM. 706) jema jema jIvamAM tyAga vairAgya ane AzrayabhaktinuM baLa vadhe che, tema tema sapuruSanAM vacananuM apUrva ane adbhuta svarUpa bhAse che ane baMdhanivRttinA upAye sahajamAM siddha thAya che. (a. 497). tyAga, vairAgya, upazama ane bhakti mumukSu jIve sahaja svabhAvarUpa karI mUkyA vinA AtmadazA kema Ave? paNa zithilapaNAthI, pramAdathI e vAta vismRta thaI jAya che." (aM. 643). A vairAgya-upazamane AraMbhaparigrahatyAga sAthe atigADha saMbaMdha che. jema jema AraMbha parigrahanuM baLa ghaTe che, tema tema virAgya-upazamanuM baLa vadhe che. eTale ja virAgya-upazamanI preraNA karatAM zrImada mumukSuo paranA patromAM AraMbha-parigrahanA tyAga para savizeSa bhAra Ape che. je jIvane AraMbha parigrahanuM pravartana vizeSa rahetuM hoya to virAgya ane upazama hoya to te paNa cAlyA javA saMbhave che, kemake AraMbha parigraha te avairAgya ane anupamanAM mULa che. vairAgya ane upazamanAM kALa che. (aM. 506). AraMbha ane parigrahane jema jema moha maTe che, jema jema tene viSethI pitApaNAnuM abhimAna maMda pariNAmane pAme che; tema tema mumukSutA vardhamAna thayA kare che. (aM. 332). asAra ane kalezarUpa AraMbhaparigrahanA kAryamAM vasatAM je A jIva kaMI paNa nirbhaya ke ajAgRta rahe te ghaNAM varSane upAse virAgya paNa niSphaLa jAya evI dazA thaI Ave che, evo nitya pratye nizcaya saMbhArIne nirupAya prasaMgamAM kaMpatAM citta na ja chUTe pravartAvuM ghaTe che, e vAtane mumukSu jIve kAryo karyo, kSaNe kSaNe ane prasaMge prasaMge lakSa rAkhyA vinA mumukSatA rahevI durlabha che; ane evI dazA vedyA vinA mumukSupaNuM paNa saMbhave nahIM. (aM. 561). jJAnI puruSoe vAraMvAra AraMbha parigrahanA tyAganuM utkRSTapaNuM kahyuM che ane pharI pharI te tyAgane upadeza karyo che ane ghaNuM karI pite paNa tema varyA che, mATe mumukSu puruSane avazya karI tenI saMkSepavRtti joIe, emAM saMdeha nathI.' (aM. 665). I. pUrve abhyAsa nahiM hovAthI athavA viparIta abhyAsa hovAthI A mumukSatA ane tenA viziSTa aMgabhUta A aMtaraMga vairAgya-upazamAdi bhAvonI pariNati prathama thavI kaThaNa paDe, paNa niraMtara te abhyAsa karatAM tenI avazya siddhi hoya che, e vastu darzAvatAM zrImad mahAmumukSu aMbAlAlabhAI paranA patramAM (aM. 644). prakAze che-- anAdithI viparIta abhyAsa che, tethI vairAgya upazamAdi bhAvanI pariNati ekadama na thaI zake, kiMvA thavI kaThaNa paDe, tathApi niraMtara te bhAva pratye lakSa rAkhe avazya siddhi thAya che. satsamAgamane cena na hoya tyAre te bhAve je prakAre vardhamAna thAya te prakAranAM dravyakSetrATa upAsavAM, sanzAstrane paricaya karo cagya che. sau kAryanI prathama bhUmikA vikaTa hoya che, te anaMtakALathI abhyasta evI mumukSutA mATe tema hoya emAM a-65 Page #559 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 514 adhyAtma rAjacaMdra Azcarya nathI." anAdikALathI jIvane asavAsanAne abhyAsa hovAthI temAM malina darpaNamAM pratibiMbanI jema ekadama sasaMskAra thAya nahiM e darzAvatAM anya patramAM (aM. ra29) lakhe che- anaMtakALathI jIvane asatuvAsanAne abhyAsa che, temAM ekadama satasaMbaMdhI saMskAra sthita thatA nathI. jema malina darpaNane viSe yathAyogya pratibiMbadarzana thaI zakatuM nathI, tema asatavAsanAvALA cittane viSe paNa satsaMbaMdhI saMskAra yathAyogya pratibiMbita thatA nathI; kvacit aMze thAya che, tyAM jIva pAcho anaMtakALane je mithyA abhyAsa che, tenA vikalpamAM paDI jAya che. eTale te kvacita satunA aMze para AvaraNa Ave che, sasaMbaMdhI saMskAronI daDhatA thavA sarva prakAre laklajajAnI upekSA karI satsaMgane paricaya kara zreyaskara che." I. A asavAsanAno anAdine abhyAsa che te TALavA tenI sAme satsaMskAranuM baLa vadhAravuM joIe, viSaya-kaSAyAdi doSa dUra karI AtmAmAM guNa pragaTAvavA joIe, ane te arthe mumukSue saddaguru, sadudeva, satakRta, satasaMga Adi sasAdhana sevavAM joIe,-e vastu mumukSuone mArgadarzana ApatAM zrImade sthaLe sthaLe udgheSI che: jijJAsAbaLa, vicArabaLa, vairAgyabaLa, dhyAnabaLa, ane jJAnabaLa vardhamAna thavAne arthe AtmArthI jIvane tathArUpa jJAnI puruSane samAgama vizeSa karI upAsavA yogya che. 44 satsamAgamanA abhAve vItarAgadhruta, paramazAMtarasapratipAdaka vItarAgavacananI anuprekSA vAraMvAra kartavya che. cittadhairya mATe te parama auSadha che." (aM.856). IndriyanigrahanA abhyAsapUrvaka satkRta ane satsamAgama niraMtara upAsavA gya che.(aM. 888) I. A sarva sAdhanamAM pradhAna sAdhana satsaMga che, te para zrImad sarvathI vizeSa bhAra mUke che ane tenI sarvatra muktakaThe prazaMsA kare che: "satsaMga (samavayI puruSone, samaguNa puruSone vega)mAM satane jene sAkSAtkAra che evA puruSanAM vacananuM paricayana karavuM ke jemAMthI kALe karIne satunI prApti thAya che. (a. 198). paramArtha upara prIti thavAmAM satsaMga e sarvotkRSTa ane anupama sAdhana che, paNa A kALamAM te joga bane bahu vikaTa che. (saM. 207). moTA puruSee ane tene laIne ame e daDha nizcaya karyo che ke jIvane satsaMga e ja mokSanuM parama sAdhana che. potAnI sanmArgane viSegyatA jevI che, tevI gyatA dharAvanArA puruSone saMga te satsaMga kahyo che. moTA puruSanA saMgamAM nivAsa che, tene ame parama satsaMga kahIe chIe. kAraNa enA jevuM kaMI hitasvI sAdhana A jagatamAM ame joyuM nathI, ane sAMbhaLyuM nathI. (aM. 249). eka maTI nizcayanI vArtA te mumukSu jIve e ja karavI yegya che ke satsaMga jevuM kalyANanuM keI baLavAna kAraNa nathI, ane te satsaMgamAM niraMtara samaya samaya nivAsa Iccha, asatsaMganuM kSaNe kSaNe vipariNAma vicAravuM, e zreyarUpa che, bahubahu rIte A vArtA anubhavamAM ANavA jevI che. (aM. 375). sava paramArthanAM sAdhanamAM parama sAdhana te satsaMga che, sapuruSanA caraNasamIpane nivAsa che. (aM. 499). asaMga evuM AtmasvarUpa satsaMgane yoge sauthI sulabhapaNe jaNAvA gya che, emAM saMzaya nathI. Page #560 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mumukSuone mArgadarzanaH AtmA amRtapAna 515 satsaMganuM mAhAbhya sarva jJAnI puruSee atizaya karI kahyuM che, te yathArtha che." (aM. 668). satsaMganA A atizaya mAhAsyanI sarvakALanA sarve mumukSuone apUrva mArgadarzaka thaI paDe evI anubhavasiddha amRtavANI zrImade A amara zabdomAM prakAzI cheH | sarva bhAvathI asaMgANuM thayuM te sarvathI duSkaramAM duSkara sAdhana che; ane te nirAzrayapaNe siddha thavuM atyaMta duSkara che. ema vicArI zrI tIrthakare satsaMgane tene AdhAra kahyo che, ke je satsaMganA ge sahaja svarUpamRta evuM asaMgapaNa jIvane utpanna thAya che. te satsaMga paNa jIvane ghaNIvAra prApta thayAM chatAM phaLavAna thayo nathI ema zrI vItarAge kahyuM che, kemake te satsaMgane oLakhI, A jIve tene parama hitakArI jANa nathI; parama snehe upAsyo nathI; ane prApta paNa aprApta phaLavAna thavA yogya saMjJAo visarjana karyo che, ema kahyuM che. A ame kahyuM te ja vAtanI vicAraNAthI amArA AtmAmAM AtmaguNa AvirbhAva pAmI sahajasamAdhipata prApta thayA evA satsaMgane huM atyaMta atyaMta bhaktie namaskAra karuM chuM. avazya A jIve prathama sarva sAdhanane gauNa jANI, nirvANane mukhya hetu e satsaMga ja sarvopaNapaNe upAsavo yogya che ke jethI sarva sAdhana sulabha thAya che, evo amAre AtmasAkSAtkAra che. i.(aM. 609). A satsaMgAdi sAdhana mumukSue svachaMda cheDI jJAnInI AjJAnusAre kevaLa eka zuddha AtmAthe ja sevavAM joIe, e vastu pratye zrImad sarvatra mumukSuonuM khAsa dhyAna kheMce che - je je sAdhana A jIve pUrvakALe karyA che, te te sAdhana jJAnI puruSanI AjJAthI thayAM jaNAtAM nathI, e vAta saMdezArahita lAge che. je ema thayuM hota te jIvane saMsAra paribhramaNa heya nahIM. jJAnI puruSanI AjJA che te, bhavamAM javAne ADA pratibaMdha jevI che, kAraNa jene AtmArtha sivAya bIjo koI artha nathI, ane AtmArtha paNa sAdhI prArabdhavazAt jene deha che, evA jJAnI puruSanI AjJA te phakta AtmArtha mAM ja sAmA jIvane prere che, ane A jIve te pUrvakALe kaMI AtmArtha jANyuM nathI; UlaTo AtmArtha vismaraNa paNe cAlyo Avyo che. te potAnI kalpanA karI sAdhana kare tethI AtmAthe na thAya, ane UlaTuM AtmArtha sAdhuM chuM evuM duSTa abhimAna utpanna thAya, ke je jIvane saMsArano mukhya hetu che. 4 4 apUrva vicAra, apUrva puruSanA ArAdhana vinA bIjA kyA prakAre jIvane prApta thAya e vicAratAM ema ja siddhAMta thAya che ke, jJAnI puruSanI AjJAnuM ArAdhana e siddhapadane sarvazreSTha upAya che ane e vAta jyAre jIvathI manAya che, tyArathI ja bIjA deSanuM upazamavuM, nivartivuM zarU thAya che. (aM. 511). "je je prakAre potAnI bhrAMti kapAI che, te te prakAre te bhrAMti samajI te saMbaMdhI abhimAna nivRtta karavuM, e ja sarva tIrthaMkarAdi mahAtmAnuM kahevuM che; xx te kAryanI siddhine arthe sarva sAdhana kahyAM che. ahaMtAdi vadhavAne mATe, bAhya kriyA, ke matanA Agraha mATe, saMpradAya calAvavA mATe, ke pUjA zlAghAdi pAmavA mATe, keI mahApuruSane kaMI upadeza che nahIM, ane te ja kArya karavAnI sarvathA AjJA jJAnI puruSanI che. 44 ane te bhAva AvavA mATe satsaMga, sadaguru ane salphAsAdi sAdhana kahyAM che, je ananya Page #561 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAda adhyAtma rAjya dra nimitta che, te sAdhananI ArAdhanA jIvane nijasvarUpa karavAnA hetupaNuM ja che, tathApi jIva jo tyAM paNa vacanAbuddhie pravarte tA koI divasa kalyANa thAya nahIM, vacanAbuddhi eTale satsaMga, sadguru Adine viSe kharA AtmabhAve mAhAtmyabuddhi ghaTe te mAhAtmyabuddhi nahIM, ane peAtAnA AtmAne ajJAnapaNuM ja varyAM karyuM che, mATe tenI alpajJatA, laghutA vicArI amAhAtmyabuddhi nahIM; te satsaMga, sadguru Adine viSe ArAdhavAM nahIM te paNa vacanAbuddhi che, xx vadhAre lakSa teA prathama jIvane jo A thAya tA sa zAsrA ane AtmArtha saheje siddha thavA saMbhave che.' (a', para6) i. ane Ama 'sarva kAma kabya mAtra AtmA che e saMbhAvanA nitya mumukSu jIve karavI cAgya che. (aM. 670). jagamAM rUDuM dekhADavA mATe mumukSu kaMI Acare nahIM, paNa rUDu' hAya te ja Acare (a. 274).'-ityAdi suvaNusUtro nira'tara lakSamAM rAkhI sumukSu jIve zuddha AtmAthe, dravyathI kSetrathI-kAlathI nivRttine yathAzakti lAbha laI bhAvathI nivRtti pAmavA A sAdhanAnA apramAdapaNe lAbha UThAvavA joie; kevaLa aMtarmukha thavAne satpuruSonA mA saduHkhakSayanA upAya che ' (a'. 816)- e kendrastha mULa sUtra satata upayAgamAM rAkhI, eche! pramAda thavAnA upayAga e jIvane mAnA vicAramAM sthiti karAve che, ane vicAra mArgomAM sthiti karAve che, e vAta pharI pharI vicArI, prayatna '(a'. 423) karatA rahevA joIe; 'jo saphaLatAnA mArga samajAya te A manuSyapaNAnA eka samaya paNa sarvotkRSTa ciMtAmaNi che (a. 730), ane jo dehAtha mAM ja te manuSyapaNuM vyatIta thayuM te te eka phUTI badAmanI kiMmatanuM nathI '(a'. 725), e amUlya sUtreA sadA smaraNamAM rAkhI, evA ciMtAmaNiratnathI parama mAhAtmyavAna ane mUlyavAna A amUlya manuSyapaNAnA zuddha AtmAmAM ja upayoga karavA joI e; ane tema karavAmAM nirAza ke nirutsAhI na thatA nitya vizuddhisthAnakanA abhyAsa karatA rahI apUrva zUravIratAthI AtmapuruSAtha sphurAvavA joi e,ema parama puruSAnI preraNA karatAM zrImad A parama utsAhapreraka amara vacaneAmAM mumukSuone pUrva utsAha prere che-- d 'mumukSupaNuM jema dRDha thAya tema karI, hAravAnA athavA nirAza thavAnA kAMi hetu nathI. dula bha cAga jIvane prApta thayA te pachI thoDAka pramAda cheDI devAmAM jIve muMjhAvA jevuM athavA nirAza thavA jevuM kaI ja nathI. (a.829). * uparanI bhUmikAomAM paNa avakAza prApta thaye anAdi vAsanAnuM saMkramaNa thaI Ave che, ane AtmAne vAravAra AkuLavyAkuLa karI de che; X x tevA atarAyathI khedma nahIM pAmatAM AtmAthI jIve puruSAtha dRSTi karavI ane zUravIrapaNuM rAkhavuM. hitakArI drabyakSetrAdi yAganuM anusa'dhAna karavuM, satzAstraneA vizeSa paricaya rAkhI vAravAra haTha karIne paNa manane sadvicAramAM pravezita karavuM, ane mananA durAtmyapaNAthI AkuLavyAkuLatA nahIM pAmatAM dhairyathI sadvicArapa'the javAneA udyama karatAM jaya thai uparanI bhUmikAnI prApti thAya che, ane avizleSapaNu' prApta thAya che. ('. 813). kheda nahIM karatAM zUravIrapaNuM mahIne jJAnIne mArga cAlatAM mekSapAtaLu sulabha ja Page #562 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mumukSuone mArgadarzana AtmArtha amRtapAna 517 che. viSayakaSAyAdi vizeSa vikAra karI jAya te vakhate vicAravAnane pitAnuM nivayapaNuM joIne ghaNe ja kheda thAya che, ane AtmAne vAraMvAra niMde che, pharI pharIne tiraskAranI vRttithI joI, pharI mahaMta puruSanAM caritra ane vAkyanuM avalaMbana grahaNa karI, AtmAne zaurya upajAvI, te viSayAdi sAme ati haTha karIne tene haThAve che tyAM sudhI nIcA mane besatA nathI, tema ekale kheda karIne aTakI rahetA nathI. e ja vRttinuM avalaMbana AtmAthI e lIdhuM che, ane tethI ja aMte jaya pAmyA che. A vAta sarva mumukSuoe mukhe karI hRdayamAM sthira karavA gya che." (naM. 819). Ama sarva kALanA sarve mumukSuone apUrva mArgadarzana karatA A hRdayamAM kotarI rAkhavA gya suvarNasUtronA amRta kaLaza bharI zrImade mumukSuone parama AtmArtha amRtapAna karAvyuM che, ane A suvarNa sUtronA amRtakaLazamAM paNa parama amRtakaLaza samAna A TaMketkIrNa suvarNasUtramAM te zrImade mumukSuone parama AtmAthapAna karAvavAnI avadhi ja karI che anaMtavAra dehane athe AtmA gAnyo che. je deha AtmAne arthe gaLAze te dehe AtmavicAra janma pAmavA yogya jANI, sarva dehAthanI kalpanA chADI daI eka mAtra AtmArthamAM ja tene upayoga karavo, e mumukSu jIvane avazya nizcaya joIe. (aMka719). prakaraNa sItoteramuM munione zrImanuM mArgadarzana zrImadane prathama sAkSAt samAgama khaMbhAtamAM saM. 146 nA Aze vadamAM thayA pachI ane muMbaImAM bIjA samAgama pachI paNa aMtarAlakAlamAM pakSapaNe patra vATe paramArthasaMbhALa letA zrImadda laluchamuni devakaraNachamuni Adine mArge caDhAvavA gyatAvRddhi-"sat bhakti Adi yathAyogya bodharUpa mArgadarzana ApatA, temaja temanA bAhya muni dharmanA AcAranI yakta ucita maryAdAmAM rahI vartAmAna saMjogomAM kema vartavuM tenuM AnuSaMgika dizAdarzana paNa karAvatA. jemake--lallujI muninA parama bhaktirasathI lasalasatA patranA uttaramAM zrImad muMbaIthI kA. zu. 14, 1947nA dine lakhelA prathama maMgalapatramAM ja lakhe che - anaMtakALathI pitAne pitA viSenI ja bhrAMti rahI gaI che; A eka avAca, addabhuta vicAraNAnuM sthaLa che. jyAM matinI gati nathI, tyAM thananI gati kyAMthI hoya? niraMtara udAsInatAne kama seva; puruSanI bhakti pratye lIna thavuM; sapuruSonAM caritranuM smaraNa karavuM, puruSonAM lakSaNanuM ciMtana karavuM, puruSonI mukhAkRtinuM Page #563 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 518 adhyAtma rAjaya hRdayathI avalAkana karavuM; tenAM mana, vacata, kAyAnI pratyeka ceSTAnA addabhuta rahasthA pharI pharI nididhyAsana karavAM; teee sammata kareluM sa` sammata karavuM, A jJAnIoe hRdayamAM rAkheluM, nirvANane arthe mAnya rAkhavA yogya, zraddhavA ceAgya, pharI pharI ciMtavavA ceAgya, kSaNe kSaNe, samaye samaye temAM lIna thavA cAgya, parama rahasya che, ane e ja sa zAsratA, sa saMtanA hRdayaneA, IzvaranA gharanA ma pAmavAnA mahAmA che. ane e saghaLAnuM kAraNa keAI vidyamAna satpuruSanI prApti, ane te pratye avicaLa zraddhA e che. adhika zuM lakhavuM ? Aje, game teA kAle, game teA lAkha varSe ane game teA tethI mADe athavA vahele, e ja sUjhaye, e japta thaye chUTakA che. sa pradeze, ane teA e ja sammata che, x x aMbAlAlathI A patra adhika samajavAnuM banI zakaze.' A pachI sa'. 1947nA pASamAM lakhelA svAnubhavanI chApavALA atizaya mahatvanA asAdhAraNa patramAM (a. 194) A ja vastunI svAnubhavasiddha vAtathI puSTi karatAM zrImad sarva jJAnIsaMmata sanmAnuM dana karAve che-- 'bhAvaapratibaddhatAthI nira'tara vicare che evA jJAnI puruSanAM caraNAraviMda, te pratye acaLa prema thayA vinA ane samyakpratIti AvyA vinA satsvarUpanI prApti thatI nathI, ane AvyethI avazya te mumukSu jenAM caraNAraviMda teNe sevyAM che, tenI dazAne pAme che. A mAga sarva jJAnIoe sevyeA che, seve che, ane sevaze. jJAnaprApti ethI amane thaI hatI, va mAne e ja mA`thI thAya che ane anAgatakALe paNu jJAnaprAptinA e ja mAga che. sava zAsranA beSa lakSa jovA jatAM e ja che. ane je koI paNa prANI chUTavA icche che teNe akhaMDa vRttithI e ja mAne ArAdhavA. e mArga ArAdhyA vinA jIve anAdikALathI paribhramaNa karyuM che. jyAMsudhI jIvane svachaMdarUpI aMdhatva che, tyAMsudhI e mArganuM dana thatuM nathI. (aMdhatva TaLavA mATe) jIve e mArga nA vicAra karavA; dRDha meAkSecchA karavI; e vicAramAM apramatta rahevuM, te mAnI prApti thaI aMdhatva TaLe che, e niHzaMka mAno. anAdi kALathI jIva avaLe mAge cAlyA che. jo ke teNe japa, tapa, zAsrAdhyayana vagere anaMtavAra karyuM che; tathApi je kaI paNa avazya karavA ceAgya hatuM te teNe karyu nathI; je ame prathama ja jaNAvyuM che.' AvA TaMkAtkINu amRta suvarNAkSare A amRta sanmAnuM darzana karAvatA A amRta (Immortal) puruSe zrImade sUyagaDAMgaAdi zAstronI sAkSIthI A ukta vastu puSTa karI che, AvA ja dhvani karatA bIjA patramAM sAkSAt samrUtti zrImad potAnuM hRdaya darzAve che--koI paNa prakAre jIva peAtAnI 5nAe karI satna prApta karI zakatA nathI. sajIvanamUrtti prApta thaye ja sat prApta thAya che, sat samajAya che, sattnA mAga maLe che, sat para lakSa Ave che. sajIvanamUrtinA lakSa vagara je kaMI paNa karavAmAM Ave che, te jIvane baMdhana che. A amArU hRdaya che. (a. 198). anAdikALathI jeTaluM jANyuM che teTaluM badhuM ca ajJAna ja che; tenuM vismaraNa karavuM. sat sat ja che, saraLa che, sugama che; satra tenI prApti haiAya che; paNa satna batAvanAra sat oIe. (a'. 207). sat e kaMI dUra nathI, paNa dUra lAge che, ane e ja jIvane mAhu che. x x sat che te Page #564 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munione cImanuM mArgadarzana zAMti nathI, bhrAMtithI kevaLa vyatirikta (du) che; kalpanAthI para (Aghe) che, mATe jenI prApta karavAnI daDha mati thaI che, teNe pote kaI ja jANatA nathI e daDha nizcayavALe prathama vicAra karo, ane pachI sanI prApti mATe jJAnIne zaraNe javuM to jarUra mArganI prApti thAya." (aM. 211). ItyAdi. AvuM bodha-rasAyana zrImad pIvaDAvatA, tethI jenuM bhaktipUra vadhatuM jatuM hatuM evA lallujI muni "dAsa lallu banI zrImane parama bhaktipUrNa patra lakhatA. tenA uttaramAM sAmuM dAsatva dAkhavatA parama mArdavamUrti zrImadda atyaMta vinamratA dAkhavatA-"amArA upara tamArI game tevI vyakti ho, bAkI sarva jIvonA ane vizeSe karI dharmajIvanA te ame traNe kALane mATe dAsa ja chIe." Ama dAsa ane dAsAnudAsanI vinayatA ane vinamratAnI jANe spardhA cAlatI! AvA ananya bhakta munine munidharmanI maryAdA sAcavatAM bAhya vyavahAramAM paNa kevI rIte vartavuM tenuM paNa zrImada yathAprasaMge yathAyogya mArgadarzana karatA. vyAkhyAna munine karavuM paDe che te sAmAnya ziraste thaI paDyo che, te mATe AtmAthI munie kevI rIte pravartAvuM te darzAve che-vyAkhyAna karavuM paDe te karavuM, paNa A kartavyanI haju mArI yogyatA nathI ane A mane pratibaMdha che, ema samajatAM jatAM udAsIna bhAve karavuM. na karavA mATe jeTalA sAmAne rucikara ane cagya prayatna thAya teTalA karavA, ane tema chatAMya jyAre karavuM paDe to upara pramANe udAsIna bhAva samajIne karavuM. (aM. 196) yathArtha jJAna utpanna thayA prathama je jIvane upadezakapaNuM vattatuM hoya te jIve je prakAre vairAgya, upazama ane bhaktine lakSa thAya te prakAre prasaMga prApta ne upadeza Apa ghaTe, ane je prakAre tene nAnA prakAranA asadu Agrahane tathA kevaLa veSa vyavahArAdine abhiniveza ghaTe te prakAre upadeza pariNAmI thAya tema AtmArtha vicArI kahevuM ghaTe. krame karIne te che yathArtha mArganI sanmukha thAya evo yathAzakti upadeza kartavya che." (naM. 673) zrImadanA A kelkIrNa amRta vacane upadezakapaNAnI moTI khamadArI samajanArA sarvakALanA sarva AtmAthI ene dIvAdAMDI samA mArgadarzaka che eTaluM ja nahiM paNa, tevI jokhamadArInA bhAna vinA upadezakanuM jokhamI kAma hAtha dharI kevaLa mAnArthe potAnI vastRtvakaLAnuM pradarzana karatAM phUlIne phALake bananArA AjakAlanA mAnAthI vyAkhyAnakAroe ghaNe dhaDe levA jevA che. astu! Ama upadeza aMge upadeza ApI, koI paNa bIjAo, dharmakriyAne nAme tamArA sahavAsIo (zrAvakAdika) kriyA karatA hoya tene niSedhaze nahIM,' (aM. 198). ema kriyAnuM utthApana nahiM karavAnuM spaSTa sUcana karatAM zrImad kriyAnuM samyakapaNuM jema thAya ema pitAnA sahayogI munione paNa vidhAyaka paddhatithI (Constructive style) mArgadarzaka banavAnuM muni lallujIne mArgadarzana ApatA- "je sAdhuo tamane anusaratA hoya, temane samaya paratve jaNAvatA rahevuM ke, dharma tenuM nAma ApI zakAya ke je dharma thaIne pariName jJAna tenuM nAma hoya ke je jJAna thaIne pariNAme ApaNe A badhI kriyA ane vAMcanA ItyAdika karIe chIe, te mithyA che, ema kahevAne mAre Page #565 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para0 adhyAtma rAjacaMdra hetu tame samaje nahIM to huM tamane kaMI kahevA IcchuM chuM, Ama jaNAvI temane jaNAvavuM ke A je kaMi ApaNe karIe chIe, temAM koI evI vAta rahI jAya che ke jethI dharma ane jJAna ApaNane pitAne rUpe pariNamatAM nathI, ane kaSAya temaja mithyAtva (saMdeha)nuM maMdata thatuM nathI, mATe ApaNe jIvanA kalyANane pharI pharI vicAra kare gya che, ane te vicAryuM kaMIka ApaNe phaLa pAmyA vinA rahezuM nahIM.' I. (saM. 207) jema bane tema mithyAtva-kaSAyAdinI maMdatAe karI pariNAmazuddhithI jJAna-kriyAnuM saphaLa5NuM kema thAya e aMge koI paNa AtmArthI mumukSu munine kevuM vicArapreraka zrImadanuM A apUrva mArgadarzana che! ane munine patrasamAcArAdi vyavahAra paratve utsargathI ane apavAdathI jinamArganI zI maryAdA che e aMge nikhuSa yuktithI vivaraNa karatA patramAM (aM. 501) spaSTa mArgadarzana karatA zrImade, jarA paNa zithilAcAra na calAvI levAya ane leza paNa pratijJAbhaMga na cAle evA munidharmanA kaDaka AcArapAlana aMgenuM potAnuM daDha maMtavya darzAvatAM, bAhya AcArapAlanamAM paNa munine daDha karAvyA che. ema yathAprasaMge munine mArgadarzana karatA zrImade mAtra bAhya AcAra aMge ja nahiM, paNa samiti Adi AcAranA jinaAjJAnusAra kaDaka (strict) anupAlana aMge paNa jarA paNa svachaMdane sthAna na rahevA pAme evuM spaSTa mArgadarzana karAvyuM che. muni devakIrNa ane AcArAMga vAMcatAM sAdhune dIrghazaMkAdi kAraNamAM paNa ghaNe sAMkaDe mArga jevAmAM AvyuM, te parathI evI AzaMkA thaI ke eTalI badhI saMkaDAza evI a5 kriyAmAM paNa rAkhavAnuM kAraNa zuM haze?" te zaMkAnuM samAdhAna karatAM zrImade samitivicAra aMge adbhuta rahasyadaSTi arpatAM Ama apUrva mArgadarzana karAvyuM che- satata aMtarmukha upayoge sthiti e ja nigraMthano parama dharma che. eka samaya paNa upayoga bahirmukha kare nahIM e nigraMthane mukhya mArga che; paNa te saMyamAthe dehAdi sAdhana che tenA nirvAhane arthe sahaja paNa pravRtti thavA yogya che. kaMi paNa tevI pravRtti karatAM upayoga bahirmukha thavAnuM nimitta che, tethI te pravRtti aMtarmukha upayoga pratye rahyA kare evA prakAramAM grahaNa karAvI che; kevaLa ane sahaja aMtarmukha upayoga te mukhyatAe kevaLa bhUmikA nAme terame guNasthAnake hoya che. ane nirmaLa vicAradhArAnA baLavAnapaNuM sahita aMtarmukha upaga sAtame guNasthAnake hoya che. pramAdathI te upayoga khalita thAya che, ane kaMika vizeSa aMzamAM khalita thAya to vizeSa bahirmukha upayoga thaI bhAvaasaMyamapaNe upaganI pravRtti thAya che. te na thavA devAne ane dehAdi sAdhananA nirvAhanI pravRtti paNa na choDI zakAya evI hevAthI te pravRtti aMtarmukha upayoga thaI zake evI addabhuta saMkalanAthI upadezI che, jene pAMca samiti kahevAya che." che. (aM. 767) munimArge vicaranArA sarvakALanA sarva munione A sAMkaDA dekhAtA kaDaka AcArapAlana pAchaLanI daSTinuM ananya rahasyabhUta darzana karAvatI zrImade apelI A apUrva rahasyadaSTi prAye samasta jaina vADmayamAM kharekhara! apUrva ane advitIya ja che. Ama bhAvasaMyamanA anusaMdhAnapUrvaka dravyasaMyamanA yathekta AjJAnusAra pAlananuM niraMtara yathAtathya mArgadarzana karatA zrImada, munione prApta dravya saMyamane bhAvasaMyamanI jijJAsAne saphaLa Page #566 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munione zrImaddanuM mArgadarzana para karavA Ama protsAhana ApatA-"AtmahetubhUta evA saMga vinA sarva saMga mumukSu jIve saMkSepa karavA ghaTe che, kemake te vinA paramArtha Avirbhata thavo kaThaNa che, ane te kAraNe A vyavahAra, dravyasaMyamarUpa sAdhutva zrIjine upadezya che. (aM. 653). AraMbha tathA parigrahanI pravRtti Atmahitane ghaNuM prakAre redhaka che, athavA satsamAgamanA yugamAM eka vizeSa aMtarAyanuM kAraNa jANIne tenA tyAgarUpe bAhyasaMyama jJAnI puruSoe upadezya che, je prAye tamane prApta che. vaLI yathArtha bhAvasaMyamanI jijJAsAthI pravarte che, mATe amUlya avasara prApta thaye jANI sanzAstra, apratibaMdhatA, cittanI ekAgratA, satyunAM vacanenI anuprekSA dvArA te saphaLa karavI egya che. (aM. 732) dravyathI, kSetrathI, kALathI ane bhAvathI ema cAra prakAre apratibaMdhapaNuM, AtmatAe vartatA nirmathane kahyuM che te vizeSa anuprekSA karavA cagya che." (aM. 739), Ama dravyathI ane bhAvathI Adarza saMyama pAlana karavAnuM ane dravyathI, kSetrathI, kALathI, tathA bhAvathI kayAMya paNa pratibaMdha karyA vinA sAcA munimArge vicaravAnuM munione kevuM spaSTa mArgadarzana zrImadda karatA! prakaraNa aThThoteramuM upadezabaMdhArthe upadezabodharUpa zAstravAMcanane upadeza ane zAstravAMcana aMge paNa mArgadarzana karatAM zrImad matabhedAtIta nirAgrahabhAve satazAavAMcananuM sUcana karatA. jenazAstra paNa kuladharmanA AgrahanI ke matanI draSTie nahiM paNa satnI draSTie vicAravAnuM ane vedAMtazAstra paNa upadezabodhanI daSTie vicAravAnuM vAraMvAra sUcana karatA ane te bA. sUtrakRtAMgasUtranI vAMcanA aMge praveza karAvanAra zrImade je apUrva pravezaka (Introduction) muni paranA eka patramAM (aM. 375) lakhyo che, te te samasta zAstravacananA adUbhuta pravezaka je heI sarvakALanA sarva mumukSaone parama mArgadarzaka thaI paDe e apUrva cheH "nivRtti jevAM kSetre cittasthiratAe hAla sUtrakRtAMganuM zravaNa karavA icchA hoya te karavAmAM bAdhA nathI. mAtra jIvane upazamAthe te karavuM yogya che. kayA matanuM vizeSapaNuM che, kayA matanuM nyUnapaNuM che, evA anyArthamAM paDavA arthe tema karavuM egya nathI. te sUtrakRtAMganI racanA je puruSae karI che, te AtmasvarUpa puruSa hatA e amAre nizcaya che. A karmarUpa kaleza je jIvane prApta thayela che te kema Te? evuM prazna mumukSu ziSyane uddabhava karI "dha pAmavAthI guTe evuM te sUtrakRtAMganuM prathama vAkya che. te baMdhana zuM? ane zuM jANavAthI te guTe? evuM bIjuM prazna tyAM ziSyane saMbhave che ane te baMdhane vIrasvAmIe zA prakAre kahyuM che? evA vAkayathI te prazna mUkayuM che, arthAt ziSyanA praznamAM te vAkya mUkI graMthakAra ema kahe che ke, AtmasvarUpa evA zrI vIrasvAmInuM a-66 Page #567 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sara adhyAtma rAjaya ke kaheluM tamane kahIzuM; kemake AtmasvarUpa puruSa AtmasvarUpAthe atyaMta pratIti yAgya che. te baMdhananuM svarUpa tyAra pachI graMthakAra kahe che te pharI pharI vicAravA ceAgya che. tyAra pachI tenA vizeSa vicAre graMthakArane smRti thai ke A je samAdhimAga te AtmAnA nizcaya vinA ghaTe nahIM, ane jagAsI jIvAe ajJAnI upadezakeAthI jIvanuM svarUpa anyathA jANI, kalyANunuM svarUpa anyathA jANI, anyathAne yathAtha paNe nizcaya karyo che; te nizcayanA bha Mga thayA vinA, te nizcayanA sa Mdeha paDyA vinA, ame je anubhavyo che evA samAdhimAga, temane koi prakAre saMbhaLAvyeA zI rIte phaLIbhUta thaze ? evuM jANI graMthakAra he che ke- AvA mAnA tyAga karIne kAi eka zramaNa brAhmaNa ajANapaNe, vagara vicAre, anyathA prakAre mAga kahe che ema kahetA hatA. te anyathA prakAra pachI graMthakAra nivedana kare che, ke paMcamahAbhUtanuM ja kAI astitva mAne che, AtmAnuM utpanna thavuM tethI mAne che, jema ghaTatuM nathI, ema jaNAvI AtmAnuM nityapaNuM pratipAdana kare che. je jIve peAtAnuMnityapaNuM jANyuM nathI, te pachI nirvANunuM prayatna zA arthe thAya? evA abhiprAya karI nityatA darzAvI che. tyArapachI bhinna bhinna prakAre kalpita abhiprAya darzAvI yathArtha abhiprAyanA khAdha karI, yathArtha mAga vinA chUTake nathI, gabha`paNuM TaLe nahI, janma TaLe nahIM, maraNa TaLe nahI, duHkha TaLe nahIM, Adhi, vyAdhi, upAdhi kaI TaLe nahI; ane ame upara je kahI AvyA chIe evA matavAdIe te sau tevA prakArane viSe vasyA che, ke jethI janmajarAmaraNAdine nAza thAya nahIM; evA vizeSa upadezarUpa Agraha karI prathamAdhyayana samApta karyuM... che. tyArapachI anukrame tethI vadhu mAna pariNAme upazama-klyANa-AtmA AdhyeA che. te lakSamAM rAkhI vAMcana, zravaNa ghaTe che. kuLadhamAMtha sUtrakRtAMganuM vAMcana zravaNu niSphaLa che.' zAstramAM praveza karAvanArA kevA adbhuta pravezaka! kevuM apUrva mA dana! muMbaImAM cAturmAsa pUrNa thaye muni vihAra karI surata padhAryAM. tyAM paNa patravATe A ja vastune puSTa kare evuM mAdana zrImad karAvatA. je kaMi kahevAmAM Ave che ke lakhavAmAM Ave che te mAtra ekAMta paramA hetuthI ja karavAmAM Ave che evuM spaSTa vaktavya karatA zrImad muMbaIthI vaizAkha zuda 9 1950nA patramAM sUrya purasthita zubhecchAprApta zrI lallujIne lakhe che ke tamane athavA zrI devakaraNajIne athavA kAI bIjA mumukSune koI prakAranI kaMi paNa paramAnI vArto karI hoya temAM mAtra paramA sivAya bIjo koI hetu nathI. xx te dehajogamAM kAI keAI vakhata keAI mumukSu pratye leAkamAga nA pratikAra phrI phrI kahevAnuM thAya che; e jogamAMnA joga tamArA ane zrI devakaraNajI saMkha'dhamAM saheje banyA che; paNa tethI tame amArU kahevuM mAnya karo evA Agraha mATe kaI paNa nathI kahevAnuM thatuM; mAtra hitakArI jANI te vAtanA Agraha thayA hAya che ke thAya che, eTalA lakSa rahe tA saganuM phaLa kaI rIte thayuM saMbhave che.' Ama Agrahahetue nahiM paNa kevaLa paramAhitahetue ja jenA samasta medha hatA evA zrImadde munione yAgavAsiSThAdi graMthanA vAMcananuM sUcana karyuM hatuM, ane te vAMcana Page #568 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezabedhA upadezadharUpa zAsavAMcanane upadeza para paNa matanI daSTie nahiM paNa sanI daSTie mukhyapaNe vairAgya-upazamanA hetue ja karavA yogya che evuM vAraMvAra spaSTa mArgadarzana paNa karyuM hatuM. A ja hetu spaSTa karatA zrImad A ja patramAM (aM. 500) lakhe che--gavAsiSThAdi graMthanI vAMcanA thatI hoya to te hitakArI che. 44 zAstramAM je jJAna pragaTa karyuM che te jJAna be prakAramAM vicAravA egya che. eka prakAra upadezane ane bIjo prakAra siddhAMtane che. 44 vedAMta ane jinAgama e saunuM avalokana prathama te upadezajJAnaprApti arthe ja mumukSu jIve karavuM ghaTe che. 44 siddhAMtajJAnanuM kAraNa upadezajJAna che. saddaguruthI ke sallAsathI prathama jIvamAM e jJAna daDha thavuM ghaTe che, ke je upadezajJAnanAM phaLa vairAgya ane upazama che. virAgya ane upazamanuM baLa vadhavAthI jIvane viSe saheje kSopazamanuM nirmaLapaNuM thAya che; ane saheja sahejamAM siddhAMtajJAna thavAnuM kAraNa thAya che. je jIvamAM asaMgadazA Ave te AtmasvarUpa samajavuM sAva sulabha thAya che, ane te asaMgadazAne hetu vairAgya ane upazama che, je pharI pharI jinAgamamAM tathA vedAMtAdi ghaNuM zAstromAM kahela che-vistArela che; mATe niHsaMzayapaNe gavAsiSThAdi vairAgya, upazamanA hetu evA sadUgraMthe vicAravA gya che." A ja vastu puSTa karatAM zrImada bIjA patramAM (aM. pa13). munine lakhe che -"gavAsiSThAdi graMtha vAMcavA vicAravAmAM bIjI aDacaNa nathI. ame AgaLa lakhyuM hatuM ke upadezagraMtha samajI evA graMtha vicAravAthI jIvane guNa pragaTe che. ghaNuM karI tevA graMtha virAgya ane upazamane arthe che. siddhAMtajJAna sapuruSathI jANavA yogya jANIne jIvamAM saraLatA nirahaMtAdi guNa udbhava thavAne arthe gavAsiSTha, uttarA dhyayana, sUtrakRtAMgAdi vicAravAmAM aDacaNa nathI, eTalI smRti rAkhaje." devakaraNajIne jaina zAstrone abhiniveza hato ane kaMIka aMze pitAnA jANapaNAnuM ahaMtArUpa abhimAna hatuM te choDAvavA ane vairAgya upazama joDAvavA paramArtha AzayathI paramArthamUtti zrImad punaH patramAM (aM. pa26) mArmika upadeza kare che - "gavAsiSThAdi je je rUDA puruSanAM vacana che te sau ahaMvRttine pratIkAra karavA pratye ja pravarte che. je je prakAre potAnI bhrAMti kapAI che, te prakAre te bhrAMti samajI te saMbaMdhI abhimAna nivRtta karavuM, e ja sarva tIrthaMkarAdi mahAtmAnuM kahevuM che; ane te ja vAkya upara jIve vizeSa karI sthira thavAnuM che, vizeSa vicAravAnuM che, ane te ja vAkya anuprekSAgya mukhya paNa che. te kAryanI siddhine arthe sarva sAdhana kahyA che, ahaMtAdi vadhavAne mATe, bAhya kriyA ke matanA Agraha mATe, saMpradAya calAvavA mATe, ke pUjAlAghAdi pAmavA athe, keI mahApuruSane kaMI upadeza che nahIM, ane te ja kArya karavAnI sarvathA AjJA jJAnI puruSanI che. pitAne viSe utpanna thaye heya e mahimAgya guNa tethI utkarSa pAmavuM ghaTatuM nathI, paNa alpa paNa nija deSa joIne pharI pharI pazcAttApamAM paDavuM ghaTe che, ane vinA pramAde tethI pAchuM pharavuM ghaTe che. ItyAdi. paNa gavAsiSThAdi vedAMta graMthonA vAMcanathI devakaraNujI vedAMtanA AgrahI ane pakSapAtI banavA lAgyA, eTale lAlujIe zrImada pAse A vastu nivedana karatAM Page #569 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 524 adhyAtma rAjayaka zrImade devakaraNajIne ThekANe lAvavA ne ekAMta Agraha choDAvavA sUyagaDAMga-uttarAdhyAyanAdinuM punaH avalokana karavAnI preraNuM karI; ane te paNa kulasaMpradAyanA AgrahanI daSTithI nahiM, paNa zuddha AtmArthanI daSTithI ane jaina Agama vizeSa vicAranuM sthaLa che e lakSamAM rAkhavAnI viziSTa dRSTithI. A aMge patramAM (aM. 534) zrImadda lakhe che-gavAsiSThanI vAMcanA pUrI thaI hoya te thoDo vakhata tene avakAza rAkhI eTale hamaNAM pharI vAMcavAnuM baMdha rAkhI uttarAdhyayanasUtra vicAraze; paNa te kuLasaMpradAyanA AgrahAthe nivRtta karavAne vicAraze, kemake jIvane kuLage saMpradAya prApta thayo hoya che te paramArtharUpa che ke kema? ema vicAratAM daSTi cAlatI nathI; ane saheje te ja paramArtha mAnI rAkhI jIva paramArthathI sUke che, mATe mumukSu jIvane te ema ja kartavya che ke jIvane saddaguruge kalyANanI prApti alpakALamAM thAya tenAM sAdhana, vairAgya ane upazamAthe yogavAsiSTha uttarAdhyayanAdi vicAravA gya che, temaja pratyakSa puruSanAM vacananuM nirAbAdapaNuM, pUrvAparaaviredhapaNuM jANavAne arthe vicAravA yogya che." tema ja bIjA patramAM (aM. 577). zrImadda lakhe che-"hAla je kaI vedAMta saMbaMdhI graMtha vAMcavA athavA zravaNa karavAnuM rahetuM hoya te te vicArane vizeSa vicAra thavA thoDo vakhata zrI AcArAMga, sUyagaDAMga tathA uttarAdhyayana vAMcavA, vicAravAnuM bane to karaze. vedAMtanA siddhAMtamAM tathA jinanA AgamanA siddhAMtamAM judApaNuM che, te paNa jinanAM Agama vizeSa vicAranuM sthaLa jANI vedAMtanuM pRthakakaraNa thavA te Agama vAMcavA, vicAravA egya che." I. Ama zrImadUnI vAraMvAra preraNA chatAM vedAMta graMthanA vizeSa prasaMgathI ane suratamAM vedAMtIonA vizeSa saMgathI devakaraNajI pitAne jaI rahammi-huM brahma chuM-huM paramAtmA chuM ema mAnavA lAgyA. eTale lallujI munie A bAbata zrImadane patra lakhatAM devakaraNajInI A bhrAMti uDAvavA ane svachaMda choDAvavA zrImade sarvakALanA sarva mumukSuone apUrva mArgadarzaka thaI paDe e A patra(aM.588) lakhyo hato- "AtmasvarUpane nizcaya thavAmAM jIvanI anAdithI bhUla thatI AvI che. samasta zrutajJAnasvarUpa evAM dvAdazAMgamAM sauthI prathama upadezagya evuM AcArAMgasUtra che. tenA prathama zrutaskaMdhamAM prathama adhyayananA prathama udezamAM prathama vAkaye je zrI jine upadeza karyo che, te sarva aMganA, sarva zratajJAnanA sArasvarUpa che, mokSanA bIjabhUta che, samyaktvasvarUpa che, te vAkya pratye upaga sthira thavAthI jIvane nizcaya Avaze, ke jJAnI puruSanA samAgamanI upAsanA vinA jIva svacchede nizcaya kare te chUTavAne mArga nathI. sarva jIvanuM paramA bhApaNuM che emAM saMzaya nathI, te pachI zrIdevakaraNajI pitAne paramAtmasvarUpa mAne te te vAta asatya nathI, paNa jyAM sudhI te svarUpa yathAtathya pragaTe nahIM tyAMsudhI mumukSu, jijJAsu rahevuM te vadhAre sAruM che, ane te raste yathArtha paramAtmapaNuM pragaTe che. je mArga mUkIne pravartavAthI te padanuM bhAna thatuM nathI; tathA zrI jina vitarAga sarvajJa muja AsAtanA karavArUpa pravRtti thAya che. bIjo bhale kaMI nathI."-viSama ane bhayaMkara Page #570 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezabAdhAthe upadezadharUpa zAsavAMcanane upadeza para5 bhavasAgaramAM svacchedanA viSama khaDaka sAthe athaDAIne jIvanuM nAvaDuM bhAMgI ke DUbI na jAya e mATe mArgadarzaka dIvAdAMDI samuM kevuM adUbhuta mArgadarzana! Ama pratyakSa-parokSa baMdha dvArA mehamayIthI amehasvarUpa zrImada sUrya purasthita munione mArgadarzana karatA hatA. prakaraNa ogaNaeMzImuM rALajaAdi nivRttikSetre upadezAmRtadhArA nivRttikSetra rALajamAM cAra amara mahAkAvyanuM sarjana nivRttimArganA mahAna pravAsI zrImadda prakRtithI nivRttipriya ja hatA; paNa pUrva prArabdhavazAt temane pravRttimAM joDAvuM paDayuM, te temanI prakRtithI viruddha hAI atyaMta aNagamatuM hatuM. pravRttimAM paDavuM paDyuM chatAM zrImad vAraMvAra nivRttine ja jhaMkhatA ane nivRttinA prasaMge vAraMvAra sevatA,-khAsa karIne paryuSaNanA arasAmAM ane te pachInA anukULatA pramANenA samayamAM nivRtti levAnuM prajana che teozrI nivRttine lAbha letA ane anya mumukSuone detA. Ama vyApAra-vyavasAya madhye paNa zrImadda anukULatA pramANe nivRttikSetrane lAbha levAnuM cUkatA nahiM ane tat prasaMge upadezAmRta dhArA varSAvI satsaMgaprasaMgamAM AvatA satsaMgI mumukSuone dharmalAbha devAnuM paNa mUkatA nahiM. zrImadanI A nivRttikSetrasthiti ane upadezAmRtadhArA saMbaMdhI ka itihAsa A prakaraNamAM rajU karazuM. bAhya pravRttimAM paDyA chatAM zrImaddane aMtaruthI to pUrNa nivRtti ja hatI. sarva dravyathI, sarva kSetrathI, sarva kALathI, ane sarva bhAvathI sarvathA nivRtti anubhavatuM zrImanuM parama nivRttimaya citta kyAMya paNa pratibaMdha pAmatuM nahiM; sarvatra apratibaddha-sarvatra mukta evI deha chatAM pUrNa nivRttimaya nirvANa dazA anubhavatuM. Ama pUrNa aMtaranivRtti chatAM zrImad bAhya nivRttine jhaMkhyA ja karatA, ane te mATe anukULa samaya ne prasaMga gaveSatA rahetA. paramArthasakhA saubhAgya paranA patramAM (aM. 453) zrImadda A aMge lakhe che - koI dravyamAM, koI kSetramAM, keI kALamAM, koI bhAvamAM sthiti thAya e prasaMga jANe kayAMya dekhAtuM nathI. kevaLa sarva prakAranuM temAMthI apratibaddhapaNuM ja yogya che, tathApi nivRtti kSetra ane nivRtti kALane, satsaMgane ane AtmavicArane viSe amane pratibaddha ruci rahe che. te je koI prakAre paNa jema bane tema thoDA kALamAM thAya te ja ciMtanAmAM ahorAtra vartIe chIe temaja-"vanane viSe athavA ekAMtane viSe sahaja svarUpane anubhavo e AtmA nirviSaya kevaLa pravarte ema karavAmAM sarva Page #571 -------------------------------------------------------------------------- ________________ raka adhyAtma Acak icchA rAkANI che.' (aM. 592). jo ke zrImad jevA avadhUtane bhavana ke vana banne samAna hatA, tathApi vItarAgatAnI pUrNatAne arthe temane vanavAsa vizeSa rucikara lAgatA vana ane ghara e banne koi prakAre amane samAna che, tathApi vanamAM pUrNa vItarAga bhAvane arthe rahevuM vadhAre rucikara lAge che, sukhanI icchA nathI paNa vItarAgapaNAnI icchA che.' (a. 3rara). patrAMka 453mAM jaNAvyuM che temagRhasthapaNu paNa vanavAsIpaNe lajAya evA Akara vairAgya' zrImane vatatA hatA, tepaNa vAraMvAra vanavAsa icchA temane rahyA karatI; zrImadbhunuM tana bhavanamAM paNa mana vanamAM hatuM, eTale vanamAM jaIe vanamAM jaie ema ja emanA manamAM vAravAra UThavA karatuM ane tevA sahaja vacanaudgArA peAtAnA hRdayajJa paramA suhRduM saubhAgya Adi paranA patrAmAM vAravAra darzona de che. citta ghaNu karIne vanamAM rahe che-AtmA teA prAye muktasvarUpa lAge che. (a. 317) vanane viSe udAsInapaNe sthita evA je yAgIo-tItha karAdika tenuM Atmatva sAMbhare che. (aM. 363) chellu' prazna amArA vanavAsanuM pUchyuM che. e paNa jJAnInI ja tavRtti jANunAra puruSa vinA keAIkathI pUchI zakAya tevuM che. (a. 215). vAravAra vanavAsanI IcchA thayA kare che. jo ke vairAgya teA evA rahe che ke ghara ane vanamAM ghaNuM karIne AtmAne bheda rahyo nathI. X X premabhaktinI pUrNa laya AvyA vinA dehatyAganahI' karI zakAya ema rahe che. ane vAravAra e ja raTanA rahevAthI vanamAM jaIe vanamAM jaie ema thaI Ave che. ApanA nira Mtara satsa Mga heAya te ghara paNa vanavAsa ja che. (a.217) temajaAkhA divasa nivRttinA ceAge kALa nahIM jAya tyAMsudhI sukha rahe nahIM, evI amArI sthiti che. AtmA AtmA, tenA vicAra, jJAnI puruSanI smRti, tenA mAhAtmyanI kathA vArtA, te pratye atyaMta bhakti, temanA anavakAza AtmacAritra pratye meha, e amane hajI AkarSyA kare che, ane te kALa bhajIe chIe. (.465). (tema ja zrI kRSNadAsa paranA patramAM zrImad lakhe che). 'jJAnIpuruSa paNa nivRttine krAi prakAre paNa icche che. pUrve ArAdhana karelAM evAM nivRttinA kSetrA, vana, upavana, joga, samAdhi ane satsa`gAdi jJAnIpuruSane pravRttimAM beThAM vAraMvAra sAMbharI Ave che.' (aM. 449) ityAdi, Ama vanavAsane-nivRttikSetrasthitine jha MkhanArA nivRttipriya zrImadde nivRttikSetra sthiti kayAM kevI rIte keTalI karI tenI saMkSipta noMdha karavAnuM have prApta thAya che. saM. 1947nA zrA. zuda 9 nA dine muMbaIthI aMbAlAlabhAI ne khaMbhAta lakhelA patramAM (a. 261).zrImad thADA vakhata mATe nivRtti artheM koi sRSTisauMdaryAMvALA anukULa nivRttikSetra aMge mahAmumukSu AMbAlAlabhAIne Ama pRcchA kare che-- tamArA gAmathI (khaMbhAtathI) pAMca sAta gAu para evuM gAma che ke jyAM ajANupaNe rahevuM hAya te anukULa Ave ? jaLa, vanaspati ane sRSTiracanA jyAM ThIka hAya tevuM sthaLa jo dhyAnamAM Ave te lakhaze. jainanAM paryuSaNathI pahelAM ane zrAvaNa vada. 1 pachI atrethI thADA vakhatane mATe nivRtta thavAnI icchA che. dharma saMbaMdhe paNa jyAM amane eLakhatA haiAya tevA gAmamA hAla to ame pravRtti mAnI che; jethI khabhAta Page #572 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 527 rALajaAdi nivRttikSetre upadezAmRtadhArA AvavA viSe vicAra hAla saMbhavato nathI. hAlamAM thoDA vakhatane mATe A nivRtti levA IcchuM chuM. sarva kALane mATe (AyuSya paryata) jyAM sudhI nivRtti meLavavAne prasaMga na AvyuM hoya tyAMsudhI dharma saMbaMdhe paNa pragaTamAM AvavAnI IcchA rahetI nathI. mAtra nirvikArapaNe (pravRtti rahita) jyAM rahevAya, ane ekAda be manuSya tyAM khapa pUratAM (vyavahAranI pravRtti juo!) hoya eTale ghaNuM ya che. kramapUrvaka tamAre je kaMI samAgama rAkhavo ghaTaze te rAkhazuM. adhika jaMjALa joItI nathI. uparanI bAbata mATe sAdhAraNa tajavIja karavI. vadhAre jANamAM Ave evuM na thavuM joIe. 4 4 tamArA pitAnA paNa jyAM adhika (bane tyAM sudhI keI ja nahIM, oLakhItA na hoya tyAMnA sthaLa mATe tajavIja thAya te kRpA mAnazuM. li. samAdhi." nivRttinI IcchA sAthe gupta rahevAnI zrImadUnI purepurI aMtarecchA atra spaSTa dekhAI Ave che. A pRcchApatra pachI AjJAMkita aMbAlAlabhAIe zrImadUnI icchAAjJAne sarva prakAre anukULa nivRttikSetra rALajanI pasaMdagI karI zrImadane jaNAvyuM; ane zrImade khaMbhAtathI traNa-cAra gAu dUra AvelAM A rALajakSetre sthiti karI, potAnI nivRttikSetrAsthitimAM prAraMbhanuM mAna A rALajane ApyuM, potAnA caraNasparzathI A rALajane pAvana karyuM. paryuSaNa jevA parama puNyaparvanA dinemAM puNyamUrti zrImad jevA parama puruSanI atra nivRttikSetrasthitithI A rALaja pAvana banyuM, eTaluM ja nahiM paNa parvAdhirAja paryuSaNamAM atra sthiratA karatAM apUrva AtmasamAdhimAM lIna thayelA zrImaddanA cAra amara mahAkAvyanA atra sarjanathI amara banyuM. A cAra mahAkAvyo kayA ? (1) he prabhu! he prabhu! zuM kahuM? (2) yama niyama saMyama Apa ki. (3) jaDa bhAve jaDa pariName. (4) jinavara kahe che jJAna tene sarva bhavya sAMbhaLe. A cAre amara kRtio je ke daLamAM te che nAnI, paNa AzayamAM che ghaNI maTI; zabda che saMkSepa cheDA, paNa artha che mahAgraMthArtha heLA; eTale ja tene atra hetupUrvaka mahAkAvya kahela che. Ama mahAna AzayanI daSTithI mahAkAvya evA A cAra amara mahAkAvyamAM prathama kAvya vIza deharAnI kRti tarIke suprasiddha "he prabhu! he prabhu! zuM kahyuM? dInAnAtha dayALa !" e parama bhAvavAhI amara paMktithI zarU thatuM amara kAvya che. jAti-dharma- saMpradAya AdinA bheda vinA sarva kALanA sarva mumukSune-AbAlavRddha sarva keIne prAtaHkALe sAyaMkALe ke anyakALe svAdhyAya karavA gya A prAtaHsmaraNIya viza deharA, enI paramArtha Azaya-gaMbhIratA pratye daSTi karatAM viza lAkha deharA pramANa che. mahAkavi rAjacaMdra emAM eTale badhe bhAvavAridhi ullasA che-akSare akSare evo apUrva bhaktisiMdhu bahalAvyo che, ke temAM jema jema UMDA utarIne avagAhana karIe tema tema era ne ora apUrva bhAva sakure che ane AtmAne apUrva jAgRti prere che. A aMge lallucha muni paranA patramAM (aM. 534). zrImade zrImukhe prakANyuM che ke - A jIva atyaMta mAyAnA AvaraNe dizAmUDha thaye che, ane te yoge karI tenI paramArthadaSTi udaya prakAzatI nathI, aparamArthane viSe paramArthane dahAgraha thayA che; ane Page #573 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 528 adhyAtma rAjacaMdra tethI bodha prApta thavAnA yoge paNa temAM bodha praveza thAya evo bhAva pharate nathI, e Adi jIvanI viSama dazA kahI , prabhu pratye dInatva kahyuM che ke he nAtha! have mArI kaI gati (mAga) mane dekhAtI nathI. kema ke sarvasva luMTAyA jevo che. meM karyo che, ane sahaja adharma chatAM, prayatna karyo chate, te ezvaryathI viparIta evA ja mArga meM AcaryA che, te te yogathI mArI nivRtti kara, ane te nivRttine sarvottama sadupAya e je sadaguru pratyene zaraNabhAva te utpanna thAya, evI kRpA kara -evA bhAvanA vIza doharA ke jemAM prathama vAkya "he prabhu! he prabhu! zuM kaha? dInAnAtha dayALa che, te deharA tamane smaraNamAM haze. te doharAnI vizeSa anuprekSA thAya tema karaze to vizeSa guNavRttino hetu che. Ama jenI sarvasva luMTAyA jevI sthiti che evA A jIvamAM A nathI A nathI ema 39 "nathI'thI atre A jIvanI dIvALIA peDhInuM varNana karyuM che, huM te deSa anaMtanuM bhAjana chuM karazuLa" ema AMtaranirIkSaNathI (Introspection) jIvanA anaMta doSa pratye lakSya kendrita karAvyuM che, ane A jIva "anaMtakALathI AthaDa, zAthI? "vinA bhAna bhagavAna te paNa zAthI? sevyA nahiM guru saMtane' kema sevyA nahiM? "mUkayuM nahiM abhimAna', tyAre karyuM zuM? "saMta caraNa Azraya vinA sAdhana karyA aneka', tethI thayuM zuM ? "pAra na tethI pAmiya, uge na aMza viveka', ane tenuM pariNAma AvyuM zuM ! "sau sAdhana baMdhana thayA,"--ema adbhuta saMkalanAbaddhapaNe atra abhimAnane sarva deSanuM adhiSThAna-mULa AdhAra dekhADI ApI, adhamAdhama adhike patita sakaLa jagatamAM huMya" e paMktithI te A jIvane nIcAmAM nIcI pAyarIe mUkI tenuM abhimAna sarvathA gALI naMkhAvyuM che. ane Ama jene eka eka akSara hRdaya soMsare utarI jAya eve vedhaka che evI zrImadunI A sAdAmAM sAdI ane uMcAmAM uMcI parama bhaktikRti evI anupama che ke samasta saMskRta prAkRta ke gUjarAtI vAbhayamAM, zilInI sAdAImAM ane bhAvanI uMcAImAM prAye AnI barobarI karI zake evI kaI kRti jaDavI durlabha che. ane bIjA parama AzayagaMbhIra amara kAvyamAM-'yama niyama saMyama Apa 'i e amara paMktithI zarU thatA mahAkAvyamAM, "sau sAdhana baMdhana thayAM' ema kema thavA pAmyuM, yamaniyamAdi svarUpathI sAcA sAdhana anaMtavAra sevyA chatAM jIvanA hAthamAM haju kAMI kema na AvyuM,-"vaha sAdhana bAra anaMta kiye, tadapi kachu hAtha haju na pa", ema thayelI niSphaLatA parama karuNAdaSTithI darzAvI, te te satasAdhananI saphaLatAno sAco mArga darzAvyo che ke "vaha bAta rahI sugurugamakI.? A kAvya aMge paNa zrImada pUrvokta patramAM (aM. 535) A mArmika ullekha kare che-bIjA ATha trATaka chaMda te sAthe anuprekSA karavA yogya che, ke jemAM A jIvane zuM AcaravuM bAkI che, ane je je paramArthane nAme AcaraNa karyA te atyAra sudhI vRthA thayAM, ne te AcaraNane viSe mithyAgraha che te nivRtta karavAne baMdha kahyo che, te paNa anuprekSA karatAM jIvane puruSArthavizeSane hetu che." Ama svarUpe sAcA chatAM Page #574 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rALajaAdi nivRttikSetre upadezAmRtavArA para atyAra sudhI niSphaLa nivaDelA sAdhanonI sAcI saphaLatA kema thAya tenuM mumukSune apUrva mArgadarzana karI ArSa dRSTA gIzvara zrImade apUrva AtmapuruSArtha preraNA atra karI che. (A kAvya aMge savistara vivecana sata ane sanI prAptinA sadupAya sajIvana mUrtinA prakaraNamAM (75) karyuM che, eTale tenuM atra piSTapeSaNa karatA nathI.) ane 1947nA bhAdaravA suda aSTamInA dine lakhAyelA trIjA amara mahAkAvyamAM -"jaDa bhAve jaDa pariName, cetana cetana bhAva" e amara paMktithI prAraMbhAtA mahAkAvyamAM parama AtmA zrImade dravyAnuyeganA niSkarSa--nIcoDarUpa Atmaanubhavasiddha nirdhAra prakAzya che; pravacanasAra-samayasAra Adi dravyAnuyoganA Akara graMthamAM varNavelI vastune AtmaanubhavanA asAdhAraNa baLavALe anubhavasiddanizcaya zrImade atre thoDA paNa mahAgraMthArthagaMbhIra zabdomAM udghALe che, te tenA UMDA agAdha AzayagaMbhIra bhAvanI dRSTie seMkaDe graMtha, karatAM ghaNuM ghaNuM mahAna che. (A kAvyane ullekha 39mAM lekapuruSa rahasya" prakaraNamAM karyo che, eTale e aMge atre vizeSa lakhatA nathI.) ane "jinavara kahe che jJAna tene sarva bhavya sAMbhaLe e pravapaMktine raNakAra karatA cethA amara mahAkAvyamAM, "jo heya pUrva bhaNela nava paNa jIvane jANyo nahiM, te sarva te ajJAna bhAkhyuM, sAkSI che Agama ahI --ema vIragajanA karI zrImade jJAnanI spaSTa surekha vyAkhyA prakAzI che. A jIva ne A deha e bheda je bhAgye nahIM te "pacakhANa kIdhAM tyAM sudhI mokSAtha te bhAkhyA nahIM,'-A kevaLa nirmaLa upadeza zrI bhagavatI sUtramAM kahyo che. graMthanuM jJAna te jJAna nathI, kavicAturya te jJAna nathI, maMtra taMtra te jJAna nathI, bhASA te jJAna nathI, temaja tevA tevA anya prakAro paNa jJAna nathI; paNa jJAna te jene saMvedanathI AtmapariNamI thayuM che evA jJAnamAM ja sAkSAt mUrtimAna che. bAkI sata-chatuM evuM jJAnasvarUpa pragaTa prApta karyA vinA potAnI kalpanAthI koTi zAstronuM sarjana paNa "mAtra manane AmaLe ja che, paNa jJAna nathI,-"nija kalpanAthI keTi zAstro mAtra manano AmaLA". eka paNa vrata-paccakhANuM nahotuM chatAM zrI zreNika mahArAja AvatI covIzImAM prathama tIrthaMkara thaze, tenuM kAraNa eka temanuM nizcaya AtmasaMvedanarU5 AtmajJAna ja che, ema vacanaTaMkAra karI paramajJAnazrIsaMpanna zrImad rAjacaMdra atre jJAnanuM svarUpa udUghekhyuM che,-je sarvakALanA sarve mumukSuo kAna daIne sAMbhaLe che. nahiM graMthamAMhI jJAna bhAkhyuM, jJAna nahiM kavicAturI, nahiM maMtra taMtro jJAna dAkhyAM, jJAna nahiM bhASA karI; nahiM anya sthAne jJAna bhAkhyuM, jJAna jJAnImAM ko, jinavara kahe che jJAna tene sarva bhavya sAMbhaLe."--zrImada rAjacaMdra aM. 267 AvA A cAra mahAkAvyarUpa cAra amara kRtinuM sarjana paryuSaNa samayamAM apUrva ma-67 Page #575 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa0 adhyAtma rAjacaMdra samAdhisthita mahAkavi-brahmA rAjacandre rALaja nivRttikSetre sthiratA karatAM karyuM, zrImadnanI AvI A amara kRtionA tatra sarjanathI nivRttikSetra rALaja paNa itihAsa prasiddha amara kSetra banI gayuM! rAjanI caraNarajathI rALajanI raja pAvana banI gaI ! ra nivRttikSetrasthiti: upadezAmRtadhArA nivRttipriya zrIsade 1947nA paryuSaNanA samayamAM rALaja nivRttikSetre sthiti karI hatI, te ApaNe pUrva age joyuM, paNa pachI te vyavahAraupAdhine bhIDA vadhatA gaye. eTale nivRttinI pUrepUrI jhaMkhanA chatAM zrImad 1948mAM muMbaithI bhAra nikaLI zakayA nahiM,-1948nA mA. zu.thI 1949nA zrA. va4 sudhI zrImadnanI sthiti muMbaimAM ja hatI, eTale 1948nA paryuSaNa muMbaImAM ja vyatIta thayA. pachI 1949nA paryuSaNamAM teozrI mAtra thoDA divasanI ja nivRtti laI zakathA; paryuSaNu vaDAdarA karI, e-cAra divasa peTalAdamAM ne aThavADiyuM khaMbhAtamAM teozrIe sthiratA karI hatI. punaH 1949nA Aze| suda 1thI mAMDI -1951nA mahA suda 9 sudhI vyavasAyaupAdhinA kAraNe zrImane muMbaImAM ja sthiti karavI paDI, eTale 1950nuM paryuSaNa parva paNa muMbaImAM ja vyatIta thayuM. pachI 1951nA mAha zuda 10 thI phA. zu. 10 sudhI eka mAsa kaThAra-mArakhI- vavANIA, vagere sthaLe sthiti karI zrImadde phA. zu. 11thI zrA. zuda 3 sudhI muMkhaImAM sthiratA karI; ane zrA. suda 4thI bhAda. su. 12 sudhI vavANIAmAM sthiti karI 1951nA paryuSaNa vavANIAmAM vyatIta karyAM; pachI meArakhImAM aThavADiuM, sAyalAmAM aThavADiu, haDamatAlA-rANapura Adi sthaLe aThavADiuM, vaDavA-khaMbhAta-uMdela Adi sthaLe aThavADiu sthiti karI dhama`bhUtti zrImadde mumukSuone mahAdhama lAbha ApyA, paramArthAM meghanI varSo varSAvI. pachI 1951nA AzA suda 11thI 1952nA vai. su. 9 sudhI muMbaImAM sthiratA karI, zrImadde 1952nA vai. su. 10thI vai. va. 12-15 divasa vavANIA-mArakhI jaI AvI. 195ranA hai. va. 13thI zrA. su. 15 sudhI punaH muMkhaImAM sthiti karI; pachI zrImade rA-rA mAsa A pramANe nivRttikSetre sthiti karIH--1952nA zrA. va. 1thI zrA. vada 6 kAviThA, zrA. va. 6thI bhA. su. 10 rALaja-paryuSaNa rALajamAM, bhA. su. 10thI bhA. su. 12 vaDavA, bhA. su. 1thI bhA. va. 0)) khaMbhAta, AzA sudR 1thI A, su. 1ra ANaMda, A. su. 1rathI AzeA vada 0)) naDiyAda, ema zA-rA mAsa nivRttikSetre zrImadre sthiti karI. A sthiti daramyAna 1952nA AzA vada 1nA dhanya dine AtmasidhdhizAstranuM amara sarjana zrImaTe naDiyAda kSetre karyuM. A maDhI mAsanI nivRttikSetrasthiti pachI paNa lagabhaga cha mAsa zrImade A prakAre nivRttimAM ja gALyA--1953nA kArtika suda 6 mahudhA, kA. su. chathI mahA su. 4 vANI, mahA suda 4thI mahA suda cha meArakhI, mahA vada 7thI caitra vada 13 vavANIA, cai. va. 14thI vai. va. 4-5 meArakhI, vacce daza divasa sAyalA, haiM. vada 6thI vai. vada 8 vIra Page #576 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rALajaAdi nivRttikSetre upadezAmRta pa1 magAma, vai. vada 8thI jeTha suda 2 IDara, ema kula 8-8 mAsa zrImade vyApAravyavasAyathI sarvathA nivRttapaNe nivRttikSetrasthiti paNe gALyA. A che 1953nA vai. mAsa sudhI zrImadane nivRttikSetrasthitisaMbaMdhI saMkSipta ItihAsa. te pachI nivRttikSetra sthiti saMbaMdhI itihAsa alaga prakaraNamAM ApavAmAM Avaze. te te sthaLe zrImadanI nivRttikSetrasthiti veLAye zrI saubhAgyabhAI, zrI DuMgarazIbhAI gozIA, tathA zrI aMbAlAlabhAI Adi khaMbhAtanA mumukSuo vagere prAyaH hAjara hatA; ane zrImada jevA parama puruSanA sAkSAt satsaMgane ane upadezAmRtadhArAne anupama lAbha pAmI kRtakRtya thatA; dhanya dhanya te jIva prabhupada vaMdI ho je dezanA suNe jJAna-kriyA kare zuddha, anubhavAge ho nija sAdhakapaNe evI dhanya dazA anubhavatA. te vakhatanI keTalIka samakAlIna (Contemporary) nedha prApta thAya che. khaMbhAtanA mumukSubhAI cheTAlAla mANekacaMda potAnI paricayamAM lakhe che-pRpALudevanI mukhamudrAmAMthI je upadezadhvani cAlatI tethI sarvane AnaMda AnaMda vyApI jato. sarva tAjane zAMta thaI jatAane AturatA rahyA karatI ke jANe sAhebajInAM vacanAmRta sAMbhaLyA ja karIe. 44 saM. 1952mAM kRpALudeva kAviThA padhAryA. tyAMthI rALaja padhAryA hatA. rALajamAM pajusaNa daramiyAna rahyA hatA. pachI vaDavA padhAryA hatA. tyAM lagabhaga aThavADiyuMadbhuta bodha thayo hato. pachIthI khaMbhAta amAre tyAM padhAryA hatA. te vakhate 18 divasanI sthiratA thaI hatI. sAhebajI je vakhate upadeza karatA te vakhate mAruM makAna zrotAjanothI bharAI jatuM. dareka haeNlamAM leka bharAI jatA, jethI paga mukavA jeTalI jagyA paNa rahetI na hatI, tethI ghaNA loko nIce UbhA UbhA sAMbhaLatA hatA. pUchavA dhArIne AvelA sarvanuM samAdhAna upadezamAM ja thaI jatuM, jethI loko Azcarya sahita AnaMda pAmatA, ane vicAra karatA ke jANe ApaNuM mananA bhAva teozrInA jANavAmAM AvI gayA na hoya !" kAviThAnA zeTha jhaverabhAI bhagavAnabhAI potAnI paricayoMdhamAM lakhe che-paramakRpALudeva saM. 195ranA comAsAmAM zrAvaNa vada 1 nI lagabhaga kAviThA padhAryA te vakhate darzanano prathama lAbha thayo. dhorIbhAI bApubhAI XX sAMjanA AvyA te vakhate meM kahyuM ke, kaI kevalI jevAM vacanavALA mahAtmA atre padhArelA che. 44 dararoja savAra, bapora ne sAMja upadeza cAlato hato. vanakSetre padhAratA tyAM paNa te ja vAtacIta cAlatI. te vakhate atre dina 10 birAjyA hatA. pazuSaNa pahelAM zrA. va 11 nA rALaja padhAryA hatA, rALajathI kRpALudeva vaDavA padhAryA. tyAM cha sAta divasa sthiti karI hatI. vaDavAmAM eka vakhate khaMbhAtathI lagabhaga eka hajAra mANase AvelA ane sAte ya munio paNa padhAryA hatA.' zaMkarabhAI ajajIbhAI bhagata pitAnI seMdhamAM lakhe che--jhaverazeThanA (kAviThA) meDA uparathI kRpALudeva rAtre keIne kahyA vagara ekalA cAlyA jatA hatA. tenI khabara rAkhavA lallubhAI karIne eka bAreyAne zeDe rAkhele. tene dAdara AgaLa suvADatA. paNa kRpALudeva te rAtanA eka be vAge jaMgalamAM cAlyA jatA. pele mANasa jAgIne jue tyAM kRpALudeva meDA para na maLe eTale zeTha jhaveracaMda, Page #577 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 532 adhyAtma rAjayat ratanacaMda, veNIca'da vagere phAnasa lai rAtre zodhavA jAya tyAre mIThujIne kUve dhyAnamAM beThA hAya. X X kAviThAnI cAre khAjI ghaNI talAvaDIo AvelI che. paramakRpALudeva e vakhata zrAvaNa mahine padhArelA tyAre talAvaDIe bharelI hAvAthI gAma bhAra raLiyAmaNu lAgatuM. kRpALu deva cAlatA tyAre zarIra upara meAha rahetA nahi ane jIvanA rakSaNa mATe ahu upayAga rAkhatA. AthamaNI bAju bhaiDavAnA kUve carAmAM mahuDA taLe vizeSa besatA, ane uttara bAjI vajI geArANInA carAmAM navA kUvA khAdela tenI retI patharAyelI tethI jIvajaM tu vanaspati thAya nahI' tyAM besatA. vaLI khaLAnapIra ane gheADA kADhI AgaLa athavA khetarAmAM AMkhA nIce besatA. tyAM divase mumukSubhAie ghaNA bhegA thatA. ane kRpALu devane guru athavA bhagavAna tarike mAnatA.' sa. 195ra nA paryuSaNamAM zrImadnanI rALajakSetre sthiti hatI. te vakhate suni lallujI-devakaraNajI AdituM cAturmAMsa khaMbhAtamAM hatuM. khaMbhAtanA mumukSu gRhasthA rALajakSetre zrImadnanA danasamAgamanA lAbha pAmI zakatA, paNa munidharmonI maryAdAmAM vavAnuM hAvAthI rALaja jeTale dUra jai lallujI Adi munie nikaTa hovA chatAM zrImad samAgamalAbha pAmI zakatA nahiM, tethI temanA manane samAgamavirahanA ghaNA kheda rahetA. eka vakhata te samAgamaviraha na sahI zakavAthI lallujI munie rALajanI sIma sudhI AvI abAlAlabhAI mAraphata AjJA maMgAvI. zrImade kahyuM-- munizrInA cittamAM asa MteSa rahetA heAya te huM temanI pAse jaine darzana karAvuM ane temanA cittane viSe zAMti rahe te bhale cAlyA jAya.' eTale muni khekhinna thaI pAchA vaLyA. pachI parama karuNALu zrImad vaDavA-kha MbhAta padhAryAM ane muniene samAgamalAla ApyA, apUrva amRtavANI prakAzI, zrIlallujI muninI paricayaneAMdhamAM jaNAvyuM che tema pAte parama vItarAga mudrA dhAraNa karI zuddha AtmApayAgamAM heAya tema rahI jaNAvyu ke A vANI AtmAmAM spazIne nIkaLe che. AtmapradezeAnI nikaTatara luchAIne prakaTe che. amane sarva sAdhuone A alaukika vANIthI alaukika bhAva pragaTa thayA hatA. temaja evI camatkRti lAgatI ke AvI vANI ApaNe koI kALe jANe sAMbhaLI nathI. evI apUrvAMtA te vANImAM amane lAgatI hatI. keAdha, mAna, mAyA, lAbha saMdhI kahetAM paramakRpALu deva melyA ke A cAre ApaNA anAdi zatruo che. mATe krodhAdi uyamAM Ave tyAre kahI devuM ke tame amArA anAdinA duzmana che!, tame amArUM' mUk karavAmAM kAMI bAkI rAkhyuM nathI, paNa have tamane jANyA che, ema kahI te ripuonA kSaya karavA. kAdhAdinA nAza karavA Ama apUrva upAya batAvyA hatA.' --je sAMbhaLI devakaraNajI Adi sa` muniene parama Ana Mda thayA hatA. devaraNujIe jaNAvyuM--hAza! have teA ghaDDA bhAra ochA thaI gayA ane halakA phUla jevA karI nAMkhyA.' eka divasa muni mAhanalAlajI vaDavA gayA. tyAre vItarAgabhAvamAM vattatA zrImade pUchyuM-ame nAnI chIe evA tamane nizcaya che? meAhanalAlajIe kahyuM-hA. zrImade pUchyuM--gRhAvAsamAM jJAnI hAya? mehanalAlajIe kahyu hA, gRhAvAsamAM paNa jJAnI Page #578 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rALajaAdi nivRttikSetre upadezAmRta pa33 hoya, e vAta jinAgamamAM sthaLe sthaLe che. zrImade zrImukhe jaNAvyuM-"ame AtmAne samayamAtra paNa bhUlatA nathI." eka divase brahmacaryanI rakSA saMbaMdhI zrImade apUrva baMdha karyo. zrImade devakaraNajIne pUchayuM-brahmacaryanI rakSAthe deha pADavAnuM kahyuM che te zuM AtmaghAta na kahevAya? kaI javAba ApI zakyuM nahiM. zrImade samAdhAna karyuM - brahmacarya eTale AtmA che, tethI e AtmAnA rakSaNArthe dehane jato kare paNa AtmAne rAkhe te bhagavAnanI AjJA che, mATe te AtmaghAta nathI, paNa AtmarakSaNa che. AvuM apUrva samAdhAna zrImade prakAryuM hatuM. kAviThA-rALaja-vaDavA-khaMbhAta Adi nivRttikSetre zrImadanI sthiti hatI, te veLA zrImade paramArthameghanI varSo varSavI apUrva upadezAmRtanI dhArA vahAvI hatI. te yathA zakti bhaktithI mahAmumukSu aMbAlAlabhAIe smRti parathI saMkSiptapaNe chAyAmAtra beMdhI lIdhI hatI, te "upadezachAyA' (aM. 957). zIrSaka taLe zrImada rAjacaMdra graMthamAM prasiddha thayela che. zrI aMbAlAlabhAInI grahaNa-dhAraNazakti to zrImade zrImukhe prazaMsI hatI, eTale aMbAlAlabhAInI A pramANabhUta neMdha ke chAyAmAtra che, te paNa te vAMcatAM -sAMbhaLatAM mumukSu mAnasa para ghaNuM baLavAna asara kare che, te pachI sAkSAt upadezazravaNa te zuM nahiM karatuM hoya? zrImade te paramArthameghanI upadezAmRtadhAra ja varSAvI hatI, paNa atre to mahAbuddhi aMbAlAlabhAIe buddhipAtramAM jhIlela tene sArasaMkSeparUpa chAyAmAtra ja Apela che. te parathI te upadeza-bApane dhodha keTale badhe vipula vistAravALo haze tene kaMIka khyAla Ave che. A upadezAmRtadhArAnI vAnagIrUpa kaMIka kaNikAo A rahI- mULa bhUla mithyAtva TALavAne na samyaktva sAdhavAno vAraMvAra baMdha atre zrImade karyo che: "sauthI moTo roga mithyAtva. bAhyavrata vadhAre levAthI mithyAtva gALIzuM ema jIva dhAre paNa tema bane nahIM, kemake jema eka pADo je hajAre kaDabanA pULA khAI gayo che, te eka taNakhalAthI bIe nahIM, tema mithyAtvarUpI pADe je pULArUpI anaMtAnubaMdhI kaSAye anaMtA cAritra khAI gaye te taNakhalArUpI bAhyavratathI kema Dare ? paNa jema pADAne eka baMdhanathI bAMdhIe tyAre AdhIna thaI jAya, tema mithyAtvarUpI pADAne AtmAnA baLarUpI baMdhanathI bAMdhIe tyAre AdhIna thAya; arthAt AtmAnuM baLa vadhe tyAre mithyAtva ghaTe. 44 mithyAdaSTi samakiti pramANe japatapAdi kare che, ema chatAM mithyASTinAM japatapAdi mokSanAM hetubhUta thatAM nathI, saMsArane hetubhUta thAya che. samakitinAM japatapAdi mokSanAM hetubhUta thAya che. samakiti daMbharahita kare che, AtmAne ja niMde che, karmo karavAnAM kAraNethI pAchA haThe che. Ama karavAthI tenA ahaMkArAdi saheje ghaTe che. ajJAnInAM badhAM japatapAdi ahaMkAra vadhAre che, ane saMsAranA hetu thAya che. 44 jyAM sudhI dehAtmabuddhi TaLe nahIM tyAM sudhI samyakatva thAya nahIM. jIvane sAca kyAreya AvyuM ja nathI AvyuM hota te mekSa thAta, bhale sAdhupaNuM, zrAvakapaNuM athavA te game te le, paNa sAca vagara sAdhana te vRthA che. je dehAtmabali Page #579 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa34 adhyAtma rAjacaMd maTADavA mATe sAdhanA batAvyAM che te dehAtmabuddhi maTe tyAre sAca AvyuM samajAya. dehAtmabuddhi thaI che te maTADavA, mArApaNuM sukAvavA sAdhanA karavAnAM che. te na maTe teA sAdhupaNu, zrAvakapaNuM, zAsrazrAvaNa ke upadeza te vagaDAmAM pAka mUkyA jevu che. jene e bhrama bhAMgI gayA che, te ja sAdhu te ja AcAya, te ja jJAnI. jema amRtaleAjana jame te kAMI chAnuM rahe nahIM, tema brAMti, bhramabuddhi maTe te kAMI chAnuM rahe nahI. x 4 samakita thayuM hoya teA dehAtmabuddhi maTe. X X samakita ane mithyAtvanI tarata khakhara paDe tevuM che. samakitInI ane mithyAtvInI vANI ghaDIe ghaDIe judI paDe che. jJAnInI vANI ekaja dhArI, pUrvApara maLatI Ave. xx AtmA keNe anubhavyA kahevAya ? taravAra myAnamAMthI kADhavAthI jema judI mAlUma paDe che, tema dehathI AtmA spaSTa judo batAve che teNe AtmA anubhabyA kahevAya.' bhakti kriyA ane jJAna aMge spaSTa mA dana ApatA vedhaka vacanA atra zrImade upadezyA che--bhakti e sarvotkRSTa mArga che. bhaktithI aha MkAra maTe, svacchaMda TaLe, ane sIdhA mArge cAlyuM javAya; anya vikalpA maTe. AvA e bhaktimAga zreSTha che. xxje kriyA karavI te ni"bhapaNe niraha MkArapaNe karavI; kriyAnA phaLanI AkAMkSA rAkhavI nahIM, zubha kriyAneA kAMI niSedha che ja nahIM, paNa jyAM jyAM zubha kriyAthI meAkSa mAnyA che tyAM tyAM niSedha che. X X kadI paNa daMbhapaNe ke ahaMkArapaNe AcaraNa karavAnuM jarAya manamAM lAvavuM nahI. x x keAI abhimAnI jIva ema mAnI bese che ke huM paMDita chuM, zAsravettA chuM, DAhyo chuM, guNavAna chuM, leAka mane guNavAna kahe che, paNa tene jyAre tuccha padAnA saMceoga thAya che tyAre tarata ja tenI vRtti kheMcAya che. AvA jIvane jJAnI kahe che ke tuM vicAra tA kharA ke te tuccha padmA'nI kiMmata karatAM tArI kiMmata tuccha che ! X X pAca iMdriyeA zI rIte vaza thAya ? vastuo upara tucchabhAva lAvavAthI. xx jJAnI puruSane ziSye prazna pUchyuM-khara upAMga tA bahu gahana che; ane tethI mArAthI samajI zakAya tema nathI; mATe khAra upAMganA sAra ja matAveA ke je pramANe vatuM tA mArU kalyANa thAya. sadgurue uttara ApyA--khAra upAMganA sAra tamane kahIe chIe ke, vRttiene kSaya karavI. A vRttie e prakAranI kahI : eka bAhya ane bIjI aMtar. khAdyavRtti eTale AtmAthI bhAra vattavuM te. AtmAnI aMdara pariNamavuM, temAM zamAvuM, te aMtarvRtti. padArthAMnuM tucchapaNuM bhAsyamAna thayuM hAya teA atavRtti rahe. x x jJAna tenuM nAma ke je haryAM, zeAka vakhate hAjara thAya; arthAt ha` zAka thAya nahI. samyag dRSTi haSa zAkAdi prasaMgamAM taddana ekAkAra thAya nahIM, temanAM niSvasa pariNAma thAya nahIM. xx svabhAvamAM rahevuM, vibhAvathI mukAvuM e ja mukhya teA samajavAnuM che. khAla jIvAne samajavA sArU siddhAMtAnA mATA bhAganuM varNana jJAnI puruSAe kayu che. xx jJAnI kahe che te kUMcIrUpI jJAna vicAre, te ajJAnarUpI tALuM ughaDI jAya; keTalAMya tALAM UghaDI jAya, kUMcI DhAya teA tALuM udhaDe; khAkI pahANA mATe tA tALuM bhAMgI jAya.XX AtmA ajJAna rUpIpaththare karI dabAI gayA che. jJAnI ja AtmAne UMcA lAvaze. AtmA dabAI gayA che Page #580 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rALajaAdi nivRttikSetre upadezAmRta 535 eTale kalyANa sUjhatuM nathI. jJAnI saddavicArarUpI sahelI kUMcIo batAve te kUMcIo hajAre tALAne lAge che. 44 meTA varaghoDA caDhAve, ne nANuM kharce; ema jANIne ke mArUM kalyANa thaze, evI moTI vAta samajI hajAra rUpiyA khacI nAMkhe. eka paise bolI bhego kare che, ne sAmaTA hajAra rUpiyA kharcI nAMkhe che! juo, jIvanuM keTaluM badhuM ajJAna! kaMI vicAra ja na Ave !" Ama sahRdaya zrotAnA hRdaya seMsarA utarI jAya ane gaMbhIra vicAra karatA karI mUke evA hRdayabhedI seMkaDo vedhaka vacane jJAnAvatAra zrImade A parama adbhuta upadezAmatadhArAmAM vahAvyA che, ane parama AtmapuruSArthI A parama puruSe atra sthaLe sthaLe uddaghelA A parama AtmapuruSArthanI udaSaNa karatA udbodhaka vacane te sarva kALanA sarva AtmArthI mumukSuoe hRdayamAM katarI rAkhavA yogya che-- "tame mAnya che te AtmAne mULa svabhAva nathI; tema AtmAne kameM kAMI sAva AvarI nAMkhyo nathI. AtmAnA puruSArthadharmane mArga sAva khule che. 44 anaMta kALanA karma anaMtakALa gALe jAya nahIM, paNa puruSArthathI jAya. mATe karmamAM baLa nathI paNa puruSArthamAM baLa che, tethI puruSArtha karI AtmAne UMce lAvavAne lakSa rAkha. 44 anAdi kALanA ajJAnane lIdhe eTale kALa gayo teTale kALa mokSa thavA mATe joIe nahIM, kAraNake puruSArthanuM baLa karmo karatAM vadhu che. keTalAka be ghaDImAM kalyANa karI gayA che ! samyagadaSTi jIva game tyAMthI AtmAne UMce lAve, arthAt samyaktva Abe jIvanI daSTi pharI jAya. * ajJAnIo Aja kevaLajJAna nathI, mokSa nathI evI hinapuruSArthanI vAto kare che. jJAnInuM vacana puruSArtha prere tevuM hoya. ajJAnI zithila che tethI evAM hIna puruSArthanAM vacane kahe che. paMcamakALanI, bhavasthitinI, dehadurbaLatAnI ke AyuSyanI vAta kayAreya paNa manamAM lAvavI nahIM; ane kema thAya tevI vANuM paNa sAMbhaLavI nahIM. keI hInapuruSAthI vAta kare ke upAdAnakAraNa-puruSArthanuM zuM kAma che? pUve aze cA kevalI thayA che. te tevI vAtothI puruSArthahIna na thavuM, satsaMga ne saMsAdhana vinA koI kALe paNa kalyANa thAya nahIM. je potAnI meLe kalyANa thatuM hoya te mATImAMthI ghaDe the saMbhave. lAkha varSa thAya te paNa ghaDo thAya nahIM, tema kalyANa thAya nahIM. tIrthakarane roga thayo haze ema zAstravacana che chatAM kalyANa thayuM nathI tenuM kAraNa puruSArtha rahitapaNAnuM che. pUrve jJAnI maLyA hatA chatAM puruSArtha vinA jema te cega niSphaLa gayA, tema A vakhate jJAnIne vega maLyo che ne puruSArtha nahIM kare te A coga paNa niSphaLa jaze. mATe puruSArtha kare; ane te ja kalyANa thaze. upAdAnakAraNa-puruSArtha zreSTha che. ema nizcaya kare ke puruSanA kAraNa-nimittathI anaMta jIva tarI gayA che. kAraNa vinA kaI jIva tare nahIM. aA kevalIne paNa AgaLapAchaLa tevo roga prApta thaye haze. satsaMga vinA AkhuM jagatuM DUbI gayuM che ! x 4 AtmA puruSArtha kare te zuM na thAya? moTA moTA parvatanA parvate chedI nAMkhyA che, ane kevA kevA vicAra karI tene relavenA Page #581 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma rAjacaMdra kAmamAM lIdhA che! A to bahAranAM kAma che chatAM jaya karyo che. AtmAne vicAra e kAMI bahAranI vAta nathI. ajJAna che te mATe te jJAna thAya. 44 be ghaDI puruSArtha kare, te kevaLajJAna thAya ema kahyuM che. relaveAdi game tevo puruSArtha kare te paNa be ghaDImAM taiyAra thAya nahIM, te pachI kevaLajJAna keTaluM sulabha che te vicAre.' AvI parama puruSArthapreraka hatI A parama amRta puruSanI parama amRtavANuM ! AvI apUrva mArgadarzaka hatI A mokSamArganA mahAna netAnI parama amRta dezanA! AvI alaukika hatI A jJAnAvatAra zratagaMgA-himAcale A nivRttikSetranI avani para avatArelI jJAnAmRtagaMgA! AvI anupama hatI A paramArtha-puSkarAva meghe nivRttikSetre varSAvelI upadezAmRtadhArA ! prakaraNa eMzImuM Sadane amRtapatra zuddha AtmasvarUpane pAmyA che evA jJAnI puruSoe nIce kahyA che te cha padane samyagadarzananA nivAsanAM sarvotkRSTa sthAnaka kahyAM che.-zrImad rAjacaMdra SapadanA patra tarike suprasiddha patra (naM. 43) zrImaddanA patramAM eka parama viziSTa amRtapatra che. zrImadanI alaukika adbhuta AtmavicAradhArA darzAvate A amRtapatra zrImadUnA adhyAtma jIvanapravAha para vedhaka prakAza nAMkhe che, eTaluM ja nahiM paNa bhakti--amRtasiMdhumAM nimajajana karanArA zrImadUnA parama bhaktimaya amRta AtmAnuM tAdazya darzana karAve che, eTale A amRtapatranuM A khAsa prakaraNamAM digadarzana karazuM. zrImade pitAnA adhyAtmajIvananA prAraMbhathI A pada para parama gaMbhIra tatvavicAraNA karI che, ghaNuM UMDuM tattvamaMthana karyuM che, ane tenI UMDI chApa temanA adhyAtmajIvana para paDI che. tenI sAkSI temanA aneka patromAM prApta thAya che - khImajI bhAI paranA patramAM (saM. 130) zrImad A che mahApravacana para niraMtara saMzodhana karavAnI bhalAmaNa kare che--"(1) AtmA che. (2) te baMdhAya che. (3) te karma kartA che. () te karmane bhaktA che. (5) mokSane upAya che. (6) AtmA sAdhI zake che. A je cha mahApravacane tenuM niraMtara saMzodhana karajo.'- atre A cha padane "mahApravacana kahyA te sUcave che ke A cha padane zrImada kevA mahAna mAne che ane pravacana-prakRSTa Ata vacana kahI tenA pratye ke paramAdara dharAve che, ane tenuM niraMtara saMzodhana karavAnuM kahyuM te sUcave che ke mumukSue A cha padanuM gaMbhIra tatvaciMtana karavA para Page #582 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padane amRtapatra 537 zrImada kevo bhAra mUke che. gAMdhIjI paranA patramAM (aM. pa70) paNa zrImad mumukSane A cha padanA abhyAsanI tevI ja vicArapreraNA kare che-AtmA che, AtmA nitya che, AtmA karmane kartA che, AtmA karmane bhaktA che, tethI te nivRtta thaI zake che, ane nivRtta thaI zakavAnAM sAdhana che, e ja kAraNo jene vicAra karIne siddha thAya, tene vivekajJAna athavA samyakdarzananI prApti gaNavI ema zrI jine nirUpaNa karyuM che, je nirUpaNa mumukSu jIve vizeSa karI abhyAsa karavA yogya che." ItyAdi. ane zrImade pite to A cha pada saMbaMdhI parama gaMbhIra tattvavicAra keTale karyo che, te temanI hAthadhanA (2-34,) A ullekha parathI svayaM sUcita thAya che? "samyakdarzana svarUpa evAM nIce lakhyAM zrI jinanAM upadezelAM cha pada AtmAthI jIve atizaya karI vicAravA ghaTe che. AtmA che e atipa, kemake pramANe karI tenuM prasiddhapaNuM che. AtmA nitya che e nirAghava. AtmAnuM ja svarUpa che te koI paNa prakAre utpanna thavuM saMbhavatuM nathI, tema tene vinAza saMbhavatA nathI. AtmA karmane kartA che; e uttapatra AtmA karmane bhaktA che. te AtmAnI mukti thaI zake che. mokSa thaI zake evA prakAra prasiddha che." (hA. ne. 2-34). zrImade A cha padane A parama gaMbhIra tattvavicAra karyo che, eTaluM ja nahiM paNa tene temane ke ananya Atmanizcaya thaye che, te temanI hAthadhanA A anubhavaudgAra svayaM prakAze che-"jIvanA astitva5Nane te koI kALe paNa saMzaya prApta nahIM thAya. jIvanAM caitanyapaNanA trikALa hovApaNAne keI kALe paNa saMzaya prApta nahIM thAya. tene kaI paNa prakAre baMdhadazA vate che e vAtane keI kALe paNa saMzaya prApta nahIM thAya. jIvanA nityapaNAne, trikALa hovApaNAno keI kALe paNa saMzaya prApta nahIM thAya. te baMdhanI nivRtti koI paNa prakAre niHsaMzaya ghaTe che, e vAtane koI kALe paNa saMzaya prApta nahIM thAya. mekSapada che e vAtane kaI paNa kALe saMzaya nahIM thAya." Ama A varSadanuM parama gaMbhIra tatvamaMthana karatA zrImaddane tene Avo niHsaMzaya Atmanizcaya thaye che, ane tenI vAlepa chApa temanA AtmajIvana para paDI che, eTaluM ja nahiM paNa tenA phalaparipAkarUpa zuddha AtmasvarUpanI prApti-zuddha Atmasiddhi temane anubhavasiddha thaI che, amRtasiMdhu AtmAnI amRtAnubhUti thaI che. AvA anubhavasiddha samyagadarzananA sarvotkRSTa nivAsabhUta A pada pratye zrImaddane bhAva-amRtasiMdhu eTale badhe ulasAyamAna thaye che, ke te A varSadanA parama bhAvavAhI amRtapatramAM sahaja AtmabhAvadugArarUpe chalakAyo che, ane A chalakAyelA amRtasiMdhune dhedha eTale badhA baLavAna hRdayabhedI che ke te game tevA pASANa hRdayane paNa bhedI nAMkhe e ne pASANane paNa pallava ANe evo amRta siMcanAre che. kharekhara ! je A amRtapatramAM zrImade vahAvelA amRtasiMdhumAM nimajajana kare vA A amRtasiMdhunuM bindu paNa cAkhe te amRtapathane pAme evuM apUrva daivata A amRtapatramAM pragaTa anubhavAya che. a-68 Page #583 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma rAjacaMdra A Sadane patra mukhapATha karavAnI zrImade saubhAgyabhAI, aMbAlAlabhAI lallujI muni Adi mumukSuone AjJA karI hatI, paNa A gadyakRti mukhapATha karavI sugama nahiM hovAnI muzkelI saubhAgyabhAIe zrImad pAse raju karatAM, saubhAgyabhAInI vijJaptithI zrImade Atmasiddhi padyakRtinI racanA karI hatI e ApaNe Atmasiddhi prakaraNamAM jezuM. Ama A varSadanA amRtapatrane zrImadanI parama amara kRti AtmasiddhizAstra sAthe ghaNe gADha-ghaniSTha saMbaMdha che, kAraNake baMnemAM Sapadane viSaya sAmAnya (common) che. A patramAM 55danuM samagrapaNe sUtrarUpa saMkSepa kathana che, Saspada e Atmasiddhine mukhya viSaya hoI AtmasiddhimAM enuM zAstrIya vistarIkaraNa che. AtmasidhimAM A Sapadane sUkSma tatvajJAnika zAstrIya vicAra bahalA che, A SapadapatramAM samyagadarzananA sarvotkRSTa nivAsabhUta padane mahimAtizaya ulasA che. AtmAnI mahAgItA AtmasiddhimAM Sada dvArA AtmAnuM divya gAna gAyuM che, A padapatramAM A pada ane tenI prAptinA mULa sadaguru bhagavAna pratyenI adbhuta bhaktinuM amRtapAna pAyuM che. A avaninA amRta samI Atmasiddhi pUrve traNa varSa pahelAM lakhAyeluM A tene purogAmI amRtapatra te amRtarasane jANe prAsvAda-pUrvAsvAda (fore-taste) karAve che! kharekhara! A paramaguru-jagadaguru rAjacaMdranI parama amara kRti Atmasiddhi A parama gurune kIrtinI Toce mUkI A paramagurunI amara kRtiomAM mukuTasthAne virAje che, te A prastuta amRtapatra te mukuTamAM cUDAmaNisthAne zebhe che. Ama eka bIjAnA pUraka ne samarthaka Atmasiddhi ane A SadapatranuM aneka prakAre sAmya prasaMgathI darzAvI, A amRtapatranI vastunuM atra saMkSepamAM darzana karazuM. atre-"ananya zaraNanA A5nAra evA zrI saddagurudevane atyaMta bhaktithI namaskAra"--e A patranA hRdayarUpa vacana mathALe mUkyuM che, te mArmikapaNe sUcave che ke A SapadanI prApti zrI saddagurune AdhIna che ane A zrImad saddagurudeva ja jagamAM jenA jevuM anya koI nathI evuM ananya zaraNa-AzrayasthAna ApanAra che, bhavabhayamAMthI trANa-rakSaNa karanAra che. AvA "zrI jJAnazrIsaMpanna zrImad saddaguru divya AtmaguNa hovAthI deva che, evA A zrIsaddagurune atyaMta-atizaya parama bhaktithI namaskAra ! ema parama bhAvapUrNa namaskAra karI zrImadda patrakAratye A Sapadane mahimAtizaya prakAze che-"zuddha AtmasvarUpane pAmyA che evA jJAnI pue nIce kahAM che te cha padane samyagadarzananA nivAsanAM sarvotkRSTa sthAnaka kahyAM che.'-pAmela hoya tenI pAsethI pamAya, dIvAmAMthI dI thAya e nyAye, je zuddha AtmasvarUpane prApta heya te ja A bA.mAM parama Apta-pramANabhUta hoya, eTale SadavicAranA phalarUpa zuddha AtmasvarUpane pAmyA che, te parama pramANurUpa jJAnIpuruSae anubhavasiddhapaNe A nIce kahevAmAM Ave che te cha padane "samyagadarzananA nivAsanAM sarvotkRSTa sthAnaka' sarvathI uttama sthAnaka kahyAM che. Ama jJAnI puruSanAM Page #584 -------------------------------------------------------------------------- ________________ spadane amRtapatra 539 anubhavasiddha vacanathI A prastuta SapadanI parama pramANutA prakAzanuM prAraMbha pravacana prakAzI A SaTapadanI bhavya rajuAta karI che, tene sAra saMkSepa prathama pada AtmA che. jema ghaTapaTAdi padArtho che tema AtmA paNa che. * * svaparaprakAzaka evI citanyasattAne pratyakSa guNa jene viSe che e AtmA hevAnuM pramANa che. bIjuM pada AtmA nitya che. ghaTapaTa Adi padArtho amuka kALavatti che. AtmA trikALavatti che. ghaTapaTAdi saMyoge karI padArtha che. AtmA svabhAve karIne padArtha che, kemake tenI utpatti mATe kaI paNa sago anubhavayegya thatA nathI. x x trIju pada AtmA kartA che. sarva padArtha artha kiyAsaMpanna che. x x AtmA paNa kriyAsaMpanna che, mATe kartA che. te kartApaNuM trividha zrI jine vivecyuM che; paramArthathI svabhAvapariNatie nijasvarUpane kartA che. anupacarita (anubhavamAM AvavAnuM vizeSa saMbaMdha sahita) vyavahArathI te AtmA dravyakamane kartA che. upacArathI ghara, nagara Adine kartA che. cothuM pada AtmA jotA che. je je kaMI kriyA che te te sarva saphaLa che, nirarthaka nathI. je kaMI paNa karavAmAM Ave tenuM phaLa bheLavavAmAM Ave evo pratyakSa anubhava che. 44 tema kaSAyAdi ke akaSAyAdi je kaMI paNa pariNAme AtmA pravarte tenuM phaLa paNa thavAyegya ja che, ane te thAya che. te kriyAne AtmA kartA hovAthI bhaktA che. pAMcamuM padaH ekSapada che. 44pratyakSa kaSAyAdinuM tIvrapaNuM hoya paNa tenA anabhyAsathI, tenA aparicayathI, tene upazama karavAthI tenuM maMdapaNuM dekhAya che, te kSINa thavAyegya dekhAya che. kSINa thaI zake che. te te baMdhabhAva kSINa thaI zakavA gya hevAthI tethI rahita e je zuddha AtmasvabhAva te rUpa mekSapada che. chaepadaH te mezane upAya che. 44 karmabaMdhathI viparIta svabhAvavALAM evAM jJAna, darzana, samAdhi, vairAgya, bhakatyAdi sAdhana pratyakSa che. je sAdhananA baLe karmabaMdha zithila thAya che, upazama pAme che, kSINa thAya che. mATe te jJAna, darzana, saMyamAdi ekSapadanA upAya che." AvA A cha padane upanyAsa karI parama bhAvitAtmA zrImad A varSanI muktaka ke prastuti karatAM tene mahimAtizaya prakAze che-"zrI jJAnI puruSoe samyaga. darzananA mukhya nivAsabhUta kahyAM evAM A cha pada atre saMkSepamAM jarNavyAM che. samIpamuktigAmI jIvane sahaja vicAramAM te sapramANu thavA egya che, parama nizcayarUpa jaNavA cogya che, tene sarva vibhAge vistAra thaI tenA AtmAmAM viveka thavA gya che. A cha pada atyaMta saMdeharahita che ema paramapuruSe nirUpaNa karyuM che.-zrImadda atra punaH udghANe che ke A cha pada samyagadarzananA mukhya nivAsasUta-rahevAnA ThekANArUpa che ema jJAnI puruSoe kahyuM che. kAraNake jema che tema AtmAnuM svarUpa samyakrapaNe jANavuM te samyagadarzana che, A cha padathI AtmAnuM samyak svarUpa saRjAya che,-AtmA, tenuM nityapaNuM, kartApaNuM, bhaktApaNuM, muktapaNuM, muktaupAyapaNuM jaNAya che, AtmA--anAtmAne viveka thAya che, Page #585 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50. adhyAtma rAjacaMdra jIva-ajIva-puNya-pApa-Asava-saMvara-nirjarA-aMdha-mekSa e navatatvanI saMkalamAM samajAya che, samyagadarzana-jJAna-cAritrarUpa mokSamArganI pratIti upaje che, eTale A cha padane samyagadarzananA "mukhya--pradhAna athavA kharekharA paramArtha sat nivAsabhUta jJAnIpuruSoe anubhavasiddhapaNe kahyAM che. evAM A cha pada atre A padapatramAM saMkSepamAM -TUMkAmAM paNa tene samagra saMpUrNa khyAla AvI jAya ema jaNAvyAM che. A cha pada kone jaNAya che? je samIpamAM muktie janAra che evA samIpamuktigAmI-nikaTamAM mokSa pAmanArA kharekharA mumukSu jIvane sahaja vicAramAM A cha pada sapramANu-pramANa bhUta thavAyegya che, tene sarva vibhAge-sarva prakAre vicAra vistAra thaI tenA AtmAmAM saasane bheda jANuvArUpa-bhedavijJAnarUpa viveka thavAyegya che. A cha pada atyaMta saMdeharahita-niHsaMzaya nizcayarUpa che, ema parama pramANabhUta AtmAnubhavI paramajJAnI parama puruSa anubhavasiddhapaNe nirUpaNa-pratipAdana karyuM che. ema enI parama pramANatA darzAvI, A cha padanA vivekanuM svarUpasamajaNarUpa prayajana prakAze che-e cha padano viveka jIvane svasvarUpa samajavAne arthe kahyo che. anAdi svapnadazAne lIdhe utpanna thayele e jIvane ahaMbhAva, mamatvabhAva te nivRtta thavAne arthe A cha padanI jJAnI puruSoe dezanA prakAzI che."--anAdithI A jIvane AtmasvarUpanA ajJAnarUpa-ajJAnadazArUpa svapnadazA vatI rahI che. ene lIdhe svapnanA mithyAbhAsanI jema A deha-gRha Adi AtmabAhya padArtho huMpaNe-hArApaNe asatka9panAthI dekhAvArUpa svapnadazA vate che. svapnamAM dIThelI vastu jema jAgRta avasthAmAM dekhAtI nathI, mithyA jaNAya che, tema ajJAnarUpa svapnadazAmAM dekhAtI A dehAdi asatkalpanA AtmajAgRtirUpa jJAnadazAmAM vAstavika dekhAtI nathI, mithyAbhAsarUpa jaNAya che. AvI A ajJAnarUpa svapnadazAne lIdhe AtmabAhya paravatumAM A huM chuM e ahaMbhAva-A hArI che e mamatvabhAva jIvane utpanna thayela che, te nivRtta thavAne arthe-pAcho vALavAne arthe A cha padanI dezanA jJAnI puruSoe prakAzI che. te svapnadazAthI chUTI svasvarUpa prApti kema thAya te batAve che - te svapnadazAthI rahita mAtra potAnuM svarUpa che, ema je jIva pariNAma kare, te sahajamAtramAM te jAgRta thaI samyagadarzanane prApta thAya, samyagadarzanane prApta thaI svasvabhAvarUpa mekSane pAme." te deha-gRhAdi AtmabAhya vastumAM ahaMbhAva-mamabhAvanI huM pANa-mArApaNAnI ajJAnadazArUpa svapnadazAthI rahita mAtra kevaLa pitAnuM svarUpa che, ema je jIva pariNAma kare, te sahajamAtramAM-lIlAmAtramAM vinA prayAse te jAgrata thaI samyagadarzanane pAme, ane samyagadarzanane pAmI AtmA pote pitAnA svabhAvane viSe sthiti kare evA svasvabhAvarUpa mokSane pAme. arthAta-jyAMlagI nidrAdhIna-UMghamAM paDela puruSa asakalpanArUpa-mithyAbhAsarUpa svapnane sAcuM mAne tyAMlagI te jAge nahiM ane jAge tyAre te nidrA dUra thaI game teTalA lAMbA svapnane UDI jatAM vAra lAge nahiM, tema ajJAnanidrAmAM paDele jIva paravastumAM ahaM-mamabhAvanI asakalpanA Page #586 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Sapadane amRtapatra 541 rU5 svapnane jyAMlagI satya mAne tyAMlagI te jJAnajagati pAme nahi, ane jJAnajAgRti pAme tyAre anAdinI ajJAnanidrA dUra thaI paravastumAM te ahaM-mamabhAvanI aMsatakakSa nAnuM svapna UDI jatAM vAra lAge nahiM. UMghamAMthI UThatAM-jAgrata thatAM jema game teTaluM lAMbu-keDo varSanuM svapna paNa tarata ja UDI jAya che ne vastusvarUpanuM yathArtha darzana thAya che, tema ajJAnanidrAmAMthI UThatAM-jJAnarUpa jAgrata dazA thatAM anAdinuM ajJAnadazAnuM svapna tarata ja UDI jAya che ane AtmasvarUpane samyagadarzana thAya che. "jAgIne jouM te jagat dIse nahiM, UMghamAM aTapaTA khela bhAsecita caitanya vilAsa tapa che, brahma laTekA kare brahna pAse." (narasiMha mahetA). ane te svapnadazArahita vavarUpanuM yathArtha samyagadarzana thAya che, eTale pachI AtmA svasvabhAvamAM sthiti karavArUpa bhAvamokSane pAme che. te kevI rIte ? te atra patramAM spaSTa prakAze che - kaI vinAzI, azuddha ane anya evA bhAvane viSe tene harSa, zoka saMga utpanna na thAya, te vicAre svasvarUpane viSe ja zuddhapaNuM, saMpUrNapaNuM, avinAzIpaNuM, atyaMta AnaMdapaNuM, aMtarahita tenA anubhavamAM Ave che. sarva vibhAva paryAyamAM mAtra potAne adhyAsathI akayatA thaI che, tethI kevaLa potAnuM bhinnapaNuM ja che, e spaSTa, pratyakSa, atyaMta pratyakSa, apakSa tene anubhava thAya che. vinAzI athavA anya padArthanA saMyogane viSe tene iSTa aniSTapaNuM thatuM nathI. janma, jarA, maraNa, regAdi bAdhArahita saMpUrNa mAhAbhyanuM ThekANuM evuM nija svarUpa jANI, vedI te kRtArtha thAya che ' arthAtu-samyagadazana thatAM A svavastu che ne A paravastu che ema spaSTa bhedavijJAna thAya che, svavastunuM svarUpa ane paravastunuM svarUpa jema che tema samyaphapaNe spaSTa dekhAya che, svavastu te huM chuM ne hArI che, paravastu te huM nathI ne mahArI nathI, ema paravatumAM ahatva-mamatvabuddhi naSTa thAya che. eTale vinAzI--nAzavaMta, azuddhaazuci-malina ane AtmAthI-vathI anya-jUdA evA keI paNa parabhAvane viSe tene harSa -zeka upaje nahiM,-koI paNa paravastunA saMyogathI harSa vA viyogathI zeka utpanna thAya nahiM. kAraNake te vicAre che ke A paravastu mahArAthI anya che, azuddha che, vinAzI che ne huM-A svavatu mahArAthI ananya chuM, zuddha chuM, avinAzI chuM - ema vicAra karatAM svasvarUpane viSe ja zuddhapaNuM, saMpUrNa paNuM, avinAzIpaNuM, atyaMta AnaMdapaNuM aMtararahita-niraMtara tenA anubhavamAM Ave che. ema bhedavijJAna thAya che, eTale ja AtmAthI viparIta-vikRta-viruddha-vizeSa evA meha-rAga-dveSaAdi sarva vibhAva5ryAyamAM mAtra pitAne adhyAsathI-anAdina viparIta abhyAsathI aikayatAekatvabhAvatA thaI che, tethI kevaLa-sarvathA pitAnuM bhinnapaNuM ja che- jUdApaNuM ja che, e spaSTa, pratyakSa, atyaMta pratyakSa, apakSa tene anubhava thAya che; ane eTale ja vinAzI-nAzavaMta athavA anya-para padArthanA saMgane viSe tene ISTa-aniSTapaNe thatuM nathI,-A parapadAthe mane prApta che te sArUM, A mane prApta na ho te sAruM evI IcchAniSTabuddhi upajatI nathI. ane janma-jara-maraNa-gAdi bAdhArahita saMpUrNa Page #587 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma rAjacaMdra mAhAbhyanuM ThekANuM evuM nijasvarUpa jANa, vedI-AtmAnubhavathI anubhavI te kRtArthakRtakRtya thAya che. AvA A cha pada jANyAnuM svasvarUpa prAptirU5 phaLa prakAze che--je je purune e cha pada sapramANa evAM parama puruSanAM vacane AtmAne nizcaya thayo che, te te puruSa sarva svarUpane pAmyA che. Adhi, vyAdhi, upAdhi sarvasaMgathI rahita thayA che, thAya che, ane bhaviSyakALamAM paNa temaja thaze.- AtmAnubhavasiddha hovAthI je cha pada sapramANa-pramANarUpa che evuM jenuM vacana parama pramANu karavA yogya che, te parama pramANabhUta sapramANa evAM parama puruSanAM vacane je je puruSone AtmAne nizcaya thayo che, te te sarva puruSa svarUpane pAmyA che, mAnasika Adhi, zArIrika vyAdhi ane bAhya upAdhirUpa sarva saMgathI rahita thayA che, thAya che ane thaze, ema traNe kALamAM acaLa akhaMDa abAdhita sthiti che. Ama A cha padane ane tenA phaLarUpa svasvarUpaprAptine mahAmahimAtizaya saMkIrtana karI parama guru jagadguru rAjacaMdra pitAnA aMtarAtmAnA UMDANamAMthI nikaLelA A parama gauravapUrNa zabdomAM A SapadanI prastuti karI che, A padane samyagdarzananA nivAsanA sarvotkRSTa sthAnaka tarike biradAvyA che, sadguruvacana thakI prApta A padane svasvarUpa prAptinA hetu paNe uddaghaLyA che. ane A SadanA prakAzaka je satparuSa saddagurunA kRpAprasAdathakI A SadaprApti ne svasvarUpaprApti thAya che, te niSkAraNa karuNAzIla satparuSanA parama upakAra pratye parama kRtajJatApUrNa pitAnI aMtarusaMvedanAne A paramaguru jagadaguru jyAre A nIcenA parama bhaktipUrNa cAra namaskAranA hRdayasparzI bhavya zabdomAM vAcA Ape che, tyAre to kharekhara! A parama gurue chalakAvelA A bhAvavAridhinA bhAvanI avadhi ja thAya che! parama bhAvitAtmA A jagadgurue atre A amRtapatranA aMte-A patranA mugaTamaNisthAne zebhatA cUMDAratna samA A cAra namaskAra mUkyA che, te jagatanA cokamAM cAre dizAmAM saddagurubhaktino divya prakAza relAvI rahyA che! hajAre graMthathI paNa jenA bhAvane eka aMza paNa na darzAvI zakAya evA A saddagurubhaktine parama mahimAtizaya kiMDima nAdathI udgheSatA parama bhAvapUrNa cAra namaskAra A rahyA- "je puruSoe janma, jarA, maraNano nAza karavAvALo, svasvarUpamAM sahaja avasthAna thavAne upadeza kahyo che, te puruSane atyaMta bhaktithI namaskAra che. tenI niSkAraNa kaNAne nitya pratye niraMtara stavavAmAM paNa AtmasvabhAva pragaTe che. evA sarva satya, tenAM caraNAraviMda sadAya hRdayane viSe sthApana raho ! je cha padathI siddha che evuM AtmasvarUpa jenAM vacanane aMgIkAra karyo sahajamAM pragaTe che, je AtmasvarUpa pragaTavAthI sarvakALa chava saMpUrNa AnaMdane prApta thaI nirbhaya thAya che, te vacananA kahenAra evA puruSanA guNanI vyAkhyA karavAne azakti che, kemake jene pratyupakAra na thaI zake evo paramAtmabhAva te jANe kaMi paNa IgyA vinA mAtra niSkAraNa karuNazIlatAthI Ape, ema chatAM paNa jeNe anya jIvane viSe A Page #588 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 143 SapadanA amRtapatra mArA ziSya che, athavA bhaktinA kartA che, mATe mArA che, ema kadI joyuM nathI, evA je satpuruSa tene atyaMta bhaktie pharIpharI namaskAra hA ! je satpuruSAe sadgurunI bhakti nirUpaNa karI che, te bhakti mAtra ziSyanA kalyANane arthe kahI che, je bhaktine prApta thavAthI saddagurunA AtmAnI ceSTAne viSe vRtti rahe, apUrva guNa dRSTiAyara thaI anya svaccha Mda maTe, ane saheje AtmamAdha thAya ema jANIne je bhaktinuM nirUpaNa karyuM" che, te bhaktine ane te satpuruSAne pharI pharI trikALa namaskAra hA ! jo kadI pragaTapaNe vamAnamAM kevaLajJAnanI utpatti thai nathI, paNa jenA vacananA vicAroge zaktipaNe kevaLajJAna che ema spaSTa jANyu che, ema zradghApaNe kevaLajJAna thayuM che, vicAradazAe kevaLajJAna thayuM che, icchAdazAe kevaLajJAna thayuM che, mukhyanayanA hetuthI kevaLajJAna varte che, te kevaLajJAna sarva abhyAmAdha sukhanuM pragaTa karanAra, jenA cAge sahajamAtramAM jIva pAmavA ceAgya thayA te satpuruSanA upakArane sarvotkRSTa bhaktie namaskAra hA! namaskAra hA !" A parma guru rAjacaMdranI parama bhakti dAkhavatA--sadgurubhaktinA ananya mahimAtizaya saMgIta karatA A paxamRta cAra namaskAranI prAye samasta bhaktivADmayakSetramAM joDI jaDavI du`bha che. paramabhakti-amRtarasathI chalakAtA A paramagurunA hRdaya--damAMthI nikaLelA A akSare akSare paramabhaktirasa niratA parama bhaktipUrNa amRta AMtaradRAra vAMcatAM ke sAMbhaLatAM, keAi paNa sahRdaya jananA hRdayamAM A raNakAra karatA bhaktivacanAnA paDaghA paDe che, pade pade mastaka ApeAApa bhaktithI namI paDe che, ane akSare akSare udgAra nikaLI paDe che ke-namaskAra hai| ! namaskAra hA! A parama guru rAjacadrane ! namaskAra hai| namaskAra hA A parama jagadrugurunA A parama adbhuta pratyeka namaskArane!! prakaraNa ekAzIpu paMcama kALa-du:Sama kaLikALa aMge pAkAra parama kRpALupaNAne lIdhe yathAnAmA parama kRpALu deva tarike prasiddha niSkAraNu karuNArasasAgara zrImA mumukSue paranA patromAM paMcamakALa-duHSamakALa aMge pAkAra sthaLe sthaLe dekhAya che, kaLikALanI karuNa sthitinuM citra vAraMvAra jovA maLe che; ane tethI dravIbhUta thatA niSkAraNakaruNAzIla zrImanA parama anukaMpAmaya dayA hRdayanuM divya darzana thAya che. A paMcamakALa aMgenA pAkAranuM A prakaraNamAM Alekhana karazuM. A kALa pacamakALa athavA duHSamakALa tarike oLakhAya che. kAraNake-- eka kALacakranA be vibhAga che: utsarpiNI ane avasarpiNI. ut-uMce sarpiNI- Page #589 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 adhyAtma rAjatha jatA eTale ke uttarAttara caDhatA kALa te utsarpiNI; ava-nIce sapi NI-jatA eTale uttarAttara nIce utaratA paDatA kALa te avasarpiNI. A utsarpiNI-avasarpiNI pratyekanA, cakranA ce-nIce jatA cha cha ArAnI jema, cha cha ArArUpa cha cha vibhAga che. temAM A vamAna avasarpiNI kALavibhAgane duHSama nAmanA pAMcamA ArA va rahyo che, eTale vamAna vartI rahelA kALa paMcama kALa athavA duHSamakALa tarike prasiddha che. jainetarA tene kaLikALa tarike oLakhe che, te paNa yathAtha che. zrImadna temanA patramAM (a. 222) prakAze che--pacama kALane nAme jaina graMthA A kALane eLakhe che; ane kaLikALane nAme purANu graMthA eLakhe che, ema A kALane kaThina kahyo che; tenA hetu jIvane satsaMga ane satzAstranA joga thavA A kALamAM dula bha che; ane teTalA ja mATe kALane evuM upanAma ApyuM che.' A avasarpiNI nIce utaratA paDatA kALa keTalA badhA kevA karALa che tenA zrImad patramAM (a. 844) mArmika peAkAra kare che--karALa kALa! A avasarpiNI kALamAM cAvIza tItha - kara thayA. temAM chellA tIthaMkara zramaNa bhagavAna zrI mahAvIra dIkSita thayA paNa ekalA ! siddhi pAmyA paNa ekalA ! prathama upadeza temanA paNa aphaLa gayA !' ane temAM paNa A A vamAna vartI rahelA avasarpiNI kALa tA eTaleA badhA nikRSTa che ke te huMDAvasarpiNI' kahevAya che. huMDa eTale jenA AkAranuM koI ThekANuM nathI evA roDameDa kapA meDALa A avasarpiNI kALa che, ane temAM paNa A paMcama kALa che, eTale tenI duSTatA mATe pUchavuM ja zuM? AtmAnA svarUpane viSe je sayata nathI-saMyamI nathI evA asati janA jyAM prAyaH pUjAya che evuM asaMcatipUjA nAmanuM Azcaya jyAM cAlI rahyuM che evA A kALanI nikRSTatA mATe pUchyuM ja zuM? AvA A nikRSTa duSTa huMDAvapi NI kALa aMge zrImad sakheda pAkAre che-- ghaNAM pratyakSa vatamAnA parathI ema pragaTa jaNAya che ke A kALa te viSama ke duSama athavA kaLicuMga che. kALacakranA parAvartanamAM anaMtavAra duSama kALa pUrve AvI gayA che, tathApi AveA duSama kALa kAika ja vakhata Ave che. zvetAMbara saMpradAyamAM evI para parAgata vAta cAlI Ave che ke asayati pUjA nAme Azraya vALA huDa-brITa evA A pacamakALa anatakALe Azcaya svarUpe tItha karArdike gaNyA che, e vAta amane bahu karI anubhavamAM Ave che; sAkSAt ema jANe bhAse che. kALa evA che. kSetra ghaNuM karI anAya jevuM che, tyAM sthiti che.' (a. 504). i. A kaLikALe manuScAne svA parAyaNa ane mehavaza karI mAyika saMpattinI icchAvALA karyAM, mumukSutAnI icchAvihANA ne bhaktizUnya banAvyA, sulabhAdhipaNuM durlabha karyuM ane paramAne gherI laI anane paramArtha anAbyA,-i. prakAre kaLikALe manuSyeAnA mana para zI asara karI tenA mama`bhedI kheda darzAvatAM zrImad peAkAra kare che--kaLikALe manuSyane svA parAyaNa ane meAhavaza karyA. (a'. 157-12) Azcaya - kAraka tA e che ke kaLikALe thADA vakhatamAM paramAne gherI laI anane paramA Page #590 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcama kALa-du:Sama kaLikALa aMge pokAra 545 banAvyuM che. (aM. ra75). A kALa sulabhadhipaNuM prApta thavAmAM viddhabhUta che... sane mArga keI sthaLe dekhAto nathI. (aM. 198). pUrNa kAma evuM harinuM svarUpa che. tene viSe jenI niraMtara laya lAgI rahI che evA puruSathI bhAratakSetra mATe zunya thayuM che. mAyAmoha sarvatra bhaLAya che. kavacita mumukSu joIe chIe, tathApi mata-matAMtarAdikanAM kAraNethI temane paNa joga tha durlabha thAya che. (saM. 246). A kALamAM manuSyanAM mana mAyika saMpattinI IcchAvALAM thaI gayAM che. keIka virala manuSya nirvANuMmArganI daDha IcchAvALuM rahyuM saMbhave che, athavA keIkane ja te IcchA puruSanAM caraNasevana vaDe prApta thAya tevuM che." (saM. 182) ItyAdi prakAre manuSyanA mana para thatI kaLikALanI asarane zrImade pikAra karyo che, eTaluM ja nahiM paNa A kaLikALanA yoge satsaMgaAdinA virahe pitAne paNa vedAtI vedanA paramArthahada saubhAgya paranA patromAM A hadayabhedI zabdamAM pikArI che-kALanI duSamatAthI A pravRttimArga ghaNuM jIvane satanuM darzana karatAM aTakAve che. (saM. 181). vAraMvAra Apa jaNAve che, AturatA darzana mATe bahu che; paraMtu paMcamakAna mahAvIradeve kahyo che, kaLiyuga vyAsa bhagavAne kahyo che, te kyAMthI sAthe rahevA de? ane de te Apane upAdhiyukta zA mATe na rAkhe? (. 187). kALa viSama AvI gayela che. satsaMgane joga nathI, ane vItarAgatA vizeSa che. eTale kyAMya sAtuM nathI. arthAta mana vizrAMti pAmatuM nathI. aneka prakAranI viTaMbanA te amane nathI, tathApi niraMtara satsaMga nahIM e moTI viTaMbanA che. (saM. 298). Apa hadayanA je je uddagAra darzAve che, te te vAMcI ApanI yegyatA mATe prasanna thAya che, parama prasannatA thAya che, ane pharI pharI satyuganuM smaraNa thAya che 44 mahadhakAravALA A kALamAM ApaNe janma e kaMIka kAraNayukta haze ja, e niHzaMka che, paNa zuM karavuM, te saMpUrNa te te sUjhADe tyAre bane tevuM che. (saM. 182) amane paNa paMcamakALa athavA kaLiyuga hAla te anubhava Ape che. amArUM citta nispRha atizaya che, ane jagatamAM saspRha tarike vastI e chIe, e kaLiyuganI kRpA che."--ema cethA ArAnA A parama puruSa zrImade satyuganuM smaraNa karAve evA paramArthasakhA saubhAgyane pitAnA paranI kaLiyuganI kRpAnuM vedanA vyaMgamAM kahI dekhADyuM che. AvA viSama-vikaTa kALamAM je aviSama-sama rahe che te nikaTabhavI jIva nikaTa kalyANane pAme che, AvA kaLiyugamAM je nathI muMjhAtA tene namaskAra che, AvA duSamakALamAM jenuM citta saMge karI pravartInabheda pAmyuM nathI te bIje zrIrAma che, ema A kaLikALamAM mahAkAma mATe janmela bIjo zrIrAma A rAjacaMdra atra A patromAM udgheSaNa kare che--kuTuMbAdi saMga viSe lakhyuM te kharUM che. temAM paNa A kALamAM evA saMgamAM jIve samapaNe pariNamavuM e mahAvikaTa che. ane jeo eTaluM chatAM paNa samapaNe pariName, te nikaTabhavI jIva jANIe chIe. (aM. 22). kALanuM kaLisvarUpa vate che, tene viSe je aviSamapaNe mArganI jijJAsAe karI, bAkI bIjA a-60 Page #591 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 546 adhyAtma rAjacaMdra je jANavAnA upAya te pratye udAsInapaNe vartate paNa jJAnInA samAgame atyaMta nikaTapaNe kalyANane pAme che, ema jANIe chIe. (aM. 376). kaLiyugamAM apAra kaSTa karIne puruSanuM oLakhANa paDe che. chatAM vaLI kaMcana ane kAMtAne meha temAM parama prema na AvavA de tema che. oLakhANa paDaye aDagapaNe na rahI zake evI jIvanI vRtti che. ane A kaLiyuga che, temAM je nathI muMjhAtA tene namaskAra. (saM. 273). -zabdAdi pAMca viSayanI prAptinI IcchAe karI jenAM citta atyaMta vyAkuLapaNe varte che evA jIvanuM jyAM vizeSapaNe dekhAvuM che, e je kALa te A dusama kaLiyuga nAmane kALa che. tene viSe vihaLapaNuM jene paramArthane viSe nathI thayuM, citta vikSepa pAmyuM nathI, saMge karI pravartanabheda pAmyuM nathI, bIjI prItinA prasaMge jenuM citta AvRtta thayuM nathI, bIjAM je kAraNe tene viSe jene vizvAsa vartate nathI, e je kaI hoya te te A kALane viSe bIje zrI rAma che. tathApi joIne sakheda Azcarya vate che ke e guNonA keI aMze saMpanna paNa alpa ja daSTigocara thatA nathI." (aM. 384). AvA nirAzAjanaka viSama duSama kaLikALamAM paNa je Ama ukta prakAre varte te nikaTa kalyANane pAme e AzAne amara saMdeza paNa atra A tevI anaMtaguNaviziSTa AtmadazAsaMpanna bIjA zrI rAme-AtmArAma rAjacandra Ape che. A viSama duHSama kALanuM viSamapaNuM-duHSapaNuM zAne laIne che? A kALamAM mukhya hAni zAnI thaI che? e spaSTa karatAM zrImadda prakAze che ke A kALamAM mukhya hAni satsaMganI thaI che, paramArtha prAptinA kAraNenI hInatA thaI che, eTale ja A kALanuM duHSamapaNuM viSama paNuM pragaTe che. kALanuM duHSapaNuM pikAratA zrImadanA A TaMketkIrNa patraulekhe parathI A vastu sAva spaSTa thaI jAya che-- kaLiyugamAM satsaMganI parama hAni thaI gaI che. aMdhakAra vyApta che, ane satsaMganuM je apUrvapaNuM tenuM jIvane yathArtha bhAna thatuM nathI. (aM. 21). mahAvIradeve A kALane paMcamakALa kahI duSama kahyo, vyAse kaLiyuga kahyo; ema ghaNuM mahApuruSoe A kALane kaThina kahyo che, e vAta niHzaMka satya che. kAraNa, bhakti ane satsaMga e videza gayAM che, arthAta saMpradAyamAM rahyAM nathI, ane e maLyA vinA jIvane chUTaka nathI. A kALamAM maLavAM duSama thaI paDayAM che. mATe kALa paNa duSama che. te vAta yathAyogya ja che. duSamane ochA karavA AziSa Apaze. (saM. 173). karALa kALa hevAthI jIvane jyAM vRttinI sthiti karavI joIe, tyAM te karI zakatuM nathI. saddharmane ghaNuM karIne lepa ja rahe che. te mATe A kALane kaLiyuga kahevAmAM Avyo che. saddha mane jega sapuruSa vinA hoya nahIM, kAraNake asatamAM sat hetuM nathI. ghaNuM karIne sanduruSanAM darzananI ane jemanI A kALamAM aprApti dekhAya che. jyAre ema che, tyAre saddharmarUpa samAdhi mumukSu puruSane kyAMthI prApta hoya? ane amuka kALA vyatIta thayA chatAM jyAre tevI samAdhi prApta nathI thatI tyAre mumukSutA paNa kema rahe? (aM. 249). A leka traNe kALane viSe duHkhe karIne pIDAte mAnavAmAM Page #592 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcama kALa-du:Sama kaLikALa aMge pAkAra 547 A vate che, te teA mahA duHSamakALa che; ane sarva prakAre vyarUpa zrI satsaMga te te sava kALane viSe prApta kALamAM prApta thavA ghaNA ghaNA durlabha hAya emAM kaI 282). AvyA che; ane temAM paNa vizrAMtinuM kAraNa evA je thavA durlabha che. te A Azcaya kAraka nathI. (a. " jene viSe paramA dhamanI prAptinAM kAraNA prApta thavAM atyaMta duSama thAya te kALane tIrthaMkaradeve duSama kahyo che, ane A kALane viSe te vAta spaSTa dekhAya che. sugamamAM sugama eveA kalyANanA upAya te, jIvane prApta thaye! A kALane viSe atyaMta duSkara che. mumukSupaNuM, saraLapaNu', nivRtti, satsaMga Adi sAdhane A kALane viSe paramadula bha jANI pUrvanA puruSAe A kALane huMDAavasarpiNI kALa kahyo che; ane te vAta paNa spaSTa che. prathamanAM traNa sAdhanAnA saMcAga tA kavacit paNa prApta thavA khIjA amuka kALamAM sugama hatA; paNa satsaMga te sa kALamAM durlabha ja dekhAya che; teA pachI A kALane viSe satsaMga sulabha kacAMthI hAya? prathamanAM traNa sAdhana kai rIte A kALamAM jIva pAme te paNa dhanya che. (a. 433). A kALa svabhAve karI tItha karAdike duSama kahyo che. temAM vizeSa karI pratyeAge anAya paNA ceAgya thayelAM evAM AvAM kSetro viSe te kALa khaLavAnapaNe varte che. leAkeAnI AtmapratyayAgya buddhi atyaMta haNAi javA yeAgya thai che. evA sarva prakAranA duSama ceAgane lIdhe vyavahAra karatAM paramArthInuM visaravuM atyaMta sulabha che, ane paramArthAMnuM avisaravuM atyaMta atyaMta durlabha che. AnaMdaghanajIe caudamA jinanA stavanane viSe kahyuM che, temAM AvA kSetranuM duSamapaNa' eTalI vizeSatA che. ane AnaMdaghanajInA kALa karatAM vatamAnakALa vizeSa duSamapariNAmI varte che; temAM jo koI AtmapratyayI puruSane khacavA ceAgya upAya hAya teA te eka mAtra niraMtara avicchinna dhArAe satsaMganuM upAsavuM e ja jAya che.' (a. 453). ityAdi prakAre A vamAnakALanI karuNa sthitinuM tAddazya citra AlekhatA ane satsaMganI parama dulabhatA pAkAratA zrImanA A vedhaka vacanA sahRdayAnA hRdaya dravIbhUta kare evA A duSamakALa aMge hRdayabhedI peAkAra pADe che. A Ama A kALamAM mukhya hAni satsaMganI thai che, ane paramArthInI prApti tA paramArtha prApta satpuruSanA satsaMgane AdhIna che. eTale paramA mAnI prApti A DhALamAM durlabha thaI paDI che; ane A paramAmAganI du'bhatAne laine ja kALanI 'duHSama' sa'jJA che, enI sUkSma zAstrIya mImAMsA karatAM zrImadna duHkhama kALa 'genA amRta patramAM (a'. 422) prakAze che--jinAgamamAM A kALane dusama evI saMjJA kahI che, te pratyakSa dekhAya che, kemake dusama zabdanA arthoM duHkhe karIne prAsa thavA ceAgya evA thAya che. te du:khe karIne prApta thavA cAgya te evA eka paramA mA mukhyapaNe kahI zakAya; ane tevI sthiti pratyakSa jovAmAM Ave che. jo ke paramArtha. mAganuM dullabhapaNuM teA sarvAM kALane viSe che, paNa AvA kALane viSe te vizeSa karIne Page #593 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 548 adhyAtma rAjacaMdra kALa paNa dullabhIpaNAnAM kAraNarUpa che."--Ama kema thavA pAme che tene tattvajJAnika (Scientific) khullekhulle khulAso karatAM zrImadda prakAze che ke A kALamAM pUrve jeNe paramArthamArga ArA che evA pUrvanA ArAdhaka che ghaNuM karI deha dhAraNa na kare, eTale paramArthamArganI prApti sugama sulabha nathI. Ama pUrvanA ArAdhaka jenuM alpapaNuM e Adi chatAM sarvathA te mArganI prAptine abhAva-asaMbhava che, ema nathI, paNa haju paNa tene pUrepUro sadubhAva-saMbhava che, eTale nirAzAnuM leza paNa kAraNa nathI paNa AzAnuM pUrepUruM kAraNa che. ane te jhaLakatA kiraNa jevuM AzAnuM kAraNa e che ke-duHkhe karIne paNa A kALane viSe paramArthamArga prApta thAya ema pUrva jJAnIonuM kathana che." eTale "vartamAnakALane viSe je kaMI paNa jIva paramArthamArga ArAdhavA Icche to avazya ArAdhI zake" ema che, evuM jhaLakatI AzAnuM pUrepUruM kAraNa che. Ano artha ema thayo ke paramArthamAga sarvane duHkhe karIne prApta thAya e sarvathA prApta na thAya e alabhya che ema nathI, paNa te ghaNuM karIne duHkhe karIne prApta thAya evo durlabhya che. eTale ja zrImad A vastu atra sAva spaSTa kare che- sarva jIvane vartamAnakALamAM mArga duHkhe karIne ja prApta thAya, e ekAMta abhiprAya vicAravA yogya nathI, ghaNuM karIne tema bane evo abhiprAya samajavA yogya che. tenAM ghaNuM kAraNe pratyakSa dekhAya che. A kAraNonuM AvuM parama buddhigamya (most intelligent analysis) pRthakakaraNa zrImad kare che- (1) prathama kAraNa upara darzAvyuM te ke pUrvanuM ghaNuM karIne ArAdhakapaNuM nahIM te. (2) bIjuM kAraNa tevuM ArAdhakapaNuM nahIM tene lIdhe vartamAna dehe te ArAdhakamArganI rIti paNa prathama samajavAmAM na hoya, tethI anArAdhakamArgane ArAdhakamArga mAnI laI cha pravRtti karI hoya che. (3) trIjuM kAraNa ghaNu karIne kyAMka satsamAgama athavA saddagurune ega bane, ane te paNa kavacit bane. (4) cothuM kAraNa asatsaMga Adi kAraNothI jIvane sadguruvAdikanuM oLakhANa thavuM paNa duSkara varte che, ane ghaNuM karIne asaddaguruvAdikane viSe satya pratIti mAnI tyAM ja rokAI rahe che. (5) pAMcamuM kAraNa kavacit satsamAgamane yoga bane topaNa baLa, vIryAdinuM evuM zithilapaNuM ke jIva tathArUpa mArga grahaNa na karI zake athavA na samajI zake; athavA asatsa mAgamAdi ke pitAnI kalpanAthI mithyAne satyapaNe pratIti karI hAya." AvA kAraNone laI paramArthamArganuM durlabhapaNuM che ane tene laIne kALanuM duSamapaNuM che. ane Ama satsaMgaAdinA abhAve ane asatsaMgaAdinA prabhAve paramArtha. mArganI prApta A kALamAM durlabha thaI paDI che, paramArthanuM kSINapaNuM thayuM che. AvuM A vartamAnakALanuM karuNa citra AlekhatAM jene parama karuNa vachUTI che, parama anukaMpA pragaTI che, evA zrImadda paramArtha sad saubhAgya paranA amRtapatramAM (aM. 398) A karuNa sthitinuM era darzana karAvI A kALamAM paramArthanA kSINapaNAnuM era karuNa citra Page #594 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcama kALa-kSama kaLikALa aMge pAkAra 549 Alekhana kare che, ane A karuNa sthitithI upajatI anuka MpA darzAvatI niSkAraNu karuNA prakAze che--zAstrone viSe A kALane anukrame kSINapaNAM ceAgya kahyo che; ane te prakAre anukrame thayA kare che. e kSINapaNuM mukhya karIne paramArtha saMbaMdhInuM kahyuM che. je kALamAM atyaMta dallabhapaNe paramArthanI prApti thAya te kALa dusama kahevA ceAgya che, jo ke sa kALane viSe paramAtha prApti jenAthI thAya che evA puruSAnA joga dullabha ja che, tathApi AvA kALane viSe teA atyaMta dulla hAya che. jIvAnI paramA vRtti kSINapariNAmane pAmatI jatI hAvAthI te pratye jJAnIpuruSAnAM upadezanuM baLa echuM thAya che, ane tethI paraMparAe te upadeza paNu kSINapaNAne pAme che, eTale paramAtha mAga anukrame vyavaccheda thavA joga kALe Ave che.'--atre mukhya karIne paramArtha saMbaMdhInuM kSINupaNu che e ja pacamakALane duHkhama kahevAnuM aMtaryaMta mukhya kAraNu che ema spaSTa prakAzyuM che; ane A paramA saMba MdhInuM kSINapaNuM thavAnuM mukhya kAraNa paNa jene paramA prApti thai che evA paramArtha prApta satpuruSAnA joga-satsaMga maLavA durlabha thaI paDyo che e che, eTale jIvAne paramAtha prApti dulabha thai paDI che. ane tenuM paNa aMtagata kAraNa e che ke huM paramA pAsuM evI paramA pratye anukULa valaNu-sAcI jijJAsA dharAvatI jIvAnI paramArthavRtti kSINa thatI cAlI che, eTale te pratye jJAnInA upadezanuM khaLa paNu kSINu thatuM jAya che ane krame karIne paramAtha mAga vyavaccheda thavA jevA--vacce chUTI javA jevA-- bhaMga pAmavA jevA kALa Ave che. Ama aMtarvedanA darzAvI zrImad A vamAnakALanI paramArtha saMbaMdhI karuNa paristhiti peAkAre che. * A kALane viSe ane temAM paNa hamaNA lagabhaganA saikaDAthI manuSyanI paramAtha vRtti bahu kSINapaNAne pAmI che, ane e vAta pratyakSa che. sahajAna Mda svAmInA vakhata sudhI manuSyAmAM je saraLa vRtti hatI, te ane AjanI saraLa vRtti emAM meATo taphAvata thaI gayA che. tyAMsudhI manuSyAnI vRttine viSe kaI kaI AjJAMktipaNuM, paramAnI IcchA, ane te saMbaMdhI nizcayamAM daDhatA e jevAM hatAM tevAM Aje nathI; tethI te Aje ghaNuM kSINapaNuM thayuM che, jo ke hajI A kALamAM paramArthavRtti kevaLa vyavaccheda prApta thaI nathI, tema satpuruSarahita bhUmi thaI nathI, tApaNu kALa te karatAM vadhAre viSama che, bahu viSama che; ema jANIe chaiye'. sAma A cAlu saikAnA kALanI paramAsabaMdhI karuNu sthitinuM UMDu darda bharyuM" citra atra zrImade AlekhyuM che, ane kheda dAkhavyA che ke leAkeAnI paramArtha vRtti ghaNI ghaNI kSINa thaI gaI che, saraLavRtti ghaNI cAlI gaI che, AjJAMkitatA, paramAtha icchAnizcayadRDhatA ghaNAM kSINa thaI gayAM che; Ave! A ghaNuMA viSama kALa AvI paDyo che. AvuM A kALanuM karuNa svarUpa dekhI peAtAne upajatI parama anuka'pA-parama karuNA dAkhavatA parama karuNALu zrImad pAkAre che-- * AvuM kALanuM svarUpa joine meATI anukaMpA hRdayane viSe akhaDapaNe varte che. jIvAne viSe kAI paNa prakAre atyaMta duHkhanI nivRttinA upAya evA je sarvottama Page #595 -------------------------------------------------------------------------- ________________ papa0 adhyAtma rAjacaMdra paramArtha, te saMbaMdhI vRtti kaMI paNa vadhamAnapaNane prApta thAya, to ja tene satparuSanuM oLakhANa thAya che, nahIM to thatuM nathI, te vRtti sajIvana thAya ane kaI paNa jIvone, paramArtha saMbaMdhI je mAge te prApta thAya tevI anukaMpA akhaMDapaNe rahyA kare che? tathApi tema thavuM bahu dullabha jANIe chaye, ane tenAM kAraNe paNa upara jaNAvyAM che." -kALanI karuNa sthiti dekhI anukaMpAthI dravatA hRdaye niSkAraNakaruNArasa sAgara parama kRpALu zrImade atra patramAM potAnuM hRdayadrAvaka aMtarusaMvedana dAkhavyuM che ke-duHkhanI AtyaMtika-sarvathA nivRttine upAya sarvottama-sarvathI uttama e je paramArtha che, te paramArtha saMbaMdhI vRtti je kaMI paNa vadhamAnapaNane prApta thAya-jInI paramArthavRtti vadhe, te ja tene satparuSanuM oLakhANa thAya; eTale te paramArthavRtti sajIvana thAya-pharI jIvaMta thAya ane ghaNuM jene paramArtha mArga prApta thAya evI anukaMpA niSkAraNa karuNa pitAnA hRdayamAM akhaMDapaNe rahyA kare che. te paNa uparokta kAraNene laI tema thavuM ghaNuM durlabha che. arthAt huM paramArtha pAmuM evI paramArtha pratye premacinuM valaNa dharAvatI paramArtha vRtti jemAM kSINa thaI gaI che-UgatI nathI, paramArthaIcchA-paramArthajijJAsA rahI nathI, saraLatA rahI nathI, AjJAMktipaNuM rahyuM nathI, ItyAdi gyatArUpa kAraNonA abhAvane laI teo paramArthane-paramArtha upadezane jhIlI zake evI temanI gyatA paNa rahI nathI, te pachI teo paramArthamAgane kema pAmI zake? evI zocanIya sthiti dekhI pitAnA hRdayamAM akhaMDa anukaMpA rahe che. AvI pitAne prApta paramArthamArgane lAbha bIjA jIvane ApavA paramakRpALu zrImadUnI potAnI parama anukaMpA chatAM ane paramArthamArga prakAza karavA potAnI parama karuNa chatAM, paramArthaciMtAnI kSINatAne laI lokone oLakhANa thavuM atyaMta vikaTa che, e darzAvatAM zrImad mArmika pikAra kare che- je puruSanuM dulabhapaNuM cethA kALane viSe hatuM, tevA puruSane jaga A kALamAM thAya ema thayuM che. tathApi paramArtha saMbaMdhI ciMtA chane atyaMta kSINa thaI gaI che, eTale te puruSanuM oLakhANa thavuM atyaMta vikaTa che. temAM paNa je gRhavAsAdi prasaMgamAM te puruSanI sthiti che, te joI jIvane pratIti AvavI phullabha che, atyaMta dulabha che, ane kadApi pratIti AvI che temane je prArabdhaprakAra hAla varte che, te joI nizcaya rahe phullabha che, ane kadApi nizcaya thAya to paNa ene sasaMga rahe dullabha che. je paramArthanuM mukhya kAraNa to te che. te AvI sthitimAM joI upara jaNAvyAM che je kAraNe tene vadhAre baLavAnapaNe dekhIe chaye ane e vAta jeI pharIpharI anukaMpA utpanna thAya che." -zrImada A kALamAM pote paramArthaprAptimAM ekA (ace) che-potAne parama paramArtha. prApti thaI che, ane cethA ArAmAM paNa prApta thavA je durlabha che evA parama paramArtha. prApta puruSa pite che, evuM AtmasaMvedanamaya nirabhimAna AtmabhAna pitAne che, eTale ja parama mAdavamUtti A puruSe trIjA puruSamAM A mArmika vacana kahyuM che-je puruSanA dulabhapaNuM cothA kALane viSe hatuM, tevA puruSane joga A kALamAM thAya ema thayuM Page #596 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pathama kALa-du:khama kaLikALa aMge pAkAra pA che.'--e AtmapazI` vacana AtmasAmarthyanA yathA bhAnathI nirabhimAnapaNe lakhI zrImad pAtAne yathA'paNe eLakhanAra potAnA hRdayajJa paramA sudhda saubhAgyane vartamAna paristhiti zI che e darzAvatuM hRdayabhedI vacana lakhe che--leAkeAnI paramAtha ci'tA ja jyAM kSINa thaI gaI haiAya tyAM AvA puruSanu' oLakhANa paNa atyaMta-ghaNuM ghaNuM vikaTa che; kadAca oLakhANa thAya te pratIti AvavI durlabha che, pratIti AvI te nizcaya rahevA dula bha che, nizcaya Avyo te tenA satsaMga rahevA dula bha che, ane paramAnuM mukhya-pradhAna kAraNa tA te satsaMga ja che. AvI sthitimAM uparokta kAraNo era maLavAnapaNe vatA dekhI pharI phrI anukaMpA upaje che. Ama akSare akSare jyAM parama anukaMpAnA arA nijhare che, evA A hRdayadrAvaka vacana lakhI niSkAraNlRkaruNArasasAgara zrImad, AtmasAmarthyanA yathA bhAnathI sa`thA nirabhimAna paNe ja, A amRtapatranA zikhare amRtakaLaza caDhAvyeA hAya evA A mapU amRta vacana lakhe che IzvarecchAthI je kAI paNa jIvAnuM kalyANa vattamAnamAM paNa thavuM sujita haze te te tema thaze, ane te khIjethI nahI' paNa amathakI, ema paNa atra mAnIe chaiye. tathApi jevI amArI anukaMpAsaMyukta icchA che tevI paramA vicAraNA ane paramAtha prApti jIvAne thAya tevA kai prakAre eche joga thayA che ema atra mAnIe ce. ga gAyamunAdinA pradezane viSe athavA gujarAta dezane viSe jo A deha utpanna thayA heAta, tyAM varSoMmAnapazu pAmyA hAta teA te eka baLavAna kAraNa hatuM ema jANIe ye; bIjuM prArabdhamAM gRhavAsa bAkI na heAta ane brahmacaya vanavAsa heAta te te te baLavAna kAraNa hatuM, ema jANIe chaiye. kadApi gRhavAsa bAkI che tema hAta ane upAdhiogarUpa prArabdha na hAta teA te trIjuM paramA ne baLavAna kAraNa hatuM ema jANIe chaiye. prathama kahyAM tevAM e kAraNeA tA thaI cUkayAM che. eTale have tenuM nivAraNa nathI. trIjI upAdhiogarUpa je prArabdha te zIvrapaNe nivRtta thAya, vedana thAya ane te niSkAma karuNAnA hetuthI,--te tema thavuM hajI bAkI che, tathApi te paNa hajI vicArayeAgya sthitimAM che. eTale ke te prArabdhane saheje pratIkAra thaI jAya ema ja icchAnI sthiti che, athavA teA vizeSa udayamAM AvI jai theADA kALamAM te prakAranA uya parisamApta thAya te tema niSkAma karuNAnI sthiti che; ane e be prakAramAM tA hAla udAsInapaNe eTale sAmAnyapaNe rahevuM che; ema AtmasaMbhAvanA che; ane e saMbaMdhInA meATA vicAra vAraMvAra rahyA kare che.' --A UMDI aMtarvedanA dAkhavatA mama bharyA zabdo zrImadnanI ghaNI ghaNI jIvanakathA kahI jAya cheH IzvarecchAthI--paramAtmAnA jJAnamAM deSTa bhAva pramANe paramAtmAnI icchAthI (Aropita bhAve) je kAi paNa jIvAnuM vata mAnamAM kalyANa thavAnuM sajeluM haze--nirmANa thayeluM haze te teA tema thaze, ane te khIjethI-anya dvArethI nahi, paNa 'ama thakI'-- amArAthI, ema atra lakhyuM che, te spaSTa sUcave che ke pote parama paramAtha prApta che, eTale prApta pAsethI prApti thaI zake e nyAye A vacana ubharAtA AtmasAmarthya nA taTastha danathI nikaLI paDayuM che. Ama paramA mAga ApavAnI ane pamADavAnI Page #597 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para adhyAtma rAjathake zrImaddanI peAtAnI tA parama yAgyatA che, ane te khIjA jIvA pAme evI parama anukapAyukta tevI parama icchA paNa che, paNa te pAmavAnI-jhIlI zakavAnI ceAgyatA dharAvanArA jIveAnI ceAgyatAnI nyUnatA che. eTale ja atra mAmi kapaNe lakhyuM che ke jevI amArI anuka MpAsaMyukta IcchA che tevI paramAtha vicAraNA ane paramAtha prApti jIvAne thAya tevA koI prakAre eche joga thayA che;' ane spaSTapaNe sUcavyuM che ke bIjA jIvAne paramAtha prAptimAM khaLavAna kAraNarUpa thaI paDe e athe` peAtAnuM upAdhioganuM prArabdha jema ane tema zIghra nivRtta thAya evI gaveSaNA pAte karI rahyA che,-ane te paNa niSkAma-niSkAraNu karuNAnA hetuthI; ane te prArabdha paNa saheje nivAraNa thaI jAya athavA vadhAre udayamAM AvI jaladI pUrU' thAya evI niSkAma karuNAnI sthiti che,-mAtra paramAtha sivAya khIjuM kaMI paNa prayeAjana nathI evI niSkAraNu karuNAnI akhaMDa vanA che. kAraNa ke ema nirupAdhi nivRttioga ane te paramA mA prakAzanI anukULatA thAya; pazu jyAMlagI tema sahaja svabhAve na ane, tyAMlagI te prArauAya udAsInapaNuM-samapaNe vedI levA e zrImadnanI AtmasaMbhAvanA che--akha'Da Atmanizcaya che. Ama A duHSamakALamAM paramA mAnI prApti jIvAne parama dula bha thaI paDI che, paramAnuM ghaNuM ghaNuM kSINapazu thayuM che, e pratye parama anuka'pAthI akSare akSare dhabakatA A amRta patramAM paNa duHSamakALa aMge zrImanA hRdayabhedI pAkAra saMbhaLAya che. prakaraNa khyAzImu meAkSapuruSArthanI preraNA : traNa pravAhamAM na paDavAnI mumukSune jAgRti A duHSamakALanuM duHSamapaNu' kahyuM che, te kAMi puruSArthahIna thavA artha' nahiM, paNa puruSAthanI jAgRtine arthe kahyuM che. kAraNa ke duHSamakALanI duHSamatA mukhyapaNe te,-gata prakaraNamAM vivarI batAvyuM tema,-paramA mAga nI prAptinI dulabhatAne kAraNe che; e ja vastu tyAM TAMkelA duHSamakALa aMgenA viziSTa patramAM (a. 422)zrImare niStaSa pRthakkaraNathI kevI samajAvI che te tyAM matAvI ApyuM che; ane e ja amRtapatranA aMte zrImade mumukSune parama puruSApreraka udbAdhana karyuM" che ke--A dusamapaNu' lakhyuM che te jIvane puruSArtha rahita karavA arthe lakhyuM nathI, paNa puruSAtha jAgRti arthe lakhyuM che. anukULa saMcAgamAM te jIvane kaMika AchI jAgRti hoya te paNa vakhate hAni na thAya, paNa jyAM AvA pratiphaLa yAga vatA hAya tyAM avazya mumukSu jIve vadhAre jAgRta rahevuM joIe, ke jethI tathArUpa parAbhava Page #598 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mikSapuruSArthanI preraNA : traNa pravAhamAM na paDavAnI mumukSane jAgRti 553 na thAya; ane tevA keI pravAhamAM na taNui javAya." AnuM tAtparya e che ke A duSamakALanI duSamatA mukhyapaNe zA kAraNe che tenuM svarUpa vicArI, mumukSue nirAza-nirutsAhI na thatAM, pUrNa AzAthI parama utsAhathI ora puruSArtha jAgRti rAkhavAnI che, eka mAtra mekSaabhilASa rAkhI prabaLa mokSapuruSArtha kurAvavAno che. A mekSa ane mokSapuruSArtha ane A prakaraNamAM vivaraNa karazuM. jJAnIne upadeza kadI paNa puruSArthahInatA prere ja nahiM, sadAya puruSArtha jAgRti ja prere. eTale mumukSue vartamAnamAM kALadoSathI pravartatA mArganA kalpita prakAranA vaheNamAM na paDatAM ke na taNAtAM mekSa mATe parama AtmapuruSArtha kurAvavA gya che. kAraNa ke kaThina kare kALa (hard times) hoya te jema arthopArjana arthe vadhAre prayatna kare paDe che-vizeSa puruSArtha karavo paDe che -ko ja joIe, nahiM te bhUkhe maravuM paDe tema A kaThina duHSama kALa che te dharmopArjana arthe-ekSasAdhana arthe ora jorazorathI prayatna karavA joIe, era vizeSa AtmapuruSArtha kurAva joIe, nahiM te saMsAraduHkhe maravuM paDe. gharamAM cora piTho hoya te lAMbA thaI soDa tANIne sUI rahevuM kAma na Ave-pAlave nahiM, takedArI rAkhI khabaradAra-vizeSa jAgRta ja rahevuM joIe; tema AtmAnuM dharmadhana lUMTI lenAra A kaLikALarUpa mATe cora piThe che, te pramAdamAM paDyA rahevuM kAma na Ave, ulaTuM vizeSa sAvadhAna sAvaceta rahI AtmapravRttimAM sadA jAgrata ja rahevuM joIe. e ja parama AtmapuruSAthI zrImakunA upara Takela paramArthagaMbhIra vacanano Azaya che. eTale mumukSue sAcA mumukSunA zama -saMvegAdi lakSaNa AtmAmAM pragaTAvI, samyagadarzana-jJAna-cAritramaya mokSamArganI akhaMDa ekaniSTha ArAdhanA karavA kaTibaddha thavuM joIe; A kALamAM mokSa nathI, haju bhavasthiti ghaNI lAMbI che, evI hIna puruSArthanI vAta na karatAM ke na sAMbhaLatAM, A kALamAM paNa mAtra eka bhava ja bAkI rahe evuM ekAvatArIpaNuM prApta thaI zake eTale sudhInI sAdhanA te karI zakAya ema che evI AtmapuruSArthanI ja vArtA karavAsAMbhaLavA cagya che, ane te arthe sarvAtmAthI-AtmAnI samasta zaktithI AtmapuruSArtha AdaravA gya che. mumukSuone nirAza nahiM thatAM AzAne amara saMdeza ApatA zrImad A TekenjhINuM amRta zabdamAM mumukSuone sAcI mumukSutA pragaTAvavAnuM AhvAna karI parama puruSArthapreraNa kare che- vartamAnakALa dusama kahyo che, chatAM tene viSe anaMta bhavane chedI mAtra eka bhava bAkI rAkhe evuM ekAvatArIpaNuM prApta thAya evuM paNa che, mATe vicAravAnI che te lakSa rAkhI, upara kahyA tevA pravAhamAM na paDatAM yathAzakti vairAgyAdi avazya ArAdhI guruno pega prApta karI kaSAyAdi doSa cheda karavAvALo evo ane ajJAnathI rahita thavAne satya mArga prApta kara, mumukSu jIvamAM samAdi kahyA te guNe avazya saMbhave che; athavA te guNe vinA mumukSatA na kahI zakAya. nitya te paricaya rAkhatAM, te te vAta zravaNa karatAM, vicAratAM pharipharIne puruSArtha karatAM te mumukSatA utpanna thAya che, te mumukSatA utpanna thaye jIvane paramArthamAga avazya samajAya che." a70 Page #599 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 554 adhyAtma rAjacaMdra AvI apUrva puruSArtha preraNAnuM bhavya uddabodhana karatA zrImade vartamAnamAM pravartI rahelA traNa pravAhamAMthI koI paNa pravAhamAM rakhene na paDI javAya e arthe sAvaceta-sAvadhAna rahevA te pravAhanuM svarUpa atra patramAM prathama ja darzAvI mumukSuone prathamathI ja jAgRta karI dIdhA che. vartamAnakALamAM mokSamArganI mAnyatA aMge traNa prakAranA aMtarapravAha (under-cuments) samAjamAM vahI rahyA che, ane tene pitapotAnI kalpanA (imagination) pramANe ja mokSamArga kalpI rahyA che. A kalpita pravAhamAM jANye-ajANye na taNAI javAya e arthe zrImade A pravatI rahelA traNa pravAhanuM (Currents) nigSa vivecana A duSamakALa aMgenA suprasiddha amRtapatramAM savistara karyuM che, ane te sarva kALanA sarve mumukSuone viSama bhavasAgaramAM dIvAdAMDI samuM apUrva mArgadarzaka thaI paDe evuM hovAthI tenI agra savistara vicAraNA karazuM. temAM-prathama to A traNa pravAhane sAmAnya nirdeza karatAM zrImadda prakAze che- "ghaNuM karIne vartamAnamAM kAM to zuSkakriyApradhAnapaNamAM jIve mokSamArga kamyo che, athavA bAhakiyA ane zuddha vyavahArakriyAne utthApavAmAM mokSamArga ko che; athavA svamatikalpanAe adhyAtma graMtho vAMcI kathanamAtra adhyAtma pAmI mekSamArga ko che. ema kapAyAthI jIvane satsamAgamAdi hetumAM to te mAnyatAne Agraha ADe AvI paramArtha pAmavAmAM thaMbhabhUta thAya che."-atre "kala che' e zabdathI A traNe pravAhaprakAra kalpanArUpa hovAthI asat che ema sUcavyuM che: (1) rasa vinAnI zeraDI jema zuSkasukkI bhAvasivinAnI zuSka kriyAnI ja jyAM pradhAnatA-mukhyatA che e mokSamArganI kalpanAne eka pravAhaprakAra che. (2) enAthI ulaTa, bAhya kriyA ane zuddha vyavahArakriyAne utthApavAmAM mokSamArga che evo mokSamArganI kalpanAne bIjo pravAhaprakAra che. (3) svamatikalpanAo-pitAnI buddhinI kalpanA pramANe svacchede adhyAtmagraMtha vAMcI kathanamAtrakahevAmAtra-mAtra vAcajJAnarUpa adhyAtma pAmI, mekSamArga mAnya che e mokSamArganI kalpanAne trIje pravAhaprakAra che. AvA traNa pravAhaprakAranI kalpanArUpa mAnyatA che karI lIdhI che, eTale jyAre satsamAgamAdithI sAcuM jANavAno joga thAya che tyAre temAM te te khoTI mAnyatAne Agraha vacce ADe AvI paramArtha prApta thavAmAM thaMbhabhUta -thaMbhAvI de e ADo-ADA thAMbhalA je aMtarAyabhUta thAya che. Ama sAmAnya nirdeza karI prathama prakAranuM vivaraNa karatAM zrImadda prakAze che- je jIve zuSkakriyApradhAnapaNamAM mokSamArga kape che, te jene tathArUpa upadezanuM piSaNa paNa rahyA kare che. jJAna, darzana, cAritra ane tapa ema mokSamArga cAra prakAre kahyo chatAM prathamanAM be pada te temaNe vicAryA jevuM hoya che, ane cAritra zabdano artha veSa tathA mAtra bAhya viratimAM samajyA jevuM hoya che. tapa zabdano artha mAtra upavAsAdi vratanuM karavuM; te paNa bAhya saMjJAthI temAM samajyA jevuM hoya che; vaLI kvacit jJAnadarzana pada kahevAM paDe to tyAM laukika kathana jevA bhAvanAM kathanane jJAna ane tenI pratIti Page #600 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAkSaruSArthanI preraNA : traNa pravAhamAM na paDavAnI mumukSane jAgRti papa1 athavA te kahenAranI pratItine viSe darzana zabdano artha samajavA jevuM rahe che.'- zuSkakriyApradhAnInuM je A tAdazya citra parama karuNALu zrImade atre AlekhyuM che, te vakhtamAnamAM samAjamAM pravartI rahelA kriyAjaDapaNAnA pravAhane karuNa catAra daSTisanmukha khaDe kare che. zuSkakriyApradhAnanI A mUDha mAnyatA dUra karavAnI vAta to dUra rahe paNa tevA jIvone tathArUpa-tevA prakAranA upadezanuM A badhuM barAbara che evuM uttejanarUpa piSaNa upadezaka taraphathI maLyA kare che,-mahAmuni devacaMdrajIe piokAryuM che tema- "dravyakriyAruci jIvaDA re, bhAvadharmaruci hIna; upadezaka paNa tehavA re, zuM kare jIva navIna ?"--enA jevI sthiti thAya che; mUDha mAnyatAnuM zoSaNa thavAne badale poSaNa thAya che. eTale jJAnAdi cAra ArAdhanAprakAra paratve paNa kevI mUDha mAnyatA pravartI rahI che, te atra sAva spaSTa karI che. A zuSkakriyApradhAnIthI ulaTe kiyAutthApakane bIjo prakAra zrImadda vistArathI vivece che--je che bAhya kriyA (eTale dAnAdi) ane zuddha vyavahArakriyAne utthApavAmAM mokSamArga samaje che, te ja zAstronA keI eka vacanane aNasamajaNubhAve grahaNa karIne samaje che. dAnAdi kriyA je kaI ahaMkArAdithI, nidAnabuddhithI ke jyAM tevI kriyA na saMbhave evAM chaThThA guNasthAnAdi sthAne kare che te saMsArahetu che, ema zAne mULa Azaya che, paNa samULagI dAnAdi kriyA utthApavAne zAstrone hetu nathI, te mAtra pitAnI matikalpanAthI niSedhe che.'--A kiyAutthApakonA be prakAra che--dAnAdi kriyAnA utthApaka ane zuddha vyavahArakriyAnA utthApakate banne prakAra zAstranA koI eka amuka vacanane Azaya samajyA vinA aNasamajaNapaNe pakaDI laI te te kriyA sacaDI utthApavAmAM ja mokSamArga samaje che ane ame mAga samajyA chIe ema mAnI lya che. dAnAdi kriyA utthApanArA-samULago niSedha karanArA kahe che kedAnAdi zubha kriyA karavAthI zubhabaMdha thAya, devAdi gati maLe-saMsAra cAlu rahe, paNa mekSa thAya nahiM, mATe dAnAdi kriyA sarvathA karavA gya ja nathI, ema zAstranA koI eka vacanane samajyA vinA pakaDI le che. paNa zAstrakArane Azaya te jUda che, teoe mAnI lIdhuM che tevuM nathI. zAstrakArane Azaya to e che ke-dAnAdi kriyA je kaI huM kevA dAnAdi karuM chuM evA ahaMkArAdithI-kaSAyAdithI kare, ke A leka-paraleka saMbaMdhI kaMI paNa kAmanArUpa nidAnabuddhi AdithI kare, athavA te jyAM tevI kriyA na saMbhave evA munidazAgya chaThThA guNasthAnAdi sthAne kare che te saMsArakAraNa che, paNa samULagI dAnAdi kriyA nahiM karavI ema dAnAdine utthApavAno zAne Azaya che ja nahiM. zuddhapayogamaya jenI dazA hoya evA munine dAnAdi karavAno niSedha che, gRhasthane nahiM, eTale muni jevI uccabhUmikAnI vAta gRhastha jevI nIcI bhUmikAne lAgu pADI zakAya nahiM. eTale Ama zAstrono Azaya samajyA vinA dAnAdi kriyA sarvathA utthApe che, te dAnAdikriyAutthApakene mati5nAdeSa batAvI, zuddhavyavahArakriyAutthApakene Page #601 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 556 adhyAtma rAjacaMdra matika95nAdeSa batAvavA zrImad vyavahAranA be spaSTa vibhAga pADI samajAve che- tema ja vyavahAra be prakAranA che, eka paramArthamULahetu vyavahAra ane bIje vyavahArarUpa vyavahAra. pUrve anaMtIvAra karyA chatAM AtmArtha thayo nahIM ema zAstromAM vAkyo che, te vAkya grahaNa karI saDo vyavahAra utthApanArA pite samajyA evuM mAne che, paNa zAstrakAre to tevuM kazuM kahyuM nathI." tyAre zAstrakAre zuM kahyuM che?-- je vyavahAra paramArthahetumULa vyavahAra nathI, ane mAtra vyavahArahetu tyavahAra che tenA durAgrahane zAstrakAre niSedhyuM che.'-paramArtha hatu jenA mULamAM che-paramArtha hetu jenuM mULa che, athavA paramArtha pratye laI jato e je paramArtha pratipAdaka paramArtha hetunuM mULa che, e paramArthahetumULa je vyavahAra nathI ane mAtra vyavahArahetu vyavahAra che, arthAt mULa paramArtha arthe je vyavahAra nathI paNa mAtra vyavahAraarthe vyavahAra che, tenA durAgrahane-kadAgrahane zAstrakAre niSe che. ane A niSedha paNa kevA prakAre ane kevI apekSAe karyo che tenI sAva nikhuSa spaSTatA kare che - "je vyavahAranuM phaLa cAra gati thAya te vyavahAra vyavahArahetu kahI zakAya, athavA je vyavahArathI AtmAnI vibhAvadazA javA yogya na thAya te vyavahArane vyavahArahetu vyavahAra kahevAya, eno zAstrakAre niSedha karyo che, te paNa ekAMte nahIM; kevaLa durAgrahathI athavA temAM ja mokSamArga mAnanArane e niSedhathI sAthA vyavahAra upara lAvavA karyo che." ane paramArthahetumULa vyavahArane te zAstrakAre kadI paNa niSedha karyo ja nathI e vastu DiMDima nAdathI udghoSe che-- ane paramArthahetumULa vyavahAra zama, saMvega, nirveda, anukaMpA, AsthA athavA saddaguru, sazAstra ane manavacanAdi samiti tathA gupti teno niSedha karyo nathI ane tene je niSedha karavA yogya hoya to zAstro upadezIne bAkI zuM samajAvA jevuM rahetuM hatuM ke zuM sAdhane karAvavAnuM jaNAvavuM bAkI rahetuM hatuM ke zA upadezyAM? arthAta tevA vyavahArathI paramArtha pamAya che, ane avazya jIve tevo vyavahAra grahaNa kare ke jethI paramArtha pAmaze ema zAstrono Azaya che. zuSka adhyAtmI athavA tenA prasaMga te Azaya samajyA vinA te vyavahArane uthApI potAne tathA parane dullabhabadhIpaNuM kare che." ' arthAt zama-saMvegAdi paramArtha hetumULa vyavahAranI te zAstrakAre kadI nA pADI ja nathI, hA ja pADI che, evA vyavahArathI ja paramArtha prApta thAya che, ane te paramArtha sAdhaka vyavahAra te avazya grahaNa karavA yogya ja che ke jethI paramArthanI prApti thAya. AthI ulaTuM mAnI mithyAmatikalpanAthI adhyAtmarasaviheNa zuSkaadhyAtmI athavA tenA prasaMgamAM AvanArAo, Azaya samajyA vinA, te paramArtha sAdhaka parama upakArI savyavahAranuM utthApana karI, pitAne ane parane bhaviSyamAM punaH bodhi pAmavAnuM durlabha thaI paDe evuM dullabhadhipaNuM kare che. Ama AMdhaLo paNa dekhI zake ane bahere paNa sAMbhaLI zake evI zrImaddanI A banne prakAranA vyavahArautthApakanuM utthApana karanArI udUSaNa eTalI badhI spaSTa che ke tenuM jhAjhuM piSTapeSaNa karavAnuM rahetuM nathI, Page #602 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSapuruSArthanI preraNa: traNa pravAhamAM na paDavAnI mumukSune jAgRti 557 have zuSkaadhyAtmanA trIjA prakAranI sUkSma mImAMsA karatAM ArSadRSTA zrImada sarvakALanA sarva mumukSuone apUrva mArgadarzaka thaI paDe evo amRta vacanaTaMkAra kare che- "zama, saMvegAdi guNe utpanna thaye, athavA vairAgya vizeSa, niSpakSapAtatA thaye, kaSAyAdi pAtaLAM paDaye tathA kaMI paNa praNAvizeSathI samajyAnI yogyatA thaye je sAgurugame samajavA yogya adhyAtmagraMtho, tyAMsudhI ghaNuM karI zastra jevA che, te pitAnI kalpanAe jema tema vAMcI laI nirdhArI lai, te aMtabheda thayA vinA athavA dazA pharyA vinA, vibhAva gayA vinA pitAne viSe jJAna kare che, ane kriyA tathA zuddha vyavahArarahita thaI vare che, e trIjo prakAra zuSkaadhyAmI che." -atre adhyAtmagraMtha koNe kayAre kayAM kevI rIte vAMcavA-vicAravA joIe, te vAMcavAne adhikArI kaNa-te mATe kevI kevI yogyatA joIe te darzAvavA sAthe, anadhikArI vAMce te tene zuM vipariNAma thAya e Adi spaSTa vivarI batAvyuM che. uparamAM je paramArtha hetumULa jaNAvyA te zama-saMvegAdi guNe AtmAmAM utpanna thayA hoya tyAre,AtmapariNAmI thayA hoya tyAre; athavA vairAgyavizeSa, niSpakSapAtapaNuM, madhyasthapaNuM AtmAmAM AvyuM hoya tyAre; kaSAyAdi pAtaLA paDyA hoya-maMda pariNamI thayA hoya tyAre; tathA kaMI paNa prajJAvizeSathI-buddhivizeSathI samajavAnI yegyatA prApta hoya tyAre, Ama AvA ATalA guNethI potAnI tathArUpa yogyatA upajI hoya tyAre; je saddagame-sadgurudvArA prApta gamathI-samajaNathI samajavA gya adhyAtmagraMtha che; tema na hoya tyAMsudhI te adhyAtmazA te jIvanA anadhikArI5Nune laI tene mATe te pitAnuM ja gaLuM kApI nAkhe evA AtmaghAtI zastra jevA che, te adhyAtmazA pitAnI kalpanA pramANe jema tema-yadrA tA phAve tema vAMcI laI nirdhArI laI-nirNaya karI laI, aMtaramAM kaMI bheda thavArUpa te aMtarbheda thayA vinA-dazA pharyA vinA, rAgazreSa-kaSAyAdi vibhAva gayA vinA, pitAne viSe jJAna "kalpa che?--tema nahiM chatAM kalpanAthI mAnI bese che, ane kriyA tathA zuddha vyavahAra Adi sasAdhana cheDI daI svachaMde vate che, e trIjo prakAra zuka adhyAtmIne che-AtmAnA bhAvarasanI AdratA vinAnA zuSka-sukkA adhyAtmIne che. AvA zuSka adhyAtmI-zuSkajJAnI ke ajJAnI ke parigrahI guruonA vega jIvane ThAmaThAma bAjhe tevuM ne avaLe raste caDAvI che evuM vartamAnamAM che e mArmika zabdamAM darzAvatA zrImad upasaMhAra kare che- "ThAmaThAma jIvane AvA yoga bAjhe tevuM rahyuM che, athavA te jJAnarahita guru ke parigrahAdi Icachaka guruo, mAtra potAnA mAnapUjAdinI kAmanAe pharatA evA, jIne aneka prakAre avaLe raste caDAvI de che ane ghaNuM karIne kavacit ja evuM nahIM hoya. jethI ema jaNAya che ke kALanuM dusamapaNuM che." I. Ama vartamAnamAM samAja aMtargata vahI rahelA AvA traNa pravAhonuM tAdazya darzana zrImade atre karAvyuM che, tenuM prayajana rakhene tevA kaI pravAhamAM na paDI javAya-na taNAI javAya ema mumukSune sAvadhAna-jAgRta rAkhavA athe che; ane AvA paramArtha prAptimAM aMtarAyabhUta pravAhane laI kALanuM duSamapaNuM kahyuM che te paNa puruSArthahIna karavA arthe Page #603 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 558 adhyAtma rAjacaMdra nahiM paNa puruSArtha jAgRti rAkhavA arthe ja che. ema A amRtapatranA aMte zrImade spaSTa prakAryuM che. anukULa kALamAM te ochI jAgRti kadAca hAni na kare, paNa AvA pratikULa duHSama kALamAM te atyaMta atyaMta jAgRti rAkhavI joIe; ane A prakaraNanA prAraMbhamAM ja TAMkelA A amRtapatranA parama puruSArtha preraka vedhaka vacana pramANe sAcA mumukSunA lakSaNa AtmAmAM pragaTAvI mumukSue mokSa mATene ananya puruSArtha pherAva joIe. A duSamakALamAM paNa puruSArtha khurAvatAM mumukSu haju mokSa mATenI ghaNI ghaNI sAdhanA karI zake ema che, mATe duSamakALathI bha na pAmatAM mumukSue te para paga daI mokSamArgane parama puruSArtha AtmavIrya pavyA vinA-agupta vIryathI sarvA tmAthI karavA yogya che, e parama puruSArthapreraka amara saMdeze A parama AtmapuruSAthI parama puruSasiMha zrImadUnA A amRta vacanamAM prApta thAya che-- "duSamakALa ane huMDAvasarpiNI nAmane AzcaryabhAva anubhavathI pratyakSa dRSTigocara thAya evuM che. AtmazreyaIcchaka puruSe tethI kSebha na pAmatAM vAraMvAra te roga para paga daI sat zrata, sasamAgama ane savRtti baLavAna karavA yogya che. (saM. 824) "duSamakALanuM prabaLa rAjya varte che, to paNa aDaga nizcayathI, sapuruSanI AjJAmAM vRttinuM anusaMdhAna karI je puruSe agupta vIryathI samyakRjJAna, darzana, cAritrane upAsavA icche che, tene parama zAMtino mArga hajI paNa prApta thavA gya che." (aM. 831). paNa A kALe mokSa hoya ke na hoya? e prazna ghaNuM mumukSuone muMjhave che. kAraNa ke jenanI vartamAna prarUpaNAmAM kavacit tevuM vidhAna che. eTale mekSa je na ja hAya, te pachI te mATe prayatna paNapuruSArtha paNa zA mATe karavo joIe? evo sahaja prazna UThe. e praznanuM samAdhAna karatAM zrImade, "A kALamAM kaI mokSe na ja jAya" e vAkyanuM syAdvAdazalIe nigSa pRthakkaraNa karI saubhAgya paranA amRtapatramAM (a. 180) adUbhuta khulAso karyo che, ne te pUrve jIvanmuktadazAnA (55) prakaraNamAM carcA che, eTale enuM piSTapeSaNa atra nathI karatA. enuM tAtparya e che ke kvacita tevA jana vidhAna pramANe A kALe mokSa bhale kadAca na hoya, to paNa mithyAtvAdithI-- mithyAtva-avirati-pramAda-kaSAyAdithI mUkAvArUpa eTale teTalo AMzika mekSa to hoya ja, ane te paNa mokSamArge AgaLa vadhavAnA mahAna pagalAM (great steps) che, mokSa bhaNa pragati karavAnA mahAna tabakkA (Great milestones, stages) che. eTale kadAca mekSa baMdha hoya, paNa mokSamArga to baMdha (Closed) nathI ja. are ! A prakaraNanA prAraMbhamAM ja jaNAvyuM che tema ekAvatArIpaNuM paNa A kALamAM prApta karI zakAya che, ane te jainamAM paNa sarvasvIkRtapaNe svIkRta ja che; temaja-apramattaga sudhInI dazAne paNa muktakaMThe svIkAra che ja, ke je zuddhopayogamaya mahAmunidazA ja che. Ama A kALamAM paNa mokSamArga te sAva khullekhule paDayo che, mATe mumusue mokSapuruSArtha te era vizeSa jorazorathI karavA yogya che; kaThina (hard times) kaparo kALa hoya te kamAvA mATe jema vadhAre suruSArtha karavo joIe, tema A kaThina Page #604 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAkSapuruSArtha nI preraNA : traNa pravAhamAM na paDavAnI mumukSune jAgRti pATa parA viSama duHSama kALa che teA jJAnAdi Atmasa'patti upArjavA mATe era vizeSa jorazeArathI puruSAtha karavA joIe. jo jIvane paramA pAmavAnI kharekharI icchA hAya teA satya-sAcI dizAmAM sAcA puruSArtha karavA ceAgya che, bhavasthiti-duHSamakALa AdinA nAma laIjhhAnAM kADhI puruSArthahIna banI AtmA cheDhavA cAgya nathI, mATe AtmAthI mumukSue parama meAkSapuruSA ja sphurAvavA joI e,evuM parama puruSAtha preraka uddedhana karatAM parama AtmaparAkramI mahAvIrapuruSa zrImade, A avananA amRta AtmasiddhizAstranI A amara gAthAmAM savakALanA sarva mumukSuone A amara saMdeza ApyA che-- jo icche paramAtha tA, karA satya puruSA; bhavasthiti Adi nAma laI, chede nahiM AtmA' prakaraNa tyAzImu zrImadbhu gAMdhIjIne mArgadarzana rASTrapitA bhArata bhAgya dhAtA, gAMdhI mahAtmA jaga jeha khyAtA; tenAya je preraNamUtti dhanya, te rAjacaMdre namuM vizvavaMdya.--svaracita Ama sAmAnyapaNe jagatane mukhyapaNe mumukSu jagatane zrImadde apUrva A dezana ApyuM che, temaja vyaktivizeSAne paNa tenI tenI ceAgyatAnusAra vizeSapaNe mAga daza na ApyuM che. temAMthI kAI kAinuM digdana have karazuM. zrImadnanA thoDA-ghaNA dana-samAgamalAbha gAMdhIjIne paNa maLavA pAmyA hatA, ane peAtAnI ceAgyatA pramANe temane zrImanuM mAga daza na paNa yathAprasaMge maLyuM hatuM. zrImad jevA amRtasarAvara pAsethI aneka jIvAe potapAtAnI pAtratA pramANe-jhIlI zake evI AzayayeAgyatA pramANe amRtajala maheNu karyuM, tema gAMdhIjIe paNa peAtAnI AzayAgyatA pramANe te grahaNa karyuM, jo ke dezAMtaranivAsa, rAjadvArI pravRtti Adi kAraNe gAMdhIjI zrImadjInA jevA joIe tevA pratyakSa samAgamalAbha UThAvI zakayA na hatA-vizeSalAbha meLavI zakayA na hatA, ane zrImanI thADIghaNI sAmAnya eLakhANa karI zakayA hatA, tApaNa je thADAghaNA dazanalAbha maLye tethI ane parokSa patravyavahArathI paNa gAMdhIjIne zrImadjInuM sAmAnyapaNe mAga daza na maLyA karyuM hatuM. sattAvIza prazna AdinA apUrva samAdhAnAdi dvArA zrImadde gAMdhIjInI aneka zaMkAonuM nivAraNa karI temane kevuM apU` mAda na ApyuM hatuM ane zrImanA Page #605 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 560. adhyAtma rAjacaMdra A sabodhapratApathI gAMdhIjI khrIstI dharmanA adhika AkarSaNathI kema pAchA vaLyA hatA e itihAsasiddha suprasiddha hakIkata che. zrImadane prathama darzanalAbha gAMdhIjIne vilAyatathI hiMdamAM paga mUkatAM, saM. 1947nA jeTha mAsamAM (I. sa. 1891nA jUnamAM) muMbaImAM revAzaMkara jagajIvanane tyAM maLyuM. zrImadUnA prathama darzane ja temanA jJAna-cAritrAdi guNethI teo eTalA badhA prabhAvita thaI gayA-pratibhAthI aMjAI gayA ke "te cAritravAnuM ane jJAnI hatA e te te pahelI ja mulAkAte jaI zakyA ane vizeSa paricayathI temane jaNAyuM ke- potAnI peDhI upara bIjI vastu hoya yA na hoya, paNa kaIne kaI dharmapustaka ane rajanizI to hoya ja. vepAranI vAta pUrI thaI ke dharma pustaka ughaDe athavA pelI neMdhapothI ughaDe. je manuSya lAkhanA sedAnI vAta karI laIne turata AtmajJAnanI gUDha vAte lakhavA besI jAya tenI jAta vepArInI nahiM paNa zuddha jJAnInI che. te vakhatanuM zrImadanA bAhya bhavya vyaktitvanuM suMdara zabdacitra gAMdhIjIe AlekhyuM che - temanI cAla dhImI hatI, ane jenAra samajI zake ke cAlatAM paNa pote vicAramAM prasta che. AMkhamAM camatkAra hato, atyaMta tejasvI vidyaLatA jarAe na hatI. AMkhamAM ekApratA lakhelI hatI. cahere goLAkAra, hoTha pAtaLA, nAka aNIdAra nahiM, capaTuM paNa nahiM. zarIra ekavaDuM, kada madhyama, varNa zyAma, dekhAva zAMtamUrtine hato. temanA kaMThamAM eTaluM badhuM mAdhurya hatuM ke temane sAMbhaLatAM mANasa thAke nahiM. cahero hasamukha ane praphullita hatuM, jenI upara aMtarAnaMdanI chAyA hatI. bhASA eTalI paripUrNa hatI ke temane potAnA vicAre batAvatAM kaI divasa zabda gata paDayo che, ema mane yAda nathI." kAgaLa lakhavA bese tyAre bhAgye ja zabda badalatAM meM temane joyA haze; chatAM vAMcanArane ema nahi lAge ke kyAMye vicAra apUrNa ke vAkyaracanA taTelI che, athavA zabdanI pasaMdagImAM khoDa che. A varNana saMyamIne viSe saMbhave. bAhyADaMbarathI manuSya vItarAga nathI thaI zakato. vItarAgatA e AtmAnI prasAdI che. aneka janmanA prayane maLI zake che ema harakoI mANasa anubhavI zake che. rAgone kADhavAno prayatna karanAra jANe che ke rAgarahita thavuM kevuM kaThina che. e rAgarahita dazA kavine svAbhAvika hatI, ema mArI upara chApa paDI hatI. zrImadUnA AtyaMtara vyaktitvanI- virAgya ane vItarAgatAnI UMDI chApa paNa gAMdhIjInA hRdaya para paDI hatI, eTale ja temaNe zrImadda pratyenI sahaja bhAvaUrmi A zabdomAM ThAlavI che-"ApaNe saMsArI ja chIe, tyAre zrImadda asaMsArI hatA. ApaNane aneka niomAM bhamavuM paDaze, tyAre zrImane kadAca eka bhava basa thAo. ApaNe mokSathI dUra bhAgatA heIzuM, tyAre zrImadda vAyuvege mekSa tarapha dhasI rahyA hatA. Ama zrImadathI atyaMta prabhAvita thayelA gAMdhIjI be varSa hiMdamAM rahyA, te daramyAna temane avAranavAra zrImadanA paricayamAM AvavAnA prasaMga banyA ane zrImadda taraphathI mArgadarzana paNa maLatuM rahyuM paraMtu gAMdhIjInI mukhya pravRtti rAjadvArI aMgenI hatI, ane e pravRtti ADe zrImadanA satsaMgalAbhane vizeSa avakAza-prasaMga emane na maLavA pAmyo. Page #606 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImaddanuM gAMdhIjIne mArgadarzana 561 pachI gAMdhIjIne AphrikA javAnuM thayuM. tyAM DarbanamAM temane keTalAka hitaciMtaka sArA prastI mitro maLyA hatA ne teo temane prastI dharmanI khUbIo darzAvI te bhaNuM AkarSatA hatA. A aMge gAMdhIjInA hRdayamAM ghaNuM dhArmika maMthana cAlyuM, eTale zrImadUnA vacana para pUrNa vizvAsa hovAthI temaNe ra7 prazno zrImada para lakhI pote zuM karavuM? e aMge zrImaddanuM mArgadarzana mAgyuM. ane zrImade te 27 praznonuM samAdhAna karatA suprasiddha patramAM (aM. pa30) gAMdhIjIne te apUrva mArgadarzana pUrepUruM ApyuM. AtmA zuM che? izvara zuM che? mekSa zuM che? I. praznothI mAMDI, Aryadharma, veda, gItA, yajJa, uttama dharma, khristI dharma, bAIbala, IsunA camatkAra, bhAvi janma, muktapuruSa, buddhadeva, jagat sthiti, anIti-sunIti, bhakti, kRSNAvatAra-rAmAvatAra, brahmA-viSNu-maheza, e saMbaMdhI prazno mUkI, chevaTe "mane sarpa karaDavA Ave tyAre mAre tene karaDavA de ke mArI nAkhave?"--ema A 27 praznanA zrImade je parama madhya sthatAthI parama adUbhuta alaukika uttara ApyA che, te evA sacoTa sarvasamAdhAnakArI che, ke te sarva kALanA sarva jijJAsuone manana karavA yogya apUrva mArgadarzaka dIvAdAMDI samA-TaMkelkINuM suvarNa akSaralekha-zilAlekha samA che (Immortal inscription) zrImadanA A amRtapatranuM anna savistara darzana karAvI zakAya eTale avakAza nathI, tathApi digadarzanarUpa be-cAra udAharaNa atra ApazuMH (1) AtmA zuM che? I. e prathama praznanA uttaramAM zrImadda lakhe che--jema ghaTapaTAdi jaDa vastuo che tema AtmA jJAnasvarUpa vastu che. ghaTapaTAdi anitya che, trikALa ekasvarUpe sthiti karI rahI zake evA nathI. AtmA ekasvarUpe trikALa sthiti karI zake e nitya padArtha che, je padArthanI utpatti koI paNa saMgAthI banI zake ema jaNAtuM nathI. 44 jJAnasvarUpapaNuM e AtmAnuM mukhya lakSaNa che, ane tenA abhAvavALuM mukhya lakSaNa jaDanuM che. te baMnenA anAdi sahaja svabhAva che. 44 jJAnadazAmAM, pitAnA svarUpamAM yathArtha bedhathI utpanna thayelI dizAmAM te AtmA nijabhAvano eTale jJAna, darzana (yathAsthita nirdhAra) ane sahaja samAdhi pariNAmane kartA che. ane te bhAvanAM phaLane bhaktA thatAM prasaMgavazAta ghaTapaTAdi padArthane nimittapaNe kartA che. arthAt ghaTapaTAdi padArthanA mULadravyane te kartA nathI paNa tene koI AkAramAM lAvavArUpa kriyAne kartA che. e je pAchaLa tenI dazA kahI tene jene karma kahe che vedAMta bhrAMti kahe che, tathA bIjA paNa tene anusaratA evA zabda kahe che....... (2) Izvara zuM che? te jagakartA che e kharUM che? e praznanA samAdhAnamAM zrImadda lakhe che-ame tame karmabaMdhamAM vasI rahelA jIva chaIe. te jIvanuM sahaja svarUpa eTale karma rahitapaNe mAtra eka AtmatvapaNe je svarUpa che te IzvarapaNuM che. jJAnAdi aizvaryA jene viSe che te Izvara kahevA yogya che ane te IzvaratA AtmAnuM sahaja svarUpa che. 44 Izvara che te AtmAnuM bIjuM paryAyika nAma che, ethI kaMI vizeSa sattAvALe padArtha Izvara che ema nathI. evA nizcayamAM mAro abhiprAya che, te jagakartA rama-71 Page #607 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para adhyAtma rAjacaMdra nathI?.... (3) A dhama te zuM ? badhAnI utpatti vedamAMthI ja che zuM ? e praznanA TakAtkINa uttara zrImad Ape che--Aya dhamanI vyAkhyA karavAmAM sau peAtAnA pakSane A dhama' kahevA icche che, jaina jainane, baudha baudhane, vedAMtI vedAMtane A dhama kahe ema sAdhAraNa che. tathApi jJAnIpuruSA tA jethI AtmAne nijasvarUpanI prApti thAya evA je Aya (uttama) mArga tene A dharma kahe che, ane ema ja ceAgya che. badhAnI utpatti vedamAMthI thavI saMbhavatI nathI. vedamAM jeTaluM jJAna tyuM che tethI sahasragaNuA AzayavALu jJAna zrI tI karAdi mahAtmAoe kahyu che ema mArA anubhavamAM Ave che. xx ghaNA kALa pahelAM veda thayA sabhave che. pustakapaNe koI paNa zAstra anAdi nathI. temAM kahelA atha pramANe te sau zAstra anAdi che.'.... (4) uttamadhama khA. nA praznanA zrImad uttara Ape che--pramANathI ja uttama, anuttama jaNAya che. je dhama saMsAra parikSINu karavAmAMsathI uttama hoya ane nija svabhAvamAM sthiti karAvavAne balavAna hoya te ja uttama, ane te ja baLavAna che.' (5) kRSNAvatAra ne rAmAvatAra e kharI vAta che ? xx e sAkSAt Izvara hatA ke tenA aMza hatA ? e praznanA uttaramAM zrImad prakAze che-- banne mahAtmA puruSa hatA eveA tA mane paNa nizcaya che. AtmA heAvAthI teo Izvara hatA. sava AvaraNu temane maLyAM hAya to tenA meAkSa paNa sathA mAnavAmAM vivAda nathI. IzvaranA aMza kAi jIva che ema mane lAgatuM nathI. kemake tene virAdha ApatAM evAM hajArA pramANa dRSTimAM Ave che.'.... (6) mane sapa karaDavA Ave tyAre mAre tene karaDavA devA ke mArI nAkhavA ? tene bIjI rIte karavAnI mArAmAM zakti na hAya ema dhArIe chIe,' e chevaTanA praznanA zrImanA uttara tA eTaleA badhA addabhuta che ke te atra pUrepUrA avatAravAnI lAlaca rokI zakAtI nathI-- sarpa tamAre karavA devA evuM kAma batAvatAM vicAramAM paDAya evu che, tathApi jo tame dehu anitya che ema jANyu heAya teA pachI A asArabhUta dehanA rakSaNArthe jene dehamAM prIti rahI che, evA sate tamAre mAravA kema jogya hoya ? jeNe Atmahita icchavuM teNe te tyAM pAtAnA dehane jatA karavA eja jogya che. kadApi Atmahita icchavuM na heAya teNe kema karavu ? teA tenA uttara e ja apAya ke teNe narakAdimAM paribhramaNa karavuM, arthAt sarpane mAravA evA upadeza kyAMthI karI zakIe ? anAvRtti hoya teA mAravAnA upadeza karAya. te te amane tamane svapna paNa na heAya e ja icchA cAgya che.' --kharekhara !A chevaTanA praznanA uttaramAM te parama niSkAraNakaruNArasasAgara pama kRpALu parama ahiMsaka zrIsade koI alaukika AtmapariNata puruSa ja ApI zake evA--game tevA hiMsAvAdIne niruttara karI mUke evA uttara ApI paramA vicakSaNatAnI parAkASThA ja dAkhavI che! AvA che A zrImA gAMdhIjIne ane jagA kAI paNa jIvane apu mA dana ApanArA A alaukika amRtapatra! zrImad 1951nA phA. vada 5 nA dine lakhelA bIjA eka patramAM (a. 570) paNu Page #608 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 563 zrImaddanuM saMdhIjIne mArgadazana gAMdhIjIne apUrva mArgadarzana Ape che. upAdhimAM pravartAvAnuM gAMdhIjIne jANe mArmika sUcana karatA hoya ema patraprAraMbhamAM ja vairAgyamUrti ArSadraSTA zrImada bedhe che-jema jema upAdhine tyAga thAya tema tema samAdhisukha pragaTe che. jema jema upAdhinuM grahaNa thAya tema tema samAdhisukha hAni pAme che. vicAra karIe te A vAta pratyakSa anubhavarUpa thAya che. je kaMI paNa A saMsAranA padArthone vicAra karavAmAM Ave, te te pratye vairAgya AvyA vinA rahe nahIM, kemake mAtra avicAra karIne temAM mehabuddhi rahe che." pachI "AtmA che, AtmA nitya che, AtmA karma kartA che, AtmA karmane bhaktA che, tethI te nivRtta thaI zake che, ane nivRtta thaI zakavAnA sAdhana che e cha kAraNe jene vicAra karIne siddha thAya, tene vivekajJAna athavA samyakdarzananI prApti gaNavI ema zrI jine nirUpaNa karyuM che."--ema e ja kAraNenA abhyAsanI preraNuM karI parama AtmaSTA zrImadda lakhe che-anitya padArtha pratye mehabuddhi hovAne lIdhe AtmAnuM astitva, nityatva, ane avyAbAdha samAdhisukha bhAnamAM AvatuM nathI. tenI mohabuddhimAM jIvane anAdithI evuM ekAgrapaNuM cAlyuM Ave che, ke tene viveka karatAM karatAM jIvane muMjhAIne pAchuM vaLavuM paDe che, ane te mohagraMthi chedavAno vakhata AvavA pahelAM te viveka cheDI devAno yoga pUrvakALe ghaNIvAra banyo che, kemake jene anAdikALathI abhyAsa che te, atyaMta puruSArtha vinA, alpakALamAM cheDI zakAya nahIM. mATe pharI pharI satsaMga, salphAstra ane pitAmAM saraLa vicAradazA karI te viSayamAM vizeSa zrama le legya che, ke jenA pariNAmamAM nitya zAzvata sukhasvarUpa evuM AtmajJAna thaI svarUpa AvirbhAva thAya che. emAM prathamathI utpanna thatA saMzaya dhIrajathI ane vicArathI zAMta thAya che. adhIrajathI athavA ADI kalpanA karavAthI jIvane pitAnA hitane tyAga karavAno vakhata Ave che, ane anitya padArthane rAga rahevAthI tenA kAraNe pharI pharI saMsAraparibhramaNane ce.ga rahyA kare che. atre anitya padArtha pAchaLanI pravRtti karatAM nitya AtmapadArtha athenI pravRtti karavI zreyaskara che e alaukika mArmika bodha gAMghIjIne ApI ArSadraSTA zrImade chevaTe "kaMI paNa AtmavicAra karavAnI IcachA tamane varte che ema jANuM," niHsvArtha saMteSa darzAvyuM che. ane Arya AcAra vicAra viSe vivecana karatA eka trIjA patramAM (aM. 717, 15ra, Aze zuda 3) zrImade Arya AcAra vicAra viSe gAMdhIjIne mArgadarzana ApatAM potAnA alaukika maulika vicAro darzAvyA che-- "atrethI Arya AcAra vicAra sAcavavA saMbaMdhI lakhyuM hatuM te AvA bhAvArtha mAM lakhyuM hatuM -Arya AcAra eTale mukhya karIne dayA, satya, kSamAdi guNenuM AcaravuM te; ane Arya vicAra eTale mukhya karIne AtmAnuM astitva, nityatva, vartamAnakALa sudhImAM te svarUpanuM jJAna, tathA te ajJAna ane abhAnanAM kAraNe, te kAraNenI nivRtti, ane tema thaI avyAbAdha AnaMdasvarUpa abhAna evA nija padane viSe svAbhAvika sthiti thavI te. ema saMkSepe mukhya arthathI te zabdo lakhyA che. varNAzramAdi, varNAzramAdipUrvaka AcAra te sadAcAranA Page #609 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 adhyAtma rAjaya ka aMgabhUta jevA che. varNAzramAdipUrvaka vizeSa pAramArthika hetu vinA teA vattavuM cAgya che, ema vicArasiddha che. jo ke varNAzramadharmAM vatamAnamAM bahu ni`La sthitine pAmyA che, tApaNu ApaNe tA jyAMsudhI utkRSTa tyAgadazA na pAmIe, ane jyAMsudhI gRhAzramamAM vAsa hoya tyAMsudhI te vANiyArUpa vadhane anusaravA te ceAgya che, kemake abhakSyAdi grahaNanA tenA vyavahAra nathI. x 4 4 yAnI lAgaNI rahevA devI hAya te jyAM hiMsAnAM sthAnaka che, tathA tevA padArtho levAya devAya che, tyAM rahevAnA tathA javA AvavAnA prasaMga na thavA devA joie, nahI. teA jevI joie tevI ghaNuM karIne dayAnI lAgaNI na rahe; temaja abhakSya para vRtti na javA devA athe, ane te mAnI unnatinA nahI' anumAdanane arthe, abhakSyAdi grahaNa karanAranA AhArAdi arthe paricaya na rAkhavA joie. jJAnadRSTie jotAM jJAtyAdi bhedanuM vizeSAdipaNuM jaNAtuM nathI, pazu bhakSyAbhakSyabhedanA tA tyAM paNa vicAra karttavya che, ane te arthe mukhya karIne A vRtti rAkhavI uttama che. x x jema sadAcAra ane sadvicAranuM ArAdhana thAya tema pravavuM ceAgya che.' A patranA prArabhamAM te zrImadde eka A dRSTAne chAje evuM mAmi ka sUcana gAMdhIjIne kayu che 'x x jenI savruttio vizeSa maLavAna na heAya athavA nibaLa haiAya, ane tene IMglaMDAdi dezamAM svataMtrapaNe rahevAnuM hAya, te| abhakSyAdi viSemAM te doSita thAya ema lAge che. X x paNa kAI sArA A kSetramAM satsa`gAdi ceAgamAM tamArI vRttie nAtAla karatA paNa vizeSatA pAmata ema sabhave che. tamArI vRttie jotAM tamane nAtAla anAya kSetrarUpe asara kare evuM mArI mAnyatAmAM ghaNuM karIne nathI; paNa satsaMgAdi ceAganI ghaNuM karIne prApti na thAya tethI keTaluMka AtmanirAkaraNa na thAya te rUpa hAni mAnavI kaMika vizeSa ceAgya lAge che.' --zrImaddanuM A A vacana keTaluM badhu... satya che! zrImanuM A A vacana keTaluM badhuM mArmika sUcana karI jAya che! A parathI svayaM sUcita thAya che ke A kSetramAM zrImad jevA parama A satpuruSanA vizeSa satsaMgayeAganA lAbha jo gAMdhIjI jevA mULa ucca sattvaprakRtine maLavA pAmyA hAta te temane era vizeSa AtmalAbha thAta, paNa tevuM nirmANa thavAnA cAga nahiM hAya, eTale kSetrAMtarasthitiAdi kAraNe gAMdhIjI zrImad jevA paramaA draSTA jJAnI puruSanA nikaTa ne gADha samAgamanA vizeSa lAbha uThAvI zakAya evA vizeSa avakAza-prasaMga pAmI zakayA nahiM; tathApi sAgaravaragabhIra jJAnAvatAra zrImad tA ekAMta niHsvAtha paNe gAMdhIjIne temanI ceAgyatA pramANe yathAprasaMge prasa`gavazAt mArgadarzana ApatA ja rahyA hatA. Page #610 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa cArAzIma peApaTalAlabhAIne zrImA darzana-samAgama zrImad jevA parama jJAnI satpuruSanA satsaMgalANa pAmanArA mahAnubhAva satyagIomAM eka amadAvAdavALA mumukSu popaTalAlabhAI maheAkamacaMda----jemane zrImad premathI 'zukadevajI' kahetA--te paNa hatA. jo ke temane zrImA samAgamalAbha thavAnA prathama prasaMga sa. 1954mAM * banyA eTale teo zrImanA samAgamamAM meADA AvyA, tANuM teo temanI mumukSutA bhaktimattAAdi viziSTa ceAgyatAne laI gheADA vakhatamAM ghaNuM grahaNa karI zakyA. temane zrImadnanA dana-samAgamalAbha kyAre ane kevA prakAre thavA pAmyA tenA TUMka itihAsa temanI ja paricayanAMdhane AdhAre atre rajU karazuM. zrI popaTalAlabhAI ne zrImadnanA samAgamalAbhanuM ADakatarU nimitta gAdhAvIvALA vanamALIdAsa umedarAma thayA. vanamALIdAsabhAine aMbAlAlabhAinA paricaya parathI zrImad sa'baMdhI jANavAmAM AvyuM ne vanamALIdAsabhAi pAsethI pApaTalAlabhAI ne 1952mAM jANavAnuM nimitta banyuM. ema te pApaTalAlabhAIne zrImadnanA pavitra darzana 1944nI sAlamAM thayelA, paNa te vakhate AveA khyAla na hatA, paNa A vAta sAMbhaLI te smRti tAjI thaI, eTale temaNe 1954mAM zrImadnane patra lakhyo, temAM jaNAvyuM ke--1944mAM prathama darzIna thayAM che; Anandadhana joI e che. darzana-samAgamanI bahu tIvratA che.' tenA javAba AvyA ke yathAvasara thai raheze.' pachI pApaTalAlabhAIne akhAlAlabhAi Adi mumukSuonA satsaMgathI--sAkSAtpaNe ane patravyavahArathI--, temanI pAsethI zrImannA vacanAmRtAnA zravaNuthI zrImad sakhaMdhI ghaNI vAtA jANavAmAM AvI, bahu pratIti AvI, apUrva ullAsa thayA, zrImad bhagavAnarUpa bhAsyA, zrImad prati bahu bhakti jAgI. popaTalAlabhAi lakhe che-- zrImadranA samAgama karavA bahu tIvratA thatI hatI ane jIvaNa zeTha peThe bhAvanA bhAvAtI hatI;' tevAmAM zrI akhAlAlabhAI taraphathI kAviThA sukAme zrImad padhAravAnA 1954 nA zrAvaNu vada ne patra maLyA. vada 12nA AjJA mujaba nikaLI huM zrI vanamALIdAsabhAi sAthe vada 13 nA rAja kAviThA AvyA. zrImad tyAM padhAryAM hatA. dana thatAM meM paMcAMga namaskAra karyo, te vakhate zrI ThANAMga sUtranuM vAMcana-zravaNa-vivecana tathA bIjI jJAnacarcA cAlatAM hatAM. meM pUchyuM-sAheba, pAthaDA vagerenuM ATaluM vivecana sUtramAM zA mATe? zrImade javAba ApyA-Mdha uDADavA. meM - * A zrI peApaTalAlabhAInA temaja have pachInA prakaraNamAM AvatA zrI manaHsukhabhAinA zrImad sAthenA samAgamaprasaMgeA 1954-1955 nI sAlamAM banyA che, teApaNu vyaktivizeSane mA darzanarUpa hAI A graMthavibhAgamAM mUkayA che, eTalA atra apavAda samajavA. eTale atre zrImadnI mAtmadazAne lagatA prasa MgAnA sabaMdha sujJa vAMcake kALAnukrama pramANe samajI levA. Page #611 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa66 adhyAtma rAjacaMdra pUchayuM-sAheba, jAtismaraNa jJAna koIne thatuM haze? zrImade javAba Apeanubhava thAya che. meM pUchayuM-sAheba, nArakI-deva vagerenAM AvA anukrame duHkha-vaibhavanAM varNana karela che, te bhaya tathA lAlaca dekhADavA ke bIjuM kAMI? zrImade javAba Ape-evI bhAMgapheDamAM na paDavuM; AgaLa vadhavuM. Ama aneka prakAre jJAnacarcA cAlatI. paryuSaNanAM kAraNe gaSNavyavahAranAM kAraNe huM amadAvAda AvyuM, paNa zrImadUnAM pavitra darzanasamAgama tathA temanI pavitra janagAmI (!-bhAvathI) dezanAnI asara ghaNI rahI, dazA ghaNu tIvra thaI. pachI 1954nA bhAdaravAmAM zrImad vasAkSetre birAjamAna hatA tyAM popaTalAlabhAIne samAgamalAbha thayo. tyAM ekavAra zrImadda sAthe pharavA jatAM rastAmAM, eka pANInuM vaheLIyuM AvyuM. te upara zrImade kahyuM-lakAnugraha kartavya che, paNa kema thAya? comAsuM UtarI gayuM! A vaheLIyAnI peThe sahaja sAja maMdavat jJAna rahyuM. lekene jJAnapipAsA nathI. pipAsA utpanna karavAnI jarUra che." zrImade ema paNa kahyuM hatuM-ame Aroma (vALa)nA chidro dekhIe chIe (evI emanI cakSuriMdriyalabdhi hatI.) zrImade pipaTalAlabhAI pAse suvidhinAthajI tathA abhinaMdanajInA zrI AnaMdaghanajInA starane gavarAvI tenA artha prakAzyA hatA ane pratipattipUjA bArame guNasthAnake hoya ema kahyuM hatuM. 1955nA mAha vadamAM zrImad IDarathI amadAvAda padhAratAM ghAMcInI piLa pAse sAmenA DelA upara utaryA hatA. temanI sAthe temanA banevI zrI TokarazI devacaMda paNa IDarathI sAthe hatA, temaNe kahyuM--ApaNe je grahIe chIe, te te jANe che. IDaramAM jaMgalamAM zrImad kAtsalIna hatA; pAsethI vAgha zAMtimAM cAlyA gaye. temaNe zrImadUnI IDaranI carcA karI dekhADI hatI. jesaMgabhAI ujamazIne rAtre UMgha AvatAM sUI javA AjJA mAgI. pachI upadeza zarU thaye, traNa vAgI gayA. pareDiye traNa vAgye zrImad AstADiA daravAjA bahAra jaMgala javA padhAryA. pipaTalAlabhAI sAthe hatA. rastAmAM cAlatAM zrImadda-kara gurUgama jJAna vicArA, kara le gurUgama jJAna vicArA e gAthAne vani gajAvatA jatA hatA. popaTalAlabhAIe pUchayuM-sAheba, chUTavuM che; tyAga joIe che; je bahu lAge che. ema tyAga (dIkSA) mATe AjJA mAgI. zrImade kahyuM-tyAga amane soMpI de. cAra kalAka hameza dukAne javuM. (bhAra gaye.) cAra-sADA cAre dizAethI pAchA pharyA, zrImad upara padhAryA. tyAre jesaMgabhAIe aMdara javA AjJA mAgI. te maLatAM jesaMgabhAIe zrImane prazna karyo-A kALe kevaLa jJAna hoya? zrImade javAba Ape-parama zAMti anubhavIe chIe." A veLA sAbaramatI kAMThe bhImanAthamAM zrImade paramatatvadaSTine apUrva bodha ApI bIjaprakSepa karela hatuM. zrI sukhalAlabhAI paNa sAthe hatA. pachI 1955nA vaizAkha 13-1415 zrImadda amadAvAdathI IDara padhAratAM pipaTalAlabhAI sTezane vaLAvavA jatAM, temane vartatI aMtarabhAvanA bAbata pUchatAM Page #612 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pApaTalAlabhAI ne zrImA darzana-samAgama 567 zrImade kahyuM--tame amArA jevA kayAre thaze!? e bhAvanA hatI. sTezana upara krAI yuropiyana peAzAkavALAe zrImane uddezIne kahyuM-cAla uparathI A (zrImad) kAI mahAtmA lAge che. pachI 1955nA jeTha sudamAM iDarathI narADA paTela bhAimA kAlidAsa gulAkhadAsane tyAM zrImad padhAryAM. tyAM naroDAmAM taLAva kAMThe jhADa heThe zrImade sadupadeza karyAM tyAre ghaNI padA hatI. zrIsade prakAzyuM hatuM : (1) kama graMthane cheDe AtmA rahe che. (2) prakRti joi che. kamagraMtha vAMcyA che. naroDAmAM munie sAthe zrImanuM jaMgalamAM vicaravuM thayuM. unhALAnI zarUAta hatI, te vakhate prakhara tApamAM retALa jamInamAM zrImad aDavANe page gadhahastInI peThe zAMti-gabhIratAthI cAlatA hatA, munie kUdAkUda karatA hatA, page bhaleAlA paDatA hatA. keAI mumukSu khAkhata AvI prakRti kema che ema prazna karavAmAM AvatAM zrImadde uttaramAM pAMca AMgaLAM khatAvyAM, arthAt pAMce AMgaLI sarakhI na heAya. nADA peAsTamAstare pUchyuM-zu' vAMcavuM ? zrImade kahyu..mAkSamALA. pachI 1955nA jeThamAM IDara-amadAvAdathI zrImad muMkhai padhAratAM popaTalAlabhAI niDayAda sudhI vaLAvavA gayA. tyAM rastAmAM puruSArthasiddhiupAyanI zarUAtanI * moMgaLAcaraNunI gAthAnuM zrImadde punaH punaH uccAraNa karyuM ane tenuM vivecana karatAM uchaLatAM uchaLatAM kahyuM-- AtmA che, AtmA che, kahIe chIe AtmA che.' vaccamAM khIjaprakSeparUpa gAthA prakAzI maMtra taMtra auSadha nahiM, jethI pApa palAya; vItarAgavANI vinA, avara na koI upAya.' pachI 1956nA vaizAkha suda 1-2 zrI dharmAMpurathI amadAvAda padhAratAM zrImad zeTha hemAbhAInI vADImAM meDA upara utaryA hatA. tyAM pApaTalAlabhAI e pUchyu "amAre zuM karavuM ? zrImade kahyuM-jJAnIne maLyA pachI aMtakriyA cAlyA kare che. pachI keTalAka prasaMgeA-(1) zrI rAjaparanA jinamaMdiramAM zrImade zrI Ana MdaghanajInuM padmaprabhujInuM stavana madhura gabhIra dhvanithI gAyuM, tenA atha samajAvyA. zrI devakaraNajI Adi munionI vRttienuM ullasavuM thayuM. zrImadde jinamudrA dekhADIne batAvyuM ke 'A meAkSa' (2) sAkharamatInA kAMThe bhImanAthanI jagyAmAM rAjanagaramAM Apela mAdha--A bIja vAvIye chIe; tene khAtarazeA nahiM, phAlI phUlI nIkaLaze. (peApaTalAlabhAi tathA sukhalAlabhAI ne) jJAnIone 1 gleAka vAMcatAM 1000 zAstranuM bhAna thatuM thAya che. caturAMzula hai dagase mila he'-e AgaLa para samajAze. (3) 1956 vai. suda 5 haThIbhAInI vADIe rAtrezrImade pUchyuM-ka graMtha vAMcyA che ? pApaTalAlabhAIe kahyuM-sAhekha, samajAtA nathI. zrImadde cha bhAvanA svarUpa sabaMdhI e kalAka sudhI vivecana karyuM. zrImade pUchyuMamArAthI tamArU kalyANa thaze tenI zuM khAtrI ? popaTalAlabhAie javAkha ApyA sAheba, eka bhava vadhAre. zrImade kahyuM--nizcaya rAkheA. kheTe mArge caDAvavA nathI; " tajjayati paraMjyotiH samaM samastairanantaparyAyaiH / darpaNa iva sakalA pratiphalita padArthamAlikA ya "" // * --maharSizrI amRtacaMdrAcAryajI kRta puruSArthasiddhi upAya Page #613 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 568 adhyAtma rAjaya bhava vadharAvavA nathI. (4) vaizAkha suda 6-7 vIramagAma jatAM amadAvAda sTezane zrImade prakAsyuM-leke je rUpe amane joze, te rUpe eLakhaze; arthAt jJAnIrUpe jue te jJAnIrUpe, tyAgIrUpe jue tA tyAgIrUpe, gRhasthIrUpe jue te gRhasthIrUpe, ityAdi prakAre oLakhaze. 1956nA zrAvaNa vada 11 thI payu NumAM tathA pachI 1957nA kA. zudra 5 sudhI 49 divasa zrI vaDhavANu kAMpamAM zrImanuM mirAjavuM thayuM hatuM. zrI vanamALIdAsabhAinuM zarIra amadAvAdamAM anArAgya hAI bhAdravA suda 5 nA dine teo dehamukta thayA. pachI- bhAdravA suda 5 pachI zrI pApaTalAlabhAinuM vaDhavANukAMpa Agamana thayuM. peApaTalAlabhAI lakhe che-(1) ekavAra sAMje sanmukha beThA. zrI AnadaghanajInAM stavana meAlAvyAM. zrImade pUchyu'-amadAvAdathI ahIM AvatAM zAMti thaI ? meM kahyuM-jI, hA; ane prazna karyAMApanA jevA koi puruSa haze ? (zrImadnI kSINu zarIraprakRtine uddezI A prazna hatA). koI gUDha mama mAM zrImade kahyuM--tAre cha mAsa sudhI AMkhamAMthI AMsuM na sukAvA joI e.' (2) rAtre vacanAmRtanI prApti thaI. zrImade prakAzyuM--A vacanA jaganu kalyANa karaze, paNa tamArUM' te jarUra kalyANa karaze.'ema kahI zrI vacanAmRtanI prasAdI ApI. (3) eka prasa Mge zrImade kahyuM-kAinuM mRtyu sAMbhaLyA-mRtyunI vAta sAMbhaLyA pachI ame AhAra letA nathI. ema AhAra levA niSva"sa pariNAmajanaka che. pachI 1957nA kArtika vakra 5, zrImad zrI amadAvAda AgAkhAnanA maMgale padhAryA. (1) tyAM pApaTalAlabhAInA vhena zrI gaMgAbDena ne Avela hatA, te zara mAtA hatA. zrImade kahyuM-zaramAo che. zA mATe? pApaTanI mhena te amArI mhena; pUjA karI che ? jinapUjA-sevA karo. zrI ceAgASTinI sajjhAya tathA AnaMdaghanajInA stavanA mukhapADe karI vicAraze. (2) ekavAra pUnAvALA zrI gagalabhAI hAthIbhAI Avela, te zrImad sAthe vAta karatA hatA; zrI khAlAlabhAI jarA dUra sAme UbhA. hatA. zrImadde pUchyuM-zA mATe ema cheTA UbhA che ? akhAlAlabhAie kahyuM-Apa ekAMtamAM hatA tethI. zrImade kahyuM-kema peApaTa, A ThIka kahe che ? popaTalAlabhAie kahyuMzuM kahevuM ?javAkhamAM zrImade ardho kalAka vivecana karyuM ne kahyuM-jJAnIne ekAMta (gupta vAta) kevI ? adhikArI paratve vAta thatI hatI tethI ema ubheA hatA, ema kahevuM joI e. (3) tyArapachI pharavA jatAM, keAI mANusa cAmaDAnuM pAkITa laI AvatA hatA, te jovA lAvavA kahyuM; lAvyA; pachI kahe pAchuM ApI AveA, ane hAtha dheAi nAMkheA. (tAtpaya ke cAmaDAMnI vastune aDatAM hAtha dheAi nAMkhavAnA vyavahAra jALavavA ADakatarA medha dIdhA.) (4) ekavAra zaMkhapara zrI lallujImuni pAse jatAM zrImade kahela ke--lAkA vANIA nathI; bhUle che; ceAthA ArAnuM maLe che te bhUle che; cAthA ArAmAM paNa na maLe te maLatAM paNa bhUle che !' (A mArmika ullekha zrImadna peAtAne uddezIne che tenuM spaSTIkaraNa AgaLa para yathAsthAne karazuM.) pApaTalAlabhAI khIjA eka-e prasaMga nAMdhe che--(1) ekavAra kAI prasaMgavizeSe Page #614 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pipaTalAlabhAIne zrImane darzana-samAgama meM kahela-sAheba, zarama Ave che. zrImade kahyuM-nIce jatA raho ! (pAchA bolAvIne) zarama ? kema zarama ? ema dazavAra zarama, zarama bolAvIne kahyuM ke zarama? ke mAna? mAna ? keTalA kaSAya tyAM? cAre. zuM kaSAya karavA ahIM Ave che ? (2) 157 nA mAgazaramAM (amadAvAda 27 divasa sthiratA karI) zrImad muMbaI padhAryA. [aMtaruvicAraNuM mArI. samajaNa te nathI. apUrva sneha che. te pUrvita sneha heya? pUchavuM] mAgha mAsamAM pAchA tIthalathI padhAratAM naDiyAda darzana-sevAlAbha lIdhe, paNa kAryane laI amadAvAda mArUM eka Trena vaheluM javuM thayuM. pite zrImad tyArapachI parabhAryA vaDhavANakAMpa padhAryA. meLApa na thayA. (3) vaDhavANakAMpamAM amadAvAdamAM vyavahAraprajana bA. pUchavA vicAra thayela, te vagara pU zrImade kahyuM-digaMbara dazAe vartIe te kALa nathI. "savi jIva karUM zAsanarasI ItyAdi. chevaTa piopaTalAlabhAI nedhe che-zrI ugarIbahena 1957 caitra vada 4-5 nA rAjakeTathI padhAratAM zrImadane saMdeza lAvyA-"bhAI, bahena (huM ane gaMgAbahena) murabbe cAkhIne lAve. bhagavAnanA dhAmamAM chIe. ema jaNAvaje." caitra vada 5 to zrImadanA dehavilayanA samAcAra pharI vaLyA. prakaraNa paMcAzImuM manasukhabhAI kiracaMdane zrImad satsamAgamalAbha zrImadanA anupama satsaMgane dhanya lAbha pAmelA mukhya satsaMgIomAM morabI nivAsI sAkSararatna manasukhabhAI kiratacaMdanuM paNa viziSTa sthAna che. zrImadranA prAraMbhanA satsaMgIomAM manaHsukharAma tripAThI je eka jainetara sAkSara hatA, te pAchaLanA satsaMgIomAM temanA ja nAmerI manasukhabhAI eka jene sAkSara hatA zrImadanA Pet student-priya mAnya ziSya A manasukhabhAI bIjAo karatAM umaramAM nAnA hovAthI zrImadanA samAgamamAM AvavAne prasaMga temane meDe (1lpapanA citramAM) maLe, paNa thoDA vakhatanA samAgamalAbhamAM paNa manasukhabhAI e pitAnI viziSTa yogyatA ane tIvra grahaNazaktinA kAraNe ghaNA varSonA samAgamIo karatAM ghaNuM ghaNuM lAbha UThAvI lIdhuM. bIjAone te haju saMskRta vagere bhaNavAnI zrImadane AjJA karavI paDelI, tyAre A ziSya te saMskRta vagerene jJAtA, pAzcAtya keLavaNI pAmela chatAM dharma pratye pUrNa zraddhAvAna pUrNa bhaktimAna vidvAna hoI tattva grahaNa karavAnI vizeSa yogyatAvALe hatuM, eTale ja zrImadane tenA pratye naisargika prema era ulasAyamAna thayuM. thoDA ja vakhatamAM manasukhabhAI zrImaddanA eTalA badhA prItipAtra ane vizvAsu banI gayA ke zrImade pitAnA mokSamALA graMthamAM zabdAMtara-vAkyAMtara a-72 Page #615 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 570 adhyAtma rAjacaMdra karavA sudhInI mukhatyArI emane ApI hatIH "mekSamALA'mAM zabdAMtara athavA prasaMgavizeSamAM kaI vAkyAMtara karavAnI vRtti thAya te karaze. upadughAta Adi lakhavAnI vRtti hoya te lakhaze." (patrAMka 921) ananya vizvAsa vinA Avo pitAnA graMthamAM hastakSepa karavAne akhatyAra-adhikAra keI Ape nahiM, e ja sUcave che ke zrImadrane pitAnA A priya ziSyamAM ke ananya vizvAsa hato. mahAmumukSu jUThAbhAI ane hRdayajJa saubhAgyabhAI pachI zrImadane je kaMI prAye sauthI vadhAre yathArtha paNe eLakhanAra hoya te zrI aMbAlAlabhAI ane A zrI manasukhabhAI hatA. A RjubhUti manasukhabhAIne zrImada sAthe samAgama kema ane kyAre thavA pAmyo tene saMkSepa ItihAsa manasukhabhAInI samAgamanoMdhanA AdhAre atre ApIzuM. zrI manasukhabhAIne sAmAnya vyAvahArika bhAve zrImadune paricaya saM. 1lpa0thI hatuM, paNa pAramArthika bhAve-A eka paramajJAnI puruSa che evA bhAvathI zrImadane samAgama manasukhabhAIne saM. 155nA citra vada 6thI thaze. zrImadUnA A prathama darzana -samAgamanuM tAdazya rocaka zabdacitra manasukhabhAIe "jIvanarekhA aMtargata aMtaryAmIpaNuM" prakaraNamAM AlekhyuM che, te "svabhAktirUpa zabdacitra temanA ja zabdomAM atra rajU karazuMH zrImad rAjacaMdra eka jJAnI, parama puruSa che evA bhAvathI prathama samAgama mane morabImAM saM. 1lpanA caitra vada 6thI thaye. vyavahArabhAve anya suparicita hatA. A samAgama thaye te pahelAM cAra pAMca divasa pahelAM teonI samIpe vavANIe javAnI temaja temane patra lakhavAnI mane tIvra utkaMThA hatI. paNa A utkaMThAne teozrIne samAgamalAbha pAmela, teozrI prati bhaktibhAva dharAvanAra mArA eka sva. snehIe rodhI,-te ema kahIne ke zrImad hAla keIne samAgama karatA nathI, keI sAthe patravyavahAra paNa karatA nathI, evI asaMga dazAmAM teozrI vate che. mane vicAra thaye, ke je zrImada mane suparicita (vyavahAra bhAve) che, jemane prasaMga prApta huM maLuM chuM, jeo mane AdarasatkAre che, jemanI samIpe huM bhedabhAva vinA gAdItakie caDI besuM chuM, jeo kuzaLa samAcAra Adi IcchI-pUchI sabhyatA-prema darzAve che,-te zrImad mane nahiM maLe?-- te zrImada mane patrane uttara nahiM Ape? game tema paNa patra lakhavAnI ke vavANIe javAnI vRtti te upara jaNAvela bhAInA kahevAthI rodhAI gaI; paNa samAgamanI tIvratA vRddhi pAmatI gaI. A bhAva zrImade jANela. (te temanuM aMtaryAmIpaNuM). kemake teozrI morabI citra vada 6nA roja savAre padhAryA. 44 (pachI sAMje zrImadunI samIpe) jatAM rastAmAM vikalpa thayA karatA hatA ke mane maLaze ke nahiM? mArI sAthe bolaze ke nahiM? mane AdarabhAva Apaze ke nahiM? kAnanI baherAza A sAlathI ja AvI che, teozrInuM balavuM huM sAMbhaLI zakIza ke nahiM? tyAM te kaI zrImaMta, dhImaMta, pratiSThita, adhikArI, vakIla, vRddha, jJAnavRddha vagerene samudAya manya hazesaMkeca pAmIza,-ItyAdi vikalpa thayA karatA hatA. tyAM aMte rA. revAzaMkara jhuMjhAbhAInuM makAna jyAM zrImadane nivAsa hatuM te AvyuM. lInA mALa upara caDatAM nisaraNanA upale pagathIethI sAmA Page #616 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mana:mukhabhAI karaDtha ne zrImA satyamAgamalAbha padma khUNAmAM gAdItakIe birAjela zrImadnanAM pavitra dazana thayAM. AsapAsa upara jaNAvela prakAranA samudAya beThA hatA. paramA carcA cAlatI hatI. dazana thatAM ja koi avaktavya bhAva sphuryo ane mUka vANIe madhyamA vAcAe, 'pa'ciMdiya sa'varA' ityAdi sadguru-stuti thaI gaI ! A aMtaryAmIpaNuM. tarata ja teozrIe khAlAvI satkAryAM, samIpa besADyo; kuzaLa samAcArAdi pUchI hRdayanA bhAra AchA karyAM. upara je vikalpe| utpanna thayelA jaNAvela che, te upazamI gayA. sakAca dUra thayA ! A aMtaryAmIpaNu, pAMceka miniTa pachI pharI jJAnacarcA zarU thaI. aherAzanAM kAraNe mane sUtrasaMdhi atraTa naheAtI rahetI. eTale aradhA kalAka besI UThayo. ghera AvyeA. gharamAM mArA patnIne zrImad saMbaMdhI vAta karI. AvA uttama puruSanA yAga chatAM ApaNe viSaya-kaSAyathI bharapUra ! ityAdi kheda thatA hatA. vaLatI savAre zrImad samIpe gayA. kazA tAtkAlika prasa`ga vinA prathama zabda zrImadde uccAryAM te--manasukha, vizeSa thai zake te sArUM jJAnIene sadAcaraNa paNa priya che, kheda kabya nathI. maneAgata bhAva jANuvArUpa A aMtaryAmIpaNu.'- manusmRtti manaHsukhabhAI e sphaTika jevA svaccha nikhAlasa hRdaye AlekheluM prathama dana-samAgamanuM kevuM tAdRzya hRdayaMgama citra ! zrI manaHsukhabhAI tyAre bI. e.nA varganA abhyAsa karatA, ne temane te vakhate vaeNkezana hAvAthI A prathama darzana-samAgamalAbha pachI e aThavADIA rAja savAre ethI traNa kalAka zrImaddA khAsa samAgamalAbha meLavavA manasukhabhAI bhAgyazALI banI zakayA,--zrImadde manasukhabhAIne ekalAne A khAsa samAgamalAbha ApavA parama kRpA karI. zrImanA te pratyakSa samAgamamAM je kAMi zruta thayuM tenuM phreMka TAMcaNu manasukhabhAI e karyuM che ane nikhAlasapaNe saralatAthI jaNAvyuM che ke-- temAM jeTaluM sAcuM ane sArUM che, te badhuM zrImaddanuM che; jeTaluM kheATuM, kharAba vA asamajasa che, te A saMgrahakartAnuM che. tathAprakAranA kheAdha-smRtinA abhAve kvacit asama'jasa hAvuM saMbhave che.' manasukhabhAInA A bAdhaprasaMgeAmAM paNa zrImadnanI tArA vyakta thAya che ane temanA parama udAtta AMtajIvananuM surekha rekhAcitra aMkita thAya che. eTale tAdRzya jIva ta citra (Livnig picture) rajU karatI manasukhabhAInI A upadezasArarUpa noMdhamAMthI prakRtApayogI upayukta atre temanA ja zabdomAM avatArazuM, 1 manaHsukhabhAi--sAheba, Apane joi prema bahu Ave che. zrImad--tevuM tevAne maLe; tevuM tevAne game. cAhe cakAra te caMdane, madhukara mAlatI bhAgI re tema bhavi sahaja guNe hAve, uttama nimitta saMjogI re. tamane uttama nimittanA sajAga thA che. caramAvatta hA carama karaNa tathA re, bhava pariNati paripAka; doSa TaLe ne STi khulye bhalI re, prApati pravacana vApha. thaDa nasamuccay avaleAkaze; te avaleAphavA ceAgya che. Page #617 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa72 adhyAtma rAjacaMdra zrImadda-tavArtha sUtra vAMcyuM? e vAMcavA-vicAravA ApyuM che. pharI pharI e vicAravA che. yogadaSTisamuccaya saMskRtamAM zrIharibhadrAcArye race che. zrIyazovijayajIe gujarAtImAM enI DhALabaddha sajhAya racI che. te mukhapATha karI vicAravA gya che. e daSTie AtmAnI dazAnuM "tharmomITara-mApaka yaMtra che. zAstrane jALa samajanArA bhUla kare che. zAstra eTale zAstA puruSonAM vacana. e vacana samajavA daSTi samyaga joIe. pAMca hajAra zleka mukhapATha karavAthI paMDita banI javAtuM nathI. chatAM thoDuM bhaNI jhAjhAne DoLa karanArA evA paMDiteno goTo nathI. manasukhabhAI-sAheba, mokSamALAe mArA upara bahu upakAra karyo che. mArA gharamAM paNa bahu upakAra karyo che. e ApanI jelI che e gaI sAla sudhI khabara na hatI. evI bIjI mALAo thavI joIe. jenamArga rahasya batAvanArA pATha khUbIthI goThavyA che. jyAre racI hatI? have evI bIjI racanA thAya te ThIka. zrImadu-mekSamALA ame seLa varasa ane pAMca mAsanI umare traNa divasamAM racI hatI. 67 mA pATha upara zAhI DhaLAI jatAM te pATha pharI lakha pADyo hato. ane te ThekANe "bahu puNya kerA puMjathI'nuM amUlya tAttvika vicAronuM kAvya mUkayuM hatuM. jenamArgane yathArtha samajAvavA temAM prayAsa karyo che. jikta mArgathI kaMI paNa jUnAdhika temAM nathI kahyuM. vItarAga mArga para AbAlavRddhanI ruci thAya, tenuM svarUpa samajAya, tenuM bIja hRdayamAM pAya, tevA hetue bAlAvabedharUpa enI yojanA karelI che. te liI tathA te bodhane anusaravA paNa e namune Apela che. eno prajJAvadha bhAga bhinna che. te kaI karaze. e chapAtAM vilaMba thayela. tethI grAhakonI AkulatA TALavA "bhAvanAbedha" tyArapachI racI upahArarUpe ApyuM hatuM. huM keNu chuM? kyAMthI thaye? zuM svarUpa che mAruM kharuM ? kenA saMbaMdhe vaLagaNa che? rAkhuM ke e pariharUM.. -e para jIva vicAra kare te tene na tatvane saMpUrNa baMdha maLI jAya ema che. emAM nava tattvanuM svarUpa samAveza pAme che. vivekapUrvaka vicAravuM joIe; vicAratAM AvaDavuM joIe. manasukhabhAI-sAheba, Apa jevA samartha puruSathI lokopakAranI IcchA rahe e svAbhAvika che; kema karatA nathI? zrImadda-lakAnugraha sAre ane jarUra? ke Atmahita. manasukhabhAIsAheba, banenI jarUra che. Page #618 -------------------------------------------------------------------------- ________________ manasukhabhAI kiratacaMdane zrImad satsamAgamalAbha pa7che. zrImadda- hemacaMdrAcAryane thayAM ATha varasa thayA. zrI AnaMdaghanajIne thayAM baso varasa thayAM. zrI hemacaMdrAcArye kAnugrahamAM AtmA arpaNa karyo. zrI AnaMdaghanajIe AtmahitasAdhana pravRtti karI. zrI hemacaMdrAcArya mahAprabhAvaka baLavAna kSapazamavALA puruSa hatA. teo dhArata te jude paMtha pravartAvI zakata. temaNe trIza. hajAra gharane zrAvaka karyA. 4 4 paNa zrI hemacaMdrAcAryane lAgyuM hatuM ke saMpUrNa vItarAga sarvajJa tIrthakara ja dharmapravartaka heI zake, ame to te tIrthaMkaranI AjJAe cAlI temanA paramArthamAganuM prakAza karavA prayatna karanArA. vItarAga mAgane paramArtha prakAzavArUpa kAnugraha zrI hemacaMdrAcAryo karyo. tema karavAnI jarUra hatI. vItarAga mArga prati vimukhatA ane anya mArga taraphathI viSamatA, IrSyAAdi zarU thaI cUkyAM hatAM. AvI viSamatAmAM vItarAga mArga bhaNI lekone vALavA, lekapakAranI tathA te mArganA rakSaNanI temane jarUra jaNAI. amAruM game tema thAo, A mArganuM rakSaNa thavuM joIe, e prakAre temaNe svArpaNa karyuM. paNa Ama tevA ja karI zake, tevA bhAgyavAna mahAmyavAna kSe pazamazaktivAna ja karI zake. judAM judAM darzanene yathAvat tela karI amuka darzana saMpUrNa satyasvarUpa che e nirdhAra karI zake tevA puruSa kAnugraha, paramArtha prakAza, AtmArpaNa karI zake. zrI hemacaMdrAcArye ghaNuM karyuM. zrI AnaMdaghanajI temanA pachI chaso varase thayA. e cha varasanA aMtarALamAM bIjA tevA hemacaMdrAcAryanI jarUra hatI. viSamatA vyApatI jatI hatI. kALa ugra svarUpa lete jato hato. 4 4 Ama vItarAgadharma vimukhatA cAlI- 4 4 viSamatA vadhatI cAlI. tyAM zrI AnaMdaghanajI base varasa pUrve thayA. zrI AnaMdaghanajIe svaparahitabuddhithI lokopakAra pravRtti zarU karI. A mukhya pravRttimAM Atmahita gauNa karyuM, paNa vItarAgadharmavimukhatA, viSamatA eTalI badhI vyApI gaI hatI ke loke dharmane ke AnaMdaghanajIne pichANI na zakyAM, oLakhI na zakyAM. pariNAme zrI AnaMdaghanajIne lAgyuM ke prabaLa vyApI gayelI viSamatAyege lokopakAra, paramArtha prakAza kAragata thato nathI, ane Atmahita gauNa thaI temAM bAdhA Ave che, mATe Atmahitane mukhya karI temAM pravartAvuM yogya che. AvI vicAraNAe pariNAme te lekhasaMga tyajI daI vanamAM cAlI nIkaLyA. vanamAM vicaratAM chatAM apragaTapaNe rahI vizIpada Adi vaDe lekapakAra te karI ja gayA, niSkAraNa karuNA-leke pakAra e mahApuruSono dharma che. pragaTapaNe leke AnaMdaghanajIne oLakhI na zakyAM, paNa AnaMdaghanajI te apragaTa rahI temanuM hita karatA gayA. atyAre te AnaMdaghanajInA vakhata karatAM vadhAre viSamatA, vItarAgadharmavimukhatA vyApelI che. manasukhabhAi-AMbilanI oLImAM ame gAIe chIe ke-"jJAna ehi ja AtamA" -AtmA pote jJAna che, te pachI bhaNavA-gaNavAnI ke zAstraupadezanI zuM jarUra che ? Page #619 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa74 adhyAtma rAjacaMdra vaLI bhaNeluM badhuM kalpita gaNuM pariNAme bhUlya chUTake che, te pachI bhaNavAnI, upadeza zravaNanI, zAstravAMcanAdinI zI jarUra ? zrImadda-"jJAna ehi ja AtamA" e ekAMta nizcayanayathI che. vyavahAra te e jJAna avarAyeluM che, tene ughADa karavAnuM che. e ughADa thavA bhaNavuM, gaNavuM, upadezazravaNa, zAstravacana Adi sAdhanarUpa che; paNa te bhaNavuM, gaNavuM, upadeza, zAstra Adi sabhya joIe. A zrutajJAna kahevAya che, ane saMpUrNa nirAvaraNa jJAna thatAM sudhI e zrutajJAnanA avalaMbananI jarUra che. "huM jJAna chuM, huM brahma chuM' ema pokAce jJAna ke brahma thaI javAtuM nathI. te rUpa thavA sallAAdi sevavAM joIe. Ama merabInA samAgamalAbhanA A thaDA namUnArUpa bodhaprasaMge atra TAMkyA che. A samAgamalAbha pachI manasukhabhAIne muMbaImAM 196nA kArtika mAsamAM "zrImadda samAgamalAbha maLe. A graMthamAM "aMtaryAmIpaNAnA anubhUta prasaMgonA prakaraNamAM (22)varNavyuM che tema zrImadda sAthe parama premabhAve jamavA vagerenuM tathA vacanAmRtarUpa paramArthabhejana maLavAnuM paNa thayuM. eka divasa zrImadda sAthe jinamaMdire javAne parama dhanyalAbha paNa maLe. te prasaMganuM tAdazya varNana karatAM manaHsukhabhAI seMdhe che ke- bIjA joIvADAmAM zrI zAMtinAthajInuM maMdira. (zrImade) (1) pratimA nirakhI cheTethI vaMdana karyuM. (2) traNa vAra paMcAMga praNAma karyA. (3) AnaMdaghanajInuM padmaprabhujInuM stavana sumadhura, gaMbhIra, suspaSTa dhvanie gAyuM. (4) jinapratimAnAM caraNa taLAsyAM. (5) eka nAnI paMcarati dhAtunI jinapratimA kAtsarga mudrAnI hAthamAM lIdhI. A pratimAne aMdarathI korI kADhI hatI. te siddhanI avasthAmAM thatA ghananI sUcaka hatI. te avagAhanA batAvI. tAtparya-jIva jUdA jUdA. siddha thayA eTale ekamekamAM bhaLavApaNuM chatAM jUdA jUdA. (zrImade batAvyuM)-(6) A digaMbaranA muktAgiri Adi tIrthonI chabIo che. (7) A "gomadhara' nAmathI prasiddha bAhubaLa svAmInI pratimA-chabI che. beMgalara pAse ekAMta jaMgalamAM DuMgaramAMthI kerI kADhelI sIttera phITa uMcI A bhavya pratimA che. navamA saikAmAM cAmuMDarAye e bharAvI hatI. aDola dhyAne kAusagga mudrAe bAhubalajI animeSa netre ubhA che. hAthapage vRkSanI velIo vIMTAI chatAM deha bhAvarahita dhyAnastha bAhubalajIne khabara nathI. kevalya utpanna thavA gya badhI sAmagrI tayAra che. jarA mAnane aMkure naDyo che. "vIrA mArA gaja thakI utare-e mAnarUpI gajathI utaravAnA pitAnI bahene brAhmI-suMdarInA zabda kagocara thatAM, suvicAre sajaja thaI, mAna meDavA taiyAra thatAM kevalya upAmyuM. te A bAhubalajInI dhyAnastha mudrA che. (jinamaMdirane lagatI jJAnazALAmAM) zrI gemasAra laI tene svAdhyAya karyo. temAM praveza karAvyuM. zrI pAMDavapurANamAM pradyumnane adhikAra varNavyo. pradyumnano virAgya gAye. vAsudeve pUrva bhavamAM surUpa saMpanna thavAnA niyANApUrvaka ugra tapazcaryA karI. bhAvanArUpa tapazcaryA phaLI. surUpa saMpanna deha pAmyA. te surUpa ghaNuM vikSepanuM kAraNa thayuM. Page #620 -------------------------------------------------------------------------- ________________ manaHsukhabhAI kiratacaMdane zrImada satsamAgamalAbha 575 strIo bAha pAmI pAchaLa pharavA lAgI. niyANune doSa vasudevane pratyakSa thayo. vikSepathI chUTavA bhAgI javuM paDayuM. mane A tapazcaryAthI Rddhi maLo ke vibhava maLe ke amuka Icchita thAo evI IcchAne niyANuM (nidAna doSa) kahe che, tevuM niyANuM na bAMdhavuM ghaTe. manasukhabhAI-sAheba, avagAhanA eTale zuM? kada? zrImadda-nA, avagAhanA eTale avagAhanA. keTalAka tattvanA pAribhASika zabda evA hoya che ke jene artha bIjA zabdothI vyakta na karI zakAya; jene anurUpa bIjA zabda na maLe. je samajyA jAya, paNa vyakta na karI zakAya. avagAhanA e zabda che. ghaNuM badhe, vizeSa vicAre e samajI zakAya. avagAhanA kSetra AzrayI che. jUduM chatAM ekameka thaI bhaLI javuM, chatAM juduM rahevuM. Ama siddha AtmAnuM jeTalA kSetrapramANa vyApakapaNuM te tenI avagAhanA. A uparAMta bIjA paNa badhaprasaMge muMbaImAM samAgamalAmAM banyA hatA. te pachI 156nA vai. mAsamAM tathA bhAdramAM punaH merabImAM tathA 1957nA bhAgamAM punaH muMbaImAM zrImane samAgamalAbha manasukhabhAIne maLyo hato. temAM eka be prasaMgeH (1) morabImAM bhagavadgItA saMbadhI vAtanA prasaMgamAM zrImade kahyuM hatuM ke-bhagavadgItAmAM pUrvApara virodha che. zuM virodha pUrvApara che, te avalokavA ApI che. avalokaze eTale jaNAI Avaze. pUrvApara avireAdha evuM darzana, evAM vacana te vItarAganA che. I. (2) rogazAstranA tathA AptamImAMsAnA maMgala glaeNka zrImukhe samajAvI graMthamAM praveza karAvyo hato. tema ja-zrImadUnI chellI zArIrika anAgya avasthA vakhate 1lpanA bhAdamAM vaDhavANa kAMpamAM manasukhabhAI sevAmAM hAjara hatA. pachI manasukhabhAIe rajA mAgI. sAheba, AjJA mAguM chuM, rajA lauM chuM. zrImade kahyuM-kema, harata che? manasukhabhAIe kahyuM-jhAjhe samudAya ekaThe thatAM sevA ApavA badala memAnagIrI Adi takalIphane beje ApIe chIe. zrImade kahyuM-jahAsuhaM devANupiya! zAMtasudhArasa vAMcaze. chevaTa 1957 nA caitramAM zrImadanI aMtima avasthA veLAe rAjakeTa citra vada 4 sudhI manasukhabhAI sevAmAM hAjara hatA. zrImade to citra vada 8 sudhI manasukhabhAIne rokAvAnI ne zAMtinAthanA nAmanI mALA japavAnI AjJA puMjAbhAIne mukhe karelI hatI, paNa teo (puMjAbhAI) utAvaLamAM manasukhabhAIne kahevAnuM bhUlI gayA; ane atre paNa vaDhavANukAMpa jevo vikalpa thatAM manasukhabhAI ane dhArazIbhAI AjJA laI vada 4 nA divase merabI AvyA; vada 5 ne te dehavilaya thayo! jema mahAmumukSu aMbAlAlabhAIne zrImadane patrasaMcaya ekatrita karavAmAM ane zrImad rAjacaMdra graMthanI prathamavRttinA prakAzanamAM amUlya phALe che, tema tenI dvitIya saMdhita vardhita AvRttimAM manaHsukhabhAIne te ja amUlya ghaNe meTo phALo che. manasukhabhAI e zrImadda jevA paramagurunA vacanagauravane anurUpa gauravapUrNa bAla dha lipimAM chapAyela A zrImad rAjacaMdra graMthanuM apUrva saMzodhana Page #621 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 576 adhyAtma rAjaya ka parama bhaktipUrvaka evuM suMdara kayuM che ke te AvRtti eka pramANabhUta (standard) AvRtti thaI paDI. A aMge zrI manasukhabhAIe sarvathA pUrNa niHsvAtha paNe pU` parama paramA premathI parama bhaktipUrvaka lagabhaga be varSa jeTalA samaya rAja AThathI daza kalAka ekalA hAthe (single-handed) athAga parizrama karI AvuM mahAna sa MzAdhana kAya ka" te mATe mumukSu jagat temanuM RNI che. Ama zrImadnanA sAkSAt sattamAgamalAbha pAmanArA A mahAmumukSu manaHsukhabhAI e yathAzakti yathAbhakti peAtAnA paramagurunuM parama gaurava karavAmAM gauravAnvita phALA mApyA che,--bhaktithI AtmApaNu karI parama gurunI gauravavRddhimAM zaktisamarpaNa karyu che. prakaraNa chayAzImu prAstAvika paricayaprasa gA zrImad jevI mahAvibhUtinA saMsargamAM--satsamAgamamAM vividha vyaktione Ava vAnA prasaMge| saMkhaImAM temaja anyatra banyA hatA. temAM kAi kASTha mahAnubhAvAe peAtAnA paricayaprasaMgAnI noMdha AlekhI che, temAMthI mukhya sArabhUta keTalIka atra prAstAvika paricayaprasaMgeAnA prakaraNamAM ApazuM. 1 eka kacchI bhAI berAnIvALA padamazI ThAkarazI muMbaImAM prathama 1942mAM ne pachI 1955-56mAM zrImanA samAgamamAM AvyA hatA. eka vakhata temane zrImad sAthe bhUlezvaramAM jinamaMdiramAM javAnA prasaMga anyA hatA, tyAre temaNe zrImane sIdhA prazna pUchyo hatA--Apane jAtismaraNajJAna che ne 900 bhava dekhI zakeA che. ema meM sAMbhaLyuM che te vyAjakhI che? zrImade hyuM--hA, evuM kaMIka che, tene AdhAre Ama kahevANuM che. padamazIbhAie pUchyuM --Apane jAtismaraNu keTalI 'mare ane kevI rIte thayuM ? zrImade javAba ApyA--ame pAMca varasanI vayanAM hatA tyAre zrI vavANImAM amIcaMda nAmanA gRhastha hatA, je bhAi kalyANajIbhAi jevA kadAvara rUpALA guNI vagere hatA. amArA upara te vahAla rAkhatA. tene sarpa syA tethI gujarI gayA. ema vAta sAMbhaLI ghera jaI pitAmahane pUchyuM' ke amIcaMdra gUjarI gayA ke? pitAmahe kahyuM ke e vAtanI tane khakhara na paDe, rAMDhA karI le, vagere. e vAta mUkavAne aneka yuktie karI, paNa ame gUjarI javA viSe A paheluM sAMbhaLeluM heAvAthI te samajavAnI jijJAsA tIvra thayela, tethI phrI phrI e savAla karatA rahyA. chelle pitAmahe kahyuMtemAMthI jIva nIkaLI gayA, have te hAlI cAlI melI khAI pI vagere kAMI karI zake nahIM, mATe tene taLAva pAsenA masANamAM khALI Avaze. ame gheADIvAra gharamAM Ama Page #622 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAstAvika paricayaprasa gA 57 tema pharI chUpI rIte taLAve gayA. tyAM pALa uparanA e zAkhAvALA bAvaLa upara caDI joyuM teA kharekhara citA maLatI hatI ne AjubAju keTalAka mANasA beThelA joyA. vicAra karyA ke AvA mANasane agnimAM khALI deve e keTalI krUratA ? Ama zu karavA thayuM ? vagere vicAra karatAM paDadA khasI gayA. ATaluM kahI tarata UbhA thayA. padamazIbhAie kahyu sAhebajI, e viSe hajI huM vadhAre jANavA mAgu chuM. zrImade kahyu--pachI zrI junAgaDhanA gaDha joce tyAre ghaNA vadhAreA thayeA. have cAleA. eka rAtrIe agyAra vAgyAnA sumAre pUjyazrI (zrImadjI) vyAkhyAna ApI ucA, sAthe zreAtAjana ucA. eTalAmAM bhAI nAnacaMda bhagavAna pUnAvAlA kheAlyA --sAhebajI, peTI (jemAM hIrA, meAtI vagere vepAranA jaththAbaMdha mAla hateA) khullI rahI jAya che; temAM jokhama haze. pUjyazrIe kahyuM--tyAre meseA. sa beThA. pachI nAnaca'dabhAIne pUchyuM--'jokhama' zI rIte ? nAnacaMdabhAIe kahyuM--kIMmatI cIjone huM jokhama saMjJA ApuM chuM ne te ceArAi jAya teA jokhama lAge. pUjyazrIe kahyuM--'jokhama' zabda te jJAnIe paNu mAne, paNa te evI rIte ke jyAMsudhI e che tyAMsudhI jokhama che. mAsAne rAga thAya, tyAre parU pAca vagere thAya, tema A cIjo pRthvInA roga che, temAM jJAnIe kadI meAha rAkhe nahI.. ema kahI peTI ane dIvAnakhAnuM khullAM mukI peAte giragAma gayA ne tyAM beThelA sava pAtapeAtAne sthAne gayA. padamazIbhAine e viSe rAtre ghaNA vicAro thayA, je kema thayuM haze? mATe bIje divase savAre agIyAra vAgyAne sumAre zeTha revAzaMkara jagajIvananI kuAM.nI peDhIe jai pUjyazrIne e viSe pUchyuM. pUjyazrIe kahyuM--kAi cIja ceArAI nathI. bhAi vanamALIe ApaNA gayA pachI amArA khIsAmAMthI cAvI zeAdhI kADhI peTI baMdha karI hatI. padamazIbhAie pUchyuM----sAhebajI, e peTImAM keTalI kiMmatane mAla hatA? pUjayazrIe kahyuM--Azare pacAza hajAra rUpIAnA. te vakhate 1955-56mAM DaoN. hAphikane cAlu ghaNI hiMsA karI plega aTakAvavAnI rasI banAvavA mAMDI. keTalAka A jAhera meLAvaDA karI rasI naMkhAvavA taiyAra thayA. tene pUjyazrIe rasI nahiM nakhAvavA sUcavyuM, tethI te kAma keTaleka darajje aTakayuM. te pachI e rasI mAMsanI banelI che, te ghaNI hiMsAe khane che, ane te rasI naMkhAvatAM plega bahu thADe darajje aTakatA hAya tApaNu bIjA ghaNA roge e rasI nAMkhavAthI thAya che ema matAvI ApavA dariyA sthAnamAM' eka jAhera melAvaDA karavAmAM Ama traNanAM haeNnDakhIlemAM sabhA meAlAvanAra tarike khIjA sAthe eka nAma padamazIbhAinuM lakhavuM ema pUjyazrIe sUcavyuM. padamazIbhAI e kahyuM--sAhebajI, rasI naMkhAvanAramAMnA jAhera zakhsa (ka) e mArA zeThIAe upara laukika mATeA upakAra karela che (jenI aMdara huM paNa AvI jAuM chuM.) enI viruddha mAre sabhA melAvavI e ceAgya nathI dhAratA. tema thaze teA te ulaTA cIDAI amene nukazAnamAM utAraze, mATe mArUM nAma nahi... hAya te sArUM, pUjyazrIe kahyuM--teNe laukika upakAra karela che tenA badale laukika ana3 Page #623 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 578 adhyAtma rAjacaMdra hoya, vaLI A kRtya tenA hiMsAnA uttejanane aTakAvanAra che, mATe tene lAbhanuM kAraNa che, chatAM te viruddha thAya to kAMI DaravA jevuM nathI. jyAM dharmanuM kAma hoya tyAM maraNa sudhI paNa pAchA haThavuM nahIM. ema kahI AThadaSTinI sajhAyamAMthI "dharma artha IhAM prANanejI, cheDe paNa nahiM dharma prANaartha saMkaTa paDe, juo e daSTine marma re." e gAthA kahI saMbhaLAvI. te pachI padamazIbhAIne hiMmata AvI ne heMDabIlamAM sahI karI ApI. e meLAvaDo thayo. pramukhapade pUjyazrI birAjyA. mI. gesalIMga ane DaoN. sukhIo vageree laMbANathI bhASaNa karyA. te pachI Aste Aste rasI baMdha thaI gaI. inokayulezana-marakInI rasI. rasInA nAme dAktaree je A dhatIMga ubhuM karyuM che. bicArAM azva Adine rasInA bahAne ribAvI mArI nAMkhe che, hiMsA karI pApane piSe che. pApa upAje che, pUrve pApAnubaMdhI puNya upAryuM che, te yuge vartamAnamAM te puNya bhegave che, paNa pariNAme pApa here che, te bicArA dAktarane khabara nathI. rasIthI darada dUra thAya tyAranI vAta tyAre, paNa atyAre hiMsA to pragaTa che. rasIthI eka kADhatAM bIjuM darada paNa ubhuM thAya !'--zrImadanI "jIvanarekhA (zrI manasukhabhAI kiracaMdakRta) padamazIbhAI jijJAsAthI kaI kaI pRcchA karatA, tenA zrImada saMtoSakAraka sacoTa javAba ApatA. jemake-(1) ekavAra padamazIbhAI e pUchayuM-zrIkRSNa viSe jainadharmanA pustakamAM lakhyuM che ke teo trIjI narake gayA ane viSNuzAstramAM zrIkRSNa bhagavAna mokSa gayA che ema kahe che. e banne vAte maLatI kema nathI AvatI? pUjyazrIe javAba Apyo--je prakAre jenazAstramAM narake gayA kahyuM che te prakAre je kaMI jIva varte te narake jAya, ane je prakAre viSNuzAstromAM mikSa kahyo che te prakAre kaI jIva vate te te mekSe jAya. mATe banne zAmAM daSTAMtarUpe lakhela che ne te banne barAbara che. koI paNa daSTAMtane vaLagI paDavuM nahiM, paNa temAM tattva zuM che te grahaNa karavuM. (2) padamazIbhAIe pUchayuM-zAstramAM pRthvI sapATa kahI che ne hAlanA zodhake geLa kahe che, temAM kharuM zuM? pUjyazrIe uttara Aye tamane sapATa hoya to phAyado ke goLa hoya che? padamazIbhAIe kahyuM-huM te jANavA mAguM chuM. pUjyazrIe kahyuM-tIthakara bhagavAnamAM zakti vadhAre dhAre che ke hAlanA zodhakomAM ? padamazIbhAIe kahyuM-tIrthakara bhagavAnamAM. pUjyazrIe saceTa mArmika javAba Ape-tyAre tame tIrthakara bhagavAnanA vacana para zraddhA rAkho ne zaMkA kADhI nAMkho. AtmAnuM kalyANa karazo to tamane pRthvI sapATa ke goLa jevI haze tevI kAMI harakata karaze nahiM. (3) padamazIbhAIe pUchayuM mane bhayanI saMjJA vadhAre che tene zo upAya ? pUjyazrIe kahyuM-moTAmAM moTe bhaya ko? padamazIbhAIe kahyuM-tane. pUjyazrIe kahyuM-te to AyuSyanA baMdha pramANe thAya che. jyAre AyuSya pUrNa thavA sudhI maraNane bhaya nathI, tyAre tethI nAnA bhayathI zuM thavAnuM hatuM? evuM mana daDha rAkhavuM. (4) eka divasa navatatvapraznottara graMtha vAMcatAM padamazIbhAIne Page #624 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAstAvika paricayaprasaMga paka vicAra thaye ke mane kaI mahAroga thaye hoya ne pitAne jaNAya ke thayelA upAyo badhA vyartha gayA, have thoDI vAramAM deha chUTI jaze, ema nizcaya thavA vakhate kaI AvI kahe ke tuM tArA mana vacana ane kAyA jIvita sudhI mane seMpI de to huM tane ugArUM, te tuM zuM kahe? ema pitAnA manathI prazna thayo ne potAnA manathI uttara thaye ke hA, soMpI dauM. A vicAra ne vicAramAM te zrImadda samIpe AvyA ne pitAne vicAra darzAvyuM. pUjyazrIe kahyuM-sadgurune mana vacana ane kAyA arpaNa karI devA joIe. je jIva eka bhava maDo mAMDI vALe te anaMtA bhava chUTI jAya. (5) eka vakhata pUjyazrI e "ame' zabdanA prAga bA. khulAse karyo hato ke ame eTale huM nahIM. "a" eTale nahiM, "me eTale huM, huM nahi te "ame." (6) padamazIbhAIe pUchayuMkeTalAka dharma mAnI mUrti pUje che, ne keTalAka nathI pUjatA, temAM keNa vyAjabI che ? pUjyazrIe kahyuM-mUrtipUjaka vyAjabI che. (7) padamazIbhAIe pUchyuM -zAmAM camatkArika zaktio kahI che tene anubhava mane zI rIte thAya? pUjyazrIe kahyuM-te je prakAre prApta thAya te rIte varte te tamane anubhava thaze. jema daracha kapaDuM kApI zIvavAnI kriyA kare che, tyAre ziveluM kapaDuM jue che. tyAM sudhI te prakAre joI zakato nathI. keTalAka prAstAvika bodhaprasaMgenI neMdha paNa padamazIbhAIe karI cheH (1) jyAre zeTha nokarane pagAre rAkhe che tyAre te pagAra karatAM tenI pAsethI vadhAre kAma levAnI AzA rAkhe che, ane nokara garIba hovAthI tenAmAM vepAra karavAnI AvaData chatAM saMjogonI khAmIne lIdhe nokarI kare che. je zeThanI dRSTi nokara pAsethI vadhAre kAma laI ne meLavavAnI hoya, to te garIba pAsethI bhIkha mAganAra e pAmara gaNAya. paNa je nokara pratye evI bhAvanA rAkhe ke e paNa mArA jevuM thAya ne tene ghaTatI sahAya Ape, tenA upara kAmane beje hoya tyAre kAmamAM madada kare, vagere dayAnI lAgaNI hoya to te zeTha (zreSTha) padane lAyaka gaNAya. (2) pUjyazrIe kahyuM-Aje cAMdInI pATamAMthI kaTakA karatAM be ghATIone joyA. teo evA zAMta hatA ane cokkasa hatA, ke chINI pakaDanAra ane ghA mAranAra jarA cUke te chINuM pakaDanAranA hAthamAM lAgatAM vAra lAge nahIM. evA upayoga je AtmAmAM rahe to kalyANa thaI jAya. (3) pUjyazrIe prakAzya-je je vastuo, vyaktio, bAbate jIvane kalyANanA kAraNa thAya te badhA "upakaraNa (upakArakartA, paNa te parigraharUpe jIva seve te te badhA "adhikaraNa eTale saMsAra vadhAravAnA hetu thAya. tema thatAM te tarata tajavA gya che. (4) pUjyazrIe artha prakAza karyo-"namutthaNamAM jIvadayANuM che tene artha jIvanA devAvALA ema thAya che. keI apekSAe jIva dharma nathI pAme tyAM sudhI jaDa che. (5) 'taratama jege re taratama vAsanAne artha-jyAM sudhI jIva svarUpamAM nathI tyAMsudhI mana-vacana-kAyAnI tAratamyatAthI tevI vAsanA sahita karma baMdha kare che. (6) "kSaNa kSaNa bhayaMkara bhAvamaraNe kAM aho! sAcI raho', eTale paravastu pratye he che! mehane lIdhe tallIna thaI kSaNe kSaNe bhayaMkara evuM-jJAna darzana cAritra tapa vIrya Page #625 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 580 adhyAtma rAjacaMdra ane upayogI evA bhAvaprANamAM-kAM maraNa kare che? (7) padamazIbhAIe prazna karyoispitAla cAlu karanAra ne duHkhIonAM dardo dUra karavAne hetu rAkhela haze te pramANe thAya che, chatAM temAMnA nekara lAlacane lIdhe daradIone saMtApe, abhakSya vastuo vaparAya tene cAlu karanArane deSa lAge ke nahIM? tenA uttaramAM pUjyazrIe jaNAvyuM - hA, tene adhyavasAya IspitAla cAlu karavAne thaye te sAthe ja bhaviSyamAM sArI narasI kriyAo thavAnI tene baMdha te pADe che,-nimitta ubhuM karanAra te che mATe. (8). pUjyazrInuM zarIra mAMdagIthI ghaNuM kRza thaI jatAM besavA-UThavAnI zakti na hatI, tyAre paNa pustake potAnA hAthe uthalAvI jovAnuM karatA, tyAre koI koI bhAI kahetA ke have Ape kAMI zrama nahiM levuM joIe. tenA uttaramAM pUjyazrI kahetA ke--zarIra hathIyArarUpa che, mATe enAthI je je sukRtya thaI zake te karI levuM joIe. bIjA eka kacchI bhAI nAnacaMdabhAI bhagavAnadAsa pUnAvALAne zrImaddane darzanalAbha saM. 1954nA mAgazara mAsamAM prathama muMbaImAM thayuM. te vakhate temane 25 varSane putra hRdayarogathI gUjarI jatAM temanA hRdayane bhAre AghAta lAgavAthI temane "ajJAnatAne lIdhe cittane bhramatA utpanna thAya tevuM lAgyuM tenuM samAdhAna karavA mATe kaI puruSane maLavAne IrAde hatuM. temaNe kalyANajIbhAI tathA caMdrasUri (zrI pUja) pAsethI zrImaddanA adhyAtmajJAna saMbaMdhI sAMbhaLyuM hatuM, eTale maLavAnI jijJAsA thaI. zodhatAM zodhatAM je makAnamAM teo rahetA hatA te ja makAnamAM nIce ja ratanajI vIrajInA nAmanI dukAna hatI, te dukAna zrImadanI ja che ane tyAM zrImadda sAMje deDha kalAka ja Ave che ema khabara paDI. eTale maLavAnI IcchA jaNAvatAM zrImade dAthI 8 sudhImAM maLavAnuM jaNAvyuM. te samaye maLavAnuM thayuM. prAstAvika vAta pachI 55 varSanA vayevRddha nAnacaMdabhAI pAse jJAnavRddha zrImade "suMdara vilAsa" pustaka laI be traNa lITI vAMcI tenuM vivecana karavA mAMDayuM. A aMge zrI nAnacaMdabhAInA je bhAva sahaja ullAsa pAmyA te temanA A sahaja svayaMbhU udgAromAM ja vyakta thAya che ? te vivecana karavAmAM mArA mananA je kaMI saMdeha ane pUchavAnA udgAra hatA te te vakhate ja khulAsA thaIne samAI gayA. te bAbata mArA manathI pUchavAnuM kaMI bAkI rahyuM nahIM, ane je abhimAna hatuM te naSTa thaI gayuM. 8 vAgye UThavAne TAIma hatuM te rAtanA bArathI eka thaI gaye, paNa tenI khabara paDI nahIM. te vivecana sAMbhaLavA Azare 50 mANasa beThelA hatA. sAMbhaLanAra lokone evuM Azcarya thayuM ke bhAI (zrImadu) ATha vAgyAthI vadhAre vAra kadI bese nahIM ane Aje bhAine evI laya lAgI che ke eka vAgatA sudhI paNa kaMi kaMTALo nahI AvatAM besI rahyAM, te tamArA pUrNa pUNyAInuM kAma che. ame Azare 50 jaNa beThelA, paNa sAta vAgye bhASaNa zarU karyuM te chA kalAka cAlyuM. tenI aMdara sarva leke temanA moDhA sAmuM ekadama joI rahetA, koIne keka paNa pheravavAne vakhata Avye nahIM. chevaTamAM UThatI vakhate mArA manamAM je Page #626 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 581 prAstAvika paricayaprasa gA abhimAna hatuM te naSTa thaIne evA prema utpanna thayA ke A bhAine huM mArA zarIramAM gADhavI lau` ke sadA sa`kALa temanI sevAmAM rahuM. eve bhAva jANIne ekadama UThIne UbheA thayA ane bhAIne be hAthe chAtIe dAkhyA ane kakaDIne bheTatho (khAthe khAtha bharIne). ekadama pAghaDI utArIne bhAinA paga upara mUkIne temanA be paga pakaDIne e paganuM cuMbana karyuM, ane bhAi pAse vina Mti karI-have tameA kRpA karIne mane kAi upadeza karIne A bhayabhramaNAmAMthI mukta kare. teneA temaNe kai uttara ApyA nahIM. mane kahyu ke tamane savArathI sAMja sudhImAM game tyAre AvIne besavAnI paravAnagI che. evA udUMgAra sAMbhaLatAMnI sAthe mArA manamAM je putrameAhanI udAsInatA hatI te ekadama naSTa thai gaI, ane mArI chAtImAM kALA meda hatA te naSTa thaIne ekadama sUryanA teja jevA prakAza karavA lAgyA.' pachI eka be khIjA prasaMga banyA hatA, te nAnacaMdabhAinA potAnA ja zabdomAM A pramANe : (1) eka divasa meM pUjyazrIne pUchyuM ke Apa vItarAga dazA bhogavA che ane vyavahAra kema calAvI zakeA che ? tyAre tenA uttaramAM jaNAvyuM ke --emAM zuM che ? e tA sahaja che. jAjarUmAM jhADe javAnI peThe teTalA pUratI jarUra rAkhI che. jAjarUmAM jhADe jaie chIe paNu jAjarUmAM prema rAkhI keAi besavA icchatuM nathI evI rIte jANavuM. tethI vaLage nahi. (2) eka prasaMge evA prazna pUchyo ke bhAI, A tame lAkhe rUpiyAnA dhadhA kare che te dhaMdhAnI aMdara keTalAka vepArI tamArI pAse Ave che. te vecavAnI buddhithI Ave che ne keTalAka levAnI buddhithI Ave che. vecanAra dhaNI Apane AvIne kahe ke A mAla keTalI kiMmatanA che? je ceAgya kiMmata hAya te mane Ape| ane tame lai le. te Apa kema karo ? (zrImade javAba ApyA-) A mAlanI ki`mata AMkelI ke khAMdhelI nathI, teA e mAlanI ApaNI najarathI je ceAgya kri'mata lAge temAM Azare be TakA chUTe evuM jANIne ApaNe mAla lIdhe| hAyalIdhA pachI khajArabhAve tejI maMdI thAya teA te kamanI vAta--te temAM doSa lAge nahIM; vyAjabI kiMmata karI kahevAya. 3 zrI raNachoDadAsa dhArazIbhAi peAtAnI paricayanoMdhamAM lakhe che ke--(1) peAte vAta karavAmAM 'ame' zabda bahu vAparatA. eka vakhate ekAMtamAM savAla ka hatA ke AvI rItanuM khelavuM e 'hu padapaNuM" sUcave che. tyAre zrImadnIe tenA artha samajAvyeA hateA ke--anahI', me =huM. tethI ame=huM nahIM evA arthAMmAM 'ame' zabda vAparIe chIe. A vakhate tattvAtattva saMbaMdhI kAMi mananA nirNaya thayela nahiM, tethI e aMnuM mahattvapaNu' lAgyuM naheAtuM. have e zabdanuM gAMbhIpaNuM ane te zabda vAparavAmAM kRpALudevanI kharI sthitinuM bhAna karAve che. (2) zrIjI sAhebane eka vakhata savAla pUchyo hatA ke jainadharmAMnA kheAdha pramANe te kaI sAdhu vicarI zake nahI', nabhI zake nahI, hAi zake nahIM. AvA vakhate jainanA abhimata pramANe cAlanAra kAi sAdhupuruSa haze ? javAba maLyA hatA ke hAI zake'. (3) zrImadda jevA Page #627 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 582 adhyAtma rAjaca sAdhucarita sAdhupuruSa parama ahiMsaka bhAvanigraMtha jyAM vicaratA hoya tyAM tenI saMni dhimAM "vAtiyAM tattaSi jainArA_ahiMsAnI pratiSThA sate tenI saMnidhimAM varanAza hAya,-e pataMjali sUtranuM smaraNa karAvato eka camatkArika prasaMga banavA pAmyo hato, te raNachoDadAsabhAIe meMLe che. je vakhate raNachoDadAsabhAI dharamapura sTeITanA phoresTa ophisara hatA te vakhatanI A vAta che : zrImatuzrInI kAruNyavRttine eka dAkhalo nedha karavAjoga che. te e ke jyAre upara darzAvela pahADI pradezamAM ame sAthe rahetA hatA, te arasAmAM saM. 1lpanA citra mAsamAM amArA rAjyakartAnA mulakamAM poliTikala ejaMTa sAhebane mukAma thaye hato. teo sAhebanA sanmAna arthe zIkAranI goThavaNa thaI hatI. paNa jAnavaranA subhAgye jyAM dayAno atyaMta nirmaLa jharo vaheto hoya tyAM devI rakSaNa maLyA sivAya kema rahe? e banAvane game tema gaNavAmAM Ave, paNa ATaluM to satya khAtara neMdha karavAnI jarUra che ke jyAM sudhI zrImatuzrInI sthiratA e mulakamAM rahI tyAM sudhI zIkAra maLI zakyo nahato. zrImatuzrInuM visarjana thayuM ane sAheba mesuphano mukAma pADozI rAjyamAM thayo, jyAM pAchaLathI zIkAra maLyAnA samAcAra sAMbhaLyA hatA. khaMbhAtavALA mumukSu bhAI zrI choTAlAla mANekacaMdane 1946 nA Azo vadamAM zrImadanA prathama darzana thayA, tenI neMdha karatAM zrI choTAlAlabhAI lakhe che ke--huM kRpALu devanI sanmukha darzana karIne Ubho rahyo ke sAhebajIe mane kahyuM "ame tamane joyA che." huM je je sthaLoe, gAmee gayelo tenAM nAma daI pUchyuM ke A sthAne A gAme mane joyo che? sAhebajIe kahyuM ke nA, tyAM nahIM. meM pUchyuMApe mane kyAre joyelo? te vakhate sAhebajI mauna rahyA. anumAnathI meM dhAryuM ke sAhebajIe pUrva bhavamAM mane joyA haze. pachI muMbaImAM darzana-samAgama banela, temAM eka-be prasaMgenI nedha temaNe karI che: (1) ame sAhebajInA darzana karI beThA. temanI atyaMta zAMta ane gaMbhIra mukhamudrAnuM avalokana karyuM. haju sudhI smRtimAM Ave che ke te sAva vItarAga dazA hatI. xx parama kRpALudevanI vItarAgatA mane addabhuta bhAsatI hatI. teozrI bahAra pharavA jatA tyAre mane sAthe laI jatA. carnI roDanI bAjumAM samudra kinAre retImAM temanI samIpamAM huM, mArA bhAI tribhuvanabhAI tathA khImajIbhAI beThA hatA. sAhebajInI addabhuta virAgyadazA-vItarAgatA Aje paNa smRtimAM Ave che, paNa vANImAM kahI zakato nathI, tema lakhavA samartha nathI. (2) eka vakhata muMbaimAM zrI zAMtinAthanA derAsare sAheba sAthe huM tathA tribhovanabhAI gayA hatA. zrI zAMtinAtha bhagavAnanI pratimAjI hatAM tyAM darzana karavA gayAM. huM samIpa ja ubho hato. mane sAhebajIe ekadama vAMsAnI bAjuethI banne kara prahI saMbodhIne kahyuM-'juo! juo ! A prabhue AkhI duniyAthI AMkha mIMcI che. te vakhate mane apUrva bhAsa karAvyuM hatuM, ane dehu AtmAnuM bhinna svarUpa tAdaza lAgatuM hatuM. aho ! sAhebajIno Page #628 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAstAvika pAracayaprasaMge keTalo badho anaMta upakAra! pachI gujarAtamAM 151 nA AzemAM banelA paricaya prasaMganI noMdha choTAlAlabhAI lakhe che--dharmajathI kRpALudeva vIrasada padhAryA hatA. tyAM jaMgalamAM eka sAMkaDI naLImAM thaIne javAno rasto hato. ame badhA pachavADe pachavADe cAlatA hatA. te naLImAM dUrathI be sAMDha laDatA laDatA ghaNA ja vegamAM amArI sAme AvatA hatA. sAhebajIe prathamathI ja jaNAvyuM ke A baMne sAMDha pAse AvatAM zAMta paDI jaze; paNa ame bhayabhIta thaI khetaramAM bharAI gayA. phakta sAhebajI pote nIDarapaNe eka ja dhArAe cAlatA hatA, ane temanI pAchaLa bhAgabhAI tathA DuMgarazIbhAI cAlatA hatA. beu sAMDha to pAse AvatAM ja zAMta banI UbhA rahyA. pachI 15ramAM khaMbhAtamAM zrImade pitAne tyAM 18 divasa sthiratA karI hatI, te vakhatanA upadezaprasaMganI naidha zrI choTAlAlabhAI lakhe che-sAhebajI je vakhate upadeza karatA te vakhate mArUM makAna tAjanethI bharAI jatuM. dareka helamAM leka bharAI jatA, jethI paga mUkavA jeTalI jagyA paNa rahetI na hatI, tethI ghaNuM leka nIce UbhA UbhA sAMbhaLatA hatA. pUchavA dhArIne AvelA sarvenuM samAdhAna upadezamAM ja thaI jatuM, jethI loka Azcarya sahita AnaMda pAmatA, ane vicAra karatA ke jANe ApaNA mananA bhAva teozrInA jANavAmAM AvI gayA na hoya! aho! teozrInI saumyatA, paramArthapaNuM. ahe! temanI vItarAgatA! ahA ! temanI mukhamudrA! aho ! temanI kRpA! e badhuM vacanamAM AvI zake nahIM, paNa bahu ja smRtimAM Ave che. huM pAmara teozrI mATe vadhuM zuM lakhuM? pa morabIvALA zrI malakacaMdabhAI potAnI paricayadhamAM seMdhe che ke-sAhebanI mudrA taddana viSaya-kaSAya rahita, ane zAMta hatI. ane AkhA zarIramAM vItarAgatA prasarI rahI hatI. game te vakhate juo paNa mukhAraviMda anya pariNAmane bhajatuM nahIM. kema jANe sAkSAt bhagavAna ja hoya! temaja thatuM. vAta kare temAM pUrvApara virodha hAya nahIM. akhaMDa upaga rAkhatA tathA vAtanI saMkalanA adbhuta lAgatI. khAtAM, UThatAM, besatAM taddana apramatta dazA jovAmAM AvatI. eka vakhata bolyA ke, jJAna amArAmAM pariNameluM che. te mukhAraviMda jotAM khullI rIte jaNAtuM hatuM. vANuM taddana amRtamaya ane sAtizayavALI hatI. vacana evAM kelkIrNa hatAM ke sAmA mANasa upara asara thayA vinA rahe ja nahIM, ane ema ja IcchA rahe ke teozrInI samIpamAM rahIe jethI navuM navuM sAMbhaLIe. sAhebajIne ghaNI ghaNI labdhio pragaTI hatI. eka prasaMga nedhA che ke eka dAmanagaranA vaNika zeTha ArAma khurazI para paDyA paDyA bIDI pItA hatA, temaNe zrImadUne TeLamAM prazna karyo-rAyacaMdabhAI, mekSa kema maLe? javAbamAM zrImade jaNAvyuM ke, tame atyAre je sthitimAM beThA che te ja sthitimAM hAtha ke paga kaMI paNa halAvyA-calAvyA vagara sthira thaI jAo te tamAro Page #629 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 ahIMthI sIdhe meAkSa thaI jaze. dai zrImad pAse AvI beThA. adhyAtma rAjaya A sAMbhaLI te zeTha tarata UbhA thaI khIDI nAkhI jIvanakaLA"mAM noMdhelA keTalAka prasa MgA atra sAbhAra nAMdhIe chIe--(1) eka divasa zrImad kravA gayA hatA. smazAnanI jagA AvI tyAre temaNe temanI sAthe hatA te bhAIne pUchyuM--A zuM che? te bhAIe javAkha ApcA--smazAna', zrImadde kahyuM--ame teA AkhI muMbaine smazAna samAna joIe chIe.' (2) zrImadnA eka pADAzIe temanA atizayA tathA svAdhyAyanA raMga dekhIne pUchyuM ke tame Akhe divasa dhanI dhUnamAM raheA che te khazrI cIntane zuM bhAva thaze te jANatA hAvA joI e. zrIsade kahyuM amArA dI UThayo nathI ke svAdhyAya bhAva jANavA karIe.' (3) diga`khara paMDita zrI geApALadAsajI kharaiyAe zrImad digaMbara maMdiramAM svAdhyAya karatA hatA tyAre vina Mti karela ke gAmasAranA anuvAdamAM je truTio jaNAya che, te pUrI karI deze ? zrImade uttara ApyA-- ame teA zAstra mAtra AtmAne arthe vAMcIe chIe.' (4) mAMDavI derAsaramAMthI 'leAkaprakAza' ane SoDazaka' maMgAvI cAreka divasamAM hastalikhita te meATA graMthA vAMcI tenI pAnavAra vigata kahI khatAvatA. (5) eka divasa muMbaI tAradevane raste pharavA gayelA; rastAmAM cAlatAM cAlatAM graMthanuM nAma, tenA kartAnuM nAma, te graMthanA prathama zloka ane chellA zleAka; pachI khIjA graMthanuM nAma Adi, ema eka kalAka pharyAM tyAM sudhI ekalatA ja gayA. (6) meArakhIneA vatanI lallu nAmanA nAkara ghaNAM varSe temane tyAM rahelA. muMbaimAM tene gAMTha nIkaLI hatI. zrImad tenI jAte sAravAra karatA. peAtAnA kheALAmAM tenuM mAthuM mUkI aMta vakhata sudhI tenI saMbhALa lIdhI hatI. jIvanarekhA'mAM zrI manaHsukhabhAi kaMda mahIpatarAma rUparAma nIlaka sAthenA zrImanA sacATa medhaprada vArtAlApanA prasaMga noMdhe che. te A prakAre :-- A bhAratavaSa~nI adhogati jainadhama thI thai ema mahIpatarAma rUparAma kahetA, lakhatA. dazeka varasa para amadAvAdamAM meLApa thatAM mahIpatarAmane pUchyuM. mahIpatarAmane zrImanA prazna-bhAI! jainadhama ahiMsA, satya, saMpa, dayA, sattvAnukaMpA, sa`prANIhita, paramAtha, paropakAra, nyAya, nIti, Arogyaprada AhArapAna, nirvyasana, udyama Adine bedha kare che? (mahIpatarAmaneA) javAma--hA. prazna--bhAI! jainadhama hiMsA, asatya, cArI, kusaMpa, krUratA, svAtha parAyaNatA, anIti, anyAya, chaLa-kapaTa, viruddha AhAra-vihAra, meAjazeAkha, viSayalAlasA, ALasa, pramAda AdinA niSedha kare che? javAma--hA, Page #630 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAstAvika parithayaprasa gA 55 prazna--kaheA, dezanI adheAgati zAthI thAya? ahiMsA, satya, saMpa, dayA, pApakAra, paramArtha, sattvAnu pA, sava prANIhita, nyAya, nIti, Arogya Ape ane rakSe evAM zuddha AhArapAna, niSya`sana, udyama AdithI ke tethI ulaTA hiMsA, asatya, kusaMpa, krUratA, svAtha paTutA, chaLa-kapaTa, anIti, Arogya bagADe ane zarIra-manane azakta kare evAM viruddha AhAra vihAra, vyasana, meAjazeAkha, ALasa, pramAda AdithI ? mahIpatarAmane javA--khIjA'thI; arthAt ahiMsA, satya AdithI ulaTAM evA hiMsA asatya AdithI. niSya sana, prazna--tyAre dezanI unnati e bIjAthI ulaTA evAM ahiMsA, satya, ghama, saMpa AdithI thAya ? javAma hA. prazna--tyAre jaina dezanI adheAgati thAya evA Adha kare che ke unnati thAya evA ? javAma--bhAI, huM kabula karU chuM ke jaina jethI dezanI unnati thAya evAM sAdhanAnA medha kare che. AvI sUkSmatAthI, vivekapUrvaka meM kadI vicAra karyAM na hatA. amane te nAnapaNamAM pAdrInI zALAmAM zIkhatAM saMskAra thayelA, tethI vagara vicAre ame kahI dIdhuM, lakhI mA, mahIpatarAme saraLatAthI kabula karyu. satyazeAdhanamAM saraLatA jarUranI che. satyane mama levA vivekapUrvaka ma`mAM utaravuM joIe. prakaraNa satyAzImu gUDha praznaneAnA ukelanuM mahAmaMthana parama prajJAnidhAna paramatattvadraSTA zrImadde tattvajJAna saMbaMdhI anekAneka gUDha praznonA ukela mATe eTaluM badhu mahAmaMthana karyu che, ke prAye tevuM mahAmathana bhAgye ja koIe karyuM haze. hRdayasAgaranuM maMthana karI tattva-navanIta valeAvatA jJAnAvatAra zrImad je se...kaDA gahana praznonI UMDI tattvavicAraNA karI che, tenI mAtra sUci (Index, memo) pratye paNa dRSTipAta karatAM kAi paNa guNagrAhI huMsadRSTi AtmAne prajJApAramita zrImadnanA parama prajJAtizaya pratye parama bahumAna sphuryA vinA rahe tema nathI. mahAmati siddhasena divAkarajIe sanmatitaka mAM eka kevala jJAna-dazananI ekatA khA. mAM navIna ja zailIe maulika vicAraNA karI, te sanmatitaka nA eka darzanaprabhAvaka graMtha tarike svIkAra thai cUkayeA, tyAre ahIM te| mahAmati sanmati zrImade tevA se...kaDA gUDha- rahasyabhUta praznA upasthita karyAM che ne tenI navIna ja zailIe asAdhAraNa maulika vicAraNA 14 Page #631 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 586 adhyAtma rAjacaMdra karI che, te pachI prajJApAramita zrImadanI anupama prajJAne mATe pUchavuM ja zuM? A badhA prazna zrImade pitAnA UhApahAthe--UMDI tattvavicAraNArthe upasthita karyA che, te badhAya nirNayAtmaka che ema mAnI levAnI kaI e bhUla karavAnI nathI; paNa atre parama AzcaryakAraka te e ja jovAnuM che ke AvA prazno paNa atyArasudhImAM prAya keIne kuryA paNa nathI ! zrImadanA hRdayanA darpaNa samI hAthoMdha pratye daSTipAta karatAM A vastunI pratIti thaze. hAthadhanI A samagra sUci (Complete list, full index) atra vistArabhayathI ApI zakAya ema nathI, tathApi sAmAnyapaNe tenA A aMke pratye sujJa vAcakanuM lakSa kheMcIe chIe : hA. naM. 1-22, 23, 24, 27, 28, 34, 52, pa3, 56, 60, 62, 63, 64, 67, 68, 69, 70, 71, 72, 75, 76, 77, 78, 79, 80, 81, 83, hA. naM. 2-4, 6, 8, 21, 22, 23; hA. naM. 3-1, 4, 5, 6, 24, 27. I. temAMthI keIkeIne atre yathAprasaMge vicAra karazuM; ane hAthoMdhamAM tema ja keTalAka patramAM paNa dravyAnuga saMbaMdhI sUkSma vicAraNA karI che, tathA lokasaMsthAnAdinI AdhyAtmika ghaTanA aMge zrImade asAdhAraNa asAmAnya alaukika maulika vicAraNA karI che, tene paNa prAsaMgika nirdeza karazuM. atre aneka gUDha ane zrImade prazranAthe () cihnamAM mUkyA che, tene artha emane te te viSayamAM saMzaya-zaMkA ke anizcitatA che ema nathI, paNa e mAtra eTaluM ja sUcave che ke zrImade A prazna pitAnA AtmAnI samakSa sUkSma vicAraNArtho-mahAmaMthanAthe rAkhyA che, mUkyA che, ane te paNa tattvacakAsaNI karI tene niHsaMzaya-niHzaMka suvinizcaya-Atmavinizcaya thAya e arthe, te te zAstrIya praznonuM parIkSApradhAnapaNe maMthana karI tene vAlepa daDha nizcaya thAya e arthe, te te zAstrIya vastu sarvathA avirodhapaNe-sAMge pAMga sakala avikalapaNe kevI rIte supratiSThApita thAya e arthe. kaI vizvane keyaDe (Riddle of the Universe) ukelavA mathe, tenA karatAM anaMtaguNaviziSTa jaTila gahana koyaDA ukelavAna mahAbhagIrathe mahAprayatna zrImade atra karyo che - te pratye daSTipAta karatAM A mahAtmAnA mahAna AtmasAmarthya pratye, emanA prajJAtizaya pratye, emanI tatvamImAMsA pratye, emanI AtmalakSI dRSTi pratye, sarva keIne parama bahumAna khure ema che. Ama te te prazna paratve zrImade vipula vicAra karyo che ema A praznasUci sUcave che, paNa te aMge temaNe ze zo vicAra karyo che tatvanirNaya karyo tenI vigatavAra neMdha (details) atra nathI, te te temanA hRdayamAM ja rahevA pAmela che; tathApi keTalAka praznanA tatvanirNayAtmaka muddAonI (Points) nedha te atre maLe ja che. tenuM paNa ApaNe atra darzana karazuM. zrImade pitAnA UhApahAthe kevA praznane upasthita karyA che te prathama joIe? mULa. leka saMsthAna? dharma adharma astikAyarUpa dravya ? ravAbhAvika abhavyatva? anAdi anaMta siddhi? anAdi anaMtanuM jJAna zI rIte ? AmA saMkoce vikAse? siddha Urdhvagamana-cetana, khaMDavat zA mATe nahIM? kevaLajJAnamAM lekAlekanuM jJAtRtva zI rIte? Page #632 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gUDha praznonA ukalanuM mahAma thana 587 lekathitimaryAdAhetu? zAzvatavastulakSaNa? uttara. te te sthAnavatI sUryacaMdrAdi vastu, athavA niyamita gati hetu ? duSamasuSamAdi kALa? manuSya UMcatvAdipramANa? agnikAyAdinuM nimittayege ekadama utpanna thavuM? eka siddha tyAM anaMta siddha avagAhanA ?" (hAthoMdha 1-52). dharmAstikAyAdi aMge AvA parama gaMbhIra sUkamabuddhigamya praznane paNa UThAvyA che--dharmAstikAya ane adharmAstikAya tathA AkAzAstikAya arUpI chatAM rUpIne sAmarthya Ape che, ane e traNa dravya svabhAvapariNAmI kahyAM che, tyAre e arUpI chatAM rUpIne sahAyaka kema thaI zake? dharmAstikAya ane adharmAstikAya ekakSetrAvagAhI che, ane paraspara viruddhatAvALA tenA svabhAva che, chatAM temAM virodha, gati pAmelI vastu pratye sthitisahAyakatArUpe ane sthiti pAmelI vastu pratye gatisahAyatArUpe thaI zA mATe Ave nahIM? dharmAstikAya, adharmAstikAya ane AtmA eka e traNa samAna asaMkhyAtapradeza che, tene kaMI bIje rahasyArtha che? dharmAstikAya adharmAstikAyanI avagAhanA amuka amUrtAkAre che, tema havAmAM kaMI rahasyArtha che? leka saMsthAna sadaiva ekasvarUpe rahevAmAM kaMIrahasyArtha che? eka tAre paNa ghaTavadha thato nathI, evI anAdi sthiti zA hetuthI mAnavI? zAzvatapaNAnI vyAkhyA zuM? AtmA, ke paramANu kadApi zAzvata mAnavAmAM mULa dravyatva kAraNa che; paNa tArA, caMdra, vimAnAdimAM tevuM zuM kAraNa che?" (hAthoMdha 1-63). mahAzAsapAraMgata mahAmatiene paNa je prAye kadI UgyA nathI evA A mahAprane mahAprajJAtizayasaMpanna zrImaddanA svaccha matidarpaNamAM AtmavicAraNAthe sahaja svabhAve svayaM saMkurita thayA che ! ane AtmA aMge paNa AtmavicAraNArthe A prazna upasthita thayA che : "jinane abhiprAye AtmA mAnatAM atra lakhyA che te prasaMgo pratye vadhAre vicAra kara-1. asaMkhyAta pradezanuM mULa parimANa. 2. sakeca, vikAsa thaI zake evo AtmA mAnya che te saMkeca, vikAsa arUpIne viSe havA gya che? tathA kevA prakAre hevA che ? nigada avasthA viSe vizeSa kAraNa kaMI che? sarva dravyAdinI prakAzaktA te rUpa kevaLajJAnasvabhAvI AtmA che, ke svasvarUpAvasAna nijajJAnamaya kevaLajJAna che? 5. AtmAmAM ge vipariNAma che? svabhAve vipariNAma che? vipariNAma AtmAnI mULa sattA che? saMgI sattA che? te sattAnuM kayuM dravya mULa kAraNa che? 6. hInAdhika avasthA cetana pAme tene viSe kaMI vizeSa kAraNa che? svasvabhAvanuM? pudgalasaMganuM ke tethI vyatirikta? 7. je pramANe mekSapade AtmatA pragaTe te pramANe mULa dravya mAnIe te lekavyApaka pramANa AtmA na thavAnuM kAraNa zuM? 8. jJAna guNa ane Atma guNa e ghaTanA ghaTAvavA jatAM AtmA kathaMcita jJAnavyatirikta mAnava te kevI apekSAe? jaDatvabhAve ke anyaguNaapekSAe ? 9. madhyama pariNAmavALI vastunuM nityapaNuM zI rIte saMbhave che? 10. zuddha cetanamAM anekanI saMkhyAne bheda zA kAraNe ghaTe che." (hA. naM. 1-72). temaja-kevaLajJAna aMge AvI viziSTa vicAraNA upasthita karI che. "siddha AtmA kAkaprakAzaka che, paNa kAlakaDyApaka nathI, vyApaka te svaagAhanA Page #633 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 adhyAtma rAjacaMdra pramANu che. je manuSyadehe siddhi pAmyA tenA trIjA bhAga UNe te pradeza dhana che, eTale Atmadrabya leAkAleAkavyApaka nathI paNa leAkAleAkaprakAzaka eTale leAkAleAkagAyaka che, leAkAlAka pratye AtmA jateA nathI, ane leAkAleAka kaMI AtmAmAM AvatAM nathI, sarve pAtapAtAnI avagAhanAmAM svasattAmAM rahyAM che, tema chatAM AtmAne tenuM jJAnadana zI rIte thAya che? atrejo evuM dRSTAMta kahevAmAM Ave ke jema ArIsAmAM vastu pratibiMSita thAya che, tema AtmAmAM paNa leAkAleAka prakAzita thAya che, pratikhikhita thAya che, teA e samAdhAna paNa avidha dekhAtuM nathI, kemake ArIsAmAM tA visasApariNAmI pudgalarasmithI pratibiMSita thAya che. AtmAneA agurulaghu dhama che, te dharmAMne dekhatAM AtmA sarva padArthane jANe che, kemake sava dravyamAM agurulaghu guNa samAna che. ema kahevAmAM Ave che, tyAM agurulaghu dharmanA artha zuM samajavA ?' (hA.--nAM-1-64). A aMge parama rahasyabhUta vArtA zrImad prakAze che.paramAdhijJAna utpanna thayA pachI kevaLajJAna utpanna thAya che, e rahasya anuprekSA karavA ceAgya che. anAdi anaMtakALanuM, anaMta evA alAkanuM ? gaNitathI atIta athavA asaMkhyAtathI para evA jIvasamRha, paramANusamUha anaMta chatAM anaMtapaNAnA sAkSAtkAra thAya te gaNitAtItapaNuM chatAM zI rIte sAkSAta anaMtapaNuM jaNuAya? e virodhanI zAMti upara kahyAM te rahasyathI thavA ceAgya samajAya che. vaLI kevaLajJAna nivi pa che, upayAgane prayAga karavA paDatA nathI. sahaja upacega te jJAna che; te paNa rahasya anuprekSA karavA ceAgya che. kemake prathama siddha kANu? prathama jIvaparyAya karyA ? prathama paramANuparyAya kaceA ? e kevaLajJAnageAcara paNa anAdi ja jAya che; arthAt kevaLajJAna tenI Adi pAmatuM nathI, ane kevaLajJAnathI kaMI chAnuM nathI e e vAta paraspara virodhI che, tenuM samAdhAna paramAvidhanI anuprekSAthI tathA sahuja upayAganI anuprekSAthI samajAvAyeAgya rastA dekhAya che.' (hAthanAMSa 1-70). lAkapuruSanuM rahasya e prakaraNamAM (40) ApaNe leAkanA-jaganA kAyaDAnA ukela zeAdhavAnA zrImade kevA mahAprayAsa karyo che te joyuM ja che; temaja brahmAdvaitavAdIAdi siddhAMtanI parIkSA paNa kevI sUmekSikAthI karI che te joyuM ja che, eTale tenuM atra piSTapeSaNa karavAnI jarUra nathI. A vizvavyavasthA aMge zrImanA tattvani ya hAthanoMdhamAM A prakAre dazya thAya che--vizva anAdi che. jIva anAdi che. paramANu pudgalA anAdi che. jIva ane karmanA sa'kha'dha anAdi che. sAgI bhAvamAM tAdAtmya adhyAsa hAvAthI jIva janmamaraNAdi duHkhAne anubhave che. (hA.-nAM 1-28) pAMca astikAyarUpa leAka eTale vizva che. caitanyalakSaNa jIva che. vaNu, gaMdha, rasa, sparzImAna paramANue che. te saMbaMdha svarUpathI nathI. vibhAvarUpa che. (hA.-nAM 1-28). vartamAnakALanI peThe A jagat savakALa che. pUrvakALe na hoya teA vartamAnakALe tenuM hovuM paNa hAya nahIM. va mAnakALamAM che teA bhaviSyakALamAM te atyaMta vinAza pAme nahIM. padArtha mAtra pariNAmI hAvAthI A jagat paryAyAMtara dekhAya che; paNa mULapaNe tenuM sadA vrata mAnapaNuM che.' (hA.--nAM 1-66) ityAdi. Page #634 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gUDha praznonA ukelanuM hAmaMthana 589 ane dravyAnuyoga viSaya paratve te zrImade eTaluM badhuM AtyaMtika tattvamaMthana karyuM che ane eTale badhe daDha AtmanizcayavaMta tasvanirNaya karyo che ke tenuM ApaNane sahaja darzana dravyAnuga para udyota relAvatA zrImaddanA A sUtrAtmaka kelkIrNa amRta vacanamAM thAya che: "traNe kALamAM je vastu jAtyaMtara thAya nahIM tene zrIjina dravya kahe che. koI paNa dravya para pariNAme pariName nahIM. svapaNAne tyAga karI zake nahIM. pratyeka dravya (dravya-kSetra-kALa-bhAvathI) svapariNAmI che. niyata anAdi maryAdApaNe vate che. je cetana che, te kaI divasa acetana thAya nahI; je acetana che, te kaI divasa cetana thAya nahIM. (hA. 1-56). je vastu samayamAtra che, te sarva kALa che. je bhAva che te che, je nathI te nathI. be prakArane padArtha svabhAva vibhAgapUrvaka spaSTa dekhAya che. jaDa svabhAva, cetana svabhAva. (hA-ne 1-67). namo jijNuM jidabhavANuM. jinatatvasaMkSepa. anaMta avakAza che. temAM jaDa cetanAtmaka vizva rahyuM che. vizvamaryAdA be amUrta dravyathI che, jene dharmAstikAya, adharmAstikAya evI saMjJA che. java ane paramANupula e be dravya sakriya che. sarva dravya dravyatve zAzvata che. anaMta jIva che. anaMta anaMta paramANupula che. dharmAstikAya eka che. AkAzAstikAya eka che. kALa dravya che. vizvapramANa kSetrAvagAha karI zake e ekeka jIva che. (hA.naM. 2-4) # namaH-mULa dravya zAzvata. mULa dravyaH-jIva ajIva-paryAya -azAzvata. anAdi nitya paryAya -meAdi. (hA.- -5) nAma. pradeza samaya paramANa. dravya guNa paryAya. jaDa cetana." (hA-ne. rU-4) tathA patrAMka 568mAM paNa zrImade vizada tatvavicAraNA prakAzI che ke -"zrI jinane e abhiprAya che, ke pratyeka dravya anaMta paryAyavALuM che. jIvane anaMtA paryAya che ane paramANune paNa anaMtA paryAya che. jIva cetana hovAthI tenA paryAya paNa cetana che, ane paramANu acetana hovAthI tenA paryAya paNa acetana che. jIvanA paryAya acetana nathI ane paramANunA paryAya sacetana nathI, e zrIjine nizcaya karyo che. ane temaja egya che, kemake pratyakSa padArthanuM svarUpa paNa vicAratAM tevuM bhAse che. ane A sarva UhApohanA niSkarSa-nIceDarUpe zrImade potAnA parama tattvanirNayanI udgheSaNa A amara zabdamAM karI che--jema bhagavAna jine nirUpaNa karyuM che temaja sarva padArthanuM svarUpa che." (hA.-. 2-21). ane sarva padArthamAM paNa parama padArtha to AtmA ja che ane sarva padArthane vicAra paNa eka AtmArthe ja kartavya che, e zrImane ananya Atmanizcaya che. eTale AtmA viSayamAM ekaThA (Ace) parama AtmadraSTA zrImade AtmatattavasaMbaMdhI jeTalo UMDA tatvavicAra karyo hoya, AtmatattvasaMbaMdhI jeTale baLavAna anubhavasiddha tatvanirNaya prApta karyo hoya, AtmabhAvanAnuM jeTaluM AtyaMtika paribhAvana karyuM hoya, AtmagItAnuM jeTaluM divya gAna saMgIta karyuM hoya, teTaluM prAye bhAgye ja koIe karyuM hoya e saheje samajAya che, ane eTale ja AvA parama bhAvitAtmA mahAmAe AtmA saMbaMdhI je tattvavicAra karyo hoya, je tatvanirNaya karyo hoya, te Page #635 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 590 adhyAtma rAjacaMdra sarva kALanA sarva AtmAthIne parama apUrva mArgadarzaka thaI paDe emAM kaMI Azcarya nathI. eka amRtapatramAM (aM. 710) zrImade AvI mumukSune parama mArgadarzaka thaI paDe evI apUrva vizada tattvavArtA prakAzI che- "AtmA saccidAnaMda. jJAnApekSAe sarva vyApaka saccidAnaMda e huM AtmA eka chuM ema vicAravuM, dhyAvavuM. sarvane bAda karatAM karatAM je abAdhya anubhava rahe che te AtmA che. je sarvane jANe che te AtmA che. je sarvabhAvane prakAze che te AtmA che. upagamaya AtmA che. avyAbAdha samAdhisvarUpa AtmA che. AtmA che. AtmA atyaMta pragaTa che. kemake svasaMvedana pragaTa anubhavamAM che. te AtmA nitya che, anutpanna ane amilanasvarUpa hovAthI. bhrAMti paNe parabhAvane kartA che. tenA phaLane bhaktA che bhAna thaye svabhAvapariNAmI che. sarvathA svabhAvapariNAma te mokSa che. sadguru, satsaMga sallAsa, saddavicAra ane saMyamAdi tenAM sAdhana che. AtmAnA astitvathI mAMDI nirvANa sudhInAM pada sAcAM che, atyaMta sAcI che, kemake pragaTa anubhavamAM Ave che. bhrAMti paNe AtmA parabhAvane kartA hovAthI zubhAzubha karmanI utpatti thAya che. karma saphaLa hevAthI te zubhAzubha karma AtmA bhagave che. utkRSTa zubhathI utkRSTa azubha sudhInA sarva nyUnAdhika paryAya bhegavavArUpa kSetra avazya che. - nija svabhAvajJAnamAM kevaLa upage, tanmayAkAra, sahaja svabhAve, nirvikalpapaNe AtmA pariName te kevaLajJAna che. tathArUpa pratItipaNe pariName te samyaktva che. niraMtara te pratIti varyA kare te kSAyika samyakatva kahIe chIe. kavacit maMda, kavacita tIvra, kavacit visarjana, kavacit smaraNarUpa ema pratIti rahe tene kSapazama samyakatva kahIe chIe. te pratItine sattAgata AvaraNa udaya AvyAM nathI, tyAMsudhI upazama samyakatva kahIe chIe. AtmAne AvaraNa udaya Ave tyAre te pratItithI paDI jAya tene sAsvAdana samyaktva kahIe chIe. atyaMta pratIti thavAnA egamAM sattAgata alpa pugalanuM vedavuM jyAM rahyuM che tene vedaka samyakatva kahIe chIe. tathArUpa pratIti thaye anyabhAva saMbaMdhI ahaMmamatvAdi, harSa, zeka krame karI kSaya thAya. manarUpa egamAM tAratamya sahita je kaI cAritra ArAdhe te siddhi pAme che. ane je svarUpasthiratA bhaje te svabhAvasthiti pAme che. niraMtara svarUpalAbha, svarUpAkAra upaganuM pariNamana e Adi svabhAva aMtarAyakarmanA kSaye pragaTe che. kevaLa svabhAvapariNAmI jJAna te kevaLajJAna....kevaLajJAna che." ane chevaTamAM atre eTaluM umeravuM yogya thaI paDaze ke lokasaMsthAna-A loka puruSAkAre che e Adi gUDha rahasyabhUta bA. aMge zrImade eTaluM badhuM puSkaLa maMthana karyuM che tathA enuM aMtargata AdhyAtmika rahasya prApta karyuM che ane te spaSTa zabdamAM prakAzya che, ke A bhAve adhyAtmadaSTie vicAravA cogya che evI A parama bhAvitAtmAnI khAsa bhalAmaNa mumukSuonA hRdayanA aMtarAlane sparzI jAya che. patrAMka 714mAM zrImade spaSTa prakAryuM che ke -"bhagavAna jine kahelA lakasaMsthAnAdi Page #636 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gUDha praznonA ukelanuM mahAmaMthana 591 bhAva AdhyAtmika draSTithI siddha thavA egya che. cakavaryAdinuM svarUpa paNa AdhyAtmika dRSTithI samajAya evuM che. manuSya-UMcatva pramANAdimAM paNa te saMbhava che. kALapramANAdi paNa te ja rIte ghaTayamAna che. nigodAdi paNa te ja rIte ghaTayamAna havA che. siddhasvarUpa paNa e ja bhAvathI nididhyAsana thavA gya che-saMprApta thavA gya jaNAya che. leka zabdano artha--anekAMta zabdane artha AdhyAtmika che. sarvajJa zabda samajAvo bahu gUDha che. dharmakathArUpa caritro AdhyAtmika paribhASAthI alaMkRta lAge che. jaMbudvIpAdinuM varNana paNa adhyAtma paribhASAthI nirUpita karyuM lAge che. 4 4 4 zrI jine kahelA bhAve adhyAtma paribhASAmaya levAthI samajAvA kaThaNa che. parama puruSane vega saMprApta thavo joIe."--anekAneka gUDha raha ne ghaTasphoTa karanAre A rahasyabhUta patra vartamAnamAM jijJAsuone UThatI keTalIye zaMkAonuM nivAraNa karavAnuM kevuM apUrva sAmarthya dharAve che ! seMkaDe thI na thAya evuM kevuM sAMgopAMga samAdhAna zrImade atra prakAzya che ! seMkaDo gUDha praznonA ukelanuM zrImade kevuM mahAmaMthana karyuM haze tenI sAkSI pUranArA A amRta vacana mumukSuone kevuM adbhuta mArgadarzana Ape che! vattamAnamAM leka saMsthAnAdi bhAve aMge anyathA kalpanA karI jinavacananI zraddhAmAMthI calita thanArAone acalita karanAra-sthirIkaraNa karanAra ane parama pramANu jinakathita bhAvo samajavAne navIna adhyAtma daSTi arpanAra adhyAtmanimagna zrImadanA A TakelkIrNa amRta vacana te sarva kALanA sarve mumukSuoe hRdayamAM kotarI rAkhavA yogya che- "saMtajane! jinavarendroe lokAdi je svarUpa nirUpaNa karyA che, te AlaMkArika bhASAmAM nirUpaNa che. je pUrNa gAbhyAsa vinA jJAnagocara thavA gya nathI. mATe tame tamArA apUrNa jJAnane AdhAre vItarAganAM vAkyone virodha karatA nahIM; paNa yogane abhyAsa karI pUrNatAe te svarUpanA jJAtA thavAnuM rAkhaje.-zrImad rAjacaMdra, aM. 904 prakaraNa aThayAzImuM kevaLajJAnanI alaukika paramArtha vyAkhyA uMcA cidAkAzamAM jIvanmuktapaNAnI pAMkhe UDanArA-kevala eka zuddha caitanyamaya AtmAnI anubhUtimAM vilasanArA, kevala zuddha sahaja AtmasvarUpane akhaMDa anubhava karanArA-kevala jJAnamaya AtmAne divya anubhavarasa AsvAdanArA parama AtmadaSTA zrImade kevalajJAnanA tAvika svarUpanuM evuM AtyaMtika parijJAna karyuM che, ke tevA tajajJa Page #637 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 52 adhyAtma rAjacaMdra puruSa prakAzaeNluM kevalajJAnanuM parama rahasyabhUta svarUpa savakALanA sa` mumukSuone parama upakArI apU mAdaka thaI paDe evuM che. kevalajJAnanuM tAttvika svarUpa zuM che? A kALamAM hAya ke na heAya ? kema na hoya ? e Adi aMge saubhAgyabhAi, DuMgarazIbhAI Adi mumukSuone vAravAra prazna thatA ane zrImad paNa UhApAhAthe--U'DI vicAraNAthe tevA praznAnI upasthiti temanI pAse karatA, ane ema temane vicArapariNatinI preraNA karI, tenuM yathAvat samAdhAna dAkhavatA--ane te paNa evuM ke zAstramaryAdAne mAdha na Ave ane tenuM yathA tAttvika-- pAramArthiMka svarUpa pUrvApara avirAdhapaNe supratiSThApita thAya, tenI mukhya upakArakArI kendrastha vyAkhyA pratye mumukSu jIvanuM lakSa kendrita thAya ane zAstrIya vyAkhyAnA paramA Azaya sugamapaNe samajAi jAya. zAsrakAranA paramAtha Azaya samajyA vinA AzayAMtarathI rUDhigatapaNe kevalajJAnanI je vyAkhyA karavAmAM Ave che temAM ane yathArtha paramAtha Azayane samajIne je vyAkhyA karavAmAM Ave temAM ghaNuM aMtara che. va`mAna rUDhia mAM prAye mukhya vyAkhyAne gauNu ne gauNa vyAkhyAne mukhya karI devAmAM AvI che, tema ja tenI vyAkhyAnI nizrcayavyavahArasApekSatA prAye lagabhaga bhUlI javAmAM AvI che. zrImade kevalajJAnanI rUDhigata vyAkhyApraNAlikAthI jUdI ja tarI Ave evI mUlabhUta-maulika alaukika paramAtha vicAraNAthI zAstrIya vyAkhyAne apUrva paramA Azaya prakAza kevalajJAnanA svarUpa aMge apUrva alaukika prakAza nAMkhyA che,--je saMkALanA samumukSuone parama upakArI apUrva alaukika mAdaka thai paDe evA che. zrImade prakAzailI A kevalajJAnanI apU alaukika vyAkhyA aMge A prakaraNamAM digdarzona karazuM. zrImad, saubhAgya paranA patramAM (a 615) A aMge vicArapreraNA karatAM lakhe che--nIcenA belA pratye tamAre tathA zrI uMgare vizeSa vicArapariNati karavA ceAgya cheH (1) kevaLajJAnanuM svarUpa zA prakAre ghaTe che ? (2) A bharatakSetramAM A kALe tene saMbhava hAI zake ke kema ? (3)kevaLajJAnIne viSe kevA prakAranI Atmasthiti heAya ? (4) samyakdarzIna, samyajJAna ane kevaLajJAnanA svarUpamAM kevA prakAre bheda hAvA cAgya che ? (5) samyagdarzanavAn puruSanI Atmasthiti kevI hAya ? tamAre tathA zrI DuMgare upara jaNAvelA khela upara yathAzakti vizeSa vicAra karavA ceAgya che.' A patranA uttaramAM saubhAgyabhAI Addhie peAtAnA vicAra jaNAvyA, te aMge zrImad punaH khIjA patramAM (a'. 617) vizeSa vicAranI preraNA karatAM lakhe che--e praznanA para tamane, laherAbhAIne tathA zrI DuMgarane vizeSa vicAra kavya che. anya danamAM je prakAre kevaLajJAnAdinAM svarUpa kahyAM che, temAM ane jainadanamAM te viSayanAM svarUpa kahyAM che, temAM keTalAka mukhya bheda jevAmAM Ave che, te sau pratye vicAra thai samAdhAna thAya te AtmAne kalyANanA aMgabhUta che; mATe e viSaya para vadhAre vicAra thAya teA sArUM.'--atre e vastu spaSTa dhyAna kheMce che ke A vica.ranuM samAdhAna AtmAne kalyANanA aMgabhUta che, mATe zrImad A vicAra khAsa prere che; tema ja patrAMka 628mAM paNa te praznA para yathAzakti Page #638 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kevaLajJAnanI alaukika paramArtha vyAkhyA anuprekSA tathA paraspara praznottara zrI DuMgara vageree karavA gya che" ema vizeSapaNe prere che. A patranA uttaramAM zrI saubhAgya vageree potAnA vicAra jaNAvyA che tene ullekha karI zrImad patrAMka 62mAM jaNAve che kevaLajJAna A kALamAM hovA gya che ke kema? teno uttara (saubhAgyabhAIe) ema lakhyo ke "pramANathI jotAM te havAgya che." e uttara paNa saMkSepathI che, je pratye ghaNo vicAra karavA gya che. e cothA praznane vizeSa vicAra thavAne arthe temAM ATaluM vizeSa grahaNa karaze ke je pramANe jenAgamamAM kevaLajJAna mAnyuM che athavA kahyuM che te kevaLajJAnanuM svarUpa yathAtathya kahyuM che ema bhAsyamAna thAya che ke kema ? ane tevuM kevaLajJAna svarUpa hoya ema bhAsyamAna thatuM hoya to te svarUpa A kALamAM paNa pragaTavA gya che ke kema ? kiMvA jenAgama kahe che teno hetu kahevAno judo kaMi che, ane kevaLajJAnanuM svarUpa bIjA koI prakAre hevA cagya che tathA samajavA che? A vArtA para yathAzakti anuprekSA karavA cagya che." Ama UhApahAthe tatvajijJAsA uttejita karatI vAraMvAra vicArapreraNA karI, saubhAgya paranA parama amRtapatramAM (aM. 679) kevalajJAnanI apUrva vyAkhyA prakAzamAM zrImada sarvAgI samAdhAna darzAve che. patra prAraMbhamAM zrImadda nirAvaraNa jJAna zuM? tene parama paramArtha prakAze che - je jJAnamAM dehAdi adhyAsa maTayo che, ane anya padArthane viSe ahaMtAmamitA vartatAM nathI, tathA upaga svabhAvamAM pariName che, athata jJAnasvarUpapaNuM bhaje che, te jJAnane nirAvaraNa jJAna kahevA yogya che.--kevalajJAna nirAvaraNa kahevAya che te paripUrNa satya che, paNa sAmAnyapaNe vartamAna prarUpaNAmAM tenI vyAkhyA mukhya paNe ya evA jagatane anulakSIne karavAmAM Ave che, eTale A yalakSI vyAkhyA te paralakSI che, ane te paNa satya che, chatAM te parathI mULa jJAyakalakSI-AtmalakSI svalakSI vyAkhyA zI che tene khulAso thatuM nathI, sarva seyane jANanArA jJAyaka AtmAnI svarUpasthiti zI che te spaSTa thatI nathI. te nirAvaraNa jJAnane pAmelA kevalajJAnI bhagavAnanI pitAnI AtmAnI sthiti zI che? tenI jJAyakalakSI-apUrva AtmalakSI vyAkhyA parama AmaSTA zrImade atra spaSTa prakAzI, kevalajJAnanA paramArtha svarUpa para-nizcayasvarUpa para apUrva udyota nAMkhe che- apUrva jJAnaprakAza relAvyA che. mahAna zrI kuMdakuMdAcAryuM paNa niyamasAra 4 zAstramAM gA. 15 AdimAM AvA ja bhAvanI vAta nizcaya-vyavahAranAM vibhAgathI spaSTa prakAzI cheH "kevalI bhagavAna vyavahAra nayathI sarva jANe che-dekhe che, nizcayathI te kevalajJAnI AtmAne jANe che-dekhe che. jJAna paraprakAza che tethI vyavahAranayathI darzana che, AtmA paraprakAza che tethI vyavahAranayathI darzana che; jJAna AtmaprakAza che tethI nizcayanayathI "NANaM parappayAsaM bavahAraNayeNa daMsaNaM tamhA / appA parappayAso vavahAraNayeNa daMsaNaM tamhA // NANa appapayAsaM, appA appapayAso teNa / gaMA pUjayAso LichALA raMf tanhA ! " niyamasAra ma- 5 Page #639 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 594 adhyAtma rAjacaMdra darzana che, AtmA AtmaprakAza che tethI nizcayanayathI darzana che." A nizcaya-vyavahAranI vAtamAM mukhya evI je nizcaya-paramArthI--tattvanI vAta vartamAnamAM prAye lagabhaga bhUlAI gayA jevI thaI gaI hatI, prAce visarjana jevI thaI gaI hatI, tene zrImade atra purujajIvita karelI pratyakSa thAya che. AvI zrImadda jevA parama jJAnInI A zAstra pramANa apUrva vANune bheda tIvra mumukSu vinA-mahAbuddhimAna subuddhi vinA keNa pAmI zake? koNa kahI zake? jenI buddhinI maMdatA-jaDatA che evA abuddhi vA dubuddhi jana kema pAmI zake? kema rahI zake? patra prAraMbhe ATalo sAmAnya nirdeza karI, saubhAgyanI pRcchAnA uttaramAM zrImad jaNAve che ke mati-buta Adi jJAnanA paMca prakAra sAcA che-kharekhara che-paramArtha. sat che, kalpanArUpa--upamAvAcaka nathI, paNa vartamAnamAM AtmacAritranI tevI tathArUpa vizuddhinA abhAve te khAsa dekhAtA nathI tethI te nathI ema nathI, paNa kharekhara paramArtha sat che-ema spaSTa udgheSaNa kare che- jinAgamamAM mati zrata Adi jJAnanA paMca prakAra kahyA che. te jJAnanA prakAra sAcA che, upamAvAcaka nathI, avadhi, mana:paryavAdi jJAna vartamAnakALamAM vyavada jevAM lAge che, te parathI te jJAna upamAvAcaka gaNavAM yogya nathI. e jJAna manuSya jIvane cAritraparyAyanI vizuddha tAratamyatAthI upaje che. vartamAnakALamAM te vizuddha tAratamyatA prApta thavI dulabha che, kemake kALanuM pratyakSa svarUpa cAritramehanIya Adi prakRtinA vizeSa baLasahita vatta tuM jovAmAM Ave che. sAmAnya AtmacAritra paNa koIka jIvane viSe vartavA yogya che, tevA kALamAM te jJAnInI labdhi vyavaccheda jevI hoya emAM kaMI Azcarya nathI. tethI te jJAna upamAvAcaka gaNavAyegya nathI. AtmasvarUpa vicAratAM te te jJAnanuM kaMI paNa asaMbhavitapaNuM dekhAtuM nathI. sarva jJAnanI sthitinuM kSetra AtmA che, te pachI avadhi, mana:paryavAdi jJAnanuM kSetra AtmA hoya emAM saMzaya kema ghaTe?" A parama arthagaMbhIra zabdo parathI samajAya che ke-avadhi Adi jJAna AtmacAritranI vizuddhine AdhIna che,-ATalA varSane dravya dIkSA paryAya thaye evA kahevAtA cAritraparyAyane AdhIna nahi, paNa AtmAnA zuddhatArUpa-niSkaSAyatArUpa cAritraparyAyane AdhIna che. jema jema saMjavalanAdi kaSAyanI nyUnatA thatI jAya-kaSAyanI mAtrA ghaTatI jAya, tema tema AtmacAritranI vizuddhi vadhatI jAya ane tevI tathArUpa Atmavizuddhi thAya to te jJAna pragaTe. AvuM vratInA-AtmacAritrInA svarUpanuM jene bhAna nathI evAone to A AtmavizuddhinuM ne tene AdhIna te te jJAnanuM svapna paNa kyAMthI hoya? paNa atyaMta nikaSAyatAne-vItarAgatAne pAmela zrImadane divya AtmA to tevI AtmacAritravizuddhine pAmyuM che, eTale ja AtmaanubhavanA parama nizcayabaLathI A mahAna AtmacAritrInA A anubhavavacana nikaLyA che, ane A avadhi Adi "vyavaccheda jevAM lAge che" "sarva jJAnanuM kSetra AtmA che mATe emAM kaMI paNa saMzaya nathI" ema pAMce jJAnanI satyatA mATe A mahAna anubhavajJAnIe A parama AtmanizcayAtmaka uttara Ape che ane eTale ja zAstranA Page #640 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kevaLajJAnanI alaukika paramAtha vyAkhyA papa yathAsthita-jema che tema paramAthanA ajJa jIvA tenI vyAkhyA kadAca virAdhavALI karatAM hAya paNa A jJAna te sAcAM ja che ane tenA sabhava paNa pUrepUrA ja che,ema A mahAn AtmadraSTA spaSTa uddeSe che-- yadyapi zAstranA yathAsthita paramAnA ajJa jIvA tenI vyAkhyA je prakAre kare che, te vyAkhyA virAdhavALI hAya, paNa paramAthe te jJAnane sabhava che. jinAgamamAM tenI je prakAranA AzayathI vyAkhyA kahI hAya te vyAkhyA ane ajJAnI jIvA Azaya jANyA vinA je vyAkhyA kare temAM meATAbhedya hAya emAM Azcaya nathI, ane te bhedane lIdhe te jJAnanA viSaya mATe sadeha thavA ceAgya che, paNa AtmadraSTie jotAM te saMdehane avakAza nathI.' Ama kevaLajJAnapayatanA pAMca jJAna mATe peAtAnA kevA niHsa Mdeha parama adbhuta Atmanizcaya zrImadde atra prakAzyA che ! have kevaLajJAnanA sUkSmatama svarUpanI mImAMsA karatAM parama mahAmati zrImad, eka samayanuM eka paramANunuM ane eka pradezanuM jene jJAna thAya tene kevaLajJAna pragaTe ema kahyuM che te satya che, ema vacanaTaMkAra karI, e zAstravArtAnuM atyArasudhImAM prAye pUve na prakAzAyuM hoya evuM apUrva tatttarahasya prakAze che-- kALanA sUkSmamAM sUkSma vibhAga samaya che, rUpI padArthAMnA sUkSmamAM sUkSma vibhAga paramANu che, ane arUpI padArthAMnA sUkSmamAM sUkSma vibhAga pradeza che. e traNe evA sUkSma che ke atyaMta nimaLa jJAnanI sthiti tenAM svarUpane grahaNa karI zake. sAmAnyapaNe saMsArI jIvAnA upayAga asaMkhyAtasamayavRtti che, te upayAgamAM sAkSAtpaNe eka samayanuM jJAna saMbhave nahIM; je te upayAga ekasamayavarti ane zuddha hAya tA tene viSe sAkSAtpaNe samayanuM jJAna thAya. te upayAganuM ekasamayavattipaNuM kaSAyAdinA abhAve thAya che, kemake kaSAyAkriyAge upayeAga mUDhatAdi dhAraNa kare che, tema ja asa`khyAtasamayavattipaNuM bhaje che; te kaSAyAdinA abhAve ekasamayavattipaNuM thAya che; arthAt kaSAyAdinA yAge tene asaMkhyAta samayamAMthI eka samaya jUdA pADavAnuM sAmarthya naheAtuM te kaSAyAdine abhAve eka samaya jUdo pADIne avagAhe che. upayAganuM ekasamayavattipaNuM kaSAyarahitapaNuM thayA pachI thAya che. mATe eka samayanuM, eka paramANunuM, ane eka pradezanuM jene jJAna thAya tene kevaLajJAna pragaTe ema kahyuM che te satya che. kaSAyarahitapaNA vinA kevaLajJAnanA saMbhava nathI, ane kaSAyarahitapaNA vinA upayega eka samayane sAkSAtpaNe grahaNa karI zakatA nathI, mATe eka samayane grahaNa kare te samaye atyaMta kaSAyarahitapaNuM joI e, ane jyAM atyaMta kaSAyanA abhAva heAya tyAM kevaLajJAna hAya che, mATe e prakAre kahyuM ke eka samaya, eka paramANu ane eka pradezanA jene anubhava thAya tene kevaLajJAna pragaTe. jIvane vizeSa puruSArtha ne arthe A eka sugama sAdhananA jJAnIpuruSe upadeza karyAM che. samayanI peThe paramANu ane pradezanuM sUkSmapaNuM hAvAthI traNe sAthe grahaNa karyA che. vicAramAM vattavAne arthe jJAnIpuruSAe asaMkhyAta ceAga kahyA che; te madhyenA eka A vicArayeAga kyo che ema samajavA ceAgya che.' tAtparya ke-samaya, paramANu, pradeza e sUkSmatama bhAvAne ekasamayavatI niSkaSAya Page #641 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 59 adhyAtma rAjacaMdra zuddha upayAga ja grahaNa karI zake; upacAganuM ekasamayavati paNuM kaSAyAdinA abhAve ja thAya che ane kaSAyAdinA abhAve ja kevalajJAnanuM pragaTavApaNuM thAya che. Ama badhI zAsrokta vAtaneA sumeLa maLI jAya evI parama cuktiyukta parama vizada vicAraNA parama mahAmati zrImadde atra prakAzI che. kharekhara! parama sUkSma buddhinA mahAsAgara mahAbuddhinidhAna sanmati zrImade atra prakAzailI sUkSma tattvamImAMsA mahAsUkSma buddhi dharAvanArA mahAmati janA grahaNa karI zake evI che, te maMdabuddhijaDabuddhi evA abuddhi-dubuddhi janA kema grahaNa karI zake? AvA A mahAsUkSmabuddhigamya kevalajJAnanA svarUpanA vicAra dugamya che, ane bhUta-bhaviSyanuM jJAna na thAya evI mAnyatA karavI ceAgya nathI, arthAt bhUta-bhaviSyanuM yathArtha jJAna virala puruSAne vizuddha cAritratAratamye thavA ceAgya che, ema khulaMda nAdathI zrImad udghASe che--kevaLajJAnanA svarUpanA vicAra dugamya che, X X ane bhUtabhaviSyanuM kaMI paNu jJAna koI ne na thAya evI mAnyatA karavI ghaTatI nathI. bhUtabhaviSyanuM yathAtha jJAna thavAyeAgya che, paNa kAika viralA puruSAne ane te paNa vizuddha cAritratAratamye. eTale te sa MdeharUpa lAge che, kemake tevI vizuddha cAritratAratamyatA vamAnamAM abhAva jevI varte che.'----bhUta-bhaviSyanuM jJAna thai zake che ema spaSTa kathatA zrImadnanA A vacana eTalA badhA spaSTa che ke koi paNa mUDhabuddhi tenA vapasta artha karI zake ema nathI. bhUta-bhaviSyanA jJAnanA niSedha karavAnI vAta te| dUra rahI, paNu zrImad tA te niSedha karanAranA ja niSedha kare che, arthAt kevaLajJAnathI bhUta-bhaviSyAdi avazya jANI zakAya che evuM spaSTa vidhAna kare che. Ama chatAM bhUta-bhaviSyane jANavuM e kevaLajJAnanI mukhya vyAkhyA nathI, mukhya vyAkhyA te Atmasthiti ane AtmasamAdhi che, ema gauNu-pradhAnabhAvathI A vyAkhyAnA spaSTa paramA Azaya zrImad uddeASe che--kevaLajJAnanA atha vattamAnamAM zAstravettA mAtra zabdabheAdhathI je kahe che, te yathA nathI ema zrI DuMgarane lAgatuM hAya teA te sa Mbhavita che; vaLI bhUtabhaviSya jANavuM enuM nAma kevaLajJAna che, evI vyAkhyA mukhyapaNe zAsrakAre paNa kahI nathI. jJAnanuM atyaMta zuddha thavuM tene kevaLajJAna jJAnI puruSAe kahyuM che, ane te jJAnamAM mukhyatA Atmasthiti ane AtmasamAdhi kahyAM che.' Ama kevalajJAnanI mukhya vyAkhyA te svalakSI-AtmalakSI che--jJAyakalakSI che, gauNa vyAkhyA paralakSI-jagalakSI-jJeyalakSI che. zAstranA mAtra zabdane (Letters) pakaDanArA janA zAstranA mukhya paramAtha Azayane (Spirit) samajatA nathI vA jANatA nathI, eTale pAtAnI samajapherane lai mukhya vyAkhyAne gauNa ne gauNa vyAkhyAne mukhya banAvI ghe che, e emanI buddhinA ja doSa che, parama nirdoSa zAstrakAranA doSa nathI. apUrva jJAnaudyota relAvatA zrImade kevaLajJAnanI mukhya vyAkhyAne mukhya ane gauNune gauNa ema yathAsthAne yathAsthitapaNe mUkI, kevaLajJAnanI apUrva vyAkhyAne anaMtaguNuviziSTa uccabhUmikA para mUkI dIdhI che, zAsrakAranA paramArtha Azayane avirodhapaNe Page #642 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kevaLajJAnanI alaukika paramArtha vyAkhyA supratiSThApita kare evI ananya krAMtikArI vyAkhyA prakAzI che, yalakSI thaI gayelA lekenuM A jJAyakalakSI mukhya alaukika vyAkhyA pratye lakSa kheMcI-kendrita karAvI jagata para apAra upakAra karyo che. nizcaya-vyavahAranA avirodhapaNe zAstravyAkhyAne sAMgopAMga sakala avikalapaNe supratiSThApita karatI A alaukika maulika-mULabhUta vyAkhyAne sarva keI sujJa subuddhijana AnaMdanA pikArothI vadhAvI lya che, sarva kALanA sarva mumukSujana zrImadanA A apUrva mArgadarzana karatA amRta vacanAmRtane parama premathI abhinaMde che, ne pokAre che ke vAha rAjacaMdra! dhanya rAjacaMdra ! kharekhara ! A vyAkhyAne paramArtha Azaya ghaNuM ghaNuM mahAna che. te to jema jema UMDA utarI avagAhana kaya tema tema samajAya che, paNa A vyAkhyA lakSamAM rAkhavAthI sAmAnyapaNe eTaluM te avazya thAya ja che ke-ApaNu parama ArAdhya kevalajJAnI bhagavAna pite mukhyapaNe to jJAyakabhAvamAM ja susthita satA sakala seyane dekhe che, mATe amAre yalakSI daSTi pratye na jatAM mukhyapaNe jJAyakalakSI daSTi ja karavA cogya che, jJAyaka evA AtmA pratye ja daSTi kendrita karavA gya che, ke jethI sarva seya ApoApa emAM jaNAze. zeyalakSI daSTimAM buddhi bahirmukha thaI hAra doDe che, jJAyakalakSI daSTimAM buddhi aMtarmukha thaI aMtarAtmamAM joDe che. mATe parama AtmadraSTA zrImade darzAvelI A ArAdhya devanI zuddha AtmadazA darzAvatI kevalajJAnavyAkhyA parama parama parama upakArI che ema koI paNa saddabuddhi mumukSu AtmAthIne aMtarAtmA pokArI UThe che. Ama je kevaLajJAnanI mukhya vyAkhyA A che te pachI jagata nuM jJAna zA mATe kahyuM che? tene spaSTa khulAso karatAM zrImadda atra patramAM prakAze che ke tethI AtmasAmarthya samajAya te arthe tema kahyuM che--jagatanuM jJAna thavuM e Adi kahyuM che, te apUrva viSayanuM grahaNa sAmAnya jIvathI thavuM azakya jANIne kahyuM che, kemake jagatanA jJAna para vicAra karatAM karatAM AtmasAmarthya samajAya." mATe kevaLajJAna nathI ema nathI, kevaLajJAna avazya che e kathe che-ekAMta kevaLajJAnano zrI DuMgara niSedha kare to te AtmAno niSedha karavA jevuM che. joke hAla kevaLajJAnanI je vyAkhyA kare che, te kevaLajJAnanI vyAkhyA virodhavALI dekhAya che, ema temane lAgatuM hoya te te paNa saMbhavita che. kemake mAtra jagatajJAna te kevalajJAnane viSaya vartamAna prarUpaNAmAM upadezAya che. arthAt kevaLajJAnane niSedha che ja nahIM, jagatajJAnane paNa niSedha che ja nahIM, paNa muktakaMThe svIkAra che; niSedha che "mAtra-kevaLa ekAMte kahevAne. sarva virodhonuM zamana kare e apUrva samAdhAnasamuccayArtha atra A amRtapatranA aMte lakhatAM zrImad A amara udgheSaNa kare che - AtmA jyAre atyaMta zuddhajJAna sthiti bhaje, tenuM nAma kevaLajJAna mukhyapaNe che, sarva prakAranA rAgadveSane abhAva thaye atyaMta zuddhajJAna sthiti pragaTavAyegya che, te sthitimAM je kaMI jANI zakAya te kevaLajJAna che. ane te saMdehagya nathI. 44 jaganA jJAnano lakSa mUkI zuddha AtmajJAna te kevaLajJAna che, Page #643 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma rAjacaMdra ema vicAratAM AtmadazA vizeSapaNuM bhaje, e pramANe A praznanA samAdhAna saMkSepa Azaya che. jema bane tema jagatanA jJAna pratyene vicAra choDI svarUpajJAna thAya tema kevaLajJAnane vicAra thavA arthe puruSArtha kartavya che. jagatanuM jJAna thavuM tenuM nAma kevaLajJAna mukhyAthapaNe gaNavAyogya nathI. jaganA jIvane vizeSa lakSa thavA arthe vAraMvAra jagatanuM jJAna sAthe lIdhuM che, ane te kaMI kalpita che ema nahIM; paNa te pratye abhiniveza karavAgya nathI. A ThekANe vizeSa lakhavAnI IcchA thAya che, ane te rokavI paDe che, te paNa saMkSepamAM pharA lakhIe che. AtmAne viSethI sarva prakAranA anya adhyAsa TaLI sphaTikanI peThe AtmA atyaMta zuddhatA bhaje te kevaLajJAna che, ane jagatajJAnapaNe tene vAraMvAra jinAgamamAM kahyuM che, te mAhAtmyathI karI bAhyadaSTi jo puruSArthamAM pravarte te hetu che." sarvakALanA sarva mumukSuo sAMbhaLe evI A bulaMda uddaghoSaNAmAM zrImade kevaLajJAnanA anupama svarUpa para ke apUrva alaukika prakAza nAMkhe che! A sarvasamAdhAnakArI amRtapatra pachI saubhAgya paranA bIjA patramAM paNa A bA. nizcaya-vyavahAranA sApekSapaNAthI saubhAgyanA abhiprAyano ullekha karI sarvathA avirodha Ave ema UhApohA zrImad punaH kaMIka spaSTatAthI lakhe che, tene atra sthaLasaMkecathI vistAra karI zakAya ema nathI), ane temAM spaSTa jaNAve che ke je lakhyuM che te upakAra daSTithI lakhyuM che ema lakSa rAkhazo. arthAt A lakhyuM che te kAMI carcA karavAnI daSTithI lakhyuM nathI, paNa zAstrano yathAsthita paramArtha vicAravAnI daSTithI ane te paNa AtmArtha-AtmakalyANa thAya evI kevaLa upakAraSTithI ja; zAstrane utthApavA arthe nahiM, paNa zAstraarthane samyak arthamAM-samartha arthamAM saMsthApavA arthe, virodhane arthe nahi, paNa jinAgakta vastu suyuktiyuktapaNe siddha thaI virodha dUra karavA arthe sarvathA avirodhapaNe zAstrane paramArtha yathAsUtra sAMgopAMga sakala avikalapaNe supratiSThApita thAya e a. ane kevalajJAnanA sarvabhAvaviSayakapaNunI anubhavasiddha je paramayuktiyukta parama rahasyabhUta paramArthaghaTanA zrImade apUrva camatkRtiyukta yuktithI dAkhavI che, te to parama jagadupakArI zrImadanA asAdhAraNa jJAnabaLane addabhuta camatkAra dAkhave che, eTaluM ja nahiM paNa A bA.mAM pUrve prAye na dAkhavA hoya e apUrva ananya buddhiprabhAva dAkhave che. AtmA para spaSTa utArI batAvatI A mAtra Rjubuddhi-sUkSmabuddhigrAhya aneka yuktio zrImade anyatra ghaNe sthaLe pradarzita karI che. (te vistArabhayathI atra ApatA nathI.) atre kaI Rjumati-ju pariNamI viralA ja samajI zake e mAtra sUkSmabuddhigrAhya ke adbhuta gUDha paramArtha samA che! te dekhI kharekhara! AzcaryathI diMga thaI javAya che. Page #644 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kevaLajJAnanI alaukika paramA` vyAkhyA Ama AgamAkta vastune koi era sanyAyasa panna suyuktiyuktapaNe supratiSThApita karanArA padma sanmati zrImadnanI A anubhavasiddha paramAtha Azaya prakAzanArI adbhuta yukti kharekhara! sUkSmabuddhimAna mahAmati mahAjanA samajI zake che ane paramamita zrIsI paramabuddhi mATe dhanya ! dhanya ! pAkAre che. 199 ane Ama kevalajJAnanI apUrva 52mA ghaTanA karatI alaukika paramA vyAkhyA prakAzI paramaprajJAnidhAna sanmati zrImade kevalajJAnanA parama paramA mahimAtizaya vyajita karyAM che; sajJatattvanA sarva bhAvaviSayakapaNAnI paramA ghaTanA kAI era adbhuta zailIthI karI dekhADI sanadevanA divya AtmAnI parama AtmavibhUtinA parama mahAprabhAva jagamAM udyotita karyAM che. sa` dravyathI, sava` kSetrathI, sa kALathI, sa bhAvathI Atya Mtika nivRtti karI bhagavAn sa`deva nija sahajAtmasvarUpamAM zAzvatapaNe susthita thayA, asaMga caitanyamAM lIna thayA, e ja A zuddha caitanyamUrtti kevalajJAnI bhagavAnanA divya AtmAnA pAramArthika-AdhyAtmika parama mahimAtizaya che. kevalajJAnanA -sarvajJapaNAnA A mukhya paramA atha-nizcayaatha para savizeSa bhAra mUkI, nAnAvatAra zrImadde A vyAkhyAne anaMtaguNaviziSTa uccabhUmikA para mUkI dIdhI che,-e mATe jagat A parmaAtmadraSTAnu RNI che. zrImad sava jJatattvane pUrNa paNe mAne che-- jagamAM bIjo kAI paNa mAnatA heAya tenA karatAM anaMtaguNaviziSTa baLavAnapaNe mAne che. saCjJa bhagavAnanI paramatattvabhakti tA zrImadanA Atmapradeze-pradeze ! kAtyI paNe aMkita che. tenI sAkSI temanA A vacanAmRtA ja pUre che : sajJa zabda samajAvA bahu gUDha che. (a. 714). je cetana jaDa bhAvA, avaleAkacA che munIMdra so; tevI aMtara AsthA, pragaTaye na kahyuM che tattvo a'. 724), sarvajJanA jJAnamAM bhAsyamAna tattvAnI samyakpratIti thavI te samyagdana che. sanadeva, nigraMthaguru ane savajJApaSTi dharmanI pratItithI tattvapratIti prApta thAya che. sa jJAnAvaraNu, daza nAvaraNa, sa`meha ane saOvIryAdi aMtarAyanA kSaya thavAthI AtmAne sajJa vItarAga svabhAva pragaTe che. ('762). sarvAMge kaheluM guruupadezathI AtmAnuM svarUpa jANIne, supratIta karIne tenuM dhyAna karIza. (a. 763). sApadanuM dhyAna karo. (hAthaneAMdha 2-2). sa`nadeva. ni thaguru. upazamamULa dharma. . (hA. nAM. 3-3). OM namaH sajJa--vItarAgadeva. (sava dravya, kSetra, kALa, bhAvanA sava` prakAre jANanAra rAgadveSAdi sa` vibhAva jeNe kSINa karyAM che te Izvara.) te padya manuSyadehane viSe saMprApta thavA ceAgya che. sa'pUrNa vItarAga thAya, te sa pUrNa satta thAya. saMpUNaeN vItarAga thaI zakAya evA hetuo supratIta thAya che. (hA. nAM--rU-16); sava dravyathI, sarva kSetrathI, sarva kALathI ane sa` bhAvathI je sa`prakAre apratibadha thaI nija svarUpamAM sthita thayA te parama puruSAne namaskAra. jene kaMI priya nathI, jene kai apriya nathI, jene keAi zatru nathI, jene keAI mitra nathI, jene mAna-apamAna. lAbha-alAla, hu'-zAka, janma-mRtyu Adi dvaMdranA abhAva thaI je zuddha caitanyane viSe sthiti pAmyA che, Page #645 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 600 adhyAtma rAjacaMdra pAme che ane pAmaze temanuM ati utkRSTa parAkrama sAnaMdAzcarya upajAve che. (aM.833). ahe! sarvotkRSTa zAMta rasamaya sanmArga-ahate sarvotkRSTa zAMta rasapradhAna mArganA mULa sarvadeva-ahA ! te sarvotkRSTa zAMtarasa supratIti karAvya evA paramakRpALu saddagurudeva-A vizvamAM sarvakALa tame jayavaMta vartA, jayavaMta varte." (hAthane, rU. 23). ItyAdi. Ama AMdhaLo paNa dekhI zake ne here paNa sAMbhaLI zake evA bulaMda nAdathI jagatamAM sarvapnano jayajayakAra uddaSanArA zrImadanI ananyasarvajJa bhakti dAkhavanArA seMkaDo ullekha zrImanA vacanAmRtamAM sthaLe sthaLe daSTigocara thAya che; chatAM kaI te kadAca na samajI zake to te tenI daSTine ja deza che, bAkI jenA hRdayamAM jJAnanI dIvALI pragaTI che te te A alaukika vastu zIdhra samajI jaI AzcaryathI diMga thaI jAya che, ane aho bhakti! ahe bhakti ! dhanya bhakti ! dhanya bhaktinA udgAro kADhe che. AvA sarvajJatatva pratye AvA ananya bhakti dAkhavanArA zrImade uparamAM ja kevalajJAnanI paramArtha vyAkhyA saMbaMdhI sUkSmatama mImAMsA karI che, tenI era puSTi karanArA ullekha emanA bIjA amRtapatramAM paNa prApta thAya che. patrAMka 710 mAM zrImade AtmAnA svarUpanuM sUkSmatama mImAMsana karyuM che. temAM A mahAnuM sUtro prakAzatAM jaNAvyuM che ke-"jJAnApekSAe sarvavyApaka, saccidAnaMda e huM AtmA eka chuM ema vicAravuM, dhAvavuM. 44 nija svabhAvajJAnamAM kevaLa upage, tanmayAkAra, sahaja svabhAve, nirvikalpapaNe AtmA pariName te kevaLajJAna che. 4 kevaLa svabhAvapariNamI jJAna te kevaLajJAna che. kevaLajJAna che." arthAt nija svabhAva-AtmasvabhAvanA jJAnamAM kevaLa"--mAtra upage, kevaLa-mAtra AtmasvabhAvanA jJAnamAM ja upayoga tanmayAkAra-te kevaLajJAnamayAkAre-kevaLajJAnasvarUpe, sahaja svabhAve-kaMipaNa prayAsa vagaranA niHprayAsa sahaja svabhAvabhUtapaNe, nirvikalpapaNe- kevalajJAna sivAya bIjo koI vikalpa jyAM che nahiM evA vikalparahitapaNe AtmA pariName te kevaLajJAna che. kavI adabhata vizada vyAkhyA che! temaja patrAMka 714mAM paNa te ja bhAvanI vyAkhyA prakAze che sAmAnya vizeSa caitanyAtmadaSTimAM pariniSThita zuddha kevaLajJAna.'-sAmAnya-vizeSadazana-jJAnarUpa caitanyAtma-caitanyAkAra-caitanyarUpa daSTimAM "pari-sarvathA "ni--nitAMta paNe AtyaMtipaNe sthita-pariniSita arthAta citanyamaya kevala darzana-jJAnasvabhAvamAM sarvathA susthita evuM zuddha kevaLajJAna. ane zrImaddanA divya AtmAnA darpaNa samI hAthadhamAM paNa sthaLe sthaLe A kevaLajJAna saMbaMdhI alaukika maulika vicAradhArA dazya thAya che: "zuddha caitanya anaMta Atmadravya kevalajJAnasvarUpa zaktirUpe te jene saMpUrNa vyakta thayuM che, tathA vyakta thavAno je puruSo mArga pAmyA che te puruSone atyaMta bhaktithI namaskAra. (hAthanoMdha 2-3) nama kevaLajJAna. eka jJAna. sarva anya bhAvanA saMsargarahita ekAMta zuddha jJAna. sarva dravya kSetra, kALa, bhAvanuM sarva prakArathI eka samaye jJAna. te kevaLajJAnanuM ame dhyAna karIe chIe. Page #646 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kevaLajJAnanI alokika paramArtha vyAkhyA nijasvabhAvarUpa che. svatantabhUta che. nirAvaraNa che. abheda che. nirvikalpa che. sarva bhAvanuM utkRSTa prakAzaka che. (hA. ne. rU-8). huM kevaLa jJAnasvarUpa chuM. ema samyapha pratIta thAya che. tema thavAnA hetuo supratIta che. sarva iMdriyone saMyama karI, sarva paradravyathI nijasvarUpa vyAvRtta karI, cogane acala karI, upagathI upaganI ektA karavAthI kevalajJAna thAya. (hA. naM. rU-).-Ama kevalajJAnanA dhyAnanI Urva bhUmikAmAM UDanArA A mAnasa-sarovaranA paramahaMsa rAjahaMse kevalajJAnanI kevI anubhavasiddha alaukika paramArtha vyAkhyA prakAzI che! sarvajJatatva para ke anupama divya tatvaprakAza relAvyo che! ane A sarva para kaLaza caDhAvatI ne kevaLajJAnanuM tattvasarvasva samarpatI AtmasiddhizAstranI A kevalajJAnanI guNagauravagAthA gAtI amara gAthA te jinazAsana-gaganAMgaNamAM A rAjacaMdranI yAvacaMdradivAkarI kevI amara kIrtigAthA gAI rahI che!-- kevaLa nija svabhAvanuM, akhaMDa vatte jJAna kahiye kevaLajJAna te, deha chatAM nirvANa.-zrI AtmasiddhizAsa prakaraNa nevAzImuM vItarAga darzana pramANutAH paddarzana mImAMsA paramatavadaSTA zrImadda prathamathI ja asAdhAraNa kSayopazama zaktisaMpanna atizayavaMta puruSa heI, vadarzananI tulanAtmaka mImAMsA temaNe asAdhAraNa karI hatI. tenuM digadarzana ApaNe dharmamaMthanakALamAM taravamaMthana e prakaraNamAM (11) karyuM hatuM, ane tattvamaMthananA amRtaphaLarUpe vItarAgadarzananI pramANutA zrImadane kevI hADohADa vyApI hatI, tenuM darzana ApaNe danaprabhAvaka mokSamALA aMgenA prakaraNamAM savistara karyuM hatuM. A te temanI mokSamALAnA racanAkALanI-seLamAM sattaramA varSanI sthiti hatI, paNa pachI te te darzananI tatvamImAMsA jema jema sUkSamatara banatI gaI tema tema zrImadanI vItarAga darzananI pramANutA aMgenI AtmanizcayatA uttarottara baLavattara banatI gaI,cAvat vajalepa gADha-parama avagADha banI gaI. Ama parama AtmadaSTA zrImadUnuM vItarAgadazana aMgenuM paramAvagADha zraddhAnarUpa paramAvagADha samyagadazana parama parAkASThAne pAmI gayuM,-e A adhyAtma rAjacaMdra graMthanA vividha prakaraNomAM ame sthaLe sthaLe yathAsthAne sapramANa batAvI ApyuM che. paramatatvadaSTA zrImadanI A ananya padanatattvamImAMsA pratye daSTipAta karatAM ApaNane emanI ananya parama madhyastha niSpakSapAta daSTi ekadama UDIne AMkhe vaLage che, ane jAvA je rIte, na ghavaH pAgi | sumitra thaya, tajI, pabi: I - ma-76 Page #647 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 602 adhyAtma rAjaya ke vIra pratye mane pakSapAta nathI, kapilaAdi pratye dveSa nathI, jenuM vacana yuktivALuM hAya tenuM saCthA grahaNa karavA ceAgya che, e amara paMktie uccAranArA SaDjha'navettA mahAn haribhadrasUrinuM smaraNa thAya che. zrImad kharekhara! asAdhAraNu keDiTanA parma parIkSApradhAnI puruSa hatA, tattvanI madhyastha parIkSA karI-nyAyanA kAMTe tattvanA tAla karI sat vastunA svIkAra karanArA parama sama atizayasa panna puruSa hatA; ane te paNa mAtra tarkanI dRSTie parIkSApradhAnI hatA ema nahiM paNa mukhyapaNe AtmaanubhavanI dRSTie parIkSApradhAnI hatA, AtmaanubhavanI kaseATIe caDhAvI tattvanA muktakaOM svIkAra karanArA hatA, -eTaluM zrImadnanuM sarvAtizAyI (all-surpassing) era viziSTapaNuM che. AjJApradhAnI karatAM parIkSApradhAnInI zraddhA anekagaNI khaLavAn hAya che ane temAM paNa AtmaanubhavathI parIkSA karanArA anubhava-parIkSApradhAnInI zraddhA te anaMtagaNI maLavAnlR vajralepa paramAvagADha hAya che, ane tevI paramAvagADha zraddhA zrImadna thai hatI, e emanA vacanathI svayaMsiddha hakIkata (fact, absolute reality) che. eTale Ama mataSTithI nahi. paNa saSTithI-tattvaSTithI SaDDazananI madhyasthabhAve mImAMsA karatAM, parIkSApradhAnIpaNe sUkSma parIkSA karatAM, zrImane vItarAgaDhananI pramANatA parama pramANasiddha-anubhavapramANasiddha thaI, ane te temaNe DiMDima nAdathI uddASI. zrImanI A anubhavapramANasiddha vItarAgadazananI pramANutA ane SaDkazananI mImAMsAnuM A prakaraNamAM darzana karAvazuM. atre prathama zrImadnanI SaDkazanamImAMsAnuM digdarzona karazuM. zrImad A SaDkanamImAMsA devI AtyaMtika utkRSTa koTinI karI rahyA hatA, tenuM dana ApaNane temanA hRdayanA Adeza samI hAthaneAMdhamAM tema ja anya patrAmAM thAya che : hAthanAMdha 1-36mAM AtmA ane buddhi khA. bhinna bhinna mAnyatAenI zrImadna noMdha kare che--sAMkhya kahe che ke buddhi jaDa che. pata'jali, vedAMta ema ja kahe che. jina kahe che ke buddhi cetana che. vedAMta kahe che ke AtmA eka ja che. jina kahe che ke AtmA ana'ta che. jAti eka che. sAMkhya paNa tema ja kahe che. pataMjali paNa tema ja kahe che.' A TUMkI paNu savagrAhI nAMdha sUcave che ke zrImad A saMbaMdhI kevA UMDA UhApeAha karI rahyA che. tema ja hAthanAMdha 1-35mAM AtmA saMbaMdhI nitya-anitya-pariNAmI-apariNAmI-sAkSI-sAkSI- kartA e mukhya muddA aMge zrIyade SaDDazanAnI zI zI mAnyatA che tenI tAravaNI karatuM A talaspazI pRthakkaraNa karyu che vedAMta jaina sAMkhya ceAga naiyAyika AtmA-- nitya-- anitya pariNAmI RRpariNAmI sAkSI sAkSI-kartA "" + + "" ,, * "" "" "" 77 .. ' "" + + - - 99 + + ++ - - - 27 + + + + "" mauddha + "" + + + H Page #648 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vitarAgadarzana pramANatA : darzana mImAsA 603 AvI A mULa mukhya muddAne sparzatI keSTakarU5 tAravaNI te te te darzane talasparzI abhyAsI tajJa ja karI zake. ane hAthoMdha 1-62mAM pote nAnA prakAranA darzane-saMpradAyanuM mathana karyuM ane jenA darzananuM mathana paNa karyuM e vastu aMge zrImade Ama noMdha karI che-te AlocanA karatAM vividha prakAranA matamatAMtara tathA abhiprAya saMbaMdhI yathAzakti vizeSa vicAra karyo. tema ja nAnA prakAranA rAmAnujAdi saMpradAyane vicAra karyo. tathA vedAMtAdi darzanene vicAra karyo. te AlecanA viSe aneka prakAre te darzananA svarUpanuM mathana karyuM, ane prasaMge prasaMge mathananI gyatAne prApta thayeluM evuM jenadarzana te saMbaMdhI ghaNA prakAre je mathana thayuM." ItyAdi- A hAthoMdhanA ullekha parathI zrImade paddazanenuM kevuM tatvatalasparzI maMthana karyuM haze te svayaM samajAya che. tema ja gAMdhIjI Adi paranA patramAM tamA manasukhabhAI kiracaMda sAthenA satsaMgaprasaMgamAM sthaLe sthaLe darzanasamuccaya Adi dArzanika graMthane vAraMvAra ullekha Ave che te parathI paNa samajAya che ke zrImade A SadarzananA tatvanI UDI mImAMsA karI hatI. ane A parama gaMbhIra tavamImAMsAnuM parama paripAkaphaLa ApaNane zrImadanI amara kRti AtmasiddhinA A parama AtmanizcayabaLapUrNa amara padomAM jovA maLe che - SaTuM sthAnaka saMkSepamAM, SaT darzana paNa teha samajAvA paramArthane, kahyAM jJAnIe eha. darzana SaTe samAya che, A SaTa sthAnaka mAMhI; vicAratAM vistArathI, saMzaya rahe na kAMI." A sAthe Saspada sAthe SadarzananuM anusaMdhAna darzAvatA A parama AtmavizvAsapUrNa amara pada sUcave che ke parSada sAthe ati nikaTa saMbaMdha dharAvatA Sadarzana aMge zrImade keTaluM sUkSmatama pariciMtana-parizIlana karyuM che ane A padarzananA tAtparyarUpa tavarahasya para zrImaddanuM kevuM adbhuta svAmitva, (Perfect Mastery) che; ane patraka 711-758 AdimAM paNa vadarzanenI AtmA-Izvara Adi aMgenI mAnyatAnuM je talaspazI pRthakkaraNa zrImade karyuM che te paNa te ja sUcave che. A SadarzanamImAMsAmAM paNa zrImadda jaina ane vedAMtanI tulanAtmaka vicAraNA vAraMvAra kare che, kAraNake bauddha ane jaina zivAyanAM bIjAM darzane vedAzrita hovAthI vedAMtamAM aMtabhUta che. ane A vicAraNAmAM paNa mukhyapaNe AtmAnI vicAraNuM mukhya sthAna bhegave che. patrAMka 500mAM AtmA bA. vedAMta ane jinAgamanI tulanAtmaka vicAraNA prakAzI che-jinAgamamAM pratyeka AtmA mAnI pariNAmamAM anaMta AtmA kahyA che, ane vedAMtamAM pratyeka kahevAmAM AvI, sarvatra cetanasattA dekhAya che te eka ja AtmAnI che, ane AtmA eka ja che, ema pratipAdana karyuM che, te beya vAta samakSapuruSe jarUra karI vicAravA jevI che, ane yathAprayatna te vicArI, nirdhAra karavA gya che, e vAta niHsaMdeha che." I. A taravavicAramAM jyAM vidha-pUrvApara virodha Page #649 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 604 adhyAtma rAjacaMdra dekhAya tyAM zrImad vedAMtAdi saMbaMdhI prazna UThAvatAM acakAtA nathI ane tenI sAme niruttara karI mUke evA pratiprazna (Poser) mUkI peAtAnA pramaLa vizeSa pUNu baLathI noMdhe che vedAMta. AtmA eka, anAdi mAyA, adhameAkSanuM pratipAdana e tame khA che ema ghaTI zakatAM nathI? Ana' ane caitanyamAM zrIkapiladevajIe virAdha kahyo che tenuM zuM samAdhAna che? yathAyAgya samAdhAna vedAMtamAM jovAmAM AvatuM nathI. AtmA nAnA vinA baMdha, meAkSa hAvA yAgya ja nathI. te te che, ema chatAM kalpita kahevAthI paNa upadezAdi kAryo karavA ceAgya TharatAM nathI.' (hAthanAMdha 1-81). i. prakAre matabhedAtIta madhyasthaSTithI vicAraNA karatA zrImad vedAMtAdi sAme peAtAnA maMtavyavirAdha AvA spaSTa vaktavyathI darzAve che, chatAM temAM paNa zrImanI sa`samAdhAnakArI samanvayadRSTi vAraMvAra jhaLake che--zuddha evA sphaTikane viSe anya raMganuM pratibhAsavuM thavAthI tenuM jema mULa svarUpa lakSagata thatuM nathI, tema zuddha nirmAMLa evuM A cetana anya saMcAganA tAdAtmyavata adhyAse peAtAnA svarUpanA lakSa pAmatuM nathI. yatki Mcit paryAMyAMtarathI e ja prakAre jaina, vedAMta, sAMkhya, yAgAdi kahe che. (hAthanoMdha 1-1). jene jaina sa prakAzatA kahe che, tene vedAMta savavyApakatA kahe che (hAthaneAMdha 1-72). jinane abhimata kevaLadana ane vedAMtane abhimata brahma emAM bheda zA che ? (hA.nAM. 1-78). vedAMta kahe che ke AtmA asaMga che, jina paNa kahe che ke paramAtha nayathI AtmA temaja che. e ja asaMgatA siddha thavI, pariNata thavI te meAkSa che.' (patrAMka 640). i. Ama A tulanAtmaka padda namImAMsAmAM paNa niraMtara AtmalakSI zrImadnI kevI adbhuta samanvayadaSTi pUrepUrI jhaLahaLe che! A SaDkazananI sImAMsA-tattvaUhApeAha zrImad kAMI matadRSTithI nathI karatA, paNa kevaLa saSTithI ja kare che. matanI dRSTi teA matabhedAtIta zrImadnanA eka rAmamAM pazu nathI, zrImanA divya AtmAne teA 'sat' zuM che e ja zeAdhavAnI kevaLa sat sat ne satnI diSTa che. ekAMtamaJaharUpa ekAMtadRSTinuM paramANumAtra viSe zrImA divya AtmAnA eka pradezamAM paNa samayamAtra paNa che nahiM, zrImanA divya AtmAmAM te sa` pradeze satra nirAgraha evI sarvIsamanvayakArI anekAMta sabhyaSTinu ja parama amRta bharyuM che. eTale game te zAstra, game te vacana temanA divya amRta AtmAne amRtapaNe ja pariName che. A amRtapuruSanuM A amRta anubhavavacana che ke kRSiviSa gayA pachI game te zAstra, game te akSara, game te kathana, game te vacana, game te sthaLa prAye ahitanuM kAraNa thatuM nathI.' (hAthanAMdha, 1-10). jema che tema sata vastutattvanuM sa MzAdhana karI AtmAnuM kalyANu ja karavuM, AtmA ja sAdhavA, Atmatva ja pAmavuM e ja eka parama dRSTi zrImadnanA adhyAtma jIvanamAM sarvatra vyApaka che; ane te Atmatva pAmavA mATe je dananI zikSA baLavAna pramANabhUta hoya tenA muktaka The svIkAra karavA e ja emanA mukhya AtmalakSI upadeza vacanAmRtanI uddeASA che. prakhara vedAMtI manaHsukharAma sUryarAma paranA amRta patramAM (a'. 64) zrImadde lakhyu Page #650 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vitarAgadazana pramANatA : pazana mAmAsA 65 che tema-kaI paNa mArgathI AdhyAtmika jJAna saMpAdana karavuM, e jJAnIono upadeza che, A vacana mane paNa sammata che. pratyeka darzanamAM AtmAne ja bodha che; ane mekSa mATe sarvane prayatna che, te paNa ATaluM te Apa paNa mAnya karI zakaze ke je mArgathI AtmA Atmatva-samyaphajJAna-yathArtha daSTi -pAme te mArga puruSanI AjJAnusAra sammata kara joIe. eTale ja satata AtmalakSI yathArthadaSTi zrImad A SadarzanamImAMsAmAM paNa mukhya paNe AtmAne mATe ane e Atmatva pAmavA mATe te te darzananI zI praNAlikA che-zI prarUpaNuM che tenI madhyastha parIkSaNa kare che ane temAM je sAMgopAMga sakala avikala hoya tenI pramANutA svIkAre che, ane eTale ja paramavarUdaSTA-paramaAtmadA zrImad Ama madhyasthadaSTipaNe A adbhuta SadarzanamImAMsA karatAM A sarva darzana madhye vItarAgadazananI parama pramANutA kevI. anubhava pramANasiddhapaNe supratIta kare che, tenuM have darzana karAvazuM. ane te mATe prathama ApaNe zrImaddanI hAthanedha pratye daSTipAta karazuM. hAthoMdha 1-61mAM zrImadda vitarAganA vacanane zA mATe sarvathI adhika-sarvathI vizeSa pramANa mAne che? tenI nigSa mImAMsA karatAM, sphaTika jevA svaccha nikhAlasa hRdaye pitAne thayeluM tenuM anubhava pramANasiddhapaNuM A amRta zabdomAM (Immortal words) uddaghoSe che- sarva karatAM vItarAganAM vacanane pratItinuM sthAna kahevuM ghaTe che, kemake jyAM rAgAdi deSane saMpUrNa kSaya hoya tyAM saMpUrNa jJAnasvabhAva pragaTavAyegya niyama ghaTe che. zrI jinane sarva karatAM utkRSTa vitarAgatA saMbhave che. pratyakSa temanAM vacananuM pramANa che mATe. sAMkhyAdi darzane baMdha mokSanI je je vyAkhyA upadezI che, tethI baLavAna pramANasiddha vyAkhyA zrI jinavItarAge kahI che, ema jANuM chuM. che. je jine dvatanuM nirUpaNa karyuM che, AtmAne khaMDa dravyavat kahyo che, karnAktA kahyo che, ane nirvikalpa samAdhine aMtarAyamAM mukhya kAraNa thAya evI padArtha vyAkhyA kahI che, te jinanI zikSA baLavAnuM pramANasiddha che ema kema kahI zakAya? kevaLa advaita-ane sahaje nirvikalpa samAdhinuM kAraNa e je vedAMtAdi mArga tenuM te karatAM avazya vizeSa vizeSa pramANasiddhapaNuM saMbhave che. 3, yadyapi ekavAra tame kaho cho tema gaNIe, paNa sarva darzananI zikSA karatAM jinanI kahelI baMdhakSanA svarUpanI zikSA jeTalI avikaLa pratibhAse che, teTalI bIjA darzananI pratibhAsatI nathI. ane je avikaLa zikSA te ja pramANasiddha che. . ema je tame dhAre che to kaI rIte nirNayane samaya nahIM Ave, kemake sarva darzanamAM je je darzanane viSe jenI sthiti che te te darzana mATe avikaLatA mAne che. . yadyapi ema hoya tethI avikaLatA na Thare, jenuM pramANe karI avikaLapaNuM hoya te ja avikaLa Thare. 1. je pramANe karI tame jinanI zikSAne avikaLa jANo che te prakArane tame kahe, ane je prakAre vedAMtAdinuM vikaLapaNuM tamane saMbhave che, te paNa kaho." Page #651 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma rAjacaMdra ane patramAM paNa zrImane A vitarAgadarzananI pramANatA kevI hADohADa vyApI che, te darzAvatA ullekho sthaLe sthaLe dazya thAya che. zrI saubhAgya paranA amRtapatramAM (aM. 322) zrImade A anubhavasiddha amRta vacana lakhyA che baMdha, mekSanI yathArtha vyavasthA je darzanane viSe yathArtha paNe kahevAmAM AvI che, te darzana nikaTa muktapaNAnuM kAraNa che; ane e yathArtha vyavasthA kahevAne jegya je kaI ame vizeSapaNe mAnatA hoIe to te zrI tIrthaMkaradeva che. ane e je zrI tIrthakaradevane aMtarUAzaya te prAye mukhyapaNe atyAre koIne viSe A kSetre hoya to te ame hAI ema amane daDha karIne bhAse che. kAraNa ke je amArUM anubhavajJAna tenuM phaLa vItarAgapaNuM che, ane vItarAganuM kaheluM je kRtajJAna te paNa te ja pariNAmanuM kAraNa lAge che; mATe ame tenA anuyAcI kharekharA chIe, sAcA chIe." bIjA eka amRtapatramAM (saM. 197). zrImade pitAne anubhavasiddhapaNe AtmapratIta thayelI A vItarAgadarzananI pramANutAnI jagatanA cokamAM bulaMda nAdathI A amRta zabdomAM udghoSaNA karI che- amArA cittane viSe vAraMvAra ema Ave che ane ema pariNAma sthira rahyA che che ke je AtmakalyANano nirdhAra zrI vaddhamAnasvAmIe ke zrISabhAdie karyo che, tevo nirdhAra bIjA saMpradAyane viSe nathI." Ama atra patraprAraMbhe zrImad AtmakalyANane nirdhAra je vItarAgadarzanane viSe karyo che te anyatra nathI, e pitAnA AtmAne anubhavasiddha daDha nirdhAra jagajAhera karI (Proclamation), vedAMtAdimAM AtmA ane AtmakalyANane yathAyogya nirdhAra saMpUrNa paNe jaNAtuM nathI ema spaSTapaNe udghoSe che-vedAMtAdi darzanane lakSa AtmajJAna bhaNI ane saMpUrNa mokSa pratye ja jovAmAM Ave che, paNa tene yathAyogya nirdhAra saMpUrNa paNe temAM jaNAtuM nathI, aMze jaNAya che, ane kaMI kaMI te paNa paryAyaphera dekhAya che. jo ke vedAMtane viSe ThAmaThAma AtmacaryA ja vivecI che, tathApi te caryA spaSTapaNe aviruddha che, ema haju sudhI lAgI zakatuM nathI. -vedAMtAdimAM AtmAdi aMgeno nirdhAra yathAyogya-je joIe tevuM nathI, saMpUrNa nathI-apUrNa che, aMze jaNAya che ane te paNa yathArtha nathI-paryAyaphera che; vedAMtAdi pUrvApara virodha rahita-aviruddha lAgI zakatuM nathI ema vicArabhedathI pite kahetA hoya ema nathI, paNa AtmabaLathI vedAMtane avirodha jovA mATe ghaNe ghaNe vicAra karyA chatAM vedAMta avidha bhAsatuM nathI, evuM pitAnuM AtmasaMvedana zrImadda vyakta kare che-ema paNa bane ke vakhate vicAranA koI udayabhedathI vedAMta Azaya bIje svarUpe samajavAmAM Avato hoya ane tethI virodha bhAsato hoya, evI AzaMkA paNa pharI pharI cittamAM karavAmAM AvI che, vizeSa vizeSa AtmavIrya pariNumAvIne tene avirodha jovA mATe vicAra karyA karela che, tathApi ema jaNAya che ke vedAMta je prakAre AtmasvarUpa kahe che, te prakAre sarvathA vedAMta avirodha. paNuM pAmI zakatuM nathI. kemake te kahe che te ja pramANe AtmasvarUpa nathI ke temAM mATe bheda jovAmAM Ave che, ane te te prakAre sAMkhyAdi dazanene viSe paNa bheda jovAmAM Page #652 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vItarAgadarzana pramANatA : darzana mImAMsA 607 Ave che.' ema anupama AtmaanubhavanA khaLavALuM A anubhavasiddha Atmasa vaidyana darzAvI parama AtmadraSTA zrImad, ekamAtra jine kaheluM AtmasvarUpa vizeSa vizeSa avirAdhI bhAse che, evA pAtAnA Atmasa'vedanasiddha parama anubhavanirdhAra pragaTa prakAze che...ekamAtra zrI jine kahyuM che te AtmasvarUpa vizeSa vizeSa avirodhI jovAmAM Ave che ane te prakAre veDhavAmAM Ave che; saMpUrNa paNe avirodhI jinanuM kaheluM AtmasvarUpa hAvA ceAgya che, ema bhAse che.-'ekamAtra jinanuM kaheluM AtmasvarUpa saMpUrNa paNe avirAdhI hAvAyAgya' che ema kema kaheA cho ? sa pUchu paNe vidhI ja che ema kema kahetA nathI ? tenA hetu spaSTa karatAM A anubhavapramANusiddhapaNe parama pramANu kathana karanAro parama parIkSApradhAnI parama pramANika puruSa sphaTika samA svaccha khullA hRdaye khullekhulluM kathe che--sa pUrNa paNe avirAdhI ja che, ema kahevAmAM nathI AvatuM tenA hetu mAtra eTaleA ja che ke, saMpUrNa paNe AtmAvasthA pragaTI nathI. jethI je avasthA apragaTa che, te avasthAnuM anumAna vamAnamAM karIe chIe jethI te anumAna para atyaMta bhAra na devA ceAgya gaNI vizeSa vizeSa avirodhI che, ema jaNAvyuM che; saMpUrNa avarodhI hAvA ceAgya che, ema lAge che.' akSare akSare parama pramANika satyanA khula raNakAra karatA zrImanA A anubhavavacanA svayaMsiddha kare che ke zrImad peAtAnI AtmadazAnuM mApa (assessment, measurement) karavAmAM jevI pramANabhUta cAkkasAI (accuracy) dAkhave che, tevI ja te pramANe parama pramANabhUta jinavacananuM yathA mApa karavAmAM pa parama pramANabhUta cAkkasAI dAkhave che. eTale ja jeTale jeTale vizeSa vizeSapaNe anubhavapramANasiddha che teTale teTale vizeSa vizeSapaNe te avirAdhI che' ema lakhyuM che, ane jyAM anumAnapramANu che tyAM te sapUrNa paNe avirodhI hAvAyAgya che ema pramANika cAkkasAithI lakhyuM che. mAtra anumAnanI dRSTithI je je kahevAnuM hAta tA zrImad saMpUrNa paNe avirAdhI ja che ema bedhaDaka kahI deta, pazu zrImad aa atre mukhyapaNe anubhavanI dRSTithI ja kahevA mAge che, eTale anumAna para teTalA bhAra nahiM ApatAM Atmaanubhava para ja vizeSa bhAra mUke che ane tenA pramANapaNe ja ka2e che. tarkazuddha anumAnapramANuthI tasiddhapaNe parIkSA karanArA parIkSApradhAnI aneka mahAprabhAvaka tArkika mahApuruSA thayA che, paNa Atmaanubhavazuddha anubhavapramANuthI anubhavasiddhapaNe parIkSA karanArA zrImad jevA parama anubhava-parIkSApradhAnI padmamahAprabhAvaka anubhavajJAnI parama puruSa kharekhara! jagamAM virala ja hAya che. ane ATalI hada sudhI jenuM anubhavapramANapaNuM ATaluM khaLavAna hAvAthI jenuM anumAnapramANapaNuM paNa tevuM ja parama khaLavAna hAvA cAgya che, evA A parama pramANika puruSa zrImad te sapUrNa AtmasvarUpanuM pragaTa hAvApaNuM paNa kayAM ghaTI zake che, te spaSTa prakAzatAM A amRtapatranA aMte A adbhuta zabdomAM udghASaNA kare che saMpUrNa AtmasvarUpa koI paNa puruSane viSe pragaTavuM joie, eve AtmAne viSe nizcaya pratItibhAva Ave che; ane te kevA puruSane viSe pragaTavuM joIe, ema Page #653 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 adhyAtma rAjacaMdra vicAra karatAM jina jevA puruSane pragaTavuM joIe ema spaSTa lAge che. keIne paNa A sRSTimaMDaLane viSe AtmasvarUpa saMpUrNa pragaTavA hoya te zrI vaddhamAnasvAmIne viSe prathama pragaTavAyogya lAge che, athavA te dazAnA puruSone viSe sauthI prathama saMpUrNa AtmasvarUpa zrImanI A amara uddaghASaNa te saM. 1951nA vizAkhamAM lakhAyelA A amRtapatramAM uddagheSita thaI che, paNa tyAra pachI te paramaAtmajJAnI zrImadUnI AtmaanubhavadazA samaye samaye kudake ne bhUske (by leaps & bounda) AgaLa dhapatI ja gaI che. eTale AgaLa jatAM-saM. 153mAM te pUrNa AtmaanubhavadazAne pAmelA zrImadda pUrNa anubhava pramANasiddhapaNAnA pUrNa nizcayabaLathI pitAnI hAthadhamAM (2-21) A amara neMdha karatAM, AkhuM jagata sAMbhaLe evA DiDima nAdathI uddaghaSe che"jema bhagavAna jine nirUpaNa karyuM che, tema ja sarva padArthanuM svarUpa che. A pUrNa anubhavanizcaya thayuM che eTale ja pUrNa AtmaanubhavanA baLathI zrImadda, kheDAnA vedAMtI pUjAbhAI semezvara bhaTTane AtmAnI anekatA bA. Ama pitAne anubhavauttara Ape che- pra-AtmA che? zrI. u-hA, AtmA che. pra-anubhavathI kahe che ke AtmA che? u. -hA, anubhavathI kahIe chIe ke AtmA che. sAkaranA svAdanuM varNana na thaI zake. te te anubhavagecara che, temaja AtmAnuM varNana na thaI zake. te paNa anubhavagocara che, paNa te che ja. pra jIva eka che ke aneka che? ApanA anubhavane uttara IcchuM chuM. u-jI aneka che. pra.jaDa, karma e vastutaH che ke mAyika che? u-jaDa, karma e vastutaH che, mAyika nathI. pra.--punarjanma che? u-hA, punarjanma che. pra.-vedAMtane mAnya mAyika IzvaranuM astitva A5 mAne che? u. nA. Ama vedAMtAdinuM garbhitapaNe apramANapaNuM ane jinadarzananuM pragaTa pramANapaNuM anubhava pramANasiddhapaNe prakAzato A anubhavauttara (categorical reply) zrImade A che, te ja pUrNa AtmanizcayAtmaka anubhavauttara upadezachAyAmAM (aM. 997-). paNa Apyo che- pra.-AtmA eka che ke aneka che? u.-je AtmA eka ja hoya te pUrve rAmacaMdrajI mukta thayA che, ane tethI Page #654 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vItarAgadarzana pramANatAH paddhazanamImAMsA 600 savanI mukti thavI joIe; arthAt ekanI mukti thaI hoya te sarvanI mukti thAya; ane te pachI bIjAne satzAstra, saddaguru Adi sAdhanonI jarUra nathI. pra.-mukti thayA pachI ekAkAra thaI jAya che? u.--je mukta thayA pachI ekAkAra thaI jatuM hoya, te svAnubhava AnaMda anubhave nahIM. eka puruSa ahIM AvI beThe; ane te videhamukta thayo. tyArapachI bIje ahIM AvI beThe. te paNa mukta thayA. AthI karI kAMI trIje mukta thayA nahIM. eka AtmA che tene Azaya e che ke sarva AtmA vastupaNe. sarakhA che; paNa svataMtra che, svAnubhava kare che. A kAraNathI AtmA pratyeka che. "AtmA eka che, mATe tAre bIjI kAMI brAnti rAkhavAnI jarUra nathI, jagat kAMI che ja nahIM evA bhrAMtirahitapaNA sahita vartavAthI mukti che, ema je kahe che teNe vicAravuM joIe ke, te ekanI muktie sarvanI mukti thavI ja joIe. paNa ema nathI thatuM mATe AtmA pratyeka che. jagatnI brAnti TaLI gaI eTale ema samajavAnuM nathI ke caMdrasUryAdi UMcethI paDI jAya che, AtmAne viSethI bhrAnti TaLI gaI ema Azaya samajavAne che." Ama sarvathA sarvatra nirAhIpaNe pUrNa parama satyamrAhI madhyasthadaSTithI SaDudarzananI tulanAtmaka mImAMsA karatAM vItarAgadarzananI parama pramANutAne AtmAnubhavasiddhapaNe asthimajajAraMga zrImane lAgyo che ane Ama mAtra pramANutatvavinizcayarUpa siddhAMtabedhanI daSTie ja nahiM, paNa parama AtmakalyANukara AcaraNamAM utAravA cogya upadezabodhanI daSTie paNa zuddha vItarAgadarzananI parama pramANutAno daDha AtmaraMga zrImadane AtmAnA pradeza pradeze lAge che, eTale ja eka upadezaprasaMgamAM parama nirAgrahI parama satyagrAhI zrImade vItarAgadarzananI parama pramANutA ane Itara darzananA tulanAtmaka sthAna aMge cha vaidyanuM mArmika bedha ApanAruM daSTAMta ApI tene anupama upanaya ghaTAvI batAvyuM hatuM. temaja jaNAvyuM hatuM ke vItarAgadarzana trivaidya jevuM che, arthAt (1) rogIne rega TALe che. (2) nirogIne roga thavA detuM nathI, ane (3) ArogyanI puSTi kare che. arthAt (1) jIvane samyagadarzana vaDe mithyAtva rega TALe che, (2) samyagajJAna vaDe jIvane rogano bhoga thatAM bacAve che ane (3) samyaphacAritra vaDe saMpUrNa zuddhacetanArUpa ArogyanI puSTi kare che." Ama A sarvagrAhI daSTAMta parathI zrImade lAkho graMthathI darzAvI na zakAya evA baLavAnapaNe vItarAgadarzananI pramANutA addabhuta upanayaghaTanAthI ghaTAvI ApI che. ane A sarva kathananA sarvakaSa niSkarSa--nIceDarUpe A yathArthavaktA parama pramANa puruSe darzananuM tulanAtmaka yathAsthita sthAna paNa darzAvI ApyuM che. AvI hatI parama bhAvitAtmA zrImada bhAvelI parama AtmabhAvavAhI vItarAgadarzananI pramANatA! AvI hatI parama parIkSApradhAna zrImaddanI tatvatalagAhI padarzananI mImAMsA! ma- 7 Page #655 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa navamuM mULamArgauddhAra: "mULa mAga sAMbhaLo jinano re' mULa mAraga sAMbhaLe jinane re, karI vRtti akhaMDa sanmukha mULa; neya pUjAdinI je kAmanA re, noya vhAluM aMtara bhavaduHkha...mULa.-zrImad rAjacaMdra mULamArgane udAra e zrImadUnA adhyAtmajIvananuM moTAmAM moTuM jIvanakArya che, "mULa mAraga sAMbhaLo jinane re-e zrImadUnA kavananuM suvarNasUtra zrImadanA upadezavRkSanuM mULa moTAmAM moTuM jIvanasUtra che. saubhAgya paranA patronA AdhAre vItarAgamArgaprabhAvanA prakaraNamAM (70) jaNAvyuM hatuM te mArga prabhAvanAnI zrImadUnI prabhAvanAmAM-prakRSTa bhAvanAmAM kendrasthAne jina-vItarAgane A mULamArga ja che. zrImadanA sarva upadezAmRta A kendrastha mULamArganI jANe AsapAsa pradakSiNA pharI rahyA che. jhADanuM mULa eka hoya che, mULane pakaDIe te AkhuM jhADa hAthamAM Ave che; DAMkhaLAMpAMdaDAM bhinna bhinna aneka hoya che, te pakaDe tene AkhuM jhADa hAthamAM AvatuM nathI; tema jinadarzanarUpa tavavRkSanuM A AtmadharmarUpa-mULamAgarUpa mULa je pakaDe che, tene A mArga hAthamAM Ave che, je mAtra bAhya sAdhana-vyavahAranA bhedarUpa DAMkhaLAM- pAMdaDAM pakaDe che tene te hAthamAM AvatuM nathI. A jinane mULamArga eTale zuM? jinamArga eTale jina-vItarAga je mAge gayA te mArga ane te vitarAga mArga te mekSane che; samyagadarzana-jJAna-cAritranI abheda ekatA te mokSamArga che, ane te ja jinane mULa-asala (original) athavA mULabhUta (root) mAge che. A abheda ratnatrayImaya jinanA mULa mArganI anupama sAdhanA jIvanamAM karI rahelA zrImadane A nijasvarUpamaya jinamArga AtmArUpa banI gayo hato, e zrImaddanA adhyAtmajIvana pratye daSTipAta karatAM svayaMsiddha hakIkata che. AvA jinamArgane vA nijasvarUpane pAmelA zrImadda jevA parama samartha puruSa A mArga pratyenA parama paramArtha premathI A mULamArganI prabhAvanAne vicAra niraMtara aMtarUmAM karatA ja hatA, ane gRhAvAsamAM vartatAM paNa tenI bhavya yAjanA (grand plan) aMtaramAM ghaDatA ja hatA. A mULamArgauddhAranI -prabhAvanAnI prabhAvanA-prakRSTa bhAvanA bhAvatA zrImade, A mULa mAraga sAMbhaLe jinane re ke saMbhaLAvyo che, tenuM digadarzana A prakaraNamAM karazuM. A vitarAga-jinamArganA parama paramArtharaMgathI asthimajajA raMgAyelA parama bhAvitAtmA zrImade zrI mANekalAla ghelAbhAI paranA amRtapatramAM (aM. 708) A aMge potAnuM hRdaya ane potAnI aMtardhAraNa darzAvI che; jinanA mULamAgane-satya dharmane uddhAra thAya e aMge zrImaddanI ananya zAsanadAjha A patramAM pragaTa jovA maLe che. atre prAraMbhamAM ja zrImadda lakhe che--jenA prasaMgamAM amAre vadhAre Page #656 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mULamA uddhAra : mULa mAraga sAMbhaLeA jinanA reTa 611 nivAsa thayA che teA keAI paNa prakAre te mAnA uddhAra ama jevAne dvAre vizeSa karIne thai zake, kemake tenuM svarUpa vizeSa karIne samajAyuM hoya e Adi' Ama prAraMbhamAM ja jaNAvI parama zAsanahitaciMtaka zrImad vattamAnamAM jainadananI thaI paDelI karuNa sthitinA hRdayadrAvaka cItAra Ape che-- vattamAnamAM jainadana eTaluM badhuM avyavasthita athavA viparIta sthitimAM jovAmAM Ave che ke temAMthI jANe jinanA X X X gayA che, ane leAkeA mAga prarUpe che. bAhya kuTArA bahu vadhArI dIdhA che, ane aMtarmaMganuM ghaNuM jJAna viccheda jevuM thayuM cheveDhAkta mAga mAM khase. cArase varSe kAI kAi meTA AcAya thayA dekhAya che ke jethI lAkhA mANasane vedokta rIti saceta thaI prApta thaI hAya. vaLI sAdhAraNa rIte kAi kAi AcAya athavA te mAnA jANu sArA puruSA ema ne ema thayA kare che, ane jainamAgamAM ghaNAM varSoM thayAM tevuM banyuM dekhAtuM nathI. jainamAga mAM prajA paNa ghaNI thADI rahI che, ane temAM seMkaDA bheda varte che, eTaluM ja nahI. paNa mULamArganI sanmukhanI, vAta paNa temane kAne nathI paDatI, ane upadezakanA lakSamAM nathI, evI sthiti varte che.' parama karuNAnidhi zrImade AlekheluM A tAdRzya citra samAjanA vatta`mAna hAlahavAla aMgenA karuNa pAkAra pADe che, je sAMbhaLI kAi paNa sahRdayanuM hRdaya dravIbhUta thAya ema che. A karuNu citramAM A ATha mukhya muddA taravare che(1) jainadananI sthiti avyavasthita'-vyavasthA vagaranI-DhaMgadhaDA vinAnI (Disorderly) athavA 'viparIta'-viruddha-ulaTI (Reverse) thaI paDI che. (ra) mAhya kuTArA khUba vadhArI dIdhA che. (3) kharekharA aMtamAMga lupta jevA-dhaNA lApa thai gayelA che. (4) vedamAga'mAM vAraMvAra avAranavAra samatha AcAryAM thAya che ne te mAga prakAzamAM ANe che, jainamAM ghaNAM vaSa~thI tema thayuM nathI. (5) jainenuM sa`khyAbaLa paNa ghaNuM ghaTI gayuM che; (6) ane temAM vaLI seMkaDA bheda paDI gayA che. (7) mULamAnI vAta paNa kacAMya sastaMbhaLAtI nathI; (8) ane upadezakane paNa prAye te mACnA lakSa nathI. AvI karuNu zAsanasthiti che tethI te mATe zuM karavuM te tIvra zAsanadAjhathI zrImad ciMtave che--tethI cittamAM ema AvyAM kare che ke je te mA` vadhAre pracAra pAme te tema karavuM, nahI' te temAM vatI prajAne mULalakSapaNe doravI.'ane A kAmanI ati vikaTatA darzAve che--A kAma ghaNu` vikaTa che. vaLI jainamA pAte ja samajAvA tathA samajavA kaThaNa che; samajAvatAM ADAM kAraNeA AvIne, ghaNAM ubhAM rahe, tevI sthiti che.' AvI ati vikaTatA chatAM zrImadnane dRDha bhAse che--tenI sAthe ema paNa rahe che ke jo A koya A kALamAM amArAthI kaI paNu ane teA banI zake, nahIM teA hAla teA mULamA sanmukha thavA mATe bIjAnuM prayatna kAma Ave tevuM dekhAtuM nathI. ghaNuM karIne mULamAkhIjAnA lakSamAM nathI, tema te hetudRSTAMte upadezavAmAM paramazruta Adi guNA joIe che, temaja aMtaraMga keTalAka guNA joie che, te atra che evuM dRDha bhAse che.'--atre AtmasAmarthyanA yathA bhAnathI padma mA vamUrtti Page #657 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 612 adhyAtma rAjacaMdra zrImad sarvathA nirabhimAnapaNe ughaSe che ke AvuM mULamArga uddhAranuM parama vikaTa kArya A kALamAM je kaIthI paNa kaMI paNa banI zake ema hoya te amArAthI, anya keIthI nahiM; kAraNake mULamArgane lakSa paNa prAye anyatra nathI ane atra pitAmAM tathA prakAranI paramakRta Adi tathArUpa guNagyatA che ema AtmAmAM daDhapaNe bhAse che -svasaMvedanathI anubhavapratyakSapaNe dekhAya che. je ema che te A mULamArga uddhAranA samartha upakArane arthe sarvasaMgaparityAga karI bahAra nikaLI paDavuM joIe--mahAbhiniSkramaNa karavuM joIe, e potAne daDha nirdhAra jAhera karI, zrImad vartamAna prArabdhodaya pratye daSTi karatAM, te pitAne parama ISTa sarvasaMgaparityAga pitAthI kyAre banI zakavAnuM saMbhavita che tenuM svaccha nikhAlasa hRdaye sAmAnya sUcana kare che- "e rIte je mULamArga pragaTatAmAM ANavo hoya to pragaTa karanAre sarvasaMgaparityAga kare cogya, kemake tethI kharekharo samartha upakAra thavAno vakhata Ave. vartamAna dazA jotAM, sattAnA karmo para daSTi detAM keTalAka vakhata pachI te udayamAM Avavo saMbhave che. amane sahaja svarUpa jJAna che, jethI yogasAdhananI eTalI apekSA nahIM hovAthI temAM pravRtti karI nathI, tema te sarva saMgaparityAgamAM athavA vizuddhadezapari. tyAgamAM sAdhavA yogya che. ethI lokone ghaNo upakAra thAya che. jo ke vAstavika upakAranuM kAraNa te AtmajJAna vinA bIjuM kaMI nathI. hAla be varSa sudhI te te yogasAdhana vizeSa karI udayamAM Ave tema dekhAtuM nathI. tethI tyArapachInI kalpanA karAya che. ane 3 thI 4 varSa te mArgamAM gALavAmAM AvyAM hoya te 36 me varSe sarvasaMgaparityAgI upadezakano vakhata Ave, ane lekenuM zreya thavuM hoya to thAya." A patra zrImadanuM rahyuM varSa pUruM thavA AvyuM hatuM tyAre-saM. 15ranA bhAdramAM rALajathI lakhAyelo che, eTale have taratamAM je jema bane tema jaladI vyApAravyavasAyamAMthI nivRtta thaI, thoDo vakhata vizuddhadezaparityAgamAM pUrva taiyArIrUpe gALI lagabhaga 36mA varSe sarva saMga parityAgane zrImadda daDha saMkalpa atra dekhAI Ave che. ema sarva saMga parityAga aMgeno potAno daDha saMkalpa vyakta karI atre-nAnI vaye mAgano uddhAra karavA saMbaMdhI jijJAsA vartAtI hatI, tyAra pachI jJAnadazA AvyuM krame karIne te upazama jevI thaI -ema pUrve paNa potAnI sarva saMga parityAganI taiyArIne ullekha karI zrImadda, lokenA paricaya-anubhava parathI leke taravAnA kAmI vizeSa che, temane te yuga bAjhe to mULamArga pAme evuM che ema potAne dekhAyuM te jaNAve che.--paNa kaI kaI loko paricayamAM AvelA, temane keTalIka vizeSatA bhAsavAthI kaMIka mULamArga para lakSa AvelA, ane A bAju to seMkaDo ane hajAro mANaso prasaMgamAM AvelA jemAMthI kaMika samajaNavALA tathA upadezaka pratye AsthAvALA evA se eka mANasa nIkaLe. e uparathI ema jovAmAM AvyuM ke leke taravAnA kAmI vizeSa che, paNa temane te roga bAjhata nathI. je kharekhara upadezaka puruSane coga bane te ghaNu Page #658 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mULamArgauddhAra : "mULa mAraga sAbhaLe jinane re? jIva mULamArga pAme tevuM che, ane dayA Adine vizeSa udyota thAya evuM che."-ema dekhAvAthI keI A kArya kare to sAruM ema daSTi detAM parama mArdavabhUti nirahaM zrImadane pitA pratye ja daSTi Ave che te darzAve che-"ema dekhAvAthI kaMIka cittamAM Ave che ke A kArya keI kare to sAruM. paNa daSTi karatAM te puruSa dhyAnamAM AvatA nathI, eTale kaMIka lakhanAra pratye ja daSTi Ave che. paNa zrImadda jevA parama guru jagadaguru A gurupadanI parama jokhamadArI pUrepUrI samaje che, ane te kAryanI pitAnI pUrepUrI yathAyogyatA na thAya tyAMsudhI tenI IcchA paNa na karavI e pitAne janmathI lakSapragaTa karI pote hajusudhI temaja varyA che ema pragaTa prakAze che-paNa lakhanArane janmathI lakSa e che ke e jevuM eke je khamavALuM pada nathI ane potAnI te kAryanI yathAyogyatA jyAM sudhI na bese tyAM sudhI tenI IcchA mAtra paNa na karavI, ane ghaNuM karIne haju sudhI tema vartAvAmAM AvyuM che. mArganuM kaMI paNa svarUpa kaMIkane samajAvyuM che, tathApi keIne eka vrata-paccakhANa ApyuM nathI, athavA tame mArA ziSya che, ane ame guru chIe e ghaNuM karIne prakAra darzita thayo nathI. kahevAno hetu evo che ke sarvasaMgaparityAga thaye te kAryanI pravRtti sahaja svabhAve udayamAM Ave te karavI evI mAtra kalpanA che." ane tene paNa ADa nathI, paNa anukaMpAdithI tevI vRtti kavacit UThe che ema niSkAraNakaraNAsasAgara zrImadda jaNAve che tene kharekharo Agraha nathI, mAtra anukaMpAdi tathA jJAnaprabhAva varte che tethI kyAreka te vRtti uThe che, athavA apAze aMgamAM te vRtti che, tathApi te svavaza che." ema saphaTika jevA svaccha hRdaye pitAnI aMtaravRtti spaSTa jaNAvI, zrImad pote dhAre che tema sarvasaMgaparityAgAdi thAya to hajAro mANasa pitAthakI mULamAga ne pAme ema saMbhAvanA darzAve che -"ame dhArIe chIe tema sarvasaMgaparityAgAdi thAya te hajAro mANasa mULamAgane pAme, ane hajAro mANasa te sanmArgane ArAdhI saLatane pAme ema amArAthI thavuM saMbhave che. amArA saMgamAM tyAga karavAne ghaNA jIvane vRtti thAya e aMgamAM tyAga che." A aMge pitAnI agniparIkSA karI zrImadda pite pitAne vAraMvAra tAvI jue che ke dharma sthApavAnA moTA mAnanI kRpAthI paNa AvI vRtti kadAca UThe, tema to nathI ne? ema potAnA AtmAne vAraMvAra tAvI jotAM zrImadane divya Atma sAkSI pUre che ke te vRtti nathI ja e spaSTa jaNAve che--dharma sthApavA nuM mAna moTuM che, tenI spRhAthI paNa vakhate AvI vRtti rahe, paNa AtmAne ghaNIvAra tAvI jatAM te saMbhava havenI dazAmAM ocho ja dekhAya che, ane kaMIka sattAgata rahyo haze te te kSINa thaze ema avazya bhAse che.--jenAmAM mAnAdinI spRhA hoya te to potAmAM tevI cogyatA na hoya to paNa cAla, huM jaladI jaladI mArgauddhAra karI nAkhuM ne mAna khATI jAuM evI utAvaLa karI te mATe jhaMpalAve paNa kharo, paNa agniparIkSAthI AtmAne tAvI jetA zrImadane te AvI mAnAdinI parama nispRhAnI parAkASThA varte che, eTale ja jyAM lagI tathArUpa pUrepUrI thAyegyatA Page #659 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 614 adhyAtma rAjacaMdra na hoya tyAM lagI bhale deha chUTI jAya to paNa te mATe leza paNa utAvaLa karavI ja nathI e temane daDha Atmanizcaya nitya varte che, ane eTale ja te mATe parigrahAdityAgane vicAra temane nitya rahe che e spaSTa jaNAve che- "kema ke yathAyogyatA vinA, deha chUTI jAya tevI daDha kalpanA hoya te paNa, mArga upadezo nahIM, ema Atmanizcaya nitya vase che. eka e baLavAna kAraNathI parigrahAdi tyAga karavAnuM vicArI rahyA kare che." tyAre A yathAyogyatAnI bAbatamAM potAnI zI sthiti che--zI dazA che te pitAnI te vakhatanI AtmadazAnuM yathArtha pramANika mApa karanArA parama prAmANika zrImadda pUrNa nikhAlasatAthI prakAro che--mArA manamAM ema rahe che ke vedokta dharma prakAza athavA sthApe hoya te mArI dazA yathAyogya che, paNa jikta dharma sthApa hoya te haju teTalI gyatA nathI, te paNa vizeSa cagyatA che, ema lAge che." ane Ama kahevAnuM kAraNa zuM tene mArmika khulAse A amRtapatranA prAraMbhamAM ja mUkelA-te vakhatanI pitAnI AtmadazAne prakAza karatA-A zabdomAM prApta thAya cha-jenA darzananI rItie jotAM samyagadarzana ane vedAMtanI rItie jotAM kevaLajJAna amane saMbhave che. jenamAM kevaLajJAnanuM svarUpa lakhyuM che, te ja mAtra samajAvuM muzkela thaI paDe che. vaLI vartamAnamAM te jJAnane teNe ja niSedha karyo che, jethI tatsaMbaMdhI prayatna karavuM paNa saphaLa na dekhAya." Ama vyAkhAbheda che eTale jenadaSTie jotAM te prayatna paNa saphaLa na "dekhAya" ema atre kahyuM che, te sUcave che ke A vyAkhyAmAM kaI meTe bheda che ane temAM kaI UMDuM rahasya rahyuM che. Ama mArga prakAzana mATe vedAMtadaSTie pitAnI tevI pUrepUrI yathAyogyatA che, ane jenadaSTie paNa "vizeSa" bIjA koImAM paNa hoya te karatAM vadhAre viziSTa prakAranI vizeSa gyatA che, chatAM te daSTie paNa pUrepUrI thAyogyatA mATe prayatna-AtmapuruSArtha cAlu ja che. ema pitAnuM AtmasaMvedanA vyakta karatA nikAraNakaruNarasasAgara parama kRpALu zrImade A amRtapatramAM niSkAraNa karuNAthI mULamArgauddhAranI-mULamArgaudyotanI potAnI parama udAtta bhAva ane zrImadUne A hRdayanA paDadA bhedI nAMkhe e hRdayabhedI udgheSa sAMbhaLI sakarNa janonA aMtarodugArane pratiSa thAya che ke-aho karuNavatAra rAjacaMdra! Ape samAjanI karuNa sthitinuM hRdayadrAvaka Alekhana karyuM te akSare akSara parama satya che. Ape atre vedokta mArgamAM thoDe thoDe aMtare dharmaprabhAvaka thAya che ane jemAM tema ghaNo vakhatathI thayuM nathI ema pokAryuM, paNa amArA hRdayamAM sAmo pikAra UThe che ke A hajAra varSanA gALAne aMga vALI ghe e Apa je parama samartha parama mahAprabhAvaka kalpavRkSa potAnA AMgaNe ugyo, paNa ame Apane oLakhyA nahiM, pUrNa premathI vadhAvI laI mane vAMcchita lAbha uThAvyo nahiM, e amArAM mahAdurbhAgya ! bIjA saMpradAyamAM te kaI mahApuruSa pitAnA AMgaNe pAke te tenuM parama Page #660 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mULamArga uddhAra : "mULa mAraga sAMbhaLe jinane re' 615 guNagauravabahumAna karI vadhAvI le che, paNa tevA seMkaDo AcAryone AMTI de evA asAdhAraNa zaktisaMpanna Apa jevA AcAryonA AcArya parama samartha parama gurune- parama jagadgurune pAmyAne apUrva avasara pAmI parama dharmalAbha levAnI hAthamAM AvelI sonerI taka ame mUrkha-mUDhatAthI gumAvI dIdhI! aphasosa ! aphasosa ! paNa thayuM te thayuM, have paNa A pUrva pApanuM prAyazcitta karI ame Apa paramagurune yathArtha. paNe oLakhI, Ape A mULamArganA uddhArane pikAra karyo, tene apUrva lAbha UThAvIe te paNa amArAM dhanabhAgya! A satyadharmanA-mULamArganA uddhAranI zrImaddanI tamannA keTalI tIvra che te A patra pachInA bIjA amRtapatramAM (aM. 709) zrImadUnA A parama bhAvavAhI aMtaredugAramAM vyakta thaI che -"he nAtha ! kAM dharmonnati karavArUpa IcchA sahajapaNe samAveza pAme tema thAo; kAM to te IcchA avazya kAryarUpa thAo." A IcchA kAryarUpaphaLarUpa pUrNa thavI duSkara che ema lakhatAM zrImadda tenA kAraNo aMge A mArmika ugAra lakhe che--"avazya kAryarUpa thavI bahu duSkara dekhAya che. kemake a5 alpa vAtamAM matabheda bahu che, ane tenAM mULa ghaNuM UMDAM che. mULamArgathI leke lAkha gAU dUra che eTaluM ja nahIM paNa mULamArganI jijJAsA temane utpanna karAvavI hoya, te paNa ghaNuM kALane paricaya thaye paNa thavI kaThaNa paDe evI temanI durAgrahAdithI jaDapradhAna daza varte che." AvuM mahAduSkara A mahAkArya che chatAM paramazAsanennaticita, zrImadda A paramArtharUpa satyadharmane-mULamArgane uddhAra kema karavo, A dharmaunnati kema karavI, te unnatinA sAdhanonI smRti kare che-"unnatinAM sAdhanonI smRti karUM chuM-bAdhabIjanuM svarUpanirUpaNa mULamArga pramANe ThAma ThAma thAya, ThAma ThAma matabhedathI kaMI ja kalyANa nathI e vAta phelAya. pratyakSa sagurunI AjJAe dharma che ema vAta lakSamAM Ave. dravyAnuga,-AtmavidyAprakAza thAya. tyAgavairAgyanAM vizeSapaNuthI sAdhuo vicare. navatatva. prakAza. sAdhudharmaprakAza. zrAvakadharmaprakAza. vicAra. ghaNuM jIvone prApti. -AvI divya hatI zrImanI mULamArgauddhAranI bhAvanA ! AvI bhavya hatI zrImadanI mULamArga uddhAranI cejanA ! "mULa mAraga sAMbhaLo jinane re. A mULamArga zuM che? tenuM saMkSepamAM paNa saMpUrNa svarUpa prakAzanuM divya gAna zrImade saM. 15ranA Aze zuda 1 mAM lakhelA "mULa mAraga sAMbhaLe jinane re e alaukika kAvyamAM apUrva bhAvathI gAyuM che. jina-vItarAgane mULamArga udyotita karatI A mULamArga gItAmAM parama bhAvitAtmA zrImade jinane mULamArga adbhuta bhAvathI saMgIta karyo che. jina-vItarAganA divyadhvaninA upadezane jANe pratidhvani karatA hoya evA A divya kAvyamAM jina-vItarAgamArganA paramAraMgathI asthimajajA raMgAyelA parama Page #661 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 616 adhyAtma rAjacaMdra bhAvitAtmA zrImade bhavya janonA hitane kAraNe jinane A maLamArga paramaprema ulAsathI saMbhaLAvyo che. mULa mAraga sAMbhaLo jinano re" e dhruvapada paMktine pade pade raNakAra karatA A divya kAvyamAM je bhAva-vAridhine ullAsa A rAjacaMdra ulasAvyo che tenI to avadhi ja nathI. A paramaguru jagadaguru mULamArganI pATha levaDAvatA hAya-gokhAvatA hoya evo A mULamArganA uddaghoSa mumukSunA hRdayamAM tene pratighoSa kare che-bulaMda paDagho pADe che. mAtra ekAdaza kaDInA A kAvyamAM jANe saMkSepamAM sArarUpa samudra ThAlavI dIdhuM hoya.--evA A mULamArganA divya gAnanA apUrva bhAvanuM atre saMkSepamAM digadarzana karazuM. mULa mAraga sAMbhaLo jinane re, karI vRtti akhaMDa sanmukha...mULa mAga, naya pUjAdinI je kAmanA re, nAya vahAluM aMtarU bhavadu:kha... paLa mAraga 1 mULa-mULabhUta athavA asala mAga sAMbhaLo. konI mAga sAMbhaLe ? jinanovItarAgano mArga sAMbhaLe ! jina-vItarAge je mULamArge gamana karyuM ane je mArga darzAvyo te jinane mULamArga tame sAMbhaLo-zravaNa karo ! jina jevA parama puruSano Avo A mahAn mAge che, te kevI rIte sAMbhaLe ? 'karI vRtti akhaMDa sanmukha,vRttine--AtmAnI vRttine, upagane ane mana-vacana-kAyAnA vegane akhaMDapaNe avichinnapaNe sanmukhaA je sata vastu kathAI rahI che te pratye-te bhaNI-te sAme akhaMDa sthira sAvadhAna karIne sAMbhaLo ! AtmAnA upayogane ane mana-vacana-kAyAnA yogane akhaMDa sthira karIne sAMbhaLo ! ane zuM hoya te sAMbhaLI ne ya pUjAdinI je kAmanA re, neya vahAluM aMtara bhavaduHkha.'--je tamane mAna-pUjA-pratikA-satkArAdinI kAmanA na hoya, ane aMtamAM bhavaduHkha vahAluM na hoya to sAMbhaLo ! mAnapUjAdinI kAmanA na hatI ane bhavaduHkha vhAluM na hovuM, arthAt mAnArtha AdinI kAmanA na hovI-mAtra AtmArthanI ja kAmanA hAvI ane saMsAra pratye vairAgya he, e be A sAMbhaLavA mATe yogya adhikArInI prAthamika zarata (preliminary requisite Conditions essential prerequisites) che. Ane phalitArtha e thayo ke mAtra mekSa zivAya jene bIjI abhilASA nathI ane AtmAthe zivAya bIjuM kAma jene nathI evo kharekhara bhavavirakta sAce AtmAthI mumukSu jIva ja A jinanA mULamArganA zravaNane kharekharo yogya adhikArI che. karI jojo vacananI tulanA re, je zedhIne jina siddhAMta...mULa mAraga. mAtra kahevuM paramAratha hetuthI re, keI pAme mumukSu e vAtamULa mAraga.... 2 ame je A vacana kahIe chIe tenI tame jinavacana sAthe tulanA-sarakhAmaNI karI che, ane jinasiddhAMta zodhI zodhIne jeje; amAruM je A kahevuM che te mAtrakevala paramArtha hetuthI che,-emAM anya koI paNa hetu-prayajana nathI, e amArA aMtaranI vAta koI virale mumukSu ja pAme-jANe ema che, arthAt kharekhara mumukSu ja A vAtane marma pAmI zake ema che ane e ja A zravaNane egya adhikArI che. Ama Page #662 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mULamArgauddhAra : "mULa mAraga sAMbhaLo jinane re' 617 kahevAne viSaya-prajana-adhikArI AdinuM sUcana karI, A jinamArga te zuM? tene prastAva darzAve che- jJAna darzana cAritranI zuddhatA re, ekapaNe ane aviruddha.mULa mAraga. jina mAraga te paramArtha thI re, ema kahyuM siddhAMte budha...mULa mAraga. 3 liMga ane bheda je vRttanA re, be deza kALAdi bheda...mULa mAraga. paNa jJAnAdinI je zuddhatA re, te to traNe kALe abheda...mULa mAraga. 4 jJAna-darzana-cAritranI zuddhatA ekapaNe ane aviruddha evI hoya te ja para mArthathI jinamArga che, ema siddhAMtane viSe budhe-jJAnIe kahyuM che. arthAt sarva anya dravyathI bhinna evA zuddha AtmAnuM samyagadarzana, zuddha AtmAnuM samyagajJAna, zuddha AtmAnuM samyaphacAritra-e traNenI abheda ekatA AtmAmAM pariNamAvI bhagavAna zuddha AtmasvabhAvarUpa mokSane pAmyA. eTale zuddha Atmadarzana, AtmajJAna ne AtmacAritranI abheda ekatA sAdhavI e jinane mULamArga che. Ama A jinano mULamArga te kevaLa AtmapariNatirUpa hoI mukhyapaNe AdhyAtmika mArga che. paramArtha - mArga che, nizcayamArga che, bhAvamAge che; aMtaraMga mArga che, bahiraMga mAga nathI. je koI siddha ghacA che, thAya che ke thaze te A jinanA mULa paramArthamAge prayANa karIne ja--ema sarva jJAnI sahuno parama nizcaya che. game te dezamAM, game te kALamAM e ja eka akhaMDa trikAlAbAdhita mekSamArga che, ema nizcala nizcayasiddhAMta sthita che. ane liMga-bAhyaveSa ane vratanA je bheda che tene bheda to dravya deza (kSetra) kALa Adi pramANe hoya che, paNa A jJAna-darzanacAritranI je zuddhatA che, te to traNe kALamAM abheda ja che, koI paNa kALamAM teno bheda paDato ja nathI. arthAta samyagdarzana-jJAna-cAritrarUpa sAdhana vaDe zuddha AtmadharmanI siddhi karavI, zuddha AtmAne pragaTa karavo, e ja bhagavAna jinezvarane sanAtana saMpradAya che, te ja jainadharma che, te ja jinamArga che. je vATe bhagavAna RSabhadevajI taryA te ja vATe bhagavAna mahAvIradeva taryA che, te ja vATe anya sarva kaI mekSagAmI jIva taraze. Ama traNe kALamAM mokSamArga eka akhaMDa ne abheda che. dravya-kSetra-kALa-bhAva Adine AzrIne bAhA liMga-vrata AdimAM bheda paDe te bhale; paNa mULamArga-paramArthamAge te traNe kALamAM eka ja che. Ama prastAvanA karI A jJAna-darzanAdi zabdane saMkSepamAM paramArtha saMbhaLAve che- have jJAna darzanAdi zabdane re, saMkSepa suNe paramArtha..mULa mAraga. 'jene jotAM vicArI vizeSathI re, samajAze uttama AtmArtha...mULa mAraga. 5 ahI mumukSu ! tame have jJAna-darzana-cAritra zabdane saMkSepamAM paramArtha suNo - zravaNa karo ! tene vizeSathI vicArI jotAM tamane uttama e AtmArtha samajAze. A paramArtha atra saMkSepamAM-TUMkAmAM kahyo che chatAM te saMpUrNa e parama sArabhUta kahyo che, eTale temAM UMDuM avagAhana karI-UMDA utarIne vizeSathI vicArI jaze to tamane uttama-utkRSTa e AtmArtha-AtmakalyANamArga samajAze-samajAI jaze. a-78 Page #663 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 618 adhyAtma rAjaya ka 'che dehAdithI bhinna AtamA re, upayAgI sA avinAza...mULa mArga, ema jANe sadguru upadezathI re, kahyuM jJAna tenuM nAma khAsa...mULa mArga, 6 je jJAne karIne jANayu` re, tenI varte che zuddha pratIta...mULa mAraga kahyuM bhagavate darzIna tehane re, jenuM bIjuM nAma saMmakIta...mULa mAraga, 7 jema AvI pratIti jIvanI re, jANyA sarve thI bhinna asaMga...mULa mAraga tevA sthira svabhAva te upaje re, nAma cAritra te aNuliga...mULa mAraga 8 AtmA dehAdithI bhinna che, sattA upayAgI-upayAgavata ane kadI paNa nAza nahiM pAmanAra eve avinAzI che, ema sadguruupadezathakI jANe, khAsa tenuM nAma jJAna kahyuM che. arthAt AtmA jo dUdha pANI jema ekaeka ekakSetrAvagAhasa MbaMdhI dehathI paNa bhinna che teA bIjI badhI khAhya vastuthI tA atyaMta atyaMta bhinna ja che,-eTale dehAdithI bhinna, sadA jJAna-darzanaupayAgalakSaNasaMpanna, ane avinAzI--nitya AtmAnuM sadguruupadeza thakI jANavu', khAsa tenu nAma jJAna che. je jJAna vaDe karIne jANyuM, tenI 'hA temaja che, tahRtti' evI zuddha-zaMkAdi deSarahita nimA~la pratIti- zraddhA, tene bhagavaMte darzIna kahyuM che,-jenuM bIjuM nAma samakita-samyaktva che. jema jIvanI pratIti zraddhA-AsthA AvI ane A jIvane-AtmAne save thI AkhA vizvathI bhinna-pRthak-jUdo ane kaMi paNa saMga-sparza -sa'paka vinAnA asaMga jANyA, teve te bhinna asaMga sthira svabhAva upaje, tenuM nAma 'aNuliMga'-bAhyaliMgAdinI apekSA vinAnuM cAritra (AtmacAritra) che. Ama jJAna--danAdi zakhsaneA paramArtha prakAzI te traNenI abheda ekatArUpa jinamArga prakAze che-- te traNe abheda pariNAmathI re, jyAre varte te AtmArUpa...mULa mAraga teha mAraga jinaneA pAmiyA re, ki`vA pAmyA te nija svarUpa...mULa mArga' 9. AvA te traNe--jJAna-dana-cAritra abheda pariNAmathI jyAre te AtmArUpa te,AtmA e ja jJAna, AtmA e ja dana, AtmA e ja cAritra ema abheda ratnatrayI AtmArUpa varte, AtmA jJAnamaya-darzanamaya-cAritramaya banI abheda ratnatrayIpaNe pariName, tyAre te jinanA mArga pAmyA athavA te te nija svarUpane pAmyA, kAraNake zuddha AtmasvarUpa jana bhagavAn ane nija svarUpa e bannemAM ka MI bheda nathI,-jina pada nija pada ekatA, bhedabhAva nahi. kAMI,' banne ekasvarUpa che. evA mULa jJAnAdi pAmavA mATe A mULamArga prakAzyA che ema upasa huAra kahe che-- evA mULa jJAnAdi pAmavA re, ane javA upadeza sadgurunA pAmavA re, TALI svachaMda ne ema deva jinade bhAkhiyuM re, meAkSa mAraganuM bhavya janAnA hitane kAraNe re, saMkSepe kahyuM evAM-uparamAM saMkSepamAM thADA paNa mahAgraMthA te mULa-mAkSamAnA mULarUpa jJAnAdi pAmavA mATe, tathA svachaMda ne pratikhaMdha TALI sadgurunA upadeza anAdi dha...mULa mAraga, pratiSThadha...mULa mArga. 10 zuddha svarUpa...mULa mAraga svarUpa...mULa mAraga,' 11 gaMbhIra zabdeomAM kahI dekhADyA ane anAdinA baMdha javA mATe, pAmavA mATe, ema ukta prakAre Page #664 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mULamArga uddhAra : "mULa mArga sAMbhaLe jinane re 19 deva jinade-deva jinendra athavA deva-naMde devamAtAnA naMdane (rAjacaMdra) mekSamArganuM zuddha svarU5 bhAkhyuM che, ane bhavya janonA hitane kAraNe-kalyANane arthe te svarUpa saMkSepamAM kahyuM che. AvuM che A mULamArganA mahAna uddhartA zrImadUnA divya AtmAe gAyeluM mULamArganuM divya gAna ! prakaraNa ekANumuM mArgaprabhAvanAnI bhavya bhAvanA ane divya janA ane mArga prabhAvanA mATe AvA parama samartha hatA eTale ja zrImad hAla gRhAvAsaparyata prabhAvanAkArya kheLa be pADavuM paDyA chatAM niraMtara te mArga prabhAvanAnI parama gaMbhIra vicAraNA aMtamAM karyA karatA hatA, AvA mahAkArya mATe utkRSTa regyatAvALI Atmazaktine saMcaya vadhAryA karatA hatA, ane te mATe eka niSkAraNakaruNArasasAgara parama zAsanahitaciMtaka-ciMtave evI parama bhavya udAtta ejanA ghaDavyA karatA hatA. temanA hadayanA darpaNa samI temanI hAthanoMdha (Private Diary) pratye daSTipAta karatAM A vastu svayaM jaNAI Ave che. zrImaddanI A vItarAgamArga prabhAvanAnI bhavya janA (Grand plan) aMge A prakaraNamAM digdarzana karazuM. mahAvIranA mahAna vitarAgamArganI prabhAvanAnuM-vItarAga zAsananA udyotanuM A kArya keTaluM mahAna che ne tenuM pravartana karavAmAM kevA mahAna guNe havA Avazyaka che--dharmarAjya pravartAvavAmAM kevuM apUrva AtmaparAkrama Avazyaka che, te bAbata A rAja-caMdra kevA atyaMta sajAga hatA, te hAthoMdha 1-73 parathI dekhAya cheH "jenAthI mArga pravaryA che, evA moTA puruSanA vicAra, baLa, nirbhayatAdi guNo moTA hatA. eka rAjya prApta karavAmAM je parAkrama ghaTe che, te karatAM apUrva abhiprAya sahita dharma saMtati pravartavAmAM vizeSa parAkrama ghaTe che. tathArUpa zakti thoDA vakhata pUrve atra jaNAtI hatI, temAM hAla vikaLatA jovAmAM Ave che teno hetu za hovo joIe te vicAravAyegya che." ATaluM lakhI mArga prabhAvane zrImadda A mArga darzananI rIte ke saMpradAyanI rIte pravartavAthI jIvanuM kalyANa thAya e bA. vizada vicAraNA kare che-"darzananI rIte A kALamAM dharma pravarte ethI jIvonuM kalyANa che ke saMpradAyanI rIte pravarte to jIvanuM kalyANa che te vAta vicAravA yogya che. saMpradAyanI rIte ghaNu jIvone te mArga prahaNa thavA gya thAya, darzananI rIte virala jIvone bahaNa thAya. je jinane abhimate mArga nirUpaNa karavA yogya gaNavAmAM Ave, te te Page #665 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 adhyAtma rAjacaMdra saMpradAyanA prakAre nirUpaNu thavA vizeSa asaMbhavita che, kemake tenI racanAnuM sAMpradAyika svarUpa thavuM kaThaNa che. dazananI apekSAe koika jIvane upakArI thAya eTaleA virodha Ave che.' arthAt jinadana te vizvamAM kaipaNa ceAgya AtmA grahaNa karI zake evuM vizvavizAla vizvadarzIna che, eTale tenI sAMpradAyika ghaTanA thavI kaThina che, ghaNA jIvA grahaNa karI zake evuM sAMpradAyika nirUpaNu asabhavita che; ane A jinardezana eTaluM UMcAmAM uMcI kakSAnuM che ke dananI rIte te te koI virala jIvA ja grahaNa karI zake. Ama daMnanI rIte ke saMpradAyanI rIte A darzInanuM svarUpa nirUpaNa upakArI thai paDe e aMgenI ga`bhIra vicAraNA zrImadna karI rahyA che. tyArapachInI hAthanoMdha 1-74 mAM mahApuruSa zrImadda lakhe che--je kAi meATA puruSa thayA che tee prathamathI svasvarUpa (nija zakti) samajI zakatA hatA, ane bhAvi mahatkAryAMnA khIjane prathamathI avyaktapaNe vAvyA rahetA hatA athavA svAcaraNa avirAdha jevuM rAkhatA hatA.' mahApuruSa zrImane nirabhimAnapaNe asAdhAraNa AtmazaktinuM pUrepUrUM bhAna che, bhAvi mahattkAnA khIja avyaktapaNe vALyA kare che paNa svaAcaraNa avirAdha rAkhavAmAM virAdha paDayo hatA, kAraNake aMtamAM parama bhAvani thadazA ane huAramAM vaizya veSa hato. eTale ja sphaTika jevA svacchadayavALA zrImad atra nikhAlasapaNe lakhe che--atre te prakAra vizeSa virAdhamAM paDayo hAya ema dekhAya che.' I. eka parama sama mAga pravattaka parama tattvajJAnI parama prabhAvaka puruSa va`mAna dravya-kSetra-kAla-bhAvAdinA kevo samagra sa`mAhI (Total, Comprehensive) vicAra kare, vividha matamatAMtarAnI-danAnI kevI sagrAhI sa kaSa samatAla paryAlAcanA kare, kevu' ananya tattvamathana kare, tenuM dana ApaNane zrImadnanI A hAthaneAMdhamAM (1-62) prApta thAya che--AleAcanA karatAM vividha prakAranA matamatAMtara tathA abhiprAya sabaMdhI yathAzakti vizeSa vicAra karyAM. temaja nAnA prakAranA rAmAnujAdi sa`pradAyanA vicAra karyAM. tathA vedAMtAdi danAnA vicAra karyAM. te AlecanA viSe aneka prakAre te dananA svarUpanuM mathana karyuM, ane prasaMge prasa Mge mathananI ceAgyatAne prApta thayeluM evuM jainadarzana te saMbaMdhI ghaNA prakAre je mathana thayuM, te mathanathI te darzonane siddha thavA arthe, pUrvApara virodha jevAM lAge che evAM nIce lakhyAM che te kAraNeA dekhAyAM.' --zrImanA hRdayanuM pratibiMba pADatI A hAthanAMya sUcave che ke-parama parIkSApradhAnI zrImad sa dAnI sUkSma tulanAtmaka (comparative) parIkSaNA karI rahyA che, nAnA prakAranA saMpradAyeAnI paddhatinI khArIka nirIkSaNA karI rahyA che, vamAnamAM jainadanane siddha thavAmAM pUrvApara virodha jevAM lAgatA kAraNeAnI UMDI vicAraNA karI rahyA che. te je vItarAgamAga uddhArarUpa dharma pravattana aMge pravarttavA dhAre che, te mATenI jANe A pUrva taiyArI (Preparation) hAya evuM jaNAya che. jinadana jarA paNa virAdha na Ave evI sarvathA avirodha rIte kema prakAzita thAya--sAMgopAMga sakala avikala rIte jagatamAM kema supratiSThApita thAya, ane te prakAzita thavA mATe-jagamAM Page #666 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mA prabhAvanAnI bhavya bhAvanA ane divya yAjanA kara1 supratiSThApita thavA mATe kevI dana-sa MpradAya rIti vamAnamAM prayukta karavA ceAgya che, e Adi aMge parama gabhIra UMDI vicAraNA vItarAgadarzanAhAraka zrImad karI rahyA hAya ema A parathI jaNAya che. Ama jainadarzananuM-jinazAsananuM-vItarAgamACnuM ananya hita jenA haiye sadA vasyuM che, evA parama zAsanahitaciMtaka vItarAgadharmAMddAraka zrImad ananya zAsanadAjhathI A amRtapatramAM (a. 713) peAtAnI aMtarvedanA ThAlavatAM, A vItarAgazAsananI parama unnati kema thAya, ane mahAvIra svAmInA jevA vakhata phrI kema Ave, evI parama udAtta bhAvanA dAkhavatA A hRdayaspazI amara zabdomAM ananya zAsanahitaciMtA vyakta kare che--. dina pratidina jainadana kSINu thatuM jovAmAM Ave che, ane vadha mAnasvAmI thayA pachI gheADAM eka varSImAM temAM nAnA prakAranA bheda thayA dekhAya che te AdinAM zAM kAraNeA ? haribhadrAdi AcAryAe navIna ceAjanAnI peThe zrutajJAnanI unnati karI dekhAya che, paNa leAkasamudAyamAM jainamAga vadhAre pracAra pAmyA dekhAtA nathI, athavA tathArUpa atizayasaMpanna dharma pravartaka puruSanuM te mArgImAM utpanna thavuM echuM dekhAya che, tenAM zAM kAraNeA ? have vamAnamAM te mAnI unnati thavI saMbhave che ke kema ? ane thAya te zI zI rIte thavI saMbhivata dekhAya che, arthAt te vAta kacAMthI janma pAmI kevI rIte, kevA dvAre, kevI sthitimAM pracAra pAmavI saMbhavita dekhAya che ? pharI jANe vardhamAnasvAmInA vakhata jevA vartamAnakALanA yAgAdi anusAra te dharma udaya pAme evuM dIrgha dRSTithI saMbhave che? ane saMbhavatuM hoya te te zAM zAM kAraNathI? gacchanA matamatAMtara ghaNI ja najIvI najIvI bAbatamAM baLavAna AgrahI thaI judI judI rIte danamehanIyanA hetu thaI paDyA che, te samAdhAna karavuM bahu vikaTa che. kemake te leAkeAnI mati vizeSa AvaraNane pAmyA vinA eTalA alpa kAraNamAM baLavAna Agraha na heAya.' --AvA akSare akSare ananya zAsanadAjhathI ni ratA A amRta zabdomAM A vItarAgazAsaneAhAraka mahApuruSanI zAsanaprabhAvanAnI kevI mahAn bhAvanA vyakta thayelI che! sarva jIva karU zAsanarasI* evI kevI mahAna bhAvadayA ulaselI che ! koi paNa sAcA zAsanabhaktane natamastaka karAve evI kevI mahAn zAsanabhakti relAyelI che! AvI zAsanaprabhAvanAnI mahecchA dharAvanArA A parma prabhAvaka puruSa AvA mahAn bhagIratha kAryo mATe AtmazaktinA saMcaya apUrva AtmasaMyamathI kevI rIte karI rahyA hatA, tenI sAkSI temanA hRdayanA daNu samI hAthanAMdhamAM (1-8, 2-13, 3-25) prApta thAya che. hAthaneAMdha 3-26mAM A vastu savistara AlekhatAM parama prabhAvaka zrIsane divya AtmA pote peAtAne sakheAdhIne kahe che--svapara upakAranuM mahatkA have karI le ! tvarAthI karI le ! apramatta thA-apramatta thA.' ityAdi. Ama apUrva AtmasaMyamathI AtmazaktinA sacaya karatA, parama sama tayArUpa atizayasa panna zrImane A mArgonA prabhAva karavAnA mahAna kAya mAM vacce kevA mADhA aMtarAya che Page #667 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kara adhyAtma rAjaya ke tenuM pUrepUrUM. sabhAnapaNuM hatuM--pUrepUrU sajAgapaNuM hatuM. te A vicakSaNuzirAmaNa vivekacUDAmaNi zrImanA A hAthanAMdhanA (2-14) aMtarAdgAra svayaM darzAve che-- svapara paramApakAraka paramAmaya satyadharma jayavaMta varte. Azcaya kAraka bheda paDI gayA che. khaDita che. saMpUrNa karavAnuM sAdhana durgAmya dekhAya che. te prabhAvane viSe mahAn aMtarAya che. dezakALAdi ghaNA pratikULa che, vItarAgAnA mata leAkapratikULa thaI paDazo che. rUDhithI je lAkA tene mAne che tenA lakSamAM paNa te supratIta jaNAtA nathI, athavA anyamata te vItarAgAnA mata samajI pratye jAya che. yathArtha vItarAgAnA mata samajavAnI temanAmAM ceAgyatAnI ghaNI khAmI che. dRSTirAganuM pramaLa rAjya varte che. veSAdi vyavahAramAM mATI viTamanA karI meAkSamArga nA aMtarAya karI beThA che. tuccha pAmara puruSA virAdhaka vRttinA dhaNI agrabhAge varte che. kiMcit satya bahAra AvatAM paNa temane prANaghAtatulya du:kha lAgatuM hAya ema dekhAya che.' samAjanI parama karuNa sthitinA hRdayadrAvaka cItAra darzAvatA A deza zrImannA A hRdayabheddI zabdo akSare akSara kevA parama satya che! ATalA badhA mahat aMtarAya chatAM zrImad te mAnA uddhAra zA mATe icche che ema peAtAnA aMtarAtmAne pUche che ne tenA pAte ja A mahAn amara zabdomAM javAkha Ape che--tyAre tame zA mATe te dharmonA uddhAra icche che? parama kAruNya svabhAvathI. te sama pratyenI parama zaktithI.' (hAthanoMdha 2-15). ane A AvA niSkAraNe karuNAsvabhAvathI A parAnugraha kArya karatAM paNa zrImanA divya AtmA prathama caitanya jinapratimA thavA mAge che ane tevA prakAre peAtAnA aMtarAtmAne A amara zabdomAM sAdhe che-~~8 parAnugraha parama kAruNyavRtti karatAM paNa prathama caitanya jinapratimA thA. caitanya jinapratimA thA. tevA kALa che? te viSe nivikalpa thA. tevA kSetrayAga che ? gaveSa. tevuM parAkrama che ? apramatta zUravIra thA. teTaluM AyuSyamaLa che ? zuM lakhavuM ? zuM kahevuM ? aMtamu kha upayAga karIne jo. OM zAMtiH zAMtiH zAMtiH.' (hAthaneAMdha 2-18). AvA A mahAt mA prabhAvaka puruSa mA prabhAvanA aMge kevI ceAjanA derI rahyA hatA tenI rUparekhA sUcavatA mukhya muddAmAtra hAthanedhamAM A pramANe jovA maLe che--bhU, sthApanA, mukha. niMthAdi saMpradAya. nirUpaNu. sadaCna avirAdha. (hA. nAM. 1-85). AtmatattvavicAra. jagattattvavicAra. jinadanatattvavicAra. khIjA daza natattvavicAra.--samAdhAna. dha sugamatA, lAkAnugraha,--paddhati. yathAsthita zuddha sanAtana sarvotkRSTa jayavaMta dharmAMnA utkraya,--vRtti. (hA. nAM. 2-13). sa`jJa deva. ni'tha guru. upazamamULa dharma. sarvajJa deva. nigraMtha guru. dayAmULa dharyAM. savajJa deva. nigna tha guru. siddhAMtamULa dhama. sa`jJa deva. ni``tha guru. jinAjJAmULa dharyuM. sajJanuM svarUpa. nigraMthanuM svarUpa. dharmAMnuM svarUpa. samyak kriyAvAda.' (hA. nAM 3-3). '1. mULanuM vizeSa paNuM. 2. mArgInI zarUAtathI aMtaparyaMtanI adbhuta sa'kalanA. 3. nivivAda--4. sunidhama prakAza. pa. gRhasthadhama prakAza. 6. nithaparibhASAnidhi----cha. zrutasamudra praveza mArga' (hAthanoMdha 3-25). ityAdi. Page #668 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArga prabhAvanAnI bhavya bhAvanA ane divya yojanA 6ra3 ane kRtamArganA utkarSa mATenI-paramazratanA prabhAva mATenI A parama zrutaprabhAvaka jJAnAvatAra zrImaddanI yejanA paNa keTalA ne kevA vizALa pAyA para (grand scale) hatI, tene nirdeza paNa A hAthoMdhamAM maLe che-vItarAgadarzana. uddeza prakaraNa. sarvajJamImAMsA. pardarzana avalekana. vItarAga abhiprAya vicAra. vyavahAra prakaraNa. munijama. AgAradharma. matamatAMtara nirAkaraNa. upasaMhAra. (hAthoMdha 1-49). navatatva vivecana. guNasthAnaka vivecana. karma prakRti vivecana. vicArapaddhati. zravaNAdi vivecana. bedhabIja saMpatti. jIvAjIvavibhakti. zuddhAtmapadabhAvanA. (hA. naM. 1-50). aMga. upAMga. mULa. che. AzayaprakAzitA TIkA. vyavahArahetu. paramArtha hetu. paramArtha gauNatAnI prasiddhi. vyavahAravistAranuM paryAvasAna. anekAMtadraSTihetu svagatamatAMtara nivRtti prayatna umakrama upasaMhAra avisaMdhi. lokavarNana sthaLa- hetu. vartAmAnakALe AtmasAdhanabhUmikA. vItarAgadarzanavyAkhyAne anukrama." (hA. naM. 1-51). ItyAdi. temaja-"sUtra laI upadeza karavAnI AgaLa jarUra paDaze nahIM. sUtra ane tenAM paDakhAM badhAMya jaNAyAM che,"--ema saubhAgya paranA parama amRta patramAM (saM. 170) zrImade A sUcaka paMkti lakhI che te paNa sUcave che ke zrImadUnI parama zrata utkarSanI-parama zrutaprabhAvanAnI yojanA kevA moTA pAyA paranI hatI. Ama AtmasaMyamanA yoge Atmazaktine apUrva saMcaya karate, kutamArgane utkarSa ciMtavate, sanmArga prabhAvanAnI-paramakRtaprabhAvanAnI ananya bhAvanA bhAva ane parama addabhuta bhejanA ja A parama prabhAvaka puNyazleka puruSa A sarvotkRSTa zAMtarasamaya sanmArganA jayajayakAranI AvI alaukika uddaghoSaNA karato hato ahe! sarvotkRSTa zAMtarasamaya sanmArga-ahe! te sarvotkRSTa zAMta rasapradhAna mArganA mULa sarvajJadeva-aho! te sarvotkRSTa zAMtarasa supratIta karA evA paramakRpALu saddagurudeva-A vizvamAM sarvakALa tame jayavaMta vartA, jayavaMta varte." (hAthanoMdha 3-23). ane Ama rome rome jene vItarAga zAsananI ananya aMtaradAjha lAgI hatI, Atmapradeze-pradeze jene zAMtasudhArasamaya vItarAga sanmArganI bhAvasaMgatA lAgI hatI, samaye samaye jene zuddha AtmasvabhAvamaya vItarAgadharmanI aMtaraMga laganI lAgI hatI, evA zAMtasudhArasa jalanidhi niSkAraNakaruNarasasAgara parama zAsanahitaciMtaka A paramakRpALu jagadguru rAjacaMdra ananya zAsanadAjhathI aMtaranA UMDANamAMthI nikaLatA A aMtarodgAra pokAre che- "he jJAtaputra bhagavAna ! kALanI balihArI che. A bhAratanA hInapucI manune tAruM satya, akhaMDa ane pUrvApara avireja zAsana kyAMthI prApta thAya ? thavAmAM AvI vinA utpanna thayAM; tArAM bAdhelAM zAstro kalpita arthathI virAdhyAM, keTalAMka samaLamAM paMDyAM. dhyAnanuM kArya, svarUpanuM kAraNa e je tArI pratimA tethI kaTAkSadaSTie lAkho game loke vaLyAM; tArA pachI paraMparAe je AcArya puruSa thayA tenA vacanamAM ane tArAM vacanamAM paNa zaMkA nAMkhI dIdhI. ekAMta daI kuTI tArUM zAsana niMdAvyuM. Page #669 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6ra4 adhyAtma rAjacaMdra zAsana devi ! evI sahAyatA kaMI Apa ke je vaDe kalyANane mArga bIjAne bAdhI zake, darzAvI zake kharA puruSo darzAvI zake. sarvottama nigraMtha pravacananA baMdha bhaNa vALI A AtmavirAdhaka paMthathI pAchA kheMcavAmAM sahAyatA Apa !! tAre dharma che ke samAdhi ane bedhimAM sahAyatA ApavI." (aM, 754). kaI paNa sahudayanA hadaya vidArI nAMkhe e zrImadUne A hRdayavidAraka aMtaradUgArane amara pikAra, deza-kALanA baMdhana troDI, haju te ne te ja tAje saMbhaLAya che!--je sAMbhaLI sakaNuM sahudane aMtarAtmA sAmo pikAra kare che keAvI ananya zAsanadAjha dharAvanAra ananya zAsanahitaciMtaka A parama zAsanaprabhAvaka parama puruSa rAjacaMdra ghare ghare pUjAvA cagya ane pratyeka hRdayamaMdire sthapAvAyegya che. AvI alaukika hatI A parama mArga prabhAvaka puruSanI mArga prabhAvanAnI bhavya bhAvanA! AvI adbhuta hatI A parama vItarAga zAsane ddhAraka puruSanI vItarAgazAsanaudhotanI sAcI aMtara dAjha! A bhavya bhAvanAone ane divya janAone sakriyapaNe saMpUrNa amalamAM mUkavAne zrImadanA svalpa AyuSya ApaNu durbhAgye samaya na Ave, e A duSamakALane mahAduSTa prabhAva ! AyuSya yArI ApI hatI to jagate prAye na je hoya e apUrva vItarAga zAsanaprabhAva A parama vItarAga puruSanA hAthe thavA pAmata ane A parama vItarAga puruSanI bhAvanA pramANe vardhamAnasvAmInA vakhata je vakhata jarUra Avata. paNa A vItarAgamArga prabhAvaka puruSa gRhavAsathI nivartI sarvasaMgaparityAgane mAge nIkaLI paDI-jagatakalyANArthe mahAbhiniSkramaNa karavAnI taiyArImAM hatuM, tyAM te duSTa kALe mAtra tetrIza (43) varSanI bharayuvAnavaye akALe A puruSane vaccethI jhaDapI lIdho! eTale ApaNA durbhAgye-jagannA durbhAgye AvA parama prabhAvaka puruSanA hAthe te paruSe AtmAnA pradeza pradeze Iccha-bhAvelo parama prabhAva na thavA pAmyo ! paramArthanA akarAvameghathI zrImukhe paramArthanI varSARtu na thavA pAmI ! e A duSTa kaLikALane ja deza che. bhAvI! tathApi A parama jagadgurue je satyadharmane alaukika anupama upadeza relAvyuM che ane mULamArgane apUrva addabhuta prakAza phelAvyo che, tene paNa jagat anusare, te avazya te paNa jagatamAM keIpaNa jIvane ananya paramArthamArgadarzana karAvavA paryApta che ! Page #670 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa bANumuM AtmasiddhizAstranuM sarjana : A avaninuM amRta" paDa darazana kere sAra jemAM samA, navanIta zrutaabdhi maMthI jemAM jamA anubhavarasagaMgA prApta je suprasiddhi, amRta avaninuM te rAjanI Atmasiddhi. - (svaracita). parama AtmadaSTA zrImadUnI parama amara kRtiomAM mUrdhanyasthAne A avaninA amRta samI emanI amara kRti Atmasiddhi che. chae darzanane sAra jemAM samAvI dIdhuM che, kRtasamudranuM maMthana karI jemAM parama tattva-navanIta jamAvI dIdhuM che ane je jagAvanI anubhavarasa jAhnavI-anubhavarasagaMgA che, evI A Atmasiddhi A avani paranuM amRta che,-"amRta avaninuM te rAjanI Atmisiddhi." sad. zrI manasukhabhAI kiratacaMde lAkSaNika rIte "jIvana rekhA'mAM kahyuM che tema A Atmasiddhi e "kuMDAmAM ratna" che (jIvana rekhA" pR. 74). tattva-ratna meLavavA mATe vibudhane zrata-sAgaramaMthana karavuM paDe che, ane A kuMDAmAM ratna te koIne paNa jhaTa hAtha lAge evuM sarvajanasulabha aciMtya ciMtAmaNiratna che. sAkSAta Atmasidhidha jeNe siddha karI che evA mUrtimAna Atmasiddhi puruSe-AtmA jeNe sAkSAt anubhavasiddha karyo che evA siddha AtmAe A AtmasiddhinuM sarjana karyuM che, eTale ja A anupama Atmasiddhi koI paNa sAcA AtmAthI mumukSune sAkSAt Atmasiddhi pamADavA parama samartha che eTale ja emAM akSare akSare anubhavanI chApavALuM AvuM parama devata pragaTa anubhavAya che. akSare akSare parama addabhuta zAstrasaMkalanAthI-anupama tattvakaLAthI gUMtheluM A Atmasididha zAstra kharekhara! AtmasiddhikarAvanArUM anupama zAstra che. seMkaDo varSonA abhyAsI seMkaDo mahApaMDitaziromaNio sarva sAthe maLIne paNa game teTalI take pradhAna jaTila racanAothI game teTalA mathI mathIne paNa je tattvaniSkarSa na ANI zake, te uMcAmAM uMce tatvaniSkarSa A sAdAmAM sArI rIte uMcAmAM uMcuM tattva prakAzatA mAtra eka betAlIza (142) gAthAnA AtmasiddhizAstramAM AsAnIthI sahaja-sacoTapaNe svayaM Ave che. e ja parama adUbhutAdadbhuta parama Azcarya che! gurucaraNane "upa-samIpe "niSad "--besI tatvanuM zravaNa karatA ziSyane prApta thatI upaniSadanuM smaraNa karAve evI, A guruziSyasaMvAdathI Atmasiddhi prakAzatI Atmasiddhi kharekhara! AtmAnI anupama upaniSadu-AtmapaniSada che; sarva darzanane sanmAnya evI AtmAnI ananya gItA che. parama brahmavidyAnA pArane pAmelA paraMbrahmaniSTha zrImadda jevA ArSadRSTA mahAkavi-brahmAe sarjelI A Atmasiddhi brahmavidyAne arka (essence) che; brahmavidyAnA zabdabrahmane chelle zabda evI A Atmasiddhi a79 Page #671 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma rAjacaMdra mumukSuone AtmAnI amRtAnubhUtine amRtakuMbha che. AvI A avaninA amRta samI AtmasiddhinA sarjanane romAMcaka itihAsa atra rajU karI, AtmasiddhinI adbhuta saMlanA ne vastunuM saMkSepe digadarzana A prakaraNamAM karazuM. zrImad saM. 1952nA zrAvaNa mAsamAM paryuSaNanA arasAthI rALaja-kAviThA Adi nivRttikSetre zeDo vakhata sthiti karI, bhAdravA-A mAsamAM gujarAtanA jaMgalamAM AtmadhyAnanimagnapaNe ekAkI vicaratA hatA. pachI ANaMda thaIne zrImad naDiyAda padhAryA. tyAM 1952nA Azo vada 1nA dine teo saMdhyA samaya pachI bahArathI AvyA ane sAthe rahelA mahAmumukSu aMbAlAlabhAIne kahyuM-a bAlAla! phonarsa le. vinayamUtti aMbAlAlabhAInamratAthI bhaktithI phAnasa hAthamAM dharI ubhA rahyA ne zrImade mAtra doDha-be kalAka jeTalA TUMkA gALAmAM A SaDradarzanane sAra samAvanAre, kRtasAgaranA navanIta samo anubhavarasa gaMgA samo Atmasiddhi jevo asAmAnya ananya graMtha ekasapATe ekI kalame lakhI nAMkhyo! zrImadda jevA Atmasiddha puruSanA hRdaya-hRdamAMthI ammalita dhArAthI nikaLelI A jagapAvanI kRtagaMgA jagane pAvana karavA A dhanya dine A avani para avatarI! ane zrImaddanI A anupama amara kRti zrI AtmasiddhinA prathama Adarzana mUka sAkSI thavAnuM parama saubhAgya parama bhakitamAna mahAmumukSu aMbAlAlabhAIne prApta thayuM. Ama mAtra deDhabe kalAkamAM ja jenuM sarjana thayuM te A Atmasiddhi zrImanI evI amRta (Immortal, nectarlike) kRti thavAne sarjAI ke te eka paNa zrImadanuM nAma sarva kALane mATe amara karavAne paryApta che. Sadarzanano samAveza karato e sarvadarzanane sanmAnya AtmAnI ananya gItA sama A Atmasiddhi jevo apUrva graMtha zrImade anupama zAstrazalIthI ATalA svalpa samayamAM lakhI nAMkhyo, e kharekhara! parama AzcaryanuM Azcarya (wonder of wonders) che! jenI nakala karatAM paNa vadhAre samaya lAge evA A AbAlavRddha savane upakArI thaI paDe-evA asala graMthanuM soLe kaLAthI pUrNa anupama takaLAthI navasarjana zrImade ATalA TuMkA vakhatamAM karyuM, e kharekhara ! parama addabhutanuM parama adabhuta che! cAra copaDI gujarAtI bhaNela paNa saraLatAthI samajI zake are! abhaNanA paNa aMtaradvAra kholAvI zake ane mahApaMDitaziromaNionA mastaka paNa DolAvI zake, evA A AbAlagopAla sarvane svasvayegyatA pramANe parama upakArI thaI zake evA A graMthamAM uMcAmAM uMcuM tatvajJAna sAdAmAM sAdA zabdomAM sAdAmAM sAdI zailIthI prakAzavAmAM AvyuM che. ekAda-be pAribhASika zabdonA apavAda zivAya A graMthanI parama addabhuta camatkRti te e che ke game te darzanavALo-saMpradAyavALo kaheze ke A te amAre graMtha che ! AvI sarva samanvayakArI, mata-darzana-saMpradAya-vADAjAtinA AgrahathI para evI anupama sarvagrAhI vizALa zailIthI lakhAyeluM A parama adUbhuta graMtha uttamottama jagasAhityamAM (world-literature) amara sthAna levAne Page #672 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmasiddhizAnuM sarjana: "A avaninuM amRta 627 sarjAyelo che. kRSNa-arjunasaMvAdathI jema gItA prasiddha che, gurucaraNe besI zravaNa karatA zinA upaniSadupaNAthI jema upaniSade prasiddha che, vIra-gautamasaMvAdathI ne gaNadharavAdathI jema jinAme prasiddha che, tema akSare akSare parama amRtamAdhurIthI bharelI guruziSya-saMvAdazilIthI zrImaddanI A anupama amRta kRti jagaprasiddha che. tarkapradhAna vAda-prativAdanI jaTila zailIthI lakhAyelA darzanazAstro karatAM A mIThAzabharI guruziSyasaMvAdanI vizada zailIthI lakhAyele paramaanubhavapradhAna graMtha atyaMta sacoTa ane anaMtaguNaviziSTa baLavAna hRdayabhedI asara kare che. ane A guruziyasaMvAdamAM paNa zrImade ziSyanI akSare akSara zaMkAne anuvadatuM anukrame sAgapAMga samAdhAna karatI je viziSTa lAkSaNika zailI prayukta karI che, tenI te prAye jaDI ja nathI; zrImaddanI A ziSyanI pratyeka zaMkAne anuvadatuM-anukrame vadatuM. vizada nituSa samAdhAna dAkhavatI viziSTa guruziSyasaMvAda zailImAM akSare akSare ziSyane je parama vinaya nitare che, nirdabhapaNe satyatatvagrahaNanI-satyasvIkAranI saralatA camake che, ane ziSyanI zaMkAne pUrNa sahAnu bhUtipUrNa uttara ApatA gurunI amRtavANamAM akSare akSare je mAdhuryaamRta nirjhare che, tenI jagatamAM prAce jeDI jaDavI durlabha che. AtmAnI jeNe amRtAnubhUti karI heya evA amRtasiMdhu amRta puruSanA hRdayamAMthI ja AvI amRtavANI nikaLI zake. zrI aMbAlAlabhAI je atre prathama sAkSI hatA te A amRta kRtinA mULa preraka nimitta zrI saubhAgyabhAI hatA. suprasiddha padane patra jenuM ApaNe alaga prakaraNamA (80) vivaraNa karyuM te patra mukhapATha kara duSkara che-smaraNamAM rahevuM muzkela che evI phariyAda karI saubhAgyabhAIe zrImadane vijJApanA karI ke A vastu je kAvyabaddha hoya te svArA jevA vRddhane mukhapATha karavI sarala sugama paDe. saubhAgyabhAInI A vijJapti zrImade lakSamAM lIdhI ane tenA phaLarUpe A Atmasiddhi amRtaphaLanI jagatane bheTa maLI-prAbhUta maLyuM. eTale A AtmasiddhinA mULa preraka nimitta zrI saubhAgyabhAInuM jagat te mATe RNI che. ane zrImade paNa A AtmasiddhizAstramAM A pitAnA parama paramArthasakhA saubhAgyane garbhitapaNe A traNa sthaLe nAma laIne amara karela che: "mULa hetu e mAgano samaje kei subhAgya' (gA. 20), udaya udaya saddabhAgya (gA. 96) ane chelle vadhArAnI gAthAmAM "zrI subhAgya ne zrI acaLa, Adi mumukSu kAja.' Ama saMkSepamAM che A amara kRtinA samuddabhavane romAMcaka itihAsa. have A graMthanI tattvakaLApUrNa saMkalanAmaya vastunuM saMkSepe digdarzana atra karazuM. zAstranA prAraMbhamAM-je svarUpa samajyA vinA, pAye dukha anaMta samajAvyuM te pada namuM, zrI sadaguru bhagavaMta -e maMgala sUtra kahI zAstrakAre A vartamAnakALamAM mokSamArga ghaNe lopa thaI gayuM che te dekhI pitAne karuNA upaje che ema jaNAvI, te mekSamArga AtmAthIne vicAravA mATe atra "age--gopavyA vinA khullekhulle pragaTa kahyo che-ema graMthane abhidheya viSaya pratijJA ane prayojana Page #673 -------------------------------------------------------------------------- ________________ E adhyAtma rAjaya darzAvyA che; 'kAI kriyAjaDa thaI rahyA, zuSkajJAnamAM koi' ema vattamAnakALanI paristhiti darzAvI, te kriyAjaDapaNuM-zuSkajJAnapaNu tyajavAne ane jyAM jyAM je je ceAgya che tyAM tyAM te te samajavAnA AtmArthIne khAdha karyAM che; peAtAnA pakSa cheADI krai je sadgurunA lakSe vate te paramArthane pAme ne nijapane lakSa le ema spaSTa prakAzI, sadgurunA lakSaNa spaSTa prakAzyA che--AtmajJAna samadarzitA, vicare udayaprayoga; apUrva vANI paramazruta, sadguru lakSaNa cAgya.' ane evA gulakSaNasaMpanna sadgurunA parama upakAra che ema tenA mahimAtizaya sa'kIna karI, tevA sadguruvirahe athavA sadguruAjJAe AtmAdi tattvanA nirUpaka satzAsra supAtra jIvane AdhArabhUta thAya che ema sUcavyuM che; svaccha nRtyAganA upadeza para khAsa bhAra mUkI, sadgurucaraNanA AzrayarUpa parama vinayamAga udyAthyA che--evA mA vinaya taNA, bhAkhyA zrI vItarAga; mULa hetu e mAnA, samaje koI subhAgya.' ane e vinayamA MnA kAi asadguru kaMipaNu geralAbha lye tA te mahAmeAhinIya ka`thI, bUDe bhavajaLamAMhi'- mahAmeAhinIya kama bhArathI 'guru'-bhArI banI bhavasAgaramAM DUkhI jAya ema sakhta cetavaNI ApI, kharekharA mumukSu hAya te ja A vicAra samaje paNa je matAthI hAya te ulaTA avaLe nirdhAra lai le ema vacanaTakAra karyAM che. Ama parama paramA gabhIra graMthanA bhavya upakrama karI zAstrakAre matAthInuM lakSaNa-svarUpa darzAvI, vyavahAranayanA AgrahI kriyAjaDane ane nizcayanayanA AgrahI zuSkajJAnIne-bannenA niSedha karyo che, ane bannene mAnA anadhikArI-apAtra TharAvI, matAthI paNu' tyajavAnA ne AtmArthIpaNuM bhajavAne udghASa karyAM che; ane AtmAnuM svarUpa-lakSaNa darzAvatAM prakAzyuM che ke--AtmajJAna tyAM munipaNuM, te sAcA guru hoya' ema dekhate AtmA sAcA sadgurune zeAdha kare, kAraNake tene te eka AtmAnuM ja kAma che, ene mAnA -matA Adi bIjo koi manaroga nathI,--kAma eka AtmAnuM, bIjo nahi manarega.' ane 'kaSAyanI upazAMtatA, mAtra mekSa abhilASa; bhave kheda prANI dayA, tyAM AtmA nivAsa.'--evI dazAnA joga jIva jayAMlagI pAme nahiM tyAMlagI te meAkSamAga pAme nahiM; jyAM evI kharekharI AtmAthI dazA Ave tyAM sadgurunA medha zele-pariName, ane te khedhe tyAM sukhadAyaka suvicAraNA pragaTe; jyAM suvicAraNA upaje tyAM nijajJAna-AtmajJAna pragaTe, ane te jJAne mAThu kSaya thaI nirvANapadane pAme. ema vicArI aMtare, zAdhe sadguru yAga; kAma eka AtmAnuM, bIjo nahi manarega. kaSAyanI upazAMtatA, mAtra meAkSa abhilASa; bhave kheda prANI yA, tyAM AtmA nivAsa, dazA na evI jyAMlagI, jIva lahe nahi joga; mAkSamA pAme nahiM, maDhe na aMtarg2aga. Ave jyAM evI dazA, sadguru bedha muhAya; te mAdhe - suvicAraNA, tyAM pragaTe sukhaddAya. Page #674 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmasiddhizAstranuM sarjana: A avaninuM amRta jyAM pragaTe suvicAraNA tyAM pragaTe nija jJAna; je zAne kSaya meha thaI, pAme 50 nirvANa mAgane A sAMgopAMga sakala avikala krama darzAvI te suvicAraNuM upaje ane mokSamArga samajAya e arthe zAstrakAra ane guruziSyasaMvAdathI A zAstranA hRdayarUpa A papada (cha pada) prakAze che- AtmA che te nitya che, che kartA nija karma; che bhoktA vaLI mokSa che, mokSa upAya sudharma SasthAnaka saMkSepamAM, pardazana paNa teha; samajAvA paramArthane kahyAM jJAnIe eha.' AtmA che, AtmA nitya che, AtmA pitAnA karmane kartA che, te karmano bhaktA che, tethI mokSa che, ane te mokSane upAya sadharma che,-A cha pada saMkSepamAM che, te ja cha darzana che; te jJAnIe paramArtha samajAvA kahyA che. A cha padanI talasparzI mImAMsA atra AtmasiddhizAstramAM mAdhuryaamRtapUrNa guruziSyasaMvAdanI viziSTa lAkSaNika zailIthI"saddaguru uvAca" "ziSya uvAca" che. vAkapragathI "zrI kRSNa uvAca arjuna uvAca" I. gItAnI zailInuM smaraNa karAve evI zailIthI-prakAzI che. atre ziSyanI paramavinayapRcchA, satya tattva jANavAnI apUrva jijJAsA, satya samajAtAM satyane muktakaThe svIkAra karavAnI adbhuta saralatA, e Adi vastu ApaNuM ekadama dhyAna kheMce che; ane AtmajJAnI jJAnI sadgurunI paNa ziSyanI ekeeka zaMkA akSare akSara TALavAnI pUrepUrI takedArI-upagajAgRti, ziSyane sanmArge caDhAvavAnI niSkAraNa karuNA, akSare akSare varasatI amRtamAdhurI, e Adi vastu paNa ekadama ApaNuM hRdayane AkarSI le che. A badhI anupama kaLA te tattvakaLAnI soLe kaLAe paripUrNa rAja-caMdranI che,-jenA parama amRtamaya divya AtmAnuM pratibiMba atre pade pade paDe. che. AtmAnI amRtAnubhUtine pAmele rAjacaMdrane divya AtmA atre akSare akSare- pade pade jANe amRtavarSA karI rahela amRta-caMdra hoyanI! A cha padanI amRtavANI atra avatAravAne avakAza nathI, chatAM A cha padanI amRtavANIne sArasaMkSepa A prakAre paheluM pada AtmA che--jema ghaTapaTAdi padArtho che, tema AtmA paNa che." ghaTapaTAdi paulika jaDa padArtha che, AtmA svaparaprakAzaka cetana padArtha che. ghaTapaTAdi rUpI hoI iMdriyagamya che, AtmA arUpI hoI atIndriya anubhavagamya che. A nahiM, A nahiM, neti neti ema bAdha karatAM karatAM bAdha na karI zakAya e je "abAdhya anubhava bAkI rahe e ja A arUpI AtmAnuM svarUpa che. A A arUpI AtmA daSTithI dekhAya ja kema ? ne enuM rUpa kema jaNAya? kAraNake e daSTine dachA AtmA che, ne rUpano jJAtA paNa AtmA che vaLI bIjI IndriyathI paNa AtmA kema jaNAya vAru? kAraNake pratyeka indriyanI jJAnasattA te nAnA ThAkaraDAnI peThe potapotAnA Page #675 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 630 adhyAtma rAjacaMdra nAnakaDA svakSetra pUratI ja maryAdita che, paNa AtmAne te pAMce IndriyanA viSayanuM jJAna che. AvI sarva IndriyanI sattAthI je para che evo AtmA te Indriyone paNa IdraadhiSThAtA svAmI che. deha tene jANa nathI, Indriya tene jANatI nathI, ane prANa paNa tene jANatA nathI; paNa khuda AtmAnI sattA vaDe karIne ja te sarva pitapotAnA niyata viSayamAM pravarte che. AtmA e badhA yaMtrane calAvanAra yaMtravAhaka che. moTarane calAvanAra (DrAIvara) moTarathI judo che tema dehayaMtrane calAvanAra AtmA dehathI judo che. tathApi dehamAM AtmabuddhirUpa anAdinA dehAdhyAsane lIdhe ajJAnI jIvane deha e ja AtmA bhAse che, paNa te banne myAna ne talavAranI jema pragaTa lakSaNathI bhinna che. deha jaDa che, AtmA cetana che. Ama A bannene svabhAva pragaTapaNe kevaLa bhinna che, te traNe kALamAM ekapaNuM pAme nahiM. "pragaTarUpe citanyamaya, e eMdhANu sadAya jene hAjara che, e A AtmA jAgRta svapna ne nidrA e sarva avasthAne viSe nyAre ne tyAre ja tarI Ave che, ane huM uMghI gaye hato, mane svapna AvyuM hatuM, ItyAdi prakAre te te avasthAne te jANe che. Ama jJAyaka svabhAvI AtmAnuM pragaTa anubhavarUpa astitva che, topaNa pite ja AtmA chatAM AtmAnI je zaMkA kare che, e ja amApa Azcarya che ! AtmAnI zaMkA kare, AtmA pote A5; zaMkAne karanAra te, acarija eha amApa, bIjuM pada AtmA nitya che-AtmA trikALavatta nitya padArtha che. AtmA dehasaMyogathI upaje che ne dehaviyoge nAza pAme che ema ajJAnI jIva kape che, paNa tema nathI. kAraNake mAtra paramANunA sAgarUpa e deha AtmA sAthe, kSIra-nIra athavA agni-leha jema, mAtra sagAsaMbaMdha rahyo che, tAdAmyasaMbaMdhe nahiM. vaLI deha jaDa ne rUpI che, AtmA cetana ne arUpI che; deha dazya che, AtmA daSTA che. e vicAratAM jaNAya che ke dehanA utpatti -layanI sAthe AtmAne saMbaMdha nathI. kAraNake jaDamAMthI cetananI utpatti ne cetanamAMthI jaDanI utpatti keI kALe thavA egya nathI. vaijJAniko vijJAnanA game teTalA prayoga karI marI mathe, te paNa kaI paNa saMyogothI AtmAnI utpatti thavI saMbhavatI nathI. arthAt AtmA asaMyogI e svAbhAvika padArtha che, ne svabhAvane te keI kALe nAza thAya nahiM, mATe AtmA pratyakSapaNe nitya che. Ama AtmA anutpanna che, eTale avinAzI paNa che. krodha Adi prakRtinuM adhikapaNuM sarSa AdimAM janmathI ja dekhavAmAM Ave che, te pUrvajanmano ja saMskAra che,-je pUrvajanma parathI paNa jIvanI nityatA ja siddha thAya che. koI AtmAne ekAMta kSaNika mAne che, koI ekAMte nitya mAne che, A banne mAnyatA bhrAMtimUlaka che. AtmA dravyaapekSAe nitya che, paryAyaapekSAe anitya che, arthAt AtmA pariNAmI nitya che. tenI pratIti bAla yuvAna ne vRddha e traNe avasthAnuM jJAna eka ja puruSane thAya che A daSTAMta parathI thAya che. A vastu kSaNika che ema jANIne je tema kahe che te vadanAro piote kSaNika nathI, e vastunA anubhavathI nizcaya thAya che. kyAreya paNa kaI paNa vastune kevaLa sarvathA nAza hAya nahiM, mAtra avasthAMtara hoya. Page #676 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmasiddhizAstranuM sarjana: "A avaninuM amRta banAsato vire mANo, nAmAko vitte ta" (gItA-asane bhAva (hevApaNuM) hoya nahiM ne sane abhAva hoya nahiM. eka samaya hoya te sarve samaya hoya, mAtra avasthAtara hoya te bhale. "heya tehane nAza nahi, nahiM teha nahiM hoya; eka samaya te sau samaya, bheda avasthA joya." - trIjuM padaH AbhA kartA che-"sarva padArtha arthakriyA saMpanna che, tema AtmA paNa che, mATe te pariNAmakriyAne a karmane kartA che. puruSa (AtmA) te sadA asaMga che ne prakRti baMdha kare che ema koI kahe che, te yathArtha nathI. kAraNake cetananI preraNA vinA karma keNa grahaNa karaze vAru? jaDane svabhAva kAMI preraNuM nathI. mATe cetana evA AtmAnA karyA vinA karma thatA nathI, arthAt jIva kare te ja karma thAya che, nahiM te nahiM. tethI karma sahaja svabhAve anAyAse thatA nathI, temaja karma e jIvana dharma paNa nathI. vaLI A AtmA je sarvathA kevaLa asaMga hota, te prathamathI tene spaSTapaNe bhAsa thavuM joItuM hatuM. hA, paramArthathI te asaMga che, paNa te te nijasvarUpanuM bhAna pragaTya tema hoya che. IzvaranI preraNAthI karma thayA kare che, tethI jIva abaMdha che ema koI kahe che; paNa jagatane athavA jInA karmone kartA e kaI Izvara nathI, kAraNa ke zuddha AtmasvabhAva jene pragaTa che te ja Izvara che. ane Izvarane je karmane preranAra gaNavAmAM Ave che te ja deSita Thare ne tenA ja dezane prabhAva thAya. mATe AtmA paramArthathI svabhAvapariNatie nijasvarUpane kartA che. anupacarita vyavahArathI te AtmA dravyakarmane kartA che.' cetana je nijabhAnamAM, kartA ApasvabhAva; vate nahi nijabhAnamAM, kartA karma prabhAva.' ceAthe padaH AtmA bhoktA che--je kare te bhagave A niyama pramANe AtmA karmano kartA hovAthI te karmanA phaLane bhaktA che. kAraNake "je je kaMI kriyA che te te sarva saphaLa che. kaSAyAdi ke akaSAyAdi je kaMI pariNAme AtmA pravarte tenuM phaLa paNa thavA gya ja che. atre jaDa evA karma te zuM samaje ke te phaLa pariNAma Ape? evI zaMkA paNa karavA yogya nathI. kAraNake AtmabrAMtirUpa bhAvakarma e cetananuM potAnuM sarjana che, mATe te cetanarUpa che ane A bhAvakarmarUpa cetanavIryanI kuraNa jaDa pudgalavagaNa rahe che. jhera ke amRta pite kAMI samajatA nathI ke ame Ane A phaLa ApIe, paNa je jIva te khAya tene te te jhera-amRtanuM tevuM tevuM phaLa prApta thAya che, tema karmanA saMbaMdhamAM paNa che. eka raMka ne eka rAya" e Adi jagatanuM vicitrapaNuM karmanA camatkArane lIdhe che, ane e ja zubhAzubha karmanuM bhaktApaNuM siddha kare che. phaLadAtA evA koI IzvaranI emAM kaMIpaNa jarUra nathI, kAraNake aciMtya sAmarthyavALA karma pitAnA svabhAva pramANe pariNamI phaLa Ape che, ane bhagavyAthI niHsava thaye dUra thAya che. temaja zubhAzubha adhyavasAyanI taratamatArUpa mukhya gati pramANe te te gatimAM te karmanA ja prabhAve dravyasvabhAvarUpa evA te te legyasthAna paNa ghaTe che. Ama jIvanA bhoktApaNAne nizcaya thAya che. Page #677 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma rAjazcaMdra pAMca pada mokSapada che-kaSAyAdi baMdhahetuonA abhyAsathI ne te baMdhabhAva kSINa thavAthI zuddha AtmasvabhAva pragaTavArUpa mokSapada che. deva-narakAdi gatimAM phaLa bhegavavA vaDe karIne jema zubhAzubha karma saphaLa che, temaja te zubhAzubha karmanI nivRttinI paNa saphaLatA saMbhave che. mATe te nivRttirUpa mokSa che. zubhAzubha karma bhogavatAM anaMtakALa vItye, te paNa jIvane karmadeSa haju ema ne ema ja vartAmAna paDa che, mATe ene mekSa kyAMthI hoya ? ema AzaMkA karavA yogya nathI. kAraNa ke anaMtakALa vItye te "zubhAzubha karma pratyenI jIvanI Asaktine lIdhe." te zubhAzubha bhAva chevI zuddha bhAvamAM vartatAM AtmAne mekSasvabhAva pragaTe; ane dehAdika saMyogane, AtyaMtika viga; sidha mokSa zAzvata pade, nija anaMta sukha lega."--evI zAzvata mukta sthiti prApta thAya. cha8 pada : te mokSane upAya che--karmabaMdhanathI chUTavArUpa mekSa che, te tene upAya paNa che. kAraNake "karmabaMdhathI viparIta svabhAvavALA evAM jJAna, darzana, samAdhi, vairAgya, bhakatyAdi sAdhana pratyakSa che." mithyAtvAdi baMdhahetu tenA pratipakSI samyaktvAdithI chedAya che. krodhAdi kaSAya tenA pratipakSI kSamAdithI haNAya che, A sarvanA pratyakSa anubhavanI vAta che. anaMtakALanA karma a95 AyuSyavALA manuSyadehamAM zAthI chedyA jAya ? e vikalpa paNa karavA egya nathI. jIva je ajJAnanidrAmAMthI jAge te anaMtakALanA karma paNa UMgha bhAge,-evuM A puruSArthanuM baLa che. kAraNake karmabhAva ajJAna che, mokSabhAva nijavAsa, arthAt karmabhAva che te jIvanuM ajJAna che ne mokSabhAva che te nija svarUpamAM vAsa che; A ajJAna che te aMdhakAra samAna che, eTale cirakALanA aMdhakAranI jema A ajJAna aMdhakAra jJAnaprakAza thatAM takSaNa ja nAza pAme che. vaLI A ATalA badhA matadarzana che, te "sahu thApe ahameva," temAM ko mata sAce mAno? ema matanI mArAmArImAM paNa matine muMjhavI devA yogya nathI. kAraNa ke ravirodha e sarvasaMmata mokSamArga A prakAre che - je je baMdhanA kAraNa che, te baMdhane mAge che, te kAraNanI chedaka evI AtmadazA te ja mokSamArga che. A baMdhakAramAM rAga dveSa ne ajJAna e ja mukhya karmagraMthi (gAMTha) che, te jethI chedAya te ja mokSamArga che. A rAgAdi sarva vibhAvanA ane dehAdi saMganA AbhAsathI rahita evo sat, caitanyamaya kevaLa-zuddha AtmA jethI pAmie te ja mokSamArga che. temaja karma anaMta prakAranA che, temAM mukhya jJAnAvaraNIyAdi ATha che. ane temAM paNa mukhya mehanIya karma che; A mohanIyanA be bheda che-darzanamohanIya ne cAritramehanIya; darzamehanIyane Atmabodha haNe che ne cAritramehanIyane vItarAgatA haNe che,-Ama mehane haNavAne acUka upAya che, ane e ja sarva karmathI mukta thavArUpa mokSanA amegha upAyarUpa mokSamArga che. AtmAnA astitvathI mAMDI A mokSanA upAya sudhInA sudhInA chae padanI sarvAga saMpUrNatA e ja mokSamArga che. A A sarva. saMmata avirodha mokSamArga che. matadarzanane Agraha temaja vikalpa cheDI daI, je kaI Page #678 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmasiddhizAstranuM sarjana : ' 37 vinanuM amRta' paNa kharekharo mumukSu A kahyo te sasamaMta meAkSamAga sAdhaze, tenA janma alpa che. cheDI matadazana taNA, Agraha tema vilpa kahyo mAga A sAdhaze, janma tehanA apa.' A je kahyo te mAga hoya, tA emAM jAti-veSane kAi paNa le che nahiM; te mAne je koi sAdhe che, te mukti pAme che, emAM uMca nIca Adi kAI paNa bhedya nathI. AvA A sasa'mata avirAdha meAkSamAganI prAptinA sAMge|pAMga sakala avikala krama A zAstrakAre sarva jJAnIonI sAkSInA anupama nizcayakhaLa sahitapaNe atra A prakAre prakAsyA che :~ kaSAyanuM upazAMtapaNuM, mAtra meAkSa sivAya bIjI abhilASA nahiM, saMsAra pratye kheda (aMtaraMga vairAgya) ane aMtarUmAM dayA, A guNa jenA AtmAmAM hAya, te sAcA 'jijJAsu' kahevAya. AvA jijJAsu jIvane sadgurunA edhanuM zravaNa thAya te te samakitane pAme ne aMtoSamAM vate` ane pachI mata-dananA Agraha tyajI je sadgurune lakSe varte, te zuddha samakitane pAme ke jemAM bheda tathA pakSa nathI. eTale pachI nijasvabhAvanA anubhava lakSa ne pratIti jyAM varte che ane vRtti AtmasvabhAvamAM vahe che, evuM paramAtha - samakita prApta thAya. te samakita vadhatI jatI dhArAthI vadhu mAna thaI mithyAbhAsa TALe ane svabhAvasamAdhirUpa cAritranA utkraya thAya ne vItarAga pade vAsa hAya, eTale kevaLa nijasvabhAvanuM akhaMDa jJAna jyAM varte che evuM kevalajJAna pragaTe ane dehu chatAM dehAtIta evI nirvANa dazAne anubhava thAya. * kevaLa nijasvabhAvanuM akhaDe te jJAna; kahiye kevaLa jJAna te, deha chatAM nirvANu.' Ama kroDA varSanuM svapna heAya, te paNa jAgrata thatAM tarata ja samAya che, tema anAdinA vibhAva paNa AtmajJAna thatAM dUra thAya che. tAtparyaM ke dehamAM Atmabuddhi tathA AtmAmAM dehabuddhirUpa dehAdhyAsa chUTe, tA AtmA karmAMnA kartA paNa nathI ane leAktA paNa nathI,e ja dhanA mama che, ne e ja dhamathI meAkSa che. sava jJAnIonA nizcaya atra AvIne samAya che. AvA A parama nizcayarUpa cha padanA zrI AtmasiddhizAstramAM ananyabhAvapUrNa guruziSyasaMvAdathI apUrva nizcaya karAvyA che,--jenA sArabhUta Azaya uparamAM kahyo che. A avaninA amRtasamI A AtmasiddhinA ko~ puruSa, A cha padma aMgenI talasparzI mImAMsA karatA prasiddha cha pannunA patramAM chevaTe A cha padmanA mahimAtizaya prakAzatuM kATkINu vacana prakAzyuM che ke--A cha pada atyaMta sadehu rahita che, ema parama puruSe nirUpaNu kayu" che. e cha padanA viveka jIvane svasvarUpa samajavAne arthe kahyo che. anAdi svapnadazAne lIdhe utpanna thayelA evA jIvanA ahaMbhAva, mamatvabhAva te nivRtta thavAne arthe A cha padmanI jJAnI puruSAe dezanA prakAzI che dazAthI rahita mAtra peAtAnuM svarUpa che, ema jo jIva pariNAma kare, te sahaja mAtramAM te jAgRta thaI samyakdarzanane prApta thAya; samyagdarzanane prApta thaI svasvabhAvarUpa meAkSane pAme.' - SaTa dana jina aMga te, SaTa padmamAMhi zeSa ! mata Agraha tyajI sadA, meAkSamAga avirAdha svapna 24-20 Page #679 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma rAjatha jeha mumukSu Sapado, Sa5damAMhi ramata; samyagdarzana pAmI te, Atmasiddhi varata.'--( svaracita ) A cha padmanI mULa amRtavANI atra sthaLa sa kAcathI avatAravAjeTale avakAza nathI, chatAM chaThThA paTTanI pUrNAhutimAM mAga`prAptinA uparokta sAMgeApAMga sakala avikala krama prakAzatI A divya amRtavANInuM janya uddedhana A rahyuM-- kaSAyanI upazAMtatA, mAtra mAkSa abhilASa; bhave kheda aMtara yA, te kahIe jijJAsa, te jijJAsu jIvane, thAya saddagurudha; tA sAme samakitane, te aMtar zAka, matadAna Amaha tajI, varte sadgurulakSa lahe zuddha samakita te, jemAM bhedde na pakSa. varte nija svabhAvanA, anubhava lakSa pratIta; vRtti vahe nija bhAvamAM, paramArthe samakita. vamAna samakita thaI, DhALe mithyAbhAsa; udaya thAya cAritranA, vItarAga padma vAsa. kevaLa nija svabhAvanuM, akhaMDa varte jJAna; kahIe kevaLajJAna te, dehu chatAM nirvANa, kADhi varSanuM svax paNa, jAgrata thatAM samAya; tema (vabhAva anAdinA, jJAna thatAM dUra thAya. chUTe dehAdhyAsa tA, nahi karyAM tuM ka; nahi bhAktA tuM tehanA, e ja dharmanA ma e ja dharmathI mAkSa che, tuM che mekSasvarUpa; ana ta darzana jJAna tuM, avyAbAdha svarUpa zuddha yuddha caitanyaghana, svayaMntyAti sukhadhAma; bIjI' kahI~e keTaluM ? kara vicAra tA pAma nizcaya sarve jJAnInA, AvI atra samAya; dharI maunatA ema kahI, sahaja samAdhi mAMya. 34 Ama SapadanuM udhana karatA sadgurunA A upadezAmRtathI pratidha pAmatAM ziSyane medhamIjanI prApti thAya che, tenA parama AtmaullAsamAM te melI UThe che-- sadgurunA upadezathI, AvyuM apUrva bhAna, nija pada nijamAMhi laghuM, dUra thayuM ajJAna.' i. saheja atarAgAra dvArA hRdayamAM sthira thayele ukta SapadanA Apa sakSepamAM vyakta kare che; ane AvA anaMta upakArI karuNAsiMdhu sadgurunA amApa upakAra pratye kRtajJapaNe aheAbhAva darzAvatA, sadgurucaraNe AtmApaNu-sarvApaNu karI AtmAnuM naivedya dhare che ahA ! aheA ! zrI sadguru ! karuNAsiMdhu! A pAmara para Ape ahA ! ahA ! parama upakAra karyAM! AvA ananya upakArI Apa prabhunA caraNe huM zuM dharU ? AtmAthI khIjI badhI vastu hIna-utaratI che ne A AtmA te Apa prabhue ja mane ApyA che. mATe AtmApaNu vaDe A AtmAnuM naivedya ApanA Page #680 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmasiddhizAsanuM sarjanaH A avAnanuM amRta" 635 caraNe dharI AjJAMkitapaNe varte e ja eka upAya che. mahArA mana-vacana-kAyAnA vega AjathI Apa prabhune AjJAdhIna thaIne varte ! huM Apa prabhune dAsAnudAsa caraNareNuM chuM. Ama Atmanivedana karatA ziSyanA A AtmArpaNanI amara paMktio A rahI- ahe! ahe! zrI sadaguru ! karaNasidhu apAra; A pAmara para prabhu , ahe! ahe! upakAra zuM prabhu caraNa kane dharUM? AtmAthI so hana; te to prabhue ApiyA, varatuM caraNadhIna; A dehAdi AjathI, varate prabhu AdhIna; dAsa dAsa huM dAsa chuM, Apa prabhune dIna. SaTuM sthAnaka samajAvIne, bhinna batAvyo Apa; myAna thakI taravAravatu, e upakAra amApa." ane Ama SapadarUpa SasthAnaka samajAvIne jeNe mAnathI talavAranI jema AtmAne pragaTa bhinna batAvya evA sadUgurune sataziSya pratye amApa upakAra che. te parathI garbhitapaNe vanita thAya che ke-jagatamAM ziSyabhAve A zAstranuM adhyayana karanArA keIpaNa AtmA pratye A AtmaspazI guruziSyasaMvAda AlekhanArA A jagadguru rAjacaMdrane amApa upakAra che. jene zrI saubhAgye "siddhizAstra' kahI biradAvela che evI kharekhara! A Atmasiddhi jevI amRta kRti e Ama jagat para apAra upakAra karanArA jagadaguru rAjacaMdra jevA sAkSAt Atmasiddha amRta puruSanA jANe amRtaprasAdarUpa siddhiprAsAda che. Atmasiddhi siddha karAvanArA A Atmasiddhi prAsAdanuM AvuM bhavya nirmANa karI A divya Atmasiddhi prAsAdanA zikhare jANe amRtasaMbhUta suvarNa kaLaza caDAvatA hoya ema A jagadguru paMcadaza gAthAne bhavya upasaMhAra kare che; meru samA unnata A Atma siddhizAstra-maMdiranA zikhare, jANe sarva kALanA sarve mumukSuone apUrva mArgadarzaka thaI paDe evI jaganA cekamAM divya prakAza pAtharatI ratnadIpikAo pragaTAvatA hoya ema pUrNatattvakaLApUrNa rAjacaMdra A pUrNa kaLAmaya paMcadaza gAthAthI A zAstranI bhavya pUrNAhuti kare che : "darzana paTe samAya che, A Sa sthAnakamAMhi vicAratAM vistArathI, saMzaya rahe na kAMI ema vIragajanA karI, mahAvIranA mArganA ananya praNetA A mahA vIra jagadguru mumukSune puruSArtha prere che--je icche paramArtha te, kare satya puruSArtha; bhavasthiti Adi nAma lai, chede nahi AtmArtha. ane "AtmabrAMti sama rega nahi, saddaguru vaidya sujANu, guru AjJA sama pathya nahi. auSadha vicAra dhyAna-ema eka ja gAthAmAM bhavavyAdhinI saMpUrNa cikitsA batAvI A bhavavyAdhinA bhiSavara parama guru rAjacaMdra nizcaya ane vyavahAranA samanvayathI gADha maitrIrUpa sumeLathI pravartAvAnI uddaghoSaNA kare che- nizcayavANI sAMbhaLI, sAdhana tajavAM nAya; nizcaya rAkhI lakSamAM, sAdhana Page #681 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 636 adhyAtma rAjatha% karavAM seya I. ane "sarva jIva che siddha sama-e anaMtazaktimAna AtmAnuM bhAna karAvatA divya saMdezathI mumukSuone puruSArtha mATe utsAhita karI, A parama AtmapuruSAthI divya AtmA, te siddhapaNuM sAdhavA mATe anupama sAdhanarUpa saddaguru AjJA-najanadazA Adi parama upakArI uttama nimitta AlaMbane AtmArUpa upAdAnanI jAgratine AtmapuruSArtha skurAvavAne A amara zabdamAM DiDimanAdathI udghaSa kare che- sarva jIva che siddha sama, je samaje te thAya; saddaguru AjJA jina dazA, nimitta kAraNamAMya, upAdAnanuM nAma laI, je e taje nimitta; pAme nahiM siddhatvane, rahe brAMtimAM sthita. chevaTe sAcA mumukSunA lakSaNa AtmAmAM pragaTAvavAne mumukSune nirmala upadeza karI A parama jJAnadazAne pAmelA parama jJAnI puruSa, vAcAjJAnI ane zuSkazAnIne bheda spaSTa darzAvatAM A TakelkIrNa amRta vacanamAM jJAnadazAnuM svarUpa prakAze che- mehabhAva kSaya heya jyAM, athavA heya prazAMta, te kahiye jJAnIdazA bAkI kahiye brAMta. sakaLa jagatu te eThavat, athavA svapna samAna, te kahiye jJAnIdazA, bAkI vAcAjJAna. ane pAMca sthAnaka vicArI je chaThThA kSaupAyarUpa sthAnake varte, te pAMcamuM mokSasthAnaka avazya pAme, ema addabhuta zabda -arthacama skRtithI A amRtamayI AtmasiddhinuM parama amRtarUpa maMgalaphaLa batAvI, A jIvanmukta jJAnAvatAra zAstrakAra A zAstranuM aMtya maMgala kare che- daha chatAM jenI dazA, varte dehAtIta; te jJAnInA caraNamAM, ho vaMdana agaNita. namaskAra he! namaskAra he ! AvI deha chatAM dehAtIta dazAmAM vicaranArA A kALamAM tevI mahA videhI dazA sAkSAt anubhavanArA sAkSAta mUrtimAna AtmasiddhisvarUpa amRtamUrti te jJAnIzvara zrImad rAjacaMdrane ! akSare akSare namaskAra he! namasakAra che te amRtamUtti jJAnezvaranI A avaninA amRta samI A amRta kRti Atmasiddhine Page #682 -------------------------------------------------------------------------- Page #683 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra varSa 33 muM | vi. saM. 1956 annattatantratantratatantalinatitanandanifestation Page #684 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma jIvanano trIjo tabakko (sa'. 1953nA phA. va. 12thI 1957 caitra va4 5 : 29mA vaSa~thI 36mA varSa sudhI) Page #685 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anusaMdha darzana (5) : rALajakSetre upadeza ane 6 nivRttikSetre sthiti Ama adhyAtmajIvananA bIjA tabakkAnA bIjA vibhAgamAM zrImade je mULamArgane uddhAra ane jagatane AtmasiddhinuM darzana karAvyuM che, tenuM digadarzana karyuM. temAM- sata ane satanI prAptine sadupAya sAkSAta jIvaMtamUrti-sajIvanamUrti sadaguru ja che ema spaSTa vidhAna karI, zrImade AtmA pratye draSTi kendrita karAvI niraMtara AtmArtha draSTi rAkhavAnuM mumukSuone kevuM apUrva mArgadarzana karAvyuM te ApaNe joyuM; rALajakSetre cAra amara mahAkAvyanuM sarjana karI, rALaja-kAviThA Adi nivRttikSetre sthiti karatA zrImade kevI upadezAmRtadhArA vahAvI te avAyuM; upadezAbodha ane siddhAMtabodha ema bodhanA spaSTa vibhAga pADI zrImade vidAMta-jinAgamAdinuM vAMcana prathama upadezabaMdhArthe-mukhyapaNe vairAgya-upazamArthe karavAnI mumukSuone kevI khAsa bhalAmaNa karI che, te paNa vicAryuM; A paMcamakALa-duHSamakALa aMge pikAra pADatAM zrImade, A kALamAM paramArthaprAptinA kAraNe asulabha-durlabha hovAthI jIve era vizeSa jAgrata rahI mokSa ane mokSapurupArtha arthe pravartavuM joIe ane samAjamAM pravartatA traNamAMthI koIpaNa pravAhamAM nahiM paDatAM apUrva AtmapurUSArthathI pravartavuM joIe e aMge mumukSuone kevuM apUrva mArgadarzana karyuM e paNa AlocyuM; ane SaTrapadanA parama amRta patramAM samyagadarzananA nivAsanA paramakRSTa sthAnaka parpadanuM nirUpaNa karI zrImade kevaLa ziSyanA kalyANArthe saddagurubhaktinuM kevuM anupama nirUpaNa karyuM te ApaNe dIThuM. Ama sAmAnyapaNe sarve mumukSuone-sarva jagatane mArgadarzana karI satsaMgaprasaMgamAM AvelA vyaktigata pAtravizeSa pramANe paNa mumukSuone zrImade mArgadarzana ApyuM che; munione mArga, darzana, zrImaddanuM gAMdhIjIne mArgadarzana, popaTalAlabhAIne samAgamalAbha, manasukhabhAI kiratacaMdane samAgamalAbha, prAstAvika paricayaprasaMgIone satsaMgalAbha,-prImade Apela che, te ApaNe te te prakaraNomAM avalokela che. A uparAMta AtmasiddhinA aMgabhUta aneka tAtvika viSayonuM mahAmaMthana karI zrImade jagatane AtmasiddhinuM apUrva mArgadarzana ApyuM che. gUDha praznone ukela, kevalajJAnanI alaukika paramArtha vyAkhyA, vItarAgadarzananI pramANutA ane darzananI mImAMsA. ane Ama jagatane AmasiddhinuM darzana karAvatA zrImade, "mULa mAraga sAMbhaLo jinane - e divya saMgItanuM gAna karI mULamArgane kevo mahAna uddhAra karyo che, mArga prabhAvanAnI kevI bhavya bhAvanA ane divya yojanA ghaDI che, ane A avaninA amRta-AtmasiddhizAstranuM amara sarjana karI Atmasiddhino mArga kevo sarvajanasulabha banAvI dIdho che, e atra ApaNe pratyakSa karela che. Ama adhyAtma jIvananA bIjA tabakakAnuM Alekhana pUrNa karI have zrImAnA adhyAtma jIvananA trIjA ane chelA tabakkA para AvIe chIe; saM. 1953nA phA. vada 12 thI 1957nA caitra vadI paMcamI parvatanA A trIjA tabakkAmAM soLa prakaraNonuM Alekhana karazuM - Page #686 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa trANumuM "dhanya re divasa A aho !" dhanya re dIvasa A ahe! jAgI je re zAMti apUrva re daza varSe re dhArA ullasI, maDho udaya karmano garva re...dhanya re dIvasa. dhanya re divasa A aho - saM. 153nA phA. vada 12 bhoma !--Ajana A divasa dhanya che! aha dhanya che ! AjanA dhanya dine zrImadane divya AtmA AtmAnA keI divya paramAnaMdaulAsamAM ulasI rahyo che ane tenA apUrva bhAvaulAsamAM ne ullAsamAM temanA divya AtmAmAMthI AjanA divasanI dhanyatA saMgIta karanArUM A divya saMgIta nikaLI paDyuM che. A divasa dhanya zAthI che? "jAgI je re zAMti apUrva re? tethI; "apUrva"-pUrve kadI upaja nahotI evI apUrva zAMti jAgI tethI sarva vikalpa-kanlala upazamI gayA-zAMta thaI gayA, samasta vastusvarUpanesarva padArthane yathAvata anubhavasiddha nirdhAra thaI gaye, jema bhagavAna jine nirUpaNa karyuM che temaja sarva padArthanuM svarUpa che (hA. ne 2-21)-evI anubhavasiddhapaNe parama nirvikalpa paramAvagADha AtmavinizcayarUpa parama AtmazAMti u5jI tethI. ane Aje-AjanA parama zubha parama prazasta dhanyadine- daza varSe re dhArA ulasI daza varSe-daza varSa vItI gayA pachI-eka dAyake vItye dhArA ulasI,-je paramArtha. mArga prakAzanI dhArA daza varSa pUrve saM. 1943mAM prArabdhavazAt gauNa thaI hatI- dabAI gaI hatI-aMtaramAM zamAvI devI paDI hatI, te Aje ullasI-ulasAyamAna thaI caDhatI kaLAne pAmI. je dhArA tevA anivArya udayakamanA yoge tyAre AgaLa vadhatI aTakI gaI hatI te Aje ullAsAyamAna thaI, ane "maTA udaya karmane garva re-udayakamane garva maTyo-maTI gaye. te vakhate paramArtha mArga prakAzanI dhAraNAmAM kAvavA nahiM detuM udayakarma jANe ema kahetuM hatuM ke he rAjacaMdra! te game tevA puruSArthanA phAMphAM mAre paNa huM tane nahiM phAvavA dauM, he rAjacaMdra! meM tane hArI dhAraNAmAM kevo dabAvI dIdhe,-Ama jANe udayakarma-pUrva prArabdha je garva karatuM hatuM, te tene garva maTI gaye; have ApaNI avadhi pUrI thaI, mATe have A parama puruSAthI rAjacaMdra AgaLa ApaNuM kAMI cAlavAnuM nathI, ema te udayakarmane garva gaLI gayo. A daza varSe dhArA ulasI ne udayakamane garva maTyo, te daza varSanA gALAmAM ne te pUrve potAnA jIvananA mukhya zuM zuM banAve banI gayA, jIvananA kyA kayA mukhya tabakakA vItI gayA, tenuM siMhAvakananyAye avalokana karatAM zrImadda lalakAre che- ogaNIsaseM ne ektAli, A apUrva anusAra re, ogaNIsaseM ne betAlimeM, adabhuta vairAgya dhAra re...dhanya revisa A aho !" Page #687 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma rAjacaMdra saM. 1941mAM apUrva anusAra Avya, 194ramAM addabhuta vairAgya dhAraNa karyo, -A be mahAna banAve zrImaddanA adhyAtmajIvananI pUrvabhUmikArUpa che, adhyAtmajIvana-prAsAdanA pAyArUpa che. pUrve kadI prApta nahAto e apUrva anusAra41941mAM prApta thaye. A aMge atre savistara vivecana " Avyo apUrva anusAra re e prakaraNamAM (12) karyuM che, temaja addabhuta-parama AzcaryakArI vairAgya-gavAsiSTamAM rAmacaMdrajIne varNavyo che te parama vairAgya pitAne upaja, e aMge paNa "adUbhuta virAgya dhAra re e (16) prakaraNamAM savistara vivecana karyuM che-eTale tenuM atra piSTapeSaNa karatA nathI, eTale AgaLa cAlIe. pachI saM. 1947mAM zrImadUnA adhyAtma jIvanane madhya tabakako prAraMbha thAya che, ne tenA prAraMbhane mukhya mahAna banAva- zrImaddanA jIvanane moTAmAM meTe krAMtikArI banAva zrImad A zabdamAM amara kare che- ogaNIsaseM ne suDatAlIse, samakita zuddha prakArayuM re; buta anubhava vadhatI dazA, nija svarUpa avabhAsyuM re..dhanya re divasa A aho!" saM. 1947mAM zuddha samakita prakANyuM, zruta-anubhavanI vadhatI dazA thatI gaI ne nija svarUpa avabhAsyuM. pUrve je samakti-samyagadarzana hatuM te uttarottara darzana vizuddhi pAmatuM pAmatuM saM. 1947mAM pUrNa vizuddhi pAmI gayuM, eTale jyAM paramANu mAtra paNa samayamAtra paNa azuddhine avakAza rahevA pAmyo nathI-sarvathA abhAva ja ane asaMbhava ja thaye che evuM "zuddha samakita-samyaggadarzana 1947mAM prakAzya, pragaTa AtmAnubhavasiddhapaNe prApta thayuM. kevala eka zuddha AtmAnI anubhUti jyAM pragaTa anubhavasiddha varte che, evuM AtmasAkSAtkArarUpa samyagadarzana-paramArtha samakita-nizcayasamyagadarzana pragaTayuM; tenI sAthe sAthe zrutajJAnanI ane anubhavajJAnanI uttarottara vadhatI dazA thatI cAlI, ane nijasvarUpa-pitAnuM zuddha sahaja AtmasvarUpa-sahajAnmasvarUpa avabhAsyuM,-"ava--jema che tema svasamayanI svarUpamaryAdA pramANe yathAvata bhAsyuMprakAzya, jema che tema AtmasvarUpa jANyuM-zuddhAtmAnubhUtithI anubhavyuM, anubhavapratyakSapaNe-AtmasAkSAtkArapaNe anubhavyuM. A zuddha samakita prakAzana aMge paNa alaga prakaraNamAM (53) pUrve savistara vivecana karyuM che, eTale tenuM paNa atra punarAvartana karatA nathI. Ama atre zuddha samakita prakAzya che, pratyakSa nizcayarUpa AtmAnubhava thayo che, svasaMvedanajJAna upajayuM che, nizcaya-saMvedyapada pragaTayuM che, graMthibheda thaI darzanameha nAza pAmI cUkyo che, sthirAAdi daSTimAM sthiratA-sthiti thaI cUkI che, pratyakSa AtmAnubhUti thatAM darzana saMbaMdhI sarva vikalpa upazamI gayA che. eka pAThAMtara pramANe " ogaNIsameM ekatrIse Avyo apUrva anusAra re' apUrva anusAra 1931mAM prApta thayA,-jyAre sAta varSanI vaye pUrvokta amIcaMdane prasaMga ne jAtivamaraNajJAnano prasaMga banyo hato. AnuM paNa savistara vivecana pUrve jAtismRti-jAtismaraNatAnanA prakaraNamAM (4) karI cUkAyuM che. Page #688 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhanya re divasa A ahe! 641 evI nirvikalpa dazA atra Avirbhata thaI apratipAtI nizcayasamyaktva sAMpaDayuM che. zrImadanI darzanazraddhA sAkSAta nizcayaanubhavarUpa hAI atyaMta vajalepa gADha banI che. vItarAganA te parama anuyAyI, ananya bhakta pratIta thAya che. A darzanameha vyatIta thayA pachI cAritramehanI kSINatA karavA bhaNI temanuM AtmavIrya parama ullAsathI satata pravRtti karI rahyuM che, temanI vItarAgatA samaye samaye pravardhamAna thatI jAya che. paNa tyAM bAhya upAdhine prArabdhadaya ugra rUpa pakaDe che. ane Ama zuddha samakti to prakAzuM, paNa tyAM zuM banyuM? tyAM te kAraNe udaya AvI paDyo ne tene A hRdayabhedI tIvra cItkAra zrImaddanA aMtarAtmAmAMthI nikaLI paDo tyAM AvyA re udaya kArame, parigraha kArya prapaMca re; jema jema te haDaselIe, vadhe na ghaTe eka raMca re...dhanya re divasa A aho ! " zrImadane divya AtmA eka bAjuthI adhyAtmanI dazAmAM ekadama tIvra saMvegathI AgaLa vadhato jato hato, tyAM bIjI bAjuthI eka evA prakArane prArabdhaudaya AvI paDyo ane te paNa kevo? "kAma" -vasame, sahyo na jAya evo Akaro ugra, jethI AtmAnI cIsa paDAI jAya te. Ama paramArthamArga prakAzanI pitAnI aMtaru dhAraNA khaLabe paDatI gaI, temAM aNadhAryo anivArya vilaMba thato gayo, ne teno tIvra kheda zrImaddanA aMtarAtmAmAM dAvA lAge, tenI cIsa A zabdomAM saMbhaLAya che. rokya na rokI zakAya evo A kAraNe udaya AvI paDyo ane parigrahakAryano prapaMca vadhato gayo,game teTalA prayatna chatAM ekadama bahAra na nikaLI zakAya ema vyavahArano bhIDo vadhato gaye. A udayana saMcare ne parigrahanA prapaMcane jema jema haDaselIe chIe-dhakkA mArI kADhI mUkavA prayatna karIe chIe tema tema te ulaTo vadhatuM jAya che,-eka paMca paNa-jarA mAtra paNa ghaTato nathI,-"jema jema te haDaselIe, vadhe na ghaTe eka raMca re', ema zrImadane aMtarAtmA piokAre che. paNa have te prapaMcane bhAra ocho thatAM apUrva AtmazAMti anubhavate zrImadane divya AtmA punaH ulAsamAM AvI jaI pokAre che- "vadhatuM ema ja cAliyuM, have dIse kSINa kAMI re; krame karIne je te jaze, ema bhAse mana mAMhi re...dhanya re divasa A ahe! ? A prArabdhaudayapaNuM ane parigrahakArya prapaMcapaNuM ema ne ema ja vadhatuM cAlyuM, paNa have-hamaNAM 1953nA phAgaNamAM jyAre A dhanya re divasanuM divya kAvya lakhAI rahyuM che tyAre-te kAMIka-jarAka kSINa dIse che-dekhAya che, eTale krame karIne te sarvathA jaze ema amArA manamAM bhAse che. Ama eka dAyakA pachI-daza varSanA gALA pachI, daza varSe re dhArA ulasI'--daza varSe dhArA ulasavAne dhanya divasa Aje prApta tha, vyavahAraprapaMca ghaTavAno ne udayakarmano garva maTavAne dhanya re divasa A aho!nI prAptithI apUrva AtmazAMti jAgI, tethI upajele potAne manane bhAsa zrImade apUrva bhAvaullAsathI darzAvyo ane A apUrva AtmabhAvanA u9lAsamAM ne ulAsamAM temanA divya AtmAmAMthI A ullAsa-gAra nikaLI paDyA- a-81 Page #689 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma rAjacaMdra yathAhetu je cittane, satya dharmane udvAra re; thaze avazya A dehathI, ema thayo niradhAra re...dhanya re divasa A ahe! amArA cittane je "yathAhetu'-jevo hetu che ke satya dharmano uddhAra kare, te te hetu avazya-cokkasa nizcaya karIne A dehathI-A rAjacaMdra nAmadhArI dehathI thaze, ema nirdhAra thayo. amArA AtmAmAM daDha nizcaye karIne bhAse che ke bhagavAna mahAvIrane je paramArtha mArga-mULamArgarUpa satya dharma, teno uddhAra karavAnI mahecchA dharAvate amArA cittane je ghaNA varSane nirdhArela hetu che, te te hetu A deha dvArA avazya phaLIbhUta thaze-siddha thaze, ema amAro AtmA sAkSI pUre che. ane A satya dharmanA uddhArarUpa hetune pAra pADavA sAthe amArI AtmasAdhanAnI pUrNatAne amAre puruSArtha pUrNa saMvegathI cAlu ja raheze- AvI apUrva vRtti aho! thaze apramatta yoga re; kevaLa lagabhaga bhUmikA, sparzIne deha viyoga re...dhanya re divasa A aho! " A satya dharmanA uddhArarUpa cittane je yathAtu che-aMtarAtmAna aMtargata bhAvanAtmaka hetu che, tenI yathAvat siddhine arthe-jagatukalyANakArI paramArtha mArga- prakAzanI siddhine arthe pUrNa paNe pravRtti karatAM potAnI lagabhaga pUrNa thayelI AtmasAdhanAne pUrNa karavAne zrImadUne daDha nirdhAra che, ane pitAnI AtmasAdhanA kyAMsudhI pahoMcI zakavAnI saMbhAvanA pitAne hAlamAM-hamaNAM 1953mAM vedAya che, tenuM sUcana atra zrImada kare che-pUrve kadI AvI nathI evI apUrva vRtti AvI amane apramatta yoga thaze, apramatta ganI dazAne ame pahoMcazuM; ane tevA zuddhopayogamaya apramatta dazAvaMtane siddha samAna-deha chatAM nirvANa jevI jIvanmukta dazA ja varte che, eTale kevaLa eka zuddha AtmAno akhaMDa anubhava karanArI kevalajJAnanI lagabhaga bhUmikAne sparzIne A dehane viyega thaze. Ama AyupUrNatAnA kAraNe AtmapuruSArthanI pUrNasiddhi thavA pAme te pUrve A dehano viroga thaze, eTale ja chevaTe kathe che- 6 avazya karmano bhoga che, bhagavo avazeSa re; tethI deha eka ja dhArIne, jAzuM svarUpa svadeza re...dhanya re divasa A aho!" haju kaMI karmane bhega avazya bAkI che, te bhagavo zeSa rahyo che, ema sattA. paranA karma pratye daSTi karatAM jaNAya che, eTale have eka ja-ekathI vadhAre nahiM- deha dhAraNa karIne ame svarUpa svadeza jazuM,-arthAt amane eka bhavathI vadhAre bhava thaze ja nahiM ema ekAvatArIpaNune amArA AtmAmAM daDha nizcaya prakAze che. ema chAtI ThokIne AtmasAmarthyane yathArtha bhAnathI ja, nirahaMkArapaNe, potAnI jIvanadhanyatA parama AtmalAsathI gAnAra divya draSTA "kavinI AtmadazA keTalI badhI ucca koTinI haze, te to viralA sahudo ja samajI zake ema che. "jAgI je re zAMti apUrva re? dhanya re divasa A ahe!"--evuM A parama dhanya divya saMgItamaya kAvya ja kaI paNa sakarNa sahRdayanA hRdayatAra jhaNajhaNAvI mUkavA mATe basa che! A dhanya re ! divasa A aho nuM dhanya kAvya zrImade 1953nA phAgaNa vada Page #690 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhanya re divasa A aho ! " 12 nA dine vavANIAmAM saMgIta karyuM, te dine keI apUrva AtmazAMtinA ullAsamAM temane AtmA AvI gayele jaNAya che. te ja dine lakhelI hAthoMdha 1-31 parathI paNa A vastu supratIta thAya che. satyadharmanA uddhAranI rUparekhA aMgenI TuMkI neMdha AmAM dazya thAya che, temaja gRhavyavahAra zAMta karI, parigrahAdi kAryathI nivRtta thavAne, ane apramatta guNasthAna paryata pahoMcI kevaLa bhUmikAnuM dhyAna dhyAvavAne emane daDha AtmasaMkalpa A naMdhamAM A spaSTa zabdomAM sUcita thAya che kAMIka gRhavyavahAra zAMta karI, parigrahAdi kAryathI nivRtta thavuM. apramatta guNasthAna paryata pahoMcavuM. kevaLa bhUmikAnuM sahaja pariNAmI dhyAna-' Ama dhanya re divasanA kAvyanA bhAvane paDagho pADatI ne tenI pUrti karatI A zrImadUnA jIvanadarpaNa samI hAthanoMdha parathI paNa spaSTa samajAya che ke zrImadUnA adhyAtma jIvananA chellA tabakkAnA prAraMbharUpa Ajane dhanya divasa kharekhara ! dhanya re divasa A ahe!' hate. prakaraNa corANumuM vyApAra-vyavasAyathI nivRtti ane sarvasaMgatyAganI taiyArI dhanya re divasanuM dhanya kAvya zrImade 1lpa3nA phA. mAM saMgIta karyuM, te pUrve paNa saM. 15ranA jeTha mAsathI zrImadda vyApAra vyavasAyamAMthI nivRtta thavAnI IcchA darzAvI mAtra nAmane ja saMbaMdha rahe evI rIte temAMthI lagabhaga nivRtta thayA, ane grahavAsathI paNa nivRtta thaI sarvasaMgaparityAganI pUrvataiyArImAM pravRtta thayA. te arthe vyApAravyavasAyamAMthI nivavuM e prathama Avazyaka pagaluM hatuM ane te paNa sAthe joDAyelA sahacArI bhAgIdAromAM paNa koIne paNa kaMI paNa kaleza-kaSAyanuM ke kacavATanuM kAraNa na thAya ema sAMgopAMga sukhasamAdhAnIthI karavAnuM hatuM, pitAnI jokhamadArI ane pharaja pUrNa pramANikapaNe pUrepUrI adA karIne karavAnuM hatuM ane pitAnA laghu bhrAtA manasukhabhAi ravajIbhAI kauTuMbika-Arthika jokhamadArI saMbhALI zake evI pukhta uMmaranA (adult) thAya tyAM lagI jokhamadArI saMbhALavAnI pharaja zrImade pUrepUrI bajAvI. 1952mAM manasukhabhAI potAnI javAbadArI saMbhALI zake evI pukhta umaranA thayA tyAre 196ranA jeTha mAsathI zrImad vyApAravyavahAramAMthI lagabhaga nivRtta thayA ane badho vahIvaTa manasukhabhAIne nAme seMpI dIdhe. zrImadUnI A vyApAravyavasAya nivRtti ane sarvasaMgatyAgapravRtti aMge itihAsa A prakaraNamAM vicArazuM ane te mATe prathama thoDA bhUtakALanA ItihAsamAM DekIluM karaze. vyApAramAM jhaMpalAvavuM e (27) prakaraNamAM ApaNe joyuM hatuM tema zrImadda 1945nA paryuSaNanA arasAmAM muMbaI AvyA ane 1946nA phAgaNa mAsamAM revAzaMkara jagajIvananI Page #691 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 644 adhyAtma rAjaya ka kaMpanI nAmanI AData ane zarASTrI vahIvaTa karatI peDhInA prAraMbha thayA. 1948-49mAM vaDAdarAvALA jhaverI mANekalAla ghelAbhAI zrImadnanA saMparka --saMdhamAM AvatAM jhaverAtanA vyavasAya paNa cAlu thayA, ane te kaRpanImAM suratavALA jhaverI nagInacaMda jhaveraca ane amadAvAdanA cheTAlAla lallubhAi jhaverI vagere paNa joDAyA. A peDhInA mukhya saMcAlaka sUtradhAra--mukhya niyaMtA (Chief controller organiser) zrImadna hatA. ane zrImanI asAdhAraNa vyApArI kuneha ne vyavahArakauzalyane laI 1951 sudhImAM te eNe eka mulkamazahura nAmAMkita peDhI tarike nAma kADhayu'; enI AMta deza-paradezamAM ghaNI meATI hatI te zrImadnanI adbhuta kAryazakti ane parama pramANika nItirItine AbhArI hatuM. zrImadnanA vyApAraviSayaka (Business letters) patrA parathI joi zakAya che ke jema temanuM paramA kauzalya ananya ane sUkSmatama hatuM, tema temanuM vyavahArakauzalya paNa tevuM ja ananya ane sUkSmatama hatuM; temanI kuneha ane vyApArI AMTa asAdhAraNa hatI; temanI vyavasthAzakti (organising power) ane kAma levAnI zakti asAmAnya hatI; vyApAra- vyavasAyamAM uttameAttama nItimattAnu' uccatama dheAraNa temaNe aNIzuddha jALavI ane jaLavAvI rAkhyuM hatuM; ane temanI parama pramANikatA-zauca-niIbhatA tA evA udAharaNarUpa (Proverbial) thaI paDayA hatA ke rAyacaMdabhAi khelyA te teA khudA khelyA ema leAkeA kahetA. jhINAmAM jhINI vigatanI (minutest details) paNa pUrepUrI kALajIbharI cAkkasAi rAkhe evI temanI vyavahAradakSatA apUrva hatI. 5-6 varSa jeTalA ghaNA TUMkA gALAmAM temaNe zUnyamAMthI sarjana karI jenI eka saddhara peDhI tarike gaNanA thavA lAgI evI eka meTI nAmAMkti peDhI jamAvI dIdhI, e mukhyapaNe zrImI A mahAt vyavahArakuzaLatAne-vyavahAradakSatAnA ja prabhAva hatA. zrImanA vyApAraviSayaka patro parathI jaNAya che ke khIjA bhAgIdAronI icchA vepArane pathAro vadhAravAnI ane sAhasarUpa vyApAra karavAnI hatI, paNa zrImadnanI ane revAzaMkarabhAi AdinI icchA ethI ulaTI--pathArA ochA karavAnI ane nigraharUpa vyApAra karavAnI hatI. eTale 1951nA AzA zuda 7 nA dine revAzaMkarabhAi para lakhelA patramAM zrImadde IzAro karI dIdheA che ke...Ama vicArabheda-paddhatibhedanA kAraNe anukULa na Ave te bIjAenI sAthenI bhAgIdArI parisamApta karavI paDe tApaNa bhaya rAkhavAnuM kAraNa nathI. Ama peDhI jyAre saddhara pAyA para mUkAI gaI hatI ane caDhatI kaLAne pAmI hatI, tyAre lAbhathI lAbha vadhe-- 'hAA hoddo 4' e nyAye khIjAe te lAbhanA ja vicAra karatA rahI vyApAra vadhAryAM ja karavAnuM AMdhaLiyuM sAhasa karavA mAgatA hatA; paNa nirlobhI zrImadnanI ulaTI ja sthiti hatI, dIgha dazI` zrImadnatA 'vicArathI dhIrajathI ane kramathI kAma levAnI ' vyApAranibahurUpa paddhati anusaravA mAgatA hatA, eTale parama nirdebhatA dAkhavatA temaNe mAgIdArImAMthI nIkaLI javAnI khvAheza batAvI ane 1952nA jeTha mAsamAM--28 varSanI vaye teA vyApAramAMthI peAtAnA bhAga cheDI dIdhAnI hakIkata darzAvatAM zrImad mANekalAla ghelAbhAIne patramAM lakhe che-bIjA jeTha suda Page #692 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyApAra-vyavasAyathI nivRtti ane sarvasaMgatyAganI taiyArI 645 ekamane divasethI vyApAramAMthI bhAgane saMbaMdha ane choDI dIdho che. 44 bIjA jeTha prathama je kaMI vyApArAdi sahacArIpaNe karyuM hoya te mAMDI vALI eka bIjAe te pratibaMdharahita thavuM yaMgya che. zrI choTAlAla Adi sAthenA vepAraprasaMgamAM rahelA bAkIne hisAba, tathA tamArA prasaMgane hIsAba e taratamAM prathama mAMDI vALavo yogya che. tyArapachI zrI revAzaMkara tathA amArA sahacArIpaNane hIsAba mAMDI vALI je kaMI rakama A nAma para Ave te zrI manasukhane nAme zrI revAzaMkara jame karavI, ane zrI manasukhanI icchA tathA tamArI IcchA ane temanI IcchA arasparasa sahacArIpaNe rahevAnI hoya to tamAre saue IcchAnusAra karavuM. e prakAre amArI vinaMti che. atre zrImadanI kevI nirlobhatA, kevI niHsvArthatA, kevI niHhitA, kevI niSparigrahatA jhaLakI uThe che! zrImadanA laghu bhrAtA manasukhabhAI ravajIbhAI A aMge romAMcitabhAve pitAnA hRdayauddagAra kADhe che-"Arthika lAbha-vaTAva hAthamAM AvatAM ja potAnuM svAmItva pitAnA eka bhAIne suprata karI ApavAnI buddhi thavI e jagatuvyavahAranA sAmAnya krama karatAM kAMIka vilakSaNatA-vizeSatA gaNavA che ke nahIM te vicAravA arthe A patra ahIM sthira karyo che. 4 4 zrImade potAnA bhAinA nAma para rakama jame karavA lakhyuM ke, prasaMgo vicAravAthI zrImadda ane tenA bhAIne parasparanA sambandhano ane zrImadanI dravya saMbaMdhI virakta manadhAraNAne kaMIka khyAla AvI zakavA cagya che. zrImade uparokta patra mANekalAlabhAIne lakhe tenA uttaramAM mANekalAlabhAIe jema cAlyuM Ave che tema cAlyuM Ave ane mane koI pratibaMdhathI vattavAnuM kAraNa nathI" evA bhAvArthano patra lakhyo, arthAt "zrImade sahacArIpaNAthI nivRtta na thatAM sacArIpaNuM jema cAlyuM Ave che tema cAlyA AvavA devuM, paraMtu teoe sahacArIno pratibaMdha na rAkho" ema zrImaddane anurodha karyo. temaja-zrImade A pitAne nirNayarUpa uparokta saMketa karyo, te aMge revAzaMkarabhAie tathA manasukhabhAIe paNa tema na karavA zrImane vijJaptirUpa anurodha karyo jaNAya che. manasukhabhAI ravajIbhAI pitAnI pAdanoMdhamAM lakhe che ke -"zrImadanI vRtti vyApAravyavasAyathI nivRttavAnI hoI teoe e samaye arthAt A patra lakhAyo te samaye bhAgIdArIthI nivRtti karyArUpa saMketa karela. A lekhakanI smaraNazakti yogya hoya to zrI revAzaMkarabhAI ane A lekhakane (zrImadunA bhAIne) zrImadanI vyApAranivRttine saMketa khedaka hovAthI temaja bhAI mANekalAlane Agraha paNa tathA prakArane hatuM, e kAraNathI zrImadane pitAnA saMketane parityAga paDyo hato. eTale Ama sarvanA anurodhathI zrImadrane te vakhate na chUTake pratibaMdha vagaranA sahacArIpaNe-salAhakArapaNe thoDA vakhata cAlu rahevAnuM svIkAravuM paDayuM, ane vyApAravyavasAyamAMthI lagabhaga nivRtta thayA chatAM pratibaMdha vagarane paNa nAmane saMbaMdha mAtra thoDo vakhata cAlu rahyo. Ama jene aMgata leza paNa svArtha na hato evA parama kAruNyamUrti zrImaddane Page #693 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma rAjacaMdra parArthe vyApAra nAmanuM prArabdha karma bhogavavuM paDyuM, ravajIbhAInA kuTuMbanuM RNa pheDavAne -kauTuMbika RNa adA karavAne anicchAe vyavasAyamAM jhaMpalAvavuM paDayuM; paNa temAMthI jema bane tema jaladI nivRtta thavAya e ja zrImadanI eka bhAvanA hatI, eTale ja vadhAre upAdhi harI laIne paNa jema bane tema tvarAthI A vyavasAyakArya pUrNa karavAnI dhAraNAthI temAMthI zIdhra nivattavAnI bhAvanA temaNe rAkhI hatI, te ApaNe keTalAka patraullekho parathI atra joyuM che. anivArya prArabdhadayathI je vyavahAraupAdhi grahaNa karavI paDI hatI ane je vyavahAraupAdhipratApe paramArthamAprakAzanA pitAnA mahAna jIvanakAryamAM (Life mission) avarodha UbhuM thayuM hatuM, te vyavahAraupAdhimAMthI jema bane tema zIgha nivRtti karavAnI zrImanI tIvra IcchA prathamathI ja hatI ane te IcchAne jema bane tema tvarAthI sakriyapaNe amalamAM mUkavAne zrImadda daDha Atmanizcaya hato, ane tene ajapAjApa teo karI rahyA hatA, te paNa AgalA aneka prakaraNamAM ApaNe prasaMgopAtta avalokayuM che. nivRttipriya zrImadUnA patramAM nivRtti aMge AvatA A ullekhe te khAsa sUcaka che - "sarva vyavahArathI nivRtta thayA vinA citta ThekANe bese nahIM e apratibaMdha asaMgabhAva citta bahu vicAryo hovAthI te ja pravAhamAM rahevuM thAya che. paNa upArjita prArabdha nivRtta thaye tema banI zake eTale pratibaMdha pUrvakRta che; AtmAnI IcchAne pratibaMdha nathI. 4 jJAne karIne AtmAmAM utpanna thayele evo nizcaya badalAta nathI, ke sarva saMga moTA Asava che; X x tethI ahoniza te moTA AsavarUpa evA sarva saMgamAM udAsapaNuM rahe che, ane te divase divasa pratye vadhatA pariNAmane pAmyA kare che, te tethI vizeSa pariNAmane pAmI sarvasaMgathI nivRtta thAya evI ananya kAraNa ge IcchA rahe che." (aM. 547). A prArabdhodaya maTI nivRttikarma vedavArUpa prArabdhane udaya thavA Azaya rahyA kare che, paNa te taratamAM eTale ekathI doDha varSamAM thAya ema te dekhAtuM nathI; ane paLa paLa javI kaThaNa paDe che. ekathI doDha varSa pachI pravRttikarma vedavArUpa udaya kevaLa parikSINa thaze, ema paNa lAgatuM nathI, kaMIka udaya vizeSa moLo paDaze ema lAge che. (a. 186) AtmapariNAmathI jeTale anya padArthane tAdAmyaadhyAsa niva tene zrI jina tyAga kahe che. te tAdAmyaadhyAsa nivRttirUpa tyAga thavA arthe A bAhya prasaMgano tyAga paNa upakArI che, kAryakArI che. bAhya prasaMganA tyAgane arthe aMtaryAga kahyo nathI, ema che, topaNa A jIve aMtaryAgane arthe bAhya prasaMganI nivRttine kaMI paNa upakArI mAnavI gya che. nitya chUTavAno vicAra karIe chIe ane jema te kArya tarata pate tema jApa japIe chIe. je ke ema lAge che ke te vicAra ane jApa hajI tathArUpa nathI, zithila che; mATe atyaMta vicAra ane te jApane ugrapaNe ArAdhavAne alpakALamAM ega kare ghaTe che, ema varyA kare che." (aM. pa69) ane zrImadanA hadayadarpaNa samI hAtha dhamAM AvatA A hRdayaudgAra to atyaMta atyaMta sUcaka che- Page #694 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyApAra-vyavasAyathI nivRtti ane sarvasaMgatyAganI taiyArI 67 tyAre te vyavahAra nivRtta kare? te paNa vicAratAM banavuM kaThaNa lAge che, kemake tevI sthiti vedavAnuM citta rahyA kare che. pachI te zithilatAthI, udayathI ke parecchAthI ke sarvajJadaSTathI, ema chatAM paNa alpakALamAM A vyavahArane saMkSepa karavA citta che. kemake teno vistAra vizeSapaNe jovAmAM Ave che. vyApArasvarUpe, kuTuMbapratibaMdha, yuvAvasthApratibaMdha, dayAsvarUpe, vikArasvarUpe, udayasvarUpee Adi kAraNe te vyavahAra vistArarUpa jaNAya che. ema jANuM chuM ke anaMtakALathI aprAptavat evuM AtmasvarUpa kevaLajJAna-kevaLa darzana svarUpe aMtamuhUrtamAM utpanna karyuM che, te pachI varSa cha mAsa kALamAM ATale A vyavahAra kema nivRtta nahIM thaI zake? mAtra jAgRtinA upayegAMtarathI tenI sthiti che, ane te upaganAM baLane nitya vicAryethI alpakALamAM te vyavahAra nivRtta thaI zakavA cagya che. he jIva! asArabhUta lAgatA evA A vyavasAyathI have nivRtta thA, nivRtta! te vyavasAya karavAne viSe game teTale baLavAna prArabdhadaya dekhAtuM hoya topaNa tethI nivRtta thA, nivRtta."--hAthoMdha 1-39, 44. AvI nivRttinI tIvra tamannA jene hatI evA zrImade atre hAthoMdhamAM (141)mAM jaNAvyuM che tema-"mAha suda 7 zanivAra vikrama saMvata 151 tyArapachI deDha varSathI vadhAre sthiti nahIM. ane teTalA kALamAM tyArapachI jIvanakALa zI rIte veda te vicAravAnuM banaze,' e daDha saMkalpa karyo che, arthAt 1lparanA aSADha mAsa pUrve-paryuSaNa parva pUrve vyApAra-vyavasAyamAMthI sarvathA nivRtta thaI javuM e dRDha nirdhArarUpa pitAne AtmasaMkalpa atre karyo hoya ema spaSTa jaNAya che. ane AnI puSTimAM ApaNe uparamAM joyuM tema 1952nA dvitIya jeTha suda 1thI to teoe bhAgIdArImAMthI chUTA thaI-nivRtta thaI badho vahIvaTa ne arthasaMpatti manasukhabhAInA nAme karI daI te saMkalpane amala paNa karI dIdho che;-je ke revAzaMkarabhAI-manasukhabhAI AdinA ghaNuM ghaNA anurodhathI na chUTake thoDA vakhata mATe zrImadane sahacArIpaNAnA kaI paNa pratibaMdha vinA sahacArIpaNe cAlu rahevAnuM svIkAravuM paDayuM che ane lagabhaga nivRtta thayA chatAM parecchAthI be-traNa varSa nAmane uparachale bAhya saMbaMdha rAkhe paDyo che. ane Ama vyavasAyamAMthI lagabhaga nivRtta thavAnuM banyuM, eTale ja ApaNe joI zakIe chIe ke 15ranA madhyabhAga pachI nivRttipriya zrImadda nivRttine vizeSa lAbha laI ane daI rahyA che. kavacit theDevakhata sArasaMbhALa arthe ane laghubhrAtA dine mArgadarzana arthe vacce thoDo vakhata muMbaI javAnuM thatuM, paNa mukhyatve nivRttikSetromAM nivRtti ja letA rahI zrImad AtmagasAdhanA ane AtmadhyAnamAM ja nimagna rahetA. 15ranA zrAvaNa mAsathI lagabhaga sADA ATha mAsa thImane nivRttikSetre sthiti karavAnuM zakya banyuM te A vyavasAyanivRttine laIne ja; ane tyAra pachI 1953154mAM IDaragiri para tathA uttarasaMDAnA vanamAM, ane 1955mAM IDaranA pahADomAM Page #695 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 adhyAtma rAjacaMdra nivRttikSetrasthiti karavAnuM zakya banyuM te paNa A vyavasAyanivRttine laIne ja. gujarAtanA jaMgalamAM-uttarasaMDA yAdi vanakSetramAM sthiti karatA zrImade je adbhuta AtmagasAdhanA karI, IDaranA purANaprasiddha pahADomAM je zuddha AtmadhyAna karyuM tenuM ApaNe alaga prakaraNamAM darzana karazuM. kharekhara! A sarva vyavasAyamAMthI nivRtta thaIne paNa zrImadUnI IcchA jema bane tema jaldI sarva gRhavyavahArathI nivRtta thaI sarvasaMgaparityAga pratye ja javAnI hatI-jagatakalyANArthe mahAbhiniSkramaNa karavAnI ja hatI,-e emanA patra parathI supratIta thAya che. 1950-51nI sAla pachInA patromAM te emanI dravya-bhAva saMyama aMgenI bhAvanA ora jerArathI vadhatI ja gaI hatI, te emanA patromAM vAraMvAra AvatA saMyama saMbaMdhI ullekha parathI svayaM jaNAI Ave che, ane temAM guMjatA saMyamanA dhvani parathI emanI sarvasaMgatyAganI tamannA ekadama UDIne AMkhe vaLage che. "viSama saMsArarUpa baMdhanane chedIne, je puruSe cAlI nIkaLyA te puruSone anaMta praNAma che. (aM. 540) zrI jina vItarAge dravya-bhAva sagathI pharI pharI chUTavAnI bhalAmaNa kahI che, ane te saMyogane vizvAsa parama jJAnIne paNa kartavya nathI, evo akhaMDa mArga kahyo che, te zrI jina vItarAganA caraNakamaLa pratye atyaMta bhaktithI namaskAra. (aM. 588) sUma saMgarUpa ane bAhya saMgarUpa dustara svayaMbhUramaNa samudra bhujAe karI je vardhamAnAdi puruSa tarI gayA che, temane paramabhaktithI namaskAra ho ! paDavAnA bhayaMkara sthAnake sAvaceta rahI, tathArUpa sAmarthya vistArI siddhi siddha karI che, te puruSArtha ne saMbhArI romAMcita, anaMta ane mauna evuM Azcarya upaje che." (aM. 8) Ama paramatyAgI parama puruSo pratyenA zrImadanA parama bhAvapUrNa namaskAra zrImadanI te paramatyAgamArga pratyenI parama anumodanAyukta parama prIti prakAze che, ke ane teo pote paNa te sarvasaMgatyAga kevo IcchI rahyA che te A temanA anubhava- udgAra pokAre che- jJAnI puruSane AtmapratibaMdhapaNe saMsArasevA hoya nahIM, paNa prArabdhapratibaMdha paNe hoya, ema chatAM paNa tethI nivartAvArUpa pariNAmane pAme ema jJAnInI rIta hoya che, je rItane Azraya karatAM hAla traNa varSa thayAM vizeSa tema karyuM che. ane temAM jarUra AtmadazAne bhulAve evo saMbhava rahe te udaya paNa jeTalo bane teTale samapariNAme vedyo che, jo ke te vedanAnA kALane viSe sarvasaMganivRtti kaI rIte thAya to sAruM ema sUkyAM karyuM che. (aM. pa60) sarva duHkhanuM mULa saMga (saMbaMdha) che ema jJAnavaMta evA tIrthakaree kahyuM che. samasta jJAnI puruSoe ema dIThuM che. je saMga be prakAre mukhyapaNe kahyuM che : aMtasaMbaMdhIya ane bAhyasaMbaMdhIya. aMtasaMgane vicAra thavAne AtmAne bAhya saMgane aparicaya kartavya che, je aparicayanI saparamArtha icchA jJAnI puruSoe paNa karI che." (naM. 659). ane "apUrva avasara e kyAre Avaze?' e amara paMktithI gUMjatuM Page #696 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyApAra-vyavasAyathI nivRtti ane sarvasaMgatyAganI taiyArI 649 zrImadanuM amara kAvya te zrImadunI " kayAre thaIzuM bAhyAMtara nigratha jo nI tamannA kevI che te bulaMda nAdathI pokArI rahyuM che, tenuM savistara darzana ApaNe apUrva avasara aMgenA prakaraNa (67)mAM karyuM ja che. AvA sarvasaMgaparityAgarUpa apUrva avasarane jhaMkhatA zrImade tyAgIonI ane tyAganA utkRSTapaNAnI muktakaMThe prazaMsA karI che ke -"meTA munione je vairAgya dazA prApta thavI durlabha, te vairAgya dazA to gRhavAsane viSe jene prAye vartatI hatI, evA zrI mahAvIra, aSabhAdi puruSo paNa tyAgane grahaNa karI cAlI nIkaLyA, e ja tyAganuM utkRSTapaNuM upadezya che. (saM. 664) utkRSTa saMpattinAM ThekANAM je cakavaryAdi pada te sarva anitya dekhIne vicAravAna puruSo tene choDIne cAlI nIkaLyA che; athavA prArabdhada vAsa thaye te paNa amUchita paNe ane udAsInapaNe tene prArabdhodaya samajIne varyA che; ane tyAgane lakSa rAkhyo che. (saM. 666) mahAtmA buddha (gautama) jarA, dAridra, roga ane mRtyu e cArane eka AtmajJAna vinA anya sarva upAye ajita dekhI, jene viSe tenI utpattine hetu che, evA saMsArane cheDIne cAlyA jatA hatA. zrI RSabhAdi anaMta jJAnI puruSoe e ja upAya upAsyo che, ane sarva jIvone te upAya upade che. (aM. 667)." ane asidhArAvrata jevA-kALaphUTa viSa jevA viSama saMyamane jeNe aviSama bhAvathI ArAdhya che evA RSabhadevAdi parama saMyamI puruSone ane saMyamane zrImada ullAsita bhaktibhAve A pUrNa bhAvapUrNa namaskAra kare che-puruSonA agAdha gaMbhIra saMyamane namaskAra. aviSama pariNAmathI jemaNe kALakUTa viSa pIdhuM che evA zrI RSabhAdi parama puruSane namaskAra. pariNAmamAM to je amRta ja che, paNa prathama dazAe kALakUTa viSanI peThe muMjhave che, evA zrI saMyamane namaskAra. te jJAnane, te darzanane ane te cAritrane vAraMvAra namaskAra. (saM. 808). parama puruSane abhimata evA atyaMtara ane bAhya banne saMyamane ullAsita bhaktie namaskAra." (aM. 934). Ama saMyamIne ane saMyamane ullAsita bhaktie namaskAra karatA zrImadda saMyamI munivare pratyene pitAnA AtmAne parama ullAsabhAva yazovijayajInA A amara zabda TAMkI vyakta kare che- dhanya te munivara re, je cAle samabhAve; jJAnavaMta jJAnIzuM maLatAM, tana mana vacane sAcA. dravyabhAva sudhA je bhAkhe, sAcI jinanI vAcA; dhanya te munivaro re, je cAle samabhAve." ane jagatamAM bAhya tyAgavyavahAranI pratiSThA che eTale A pratiSThita vyavahArarUpa bAhya tyAga prahaNa karI have Apa jagatakalyANArthe nikaLI paDo evA AzayanI muni devakaraNujIe zrImad vijJaptipUrNa sAgraha sUcanA karI; tenA pratyuttararUpa patramAM (aM. 790) mathALe--"parama utkRSTa saMyama jenA lakSamAM niraMtara varyA kare che te sapuruSanA samAgamanuM dhyAna niraMtara che"--ema AtmAne svarUpamAM saMyamI rAkhavArUpa saMyamanuM ane tevA AtmasaMyamI puruSanuM dhyAna pitAne niraMtara vate che e ma-82 Page #697 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 650 adhyAtma rAjacaMdra bhAva mArmikapaNe jaNAvI zrImade jaNAvyuM pratiSThita vyavahAranI zrI devakIrNa jInI jijJAsAthI anaMtaguNaviziSTa jijJAsA varte che. baLavAna, ane vedyA vinA aTaLa udaya hovAthI aMtaraMga kheda samatA sahita vedIe chIe. dIrghakALane a955NAmAM lAvavAnA dhyAnamAM vartAya che."---anne bAhyatyAgarUpa pratiSThita vyavahAra AdaravAnI bA. mAM zrImade mArmikapaNe spaSTa prakAryuM che ke, devakaraNujIe jaNAvelI IcchA karatAM bAhyatyAga karI nikaLI paDavAnI pitAnI IcchA anaMtagaNu baLavAna che; ane vedyA vinA TAnya na TaLe evo "aTaLa" udaya samatAbhAve sakheda vedatA rahI pite te udayane dIrgha kALamAMthI alpakALamAM ANavAnA niraMtara puruSArthamAM che-sarva saMbaMdhanuM baMdhana tIrNa chedavAne ane sarva bAhya saMgamAMthI nivartavAne niraMtara puruSArtha pote karI ja rahyA che,-ke jethI pitAne parama icchita sarvasaMgaparityAga jema bane tema jaladI banI zake. sarvasaMgaparityAganI ananya tamannA dharAvatA zrImade devakaraNajI munine A adbhuta pratyuttara Apyo hato. tema ja zrImadanA eka ananya bhakta zrI manasukhabhAI kiratacaMda mahetAe paNa zrImadane jagajajIvonA kalyANArthe nikaLI paDavAne-bAhya pratApa-prabhAva vartAvavAno viptipatra lakhyo hato, tenA uttarapatramAM (aM. 882). paNa zrImade te ja addabhuta bhAva prakAzyo hate- mumukSa tathA bIjA jIvonA upakArane nimitte je upakArazIla bAhya pratApanI sUcanA-vijJApana darzAvyuM, te athavA bIjAM ke kAraNe koI apekSAe upakArazIla thAya che. hAla tevA pravRtti svabhAva pratye upazAMtavRtti che. prArabdhagathI je bane te paNa zuddha svabhAvanA anusaMdhAnapUrvaka thavuM ghaTe che, mahAtmAoe niSkAraNa ? paramapadane upadeza karyo che, tethI ema jaNAya che ke te upadezanuM kArya parama mahata ja che. sarva jIva pratye bAhya dayAmAM paNa apramatta rahevAne jenA vegane svabhAva che, teno AtmasvabhAva sava jIvane paramapadane AkarSaka hoya, tevI niSkAraNa karuNuvALo hoya te yathArtha che.' -atre niSkAraNakaruNarasasAgara paramakRpALu zrImade mArmikapaNe sUcavyuM jaNAya che ke-prArabdhayogathI tavA udaya haze to jagakalyANArthe sarvasaMgaparityAgAdi karI ame je kAMI karavA mAgIe chIe te zuddha svabhAvanA anusaMdhAnapUrvaka ja karavA mAgIe chIe,-jagatamAM manAvA pUjAvA Adi koI paNa kAmanAthI rahitapaNe zuddha svabhAvanuM anusaMdhAna AgaLa karIne ja niSkAraNa karuNAthI karavA mAgIe chIe, ane te paNa prArakhyadaya pramANe thaze,-ema ahaM tva-mamatvanuM sarvathA vilopana karanArA zrImade niSkAraNa karuNAthI upadezamArga pravartAvavA sarvasaMgaparityAganI pitAnI AtmadhAraNanuM atra gabhitapaNe mArmika sUcana paNa karI dIdhuM che. A ja manasukhabhAI paranA eka bIjA patramAM (a. 85) paNa "je jJAnI puruSane dehAbhimAna TaLyuM che tene kaMI karavuM rahyuM nathI ema che, to paNa temane sarvasaMgaparityAgAdi puruSArthatA parama puruSe upakArabhUta kahI che"--ema jaNAvI zrImade potAnI paNa tema karavAnI AtmadhAraNa che ema garbhitapaNe sUcavyuM che. ane sarvasaMga parityAganI A AtmadhAraNAne Page #698 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyApAra-vyavasAyathI nivRtti ane sa saMgatyAganI taiyArI 651 amalamAM mUkavAnA--te pratye lai janArA sakriya pagalAM zrImade lIdhA ja hatA ane lai ja rahyA hatA, tenI sAkSI temanI hAthanoMdhanA (1945) Asasa gatyAganI pratijJA aMgenA AtmasammeAdhanarUpa hRdayaudgAra parathI maLe che he jIva! have tuM saMganivRttirUpa kALanI pratijJA kara, pratijJA kara ! kevaLasa`ganivRttirUpa pratijJAnA vizeSa avakAza jovAmAM Ave te aMzasaMganivRttirUpa evA A vyavasAya tene tyAga ! je jJAnadazAmAM tyAgAtyAga kaI saMbhave nahIM te jJAnadazAnI siddhi che jene viSe evA tuM sa saMgatyAgadazA alpakALa vedIza tA saMpUrNa jagat prasaMgamAM varte te paNa tane mAdharUpa na thAya. e prakAra vate chate paNa nivRtti ja prazasta sarvajJe kahI che, kemake RSabhAdi sa parama puruSAe chevaTe ema ja karyuM che,' ane eTale ja sa vyavasAyaprasaMgathI nivatI sa`sagaparityAganI peAtAnI dhAraNAne amalamAM mUkavAne IcchatA zrImad prAraMbhamAM jaNAvyA pramANe bhAgIdArImAMthI nivRtta thaI tathArUpa pravRtti paNa AdarI ja cUkavyA hatA; ane 1953nA phA. vada 12nA dine 'gIna karelA dhanya re divasa'nA kAvyamAM ane te ja dine lakhelI hAthanAMdhamAM (1-31) jaNAvyA pramANe 'kAMika gRhavyavahAra zAMta karI, parimahAdi kAya thI nivRtta thavuM',--evA dRDha saMkalpa karI ja cUkA hatA; tadanusAra zrImadda gRhavyavahArathI nivRtta thatA jaI parigrahArtti prapa'cathI nivRtta thatA gayA hatA, ane 1954nA jyeSTha mAsamAM lakhelA eka patramAM (a. 832) zrImade peAtAnI aMtarecchA darzAvI che tema-- parama dha rUpa caMdra pratye rAhu jevA pariaha tethI have huM virAma pAmavAne ja icchuM chuM. amAre piramane zuM karave che? kazuM prayeAjana nathI.'-evA peAtAnA dRDha AtmasaMkalpane anusarI zrImad parigrahathI sarvathA virAma pAmyA hatA, niSparigraha eTale sudhI thayA hatA ke eka pAI ke TikITa suddhAM paNa peAtAnI pAse rAkhatA nahiM, arthAt A Atmasa'kalpa pramANe bAhya vyavasAyanA rahyA sahyA tAMtaNA paNa chUTavA lAgyA hatA ane 1955nA aMte lagabhaga teA chellA tAMtaNA paNa chUTI jaI zrImad sa' parigrahaprapaMcathI--sa vyavasAyathI-sava gRhavyavahArAdithI sarvathA nivRtta thaI gayA hatA; prajJAca vrata-niSparigrahavrata dhAraNa karI kAMcana-kAminInA tyAgI te thai cUkacA hatA ane sava`saMgaparityAganI taiyArImAM ja hatA, ghaNA varSothI IcchelI jagakalyANurUpa jIvanadhArA phaLIbhUta thavAnI aNI para hatI ane mAtAjI devamAM anujJA Ape eTalI ja vAra hatI; tyAM 1956mAM jaganA durbhAgye rAganuM AkramaNa AvI paDayu' ne zrImadda deha vyAdhigrasta thA, eTale mAtAjIe Arogya avasthA prApta thaye anujJA ApavAnuM jaNAvyuM. Page #699 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa paMcANumu dravyAnuyAgAdi saMbaMdhI mahAprabaMdha racanA zrImad sa. 1953nI sAlamAM ane te pachI jyAre vyavahAranivRttine laI vizeSa nivRtti prApta karI zakayA hatA, tyAre temaNe keTalAka mahAprabadhAnI racanA karavAnA prAraMbha karelA jaNAya che; paNa te pradhA prAraMbhamAtra ja racAyA che, pU thayA nathI--apUrNa ja rahyA che. jo pu` racAyA haiAta te dravyAnuyAganA jijJAsuone ane meAkSamAnA pipAsuone parama upakArabhUta thAya evA mahApradhAnI prApti thAta; chatAM te te pradhAnA je thADAghaNA prAraMbhamAtra racAyeA vA lakhAyA che, te paNa saMkSepa sUtrAtmaka zailIthI lakhAyele hoI mahAgraMthA gabhIra che, eTale te paNa tajijJAsuone ane meAkSapipAsuone apUrva mA darzana karAvavAne paripUrNa samartha che. te pratye atre A prakaraNamAM aMgulinirdeza karazu. A mahAprabaMdhAmAM mukhya-(1) AnaMdadhanacAvIzI aMtargata RSabhajina stavana vivecana (a. 753). (2) du:khanivRttiupAyarUpa vItarAgamAga (aM. 755). (3) meAkSasiddhAMta (a. 7pa7). (4) paMcAstikAya (a. 766). (5) vyAkhyAnasAra 1-2 (a. 918,919) e svayaM mahAprabaMdharUpa mahAn racanA che. A uparAMta dravyAnuyAganI sUkSma vicAraNArUpa keTalAka nAnA prabaMdhA paNa che: jainamAga viveka (a. 756), dravyaprakAza (a. 758), du:khamImAMsA (a. 759), jIva-ka vicAra (a. 760), dravya-bhAva AsravAdi tattvavicAra (a. 761), meAkSamA (a. 762, 763, 764, 765). A nAnA pramadhAmAM paNa dravyAnuyeAganA ekkA (ace) zrImadnanI dravyAnuyAganI tevI ja sUkSmatama mImAMsA dazya thAya che. tenuM atra vistArabhayathI vizeSa vivaraNu nahiM karatAM sAmAnya sUcana karI hAthanoMdhamAM (1982) AvatI jainamArga e zIrSaka noMdha pratye lakSa dorIe chIe. atre jainamA` a MgenA vividha viSayonI sUci che te zrImanI dravyAnuyoga saMbaMdhI keAI saMkalanAbaddha mahAprabaMdhanI racanAnI dhAraNA sUcave che. temaja-- hAthanAMdha 1-51-52-53-83, 2-4, 3-6 e Adi aMkomAM paNa dravyAnuyeAgameAkSamAga AdinI sUkSma vicAraNA che. A sava sUcave che ke zrImad parama gaMbhIra dravyAnuyAganA gahana viSayanI ane mahAn meAkSamAga viSayanI UMDI talaspazI sUkSmatama mImAMsA karI rahyA che, ane AvI sUmatama tattvamImAMsAnA phalaparipAkarUpe ja temanA svazrIhaste A mahA meAkSamA pradarzaka parama gaMbhIra mahApradhAne moMgala prAraMbha thavA pAmela che. dravyAnuyAganA parama rahasyabhUta A mahAprabadhAmAM dravyAnuyeAganA paramaphalarUpa sAkSAt zuddha samayasAradazAne pAmelA parama prajJApAramita zrImA parama prajJAtizayanA camatkArI satra jhaLahaLe che, meAkSamAnA nirdela zuddha epa Page #700 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyAnugAdi saMbaMdhI mahAprabaMdha rathanA 6pa3 akSare akSare nijhare che, AtmA ane AtmAnI zuddha alaukika daSTi pade pade camake che. ATale sAmAnya nirdeza karI atre prathama nirdiSTa paMca mahAprabadhe pratye keTalAka UDatA daSTipAta karIe. 1. AnaMdaghana vIzI aMtargata ra0Sabhajina stavana vivecana AnaMdaghanacovIzI aMtargata prathama zrI rASabhajina stavananuM parama adUbhuta talasparzI vivecana je zrImade karyuM che, te temanI parama addabhuta alaukika ananya vyAkhyAtA tarikenI asAdhAraNa ananya zakti prakAze che. zrImadunI dhAraNA AnaMdaghanacovIzInuM vivecana karavAnI haze ema jaNAya che, paNa temaNe mAtra prathama RSabhajina stavananuM ane dvitIya ajitajinastavananI be kaDInuM ja vivecana karyuM che, te paNa parama vizada vivecanane Adarza namUne (Ideal model) pUro pADe che ane vivecana kevuM hovuM joIe enI dizA darzAve che. zrImaddanA zrIhaste je A vivecana pUruM thavA pAmyuM hatuM te AdhyAtmika sAhityamAM eka ananya asAdhAraNa mahAkRtinI jagatane bheTa maLata; tathApi temaNe je prathama stavananuM Adaza vivecana karyuM che, te paNa hajAra graMtha jeTalA mahAna AzayavALuM che, temaNe je A vivecana karyuM che, te sarva stavananA AzayamAM vyApaka bane evA adbhuta sAmarthyavALuM che; are ! A covIzImAM maMgala praveza karAvanArI pravezaka prastAvanA je temaNe AlekhI che, te te lAkho covIzIomAM mahAmaMgala praveza karAvanArI mahAnuM prastAvanA banI gaI che. vItarAgabhaktine mahAna paramArtha Azaya prakAzanArI A maMgalamayI prastAvanAmAM bhaktimArganuM mahAt paramArtha prayojana spaSTa karatuM apUrva ananya rahasya prakAzamAM zrImad A parama amRta vacane prakAze che- je svarUpajijJAsu puruSo che, te pUrNa zuddha svarUpane pAmyA che evA bhagavAnanA svarUpamAM potAnI vRtti tanmaya kare che, jethI potAnI svarUpadazA jAgrata thatI jAya che ane sarvotkRSTa yathAkhyAta cAritrane prApta thAya che. jevuM bhagavAnanuM svarUpa che, tevuM ja zuddhanayanI dRSTithI AtmAnuM svarUpa che. A AtmA ane siddha bhagavAnanA svarUpamAM aupAdhika bheda che. svAbhAvika svarUpathI joIe to AtmA siddha bhagavAnanI tulya ja che. siddha bhagavAnanuM svarUpa nirAvaraNa che; ane vartamAnamAM A AtmAnuM svarUpa AvaraNasahita che, ane e ja bheda che; vastutAe bheda nathI. te AvaraNa kSINa thavAthI AtmAnuM svAbhAvika siddha svarUpa pragaTe che. ane jyAM sudhI tevuM svAbhAvika siddha svarUpe pragaTayuM nathI, tyAMsudhI svAbhAvika zuddha svarUpane pAmyA che evA siddha bhagavAnanI upAsanA kartavya che; temaja ahaMta bhagavAnanI upAsanA paNa kartavya che, kemake te bhagavAna sogasiddha che. 4 4 eTale ahaMta bhagavAnanI upAsanAthI paNa A AtmA svarUpalayane pAmI zake che. xx bhagavAnanA svarUpanuM ciMtana karavuM te paramAthadaSTivAna puruSone gauNatAthI svarUpanuM ja ciMtavana che. 44 temaja zrI devacaMdrasvAmIzrIe vAsupUjyanA stavanamAM kahyuM che ke jinapUjA re te nijapUjanA." jo yathArtha mULadaSTithI joIe to jinanI pUjA te AtmasvarUpanuM ja pUjana che.? Page #701 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 654 adhyAtma rAjacaMdra AvA prabala nimitta avalaMbana vinA sIdhesIdhuM (Directly) svarUpazreNIe caDhavuM ati ati duSkara che, paNa jene pragaTa AtmasvarUpa pragaTayuM che evA sAkSAt sahajatmasvarUpI ahaMta-siddha prabhunA dhyAnAlaMbanathI te zreNIe caDhavuM sugama thaI paDe che. paNa upAdAnanA nAme mAtra ekalA nirAlaMbana adhyAtmasvarUpaciMtanamAM vyAmoha, zuSkatA, svecchAcAripaNuM unmattapratApadazA Adi aneka deSarUpa bhayasthAne rahelA che, paNa bhagavadbhakitanA AlaMbanathI tevA keI paNa deSanI saMbhAvanA nathI hotI, bhaktimaya adhyAtma athavA adhyAtmamaya bhaktinA mArge caDhatAM ukata deSarUpa patana sthAna (Pitfalls) nathI hotA, ane bhaktipradhAnapaNe vartatAM AtmA anukrame ucca ucca guNasthAne sparzate svAbhAvika evI adhyAtma guNazreNIe ArohaNa karato jAya che. e ja vastu darzAvatA A TakelkIrNa amara vacane zrImade A prastAvanAnA aMte prakAzyA che,-je sarvakALanA sarva mumukSuone apUrva mArgadarzaka dIvAdAMDI samA amara vacana pratyeka adhyAtmapremI mumukSuo hRdayamAM ketarI rAkhavA yogya che-- vaLI mAtra ekaluM adhyAtmasvarUpa ciMtavana jIvane vyAmoha upajAve che; ghaNuM javAne zuSkatA prApta karAve che, athavA chAyAripaNuM utpanna kare che athavA unmattapralApadazA utpanna kare che. bhagavAnanA svarUpanA dhAnAlaMbanathI bhaktipradhAna daSTi thAya che, ane adhyAtmadaSTi gauNa thAya che. jethI zuSkatA, chAyAcipaNuM ane unmattapralApatA thatAM nathI. AmadazAbaLa thavAthI svAbhAvika ayAtmapradhAnatA thAya che. AtmA svAbhAvika ucca guNene bhaje che, eTale zuSkatAdi doSa utpanna thatA nathI; ane bhaktimArga pratye jugusita thatA nathI. svAbhAvika AtmadazA svarUpalInatA pAmatI jAya che, jyAM ahaMtAdinA svarUpadhyAnAvalaMbana vagara vRtti AtmAkAratA bhaje che. AvI parama addabhuta Azaya gaMbhIra prastAvanA AlekhI zrImade A prathama stavananuM je parama paramArthagaMbhIra addabhuta vivecana AlekhyuM che, te to "Azaya AnaMdaghana taNe ati gaMbhIra udAra e prasiddha ukti pramANe sAgara jevA parama gaMbhIra AzayavALA AnaMdaghanajInA vacanane evo paramArtha prakAze che, ke tene Azaya vaLI sAgaranA sAgara jevo (Ocean of oceans) sAgaravaragaMbhIra che; ane eTale ja sujJa vicakSaNa jano tenA akSare akSare AkrIna pokAre che ke-aho rAjacaMdra! tame te AnaMdaghananA hadayamAM jANe praveza karyo hoya ne tene vIMdhIne tethI paNa AgaLa cAlyA gayA he e A addabhuta Azaya prakAzI-zuddha bhaktimArgane A ananya udyata karI jagata para apAra upakAra karI gayA che; ane AnaMdaghanavacananuM AvuM parama gaurava karI A AnaMdaghanakRti sAthe joDAyela tamArA nAmane jagamAM A amara kIrtisthaMbha ropI gayA che ! 2. duHkhanivRttiupAyarUpa vItarAgamArga dukhanivRttiupAyarUpa vItarAgamArganuM darzana karAvatA A mahAna prabaMdhanI (aM. 755) prastAvanAmAtra ja zrImade AlekhI che; ane tenA prAraMbhamAM ja-zArIrika, mAnasika anaMta prakAranAM duHkhee AkuLavyAkula jIvene te dukhothI chUTavAnI Page #702 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyAnugAdi saMbaMdhI mahAprabaMdha rathanA 655 bahu prakAre IcchA chatAM te mukta thaI zakatA nathI tenuM zuM kAraNa?--e praznanI sUlamatama mImAMsA karatAM zrImadda prakAze che-je vicAravAne duHkhanuM yathArtha mULakAraNa vicAravA UThayA, temAM paNa koIka ja tenuM yathArtha samAdhAna pAmyA ane ghaNuM yathArtha samAdhAna nahIM pAmatAM chatAM mativyAmohAdi kAraNathI yathArtha samAdhAna pAmyA chIe ema mAnavA lAgyA ane te pramANe upadeza karavA lAgyA ane ghaNA leke tene anusaravA paNa lAgyA. jagamAM judA judA dharmamata jovAmAM Ave che tenI utpattinuM mukhya kAraNa e ja che." Ama sAmAnyapaNe kathana karI zrImad A duHkhanivRttine je yathArtha upAya samyagadarzanAdi vItarAge e darzAvyo che, tenuM sUkSmatama talasparzI vicAraNA prakAzanuM AvuM samyagadarzana karAve che ane temAM kalyANamUrti samyagadarzananuM mukhya paNuM darzAvI A samyagadarzanAdinI AvI adUbhuta saMkalanA samajAve che - je upAyo darzAvyA te samyadarzana, samyakajJAna ane samyakjhAritra athavA te traNenuM eka nAma samyakmakSa samyAna, samyajJAna ane samyAritramAM samyakradarzananI mukhyatA ghaNe sthaLe te vItarAgoe kahI che; je ke samyajJAnathI ja samyadarzananuM paNa oLakhANa thAya che, topaNa samyadarzananI prApti vagaranuM jJAna saMsAra eTale du:khanA heturUpe hevAthI samyakrazananuM mukhyapaNuM grahaNa karyuM che. jema jema samyadarzana zuddha thatuM jAya che, tema tema sammacAritra pratye vIrya ullasatuM jAya che; ane krame karIne samyakjhAritranI prApti thavAne vakhata Ave che, jethI AtmAmAM sthira svabhAva siddha thato jAya che, ane karma karIne pUrNa sthira svabhAva pragaTe che, ane AtmA nijapadamAM lIna thaI sarvakarmakalaMkathI rahita thavAthI eka zuddha AtmasvabhAvarUpa mokSamAM parama avyAbAdha sukhanA anubhavasamudramAM sthita thAya che. samyadarzananI prAptithI jema jJAna samyasvabhAvane pAme che e saphadarzanane parama upakAra che, tema samyadarzana keme karI zuddha thatuM jaI pUrNa sthira svabhAva saccakacAritrane prApta thAya tene athe samyajJAnanA baLanI tene kharekharI avazyakatA che. te samyakajJAnaprAptine upAya vItarAgakRta ane te zrutatopadeSTA mahAtmA che." Ama samyagadarzanAdi upAyanI saMkalanAbaddha mImAMsA karI A sarvanAM mULa AdhArabhUta kRtatopadeSTA-vItarAgadhrutanA tattva-paramArtha rahasyane upadezanArA mahAtmAnA yuganI atizaya kaThinatA-parama durlabhatA darzAvI che ke - taravA maurt tathArUpa tevA prakAranI AtmadazAvALA zramaNa mahAtmAone vega AvA "dukha mukhya duHSama kALamAM bahu bahu durlabha che, ane kavacit tevo caga banI jAya te "zuddha vRttimAna" kharA mumukSune muhUrtamAtranA samAgamamAM paNa apUrva guNa prApta thAya ema che ema jaNAvI, tevA mahAtmA sanduruSanA yogane nitya lAbha maLe te arthe sarvasaMgatyAga ne te na bane te dezatyAgane upadeza karI, te mahAtmAnA ananya upakArane mahAmahimA gAyo che ke -"te mahAtmA puruSanA guNAtizayapaNAthI, samyaka Page #703 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 656 adhyAtma rAjacaMdra caraNathI, parama jJAnathI, parama zAMtithI, parama nivRttithI mumukSu jIvanI azubha vRttio parAvana thaI zubha svabhAvane pAmI svarUpa pratye vaLatI jAya che.' tevA tathArUpa AtmadazAsa'panna nigraMtha zramaNu mahAtmAnA ceAge ke viyeAge 'anuprekSAnuM baLa vRddhi pAmavAne arthe vItarAgazruta, vItarAgazAstra eka baLavAna upakArI sAdhana che. x x vizuddha dRSTivAnane vItarAgajIta parameApakArI che, ane te ja artha thaIne mahatpuruSAe eka zleAkathI mAMDI dvAdazAMgapayata racanA karI che.' ema ananya bhAvathI mahAgItAthazirAmaNi jJAnIzvara zrImade vItarAgazrutanA parama upakAra muktakaMThe saMgIta karyAM che; ane 'te dvAdazAMganA mULa upadeSTA sajJa vItarAga che, ke jenA svarUpanuM mahAtmA puruSA niraMtara dhyAna kare che, ane te padanI prAptimAM ja sa`sva samAyaluM che ema pratItithI anubhave che,'--ema sajJa vItarAganI muktaka MThe stuti karI, te dvAdazAMganI racanAnA sAmAnya nAmanirdeza karyAM che, ane tenI vattamAna sthiti darzAvatAM upasa'hAra karyAM che ke--kALadoSathI ghaNAM sthaLe temAMthI visarjana thaI gayAM ane mAtra alpa sthaLe rahyAM. alpa sthaLeA rahyAM tene ekAdazAMgane nAme zvetAmbara AcArcI kahe che. digambaraza temAM anumata nahIM thatAM ema kahe che ke--(atra vigata bharI nathI). te khannenA vivAdyanA aMta lAvatA heAya ema avibhakta eka akhaDa vItarAga zAsananI pratiSThApanAnA mahAmaneAratha sevanArA A A draSTA mahAtmA zrImad A prastAvanAnA aMte udghASaNA kare che ke--visaMvAda ke matAgrahanI dRSTie temAM banne kevaLa bhinna bhinna mAnI peThe jovAmAM Ave che. dIrghadRSTie jotAM tenAM judAM ja kAraNeA jovAmAM Ave che. game tema hA, paNa A pramANe banne bahu najIkamAM AvI jAya che H xx vivAdanAM ghaNAM sthaLeA tA aprayAjana jevAM che; pratyeAjana jevAM che te paNa parAkSa che.' ane AnI bhavya pUrNAhutimAM saduHkhanA kSaya karanArA eka parama sapAyarUpa A vItarAgadananI muktakaOM prastuti karatAM A parama vItarAgadarzanaprabhAvaka zrImad A amara vacanA prakAze che--sava jIvane hitakArI, sava duHkhanAM kSayanA eka AtyaMtika upAya, parama sattupAyarUpa vItarAgadazana che. tenI pratItithI, tenA anukaraNathI, tenI AjJAnA avalaMbana vaDe, jIva bhavasAgara tarI jAya che.' i. Ama duHkhanivRttiupAyarUpa parama vItarAgamAnuM darzana karAvatA A mahAprabhu dhanI prastAvanAmAtra ja (ane te paNa vacce keTalAMka sthaLe apUrNa)--AlekhI che, te sUcave che ke zrImad eka mahAn prabaMdhanI racanAmAM pravRtta che, paNa te graMtha lakhAvA pAmyA nathI; tathApi A je parama paramAtha AzayagaMbhIra prastAvanA AlekhI che, te paNa duHkhanivRttiupAyarUpa ananya vItarAgamAnI dizAnuM daCna karAvavAne paryApta che. 3. mAkSasiddhAMta meAkSasiddhAMta zISa ka mahAprabaMdhanI (a. 757) racanAnA prAraMbha paNa gaMbhIratAthI karatAM zrImad zAsrakAranI zailI pramANe thaAdimAM ja maMgala-pratijJAprayAjana-abhidheyaAdi prakAze che--OM namaH siddhebhyaH. ana Mta avyAbAdha sukhamaya parama Page #704 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyAnuyogAdi saMbaMdhI mahAprabaMdha racanA 657 pada tenI prAptine arthe bhagavAna sarva nirUpaNa karelo siddhAMta te bhagavAnane parama bhaktithI namaskAra karIne kahuM chuM."--atre anaMta avyAbAdha sukhamaya parama pada tenI prAptine arthe-e zabdothI prajana prakAzya che, bhagavAna sarva nirupaNa karelae parathI pUrvApara saMbaMdha batAvI sarvajJapraNatatAthI A graMthanI parama pramANutA prakAzI che, mAkSasiddhAMta e padathI traNe kALamAM na caLe e parama nizcayarUpa mokSane siddhAMta atre kathavAne che ema A graMthane abhidheya viSaya akA che te bhagavAnane parama bhaktithI namaskAra karIne kahuM chuM, e vAkyathI te parama upakArI sarvajJa bhagavAnane parama upakAra ciMtavI tene namaskArarUpa maMgala karyuM che. Ama zAstrakAranI zilI pramANe atra maMgala-pratijJAdi karyA che te parathI sahaja sUcana thAya che ke zrImade mekSasiddhAMta saMbaMdhI A keI mahAna zAstraprabaMdha racavAne gaMbhIra prAraMbha karyo che. A parama maMgala prAraMbha karI maMgalamUtti zrImade atre parama maMgalarUpe paMcaparameSThinuM parama tavasvarUpa prakAzatA bhaktipUrNa zabdamAM parama maMgalarUpa paMca parameSThi bhagavAnane namaskAra karyo che. "ane zrISabhadevathI zrI mahAvIra paryata vartamAna bhAratakSetranA covIza tIrthakaronA parama upakArane vAraMvAra saMbhAruM chuM. zrImAna vardhamAnajina vattamAnakALanA carama tIrthaMkara devanI zikSAthI hAla mekSamArganuM astitva vate che. e temanA upakArane suvihita puruSe vAraMvAra Azcaryamaya dekhe che.--e parama bhavya parama adbhuta bhaktipUrNa zabdomAM tIrthaMkaranA parama upakArane vAraMvAra saMbhAryo che. A mahAna prabaMdha racanAne ke parama bhavya (Grand) prAraMbha karI ananya vItarAgabhakata vItarAga zrImade sarva vItarAgabhaktonA mastakane bhaktinamrapaNe DolAve evA kevA adUbhuta bhAvanamaskAra karyo che ! AvA vItarAga nigraMtha bhagavAnanA mahAna mArganI vartamAnamAM zI sthiti che tenuM ArSadaSTA zrImad sarvagrAhI sarva kaSa vihaMgAvalokana kare che--kALanA doSathI apAra zratasAgarane ghaNe bhAga visarjana thato gaye ane biMdumAtra athavA a95mAtra vartamAnamAM vidyamAna che. ghaNuM sthaLe visarjana thavAthI, ghaNu sthaLomAM sthaLa nirUpaNa rahyuM hovAthI nigraMtha bhagavAnanA te zratane pUrNa lAbha vartamAna manuSyane A kSetre prApta thatuM nathI. ghaNA matamatAMtarAdi utpanna thavAne hetu paNa e ja che, ane tethI ja nirmaLa AtmatatvanA abhyAsI mahAtmAonI a9patA thaI." Ama vartamAna sthiti chatAM haju nirAzAnuM keI kAraNa nathI paNa parama harSanuM kAraNa che ema Aryajanane utsAha preratA A parama mokSamArga prabhAvaka puruSa bhavya uddabodhana kare che-zrata a95 rahyA chatAM, matamatAMtara ghaNuM chatAM, samAdhAnanAM keTalAMka sAdhane parokSa chatAM. mahAtmApuruSonuM kavacitva chatAM, he Aryajana! samyakdarzana, zrutanuM rahasya e parama padane paMtha AtmAnubhavanA hetu, samyak cAritra ane vizuddha AtmadhyAna Aje paNa vidyamAna che, e parama harSanuM kAraNa che." ema parama utsAha prerI, vartamAnakALa duHSama chatAM mokSamArgane uccheda nathI ema A parama puruSa DiDimanAdathI udgheSaNa kare che - a-83 Page #705 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 658 adhyAtma rAjacaMdra vartamAnakALanuM nAma duSamakALa che. tethI dukhe karIne-ghaNuM aMtarAyathI, pratikULatAthI, sAdhananuM durlabhapaNuM hevAthI,-mokSamArganI prApti thAya che, paNa vartamAnamAM mokSamArgane viccheda che, ema ciMtavavuM joItuM nathI. paMcamakALamAM thayelA maharSioe paNa emaja kahyuM che. te pramANe paNa atre kahuM chuM sUtra ane bIjAM prAcIna AcArye tadanusAra racelAM ghaNAM zAstra vidyamAna che. suvihita puruSae te hitakArI matithI ja racyAM che." Ama mahAna parama suvihita puruSonuM pramANapaNuM jenA hRdaye vasyuM che evA suvihitazekhara A parama puruSa zrImadda AvuM sAmAnya kathana karI, matAMtara nirAkaraNa karatAM uddaghoSe che-digabara ane zvetAMbara evA be bheda jinadarzanamAM mukhya che. matadaSTithI temAM meTe aMtara jovAmAM Ave che. tattvadaSTithI te vizeSa bheda jinadarzanamAM mukhyapaNe parokSa che; je pratyakSa kAryabhUta thaI zake tevA che, temAM te bheda nathI; mATe banne saMpradAyamAM utpanna thatA guNavAna puruSa sabhyadRSTithI jue che ane jema tattapratIti aMtarAya che thAya tema pravarte che." ema eka parama zAsanahitaciMtaka sAcI zAsanadAjhathI Ape evI samAjane sAcI hitazikSA ApI jenAMtargata matabhedothI jenuM hRdaya atyaMta dravI UThayuM che evA yathArthanAmA parama kRpALu zrImad, aro chevaTe pravartI rahelA tuccha matabhedo pratye tIvra kheda darzAvI teno tiraskAra karatAM Azcarya vyakta kare che-eka tUmaDA jevI, dorA jevI a5mAM alabhya vastunA prahaNatyAganA AgrahathI judo mArga upajAvI kADhe che, ane tIrthane bheda kare che, evA mahAmahamUDha jIva liMgAbhAsapaNe paNa Aje vItarAganA darzanane gherI beThA che, e ja asaMyatipUjA nAmanuM Azcarya lAge che." ItyAdi. 4. paMcAstikAya bhASAMtara AvA aneka mahAprabaMdha racavAnI-mahAgraMtha gUMthavAnI jenI mahAna dhAraNA hatI ane je AvA seMkaDo prabaMdho racavAne-sarjavAne paripUrNa parama samartha hatA, evA zrImadda jevI paramAttama kakSAnA puruSe paMcAstikAya bhASAMtara-A mahAprabaMdhanI racanA paNa karI che,-A saLaMga saMkalanAbaddha mahAprabaMdha saMpUrNa labhya che. zrImadda jevo dravyAnugane ananya parijJAtA ane parivyAkhyAtA parama samartha puruSa, zrI kuMdakuMdAcArya jevA mahAna dravyAnuyoganA ekkAnA (Ace) A graMthanuM bhASAMtara karavA bese, te zrImadano A mahAn AcArya ane temanA mahAna graMtha pratyene parama prema prakAze che; eTaluM ja nahiM, paNa pite tevA seMkaDe aMze sajavA parama samartha chatAM AvuM bhASAMtara jevuM sAmAnya kArya kare che te parama samartha zrImadda jANe e bhAva sUcave che ke A parama pramANa graMthanuM A emaja che ema sahIrUpa-AtmanizcayarUpa samarthana karI ame atra AnuM sahIpaNuM-pramANapaNuM mAnya karIe chIe. ema temanA pratyene paramAdarAtizaya atra dAkhavyo jaNAya che. A bhASAMtaramAM paNa zrImaddanI ananya camatkRti to e che ke A bhASAMtara che ema na jANatA hoya tene A bhASAMtara ja na lAge! paNa mULa graMtha ja lAge !--evuM adabhuta prAsAdika mAdhuryapUrNa A bhAvapUrNa sarjana che ! di. Page #706 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyAnugAdi saMbaMdhI mahAprabaMdha racanA mULa ke bhASAMtaranI khabara paNa na paDe evuM mULanuM bhASAMtara te Avu Adaza hoya ema A Adarza namUne (model) rajU kare che! bhASAnuM prabhutva, viSayanuM svAmitva, bhAvanuM pUrNatva ane AtmatvanuM prAptatva paripUrNa che evA zrImadda jevA dravyAnu coganA ekkA (Ace)--dravyAnuyeganA paramArtha raMgathI raMgAyelA parama puruSa vinA AvI adbhuta saMkalanAbaddha prabaMdharacanA keNa karI zake? A paMcAstikAya bhASAMtarane ulalekha dhArazIbhAI paranA patramAM (saM. 866) karyo che-"kaI mahata puruSanA mananane arthe paMcAstikAyanuM saMkSipta svarUpa lakhyuM hatuM, te manana arthe A sAthe moka9yuM che. A ja amRtapatramAM dravyAnuyeganA tatvajJAnaviSayanI muktakaThe prazaMsA karatAM zrImade nigraMtha pravacananA rahasyarUpa A dravyAnuyoga kevo gaMbhIra sUkSama che, kone yathArtha pariName che, ke tenA pAtra che, kayuM tenuM phaLa che, I. prakAzatA A amRta vacana uddaghekhyA che- " dravyAnuyoga parama gaMbhIra ane sUkSma che, nigraMthapravacananuM rahasya che, zukala dhyAnanuM ananya kAraNa che. zukala dhyAnathI kevaLajJAna samutpanna thAya che. mahAbhAgya vaDe te dravyAnuyoganI prApti thAya che. darzanamohana anubhAga ghaTavAthI athavA nAza pAmavAthI, viSaya pratye udAsInatAthI ane mahapuruSanA caraNakamaLanI upAsanAnA baLathI dravyAnuyoga pariName che. jema jema saMyama vardhamAna thAya che, tema tema dravyAnuyoga yathArtha pariName che. saMyamanI vRddhinuM kAraNa samyagadarzananuM nirmalatva che, tenuM kAraNa paNa dravyAnuyoga thAya che sAmAnyapaNe dravyAnuyoganI yogyatA pAmavI durlabha che. AtmArAmapariNAmI, parama vItarAga daSTivaMta, parama asaMga evA mahAtmApuruSo tenAM mukhya pAtra che. he Arya! dravyAnuyeganuM phaLa sarva bhAvathI virAma pAmavArUpa saMyama che. te A puruSanAM vacana tArA aMta:karaNamAM tuM kaI divasa zithila karIza nahIM. vadhAre zuM ? samAdhinuM rahasya e ja che. sarva duHkhathI mukta thavAno ananya upAya e ja che." 5. vyAkhyAnasAra ane A adhyAtmamUrti rAjacaMdranA zrImad rAjacaMdra graMthanI kalagI jevA-mugaTa maNi jevA vyAkhyAnasArane to atra mahAprabaMdharacanAmAM bhUlAya ja kema? dravyAnugacaraNanuyoga-karaNanuyeganA niSkarSa--nIcoDa jevA A vyAkhyAnasAra 1-2 mAM te karmagraMtha-samayasArAdi tatvaviSayo paranuM paramatatvaSTA zrImadUnuM asAdhAraNa asAmAnya svAmitva pade pade-akSare akSare daSTigocara thAya che. dravyAnuyeganA ekkA (ace) zrImadda karmagraMthaAdi paramagaMbhIra viSayanA paNa kevA ananya parijJAtA-parivyAkhyAtA che, mahAna zAstrakAronA jANe hRdayamAM utaryA hoya ema te te zAstronI kevI parama rahasyabhUta vAta prakAzanArA che, te A banne vyAkhyAnasAra (naM.918-919) pratye daSTipAta karatAM kaI paNa sujJa vicakSaNane zIdhra samajAya ema che. kharekhara! aciMtyatattvaciMtAmaNi paramajJAnanidhAna rAjacaMdra ane ciMtAmaNiratnanA nidhAna ja sthApI Page #707 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma rAjacaMdra A vyAkhyAnasAra be che. te paikI prathama vyAkhyAnasAra aMge zrImad rAjacaMdra graMthanA ananya saMzeAdhaka zrI manasukhabhAI kiracaMda mahetAe tenI pAdaseMdhamAM kahyuM che tema-vi. saM. 1954nA mAhathI citra mAsa sudhImAM, tema ja saM. 155nI sAlanA te arasAmAM zrImadanI morabImAM lAMbo vakhata sthiti hatI. te veLA temaNe karelAM vyAkhyAnone eka zretA-mumukSue smRtiparathI Takela A sAra che." ane dvitIya vyAkhyAnasAra aMge te ja mahAna saMzodhake pAdamAM darzAvyuM che tema saM. 156nA azADa-zrAvaNamAM zrImaddanI merabImAM sthiti hatI te prasaMge vakhatevakhata karela vyAkhyAnane sAra tathA puchAyelA praznonAM samAdhAnanI saMkSipta noMdha eka zretA mumukSue karela te Takela che. zrI manasukhabhAInI A pAdoMdha parathI spaSTa samajAya che ke morabImAM zrImade traNa traNa mAsa jeTalI lAMbI sthiti karI hatI te vakhate eka mumukSu zretAe lIdhelI tenI A TUMkI smRtinedha che. A te smRti parathI neMdhelI mAtra saMkSipta noMdha-TAMcaNamAtra che, te pachI ATalI dIgha sthiti daramyAna vyAkhyAnanI vRSTi karI-paramArthameghavarSA varSAvI paramadharmamegha zrImade zrImukhe je bedhane dhedha vahAvyuM haze, te to keTalo badho vistAravALa-ke seMkaDegaNe vipula haze te saheje samajAya che. A baMne vyAkhyAnasAramAM guNasthAnaka, karmasiddhAMta, samyagadarzana-jJAnacAritra, mokSamArga, kevaLajJAna, dharma, puruSArtha Adi cAre anuganA vividha viSaya saMbaMdhI eTaluM badhuM tattvatalaspazI vipula vivecana che ke, tenuM atra sthaLasaMkecathI sAmAnya digadarzana paNa karAvI zakAya eTale avakAza nathI. atre dravyAnuga-karaNanuyoga Adi cAre anuganA viSayamAM pade pade zrImaddanuM adbhuta svAmitva prakAze che; ane karmagraMthanA viSayanuM to eTaluM badhuM asAdhAraNa prabhutva jhaLahaLI UThe che ke temaNe je karmaviSayane lagatA parama rahasyabhUta camatkArika khulAsAo prakAzyA che, te prAye anyatra kyAMya jovA maLavA durlabha che. A spaSTa batAve che ke zrImadda samayasArAdi dravyAnuganA te ekkA che ja, paNa karmagraMtha Adi karaNanuganA paNa tevA ja ekkA (ace) che. kharekhara ! A mAtra saMkSipta neMdharUpa AzacagaMbhIra vyAkhyAna sArAmAM te zrImade samayasAra-pravacanasAra ane karma graMthe-dharmagraMthono Azaya samAya evA mahAprabaMdho racyA che. te pachI sAgaravaragaMbhIra zrImadanA sAkSAt savistara vyAkhyAnanuM te pUchavuM ja zuM? atra sthaLAbhAve ATale aMgulinirdeza mAtra karI saMtoSa mAnazuM. AvuM adbhuta hatuM zrImadUnuM dravyAnuyoganuM prabhutva! AvuM alaukika hatuM zrImaddanuM karmazAstra ane dharmazAstranuM svAmitva ! AvuM apUrva hatuM zrImaddanuM mokSamArganuM mArga, darzana! AvuM anupama hatuM zrImadanuM tatvatalasparzI tattvavijJAna ane AvI addabhuta alaukika apUrva anupama hatI parama amRta Immortal, nectarlike) zrImadanI A parama amRta mahAprabaMdharacanA ! Page #708 -------------------------------------------------------------------------- Page #709 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rana 109 2009. udhatA, gAyaka belkatA cetanA, je taba jajatA 1 sudhAd1, I va po je 16be skIma zALA je kAre je La bA rI naMta khAva to che. te urmI rA no tyAga karI nakhane ii e che . pUrvI dharaNAM bhAvatono diyAra kulA te vi AmaLA phaLa netturaiSane viSe jenAM mana bha vi utpanna 19 che, te 16nA vacanane nAsaM 1 rIte ma badhA prakAre jabano vicAra raz2A, te nava mmAIpa puiSa binA karAyo kaya helo thyA meLa nikLa mA hastana I te to paphaLa bane tane? na karIe che mo maiM teNe be - bora kune trijanna bhinna kAre ane vizvA na dalA na - jIva prApta thI ja 75 no baLavAna pavita chate kha qhi naI, jaba jeNe traNa zrI biMbe. jeno uTera je tIparane milka 2 karIne pa Page #710 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa chamuM zrImannA abhuta namaskAra, dhana ane mahAna bhAvanA AvA parama satakRtanI parama prabhAvanA karanArA-parama satakRtanI divya sRSTi sarjanArA, sathI abheda svarUpane pAmelA parama jJAnI, parama dhyAnI divya draSTA zrImanI sathI abheda bhAvabhakti eTalA badhA paramotkRSTa prakAranI hatI, ane te ananya bhAvabhaktithI sahaja udgArarUpe skurita thayelA zrImadda bhAvanamaskAre eTalA badhA adUbhuta hatA, ke tenuM digadarzana karavAne mATe eka alaga prakaraNanI AvazyakatA che. temaja-AtmA AtmA ne AtmA enA ekatAra dhUnanA pravAhanI jene laganI lAgI hatI, evA Atmalagna Amamagna avadhUta zrImadanI gaganabhedI dhUne paNa zrImadUnI evI eka viziSTa lAkSaNikatA hatI ke zrImadanI te alaukika dhUnanuM digadarzana paNa atra Avazyaka che ane jenA vacanAmRtamAM sarvatra AtmA AtmA ne AtmAne ja divya dhvani raNakAra kare che, evA zrImade jeTaluM AtmAnuM bhAvana karyuM che teTaluM prAye bhAgye ja keIe karyuM haze. eTale ja "Atama bhAvanA bhAvatAM jIva lahe kevalajJAna re evI niraMtara AtmabhAvanA bhAvanArA parama bhAvitAtmA zrImanA mahAna bhAvanA sUtre te eTale badhe AtmabhAvasiMdhu ulasAvanArA che, ke jagatamAM prAye jenI joDI na jaDe evA zrImadUnA A mahAna bhAvanA sUtronuM paNa digadarzana atra teTaluM ja Avazyaka che. eTale zrImaddanA addabhuta namaskAra, dhUne ane mahAn bhAvanA sUtronuM A prakaraNamAM anukrame Alekhana karazuM. 1. zrImaddanA addabhuta namaskAra parAbhaktinI parAkASThA prApta thaI je sAkSAt paramAtmasvarUpa sathI abheda banyA hatA, evA jJAnAvatAra zrImanI satuthI abheda bhAvabhakti te prAye ananya asAdhAraNa -sarvAtizAyinI atizayavaMta hatI. evA parama parAbhaktine pAmelA A parama puruSa -parama AtmA paramAtmasvarUpanI atyaMta nikaTa-atyaMta abhinna hatA. parama bhaktisiMdhune chalakAvatA zrImadanA namaskAro te eTalA badhA parama AtmabhAvalAsapUrNa che, ke te zrImadUnA namaskArone paNa ApaNe namaskAra thaI jAya che, eTaluM ja nahiM paNa te namaskAra karanArane paNa sarva koI natamastaka thaI namaskAra karatA thaI jAyanamaskAra karavA maMDI jAya, ane sahaja bhAvormi thI belI UThe ke AvA addabhuta namaskAra te ame kyAMya dIThA nathI ! kyAMya sAMbhaLyA nathI! parama jJAnagane pAmelA zrImadda bhaktiyoganI parAkASThAne paNa kevA pAmyA hatA te dekhIne ApaNe AzcaryathI diMga thaI jaIe chIe. atre pravacanasAra zAstranI prAraMbhamAM je paMca adUbhuta namaskAra jJAnagaprApta kuMdakuMdAcAryajIe karyA che, tenuM sahaja smaraNa thAya che ane AvA Page #711 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 662 adhyAtma rAjacaMdra uccatama jJAnayeAgIe paNa bhaktiyeAgamAM ke!ithI echA utaratA nathI ema samajAya che. paNa AvA zrImad jevA parama jJAnayeAgIonA A bhaktiyoga prAkRtajana jevA sAmAnya keATineA nahiM, paNu asAmAnya parama tAttvika kreTinA hAya che,--nizcayatattvabhaktisvarUpa parama uccatama bhUmikAnA hAya che. parama jJAnIzvara zrImanI A parama tattvabhakti dAkhavanArA ane tIrthaMkara devanuM parama tattvasvarUpa prakAzanArA zrImA tIrthaMkara deva pratyenA A cAra namaskAranI(namaskAra catuSTaya) te bhAvanI dRSTie samasta bhaktivADmayamAM prAye joDI jaDe ema nathI. zrImaddanI ananya tItha 'karabhakti DiMDima nAdathI udghASanArA A cAra addabhuta namaskArA A rahyA-- je tI 'kara deve svarUpastha AtmApaze thaI vaktavyapaNe je prakAre te AtmA kahI zakAya te pramANe atyaMta yathAsthita kahyo che, te tIthaMkarane bIjI sarva prakAranI apekSAnA tyAga karI namaskAra karIe chIe. pUrve dhaNAM zAstrone vicAra karavAthI te vicAranAM phaLamAM satpuruSane viSe jenAM vacanathI bhakti utpanna thai che, te tItha karanAM vacanane namaskAra karIe chIe. ghaNA prakAre jIvanA vicAra karavAthI te jIva AtmArUpa puruSa vinA jANyA jAya evA nathI, evI nizcaLa zraddhA upanna thai te tIthaMkaranA mAga beAdhane namaskAra karIe chIe. bhinna bhinna prakAre te jIvanA vicAra karavA arthe, te jIva prApta thavA arthe ceAgAdika aneka baLavAna sAdhanAno baLavAna parizrama karye chate, prApti na thai, te jIva je vaDe sahaja prApta thAya che, te ja kahevA viSe jenA uddeza che, te tIthaMkaranAM uddezavacanane namaskAra karIe chIe.'-aM. 436. ane--ananya zaraNanA ApanAra evA zrI sadRgurudevane atyaMta bhaktithI namaskAra -e mahAn namaskAra jenA mathALe mUkayA che, te SapadanA parama amRta patramAM aMte zrImadde sadgurU bhagavAnane je cAra adbhuta namaskAra karyo che ane temAM je alokika parama bhAvasiMdhu ullusAnyeA che, te cAra namaskAranA (namaskAra catuSTayI) teA jagamAM prAye joDI jaDavI du`bha che. te cAra namaskAra A prakAre je satpuruSAe janma, jarA, maraNanA nAza karavAvALA, svasvarUpamAM sahaja avasthAna thavAne upadeza kahyo che, te satpuruSAne atyaMta bhaktithI namaskAra che. tenI niSkAraNu karuNAne nitya pratye nira Mtara stavavAmA paNu AtmasvabhAva pragaTe che, evA sa satpuruSA, tenA caraNAraviMda sadAya hRdayane viSe sthApana rahe! je cha padathI siddha che evu AtmasvarUpa te jenAM vacanane agIkAra karyuM` sahajamAM pragaTe che, je AtmasvarUpa pragaTavAthI saMkALa jIva saMpUrNa Ana Mdane prApta thai nibhaya thAya che, te vacananA kahenAra evA satpuruSanA guNunI vyAkhyA karavAne azakti che, kemake jenA pratyupakAra na thai zake evA paramAtmabhAva te jANe kaMi paNa icchayA vinA mAtra niSkAraNa karuNAzIlatAthI ApyA, ema chatAM paNa jeNe anya jIvane viSe A Page #712 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImaddanA addabhuta namaskAre, dhUno ane mahAna bhAvanAsUtro 663 mAre ziSya che, athavA bhaktine kartA che, mATe mAro che, ema kadI joyuM nathI, evA je satparuSa tene atyaMta bhaktie pharI pharI namaskAra he ! je satparue sadgurunI bhakti nirUpaNa karI che, te bhakti mAtra ziSyanA kalyANane arthe kahI che. je vyaktine prApta thavAthI saddagurunA AtmAnI ceSTAne viSe vRtti rahe, apUrva guNa daSTigocara thaI anya svaccheda maTe, ane saheje Atmabodha thAya ema jANIne je bhaktinuM nirUpaNa karyuM che, te bhaktine ane te puruSone pharI pharI trikALa namaskAra ho! je kadI pragaTapaNe vartamAnamAM kevaLajJAnanI utpatti thaI nathI, paNa jenA vacananA vicArone zaktipaNe kevaLajJAna che ema spaSTa jANyuM che, zraddhApaNe kevaLajJAna thayuM che, vicAradazAe kevaLajJAna thayuM che, IcchAdazAe kevaLajJAna thayuM che, mukhya nayanA hetuthI kevaLajJAna varte che, te kevaLajJAna sarva avyAbAdha sukhanuM pragaTa karanAra, jenA vege sahajamAtramAM jIva pAmavA gya thaye te puruSanA upakArane sarvotkRSTa bhaktie namaskAra he! namaskAre che!"-zrImad rAjacaMdra, aM. 43. atre A cAra addabhuta namaskAramAM parama bhAvitAtmA zrImade sarva satyunA caraNAraviMdane hRdayamAM sthApanA karI hadayamaMdiramAM teonI mahApratiSThA karI che, jene pratyupakAra -sAme vaLate upakArana thaI zake e paramAtmabhAva jeNe kaMI paNa IcchayA vinA niSkAraNakaruNazIlatAthI Ape evA saddaguru bhagavAnanA ananya upakAranI parama kRtajJabhAve atyaMta bhaktithI ciMtavanA karI che, mAtra ekAMta ziSyanA kalyANa arthe je bhakti nirUpaNa karI che, te bhaktine ane te bhaktinA nirUpanArA sapuruSone pharI pharI namaskRti karI che, ane je sapuruSa sadgoge kevalajJAna svabhAvanuM bhAna pragaTatAM avyAbAdha sukhanuM pragaTa karanAra kevalajJAna jenA yoge sahajamAtramAM jIva pAmavA yogya thaye, te puruSanA upakAranI sarvotkRSTa bhaktithI smRti karI che. ane kSasiddhAMta prabaMdhanA (aM. 757) maMgalAcaraNamAM paNa zrImade je paMca parama guru-paMca parameSThine pUrNa bhAvapUrNa namaskAra karyA che, te te zrImadUnA ananya bhaktimaya AtmAnI te paMca parameSTi sAthe ananya tanmayatA-tadrupatA prakAze che-uduSe che--"karmarUpa vairIne parAjaya karyo che evA ahaMta bhagavAna, zuddha caitanyapadamAM siddhAlaye virAjamAna evA siddha bhagavAna; jJAna, darzana, cAritra, tapa ane vIrya evA mokSanA pAMca AcAra jenA AcaraNamAM pravartamAna che ane bIjA bhavya jIvone te AcAramAM pravartAve che evA AcArya bhagavAna dvAdazAMganA abhyAsI ane te mRta zabda, artha ane rahasyathI anya bhavya jIne adhyayana karAvanAra evA upAdhyAya bhagavAna, kSamAgane AtmajAgRtipUrvaka sAdhatA evA sAdhu bhagavAnane huM parama bhaktithI namaskAra karUM chuM." ane A paMca parameSThinuM svarUpa jemAM aMtarbhata che e 3 tA-zrImadanI evI viziSTatA che ke temanA prAye sarva patromAM mathALe mUkavAmAM Avyo ja hoya che, te praNava paNa zrImadanI pra+nava=prakRSTa navapadajI-siddhacakrajI ane paMca parameSThi pratyenI Page #713 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma rAjacaMdra parAbhaktinuM sUcana kare che. (guNIthI guNa abhinna che, eTale paMca parameSTi guNImAM jJAnAdi cAra guNanuM aMtarbhAvana che ja). temaja-te te patronA mathALe mUkavAmAM AvelA mathALAnA namaskAra paNa tevA ja addabhuta ane parama bhAvavAhI che, ane te zrImaddanA aMtabhAvanA-aMtardazAnA ghAtaka athavA te te patramAM AvatI vastune puSTa kare evA bhAvanA poSaka hoya che. jema ke-viSama saMsAra baMdhana chedIne cAlI nIkaLyA te puruSone anaMta praNAma. (aM. 588). puruSonA agAdha gaMbhIra saMyamane namaskAra. (saM. 808). bhujAe karI je svayaMbhUramaNa samudra tarI gayA tare che ane taraze te puruSane niSkAma bhaktithI trikALa namaskAra. (saM. 697). apAravat saMsArasamudrathI tAranAra evA sadudhamane niSkAraNa karuNAthI jeNe upadeza karyo che, te jJAnI puruSonA upakArane namaskAra ho namaskAra he! (aM. 600) dehadhArI chatAM nirAvaraNa jJAna sahita vate che evA mahApuruSone trikALa namaskAra. (aM. 674). parama bhaktithI stuti karanAra pratye paNa jene rAga nathI ane paramaASathI pariSaha upasarga karanAra pratye paNa dveSa nathI, te puruSarUpa bhagavAnane vAraMvAra namaskAra. (naM. 767). dIrghakALanI jenI sthiti che, tene alpakALanI sthitimAM ANI, jemaNe karmakSaya karyo che te mahAtmAone namaskAra. (aM791). sarva dravyathI, sarva kSetrathI, sarva kALathI ane sarva bhAvathI je sarva prakAre apratibaMdha thaI nijasvarUpamAM sthita thayA te parama puruSone namaskAra. (aM. 833). agamya chatAM saraLa evA mahatupuruSonA mArgane namaskAra." (aM. 887). ane patronA aMte ne kavacit vacce paNa zrImaddanA tevA adbhuta bhAvanamaskAra dazyamAna thAya che-- "jJAnamaya AtmA jemane paramatkRSTa bhAve prApta thayo, ane jemaNe paradravyamAtra tyAga karyuM che, te devane namana ho! namana ho! (aM. 763) parama sukhasvarUpa, paramotkRSTa zAMta, zuddha caitanyasvarUpa samAdhine sarvakALane mATe pAmyA te bhagavaMtane namaskAra. te padamAM niraMtara lakSarUpa pravAha che jene te puruSone namaskAra. (saM. 833). je mahAtmAo asaMga caitanyamAM lIna thayA, thAya che ane thaze tene namaskAra. * zAMtiH' (aM. 901) A chellA traNa namaskAra te zrImadanI ananya tatvaSTi ane adUbhuta tasvabhakti pradyote che. ane patrAMka 674nA aMte A parama bhAvavAhI namaskAra te "namo muja! namo muja !" evI AnaMdaghanajIe gAyelI parama dhanyadazAne pAmelA zrImadda jANe pite pitAne namaskAra karatA hoya e bhAsa Ape che- "je dehadhArI sarva ajJAna ane sarva kaSAya rahita thayA che te dehadhArI mahAtmAne trikALa parama bhaktithI namaskAra he! namaskAra he! te mahAtmA varte che te dehane, bhUmine, gharane, mArgane, AsanAdi sarvane namaskAra he! namaskAra he! (aM. 674)." ane Atmasiddhi amRtazAstranI "je svarUpa samajyA vinA" I. Agha maMgalarUpa ane "deha chatAM jenI dazA" I. aMtya maMgalarUpa e be amara gAthA ane parama puruSa prabhu saddaguru e prAstAvika gAthA,-e zrImadanI suprasiddha namaskArayI Page #714 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImaddanA adabhuta namaskAra, dhUna ane mahAna bhAvanA sUtro te eTalI badhI suprasiddha ane parama lakapriya che ke tenI oLakhANa ApavAnI rahetI nathI. sAdAmAM sAdA zabdomAM uMcAmAM uMce bhAva ne uMcAmAM uMcuM tatva vyakta karatI A namaskAratrayInI sAdAI ane bhAvaunnatatAnI daSTie prAce samasta gujarAtI vAlmayamAM jeDI jaDavI durlabha che. zrImadanA namaskAra mahAmaMtromAM mUrdhanya sthAne zobhatI A namaskAratrayI A rahI- je svarUpa samajyA vinA, pAye duHkha anaMta; samajAvyuM te pada namuM, zrI sadaguru bhagavaMta, parama puruSa prabhu saddaguru, parama jJAna sukhadhAma; jeNe ApyuM bhAna nija, tene sadA praNAma, deha chatAM jenI dazA, varte dehAtIta; te jJAnInA caraNamAM, he vaMdana agaNita." A amara namaskAratrayI je zrImadanA amara namaskAramAM mUrdhanyasthAne zobhe che, te temAM cUDAmaNisthAne zrImad rAjacaMdranI aMtima kRtinI A aMtima amRtagAthA virAje che - sukhadhAma anaMta susaMta thahI, dinarAta rahe tadadhyAna mahIM; parazAMti anaMta sudhAmaya je, praNamuM pada te, vara te, jaya te." 2, avadhuta yogIMdranI alaukika dhana zuddha AtmadhyAnanI dhUNI jeNe dhakhAvI hatI evA avadhata gIMdra rAjacaMdranI dhUno to evI alaukika hatI ke te kharekhara! sarva anya bhAvane dhUNI nAMkhanArIkhaMkherI nAMkhanArI hatI. jeNe AtmA sivAya sarva anya bhAvone dhUNI nAMkhyA hatA -khaMkherI nAMkhyA hatA-phagAvI dIdhA hatA, evA A avadhUta bhegIMdra rAjacaMdranI dhUno to emanI khAsa lAkSaNika (Characteristic) viziSTatA (Distinctive speciality) hatI. zrI yazovijayajI upAdhyAyajIe zrI AnaMdaghanajInuM lAkSaNika tAdazya citra AlekhatAM "aSTapadI'mAM saMgIta karyuM che tema mAraga calate calata gAta AnaMdaghana pyAre, rahata AnaMda bharapUra evA avadhUta girAja AnaMdaghananuM smaraNa karAvatA A avadhuta gIMdra rAjacaMdra AnaMdaghana AtmAnA paramAnaMdamAM nimagnapaNe mArgamAM cAlatAM cAlatAM je dhUne gajAvatA ane gujarAtanA jaMgalo ne IDaranA pahADane jagAvatA, te to evI adUbhuta che, ke tenI joDI prAye bhAratanA ItihAsamAM jaDavI durlabha che. vanamAM tema bhavanamAM paNa zrImad bulaMda avAjathI A dhUno gajAvatA ane zravaNa karanAranA hRdayamAM paNa parama bhAvaUrmio jagAvatA. emAMthI judAjudA mahAnubhAvoe seMdhelI zrImadanI alaukika dhUnamAthI keTalIka anna avatArazuM. uttarasaMDAnA vanamAM A avadhUta gIMdra rAjacaMdra nirbhaya kesarIsiMha jema ekAkI vicaratA hatA, tyAre temanA sAnnidhyamAM rahenAra motIlAla jeThAbhAI ne a-84 Page #715 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 63; adhyAtma rAjaya ke che ke--'kRpAnAthajI jyAre vacanAmRta khelatA te vakhate pAMca khetaravA dUrathI paNa vega saMbhaLAtA hatA. temAM kRpAnAtha pAte gAthAe khelatA hatA, te gAthAo AnaMdaghanajI mahArAja tathA dhIrA bhagatanI kheAlatA hatA. je vakhate vega cAlatA hatA tyAre huM pAMca cha khetaravA dUrathI AvatA hatA, te vakhate mane anubhava thayA hatA.' ane iDaranA pahADAmAM zrImadde muniene lAMkhethI saMbhaLAtI je 'mA muqhudde mA radda, i. amara gAthAonI yUnAnI divya dhvani gajAvI che te te evI bulaMda hatI, ke tenA paDaghA jANe adyApi IDaranA pahADA pADI rahyA che ne sakaNu janA sAMbhaLI rahyA che! te amara gAthAomAMnI keTalIka A rahI-- = mA mujjhaha mA rajaha, mA dUsaha iTThanihaaTThesu / thiramicchahi jaha vittaM vicittajjhANasiddhIpa // paNatIsa solachappaNaca udugamegaM ca javaha jjhApaha | parameTThivAcayANaM aNNaM ca gurUvapaseNa // jaM kicivi citato NirIhavittI have jadA sAhU / laDUNaya payattaM tadA hu taM tassa NicchayaM jjhANaM // ' zrI peApaTalAlabhAie noMdhyuM che tema--zrImad jyAre iDarathI pAchA vaLatAM amadAvAda padhAryAM, tyAre paroDhiye traNa vAgye AstADIyA daravAjA mhAra jaMgala jatAM rastAmAM zrImad A alaukika dhUna apUrva bhAveAllAsathI lalakAratA hatA-- kara le gurugama gyAna vicArA, kara le gurugama gyAna vicArA.' amadAvAdavALA semacaMdabhAI ahAsukharAme paNa nAMkhyuM che tema--zrImad amadAvAdamAM AgAkhAnanA maMgale meATA eTalA para AMTA mAratA gAthAonI nA lagAvye jatA hatA. zrI javalasne pazu peAtAnA saMsmaraNeAnI nAMdhamAM noMdhyuM che tema--vavANIAmAM zrImadna) beThakavALA khaDa lAMkhA hatA, tyAM AMTA mAratA ghaNIvAra jovAmAM AvyA che. te dRzya atyAre paNa jevuM ne tevuM smRtimAM Ave che. te vakhatanI mudrA, pAchaLa hAtha ane gaMbhIra, makkama gatie gAthAnI dhUnamAM Daga bharatA nihALyA che. jANe dharatI upara paga TharatA na hAya tema e dhUnanA raNakAra teA hajI sAkSAt karI karI sAMbhare che-- doData doData dAMDIceA, jetI mananI raeN doDa jinesara ! prema pratIta vicArI hUM kaDI, gurugama lejo joDa jinesara ! dhAra taravAranI sAhalI dohalI caudamA jinataNI caraNa sevA; dhAra para nAcatA dekha mAjIgarA, sevanA dhAra para rahe na devA. nizadina nenameniM na Ave, nara tabahI nArAyana pAve. apUrva avasara evA kayAre Avaze ? kayAre thaIzu khAhyAMtara ni``tha jo. dhanya re divasa A ahA ! jAgI je re zAMti apUrva re. vAjaze maMgaLa tUra; Anadudhana rasa pUra. muja AMtara aMtara bhAMjaze, sAvara atizaya vAdhaze, tuja prema Page #716 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImaddanA addabhuta namaskAre, dhUna ane mahAna bhAvanAsUtro INa vidha parakhI mana vizarAmI, jinavara guNa je gAve re; dinabaMdhunI mahera najarathI, AnaMdaghana pada pAve che. sukhaduHkharUpa karama phala jANe, nizcaya eka AnaMde re, cetanatA pariNAma na cUke, cetana kahe jinacaMdo re." khaMbhAtavALA zrI choTAlAlabhAI mANekacaMda paNa neMdhe che ke-1946nA Aze vadamAM zrImadda khaMbhAta padhAryA tyAre aMbAlAlabhAInA makAne hIMcakA para birAjelA zrImada-"aba hama bhaye na mareMge..aba hama amara bhaye na mareMge....kamaThadalana jina baMdata banArasI." e padanA uccAra vAraMvAra karatA hatA. ane padamazIbhAI ThAkarazI noMdhe che ke- pUjyazrI (zrImadjI) vakhate vakhata A nIce jaNAvyA che te padomAMnuM koI paNa pada tathA bIjA ghaNuM pada ke vageremAMnuM kaI paNa eka vakhate raTaNa karatA- "dhULa jeso dhana jAke zULa zo saMsAra sukha, bhUla jese bhega dekhe aMta jesI yArI hai. kIcaso kanaka jAke, nIca nareza pada, mIcaso mittAI garavAI jAke gArI; jaharasI jega jAti kaharasI karAmatI, haharasI hasa pudagala chabI chArasI, jAlase jagavilAsa, bhAla se bhuvanavAsa, kAlase kuTuMba kAja, lokalAja lArasI; siThaso sujasa jAne, bITha vakhata mAne, esI jAkI rIti tAhI, baMdata banArasI. e guNa vIra taNe na visAruM, saMbhAruM dina rAta re. vIrajIne caraNe lAguM, vIrapaNuM te mAruM re, miyA meha timira bhaya bhAguM, chata nagArUM vAgyuM re. chaumatha vIrajalezyA saMge, abhisaMdhija mati aMge re; sUkSma sthaLa kriyAne raMge, cogI thaye umaMge re. 3. parama bhAvitAtmA zrImadanA mahAna bhAvanA huM dehAdithI bhinna zuddha citanyamUtti AtmA chuM evI AtmabhAvanA daDha karAvatA aneka parama paramArthagaMbhIra mahAnuM sUtro zrImade jagane bheTa ApyA che. TaMkelkIrNa calaNI sikakA jevA A amRta sUtro eTalA badhA suprasiddha che ke te mumukSujanenI jIbhane Terave ramI rahyA che. temAMnA keTalAka A rahyA- Atama bhAvanA bhAvatAM jIva lahe kevalajJAna re. zuddhatA vicAre dhyAve, zuddhatA meM keli kare, zuddhatA meM thira zai, amRtadhArA varasai, Page #717 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma rAjacaMdra huM dehAdi svarUpa nathI, ane deha strI putrAdi keI paNa mArAM nathI. zuddha caitanyasvarUpa avinAzI e huM AtmA chuM, ema AtmabhAvanA karatAM rAgadveSane kSaya thAya. (aM. 62) huM zarIra nathI, paNa tethI bhinna e jJAyaka AtmA chuM, tema nitya zAzvata chuM. A vedanA mAtra pUrva karmanI che, paNa mAruM svarUpa nAza karavAne te samartha nathI, mATe mAre kheda kartavya ja nathI--ema AtmArthInuM anuprekSaNa hoya che. (aM. 927) che dehAdithI bhinna AtamA re, upagI sadA avinAza-mULa mAraga sAMbhaLo jinane re. ema jANe sadguru upadezathI re, kahyuM jJAna tenuM nAma khAsa..mULa mAraga. dehathI bhinna svaparaprakAzaka parama tisvarUpa e A AtmA, temAM nimagna thAo. he Aryajano! aMtarmukha thaI, sthira thaI, te AtmAmAM ja raho te anaMta apAra AnaMda anubhavaze." (aM. 832) zuddha caitanyanA nirvikalpa dhyAnamAM lIna tanmaya upayoga karanArA evA parama zuddhopAgI, parama bhAvanigraMtha, parama vItarAga. parama AtmacAritrI, parama asaMga zrImada pate kevI ananya AtmabhAvanA bhAvI rahyA hatA, te sUcavatA A mahAna bhAvanA sUtro parama bhAvitAmAM zrImanA divya AtmAnI uccatama adhyAtmadazA para apUrva prakAza nAMkhe che - parama vItarAgAe Atmastha kareluM, yathAkhyAta cAritrathI pragaTeluM evuM parama asaMgapaNuM niraMtaravyaktAvyakta paNe saMbhAruM chuM-aMka 86 sarvathI sarva prakAre huM bhinna chuM. eka kevaLa zuddha caitanyasvarUpa, paramAtkRSTa, aciMtya sukhasvarUpa mAtra ekAMta zuddha anubhavasvarUpa huM chuM. tyAM vikSepa che? vikalpa ze? bhaya che ? kheda che? bIjI avasthA zI? huM mAtra nirvikalpa zuddha zuddha, prakRSTa zuddha paramazAMta cetanya chuM. huM mAtra nirvikalpa chuM. huM nijasvarUpamaya upaga karUM chuM. tanmaya thAuM chuM. zAMti: zAMti: zAMti:. aM. 833. Ama dehAdithI bhinna huM zuddhacaitanyamRti AtmA chuM, ema bhAvanA karI mumukSue AtmArtha pradhAna daSTi rAkhI AtmArtha pratye ja daSTi sthira-kendrita karavI joIe; AtmArtha e ja eka artha che, bAkI badheya anartha che ema samajI A AtmA arthanI siddhine arthe AtmAthIe,-"kAma eka AtmArthanuM bIjo nahiM manarega -e mahAnuM sUtra niraMtara hRdayamAM dhAraNa karI, amAre to eka AtmArthanuM ja kAma che -AtmArthanuM ja eka mAtra artha-projana che, bIje kaI mAnArtha Adi manaroga amane nathI ema paramArthabhAvanA bhAvavI joIe; dehane arthe-dehanA bhalAne mATe-dehanA upakArane mATe A paropakArI(!) AtmAe anaMta bhava gALyA, paNa AtmAne arthe-AtmAnA bhalAne mATe-AtmAnA upakArane mATe eke bhava gALyo nathI ! je deha eka AtmAne arthe gaLAze te ja dehe AtmavicAra janma pAmavA yogya che ema jANu niraMtara AtmAthane ja lakSa rAkhI AtmAthI mumukSue dehAthanI sarva kalpanA Page #718 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImaddanA addabhuta namaskArA, dhUnA ane mahAn bhAvanAsUtro 669 cheoDI mAtra AtmAmAM ja teneA upayAga karavA joie; ane ema karavAmAM Ave teA ja anaMta bhavanuM sATuM eka bhavamAM vaLI raheze.-- jagane rUDuM dekhADavA anaMtavAra prayatna karyuM, tethI rUDuM thayuM nathI. kemake paribhramaNa ane pari bhramaNanA hetuo haju pratyakSa rahyA che. eka bhava je AtmAnuM rUDuM thAya tema vyatIta karavAmAM jaze, te anaMta bhavanuM sATuM vaLI raheze, ema huM laghutvabhAve samajyA chu; ane tema karavAmAM ja mArI pravRtti che.'evuM parama udAtta jenuM mULa jIvanasUtra hatuM ane ene ja anusaratA jenA alaukika jIvanakrama hatA, evA parama bhAvitAtmA A jagadguru rAjacaMdra te alaukika AtmA dRSTinuM bhAvana karAvatuM A parama mahAn AtmAnubhavasiddha bhAvanAsUtra mumukSujaga Ape che-- anaMtavAra dehane artha AtmA gALyA che, je dehu AtmAne arthe gaLAro te dehe AtmavicAra janma pAmavA cAgya jANI, sarva dehAnI kalpanA cheADI I, eka mAtra AtmAmAM ja teneA upayAga karavA, evA mumukSu jIvane avazya joie.' (a'. 719). naya A AtmAnuM ane AtmAnuM bhAna AtmAne sadguru bhagavAna thakI thAya che, tyAre ja tenI aMtardaSTa khUle che ane AtmA nA puruSArtha khIle che, ane sadguru bhagavAnanA kRpAprasAda thakI ja kevalajJAnanidhAna AtmAnI prApti thAya che. Ama A nijasvarUpanuM bhAna nahiM hAvAthI A jIva je peAtAnuM nija ghara choDIne para ghera bhIkha mAgatA pharatA hatA, tene jJAnazrIsaMpanna evA zrImad sadgurue apUrva vANI vaDe anaMta AtmasaMpattibharyAM svagRhanA lakSa karAvI, nijasvarUpanI prAptinA ameAgha upAya darzAvyeA. evA ananya upakArI Apa parama kRpALu karuNAsiMdhu bhagavAne A huM pAmara para ahA! aheA! parama AzcaryakAraka upakAra karyAM che! huM te upakAranA pratyupakAra karavA-badalA vALavA savathA asama chuM. te pachI AvA ananya upakArI Apa prabhunA caraNe huM zuM dharUM? AtmAthI bIjI badhI vastu hIna--utaratI che ne A AtmA tA Apa prabhue ja mane ApyA che. mATe AtmApaNu vaDe A AtmAnuM naivedya ApanA caraNe dharI AjJAMkitapaNe vatu e ja eka upAya che. mhArA manavacana-kAyAnA cega AjathI prabhune AjJAdhIna thaIne vatto! huM Apa prabhuno dAsAnudAsa caraNuchu chuM. ema bhAvatA AtmArthI ziSya kevI AtmasamarpaNa bhAvanA bhAve, tenuM darzana karAvatuM A mahAna bhAvanAsUtra amRta AtmasiddhizAstramAM ApyuM che,--sadgurunA ananya upakAranI-amApa upakAranI adbhuta bhAvanA vyakta karatA je parama bhAvavAhI amara sUtranI bhAvamAM kharAkharI karI zake evuM tevuM khIjuM sUtra prAye maLavuM du`bha che, te A mahAnU AtmasamarpaNusUtra A rahyuM-- ahe| ! ahA! zrI sadguru! karuNAsindhu apAra; A pAmara para prabhu karyAM, ahA ! ahA! upakAra, Page #719 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 670. adhyAtma rAjacaMdra zuM prabhu caraNa kane dharUM ? AtmAthI sau hInaH te to prabhue Apiya, varatuM tharaNAdhIna. A dehAdi AjathI, varato prabhu AdhIna; dAsa dAsa huM dAsa chuM, Apa prabhune dIna." ane AvA ananya anaMta upakArI saddaguru bhagavAnane pratyupakAra-sAme vaLato upakAra vALI zakAya ema nathI evuM jANata, AvI adbhuta bhaktiyukta AtmasamapaNa bhAvanA bhAvate AtmArthI mumukSu zikhya sadguru samIpe praNipAta karatAM, kevuM praNidhAna-vacana uccAre te prakAzanuM A parama bhAvavAhI praNipAtasUtrarUpa mahAna bhAvanAsva zrImadda prakAze che- he parama kRpALu deva! janma-jarA-maraNAdi sarva duHkhane atyaMta kSaya karanAre eve vItarAga puruSane mULa mArga Apa zrImade anaMta kRpA karI mane Apo, te anaMta upakArane pratiupakAra vALavA huM sarvathA asamartha chuM. vaLI Apa zrImata kaMIpaNa levAne sarvathA nispRha cho, jethI huM mana, vacana, kAyAnI ekAgratAthI ApanA caraNAraviMdamAM namaskAra karuM chuM. ApanI parama bhakti ane vItarAga puruSanA mULa dhamanI upAsanA mArA hRdayane viSe bhava paryata akhaMDa jAgRta raho eTaluM mAguM chuM te saphaLa thAo! OM zAMtiH zAMtiH zAMtiH ane chalakAvelA bhAvasiMdhunI apekSAe je viza lAkha deharA karatAM paNa vadhI jAya evA che, evA "he prabhu! he prabhu! zuM kahuM, dInAnAtha! dayALa !" I. vIza amara deharA e te-hRdaya soMsarA pesI jAya evA sAdAmAM sAdA zabdomAM ananya sadgurubhaktirasya dAkhavatuM suprasiddha bhAvanA sUtra te zrImadUnA padyAtmaka bhAvanA sUtromAM agragaNya sthAna dharAve che. ane zrImaddanA gadyAtmaka mahAna bhAvanA sUtromAM agragaNya sthAna dharAvatuM mokSamALA aMtargata kSamApanAsUtra che,-chae Avazyakane ananya camatkRtithI saMkSepamAM samAveza karI detA je mahAna kSamApanA sUtranI bhAvanI daSTieprAya jeDI jaDavI durlabha che. pratyeka mumukSue pratidina avazya pATha karavA yogya-bhAvana karavA yogya A bane "Avazyaka' mahAna bhAvanA sUtro eTalA badhA suprasiddha che ke te atra avatAravA Avazyaka nathI, temaja te lAMbA hevAthI atre sthaLasaMkecathI avatArI zakAya ema nathI, eTale sujJa vAMcakone tenuM atra sUcanamAtra karIe chIe. prANImAtranA rakSaka-baMdhava ane hitakArI vItarAganA parama zAMtarasamaya dhamane ananya mahAprabhAva jenA aMtaramAM vasyo hate evA parama dharmamUtti zrImadda - A vItarAgadharmanI muktakaThe prastuti karatA, ane A parama vItarAgadharmane Azraya karI janma-jarA-maraNAdinA baMdhanarUpa kalezamaya saMsArathI virAma pAmavA pramAda cheDI A ratnaciMtAmaNi manuSyadehanuM sArthakaya karavAnuM parama bhAvavAhI AhAna karatA -A mahAna bhAvanA sutro prakAze che prANImAtrane rakSaka, baMdhava ane hitakArI e koI upAya hoya te te vitarAgane dharma ja che. (aM. 903). Page #720 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImaddanA addabhuta namaskAre, dhUno ane mahAna bhAvanAsUtro 601 vItarAgane kahele paramazAMtarasamaya dharma pUrNa satya che, evo nizcaya rAkhavo. jIvanA anadhikArI paNAne lIdhe tathA puruSanA roga vinA samajAtuM nathI, to paNa tenA jevuM jIvane saMsAraroga maTADavAne bIjuM koI paNa hitakArI auSadha nathI, evuM vAraMvAra ciMtavana karavuM. A parama tatva che, tene mane sadAya nizcaya raho; e yathArtha svarUpa mArA hRdayane viSe prakAza kare. ane janmamaraNAdi baMdhanathI atyaMta nivRtti thAo ! nivRtti thAo ! he jIva! A kalezarUpa saMsAra thakI virAma pAma, virAma pAma; kAMIka vicAra pramAda cheDI jAgRta thA ! jAgRta thA! ! nahIM te ratnaciMtAmaNi je A manuSyadeha niSphaLa jaze. | he jIva! have tAre sanduruSanI AjJA nizcaya upAsavAyagya che. OM zAMtiH zAMtiH zAMtiH (aM. 55). ane sarva duHkhanA kSaya upAyarUpa A vItarAgane dhama aciMtyaciMtAmaNi che eTale ja A parama addabhuta parama amRta sarvotkRSTa zAzvata aciMtya ciMtAmaNi vItarAga dharmane daDha paramArtha raMga dharmabhUtti zrImadanA AtmAnA pradeza pradeze lAgyo hate; eTale ja guNasthAnakrame mArga ArohaNamAM parama avalaMbanabhUta puruSanA vItarAga vacanAmRtane, sapuruSanI vItarAgamudrAne, ane puruSanA vItarAga samAgamane mahAprabhAva parama vItarAga sapuruSa zrImadanA AtmAmAM nAkhyo hato, eTale ja A sarvotkRSTa zAMtarasapradhAna mArganA, tenA mULa sarvajJadevanA ane te zAMtarasa supratIta karAvanArA saddaguru devanA parama upakAra pratye parama zAMtamUtti zrImaddanA aMtaramAM parama premasiMdhu ulakSya ho; ane eTale ja AvA parama vipakArI parama jJAnIonA sanAtana zAzvata sanmArga pratye paramajJAnI zrImadUnA hRdayamAM parama AtmabhAllAsa vilamyo hato. ane eTale ja AvA parama dharma mUrti, parama vItarAgamUrsi, parama zAMtamUrti, parama jJAnamUrti zrImadanA parama bhAvanAzIla hRdayamAM Avo sarvotkRSTa aciMtya ciMtAmaNi vItarAgadharma-jJAnIone sanAtana sanmArga sarvadA jayavaMta vartI evI parama UrmipradhAna bhAvanA ulasatI hatI ane te bhAvanA udgheSatA A jJAnIonA sanAtanamArgane jayajayakAra pokAratA A jayajayakAra sUro bhAvitAtmA zrImaddanA hRdayamAMthI nikaLI paDatA hatA-- zrImadda vitarAga bhagavatIe nizcitArtha kare e aciMtya ciMtAmaNisvarUpa, parama hitakArI, parama adbhuta, sarva duHkhane ni:saMzaya AtyaMtika kSaya karanAra, parama amRtasvarUpa evo sarvotkRSTa zAthata dharma jayavaMta vartA, trikALa jayavaMta varte. (aM843) ahe satpaSanAM vacanAmRta, mudrA ane saMtasamAgama! suSupta cetanane jAgrata karanAra, paDatI vRttine sthira rAkhanAra, darzanamAtrathI paNa nirdoSa apUrva svabhAvane preraka, svarUpapratIti. apramatta saMyama, ane pUrNa vItarAga nirvikalpa svabhAvanAM kAraNabhUtaka-le agI svabhAva pragaTa karI anaMta avyAbAdha svarUpamAM sthiti karAvanAra! trikALa jayavaMta va! >> zAMtiH zAMtiH zAMtiH Page #721 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma rAjathake ahA! sarvotkRSTa zAMtarasamaya sanmA--mahe!! te satkRSTa zAMtarasapradhAna mAnA mULa sajJadevaH--ahA ! te sarvotkRSTa zAMtarasa supratIta karAvyA evA paramakRpALu sadgurudeva--A vizvamAM saCkALa tame jayavaMta vac, jayavaMta varyAM, hAthanAdha (3-23) jJAnoAnA sanAtana sanmArga jayavaMta varSAM' (aM, para), jJAtionA sanAtana sanmAnA jayajayakAra uddeASatA A chellA cAra jayajayakArasUtreA te parama bhAvitAtmA rAjacaMdranA paNa yAvacca dradivAkaro trikALa jayajayakAra udghASe che! 72 prakaraNa sattAm vanakSetrasthiti karatA avadhUta yAgIndra avadhU nAma hamArA rAkhe, sA parama mahArasa cAkhe.'--zrI AnaMdaghanajI dhAra taravAranI seAhalI dohalI caudamA jinataNI caraNusevA; dhAra para nAcatA dekha bAjIgarA, sevanA dhAra para rahe na devA.'--zrI AnaMdaghanajI Ama vyApAra-vyavasAyamAMthI pratiba dharahita mAtra bAhya sa MbaMdha sivAya nivRtta prAya thayA pachI zrImane nivRttinA vizeSa vizeSa avakAza maLavA lAgyA, eTale parama nivRttipriya zrImad nivRttikSetrasthitinA vazeSa vizeSa lAbha levA lAgyA. vyApAravyavasAyanA aMtarsa baMdhathI nivRtta thaI cUkayA chatAM pratiba MdharahitapaNe bAhya sabaMdhanA je rahyAsahyA tAMtaNA rahyA hatA te troDavA mATe--sameTavA mATe (wind up) zrImane kavacit thADA vakhata AMtare AMtare muMbai rahevuM paDatuM, te sivAya prAyaH nivRtta thaI zrImad nivRtti ja letA. ema teA bhAvathI teA prathamathI ja zrImad sa dravyathI sakSetrathI sarvakALathI ane sa`bhAvathI sarvatra sadA sarvathA nivRtta ja hatA ane satra apratimaddhapaNe sAkSAt jIvamuktadazA ja anubhavatA hatA, paNu dravyathI-AhyathI paNa te aMtanivRttine poSaka nivRttikSetranuM sevana tee AtmayAganI paripUrNa sAdhanArthe karatA hatA. ane tevA nivRttikSetramAM zrImadnanI prathama prasannatA gujarAtamAM nisaganI kRpAthI cArutara-atyaMta cAru (suMdara) evA cAtara pradeza para utarI hatI, ane temAM paNa uttarasaMDAnA vanakSetra para teA zrImanI vizeSa kRpAdRSTi paDI hatI. puNyamUtti zrImanA pAvana padanyAsathI dhanya banelA A uttarasaMDAnA ekAMta nijana vanakSetramAM teA lagabhaga eka mAsa jeTalI sthiti karI bhAvathI mahAmunIMdra jevI parama asaMga avadhUta dazA anubhavatA A avadhUta yogIndre sasaMga avadhUta Page #722 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vanakSetrasthiti karatA avadhUta yAgIndra 673 karI--gAvI daI apUrva ananya AtmaceAgasAdhanA siddha karI hatI. A kALamAM bhAgye ja jovA maLe evI parama apramatta AtmasayamadhArA A parama ceAgArUDha ceAgIzvare anubhavasiddha karI hatI. Ama akhaMDa AtmasAdhanA karatAM kAviThA-vase - uttarasaMDA--kheDAnA vanakSetramAM sthiti karatA A avadhUta ceAgIndra rAjacaMdranuM atra darzana karAvazuM. 1. kAviThA nakSetra sa. 1954nA zrAvaNa vadamAM zrImad muMbaithI peTalAda thai zrA. vada 10nA krine nivRttikSetra kAviThA padhAryA. ane tyAM paryuSaNupanI apUrva ArAdhanA karI- karAvI bhAdaravA zuda 13 sudhI sthiti karI hatI. sevAmAM satata upasthita mahAmumukSu aMbAlAlabhAi te tyAM hatA ja, temaja laherAbhAI, tribhuvanabhAI, vanamAlIbhAi, peApaTalAlabhAi, jhaverabhAi, kuMvarajIbhAi maganalAla vagere mumukSue paNa A parama satpuruSanA sAnnidhyamAM paryuSaNuparva ArAdhanAnA dhanya lAbha pAmanArAemAM hatA. ceAthA ArAmAM paNa na maLe evA parma satpuruSanA satsaMgamAM paramAnA raMga jAmyA hatA ane ceAthe Are pratyakSa thatA hatA ane jJAnacarcA cAlatI hatI. aneka medhaprasaMgo banyA hatA. zrI jhaverabhAinA makAne edhaprasaMgamAM zrImaTe prakAzyuM hatuM-- (1) satpuruSA anyAya kare nahiM; satpuruSA anyAya kare teA pachI jagamAM varasAda keAnA mATe varasaze? sUya kAnA mATe Ugaze ? vA keAnA mATe vAze ? (2) satpuruSanA sadbhAve kugurue peAtAnA vADA sAcavavA jAgRta thAya che, ane peAtAnA vADAmAMthI jIvA kheMcAi na jAya e mATe satpuruSanI niMdA karavA mAMDe che. AthI satpuruSanA droha thAya che, jIvAne satpuruSaprAptinA aMtarAya Ave che, ane e anenA kAraNarUpa thaI kuguru mahAmeAhanIya kama khAMdhe che. (3) AtmAne eka rIte pArAnI upamA ApI zakAya. pArA jema saDavA detA nathI tema AtmA jyAM sudhI zarIramAM DAya tyAM sudhI zarIra saDatuM-paDatuM nathI; AtmA cAlyeA gaye zarIra saDavA mAMDe che. evI apUrva vastu AtmA che. (4) bhinna bhinna ka`prakRtiyeAge A saMsAramAM aneka jIva bhinna bhinna prakAre te prakRti, pApa-puNya, sukha-duHkha, sAga-viyeAga Adi anubhavI rahyA che. eka rIte tenA cAra prakAra paNa karI zakAya--eka ugyA ane ugyA-, arthAt A bhavamAM paNa vaibhavasa'panna sukhI, ane pachI paNa sukhI. zrI bharatacakrInI peThe, puNyAnubaMdhI puNyavAn eka ugye ane AthamyA; arthAt A bhave sukhI, pazu pachInA bhave duHkhI; pApAnubaMdhI puNyavAna, zrI brahmadattacakrInI peThe. eka AthamyA ane ugyA; arthAt A bhave. saMkaTamAM, paNa pachI sukhI, puNyAnubaMdhI pApavAn, rikezI muninI peThe eka AthamyA ane AthamyA. arthAt vattamAnamAM jUtha kare che, ane duHkhI che. ane have pachI upAjelAM pApane laI duHkhI thaze. bhASAnubadhI pApavAnuM, kAlikasau kasAinI peThe. (5) jIva kama mAMdhe, paNa abalAkALa sudhImAM temAMthI chUTavA mAge te chUTI zake. arthAt kama vikherI temAMthI mukta -1 Page #723 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma rAjacaMdra thaI zake. Ama aneka prakAre jJAnacarcA cAlatI. ane ghaNuM ghaNuM badhavarSA zrImade varSAvI haze, paNa jhIlanAra pAtroe (upadezachAyA AlekhanAra abAlAlabhAInA apavAda zivAya) yathAzakti thoDo-ghaNo bedha jhIlyuM hoya te paNa patra para Alekhyo ja na heya, te saMbaMdhI vizeSa atri kema lakhI zakAya? (6) traNa vastu keInI bIjAne ApI zakAya nahiM-puNya, pApa ane AyuSya. ItyAdi. 2. vase vanakSetra kAviThAthI zrImad bhAda. zu. 14nA dine vAkSetre padhAryA ane tyAM prathama Aze zuda 13 paryata-eka pUre mAsa sthiti karI. te vakhate zrI lalluchamuninI cAturmAsasthiti atra vasemAM hatI. temanI sAthemAM muni mehanalAlajI ane caturalAlajI hatA. lalluchamunie naDIyAdanA eka bhAI motIlAla jeThAbhAI bhAvasArane vaso zrImad padhAre te temanI sevAmAM rahevAnuM banI zakaze ke kema? ema pUchayuM. motIlAlabhAIe ghaNuM ja prasannatAthI hA pADI ne kahyuM ke huM badhI goThavaNa sArI rIte karIza." pachI zrImad kAviThAthI nikaLI vaso tarapha AvavA nikaLyA tyAre motIlAla mApha tathA gADI laI sAmA gayA. "carAmAM gADuM sAmuM maLyuM. temAM sAhebajI tathA aMbAlAlabhAI tathA laherAbhAI beThelA hatA. temane mAphAmAM-gADImAM besADI motIlAla Adara-bahumAnathI vasomAM upAzraya AgaLa nArAyaNanI pathArI hatI tyAM lAvyA. rAtanA daza vAgye zrImadUcha munio hatA tyAM padhAryA. te darzanaprasaMganuM bhaktipUrNa romAMcaka citra muni lallujI Alekhe che ke -"kRpALu devanA darzana karyA, te vakhate temanI adbhuta dazA amArA anubhavamAM AvI tenuM vizeSa varNana karavA asamartha chuM. paNa TuMkAmAM eTaluM ke te vakhate deha ne AtmA sAva spaSTa judAM che e pratyakSa anubhava kRpALudeva viSe tho. DIvAra pachI je jJAnIe vItarAganuM svarUpa varNavyuM che te parama puruSanA darzana thavAthI Ama ja jJAnInuM svarUpa hAya evI khAtrI thaI. te pachI thoDIvAre kRpALudeva bolyA ke jIvane jJAnInuM mAhAtmya jevI rIte samajavuM joIe tevI rIte samajAyuM nathI. kemake eka 7-8 varSanuM bALaka jema rAtre pANuM na pItuM hoya ane jJAnI rAtre pItA hoya; ema samajavAmAM Ave te jJAnI viSe bALa cho te ema kalpanA kare ke AmAM kAMI nathI. evI bALa jIve jJAnInI oLakhANa karelI hoya che. pachI utAre padhArI gayA. tyAM AgaLa amAre kalAka kalAka bedha maLatuM. pUchayuM-saMnyAsI kone kahIe? pUjyazrIe kahyuM-rAva vAsanAne kSaya kare tenuM nAma saMnyAsI kahIe. meM pUchayuM-oMsAI kone kahIe? pUjyazrIe kahyuMiTriyene kabaje kare tene guMsAI kahIe. meM pUchyuM-cati kene kahIe? pUjyazrIe kahyuM-pAra pahoMcelA yA paramAtmapadane pAme te yati kahIe." ekavAra vanamAM padhAryA hatA tyAM zrImade munione pramAda tyajavAne upadeza ApI, suni lallujIne saMskRtane abhyAsa karavAnI bhalAmaNa karI. eTale muni mohanalAlajIe kahyuM-mahArAja sAhebane tathA devakaraNajIne avasthA thaI che tethI kema Page #724 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vanakSetrasthiti karatA avadhUta yAgIndra 675 anI zakaze ? zrImadaM vikaTerIA rANI vRddhAvasthA chatAM parabhASAnA abhyAsa kare che tenA dAkhalA ApyA. pachI UThIne vanamAM eka mahAdevanuM jINu maMdira hatuM tyAM ekAMtamAM beThA. tyAM zrImadda mAtra kacheTA rAkhI padmAsane birAjamAna thayA ne medha ApyA; ziAMti yuddhati muyaMti viyaMti vullAmata rasi--e saMkalanAkhaddha padonA apUrva rahasyArtha samajAvyA--sijha Mti arthAt siddha thAya, te pAchA khuRti Adhasahita jJAnasahita hAya ema sUcavyuM. siddha thayA pachI zUnya (jJAnarahita) dezA AtmAnI koi mAne che teno niSedha bujsatithI sUcavyeA. ema siddha thAya, buddha thAya, te pAchA mucca ti-sakamathI rahita thAya ane tethI pAchA pariNuivvAyaMti-arthAt nirvANa pAme, ka rahita thayA haiAvAthI pharI janma-avatAra dhAraNa na kare. mukta jIva kAraNavizeSe avatAra dhAraNa kare te matanA piriNijvAyaMti karI niSedha sUcavyeA. bhavanuM kAraNu kama tethI sarvathA je mukANA che te pharI bhava dhAraNa na kare, kAraNa vinA kAya na nipaje. Ama nirvANu pAmelA savajjukhANumaMta karati arthAt sava dukhanA aMta kare, temane du:khanA sarvathA abhAva thAya, te sahaja svAbhAvika sukha AnaMda anubhave. Ama kahI mukta AtmAone zUnyatA che, Anada nathI, e matanA niSedha sUcavye.' AvA apUrva paramAtha zrImade prakAsyA. pachI pAte jagalamAM cAlyA gayA. munie upAzraye AvyA. zrImad utAre AvyA. muni meAhanalAlajIne zrImade kahyu "he muni ! jema pathI raste jatAM jhADa taLe beThA hAya ane te jhADa peAtAnuM che ema nathI mAnatA tema A AtmAe deharUpI jhADamAM nivAsa karyAM che, tethI te deha mArA che ema 5thInI peThe mAnavA nahIM. pachI keTalAka upadeza ApyA pachI suMdaravilAsa ane kama`batha e e pustaka pAse paDayA hatA, temAMthI suMdaravilAsa mATe zrImadre kahyuM--graMtha ghaNA sAre che, paNa temAM je kaMi bhUla che te ame jANIe chIe, khIju kAi jANatuM nathI. ane kama graMthamAM karmAMnI prakRtienuM svarUpa edhyuM che, temAMnI kahelI sthitienI prakRtione veDhI anubhava karI AkhA graMtha anubhavapUrNAMka avaleAkana karyAM che. zrImade amadAvAdathI AvelA geApALadAsane pUchyuM-khIjA dezanA karatAM jainadarzananuM vizeSapaNuM zuM che? te kAMI uttara ApI zakayA nahi, tyAre pAte kahyuM ke-kama graMthamAM je je guNasthAnake je je kama prakRtienI baMdha, udaya, udIraNA, sattA varNavI che, ane tenA baMdhanA tathA chuTavA vagerenA je je prakAra vaNu byA che, tevA keAI dazanamAM nathI.' ityAdi rAtanA bAra vAgyA sudhI adbhuta bedha karI geApALadAsanA kulAmahu ne zAsrAbhiniveza cheDAvI peAtAnA jANapaNAnuM abhimAna utarAvyuM hatuM. pachI zrImad khIje divase gAma mahAranA baMgalAmAM padhAryAM ne tyAM gheADA divasa sthiti karI hatI. munie tyAM jatAM. zrImade yazeAvijayajIkRta ceAgadaSTisajajhAyamAMthI pahelI STinA atha samajAvyeA hateA, utarAdhyayana sUtranA khatrIzamA adhyayananI pahelI cAvIza gAthAne bahu addabhuta paramA samajAvyA hatA, temaja kama graMthanI gAthAonI spaSTa vyAkhyA karI samajAvI hatI. mAdhaprasa MgeAmAM jaNAvyuM hatuM ke--(1) temaja Page #725 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma rAjacaMdra samakitIne ATha madamAMno ekke mada na hoya. avinayI ahaMkArI ardhadagdha, pitAne jJAna nahIM chatAM potAne jJAnI mAnI beThela) ane rasalubdha,-e cAramAMthI eka paNa deSa hoya te jIvane samakita na thAya. A aMge ThANuga sUtranI sAkha ApI hatI. (2) iMdriyane nigraha karavA viSe athAga baMdha karyo hate,-te e ke tenI khumArI becAra mAsa sudhI paNa gaI nahotI. je AhArathI zarIra puSTa thAya che te AhAra mAMsa tarike lekhAya che, kAraNa ke te khAvAthI mAMsa vadhe che, eTale pauSTika AhAra kare te mAMsa khAvA barAbara che. (3) muni mehanalAlajIe zrImadUne lakhyuM hatuM ke mane vyAkhyAna vAMcatA AvaDatuM nathI ne te vAMcavA lAyaka hArI dazA nathI, te mATe zrImade rUbarUmAM uttara Ape ke--munine savAramAM sajajhAya karavAnI AjJA che te vakhate sajajhAya dhImethI karavAmAM Ave tene badale A meTA svare sajhAya karavAmAM Ave che evo bhAva rAkha, temaja te sAMbhaLanAranI pAsethI kAMI paNa AhArAdikanI IcchA rAkhavI nahiM. te mujaba sajhAya kare. (4) ke sAmAnya mumukSu bhAI bahena sAdhana mATe pUche to A sAdhana batAvavuM-1. sAta vyasanane tyAga. 2. lIlotarIne tyAga. 3. kaMdamULano tyAga. 4. abhakSyane tyAga. 5. rAtrIbhojanano tyAga. 6. sarva deva" ane "parama gururanI pAMca pAMca mALAno japa. 7. bhaktirahasya duhAnuM paThana-manana. 8. kSamApanAne pATha. 9. satsamAgama ane sazAsanuM sevana. ityAdi mArgadarzana munione ApyuM hatuM. eka divasa zrImad vasonA carAmAM padhAryA hatA, tyAM keTalAka mumukSu bhAIo tathA bahene AvyA hatA. zrImad bhAdaraNavALA dherIbhAI bApubhAI pAse "bharatesara bhUpati bhaya vairAgI" e sajhAya traNa vakhata gavarAvI hatI. (1) pachI zrImade eka dRSTAMta SadarzananuM svarUpa samajAvavA viSe ApyuM hatuM : cha judA judA vaidyonI dukAna che. temAM eka vaidya saMpUrNa sAco che. te tamAma rogone, tenAM kAraNane, ane te TALavAnA upAyane jANe che. tenAM nidAna, cikitsA sAcAM hovAthI rogIne roga nirmULa thAya che. vaidya kamAya che paNa sArUM. A joI bIjA pAMca kuTa vaidyo paNa potapitAnI dukAna khole che. temAM sAcA vaidyanA gharanI davA pitA pAse hoya che, teTalA purato to rogIne roga dUra kare che, ane bIjI potAnI kalpanAthI potAnA gharanI davA Ape che, tethI ulaTo roga vadhe che. paNa davA sastI Ape che eTale lobhanA mAryA loka levA bahu lalacAya che ane ulaTAM nukazAna pAme che. Ane upanaya e che je, sAco vaidya te vItarAga darzana che, je saMpUrNa satya svarUpa che. te meha viSayAdine, rAgadveSane, hiMsA Adine saMpUrNa dUra karavA kahe che, je viSayavivaza rogIne moMghAM paDe che, bhAvatAM nathI. ane bIjA pAMca phUTa vidyo che te kudarzano che. te jeTalAM puratI vItarAganA gharanI vAto kare che, teTalAM puratI to roga dUra karavAnI vAta che, paNa sAthe sAthe mohanI, saMsAravRddhinI, mithyAtvanI, hiMsA AdinI dharmanA nhAne vAta kare che te pitAnI kalpanAnI che ane te saMsArarUpa roga TaLavAne badale vRddhinuM kAraNa thAya Page #726 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vanajJetrasthiti karatA avadhUta yAgIndra 377 che. viSayamAM rAcI rahela pAmara saMsArIne meAhanI vAtA teA mIThI lAge che, arthAt sastI paDe che, eTale phUTa vaidya tarapha kheMcAya che, paNa pariNAme vadhAre rAgI thAya che. (2) vaLI bIjI dRSTAMta suguru tathA kuguru AzrayI AvyuM ke suguru hAya tA jIvane mArge caDAvI pAra paheAMcADe ane kuguru hAya teA jJAna, darzana, cAritrarUpI tenuM dhana luMTI lai krutimAM paheAMcADe che. kAnI peThe ? jema keAi mANasa jAna laine jAya. temAM hAMziyAra ane bahAdura vaLAvA hAya te te peAtAnA icchita mukAme pAra paheAM. cADe che-sukhe samAye paheAMcADe che, ane mUkha evA hIjaDAnA vaLAvA hAya te te adhavaca luMTAve che. tenI peThe jANI sugurunI seAkhata karavI, kugurunI na karavI. pharI bIjA divase carAmAM jatAM rastAmAM zrImadda aciMtya ciMtAmaNi evA dha che te viSe sArI rIte medha ApI, carAmAM eka rAyaNanA jhADa taLe birAjamAna thayA, ane kahyuM ke rAyaNa taLe bhagavAna mahuvAra sameAsaryAM che. evAmAM eka mALI jatA hatA, teNe svAbhAvika kRpALudeva upara prema AvavAthI temanA caraNu AgaLa puSpa mUkayAM. kRpALudeve te kulamAMthI eka phula lai kahyuM ke--bhagavAnane phula caDAvavAmAM Ave che, temAM je zrAvakane lIleAtarI khAvAnA niyama che, te bhagavAnane phula caDhAve nahIM, ane je zrAvakane niyama nathI ane peAtAnA vaparAzamAM je padArtha lIletarIne vAparavAmAM Ave che, te vAparavAmAMthI pote kamatI karI te bhagavAnane phula caDAve che, ane je muni che tene sa`thA prakAre phula caDAvavAnA tyAga che, temaja te caDAvavA saMbadhIne upadeza paNa muni Ape nahiM, e pUrvAcAryAM kahI gayA che. muni meAhanalAlajIe prazna karyo--zAstramAM ema kahyu` che ke jinakalpI sthavirakalpImAM Ave te pachI tenA meAkSa thAya che. te vakhate khUba hasIne zrImadde javAba ApyA ke sthavirakalpIe jinakalpIo upara dAjhe banyA ane khelyA ke tame sthavirapI thaze tyAre tamArA mekSa thaze. ema javAba ApI zrImadde tyAMthI UThI cAlavA mAMDayuM ane rastAmAM cAlatI vakhate vAravAra nIcenuM pada beAlavA mAMDayuM--rAgI zuM rAgI sahu re, nIrAgI zuM ze| rAga ? rAga vinA kima dAkhavA re, mugati suMdarI mAga.' pachI 'jene kALa te kiMkara thai rahyo' e pada paNa vAraMvAra lalakAryuM. bIje divase apeAranA e ja carAmAM ane e ja rAyaNa taLe dhArIbhAi pAse egaNIzamA mallinAthanuM stavana (AnadaghanajIkRta) ATha vakhata khelAvarAvyuM ane tenA artha temanI pAse karAvyA ane pachI zrImadde pAte artha karI samajAvyA. Ama vanamAM pratidina satsaMgaraga jAmatA hatA, bhaktinI maLA uchaLatI hatI, edha-jJAnanI laharIe chUTatI hatI, jaM galamAM magala thatuM hatuM, ceAtheA Are A avina para avataratA hatA, sarvatra AnaMda AnaMda chavAi rahetA hatA. amadAvAdanA zrI popaTalAlabhAi tathA khaMbhAtanA zrI cheTAlAlabhAI paNa vaseA AvyA hatA. pApaTalAlabhAie peAtAnI paricayanoMdhamAM e-traNa prasaMgeA noMdhyA cheH (1) rastAmAM eka pANInuM vaheLIyuM AvyuM, te uparathI zrImade kahyuM ke leAkAnugraha Page #727 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 678 adhyAtma rAjacaMdra kartavya che, paNa kema thAya? comAsuM utarI gayuM, A vaheLIyAMnI peThe sahajasAja maMdavata jJAna rahyuM. lekene jJAnapipAsA nathI, pipAsA utpanna karavAnI jarUra che. (2) eka divasa ATha daza paMDite, adhikArIo vagere zAstrArtha-jJAnacarcA mATe AvyA hatA. prathama zAstrArtha saMskRtamAM temaNe zarU karyo. pAMceka miniTa pachI gUjarAtImAM zarU thaze. kasaMbaMdhI sAthe hatA. pAMceka miniTa cAlyA pachI zrImade kalyANa kema thAya e aMge bodha zarU karyo. be kalAka bodha cAlyA. AvelA paMDita tathA anya zretAonA praznonuM ApoApa samAdhAna thaI gayuM. zAstrArthanI jarUra na rahI. saharSa namaskAra karI paMDita vagere vidAya thayA. (3) ekavAra rAtrIe AkhI rAta @ii pareDiye pAMca sudhI baMdha cAlyuM hatuM. (4) ekavAra sAdhuo saMbaMdhI vAta nikaLatAM zrImade kahyuM hatuM ke evI niMdAmAM na paDatAM bhAvavaicitrya bhAvanA, "jagata jIva che karmAdhInA, acaraja kachuA na lInA" ItyAdi bhAvavA bodha karyo hate. Ama zrImada te dharmameghanI bodhavarSo varSAvI rahyA hatA ane zrotA mumukSuo yathApAtra jhIlatA hatA, paNa uparamAM vaheLIyAnA daSTAMtathI zrImade mArmikapaNe kahI dIdhuM tema tevA tathArUpa jhIlanAra ne naMdhanAra pAtronI-munio ke gRhasthanI khAmI hatI. eTale ja uparokta yatratatra thoDA prasaMgone upadezachAyA sivAya zrImade varSAvela bedhavRSTinA thoDA bindu paNa ApaNane maLavA pAmyA nathI. bhale zrImad pitAnA utAre ke vanamAM yathAprasaMge yathApAtra A bodha to karatA rahyA, paNa teo pote pitAnI zI AtmasAdhanA karI rahyA hatA ? ane temano AtmA kaI dazAmAM vatta rahyo hato? badhaprasaMge Adila parAma pAmya AtmArAmI zrImad pite te prAyaH ekAkI vanamAM nikaLI paDatA ane svAdhyAya-dhyAnamAM lIna rahetA, pitAnI suprasiddha dhUnathI vana-vagaDAo gajAvatA ane bhavyajanene jagAvatA. vItarAganA aciMtya ciMtAmaNisvarUpa parama amRtasvarUpa parama zAzvata Atmadharmane gADha paramArtha raMga jenA AtmAnA pradeza pradeze lAgyo hato evA dharmamUtti zrImad vase kSetrathI 154nA prathama Aze zuda 6nA dine lakhelA A amRtapatramAM parama AtmabhAvollAsathI prakAze che- zrImata vItarAga bhagavoe nizcitArtha karelo evo aciMtya ciMtAmaNisvarUpa parama hitakArI, parama addabhuta, sarva du:khane niHsaMzaya AtyaMtika kSaya karanAra, parama amRtasvarUpa evo sarvotkRSTa zAzvata dharma jayavaMta vartA, trikALa jayavaMta varte. - te zrImat anaMta catusthita bhagavatane ane te jayavaMta dharmano Azraya sava kartavya che. jene bIjuM kaMI sAmarthya nathI evA abudha ane azakta manuSyo paNa te AzrayanA baLathI parama sukhahetu evAM addabhuta phaLane pAmyA che, pAme che ane pAmaze. mATe nizcaya ane Azraya ja kartAvya che, adhIrajathI kheda kaya nathI. cittamAM dehAdi bhayane vikSepa paNa karavo egya nathI. dehAdi saMbaMdhI je puruSe harSaviSAda karatA nathI te puruSa pUrNa dvAdazAMgane saMkSepamAM samajyA che, ema samaje. e ja daSTi kartavya che. Page #728 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vanakSetrasthiti karate avadhUta yogIndra 678 huM dharma pAmyuM nathI, huM dharma kema pAmIza? e Adi kheda nahIM karatAM vItarAga puruSane dharma je DAdi saMbaMdhIthI harSaviSAdavRtti dUra karI AtmA asaMga-zuddha caitanyasvarUpa che, evI vRttino nizcaya ane Azrarya grahaNa karI te ja vRttinuM baLarAkhavuM, ane maMda vRtti thAya tyAM vItarAga puruSanI dazAnuM smaraNa karavuM, te adbhuta caritra para daSTi prerIne vRttine apramatta karavI, e sugama ane sarvotkRSTa upakAraka tathA kalyANa svarUpa che.-nirvikalpa." zrImad rAjacaMdra, patrAMka 843. A amRtapatramAM dharmameghasamAdhi vaSavI rahelA dharmamUrti zrImadanA divya AtmAnuM kevuM bhavya darzana thAya che! bIjAne jeNe vItarAganA zAzvata Atmadharmane daDha nizcaya ane Azraya karavAne A uttama bodha karyo che, te zrImadane pitAne te vItarAgadharmane nizcaya-Azraya ke anaMtaguNaviziSTa baLavAna haze? bIjAne jeNe asaMga-zuddha-caitanya-svarUpavRttimAM apramatta rahevAne A baLavAna upadeza karyo che, te zrImadUnI potAnI asaMga-zuddha-cetanya-svarUpa vRttimAM apramatta rahevArUpa apramatta AtmadazA kevI parama addabhuta anaMtaguNaviziSTa baLavAna haze? patraaMte sUcaka nirvikalpa zabda sUcave che tema nirvika95 zrImaddana nirvikalpa AtmasamAdhi kevI paramAzcaryakAraka haze ? A ja vaso vanakSetramAM vasatAM A apramatta yogInI apramattAgazreNuM gaSaNa kevI asAdhAraNa addabhuta hatI, tene nirdeza A vasokSetre ja 7-12-54-3111-22nA dine lakhAyelI zrImadUnA AtmAnA darpaNa samI A hAthanedhamAM (2-11, 12, 13) prApta thAya che- - "Ama kALa vyatIta thavA devo yogya nathI. samaye samaya Abhopage upakArI karIne nivRtta thavA devA gya che. aho A dehanI racanA ! aha cetana ! aho tenuM sAmarthya ! ahe jJAnI ! ahe tenI gaveSaNA! ahIM temanuM dhyAna? aho temanI samAdhi! aho temane saMyama! ahe temane apramattabhAva! ahIM temanI parama jAgRti! ahe temane vItarAga svabhAva ! ahIM temanuM nirAvaraNa jJAna ! ahe temanA roganI zAMti! ahe temanA vacanAdi gane udaya! he AtmA! A badhuM tane supratIta thayuM chatAM pramattabhAva kema? maMda prayatna kema? jaghanyamaMda jAgRti kema? zithilatA kema? mUMjhavaNu kema? aMtarAyano hetu zo? apramatta thA, apramatta thA. parama jAgRta svabhAva bhaja, parama jAgRta svabhAva bhaja. tIvra vairAgya, parama Ajava, bAhyAbhyatara tyAga. AhArane jaya. Asanane jaya. nidrAne jaya.gane jaya. AraMbha parigrahavirati. brahmacarya pratye pratinivAsa. ekAMtavAsa. aSTAMgayoga. sarva dhyAna. AtmaIhA. Atmapayoga. mULa Atmopoga. apramatta upayoga. kevaLa upaga. kevaLa AtmA. aciMtya siddhasvarUpa. jinacaitanyapratimA. sarvAgasaMyama. ekAMta sthira saMyama. ekAMta zuddha saMyama, kevaLa bAhyabhAva nirapekSatA."--hAthanoMdha 2-11,12,13. Page #729 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma rAjacaMdra vaso vanakSetrasthiti daramyAna AvI apramattagaNu ArahaNanI ane apramatta AtmasaMyamadhArAnI gaveSaNa karatA zrImadda potAnI AtmapuruSArtha jAgRti arthe vItarAga puruSanA adUbhuta apramatta yoganI ne AtmasaMyamadhArAnI smaraNa karI rahyA hatA, ane te arthenI parama bhavya parama udAtta dhAraNa dharI rahyA hatA. Ama vaso kSetre eka mAsa sthiti karatAM zuddha AtmasaMyamayeganI apramattadazA darzAvI ane mumukSuone gabIjanI vRddhi karanArA dharmameghanI varSA varSAvI yathAbhavya paramArtha dharmalAbha ApI parama asaMga bhAvanigraMtha zrImadda uttarasaMDAnA vanakSetra pratye prayANa karI gayA. uttarasaMDA vanakSetra saMtasevAmAM sadA tatpara bhaktimAn metIlAlabhAI bhAvasAre AjJAnusAre naDiyAdathI lagabhaga be mAIla dUra uttarasaMDAnA vanamAM ekAMta nirjana sthaLe taLAvaDInA kAMThe bAganI madhye eka nAnakaDI baMgalI zodhI rAkhI hatI. tyAM zrImada padhAryA. sAthe aMbAlAlabhAI, laherAbhAI, motIlAlabhAI e traNa mumukSu jana hatA, bIjA keIne AvavAnI AjJA na hatI. laherAbhAI daza divasa rahyA pachI zrImaddanI AjJA thavAthI ghera gayA, ane aMbAlAlabhAI paMdara divasa pachI gayA. motIlAlabhAI gADuM joDAvI lAvyA ne sAmAna bharI gADuM haMkAvyuM, tyAM aMbAlAlabhAIe darzananI AjJA meLavavA metIlAlane mokalyA; AjJA maLatAM zrImadranA darzana karyA ane pharI darzana na thAya tyAMsudhI brahmacaryanI pratijJA karI cAlI nikaLyA. have eka mAtra motIlAla ja zrImadanI sevAmAM rahyA. meMtIlAle mAtra potAne mATe eka gAdaluM tathA eka pANIne leTe rakhAvyo hato, bAkI badho sarasAmAna ravAnA karAI gayA hatA. - rAtre pitA mATe rakhAveluM gAdaluM metIlAle hIMcakA para pAthayuM. rAtanA Azare sADA daza vAgye zrImad vanakSetramAM dhyAna dharI mukAme padhAryA, ane pUchayuM-gAdaluM kayAMthI lAvyA? motIlAla-meM mArA mATe eka gAdaluM rakhAvyuM hatuM. zrImadgAdaluM tame laI le. meMtIlAle ghaNe Agraha karyo, tethI rahevA dIdhuM. thoDIvAra pachI gAdaluM hIMcakA parathI paDI gayuM. rAtre macchara bahu karaDavAthI motIlAla potAnI peTImAMthI eka basa tathA dhotIyuM kADhI lAvyA ne sAhebajIne oDhADyA. aMbAlAlabhAIe motIlAlane vAraMvAra dekhabhALa karatA rahevAnI sUcanA karI hatI eTale doDheka kalAka pachI sAhebajIne jovA mATe metIlAla bahAra AvyA ne joyuM to zrImadjI gAthAonI dhunamAM tallIna hatA, banusa tathA dhotIyuM zarIra parathI bheya para paDI gayA hatA, te pharI oDhADyA. zrImadane zarIranI bIlakula darakAra nahatI,-dehabhAna paNa bhUlI gayA hatA ane gAthAonI dhUnamAM tallIna hatA. prAtaHkALe zrImadda vanamAM gayA ne be kalAka pachI baMgalIe padhAryA, ne hIMcakA para birAyA; pachI meDA upara eka zetaraMjI pAtharI hatI tyAM padhAryA. motIlAla eka pustaka pAse mUkI nIce AvI beThA. bAhyabhAvanirapekSa zrImad svAdhyAyadhyAnamAM lIna thayA. bapore eka paTela gAmamAMthI motIlAla pAse AvyA ane Page #730 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vanakSetra sthiti karato avadhUta gIndra 681 pUchayuM-zeTha kyAM gayA? (aMbAlAlabhAIne zeTha kahetA hatA). motIlAle kahyuM-zeTha to gayA. paTele pUchayuM-khAvApIvA mATe zI rIte cAle che? motIlAla-sAhebajInI AjJA vagara te kahI na zakAya. motIlAla AjJA meLavavA gayA tyAre zrImade kahyuM-khAvApIvAnI kAMI aDacaNa nathI ema paTelane kaho. paTelane te pramANe kahyuM eTale te cAlyA gayA. motIlAle pUchayuM-Apane khAvAne mATe kema che? zrImade kahyuM-tame naDIyAda jaI bAIne navarAvI roTalI tathA zAka karAve. vAsaNa lokhaMDanuM vApare nahIM, tema ja zAkamAM pANI tathA tela nAMkhe nahIM. pachI meMtIlAla ghera naDIyAda gayA. te vakhate aMbAlAlabhAI tyAM naDIyAdamAM hatA, temaNe curamuM vagere rasoI taiyAra karAvI rAkhI hatI, paNa motIlAlabhAI badhI hakIkatathI aMbAlAlabhAIne vAkepha karI zuddha sAtvika AhAranI zrImadanI AjJA pramANe jeTalI tathA zAka-dUdha laI uttarasaMDA zrImada pAse AvyA. zrImada jamyA ne pUchyuM vANI AbhAI (eTale ke aMbAlAlabhAI) tyAM che ke? motIlAla-hAjI. sAyaMkALe zrImadjI vanamAM gayA. daza vAgye AvI hIMcakA para barAjyA, rAtre paNa gata rAtrI jema dhUna vagere cAlu hatA. bIje divase paNa AgalA divasanI dinacaryA pramANe zrImad prAtaHkALe vanamAM padhAryA, pachI svAdhyAyAdi. motIlAla bapore eka vAgye AgalA divasa jema ja bhojana lAvyA ne zrImade AhArapAna karyuM. traNa vAgye zrImad vanamAM padhAryA, ane motIlAlane kahyuM-ame kyAM beThA chIe tenI amane khabara nathI. A baMgale che ke zuM che? te tame ciMtavatA ho to bhale, paNa amane kAMI khabara nathI. Ama dehAdinuM paNa jyAM bhAna bhUlAI gayuM hatuM evI Atmamagna A avadhUta cogIndranI addabhuta nivikalapa dazA hatI ! motIlAlabhAI pitAnI paricayamAM lakhe che ke-"evI dazA ArUDha vartAya che, ane temanA pradeza dekhAva ApatA hatA te vAta paNa kharI che, evuM mane jaNAtuM hatuM." pachI bIje divase motIlAla naDIyAda gayA tyAre zrImadjIe kahyuM-tame divase ahIM Ave che ne sAMje naDIyAda cAlyA jAo che tenuM kAraNa mAtra eTaluM ja ke tamArA hAthanuM kaDuM tathA vIMTI tamane duHkharUpa che, ane te duHkharUpa thaI paDatuM hoya te zA mATe rAkhavuM? motIlAlane e vAta taddana sAcI lAgI, kAraNa ke tene laIne manamAM bhaya rahyA karato hato, eTale turata vIMTI tathA kaDuM kADhI nAMkhyA. zrImade kahyuM -tame ahIM je ghaDIyALa bheravyuM che te amane vikalpa karAve che, mATe tame jyAre jAo tyAre ghaDIyALa letA jaje. bIje divase naDIyAdanA sIdhe raste cAlatA zrImadda pharavA nikaLyA. motIlAla bAgaLa hatA. thoDe dUra gayA pachI kRpAnAtha zrImade motIlAlane kahyuM-motIlAla! rakAo. pelA sapane javA dyo. motIlAla tarata ja UbhA rahyA. te vakhata rAtrIne hata, aMdhAruM bahu ja hatuM, temaja zrImad ghaNA dUra hatA. te jagyAe ghAsane Dhagalo paDyo hato, tenI vacce pagathIno rasto hato. taratamAM sarpa motIlAlanI daSTie paDyo ma-86 Page #731 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 682 adhyAtma rAjacaMdra nahIM, pAchaLathI sarpa jotAM ja metIlAlanA Azcaryane pAra rahyo nahIM. pachI zrImade AgaLa cAlavA AjJA karI eTale cAlavA mAMDyuM. naDIyAdanI bhAgoLanA jhAMpA sudhI gayA ne baMgale javAne june rasto je zrImade batAvyo hato te raste thaIne baMgale gayA. raste cAlatAM zrImade bodha Apavo zarU karyo hate. ane prasaMgathI jagane amara saMdezo Ape, evA te bedhanA prasaMgamAM ne prasaMgamAM apUrva Atma puruSArthanI preraNuM karatAM zrImade zrImukhe A AtmAnubhavasiddha parama adbhuta rahasyavArtA prakAzI hatI. pramAdamAM zuM paDyA rahyA chevartamAnamAM mArga kAMTAthI bharyo che, ke je kAMTA kheDatAM amane je zrama veThavo paDayo che te amAre AtmA ja jANe che, vartamAnamAM vizeSa jJAnI maLyA hota to ame tenI puMThe puThe cAlyA jAta. tamane to pratyakSa jJAnInA joga chatAM evA jegathI jAgRta thatA nathI ! pramAdane dUra karI jAgRta thAo! ame jyAre zrI vIra prabhunA chelA aMtevAsI ziSya hatA, tyAre laghuzaMkA jeTalA pramAda karavAthI amane ATalA bhava karavA paDyA che ! paraMtu jIvane pramAdane laine bhAna thatuM nathI, jIvane pratyakSa jJAnI puruSanuM oLakhANa thavuM ghaNuM ja durlabha che. pramAda choDa ! puruSArtha kare! jAgRta thAo ! A lega maLa parama vikaTa che. mahApuNe prApta thayela A jaga vyartha na gumAve. amAruM kahevuM game te prakAre thatuM hoya paNa te kevaLa jAgRti ane puruSArthane preravA athe ja che.' Ama bodha cAlatuM hatuM. pachI baMgale AvyA. zrImadda hIMcakA para gAthAonI dhUnamAM ne dhUnamAM beThA ne apramatta jAgRtapaNe rAtrI nirgamana karI. bIje divase prAtaHkALanI te ja dinacaryA pachI baporane vakhata thayo. meMtIlAle AgaLathI ja temanA patnIne sUcanA ApI hatI ke melaTrena upaDyA bAda tamAre jamavAnuM laIne cAra khetaravAne cheTe besI rahevuM. pachI huM AvIne jamavAnuM laI jaIza. te pramANe motIlAla jamavAnuM levA jAya che, tyAM te temanA patnI navalabahena najIka AvI pahoMcyA. tethI motIlAle temane Thapako Ape ane gusse thayA, kAraNa ke te vAta sAhebajIne jaNAvavI nahotI. paNa te vAta zrImadjIe jJAnabaLathI jANI lIdhI ane tIlAlane kahyuMzA mATe tame khIjyA ? tame zuM dhaNIpaNuM bajAve che? nahIM, nahIM, tema na thavuM joIe. ulaTa tamAre te bAIne upakAra mAnavo joIe. A bAI to AThame bhave mekSipada pAmavAnA che. ema kahI AjJA karI ke bAIne ahIM AvavA dyo. eTale zrImadanI AjJAthI motIlAlanA patnI navalabahene zrImaddanA pAvana darzana karyA, ane AvA parama saMtanA mane darzana thAya to kevuM sAruM ema pite gharathI nikaLatAM karela bhAvanA-mane ratha pUrNa thavAthI parama harSa pAmyA ane parama puNyopArjanathI dhanya banyA. darzana karI te bAI bhavane bhAra utArI cAlyA gayA. AhAramAM roja zrImad mAtra be rUpIAbhAra roTalI, bhAta ane thoDuM (navaTAMka) dUdha, ema eka ja vakhata bhejana letA,-ane te paNa yAcIne nahiM, paNa anya Ape te ja le, nahIM te na le. AvA sUkSma AhArathI zarIrane ane anAjane keTalo saMbaMdha che evI rIte Page #732 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vanakSetrasthiti karatA avadhUta yAgIndra 683 meAtIlAla vicAra karatA hatA. tyAM kRpAnAthe kahyuM ke A zarIra amArI sAthe kajIe kare che, paNa ame pAra pADavA detA nathI.' evA zrImad jevA parama avadhUta ceAgIndranI sAkSAt sevAne parama dhanya lAbha UThAvanAra A meAtIlAlabhAI peAtAnI paricayanAMdhamAM lakhe che--kRpAnAtha phakta eka ja poMcIyuM paheratA hatA, ane te paMcIyuM vaccethI paherI e bAjunA cheDA khabhA upara nAkhatA hatA. zarIra kAMTA sarakhu' hatuM, paNa sAmarthya atyaMta hatuM. kRpAnAthajI vakhate vacanAmRta khelatA te vakhate pAMca khetaravA dUrathI paNa vega sabhaLAtA hatA. temAM kRpAnAtha pAte gAthAo khelatA hatA te gAthAe AnaMdaghanajI mahArAja tathA dhIrA bhagatanI khelatA hatA. je vakhate vega cAlatA hatA tyAre huM pAMca cha khetaravA dUrathI AvatA hatA, te vakhate mane anubhava thayA hatA.' ityAdi. Ama avadhUta AnaMdadhana AdinA padonI dhUnA lalakAratA ane 'mAraga calata calata gAta AnaMdaghana, rahata AnaMda bharapUra' evA avadhUta Ana MdaghananuM smaraNa karAvatA A avadhUta yAgIndra rAjacaMdra uttarakhaDAnA vanakSetramAM akhaMDa AtmadhyAna dharatAM mahAmunI dradazAnA sAkSAtkAra satyakAra karAvatA hatA. tathArUpa ataraMga AtmArAmI mahAmunidazAsaMpanna A avadhUta ceAgIdra mahAmunIdranI vanakSetrasthiti samayanI vanacaryAMnA sAkSI sAkSAt najare jonArA motIlAlabhAie temanI je dinacaryAM noMdhI che te parathI svaya' samajAya che ke--bhAvathI A mahAmunIMdra utkRSTa koTinI apramatta municaryA ja AcarI rahyA che, ane peAtAnI pUrvanirdiSTa hAthaneAMdhamAM (ra-11, 12, 13) sUtrita karelA apramatta yAgazreNIArohaNunA mahAn sUtrone akhaMDa AtmApayeAgathI riztA karI rahyA che, are! A kALamAM bhAgye ja darzana thAya evI A adbhuta apramatta AcaraNAnuM ananya AtmaparAkrama AdarI rahyA che. kAraNa ke A avadhUta ceAgIdranI--bhale avadhArita abhigRhIta samayapUratI paNa--dinacaryAmAM ApaNe joyuM tema--A apramatta mahAmunIdra Akhe divasa rAta apramattapaNe svAdhyAya-dhyAna dharatA hatA. prAtaHkALe prathama prature vanamAM dhyAna dharatA, khIjA prahare baMgalInA upAzraye svAdhyAya, trIjA prahare AhArAdi, ceAthA Adi prahare vanamAM dhyAna, rAtrInA zeSa prahare svAdhyAya-dhUna ema divasa ne rAta apramatta municaryAM AcaratA hatA; rAtre paNa nidrA na letAM gAthAonI dhUnamAM ja macyA rahetA hatA, eDhavA-pAtharavA-suvA Adi khAhya bhAvAmAM atyaMta nirapekSa udAsIna hatA; vastramAM mAtra eka TUMkuM paMciyuM ja paridhAna karatA hatA, AhAramAM mAtra eka vakhata ja e rUpIAbhAra roTalI ne navaTAMka dUdha jeTaleA ja zuddha sAttvika sUkSma nahi" jevA AhAra karatA hatA,--ane te paNa nahi' yAcatAM-ayAcakapaNe kAI Ape te ja letA hatA; yAcanA parISaha, kre'zamazaka parISaha, kSudhA parISaha, tRSA parISaha, tRNu-kaMTaka parISaha e Adi parISaho samabhAve sahatA hatA; IrSyAsamiti Adi sAcavI aDavANe page cAlatA hatA; ada MtadhAvana, asnAna, keza-rAma-nakhAddhi asamAja na--aparika e Adi parama prasiddha khAdya nigraMtha AcaraNa paNa yathA Page #733 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma rAjacaMdra sUtra AcaratA hatA ane vanamAM nirNaya vanarAjanI jema parama nirbhayapaNe ekAkI vicaratA A mahAna munirAja deha jANe avadhUta karyo hoya-phagAvI dIdhuM hoya evI dehanimama videhI parama asaMga vItarAga avadhUta nigraMtha dazA anubhavatA hatA. Ama vanamAM ekAkI gaMdhahastInI peThe vicaratA A avadhUta yegIndranI apramatta municaryAmAM dhAra taravAranI" karatAM "dehalI" "jinanI AtmacAritrarUpa kevI adbhuta "caraNasevA" dekhAI Ave che. samudra jevI akSebhya svarUpamaryAdAmAM vartAtA-sUrya samA tejasvI AtmasvarUpamAM pratapatA A parama tapobhUtti parama asaMga munIndranI apramatta municaryAmAM mahAmunIdradazAnI kevI alaukika caraNa dhArA dekhAI Ave che !! Aje jyAre prAye bhAgye ja kaI AvI ugra sAdhanA karavAnI hAma bhIDe, tyAre A kALamAM paNa A apramatta rogInda zrImade AvuM adbhuta AtmaparAkrama karI dekhADayuM te ja kharekhara! parama AzcaryanuM Azcarya (wonder of wonders) che !!! A avadhUta cegIndranA divya AtmAnA darpaNa samI A hAthoMdha paNa A avadhUtanI evI ja dhyAnadazAnI sAkSI bulaMda nAdathI pokAre che - AtyaMtara bhAna avadhUta - videhIvat, jinakalpavata. sarva parabhAva ane vibhAvathI vyAvRtta. nijasvabhAvanA bhAna sahita, avadhUtavat videhIMvat jinakalpIvatuM vicaratA puruSa bhagavAnanA svarUpanuM dhyAna karIe chIe.' Ama A sAdhucarita apramatta munI-avadhata gInne vase vanakSetre pitAnI hAthanoMdhamAM (2-11, 12, 23) AlekhelI gadhAraNa atra uttarakhaMDA vanakSetre akhaMDapaNe AcarIne caritArtha karI dekhADI cheH apramatta bhegIndronA AtmaparAkramanuM smaraNa karatAM apramatta AtmayoganI sAdhanA karI rahelA A apramatta bhegIndra tIvra vairAgya, parama Arjava dharI bAhyAbhyatara tyAga karyo hato; AhArano jaya karyo hato, Asanano jaya karyo hato, nidrAne ya karyo hato, yogano jaya karyo hato, AraMbha pabihaviranibhAva karyo hato. brahmacarya pratye pratinivAsa * jinakalpInI dazAnA varNanamAM paNa keTalIka vAto kaI kaI aMze tevI ja Ave che. jemake-- jIvanarekhA'mAM sAmAnya noMdha ApI che tema-ekAkI vihAra kare, smazAnamAM paNa kAyotsarga dhyAna dhare, dehanirapekSa hoya-tRNaAdi paNa AMkhamAMthI kADhe nahi-pagamAM lAgela kAMTe paNa kADhe nahikhajavALe nahiM, AhAra-vihAra-navAra trIje prahare kare, trIne prahara pUro thayo ke sAte prahara tyAM ja sthiratA kare--UbhA rahe-kAusagga kare, nirlepa tuccha nIrasa AhArAdi kare, anya sAthe AlApa -saMlApa Adi na kare, apratibaddha rahe--upadezano pratibaMdha paNa na rAkhe, kutarA-siMha-hAthI AdithI bhaya pAmI nAze nahiM, rogamAM paNa cikitsA na karAve, paramathuta hoya, samudra peThe gaMbhIra aDela akSobhya hAya, sUrya peThe tejasvI hoya." ityAdi. -zrI manasukhabhAi kiratacaMdakRta jIvanarekhA Page #734 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vanakSetrasthiti karatA avadhUta yAgIndra 685 karyAM hatA; ekAMtavAsamAM vasatAM aSTAMgayoga sAdhatA A apramatta yAgIndra sajJadhyAna dharatAM-AtmaIhA karatAM, AtmApayeAgamAM--mULa AtmApayeAgamAM-apramatta upayAgamAM-kevaLa upayeAgamAM-kevaLa AtmAmAM ja ramamANa vattatAM acittva siddhasvarUpa dhyAvatA hatA; jinacaitanyapratimA thai, sarvAM gasayamamAM ekAMta sthira sayamamAM ekAMta zuddha saMyamamAM vatAM kevaLa mAhyabhAvanirapekSatA dharatA A apramatta cegIndra, pUrNa AbhyaMtara bhAna chatAM bAhya bhAna bhUlI gayelA parama asaMga avadhUta banyA hatA, deha chatAM dehAtIta dazAe vicaratA videhI anyA hatAM, sarva parabhAva ane vibhAvathI vyAvRtta thaI nija svabhAvanA bhAna sahita avadhUtavata videhIvat jinakalpIvat viharatA puruSa bhagavAnanA svarUpanuM dhyAna dharatA hatA. AvA adbhuta apramatta hatA A uttara khaMDA vanakSetre vicaratA A avadhUta ceAgIndra! 4. kheDA vanakSetra Ama uttarasa'DA vanakSetramAM vanavAsa karatAM je A vanavAsI avadhUta yAgIndranI apramatta municaryAM AcaratI pratidina dinacaryAM cAlatI hatI, te zrImadde pAte aMtamAM avadhArela abhigrahanI avadhArita abhigRhIta muddata pUrI thaye meAtIlAlane kahyuM-kema cAlIzuM ? meAtIlAle kahyuM-kheDA tarapha. kAraNake muni devakaraNajI Adie meAtIlAlane bhalAmaNa karI hatI ke sAhebajInuM A tarapha kheDA padhAravuM thAya te tema karo. pachI zrImadde AjJA karI-kAI hajAma hAya tA mAkaleA. abhigrahu samaya daramyAna hajAmata-snAna vagere A avadhUta ceAgIndre cheADI dIdhA hatA, eTale hajAmata eka mahinAnI vadhI gai hatI. meAtIlAla hajAmane melAvI lAvyA ane jaladI patAvavAnI sUcanA karI peAte pANInI tajavIja karavA gayA. daramyAna hajAme te| A kAI mahAtmA che evuM jANIne dADhI-mUcha-keza e badhuMya muMDI nAMkhyuM, paNa jeNe viSaya-kaSAyanI muMDanakriyA karI aMtarI muMDa muMDAvI nAMkhI hatI evA A nirvikalpa avadhUta mahAsunI dra te mauna ja rahyA ! bIje divase meAtIlAla kheDA javAnI gADI TharAvI lAvyA. zrImaTe kahyuM-kema cAlIzuM? meAtIlAla-hAjI. abhigRhIta municaryA daramyAna jeNe eka nAnA paMcIyA sivAya vastraparidhAna cheDI dIdhuM hatuM, evA A avadhUtane mAtIlAle peAtAnA keTa kADhI paheravA mATe AjIjI karI, eTale paheryAM; phrUTA mUkayo, eTale te kTA vIDyo. pachI parama dayAmRtti zrIma, gheADAne cAbuka na mAravA evI gADIvALA pAse elI karAvI gADImAM beThA ane be kalAka pachI kheDA AvyA. tyAM baMgale mukAma karyAM. kheDAmAM aMbAlAlabhAi e divasa gAmamAM rahyA hatA ane zrImadnanA dazananI AjJA meLavavA prayatna karatA hatA; zrImanI AjJA thatAM dana karavA AvyA. pachI trIje ke ceAthe divase sthaLAMtara javAnA vakhata thayA. abhigraha daramyAna zrImad ughADe page-aDavANe page cAlatA, pagarakhAM na hatA, eTale meAtIlAle peAtAnA navA pagarakhAM mUkavAM ne zrImade paheryA; pagarakhAM navAM hAvAthI DaMkhyA tenuM bhAna A Atmamasta avadhUtane naheAtuM. mAtIlAlanI najara te para paDavAthI khakhara paDI tethI ghaNA kheda thayA ke are! Page #735 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma rAjacaMdra mArI bahu bhUla thaI gaI, ghaNe ja pazcAttApa thaye, sAhebajIne DaMkha paDavAthI ghaNuM ja lehI nikaLyuM hatuM ane paganI cAmaDI ukhaDI gaI hatI, ane temAM dhULa bharAI gaI hatI, paNa A dehanirapekSa Atmamagna gIndrane tene lakSa paNa nahote. pachI mahAbhaktimAnuM metIlAle sAcavIne cAmaDI ukheDI dhULa kADhI sApha karyuM', A avadhUtane pitAnA jUnA pagarakhAM paherAvyAM ane navAM pagarakhAM pite uMcakI lIdhA, bhaktibhAvathI ajANatAM pitAnI bhUlathI sAhebajIne IjA thaI tene rastAmAM kheda karatA motIlAla jatA hatA. sAhebajIne ATalI badhI IjA thaI hatI chatAM temanI cAlamAM kiMcit mAtra paNa pheraphAra hato nahIM tethI motIlAlane ghaNuM Azcarya lAgyuM ane sAhebajIne pUchayuMsAhebajI, Apane pagarakhAM DaMkhavAthI tIvra vedanA thatI haze ane tethI karI upayogamAM pheraphAra thato haze. sAhebajIe kahyuM-satapuruSanA upayogamAM dehano bhaya nathI, dehanA bhAvamAM upayoga thato nathI. tame upaga saMbhArI Ape che. AgaLa cAlatAM lIMbaDAnA jhADa para eka vAMdaro beThe hatuM, te joI sAhebajI hasyA ane bolyA-mahAtmA che, parigraharahita che, apratibaMdha che, paNa ema mekSa nathI he ! pachI narasiMharAmane baMgale padhAryA. bIje divase kheDAnA vanamAM sAthe jatA motIlAlane zrImade pUchayuM- tame amArI pAchaLa pAchaLa kema Ave che? motIlAla-sAheba, kalyANanI IcchAe. zrImadda -tame kema jANyuM ke ame tamAruM kalyANa karazuM ? motIlAla-A5 sapuruSa che tethI. zrImadda-tame kema jANyuM ke ame puruSa chIe. meMtIlAla-sAheba, ame oLakhIe chIe. A saMsAramAM bIlakula sukha nathI. Apa taraphathI duniyAdArIne kAMI artha sare tema nathI, khAvApIvAnI lAlaca nathI, tathA pisA vagerenI lAlaca nathI, to ApanI pAchaLa ame zuM kalyANanA nizcaya vinA pharatA hazuM? kheDAnA eka vedAMtI pUjAbhAI semezvara bhaTTa zrImadanA satsaMgaprasaMganA eka be prasaMga noMdhe cheH meM pUchyuM-AtmA che? zrImade tarata ja javAba Ape -AtmA che. meM pUchyuM-anubhavathI kahe che ke AtmA che? zrImade kahyuM-hA, anubhavathI kahIe chIe ke AtmA che. sAkaranA svAdanuM varNana na thaI zake. te te anubhavagocara che, tema ja AtmAnuM varNana na thaI zake; te paNa anubhavagecara che, paNa te che ja. temanuM kahevuM mane satyavaktAnA jevuM lAgyuM ane temanA bolavA para mane zraddhA thaI. bIje prasaMge huM gayo tyAre zrImadjI eka pustaka vAMcatA hatA. temanI vRtti ghaNI ja zAMta jaNAtI hatI. pustakamAMthI eka zloka mane vAraMvAra kahI batAvyuM. tene bhAvArtha e hato ke, mArUM citta evuM zAMta thaI jAo, mArA cittanI vRttio eTalI zAMta thaI jAo ke kaI mRga paNa enAM zIMga mane ghase, mane joI nAzI na jAya! A prasaMga samajAvatAM temane ghaNe ja AnaMda Avato hato ane te vAta vAraMvAra vAMcIne mane samajAvI, tema ja bIjA prazno paNa A vedAMtIe zrImadane pUchayA hatA, tenA paNa zrImade AvA sacoTa spaSTa avisaMvAdI daDha AtmanizcayAtmaka uttara ApyA hatAH (1) prazna-jIva eka che ke aneka che? ApanA Page #736 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vanakSetrasthiti karatA avadhUta yogIndra anubhavane uttara IcchuM chuM. uttara-jI aneka che. (2) prazna-jaDa, me e vastutaH che? ke mAyika che? uttara-jaDa, karma, e vastutaH che., mAyika nathI. (3) prazna- punarjanma che? uttara-hA, punarjanma che. (4) prahmavedAMtane mAnya mAyika IzvaranuM astitva Apa mAne che? uttara-nA. (5) darpaNamAM paDatuM pratibiMba te mAtra khAlI dekhAva che ke kaI tattvanuM baneluM che? uttara--darpaNamAM paDeluM pratibiMba khAlI dekhAva nathI. te amuka tatvanuM baneluM che. - zrI devakaraNajI Adi cAra munionI te vakhate kheDAmAM sthiti hatI, temane A veLA zrImadUnA darzana-samAgamane apUrva lAbha maLe. devakaraNajInI prajJA vizeSa hovAthI temane te ghaNo ja AtmalAbha thaze. te temanA AtmabhAvane ullAsa temaNe lalucha muni paranA A patramAM rogInda zrImanuM te vakhatanuM tAdazya zabdacitra AlekhyuM che te parathI spaSTa jaNAI Ave che - uttarAdhyayananA batrIzamA adhyayanane baMdha thatAM asaddagurunI brAMti gaI, saddagurunI paripUrNa pratIti thaI, atyaMta nizcaya thayuM. te vakhate romAMcita ulakSyAMka sapuruSanI pratItine daDha nizcaya rema roma utarI gape. AjJAvaza vRtti thaI. rasAsvAda vagere viSayaAsaktinA nikaMdana thavA viSe adbhuta, Azcarya-upadeza thaye ke, nidrAdi, krodhAdi prakRti pratye zatrubhAve vartavuM, tene apamAna devuM, tema chatAM na mAne te phUra thaI te upazamAvavA gALI devI. tema chatAM na mAne to khyAlamAM rAkhI, vakhata Avye mArI nAkhavI, kSatriya bhAve vartavuM. te ja vairIone parAjaya karI samAdhisukhane pAmaze. vaLI paramagurunI vanakSetra(uttarasaMDA)nI dazA vizeSa, adbhuta virAgyanI, jJAnanI je tejomaya avasthA pAmela AtmajJAnanI vAta sAMbhaLI digamUDha thaI gaye. eka divase AhAra karIne huM kRpAnAtha (zrImada) utarelA te mukAme gaye. te baMgalAne cAra mALa hatA. tenA trIjA mALe paramakRpALudeva birAjyA hatA. te vakhate temanI dazA mArA jevAmAM AvyAthI meM jANyuM ke huM A avasare chate thaIza te te AnaMdamAM kaMI pheraphAra thaze, ema vicArI huM eka bhIMtanA paDade rahI sAMbhaLato hato. te kRpAnAtha pote pitAne kahe che- suDatAlIsanI sAlamAM (saM. 1947) rAji birAjyA hatA te mahAtmA zAMta ane zItaLa hatA. hAla sAlamAM vase kSetre vartatA mahAtmA parama addabhuta gIMdra parama samAdhimAM rahetA hatA. ane A vanakSetre vartatA paramAtmA paNa adUbhuta gIMdra parama zAMta birAje che. evuM pite pitAnI nagnabhAvI, aliMgI, niHsaMga dazA varNavatA hatA. Ape kahyuM temaja thayuM, phaLa pAyuM, rasa cAkhe, zAMta thayA; AjJAvaDIe haMmezAM zAMta rahIzuM. evI vRtti cAle che ke jANe puruSanA caraNamAM mokSa pratyakSa najare Ave che. paramakRpALudeve pUrNa kRpA karI che. 44 tenuM te ja vAkya te ja mukhamAMthI jyAre zravaNa karIe chIe tyAre navuM ja dIse che. 44 sarvopari upadezamAM ema ja AvyA kare che ke - Page #737 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma rAjaya zarIra kRza karI, mAMhenuM tattva zeAdhI, klevarane pheMkIne cAlyA jAo; viSayAyarUpa cArane aMdarathI bahAra kADhI, khALI jALI, TUMkI mUkI, tenuM snAna sutaka karI, tenA dADA pavADo karI zAMta thAe; chUTI jAe; zamAI jAe, zAMti, zAMti, zAMti thAo; vahelA vahelA tAkIda kara' ityAdi. Ama suni devakaraNujI Adi motIlAlanA mukhathI uttarakhaDA vanakSetre ceAgIndra zrImanI adbhuta AtmadazAnI samastahakIkata zruta karI AzcayathI hi~ga thaI ja gayA hatA, ane atre kheDA vanakSetrasthitimAM te dazA sAkSAt najareAnajara nihALI temane A avadhUta ceAgIndranI apramatta AtmadazA viSe era savizeSa pratIti thai. ane 'rALajanA te zAMta ane zItaLa mahAtmA, vaseAnA mahAtmA paramasamAdhilIna parama adbhuta ceAgIndra ane vanakSetranA paramAtmA parama zAMta adbhuta ceAgIndra,'--ema spaSTa zabdomAM 1947thI peAtAnI vadhatI jatI AtmadazAne zrImade zrImukhe karele ullekha muni devakaraNajIne chAnAmAnA sAMbhaLavAmAM AvI gayA, te prasa`ga tA zrImanI AtmadazA para alaukika prakAza nAMkhanArA ane te para vajralepa maheAra mAranArA era camatkArika banI gayA hatA. 68 ane Ama khIjAone dharmalAbha ApanArA devakaraNajI Adi munione apUrva dha lAbha ApatA, khIjA mumukSuone paNa yathApAtra dha medha ApatA, A parama asaMga AtmakSetramAM vasatA parama addabhuta avadhUta ceAgIndre kheDA nakSetramAM 23 divasa sthiti karI. ane Ama anukrame kAviThA-vaseA-uttarasaMDA-kheDA e cAra vanakSetramAM samagrapaNe traNa mAsanA vanavAsa' karI, gUjarAtanA A vanakSetrone peAtAnI dhUnAnA divya dhvanithI gajAvanArA ane mehanidrAmAMthI jagAvanArA A vanavAsI avadhUta ceAgIndre kSetrAMtaragamana karyuM"--muMbaI bhaNI prayANa karyuM. vanakSetrasthitimAM ananya bhaktinA parama dhanya lAbha UThAvanAra bhadrabhUti motIlAlabhAi parama bhaktithI A parama gurune kheDAthI mahemadAvAda mUkavA AvyA, ane A paramaguru muMbaI padhAryAM prakaraNa aThThANumu iDaranA pahADa gajAvatA siddha yogI vanakSetrasthiti karI avadhUta sAgIdra rAjacadra mehamayImAM amehasvarUpe ekAda mAsa sthiti karI punaH iDara nivRttikSetre sthiti karavA 1955nA mAgazara zuda 5 ne dine nikaLyA. rastAmAM naDiyAda sTezane bhaktimAt mAtIlAlabhAie zrImadnanA danalAla lIdheA. zrImade kahyuM--ame iDara nivRtti artha jaie chIe. zrImad iDara padhAryA, ne tyAM mahA vada 7 sudhI sthiti karI. atra nivRttikSetre lagabhaga aDhI mAsa jeTalI Page #738 -------------------------------------------------------------------------- ________________ iDaranA pahADA gajAvatA siddha cAgI 689 dIgha sthiti karatAM A parama puruSasiMha Atmamasta avadhUta ceAgIndra iDaranA pahADAmAM ne guphAmAM ni`ya kesarisiMhanI jema ekAkI akSAbhapaNe vicaryAM. parama asagapaNe parama asaMga zuddha caitanyanuM dhyAna dharatA A Atmamagna mahAmunI dra (bhAvathI) zuddha AtmadazA siddha karI--sAkSAta zuddha AtmA siddha karI niSpanna ceAgI-- siddhayAgI banyA. peAtAnI alaukika dhUnAnA divya dhvanithI iDaranI girikaMdarAene ne iDaranA parisarAne gajAvatA A AtmArAmI mahAmunIMdra A purANaprasiddha bhUmine peAtAnA pAdasparza thI pAvana karatA vicaryAM. iDaranA pahADAne gajAvatA ane apramatta zuddha AtmAne jagAvatA AvA A siddha ceAgIzvaranuM tAdRzya darzana atra karAvazuM. A iDaranI bhUminuM zrImane koI khAsa naisargika AkaSa Nu hatuM. pUrva janmAmAM atra anubhUta kSetrasthiti temane smaraNamAM AvI gaI hatI, ane tethI tenA Atma sukhada saMsmaraNeA temane jAgyA haiAya e sahaja svAbhAvika che. kAraNake zrImad bhagavAna mahAvIranA chellA aMtevAsI ziSya hatA e vAta teA zrImA zrImukhe ja sahuja svabhAve prasaMgathI vanakSetrasthiti veLAe prakAzAI gaI hatI; ane A iMDarasthitiprasaMgamAM ApaNe jozuM tema puDhavIzilApaTTanI vAta Ave che te Adi parathI e vastu era puSTa thAya che. temajaiDaranA mahArAjA sAthenA vArtAlApaprasaMgamAM paNa A iDarapradeza aMge mahArAjAnI pRcchAnA uttaramAM A pradezanI aitihAsikatA darzAvatAM zrImade karelA A aMgata mAEiOka ullekha (jue, A pAnA pachInI kuTaneTa) te atyaMta sUcaka che-- jinazAsanane pUrNa paNe prakAza karanAra A chellA tIthaMkara ane teeAnA ziSya gautama Adi gaNudhare vicarelAnA bhAsa thAya che. teenA ziSyA nirvANane pAmyA; temAMnA eka pAchaLa rahI gayelA jene janma A kALamAM thayele che. tenAthI ghaNA jIvAnuM kalyANa thavAne saMbhava che.'--atre A eka pAchaLa rahI gayeleA jenA janma A kALamAM thayelA che te bIjo koi nahiM paNa pAte ja ema mAmika rahasyabhUta sUcana karyu" che. eTale pUrvokta vanakSetraprasaganI rahasyavArtAnI sAthe A vastunI anusaMdhi maLI jAya che. temaja-zrImanA keTalAka patromAM pUrva bhavAmAM anubhavelA nivRttikSetrAdinuM mArmika sUcana temanA A parama AtmabhAvAllAsapUrNAM anubhavaugArAmAM pragaTa dazya thAya che-- pUrva ArAdhana karelAM evAM nivRttinAM kSetrA, vana, upavana, joga, samAdhi ane satsaMgAdi jJAnIpuruSane pravRttimAM beThAM beThAM vAraMvAra sAMbharI Ave che. (patrAMka 449), AkhA divasa nivRttinA ceAge kALa nahIM jAya tyAM sudhI sukha rahe nahIM evI amArI sthiti che. AtmA AtmA,' tenA vicAra,jJAnIpuruSanI smRti, tenA mAhAtmyanI kathAvArtA, te pratye atyaMta bhakti, temanA anavakAza AtmacAritra pratye mehu, e amane hajI AkarSyA kare che, ane te kALa bhajIe chIe. pUrva kALamAM je je jJAnIpuruSanA prasaMge vyatIta thayA che te kALa dhanya che; te kSetra atyaMta dhanya che; te zravaNane, zravaNanA kartAne, ane temAM bhaktibhAvavALA jIvAne trikALa daDavat che. te AtmasvarUpamAM bhakti, ciMtana, AtmavyAkhyAnI jJAnIpuruSanI ma-87 Page #739 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAmAM rAjaka vANI athavA jJAnInAM zAstro ke mArgAnusArI jJAnIpuruSanAM siddhAMta, tenI apUrvatAne praNAma ati bhakti karIe chIe, akhaMDa AtmadhUnanA ekatAra pravAhapUrvaka te vAta amane hajI bhajavAnI AturatA rahyA kare che."--zrImad rAjacaMdra, aM. 465 pUrvabhavanA anubhUta prasaMgenuM pragaTa sUcana karatA A amRtapatro parathI spaSTa jaNAya che ke-pUrvajanmanuM sAkSAt smaraNa karI rahela zrImadda divya AtmA pUrva kALe te te jJAnI puruSanA dhanya prasaMgenuM sAkSAt darzana karI rahyo hoya ema jJAnI. puruSanA prasaMge vyatIta thayelA che te dhanya kALanuM, te te dhanya kSetranuM, te te dhanya satsaMgIonuM atyaMta romAMcita bhaktithI smaraNa karI rahyo che. A sAmAnyapaNe nirdiSTa smaraNabhUta kSetromAM zrImadanA parama sadaguru bhagavAna mahAvIranA satasaMgaprasaMgamAM vyatIta thayela parama dhanya kALanuM ane parama dhanya kSetranuM smaraNa pradhAnapada bhogave e sahaja svAbhAvika che; ane temAM pharaselA A kSetrane paNa samAveza thaI jAya che. temaja-bhagavAna mahAvIra pachInA covIza varSanA gALAmAM paNa mahAvIra jevA paramaguru pAsethI sAkSAt saMskAravAraso laIne Avelo zrImadUno divya AtmA uttama uttama jJAnasaMskArasaMpanna janma pAmyuM hovo joIe ema sujJa vicakSaNa janone zIdhra samajAI jAya che, eTale tyAre paNa prApta thayela aneka jJAnI puruSanA satsaMgaprasaMgenuM romAMcaka smaraNa zrIsane thayuM haze e saheje anumAnAya che. eTale ja AvAM nivRttikSetro pratye zrImadanuM sahaja niyagika AkarSaNa hAya e svAbhAvika che, ane te paNa kSetramehane laIne nahiM, paNa te te "jJAnI puruSanA AtmacAritra pratyenA mehane laIne, "akhaMDa AtmadhUnanA ekatAra pravAhapUrvaka te vAta bhajavAnI AturatAne laIne. Ama IDara kSetra pratye zrImadane kaI khAsa aneruM AkarSaNa hatuM ane teozrI traNa traNa vAra atra padhAryA hatA ane nivRttikSetrasthiti karI hatI e nizcita hakIkata che. ane atre sthiti karavAmAM anukULa sahaja nimitta kAraNa paNa maLI AvyuM hatuM. zrImaddanA nikaTanA sagA ane gADha snehI . prANajIvanadAsa jagajIvanadAsa mahetA saM. 15rathI 1956 daramyAna IDara sTeITanA cIpha meDikala oNphisara hatA. temaNe zAMtipriya-nivRttipriya zrImadane atre zAMti-nivRtti mATe ghaNuM anukULa sthAna che ema jaNAvI IDara padhAravAnuM saprema AmaMtraNa ApyuM hatuM. eTale prathama zrImadda 1953nA vaizAkha vadamAM IDara padhAryA hatA ane daza divasa rahyA 4 iDaramAM ghaNuM karI A prathama sthiti veLAe IDaranA mahArAjAe zrImadunI eka-be vakhata mulAkAta lIdhI hatI, teonI vacce je vArtAlApa thayo hato tene hevAla "dezI rAjya' mAsikamAM . sa. 1928mAM prasiddha thayA che te A prakAre- mahArAjA-lekAmAM kahevata che ke "rAjezrI te narakezrI' ene artha zuM? zrImada-rAjapadavI prApta thavI e pUrvanAM puNya ane tapobaLanuM phaLa che. tenA be prakAra che : eka "puNyAnubaMdhI puNya' ane bIjuM pApAnu baMdhI puNya." puNyAnubaMdhI puNyanA phaLarUpa prApta Page #740 -------------------------------------------------------------------------- ________________ iDaranA pahADa gajAvate siddha yogI 691 hatA. te vakhate paramArtha sakhA saubhAgyabhAI sAthe hatA; samayasAranA-zuddha AtmAnA rasI A baMne vacce parama satsaMgane gADha paramArtha raMga jAmyo hate. samayasAranI gAthAothI IDaranI giri-guphAo gUMjI UThI hatI, ane A jIvatA jAgatA prayogasiddha samayasAra rAjacaMdranI caraNareNuthI IDaranI bhUmi pAvana banI hatI. saubhAgyanA dehotsarganI thoDA divaso pUrve ja Avo apUrva paramArtha lAbha zrImadeatre saubhAgyane Ape hate. teno ullekha pUrve (pra. 74) karAI cUkyo che. hamaNAM A bIjI thayelI rAjapadavI dhAraNa karanAra sadA sattvaguNapradhAna rahI, potAnI rAjasattAne sadupayoga karI prajAne pote eka mAnIta kara che evI bhAvanA rAkhI puNya karmo ja upArjana kare che. have pApAnubaMdhI puNyanA phaLarU5 rAjasattA dhAraNa karanAra raja-tamoguNapradhAna rahI, rAjasattA bhogavavAmAM IndriyaArAmI rahI, prajA taraphanI pitAnI pharaja bhUlI jAya che, arthAt aneka prakAranA adhama jAtanA karo prajA upara nAkhI pApakarmo upArjana kare che. A be prakAranA patio paikI pahelI paMktinA AgaLa vadhI cakravatI, indra Adi devaloka sudhI caDhe che; ane bIjA prakAsnA nIce narakagatine prApta thAya che, temane "rAjezrI te narakezrI" e kahevata lAgu paDe che. A kaLiyuga che. temAM pahelA prakAranA nRpatio thavA durlabha che. bIjA prakAranI vibhUtivALA ja ghaNuM karIne hoya che. tethI A kahevata A yugamAM pracalita che, te badhAne lAgu paDI zake nahi, kakta ApakhudI sattA bhogavanAra, prajane pIDI rAjyanuM dravya kumArge vAparanAra rAjAone ja lAgu paDe che. mahArAjA-A IDara pradeza saMbaMdhI ApanA zA vicAro che? zrImada-A pradezanAM atihAsika prAcIna sthAna jotAM te mane asalanI-temAM vasanArAonI paNa vijayI sthiti ane temanI Arthika, naitika ane AdhyAtmika unnatino purAvo Ape che. jAo tamAro IDarIo gaDha, te uparanAM jaina derAsare, rUkhI rANInuM mALiyuM-raNamalanI cokI, mahAtmAonI cakAo, ane auSadhi vanaspati, A badhuM alaukika khyAla Ape che. jina tIrtha, karavAnI chellI vIzInA pahelA AdinAtha (RSabhadeva-kesarIkhAjI) ane chellA mahAvIrasvAmInAM nAma Ape sAMbhaLyA haze. jinazAsanane pUrNapaNe prakAza karanAra A chelA tIrthakara ane teonA ziSya gautama Adi gaNadhara vicarelAno bhAsa thAya che. teonA ziSya nirvANane pAmyA; temAM eka pAchaLa rahI gayelo jene janma A kALamAM thayela che. tenAthI ghaNuM jIvonuM kalyANa thavAne saMbhava che. (juo pR. 193). - kumArapALa rAjAnA vakhatamAM hemAcArya thayA. tyArabAda keI samartha AcArya nahi thavAthI jinazAsananI unnati aTakI che, eTaluM ja nahi paNa tenA anuyAyI sAdhuo kevaLa kriyAmAM rAcI rahI. beya vastu taraphanuM lakSa ghaNe bhAge cUkyA ane ghaNA mata gacchanA vADA baMdhAyA; jethI anya mata paMthavALAothI A jinazAsana niMdAyuM che. kharuM jotAM tenuM AdhyAtmika rahasya samajavAmAM AvatuM nathI tethI kriyAjaDa vastusthiti utpanna thaI che. bhAgavata ane purANonI adhyAtma bhAvanA hAlanA jamAnAmAM samajavAmAM nahi AvyAthI ke tene gapeTAM TharAve che. vaLI kaSNa bhagavAnanI rAsalIlA ane bIjI AkhyAyikAono UMDe bheda nahiM samajavAthI nide che; dAkhalA tarIke gopIo mahInI maTukImAM kRSNane vecavA sArU nIkaLe che ane "kaI mAdhava lyo, koI mAdhava lyo kama bele che. teno artha samajyA vagara leke niMdA kare che. paNa tenI adhyAtmabhAvanA evI che ke "vRttio' rUpI gopIoe maTukImAM mAdhavarUpI paramAtmA sAthenuM anusaMdhAna karyuM samajavAnuM che. Page #741 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma rAjaya ke vAra--1955nA mAgazara zudamAM zrImad atra padhAryAM che tenuM, ane pachI vacce vavANIA--mArakhI jai AvI trIjIvAra A ja varSoMnA vaizAkha vadamAM atra puna: padhAryAM che tenuM have savistara varNana karazuM. 192 atra A nimnalikhita pAdanoMdhamAM noMdhela A iDaranA mahArAjA sAthenA vArtAlApa prasaMga iDaranI prathama sthiti veLAe banavA pAmyA haze, paNa A bIjI vakhatanI iDarakSetre sthiti veLAe te svarUpazupta zrImanI sathA gupta rahevAnI ja icchA hatI, eTale zrImad prAyaH janasaMsaga vavA ane parama asaMga Atmayoga sAdhavA mAgatA haiAvAthI zrImade DA. prANajIvanadAsane spaSTa manAi karI hatI ke amArA AgamananI vAta prasiddha karavI nahiM, kaMI paNa mhAra pADavI nahiM, eTale parma asaMga zrImad mAtra bheAjanasamaya pUratA kALa gAmamAM AvavA sivAya zeSa kALa atre ekAMta nirjana sthaLeAmAM niga mana karatA, iDaranA pahADAmAM ne giriguphAomAM ekAkI nirbhayapaNe vicaratA svAdhyAyadhyAnamAM lIna rahetA. temanI theADI dinacaryA aMge te vakhatanA sAkSI iDaranA hemacaMdabhAI mAstare nIce pramANe paricayanAMdha karI che--te vakhate digaMbara bhaDAramAMthI dravyasaMgrahanI prata tathA dazayatilakSadharmanI prata laI AvelA. madhyAhne gaDha upara devadana karyAM bAda teo dazayatidhama" vagere amAi TUMka-rUDhI rANInuM mALiyuM kahevAya che, tyAM jaI ekAMtamAM esI vAMcatA. sAMje cAra vAgye tyAMthI nIce utaratA ane jaMgalamAM paththara para besIne uttarAdhyayana, sUyagaDAMga, dazavaikAlika vagerenA mULasUtronA mukhapATha svAdhyAya karatA. pachI nIce AvI hAla jyAM DuMgara pAse zaheramAM kuMDa che, tyAM ispItAla hatI ane pAse ja DaeNA. prANajIvanadAsanA agalA hatA tyAM sAMje jamatA hatA. jyAre DuMgara upara javAnuM na DrAya tyAre baMgalAnI pAchaLa najIkamAM caMdana zukA che tyAM besIne vicAratA hatA.' atre hemacaMdabhAI e madhyAhna pachInI dinacaryAM...ane te paNa theADA divasanI dinacaryA noMdhI che, paNa prAtaHkALanI dinacaryA aMge mauna che; paNa muni lallujInI paricayanoMdha parathI jaNAya che ke--pAte traNa mAsa IDaramAM rahyA. te vakhate khakhara evA sAMbhaLatA ke nitya pAte vanamAM jatA. ane guphAmAM eka mAsa sudhI lAgaTa jatA hatA. te vAta paNa sAMbhaLatA hatA. savAranA nIkaLyA 10-11-1ra ane be vAgyA sudhI rahetA hatA ane amArU' iDara javuM nahI thayela te pahelAM paNa pAte paMdara divasa lagabhaga rahela te vakhate paNa vanamAM bahAra padhAratA hatA.' Ama zuddha AtmadhyAnI zrImadnanI apramatta municaryAM parathI jaNAya che ke tee prAtaHkALanA samaya ghaTiA pahADa ane te taraphanI guphAo che tyAM nimana karatA ane svAdhyAya-dhyAnanI ahAleka jagAvI girika dvarAene gajAvatA. satra nivRttikSetrasthiti veLAe prAyaH patrAdi vyavahAra na karavA evA sAmAnya niyama zrImadde rAkhyA hatA, eTale iDarathI lakhAyelA e-cAra TUM...kA patro sivAya khIjA patro maLatA nathI, ane te patro paNa khAsa pratyeAjanavazAt paMcAstikAya, samayasAra, kAti keyAnuprekSA Adi graMthAnI prata meLavavA puratA ja lakhAyA che. A Page #742 -------------------------------------------------------------------------- ________________ iDaranA pahADa gajAvatA siddha yogI 63 sUcave che ke zrImadda te vakhate samayasArAdi prAkRta mULa graMthanI zodhamAM hatA ane te ghaNuM karI maLyA pachI tenI gAthAonI dhUna tyAM lagAvatA hatA. bAkI zrImanA divya AtmAnA darpaNa samI te arasAnI temanI hAthoMdha te vakhatanI zrImadanI zuddha AtmadhyAnadazA aMge vipula sAmagrI pUrI pADe che : hAthoMdha 1-2pamAM jaNAvyuM che tema-dhyAna, dhyAna-dhyAna, dhyAna-dhyAna-dhyAna-ema uttarottara uparathI nIce vadhatA krame sAtavAra dhyAna zabda mUkyo che, te sUcave che ke A apramatta yogI zuddha zukala AtmadhyAnanI uttarottara vadhatI dhArA para ArahI rahyA hatA. hAthoMdha 26mAM jaNAvyuM che tema-cidhAtumaya, paramazAMta, aDaga, ekAgra, eka svabhAvamaya asaMkhyAta pradezAtmaka puruSAkAra cidAnaMdaghana tenuM dhyAna kare. jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, mehanIya, aMtarAyane AtyaMtika abhAva. pradeza saMbaMdha pAmelAM, pUrvaniSpanna, sattAprApta, udayaprApta, udIraNuprAsa cAra evAM nAma gotra Ayu vedanIya vedavAthI abhAva jene che evuM zuddha svarUpa jina cimUti, sarva kAlekabhAsaka camatkAranuM dhAma." evA cicamatkAramAtra samayasAra-zuddha AtmAnA dhyAnamAM ja zrImadda nimagna vartAI rahyA hatA; AhArane jaya karI, Asanano jaya karI, vAphasaMyama karI, A parama AtmasaMyamI mahAmunIzvara jinapadiSTa zuddha AtmadhyAna dharI rahyA hatA; "akiMcanapaNAthI vicaratAM ekAMta maunathI jinasadaza dhyAnathI tanmayAtmasvarUpa e kyAre thaIza?" hA. naM. 1-87) ema jinasadaza dhyAnanI gaveSaNa karI rahyA hatA. "rAga, dveSa ane ajJAnane AtyaMtika abhAva karI je sahaja zuddha AtmasvarUpamAM sthita thayA te svarUpa amArUM maraNa, dhyAna ane pAmavA gya sthAna che (hA. naM. 2-1), 'sarvajJapadanuM dhyAna kare" (hA. naM. 1-2) ema niraMtara zuddha AtmabhAvanA bhAvatA A parama bhAvitAtmA huM asaMga zuddha cetana chuM, vacanAtIta nirvikalpa ekAMta zuddha anubhavasvarUpa chuM" (hA. naM. 2-17) ema niraMtara nirvikalpa zuddha AtmadhyAna dharI rahyA hatA; "ekAMta AtmavRtti, ekAMta AtmA, kevaLa eka AtmA, kevaLa eka AtmA ja, kevaLa mAtra AtmA, kevaLa mAtra AtmA ja, AtmA ja, zuddhAtmA ja, sahajAtmA ja, nirvika95, zabdAtIta sahaja svarUpa AtmA ja' (hA. naM. 2-10) evA parama asaMga kevaLa mAtra zuddha siddha AtmAmAM ja A sahajAnmasvarUpasvAmI vastI rahyA hatA. Ama IDaranA pahADone ane giriguhAone gajAvato ane ujajAgRta Atmagane jagAvate, "jAgrata sattA jJAyaka sattA AtmasvarUpamAM (hA. naM. 3-21) vatta te A parama ujajAgRta parama asaMga sAkSAt samayasArasvarUpa zuddha AtmA siddha yegI thayo hato. Ama sarvathA asaMgapaNe viharatA zrImade IDaramAM paMdara divasa sthiti karI, tyAM te muni lallujI Adi traNa munio tyAM AvI caDyA. sAte munio comAsuM utaryo naDIyAda AvyA hatA, ane temAMthI thoDA khaMbhAta ane thoDA amadAvAda vihAra karavAnA vicAramAM hatA. tyAM naDiyAda sTezane zrImadane darzanalAbha pAmanArA motI. Page #743 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma rAjacaMdra lAlabhAI pAsethI zrImaddanuM IDara padhAravAnuM jANavAmAM AvyuM. eTale munione vicAra karyo ane badhA munioe nivRttikSetre zrImaddane sasamAgamalAbha maLaze e AzAe IDara tarapha vihAra karyo. muni lallujI, mehanalAlajI, narazIrakhajI e traNa munio jhaDapathI vihAra karatAM IDara vahelA pahoMcyA; muni devakaraNajI, caturalAlajI, velazIrakhajI, lakSmIcaMdajI e cAra munio dhImo vihAra karatAM pAchaLa AvatA hatA. Ama lallucha muni IDara AvI pahoMcI zrImadanA nivAsasthAna DaoN. prANajIvanadAsanA davAkhAnA bhaNuM cAlyA. saubhAgyabhAInA bhANeja ThAkarazI TheTha muMbaIthI zrImadanI sAthe hatA, temaNe dUrathI munine AvatA dekhIne zrImaddane kahyuM pelA muni AvyA. zrImade ThAkarazIne munine ahIM na AvavA detAM parabArA vanamAM laI javAne kahyuM. ThAkarazI munine vanamAM laI gayA tyAM pAchaLa zrImadda paNa AvyA ane lallujI munine ekalAne ekAMte eka AMbA taLe laI gayA ane parama asaMga udAsIna vRttimAM vartatA zrImade temane kahyuM-tame kema AvyA? cAlyA jAo. munie kahyuM-ApanI AjJA pramANe cAlyA jaIe chIe. paNa atre nivRttikSetra che eTale ApanA samAgamane vizeSa lAbha maLaze evI IcchAthI ame AvyA chIe, ane devakaraNujI pAchaLa Ave che. zrImade kahyuM-ame devakaraNajIne patrathI jaNAvI daIe chIe ke atre nahi AvatAM anyatra vihAra karI jAya. ame te atre sarvathA asaMga rahevA AvyA chIe, mumukSune paNa saMga karatA nathI, eTale gupta-aprasiddha ja rahevA mAgIe chIe, mATe tamAre DAktaranA ghara tarapha gecarI arthe paNa AvavuM nahiM ane AvatI kAle vihAra karI ja. lallujI munie kahyuM--ApanI AjJA pramANe cAlyA jaIe chIe. paNa be munio mohanalAlajI tathA narazIrakhajI pAchaLa rahyA che, temane ApanA darzana thayAM nathI te Apa je AjJA kare te eka divasa TakI ApanA darzana karI vihAra karIzuM." zrImade kahyuM - "bhale tema karaje." munine Ama cAlyA jAo ema spaSTa niSedha karavAnuM kAraNa e jaNAya che ke munio je emanI pAse AvatA jatA thaI jAya te aTo zrImada pote je guptatA jALavavA mAge che te jaLavAya nahIM, lokamAM saheje prasiddhi thaI jAya ane asaMga caga sAdhavAno potAne mULa uddeza ja mAryo jAya. jethI guptatA paNa jaLavAya ane munione maratha paNa sacavAya eTale ja zrImade munione jaMgalamAM ekAMta sthaLe maLavAno saMketa karyo. Ama chatAM parama kRpALu zrImade je munie ATale lAMbe vihAra karIne satasamAgamanI tRSAthI AvyA temane nirAza nahiM karatAM pUrA saMtoSyA paNa kharA, e ApaNe have pachI jezuM. bIje divase prAtaHkALamAM te ja AMbAnA vRkSa taLe traNe munio gayA. tyAre je adbhuta dRzya jovA maLyuM tene tAdazya citAra muni lallujInA zabdomAM A rahyo-te vakhate kRpALudevanI DuMgaramAMthI pANInI vanine guMjAra thate te sAMbhaLIne ame jovA gayA. kRpAnAthanI dhvani nikaLe che, paNa te kyAM che ema kheLatA hatA, Page #744 -------------------------------------------------------------------------- ________________ iDaranA pahADa gajAvate siddha gI ne pachI AMbA taLe ame ubhA hatA. tyAM ekadama darzana dIdhA. ane pachI temanI je vANI DuMgaramAMthI nIkaLatI ame sAMbhaLI te gAthAo AMbA taLe kRpAnAtha aDadhA kalAka sudhI ekAMtaramAM khUba jesathI uccAra karatA hatA. te pachI joga saMkecatA sthirabhUta thaI gayA. te aDadhA kalAka sudhI sthirapaNe dhyAnamAM rahyA. te gAthA nIce pramANe- x mA mujjhaha mA rajaha, mA dussadda iNibhaTTesu / thiramicchahi jaha cittaM vicittajjhANappasiddhIpa // jaM kiMcivi citaMto NirIhavitto have jadA sAha / laddhaNaya payattaM tadA hu taM tassa NicchayaM jjhANaM / mA ciTThaha mA jaMpaha, mA citaha kiMcivi jeNa hoI thiro| age adhvani to, mera / dale rAkhe che (dravyasaMgraha) pachI dhyAna pArI pite padhAryA. ame ema jANyuM ke kRpAnAtha laghuzaMkAdi kAraNe jAya che, paNa te to nispRhapaNe cAlyA ja gayA. ane ame jevA lAgyA ke jyAM gayA paNa jaNAI AvyA nahIM. pachI ame thAkIne ghaNA pazcAttApapUrvaka mukAme cAlyA AvyA. te ja divase bapore ThAkarazIne zrImade munio pAse mokalyA ane kahyuM ke munione IDaranA gaDha upara derAsara laI jAo." eTale ThAkarazIe digaMbara-vetAMbara bane derAsaro ughaDAvI munione jinapratimAjInAM darzana karAvyAM. ATalA varSonenavA varSane paricaya chatAM zrImade munione jinapratimAjInA darzana karavAnI AjJA prathama atre karI. munione jinapratimAjInA darzanathI bahu ullAsa thaye; tyAM zrImada je je sthaLe vicAryA hatA te te sthaLa ThAkarazIe batAvyA te dekhIne ane tyAMnI zrImadanI carcA sAMbhaLIne ghaNe ja AnaMda thayo. devakaraNujIne patra lakhAya ke kema e pUchatAM ThAkarazIe jaNAvyuM-patra lakhAya che, ekalA nathI. tyAM te te ja sAMjanA muni devakaraNajI Adi cAra munio paNa AvI pahoMcyA. - trIje divase muni devakaraNajI Adi AvI gayA heI, sAte munie te ja sAMketika AmravRkSa taLe AjJA pramANe AvyA. zrImadda paNa tyAM padhAryA,"te paNa apUrva dhvanine guMjArava karatA karatA tyAM padhAryA." muni devakaraNujInuM zarIra kuza havAthI ziyALAnI TADhane laI dhrujavA lAgyuM, eTale muni lakSmIcaMdajIe temane kapaDuM oDhADayuM. te joI zrImade kahyuM-"TADha vAya che? TADha uDADavI che ? ema jANe bhavanI * artha - vicitra-nAnA prakAranA athavA vicitta-vigatacitta nirvikalpa dhyAnanI prasiddhiprakRSTa siddhine aMge je tuM citta sthira Icche che, to ISTa-aniSTa arthomAM moha ma kara, rAga ma kara, deva ma kara. je kaMi paNa ciMtavatAM sAdhu ekatva pAmIne jyAre nirIhati-niHpRha niri7 vRttivALA thAya, tyAre nizcaya karIne te tenuM nizcaya dhyAna che. ma ceSTA kare, ma jalpa (bela), kaMI paNa ma ciMtave,-ke jethI AtmAmAM rata AtmA rithara hoya che, A ja parama dhyAna hoya. Page #745 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 696 adhyAtma rAjacaMdra TADha uDADavA sAMketika rIte kahI ekadama UThayA ane cAlavA mAMDyuM. munio paNa sAthe UThayA ane cAlyA. zrImad to 'DuMgaramAM kAMTA ane jALIyAM vagere pagamAM guMcI jAya ane kapaDAM phATatAM jAya to paNa tene vicAra nahiM karatAM jussAbhera cAlatA hatA." tevAmAM eka moTI parvatanI zilA AvI, tyAM zrImad beThA. ane bolyA ke-"bhagavAna !DhavIzilAjha upara birAjyA evuM zAstramAM kahevAmAM Ave che te A puDhavIzilA." bhagavAn * mahAvIranA sAnnidhyamAM rahelA zrImadane pUrva bhavanA pUrva bhAvanuM apUrva smaraNa karAvatI A puDhavIzilA para birAjamAna zrImade 'dravyasaMgraha) graMthanuM vAMcana prAraMbhya, lagabhaga ardho graMtha vAM. munione bahu AnaMdaullAsa thaye, ane muni devakaraNajI to tIvra vairAgyanA AvezamAM AvI jaI belyA ke - "have amAre gAmamAM javAnI zI jarUra che ? zrImade kahyuM-keNa kahe che ke gAmamAM jAo. devakaraNujIe kahyuM -peTa paDayuM che. zrImade kahyuM-'munione peTa che te jagatanA kalyANa arthe che." zrImade prakAzya-"dhyAnanI aMdara je AtmA ciMtave che te tene bhAse che. tene viSe udAharaNa ApyuM ke dhyAnane viSe pADA jevo AtmA ciMtave ane A DuMgara jevaDuM tenuM pUchaDuM ciMtave te tene te AtmA bhAse che." ane "vAsupUjya jina tribhuvanasvAmI ghananAmI paranAmI re"--e vAsupUjya bhagavAnanI AnaMdaghanajInA stavananI gAthAo gAI siddhanA paryAya palaTavA aMge prakANyuM ke - siddha bhagavAnanA paryAya evA che ke atyAre ApaNe ahIM beThA chIe te te rUpe dekhe che. ane UThIne cAlyA jaIe to te rUpe dekhe che." pachI agIyAra vAgyA lagabhaga * A pRthvIzilApaTTa aMge zrImad rAjacaMdra graMthamAM rojanizImAM (aM. 157), nIce pramANe sUtra ulekha che "he gautama! te kALa ane te samayamAM chadmastha avasthAe, huM ekAdaza varSanI paryAye, chaThTha cha9 sAvadhAnapaNe, niraMtara tapazcaryA ane saMyamathI AtmatA bhAvatAM, pUrvAnupUrvIe cAlatAM, eka gAmathI bIje gAma jatAM, jyAM suSamArapura nagara, jyAM azoka vanakhaMDa bAga, jyAM azoka vara pAdapa, jyAM pRthvIzilApa, tyAM Avyo; AvIne azoka vara pAdapanI nIce, pRthvIzilA5ka 5ra, aSTamabhakta grahaNa karIne, banne paga saMkecIne, lAMbA kara karIne, eka pulamAM daSTi aDaga sthApIne, animeSa nayanathI, jarA zarIra nIcuM AgaLa mUkI rAkhIne, yoganI samAdhithI, sarva Idriyo gupta karIne, eka rAtrinI mahApratimA dhAraNa karIne, vicarato hato. (camara) zrI bhagavatIsUtra zataka 3, uddezaka 2 * jIvanarekhA'mAM zrI manasukhabhAi kiratacaMde paNa noMdhyuM che ke- zrImad vakhata para kaI samAgamavAsI guNAnurAgIne kahetA ke--ame zrI mahAvIranA eka aMtevAsI ziSya hatA, pramAdanA yoge paDyA ane rajhaLyA. zrI mahAvIra kevA hatA, jyAM keve prakAre vicaratA ityAdi paNa kahetA. khaMbhAtavALA zrI choTAlAlabhAI mANekacaMde paNa potAnI paricayoMdhamAM lakhyuM che ke--teozrI bahAra pharavA jatA tyAre mane sAthe laI jatA. cana reDanI bAjumAM samudra kinAre retImAM temanI samIpamAM huM, mArA bhAI tribhuvanabhAI tathA khImajIbhAI beThA hatA. kRpALudeve kahyuM-zrImAna mahAvIra svAmI paNa zarIre (AMgaLInA izArAthI batAvyuM) AvA hatA, ane AvI jamInamAM, puDhavIzilAo para besatA hatA.' Page #746 -------------------------------------------------------------------------- ________________ iDaranA pahADA gajAvatA siddha yAgI badhA UThavA ane gAma bhaNI cAlyA. rastAmAM zrImad--'nIyamanIya TUkyuM jJaLavavasa nena birika | phevivizvanuM ghare telavA vijJA !? --e dravyasaMgrahanI prathama gAthAnI dhUna lagAvatA jatA hatA; tenA tIvra upayAgamAM zrImad hAvAthI temaNe muniene kahyuM -- tame khIje raste cAlyA jAe.' ane A asaMga avadhUta dhUna lagAvatA jUde raste DuMgaramAM cAlyA gayA. pachI zrImadde sAMjanA traNa-cAra vAgye ThAkarazI sAthe sAte muniene iDaranA gaDha para meAkalyA ane bIjIvAra jinapratimAjIenA dana karAvyA. ThAkarazIe danIya sthaLA dekhADI Du Mgara upara zrImadde sparzelI bhUmie paNa samajaNa pADI darzAvI. pachI cAthA divase te ja AMkhAnA jhADa taLe munie AjJA pramANe AvyA ane zrImad paNa padhAryA. pachI tyAMthI UThIne upara kahelI kAMkarA-kAMTAvALI viSama jagyAe thaIne pahADa upara gayA.' padma sarvagI zrImad ghaNA vege caDhatA hatA. jatAM rastAmAM velazI RSi khelyA-Aje AmAMthI ekAda jaNane mUkIne jaze, kAraNa ke caDhavAnI jagyA bahu vikaTa che, ane pote bahu josathI cAle che ne tenuM aMtara cAlanArane bahu paDe che.' pachI pahADa upara paheAMcyA pachI tyAM eka zilA hatI tyAM save birAjyA. tevAmAM eka vAghanI vAsanA AvI ane zrImade kahyu "ahIM eka vAgha rahe che paNa tame koi bhIzeA nahiM, ema kahI jANe kaMika gUDhA mAM kahetA hAya ema koi adbhuta rIte kahyuM-jue! A saddha zilA che, ane A beThA chIe te siddha.' atre tevA viziSTa jJAnIgamya kAi gUDha UMDA AzayavALA A adbhuta mArmika ugAramAM sAkSAt jIvanmukata dazA anubhavatA ne vyAghrAdithI bhaya kSeAla na pAme evA aneka camatkArikayeAgasidhdhisaMpanna siddhayeAgI zrImade mAmi kapaNe koI apekSA vizeSe sUcavyuM jaNAya che ke-jeNe zuddha AtmA anubhavasiddha karyAM che te Atmasiddha che, eTale zuddha AtmAnA cetra jeNe siddha karyAM che evA je siddha yAgI jIvanmukta-sadehamukta-dehu chatAM nirdeNu'dazA anubhavI rahyA che te bhAvathI siddha che, ane tevA siddhayAgI jyAM birAje che te bhAvathI siddhazilA che; AveA bhAvaapekSAe koi samajAve dugamya mAmika UDA parama gaMbhIra Azaya atra saMbhave che. (jue a. 55 Adi) bAkI leAkAgre siddha. zilA tA prasiddha ja che ne sava svIkRta ja che, te apekSA atra prastuta nathI. astu ! ema uparAkta zabdo kASTa gUDha mamAM kahI zrImade kAI adbhuta rIte dRSTi. palaTAvIne kahyuM----A badhI zakti smAtmA jema jema uMcA Ave tema tema pragaTa thAya che.' pachI lallujI muni peAtAnI paricayanAMdhamAM lakhe che--kRpALudeve kahyuM-nIce kAi mANusa hAya te| ahIM ApaNane dekhI zake ? meM kahyuM-na dekhI zake. kRpALudeve kahyuM -nIcena mANasa ApaNune dekhI zakatA nathI, tema nIcenI dazAvALA uMcI dazAvALA evA jJAnIna svarUpa jANI zake nahI, ce|gyatAmAM kAMi uMcA Ave te dekhI zake. ApaNuM uMcA DuMgara upara chIe tethI AkhuM gAma ane ghaNuM cheTe dekhI zakIe chIe, ane nIce rahelA mANasa phakta pote be rahelI bhUmikAne dekhe che. tenI peThe jJAnI a-88 697 Page #747 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma rAjaya sava dekhe che; ane nIcenI bhUmikAvALA dekhateA nathI. te tenI hada pramANe dekhe che. ane nIcenI hadavALAne jJAnI kahe che ke tuM uparanI hrade AvI jo te tane samajAze.' pachI zrImad uttarAdhyayana sUtranI trIjA aghyayananI pahelI gAthA--cattApti paramaMzALi, puchupALI, saMtuLo| manulatta surphe lajjA, saMyamammi ya vItiyA?.. evI camatkRtimAM khelyA ke adhe gajArava thai rahyo.' devakaraNajIne te gAthA khelavA kahyuM, paNa te pramANe AvaDayu' nahiM; lallujIne khelavA kahyu, temane paNa AvavuM nahiM, kAine paNa AvaDavu nahiM. pachI zrImade dravyasagraha AkhA vAMcI saMbhaLAvyeA ane muniene kAAtsaga karavAnuM kahI punaH kAryAtsaga mAM saMbhaLAvyeA ane a paNa samajAvyeA. pachI AtmA nuzAsana graMthanA pAchaLanA bhAga jemAM AtmAnA svarUpanuM vizeSa varNana che' te zrImadde vAMcI sa`bhaLAvyeA ane khelyA ke--athakartA AcAya pAchaLanA bhagamAM adbhuta jJAnamAM rahelA che.' i. Ama atra (sAgI zrImade edhavarSo varSovI sattamAgamanI tRSAthI AvelA munienI AzA phaLIbhUta karI tRSA saMtASa pamADI. muni devakaraNajI teA ullAsathI khAlI UThacA-- atyAra sudhImAM je je samAgama parama gurunA thayA, temAM A samAgama sarvopari thayA, devAlayanA zikhara upara kaLaza caDhAve che tema A prasaMga parama kalyANakArI che; sarvopari samajAya che.' ityAdi. pachI pAMcamA divase sAMje zrImadde muniene AjJA karI ke--pUrve thaI gayelA digaMbara munienA smaraNArthe dehAMta pachI karAyelA samAdhisthaLA ke je xchatrIenA nAme oLakhAya che tyAM jAe. munie tyAM gayA ne kAceAtsaga mudrAsthita munienA te samAdhisthaLanA darzana karyAM. vairAgyavahUka A samAdhisthaLeAnI nikaTamAM ja smazAna bhUmi hatI; ane AsapAsamAM ja eka prAcIna guphA, tenI pAsemAM jaLakuMDa ane eka chUTA uMcA patthara dhyAnanA Asana jevA hatA, te paNa muniee taiyA ane IDaranivAsI eka bhAi pAsethI A guphAmAM zrImad doDha mAsa rahyA hatA te paNa sAMbhaLyuM, ane zrImanI A adbhuta ceAgacA~ viSe Azcaya pAmatA upAzraye AvyA. ane pachI chaThThA divase AjJA thavAthI munie vihAra karI gayA. Ama saOthA asaMga vattatA A siddha ceAgIe anAyAse satsa`gecchAthI AvI x muniene chatrIenA darzanArthe javAnI zrImadnI sUcanAmAM zuM gUDha saMketa haze te ApaNe jANatA nathI. paNa A aMge paricayIo pAsethI karNApaka vAta cAlI Ave che, te pramANe evI vAta pracalita che ke------lagabhaga 400 varSa pUrve eka rAjacaMdra nAmanA gibara muni hatA. temanuM tyAre IDaramAM avasAna thayuM; ane atyAre paNa je sthaLe te muninA agnidAha thayA hatA te sthaLe badhAvavAmAM Avela samAdhisthaLa--je 'chatrI'nA nAme prasiddha che, te te bhUtakALanA A prasaganI yAdI zaiAkAratuM meAjUda che. sTezanathI cADe dUra nAnA TekarA para A sthaLa AveluM che, ane temAM 'rAjacaMdra' muninA nAmano spaSTa zilAlekhaullekha ame najare dIThA che. eka bIjI vastu paNa che ke zrImadde 'dravyasaMgraha'nI jUnI prata tyAM khaMDaranA bhaMDAramAM niyata sthaLe mUkelI svayaM batAvI ApI hatI,--ke je prasaMga najare jonArAone parama AzcaryakAraka adbhuta lAgyA hatA. Page #748 -------------------------------------------------------------------------- ________________ iDaranA pahADa gajAvate siddha gI paDelA munione pAMca-cha divasa satsaMgane dharma lAbha ApI vidAya karyA pachI paNa atra nivRttikSetre IDaranA pahADomAM ane giriguphAomAM paNa be mahinA sudhI parama asaMga sthiti karI hatI. ane "tapa kare, ta5 kare, zuddha cetanyanuM dhyAna kare, zuddha catanyanuM dhyAna karo" (hA. naM. rU-10)e zuddha ciduAkAzamAM UThatI AkAzavANIne caritArtha karatA A parama tapemUrti siddha gI zuddha "caitanya jinapratimA" thaI rahyA hatA; "kevala zuddha citanyasvarUpa sahaja nija anubhavasvarUpa chuM." (hA.naM. rU-7). "huM eka chuM, asaMga chuM, sarva parabhAvathI mukta chuM, asaMkhyAta pradezAtmaka nijaavagAhanApramANuM chuM. ajanma, ajara, amara, zAzvata chuM. svaparyAya pariNAmI samayAtmaka chuM. zuddha caitanyasvarUpa mAtra nirvikalpa draSTA chuM." (hA. naM. rU-11)-ema zuddha AtmabhAvanA bhAvatA A parama asaMga siddha yogI, "kevaLajJAna, eka jJAna, sarve anya bhAvanA saMsargarahita ekAMta zuddhajJAna, sarva dravya kSetra kALa bhAvanuM sarva prakArathI eka samaye jJAna te kevaLajJAnanuM (hA-ne. rU. 8)-zuddha citanyanuM parama nizcayadhyAna dharI rahyA hatA. Ama "parama guNamaya cAritra (baLavAna asaMgAdi svabhAva)mAM vartatA, "parama nirdoSa mRta" parAvartAtA, "parama pratIti rUpa paramAvagADha samyakatva dhAratA, "parama parAkrama dAkhavatA, "parama indriyajaya" (hA. naM. -25) AcaratA A parama puruSasiMha parama siddha yogIndra parama asaMgapaNe atra nivRttikSetre aDhI mAsa vicArI rahyA; 'ahamiko khalu suddho, dasaNaNANamaI o sadArUvI, Navi asthi majjha civi aNNaM paramArNAmattaMpi // mA majjhaha mA rajaha, mA dassaha iNi atthe / thiramicchaha kAra ni visarAirmsipi " I. mahAn gAthAonA divya nAdathI IDaranA pahADone ane giriguhAone gajAvI rahyA ane "ekAkI vicarato vaLI samazAnamAM, vaLI parvatamAM vyAvra siMha saMga je; aDela Asana ne manamAM nahiM kSobhatA, parama mitrane jANe pAmyA yena je.'--e "apUrva avasaranA apUrva kAvyamAM pote ja saMgIta kareluM devadurlabha divya dazya sarjAvI rahyA! ane kharekhara! eka vakhata te A siddha gI aDola akSobha paNe kAryotsarga dhyAnamAM lIna hatA tyAM pAsethI vAgha zAMtimAM cAlyo gayo, evuM dazya tyAM sarjAI paNa gayuM! A parama ahiMsAmUrti siddha yogInA sAnnidhyamAM vAgha je hiMsa prANI paNa zAMta banI gaya! ane "dilAtA tattaSi vedanA -ahiMsAnI pratiSThA thaye tenI sannidhimAM vairanAza hoya e pAtaMjala cagasutrane satyakAra karAvate jIvate jAgate javalaMta mahAprasaMga A kALamAM A kSetramAM banI gayo ! A hate A IDaranA pahADone ane guphAone gajAvatA A siddha yogI ! Ama aDhI mAsa IDara nivRttikSetre sthiti karI zrImad mahA vadamAM amadAvAda AvyA ane ekAda divasa tyAM sthiti karI. IDaramAM zrImadanI sAthe TokarazIbhAI hatA temaNe pipaTalAlabhAIne zrImanI IDaranI carcA saMbaMdhI hakIkata kahI dekhADI ane IDaranA pahADI jaMgalamAM zrImad kAryotsargalIna hatA tyAre vAgha pAsethI zAMtimAM cAlyo gaye e AzcaryakAraka prasaMga paNa kahI dekhADo. piopaTalAlabhAI eka be vAta Page #749 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 700 adhyAtma rAjacaMdra noMdhe che--zeTha jesaMgabhAI ujamazIe zrImadnane prazna karyAM-A kALe kevaLajJAna haiAya ? zrImade kahyuM-parama zAMti anubhavIe chIe. zrImadde rAtre traNa vAgyA sudhI adbhuta medha ApyA hatA. rAte traNa vAgye zrImad AstADIyA daravAjA bahAra jaMgala gayA. peApaTalAlabhAI sAthe hatA. zrImad 'karale gurugama jJAna vicArA, karale gurugama jJAna vicArA' e padanI dhUna lagAvatA cAlatA hatA. atre sAbaramatI kAMThe bhImanAthamAM zrImadde parama tattvadRSTinA apU edha ApyA hatA. pachI amadAvAdathI zrImad vavANIA--mArakhI AvyA hatA ane tyAM lagabhaga aDhI mAsa sthiti karI punaH IDara padhAryA hatA, ane tyAM vai. zu. 15thI vai. vada bArasa sudhI sthiti karI hatI. punaH pUrvavat A siddha ceAgIe iDaranA pahADo ne girikaMdarAone peAtAnI divya dhUnAthI gajAvI ane divya cAnathI jagAvI hatI. iDarathI vaLatAM zrImad vacce rastAmAM naroDA eka divasa munie hatA tyAM padhAryAM, amadAvAdathI paNa popaTalAlabhAI Adi ghaNA mumukSue tyAM AvyA hatA. vaizAkha mAsanA aMta bhAga ane bhara unhALAneA tApa paDatA hatA, te vakhate zrImade muniene bapAre bAra vAgye vanamAM nivRttisthaLe padhAravAnuM kahALyuM, bIjA mumukSue sAthe peAte paNa cAlyA. AvA tApamAM muninA paga dAjhatA haze ema kahI pAte paNa pagarakhAM kADhIne aDavANe page cAlyA. grISmanA prakhara tApa ane retALa jamIna, temAM aDavANe page sukumAra zarIravALA zrImadda gaMdhahastInI peThe bahuja dhIre dhIre zAMti-gaMbhIratAthI cAlatA hatA ! muni lallujI te vakhatanuM tAddazya citra Alekhe che--te dekhI ghaNA mANaseAne A jJAnIne dehanI sAthe kAMi saMbaMdha nathI tema cAle che. ema theADI samajaNavALA mANasAne paNa pratyakSa dekhAva thayA. ane ame sAta ThANA AmathI Ama ane AmathI Ama chAMyaDA khALatA khALatA AmathI Ama kUdakA mArIne parANe parANe thADA thADA chAMyaDe ubhA rahetA ubhA rahetA cAlyA ne dUra eka vaDavRkSa hatuM tyAM (zrImad) padhAryAM,----tyAM ame paNa gayA. tyAM kRpALudeva padhArela ne temanA caraNa sAmuM jovAthI page sAva rAtA vageaAhInI zerA chUTe tevo dekhAva lAgyA ne phAllA (bhabhAlA) paDayA te dIThA.' tyAM taLAva kAMThe vaTavRkSa taLe zrImadde ghaNI pa`dA maLI hatI, tene ghaNA medha ApyuM--kama graMthane cheDe AtmA rahe che, prakRti joi che.' ityAdi. zrImade eka vacana evuM uccAyu. ke--have ame rAAva asaMga dazAmAM thaine keI eka vacana uccAra karIe nahiM tevI dazA varSe che.' tyAre muni devakaraNajI khelI UThayA--tA pachI jJAnInI anukaMpA ane dayA kayAM jaze?" zrImadde kahyuM-tyAM te dayA paNa aMte mUkavAnI che' Ama naroDAmAM eka divasa sthiti karI muniene ane anya mumukSuene dharmalAbha ApI zrImad amadAvAda thai chevaTane ` mATe muMbai padhAryAM; iDaranA pahADAne ne giriguphAene gajAvI ane parama asaMga zuddha AtmadazAne jagAvI A amehasvarUpI siddha yogI mehamayImAM pAchA pharyAM! Page #750 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa navAyuM zrImanI apramatta yogadhArA AvI apUrva vRtti aho ! thaze apramatta yoga -zrImad rAjacaMdra vyApAra-vyavasAyAdi parigrahakArya prapaMcamAMthI ane gRhavyavahArAdi bAhya saMgaprasaMga gathI nivRtta thaI sarvasaMgaparityAga bhaNI doTa mUkI rahelA zrImad prAraMbhathI ja bhAvathI te asaMga nitha hatA ja, e ApaNe pUrva prakaraNamAM savistara avalekayuM ja che; have mAtra bAhya veSadhAraNa zivAya bAkI sarva prakAre dravyathI paNa asaMga nigraMtha thaI rahyA hatA; ane "dhanya re divasanA dhanya kAvyamAM bhAkhelI "thaze apramatta ga re? ebhaviSyavANI pramANe, ane te ja dine lakhelI "apramatta guNasthAna paryata pahoMcavuM e hAthoMdhamAM likhita pratijJA pramANe apramatta yoganI sAdhanAmAM akhaMDa ekaniSThAthI pravRtta thayA. sahaja zuddha AtmasvarUpamAM sahaja sthitirUpa sAkSAt sahajAnma svarUpane viSe apramatta sahajAmasvarUpasvAmI zrImaddanI A apramatta cagadhArAnuM digadarzana A prakaraNamAM karazuM. atre apramatta eTale zuM? e prathama vicAravA yogya che ane te vicAravA mATe pramAda-apramAdanuM svarUpa samajavuM yogya che. A pramAda eTale ALasupaNuM e mAtra sAmAnya artha nathI; paNa pramAda eTale AtmasvarUpathI pramattapaNuM, cutapaNuM, bhraSTapaNuM. AtmAnuM svarUpathI cUkavuM te pramAda. eTale je kaMI vaDe karIne jIva pitAnI svarUpasthitithI pramatta thAya, bhraSTa thAya, te paNa pramAda e tene vizALa atha che. AtmAnA svarUpathI nipAta-nIce paDavuM, adhaHpatana thavuM, te sannipAta e ja mukhya pramAda che, ane A sasvarUpathI nipAtarUpa sannipAtathI ja jIvane rAga-dveSa-meha e trideSa sannipAtarUpa anya pramAda lAgu paDe che. mada, viSaya, kaSAya, nidrA, vikathA e paMca pramAda paNa A svarUpabhraSTatArUpa mukhya pramAdanuM ja pariNAma che; athavA A paMca pramAda AtmAne svarUpabhraSTa karanArA kAraNarUpa paNa che. Ama A sarva pramAdaprakArane svarUpabhraSTatArUpa pramAda sAthe paraspara kAryakAraNa saMbaMdha che. A pramAdane abhAva te apramAda. eTale AtmAnA svarUpathI pramatta-Tyuta-bhraSTa na thAya te apramatta eTale ke AtmAnA svarUpathI pramatta-Tyuta- bhraSTa na thatAM je AtmAnA sahaja zuddha svarUpamAM sthita rahe-svastha rahe, svamAM-AtmasvarUpamAM sthitirUpa svasthatA dhAre te ja apramatta. arthAt AtmasvarUpamAM sthitirUpa svasthatA e ja samAdhi, AtmasvarUpamAM asthitirUpa asvasthatA e ja asamAdhi; AtmapariNAmanI svasthatA e ja dharma, Atmapari. NAmanI asvasthatA e ja karma ane karma e ja pramAda, akarma e ja apramAda- apramatta sthiti ane Ama AtmasvarUpamAM je jAgRta-apramatta hoya te ja muni, na Page #751 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 71 adhyAtma rAjacaMd hAya te amuni. A aMge apramatta ceAgI zrImanA ja A parama tattvarahasyabhUta TakAtkINu . vacanAmRta che ke-- zrI jina AtmapariNAmanI svasthatAne samAdhi ane AtmapariNAmanI asvasthatAne asamAdhi kahe che; te anubhavajJAne jotAM parama satya che. AtmapariNAmanI svasthatAne zrI tIrthaMkara samAdhi kahe che, AtmapariNAmanI asvasthatAne zrI tIrthaMkara asamAdhi kahe che. AtmapariNAmanI sahaja svarUpe pariNati thavI tene zrI tIrthaMkara dharma kahe che. AtmapariNAmanI kaMI paNa capaLa piraNata thavI tene zrI tIrthaMkara kama kahe che. je jIvA meAhanidrAmAM sUtA che te amuni che; niraMtara AtmavicAre karI muni te jAgRta rahe; pramAdIne savathA bhaya che, apramAdIne koI rIte bhaya nathI ema zrI jine kahyuM che. sarva vibhAvathI udAsIna ane atyaMta zuddha nija paryAyane sahajapaNe AtmA bhaje, tene zrI jine tIvrajJAnadazA kahI che. pramAdane x tIthaMkaradeva ka kahe che, ane apramAdane tethI bIjI eTale aka rUpa evuM AtmasvarUpa kahe che. tevA bhedanA prakArathI ajJAnI ane jJAnInuM svarUpa che; (kahyuM che.)'--zrImad rAjacadra, a. 551, 568, 569, 572, 486. AvA A apramatte zabdanA vizALa mULa arthAMmAM sahaja AtmasamAdhirUpa svasthatAnA anubhava karanArA, tIvra jJAnadazA sa MvedanArA, parama dhamUrtti, svarUpasthita icchA rahita padma bhAvamuni zrImad prathamathI ja apramatta dazAnA vAraMvAra anubhava karatA AvyA ja che,--e ApaNe pUrva prakaraNeAmAM yathAprasa Mge joyuM ja che, eTaluM tenuM atra piSTapeSaNa karatA nathI; paNa eka-be vastu pratye sujJa vAMcakanuM dhyAna kheMcI tenI smRtine sahaja tAjI karIe chIe. sahAtmasvarUpamAM susthita, kevala zuddha jJAnadazAne anubhavatA zrImade peAtAnA AtmAnI apramattadhArAnuM sUcana karata! A anubhavaudgAra prakAzyA che samaya paNa apramattadhArAne nahiM vismaraNa karatuM evuM je AtmAkAra mana te vartamAna samaye udaya pramANe pravRtti kare che; ane je kAI paNa prakAre vartAya che, tenuM kAraNa pUrve nidhana karavAmAM AvelA e uya che, te uddayane viSe prIti paNa nathI, ane aprIti paNa nathI. samatA che. karavA yAgya paNa ema ja che. nirAzraya evA jJAnIne ardhuMya sama che, athavA jJAnI sahajapAimI che, sahajasvarUpI che, sahajapaNe sthita che; sahujapaNe prApta udaya bhAgave che. sahajapaNe je kaI thAya te thAya che, je na thAya te na thAya che, te kattavyarahita che; kavyabhAva tene viSe vilayaprApta che. mana, vacana, kAyAnA jogamAMthI jene kevaLI svarUpa bhAva thatAM gayA che, evA je jJAnIpuruSa tenA parama upazamarUpa caraNAraviMda tene ahu bhAva maTI namaskAra karI, X " pamAya janmanAdanuM, appamAya taphAvaC / samAyelo pati pAche vaMciyeya 51 // '-sUtrakRtAMga 1-ntra, 8 ma, 3 gAthA Page #752 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImaddanI apramatta yAgadhArA 703 vAraMvAra tene ciMtavI, teja mAmAM pravRttinI icchA karyAM karo evA upadeza karI A patra pUrA karUM chuM, viparIta kALamAM ekAkI heAvAthI udAsa ! ! ! '--mImad rAja, aM. 353, 377, 466. Ama AviparIta-duHSama kALamAM jene peAtAnI heDInA ke peAtAnI AtmadazAne samajI zakanArA(saubhAgya zivAya) kAI na maLavAthI ekAkIpaNuM vedAtuM hatuM evA apramatta yAgI zrImane AvI adbhuta sahajAtmasvarUpasthitirUpa apramatta dazA teA udayaupAdhi prasaMgamAM ane gRhAvAsamAM paNa vattatI hatI--kavacit bAhya saMga--prasaMgane lai temAM khAhya aMtarAya AvI paDe te bhale, bhAvathI 6-7 guNasthAna vacce vAraMvAra ArohaavarAha karavA paDyo hAya te bhale, paNa te apramatta dazAnuM zIghra sahaja anusa dhAna ja thaI jatuM, evuM sahajAtmasvarUpa para sahajAtmasvarUpasvAmI zrImanuM adbhuta svAmitva siddha thaI cUkayuM hatuM. A prAraUAyajanita bAhya upAdhiprasaMganuM baMdhana na heAta te akhaMDa apramatta AtmasthitimAM pramattapaNAnA leza paNa samayamAtra paNa avakAza na hatA. ane Ama gRhAvAsamadhye-prArudayaupAdhimadhye paNa akhaMDa AtmasamAdhi jALavI zrImadde kevA alaukika rAdhAvedha sAdhyA hatA, dhAra taravAranI' seAhalI karI batAvI akhaMDa caraNudhArArUpa taravAranI dhAra para nAcavAnuM kevuM addabhuta AtmaparAkrama karI khatAvyu hatuM, te ApaNe te te prakaraNeAmAM (54, 55, 56 Adi, 60-61 Adi) pUrve avaleAkI gayA ja chIe. ane have tA mAhya upAdhinuM rahyuM sahyuM baMdhana paNa chUTI gayuM hatuM, gRhavyavahAranA saMgaprasaMgathI nivRtta thavAnuM banI gayuM hatuM, eTale apramatta yAganI sAdhanAmAM-sthitimAM avarodha karanArUM khAhya koI kAraNa rahyuM na hatuM, eTale karmAMnI sAme apramattaAtmaparAkramathI jhajhUmatA apramatta zUravIra zrImad apramatta yeAgadhArAmAM kevA apurva AtmaparAkramathI pravRtta thayA te ApaNe avaleAkazuM. ka*-pramAda sAme yuddha karatA samyagdarzanI-samyajJAnI-samyakcAritrI apramatta ceAgI zrImad guNasthAnakramamAM AgaLa vadhatA peAtAnA AtmAne apramattatA arthe AtmapuruSAnI preraNA karatAM sa'edhana kare che-- huM samyagdarzanI ! samyakcAritra ja samyakdananuM phaLa ghaTe che, mATe temAM apramatta thA. je pramattabhAva utpanna kare che te ka baMdhanI tane supratItinA hetu che. huM samyakcAritrI! have zithilapaNuM ghaTatuM nathI, ghaNA aMtarAya hatA te nivRtta thayeA, teA have niraMtarAya padamAM zithilatA zA mATe kare che ? (hAthaneAMdha 2-7). apramatta zUravIra thA. (hA. nAM. 2--18). huM munie ! jyAMsudhI kevaLa samavasthAnarUpa sahaja sthiti svAbhAvika na thAya tyAMsudhI tame dhyAna ane svAdhyAyamAM lIna raheA. xx udayanA dhakkAthI te dhyAna jyAre jyAre chUTI jAya tyAre tyAre tenuM anusa dhAna ghaNI tvarAthI karavuM. vaccenA avakAzamAM svAdhyAyamAM lInatA karavI. sarva paradravyamAM eka samaya paNa upayoga saMga na pAme evI dazAne jIva bhaje tyAre kevaLajJAna utpanna thAya.' (hAthanoMdha. 2-9). peAtAnA hRdayadarpaNu samI A hAthaneAMdhamAM Page #753 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 704 adhyAtma rAjacaMdra ja 7-12-54-31-11-22nA dine arthAt saM. 1954nA Aze mAsanI zuda 7nA dine-pitAnA A rAjacaMdra janmanA 31mA varSanA 11mA mAsanA 22mA divase, samaye samaya apramata akhaMDa jAgrata AtmA paganI gaveSaNa karatA parama saMvegaraMgI zrImadda, jJAnIonA apramatta jAgRta adUbhUta AtmapuruSArthanuM sAzcarya smaraNa karI, potAnA AtmAne apramata gadhArAnA AtmapuruSArthane saMvegavega ApatuM saMbodhana kare che- Ama kALa vyatIta thavA devA gya nathI. samaye samaya ApaNe upakArI karIne nivRtta thavA devA yogya che. aho A dehanI rathanA! aha cetana ! aho tenuM sAmarthya! aho jJAnI! ahe tenI veSaNa! ahe temanuM dhyAna ! ahe temanI samAdhi ! aho temane saMyama! aho temane apramattabhAva! ahIM temanI parama jAgRti! ahe temane vItarAga svabhAva! ahe temanuM nirAvaraNa jJAna ! aho temanA yoganI zAMti! aho temanA vacanAdi pigane udaya! he AtmA ! A badhuM tane supratIta thayuM chatAM pramattabhAva kema? maMda prayatna kema? jaghanyamaMda jAgRti kema? zithilatA kema? mUMjhavaNa kema? aMtarAyane hetu che? apramatta thA, apramatta thA, parama jAgRta svabhAva bhaja, parama jAgRta svabhAva bhaja-hAthanoMdha, 2-11 zrImadanA A parama adbhuta AtmasaMbodhanamAM apramatta yogIzvara zrImadUnI vartamAnanA pramatta pramatta jIvane khyAla suddhAM na Ave evI kevI parama apramatta Abhopayoga gaveSaNa che! mahAmunIzvarane paNa durlabha evI kevI ugrasaMgaraMgI parama apramatta bhAvatA che! jaghanya maMda-ochAmAM ochI maMda jAgRti paNa na calAvI tye evI kevI parama AtmajAgRti che! leza paNa zithilatA-DhIlAza na kAma Ave evI kevI parama AtmapuruSArthatA che! jarA paNa maMda prayatna na avakAza pAme evI kevI parama AtmaparAkramatA che! A apramatta AtmapayoganI dizAmAM ane dizAmAM apramatta yogIzvara zrImada kevA pUrNa AtmapuruSArthathI-kevA addabhuta AtmaparAkramathI pravaryA hatA tenuM sUcana zrImaddanI hAthadhanA (rU-18) A anubhavadugAramAM maLe che- pratyakSa nija anubhavasvarUpa chuM, temAM saMzaya zo? te anubhavamAM je vizeSa viSe nyUnAdhikapaNuM thAya che, te je mATe to kevaLa akhaMDAkAra svAnubhavasthiti vate. apramatta upayoge tema thaI zake. apramatta upayoga thavAnA hetuo supratIta che. tema vatye javAya che te pratyakSa supratIta che. avicchinna tevI dhArA vate to adUbhuta anaMtajJAnasvarUpa anubhava suspaSTa samavasthita vate -." ane-satata aMtarmukha upage sthiti e ja nigraMthane parama dharma che. eka samaya paNa upaga bahirmukha kare nahIM e nigraMthane mukhya mArga che (aM. 767), kevaLa aMtarmukha thavAno mArga sarvaduHkhakSayane upAya che' (aM. 816) e pitAnA ja subhASita sUtrone yathAstra anusaratAM satata aMtarmukha upage sthiti karatA Page #754 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImanI apramatta gadhArA 705 apramatta gIzvara zrImad mana-vacana-kAyAnA veganuM apramattapaNuM sAdhavA kevI apUrva janAbaddha suvyavasthita rIte pravaryA hatA tene nirdeza temanI A hAtha. naMdhamAM ja maLI Ave che, tenuM savistara vivecana apUrva saMyamanA prakaraNamAM (66) karI gayA chIe, eTale tenuM piSTapeSaNa nahiM karatAM atre saMkSepamAM jaNAvIe te- kAyAnuM niyamitapaNuM, vacananuM syAdvAdapaNuM, mananuM audAsInyapaNuM, AtmAnuM muktapaNuM-A chellI samajaNa" (hA-naM. 1-6) pramANe pravRtti karatA zrImade yathAsUtra AcaraNathI mana-vacana-kAyAne vividha trividha saMyama sAdhI (hA-ne. 2-) mana-vacana kAyAnA yeganuM apramattapaNuM sAdhyuM hatuM, ane "saMyama kAraNa nimittarUpa dravya-kSetra-kALa-bhAvane sevatA zrImade "saMyamita deharUpa dravya, nivRttivALAM kSetre sthiti-vihArarUpa kSetra, yathA sUtra kALarUpa kALa ane yathAsUtra nivRttisAdhanavicArarUpa bhAva'nuM sevana karyuM hatuM ane dravyathI-huM eka chuM, asaMga chuM, sarva parabhAvathI mukta chuM. kSetrathI-asaMkhyAta nija avagAhanA pramANa chuM. kALathI-ajara, amara, zAzvata chuM. svaparyAya pariNAmI samayAtmaka chuM. bhAvathI-zuddha caitanyamAtra nirvikalpa draSTA chuM' (hA-ne. 1-7), ema bhAvathI AtmasAdhanarUpa dravya-kSetra-kALa-bhAvanuM sevana karatA zrImade AtmAnuM bhAvana karyuM hatuM, auri mAmAne vidara -AtmAne bhAvatAM vihare che e sUtrane caritArtha karyuM hatuM. Ama dravyAnuyeganA phaLarUpa sarvabhAvathI virAma pAmavArUpa saMyamane- dravyathI ane bhAvathI "sarvAgazuddhasaMyama-ekAMta sthira saMyama ekAMta zuddhasaMyama ne (hA. meM. 2-13) zrImad sevI rahyA hatA-jIvanamAM AcarI rahyA hatA, hAthanedha 21ramAM jaNAvyuM che tema "AraMbha parigrahavirati AcarI rahyA hatA ane AvuM apramatta AcaraNa karatAM zrImadda hAthoMdhamAM (2-12, 3-29) karelI AtmapratijJA pramANe- tIvravairAgya, parama Ava, bAhyAbhaMtaratyAgapUrvaka AraMbha parigrahavirati, brahmacarya pratye pratinivAsapUrvaka, "AhArane jaya, Asanane jaya, nidrAne jaya, cegane jaya-manane vacanano kAyAno Indriyane jaye karIne', zuddha apramatta A payogamAM sthiti karI rahyA hatA. ane Ama dravyathI ane bhAvathI paMcasamiti-trigupatanA yathAsava AcaraNathI mana-vacana-kAyAnA roganI apramatta saMyamasAdhanApUrvaka AtmAne svarUpamAM saMyamI rAkhatA parama AtmasaMyamI apramatta rogI zrImad rahasyadaSTinA patramAM (a. 767) pite lakhyA pramANe AvI apramattayogasAdhanA prayogasiddha karI rahyA hatA- "satata aMtarmukha upage sthiti e ja nigraMthane parama dharma che. eka samaya paNa upayoga bahirmukha kare nahIM e nigraMthane mukhya mArga che, paNa te saMyamAthe dehAdi sAdhana che tenA nirvAhane arthe sahaja paNa pravRtti thavA gya che. kaMI paNa tevI pravRtti karatAM upaga bahirmukha thavAnuM nimitta che, tethI te pravRtti aMtarmukha upayoga pratye rahyA kare evA prakAramAM grahaNa karAvI che; kevaLa ane sahaja aMtarmukha upaga te mukhyatAe kevaLa bhUmikA nAme terame guNasthAnake hoya che. ane nirmaLa vicAradhArAnA baLavAnapaNuM sahita aMtarmukha upaga sAtame guNasthAnake heAya che. pramAdathI te ma-89 Page #755 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma rAjacaMdra upaga alita thAya che, ane kaMIka vizeSa aMzamAM khalita thAya te vizeSa bahirmukha upayoga thaI bhAvaasaMyamapaNe upayoganI pravRtti thAya che. te na thavA devAne ane dehAdi sAdhananA nirvAhanI pravRtti paNa na cheDI zakAya evI hovAthI te pravRtti aMta mukha upage thaI zake evI adbhuta saMkaLanAthI upadezI che, jene pAMca samiti kahevAya che. 44 arthAt je kaMI nigraMthane pravRtti karavAnI AjJA ApI che, te pravRttimAMthI je pravRtti tyAga karavI azakya che, te ja AjJA ApI che ane te evA prakAramAM ApI che ke mukhya hetu je aMtarmukha upaga tene jema akhalitatA rahe tema ApI che. te ja pramANe vartavAmAM Ave to upayoga satata jAgRta rahyA kare, ane je je samaye jIvanI jeTalI jeTalI jJAnazakti tathA vIryazakti che te te apramatta rahyA kare." zrImad rAjacaMdra, aM. 767. che ' ane AvI apramatta ega ne apramatta upayoganI sAdhanAmAM niraMtara parama prayatnazIla vartatAM, paramANumAtra deSane samayamAtra paNa sahana na karI zakatA-parama asahiSNu parama apramatta zrImad AtmAnA keI pradezamAM khUNekhAMcare bharAI rahelA rahyA sahyA deSanA paramANue paramANune vINI vINIne AtmAmAMthI visarjana karatA hoya-chevaTanI vidAya ApatA hoya, ane pitAnA jJAna-darzana-cAritrAdi guNane satkArI AtmAmAM atyaMta sthira thavAnuM AhAna karatA hoya ema pitAnI hAthanaMdhamAM te te guNa-deSane AvuM apUrva bhAvavAhI saMbodhana kare che - - "he kAma ! he mAna ! he saMgaudaya ! he vacanavargaNa ! he maha ! he mahadayA ! he zithilatA ! tame zA mATe aMtarAya kare che? parama anugraha karIne have anukULa thAo ! anukULa thAo ! , "sva5ra upakAranuM mahatakArya have karI le! tvarAthI karI le! apramatta thA-apramatta thA. zuM kALano kSaNavArane paNa bhase AryapuruSoe karyo che? he pramAda ! have tuM jA, jA, he brahmacarya ! have tuM prasanna thA, prasanna thA, he vyavahArodaya ! have prabaLathI udaya AvIne paNa tuM zAMta thA, zAMta, he dIrghasUtratA ! suvicAranuM, dhIrajanuM, gaMbhIrapaNAnuM pariNAma tuM zA mATe thavA icche che? he bAdhabIja ! tuM atyaMta hastAmalakata varta, varta. he jJAna, tuM durgane paNa have sugama svabhAvamAM lAvI mUka he. thAritra! parama anugraha kara, parama anugraha kara, he ga! tame sthira thAo; sthira thAo! he dhyAna! tuM nija svabhAvAkAra thA, nija svabhAvAkAra thA, he vyagratA! tuM jatI rahe, jatI rahe a5 ke madhya a5 kaSAya! have tame upazama thAo, kSINa thAo. amAre kAMI tamArA pratye ruci rahI nathI. he sarvajJapada! yathArtha supratItapaNe tuM hadayAveza kara, hRdayAveza kara. he asaMga nigraMthapada! tuM svAbhAvika vyavahArarUpa thA! he parama karuNAmaya sarva paramahitanA mULa vItarAga dharma ! prasannathA prasanna che AtmA! tuM nija svabhAvAkAra vRttimAM ja abhimukha thA ! abhimukha thA. . he. vacana samiti! he kAyaacapaLatA ! he ekAMtavAsa ane asaMgatA! tame paNa prasanna thAo, prasanna thAo !"--hAthadha, 2-19, -26, Ama pitAnA deSa paramANune paNa AtmAmAMthI visarjana karatA ane samyagadarzana Page #756 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImanI apramatta gadhAza 707 jJAna-cAritrAdi AtmaguNane samaye samaye vivardhana karatA parama nidevamUrti guNa dhAma apramatta gIzvara zrImadda apramatta yuganI sAdhanAne A apUrva AtmapuruSArtha kurAvI rahyA hatA, samaya mAtrane paNa pramAda nahiM karatAM apramatta upayogamAM sthitinuM AvuM ugra AtmaparAkrama ulasAvI rahyA hatA. ane Amasakala saMsArI iMdriyarAmI, muniguNa AtamarAmI re, mukhyapaNe je AtamarAmI, te kahiye niSkAmI re e AnaMdaghanajInA sUkta pramANe mukhyapaNe AtmArAmI nikAmI mahA bhAvamuni zrImadda parabhAvavibhAvathI virAma pAmI AtmAmAM ramaNa karI rahyA hatA; dhAra taravAranI sehalI dehalI caudamA jinataNI caraNasevA evI taravAranI dhAra karatAM dehalI caraNasevAne sehalI karI 'apramatta caraNadhArA para parama saMvegathI cAlI rahyA hatA; dravyathI kSetrathI kALathI ane bhAvathI asaMgapaNe vicaravAne satata upayoga rAkhI 'sahaja bhAva svadharmamAM nizcaLapaNe rahevArUpa mahA bhImavata AcarI rahyA hatA; kevaLa aMtarmukha thavAnA jJAnInA mArgane anusarI satata aMtarmukha upage sthiti karI rahyA hatA ke apramatta zUravIratA prahaNa karI "mAre kAma krodha saba, lebha moha pIsi DAre, indriha katala karI, kiye rajapUta hai I. prakAre kaSAyAdi AMtarazatruone jaya karI rahyA hatA; paramAnaMdamaya AtmAmAM nimagna thaI apramatta AtmajAgRti dharI rahyA hatA; "dravyAnuyeganA phaLarUpa sarva parabhAva vibhAvathI virAma pAmavArUpa saMyama'-sarvAgazuddha saMyama dharI AtmAne AtmAmAM saMyamI rahyA hatA hAthanadhamAM (1-24) anubhavasiddhapaNe jaNAvyA pramANe vicAranI tINa pariNatithI tathA brahmarasa pratye sthirapaNAthI samaye samaye anaMtA saMyamapariNAma vardhamAna thaI rahelA anubhavI rahyA hatA; ane ema "anukame saMyama sparzataLa, pAmyo kSAyaka bhAva-anukrame samaye samaye vardhamAna saMyamanI ucca ucca bhUmikAne sparzatAM, -parama vItarAgee Atmastha kareluM, yathAkhyAta cAritrathI pragaTeluM evuM parama asaMgapaNuM niraMtara vyaktA vyaktapaNe saMbhAru chuM" (aM. 896)-e temanA anubhavasiddha vacana pramANe kSAyika bhAva-kSAyika cAritra bhaNI doTa mUkI rahyA hatA; yathAsthita anubhava thavAthI svarUpastha thaI, cAritramehanIya prAye pralaya karI "asaM. gatAthI paramAvagADha anubhava" (aM. 901) karI rahyA hatA; ane "je mahAtmAo asaMga caitanyamAM lIna thayA thAya che ane thaze tene namaskAra' (aM. 901) karatA "asaMga zuddhacaitanyAthe asaMgagane ahoniza IcchI rahyA hatA ane AvA parama AtmapuruSAthI-parama AtmaparAkramI A AtmArAmI mahAmuni mahAnitha-mahAsaMyamI -mahAsaMyati sarva dravyathI sarva kSetrathI sarva kALathI ane sarva bhAvathI asaMga zuddha apramata A gane sAkSAta anubhavI rahyA hatA. A mahAna hato A mahA apramatta yogIzvara rAjacaMdra! ane AvI mahAna hatI A mahA apramatta gIzvaranI apramatta gadhArA ! Page #757 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa sAmuM zuddha caitanya dhyAna AnaMdadhana cetanamaya mUti, zuddha niraMjana deva dhyAu re.'--zrI AnaMdaghanajI AvI zuddha AtmApayegamAM akhaMDa sthitirUpa apramatta yAgadhArA jene vahI rahI hatI, evA zrImad zuddha caitanyanA dhyAnanI zreNI para ArahI rahyA hatA. 'vicAranI tIkSNa pariNatithI ane brahmarasa pratyenI sthiratAthI' samaye samaye jene ana MtA saMyamapariNAma vamAna thai rahyA hatA, evA brahmarasanA bhogI zrImaddanI zuddha caitanyanI dhyAnadhArA samaye samaye anavaguNuviziSTa vaSa~mAna pariNAmane pAmI rahI hatI. adhyAtmajIvananA prathama tamakkAthI prAra bhAyelI A zuddha caitanya dhyAnanI dhArA uttarAttara baLavattara banatI jatI atyAre-A adhyAtmajIvananA trIjA-chellA tabakkAmAM (1953 ane pachI) te parama parAkASThAne (Climax) pAmatI jatI hatI. ApaNe saubhAgya paranA patrAmAM pUrve joyuM hatuM tema-- caitanyanA nira Mtara avicchinna anubhava priya che, e ja joie che, bIjI kai spRhA rahetI nathI' (a'. 144)--ema niraMtara caitanyanA akhaMDa anubhava ja jene priya hatA evA Atmarata-AtmatRSTa-AtmatRpta zrImad 'satyaM paraM dhInna'--evuM je parama satya tenuM ame dhyAna karIe chIe' (a. 302, 307) ema parama satyanuM akhaMDa dhyAna karatAM hatA; 'anukrame sayama sparza tAjI, pAmyA kSAyaka bhAva'--anukrame sayamanI Urdhva Urdhva bhUmikAone sparzatAM kSAyaka cAritrane saMbhAratA hatA : ane zuddhatA vicAre dhyAve zuddhatAme keliM kare, zuddhatAme' thira vhe, amRtadhArA varase'--zuddhatA vicAratAM-dhyAtAM, zuddhatAmAM ramatAM-zuddhatAmAM sthira rahetAM jene amRtamaya AtmAnA zAMta sudhArasanI amRtadhArA vatI hatI evA zrImad zuddha cetanarasanI amRtAnubhUti karatA hatA; ane eTale ja AvA brahmarasanA bhAgI zrImad, pAsakhA saubhAgya paranA patromAM vAraMvAra peAtAnI AtmadazA AlekhatuM hRdaya darzAvatA hatA-- cittanI dazA caitanyamaya rahyA kare che. atre AtmAkAratA varte che. jaNAvyA jevuM teA mana che, ke je satsvarUpa bhaNI akhaMDa sthira thayuM che, (nAga jema meAralI upara) (a. 280), akha'Da AtmadhyAna rahyA kare che (a. 336).' ityAdi. Ama pUrve paNa zrImad zuddha caitanyanuM dhyAna dharI ja rahyA hatA, ane tenuM savistara dana ApaNe zrImanuM apUrva AtmadhyAna' e prakaraNamAM (68) pUrve kayu' ja che, eTale anna tenuM piSTapeSaNa nahi'karatAM tenI smRti mAtra ApI che. paNa hamaNAM te--1953nI sAlanA arasAmAM nete pachI teA zrImadda divya AtmA adhyAtma bhUmikAmAM ghaNA ghaNA AgaLa vadhI gayA che, ne temanI zuddha Page #758 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zuddha cetanya dhAna 709 AtmadazA pUrNa vItarAgatAnI dizAmAM ghaNI ghaNI AgaLa pragati karI gaI che. eTale emanI anaMtaguNaviziSTa baLavAna banelI zuddha caitanya dhyAnadazAnuM digadarzana karavAnuM have atre A prakaraNamAM prAptakAla che. zrImad A zuddha cautanyanA dhyAnamAM kevA uddAma AtmapuruSArthathI-kevA ugra AtmaparAkramathI pravartI che, tenuM darzana karavA emanA patramAM AvatA tatsaMbaMdhI ullekho pratye ane emanA divya AtmAnA Adarza samI hAthanoMdhamAM AvatI hRdayemie pratye atre daSTipAta karazuM. temAM prathama patro lekho pratye daSTi karIeH patraka 710mAM kahyuM che tema-"jJAnApekSAe sarvavyApaka saccidAnaMda e huM AtmA eka chuM ema vicAravuM, dhyAvavuM. nirmaLa, atyaMta nirmaLa, parama zuddha, rauta ghana pragaTa AtmasvarUpa che, ane AtmasiddhizAstramAM parama AtmabhAllAsathI kahyuM che temazuddha buddha citacaghana svayaMti sukhadhAma,--ema saccidAnaMdasvarUpa zuddha caitanyaghana AtmAnA dhyAnanI parama bhAvanA prakAzI che; ane patrAMka 735mAM prakAzya che tema-utkRSTamAM utkRSTa bata, utkRSTamAM utkRSTa tapa, utkRSTamAM utkRSTa niyama, utkRSTamAM utkRSTa labdhi, utkRSTamAM utkRSTa ezvarya, e jemAM saheje zamAya che evA nirapekSa avirama upagane namaskAra. e ja dhyAna arthAt utkRSTamAM utkRSTa vrata-tapAdi jemAM saheje zamAya che, jenA eka dezamAM AsAnIthI AvI jAya che--aMtarbhAva pAmI jAya che. evA AviSama samapariNAmI vItarAga zuddha upaganA dhyAnamAM ja utkRSTa jJAnadazAsaMpanna AtmArAmI zrImadda nimagna che ane uttarottara yAvizuddhinI dhArAe caDhatA jAya che. zrImad AvA zuddhaceta dhyAnanimagna che eTale ja paramArthasakhA sobhAgya paranA aMtima ArAdhanApatramAM (aM. 781) A zuddha caitanyamaya asaMga AtmAnA dhyAna aMge AvuM parama samartha baLavAna parama 'niHsaMdeha parama nizcayarUpa amRtavacana prakAzya che-AtmA zuddha caitanya, janmajarAmaraNarahita asaMga svarUpa che; emAM sarva jJAna samAya che tenI pratItimAM sarva samyaphadarzana samAya che; AtmAne asaMgasvarUpe svabhAvadazA rahe te samyaphacAritra, utkRSTa saMyama ane vItarAgadazA che. jenA saMpUrNapaNAnuM phaLa sarva duHkhane kSaya che, e kevaLa nisaMdeha che, kevaLa nisaMdeha che. ane eTale ja zuddha citanyamUtti zrImade zuddha caitanyanA tanmaya dhyAnanI AvI parama amRta AtmabhAvanA ughelI che- | sarvathI sarva prakAre huM bhinna che, kevaLa zuddha cita svarUpa, parametkRSTa, aciMtya sukhasvarUpa mAtra ekAMta zuddha anubhavasvarUpa huM chuM, tyAM vikSepa che ? vikalpa zo? bhaya che? kheda za? bIjI avasthA zI? huM mAtra nirvikalpa zuddha zuddha prakRSTa zuddha paramazAMta tanya chuM. huM mAtra nirvikalpa chuM. huM nijasvarUpamaya upayoga karuM chuM. tanmaya thAuM chuM.' zrImad rAjacaMdra (saM. 833). Page #759 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bI. adhyAtma rAjaya Ama zuddha caitanyanA dhyAnamAM tanmaya zrImadanA patromAM AvatA keTalAka anubhavaudgAra parathI zrImadda zuddha-sautanyanA dhyAnamAM kevA nirata-kevA nimagna hatA tenI ApaNane jhAMkhI thAya che. ane zuddhacaitanyamUtti sahajAmasvarUpasvAmI zrImaddanA divya AtmAnI AtmaspazI AtmadazI vicAradhArAnuM jyAM atyaMta nikaTapaNe darzana thAya che, evI zrImadanA zukala-zuddha AtmAnA Adarza jevI hAthanedhamAM te zukala hRdayanA zrImadanA A zuddha-zukla caitanya dhyAnano dhvani sakarNone pade pade sAMbhaLavAmAM Ave che, te pratye have daSTipAta karIe ane sAMbhaLIe : hAthoMdha 1-1mAM-zuddha evA sphaTikane viSe anya raMganuM pratibhAsavuM thavAthI tenuM jema mULa svarUpa lakSagata thatuM nathI, tema zuddha nirmaLa evuM A cetana anya saMyoganA tAdAmyavat adhyAse pitAnA svarUpano lakSa pAmatuM nathI. yatkiMcit paryAyAM tarathI e ja prakAre jaina, vedAMta, sAMkhya, gAdi kahe che," ema lakhI zrImad hA. na. 1-48mAM A vacana TAMke che -"jema nirmaLatA re ratnaTika taNI, tema ja jIva svabhAva re; te jina vIre re dharma prakAzi, prabaLa kaSAya abhAva 2."--arthAta sphaTika ratnanI sahaja svabhAvabhUta nirmaLatA che, tema ja jIvane mULa zuddha sahaja nirmaLa svabhAva che; te pramANe jyAM kaSAyane prabaLa sarvathA abhAva thAya te prabaLa dharma zrI vIra jine prakAzyo che. evA te anya saMganA tAdamya adhyAsathI rahita AtmAnA zuddha svabhAvanuM dhyAna zrImaddane niraMtara abhipreta hatuM. eTale ja zuddha cetanarasa ja-brahmarasa ja jyAM anubhavAya che evA brahmarasanA bhegI-AtmAnubhavarasAsvAdI viralA gI zrImad pitAnA te brahmarasanA rasAsvAdane keI brahmarasanA bhegI viralA egI ja jANe evo mArmika anubhaLAra pokAre che-keI brahmarasanA bhogI, keI brahmarasanA bhegI; jANe keI viralA yogI, keI brahmarasanA bhogI, (hA.na. 2-20); ane hAthoMdha 1-25mAM dhyAna zabda ekavAra mUkI, tenI nIce be vAra mUkI, ema anukrame chevaTe dhyAna zabda sAtavAra mUkyo che te prAthe ema sUcavatuM jaNAya che ke-uttarottara guNasthAnake vadhatI jatI caDhatI dazAvALI zuddha dhyAnalaharIonA sukhanuM zrImadda anubhavana karI rahyA hatA, uttarottara guNasthAnake vadhatI jatI dazAvALA zuddha dhyAnane samApattithI-dhyAna dvArA sparzanathI anubhava karI rahyA hatA, ane Ama 5-6-7-8-9-10-12 guNasthAnakanI dhyAnadazAnuM ciMtana karatAM samaye samaye zuddha AtmadhyAnane anaMtaguNaviziSTa baLavAna banAvI rahyA hatA; A pachInI hA. ne.mAM (1-26) jaNAvyuM che tema potAnA AtmAne uddezIne pokArI rahyA hatA-- 'cidhAtu maya, paramazAMta, aDaga ekAgra, eka svabhAvamaya asaMkhyAta pradezAtmaka cidAnaMdaghana tenuM dhyAna karo. jJA.va. dava.. aM.no AtyaMtika abhAva. pradeza saMbaMdha pAmelAM pUrvanimpana, sattAmAna, udayaprApta, udIraNaprApta cAra evAM nAge.A, vedanIya vedavAthI abhAva jene che evuM zuddha svarUpa jina cidamUtti, sarva lokAlokabhAsaka camatkAranuM dhAma. Page #760 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zuddha tinya dhyAna arthAta-sarva pradeze je cit cit ne cit dhAtumaya-caitanya caitanya ne caitanyamaya che e cidhAtumaya, jyAM sarva parabhAva-vibhAva virAma pAmyA che zAMta thaI gayA che ane AtmA svabhAvamAM zamA che-zAMta thayo che evo paramazAMta, traNe kALamAM Dage nahiM-caLe nahiM evo acaLa aDaga, eka bhAva jyAM apradhAna dhyAnasamukha che e ekAgra, eka zuddha jJAyaka bhAvarUpa eka svabhAvamaya,-asaMkhyAta pradezAtmaka puruSAkAra-puruSadehamAM rahela amUrNa puruSAkAra avagAhanA svarUpa, sarva pradeza ciAnaMdamaya evA jemAM anyanA praveza leza paNa avakAza nathI evo ci-AnaMdane ghana-je cidAnaMdaghana, tenuM dhyAna karo! A cidAnaMdaghana ke che ?--jyAM jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, mehanIya ane aMtarAyane AtyaMtika-sarvathA chevaTane mATe abhAva thaye che, ane pradezasaMbaMdha pAmelAM, pUrvaniSpanna-pUrve niSpAdana karelA-upAje lA evA sattA prApta-sattAmAM rahelA, udayaprAsa-udayamAM AvelA, udIraNa prApta-udIraNuM karAyelA cAra evA nAma-gotra-Ayu ane vedanIya vedavAthI abhAva jene che evuM- jyAM sarva azuddhine abhAva che evuM zuddhasvarUpa jina cidubhUtti sarva pradeza cit cit ne cidu, e mUrtimAna sAkSAt cetanasvarUpa, sarva lekAlakabhAsaka, camatkAranuM dhAma-parama AzcaryonuM dhAma-eka nivAsasthAna evo A cidAnaMdaghana che. AvA cidAnaMdaghana zuddha AtmAnuM-jinanuM dhyAna kare! ema potAnA AtmAne zrImadrane divya AtmA atra saMbaMdhe che. ' ane bIjI hAthamAM paNa sthaLe sthaLe zrImaddanuM A ja cidudhAtumaya cidAnaMdaghana-nirvikalapa zuddha caitanyanuM dhyAna vyakta karatA A anubhavegAra che "asaMga zuddha cetana chuM. vacanAtIta nirvikalpa ekAMta zuddha anubhavasvarUpa chuM. huM parama zuddha, akhaMDa cidhAtu chuM. acidhAtunA saMgarasane A AbhAsa to juo! Azcarya vata, AzcaryarUpa ghaTanA che. kaMIpaNa anya vikalpane avakAza nathI. sthiti paNa emaja che. (hA. naM. 2-17). huM kevaLa zuddha caitanyasvarUpa sahaja nija anubhavasvarUpa chuM. vyavahAradaSTithI mAtra A vacanano vaktA chuM. paramArthathI te mAtra te vacanathI vyaMjita mULa artharUpa chuM. 44% zuddha nirvikalpa caitanya. (hA. naM. 3-7). sarva vikalpane, tane tyAga karIne, manane vacana kAyAne indriyane AhArano nidrAne jaya karIne, nirvikala55Ne aMtarmukha vRtti karI AtmadhyAna karavuM. mAtra anAbAdha anubhavasvarUpamAM lInatA thavA devI, bIjI ciMtavanA na karavI. je je takadi UThe te nahiM laMbAvatAM upazamAvI devA. (hA. naM. rU-29). he dhyAna! tuM nija svabhAvAkAra thA, nija svabhAvAkAra thA. (hA. naM. rU-26) zuddha caitanya. zuddha caitanya. zuddha caitanya. zuddhAtmapada'. (hA. naM.rU-12) ema nivikalpa zuddha caitanyanI yAnadazAmAM--Urdhva Urdhva gaganagAmI bhUmikAmAM viharatA zukala-zuddha dhyAnanimagna parama tapobhUti zrImaddana zuddha citAkAzamAM eka zuddha rauta"ne ja dhvani UThato hoya evI AkAzavANI UThe che-AkAzavANuM, tapa kare; tapa kare; zuddha cetanyanuM Page #761 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 712 adhyAtma rAjacaMdra dhyAna kare, zuddha caitanyanuM dhyAna kare." (hA. naM. rU-10). ema nirvikalpa zuddha caitanyanuM AtyaMtika dhyAna karyuM hovAthI "zuddha caitanyamUtti" "sahajAtmasvarUpasvAmI e guNaniSpanna nAmane pAmelA niSkAraNakaruNArasasAgara yathArthanAmA parama kRpALu zrImade parAnuMraha karatAM pahelAM cetanya jinapratimA thavAnI kevI parama udAtta bhAvanA karI che te temanA A amara vacane pikAre che- parAnugraha parama kAyaSyavRtti karatAM paNa prathama caitanya jinapratimA thA. caitanya jinapratimA thA. tevo kALa che? te viSe nirvikalapa thAtevo kSetroga che? gaveSatevuM parAkrama che? apramatta zUravIra thA. teTaluM AyuSyabaLa che? zuM lakhavuM? zuM kahevuM ? aMtarmukha upayoga karIne je."--hAthanoMdha 2-18, A mArmika hAthadhamAM zrImade ghaNI ghaNI vastuo kahI dIdhI cheH (1) zrImadanI jIvanabhAvanA niSkAraNa karuNAthI kAnugraha karavAnI pUrepUrI che, paNa te kArya-vRtti hAtha dharatA pUrve teozrI caitanya jinapratimA thavA mAge che. arthAt prati=sAmuM mA=mApa karavuM te, eTale jinanuM-jinanA zuddha AtmAnuM jevuM mApa che tevuM sAmuM mA5 pitAnA AtmAnuM thAya evI zuddha zaitanyamUrti jinapratimA pote thavuM, pachI ja A parAnugraha kArya karavuM. zrImaddanA devya AtmAnI A kevI asAdhAraNa, kevI alaukika, kevI nispRha- . niSkAma, kevI Adarza, kevI udAtta, kevI adbhuta pratijJA che! (2) te-zaitanya jinapratimA thaI zake e kALa che? tene pote pitAne javAba Ape che ke te viSe vikalpa makara, nirvikalpa thA. te kSetraga che? gaveSa-zodha. (3) tevuM parAkrama che? te mATe potAnA AtmAne puruSArtha prere che-apramatta zUravIra thA. (4) AvA apramatta zUravIra thaIne kevalajJAnabhUmikA para parama puruSAthI zrImaddane pahoMcavuM che, paNa tyAM vicAre che. teTaluM AyubaLa che ? A asIma puruSArtha bhale tyAre che, paNa tyAM sudhI pahoMcI zakAya teTaluM AyuSkALa hArI pAse che? Ane mauna javAba Ape che-zuM lakhavuM? zuM kahevuM ? aMtarmukha upaga karIne je." arthAt pitAnuM tevuM AyubaLa che nahi-AyuSya yArI nahiM Ape ema gIzvara jJAnIzvara zrImadda prathamathI ja jANI gayA hatA. eTale ja e ArSadRSTA paramarSie 1953nA phA. vada 12nA dine lakhelA, dhanya re divasanA kAvyamAM kevala lagabhaga bhUmikA spezIne deha viyega re" e ArSavANIrUpa bhaviSyavacana sAbhiprAya lakhyuM jaNAya che, ane e ja vastu te ja dine-1953nA phA. vada 12nA dine lakhelI hAthanedhamAM (1-31) "kevaLa bhUmikAnuM sahaja pariNAmI dhyAna"--e vacanathI sUcavela jaNAya che. arthAt kevaLabhUmikAnuM sahaja svabhAve pariNamana pAmatuM sahaja pariNAmI dhyAna te tevI dhyAnadazA prApta karavI ema pitAne AtmasaMkalpa zrImade karyo che. ane eTale ja jyAM kevaLa-mAtra jJAna zivAya anya bhAva rahyo nathI evA kevaLajJAnanuM ananya dhyAna zrImadda ananya tamannAthI karI rahyA che kevaLajJAna. eka jJAna. sarva anya bhAvanA saMsarga rahita ekAMta zuddha jJAna. sarva dravya, kSetra, kALa, bhAvanuM sarva prakArathI eka samaye jJAna. te kevaLajJAnanuM ame dhyAna karIe chIe. Page #762 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zuddha caitanya dhyAna ba3 nijavabhAvarUpa che. svatatvabhUta che. nirAvaraNa che. abheda che. nirvikalpa che. sarva bhAvanuM utkRSTa prakAzaka che." (hAthoMdha 3-8). A kevaLajJAna kema thAya tenuM ananya ciMtana zrImadda karI rahyA che-"kevaLa jJAnasvarUpa chuM. ema samyak pratIta thAya che. tema thavAnA hetuo supratIta che. sarva Indriya saMyama karI, sarva padravyathI nijasvarUpa vyAvRtta karI, ane acala karI, upagathI upaganI ekatA karavAthI kevaLajJAna thAya. (hA. naM. 3-9). sarva padravyamAM eka samaya paNa upaga saMga na pAme evI dazAne jIva bhaje tyAre kevaLajJAna utpanna thAya." (hAthanedha 2-9). ema kevaLajJAnanuM ananya tamannAthI dhyAvana karatA parama bhAvitAtmA zrImad jinasadaza dhyAnanuM ananya bhAvana karI rahyA che-akiMcanapaNathI vicaratAM ekAMta maunathI jinasadaza dhyAnathI tanmayAtmasvarUpa e kyAre thaIza." (hA. naM. 1-87). arthAt pitAnuM kAMI paNa jyAM rahyuM nathI evA akiMcanapaNAthI-parama niSparigrahapaNathI vicaratAM ekAMta maunathI jinasadaza-jinakalpa-jinatulya dhyAnathI, jina bhagavAnanuM jevuM dhyAna che tevA te tulya dhyAnathI huM tanmaya-tadAkAra-takUpa AtmasvarUpa e kyAre thaIza? A sarvajJa vitarAga jinasvarUpanuM-sahaja zuddha AtmasvarUpanuM dhyAna e ja pitAnuM parama abhipreta che ema darzAvatAM zuddha caitanyadhyAnanimagna zrImadUhAthoMdha (2-1)mAM vadhe che rAgadveSa ane ajJAnane AtyaMtika abhAva karI je sahaja zuddha AtmasvarUpamAM sthita thayA te svarUpa amAruM smaraNa, dhyAna ane pAmavA yogya sthAna che. arthAt zrImad niraMtara smaraNa A zuddha sahaja AtmasvarUpa jinasvarUpanuM ja karI rahyA che, dhyAna paNa enuM ja karI rahyA che, ane pAmavA gya sthAna paNa ene ja dhArI rahyA che. Ama jenA zukla zuddha AtmAnA pradeza pradeze zuklazuddha caitanyanA dhyAnane ja paramAvagADha raMga lAgyA che evA parama bhAvitAtmA zrImada, zuddha cautanyaprANa puruSone abhedabhAve AvA parama bhaktipUrNa bhAvanamaskAra "zuddha caitanya anaMta Atmadravya kevalajJAnasvarUpa zaktirUpe te jene saMpUrNa vyakta thayuM che, tathA vyakta thavAne je puruSe mArga pAmyA che te puruSane atyaMta bhaktithI namaskAra." hAthoMdha 2-3. ja Amazuddha caitanyanA-zuddha caitanyamUtti jina bhagavAnanA jinasadaza dhyAnathI niraMtara vicaratA dhyAnamagna avadhUta videhI zrImanI dhyAnadazA kevI hatI te A temanA TekelkIrNa anubhavavacana prakAze che- "AtyaMtara bhAna avadhUta, videhIvata, jinakapIvata. | sarva parabhAva ane vibhAvathI vyAvRtta, a-20 Page #763 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 714 adhyAtma rAjacaMdra nija svabhAvanA bhAna sahita, avadhUtavata videhIvata jinakalpavata vicaratA . puruSa bhagavAnanA svarUpanuM dhyAna karIe chIe."--hAthoMdha rU-14 arthAta-AtyaMtara bhAna huM dehAdithI bhinna zuddha caitanyamUrti AtmA chuM evuM AtyaMtara bhAna jene niraMtara che, paNa bAkI bIjuM badhuM bAhya bhAna jene bhUlAI gayuM che--jeNe avadhUta karyuM che phagAvI dIdhuM che evA che te avadhata. te kevA che? videhIva-deha chatAM dehAtIta evI videhI dazAvaMta, videhI jevA jinakalpavatajinasadaza dazAvaMta, jinakalpI jevA. ane AvA je che te sarva parabhAva ane vibhAvathI vyAvRtta-pAchA vaLelA che. ane Ama tevI tathArUpa dazA vartAtI hovAthI-sarva parabhAva vibhAva avadhUta karyA hovAthI, nijasvabhAvanA bhAnasahita avadhUta evA ame avadhUtavatu-avadhUta jevA videhIvatu-videhI jevA jinakapIva-jinakalpI jevA vicaratA puruSa bhagavAnanA svarUpanuM dhyAna karIe chIe. deha chatAM dehAtIta dazAe vicaranArA videhI avadhUta zrImadanI zuddha caitanya dhyAnadazA kevI utkRSTa-kevI ugra haze, te A temanA ja Atmaanubhavavacane DiDima nAdathI udUSe che. AvuM anupama hatuM zuddha caitanyamUrti zrImadanuM zuddhata dhyAna. ane AvuM anupama zuddha caitanya dhyAna vattatuM hevAthI ja je zuddha caitanyamUtti kahevAyA, sahaja AtmapariNAmI AtmadhyAna vattatuM hovAthI je sahajAnmasvarUpasvAmI kahevAyA, niSkAraNakaruNarasasAgara je parama kRpALu divya AtmaguNasaMpanna hAvAthI paramakRpALudeva kahevAyA, ane alaukika jJAnazrIsaMpanna hovAthI je zrImad kahevAyA-evA guNaratnAkara zrImadUnA A sarva guNaniSpanna nAma upanAma banI gayA, paryAya zabda banI gayA! ane eTale ja uMcA cidAkAza viSe UDatA A gaganagAmI paramahaMsa rAja-haMsa sahajAnmasvarUpasvAmI zuddhautanyamUrti parama kRpALudeva zrImad rAjacaMdra A guNaniSpanna nAmathI mumukSuonA mAnasamAM ramI rahyA che ane yAvacaMdradivAkarI ramI raheze! uMcA cidAkAza viSe uDatA, he haMsa! sahejatmasvarUpavaMtA ! AtmA vivecI para vase che, mumukSunA mAnasamAM rame che-svaracita. Page #764 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa ekasesa ekamu jIvatA jAgatA prayAgasiddha samayasAra 'jIvo varittadaMsaNaNANadvio taM hi sasamayaM jANa / ' ' na khalu samayasArAduttaraM kiMcidasti / ' --zrI kuMdakuMdAthA jI --zrI amRtacaMdrAcArya cha 'avAhyaM kevalaM jyotirnirAbAdhamanAmayam / ' 'yadatra tatparaM tavaM zeSaH punarupaplavaH // , --zro haribhadrAcAryajI (yA. da. sa.) 'zuddhAtama anubhava sadA, te svasamaya vilAsa re.'--zrI AnaMdaghanajI kevala jyeAti te tattva prakAze, zeSa upAya asArA '.--zrI yazAvijayajI AvuM adbhuta, AvuM anupama, AvuM alaukika jenuM zuddha caitanyadhyAna hatuM, te zuddhacaitanyamUrtti sahajAtmasvarUpa svAmI zrImad sAkSAt pratyakSa pragaTa zuddha AtmA thayA che,--prayAgasiddha samayasAra thayA che. sAkSAt pratyakSa pragaTa anubhavasiddha-jIvatA jAgatA prayAgasiddha samayasAra jovA hoya teA ApaNA A caritranAyaka zrImad rAjacaMdranuM--adhyAtma rAjacaMdranuM jIvatuM jAgatuM javalaMta adhyAtmacaritra ApaNI sRSTi sanmukha hAjara che; ane tenuM atre--adhyAtma rAjacaMdra'mAM prasaMge prasa Mge sthaLe sthaLe pade pade sapramANa-sAdhArapaNe ame yathAzakti-yathAbhakti-yathAvyakti dana karAvI ApyuM che, eTale tenuM atra punaruktapaNuM karatA nathI. zrImannA zuddha AtmacAritramaya caritrAmRta pratye ane zuddha AtmAnubhUtinA sahaja ugArarUpa vacanAmRta pratye dRSTipAta karatAM sahaja supratIta thAya che ke zrImad zuddha AtmAne-sAkSAt samayasArane pAmelA--zuddha AtmA anubhavahastagata karyAM che evA parama vItarAga satpuruSa thai gayA che. zAstranA viSaya parokSa che ane anubhavanA viSaya pratyakSaAtmapratyakSa che,--zAsrAtijrAMtanocara:'-- zAstrathI para evA anubhavanI bhUmikA zAstranI bhUmikA karatAM ghaNI ghaNI AgaLa che; eTale zAstranA viSaya parokSa hAI temAM kathita siddhAMtavaNu na parokSa che, ane tevuM tathArUpa jIvanamAM AcaraNa karI koI parAkSa zAztrAkta vastune pratyakSa-AtmapratyakSa anubhavasiddha-anubhavaprayAgasiddha kare te te ghaNI ghaNI mATI vAta che. Ave| samayasAra-zuddha AtmA prayAgasiddha karI anubhavapratyakSa karyAM che e ja zrImanuM parama saNuM-parama mahaNuM che. ApaNA A caritranAyaka vatta mAnamAM Ave| prayAgasiddha sAkSAt samayasArabhUta krizya puruSa thaI gayA che. tevI tathArUpa zuddhaAtmadazAsaMpanna-sAkSAt samayasAradazAsa`panna zrImanA divya AtmAnI amRta khyAti pAkAratA emanA AtmAnA amrutAnubhUtimaya vacanAmRtA khulaMda avAjathI A vastu jagatane jAhera kare che (Proclaims). kharekhara! AtamabhAvanA bhAvatAM jIva lahe kevalajJAna re' e AtmabhAvanA Page #765 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 712 adhyAtma rAjacaMdra ahoniza bhAvanArA parama bhAvitAtmA vItarAga zrImade zuddha AtmAnI-samayasAranI jevI ne jeTalI AtyaMtika bhAvanA karI che tevI ne teTalI prAye bhAgye ja keIe karI haze. kevala eka zuddha AtmAnI-samayasAranI anubhUti jene niraMtara vartAtI hatI evA zrImaddanI samayasAra dazAnuM sUcana pUrve kevala zuddhAtmAnubhavadazAnA prakaraNamAM (56) karyuM ja hatuM. lekI na rahI Thora, tyAgaveke nAhiM era; bAkI kahA uryo ju, kAraja navIne hai" (aM. 325, 328) evI kRtakRtya addabhuta jJAnadazA jene pragaTI hatI evA "sahaja svarUpI" (aM. 377) sahajAnmasvarUpI zrImanI "AtmAkAra sthiti (aM. 398) kevI hatI, te temanA paramArthasakhA saubhAgya paranA patramAM AvatA anubhava pramANa vacanAmRta parathI saheje pratIta thAya che: "atre AtmAkAratA va che. cittanI dazA caitanyamaya rahyA kare che. "AtmApaNe kevaLa ujAgara avasthA varte, arthAt AtmA pitAnA svarUpane viSe kevaLa jAgrata hoya tyAre tene kevaLajJAna : varte che ema kahevuM yogya che, e zrI tIrthakarane Azaya che." (naM. 431). "jema nirmaLatA re ratna sphaTika taNI, tema ja jIva svabhAva che, te jina vIre re dharma prakAzi, prabaLa kaSAya abhAva re.-sahaja dravya atyaMta prakAzita thaye eTale sarva karmane kSaya thaye ja asaMgatA kahI che ane sukhasvarUpatA kahI che. jJAnIpuruSanAM te vacana atyaMta sAcAM che, kemake satsaMgathI pratyakSa, atyaMta pragaTa te vacane anubhava thAya che." (aM. 585). ItyAdi A samayasAranI-zuddha AtmAnI amRtAnubhUtinA sahaja udgAra "sahajasamAdhi paryata prApta' (aM. 609) dazAe pahoMcI gayelA zrImadanI sAkSAta samayasAradazA DiDima nAdathI uddaghoSe che. zrImadanI A samayasAradazA kevI che? te atra tapAsIe. "samajyA te zamAI rahyA, samajyA te samAI gayA-e vAkyanuM vivecana karatA-parama paramArtha prakAzatA saubhAgya paranA amRtapatramAM (a.651) zrImade A AtmAnubhavasiddha paramArtha prakAze che - jema che tema AtmasvarUpa jANyuM tenuM nAma samajavuM che, tethI upayoga anya vikalparahita thayo tenuM nAma zamAvuM che. vastutAe banne eka ja che. jema che tema samajAvAthI upayoga svarUpamAM zamA, ane AtmA svabhAvamaya thaI rahyo e prathama vAkya "samajIne zamAI rahyA" tene artha che. anya padArthanA saMgamAM je adhyAsa hato, ane te adhyAsamAM AtmApaNuM mAnyuM hatuM, te adhyAsarUpa AtmApaNuM samAI gayuM. e bIjuM vAkya "samajIne samAI gayA" teno artha che. paryAyAMtarathI arthAtara thaI zake che. vAstavyamAM banne vAkyone paramArtha eka ja vicAravA yogya che. je je samajyA teNe teNe mArUM tArUM e Adi ahatva, mamatva zamAvI dIdhuM; kemake keI paNa nija svabhAva tevo dIThe nahIM; ane nija svabhAva te aciMtya avyAbAdhasvarUpa, kevaLa tyAre joyo eTale temAM ja samAveza pAmI gayA. te AtmA sivAya anyamAM svamAnyatA hatI te TALI paramAthe mIna thayA; vANIe karI A AnuM che e Adi kahevAnuM banavArUpa vyavahAra, vacanAdi yoga sudhI kavayita Page #766 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvate jAgate prAgasiddha samayasAra 917 rahyo, tathApi AtmAthI A mArUM che e vikalpa kevaLa samAI gaye; jema che tema aciMtya svAnubhavAyarapadamAM lInatA thaI anaMtakALathI yama, niyama, zAstrAvalokanAdi kArya karyA chatAM samajAvuM ane zamAvuM e prakAra AtmAmAM Avyo nahIM; ane tethI paribhramaNanivRtti na thaI. samajAvA ane zamAvAnuM je kaI aikya kare te svAnubhavapadamAM va; tenuM paribhramaNa nivRtta thAya. saddagurunI AjJA vicAryA vinA jIve te paramArtha jANyo nahIM. 4 4 anaMta jJAnIpuruSa anubhava karelo evo A zAzvata sugama mekSamArga chavane lakSamAM nathI Avato, ethI utpanna thayeluM kheda sahita Azcarya te paNa atra zamAvIe chIe - zrImad rAjacaMdra aM, 651 ane Ama svarUpa samajIne svarUpamAM zamAvArUpa zAzvata amRtamArgane pAmI je sAkSAt pragasiddha samayasAra thayA hatA, kAyAnI visArI mAyA svarUpe zamAyA esa" bhavasaMtanA upAyarUpa nigraMthanA amRtapaMthane pAmI je sAkSAta anubhavasiddha zuddha AtmA thayA hatA, evA zrImadda deha chatAM jenI dazA, vase dehAtIta evI parama jJAnadazAne-jIvanmuktadazAne pAmyA hatA. eTale ja jJAnAvatAra zrImaddanI A deha chatAM dehAtIta dazA dekhI AzcaryathI diMga thaI jaI sarva kALanA sarve mumukSuo, zrImaddanA A bhAvapUrNa namaskAra sAkSAt samayasArabhUta zrImadane ja lAgu pADatAM, bhaktithI ekI avAje pokArI UThe che ke-je dehadhArI sarva ajJAna ane sarva kaSAya rahita thayA che, te dehadhArI mahAtmAne vikALa paramabhaktithI namaskAra he! namaskAra he !! te mahAtmA vate che te dehane, bhUmine, gharane, mArgane, AsanAdi sarvane namaskAra he! namaskAra he ! (saM. 674). jJAnamaya AtmA jemane paramotkRSTa bhAve prApta thaye, ane jemaNe paradravyamAtra tyAga karyuM che, te devane namana he! namana he!" (aM. '763). ane AvA saddabhUta namaskAra jene pUrepUrA ghaTe che evA A jJAnI deva zrImadda saubhAgya paranA aMtima ArAdhanApatramAM (aM. 779) A AtmAnubhavasiddha amRta vacana lakhe che -tyAgI bhayI cetana acetanatA bhAva tyAga, bhAle daSTi kholi ke, saMbhAle rUpa apanA. 44 amalAna jJAna vidyamAna paragaTa bhayau, yahi bhAMti Agama anaMtakAla raheze. 44 jIva pudagala eka kheta avagAhI dau, apane apane rUpa kou na karatu hai, jaDa parinAmanike karatA hai pudagala,cidAnanda cetana subhAva Acaratu hai" evI sAkSAt samayasAra anubhava jAgratadazA-sthitidazA jene pragaTI hatI evA sAkSAt samayasArabhUta AtmajAgRtadazAmAM vattatA zrImade AtmAnubhavasiddhapaNe A ja amRta patramAM saubhAgyane AtmajAgRti arthe jaNAvyuM che temasarva anya bhAvathI AtmA rahita che, kevaLa ema jene anubhava varte che te mukta che. bIjA sarva dravyathI asaMgapaNuM, kSetrathI asaMgapaNuM, kALathI asaMgapaNuM ane bhAvathI asaMgapaNuM sarvathA jene varte che te mukta che. aTaLa anubhavasvarUpa AtmA sarva dravyathI pratyakSa judo bhAse tyAMthI muktadazA varte che. te puruSa mauna Page #767 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 718 adhyAtma rAjacaMdra thAya che, te puruSa apratibaddha thAya che, te puruSa asaMga thAya che, te puruSa nivikalpa thAya che, ane te puruSa mukta thAya che. zuddha sahaja AtmasvarUpa."--AvA zuddha sahaja AtmasvarUpanA svAmI sAkSAt samayasArabhUta jIvanmukta hatA zrImadda! "pratyeke pratyeka padArthane atyaMta viveka karI A jIvane tenAthI vyAvRtta kare ema nigraMtha kahe che? (hA. naM.1-1), ema nigraMthanA paMthane anusaratAM pratyeke pratyeka padArthane atyaMta viveka karI je parama bhAvanigraMthe AtmAne tenAthI vyAvRtta karI sAkSAt samayasAra-zuddha AtmA pragaTa prApta karyo hate, "jAgRtasattA, sAyakasattA AtmasvarUpa" (hA. meM. rU. 21) siddha karyuM hatuM,--evA Atmasiddha sAkSAt, samayasAra-pragasiddha samayasAra hatA zrImadda! ane Ama nigraMthanA paMthane anusaratAM jene sAkSAta samayasAradazA pragaTI che evA svarUpastha thayelA parama bhAvanigraMtha zrImad AtmAnubhavasiddhapaNe A svarUpastha : thavAne paramanigraMtha mAga udgheSe che-"anaMta avyAbAdha sukhane ananya upAya svarUpastha thavuM te ja che. e ja hitakArI upAya jJAnIe dIThe che. bhagavAna jine dvAdazAMgI e ja arthe nirUpaNa karI che, ane e ja utkRSTatAthI te zebhe che, jayavaMta che. jJAnInAM vAkyanA zravaNathI ullAsita e jIva cetana, jaDane bhinnasvarUpa yathArtha paNe pratIta kare che, anubhave che, anukrame svarUpastha thAya che. yathAsthita anubhava thavAthI svarUpasthI thavA gya che.' (naM. 901). ane "jaDa ne cetana bane dravyane svabhAva bhinna'--e amara kAvyamAM paNa A ja parama nigraMtha mArga udgheSe cheA jaDa ane A cetana ema banne dravyane bhinna svabhAva jene supratItapaNe-sArI peThe samyapha AtmapratItapaNe samajAya che; A cetana e ja nija-pitAnuM svarUpa che ane jaDa te saMbaMdhamAtra-mAtra saMgasaMbaMdharUpa ja che athavA te ya evuM jaDa padravyamAM ja gaNAya che;-e anubhavane prakAza jene ullAsita thayo che, tene jaDathI udAsI- udAsIna thaI AtmavRtti thAya che,-huM AtmAmAM ja vastu evI AtmavRtti thaI AtmAmAM ja vartAvArUpa AtmavRtti thAya che, ane te ja kAyAnI mAyA visArI svarUpe zamAyA che evA nigraMthane paMtha e ja bhavanA aMtane upAya che, kAyAnI visArI mAyA svarUpe mAyA evA, nigraMthano paMtha bhava aMtano upAya che. ane Ama jene jaDa-cetanane svabhAva pragaTa bhinna bhAse che, tene banne dravya nija nijapitApitAnA rUpe sthita thAya che. apUrva AtmasAmarthyAganI Urdhva bhUmikAmAM- amRtAnubhavadazAmAM jhIlatA parama bhAvanigraMtha zrImade apUrva AtmAnubhUtinA ullAsanI keI dhanya kSaNe saMgIta kareluM A parama nigraMthamArganI uddaghoSaNA karatuM amara kAvya A rahyuMjaDa ne caitanya banne dravyane svabhAva bhinna, supratItapaNe bane jene samajAya che, svarUpa cetana nija, jaDa che saMbaMdha mAtra, athavA te zeya paNa paradravyamAMya che; evo anubhavane prakAza ullAsita thaye, jaDathI udAsI tene AtmavRtta thAya che; kAyAnI visArI mAyA, svarUpe mAyAevA,nigraMthane paMtha bhavaaMtane upAya che." Page #768 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvato jAgato prasiddha samayasAra bhAse jaDa caitanyano pragaTa svabhAva bhinna, banne dravya nija nijarUpe sthita thAya che." Ama banne dravya jene nija nija rUpe sthita thayA che ane kAyAnI mAyA visArI je svarUpamAM samAyA che evA zrImade paradravyathI bhinna zuddha AtmA-- sAkSAta samayasAra pragaTa karyo che, ane A parama jyoti svarUpa AtmAmAM nimagna thaI tene anaMta apAra AnaMda anubhavI rahyA che, te divya AtmAnaMdanA ullAsamAM zrImad te AtmAmAM ja nimagna rahevAnuM Aryajanene AhAna karatuM A parama bhAvapUrNa udbodhana kare che-dehathI bhinna svaparaprakAzaka parama jyoti svarUpa e A AtmA, temAM nimagna thAo. he Aryajana! aMtarmukha thaI, sthira thaI, te AtmAmAM ja rahe te anaMta apAra AnaMda anubhavazo." (aM. 832). ane AvI paramAnaMdamaya Atmanimagna sAkSAt samayasAradazA jene pragaTI che, evA svarUpastha zrImadda AvA parama AtmAnaMdanA ullAsamAM ne ulAsamAM A zuddha AtmAno-samayasArane mahAmahimAtizaya uSatA parama amRta patramAM (aM. 833) A kelkIrNa amRta vacane prakAze che- sarva dravyathI, sarva kSetrathI, sarva kALathI ane sarva bhAvathI je sarva prakAre apratibaMdha thaI nijasvarUpamAM sthita thayA te parama puruSone namaskAra . jene kaMI priya nathI. jene kaMI apriya nathI, jene koI zatra nathI, jene keI mitra nathI, jene mAna-apamAna lAbha-alAbha, harSa-zoka, janma-mRtyu Adi baMne abhAva thaI je zuddhacaitanya svarUpane viSe sthiti pAmyA che, pAme che ane pAmaze temanuM ati utkRSTa parAkrama sAnaMdAzcarya upajAve che. deha pratye jevo vacano saMbaMdha che, tevo AtmA pratye jeNe dehane saMbaMdha yathAtathya dIThe che, myAna pratye taravArano je saMbaMdha che tevo deha pratye jeNe AtmAne saMbaMdha dIThe che, abaddhaspaSTa AtmA jeNe anubhavyo che, te mahapuruSone jIvana ane maraNa bane samAna che. je aciMtya dravyanI zuddha citisvarUpa kAMti parama pragaTa thaI aciMtya kare che, te aciMtya dravya sahaja svAbhAvika nijasvarUpa che evo nizcaya je paramakRpALu puruSe prakA tene apAra upakAra che. | caMdra bhUmine prakAze che, tenA kiraNanI kAMtinA prabhAvathI samasta bhUmi veta thai jAya che, paNa kaMI caMdra bhUmirUpa kaI kALe tema thato nathI, ema samasta vizvane prakAzaka e A AtmA te kayAre paNa vidharUpa thato nathI, sadA sarvadA caitanyasvarUpa ja rahe che. vizvamAM jIva abhedatA mAne che e ja bhrAMti che. jema AkAzamAM vizvane praveza nathI, sarvabhAvanI vAsanAthI AkAza rahita ja che, tema sammadaSTi puruSoe pratyakSa sarva dravyathI bhinna, sarva anya paryAyathI rahita ja AtmA dIThe che. ' jenI utpatti keI paNa anya dravyathI thatI nathI, tevA AtmAne nAza paNa kyAMthI hoya? Page #769 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 720 adhyAtma rAjaka ajJAnathI ane svasvarUpa pratyenA pramAdathI AtmAne mAtra mRtyunI brAMti che. te ja bhrAMti nivRtta karI zuddha cautanya nija anubhava pramANa svarUpamAM parama jAgrata thaI jJAnI sadAya nirbhaya che. e ja svarUpanA lakSathI sarva jIva pratye sAmyabhAva utpanna thAya che. sarva paradravyathI vRtti vyAvRtta karI AtmA akaleza samAdhine pAme che. parama sukhasvarUpa, parameSTa zAMta zuddha caitanyasvarUpa samAdhine sarvakALane mATe pAmyA te bhagavaMtane namaskAra, te padamAM niraMtara lakSarUpa pravAha che jene te sapuruSone namaskAra. | sarvathI sarva prakAre huM bhinna chuM, eka kevaLa zuddha caitanyasvarUpa paramatkRSTa, aciMtya sukhasvarUpa mAtra ekAMta zuddha anubhavarUpa huM chuM, tyAM vikSepa zo? vikalapa ze ? bhaya che? kheda che? bIjI avasthA zI? huM mAtra nirvikalpa zuddha zuddha, prakRSTa zuddha paramazAMta caitanya chuM. huM mAtra nirvikalpa huM nijasvarUpamaya upayoga karUM chuM. tamaya thAuM chuM. zAMtiH zAMtiH zAMtiH -zrImad rAjacaMdra, aM. 833 Ama samayasAramAM-zuddha caitanyamaya AtmAmAM tanmaya thaI gayelA sAkSAta samayasArasvarUpa zrImade samayasAranA mahimatizayanuM adbhuta AtmasaMvedana pUrNa utkIrtana karatA A amRtapatramAM samayasAranI muktakaThe prastuti karato parama bhAvAmRtasiMdhu ullasA che; dravyAnuyoganA parama niceDarUpa parama arkarUpa (Essence). A parama anubhavasiddha cheDA mahAgraMthArtha gaMbhIravacanamAM zrImade parama bhAvapUrNa-parama AzayagaMbhIra pratyakSa pragaTa anubhavasiddha samayasAra prakAzya che. bhagavAna samayasAranuM-zuddha AtmAnuM AvuM parama addabhuta jIvatuM jAgatuM javalaMta citra zrImadda jevA jIvatA jAgatA prayogasiddha samayasAra vinA keNa AlekhI zake? jenA AtmAnA pradeza pradeze samayasArane paramArtha raMga lAgyo hoya evA zrImadda jevA parama puruSa-parama AtmA vinA samayasArane A mahAmahimAtizaya keNa gAI zake? "svarUpabedha. ganirodha. sarvadharma svAdhInatA. dharmamUrtitA. sarvapradeze saMpUrNa guNAtmakatA. sarvAgasaMyama. leka pratye niSkAraNa anugraha-e hAthadhanA (rU-16) paramArthagaMbhIra saMkSepa sUtramAM sUcavyuM che tema,-svarUpadha pAmI, yogane nirodha karI, sarva AtmadharmanI svAdhInatA karI, dharmamUrtitA prApta karI, sarva Atmapradeze saMpUrNa guNAtmakatA siddha karI, AtmAne sarvathA svarUpamAM saMyamI rAkhI jeNe sarvAgasaMyama dhAraNa karyo hato, evA zuddha AtmapariNata sakSAt samayasAra zrImadda jevA Atmasiddha alaukika yogIzvara vinA leka pratye niSkAraNa anugraha karavAnI AvI alaukika dhAraNA kaNa dharI zake? ane AvA sAkSAta samayasArabhUta-evabhUtadazA pAmelA svarUpastha zrImada jevA adbhuta jJAnIzvara vinA A caturdaza sUtramAM sUcavyuM che tema evaMbhUta daSTithI evaMbhUta sthitinI AtmAmAM AvI addabhuta samanayaghaTanA keNa karI zake?-- Page #770 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvatA jAgatA prayAgasiddha samayasAra eva'bhUta dRSTithI RjIsUtra sthiti kara. jIsUtra dRSTithI eva'bhUta sthiti kara. nagama dRSTithI eva'bhUta prApti kara eva bhUta dRSTithI taigama vizuddha kara. saMgraha dRSTithI evabhUta thA eva'bhUta dRSTithI saMgraha vizuddha kara, vyavahAra dRSTithI eva'bhUta pratye jA eva'bhUta dRSTithI vyavahAra vinivRtta kara. zabda dRSTithI eva bhUta pratye jA, evabhUta dRSTithI zabda nivikalpa kara samabhirUddha dRSTithI eva'bhUta avalAka, eva bhUta dRSTithI samabhirUddha sthiti kara, eva'bhUta dRSTithI eva'bhUta thA. eva'bhUta sthitithI evabhUta dRSTi zamAva. OM zAMtiH zAMtiH zAMtiH.'--hAthaneAMdha 2-16 721 Ama sAta nayanI AtmAmAM adbhuta ghaTanA karatA A mahAn paramAtha gabhIra caturdaza sUtreAmAM-satra tevA prakAranI tathArUpa dazAvALI eva bhUta dRSTinI ane eva bhUta sthitinI zrImanI AtmabhAvanA vyApaka che. eTale te zrImanI evabhUta sahajAtmasvarUpa sthitie ArohaNa karatI UgAminI samayasAradazA zuddha AtmadazA para ghaNA prakAza nAMkhe che. (Azaya mATe jue nIcenI pAdanoMdha). * A gahana sUtreAnA A caritrAlekhakane yakacit yathAmati samajAyelA Azaya vicakSaNa vAMcakAnI vizeSa vicAraNArthe atra dina mAtra ApyA che-- (1) eva bhUta dRSTithI RjIsUtra sthiti ka'--jevA prakAre zuddha nizcayathI AtmAnI evabhUta zuddha svarUpasthiti che, te dRSTi lakSamAM rAkhI RRjutrapaNe vamAna paryAyamAM tathAprakAre sthiti kara ! eTale ke va mAnamAM zudghasvarUpamAM vatta. jIsUtra dRSTithI eva'bhUta sthiti kara.-- ane vamAna paryAyathI RjIsUtranI dRSTie paNa jevA prakAre AtmAnuM eva bhUta zuddha nizrayasvarUpa che, tevA prakAre sthiti kara ! athavA vamAna vyavahArarUpa AcaraNanI dRSTie paNu jevuM zuddha AtmasvarUpa che tevI sthiti kara ! zuddha svarUpastha thA ! (2) 'nagama dRSTithI evabhUta prApti kara.'--naigama daSTithI eTale ke jevA prakAre caitanyalakSaNathI AtmA leAkaprasiddha vyavahArathI vyavahArAya che, athavA azagrAhI maiganaMdRSTithI jaNAya che, te dRSTithI-te lakSamAM rAkhI eva bhUta zuddha caitanyasvarUpe sthiti kara ! athavA naigama eTale jevA prakAre vItarAgabhakti, vairAgyamAdi meAkSasAdhaka vyavahAra lAkaprasiddha che te dRSTithI-tathArUpa vyavahAragmAcaraNanI dRSTithI ke AvA zuddha AtmA mhAre pragaTa karavA che evI saMkalparUpa naigama dRSTiyI eva bhUta eTale ke jevA prakAre AtmasvarUpa che tevA prakAre thA! A leAkaprasiddha vyavahAra AcarIne paNa niraMtara evabhUta-yathAkta AtmasvarUpa pAmavAnA ja lakSa rAkha! eva'bhRta dRSTithI nagama vizuddha kara.'ane evabhUta dRSTithI eTale sAdhya evA zuddha AtmasvarUpane niraMtara lakSamAM rAkhI naigamathI caitanyalakSaNu AtmAne vizuddha kara ! mathavA leAkaprasiddha mAkSasAdhaka vyavahArane vizuddha kara ! a-91 Page #771 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma rAjacaMdra AvA parama AzayagaMbhIra A caturdaza sUtrathI AtmAmAM ghaTAvelA caDhatA pari humathI A sata nayamAM paNa jenI evaMbhUta daSTi vyApaka che, evA parama bhAvi. (3) "saMgrahadISTathI evaMbhUta thA-sAmAnyagrAhI evA saMgrahanayanI dRSTinI apekSAe sarva jIva sattAthI siddha samAna che. "sarva jIva che siddha sama-A daSTi lakSamAM rAkhI evaM bhUta thA! arthAta jema AtmasvarUpa che tevI sthitine pAmela thA! evo svarUpastha thA! "evabhUta dRSTithI saMgraha vizuddha kara." evaMbhUta arthAta jevuM yathAsthita zuddha sahaja AtmasvarUpa che, tevI daSTithI-te apekSA daSTisanmukha rAkhI saMgraha arthAta je potAnI svarUpa sattA che te vizuddha kara! eTale ka-zuddha nizcaya svarUpa lakSamAM rAkhI tene anukULa zuddha vyavahAranuM evuM anuSThAna kara, ke jethI karIneje sAdhana vaDe karIne te evaMdabhUta AtmArUpa sAthe siddha thAya. (4) vyavahAradaSTithI evaMbhUta pratye jA.--vyavahAradaSTithI eTale paramArthasAdhaka vyavahAradaSTithI evaMbhUta pratye jA! zuddha svarUpa pratye jA! kAraNa ke sarva vyavahAra sAdhananuM eka ja sAdhya svarUpasiddhi che. "evaMbhUta daSTithI vyavahAra vinivRtti kara.--evaM bhUta-nizcayarUpa zuddha svarUpadaSTi lakSamAM rAkhI vyavahAra vinivRtti kara ! evI uttarottara caDhatI AtmadazA utpanna karato jA, ke jethI pachI vyavahAra-sAdhananI vinivRtti thAya, apekSA na rahe. kAraNa ke samasta vyavahAra nizcayanI siddhi mATe che. tenI siddhi thatI jAya che, tema tema vyavahAranI nivRtti thAya che. (5) "zabda daSTithI evaMbhUta pratye jA.-zabdadaSTithI eTale AtmA zabdanA kharekharA arthamAM evaMbhUta-zuddha AtmasvarUpa pratye jA ! dAkhalA tarike jJAna-darzanacAritra pratye gamana-pariNamana kare te AtmA, ema "AtmA' zabdano artha che. A zabdanA yathArtha artharUpa daSTi lakSamAM rAkhI evaMbhUta pratye jA ! zuddha AtmasvarUpane pAma ! "evaMbhUta dRSTithI zabda nirvikalpa kara - evaMbhUta-zuddhasvarUpalakSI dRSTithI zabdane yathArtha artharUpa "AtmA' nAmadhArI zabdane nirvikalpa kara! arthAta "AtmA' zivAya jyAM bIjo kAMIpaNa vikalpa vartAto nathI evo kara ! nivikalpa AtmadhyAnazukaladhyAnane pAma! T (6) "samabharUDha daSTithI evaMbhUta avaloka-samabhiraDha nizcaya svarUpanI sAdhanAmAM samyaphapaNe abhirUDha ati uce caDhela, ucca guNasthAnane pAmela evI daSTithI, evaMbhUta eTale jevA prakAre mULa zuddha AtmasvarUpa che te avaleka! je! kAraNa ke samabhirUDha sthitivALAne pratyakSa pragaTa evaMta Atmadarzana-kevaladarzana thAya che. "evaMbhUta daSTithI samabhirUDha sthiti kara.--evaMbhUtazuddha AtmasvarUpa sthitinI dRSTithI samabhirUTa-AtmasvarUpamAM samyapaNe atyaMta ArUDha evI parama yogazAsaMpanna sthiti kara ! svIparUDha thA! yogArUDha sthiti kara. (7) "evaMbhUta daSTithI evaMbhUta thA."--evaMbhUta dRSTithI-zuddha AtmasvarUpa sthitinI dRSTithIlakSamAM rAkhI evabhUta thA ! arthAta zuddha AtmasvarUpamAM jeNe sthiti karI che e svarUpasthita thaI jA ! evaMbhUta sthitithI evaMbhUta daSTi zamAva....ane AvA prakAre evaMbhUta sthitithIyathAsthita zuddha AtmasvarUpamAM sthitithI evaMbhUta arthAta AtmasvarUpa sthitinI daSTi zamAva! arthAta zuddha AtmasvarUpa je hArUM sAdhya, dhyeya, lakSa hatuM, te zuddha sahajAbhasvarUpamAM to tuM have sthita thaI cUkyo che, eTale have jUdI evI evaM bhUta daSTi rahI nathI. daSTi ane sthiti bane ekarUpa-ekAkAra thaI gayA che, ekamekamAM samAI gayA che, tanmaya thaI gayA che, eTale have enuM alaga-jU 6 grahaNa karavApaNuM rahyuM nathI. "dRSTi pramANe sRSTi" te utpanna karI dIdhI che. mATe che parabrahma! have te evaMbhUta daSTine paNa zamAvI de, kAraNa ke te tuM ja cho. daSTi ane sthitinI ekarUpatArUpa, parama siddha abhedarUpa, parama nizcayarUpa te ja parama gadazAne tuM pAme che. Page #772 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 73 jIvato jAgate prAgasiddha samayasAra tAtmA zrImade atra sarvatra evabhUta sthitinI ja-tathArUpa sahajAnmasvarUpasthitinI ja AtyaMtika AtmabhAvanA karI che. Ama atra sarvatra jIvanamAM ane kavanamAM AtmA AtmA ne AtmA e ja eka dhvani jenA AtmAmAM vyApaka hate - evA A sAkSAt zuddha AtmA prayogasiddha samayasAra zrImadda temanA divya AtmAnA Adarza samI hAthanoMdhamAM (2-10) A ja zuddha AtmAne-samayasArane divya vani udghoSe che - . "ekAMta AtmavRtti. ekAMta AtmA, kevaLa eka AtmA. kevaLa eka AtmA ja. kevaLa mAtra AtmA, kevaLa mAtra AtmA ja, AtmA ja, zuddhAtmA ja. sahajAtmA ja. nirvikalpa, zabdAtIta sahaja svarUpa AtmA ja. Ama jenA jIvanamAM ane kavanamAM eka AtmA AtmA ne AtmA ja e divya vani gUjyA karato hato, evA sahajAnmasvarUpasvAmI zuddhacaitanyamUrti zrImad AvA zuddha AtmA-pragasiddha samayasAra hatA! namaskAra ho! namaskAra he AvA jIvatA jAgatA A pragasiddha samayasArane! tama tama sADA ! prakaraNa eka bemuM - asAdhya roganuM AkramaNa: parama "svastha vItarAga dazA Ama apramatta gadhArAnI zreNIe ArohaNa karatA, zuddha citanyanuM dhyAna dharatA, sAkSAta pratyakSa pragaTa pragasiddha samayasAradazA anubhavatA ane AvI zuddha paramaAtmadazAne anubhavasiddha karatA zrImad rAjacaMdra zuddha adhyAtmadazAnI parAkASTAne pAmI kharekharA adhyAtma mUrti banI gayA hatA ane Ama pitAnI adhyAtmasAdhanA prAye pUrNa karI zuddha Atmasiddhine prApta A zuddha AtmA pitAne prApta parama AtmajJAnane AtmalAbha jagatane ApavA sarvasaMgaparityAga karI-mahAbhiniSkramaNa karI jagatakalyANArthe nikaLI paDavAnI taiyArImAM hatA. tyAM 1956nA piSa mAsanA arasAthI asAdhya roganuM AkramaNa AvI paDayuM, zrImadane A pArthiva deha vyAdhigrasta thaye, ane te vyAdhi uttarottara vadhato cAlyA. Ama zreyAMti thagvini mati matApi- mahApuruSane paNa zreyakAryamAM bahu vidane heya che e sUtrane caritArtha karatuM A zreyakAryamAM A mahAvina AvI paDayuM. tathApi zarIra asvastha chatAM jene svarUpastha divya AtmA paNa "svastha hatA evA zrImadda te sarvasaMgatyAgane ja jhaMkhatA hatA ane mAtazrI anujJA Ape eTalI ja vAra hatI. strI ane parigrahane tyAga te zrImade kyArane karI ja dIdhuM hatuM, A aMge amadAvAdamAM zrImade muni devakaraNajIne kahyuM hatuM- Page #773 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 724 adhyAtma rAjacaMdra sabhAmAM ame strI ane lakSmI bane tyAkhyAM che; ane sarvasaMgaparityAganI AjJA mAtuzrI Apaze ema lAge che." devakaraNajI munie mAtuzrIne kahyuM--"Apa AjJA Ape, eTale kRpALudeva sarvavirati-sarvasaMgatyAga kare ane ghaNA ane uddhAra thAya." mAtuzrIe kahyuM mane bahu meha che, te chUTa nathI. temanuM zarIra sAruM thayA pachI huM rajA ApIza. paNa te sAruM thavAne suavasara Avyo ja nahiM ane sarvasaMgatyAgapUrvaka jagatakalyANane te jhaMkhele "apUrva avasara AvavA pAmyo nahiM, e jagatanuM durbhAgya! niSkAraNa karuNAthI jagakalyANa IcchatA niSkAraNakaruNArasasAgara zrImadUnA asAdhya roganI jagane mATe karuNa kahANa A prakaraNamAM rajU karazuM. saM. 1956nA piSa mAsa lagabhagathI zrImaddanI zArIrika sthiti-Arogya avasthA lathaDavA mAMDI. prathama te sAmAnya azakti jaNAtI, paNa pachI nidAna thayuM tema mukhya bimArI saMgrahaNI ane tajajanya kSINatAnI hatI. A uttarottara vadhatI gaI. te arthe De. prANajIvanadAsa jagajIvanadAsa mahetA AdinI ghaNI kALajIbharI sAravAra cAlu hatI, temaja khaDe page sevAmAM hAjara rahenArA parama bhaktimAna mumukSu mahAjanonI tathA snehALa svajanenI sevAzuzruSA hatI, ane judA judA sthaLe havAphera mATe zrImadane laI javAnuM paNa banyuM hatuM, paNa tabIyata cheDe vakhata ThIka-zeDo vakhata aThIka ema cAlyA karI uttarottara zarIra ghasAvA lAgyuM, kSINa thatuM cAlyuM. - 1956nA caitra mAsamAM zrImad dharamapura havAphera arthe ane nivRtti arthe padhAryA. tyAM . prANajIvanadAsa hatA; ane zrI raNachoDadAsabhAi dhArazIbhAI modI forest officer jaMgala khAtAnA adhikArI hatA, temane tyAM zrImadda nivAsa hate. jene sarva tithi dharma sAdhana mATe samAna hatI evA A mahAna atithinA Atithya satkArane mahAna lAbha raNachoDadAsabhAIe lIdhe ane parama prema-bahumAnathI sevAzuzruSA karI. ane kharekhara! atre dharamapuramAM sthiti karatAM paNa zrImada AtmAnA svabhAvarUpa dhamapuramAM ja sthiti karI rahyA hatA ane zarIranI Arogya-sudhAraNanI cikitsA sAthe AtmAnI Arogya sthitinI cikitsA-svAdhyAyadhyAna cAlu ja rAkhI rahyA hatA, te temanA dharmapurathI lakhAyelA patro parathI jaNAya che--je gomaTTasArAdi keI graMtha saMprApta hoya te te ane karmagraMtha, padmanaMdI paMcaviMzati, samayasAra tathA zrI kArtikeyAnuprekSAdi grantha anukULatAnusAra sAthe rAkhaze. (aM. 910). aSTaprAbhUtamAM 115 pAnAM saMprApta thayAM. svAmI vardhamAna janmatithi. (aM. 911). dhanya te munivarAre je cAle samabhAve re; jJAnavaMta jJAnIzuM maLatAM tanamanavacane sAcA. 4 4 bAhya ane aMtara samAdhiga varte che. (aM. 912). atra samAdhi che. (aM. 913)." ane AtmasvabhAvadhamapuramAM ja vartatA dharmabhUtti zrImade AtmasvabhAvabhUta dAnAdi paMcalabdhino parama addabhuta paramArtha prakAzane amRtapara (aM. 915) atra dharmapurathI ja lakhe . atra dharmapuramAM lagabhaga savA mAsa bhaktimAna raNachoDadAsabhAInI sevA-suzraSA ane DaoNkaTara prANajIvanadAsanI kALajIbharI sAravAra chatAM zrImadanA zArIrika ArogyamAM khAsa sudhAro thayo nahiM. Page #774 -------------------------------------------------------------------------- ________________ asAdhya roganuM AkramaNa: parama "svastha vitarAga dazA 725 dharamapurathI zrImadda amadAvAda padhAryA. tyAM eka pArvatIbahene prazna karyo--dharma eTale zuM? zrImade eka ja zabdamAM TUMka paNa parama arthagaMbhIra mArmika uttara A --"zAMti. X rAjaparanA jinamaMdiramAM bheMyarAmAM zrImade AnaMdaghanajInuM padmaprabhujInuM stavana madhura gaMbhIra dhvanithI gAyuM, tene paramArtha samajAvyuM. te amRtazravaNathI devakaraNajI Adi munionI vRtti u9lasAyamAna thaI sAbaramatInA kAMThe bhImanAthanI jagyAmAM zrImade uttama tavadha karyo hate. A bhImanAthathI lakhela patramAM(aM. 917) zrImade jaNAvyuM che tema-"Aje dazAAdi saMbaMdhI je jaNAvyuM che ane bIja vAvyuM che tene khatarazo nahiM. te saphaLa thaze. "caturaMgula hai damase mila hai--e AgaLa para samajAze." A ja patramAM zrImane Atmaupaga kevo vyApaka hato te darzAvatuM A Atmaanubhavasiddha mahAvAkya zrImade prakANyuM che-eka zloka vAMcatAM amane hajAre zAstranuM bhAna thaI temAM upayoga pharI vaLe che. kevI asAdhAraNa asAmAnya ananya haze zrImadanI adbhuta parama zratazakti ! temaja-pUrve zrI popaTalAlabhAIe dhyuM che tema amadAvAdathI vidAya thatAM zrImade A marmapUrNa vacana uccAryA hatA- "le ke je rUpe amane joze, te rUpe oLakhaze; arthAt jJAnIrUpe jue te jJAnarUpe, tyAgIrUpe jue te tyAgIrUpe, gahasthIrUpe jue te gRhasthIrUpe ItyAdi prakAre oLakhaze." amadAvAdathI zrImada vavANIA padhAryA ane tyAM vaizAkha suda 7thI azADa vada 9 sudhI sthiratA karI. nAdurasta tabIyata chatAM atre paNa svAdhyAya-dhyAnanimagna zrImadda praznasamAdhAnAdi karI mumukSuone ane munione vAraMvAra mArgadarzana ApatA hatA. jemake -"sapuruSanI yathArtha jJAnadazA, samyakatvadazA, upazamadazA te te je yathArtha mumukSu jIva puruSanA samAgamamAM Ave te jANe, kemake pratyakSa te traNe dazAne lAbha zrI puruSanA upadezathI keTalAka aMze thAya che. jemanA upadeze tevI dazAnA aMze pragaTe temanI pitAnI dazAmAM te guNa kevA utkRSTa rahyA hovA joIe te vicAravuM sugama che. 4 4 laukikabhAva choDI daI, vAcAjJAna tajI daI, kalpita vidhiniSedha tajI daI je jIva pratyakSa jJAnInI AjJAne ArAdhI, tathArUpa upadeza pAmI, tathArUpa AtmAthe pravare tenuM avazya kalyANa thAya. nijakalpanAe jJAna, darzana, cAritrAdinuM svarUpa game tema samajI laIne athavA nizcayanayAtmaka bole zIkhI laIne sadvyavahAra lepavAmAM je pravarte tethI AtmAnuM kalyANa thavuM saMbhavatuM nathI; athavA kalpita vyavahAranA duraprahamAM rokAI rahIne pravartatAM paNa jIvane kalyANa thavuM saMbhavatuM nathI." (aM. 918). * A zAMtinA marmapUrNa paramArtha aMge zrImad rAjacaMdra aM. 486mAM prakAryuM che ke- je jJAnI puruSe bhUtakALane viSe thaI gayA che, ane je jJAnI puruSa bhAvikALane viSe thaze, te sarva puruSoe "zAMti' (badhA vibhAva pariNAmathI thAkavuM, nivRtta thavuM te)ne sarva dharmano AdhAra kahyo che. jema bhUtamAtrane pRthvI AdhArabhUta che, arthAta prANImAtra pRthvInA AdhArathI sthitivALAM che, teno AdhAra prathama temane hovo yogya che, tema sarva prakAranA kalyANane AdhAra, pRthvInI peThe "zAMtine jJAnI puruSe kahyo che. (sUyagaDAMga) Page #775 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 726 adhyAtma rAjayaka tathArUpa mahAtmAnA eka Arya vacananuM samyaphaprakAre avadhAraNa thavAthI yAvat mokSa thAya ema zrImAna tIrthaMkare kahyuM che te yathArtha che. A jIvamAM tathArUpa yogyatA joIe." (aM. 929). "he Arya ! aMtarmukha thavAne abhyAsa karo." (aM. 32) ItyAdi. atre vavANIAmAM sthiti veLAe paNa zrImadanI zArIrika sthiti svasthAsvastha rahyA karatI hatI. A aMge zrImadda patromAM lakhe che-vIramagAma karatAM atra prathama sahaja prakRti narama rahI hatI. hAla sahaja paNa vadhatI ArogyatA para haze ema jaNAya che. zAMti: (aM. 920). zarIraprakRti svasthAsvastha vate che, vikSepa kartavya nathI. (aM. 992). zarIraprakRti kavacita ThIka jovAmAM Ave che. kavacit tethI viparita jevAmAM Ave che, kAMIka azAtA mukhyapaNuM hamaNAM jovAmAM Ave che. che zAMtiH (aM. 994). zarIraprakRti svasthAsvastha rahe che, arthAta kavacita ThIka, kavacita azAtA mukhya rahe che. # zAMtiH." (a. 38). ItyAdi. A patromAM 155nA jeTha mAsathI lakhelA patrathI mAMDI tyArapachInA ghaNAkharA patronA aMte " zAMtiH parama zAMtiH' e sUcaka zabdaprayoga ApaNuM dhyAna kheMce che, te sUcave che ke sarva vibhAvathI vyAvRtta thaI AtmasvabhAvamAM samAI javArUpa zAMti e ja paramadharma che ane e svabhAvadharmarUpa parama zAMtimAM ja zrImadda niraMtara vartI rahyA che. ane Ane phalitArtha e che ke game to zarIranI svasthatA game te asvasthatA ho, paNa dharmamUrti zrImadanI paramazAMtimaya AtmasvabhAvarUpa paramadharmamAM vartAvArUpa niraMtara parama "svasthatA ja vattI rahI che. zarIraprakRtinI asvasthatA maLe paNa zrImadanI AtmasvasthatA kevI addabhuta hatI te A temanA patranA kolphINa vacanAmRta ja prakAze che-"apUrva zAMti ane samAdhi acaLapaNe varte che. (aM. 973). zarIraprakRtine anukULa pratikULapaNane AdhIna upaga akartavya che. (aM. 935). samyak prakAre vedanA ahiyAsavArUpa paramadharma parama puruSee kahyo che. tIkSaNa vedanA anubhavatAM svarUpabhraMzavRtti na thAya e ja zuddha cAritrano mArga che. upazama ja je jJAnanuM mULa che te jJAnamAM tIkSaNa vedanA parama nirjarA bhAsavA yogya che. # zAMti." I. vacane zrImaddanI parama AtmazAMtimaya adbhuta svasthatA ja dAkhave che. vavANIAthI zrImad merabI AvyA ane tyAM azADa vada thI zrAvaNa vada 10 sudhI sthiti karI. atre sthiti veLAe ja vyAkhyAna sAra-2 nI paramArthaamRtadhArA zrImade varSAvI hatI; ane "AtmabalAdhInatAthI patra lakhAvA" (e. 952). jeTalI zArIrika azakti thaI gaI hovAthI paryuSaNamAM nivRttimukhya kSetre javAne aMtarAya thatAM zrImade atre sthiti veLAe ja aMbAlAlabhAI Adi mumukSuone paryuSaNaArAdhanA aMge A sAmAnya dizAdarzanarUpa mArgadarzana ApyuM hatuM- kAviThA Adi je sthaLe sthitithI tamane ane samAgamavAsI bhAIo bAIone dharmasudaDhatA thAya, tyAM zrAvaNa vada 11thI bhAdrapada pUrNimA paryata sthiti karavI yogya che. tamane ane bIjA samAgamavAsIone jJAnInA mArganI pratItimAM niHsaMzayatA prApta Page #776 -------------------------------------------------------------------------- ________________ asAdhya rAganuM AkramaNa : parama 'svastha vItarAga dazA 917 thAya, uttama guNa, vrata, niyama, zIla ane devagurudhanI bhaktimAM vIya parama ullAsa pAmI pravarte ema sudRDhatA karavI ceAgya ane e ja parama magalakArI che. ekAMta ceAgya sthaLamAM prabhAte H (1) devagurunI utkRSTa bhakttivRttie aMtarAtmadhyAnapUrvaka e ghaDIthI cAra ghaDI sudhI upazAMta vrata. (ra) zruta 'padmana'TvI' Adi adhyayana, zravaNa. madhyAr3e : (1) cAra ghaDI upazAMta vrata. (ra) zruta 'ka graMtha'nuM adhyayana, zravaNu. 'sudRSTitara'giNI' AdinuM adhyayana. sAyaMkALe : (1) kSamApanAnA pATha. (ra) e ghaDI upazAMta vrata. (3) ka viSayanI jJAnacarcA. rAtrIbhojana sa prakAranAnA savathA tyAga. ane tA bhAdrapada pUrNimA sudhI eka vakhata AhAragRhaNu. paMcamIne divase ghI, dUdha, tela dahInA paNa tyAga. upazAMta vratamAM vizeSa kALaniga mana. ane te upavAsa bahuchu karavA. lIlAtarI sava thA tyAga. brahmacaya AThe divasa pALavuM. ane teA bhAdrapada punama sudhI. zamam.' ('. 943, 945) zrAvaNa vada 8nI noMdhamAM manasukhabhAi kaca'da noMdhe che--zrImade pUchyuM-- meLAmAM gayA hatA ? tyAM zuM joyuM ? manasukhabhAi--sAheba, ghaNuM joyuM. vRttine caMcaLa kare evA prasaMga vizeSa che, vizeSa joyA. zrImadde medha karyA--laukika meLAmAM vRttine caMcaLa kare evA prasaMgeA vizeSa hAya. sAceA meLA satsaMganA evA meLAmAM vRttinI caMcaLatA ochI thAya, dUra thAya. mATe satsaMga meLAne jJAnIee vakhANyA che, upadezyA che.' meArakhIthI zrA. vada 10 vidyAya thaI zrImad te ja dine vaDhavANu kaeNmpa padhAryAM ane tyAM lIMbaDInA utAre 1957nA kA. zukra 5 sudhI sthiti karI. paryuSaNa ArAdhanA atre ja thaI; zuddhAtmasvarUpasthitimAM niraMtara-savaCthA vAsa karanAra dhamabhUtti zrImane niraMtara zuddhadharmArAdhanA ja vattatI hatI; zArIrika asvasthatA madhye paNa Atmika 'svasthatAM ja vattatI hatI. zarIraprakRti dina-pratidina khagaDatI jatI heAvAthI sagAMsaMkha'dhIe ane mumukSue ciMtAtura AkulavyAkula ane asvastha thatA, paNa AtmArAmI zrImad aa atyaMta nirAkula ane pUrNa svastha ja hatA. vyavahArasaMbaMdhIesagAM te sevAmAM hAjara hAya ja, paNa paramAtha sabaMdhIo-ghaNA mumukSue zrImanI sevAmAM-vayAvaccamAM upasthita thaI gayA hatA. mahAmumukSu aMbAlAlabhAI-manasukhabhAI devazIbhAinI satata hAjarI te hatI ja; bIjA mumukSuo--popaTalAlabhAi, manasukhabhAi kiracaMda, dhArazIbhAI, vIramagAmavALA sukhalAlabhAi chaganabhAI, meAtIlAla bhAvasAra, sAmacaMdabhAI mahAsukharAma Adi paNa avAranavAra sevAmAM hAjara thatA. khAsa karIne mumukSumukhya aMbAlAlabhAI ane lIMbaDIvALA manasukhabhAI devazIbhAie atyaMta bhaktithI parama sAdhucarita paramasata zrImanI khUba vaiyAvacca karI mahAn sevAlAbha UThAvyA hatA. AvA mahAbhaktimAt mumukSue ane sagAMsaMbadhIonI bhaktibharI mAvajata ane dAktaranI kALajIbharI jahemata chatAM zrImadnI zArIrika prakRti uttarottara kSINa thatI jatI hatI--vajana ghaTatuM jatuM hatuM, Page #777 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 728 adhyAtma rAjaya ke mumukSue Adi ciMtAtura ane AkulavyAkula thatA hatA, paNa zrImad tA atyaMta nirAkula ane nizciMta ja hatA ane khIjAenI ciMtA dUra karatA. eka vakhata abAlAlabhAi dAktara pAse davA levA gayA hatA, tyAMthI AvyA eTale zrImade pUchyuM--dAktare zuM kahyuM? aMbAlAlabhAI--dAktara ThAkAradAse kahyuM ke kSaya che. zrImad-- nA, tema nathI kahyuM. zarIra kSINu che ema kahyuM che. dAktara AvyA tyAre tene pUchyuM eTale 'zarIra kSINu che' ema teNe kahyAnI khAtrI thai. pachI rUnA dheAkaDA tAlavAnA vajananA kAMTA maMgAvI, te para sAmacaMdabhAi jevA hRSTapuSTa bharAvadAra zarIravALAnuM vajana karAvyuM te 87 ratala thayuM, ane zrImad peAte pallAmAM beThA teA vajana 67 ratala thayuM. e parathI zrImade ciMtAtura mumukSu bhAione jaNAvyuM--jue, A juvAnajodha mANasanuM vajana A pramANe thayuM ne A zarIra teA khAra mAsathI mAMdagI bheAgavI rahyu che te paNa ATaluM vajana thayu. eTale tamane dAktare kSaya kahyo te tema nathI. ema yuktithI-prayuktithI zrImad khIjAenI ciMtA dUra karatA. atre jovA jevuM teA e che ke dehanirmAma avadhUta zrImane zarIranI bImArInI peAtAne leza paNa ciMtA ja nathI, paNa bIjA ciMtAturAnI ciMtA dUra karavA kevA prayatna karatA! zarIranI AvI lAMkhI asvastha sthitine paNa svarUpastha zrImadnA svastha AtmA taTastha dRSTAnI jema kevI adbhuta svasthatAthI dekhI rahyo che! e ja deha chatAM dehAtIta mahA videhI jIvanmukta dazA jIvanamAM anubhavanArA zrImanI sthitaprajJatAnI parAkASThA prakAze che. atre vaDhavANamAM sthiti karatAM ja zrImadde bhAdrapada mAsamAM paramazrutaprabhAvaka ma`DaLa saMsthAnI sthApanA svazrIhaste karI hatI. A aMge alaga prakaraNamAM lakhazuM. prajJAvAdha mAkSamALAnI 108 pATharUpa maNakAnI sa`kalanA paNa zrImadde atre ja lakhAvI hatI. ane parama vItarAga zrImanI vItarAga mUttinA * sAkSAtkAra karAve evA tadAkArasthApanArUpa phoTAnA--padmAsana ane kAryAtsaga mudrAvALA zrImanA citrapaTanA mumukSu jagane lAbha atre ja maLavA pAmyA hatA. amane avala'khana AdhAra ze| ? ApanI pratikRtirUpa citrapaTa maLe te amane avalaMbana AdhArabhUta thai paDe, evA bhAvanI vIramagAmanA mumukSulAi zrI sukhalAlabhAinI khAsa bhaktibharI vijJaptithI zrImanA A khAsa phoTA-citrapaTa meLavavA ApaNe bhAgyazALI anyA chIe, te mATe sukhalAlabhAinuM jagata RNI che. ane kharekhara! tathArUpa sAkSAt parama alaukika parama vItarAgadazA zrImadnI hatI; ane tenuM tAdasya pratibiMba temanI A sahuja vItarAgabhAvadarzI pratikRtimAM paDe che. prazamarasanimagna zrImaddanI A khAlI hAthavALI alaukika vItarAgamudrA jagane jANe bhAvathI prAye sUcave che ke-- rAgAdine amAre levA devA nathI, A dehane amAre levA devA nathI.' i. eTale ja game tevA kalAkAra zilpInI citramayI ke pASANamayI kRtrima kalpanAkRti kalAkRti karatAM AvI sahuja vItarAga AtmabhAvanuM tAddazya pratibiMba pADatI citrapaTa-phATArUpa Page #778 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 79 asAdhya roganuM AkramaNa : parama 'svastha' vItarAga dazA tadAkAra pratikRti mumukSune apUrva bhAvAtpAdaka thaI paDI prAye era vizeSa upakArI thai paDe ema sahaja bhAse che. kAraNa ke tevI kRtrima kalpanAkRti-kalAkRti karatAM A citrapaTarUpa tadAkArasthApanA zrImanA sahaja vItarAga bhAvanuM tAddazya darzana karAve che. ane zrImadnanI A parama adbhuta bhAvavAhI pratikRti paNa kevI che ? eka taMdurasta ArogyasaMpanna yuvAna puruSa paNa tevA sama sthira na rahI zake evI aDAla TaTAra cAgamudrAthI-kAyAtsaga mudrAthI zrImadda ghaNI ja nAdurasta anArAgya kSINu zarIrasthitimAM paNa khaDA UbhA che! A addabhuta pratikRti dekhatAM ja sahRdaya dRSTAne sahaja adbhuta bhAva sphure che ne te dRzya jagane jANe pAkArIne darzAve che ke aheA jagajIvA ! kAyAnI visArI mAyA,' svarUpe samAyA evA niMthanA paMthane pUrNa paNe pAmI A deha chatAM dehAtIta kAceAtsa`dazAmAM sthita vItarAgabhAvanuM dana karAvatI A vItarAgamudrA tame khA ! aDola Asana ne manamAM nahi' kSeAlatA' evI A parama vItarAgamudrAnI tamArA aMtaHkaraNamAM sthApanA karI ! e mahAt Ama vaDhavANu kaeNmpamAM paramazrutaprabhAvakaeNmaDaLa ane vItarAgamudrAnI jagatane bheTa aNu karI zrImad kA. vada 5 1957nA dine amadAvAda padhAryA, ane tyAM 27 divasa sthiti karI. guNAnurAgI bhaktimAt mumukSu mahAnubhAvAe sAkharamatInA taTe AgAkhAnanA maMgale zrImadnA nivAsanI samasta vyavasthA karI hatI; ane parama bahumAnathI zrImadnI padharAmaNI karAvI hatI. zrI popaTalAlabhAi, sAmacaMdabhAI Adi bhAIe zrImanI sevAmAM sadA hAjara hatA. seAmacaMdabhAie noMdhyuM che tema zrImadna vizAla eTalA para AMTA mAratA ane gAthA khelatA. eka vakhata seAmacaMdabhAI eka paisAmAM dAtaNanI nava seATI lAvyA, zrImade kahyuM- jAe, upara dAktarane batAvA ne kahejo ke eka paisAmAM A nava sATIe dAtaNanI che.' dAktara prANajIvanadAsa Azcarya pAmyA paNa ma` pAmyA nahi. zrImad jevA dha mUtti puruSa UMDA mA~ vinA AvI sAdhAraNa vAta kare nahi. dAktare zuM dAtaNuM dIThA nhAtA ke tene dekhADavA mekale ? paNa A dekhAtA sAdhAraNu nAnA prasaMgamAM paNa dhamRtti zrImadnA mahAn ma bharyAM Azaya rahyo jaNAya che ke--hai jIva ! tuM A tucchamUlya dAtaNanI seATI jevA ekendriyamAM paNa janmyA che, te tuM ahuMkAra zaeNnA kare che ? jIve pAtAnI game tevI padavI AdinA leza paNa ahaMkAra ke meAhumAna karavA ceAgya nathI. evA UMDA AzayavALA mama yukta dha Adha zrImadde atra ApyA jAya che, paNa dAktarane samajAya nahiM. eka vakhata suni lallujI-muni devakaraNajI AvyA, tene uddezIne zrImadde dAktarane jaNAvyuM--A muni ceAthA ArAnA namunA che.' dAktara Azcaya batAvI cAlyA gayA. zrI popaTalAlabhAI paNa eka prasaMga noMdhe che : ekavAra zrImade A saheja mavacana uccAryA hatA--lAke vANIA nathI, bhUle che. ceAthA ArAnuM maLe che te bhUle che; ceAthA ArAmAM paNa na maLe te maLatAM paNa bhUle che.'--atre AtmasAmarthyanA yathArtha nirabhimAna bhAnathI niSkAraNu Page #779 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma rAjacaMdra karuNAthI sahaja nikaLelA A vacanene marma e samajAya che ke lAbhahAnine tela karI jANanArA kharA vANIA hoya te lAbhane vyApAra kare, lAbhanA vyApArane lAga Avyo hoya te bhUle nahiM, ne bhUle te te vANIA nahiM. A sAkSAt cothA ArAnA puruSa maLyA che, tene AtmalAbha UThAvatA nathI, te bhUle che,-are!cothA ArAmAM paNa je maLavA durlabha-na maLe evA puruSane A kALamAM lega maLe ema thayuM che, chatAM te amUlya lAbha bhUle che-cUkI jAya che, eTale teo AtmalAbhane vyApAra karanArA kharA vANIA nathI, bhUle che, ema sahaja sakhedAzcarya darzAvyuM saMbhave che. atra amadAvAdamAM eka vakhata zrI devakaraNujI munie zrImadane A zarIra ATaluM badhuM kSINa kema thaI gayuM ema pUchyuM. zrImade jaNAvyuM--"ame zarIranI sAme paDayA chIe. dharamapuramAM apagyAhAra (niravagha paNa zarIraprakRtine anukULa na AvyuM evA) sevanathI ema thayuM jaNAya che. vidAya veLAe munione dharmamUrti jJAnAvatAra zrImade saMvedAtI AtmadazA sahaja ' sUcavatA A marmapUrNa spaSTa zabda zrImukhe kahyA hatA-amArAmAM ane vItarAgamAM bheda gaNaze nahIM." AvA pUrNa AtmaArogyasaMpanna zrImade atra amadAvAdamAM ra7 divasa sthiti karI, paNa zarIraanArogyasthiti che jemanI tema hatI. - amadAvAdathI 1957nA mAga. vadanA prAraMbhamAM zrImad zivamuMbaI padhAryA. pUrve jaNAvyuM che tema kacchIbhAI padamazI ThAkarazI noMdhe che ke-pUjyazrInuM zarIra mAMdagIthI: ghaNuM kRza thaI jatAM besavA UThavAnI zakti na hatI, tyAre paNa pustaka pitAne hAthe uthalAvI jevAnuM karatA. tyAre kaI kaI bhAI kahetA ke have Ape kAMI zrama nahIM levo joIe. pUjyazrI tenA uttaramAM kahetA ke zarIra hathIyArarUpa che, mATe enAthI je je sukRtya thaI zake te karI levuM joIe. zrI manasukhabhAI kiratacaMde paNa nepyuM che -"tame amane koI bhAI kaI pUjyazrI, kaI sAhebajI, kaI kRpALudeva AdithI saMbe che, tenuM amane kAMI mAna nathI." lAlanane uddezIne zrImade mArmika baMdha karyo hato "bhAI lAlana, lokakalyANa hitarUpa che. te kartavya che. paNa pitAnI yegyatAnI nyUnatAthI ane jokhamadArI na samajAI zakAvAthI apakAra na thAya e paNa lakSa rAkhavAnuM che." zivamuMbaIthI zrImade havAphera arthe valasADa pAse tiththala piSa suda 8thI mAha vada pa sudhI sthiratA karI ane tyAMthI vaDhavANa tarapha padhAryA. rastAmAM naDiyAda sTezane pipaTalAlabhAI, paMjAbhAI, metIlAla bhAvasAra Adie darzanalAbha lIdhe. amadAvAda sTezane semacaMdabhAI mahAsukharAma vagere TrenamAM sAthe besI gayA ane darzanalAbha laI sANaMda sTezane chUTA paDayA te vakhatanuM chelA darzananuM karuNa hRdayabhedI dazya AlekhatAM semacaMdabhAI lakhe che nIce utaratI vakhate parama kRpALu devanI mukhamudrA eTalI udAsIna hatI je jANe A ja have A deha darzana nahIM pAme ema amane lAgatuM hatuM. tevI udAsInatA te koI vakhata joI hatI. I. - zrImad vaDhavANa kempa 1957nA mAha vada 6nA dine padhAryA ane tyAM phA. zuda 6 sudhI sthiratA karI. havAphera arthe ATalA badhA sthaLAMtara karyA chatAM ane Page #780 -------------------------------------------------------------------------- ________________ asAdhya roganuM AkramaNa: parama "svastha vItarAga dazA 731 bhaktimAna mumukSujano tathA vAtsalyavAna svajananI khaDe page ananya sevA-suzraSA chatAM zrImadanI zarIraprakRti dina-pratidina kSINa thatI rahI hatI. taMdurasta hAlatamAM je zarIranuM vajana 130-140 ratala rahetuM te vajana 57 ratala jeTaluM nIcuM utarI gayuM hatuM, paNa A paramagurunA AtmAnI AtmadazAnuM guNagaNagauravarUpa vajana te uMcuM vadhatuM ja gayuM hatuM, vitarAga jevI anubhavasiddha sthiti prApta thaI cUkI hatI, AtmA nijAnaMdanA paramAnaMdamaya amRtasiMdhumAM nimagna hatuM. AvI ucca vItarAgadazAmAM viharanArA zrImadanA satata sAnnidhyamAM rahI zrImadUnI sevA-vaiyAvaccane ananya dhanya lAbha UThAvanArA manasukhabhAI devazIbhAI te vakhatanuM najare joyeluM zrImadunI vItarAga AtmadazAnuM tAdazya citra Alekhe che-AvI zarIrasthiti vakhate mukhamudrA praphullita, AtmA AnaMdamaya akhaMDita vartAte hato. te vicAratAM spaSTa lAge che, AtmA atyaMta jAgrata te upaga vartAte hatA, ane deha rahevAnuM nathI tema jANatA hatA. ane tethI AtmAmAM maMda dazA kaI vakhate joyela nahIM, paNa vardhamAna jAgRta upayoga vartate hatuM, ane te chevaTa sudhI caraNamAM te prabhunI kRpAthI rahevAnuM banela, paNa kaI vakhate paNa rAga dveSa kaSAya nekaSAya jovAmAM Avela nathI, paNa tene kSaya karela te jovAmAM Avela hato." AvI vItarAga AtmadazAmAM jhIlatA zrImade vaDhavANa kempamAM phAgaNa suda 6 sudhI sthiti karI. atrethI A chellA dine lakhelA patramAM zrImada jaNAve che-"zarIraprakRti udayAnusAra che. ghaNuM karI Aje rAjakoTa pratye gamana thaze. pravacanasAra graMtha lakhAya che. te avasare munivarane prApta thavA gya che. rAjakoTa thoDAka divasa sthitine saMbhava che. 3 zAMtiH." A patramAM jaNAvyuM che tema zrImad A phAgaNa suda 6nA dine vaDhavANathI rAjakeTa padhAryA ane tyAM A dehanA jIvananA aMta paryata sthiti karI. AnuM Alekhana A adhyAtma rAjacaMdra graMthanA chellA prakaraNamAM karazuM. A che zrImaddanA asAdhya roganA AkramaNane ItihAsa. zarIranI AvI dIrgha anArogya avasthAmAM paNa vItarAga zrImadUne divya AtmAnI Arogya avasthA kevI paripUrNa hatI ! zarIranI ATalI asvasthatA maLe paNa zrImadanA divya AtmAnI svasthatA kevI addabhuta hatI! namasakAra ho namaskAra he AvA parama AtmaArogyasaMpanna parama Atmasvastha zrImanA divya AtmAne !!! Page #781 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa ekasA traNamu tIvra asAtAudayamAM parama addabhuta samatAH avyAbAdha sthiratA AvA dIgha ane tIvra asAtAuyamAM paNa svarUpasamavasthita zrImadbhunI samatA parama adbhuta hatI,--mahAmunIzvarAne paNa duCbha evI satra samarasavRtti alaukika hatI, sahajAtmasvarUpamAM susthita zrImane dehavyAdhi madhye paNa sahuja AtmasamAdhidazA anupama hatI, atre patre patre 'zAMti' zabdathI sUcita thatI zrImanI AtmazAMti apUrva hatI, ane Ama AtmA atyaMta sahaja svasthatA pAme e ja sa jJAnanA sAra zrI sanne kahyo che' (a. 593)--e sarva jJAnanA sAra pAmI cUkelA A sAkSAt prayAgasiddha samacasAra zrImadnanI zarIranI AvI asvastha sthitimAM paNa AtmasvasthatA ananya hatI. A azAtAudayamAM paNa zrImanI parama adbhuta samatAnuM digdarzana A prakaraNamAM karazuM. sAtA-asAtAne uDDaya vedanIya karmAMne AdhIna che ane te parama vItarAgane paNa veDhavA ja paDe che. rAganA uya asAtAudayamAM samAveza pAme che, eTale vItarAgane paNa te vedaveA paDe che. svayaM zrImadde kahyuM che tema--je vedanA sudRDha baMdhathI jIve dhana karI che, te vedanA udaya saMprApta thatAM indra, caMdra, nAgendra, ke jinendra paNa rokavAne samatha` nathI. tenA udaya jIve veDhavA ja joie.' (ma. 927). 'pUrva utpanna karelAM vedanIya karmanA udaya pramANe rAgAdi utpanna thAya che, ane te pramANe nibaLa, maMda, mlAna, uSNu, zIta Adi zarIraceSTA thAya che. vizeSa rAmanA unnayathI athavA zArIrika mabaLathI jJAnInuM zarIra kapAya, niCLa thAya, mlAna thAya, moM thAya, raudra lAge, tene bramAdinA udaya paNa varte; tathApi je pramANe jIvane viSe edha ane vairAgyanI vAsanA thai hAya che te pramANe te rAgane jIva te te prasaMgamAM ghaNuM karI vede che.' (ma. 567). eTale 'rAga vinA rAga hAya nahiM evuM asamaMjasa vidhAna jANye-ajANye kAI karatuM hAya teA te vidhAna kevala bhrAMtimUlaka ane ekAMtika hAI mithyA che, kevakha asatprarUpaNArUpa che. tema sahasA vacana kahenAra ke prarUpanAra karma ne karmanA siddhAMtathI saCthA anabhijJa che. ATha prakAranA karmAMmAM veDhanIya'nAmanuM krama che tenA be bheda che--sAtA veDhanIya ane asAtA veDhanIya. emAMthI sAtA ke asAtA vedanIyanA udaya parama vItarAga kevalajJAnIne paNa heAya che; asAtAvedanIyamAM roganA aMtarbhAva thAya che, eTale vItarAga kevalajJAnIne paNa rAganA udaya sa`bhave che. vItarAga jJAnIne bhale asAtAvedanIyanA aMgarUpa A rAganA udaya hAya, paNa temAM paNa tene niraMtara samatA ja varte che. je dvArA jIva samaye samaye vedanA ja vede che te zarIrane te vedanAnI mUrtti ja jANe che, ane samabhAva bhAvI zAMta bhAve Page #782 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIvra asAtAudayamA parama adbhuta samatA: avyAbAdha sthiratA 733 ja veDhe che; ane tethI jJAnIne navA baMdha thatA nathI ne pUrvakanI nirjarA thAya che. ajJAnI viSama bhAvathI azAMta bhAve veDhe che, tethI tene navA baMdha thAya che. ajJAnI asamatAthI azAMtabhAve vede tethI te vedanA ghaTatI nathI ke jatI rahetI nathI, jJAnI samatAthI zAMtabhAve veDhe tethI te vedanA kAMi vadhI jatI nathI. ane tevA prakAre parama samatAthI parama zAMtabhAve vedanIya vedanArA pama zAMtamUtti zrImade A amRtapatramAM (a. 927) A anubhavasiddha amRta vacana prakAsyuM che--yathArtha joIe tA zarIra e ja vedanAnI mUrtti che. samaye samaye jIva te dvArAe vedanA ja veDhe che. kvacit zAtA ane prAye azAtA ja vede che. mAnasika azAtAnuM mukhyapaNuM chatAM te sUkSma sabhyadRSTivAnane jaNAya che. zArIrika azAtAnuM mukhyapaNu sthULa dRSTivAnane paNa jaNAya che. x x ajJAnadRSTi jIvAkhedathI vede tApaNa kaMi te vedanA ghaTatI nathI ke jAtI rahetI nathI. satyadRSTivAna jIvA zAMta bhAve vede tA tethI te vedanA vadhI jatI nathI, paNa navIna khaMdhanA hetu thatI nathI. pUrvanI baLavAna nirA thAya che. AtmAthIne e ja kanya che.' atre A amRtapatramAM jaNAvyuM che tema paramasamarasabhAvI zrImadda jevA parama jJAnI te A asAtA vedanIyanA udayane samabhAve--parama zAMtabhAve ja vedatA hatA ane pUrvakanI baLavAn nirjarA ja karatA hatA, ane AvI anuprekSA karatA hatA--huM zarIra nathI, paNa tethI bhinna evA jJAyaka AtmA chuM, tema nitya zAzvata chuM. A veDhanA mAtra pUrNAMkanI che, paNa mArU svarUpa nAza karavAne te sama nathI, mATe mAre kheda kattavya ja nathI.' (ma. 927) ityAdi. parama Ama AtmabhAvanA bhAvatA padma bhAvitAtmA zrImane tIvra asAtAne udaya hateA chatAM te madhye paNa teo nira Mtara AtmAnA zuddha svarUpane ja saMbhAratA hatA--zarIra pratye azAtAmukhyapaNuM uyamAna varte che, tApaNu hAla prakRti ArogyatA para jAya che. X X AtmAnuM zuddha svarUpa saMbhArIe chIe.' (a. 940). tIvra asAtAuyamAM paNa AvA zuddhasvarUpasthita zrImadnanI parama adbhuta samatA jovA ceAgya che! sa. 1957nA caitra zuda 2 nA dine rAjakeATathI lakhela patramAM (aM. 953) zrImadda lakhe che--vedanIya tathArUpa udayamAnapaNe vedavAmAM harSa' zAka zo ?' ane patrAMka 938mAM paNa samatAsRtti zrImad A katlI amRta vacana lakhe che-- samyak prakAre vedanA ahiMyAsavArUpa paramadharma parama puruSoe kahyo che. tIkSNa vedanA anubhavatAM svarUpabhra MzavRtti na thAya e ja zuddha cAritranA mAga che. upazama ja je jJAnanuM mULa che te jJAnamAM tIkSNa vedanA parama nirjarA bhAsavA cAgya che. zAMti.' arthAt A samabhAve samyaprakAre vedanA ahiMyAsavArUpa-sahana karavArUpa paramadhama samatArasadhAma parama dharmamUtti zrImad AcarI rahyA che, tIkSNa vedanA anubhavatAM svarUpabhraMzavRttisvarUpathI bhraSTa thavArUpa vRtti na thAya e zuddha cAritranA mArgane apramatta jAgRtapaNe anusarI rahyA che, upazamamULa jJAnadazAmAM vattatAM tIkSNa vedanA vedI parama nija rA harI rahyA che, ema A parama zAMtabhUtti zrImanA divya AtmAmAMthI nikaLelA Page #783 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 734 adhyAtma rAjacaMdra A anubhavaudgAra uddaghoSe che. A parama addabhuta samatAmUtti hata parama zAMtamUrti zrImadane divya AtmA ! ane AvI parama addabhuta hatI parama dharmamUrti zrImadUnA divya AtmAnI svarUpamAM zamAvArUpa parama AtmazAMti ! ane Ama parama AtmazAMtimaya upazamarUpa auSadhanuM ja niraMtara sevana karatA rahI kAmavA hu rAmavoi e sUtrane caritArtha karatA A parama bhAvazramaNa zrImada A upazamane ja parama auSadha lekhatA hatA, ane "jIvita ke maraNe nahiM nyUnAdhikatA evA samarasa rasAyaNanuM ja bhAvana karatA rahI "nahiM tRSNa jIvyA taNuM maraNaga nahiM kSobha" evI parama avadhUta dazA ja dhAratA hatA, chatAM bIjA jIvonA anurodhathI udAsInapaNe niravagha auSadhAdi grahaNa karatA hatA, paNa game tevA asAtAudayamAM paNa parama samatArasamAM ja jhIlatA hatA. ane A parama samatAamRtarasamAM jhIlatA samatAamRtakhANa zrImade asAtAnA udayamAM paNa adbhuta saMmatA dhAratA jJAnIoe AcarelA sanmAgane parama addabhuta vidhi prakAzatAM, zrI vanamAlIbhAI paranA A amRtapatramAM (aM. 913) pite anubhavasiddha karela A samatA amRtanA sanmArga para parama addabhuta prakAza nAMkhe che : sarva saMsArI jI zAtAazAtAne udaya anubhave che,-mukhyapaNe azAtA ja ane kavacita ja zAtA-ane te paNa aMtardAhamaya anubhave che; "pUrNa jJAnI paNa je azAtAnuM varNana karI zakavA cogya vacanayoga dharAvatA nathI, tevI anaMta anaMta azAtA A jIve bhegavI che, ane je haju tenAM kAraNone nAza karavAmAM na Ave te bhogavavI paDe e sunizcita che, ema atra patraprAraMbhamAM jaNAvI zrImad te zAtA-azAtAne nimna karavA tatpara thayela jJAnIonA sanmArgane nirdeza kare che-ema jANI vicAravAnuM uttama puruSe te aMtardAharUpa zAtA ane bAhyAbhyatara saMkalezaagnirUpe prajavalita evI azAtAne AtyaMtika viyega karavAno mArga gaSavA tatpara thayA, ane te sanmAga gaveSI, pratIta karI, tene yathAyegyapaNe ArAdhI, avyAbAdha sukhasvarUpa evA AtmAnA sahaja zuddha svabhAvarUpa parama padamAM lIna thayA. Ama zAtA-azAtAnA udayane nirmULa karavA mATe tenA mULa kAraNone neveSatA-zodhatA te mahata puruSone jagajavAthI viparIta-viruddha-viziSTa lakSaNavALI evI "vilakSaNa sAnaMdAzcarya upajAve evI vRtti uddabhavatI kendrazAtA karatAM azAtA udaya saMprApta thaye ane temAM paNa tIvrapaNe te udaya saMprApta thaye temanuM vIrya vizeSapaNe jAgrata thatuM, ullAsa pAmatuM, ane te samaya kalyANakArI adhika samajAte." arthAta zAtA karatAM azAtAnA udayane A AtmaparAkramI puruSo vizeSa kalyANakArI mAnatA, azAtAne udaya AvI paDeane te paNa tIvrapaNe AvI paDe te emanuM AtmavIrya era vizeSa jAgRta thatuM-- ullAsa pAmatuM ane "AvI jAo!" ema paDakAra karI teo karmakaTaka sAthe yuddha karavA kaTibaddha thaI jatA. jema jema azAtAne udaya vadhato jAya, tema tema temanA AtmavIryane ullAsa vadhatuM jAya-jAgRta thatuM jAya! jANe ekabIjA vacce hoDa-zarata Page #784 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIvra asAtAuddayamAM parama adbhuta samatA: avyAbAdha sthiratA (Race) cAlI hAya ! AvA mahA AtmaparAkramI puruSA azAtAudayamAM kAraNavizeSane laI auSadha grahaNa karavuM paDe teA nirdoSa auSadhAdi kevI rIte grahaNa karatA te batAve che--keTalAka kAraNavizeSane ceAge vyavahAradaSTithI grahaNa karavA ceAgya auSadhAkri AtmamaryAdAmAM rahI grahaNa karatA, paraMtu mukhyapaNe te parama upazamane ja sarvotkRSTa auSadharUpe upAsatA.' arthAt dha sAdhanarUpa-saMyamasAdhanarUpa zarIranA Arogya arthe, AtmaArogya ane AtmasamAdhinI jALavaNI arthe, anyanA anurodha arthe--e Adi keTalAka kAraNavizeSane ceAge vyavahAradRSTithI je grahaNa karavAmAM koi hiMsAdi doSa na hAya evA nirdoSa niravadya grahaNa karavA ceAgya auSadhAdi grahaNa karatA; ane te paNa AtmAne AtmasvarUpanI maryAdAmAM rahevAne bAdhA na upaje ema AtmamaryAdAmAM rahIne grahaNa karatA, paNa mukhyapaNe teA niSkaSAya vItarAga zuddha svarUpamAM zamAI javArUpa upazamane ja sarveitkRSTa-utkRSTamAM utkRSTa auSadharUpe upAsatA--atyaMta ekaniSTha bhaktithI sevatA. ane AvA tIvra asAtAudayamAM je parama AtmaparAkramI parama puruSa zrImade temaja AcaraNa karyuM hatuM ane parama upazamarUpa auSadhanuM ja sevana karyuM hatuM, te zrImad tema karavA mATe te mahA jJAnIpuruSA kevI anupama vidhinuM anusaraNa karatA, tenuM A amRta zabdomAM (Immortal, nectarike) svAnubhavasiddha dazana karAve che 735 '(1) upayoga lakSaNe sanAtanasphurita evA AtmAne dehathI, taijasa ane kArpaNa zarIrathI paNa bhinna avalAkavAnI dRSTi sAdhya karI, (2) te caitanyAtmakasvabhAva AtmA niraMtara vedaka svabhAvavALA heAvAthI akhaMdha dazAne saMprApta na thAya tyAMsudhI zAtA azAtArUpa anubhava vedyA vinA rahevAnA nathI ema nizcaya karI, (3) je zubhAzubha piraNAmadhArAnI pariNita vaDe te zAtA azAtAnA sayudha kare che te dhArA pratye udAsIna thaI, (4) dehAdithI bhinna ane svarUpamA~dAmAM rahelA te AtmAmAM je thala svabhAvarUpa piraNAmadhArA che tenA AtyaMtika viyAga karavAnA sanmA` grahaNa karI, (5) parama zuddha caitanyasvabhAvarUpa prakAzamaya te AtmA karrayAgathI sakalaMka pariNAma darzAve che. tethI uparAma thaI, jema uparamita thavAya, te upayAgamAM ane te svarUpamAM sthira thavAya, acala thavAya, te ja lakSa, te ja bhAvanA, te ja ciMtavanA ane te ja saheja pariNAmarUpa svabhAva karavA cAgya che. mahAtmAonI vAravAra e ja zikSA che.' Ama jJAnIenA sanAtana sanmAnI A anupama ananya svayaM AcarelI vidhi zrImadde atra amRtapatramAM thoDA paNa mahAgraMthA gaMbhIra zabdeomAM pragaTa prakAzI che. tenA A adbhuta saMkalanAmaddha paMca kalamavALA paMcasUtrane kalamavAra paramAtha Azaya vicArIe tA--(1) upayAga e AtmAnuM sanAtana-kadI paNa nAza na pAme evuM sadA vartamAna sannAsthAyI zAzvata lakSaNa che, te upayAgalakSaNe 'sanAtana- sphurita'-sadAya sphurI rahelA AtmA dehathI nAkama`thI jUdo che eTaluM ja nahiM paNa Page #785 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 736 adhyAtma rAjaka sUkSmazarIrarUpa taijasa ane kANu zarIrarUpa dravyakamathI paNa jUdo che,--ema dehathI, taijasa ane kANu zarIrathI paNa bhinna-pRthak-jUdo avaleAkavAnI z2i sAdhya karavI joie. te sAdhya karI; (2) Ama deha-nAkama ane kama' AtmAthI jUdA che evI traNe kALamAM na caLe evI nizcaLa nizcayatattvadRSTi siddha karI, te te auyika bhAvA mhArUM svarUpa nathI te sAthe tanmaya na thatAM caitanyamaya mhArU' svarUpa che ema spaSTa samajI, pUrva saMceAgathI prApta te karmAMnA udaya teA vedaveA paDe ema ja che ane caitanyAtmaka svabhAva'--caitanyamaya svabhAvavALA AtmA niraMtara vedana kare evA vedaka svabhAvavALA hAvAthI te kama udaya veDhe ema ja che,--akhaMdha dazAne saMprApta na thAya-- sabhyapaNe pAme nahi tyAMsudhI zAtA-azAtArUpa anubhava vedyA vinA rahevAnA nathI, ema nizcaya karavA joie, te nizcaya karI; (3) Ama pUrNAMkamaOjanya zAtA-azAtA udaya veDhavA paDe che teA have te udaya punaH vedavA na paDe e arthe mAre zuM karavuM? zubha pariNAmathI zAtAneA ane azubha pariNAmathI azAtAne khaMdha thAya che, mATe mAre have zubhAzubha pariNAma nathI karavA ema dRDha karI, je zubhAzubha piraNAmadhArAnI pariNita vaDe te AtmA zAtA-azAtAnA saMbaMdha'--sArI peThe veDhavA bheAgavavA paDe evA baMdha kare che te zubhAzubha pariNAmadhArA pratye udAsIna thavuM joie,--te zubhAzubha pariNAmadhArA paheAMcI na zake-spazI na zake ema tenAthI aspRzya (untouchable)para 'ud'-uMcA zuddha AtmAnA AsanamAM 'AsIna'-birAjamAna evA udAsIna thavuM joie,--ema zubhAzubha pariNAma sAthe levAdevAnA sakha'dha cheDI zuddha draSTA-jJAtAbhAvamAM kharAjamAMna-udAsIna thai; (4) Ama dehAdithI arthAta dehathI-nAka thI, dravyaka'thI, bhAvakama`thI bhinna-pRthak--jUdA ane 'svarUpamaryAdAmAM rahelA'-pAtAnA AtmasvarUpanI maryAdAthI-sImAthI bahAra nahiM jatAM svarUpanI sImA dharI rahelA-'sImAdhara' evA svasamayanI maryAdAmAM ja vattatA AtmAmAM je rAgAdi vibhAvajanya cala-caMcalaasthira pariNAmadhArA che tenA Atya Mtika-sathA viyAga karavAnA sanmArga grahaNu karavA joie, te grahaNa karI; (5) ane Ama zuddha AtmAne dekhavA-jANavA-anucaravArUpa samyagdarzana-jJAna--cAztrimaya sanmArga grahaNa karI, parama zuddha caitanyasvabhAvarUpa prakAzamaya te AtmA kama cAgathI sakalaMka-kalakayukta pariNAma--caitanya-vikArarUpa vibhAva pariNAma darzAve che tethI virAma pAmavArUpa uparAma thavuM joie, te uparAma thai;--ema A paMca kalamavALA pAMcasUtramAM darzAvelI jJAnIonA pAMcamagati pAmavA mATenA sanAtana sanmAnI vidhi sabhyapaNe anusarI-AcarI, jema upamita thavAya-- kaSAyAdinA upazama-upazAMti pAmI AtmA svarUpamAM zamAya, te upayAgamAM ane te svarUpamAM sthira thavAya,--te ja nira Mtara lakSamAM rAkhavA cAgya lakSa, ja niraMtara bhAvavA cAgya bhAvanA, te ja niraMtara ciMtavavA cAgya ciMtavanA ane te ja niraMtara sahaja svabhAvabhUta anI jAya evA sahaja sahajAtmasvarUpa pariNAmarUpa svabhAva karavA ceAgya che. mahAtmAonI vAraMvAra e ja zikSA-zikhAmaNa-sAdha che. Page #786 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIvra asAtAdiyamAM parama addabhuta samatA : avyAbAdha sthiratA 737 te sanmArgane gaveSatA-prApta karavA IcchatA mumukSu AtmAthIjanane apUrva mArgadarzana ApatA zrImadda atra amRtapatramAM AtmakalyANanA parama kAraNarUpa ananya sasAdhana prakAze che-te sanmArgane gaSatA, pratIta karavA IcchatA, tene saMprApta karavA IcchatA evA AtmAthI janane paramavItarAgasvarUpa deva, svarUpanaichika nispRha nigraMtharUpa guru, paramadayAmULa dharmavyavahAra ane paramazAMtarasa rahasyavAkyamaya sazAstra, sanmArganI saMpUrNatA thatAM sudhI parama bhaktivaDe upAsavA gya che; je AtmAnA kalyANanAM parama kAraNe che." Ama jJAnIoe Acarela ane bAdhelo samyagadarzanajJAna-cAritramaya sanAtana sanmArga ane te sanmArga pratye laI jatA sasAdhanone saMkSepamAM apUrva prakAza karI, parama bhAvitAtmA parama vItarAgabhUtti zrImad A amRta patranA aMte aSTaprAbhUtanI A apUrva vairAgyabhAvanApreraka amara gAthA avatAre che'bhiilnn narayagaIe, tiriygii| kudevamaNuyagaIe / pattosi tivvaduHkhaM, bhAvahi jinnmAvA navA bhayaMkara narakagatimAM, tiryaMcagatimAM ane mAThI deva tathA manuSyagatimAM che jIva! tuM tIvra duHkhane pAme, mATe have te jinabhAvanA (jina bhagavAna je paramazAMtarase pariNamI svarUpastha thayA te paramazAMtasvarUpa ciMtavanA) bhAva-ciMtava (ke jethI tevAM anaMta duHkhone AtyaMtika viyegA thaI parama avyAbAdha sukhasaMpatti saMprApta thAya.) 3% zAMtiH zAMtiH zAMtiH." arthAt azAtAnA udayamAM gabharAI jatA ne AkuLavyAkuLa thatA kaI paNa mumukSu jIvane ane ema karIne jAgrati ApI che ke he jIva! tuM narakAdigatimAM AvI bhISaNa yAtanA pAme che-tIvra azAtA udaya pAme che, te A tArI azAtAne udaya te zuM visAtamAM che? te have tuM te anaMta duHkhane nAza thaI anaMta avyAbAdha sukhanI prApti thAya e arthe paramazAMta svarUpastha zuddha sahajAtmasvarUpa svAmI jina bhagavAnanuM svarUpa ciMtava! bhAva! . Ama godhAvInA eka mumukSu zrI vanamAlIbhAI akasmAta hADakuM bhAMgI javAthI tIvra asAtAudaya vedatA hatA, temane khAsa AtmajAgRti arthe parama upazamaauSadharUpa thaI paDe evI A amRtapatranI amRtamAtrA bhavareganA bhiSagavara zrImade pAThavI hatI, paNa parama amRta zrImadUnI A amRtamAtrA to jagamAM traNe kALane viSe kaI paNa mumukSu AtmAthIne asAtAnA udayamAM ke aMtima ArAdhanAmAM parama AtmazAMti ane AtmajAgRti arpe evI parama upakArI thaI paDe evI che ane parama amRta (Immortal, nectarlike) zrImadda jagatane amRta saMdezo Apate A amRtapatra to jJAnIonA sanAtana sanmArganuM svarUpa saMkSepamAM saMpUrNa paNe prakAzI sarva kALanA sarve mumukSuone A amRtamArganuM apUrva mArgadarzana karAve eve che. kharekhara! tribhuvanane hitarUpa parama madhura amRtabela prakAzatA sAkSAt prayogasiddha samayasAra zrImade atra amRtapatramAM samayasAra-pravacanasAraAdine sAra bharyo che ane azAtA udayamAM zAMti amRtanuM pAna karAvatA amRtakuMbha jagane bheTa dharyo che ! ane Ama azAtAudayamAM jeNe jagane aciMtya ciMtAmaNinidhi je samatAno apUrva a-93 Page #787 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 738 adhyAtma rAjaya vidhi batAvyA che, te acitya tatvaciMtAmaNiratnanidhAna parama samatAmUrti zrImadUnI pitAnI samatA kevI addabhuta haze ! azAtA udaya maLe jeNe parama "zAMti maMtra jape che te paramazAMtamUrti zrImadanI AtmazAMti kevI anupama haze ! te A temane amRtaparA jagatane pokArIne jAhera kare che. ane AvA A tIvra azAtAudaya madhye zrImaddanA divya AtmAnI avyAbAdha sthiratA kevI che, te zrImanI aMtima avasthAmAM-1957nA phA. vada 3nA dine rAjakeTathI lakhAyele zrImaddane A amRtapara (aM. 51) DiMDimanAdathI udghoSe che- ghaNuM tvarAthI pravAsa pUro karavAno hato, tyAM vacce saharAnuM raNa saMprApta thayuM. mAthe ghaNe be rahyo hato, te AtmavIye karI jema alpakALe vedI levAya tema praghaTanA karatAM page nikAcita udayamAna thAka grahaNa karyo, je svarUpa che te anyathA thatuM nathI e ja addabhuta Azcarya che. avyAbAdha sthiratA che. prakRti udayAnusAra kaMIka azAtA mukhya vedI zAtA pratye che zAMtiH -A ghaNuM gUDhArthapUrNa amRtapatramAM zrImade pitAne adhyAtma jIvananuM ghaNuM ghaNuM rahasya mArmikapaNe adbhuta AlaMkArika bhASAmAM lAkSaNika rIte kahI dIdhuM che. tevA viziSTa jJAnIgamya A parama AzayagaMbhIra zabdano Azaya samajAvo ati durgamya che, eTale kaMI AzayAMtara samajAtuM hoya te te A caritrAlekhakane ja doSa samaja eTalI spaSTatApUrvaka A zabdone Azaya sAmAnyapaNe ema samajAya che ke-tIvra asAtAudayamAM paNa parama AtmapuruSAthI zrImadda apUrva AtmaparAkramathI A mokSamArgane pravAsa pUro karavA mAgatA hatA. "ghaNI tvarAthI pravAsa pUro karavAnuM hatuM, - A anaMta bhavane aMta ANI-anaMta bhavamAgane pravAsa ghaNI tvarAthI pUro karI zrImadda jema bane tema jaladI mokSapurapattane pahoMcI javA mAgatA hatA; vavANIAbaMdaranA A ratnatrayInA ananya vyApArI ratnAvaNikane have mokSa-baMdare pahoMcavAnuM ghaNuM ja thoDuM cheTuM rahyuM hatuM, deha chatAM dehAtIta mahA videha dazArUpe UrvI adhyAtma bhUmikAkSetramAM vicarato A divya AtmA saMdehamukta-jIvanmukta te hato ja, paNa videhamukta paNa thavA mAMgatA hatA. jJAnIonA sanAtana sanmArge ghaNI tvarAthI gamana karate A mokSamArgane mahAna pravAsI karma khapAvato khapAvate anaMta bhavane aMta ANI have lagabhaga chevaTanA eka bhavanI maryAdAmAM-hadamAM AvI gayo hato, ane chevaTane bhava paNa na rahe evA asIma ugra AtmapuruSArthamAM lAgI gayo hate. "kAyAnI visArI mAyA svarUpe mAyA evA bhavanA aMtanA upAyarUpa nigraMtha paMthe apramatta gadhArAthI vicaratA parama saMvegaraMgI zrImadda tIvra saMvegathI dhasI rahyA hatA, ane kevala lagabhaga bhUmikAne sparzI mokSapurapattanane kinAre dekhAya tyAM AvI pahoMcyA hatA, have ISTa sthaLe pahoMcyA ke pahoMcazuM ema thaI rahyuM hatuM. anaMtA bhavano aMta te ANI dIdho, have A rahyo sahyo mAtra eka bhava zI visAtamAM? ema te bhavane paNa pUre karavAne samaye samaye anaMtA saMyama vardhamAna karatA zrImada parama saMvegA Page #788 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIvra asAtA udayamA parama addabhuta samatA: avyAbAdha sthiratA 739 tizayathI pUrapATa deDaye jatA hatA. tyAM vacce saharAnuM raNa saMprApta thayuM. - pAye ekavavedya avazeSa udayamAna karmarUpa A saharAnuM raNa vacce ADuM AvyuM. samaye samaye jene mAtra eka mokSanI ja tamannA che, enI prAptimAM eka samayane vilaMba paNa sahI zakAya ema nathI, evA A puruSane mAtra eka bhava paNa saharAnA raNa je Akara lAge che. pravAsI game teTalA vege doDate hoya paNa vacce raNa AvI paDe te tenI gati maMda paDI jAya che (Slows down), tema mokSanA A mahAna pravAsIne-tethI deha eka ja dhArIne jAzuM svarUpa svadeza re'ema eka bhavathI vadhAre bhava te have thaze ja nahiM e potAnA ekAvatArIpaNAne pUrve AtmapratibhAsa thayo che te pramANe A udayamAna karma avazeSa-bAkI rahevArUpa saharAnA raNanuM vina vacce AvI paDayuM. (A ekAvatArIpaNuM paNa kAMI nAnIsUnI-sAdhAraNa vAta nathI, paNa ghaNI ghaNI moTI asAdhAraNamAM asAdhAraNa vAta che.) chatAM ghaNI tvarAthI gamana karavA Icchato A parama AtmapuruSAthI puruSa zuM karI rahyo hato ane karI rahyo che? tvarAthI kinAre pahoMcavA Icchato pravAsI jema pravAsa cAlu ja rAkhI ISTa kinArA pratye daSTi TheravI AgaLa cAlyo ja jAya che ane jhaDapa vadhAravA pitAnA mAthe rahele be e karato--utArate jAya che, tema tvarAthI A bhavamArgane pravAsa pUre karavA Iccho A ugra AtmapuruSArthamAM lAgI gayele mokSane mahAna pravAsI ISTa mekSapattana pratye daSTi TheravI AgaLa cAlyA ja jAya che, ane gati tvarita karavAjhaDapa vadhAravA pUrvanI jema potAnA-AtmAnA mAthe rahele karmane be ora ocho karate karata-utArate utArate AgaLa dhape ja jAya che. "mAthe ghaNe bo rahyo hate, te AtmavI karI jema alpakALe vedI levAya tema praghaTanA karatAM page nikAcita udayamAna thAka grahaNa karyo." "avazya kamane bhega che, bhagava - avazeSa re." e bAkI rahela avazya vedavA gya vedanIya karmane ghaNe be mAthe rahyo hato. te karmanA bejAne utAranArA samaye samaye anaMtA saMyamapariNAma vardhamAna karatA parama AtmasaMyamI parama tapamUrti zrImadda samaye samaye anaMtaguNaviziSTa nirA karI te karmanA bojAne pUrve ane hamaNAM utAratA jatA hatA; asIma AtmapuruSArthathI anaMta AtmavIye karI jema alpa kALamAM-thoDA vakhatamAM vedI levAya tema praghaTanA--prakRNa ghaTanA-prakRSTa prabaMdha karI rahyA hatA. tyAM page nikAcita udayamAna thAka grahaNa karyo. pravAsI game teTale utsAhI ne saMvegI hoya ane game teTalI tvarAthI pravAsa pUro karavA IcchatA hoya, paNa thAkI gayelA paga ja ne AgaLa cAlavAnI nA pADe to zuM thAya ? parama saMvegI parama utsAhI parama AtmavIryavAna parama AtmaparAkramI zrImad parama AtmapuruSArthathI bhavamAgane pravAsa ghaNI tvarAthI pUro karavA Icche che ane A eka bhavane hisAba paNa cUkate patAvI devA mAge che, ane samaye samaye vardhamAna anaMtA saMyamapariNAmathI anaMta nijara karI karmanuM devuM patAvatA jAya che-kamane be mAthA parathI utAratA jAya che, paNa AyuSya Page #789 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 740 adhyAtma rAjacaMdra karmarUpa paga ja AgaLa cAlavA nA pADe tyAM zuM thAya ? AyuSya ja jyAM thAkavA - mADyuM tyAM upAya zuM? bhogavyAthI ja nirjarAya evA "nikAcita'-cIkaNA bAMdhelA vedanIya karma je bhagavyA vinA chUTako ja nathI, e nikAcita udayamAna-udaya pAmI rahela thAka page grahaNa karyo--AyuSya thAkavA mAMDayuM; have AyuSya te teTaluM che nahiM ane vedanIya te haju ATaluM badhuM bAkI che, te ATalA thaDA AyuSyamAM te kema vedI zakAze? e udayamAna thAka pagane lAge-lAgavA mAMDayo. arthAt nikAcita bAMdheluM vedanIya karma bhegavyA vinA-vedyA vinA chUTake nathI ane te A bhavamAM bhogavI levAya teTaluM AyuSyasamaya have rahyo nathI, tyAM game te AtmapuruSArthaAtmavIrya skurAvAya te zuM kAma Ave ? athAka AtmapuruSArtha chatAM AyuSya ja jyAM thAkayuM--AyuSyane ja thAka lAgavA mAMDyo tyAM zuM upAya? puruSArthanI khAmI nathI, AyuSyanI khAmI che; AtmapuruSArtha baLa paripUrNa chatAM AyuSyabaLa UNuM che. AyuSya je yArI ApI hoya te A chevaTanA bhavane paNa hisAba patAvI devAya-cUkate karI devAya ane karmanA khAtAM khatama karAya, e AtmasthAne mahA vIrapaNuM dAkhavanArA A mahAvIryavAna mahA vIra puruSane ananya AtmapuruSArtha che, ane te haju paNa ora jorazorathI cAlu ja che. kAraNake AyuSyaaMtanA eka mAsa pUrve-phA. vada 3nA dine A amRta patra lakhAya che, te pachI jIvananA aMta paryata paNa teo akhaMDa zuddha AtmapariNAmadhArAthI sattAgata karmonuM yathAsaMbhava kSapaNa karavAmAM pUrNa AtmapuruSArthathI pravaryA ja che. eTale Ama parama AtmapuruSAthI asahAya AtmaparAkramI zrImaddanAakhaMDa puruSArtha pratye daSTi karatAM, teo atre mArmikapaNe gUDhArthamAM jaNAvelA A ghaNI AtmatvarAthI pUre karavA dhArelA pravAsanI pUrNatAnI dizAmAM keTalI pragati karI gayA haze te temanA jevA viziSTa atIndriya jJAnI vinA keNa kahI zake ? A game tema che, paNa atyAre paNa aMtaramAM zI sthiti che? te spaSTapaNe darzAvatuM AtmasaMvedana parama AtmapuruSAthI zrImadda atra spaSTa dAkhave che--je svarUpa che te anyathA thatuM nathI, e ja addabhuta Azcarya che. avyAbAdha sthiratA che. pUrve jJAnamAM pratibhAsamAna evuM pUrvanirdiSTa je svarU5 che te anyathA-anya prakAranuM thatuM nathI e ja abhuta-camatkAra pamADe evuM Azcarya che ! amArUM je svarUpa che-sahajAnmasvarUpe sthitirUpa je svarUpa che te "anyathA" -anya prakAranuM thatuM nathI, sahajAnmasvarUpe je sthiti hatI te temaja che-sahajAnmasvarUpe ja niraMtara sthiti karyA kare che, jIvanmukatadazA ja ame anubhavI rahyA chIe e ja adUbhuta-parama camatkAra pamADe evuM Azcarya che! A sahajAnmasvarUpasthitirUpa svarUpamAM "avyAbAdha'-samayamAtra paNa paramANumAtra AbAdhAna upaje evI nirAbAdha akhaMDa sthiratA che. ane avyAbAdhasthiratAsaMpanna AtmAnI A paramAnaMdanimagna avyAbAdha sthiti che te vakhate zarIranI sthiti kevI che?--"prakRti udyAnusAra kaMIka azAtA mukhya vedI zAtA pratye. * zAMtiH zarIraprakRtinI vedanIya udayAnusAra Page #790 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIvra asAtAudayamA parama addabhuta samatA: avyAbAdha sthiratA 741 udaya pramANe mukhyata-mukhyapaNe azAtA ja vattI rahI che. chatAM zrImadanA divya AtmAnI te svarUpamAM zamAvArUpa parama zAMti anubhavatI AvI "avyAbAdha sthiratA ja che. Ama avyAbAdhasthitisaMpanna parama jIvanmuktadazAprANa zrImane sarva kALanA sarva mumukSuone anukaraNa karavA yogya ke ananya mokSapuruSArtha ! sarvakALanA sarva saMtane-sarva puruSone namaskAra karavA gya e parama puruSa zrImaddane ke asIma AtmapuruSArtha ! samasta vizvane vaMdana karavA gya-parama vizvavaMdya puruSottama zrImaddanuM kevuM alaukika AtmaparAkrama! AvA tIvra asAtA udayamAM paNa parama samatAmUtti zrImaddanA divya AtmAnI samatA kevI adbhuta che! zarIranI asvastha sthitimAM paNa parama svastha sahajAsvarUpasvAmI zrImaddanA divya AtmAnI avyAbAdha sthiratA kevI adbhuta che !! prakaraNa ekase cAramuM paramakRtaprabhAvaka maMDaLanI saMsthApanA paramazrata prabhAvaka maMDaLanI sthApanA e zrImadanA jIvananuM eka mahAna kArya che. zrImaddana zrIhaste jo koI saMsthAnuM saMsthApana karAyuM hoya to te A eka ja che. eTale ja puNyazloka zrImadanA puNya nAma sAthe joDAyelI A saMsthAnuM mahattva Itara sarvathI adhika che ane eTale ja zrImaddanA svazrIhaste saMsthApita A saMsthAnuM sthAna sarvapradhAna che,-e zrImaddanA guNAnurAgI sarva keI spaSTa samajI zake ema che. A paramakRtaprabhAvaka maMDaLa saMsthAnI saMsthApanA zrImade saM. 1956nA bhAdaravA vadamAM vaDhavANu kaeNmpa kSetre sthiti veLAye karI. te vakhate kSINadeha zrImadanI zarIrasthiti atyaMta anArogya ane ati nirbala hatI, paNa prAye kSINameha zrImaddanI Atmasthiti pUrNa ArogyasaMpanna ane parama baLavAna hatI. eTale zarIranI AvI nirbaLa sthitimAM paNa prabaLa AtmabaLane laIne ja zrImad A saMsthA sthApanane parizrama laI zakyA, e ja zrImaddano paramakRta pratyeno parama prema prakAze che. paramazrata pratyene zrImadane parama prema asIma hato, parama zAMta rasapradhAna vItarAgathatanuM parama gaurava zrImadUne rome rome vyAkhyuM hatuM. parama" eTale jenAthI para kaI nathI ne je bIjA badhAthI para che evuM "zruta'-sata zruta-satuzAstra tene je prabhAva vartAveprabhAvanA kare te paramakRta"prabhAvaka', ane A paramakRtaprabhAvanA parama puNya kAryamAM Page #791 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma rAjacaMdra je joDAya te "maMDaLa',-ema "paramakRtaprabhAvaka maMDaLa" evuM yathArtha guNaniSpanna nAmAbhidhAna A saMsthAnuM rAkhyuM te paNa atyaMta sUcaka che, ane paramArtha prajanabhUta A saMsthAne paramArtha uddeza paNa spaSTa kare che. eTale AvA paramazratane vizvamAM prabhAva thAyaparama vItarAgakRtanuM jagatamAM prabhAvana thAya evA parama ISTa uddezathI- parama paramArtha prajanathI paramArthabhUtti zrImade A paramakRtaprabhAvaka maMDaLanI sthApanA karI, ane A paramArthaprayajana arthe phaMDa zarU karI zrImad pite svahaste jUdA jUdA mumukSujane pAsethI temAM yathAzakti phALa bharAvatA ane mumukSujane paNa pUrNa bhaktithI yathAzakti phALe bharatA hatA. zrImade A caritrAlekhakanA pU. pitAzrI manasukhabhAI kiracaMdane kahyuM hatuM--"manasukha, samRtanA pracArarUpa eka yojanA dhArI che. phaMDa zarU thayuM che. bhAIoe sArI rakama bharI che. navalabhAIe ThIka bharyuM che. tamane kema lAge che? (manasukhabhAI_) sAheba, bahu sAruM karyuM che. satazratane pracAra thaI paramArtha mArga prakAza pAme to bahu sArUM. (zrImad -) tema thaze." parama paramArtha raMgI zrImade pote sarvathA niSparigrahavrata dhAryuM hovAthI saMsthA saMbaMdhI arthavyavahArane hAtha paNa lagADatA nahiM ane te saMbaMdhI vAtacItane paNa aticAra lekhatA, eTalA badhA niyamapAlanamAM kaDaka (strict) hatA. eTale saMsthA aMgenA artha- phaMDa saMbaMdhI vyavasthA temaNe bIjAone-puMjAbhAI hIrAcaMda, popaTalAlabhAI mahekamacaMda Adine soMpI hatI. zrImadda jevA parama saMvegI paramazrata puruSanI preraNAthI saMsthAne ghaNe vega maLe ane ghaNuM ja thoDA vakhatamAM sArUM jevuM phaMDa ekaThuM thaI saMsthAne daDha pAye naMkhAI gaye; paramArtha premarUpa sonAnI ITo mUkI sata zratabhaktiamRtalanuM jyAM siMcana karAyuM evI A paramakRtaprabhAvaka maMDaLa saMsthAno zrImad rAjacaMdra jevA paramakRtaciMtAmaNi saMtaziromaNinA varada haste vajalepa pAyo naMkhAI gayo, ane te para paramataprabhAvanAno parama bhavya mahAprAsAda nirmANa karavAnI yegyatAvALI vajalepa daDha bhUmikA baMdhAI gaI. zrImadda jevA parama paramArtha. raMgI parama puruSa jyAM karNadhAra praNetA hoya ane AjJAraMgI bhaktimAna mumukSujane jyAM anuyAyI hoya, tyAM thoDA samayamAM AvI paramArtha saMsthAne daDhamUla thatAM zI vAra lAge? zrImada pite kevA paramazrata hatA tenuM darzana ApaNe atre A graMthamAM sthaLe sthaLe karyuM ja che ane "eka kaleka vAMcatAM amane hajAro zAstranuM bhAna thaI temAM upayoga pharI vaLe che (aM. 917),-ema zrImaddanuM svAnubhava amRtavacana svayaM prakAze che. AvA zrImadda jevA paramazruta jJAnAvatAra puruSane paramakRta pratye parama prema hoya emAM Azcarya zuM? A paramazrata eTale zuM ? ane te kayuM? uparamAM kahyuM tema je zrata bIjA badhA gruta karatAM para che ane jenAthI bIjuM kaI para nathI te parama kRta; ane te zrata kevaLa sarvajJa vItarAgapraNIta ja che athavA tadAzritapaNe vItarAga sapuruSapraNIta ja che. zrImade svayaM prakAzya che tema-vizuddha daSTivAnane vItarAgazrata paramopakArI che, ane te ja arthe thaIne mahapuruSoe eka zlekathI mAMDI Page #792 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paramakRtaprabhAvaka maMDaLanI sthApanA 743 dvAdazAMga paryata racanA karI che. te dvAdazAMganA mULa upadeSTA sarvajJa vitarAga che. 4 4 sarvajJa vItarAganAM vacanane dhAraNa karIne mahatva AcAryoe dvAdazAMganI racanA karI hatI, ane tadAzrita AjJAMkita mahAtmAoe bIjAM aneka nirdoSa zAstronI racanA karI che. (aM. 755). zAMtarasanuM jemAM mukhyapaNuM che, zAMtarasanA hetue jene samasta upadeza che, sarve rasa zAMtarasagarbhita jemAM varNavyA che, evAM zAstrane paricaya te satakRtane paricaya che. (saM. 825). vacanAmRta vItarAganA, parama zAMtarasamULa; auSadha je bhavaroganA, kAyarane pratikULa. A sata zratamAM jinAgama uparAMta zrImade A mahAna graMthanI gaNanA karI che-"zrI pAMDavapurANe pradyumna caritra, zrI puruSArthasiddhiupAya, zrI padmanaMdi paMcaviMzati, zrI madresAra, zrI ratnakaraMDa zrAvakAcAra, zrI AtmAnuzAsana, zrI mokSamArgIprakAza, zrI kArtikeyAnuprekSA, zrI yogadaSTisamuccaya, zrI kriyAkeSa, zrI kSapaNukasAra, zrI labdhisAra, zrI trilesAra, zrI tattvasAra, zrI pravacanasAra, zrI samayasAra, zrI paMcAstikAya, zrI aSTaprAbhUta, zrI paramAtmaprakAza, zrI rayaNasAraAdi aneka che. iMdriyanigrahanA abhyAsapUrvaka e satakRta sevavA gya che. e phaLa alaukika che--amRta che." (naM. 956-15). temaja A sat zrutagaNanAmAM A graMthasUci paNa sUcavI che-vairAgyazataka, iMdriyaparAjyazataka, zAMtasudhArasa, adhyAtmakalpadruma, gadaSTisamuccaya, navatatva, mULa paddhati karmagraMtha, dharmabindu, AtmAnuzAsana, bhAvanAbedha, mokSamArga prakAza, mokSamALA, upamitibhavaprapaMca, adhyAtmasAra, zrI AnaMdaghanajI covIzI, (aM. 56, 33). ItyAdi. (atre upalakSaNathI tevA tevA bIjA graMtha paNa samajI levA.) temaja- sanmatitaka, AsamImAMsA, Sadarzanasamuccaya, yogazAstra, Adi graMthanA vAraMvAra AdarapUrNa ulekhe je temanA vacanomAM sthaLe sthaLe jovAmAM Ave che te paNa temane te te graMthe pratyeno prema sUcave che. zrImadane jJAnI mahAtmAonA kRta pratye keTale parama prema hato tenA eka be udAharaNa-(1) ema kahevAya che ke zrImadane jyAre kaI taraphathI samayasAra zAstranI prata maLavA pAmI tyAre temano AtmA eTalA harSathI nAcI UThayo ke temaNe te mATe khe bharIne rUpIA ApyA. (2) zrI manasukhabhAI kiratacaMda medhe che-eka divasa mArA pitAzrIe zrImaddanuM eka rajIsTara bukaposTa temane tarata pahoMce teTalA mATe mane ApyuM. huM te laI zrImad pAse jauM chuM tyAM moTA rastA upara DelI hAra TopI paherela zrImad mArI rAha joI ubhA che. jatAM ja zrImade kahyuM ke tame amAruM pustaka laIne Ave che tenI rAha jotA ubhA chIe. (A paNa aMtaryAmIpaNuM). (manasukhabhAI -sAheba, A pustaka zenuM che? zrImadda-e svAmI kArtikeyAnuprekSA che. varAgyane uttama graMtha che. dravyanuM svarUpa batAvanArA cAra zleka adbhuta che. e cAra zloka mATe A graMthanI rAha jotA hatA."--A addabhuta hato zrImadane jJAnIonA vacana pratyeno parama prema ! parama AdarAtizaya ! zrImade sUtrakRtAMgasUtramAM praveza karAvanAre je adbhuta pravezaka lakhe che (aM. 375) tathA AsamImAMsA-cogazAstra Page #793 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma rAjacaMdra AdinA maMgalAcaraNanA vivecanarUpa je apUrva pravezaka lakhyA che (aM.956-ra3, 26, 27) te zrImadane te te graMthanuM gaurava kevuM hRdaye vasyuM che tenA amara sAkSI che. manaHsukhabhAI kiratacaMda zrImadanA sAkSAt samAgamanI naMdhamAM zrImade vItarAgavANI aMge uccArelA vacane nedhe che ke -"pUrvApara avirodha evuM darzana, evAM vacana te vItarAganAM che 4 4 zAstrane jAla samajanArA bhUla kare che. zAstra eTale zAstA puruSanAM vacana. e vacana samajAvA daSTi samyaga joIe. 4 4 "jJAna ehija AtamA" e ekAMta nizcayanayathI che. vyavahArathI te e jJAna avarAyeluM che, tene ughADa karavAno che. e ughADa thavA bhaNavuM, gaNavuM, upadezazravaNa, zAstravacana Adi sAdhanarUpa che paNa te bhaNavuM, gaNavuM, upadeza, zAstra Adi samyaga joIe. A zrutajJAna kahevAya che; ane saMpUrNa nirAvaraNa jJAna thatAM sudhI e zrutajJAnanA avalaMbananI jarUra che. huM jJAna chuM huM brahma chuM ema pokAye jJAna ke brahma thaI javAtuM nathI. te rU5 thavA satazAstrAdi sevavAM joIe." A badhuM sUcave che ke zrImadane satakRta-paramathutane jagatu pratye keTale parama upakAra che tene pUrNa nizcaya hRdaya vasyuM hatuM. A sat zratane-vItarAga parama zratane upakAra ke che, e zrImadanA A kelkIrNa parama amRta vacana DiMDimanAdathI uddaghASaNa kare che- anaMta anaMta bhAva bhedathI bharelI bhalI, anaMta anaMta naya nikSepe vyAkhyAnI che; sakaLa jagata hitakAriNa, hAriNuM mAha, tAriNI bhavAbdhi mekSa cAriNI pramANI che; upamA ApyAnI jene tamA rAkhavI te vyartha, ApavAthI nija mati mapAImeM mAnI che; aho rAjyacaMdra! bAla khyAla nathI pAmatA e, jinezvara taNI vANI jANI teNe jANI che." (mokSamALA) vacanAmRta vItarAganA, parama zAMtarasa mULa; auSadha je bhavaraganAM, kAyarane pratikULa, maMtra taMtra auSadha nahiM, jethI pApa palAya; vItarAga vANI vinA, avara na keI upAya. prANImAtrane rakSaka, baMdhava ane hitakArI evo keI upAya heya te te vItarAgane dharma ja che. (aMka 903). vItarAga ta, vItarAga zAstra eka baLavAna upakArI sAdhana che. jo ke tevA mahAtmA puruSa dvArA ja prathama tenuM rahasya jANavuM joIe, pachI vizuddha daSTi thaye mahAtmAnA samAgamanA aMtarAyamAM paNa te zrata baLavAna upakAra kare che, athavA jyAM kevaLa tevA mahAtmAone yoga banI ja zakato nathI, tyAM paNa vizuddha dRSTivAnane vItarAgata paramapakArI che, ane te ja arthe thaine mahatapuruSoe ekalokathI mAMDI dvAdazAMgaparyata racanA karI che. (khaM, 755). jema che tema nija svarUpa saMpUrNa prakAze tyAMsudhI nija svarUpanA nididhyAsanamA sthira rahevAne jJAnI puruSanAM vacano AdhArabhUta che, ema parama puruSa zrI tIrthakare kahyuM che, te satya che. bArame guNasthAnake vattatA AtmAne nididhyAsanarUpa dhyAnamAM matajJAna eTale mukhya evAM jJAnInAM vacano Azaya tyAM AdhArabhUta che, evuM pramANa jinamArgane viSe vAraMvAra kahyuM che. (aM. 575). Page #794 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 75 paramazrutaprabhAvaka maMDaLanI sthApanA "aho sapuruSanA vacanAmRta, mudrA ane satsamAgama! suSupta cetanane jAgrata karanAra, paDatI vRttine sthira rAkhanAra, darzanamAtrathI paNa nirdoSa apUrva svabhAvane preraka, svarUpa pratIti, apramatta saMyama, ane pUrNa vItarAga nirvikalpa svabhAvanAM kAraNabhUta chele agI svabhAva pragaTa karI anaMta avyAbAdha svarUpamAM sthiti karAvanAra! trikALa jayavaMta varto! 34 zAMti: zAMti: zAMti: (aM. 875). atre AvuM parama upakArI vItarAgadhruta e ja paramazrata che ne e ja "sata zrata che, ema kahevAnuM prayojana zuM? e prayajana spaSTa karatAM prajJAvabodha mokSamALA graMthanA "satazAstrane upakAra e navamA pAThamAM spaSTa darzAvyuM che tema te asazAstrane vyavacheda karavA mATe che. kAraNake satazAstra ja jIvane upakArI thAya che; asazAstra to upakArI nahiM, paNa mahA apakArI thAya che. rAga-dveSa-mohanI vRddhi karanArA evA asatazAstranuM AtmAthIne zuM prajana? jagatapUjya evuM satazAstra amRta cheDI kuzAstraviSathI AtmaviDaMbanA keNa kare ? satazAstra e bhavaragano nAza karanArI divya auSadhi athavA amRtasaMjIvanI che. eTale bhavaroganuM nivAraNa IcchanAre te parama zAMtarasamULa vItarAga vacanAmRtonuM niraMtara sevana karavA yogya che. kAraNa ke rAga-dveSa-moharUpa trideSathI A jIvane sasvarUpathI nipAtarUpa sannipAta lAgu pADyo che, vItarAgarUpa sarve sazAstramAM nirUpaNa karelI ratnatrayIrUpa mAtrAnuM jIva jema jema sevana kare, tema tema tene A tridoSa sanipAta avazya dUra thAya che, ane tene AtmAmAM sthiratArUpa svAcya-ArogyalAbha prApta thato jAya che. parama zAMtasudhArasa jenuM mULa che evI A zruta auSadhinI zakti amRta jevI che. amRta jema marelAne ke mUchitane jIvADe che, sajIvana kare che, amara kare che, tema amRtasamI A zratazakti jIvane jIvADe che, sajIvana kare che, paramArthamaya bhAvajIvana bakSe che, ane kSaNa kSaNa bhayaMkara bhAvamaraNamAMthI ugArI amRtatva Ape che, yAvat mekSaphaLa prApta karAve che. parama zAMtasvarUpa vItarAganA vadana-himAdrimAMthI nIkaLelI evI zAMtasudhArasanA kalele uchALatI zrutagaMgAnA nirmala nIramAM je nimajajana kare che, te AtmA zItala zuci ane zAMta thAya che ane te divya saritAnI akha Da zAMtavAhitAnA pravAhamAM taNAte jaI paramAtmasvarUpa samudrane maLe che.". -prajJAvabodha mekSamALA pATha 9. (svaracita.) A jeno ananya parama upakAra che evA paramakRtanI-paramasat zratanI jagatamAM bahoLA hAthe mukta kaMThe ne mukta hRdaye prabhAvanA thavI joIe,-ema A parama vItarAgamArgaprabhAvaka zrImadane A paramakRtaprabhAvaka maMDaLanI saMsthApanAmAM mahAna Azaya hato, parama udAra bhAvanA hatI,-ke jethI jJAnI puruSanA pravacanane-parama zrutane-sat zratane jagajajI vace-vicAre, te sanmAna-sanmArganI dizAne pAme. AvI parama udAra bhAvanAne laIne ja vItarAgamArganI parama prabhAvanAprakRSTa bhAvanAthI parama bhAvitAtmA parama vItarAgamArga prabhAvaka zrImade A a-94 Page #795 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 746 adhyAtma rAjacaMdra paramakRtaprabhAvaka maMDaLanI saMsthApanA karI. zrImadUnI sannatanI prabhAvanA aMge keTalI badhI udagra bhAvanA hatI tenuM bIjuM jhaLahaLatuM udAharaNa khaMbhAta subodhaka pustakAlayanI zrImanI yejanAmAM prApta thAya che. A aMge manasukhabhAI kiracaMda zrImaddanA sAkSAt samAgamanI naMdhamAM noMdhe che ke -"A vakhate muMbaImAMthI sArA pustakonI kharIdI karI, khaMbhAta subodhaka pustakAlayanI yojanA karI. amadAvAda tathA vavANIA mATe dharma, vyavahAra, tattvajJAnanAM ghaNuM pustaka kharIda karAvyAM. jUdA jUdA bhAIone paNa tenI yogyatA ane sthiti anusAra upayogI pustake apAvyAM. tenA kamIzanamAMthI khaMbhAta subodhaka pustakAlaya ubhuM karyuM. A pustakanI kharIdI ane cuMTaNInuM kAma mane soMpyuM. aMdara tattva, sAhitya, vyavahAra, paramArtha upagitAnA sauMdarya pUrNa jevAM; tema bAhya sauMdaryanI temanI cekasI bedhaprada hatI. parama bhAvitAtmA zrImadUnI A prabhAvanA-prakRSTa bhAvanA parathI samajAya che ke - AvA ananya upakArI parama zrutajJAnane tenA parama guNagauravane chAje evA tene anurUpa paramAdarathI-guNagaurava-bahumAnathI tenA sarvAMgasuMdara prakAzana-prabhAvana karavA yogya che, evI parama udAra bhAvanA zrImadUnI hatI. arthAta kharekharI prabhAvanAbhAvanAthI-zuddha Adarza lakSI dharmadhagazathI A paramakRtanI jagamAM parama udAratAthI prabhAvanA karavI joIe--hANa karavI joIe. vANIyAvidyA AmAM kAma na Ave! vANuyAgatathI rUpIA-AnA-pAInA hisAbathI nahIM, paNa chUTe hAthe udAra dilathI parama utsAhathI-parama ullAsathI-parama umaMgathI- parama ucharaMgathI-parama ulaTathI prabhAvanA karavI joIe,-ke jethI karIne jagane viSe jJAnIono sanAtana samArga prabhAvita thAya. te te paramakRta-satazrata zAnI rasavatI evI sarasa rIte pIrasavI joIe ke jagajajIne te ekadama rocaka thaI paDI tenuM peTa bharIne bhAvabhejana karavAnI ruci-marajI thaI jAya. tenA arthane-paramArthane yathArthapaNe bahalAve-vikasAve evA sarva prakAre sarvAMgasuMdarapaNe bhASAMtara-vivecanAdi sahitapaNe evI prabhAvanA karavI joIe ke tenI prabhAvanA-prakRSTa bhAvanA jagajajIne thaI jAya! AvI prabhAvanA paNa keNuM karI zake? jeNe potAnA AtmAmAM te te vacananI prabhAvanA-prakRSTa bhAvanA karI hoya te ja karI zake. AvA bhAvitAtmA puruSa dvArA tenA artha-vivecanAdi karAvI tenI sarvAMgasuMdara kAgaLa-chApa-bAIDIMgasuzobhana Adi sarva prakAre evA suMdara graMtha prasiddha karavA joIe--suprasiddha karavA joIe ke tene dekhatAM ja nayana ne mana TharI jAya! evI parama udAtta bhAvanA parama bhAvitAtmA zrImadanI hatI. ane AvA puNya kAryamAM eka ja dhyeyavALA ghaNuM bhAvita mumukSujane saMmilita thAya te A kAryane pUra vega maLe e daSTie parama dIrgha daSTi ArSadraSTA zrImade A saMsthAne "maMDala" evuM nAma ApyuM hatuM,-te koI vADA ke group-jUtha evA keI sAMkaDA arthamAM saMkucita daSTithI nahi, paNa vizAla vizvagrAhI arthamAM vizAladaSTithI ApyuM hatuM. Page #796 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paramakRtaprabhAvaka maMDaLanI sthApanA 747 ane te jANe pokArIne kahe che ke sarve mumukSujanee A puNyakAryamAM saMmilita thavuM joIe ane kaI paNa prakAranA guNaSa-matsara-IrSA-adekhAI rAkhyA vinA, pitAnI samasta zaktithI-sarvAtmAthI A parama jJAnadAna devA yogya che. tana-manadhana-vacananI samasta zakti kharcI nAMkhIne, ovArI nAMkhIne A jJAnanI prabhAvanA parama udAratAthI karavA cogya che. A mumukSujane A jJAnadAnathI kema AtmatkarSa pAme, kema rogaguNanI vRddhi kare ne te dekhIne huM rAjI thAuM-prasanna thAuM, evI pramodabhAvanA sahita parama udAra bhAvathI chUTA hRdaye ne chUTA hAthe A jJAnadhananuM dAna devA gya che. A jJAnadhana te akSayanidhi che. e dAna detAM kadI khUTatuM nathI ane dAtAnuM kaMI jJAnadhana ochuM thaI jatuM nathI, ulaTuM jaLavAI rahe che ne vRddhi pAme che. mATe jema bane tema bahoLA hAthe A jJAnadAna ApI paramazratanI prabhAvanA karavA yogya che. ane te arthe,-sa pustakamAM-suMdara graMthamAM te te satuzA chapAvavA yogya che. te te siddhAntane chAje evA gauravane anurUpa kAgaLa, zAhI, puMThAM vagere, zAstranuM gaurava dIpAve evA bAhya AkarSaNarUpa guNothI; temaja akSara, vaNa, zabda, artha, paramArtha AdinI zuddhi-susaMkalanA vagere AtyaMta guNothI yukta, evA sarvAMgasuMdara sadUgraMthomAM sassAra-paramakRta zAstra prasiddha karavA gya che. A puruSanA vacanAmRtane mATe huM hAruM sarvasva ovArI nAMkhyuM te paNa ochuM che, A satparuSanA vacanAmRta jagajajInA hRdayamAM akhaMDa jJAna-dIpaka pragaTAvo ! evI parama udAtta bhAvanAthI sarvathA niHsvArtha paNe-niSkAmapaNe satazratanIparamazratanI ekAMta AtmakalyANArthe jagatamAM prabhAvanA karavA cogya che. ema puNyazleka zrImade ApeluM A paramakRtaprabhAvaka maMDaLa" e nAma jagane amara saMdeza Ape che. A aMge mahAmumukSu zrI manasukhabhAI kiracaMde zAMtasudhArasanI mukhamudrAmAM A mananIya zabdo lakhyA che- "ApaNuM puNya mujaba ApaNane prApta thayela zaNagAra, ghareNAM, paisA, maNi, mANikyAdi javAhara sAcavavA ApaNe zobhItA kabATa, peTI, paTArA ke tejurI vasAvIe chIe, te ciMtAmaNi ratna samAna zabda jemAM rahelA che, te graMtha arthane (rahasya, lakSamI) jALavI rAkhavA kevA suMdara kAgaLa, chApa, puMThAM, bAIDIMga Adi sAdhana joIe? bahu suMdara, zobhanika, TakAu, manahara, graMthanuM gaurava jALave, vadhAre evAM, jJAnanAM bahumAna, bhaktibhAva sUcaka,-AvAM kAgaLa, chApa, puMThAM Adi joIe. jIva graMthamAM praveza karI bodha pAme te pahelAM A bahAranA dekhAvathI ja bodha pAmI, TharI jAya che. xxx siddhAMta jJAna kAMI ApaNI mAlIkInuM nathI. te to parApUrvathI uttarattara cAlI AveluM che. saddagurudvArA ApaNe sAMbhaLyuM, athavA pustako dvArA ApaNe vAMcyuM eTale kAMI ApaNI mAlIkI thaI jatI nathI. e te jema pUrvanA mahApuruSo ni:svArtha paNe, nispRhIpaNe, ApaNane vAraso ApI gayA, temaja niHsvArtha paNe, nipR. hupaNe ApaNI bhaviSyanI saMtatine e vAraso ApaNe ApI ja joie che. e Page #797 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 748 adhyAtma rAjacaMdra vArasa vecI te vaDe ApaNA svArtha, upabhoga, AjIvikAdi vyavahAra calAve e pratyakSa apramANikapaNuM, mAyA, asatya ane thApaNa oLavavArUpa che; puruSArthanI hInatArUpa che. sujJa bhavabhIrU jIvo puruSArtha karI dhana meLavI nirvAha kare; paNa jJAna na vece."--zrI manasukhabhAI kiracaMda kRta zAMtasudhArasa-mukhamudrA Ama paramakRtanI-parama satuzrutanI jagamAM prabhAvanA kare evI parama prakRSTa bhAvanAthI, parama ISTa udezathI, parama paramArtha prajanathI, parama bhAvitAtmA parama paramArtha raMgI jJAnAvatAra zrImadda jevA parama vItarAgamArgaprabhAvaka parama puruSe A paramakataprabhAvaka maMDaLa saMsthAnI saMsthApanA karI jagatane mahAna bheTa ApI. vItarAgamudrAnI-tadAkArasthApanArUpa citrapaTanI alaukika bheTa to atre vaDhavANa kaeNmpamAM ja ApI hatI; ane A vItarAga mUrtinI zabdamAM mahApratiSThA karavAnA A parama udAtta udezavALI A bhavya bheTa paNa atre vaDhavANakaeNmpamAM ja ApI! A saMsthAnI rUparekhA ane dizAdarzana paNa temaNe karI dIdhuM. paNa kALanA garbhamAM judI ja vAta hatI. jagatanA durbhAgye A sthApanA pachI mAtra cha mAsanuM ja AyuSya avazeSa rahyuM, eTale zrImadanA varada haste-ananya mArgadarzana nIce A saMsthAne phUlavA-phAlavA-vikAsa pAmavAno apUrva avasara AvavA pApe ja nahiM, paramakRtaprabhAvanAne bhavya mahAprAsAda nirmANa thavA pAmyo nahiM, e mahAkhedanI vAta che. bhAvI! ane pachI to A saMsthAnuM zrImade nidezela dizA pramANe saMcAlana karavAnI -nirvAhana karavAnI ane vikasAvavAnI mATI pavitra pharaja bhaktimAn mumukSujane para AvI paDI; ane te teoe A 66 varSonA gALAmAM yathAzakti-thAbhakti bajAvavAno -nirvAhavAno prazasta prayatna paNa karyo, paNa zrImadanA ISTa mahAna uddeza pratye daSTi karatAM temAM haju vizeSa vizeSa prayatnane ghaNo ghaNe avakAza che. eTale haju paNa zrImadUnA mahAna ISTa udeza pratye lakSa kendrita karI, zrImaddana svazrIhaste saMsthApita A saMsthAne parama pradhAna gaNI itara sarva saMsthAo A paramazrataprabhAvanAnA parama puNya kAryamAM paraspara sahakAra sAdhI AnA utkarSamAM saMyuktapaNe yathAzakti yathAbhakti pitapotAne phALo Ape te jJAnapradAnanuM mahAna kendra banI A saMsthA jagamAM jJAnasaritAne mahApravAha vahAvanArI-jagamAM jJAnane mahAprabhAva vartAvanArI jagatapAvanI jJAnagaMgA banI jAya! ane Ama ArSadraSTA zrImade je paramazrataprabhAvaka maMDaLa saMsthAnI saMsthApanA karI, jagat para apAra upakAra karanArI eka mahAna saMsthAne pAye nAMkhe, te para paramazratanI prabhAvanA karanAro mahAprAsAda nirmANa karavAnuM kAma bhaktimAna mumukSujanenuM che! taNAtu! Page #798 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa ekaso pAMcamuM divya dRSTA yogIzvara rAjacaMdra jagatane arpelI alaikika AtmadaSTi AvA paramakRtaprabhAvaka parama vItarAgamArgoddhAraka, mULamArgauddhartA ne AtmasiddhisaNA divya dRSTA gIra rAjacaMdra jagatane je kaI moTAmAM moTI bheTa ApI hoya to te zuddha AtmadaSTinI-alaukika AtmArtha draSTinI-AtmA AtmA ne AtmA e ja eka divya avani jenA jIvanamAM ane kavanamAM AdithI te aMta paryata sarvatra guMjI rahyo che, evA A parama jagakalyANakara parama divya jJAnIzvare sarvatra AtmAne ja AgaLa karI AtmArthanI-AtmakalyANanI daSTinuM ja darzana karAvyuM che. huM deha nathI, huM dehAdithI bhinna zuddha AtmA chuM, ema niraMtara AtmA pratye daSTi TheravI, A AtmA artha athavA A AtmAne artha-projana jethI siddha thAya tevI AtmacAritrasRSTi sarjavI e ja alaukika AtmArtha daSTi che. kAraNake jevI daSTi tevI sRSTi thAya che. eTale jevuM darzana tevuM sarjana e nyAye, daSTi samyapha hoya te sRSTi samyapha thAya che, daSTi misyA hoya te sRSTi mithyA thAya che. eTale ja jyAM AtmA AtmA ne AtmAnuM ja divya gAna gAyuM che evI AtmAnI mahAgItA zrImad rAjacaMdra graMthamAM A divya dRSTA cogIzvara mahA jJAnIzvara zrImad rAjacaMdra sthaLa sthaLe pade pade AtmAnuM ja divya darzana karAvI A AtmArtha kema siddha thAya enuM ja divya darzana karAvyuM che. divya AtmadaSTi pAmI jeNe divya AtmacAritrasRSTi svayaM pite sajI hatI evA A divya dRSTA yogIzvara mahAjJAnadAnezvarI rAjacaMdra atre tevI ja alaukika draSTinuM jagane kevuM mahAdAna karyuM che, ane jagatane ke ananya parama upakAra karyo che, tenuM digadaMzana A prakaraNamAM karazuM. - AtmArtha pradhAna A alaukika AtmadaSTi ane bAdyArtha pradhAna laukika dehadaSTine AkAzapAtAlanuM aMtara che. banneno meLa ke bannenA cheDA keI kALe maLe ema nathI. bannenI dizA bhinna bhinna che. "jagatu jyAM sUe che tyAM jJAnI jAge che, jJAnI jAge che tyAM jagata sUe che. jagata jAge che tyAM jJAnI sUe che, ema zrI kRSNa kahe che (a. 388),-tema jJAnInI alaukika draSTi ane ajJAnInI laukika daSTi banne bhinna bhinna dizAmAM che. eTale ja zrImadjI pitAnA amRtapamAM amRtabodha Ape che ke laukika daSTi ane alaukika dRSTimAM moTo bheda che. lAkika daSTimAM vyavahAranuM mukhyapaNuM che ane alaukika daSTimAM paramArthanuM mukhyapaNuM che. 44 jyAMsudhI bane tyAM sudhI jJAnI puruSanAM vacana laukika daSTinA AzayamAM na utAravA Page #799 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 750 adhyAtma rAjacaMdra yogya che ane alaukika daSTie vicAravA yogya che. (aM. 704). leka daSTi ane jJAnInI daSTine pazcima pUrva jeTaluM taphAvata che. jJAnanI daSTi prathama nirAlaMbana che, ruci utpana karatI nathI, jIvanI prakRtine maLatI AvatI nathI, tethI chava te dRSTimAM rucivAna thatuM nathI, paNa je che e pariSaha veThIne thoDA kALa sudhI te daSTinuM ArAdhana karyuM che, te sarva duHkhanA kSayarUpa nirvANane pAmyA che, tenA upAyane pAmyA che." (naM. 810). jyAM lagI lekadaSTinuM vamana na thAya tyAM lagI alaukika AtmArtha- dRSTinuM pariNamana na thAya, eTalA mATe eka patramAM zrImad A lokadaSTinA viSanuM vamana karAvate A amRtabodha Ape che-lekadraSTimAM je je vAta moTAIvALI manAya che, te te vAto ane vastuo, bhAyamAna gRhAdi AraMbha, alaMkArAdi parigraha, lekadaSTinuM vicakSaNapaNuM, lokamAnya dharmazraddhAvAnapaNuM pratyakSa jheranuM rahaNa che, ema yathArtha jaNAyA vinA dhAro cho te vRttine lakSa na thAya. prathama te vAto ane vastuo pratye jheradaSTi AvavI kaThaNa dekhI kAyara na thatAM puruSArtha karavo yogya che. (aM. 729)." temaja eka bIjA amRtapatramAM paNa te ja amRtabodha Ape che-palekasamudAya kaI bhale thavAnuM nathI, athavA stutiniMdAnA prayatnArthe A dehanI pravRtti te vicAravAnane kartAvya nathI. bAhya kriyAnA aMtarmukhavRtti vagaranA vidhiniSedhamAM kaMI paNa vAstavya kalyANa rahyuM nathI. gacchAdi bhedane nirvAhavAmAM, nAnA prakAranA vika siddha karavAmAM AtmAne AvaraNa karavA barAbara che. anekAMtika mArga paNa rAmyapha ekAMta evA nija padanI prApti karAvavA sivAya bIjA anya hetue upakArI nathI, ema jANI lakhyuM che. te mAtra anukaMpAbuddhie, nirAgrahathI, niSkapaTatAthI, nirdabhatAthI ane hitArthe lakhyuM che, ema je tame yathArtha vicAraze to daSTigocara thaze, ane vacananuM prahaNa ke preraNA thavAno hetu thaze." (aM. 702). "laukika kAraNomAM adhika harSa viSAda mumukSu jIva kare nahIM. (aM. 727). jagatamAM rUDuM dekhADavA mATe mumukSu kaMI Acare nahIM, paNa rUDuM hoya te ja Acare." (naM. ra74). ityAdi amRta bedhavacano ApI niSkAraNakaruNarasasAgara parama jagadaguru rAjacaM ke mumukSuone lokadaSTinA viSanuM vamana karAvyuM che, ane AtmArtha daSTinA amRtanuM pAna karAvyuM che. ane matArtha daSTi jAya nahiM tyAM sudhI AtmArthadaSTi Ave nahiM, mATe AtmAthIe matArtha daSTi paNa parityAga karI AtmAmAMthI visarjana karavI joIe. mAruM che te sAcuM evI matadaSTi chUTe nahiM tyAM sudhI sAcuM che te mArUM che evI satadaSTi Ave nahiM, mATe matadaSTine AtmAthae sarvathA tilAMjali ApavI joIe. kAraNa ke mata che tyAM sat nathI, sata che tyAM mata nathI, eTale matane Agraha cheDayA vinA sat nuM grahaNa asaMbhavita che, eTalA mATe sarva prakAranA matAgraha-durAgraha-kadAgrahaekAMtAgraha mumukSu AtmAthae tyajavA cogya che. AjhaDarUpa ekAMta che tyAM mithyAtvamithyAdaSTi che, nirAgraharUpa anekAMta che tyAM samyakatva-samyagdaSTi che. "zrI gautamane cAra veda paThana karelA jevAne zrImat mahAvIrasvAmIe samyaphanetra ApyAM hatAM" (a, Page #800 -------------------------------------------------------------------------- ________________ divya dazA gIzvara rAjacaMdra jagatane apelI alaukika AtmadaSTi 751 21, vacanAmRtasUtra 74), enuM A ja rahasya che. eTale sApekSa nayadaSTipaNe sarvatra vicAra karatAM je je sata ke sadaMza tene te te apekSAe muktakaMThe svIkAra karavo evI nirAgraha guNagrAhI dRSTi AtmAthInI hevI joIe. eTale ja zrImadda vade che ke--teo (jJAnIpuruSa) te nayAdika mArga pratye udAsIna vate che, jethI kaI nayanuM ekAMta khaMDana thatuM nathI, athavA keI nayanuM ekAMta maMDana thatuM nathI. jeTalI jenI gyatA che, teTalI te nayanI sattA jJAnI puruSane sammata hoya che. mArga jene nathI prApta thaye evAM manuSya nayano Agraha kare che, ane tethI viSama phaLanI prApti heya che. keI naya jyAM dubhAto nathI evAM jJAnInAM vacanane ame namaskAra karIe chIe. jeNe jJAnInA mArganI IcchA karI hoya evA prANIo nayAdikamAM udAsIna rahevAne abhyAsa kare; keI nayamAM Agraha kare nahIM ane kaI prANIne e vATe dubhAvavuM nahIM, ane e Agraha jene maLyo che, te kaI vATe paNa prANIne dubhAvavAnI IcchA karato nathI." (a. 208) ane eTale ja parama amRta AtmasiddhizAstramAM zrImad A amRta vacanonI udghoSaNA kare che- choDI mata darzana taNe, Agraha tema vikalpa kahyo mArga A sAdhaze, janma tehanA a5. mata darzana Agraha tajI, vate sadaguru lakSa; lahe zuddha samakita che, jemAM bheda na pakSa." ane sazAstra vicAraNuM paNa matArtha daSTi-kuladharmArtha daSTi mUkIne ja ane zAstrIya abhiniveza choDIne ja karavA gya che. eTale ja matanI dRSTithI nahIM paNa satanI daSTithI ja sazAstra kevaLa AtmArthe ja vicAravA evI mumukSuone mukhya bhalAmaNa zrImade karI che. sUyagaDAMga sUtramAM maMgala praveza karAvanAre je alaukika pravezaka zrImade patrAMka 375mAM lakhyuM che te A ja vastu sUcave che: "kyA matanuM vizeSapaNuM che, kayA matanuM nyUnapaNuM che, evA anyArtha mAM paDavA arthe tema karavuM yogya nathI. kaLadharmAthe sUtrakRtAMganuM vAMcana, zravaNa niSphaLa che." "ane tyAM ja patraprAraMbhamAM ja zrImada lakhe che--"jinAgama che te upazamasvarUpa che. upazamasvarUpa evA puruSoe upazamane arthe te prarUpyAM che. te upazama AtmAthe che, anya kaI prajana arthe nathI. AtmA. rthamAM je tenuM ArAdhana karavAmAM na AvyuM, te te jinAgamanuM zravaNa, vAMcana niSphaLarUpa che, e vArtA amane te niHsaMdeha yathArtha lAge che." temaja zAstrIya abhiniveza paNa jIvane mArga prAptimAM ADA avarodharUpa thaI paDe che, te abhinivezanA-AgrahanA grahane choDAvavA mATe paNa parama nirAgrahI zrImadda niSkAraNa karuNAthI vadhe che--e abhiniveza ADA AvI ubhA rahetA hovAthI jIva mithyAtvane tyAga karI zako nathI. te A pramANe laukika ane zAstrIya. krame karIne satsamAgamage jIva je te abhiniveza cheDe te mithyAtvane tyAga thAya che, ema vAraMvAra jJAnI puruSae zAstrAdi dvArAe upadezya chatAM jIva te cheDavA pratye upekSita zA mATe thAya che? te vAta Page #801 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 752 ayAtma rAjadra vicAravA yogya che. (aM. 658). AtmArtha sivAya, zAstranI je je prakAre jIve mAnyatA karI kRtArthatA mAnI che, te sarva zAstrIya abhiniveza che. svacchaMdatA TaLI nathI, ane satsamAgamane vega prApta thaye che, te yoge paNa svacchedanA nirvAhane arthe zAstranA koI eka vacanane bahuvacana jevuM jaNAvI, che mukhya sAdhana evA satasamAgama tene samAna ke tethI vizeSa bhAra zAstra pratye mUke che, te jIvane paNa "rakSaprazasta zAstrIya abhiniveza che. AtmA samajavA arthe zA upakArI che, ane te paNa svacchedarahita puruSane eTale lakSa rAkhI sazAstra vicArAya te te "zAstrIya abhiniveza" gaNavA yogya nathI." (aM. 661). zAstrIya ane laukika sarva prakAranA abhiniveza Agraha choDAvavA ne AtmArtha daSTi joDAvavA A alaukika jagadagurue kevI alaukika dakiTa ApI che ! kAvya-sAhitya-kaLA Adi aMge paNa A A jagadugurue A AtmArtha daSTi ja prerI che-kAvya, sAhitya ke saMgIta Adi kaLA je AtmAthe na hoya te kalpita che. kalpita eTale nirarthaka, sArthaka nahI te, jIvanI kalpanAmAtra. bhaktiprajanarUpa ke AtmAthe na hoya te badhuM kalpita ja." Ama sarvamatabhedAtIta-sarva matAgrahathI para-mata darzana saMpradAya AdinA AgahathI para vizvagrAhI vizvavizAla daSTivALA parama guNagrAhI parama jagadguru zrImadanI nirAgraha guNagrAhIdaSTi kevI adbhuta-alaukika hatI, te mata-darzanAdina bheda vinA zrImade mumukSujanonI-sAcA saMtajanenI je muktakaMThe prazaMsA karI che te parathI svayaM jaNAI Ave che. mahAtmA kabIrajI tathA narasiMha mahetAnI bhakti ananya, alaukika, adbhuta ane sarvotkRSTa hatI, tema chatAM te niHspRhA hatI. (aM. 231) zrI kabIra suMdaradAsa Adi sAdhujane AtmArthI gaNavA yogya che, ane zubhecchAthI uparanI bhUmikAmAM temanI sthiti saMbhave che. atyaMta svasvarUpasthiti mATe temanI jAgRti ane anubhava paNa lakSagata thAya che.-ethI vizeSa spaSTa abhiprAya hAla ApavAnI IcachA nathI thatI." (aM. 679). kaNabI ane keLI jevI jJAtimAM paNa mArgane pAmelA thaDA varSamAM ghaNu puru thaI gayA che, te mahAtmAonI janamaMDaLane apizcAna hovAne lIdhe keIkaja tenAthI sArthaka sAdhI zakyuM che; jIvane mahAtmA pratye meha ja na AvyA, e kevI IzvarI addabhuta niyati che? eo kaMI chevaTanA jJAnane prApta thayA nahotA; paraMtu te maLavuM temane bahu samIpamAM hatuM. evA ghaNA puruSanAM pada vagere ahIM joyAM. evA puruSa pratye romAMca bahu ulase che; ane jANe niraMtara tevAnI caraNasevA ja karIe, e eka AkAMkSA rahe che. jJAnI karatAM evA samakSa para atizaya ullAsa Ave che, tenuM kAraNa e ja ke teo jJAnInA caraNane niraMtara seve che; ane e ja emanuM dAsatva amArUM temanA pratye dAsatva thAya che, tenuM kAraNa che. je bhagata, nirAMta koLI ItyAdika puruSa bhegI (parama gyatAvALA) hatA." (saM. 187). ane kuMdakuMdAcArya, haribhadrAcArya, samaMtabhadrAcArya hemacaMdrAcArya, AnaMdaghanajI, cidAnaMdajI, yazavijayajI, guNabhadrAcArya Adi mahAna AcAryonI Page #802 -------------------------------------------------------------------------- ________________ divya dazA yogIzvara rAjadra jagatane alI alokika AtmadaSTi 753 guNagrAhI zrImade je muktakaThe guNastuti karI che te to suprasiddha ja che. AvA pitAnA jIvatA jAgatA javalaMta daSTAMtathI parama guNadhAma zrImade guNagrAhI daSTino ke anupama bodha karyo che! ane Ama matArtha daSTi AtmAmAMthI visarjana karI, mumukSue AtmArtha daSTi AtmapariNAmI karavAne arthe matAthanA lakSaNa cheDI AtmAthI mumukSunA lakSaNa AtmAmAM pragaTAvavA joIe; ane A matArtha javA mATe matAthanA lakSaNa prakAzI Atmasiddhi zAstramAM zrImade je AtmArthInA lakSaNa spaSTa prakAzyA che tene anusaravuM joIe; arthAta ekAMta vyavahAranayanA ke ekAMta nizcayanayanA AgrahI nahiM banatAM, kriyAjaDapaNuM ke zuSkajJAnIpaNuM nahiM AcaratAM, AtmArthInA A lakSaNa AtmAmAM pragaTAvI sAcA AtmAthI banavuM joIe? "AtmajJAna tyAM munimaNuM, te sAcA guru hoya; bAkI kuLaguru ka95nA, AtmAthI nahiM joya. eka hoya traNa kALamAM, paramArane paMtha; prere te paramArthane, te vyavahAra samata. ema vicArI aMtare, zodhe saddaguruga; kAma eka AtmArthanuM, bIjo nahiM mana roga. kaSAyanI upazAMtatA, mAtra mokSa abhilASa; bhave kheda prANI dayA, tyAM AtmAthanivAsa. dazA na evI jyAM lagI, jIva lahe nahiM jega; mokSamArga pAme nahIM, maTe na aMtar roga. A ja AtmArtha bhAvanI puSTi karanArA zrImanA bIjAM TaeNkotkIrNa vacanAmRta paNa A rahyA-laukikabhAva choDI daI, vAcajJAna tajI daI, kalpita vidhiniSedha tajI daI je jIva pratyakSa jJAnInI AjJAne ArAdhI, tathArUpa upadeza pAmI, tathArUpa AtmArthe pravarte tenuM avazya kalyANa thAya. nija ka95nAe jJAna, darzana, cAritrAdinuM svarUpa game tema samajI laIne athavA nizcayanayAtmaka bele zIkhI laIne sadvyavahAra levAmAM je pravarte tethI AtmAnuM kalyANa thavuM sa bhavatuM nathI. athavA kalpita vyavahAranA durAgrahamAM rokAI rahIne pravartatAM paNa jIvanuM kalyANa na thAya. jyAM jyAM je je yogya che, tahAM samajavuM te; tyAM tyAM te te Acare, AtmAthI jana eha."-- ekAMta kriyAjaDatvamAM athavA ekAMta zuSkajJAnathI jIvanuM kalyANa na thAya (aM. 18) ItyAdi je icho paramArtha to, kare satya puruSArtha bhavasthiti Adi nAma laI, chedo nahiM AtmArtha. (AtmasiddhizAstra), "jJAnIoe manuSyapaNuM citAmaNiratnatulya kahyuM che, te vicAre to pratyakSa jaNAya tevuM che. vizeSa vicAratAM to te manuSyapaNAne eka samaya paNa ciMtAmaNiratnathI parama mahAmyavAna ane mUlyavAna dekhAya che ane je dehAthamAM ja te manuSyapaNuM vyatIta thayuM to to eka phUTI badAmanI kiMmatanuM nathI, ema ni:saMdeha dekhAya che. (aM. 725) a-25 Page #803 -------------------------------------------------------------------------- ________________ u54 adhyAtma rAjacaMdra anaMtavAra dehane athe AmA gAje cheje deha AtmAne arthe gaLAze te dehe AtmavicAra janma pAmavA yogya jANuM, sarva dehAthanI kalpanA cheDI dai, eka mAtra AtmArthamAM ja tene upayoga kare, e mumukSu jIvane avazya nizcaya joIe.-zrImad rAjacaMdra, aM. 719 A AtmArthane arthe ja zrImade jIvane vipasabuddhi cheDI vairAgya-upazamanuM baLa vadhAravAnuM khAsa udbodhana karyuM che ane e vairAgya upazamanI vRddhine arthe AraMbha parigrahanA tyAga para khAsa bhAra mUkyo che. tenA sAkSIbhUta zrImadanA A vacanAmRta che: "gRhakuTuMba parigrahAdibhAvane viSe je ahaMtA mamatA che ane tenI prApti aprApti prasaMgamAM je rAgadveSa kaSAya che, te ja viparyAsabuddhi che, ane ahaMtA mamatA tathA kaSAya jyAM virAgya upazama udbhave che tyAM maMda paDe che, anukrame nAza pAmavAyogya thAya che. gRhakuTuMbAdibhAvane viSe anAsakta buddhi thavI te vairAgya che ane tenI prApti aprApti nimitte utpanna thate e je kaSAyaleza tenuM maMda thavuM te upazama che. eTale te be guNa viparyAsabuddhine paryAyAMtara karI sadbuddhi kare che. 44 vaLI jJAnI puruSanI vizeSa zikhAmaNa vairAgya upazama pratibaMdhatI jovAmAM Ave che. 4 x je jIvane AraMbha parigrahanuM pravartana vizeSa rahetuM hoya te vairAgya ane upazama hoya to te paNa cAlyA javA saMbhave che, kemake AraMbha parigraha te avairAgya ane anupazamanA mULa che, vairAgya ane upazamanA kALa che. (aM. 506). tyAga, vairAgya, upazama ane bhakti mumukSu jIve sahaja svabhAvarUpa karI mUkyA vinA AtmadazA kema Ave? paNa zithilapaNAthI, pramAdathI e vAta vismRta thaI jAya che." (aM. 643). I. game te kriyA japa, tapa Adi sarva sAdhana A eka AtmArthe ja sevavA yogya che ane e sarva sAdhana karIne paNa eka AtmArthanuM kAma siddha karavAnuM che,-e eka lakSa para mumukSu jIvanuM lakSa kendrita karAvatAM zrImadda prakAze che ke-game te kriyA, japa, tapa ke zAstravAMcana karIne paNa eka ja kArya siddha karavAnuM che, te e ke jaganI vismRti karavI ane saMtanA caraNamAM rahevuM. 4 x e lakSa AgaLa thayA vinA japa, tapa, dhyAna ke dAna keInI yathAgya siddhi nathI, ane tyAMsudhI dhyAnAdika nahIM jevA kAmanA che." (. 299). ane AtmAthe-AtmakalyANa je vATe thAya tenA be mukhya kAraNa darzAvatAM zrImadda prakAze che-kalyANa je vATe thAya che te vATanA mukhya be kAraNa jovAmAM Ave che. eka to je saMpradAyamAM AtmAthe badhI asaMgANAvALI kriyA hAya, anya koI paNa arthanI IcchAe na hoya, ane niraMtara jJAnadazA upara jInuM citta hoya, temAM avazya kalyANa janmavAne je jANIe chIe. ema na hoya te te jemane saMbhava thatuM nathI. atra to lokasaMjJAe, eusaMjJAo, mAnArthe pUjAthe, padanA mahattvArthe, zrAvakAdinAM pitApaNAthe ke evAM bIjA kAraNathI japatapAdi, vyAkhyAnAdi karavAnuM pravartana thaI gayuM che, te AtmAthe kaI rIte nathI, AtmArthanA pratibaMdharUpa che, mATe je tame kaMI IcchA karatA he te tene upAya karavA mATe Page #804 -------------------------------------------------------------------------- ________________ divya daSTA gIzvara rAjayaMdra jagatane apelI alaukika AtmadaSTi . 755 bIjuM je kAraNa kahIe chIe te asaMgapaNathI sAdhya thaye kaI divase paNa kalyANa thavA saMbhava che. asaMga5NuM eTale AtmArtha sivAyanA saMgaprasaMgamAM paDavuM nahIM. 44 pustaka che te jJAnanA ArAdhanane arthe sarva prakAranA pitAnA mamatvarahita rakhAya te ja AtmArtha che, nahIM te mahAna pratibaMdha che, te paNa vicAravA yogya che." (aM. 430). ItyAdi. A sarva sAdhana paNa jJAnI puruSanI AjJA anusAra ja sevavA yogya che, te ja AtmArtha siddha thAya; paNa A jIve te jJAnInI AjJA vinA pUrve anaMta sAdhana karyA che tethI AtmArtha sAdhyo nathI, paNa ulaTuM AtmArtha sAdhuM chuM evuM duSTa mithyA abhimAna karyuM che,-e spaSTa karatAM zrImad mArmika bAdha Ape che- je je sAdhana A jIve pUrvakALe karyo che, te te sAdhana jJAnI puruSanI AjJAthI thayAM jaNAtAM nathI, e vAta saMdezArahita lAge che. je ema thayuM hota to jIvane saMsAraparibhramaNa hoya nahIM. jJAnI puruSanI AjJA che te, bhavamAM javAne ADA pratibaMdha jevI che, kAraNa jene AtmArtha sivAya bIje kaI artha nathI, ane AtmAthe paNa sAdhI prArabdhavazAta jeno deha che, evA jJAnI puruSanI AjJA te phakta AtmArthamAM ja sAmA jIvane prere che ane A jIve to pUrva kALe kaMI AtmArtha jANyo nathI; ulaTa AtmArtha vismaraNa paNe cAlyo Avyo che. te pitAnI kalpanA karI sAdhana kare tethI AtmArtha na thAya, ane ulaTuM AtmArtha sAdhuM chuM evuM duSTa abhimAna utpanna thAya, ke je jIvane saMsArano mukhya hetu che. 4 4 ema ja siddhAMta thAya che ke, jJAnIpuruSanI AjJAnuM ArAdhana e siddhapadane sarvazreSTha upAya che; ane e vAta jyAre jIvathI manAya che, tyArathI ja bIjA deSanuM upazamavuM, nivartavuM zarU thAya che." (aM. 511) Ama sarva sAdhana eka AtmArthe ja-AtmArthanA lakSe ja sevavAM megya che ane te paNa jJAnInI AjJA anusAre ja sevavA yogya che. A aMge sarvakALanA sarva mumukSuone parama mArgadarzaka thaI paDe evA A parama amRta vacana A mULamArga uddhartA AtmasiddhisaNA divya dRSTA yogIzvare prakAzyA che - jIve mukhyamAM mukhya ane avazyamAM avazya e nizcaya rAkhavo, ke je kaMI mAre karavuM che, te AtmAne kalyANarUpa thAya te ja karavuM che, ane te ja arthe A traNa yoganI udayabaLe pravRtti thatI hoya to thavA detAM, paNa chevaTe te triogathI rahita evI sthiti karavAne arthe te pravRttine saMkecatAM saMkecatAM kSaya thAya e ja upAya kartavya che. te upAya mithyAgrahano tyAga, svachaMdapaNAne tyAga, pramAda ane iMdriyaviSayano tyAga e mukhya che. te satsaMganA yogamAM avazya ArAdhana karyA ja rahevA ane satsaMganA pakSapaNAmAM to avazya avazya ArAdhana karyA ja karavAM." (aM. 609). gavAsiSThAdi je je rUDAM puruSonAM vacane che te sau ahaMvRttine pratikAra karavA pratye ja pravarte che, je je prakAre potAnI bhrAMti kalpAI che, te te prakAre te bhrAMti samajI te saMbaMdhI abhimAna nivRtta karavuM, e ja sarva tIrthaMkarAdi mahAtmAnuM kahevuM che; ane te ja vAkya upara jI vizeSa karI sthira thavAnuM che, vizeSa vicAravAnuM Page #805 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 756 adhyAtma rAjacaMdra che, ane te ja vAkya anuprekSAgya mukhyapaNe che. te kAryanI siddhine arthe sarva sAdhana kahyAM che. ahaMtAdi vadhavAne mATe, bAhya kriyA, ke matanA Agraha mATe, saMpradAya calAvavA mATe, ke pUjA zlAghAdi pAmavA arthe, ke mahApuruSane kaMi upadeza che nahIM, ane te ja kArya karavAnA sarvathA AjJA jJAnI puruSanI che. potAne viSe utpanna thayo hoya e kaI mahimAgya guNa tethI utkarSa pAmavuM ghaTatuM nathI, paNa apa paNa nijadoSa joIne pharI pharI pazcAttApamAM paDavuM ghaTe che, ane vinA pramAde tethI pAchuM pharavuM ghaTe che; e bhalAmaNa jJAnIpuruSanAM vacanamAM sarvatra rahI che; ane te bhAva AvavA mATe satsaMga, saddaguru ane sazAstrAdi sAdhana kahyAM che, je ananya nimitta che. te sAdhananI ArAdhanA jIvane nijasvarUpa karavAnA hetupaNe ja che, tathApi jIva jo tyAM paNa vaMcanAbuddhie pravarte to kaI divasa kalyANa thAya nahIM. vaMcanAbuddhi eTale satsaMga, saddaguru Adine viSe kharA AtmabhAve mAhAsyabuddhi ghaTe te mAhAtmayabuddhi nahIM, ane potAnA AtmAne ajJAnapaNuM ja vasya karyuM che, mATe tenI alpatA, laghutA vicArI amAhAbuddhi nahIM; te satsaMga, saddaguru Adine viSe ArAdhavAM nahIM e paNa vaMcanAbuddhi che tyAM paNa je jIva ladhutA dhAraNa na kare te pratyakSapaNe jIva bhavaparibhramaNathI bhaya nathI pAmato emaja vicAravA yogya che. vadhAre lakSa to prathama jIvane je A thAya to sarva zAstrArtha ane AtmAthe saheje siddha thavA saMbhave che." (aM, para6). Ama niraMtara AtmArthadaSTine parama amRtabodha varSAvanA parama AtmadaSTA zrImad rAjacaMdra sarvatra AtmA pratye ja daSTi kendrita karAvI che ane AtmArthane AtmakalyANane parama amRta paMtha prakAzya che. jeNe AtmA jANe teNe sarva jANuM (nigraMtha pravacana) e parama amRta satra mokSamALAnA mukhapRSTha para mUkayuM te parathI, ane "jaba jAnyo nija rUpake, taba jA saba leka; nahiM jAne nija rUpake, saba jAne so pheka e amRta gAthA parathI parama AtmajJAnI jagadaguru zrImada AtmajJAna para kevo bhAra mUke che te svayaM jaNAI Ave che; ane temAM zrImaddanuM A amRta vacana sAkSI pUre che-"sarva padArthanuM svarUpa jANavAnA hetu mAtra eka AtmajJAna karavuM e che. je AtmajJAna na thAya te sarva padArthanA jJAnanuM niSphaLapaNuM che." "je hoya pUrva bhaNela nava paNa jIvane jANyo nahiM, to sarva te ajJAna bhAkhyuM, sAkSI che Agama ahIM." ane eTale ja tattvanuM tatva prakAzatA eka amRtapatramAM (aM. 631) zrImad A TekenjhINuM parama amRta bodha prakAze che- "prathama padamAM ema kahyuM che ke he mumukSu ! eka AtmAne jANatAM samasta lokAlekane jANIza ane sarva lokAloka jANavAnuM phaLa paNa eka AtmaprApti che; mATe AtmAthI judA evA bIjA bhAve jANavAnI vAraMvAranI IcchAthI tuM nivata ane eka nijasvarUpane viSe daSTi de, ke je daSTithI samasta sRSTi paNe tAre viSe dekhAze. tatvasvarUpa evAM sanzAstramAM kahelA mArganuM paNa A tattva che; ema tattvajJAnIoe kahyuM che, tathApi upagapUrvaka te samajAvuM durlabha che. X x bIjA padane saMkSepa artha sumukSa ! yamaniyamAdi je sAdhane sarva zAstramAM kahyAM che, te upara kahelA arthathI Page #806 -------------------------------------------------------------------------- ________________ divya daSTA yogIzvara rAjacaMdra jagatane apelI alaukika AtmadaSTi 757 niSphaLa Tharaze ema paNa nathI, kemake te paNa kAraNane arthe che, te kAraNe A pramANe che? AtmajJAna rahI zake evI pAtratA prApta thavA, tathA temAM sthiti thAya tevI cogyatA AvavA e kAraNe upadezyAM che. tattvajJAnIoe ethI, evA hetuthI e sAdhane kahyAM che; paNa jIvanI samajaNamAM sAmaTe phera hovAthI te sAdhanomAM ja aTakI rahyo athavA te sAdhana paNa abhiniveza pariNAme rahyA. AMgaLIthI jema bALakane caMdra dekhADavAmAM Ave, tema tattvajJAnIoe e tattvanuM tattva kahyuM che... aM. 691 ane A sarva amRta bAdha para kaLaza caDhAvate parama amRta bodha prakAzatA eka bIjA tevA ja amRtapatramAM te zrImade A AtmajJAnano ananya mahimA saMgIta karyo che - zrI tIrthakarAdie pharI pharI ne upadeza kahyo che; paNa chava dizAmUDha rahevA icche che tyAM upAya pravatI zake nahIM. pharI pharI ThekI ThokIne kahyuM che ke eka A jIva samaje to sahaja mekSa che, nahIM to anaMta upAye paNa nathI. ane te samajavuM paNa kaMi vikaTa nathI, kemake jIvanuM sahaja je svarUpa che te ja mAtra samajavuM che; ane te kaMI bIjAnA svarUpanI vAta nathI ke vakhate te ropave ke na jaNAve, tethI samajavI na bane. pitAthI pite gupta rahevAnuM zI rIte banAvAyegya che? paNa svamadazAmAM jema na banavAgya evuM potAnuM mRtyu paNa jIva jue che, tema ajJAnadazArUpa svamarUpage A jIva pitAne, potAnAM nahIM evAM bIjAM dravyane viSe svapaNe mAne che; ane e mAnyatA te saMsAra che, te ja ajJAna che, narakAdi gatine hetu te ja che, te ja janma che, maraNa che, ane te ja deha che, dehanA vikAra che, te ja putra, te ja pitA, te ja va, te ja mitrAdi bhAva kalpanAnA hetu che, ane tenI nivRtti thaI tyAM sahaja mokSa che; ane e ja nivRttine arthe satsaMga, satapuruSAdi sAdhana kahyA cheane te sAdhana paNa jIva je pitAnA puruSArthane temAM gopavyA sivAya pravartAve to ja siddha che. vadhAre zuM kahIe? ATalo ja saMkSepa chavamAM pariNAma pAme to te sarva vrata, yama, niyama, japa, yAtrA, bhakti, zAstrajJAna Adi karI chUTyo emAM kaMI sa ya nathI.--a.537 ane Avo sahaja saMgama zAzvata mokSamArga jIvanA lakSamAM nathI Avate tenuM sakheda Azcarya darzAvatAM A sahajAnmasvarUpasvAmI zrImadda "samajyA te samAyA e parama amRtapatramAM (aM. 651) A svarUpa samajI svarUpamAM zamAvArUpa anaMtajJAnI puruSe anubhavelA A zAzvata mArganI udgheSaNa kare che anaMta jJAnI puruSe anubhava karele e A zAzvata sugama mekSamArga jIvane lakSamAM nathI Avato, ethI utpanna thayeluM kheda sahita Azcarya te paNa atre zamAvIe chIe. satsaMga, sadvicArathI zamAvA sudhInAM sarva paddha atyaMta sAcAM che, sugama che, sugocara che, sahaja che, ane niHsaMdeha che." Ama AtmA pratye lakSa kendrita karAvatI parama adhyAtmadaSTi jagatane arpaNa karI A divya dRSTA jagadagurae jinAgamomAM kahelI keTalIka vAtone-lokAdi svarUpane paNa adhyAtmadaSTithI avalokavAnI khAsa bhalAmaNa karI che: "bhagavAna jine Page #807 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7pa8 adhyAtma rAjacaMdra kahelA leka saMsthAnAdi bhAva adhyAtmikadaSTiyI siddha thavA egya che, I." (aM. 714) ane lekadRSTinA lekAdi svarUpa aMgenA vartamAna varNanothI vyAmoha pAmatA jananI bhrAMti dUra karatuM A alaukika adhyAtmarahasya prakAzamAM A vartamAnayuganA alaukika saMtaziromaNi rAjacaMdra saMtajanene A Atmasparza bhAvapUrNa udbodhana kare che - saMtajane! jinavarendroe lokAdi je svarUpa nirUpaNa karyA che, te AlaMkArika bhASAmAM nirUpaNa che, je pUrNa yogAbhyAsa vinA jJAnagocara thavA gya nathI. mATe tame tamArA apUrNa jJAnane AdhAre vItarAganA vAkyone virodha karatA nahIM; paNa vegane abhyAsa karI pUrNatAe te svarUpanA jJAtA thavAnuM rAkhajo. aM. 94. ane A alaukika adhyAtmadaSTithI ja A alaukika adhyAtmapradhAna jinamArgavItarAgamArga avalokavA gya che ema spaSTa prakAzI, "mULamArga" uddhAranArA ne jagatane AtmasiddhinuM darzana karAvanArA A divya dRSTA jagadagura aMtarmukha avalakavAnI A alaukika addabhuta rahasyadaSTi jagatane arpe che: "satata aMtarmukha upage sthiti e ja nirmathane parama dharma che. eka samaya paNa upayoga bahirmukha kare nahIM e nigraMthane mukhya mArga che." ItyAdi (aM. 767). kevaLa aMtarmukha thavAne puruSane mArga sarva duHkhakSayane upAya che." (aM. 816) "he Arya! aMtarmukha thavAne abhyAsa kare." (aM.3ra) ane A kevaLa aMtarmukha avalokanane mArga e ja AtmakalyANane mArga che, ema parama rahasyabhUta vastunI DiDima nAdathI udgheSaNA karatA A jagatakalyANakara divya dRSTA yogIzvara, sakala cogamArganA parama rahasyarUpa "Ie che je jogIjana e aMtima saMdezAmAM aMtarmukha avakanane A divya saMdeza jagatane arpe che-- upaje meha vikalapathI, samasta A saMsAra; aMtarmukha avalokatAM, vilaya thatAM nahI vAra. Page #808 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa ekaso chamuM mahAvIranA mahAna mAgane mahAnuM uddhAraka Ama jagatane divya AtmadaSTi arpanArA jenuM adhyAtma caritra AvuM divya, AvuM bhavya, AvuM alaukika, AvuM anupama, AvuM adbhuta, AvuM amRta che, evA A jagatakalyANakara parama amRta (Immortal, nectarlike) puruSa zrImada rAjacaMdra- adhyAtma rAjacaMdra bhagavAna mahAvIranA mahAna mArganA kevA mahAna uddhAraka thaI gayA che, tenuM A adhyAtma rAjacaMdra graMthanA prakaraNamAM ApaNe sthaLe sthaLe darzana karyuM; A pUrNa adhyAtmagIzvara parama vItarAga zrImad rAjacaMdra bhagavAna mahAvIranA mahAna vItarAga mArganA kevA ananya mahAprabhAvaka thaI gayA che, tenuM A vizvanI virala vibhUtinA AtmacAritramaya caritra AlekhatA adhyAtmajIvananA traNa tabakkAmAM ApaNe yathAsthAne avalokana karyuM. atre A prakaraNomAM ApaNe joyuM tema, -mahAdarzanaprabhAvaka mekSamALA aMgenA prakaraNomAM, bhAvanAbedha prakaraNamAM, mahAvIranA mArgane ananya nizcaya e prakaraNamAM, vItarAga mArga prabhAvanAnI bhAvanAnA prakaraNamAM, mArga prabhAvanAnI bhavya bhAvanA ane divya yojanAnA prakaraNamAM, vItarAgadarzana pramANutAnA prakaraNamAM, mumukSuone ane munione mArgadarzananA prakaraNamAM, AtmasiddhizAstrasajananA prakaraNamAM, -mULamArga uddhAranA prakaraNamAM, mahAvIranA mahAt mArganA A mahAnuM uddhArake mahAvIranA mArgane ke mahAna uddhAra karyo che, e aMge savistara vivecana karyuM che,-eTale tenu atra piSTapeSaNa nahiM karatAM sujJa vAcakane tenuM mAtra anusmaraNa ja karAvIe chIe. zrImaddanA A adhyAtmajIvanavikAsanA traNa tabakkAmAM ApaNe joyuM che tema-mahAvIranA mahAna vItarAga mArganI TImanI zraddhA uttarottara baLavattara banatI gaI che ane chevaTe vajelepa paramAvagADha thaI che,-ane te paNa hAre che mATe sAco evI matanI daSTithI nahiM, paNa sAce che mATe hAra evI kevaLa zuddha satnI daSTithI AtmAnubhavapratyakSa parIkSApradhAnapaNathI. arthAt tevI tathArUpa zuddha vItarAga dazA AtmAnubhavasiddha karI AtmAnubhavapratyakSapaNe vItarAga mArgane ananya satyakAra zrImade karyo che. AnI sAkSI pikAratA seMkaDo udAharaNo ame atre ApyA che, ane DiDima nAdathI udgheSanArA thoDAka A rahyA saMzabIja uge nahiM aMdara, je jinanA kathana avadhAruM; rAjya sadA muja e ja maratha, dhAra thaze apavarga utAra je madhyavayanA kSatriyaputre jagata anAdi che, ema bedhaDaka kahI kattane uDADyo haze, te te puruSe zuM kaMI sarvajJAtAnA guma bheda vine karyuM haze?(mekSamALA). Page #809 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 760 adhyAtma rAjathai zI enI zailI ! jyAM AtmAne vikAramaya thavAno anaMtaza paNa rahyo nathI. zuddha, saphaTika, phINa ane caMdrathI ujajavala zukaladhyAnanI zreNithI pravAharUpe nIkaLelAM te nirmathanA pavitra vayanI mane-tamane trikALa zraddhA rahe-(aM. pa2). baMdha mokSanI yathArtha vyavasthA je dazanane viSe yathArtha paNe kahevAmAM AvI che, te darzana nikaTa muktapaNAnuM kAraNa che; ane e yathArtha vyavasthA kahevAne jagya je keI ame vizeSapaNe mAnatA hoIe te te zrI tIrthakara deva che. ane e je zrI tIrthaMkaradevane aMtarU Azaya te prAye mukhyapaNe atyAre keine viSe A kSetre hoya to te ame haIzuM ema amane daDha karIne bhAse che, kAraNa ke je amArUM anubhavajJAna tenuM phaLa vItarAgapaNuM che, ane vItarAganuM kaheluM je zratajJAna te paNa te ja pariNAmanuM kAraNa lAge che; mATe ame tenA anuyAyI kharekharA chIe, sAcA chIe. (aM. 322) e puruSa yathArtha vaktA hato. ayathArtha kahevAnuM temane kaI nimitta nahatuM, sarva karatAM vItarAganAM vacanane saMpUrNa pratItinuM sthAna kahevuM ghaTe che, kemake jyAM rAgAdi doSane saMpUrNa kSaya hoya tyAM saMpUrNa jJAnasvabhAva pragaTavAyogya niyama ghaTe che. jema bhagavAna jine nirUpaNa karyuM che tema ja sarva padArthanuM svarUpa che - hAthoMdha 1-17, 61, 2-22. Ama jene paramettama vItarAgamAgane AtmAnubhavasiddha ananya Atmanizcaya hate, evA A parama jJAnAvatAra parama dharmamUrti zrImada rAjacaMdra -parama puruSa vItarAgane anusarIne ke "paMtha parama pada badhdha che; "jinavara kahe che jJAna tene e sarva bhane saMbhaLAvatAM ke divya jJAnaprakAza relAvyuM che, apUrva avasara e kyAre Avaze e paramapadaprAptine parama bhavya manoratha gAtAM ke anupama guNasthAnakama prakA che; leka rU5 aleke dekha' e rahasyabhUta padathI leka puruSanuM kevuM alaukika rahasya udyotyuM che; "jaDabhAve jaDa pariName, cetana cetana bhAva" e padamAM samasta dravyAnuyogane ke AtmAnubhavasiddha niSkarSa Apyo che, "he prabhu! he prabhu! zuM kahuM e viza deharAmAM kevuM adbhuta sadgurubhaktirahasya gAyuM che, "yama niyama saMyama Apa kiyo' e ATha trATakamAM saddagurugamanuM kevuM UMDuM rahasya prakAzya che; Icche che je jogIjana" evA "mULa zuddha te AtmapadanI prAptinA paramArthamAgane - sakala yogazAstranA parama rahasyarUpa yogamArgane ke amara "aMtima saMdeza Apyo che, tenuM atre ApaNe vividha prakaraNamAM yathAsthita avalokana karyuM che. A parama jJAnezvarI parama dAnezvarI parama jagadguru zrImad rAjacaMdra mumukSuone ane munione apUrva mArgadarzana ApatAM, sat ane sanI prAptino mArga sajIvanamUtti saddaguru ja che ema pAve nahiM gurugama vinA yehI anAdi sthita" evA zAzvata gurugamagamya mArganI kevI mahApratiSThA karI che, upadezabaMdha ane siddhAMtabodha ema badhanA spaSTa be bheda pADI kevuM adbhuta nigSa spaSTIkaraNa karyuM che, gUDha praznonA ukelanuM tattvamaMthana karI levuM tatva-navanIta ApyuM che, kevala nija svabhAvanuM akhaMDa Page #810 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAvIranA mahAna mArgane mahAna uddhAraka 761 varte jJAna" evI kevalajJAnanI kevI alaukika paramArtha vyAkhyA prakAzI che; paMcamakALaduSamakALamAM mumukSuone ora vizeSa AtmajAgrati rAkhavAno ke anupama bodha karyo che; mokSa ane mokSapuruSArthanI kevI apUrva preraNA karI che; AtmAthI mumukSuone alaukika AtmadaSTi ApI kevuM AtmAthe amRtapAna karAvyuM che,-tenuM ApaNe A prakaraNamAM yathAsthAne darzana karyuM che. mahAvIranA mahAnuM mArganA mahAnuM uddhAraka A jIvanmukta-mUrtAimAna mokSasvarUpa sAkSAt AtmasiddhisvarUpa parama siddha yogIzvara zrImada rAjacaMdra, mahAvIrano mahAna mAga udyotatI mahAdarzanaprabhAvaka mokSamALAmAM mokSamArganuM kevuM saMpUrNa darzana karAvyuM che; SapadanA amRtapatramAM ane A avaninA amRta Atmasiddhi amRta zAstramAM Atmasiddhino kevo amRta mArga prakAro che; "mULa mAraga sAMbhaLe jinane ree divya paMktino raNakAra karatA amRta kAvyamAM zuddha AtmAne jANavA-dekhavA (zraddhavA)-anucaravArUpa samyagadarzana-jJAna-cAritramaya zuddha AtmAne pAmavAne mahAvIrano mArga saMbhaLAvatAM, kevo paramArthabhUta mULamArga pradyo che, ane Ama "thaze avazya A dehathI satyadharmane uddhAra " e pitAnI jIvanadhAraNa siddha karatAM zuddha AtmAne dekhavA-jANavA-anucaravArUpa zuddha AtmadharmarUpa satyadharmane ke ananya uddhAra karyo che -tenuM paNa ApaNe atre te te prakaraNamAM yathAvata darzana karyuM che. mahAvIranA mahAnuM mArganA AvA mahAnuM uddhAraka parama jJAnIzvara parama gIzvara zrImad rAjacaMdra A mahAna mArge mAtra yathAvat prabe-pradyotyo che eTaluM ja nahiM, yathAvata yathArtha prarUpaNuM karI che eTaluM ja nahi, paNa svayaM pote yathAvat Acaryo che, yathAvat yathArtha AcaraNa karI AmAnubhavasiddha karyo che. e ja A parama puruSa-puruSottamanI sarvAtizAyinI moTAmAM moTI mahattA che. kAraNa ke-pUrvanA prabaLa ArAdhaka A AtmapuruSAthI kulagI-AjanmayogInI bAlyavayamAM jAtismRti kevI hatI, tvarita thatopAsanA kevI hatI, bhagavAn mahAvIra jevA parama saddagurunA sAkSAt caraNopAsananA pUrva prApta rogane "Avyo apUrva anusAra kevo hato, satyadharmauddhArane bhavya manoratha kevo hato, mahAvIranA vItarAga mAgane ananya nizcaya kevo hate, AtmadaSTi ane cAritrasRSTi kevI hatI, zukala aMtaHkaraNa ane aMtaraMga tyAgavairAgya kevA hatA, gRhAzrama madhye paNa parama virakta dazA kevI hatI, bAhyapravRtti maLe paNa aMtaraMga nivRtti kevI hatI, jIvanasUtro ane jIvanakrama kevo hate, tatvajJAnanI UMDI guphAnuM darzana kevuM hatuM, AtmAnubhUtine divya prakAza ke hato, AtmasaMvedana kevuM hatuM, aMtaraMga nigraMthazreNI ane aMtarAtmAnI samazreNI kevI hatI, asthimajajA dharmaraMga kevo hato, saMgatizaya-paramavairAgya kevo hato, mokSanI ananya tamannA kevI hatI, vizvanA koyaDAne ukela kevo hato, leka puruSanuM prApta rahasya kevuM hatuM, mahAkAma mATe janmelA A "rAma"nI AtmArAmatA kevI hatI, e ApaNe atre te te prakaraNamAM sAkSAt avalokayuM che. A parama AtmapuruSAthI parama a86 Page #811 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 762 adhyAtma rAjacaMdra AtmaparAkramI yogIka rAjacaMdranuM rAtrI ane divasa eka paramArthaviSayanuM ja manana kevuM hatuM, kevala jJAnane AtmapuruSArtha kevo hato, AtmasAkSAtkArarUpa zuddha AtmAnubhUtimaya zuddha samakita kevuM hatuM, nirvikalpa AtmasamAdhi kevI hatI, jIvanmuktadazAne-kevala eka zuddha AtmadazAne amRtAnubhava kevo hato, parAbhaktinI parAkASThA ane purANapuruSa sathI abhedatA kevI hatI, vartamAnanA A mahA videhInI deha chatAM dehAtIta videhI dazA kevI hatI, prArabdhodayajanita vyavahAropAdhi maLe paNa AtmasamAdhi kevI hatI -alaukika rAdhAvedha kevo hatA, udAsInatA kevI adbhuta hatI, asaMgatA kevI alaukika hatI, cittanI caitanyamaya dazA kevI hatI, vItarAganA A sAcA anuyAyInI apUrva vItarAgatA kevI hatI, apUrva AtmasaMyama ane zuddha AtmacAritra bhaNanI doTa kevI hatI, "apUrva avasara evo kyAre Avaze?" ema bAhyAbhyatara nigraMthapaNAnI gaveSaNa kevI hatI, paramapadaprAptino mane ratha ke hato, apUrva AtmadhyAna kevuM hatuM, sudhArasa-zuddhAtmAnubhUti kevI hatI, parigrahaprapaMcathI nivartavAnA AtmollAsanuM dhanyapaNuM kevuM hatuM, sarvasaMgatyAganI taiyArI kevI hatI, vanakSetromAM ane pahADomAM ekAkI vicaratA A avadhUta cagadranI-siddha gIzvaranI asaMgatA kevI hatI, apramatta cogadhArA kevI hatI, zuddha caitanya dhyAna kevuM hatuM, prayogasiddha samayasAra-zuddha AtmadazA kevI hatI, tIvra asAtAudayamAM paNa A sahajAnmasvarUpasvAmI zuddha citanyamUrtAi parama vItarAga rAjacaMdranI samatA kevI hatI,-e badhuM ApaNe atre adhyAtma rAjacaMdramAM te te prakaraNomAM pratyakSa dIThuM che-pratyakSa darzana karyuM che. Ama divya AtmadaSTa gIzvara zrImada rAjacaMdranuM zuddha AtmacAritramaya caritra AlekhatA A adhyAtma rAjacaMdra graMthamAM sarvatra DiDima nAdathI udgheSaNa karI spaSTa darzAvI ApavAmAM AvyuM che tema,-sarvotkRSTa samyagadarzana, sarvotkRSTa samyajJAna ane sarvotkRSTa cAritranI abheda ekatA AtmAmAM pariNamavI sAkSAta jinamArgane pAmelA-nija svarUpane pAmelA sahajAnmasvarUpasvAmI zrImad rAjacaMdra jIvanmukta banyA hatA, kAyAnI visArI mAyA svarUpe samAyA evA bhavanA aMtarUpa nigraMthanA paMthane pAmI sadehamukta banyA hatA, deha chatAM dehAtIta nirvANa dizA pAmyA hatA. sAkSAta pragasiddha samayasAra zuddha citanyamUrti parama vItarAga zrImad rAjacaMdra mahAvIrane mahAna vItarAgamArga yathArtha boLe che eTaluM ja nahi paNa yathAvat Acaryo che,-jevI prarUpaNuM tevI AcaraNa karI dekhADI sAkSAta ane bhavasiddha karyo che, ane A zuddha AtmapariNatimaya adhyAtmapradhAna parama vItarAgamArgano parama uddhAra karyo che, e siddha hakIkata che. ane Ama vItarAgamArganI ananya AcaraNa karI dekhADI-adhyAtmadazAnI parAkASThA pAmI A paramarSi parama gadra zrImad rAjacaMdra te adbhuta AtmadazAnI pratyakSa pratIti pamADI che. AvuM alaukika jenuM adhyAtma caritra che evA A parama adhyAtma cogIMdra zrImada Page #812 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAvIranA mahAna mArgane mahAna uddhAraka 763 rAjacaMdranA jIvana para bhagavAn mahAvIranI ananya chApa che. pUrva janmamAM zrImade zrImukhe prakANyuM che tema teo-"bhagavAna mahAvIranA chellA aMtevAsI ziSya hatA ane laghuzaMkA jeTalA pramAdane laI ATalA bhava karavA paDyA hatA." bhagavAna mahAvIra jevA parama sadgurunA sAkSAt caraNopAsanane apUrva vega jene pUrve prApta thayA hoya, bhagavAna mahAvIra jevA parama sadgurunA caraNe jene parama bedhAmRtanuM pAna karavAne apUrva avasara AvyuM hoya, evA A rAjacaMdrano divya AtmA A janmamAM apUrva saMskAravAra laIne avataryo hoya emAM pUchavuM ja zuM? ane sAkSAt bhagavAna, mahAvIra pAsethI saMskAravAraso laIne AvelA A divya mahAtmAe te pachInA vIsa varSanA gALAmAM uttama uttama janmamAM te jJAnavArasAne era bahalA haze e pUrepUruM saMbhavita che, ema A jJAnAvatAra puruSanA adbhuta kettara caritrano vicAra karatAM suvicakSaNa suvivekI janenA aMtamAM sahaja anumAnathI dhvanita thAya che. temajaIDaranA mahArAjAnI sAthenA vArtAlApa prasaMgamAM zrImade zrImukhe prakAryuM hatuM tema- "jinazAsanane pUrNapaNe prakAza karanAra A chellA tIrthakara ane teonA ziSya gautama Adi gaNadhara vicarelAne bhAsa thAya che. teonA ziSya nirvANane pAmyA; temane eka pAchaLa rahI gayela jeno janma A kALamAM thayelo che. tenAthI ghaNA jIvanuM kalyANa thavAno saMbhava che."--e gUDhArtha ullekha paNa mArmikapaNe spaSTa kahI jAya che ke mahAvaranA caraNa samIpe besanAro-upaniSadu karanAra-te parama sadgurumukhe zravaNa karanAre A kALamAM janmelo puruSa te bIje keInahiM paNa A rAjacaMdra pite ja, ane te A rAjacaMdra mahAvIrano divya saMdeza jagane vitaravA mATe A kALamAM janmyo che. ane enA thakI ghaNuM jIvanuM kalyANa thavAno saMbhava che, ema yathArtha AtmasAmarthyanA nirabhimAna bhAnathI kahyuM che, ane e ArSavANI pramANe thayuM che paNa temaja,-A jagatakalyANukara parama puruSa thakI lAkha ane uddhAra-kalyANamAga thA che; thAya che ane thaze patrAMka 7mAM paNa zrImaduno te ja sUcaka ullekha che je mahAkAma mATe tuM jamyA che. te mahAkAmanuM anuprekSaNa kara. 4 4 kAryasiddhi karIne cAlyo jA." ane zrImadanA divya adhyAtmajIvana pratye daSTipAta karatAM jaNAya che ke zrImaddanA divya AtmAnA pradeza pradeze je ananya sadgurubhakti chalakAya che-ubharAya che, te A parama sadaguru bhagavAn mahAvIranA A sAkSAt pUrva prApta apUrva yoganA apUrva anusArane laIne ja che, pUrva janmanI A guru-ziSyasaMbaMdharUpa apUrva anusaMdhine laIne ja che. AvA parama bhAvapUrNa sahaja udgAra AnI amara sAkSI pokAre che- aho ! sarvotkRSTa zAMtarasamaya sanmArga- aho ! te sarvotkRSTa zAMta rasapradhAna mArganA mULa sarvajJadeva- aho ! te sarvotkRSTa zAMtarasa supratIta karAvyo evA paramakRpALu saddagura devaA vizvamAM sarvakALa tame jayavaMta vartA, jayavaMta varte." A paramaguru mahAvIranuM ja anusmaraNa zrImA jIvanamAM sadedita cAlyuM Page #813 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 764 adhyAtma rAjacaMdra Ave che. laghuvayathI mAMDIne temanA vacanAmRtamAM vAraMvAra mahAvIranuM ja smaraNa Ave che. mahAvIra ja emanA hRdayamAM ramatA hoya ane mahAvIranA AtmAne ja sAkSAt dekhatA hoya ema pratyakSa bhAsa thAya che. te pUrvanuM anusaMdhAna ja sUcave che. zrImaddanA A AtmAnubhavasiddha ullekha te khAsa sUcaka che : "daza pUrvadhArI ItyAdikanI AjJAnuM ArAdhanA karavAnI mahAvIradevanI zikSA viSe Ape jaNAvyuM te kharUM che. eNe te ghaNuMya kahyuM hatuM paNa rahyuM che thoDuM ane prakAzaka puruSa gRhasthAvAsamAM che. bAkInA guphAmAM che. (saM. 170) AtmAne viSe sahaja smaraNe prApta thayeluM jJAna zrI vardhamAnane viSe hatuM ema jaNAya che. pUrNa vItarAga je bedha te amane sahaje sAMbharI Ave che." (a. 313). A mahAvIranA zuddha paramArthamArga pratyenA ananya paramArtha premane lIdhe-parama paramArthabhaktine lIdhe ja parama zAsanahitaciMtaka zrImad parama kAruNyavRttithI A matabhedAtIta akhaMDa eka mArganA uddhAranI kevI ananya zAsanadAjhathI parama hitaciMtA karatA hatA, te A temanA aMtaredugAra ja udgheSe che- have, vartamAnamAM te mArganI unnati thavI saMbhave che ke kema? ane thAya to zI zI rIte thavI saMbhavita dekhAya che, arthAta te vAta kyAMthI janma pAmI kevI rIte, kevA dvAre, kevI sthitimAM pracAra pAmavI saMbhavita dekhAya che ke kema? pharI jANe vardhamAnasvAmInA vakhata je vartamAnakALanA gAdi anusAra te dharma udaya pAme evuM dIrghadRSTithI saMbhave che? ane saMbhavatuM hoya te te zAM zAM kAraNathI? (patrAMka 713). " he nAtha ! kAM dharmonnati karavArUpa icachA sahajapaNe samAveza pAme tema thAo; kAM to te IcchA avazya kAryarUpa thAo. 44 unnatinAM sAdhananI smRti karUM chuM -bAdhabIjanuM svarUpanirUpaNu mULamArga pramANe ThAma ThAma thAya. ThAma ThAma matabhedathI kaMIja kalyANa nathI e vAta phelAya. pratyakSa sadagurunI AjJAe dharma che ema vAta lakSamAM Ave. dravyAnuyegA,- AtmavidyAprakAza thAya. tyAgarAgyanA vizeSapaNAthI sAdhuo vicare. navatattvaprakAza sAdhudharmaprakAza, zrAvakadhamaprakAza. vicAra . ghaNu jIne prApti. (aM. 79). svapara paramopakAraka paramArthamaya satyadharma jayavaMta varte. AzcaryakAraka bheda paDI gayA che. khaMDita che.. 'tyAre tame zA mATe te dharmane uddhAra icche che? parama kAruNyasvabhAvathI. te saddharma pratyenI parama bhaktithI." (hAthanoMdha. 2-14, 15). i. AvA parama vItarAgamArga hitaciMtaka vItarAgamArgauddhAra mATe parama samartha zrImaddanA jIvanane Adarza mahAvIra hatA. zrImad pitAnI adhyAtmajIvanacaryAmAM pade pade vItarAga mahAvIranA mahAna Adarzane ja anusaryA che. A adhyAtma rAjacaMdra graMthamAM savistara yathAsthAne darzAvavAmAM AvyuM tema vItarAga zrImanI Page #814 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAvIranA mahAna mArgano mahAna uddhAraka 765 parama virakta dazA, aMtaraMga nigraMtha zreNI ane samazreNIthI nigraMtha vitarAga paMthanI anusaraNA, parama asaMgatA, abhuta udAsInatA, apUrva vItarAgatA, cittanI citanyamaya dazA, apramatta yogacaryA, avadhUta videhI dazA, vanakSetrAdimAM asaMga cagasAdhanA, akSobha kAryotsargalInatA, zuddha AtmadhyAna, adbhuta AtmamagnatA Adi pratye daSTi karatAM A vastu spaSTa jaNAya che; ane mahAvIra svAmInI municaryA aMgenA zrImadunA sthaLe sthaLe parama AdarapUrNa X ullekhe Ane puSTa kare che. paramArtha mArga prakAzanI gauNatAnA prakaraNamAM darzAvyuM che tema jyAMsudhI gRhavAsa udaya hAya ane yathAyegya paripakava dazA na thAya tyAMsudhI pragaTapaNe mArga prakAza na kare e mudrAlekha svarUpagupta zrImadUne mAnya hatA, ane temAM paNa teo bhagavAna mahAvIranA uttama Adarzane anusaryA hatA, ema kvacit temanA udgAra parathI vanita thAya che. ane ema karavuM te AvA parama samartha puruSane atyaMta AtmasaMyama ne addabhuta svarUpagupti sUcave che. "adhUro ghaDo chalakAya pUro nahiM" e lokokti atra lAgu paDe che. ane pachI ApaNe atre pUrva prakaraNamAM joyuM tema tathArUpa yathAyogya paripakava dazA thaye, jyAre teo bAhya vyavahAraupAdhithI nivRtta thaI, sarvasaMgaparityAganI taiyArI karI rahyA hatA, tyAM te asAdhya rogathI temane deha prasta thaye ane have pachI ApaNe zuM tema ApaNu durbhAgye te prANahAraka nivaDyo.) eTale emanA zrImukhe parama AtmalAbhanI paramArthameghavRSAnA lAbhathI samAja vaMcita rahyo, e A viSama duHSama kalikAlano ja deSa kahI zakAya. tathApi "satya dharmanA uddhArarUpa paramArthamArganI surekha rekhAne je apUrva nirdeza temaNe karyo che, te paNa sAcA mumukSu AtmAthIne avaMdhya-acUka mArgadarzana karAvavAne paripUrNa samartha che. Ama vartamAnayuganA saMtaziromaNi zrImad rAjacaMdravartamAnamAM mahAvIranA mahAna mAganA AvA mahAnuM uddhAraka thaI gayA che. zrImaddanA pavitra caritrAmRta pratye ane vacanAmRta pratye daSTipAta karatAM sahaja bhAse che ke-A kALamAM prAye parameskRSTa AtmAnubhavasiddhapaNe mahAvIranA mahAna vItarAgamArgane parama mahimA hRdayamAM vacce hate zrImad rAjacaMdrane; mahAvIranA mahAna vItarAga mArganI parama bhakti AtmAnA pradeza pradeza pragaTI hatI zrImad rAjacaMdrane; mahAvIranA mahAna vItarAga mArganuM parama gaurava rame reme vyAkhyuM hatuM zrImad rAjacaMdrane; mahAvIranA mahAna vItarAga mAgane mahAna uddhAra A kALamAM karyo che. zrImad rAjacaMdra. mahAvIrano amara saMdezo jagane ApI mahAvIranA mahAna mArgane mahAna uddhAra karanAra A AtmasthAne ananya AtmaparAkrama dAkhavanAre mahA vIra rAjacaMdra, vartamAnamAM A parama puNyazloka puruSa thaI gaye ! namaskAra ho namaskAra ho A AtmasthAne apUrva mahAvarapaNuM dAkhavanArA A mahA vIra rAjacaMdrane! * juo, zrImad rAjacaMdra, aM. 516. 620, hAthanoMdha, 1-37, ityAdi. Page #815 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa ekaso sAtamuM aMtima saMdeze AvA satya dharmanA uddhAraka, paramArthamArganA prakAzaka parama jagadupakArI jagadguru rAjacaMdranA devadurlabha divya adhyAtma caritranuM Alekhana karato A adhyAtma rAjacaMdra have pUrNatA pAmavA Avyo che; aSTottarazataguNapUrNa maMgalamUtti zAMtasudhArasajalanidhi 108 zrImad rAjacaMdranA adhyAtmajIvananuM aSTottarazataprakaraNamAM Alekhana karatA A adhyAtma rAjacaMdranA rasapravAhamAM taNAtAM taNAtAM ApaNe tenA upAMtya prakaraNanA upakaThe AvI pahoMcyA chIe. jJAnadivAkara rAjacaMdrane divya AtmaprakAza jhIlatuM A adhyAtma rAjaca dra-aSTottarazatadala-kamala kevuM vikAsa pAmatuM gayuM, ane tenI karNikAmAM birAjamAna rAjacaMdranI AtmadazA traNe adhyAtma jIvanatabakakAmAM kevI vikAsa pAmatI gaI tenuM atre ApaNe darzana karyuM; "Apa svabhAve pravRtti pUraNu" evI pUrNa caMdra samI parAdaSTi pAmelA paraMbrahma rAjacaMdranA AtmacaMdranI soLe kaLAe pUrNa AtmakalA kema udaya pAmatI gaI tenuM zabdabrahmamAM Alekhana karyuM. Ama AvA A siddha gIzvaranA adhyAtma jIvananuM zabdazi95mAM nirmANa karato A jANe aSTottarazataprakaraNAtmaka siddhaprAsAda siddhaprasAdathI have pUrNa thavA Avyo che. te A traNa tabakkAvALA paMcabhUmika pUrNa prAsAdanA ekaso ATha prakaraNa-khaMDamAM pratyekamAM divya AtmapratibhAsaMpanna rAjacaMdranI zabdazilpamAM pratiSThApita akhaMDa AtmapratimA darzana de che,-zuddha citanyamUtti rAjacaMdranI divya Atmati jhagArA mAre che ! AvI A divya tejamUtti vizvanI virala vibhUtie pitAnA divya AtmacAritramaya caritrathI ane divya AtmakalAmaya kavanathI jagane je samasta AtmavibhavanuM mahAdAna karyuM che te anupama che; divya AtmavibhUtisaMpanna zrImad rAjacaMdranA divya AtmAe AtmavibhUtinA sarvasvadAnanI je parama udAratA darzAvI che te adbhuta che. pratyeka mahAkRtimAM jagahitArthe AtmasaMpattinA sarvasvanuM A mahAjJAnezvarI mahA dAnezvarIe kareluM sarvotkRSTakeTinuM mahAdAna temanI zAzvata mahA yazaskIrtAi pokArI rahyuM che. ApaNA caritranAyaka mahAjJAnezvarI-mahAdAnezvarI gIndra rAjacaMdra jagatahitArthe pitAnA AtmAnA sarva "svavibhavanuM-AtmasaMpattisarvasvanuM pitAnI eka ekathI sarasa jagatukalyANakara amara kRtiomAM samarpaNa karI amara banI gayA che. AvA jagakalyANakara jagadguru zrImadanI amRta (Immortal, nectarlikc) kRtio ane amRta caritra e ja A divya vibhUtino jagane amUlya vAraso che, zrImada rAjacaMdranuM samagra jIvana ane samasta kavana jagane anupama bodha ApatA divya saMdezo che. Page #816 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMtima saMdeza 767 ane A upanya prakaraNamAM emane aMtima divya saMdeza zuM che? te ApaNe have sAMbhaLavAna che. zrImadane A aMtima saMdeze te bIje kaI nahiM paNa zrImadUnA chellA-aMtima saMdezArUpa "Icche che je jogIjana" e amara paMktithI zarU thatuM amara kAvya. dehatsargapUrve thoDA ja divase mumukSujananI vinayapUrNa vijJaptithI zrImade je divya aMtima saMdeza Ape te ja A icche che padathI icchA sUcavatuM-pote parama ISTa mAneluM alaukika anubhavaamRta. zrImaddanA eka caritrAlekhaka sad. zrI manasukhabhAI kiratacaMda (A lekhakanA pU. pitAzrI) "jIvanarekhA'mAM lakhe che tema-dehavilaya thavA pUrve thoDA divase (caitra suda 9, rAmanavamI 1957) mULa zuddha AtmapadarUpa paramArtha mArga (Ie che je jogIjana I.) sani jinapadane havAle ApI prakA. AnAM thoDAM pada che, paNa te saMpUrNa mArga prakAza (paramArtha mArga prakAzarU5) che.' sarvakALanA sarva mumukSuone bhavasAgaramAM dIvAdAMDInI jema apUrva paramArthamAga pradarzaka thaI paDe evA A divya gAnamAM zrImade sakala gamArganuM apUrva rahasya parama adbhuta gaMbhIratAthI prakAzya che. kharekhara ! sarva yogazAstronA chelA zabdarUpa zrImadanuM A cheluM kAvya sarva mumukSu jogIjanane bhavya paramArtha -vAraso ApI janArUM alaukika sUtrabaddha mahAprAbhUta (mahAna bheTa) che. A divya aMtima saMdeza sAMbhaLavA ApaNe utsuka thaI rahyA chIe. cAle, ApaNe A aMtima saMdeza sAMbhaLIe, ane A sUtranibaddha amUlya mahAprAbhUtane ukheLIe ane ukelIe- Uche che je jogIjana, anaMta sukhasvarUpa; mULa zuddha te Atmapada, sayogI jinasvarUpa. parama IcchAgya-parama ISTa pada kayuM ? jogIjana'-egamArgarUpa mokSamArganI yegyatA dharAvatA mumukSu yogIone samasta varga je Icache che te pada kayuM? mULa zuddha te Atmapada e ja 'i che je jogIjana te pada che. cothAthI bAramA guNasthAnanI dazAmAM vattatA sarva rogIone samUha A mULa zuddha te Atmapadane ja Icche che. ane te kevuM che? "soga jina svarUpa-gadhArI sarvajJa vItarAga je deha chatAM dehAtIta jIvanmukta dazAe vicarI rahyA che evuM te sagi jinasvarUpa. AvuM e pada jagamAM parama pramANa gaNAtA jogIjana zA mATe Icche che? te "anaMta sukhasvarUpa che mATe. AvuM anaMta sukhasvarUpa sagi jinasvarUpa te sakala jogIjana Icche che evuM mULa zuddha te Atmapada che. Ama sarva jegIjananuM sAdhya ISTa pada nirdezI, A ISTa sAdhya pada kema sAdhavuM ? tenA sAdhanarUpa paramArtha mokSamArganuMsaMpUrNa yogamArganuM nirUpaNa karatuM paMcasUtra prakAze che-- AtmasvabhAva agamya te, avalaMbana AdhAra; jinapadathI darzAviye, teha svarUpa prakAra jinapada nijapada ekatA, bhedabhAva nahiM koi; lakSa thavAne tehane, kahyAM zAsa sukhadAI Page #817 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 768 adhyAtma rAjacaMdra jina pravacana dugamyatA, thAke ati matimAna; avalaMbana zrI sadaguru, sugama ane sukhakhANa. upAsanA jinacaraNanI, atizaya bhakti sahita munijana saMgati rati ati, saMyama ga ghaTIta. guNapramoda atizaya rahe, rahe aMtarmukha yoga; prApti zrI saddaguru vaDe, jina darzana anuga, je A mULa zuddha te Atmapada ja sAdhya che te pachI A jinapadanuM prajana zuM? ema ne ema te te AtmasvabhAva agamya che--nahiM pAmI zakAya nahiM samajI zakAya evuM che, eTalA mATe tenA avalaMbana AdhArarUpa jinapadathI te zuddha AtmasvarUpapadane prakAra darzAvyo che. ema kema? A Atmapada ane jinapadano saMbaMdha ze? A jinapada ne nija padanI ekatA che-ekapaNuM che, emAM kaMI bheda bhAva nathI, ene lakSa thavAne mATe ja sukhadAyaka evA sarva zAstra kahyAM che. ane A zAstra paNa kema samajAya? kema gamya thAya? jenAthI para keI nathI ane je sarva koIthI para che-- prakRNa che evA A jinapravacananI durgamyatA-durgamyapaNuM che, tene pAra pAmatAM atimatimAna mahAbuddhizALI paNa thAkI jAya che, AvA agama AgamanI gama paDavAmAM avalaMbanarU5 sugama ane sukhakhANa evA zrI sadguru che. Ama sadgurugamane AdhIna A zAstrasamajaNa che ane A sadgurumukhe zrata-A zAstra thakI jinasvarUpanuM bhAna thAya che--jinapada nijapadanI ekatAne lakSa thAya che, eTale A samasta sAdhanamArga sadgurumAM samAI jAya che. Ama sadguru dvArA zratazravaNathI jinanuM svarUpa samajI jinapadanI upAsanA karavI, ane kadAca A sadgururUpa uttama sAdhana na hoya to zuM karavuM? tyAre paNa jinacaraNanI upAsanA atizaya bhakti sahita karavI, munijananI saMgatimAM ati rati dharavI, "ghaTita'-pitApitAnI yegyatA pramANe yathAyogya saMyamayega dhare, e bIja upakArI avAMtara sAdhana che. ane tenI sAthe sAthe bIjuM paNa zuM karavuM? A uparAMta bIjAM sAmAnya sAdhana A che--guNaprada atizaya dhAra, aMtarmukha ga rAkha, Ama karatAM yogyatA vadhe eTale zrI sadUguru thakI jinadarzananA anuyoganI-anuzAsananI prApti thAya.-AvA bhAvavALA A paMcasUtramAM saMkSepathI apUrva tavacamatkRtithI saMpUNa gamArga-paramArtha mokSamArga sUtrita karyo che, ISTa sAdhyamAM sarva sAdhakane upakArI saMpUrNa sAdhanamArga prakAzyo che. kharekhara ! apUrva tattvakaLAthI maMtrita karela A parama arthagaMbhIra paMcasatra pravacanasAranI aMtima paMcasUtrarUpa paMcaratnanI jema, jagatane mokSamArganI sthiti jAhera karatuM sarvataH jJAnaudyota relAvI rahyuM che, sarva kALanA sarvamumukSuone mArgadarzaka dIvAdAMDI samuM banI rahyuM che. AnuM parama AzayagabhIrapaNuM kevuM che?-- pravacana samudra bindumAM, ulaTI (ulasI) Ave ema; cauda pUrvanI labdhinuM, udAharaNa tema, ema-uktaprakAre pravacanasamudra bindumAM ulaTI Ave che-ullasI Ave che, Page #818 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMtima saMdeza cauda pUrvanI labdhinuM udAharaNa paNa tema-te ja prakAre che. arthAt A upara je paMcasUtra kahyuM te bindurUpa pravacanamAM AkhuM pravacanasiMdhu ulaTI Ave che- ullasI Ave che,-A pravacanasiMdhu ulaTI rIte (Reverse order) AvIne A pravacanabi6mAM samAI jAya che, evuM enuM sAgaravaragaMbhIra parama AzayagaMbhIrapaNuM che. zrI cidAnaMdajInuM dhanya vacana che tema-"eka buMda jalathI e pragaTyA, zratasAgara vistArA; dhanya janone ulaTa udadhiyuM eka buMdameM DArA." have A ukta yogamArganA gya-ayogya pAtrApAtrano spaSTa viveka darzAvatA cAra sUtrothI anukrame apAtranuM ane jaghanya-madhyama-uttama pAtra sAdhakanuM spaSTa svarUpa prakAze che - viSaya vikAra sahita je, rahyA matinA yoga; pariNAmanI viSamatA, tene yoga aga. maMda viSaya ne saraLatA, saha AjJA suvicAra karuNuM kemalatAdi guNa, prathama bhUmikA dhAra. rokyA zabdAdika viSaya, saMyama sAdhana rAga; jagatu ISTa nahIM AtmathI, madhyapAtra mahAbhAga. nahiM tRNuM jIvyA taNuM, maraNa vega nahiM kSebha; mahApAtra te mAnA, paramaga jitelobha. matinA yoga je viSayavikAra sahita rahyA che, ane pariNAmanI viSamatA vase che, tene prApta thega agarUpa thaI paDe che, arthAt te apAtra che. maMda viSaya, saraLatA, AjJA sahita suvicAra, karuNa-kamaLatA Adi guNa jyAM che, te prathama bhUmikA che, ema dhAra. zabdAdika paMca viSaya jeNe rokyA che, ne jene saMyamasAdhanano rAga che ane AtmA karatAM jagat ISTa nathI, te mahAbhAga-mahAbhAgyavaMta madhyama pAtra che. jene jIvyAnI tRSNa nathI ne maraNane pega prApta thatAM kSobha nathI, evA je lobha jItI lIdho che evA paramagaprApta che, te mArganA mahApAtra che. Ama mULa zuddha te AtmapadarUpa ISTa sAdhyane ukta sasAdhana vaDe sAdhate pAtra sAdhaka anukrame. AtmAnA svabhAvamAM AvavArUpa siddhi vare che, te sUcavatuM sUtra gUMthe che- AvyuM baha sama dezamAM, chAyA jAya samAI AvyuM tema svabhAvamAM, mana svarUpa paNa jAI. bahusama-atyaMta sama dezamAM AvyuM jema chAyA-puruSane paDachAye puruSamAM samAI jAya che, tema AtmA svabhAvamAM AvyuM mananuM svarUpa paNa jAya che -AtmAmAM ja samAI jAya che-samAdhi pAme che, alaga rahevA pAmatuM nathI. Ama che manaHsamAdhirUpa AThamuM bheganuM aMga prApta thatAM saMpUrNa gasiddhi sAMpaDe che, AtmA zuddha svabhAvasthitirUpa mekSa pAme che. Ama A kAvyanA dvAdazaaMgarUpa dvAdaza sUtramAM sAdhya-sAdhana-sAdhaka-siddhi e caturaMga paramArthamArgaprakAza karI, eka ja a-97 Page #819 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 770 adhyAtma rAjacaMdra parama paramArthagaMbhIra sUtramAM saMsAranuM ane mokSanuM parama rahasyabhUta tatva prakAze che- upaje meha vika95thI, samasta A saMsAra; aMtarmukha avalokatAM, vilaya thatAM nahIM vAra. mohavikalpathI A saMsAra upaje che-utpanna thAya che ane aMtarmukha avalokana karatAM te saMsArane vilaya thatAM vAra lAgatI nathI. Ama saMsAranI utpattinuM ane saMsAranA vilayanuM-mokSanuM tatva khulluM karatI-tatvajJAnane amUlya khajAne khelI ApatI rahasyacAvI (master-key) eka ja sUtramAM apUrva tatvacamatkRtithI darzAvI ApI, A caturdazasUtramaya amara kAvyanuM cUDAratnarUpa caturdazamuM amRta sUtra prakAze che- sukhadhAma anaMta susaMta cahI, dina rAta rahe tada dhyAna mahIM; para zAMti anaMta sudhAmaya je, praNamuM pada te, vara te, jaya te. zrImadUnA aMtima saMdezArUpa A aMtima kAvyanA A aMtima sUtranuM hArda samajavA mATe tenI pazcAdbhUmikA (Back-ground) samajavI joIe. uparamAM kahyuM tema aMtamu kha avalokatAM sarva vika95ne nAza thaI nivikalapa asaMga dazA pragaTe che. A nirvika95 asaMgadazA e ja sarva yegIonuM-sarva jogIjananuM dhyeya che. (1) A asaMgaanuSThAnane sAMkhyadarzanI-gadarzanI prazAMtavAhitA nAme oLakhe che. jyAM prazAMta-atyaMta zAMtavAhitA-vahanabhAva che, jyAM akhaMDa zAMtasudhArasano prazAMta ekadhAre pravAha vahyA kare che, te prazAMtavAhitA che, jyAM akhaMDa AtmasthitirUpa parama prazAMta caitanya rasAmRtasAgaramAM nimajajanamaya akhaMDa ekadhAre AtmabhAva pravAha vahyA kare che, te prazAMtavAhitA che. (2) bauddhadarzanI tene vibhAga parikSaya kahe che. jyAM visabhAgano parikSaya che te visabhAgaparikSaya. Ane paramArtha ema samajAya che ke-anAdi kuvAsanAmaya viSane jyAM parikSaya-sarvathA kSaya hoya che te visabhAgaparikSaya che. A kuvAsanAmaya viSane sarvanAza thatAM, parama amRtasvarUpa AtmA jyAM svasvabhAve pragaTa thAya che, te vibhAgaparikSaya che. (3) zeve tene zivavarmA-zivamArga kahe che. ziva eTale parama tatvarUpa mokSa athavA kalyANa-niHzreyasU; tene pAmavAno mArga, tenA pratye jatA mArga te zivavatma-zivamArga-mokSamArga; athavA ziva eTale zAMti, parama AtmazAMti pAmavAne mArga te zivavatma. (4) mahAvratike tene pravAdhva-dhruvamAga nAma Ape che. dhruva eTale traNe kALamAM je kadI cale nahiM, phare nahi evuM acala pada. jema dhruvane tAre kadI phare nahiM, cale nahiM, dhava ja rahe, tema je kadI phare nahiM, cale nahi, dhruva ja rahe te dhruva pada. te dhruvapada Page #820 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMtima saMdeza 771 pratye javAne mAge te dhruva mArga. Ama je parama vItarAgabhAvarUpa asaMga AtmacAritrane jene asaMgAnuSThAna nAme oLakhe che, tene ja anyadarzanIoe paNa judA judA nAme gAI tene mahAmahimA vistAryo che. ane Ama paramANumAtra paNa parabhAva-vibhAvanI vAsanAnA pazalezathI rahita evuM A parama asaMga vItarAgapada- jinapada, zivapada, buddha pada, viSNupada che; ane te pAmavAne mArga paNa te ja asaMgaanuSThAnarUpa che. ATalI pazcAdbhUmikA parathI have A prastuta kAvyane marma samajavo sarala thaze. sakala gamArganA parama rahasyarUpa A "Icche che je jogIjana" vALuM parama adbhuta amara kAvya ke je cogIzvara zrImad rAjacaMdrajInI aMtima kRti che, tenI A aMtima gAthAmAM uparokta sarva nAmono paramArthabhAva suMdara sarala ne spaSTa zailImAM uttama rIte gUMthele dRzya thAya che -sukhanA dhAmarUpa anaMta-zAzvata-dhava evA A parama padane saMtajane-jogIjane cAhe che, niraMtara Icche che, eTale ja rAtadivasa tenA ja dhyAnamAM rahe che. sudhAmaya-amRtamaya evI parama zAMti jyAM pravahe che evA A padane namaskAra he! e pada "vara' che arthAt yogIoe vareluM-pasaMda kareluM (Choicest) parama pada che. evuM te pada jayavaMta varSo ! atre "sukhadhAma" zabdathI tenuM zivapaNuM ane anaMta" zabdathI dhruvapaNuM batAvyuM che. "sudhAmaya" zabdathI vibhAgaparikSayanuM sUcana che, ane "para zAMti anaMta padathI prazAMtavAhitA pradarzita karI che. Ama eka ja kaMDikAmAM sarva darzanenA rogazAstrane parama saMmata evI yogapari. bhASAno parama rahasyarUpa anupama paramArtha kevI apUrva saralatAthI prakAze che! kharekhara! zrImadane A chellAmAM chello zabda e sarva zAne paNa chellAmAM chelle (Last word) zabda ja che. AvuM A chelluM sUtra jemAM cUDAmaNirUpa pradyote che, evuM caturdazasUtramaya A amara kAvya aciMtyaciMtAmaNiratnanidhAna A zrImad rAjacaMdra graMthanA uttamAMge zebhate caturdazaciMtAmaNiratnamaya mugaTa heyanI ! parama tavAmRtapAnathI parama amRta thayelA mahAvibudha zrImad rAjacaMdra apUrva tattvasamudramaMthanathI pragaTa karela caturdazaratna hAyanI! parama AzayagaMbhIra caturdazasUtrothI sUtrita kareluM A divya kAvya jANe paramAmRtasaMbhUta amRtakuMbha hAyanI! AvI aciMtyaciMtAmaNiratnanidhAna amRta (Immortal, nectar-like) slaen 247 (Immortal, nectar like) 45 bat zrImadano A adbhuta che jagatane Apele bhavya vAraso! AvuM adbhuta che zrImaddanuM A chelluM mahAprAkRta'! A adbhuta che zrImadane A aMtima divya saMdeze ! jaya rAjacaMdra! Page #821 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa ekaso AThamuM divya jyotinuM Urdhvagamana divya daSTA yogIzvara rAjacaMdra sakala segamArganA parama rahasyarUpa A aMtima saMdeze jagatane 157nA caitra suda -aa dine rAjakoTamAM Ave. pUrve jaNAvyA pramANe vaDhavANa kempathI zrImadanuM phA. zuda 6nA dine rAjakoTa Agamana thayuM. zArIrika anArogya sthiti uttarottara bagaDatI cAlI, azakti uttarottara vadhatI gaI. vyavahArasaMbaMdhI svajane ane paramArtha saMbaMdhI mumukSujano sarva khaDe page sevAmAM hAjara thaI gayA hatA. A satata sevAtatpara mumukSujano ane svajananA bhaktipUrNa sevAupacArAdi chatAM zarIraprakRtinI kSINatA dina-pratidina vadhatI cAlI. rAjakeTathI phA. vada 3nA amRtapatramAM (aM. 51) zrImade prakANyuM che ke - ghaNI tvarAthI pravAsa pUro karavAno hato. tyAM vacce saharAnuM raNa saMprApta thayuM. mAthe ghaNe bejo rahyo hato. te AtmavIe karI jema alpakALe vedI levAya tema praghaTanA karatAM page nikAcita udayamAna thAka prahaNa karyo. je svarUpa che te anyathA thatuM nathI e ja adabhuta Azcarya che. avyAbAdha sthiratA che. prakRti udayAnusAra kaMIka azAtA mukhyapaNe vedI zAtA pra. 74 zAMtiH ghaNI tvarAthI bhavamAgane pravAsa pUro karavAne A mahAmokSamAgI puruSo daDha Atmanizcaya hato, ane te mATene asIma AtmapuruSArtha cAlu hatuM, ane che, I. prakAzatA A amRtapatrane pUrve prakaraNa (103)mAM savistara vicAra karyo che, eTale tenuM piSTapeSaNa nahi karatAM, atra spaSTa jaNAvyuM che tema tIvra asAtAudaya madhye paNa zrImadanA divya AtmAnI te avyAbAdha sthiratA ja che,-jyAM jarA paNa leza paNa AbAdhA nathI evI avyAbAdha AtmAmAM ja sthira vartAvArUpa paNa Atmarithati che. atyAre jyAre mukhyapaNe tIvra asAtAne udaya che evI A zArIrika avasthatAmAM paNa zrImAnI avyAbAdha AtmasthiratArUpa AtmasvasthatA kevI adUbhuta hatI te A temane amRtapatra prakAze che. A pachI phA. vada 13nA dine lakhAyelA patramAM zrImadda lakhe che-"zarIrasaMbaMdhamAM bIjI vAra Aje aprAkRta krama zarU thayo." zarIrasaMbaMdhI prakRtimAM je sAmAnyapaNe cAlyo Avato hato te prAkRta kramane badale aprAkRta krama bIjI vAra zarU thaye, arthAt zarIraprakRti vizeSa bagaDatI cAlI, zarIrasvAthya bagaDatuM gayuM. AvI zarIranI A atyaMta asvastha sthitimAM paNa Atmasvastha svarUpastha zrImadanI adbhuta AtmabhAvanA jovA jevI che-"jJAnIone sanAtana sanmArga jayavaMta vate - Page #822 -------------------------------------------------------------------------- ________________ divya jAtinuM Urdhva gamana 773 AtmAne dekhI, AtmAne jANI, AtmAmAM vattAvArUpa je samyagadarzana-jJAna-cAritramaya zuddha sanAtana-zAzvata AtmAnA te zuddha sat svabhAvadharma pratye laI janAre jJAnIono sanAtana-zAzvata sanmArga jyavaMta vanta je zuddha AtmapariNatimaya sanAtana sanmArganuM pote AjIvana ananya Asevana karyuM che ane jJAnIono je A sanAtana sanmAga pote AtmAnubhavasiddhapaNe siddha karyo che,-evA A Atmasiddha siddha gIzvara parama jJAnIzvara zrImadda jJAnIone te sanAtana sanmArga vizvamAM jyavaMta va!--evI kevI alaukika AtmabhAlalAsapUrNa bhAvanA bhAve che! ane A pachI caitra suda 6nA dine lakhAyelA TUMkA patramAM (aM. 953) zrImad lakhe che- anaMtazAMtamUtti evA caMdraprabhasvAmIne namonamaH, vedanIya tathArUpa udayamAnapaNe vedavAmAM harSazoka ze ?-kAyAnI visArI mAyA je svarUpamAM samAI gayA che evA anaMta zAMtamUrti rAjacaMdra abhedabhaktibhAvathI-anaMta zAMtamUrti caMdraprabhasvAmIne namonamaH- pharI pharI vAraMvAra namaskAra he! namaskAra he!--evA parama AtmabhAvapUrNa parama bhAvanamaskAra atra kare che; ane vedanIyaavazya vedavAyegya karma tathArUpa-tevA prakAre udayamAnapaNe-jevo udaya AvI rahela che tevo vedavAmAM harSazeka ze ? ema bhAve che. anaMta zAMtamUtti caMdraprabhasvAmIne abhedabhAve namonamaH karatA anaMta zAMtamUtti rAjacaMdrane game tevA asAtAudayamAM paNa nathI harSa nathI zaka, kevala addabhuta alaukika anupama parama samatA ja che; "nokaaovihIno rino mALo Du rasano-moha-kSebha rahita AtmAne pariNAma te sama evI parama samabhAvarUpa zuddha AtmacAritradazA ja che. zarIranI atyaMta asvasthatA madhye paNa zrImadanI AtmasvasthatA kevI adbhuta che! akSobhya AtmasamatA kevI adbhuta che !! mumukSujano ane svajane zrImadanI zarIrasthitithI vAraMvAra gabharAI jaI kSobha pAmI ciMtAmagna rahetA, paNa niraMtara AtmAnaMdamagna zrImadda to akSobha ja hatA; gata prakaraNamAM jenuM darzana karyuM te "aMtima saMdezAmAM kahyuM che tema-"nahiM tRSNa jIvyA taNuM, maraNuyAga nahiM kSobha,"--evI "parama jitabha' avadhUta AnaMdaghana dazA anubhavatA AtmAnaMdamagna gInda rAjacaMdrane jIvavAnI tRSNA nathI ane maraNane vega AvI paDe te kSebha nathI, "jIvita ke maraNe nahiM jUnAdhikatA evI parama samatA ja che, ane parama amRta AtmAnA amRtAnubhava siMdhamAM niraMtara parama ramatA ja che. eTale ja parama amRta AtmAnA AnaMdAmRtasiMdhumAM nimagna AvA zrImag jevA parama jJAnI mRtyuthI DaratA nathI, mRtyu AvA jJAnIthI Dare che. AvA paramanirbhaya mRtyuMjaya jJAnIne mRtyune bhaya lAgato ja nathI. kAraNa ke-huM AtmA chuM-deha nathI, huM-AtmA marato nathI, deha mare che, huM AtmAne laIne je A deha jIve che te A dehane aMta Ave che, paNa huM-AtmAnA jIvanane aMta AvatuM nathI, huM te anaMta chuM, Page #823 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 774 adhyAtma rAjacaMdra ajara amara chuM e akhaMDa nizcaya jJAnInA AtmAmAM sadita hoya che. eTale "aba hama amara bhaye na mareMge evI avadhUta AnaMdaghana dazA anubhavanArA AvA jJAnIne maraNane bhaya kyAMthI hoya? maraNane jJAnIne bhaya lAge che ke A jJAnIne hAthe ApaNe mUA paDayA, ApaNuM AvI banyuM. ! Ama ajara amara amRta AtmAne pAmelA zrImadda jevA parama jJAnI te mRtyuMjaya che, kALanA kALa che. "mRtyu marI gayuM re lola-mRtyu ja jyAM mRtyu pAmI gayuM che evA mRtyuMjaya parama amRta AtmAne pAmelA A mRtyuMjaya jJAnI parama amRta ja che. kAraNa ke paramArthasakhA saubhAgya paranA samAdhimaraNa aMgenA parama amRta patromAM parama amRta zrImade lakhyuM che tema-"paramayogI evA zrI RSabhadevAdi puruSa paNa je dehane rAkhI zakyA nathI,' te dehamAM parama asaMgapaNuM parama nirmoha paNuM sAdhI laI parama asaMga parama nirmoha evI parama amRta zuddha AtmadazA A parama siddhagI zrImade siddha karI lIdhI hatI; "amalAna jJAna vidyamAna paragaTa bhayI, yAhi bhAMti Agama anaMtakAla rahigau"--evuM ajJAna jJAna pragaTa karI anaMtakALa rahe evI parama amRta jJAnadazA A parama jJAnAvatAra zrImade prApta karI lIdhI hatI; "bIjAM sarva drazyathI asaMgapaNuM, kSetrathI asagapaNuM, kALathI asaMgapaNuM ane bhAvathI asaMgapaNuM sarvathA" prApta karI parama amRta mukAdazAjIvanmukta dazA A kevaLa zuddha AtmAne anubhava karanArA prasiddha samayasAra zrImade anubhavasiddha karI lIdhI hatI; ane "traNa kALane viSe dehAdithI pitAno kaMI paNa saMbaMdha nahato evI parama asaMga dazA utpanna karI asaMga zuddha caitanyamAM lIna thayelA A zuddha caitanyamUtti sahajAnmasvarUpasvAmI zrImade. AvI sadehamukta parama amRta sahajAnmasvarUpa dazA sahaja siddha karI lIdhI hatI. Ama jIvanmukta-jIvaMta chatAM mukta-sadehe mukta dazA anubhavanArA, deha chatAM dehAtIta dazAmAM vicaranArA, je jIvanmukta puruSane pUrNa sahaja samAdhi vartAtI hatI, evA A kAryotsargadazAsthita puruSane A samaye paNa pUrNa akhaMDa samAdhi ja vartAtI hoya emAM pUchavuM ja zuM? bhavanA aMtanA upAyarUpa nirmathanA paMthane jIvanabhara anusaranArA je puruSa kAyAnI mAyA visArI svarUpamAM samAI gayA hatA, evA A puruSane niraMtara deha chatAM dehAtIta kAyotsargadazA ja vartAtI hoya emAM navAI zuM? zarIranI AvI sabAlAsthitimAM paNa jene AtmAmAM avyAbAdha sthiratA vartAtI hatI evA A puruSane sadA paramAnaMdanimagnatA ja hoya emAM Azcarya zuM? Ama kAyAnI visArI mAyA svarUpe mAyA" evA parama dharmamUrti sAkSAt sahajAnmasvarUpasvAmI zrImadda te AtmAnA zuddha AtmasvabhAvarUpa zuddha dharmamAM ja niraMtara vartAtA hatA ane pudgalamaya zarIra paNa saDaNapADaNa-viddhasaNasvabhAvI pitAno nAzavaMta dharma karmaudayAnusAra bajAbe jatuM hatuM. eTale DAktaronA nAnA prakAranA nirdoSa nirava upacAra, satata paricaryAparAyaNa manasukhabhAI devazIbhAi Page #824 -------------------------------------------------------------------------- ________________ divya jAtinuM Urdhvagamana 775 tathA morabIvALA prANajIvanabhAI Adi viyAvacca karanArA mumukSu paricArakanI jahemata, vyavahArasaMbaMdhI nehAdhIna svajananI kALajIbharI mAvajata, paramArthasaMbaMdhI bhaktimAna mumukSujanenI bhaktipUrNa sevA-suzraSA chatAM, AyuSyanA abhAve sarva upAya niSphaLa gayA; ane uttarottara kSINa thatI jatI zarIrasthiti ekadama azakta banI gaI, UThavA-besa vAnI zakti paNa na rahI eTalI badhI zArIrika zakti kSINa thaI gaI. tyAM citra vahI ane dina AvI pahoMce. te dinanI hakIkata zrImanA laghu brAtA manasukhabhAI ravajIbhAI tAdazya varNave che -"dehatyAganA AgalA divase sAyaMkALe revAzakarabhAI, narabherAma, huM vagere bhAIone kahyuM tame nizcita raheze. A AtmA zAzvata che. avazya vizeSa uttama gatine prApta thavAno che. tame zAMti ane samAdhipaNe pravartaze. je ratnamaya jJAnavANI A dehakArAe kahI zakAvAnI hatI te kahevAne samaya nathI. tame puruSArtha karaze.' AvI spaSTa cetavaNI chatAM ame rAganA kAraNathI cetI zakyA nahIM. ame te ema baphamamAM rahyA ke azakti jaNAya che. rAtrInA aDhI vAgye atyaMta zaradI thaI te samaye teozrIe jaNAvyuM ke-- "nizcita rahejo. bhAInuM samAdhimRtyu che. upAye karatAM zaradI ochI thaI gaI." pachI citra vadI paMcamIne dina AvI pahoMcyo. te dinanI hakIkata tAdazya manasukhabhAI darzAve che -"paNa ATha vAgye savAre dUdha ApyuM, te teoe lIdhuM. taddana saMpUrNa zuddhimAM mana vacana ane kAyA rahyAM hatAM. paNa neve kahyuM - manasukha, duHkha na pAmatA; mAne ThIka rAkhaje. huM mArA AtmasvarUpamAM lIna thAuM chuM." sADA sAta vAgye je bichAnAmAM piDhayA hatA, temAMthI eka keca upara pheravavA mane AjJA karI. mane lAgyuM ke azakti ghaNuM jaNAya che mATe pheraphAra na kare, tyAre teozrIe AjJA karI ke tvarAthI pheraphAra kara. eTale meM samAdhistha bhAve sUI zakAya evI koca upara vyavasthA karI, je upara te pavitra deha ane AtmAsamAdhistha bhAve chUTA5 DacA, leza mAtra AtmA chUTo thavAnAM cihna na jaNAyAM. jema jema prANa ochA thavA lAgyA tema tema mukhamudrAnI kAMti vizeSapaNe prakAza pAmavA lAgI. vaDhavANa kempamAM je sthitimAM ubhA ubhA citrapaTa paDAvela te ja sthitimAM koca upara samAdhi pAMca kalAka rahI, laghuzaMkA, dIrgha zaMkA, moDhe pANI ke AMkhe pANI ke parasevo kaMI paNa paNa AThathI be vAgyA sudhI prANa chUTA paDyA te paNa kazuM jaNAyuM nahotuM. eka kalAke dUdha pIdhAM pachI haMmezAM dizAe javuM paDatuM tene badale Aje kAMI paNa nahIM. jevI rIte yaMtrane cAvI daI AdhIna karI levAmAM Ave te rIte karela. AvA samAdhisvabhAve te pavitra AtmA ane dehano saMbaMdha chUTyo." Ama saM. 1lpa7nA citra vadI paMcamInA dine maMgaLavAre baporanA barAbara be vAgye rAjakoTa madhye zrImadda dehatsarga thayo. Page #825 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma rAjacaMdra [ manasukhabhAI e dehotsarga dinanuM A je varNana AlekhyuM che, tenuM samarthana karatuM prAtaHkALathI bapora sudhInuM tAdazya zabdacitra tatkAlIna sAkSI navalacaMda DerAbhAI vakIle tathA dhArazIbhAIe aMbAlAlabhAI paranA patramAM AlekhyuM che. te te apUrva samAdhimaraNa samayanI tatkAlIna zrImadanI apUrva konsargadazA-deha chatAM dehAtIta zuddhAtmasamAdhidazA para apUrva prakAza nAMkhe che, eTale temAMthI anna temanA zabdomAM ja jema che tema avatArIe chIe. dhArazIbhAI lakhe che-] savAre lagabhaga nava bajyA pahelAM manasukhabhAIne vikSepa na thAya teTalA mATe jarA davA tathA dUdha vApareluM hatuM. teo vakhatovakhata DAktara vagerene sUcanA karatA ke huM Arya chauM. mATe anArya auSadhi mArA upayogamAM na jAya tema karavAnuM che, vagere. savAranA nava vAgyAnA arasAmAM helIyA upara paDyA hatA, te uparathI lAMbI igira upara zayanaAsana goThavavA AjJA ApI. te tiyAra thatAmAM Asana tAkIdathI taiyAra karavA pUrI AjJA ApI. A vakhate zarIra taddana azakta hovAthI te Asana upara temanI AjJA pramANe zayana karAvyuM. A vakhate pUjyazrI manasukhabhAIne bolAvyA ane nIce pramANe vacanavagaNanuM prakAzavuM thayuM-'tuM kacavAIza mA ! mAnI saMbhALa rAkhaje, huM AtmasvarUpamAM lIna thAu chuM,' ema prakAzI samAdhisthita thayA. samAdhi sthitapaNuM kAyama rahI pachIthI samApisthita rahyA ne Akhara sudhI AtmasvabhAvamAM lInapaNuM- samAdhisthitapaNuM kAyama rahI samAdhimaraNa thayuM che. sahaja AtmasvarUpa e vizeSaNathI joDAyelA te vizeSaNa A vakhate pratyakSa anubhavANuM. kAraNa ke "huM AtmasvarUpamAM lIna thAuM chauM" e vacane pachI ega ruMdhavAnI mahenata zivAya sahajapaNe te ja kSaNe AtmasvarUpamAM lIna thayA. A vakhate zarIranuM Asana gayA bhAdaravA mAsamAM je mudrA hatI te ja hatI. te Azare nava bajyAthI bapora pachI eka be athavA traNa banyA sudhImAM te zarIramAM rahevuM sajela haze, te samayasudhI rahI paralokagamana te ratnatrayI AtmAe karyuM ." I. [ A dhArazIbhAInA patra sAthe ja tA. 21-4-1901nA patramAM navalacaMda DerAbhAI vakIla te veLAne tAdazya citAra ApaNI daSTisanmukha khaDo kare che.-] kRpALudeva dhyAnArUDha thayA vakhatanI zarIrasthiti kAryotsarganI paripUrNatAdazA sUcavatI hatI, ane te chevaTa sudhI tevI ne tevI rahI hatI. nidrAvaza thayela mANasa je zvAsa le tevA zvAsa levAtA hatA. prathama nAbhithI, ane deha choDyo tyAre kaMThathI te mukhasudhI thaDe vakhata cAlu rahyo hate. mUrti citanavaMta zobhAyamAna kema jANe hamaNAM dhyAnathI mukta thaI ApaNane vacanAmRtane lAbha Apaze ema sUcanA karatI hatI. evI apUrva mudrA sarva koIne lAgatI hatI. kRpALuzrIe traNa yoga rokavAthI zarIradazA bIjAnI daSTie asAdha jevI saheja jaNAya, paNa dehamukta thatA sudhI AtmasvabhAvamAM pUrNa jAgRti hoya ema zarIranAM avayavonI sthiti tathA zvAsozvAsanI kriyAnI gati ityAdithI ema jaNAtuM hatuM. A vakhatanuM varNana AtmAmAM yathArtha samajAya che. vaLI darzAvavAne zabdo mUkavAnuM dhyAnamAM AvatuM nathI. Page #826 -------------------------------------------------------------------------- ________________ wqf divya jayotinuM Urvagamana dhArazIbhAIe upara jaNAvelA zabdo pUjyazrI manasukhabhAI pratye kRpALuzrI bAlI dhyAnastha thayA. 44 te vakhatanI mUrti anupama cita vALI zAMta manohara ne jotAM tRpti na thAya evI zobhatI hatI, ema ApaNane guNAnurAgIne te lAge, paNa jeo bIjA saMbaMdhathI hAjara rahelA, tene paNa Azcarya pamADatI pUjyabhAva utpanna karatI jaNAtI hatI. A vakhatanA adbhuta svarUpanuM varNana karavAne AtmAmAM je bhAsa thAya che te lakhI zaktA nathI." I. Ama saM. 1957nA citra vadI paMcamInA dine maMgaLavAre baporanA barAbara be vAgye rAjakeTa madhye A parama maMgalamUtti parama divya jyoti rAjacaMdrane A rAjacaMdra nAmadhArI dehaparyAya chUTI gaye, ane A parama amRta rAjacaMdranI divya zAzvata Atmajayoti Urdhvagamana karI gaI mAtA-pitAjI Adi sarva svajana-vyavahAra saMbaMdhIo kaI mehabhAvathI koI snehabhAvathI koI pUjyabhAvathI codhAra AMsue raDyA. paramArtha saMbaMdhI mumukSujane te paramArtha khedathI--A parama puruSanA samartha AlaMbanano viyega-viraha thavAthI zekasAgaramAM DUbI gayA, ananya zaraNanA ApanAra A parama gurunA viyegathI atyaMta AkulavyAkula thaI gayA, ane viraha vedanAthI vilApa karavA lAgyA-hAya! ame anAtha thaI gayA, azaraNa thaI gayA. anaMtakALe paNa jenuM darzana na thAya evA A parama jJAnAvatAra jJAnIne jega A duHSama kaLikALamAM amArA hAthamAM Avyo, tene A duSTa kALe akALe viga karAvyuM. mokSamArgane upadezanArA evA je parama jJAnanidhAna parama paropakArI niSkAraNakaruNarasasAgara hatA, te A kharekharA parama kRpALudevane viga kema sahana thaI zake? saMzaya chedanArA rAjane viraha kema khamAya? evA bhAvanA karuNa zabdomAM pitAnI virahavyathA ThAlavavA lAgyA. zrImadanI pUrvokta gUDha AgAhI pramANe popaTalAlabhAI cha mAsa sudhI raDyA-AMkhanA AMsu ne sUkAyA. lallu muni dehotsarga samAcAra maLatAM upavAsa karI vanamAM kAyetsarga lIna rahyA. manasukhabhAI kiratacaMda, dhArazIbhAI e ane AgalA divasa sudhI sevAmAM hAjara hatA paNa saMjogavazAta chelle divase hAjara rahevAnuM na banyuM,-teo to varSo sudhI nahiM visarAyelA virahakhedathI eTalA badhA khedakhinna thaI gayA ke temanI athAga viraha vedanA teo ja kahI zake. ane sarvathI vadhAre che te samakSa mukhya mahAmumukSu aMbAlAlabhAI ke je te samAdhimaraNa vakhate hAjara na hatA temane thaye; ane te ke have te A aMbAlAlabhAIne atre phUTaneTamAM *mUkelA patranA hRdayabhedI zabdo ja pokAre che. * "vizALa araNyane viSe ati suMdara ane zAMti ApanArUM evuM eka ja vRkSa hoya, te vRkSamAM sikatAthI zAMtapaNe kAmaLapaNe sukhAnaMdamAM pakSIgaNa malakatAM hoya, te vRkSa ekAe. prajavalita thayuM hoya te vakhate te vRkSathI AnaMda pAmanArAM pakSIone keTaluM duHkha prApta thAya? ke jene kSaNa eka paNa zAMti na hoya ! ahAhA ! te vakhatanA duHkhanuM moTA kavIzvaro paNa varNana karavAne a-28 Page #827 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 adhyAtma rAjacaMdra Ama je divya ti saM. 1924nA kArtikI pUrNimAnA dine vavANIA madhye rAjacaMdrarUpe prAdurbhAva pAmI akhila vizvamAM divya jJAnacaMdrikA varSAvI rahI, te zrImad rAjacaMdranI divya Atmati Aje saM. 157nA caitra vadI paMcamInA dine rAjakeTa kSetre A rAjacaMdra dehaparyAyane utsarga karI, Urdhvagamana karI amRtatvane pAmI, ane vizvamAM dhvani vyApI rahyo-rAjacaMdra amRta thaI gayA ! A jagatakalyANakara divya jyotinuM Urdhvagamana thatAM zokamagna jagate rAjacaMdranI guNagaNugAthAo gAI, prAye "hue nahiM na hayage gInda rAjacaMdrase', prazasta prazastio prakAzI, jayajayakAra gAya-jya rAjacaMdra! jaya rAjacaMdra! jaya rAjacaMdra! ane bhAratanA gaganAMgaNamAM ugelA A bhAratanA tirdhara rAjacaMdra saumya zAMtasudhArasamaNI evI parama amRta divya jJAnacaMdrikA varSAvI gayA, ke AtmAthe asamartha che. tevuM ja apAra duHkha aghora aTavIne viSe A pAmara jIvone ApI che ! prabhu, tame kayAM gayA ? he bhAratabhUmi ! zuM AvA deha chatAM videhapaNe vicaratA prabhune bhAra tArAthI vahana na thayo ? je temaja hoya to A pAmarane ja bhAra tAre haLavo karavo hato; ke nAhaka teM tArI pRthvI para bajArUpa karI nAkhyo. . mahAvikarALa kALa, tane jarA paNa dayA na AvI. chappaniyAnA mahAduSkALa vakhate lAkho manuSyone te bega lIdhe, to paNa tuM tRpta thayo nahIM; ane tethI paNa tArI tRpti nahotI thaI to A dehano ja prathama bhakSa tAre karavo hato ke AvA parama zAMta prabhune teM janmAktarane viyAga karAvyo ! tArI nirdayatA ane kaThoratA mArA pratye vAparavI hatI ! zuM tuM hasamukho thaI mArAM sAmuM jue che. he ! zAsanadevI! tamAruM paribaLa A vakhate kALanA mukha AgaLa kyAM gayuM? tamAre zAsananI unnatinI sevA bajAvavAmAM agresara tarIke sAdhanabhata evA prabha hatA: jene tame trikaraNa karI sevAmAM hAjara rahetAM te A vakhate kyA sukhamAM nimagna thaI gayAM ke A mahAkALe zuM karavA mAMDayuM che tene vicAra ja na karyo? he! prabhu, tamArA vinA ame konI pAse pharIyAda karIzuM? tame ja jayAre nirdayatA vAparI tyAM have bIje dayALu thAya ja keNa? he prabhu, tamArI parama kRpA, anaMta dayA, karuNAmaya hRdaya, kamaLa vANuM, cittaharaNazakti, vairAgyanI tIvratA, bAdhabIjanuM apUrvapaNuM, samyAna, samyagadarzana ane samyaphacAritranuM saMpUrNa ujamALapaNuM, paramArthalIlA, apAra zAMti, niSkAraNa kaNA, niHsvAthI bodha, satsaMganI apUrvatA, e Adi uttamottama guNonuM huM zuM smaraNa karUM! vidvAna kavio ane rAjendra devo ApanAM guNaratavana karavAne asamartha che to A kalamamAM alpa paNa samarthatA kyAMthI Ave? ApanA paramotkRSTa guNonuM maraNa thavAthI mArA zuddha aMtaHkaraNathI trikaraNage huM ApanA pavitra caraNAraviMdamAM abhivaMdana karuM chuM. ApanuM gabaLa, Ape prakAzita karelAM vacane ane Apela bAdhabIja mAruM rakSaNa karo. e ja sadeva chuM. Ape sadevane mATe viyoganI A smaraNamALA ApI te have huM viramRta nahiM karuM. kheda kheda ane kheda; e vinA bIjuM kaMI sUjhatuM nathI. rAtrI divasa raDI raDIne kADhuM chuM; kAMI sUjha paDatI nathI." Page #828 -------------------------------------------------------------------------- ________________ divya jyotinuM Urdhvagamana 777 amRtanuM pAna karAvanArI A parama amRta puruSanI A parama amRta kRtio ja ene jayajayakAra pikAratI zAzvata jayavaMtI jayaMtio banI gaI ! kRtio je sukRtI taNI ja jayaMti re, kIrtAikaumudI vistAratI jayavaMtI re; AtmakaLA soLe kaLA vikasaMtI re, zAMtasudhArasadhArane varatI re....je dharmamuti saMta jJAnAvatAre re. AtmArtha amRta pAna jeNe bezuM re, saddharmanuM sata tattva jeNe zodhyuM re....je dharmamUtti. (svaracita) AvA parama amRtamUrti zrImad rAjacaMdra te amRtasiMdhu che. sthaLa deha kSara chatAM akSara dehe parama "amRta zrImad rAjacaMdra te kharekhara! amRta sarovara che. A sArvajanika tIrtharUpa amRta sarovaramAM je koI AtmAthI mumukSu majajana karaze te paNa Atmazuddhi ane Atmasiddhine pAmI avazya amRtatvane pAmaze. AvuM jenuM parama mahimAtizayasaMpanna addabhuta lokottara caritra che, evA A parama lokottara puNyazloka puruSa-parama puruSa zrImad rAjacaMdra svarUpathI sata heI sUrya samA sadA svayaM prakAzamAna ane sadA jayavaMta ja che. temanI nirvikAra vItarAga mukhamudrAmAM, nirdoSa cAritramaya caritramAM, ane nirmaLa sahaja svayaMbhU vItarAga vacanAmRtamAM sAdhucarita zrImanuM yathArtha AtmajIvana pratyakSa pratibiMbita che, svasvayegyatA pramANe pAtra che te pratibiMba jhIlI AtmaprakAza pAme che ne pAmaze ! svayaM prakAzI svarUpe prakAzatA, svayaM sadA je jayavaMta vartatA; te saMtanA saMta mahat mahaMtanA, zrIrAjane he mananaMda vaMdanA. (svaracita) A alaukika hato A rAjacaMdra -A adhyAtma rAjacaMdra! ane AvuM alaukika hatuM A adhyAtma rAjacaMdranuM adhyAtmacaritra! AvA A puNyazloka adhyAtma rAjacaMdranuM digadarzanamAtra karAvate A adhyAtma rAjacaMdra graMtha graMthane ATale vikaTa paMtha kApIne paNa vizeSa keTaluM kahI zake ? Ama bhAratanA gaganAMgaNamAM UgelA A vizvalyANakara virala vibhUti rAjacaMdranI divya Atmati akhila vizvamAM AtmAne saumya zAMta prakAza relAvI Urdhvagamana karI parama amRtapadane prApta thaI, ane vizva pokArI rahyuM-jaya rAjacaMdra Page #829 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prazasti deharA divya jyoti rAjacaMdra A, ujALa zivapaMtha; divya caMdrikA jJAnanI, vizva viSe varavaMta. amRta jyoti rAja A, amRta guNanuM ThAma; amRta sukhamAM lIna thai, amRta pAmI nAma. zAzvata jeti rAja A, zAzvata yazanuM dhAma; zAzvata sukhamAM lIna thaI, zAzvata pAmI nAma. sahajAnmasvarUpasvAmI je, parama kRpALu deva; caitanyamUrti zuddha je, samayasAra svayameva; divya dRSTA gIzvarA, divya jJAnIzvara jeha, divya dRSTi AtmArthanI, apa gayA guNageha, zuddha sanAtana AtmAne, zuddha sanAtana dharma; jagadguru je kahI gayA, denAra zivazarma dharmamRtti ananya che, jJAnataNu avatAra; satya dharma mahAvIrane, karI gayA uddhAra; virala vibhUti vizvanI, bhArata tirdhAra; ti divya je vizvamAM, karI gayA vistAra aciMtya cintAratna je, acinya sat kalpavRkSa kaLikALamAM je thayA, rAjacaMdra pratyakSa je puNyazloka puruSanA, puNya nAmanI Aja; guNagaNagAthA gAya che, save saMta samAja; amRtasiMdhu te rAjanuM, amRtabindu mAtra; dAsa bhagavAne maMthI A, gUM graMtha sapAtra. ( ATha deharAne sahasaMbaMdha) pUrNa kalA rAjacaMdra A, adhyAtma rAjacaMdra, pUrNa kalAthI kIrtate, adhyAtma rAjacaMdra be hajAra bAvIza ne, poSa zukala dina bIja; pUrNa kalAne pAmiye, zulazazi zuM bIjA (be deharAne sahasaMbaMdha) eka ATha (108) zrI rAjane, pAmI siddhaprasAda; eka ATha prakaraNa taNe, racyo siddhaprAsAda. 14 rAjacaMdra guNa gAvata, adhyAtma rAjacaMdra; pade pade pikArata, jaya! jaya! jaya! rAjacaMdra! 13 Page #830 -------------------------------------------------------------------------- _