Book Title: Tattvakhyan Uttararddha
Author(s): Mangalvijay
Publisher: Yashovijay Jain Granthmala
Catalog link: https://jainqq.org/explore/005320/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tevAkhyAna (uttarArdha ), nyAya vizArAthAyatItha upAdhyAyajI, mAM galIvica mahIrAja , Erecati na temational For Personal and Pavate Use Only Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagatpUjyazrIvijayadharmasUribhyo namaH / tavAkhyAna ( uttarArdha ). lekhakaH nyAyavizArada-nyAyatIrtha upAdhyAyajI zrImaMgalavijayajI mahArAja prakAzakazeTha phulacaMdajI lakSmIcaMdajI veda. o. sekreTarI zrIyazovijaya-jainagraMthamAlA, bhAvanagara. vIra saM. 2451 vi. saM. 1981 dharma saM. 3 prathamA khAvRtti 500 ]. [ mUlya 4-0-0. THEFFFFFFFFFFFFFFFF Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaDodarA-luhANAmitra sTIma pri. presamAM aMbAlAla viThalabhAI Thakkare prakAzaka mATe chApI prasiddha karyuM. tA. 1-3-25 ~ Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 47 zAstravizArada - jainAcArya zrIvijayadharmasUri, e. ema. e. esa. bI. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ utsarga jemanI atulita kRpAthI jainadarzanamAM ja nahi, kintu anyAnya darzanemAM paNa yatkiMcita aze praveza karI tatsaMbaMdhI A kSudra prayatna karavA samartha thaI zaka chuM, te jagapUjya svargastha gurudeva zAsavizArada- jainAcArya zrIvijayadharmasUri mahArAja nA kara-kamalamAM A graMtha bhakti pUrvaka samarpaNa karuM chuM. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tanvAkhyAna (uttarArdha ) nA prakAzanamAM dravyasahAyaka saMgrahasthAnI zubha nAmAvalI. rU. 500) zrImAna zeTha varajIvanadAsa mULacaMdanAM dharmapatnI kesarabAI muMbaI haste dayALabhAI gaMgAdhara pileka sTrITa, kalakattA. rUA. 100) AgarAnivAsI zeThIA teja karaNujI cAMdamalajI rUA. 200) dAnavIra eka gRhastha. kula rUA. 800) : * : - araja keka karI zake che ' ' Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA ki'cit vaktavya pramANugraMthasUcI mImAMsaka dananI viSayAnukramaNikA jainadazananI prastAva 11 mA 12 mA 13 mA 14 mA 15 mA "" "" " dr 16 mA 17 mA *, "" zuddhipatraka viSaya--sucI. Jain Educationa International "" mImAMsaka dAna } jaina jaina vaMzana For Personal and Private Use Only 1- 32 33- 40 41- 42. 43- 45 41- para 1- 10 10- 45 46- 83 84- 98 99-141 1- 38 39448 449-451. Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA. jainatattva-pradIpa ane saptabhaMgI-pradIpa jevA prauDha graMthanA racanArA, nyAyatIrtha ane nyAyavizArada e upAdhiothI vibhUSita, sadgata zAavizArada jainAcArya zrI vijayadharmasUrijInA vinIta temaja vidvAn ziSya-ratna munizrI maMgalavijayajInI kasAyelI kalamathI lakhAyelA, sAMkhyAdika cha darzanenA abhimantavya viSayenA pradarzanathI temaja tenI samabhAvapUrvaka tathA nyAyasaMgata samAlocanAthI gahana evA A tasvAkhyAnanI prastAvanA lakhavA mArA je taiyAra thAya te sAhasa nahi te bIjuM zuM kahevAya ? A praznananA samAdhAnAthe mAre eTaluM te nivedana karavuM paDaze ke A tattvAkhyAnanA granthakAre apUrva premapura stara mane be varSa paryata janazAstrane satata abhyAsa karAvyo hato ane temAM khAsa karIne vinayavijayajIkRta lokaprakAzamAMthI dravya prakAza temaja vAcakaziromaNa umA svAtikRta tatvArthAdhigamasUtra jevA mAnanIya granthanuM vivecanapUrvaka adhyayana karAvyuM hatuM. A uparAMta temanA dharmabaMdhu nyAyatIrtha nyAyavizArada munizrI nyAyavijayajI pAsethI temanI racelI vividha darzanenA viSayanI jhAMkhI 1 A grantha-kartAe dravya-pradIpa, dharma-pradIpa ItyAdi nAnAM nAnAM pustaka paNa racelAM che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karAvanArI nyAyakusumAMjalinu adhyayana karavA hu` bhAgyazALI thayA hatA. vizeSamAM atyAre zrIsiddhasenagaNinI TIkAthI vibhUSita, vAcakavarya umAsvAtiviracita tatttAadhigamasUtranA sa ze dhananuM kAya karatA hovAne lIdhe greDe ghaNe aMze jaina darzananAM tattvothI paricita thayele hAvAthI temaja A granthakartAnA kRpA-pAtra hAvAthI huM A prauDha granthanI prastAvanA lakhavA vicAra karU', tA te savathA asthAne gaNAya bharU'ke? kalikAlasava jJa zrIhemacaMdrasUrijInA zabdomAM kahu te " kva siddhasenastutayo mahAtha azikSitAlApakalA kva caiSA / tathApi yUthAdhipateH pathasthaH skhaladgatistasya zizurna zocyaH // " --ayAga:vacchedikA dvAtri zikA, zlA 3. A uparAMta syAdvAdarUpI samrATnA parama upAsaka evA jaina darzana pratina mArA anurAgane laIne temaja khAsa karIne granthakAra mahAzayanI sUcanAnusAra vartana karavu e mArI pharaja samajIne A prastAvanA lakhavA huM taiyAra thayA chuM. vividha rdezaneAnAM mantavyene sarasa ane saceTa rIte samajAvanArA, gurjara girAmAM lakhAyelA evA keTalA granthA che e vicAratAM samajI zakAya che ke AvA granthenI 1 A viSayanu` skUla svarUpa A prastAvanAmAM AgaLa upara ApavAmAM Ave che. viziSTa svarUpa sArU jIe A grantha ( pR. 112-185 ). Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMkhyA atizaya alpa che. ane temAM paNa varastusthitine yathArtha paricaya karAvanAra granthanA saMbaMdhamAM te kahevuM ja zuM? zrIharibhadrasUrijIkRta Sadarzanasamuccayane mahUma che. maNulAla dvivedIe gurjara bhASAmAM anuvAda karyo che kharo, paraMtu te keTaleka sthale dUSita che e vAta jaina samAja sArI rIte jANe che. AthI karIne nirmaLa cAritra pALanArA, bhAvabhIrU, jaina darzananA jANakAra vidvAna munirAjane hAthe lakhAyelA A granthanI zuM kIMmata AMkavI e kArya je huM vidvAn pAThakanI munasaphI upara che dauM, te te anucita nahiM gaNAya. prathama te A tasvAkhyAna nAmaka grantha be vibhA. gemAM prasiddha karavAmAM AvyuM che, e hakIkata A granthanA gaurava upara prakAza pADe che. badhA maLIne A granthamAM 16 pratA che. temAM sAMkhya, bA,naiyAyika ane vaizeSika e darzane saMbaMdhI hakIkata prathama bhAgamAMthI joI zakAya che, jyAre pUrva temaja uttara mImAMsaka ane jaina darzana saMbaMdhI mAhitI dvitIya bhAgamAMthI maLI zake che. ekaMdara rIte jainetara darzananA viSaya saMbaMdhI 444 pRSTho lakhavAmAM AvyAM che, jyAre ekalA jaina darzana paratve 448 pRSTha lakhAyAM che. arthAt lagabhaga aDadho aDadha pRSThamAM jaina darzananAM ane bAkInAM pRSThomAM jenatara darzanenAM tattva samajAvavA granthakAre viziSTa prayatna karyo che. eTaluM te A sthale kahevuM ja paDaze ke jainetara darzananA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 viSacenI mAhitI jaina granthAmAM ApelI hakIkata uparathIja nahi, paraMtu te te darzananA mAnanIya granthAnA mAdhAre Apa vAmAM AvI che e A granthanI viziSTatA sUcave che. vaLI sAMkhyAdika dazanAnI samAleAcanA karatI veLAe paNa madhyastha bhAvane temaja nyAyazailIne pradhAnapada ApavAmAM AvyAM che e granthakAranuM hRdaya kevuM sarala hAvu joie te sUcave che. jaina danane nAstika kahevAnI temaja jaina darzanamAM jaina tattvAnu jevI rIte pratipAdana karavAmAM Avyu che, tethI kaika eraja svarUpavALAM te tattvAne-are tene viparIta AlekhavAnu jema sadanasa'grahanA lekhakAdike sAhasa karyuM. che, tevu kArya NA granthakAre karyuM nathI e tA bedhaDaka joi zakAya che. dareka darzanamAM kacit satya raheluM che ? e vAtathI vAkephagAra karanArA syAdvAda-cakravartinI mudrAthI mudrita jaina sAdhu koi paNa dazananA mantavyane aghaTita rIte utArI pADavA taiyAra thAya ema mane kharU ke ? mA kaMi atizayAkti nathI. zrImad haribhadrasUriviracita zAsravArtAsamuccaya (tRtIya stakhaka) A vAta siddha karI Ape che. dA. khalA tarIke, nyAyaDhaSTie Izvara jagakartA sa'bhavI zake nahi ema sAbIta karyAM pachI paNa e mantavyane majabUta rIte vaLagI rahenAranI lAgaNI na duHkhAya teTalA mATe temaja apekSAnusAra A vAta ghaTAvI zakAtI hAvAthI te munirAje A saMbaMdhamAM kevA udgAra kADhayA che, tenu' atra siMhAvalokana karAvavAmAM Ave che. 6 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ " tatazvezvara kartRtvavAdo'yaM yujyate param / samyagnyAyavirodhena yathAsshuH zuddhabuddhayaH || " IzvaraH paramAtmaiva, taduktavrata sevanAt / yato muktistatastasyAH kartA syAd guNabhAvataH // " 4. nAlavanApheva, pataH saMsAro, tattvataH / tena tasyApi kartRtvaM, kalpyamAnaM na duSyati || " -zAstra stabaka 3. .60 kahevAnu tAtpa e che ke- " Izvara e jagatane kartA che e mata AvI rItanI cuktithI ghaTAvI paNa zakAya che ke paramAtma! izvare batAvelA mA' sevana karavAthI mukti maLe che, mATe izvara - muktinA dAtAra Tharyo. evIja rIte Izvara pradazita mAgatuM sevana nahi karavAthI sa`sAramAM rakhaDavuM paDe che; te pazu jANe IzvaranA upadezane anAdara karavAthI sajA thaI nahi hoya ema kahI zakAya che. " AvI rIte jaina munIzvare anya danakArAnA siddhAtenI madhyastha-bhAvapUrvaka samIkSA kare eTaluM ja nahi, para Mtu tenA samanvaya karavA tarapha dRSTi rAkhe ane jaina darzana sAthe jainetara darzIne kayAM sudhI sabata thAya che e sArU zuddha STipUrvaka pUrvIparanu avalokana kare e kharekhara jaina kSetranu gaiArava siddha karI Ape che. have pAchA prastuta viSayanA vicAra karIe, te mAlUma Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paDaze ke A granthamAM prazranettara (saMvAda) zailIne vizeSataH upayoga karavAmAM AvyuM che. A enI vizeSatA sUcave che. A uparAMta sAdhAraNa rIte jema Sadarzana viSayaka pustakamAM dareka darzananA AcAronuM nirUpaNa karAvavAmAM AvatuM nathI, tema atra banyuM nathI. arthAta A grantha AcAra temaja vicAra e baMnenA svarUpa upara prakAza pADe che e paNa enI vizeSatA che. have A prastAvanAmAM zuM lakhavuM e vicAra thaI paDe che, kemake granthakartAe pramANa, AtmA, mukti, syAdvAda ityAdi aneka gaMbhIra viSayenA upara vividha daSTi anusAra evuM vivecana karyuM che ke te saMbaMdhamAM kaMI paNa lakhavuM e piSTa-peSaNa ja kahevAya, chatAM paNa AgaLa upara syAdvAda ane muktinA saMbaMdhamAM be zabda lakhIza. vidu-ratna haribhadrasUrijI vigeree je viziSTa prakAranI udAratA pradarzita karI che, te te vAtane lagate udArabhAva atre paNa daSTi-gocara thAya che. A viziSTa prakAranI udAratAthI e samajavAnuM che ke teozrIe dareka darzanakAranA mantAmAM zuM rahasya samAyeluM che te darzAvavA prayAsa karyo che. dAkhalA tarIke prakRti-vAdanI samIkSA karyA bAda te vAdamAM paNa satyatA ghaTAvavA temaNe prayatna karyo che. AnI sAbItImAM nimna-likhita leka vicAravAmAM Ave che--" evaM prakRtivAdo'pi, vijJeyaH satya eva hi / / kapiloktatvatazcaiva, divyo hi sa mahAmuniH // " Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ athata A pramANe (prakRtivAdanuM rahasya batAvyuM tadanusAra) e prakRti-vAda paNa yathArtha jANa. kemake te kapilanI prarUpaNa che ane kapila te divyajJAnI mahAmuni hatA. evI ja rIte A mahAtmAe kSaNika-vAda, vijJAna-vAda, zunyavAda, advaitavAda ityAdinA saMbaMdhamAM paNa te te vAdanA prarUpakane zuM Azaya ho joIe e darzAvI pitAnI mahAnubhAvatA siddha karI batAvI che. AvuM kArya jaina munIzvaroe karyuM che emAM khAsa navAI jevuM nathI, kemake Azare 2500 varSa upara thaI gayelA vIra prabhue Aja mArganuM avalaMbana karyuM hatuM e vAtanuM gaNadharavAda samarthana kare che. kemake temAM jaNAvyA mujaba vIra prabhue getamasvAmIne veda asatya che ema nahi kahetAM tene artha karavAmAM tenI bhUla che ema kahI vedanA kharA arthanuM pratipAdana karyuM hatuM. A jainadarzananI udAstAne apUrva namUne na gaNAya te bIjuM zuM ? AvA prakAranI zailIthI A granthanA kartA anabhijJa che ema te mAnI zakAya tema nathI, kemake zAsavAto samuccayamAMnA lekonuM temaNe kareluM TAMcaNa te granthanuM temaNe sArI rIte adhyayana karyuM tevuM joIe ema pUravAra karI Ape che. tethI karIne mAruM mAnavuM ema che ke grantha-gauravanA bhayathI ke ke anya kAraNavazAt A vAtanI upekSA temaNe sthUla buddhivALAone mATe karelI hovI joIe. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ have bIjI khAkhata e che ke jainazananI udAratAnA saMbaMdhamAM temaNe bahuja ochuM vivecana karyuM che. e sabadhamAM ema mAnI zakAya che ke--e mAkhatanA sapta-bhagI pradIpanI prastAvanAmAM temaNe ullekha karyo che. tethI karIne athavA tA chae daza nAnAM tattvAnI niSpakSapAtapaNe samAlecanA thAya evI abhilASAthI A kArya temaNe hAthamAM lIdhuM nahi hAya. game tema hA, e bAbatasara mAza namra vicAro praznati karavA mArUM mana teA lalacAya che. AthI have eka bIjI AmatanA isArA karyAM bAda e mArga tarapha prayANa karIza. A granthanI bhASA jo ke sarala che. chatAM paNa jevI joie tevI bhASAmAM A grantha lakhAye nathI ema mAnavA jaIe te pUrve e dhyAnamAM rAkhavuM ucita samajAya che ke je granthamAM nyAyanA viSaya pradhAnapada bhegavatA hoya, temaja je grantha sAhityanI daSTie lakhavAmAM na Avye hAya, temAM A prakAranI truTi e tenI sarvo za nyUnatArUpa nahi" gaNAya vAk. jainadharmanI udAratA e paratve vicAra karavAmAM Ave te pUrve jainadhama eTale zuM te jANavu* Avazyaka che. 'jainadharma' eTale tA 'jinaprarUpita dha;' paraMtu emAM'jina" zabdathI zu samajavuM evA prazna udbhave che. enA samAdhAnamAM samajavu` ke jeNe rAga-dveSAdika doSono sarvathA kSaya karyo hoya te ' jina ' 1, 1 sva`stha zAstravizArada jainAcArya zrIvijayadha reijInA pramukhapaNA heThaLa jaina esosiezana Apha inDiyA taraphathI DaoN. thAmasanuM svAgata karavAne khelAvavAmAM AvelI sabhAmAM AmAMnA kreTalAka vicAra| meM aMgrejI bhASAmAM pradazita karyAM hatA. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kahevAya che. AvA jine sarvajJa hoya temAM kahevuM zuM ? je dharmanA prarUpaka sarvathA vItarAga ane atae sarvajJa hoya te dharmamAM mithyA kathana hovAne jarAe saMbhava nathI, kAraNa ke prAyaH asarvajJatA, bhaya, rAga-dveSa vagere kAraNathI ja mithyA bhASaNa thAya che. parama vItarAga prabhue jaina dharmanI prarUpaNa karelI hovAthI A jaina dharmamAM mithyA bhASaNa ke pakSapAtane alpAMze paNa sthAna maLe kharuM ke? juo A saMbaMdhamAM haribhadrasUrijI zuM kahe che? " syAdvAdo vartate yasmin , pakSapAto na vidyate / nAstyanyapIDanaM kiJcit , jainadharmaH sa ucyate // " arthAta je dharmamAM syAdvAdanuM sAmrAjya che, jyAM pakSapAtane sarvathA jalAMjali ApavAmAM AvI che ane anya prANIne koIpaNa prakAre duHkha na devuM e jene aTala siddhAMta che, te dharmane "jaina " kahevAmAM Ave che. A uparathI sahaja samajI zakAya che ke ahA ! jainadharma e nAma paNa keTale vizALa artha sUcave che ! pAThakavarya ! jainadharmanI udAratAne prathama paricaya te tene zabda ja karAvI Ape che. vizeSa udAratA te ApaNe AgaLa upara joIzuM. jainadharma e udAra dharma che, kemake anya dharmonI mAphaka A dharma dharmAbhyAsamAMthI strI ane zudrane bahiSkAra karatuM nathI. brAhmaNa, kSatriya ane vaizya e traNa jAtinAja manuSyane ane 1 "syAdAdanuM vivecana AgaLa upara ApavAmAM AvyuM che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 temAM paNa vaLI puruSane ja (nahi ke rIone) dharmazAstra bhaNavAne adhikAra che, arthAt zakene ane strIone e adhikAra nathI, ema veda kahe che. (juo vedanI Rti" stra-zudo jANIne "). A uparathI sahaja vicArI zakAya che ke jeone abhyAsa karavA jeTale paNa adhikAra ApavAmAM AvyuM nathI, teone mukitanA adhikArI te kahI ja kema zakAya? jaina dharmamAM tema nathI. kaI paNa vyakti game te jAtinI he ke game te liMganI che, paNa tene dharmane adhikAra te anyanA jeTaluM ja che. emAM jarAe nyUnatA nathI, ema jaina zAstra uddagheSaNa kare che. manuSyanI vAta te dUra rahI, paraMtu pazu, paMkhIo-janAvarane sArU paNa te dharmanuM kAra sarvadA UghADuM ja che. e vAta tIrthakaranI dezanA rUpa amRtanuM pAna karavA deva, manuSya ane tiryaMce samavasaraNamAM Ave che e uparathI siddha thAya che. dharma hAI karIne paNa je dharma sarva koIne dharmAdhikAra ApI na zake, te dharmane tevI udAravRtti vAte dhanyavAda ghaTe che ! ! ! dharma kaMI keIne vecANa lIdhe nathI ke amuka vyakita ja tene lAbha laI zake. kahyuM paNa che ke-" vaghusadA dha " arthAta vastune svabhAva te dharma. je vyakti dharmanAM sAdhane prApta karI te pramANe vartana kare, te vyaktine te dharmane prApta karavAne sarvathA janma-siddha haka che, e vAta keIne paNa asaMmata hoya ema bane kharuM ke ? dharma saMpAdana Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 te game te vyakti karI zake te vAta ApaNe upara joI gayA. A pramANe dharma-saMpAdana karavAne sarvane samAna haka che eTaluM ja nahi, dharmopadezaka paNa game te thaI zake phakta tenAmAM te prakAranI gyatA hovI joIe, A udAra siddhAnta jaina darzanamAM spaSTa rIte jhaLahaLe che. jaina dharmanI udAratA ATalAmAM ja paryApta thatI nathI, paraMtu bIjA paNa evA aneka hetuo che ke je jaina dharmanI udAratAne pUravAra kare che. jemake-jaina dharmanI maitrI bhAvanA keTalAke, paMcendriya manuSya paratveja bhrAtRbhAva dhAraNa karavAne Adeza kare che, tyAre jaina dharma te ethI paNa eka pagaluM AgaLa bhare che ane samagra brahmAMDanA samasta jIva prati maMtrIbhAva rAkhavAnuM jora zorathI kahe che. A maitrI bhAvanAnA svarUpa paratve kalikAlasarvajJa zrI hemacandrAcArya * egazAstra " nA cethA prakAzamAM zuM kahe che te joIe. e ja ke- "mA kArSIt ko'pi pApAni, mA ca bhUt ko'pi duHkhitH| mucyatAM jagadapyeSA, matimaitrI nigadyate // " arthAta keI paNa jIva pApa na kare, keI paNa apAze paNa duHkhI na thAo, ane vizvanA samasta chane mukti maLe, A prakAranI bhAvanAne "maitrI bhAvanA kahevAmAM Ave che. AvI maitrI bhAvanA bhAvavI e kaMI bALakane khela nathI. jenAmAM rAga-dveSanI nyUnatA hoya te ja A bhAvanA bhAvI zake; kemake pitAnA duzamanane-pitAnA upara apakAra karanArane paNa dukhane prasaMga na prApta thAya eTaluM ja nahi, paraMtu te upAMta Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 vaLI te paNa janma-maraNurUpa zRMkhalAthI bAMdhI rAkhanArA sa'sArarUpI kedakhAnAmAMthI mukta thai siddhi-sundarInA svAmI ane e prakAre icchavuM' e ka i sahelu' kArya nathI. e kAya te ati ucca koTinA puruSa ja karI zake tema che. kahevAnI matalaba e che ke maMtrI bhAvanA bhAvavI joIe arthAta-kAipaNa prANI para dveSa na rAkhave, e upadeza jaina zAstromAM ThAmeThAma ApavAmAM AvelA che. ahiM te ApaNe A sabaMdhamAM e traNa udAharaNA vicArIzuM. ahutapravacana sUtrakRtAMga sUtramAM 11mA mAdhyayananI 12mI gAthAmAM kahyuM che. ke~~ 46 pabhU dose nirAkiccA, na virujjhei keNai / maNasA vayasA caiva, kAyayA ceva aMtaso // " arthAta sama banIne dveSane athavA DhASAne dUra karIne -manamAMthI vairabhAva kADhI nAMkhIne, manathI, vacanathI ke kAyAthI koIpaNa prakAre, jIvana paryaM``ta koinI sAthe paNa virAdha na karavA, ema samasta jIvAne upadeza ApavAmAM Avye che.A uparathI joi zakAya che ke guNahIna ke doSavaMta prANI upara dveSa karavAnA hoya ja nahi, ulaTu te prANI tenA kaTu karmInu phaLa anubhave che ema vicArI, tenA tarapha karavI joie.1 lAvayA 1 A hakIkatane A granthanA kartA paNu TakA Ape che. ( jue pR0 447 ) Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ '' uttarAdhyayana sUtramAM paNa kahyuM che ke-- appaNA saccamesejjA, mitti bhUesu kappae ?? 13 (( arthAta~~aMtaHkaraNapUrvaka satyanI anveSaNA athavA abhilASA kara ane sarva jIvA para maitrIbhAva dhAraNa kara. phakta sAdhuoeja maMtrI bhAvanAnu sevana karavuM ema nathI,paraMtu zrAvaka -gRhasthAne paNa temanI bhAvazyaka kriyA tarIke tema karavAnu zAstramAM kaheluM che. vicAra vardittA sUtranI pratikramaN karatI vakhate khelavAmAM AvatI nimnalikhita gAthA-- mitto me sabvamUpanuM vaiduM makkSa na d' ( sarva jIve mArA mitrA che, mAre koi paNa jIva sAthe verabhAva nathI. ) ahiM* prasaMgataH e paNa nivedana karavu asthAne nahi gaNAya ke 'jainetara bhikSukane jaine dAna na Apavu' ema jainazAstranuM pharamAna che ema kahenArAenI AA eka khAlI bhrAnti ja che; kemake jainazAstrakAre e te pAMca prakAranAM dAna khatAvyAM che. temAM anukapA dAna AvI jAya che. A anukampA dAnamAM pAtra-kupAtranA kaMi vicAra karavAmAM AvatA nathI. A uparathI joi zakAya che ke-jaina dharmanA upara A AkSepa karavA. e sunanuM kArya nathI. hA, eTaluM te mAre jarUra kahevu paDaze ke jaina dhama thI anabhijJa ane phakta nAmathIja jaina evA jaino jainetara bhikSukane dAna nahi ApavAnA kAraNa tarIke jaina dhama ne AgaLa kare che. paraMtu A dAna nahi ApavAnuM kAraNa strInuM kaIja nahi paNa temanI sa'kucita vRtti-temanI ajJAnadazA che te bhUlavA jevuM nathI. ApaNe AvA manuSya tarapha bhAvadayA batAvyA uparAMta khIjuM' zu' karI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 zakIe tema che? cintAmaNi je jaina dharma maLyA chatAM paNa manuSya-janma jee sArthaka na karI zake tenA saMbaMdhamAM bIjuM zuM kahevuM? jaina dharmamAM madhyastha-daSTi kevI ane keTalI hada sudhI jhaLahaLI rahI che, te tarapha have daSTipAta karIe. jenonuM prathamasUtra-mukhyamaMtra-navakAra ( namaskAra ) ke jene cauda pUrvanA sAra tarIke oLakhAvavAmAM Ave che, te digantamAM madhyasthabhAvane paTala vagADI rahyA che. A sUtramAM kone namaskAra karavAne nirdeza karavAmAM Ave che ? tene vi. cAra karavAthI, e sahaja samajI zakAze ke upayukata kathanamAM jarAe atizayokti nathI. amuka jAtinA, amuka kuLanA, amuka dezanA, amuka saMpradAyanA, amuka vayanA ke amuka veSanA manuSyane namaskAra karavAnuM A sUtramAM kahevAmAM AvyuM nathI. paraMtu jeNe potAnA kAma, krodhAdika Abhyantara zatru upara vijaya meLavyuM che tene-arthAt arihaMtane, jenA kaMThamAM mukita-ramaNae varamALA arpelI che. tene-siddhone, AcA ne, upAdhyAyane, jaganA sarva sAdhuone praNAma karavAne A sUtramAM ullekha che. - sAdhu zabdane artha prasaMgataH vicArI laIe. zrIbhadrabAhusvAmI dazavaikAlika-niryuktimAM kahe che ke" to samaNo jai samaNo, bhAveNa ya jai na hoi pAvamaNo / sayaNe ya jaNe ya samo, samo u mANAvamANemu // " athata sAdhuo bhAvavaDe karIne sArA manavALA hoya che. koI divasa malina manavALA hatA nathI. svajana ane Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 parajana e baMne para temanI samAna daSTi che, temaja mAna ane apamAnane paNa teo sarakhA gaNe che. jainAcAryomAM madhyasthabhAva kyAM sudhI hatuM, tene sArU haribhadrasUrijInuM daSTAMta maujuda che. teozrI mukata kaThe kahe che ke giAto na me vIre, pirAvizu. nirvAnaM caya, tarasya kArya pariSada !" arthAta-paramAtmA mahAvIra upara mAro pakSapAta nathI, temaja maharSi kapila, mahAtmA buddha vagere mahAnubhA prati mAre dveSabhAva nathI, paraMtu madhyastha buddhienyathArtha rIte vicAra karatAM-vAstavika parIkSA karatAM jenuM vacana yathArtha siddha thAya, tenuM zAsana svIkAravuM joIe. vizeSamAM e paNa temane mudrAlekha che ke - " bandhuna naH sa bhagavAn ripavo'pi nAnye sAkSAnna dRSTacara ekataro'pi caiSAm / zrutA vacaH sucaritaM ca pRthag vizeSa cIraM guNAtizayalolatayA zritAH smaH // " arthAta-vIra bhagavAna e kaMI mArA badhu-sagA nathI, kemake e te kSatriya jAtinA che ane huM te brAhmaNa chuM. vaLI kapila, buddha vigere anya dharmadhuraMdhare mArA zatru nathI. A vyaktiomAMthI koInuM paNa mane sAkSAta-darzana thayuM nathI. arthAta meM AmAMthI keIne paNa joyA nathI; te paNa vizeSa rUpe darekanA caritranuM meM zravaNa karyuM che. tathA dareke padArthanuM Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 je svarUpa pratipAdana karyuM che, tenuM meM dhyAnapUrvaka avalokana karyuM che. aMtamAM vIranA guNe vizeSataH daSTigocara thavAthI tenAja zAsananuM ame avalaMbana karIe chIe. AvA ja udgAre zrI hemacaMdrAcAryanA mukhamAMthI paNa nIkaLe che. teo kahe che ke zraddhava ra valavid na dveSamAtrAdaruciH pareSu / yathAvadAsatvaparIkSayA tu vAva vIra! muwAzitA w: '' arthAta-he vIra prabhu ! huM tAre pakSapAtI chuM, tenuM kAraNa kaMi e nathI ke mane tArAmAM mAtra aMdhazraddhA che. vaLI anyanA upara mane rUci nathI. tenuM kAraNa paNa ema na samajavuM ke tenA upara mane dveSa che. paraMtu AptatvanI parIkSA karyA pachI arthAta tuM Ata che ema khAtrI karyA bAda ja ame , tAro Azraya lIdho che. A mahAtmAnuM hRdayapaTa samabhAvamadhyastha bhAvathI kevuM raMgAyeluM haze, tene citAra temane cele nikha-likhita leka paNa upasthita kare che. temaNe maravIgAMvanananA, rAjArA sAputA caNA brahmA vA viSNurvA, haro jino vA namastasmai // " arthI--saMsAranA hetuta karmarUpI aMkurAne utpanna karanAra rAga-dveSAdika sarva dene jeNe sarvathA kSaya karyo che, bhale te pachI brahmA che ke viSNu che ke jina hetene Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 mAre namaskAra che. jaina dharmanA parama anurAgI ane eka dhuradhara jainAcArya heI karIne paNa temanA manamaMdiramAM samabhAva jhUlI rahyo che e zuM batAve che ? temanA hRdayanI udAratA-vizAlatA, anya darzanakAre tarapha tiraskAra na batAva ane madhyasthabhAva dhAraNa kare e ucca keTine jaina siddhAMta temanI rageragamAM vyApI gayele have joIe. - A te vikramanI bAramI-teramI zatAbdImAM thaI gayelA zrI hemacaMdrAcArya saMbaMdhI hakIkata ApaNe joI. A vAta aDhAramI zatAbdImAM thaI gayelA nyAyavizArada nyAyAcArya mahAmahepAdhyAya zrIyazovijayajInA saMbaMdhamAM paNa joI zakAya che. kemake temanA mukha-candramAMthI paNa evI ja vacanAmRtanI dhArA vahe cherAnasAranA 16mA aSTakamAM teozrI kahe che ke" svAgamaM rAgamAtreNa, dveSamAtrAt parAgamam / na thavAparavAno vA, jina madhyarathA zA che." jJAnasAra, mAdhyazca-aSTaka, 0 7. arthAta- ame mAtra rAgathI sva (jaina) Agamane Azraya ke mAtra zreSathI para (jainetara) Agamane tyAga karatA nathI, paraMtu madhyastha daSTithI avalokana karIne yathecita karIe chIe. vaLI zrImAna,gasUrinA saMbaMdhamAM kaMIka eraja prakArane madhyasthabhAva daSTi-gocara thAya che. e vAta temaNe racelA "bhaktAmara-tetranA nimna-likhita kaleka uparathI joI zakAya che. " buddhastvameva vibudhArcitabuddhibodhAta tvaM zaMkaro'si bhuvanatrayazaMkaratvAt / Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 dhAtA'si dhIra ! zivamArgavidhevidhAnAd vyaktaM tvameva bhagavan ! puruSottamo'si // " -bhaktAmara stotra, le. 25. arthAta-kharekhara tuMja buddha che, kAraNa ke devatAoe tArA kevalajJAnanA baMdhanI pUjA karI che. vaLI jagatamAM ke paNa zakara hoya te te tuM ja che, kemake tribhuvanane sukhI karanAra tuM che. tathA he dhIra ! mekSamArganI vidhine tuM prarUpaka che, tethI tuM ja brahmA vidhAtA che. AthI tu puruSottama nArAyaNa-puruSamAM uttama che. e vAta te spaSTa che. ekaja pUjya vyakitanAM judAM judAM nAme ke je nAmene AgaLa karIne bhinna bhinna darzanakAre kaleze kare che, te dvArA stuti karI ema siddha karI batAvyuM ke-je vyakitane jagatanA judA judA darzanakAre-dharmavALAe pUjya gaNe che te zu yukta vyakti ekaja che. mAtra judAM judAM nAme laI vyartha jhaghaDA thAya che. evI udAra bhAvanA samabhAvavRtti zuM uparanA leke mAMthI nathI jhaLakI uThatI ? ATalAM ja daSTAnta nahi, paraMtu jainazAstromAM ThekANe ThekANe AvAM madhyastha bhAvanAnAM daSTAMte maijUda che. ene ullekha karavA besIe te pAra Ave tema nathI. sAcuM e mAruM (ane nahi ke mAruM e sAcuM ) arthAt jyAM guNa hoya te grahaNa karavA e siddhAMte jainAcAryonA hadaya upara kevI gADha chApa besADI hatI te tarapha ApaNe have najara karIe. kaI paNa graMthakAre pitAnA dharmanA graMthe temaja tenA para TIkA, TippaNa, Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 ' mbakam avasUri vigere lakhe emAM teA kai navAi jevu' nathI; paraMtu brAhmaNa, mauddha vagere anya i'nIyA ke jeo jaina dhama' prati zatrubhAva vahana karatA hatA, temanAM pustako upara jainAcA TIkA lakhe, temanAM pustakAnuM saMrakSaNa kare eja kharekhara A caya --janaka che. sAdhAraNa puruSa tA potAnA virAdhInAM pustakA tarapha najara paNa na | ke, te pachI tene hAthamAM tAleja zene ? ane tema DAvAthI te tenA abhyAsa kare evI AzA paNa kema bAMdhI zakAya ? bhATaluMja nahi paNa te graMthAmAM rahelA guNeA prati anurAga dhAraNa karI, te graMthA upara te TIkA lakhe evu te svapne paNa bane kharUM ke ? A kAya' te " vasudhaiva kuTu " arthAt samasta jagata e mArU kuTuMba che. evI manahara divya bhAvanAthI jenu hRdaya bhAvita thayu hoya teja karI zake. saMskRta sAhityamAM suprasiddha evAM pAMca mahAkALyA upara jainAcArcIe TIkA lakhelI che. kAda marI, kAvyaprakAza, anagha rAghava, rudraDhanA kAvyAla'kAra, nyAyasAra, nyAya'dalI, mahAvidyAviDaana vagere aneka gra'thA upara paNa jainAcAryonI TIkA che. vaLI vizeSamAM, bauddhanA jakharajasta nyAya graMthA jevA ke-diganAgakRta nyAyapravezaka ane dhame'ttararacita nyAyabindu TIkA e bemAMnA prathama graMtha upara zrIharibhadrasUrie TIkA ane bIjA upara malavAdIjIe Tippana racela che. anya danIcenA graMthA upara TIkA lakhI jainAcAe temane vibhUSita karyAM che. eTaluMja nahi, 1 jue, daptinA sAmAnovi nAdvaita jainamaMdiram / magadhamAM mare te gadheDA thAya, vagere Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 paraMtu te uparAMta temanA graMthane bhaMDAramAM rAkhI tenuM saMrakSaNa karyuM che. vizeSamAM diganAganA nyAyapravezaka nAmanA bauddha nyAyanA atyuttama graMthane uddhAra (saMrakSaNa) jene eja karyo che, kemake je jaina bhaMDAramAMthI A graMtha prApta thaye na hata, te anyatra A graMtha na jovAmAM AvavAthI, jagatane A graMthane lAbha maLI zakata nahi e vAta suspaSTa che. De. ena. mirAneva pI. eca. dvanA dinAganI nyAyapravezikA ane mAna haribhadranI te paranI TIkAe nAmanA lekhaA vAtane ullekha karavAmAM AvyuM che. bauddhAcArya zAMtirakSita sUri, kamalazIlanI banAvelI TIkAthI alaMkRta tattvasaMgraha nAmane graMtha jaina bhaMDAramAM che. (hAlamAM gA. e. sirIm taraphathI thoDA vakhatamAM prasiddha thavAnuM saMbhaLAya che.) A uparAMta rAjazekharanI kAvyamImAMsA, vasarAja kRta "rUpakaSarka sela racita "udayasuMdarI kathA (gA. o. sirIjha taraphathI prakAzita ) vagere aneka anya graMthe paNa jainabhaMDAranI prati parathI prakAzamAM AvyA che. A uparathI jene dezanI amUlya vastune urakeda na thaI jAya e bAbata upara laya ApatA hatA e vAtanuM have samarthana karavAnI jarUra rahetI nathI. jainAcAryone udeza jagatane sukhI banAvavAne, nItine mArge caDhAvavAne, dezanI unnati karavAne, vadhAre pramANamAM lekene vidyAthI alaMkRta karavAnuM hatuM. A vAta temaNe dhArmika sAhitya uparAMta aihika sAhitya jemake nATaka, 1 A lekha jainazAzananA vIra saM. 2438mAM prasiddha thayela dIvALInA khAsa aMkamAM Apela che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra1 campa, keza, vyAkaraNa, kAvya, nyAya, upadezamaya kathAomAM paNa phALo ApI siddha karI batAvI che. atyAre ardhamAgadhI. prAkRta bhASA (apabhraMza bhASA paNa) astitva dharAve che, tenuM kAraNa zuM che? tenuM kAraNa e ja ke jene e ja prAkRta sAhityarUpI vRkSane pALIpoSIne meTuM karyuM che-ucheryuM che. janee saMskRta sAhityamAM keTale phALo Ape che tene sArU te jarmana prophesara De. harTala pitAnA lekhamAM zuM jaNAve che tenuM digadarzana karAvavuM ja basa che. tyAM kahyuM che ke jainanA mahAna saMskRta sAhityane alaga pADavAmAM Ave, te saMsakRta kavitAnI zI dazA thAya?" vaLI vizeSataH jainenuM kathAsAhitya jainetara kathAsAhityathI keTale aMze caDItuM che te nakakI karavAnuM kAma te huM sahRdaya vicArakene saMpuM chuM. hA, eTaluM te huM jarUra kahIza ke jaina kathAsAhitya nItinA siddhAMtothI jevuM bharapUra che tevuM anya sAhitya mArA jevAmAM AvyuM nathI. hiMduomAM jema manusmRti kAyadA-kAnunene graMtha che, tema jainemAM bhadrabAhusaMhitA (46 me adhyAya "dhI jaina la" bukamAM prakAzita), inaMdinI jinasaMhitAhemacandrAcArya kRta ahaMnnIti vigere che. A ahaMnnItimAM phakta nItinA ja putrane hakadAra kahyA che ke je vAta manusmRtimAM jovAmAM AvatI nathI. tyAM te nItivAnuM ne anItivAna badhA putrane hakadAra kahyA che. ahaMnnIti pramANe cAra jAtanA putra hakadAra che, jayAre manusmRti pramANe bAra jAtanA putra che. vaLI nyAyathI dhana upArjana karavuM ane temAMthI bane te rUpiye ATha AnA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra pramANe dravya dharma mArgamAM kharacavuM evA upadeza jaina graMthe zivAya anya sthaLe maLavA muzkela che. rAjyAtikrama na karavA, rAjAne mAna ApavuM' e pazu jaina zAsananAja siddhAMta che. A uparathI samajI zakAya che ke jainAnA aihika sAhityamAM paNa nItine pradhAnapada ApavAmAM Avelu che. uparyukta prakAranuM jenA pAse sAhitya hAvA chatAM jenA pAse sAhitya nathI, je che te nirmAlya che evuM kahevAnu kA vidvAna sAhasa karI zake? alakhata e vAta atra kahevI niratha ka nahi gaNAya ke jaine pAse jeTaluM sAhitya che, temAMnA bahuja thADe! bhAga hajI prasiddha thayA che, ghaNA bhAga hajI bhaDAromAM che. jeTalA bhAga prasiddha thayA che, teTale paNa hajI aMtara vidvAnenI samakSa joie tevI rIte raju karavAmAM Avye nathI. vaLI eka vAta e che ke keTalAkAnA mAnyatA ema che ke jaina sAhitya manuSyane bAyalA banAve che. A vAta keTale aMze pAyAsara che te ApaNe vicArIe, je leAkeA A AkSepa kare che te leAkeA ' ardittA paramo dharmaH "e siddhAM tanA vAstavika artha samajatA nathI. teo te ema samajI beThA che ke 'dareka kArya karavAmAM hiMsA thAya che,vAste kAi paNa jAtanuM kArya gRhasthe karavuM nahi ema jaina siddhAMta kahe che;kAi mArI jAya athavA teA ApaNI AbarU jatI hoya, te paNa esI rahevu" AvA AkSepa karanArAoe jaina dhama'nA vadhAre uMDA abhyAsa karyAM hAta te te Ave! AkSepa kadI karata nahi. kemake jaina zAstrakArAe tA spaSTa rItyA nivedana karyuM che. ke sAdhuo vadhAremAM vadhAre cA pALe tA te vIsa vizvA jeTalI . Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23 che, evI rIte gRhastha te phakata savA vizvAja dayA pALI zake tema che. A ja batAvI Ape che ke gRhastha sAdhuthI oLakhe bhAge dayA pALe che. ATalI badhI gRhasthane sArU chuTa mUkelI hovA chatAM paNa gRhastha nAjuka bAMdhAnA, kAcA mananA, kamaLa hadayanA hAI karIne ke anya koI kAraNane lIdhe svataH bAyelA rahe ke bane temAM jena sAhitya athavA dharmane zo doSa vArU? jaina dharmamAM nItisara yuddha karavAnI paNa gRhasthane manAI karI nathI. A vAtanA samarthanamAM huM eTaluM ja kahIza ke zuM prathama tIrthakara rASabha vAmInA putra bharata cakravartIe sATha hajAra varSa paya ta yuddha karyuM hatuM nahi vArU? ane yuddha karyuM tema chatAM paNa zuM teo mekSe gayA nahi ke? vaLI zreNika ceDArAjA, kANika, kumArapALa e rAjAe jaina hatA e vAta te ItihAsa-siddha che ane temaNe yuddha paNa karelAM che. temaja vimalazAha, AMbaDe, vastupAla vigere jenoe yuddha karyAnA ullekha itihAsamAM jovAya che. vaLI jaina zAstrakare te jorazorathI kahe che ke " sUvA te dham sUrata arthAta je karma karavAmAM zarIra che, te dharma karavAmAM paNa zuravIra che. TUMkamAM upayuMkata kathana pachI A AkSepamAM keTalI satyatA rahelI che e vidvAne sahelAIthI samajI zake tema che, te pachI A AkSepane asatya TheravavA vizeSa prayatna karavAnI jarUra rahetI nathI kahevuM jarUranuM thaI paDaze ke jana zAstromAM gRha ne mATe je jIvarakSA karavAnuM kaheluM che, te eTalA aMzamAM ke-nIrANAnajUnA fai RvArataratyata arthAtanirdoSa evA trasa jIvene mAravAnI buddhithI mAravA nahiM. gRhasthane Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra4 mATe A niyama hovAthI ja upara kahevAmAM AvyuM tema jana rAjAo, maMtrIo vigere Atika jaina hovA chatAM paNa teoe laDAIe karelI che. bAkI nirdoSa prANione takalIpha ApavAnuM ke teonI hiMsA karavAne te keIne haka hoI zake ja nahiM ane tevI AjJA keI nItijJa zAstrakAro Ape paNa nahi. ane te vAta mahAbhAratamAM paNa ApelA, ahiMsA parama dharma" e vAkyathI puravAra thAya che. A ucca koTine mananIya siddhAMta kene mAnya na hoya vAra? jaina sAhitya paratve have huM eTaluM ja kahIza ke jenenA lakhelAM rAsAo, tIrthamALAo vagere prAcIna samayanA gujarAtanI sthiti, te samayanA rItarivAjo, bhASA temaja aitihAsika bAbate upara sArI prakAza pADI rahyAM che. temAM khAsa karIne jaina zilAlekhe bhAratavarSanA itihAsa para ke prakAza pADe che te jANavuM hoya te The. gerineTane "jainazilAlekhe ane bhAratavarSane itihAsa" e nAmane lekha vAMce. jana sAhityane vizeSa khyAla ApavA jatAM mULa viSayathI vadhu viSayAMtara thaI javAne bhaya rahevAthI ApaNe ATalethIja e prakaraNa samApta karIzuM. paraMtu eTaluM umeravuM anAvazyaka nahi gaNAya ke sAhityadvArA ja jainee dezanI sevA bajAvI che tema nathI, paraMtu zilpa-kalAne paNa uttejana ApavAmAM teoe agra bhAga bhajavyuM che. A te sAhitya dvArA dezanI se karavAnI je udAratA janoe dAkhavI che tenuM phakta atra digdarzana karAvyuM che. have huM Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25 eka bIjI bAbata tarapha dhyAna kheMcIza. jaina dharmamAM deva, guru ane dharmanI vyAkhyA zuM ApI che te joIe. prathama te devanuM lakSaNa vicArIe. A saMbaMdhamAM zrI hemacandrAcArya kahe " sarvajJo jitraagaadi-dossstrailokypuujitH| yathAsthitArthavAdI ca, devo'han paramezvaraH // " -ogazAsa, dvitIya prakAza. arthAta- je sarvajJa che, jeNe rAgAdika dene parAjita karyA che, jenI tribhuvana pUjA kare che. ane je jevA padArtho che, te ja prakAre tenuM svarUpa kahe che. te deva che, te ja ahaMnuM che, te ja paramezvara che. A vyAkhyA uparathI joI zakAya che ke AvuM devanuM lakSaNa sarvamAnya thayA vinA rahe tema nathI. kAraNa ke AmAM jaine tarapha jarA paNa pakSapAta batAve nathI. jenAmAM upayuMkata guNe hoya te deva kahI zakAya, sAthe sAthe gurunuM lakSaNa paNa joI laIe-- " mahAvratadharA dhIrA bhaikSamAtropajIvinaH / sAmAyikasthA dharmopadezakA guravo mtaaH||" arthAta-jeo pAMca mahAvratanuM pAlana kare che, jeo dhIra che, jeo bhikSA mAtrathI AjIvikA calAve che, jemAM samatArUpa sAmAyikamAM sthita che. ane jeo dharmane upadeza Ape che, temane "guru" mAnavAmAM Ave che. juo A vyAkhyAmAM che jarA paNa kheMcatANu? game te jAtine puruSa gurupada prApta karI zake e khullI vAta che. atra eka vAta Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khAsa dhyAnamAM levA jevI che ke Adarza sAdhujIvanane khyAla jaina sAdhu jevAthI ApaNane maLI Ave che. prAyaH jainetarasAdhuo pitAnA AcAra-vicAramAM atizaya zithila thayelA jovAmAM Ave che, temaja tyAgavRttine badale teo mojazokhamAM vadhAre lubdha thatA jovAmAM Ave che. jaina darzanarUpI prasAdanA pAyA ane bhIMtarUpa deva ane gurunI vyAkhyA ApaNe upara joI gayA. have te prAsAdanA bharUpa dharmanuM lakSaNa vicAravAmAM Ave che. " sUto pratattamatamAre dharatIti dharma: " athavA " turatApatawALiyArabAdu dharma karate" athavA to "toDamyunivarasiddhi: ra dha e pramANe dharmanI sAmAnyarItithI judI judI vyAkhyA ApavAmAM Ave che. uparyukta vyAkhyAone artha e che ke-durgatimAM paDatA AtmAne dhAraNa karI rAkhe-durgatimAM paDatuM hoya temAMthI bacAve te "dharma" kahevAya che. sAMsArika temaja pAramArthika kalyANanI je vaDe prApti thAya-siddhi thAya tene "dha" kahevAmAM Ave che. A deva, guru ane dharma e traNa ta para ghaNuM kahI zakAya tema che, paNa A prastAvanAnuM kalevara vadhI javAnA bhayathI temaja haju mukti ane svAdvAda paratve keTaluMka kathana karavAnuM hovAthI A tane vizeSa ulekha karI vAcaka varganI dhIraja dUra karavA IcchatuM nathI. muktinA svarUpamAM ane te prApta karavAnAM sAdhanamAM darzanakAra ekaekathI jAdA paDe che. kaI jJAna, bhakti ane yogane mukitasaMpAdana karavAnAM sAdhana tarIke gaNe che, te koI sata, cita ane Anandane; jyAre keTalAka mahera, baMdagI ane kherane tenA sA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa thaI jAti ane cIna samAI jAya, dhanarUpa gaNe che. keTalAka guru vacanamAM nizcaya rAkhavAthI mukti maLe che ema kahe che, jyAre jaina darzana ema spaSTa ullekha kare che ke samaga-darzana, samyakajJAna ane sammacAritra dvArA mukita maLe che. jainadarzane batAvela sAghane sarva mAnya thaI zake tema che. vaLI A sAdhanAmAM anya sAdhanene aMtarbhAva paNa thaI jAya che, e vAta vicAravAthI sahaja jaNAI Ave che. jemake jJAna, bhakti ane vega e samyaga darzana, samyaka jJAna, ane samyaka cAritra e traNamAM samAI jAya che. TUMkamAM muktinA sAdhana tarIke upadezataraMgiNuM" nA kartA ratnama DiragaNi, je aAdhana batAve che, te sAdhanamAM te be mata hoI zake tema che ja nahi. teo darzAve che kenAsAvara na utarAparatve na tarkavAde na ca tttvvaade| na pakSasevA''zrayaNena muktiH kaSAyamuktiH kila muktireva // " arthAta-digabara avasthAmAM mukita nathI, zvetAA avasthAmAM mukti nathI, tarkavAdamAM mukita nathI, tattavavAdamAM mukti nathI, pitAnA pakSanI sevA karavAmAM mukti nathI. paraMtu dedha, mAna, mAyA ane lebha e cAra kaSAethI cukta thavAmAM ja vAstavika rIte mukti rahelI che. A prakAranI muktinI vyAkhyA uparathI paNa jaina dharmanI udAratA siddha thatI nathI ke? Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 game te vyakti pachI cAhe te puruSa hoya ke strI hoya, te mukti meLavI zake che ema jaina siddhAMta kahe che. vaLI evuM paNa nathI ke jaina sAdhune veza pahere teja mukti maLe nahi te nahi. paMdara prakAre mukita maLe che, ema jaina zAstramAM pATha che. sAthe sAthe eTaluM huM nivedana karIza ke anya darzanakAranI mAphaka jainee mukitane anitya temaja zunya mAnI nathI. mukta thayA pachI saMjAramAM paribhramaNa karavAnuM rahetuM nathI ema jaina dharma kahe che. vaLI A dharma pramANe mukta avasthAmAM mAtamA anaMtajJAnI, anaMtasukhI manAya che. jaina dharmanI udArata paratve ApaNe upara ghaNAM kAraNe joI gayA paNa te kAraNenuM mULa kahe ke sarvottama kAraNa kahe te te "syAdvAda' ja che. jainenI syAdvAdazailI bhalabhalA vidvA. nene AzcaryamAM garakAva kare che. eTaluM ja nahi paNa jainetara vidvAnone paNa mukatakaMThe tenI prazaMsA karavI paDe che. anya darzanakAroe paNa guptarItyA te tene svIkAra karyo ja che. e vAta ApaNe AgaLa upara jaIzuM. jyAre syAdvAda Ave ucca keTine siddhAMta che, te tenuM sthUla svarUpa te ApaNe jANavuM joIe. syAdvAda e "sthAt " ane "vAda" e zabdane banela che. "smAta " ne artha " kathaMcit " "amuka apekSAe" ema thAya che. "cA vyAM ane vAnarota " ema zrI hemacandrAcAya kare che. arthAt "syAt" e avyaya che. ane te eka karatAM vadhAre pakSa( bAju)nuM ghatana kare che. A uparathI samajI zakAya che ke koI paNa Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vastunuM eka karatAM vadhAre daSTibindudvArA kathana karavuM. nirdeza kare e syAdvAda che. TUMkamAM eka vastumAM sApekSa rItyA aneka dharmane-are virUddha dharmane paNa svIkAra kare te syAdvAda che. e te sAdhAraNa manuSya paNa jANe che ke dareka vastunI be bAjue tapAsavI joIe. eka bAju jevAthI vAstavika jJAna prApta na thatAM brAnti-bhrama utpanna thavA saMbhava rahe che. ane ulaTA UMdhe mArge caDhI javAne prasaMge prApta thAya che. A syAdvAdanuM kSetra atyanta vizALa che. dareka prameya padArtha syAdvAdanI mudrAthI mudrita che. e vAtane zrI hemacandrAcArya Teke Ape che, kemake temaNe kahyuM che ke"aadiipmaavyom samasvabhAvaM, syAdvAdamudrAnatibhedi vastu" anyagavyavacchedakA, paMcama maleka athatu-dIpathI laIne te AkAza sUdhI sarva padArtha samasvabhAvane dhAraNa kare che, kAraNa ke koI paNa padArtha syAdvAda mudrAnuM ullaMghana karI zake tema nathI. vizeSamAM anekAntavAda, apekSAvAda e syAdvAdanA paryAye che. dareka vastu anantadharmotmaka che. kemake astitva, nAstitva, nityatva, anityatva, sadazatva, visadazatva ItyAdi vastunA dharmo che. dareka vastu (dAkhalA tarIke ghaTa) pitAnA dravya, kSetra, kAla ane bhAvanI apekSAe sat che, jyAre paranA dravya, kSetra, kAla ane bhAvanI. apekSAe asat che. jevI rIte ke muMbaImAM vasanta RtumAM mATIne rakata Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gha, dravyathI mRttikAne che athata mRttikA sivAya anyarUpapaTarUpa nathI. eTale ke ravadravyathI sata che. jyAre paradravyathI asat che; temaja kSetrathI muMbAIne che, nahi ke bIjA koI kSetrane. kAlathI vasaMtaRtune che paraMtu te sivAya bIjI koI Rtune nathI. bhAvathI raktavarNayukta che, kiMtu anya koI varNa yukta nathI. A pramANe ApaNe eka ja vastumAM ( dAkhalA tarIke ghaTamAM) sava ane asattva ema be ubhaya viruddha dharma kevI rIte rahelA che te joI gayA. have nityatva ane anityatvanA saMbaMdhamAM vicAra karIe. arthAta anya zabdomAM kahIe te dareka padArtha utpAda, vyaya ane progya yukata che ema vicArIe. prathama te AtmA paraja A vAta ghaTAvIe. vyArthika nayanI apekSAe mULa vastu-dravyanI apekSAe ema kahI zakAya ke AtmA nitya che, tathApi paryAyArthika nayanI ape. kSAe-guNa ane paryAnA utpAda ane vinAzanI apekSAe AtmA anitya che ema mAnavuM paDe che, kemake jyAre AtmA A manuSya dehane tyAga karI anya gatine-devAdigatine prApta kare che, tyAre manuSya paryAyane vinAza thayela ane devAdiparyAyane utpAda thaye e sahaja samajI zakAya che, paraMtu Atmatvacetanatva te banne dazAmAM samAna ja che-dhruva ja che. have A bAbata upara vizeSa vivecana na karatAM anya dazanakAroe syAdvAdane svIkAra karyo che ke kema tene vicAra karIe. prathama te sAMkhya darzanane vicAra karIe. sAMkhya darzanakAre satva, rajasU ane tamasU e traNa guNanI sama avasthAne "prakRti" temaja prakRtimAM prasAda, saMteSa ane dainyAdi aneka dharmo Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31 savIkAyo che. A yAdvAdanuM avalaMbana nahi te bIjuM zuM? niyAyike e paNa syAdvAdane Azraya lIdhe che. kAraNa ke teo paNa dravya, guNa ane karmane sAmAnya ane vizeSa ema ubhaya pe mAne che. baudhdhanA matamAM pAMca varNavALA ratnane "mecaka kahevAmAM Ave che.A mecakajJAnamAM teoe nIla, pIta vigere citrajJAna paNa mAnyuM che. mImAMsakee paNa pramAtA, pramiti ane prameyanA jJAnane ekarUpe mAnyuM che. mahAbhUtAdikamAMthI caitanyazakita uddabhave che, ema cAvaka mAne che. atae mahAbhUtAdikanA pariNAma tarIke citanyane te oLakhAve che. A citanyane pRthvI Adika tathI bhinna bhinna ja nyA vinA tene chUTake ja nathI. jyAre chUTake ja nathI, eTale enI meLe cAke paNa syAdvAdanA tAbAmAM AvI gayA. prastutamAM e kahevuM asthAne nahi gaNAya ke jena tatvathI anabhijJa puruSoe syAdvAdanA saMbaMdhamAM "te saMzayavAda che, e te jainee potAnA bacAva tarIke ghI kADhela vAda che, ItyAdi je asaMbaddha ane nyAyabAdhita udagAra kADhyA che, tene A granthakartAe saceTa rIte pratyuttara Apela hovAthI te saMbaMdhamAM atra vicAra karavAmAM AvatuM nathI. uparyukata vivecana uparathI jainadharmanI udAratA e udAratA che ke kema te spaSTa samajI zakAtuM hovAthI e viSayane aMge kaMI vizeSa lakhavAnI have AvazyakatA rahetI nathI eTale svAdAdanuM sthUla svarUpa stuti-caturvizatikA (pa.1ra115) tarapha dRSTi-pAta karavAthI joI zakAze. T Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cara have A prastAvanA pUrNa karavAmAM Ave te pUrve pAThaka--vayaMne eka bhalAmaNa karavI ucita samaju chu, te e che ke 'koi paNa vidvAna kAi paNa darzanamAM pratipAdita karelA siddhAntAnu kha'Dana karavA taiyAra thAya, te pahelAM teNe te danane tenA adhyApaka pAsethI pUrNa abhyAsa karavA joie' e vAtane A granthakAra pazu sa'mata heAvAthI A granthakAre sva-para-upakArArthe racelA, chae danAnAM tattvAnA spaSTIkaraNathI maneAmahaka evA A tattvAkhyAnanAmaka granthamAM potAnA vicArAthI bhinna ane kadAcit viruddha vicArI paNa daSTigocara thAya tA tethI hazkerAI na javuM'. parantu tenA upara tulanAtmaka dRSTie niSpakSapAtapurarasara vicAra karavo. kemake ' mArU te sAcu'' e siddhAMta vizvamAnya thaye nathI ane thavAnA nathI; paraMtu sAcuM te mArUM' e siddhAMtane svIkAravA sahu kAi sadA tatpara ja hAya emAM kahevuM ja zuM? aMtamAM samasta jagatne zAMti maLe ane tenuM kalyANu thA; evI abhilASA zrImAnatu MgasUri kRta nimna-likhitakhaTArASTrI maLazAhI, guM: rAMtiH / yugAdIzaH zriyaM kuryAd, vilasatsarvamaMgalaH / "" --padyadvArA pradarzita karI huM atra viramuM chuM. hIrAlAla rasikadAsa } kApaDiyA. senTa jheviyara kAleja, muMbAi. vIrasa vat 2451, kArtika zukala pratiSad. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kiMcit vaktavya. A graMtha lakhavAnI bhAvanA kevA sa`jogo vacce thai ane tattvAkhyAna nAma zA kAraNathI ApavAmAM Avyu' e vAtano khulAsA jayAM sudhI karavAmAM na Ave tyAM sudhI jijJAsuonI jijJAsA pUrI na thAya e vAta svAbhAvika che. pUjyapAda gurudevanI pAse banArasamAM nyAya, vyAkaraNa vagerenA abhyAsa karyo mAda siddhAcalanI yAtrA nimitta prayANuM thatAM AgarA, nayAzahera, zivagaMja, udepura vagere zaheramAM cAturmAsa karI anhe jyAre gujarAta tarapha AgaLa vadhavA lAgyA ane jema jema vidvAnonA samAgama paNa thata gayA tema temanI dAza'nika jijJAsA vizeSa rUpamAM jovAmAM AvatI gaI. kathA-caritrAnA tA se'ka graMthA jaina, jainetaranA bahAra paDI cUkavyA che, parantu dareka darzanAranu tAttvika rahasya kevA prakAranuM che, kayA danakAra mAkSane kevI rIte mAne che? kayA danamAM keTalAM pramANe mAnelAM che? tevA viSayAne samajAvanAra gujarAtI bhASAmAM jevA joie tevA graMtha adyApi mahAra paDyA sAMbhaLavAmAM AvyeA nathI. hA, saMskRta bhASAmAM tevA se'kaTA granthA haju paNa vidyamAna che, paNa tethI sAmAnya buddhivALA janasamAja lAbha lai zake nahi e vAta manavA ceAgya che. kevaLa SaDjanasamuccayanI TIkAnA bhASAnuvAda eka jaina bhAIe bahAra pADela che, paNa te janatAne Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upagI nIvaDI zaka nathI, temaja vizeSarUpathI parikruTa vivecanavALe nathI banI zake. keTalIka jagyAe te jaina darzananA mULa jJAnanA abhAve AkSepa paNa karyA che. che A sivAya chaTaka chUTaka graMthomAM paNa thoDuM zeDuM vivecana keTaleka ThekANethI bahAra paDela che, paNa saMkalanAbaddha viSace na levAthI vAMcanArane padArthavijJAna barAbara rIte thaI zake tema nathI. Ama hevAthI tathA keTalAka vidvAnI preraNA thavAthI A graMtha lakhavA mArI IcchA jAgRta thaI. - tattvAkhyAna nAma ApavAnuM kAraNa e che ke keTalAka mahAnubhAve te jaina zabda sAMbhaLatAM camakI uThe che. jo ke jana zabda eTale te vizALa ane udAratAsUcaka che ke bIjA dArzanika zabdomAM teTaluM rahasya bhAgyeja maLI Ave.ni dhAtuthI aiNAdika na pratyaya AvavAthI jinazabda bane che. yati zArirAjJanniti ninaH arthAt rAga, dveSa, meha vagere Antarika zatruone je sarvathA vinAza kare te vyakti jina kahevAya. ane te janA abhISTa deva te jaina-AmAMthI e artha nIkaLI zakti nathI ke amuka vyakita ja jina kahevAya ane amuka nahi je kaMI paNa vyakti pUrvokta kArya kare te tamAmane jina zabdathI vyavahAra karI zakAya che. jyAM ATalI badhI udAratA IzvaranI mAnyatAmAM jaNAvI hoya tyAM pakSapAtane saMbhava kema saMbhavI zake? che keTalAka bicArA dhamadha che te A jaina zabdathI bhaDakI uThe che ane te zabdamAM nAstikatAnI jANe gaMdha na AvatI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35 hoya tema ma maraDe che. A uparathI eka kahevata paDI gaI kahe. vAya che ke hAthI mardonmatta thaIne AvatuM hoya ane jIva. jokhamamAM hoya te rakSaNa mATe paNa janamaMdiramAM na javuM temaja tenA javAbamAM bIjAe e pramANe kahyuM ke siMhanA paMjAmAM AvI jatA hoIe te te bahetara paNa zivamaMdiramAM na javuM. eke avAja uThAvyuM ke vedane na mAne te nAritaka, tyAre bIje kahe piTaka ke na mAne te nAstikajyAM Ama ApasanA vAda-vivAda ne mArAmArI cAlatI hoya tyAM vastusthitine vicAra paNa keNa karI zake ? kharuM jotAM e badhI vAte jUnA jamAnAnI sAthe bhUsAI javA AvI che. jamAne badalAya che. vaimanasya ne kusaMpanI vAsanAo nAza thatAM jAya che te paNa hajI te taddana nirmULa thAya nahi tyAM sudhI te rAha jovI rahI. AvAja kAraNane laI jainazabdane AgaLa nahi lAvatAM mAtra tatvAsthAna nAma ApavAnI jarUra jaNAI che. tenuM AkhyAna-kathana jemAM karavAmAM AvyuM hoya te tatvAkhyAna nAma paNa sArthakane rahasyapUrNa che. - A graMthamAM dareka darzanakAronAM maMtavya tenI sAthe atha AcAranuM pratipAdana paNa bhUlavAmAM AvyuM nathI. arthAta jeTalA aMze banI zakyuM teTalA aMze AcAra vagerenuM pratipAdana karavAmAM AvyuM che. A mATe aneka graMthe jovAnI jarUra paNa jaNAi hatI, kAraNa ke jyAre pramANu prameyanuM pratipAdana karavuM hoya tyAre te viSayanA graMthe sArI rIte avalekyA sivAya tenuM yathArtha nirUpaNa na ja thaI zake. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ je lAkAe jaina tarka graMthA, vyAkaraNa graMthI tathA sAhitya kAvya kezAdinuM avaleAkana karyuM haze, te leAkeA jaino nAstika che ema uccArI nahija zake, ulaTu temanAthI nAnI praza'sA karyA vinA nahi cAle. je ke e jaina AcAratha thAdazavaikAlika,AcArAMga,dhama bindu,yogazAstra vagere avalAyA haze, te ema nahi uccArI zake ke janAnA AcAra zuddha ane Adaza nathI.temaja jeoe jainonA tyAgadhama ane gRhasthadharma pratipAdana karanAra graMthA joyA che, te kevI rIte kahevA' sAhasa karI zakaze ke jeneAnI a'isAe bhAratane bAyalA banAvyA che! e te izvarane jagatkartA mAnI tene ja bharose ne AdhAre esI rahetA hAya ane je kai paNa karmo karyAM sivAya izvaranI sahAyatAnI rAha joi rahetA hAya tevA leAkAe ja bhAratanI prajAne nirSIya ane napusaka anAvI dIdhI che. je kammU sUrA te dhamma sUrA ? evI jyAM udghoSaNA khUkha jorazeArathI karavAmAM AvI haiAya te dhama sInasattvatAne kevI rIte banAvI zake ? jeneAnA hAthathI rAjya kArAbAra gaye temaja sAcA jainAnA sahavAsa haThatA garcA tyArathI bhAratanuM adhaHpatana thavA lAgyuM ema kahIe te ka kaMpaNu atizayakti jevuM che ja nahi. kAraNa ke jA tA kama, svabhAva, puruSA, kALa, niyati A pAMca kAraNathI jagatanI utpatti mAne che. temAM paNa puruSArthone te mahu sArI rIte mAnavAmAM Avela che. uparyukta pAMca kAraNuMna vivecana A granthamAM jainadarzananI aMdara vistArI karavAmAM Avyu' che. 6 . Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 37 I ! = = = ... A nimaNamAM je je granthane Azraya le paDe che, tenI nAmAvavI paNa aMhi pRthanuM darzAvavAmAM AvI che, tethI joI zakAze ke keTalA parizramathI graMthanirmANanuM kArya karavAmAM AvyuM che. A granthamAM dareka darzana mATe traNa traNa prastAva rAkhavAmAM AvyA che ane jemAM AcAra tathA ta a5 che, temAM be prastAvathI kAma calAvI levAmAM AvyuM che. dareka darzananA prathama prastAvamAM tenA mana cAra bIjAmAM mantavya padArtho ane trIjAmAM te upara samAlocanArUpe vicAra karavAmAM AvyuM che. jo ke vicArabhinatAne laIne uDe vicAra karavA jatAM rasthUla buddhivALAne kaMIka AkSepa je pratimAsa thaze; paraMtu ekaMdara rIte banI zakayuM. tyAM sudhI tAtvika draSTithI kharA khoTAne vicAra jarUra karavAmAM Ave che. mULa siddhAMtanA abhyAsanA abhAve ane te te darzananA granthanuM adhyayanarUpe nirIkSaNa karyA vinA lakhavA besavAthI te hAMsIne pAtra thavAya che-jema zaMkarAca ryajIe brahmasUtranA vivecanamAM 485mA pRSTamAM, bhAminI vyAkhyAmAM 48mA pRSTamAM tathA siddhAMtabindustAtra pR. 285 ka 8 mAmAM ane svAmI dayAnaMdajIe satyArtha prakAzane bAramA ukalAka samAM jene mATe je AkSepa karyA che, te AnA dAkhalAo che. A granthamAM mukhya cha darzanenuM vivecana che. sAMkhya, bauddha, nAyika ane vaizeSika A cAra darzananuM vivecana tathA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAlocanA A graMthanA pUrvAdhamAM ghaNA vistArathI darzAvela che ane te graMtha traNa varSa para prasiddha thayela che. uttarArdhamAM eTale A granthamAM mImAMsaka tathA jaina A pramANe krama rAkhavAmAM AvyuM che. A saMpUrNa grantha lagabhaga eka hajAra pRSNa jeTale viratRta thase che. tenI prastAvanA priophesara hIrAlAla rasikadAsa kApaDiyA ema. e. muMbaI nivAsIe lakhI che, te mATe te dhanyavAdane pAtra che. A granthamAM viSaye lagabhaga baso jeTalA che, te viSayAnukramaNikA jevAthI mAlUma paDa Avaze. A uparathI paNa A grantha keTale ne ke upayogI bane che te vadhe vAcake vicArI leze. | AtAvika gahana grantha lakhavA mArA je pAmara prANI sAhasa kare che te saMbhavita kayAMthI hoya? parantu gurukRpAe ciMtAmaNi ratna jevI atyadbhuta che, ke je mUrkha ziremaNine paNa paMDitarana banAvavAmAM vilaMba karatI nathI. mArA mATe paNa tevI ja bInA banI che. huM svapnamAM paNa nahote dhArate ke dIkSA laI AvI rIte abhyAsa karI zakIza. kAraNa eka te lIMca jevA gAmaDAmAM janma, sukeLavaNInI te gaMdha paNa na lIdhelI ne caudamI sadInA saMskArevALAne vIsamI sadInuM bhAna ja kayAMthI hoya ? A grantha lakhavA bhAgyazALI thayo chuM, tene huM gurudevanI kRpAnuM ja phaLa samaju chuM. kAraNa ke jyArathI pArasamaNitulya jagatupUjaya yuga pradhAna zAsanataM samAna svargastha gurudeva zAstravizArada Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ta jainAcAya zrIvijayadhamasUrinA samAgamamAM huM mAvata gaye, tyArathI teoe mArA upara dhArmika saMskAranI chApa evI te uDI rIte besADI ke te kadApi jai zake nahi, temaja abhyAsa paNa temanI chAyA nIce 195 parizramathI sArI rIte karI zakAye, te abhyAsanA phaLarUpa A ane bIja keTalAka brukSa judA viSayanA pratye gaNI zakAya. A pustakanA pUrva bhAga te gurudevanI vidyamAna dazAmAM ja bahAra paDI cUkayA hate, parantu uttarAdha mATe tema khanI zakayu' nahi te eka kamabhAgyanI nizAnI gaNAya. pUjyapAda gurudevanA abhAvamAM gurudevanI gAdIe birAjatA sAhityanA prakhara vidvAn itihrAsatattvamaheAdhi viThala bha"dhu jainAcAya pUjyapAda vijacendrajI surIzvarajI mahArAja paNa tevIja kRpAdRSTi varasAvatA AvyA che ke jevI rIte gurudeva varasAvatA hatA eTalA mATe A sthaLe temanA paNa upakAra jo huM na mAnu tA kharekhara kRtaghna kahevAuM. temaja bIjA pazu mAza laghu gurubhAIe, je vayathI ane dIkSAparyAMyathI laghu chatAM ghaNA guNAthI ghaNe aMze teA vaDIla che, teonA upakAra mAnavA sthAne te nahija gaNAya; kAraNa ke dareka kArya mAM teo mane pratsAhana ApatA rahyA che. A grantha lakhI yazeAvijaya granthamALAne ApavAmAM AvyeA hateA.tenA sa'cAlakAe paNa vaDAdare luhANA mitra prinTI'ga presamAM zrIyuta viThThalabhAI AzArAma dvArA pUrvAdha tA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 + traNa varasa pahelAM mahAra pADayA hatA. uttarArdhamAM vila ba cavAmAM graMtha gorava, presa ane vihAranuM bhramaNa e kAraNeA gaNI zakAya. tema chatAM je sthitimAM A graMtha atyAre paNa vAcakAnI samakSa upasthita karI zakAya che, te sAhityasevaka 5. lAlacaMdra bhagavAndAsa gAMdhInI satata parizramabharI pruphsa`zAdhanAdi sahAyatAne AbhArI che; ema mhA kahevuM joie. A graMthamAM je kai truTIe mAlUma paDe te sajjanA suhRdyabhAvathI jaNAvavA kRpA karaze; te dvitIya AvRttimAM te upara jarUra dhyAna ApavAmAM Avaze. 'je je mahAnubhAvee A grantha prakAzita karavAmAM sahAyatA karelI che, te mahAnubhAveza bhavAntaramAM paNa uttama jJAnanA bhAgI banI sadgatine prApta karI zAsanadeva pratye evI prArthanA karatA A vakatavyane ahi' samApta karU chuM, -ma'gadyavijaya, vIra sa'. 2453, dharma saM.3 bhAzISa vida 3 Jain Educationa International 3} For Personal and Private Use Only Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pramANagraMthasUcI. A grantha lakhavAmAM je je granthanI sahAyatA levAmAM AvI che, tenAM nAme nIce pramANe che - sAMkhyadarzananA 2. vizeSika darzananA gra 1 sAMkhya tattvakAmudI. 14 muktAvalI-dinakarI 2 sAMkhya pravacana. 15 vaizeSika bhASya 3 sAMkhyadarzana para bhASya 16 vizeSika upakAra baddha darzananA grantha vedAnta pratye 4 prajJA pAramitAdigranthasaMgraha 17 sadAcAra staMtra 5 hetubindu 18 Atmabodha 6 nyAyabindu 19 taravaviveka 7 nyAyapravezaka 20 vedAnta paribhASA 21 zArIrika bhASya taiyAyika darzananA grantha. 22 brahmasUtra 8 nyAya maMjarI 23 bhAminI vyAkhyA 9 nyAya vArtika 24 aparokSAnubhUti 10 vardhamAna nyAya kusumAMjali mImAMsakanA pratye 11 nyAya darzana tAtparya TIkA 12 akSapAda sUtra 25 leka vArtika 13 vAsyAyana bhAgya 26 taMtra vArtika Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27 mImAMsA prakAza 33 pramANa mImAMsA. 28 minIyasUtravRtti 34 pramAlakSaNa jenadazananA grantho 35 yogazAstra 36 dharmabindu 29 zAstravArtAsamuccaya 37 jJAna bindu 30 anekAnsaklapatakA 38 zrAddhaguNavivaraNa 31 syAdvAdaratnAkarAvatArikA 39 prakAza 32 syAdvAda majarI 4. vizeSAvazyaka Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mImAMsaka dananI viSayAnukramaNikA, mImAMsaka daza nanA AcAra uttara mImAMsaka vejJAntikanA AcAra sakSepathI brahmAatanuM nirUpaNa kuTIcara vigere cAra bhedanuM varNana cAra AzrameAnu nirUpaNu zauca nirUpaNu tapa NunuM... svarUpa agniheAtranuM svarUpa vaizaSyanuM svarUpa cAra sAdhananuM svarUpa AtmAnuM svarUpa sthUla zarIranuM svarUpa sUkSma zarIranuM svarUpa pAMca jJAnendriyanA devatA pAMca indriyanAM nAma pAMca karmendriyanA devatA kAraNa zarIranuM svarUpa traNa avasthAnu... svarUpa pAMca kAzanuM svarUpa priya-mAda-pramAda vRtti sata-cit--mAnandanuM svarUpa Jain Educationa International For Personal and Private Use Only m m m 79 V 1 3 3 5 7 10 11 12 12 13 14 15 15 15 16 16 17 18 Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 tanI utpatti paMcIkRtanuM svarUpa jIvanamuktanuM svarUpa karmanA prakAza karmanA nAzane upAya vedAntanI zreSThatA brahmamAM brAntithI jagatanI utpatti pratyakSa pramANanuM nirUpaNa pariNAma vigerenuM svarUpa anumAna pramANa nirUpaNa anumAnathI jagamithyA savanA traNa bheda upamAna pramANa nirUpaNa AgamapramANa nirUpaNa arthapatti pramANa nirUpaNa anupalabdhi pramANu nirUpaNa lakSaNa nirUpaNa pralaya nirUpaNa prAkRta pralaya naimittika pralaya Atyantika pralaya nitya pralaya pralayakrama nirUpaNa praye jana nirUpaNa rA na sAdhana Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 43 mananI ajJAnatA mAyAvI ane mAyAtIta bhaktA vigerenuM svarUpa AtmA ane zarIranI binatA zuSka brahmavAdIonuM svarUpa kharA brahmavAdI vedAnta mImAMsA jaganmithyAtva mImAMsA avidyA-vivecana jagatanI utpattine vicAra maharSione Azaya maharSione vAstavika Azaya mImAMsaka tatva nirUpaNa dharma jijJAsAnuM nirUpaNa dharmanuM svarUpa pramANa-nirUpaNa sarvajJa mImAMsA zabdanuM svarUpa vizeSa mAnyatA mImAMsaka darzananI samAlocanA dharma apauruSeya veda-mImAMsA vedamAM pauruSeyatvanI siddhi asarvajJasiddhi-mImAMsA vedavihita hiMsA mahetu nahi tenI mImAMsA ja A ra A : s 106 110 116 : 129 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzananI viSayAnukramaNakA, mAganusArI naitika AcAra vivAha saMbandhI AcAra vivAhanuM svarUpa ziSTAcAra gRha saMpAdana karavAne AcAra veSa, dhananA vyayane AcAra dezAcAranuM vivecana avarNavAdane tyAga mAtApitAnI bhaktine AcAra bhajana karavAne AcAra trivarga sAdhavAne AcAra buddhinA guNonuM nirUpaNa gRhasthane vizeSa AcAra bAra vratanuM TuMka vivecana tyAgIonA AcAra gurunI yogyatAne vicAra paMca mahAvratanuM TuMka vivecana samitinuM svarUpa guptinuM svarUpa nirapekSa yatidharmanA AcAre pramANunuM svarUpa saMzayanuM nirUpaNa Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vipa yanuM nirUpaNu anadhyavasAyanu" nirUpaNu pratyakSapramANunuM nirUpaNu sakala pratyakSanuM' nirUpaNa sAMvyavahArika pratyakSanuM nirUpaNa parokSa pramANanuM nirUpaNa smRti pramANanuM nirUpaNu pratyabhijJAna pramANu nirUpaNu tarka pramANu nirUpaNu anumAna pramANu nirUpaNu hetunu svarUpa sAdhyanuM svarUpa dharmi nuM nirUpaNu pAMca avayavanuM svarUpa 47 deSTAntanu' svarUpa upanayanuM svarUpa nigamananuM svarUpa prakArAntarathI hetunuM vivecana hetvAbhAsanu nirUpaNu viruddha hatu nirUpaNu anekAnta hevAbhAsanuM svarUpa dRSTAntAbhAsanuM' nirUpaNa Agama pramANu nirUpaNu AptanA svarUpanu nirUpaNu Jain Educationa International For Personal and Private Use Only 42 43 3 45 45 47 48 50 53 sa ya pa pUrva 58 62 dara ra 4 69 70 hara 5 ha 81 Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 zabdamAM paugalikapaNAnI siddhi padanuM nirUpaNa viAkyanuM nirUpaNa zadanuM nirUpaNa sAmAnyanuM nirUpaNa vizeSanuM nirUpaNa IzvaranuM nirUpaNa syAdvAdanuM nirUpaNa kapaDAmAM nityAnityanI oLakhANa 113 kapaDAmAM sAmAnya vizeSanI oLakhANa 114 prakArAntarathI syAdvAdanI siddhi jelamAM zIteNunI siddhi 117 agnimAM zItaSNa sparzanI siddhi 119 dareka padArthamAM ananta dharmonI oLakhANa 121 bhAvathI ananta dharmone vicAra 126 AtmAmAM svara dharmonI oLakhANa 130 muktAtmAmAM svapara dharmonI oLakhANa prakArAntarathI syAdvAdanuM avalokana 137 syAdvAdamAM bIjA lokoe Apela denuM nirUpaNa 149 anekAntavAdamAM bIjAe Apela dene uddhAra 148 virodhanuM nirAkaraNa 148 saMzayanuM nirAkaraNa 153 anavasthAnuM nirAkaraNa 153 vaizvikaraNa pheSanuM nirAkaraNa 157 131 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 49 sa'kara vyatikara doSanuM nirAkaraNa vyavahAralApa DhASanu' nirAkaraNa bIjA leAkAe prakArAntarathI svIkArela syAdvAda sautrAntikamata pramANe anekAntanuM nirUpaNu jJAnavAdimata pramANe syAdvAdanuM pradarzIna naiyAyika-vaizeSikamata pramANe anekAntanuM pradarzana sAMkhyanA mata pramANe syAdvAdanu pradarzana mImAMsakanA mata pramANe anekAntanu` pradezana vaijJAntikanA mata pramANe anekAntane vicAra jIvatu' nirUpaNu nAstikanA pakSa AtmAnI siddhi AtmAnuM lakSaNa AtmAmAM phrUTasthanityatAnuM nirAkaraNa sathA anityanuM nirAkaraNa pariNAminu' vivecana AtmAmAM vyApakatAnuM siddhi pUrvaka nirAkaraNa zarIranu nirUpaNu modArika zarIranuM svarUpa vaiSkriya zarIranuM svarUpa AhAraka zarIranuM svarUpa jasa zarIranuM svarUpa kAmaNu zarIranuM svarUpa dareka AtmA jUdo che e sabandhi vivecana Jain Educationa International For Personal and Private Use Only 157 157 161 163 165 168 175 176 179 185 188 189 208 212 215 232 225 231 232 232 233 233 234 237 Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ No 240 246 252 257 262 ra63 274 adaSTanuM vivecana prakArAntarathI karmanI siddhi karmamAM mUrta paNAnI siddhi svarga-narakanuM vivecana indriyanuM nirUpaNa manamAM IndriyapaNunuM nirAkaraNa mane nirUpaNa manane nahi mAnanArane abhiprAya manaviSaye sAMkhyane abhiprAya cahyuM ane manamAM prAdhyakAri saMbandhi vicAra janmanuM nirUpaNa garbhaja janmanA traNa bhedanuM nirUpaNa upapAta janmanuM varNana yoninuM nirUpaNa AhAranuM nirUpaNa AyuSyanuM nirUpaNa ajIva tattvanuM nirUpaNa AkAzanuM nirUpaNa kAlanuM svarUpa puddagala dravyanuM nirUpaNa paramANunuM lakSaNa kAraNa samavAyanuM nirUpaNa kAlavAdine abhiprAya svabhAvavAdine abhiprAya 275 277 285 286 287 288 291 292 298 je 301 306 314 316 317 318 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ niyativAdinA abhiprAya puruSAtha vAdinA abhiprAya kama vAdinA abhiprAya Asrava tattvanuM nirUpaNu aviratinI vyAkhyA kaSAyanI vyAkhyA ceAga nirUpaNu andhatattva nirUpaNu jJAnAvaraNanuM svarUpa danAvaraNanuM svarUpa vedyanIcanuM svarUpa mAhanIyanuM svarUpa AyuSyanuM svarUpa nAma kamanuM vivecana gotrakama nuM svarUpa antarAya karmanu" svarUpa sa varatattva-nirUpaNu guptinuM' svarUpa samitinuM svarUpa yamanuM svarUpa bhAvanAnuM svarUpa pA meAkSa viSayaka vaizeSika vigere nakArAnA abhiprAya sAMkhya leAkAnI sAthe mAkSanA vicAra khodrAnI sAthe muktinA vicAra Jain Educationa International For Personal and Private Use Only 320 322 313 334 335 337 339 342 346 347 348 350 352 353 361 361 32 363 363 364 36+ 385 392 395 Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para svAta'tryavAdi sAthe muktinA vicAra sautrAntikanA mata pramANe mukitanA vicAra niratizaya sukhavAdi sAthe mukitanA vicAra vedAntikanI sAthe muktinA vicAra upaniSaddhArA sAthe mukitanA vicAra pAtaMjalanA mata pramANe mekSanA vicAra strIne mekSa maLI zake ke nahi te samandhi vicAra upasahAra Jain Educationa International For Personal and Private Use Only 39 397 397 398 399 400 429 445 Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ namo namaH zrIprabhudharmasUraye / tattvAkhyAna-uttarArdha. vanditvA zrIjinAdhIzAn dharmasUri guruM tathA / tattvAkhyAnottarArdhe'smin kathyate darzanadvayI // 1 // prastAva 11 mo. A granthanA pUrvArdhamAM sAMkhyadarzana, bauddhadarzana, naiyAyikadarzana ane vaizeSikadarzana A cAra darzananA AcAra, mantavya padArtho ane sAthe sAthe te tamAmanI samAlocanA vigerenuM daza prastAvanI andara vivecana karyuM. prathama je cha darzanane pratipAdana karavAnI pratijJA karavAmAM AvI hatI, tene paripUrNa nirvAha karavA have A uttarArdhamAM avaziSTa be darzananuM pratipAdana karavAmAM Ave che. - temAM paNa prathama mImAMsakadarzananuM pratipAdana karavuM egya hovAthI tenuM vivecana karavAmAM Ave che- mImAMsakadarzanane AcAra. mImAMsakadarzananA be bheda pADavAmAM AvyA che. pUrva Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatvAkhyAna-uttarArdha. . mImAMsaka ane uttara mImAMsaka. temAM paNa pUrva mImAMsaka te jaiminIya darzananA nAmathI prasiddha che ane uttara mImAMsakadarzanane vedAntikadarzana-brahmAdvaitadarzana-atidarzana evAM upanAma ApavAmAM AvelAM che. pUrvamImAMsakane veSa, prAye sAMkhya darzanInA je hoya che. je leke eka daMDane rAkhe che, teo ekadaMDa kahevAya che ane jeo traNa daMDa rAkhe che, teo tridaMDI kahevAya che. teo geruthI raMgela vastrane dhAraNa kare che, mRgacarmanuM Asana ane kamaMDalu rAkhe che, zuramuMDana karAve che. teonA sAdhue brAhmaNa heya che, dharmopadeza karavAvALAne jema bIjA leke guru tarIke mAne che, tema teo mAnatA nathI, parantu veda-vAkyane ja guru tarIke teo mAne che. dIkSA samaye "tava saMnyasta, tava saMnyasta" evA padanuM uccAraNa karavA pUrvaka dIkSA ApavAmAM Ave che, yajJopavItane traNavAra pANIthI dhoIne teo pAna kare che yajana, yAjana, vigere karmane teo nirantara kare che ane brahmasUtrane paNa dhAraNa kare che. gRhasthAvasthAmAM zUdranA gharanA AhArane sarvathA tyAga karavAmAM Ave che. teonA be bheda che, jeo bhaTTanA anuyAyio che teone bhaTTa kahevAmAM Ave che ane jeo prabhAkaranA anuyAyio che teone prabhAkara kahevAmAM Ave che. bhaTTa leke cha pramANane mAne che ane prabhAkara leke pAMca pramANa mAne che. teonA mantavya pramANa vigerenuM nirIkSaNa AgaLa karavAmAM Avaze. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mImAMsakadarzana. - uttara mImAMsakane AcAra. uttaramImAMsaka leke brahmAtaneja parama tatva mAne che. ethI vartamAnakAlamAM paNa advaitavAdinA nAmathI prasiddha che. "AtmA ja brahma che." ema teo jora jorathI mAne che. ane kAlpanika mithyA pramANethI tenuM pratipAdana paNa kara che. teo zruti pramANa upara nirbhaya rahe che, bIjA pramAne te mAtra lekene samajAvavAnI khAtara upaga kare che. sakSepathI brahmAtanuM nirUpaNa. " eka eva hi bhUtAtmA bhUte bhUte vyavasthitaH / ekadhA bahudhA caiva dRzyate jalacandravat // " bhAvArtha-jema caMdramAM eka che te paNa jalamAM pratibiMba paDavAthI aneka caMdra jevA dekhAvane Ape che, tema A tmA eka che te paNa dareka bhUtamAM aMzAMzibhAvathI vyavasthita che. "puruSa evedaM niM sarva yad bhUtaM yacca bhAvyaM ityaadi|" A zruti paNa AtmAtane ja pratipAdana kare che. brahAtmAnI andara jIvAtmAne je laya the tenuM nAma ja mukti kahe che. kuTIcara vigere cAra bhedanuM varNana. kuTIcara, bahUdaka, haMsa ane paramahaMsa A cAra teonA mukhya bhede che, tenuM svarUpa nIce batAvavAmAM Ave che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvAkhyAna-uttarArdha. tridaMDI, zikhAvALA, brahmasUtrayukta, gRhano tyAga karavAvALA, yajamAnane grahaNa karavAvALA, ekavAra putranA gharamAM bhAjana karavAvALA ane kuTImAM rahevAvALA saMnyAsIone kuTIcara kahevAmAM Ave che. - kuTIcara jevA veSane dhAraNa karavAvALA, vipranA gharamAM bhikSAjana karavAvALA, viSNune jApa karavAmAM tatpara, nadInA jalathI snAna karavAvALA, A AcAra pAlana karavAvALAne bahUdaka kahevAmAM Ave che. brahmasUtra ane zikhAthI rahita, kaSAyela vastranI sAthe daMDane paNa dhAraNa karavAvALA, gAmamAM eka rAtri ane nagaramAM traNa rAtri sudhI nivAsa karavAvALA ane adhika divasa bIlakula na rahevAvALA, raseI saMbaMdhI dhUmADA nIkaLavA baMdha thaI gayA hoya, tevA samaye brAhmaNanA gharamAM bhikSAbhejana karavAvALA, tathA tapasyA dvArA potAnA zarIrane sukAvavAvALA, dezavidezamAM paribhramaNa karavAvALA, AvA prakAranA AcAra cAlana karavAvALAne haMsa kahevAmAM Ave che. jJAna utpanna thayAbAda cArevarNamAM bhikSAbhejana karavAvALA, pitAnI IcchAnusAra daMDane dhAraNa karavAvALA, IzAna dizAmAM gamana karavAvALA zakitahIna dazAmAM anazana (sarvathA AhArane tyAga) karavAvALA, kevaLa vedAntanuM ja dhyAna karavAvALA, AvA prakAranA AcaraNa karavAvALAne paramahaMsa kahevAmAM Ave che. A cAremAM uttarottara utkRSTa samajavA. A tamAma brahmAta Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mImAMsakadarzana. vAdanA sAdhanamAM nirantara tatpara tathA sAtha sAtha haitavAdanA nirAkaraNamAM paNa tatpara hoya che. teo advaitavAdarUpa anivacce tattvane ja parama tatva, pAramArthika rUpe mAne che. bIjAe upara daSTine avakAza paNa ApatA nathI. nIcene zleka paNa te ja vAtane Teko Ape che- " AsupterAmRteH kAlaM nayed vedaantcintyaa| iSannAvasaraM dadyAt kAmAdInAM manAgapi // " bhAvArtha -jyAM sudhI zayana karavAmAM ane jyAM sudhI mRtyakAla na Ave, tyAM sudhI vedAntanI cintAmAM ja saMpUrNa kALa vyatIta karavuM, lagAra mAtra paNa kAmavAsanAne avakAza Ape nahi. kAraNa ke, kAmanI vAsanAo vedAnta ciMtana karavAmAM vidharUpa hoya che. cAra prakAranA AzramanuM nirUpaNa. " brahmAdhyayanasaMyukto brahmacaryarataH sdaa| sarvaM brahmeti yo veda brahmacArI sa ucyate // " sadAcAra stotra pR043, leka pa1bhAvArtha -nirantara brahmacarya pALavAmAM tatpara, brA tathA tenA sAdhanonuM nirantara adhyayana karavAvALe ane A tamAma brahma che" evA prakAranA jJAnavALAne brahmacArI kahevAmAM Ave che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tavAkhyAna-uttarArdha. w gRhasthAzrama nirUpaNuM. " gRhastho guNamadhyasthaH zarIraM gRhamucyate / guNAH kurvanti karmANi nAhaM karteti buddhimAn // " sadAcAra stotra pR0 44, leka para. je zarIra, Indri, prANa tathA jagatanA guNakAryamAM rAga-dveSa karavAvALA na hoya. A dekhAtuM sthUla zarIra tenI aMdara raheluM je sUkSama zarIra ane tenI aMdara raheluM je kAraNa zarIra te gRhasthanA AtmAnA svarUpane jANanArUM hevAthI jJAnIonuM ghara kahevAya che. sarvaguNa, rajoguNa ane tame guNanA kAryarUpa antakaraNa, zarIra, prANa, indriya A tamAma karmane karavAvALAM che, huM tamAma saMgathI rahita chuM, apariNamI chuM, kaMI paNa karmane kartA nathI AvA prakAranA vicAravALe je hoya te gRhastha kahevAya ane tenA Azramane gRhasthAzrama kahevAmAM Ave che. vAnaprasthAzramanuM nirUpaNa. " kimugraizca tapobhizca yasya jJAnamayaM tpH| harSAmarSavinirmukto vAnaprasthaH sa ucyate // " sadAcAra stotra pR. 44, leka 53. * jeone jJAnarUpa ja tapasyA che, tevA daDhajJAnIonA zarIrane bahu kaSTa ApavAvALI tapasyAnuM kaMIpaNe prajana che ja nahi. ugra tapasyAnAM je svargAdi phaLa zAstramAM pratipA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mImAMsakadarzana. dana karavAmAM AvyAM che, te sarva keLA brahmajJAnathI thatA mokSarUpa phaLanI AgaLa ghaNuM ja tuccha havAthI kaMipaNa gaNatrImAM che ja nahi ane je jJAnamayatapasyAvALe hoya tathA harSa, adekhAI vigere cittanA dethI nirlepa hoya; te ja vAratavika vAnaprastha kahevAya. saMnyastAzramanuM nirUpaNa. " upAdhistho'pi taddhamaina lipto vyomavanmuniH / sarvavinmUkavattiSThennAsakto vAyuvacaret // " Atmabodha pR0 15, leka para. deha vigere upAdhimAM sAkSarUpathI rahela hovA chatAM paNa jema AkAzanI sAthe dhUpa-dhumADA vigerene saMbaMdha thatuM nathI tema brahmasvarUpane jANavAvALA, lokeSaNAnI darakAra rAkhyA sivAya mUkanI mAphaka cAle che. prArabdha dvArA prApta thayela viSayamAM lagAra mAtra Asakti rAkhyA sivAya jema vAya apratibaddha rUpe vAya che, tema keInI sAthe meharUpa pratibandha rAkhyA sivAya pRthvItalamAM je vicare, tene ja saMnyasta avasthAvALA kahevAmAM Ave che. teonA zaucanuM nirUpaNa. " atyantamalino deho dehI cAtyantanirmalaH / asaMgo'hamiti jJAtvA zaucametata pracakSate // " sadAcAra stotra pR17, zleka 6. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvAkhyAna-uttarAya bhAvA--sthUla zarIra mala, mUtra, rUdhira vigere apavitra padArthonA samudAyathI bharelu hovAthI atyanta malina che, ene hajAra vAra pANImAM snAna karAvIne sApha karo tA paNa krizanA ghaDAnI mAphaka kadApi te sApha thavAnu nahi ane AtmA saccidAnantamaya svabhAvavALA hovAthI parama pavitra che. ataeva mArA AtmA paNu asaMga svabhAvavALA che, ema jANIne kreDa vigeremAMthI mArApaNAnI buddhinA je tyAga karavA, te ja vAstavika zAca samajavu'. " manmano mInavannityaM krIDatyAnandavAridhau / susnAtastena pUtAtmA samyag vijJAnavAriNA || " sadAcAra stAtra pR0 17, phleka cha // mArU' mana samudramAM krIDA karavAvALA macchanI mAphaka nira ntara AnandanA samUhapa parabrahmamAM phrIDA kare che. ane teja brahmanA yathArtha anubhavarUpI jalamAM jeNe nAna karela che, te ja vAstavika rIte sunAta-sArI rIte snAna karavAvALe che, ema samajavu. tapa Nunu' svarUpa. " tarpaNaM svasukhenaiva svendriyANAM pratarpaNam / manasA mana Alokya svayamAtmA prakAzate // sadAcAra steAtra pR0 19, zloka 11. 19 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mImAMsakadarzana. adhiSThAna ja e che. ucca bhAvArtha:-AtmAnA paramAnanda svabhAvavaDa zrotra vigere pAMca jJAnendriyene je paripUrNa karavI, te ja gine mATe tarpaNa samajavuM. arthAta pitAnA pavitra antaHkaraNanA adhiSThAna rUpa, AtmAne sAkSAtkAra karIne paramAnandamAM je magna rahevuM, te jayegIonuM tarpaNa jANavuM. A tarpaNadvArA AtmAne prakAza thAya che. kiMca indriya tathA attarakaraNane bAhya viSayethI tRpti kadApi thaI paNa nathI ane thavAnI paNa nahiM; Atmika AnandanA anubhavathI ja antaHkaraNa tRpta thAya che, mATe mumukSu yAgiyAe AvA prakAranuM tarpaNa karavuM joIe. agniheganuM svarUpa " Atmani svaprakAze'nau cittamekAhutiM kSipet / agnihotrI sa vijJeyo itare naamdhaarkaaH||" - sadAcAra stotra pR. 20, sloka 12, svayameva prakAzamaya, AtmArUpa agnimAM, cittarUpa alai- - kika Ahutine je pheke te ja vAstavika agnihotrI jANa. AthI je ulaTuM karavAvALA che, te te kevaLa agnihotrInuM nAma dhAraNa karavAvALA ja che; kharekharA agniotrI nathI. ama mUtAnAM tAnamAdupanInA nijAnande spRhA nAnyadvairAgyasyAvadhirmataH // " sadAcAra stotra 50 21, roka 17. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvAkhyAna-uttarAdhA. vairAgyanuM svarUpa. sava jIvAne je abhayadAna ApavuM, tene ja buddhimAn purUSA dAna kahe che ane je svAdhIna AtmAnA AnaMdamAM spRhA rAkhe che parantu mAhya viSayAmAM lagAramAtra dhyAna ApatA nathI teja sAcA vairAgI samajavA. A sa'kSepathI vedAntikanA AcAranu' svarUpa darzAvyuM, vizeSa icchAvALAe tenA AcAragranthA joi vizeSa jJAna meLavavu'. 11 mA prastAva samAsa. prastAva 12 mA. " sAdhanacatuSTayasaMpannAdhikAriNAM mokSasAdhanabhUtaM svavivekamakAraM vakSyAmaH / " tattvaviveka pR0 165. bhAvAtha:---granthakAra peAte pratijJA karatAM jaNAve che A granthanI andara cAra prakAranA sAdhanavALA adhikArIAne, meAkSanA sAdhanarUpa tattvavivekanA prakAra batAvavAmAM Avaze. nitya ane anitya vastunA je viveka karavA te prathama sAdhana, A lAka ne paraleAka samandhi je karyuM, tenA phaLane upabhoga karavAmAM rAgarahitapaNu te bIjI sAdhana samajavuM, Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mImAMsakada na zama vigere chaM prakAranI je sapatti te trIjuM sAdhana, mumukSupaNuM te ceAthuM sAdhana. A cAra sAdhanane sAdhanacatuSTaya kahevAmAM Ave che. prathama sAdhananuM svarUpa. eka brahmAne ja nitya mAnavuM, te sivAya jagatanA tamAma padArthIne anitya-mithyA mAnavA, arthAt brahma sivAya Akhu jagata mithyA svarUpa che. A ja nityAnityanA viveka samajavA. 11 bIjA sAdhananuM svarUpa. Aleka ane paralAkanA tamAma bhAge tathA bhAganA sAdhanA temAM khIlakula IcchA na rAkhavI tenuM nAma virAgatA kahevAya. trIjA sAdhananuM svarUpa. vairAgI leAkeAne zama vigere cha prakAranAM sAdhananI paNa. khAsa AvazyakatA che, te vinA vairAgya khanI zake nahi. zama, krama, uparati, titikSA, samAdhAna ane zraddhA A cha zamAdi sapattinAM nAme jANavAM. mananA je nigraha-manane kabajAmAM rAkhavuM te zama kahevAya, mAhya indriyAnuM je damana karavuM te krama kahevAya, peAtAnA dharmane anukUOM ane jemAM vikSepa na DAya tevI je kriyAo karavI te upati kahevAya. zIta-uSNu, sukha-dukha, Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvAkhyAna-uttarAkha. mAna-apamAna vigere ne je sahana karavuM te titikSA kahevAya. cittanu' je ekAgrapaNuM te samAdhAna kahevAya. cara ane vedAntavAkaya upara je vizrvAsa rAkhavA te zraddhA kahevAya. A ThekANe upazama zabdathI sanyAsa samajavA, ata eva ' sanyAsiyAne ja zravaNa vigerenA adhikAra che 'ema keTalAka kahe che ane bIjAnu ema kahevu che je dareka AzramavALAone zravaNa vigerenA adhikAra che. kara ceAthAsAdhananuM svarUpa. meAkSanI pramaLa icchA, sasArane mithyA mAnI tenA para udAsInatA, vedAnta tattvAno parama abhyAsa, brahmAne parama tattva mAnavuM ane antaHkaraNane vairAgyanI vAsanAthI vAsita karavuM e mumukSupaNu manAya che. AtmAnu' svarUpa. sthUlazarIra,sUphamazarIra ane kAraNazarIra AtraNe zarIrathI nyArA, pAMca kAzathI paNu rahita, tathA traNa avasthAmAM sAkSI ane sata-cit--Ananda svarUpa je hoya tene AtmA kahevAmAM Ave che. sthUlazarIranu strarUpa. pAMcamahAbhUtasahita, karma thI utpanna thayeluM, ane sukhaduHkha vigere bhAganA sAdhanabhUta je hoya te sthUlazarIra kahevAya. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mImAMsakada na. bhAvAtha--vidyamAna hAya, vadhe, rUpAntarane pAme, ghaTavA paNa lAge, vinAzane paNa pAme ane utpanna paNa thAya. A cha prakAranA vikAro sthUlazarIramAM hoya che. sUkSma pAMca sUtA eka bIjAmAM maLIne sthUlarUpe khanI zubhaazubha-mizrarUpa karmo dvArA, sukha-du:kha vigere bhAganA sthAna rUpa je banyu... hoya, te sthUlazarIra kahevAya. sUkSmazarIranu* svarUpa, apaMcIkRta pAMca bhUtAthI nIpajeluM, kamathI utpanna thayeluM tathA sukha, duHkha vigere bhAganA sAdhanabhUta sparzana, rasana, ghrANu, cakSu ane zrotra A pAMca jJAnendriye vA, hAtha, paga, gudA ane puruSacitlR A pAMca karmendriya, pAMca prakAranA prANA, mana ane buddhi A sattara kaLAthI je yukta hAya te sUkSmazarIra kahevAya. bhAvArthe apaMcIkRta pAMca mahAbhUtAthI pedA thayeluM, paraleAkagamanamAM sAtha AvavAvALuM, jyAM sudhI mAkSa na maLe tyAM sudhI sthira rahevAvALu, pAMca jJAnendriyA, pAMca karmendriyA, pAMca prakAranA prANavAyu, mana ane buddhi A sattarathI je yukta hoya, te sUkSmazarIra kahevAya. vedAntaparibhASA pR. 372.. bhAganA sAdhanabhUta sUkSmazarIranA e bheda che, eka para zarIra ane khIjI apara zarIra. hiraNyagarbha-brahmA vigerene para sUkSmazarIra samajavuM, mahattal--ahaMkAra rUpa apara Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14. tavAkhyAna-uttarArdha. sUma zarIra jagatanA tamAma jIvenuM samajavuM. evI rIte tame guNayukta, paMcIkRta pAMca mahAbhUtathI bhUmika, antarikSaleka, svarloka,maharloka, janaka, tapaleka ane satyaloka A sAta Urdhva leka pedA thayA tathA Atalaleka, pAtAlaleka, vitalaka sutalaleka, talAtalaka, rasAtalaleka, mahAtalaka A sAta aleka pedA thayA. evI rIte jarAyuja-manuSya, gAya, bheMsa vigere, aMDaja-mora,kukaDA, kabutara vigere, svedaja-nyUkA,li, mAkaNa vigere ubhijI-vanaspati-vRkSa vigere. ema cAra prakAranA pUlazarIranI paNa utpatti thaI. vRkSa vigerenuM zarIra pApanAM phala bhegavavA mATe thayela che. * A ThekANe ATalI vizeSatA samajavAnI che ke paMcatanAtrAnI utpattimAM, sattara avayavavALA liMga-sUkSma zarIranI utpattimAM, tathA hiraNyagarbha-brahmAnA sthUlazarIranI utpattimAM paramezvara sAkSAt kartA che ane bIjA tamAma jagatanI utpatti hiraNyagarbha vigerethI samajavI. zruti paNa te vAtane puravAra karI Ape che. " imAstisro devatA anena jIvanAtmanA'nupravizya nAmarUpe vyAkaravANi // " pAMca jJAnendriyanA devatAnAM nAma. ( zretrane dizAdevatA, sparzanane vAyudevatA, netrane sUryadevatA,rasanAne varuNa devatA ane brANane azvina devatA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mImAMsakadana. indriyAnA viSayanAM nAma. zrotranA viSaya--zabdane grahaNa karavA, spananA viSayazIta, uSNu vigere sparzane grahaNa karavA, netranA viSaya--rakata, pIta vigere rUpane grahaNu karavuM, rasanAnA viSaya--khATA, khArA vigere rasa grahaNa karavA ane ghrANunA viSaya-gandhane grahaNa karavA. 15 pAMca karmendriyAnA devatA, vANInA agnidevatA, hustanA indradevatA, pAdanA viSNudevatA, gudAnA mRtyudevatA ane puruSacihnanA prajApati vANInA viSaya--bhASaNa karavu, hAthanA viSaya-vastune grahaNu karavI, pAdane viSaya--gamana karavuM, gudAnA viSaya -malanA tyAga karavA ane purUSacinanA viSaya-Ananda karavA. Jain Educationa International kAraNazarIranuM svarUpa. je vata mAna kAlamAM jovAmAM Ave, je uttara kAlamAM mithyA mAlUma paDe, jenI utpatti mAnavAmAM ghaNA dveSAnA prasa'ga AvavAthI je anAdghi che tathA avidyA svarUpa, skUlazarIra ane sUkSmazarIra-A baMne zarIranA nAma, rUpa vigerenI jemAM kalpanA paNa thaI zake nahi, abhAvarUpa nahi paNa ane zarIranA kAraNarUpa je zarIra hAya tene kAraNu zarIra kahevAmAM Ave che. For Personal and Private Use Only Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 tattvAkhyAna-uttarAdha, traNa avasthAnuM svarUpa. jAgrataMvarathA, svapnAvasthA ane suSuptiavasthA A traNa avasthAnA bhede jANavA. zrAtra vigere pAMca jJAnendriyA dvArA ane zabdadi pAMca viSaya dvArA padArthonA jemAM anubhava thAya, tene jAgradhruvasthA kahevAmAM Ave che. te jAgraRRvasthAmAM je anubhavela hoya, je sAMbhaLela hAya te ane tethI utpanna thayelI vAsanA dvArA nidrAsamayamAM je viSayanI pratIti thAya tene svapnAvasthA kahevAmAM Ave che. huM kai paNa jANatA nathI, me* sukhethI nidrAno anubhava karyAM, evI avasthAne suSuptiavasthA kahevAmAM Ave che. pAMca kAzanAM nAma. annamayakAza, prANamayakAza, maneAmayakAza, vijJAnakAza ane Anandramayakeza. pAMca kozanu svarUpa annanA rasathI utpanna thaI, annanA rasathI vRddhi mAsI je anarUpI pRthvImAM vilayane pAme, te annamayakAza kahevAya. te annamaya kAzanu sthUla zarIra samajavuM. prANavAyu,apAnavAyu,samAnavAyu,udAnavAyu ane vyAnavAyu A pAMca prANamayakozanAM nAme jANavAM. Udhvagamana karavAvALA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mImAMsakadaza na, 17. prANavAyu samaja, tenu sthAna nAsikA vigere samajavuM adhegamanasvabhAvavALe apAnavAyu samajavA, tenuM sthAna gudA vigere samajavuM. satra gamana karavAvALA vyAnavAyu samajavA, tenuM sthAna saMpUrNa zarIra samajavuM, Urdhva utkramaNa karavAvALA vAyune udAnavAyu samajavA, tenuM sthAna ka vigere samajavu'. uSNu anna, zIta anna, vigerene sarakhu` karavAvALA vAyune samAnavAyu samajavA, tenu sthAna nAbhi samajavuM. tame guyukta A pAMca vAyuthI ane apa cIkRtapAMcamahAbhUtathI pa'cIkRta pAMca mahAbhUta utpanna thAya che. antaHkaraNa tathA pAMca jJAnendriyA maLIne je utpanna thAya, te maneAmaya keza kahevAya che. buddhi ane pAMca jJAnendriyA maLIne je pedA thAya tene vijJAnamaya keza kahevAmAM Ave che. kAraNa zarIra ane avidyAmAM rahela priya vigere vRtti sahita malina sattvavALAne Anandamaya koza kahevAmAM Ave che. priya-meda-prameda vRtti. ISTa vastunA darzanathI pedA thatA Anandane priyavRtti 1, priyavastunI prAptithI utpanna thatA Anandane meAvRtti 2 ane priya vastunA upabhAgathI thatA Anandane prameAvRtti 3 kahevAmAM Ave che. rajoguNa ane tame guNathI dabAyelA sattvaguNane milana sattva kahevAmAM Ave che, 2 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvAkhyAna uttarAya sat cit Anandanu svarUpa. traNa kALamAM jene bilakula nAza thAya nahi, dA eja svarUpe rahe, koi paNa prakArathI vinaSTa na thAya te sat 1, je jJAnasvarUpa hoya te cit 2, ane sukhasvarUpa hoya te Ananda kahevAya che. AtmA e sata-cit--Ananda svarUpa vALA che. 24 tattvAnI utpatti. brahmane avalakhIne rahetI, sattva, rajasa ane tameguNu svarUpavALI mAyA manAya che. mAyAthI AkAza, AkAzathI vAyu, vAyuthI teja, tejathI pANI ane pANIthI pRthvInI utpatti mAnavAmAM Ave che. uparyuM kata pAMca tattvAmAM AkAzanA sattvaguNunA aMzathI zrAnendriya 1, vAyunA sattvaguNanA azathI sparzanendriya 2, agninA sattvaguNunA azathI cakSurindriya 3, jalanA sattvaguNunA a'zathI jInhendriya 4 ane pRthvInA sattvaguNunA azathI ghrANendriyanI utpatti mAnavAmAM Ave che. tathA samaSTi A pAMca bhUtanA sAttvika guNunA a'zathI mana 1, buddhi 2,ahaMkAra 3 ane citta 4 A cAranI utpatti manAya che. sa'kalpa-vikalparUpa kArya karavAvALuM mana 1, nizcaya svarUpavALI buddhi 2, abhimAna karavAvALA ahaMkAra 3 ane cintana karavAvALuM citta kahevAya che. mananA devatA candra 1, Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mImAMsakadarzana. buddhinA devatA brahmA 2, ahaMkAranA devatA rudra 3 ane cittanA devatA vAsudeva manAya che. pUrvokata pAMca bhUtAmAM AkAzanA rajUguNunA aMzathI, vAk indriya 1, vAyunA roguNanA azathI hasta karmendriya 2, agninA rajoguNunA a'zathI pAdarUpa karmendriya 3, jalanA rajoguNunA aMzathI upastha-puruSaci rUpa indriya 4 ane pRthvInA rajoguNanAa'zathI gudArUpa 5 indriyanI utpatti manAya che. samaSTi-pAMca bhUtAnA sAmudAyika rajoguNanA aMzathI pAMca prANavAyu ane pUrvokta pAMca bhUtanA tameguNanA azathI pacIkRta pAMca bhUta utpanna thayAM ema mAnavAmAM Ave che. pa'cIkRtanu' svarUpa. prathama AkAzanA e bhAga karavA, temAMthI eka bhAganA cAra bhAgAkarI te cAre bhAgAne vAyu vigeremAM meLavavA. evI rIte vAyunA be bhAgamAMthI kai eka bhAganA cAra bhAgA karI te cAre bhAgAne AkAza vigeremAM nAkhavA. ema tejanA pazu e bhAga karI te be bhAgamAMthI kAi eka bhAganA cAra bhAgA karI te bhAgAne AkAza vigeremAM nAkhavA, tevI rIte pANInA be bhAgomAMthI koi ekanA cAra bhAgAne AkAza vageremAM nAkhavA temaja pRthvInA paNa pUrva pramANe cAra bhAgone AkAza vigeremAM bheLavavA. peAtapAtAnA aMzanI adhikatA hAvAne lIdhe pRthvI vigerenA vyavahAra karavAmAM Ave che. AvI rItanA pa'cIkRta pAMca h Jain Educationa International 19 For Personal and Private Use Only Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20. tAkhyAna-uttarAdha. mahAbhUtathI sthUla zarIra utpanna thAya che. tevI ja rIte piMDa ane brahmanI ekatA samajavAnI che. sthUla zarIramAM ahaM5NAnuM abhimAna dhAraNa karanAra jIvAtmA e brahmanuM pratibiMba che-jIvAtmA e zuddha brahmanA aMzarUpa che. eja jIvAtmA avidyArUpa upAdhithI izvarane potAnAthI bhinna mAne che.avi. ghArUpa upAdhivALe jIvAtmA kahevAya che ane mAyArUpa upAdhivALe Izvara manAya che. Ama upAdhinA bhedathI jIvAtmA ane Izvarano bheda samajAya che. jyAM sudhI evA prakAranI bhedabuddhi rahe che, tyAM sudhI janma jarA, maraNa, bhaya, zeka, duHkha vagerethI bharapUra saMsAranI nivRtti thaI zakatI nathI. ata eva jIva ane IzvaramAM bhedabuddhi ravIkAravA lAyaka nathI. prazna-ahaMkAravALA alpajJa jIvAtmAnI ahaMkAra rahita sarvajJa izvaranI sAthe "tata vamasi" A mahAvAkayadvArA abhedabuddhi kevI rIte thaI zake? kAraNa ke banenA dharmo viruddha che. A prazna darekane thaI Ave e svAbhAvika che. ' uttara-pUla zarIra ane sUkSma zarIranA abhimAnavALI vyakti tata padane mukhyartha che-zakitavaDe tata padane "teja' vAcyArtha che. upAdhithI taddana rahita ane samAdhidazAthI yukata vyakti e "" padane gANa artha che. evI rIte "sarvajJa" vizeSaNayukata Izvarapadane vAcyArtha che. ane upAdhirahita zuddha citanya svarUpa tatva padane lakSyArtha hovAthI jIva ane Izvarane abheda mAnavAmAM kAMI deSa nathI. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mImAMsakadana. 21 21 jIvanmuktanuM svarUpa. vedAntavAdvArA ane saddagurunA upadezadvArA jeone sarva bhUtemAM brahmabuddhi utpanna thayelI heya te jIvanmukta kahevAya che. kahyuM che ke - "deho'haM, brAhmaNo'haM, puruSo'haM, zUdro'hamasmIti dRDhanizcayastathA nAhaM deho, nAhaM brAhmaNo nAhaM puruSo nAhaM zUdraH kintu asaGgaH saccidAnandasvarUpaH, prakAzasvarUpaH, cidAkAzarUpo'smIti dRDhanizcayarUpo'parokSajJAnavAn jiivnmuktH|" bhAvArtha -huM zarIra chuM, huM brAhmaNa chuM, huM puruSa chuM, huM chuM" AvA prakAranA daDha nizcayavALo manuSya ajJAnI kahevAya che tema huM zarIra nathI,huM brAhmaNa nathI, huM puruSanathI. huM zuddha nathI, kiMtu "sarva prakAranA saMgathI rahita, sata, cita ane Ananda svarUpavALe, prakAza svarUpa sarvanA antaHkaraNamAM rahI smRti ApanAra chuM" AvA prakAranA daDha nizcayavALe apakSajJAnI jIvanmukata kahevAya che. uparanA lakSaNathI jIvanmukata oLakhAya che. "huM brahma chuM' evA prakAranuM aparAkSa jJAna dharAvanAra jJAnI sarva karmanA baMdhanathI mukta thAya che. kamanA 3 prakAro. AgAmikarmabandha 1, saMcita karmabandha 2, ane prArabdhakarmabandha 3 A traNa prakArane karmabandha thAya che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 tavAkhyAna-uttarArdha. jJAna utpanna thayA pachI jJAnI puruSanA zarIre kareluM puNyapuNyarUpa zubhAzubha karma AgAmika kahevAya che. 1 - ananta kaDe janmanAM bIjarUpa, pUrve saMcita karela kane samUha saMciMtakarma gaNAya che.? - zarIrane utpanna karI A lekamAM sukha, dukha vigere ApaSkAra karma 3 prArabdhakarma manAya che. A karma bhegavyA vinA nAza pAmatuM ja nathI, prArabdhakarmane bhegathIja nAza thAya che. kahyuM che ke: "gavarame mogha ta varSa mAmA - nAmu zIyata nA parivArtA i" bhAvArtha-kareluM zubha athavA azubha karma avazya bhegavavuM paDe che. na gavAyela karma kareDA ka5dvArA paNa kSaya pAmatuM nathI. A karmanA nAzane upAya. huM pite brA chuM? AvA prakAranA nizcayAtmaka jJAnathI saMcita karmane nAza thAya che, temaja jJAna dvArA AgAmikarmane paNa nAza thAya che. kamaLapatra upara rahela pANInA biMdunI jema jJAnIone AgAmikarmane saMbadha thatuM nathI. kemake-jJAnIonuM AgAmi puNya, jJAnIonI stuti, sevA, pUjA karanAra pratye jAya che ane jJAnIonuM AgAmi pApa, jJAnIonI nindA karanAra, jJAnIe tarapha TheSa dharAvanAra ane jJAnIone Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mImAMsakadarzana. ra duHkha ApanAramAM cAlyuM jAya che. jJAnIonA puNyakarmane 'temanA sevake ane pApakarmane nindake-zatruo grahaNa kare che. che te pUrveta AtmajJAnIo saMsArane tarIne ahiMja brahmaAnandane pAme che "tarati zAmamiti A zrutinA kathana pramANe AtmajJAnI zekane paNa nAza kare che. jJAna prApta thayelI avasthAmAM zarIrane tyAga kAzImAM yA caMDAlanA gharamAM thAya te paNa muktine hAni pahoMcatI nathI. - uparyukta varNana "tatvabedha" ane "vedAntaparibhASA e be granthane AdhAre karavAmAM Avela che, prasaMge pAtta anya granthane paNa AdhAra levAmAM AvyuM che. vedAntanI zreSThatA. kamazAstre kuto jJAnaM tarke naivAsti nizcayaH / sAGkhya-yogI bhidApannau zAbdikAH zabdatatparAH // 28 // anye pAkhaNDinaH sarve jJAnavArtAsu durblaaH|| ekaM vedAntavijJAnaM svAnubhUtyA virAjate // 29 // ( sadAcArastotra, pR. 24) bhAvArtha -kamanuM ja pratipAdana karanAra-yajJa vigere nitva karma karavAnuM prAdhAnyatAthI pratipAdana karanAra jaimini munipraNIta zAstradvArA brahmajJAna kayAMthI thaI zake ?, tarkanI 'pradhAnatAvALA gItamajhaSipraNIta nyAyadarzananA grantha tathA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 tattvAkhyAna-ttarAdha. kaNAdaRRSipraNIta vaizeSikadarzananA granthamAM koi vAtanA nizcaya ja nathI, teA brahmajJAna kyAMthI ?, brahmajJAna tA tarkavitarka vinA mAtra vedAntavAya upara zraddha! rAkhavAthI ja meLavI zakAya che. alevAnuM tarka mArgaLa dukhaLa tarka TakI zakate nathI, mATe tanI AvazyakatA nathI. kapilamunipraNIta sAMyadarzanamAM jIvAne cetanasvarUpe mAnelA che ane pata Mjali RSipraNIta cagadarzanamAM jIvAtmAthI izvarane bhinna varNavela che; ema banne dazanAmAM jIvanA paraspara bheda ane izvarane paNa bhinna pratipAdana karanAra zAsrodvArA abhedabhAvarUpa brahma dvaitanuM jJAna kevI rIte thai zake ?. pANini vigere zabdazAkuzaLa zAbdikA zabdomAMja tatpara che. arthAta pANinIya vigere vyAkaraNAmAM mukhyatayA zabdanu ja pratipAdana hovAthI vyAkaraNazAstrothI advaitajJAna thai zakeja nahui e svAbhAvika che. bIjA nAstika vigere sarve pAkhaDiyA tA mekSa mAnatA na hovAthI brahmajJAnanI vAtemAM paNa durgaMLa che; ethI phakta vedAntazAanu' vijJAna ja jJAnIone svAnubhavavaDe zele che. brahmamAM brAntithI jagatnI utpatti. " cinmAtraikarase viSNau brahmAtmaikyasvarUpa | bhrameNaiva jagajjAtaM rajjvAM sarpabhramo yathA // " ( sadAcArastaMtra pR. 27, kSeA. 25 ) mA bhASA: thADA akAramAM paDela dvAraDImAM jema sapanA bhrama thAya che, tema satra cimAtra ekaja rasarUpa- Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mImAMsakadarzana. 5 AnandarUpa, brahma ane AtmAnAM ayasvarUpavALA brahmAviSNumAM bhramavaDe ja jagatanI utpatti thai che. temAM kAI pramANanI jarUra nathI. kahyuM che ke-- ra pramAtA ca pramANaM ca prameyaM pramitistathA / yasya bhAsAvabhAseta mAnaM jJAnAya tasya kim ? // " ( sadAcArastaMtra, zle!. 23 ) atha--jenA jJAnadvArA pramAtA 1, pramANu 2, prameya 3, ane pramiti 4 A cArenI pratIti thAya che, tenA jJAnamATe zu pramANa hAi zake ? arthAt koi paNa pramANanI AvazyakatA nathI. 6 pramANeA. " tAni pramALAni paN, matsyakSAnunAnopamAna-zabdAthpiynuplbdhibhedaat / * ( vedAntaparibhASA ) bhAvArtha:pratyakSa 1, anumAna 2, upamAna 3, zabda-- Agama 4, arthApatti 5 ane anupalabdhi 6 e cha pramANeA che. pratyakSapramANa' nirUpaNa. je indriye vigere pratyakSajJAnanuM karaNa hAya, te pratyakSapramANa kahevAya che. ahi pratyakSajJAnanA atha caitanyamAtra karavAmAM Ave che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattAkhyAna-uttarArdha. prana-pratyakSajJAnarUpa cetanya anAdi che, tethI te AMkha vigere karaNa dvArA kevI rIte thaI zake?. uttara-caitanyazakti anAdi hovA chatAM caitanyazaktine prakAzita karanArI antaHkaraNanI vRtti indriyanA saMbaMdhathI utpanna thatI hovAthI vRttivALA citanyane sAdi mAnavAmAM Ave che. - pratyakSajJAnanA savikalpa 1 ane nirvikalpa 2 evA be bhede che. "huM ghaDAne jANuM chuM."tevA prakAranA jJAnane savikalpa kahevAmAM Ave che. jemAM saMbaMdha, nAma, rUpa vigerenuM bilakula bhAna thAya nahi, tevuM jJAna nirvikalpa kahevAya che. pratyakSajJAnanA bIjA paNa be bhede darzAvavAmAM Ave che. 1 jIvasAkSi ane 2 Ivara sAkSI. avidyArUpa upAdhivALAne jIvasAkSI kahevAmAM Ave che. A upAdhi dareka jIvA tmA upara bhinna bhinna manAya che. kemake-je eka ja prakAranI mAnavAmAM Ave te mane anubhavela padArthonuM smaraNa viSNudattane thavAne prasaMga paNa AvI jAya; ethI dareka jIva upara avidyArUpa upAdhi pRthak pRthak mAnavAmAM AvI che. je IzvaranuM caitanya mAyArUpa upAdhivALuM che, athavA mAyArUpa upAdhivALAne Izvara mAnavAmAM Ave che. e upAdhibhUta mAyA eka hovAthI mAyAyukata cetanya paNa ekaja manAya che. A kathanane nIcenuM vAkya puSTa kare che Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mImAMsakadana. ' mAyAM tu kaoti vidyAta, mAyinaM tu mahezvaram / ' ( vedAntaparibhASA ) A uparathI e siddha thAya che ke izvarane paNa mAyArUpa upAdhi lAgelI che. mAyAe izvarane paNa cheADacA nathI, ke jethI mAyArUpa upAdhine dhAraNa karavAthI izvara paNa mAyAvI manAya che !. izvara eka hovA chatAM peAtAnI upAdhi-mAyAmAM rahela sattvaguNu, rajoguNa ane tameguNurUpa traNa guNAnI bhinnatAthI izvarane brahmA 1, viSNu 2 ane mahezvara 3 evAM traNa nAmeA apAyela che. prazna--suSTinA pUrva samayamAM izvara-AgamananuM darzana kevI rIte thai zake ? uttara--jema jIvane viSaya ane IndracenA sanika - rUpa kAraNanA vazathI upAdhibhUta antaHkaraNanI vRttiyeA utpanna thAya che; temaja izvarane paNa utpanna karAtA prANiceAnA karmAMnA vazathI ' A hAlamAM manAvavAnuM che, AnuM hAla pAlana karavAnu che ane AnA hAla sahAra karavAnA che. AvA prakAranI sattvaguNa, rajoguNa ane tameguNanI vRttiyA upAdhibhUta mAyAnA AzrayathI utpanna thAya che. Ama jIva tathA izvara e sAkSI heAvAthI pratyakSajJAnanA paNa e prakAra che. e be prakAro sivAya 1 jJeyagata pratyakSa ane 2 jJaptigata pratyakSa evA paNa e bheddo che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvAkhyAna uttarAdha pariNAma vigerenu svarUpa. upAdAnanI samasattAvALu' kAya. pariNAma ane upAdAnanI apekSAe viSamasattAvALu` kA` viSata kahevAya che. avidyAnI apekSAe prAtibhAsika rajata pariNAma kahevAya che ane caitanyanI apekSAe vivata manAya che. cUMTa svapnAmAM anubhavAtA ratha, hAthI, gheADA vigere, AgaMtuka nidrAdoSathI anubhavAtA hovAthI prAtibhAsika manAya che, keTalAka vedAntI tene mAyAnA pariNAma mAne che ane keTalAka antaHkaraNadvArA mAyAnA pariNAmarUpa jaNAve che. - ga Mtuka doSane prAtibhAsika jJAnanuM kAraNa kahevAmAM Ave che. prazna-prathama anubhavela ( ratha, hAthI, gheADA vigere )nu ja svapnamAM smaraNa thatuM hovAthI tene navIna prAtibhAsika mAnavuM zuM bhUlabhareluM nathI ? uttara-svapnamAM thatA ratha, hAthI, gheADA vigerenA jJAnane smRtijJAna mAnI jo vyavahAranI utpatti karavAmAM Ave te hu* svapnamAM ratha vigerene dekhuM chu", me svapnamAM ratha vizerene joyA hatA' evA anubhavanI upapatti na thaI zake, vaLI "sthAna thayonAna patha: sRnate' (vedAntaparibhASA pR. 164) A zrutithI virodha Ave che; mATe chIpamAM thatA rUpAnA bhramanI jema svapnamAM anubhavAtuM ratha, hAthI, ghoDA vigerenu jJAna paNa prAtibhAsika mAnavu' joiye. je asatya hAvA chatAM satya Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29: mImAMsakadana. jevu dekhAya teneja ahiM prAtibhAsika zabdathI oLakhA vavAmAM AvyuM che. 5 indriyajanya ane tadmajanya evA pratyakSajJAnanA bIjA paNa bhedo che. indriya dvArA utpanna thatA pratyakSajJAnane Indriyajanya ane mAnasika sukha-duHkhanA jJAnane tadajanya pratyakSa kahevAmAM Ave che. gindraya 1, jInhendriya, ghrANendriya 3 cakSurindriya 4 ane zrAdrendriya 5 e pratyeka indriyA potapeAtAnA viSayanI sAthe joDAi pratyakSajJAnane pedA karavAmAM samartha thAya che. nAsikA 1, jInhA 2 ane tvag3 A traNa indrice peAtAnA sthAnamAM sthira rahIneja gandha 1, rasa 2 ane spa` 3 viSayaka jJAna meLave che, paratu netra ane zretra A e indrayA te viSayanA pradezamAM jai petapeAtAnA viSayanuM jJAna meLave che. arthAt bherI vigere sthAnamAM jai zravaNendriya zabda grahaNa kare che, bherInA zabda me' sAMbhaLye evA anubhava thAya che. keTalAka vIcitaraMga-nyAyathI zabdanI utpatti mAne che. jema taLAva vigere jalAzayamAM patthara phevAthI eka taragathI bIjo taraMga ane khIjAthI trIjo evI rIte uttarAttara tara'gA thayA kare che; temaja eka zabdathI khIjo zabda ane khIjAthI trIjo evI rIte uttarAttara zabdo utpanna thAya che. utpanna thatA thatA e zabdo jyAre kAna sudhI Ave che, tyAre te zabdone zravaNendriya grahaNa kare che. AvI rIte ananta zabdonI utpattinI kalpanA karavA karatAM zravaNendriya svaya zabdanI utpattinA sthAna (lerI vigere) mAM jaI zabdane grahaNu Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvAkhyAna-uttarA . kare che. A mAnyatA sarvottama che. 'sAkSAt lerInA zabdane me sAMbhaLye' A pratyakSamAM bhramanI kalpanA karavI paNa anucita che. temaja cakSurindriya mATe samajavu, anumAnapramANu-nirUpaNa. amitinuM karaNa anumAna kahevAya che. anumiti vyAptijJAna dvArA utpanna thAya che. vyabhicArajJAnanI abhAvadazAmAM sahacAranA jJAna dvArA vyAptinuM jJAna thAya che. hetu ane sAdhyanu vAraMvAra sAthe jovu thAya athavA eka vAra kASTha sthAne darzana thAya te sahacAra dana kahevAya che. te ayirUpa anumAna 1 ane parArthAMnumAna 2 evI rIte anumAnanA be bheda che. svArthAnumAna svAnubhavasiddha che, ane pArthAMnumAna nyAyasiddha che. nyAya avayavanA samudAya rUpa che. pratijJA 1, hetu 2 ane uda:haraNa 3 athavA udAharaNa 1, upanaya 2 ane niga mana 3 evI rIte avayavanA 3 bheda che. traNa avayAthI kArya siddha thatuM hovAthI pAMca avayavA manavAnI AvazyakatA rahetI nathI. anumAnathI jagat mithyA. brahmAthI bhinna hAvAthI brahma sivAya samarata jagata mithyA che, athavA pratIyamAna heAvAthI-pratIta thatuM hovAthI jagata mithyA che. tema savA~ samajavuM. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ' mImAMsakadarzana. dhUma agninI sAthe saMbaMdha dharAvavAvALe che evA anurbhavathI saMskAra utpanna thAya che, tyAra pachI parvata vigere sthAnamAM dhUma vigere nimitta jevAthI prathamanA saMskArane u6. badha thAya che, ema agniviSayaka anumiti anumAna dvArA thAya che. sArAMza- vyAptijJAna ane tethI utpanna thatA saMskAra e bane anumitijJAnamAM hetu che. savanA traNa bheda. te 1 pAramArthika sarva ke je brahmAmAM rahela che, te 2 vyAvahArika satva ke je AkAza vigeremAM che, te 3 prAtibhAsika sarva ke je chIpamAM cAMdI-rUpAne pratibhAsa che ema savanA traNa prakAra che. upamAna pramANa-nirUpaNa. sAdazyajJAnanuM karaNarUpa sAdhana te upamAna pramANe kahevAya che. gAyane jenAra manuSya vanamAM "rejha" nAmanA prANine jotAM A prANI gAya jevuM che." ema nirNaya kare che, tyAra bAda A vyakti gavayapadavAo che e upamAnapramANanuM phaLa che ane tenI pUrvanuM jJAna upamAna pramANa kahevAya che. Agama pramANa-nirUpaNa. " je vAkyane tAtparyaviSayabhUta saMbaMdha bIjA pramA thI bAdhita na thAya, te vAyane AgamapramANurUpe mAnavAmAM Ave che. vAkayathI utpanna thatA jJAnanAM AkAMkSA 1, cogyatA 2, Asatti 3 ane tAtparya 4 A cAra sAdhane che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattAbAna-uttarArdha. -~- ~ padArthonI paraspara jijJAsAviSayaka gyatAne AkAMkSA kahevAmAM Ave che. athavA eka padArthanI bIjA padArtha sAthe upasthita thatI jijJAsA e AkAMkSA kahevAya che. kSatti vigere kriyApada sAMbhaLavAthI kArakanI jijJAsA thAya che, ghaTa ke "Tena evAM kArakayada sAMbhaLatAM kriyAnI jijJAsA thAya che. evI rIte sarvatra jijJAsAviSayaka gyatA eja AkAMkSA manAya che. tAtparyaviSayaka saMsargane jemAM bAdha na Ave te - gyatA kahevAya che. "agnithI vRkSanuM siMcana kare" ItyAdimAM Adhita saMsarga hovAthI yogyatAne saMbhava nathI. vyavadhAna ke vilaMba vinA pada dvArA padArthanI upasthiti te Asakti kahevAya che. padArthanA be prakAra che-1 zakyArtha ane 2 lakSyArtha. anA viSayamAM padanuM mukhyarItyA vartavuM te zakti. arthAt mukhya arthanuM je padadvArA pratipAdana thAya, te padanI te arthamAM zakti samajavI. je padathI pAchuM lAvavAnI phiyAvALI vyaktine baMdha thAya, te padanI te vyaktimAM zakti samajavI, te zaktivALA arthane zakyArtha kahevAmAM Ave che. jema ke "gAya poSaka' gaMgAzabdane mukhya artha pravAha rUpa che, paraMtu A sthaLe te mukhya artha yuktiyukta na hovAthI gaMgApadane gaMgAtIrarUpa artha kare ane gheSapadane mukhya arthe AbhIra lekenI pallIrUpa che te kAyama rAkhatAM te bane yada maLIne "gaMgAnA kAMThe AbhIra lakenI pallI che." e Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mImAMsakadaza na. atha thaye. A sthaLe je gagAtIra atha karavAmAM Avye te gagApadanA lakSyArtha athavA gANA che. , ra je vAkya je arthanI pratIti karavAnI ceAgyatAvALu hAya ane prakaraNa vigere kAraNanA vazathI tenA bIjA ana edha karAvavA tenuM uccAraNa na thayu hoya teA te vAkayanuM te mamAM tAtpa kahevAya che. vedamAM mImAMsAparizASita nyAyathI tApanA nizcaya karavA ane leAkamAM bheAjana vigere prakaraNathI padArthane nizcaya karavA. vedavAkya nitya sa paramezvara praNIta hovAthI pramANarUpa che ' evI taiyAyikAnI mAnyatA che. mImAMsakA kahe che ke nitya hovAthI puruSapraNIta DhoSane temAM sa'lava nahAvAthI apAruSeya veda svayameva pramANurUpa che. ' vaijJAntika lokAnA abhiprAya ethI viruddha che. te jaNAve che ke " utpattivALA hAvAthI veDhAne nitya mAnavAmAM AvyA nathI, A kathanane nIcenI zrati puSTa kare che. ' sabhya mahato bhUtasya niHzvasitametad Rgvedo yajurvedo sAmavedo Datharvaveva: ( vedAntaparibhASA pR. 309) bhAvAtha: ma mhoTA bhUtanA ni:zvAsarUpa arthAt mahAbhUtanA niHzvAsathI A cAre vedyA utpanna thayA che. A zruti dvArA vedonI nityatA siddha thatI nathI. kinca veDhAnI traNa kSaNa panta sthiti mAnavAnI dhRSTatA paNa yukta nathI. kAraNa ke je vedAnu adhyayana me' paNa karyuM'' evI pratyabhijJA thAya che. tethI vedya traNa kSaNa sthAyI che. AvI mAnyatA bhUlabharelI che, te veDhAne sRSTimAM prAra'bha samaye paramezvare pUrvakALanI sRSTimAM siddha vedavAkayanI 3 Jain Educationa International 33 For Personal and Private Use Only Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvAkhyAna-uttarArdha. AnupUrvI jevI AnupUrvIvALA racyA che, tethI vilakSaNa AnapUrvavALA nathI racyA. arthapattipramANa-nirUpaNa. jenA vinA je upapanna na thAya te upapadya kahevAya ane jenA abhAvamAM jenI upapatti thAya te sthaLe te upapAdaka kahe. vAya che. arthAt upAdya jJAnavaDe upapAdakanI kalpanA karavI te arthApati manAya che. jemake "panI phevo vivAra muka " bhAvArtha - puSTa devadatta divase khAte nathI. AthI e samajI zakAya tema che ke puSTatA bhajana vinA azakya che, divase khAte nathI, mATe te rAtrimAM avazya bhajana karate have joIe. arthapattinA daSTAthapatti 1 ane kRtArthI patti 2 evA be bheda che. temAMthI upara darzAvela udAharaNa daSTAtha. pattinuM che. "devadatta se varSanA AyuSyavALe che. AvuM vAkya keI tiSI pAsethI sAMbhaLyA pachI kaI manuSya devadattane gharamAM na jotAM evI kalapanA avazya kare ke enI vidyamAnatA ghara bAhira hovI joIe. AvA prakAranI arthakalpanA e ja kRtArthapatti che. zratArthapattinA 1 abhidhAnAnupatti ane 2 abhihitAnupatti evA be bhede che. anupalabdhipramANa-nirUpaNa jJAnakAraNe vinA utpanna thatuM abhAvaviSayaka anubhavanuM asAdhAraNa kAraNa anupalabdhi pramANu kahevAya che. jemake sArA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mImAMsakadarzana, 35 prakAzavALA sthAnamAM ghaDe na jotAM ghaTanA abhAvanuM jJAna thAya ke "A sthaLe ghaDe hoya te upalaMbha tha joIe,upalabdha thatA nathI, mATe nathI." AvA prakAranA jJAnanuM kAraNa anupalabdhi pramANa che. uparyukta cha prakAranAM pramANamAM pramANutva svayameva utpanna thayela che, te vayameva jANavAmAM Ave che, je jJAne tpAdaka sAmagrI che, te ja sAmagrI temAM paNa prAjaka che. te pramANunA be prakAre che. brahmasvarUpane jaNAvanAra pramANa pAramArthika 1 ane vyAvahArika tattvane jaNAvanAra pramANa 2 vyAvahArika kahevAya che. lakSaNa-nirUpaNa. svarUpalakSaNa 1 ane taTastha lakSaNa 2 AvI rIte lakSazunA be prakAre che. "satya jJAnamanataM drazna " arthAta-brahma satyasvarUpa che, jJAna svarUpa che, ananya che. AvAM lakSaNe svarUpalakSaNa che. lakSyanI sthiti paryata avasthita na rahevA chatAM bIjAnI avazya vyAvRtti karAvanAra lakSaNa taTastha lakSaNa kahevAya che. jemake kalpavaravuM pRthA RkSaNam " gaMdhavALI hoya te pRthvI kahevAya che ke A gandhalakSaNa pralayakALamAM rahela paramANumAM ane ghaTanI utpatti kALamAM ghaTamAM nathI te paNa A taTaratha lakSaNa hevAthI "pRthvI gaMdhavALI che." ema kahI zakAya che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tavAkhyAna-uttarArdha. temaja " nihAduvhAvarAtra trahmaLo akSAma"(ve. 5. pR. 357) arthAta samasta jagat nuM je upAdAnakAraNa te ja brA. jagarUpa pariNAmane pAmela mAcAnA adhiSThAnarUpa brahma, te ja jagata nuM upAdAnakAraNa che. pralaya-nirUpaNuM, trilekanA nAzane pralaya kahevAmAM Ave che. tenA cAra prakAra che. 1 prAkRta pralaya, 2 naimittika pralaya, 3 Atyantika pralaya ane 4 nityapralaya. prAkRta pralaya, kAryabrahmanA vinAzarUpa nimitta dvArA sarvakAryanA nAzane prAkRta pralaya kahevAmAM Ave che. brahmasAkSAtkAra pAmela kAryabrahmane brahmAMDanA adhikArarUpa prArabdha karmanI parisamApti pachI jyAre videha kaivalyarUpa para mukti thAya che, tyAre te lekamAM rahenAra brahmasAkSAtkAra pAmela jIne brahmanI sAthe videhakaivalya thAya che. AvI rIte te lekavAsIonI sAthe jyAre kArya brahmane saMbaMdha cAlyA jAya che tyAre tenA Azrita brahmAMDavartI saMpUrNa lekane, temAM vartatA thAvara vigere bhaitikone tathA bhUtane prakRtirUpa mAyAmAM laya thAya che, paraMtu tene brahmamAM laya kahI zakAya nahi. naimittika pralaya. kArya brahmanA divasanA antarUpa nimittathI thatA trile Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mImAMsakadarzana. kamAvanA nAzane naimittika pralaya kahevAmAM Ave che. cAra hajAra yuga jeTalA kALane brahma divasa kahevAmAM Ave che. parimita divasakALa ja pralaya kahevAya che. prAkRtapralaya ane naimittikapralayanA saMbaMdhamAM nIcenA be kaleke purANamAMthI vedAntaparibhASA (pR. 382) mAM ApyA che- priparAdhe rAtine brahma paramerikA tadA prakRtayaH sapta kalpyante pralayAya hi / / eSa prAkRtiko rAjan ! pralayo yatra lIyate / dUti vara khAtAkTa mAnamA" bhAvArtha -be parArdha kAla vItyA pachI parameSThi brahane pralaya mATe sAta prakRti kalpavI paDe che. he rAjA ! jyAM lIna thavAya che-laya hoya che, te A prAkRtika pralaya che. tathA- " eSa naimittikaH proktaH pralayo yatra vizvasak / zete'nantAsane nityamAtmasAtkRtya cAkhilam / / iti vacanaM naimittikAlaye mAnam / " ( vedAntaparibhASA pR. 382 ) bhAvArtha -jemAM vizvabhraSTA-brahmA samasta jagane pitAne svAdhIna karI nitya anaMtAsanamAM sUI rahe che, te A naimittika pralaya kahevAya che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvAkhyAna-uttarAdha. Atyatika pralaya. brahmasAkSAtkAradvArA sarva kAryane pralaya te Atyantika pralayanA nAmathI kahevAya che. 3. nitya pralaya. suSupti avasthAne nitya pralaya kahevAmAM Ave che. te avasthAmAM dharma, adhama, pUrva sa'skAra vigere samasta kAryone vinAza thatA haiAvAthI te nitya pralayanA nAmathI oLakhAya che. te samaye kAraNusvarUpathI avasthAna hovAthI suSupti pachI sukha-duHkhanA anubhavanI upapatti ke smaraNa thaDuM zakatu nathI. e avasthAmAM rahelA jIvAtmAne liMga-zarIramAtra saskArarUpathI rahe che. athavA antaHkaraNanI e prakAranI zaktimAMthI suSupti avarathAmAM jJAnazaktinA nAza manAya che, paraMtu kriyAzaktinA nAza mAnavAmAM AvatA nathI. nitya 1, prAkRtika 2 ane naimittika 3 A traNe pralaye kramAM zAMta thavAthI thAya che ane AtyaMtika pralaya jJAnanA uddayathI thAya che. prAyakrama-nirUpaNa, bhUta ane bhAtikanA laya kAraNalayanA kramathI thatA nathI. kAraNalayanA samaye Azraya sivAya kAryanuM avasthana thai zake nahi, paraMtu suSTikamathI viparItakramavaDe te te kAryonA nAza pachI tenA kAraNarUpa aSTano nAza ane pachI upAdAnanA nAza thAya che, pRthvInA pANImAM, pANInA tejamAM, tejanA vAyumAM Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mImAMsakadarzana. * - -- - - - -- vAyune AkAzamAM, AkAzane jIvanA ahaMkAramAM, tene hiraNyagarbhane ahaMkAramAM ane tene avidyAmAM evI rIte anukrame pralaya manAya che. "varUpa- taTastha lakSaNathI citi, tatpadathI vAgya Izvara cetanya mAyAmAM pratibiMbita che." ema keTalAka kahe che. teone Azaya e che ke-IzvaranuM pratibiMba avivArUpa mAyAmAM che ane jIvanuM pratibiMba antaHkaraNamAM che. Izvara kAraNarUpa upAdhivALe che ane jIva kAryarUpa upAdhivaLe che. avidyArUpa upAdhi vyApaka hevAthI tevI upAdhivALe Izvara paNa vyApaka che. ethI vidyArUpa upAdhidvArA karelA deze jIvanI mAphaka IzvaramAM paNa saMbhave che. antaHkaraNa avyApaka hovAthI te upAdhivALe jIva paNa avyApaka che. upAdhidvArA utpanna thayelA deze pratibiMbarUpa jIvamAM ja saMbhave che, paraMtu avidyArUpa upAdhivALA IzvaramAM ke antaHkaraNa upAdhivALA jIvAtmAmAM-biMbarUpa paramezvaramAM saMbhavatA nathI, kAraNa ke upAdhi te pratibiMbanI sAthe saMbaMdha dharAve che." ema keTalAka vedAntIo kahe che. eka jIvavAdamAM avidyA pratibiMba jIva hoya che ane aneka jIvavAdamAM antaHkaraNa pratibiMba jIva hoya che. te jIvAtmA jAgrata, svapna ane suSuptirUpa traNa avasthAthI yukta hoya che. te avasthAonuM svarUpa pUrve kahevAI gayuM che. prayajana-nirUpaNa projana be prakAranAM che. 1 mukhya ane 2auNa vyAva Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tavAkhyAna-uttarArdha. - hArika sukha-duHkhanA abhAvane mukhya prajana kahevAmAM Ave che, ane te bemAMthI kei ekanA abhAvanA sAdhanane gauNa prayeAjana kahevAmAM Ave che. 1 sAtizaya sukha ane 2 niratizaya sukha ema sukha be prakAranuM che. viSayanA saMbaMdhathI aMtaHkaraNanI vRttinI tara-tamatA dvArA thatA AnandalezanA AvirbhAvane sAtizaya sukha kahevAmAM Ave che. ane mAro sara e zrutivAkyanA kathana pramANe brahmanA Anandane niratizaya sukha kahevAmAM Ave che. "brahmavizva mavati tAti zIvamAtmavita " A zrutivacana pramANe AnandarUpa brAnI prApti ane zekanI nivRtti e ja mekSa che, paraMtu lokAntaranI prAptidvArA utpanna thatA vaiSayika Anandane mokSa mAnavAmAM AvatuM nathI. je tema mAnavAmAM Ave te te kArya hovAthI anityatAne lIdhe muktAtmAne paNa punaH saMsAramAM AvavAne prasaMga prApta thAya. tethI siddha brahmasvarUpa mekSane asiddhapaNanA bramathI tenA sAdhanamAM pravRttinI AvazyaktA che, te paNa koI prakAranI anupatti nathI. te brahmajJAna pApanA kSayathI thAya che, pApane kSaya karmAnuSThAnathI thAya che. arthAt karma dvArA kaSA paripakava thavAthI jJAnapravRtti thAya che. jJAnasAdhana. zrotadhyA karato nizciAritaNa A kRtivacana pramANe jJAna prApta karavAnAM zravaNa 1, manana 2 ane nidizAsana 3 A traNa sAdhana che. brahmAtamAM tAtparya ava Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mImAMsakadarzana. dhAraNane anukULa mAnasika kriyAne zravaNa kahevAmAM Ave che. zabdadvArA avadhArita arthamAM virodhanI AzakAne nizaMkaraNa karavAmAM anukULa,tarkanA nimittabhUta mAnasika vyApArane manana kahevAmAM Ave che. anAdikALanI durvAsanA dvArA viSaya tarapha khe'cAtA cittane viSayathI dUra karI AtmaviSayaka sthiratA sapAdana karAvanAra manAvyApAra nididhyAsananA nAmathI oLakhAya che. A nididhyAsana prAnA sAkSAtkAramAM sAkSAta kAraNa che, nidvidhyAsanamAM manana sAkSAt kAraNa che, kAraNake manana karyAM vinA paTTAmAM dRDhatA rahetI na heAvAthI nididhyAsana thaI zake nahi,mananamAM zravaNu sAkSAt kAraNa che,kemake zravaNa vinA tAya viSayaka nizcaya thai zakatA na hAvAthI zabdajJAnathaI zake nahIM. kAraNake zrutA viSayaka cegyatA tathA acegyatAnA nizcaya sivAya anukULa manana thai zake nahi; mATe jJAnanI utpattimAM zravaNa, manana ane nididhyAsana e traNe kAraNAnI khAsa AvazyakatA che. 4. jema ghaTa vigere kArTImAM mATInA paDa vigere pradhAna kAraNa che, ane cakra, gherI vigere sahakAri kAraNu-apradhAna kAraNu che. tema zravaNa, manana ane nididhyAsanamAM paNa prAdhAnya -gANutA che. zravaNa vigeremAM mumukSu lokone ja adhikAra che. ema keTalAka kahe che, tyAre khIjAonI evI mAnyatA che ke cAre AzramavALAnA adhikAra che.' ki'ca, cittanI ekAgratAdvArA saguNa upAsanA paNa brahmanAda Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tavAkhyAna-uttarArdha. sAkSAtkAramAM kAraNa che. aci vigere mArga dvArA brahmasekamAM gayelA saguNa upAsako zravaNa vigere dvArA tyAM ja brahmasAkSAtkAra pAmI brahma sAthe mokSa meLavI zake che. dhUmamArga dvArA pitRlekamAM gayelA karmavALAo upabhogadvArA karmane kSaya karI pUrvamAM karela sukRta-duSkRtane anusAra brahathI mAMDI sthAvara parvatamAM pharIthI utpanna thAya che-Ave che. A viSayamAM zutinuM kathana nIce pramANe che-maLI ramavAM nivApaghaoN, pUrA pUjAM coffmati bhAvArtha-ramaNIya AcaraNavALA ramaNIya nine prApta kare che, ane siMdhaAcaraNavALA siMgha enine pAme che. zAstramAM pratiSiddha duSTa karmo karanArA che zairava vigere narakamAM aneka duone anubhava karyA pachI bhUDa vigere tiryacenI nimAM tathA sthAvara vigeremAM utpanna thAya che. - nirguNa brahmasAkSAtkAra prApta karanArAonuM bIjA lekamAM gamana thatuM nathI. brahmajJAnathI mekSa maLe che, sAthe ja anarthanI nivRtti ane niratizaya AnandanI pati paNa thAya che. A vedAntIone parama siddhAMta che. mananI ajJAnatA. " manomAtramidaM sarva tanmano'jJAnamAtrakam / ajJAnaM bhrama ityAhurvijJAnaM paramaM pada // " . ( sadAcArapatra pR. 37, leka 39) Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mImAMsakadarzana, bhAvArtha -nAma, rUpa vigere kiyAvALuM samasta jagata mananuM kapeluM hovAthI manathI bhinna nathI, manapa ja che.te mana svayaM ajJAnarUpa che, ajJAnane ja bhrama kahe che ane vijJAnane paramapada kahevAmAM Ave che. mAyAvI ane mAyAtIta. vajJAnaM vAyathA jJAnuM pAyAnAM vanita te IzvaraM mAyina vidyAd mAyAtItaM niraJjanam // " (sadAcArastotra che. 37 maleka 40 ) bhAvArtha-anya prakAranuM arthAta viparIta jJAna ajJAna kahevAya che, tene teo mAyA kahe che. mAyAvALAne izvara jANa ane mAyAthI rahita hoya tene niraMtara brA. jANavuM joIe. bhektA vigerenuM svarUpa. . - " bhoktA sattvaguNaH zuddho bhogAnAM sAdhanaM rajaH / moSe tamogu bAdamA vaipAM kAra che" na (sadAcArastaMtra leka 50), bhAvArtha -rajoguNa ane tamoguNa vinAne zuddha sattvaguNa bhakatA che, rajoguNa-guNathI yukta mana ane Idriya bheganAM sAdhana che. tame guNa ane tame guNanA kAryarUpa pAMca bhUtethI prakaTa thatA zabdAdi viSayane bhAgya kahe che. ane AtmA e sarvane prakAzaka che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatvAkhyAna-uttarArdha. " saMsAra ravAnA phi rAma-pAsiyA svakAle satyavad bhAti prabodhe'satyavad bhavet // " (Amadha loka 134) : bhAvArtha-rAga, dveSa vigere dethI bharapUra saMsAra svapna samAna che, te asatya hovA chatAM ajJAnakALamAM ajJAnIene satya bhAse che ane pradha-jJAnakALamAM jJAnIone asatya je-vAstavika ravarUpamAM asatya asatyarUpe tathA satya vastu satyarUpe bhAse che. AtmA ane zarIranI bhinnatA. " AtmA jJAnamayaH puNyo deho mAMsamayo'zuciH / tathA prati zivajJAnamata: para? ' (zaMkarAcArya kRta apakSAnubhUti loka 1 ) bhAvArtha -AtmA jJAnamaya-prakAzarUpa ane pavitra che ane zarIra mAMsamaya apavitra che. keTalAka te banenuM aikaya juve che. enAthI bIjuM ajJAna zuM? zuSka brahmavAdIonuM svarUpa" kuzalA brahmavArtAyAM vRttihInAH suraaginnH| te'pyajJAnitayA nUnaM punarAyAnti yAnti ca // " (aparakSAnubhUti) Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mImAMsakadarzana. bhAvArtha :-brahmavArtAmAM-khAlI brahmavAdanI carcA karavAmAM ja kuzala, vRttihIna-saddana rahita-vacana pramANe vana vinAnA atyaMta rAgI jIve! ajJAnatAthI nizcaye sasAramAM punarAgamana tathA gamana karyAM kare che. kharA brahmavAdI. " nimeSArdha na tiSThanti vRttiM brahmamayIM vinA / yathA tiSThanti brahmAdyAH sanakAdyAH zukAdayaH // " ( aparAkSAnubhUti rR. 387, zloka 134 } 45 bhAvAtha:--jeo brahmA vigere, sanaka vigere ane zuka vigerenI jema adhanimeSa mAtra paNa brahmavRtti sivAya rahetA nathI; te ja sAcA vedAntika che. Jain Educationa International A praratAvamAM prarUpaNa karavAmAM Avela vedAntika tattvanI mImAMsA-samAlecanA AgaLanA 13 mA prastAvamAM karavAmAM Avaze. 12 mAM prastAva samApta For Personal and Private Use Only Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAva 13 me. vedAnta -mImAMsA. 11 mA prastAvamAM jaiminimunipraNIta mImAMsaka darzanane ane uttara mImAMsaka (vedAnta) darzanane AcAra darzAvyuM. 12 mA prastAvamAM vedAntika lekee svIkArela tanuM nirUpaNa karyuM. A 13 mA prastAvamAM e ta para kaIka vicAra karavAmAM Ave che. jaganmithyAtvamImAMsA. pratIti viSayaka hevAthI prapaMcarUpa A samasta jagata mithyAsvarUpa che, chIpamAM rUpAnA pratibhAsanI jema, je je pratItiviSayaka hoya te te samasta mithyA hoya che. chIpamAM rUpAne dekhAva jema mithyArUpa-atyaMta asata che, tema brahma sivAya samasta jagata mithyA-ALa paMpALarUpa-mAyA jALarUpa che." uparyukata mantavya para AvA prakane thaI zake ke jagatane miththArUpa mAnavAmAM Ave che, te mithyAtva zI cIja che? AkAzapuSpanI jema atyaMta asane Apa mithyA svarUpI kahe che? athavA koI vastu bIjA AkArathI pratIta Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mImAMsakada na. thAya tene Apa mithyA mAnA che ? agara mithyAtvanA anirvocya atha kareA che ? A traNa pakSamAMthI prathama pakSa svIkAravAmAM jagata mithyA eTale asatAkhyAtirUpa che eve Azaya prakaTa thatAM samasta jagat asat manAya tyAre saMsAranA sarvathA lApa mAnave paDe, sa'sAranA abhAvamAM muktinA vyavahAra paNa kevI rIte thai zake ? kemake sasAranI apekSAe muktipadanA ane muktinI apekSAe sasArazabdanA vyavahAra thAya che, je maMdhAya teja mUkAya-mukata thAya. jyAre adharUpa sauMsAra na mAnavAmAM Ave tyAre mukti paNa na mAnI zakAya. muktinA abhAva siddha thatAM yama, niyama, Asana, prANAyAma, pratyAhAra, dhAraNA, dhyAna ane samAdhirUpa aSTAMga ceAganu' pAlana temaja vairAgya, zama, krama, titikSA, zraddhA, samAdhAna vigere niSkula banI jAya che. ethI zUnyavAdIonI jema prathama pakSa svIkArI zakAya tema nathI. * banne pakSa paNa viparIta khyAtirUpa hovAthI iSTa gaNI zakAya tema nathI. kemake koi paNa padArthanA bIjArUpathI pratibhAsa thavA e koIne paNa rUcikara thai zake nahi, jema dUra hovAnA doSathI chIpa e cAMdI jevI lAge, paraMtu vAstavika vicAra karatAM ane uttara kALamAM khAdhajJAna thatAM spaSTa jaNAya che ke ete chIpa che, cAMdI nathI. temaja vaLI cAMdIne cAhanAra purUSanuM cAMdI jevI jaNAtI te chIpathI kai paNa Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ' 8 tasvAkhyAna-uttarAdhI. prayajana saratuM nathI, tevI rIte ghaTa, paTa vigere tamAma padArtho je viparIta khyAtirUpa kalpAya te te te padArthonA prajanavALA manuSya tevA bhrAnta padArthothI kaMIpaNa prajana siddha karI zake nahi. e khAsa vicAraNIya che. vizeSataH samasta jagat jyAre viparIta khyAtirUpe brAnta manAya, tyAre jagamAM rahelA vedAntanA pratipAdaka puruSe paNa bhrAta banI jAya che. tema thatAM tevA bhrAnta puruSoe prarUpelAM zAstro para vizvAsa rAkhI zakAya nahi e saMbhavita che. jema thANAnI pAgala (mAMDA) zALAmAM rahenArAM manuSya brAnta hovAthI temanA bolavA upara kaI buddhizAlI lakSya ApatuM nathI, tema ApanA mata pramANe A5 pite brAnDa banI jAo che, te Apa pratye jagatane vizvAsa kema thaI zake ? e vicAraNIya che. A vicArane nIcene bleka puSTa kare che, " muktau bhrAntiIntireva prapaJce bhrAntiH zAstre bhrAntireva pravRttau / kutra bhrAntirnAsti vedAntinaste klaptA mUrtibhrAntibhiryasya srvaa||" zAstravArtAsamuccaya pR. 2055 bhAvArtha -mukitamAM bhakti, prapaMcamAM bhrAnti, zAstramAM brAnti, pravRttimAM brAnti, jenI mUrti brAnivaDe banelI heya tevA vedAntIne brAnti kyAM nathI? tAtparyArtha:- zApraNetA paNa prapaMcanI antargata hovAthI bhrAnta manAya ane Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mImAMsakadarzana. ethI zAstra vigere paNa bhAnitarUpa gaNAya temAM zuM Azcarya ? brAtivAdIonA mata pramANe te A mAtA che, A pitA che, A putra che, A bhAI che. A Dena che, A strI che AvA prakArane vyavahAra paNa brAntirUpa bane che, tethI mAtA e strI strI e mAtA, putrI e strI, strI e putrI, pitA e putra, putra e pitA ityAdi viruddha vyavahArane prasaMga paNa saMbhave che. bIjo pakSa mAnavAmAM AvI rIte aneka prakAranI Apatti AvatI hovAthI te paNa ravIkArI zakAya tema nathI, anivaccatarUpa trIjo pakSa paNa vicAra karatAM vikharI jAya che. A sthaLe anicyatA niHsvabhAvatA artha karavAmAM Ave che. nizabdane pratiSedha artha thAya che. svabhAva zabdane bhAva yA abhAva A bemAMthI kaI paNa artha thaI zake che. svabhAva za bdane bhAva artha lakSyamAM rAkhI tene prati arthavALA niHzabda sAthe joDatAM nisvabhAvatAne abhAva artha thAya, ethI e pakSa svIkAratAM asakhyAti pakSa mATe apAyelA deze A pakSane paNa lAgu paDe A dene dUra karavA mATe svabhAvazabdane abhAva artha mAnI tene niSedhArthaka niHzabda sAthe joDatAM aniccapadane "bhAva" artha thAya. eka brahma bhAvarUpa che ane bIjo A bhAvarUpa thatAM AtanI siddhi thatAM advaitavAda uDI jAya che. Ama bakaruM kADhatAM pese uTa" e ukhANa pramANe nisvabhAvarUpa anivaccatA nAmane trIjo pakSa paNa mAnya thaI zakatuM nathI. A deSathI bacavA mATe nisvabhAvatAne pratItyagocara arthAta jJAnane viSaya nahi e artha karavAmAM Ave te te paNa yuktiyukta nathI, kemake "jagata mithyA che" eTale Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 tatyAkhyAna-uttarArdha. pratItinA-jJAnanA viSayabhUta bilakula nathI. A sthaLe e vicAravAnuM che ke je dhamI pratItiviSayaka na hoya, te dharma kahevAya ja kevI rIte ? jema AkAzapuSpa, vadhyAputra, zazazaMga vigere pratItiviSayaka na hovAthI, tene ke buddhizAlI dharmI tarIke mAnI zakate nathI vA kahI zakatA nathI, tema jagat paNa pratItiviSayaka nathI ema mAnavAmAM Ave, tyAre tene dhamarUpa mAnI temAM mithyAvanI siddhi kevI rIte thaI zake? te ekAntamAM vicAravA jevuM che. kiMca, jayAre pratItiviSayabhUta dhamAM nathI, tyAre pratItiviSayarUpa hetu paNa napuMsakane putpattinI IcchAnI jema ghaTI zake nahi. ema hovAthI mithyAtvane uparyukata artha karI zakAya nahi. tema chatAM jagatane dhamarUpa svIkArI, te pratItinA viSayabhUta nathI ema kema kahI zakAya? vedAntI-dhama jevI rIte pratIta tha joIe, tevI rIte pratIta thatuM nathI, tethI tene pratItyaviSayaka kahevAmAM zuM khoTuM che? * anya- e kathana ThIka nathI. ema kahevAthI pratItyaviSacakane uparyukta artha jaNAvatAM viparIta khyAtine svIkAra thaI jAya che. kemake keI vastune viparIta svarUpamAM-AkAramAM dekhavI-pratipAdana karavI te viparIta khyAti kahevAya che. kicca, Ape mAnelI anirvAcatA prapaMcamAM pratyakSathI bAdhita che, kemake "A ghaTa che, A paTa che. " ItyAdi prakAranuM nirdoSa pratyakSa AbAlagopAla prasiddha che, te paNa prapaMcanI satyatAne puravAra kare che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mImAMsakadana. prapa'cane mithyA mAnavAthI anumAna paNa khAdhita che. 'prapaJco mithyA na bhavati, asadvilakSaNatvAt Atmavat bhAvA asatathI vilakSaNa hAvAthI AtmA jema mithyA kahI zakAtA nathI ( kAi paNa Astika AtmAne mithyA kahevAnu` sAhasa karatA nathI, ) tema prapaMca-jagata paNa AkAzapuSpa, vandhyAputra vigere asathI vilakSaNa heAvAthI tene mithyA kahI zakAya nahi. kica, pratIyamAnarUpa hetu te ApanA brahmamAM paNa che, paraMtu tethI te mithyA che, ema te ApathI paNa kahevAya tema nathI. tyAre kahe ke hetu vyabhicArI thayA ke nahi ? .. A doSothI khacavA mATe jagat pratIyamAna che ema kahI te mithyA che, evuM ApanAthI kahI zakAya tema nathI. AvA prakAranI yutiyA haiAvA chatAM jagatane apratIyamAna kahevAmAM Ave te te kathana karanAra paNa jagatanI antargata ja hAvAthI mithyA manAya, kathana karanAranuM vacana sutarAM mithyA lekhAya ethI emane te peAtAnA mata pramANe mAna rahevuM e ja zreSTha che. apara' ca ' jagata mithyA che, pratIyamAna heAvAthI, chIpamAM rUpAnA jJAnanI jema ' A pramANe kahI vapakSa siddha karavA de chIpamAM rUpAnA jJAnanI jema ' AvuM je dRSTAMta Apyu paNa prapacanI antata ja hAvAthI svayameva mithyA-a siddha che, jyAre te paNa sAdhya che, tyAre te dvArA anyanI siddhi kevI rIte thai zake ? te Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tavAkhyAna uttA. kica, brA sivAya samasta jagatane mithyA siddha karavA mATe karavAmAM AveluM anumAna prapa'cathI bhinna che ke abhinna ? je bhinnarUpa prathama pakSane svIkAravAmAM Ave te te satya che ! asatya ? Ave! prazna udbhave che. ' prapa`cathI anumAna bhinna che ane te satya che' Ave prathama pakSa svIkAravAmAM Ave te eka brahma satya ane bIju A anuna satya manAtAM dvaitavAdanI siddhi thAya che ane advaitavAda asta thAya che. elo bIjo pakSa 'prapathI anumAna bhinna che ane te asata cheTa ee AnavAmAM Ave tA evA sat anumAna dvArA gapacamAM mithyAtvanI siddhi kevI rIte thai zake? pradyuta pra5ca paNa brahmanI jema satyarUpa siddha thAya che. jema vandhyAputra vigere asat vatuthI koI paNa padArthInI siddhi thaI zakatI nathI, tema asat anumAnandvArA prapacamAM mazyAtvanI siddhi paNa thai zake nahi. gara pra'thI anumAna bhinna nathI ' e pakSa mAnya rAkha vAmAM Ave te prapa'cathI abhina-prapa`carUpa anumAna paNa sAdhyuM ja che, te te dvArA anyanI siddhi kevI rIte thaI zake ? Ama vicAra karatAM prapaca mithyA che ema siddha thatu nathI, tyAre ' eka prajJA ja tAttvika che, anya kaI che ja nahi ? AvA kathana upara TAkeAne vizvAsa kema thAya ? * kinca, zai paNa vastunI siddhi pramANathI thAya che. pramANa vinAnI vaktavyatA aprAmANika gaNAya, advaitavAdIonA matamAM dvaitanI siddhi mATe jyAre koi pramANu nathI, te Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mImAMsakadarzana. pachI tenI siddhi thaI zake nahi e svAbhAvika che. je kaMI paNa pramANa mAnavAmAM Ave te advaitavAda rahI zakatuM nathI, kemake tane svIkAra thaI jAya che. ema muzkelI UbhI thAya che. vedAntI-pramANane svIkAra karavAmAM Ave che, te lokone samajAvavAnI khAtara vyavahArathI ja svIkArAya che, paraMtu pAramArthikarUpe nahi. anya-ApanuM kathana yuktivikala hovAthI anAdaraNIya che, kemake ApanA mata pramANe paramabrahma sivAya leka paNa satyarUpe nathI, te pramANane pravega kone samajAvavA mATe karavAmAM Ave che? kiMca jyAM pramANa asata, loka asata vigere sarva asatuM hoya tyAM ke kene samajAvI zake? brahmabhinna prapaMcanI vAstavika sattA anumAna dvArA siddha thaI zake che- pv: 7, pracavAta, ataH imarivAthI mUtaSathaH prameyam, pramANAnAM ca pratyakSAnumAnAgamopamAnArthApattisaMjJakAnAM bhAvaviSayatvena pravRtteH" - bhAvArtha-jagatuM paNa brahmAnI mAphaka sarUpa che, prameya hivALI, raDe che pada ? ApaNane viSapAta heya te prameya kahevAya che. , manuna, jAgara, upamAna ane arthapatti nAmanA prANa prati bhAvapadAthenA viSayamAM ja thaI zake che. azAvamAM pravRtti thatI nathI. je sadarUpa na hoya te prameya pramANa na he I zake, gada bhAganI jema, AvI rIte Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 tattvAkhyAna-uttarArdha. makanaka zvaka jyAre jagatamAM prameyatva anumAnathI siddha thAya che, tyAre jagata sarUpa nathI ema kevI rIte mAnI zakAya? kiMca "chIpamAM rUpAnA pratibhAsanI jema brahmabhina ghaTa, paTa vigere tamAma padArtho kevaLa pratibhAsakarUpe ja che, vAstavika rUpe nathI " AvuM kathana yuktizUnya che ema nimna darzita yuktithI vicAratAM sahaja samajAze. ghaTa, paTa vigere samasta prapaMcamAM pratibhAsamAnatva zuM svayameva che? ke anyadvArA A be pakSamAMthI prathama pakSane svIkAra karavAmAM Ave e banI zake tema nathI, kemake kaI paNa buddhizALI samasta prapaMcane svayaM pratibhA samAna kahevAnuM sAhasa karate nathIethI nirUpAye bIjo pakSa ravIkAre te anya padArtha svIkAra paDe; anya padArtha svIkAratAM-brahma sivAya anya tAva siddha thatAM ativAdane asta thAya che. apara ca, anumAnanA aMgabhUta pakSa, hetu ane daSTAnta A traNa avayave paraspara bhinna che yA abhinna ? e prazna paNa upasthita thAya che. je teone paraspara bheda manAya che. tavAda siddha thaI jAya che. ane te traNe padArtho lakSaNabhedathI, svarUpabhedathI tathA nimittabhedathI paraspara bhinna hovA chatAM abhinna manAya te kevaLa pakSarUpa, kevaLa heturUpa yA kevaLa daSTAntarUpa thaI jAya, tyAre mAtra ekalA pakSathI, hetuthI yA daSTAntathI anumAnanI siddhi kevI rIte thaI zake ? ane te vinA advaitavAdanI siddhi kevI rIte thAya? ethI ja prAcIna AcArya yukta ja kahyuM che ke - Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mImAMsakadarzana. 55 " hetoradvaitasiDizced dvai syAd hetu-sAdhyayoH / hetunA ced vinA siddhidvataM vAGmAtrato na kim ? // - istrI (vidAna havAmitA) pR. 260, o radda bhAvArtha-je hetu dvArA advaitanI siddhi karavAmAM Ave te hetu ane sAdhanuM daita thaI jAya che. ane je hetu vinA-kevaLa vacanamAtrathI ja advaitanI siddhi kathavAmAM Ave che te vacanamAtrathI dvatanI siddhi kema na thAya? gs ' ityAdi temaja "sarva jai haju huM traNa ItyAdi AgamathI paNa advaitanI siddhi thaI zake tema nathI. jema aghaTanI siddhi ghaTane AdhIna hovAthI ghaTa mAnyA sivAya thaI zakatI nathI, tema advaitanI siddhi paNa tane AdhIna hovAthI svaitavAda svIkAryA vinA thaI zake nahi. nIcene kaleka A kathanane puSTa kare che - " advaitaM na vinA dvaitAdahetuAreva hetunA / saMjJinaH pratiSedho na pratiSedhyAd Rte kvacit // " ---saida pu. 22, Ro. 27. bhAvArtha-jema hetu sivAya ahetunI siddhi thatI nathI, tema ta vinA atanI siddhi paNa thaI zake nahi; kemake pratiSedhya (dvaita) padArtha vinA kavacita paNa saMjJine pratiSedha thaI zako nathI. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvAkhyAna-uttarArdha. anumAna dvArA paNa dvatanI siddhi thAya che." advaitazabdaH svAbhidheyapratyanIkaparamArthApekSo napUrvAkhaNDapadatvAdaheturabhidhAnavat / " bhAvArtha -napUrvaka akhaMDa para hovAthI A zabda pitAnA vAgyAthe ( paramabrahma )nI apekSAe virodhI (prapaMca) rU5 paramArthanI apekSAvALo che. jema ahetu-zabda pitAnA vAgyAthuM hatubhinna daSTAnta, pakSa vigere padArthonA vidhI hetunI apekSAvALe che; tema atre paNa samajavuM. sArAMza-dvaitane paramArtharUpe mAnyA sivAya advaitatA vastutaH siddha thaI zakatI nathI. kahyuM che ke - karmadvaitaM phaladvaitaM lokadvaitaM ca no bhavet / vidyAvidyAdvayaM na syAd bandha-mokSadvayaM tathA // -aSTasahasI pR. 159 bhAvArtha-kevaLa ati mAnavAmAM paramArtharUpe prasiddha AgaLa darzAvAtA tenI siddhi kadApi thaI zake nahi. lAkika karma-vaidika, kuzaLaka-akuzaLa, puNyakarma-pApakarma AvA prakAranA karma hetanI tathA te karmanAM phaLa- loka saMbadhI sukha-dukha ane paralokamAM sumati-durgatirUpa phaLatanI, temaja kArya-kAraNanA abhAvamAM A loka ane paralokarUpa lekatanI ane dharmAdharmarUpa dvaitanA abhAvamAM vidyA-avidyA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mImAMsakadarzana, pa7 rUpatinI ane te sivAya anekSarUpa dvatanI siddhi thaI zake nahi. kiMca, ekAnta advaitavAda mAnavAmAM gha4 vati ItyAdi sthaLamAM kuMbhakAra, ghaTa vigere kAraka ane "kati " vigere kriyApadene pratyakSa prasiddha bheda kevI rIte ghaTavAne ? kemake ekAnta advaitavAdInA mata pramANe avidyAthI avidyArUpa prapaMcanI utpatti manAtI hovAthI pitAnAthI pite utpanna thAya che evuM siddha thayuM. arthAta ghaTathI ghaTanI, paTathI paTanI, AkAzathI AkAzanI, pRthvIthI pRthvInI, pANIthI pANInI, tejathI tejanI, vAyuthI vAyunI, vi. vi. nI utpatti avAra kAraNe sivAya paNa mAnavAne prasaMga advaitavAdIonA mata pramANe Ave che, ke je mAnyatA keI paNa darzanakArane sammata nathI, te AvI lekaviruddha ane pramANuviruddha kalpanAe svIkAravA keNa buddhizALI sammata thAya? vedAMtI-avidyA sasvarUpa brahyathI bhinna nathI, kemake tevI rIte mAnavAthI te dvatanI siddhi thAya. anya-avidyAne bhale brahmarUpa mAnavAmAM Ave, paraMtu vinA pramANe tevI mAnyatA tarapha anya lokone zA sAgye ja thaI zake. kAraNa ke prameyanI siddhi pramANane AdhIna hoya che. ane tenI siddhi mATe pramANe ApavAmAM Ave te dvatanI siddhi thAya che, ane je pramANa ApavAmAM nathI AvatuM te te kathana aprAmANika kare che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paTa tatvAkhyAna-uttarArdha. vedAMtI-A upAlaMbha atavAdIonA matamAM ghaTI zakatuM nathI, kAraNa ke vyAvahArika bheda te teo svIkAre che ja, mAtra pAramArthika bheda mAnatA nathI. paramArthaSTie "taravatti' e zratipratipAdita eka akhaMDa brahma sivAya bIjuM kaMI caNuM sat che ja nahi. evI temanI mAnyatA che. anya-sAviyA mRtyuM navA vijayA mRtaranu A kRtimAM vidyAnuM phaLa amRtanI prApti ane avidyAnuM phaLa mRtyu. evI rIte vidyA-avidyAnAM bhinna bhinna phaLa batAvela hovAthI e bane tane bhinna mAnyA sivAya chuTake nathI. AvI rIte tattvadraya siddha thatAM advaitavAda asidadha thAya che. | vedAMtI-zravaNa vigere svarUpavALI avidyA ja mRtyune dUra karI vidyAdvArA batAvela amRtane prApta kare che. jema saphaTikamaNi, upAdhine tyAga karavAthI svayameva svasvarUpamAM rahe che, jema eka viSa bIjA viSane zAnta kare che, jema eka pAchuM bIjA pANuMne jaNa banAve che, tema ahiM paNa samajavAnuM hovAthI vidyA-avidyArUpa tane avakAza ja kayAM rahe che? anya re brahma vitaLe vAgha ke ItyAdi RtimAM batAvela bheda ane "tatva rAmaNi puruSa para ItyAdi RtimAM batAvela abheda A bemAMthI kayuM satya che ane kayuM asatya che e saMzaya te advaitavAdIone paNa avazya rahe che, jene AtmA saMzayazIla hoya te te chevaTa naSTa thAya che. kiMca avagraha, IhA, apAya, dhAraNArUpa Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - mImAMsakadarzana. upagadvArA pudgala vigere dravyathI abhedavarUpI ane ghaTa vigere AkArathI bhedasvarUpI ghaTa, paTa vigere tamAma padArthone jyAre AbALa-ge pALa daitabhAva anubhave che, tyAre advaitabhAva kevI rIte mAnI zakAya?. apaca, daMDa ane ghaTa, dAna ane svarga vigeremAM lekaprasiddha ane zAstraprasiddha kArya-kAraNabhAvarUpa pracalita vyavahArane paNa advaitavAdIonA mata pramANe lepa thavAne prasaMga Ave che. tathA kAryathI kAraNanuM ane kAraNathI kArya karAtuM anumAna paNa advaitavAdI-anirvAcyavAdinA mata pramANe kevI rIte thaI zake? e vicAravAnuM che. - tathA svapnamAM jovAmAM AvatA sI, ratha, hAthI, gheDa vigere paNa anirvacanIya nathI-sarvathA mithyA nathI. jo ke te padArtho samIpa na hovA chatAM nidrAdeSidvArA svapnamAM samIpa samajAya che, paraMtu te padArthone abhAva nathI. je te padArtho AkAzapuSpanI jema sarvathA mithyA hoya te svapnamAM strI vigerenA saMbaMdhathI vAstavika vIryapAta kema thaI zake? ethI sthAnika padArtho sarvathA asatya kahI zakAya nahi. kica je tene brAnti mAnI nirvAha karavAmAM Ave, te te ThIka nathI. kAraNa ke je padArtho vAstavika-satya na hoya, te padArthaviSayaka bhrAnti paNa saMbhavatI nathI. jema keI eka sthaLamAM sarpane sarparUpe jovAmAM AvyuM hoya, anyatra rajajune jIrUpe yA vAMsane vAMsarUpe jovAmAM Avela hoya tyAre bIjA koI sthAnamAM tevI rIte paDela rajaju athavA vAMsane dUrathI jotAM sarpanI bhrAnti thAya che. athavA eka sthAnamAM chIpane Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60 tattvAkhyAna-uttarAdha chIparUpe joi khIje ThekANe cAMdIne cAMdInA rUpamAM jovAmAM AvI hoya tyAre anyatra cAMdInA jevI caLakatI chIpane dUrathI jotAM cAMdI hAya tevA bhrama thAya che. A kathananA sAra e saheja samajI zakAya tema che ke satyarUpe prasiddha vidyamAna padArthonI ja teomAM rahelA keTalAka sAhasyane lIdhe-sarakhA dharmone laine dUrathI jonArane bhrAnti thAya che; paraMtu vAstavika padAthano vidyamAnatA sivAya AkAzapuSpanI zazazu'gamAM ane zazazrRMganI AkAzapuSpamAM koine koi vAra bhrAnti thaI hoya ema dApi sAMbhaLavAmAM AvatuM nathI. kAi paNa buddhizALI e brAnti kabUla karI zakate nathI. A niyamane anusarIne saMsArane bhrAMtirUpa kema kahI zakAya ? brahma sivAya bIjA padArthAne jyAre satyarUpe mAnavAmAM AvatA nathI, tyAre te viSayanA bhrama paNa kema svIkArI zakAya ? ki'ca, prapa'carUpa avidyAnA ane brahmanA dharmAM paraspara bhinna che, samAna dhama vALAnI sAdazyathI brAnti sabhave che. phAi paNa sarakhA dharma vinA eka-bIjAmAM bhrAnti mAnavAnuM bIjuM zuM kAraNa che ? e vicAraNIya che. tathA svapna vagerene mULa ajJAnanA kArUpa kahI zakAya nahi. sasAradazAmAM ja tenA khAdha jovAmAM Avate hAvAthI anvaya-vyatirekane lIdhe jema rajatanA bhrama chIpanI sAthe saMbaMdha rAkhe che; tema svapnajJAna paNa nidrAdoSanI sAthe anvaya-vyatirekathI sabaMdha dharAve che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mImAMsakadarzana. kiMca, chIpamAM rajatanA bhramanI utpattinI jema svapna e jAgRta prapaMcanA ajJAnanuM paNa kArya nathI, kemake ema mAnavA jatAM jAgRta prapaMcamAM paNa sthAnika ratha, gheDA vizerenI utpatti mAnavAne prasaMga Ave. api ca, advaitavAdIonA abhiprAya pramANe jAgRtadazA ane svapnadazA e bane avasthAo avidyAnA kAryarUpa hovAthI jAgRtadazAmAM modaka vigere vastuonA bhakSaNAdithI thate sukhAnubhava vaMdazAmAM paNa tene te ja tha joIe. ethI pUrvAcArya yukata ja kahyuM che ke- AzAmodakatRptA ye ye cAstrAditamodakAH / rasa-vIrya-vipAkAdi tulyaM teSAM prasajyate // -zAstravatisamuccaya pR. 248. bhAvArtha-advaitavAdIonA matamAM AzAnA lADuthI tRpta thayelA ane vAstavika tyA lADune AsvAda lenAra manu mAM rasa, vIrya-vipAka vigere samAna thavAne prasaMga Ave che, kica, lekaprasiddha daMDa-ghaTa vigere kArya-kAraNanI jema vedaprasiddha yAga-ravarga, agamyagamana-naraka vigere sAdhyasAdhanabhAva paNa advaitavAdIonA matamAM svapnatulya-atyanta asata che, te vedAntavA vigere para kene vizvAsa Avaze? je teonA mata pramANe vidhirUpa batAvela mArgathI ravargagamana Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 62 tatvAkhyAna-uttarArdha. ane niSiddhamArgathI narakagamana na thatuM hoya te tevAM anuThAne zA mATe darzAvavAmAM AvyAM? tamAma vastu chIpamAM cAMdInA bhrama jevI hovAthI yama, niyama, Asana, prANAyAma vigere emanAM anuSThAne paNa bhramAtmaka-nirarthaka thaI jAya che. kiMca, dareka kAryomAM ajJAnane ja hetu tarIke mAnavAmAM Ave te daMDa vigere kAraNasAmagrI vinA paNa ghaTa vigere kAryanI utpatti tathA zama, dama vigere sAdhanasaMpatti sivAya paNa brahmAtmAmAM jIvAtmAnA layarUpa mukti paNa kema na thavI joIe? aparaMca, zAstra paNa svapnatulya hovAthI temAM pratipAdana karela AcaraNa paNa svapnatulya thatAM mukti paNa kene ane kaI rIte maLe ? e khAsa vicAraNIya che. prasaMgopAtta advaitavAdane nirasana karanArI anya yukita darzAvavI atra asthAne nathI. advaitavAdIonA matamAM cAga ane svargane kArya-kAraNabhAva mAnavAmAM Avela che. tyAga e kAraNa che ane svarga e kArya che. A vAtane veda paNa viziSTatAthI pratipAdana kare che, tyAre koI manuSya svapnamAM cAga kare che tethI tene paNa varga maLavA joIe, kemake vedamAM sAmAnya rIte yAgathI svarganuM pratipAdana karela che, paraMtu amuka avasthAnA bhAgathI amuka avasthAmAM svarga maLe evuM kAMI sUcavyuM nathI. AthI vedAntika lekene suSTivAda paNa zUnyavAdIonA je kahI zakAya. haribhadrasUri mahArAje yukata ja kahyuM che ke Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mImAMsakadarzana. ~~~~~~~~ ~ pratyakSAdiprasiddhArthavirudArthAbhidhAyinaH / vedAntA yadi zAstrANi bauddhaiH kimaparAdhyate ? // -zAstravAtasamuccaya pa. 301 bhAvArtha-pratyakSa vigere pramANethI prasiddha padAthIne viruddhabhAve kathana karanAra vedAMtane je zAstra tarIke mAnavAmAM Ave te baddhazAstroe zo aparAdha karyo che ke te zAstrone zAstra tarIke mAnavAmAM na Ave? brahonA cAra bhedamAMthI zunyavAdI bAddhagrantha zunyavAdanuM pratipAdana kare che ane vedAnagrantha paNa mAyA dvArA zunyatA sUcave che. tyAre ekane ja zanyavAdI kema kahe ? bane zunyavAdI gaNavA joIe. avidyA-vivecana avidyA mAnavAmAM jayAre kaI paNa pramANa nathI, tyAre vedAntika lekanI avighAmUlaka tamAma mAnyatA kevI rIte vAstavika mAnI zakAya? vedAntI-jJAnAgi" huM kAMI jANatuM nathI. A anugata pratyaya, avidyA mAnavAmAM pramANa hevAthI tene apramANa kema kahI zakAya? anya-sadas mada" evI buddhivaDe anugata pratyayavALI ahaMtA paNa AthI siddha kema na thAya? tethI te pramANu kahI zakAya nahi. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvAkhyAna-uttarAya vedAntI- jJAnAmi ' A sthAnamAM sava svarUpathI svarU pajJAnanA abhAvanuM' dareka sthaLe anugatatva heAvAyI, veDhAntika leAkeAnA aMte anugata pratyayanI upapatti paNa prasiddha hovAthI koi paNa doSane anna avakAza nathI. 4 anya-sa rUpathI svarUpa jJAna tA anuvRtti-vyAvRttirUpa paryAyadvArA sajJAnane AdhIna che, para'tu te sajJa sivAya anyune upapanna thai zakatuM nathI. sUtrakRtAMga sUtramAM sUcavyu` che ke'je egaM jANai se savvaM jANai / je savaM jANai se panuM jJApha / / ' bhAvArtha-je vyakti eka vastune samasta dravyaparyAyeAthI vAtivakarUpe jANe che, te sarvane jANe che, ane je sava vastune sa` drabya-paryAyathI jANe te ekane jANe che. ata eva ghaTajJAna vigerethI niSpAdita mithyAjJAna paNa samyaga jJAnanA prAgabhAvarUpa che, athavA samyagajJAnathI bhinna ajJAnarUpa che. sArAMza ke-jema dIpakanA prakAza thatAM andhakAra dUra thai jAya che; tema samyajJAna thatAM mithyAjJAna rahI zakatu nathI, vedAntIonA mata pramANe ! sab ghaTajJAna thAya, chatAM ghaTaviSayaka ajJAnanI nivRtti tA mukti sivAya-brahmanA sAkSAtkAra sivAya thai zake nahi, bhUtakALamAM za'kAcAya vigere leAkAe pratipAdana kareluM', vartamAna kALamAM vedAntI leAkothI pratipAdana karatu ane bhaviSyamAM pratipAdana karAze te sa avidyArUpa ajJAnAvasthAmAM ja pratipAdana karAyela hAvAthI ajJAnarUpa-asatya-anAdaraNIya lekhI zakAya. mAyAvAdamAM ka`i paNa pramANa nathI, jo kAi paNu pramANa Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mImAMsakadarzana. ApavAmAM Ave, te te tenAthI bhinna che ke abhine? sata che yA asaevA aneka vikalpa thatAM mAyAjALarUpa mAyAvAda kSaNamAM vinaSTa thaI jAya che. vicAra karatAM mAyAvAda vikharAI jatAM tenAthI utpana thatAM AkAza dhUla, sUkSma zarIra, jJAnendriya, karmendriya, antaHkaraNa, zabdAdi viSaya e tatte paNa vAstavika che ema kema kahI zakAya? mAyAvAda mAnanArA leke ja jyAre te tane mAyikarUpe varNave che, tyAre te dvArA amAyika kArya kevI rIte thaI zake? vizeSataH-mAyAvAdIonA matamAM tarka karavAno niSedha che. jyAM vAvAvAyAM pramANa' AvI paddhati heya, athavA jyAM tarka karavAmAM AvatAM "nava sAMdhatAM tera tUTe' evI sthiti hoya tyAM tarkanI AvazyakatA rahetI nathI. ethI kevaLa zrutine saMbhALI te upara daDha vizvAsa rAkhI gharane khUNe beThAM beThAM bhaktone mAyAvAda samajAve e zreyaskara che. sadAcAratetra A kathanane puSTa kare che- karmazAstre kuto jJAnaM tarke naivAsti nizcayaH / sAGkhya-yogI bhidApannau zAbdikAH zabdatatparAH // 28 // anye pAkhaNDinaH sarve jJAnavArtAsu durblaaH| ekaM vedAntavijJAnaM svAnubhUtyA virAjate // 29 // bhAvArtha-karmazAsAmAM jJAna ja kayAM che? tarkamAM-takenI pradhAnatAthI padArthavivecaka-akSapAdaRSiracita naiyAyika Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvAkhyAna---uttarAya danamAM ane kaNAdaRSikathita vaizeSika danamAM te vastutattvanA nizcaya ja thatA nathI. teo te sazayagrasta che. kapilaRSi-pratipAdita sAMkhyadarzana ane pata'jali RSi-dazita ceAgadarzana e manne jIva ane izvarane bhinna mAnatAM hovAthI bheda pAmelAM e mane danA paNa brahmajJAnathI bahu dUra che, pANini RSi vigere zAntikA tA kevaLa zabdonuM pratipAdana karatA hAvAthI brahmajJAnathI bahu dUra che. ( kharUM jotAM te RSicAnA teA upakAra mAnave joie ke jeoe zabdazAstro racI vedAnta vigere zabdasiddhine avakAza ApyA. upakAranA sthAnamAM te sane ajJAnI kahI AkSepa karavA zakarAcAryane cukta na hatA.) khIjA sarva pAkhaDIo jJAnanI vArtAomAM kruSNaLa che, mAtra eka veDhAnta-vijJAna ja svAnubhavathI daidIpyamAna zAle che !! vAha ! za'karAcAya jI! ApanA jJAnane kharekhara dhanyavAda ghaTe che. jyAre AApe bIjA dananA granthA sUkSmabuddhithI joyA nathI, tyAre Apane evuM jJAna kyAMthI thayuM ke anyane pAkhaDI vigere upanAmeAthI navAjavAnI jarUra paDI ? yukti ane pramANathI zUnya brahmavAdane bIjAe na mAne ethI teone anucita vAkprahAra karavA e kAMi ucita nathI, athavA sujJa manuSyA bhramavAdamAM bhramita thayelanA khela upara upekSA kare che. je danamAM izvara svaya' mAyika-mAyAvI hoya, te darzanamAM tenA bhaktA tevA hAya te sa"bhavita che. vedAnta Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mImAMsakadarzana. a - darzanamAM Izvarane mAyika kahela che, e nIce darzAvela zaMkarAcAryanA ja zabdathI siddha thAya che. "a wAvina vita' -sadAcArastotra pR. 38. mAyAvIne-mAyA karanArane-kaSAyavALI vyaktine Izvara kahenAra vedAntIe pite chaLa-kapaTa kare emAM Azcarya na gaNAya, temanI lIlAo paNa akaLa ja hoya; tethI teo mAtra brahmacarya pALanArane brahmacArI tarIke kabUla rAkhatA nathI. teonA mata pramANe brahmanuM adhyayana karanAra, sarvane brahmarUpa jANanAra brahmacArI ja satya brahmacArI manAya che. bIjA brahmacArI na gaNatA hovAthI teone brahmacaryA varathAvALA paNa kema kahevAya? ethI manusmRti vigere hinduenA pradhAna dharmazAstromAM pratipAdana karela aneka brahmacArIene mekSa paNa vedAntamatanA abhiprAya pramANe asatya siddha thAya che. brahmacaryanA pAlana sAthe vedAntane-brahmavAdane mAne te ja brahmacArI ane te sivAyanA kevaLa brahmacarya pALanAra abrahmacArI ja che." ema kathana karanAranI buddhimattA apUrva gaNAya ! ! tema ja temanA mata pramANe dareka Azrame paNa bhinna ja che. zaMkarAcArya kahe che ke-vedAnta sivAyanAM bIjAM darzane vAstavika na hovAthI anAdaraNIya che. juo - na sAravyaM na zaivaM na tata paJcarAtraM na jaina na mImAMsakAdemataM vA / Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvAkhyAna-uttarAdhA. viziSTAnubhUtyA vizuddhAtmakatvAt tadeko'vaziSTaH zivaH kevalo'ham || siddhAntabindustAtra rR. 287 zlA 8 . bhAvAtha :-jaDa-prakRtine jagatanuM. upAdAnakAraNu mAnakhAra sAMkhyadarzana, zivane izvara mAnanAra zaivadaza na, naiyAyika, vaizeSika darzana, paMcarAtra, jainadana athavA vedAntavAkayane vaidikakamanA AMgarUpa mAnanAra mImAMsaka vagerenA mata suktinikala hAvAthI anAdaraNIya che. viziSTa anubhavathI vicAra karatAM vizuddhasvarUpI hovAthI avaziSTa rahela mAtra eka zrAvizeSa ja peAte ziva che. uparyukta kathana zu` mehAndhatA nathI sUcavatu' ? kemake~ eka ja vedone mAnanAranA mata paNa nirarthaka che, jainamata e yuktivikala hovAthI ayukta che; ityAdikathana svamatamehanAM sUcaka cihna che. A viSaya upara vizeSa lakhavAmAM eka svatantra grantha taiyAra thai jAya, tethI A sakSima mImAMsAmAM te para kAMi na lakhatAM mULa lakSyane lakSyamAM AkhI AgaLa brahmasUtranI mImAMsA karatAM A viSaya para kAMika draSTipAta karavAmAM Avaze. jainadarzanamAM prADha yuktiyeA ane prakhaLa pramANeAthI vizeSAvazyaka, ka prakRti, karma grantha, tattvArtha( savRtti-sabhASya), rayAdvAdaratnAkara, ratnAkarAvatArikA, anekAntajayapatAkA, pramA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mImAMsakadarzana. . bhumImAMsA, sammatitarka, aSTasahastrI, prameyakamalamAd, lekaprakAza vigere praDha granthamAM saMsAramekSavyavasthA, saMvarabadhe vyavasthA, karma-karmathI bhinna thavAnI vyavasthA, kamaravarUpa, karmabhede, pAMca kAraNasamavAya dvArA saMsAravyavasthA, ekSamArga, Izvara-jIvAtmasvarUpa, aSTAMgayegavyavasthA, gRhasthanA ane tyAzionA dharmo vi. vi. padArthavyavasthA, jaDa-cetananI oLakhANa e vigere spaSTa pratipAdana karela hovA chatAM e tarapha AMkhe baMdha rAkhI athavA jANa bUjhIne lekone bhramamAM nAkhavA mithyA prapaMca kare e ajJAnatA nahiM te bIjuM zuM kahevAya ? " e sivAya sAMkhya, niyAyika, vaizeSika vigere darzane te veda-pratipAdita che, tema ja svataMtra yukti Ape che, chatAM te paNa anAdaraNIya gaNAya te bIjAone mATe zuM kahevuM ? pakSapAtane dUra karI satya vastutattvane vicAravuM e mahaSinuM amUlya zikSAsUtra che. hemacandrAcAryajI mahArAja kahe che ke -- guNeSvanuyAM dadhataH pare'pI mAzizriyan nAma bhvntmiishm|| tathApi saMgIlya vilocanAni vicArayantAM nayavama satyam // ---anya vyavarAtrizikA. lo0 3 bhAvArtha - he mahAvIra deva! anyatra na jevAmAM AvatA asAdhAraNa guNonA nidhirUpa Apane, guNe tarapha asUyA dhAraNa karanAra-guNamatsarI-guNadveSI le ke bhale Izvara tarIke Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatvAkhyAna-uttarArdha. na svIkAre, te paNa ekAntamAM netra mIMcI-bandha karI satya nyAyamAgane te vicAre, uparyukata kathana pramANe je vicAra karavAmAM Ave te vAstavika tatvabedha avazya thAya, paraMtu vedAntI mahAzaya te bhramajALathI phasAyelA hovAthI satya mArgathI ghaNuM dUra jaNAya che. je ema na heta te prabaLa yukitavALA vizALa sarvocca jainadarzanane tema kahevA kadApi sAhasa karatA nahi. kiMca teoe gurugamapUrvaka vAratavika rItyA jainadarzanane abhyAsa karyo jaNAtuM nathI. kemake je jainadarzananuM vAstavika jJAna temane hota te naivAminnaramavAta' A sUtranI TIkAmAM prakaTa karelI anabhijJatA prakaTa karatA nahi. tathA siddhAntabindu tetra vigere granthamAM anya darzananI jema jainadarzanane nittva darzAvavAne prasaMga Avata nahi. vizeSa brahmasUtra ane tenI TIkAnI samAle canAnA prasaMge vicAra karavAmAM Avaze. jagatanI utpattine vicAra. upAdAnaM prapaJcasya brahmaNo'nyanna vidyate / tasmAt sarvaprapaJco'yaM brahmavAsti na cetarat // -aparokSAnuM bhUtiratra pR. 355, lo. 4pa bhAvArtha-jagatanuM upAdAnakAraNa brahma sivAya bIjuM koI nathI, AkAza vigere pAMca mahAbhUta ane sarva saitika padArthonuM upAdAnakaraNa brahma ja che. tethI A sarva prapaMca Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mImAMsakadarzana. samasta jagat brahmarUpa ja che, brahmathI bhinna prakRtisvarUpa athavA paramANusvarUpa nathI. upara darzAvela vicAra keTale aMze satya che, te para vicAra karIe- samasta inAmAM athavA Adhunika matAmAM prasiddha ja che ke-jevu' upAdAnakAraNa hoya, tevuM kAya thAya; para'tu upAdAnakAraNuthI vilakSaNu kArya thAya evuM kAi mAnatu nathI. kALI mATIthI kALA ja ghaDo thAya lAkaDAthI lAkaDAnuM kapATa, sAnAthI seAnAnI vIMTI, gAyathI gAya, gheADAthI gheADA thAya, pararaMtu tethI vilakSaNa kALI mATIthI dhALA ghaDA, lAkaDAthI lADhAnu kapATa, gAyathI gheADA, gheADAthI kUtarA utpanna thatA nathI. e sarva kArya buddhizALI samaje che. A hakIkata - bALagopALa sarvatra suprasiddha che. Ama hovA chatAM vedAntamAM tethI viruddha mAnyatA jovAmAM Ave che. temanA matamAM zuddha zuci-nitya-Ananda-cinmayasvarUpa brahmarUpa upAdAnakAraNathI azuddha-azuci-anitya-sukha-duHkha-ajJAnasvarUpI cetanajagat ane tethI viparIta jaDarUpa jagatanI utpatti manAya che. e ja Azcaya che. brahmaNaH sarvabhUtAni jAyante paramAtmanaH / tasmAdetAni brahmaiva bhavantItyavadhArayet // --apare:kSAnubhUti teAtrazlA 44 Jain Educationa International 71' bhAvArtha :-- paramAtmA--brahmathI sarva bhUtA utpanna thAya che, tethI e bhUta paNa brahma ja che, ema nizcayathI mAnavu, For Personal and Private Use Only Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvAkhyAna-uttarArdha. - "jaDa padArthone ane karmalipta azuci padArthone paNa brahmarUpa mAnavA " AvI vicitra mAnyatAomAM athavA svIkArelA padArthomAM kaye buddhizALI zraddhALu bane ? atra je vicAra karavAmAM AvyuM che, te temanI yukti para dhyAna ApI karavAmAM Avyo che. - varastusthiti vicAratAM vedAntI leke advaitavAdIonA AzayathI ghaNuM dUra che. kAraNa ke-maharSi asatyavAda paSatA nathI. maharSinA vizuddha Azayane samajyA vinA ane bhramajALamAM phasAvavAnI ceSTA karanAra manuSya bhavabhramaNa sivAya anya koI paNa phaLa prApta karI zakatA nathI. maharSine Azaya. anye vyAkhyAnayantyevaM samabhAvaprasiddhaye / advatadezanA zAstre nirdiSTA na tu tattvataH // -zAstravArtAsamuccaya pa. 304 zla0 8 bhAvArtha-anya vyAkhyAkAro evI vyAkhyA kare che ke zAstramAM darzAvelI advaita dezanA samabhAvanI prakRSTa siddhi mATe che, paraMtu vAratavika nathI. prapaMcamAM avighAne vikAsa darzAvavAthI ema sUcave che ke zatru-mitra, pitA-putra vigere viSayaka rAga-dveSa paNa mokSanA pratibandharUpa che. A hArA pitA che, huM tene putra che, A mahAre putra che, huM tene pitA chuM, A hArI vahAlI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mImAMsakadarzana. 73 prANapriyA che, A mahAkuM dhana che, A hAre zatru che, huM tene mArI nAkhIza." AvA prakAranA rAga-dveSe meharUpa hovAthI mokSanA moTA pratibandhaka che. jyAM sudhI pratibandhaka hoya tyAM sudhI ekSa-mandiramAM praveza thaI zake nahi e svAbhAvika che. rAga-dveSane viccheda thatAM sarva vastu pratye cittanI prasanatArUpa samabhAva prakaTa thAya che, ane evA samabhAvadvArA bhavya cha avazya mukata thaI zake che. ethI ja zrAvakaprajJapti vigere prakaraNamAM-battmaveruM sarva veTuM sarva" AvI atanI dezanA yukitapUrvaka samajAvI che. saMgrahanayathI vicAratAM katha. cit advaitavAda mAnavAmAM anekAntavAdIone lezamAtra hAni nathI. paraMtu "advaitabhAva ja che, bIjuM kaMI che ja nahi A maharSine Azaya hoya tema paramArthabuddhithI vicAra karatAM mAnI zakAtuM nathI. saMsArathI virakta thayelA jIve ema vicAre ke-huM ekale chuM, mahArUM kaI nathI, huM paNa keIne nathI, huM kevaLa saccidAnandamaya chuM arthAta sata-satyazraddhA, citasatyajJAna ane Ananda-satya cAritra e traNethI yukta chuM, nitya zAzvata, brahA-kevaLajJAna chuM. AvuM jJAna thAya te samyaga-uttama jJAna che, mhArA AtmAnuM AvuM ja varUpa che, kAraNake mAnA guNane AmAnI sAthe kathacit abheda manAya che. tevI rIte ja darekanA AtmAo che, nizcayanaya pramANe temAM lezamAtra phera nathI. mukata konI pAse je addhi che, te hArI pAse paNa che ane kIDI jevA sUkSama AtmAnI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tavAkhyAna-uttarArdha. pAse paNa che. AvI rIte dareka AtmAonI pAse samAna addhi hevAthI jAtinI apekSAe eka mAnavAmAM Ave te te deSarUpa nathI. jyAre huM A saMsAranA bandhanathI mukata thaIza, tyAre huM eka ja muktimAM jaIza. sata, cita ane Ananda sivAya bIjuM kaMI sAthe AvavAnuM nathI. A saMsAra e asAra che-taddana mithyA che. kaMcana, kAminI, ghara-bAra, lADI, gAva vigere saMge viyogAna che. yA te te vastuo a5 zune mUkI cAlI javAnI athavA teone mUkI ApaNe cAlyA javuM paDaze, kAraNa ke paryAyAthika nayanI apekSAe tamAma anitya che, kaI paNa vastu zAzvata nathI. muktadazAmAM te avazya sarvane tyAga karavAno che. AvI rIte saMsArane mithyA kahevAmAM kaMcana, kAminI vigere padArthonI anityatA sUcita thAya e Azaya che. brahma ja satya che ane saMsAra mithyA che. ene advaitavAdIothI karAte artha yukitaviruddha hovAthI anAdaraNIya che. saMsAra kAMI svapna jevo nathI athavA saMsAra che ja nahi ema paNa kAMI samajavAnuM nathI, paraMtu saMsAra e anitya che, saMsaraNazIla che, parivartanazIla che, sadA ekarUpathI rahetuM nathI-je ke prAthika nayathI pitapotAnA rUpamAM kAyama che, te paNa paryAyathI nirantara rUpAntara-parihAmAntare thayA ja kare che. jema vAdaLanA raMge, nadInA taraMge, samudranA kalele navanavA thayA ja kare che, tema paryAye paNa navanavA badalAyA kare che. eka naSTa thatAM bIje utpanna thAya che ane Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mImAMsakadarzana, naSTa thatAM punaH trIje utpanna thAya che. evI rIte dareka padA. rthamAM nirantara utpAda-vyaya thayA kare che. zarIra vigere saDanavatana-vidavasane svabhAvavALAM che-kSaNe kSaNe rUpAntara thatAM jovAmAM Ave che. ema jANe sarvatra rAga-dveSane tyAga karI, vairAgyabhAvanAmAM lIna thaI kevaLajJAnarUpa brahmajJAnane mATe prayatna karavo Avazyaka che. anya sarva deya che, mAtra te ja upAdeya che. vAstavika AtmAnuM svarUpa brahmajJAna ja satya che. satye trahma ' e zrutine A ja artha che. brahmajJAna prApta ryA sivAya paramamukita kadApi maLatI nathI." AvA prakAranA parama maharSinA atyuSya Azayane jANyA vinA unmArgamAM laI janArA bhavAbhinandI kevaLa bhavabhramaNa piSe che. tethI e ucca Azaya tarapha lakSya rAkhI pravRtti kare, ke jethI svahita sadhAya. aparaMca brahma-upAdAnabhUta mAyAthI utpanna thatuM jagata brahmathI vilakSaNa kema hoI zake? kemake-kAraNane anukULa ja kArya thAya e sArvatrika niyama che. je brahma arUpI che, te brahma-upAdAnabhUta mAyA rUpI hoya ja kayAMthI ? mAyA arUpI bane, te te dvArA ghaTa, paTa vigere rUpI padArtho ane arUpI A kAza vigerenI utpatti kevI rIte thaI zake ? koI paNa vyakita AkAzane upAdAnakAraNa banAvI te dvArA ghaTa, paTa vigere padArthonI utpatti irache, paraMtu te jema niSphaLa nIvaDe che, tema vedAntIonI pUrvokta IcchA aphaLa thAya che. kiMca, prapaMca ane brahmane saMbaMdha paNa barAbara yukta nathI, Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvAkhyAna uttarArdha. te pachI tenA para vicArazreNine avakAza kayAMthI maLe ? mahuSiyAnA mULa Azaya yuktinikala hovA asa'bhavita che, saMbhava. che ke pAchaLathI thayelA mAyAvI anuyAyIoe kAi paNa jAtanA svArtha sAdhavA ' sa* trA" sUtra jagatane viparIta samajAvyu` hAya. ghara-bAra, dhana-mAla, zrIputra vigere saMsAra svapnavata mithyA che-asatya che pratyAdi jJAna thatAM, bhadraka jIvAne tenAthI mAhamamatA echI thatAM, prapa'cIene phAvavAnuM saheja khanI Ave evA kAMi hetusara maharSinA stutya upadeza--mazayanA anya artha samajAvAtA hoya te jJAnI jANe !! bhAreka jIvA kamanI marhulatAthI kama nacAve tema nAce temAM tene paNa zA doSa ? * A kathanathI jagata mithyA che ' AvI vAsanA antaHkaraNathI dUra karavI. kemake jagatanA samasta padArthI syAdvAdamu drAthI mudrita che. samasta padArthoM sApekSatAthI nityAnitya, sAmAnya-vizeSarUpa, satu-asaTrUpa kahI zakAya e syAdvAdanu rahasya che. SaDkazanasamuccaya graMthamAM syAdvAdanu svarUpa A pramANe jaNAvyu` che.-- - . syAt kathaJcit sarvadarzanasammatasadbhUtavastvaMzAnAM mithaH sA pekSatayA vadanaM syAdvAdaH / bhAvArtha:--ka'cit-sarvadarzanane sammata sahya vastunA a Mze'nu' parasparanI apekSAe elavuM te syAdvAda kahevAya che. jemake ghaDA e jaladhAraNa karI zakAya evA kanugrIvAdi AkArathI anitya che, kAraNa ke te AkAra nirantara rahetA nathI; paraM tu mATIrUpa pudgala dravyanI apekSAe Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mImAMsakadarzana. 99 - - - - - - e nitya che kemake ghaDe phUTI jAya te paNa tenuM mATIrUpa mudda gala dravya te hamezAM barAbara kAyama rahe che. A uparathI divyArthikanayanI apekSAe ghaDe nitya che ane paryAyArthikanayanI apekSAe anitya che e kathana yukta che. - rAtA, kALA, pILA, gheLA, lIlA vigere tamAma prakAranA ghaDAomAM A ghaDe che, A ghaDe che evI sAmAnya buddhi thatI hovAthI-sAmAnya dharmane lIdhe ghaDe sAmAnya manAya che. ane "A rAte che, A pILe che, A kALe che, A trAMbAne che, A lAkaDAne che, A rUpAne che, A pittaLane che, evI vizeSa buddhi thatI hovAthI-vizeSadharmane lIdhe ghaDe vizeSa kahevAya che. A pramANe ghaDAmAM sAmAnya ane vizeSa dharma siddha thAya che. ghaDe mATIne baneluM hovAthI mATI-dravyanI apekSAe ghaDA sata che arthAta ghaDAmAM mATInI sattA che. ane te trAMbuM, pittaLa, cAMdI, suvarNa, lAkaDuM vigerethI na banele hevAthI-te ghaDAmAM te dravyonI sattA na hovAthI te dravyanI apekSAe te ghaDe asat che ema kahI zakAya. tema ja dhUliyAmAM banele hovAthI dhUliyA-kSetranI apekSAe te ghaDe sat che, paraMtu amalaneramAM banela na hovAthI amalanera-kSetranI apekSAe te ghaDe asat gaNAya. vasaMtaRtumAM banela hovAthI te RtunI apekSAe te ghaDe sat kahevAya, paraMtu zizira vigere RtuemAM banele na hovAthI te atuonI apekSAe te ghaDe asat manAya. kALI mATIthI baneluM hovAthI te mATInI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 92 tavAkhyAna-uttarArdha. apekSAe te sat kahevAya, paraMtu bIjA raMgavALI mATInI apekSAe te te asat ja gaNAya. jema ghaDAmAM apekSAe nitya ane anitya, sAmAnya ane vizeSa, satya ane asatva vigere viruddha dharmo eka sAthe mAnavAmAM lezamAtra aDacaNa nathI, tema dareka vastumAM apekSAe uparyukata viruddha dharmone eka sAthe mAnavAmAM paNa kazI hAni nathI. AvI rIte anekAntavAdane Azraya laI kaI paNa mAnyatene ekAntathI na pakaDatAM madhyasthabuddhithI pratipAdana karavAmAM Ave te te kathana sarva keIne upAdeya thaI zake e svAbhAvika che. syAdvAdanuM vizeSa svarUpa jijJAsujanee anekAntajayapatAkA, syAdvAda-ratanAkara, aSTasahastrI, nayacakasAra vigere granthathI jANuM levuM. AgaLa jainadarzanamAM paNa te saMbaMdhI keTaluMka vivecana karavAmAM Avaze. sAthe anya darzanakAroe paNa prakArAntarathI lIdhela syAdvAdane Azraya paNa darzAvavAmAM Avaze. eka bhUtAtmA dareka bhUtamAM vyavasthita che. jema candra eka hovA chatAM paNa jalamAM pratibiMba paDavAthI anekarUpe jevAmAM Ave che, tema." AvuM je prathama pratipAdana karyuM che, te keTale aMze satya che te tarapha have daSTipAta karIe prathama te tyAM candranuM dRSTAnta ja ghaTatuM nathI. kemake zAstromAM sUcavyuM che ke-jaMbudvIpamAM be candra ane be sUrya Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mImAMsakadarzana. che, lavaNasamudramAM cAra candra ane cAra sUrya che, dhAtakIkhaMDamAM bAra candra ane bAra sUrya, kAleda samudramAM 42 candra ane 4ra sUrya, puSkarArdhadvIpamAM 72 candra ane 72 sUrya che. sarva maLIne mAtra manuSyakSetramAM ja 142 candra ane 142 sUrya che, evuM mAnavAmAM AvyuM che. uparyukta aDhIdviIpa sivAya anya aneka dvIpanA ane samudranA sarva candra ane sUryanI saMkhyA gaNavAmAM Ave te karaDe candra ane sUrya thaI zake, A saMbaMdhI vizeSa savistara vivecana candraprajJapti, jaMbudvIpa prajJapti vigere graMthamAM jaNAvyuM che. A lekhanathI e vicAravAnuM che ke-zAstromAM aneka candra ane sUryanuM pratipAdana saMbhaLAya che, ane jaLamAM gatikame pharatA bharatakSetranA candranuM pratibiMba paDavAthI aneka candranuM darzana thayuM. ethI ema samajavAnuM nathI ke eka caMdranA pratibiMbarUpe jaLamAM ghaNA candrane bhAsa thavA chatAM candra aneka manAtA nathI, tevI rIte AtmA mATe samajavuM." kemake zAstromAM aneka candra ane aneka sUryo hovAnuM jaNAvyuM che. A saMskAra hRdayamAM vasatAM A sthaLe eka candranAM jaLamAM jovAtAM aneka pratibiMbane brAntijanya jaNAvavAmAM Ave che. paraMtu AvuM kathana teo karI zake ke je e vAstavikarUpe aneka canne svIkAratA hoya temanA mate ekanuM anekarUpe dekhAvuM brAntijanya kahI zakAya. kintu jemanA manamAM eka ja candra ane te paNa mithyA brAntirUpa manAye hoya tevA brAnta lekenA matamAM aneka viSayanI bhrAnti ja kevI rIte thaI zake? Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvAkhyAna uttarAdha. jemanA matamAM mAtra brahma sivAya anya koi paNa vastu satyarUpe svIkArI na hoya, temanA mata pramANe eka candramAM aneka candrAnA bhramanI upapatti sa'bhavatI nathI. pUrve jaNAvavAmAM AvyuM che, te pramANe jyAM e vastu sarUpe-vAstavika satyarUpe prasiddha hAya tyAM ja eka-bIjAmAM koi paNa eka dhamanA sAdRzyathI bhrAnti thayAnA sabhava rahe che. vedAntI-advaitavadI leAkeAne tyAM tema manAyela na hovAthI upayukta candranI bhrAnti sabha vatI nathI. vedAntI--amhe aneka vastu mAnatA nathI, te paNa bIjAne samajAvavA vyavahArathI anekanA svIkAra karI atra bhrAntinA nirvAha karIe chIe. anya--A samAdhAna samucita nathI, kemake ApanA matamAM te jene samajAvavAnu che, te ane samajAvanAra ane bhrAnta che. jayAM ane bhrAtacitta hoya tyAM kANu kAne samajAve ? anekanA svIkAra paNa vAratavika satya nathI, ethI bhrAntinI vArtA bhrAntirUpa gaNAya. kemake je padArthoM vandhyAputra jevA asat hAya, tenI brAnti kevI rIte thaI zake ? uparyuMkata kathanathI dRSTAnta asiddha thatAM tenAthI dASTrantika paNa kema siddha thaI zake ? jyAM svapakSa siddha karanAra dRSTAnta ja na maLatu hoya, tyAM kayA pramANathI temanA pakSa mAnavA ? e ja vicAraNIya che. ethI tevA zrlokA kAie parapratAraNamuddhithI prakSipta karyAM hoya ema sabhave che, chatAM Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mImAMsakadarzana. - A tuLatu sunaH " e nyAyathI pUrvokata lekane mahaSipratasatya mAnIe; te paNa tene artha je pramANe karavAmAM Ave che, te pramANe yukta nathI, kintu A pramANe joIe pAMca bhUtathI banelA-taijasa ane kAmaNa sahita AdArika zarIramAM rahele huM je ke eka chuM, te paNa karmanI prabaLatAthI ananta puddagala parAvartanarUpe samasta bhUtemAM vyavasthita chuM. AdArika, vaikiya, AhAraka, taijasa, kArmaNa, bhASA, mana vigere dareka vargane meM sparza karyo che, keI vargaNanuM avalaMbana meM nathI karyuM tema nathI. tathA meM janma-maraNa dvArA samasta kSetrane sparza karyo che, tema ja samasta kAlacake anubhavyAM che-tevuM kaMI paNa kSetra ke te kaI paNa samaya nathI, ke jemAM mahArAM janma-maraNa na thayAM hoya. tathA samasta kaSAnA adhyavasAye paNa meM anubhavyA che. A kathanane sArAMza e ja che ke-huM ekale hevA chatAM meM janma-marabudi dvArA dareka bhUtene anubhavyAM che. maharSine Ave Azaya ja saMbhave che. tene viparIta rUpamAM mUkanAra paramArthathI ati dUra kahI zakAya. poDa thai jAja' A vAkyane artha "brahmarUpe huM eka chuM, paNa aMzAMzibhAvathI meM vividha rUpane dhAraNa - karyA che. vedAntIo kahe che, te cukta nathI. kemake ekAntavAdIthI manAtA eka ja brAmAM avayavAvayavibhAva-aMzAMzibhAvanI kalpanA azakya che. aMzAMzibhAva ghaTa, paTa vigere rUpI dravyamAM ja ghaTI zake e AbAlagopAla suprasiddha che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra tattvAkhyAna-uttarAdha. advaitavAdIonA mata pramANe ghaTa, paTa vigere kAi paNa rUpI dravya vAstavika manAyela na heAvAthI ArApita a zAMzibhAva paNa manAya tema nathI. kica azi brahmanA zuddha arUpI aze jIvAtmAmAM kevI rIte AvI zake ? ethI e vAkayane atha ahiMyAnA AzayathI atyanta dUra che. mahaSiyAnA Azaya, huM ( mhArA AtmA ) eka chuM, te paNa kA~nA vazathI vividha ceAnimAM bhramaNa karatA ghaNAM rUpavALA thA" chuM. kAI vakhata deva te koI vakhata manuSya, koi vAra tiryaMca tA kAi vAra nArI, kayAreka puruSa ane kyAreka strI te kayAreka napu saka, koi vakhata pitA, kAi vAra putra, kayAreka mAtA koI vakhata zAryo teA kAI vAra putrI, koi vakhata svAmI ane koI vAra sevaka, koi veLA rAjA teA kAi veLA ka, kayAreka rAgI ane kayAreka nIrogI evI rIte aneka rUpe anubhavavAthI mhArA AtmA eka hovA chatAM hu bahurUpI anya chuM. pUrvokta zrutinA A ja paramAtha parama RSiyAnA Azayane anukULa samajAya che. ethI viparIta pratipAdana bhavyAtmAne zAle nahi. A kathana anya AgamA tarapha dveSabhAva hAvAthI karavAmAM AvyuM che, tema samajavAnuM nathI; kemake-- svAgamaM rAgamAtreNa dveSamAtrAt parAgamam / na zrayAmastyajAmo vA kintu madhyasthayA dRzA // --mAdhyasthA ke nyAyAcAya yazovijaya. bhASA :-rAgamAtrathI amhe potAnA AgamanA Azraya Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mImAMsakadana. lIdhe nathI ane dveSamAtrathI anya Agamane tyajatA nathI, kintu madhyaratha daSTie yukta jaNAya tene svIkAra karIe chIe ane yuktiviruddha jaNAya tenA tarapha udAsInatA dhAraNa karIe chIe. ' AvI rIte rAga-dveSa dUra karI madhyasthabhAve yuktiyukta svIkAravAnuM ane yuktivihIna-tatvavicAravajitarAga-dveSanA sAmrAjyavALA mata tarapha paNa gAlipradAna na karatAM heya gaNavAnuM je darzanamAM jaNAvyuM hoya te uttama gaNAya; paraMtu te nAstika che, adarzanIya che, ene sparza karavAmAM pApa che, ityAdi dveSabuddhithI pralApa kare te yukata nathI. kiMca je loke ligane izvara tarIke mAnIne pUjatA hoya, jenA Izvara sIne adhagamAM rAkhI rahyA hoya athavA strInA kaMThamAM hAtha nAkhI krIDA karI rahyA hoya tevA kAma Izvarane mAnanAra, vItarAga pratye deSa dharAve e vicitratA nahiM te bIjuM zuM ? jeonA deva rAgI hoya, jeonA guruM parigrahadhArI-gRhasthanI jema ja mANatA hoya,ganA agethI-cama, niyama vigerethI ghaNuM dura heya,jeonA dharmamAM ahiMsAnuM svarUpa sUkSmatAthI sUcavyuM na hoya, tevA deva, guru ane dharmanA avalaMbanathI saMsAra-samudra tarI pAra pAmavAnI IcchA rAkhavI te loDhAnI helamAM besI samudrane pAra pAmavAnI IcchA zakhavA jevuM che. ethI mumukSu jIe kadAgraha tajI, pakSapAta rahita banI, satya deva-gurudharmanI gaveSaNA karI, tenuM ja avalaMbana levuM joIe; ke jethI Atmasiddhine maratha saphaLa thAya. tathAstu. - pra. 13 vedAnta-mImAMsA samAmA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAva 14 me. mImAMsakatattva-nirUpaNa. mImAMsaka leAkeA mukhyarUpathI yajJa vigere kama kAMDane mAne che, teeAnA mantavya dharmAMcAranu nirUpaNu 11 mA prastAvamAM vaijJAntika mahAzayeA sAthe karavAmAM AvyuM che. A darzInamAM niyAgarUpa pravata ke vedavAkaya dharUpa manAya che, e jaiminIcasUtravRtti dvArA siddha karavAmAM Ave che. dharmajijJAsAnu nirUpaNa, athAto dharmanijJAsA / / 2 / bhAvArtha :-gurUkulamAM rahI gurUgamapUrvaka venanu adhyayana keryo pachI tarata ja ziSyane prathama dharmaviSayaka jijJAsA utpana nna thAya che, ke je dharmanuM svarUpa AgaLa kahevAnu che. sArAMza ke--jJAnaviSayaka icchAsAdhya dharmanA svarUpane jANavAnI IcchA uddabhave che. Jain Educationa International dharmanuM svarUpa. motanAjAnotho dhamaH / / / 2 / bhAvAtha :-niyAgarUpa pravataka vedavAkayane dhama kahevAmAM For Personal and Private Use Only Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mImAMsakadarzana. Ave che. kumArilabhaTTakRta kavArtikamAM paNa tema ja samajAvyuM che - kimAdyapekSitaiH pUrNaH samarthaH pratyayo vidhau / tena pravartakaM vAkyaM zAstre'smin codanocyate // -danA sUtra loka 3, pR. 45 bhAvArtha -ki, kena, kartha evA zabdonI apekSA zakhanAra sAdhya-sAdhanarUpa kartavya aMzoe thayela pUrNa pratyaya ja purUSanI pravRttimAM samartha thAya che ane te pratyAyanI pUti vAkyathI thAya che, tethI tevA nigarUpa pravartaka vAkayane ja A zAstramAM nedanA kahevAmAM Ave che. jemakeagnissomiiyN pazumAlabheta / svargakAmo juhayAt / ajena yaSTavyam / bhAvArtha -jene devatA agni ane sema haya, te pazane homa-mAre. svarganI IcchAvALAe hAma kare jaIe. akaza vaDe yajJa kare. e vigere niga vAkAne dharmarUpa kahevAmAM Ave che. pramANa-nirUpaNa - A darzanamAM 1 pratyakSa, 2 anumAna, 3 upamAna, 4 zabda, 5 athapatti ane 6 abhAva e cha pramANa mAnavAmAM AvyAM che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 86 tavAkhyAna-uttarArdha. pratyakSanuM svarUpa satsamprayoge puruSasyendriyANAM buddhijanma tat pratyakSamanimittaM vidyAmAnopalambhanatvAt // -zlekavArtika pU. 134 * bhAvArtha -indriya padArtha sAthe saMbaMdha thayA pachI puruSane je buddhi utpana thAya che, tene pratyakSa kahevAmAM Ave che. AvA prakArane dharma pratyakSa pramANu dvArA utpanna thatuM nathI; kemake vartamAna kALamAM vidyamAna rUpI padArthane indriyanI sAthe saMbaMdha thavAthI pratyakSa thAya che, ane dharma. te pravartaka vedavAyarUpa che, mATe pratyakSa pramANuthI dharma kevI rIte utpanna thAya ? te sahaja samajI zakAya tema che. atIndriya pratyakSa te A darzanamAM mAnavAmAM Avela nathI. jUo atItAnAgate'pyarthe sUkSme vyavahite'pi ca / pratyakSaM yoginAmiSTaM kaizcinmuktAtmanAmapi // -kavArtika pR. 141 vyAkhyA-yoginAM hi bhAvanAbalajaM.pratyakSaM sakalAtItAnAgatasUkSmAdiviSayaM dharmAdharmAvapi gocarayatIti zAkyAdayo manyante / svabhAvata evAtmAnaH sarvajJAH, te dehAvaraNenAvRtajJAnA: kiJcidevendriyAdavazana jAnanti / nirmuktade"hAvaraNAstu muktAH savamanAgatAdikaM jaanntiityaarhtaaH| -pArthasArathimignakRta 10 vyAja pR. 11 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mImAMsakadarzana. bhAvA--bhAvanAnI prakhaLatAthI sUma, sthUla, prakaTa, vyavahita, bhUtakAlika, bhaviSyakAlika, vartamAnakAlika e vigere tamAma padArthonu' tathA dharmAMdhanuM paNa jJAna yogicAne thAya che; ema zAkaya ( Addha) vigere leAkeA mAne che. tathA svabhAvathI ja dareka AtmA sarvAMga che, deharUpa AvaraNa dvArA jenu' jJAna AcchAddhita thayela che, tevA jIvAtmAeka te indriya ArA kaIka ja jANI zake che. ane jeenu keharUpa AvaraNa naSTa thayelu che, tevA zruta jIvA traNa kAlanA pUrvokta sarva padArthone jANe che. ema Ata ( jaina ) lIkAnuM mAnavuM che. upara darzAvela A ta lokonI mAnyatA e vAstavika nathI. ethI e kathana karanAranI Ahutadana-viSayaka ana bhinnatA prakaTa thAya che. kAraNa ke-Ahuta lAko zarIrane jJAnanA AvaraNarUpa mAnatA nathI, te pachI tethI AcchAdita thavAnu` kema mAne ? jo zarIrane jJAnanuM AcchAdaka mAnavAmAM Ave, tA saceAgikevalInI avasthAmAM zarIra hAvA chatAM te avasthAvAnane sarvajJa mAnavAmAM Ave che te kema mAnI zakAya ? zarIra sivAya bIjI jJAnanuM AvaraNa zu che ? e jyAM sudhI jANavAmAM na bhAve tyAM sudhI za'kAnu sthAna rahe, tethI ahiM jaNAvavuM arathAne nathI ke jaine jJAnanA AcchAdaka tarIke kavizeSane mAne che, ke je krama AtmAnA mULa gAne dabAvatu hAvAthI ' ghAtikama ' evA nAmathI oLakhAya che. tenu vizeSa vivecana AgaLa jainadarzanamAM jovAmAM Jain Educationa International h For Personal and Private Use Only Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 tattvAkhyAna-uttarA. Avaze. bIjA dazanAne barAbara jANyA vinA tene pratipAdana karavA prayatna karavA te hAsyAspada lekhAya e svAbhAvika che. prasaMgopAtta eTaluM jaNAvI prastuta viSaya para AvIe- pUrvota kathanathI siddha thAya che ke mImAMsakadanamAM sarvajJa mAnavAmAM Avela nathI, temanA mata pramANe jo sarvajJa mAnavAmAM Ave te dharma, adhama vigerene paNa pratyakSa mAnavA paDe. temaja te pratyakSa thavAthI, jaiminIya sUtra ( su. 4) mAM pratyakSanu' je lakSaNa mAMdhavAmAM Avyu che, tenI sAthe virAdha Ave. kemake-vamAnakAlamAM vidyamAna rUpa vastunA indriyA sAthe sabaMdha thavAthI puruSane pratyakSa thAya che, ema sUtra jaNAve che; ane dharmAMdhama tA rUpi nahAvAthI tenuM pratyakSa kevI rIte thai zake ? temanA mata pramANe koI paNa vyaktine dharmAMdha pratyakSa thatA ja nathI; tyAre sarvajJatva kevI rIte hAI zake e sahaja samajI zakAya tema che. daMta dharma pratyakSa vigere pramANeAthI siddha nathI. jIe-- pratyakSAdau niSiddhe'pi nanu lokaprasiddhitaH / dharmAdharmau pramAste brAhmaNAdivivekavat // Jain Educationa International - zlokavArtika pU, 208 bhAvArtha:--samasta pramANeAthI niSedha karyo chatAM paNu kevaLa lokaprasiddhithI brAhmaNa vigere vivekanI jema dharmAMdhane For Personal and Private Use Only Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mImAMsakadarzana. pramANita (siddha) karavAmAM Avaze, temAM zAstranuM kaMI prajana nathI. te ja puSTa kare che- idaM puNyamidaM pApamityetasmin padadvaye / AcANDAlaM manuSyANAmalpaM zAstraprayojanam / / -kavArtika pR. 28 bhAvArtha -taLAva, nadI, vAvaDIo, kuvA vigerenuM banAvavuM, yajJakarma vigere puNyarUpa samajavuM, parArAgamana, bIjAonI nindA, bIjAonAM ghara-bAra bALavAM vigere atyAcArane pAparUpa samajavuM e vigere caMDAla manuSyathI laine vidvAna sudhInA tamAma leke jANe che. temAM zAsanuM prayajana che. kevaLa pravartaka vidhirUpa vedavAkayo ja dharmanAM bedhaka che. - sAdhya ane sAdhanane koI eka sthaLe pratyakSathI nirNaya karyA pachI anumAna pramANa pravartatuM hovAthI te dvArA paNa dharmane nizcaya thaI zake tema nathI. kemake-sAdhya ane sAdhanane koI sthaLe pratyakSa joyA pachI tenI vyAptine nirNaya thAya che, tyAra pachI hetune pakSamAM pratyakSa jevAthI sAdhyanuM anumAna karavAmAM Ave che. A vAta dharmanA anumAnamAM AkAzapuSpa jevI havAthI anumAna pramANathI dharmane nirNaya thaI zake tema nathI. * upamAna pramANa paNu dharmane nirNaya karavAmAM upayogI AI zake tema nathI. kemake Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvAkhyAna-uttarArdha . kIdRg gavaya ityevaM pRSTo nAgarikairyadi / bravItyAraNyako vAkyaM yathA gaurgavayastathA // -zrlokavArtika pR. 433 bhAvArtha :--nagara nivAsI leAkAe jyAre ja'galamAM rahe nArane pUchyuM ke ' rAjha ' kevA hoya, tyAre te vAkya khele ke jevA baLada yA jevI gAya hAya tevA rAjha hAya. AvA prakAranuM vAkya zravaNu karyA pachI kAivAra nAgarika manuSya jyAre jagalamAM gayA tyAre tevI vyakti jovAthI pUrvokata vAkya yAda AvatAM niNaeNya thaye! ke A vyakti gAya yA khaLada jevI hAvAthI avazya rAjha haze. AvAM sthaLAmAM upamAna pramANu mAnavAmAM Ave che. AvA prakAranuM upamAna pramANu paNa, jevu kAi divase AMkhAthI dazana thayuM ja nathI evA atIndriya dhama vigere padArthomAM kevI rIte upayAgI thai zake ? upamAna pramANane aRsi* avakAza maLatA nathI. arthAMpatti pramANunA paNa A viSaya nathI, kemake te paNa pratyakSa padArthomAM pravRtti kare che, jemake-mAvajIbhAi, ecarabhAi vigere leAkeA zarIrathI te puSTa jaNAya che, paraMtu divase khAtA nathI, arthAt rAtrimAM jarUra bhAjana karatA hAvA eIe; kAraNa ke bhAjana vinA puSTatA kadApi thai zake nahiM, AvA sthaLe arthApatti pramANa kAmamAM Ave che, paraMtu dharmA krama vigere atIndriya padArthomAM te te kAma AvI zakatu nathI, abhAva pramANa te vatuzUnyatAnA ja paricaya karAvRta Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mImAMsakada na. hAvAthI te dvArA paNa dharmAMdhama vigerene nica thaI zake nahi e spaSTa che. jyAre uparyukta pramANeAthI dharmAMdha vigerenA niya thaI zakatA nathI; tyAre avaziSTa zabdapramANa dvArA tene nirNaya karavAmAM Ave che.-- sAmAnyarUpamapyetadadhikArAd viziSyate / nodanA copadezazca zAstramevetyudAhRtam // yathA ca nodanAzabdo vaidikyAmeva vartate / zabdajJAnArthavijJAnazabdau zAstre tathA sthitau // --kSeAkArtika pR. 408 zlA0 12-13, bhAvA --neAdanAzakhsa sAmAnyarUpe preraNArUpa pravRttine pratipAdana kare che, tA paNa tenedanAsUtramAM darzAvela veDhAdhyayananA adhikArane lIdhe vaidika pravataka vidhivAkyane pratipAdana kare che. nAinA, upadeza ane zAstra A traNe paryAyazo samajavA. : jevI rIte nedanAzabda, vedapratipAdya pratraka vidhivA, vaikika mAM varte che; tevI rIte zabda ( zabdanA ma rUpa ane zabda) zAsrarUpa `zabdamAM ane te bannenA arthodhama * tathA adhama mAM vaMte che. arthAt zabdajJAnanA atha ane vijJAnazAM A bannene dhodha rUpa artha samajavA. AthI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatvAkhyAna-uttarArdha. e siddha thayuM ke dhamadharmanuM jJApaka vedavAkya pite ja pramANa rUpa che, te sivAya bIjuM kaI pramANa nathI. sarva-mImAMsA sarvajJa, sarvadazI, vItarAga, mahAdeva, suSTikartA evA prakAranAM vizeSaNavALo koI paNa sarvajJa Izvara che ja nahi, jyAre te kaI Izvara nathI, tyAre tene mATe pramANa paNa kayAMthI hoya e svAbhAvika che. jyAM keipaNa deva vatArUpe hoya ja nahi, tyAM "A vAke IzvarapraNIta che' ema kevI rIte kahI zakAya? e anumAnathI daDha karavAmAM Ave che galImAM rahenAra puruSanI jema manuSya hevAthI je puruSa hoya te sarvajJa hoI zake nahi. pra. sura, asura vigere leka kikaranI mAphaka jenI sevA karatA hoya, aikyanA sAmrAjyanuM sUcaka divya chatra ane cAmara vigere vibhUti jenI pAse hoya tevI vyakitane Izvara tarIke mAnavAmAM zI aDacaNa che? kiMca Izvara sivAya bIjI vyakita pAse AvA prakAranI divya vibhUti kayAMthI saMbhavI zake? e vAta AbAlagopAla sarva samajI zake che, mATe evI vyakitane Izvara tarIke kema na mAnavI joIe ? u. mAyAvI IdrajALI dhUrta leke paNa kAti-pUjAnI lAlupatA Adi kAraNe indrajALa vigere praveza dvArA evI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mImAMsakadarzana. aneka vibhUti batAvI zake che, te A vastuo IzvaranI pUjA nimitte devee banAvI che ane IndrajALa vigerethI nathI banI e kevI rIte samajI zakAya ? aMhi saMzayane avazya avakAza maLe che. anyatra kahyuM che ke devAgama-nabhoyAna-cAmarAdivibhUtayaH / mAyAviSvapi dRzyante nAtastvamasi no mahAn // -samantabhakRta AptAgamastotra. bhAvArtha -devenuM Agamana, AkAzagamana, cAmaro vigerenI vibhUti mAyAvIomAM paNa jovAmAM Ave che, ethI Apa amArA mahAna che ema nathI. sArAMza ke AvA aizvarya-mAtrathI sarvajJa kadApi mAnI zakAya nahi. - pra jema anAdi kALathI khANamAM rahela azuddha suvarNa paNa kSAra, ane mATInA puTapAka vigere prayogothI zuddha nirmaLa banI jAya che, tema AtmA paNa niraMtara jJAna vigerenA abhyAsa dvArA ajJAnarUpa malarahita thavAthI sarvajJa kema na thaI zake? u0 ApanuM pUrvokta kathana ayukta che, kAraNa ke abhyAsa dvArA vizuddhinI taratamatA thaI zake, paraMtu alpajJatvane tajI taddana nirmaLa sarvajJatva kadApi thaI zake nahi. jema manuSya kUdavAne game teTale abhyAsa kare, te paNa 10, 20, 3040 ke amuka hAtha paryata ja dI zake. keIe kadApi evuM te nahi ja sAMbhaLyuM hoya ke phUdavAne abhyAsa karavAthI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvAkhyAna uttarAdha amuka mANusa amuka jojana sudhI kUdI zake che; tema alpA manuSya game teTale abhyAsa kare te paNa sarvajJa thaI zake che. e mAnI zakAya nahi. kahyu` che keH-~~ dazahastAntaraM vyomno yo nAmotplutya gacchati / na yojanazataM gantuM zakto'bhyAsazatairapi // zleAkavArtika pR. 208 bhAvArthaH--je manuSya 10 hAtha jeTalA dUra bhAga phUdInephALa mArIne jai zake che, te sekaDo abhyAsa karavA chatAM paNa sA jojana kUdI javAne samartha thai zakatA nathI. tema ja jagatamAM sarvajJa paNa kAI che ja nahi, pra0 manuSya bhale sarvajJa na hoya, paraMtu brahmA, viSNu, mahezvara vigere devAne sajJa mAnavAmAM zI hAni che ? sImAMsA kSAkavAti kramAM sUcavyu` che ke-- athApi divyadehatvAd brahma-viSNu-mahezvarAH / kAmaM bhavantu sarvajJAH sArvaiyaM mAnuSyasya kim ? | bhAvArtha :--divya zarIrI hAvAthI brahmA, viSNu, mahezvara devA yatheSTa sajJa thAo, para`tu manuSyane sarvajJatva kevI rIte cai zake. OM pUrvokata sthana yukta nathI. kemake rAga-dveSane AdhIna thai Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - mImAMsakadarzana. zatrunA nigrahamAM ane bhakatenA anugraha karavAmAM tatpara thanAra tathA kAmanI vAsanAmAM atyAsakta rahenAra brahmA, viSNu, maheza vigere rAga dveSI devAmAM sarvajJatva vadhyAputrasamAna asaMbhavita che. sarvajJatA siddha karavAmAM pratyakSa vigere pramANe upaegamAM AvI zake tema nathI, kAraNa ke pratyakSa, Indriyo sAthe saMbaMdha dharAvanAra vastune grahaNa karI zake; sarvajJatva te atIndriya che. anumAna, pratyakSathI joyelA padArthamAM pravRtti karatuM hovAthI te dvArA paNa sarvajJatva sAdhI zakAya tema nathI. Ama jyAre sarvajJa ja siddha thatuM nathI, tyAre tenAM racelAM Agame tenI siddhimAM sAdhanabhUta kevI rIte thaI zake? tathA tenA je anya sarvajJa na hovAthI upamA paNa kevI rIte ApI zakAya? tema ja sarvajJa vinA kaI paNa vastunI anupatti nathI tenA vinA koI kArya aTakatuM nathI, tyAre athapatti pramANathI paNa te sarvajJanI siddhi kevI rIte saMbhave? ethI sarvajJane abhAva siddha thAya che. kahyuM che ke - pramANapaJcakaM yatra vasturUpe na jaayte| vastusattA'vabodhArtha tatrAbhAvapramANatA // -zlokavAtika pR. 183 bhAvArtha-je vastusvarUpamAM bhAvarUpa pAMce pramANenI pravRtti na thAya, tyAM vastunA bedhane mATe abhAva pramANu mAnalAmAM Ave che. ' , , , pratyakSa vigere kaI pramANathI siddha thatuM na hovAthI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ t tattvAkhyAna uttarA. zazazRMganI jema jagamAM sajJa kAi che ja nahi. tethI ja kahyuM che ke atIndriyANAmarthAnAM sAkSAd draSTA na vidyate / vacanena hi nityena yaH pazyati sa pazyati // ---kSeAkavA ka. bhAvArtha:--AtmA, dharma, adharma, svarga, naraka, paramANu vigere atIndriya padArthInA sAkSAt jonAra kAi nathI; tethI nitya vacana-veda vAcavaDe je jIve te ja jIve che. te vedavAkyathI ja yathA padmAne ni ya karave. ata eva vedane apairuSeya mAnavAmAM Ave che, arthAt jenA racanAra kAi puruSa nathI. e nitya vedavAkayanA abhyAsa karavAthI atIndriya padArthonu paNa jJAna meLavI zakAya che; e uparanA zlokathI dhvanita thAya che. pra0 apArUpeya vedavAkayathI padArtha nu parijJAna kevI rIte thai zake? u. ghaNA kALathI kharAkhara cAlatA Avela gurUgamarUpa sArA sapradAyathI tamAma padArthonuM sArI rIte jJAna meLavI zakAya che. kahyuM che ke - ata eva purA kAryoM vedapAThaH prayatnataH / tato dharmasya jijJAsA kartavyA dharmasAdhanI // -kSeAkavArtika ( dharmasUtra ). bhAvAtha:--prathama khUba prayatnathI . vedapATha karavA, tyAra pachI dharmane siddha karanArI dharmaviSayaka jijJAsA karavI, Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mImAMsakadaza na. dharma e neAdanArUpa che. kriyA tarapha pravRtta karanAra viSivAkayane nAinA kahevAmAM Ave che-havana, hAma vigere kriyAmAM preraka vedavAkya e ja nedanA. sAthe samajavuM joie ke vidhivADhyA preraNA kare, chatAM havana, hAma vigere kriyAmAM jo pravRtti karavAmAM na Ave, aniSTa vastuthI nivRtta thavAmAM na Ave ane viparIta rItyA ja vata vAmAM Ave te tema karanArane naraka vigere aniSTa phaLa sivAya sArUM phaLa maLavAnu nahi. sArAMza ke--ISTa phaLanuM sAdhana dharma che ane aniSTa phaLanu sAdhana adhama che. zAmarabhASyamAM e ja sUcavyu` che. ya eva zreyaskaraH sa eva dharmazabdenocyate / ' surAribhaTTa paNa e ja Azayane maLatu' kahe che.-* zreSo tti puSItika sA dravyantuLa-miH / nodanALakSaNaiH sAdhyA tasmAdeSveva dharmatA // " zabdanuM svarUpa. AkAzanI jema vA--akSaro paNa sarvAMgata-savavyApaka che. tAlu, ASTha, dAMta, mUrkhA, kaMTha, jIvAmUla vigere sthAne tenAM prakAzaka che, paraMtu te dvArA vizeSa AnupUrvI utpanna thatI nathI; e ja kAraNathI zabdane nitya mAnavAmAM Ave che. zabda ane arthanA vAcya-vAcaka nAmanA sabadha che. 7 Jain Educationa International 97. For Personal and Private Use Only Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 tasvAkhyAna, vizeSa mAnyatA na jANelA padArthane bApa karAve te pramANa kahevAya, pUrva pUrvanuM pramANa kahevAya ane uttarottara phaLa kahevAya, sAmAnya ane vizeSa A ane pramANunA viSayabhata gaNAya, jJAna te sarvadA parokSa ja hoya che, veDha apauruSeya che, vedamAM pratipAdana karelI hiMsA hiMsArUpe na gaNAya, sarva kaI nathI vi. vi. upara darzAvela mImAMsaka matanI samAlocanA AgaLanA praratAvamAM karavAmAM Avaze. $ prastAva 14 mo samAsa Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAva 15 me. mImAMsakadananI samAlocanA A prasatAvamAM jaiminimunipraNIta pUrvasUcita mImAMsakadarzana para vicAra karavAmAM Ave che. dharma. nonAkSo pA A sUtranI vyAkhyAmAM nigarUpa pravartaka vedavAkyane dharma tarIke mAnavAmAM Avela che, te prathama vicArIe pramANaM kiM niyogaH syAt prameyamathavA punaH / ubhayena vihIno vA dvayarUpo'thavA punaH // zabdavyApArarUpo vA vyApAraH puruSasya vA / dvayavyApArarUpo vA dvayAvyApAra eva vaa|| -aSTasahastrI pR. 7. bhAvArtha -1 nedanA zuM pramANarUpa che? athavA 2 prameyarUpa che? ke 3 banethI rahita che? yA 4 ubhayarUpa che ? zuM te 5 zabdarUpa che? athavA je puruSanA vyApArarUpa che? yA 7 banenA vyApArarUpa che? ke 8 banenA vyApArathI bhinna che? Ama 8 vikalpa thaI zake che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 tattvAkhyAna. temAM jo prathama pakSa mAnavAmAM Ave vidhirUpa ja vAkyanA artha thavAnA. AvA artha mAnavAthI vedAntI leAkAne te te iSTa thaze, parantu Apa leAkeAne te aniSTa hovAthI ApanAthI te mAnI zakAya tema nathI. kAraNa ke prabhAkara vigere prauDha mImAMsaka lAkA pramANune jJAnarUpa ja mAne che. te jJAna paNa AtmAnA pratibhAsarUpa che. ane te pratibhAsa paNa brahmarUpa hovAthI vedAntI lekIne te te iSTa thAya; paraMtu Apa tene svIkAra kevI rIte karI zakaze ? mATe prathama pakSa AdaraNIya nathI. * nAdanA prameyarUpa che ' evA bIjo pakSa doSAkAnta hevAthI Apane aniSTa ja che. kemake nAnAne prameyarUpa mAnatAM tene siddha karavA mATe khIjuM pramANu khatAvavuM joie. kAraNa ke pramANa sivAya prameyanI siddhi kadApi thai zakatI nathI. pU.--zrutivAkyane amAre tyAM pramANurUpa mAnela hAvAthI A DhASane avakAza che ja nahi. u--zrutivAkya pramANabhUta che ane pravartaka vAya prameyarUpa che; AvI rIte sakalanA karIne pramANu-prameyanA vyavahArane nirvAha karaze, te te paNa yukta gaNAze nahi. kAraNa ke zruti ja jyAre svaya* jaDarUpa che, tyAre ghaTanI jema temAM pramANapaNu` kevI rIte AvI zakavAnuM ? tenA vicAra karaze. A DhASAnA uddhAra mATe trIjA pakSanu avalakhana karavA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mImAMsakadarzana. Sla che. jaze, te te paNa ThIka nathI, kAraNa ke ubhayasvabhAvathI taddana jUdAne A ThekANe trIjA pakSa tarIke svIkAravAmAM AvyuM che. jyAre pramANa-prameyarUpa ubhayapakSano tyAga karavAmAM AvyuM, tyAre te pAramArthika saMvedana ja kevala bAkI rahyuM ane te te keIpaNa kAle heya na hovAthI vedAntikane te te iSTa che, paraMtu Apa jevA tivAdIne te ISTa kevI rIte thaI zake? e paNa vicAraNIya che. have je zabdavyApArarUpa nedanAne mAnavAmAM Ave, te te bhaTTanA matanA anuyAyIone ISTa che, paraMtu prabhAkara vigerenA anuyAyi leke tene kevI rIte mAnI zake? tethI te paNa asvIkArya gaNAze. ' : ' tenA bacAvanI khAtara nedanAne je puruSavyApArarUpa mAnavAmAM Ave, te te paNa aniSTa ja mAlUma paDaze, kAraNa ke jyAre Apa vedane puruSapraNIta mAnatA ja nathI, tyAre puruSavyApArarUpa nedanA kevI rIte heI zake ? te paNa khyAla bahAra nahi hoya. pUrvanA denA nirAkaraNa mATe zabdavyApAra ane puruSavyApAra e bane rUpa ubhayapakSa mAnavA jaze, te te paNa yuktiviruddha ja gaNaze; kAraNa ke temAM paNa anukrame mAne che ke yugapata? e be praznane avakAza rahe che. ' che ke temAMthI prathama pakSa mAnavAmAM Ave, te je je pratyekamAM darzAvyo che, te anukrama pakSamAM paNa avara Ava Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 tasvAkhyAna. vAnA ane yugaSatapakSa te asaMbhavita hevAthI mAnI zakAya tema nathI. A denA uddhAra mATe ubhayathI bhinna svabhAvavALAne je nedanA tarIke mAnavAmAM Ave, te te paNa eka vicAranuM rathAna thaI paDe tema che. kemake tevA prakAranA svabhAvavALI nedanAne Apa viSayasvabhAva mAno che , yA phalasvabhAvarUpa mAne che ?, athavA koIpaNuM svabhAvarUpa nathI ema mAne che? A traNa prakane thAya che. temAMthI prathama pakSa mAnavAmAM te " zomena rata rAma:* ItyAdi vAkane je artha thAya che, tene yAganA viSayarUpa mAnavAmAM che, temAM paNa te vAkayanA samayamAM te viSaya vidyamAna che ke avidyamAna ? A praznane upasthita thAya che. te vAyakAlamAM viSaya vidyamAna nathI." A prathama pakSa mAnavAmAM Ave, te tenA viSayabhata nedane te hoya ja kayAMthI? te sahaja samajI zakAya tema che. mATe prathama pakSamAM vAkyartha AkAzapuSpa je samaja. kiMca, " viSaya paNa vAyArthakAlamAM vidyamAna che, ema jo mAnavAmAM Ave, te nedanA vAyArtharUpa che, ema banI zake ja nahi; kAraNa ke-yAgAdipa viSaya hai niSpanna che. ane jyAre viSaya niSpanna che, tyAre ene nedanA kevI rIte utpanna karI zakavAnI?, je utpanna thayela hoya, tene utpAda Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sImAMsAna. kevI rIte thaI zake ?; ema hovA chatAM paNa mAnavAmAM Ave, tA jarUra anavasthAdoSa AvavAnA. A DhASAthI bacavAnI khAtara jo phUlasvabhAvarUpa nedanA mAnavAmAM Ave, te te paNa buddhimAnane AdaraNIya thaI zake tema nathI. kemake-- yAganu phaLa je svargAdi, te svaya* nAdanArUpa che. ' ema kevI rIte kahI zakAya ? evI rIte mAnavAmAM te tenAthI jUduM bIjuM phaLa jarUra mAnavuM joye. kAraNa 3-nAdanA niSphaLa tA kadyApi na hAI zake. ane tethI juThThuM' tA khIjuM kaMI paNa phaLa ja nathI; mATe kahe, phalasvabhAva nAdanA kema manAya? 103 kiza, nAdanA sasvarUpa che ke asasvarUpa ?, athavA ulacasvarUpa che ? A traNa praznAne avazya avakAza maLe che. temAMthI prathama pakSa mAnavAmAM Ave, te kevaLa vidhivAdane Azraya levA paDaze, bIjo pakSa mAnavAmAM zUnyavAdane mAnavAna prasa`ga Avaze ane trIjA pakSamAM te pratyekamAM je kraSAnu AropaNa karavAmAM Avyu, te DhASA ubhayapakSamAM avazya AvavAnA. Ama hovAthI Apa ja batAve ke-neAinarUpa dharma nI upatti koi paNa prakArathI thai zake kharI ? apara'ca, ApanI nAdanA zuM pravata'karUpa che, athavA apravartakarUpa che ? nAinAne jo pravataka svabhAvarUpa mAnavAmAM Ave, tA jema prabhAkara vigerene pravata kavabhAvarUpa nAdanA che. tema addhone paNu na hAya, tema teA kahI zakAya nahi. AthI e bhAva nIkaLye ke jevI rIte khAddhAne zUnyavAdamAM, kSaNika Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 tattvAkhyAna. vAdamAM, nirAtmavAdamAM tathA vijJAnavAdamAM nAdanA pravRtti karAve che; tevI rIte Apa lokone paNa temAM ja pravRtti kema na karAvI zake ? kAraNa ke--eka vAra uccAraNa karelA zabda eka ja arthanA edha karAvI zake, kintu anyane nahi; e ja kAraNathI ApanAthI pravata kavabhAva nAdanA mAnI zakAya tema nathI. pU~~mauddha leAkeAthI te viparItapaNAne laine pravata'karUpa nAdanA mAnI zakAya tema che ja nahi; ane amAre te tevA prakAranuM ka'i paNa nathI. u-uparyukta macAvarUpa karela kathana pazu ThIka nathI. kAraNa ke-Apane paNa viparItapaNAne laIne prata karUpa nAdanA mAnavAmAM ghaNI aDacaNA AvavAnI. kAraNu ke-jene ekamAM (vaparItapaNuM, tene bIjAmAM na hoya temAM zI khAtarI pU~~auddha leAkA svabhAvathI ja viparIta vanArA DAvAthI teonA mata tA pramANathI viruddha che, mATe AdaraNIya nathI. uda~~AvA prakAranA upAlaMbha Apane pachu kema na ApI zakAya ? kAraNa ke--Apa paNa viparIta vartanAra che. ApanA mata yA pakSa paNa yAga dvArA aneka jIvAnA ghAta karAvavAmAM nimitta hAvAthI nirdaya, krUra, hiMsAtmaka vigere vizeSaNeAvALA kema na kahevAya ? ane tethI ja e pramANuAdhita che, e paNa khAsa lakSya bahAra nahi hAya. anyanAM chidra jovA karatAM peAtAnAM jovA ghaNAM sArAM. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mImAMsakadarzana. 105 A doSathI bacavA mATe "apravartakasvarUpa nodanA che." ema je kahevAmAM Ave, te temAM paNa jyAre pravRtti thaI zakavAnI nahi, tyAre pravRtti sivAya vAyArthapaNuM heya ja kayAMthI? kiMca nedanA phaLasahita che ke phaLarahita che? temAMthI bIjo pakSa svIkAra te ayukta che, kAraNa ke-kAgaDAnA dAMtanI parIkSAnI jema kaMI paNa phaLa ApanArI-niSphaLa evI ApanI nedanAmAM pravRtti ja kene thavAnI? athAta keInI paNa nahi. kemake-prayajana vinA te mandanI paNa pravRtti jevAmAM AvatI nathI, te buddhimAnanI te kema thAya? - have "phaLasahita nedanA che e prathama pakSa je mAnavAmAM Ave, te te paNa Apane depathI mukta kadApi karI zakaze nahi. kAraNa ke-nedanA sivAya paNa keTalAMka vAthI pravRtti te jarUra jovAmAM Ave che, ane tethI phaLa paNa leke meLavI zake che, tyAre "nedanA ja phaLavALI che" ema ApanAthI kema kahI zakAya? A tamAma kathanathI e siddha thayuM ke Apane nedanArUpa dharma vadhyAputranI jema koI paNa rIte siddha thatuM nathI ke thavAne paNa nathI. ethI kaI paNa buddhizAlI tene mAnI zake nahi, kica, pravartaka vidhivAyarUpa nedanAne ja dharmarUpe mAnavAmAM Ave, te hiMa 7, sarahyuM jUtu, vaurya kuryAt , paradArAgamanaM kuryAt , lobhaM kuru, krodhaM vidhehi, pApaM kuru, adharma vidhehi, agamyagamanaM kuryAta, madhaM piba, mAMsa sAvaja. bhAvArtha-hiMsA kare, jA huM bele, cepI kare, Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . 106 tavAkhyAna. pIgamana karo, lAbha karo, krodha karI, mAna karo, mAyA karI, pApa karI, adharmanu sevana karI, mAtA, bhaginI, putrI vigere agamyamAM gamana karI, makrisapAna karA, mAMsa khA vigere pravataka vAkaye paNa ApanA mata pramANe dhama rUpe kema na heAI zake ? evI zI zANA che ke agniomIya pazumA hameta, anaina caTTayama arthAta jenA devatA agnisAma hAya, te mATe te pazunA hAma karaze, aja(karA)thI yajJa karavA; AvA prakAranAM pravata`ka vidhivAne dharmarUpe mAnavAM ane pUrvokta vAkayAne dhama rUpe na mAnavAM ? Ama aneka prakAranI ApattiyA AvavAthI nAkanAne kAi paNa rIte dharma mAnI zakAya tema nathI. tenA nirAkaraNamAM bIjI paNa ghaNI yuktiye che, paraMtu vistAranA bhayathI viramavAmAM Ave che. apeASaya veda--mImAMsA. je AgamanA praNetA puruSa pramANa tathA yuktio dvArA siddha thatA hAya, te Agama apAruSaya che. arthAt ene pratipAdaka koI paNa puruSa nathI ema khelAya ja kevI rIte ? apauruSeya veda mAnavAmAM traNa praznanAne avakAza maLe che.* Apa padane apauruSeya mAnA che ? athavA vAyane apAruSeya mAne che ke varNone pauruSeya mAnA che ? kAraNa ke-vInA samudAyavizeSa, te paNa kahevAya che, paTTAne samudAyavizeSa, te vAkya kahevAya che ane veda vAkayeAnA samUharUpa che, te sivAya te kaMi paNa nathI ja. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mImAMsakadaza na. 107 temAM jo pada ane vAkaya e banne apAruSaya che, e e pakSAne jo svIkAra karavAmAM Ave, te te vAta anumAnathI bhASita che. jevI rIte mahAbhAratanAM padmAmAM ane vAyAmAM padmapaNuM ane vAkyapaNuM hAvAthI te puruSe banAvelAM che. ema bAlakathI laI vRddha paryaMta sava loko jANe che; tevI rIte vedanAM padomAM ane vAcemAM paNa padaNu ane vAkyapaNuM hAvAthI tenA paNa kartA koi puruSa avazya mAnave joie. jo vedanA kartA puruSa anubhavathI siddha thAya, te te mapauruSeya che ema kevI rIte kahI zakAya ? mATe prathamanA ane pakSA ApanAthI svIkArI zakAya tema nathI. varNI poruSeya che. evA trIjo pakSa jo mAnavAmAM Ave, te te paNa yukta gaNAze nahi. kAraNa ke- akAra vigere varNo tAlu, ATha, kaTha, dAMta, mUrdhA, aAmUla vagere ATha sthAnakA utpanna thAya che. e sujJa nene suvidita ja che, te pachI Apa ja kaho ke- traNa apauruSeya che ' e pakSa kema mAnI zakAya ? pU--tAlu vigere sthAneA teA akAra vigere varNonA mAtra prakAzaka che, paraMtu vaNaeN tethI utpanna thAya che, ema te ame mAnatA ja nathI; tyAre astune apauruSeya veda mAnavAmAM aDacaNa zI che ? u~~bhApa zrImAnnu' A kathana paNa yuktivikalatAnA ja paricaya Ape che. kAraNa ke puruSanA prayatna sivAya paNa jaNo pedA thatA hoya, te mRtAvasthAmAM paNa tevAM sthAne te Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 tavAkhyAna. I vidyamAna che, tyAre te dvArA vargone prakAza kema thatuM nathI? mATe mAnavuM paDaze ke vaNe apauruSeya nathI, kiMtu pauruSeya che. - kiMca, vedane apauruSeya siddha karavA mATe ApanI pAse koI paNa pramANa nathI, te paNa batAvavAmAM Ave che-pratyakSa pramANu te mAtra zravaNendriyadvArA zabda mAtrane grahaNa karavAmAM tatpara hovAthI atIndriya pauruSeyatva tathA aparuSeyasvarUpa zabdonA dharmone grahaNa karavAmAM kevI rIte samartha thaI zake? kAraNa ke anAdi kAlathI vidyamAna manAte ApanA vidane apAyatva dharma pratyakSa kevI rIte thaI zake ? e paNa vicAraNIya che. Ama pratyakSa pramANa te gharathI ja palAcana kare che. - have anumAna pramANe vicArIe te paNa ApanA vedane apauruSeya siddha karavAmAM kadApi saphaLatA meLavI zake tema nathI. A sthaLe A traNa prakane upasthita thAya che ke-kartAnuM maraNa thatuM nathI" evA hetuthI vedane apauruSeya siddha karavA cAhe che?, ke vedAdhyayananA vAgyapaNArUpa hetuthI siddha karavA mAge che, athavA kAlapaNarUpa hetuthI ? - temAM prathama pakSa mAnavAmAM hetu ja jyAre jUThe che, tyAre te dvArA anumAna paNa kevI rIte satya heI zake? kAraNa ke-hetu te kartAne smaraNanA abhAvarUpa che, ane te hetu te AtmAmAM ja rahevAnuM ane apauruSeyapaNuM te zabdamAM rahevAnuM. Ama jyAre Apane hetu ja jUdA sthAnamAM rahevAthI asiddha thaye arthAt vedapakSamAM rahetA nathI tyAre te dvArA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mImAMsada na. veda apauruSeya tarIke kevI rIte siddha thaI zake ? te vicAraNIya che. phica, anya mahato mUlya nivasitametApu! gheTI catturveda: sAmaverothayevaraH ityAdi (vedAMtaparibhASA pR. 309 ), paurANika loko paNa te vAtane Teko Ape che 6 vaktrebhyo vedAstasya viniHsRtAH / pratimanvantaraM caiva zrutiramyA vidhIyate / ' ityAdi zrutiyeAthI vedanA kartAnuM jyAre smaraNa thAya che, tyAre kartAnA maraNane abhAva che ema kevI rIte kahI zakAya ? vai: pauSaya,rATAmavAta, mAratAvita / mahAbhArata vigerenI mAphaka vedamAM zabdapaNuM hAvAthI vedane paNa puruSe anAvyA che. A anumAnathI jyAre vada pauruSeya siddha thaye, tyAre bIjA hetuo ApI tene apauruSeya siddha karavAnA manerathA napu saka pratye kAminInI jijJAsA jevA samajavA. AvI rIte anumAnathI veda apauruSeya siddha thatA nathI. 109 Agama te vedane pauruSeya siddha karavA prayatna kare che, tyAre te dvArA paNa vedamAM apauruSeyatna kevI rIte siddha thaI zake ? kAraNa ke-Agama zabdonA samUharUpa che, ane zabdo te puruSanA prayatna sivAya utpanna thai zakatA nathI, tA tevA Agama vedane apauruSeya siddha karI zake nahi. upamAna pramANa te| tyAre ApI zakAya ke jyAre bIjo koi paNu apauruSeya graMtha jagatmAM vidyamAna hoya; te ema Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 tattvAkhyAna kahI zakAya ke-jema A graMtha apauruSeya che, tema vedone paNa apauruSeya mAnavA. paraMtu e vAta te AkAzapupa jevI che, te pachI kenI upamA ApIne vedamAM apauruSeyatva siddha karavAmAM Ave ? athapatti pramANanI pravRtti paNa temAM thaI zake tema nathI, kAraNa ke-pravRtti tyAre thAya ke jyAre te sivAya padAthanI upapatti na thaI zakatI hoya, paraMtu A ThekANe tema che ja nahi. kemake arthapatti mAnyA sivAya paNa vedamAM paruyatva bIja pramANe dvArA barAbara siddha thAya che, tyAre tapasvinI bicArI arthapatti AvIne zuM karavAnI? AvI rIte pAMca pramANamAMthI eka paNa pramANa vedanA apAruSeyatvane siddha karI zakatuM nathI. vedamAM paruSeyatvanI siddhi : Asa puruSanuM vacana ja prAmANika kahevAya, kAraNa ke te banene paraspara kArya-kAraNabhAva che. A pravacana kahevAthI temAM prAmANikapaNuM ane temAM prAmANikapaNuM hevAthI te Aptavacana tarIke oLakhAya che. A ThekANe bIja-aMkuranI mAphaka kArya-kAraNabhAva mAnavAmAM Avela hovAthI anyAzrayadeSa athavA anavasthAdeSa e bemAMthI ekenI AzaMkAne sthAna ja nathI. bhAvArtha-atIndriya padArthonuM jJAna thavAthI Aptava. cananI utpatti thAya che ane Aptavacana prAmANika hovAthI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mImAMsada na. 111, te dvArA atIndriya padArthonuM vAstavika jJAna thAya che; tethI te anne paraspara kArya-kAraNabhAva mAnavAmAM aDacaNu nathI. A vAta zruti dvArA siddha thaI zakatI nathI. kAraNa ke-tevAM vedavAkayAmAM koi paNa prakArathI AptavacanatA siddha thaI zakatI nathI. pUrva pakSa--maddhimatamAM jema dhyAna, adhyayana vigere anuSThAnAnA pratipAdaka piTaka graMthA che, te piTaka graMthAnA vakatA DhoSavALA hovAthI tenA graMthAmAM prAmANikapaNu che;tema amArA matamAM DhoSavALA ke DhoSa vinAnA koi paNa vaktA ja nathI, tyAre temAM apramANapaNuM' kema kahI zakAya ? mATe 'veDhe svaya pramANabhUta che ? ema kahevAmAM kai aDacaNa nathI. uttarapakSa--guNA ane doSo ane vaktAne AdhIna che. kAraNa ke-je vaktA rAga-dveSa vigera DhaSAvALA hAya, tenA vacanamAM dveSa AvavAnA ane je vaktA rAga dveSAdvithI rahita guNAvALA hAya, tenA vacanamAM guNA AvavAnA sa'bhava avazya rahe che. ApanA matamAM tevA prakAranA guNAvALA kATha paNa vakatA ja jyAre nathI, tyAre te vacanamAM pramANapaNuM vigere zuSNeA hAya ja kayAMthI ? ane je vacanamAM guNA na hAya, tevA nirguNu vacana taraph buddhimAnAnI pravRtti paNa kevI rIte thaI zake ? pU~~jevI rIte piTaka graMthAnA vakatA tarIke buddhane mAnavAmAM Avela che, tevI rIte amArA matamAM kaI paNa vakatA na hovAthI veDhAne apauruSeya mAnavAmAM AvyA che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra tattvAkhyAna. uttara--jema traNa piTaka graMthAnA vakatA yuddha sabhaLAya che, tema kaNAda RSinA anuyAyIo kahe che ke-AThe RSiAe maLIne veDhA manAvyA che, ane paurANika leAkA kahe che ke-brahmAe peAte ja veDhA anAvyA che, jainA kahe che ke-kAlAsure vedo manAvyA che. AvI rIte jyAre vedanA pauruSeyatvanA sAdhanamAM aneka pramANeA maLI Ave che, tyAre vedo Apaurujeya che ? ema kevI rIte mAnI zakAya ? " > pUrva ---vamAnakAlanA adhyayananI jema vedAnu adhyayana paNa pUrva pUrvanA adhyayana pUrvaka ja hAya che, A anumAnathI vedanA vaktA koi na hAvAthI amhe tene poru ya kahIe chIe. uttara~~AvI rIte anumAnanI kalpanA te yuddhadevanA anAvelA piTaka graMthAmAM paNa thai zakatI heAvAthI tene paNa ApanA mata pramANe apauruSeya kema na kahI zakAya ? etAvatA ApanA haeNtu vyabhicAra doSa-grasta heAvAthI anAdaraNIya che. kiMca rAmAyaNa, mahAbhArata vigerenuM adhyayana paNa vartamAna adhyayananI mAphaka pUrva pUrvanA adhyayana pUrvaka hAvAthI samasta graMthA apAruSeya che ema paNa kema na kahevAya ? apara'ca vedanI jema aveda ( veda sivAyanA samasta ) graMthA apAruSeya che ane veDha sivAyanA graMthAnI jema veda paNa pAruSeya che. ema kahevAmAM paNa ze mAdha che ? pUrva ----uccAraNu karavAmAM kalezasAdhyatA, zravaNamAM zuSkatA vigere atizaya vedamAM mAlUma paDatA hAvAthI ane Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mImAMsakadarzana. 113 bIjA graMthamAM temAMnuM kaMI paNa na hovAthI veda ja apauruzeya mAnI zakAya, bIjA graMtha nahi. - uttara--bIjA mAM paNa parokSa maMtrazaktirUpa atizaya prApta thAya che, tyAre tene paNa apauruSeya kema na kahI zakAya? pUrva --maMtrazakti te atharvaNa vigere mAM ja che, bIjAmAM nathI, mATe vedo ja apauruSeya kahevAya, bIjA the nahi. uttara-A samAdhAna paNa ayukata che; kAraNa ke boddhanA graMthamAM paNa maMtrazakita vizeSarUpathI upalabdha thAya che, ema dareka vidvAne jyAre mAnya kare che, tyAre vedamAM ja maMtrazakti che ane bIjAmAM nathI ema kema kahevAya ? athavA tema kahevAthI vedamAM apauruSeya kevI rIte siddha thaI zake? - pUrva -manI zakti je bIje ThekANe jovAmAM Ave che, te paNa vaidika maMtronI ja samajavI, bIjAmAM tevI che ja nahi, mATe veda apauruSeya che. uttara-samudramAMthI gayelAM ratnonI mAphaka jenonA AgamamAMthI lIdhelA hovAthI te matre tevI zaktivALA che, paraMtu vaidika maMtre te tevA keI zuddha ke nirdoSa jovAmAM AvatA nathI, vedamAM te ThekANe ThekANe paraspara vidhi vacane ane hiMsAtmaka yajJa sivAya bIjuM kaMI paNa sAra jevuM nathI. je kAMI sArabhUta che, te jainonA vidyApravAda nAmanA pUrvamAMthI tathA 8 . Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114. tanvAkhyAna, zrAvakaprajJapti veda, saMsArAdarza veda vigeremAMthI lIdhelA che. vastutaH vedamAM svataH kaI paNa sAra jevuM jaNAtuM nathI. jema rAjakulamAM jeTalAM ratna jovAmAM Ave che, teTalAM ratna tyAMthI ja utpana thayelAM che ema mAnavAmAM kaMI paNa pramANa nathI; kintu ratnAkara vigeremAMthI AvelAM che, ema sarva kaI mAne che. tema jainapravacananA eka bhAgarUpe vidyApravAda nAmanA pUrvamAMthI ja tamAma sArA sArA mane levAmAM AvyA che. etAvatA te aMge vedanA ja che, ema kema kahI zakAya? jema cerInA dhanathI keI paNa puruSa dhanavAnuM kahevAtuM nathI. tevI rIte carelA maMtrathI veda paNa maMtravALe kevI rIte kahI zakAya ? Ama jyAre maMtrazakti ja pArakI che, tyAre te dvArA vedamAM apauruSeyatva kayAMthI siddha thaI zake? kiMca, je vacana avisaMvAdi hoya, te ja pramANabhUta thaI zake; avisaMvAditA vaktAnA guNene AdhIna che. jema netramAM kamaLo vigere rega thavAthI zaMkha vigere nI vastu paNa pILI jovAya che, tema jenI jJAnarUpI AMkhamAM mithyAdarzanarUpI rega thayo hoya, te manuSya paNa sAcI vastune juThI ane jUhIne sAcI mAne che. jenI AMkha deSarahita haya, te manuSya vastu jevI hoya tevI ja dekhe che, tema jenuM jJAna samyagadarzana pUrvaka haya, te ja manuSya vAstavika padArthanuM vAstavika jJAna meLavI zake che. prastutamAM jene vaktA rAgAdi davALe hoya, tenuM vacana visaMvAdi hoya che, ane je ne vakatA vItarAga hoya, tenuM vacana avisaMvAdI hoya Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mImAMsakadaza na. e yukta che ane tenu ja vacana yathArtha zAstra kahI zakAya. hyu che ke '' zAsanAt trANazaktezva budhaiH zAstraM nirucyate / vacanaM vItarAgasya tat tu nAnyasya kasyacit // " --upAdhyAyayazavijayakRta aSTaka pR. 6 115 bhAvAya H-je vacanAthI AtmAne sArI zikSA maLe ane durgaMtithI bacAvavAnI jemAM zakti hAya; tevAM vacanene vidvAn leAka zAkya kahe che, tema hAvAthI vItarAganA vacana sivAya anya kAinAM vacanane zAstra kahI zakAya nahi. ApanA mata pramANe vedanA koi vaktA ja nathI, tyAre temAM avisa'vAdakatA na hAi zake. tAtparyoMtha:-yathArtha jJAna vigere vaktAnA guNNA ane mithyAvAsanA vigere vakatAnA DhASA samajavA. doSanI apekSAe asatya jJAna, ane vItarAgabhAva vigere guNAnI apekSAe satya jJAna utpanna thAya che. je sarvajJa vItarAga hoya, te ja Apta kahevAya; paraMtu ApanA matamAM jyAre AvA prakArane kAi Asa puruSa mAnele nathI, tyAre ApanA matamAM sAcuM jJAna hoya ja kayAMthI ? jema kAi aMdha manuSya bIjAne rUpI vastunA svarU'' panA paricaya karAvavA cakSudvArA samatha thai zakatA nathI; tema anApta puruSa paNa yathA' rItyA padArthanuM vAstavika jJAna karAvavA samaya thaI zake nahi. mA sarva yuktiyeAthI siddha thAya che ke koI paNa yukti Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 OM pramANadvArA vedanI apauruSeyatA siddha thatI nathI, te tevA aprAmANika vedavacana para buddhimAnAne zraddha kema thaI zake ? asa jJasiddhi mImAMsA, saCjJa, vItarAga vigere vizeSAvALA koi paNa deva ja nathI, kAraNa ke tenuM'. sAdhaka pramANu kaMI nathI. ' AvuM mImAMsakAnuM pratipAdana yutizUnya che, kemake sarvIjJa vItarA gane siddha karanAra yuktiye ane pramANe vigere puSkaLa che. jajUe ' " tattvAkhyAna. jJAnatAratamyaM kvacid vizrAntaM, taratamazabdavAcyatvAt, parimALavet / ' bhAvArtha:----eka bIjA jIvAnI apekSAe prajJA, medhA, pratibhA vigere guNAnI taratamatA-( caDa uttara=AchA vadhatApaNa... ) jyAre jovAmAM Ave che, tyAre tenI sapUtArUpa vizrAnti paNa koi ThekANe mAnavI joie. arthAt sa padAtha viSayaka utkRSTajJAna ke ThekANe avazya mAnavu' joie, taratamatA heAvAthI; parimANanI jema. tAtparyo-erathI lIMbu, lIMjIthI kerI, kerIthI nALIera, tethI kahaLuM, tethI kapATa, tethI ghara, tethI gAma, tethI nagara, tethI deza vigeremAM jema ekaekathI moTA parimANunI taratamatA jovAmAM AvatI hAvAthI te tamAmathI utkRSTa parimANunI vizrAnti jema AkAzamAM jovAmAM Ave che. arthAt AkAzathI mATu' koinu parimANu nathI; tema jJAnanI taratamatA (caDa uttarapaNuM ) Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mImAMsakadarzana. 117 ekaekathI vizeSarUpe anubhavanecara thAya che. dharmapAlathI vijayapAla adhikabuddhizAlI, tethI jinadatta, tethI jinapAla, tethI jinarakSita, tethI RSabhadAsa tethI adhika jJAnavAna amuka sAdhu, tethI adhika jJAnazAlI amuka upAdhyAya, tethI adhika amuka AcArya, tethI adhika jJAnavALA caudapUrvadhara ema eka bIjAnI apekSAe jJAnanI taratamatA jovAmAM Ave che, tyAre tenI vizrAnti paNa avazya keI eka vyaktimAM hovI joIe. jemAM sarva padArtha-viSayaka sarvotkRSTa jJAna hoya, jenAthI adhika jJAna bIjA keImAM na hoya, tene ja sarvajJa samajavuM joIe. pUrva --jema tapAvelA garama pANImAM aneka prakAranI uSNatAnI tara-tamatA jovAmAM Ave che, te paNa savathI utkRSTa agni sarakhuM pANI kadApi jevAmAM AvatuM nathI. arthAta pANI maTIne arina thaye ema kaI paNa vakhate jevAmAM AvatuM nathI tema jJAnamAM paNa sarvotkRSTa sarvajJapaNuM hevuM asaMbhavita che. uttara--sahakAri kAraNathI AvelA AgaMtuka dharmo sivAyano, pitAnA Azrayane viziSTa banAvanAra, dravyane sahaja dharma ja abhyAsa dvArA anukrame vadhate vadhate sarvotkaTatAne pAme che. jema suvarNamAM kSAra, mATI, agni vigerenA prAgadvArA nirmalatA-atyanta vizuddhatA thatI jovAmAM Ave che. tema anukrame abhyAsadvArA jJAnAvaraNanA sarvathA kSayathI sarva padArtha viSayaka sarvotkRSTa atyaMta vizuddha kSAyika nirmala Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 tattvAkhyAna. jJAnamAM jJAnanI taratamatAnI vizrAnti mAnavI joIe; ane jemAM tenI vizrAnti hoya, te ja sarvajJa mAnI zakAya. pANImAM je uSNutA jovAmAM Ave che, te uSNatAnukSu pANInA saheja dharma nathI, kiMtu agni vagere sahakAra kAraNeAthI pedA thayelA haiAvAthI Agatuka che, tethI pANIne game teTalu tapAvavAmAM Ave, te paNa te kadApi agnirUpa thai zake nahi, UlaTu pANI baLavAthI tenA mULanA ja kSaya thavAneA ane jJAna te AtmAne sahaja dhama hAvAthI jema jema jJAnanA vizeSa prakAza thatA jAya, tema tema AtmAmAM nimalatA AvatI jAya, ane tenA nira'tara abhyAsakramathI uttarAttara vizeSatA pedA thatAM atyaMta utkRSTatArUpa sarvajJapAnI prApti thAya, temAM leza mAtra aDacaNu nathI. kiMca Ape pUrve je kUdavAnu DhaSTAMta ApyuM hatuM. te hUM, paNa jIvane sahuja dharma nathI, kiMtu krajanya mAgatuka dhama che, tethI te dRSTAMta pazu aMhi yukta che. e hRSTAMtamAM jaNAvyA pramANe ghaNu kUdavA jAya teA ulaTu sAmarthya nA jakSaya thAya. AtmAmAM te jJAnanA vadhAre vadhAre abhyAsa thavAthI padAnA paricchedarUpa sAma vadhatuM ja jAya. kiMca khIjA" anumAneA dvArA paNa sajJanI siddhi karavAmAM Ave che. kAinA upadeza sivAya, koI paNa cinha sivAya, leza mAtra visa'vAda vinA, vizeSa deza, vizeSa dizA, vizeSa kAla, vizeSa pramANu vigere svarUpa candra-sUryanA graha Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mImAMsakadana. 119 NanuM upadezakapaNuM hovAthI atIndriya padArtho (dharma, adhama, A leka, paraleka, AtmA, svarga, naraka vigere) nA samUhane sAkSAtkAra karanAre ke have joIe bIjAnA upadeza sivAya tathA keI paNa cinha sivAya, je je viSayane avisaMvAdI upadezaka hoya, te te viSayane sAkSAtkAra karanAre hoya che, jema jinapAla vigere bIjAnA upadeza sivAya paNa candraprajJapti, sUrya prajJapti vigere ti zAstrathI nirNaya karyA pachI te sAkSAtkAra karI candragrahaNa vigerene avisaMvAdI upadeza Ape che. tema atIndriya samasta padArthone je sAkSAtkAra karanAre heya, tene sarvajJa kahevAmAM Ave che. A pramANe pramANe hovA chatAM pAMca pramANamAMthI koinI pravRtti na thaI zakatI hevAthI keI sarvajJa heI zake nahi. " evuM mImAMsakonuM kathana asa...lAparUpa kare che. ci, anya anumAnathI paNa samajAvavAmAM Ave che - parvatamAM rahela anumeya (agni vigere) nI jema anumAnane gya hevAthI, paramANu vigere sUkSama padArtho tathA atIta kAlamAM thayelA rAma-rAvaNa vigere, tathA himavata, mahAhimavata, niSadha, nIla, rukamI, zikharI vigere parvata, airAvata, hari, ramya, devaku, uttarakuru, mahAvideha vigere tamAma kSetre vigere samasta padArtho keIne pratyakSa hovA joIe. jema parvata vigeremAM dhUma pratyakSa thavAthI te dvArA agninuM anumAna thAya che. jo ke te agnine anumAna karanAre na dekhela Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 tavAkhyAna. hovAthI te anumeya che, te paNa parvatamAM je puruSa agninI pAse che, tene te te pratyakSa che. tema sUma, sthUla, vyavahita, prakaTa vigere traNe kAlanA padArtho paNa anumAnane cagya hovAthI ApaNane te pratyakSa na hovA chatAM, koI paNa vyaktine te pratyakSa hovA joIe. ane te samasta padArtho jene pratyakSa hoya, tene sarvajJa mAna joIe. tevA prakAranA sarvazane mAnavAmAM kaI paNa bAdhaka pramANa che ja nahi. Ape mAnela pratyakSa pramANa paNa padArthanuM kAraNa nathI. kAraNa ke je pratyakSa nathI, tevA padArtho paNa dezavizeSa tathA guphAo vizerenA vyavadhAnamAM rahelA che, je A ThekANe pratyakSane padArthanuM kAraNa mAnavAmAM Ave (arthAta padArthanuM kAraNa pratyakSa che, ema mAnavAmAM Ave, te je pratyakSa na hoya te padArtho paNa na heya-jagatamAM tevA padArtho paNa na hovA joIe. mATe pratyakSa padArthanuM kAraNa nathI, tema pratyakSa padArthanuM vyApaka paNa thaI zake tema nathI, kadAca tema mAnavAmAM Ave te pratyakSanI nivRttimAM padArthanI paNa nivRtti thavI joIe. jema agnine nAza thavAthI dhUmane nAza thAya che, tema pratyakSane nAza thavAthI padArthane paNa nAza thavo joIe. Ama aneka vipatti AvatI hovAthI pratyakSa pramANa sarvajJanI siddhimAM bAdhaka thaI zakatuM nathI. - anumAna paNa sarvajJanI siddhimAM bAdhaka nathI. kAraNa ke-anumAna te dharma, sAdhya ane sAdhana A traNa sivAya thaI zake nahi. have dharmathI Apa zuM sarvane levA cAhe Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mImAMsakadana. " che ? athavA sugatane yA sarva puruSane ? Ama traNa praznana ( vikalpA ) thAya che. temAM sajJane dharmI svIkAravArUpa jo prathama pakSa mAnavAmAM Ave te temAM sAdhya padA zuM asattva leze ? arthAta sajJa che ja nahiM ema kahevA mAge che ? athavA asajJapaNAne sAdhya karavA icchA che ? have jo sajJane dharmI banAvI asattvane siddha karavAnA tamArA maneratha thAya, tyAre hetupadathI Apa zu` sAdhanane anupalabha leze ? arthAt sAdhana koi paNa che ja nahi ema kahevAmAM Ave, te enA artha evA nIkaLe ke- kAi paNa sAdhana na hovAthI jagamAM koipaNa sarvajJa ja nathI. ' anumAnanI AvI vyAkhyA thavAnI. temAM paNa savadegjJanA upalabha thatA nathI ? athavA tenA kAraNanA ke tenA kAnA upalabha thatA nathI ? Ama traNa prazna thAya che. have temAMthI pahelA pakSa sajJanA - upala'bha nathI ' ema kaheze, te zuM mAtra tamane ekalAne sajJanA anupalabha che ? athavA jagatanA tamAma jIvezane ? Ama e prazna thAya che. temAMthI pahele pakSa mAtra tamane ekalAne sajJanA anupalabha che arthAt sarva viSayaka anubhava nathI. ema kahevAmAM Ave te ApanA hetu vyabhicArI-asatya che ema siddha thavAnu'. kAraNa ke khIjAnA mananA anubhava peAtAne bilakula na hovAthI 'khIjAnA cittamAM che ja nahi' tema ApanAthI kevI rIte kahI zakAya ? bIjAnA mananA jo ke peAtAne anubhava nathI, tA paNa tenI sattA tA jarUra mAnavI paDaze. peAtAne koi vastunA anubhava na heAvAthI te vastu jagatamAM che ja nahi ema elAya ja kevI rIta ! mATe mAtra Jain Educationa International For Personal and Private Use Only 121 Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 tasvAkhyAna, tamane pitAne tene anubhava na hovAthI "sarvajJa che ja nahi evuM ApanuM kathana yuktivikala hevAthI asatya che. "sarvane sarvajJane upalaMbha na thatuM hovAthI jagatamAM sarvajJa che ja nahi" e bIje pakSa mAnavAmAM Ave te jagatanA tamAma jIvene sarvajJa anupalaMbha arthAta anubhAva nathI e vAta Ape kyAMthI jANI? kAraNa ke sarvajJa sivAya saMpUrNa jagatanA samasta jInA mananI vAta keNa jANI zake? sArAMza ke jagatanA samasta AtmAonI ane temanA jJAnanI mAhitI tamane nathI ja tyAre "keIne paNa sarvajJa che tevuM pratIta nathI ke te viSayane anubhava nathI" AvuM kathana sAhasa yA dhRSTatArUpa lekhAya. Ama "sarvane sarvajJane upalaMbha nathI" e Apane pakSa TakI zakatuM nathI. have e denA bacAva tarIke "sarvajJanA kAraNane upalaMbha thatuM na hovAthI sarvajJa nathI." ema kahevAmAM Ave, te te paNa ThIka nathI. kAraNa ke sarvApaNAnuM kAraNa-jJAnA varaNAdi ghAtikane kSaya te anumAnathI upalabdha thAya che, tyAre tene anupalaMbha kama kahI zakAya? te viratArathI jaNavavAmAM Ave che - jJAnAvaraNa vigere samasta ghAtikane koI vyakitamAM saMpUrNa kSaya he joIe, tara-tamabhAvathI hrAsa thate havAthI, kanaka-pASANanI jema bhAvArtha-jema kSArapuTa, agnisaMga vigere je je kAraNasamudAya maLatuM jAya, tevA tevA tara-tamabhAvathI suvarNamAMthI jema kI, kAlimA vigere Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mImAMsakadarzana. 123 bAhya AMtara mane vinAza thate jovAmAM Ave che. ane saMpUrNa kAraNasAmagrI maLatAM saMpUrNa mala dUra thavAthI suvarNa nirmala banI jAya che, tema AtmAnI sAthe anAdi kALathI pravAha rUpe lAgelAM jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa, mehanIya ane antarAya e cAre ghAtikarmone paNa samyagadarzana, samyam jJAna, ane samyapha cAritrarUpa aSTAMga yeganI sAmagrI dvArA kSaya thavAthI AtmAnA mULaguNarUpa kevaLa (saMpUrNa) jJAnanI prApti thAya che. sarva padArthone sAkSAtkAra karAvanAruM AvuM jJAna jene thayeluM hoya, te ja sarvajJa kahevAya che. sarvajJapaNanA kAraNane darzAvanArA A kathanathI "sarvajJapaNAnA kAraNane upalaMbha na hovAthI sarvajJa che ja nahi" evI mImAMsakonI mAnyatA mukitavikala-asatya jaNAI Ave che. have kadAgrahanA vazathI ema kahevAmAM Ave ke "sarvajJa. nA keI kAryane upalaMbha na thatuM hovAthI sarvajJa che ja nahi. AvuM kathana paNa ayukta che. kAraNa ke sarvajJanuM kArya avisaMvAdI upadezarUpa Agamo (jainAgame) vartamAna kALamAM paNa vidyamAna che, ethI pUrvokata kathana adUradarzitAne sUcave che. - kica, sarvanA vyApakane upalaMbha na hovAthI sarvajJa che ja nahi." ema kahevAmAM Ave, te te kathana AkAzapue jevuM gaNAya, kAraNa ke sarvajJapaNanuM vyApaka sarva padArthanuM sAkSAtkAra karavApaNuM anumAna dvArA siddha che. juo - .... asti kazcit sarvapadArthasAkSAtkArakArI, tadgrahaNa Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 tavAkhAna. svabhAvatve sati prakSINapratibandhakatvAt, yad yadgrahaNasvabhAvatve sati prakSINapratibandhakaM tat tatsAkSAtkArI, yathA'pagatatimirAdipratibandha locanaM rUpasAkSAtkArI / | bhAvArtha sarva padArthane sAkSAtkAra karanAre koI eka che. kAraNa ke jenAM je pratibaMdhaka kAraNe hoya, tenAM te dUra thavAthI tene te padArthane grahaNa karavAne svabhAva che. tethI tene te padArthone sAkSAtkAra thAya e vAta svAnubhavasiddha che. jema aMdhakAra vigere pratibaMdhaka kAraNo dUra thavAthI AMkhane rUpI padArtha viSayaka jJAna thAya che, tema sakala padArthanA sAkSAtkAranA pratibaMdhaka jJAnAvaraNa vigere karmone bAhya, AtyaMtara vigere roganI saMpUrNa sAmagrI dvArA kSaya thavAthI sakala padArthone jene sAkSAtkAra thAya, te ja sarvajJa che. Ama hevAthI "sarvajJanA vyApakane abhAva hovAthI sarvajJa che ja nahi" e kathana nirasta thaI jAya che. AthI suratane dhama banAvI temAM sarvajJatvanA asattvanI siddhine mane ratha mRgatRSNa je che, kAraNa ke temAM paNa pUrvokta doSane saMbhava avazya rahevAne,kiMca, sugata vyakitavizeSamAM sarvatvane niSedha karavAthI paNa tamAma sarvajJane niSedha thaI gaye ema kadApi samajavAnuM nathI. ekane niSedha karavA chatAM paNa bIjAnuM vidhAna avazya thavAnuM. kAraNa ke bIjAnA vidhAna sivAya ke eka vizeSane niSedha kadApi thaI zake nahi. jema ke " A abrANuM che" A ThekANe Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sImAMsa*daza na. brAhmANanA je niSedha karavAmAM Avye. te paNa brAhmaNa sivAya kSatriya, vaizya, zudra vigere manuSyA DAvAthI ja. jyAM pratipakSI bIjI vyakti ja na hoya, tyAM ' sugata asana che ' ema kevI rIte kahI zakAya ? 25 kica, asarvajJanI siddhimAM pramANathI viruddha arthanA vaktRtvane heturUpe mAnA che? athavA tethI viparItapaNAne ? yA sAmAnyarUpe vakatRtvane heturUpe jaNAve che ? A traNa pakSamAMthI prathama pakSa asiddha che. kAraNa ke je sajJa DAya, te pramANathI te viruddha paTTAnuM bhASaNa kare te te satIne parapuruSanA sparzanI icchA jevu' kahevAya. meru calAyamAna thAya, te paNa sarvajJa pramANathI viruddha a nu bhASaNa kare e vAta mAnI zakAya nahi-arthAta khilakula asa'bhavita che. > have bIjo pakSa mAnavAmAM Ave te tene atha e thavAnA ke- sarvajJa pramANathI viruddha arthanuM pratipAdana karatA nathI, tethI amhe sarvAMgane mAnatA nathI. ? Ama kahevAthI te kahenArane hAsyapAtra thavu paDe e spaSTa che. ethI khInne pakSa mAnI zakAya tevA nathI ane tethI asavajJanI siddhi thaI zake tema nathI. Jain Educationa International trIjo pakSa mAnavAmAM ' vaktApaNuM che, mATe sanna nathI 'AvA artha thavAnA. bA ThekANe hatu ja vyabhicArI che, kAraNa ke-vakatRtva tA sarvajJamAM paNa che, chatAM tyAM sa jJatArUpa sAdhyuM te nathI ja. kemake sarvajJa asavajJa che, satI For Personal and Private Use Only Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 vezyA che ema kAi buddhizAlI khAlI zake nahi. AvI rIte anumAna pramANa sarvajJanuM khAdhaka thaI zakatuM nathI. tattvAkhyAna. have Agama pramANa sarvajJanu. khAdhaka nathI, te darzAvavAmAM Ave che. zuM pauruSeya Agama sarvajJanA bAdhaka che ? athavA apauruSeya ? Ama e praznane upasthita thAya che. temAMthI apauruSeya Agama DAi zake nahi e pUrve pratipAniMta thai gayela hovAthI te sattanA khAdhaka thaI zake tema nathI. vacana tyAre ja prAmANika gaNI zakAya, ke jyAre te vacananA vakatA guNavALA hAya. jyAM kAI vakatA ja na manAya, tyAM te guNurahita che ke guNasahita che tenI carcA ja asthAne che. ki`ca ziyaLarca: saryA: ' ityAdi vedavAkacA sarvajJane pratipAdana karanAra tarIke upalabdha thAya che, tA apAruSeya tarIke kalpela Agama paNa sarvajJanI sattA ja svIkAre che. pauruSeya Agama sarvajJane niSeSaka DAi zake nahi. kAraNa ke-svayaM sajJa puruSa potAnA niSedha kare ema kevI rIte mAnI zakAya ? . . upamAna pramANa paNa sarvajJanuM khAdhaka nathI, kAraNa ke upamAna ane upameya A baMne padArtho jyAM pratyakSa hAya, tyAM ja upamAna pramANanI pravRtti hoya che. ApanA matamAM jyAre sarvajJa ja svIkArAyela nathI, tyAre tenA bAdhaka athavA abAdhakanA vicAra zI rIte thai zake ? arthopattipramANa paNa srajJanu bAdhaka banI zake nahi. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . mImAMsakadarzana. 127 kAraNa ke-sarvajJanA abhAva vinA je keIpaNa padArthanI anupapatti thatI hoya, te tenI kalpanA karavAmAM Ave, paraMtu tema te che ja nahi, tyAre athapattipramANe sarvajJanuM bAdhaka kevI rIte thaI zake ? kica sarvajJa mAnyA sivAya vedamAM prAmANya paNa AvI zake nahi. jyAM guNavALa vakatA na manAya, tyAM vacanamAM pramANatAnuM bIjuM kayuM kAraNa che? AvI rIte sarvajJa mAnavAmAM kaI paNa pramANa bAdhaka thaI zakatuM nathI, tethI "pramANapaMcakanI apravRtti asata che. te svIkRta pratiSThita sarvajJa jJAnAvaraNanA saMpUrNa kSayathI utpanna thayelA avikala kevalajJAnarUpI prakAzadvArA samasta kAlakane jANe che. pUrva --sarvajJa jyAre samasta padArthone anubhava kara che, tyAre tene azuci padArthone ane naraka vigerenI vedanAne paNa anubhava thavo joIe. uttara---je loke jJAnane prAyakAri mAnatA hoya arthAta "rasanendriya vigerenI jema jJAna vastunI sAthe saMbaddha thaI vastune grahaNa kare che evI mAnyatA dharAvatA hoya, temane pUrvota (azucinA svAdane tathA naraka vigerenI vedanAne anubhava) deze AvavAne saMbhava rahe, paraMtu jaine jJAnane prAkAri mAnatA ja nathI; tethI temanA matamAM te deSane leza mAtra avakAza maLatuM nathI. prasaMgocita sUcavavuM Avazyaka che ke-jJAnane aprApyakArI (vastu pAse jaI grahaNa kare evuM) mAnavuM ayukta Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 tanvAkhyAna. + a = - - - -- che. jema sUrya pitAnA sthAnamAM rahIne samasta vastune prakAza kare che, tema jJAna paNa AtmAmAM rahIne ja samasta padArthone prakAzita kare che. pU-saMsAra anAdi anaMta che, padArtho paNa anaMta che, te anaMta padArthone anukrame jANavAthI ananta kAla gayA. pachI sarvajJa thavAne prasaMga AvavAne. u-jemAM aneka padArthonuM pratipAdana karyuM hoya, tevA zAne sArI rIte abhyAsa karyA pachI temAM pratipAdana karelA samasta padArthone jema pitAne ekadama-eka kAlamAM anubhava thAya che, temAM kAlavilaMbanI kaMI paNa jarUra rahetI nathI, tema sarvajJa sakala padArthone sAkSAtkAra karAvanArA pitAnA kevala (saMpUrNa ) jJAna dvArA eka samayamAM ananta padArtho jANe che. pUrvAcArye kahyuM che ke yathA sakalazAstrArthaH svabhyastaH prtibhaaste| . manasyekakSaNenaiva tathA'nantAdivedanam // 1 // * -Dadarzanasamuccaya pR. 53 bhAvArtha upara ApavAmAM Ave che. sarvajJa paramAtmA ahemUdeva ja siddha thAya che. brahA, viSNu, mahezvara, surata, kapila vigere kaI paNa anya puruSavizeSa sarvapadanI cegyatAvALA jaNAtA nathI, te pachI te sava za kema kahI zakAya ? kAraNa ke-temanAM zAstra yukitathI bAdhita che, tema temanAM caritre parathI temanuM vartana paNa bAla Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mImAMsakadarzana. 129 (ajJAna) jevuM jaNAya che, teo rAga ane dveSamAM ja niratara rAcIne rahelA hoya, tevA jaNAI Ave che. kAmavAsanAmAM atyaMta lubdha chane je sarvajJa mAnavAmAM Ave, te anya jIe ze aparAdha karyo che ke temane paNa sarvajJa na kahevAmAM Ave? upara sUcavela vyakti sarvajJa siddha thaI zakatI nathI, te saMbaMdhi vizeSa yukitapUrvaka AgaLa jainadarzanamAM jaNAvavAmAM Avaze. vedavihita hiMsA dhamahetu nahi? tenI mImAMsA - pUrvapakSa-"vyasana athavA lupatAne lIdhe ane je vadha karavAmAM Ave, te hiMsA adharmarUpa kahevAya; pAradhi, kasAI vigerenI hiMsAnI jema, paraMtu vedamAM pratipAdana karelI hiMsA te dharmarUpa ja kahevAya, kAraNa ke te hiMsA dvArA devatA e, atithio, pitRleka vigerenI prIti saMpAdana karI zakAya che, devapUjA vigerenI jema. te vAtane pramAthI daDha karavAmAM Ave che- kArIri vigere ya karavAthI devatA prasanna thaIne varasAda varasAve che, tripurArNava granthamAM darzAvela bakarA vigerene yajJamAM hemavAthI devatA prasanna thaIne bIjA rAjAone vaza karI Ape che, madhuparka vigere karavAthI atithinI prIti prApta karI zakAya che. madhuparkamAM pazunI hiMsA karavAmAM paNa pApa mAnavAnuM kAraNa nathI. tathA zrAddha vigeremAM pazune vadha karI mAMsa dvArA paNa ApavAthI pitRka prasanna thAya che. AnA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 0 tattvAkhyAna. - vistAra mATe jUo manusmRtimAM-"masyanA mAMsathI be mAsanI tRpti, haraNanA mAMsathI traNa mAsanI, meDhAnA mAMsathI cAra mAsanI, pakSIonA mAMthI pAMca mAsanI, bakasanA mAMsathI cha mAsanI, eNanA mAMsathI sAta mAsanI, citragavALA haraNanA mAMsathI ATha mAsanI, arutinA mRgathI nava cAsanI, varAha ane pADAnA mAMsathI daza mAsanI, sasalA ane kAcabAnA mAMsathI agIAra mAsanI, gAyanA pAyasathI bAra mAsanI ane pANI pItI vakhate jenA kAna tathA jIbha pANImAM aDake tevA sapheda raMgavALA vRddha bakarAnA mAMsathI bAra varasanI pitRlekanI tRpti thAya che. arthAta upara jaNAvela chanA mAMsathI upara jaNAvela vakhata sudhI ahi rahelA manuSyanA svargamAM rahelA, pitRkene tRpti thAya che. zrAddha karavAthI teone tyAM sudhI khAvAnI AvazyakatA rahetI nathI." -manusmRti (bhASATIkAvALI ka 7 thI 72 ) AthI pitRlekanI tRpti mATe zrAddhamAM aneka prakAranA nI hiMsAnuM vidhAna spaSTa sUcita thAya che. 'mahotaM vA mahAjaM vA zrotriyAya prakalpayet / ' bhAvArtha-moTA baLadane athavA moTA bakarAne aitriya brAhaNa mATe mAre. AvA prakAra veda vigere zAstramAM darzAvelI dharmanimita chAhiM te hisA che ja nahi.' Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mImAMsakadarzana. 131 - - - - - uttara -uparyukata kathana saMsAra paribhramaNa karAvanArU che. vedamAM yA anya darzAvelI prANIonA prANanA vinAzarUpa hiMsA e dhamahetu svapnamAM paNa saMbhavI zake nahi. je dharmanuM kAraNa haya, te hiMsArUpa heI zake nahi ane je hiMsArUpa heya, te dharmanuM kAraNa thaI zake nahi. kiMca A sthaLe daI. daSTithI vicAra karavAnI jarUra che ke vedavihita hiMsAne dharmahatu kahevAnuM zuM prajana che? zuM yajJamAM homavAthI mAtA che mAratA nathI, mATe tene dharmanuM kAraNa kahevAmAM Ave che, athavA cha mare che, te paNa teone ArtadhyAna thatuM nathI mATe tene dharmanuM kAraNa jaNAvavAmAM Ave che, athavA yajJamAM mAvANI te ne sugati maLe che, mATe te dharmanuM kAraNa che? Ama traNa prata vikalpa thAya che. - temAMthI prathama pakSa mAnI zakAya tema nathI. kAraNa ke cajJamAM homAtA jIve marelA pratyakSa jovAmAM Ave che. tethI yajJamAM hemAtA cha maratA nathI. ema a5lApa karI zakAze nahi. bIjo pakSa sama khAI samajAvavA jevuM che, kAraNa ke yajJamAM hAmAtA nA ArtadhyAnanAM sUcaka cihune pratyakSa jovAmAM Ave che. e vakhatane trAsa-dayAjanaka dekhAva joI ghaNu niyajUra manuSyane paNa kaMpArI chUTe che, te dayALu temAM zuM Azcarya ? yajJamAM sAtAM bisa viroSa avAcaka pathae pitAnI dayAmaNI AMkhe joi pitAnI bhASAmAM hAya pikAre che ke-"hA. atikaNa che, mahAkaSTa che, keI zaka nathI, sALA nidaya Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 tavAkhyAna. ekatra thayA che?, hA ! kaI bacAve, keI bacAve." e hemAtA jInA mukha paranI dInatA, kAtaradaSTi emanA ArtadhyAna-durthonane sUcave che, e joi patthara jevA kaThaNa hRdayanA prANIo paNa ghaNIvAra kaMpI UThe che. Ama hovA chatAM e yajJamAM hemAtA chane ArtadhyAna thatuM nathI, ema kema kahevAya? pUrva --leDhAne geLe bhAre hovAthI DUbavAnA svabhAvALe che, te paNa tene ghIne sUma, pAtaLe, patarAnA AkAravALe banAvavAmAM Ave che, tyAre te pANI upara tarI zake che. athavA viSa je ke mAravAnA svabhAvavALuM che, te paNa maMtra vigere saMskArathI saMskRta thavAthI UlaTuM te guNakAri thAya che. bALavAnA svabhAvavALe paNa agni satIonA satItvanA prabhAvathI dAhakazatirahita thaI jAya che. evI rIte maMtra vigere vidhipUrvaka saMskAra karavAthI vedamAM vidhirUpa vihita hiMsA doSapAtra ja nathI. temAM hiMsAnI AzaMkA karI zakAya ja nahi, kAraNa ke vedavihita hiMsA karanArA yAjJika leke sArI rIte pUjAnA pAtra bane che. - uttara-pUta kathana nirdaya manuSyanI sabhAmAM kadAca zebhe, paraMtu ahiMsAdevInA parama upAsako-Ayane te tevA zabdanuM zravaNa paNa kAnamAM tapAvela sIsu reDavA jevuM lAge. kiMca, kasAI jevA nirdeya leke paNa tevuM uccAraNa karatAM acakAya-manamAM saMkecAya. kasAI paNa kadAca ema Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mImAMsakadana. kahevA tatpara thai jAya ke-'amArA A kuladharma che, amhArA hAthe maravAthI pazuone sugati maLe che, mAMsa khAnArA loko amhane sArI rIte mAnapUrvaka lAve che; mATe kasAi kAe katalakhAnAmAM karelI hiM'sA te paNa dharmanA hetubhUta che' te tenu vacana paNa kema mAnya na rakhAya ? yajJamAM mAravAthI pazuone sugati maLe ane katalakhAnAmAM mAravAthI krama na maLe ? ulaTu' yajJa vigeremAM bakarAnA mukhamAM javane lATa bharIne mukiceAthI rIbAvI mAravA karatAM katalakhAnAmAM jaladI maravAthI vedanAnA sA~bhava paNa te karatAM oche che, ema paNa teo kAM na kahe ? Jain Educationa International 133 aparaca leDhAnA goLA vigerenAM dRSTAMta ApI vedavihita hiMsAne dha hetu siddha karavA thayelA prayatna-macAva nya che. kAraNa ke-loDhAnA goLA jyAre ghaDAine patarArUpa tana pAtaLA rUpAntara thaI gaye. tyAre te pANImAM taravAne samartha thayA, tevI rIte viSa paNa hiMsaka vaidika maMtro sivAya auSadhina prayeAga karavAthI guNakArI thAya, tathA agni paNa mahAsatInA zIlanA prabhAvathI sAMnidhyakArI deva vigerenA sAMnidhyathI khALavAnI zaktithI rahita nI pANIrUpa banI jAya, temAM vaidikama trAnI mahattA manAvI zakAya nahi. tevI rIte yajJa vigere sthaDhAmAM lAkhA vAra askhagnitapaNe vidhi pUvaka vaizvikama trAne uccAravAmAM Ave,chatAM maranAra pazuone vedanA thatI nathI ema kAi paNa buddhizAlI kahI zake nahi, kica, yajJAmAM maranAra pazue tarata svargamAM jAya che, For Personal and Private Use Only Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 tavAkhyAna. temAM pramANa zuM? pratyakSathI te kaI paNa mAnI zake tema nathI. tevA prakAranuM dRSTAMta, hetu vigere na maLavAthI anumAna paNa thaI zake tema nathI. Apane Agama vivAdagrasta hovAthI te pramANa rUpa thaI zake tema nathI. upamAna ane arthapatti e bane anumAnamAM antargata hovAthI anumAna pramANe anupayegI che. sArAMza ke pAMca pramANe mAMthI eka paNa pramANu yajJa vigeremAM maranAra pazuone svarga maLe che " e kathanane siddha karavAmAM sAdhanabhUta thatuM nathI, tethI e kathana aprAmANika che, e spaSTa thAya che. vastusthiti vicAratAM ema samajAya che ke-kevaLa mAMsamAM Asakta banelA leke e e kathana kalpI kADheluM, haze svargamAMthI AvI te pazu-e mImAMsaka jevA mAMsabhakSI manuSya sivAya kaI mahAtmAnA kAnamAM kahyuM jANyuM nathI ke-yAmAM maravAthI ahe svarga mAM gayA chIe." pUrva pakSa-manusmRti vigere dharmazAstramAM khAsa sUcavela che ke-yajJa mATe maraNa pAmelAM pazu-pakSIo uccagati pAme che. jUe te pATha - auSadhyaH pazavo vRkSAstiryacaH pkssinnstthaa| yajJArtha nidhanaM prAptAH prApnuvantyucchritaM punaH // madhuparke ca yajJe ca pitR-daivatakarmaNi / atraiva pazavo hiMsyA nAnyatretyabravInmanuH ! eSvartheSu pazUna hiMsan vedatattvArthavid dvijaH / / AtmAnaM ca pazuM caiva gamayatyuttamAM gatim / / Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mImAMsakadana. yA vedavihitA hiMsA niytaa'smishcraacre| . ahiMsAmeva tAM vidyAd vedAd dharmo hi nirbabhau / / -manusmRti adhyAya 5, leka 39 thI 4ra. bhAvArtha -ASadhio, pazuo, vRkSe, tiya tathA pakSIo e badhA yajJane mATe maraNa pAmyA chatA paralokamAM ucca sthiti pAme che. madhupa, yajJa, pitRkarma ane daivatakama A cAra ThekANe ja pazuonI hiMsA karavI, bIje nahi, e pramANe manujIe spaSTa kahyuM che. vedanA tatvane jANa brAhmaNa A upara jaNAvela prajanemAM pazuonI hiMsA karate jIte pitAne ane pazune uttama gatie pahoMcADe che. A carAcara jagatamAM je vedavihita niyamita hiMsA che, tene ahiMsA ja jANe, kAraNa ke dharma vedathI ja sArI rIte zebhe che." uttara-AvA prakAranAM hiMsAtmaka zAstrane je zAka tarIke mAnavAmAM Ave, te pachI kasAI, pAradhi vagere lekanAM zAstroe ze aparAdha karyo? evuM jaNAya che ke-svArthI lekee pitAnI lupatAnA bacAvanI khAtara dharmanA nAme te ( zAstro) kalpI kADhelAM che. trASi mahAtmAo te kaI divasa AvA nirdaya upadeza ApI zake nahi. kiMca AvA prakAranI hiMsA karavAthI je varganI prApti thatI hoya te pachI narakanAM dvAra majabUta rIte baMdha ja thavAnAM; kAraNa ke kasAIpAdhi, vyabhicArI, asatyavAdI vigere samasta leke svargamAM jAya, Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13} tattvAkhyAna. tyAre pachI narakamAM kANuM jAya ? ethI ja eka kavie ThIka kahyu che ke yUpaM chittvA pazUn hatvA kRtvA rudhirakardamam / yadyevaM gamyate svarge narake kena gamyate ? | bhAvArtha:grUpane chedIne, pazuone haNIne, lehInA kriscaDa karIne; jo evI rIte svargamAM jAya te narakamAM kANa jAya ? ci, avAcaka nirdoSa prANIone mAravAthI maranAra ane mAranAra e baMnene svarga maLatA hoya, te pachI spaSTa caitanyavALAM, peAtAnAM parama upakArI mAtA, pitA, bhAi, mahena, strI, putra vigerene yajJamAM heAmavAthI ethI paNa ucca sthAna kAM na maLe ? AvI rIte hisAnA upadezathI bharelAM zAstrAne ane tenA upadezakAne dUrathI namaskAra hA. pra-vaidika maMtranA acintya prabhAva hAvAthI maMtra dvArA saskRta karela pazuone yajJamAM hAmavAthI svarga kema na maLI zake ? t u -vaidika maMtrothI saMskAra karavA pUrNAMka vivAha karavA chatAM A lAkamAM paNa strI vidhavA thAya che. tevI rIte garbhodhAna sa`skAranI kriyAe karAvavA chatAM paNa garbha gaLI jAya che, tathA maMtrapUrvaka jAtaka karma karAvavA chatAM paNa daridratA vigere pedA thavAthI te niSphaLa nIvaDe che. Ama pratyakSa dRSTi Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mImAMsAdarzana. 137 gocara thatAM kAryomAM vaidika maMtra niSphaLa nIvaDatA jovAmAM Ave che, tyAre pakSamAM tene ke prabhAva haze ? te anumAnathI kalpI zakAya tema che. kiMca, maMtrasaMskAra karyA sivAya paNa tevAM kAryo (garbhAdhAnAdi) mAM saphaLatA jovAmAM Ave che, te pachI temAM vaidika hiMsaka maMtranuM mAhAsya ke prajana zuM? ' vicAraka dharmAtmAne te vedavihita hiMsA paNa sarvathA tyAjya che. evAM nivakAryomAM teo kadApi pravRtti kare ja nahi. samyaga darzana ane jJAnathI yukta vItarAgabhakata ane arcimAganusAra vedAntika baMdhuo hiMsaka pravRttine prazasta mAnatA nathI. tethI ja kahyuM che ke - devopahAravyAjena yajJavyAjena ye'thavA / dhnanti jantUn gataghRNA ghorAM te yAnti durgatim // -ogazAstra prakAza 2, bhAvArtha --denA upahAranA nhAnAthI, athavA yajJanA plAnA vaDe je nirdaya leke jIvene haNe che, teo ghera dugatimAM jAya che. vedAntI paNa e ja vAtane samarthana karatA kahe che - andhe tamasi majjAmaH pazubhirye yajAmahe / / hiMsA nAma bhaved dharmo na bhUto na bhaviSyati // bhAvArtha-je ahe pazuo vaDe yajJa karIe chIe, Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 tavAkhyAna, teo adhatamasa (sAtamI nArakI) mAM DUbI e chIe. hiMsA e bhUtakALamAM dharma thayela nathI, [vartamAnakALamAM thaI zakate. nathI ane bhaviSyamAM thaI zakaze nahi. jInI hatyAthI dharmacAhanA e viSathI amRtacAhanA jevI che. kiMca pUrve devatA, atithi vigere mATe je kahevAmAM AvyuM che, te paNa ayukta che. mAtra saMkalpathI pitAnI pAse AvelAM amRtamaya sarvottama pudgalanA rasanA AsvAdathI ja tRpta thanArA, vaikriya zarIradhArI dene atyaMta durgandhI pazumAM sanI ane madirA vigerenI AhutinI IcchA paNa kema hoI zake? pazumAMsa, madirA vigere audArika pudagale te. audArika zarIradhArI mAMsabhakSaka mAMsapremI nara-pizAcane ja priya thaI zake. - kica, yajJa, homa-havana vigeremAM apAtI AhutipheMkAtI bali vigere vastuo te baLIne rAkha thaI jAya che, te tenI rAkha khavAya kevI rIte? ane tenAthI tRpti paNa kevI rIte thAya? e paNa vicAravA jevuM che. have kadAca "anipuNa jA" A zrutipATha dazavI kaI bacAva kare ke "deve te agnimukhavALA che." te te kathanathI eka mukhathI bhakSaNa karatA uttama, madhyama, adhama vigere jAtinA dene eka bIjAnA ucchiSTa bhejanane prasaMga AvavAne. aparaMca eka zarIramAM aneka mukhe te kavacita sAMbhaLavAmAM Ave che, paraMtu zarIra aneka ane mukha eka AvI apUrva ghaTanA anyatra sAMbhaLavAmAM AvatI nathI. jyAre badhA deva Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mImAMsakadana. 139 tAonu mukha eka ja che, tyAre pUjA vigere dvArA ekanI ArAdhanA karavAthI ane nindAdvAza anyanI virAdhanA karavAthI eka sukhadvArA ekakAlamAM eka ja vyakti para anugraha ane nigraha mane prasa`ge upasthita thavAnA. tathA zrAddhadvArA pitRleAkane prasanna karavA chatAM paNa ghaNA manuSyAne saMtAnanI utpatti yA vRddhi thatI ja nathI ane tevA prakArathI pitRlekanI prIti na sapAdana karanAra bhilla vigere leAkeAne tathA kUkaDA, varAha, makarA vigere pazuone saMtAnavRddhi bahu jovAmAM Ave che. ethI zrAddha vigerenuM vidhAna paNa mugdha jIvAne phasAvavAnu` eka sArUM sAdhana racI rAkhyu jaNAya che. tathA atithionI prIti pakavAnta vigere anya pavitra vastuothI prApta karI zakAya che, teA pachI maheAkSa vigere sU'gAM prANIone temanA nimitte zA mATe mAravAM joIe ? kahevAnA sArAMza e ja che ke-vedamAM darzAvelI huMya athavA svaya brahmAjIe AcarelI hAya, te paNa jIvahiMsA e madhamatuM ja kAraNa che. e khAsa dhyAnamAM rAkhavAnu che. vedavihita hiMsAnA himAyatI mImAMsaka (jaimini) da'nI para ethI ja kAI eka kavie AvA abhiprAya prakaTa karyo che- varaM varAkacArvAko yastu prakaTanAstikaH / vadoktitApasacchadmacchannarakSo na jaiminiH // Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 tattvAkhyAna. bhAvArtha-te bicAre cArvAka eka rIte sAro che, ke je prakaTa ( zAstranA bahAnA sivAya ke chala kapaTa sivAya) nAstika che, paraMtu vedanI ukti ane tApasanA kapaTathI DhaMkAIne tene bahAnAthI, gupta rIte nAstikanuM kAma karI pitAnI rakSA karanAra jaimini namImAMsaka) e sAre nathI-nAstikathI paNuM vadhAre kharAba che. kahenArane Azaya evuM jaNAya che ke vedanAM hiMsAtmaka vAkaye sukhe uccArI bIjAone ThaganArA karatAM cArvAka eka rIte sAre che, kAraNa ke te te pitAne spaSTa nAstika tarIke oLakhAve che. dharma athavA vedamAM Ama jaNAvyuM che" evuM bahAnuM kADhI athavA tApasanA veSathI bahArathI AstikatA darzAvI guptavRtya nAstikanuM kAma karatA nathI. mImAMsaka (jaimini) te tevuM kare che. tethI guptavRnyA nAstikanuM kArya karI Aritaka lekene chetaravAthI te prakaTa nAstika karatAM paNa kharAba che. ethI eka prAcIna kavie pitAne hRdayegAra AvI rIte prakaTa karyo che-- ye cakruH krUrakarmANaH zAstraM hiMsopadezakam / kva te yAsyanti narake nAstikebhyo'pi nAstikAH // bhAvArtha-phUra karmavALA je nirdaya manuSyoe hiMsAne upadeza ApanAra zAstra racyuM che, nAstikethI paNa ati nAstika te bicArA kaI narakamAM jaze? te jJAnI jANe. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mImAMsakadarzana. 141 - -- upasaMhAra. sajajane! sarva jI jIvavAnI icchA rAkhe che. maravAne kaI cAhatuM nathI, mATe avAcaka nirdoSa prAzuo para karuNAbhAva lAvI zAnti-ahiMsAnA upadezamAM ja sarva keI niraMtara udyamazIla thAo. evI Apa pratye prArthanA che. Apa paNa ISTa deva pAse e ja abhyarthanA kare ke jagatanA tamAma cha pratye Apane karuNAbhAva utpanna thAya ane te dvArA sarvatra ahiMsA-devIne vijaya vAvaTe pharake, evI Apane sanmati thAo. mImAMsaka darzananI mukhya mukhya mAnyatAonI samAle canA karavAmAM AvI. e uparathI jaNAya che ke mImAMsaka darzana paNa dhamAMthI lokone heya che; kAraNa ke emAM khAsa sArabhUta tatva jovAmAM AvatuM nathI. ethI mImAMsaka darzananI vizeSa mImAMsA na karatAM atra viramavAmAM Ave che. Ma prastAva 15 mo samAna a oem nennun Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3% 3nA namo namaH zrIprabhudharmasUraye / tattvAkhyAna. * anAja * ana" * * * prastAva 16 mo. jenadarzana, pUrvanA paMdara prastAvamAM cha darzana paikI pAMca dazananA AcAra, abhimata tattva ane teonA mantavya mukhya mukhya padArthonI upara samAlocanA paNa karavAmAM AvI che. - have krama prApta jainadarzananA AcAranuM pratipAdana karavAmAM Ave che. jenadarzananA AcAre. jainadarzanamAM AcAranA be bhAga pADavAmAM AvyA che. eka gRhasthane AcAra ane bIje tyAgI mahAtmAene AcAra. temAM paNa gRhasthanA AcAranA be bheda che. eka mArgonusArI naitika AcAra ane bIje zrAvakadharmamAM ArUDha thayelAne AcAra. jainadarzanamAM gRhasthapadathI zrAvaka Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ~~ ~~ ~~ ~ ~ ~~ tasvIkhyAna.. ~ ~ ~~~ ane zrAvikA samajavAnuM che, ane tyAgIpadathI sAdhu-sAvI samajavAnuM che. zrAvaka-zrAvikAne AcArate gRhasthane AcAra kahevAya ane sAdhu-sAdhvIne AcAra te tyAgIne AcAra kahevAya. A baMnemAM paNa prathama gRharanA mArgonusArI naitika AcAranuM nirUpaNa karavAmAM Ave che. mArganusArI naitika AcAra, madha, mAMsa, karmAdAna vigere vyApArane tyAga karI tathA ravAmane ha, mitrane keha, vizvAsune pratAraNa, ane corI vigere dhaMdhAne tyAga karI pitApitAnI kulaparaMparAthI Avela zuddhajagAra dvArA dhananuM upArjana karavuM te ja nyAyAgata dravya kahevAya. ane tevA prakAranA nyAyathI upArjana kareluM dhana A lokamAM ane paralokamAM kevI rIte kalyANanA hetubhUta thaI zake che tenuM spaSTIkaraNa lagAra karavAmAM Ave che ane prasaMgapAtta anyAyathI upArjana karela dravya upara lekone zaMkAne avasara kevI rIte maLe che te samajAvavuM paNa asthAne gaNAze anItinA dhana upara lokone be prakAranI zaMkAne avakAza rahe che. je samaye bhaktA anItinA dravyane upaga karate hoya tyAre te tarapha lekene daSTipAta jarUra thAya, ke A vyakti pAse prathama eka damI paNa na hatI ane hamaNAM ATaluM dhana kyAMthI AvyuM? mATe jarUra bIjAne ThagIne athavA te cerI vigere nindanIya kArya karIne lAve che jaIe-AvA prakAranI zaMkA prathama letAnI upara AvI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana zake che. ane tevA prakAranA dhanane dekhI leke ne dhana upara paNa jarUra daSTipAta thAya, ke bIjAne ThagIne A duSTa kevI rIte dhanane upayoga kare che-A zaMkA dhanane joI utpanna thAya che, A baMnemAMthI kaI paNa zaMkAne avasara nyAyathI upArjana karela dhanavALA upara AvavAne saMbhava rahetuM nathI. ulaTI lekamAM tenI tArIpha thAya che, ke A manuSya kevo nItivALe che, vAha dhanya che. evI rIte lekanI stutine pAtra thAya che. pUrvokata nItithI upArjana karela dravyane uttama guNavALA ane pavitra AcAravALA sAdhu mahAtmAone annapAna, vastra, pAtra, vasati, auSadha vigere pradAna dvArA tathA dIna, anAtha, duHkhI, regI, apaMga vigerene ucita pradAna dvArA sadupayoga karavAthI A lekamAM yaza, kIrti, pratiSThA prApta thAya che ane niSkAmanAthI ApeluM hovAthI ApanAra parelekamAM moTA kalyANane bhAgI thAya che, anyAyanuM dravya te ahita sivAya bIjuM kAMI paNa karI zake tema nathI; mATe nyAya ja arthanI prAptimAM parama upAya che. jema taLAvanI aMdara deDakAM vigerene bolAvavAnI jarUra paDatI nathI tema nyAyazIla purUSane lakSamInuM AmaMtraNa karavAnI koI paNa jarUra rahetI nathI. . kica, dharmabindu vigere zAstrokata nyAyathI vyApAra javAvALAne dhananI prAtimAM pratibandharUpa lAbhAntarAya Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvAkhyAna. karmanA nAza thavAthI uttara kAlamAM yatheSTa dhananI prApti thAyache. eTale aze nyAyamAM skhalanA thAya teTale aMze dhananI prAptimAM paNa skhalanA samajavI. zuddha antaHkaraNa pUrvaka jo barAbara rIte nyAyanI pAlanA karavAmAM Ave te huM nathI dhArI zakatA ke tene dhananI prAptimAM aDacaNa AvI zake. mATe nyAyathI dhana prApta karavu e gRhasthanA prathama AcAra che. gRhasthanA vivAha sa`bandhI AcAra. kuLa tathA zIla vigere ApasamAM sarakhAM DAya ane gAtra bhinna hAya tathA bIjo paNa keAi jAtane virodha na AvatA haoNya tevA sthalamAM gRhasthane vivAha karavAnA AcAra che. A saMbandhI ka'ika vizeSa spaSTIkaraNa karavAmAM Ave che. pitA, pitAmaha, prapitAmaha, vigere pUpurUSonA va'zane kuLa kahevAmAM Ave che, te kuLA khaMnenAM sarakhAM hovAM joie. pati uttama kuLanA hAya ane strI adhama kuLanI hAya tathA strI uttama kuLanI hoya ane pati adhama kuLanA hoya te viSamatAne laine ApasamAM jhagaDA thavAnA prasaga AvavAthI tevA da'patI dvArA dharmanI ArAdhanA thaI zakatI nathI, mATe kuLa sarakhAM hovAnA khyAla jarUra rAkhavA joie. zIla zabdanA AcAra ane brahmacaya e mane a thAya che. te zIla paNa sarakhu' hAvu joie; kAraNa ke pati madya, mAMsa rAtribhojana, abhakSyalakSaNa, parastrIgamana vigere nindanIya Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. kArya karavAvALA hoya ane strI paramapavitra AcAravALI DAya te pachI tevA dapatIne mIyAM mahAdevanI mAphka AkhI jIMdagI thata kevI rIte ApasamAM nirvAha karavA e vAta vicAraNIya che. temaja strI pUrvokta kharAba AcAravALI hoya ane purUSa sadAcAravALA hAya tApaNu ApasamAM premabhAva ja TakI zake nahi tyAre gRhasthapaNuM teA sacavAya ja kayAMthI? ane te sivAya dhruma"nI tA saMbhAvanA paNa kevI rIte hoi zake ? mATe AcAra paNa sarakhA hAvA joie. temaja vaibhava, paheraveSa, bhASA vigere paNa sarakhu` hovuM joie. jo vaibhava sarakhA na hoya te kanyA peAtAnA pitAnA adhika vaibhavanA abhimAnathI alpavebhavavALA ane devatulya potAnA prANapriya patinuM apamAna karavAmAM paNa lagAramAtra sakAca kare nahi ane pati jo adhika vaibhavavALA hAya tA tenA abhimAnathI alpavaibhavavALI garIbanI kanyAne nirantara tiraskAranI lAgaNIe jovAmAM lagAra mAtra vicAra kare nahi, mATe vaibhava paNu aMnenA sarakhe hAvA joIe- arthAt yA te baMne sArA vaibhavavALAM hoya athavAte ane garIba hAya athavA mane madhyama hAvAM joIe, parantu viSamatA te na hovI joie. tevI rIte veSa, bhASA vigeremAM paNa samajavuM. prasiddha purUSanI para parAthI cAlyuM AvatA je 'za te gAtra kahevAya che, te kanyA ane varanu eka na heAvu* joie-arthAt bhinna haiAvu joie. bhAvA--jenI sAthe ApasamAM sabandha karavA hoya te vara ane kanyAnAM kuLa, zIla, vaibhava, veSa, bhASA vigere paraspara Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tanvAkhyAna, sarakhAM hoya ane getra bhinna hoya tathA pitAnI jAtivALAnI sAthe, temaja je sthAnamAM rahetA hoya te sthAnavALAnI sAthe, tathA te dezavAsI lokonI sAthe je koI paNa virodha na A te hoya te vivAha karavAmAM ApasamAM kaMI paNa aDacaNa nathI. vivAhanuM svarUpa sAtavedanIya, cAritramehanIya-A baMne kamanI udayA-- vasthAmAM agni, deva ane sAMsArika gurU vigerenI sAkSI pUrvaka eka bIjAnA hAthane saMga karAvI AcAradinakara vigere granthAmAM pratipAdita AryamanA uccAraNapUrvaka je saMbandha karavAmAM Ave tenuM nAma vivAha samajavuM, kulIna zuddhastrIne je lAbha te vivAha kahevAya. tenuM phaLa nIce pramANe samajavuM sArA jAtivaH putra vigere saMtatine lAbha, cittanI svasthatA, zuddha rIte gRhakArya calAvavuM, pavitra AcAranI pAlanA karavI, deva, gurU, atithi, dIna, anAtha vigerene yAcita satkAra kare A tamAma zuddha vivAhanuM phaLa samajavuM. - strIone sadAcAravALI banAvavAne upAya. - gRhakAryane tamAma bhAra vizvAsa rAkhI teNIne arpaNa kara. ucita sthAne vAparavA mATe parimita dhana tene ApavuM, parantu vizeSa rUpathI kharacavA mATe dhananI chUTa ApavI nahi. aghaTita svataMtratA paNa ApavI nahi, ane strI pitAnI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana maryAdAnuM ullaMghana na kare te paNa khAsa khyAlamAM rAkhavuM. A niyama racIne sadAcAravALI banAvavA mATe pradarzita karavAmAM AvyA che. parIthI bacavA mATe ja vivAhane gRhasthane adhikAra che. vivAhita DAhyA manuSya te vamana karelA bhejananI mAphaka paraNInI upara lagAra mAtra dRSTi Apeja nahi, temaja mArgAnusArI sajajana mahAzaya kUtarAnI cATa jevI vezyA upara paNu lakSya Ape nahi. je vezyAnA upara Asakta thavAnI khAtara dravyanuM pradAna kare te lekamAM durbhAgInI chApa paDe, ane je tene upabhoga mATe sArI sArI cIjo Ape te te bIjAne paNa upaga mATe levAthI ApavI nirarthaka che, teNImAM vadhAre Asakti rAkhavAthI keI samaye parAbhavane paNa prasaMga AvI jAya, athavA mRtyune paNa akasmAt prasaMga AvI jAya; game teTale tene upakAra kare te paNa te kadApi pitAnI thavAnI nahi, ane tenI sAthe ghaNu kAlane saMbaMdha hovA chatAM paNa je tene tyAga karavAmAM Ave te bIjAnI sAthe gamana karavAmAM lagAra mAtra manamAM acakAya nahi. e te kevaLa dhananI sAtheja saMbandha dharAvavAvALI che, nahiM ke tamArA rUpa raMganI sAthe. mATe kahe kaI paNa rIte vezyAgamana ucita gaNAya tema che kharuM? ziSTAcAra. lekanA apavAdathI DaratA rahevuM, dInanA uddhAra mATe prayatnazIla thavuM, kRtajJapaNuM barAbara jALavI rAkhavuM, dAkSiNayatA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvAkhyAna. upara lakSya Apavu', nilajjatAnA tyAga karavA, koinI paNa nindA karavI nahi, sAdhupurUSanu nira'tara zuNugAna karavu ApattimAM paNa kadApi dInatA dAkhavI nahi, sapattisamaye abhimAna dhAraNa karavuM nahi, namratAne mukhya sthAna ApavuM. ucita samaye samayeAcita khelavu, asatyane avakAza ApavA nahi. vAstavika kArya karavA je pratijJA dhAraNa karI hAya tenu barAbara pAlana karavuM, zuddha kulAcArane khyAla nira'tara rAkhavA, jyAM ApaNane koi prakAranA lAbha jovAmAM na Ave tevA sthAnamAM nakAmA dhanano vyaya karavA nahi, pramAdane tyAga karavA prayatna karavA. lAbhAlAbhanA vicAra karI laiAkika AcAra upara samayAcita dhyAna ApavuM-paNa dhabuddhithI nahi, aucitya guNane kAipaNa sthaLe kAryAM karatAM cheDavA nahi, kAraNa ke te darekamAM pradhAna guNa che, kaThe prANa Ave tA paNu ninjanIya phAmAM pravRtti karavI nahi. kAma, krodha, lAbha, mAna, mada, huA cha Antarika zatrune jItavAnA udyama karavA. tenuM vivecana--khIjAe grahaNu karelI athavA nahi paraNelI strI upara je duSTa vicAra te kAma kahevAya. svaparanA nukasAnanA vicAra karyo sivAya kApa karavA te krodha kahevAya. dAna devAne cAgya hoya teA paNa peAtAnA dhanano sadupayoga na karavA ane kAraNa sivAya paNa bIjAnA dhanane grahaNa karavAnI icchA karavI te lAbha kahevAya. duSTa abhinivezane na cheDavA athavA yuktiyukta vAta DAya te paNa potAnA AgrahathI na svIkAravI te mAna kahevAya. bIjA upara Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. AkramaNu karavuM te mada kahevAya. kAraNa sivAya bIjAne duHkha upajAvIne athavA jugAra vigere anatha nA Azraya karI manamAM rAjI thavu' te haSa kahevAya. dharma pUrvaka atha dvArA AvelA je zabdAdi viSaye temAM Asakti rAkhyA sivAya upabhAga karavA. A tamAma AcAra ziSTa lAkoe Acarela hAvAthI mArgAnusArI manuSyone jarUra AcaravA lAyaka che. gRha sapAdana karavAnA AcAra. je sthAnamAM, je dezamAM rahevAthI peAtAnA rAjya taraphathI athavA bIjA rAjya taraphathI bhayane prasaMga AvatA hoya, dukSi, mahAmArI vigere upadravA thatA hoya te tevA sthAnane tyAga karI gRhasthe potAnA dharma, artha, kAmarUpa trivargamAM badhA na Ave tevA sthAnamAM rahevuM. je pRthvI upara dUrvAMnA aMkurA ghaNA thatA hAya--dalane samUha pedA thatA hoya, mATI paNa sArA varNa, gandha, rasavALI hoya, pANI paNa jayAM svAdiSTa hoya ane koI jAtanA vedha paNa na AvatA hoya tevA sulakSaNavALA sthAnamAM gRha anAvavAnA gRhasthane adhikAra che. te ghara paNa atyanta prakaTa sthAnamAM nahi temaja kharAma pADeAzIvALA sthAnamAM paNu nahi. atyanta prakaTa-ekAntamAM eka anAvavAthI cAra vigere duSTa purUSAnA upadrava thavAnA prasaMga AvavAna lIdhe manamAM zAnti khIlakula rahI zake nahi. pADAzI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 tattvAkhyA. - - kharAba hevAthI tenA sahavAsamAM AvatAM bAlakanI buddhi bagaDatAM vAra lAge nahi, mATe pADozI paNa sArAM hevAM joIe tema eka bIjAnI sAthe atyanta lagolaga paNa banAvavAM nahi, kAraNa ke tenA sthAnamAM agni vigerenA upadravanI paNa jarUra. saMbhAvanA thaI zake che. tathA daridranA gharanI sAthe pitAnuM ghara saMbaddha hovAthI gharanI zobhA paNa cAlI jAya mATe atyanta gupta ghara banAvavuM nahi. tathA javA AvavAnA daravAjA paNa aneka rAkhavA nahi, kintu parimita rAkhavA; kAraNa ke tema nahi karavAthI duSTa leke taraphathI aneka jAtanA upadrava thavAne prasaMga AvavAne. uparyukta guNavALuM ghara banAvavAthI pitAnuM mana sarvadA zAntimAM rahevAthI dharma karavAmAM utsAhita thAya che. mATe guNavALuM ghara banAvavuM e paNa gRhasthane AcAra che. veSa ane dhananA vyayane vicAra, jevuM pAse dhana hoya, jevI avasthA hoya, jevuM nivAsa thAna hoya tene cagya gRhasthoe veSa dhAraNa kare. ethI viruddhaveSa karavAthI lekamAM nidApAtra ane hAsyAspada bane che. je ucita rUpathI prasannaveSavALe heya te purUSa lekamAM maMgalamUti kahevAya che, ane lakSmInuM kAraNa paNa maMgala thaI zake che. mATe veSa pitAne ucita ja dhAraNa kara.. tathA jevA prakAranI Avaka hoya tene anukULa dhanane vyaya kare, paraMtu tethI viparIta rIte vartavuM nahi. dhananA cAra vibhAga pADavA. prathama bhAga bhaMDAramAM sthApana kara, Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAraNa ke vipattisamaye te kAma AvI zake che, bIjo bhAga kuTuMba parivAranA bharaNa-poSaNamAM lagADa. trIjo bhAga vyApAramAM jave. ane bhAga dhArmika kAryamAM lagADa. keTalAka AcAryane e abhiprAya che ke ardhabhAga dharmamAM kharaca ane ardho bhAga je avaziSTa rahyA tene bIjA dareka mAM upayoga kare; kAraNa ke dharmanA prabhAvathI maLelA dhanane je dharmamAM upayoga karavAmAM na Ave ane bIjA mArgamAM upayoga karavAmAM Ave te jema pitAnA svAmI upara hi karanAra adharmAtmAnI zubha gati thatI nathI, temaja jenA pratApathI dhana maLyuM te dharmamAM dhanane upaga na karanAra A vyakitanI paNa adharmAtmAnI mAphaka sArI gati kevI rIte thAya te paNa sahaja samajI zakAya tema che. mATe jevI rIte dhananA vibhAga pADavAne upAya zAstrakAre batAvela che te pramANe vibhAga pADI tene sadupayoga kare, pulahujInI mAphaka kulAIne AvakathI adhika paNa dhanane vyaya karave nahi, kAraNa ke tema karavAthI zarIramAM jema thavAthI cintA thAya che, tema dhanane sarvathA nAza thavAthI cintAdvArA zarIra sukAtAM dareka vyAvahArika kAryamAM asamartha thavAthI vyavahAranA lepanI sAthe dharmane paNa leSa thavAne kaI vakhata prasaMga AvI jAya. mATe dharmane dhakko pahoMce evuM kArya kadApi karavuM nahi. veSa paNa vittane anukUla rAkhave ane dhanane vyaya paNa Avakane anukUla kara. A paNa gRhasthane khAsa AcAra che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 tasvAkhyAna, . - dezAcAranuM vivecana je je dezamAM rahevuM hoya te te dezanA dharmamAM bAdhA na pahece tevA prasiddha AcAranuM paNa barAbara paripAlana karavuM. je te dezanA prasiddha AcAranuM ullaMghana karavAmAM Ave te tyAMnA rahevAsI lekenI sAthe virodha thAya, ane tema thavAthI kaI vakhate dharmamAM paNa hAni utpanna thAya. mATe dezAcAranuM pAlana karavuM te paNa gRhasthane AcAra che. avarNavAdane tyAga kaI paNa manuSyanA aprasiddha apavAda hoya tene , kadApi prasiddhimAM lAvavA nahi. temAM paNa rAjA, maMtrI, purahita, rAjagurU ane jene bahu leke mAnatA hoya tevI vyaktine te avarNavAda bIlakula bela nahi, kAraNa ke temAM dhArmikadaSTiye ane vyAvahArikadaSTiye nukasAna jarUra raheluM che. mATe keIne avarNavAda na bela te paNa gRhasthane AcAra che. kharAba AcAravALAne saMga kadApi kara nahi, samAgama haMmezAM sadAcAravALA saMta mahAtmAone ja kare; tethI ubhaya lokamAM phAyado thAya che. A janma paNa sudhare ane paraleka paNa sudhare. mAtApitAnI bhakitane AcAra. mAtA, pitA, kulAcArya, kuTuMbamAM je jJAnavRddha tathA vavRddhahoya ane je dharmopadezaka hoya te tamAmane trikAlavaMdana Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. karI te dvArA vinItapaNuM saMpAdana karavuM. teonuM sanmAna kevI rIte karavuM te paNa batAvavAmAM Ave che. mAtA, pitA vigere vaDila leke AvatA hoya te tene dekhIne ubhA thavuM tenI sanmukha javuM, teone nirantara sukhazAntinA samAcAra pUchavA, temanI pAse zAnta cittathI besavuM ane je sthAna agya hoya tyAM temanuM nAma levuM nahi. tema teonI nindA paNa kadApi sAMbhaLavI nahi. have khAsa putranI mAtA-pitA uparanI pharaje samajAvavAmAM Ave che. teo parakamAM sukhI thAya tevI cAhanA putrae barAbara rAkhavI. devapUjA, vigere stutya kAryamAM mAtA-pitAne preraNA karIne paNa joDavA-arthAt mAtA-pitA pote je paraloka sAdhananAM kAryo karatA hoya te teone utsAha Apa ane na karatA hoya te preraNA karI kahevuM je havethI Apa ghara tathA kuTuMba saMbandhI cintA che niraMtara dharmakAryamAM mana lagAve. evI amArI vinaMtI che. tamoe amAre mATe ghaNuM karyuM, tamArA mATe upakAra che, have amArI paNa pharaja che ke tamane vyAvahArika khaTapaTathI dUra rAkhavA. tathA A leka ane thavA paraleka saMbandhI dareka kAryo mAtA-pitAnI AjJApUrvaka karavuM. keI paNa uttama navIna cIja AvI hoya te prathama mAtA-pitAne arpaNa karavI. teoe upabhegA karyA bAda pote tene upabhega kare, paraMtu tene prathama upa Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tasvAsthAna, bhega kare nahi. pitAne athavA bIjAne duHkha na thAya tevI pravRtti karavI. mAtA, pitA, pativratA bhAryA ane pitAnA nirvahamAM asamartha evA putra vigerenuM bharaNa-poSaNa jarUra karavuM. jo tema karavAmAM na Ave te lekamAM nindA ane dharmanI hAni thAya, mATe bharaNa-poSaNa karavA lAyakanuM bharaNa-poSaNa jarUra karavuM ane teone nakAmA besArI na mUkatAM ucita kAryamAM joDavA. ema na thavAthI ALasu pramAdI banI kharAba vyasanamAM lubdha thaI jAya. tathA bhartavya lokonA dharma, artha, ane kAma vigeremAM barAbara lakSya ApavuM. anarthathI teone bacAvavA kezIza karavI. AvI rIte mAtA-pitA vigerenI bhakti karavI ane bhartavyanuM piSaNa karavuM e paNa gRhasthane AcAra che. tathA vItarAga sarvajJa devanI nirmaLa bhAvathI pUja, stuti karavI. dharmagurU pAse jaI niraMtara dharmanuM zravaNa karI tene anukUla vartavuM e paNa khAsa kartavya bhUlavA jevuM nathI. - bhajana karavAne AcAra prakRtine anukUla ucita kAlamAM, prakAzavALA sthAnamAM esI bhejana karavuM, paraMtu khullA AkAzamAM besIne nahi. - temAM paNa khAvAmAM ghaNI lupatA rAkhavI nahi. eka be DhaLIA ochuM bhajana karavuM. lelupatAne laIne je kadAca pramANuthI adhika bhejana karavAmAM Ave te ulaTI, jhAve, ajIraNa, mRtyu vigerene AdhIna thavuM paDe. temAM ajIrNanA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. k cAra bheda che. jo jhADA narama Ave ane khATI chAsanA jevI jhADAmAMthI durgandha AvatI hoya te tenu nAma Ama ajINu samajavu'jhADAnI aMdara jo kharAba dhumADA jevI gandha Ave te te vizvagya nAmanuM. ajINu samajavuM. zarIra bhAMgatuM hAya, zarIramAM trADa thatI haiAya, zarIra cuthAtu hoya, kalatara thatI hoya te te vizva nAmanu ajINu samajavu, zarIra akaDAI jAya, zithila thAya tene rasazeSa nAmanu ajINu samajavuM. sAmAnya rIte ajINune eLakhavAnA cha prakAra che. mala ane vAyunI aMdara dararAjanI apekSAe vilakSaNa gandha AvatI hoya, jhADAmAM paNa dararoja karatAM taphAvata mAlUma paDatA hAya, zarIra bhAre bhAre rahyA karatu hAya, khAvA upara rUci na thatI hoya, oDakAra paNa kharAba AvatA hAya tA ajINu samajavuM, tevu. ajINu jyAre mAlUma paDe tyAre bhAjananA tyAga karavA, bhAjana kharAkhara cAvIne karavu. jo zarIra sArU` hoya te te dvArA dharma paNa thaI zake che. niyamita rIte vidhipUrvaka bhojana karavAthI zarIra sArU rahe che. mATe bhAjana sabandhI AcAra paNa gahasthane kharAkhara dhyA namAM rAkhavA lAyaka che. maLanA nAza thatA jovAmAM Ave te atyanta parizramanA tyAga karI prakRtine anukUla bhAjana karI dhIme dhIme khaLa sauMpAdana karavA mATe prayatna karavA. vyavahAra paNa dravya, kSetra, kAla, bhAva joi leAkeAne anukUla rAkhavA. bIjAne duHkha upaje tevA vyavahAra rAkhavA nahi. tathA ceAgya sthaLe ucita paricaya Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tevAkhyAna. rAkhave, paranta maryAdAne oLaMgIne ghaNA paricayamAM AvavuM nahi, kAraNa ke tethI avajJA thavAne saMbhava rahe che. tathA dhAmika sadAcAravALA ane je jJAnathI vRddha hoya temanI ucita sevA karavI, kAraNa ke te dvArA sAre upadeza maLe, teonuM darzana paNa thAya ane ghaTita sthAnamAM vinaya karavAnuM zikSaNa paNa maLe. mATe gRhae A AcAra bhUlavA jevuM nathI. trivarga sAdhavAne AcAra, je dvArA devagati vigere sArI gati maLe ane cheva mokSa paNa maLe te dharma kahevAya.jethI dareka prajananI siddhi thAya te artha kahevAya. je dvArA idrine prIti utpanna thAya te kAma kahevAya. A traNa varganuM eka bIjAmAM bAdhA na pahoMce tevI rIte sevana karavuM. temAM paNa dharma, arthane cheDIne ekalA kAmanuM je sevana karavAmAM Ave te jaMgalanA unmatta, hAthInI mAphaka kevala ApattinA bhAgI thavAne prasaMga Ave. mATe dharma, arthamAM bAdhA na thAya tevI rIte vartavuM. dharmanuM ullaMghana karI je kevala athenuM upArjana karavAmAM Ave te hAthIne mAravAvALA siMhanI mAphaka kevala pApanA ja bhAgI thavAne prasaMga Ave, mATe gRhastha arthanI mAphaka dharmanuM paNa paripAlana barAbara karavuM. tathA artha ane kAmane cheva dharmanuMja je sevana karavuM hoya te gRhasthapaNuM choDIne sAdhu thavuM ja ghaNuM zreSTha che, ekalA dharmanuM ja sevana gRhasthathI thaI zake nahi. AthI e bhAve Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. nIkaLe ke traNe varganuM eka bIjAmAM bAdhA na Ave tevI rIte sevana karavuM. temAM paNa dharmane bAdhA Ave tevuM kadApi karavuM nahi, kAraNa ke te sivAya AgaLa kalyANa vadhyAputra jevuM thaI paDe. dareka kArya potAnI zakita joIne karavuM. balAbala upara jarUra dhyAna ApavuM joIe ane trivarganI vRddhi mATe barAbara prayatna kare. je samaye je kArya yogya lAge tene vicAra karI temAM pravRtti-nivRttine avakAza Ape. je zAstramAM vItarAgaprarUpita dharmanuM pratipAdana sArI rIte karavAmAM AvyuM hoya te zAstranuM niraMtara zravaNa karavuM. pitAnA sanmAna ke bIjAnA apamAnanI khAtara paNa nItinA mArgane oLaMgave nahi. A traNa varganuM pAlana karavuM e paNa gRhasthane mukhya AcAra che. buddhinA guNenuM nirUpaNa. zravaNa karavAnI IcchA te zuzraSA, zAstranuM zravaNa karavuM te grahaNa, tene dhAraNa karavuM te dhAraNuM, jemAM saMzaya, viparyaya vigere na hoya te vijJAna, joyelA padArthonuM AlaMbana laI tevA bIjA padArthomAM vyAtipUrvaka tarka kare te Uha, yukti ane pramANuthI viruddha jemAM hiMsA thAya tevA pApanA kAryathI nivRtta thavuM te apaha. ane tarka-pramANa dvArA nirNata padAIMnA jJAnane tatvajJAna kahevAmAM Ave che. buddhinA A Aha. suNone meLavavA dareka gRhastha prayatna kare e paNa gRhasthaneAcAra che. uttama gRhasthane nIcenAM kAryo paNa karavA lAyaka che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tevAkhyA. - zuddha rIte pANIne gaLI saMkhAre jene hoya temAM nAkha, pANuM paNa ucita rIte parimita vAparavuM, nakAmuM bagaDavuM nahi. eka bIjAnuM eThuM pANI pIvuM nahi eThuM khAvuM nahi, rasoDAM, pANuArI, bhajana karavAnAM sthAne prakAzavALAM ane zuddha rAkhavAM joIe. malInatAne sarvathA tyAga kare joIe, kAraNa ke temAM saMmUrNima che utpanna thAya che. devasevA, pratikramaNa, svAdhyAya, sAmAyika, khAvA pIvA, sUvA, jaMgala javA vigere mATe kapaDAM alaga rAkhavAM. nAna zuddha sthAnamAM parimita pANathI devapUjA mATe ane sUtaka vigere kAraNe karavuM. abhakSyane tyAga kare ane bhaya cIje paNa upayogathI vAparavI. prasaMgopAtta dareka gRhasthane A sAmAnya AcAra paNa batAvavAmAM AvyuM te bhUlavA jevuM nathI. jyAM sudhI jenamArganusArI uparyukta tamAma naitika AcAranuM pAlana karavAmAM na Ave tyAM sudhI te gRhastha zrAvakanA tratarUpa kalpavRkSanA phalane AsvAda levA bhAgyazALI banI zake ja nahi, tema te gRhara dhamane lAyaka paNa thaI zake nahi. mATe dharmane cogya thavA mATe dareka gRhastha A uparyuMkata AcAra pALavAne gRhasthane vizeSa AcAra, jIva, ajIva vigere padArtho, athavA deva, guru ane dharma-tenA graMthArtha svarUpanuM-jevA prakAranuM hoya tevA svarUpanuM yathArtha rIte svayameva athavA gurUgama pUrvaka jJAnasaMpAdana karyA bAda tenA upara je zraddhA karavI tenuM nAma samyaga darzana kahevAya che. keTalAka graha Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana spe cAritramehanIya karmanA udayathI zrAvakanA bAra zrata rUpa vizeSa AcAra pALavAne mATe samartha na hoya, te paNa teo pALanAra bIjA gRhasthane ghaNuM sArA mAne che, ane pite mArgonusArI gRhasthane sAmAnya AcAra ke je prathama batAvyuM che, tenuM samyagdarzananI sAthe barAbara pAlana karatA hovAthI te paNa vizeSa AcArane pALanArA che ema barAbara khyAlamAM rAkhavuM. deva, guru ane dharmanuM svarUpa AgaLa vizeSarUpathI batAvavAmAM Avaze, gRhasthane je bAra vrate pALavAnAM heya che, te bAra vratanuM svarUpa samajAvavAmAM Ave che. sthUlaprANatipAtavirati, sthUla mRSAvAdavirati, thala adattAdAnavirati, skUlamaithunavirati, sthUla parigrahavirati, divirati, bhegepabhogavirati, anarthadaMDavirati, sAmAyika, dezAvakAzika, piSapavAsa ane atithisaMvibhAga A bAra vratanAM nAmo che. bAra vatenuM TuMka vivecana 1 vratamAM "sUma, bAdara vigere dareka jIvanI sarvathA dayAnuM pAlana karU" e ghara niyama te gRhasthAvasthAmAM rahIne gRhasthathI ke azakaya che e vAta sahaja samajI zakAya tema che. mATe gRhasthane pitAnA darajajA pramANe meTI hiMsAthI bacavAne zAsakAroe niyama batAvela che. hAle, cAle evA be IndriyavALAthI laIne paMcendriyavALA sudhInA tamAma ne trasa kahevAmAM Ave che. pRthvIkAyika vigere jene avara kahevAmAM Ave che. temAM sthAvara onI hiMsAthI. thI ajavALathI che. pRthvI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvAkhyAna acavu gRhasthAne ghaNuM kaThina che, kAraNa ke ghara-mAra, gADI, vADI, kuvA, taLAva ane rasAi vigere aneka kAryo karavAnAM hAvAthI sthAvara jIvAnI dayA paLAvI azakya che, mATe gRhasthAne trasa jIvAnI hiMsA nahi karavAnuM vrata ApavAmAM Ave che. trasa jIvAnA be bheda che. eka sAparAdhI trasa jIvA ane khIjA niraparAdhI trasa vo. temAMthI sAparAdhI jIvAnA aparAdhane mApha karavA eTalI badhI udAratA gRhasthathI banavI ghaNI kaThina che,tethI sAparAdhI trasa jIvAne paNa gRhasthane niyama ApavAmAM AvatA nathI. kiM'ca, ghara-bAra vigere banAvavAmAM paNa anAbhAga vigere kAraNAthI aneka trasa jIvAnA vadha thavAno saMbhava hAvAne lIdhe sarvathA trasa jIvanI paNa dayA pALavI gRhasthane ghaNI kiThana che, mATe ' niraparAdhI trasa jIvAne IrAdApUrNAMka mAravAnA saMkalpathI mAravA nahi AvA prakAranA niyama gRhasthane ApavAmAM Ave che, te niyama gRhasthAe kharAkhara pALavAnA che. jo ke tenI adara sthAvara jIvonI hiMsA nahi ravAnA niyama ApavAmAM AvatA nathI teApaNu dayAlu zrAvake te jIvA paNa jeTale ze khace teTale aMze tene bacAvavAnI kAzIza jarUra karavI. A sthUlaprANAtipAtavirita nAmanu prathama nata samajavuM. > mela bIjA vratanA samanyamAM sarvathA satya jAnu gRhasthane azakaya hovAthI asatya nahi khelavAne niyama ApavAmAM Ave che. tenuM svarUpa nIce pramANe che kanyA vigere dvipadavALI vyaktinA samanyamAM, gAya, bhesa, Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jenadarzana. ghiDA, hAthI, uMTa vigere cAra pagavALI vyaktinA saMbandhamAM, tamAma prakAranI rathAvara mIlkatanA saMbaMdhamAM kadApi asatya elavuM nahi. ane keI paNa vyakti pitAne tyAM thApaNu mUkI gayela hoya tene pacAvI pADavAnI kazIza karavI nahi, prANAna saMkaTamAM paNa keInI kheTI sAkSI pUravI nahi. AvI rIte sthUla mRSAvAda nahi balavAne hathane niyama ApavAmAM Ave che. trIjA vratanA saMbandhamAM-cerIthI taddana nahi bacanAra gRhasthane keInuM khAtara pADavuM nahi, keInuM tALuM vinA hukama teDIne cIja uThAvavI nahi, dANa vigere rAjya saMbadhI cerI karavI nahi, echuM ApavuM ke vadhAre levuM AvuM kArya paNa karavuM nahi. rastAmAM koInI paDelI cIjane uThAvavI nahiM. bhAvArtha ke je corI karavAthI rAjAnA gunhegAra thaIne daMDane pAtra bane ane prajAnI daSTie paNa nidAne pAtra bane te cArIne sarvathA tyAga kare. A prakAranuM trIjuM vrata gahasthane pALavAnuM che. ( 4 cethA vratanA saMbandhamAM-sarvathA brahmacarya grahasthane gRhasthAvAsamAM rahIne pALavuM azakya hevAthI ucita rIte tene nIce pramANe brahmacarya pALavAne niyama samajAvavAmAM Ave che, parastrInA sarvathA tyAgapUrvaka potAnI strInA saMbaMdhamAM paNa aSTamI, caturdazI, pUrNimA, paMcamI vigere tithiemAM saMtoSa rAkha arthAt pitAnI strInI sAthe paNa eTalA divasa - brahAcarya pALavuM-e cothA niyamane Azaya che. parastrI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 tasvAkhyAna, - - - - - zabdathI pitAnI strIthI bhinna je kaI strI hoya te tamAma samajavAnI che. vidhavA, sadhavA, kanyA, vezyA A cArene paNa parastrImAMja samAveza karavAmAM Ave che. te parastrInI sAthe paNa seya derAnA AkAre saMbandha na karavA ane pitAnI strInI. sAthe tithivizeSamAM saMteSa rAkhave e cethA vratane sAra che. pAMcamA vratanA saMbanyamAM sarvathA parigrahane tyAga kare zahasthAzramavALAne azakya hovAthI tenuM parimANa bAMdhajAne gahasthane niyama ApavAmAM Ave che, A niyama levo grahasthane sarvathA ucita che, kAraNake tema nahi karavAthI tRSNArUpI kALI nAgaNe AkhI jIMdagInI pAyamAlI karI nAkhe che. dhana, dhAnya, sonuM, rUpuM, ghara, dukAna, jhaverAta vigere cIjone niyama rAkhave, niyamathI vadhAre rAkhavuM nahi. kadAca niyamathI vadhAre dhana vyApAra vigere dvArA AvI jAya te pitAnA svArthamAM tene upaga na karatAM paramArthanA kArya mATe tene sadupayoga kare. paraMtu saMteSa dhAraNa karavA sAra vaibhavane niyama jarUra le. niyama nahi levAthI asaMtevIlethI ja pitAnA AtmAne adhogatinA bhAgI banAve che. mATe A vrata paNa sagRhasthane jarUra pALavAnuM che. 6 chaThThA niyamanA saMbandhamAM vadhatI jatI lebhanI ceSTAne aTakAvavA mATe pUrva, pazcima, uttara, dakSiNa vigere dizAone paNa niyama bAMdhe jarUra che. pitAnI tRSNanI khAtara amuka hadathI bahAra javuM nahi, Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. AvI rItanA dareka dizAnA niyama rAkhavA, AmAM paramAtha mATe te sarvatra chUTa che. A prakAranA niyama sagRhasthAe arAbara pALavA jarUranA che. 7 sAtamA niyamanA sabandhamAM vizeSa mAhitI je vastu ekaja vAra bhAgamAM AvavAthI vinAza pAme tevAM anna, pANI, phaLa, tela, attara vigere padArtho bhAga kahevAya che ane je vAravAra bhAgamAM Ave tevAM ghara khAra, dukAna, kapaDAM, ghareNAM, strI, kuTuMba, dhana-mAla vigere upabhAga kahevAya che. A tamAma bhAga-upabhAganA paNa icchAnusAra niyama rAkha. A niyama paNa khAsa karIne leAlanI vRttiyeA rAkavAnI khAtara ja e nAmAntarathI bAMdhavAmAM Avye che. madya, mAMsa, madhu, mAkhaNu, anantakAya, ajANyAM phUla, rAtribhAjana ane trasa jIve.thI vyApta pAMca jAtanAM ukharAnAM phaLa-A tamAmanA tyAga paNa A sAtamA niyamanI antata che, atyanta pApavRttivALA vyApAranA tyAganuM pharamAna pALavAnI khAtara sAtame niyama paNa gRhasthAe AcaravA lAyaka che. ra3 8 mA niyamanA sabandhamAM--jemAM ApaNuM kai paNu, prayAjana siddha na thatu hoya ane khAlI AtmA pApathI lipta thatA hAya tevAM kAryAM nahi karavAM e AThamA niyamane mukhya uddeza che. tenu' lagAra vizeSarUpathI spaSTIkaraNa karavAmAM Ave che. prayeAjana sivAya Atta, rIdradhyAnane lagatA nakAmA vicArA na karavA, temaja nakAmA Arabha-samArabhanA upadeza Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 tattvAkhyAna. paNa na ApavA. ane je dvArA hiMsA thAya tevAM upakarA paNa vinA pracejane bIjAne ApavAM nahiM, parantu dAkSiNya viSayamAM tevAM upakaraNA na ApavAM evA pratibandha nathI. hAMsI, mazkarI, khela, tamAsA cAra vikathAo tathA nakAmA gapATA vigere vinA prasage kAinI sAthe karavA nahi. A tamAma AThamAM niyamanA niSkarSa samajavA. AThamA niyama paNa uttama gRhasthAe jarUra AcaravA lAyaka che. 9 mA niyamanA sa`bandhamAM-Atta, rAdradhyAnanI sAmagrInA tyAgapUrvaka pApanA vyApArane tyAga karI be ghaDI (48 miniTa) sudhI vairAgyavAsanAmAMlIna thai samatArUpI pANImAM snAna karI jIva, ajIva vigere tattvAnu cintana karavuM ane te dvArA AzravanA daravAjo teTalA samaya panta anya karave ane AtmA upara lAgelAM purANAM karmone haThAvavAnA prayatna karavA e navamA niyamanA uddeza che. A niyama paNa dharmazIla sagRhasthAe kadApi bhUlavA jevA nathI. 10 mA niyamanA sabandhamAM-chaThThA niyamamAM karelA meATA pramANanA dizA sabandhI niyamanA eka divasa mATe athavA amuka vakhata sudhI sakSepa karavA te A niyamanA atha che. arthAt amuka divasamAM amuka hadathI lAbhavRtti mATe mahAra jaIza nahi, athavA dareka vratamAM je vizeSa chUTa rAkhela je che tenA amuka vakhata sudhI sakoca karave te A niyamane paramAM che. curusI, gaDhasahI vagere vizeSa abhigraheAnA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. A dazamA niyamamAM samAveza thAya che, mATe A niyama paNa zuddha zrAvake barAbara pALavAne che. 11 mA vratanA saMbandhamAM-jJAna, darzana, cAritra vigere AtmAnA mukhya dharmone prakAzamAM lAvavA mATe je prayatna kare te paSadha nAmanuM vrata kahevAya che. AvA prakAranA piSadhamAM upavAsa vigere tapasyA karI sAdhunI mAphaka cAra pahera athavA ATha pahora paryata eka sthAnamAM rahI dharmadhyAnanI kriyAmAM tatpara thavuM. sAvadya vyApArane tyAga, tela vigerenA mardana dvArA zarIra zobhAvavAnI kriyAne tyAga, brahmacaryanI pAlanA ane AhArane sarvathA tyAga kare athavA ekAzana kare te paNa cAlI zake che. mATe A niyama lIdhA bAda te divasamAM zubha cintana karavuM athavA zAstranuM zravaNa karavuM agara pite vAMcavuM. A sivAya bIjI kaMI paNa saMsAra saMbandhI vAtemAM vakhata gumAva nahi e A niyamane mukhya paramArtha che. sAdhupaNAnI vAnakIne svAda levA mATe A niyama paNa gRhasthane jarUra AcaravAne che. 12 mA niyamanA saMbandhama-je mahAtmAe sva-paranA AtmAnI unnati mATe sAMsArika tamAma upAdhine tyAga karI vairAgyadazAne prApta karI kevala mekSa tarapha ja lakSya rAkhI pravRtti karanArA, yati, sAdhu, mumukSu, bhikSu vigere upanAma dhAraNa karanArA tyAgI mahAtmAone temanA AcAramAM dUSaNa na lAge ane temanA cAritramAM upakArI thaI paDe tevuM zuddha Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tavAkhyAna. - - anna, vANuM, vastra, pAtra, vasati vigerenuM pradAna karavuM te A niyamane bhAvArtha che. ci, uttama AcAravALA uccakeTinA gRhasthanI paNa pratipatti karavI te paNa A niyamavALAne ucita che. tene samAveza paNa A niyamamAM thaI jAya che, TuMkamAM A bAra niyamanuM je vivecana karavAmAM Avela che, temAM prathamanAM pAMca vratane pAMca aNuvrata evuM nAma ApavAmAM Avela che, kAraNa ke sAdhumahAtmAonA pAMca mahAvratanI apekSAe te aNu-nAnAM che. cha, sAtame ane AThame A traNa niyama pAMca aNuvratane guNakAraka hevAthI te traNane guNavrata nAma ApavAmAM Avela che. ane bAkInAM cAra vrata dhArmika abhyAsa pADavAmAM zikSArUpa hovAthI tene zikSAvrata nAma ApavAmAM Avela che. je gRhasthanI jevI zakti hoya tene vicAra karI te pramANe niyama pALavAnuM pharamAna che. je saMpUrNa zakti hoya te tene gopavyA sivAya bAre niyamanuM pAlana karavuM ane alpa zakti hoya te ochA niyamanuM pAlana karavuM. A prakAranuM vItarAgadevanuM pharamAna che. uparyukta bAra niyamane pALanArA gRhasthane dezavirati zrAvaka kahevAmAM Ave che. te bate paNa yogazuddhi, vandanazuddhi, nimittazuddhi, dikazuddhi vigere jaIne ApavAmAM Ave che. A bAramAMthI eka paNa vrata na pALatA hoya, khAlI zraddhAmAtra ja mane mandiramAM rAkhatuM hoya, tevA gRhasthane avirati zrAvaka kahevAmAM Ave che. vrata tathA zraddhA e bemAMthI kaI paNa na hoya tene prathama guNathAnakanA adhikArIrUpe lekhavAmAM Ave che. avirati, Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. tathA dezavirati zrAvakanuM bIju` paNa prAsa'gika kantavya sama jAvavAmAM Ave che.~ potAnA dhananA yathArUci sAta kSetramAMthI je kSetra sIhAtu hAya tenI aMdara sadupayoga karI, dIna, anAtha vigeremAM anukapAnI buddhithI je dAna ApatA hAya te mahAzrAvaka kahevAya, te zrAvakane kadAca laSTa karmanA udayathI tratAnI aMdara aticAra lAge te teNe tenI zuddhi mATe prayatna karavA. ubhaya sandhyAmAM Avazyaka karavu, pratidina devapUjA, gurUpAsti, svAdhyAya, sayama, tapa, dAna, A SaT karmo karavAM, samAna dharmavALA sAdhamika gRhasthAnA maheAllAmAM rahevu sAdharmika vigerenI sAthe premabhAvathI vartavuM, brAhma muhUttamAM uThavuM, parameSThinI stuti karavI, trikAla devavaMdana karavuM, dharmadhyAna pUrvaka zayana karavuM, upadezanuM zravaNa karavuM, rahasyanuM vicAravu,gurU pAse jai praznottara karI padAnA niNa ya karavA, zAsananI unnatinAM kAryAM karavAM, dharma mAMja dhanabuddhi mAnavI, kemake dhanADhya banAvanAra dharma che.-duHkhI jIvAne dhana, dhAnya, vastra, pAtra vigerenuM pradAna karI dravyathI anukapA pALavI ane hRdayane A banAvI bhAvathI anukapA sAcavavI. ceAganA abhyAsa karavA, bhavasthitimAM niHsAratAnu cintana karavu, mekSanA upAdeyabuddhithI vicAra karavA, sAdhupaNAnI prApti sATe utsAha rAkhavA ane chevaTe dravya tathA bhAvathI salekhanA karavI. A tamAma grahasthanA vizeSa AcAra samajavA. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ k tattvAkhyAna. tyAgIonA AcAra jyAM sudhI tyAgI thavAnI ceAgyatA na tyAgIpaNu* AvI zakeja nahi; mATe prathama tAnA guNe! samajAvavAmAM Ave che.-- Jain Educationa International Aya dezamAM utpanna thayeA hAya, jenAM jAti, kula ane gAtra uttama hAya, bhavyatvanA paripAka thayA hoya, laghuka hAya, nima LabuddhivALA hAya, manuSyapaNu durlabha che ema manamAM jAgutA hoya, janma maraNunimittaka che, sa`padAe capaLa che, viSayA duHkhanA kAraNarUpa che, saceAga viyogamUlaka che, Avici maraNa samaye samaye thayA kare che, kamanA vipAka dArUNa che, jene AvA prakAranuM saMsAranI nirguNutAnu jJAna haiya, je nira'tara viraktabhAvamAM vartAtA hoya, jenA kaSAye pAtaLA paDI gayA heya,hAMsI-mazkarI jene bahuja theDI hoya, bIjAe karelA upakAranA kharAkhara jANakAra hAya, vinayazIla hAya,jene bahu leAkeA mAnatA hAya, koinI upara keha na karata hAya, 'kalyANane sAdhavu' ' eja jenuM lakSyabindu hoya, parama zraddhALu hAya, sthiratAvALA hAya-je gRhasthanI adara uparyuM kata guNA vidyamAna hAya te gRhastha jaina tyAgI thavAne mATe cegya che. uparyukta guNNA sa`pUrNa heAya te te uttama samajavA, eka enyUna hAya teA madhyama samajavA, ane lagabhaga hAya, teA jaghanya samajave. tenI cegyatA ayeAgyatAnA vicAra karavA AcAya nA hAthamAM che. hoya tyAM sudhI tyAgInI caigya For Personal and Private Use Only Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana, gurunI gyatAne vicAra, upara darzAvela ziSyanA guNethI yukta haya, sArI rIte gurUkulanuM sevana karI paMca mahAvratanuM pAlana karyuM hoya, sarvajJapraNIta Agamane abhyAsa karyo hoya, nirmaLa buddhidvArA jeNe tatvane nirNaya karyo hoya, zAntasvabhAvavALo. hiya, zAsannatine niraMtara manamAM cAhate hAya, dareka jIvane hitopadeza ApavAmAM tatpara hoya janasamAjamAM Adeyavacana haya, guNIjanenuM anusaraNa karate hoya, hRdayane gaMbhIra haya, pariSaha, upasarganA prasaMgamAM paNa manamAM kheda na kare te hoya, jenA kaSA zAMta thaI gayA hoya, samya prakAre padArthane pratipAdana karavAvALA hAya, pitAnA gurUnI prasannatAthI jeNe gurUpada prApta karyuM hoya-AvA prakArane guNavaMta ziSya gurU thavAne gya che. uparyukta guNayukata gurUe dikSAne mATe upasthita thayela cagya ziSyane janAgamamAM pradazita prazna, AcArAdi kathanapUrvaka parIkSA karyA bAda vidhi-, pUrvaka dIkSA ApavAnuM utsathI kAma karavAnuM che. temAM prathama, sAmAnyataH sarva sAvaghanA tyAgarUpa ane samabhAvanA mukhya AlabanabhUta sAmAyika nAmanuM cAritra ApavAmAM Ave che. tyAra pachI sAdhunI dinacaryAnA adhyayanapUrvaka AvazyakasUtranuM, adhyayana karyA pachI dazavaikAlikasUtrane piDeSaNuM adhyayana. sudhI abhyAsa karAvavuM. te pachI saMpUrNa gyatAne khyAla. karI govahananuM anuSThAna karAvI navadIkSita sAdhune paMcamahAvatanuM AropaNa karAvavAmAM Ave che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tasvAkhyAna. paMcamahAvratanuM TuMka vivecana jAvaja jIva sudhI kaI paNa jIvane mana, vacana ane kAyAthI draSabuddhie duHkha ApavuM nahi, tema bIjA pAse paNa apAvavuM nahi ane ApavAvALAne paNa sAre mAnave nahi, AvI rIte 1 ahiMsAvratanuM pAlana karavuM. jenapravacanamAM - batAvela bolavAnA prakArane lakSyamAM rAkhI satya bolavuM, koIne apriya lAge tevuM kaTu vacana kadApi belavuM nahi, paratu hita, mita, asaMdigdha, madhura ane avisaMvAdI vacana lavuM, te paNa prasaMga vinA bolavuM nahi. bIjA pAse asatya bolAvavuM nahi ane asatya bolavAvALAne sAre mAna nahi AnuM nAma bIju satyamahAnata kahevAya.asteyanA - saMbaMdhamAM koInI tRNa jevI tuccha vastu paNa AjJA sivAya levI nahi arthAta je kaMI vastune khapa hoya te vastu keInI paNa AjJA sivAya kadApi levI nahi, bIjA pAse paNa levarAvavI nahi ane levAvALAne sAre mAnave nahi. A 3 trIjuM mahAvata samajavuM. brahmacaryanA saMbandhamAM- dravya bhAvathI sarvathA strIne tyAga karI vratanA paripAlana mATe, jJAnanI vRddhi mATe tathA kaSAyane dUra karavA mATe gurUkulamAM nivAsa kare tenuM nAma brahmacarya samajavuM. te brahmacaryanuM pite samyaka prakAre pAlana karavuM-abrahmane pite kadApi sevavuM nahi, abrahmane bIjA pAse paNa sevarAvavuM nahi ane abrahmane je sevate hoya tene sAre paNa mAne nahi. AnuM nAma zuM mahAvrata kahevAya. aparigrahanA saMbandhamAM-bAhya ane Abhya Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 jainadarzana. - ~-~~-~~~-~-~-~~-~~~-~~~-~~-~--- ~~~ ~ nara mUcchane tyAga kare. saMyamanA nirvAha mATe eniIMkita sUtramAM upadhi rAkhavAnuM jeTaluM parimANa batAvela che, teTalI upadhine nirmamatvapaNe rAkhI bAkInI tamAma cIjone sarvathA tyAga kare te dravyathI aparigraha kahevAya. ane kaSAne je tyAga kare te bhAvathI aparigraha kahevAya. AthI e samajavAnuM che ke parigraha pite rAkhave nahi, bIjA pAse rakhAva nahi ane je rAkhate heya tene sAre mAnave nahi AnuM nAma pAMcamuM mahAvrata kahevAya. A vAta pAtaMjala cega (a. 2, sUtra 34) mAM paNa samajAvela che. uparyukata pAMca mahAvratanuM 25 bhAvanApUrvaka pAlana karavuM ane pAMca samiti tathA traNa gupti paNa mahAvatane pALavAmAM sahAyaka havAthI tenuM paNa barAbara pAlana karavuM. samitinuM svarUpa upagapUrvaka sUryodaya samaye rastA upara barAbara daSTipAta karI chanI rakSApUrvaka gamanAgamananI samyaka kriyA karavI te Isamiti kahevAya che. sarva jIvone hitakAraka ane jemAM pApane leza na hoya tevuM upagapUrvaka belavuM te bhASAsamiti kahevAya. zAstramAM gocarInA je 42 deze batAvavAmAM AvyA che, te dene dUra karI zuddhamAna AhAra, pANI, vasa, pAtra vigerenI upagapUrvaka veSaNa karavI te eSaNA samiti kahevAya che, Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tasvAkhyAna. vA, pAtra vigere dharmopakaraNane upaga rAkhI daSTi pratilekhanApUrvaka sArI rIte pramArjana karI levA mUkavAnI kriyA karavI te AdAna-nikSepasamiti kahevAya che. uccAra, pravaNa, kapha vigere pratiSThApana karavA lAyaka cIjonuM chavAkula vinAnA sthAnamAM upaga rAkhI barAbara daSTipAta karI pratiSThAna karavuM te utsasamiti kahevAya che. samyak pravRttinuM nAma samiti samajavuM. guminuM svarUpa - kalpanAnA samUhane tyAga karI, samabhAvamAM sthira thaI, AtmatatvanA cintanamAM manane lagAvavuM te 1 mane gupti kahevAya che. saMjJA vigerenA parihArapUrvaka upayoga rAkhIne jagatanAM tanuM manana karavuM te 2 vacanagupti kahevAya che. upagane prasaMga Ave te paNa dhyAna karanAre dhyAnAvasthAmAM zarIrane ritharapaNe rAkhavuM te 3 kAyagupti kahevAya che. ucca keTimAM ArUDha thavAnI paramapavitra AtmakalyANanI bhAvanA sivAya uparyuMkata tamAma prakArane asaMgabhAvane AcAra banI zake ja nahi. rAga-dveSapaNAnI vRttine dabAvavI e sAdhupaNAne mukhya uddeza che. Adhi, vyAdhi, upAdhi vigerethI sarvathA rahita, paramAnandasvarUpa mekSa sAdhupaNAnuM kuLa che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ janadarzana *, * * * * * sAdhudharmanA AcAranA be bheda che. eka sApekSa yatidhamene AcAra ane bIje nirapekSa yatidharmane AcAra. temAMthI prathama sApekSa yatidharmanA AcAranuM varNana karavAmAM Ave che. jAvajajIva sudhI pravrAjakAcArya pAse rahI ziSyabhAvane barAbara pALa ane bahumAna pUrvaka gurunI ucita bhakti karavI. nirantara gurunI AjJAmAM tatpara rahevuM, gurunI AjJA sivAya kaMI paNa kArya karavuM nahi. gurunI AjJA pitAnA kalyANa mATe che ema nirantara vicAravuM. AraMbhane sarvathA tyAga kara. pRthvIkAyika vigere jIvenuM saMghaThThana karavuM nahi. dazavaikAlika, AcArAMga vigere sUtramAM darzAvela vidhidvArA nirdoSa ane zuddhamAna bhikSA-jana karavuM. zatru ane mitra bane upara samabhAva rAkha. bAla vRddha, glAna, tapasvI vigere mahAtmAonI bhakti khUba premathI karavI, kAraNa ke teonI bhakti mahAkulane ApanArI che, bIjAne udvega thAya te vatava karave nahi. prajana vinA koInI sAthe bhASaNa karavuM nahi, kaTuvAkya kadApi elavuM nahi, koInA paNa dene prakaTa karavA nahi, strIkathA vigere vikathAone sarvathA tyAga kare, dareka kArya upayoga pUrvaka karavuM asat pralApI puruSonA bolavA upara dhyAna ApavuM nahi, mithyA abhinivezane sarvathA tyAga kare, strI, Sa, pazu vigerene jyAM nivAsa hoya tevA sthAnamAM sAdhumahAtmAe rahevuM nahi, jyAM besIne uThI gaI hoya te sthAnamAM sAdhue be ghaDI sudhI besavuM nahi, netra vigere indriyedvArA - Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 tasvAkhyAna onAM ramaNIya apAMga jovAM nahi gahasthAvasthAmAM karelI kIDAne sAdhu-avasthAmAM saMbhAravI nahi, jethI Indriye unmatta thAya e AhAra vAparavo nahi, pramANathI adhika AhAra vApara nahi, zarIra ane upakaraNanI zebhAne tyAga kare, samyagadarzana, samyajJAna,samAritrarUpa mokSamArgane vAravAra abhyAsa kare. jyAM sI puruSa kIDA karatAM hoya, kevala bhIMtanuM ja AMtarUM hoya ane zabda paNa saMbhaLAtA hoya evA sthAnamAM paNa sAdhue rahevuM nahi. deza, gAma, kula vigeremAM pratibandha rAkhyA sivAya mUccharahitapaNe ane kaI paNa vAhanane Azraya lIdhA sivAya, pitAnI upAdhi pite upAya pagathI vihAra kare. gRhastha lokee pitAnA mATe dharmadhyAna karavA sArU banAvela upAzraya vigeremAM rahevuM, sthAnanI paNa AjJA meLavIne ja rahevuMzeSakALamAM mAsakampanI maryAdA barAbara sAcavavI. tethI adhika rahevuM nahi, kAraNe yatanA rAkhavI. cakravati jevA rAjAonI Rddhi dekhI tene mATe nidAna karI karelI tapasyAnA phalane I nAkhavuM nahi, vidhipUrvaka svAdhyAyadhyAna nirantara karavuM. AvazyakakiyA, pratilekhanA vigere kAryamAM lagAra paNa pramAda kare nahi. bAra bhejavALI tapasyAmAMthI kaI paNa tapasyA jarUra zakti anusAra karavI. dareka kriyAmAM guNadeSane vicAra karI pravRtti karavI. dharmanA mUlabhUta kSamA, mArdava, Arjava, nirlobhatA vigere guNonuM pAlana karavuM. atyAra sudhI meM zuM karyuM, mAre have zuM karavAnuM bAkI che ane hAla taratamAM mAre zuM karavA egya che, Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. maiM tapasyA karI che ke nahi-AvA prakArane vicAra sAdhue prAtaHkAlamAM uThI karavA. upasargone sahana karavA. sathA bhayanA tyAga karavA. navA navA abhigrahene vidhipUrvaka grahaNa karavA. peAtAnA sahunanane yAgya uttama dhyAnanuM avala'mana karavuM. chevaTe zarIranu sAmarthya, cittanI vRtti ane sahAya saMpattinA vicAra karI dravyabhAvathI salekhanA karavI. antima avasthAmAM AlecanApUrvaka vratanuM uccAraNa karI tamAma jIvonI sAthe kSamAyAcanA karI, zubhabhAvanApUrvaka paMca parameSThInuM smaraNa karI, cAra zaraNatu' avalakhana karI, cAra AhAranA tyAgapU ka zarIrane paNa tyAga karavA. yathAcita samaye utsa apavAda-mArgamAMthI je mAga sevana karavAne hoya te mAna sevana karavuM. A tamAma sApekSa yatidhamanA arthAt sthavirakalpanA AcArA deza, kSetra, kALa ane bhAvanA vicAra karI pALavAnA che. nirapekSa yatidharmanA AcAra. pravRtti-nivRttirUpa kAryoMne vItarAgapradarzita AgamAnA anusAre ja karavAM, jinakalpanA AcAramAM pradarzita upadhi sivAya adhika kai paNa rAkhavu* nahi, rAgI-avasthAmAM paNa rAgane dUra karavA mATe kAI upAyanu sevana karavu' nahi, sthavirakalpika sAdhuo mATe utsarga ane apavAda ane mArgonu yathAcita samaye sevavAnuM pharamAna che, parantu jinakalpi sAdhuo mATe te apavAdamArganA tyAgapUrvaka utsaga mAga Jain Educationa International 35 For Personal and Private Use Only Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tasvAkhyAna. ja avalaMbana mukhyathI batAvavAmAM Avela che. aparicita gAma, nagara vigeremAM eka be rAtrithI adhika rahevAmAM paNa aDacaNa nathI ane paricita sthAnamAM te eka rAtrithI vadhAre rahevAnuM pharamAna nathI. trIjI risImAM bhikSA mATe bramaNa karavuM, ane sthavirakalpika mATe te je gAmamAM gahasthane bhajana karavAne samaya hoya te samaye bhikSA mATe javuM, ane prAye karI kAryotsargamAM ja rahevAnuM tene mATe pharamAna che. ziSyasaMpradAya anAvavAne teone adhikAra che ja nahi. eka be vAkya sivAya vizeSa dezanA ApavAne paNa teone adhikAra nathI. nirantara apramattabhAvamAM rahevuM. dharmadhyAna vigere dhyAnamAM ja manane lagAvavuM. A sthavirakalpa ane jinakalpanI vizeSarUpathI oLakhANamokSamArgane anukula zuddha pariNAmamAM je vartatA haya, svapara darzananA jJAnamAM pAraMgata haya, upazama vigere labdhi. vALA hoya, bIjAnA hitamAM nirantara udyamazIla hAya, hRdaya atyaMta gaMbhIra hAya, AtmapariNati nimala heya, pramAda ane AlasyathI rahita haya, mekSanA bIjabhUta samyakatvanI prApti karAvavAmAM prayatnazIla hoya, pitAne AtmA je zubha rogamAM joDele haya, AcArya, upAdhyAya, pravartaka, vira, gaNAvachedaka A pAMca padamAMthI kaI paNa eka padanI yogyatA dharAvavAvALA hoya evA yati mahAtmAne sApekSayatidharmarUpa vikalpa zreSTha che. kica,saMpUrNa dazapUrvanA jJAnathI prAraMbhIne saMpUrNa daSTivA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. kanA jJAnavALAne mATe jinakalpane niSedha paNa karavAmAM AvyA che. tenuM kAraNa e che je dharmopadeza, dIkSA ApI bhavyAtmAnuM kalyANa karAvavuM vigere paropakAra sthavirakalpa dvArA ja vizeSa RpathI thaI zake che. A adhikAra dharma saMnyAsavALA sthavira kavipakane samaja. - have jinakalpane adhikAra kone che te samajAvavAmAM Ave che. navamA pUrvanA trIjA vastu nAmanA prakaraNavizeSathI laine dazamA pUrvathI kaMIka eAchA jJAnavALe hoya, sthavirakalpanA sapUrNa guNathI yukta haya, AcArya, upAdhyAya, pravartaka, vira, gaNAvI chedakamAMthI ke eka paNa suziSya niSpanna thayA bAda, kaI paNa te sivAya bIjuM sAdhavA lAyaka kArya sAdhavAnuM bAkI na hoya, prathama saMhananavALe haya, mananI daDhatA paNa ghaNI majabUta hoya ane vicArane lagAramAtra paNa gopavavAvALe na hoya, pAMca prakArathI jinakalpanI tulanA karI potAnA AtmAnI barAbara parIkSA karelI hoya, ane mAre vItarAganI ja AjJA pramANa che evA pariNAmathI samyagadAna -jJAnacAritrarUpa roganI vRddhi mATe utsAhazIla heya, ane jenI pAse uttama prakAranI labdhi heya, tevA yati mahAtmAne mATe jinakalpa zreSTha che. A jinakalpamAge prathama saMhAna zarIravALA sivAya bIjA zarIravALAthI grahaNa karI zakAya tema che ja nahi, mATe vartamAna kALamAM tevA prakAranA zarIra vigerenA abhAve tene paNa abhAva samaja. sthavirakalpamAM Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Be tattvAkhyAna. tevA prakAranA zarIra vigerenI apekSA na hovAthI te kharAkhara vartImAna kAlamAM paNa vidyamAna che. svaparanA upakAra mATe te kalpa ghaNAja uttama che. A baMne mAnu* pratipAdana AcArAMgasUtra. pravacana sArAddhAra, vizeSAvazyaka, dhama'bindu vigere granthAmAM vistA rathI che, paraMtu A lakhANa te mukhyarUpathI dharmabindunA AdhAre karavAmAM Avela che. temaja gRhasthanA AcAra je ke upAsakadazAMgasUtra, ceogazAstra, zrAddhaguNavivaraNu, dharmabindu vagere granthAmAM vistArathI batAvavAmAM Avya che, te paNa atra te dhama bindumAMthI mukhya bhAga laIne vivecana karavAmAM Avyu che. vizeSa IcchAvALAoe prakAzita granthA joi vizeSa jJAna meLavavuM. te granthA paNa mudrita hAvAthI maLI zake tema che. iti zamU. 16 me prastAva samAsa, Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAva 17 me, sALamA prastAvanI aMdara jainadarzananA gRhastha ane sAdhu-e enA AcAranuM sakSepathI nirUpaNa karavAmAM Avyu. have cAlatA prastAvamAM janAnA matavya padArthonuM vivecana karatAM pahelAM prathama pramANanu* nirUpaNa karavuM ucita hovAthI tenu svarUpa samajAvavAmAM Ave che. pramANanuM nirUpaNa. svaparavyavasAyi jJAnaM pramANam / syAdvAdaratnAkara pra0 pari. sU. ra. bhAvArtha jJAnanA svarUpane ane tethI bhinna ghaTa, peTa vigere bAhya padArtho te baMnenA nizcaya karAvavAvALuM je jJAna hoya tene pramANa kahevAmAM Ave che. sUrya', pradIpa, latraNa vigerenI mAphaka jevI rIte sUca, pradIpa vigere padArtho peAtAne ane paranA prakAza karavAvALA che tathA lavaNu jema peAtAne ane parane sarasa banAvavAvALuM che; tevI rIte je svaparane nizcaya karAvavAvALuM Aya teja jJAna pramANurUpa kahevAya. jJAnane acetana (prakRtinA dharmarUpa ) mAnavAvALA sAMkhyamatanA nirAkaraNa mATe tathA jJAna hamezAM pakSa ja Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 tattvAkhyAna. che evI mAnyatAvALA mImAMsakanA matane dUra karavA mATesUtramAM 'sva'padma mUkavAmAM AvyuM che. tethI e samajavAnu che je jJAna AtmAthI katha'cit abhinna che. mAthI e spaSTa samajAya tema che ke jyAre AtmA cetana che tyAre tenAthI katha'cit abhinna jJAna pAte acetana che ema kahevAne kA buddhizALI sAhasa karI zake ? dravyapradIpamAM te vAta yuktipuraHsara samajAvavAmAM AvI che tathA jJAna jyAre svasa vedha che tyAre hamezAM te parAkSa ja che e vAta paNa manAma diramAM kevI rIte nivAsa karI zake ? mATe A me pakSe yuktibAdhita che ema khUba dhyAnamAM rAkhavuM. sUtramAM parazabdanA prayoga jJAnAdvaita vAhinA nirAkaraNa mATe karavAmAM Avela che te vAta samajAvavAmAM Ave che. jJAnarUpa cetana padArthanI mAphaka jaDa padArtho paNa jagamAM ananta che tenuM pratipAdana aiAddhanI samAlAcanAnA avasaramAM A graMthanA pUrvAdha mAM savistara karavAmAM Avela che. dUrathI vastu dRSTigocara thavAthI A kaika che evA sattAmAtranA pratibhAsarUpa nirvikalpaka dana tarIke sAmAnya upayegarUpa jJAnane pramANurUpe mAnavAvALA baddha DhAkAnI ane jaDa evA sanikane pramANurUpa mAnavAvALA naiyAyika leAkAnI mAnyatA yukitavikala che ema jaNAvavAnI khAtara sUtramAM jJAnapada mUkavAmAM Avela che. tethI e sama javAnu' che je nivi kalpaka jJAna te darzanarUpa hovAthI te dvArA jyAre vastunI oLakhANa ja yathArtha rIte thatI nathI tyAre pravRtti-nivRtti thavAnI te vAtaja zI karavI ? mATe Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. nivikalpaka jJAnane pramANarUpe kAi paNa rIte mAnI zakAya tema nathI. je jJAna vastunI yathArtha rIte vizeSarUpathI oLa- khANa karAve teja jJAna pramANurUpa kahI zakAya. staMbha, patthara ane ghaTa,paTanI mAphka ja evA sanika ne jo pramANurUpe mAnavAmAM Ave te ghaTa, 58 vigere jaDa padArthIe zeA aSarAdha karyAM ? kAraNake jaDapaNu ane sanika ghaTa, paTa vige rUmAM jyAre sarakhuM ja che tyAre evI zI rAjAjJA che ke ekane pramANurUpe mAnavuM ane bIjA jaDane nahi mAnavuM ? sATe kAI paNa rIte jaDa padArthane pramANurUpe svIkArI zakAya tema nathI. vastunA nizcAyakamAM vandhyAputra samAna saMzaya, viSacya ane anadhyavasAya jJAnane dUra karavA mATe pramANunA lakSamAM vyavasAyipada mUkavAmAM Avela che. ki`ca, A vAta paNa prAsa'gika maLa Ave tema che ke sukha ane sukhasAdhana sAmagrIrUpe upAdeya padAne gratuNu karavAmAM samatha hoya tathA duHkha ane dukhasAdhana sAmagrIrUpa haiyapadArthane tyAga karavAmAM je samatha hoya teja jJAna vAstavika rIte pramANurUpa hoi zake, sa nika vigere jaDa padArthone pramANurUpa mAnavAmAM jyAre kAI paNa yukti nathI tyAre tene pramANa kevI rIte mAnI zakAya ? kAraNa ke pramANa te jJAna ja hoI zake, ajJAna te chu kadApi nahi. kica, pramANurUpe mAnela jJAna paNa nizcayAtmaka hovu joie, parantu sazaya, viSaya ane anadhyavasAyarUpa nahi. have anukrame te traNanu svarUpa samajAvavAmAM Ave che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra tattvAkhyAna. saMzayanuM nirUpaNa. jyAM padAnA nizcaya karAvavAmAM sAdhakamUta athavA bAdhakarUpa vizadhI- A bemAMthI koi paNa pramANa upasthita na hoya tevA sthalamAM anizcita aneka dharmone avalakhana karavAvALuM hoya, ane kAi paNa eka dharmane laine pravRtti agara nivRtti A bemAMthI eka paNa kArya karavAmAM asamartha je jJAnavizeSa hoya tene sa*zaya kahevAmAM Ave che. jema lRrathI purUSa jevI AkRtivALI vyakti draSTigocara AvavAthI A lAkaDu che ke purUSa che evI dolAyamAna pratIti utpanna thAya che tevA jJAnadvArA purUSapaNAnuM sAdhaka koi paNa pramANu nahi hovAthI purUSanA paNa nizcaya thaI zakatA nathI tathA tenA AdhakabhUta koi pramANu nahi hevAthI lAkaDA vigerene paNa nizcaya thaI zakatA nathI; ane nizcayanA abhAvamAM purUSanu jene pratyeAjana che tenI pravRtti tathA jene tenu pracAjana nathI te vyaktinI temAMthI nivRtti A emAMthI kaMI paNa kArya thaya zamavAnuM nahi. mATe tevA sthalamAM te jJAnane saMzayarUpa kahevAmAM Ave che. viparyayanuM nirUpaNu, ayathA paNAmAM cathApaNAnA je nirNaya tevu nAma viSaya samajavu. dUra rahela chIpamAM cAMdI jevA caLakATa mAlUma paDavAthI cAMdInuM jJAna thAya te, mRga tRSNAthI jalanu jJAna, dUrathI DhArI dekhavAthI sapana Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. jJAna, AtmAthI kathacit bhinnabhinna jJAnamAM sarvazA. AtmAthI jJAna bhinna che athavA sarvathA abhinna che evuM je jJAna, kathaMcit nityAnitya-AtmAnI aMdara sarvathA AtmA nitya che athavA anitya che evuM je jJAna kathaMcita nityAnitya tamAma padArthomAM amuka sarvathA nitya che, amuka sarvathA nitya ja che athavA tamAma sarvathA nityaja che athavA tamAma sarvathA anitya ja che evuM jJAna te tamAma jJAna viSa AyarUpa samajavAM. adhyavasAyanuM nirUpaNa bIje ThekANe mana lAgeluM hovAthI padArthanuM yathArtha rIte je bhAna na thAya te anadhyavasAya samaja. jema rastAmAM cAlatA purUSanuM mana bIje ThekANe lAgeluM hovAthI tRNane sparza thavAthI tenA manamAM e vicAra thAya che ke mane keIne svaza thayo khare, parantu kaI vastune thaye te khyAlamAM hete na thI tevA jJAnane adhyavasAya kahevAmAM Ave che. uparyuMkata jJAnamAM prAmANya te kahevAya ke je jJAnamAM prameyanuM avyabhicArIpaNuM hAya arthAt prameyane ja je viSaya karavApaNuM te jJAnamAM prAmANya samajavuM. te pramANunA be bheda che. 1 pratyakSa pramANa ane 2 parAkSa pramANa pratyakSapramANunuM nirUpaNa, pratyakSanA be bheda che. eka sAMvyAvahArika pratyakSa ane Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 tavAkhyAna, bIjuM pAramArthika pratyakSa. A bemAM paNa prathama pAramArthika pratyakSanuM svarUpa samajAvavAmAM Ave che. A pAMca Indriyo ane mana e bemAMthI koInI paNa apekSA rAkhyA sivAya arthAt AtmAthI bhinna bIjI koI paNa bAhya vastunI apekSA rAkhyA sivAya je jJAna dvArA padArthane vAstavika rIte AtmAne sAkSAtkAra thAya tene pAramArthika pratyakSa samajavuM. tenA be bheda che. eka sakalapratyakSa ane bIjuM vikala pratyakSa. je jJAna dvArA jagatamAM rahela rUpI-arUpImAMthI kevala rUpI padArthane ja AtmAne sAkSAtkAra thAya te vikala pratyakSa kahevAya. tenA paNa be bheda che. eka avadhipratyakSa ane bIjuM mana:paryAyapratyakSa. A avadhijJAnAvaraNIya karmane sopazama thavAthI deva ane nAraka jIne pradhAnapaNe bhavarUpa nimittane laIne ane ejA ne samyagadarzana vigere guNene laIne rUpI dravya mAtrane vizeSarUpathI prakAza karavAvALuM je jJAna utpanna thAya te avadhipratyakSa kahevAya. tenA avAntara ghaNA bhedo che. te atra kahevAmAM AvyA nathI. vizeSa icchAvALAne vizeSAvazyakanuM jJAnaprakaraNa jevAthI vizeSa mAhitI maLI zakaze. mana paryayajJAnAvaraNIya karmanA kSayapazamane laIne uttama labdhivaMta ane nirmala apramatta bhAvanA cAritravALA maharSine saMjJI paMcendriya jIvee manana karavA mATe grahaNa karelA mane vargaNa dravyane sAkSAtkAra je jJAna dvArA thAya tene mana payayajJAna kahevAmAM Ave che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzane. sala pratyakSanuM svarUpa, samyagadarzana, samyaga jJAna, samyakjhAritrarUpa utkRSTa Abhyantara sAmagrI, ane Aryadeza, jinakAlika manuSyabhava, prathama sahaMnana vigere bAhya sAmagrI A baMne prakAranI utkRSTa sAmagrInA vazathI saMpUrNa ghAtakarmane kSaya thavAthI sUma, bhAdara, prakaTa, vyavahita vigere tamAma arUpI kAlekane vizeSarUpathI sAkSAtkAra karAvavAvALuM je jJAna utpanna thAya te kevalajJAna kahevAya; jene AvA prakAranuM jJAna heya teja vyakti sarvajJa kahevAya. sAMvyAvahArika pratyakSanuM nirUpaNa. Indriya ane anindriya dvArA yogya sthAnamAM rahela padAne vizeSarUpathI nizcaya karAvavAvALuM je jJAna hoya te vyAvahArika pratyakSa kahevAya. pAramAvikapaNe te A jJAnane paNa parAkSa ja samajavAnuM che. tenA cAra bheda che.avagraha,Iha apAya ane dhAraNA. sAmAnya vizeSarUpa vastune viSaya rUpe samajavI. cakSu vigere indriya ane mana tene viSayI jANavuM. te baMnene bhAnti vagarane je saMbadha arthAta viSaya ane viSayane rogya dezamAM brAnti vinAne je saMbandha ane te dvArA utpanna thayela tathA padArthanA saMpUrNa vizeSarUpamAM udAsIna ane kevala sattAmAtra viSayavALe je nirAkAra zodha athavA dUrathI kaMIka mAlUma paDe che e je nirAkAra baMdha tene darzana samajavuM, ane tenI pachI tarataja utpanna thayela Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tajyAkhyAna. tathA sAmAnya sattAnI apekSAe manuSyatvarUpa vizeSa sattAthI cukata vastunA bedhane avagraha kahevAmAM Ave che ane tyAra bAda avagraha dvArA grahaNa karela manuSyatva jAtiva LI vyakti na bhASA, veSa, AkAra vigere dvArA vicAra kare che A vyakti kayA dezanI hevI joIe. evI rIte teja vyakitane vizeSarUpathI jANavAnI jijJAsAne IhA kahevAmAM Ave che. AvA prakAranI IhAne saMzayarUpa samajavI nahi, kAraNa ke saMzayanI aMdara te sAdhaka-bAdhaka keI paNa pramANa upasthita na hovAthI kaI paNa padArthanA nirNayanI IcchA ja thatI nathI, ane ihAnI aMdara te bhASA, veSa, AkAra vigere sAdhaka pramANe padArthane vizeSarUpathI siddha karavA mATe maLatAM chevAthI vizeSanI jijJAsA thAya te vAta saMbhavita che. kica, IhA te saMzayanA uttarakAlamAM thavAvALI havAthI kathaMcita ApasamAM kArya-kAraNabhAva paNa saMbhavI zake che. mATe saMzaya ane ihAne bheda samaja. je padArthane nirNaya karavA prathama jijJAsA thaI hatI, tene sAdhana pramANe dvArA cekasa karavuM je A manuSya amuka dezane ja che, amuka dezane nathI. AvA prakAranA nizcayAtmaka jJAnane apAya kahevAmAM Ave che. " apAya dvArA nirNata padArthamAM je satata upaga rAkhavi arthAt tene daDharUpe dhAraNa karavuM te dhAraNa kahevAya. A uparyukata vyAvahArika pratyakSanA traNa bheda paNa bIjI rIte batAvavAmAM Ave che. IndriyapratyakSa, anindriya pratyakSa ane Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. ubhayapratyakSa eke indriya jIthI laIne jene mana nathI evA asaMjJI paMcendriya sudhInA jIvane kevala indriyapratyakSa ja hoya che. jene jeTalI indriye heya tene te dvArA pratyakSa thAya che. valI vigerene ghasaMjJA dvArA vADa upara caDhavAnuM jJAna thAya che. ekAntamAM aMdhArAmAM beThelA manuSyane Indriceno vyApAra bIlakula nathI te paNa pUrve anubhavelA padArthonuM smaraNa thatuM hovAthI kevala manadvArA saMjJI paMcendriene je smRtijJAna thAya che te aniSkriya pratyakSa kahevAya. tathA Indriya ane mane dvArA je ghaTa, paTa vigerene anubhava thAya te ubhaya pratyakSa kahevAya. AvA prakAranA vyAvahArika pratyakSanI utpatti paNa dareka kAryanI mAphaka bAhA ane Abhyantara sAmacIne AdhIna che te samajAvavAmAM Ave che. je indriyadvArA je jJAna utpanna karavuM hoya te jJAnanuM AvAraka je karma tenA kSapazamarUpa bhAvendriya tathA vayantarAya karmane kSa5zama vigere Abhyantara kAraNe ane nivRtti, upakaraNarUpa divyendriye, A lekagya dezamAM padArthanuM avasthAna, mananuM AvyAkSepa paNuM vigere bAhya kAraNe A bane kAraNe maLavAthI vyAvahArika pratyakSane AvirbhAva thAya che. evI rIte darekanI bAhya Abhyantara sAmagrIne vicAra karI le. pakSapramANunuM nirUpaNa. * iddhi ane mana vigere paranI apekSA dvArA AtmAne je bedhavizeSa thAya te pakSapramANa kahevAya. arthAt je Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvAkhyAna. jJAna pedA karavAmAM AtmAthI bhinna bIjA padArthInI apekSA rahe te tamAma jJAna parAkSa ja kahevAya. A lakSaNathI vyAvahArika pratyakSa paNa vastugati vicAra karatAM parAkSa ja che ema khAsa dhyAnamAM rAkhavu. parAkSapramANanA bhedanuM nirUpaNa. smRti, pratyabhijJAna, tarka, anumAna ane Agama ema parAkSa pramANanA pAMca bheda pADavAmAM Ave che. smaraNa pramANanuM nirUpaNu, prathama anubhavela padArtha viSayaka Atmika zakitavizeSarUpa saskAranA prAdhakAlamAM te jinabiMba hatu, te juM kAI nahi, parantu vijayadhamasUri hatA evA je bedha mAtmAne thAya arthAt AvA prakAranu je yAda Avavu te smRtipramANa kahevAya. pra0 smaraNanA pratyabhijJAnapramANamAM antarbhAva thatA hAvAthI alaga mAnavAnI zI jarUra che ? u. pratyabhijJAna pramANu tazabda ane chaMdazrunde A ane zabdAdvArA Adha karAve che. te A dhama pALa che, te A jinadatta che ke jene ApaNe prathama joyA hatA. smaraNu te AlI tAntadvArA ja anubhUta vastunu bhAna karAve che, mATe smaraNa ane pratyabhijJAnamAM pheraphAra che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. pra. anubhavane AdhIna hovAthI smRtine pRthak pramANu rUpe kevI rIte mAnI zakAya? mATe smRti pRthak pramANurUpa nathI. u0 evI rIte kahevAthI te pramANanI kathAneja lepa thaI javAne, kAraNa ke anumAna pramANa paNa vyAptijJAna ane pakSamAM hetanuM darzana A bene AdhIna hovAthI te paNa pramANarUpe na manAvuM joIe. prave prathama anubhavela viSayenA pradarzana dvArA ane nizcaya karAvavAvALI smRti te padArthanA nizcayamAM pUrva anubhavane AdhIna-parataMtra havAthI pramANarUpa nathI ane anumAna jJAna te utpattimAM bIjAnI apekSA rAkhe che, te paNa pitAnA viSayamAM svataMtra havAthI pramANarUpa mAnavAmAM kaMI paNa aDacaNa nathI, mATe anumAna pramANa che ane smRti apramANa che. u0 upara batAvela nyAya smRtine paNa pramANarUpa mAnavAmAM jyAre sarakheja che tyAre ekane pramANarUpa mAnavuM ane bIjAne nahi e kaMI buddhimattA kahI zakAya nahi. jevI rIte anumAna jJAnettimAM vyApti vigerenI apekSA rAkhavAvALuM che ane pitAnA viSayamAM svataMtra che tevI rIte smRti paNa utpattimAM anubhavanI apekSA rAkhe che, te paNa potAnA viSayamAM pite svataMtra havAthI tene pramANarUpe mAnavAmAM zI aDacaNa che? AvI rIte smRtine pramANarUpe mAnavAmAM ghaNI yukti Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 tanvAkhyAna, ---- --- - - ----- - che, paraMtu te atra ApavAthI svataMtra eka graMtha thaI jAya mATe ApavAmAM Avela nathI. pratyabhijJAna pramANunuM nirUpaNuM anubhava ane samRtirUpa bane kAraNe dvArA utpanna thayela tathA tirya sAmAnya, UrdhvatA sAmAnya, visadaza pariNAma vigerene viSaya karavAvALuM je jJAna tene pratyabhijJAna kahevAmAM Ave che. dareka gAyamAM rahela tvarUpa sarakhA pariNAmane tiryasAmAnya samajavuM ane suvarNathI banAvela vIMTI, kaDuM, kaMdare vigere paryAmAM rahela anvayI rUpa suvarNa dravyane UrvatAsAmAnya samajavuM. evI rIte darekamAM ghaTAvavuM. - bhAvArtha-dareka gAyamAM athaoNt kALI, pILI, rAtI, dhoLI vigere dareka gAmamAM gotvanAmane pariNAma sarakhI rIte rahela che te tvapariNAmanuM nAma ja tiryasAmAnya samajavuM. uttarottara eka bIjAnI pachI anukrame utpanna thatA paryAyamAM rahela je anugata dravya arthAta anvayI rUpa dravya tenuM nAma urvatAsAmAnya samajavuM. have pratyabhijJAnane bhAvArtha samajAvavAmAM Ave che-anubhava tathA samRtithI utpanna thayela ane UrvatAsAmAnya, tiryaphasAmAnya, visadaza pariNAma vigere viSayavALA saMkalanArUpa jJAnane pratyabhijJAna kahevAmAM Ave che. te A jinadatta che, tenA jevI A gAya che, gAyanA je A rejha che, gAyathI vilakSaNa A pADe che vigere tenAM udAharaNe samajavAM. have anubhava, smRti ane pratyabhijJAna A traNanA bheda samajAvavAmAM Ave che Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. anubhava, daSTigocara rahela vastune IdaMzabdadvArA baMdha karAve che. jema A ghaTa che, A kapaDuM che, A jinadatta che-A tamAma anubhavanAM udAharaNe samajavAM. smRti, parAkSa vastune tatazabdadvArA bodha karAve che -te jinapAla mane yAda Ave che, te dharma pAla hata-vigere tenAM udAharaNa samajavAM. ekavAra anubhavela vastu pharIthI jyAre te ApaNI daSTigocara thAya tyAre tene joIne Ida zabadakArA ane tazabdadvArA ema ekI sAthe baMne zabdadvArA je ApaNane vastunuM jJAna thAya te pratyabhijJAna pramANa samajavuM-te A kaDAnuM sonuM che ke jene ApaNe vIMTInA AkAramAM joyuM hatuM, te A kALI gAyamAM getva nAmane dharma che ke jene ApaNane ghaLI gAyamAM paNa jinadatta paMDita dvArA anubhava thaye hatuM, te A jinadatta che ke jene ApaNane pATalIputramAM paricaya thaye hatuM, te A gAyanA je rojha che ke jenuM svarUpa ApaNe pelA jaMgalI pAse jAyuM hatuM, te A pADe gAyathI vilakSaNa che ke jenuM svarUpa ApaNe bharavADa pAsethI jANyuM hatuM, te A dharmabhraSTa ane zraddhAhIna vyakti che, ke jenA vicAre prathama ApaNA sAMbhaLavAmAM AvyA hatA-vigere tamAma udAharaNe pratyabhijJAnanAM jANI levAM. - prava gAyanA je A rejha che A viSaya te upamAna pramANane hevAthI ene pratyabhijJAna kevI rIte kahI zakAya ? Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para tattvAkhyAna, u. gAyanA je A rejha che AvA prakAranA jJAnane upamAna pramANarUpa jyAre mAnavAmAM AvyuM, tyAre gAyathI vilakSaNa A pADe che, gardabhathI vilakSaNa A uMTa che AvA prakAranA jJAna mATe bIjuM kayuM pramANamAnaze tene paNa Apa lekene vicAra jarUra kare paDaze. mATe upamAna pramANane alaga na mAnatAM te baMne pratyabhijJAna pramANanI antargata che ema mAnavuM ane te sarvottama lAge che. prarejhane joIne gAyanA jevI A vyakti che, evuM jJAna che ke pratyakSanA phaLarUpa che, te paNa saMjJAsaMjJInA saMbandhanA pratipattirUpa phala mATe upamAna pramANa mAnavAnI AvazyakatA jarUra rahe che arthAt gavayazabda A vyaktine vAcaka che ane A vyakti pote vAcya che evuM jJAna karavA mATe upamAna pramANane alaga mAnavAmAM Ave che. u. mahiSane joIne A vyakti gAyathI vilakSaNa che, evuM jJAna je ke pratyakSanuM phaLa che te paNa A vyakti gAyathI vilakSaNa che arthAta ge zabda A vyaktine vAcaka nathI tema tevA prakAranuM vApaNuM paNa temAM nathI AvA prakAranA saMjJAsaMjJInA saMbandhanA pratipattirUpa phaLa mATe jarUra bIjuM pramANa alaga mAnavuM ja paDaze. evI zI rAjAjJA che, ke eka saMjJAsaMjJInA saMbandhane jaNAvavAnI khAtara pramANunAranI kalpanA karavI ane bIjAne mATe na karavI ? mATe A tamAma dUSaNajALamAMthI bacavA mATe pratyabhijJAnane ja pramANarUpa mAnavuM sarvottama che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana - 53 takapramANunuM nirUpaNa. vyAptijJAnanA grAhakane tarka kahevAmAM Ave che. te tarka tamAma deza-kAlane avalaMbIne vyAtijJAna karAve che. daSTAnDa tarIke je je ThekANe dhUma heya te tamAma ThekANe agni have joIe, kAraNa ke je ThekANe agni hete nathI te ThekANe dhUma utpanna thAya te agni dhUmanuM kAraNa che ane dhUma agninuM kArya che A je anubhavasiddha kAryakAraNabhAva vyavahAra che, tene jagatamAMthI uccheda thavAne. A vAta tarkane pramANa mAnyA sivAya kevI rIte ghaTI zake tene vicAra karaze. AthI e bhAva nIkaLe ke dareka dezamAM ane dareka kALamAM raheluM agni ane dhUmanA vyApyavyApaka nAmanA saMbandhanuM jJAna, takane svataMtra pramANa mAnyA sivAya thaI zake nahi. je tarkane apramANarUpa mAnavAmAM Ave che te dvArA sarvadezaviSayaka ane sarvakAlaviSayaka thatuM je vyAptijJAna te paNa apramANarUpa ja TharavAnuM kAraNa ke jenuM kAraNa apramANarUpa hoya te kArya pite prAmANika che, ema kevI rIte mAnI zakAya? ane tevA aprAmANika vyAtijJAna dvArA thatuM je anumAna te paNa vadhyAputra jevuM samajavuM. mATe tarka paNa svataMtra pramANa che ema jarUra mAnavuM joIe. have anumAna dvArA tarkamAM pramANutA siddha karavAmAM Ave che. pramANunA viSayane parizadhana karavAvALe hevAthI anumAnanI mAphaka tarka paNa svataMtra pramANarUpa che. je pramANunA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 tattvAkhyAna. viSayanA parizeAdhaka na hoya te pramANarUpa na heAvA joie. jema viSa yajJAna vigere prakRtamAM tarka paNa anumAna pramANunA sAdhakabhUta vyAptirUpa viSayane parizeAdhaka hovAthI tene pramANurUpe kema na mAnI zakAya ? athavA pramANanA anugrAhaka hAvAthI pratyakSa tathA anumAnanI mAphaka tarka paNa svataMtra pramANurUpa che. je pramANane anugrAhaka na hoya te pramANurUpa paNa na hoya-jema chIpamAM cAMdInA jJAnarUpa viSaca vigere. mATe pratyakSa ane anumAnanI mAphaka tarkane paNa svataMtra pramANurUpa jarUra mAnavA joie. ki'ca, jevI rIte vyAptijJAna karAvavAmAM tarka upayogI che, tevI rIte vAcya-vAcakabhAva saanyanuM jJAna karAvavAmAM paNa taka upayegI che. amuka zabda amuka arthanA vAcaka che, amuka padArthamAM vAcyatA che--AvA prakAranuM jJAna tarkathI thai zake che.tathA je leAko tarka ne pramANarUpa mAnatA nathI teonA matamAM sazUnyatAnA prasaMga paNa jarUra AvavAnA, te samajAvavAmAM Ave che-jo tane pramANa-rUpa mAnavAmAM na Ave te tenAthI upajInya anumAna paNu havAmAM uDI javAnuM, kAraNa ke anumAna vyAptijJAnane AdhIna che ane vyAptijJAna mATe tarka sivAya khIjo koI paNa upAya nathI tyAre kahA ke tarkane pramANa mAnyA sivAya anumAna koi paNa rIte thai zake kharU ? arthAt khIlakula nahi. tathA pratyakSamAM paNa tanI upacAgitA batAvavAmAM Ave che. pratyakSathI padArthane joyA khAda koi ThekANe savAdane laine A padArtha prAmANika che ane khIje ThekANe vasavAda thavAthI A Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. padArtha aprAmANika che, AvA prakAranI vyavasthA pramAtA tarkane pramANurUpa mAnyA sivAya kevI rIte karI zake ? mATe tarkane pramANa mAnyA sivAya pratyakSamAM paNa ghaNI aDacaNA AvavAnI. tathA vyAptijJAnanA grAhaka tarkanA abhAvamAM jyAre pratyakSa ane anumAnanA prANa cAlyA gayA, tyAre te sivAya prameyanI vyavasthA kevI rIte thaI zakavAnI? AvA prakAranA sarva upadravathI bacavA mATe tarka pramANu jarUra mAnavu joie. anumAnapramANanuM nirUpaNa. sAdhana vigere sAmagrIdvArA sAdhyanA jJAnane anumAna kahevAmAM Ave che. 15 bhAvA-sAdhananuM grahaNa ane vyAptinuM smaraNa vigera meLavyA mAtu jevaDe sAdhya jJAnane ni ya thAya te anumAna kahevAya. anumAnanA be bhedru che. eka svAthyanumAna, bIjuM parAthaeNnumAna, kAipaNa pramANadvArA hetunA niNaeNya karI vyAptinA je prathama tarkathI vicAra karavAmAM Ave che te tamAma sAmagrIdvArA arthAt hetu ane vyAptinuM smaraNa te baMne dvArA je sAdhyanu niHsaMdeha jJAna thAya te svAthyanumAna kahevAya. hetunu svarUpa. sAdhya sivAya jenI utpatti thai zakeja nahi te hatu kahevAya. arthAt sAdhya dharma vagara utpanna na thaI zake te hetu samajavA, parantu aiddha leAkAe kalpita traNa rUpe tathA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pada tattvAkhyAna, w taiyAyika lekee kapelAM pAMca rUpi jemAM hoya te hetu sAce kahevAya e kathana dUSaNagrasta hovAthI anAdaraNuya samajavuM. tenuM pratipAdana pUrvArdhamAM sArI rIte karavAmAM Avela che. " sAdhyanuM svarUpa pratyakSa vigere pramANethI je bAdhita na hoya ane nizcita paNa prathama na hoya tathA sAdhyarUpe je ISTa hoya te sAcuM sAdhya kahevAya; tethI e paNa samajavAnuM che ke zaMkita, viparIta, anadhyavasita tathA pramANethI bAdhita hoya te sAdhyarUpe lekhAya nahi, ane vyAptinA grahaNa samayamAM siddha hoya te paNa sAdhyarUpa manAya nahi; AthI e paNa vyakta thAya che ke jyAM jyAM dhUma hoya tyAM tyAM agninI mAphaka parvata paNa hovo joIe evo niyama nathI. dharmi(pakSa)nuM svarUpa, anumAnathI utpanna thayela pramitinA viSayarUpa ane vyAptikAlanI apekSAe sAdhyapaNue abhimata dharmathI je yukta hoya te dhami kahevAya. te dharminI prasiddhi ke ThekANe vikalpathI ane kaI ThekANe pramANuthI tathA koI ThekANe ubhayathI paNa jovAmAM Ave che. anumAnathI prathama pramANa athavA apramANadvArA jJAnanA viSayarUpe jene nirNaya karavAmAM AvyuM nathI arthAta anumAnanI pUrvamAM pramANa athavA apramANudvArA nirNaya karyA sivAya kevala pratIti vi Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. S jaya je dhami hoya te vikalpasiddha dharma samajavuM. pratyakSa vigere kaI paNa pramANa dvArA nirNaya karelA dhamine prasiddha dhami kahevAmAM Ave che, ane vikalpa tathA pramANe A bethI jenI prasiddhi hoya te ubhayasiddha samaje. have anukrame tamAmanAM udAharaNa ApavAmAM Ave che. sarvajJanuM astipaNuM anumAnanI pUrvamAM pratyakSa vigere pramANathI siddha nathI, kintu pratItimAtra siddha che arthAta kevala buddhi viSaya mAtra hovAthI sarvajJarUpa dharmane vikalpasiddha samaja. A parvata agnivALe che-A ThekANe parvatarUpa dharmi pratyakSapramANu dvArA prasiddha hovAthI tene pramANasiddha samaja. kAryapaNuM hovAthI zabda pariNAmI che, A ThekANe vidyamAna zabda te pratyakSathI jANI zakAya tema che, paraMtu bhUta-bhaviSyakAlanA zabda vikalpagamya hovAthI sAmAnya rIte zabdarUpa dharmine ubhayasiddha samajave. - have anumAnane niSkarSa samajAvavAmAM Ave che- bIjAe batAvela sAdhana prayoga vigerenI apekSA sivAya pitAnI meLe nirNata je avinAbhAva saMbandha ane sAdhana A be dvArA sAdhyanuM je jJAna karavuM te svArthInu mAna samajavuM. pakSapraga-hetune praga-e dvArA bIjAne je sAdhyanuM jJAna karAvavuM te parArthInumAna kahevAya. arthAt pakSavacana ane hetuvacana A be dvArA bIjAne sAdhyanuM jJAna karAvavuM te parArthonumAna samajavuM. vyutpanamativALAne pAMca Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yuTa tattvAkhyAna avayaveAmAMthI e avayava anumAnajJAna pedA karAvavAmAM sapUrNa che, tene vizeSanI jarUra nathI. ane avyutpannamativALAne tA dRSTAnta, upanaya ane nigamananA paNa prayoga karavAmAM Ave che. pAMca avayavanuM svarUpa. anumeya dhama thI yukata dhami ne pakSa kahevAmAM Ave che.ane koi ThekANe anumeya dharmamAtrane paNa pakSa kahevAmAM Ave che. sAmAnyarUpathI AdhAranuM jJAna haiAya te paNa pava ta vigere vizeSa vizeSa mi ane dharmane jANavAnI khAtara A ThekANe dhUma che evA hetunA upasa hAravacananI mAphaka nizcayathI sAdhya dharmanI dharmitA ane dhatAnI siddhine mATe pakSaprayoga karavA jarUranA che. pakSaprayogane bIjA lAkA pratijJAnA nAmathI oLakhAveche. sAdhyadhama yukta AdhAranuM jJAna karAvavu' teja pratijJAvAkayanI matalaba che. AvA prakAranA pakSaprayAga ane hetuprayAgarUpa e avayavo ja anumAnanA aMgabhUta che ane maMdabuddhivALAne mATe pAMca avayaveA dvArA paNa anumAna karAvavAmAM Ave che. hetuprayAganA be bheda che. eka tathA5ttirUpa ane strIjo anyathApapattirUpa. sAdhyanI sadbhAvadazAmAMja hetunA sadbhAvane tathApapatti kahevAmAM Ave che, ane sAdhyanI asadbhAvadazAmAM hetunA asadbhAvane anyathApapatti kahevAmAM Ave che arthAt sAdhyanI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. vidyamAnadazAmAM ja hetunI upapatti te tApapatti ane sAdhyanI abhAvadazAmAM hetunI anupatti te anya papatti. have tenAM udAharaNa ApavAmAM Ave che. jema-A rasoDuM dhUma sahita agnivALuM che. A ThekANe dhUmanI utpatti agni hoya teja thaI zakavAnI, ane agni na hoya te dhUmanI utpatti paNa nahi ja thavAnI. A baMne hetanA pragamAMthI jyAM je ghaTe tyAM te kara, eka sAthe be prayoga karavAnI kaMI paNa jarUra nathI. pradarekane samajAvavAnI khAtara daSTAnta vigerene prayoga jarUra karavuM joIe. u0 pakSaprAga ane hetuprayoga dvArA buddhizAline jyAre sAdhyanuM jJAna thatuM hoya tyAre tene mATe daSTAnta vigerenI kaMi paNa jarUra nathI e sahaja samajI zakAya tema che. pra. hetu ane sAdhyane je avinAbhAva saMbandha che tenA nirNaya mATe daSTAntapraga kara jarUra che ema khAsa khyAlamAM rAkhavuM. u, avinAbhAva saMbandharUpa vyAptijJAnane nirNaya tarkapramANathI jyAre siddha che tyAre tene mATe daSTAntapraganI kaMI paNa jarUra nathI e khAsa vicAravuM. kica, pratyeka vyakitamAM vyaktine nirNaya kare azakya hevAthI bIjI vyaktimAM paNa vyAptinA nirNaya mATe bIjuM dRSTAnta ApavuM paDaze ane daSTAnta paNa vyAptirUpa hovAthI tenA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60. tattvAkhyAna. nirNaya mATe trIjuM daSTAnta ApavuM paDaze. evI rIte daSTAntaprAga mAnavAmAM anavasthA paNa jarUra AvavAnI. praavinAbhAvarUpa saMbandhane yAda karavA mATe daSTAnta Asa jarUranuM che. u0 svIkRta avinAbhAva saMbandhavALA buddhizAline te pakSa ane hetune praga batAvavAthI ja sAdhyajJAna jyAre thaI zake che, tyAre tevA leke mATe daSTAnta vigere ApI samaya rokavAnI kaMI paNa jarUra nathI. have vyAptinA bhedo samajAvavAmAM Ave che. antavyapti ane bahipti ema vyAptinA be bhede che. pakSarUpe jene svIkAra karavAmAM AvyuM hoya tenI aMdara ja hetu ane sAdhyanA avinAbhAvarUpa saMbandhanuM je jJAna thAya te antarthApti kahevAya, ane tenI bahAra je avinAbhAva saMbandha jovAmAM Ave te bahirbApti kahevAya. anukrame baMne vyAptinAM udAharaNe nIce ApavAmAM Ave che. * tevI rIte svIkAra karyA sivAya vastumAM sattA siddha nahi thaI zakatI hovAthI dareka padArtha aneka dharmamaya che. A ThekANe tApapattirUpa hetune ane aneka dharmamaya sAdhyane je avinAbhAva saMbandha mAnavAmAM AvyuM che te pakSarUpe svIkArela dareka vasturUpa pakSa sivAya bIje ThekANe che ja nahi. mATe AvA sthaLomAM antarthIpti samajavI. dhUmavALe hovAthI A pradeza anivAbe have joIe Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana.. rasaDA vigerenI mAphaka. A ThekANe dhUma ane agnine avinAbhAva saMbandharUpa vyAptine nirNaya parvata pakSa sivAya raseDA vigeremAM paNa jovAmAM AvatuM hovAthI AvA sthaLamAM bahivyapti samajavI. pra. aSTAntaprAga vinA paNa bIjAne sAdhyanuM jJAna thAya che te te samajAvavAmAM AvyuM, paraMtu upanaya ane nigamana praga vinA sAdhyanuM jJAna bIjAne kevI rIte thaI zake te jyAM sudhI samajAvavAmAM Ave nahi tyAM sudhI tene asvIkAra koI paNa rIte banI zake ja nahi. u. upanaya ane nigamana praga mAtrathI ja jyAre bIjAne sAdhyajJAna sArI rIte thaI zake che tyAre tene mAnavAnI. zI jarUra che te Apaja samajAvaze. kica daSTAnta vigere prayoga karavA chatAM paNa hetunuM sAmarthya te avazya mAnavuM ja paDaze, kAraNa ke te sivAya te sAdhyanI siddhi viMdhyAputra jevI thavAnI, te Apaja kahe ke jyAre bIjAne sAdhyanuM jJAna karavAmAM pakSapaga ane hetuprayoga ja ekalA samartha che, tyAre daSTAnta vigerene praveza karI nakAmo samaya rokavAnI zI jarUra che? bhale Apa mandabuddhivALAne mATe daSTAnta vigerene pravega kare, parantu buddhizAline mATe te be avayave sivAya daSTAnta vigerenI kaMI paNa jarUra nathI e khAsa khyAlamAM rAkhavuM. have maMdabuddhivALAne saMtoSanI. khAtara daSTAMta vigere samajAvavAmAM Ave che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tasvAkhyAna dRSTAMtanuM nirUpaNa. avinAbhAvarUpa vyAptinA maraNasthAna mahAnasa vigene daSTAnta kahevAmAM Ave che. tene be bheda che. eka sAdhamya daSTAnta anu bIjuM vaidharme daSTAnta. je ThekANe sAdhanadharmanI sattA heya te ThekANe avazya sAdhyadharmanI sattA hovI joIe te sAdharmedAnta kahevAya. jevI rIte-je je ThekANe dhUma te te ThekANe rasoDuM; A ThekANe raDuM sAdharmedaSTAnta samajavuM. je ThekANe sAdhanA abhAvamAM sAdhanane avazya abhAva jovAmAM Ave te vaidharmedaSTAnta samajavuM. jyAM jyAM caitanyazakti na hoya tyAM tyAM prANa vigere paNa na hoya-jema sUkuM lAkaDuM -vigere vaidharmedaSTAnta samajavAM. upanayanuM svarUpa. sAdhanA AdhArarUpI dharmimAM hetune je upasaMhAra kare te upanaya kahevAya. jevI rIte rasoDAmAM dhUmane laIne agni jovAmAM Ave che tevI rIte parvata paNa dhumADAvALe jevAmAM AvavAthI agnivALe have joIe. AnuM nAma upasaMhAra kahevAya. nigamananuM svarUpa. sAdhyadharmane pharIthI je pakSamAM ghaTADavuM te nigamane kahe Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. vAya. jyAre A ThekANe dhUma che tyAre jarUra agni hAvA joie. arthAt dhUmathI agninA pakSamAM je nirNaya karavA te nigamana kahevAya. A pAMca avayavA eka udAharaNamAM ghaTAvavAmAM Ave che. vanaspatiye sacetana che AvI pratijJA karyA bAda ziSye prazna karyAM je zAthI vanaspatiye sacetana che ? tyAre gurUe uttaramAM haeNtuvAkayadvArA samajAvyuM ke prANa vigere jIvananAM cihna mAlUma paDatAM hovAthI. pAMca indriyA, mAnasika zakita, vAcikazakita, kAyika zakti, zrvAsocchavAsa ane AsuSu A dazane jainazAstramAM prANasa'jJA ApavAmAM AvI che. temAM ekendriya jIvAne temAMthI cAra prANa hoya che, eindriya jIvane cha prANu, traNa indriyavALAne sAta prANa, caturindriyavALAne ATha prANa, mana sivAyanA pa`cendriyane nava prANa ane manasahita paMcendriyavALAne daza prANa hoya che. temAM prakRtamAM vanaspatinA jIvA ekendriyavALA hovAthI temAM cAra prANa che. A prakAranuM hetuvAkaya sAMbhaLI ma'buddhivALAnA manamAM khyAla nahi AvavAthI pharIthI prazna karyo ke kAnI mAphaka ? tyAre tenA uttaramAM jaNAvavAmAM AvyuM ke jyAM jyAM jIvananAM cilDranA prANa vigere jovAmAM Ave che, tyAM tyAM sacetana--- paNuM avazya jovAmAM Ave che, jema manuSya vagere. A manuSyarUpa dRSTAntamAM indriyA vigere jIvananAM cihnarUpa prANA jevAmAM AvatA hovAthI sacetanapaNuM paNu jarUra jovAmAM Ave che; tema vanaspatimAM paNa jIvananA cihnabhUta prANA jovAmAM AvatA hAvAthI sacetanapaNuM paNa hovu Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tajyAkhyAna. joIe. tenI siddhi dravyapradIpamAM karavAmAM AvelI hovAthI atra tenuM vizeSa vivecana karavAmAM AvatuM nathI. evI rIte upanaya ane nigamana paNa jANI levAM. prakArAntarathI hetunuM vivecana. eka vidhisAdhaka hetu ane bIjo niSedhasAdhaka hetu. arthAt vidhirUpathI je sAdhyanuM jJAna karAvavAvALe hoya te vidhisAdhaka kahevAya, ane je niSedhamukhathI sAdhyanuM jJAna karAvavAvALo hoya te niSedhasAdhaka kahevAya. prasaMgopAtta abhAvanA cAra bheda samajAvavAmAM Ave che. prAgabhAva,praasAbhAva, itaretarAbhAva ane atyantAbhAva-A cAra abhAvanA bhede samajavA. je padArthanI nivRttimAM je kAryanI utpatti thAya te te mane prAgabhAva samaje. jemAM mATInA piMDAkAra pari. manI nivRtti thayA pachI athata tenI tibhAvadazAmAM ghaTanI utpatti jovAmAM Ave che. mATe te mATIne piMDa ghaTanA prAgabhAvarUpa samaja arthAt jyAM sudhI mATI piMDarUpa avasthAmAM hoya tyAM sudhI ghaTane prAdubhaoNva thaI zake ja nahi, jyAre te mRpiMDane tibhAva thAya che tyAre ghaTane Avi. bhava thAya che, mATe mATInA piMDane ghaTanA prAgabhAvarUpe samaja. evI rIte darekamAM khyAla rAkhave. jenI utpattidazAmAM je kAryane avazya vinAza jovAmAM Ave te tene pradarvAsAbhAva samaja. jema ghaTane pheDane pAla banAvyA bAda te avasthAmAM ghaTane pradevaMsarUpa abhAva jovAmAM Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana, Ave che, mATe te kapAladazA ghaTanA praasAbhAvarUpa samajavI arthAt kapAlanI AvirbhAvadazAmAM ghaTane je tibhAva jevAmAM Ave che, te kapAlanA AvirbhAvane ghaTanA prarvasAbhAvarUpa samaja. eka svabhAvathI bIjA svabhAvanI je vyAvRtti karavI te itaretarAbhAva kahevAya. jema staMbhanA svabhAvathI ghaTane svabhAva bhinnarUpe jovAmAM Ave che, mATe ghaTathI staMbha bhinna che, arthAta rataMbha che te ghaTa nathI. A ThekANe ghaTane anyAbhAva taMbhamAM che ane staMbhane ghaTamAM che. AvI rIte dareka ThekANe samajavuM. traNa kAlanI apekSAe jenA tAdAmya pariNAmanI nivRtti jemAM jovAmAM Ave tyAM tene atyantAbhAva samaja. jema ciMtanane acetanamAM ane acetanane cetanamAM, bhavyatvane abhavyatvamAM ane abhavyatvane bhavyatvamAM. ema sarvatra samajavuM. have prakRtamAM hetunuM nirUpaNa je cAlatuM hatuM te samajAvavAmAM Ave che.-- sAdhyanI sAthe saMbandha dharAvanAra avirUddha evA vidhisAdhaka hetunA cha bhedo che. vyApyotu, kAya hetu, kAraNuMhatu, pUrvacarahetu, uttaracara hetu ane sahacara hatuM. vinA prayatna utpanna nahi thatuM hovAthI zabda pugala pariNAmarUpathI anitya che, ghaTanI mAphaka A ThekANe puddagalapariNAmarUpa anityapaNe vyApaka che ane kAryapaNuM thAya che. A vyAkhyatanuM udAharaNa samajavuM. "dhUma hovAthI parvata anivAge che? A ThekANe dhUma Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvAkhyAna, agninuM kArya che ane agni dhUmanuM kAraNa che, mATe dhUma kArya hetu kahevAya. "varasAdanAM kAraNa vizeSa prakAranAM vAdaLAM, garava, vijaLInuM thavuM vigere avyabhicArI cihano jovAmAM AvatAM havAthI A ThekANe varasAda jarUra thavAne." A ThekANe varasAda thave te kArya che ane vizeSa prakAranAM vAdaLAM vigere sAmagrI kAraNarUpa che. mATe A kAraNahetunuM udAharaNa samajavuM. tevA prakArane kRttikAne udaya thayela hovAthI zakaTane udaya jarUra thavAne." A ThekANe kRttikAne udaya thayA pachI eka mahatta mAM jarUra zakaTane udaya thAya che, mATe kRttikAne udaya pUrva carahetu jANakRttikAnA udayanI pahelAM bharaNIne udaya prathama thAya che ane kRttikAne udaya tenA uttarakAlamAM thatuM hovAthI kRttikAne udaya uttaracararUpa hetu samaja. aMdhArAmAM rahele manuSya kerI khAtAM khAtAM anumAna kare ke "sArI rIte rasavizeSane AsvAda thatuM hovAthI A kerInI aMdara vizeSa rUpa paNa hovuM joIe. A ThekANe rUpa ane rasanuM sAthe thavApaNuM hovAthI A sahacarahetunuM udAharaNa samajavuM. niSedharUpe sAdhyane siddha karavAvALA vidhirUpa sAdhananA cha bheda che. svabhAva, vyAya, kArya, kAraNa, pUrvacara, uttaracara ane sahacara. "vastunI aMdara anekAnta svarUpa upalabdha thatuM hovAthI sarvathA ekAnta svarUpavALI varatu jagatamAM koI paNa che ja nahi? A ThekANe niSedharUpathI sAdhyane siddha karavAvALe vidhisAdhana svabhAvahetu samaja. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. bhramita cittavALAnI mAka darekamAM sazayazIla hAvAzrI becarane kAi paNa tattvamAM nizcaya nathI A niSedhasAdhaka nidhirUpa vyApyahetunuM udAharaNa samajavu. 6 'mukhanA vikAra, hoThanuM ka'pavu vigere avyabhicArI krodhanAM cihna upalabdha thatAM hAvAthI A vyaktine kAi paNa rIte phrAyanI upazAnti thatI ja nathI.' A niSedhasAdhaka vidhipa kArya hetunu udAharaNa jANavuM. * rAga, dveSa, kAluSyabhAva vigere dUSaNeA bilakula nathI ane adhyAtmajJAnathI sa'panna hovAthI A mahiSa'nI adara asatya vacanane avakAza hAi zake ja nahi, ' A ThekANe asatyanu nimitta rAga, dveSa, kAluSyabhAva, ajJAna vigere che. te jyAre munimAM che ja nahi tyAre asatya vacana paNa kayAMthI hoi zake ? A niSedhasAdhaka vidhirUpa kAraNahetunu udAharaNa samajavu.... RE * rAhiNInA udaya thayelA heAvAthI e ghaDI thayA bAda puSpatArAnA udaya thaze nahi.' A niSedhasAdhaka vidhirUpa pU'carahetunu' udAharaNa samajavuM. pUlgunInA uDDaya thavAthI muhatanI pahelAM mRgaziranA uya thayA na hatA.' A niSedhasAdhaka vidhirUpa uttaracaranuM udAharaNa samajavu'. 'samyagagdarzananA udaya hovAthI A mahAtmAnI pAse mithyAjJAna DAI zake ja nahi, A niSedhasAdhaka vidhirUpa sahacara hetuna udAharaNa samajavuM. have vidhisAdhaka pratiSadharUpa sAdhananA pAMca bhede jaNAvavAmAM Ave che. virUddha kAryonupalabdhi, virUddha Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ta tattvAkhyAna kAraNAnupalabdhi, virUddhasvabhAvAnupalabdhi, virUddhavyApakAnupalabdhi, virUddhasahacarAnupalabdhi 'niAgapaNAnA vyApAranAM cihnA nahi dekhAtAM hAvAthI A vyaktimAM rAvizeSa hAvA joie.? A vidhisAdhaka pratiSadharUpa virUddhakAryonupalabdhinuM udAharaNa samajavu', - iSTasa'cAga nahi hAvAthI A vyaktimAM kavizeSa jovAmAM Ave che. ' aa vizrvakAraNAnupalabdhinuM udAharaNa samajavuM. ekAntabhAvanAnI upalabdhi nahi thatI hAvAthI tamAma vastu ekAnta svabhAvavALI che.' A virUddhu svabhAvAnupalabdhinu udAharaNa samajavu, 'uSNapAnI prApti nahi hAvAthI A ThekANe chAyA hAvI joie.' A virUddhavyApakAnupalabdhinu udAharaNa samajavuM. A vyaktimAM samyagadarzananI upalabdhi nahi hAvAthI mithyAjJAna che.' A virUddhasahucarAnupalabdhinu udAharaNa samajavuM. pratiSedhane jaNAvavAvALI avirUddhAnupalabdhinA cha seddo che. svabhAvAnupalabdhi, vyApakAnupalabdhi, kAryAMnupalabdhi kAraNAnupalabdhi, pUrva cAnupalabdhi, uttaracarAnupalabdhi ane sahacarAnupalabdhi, 'jJAnakAraNa cakSu vigere sAmagrI hovA chatAM paNa tenuM darzana thatuM nahi hAvAthI A ThekANe ghaDA na hovA joIe.' A svabhAvAnupalabdhi-hetunu* udAharaNa samajavu, Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. 6 kaI paNa vRkSanI upalabdhi nahi hovAthI A pradezamAM AMbAnuM jhADa na levuM joIe. A vyApakAnupalabdhinuM udAharaNa samajavuM. "aMkurA ugelA bilakula nahi jovAmAM AvatA hovAthI A ThekANe jenI zakti nAza pAmelI nathI evuM bIja na rahevuM joIe. A kAryAnupalabdhinuM udAharaNa samajavuM. - "samyagadarzanane abhAva hovAthI A vyaktimAM prazama, saMvega, nirveda, anukaMpA, Astikya vigere pariNAme na hevA joIe. A kAraNanupalabdhinuM udAharaNa samajavuM. 'citrA-nakSatrane udaya jovAmAM nahi AvatuM hovAthI suhurta pachI svAtine udaya thaze nahi" A pUrva carAnupalabdhinuM udAharaNa samajavuM. "kRttikAne udaya nahi hevAthI muhartanI pahelAM bharaNIne udaya na hatuM. A uttaracaranuM udAharaNa jANavuM. samyagadarzananI upalabdhi nahi hovAthI zivajImAM samyagajJAna che ja nahi. A sahacarAnupalabdhinuM udAharaNa jANavuM. hetvAbhAsanuM nirUpaNa. ' hetu na hoya te paNa hetunA je jemAM AbhAsa mAlUma paDe te hetvAbhAsa kahevAya arthAt duSTahetune ja hetvAbhAsa kahevAmAM Ave che. tenA traNa bheda che. asiddha hetu, virUddha hetu ane anekAtika hetu. A ThekANe anekAntahetune vyabhicArI hetu artha samaja. jyAM svarUpane abhAva nirNata Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tavAkhAna. hAya te svarUpAsiddha samaja ane jyAM svarUpane saMdeha hoya te saMdigdhAsiddhahetu samaja. " cAkSuSapratyakSa hevAthI zabda pariNAmI che. A ThekANe zabdamAM zrAvaNupratyakSapaNuM havAthI cAkSuSapratyakSapaNuM hoI zake ja nahi. mATe te hetu svarUpAsiddha jANa. A prathama udAharaNa ApavAmAM AvyuM. dhUmADAnI ane dhUmasanI jene oLakhANa barAbara nathI te gurUSa kahe ke " dhama hovAthI A pradeza agnivALe che. AvA sthalamAM A hetu saMdigdhAsiddha samaje." have bIja paNa asiddha hetu vigerenA bhede jaNAvavAmAM Ave che. ubhayAsiddha hetu, anyatarAsiddha hetu. "cakSu IndriyathI pratyakSa thavApaNuM hovAthI zabda pariNAmI che. A hetu darekanA mata pramANe jUTha hovAthI ulayAsiddha kahevAya. vijJAna, Indri, jIvana, maraNa vigere nahi hovAthI vanaspati acetana che." A ThekANe je loke vanaspatine acetana mAne che tenA matamAM ThIka che, paraMtu je leke tene sacetana mAne che tenA mata pramANe te hetu asiddha hevAthI anyatarAsiddha samaja. evI rIte vizeSyAsiddha hetu, vizeSaNasiddha hetu, AzrayAsiddha hetu,AzrayaMkadezAsiddha hetu, saMdigdhAzrayasiddha hetu vigere asiddhahetunA ghaNu bhede che. virUddhahetu-nirUpaNa. sAdhyanA abhAvane vyApya je hetu hoya te virUddha Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana, hetu kahevAya. kAryapaNuM hevAthI zabda anitya che. pratyabhijJAna hovAthI A vyakti nityaja che. je A vyakti sthira eka svabhAvavALI hoya te suSupti avasthAmAM jema bAhA arthamAM pravRtti thatI nathI, tema jAgRdavasthAmAM paNa na thavI joIe, ane tenA abhAvamAM pratyabhijJAna paNa na thavuM joIe. ema hevA chatAM paNa pratyabhijJAna vigere je mAnavAmAM Ave te sthira karavabhAvapaNuM kyAMthI rahe tene vicAra karaze. purUSamAM pravRtti karavApaNuM mAnavuM ane sthira eka svabhAva paNa mAnave; A te mAtA vadhyA je nyAya kahevAya, A puruSamAM sarvathA nityapaNuM siddha karavAmAM pratyabhijJAna vigere viruddha hetu jANavA. praya avasthAnA bhedane laIne pratyabhajJAna karavAmAM kaMI paNa aDacaNa na hovAthI zA mATe puruSamAM nityapaNuM siddha na thAya ? u0 uparyukta zaMkA nirmula ja samajavI, kAraNa ke avasthAvALAthI avasthAo bhinna che ke abhinna ? evA aneka vikapanuM temAM utthAna thaI zake che. kica, jyAre avasthAbhedane laIne A vyavahAranI utpatti karavA jaze tyAre sthira eka svabhAva te AkAzamAM havA khAvA javAne, kAraNa ke avasthAnA bhedathI tAdAmyapaNAne laIne avasthAvALAne paNa bheda jarUra mAnave paDaze ane jyAre tene bheda thaye; tyAre anityapaNuM vinA IcchAe paNa jarUra mAnavuM paDaze. mATe puruSa sarvathA nitya che, ema te bilakula belAya Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ R. tema che ja nahi, tathA savathA anitya-kSaNikarUpe mAnavAvALA AddhanA mata pramANe paNa pratyabhijJAna vagere hetu viruddha samajavA, jyAre temanA matamAM dareka padArthI kSaNika che arthAt sathA niranvayanAza-svabhAvavALA che, tyAre puruSanA sathA nAza thayA bAda pratyabhijJAna vigere hatu kayAM rahevAnA ? mATe puruSanI sathA nityapaNAnI siddhimAM athavA anityapaNAnI siddhimAM ApavAmAM Avela je pratyabhijJAna, te kharAkhara na ghaTatu hovAthI evA hetue viruddha ja samajavA, kAraNa ke purUSa te katha'cit nitya che ane koi apekSAe anitya paNa che. mATe sarvathA nitya yA anitya kAi paNa rIte mAnI zakAya tema nathI. vipakSanA ekadezamAM rahevAvALA ane pakSane vyApaka viruddha hetu, pakSa-vipakSanA eka dezamAM rahevAvALA viruddha hetu, pakSanA ekadezamAM rahevAvALA ane vipakSanA vyApaka viruddha hetu, pakSanA vyApaka ane vipakSanA eka dezamAM rahevAvALA viruddha hetu, vipakSane vyApaka ane pakSanA eka dezamAM rahevAvALA viruddha hetu evI rIte viruddhanA paNa ghaNA bhedo che. tattvAkhyAna. anekAnta hetvAbhAsanu' svarUpa, sAdhyanA ane sAdhyanA abhAvanA adhikaraNamAM rahevAvALA hetune anekAntika hetu kahevAmAM Ave che, athavA sAdhyanA abhAvanA adhikaraNumAM rahevApaNu nizcita hoya yA te sadigdha hoya te paNa te hetune anekAntika samajave. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ janadarzana. anekAntika hetu sAdhyanA ane tenA abhAvanA samAnAdhikaraNamAM TakI zake che, paraMtu virUddha hetumAM A vAta saMbhavita nahi hevAthI virUddha ane anekantikamAM A bheda samaja. have hetvAbhAsanI mAphaka dareka pramANubhAsa jaNavavAmAM Ave che. sAMvyavahArika pratyakSanA je jene A bhAsa mAlama paDe te pratyakSAbhAsa kahevAya. jema vilakSaNa prakAranAM vAdaLAM jevAthI gandharvanagaranA je AbhAsa mAlUma paDe che, te gandharvanagaranA viSayamAM pratyakSAbhAsa samaja. zaMkhamAM pItapaNane AbhAsa, mRgatRSNAmAM pANIne AbhAsa, sukhamAM duHkhane AbhAsa, duHkhamAM sukhane AbhAsa vigere pratyakSAbhAsanAM udAharaNe samajavAM. vilaMgathI avadhijJAna je AbhAsa thAya te pAramArthika pratyakSAbhAsa kahevAya. yuktisiddha ane AgAmasiddha asaMkhyAtA dvIpa-samudra che, te paNa ziva nAmanA rAjarSine atIndriya pratyakSathI sAtadvIpa-samudranuM ja pratyakSa thayuM ke "tirjIkamAM sAta ja dvipasamudra che, adhika che ja nahi" evA pratyakSane pAramArthika pratyakSAbhAsa samajavuM. jeno anubhava bilakula thaya ja na hoya tenuM je maraNa thAya te smaraNabhAsa samaje. . eka padAthe prathama joyA pachI tene sarakhe bIje padItha kAlAntare daSTigocara thatAM kahevuM ke te A che te pratyabhijJAnAbhAsa samaja. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvAkhyAna vyApti na hoya tApaNa jemAM vyAptine grahaNa ravAvALA tarkanA jevA AbhAsa thAya te thAya te tarkoMbhAsa samajavA. hRSTAnta--maitranA putra hAvAthI te kALe che. e ThekANe jeTalA maitranA putra che, te tamAma kALA DAya che evA tane tA~bhAsa samajavA. pakSanA AbhAsa, hetunA AbhAsa, sAdhyanA AbhAsa, vyAptinA AbhAsa vigere AbhAsathI utpanna thayela anumAnane anumAnAbhAsa kahevAya. UY pratyakSa, anumAna, Agama, leAka, svavacana vigere dvArA sAdhya dharmanu je nirAkaraNa karavuM. te nirAkRtasAdhyuMdharma vizeSaNu kahevAya. te vAta udAharaNudvArA samajAvavAmAM Ave che. pAMca bhUtathI vilakSaNu koipaNu AtmA nAmanA padArtha che ja nahi' mA pratyakSa nirAkRtasAdhyadhama nu udAharaNa samajavuM. sarvajJa athavA vItarAga jagatamAM krAi paNa nathI'-A anumAnathI nirAkRtasAdhyadharma nu vizeSaNu samajavu', ' jainAe rAtribhAjana karavu. joIe'- A AgamaniSiddha sAdhyadhama-vizeSaNanu* udAharaNa che. * pramANa, prameya vigerenA vyavahAra pAramArthika nathI - lAkaniSiddha sAdhyadharma-vizeSaNanuM udAharaNa jANavu.... ' pramecUnu nizcAyaka koI paNa pramANu che ja nahi '- svavacananiSiddha sAdhya dhama vizeSaNanuM udAharaNa mAnavuM. syAdvAdIenA matamAM * ghaTa vigere sathA anitya ja che athavA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana nitya ja che ' ema je khelavu te aniSTa sAdhyadhama-vizeSaNanu udAharaNa jANavuM. AvI rIte pramANAbhAsanA aneka bhedo pAtAnA buddhimalathI jANI levA. dRSTAntAbhAsanu nirUpaNa. sAdha dRSTAnnAbhAsanA nava bheda che--sAdhyadharma vikala, sAdhanadhama nikala, ubhayadha vikala, sadigdhasAdhyadharma vALu, saMdigdhasAdhanadharma vALuM, sadigdhauMbhayadhama vALu, ananvaya, apradazitAnvaya, viparItAnvaya. A dareka dRSTAntAbhAsa udAheraNadvArA samajAvavAmAM Ave cheH va 'duHkhanI mAphaka amUrta hAvAthI zabda aTai rUpeya che.' A ThekANe duHkharUpa udAharaNamAM avaijJeyarUpa sAdhya nahi rahevAthI sAdhyadhavikalAnta samajavu', kAraNake puruSanA vyApAra sivAya du:kha utpanna thAya ja nahi; ane jyAre puruSanA kharAba prayatnathI duHkha utpanna thAya che, tyAre aparuSeya kevI rIte kahI zakAya ? paramANunI mAphaka amUrta hovAthI zabda pAruSeya che.' A ThekANe paramANurUpa dezcanta jyAre mUrta che, tyAre mUttapaNArUpa sAdhana temAM kevI rIte rahI zake ? mATe paramANu deSTAnta sAdhanavikala samajavu', ' ghaDAnI mAphaka amUrta hovAthI zabda aparuSaya che.' A ThekANe ghaTa zreSTAntamAM amUttapaNArUpa sAdhana ane apAruSeya sAdhya Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 tavAkhyAna, A bemAMthI kei paNa nahi rahevAthI ghaTa-dAnta ubhayavikala samajavuM. 'zivadattanI mAphaka vastRtva-hevAthI devadatta paNa rAgAdidevALe che." A ThekANe zivadatta-dAnsamAM rAga, dveSa, meha vigere deze saMdigdha che, kAraNa ke bIjAnA mananA vikAre ApaNI apekSAe pakSa che, ane rAga vigere dezanuM avyabhicArI liMga paNa jovAmAM AvatuM nathI. mATe zivadattadaSTAnta saMdigdhasAdhyadharmavALuM samajavuM. mitranI mAphaka rAga vigere de hovAthI A vyakita maraNa dharmavALI che." A maitradAntamAM rAga, dveSa vigere sAdhanane saMzaya hovAthI saMdigdhasAdhanadharmavALuM dAnta samajavuM. muninI mAphaka rAga vigerene sadbhAva hovAthI A vyakti sarvajJa nathI." A ThekANe munirUpa daSTAMtamAM sAdhya ane sAdhana ene saMzaya hevAthI ubhayadharmavALuM A daSTAnta samajavuM. pitAne ISTa vyaktinI mAphaka vakatRtva havAthI amuka vyakti paNa rAgAdiSavALI che. A ThekANe pitAne abhISTa vyaktirUpa daSTAntamAM je ke vakatRtva ane rAga, dveSa vigerene sadabhAva jovAmAM Ave che, te paNa je je vaktA hoya te te rAgAdiSavALA che evI vyakti siddha thaI zakatI nahi hovAthI te prAnta ananvaya jANavuM. ghaTanI mAphaka kAryarUpa hovAthI zabda anitya che. A ThekANe ghaTadRSTAtamAM je ke vyAptisiddha che te paNa vAdIenahi batAvelI hovAthI apradarzitAnvayarUpa daSTAnta samajavuM. kAryarUpa chezathI zabda anitya, che je anitya hoya te kArya hAya, vaTI mAphaka A ThekANe je je kArya hoya te te Anatya kahevAya Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. 99 AvI rIte vyApti na batAvatAM anitya hoya te kArya hoya AvI viparIta vyApti batAvavA je daSTAnata ApavuM te viparItAvya kahevAya. A nava bheda sAdhamya daSTAntAbhAsanA batAvavAmAM AvyA. vaidhamyadaSTAntAbhAsanA paNa nava bhede batAvavAmAM Ave che. asiddha sAdhya vyatireka, asiddha sAdhanavyatireka, asiddha ubhayavyatireka, saMdigdha sAdhya vyatireka, saMdigdha sAdhana vyatireka, saMdigdha ubhayavyatireka, avyatireka, apradarzita vyatireka, viparIta vyatireka have tenAM anukrame udAharaNa tapAsIe--pramANapaNuM hevAthI anumAna pramANa brAnta che, je brAnDa na hoya te pramANa paNa na haya, jema vanajJAna. " A ThekANe svapnajJAna-daSTAntamAM paNa brAntinI nivRtti jyAre jovAmAM AvatI nathI, tyAre sAdhyanI vyatireka vyAptinI siddhi paNa kayAMthI thAya? ane te sivAya A daSTAnta sAththavyatirekanuM che, ema paNa kevI rIte kahI zakAya? A sAdhavyatireka daSTAnnAbhAsa samaja. "pramANapaNuM hovAthI darzanarUpa nirvikalpaka jJAna pratyakSapramANarUpa che, je sAkAra upagarUpa savikalpakajJAna na hoya te pramANarUpa paNa na hoya, AnumAnika jJAnanI mAphaka. A ThekANe AnumAnika jJAnarUpa daSTAntamAM pramANunI nivRtti thatI nahi. havAthI asiddhasAdhana vyatirekavALuM A daSTAnta samajavuM. savapaNuM hovAthI zabda nityAnityarUpa che, je nityAnidhya na hoya te padArtha paNa na hoya, jema staMbha, A daSTAntamAM paNa niyAnityapaNAnI nivRtti thatI na hovAthI asiddha Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvAkhyAna. ubhayavyatirekavALuM dRSTAnta samajavu* * sathA akSaNika ane ekAntapaNAnu pratipAdana karavAvALA hAvAthI kapila sajJa nathI ane Ama paNa nathI, je je sarvajJa heAya te te tamAma padA' kSaNika che ane ekAntarUpa che evI rIte pratipAdana karavAvALA hAya che, jema zuddhadeva vigere, mATe kapila vigere sarvajJa nathI tema Apta paNa nathI. A ThekANe buddhadeSTAntamAM paNa sarvajJapaNAne ane anAptapaNAnA sAya kharAkhara hAvAthI A deAnta sadigdhasAdhyavyatirekarUpa samajavu. * rAgAdi vigerenA sadbhAva hovAthI amuka vyaktine upadeza mAnanIya nathI, je je Adeyavacana haiAya te te vItarAga kahuMvAya; jema zaiddhAdina ' A ThekANe zAbrenarUpa dezansamAM paNa rAgAdinA sadbhAvanA sa'zaya hAvAthI A deAnta saddizvasAdhanavyatirekarUpa samajavuM. * kRpApAtra siha vigerene peAtAnuM mAMsa nahi ApatA haiAvAthI kapila vItarAga nathI, je je vItarAga hoya te te kRpApAtra siMha vigere jIvAne peAtAnu` mAMsa ApavAvALA hoya, jema buddhadeva'-A ThekANe yuddha vigere DhaSTAntamAM kRpApAtra siha vigerene anuka'pAthI peAtAnu mAMsa ApavAnu` sa'gdhi hAvAthI sadgizya ubhaya2tireka dRSTAMta samajavu', vatRtva hAvAthI amuka vyakti vItarAga nathI, je vItarAga hAya te vaktA na hoya, jema pASANu A DhAnta vyatirekarahita samajavuM. AkAzanI mAphaka kArya - paNa hAvAthI zabda anitya che.' A hRSTAnta apradazita vyatirekavALu, samajavu, 'kAryapaNuM hAvAthI zabda anitya ' 1 78 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ janadarzana. che, je kArya na hAya te nitya DAya; jema zAkAza. A DhaSTAnta viparItavyaktirekavALu' samajavuM. upanaya ane nigamananu' je svarUpa khatAvavAmAM AvyuM che, tethI ulaTu jenu svarUpa hoya te upanayAbhAsa ane nigamanAbhAsa samajavA, te khane udAheraNa ApI samajAvavAmAM Ave che kApaNuM hAvAthI zakhsa pariNAmI che, je je kAya hAya te te pariNAmI hAya; jema kubha.' A ThekANe pariNAmI zabda kRtaka che, jema kuMbha vigere. AvA sthalamAM sAdhyadharma pariNAmInA sAdhyadhvami mAM ane sAdhanadharmanA dRSTAntadhamimAM je upasa'hAra karavA te upanayAbhAsa kahevAya. A ja prayAgamAM 'pariNAmI hovAthI zabda kArya che, te kAraNa mATe kula pariNAmI che. A ThekANe sAdhanadharmanA sAdhyamimAM ane sAdhyadharmanA dRSTAnta yamimAM upasa'hAra thatA haiAvAthI nigamanAbhAsa samajavA. anAptavacananA upadezathI utpanna thayela je sAna te AgamA bhAsa kahevAya--sajJanA svarUpane ane tenA upadezane samajyAsivAya mana:kalpita khelanAranA vAkayAnI mAphaka ' pratyakSa ja eka pramANurUpa che, bIjuM kAI paNu pramANu che ja nahi? evA je pramANanI sa'khyAnA niyama AMdhavA te sakhyAbhAsa kahevAya. * vastu sAmAnyasvarUpa ja che, vizeSaravarUpavALI nathI, athavA vizeSasvarUpa ja che, sAmAnyasvarUpa nathI, athavA sAmAnya ane vizeSa e ane svataMtra che, keTalAka padArthoM kevaLa sAmAnyarUpa ja che ane keTalAka vizeSarUpa ja Jain Educationa International For Personal and Private Use Only L Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 tattvAkhyAna. che, AvuM je kathana karavuM te viSayAbhAsa kahevAya. ' pramANanu' phUla pramANathI sarvathA bhinna ja che, ema je kahevuM te pramANuphUlAbhAsa kahevAya. prasa'geApAtta AbhAsAnuM svarUpa matAnyA pachI have Agamanu' svarUpa samajAvavAmAM Ave che--. AgamapramANanuM nirUpaNa. AptanA vacanathI utpanna thayela je padArthavijJAna, te mukhyathI AgamapramANa kahevAya ane Aptavacanane gANurUpathI AgamarUpa pramANa mAnavuM. pra0 dhUmanI mAphaka nyAsigrahaNadvArA arthanu prati pAdakapaNu hAvAthI zabda anumAna pramANathI bhinna nathI; mATe AgamapramANune jAdu na mAnavu" joIe. usAnAmahAra sAcI che athavA khATI che enI parIkSA karavA mATe vizeSa cinhA joyA pachI ema kahevAmAM Ave, ke AvA prakAranA ciravALI hoya te sAcI samajavI, mAthI bhinna hoya te jUThI samajavI. AvI rIte pratyakSa DhaSTigAcara vastumAM paNa vyAptidvArA sAcA khATA yadA nuM pratipAdakapaNu' hAvAthI ApanA mata pramANe te pratyakSapramANunA paNa anumAnamAM antarbhAva karavA joie. mATe pratyakSapramANane paNa jUduM mAnavAnI zI jarUra che ? tenA vicAra karaze. 50. cakSudvArA sArI rIte parIkSA karI jovAthI sAcA khATAnuM jyAre kharAkhara jJAna thAya che, tyAre pratyakSamAM Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. 81 vyAptinA avakAza ja kayAM rahevAnA ? mATe pratyakSa ta jarUra jUduM mAnavu* joie. OM zabdanuM uccAraNa bhavya jIvanA zravaNugAcara thavAthI anu' savedana jyAre kharAkhara thAya che, tyAre zabdamAM pazu tamAza vicAra pramANe nyAsinA avakAza ja kyAM rahevAnAM mATe AgamapramANe jUThThu kema na mAnavuM joIe ? pra0 'AvA prakAranA vizeSa cinhavALI je seAnAmahAra hAya te sAcI kahevAya, bIjI kheATI samajavI' evA prakAranA upadezanI sahAyatAthI cakSurindraya pote ja sAcA-khoTAneA niz ya jarUra karI leze, mATe tyAM vyAptinI jarUra nathI ane zabdajJAnamAM tenI jarUra che; mATe AgamapramANu na mAnavuM joIe. 0 jeTalA panasasakhta hoya te tamAma panasarUpa artha nA vAcaka che ' evA prakAranI vAcyavAcaka jJAnanI sahAyatAne laIne jyAre pAte panasazabda tevA prakAranA ane pratipAdana karavAmAM kuzalatA meLavI zake che. te kaheA ke atra vyAptijJAnanI mapekSA rahe che kharI ? arthAt bilakula nahi; mATe jarUra AAgamapramANune ja karUM mAnavuM joIe. AptanA svarUpanu nirUpaNa. rAga, dveSa, mAha vigere dUSaNanA sarvathA kSaya thavA te Apti kahevAya. tevA prakAranI Apti jemAM vidyamAna hoya te Apta kahevAya. arthAt rAga, dveSa, meha vigere dUSaNagaNuthI sarvathA rahita vyaktivizeSane Apta kahevAmAM Ave che. 6 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tasvAkhyAna. tAtparyArtha-abhidheya padArthanuM jevuM svarUpa hoya tevA prakAranA svarUpathI tene jANIne tevI rIte ja upadeza dvArA pratipAdana kare te Apta kahevAya. te ja vAtane nIceno leka paNa puSTi Ape che - Agamo jhAptavacanamAptiM doSakSayaM viduH / kSINadoSo'nRtaM vAkyaM na brUyAd hetvasambhavAt // -ratnAkarAvatArikA paricacheda 4, pR. 37. bhAvArtha-AptanA vacananuM nAma Agama che. deSanA kSayane Ati kahevAmAM Ave che. AvA prakAranI Apti jene hoya te kadApi asatya bele ja nahi, kAraNa ke mRSAvAdanuM kAraNa rAga, dveSa, maha vigere de che, te te AptanI pAse jyAre che ja nahi, tyAre kAraNanA abhAvamAM asatyarUpa kArya paNa kyAMthI saMbhave ? tene vicAra karo. te AptanA be bheda che. eka lAkika ane bIjA kettara. mAtA, pitA vigere putrane mATe laikika Apta kahevAya, kAraNa ke teo pitAnA anvarthane laIne niraMtara putranA hita mATe pravRtti kare che. putra pratye tevA mAtA-pitA anAptapaNAne vartAva karI zake nahi. ema hovA chatAM paNa jeo anApta rIte vartAva kare te mAtApitA kahevAya ja nahi. tIrthakara, kevalI, gaNadhara vigere mukhya rIte lokottara Apta jANavA, ane temanA upadezane anusarIne jeo vAstavika rIte padArthanuM pratipAdana karatA hoya temane paNa AptakeTimAM ja gaNavA, kAraNa ke teone saga, dveSa, meha vigerene Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. 89 --- - - -- avakAza na hovAthI kevaLa bhavya jIvonA kalyANa mATe ja lekAra dezanA ApI saMsAra samudramAMthI uddhAra karavA sivAya temane bIje kaI paNuM uddeza hete nathI, mATe te lekattara Apta che. ethI viparIta AcaraNavALA asaMbaddhapralApIo pAse te AptapaNAnI gabdha paNa kayAMthI hAI. zake ? jyAM AptapaNuM saMbhavatuM ja nathI tyAM temanA upadezathI bhavya jIno uMddhAra kevI rIte thAya te sahaja samajI zakAya tema che. e vAtane anubhava kRti, smRti, veda vigere grantha jevAthI svayameva thaI zake tema che. kica, jyAM rAgadveSanuM prabala sAmrAjya hAya, tyAM pUrvAparaviruddha vAtanuM nirUpaNa hoya emAM navAI zAnI? emAM bicArA te lekene kaMI paNa doSa nathI, kiMtu deSamAtra mahArAjAne ja che ke jeNe AvA puruSone paNa choDayA nahi. sarvajJa-vItarAga-AptanA vacananuM je nirIkSaNa karavuM hoya te AcArAMga vigere granthanuM avalokana karavuM. aparaMca, je duniyAmAM vItarAgane deva tarIke mAnavAmAM AvelA hoya ane nirgastha vyaktine guru tarIke mAnavAmAM Avela hoya ane ahiMsAtmaka ja dharma hoya, te darzanamAM asatyane avakAza hAya khare? arthAt bilakula nahi. uparyukata AptanuM nirUpaNa karyA bAda have tenA vacananuM nirUpaNa karavAmAM Ave che-varNa, pada, vAkya, prakaraNa, kRtakanya, uddeza, samudeza, zataka, pariccheda, adhyAya vigere svarUpa vALuM vacana samajavuM. temAM pudgala dravyathI niSpanna akAra vigerene vaNuM kahevAmAM Ave che. arthAt bhASAvargaNAvyadrArA niSpanna akAra vigere zabdane varNa kahevAmAM Ave che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tanvAkhyAna, pra. varNamAM jyAre aMnityapaNuM siddha thavuM ja ghaNuM muzkelI bhareluM che, tyAre pudgalathI banela che ema kahevAnI te vAta ja zI karavI ? teja vAtanuM spaSTIkaraNa karavAmAM Ave che. te A gakAra che, te A ghaTazabda che. evA prakAranuM pratyabhijJAna ja zabdamAM nityatA siddha karavA jyAre taiyAra che, tyAre anityatAnI to vAta ja zI karavI? kica, have anumAna pramANa dvArA paNa zabdamAM nityatAnI siddhi karavAmAM Ave che. * zabdapaNanI mAphaka zravaNendriyadvArA sAMbhaLavApaNuM havAthI zabda nitya che. bIjAne mATe tenuM je uccAraNa karavuM te bIjA prakArathI nahi banI zakatuM hovAthI zabda nitya che. AvA prakAranI athapatti paNa zabdamAM nityatA siddha karI Ape che. mATe zabda pigalika nathI e vAta khUba daDhatApUrvaka manamAM dhArI rAkhavI, ( u. pradIpanA pratyabhijJAnanI mAphaka kathacit anityapaNAnI sAthe avinAbhAvane bhajavAvALuM pratyabhijJAna paNa zabdane ekAntathI ekasvarUpa mAnavAvALAonA manamAM te A gakAra che, te A ghaTa zabda che evA prakAranuM thaI zake ja nahi kintu kaMcit anitya mAnavAmAM ja A vAtanI utpatti thaI zake tema che. prave je karthacit anityapaNamAM pratyabhijJAna thatuM hoya te AtmAnI aMdara te A devadatta che evA prakAranuM pratyabhijJAna na thavuM joIe, kAraNa ke AtmA te sarvathA nitya che, ema dareka loko mAne che. mATe kahe ke pratyabhijJAnane laine zabdane nitya mAnave e ja sarvottama vAta che.. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. ka . - u0 AtmAmAM sarvathA nityapaNuM kaI paNa rIte siddha thaI zake tema nathI. ema hovA chatAM je mAnavAmAM Ave te tamAma vyavahArane ucheda thavAne A vAtanuM spaSTIkaraNa dravyapradIpamAM viratArathI karavAmAM AveluM hovAthI atra tenuM piSTapeSaNa karavAmAM AvatuM nathI. AtmA kaMcita nitya che ane anitya paNa che A tene paramArtha che. mATe kahe amAre tyAM pratyabhijJAna thavAmAM zI aDacaNa che? ane te paNa zabdane paidgalika siddha karavAmAM bAdhaka nathI tema anumAna paNa vidAkAraka nathI te samajAvavAmAM Ave che sukha-duHkha vigeranI mAphaka tIvratA, mandatA vigere dharmothI yukta hevAthI zabda anitya che." A anumAna paNa pUrvokta anumAnane A karI zabdamAM anityatA siddha karI Ape che. pra. tIvra, manda vigere dharmo vyaMjakane Azraya karavAvALA hovAthI te ThekANe tene AbhAsa mAlUma paDe che ane tenI gaMjaka paNa keya vAyu vizeSa dhvani samajavI. ' u0 je vyaMjakAzrita tIvra, manda vigere zabdanA dharmo hoya te karAvAyuvizeSa dhvani pite zrAvaNapratyakSarUpa na hovAthI tenA dharmo paNa zrAvaNupratyakSa kevI rIte thaI zake? tene vicAra karaze. pra tItrAdidharmavALe endriyagrAhya padArtha pote ja zabdane vyaMjaka che ane te aniya che,paratuzabda anityanI u0 upakata kathana paNa yuktivikala samajavuM, kAraNake je kendriyagrAhyA che te pite ja zabdarUpa che ane teja Ayaha Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 86 tasvAkhyAna, kathana pramANe jyAre anitya siddha thaye tyAre ethI bIjo ka padArtha ebendriyagrAhyA bAkI rahe? ci, zabdanuM lakSaNa paNa eja che ke je zrAvendriyagrAhya hoya te zabda kahevAya. evuM lakSaNa ApanA matamAM paNa bAMdhavAmAM Avela che. mATe te lakSaNa ghaTavA chatAM paNa tene anya kahIne khasI javAnI bArIe zodhavI e te buddhizAline kadApi zobhe tema che ja nahi. apAMca, vyaMjaka vani zuM karavAvALI che? tenA uttaramAM ema jaNAvavAmAM Ave ke viniye pite saMskArane pedA kare. che, temAM paNa traNa praznane avakAza che. zuM davani rAbdamAM saMskAra pedA kare che athavA zretramAM saMskAra pedA kare che athavA ubhayamAM pedA kare che? kica, saMskAra pite zI cIja che? rUpAntAtpattirUpa che athavA AvaraNanA vinAzarUpa che? A be prazna saMskAramAM paNa utpanna thAya che. temAM paNa saMskAra pate rUpAntaranI utpattirUpa che e pakSa mAnavAmAM Ave te zabda ane zretra te bemAM anityapaNuM jarUra AvavAnuM kAraNa ke rUpAntaranI prAptinuM nAma ja aniyatA che. te te A thanA matamAM ApanA kathana pramANe barAbara che. mATe AvI jAla pAtharavAthI paNa zabdanI anityatA keIthI rokI zakAya tema nathI. pra0 rUpAntaranI utpatti te dharmarUpa che, ane dharmamine te parasparamAM jayAre bheda mAnIe chIe, tyAre rUpAntaranI utpatti thAya te paNa dhamimAM kaMI paNa thavAnuM che je nahi te pachI aniyatAne avakAza amAre tyAM kevI rIte AvavAnA ? - - - , , , , , , Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana, u0 pUrvokta samAdhAna buddhimAnenA manamandiramAM nivAsa karI zake tema nathI, kAraNa ke dharmane sarvathA dhamithI bhinna mAnavAmAM aneka daSApatti Ave tema che. jUo-jJAnarUpa dharmane sarvathA AtmAthI bhina mAnavAmAM Ave te jema jJAna AtmAthI sarvathA bhinna che tema ghaTa, paTa vigere paNa bhinna che. AvI samAna bhinnatA hovA chatAM jevI rIte AtmAnA guNa tarIke jJAna oLakhAya tevI rIte ghaTanA guNa tarIke mAnavAmAM kema na Ave ?, tathA ghaTanA rUpAdi guNene jema ghaTanA guNa tarIke mAnavAmAM Ave che, tema AtmAnA guNa tarIke kema nahi? tene vicAra karaze. samavAya saMbandhane jU mAnIne vyavasthA karavAnA aneraze paNa vadhyAputra jevA che, kAraNa ke samavAyanuM vaizeSikanI samAcanAnA prastAvamAM sArI rIte nirAkaraNa karavAmAM Avela che. evI kaMI paNa rAjAjJA nathI ke bhinnatA sarakhI hovA chatAM ekane guNa mAnave ane bIjAne nahi. AthI e siddha thayuM ke dharma dharmithI sarvathA bhinna nathI, tyAre rUpAntaranI upattine laIne dharmimAM pariNAmAntara kema na AvI zake? ane jyAre pariNAmAntara thaye tyAre anityatA te jarUra AvI gaI. pra saMskArane AvaraNanA nAzarUpa ame mAnIe chIe, mATe amAre tyAM deSane avakAza che ja nahi. u0 AvaraNane nAza paNa zabdamAM ja haI zake. jyAre eka ThekANethI AvaraNane nAza thaye, tyAre sarvatra nAza thatAM sarvatra saMpUrNa vargonuM zravaNa thavuM joIe. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tavAkhyAna. pra. ame AvaraNa eka ja che ema mAnatA nathI, kintu dareka varNane mATe AvaraNa bhinna bhinna mAnIe chIe. tethI eka varNanA AvaraNane nAza thAya te paNa saMpUrNa zabdanA zravaNane prasaMga kevI rIte AvI zake? tene vicAra karaze. u0 abhinna sthAnamAM rahevAvALA ane ekaja Indriya dvArA grAhya evA vaNene mATe bhinna bhinna AvaraNa hoI zake ja nahi, kAraNa ke je sina AvaraNudvArA AcchAdana karavA lAyaka heya te bhinna bhinna dezamAM jarUra rahelA hevA joIe tathA aneka IndriyathI grAhA paNa havA joIe. jema ghaTapaTa vigere. ane zabda jyAre mAtra zravaNendriyagrAhyA ja che tathA abhinna pradezamAM rahe che, tyAre te paNa eka ja AvaraNathI AcchAdita thAya che, temAM jarUra mAnavuM joIe. AthI AvaraNa jyAre eka siddha thayuM tyAre tene nAza thavAthI sarva zabdanuM zravaNa eka kAlamAM kema na thAya? tene vicAra karaze. mATe rUpAntaranI utpattirUpa saMskAra che athavA AvaraNanA nAzarUpa che. A bemAMthI eka paNa rUpe mAnI zakAya tema nathI, mATe viniye pite zabdamAM saMskArane pedA kare che ema mAnavuM yuktivikala che. tema zretramAM saMskAra pedA kare che te mAnyatA paNa vadhyAputra jevI lAge che, kAraNa ke kAnane dhvaniye pite saMskAra pedA karI navIna rUpamAM lAvI mUke che e te khAsa rAgI bhakate sivAya bIje kaI paNa buddhizAlI mAne tema nathI. ane ubhayamAM saMskAra pedA thAya che te paNa vyartha ja che, kAraNa ke jyAre pratyekamAM siddha karavAnuM sAmarthya Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. nathI, tyAre ubhayamAM kayAMthI AvI zake tenA vicAra karaze. mATe anumAnathI paNa zabdamAM nityapaNAnI siddhi AkAzapuSpa jevI samajavI. amAre te nityAnityarUpa ane prakAza mAnavAmAM lagAramAtra aDacaNu nathI, kAraNa ke bhASAva gaNAnA pariNAmarUpa zabdanA pudgaladravyarUpe kAi paNa kAle vinAza che ja nahi, mATe pudgaladravyarUpa zabda nitya che ane jyAre bhASAvagaNAnA pudgalA zabda vigere varNa paryAyarUpathI pariNata thayAM tyAre te paryAye anitya haiAvAthI te rUpe zabdanA nAza thayA, enuM nAma ja anityatA samajavI. mATe zabda paNa nityAnityarUpa ubhayasvarUpa che ema jarUra khyAlamAM rAkhavu.. zabdamAM pudgalapaNAnI siddhi sparzIvALA dravyanI apekSAe bhinnadravyanA Azraya karavAvALA heAvAthI zabda pudgaladrabyathI niSpanna nathI. pudgaladravyathI niSpanna na hoya te sparzIvALA dravyanI apekSAe bhinna dravyanA Azraya karavAvALA paNa na hAya-jema jJAna, sukha, duHkha vigere. AthI zabda paigalika nathI e vAta siddha thai; have zabdane pAdgalika nahi mAnanArAne cAra praznanA karavAmAM Ave che. zuM spazUnya dravyane Azraya karavAvALA hovAthI zabda pAlika nathI ema kaheA che ? athavA atinimiDa pradezamAM gamanAgamana che; teApaNu pratighAta thatA nathI mATe pAgalika nathI ema kaheA che? athavA prathama ane Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatvAkhyAna. pazcAta avayave nahi dekhAtA hovAthI paigalika nathI ema kahe che? athavA AkAzane guNa hevAthI pagalika nathI ema kaho cho? A cAramAMthI prathama pakSa te ApanAthI mAnya thaI zake tema nathI, kAraNa ke zabdaparyAyanA AzrayarUpa bhASAvaNadrAmAM sparzane abhAva kaI paNa rIte siddha thAya tema nathI, ema karavAthI te paramANumAM sparzanI upalabdhi paNa jyAre thatI nathI, te zAmATe paramANumAM paNa sparza mAnave joIe ? ane tene abhAvamAM paramANu paNa padgalika nathI ema kema na kahI zakAya? kica, anumAna paNa zabdanA AzrayamAM sparza siddha karavA taiyAra che. gandhanA AdhAradravyanI mAphaka dUra rahelAne paNa pavana anukUla hevAthI indriya dvArA sparzanI upalabdhi thAya che ane pratikUla pavana thavAthI thatI nathI. tema najIka rahelA mATe paNa anukUla pratikULa pavana dvArA indriyathI parzanI upalabdhi viSayamAM jANI levI. AthI e siddha thayuM ke avAjanI sAthe sparza paNa temAM mAluma paDe che, tyAre zabdanA AdhArane sparza vinAne kahe e keTalI badhI buddhimattA kahevAya? kadAca A deSathI bacavAnI khAtara bIjA pakSane Azraya levAmAM Ave che te paNa yukata nathI, kAraNake te paNa deSagrasta che. jAtivALI kasturI, kapUra, kAzmIranuM kezara vigere sugandhi dravya gharanA oraDAmAM banya karIne rAkhela kapATamAM praveza kare che, ane tenI bahAra paNa nIkaLe che, paratuM tethI paigalika nathI ema kahevAne mATe te koIpaNa buddhizAlI sAhasa karI zake ja nahi. kica, Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. tevA sthalamAM sUkSma chidra hovAthI praveza karavAmAM ane nIkaLavAmAM gandhadravyane kaMI paNa aDacaNa nathI, jyAM sarvathA chidra vinAne atyata nibiDa pradeza hoya tyAM te praveza ane nIkaLavuM banI zake ja nahi, e rIte prakRta zabdamAM paNa te samAna ja che te zA mATe zabdane pAgalika na mAne? mATe bIje pakSa paNa ApanAthI mAnI zakAya tema nathI. have trIjo pakSa paNa yuktivikala che te samajAvavAmAM Ave che. ulkApAta, vIjaLI vigere padArthonI pUrva ane pazcAta avayave nathI dekhAtA te paNa te apagalika che ema te Apa paNa mAnatA nathI, te zabdanA avaya nahi dekhAvA mAtrathI tene addigalika kahevA e kevaLa brAnti sivAya bIjuM zuM samajavuM evI rIte vicAra karatAM cothe pakSa paNa upAdeya nathI. AkAzane guNa hevAthI zabda paigalika nathI e mAnyatA paNa vicArane avakAza jarUra Ape che. rU5 vigere mAphaka amArA jevAne pratyakSa hovAthI zabda AkAzane guNa nathI.jemAM indriyapratyakSapaNuM hoya te padArtha, rUpa vigerenI mAphaka pidugalika hoya che. AthI zabda pagalika che e vAta nirvivAda siddha che. enuM vivecana tatvAkhyAnanA pUrvArdhamAM vaizeSikanI samAcanAnA prastAvamAM ane dravyapradIpamAM paNa karavAmAM AveluM hovAthI piSTapeSaNa karavAnI kaI jarUra nathI, padanuM nirUpaNa. ka vigere brAnA saMbodhana zabdamAM, Dha, ga, gha, Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatvAkhyAna 5Ta vigeremAM ane jinadatta, dharmapAla vigeremAM eka bIjAnI apekSA rAkhavAvALA ane padArthane baMdha karavAvALA sahakArI bhAvathI goThavAyelA tathA bIjA padamAM rahelA vargoe karelA upakArathI rahita paraspara premabhAvathI maLelA vargone pada kahe, vAmAM Ave che arthAta je dvArA pitAne gya arthanuM jJAna thAya te pada kahevAya. vAkayanuM nirUpaNa. - pitAne ucita vAyArthIne bedha karAvavAmAM samartha tathA paraspara karela upakArane anusaraNuM karanAra bIjA vAkyamAM rahela panI apekSA rahita padane samudAya te vAkaya kahevAya arthAta je pado dvArA pitAne samyaka prakAre ucita arthanuM jJAna thAya te padanA samUhane vAkya samajavuM. zabdanuM nirUpaNa. - svAbhAvika sAmarthya tathA pite karela je saMketa-ke A padathI amuka artha samaje te be dvArA artha bedhanuM kAraNa je hoya te zabda kahevAya. bhAvArtha-zabdamAM rahelI ane arthanuM pratipAdana karavAvALI regyatA nAmanI zaktine svabhAvika sAmarthya kahevAmAM Ave che. ane A vyaktinuM nAma jinadatta samajavuM "e je pote karelA vicAravizeSa te saMketa kahevAya che. AvA prakAranA svAbhAvika sAmarthya ane saMketa dvArA padArthane baMdha karAvavAmAM je nimittabhUta hAtha te zabda kahevAya che. te zabdamAM padyanuM badha karAvavAnuM che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. sAmarthya svAbhAvika samajavuM, khIjAnI apekSAe nahi, pradIpanI mAphaka jema pradIpa, sUya vigeremAM padAtha upara prakAza pADavAnuM sAmarthya svAbhAvika che tema vaktAnA mukhamAMthI nIkaLela zabda paNa satya agara asatya, saphala yA niSphala, siddha athavA sAdhya evA koi paNa padmA'nA medha jarUra karAvI zake che, eja temAM svAbhAvika sAmarthya samajavAnu che. vizeSatA pradIpa ane zabdamAM eTalIja mAtra che ke zabda saketa ane vyutpatti vigerenI apekSA rAkhIne padAtha nA bedha karAve che ane pradIpa apekSA rAkhyA sivAya prakAza kare che. game te padArtha mAtranA Adha karAvavA e zabdamAM svAbhAvikatA che, e sivAya bIjI ka'I samajavAnI che ja nahi; paraMtu yathAya Adha karAvavApaNu athavA te ayathA dha karAvavApaNuM te pratipAka puruSanA guNa-doSane AdhIna che. temAM jo samyagaDhaSTi pavitra AtmA vaktA hoya te te dvArA zabdathI zrAtAne vAstavika padArthanA edha thai zake, ane mithyAdraSTi apavitra AtmA vaktA hAya tA te dvArA zabdathI trAtAne vAstavika padArthavijJAnanI AzA mAkAzakusuma jevI thai paDe. vItarAga-sajJa devanuM svarUpa jANI tenA upara vAstavika rIte zraddhA rAkhavI, rAga, dveSa, meha vigere kRSNeAnI mannatA, maitrI, prameda, kArUNya, sAdhyasthya bhAvanA vigere puruSanA guNNA samajavA. rAgI, dveSI vigerene dhruva mAnI tenA upara zraddhA rAkhavI, maitrI vigere bhAvanAthI rahitapaNuM, rAga, dveSanI prakhalatA vigere puruSAnA. doSA samajavA, temAM je guNavALI vyakti hAya te dvArA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only ca Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tavAkhyAna. - - vAstavika vijJAnanI AzA rAkhI zakAya ane deSavALA pAsethI asatya padArthavijJAna saMbhavI zake temAM kaMI paNa navAI jevuM che ja nahi. * tAtparyArtha-pramANa be pratyakSa ane parokSa, pratyakSanA pAramArthika ane sAMvyAvahArika ema be bhede. tathA pakSanA mRti, pratyabhijJAna, taka, anumAna ane Agama ema pAMca bheda che. A tamAmanuM pratipAdana karavAmAM AvI gayuM. have tenA viSaya upara lagAra daSTipAta karavAmAM Ave che - uparyukta pramANane viSaya- sAmAnya, vizeSa, sata, asat nitya, anitya vigere aneka dharmAtmaka vastu samajavI. kevala sAmAnya paNa pramANune viSaya nathI e paNa khAsa khyAlamAM rAkhavA lAyaka che, kintu ubhayAtmaka padArtha pramANane viSaya che. pratyekane nirapekSatAthI te pramANabhAsarUpa samajavuM. sAmAnyanuM nirUpaNa. | galakaMbala vigere jemAM cinha che, evI gAne samudaya joI pratyekamAM A gAya che, A gAya che evI je sarakhI pratIti thAya tenA viSayane sAmAnya kahevAmAM Ave che. ane A kALI gAya che, peLI che, lIlA raMgavALI che, pILI che vigere ekabIjAthI bhinnarUpe oLakhANa karAvanArI je pratIti, tenA viSayane vizeSa kahevAmAM Ave che. evI rIte dareka padAthenI aMdara sAmAnya-vizeSanI oLakhANa karI levI. te sAmAnyanA be bheda che-ekatiyaphasAmAnya ane bIju UrdhvatA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana - sAmAnya. dareka vyaktimAM eka sarakhI je pratIti thAya tenA viSayane tiryaka-sAmAnya samajavuM. jevI rIte manuSyanA samudAyane joIne A manuSya che, A manuSya che evI ja ekasarakhI pariNati mAlUma paDe tene viSaya je manuSyatva te tiryasAmAnya kahevAya. uttarottara anukrame thatA paryAyamAM anugatarUpe rahela dravyane UrdhvatA sAmAnya kahevAmAM Ave che-jema suvarNathI banAvelI vIMTI, tenA pachI tenuM banAveluM kaDuM, tene banela kare evI rIte uttarottara anukrame banatA paryAmAM suva dravya te barAbara che. jo ke AkAra-paryAye badalAtA gayA te paNa mULadravya kAyama rahevAthI suvarNarUpa mULadravyane UrvitAsAmAnya kahevAmAM Ave che. evI rIte mArI vigere mULadravyamAM paNa samajavuM. vizeSanuM nirUpaNa vizeSanA be bheda che. eka guNa ane bIjo paryAya. sahabhAvI dharmane guNa kahevAmAM Ave che-jema AtmAmAM citanyazakita, darzanazakti, cAritrazakita vigere. pudgalamAM rUpAdiguNa vigere. anukrame eka pachI eka evI rIte pedA thatA dharmane paryAya kahevAmAM Ave che-jema AtmAmAM sukha-dukha. vigere. tathA suvarNathI vIMTI banAvavAmAM AvI hoya te suvathI banatA kaDAM, kadarA vigere tenA paryAya samajavA. sata, asatanuM svarUpa samagIpradIpamAM batAva Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ; vAmAM Avelu hAvAthI maMtra tenuM vivecana karavAmAM Avatu nathI. nityAnityanuM svarUpa dravyapradIpamAM AtmAnAM nirUpaNa samaye batAvavAmAM Avela che. tathA jaina tatvapradIyanA bhASAntaramAM khAsa darzAvavAnu` hAvAthI atra tenu paNa vivecana karavAmAM Avatu nathI. have AgaLa padAtha vivecana karavAmAM Ave che. temAM tenA pratipAdaka IzrvaranuM svarUpa jyAM sudhI samajAvavAmAM Ave nahi; tyAM sudhI tenuM vivecana janasamAjane lAbhadAyaka nIvaDe nahi; mATe prathama izvaranu svarUpa samajAvavAmAM Ave che.-- izvaranuM nirUpaNa. tattvAkhyAna. sarvajJo jitarAgAdidoSastrailokyapUjitaH | yathAsthitArthavAdI ca devo'rddan paramezvaraH // yeAgazAstra pra0-2, zleka 4, traNa jagatanA bhAvane jANanAra arthAt tamAma lAkAlAnA sAkSAtkAra karavAvALA, rAga, dveSa, mAha vigere tamAma dUSaNagaNuthI sarvathA rahita arthAt rAga, dveSa, meha vigere saSAnA sava thA jemAM abhAva che, ane jemane traNa jagatanA jIvA dhyeyaSuddhithI pUje che arthAta traNa jagatanA jIvAne je sarvathA pUjanIya che, tathA je padArtho jevA svarUpamAM hoya tene tevA prakAre pratipAdana karatA hAya te vyaktivizeSane paramezvara athavA ahaM n yA titha kara evA nAmethI oLakhavAmAM Ave che. temAM savajJanI siddhi ane tenA svarUpanuM nirUpaNu sImA~ Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzane. - - - - - - - - - - - - - - - saka darzananI samAlocanAnA prastAvamAM karavAmAM AveluM havAthI atra tenuM pharIthI vivecana karI piSTapeSaNa karavAmAM AvatuM nathI. have jitarAgAdiSanI vyAkhyA karavAmAM Ave che. bIjA darzanakAre pitAne abhISTa vyakti vizeSane sarvajJa Izvara mAne che, chatAM temanAM caritra avalekavAthI athavA temanAM pratibiMba jevAthI temAM rAga, dveSa vigere detuM sAmrAjya te barAbara khyAlamAM Ave che. jo ke temAM sarvajJApaNanI te gabdha paNa nathI te paNa temanI mAnyatAne laIne uparyuMkata lakhANa che. pra. sarva jIvenI aMdara rAga, dveSa, meha vigere dUSaNagaNane sadbhAva sarvathA jyAre jovAmAM Ave che, tyAre kaI vyakitavizeSamAM tene sarvathA abhAva kevI rIte saMbhavI zake? ane te sivAya vItarAgatA te Ave ja kayAMthI? ane jyAre vItarAgatA ja asiddha che tyAre yathArtha vAdipaNuM te vadhyAputra samAna che, ema kahevAmAM zI aDacaNa che? tene vicA karaze. u0 sUryane AcchAdita karavAvALAM vAdaLAM vigerene jema dezathI kSaya thate te kAlAntare sarvathA kSaya thAya che ema ApaNe sarve joIe chIe. tenI mAphaka rAga, dveSa, moha vigerene paNa dezathI taratamabhAve kSaya thate munimagajamAM zAntamUrtivALa cahere jevAthI tathA temanA AcAra, vicAre, upadezazravaNa vigerene anubhava karavAthI sahaja anumAna karI zakIe chIe ke A muninA rAga-dveSe bahu ja ochA thaI gayA che. e Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tasvAkhyAna, sivAya keTalAka gRhasthAmAM paNa rAga, dveSa, moha vigere dUSaNe ochA aMze jovAmAM Ave che. tevI rIte dezathI kSaya thato jevAthI kaMI vyaktivizeSamAM tene sarvathA paNa kSaya jarUra mAna joIekAraNa ke je je pigalika padArtho dezathI nAza thavAvALA hoya che, tene sarvathA nAza paNa jarUra hoya che, sUryane AcchAdana karavAvALI meghamAlAnI mAphaka te vAtane nIcene kaleka paNa puSTi Ape che. revAto nArino mAvA dRSTA nividyucarAH | meghapakRtyAdayo yadvadevaM rAgAdayo matAH // " hAribhadrIyASTaka pR. 2. bhAvArtha -meghanI paMktinI mAphaka je padArtho dezathI nAza thavAvALA hoya che, te sarvathA nAza thavAvALA paNa jarUra hoya che. evI rIte rAga dveSa, meha vigeremAM paNa jyAre dezathI nAza thavAne svabhAva mAnavAmAM Ave, tyAre sarvathA nAza thavAne svabhAva paNa temAM kema na mAnI zakAya ? ane jemAM tene nAza hoya te ja vItarAga kahevAya, mATe tevI vItarAgavyakitamAM yathArtha vAdipaNuM paNa kema na saMbhavI zake? te khAsa vicAra karavA lAyaka che. kica, rAga vigereno abhAva je vyaktimAM hoya tene oLakhavAnA be prakAra sivAya trIje kaMI paNa prakAra che ja nahi-eka temanA caritrane avalevAthI ane bIjuM temanI mUrti jevAthI. temAM azvinuM avalokana te dharmadezanA, - tatvanirNayaprAsAda vigere jevAthI sahaja samajI zakAya tema Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadamAM che ke A vyakti kevI vItarAgabhAvavALI che, tethI caritranuM avakana atra karavAmAM AvatuM nathI. have bIje AkRtine prakAra raho, tenuM lagAra nirIkSaNa karIe- " rAgo'GganAsaMgamanAnumeyo dveSo dviSahAraNahe tigamyaH / mohaH kuvRttAgamadoSasAdhyo no yasya devaH sa sa caivamahan / / zRMgArAdirasAMgArairna dUnaM dehinAM hitam / gvAtAtatotamardaMta vRttajadUbhuta che " hAribhadrIyASTaka pR. 2. bhAvArtha-jenA meLAmAM strI hoya athavA je strInA gaLAmAM hAtha nAkhIne beThelA hoya athavA je vyakti strInA avAgyadezamAM cikuM nAkhIne beThelI hoya, tevI vyaktinI AkRti jevAthI rAganI vAsanAo kevI rIte ochI thAya? saMsAranI aMdara rahelA ane kAmanI vAsanAothI dagdha thayelA che jyAre te vAsanAne dUra karavAnI khAtara pitAne abhISTa upAsya devanA maMdiramAM jAya tyAre tyAM kaI sAmAnya manuSya paNa jevI rIte besatAM saMkecAya tevI rIte amaryAditapaNe strInI sAthe saMbandha dharAvIne beThelI mUrtine avalekavAthI uparyukta jIvenI kAmavAsanA kevI rIte dUra thAya? te sahaja samajI zakAya tema che. pratyuta evI bhAvanA thAya ke jyAre Izvara thaIne strInA saMbandhane bilakula cheDatA nathI, tyAre ApaNe choDavAnI zI jarUra che ? kAraNa ke mekSa te tenA saMbaMdhamAM ja rahe che. AvI bhAvanA tevI AkRti Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 tesvAkhyAna, jevAthI jarUra thAya, tevI AkRti je devanI hoya te deva vItarAga nathI, kintu sAmAnya manuSyanI mAphaka rAga, dveSa, meharUpI kIcaDamAM phasAyela che, ema jarUra mAnavuM joIe. A vAtanI siddhi anumAna dvArA paNa karavAmAM Ave che. - atyanta kAmI manuSyanI mAphaka strInI sAthe saM. anya dharAvatA hovAthI tevI AkRtivALA te laikika deve paNa atyanta rAgI che. ema jarUra mAnavuM joIe. je je strInI sAthe saMbandha dharAvanAra hoya te te jarUra rAgI heyakAmI manuSyanI mAphaka. ane te devanI tevI AkRti hevAthI te paNa rAgI che ema jarUra mAnavuM joIe. mATe jyAM strIne bilakula saMbadha ja na hoya tevI vizeSavyakti rAganA taddana abhAvavALI che ema mAnavuM hitAvaha che. je lekene bhaya hoya che, jenA zira para zatruonuM AkramaNa hoya che, teenI pAse zastrane saMbandha jevAmAM Ave che arthAta tevA leke ja hAthamAM zastra rAkhe che, paraMtu jene Izvara tarIke mAnavAmAM Ave, teone bhaya paNa kayAMthI ane zatruo paNa kayAMthI saMbhavI zake? A vAta sahaja samajI zakAya tema che. ema hovA chatAM paNa keI devanI AkRtinA hAthamAM talavAra, keInA hAthamAM caka, keInA hAthamAM trizUla, keInA hAthamAM gadA, keI te zaMkha vagADatA hoya, ke I meralI vagADatA hoya, keInA hAthamAM lAlIo cheke ane keInA gaLAmAM mastakenI mALA hAya !! je leke sAMsArika bhayathI DarI nirbhaya thavA mATe temanAM darzana karavA Ave te lekene AvA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. 101 prakAranI bhayAnaka AkRtivALI devanI mUrti jevAthI vadhyA pAse putranA mane rathanI mAphaka nirbhaya thavAnI vAsanA kadApi thavAnI nahi. ulaTA AvA prakAranA vicAre jaladI hRdayamAM AvI jAya ke jyAre Izvara pite bhayavALA che, tyAre tevA prakAranA de ApaNane nirbhaya kevI rIte banAvI zake? ane tevI bhayavALI AkRti jovAthI ApaNuM paNa zuM kalyANa thavAnuM? A vAta anumAna pramANadvArA paNa siddha karavAmAM Ave che. hiMsaka, zikArI vigere nI mAphaka jenI mUrtinA hAthamAM hiMsaka zastrone saMbandha hoya te vyakti hiMsaka hevI joIe. je je talavAra, cakra, gadA, trizUla vigere zone dhAraNa karanAra hoya che, te te bhayavALA paNa heya che ane hiMsaka paNa jarUra hoya che-jema zikArI, pAradhI vigere. tema A ThekANe paNa samajavuM. mATe zastrane saMbandha hiMsAnA kAraNarUpa hovAthI ane bhayane sUcaka hevAthI je devanI pAse te heya te vyakti devasvarUpa nathI, kintu hiMsaka samajavI, ane jyAM tevA zastrane saMbandha na hoya evI AkRti je devanI banAvavAmAM AvI hoya te deva, dveSathI, bhayathI ane hiMsakabhAvathI tadana rahita che ema jarUra mAnavuM. te ja vyakita izvararUpa che ema khAsa dhyAnamAM rAkhavuM. tathA zaMkha phUMka, meralI vagADavI, DamarU vagADa nAca kare-AvA prakAranI bAlaceSTA paNa ivarakeTinI hadane pahoMcelAne kadApi zebhe nahi." AvA prakAranuM kartavya Antarika meha sivAya kaI paNa yukti karavA tatpara thAya ja nahi ane jayAM rAga, dveSa, moha Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10ra tasvAkhyAna, vigere pahADa jevAM dUSaNanuM sAmrAjya heya tene Izvara mAnI. saMsArasamudra taravAnI AzA rAkhavI AkAzapuSpa jevI gaNAya. mIH vRttAmavorALa -A trIjA pAdanI vyAkhyAmAM mehanuM svarUpa batAvatAM granthakAra kahe che ke je vyakita saMbandhI kharAba AcaraNa ane parasparavirodhI AgamanAM vAye jovAmAM Ave te vyaktimAM meha paNa jarUra che joIe. kharAba AcaraNa te zaMkha phUMkavA, sapane pakaDavAvALA madArI lekenI mAphaka meralI vagADavI, bIjAnI strInAM vastrone zeravAM, DamarU hAthamAM laIne bhUo lekenI mAphaka nAcavA-dhUNavAnuM kAma karavuM-AthI bIjuM kayuM kahI zakAya? kAraNa ke yegIo paNa yama, niyama vigerenuM sAdhana karI dhyAnadvArA atIndriyajJAna saMpAdana karI vAstavika tAcadezasivAya upayukata ceSTAmAMthI kaMIpaNa AcaratA nathI te tevA lokone paNa pUjanIya Izvara AvA prakAranuM kAma kare e vAta prazaMsanIya kevI rIte kahI zakAya? arthAt e kArya ghaNuM nindanIya che ema jarUra khyAlamAM rAkhavuM ane AgamanuM virodhIpaNuM tanvAkhyAnanA pUrvArdhamAM ane dharmadezanA vigere graMthamAM ApavAmAM AveluM hovAthI atra tenuM vivecana karavAmAM AvatuM nathI. anumAnathI paNa tevI vyaktimAM meha siddha karavAmAM Ave che.. - je vyaktimAM ceranI mAphaka vastrane ravApaNuM, madArI vigerenI mAphaka meralI vigere vagADavApaNuM, bhUonI mAphaka Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. 103 - - - - DamarU hAthamAM laI nAcatAM nAcatAM vagADavApaNuM ane paraspara AgamamAM virodhI padArthanuM pratipAdakapaNuM vigere vidyamAna hoya te vyakti mahAmahI samajavI. jyAM jyAM upayukata AcaraNa hoya che, tyAM tyAM moha jarUra hoya che. kica, jenA hAthamAM japamALA hoya te vyaktine adyApi apUrNa samajavI joIe. kAraNake je IzvarakeTinI avasthAne pAmela hoya tene japamALA zAnI heya? ane dhyAna paNa kemanuM? je apUrNa hoya te ja pUrNa thavA dhyAna vigere sAmagrI dvArA prayatna kare, paraMtu je pUrNa hoya tene te tenAthI maheATI keIpaNa vyakti na hovA thI dhyAna kenuM kevI rIte saMbhavI zake? chatAM jyAre japamALA, hAthamAM jovAmAM Ave che, tyAre tenI gaNanA Izvara tarIke nahi, paNa alpajJanI kaTimAM thaI zake ema jarUra khyAlamAM rAkhavuM. tAtparyArtha -jenI mUrti pAse paNa rAganA mukhya kAraNa rUSa strIne keIpaNa prakAre saMbandha che ja nahi, temaja jenA hAthamAM bhaya, dveSa ane kedhanAM sUcaka zastra vigerene paNa saMbandha bilakula nathI tathA paraspara virodhI padArthane pratipAdana karavApaNuM ane jenI pAse bIbhatsa AcaraNa vigere mahinA sUcaka cihane bilakula jovAmAM na AvatAM hoya te viziSTa vyaktine Izvara tarIke mAnavI. paraMtu upayuMkata AcaraNavALI vyakti te keI paNa rIte vItarAgabhAvane vya samajavI nahi, te vAtane nIcene leka paNa puSTi Ape che- tAja mahImA tAiru gI vaJcyate jagadapyetat kasya pUtkumahe puraH 1 // Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 tattvAkhyAna. nityamuktAn jagajjanmakSe makSaya kRtodyamAn | vandhyAstanandhayaprAyAn ko devAMzcetanaH zrayet // tiSThed vAyuvedadrijrvaleja lamapi kvacit / tathApi grasto rAgAdyairnApto bhavitumarhati // " Jain Educationa International vItarAgaste tra-prakAza chaThTho. bhAvArtha :--svayameva rAga, dveSa, meha vigere dvArA asad AcaraNane karavAvALI tathA mulAkAne pratAraNu karavAmAM tatpara devatAnA nAmathI prasiddha thayeTTI evI vyaktiye ja jyAre jagatane avaLe raste deravA prayatna karatI hoya tyAre kAnI AgaLa jai pekAra karavA ? arthAt jethI zAntinI AzA rakhAtI hoya tyAMthI ja azAntine varasAda varasata hAya, tyAM zAntinI bhAzA to hoya ja kayAMthI ? tathA jagatanA prapaMcamAMphasAvavAnA kAraNabhUta kA~thI rahita che; teApaNu jagatene manAvavuM, tenuM pAlana karavuM, ane tene sa'hAra karavA vigere kAryAM karavAmAM tatpara rahevuM. A keTalI badhI mAhAnyatA kahevAya? je vyakti pAse kAI paNa krama che ja nahi, te vyakti mAhanIca karmanI AvA prakAranI ceSTA kare ja kyAMthI ? kAM ta kaheA ke tevI vyaktiyA kai che ja nahi, ane che te uparyukata kAryane karavAvALI nathI. je krama rahita hAya te kamanAM kAryo kevI rIte karI zake ? jenuM krarUpI khIja maLI gayuM hoya tene krama khIjanA kArya rUpa sa'sAranA prapa camAM phasAvAnu hoya ja kayAMthI ? mATe kAI paNa buddhizAlI AtmakalyANa mATe For Personal and Private Use Only Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. 10pa vadhyAputra jevA AvA devenuM avalaMbana kare ja nahi. vAyu sthira thaI jAya arthAt pavana tadana baMdha thaI jAya, parvata pIgaLIne pANIrUpa thaI jAya, tamAma pANI baLavA lAgI jAya te paNa je vyakita rAgAdiSothI grasta hoya te vyakita deva tarIke manAvAne kaI paNa rIte lAyaka che ja nahi. ' upara je rAgAdi dUSaNanuM varNana karavAmAM AvyuM, te tamAma dethI rahita hoya ane yogIndra vigere traNe lekanA jIne paramadhyeyabuddhithI pUjanIya, stavanIya, upAsanIya hoya te paNa je temAM yathArthavAdIpaNuM na hoya te te kaMI kAmanuM nathI, mATe IzvaramAM yathArthavAdIpaNuM siddha karavAmAM Ave che-pramANathI avidhI upadeza devApaNuM hovAthI ahaMna ja nirdoSa che, bIjI koI paNa vyakti nahi. je nirdoSa na hoya tenuM vacana pramANathI aviredhI paNa na haya, jema ke rastAmAM cAlavAvALo manuSya. ardhana tevA na hovAthI nirdoSa che ema jarUra khyAlamAM rAkhavuM. kiMca, pramANathI abAdhita evA abhimata tatvanA jANa hevAthI ahaMna sarvatra pramANathI avirodhI upadezane devAvALA che. jenuM abhimata tava pramANathI bAdhita thAya, temAM pramANathI aviredhI upadeza devApaNuM paNa hoI zake nahi, svArthInI mAphaka prakRtimAM reganI cikitsAmAM prAmANika vaidyAnI mAphaka ahaMnanuM abhimata anekAnta tarapha paNa pramANathI jyAre bAdhita thatuM nathI, tyAre te pramANathI virUddha upadezane vAvALA che ema kema na mAnI zakAya Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 arthAt jarUra mAnavA joIe te anekAnta tattvanuM vivecana AgaLa karavAmAM Avaze. A lakhANathI siddha thayuM je nirdoSapaNu' hAvAthI sarvajJapaNuM anamAM ja hovu* joIe. je sajJa na hoya te nirdoSa paNa na hAya-jema gallImAM rahela purUSa. ane ahaMn tevA nahAvAthI sarvajJapaNu* temAMja mAnavu joie. have ' sarvajJo bitAnaviroSaH' e zlAkanA paramAtha' Tu'kamAM nIce pramANe samajavA. tattvAkhyAna. je vyakti traNa kAlanA tamAma padArthone sAkSAtkAra karavAvALI hAya, rAgAdi vigere DhASAthI sathA rahita hoya, traNe leAkanA jIvAne pUjanIya hAya, padArthanA yathArtha rIte upadeza devAmAM tatpara hAya evI viziSTa vyaktine izvara kahevAmAM Ave che. Tu'kANamAM kahIe te AtmAnA mUlaguNAne kevalajJAna, kevalardezana, anantavIrya ane sarvotkRSTa cAritrane damAvavAvALAM mAhanIya vigere ghAtikarmIne sarvathA bAhyaAbhyantara cegasAmagrIdvArA kSaya karavAthI jene AtmAnA mUlaguNAnA AvirbhAva thayA hoya ane jene ananta pramaH puNyanA pracayarUpa tItha karanAmakamanA vipAkAya hAya te vyaktivizeSane jainadarzanamAM izvara kahevAmAM Ave che. . uparyukata paramezvara jyAM sudhI AyuSyanI sthiti DAya tyAM sudhI gAmAnugAma vihAra karI bhavya janAne upadezAmR tanu pAna karAvI teone AtmakalyANanA sAcA mArga matA vavA eja potAnu kartavya samaje che ane e vAta paNa Jain Educationa International For Personal and Private Use Only J Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. 17 sAcI che. je Izvare sAce AtmakalyANane mArga na batAra vye heya tene Izvara ja kevI rIte kahevAya? zAstro paNa te izvarapraNIta kahevAya, ke je zAstramAM samyagdarzana, samyaga-1 jJAna, samyagracAritrarUpa mekSamArganuM varNana sArI rIte karavAmAM AvyuM hoya, eganAM aMgenuM svarUpa paNa dravya-bhAvarUpathI samajAvavAmAM AvyuM hoya, ane je kaSa, cheda, tApadvArA suva rNanI mAphaka parIkSAmAM pAsa thayela hoya, saMsAranA sAdhaka : ane bAdhaka, melanA sAdhaka ane bAdhakarUpa mArgo jemAM batA : vavAmAM AvyA hoya, karmonuM khUba bArIka daSTithI nirIkSaNa karI karma, svabhAva, udyama, kAla, niyatirUpa pAMca kAraNavAdanuM pratipAdana karavAmAM AvyuM hoya, paraspara virodhane jemAM ava. ) kAza na hoya tathA jemAM dareka padArthanuM nityAnityarUpathI vyavasthApana karavAmAM AvyuM hoya, temaja dareka padArtha sAmA vizeSarUpa, sa-asarUpa che, e paNa sAthe bhUlavAmAM na AvyuM hoya te zAstro IzvarapraNIta samajavAM bIjA nahi.' je vyakti kSaNikavAda ane zUnyavAdanuM jorazorathI pratipAdana karavAvALI hoya te vyakti paNa IzvarapaNune lAyaka nathI. je , ke kSaNikavAdanuM nirAkaraNa baiddhadarzananI mImAMsAnA prastAvamAM , karavAmAM AvyuM che, te paNa atra prakaraNanA vazathI kaMIka karavuM ? te asthAne gaNAze nahi. kSaNikavAda mAnavAvALA bAddhanA matamAM phalanI sAthe sAdhake saMbandha bilakula ghaTavAne nahi, tenuM spaSTIkaraNa asuka vyaktie . amuka vyaktine mArI nAkhI, te dvArA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 tattvAkhyAna. bAMdheluM hiMsya karmanuM phala mAravAvALAne taddana na ja maLavuM joIe, kAraNake mAravAvALI vyakti pote kSaNika che ane bAMdheluM karma paNa kSaNika che, jyAre baMne kSaNavAramAM naSTa thaI gayAM tyAre teone saMbandha paraspara kevI rIte thAya ? jyAre vatu pateja khapuSpa jevI thaI, tyAre saMbandha kene ane kenI sAthe thAya? te ghaNuM vicAraNIya che. ciM, vastune sarvathA nAza thavA chatAM paNa je saMbandha mAnavAmAM Ave te ekanA karmane saMbandha sarvane kema na thAya? athavA sarvanA karmane saMbandha ekane ja kema na thAya? mATe kaIpaNa rIte sAdhakanI sAthe hiMsya karmanA phalane saMbandha ghaTavAne nahi. tathA A upakArya che, A tene upakAra karavAvALe che, A sAravAvALe che, A vadhya che, smRti, pratyabhijJAna vigere kaMI paNa vAtanI utpatti kSaNikavAdamAM thaI zakavAnI nahi. mATe kahe AvI rIte mehathI kSaNikavAdane pratipAdana karavAvALI vyakitane Izvara tarIke kevI rIte mAnI zakAya? temaja zUnyavAdane mAnavAvALI vyakitane paNa IzvarakeTimAM gaNAya tema nathI. je tene zunyavAda pramANasiddha hoya te pramANa vasturUpa kare, tyAre sarva jagata zUnya che, ema kevI rIte kahI zakAya? ane je vasturUpa che te vadhyAputranI mAphaka tevA pramANadviArA zunyavAdanI siddhi zUnyarUpa ja samajavI. | kiMca, lakSAvadhi kRmithI vyApta evA pitAnA zarIrane vAghane khAvA mATe ApavAvALA buddhanI dayA juo!! lakSAvadhi kRminA chane saMhAra karI ekane mATe dayAnI For Personal and Private Use Only Jain Educationa International Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana, -14 lAgaNI batAvavI e keTalI badhI ajJAnatA kahevAya ? AvI rIte bicArA karaDe kRmijInA prANa tenI IcchA sivAya balAtkArathI krUra vAgha jevA nirdaya prANine ApI lekamAM dayAnI lAgaNI batAvavI e atyAcAra sivAya bIjuM zuM kahI zakAya ? temane bIjAnA prANe, te jInI AjJA sivAya ApavAne zo haka che? mATe AvI khoTI dayA paNa dayAnA svarUpane nahi samajavAnuM phala samajavuM. pitAnI mAtAnuM piTa vidArIne janma levAvALA ane pitAne hAthe kaI jIvane mAre nahi, parantu ke mAMsa lAvIne Ape che temAM kaMI bAdha nathI e upadeza devAvALA zidaninI dayA juo!! je zAstramAM uparyuMkata pratipAdana heya tenA praNetA Izvara che, ema kaI paNa rIte mAnI zakAya tema nathI. have upasaMhAra karavAmAM Ave che ke je vyakti sarvajJa heya, rAgAdi deSathI taddana rahita haya, traNa lekane pUjanIya, yathAsthita padArthane pratipAdana karavAvALI heya, jagatane banAvavuM, pAlana karavuM, saMhAra kara vigere mehanI jALathI taddana jUdI hoya, jagatanA uddhAra mATe vacanAmRtanuM pAna karAvavAne jene mukhya uddeza hoya te viziSTa vyaktine IkavararUpa samajavI. bhale tenuM mahAdeva nAma haya, athavA viSNu nAma haya, athavA brahmA nAma haya, athavA buddha nAma ApavAmAM AvatuM hoya, athavA, tIrthakara, ahaMna, jina vigere nAmo haya, paraMtu jemAM uparyukata lakSaNe ghaTatAM hoya tene Ivara tarIke mAnavAmAM amane kaMi paNa aDacaNa nathI. ame mahAdeva, hari, brahmA, Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 tattvAkhyAna. buddha vigere nAmeAnA dveSI nathI; amane te te nAma upara ghaNA prema che, parantu jemAM nAmanA jevA guNNA jovAmAM na Ave tene te guNavALA tarIke kevI rIte mAnI zakAya ? jU mahAdevanu' svarUpa---- " yasya saMkkezajanano rAgo nAstyeva sarvathA / na ca dveSo'pi sattveSu zamendhanadavAnalaH // na ca moho'pi sajjJAnacchAdano'zuddhavRttakRt / trilokakhyAtamahimA mahAdevaH sa ucyate // evaMbhUtAya zAntAya kRtakRtyAya dhImate / mahAdevAya satataM samyag bhaktyA namo namaH // hAribhadrIya mahAdevASTaka. "" bhAvArtha :-AtmAnA svAbhAvika svAsthyane mULathI nAza karavAmAM nimittabhUta AsakitasvarUpa rAga jenI pAse bilakula nathI, keAi caMdanathI pUjA kare ane kAi kuhADAthI kApI nAkhe, parantu te mane vyakita upara jenA samabhAva ja hAya, lagAra mAtra viSamabhAva na heAya, ane zama, dama, kSamA, mAvI lAkaDAne khALavAmAM dAvAnaLa samAna kedha-mAnathI thatA dveSa, jene kAi paNa jIvamAM DAya ja nahi, darekamAM samabhAva ja hAya. kAraNa ke jyAM vItarAgabhAva hAya tyAM kaleza, kAdha, mAna vigere te chAyA-AtapanI mAphaka eka bIjAnA virodhI hAvAthI hAya ja kayAMthI ? te khAsa vicAraNIya che; tathA nimala jJAnabhAnune DhAMkavAvALe ane kharAba AcaraNane karA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. ka 111 vanAre moha paNa jenI pAse bilakula nathI, jenuM mAhAtmaya traNa jagamAM prasiddha che, tenuM nAma mahAdeva samajavuM. evA prakAranA svarUpavALA, uparyukta lakSaNavALA, zAnta savarUpI ane kRtArtha thayela mahAdevane sArI bhakti pUrvaka mAre vAraMvAra namaskAra thAo. AvA svarUpavALA mahAdevane ja ame tIrthakara ahaMna, jina vigere nAmothI oLakhAvIe chIe. je Apa leke paNa AvA prakAranuM svarUpa mahAdevamAM mAnatA he te kaI paNa prakArane amAre visaMvAda che ja nahi. dati izvaranirUpaNa samApta. IST ka (sch: = Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ syAdvAda nirUpaNu, ananta dharmavALI vastumAM je je apekSAe je je dharmAM rahelA hoya te te apekSAe te te dharmonA je svIkAra karavA tene jainadarzanakAra syAdvAda kahe che. jevI rIte kapaDAmAM nityatva, anityatva, sAmAnyatva, vizeSatva, sattva, sattva, lAMkhApaNuM, TuMkApaNu, vigere viruddha dharmAM rahevA chatAM paNa sApekSarUpe mAnavAmAM koi paNa jAtanI aDacaNu che ja nahi. ja dRSTAMta dvArA spaSTIkaraNa-kapaDAnuM jevA prakAranu" svarUpa hoya te rUpathI temAM sattva ane tethI viparIta rUpathI temAM asattva samajavu'. dareka vastu pAtAMtAnA svarUpathI sata hAya che, nahi ke khIjAnA svarUpathI; je kapaDuM sUtaranuM anela hAya te te apekSAe sat hAya ane je zaNu agara rezama vigerenuM baneluM hAya te, tenI apekSAe sat samajavuM. A uparathI e bhAva nIkaLye ke je kapaDu' sUtara vigere je dravyathI anAvavAmAM Avyu hoya; te kapaDAmAM te dravyanI sattA samajavI, khAkI tamAmanI temAM asattA samajavI. jo ke sattva, asattva vigere dharmo ekanI aMdara mAnavAmAM upalaka draSTithI viruddharUpe bhAse che, te paNa sApekSapaNe mAnavAmAM vicArazIleAne ka'i paNa viruddha jevu` che ja nahi. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jenadarzana. kapaDAmAM nityAnityapaNAnI oLakhANuM, ne sUtaranA banAvela kapaDAnA tAkAne phADI temAMthI keTa, pATaluna, khamIsa, jAkITa, pAghaDI, TuvAla, khesa, dhatI vigere aneka cIjo bane che e vAta janaprasiddha che. jyAre te kapaDAnA tAkAmAMthI keTa, pATaluna, khamIsa vigere cIne banAvavAmAM Ave che tyAre te cIjane kaI paNa buddhizAlI khesa, chetIEUR vigere nAmathI vyavahAra karatuM nathI ane jyAre temAMthI besa, chetIuM, pAghaDI vigere cIjo banAvavAmAM Ave che tyAre tene keTa,pATaluna vigere zabdathI vyavahAra karavAmAM AvatuM nathI. jo ke te dareka cIjamAM sUtaranA kapaDArUpa padapAla dravya te sarakhI rIte rahela che, te paNa tenA AkAre badalAtA hovAthI te te nAmothI te te vyavahAra thaI zakate nathI. A uparathI e samajavAnuM che ke koTa, pATaluna, khamIsa, vigere kapaDAnA AkAravizeSa che, parantu kapaDuM tethI huM nathI kAraNa ke te te AkArathI pariNamelA 5DAmAM ja jyAre te te nAmane vyavahAra thAya che, tyAre dhUtIA vigerenA AkArane kapaDAthI sarvathA jUdI rIte kevI rIte mAnI zakAya? tAtparyArtha-kapaDAthI banela keTa vigerene AkAra ane sUtara rU5 pudgala dravya A bane koTa vigerenuM svarUpa samajavuM te be varUpamAMthI keTa vigerenA AkArarUpa je svarUpa che te vinAzI (anitya ) che ema sA kei jANI zake che, ane keTanuM sUtararUpa pudgala dravya je bIjuM svarUpa che, te zAzvata (nitya) che kAraNa ke sUtararUpa pudagala dravyanA AkAre bada Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 lAya che te paNa puddagala dravyatA darekamAM kharAkhara kAyama ja rahe che. ethI te svarUpathI kATa vigerene nitya mAnavAmAM Ave che. tattvAkhyAna. bhAvAtha:--koTa, pATaluna, khamIsa vigerenA mAkAza madalAtA heAvAthI te rUpathI kapaDu anitya che ane pugala drunyanI apekSAe te nitya che. kapaDAmAM sAmAnya--vizeSanI ALakhANa, sUtaranuM kapaDuM,unanuM kapaDuM',zaNunuM kapaDuM,rezamanuM kapaDuM, tathA kALa', dhALuM, pILuM, rAtuM, lIluM, garama kapaDuM', 'Du kapaDuM vigere tamAma jAtanA kapaDAne vizeSa kapaDu' kahevAmAM Ave che ane te darekamAM 'A kapaDu che A kapaDuM' che' evA je sA mAnya anubhava thAya che, te temAM rahelA pudgala dravyane lIdhe samajavA, arthAt sUttaranu kapaDhuM, unanuM kapaDuM vigere kapaDAnAM vizeSa rUpe samajavAM ane te darekamAM pudgala dravyapaNuM kharAara rahetu hAvAthI pudgala dravyane kapaDAnuM sAmAnya rUpa kahevAmAM Ave che. AvI rIte mane rUpe jyAre sApekSarUpathI kapaDAmAM jovAmAM Ave che, tyAre kapaDAnu kevala vizeSarUpa ja che, sAmAnyarUpa che ja nahi athavA kevala sAmAnyarUpa ja che, vizeSarUpa che ja nahi e keTalI badhI ajJAnatA kahevAya ! uparanA draSTAntathI e samajAya che, ke dareka vastu sAmAnya ane vizeSa ema baMne svarUpavALI che temAM vizeSatA mAtra eTalIja che ke mALA kapaDAnI apekSAe A kATALe che evA vyavahAra thAya che paNa pILAnI apekSAe nahi; tevI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. 115 - - - - - = ma ' rIte te te apekSAe te te vyavahAre samajavA. unanA banelA kapaDAne garama kapaDAne keTa kahevAmAM Ave che ane sUtaranA kapaDAnA banAvela keTane tema kahevAmAM AvatuM nathI, tathA rIrabatI malamalanA kapaDAthI banAvela khamIsane komaLa (madu) khamIsa kahevAmAM Ave che ane kaI kapaDuM barahaTa sparzavALuM hovAthI tenA banAvela khamIsane kaThera sparzavALuM kahevAmAM Ave che. A pramANe viruddha dharmone paNa ekamAM sApekSarUpathI mAnavAmAM kaMI paNa bAdha che ja nahi. bhAvArtha seMkaDeka jAtanA kapaDAmAM A kapaDuM che, A kapaDuM che e je sarakhe anubhava thAya che tenA viSayane sAmAnya kahevAmAM Ave che, ane te dareka jAtanA kapaDAnA DhagalAmAMthI potAnA kapaDAne je oLakhavuM tene vizeSa kahevAmAM Ave che. je te kapaDAnA samudAyamAM sinnatA rahelI na hoya te pitAnA kapaDane kevI rIte oLakhI zake te sahaja samajI zakAya tema che. kiMca, je kapaDAnuM ekaluM sAmAnya svarUpa ja hoya te je vyaktine zIyALAmAM unanA kapaDAne keTa banAve che te bajAramAM jaI kahe che mAre kapaDAno khapa che te Apa ja vicAre ke kapaDAne vyApArI tene kahyuM kapaDuM ApavAne? kAraNa ke tenA gharamAM te sUtaranAM, unanAM, rezamanAM vigere aneka jAtanAM kapaDAM che. kiMca, tene tevA prakAranuM atIndriya jJAna te nathI ke jethI A vyaktine eka kapaDAne khapa che ema jANI zake. mATe kapaDuM sAmAnya kahevAthI una vigere vizeSa jAtanuM kapaDuM maLI zakavAnuM nahi. A vAta sarvatra prasiddha che, ane te sivAya vyavahAra paNa - + + A+ Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tasvAkhyAna, thaI zakavAne nahi. mATe kapaDAnA sAmAnya rUpanI mAphaka vizeSa svarUpa paNa avazya mAnavuM joIe. tevI rIte spaDAnuM kevala vizeSa svarUpa ja che, sAmAnya che ja nahi ema paNa na mAnavuM joIe. kAraNa ke te dareka jAtanA kapaDAne dareka le ke sAmAnya rIte kapaDuM ja kahe che, ghaTe, staMbha, agni vigere zabdathI vizeSa vyavahAra karatA nathI. tyAre samajavuM joIe ke dareka jAtanA kapaDAmAM kapaDuM e je vyavahAra thAya che te kapaDAnAM sAmAnya rUpane laIne ja. AthI e siddha thayuM ke dareka cIja sAmAnya tathA vizeSa svarUpavALI che e paNa khAsa khyAlamAM rAkhavuM. prakArAntarathI syAdvAdanI siddhi. ekaja purUSane pitA, putra, bhAI, bhatrIje, jamAI, mAme, bhANeja, kAko, dAde, sALA vigere zabdothI saMbodhavAmAM Ave che. jo ke rasthala buddhivALAnI dRSTithI uparyukata vyavahAra virUddharUpe bhAse che, te paNa sApekSarUpe tevA vyavahAra mAnavAmAM koI paNa doSa che ja nahi. amuka vyakti pitA che te pitAnA putranI apekSAe, nahi ke jaganA tamAma manuSyanI apekSAe. amuka vyakita putra che te paNa pitAnA pitAnI apekSAe amuka bhAI che te paNa potAnA bIjA sagA bhAInI apekakSAe. amuka bhatrIje che te paNa pitAnA kAkAnI apekSAe, ane kAkAne vyavahAra paNa pitAnA bhatrIjAnI apekSAe, , evI rIte dareka vyavahAra ekabIjAnI apekSAe eka vyaktimAM Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. 117 svIkAravAmAM sApekSarUpe kaI paNa jAtanI virUddhatA cheja nahi. kiMca, dIrghadraSTithI vicAra karatAM sApekSavAdarUpa syAdvAda mAnavAmAM na Ave te aneka prakAranI aDacaNa upasthita thavAnI te samajAvavAmAM Ave che je pitA hoya temAM putrapaNuM kadApi AvI zakavAnuM ja nahi ane je putra hoya temAM pitApaNuM AvavAnuM nahi, kAraNake pitApaNuM juduM che ane putrapaNuM paNa ethI jUduM ja che. jyAre te dharmo ja ApasamAM ghaTa peTanA dhamanI mAphaka jUdA che tyAre te baMne ekamAM kevI rIte rahI zakavAnA? ane sApekSavAda te anya matamAM AkAza. puSpa je che tyAre tene nirvAha paNa kevI rIte thaI zakavAne? te khAsa vicAravA lAyaka che, mATe sarvottama vAta e che ke sarva vipattithI bacavAnI khAtara anekAntavAdane Azraya le. jalamAM zIteNunI siddhi " jalamAM zItapaNuM tathA uSNapaNuM tathA agnimAM zItapaNuM ane uSNapaNuM paNa sApekSarUpe mAnavAmAM kaMI paNa bAdha cheja nahi prajalamAM zItapaNuM te prasiddha hevAthI mAnavAmAM kaMIpaNa aDacaNa cheja nahi, paraMtu temAM uSNapaNuM che te kevI rIte mAnI zakAya? - u0 jalane garama karavAthI tathA sUryanAM kiraNane tApa paDavAthI temAM uSNupaNuM paNa jarUra AvI zake che, kAraNake Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 svapara drabyAddhi catuSTayane laIne darekanI aMdara vastusattAnA ni ya thatA hAvAthI kAla vigerenA bhedane laIne zItapaNuM tathA tathA upaNuM ekamAM mAnavAmAM kaI paNa doSa che ja nahi. kiMca, keTaleka ThekANe ( rAjagRhI vi. pradezamAM) kuMDAmAM rasA thAya tevuM ghaNuM' garama jala hoya che ane tenI pAsenA kuMDAmAM ghaNu ke Du pANI hoya che. A vAta jyAre anubhavasiddha che. tyAre jala kevaLa zIta ja che, uSNu che ja nahi ema kevI rIte mAnI zakAya ? aparaca pudgala skadhAmAM pAMca rUpa, e gandha, pAMca rasa ane ATha sparze jayAre yukti ane pramANathI siddha che, tyAre jalanA pudgalamAM kevala zItaLa spaja che ema kaDavA kayeA buddhizAlI sAhasa karI zake ? tattvAkhyAna. prazna kuDAnA jalamAM uSNupaNu tA kAi vilakSaNa dravyanA saceAgathI thayelu hovAthI jalamAM uSNupaNu mAnavAmAM kAI paNa yukti cheja nahi. u. kuvA vigerenA jalamAM zItapaNu paNa vilakSaNa dravyanA saceAgathI Avela heAvAthI zItapaNuM paNa jalamAM mAnavu yuktivirUddha che ema kema na kahI zakAya ? kica, dareka vastumAM adrabyAdi catuSTayanI apekSAe sattva ane paradrabyAdi catuSTayanI apekSAe sattva rahela che e vAtanu vivecana saptabhaMgI pradIpamAM khUba vistArapUrvaka karavAmAM Avela che. jalamAM paNa peAtAnA dravya, kSetra, kAla ane bhAvanI apekSAe zIta ane uSNu sparzanI sattA ane paradravya, kSetra, cAla ane bhAvanI apekSAe asattA paNa mAnavAmAM Ave che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. arthAt je jala ThaMDuM che tenI apekSAe zIta sparzanI sattA ane je jalamAM agnisa'ceAga, sUryanAM kiraNa vigerethI uSNatA AvelI che athavA svabhAvathI ja uSNa che te jalamAM tenI ape kSAe uSNu sparzanI sattA manAya che. ki`ca, je jalasvabhAvathI ja uSNu che temAM paNa zItaLa vAyunA sabandhathI zItapaNu' Avatu hAvAthI temAM zIta sparzanI sattA mAnavI joIe. kAraNake pudgalamAM vicitra prakAranI ananta zakti rahelI che. mATe tevI rIte sApekSarUpathI mAnavAmAM kAI paNa khAdha che ja nahi. uparyuMkta kathanathI e siddha thayuM je jalamAM zItapa paNa ane uSNaspaza paNuM A baMne vAte virUddha che tepaNa anekAntavAdIone sApekSarUpe mAnavAmAM ka'IpaNa virUddhatAne avakAza rahetA nathI e khama dhyAnamAM rAkhavuM. agnimAM zItAjjI sparzanI siddhi agnimAM svapara drabyAdi catuSTayanI apekSAe zItapaNu ane uSNupaNu' mAnavAmAM kai paNu doSa che ja nahi. agnimAM uSNupaNuM te tamAma tAka mAne che ja. have raghu zItapaNuM, te paNa samajAvavAmAM Ave che--je vakhate agni saLagatA DAya te samaye cadrakAnta maNi agara maMtra vigere paradravyanA saanya jyAre karAvavAmAM Ave che, tyAre agni uSNu spa vALa nathI, kintu ThaMDA che evA anubhava thAya che. A vAta tamAma vidvAnA eka avAje kabUla kare che. ema chatAM paNa Jain Educationa International For Personal and Private Use Only 115 Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 120 tatvAkhyAna IT e kevala uNu sparza ja agnimAM mAnavAmAM Ave te caMdrakAmata maNinA bhAvamAM paNa uSNutAne ja anubhava thave joIe paratu ema te che ja nahi mATe sApekSarUpe baMne sparzI agnimAM mAnavA chatAM paNa viruddhatA temAM lagAra mAtra nathI. kica, jyAre paryAyArthika nayanI apekSAe tamAma pudagale utpAdarzIla ane vinAzazIla che, tyAre jalanA pudagale kayAreka anirUpe paNa pariName che ane agninA pagale jalarUpe paNa pariName che. tathA pitapatAnI kAraNasAmagrI maLavAthI tejanAM pudgale aMdhakArarUpe ane aMdhakAranAM pagale te jarUpe paNuM pariNAmI jAya che. te pachI je vakhate jalanAM pudagale agnirUpe pariNamI jAya, te vakhatane laIne jalamAM uNu spazapaNuM ane agninA pudagale je samaye jalarUpe pariNamI jAya te samayane laIne agnimAM zItapaNu paNa jyAre nivivAda siddha che, tyAre jalamAM traNe kAlanI apekSAe kevaLa zIta sparza ja che, agnimAM kevaLa uSNa sparza ja che evI mAnyatA upara vizvAsa kevI rIte AvI zake? *. - aparaMca, vIjaLInI battInA geLA upara hAtha mUkavA chatAM paNa uSNutAne anubhava thatuM nathI, ane gyAsatela vigerenI battInA gaLA upara hAtha mUkavAthI uSNatA mAlUma paDe che mATe vicAre ke agnimAM kevaLa uNa sparzaja che tema kevI rIte mAnI zakAya? AthI e siddha thayuM ke agnimAM paNa zIta ane uSNa ema baMne sparzI sApekSarUpe mAnavAmAM syAdvAda-mahArindranI AjJA pALanArane lagAra mAtra viruddhatA jovAmAM Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. 121 AvatI nathI, kintu jenI dRSTimAM ja vikArabhAva hoya che, teoneja satra viruddhatAnA bhAsa thAya che. dareka padArthamAM ananta dharmanI ALakhANa. prameyapaNuM hovAthI sacetana tathA acetanarUpa tamAma padArtho ananta dhama vALA che. je vastu ananta dharmavALI na DAya temAM prameyapaNuM paNu AkAzapuSpanI mAphaka na hovu joie. dRSTAntadvArA te vAtanI have puSTi karavAmAM Ave che.-- dharmAMnA be bheda che. je sAthe rahevAvALA hAya te sahelAvI guNarUpa dhama kahevAya che ane je anukrame thavAvALA hoya tene paryAyanA nAmathI oLakhAvavAmAM Ave che. jo ke te ane paryAyarUpa dharmo ja che te paNa vizeSathI oLakhANa karavAnI khAtara tenA vibhAga pADavAmAM AvyA che. paryAyanA be bheda che-eka svaparyAya ane khIjo paraparyAya. jyAre sattva, vAcyapaNuM, jJeyapaNuM, prameyapaNu vigere dharmonI sAthe ghaTanA vicAra karavAmAM Ave, tyAre sattva vigere ghaTanA svaparcAyA samajavA, kAraNa ke koi paNa vastunI sAthe teonu vijAtIyapaNuM na hovAne lIdhe jyAre te dharmoMDhArA khIjAthI pRthakpaNuM thaI zakatuM nathI, tyAre sattva vigerene ghaTanA svadharma rUpe mAnavAmAM ze| Adha che ? arthAta kaMi paNa nathI. dravyathI jyAre evA vicAra karavAmAM Ave ke A ghaDI pudgala dravyanA anelA hovAthI pAlika che tyAre te ghaDAmAM te drazyanI saMttA mAnavI. ane bAkInAM tamAma drabyAnI temAM asattA samajavI. mATe pAlikapaNu ghaTanA svaparyoya ane jIva vigerenA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra ananta tharmo ghaDAnA pa25/yarUpa jANavA, paudgalika ghaDo pRadriSyanA banelA haihAvAthI pRthvI dravyanI apekSAe temAM sattva che ane jala vigere bAkInA tamAma dvavyanI apekSAe temAM asattva che. ataeva pRthvIpaNu' ghaDAne svaparyAya che ane jala vigerenA ananta dharmo ghaDAnA paraparyAyarUpa che. pArthiva ghaDA paNa dhAtunA khanelA hovAthI dhAtupaNuM ghaTAnA svaparyAya ane bAkInA tamAma dharmo paraparyAyarUpa jANavA. dhAtunA ghaDA paNu sAnAnA banelA hovAthI seAnApaNuM ghaDAnA svaparyAya ane rajata vigerenA dharmo ghaDAnA paraparyAyarUpa jANavA. senAnA ghaDo paNa ghaDelA sonAnA anelA hovAthI te rUpathI temAM sattA ane bIjA rUpathI temAM asattA che. mATe ghatisuvaNa paNu ghaDAne svaparyAya ane aghaTita suvarNapaNuM vigere ghaDAnA para paryAyarUpa samajavA, ghaDelA suvarNa nA ghaDA paNa jinadattanuM ghaDavApaNuM ghaDAne svaparyAya ane devadatta vigerenuM anAvavApaNuM vigere ghaDAnA para paryAye jANavA. jinadatta manAvela sonAnA ghaDA paNa vilakSaNa AkAravALe hAvAthI vilakSaNa AkArapaNu' ghaDAnA svaparyAya samajavA ane tethI bIjA AkArapazu viMgere thaDAnA 525ryAMcA jANavA, vilakSaNa AkAravALA ghaDA paNu madhyamAM goLAkAra hovAthI madhya goLAkArapaNu' ghaDAne vaparyAya. ane tethI khIjA AkArapaNuM vigere ghaDAnA paraparyAya jANavA. madhyamAM goLAkAravALA ghaDe paNa pAtAnA AkArathI vidyamAna che, bIjAnA AkArathI nathI; mATe svAkAra ghaDAnA svaparyAya kahevAya ane bIjAnA sAkAra ghaDAnA para Jain Educationa International tattvAkhyAna. For Personal and Private Use Only Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jenadarzana yaya kahevAya. svAkAravALe ghaDe paNa jeTalA vajanane heya te potAnuM vadala kahevAya ane bAkInuM vajana paradala kahevAya mATe svadala ghaDAne svaparyAya ane paradala thaDAne paraparyAya samaje. A pramANe dravyathI ghaDAne vicAra karatAM je ke svaryAyarUpa svadharmo thaDA che. te paNa bIjAthI judI rIte oLakhAvanArAM paryAyarUpa paradharmI jagatamAM ananta hevAthI ekaja ghaTapadArthamAM dravyathI svadharmo ane paradharmo sApekSA rUpe ananta rahelAM che. kSetrathI ghaDAmAM ananta dharmanI oLakhANa-kSetrathI jyAre traNa lekamAM ghaDe che, tethI bahAra nathI evo vicAra karIe tyAre traNa lekathI jAuM kaI paNa kSetra na hovAthI traNa lekamAM vartAvArUpa je svaparyAya ghaDAne maLavAne kAraNa ke tethI jUduM kaI paNa kSetra ja jyAre nathI, tyAre paraparyAyarUpa paradharmI kevI rIte maLI zake? te sahaja samajI zakAya tema che. traNa lekamAM rahele ghaDo paNa tichalakamAM raheluM hovAthI tenI apekSAe ghaDAmAM sattA samajavI ane Urdhaleka vigeremAM nahi rahele hovAthI tenI apekSAe temAM asattA samajavI. mATe tichalekamAM varta vApaNuM ghaTane svaparyAya ane Urvaka vigeremAM na vartate hovAthI te tenA parathI samajavA. tilakamAM rahelo ghare paNujabUdvIpamAM rahelo hovAthI ja khUDhIpamAM vartavApaNuM ghaDAne vaparyAya ane bAkInA kSetramAM te nahi vartate hevAthI te. tamAma kSetramAM nahi rahevApaNuM ghaDAnA paraparyAye sama Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tasvAkhyAna, : javA. jaMbudvIpamAM rahevAvALe ghaDo paNa bharatakSetramAM khAsa karIne vatate hevAthI bharatakSetramAM vartavApaNuM ghaDAne svaparyAya ane bIjA kSetramAM te ghaDe na vartate hevAthI temAM nahi vartavApaNuM vigere ghaDAnA paraparyAye jANavA. bharatakSetramAM rahelo ghaDe paNa kAzIkSetramAM vartate hevAthI kAzImAM rahevApaNuM ghaDane svaparyAya ane tethI bIjA kSetramAM te ghaDe na hovAthI bIjA kSetramAM nahi rahevApaNuM vigere ghaDAnA para5 ye jANavA. kAzI kSetramAM rahele ghaDe paNa bAbU dhanapatisiMhanA gharamAM rahele hevAthI dhanapatisiMhanA gharamAM rahevApaNuM ghaDAne svaparyAya ane bIje te nahi rahe. hevAthI tenA te paraparyAye jANavA. dhanapatisiMhanA gharamAM rahele ghaDo paNa tenA eka khUNAmAM raheluM hovAthI eka khUNAmAM vartavApaNuM ghaDAne svaparyAya ane bAkInA tamAma pradezamAM nahi vartavApaNuM ghaDAnA paraparyAye jANavA. A pramANe kSetrathI vicAra karatAM svaparyAyarUpa vadharmo cheDA che ane lekakSetra asaMkhyAtuM hovAthI tenI apekSAe paraparyAyarUpa paradharmo asaMkhyAtA samajavA. athavA manuSya lekamAM rahelA ghaDAnA paNa te sivAya bIjA sthAnamAM rahelAM dravya anantAM hovAthI ane ghaDe paNa tethI tyAre hovAthI tenI apekSAe paraparyAyarUpa parama paNa ananta jANavA. pUrva pramANe vicAra karatAM kSetrathI paNa ghaDAmAM svadharmo ananta siddha thAya che. kAlanI apekSAe ghaDAmAM ananta dharmone vicAra- dravya Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jenadarzana. 125 - - rUpe ghaDe nitya hovAthI traNa kAlamAM jyAre ghaDe dravyathI nitya ' che tyAre traNe kAlamAM vartavArUpa ghaDAnA svaparyAye ja maLavAnA ethI jyAre keIpaNa kAla na hovAthI judI rIte oLakhAvanArA paraparyAye maLavAnA ja nahi. ane jyAre A yugamAM vartavAvALA ghaDAne vicAra karavAmAM Ave tyAre A yugamAM vartavApaNuM ghaDAne svaparyAya jANa ane atItAdi kAlamAM nahi vartate hovAthI temAM nahi rahevApaNuM vigere ghaDAnA paraparyAye jANavA. A yugamAM vartavAvALA ghaDe paNa vasanta tumAM vartate hevAthI vasatAtumAM vartavApaNuM ghaDAne svaparyAya jANave ane bIjI RtumAM nahi vartavApaNuM ghaDAne paraparyAya jANu. vasaMtaRtumAM vartavAvALe ghaDe paNa navInapaNathI vartate havAthI navInapaNuM ghaDAne svaparyAya ane purANapaNuM vigere paraparyAye jANavA. navInapaNathI vartate ghaDe paNa Aje vartate havAthI AjanuM vartanapaNuM ghaDAne svaparyAya ane te sivAyanuM vartanapaNuM ghaDAnA paraparyAya jANavA tevA prakArane ghaDo paNa vartamAna kSaNamAM vatate hevAthI vartamAna kSaNamAM vartavApaNuM ghaDAne svaparyAya ane tethI bIjA kSaNamAM vartavApaNuM vigere ghaDAnA paraparyAye jANavA. A. pramANe kAlanI apekSAe dravyarUpe ananta kAlamAM vartate havAthI ghaDAnA svaparyAye ananta jANavA ane payayathI vivakSita kAlamAM vartate hovAthI ane tethI bIjA kAlamAM nahi vartate hevAthI te apekSAe paNa vapara paryAye anantasamajavA, Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tanhAyAna. - - - - - bhAvathI ananta dharmane vicAra suvarNane ghaDapILA raMgavALe hovAthI pILAvarNapaNuM ghaDAne svaparyAya ane tethI bIjA varNapaNuM vigere para paryAye jANavA. pIne ghaDe paNa bIjI pILI varatanI apekSAe eka guNa vadhAre pILe hovAthI ekagaNuM vadhAre pILApaNuM ghaDAno vaparyAya ane tethI viparIta ghaDAnA paraparyAye jANavA. eka guNe vadhAre pILo ghaDe paNa bIjI pILI vastuothI bezu vadhAre pILe hevAthI begaNuM vadhAre pILApaNuM ghaDAne svaparcAya ane tethI viparIta paNuM ghaDAnA paryAye jANavA. be guNe vadhAre pILo ghaDo paNa ethI bIjI pILI varatuothI traNa guNe vadhAre pILe hovAthI traNa gaNuM vadhAre pILApaNuM ghaDAne svaparyAya ane tethI viparIta paNe paraparyAye jANavA. evI rIte eka bIjAnI apekSAe taratamabhAvathI anantaguNa vadhAre pILA sudhIne vicAra karavAthI varNanI apekSAe paNa svaparyAye ananta siddha thAya che ane tenI mAphaka taratamabhAvathI lIlA vigere varNavALA tathA eka bIjAthI nirUpe oLakhANa karAvanArA parapaya paNa ananta samajavA tathA madhura rasa vigerenI apekSAe rasapayo paNa vairNanI mAphaka vicAra karatAM ananta siddha thAya tema che. ane gandha paryAye paNa taratama bhAvathI vicAra karatAM ananta siddha thAya che. bhAre, helakekamaLa, khaDabacaDe, zIta, uSNa, snigdha, rukSa, vigere sparzanI apekSAe paNa vapara paryAne vicAra karavAthI te paNa ananta siddha thAya che, kAraNa ke ananta Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana 17 ja pradezavALA AdArika skamAM ATha sparze traNa kAlanI apekSAe rahelA hoya che. ethI karIne eka kalazamAM paNa sparzanI apekSAe svapara paryAnI anansI vivakSA karavAmAM Ave che. athavA suvarNa dravyamAM paNa ananta kAlanI apekSAe pAMca vaNe, be gadhe, pAMca rasa ane ATha sparze - bIjA pudgala dravyanI mAphaka taratamabhAvathI rahelA che ane tene pRthaphapaNe oLakhAvanArA parapaye paNa temAM rahelA che. A pramANe vivakSA karIe te paNa eka ghaDAmAM svapara dharmo ananta saMbhavI zake tema che. zabdanI apekSAe judA judA dezamAM jUdA jUdA zabdothI ghaTane yavahAra thato hovAthI temAM aneka zabdanI vAgyatA rahevAne lIdhe te tamAma ghaTavAcaka zabdo paNa svadharma ghaTanA svaparyAye jANavA ane tethI bIjI vastunA vAcaka zabda paradharmarUpa para5ryAye jANavA. athavA ghaTanA vAcaka je je zabdarUpa dharmo kahevAmAM AvyA, Avaze tathA Ave che te tamAma ghaTanA svadharmarUpa vaparyAye jANavA ane temAM bIjA zabda dvArA vAtA nahi rahelI hovAthI te tamAma ghaTanA vyAvRttarUpa paramA jANavA. saMkhyAthI vicAra karatAM paNa ananta dharmo ghaDAmAM siddha thAya che te paNa sAthe sAthe samajAvavAmAM Ave che. amukanI apekSAe amuka ghaDe pahelo che amukanI apekSAe bIje amukanI apekSAe trIje che tathA amukanI apekSAe ce che evI rIte vicAra karatAM amuka ghaDe anantama che- AvI vivekSA sUlamabuddhivALA atIndriya jJAnIothI thatI hovAthI te Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 tavAkhyAna. apekSAe paNa ghaDAmAM ananta svapara dharmo siddha thAya che. athavA jeTalA rUpIAbhAra ghaDAmAM sAnu che teTalA rUpIAbhArapaNuM ghaDAnA svaparyAya ane tethI bhinna vajanapaNu ghaDAnA paraparyAya jANavA. tathA anantakAlathI ghaDAnA bIjA dravyanI sAthe saMcAga-vibhAga thatA DAvAthI te sayAga-vibhAgarUpa ghaDAnA svadharmI ane bAkI tamAma ghaDAnA parapA~yarUpa paradharmI jANavA. amukanI apekSAe amuka ghaTA nAnA ane tethI bIjAnI apekSAe vadhAre nAnA evI rIte nAnApaNAnA taratamabhAvathI vicAra karatAM tathA amukanI apekSAe amuka ghaDA mATe che ane amukanI apekSAe te vadhAre meTI che evI rIte moTApaNAne laine taratamabhAvathI vicAra karatAM tathA amukanI apekSAe paheALA che ane amukanI apekSAe te sAMkaDA che ane amukanI apekSAe lAMkhA che tathA amukanI ape kSAe TukA che e tamAmaneA taratamabhAvathI sApekSapaNe vicAra karatAM anatasvadharmo ane ananta paradharmAM siddha thAya che. tevI rIte paratva ane aparatvanA viSayamAM paNa aNI levu. tathA amukanI apekSAe ghaDA najIka che, amukanI apekSAe tethI vadhAre najIka che ane amukanI apekSAe tethI paNa vadhAre najIka che--A pramANe najIkapaNAnA taratama bhAvathI vicAra karatAM tathA amukathI ghaDo dUra che, amukathI vadhAre dUra che ane amukathI tethI paNa vadhAre krUra che evI rIte dUrapaNAne laIne taratamabhAvathI vicAra karatAM paNa svaparadharmI ananta sa'bhavI zake che. tevI rIte amuka ghI amukanA sarakhA che ane Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ janadarzana. 129 amukathI vilakSaNa che. A sarakhApaNAnA taratamabhAvathI tathA vilakSaNupaNAnA taratamabhAvathI pazu vicAra karatAM ana`ta svaparadharmInA anubhava thai zake che. temaja jADApaNuM, pAtaLApaNu sUkSmapaNuM, bhAdarapaNuM, tIvrapaNuM, caLakATapaNu, sAmyapaNu, vizALapaNuM, AdhArapaNuM, AdheyapaNuM, svapaNuM, svAmIpaNuM", janyapaNuM, janaka!Nu", nimittapaNu', naimittapaNuM, chakArakaNa prakAzyapaNuM, prakAzakapaNuM, upabhegapaNu, vAghapaNu, vAhukapaNuM, vadhyapaNuM, ghAtakapaNu, videzIpaNuM' vigere dhamenA paNa taratama bhAvathI vicAra karatAM ananta svapara paryAya siddha thAya che. ghaDAmAM je je dharmAM kahevAmAM AvyA tene vAravAra utpAda, vinAza thatA hAvAthI anantakAlamAM anantavAra utpa paNa thayA, anantavAra naSTa paNa thayA ane mUla dravyanI ape kSAe sthira paNa rahyA-A pramANe vivakSA karavAthI paNa svapara dharmI anantA siddha thAya che. tathA svapara dharUpa ubhayane eka kAlamAM eka zabdathI vyavahAra thavA azakya hAvAne lIdhe ghaDAmAM avaktavyapaNu che. tene vizeSa vicAra saptabhaMga pradIpamAM karavAmAM AvelA hovAthI atra Tu kANumAM jaNAvavAmAM Avyu che. upara pramANe dravya, kSetra, kAla ane bhAvathI ghaDAmAM je ananta dharmo batAvavAmAM AvyA te tamAma sApekSapaNe rahelA hAvAthI tene pratipAdana karanAra syAdvAdane svIkAryo sivAya kadApi koinA paNa chuTakArA cheja nahi ane te sivAya ananta 9 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ wdz tattvAkhyAna. dharmo paNa ghaTI zakavAnA nahi. jyAre te sivAya vastunu svarUpa ja siddha thatuM nathI teA pachI vastu siddha kyAMthI thAya ane te sivAya jagat AkAzapuSpa samAna che ema paNa kahevAmAM aDacaNa zAnI ? mATe jarUra tamAma vipattiothI acavAnI khAtara anekAntavAda mAnavA joIe, A pramANe tamAma vastumAM anantA svapara dharmonI ALakhANa karI levI. AtmAmAM svapara dharmAMnI ALakhANu, AtmAmAM caitanyapaNuM kartApaNuM, bhekatA paNuM, pramAtApazu, prameyapaNuM', amUttu paNuM, asakhyAta pradezapaNa', nizcala praTha pradezapaNuM, lokapramANu pradezapaNuM, jIvapaNu, bhavyapaNuM, mAnyapaNuM, pariNAmIpaNuM, zarIrabyApIpaNu, jJAna pacAgapaNa, daza nApagapaNuM vigere sahabhAvI guNarUpa svadharmI ane huM, viSAda, sukha, du:kha, icchA, rAga, dveSa, mAha, jJAna, devapaNu', manuSyapaNu, tiryaMcapaNuM, narakapaNuM, 4sabaddhapaNu, zarIra vigere dvArA paraNAvela sarva pudgala sabaddhapaNuM, sarva jIvAnI sAthe sa*baddhapaNuM, sa'sArIpaNuM, rodha, mAna, mAyA, leAbhanA asakhyAta adhyavasAyapaNuM, hAsya, rati, Arati, bhaya, zeka, jugupsA, purUSapaNuM, strIpaNuM, napusakapaNuM, mUrkhatA, andhatA, badhiratA, mUkatA vigere anukrame cavAvALA paryAyarUpI svadharmo paNa karmonI sAthe saMbandha dharAvatA hAvAthI sasArI AtmAmAM taratamabhAvathI ananta siddha thAya che ane te sivAya AtmAne ajIvathI jAdI rIte oLakhANa karAvanArA paradharmAM paNa ananta che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana, 131 sukta AtmAmAM svara dharmone vicAra. kamarahitapaNuM, sAdi anaHsthitipaNuM, siddhapaNuM, sAyika darzana, kSAyika jJAna, kSAyika samyakatva, kSAyika cAritra, sAyika vIrya, ananta sukha, azarIrI paNuM, ajarApaNuM, amarapaNuM, arUpIpaNuM, aresipaNuM, agandhipaNuM, asparzIpaNuM, nizcalapaNuM, nirogIpaNuM, akSayapaNuM, avyAbAdhapA vigere tenA svadharmo jANavA ane tethI viparIta je hoya te tharadharmo jANavA. AmAM paNa taratamabhAvathI vivakSA karavAthI ananta svapara dharmo. siddha thAya che. evI rIte tamAma vastumAM ananta rAvapara dharmo che ema jANI levuM. pra. je svaparyAya heya te te vastunA saMbandhI hevAthI teone te varatunA dharmarUpa kahI zakAya, paraMtu je bIjI vastune avalaMbana karanArA hoya tevA paraparyAne te varatunA dharmarUpe kevI rIte kahI zakAya? te vAta khAsa vicAraNIya che. u0 saMbandhanA be bheda che. eka astitvarUpathI vastunI sAthe saMbandha ane bIje nAstitvarUpathI vastunI sAthe saMbanyuM. temAM svaparyAyane vastunI sAthe astitvarUpathI saMbandha mAnavAmAM Ave che-jema ghaTamAM rUpa vigere guNonI sattA. hovAthI te rUpa vigere guNone te ghaTanI sAthe astitvarUpathI sabanyA che. ane paraparyAyarUpa paradharmo te ghaTamAM astitvarUpe Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 tattvAkhyAna. nahi rahelA heAvAthI teonA ghaTanI sAthe nAstivarUpathI samanya mAnavAmAM Ave che. jema ghaTanI vidyamAna dazAmAM mATIne AkAra tathA paTanA AkAra vigere dharmo temAM nathI mATe teonA ghaTanI sAthe nAstitvarUpathI sandha che. kAraNake jyAre te dharmonuM nAstipaNu ghaTamAM vidyamAna che, tyAre tenA nAstipaNAnA samanya ghaTanI sAthe te rUpe kema na hoi zake? AvI rIte nAstitva tathA astitva e ane ghaTamAM rahelA hAvAthI tene ghaTanA dhama tarIke mAnavAmAM kaipaNa jAtanI aDacaNa che ja nahi. pra. je dharmo jemAM khilakula rahetA ja nathI, te dharmane te vastunA dharma tarIke kevI rIte kahI zakAya ? jema kAI indrinI pAse dhana bilakula nahi rahevAthI khIjAnA dhanane sabandha temAM mAnavAmAM AvatA nathI tema A ThekANe paNa je jemAM na hAya te tenA dhama tarIke kevI rIte gaNAya ? u. je dharmAM jemAM na hAya te dharmone temAM nAstitvarUpathI paNa jo sabandha mAnavAmAM na Ave te, te dharmo paNa temAM astitvarUpathI rahelA che evA bhAva nIkaLavAnA, tyAre tA paTapaNuM paNa ghaTamAM ghaTarUpathI che, tathA uMDhapaNu gheADAmAM gheADAnA svarUpathI che, dhanavAnapaNuM' nirdhanamAM dhananA svarUpathI che; e vAtanA svIkAra vinA IcchAe paNa Apa lekane jarUra karavA paDaze. ane tema thavAthI kapaDAmAM ghaDAnA vyavahAra, uTamAM gheADAnA vyavahAra, ninamAM dhanADhathane vyavahAra vigere ulaTA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. palaTA vartAva thavAthI kAi paNa jAtanA vyavahAra ja thai zakathAnA nahiM. 'ica, sa'sAramAM muktinA vyavahAra ane muktimAM sasAranA vyavahAranA prasa`ga paNa jarUra AvavAnA. uparyukta DhASAthI bacavAnI khAtara astipaNAnA astitvarUpanI mAphaka nastipaNAnA sabandha paNa nAstitvarUpathI vastumAM jarUra mAnavA joie. temaja dhananA paNa daridranI sAthe nAstitvarUthaMthI sabandha mAnavAmAM koi paNa jAtanA doSane avakAza che ja nahi ane leAkA paNa te pramANe kahe che ke " A daridranI pAse dhana bilakula nathI. " pra0 nAstipaNuM te abhAvarUpa che ane abhAva te tuccha rUpa che. jayAre tucchamAM kAI paNa prakAranI zakti ja nathI tyAre tuSTarUpa abhAvanI sAthe saMbandha paNa kevI rIte mAnI zakAya ? kica, parapoMcenI jyAre temAM nAstitA che, tyAre teA nAstitvanI sAthe nAstitvanA sabandha raheA, parantu paraparyAyanI sAthe nAstitranA sabandha che. e vAta kevI rIte mAnI zakAya ? jevI rIte paTanA agAvane ghaTanI sAthe sabanya che, tevI rIte paTanA abhAvanA paNa paTanI sAthe sabandha che; ema kahevA te kAi paNa buddhizAlI sAhasa karI zake ja nahi. 133 u. nAstitA tuccha abhAvarUpa nathI, kintu te te rUpathI padAtha nuM je nahi thavApaNuM tenuM nAmaja nAstitA samajavI. makRtamAM te te rUpathI te te padArthanuM na thavuM te paNa vastune Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvAkhyAna. dharma ja che. AthI e siddha thayuM ke nAstitA tuccha abhAvarUpa nathI, kinta padArthanA pariNAmAntara rUpa che ane pariNAmAtara te padArthanA dharmarUpa che e vAta jarUra mAnavI joIe, ci, te te rUpathI nahi thavApaNuM paNa te te paryAnI apakSAe thayA kare che, anyathA nahi. jevI rIte paTanA je je dharmo hoya te te rUpathI ghaTatuM na thavuM e vAta sarva janaprasiddha che. ata eva ghaDAne pitAnI utpattimAM pratibandhaka rUpe paTa vigerenA payayenI apekSA jarUra rahe che, kAraNa ke te te svarUpathI ghaTanuM nahi thavApaNuM paNa te te paryAnI apekSAe saMbhavatuM hovAthI paTa vigerenA paryAye paNa ghaTane pitAnI utpattimAM jarUra upayogI thaI paDe che. e vAta Asa jANavA lAyaka che. mATe paraparyAyarUpa para paNa ghaTanA nAstitvarUpathI saMbadhI hovAthI tene saMbandha paNa ghaTamAM nAstitvarUpathI jarUra mAna joIe. uparyukta kathanathI e bhAva nIkaLe ke ghaTamAM paTanI apekSAe paTa vigere padA ne te svarUpathI nahi thavApaNuM hevAthI paTa vigere tamAma padArtho paNa ghaTanA saMbaMdhI che. naiyAyika vagere darzanakAra paNa ghaTamAM paTa vagerenA a nya bhAvane laIne asatvarUpathI saMbandha jarUra mAne che. je kadAca paradharmone asatvarUpathI ghaTanA saMbandhI tarIke mAnavAmAM na Ave te, ghaTamAM svaparyAyarUpa svadharmone paNa vyavahAra thaI zakavAne nahi, kAraNa ke svaparyAyane vyavahAra paNa paranI apekSAe ja thAya che. jyAre paraparyAya koI vastu ja nathI tyAre svapayAne paNa vyavahAra kevI rIte thaI zake? ata eva vaparyAyarUpa Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. 135 - svadharmanA vyavahAramAM paraparyAya pate kAraNarUpa hovAthI tene paNa saMbandha asatvarUpathI temAM jarUra mAnave joIe. kiMca, dareka vastu pratiniyata svabhAvavALI hoya che ane pratiniyata svabhAva paNa pratiyegI tathA tenA abhAvarUpa baMne nimittane maLavAthI jaNAI Ave che. jyAM sudhI pratiyegInuM jJAna na thAya tyAM sudhI tenA abhAvanuM jJAna paNa vAstavika rIte thaI zakavAnuM ja nahi. bhAvArtha -paTanA paryAmAM paNa ghaTanA prativegI pAchuM rahevAthI paTa vigerenA payayanA jJAna sivAya ghaTanuM tathA ghaTanI sAmagrInuM yathArtha rIte jJAna thavuM azakaya che. e vAta dareka vyaktie syAdvAda samajavAmAM khyAlamAM rAkhavI. mATe paTa vigerenA paryAye paNa ghaTanA saMbandhI che e vAta sunizcita thaI. apaca, pri suduM maratoti rathayAta-A nyAyane Azraya laI yuktisiddha vAtane paNa anumAna pramANa dvArA daDha karavAmAM Ave che. jenA abhAvanA jJAnamAM jenA bhAganuM jJAna thAya te tene saMbadhI che. jevI rIte ghaTanA kabugrIvArUpa AkAra vigere paryAye paTa vigerenA paryAyanI anupalabdhimAM (abhAva dazAmAM) yathArtha rIte jANI zakAtA nathI, mATe te tenA saMbandhI che ema jarUra mAnavuM joIe, sAthe paTa vigerenA paryAya paNa ghaTanA saMbadhI che ane paraparyAye paNa svaparyAyathI anantaguNa che. ema mAnavuM joIe. svaparaparyAye paNa dareka dravyanI sAthe saMbaMdha dharAvatA hovAthI te paNa dravyanA pariNAmarUpa che. A vAtanuM spa- . kiraNa AcArAMga sUva (prathama aMgomAM paNa che - Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ast tattvAkhyAna. je egaM jANai se savvaM jANai / je savvaM jANai se egaM jANai // bhASA :--eka vastunA jeTalA svapara paryAya hAya teTalA paryAyA sahita je ekane jANe che, te tamAma padArthone jANukAra che; ane je tamAma strapara pA~ca sahita tamAmane jANuM che, teja kharekharA eka padAnA jANakAra che. nIcenA leAka paNa A vAtanA purAvArUpa che eko bhAvaH sarvathA yena dRSTaH sarve bhAvAH sarvathA tena dRSTAH / sarve bhAvAH sarvathA yena dRSTAH eko bhAvaH sarvathA tena dRSTaH // Jain Educationa International hAribhadrIya SaDyunasamuccaya pR. 90 bhAvA upara AvI gayA che. sarve sarvArthavAcakAH dAkSiputrasya pANineH / pAtaMjala mahAbhASyamAM A pa"kti che, tene paNa bhAva e ja che ke sa zabdo sa arthanA vAcaka che. ethI e bhAva nIkaLyA ke jyAM sudhI sarva anI vAcakattAnu vAstavika rIte jJAna thAya nahi, tyAM sudhI eka arthanI vAcakatAnuM paNa jJAna thavuM asaMbhavita prAya che, dareka vasturUpa prameya anantadhama yukta che ane pramANune viSaya paNa teja vastu che, tathAca dareka vastunA dareka dharmAMte dIdI apekSAe For Personal and Private Use Only Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana, ja jUdI jUdI rIte je svIkAravA te ja syAdvAda samajavA. arthAt pramANu dvArA vastu jyAre ananta dharmavALI siddha thaI, tyAre uttara kAlamAM te vastumAM rahelA jUdA jUdA dharmone jUdI jUdI apekSAe svIkAra karAvavAnu kAma syAdvAda kare che. eTalA mATe ja tene mAnyA sivAya laiAkika athavA lAkottara kAi paNa vyavahAra thaI zakavAnA ja nahi. jo ke sthUlaSTithI avaleAkanAra manuSyanA manamaMdiramAM kaika viruddha jevuM lAge che, te paNa sApekSavAdarUpa rayAdvAdanI vizAloSTithI avalAkana karatAM ekamAM aneka dharmone svIkAravAmAM koi paNa jAtanA DhASane avakAza che ja nahi. prakArAntarathI syAdvAdanuM avalAkana. tamAma padArtha utpatti, sthiti ane vinAzathI yukta che. dRSTAnta tarIke eka sAnAnI vI'TI lai tene bhAMgIne kaDuM manAvavAmAM AvyuM. A ThekANe ApaNe joi gayA ke vITI bhAMgIne tamAma suvarNa nuM jyAre kaDu' manAvavAmAM Avyu tyAre vITInA tamAma senAnuM baneluM kaDu taddana (sa thA) jUduM ja khanI gayu ema teA kAi paNa buddhizAlI kahI zake ja nahi, te kaDAne tadna navIna kyAre mAnI zakAya ke vITInuM cAnuM temA ka"i paNa na AvyuM hoya. parantu jyAre vIMTInuM tamAma sAnuM kaDAmAM AvIja gayuM, tyAre kahuM tadna navuM utpanna thayuM tema dhruvI rIte kahI zakAya ? kevala vITIne AkAra ja temAM badalAye che; sAnu tA tenu teja che. tevI rIte vITI pazu tadna na Jain Educationa International For Personal and Private Use Only 137 Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tasvAkhyAna, thaI gaI te mAnyatA paNa bhUlabharelI samajavI, kAraNa ke vITane sarvathA nAza tyAre mAnI zakAya ke jyAre vITInA vinAzathI kaI paNa cIja na banI heya. paraMtu jyAre vIMTInuM tamAma suvarNa kaDAmAM jemanuM temaja che tyAre vIMTIne sarvathA nAza thaye ema ka buddhizALI kahI zake? A uparathI e samajavAnuM che ke vITIne nAza mAtra vIMTInA AkArane nAza pUrate jANa. tema kahAnI utpatti paNa kaDAnA AkAranI utpatti pUratI samajavI. jyAre vIMTI ane kaDAmAM senuM eka ja che, tyAre vIMTI ane kaDuM suvarNanA AkAra vizeSa sivAya bIjuM kaMI paNa nathI e khAsa dhyAnamAM rAkhavuM. A kathanathI e bhAva nIkaLe ke dareka vastu utpatti, sthiti ane vinAza vALI che. have prasaMgopAta prathama padArthamAM sattA che ja nahi, kinta utpAda, ane vinAza vigereno saMbandha thayA pachI temAM sava Ave che tevI lekenI mAnyatA samajAvI, te pachI tenuM nirAkaraNa karavAmAM Ave che- pU. sattAdhoLAtu saravapU e nyAyahevAthI prathama kaI paNa padArthamAM sattva che ja nahi, paraMtu utpAda, vinAza vigerene ega thayA pachI temAM sattA Ave che.. uje utpAda vigerene vega thayA pachI padArthamAM satva Ave che, ema mAnavAmAM Ave te zazazRMgamAM paNa utpAda, vinAza vigerene saMbandha mAnavAthI temAM paNa satva AvavuM laIe, kAraNa ke taiyAyikanA matamAM saMbandhane te teTe cheja Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jenadarzana. 1) nahi. athavA AkAzapuSpamAM paNa utpatti vigerene saMba mAnavAthI traNa jagatanI sattA temAM siddha thavI joIe. AvA dethI bacavAnI khAtara ja A mAnyatA kipAkaphala jevI che ema jANI tenAthI dUra rahevuM. pU. pUrvokta doSathI bacavAnI khAtara utpatti vigerene saMbandha thayA pachI padArthamAM satva Ave che, evuM te ame bilakula mAnatA nathI, kinta padArthamAM satva te prathamathIja siddha che. 'u0 padArthamAM sarva prathamathI ja siddha che ema che mAnavAmAM Ave te svarUpathI jyAre temAM sattva raheluM che, tyAre temAM utpAda vigerene saMbandha vadhyAputra samAna thaI javAne kica, utpAda vigeremAM paNa bIjA utpAda vigerenI apekSAe satva mAnavAmAM anavasthA paNa jarUra AvavAnI pU. pitAnI meLe ja padArthamAM sattava rahela che, paraMtu bIjA keInI apekSAe temAM sattva Avela nathI evI amArI mAnyatA che. mATe uparyukta deSa cheja nahi. u. AvI mAnyatAmAM paNa utpAda vigere ajAgala stananI mAphaka nakAmA TharavAnA. kiMca, utpAda, vinAza ane sthiti e traNa bhinna vastu che ane sattva bhinna vastu che, evI rIte mAnavAmAM daSApatti te taiyAra ja che, kemake utpAdana vinAza ane sthitinA cegathI padArthamAM satya Ave che, evuM Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 tavAkhyAna, te kaI paNe mAnavuM che ja nahi. baMne jyAre khara ane uMTanI mAphaka bhinna ja che tyAre jema paranA saMbandhathI uMTamAM TapaNuM AvatuM nathI temaja utpatti vigerenA vegathI sata (padArtha)mAM sava kevI rIte AvI zake ? te paNa khAsa vicAraNIya che. paramArtha e che ke vastusattA poteja kaMcit utpAda, vinAza ane sthiti svarUpa che. e vAta anumAna dvArA paNa samajAvavAmAM Ave che- pRthvI, parvata, tarU vigere tamAma padArtho dravyarUpathI utpanna paNa thatA nathI tema vinAza paNa pAmatA nathI. kintu dravyarUpathI tamAma padArtho sthira che, zAzvata che, ane paryAyathI sarva vastu utpanna paNa thAya che tathA vinAzane paNa pAme chekaraNake akhalita rIte paryAne anubhava tevA prakAre ja aya che. pU utpAda vigere jyAre paraspara bhinna che, tyAre te ekarUpa che ema to kaI paNa rIte kahI zakAya ja nahi. ane te bhinna nathI, ema mAnavAmAM Ave te bhinnatAne anubhava kadApi na thavuM joIe. 60 utpAda, vinAza ane sthiti A traNenAM lakSaNe bhinna hovAthI rUpa, rasanI mAphaka te kaMthacita bhinna paNa che, tenuM ja vizeSarUpathI spaSTIkaraNa karavAmAM Ave che-prathama te AkAra na hoya ane kAraNa sAmagrI maLavAthI tevA AkArane je prAdurbhAva thAya tenuM nAma utpAda kahevAya, pUrvanA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. 141 AkAranA je tyAga tenuM nAma vinAza kahevAya. ane dravyarUpathI paryAyamAM je anugatarUpe rahevuM tenuM nAma sthiti (dhaiAvya) kahevAya che. AvI rIte jyAre traNenAM asa kIrNa lakSA jovAmAM Ave che, tyAre te bhinna che ema mAnavAmAM kaI paNa aDacaNa cheja naRsi. pUrva utpAda vigerene jo savathA bhinna mAnavAmAM Ave tA AkArApuSpanI mAphaka tenI sattA siddha thavI ja azakya che. u utpAda vigere parapara sa thA bhattva nathI, kiMtu kathAcit bhinna che te samajAvavAmAM Ave che. kArakhAnA rUvADAnI mAphaka jemAM sthiti ane vinAza na hAya mAM kevaLa utpAda paNa hAi zake ja nahi, tathA jemAM sthiti ane utpatti na hAya tenA vinAza paNu AkAzapuSpanI mA sA~bhavI zakeja nahi. tathA jemAM utpAda ane vinAzapaNuM na hAya temAM kevala sthiratA paNa hAi zakeja nahi. zazalAnA zIMgaDAnI mAphaka. A kAraNathI ja asparasa eka khIlanI apekSA hovAthI tene laIneja vastusattA siddha thAya che. mATe kAi znapekSAe kathaMcit abhinna paNa che, ema mAnavAmAM lagAra paNa khAdha nathI, nIcenA zloka paNa teja vAtane Tako ApI rahyo che.- - pradhvaste kalaze zuzoca tanayA maulau samutpAdite putraH prItimuvAha kAmamapi nRpaH zizrAya madhyasthatAm / pUrvAkAraparikSayastadaparAkArAdayastadvayA dhArasyaika iti sthitaM trayamayaM tattvaM tathA pratyayAt // paddanasamuccaya pR 1 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 tavAkhyAna. bhAvArtha-je kanyAne kalazanI cAhanA che tene teno kalaza bhAgI mukuTa banAvavAthI zeka thAya ane mukuTanI cAhanA vALA putrane mukuTa banele joI manamAM pramoda thAya che, paraMtu sajAne kevala sonAnuM ja kAma hovAthI te sonuM jyAre jemanuM temaja che tyAre tene harSa agara zeka A bemAMthI kaMI paNa thatuM nathI, kintu madhyasthabhAva che temAM pUrvanA AkArane vinA za ane bIjA AkArane utpAda thavA chatAM te benA AdhArarUpa suvarNa dravya te temaja che-AvA prakAranA anubhavane laIne dare kanA utpAda, vinAza vigere paryAye thayA kare che, te paNa dravya rUpathI te traNe kathacit abhinna che ema jarUra mAnavuM joIe. - dareka vastu utpAda vigere traNa svarUpavALI che, tene daDha karavA mATe bIjuM paNa daSTAnta ApavAmAM Ave che.-jeNe dUdha ja Avu che e niyama karyo che te dahIM khAtuM nathI ane jeNe dahIM khAvuM e niyama karyo che te dUdha khAte nathI ane jeNe gArasa na khAvuM e niyama karyo hoya te bemAMthI kaMi paNa Ato nathI. mATe vastu tamAma traNa rUpa che ema jarUra mAnavuM joIe ane te traNa paNa paraspara sarvathA bhinna nathI tema abhinna paNa nathI, hitu kathaMcit bhinna che ane kathaMcita abhinna paNa che. dareka vastu A traNa svarUpavALI che, ema na mAnavAmAM Apattine prasaMga - ghaDAne jyAre mudagara vigere nAzasAmagrI dvArA vinAza karavAmAM Ave che, tyAre zuM tene eka bhAgathI vinAza thAya che Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. 142 ema mAnA che ? athavA sapUrNa rUpathI vinAza thAya che ema mAnA che ? A e praznanA kevaLa vinAzavAdIne pUchavAmAM Ave che. temAM prathama pakSa svIkAravAmAM ghaDAnA phUTavAthI ghaDAnA eka bhAga phUTI gayA ema kahI zakazeA, parantu Akhe ghaDo phUTI gacA evA je jagaprasiddha vyavahAra che tenA nirvAha Apa kevI rIte karI zakaze ? te khAsa vicAraNIya hAvAthI prathama pakSa yuktinikala che ema jANavu. have rahyo bIjo pakSa. temAM paNa sarvathA ghaDA phUTI gaye evA vyavahAra paNa cuktinikala hAvAthI anAdaraNIya che. ghaDA savathA phUTI ja gayA evuM jo mAnavAmAM Ave te ghaDAne nAza thayA pachI avaziSTa rahelA kakaDAne mATIrUpathI paNa anubhava na thavA eie, kAraNa ke ApanA vicAra pramANe te ghaDA sava thA phUTI ja gayA che; ka'i paNa temAMthI bAkI rahyuMja nathI teA pachI rIMkarAM vigereno paNa mATIrUpathI anubhava kevI rIte thai zake ? A kAraNathI ja khIjo pakSa mAnavA lAyaka nathI. sArAMza ka'bugrIvAda rUpa je ghaDAneA AkAravizeSa hatA, tenA ja mAtra nAza thayA ane DI'karAnA svarUpathI utpanna thayA tathA mATI rUpe te ghaDA dhruva ja che. A pramANe utpAdamAM paNa samajAvavAmAM Ave che ghaTa jyAre utpanna thAya che tyAre zuM eka bhAgathI utpanna thAya che athavA saMpUrNa rUpathI utpanna thAya che ? A che praznA utpAda vAdIne paNa pUchavAmAM Ave che. temAM prathama pakSa mAnavAmAM tA ghaDAnI utpattirUpa avasthAmAM ghaDAne eka bhAga utpanna thayA che, sapUrNa utpanna Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 tevAkhyAna, thaye nathI e anubhava sine tha joIe. paraMtu ema te koI buddhizALI mAnatuM nathI. mATe prathama pakSa ayukta che. have rahyo bIje pakSa. tenI apekSAe paNa temAM je mATInI pratIti thAya che te paNa bIlakula na thavI joIe; kAraNa ke ghaDAnI saMpUrNa utpatti dazAmAM paNa mATInI utpattine bilakula thaI ja nathI, kintu e te jemanI temaja che. ane temAM moTI nathI ema paNuM kaI buddhizAlI kahI zakaze nahi, kemake A ghaDe mATIne che, suvarNane nathI e anubhava sarvajana pisiTara che. mATe bIje pakSa paNa tucchaprAya samaja. sAsaMza-mATIne ghaDe ghaDAnA AkArathI utpanna thaye; mATInA piMDanA AkArathI naSTa thaye ane mATIrUpa muddagala dravyathI te zAzvata che e vAta jarUra mAnavI.kiMca je rUpe vastunI pratIti thAya che, te rUpe je tene mAnavAmAM na Ave te padArthanI vyavasthA kaI paNa rIte thaI zakavAnI ja nahi, mATe jene jevA prakArathI anubhava thatuM hoya, te vastune tevA rUpamAM jarUra mAnavI joIe. prasa gopAtta tene lagatI bIjI vAta paNa samajAvavAmAM Ave che. je vastu naSTa thaI, tene nAza thaye ane thaze tathA je utpanna thaI, tene utpAda thaye ane kathacita thaze ane je sthira che te sarvadA dravyarUpathI sthira rahevAnI. tathA je vastu keI rUpathI naSTa thayela che, te ja koI bIjA rUpe utpanna thAya che ane dravyarUpathI sthira che. e pramANe je nAza pAme che te utpanna thAya che ane sthira paNa che, tathA jene nAza thavAne che tene utpAda paNa thavAne ane temAM sthiratA paNa rahevAnI, AthI dareka padArtho traNe kAlamAM utpAda, vinAza ane sthiratA For Personal and Private Use Only Jain Educationa International Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzIna. zAlI na hoya te satsvarUpa paNa na hoya-khara viSANunI mAka utpAda, vinAza ane sthiratAzAlI padArthamAM ananta dharmanI siddhi karavAmAM Ave che-utpAda, vinAza ane sthiratAzAlI hAvAthI dareka padArtha anaMta dhama vALA che. jemAM utpAda, vinAza ane sthirapaNuM na hoya temAM anaMta dharmAM paNa sa'bhavatA nathI-AkAzapuSpanI mAphaka mATe dareka vastu ananta dharmavALI che ema jarUra mAnavu, ane pramANune viSaya paNa teja vastu che. temAM ATaTTI vizeSatA che ke dhama rUpa paryAyenA utpAda-vinAza thAya che, te paNa dravyarUpa dharmI te kAyama ja rahyA kare che ane dharma tathA dharmImAM kathaMcit abheda samanya mAnavAmAM AvelA hAvAthI yamimAM jyAre sattva nirantara che, tyAre dharmomAM paNa zaktirUpathI sattva nirantara vidyamAna che, ema jo na mAnavAmAM Ave te dharmamAM asava hAvAthI dhrumimAM paNa asattvane prasa'ga AvavAne, mATe dharma ane dharmImAM katha'cit abheda sabandha jarUra mAnavA joie, kica, dharmI dharmAMthI sarvathA bhinna che e mAnyatA bhUlabharelI samajavI; kAraNa ke ema mAnavA jatAM te jyAre AtmA ane jJAna e e ApasamAM sa thA ghaDAnI mAphka bhinna manAya tyAre tA bhinnatA sarakhI hAvAthI jJAnanA dharmI AtmA ja che, ghaTa nathI ema kevI rIte kahI zakaze ? tathA bhinnatA savamAM kharAkhara eka sarakhI hAvAthI A dharma amukanA ja che, amukanA nathI. amuka dharmanA amuka ja dharmI che, amuka nathI evA vyavahAra paNa kadApi thai zakavAnA nahi. mATe dhama-dharmImAM sathA 1A Jain Educationa International For Personal and Private Use Only 145 Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 tavAkhyAna, bhinnatA che evI mAnyatA cukti-vikala samajavI. kinta kartha. cit bhinna che arthAta keI apekSAe bhinna che ane kaI apekSAe abhina paNa che. e mAnyatA yukta che. sArAMza-dharmadharma mAM kathaMcit bhinna bhinnarUpe sattva rahela che, tema pararUpathI asatva paNa kathaMcit bhinnabhinnarUpe che, e vAta paNa sAthe bhUlavA jevI nathI. anekAntavAdamAM bIjA lekee ApelA denuM nirUpaNa. sattva, asatva, nityatva, anityatva vigere viruddha dhamane pratipAdana karanAra anekAntavAdamAM aneka deze AvatA hevAthI tevA aneka deSarata anekAntavAdane mAnavA ka buddhizAlI IcchA kare? e vAta khUba yuktipUrvaka samajAvyA pachI tenuM nirAkaraNa karavAmAM Avaze- - je vastu savarUpa hoya te asatasvarUpa haI zake nahi ane je asasvarUpa heya te sasvarUpa hoI zake nahi, kAraNa ke zIta ane uSNunI mAphaka satya ane asat ApasamAM vireAdhI levAthI baMne sAthe ekamAM rahI zake ja nahi. jo kadAca ema kahevAmAM Ave ke sattva pite asatvarUpathI rahe che te pachI asatva pote satvarUpathI rahevAnuM. tyAre te sattAsattvamAM kaMI paNa vizeSatA na rahevAthI amuka vastu asalvarUpa ja che, sasvarUpa nathI ema jainathI kadApi kahI zakAze nahi. mATe AvA prakAranI syAdvAdanI viruddha mAnyatAmAM virodha nAmane Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. 647 prathama deSa AvavAne. vastune sajvAsasvarUpa svIkAravAmAM A vastu sat che ke asat che? temAM kaI paNa prakArane nirNaya nahi thatuM hovAthI bIje saMzaya nAmane deSa paNa AvavAne. - je aMzathI sat che te aMzathI zuM sata che ke asata che A be prazna pUchavAmAM Ave che. temAM prathama pakSamAM te jyAre vastu kevala satasvarUpa ja che tyAre dareka vastumAM sattvAsa vigere dharmo rahelA che; A vAtane pratipAdana karanAra Apane syAdvAda havAmAM ja ula javAne, ane bIjo pakSa mAnavAmAM te anavasthA-rAkSasI gaLuM ja pakaDavAnI; kAraNake je aMzathI sava che, teja aMzathI zuM satya che ke sattAsattava ubhaya che A be prakane bIjA pakSamAM jarUra thavAnA ane evI rIte praznapraNAlIne laIne anavasthA jarUra AvavAnI. mATe trIje anavasthA doSa. sattvanuM adhikaraNa bIjuM ane asattanuM adhikAraNa paNa bIjuM che ema mAnavAmAM vyadhikaraNa nAmane ethe deSa paNa jarUra AvavAne. je rUpathI sattva che te rUpathI satva paNa che ane asatta paNa che ema mAnavAmAM saMkara nAmano pAMcamo doSa AvavAne, kAraNake eka vakhate baMnenuM je pratipAdana karavuM tenuM nAma ja saMkara kahevAya. je rUpathI sat che te rUpathI sat che tathA je rUpathI asat che te rUpathI sat paNa che evI rIte mAnavAmAM vyatikara nAmane chaThTho deSa AvavAne kAraNake ekabIjAnA vijayamAM je praveza kare tenuM nAma ja vyatikara che. sarva varatune anekAntarUpa mAnavAmAM jalamAM agnipaNuM ane agnimAM Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 tamAna. jalapaNuM prApta thavAnuM tyAre jalArthinI agnimAM ane jene agnine khapa hoya tenI jalamAM pravRtti thavAne prasaMga AvavAne. AvI rIte thavAthI pratiniyata vyavahArane lepa cavAne ane tenI sAthe pramANuviruddhatAne prasaMga paNa jarUra AvavAne. AvA moTA moTA merU jevA sAta deze AvatA hovAthI anekAntavAda keIpaNa sahRdayane mAnavA lAyaka nathI. anekAntavAda uparathI dene udvAra. vidhinuM nirAkaraNa - prathama dUSaNa ApatAM jaNAvavAmAM AvyuM ke je vastu satusvarUpa hoya te asatasvarUpa hoI zake ja nahi ItyAdi kathanathI virodhadeSane avakAza jaNAvavAmAM Avyo. te te kevaLa bheLA lekene phasAvavA mATe ja ghaDI kADhayo lAge che, kAraNake anubhavaviSayaka sarva-asavamAM vadhyAputranI mAphaka jyAM virodhanI gabdha paNa na hoya tyAM bIjAnI te vAtaja zI karavI ? te ja vAtane yuktipUrvaka samajAvavAmAM Ave che-virodhanA traNa bheda che--zIteNanI mAphaka eka bIjAnI sAthe eka sthAnamAM na rahevuM te prathama virodha. sarpa ane naLIAnI mAphaka vadhya-ghAtaka nAmane bIjo virodha ane paraspara5rihAra sthiti nAmane trIjo virodha. A traNa virodha paikI eka virodha paNa atra nathI te jaNAvavAmAM Ave che - svadravyAdi catuSTayanI apekSAe svarUpathI je samaye Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. vastumAM sattva rahe che, teja kAlamAM padmavyAdi catuSTayane laIne asattvane paNa rahevAmAM kai paNa mAdha jovAmAM AvatA nathI. tyAre to zIteSNunI mAphaka sAthe nahi rahevA rUpa ( sahAnavasthAna lakSaNa ) prathama viSanA avakAza ja kayAM rahyA ? jema Apa leAka ghaTamAM ghaTavasAmAnyane laIne ghaTane satvarUpa mAnA che ane paTapaNu' ( paDhatvasAmAnya ) temAM nahi rahe vAthI tene laIne ghaTane asatsvarUpa mAne che. arthAt ghaTamAM asattva che ema kahevAmAM Apa lagAra mAtra virezadha darzAvatA nathI tema ame paNa temAM svaravarUpathI sattva ane pararUpI asattva mAnavAmAM lagAra mAtra virAdhanA avakAza nathI ema mAnIe chIe, mATe zItAggunI mAphaka prathama vAdha atra che ja nahi. have rahyA vadhyaghAtaka nAmanA bIjo virodha. te paNa matra sa'bhavatA nathI te vAta yuktipUrvaka samajAvavAmAM Ave che.-- jyAM sapaDAya tyAM nALIo na hAvA joIe ane jyAM nALIe hAya tyAM sapane avakAza hAya ja kayAMthI kAraNake teonA paraspara vadhyuM-ghAtakapaNAneA sabandha che. sarpa vadhyuM che ane neALIe ghAtaka che. eTalA mATe A 'nevu eka sthAnamAM avasthAna sabhavI zakatu ja nathI. parantu atra tema bilakula nathI. jayAM sattva je apekSAe rahela hAya tyAM tethI bIjI apekSAe asattvane rahevAmAM kei paNa jAtanA khAdha che ja nahi, tyAre vadhyaghAtaka virodhanI AzaMkA paNa buddhizAlInA manamaMdiramAM kevI rIte AvI zake ? te vAta khAsa vicAraNIya che, A ThekANe virAyatA dUra raho Jain Educationa International ne For Personal and Private Use Only Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60 tattvAkhyAna. parantu paraspara virodhabhAva bhajanArAone paNa premabhAvathI rAkhavAnuM kAma syAdvAda mahAnarendra sApekSarUpathI kare che, eja tenI bhUkhI che; kAraNake vastumAM svadrAdicatuSTayanI apekSAe sattvane avakAza maLe che ane te ja vastumAM paradrabyAdicatuSTacunI apekSAe asattvanA avakAza rahe che. mATe bIjo virodha ja atra kayAM che ? kica vadhyaghAtaka nAmanA khIje virASa paNa eka vyakti kamanheravALI hAya ane bIjI khalavAnuM hoya tyAM ja sabhavI zake che. jema sapanakula, gAvyAghra, uMdarakhilADI vigeremAM, parantu atra jyAre pAtapeAtAnA viSayamAM ane sarakhA aLavALA che tyAre sattva-asattvamAM virodhanA sabhava ja karyAM che ? e khAsa vicAraNIya che. have rahyA parasparaparihAra nAmano trIjo virAdha, tenA paNa atra samava nathI te samajAvavAmAM Aveche,-ekaja kerImAM je vakhate lIlu rUpa ane khATe rasa hoya te vakhate pIchuM rUpa ane madhura rasa saMbhavatA nathI. mATe madhura rasa ane pILA raMga, pratharAnA lIlA vaNuM ne tathA khATA rasanI sattAne dUra karIne tevI avasthAne prApta kare che tene ThekANe A A deSanA avaza rahe che, parantu savakAlamAM pararUpathI asattvane rahevAmAM jyAM lagAra mAtra vidha nathI, tyAM paraspara parihAra nAmane bicAre napuMsaka virodha paNa AvIne zuM karavAne ? mATe trIjo virodha paNa atra nathI te khUba dhyAnamAM rAkhavuM. kiMca, rasyAdvAda mAnavAmAM virAdhanA avakAza bilakula che ja nahi, te kaMika vizeSa rUpathI samajAvavAmAM Ave che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. 251 pUrve kahelA virodhe zuM svarUpAtranA sadabhAvathI Ave che? athavA eka kAlamAM saMbhava na hovAthI Ave che? athavA eka dravyanI sAthe saMbandhamAM na ghaTavAthI Ave che? athavA eka kAlamAM, eka dravyamAM ane eka pradezamAM saMbandha na rahevAthI Ave che ? A cAra prakano virodha pradarzaka ekAntavAdIene pUchavAmAM Ave che, temAM prathama pakSane te avakAza che ja nahi. jyAM pitAnI saddabhAva dazAmAM zIta sparzane bIjA nimittanI apekSA na hoya tyAM ja svarUpasabhAva nAmanA prathama pakSane avakAza rahe che, chatAM je mAnavAmAM na Ave te traNa lekamAM paNa zIta sparzanI saddabhAvadazAmAM uSNasparzane abhAva the joIe ane prakRtimAM te jyAre eka vastumAM satva-asattvane sAthe mAnavAmAM svaparadavyAdi catuSTayarUpa anya nimittanI apekSA rahe che, tyAre prathama pakSane avakAza kayAM rahyA? have rahe bIjo pakSa. te paNa jyAre eka kAlamAM sparUpanI apekSAe satya ane pararUpanI apekSAe asattane jUdI jUdI rIte anubhava thAya che, tyAre eka kAlamAM saMbhava na hAvA rUpa bIjA pakSane paNa atra avakAza kayAM rahe ? trIjA pakSamAM paNa deSane saMbhava batAvavAmAM Ave che-jyAre ekaja leDhAnA gaLAmAM rAtrimAM zIta sparza jevAmAM Ave che ane divasamAM usNa sparzane anubhava thAya che, tyAre eka dravyamAM zItoSNane asaMbhava hovAthI sava-asatvane paNa asaMbhava che e vAtanuM leDhAnA geLArUpa dravyanA dRSTAntathI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15ra tavAkhyAna, nirAkaraNa karavAmAM AvyuM mATe trIjo pakSa paNa anAdakaraNIya che. have rahyo che pakSa. te paNa heya che. ekaja loDhAnA vAsaNamAM je ThekANe sparzanI apekSAe uoNa sparza mAlUma paDe che, te ja ThekANe rUpanI apekSAe zItapaNuM paNa anubhavagocara thAya che. jo kadAca rUpanI apekSAe paNa uSNu spaza paNuM mAnavAmAM Ave te jovAvALA manuSyanAM netre ja baLI javAM joIe, kAraNa ke Apa te netrane prAkArI mAne che; tema ja atre paNa eka pradezamAM eka kAlamAM tathA eka dravyamAM svarUpa vyAdi catuSTayanI apekSAe sattva ane asattva mAnavAmAM kaI paNa jAtanI aDacaNa ja nathI tyAre virodha darzAAvanAra cothe pakSa paNa nibuddhipaNane paricaya karAve che, tema kema na kahI zakAya ? A pra eka ja vastumAM eka kAlamAM baMne virUddha dharmo rahe che, ema kevI rIte mAnI zakAya? u0 jema ekaja puruSamAM sApekSapaNe laghupaNuM, bhArepaNuM, vRddhapaNuM, putrapaNuM, pitApaNuM vigere aneka virUddha dharmone mAnavAmAM jyAre Apa lekanA manamAM virUddhatA bhAsatI nathI tyAre sattva, asattva,nityatva, anityatva vigere dharmone sApekSapaNe ekamAM mAnavAmAM virodhanI gandha paNa kyAMthI hoya te te sahaja samajI zakAya tema che. sArAMza-paraspara virodhane bhajanAra dharmone sApekSapaNe eka mAnavA chatAM paNa sarvathA vidhine avakAza nathI. virUddhatA te sthUladaSTithI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. vicAra karanArAonA matamAMja nivAsa karI zake che. parantu sUkSmadaSTithI vicAra karanArAone sApekSapaNe ekamAM aneka dharmAne mAnavA chatAM paNa lezamAtra vizaSa bhAsatA nathI te khAsa dhyAnamAM rAkhyuM, virodha nAmanA prathama doSatu nirAkaraNa karavAmAM AvyuM. sa'zayanu' nirAkaraNa, je ThekANe vastunI pratIti dRDhapaNe na thatI hoya, tyAM ja saMzayanA avakAza raheche-jema sthANu-puruSamAM, parantu A ThekANe te svarUpathI sattva ane pararUpathI asatyanI pratIti jyAre khUba dRDhapaNe thAya che tyAre sazayane avakAza ja karyAM rahyA ? 153 anavasthAnu' nirAkaraNa, sattva, asatya vigere dharma vastu sabandhI che, parantu dharmAnA te dharmo nathI; kAraNa ke dharmAMLAM dhAM na santi evuM vacana che. tene anukUla cAlavAmAM paNa anekAntane bilakula hAni nathI tathA anekAnta paNa samyak ekAnta sivAya saMbhavI zakatA nathI. mATe nayanI apekSAe samyak ekAnta ane pramANanI apekSAe samyak anekAnta mAnavAmAM Aveche. tathA naya ane pramANa sivAya vastunu parijJAna yathArtha rIte thai zakatuM nathI. jema vastutattvanA parijJAnamAM sabhya k pramANunI apekSA che, tema samyak nayanI apekSA paNa jarUra raheche. prathA kAga mATe ja sAcA anekAnta tathA sAthe ekAnta Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 tattvAkhyAna. mAnavAnI AvazyakatA rahe che. prakRtamAM sApekSapaNe sattvamAM paNa sattva-asattvarUpa dharmAM raheche. evI kalpanA karavAmAM kaI paNa khAdhA che ja nahi. pra0 sattvamAM paNa sattva-asattvarUpa dharmane mAnavAmAM anavasthA doSa Ave che, mATe kai mAdha nathI evu" kathana cuta kema na kahevAya ? 60 je anavasthA anekAntane bhUSaNarUpa hoya te dAkha rUpe hoi zake ja nahi, je anavasthA mAnavAmAM mULane ja vinAza thatA hoya te ja kRSaNarUpa che e khAsa dhyAnamAM rA khavuM. makSiti rImAnujanavasthAM di TULam / A pa`ti caNa uparyuMta vAtane ja Teke Ape che jema jema sattvanI upara sattva-asattvanI kalpanA karavAmAM Ave che; tema tema anekAntamAM bhraSaNutA vadhatI jAya che. padArtha mAtramAM 21pathI sattA ane pararUpathI asattva che te vAta vizeSarUpathI sama jAvavAmAM Ave che. upayegapaNuM jIvanuM lakSaNa hAvAthI jIvanuM prathama sAmAnya upayogapaNuM svarUpa che ane anupayeAga zu pararUpa che. upayAgasvarUpa jIvanuM paNa sAkAra vyavasAya tathA nirAkAra dana svarUpa che ane viparIta pararUpa che, sAkAra vyavasAyarUpa jJAnanuM paNa pratyakSa tathA parAkSa jJAna svarUpa che ane tenu vezadya tathA vaizava svarUpa che ane anAkAra dananu' paNu cakSudana, Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. acakSudarzana, avadhidarzana, kevaladarzana svarUpa che ane parAkSa jJAnanuM paNa indriya-anindriyanimittaka vastuparicayapaNuM svarUpa che ane pAramArthika pratyakSa jJAnanuM paNa avadhijJAna mana paryAyajJAna tathA kevalajJAna svarUpa che ane tethI ulaTAM tamAma pararUpa samajavAM. AvI rIte svarUpa sattAnI upara svarUpa sattA tenI upara paNa ravarUpa sattA mAnavAmAM anekAnamAM kaMI paNa dUSaNa AvatuM nathI. jyAM svarUpanA svarUpanuM vivecana karavAmAM sAro paricaya thato hoya tyAM dUSaNa heya ja kyAMthI? bhAvArtha-jIvamAM upayoga svarUpanI apekSAe satva ane anupayoga svarUpathI asarava, upagAsattAmAM paNa jJAna darzananI sattA ane jaDapaNa vigerenI asattA. jJAna sattAmAM paNa parokSa tathA pratyakSanI sattA ane anAkAra darzananI asattA. anAkAra darzanamAM paNa sAmAnyarUpe vastunA paricaya karAvavAnI sattA ane sAkAranI asattA. pakSajJAnamAM paNa aspaSTapaNAnI sattA ane spaSTapaNAnI asattA. pratyakSamAM paNa spaSTapaNAnI sattA ane aspaSTapaNanI ane sattA. avezadyamAM paNa indriya ane anindriyajanyatAnI sattA ane bIjAnI asattA evI rIte savanI upara sattvaasattvanI kalpanA karavAmAM jyAM svarUpanuM vizeSarUpathI bhAja thatuM hoya tyAM anavasthAne dUSaNarUpe gaNAya ja kevI rIte ? pU. sarvemAM paNa sava-asattavanI kalpanA karavAmAM dharmonI upara dharmo rahetA nathI e vAkyanI sAthe virodha te jarUra AvavAne.. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 tavAkhyAna, pa u0 uparyukata zaMkA vastutatvanA parijJAnathI je vikala hoya, tene ja thaI zake tema che, kAraNa ke koI eka dharmanI apekSAe je dharmarUpa che te sadAne mATe sarvanI apekSAe dharmarUpa ja have joIe evI koI rAjAzA nathI. jema kaI pitAnA pitAnI apekSAe putra che etAvatA te samasta jaga ne putra che ema kahevA te kaI paNa buddhizAlI sAhasa karI zake ja nahi. kitu je vyakti potAnA pitAnI apekSAe putra che, te paNa pitAnA putranI apekSAe pitA paNa thaI zake che. tema atra paNa je pitAnA dharmanI apekSAe dharmarUpa che, te paNa pitAnA dharmanI apekSAe dharmarUpa jarUra thaI zake che. sArAMza-sattanI upara paNa bIjA savanI kalpanA karavAmAM prathamanA satvamAM dharmIpaNuM ane bIjA sarvamAM dharmaghaNuM evI rIte uttarottara dharmI paNuM tathA dharmapaNuM jarUra mAnavuM joIe. etAvatA dharmomAM ja dharmane svIkAra hovAthI pUrvokta vAkya sAthe kaMI paNa virodha che ja nahi. pU0-AvI rIte ka9panA karavAmAM paNa anavasthA doSa te jarUra AvavAne, kAraNa ke dharma-dharmIne vyavahAra te anAdi ananta che. u0-divasa pachI rAtri, rAtri pachI divasa ane te pachI rAtri, tyAra pachI divasa-AvA prakAranA anAdi anaMta vyavahAramAM jema anavasthAne dUSaNarUpe mAnatA nathI tathA bIjathI aMkura, tethI bIja ane tethI aMkura. AvA prakAranA vyavahAramAM Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. 157 paNa jevI rIte anavasthAne dUSaNarUpe mAnatA nathI tema dharmadharmInA vyavahAramAM paNa anavasthA dUSaNarUpa nathI e jarUra lakSyamAM rAkhavuM. mATe anavasthA paNa anekAtamAM dUSaNarUpa nathI e vAta nizcita thaI. vaiyadhikaraNa dezanuM nirAkaraNa. - jema eka phaLarUpa vastumAM rUpa, rasa, gabdha, sparzane sAthe rahevAmAM vayadhikaraNapAruM mAnavAmAM AvatuM nathI, tema satra asattvane paNa eka ThekANe rahevAmAM vaiyadhikaraNapaNuM che ja nahi saMkara vyatikara devanuM nirAkaraNa - jema mecaka jJAna aneka svabhAvavALuM che te paNa eka svarUkha mAnavAmAM saMkara vyatikara deSane Apa leka avakAza ApatA nathI, tevI rIte A ThekANe paNa svadravyAdi catuSTayathI vastumAM satva ane pAradravyAdi catuSTayane laIne temAM asatva mAnavAmAM paNa te dene lagAra mAtra avakAza maLatuM nathI.kiMca anAmikA AMgaLInI sAthe eka vakhate madhyamA tathA kaniSThA AMgaLInI sAthe soga thavAthI anAmikA madhyamAthI nAnI che ane kaniThAthI moTI che. AvA prakArane nAnA meTAne vyavahAra eka vakhate mAnavAmAM jema saMkara vyatikara deSa AvatA nathI tema atra paNa AvatA nathI e khUba dhArI rAkhavuM. - vyavahAropadeSanuM nirAkaraNa - jalamAM analapaNane prasaMga batAvIne jalanA arthInI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tavAkhyAna, jalamAM pravRttine prasaMga je batAvavAmAM AvyuM te paNa mahAmithyAtva mohanI ceSTA sivAya bIjuM kaI paNa che ja nahi. te vAtane daDha karavAmAM Ave che. jalamAM je jalapaNuM batAvavAmAM AvyuM che te paNa pitAnA svarUpanI apekSAe, nahi ke bIjAnA svarUpanI apekSAe. arthAta je pugale jalarUpe pariNamelAM hoya tevI jalAvasthAmAM ja jalapaNAnuM sattva che, nahi ke agni vigere rUpathI pariNamela pagalenI agni vigere avasthAnI apekSAe, kitu te apekSAe te jalamAM asatva rahela che. A uparathI e bhAva nIkaLe ke jyAre agnirUpathI jalamAM jalanI sattA ja nathI ane jalarUpathI agnimAM agninI satA nathI tyAre Apa ja batAve ke jalanA arthinI agnimAM ane agninA athinI jelamAM pravRtti thavAne prasaMga ja kevI rIte AvI zakavAne mATe AvI rIte asaMbaddha pralApa karI je nAra irAna nAzakita e vAkyanuM avalaMbana karI bIjAne phasAvavA ceSTA karavI te te narI brAnti sivAya bIjuM zuM kahI zakAya? kiMca, pudgalamAM ananta zakita havAthI jalanAM pudagale kadAcit varSirUpe pariName che ane phinAM pagale kadAcita jalarUpe pariName che. mATe kAla vigere sAmagrIsamudAyanI apekSAe agnimAM jalarUpatA ane jalamAM agnirUpatA mAnavAmAM amAre te kaIpaNa jAtanI aDacaNa che ja nahi ane pravRtti te je je kAlamAM je je pariNAma daSTigocara thAya tene kAlanI apekSAe te te pariNAmane anukUla ja thaI zake che. jema ke vyakita ke bhavamAM koIne putra thayuM ane te ja vyakita bhavA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. 158 ntaramAM tene pitA thaye ane kaI bhavamAM baMne paraspara bhAI thayA ethI e samajavAnuM che ke temAM nirantara pitAne ja vyavahAra thAya athavA putrane ja vyavahAra thAya e niyama kadApi bAMdhI zakAya ja nahi. paraMtu je kAlamAM putrane pariNAma thaye hoya te kAlanI apekSAe putrapaNAne vyavahAra ane je kAlamAM pitAne pariNAma thayela hoya te kAlamAM pitApaNAne vyavahAra kare. A pramANe te te kAlanI apekSAe te te vyavahAra kare jevI rIte tyAM prasiddha che tema prakRtimAM paNa je samaye je pariNAma heya te samaye temAM tevA prakArane vyavahAra kare e vAta paNa nyAyasiddha che. e prakAre savaasattAmAM paNa jANe levuM. mATe amAre tyAM vyavahAralepane prasaMga paNa bilakula nathI te khAsa dhyAnamAM rAkhavuM. pU. syAdvAda mAnavAmAM pramANamAM pramANane, sarvajJamAM asarvajJapaNAne, siddhamAM asiddhapaNane prasaMga vigere deze te jarUra AvavAnA. ' u. uparyukata kathana paNa potAnA bAlakane ekAntamAM besI samajAvavA lAyaka che; prAmANika sabhA nI madhyamAM besI balavA lAyaka nathI te samajAvavAmAM Ave che-pramANa paNa pitAnA viSayamAM pitAnA svarUpathI pramANarUpa che ane apramANanA viSayamAM apramANarUpathI apramANarUpa che e vAtane ame sArI rIte svIkArIe chIe ane Apa je pramANunA aviSayamAM paNa te rUpathI pramANarUpa mAnatA he te ApanI kevaLa Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 tasvAkhyAna. buddhinI ja balihArI sivAya bIjuM zuM kahI zakAya? tathA sarvajJa paNa sakalayane sAkSAtkAra karavA rUpa kevalajJAnanI apekSAe che, nahi ke chAmaki jJAnanI apekSAe. e rUpathI sarvajJa asarvajJa che ema mAnavAmAM ame lagAra paNa saMkeca karatA nathI. kica, Apa leka chamasthika jJAnanI apekSAe paNa je sarvajJa mAnaze te amane kaMI aDacaNa nathI, paraMtu drAkSanA kSetramAM besIne je gadheDe carate hoya te rastAmAM cAlanAra manuSyanuM mana dubhAya eTaluM ja mAtra che, mATe chAdumacchika jJAnanI apekSAe asarvajJa mAna ane kevalajJAnanI apekSAe sarvajJa mAne. e vAta ApanA mata pramANe paNa siddha thaI. tathA siddha paNa pitAnI sAthe lAgelAM anAdi kAlanAM karmone sarvathA nAza thavAthI siddharUpa che ane saMsArI AvathAnI apekSAe te asiddharUpa che. tevI rIte kRtamAM akRtanI uktamAM anutanI, bhaktamAM abhuktanI Apatti paNa amArA matamAM che ja nahi; kAraNa ke ame te sApekSarUpathI baMne mAnIe chIe. karelA ghaDAmAM kRtapaNuM ane kAlAntaranI apekSAe temAM akRtapaNuM, tathA kahelA vacanamAM utapaNuM ane kAlAntaranI apekSAe temAM anuktapaNuM, bhegalAmAM bhuktapaNuM ane kAlAntaranI apekSAe temAM abhuktapaNuM AvI rIte sarvatra sApekSa vyavahAra mAnavAmAM jyAre kaI paNa jAtane lagAra mAtra bAdha AvatuM nathI tyAre vyavahAranA udanA prasaMganI te vAta ja zI karavI ? pra. siddhane karmone kSaya zuM ekAntathI mAno cho athavA kathaMcita mAne che ? temAM prathama pakSa svIkAravAmAM ane Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jenadarzana, 16 kAntane nAza ane te sAthe tamArA dharmane paNa nAza thavAno ane bIjA pakSamAM sarvathA karmone nAza nahi thavAthI siddhamAM paNa asiddhapaNAnI Apatti jarUra rahevAnI. u0 siddhanA jIe pitAnA karmone kSaya sthiti banya, anubhAgabadha ane prakRtibandha A traNanI apekSAe karela che, nahi ke paramANunI apekSAe; kAraNa ke paramANune kSaya te. keI paNa rIte keInAthI paNa thaI zakavAne nahi. AvI paristhiti hovA chatAM paNa je nAza mAnavAmAM Ave te tenA nahi rahevAthI kAlAntare sarva vastune abhAva ja thaI javAne. mATe paramANune nAza thato nathI e jarUra svIkAravuM joIe ane jyAre tene nAza thato nathI tyAre te apekSAe paNa amArAmAM asiddhapaNane prasaMga bilakula che ja nahi. AvI rIte yuktisiddha syAdvAdarUpI vajamaya killAnI aMdara mAyA rUpI lAkSAnA geLAne praveza thaI zake ja nahi e vAtane saMgata paMDitaziromaNi mahAmahopAdhyAya rAmamizra zAstrIjIe pitAnA sujanasamelana nAmanA TekaTamAM khUba spaSTa rIte samajAvI che. bIjA lokee prakArAntarathI svIkArela syAdvAda. bAleke yuktithI syAdvAdane mAnavA chatAM paNa vacana dvArA nirAkaraNa karavA je prayatna kare che, te jaNAvavAmAM Ave che savikalpa jJAna tathA svapnAdirazana bAhA arthanI apekSAe je bhrAntarUpa che, te ja pitAnA svarUpanI apekSAe 11 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tasvAkhyAna abrAnta che. A ThekANe ekaja jJAnamAM keI apekSAe brAntapaNuM ane koI apekSAe abhrAntapaNuM svIkAranAza baddhothI koI paNa rIte sApekSavAdarUpa syAdvAdanuM khaMDana thaI zake kharUM ? tathA darzananI uttara kAlamAM thanAre je svArthIkAra adhyavasAya rUpa vikalpa tene gAhA arthamAM savikalpapaNuM hovAthI ane AtmasvarUpamAM te sarvacitta cittAnuM AtmasaMvedanarUpa pratyakSa mAnavAthI nirvikalpakapaNuM. A pramANe ekaja jJAnamAM koI apekSAe savikalpakapaNuM ane keI apekSAe nirvikalpakapaNuM ema baMne rUpa mAnavAthI anekAntane Azraya lIdhA sivAya chUTako ja nathI. - tathA hiMsA, virati, dAna vigerenuM je citta che te ja svasaMvedanamAM prApta thayela satva, bodharUpatA, sukha vigeremAM pramANa rUpa che ane te kSaNakSayiSaNamAM tathA sarva prApaNuzakti vize2mAM apramANarUpa che. AvI rIte ekaja cittamAM koI apekSae pramANutA ane keI apekSAe apramANapaNuM A baMne viruddha vAte anekAntavAdane svIkAra karyA sivAya kevI rIte ghaTI zakaze ? tene vicAra karaze. je vastu caturasa, UrdhvatA rUpathI prameya che, te ja madhyabhAga kSaNavivartAdi rUpathI aprameya che. AvI rIte ekaja varatumAM prameyapaNuM tathA aprameyapaNuM mAnanArAothI paNa anekAntanuM zaraNa lIdhA sivAya kadApi chUTakAro thavAne nahi. pUrvottara kSaNanI apekSAe ekaja kSaNamAM janyatA tathA For Personal and Private Use Only Jain Educationa International Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. janakatAnA svIkAra dvArA syAdvAda-mahAnarendranI padharAmaNI gharamAM avazya karAvavI paDe che. 163 arthAkAra jJAna peteija athanuM grAhaka hAya, khIjuM nahi; evI rIte mAnanArAnu citrapaTane grahaNa karanArU eka sana anekAkArarUpa hAvAthI teethI syAdvAda-madgAnarendranI AjJAnA lepa kadApi thai zakavAno nahi. tathA sugatanuM jJAna sarva padArtha viSayaka hAvAthI ane sa anA AkArarUpa hAvAthI te pazu citra kema na kahevAya ? ekaja hetumAM pakSadharma paNa tathA sapakSa sattva dvArA annayarUpatA ane vipakSamAM nahi rahe vAthI vyatirekarUpatA A pramANe ekaja hetumAM anyacipaNuM tathA vyatirekapaNu e kSa'ne virUddha che te paNa sApekSapaNAthI avirUddhapaNu khatAvanArA sugataziSyAthI koi paNa rIte anekAntathI bhAgIne dUra javAya tema che ja nahi. uparyuM kata tamAma yuktiye baddhanA anuyAyI vaibhASikanA vicAra pramANe www batAvavAmAM AvI. Jain Educationa International saiAtrAntikanA mata pramANe anekAntanuM nirUpaNu-- - eka ja kAraNu uttarAttara sAmagrI atagata kA na karanAra hAya che ' tema teo mAne che. jema rUpa, rasa, gandha vigere sAmagrImAM rahela' rUpa upAdAna svarUpathI peAtAnA uttara kSaNanA rUpane pedA kare che ane rasAdikSaNAne sahakArIrUpe pedA kare che ane te rUpa-rUpanA avadyAkana karavAnA manavALAne cakSu vigere sAmagrI antagata purUSane sahakArIpaNe jJAna For Personal and Private Use Only Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 tattvAkhyAna. * ^ ^^ ^ ^^ wr... -- ~ ~ ~ ~~ ~ pedA karAve che. evI rIte ekaja kAraNe aneka kAryone eka kAlamAM karI zake che-AvI teonI mAnyatA upara praznane avakAza jarUra rahe che ke, zuM te eka kAraNa aneka kAryone eka svabhAvathI kare che athavA te bhinnabhinna svabhAvathI? temAM prathama pakSa mAnavAmAM te jyAre ekaja svabhAvathI aneka kAryane karavApaNuM temAM che, te pachI kAryamAM bhinnatA AvavAnuM zuM kAraNa? kAraNa ke eka svabhAvavALA kAraNathI banelAM kAryo tamAma jUdAM che ema te kadApi na ja thavuM joIe. kica, Apa leka paNa jyAre ekamAM aneka kArya karavApaNuM mAne che, tyAre nitya padArtha eka svabhAvathI vividha kArya kare che; evI rIte mAnanArA sAMkhya vigerenuM khaMDana karavAnuM zuM kAraNa? je vAta mAnavAmAM sarakhe doSa AvatuM hoya te de ne uddhAra pitAnA uparathI karyA sivAya bIjA upara AkSepa karavA taiyAra thavuM e te pitAnI kharekharI ajJAna tA ja kahI zakAya. * jema anityamAM vividha kArya karavApaNuM ghaTatuM nathI, tema niraMza ekasvabhAvarUpa nitya padArthamAM paNa vividha kArya karavApaNuM ghaTatuM nathI. mATe nityamAM vividha kArya karavApaNuM mAnavAmAM AvatuM nathI. A kathana paNa dhUliprakSeparUpa hovAthI anAdaraNIya che. je kadAca ema kahevAmAM Ave ke sahakArInA bhedathI anitya padArtha vividha kArya kare che, te pachI nitya padArtha Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. paNa tevI rIte vividha kArya kema na karI zake? athavA vividha ravabhAvathI anitya padArtha vividha kArya kare che, tyAre nitya paNa vividha svabhAva dvArA vividha kArya na karI zake tenuM zuM kAraNuM ? e paNa sAthe vicAraNIya che. tenA uttaramAM ema kahevAmAM Ave ke phUTastha eka svabhAvavALA nitya padArthamAM jyAre vividha svabhAva ja nathI tyAre vividha kArya karavAnI te vAta ja zI karavI? te pachI anitya paNuM eka svabhAvavALuM hovAthI te dvArA paNa vividha kArya karavAno saMbhava kevI rIte hoI zake? A pramANe nityamAM tathA anityamAM kArya karavAmAM samAna deSa AvatA hovAthI nityAnitya ubhayarUpa vastu mAnI syAdvAdanuM avalaMbana karavuM teja sarvottama che. aparaMca, eka savabhAvavALA kAraNamAM aneka kArya karavApaNuM mAnavuM te paNa prakArAntarathI anekAnta nahi te bIjuM zuM kahI zakAya ? sugataziSyAnuyAyi jJAnavAdinA mata pramANe syAdvAdanuM pradarzana, svArtha ane AkAranuM eka ja abhinnarUpe saMvedanA thAya che ane saMvedanathI grAhya-grAhakanA AkArane anubhava pitAnI meLe thAya che. tathA saMvedanamAM grAhA-grAhakanA AkAranI kalpanA te svapnAmAM paNa anubhavagocara teone nahija heya. jyAre vastusthiti AvA prakAranI che, te pachI je kadApi anubhavo cara na hoya tene paNa anubhavagocara mAnavAmAM Ave te sarvane, Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tanvAkhyAna, - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - ... - pa . . . muktine prasaMga AvavAne; kAraNake tatvajJAnanI utpattine ja teo mukti mAne che, ane saMvedanane anubhava paNa kathaMcita saMvedanarUpe thAya che. sArAMza-saMvedanamAM anubhavapaNuM ane ananubhavapaNuM A baMne virUddha dharmone mAnavAthI anekAntanuM zaraNa teone jarUra levuM paDe tema che. kiMca, sarvanuM jJAna saMvedanathI grAhyagrAhakanA AkArathI zUnya hovAne lIdhe AtmAnA asaMvedana tathA saMvedanA paNane laIne jyAre savikalapaka-nivikalapakarUpa thayuM tyAre Apane ekAntavAda kyAM rahyo ? tathA grAhyAkAra paNa eka kAlamAM aneka arthone avabhAsaka hovAthI ekAntavAda te kadApi TakI zakavAne nahi, mATe jJAnavAdIonA mata pramANe paNa anekAntavAda jarUra svIkaraNIya thavAne. ane zunyavAdI te jyAre vadhyAputranI jevA zUnyanuM ja ' pratipAdana apramANikapaNe kare che, tyAre evA apramANikanI sAthe ekAna--anekAntavAdanI kathA paNa nakAmI ja che. jyAM koIpaNa vastunI mAnyatA ja nathI, tyAM AvA prakAranI kathA te badhira AgaLa gItagAnanI mAphaka anupayegI ja thaI paDavAnI. AthI e bhAvArtha nIkaLe ke nA mata pramANe anekAntavAda jarUra che. te vAtane nIcenA kaleke paNa Teko ApI rahyA che Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. 167 vijJAnasyaikamAkAraM nAnAkArakarambitam / icchaMstathAgataH prAjJo nAnekAntaM pratikSipet // --vItarAgastetra, prakAza 8 me, leka 8 bhAvArtha pUrvamAM apAI gaNe che. dUSapedajJa evoccaiH syAdvAdaM na tu pnndditH| ajJAlA sujJAnAM na dveSaH karuNaiva tu // -adhyAtmaniSat 1 adhikAra, cheka 64 bhAvArtha--jevI rIte sUrya sanmukha karela dhUliprakSepa pitAne ja nukasAnakartA thaI paDe che, paraMtu sUryane tethI kaMI paNa hAni nathI, tevI ja rIte ajJAnI manuSya ja syAdvAdane pitAnA kutarko dvArA duSita karavA udyama kare che, tethI ya dvAdane kaMI paNa nukasAna che ja nahi, paraMtu te udyama karanAra pite ja vidrajajanasamAjamAM hAMsIne pAtra bane che. je sAcA vidvAna loke che, te te syAdvAdanA rahasyane vicArI manamAM pramoda dhAraNa kare che; tevA ajJAnIonA pralApamAM sujJa janene kaMI paNa dveSabhAva che ja nahi, paraMtu teo upara karuNabhAva rAkhe evuM pitAnuM kartavya samaje che. kiMca, padArthane nizcaya paNa anekAtamAM ja thAya che, te vAta nIcenA dvArA samajAvavAmAM Ave che anekAntata evAtaH samyagamAnavyavasthiteH / syAdvAdino niyogena yujyate nizcayaH param // -zAstravArtAsamuccaya stabaka 7, pleka 25, 5. 255 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ne tattvAkhyAna. bhAvA-- anekAntavAdathI ja dareka padAtha nI vAstavika rIte pramANa pUrvaka vyavasthA thai zake che. etAvatA padmA nA vAstavika nizcaya anekAntavAdIone ja niyamathI thAya che, ekAntavADhiyAne nahi~e khAsa khyAlamAM rAkhavu. tathA virodha paNa te hAi zake ke je nyAyayukta hAya, parantu jyAM kevala nyAyanI gandha na hoya te leAkeAe virodha batAvavA taiyAra thavuM te te mAtra peAtAnI jaDatA athavA heThavAne ja prakAzita karavA samAna che, tesivAya bIjuM kaMI paNa majavAnu che ja nahi, te vAtane nIcenA bleka sArI rIte puravAra karI Ape che-- evaM nyAyAviruddhe'smin virodhodbhAvanaM nRNAm / vyasanaM vA jaDatvaM vA prakAzayati kevalam // --zAstravArtAsamuccaya ratatraka 7, zleka 34, pR. 24. bhAvAtha upara AvI gayA che. naiyAyika-vaizeSikanA mata pramANe anekAntanuM pradarzana. indriyAnA samanyathI dhUmajJAna thAya che arthAt AMkhathI joyA bAda dhUmajJAna thAya che. ane te dvArA agninu* anumAna karAya che. A ThekANe indriyeAnA padArthanI sAthe je sabandha thayA, tene te pratyakSa pramANurUpa mAne che ane dhUmajJAnane tenuM kula kahevAmAM Ave che; tathA dhUmajJAna pAte paNa agninA jJAnanI apekSAe pramANurUpa che, ane agninu` jJAna anumAna pramA NunuM phUla che. A pramANe eka ja dhUmajJAnamAM pratyakSanuM kulapaNu Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana, 168 ane anumAnapaNuM A baMne vAte mAnanArA taiyAyikothI anekAntavAdathI bhAgIne kadApi dUra javAya tema nathI. evI rIte jJAnamAM phaLapaNuM ane pramANapaNuM pUrvottaranI apekSAe sarvatra jANI levuM. tathA citrarUpavALA avayavImAM eka ja citrarUpa jyAre mAnavAmAM Ave che ane temAM virodhane leza paNa batAvavAmAM AvatuM nathI tyAre eka vastumAM rahelA aneka dharmonuM sApekSapaNe pratipAdana karanAra anekAtamAM virodhane avakAza hAya ja kayAMthI ? tene vicAra karaze. tathA eka dhUpaghaTImAM eka bhAgamAM zIta sparza ane bIjA bhAgamAM uNu sparza anubhavAya che. avaya bhinna che te paNa avayavImAM ekapaNuM hovAthI ekamAM ja be sparze che. tathA siddhAMta paNa nIlavRSanuM lakSaNa bAMdhavA jatAM uparyukata vAtane ja Teke Ape che- lohito yastu varNena mukhe pucche ca pANDuraH / zvetaH khuraviSANAbhyAM sa nIlavRSa ucyate // -zAstravArtAsamuccaya stabaka 6, pR. 205 bhAvArtha-je varNathI lehita haya, mukha ane pucchamAM pAMDura hoya tathA jenA pura ane zIMgaDAM saphedaheya te nIla vRSabha kahevAya. jUe, ekaja avayavImAM viruddha evA aneka vaNene aviruddhapaNe mAnavA chatAM paNa bIjAne tyAM virodhanI vAte karavA javuM e keTalI badhI ajJAnatA kahevAya ? Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 tasvAkhyAna . . . . . - tathA anAdi nitya eka IzvaramAM sRSTi banAvavAnI IcchA ane saMhAranI IcchA A baMne rajoguNa ane tame guNanA svabhAva che tathA temAM kSiti, jala vagere aSTamUrtipaNuM, sAtvika svabhAva che vigere paraspara atyanta viruddha guNane sadubhAva ekamAM pitAne mAnavAmAM kaMI paNa viruddhatA nathI ema belivuM ane sApekSapaNe aneka dharmone ekamAM mAnanAra upara jUThe kolAhala macAve te mahAmithyAtvahinI ceSTA nahi te bIjuM zuM kahI zakAya ? tathA eka ja daMDamAM bI lAMbA daMDanI apekSAe hepaNuM ane dukAnI apekSAe lAMbApaNuM tathA apara sAmAnyarUpa je dravyatva, guNatva ane karmavanI aMdara sAmAnya tathA vizeSarUpa ubhayapaNuM mAnavuM te samajAvavAmAM Ave che. dravyatva nava dravyamAM vartatuM hovAthI sAmAnya che, tathA guNa ane karmathI jUduM hovAthI vizeSa paNa che AvI rIte ApanA mata pramANe paraspara viruddha evA sAmAnya-vizeSane paNa ekamAM mAnavAmAM Apane jyAre viruddhatAne AbhAsa thato nathI tyAre anekAntamAM kayAMthI AvI gaye ? tathA eka ja hetumAM paMcarUpapaNuM ane pArthiva paramANumAM pRthvInA saMbaMdhathI pRthvItva sAmAnya ane anya vizeSane laIne bIjA paramANuthI jUdI rIte oLakhAvavApaNuM hevAne lIdhe vizeSapaNuM. A pramANe paramANune sAmAnya tathA vizeSarU5 mAnanAra Apa anekAntavAdathI bhinna kadApi thaI zakavAnA nahi, Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. 17 tathA AtmAmAM paNa AtmapaNAnA saMbadhethI Atmatva sAmAnya ane anya vizeSane laIne vizeSarUpatA. A pramANe sarvatra jyAre ekamAM jUdI jUdI apekSAe aneka dharmone svIkArI abhyatara rIte anekAntavAdane svIkAra karyo che, tyAre khulI rIte anekAntanuM pratipAdana karanArA jaine upara AkSepa karavA taiyAra thavuM e keTalI badhI zecanIya dazA samajavI? kiMca, anekAntavAdamAM te paraspara vibhakta evA avayave ane avayavImAM paraspara vartana saMbandhI vicAra karavAmAM je dUSaNo Ave che, tene parIvAra paNa thaI zake che, te paNa sAthe sAthe samajAvavAmAM Ave che. naiyAyika leke avaya ane avayavIne paraspara atyanta bheda mAne che, kintu teo kathaMcit bheda mAnatA nathI. teone pUchavAmAM Ave che ke avayavamAM avayavI zuM ekadezathI rahe che yA te saMpUrNa prakAre rahe che? temAM prathama pakSa mAnavAmAM avayavImAM niravayavapaNuM mAneluM hovAthI ke deza ja jyAre avayavImAM nathI tyAre amuka bhAgathI rahe che ema kevI rIte kahI zakAya ? enA bacAvanI khAtara avayavImAM je sAvayavapaNuM mAnavAmAM Ave ane avayavI tethI abhinna che, e paNa sAthe kahevAmAM Ave te anekAntathI dUra bhAgavA chatAM paNa aMte te AgaLa jaIne tenuM ja zaraNa levuM paDe che; mATe abhinnapakSa paNa ApanAthI mAnI zakAya tema nathI, ane avayavI tethI bhinna che ema je mAnavAmAM Ave te temAM paNa prakane jarUra thavAnA, ke te temAM zuM eka dezathI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 tavAkhyAna, rahe che ? athavA saMpUrNatAthI rahe che? temAM prathama pakSamAM to pUrve kahelA uttara sivAya bIjuM kaMI che ja nahi, ane saMpUItAthI rahe che e bIjo pakSa mAnavAmAM paNa dUSaNe AvatAM hevAthI te paNa tyAjya che, kAraNake avayavamAM avayavIne saMpUrNapaNe rahevApaNuM hevAthI eka avayavImAM aneka avacavIpaNAne prasaMga AvavAne arthAta eka avayavImAM jeTalA avayave che teTalA avayavIo siddha thavAnA. pU. abheda pakSamAM paNa kAM te kevala avayavI rahevAnA athavA te kevala avayave rahevAnA; parantu be cIja te kadApi karavAnI nahi. - u0 ekAntathI abheda te ame bilakula mAnatA ja nathI, kintu paraspara kathaMcit tAdamyapaNAne laIne abheda mAnIe chIe. sarvatra avaLe ane avayavImAM paraspara kathaMcita bhedabhedapaNuM mAnavAmAM AveluM hovAthI amAre tyAM te kaI paNa vAtanI anupatti che ja nahi. e te kevaLa ekAnta bheda mAnanArAnA matamAM ja samajavI. mATe avayave ane avayavInA paraspara vartana saMbaMdhI upapatti anekAnta mAnyA sivAya AkAzapuSpa samAna thaI javAnI ane te sivAya ghaTa, paTa vigere avayavIne vyavahAra paNa vadhyAputra samAna thavAne. evI ja rIte sagImAM saMganI, samavAyImAM samavAyanI, guNamAM guNonI, vyaktimAM sAmAnya vigerenI paNa paraspara atyaMta bhinnatA mAnelI hovAthI dezathI yA te saMpUrNathI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. rahe che. evA vikalpAne avakAza maLatA hAvAthI uparyukta tamAmanI upapatti kadApi thaI zakavAnI nahi. mATe jarUra anekAntavAda mAnavA joie. ane te svIkAryo sivAya nIcenI vAtanA khulAsA thavA azakaya che, te vAta laiAka dvArA jaNAva vAmAM Ave che-- citramekamanekaM ca rUpaM prAmANikaM vadan / yogo vaizeSiko vA'pi nAnekAntaM pratikSipet // vItarAgastAtra 50 8, Aaa0 8. bhAvArtha eka vastumAM prAmANikapaNe nIla, pIta, safeda, lAla, kALA vigere paraspara virUddha evA aneka rUpane mAnanAra naiyAyika tathA vaizeSikadarzanakArathI anekAntanA pratikSepa kadApi thai zakavAnA nahiM. 173 utpanna dadhibhAvena naSTaM dugdhatayA payaH / '' gorasatvAt sthiraM jAnan syAdvAdadviT jano'pi kaH ? --adhyAtmapaniSat 1 adhikAra, pR. 44, leAka 44 bhAvA--prathama je dUdha hatuM, te dahIMrUpathI utpanna thayu ane rUpathI naSTa thayu ane gerasapaNuM temAM khAkhara sthira che. AvI rIte anubhavasiddha utpAda, vyaya ane jaivyarUpa vastunA paricAyaka anekAnta upara koI paNa dveSabhAva rAkhI zake kharA ? arthAta kAI paNa nahi. jAtyantarAtmakaM cainaM doSAste samiyuH katham ? | bhede'bhede ca ye'tyantaM jAtibhinnavyavasthitAH // --zAstravArtAsamuccaya, staMbhaka 7 mA, zlAka 48, Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 tattvAkhyAna. bhAvAtha:--guNa, paryAyeA vigerenA dravyanI sAthe sava thA bheda mAnavAmAM deSabahulatA che ane abheda mAnavAmAM pazu jyAre doSabahulatA che; tyAre sathA bheda tathA abhedabhAva kevI rIte mAnI zakAya ? mATe tethI khacavAnI khAtara katha'cita bheTTAledarUpa jAtyantara mAnavAmAM ja kai jAtane dveSa nathI. e vAta syAdvAda jaNaSe che, tyAre Apa ja khatAvA ke tevA nirdoSabhAvane jaNAvanAra syAdvAdathI koie paNa dUra rahevAya tema che kharU ? arthAt bilakula nahi. guDo hi kaphahetuH syAt nAgaraM pittakAraNam / dvayAtmani na doSo'sti guDanAgarabheSaje // Jain Educationa International -vItarAgastAtra prakAza 8. bhASA :--ekalA gALa khAvAthI kaphanI vRddhi thAya che, tema ekalI su'Tha khAvAthI pittAzaya vRddhine pAme che. AvA prakAranA je pratyekamAM doSa jovAmAM Ave che, te DhASA jyAre sune geALa bhegA karIne khAvAmAM Ave tyAre temAM AvatA nathI. prakRtamAM kevaLa bhedRpakSamAM paNa deSAnu Agamana ane abhedapakSamAM paNa jyAre tema che. tyAre te kha'ne pakSAnA tyAga karI katha'cit bhedAbheda pakSa svIkAravAnu` kAma nirdoSa rIte syAdvAda-mahAnarendra karAve che. teTalA mATe ja jainadarzanamAM tenu prAdhAnya mAnavAmAM Avela che. AthI e siddha thayu ke naiyAyika tathA vaizeSikAthI paNa kAI paNa rIte syAdvAdanu khaMDana thaI zake tema che ja nahi. For Personal and Private Use Only Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana, 175 sAMkhyanA mata pramANe syAdvAdanuM pradarzana, paraspara viruddha evA satva, raja ane tame guNathI yukata prakRtimAM saMsArAvasthA ane mekSAvasthA viSayaka pravRttinivRttirUpa viruddha dharmane mAnanAra sAMkhethI paNa kadApi anekAntathI viruddha DagaluM bharI zakAya tema che ja nahi. teja vAtane nIcene kaleka paNa Teke Ape che- icchan pradhAna sattvAdyairviruddhairgumphitaM gunnaiH| sAkhyaH sakhyAvatAM mukhyo nAnekAntaM pratikSipet // -vItarAgastotra, prakAza 8 me. bhAvArtha upara pramANe ja che. kica, nyAyAt khalu virodho yaH sa virodha ihocyte| yadekAntabhedAdau tayorevAprasiddhitaH // -zAstravArtAsamuccaya, stabaka 7 me, pR. 264. bhAvArtha-je virodha nyAyayukta hoya te ja kharekhare virAdha kahevAya. daSTAnta tarIke jema ekAnta bheda tathA abhedamAM ane ekAnta nityAnityamAM AkAzapuSpanI mAphaka dravya-paryAyanI aprasiddhi hovAthI temAM virodha ghaTI zake tema che, paraMtu atra ke jyAM kathaMcita nityAnitya tathA bhedabheda mAnavAmAM dravya-paryAcanuM svarUpa sArI rIte paricita thAya che, tyAM virodhanI saMbhAvanA ja kevI rIte hoI zake? vidhi vigerenI vAte te buddhi Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvAkhyAna. guNune jaDaprakRti mAnanAra tathA anya, mukti vagerene paNa prakRtimAM mAnanAra sAMkhyAnA gharamAM ja sabhavI zake che, ke je leAkA viruddha traNa guNane eka prakRtimAM mAnavA chatAM paNa amAre tyAM viruddhatA nathI evI udghoSaNA kare che. tevI udghASaNA tyAM ja mukhAraka rIte rahe, parantu atre te sApekSavAdamAM jyAM koi paNa prakAranI anupapatti ja nathI, tyAM virAdhanI vAta paNa hoya ja kayAMthI? e khUba khyAlamAM rAkhavu, sArAMza e nIkaLye ke, sAMkhyAthI anekAntavAda cheDAya tema nathI. jaiminimuninA matAnuyAyi mImAMsakanA matamAM anekAntanu pradarzana. 176 - trikAlamAM zUnya kAryarUpa ane atha viSayaka vijJAnane pedA karAvanArI nAinA che. A ThekANe kAryamAM trikAlazUnyatA che, temAM te khAlI abhAvapramANu sivAya bIjAnI te viSayatA che ja nahi tathA artha paNAmAM pratyakSa vigerenI viSayatA ane ubhayarUpatAmAM neAdanAnI viSayatA che.' evI rIte ekamAM aneka viruddha dharmAM mAnanAra mImAMsakathI paNa anekAntanuM lagAra mAtra apamAna thaI zake tema che ja nahi. tathA svapakSanA sAdhaka ane parapakSanA khAdhaka evA viruddha dharmothI yukta anumAna pramANane mAnanArAothI syAdvAdanu zaraNu cheDAya tema che kharU ? arthAt nahi, tathA mayUranA IMDAnA rasamAM nIla vigere je sarva varSoM rahelA che, te na te ekarUpa che athavA na te anekarUpa che; kintu ekaanekarUpathI vyavasthita che--ema jyAre Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. 177 - - - Apa mAne che, tyAre evI rIte pratipAdana karanArA Apa syAdvAdane haThAvavA kevI rIte udyamazIla thaze? kica, pUrvokta eka anekarUpa che, tene nIcenA leka paNa purAve Ape che mayUrANDarase yadvadvarNA nIlAdayaH sthitAH / sarve'pyanyo'nyasaMmizrAstadvannAmAdayo ghaTe / bhAvArtha upara ApI gayA te ja pramANe che. bhAge siMho naro bhAge yo'rtho bhAgadvayAtmakaH / tamabhAga vibhAgena narasiMha pracakSate // - vadarzanasamuccaya TIkA (tarka rahasyadIpikA) 50 244 bhAvArtha-eka bhAgamAM siMhanA je AkAra che ane bIjA bhAgavizeSamAM manuSyanA je dekhAya che, evA be bhAga rUpa padArthane vibhAgarUpathI ane bhAga vinAnA narasiMha svarUpathI oLakhAvavAmAM Ave che. na naraH siMharUpatvAnna siMho nrruuptH| zabdavijJAnakAryANAM bhedAta jAtyantaraM hi saH // -Sadarzanasamuccaya TIkA (tarka rahasyadIpikA), pR. 245. bhAvArtha-siMharUpa hovAthI te vyakti manuSya nathI ane manuSyapaNane temAM dekhAva hovAthI te siMharUpa paNa nathI, kintu zabada, vijJAna ane kArya-A traNanA bhedane laIne te jAtyantararUpa che. 12 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2% tattvAkhyAna. A pramANe eka vyaktimAM paraspara viruddha dharmone sApekSapaNe rahevAnAM ghaNAM udAharaNa mImAMsaka vigere darzanemAM paNa jevAmAM Ave che, tyAre khAlI te lekene zabdathI anekAnta balavAmAM ja Agraha che-abhiniveza che; ema kema na kahI zakAya? kAraNa ke pracchannapaNe te te le ke e ghaNe ThekANe tenuM avalaMbana karyuM che, te pachI mukhathI belavAmAM zI aDacaNa che? te jaNAvaze. AvI rIte mImAMsake paNa syAdvAdanA zaraNane cheDI zake tema nathI e khAsa khyAlamAM rAkhavuM. nIcenA zloko paNa te vAtanA TekArUpa che- pratyakSa mitimAtraMze meyAMze tadvilakSaNam / guruniM vadanne nAnekAntaM pratikSipet // 48 // jAtivyakta yAtmakaM vastu vadannanubhavocitam / bhaTTo vA'pi murArirvA nAnekAntaM pratikSipet // 49 // -adhyAtmapaniSata, 1 adhikAra bhAvArtha-mitimAazamAM pratyakSa ane meya aMzamAM tethI vilakSaNa A prakAre eka ja jJAnamAM ubhaya viruddha vAtane jaNAvanAra prabhAkarathI paNa anekAntanuM nirAkaraNa thaI zake tema nathI. jAti eTale sAmAnya ane vyakti eTale vizeSa arthAta sAmAnya-vizeSa ubhayasvarUpa vastune ucita anubhava pramANe mAnanAra bhaTTa tathA murArimizathI paNa anekAntanuM zaraNa kaI paNa rIte cheDAya tema che kharUM? arthAt bilakula nahi. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzane 178 vedAntikanA mata pramANe anekAntane vicAra jenA matamAM anirvAcya brahma sivAya pramANa, prameya vigere saMpUrNa jagata mithyA che arthAt brAntirUpa che te leoe anekAntavAdamAM saMzaya, virodha vigere denuM AropaNa karI tenA nirAkaraNa mATe je mAyArUpI jALa bheLA kene phasAvavA mATe pAtharelI che, te paNa tenA mata pramANe mithyA athata jUThI hovAthI keIne paNa AdaravA lAyaka che ja nahi; kAraNa ke jyAM zAstramAM bhrAnti, pramANamAM bhrAnti, pramecamAM bhrAnti, pramAtAmAM brAnti, bolavAmAM bhrAnti, vyavahAramAM brAnti, lekamAM brAnti, daSTimAM paNa bhrAnti, kevala brahma ja abrAnta che, bAkI tamAma brAnta che-A pramANe jagatanuM ja bhrAntirUpe nirUpaNa karavAmAM AvyuM hoya, tyAM te liMkethI anekAntavAda abrAnta che ema belAya ja kevI rIte? ane brAnta purUSane nirdoSa padArthamAM paNa saMzaya vigere deze jovAmAM Ave temAM kaMI paNa Azcarya che ja nahi. vastusthiti evI che, te paNa bIjA lekenA bhramane dUra karavA mATe te viSe atra kaMIka vivecana karavuM asthAne gaNaze nahi. jyAre virodha, saMzaya, anavasthA vigere ekAntavAdIoe ApelA dene uddhAra karI pramANu dvArA anekAntane nizcaya karavAmAM AvyuM, tyAre temAM de darzAvavA prayatna kare te te dUdhamAMthI pUrA kADhavA jevuM che. jyAM keIpaNa deSane avakAza ja nathI, tyAM saMzaya vigerenI te vAta ja zI karavI? kica, For Personal and Private Use Only Jain Educationa International Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tavAkhyAna, - - - - - - - - - - - anekAntanuM khaMDana karavA jatAM zAMkarabhASyamAM vacce vacce je asatya ullekha karavAmAM AvyA che, te paNa batAvavAmAM Ave che - 'syAdetat / anantAvayavo jIvastasya ta evAvayavA alpe zarIre saMkuceyurmahati ca vikaseyuriti / " -brahmasUtra zAMkarabhASya pR. 485. bhAvArtha_eka jIvane ananta avayava che, evuM janIenuM mAnavuM che. A prakAre pratipAdana karatAM svAmIjIe te hada karI nAkhI !! kaI paNa jainagraMthanuM udAharaNa tarIke nAma je atra ApavAmAM AvyuM hota tejanetara vidvAnane paNa vizvAsa thAta, paraMtu jyAM zAstranuM pramANa che ja nahi, kevala manathI ja vAta karI bIjAone avaLe raste doravA che tyAM bIjI vAta ja zI karavI? kica, eka jIvane ananta avaya che e ajAyabI gebI goLa ekadama svAmIjIe kayAMthI gabaDA? tenI kaMI paNa khabara paDatI nathI. jene je darzana pUrepUrI rIte abhyAsa na hoya teNe temAM vicAra karyA sivAya mAthuM mAravA javuM te te kevaLa hAsyAspada gaNAya, e sivAya bIjuM zuM phaLa meLavI zake? aparaca, jyAM jIvanA ananta avaye ja mAnavAmAM AvyA nathI, te pachI tenI upara caNatara caNa vadhyAputranI jevI vika95jALane pAtharavI, te te narI brAnti sivAya bIjuM zuM hoI zake? teo jainanA pUrva pakSa tarIke jaNAve che ke Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. jIvAstikAyastridhA baDo mukto nityasiddhazveti / pudugalAstikAyaH SoDhA - pRthivyAdIni catvAri bhUtAni sthAvaraM jaMgamaM ceti / AkAzAstikAyA dvedhA lokAkAzo'lokAkAzayeti / tatroparyupari sthitAnAM lokAnAmantavartI lokAkAzasteSAmupari mokSasthAna malokAkAza: / ---zAMkarabhASya bhAmatIvyAkhyA pR0 480 jIve, bhAvArtha-jIvAstikAyanA traNa bheda che mukta jIvA ane nitya siddha jIve. AvI rIte traNa bheda jainanA kAi paNa granthamAM yAre che ja nahi, tyAre te leke e AvuM asatya kema senyu haze ? jIvanA tA e bheda che-sa'sArI ane mukta, A pramANe pannavA, jIvAjI vAbhigama vigere sUtramAM tathA jIvavicAra vigere prakaraNagranthAmAM paNa che, paraMtu uparyukta traNa bhedanI prarUpaNA tA mahA mithyAtva mAhunIyanA udaya sivAya tethI kadApi thai zake ja nahi, jayAre jainetaranA sajJa jevA vAmIjIne mRSAvAda sevavAnA samaya AvyA, tyAre teonA anuyAyIo tA peAtAnI jALa pAthavA mATe seve temAM kAMi paNa navAi che ja nahi. A temanA mRSAvAda upara amAre te keTala karuNAbhAva ja che. tathA pundgalanA cha bheda che-cAra bhUta, pAMcamu sthAvara ane huM jaMgama. vAha ! dhanya che AvA pach dananA vettAone !! te ene te aDhAra gajanA lAMbe namaskAra (!) thAo. jo teezrIe lagAra mAtra paNa dRSTi kholIne vicAra karyo hota tevI rIte Jain Educationa International 181 For Personal and Private Use Only Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 tattvAkhyAna. jherIlI jALa pAtharavAnA samaya Avate ja nahi,jainamAM te puGgalanA cAra bheda khatAvavAmAM AvyA che-kadha, deza, pradeza ane paramANu, tathA prakArAntarathI deza bheda paNu atAvavAmAM AvyA che zabda, andha, sAtmya, caiAsthya, sasthAna, bheda, andhakAra, chAyA, Atapa ane ughAta. tenu* vivecana AgaLa karavAmAM Avaze. keTaluka dravyapradIpamAM paNa karavAmAM AvI gayuM che. parantu cAra bhUta, sthAvara ane jaMgama A cha bheda te jyAre jainamAM vandhyAputra samAna che (nathI); tyAre AvI rIte pugalanA cha bheda batAvI khIjAone bhrAntimAM nAkhavA te keTalu adhu pApanu` kAma kahevAya ? jainadarzanamAM te sthAvara ane ja'gama-A be bheda sa'sArI jIvanI gaNanAmAM kadAca AvI zake, parantu 'jaDa-pudgalanA sthAvara ane jaMgama le che' Avu* ulaTu' pote samajavuM ane IjAne paNa tevI rIte samajAvavu' e kevala mAtRmukhatA sivAya banI zake ja nahi. jyAre vAcaspatimizra jevA SaDadananA vettA tarIkenuM TAiTala laine AvI rIte zaMkarasvAmInI mA jUThA gapATA mAravA taiyAra thaI gayA tyAre Adhunika jainetara vidyAnA jainA upara khATA AkSepA kare temAM ka'i navAi jevu' nathI. e tA tenA kuladhama ja che ke jenA nAstika che e prakAre akavAda karI de| kolAhala sacAvavA. jo te nAtikazabdanI vyutpatti upara lagAra paNa khyAla ApatA rahyA hAta, to kadApi Avu kalaka ApavAnA samaya maLata ja nahi, jo vastugatyA mULakAraNe tapAsavAmAM Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. 183 . Ave te jainetara bhUtakAlIna vidvAne jainadarzananA paricayathI ghaNA ja dUra hatA, eka bIjAnA mukhathI jevA gapATA sAMbhaLa vAmAM AvyA, tevA ja pustakamAM lakhI mAya che. je ema na hoya che jenA deve parama vItarAga, jeonI mUrti dhyAnastha ane jevAthI bhavyAtmAone vairAgyabhAva utpanna kare tevI, tathA jeone ahiMsAmaya dhama, temaja bAhya Abhyantara saMgarahita ane zuddha upadezaka gurUe tathA jeone syAdvAdasiddhAnta paNa pramANasiddha ane paramarahasyabhUta che, tevA sarvottama darzanane mAnanAra ne upara kadApi bhavyAtmAo te AkSepa karI zake ja nahi. e te bhavAminandI durbhanuM ja kAma che. tathA AkAzanuM nirUpaNa karavA jatAM lekanA antavartI uparanA AkAzanuM nAma lekAkAza ane jyAM sidhdha birAjamAna che, tevA mekSasthAnanuM nAma alakAkAza-A pramANe je lakhavAmAM AvyuM che, te paNa khAsa teonI ajJAnatAne ja jaNAve che. jainadarzanamAM kAkAza kone kahe che, tathA alakAkAza kone kahe che, eTalI nAnI vAtanI jene bilakula khabara nathI, khAlI manamAM Ave tema bakavAda karI pUvapakSa uDAvIne jyAM yA taddA lakhI nAkhavuM hoya tyAM nyAya-anyAcanI vAta sAMbhaLe ja koNa? - kica, je alakAkAza che te mekSanuM sthAna che. AvI jenonI mAnyatA kyA granthamAM che? te batAvavA koI paNa vyakti prayatna karI zake tema che kharI? jemAM te te vAta vadhyApatra jevI ja che. je alakAkAzamAM koI paNa padArtha kevala AkAza Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ree sattvAkhyAna. sivAya che ja nahi, tene jainAnu meAkSasthAna atAvI khIjAnI AMkhe pATA bAMdhavAnuM kAma teA teozrIne ja zeAle, khIjAne bilakula nahi.A prakAre pramANa ane yuktithI rahita jyAM pratipAdana karavu hoya tyAM granthanI sAkSinu kAma hAya ja kayAMthI ? jyAM kevaLa mAyArUpI geALA cheDavA ane samaya Ave tyAre jagata mithyA che ema kahI khasI javu tathA janasamAjane paNa jagata mithyAne pATha bhaNAvI peAtAne khAsI meAja uDAnavI hAya, tyAM kai paNa yukti-pramANanuM kAma hoya ja nahi. jIvAnu tathA pudgaleAnu' ane sAthe AkAza vigerenuM nirUpaNu AgaLa karavAnuM hovAthI atra tenuM vivecana karavAmAM Avyu nathI. A tamAma kathanathI janasamudAya sArI rIte samajI gayeA haraze ke jeNe jeneAnA khaMDana mATe pUrva pakSa sthApana karavAmAM jaNAvela padArthoM-'jIvanA ananta avayavA che, pudgalanA cAra bhUta,sthAvara ane ja'gama e cha bhedo che, urdhva leAkamAM je rahelA che te leAkAkAza ane jyAM meAkSasthAna che te aleAkAkAza' jyAre satyasvarUpe che ja nahi-arthAt keDai paNa jaina tevI rIte mAnatA ja nathI, tyAre pUrva pakSa tarIke tenu sthApana kevI rIte thai zake ? ane te upara kha'DananA je prayatna karavA te te zazazRMga jevA che, tema kema na kahI zakAya ? jyAM prathama kavalamAM ja makSikApAta che tyAM AgaLanA raratA vidvAnAe svayameva jANI levA. AvA prakAranI bhrAntithI bhrAnta thayelAo pAse anekAntavAdane manAvavAnA prayatna kevI rIte thai zake ? jemanA matamAM zrA sivAya sa pUrNa jagat mithyA che, bhramarUpa che; temanA f Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. matamAM anekAnta vigere satya-suvarNa te heya ja kayAMthI? mATe vedAntiko paNa zUnyavAdinA sagA bhAI hovAthI teo paNa prAmANika kathAthI ghaNA ja dUra che. e vAta khUba draDhatApUrvaka samajavI. upasaMhAra tarIke chevaTe prArthanA karavAmAM Ave che ke pakSapAta cheDI, madhyasthapaNuM dhAraNa karI, ekAntamAM besI je tattAtatvane vicAra karavAmAM Ave te jarUra jainetara vidvAne paNa nyAya ApavA bhAgyazALI thaI zake ane temAM paNa je eTalI vAta mAnavAmAM Ave ke "sAcuM te mAruM, paNa mAruM te sAcuM ja che e niyama nahi-A vAtane je barAbara manemandiramAM katarI rAkhelI hoya te tenA vicAro paNa jarUra sone mAnanIya thaI paDe. chevaTe yAdanA nirUpaNamAMthI satya tattva grahaNa karI bhavyAtamAo satyapathanA anuyAyI thAo. evI abhyarthanA karI viramavAmAM Ave che. Iti syAdvAda-nirUpaNa samApta. jIvanuM nirUpaNuM jainadarzananA prAraMbhamAM AcAra, pramANa, Izvara ane syAdvAda A cAranuM sArI rIte vivecana karavAmAM AvyuM. have mantavya padArthonuM AgaLa vivecana karavAmAM Ave che. sUkSmadaSTithI vicAra karatAM jainadarzanamAM je ke anantA padArtho mAnelA che, te paNa te tamAma jaDa-cetanathI jUdA na hovAne lIdhe mukhya rIte be ja padArtho mAnavAmAM AvyA che. jo ke navatatva Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 tattavAkhyAna, prakaraNa vigere graMthamAM nava tattavanuM vivecana che ane tavArthasUtra vigere graMthamAM sapta tanuM vivecana che, te paNa tethI ekadama bhaDakI uThavAnI jarUra nathI, kemake tevuM vivecana paNa ziSyane spaSTapaNe vizeSa prakAre jJAna thAya teTalA ja mATe che, kintu temAM tattvavirUddhapaNuM lagAra mAtra nathI e khAsa khyAlamAM rAkhavuM joIe. nava padArthone pratipAdana karavAne abhiprAya A pramANe che. jIva, ajIva A be mULa padArtho che. temAM jInI avasthA be prakAranI che. eka saMsArAvasthAnA che ane bIjA mekSAvasthAnA che. jyAre A pramANe nI avasthA jUdI jUdI jovAmAM Ave che, tyAre tenuM kAraNa keI avazya hovuM joIe te jaNAvavAnI khAtara, Azrava, bandha, saMvara ane nirjarA A cAra tanuM pratipAdana karavAmAM AvyuM che. temAM paNa Asava ane baMdha e be padArtho saMsAri jIno saMsArAvarathAnA kAraNarUpa che ane mekSAvasthAnA pratibaMdhakarUpa che. karmone AvavAnA dvArane Asava kahevAmAM Ave che ane karmapudagalenuM jIvanI sAthe dudha ane pANInI mAphaka eka bIjAe ApasamAM maLI javuM tenuM nAma bandha padArtha jANa; ane te baddhAvasthAnuM nAma ja saMsArAvarathA jANavuM. mATe jyAM sudhI A be tattanuM sAmrAjya hoya tyAM sudhI mekSAvasthA vadhyAputra samAna samajavI. ata eva saMsArAvasthA saMpAdana karavA sArU A be to khAsa upagI che, saMvaratatva, Asava dvArA navIna AvatAM karmone aTa Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jenadarzana. 187 kAvavAnuM kAma kare che ane AtmAnI sAthe anAdi kALathI lAgelAM purANuM karmone dhyAnAgnidvArA nAza karavAnuM kAma nija rA tavanuM che. A be padArtho paNa mokSAvasthAnA kAraNarUpa hevAthI ane saMsArAvasthAnA pratibaMdhaka hovAthI te paNa khAsa upayogI che, ane tamAma karmone AtmA sAthe ja anAdi kAlathI saMbandha che tene sarvathA nAza karavAthI zuddha caiitanya svarUpa je AtmA rahyo tenuM nAma mokSAvasthA jANavI. A kathanathI e bhAva nIkaLe ke jIva, ajIva, Asava, saMvara baMdha, nirjarA ane mekSa A sAta padArtho che, tathA AsavadvArA zubha karmanA AgamanuM puNya nAma che ane azubha karmanA AgamanuM pApa nAma che. A baMne sAthe gaNavAthI nava padArtho thAya. che ane AsavamAM tene antarbhAva karavAthI sAta padArtho che, temAM Asava, bandha, saMvara, nirjarA ane mekSa A pAMca padArthone jaDa-cetanamAM kathaMcit yathAsaMbhava samAveza thato hovAthI jaDa-cetana rUpa be padArtho mAnavAmAM paNa kAMI aDacaNuM nathI, e vAtane vizeSa khulAse "samabhaMgIpradIpa" mAM karele hevAthI atra pharIthI tenuM vivecana karI graMthamAM vadhAre karavAmAM AvatuM nathI, paraMtu A ThekANe te tavArtha sUtra vigerenI zaili pramANe sAta padArthonuM vivecana karavAmAM Ave che. chava, ajIva, Asava, baMdha, saMvara, nirjarA ane mekSa A sAta padArtho jaina-darzanamAM mAnavAmAM Avela che. have te padArthonuM viratArathI vivecana AgaLa karavAmAM Avaze. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tavAkhyAna temAM paNa prathama jIvane siddha karyA vinA chavAchavAdi tattanuM vivecana karavuM, te pAyA vinAnI bhIMta samAna hovAthI prathama jIvanI siddhi karavAmAM Ave che- nAstikane pakSa. jIvane nahi mAnanArA lekone e abhiprAya che ke jene pratyakSa anubhava thAya, te vastune ja vaturUpe mAnavI, bIjIne nahi, ane jIva te jyAre keIpaNa rIte pratyakSa che ja nahi, tyAre tene kevI rIte padArtha tarIke mAnI zakAya? mATe pRthvI, pANI, teja, vAyu ane AkAza A pAMca bhUta sivAya AtmA nAmane keIpaNa chaThe padArtha jagatamAM che ja nahi; tema anumAna pramANa paNa AtmAnI siddhimAM saphaLa tAne prApta na karatuM hovAthI ame pratyakSa sivAya bIjA keIne pramANarUpe mAnatA ja nathI. - kica "tutu sunaH" A nyAyanuM avalaMbana karI bIjA lekee mAnela pramANadvArA paNa AtmAnI siddhi thaI zakatI nathI te paNa sAthe sAthe samajAvavAmAM Ave che. jema pahADa vigeremAM dhUmarUpa cinha joI agninuM anumAna karavAmAM Ave che, tema atra paNa AtmAnA anumAnamAM dhUmanI mAphaka keIpaNa asAdhAraNa cinha na hovAthI tenuM anumAna kevI rIte thaI zake? tene vicAra karaze tathA tenA jevI jaga. mAM bIjI keIpaNa vastu nathI ke tenI upamA ApI AtmAnI siddhi karavAmAM Ave; ane Agama te paraspara virUddha hevAthI tenuM ja jyAre ThekANuM nathI te pachI te dvArA tenI siddhi Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. 188 kevI rIte thaI zake? te paNa khAsa vicAraNIya che. AthI e siddha thayuM ke AmA nAmane kaI padArtha jagatamAM che ja nahi A vAta sthira thaI samajavI. AvA prakAranA nAstikanA abhiprAya upara AtmA padArthane mAnanArA Astikane vicAra pradazita karavAmAM Ave che - AtmAnI siddhi. AtmA nAmanA padArthane jarUra mAnave joIe te sivAya keI paNa kArya siddha thaI zakavAnuM ja nathI. pRthvI vigere pAMca bhUte acetana che. tene dharma caitanya hoI zake ja nahi, kemake jene dharma jaDasvarUpa hoya tene dharma cetana kevI rIte saMbhavI zake? e vAta sahaja samajI zakAya tema che, tathA jevI rIte ghaDAnuM upAdAnakAraNa mATI che. tevI rIte caitanyanuM upAdAnakAraNa pRthvI vigere jaDa padArtho che, ema paNa kahI zakAya tema nathI, mATe tene je dharma che tenuM nAma ja AtmA samajavuM. A sAdhAraNa abhiprAya Astikane che. AvA baMne prakAranA ApasamAM viruddha vicAre sAMbhaLI madhyastha buddhivALAnA manamAM jarUra saMzaya thAya ke A bemAMthI satya kaye pakSa che ane asatya kaye pakSa che? AvA prakAranI guMcavaNa ubhI thavAthI buddhizAlIe nirNaya mATe jarUra prayatna kare ja joIe, tethI have nirNayane prakAra AgaLa batAvavAmAM Ave che. ' pU0 maya banAvavAnA padArtho ekaThA karI tenI madirA. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 190 tattvAkhyAna. anAvavAthI jema mAdanazakti Ave che, tema pRthvI, pANI, teja, vAyu ane AkAza A pAMca bhUtAne ekaThA karavAthI caitanyazita Ave che; mATe pAMca bhUtAnA dharma caitanyazakita che e vAta jarUra mAnavI joie. u ' caitanyazakti pAMca bhUtAnA dharUpa che ' evuM jo mAnavAmAM Ave te jyAre te pAMce jUdA jUdA che, tyAre indri cenA tenI sAthe sambandha thavA chatAM paNa kema jovAmAM AvatI nathI; jema rUpa, rasa, gandha ane spa vigere jeTalA tenA guNA che, te tamAma indriyagAcara che tema caitanya paNa tenA guNu hAya te| indriyA dvArA tenA anubhava jarUra thave joie; ane te dvArA tenA anubhava te svapnamAM paNu thatA nathI, mATe caitanyazakti e pAMca bhUtAnA dharma nathI ema mAnavAmAM kaI aDacaNa rahelI che ? pU. pAMca bhatAnI dara caitanyazakita zaktirUpathI rahelI hAvAthI sthUla-STivALAone jovAmAM na Ave etAvatA nathI ema to kadApi kahI zakAya ja nahi. 90 caitanyazakti zu vandhyAputranI mAphaka nathI, ethI jovAmAM AvatI nathI ? athavA pizAca vigerenI mAphaka temAM sAmarthya ja evu che ke khIje tene joi zake ja nahi mATe jovAmAM AvatI nathI ? AvA prakAranI zaMkA tA buddhimAnene jarUra thavAnI. kica zaktirUpe temAM cetanA che e vAta sAgana khAI samajAvavA lAyaka che, mATe zaktirUpe Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. temAM cetanA che e vAta bilakula mAnavA cAgya che ja nahi; aparaca zakita ane cetanA A baMne cIne jUdI jUdI che athavA ekarUpa che ? A be praznanA jarUra thavAnA. temAM ekarUpa mAnavAmAM te khAlI cetanA ja rahevAnI, zakita te havAmAM uDI javAnI. ane cetanA tenA dharmarUpa nathI e vAta te kahevAmAM AvI gai che. tenA khacAvanI khAtara cetanA ane zaktine jUdI jUdI mAnavAmAM Ave te cetanA pAMca bhUtAnA dharUpe siddha thavAnI nahi; kAraNa ke tenA jeTalA dharmo che, te tamAma jaDarUpa hAvAthI cetanAne tenA dharma tarIke kevI rIte mAnI zakAya ? ki'ca dI mAnavAmAM AtmA ja siddha thavAnA. kemake ApanA matamAM teA pAMca bhUta sivAya bIjo padAtha che ja nahi ane jyAre zaktine jUdA padArtha tarIke mAnavAmAM AvI, tyAre te khAlI nAmanA ja pheraphAra rahyA. Apa leAkA tene zakti kaheA che ane ame AtmA nAma ApIe chIe mAtra eTalI ja bhinnatA che. pU. jema pratyeka madyanA aMgamAM madyazakita jovAmAM AvatI nathI, te paNa samudAyanA maLavAthI temAM mAinazakti Ave che; tema atra paNa pRthvI vigere pratyekamAM caitanyazakti nathI te paNa samudAyanA maLavAthI pedA thAya che ema mAnavAmAM zI aDacaNa che ? 1 70 pRthvImAM kaThaNu sparzI che, jaLamAM zItaLapaNu' che, tejamAM dAhakapaNu che, vAyumAM calana-ka'panakita che ane Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19ra tavAkhyAna. AkAzamAM avakAza devApaNuM che vigere paMca bhatenA guNe ikriyA dvArA joi zakAya che ane cetanA je tenA dharmarUpa heta te jarUrI kAThinyapaNAnI mAphaka IndriyethI tene anubhava thaI zakata; mATe cetanA bhUtene dharma nathI. kiMca, madyAganI pratyeka cIjomAM thoDI theDI mAdaka zakita che ane samudAyanA maLavAthI saMpUrNa zaktine AvirbhAva thAya che tevI rIte atra pratyekamAM lagAra paNa jyAre jovAmAM AvatI nathI te pachI samudAyathI pedA thAya che te kevI rIte mAnI zakAya ? jema dhULanA eka eka kaNamAM lagAra mAtra tela nahi havAthI lAkha maNa dhULIne Dhagalo karavA chatAM paNa temAM telanuM bindu jovAmAM AvatuM nathI, tema atra paNa jyAre pratyekamAM lagAra mAtra caitanyazakti jovAmAM AvatI nathI, tyAre samudAya maLavAthI pedA thAya che, ema kevI rIte mAnI zakAya ? pUra jema skUlapaNuM koIpaNa padArthomAM bilakula nathI, te paNa prayAgruka, thANuka vigere avayavI banavAthI temAM pedA thAya che, tema pratyekamAM citanyazakita na hoya te paNa samudAyanA maLavAthI te utpanna thAya che ema mAnavAmAM ze Adha che? mATe pAMca bhUtane ja cetanya dharma che ane bIjAne nathI ema jarUra mAnavuM joIe. u0 paramANu, drayaNuka, vyaNuka vigeremAM sthalapaNuM tibhAvathI paNa nathI ema ame bilakula mAnatA nathI. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jenadana. 13 ANuka vigere avayavinA paramANuomAM kAraNe maLavAthI sthalapaNAne AvirbhAva thAya che ane jyAre tevA kAraNane saMga thatuM nathI tyAre paramANumAM sthalapaNuM tirahitapaNe mAnavAmAM Ave che. jevI rIte rUpa, rasa, gandha, sparza ane ApaNuM vigera tenA dharmo che, tevI rIte sthalapaNuM tenA sahabhAvi dharmarUpa nathI, kiMtu kamabhAvi dharmarUpa che eTalI vizeSatA samajavI. kica ekatva saMkhyA, sAga, mahatva ane aparatva vigere paryAdvArA paramANuonI paNa utpatti paryAyAthikanayanA mata pramANe mAnavAmAM Ave che, tema bahutva saMkhyA, vibhAga, aNu parimANa, paratva vigere paryAdvArA dravyArthikanA mata pramANe tenI utpatti mAnavAmAM AvatI nathI. AthI e bhAva nikaLe ke paramANumAM sthalapaNuM nathI, te paNa jema kAraNadvArA avayavImAM mAnavAmAM Ave che, tema atrapaNa pratyekamAM tanya nathI, te paNa samudAyamAM mAnavAmAM Ave che. e vAta asaMbhavitaprAyaH samajavI. kAraNake paramANumAM paNa sthUlapaNanI utpatti kathaMcit mAnavAmAM AvI che, te pachI te daSTAdvArA ApIne kaSTasiddhi kevI rIte thaI zakavAnI?tene vicAra karaze. apAMca rathalapaNuM paNa paramANuothI kathaMcit bhedabhedarUpa che, paraMtu sarvathA bheda yA abhedarUpa nathI, e paNa khAsa dhyAnamAM rAkhavA lAyaka che. pU0 jema kAraNadvArA paramANusamudAyamAM skUlapaNuM mAnavAmAM Apane bAdha nathI, tema ja pAMca bhatene samudAya maLa 13 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ' 194 tattvAkhyAna. vAthI temAM citanyazakti utpanna thAya che; ema mAnavAmAM ze bAdha che? mATe AtmA mAnavAnI zI jarUra che? te jaNAvaze. u0 pAMca bhatenA samudAyathI banela ghaDAmAM paNa ApanA niyama pramANe te citanyazakita pedA thavI joIe ane jayAre sarvatra pAMca bhUtAnA samudAyathI maLela ghaTa, paTa, staMbha vigere tamAma jaDa padArthomAM caitanyazakti mAnavAmAM AvI, te pachI puruSamAM ane ghaTa-paTa vigeremAM kaMI paNa bhinnatA rahevAnI nahi. kiMca ghaTane khapa hoya teNe purUSathI kAma calAvavuM joIe ane jene puruSane vivAha-vigeremAM khapa hoya teNe ghaTa-paTanI sAthe te vyavahAra karavo joIe. ane A vAta te anubhavavirUddha, vyavahAra viruddha ane pramANaviruddha hovAthI keIne paNa AdaraNIya zake tema nathI. pU. je bhUte dvArA zarIra banAvavAmAM Ave che, te bhUtano svabhAva jUde che; ane je dvArA ghaTa, paTa vigere bane che, tene paNa svabhAva judo che. sArAMza e che, ke je bhUtethI zarIra bane che tene caitanyazakti pedA karavAne svabhAva che ane bIjAne nathI; mATe Apa ja batAve ke ravabhAva bhinna mAnIne jyAre sarva vAtanI utpatti karavAmAM AvI, tyAre purUSanI sAthe ghaTa-paTanI sarakhAmaNanI vAta kayAM rahI? u. pUrvokta bhUtane svabhAva zuM bhUtathI jUde che athavA jUda nathI? A be prIne puchavAmAM Ave che. temAM prathama pakSa svIkAravAmAM te jyAre ApanA mata pramANe bhUta sivAya bIjI kAMI paNa cIja che ja nahi, tyAre svabhAva nAmane padArtha kyAMthI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. AvyA ? te jaNAvaze.tathA sAthe sAthe ApanA matanA paNu lepa thavAnA tenA macAvanI khAtara khIjo pakSa mAnavAmAM Ave te khAlI bhUtA ja rahevAnA. svabhAva tA havAmAM uDI javAnA ane jyAre tamAma bhUta sarakhA ja che; tyAre zarIramAM maLelA bhUtAmAM caitanyazakti che ane ghaTamAM maLelA bhUtasamudAyamAM nathI ema khelAya ja kevI rIte ? tenA vicAra karaze. kica, jo catanyane pAMca bhUtanu` kA` mAnavAmAM Ave te mRtAvasthAmAM paNa pAMca bhatAnI vidyamAnatA heAvAthI caitanyanI upalabdhi jarUra thavI joIe; chatAM koIne thatI te nathI, mATe tene tenA dharma tarIke manAya ja kayAMthI ? aparaca, jema jaladhAraNapaNuM vigere ghaTanA guNeA ghaTanI vidyamAnadazAmAM jovAmAM Ave che ane tenI abhAvadazAmAM jovAmAM AvatA nathI; mATe jaladhAraNapaNu vagerene tenA dharma tarIke mAnavAmAM Ave che, ane lAvaNya, sukemaLatA, kuLatA, jADApaNuM garapaNuM, zyAmapaNuM vigere je je zarIranA dharmo che, te te zarIranI vidyamAnatAmAM jovAmAM Ave che,.kiMtu khALIne bhasma karavAthI temAM jovAmAM AvatA nathI; mATe te dharmo zarIranA che; ema jevI rIte mAnavAmAM Ave che,tevI rIte jo caitanyazakita paNa tenA dharUpa hoya te mRtAvasthAmAM paNa zarIranI vidyamAnatA hovAthI te tyAre paNa jarUra pratyakSa thavI joie; chatAM te pratyakSa tA thatI nathI mATe cetanAzakti zarIranA guNu nathI, kiMtu khIjAnA zu zu che eka khAsa mAnavuM joIe ane jene te zuSu che; tene ja AtmA samajavA. Jain Educationa International 182 For Personal and Private Use Only Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 tattvAkhyAna, kica cetanAne anvaya-vyatireka paNa zarIranI sAthe bilakula ghaTI zakto nathI te paNa samajAvavAmAM Ave che jenA sabhAvamAM jene sadbhAva jovAmAM Ave te tene anvayi ane jenA abhAvamAM jene abhAva jovAmAM Ave te tene vyatirekI kahevAya che. jema pudagalanI sadabhAvadazAmAM rUpa, rasa vigene sadabhAva ane tenA abhAvarUpa AkAza vigeremAM rUpa vizene abhAva jovAmAM Ave che, mATe rUpadi guNe pudgalanI sAthe ja anvaya-vyatirekapaNAne dhAraNa kare che, bIjAnI sAthe nahi. ata eva tenI utkarSadazAmAM tenI paNa utkarSatA ane tenI apakarSadazAmAM tenI apakarSatA jovAmAM Ave che. tevI rIte je citanya paNa zarIranI sAthe anvaya-vyatirekapaNAne dhAraNa karatuM hoya te je skUlazarIravALA hoya-arthAta aba jADo heya, temAM ghaNuM jJAna ane dubaLAmAM bahu DuM jJAna hovuM joIe. chatAM ema te bilakula jevAmAM AvatuM nathI, paraMtu ethI ulaTuM te jarUra jovAmAM Ave che, ke keTalIka dubala vyaktimAM ghaNuM jJAna hoya che ane keTalAka jADA moTA muzala jevI skUlabuddhivALA hoya che arthAta mahAmUkha hoya che. mATe Apa ja batAve ke keIpaNa rIte cetanAne zarIranA guNa tarIke mAnI zakAya tema che kharuM? pUra pAMca bhUtane samudAya jyAM barAbara hoya, tyAM ja ame caitanyanI utpatti mAnIe chIe, kiMtu jyAM eka paNa ochuM hoya, tyAM bilakula ame mAnatA nathI. mATe jyAM kAraNusAmagrI ja saMpUrNa na hoya, tyAM kArya kevI rIte thAya? ane Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. 107 mRtAvasthAmAM te jyAre vAyu ja nathI, tyAre sAmagrI na hovAthI caitanyazakita pedA na thAya temAM Azcarya zAnuM? u0 mRtAvasthAmAM jo kadAca vAyune abhAva hovAthI caitanyazakita nathI, ema kahe te naLI dvArA athavA dhamaNadvArA vAyune saMcAra karavAthI pAMca bhUtarUpa kAraNasAmagrI jyAre maLI gaI, tyAre caitanyane pedA thavAmAM bIjI kaI aDacaNa rahI? ane cetanya te ema karavA chatAM paNa bIlakula jovAmAM AvatuM nathI, mATe kahe ke citanya pAMca bhUtene dharma nathI. pU0 vAyune saMcAra karavA chatAM paNa prANa nAmane vAyu temAM na hovAthI temAM jJAna pedA thatuM nathI, mATe amAre tyAM mRtAvasthAmAM caitanyanI Apatti kevI rIte AvI zake? u0 jyAre kepTanI aMdara saMcaranAra vAyune Apa prANavAyu kahe che, tyAre naLikA vigere dvArA kacchanI aMdara vAyune saMcAra karavAthI kacchamAM saMcaraNa karanAre prANavAyu paNa ApanA mata pramANe AvI gayete pachI sAmagrI saMpUrNa maLavA chatAM paNa mRtAvasthAmAM caitanyazakti kema jovAmAM , AvatI nathI mATe tene zarIranA dharma tarIke na mAnatAM AtmAnA dharma tarIke mAnavI e ja sarvottama che. pU. mRtAvarathAmAM tejarUpa trIjuM bhUta na hovAthI temAM caitanyazakti mAnavAmAM AvatI nathI, mATe amAre tyAM koI paNa jAtanA deSane avakAza che ja nahi. u0 mRta zarIramAM arthAt maDadAnI aMdara keTaleka samaya Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 tevAkhyAna, dhana - - - - - - - - - - - - - - - - - --- ----- -- - gayA bAda paNa tejanA abhAvamAM kRmi vigere jatuo pedA thAya che, tenuM zuM kAraNa? kAraNa ke ApanA matamAM te jyAM pAMcabhUtane saMpUrNa samudAya hoya, tyAM ja cetanA utpanna thAya che ane mRtazarIramAM te vAyu ane teja baMne bhUta che ja nahi AlI traNa bhUta ja bAkI che, te pachI kIDA vigere jaMtuonI utpatti zAthI thAya che te paNa khAsa samajAvavuM ja paDaze. kisa Apane niyama paNa Ama thavAthI khaMDita thaI gaye; mATe Apa ja batAve ke cetanAne kaI paNa rIte zarIranA dharma tarIke mAnI zakAya tema che kharuM?-arthAta bilakula mAnI zakAya tema che ja nahi. aparaMca citanya bhUtamAtranuM kArya che ema paNa kadApi mAnI zakAya tema nathI.ema mAnavAthI te tamAma bhatenAM kAryo caitanyarUpa hevAthI jaDa ane cetanane bheda bilakula rahevAne ja nahi. kiMca ke putra vinAne, keI strI vinAne, kaI pitA vinAne ane kaI pati vinAnuM paNa rahevAnuM ja nahi, kemake citanyarUpa hevAthI ghaTa, paTa vigeremAM thI kaIne kaI cIja pitA, putra, strI vigere saMbandi tarIke grahaNa karI levAya. tyAre kahe, tamArA matamAM kevI majA che ! vAha dhanya che ! tamane, ke jenI ghaTa-paTAdi cIje pitA-putra hoya tyAM khAmI ja zAnI heya ? mATe ame ApanA AvA vicArene te koI paNa rIte saMmata thaIe tema nathI. pU. je pRthvI vigere pAMca bhUte zarIranA AkAre geThavAI zvAse zvAsa levAnI zaktivALA banI jAya che te temAM ja cetanAzakti pedA thAya che, bIjAmAM nahi. jyAre AvI amArI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana 194 - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - mAnyatA che, tyAre samajyA sivAya deSa ApavA taiyAra thavuM, te keTalI badhI ajJAnatA gaNAya ? ' utamArA matamAM pRthvI vigere pAMca bhate geThavAI zvAsecchavAsa levAnI zaktivALAM bane che, e vAtanI u5patti ja vadhyAputra jevI che tenuM jarA spaSTIkaraNa karavAmAM Ave che zarIrane AkAra zuM pRI vigere pAMca bhUtothI bane che ? athavA bIjI vastunA nimittathI bane che? athavA kAraNa vinA paNa bane che? A traNa prazna puchavAmAM Ave che, temAM je prathama pakSa mAnavAmAM Ave te pRthvI vigere pAMcabhUtanI sattA sarvatra hovAthI tamAma ThekANe zarIre sivAya bIjuM kAMI paNa levAmAM na AvavuM joIe ane ema te bilakula che ja nahi. mATe prathama pakSa anAdaraNIya samaja, tenA bacAvanI khAtara bIje pakSa mAnavAmAM Ave te "bhata sivAya paNa bIjI vastunA nimittathI zarIrane AkAra bane che A artha thavAne, tyAre te AtmA ja siddha thavAne kAraNa ke ApanA mata pramANe te pAMca bhate sivAya bIjI kaI paNa cIja che ja nahi, tyAre bAkI kaI cIja rahI? ke jenA nimittathI zarIra bane che ema kahI zakaze ? mATe kahe, A mA mAnyA sivAya bIjuM nimitta siddha thAya evuM che kharuM? arthAta bilakula nahi, mATe bIje pakSa paNa mAnI zakAze nahi. have rahyo trIjo pakSa, tene mAnavAmAM te zvAse chuvAsavALA zarIranI sattA ja niraMtara hevI joIe, kadApi zarIrane nAza tha ja na joIe; kemake " nityaM nAmanarartha vA detojAnAra che Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 tattvAkhyAna. evA nyAya hAvAthI je kAryoMmAM hetunI apekSA na hoya te kAryanI sattA mAM te nira'tara rahevI joIe ane kAM tA vadhyAputranI mAphka bilakula na hAvI joie. mATe ApanA vicAra pramANe jyAM zarIranA AkAranI ja siddhi thai zakatI nathI, tyAM zvAse zrvAsanI ane caitanyazaktinI te vAta ja zI karavI ? mATe caitanya bhUtAnA dhama' nathI, kiMtu AtmAnA dhama che, e vAta sthira thai samajavI, kiMca, prathama madyAMganuM DhaSTAMta ApavAmAM AvyuM, te paNa yuktiviruddha che, kemake madyAMga jyAM sudhI jUdAM judAM hoya che, ane tene meLavanArI vyakita jayAM sudhI maLatI nathI, tyAM sudhI te svayaM maLIne kadApi mAdanazaktivALI madirA banatI nathI, kiMtu jyAre tene meLavanAra vyakita hAya che, tyAre ja te madyAMganI mAdana zaktivALI madvirA ane che. tevI ja rIte atra paNu jaDa evAM pAMca bhUtAne meLavanArI bIjI vyakita jyAM sudhI na hoya, tyAM sudhI te kadApi maLIne zarIranA AkArarUpa thavAnA ja nahi, mATe je tene meLavanAra che, tenu nAma ja AtmA samajavu, aparaca, jenA guNA pratyakSa hAya che, te guNI paNa pratyakSa hAya che ema jarUra mAnavu joie. jema ghaTa, paTa vigerenA guNNA rUpa, 2sa, gandha, sparza vigere pratyakSa hovAthI ghaTa, paTa vigere paNa pratyakSa che; ema mAnavAmAM Ave che; tema smaraNa, jIjJAsA, cikIrSA, jiMgamiSA, saMzaya vigere guNlRA paNa svasa veinarUpa pratyakSa hAvAthI guNIrUpa AtmA paNa pratyakSa che. ema jarUra mAnavuM joIe. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. 201 -- pU. jenA guNe pratyakSa hoya, tene guNe pratyakSa hAya e ekAMta niyama nathI. jema AkAzane guNa-zabda pratyakSa hovA chatAM paNa AkAzane pratyakSa keIpaNa buddhizALI mAnate nathI, mATe AtmA pratyakSa che, e vAta taddana jUhI samajavI. - u0 rUpavigerenI mAphaka idri dvArA zabdamAM pratyakSapaNuM hevAthI zabda AkAzane guNa nathI, kiMtu pugalane paryAya che, ane tene te ame sArI rIte pratyakSa mAnIe chIe, enuM nirUpaNa "mImAMsaka-darzana"mAM karavAmAM AveluM hovAthI atra pharIthI vivecana karI samaya rokavAmAM AvatuM nathI. pUta jJAna vigere guNomAM pratyakSapaNuM hovAthI guNamAM paNa pratyakSapaNuM rahe, paraMtu jJAna vigerene guNI AtmA ja che; e vAta bilakula mAnavA lAyaka nathI; kica jJAna vigerenA guNa tarIke zarIrane samajavuM. kAraNake temAM jevI rIte gaiArapaNuM, zyAmapaNuM, sthalapaNuM, kRzapaNuM vigere guNe jovAmAM Ave che; tevI rIte temAM ja jJAna vigere guNo paNa jovAmAM Ave che, mATe AtmAne bilakula mAnavAnI jarUra nathI. u. jema ghaDAmAM mUrta paNuM tathA AMkhathI dekhAvApaNuM havAthI jJAna vigerene ghaDAne guNa tarIke mAnavAmAM AvatA nathI; tema zarIramAM paNa mUrta pANuM ane AMkhathI dekhAvApaNuM hevAthI jJAna vigerene zarIranA guNe mAnavAmAM AvatA nathI. evI zI rAjAjJA che? ke mUrta paNuM ane AMkhathI dekhAvApaNuM ghaDAmAM ane zarIramAM sarakhuM che, te paNa zarIranA guNa Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 tanvAkhyAna.. tarIke jJAnavigerene mAnavA ane ghaDAnA guNa tarIke na mAnavA? mATe A vAta taddana yuktiviruddha samajavI. anumAna paNa eja vAtane Teke Ape che. kapaDA vagerenI mAphaka AMkhathI dekhAvA. * paNuM tathA mUrta paNuM hevAthI jJAna, sukha, duHkha vigere zarIranA guNa nathI. e vAta khUba daDhatA sAthe samajavI. AvI rIte yukita dvArA AtmAnI siddhi karavAmAM AvI, have anumAna dvArA AtmAnI siddhi karavAmAM Ave che- - jema rathane kaI calAvanAra hovAthI temAM IcchAnukUla kriyA thAya che, tema ja IcchAnukUla kriyA thatI hovAthI jIvatA jIvanuM zarIra paNa kaMI prayatnavALAthI Azrita hovuM joIe. je tene Azraya,te ja AtmA. tathA jema lAkaDuM kApavAmAM sutAra kata che, lAkaDuM karma che ane vAMsale kiyAmAM madadagAra hevAthI karaNarUpa che, tema IndrimAM paNa karaNapaNe chevAthI jJAnanA sAdhanarUpa Indriya kartAne AdhIna che; ane je tene kartA che, tene ja AtmA samajo. - tathA jema ghaDe sAdI che ane tene AkAra paNa niyamita che tema zarIramAM paNa sAdIpaNuM ane niyamita AkArapaNuM hovAthI ghaDAnI mAphaka tene paNa banAvanAra have joIe. ane je tene banAvanAra che, tene ja AtmA samaja. tathA jema dALa, bhAta, zAka, roTalI vigere bhajanasAmagrImAM legyapaNuM hovAthI-arthAt tene bhega karanAra chevAthI tene banAvavAmAM Ave che, tema ja zarIramAM paNa bhAgyapaNuM Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina na hAvAthI vidyamAna zarIra paNa bhakatA sivAya khanI zake ja nahi. ane je tenA bhedatA che, tene ja AtmA samajavA. tathA jema rUpa vigeremAM guNapaNuM hAvAthI tenA AdhAra tarIke ghaTa, paTa vigerene mAnavAmAM Ave che,tema rUpa vigerenA jJAnamAM paNa guNupaNu' hAvAthI tenA AdhAra jarUra mAnavA joIe ane je tenA AdhAra che, tene ja AtmA samajavA. 203 tathA jema aghaTazabda pote vyutpattivALA zuddha pada niSedha karatA haiAvAthI tenA pratipakSa tarIke ghaTane mAnavAmAM Ave che; tema ajIvazabda paNu vyutpattivALA zuddhapadanA niSedha karatA hAvAthI tenA paNa pratipakSI jarUra mAnavA joie ane je tenA pratipakSI, tene ja AtmA samajave. te AtmA peAtAnA zarIramAM te svasa`vedana pratyakSadvArA anubhavAya che ane bIjAnA zarIramAM anumAnathI siddha karAya che, te paNa sAthe sAthe samajAvavAmAM Ave che STimAM pravRtti ane aniSTamAM nivRtti thatI jovAmAM AvatI hAvAthI parazarIramAM paNa AtmA che; e vAta jarUra mAnavI joie. pU. sad vastune paNa niSedha thatA hAvAthI AtmAnA niSedha karavAmAM e kayAMthI Avyu ke AtmA che ? mATe upayukta kathana yuktivikala samajavAnu che, u je kai vastunA niSedha karavAmAM Ave che, te khIjhe ThekANe vidyamAna hoya; te paNa vivakSita sthAnamAM tenA sace Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 tattvAkhyAna. ganA cA samavAyane athavA sAmAnyane ke vizeSanA niSa karavAmAM Ave che; paraMtu tenA sarvathA abhAva ja che, ema kadApisamajavu* nahi, jema ' dharma pALa gharamAM nathI ' e vAkyazrI vidyamAna dhama pALa gharamAM na hAvAthI gharanI sAthe atyAre tenA sa'ceAga nathI, ema samajavAnu che; paraMtu khIje ThekANe paNa nathI ema kApi jANavuM nahi. kAraNa ke kAraNavazathI te bahAra gayelA DAvAthI gharavALAne puchavAmAM Avyu ke dharma pALa gharamAM che ?' tyAre te leAkAe uttaramAM jaNAvyu ke te gharamAM nathI.' etAvatA kAipaNa ThekANe nathI; e vAta kayAMthI AvI ? sayeAganA niSedhanuM A udAharaNa samajavu', tathA 'khara-viSANu nathI' e vAkyathI khara paNa vidyamAna che ane gAya vigeremAM zi'ga u* paNa vidyamAna che, para'tu gadherAnI sAthe ziMgaDAnA samavAya na heAvAthI jaNAvavAmAM AvyuM ke kharivaSANu nathI. etAvatA khara tathA zigaDAne sathA abhAva kadApi samajavA nahi. A ThekANe zi'gaDAnA samavAyanA gadheDAmAM niSedha samajavA. tathA ' khIjo caMdramA nathI ' AvA laiAkika vAkyathI e samajavAnuM che, ke vidyamAna caMdranI aMdara khIjA caMdranI sattAnA niSedha karAtA heAvAthI cadranI aMdara sAmAnyanA niSedha samajavA, paratu caMdranA abhAva khilakula samajavA nahi. tathA ghaDA jevaDAM meATAM meAtI nathI' e vAyathI mAtInI aMdara ghaDAnA jeva u' meDhu parimANa nathI e niSedha Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. 205 karavAmAM AvyuM, paraMtu koI paNa parimANavALAM motI ja nathI e vAta kyAMthI AvI? mATe A ThekANe parimANa-vizeSane ja niSedha samaja, kiMtu motIne nahi, e vAta khUba khyAlamAM rAkhavI. tema atra paNa "AtmA nathI" e vAkyathI vidyamAna AtmAne ja keI ThekANe keInI sAthe saMga vigerene niSedha kare che. jema mRtAvasthAmAM rahelane uddezI kaI kahe ke A zarIramAM AtmA nathI etAvatA keI paNa zarIramAM AtmA che ja nahi, e vAta kayAMthI AvI? mATe uparyukata niSedha jarUra Atma-sattAne siddha kare che. pUjene niSedha karavAmAM Ave che, te vastu paNa vidyamAna che, je ema mAnavAmAM Ave te mArI aMdara paNa zaileyasvAmipaNuM che ema kema na mAnI zakAya? kemake Apa tene niSedha kare che, mATe te jarUra hovuM joIe. u0 ApanI aMdara traNa lokanA izvaratAvizeSane niSedha karavAmAM Avela hovAthI traNa lekanI IzvaratA ApanAmAM nathI, paraMtu sarvathA IzvaratA ja ApanAmAM nathI ema ame bilakula mAnatA nathI. jema metInI aMdara ghaDA jeTalA pramANane niSedha karavAthI parimANavizeSane niSedha samajavAne che, paNa sarvathA parimANa che ja nahi, ema kadApi mAnavAmAM AvatuM nathI, tema atra paNa rilekanI izvaratAne niSedha karavAthI IzvaratAvizeSane niSedha thayo ema samajavAnuM che. kAraNa ke pitAnA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 tattvAkhyAna. ziSya vi.nI izvaratA jyAre peAtAnAmAM vidyamAna che, tyAre sava thA izvaratAnA niSedha kevI rIte thai zake ? kevaLa vizeSa azvayanA ja ApanAmAM niSedha karavAmAM AvyA che ane te paNa tIrtha"karAmAM vidyamAna che, kiMtu ApanAmAM nathI; etAvatA niSedha karavAmAM Avye che. e khAsa khyAlamAM rAkhavuM, pU. huM gAra chuM, sthala chuM, dubaLo chuM, jADo chu, vigere pratIti thatI hAvAthI tenA viSaya tarIke jo AtmAne mAnavAmAM Ave te AtmAmAM gArapaNuM vigere na hovAthI uparyuMkta anubhava na thavA joie ane jo zarIrane laIne mAnavAmAM Ave te zarIramAM te guNAnA sabhava hovAthI zarIrane aha'padanA viSaya mAnavAmAM paNa lagAramAtra aDacaNu nathI, u0 karmanA sa'kha'dhane laIne sa'sArI AtmAnu zarIranI sAthe katha'cit tAdAtmya hAvAthI sthUla chuM; vigere pratItinA viSaya paNa AtmAviSe mAnavAmAM aDacaNu nathI. eTalI mAtra vizeSatA samajavAnI che ke zarIramAM sthUlapaNAnI pratIti mukhyatAthI che ane AtmAmAM zarIranA saMbaMdhane laine upacArathI che; vAstavika nathI. kica, iMdriyA dvArA anubhavela padArthanuM indriyA naSTa thayA bAda paNa smaraNa thatu hAvAthI AtmA deha tathA iMdriyAthI nyArI che. eka gharamAM besIne anubhavela padArthanuM smaraNu te gharanA naSTa thayA pachI paNa jema devadattane thAya che, tema atra paNa samajavu. evI rIte anumAnapramANa paNa AtmAne khUba sArI rIte siddha karI zake che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana, 207 have AgamapramANathI paNa tene siddha karavAmAM Ave che-Agama te ja vidhI kahevAya, ke jene praNetA anApta heya. te vAtanuM vivecana prathama pAMca darzananI samAlocanAmAM sArI rIte karavAmAM AvyuM che. jeNe rAga, dveSa, meha, vigere dUSaNane kSaya karyo che, evA IzvarapraNIta AgamamAM virodha hoya ja kayAMthI? hiMsAdyasatkarmapathopadezAdasarvavinmUlatayA pravRtteH / nRzaMsadubuddhiparigrahAca mastvadanyAgamamapramANam // 1 // -agavyavaccheda-dvAaizikA. uparyukta kAraNathI paNa bIjAnA AgamanI pramANutA siddha thaI zakatI nathI. svAgamaM rAgamAtreNa dveSamAtrAt parAgamam / na zrayAmastyajAmo vA kintu madhyasthayA dRzA // -jJAnasAra aSTaka bhAvArtha-rAgamAtrathI pitAnuM jANI svIkAra kare nahi ane paranA Agamane zreSamAtrathI ja tyAga kare nahi, paraMtu . madhyastha buddhithI sarvajJanI parIkSA karI jemAM AptapaNuM siddha thAya tene svIkAre ane jemAM AptapaNuM na hoya tenA Agamane udAsInabhAvathI tyAga kare e buddhimAnanuM lakSaNa samajavuM. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 tasvAkhyAna, prakRtamAM tevA AsapraNIta AgamanuM jIvanI siddhimAM pramANa ApavAmAM Ave che - natthi jIvA ajIvA vA NevaM sannaM nivesae / asthi jIvA ajIvAvA evaM sannaM nivesae // 13 // natthi dhamme adhamme vA NevaM sanaM nivesae / atthi dhamme adhamme vA evaM sannaM nivesae // 14 // -sUtrakRtAMga pRSTa 878 bhAvArtha-java che, ajIva che, dharma che, adharma che evI saMjJAo sthApana karavI, kintu nathI evI rIte kadApi bolavuM nahi, jIvAbhigama, panavaNa, ThAMNaga, samavAyAMga, bhagavatIsUtra vigere aMge pAMgamAM ghaNuM ja vistArathI jIva saMbaMdhI vivecana karavAmAM Avela che. AvI rIte jyAre tamAma pramANodvArA AtmAne siddha karavAmAM AvyuM tyAre have tenA lakSaNa viSe jIjJAsA thAya e svAbhAvika che, mATe have tenuM lakSaNa batAvavAmAM Ave che- caitanyasvarUpaH pariNAmI kartA sAkSAd bhoktA svadehaparimANaH pratikSetraM bhinnaH paugalikAdRSTavAMzvAyam / -ratnAkarAvatArikA 7 pariccheda, satra paka, pRSTha 145. bhAvArtha-sAkAra-nirAkArarUpa upayogane caitanya kahevAmAM Ave che ane AtmAnuM svarUpa paNa te ja samajavuM. niraMtara pUrvApara pariNAmamAM je gamana karavuM, te pariNAma kahevAya ane te jene nirantara hoya te pariNAmI kahevAya. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jenadarzana. 20e zubhAzubha kamarane karanAra hovAthI te kartA kahevAya che. sukha-duHkha vigerene anubhava karanAra hovAthI te bhekatA kahevAya che. AyuSyakarma tathA gati, jAti ane sUkSama-Adara nAmakarmanA udayathI jevuM zarIra prApta thAya, teTalA mAtramAM vyApta hovAthI svadehaparimANu kahevAya che ane te paNa dareka zarIramAM jude jude hovAthI pratikSetrabhinna kahevAya che, tathA padagalika karmane AdhIna hovAthI pAgalika adaSTavALa paNa che. A saMkSepathI AtmAnuM lakSaNa samajAvavAmAM AvyuM. have vistArathI dareka vizeSaNanuM vivecana karavAmAM Ave che. cetanyasvarUpa ane pariNAmI A be vizeSaNanI sAthekatA. AtmAnA lakSaNamAM citanyasvarUpa ane pariNAmi evAM be vizeSaNe ApelAM hovAthI AtmA jaDasvarUpa che, ane phaTastha nitya che arthAt sarvadA nitya che." AvI rIte mAnanArAnaiyAyika lekene mata cukitaviruddha che, e sUcavavAmAM AvyuM. jenA matamAM AtmA upagasvarUpa nathI, tenA mata pramANe AtmAne mAnavA chatAM paNa padArthajJAna te kadApi thavAnuM nahi, kAraNake AkAzanI mAphaka te paNa acetana che. pU. caitanyasvarUpavALe AtmA che, ema ame bilakula mAnatA nathI, kintu catanyane samavAya jemAM hoya tene AtmA kahevAmAM Ave che. jyAre A prakAranI amArI mAnyatA che tyAre amArA matamAM AtmA jaDavarUpa che, e je beTa AkSepa kare, te keTalI badhI ajJAnatA kahevAya? 14 For Personal and Private Use Only Jain Educationa International Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 tattvAkhyAna. u. caitanyasvarUpa AtmAne na mAnatAM samavAya sabadhane laIne AtmAmAM catanya mAnavAmAM Ave; te samavAya padArtha ekasvarUpa, vyApaka ane nitya hovAthI ghaTa, paTa vigeraimAM paNa samavAya jyAre kharAkhara che; tyAre caitanyanA samavAya AtmAmAM ja che, ghaTa, paTa vigeremAM nathI, ema kevI rIte mAnI zakAya ? kica AvA prakAranI vastusthitine mAnIe tA tamAma padArtho caitanyanA samavAyane laine caitanyavALA che, ema paNa kema na kahI zakAya ? pUrva 'jema A ThekANe kuMDAmAM dahiM che' evI pratIti thatI hAvAthI tenI bahAra hi' nathI e arthAt AvI gayuM; tema A ThekANe paNa AtmAmAM jJAna che; evI pratItine laine ghaTa, paTa vigeremAM nathI e paNa saheja samajI zakAya tema che, te pachI jaDamAM jJAnanI Apatti kyAM rahI ? tene vicAra karaze. u. je svaya' acetana hAya tene AvI pratItiyAne laine haijAra vAra jJAnanA samavAya mAnavA chatAM paNa temAM cetanatA kadApi AvI zakavAnI nahi. jema je vyakita svaya* napusaka hAya, tene hajAravAra puruSanA saMbadha thavA chatAM paNu temAM puruSatA AvI zakatI nathI; tema atra paNa khAlI samavAya mAtrathI acetanamAM jo cetanatA AvatI hoya; ghaTa, paTa vigere jaDa padArthAe zeA aparAdha karyAM che ? ke temAM cetanatA na AvI zake ? ane evI zI rAjAjJA che ? ke acetanatA sarakhI hovA chatAM paNa ekamAM samavAyane laine cetanatA mAnavI ane strIjAmAM nahi. jyAM vastusthitinA vicAra cAlatA hAya, tyAM tevI pratIticeA khIcArI napu'sakanI mAphka zA kAmamAM AvavAnI ? Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. " . mATe caitanyanA samavAyathI AtmAmAM cetanatA Ave che. ' te vAta tadna yuktiviruddha samajavI. kintu AtmA svayameva caitanyasvarUpa che. e khAsa dhyAnamAM rAkhavuM. kica upayogasvarUpapaNu'paNa mAtmAthI sarvathA bhinna zraNa nathI, tema abhinna paNa nathI; te pazu prasaMgeApAtta sama jIvavAmAM Ave che 211 AtmAne jJAnAdi dharmAMthI sarvathA bhinna mAnavAmAM Ave; te hu jJAnasvarUpa chuM, ghanasvarUpa chuM, cAritrasvarUpa chu, sukhasvarUpa chuM evA prakAranuM abhedajJAna kadApi thai zake ja nahi, ane thAya che te kharU'; mATe jJAnAdvidharmothI AtmA sarvathA juda nathI e khAsa mAnavu joIe. tema sarvathA jJAnAdi guNeAthI chAtmA abhinna che e paNa samajavu' nahi, kemake AtmA cI che. jJAna, dana, cAritra, sukha vigere tenA dharmo che, evA je bheda mAlUma paDe che te abhinna hoya teA kadApi na dekhAvA joie, mATe sava thA abheda paNa mAnavAmAM AvatA nathI. kica sava thA abhinna mAnavAmAM jJAnAdi tamAma dharmomAM eksa gAvavAthI jJAna, darzana, cAritra, sukha vigeremAMthI pazu bhinnatA cAlI javAnI. ane bhinnatA te jarUra mAlUma paDe che. jJAna vizeSa vagedharUpa che, dazana sAmAnyadharUpa che, cAritra sthiratArUpa che ane sukha paramAnandarUpa che. mATe Apa ja batAve kesavathA abheda kevI rIte mAnI zakAya ? AthI e bhAva nIkaLyo ke savathA abhinna nathI tema bhinna paNa nathI; kintu cacit lenAlekarUpa jAtyantara che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 tasvAkhyAna. - - AtmAmAM kUTastha nityatAnuM nirAkaraNa naikAntavAde sukhaduHkhabhogau na puNyapApe na ca bndhmokssau| durnItivAdavyasanAsinaivaM paraiviluptaM jagadapyazeSam // 27 // -anya vyavaccheda-kAtrizikA. - bhAvArtha -sarvathA nitya pakSamAM tathA sarvathA anitya pakSamAM sukha-duHkha, puNya-pA5; bandha-mokSa vigeremAMthI eka paNa ghaTI zakavAnuM nahi. te vAta yuktidvArA samajAvamavAmAM Ave che. sAputAnAnnacivA nicamA nityanuM AvA prakAranuM lakSaNa phaTastha nityavAdi leke mAne che. jene kadApi vinAza na thAya tema utpAda paNa na thAya ane niraMtara eka varUpathI sthira rahe, te nitya kahevAya. AvA prakAranA nityanA lakSaNamAM sukha, duHkha vigere kevI rIte ghaTI zake? te vicAravA lAyaka che ane jyAre AtmA duHkhane anubhava karI pitAnI sukha-sAdhanasAmagrI dvArA sukhane anubhava karavA jaze, tyAre te svabhAvanI bhinnatA thavAthI anityatA jarUra AvavAnI, te pachI phUTastha nityatA kevI rIte rahevAnI? - pUsukhAvasthA, duHkhAvasthA vigere avasthAne bheda che, te paNa amo evI avasthAvALA AtmAmAM svabhAvabhinnatA jyAre mAnatA ja nathI, tyAre A doSane avakAza ja amAre tyAM kyAM rahyo ? jema sarpamAM bahAra vAMku cAlavApaNuM ane bIlamAM sIdhuM cAlavApaNuM vigere avasthAo jUdI che, te paNa temAM bheda mAnavAmAM AvatuM nathI.tema atre paNa samajavuM ke avasthAo bhinna hovA chatAM paNa avasthAvALI vyakita jUdI nathI. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. 213 u0 avasthAe avasthAvALI vyaktithI bhinna che ke abhina? A be prazna puchavAmAM Ave che. temAM prathama pakSamAM te jyAre gardabha ane uMTanI mAphaka ApasamAM sarvathA bheda mAnavAmAM AvyuM tyAre temAM saMbaMdha ja kevI rIte thavAne ? kiMca, bhinnatA jyAre sarvathA sarakhI ja che, tyAre te avasthAe AtmAnI ja che, ghaDAnI nathI; ema paNa kevI rIte kahI zakaze? mATe bhedapakSa te ApanAthI mAnI zakAya tema che ja nahi. have rahyo abhedapakSa, temAM paNa jyAre baMne eka ja che, tyAre te kAM te avasthAmAM rahevAnI yA te avasthAvALI vyakti rahevAnI. baMne cIja te kadApi rahI zakaze ja nahi, mATe uparyukta kathanathI paNa phUTastha nityatA rahevAnI nahi. aparaMca sukha-duHkhane anubhava paNa puNya-pApadvArA saMpAdanIya che ane puNya-pApanuM saMpAdana te artha kriyAne AdhIna che. te artha kriyA paNa kUTanityamAM anukrame thAya che athavA yugapat thAya che? evA prakAranA vikalane laIne kadApi ghaTI zakavAnI nahi; mATe Apa ja batAve ke phUTastha nitya AtmA vadhyAputranI mAphaka kaI rIte siddha thAya tema che kharo? arthAta bIlakula nahi. kiMca jyAre kUTastha niyamAM keI paNa prakAranI kriyA ja nathI, tyAre AtmA pite niSkriya thavAne ane jyAre pite niSkriya che, tyAre te keIne mAranAra nahi, tema ke tene paNa mAranAra nahi, te pachI temAM hiMsAnI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 tavAkhyAna, upapatti kevI rIte thavAnI? ane jyAre hiMsA temAM ghaTI zakatI nathI tyAre te tenA abhAvarUpa ahiMsA paNa ghaTavAnI nahi ane te sivAya satya vigere anya gAMganI te vAta ja zI karavI? kemake ahiMsA satyamAM sAdhanarUpa che. jyAre te ja nathI, te pachI satya, vigere na hoya temAM kaMI Azcarya nathI. Ama jyAre ahiMsA vigere ja temanA matamAM ghaTatAM na hovAthI AkAzapuSpa samAna che, tyAre yama, niyama, Asana, prANAyAma vigere bheganA aMge te heAya ja kayAMthI? aparaca ekAnta nityavAdinA matamAM AsamAnI sAthe zarIrane saMbaMdha paNa ghaTavAne nahi, te paNa sAthe sAthe jaNAvavAmAM Ave che- phUTatha nitya AtmAnI aMdara zarIranI sAthe saMbaMdha mAnavAmAM be prIne puchavAmAM Ave che. zuM phUTastha nitya AtmA pUrva svabhAvane tyAga karIne pahelahele zarIranI sAthe saMbaMdha kare che athavA tyAga karyA sivAya temAM prathama yakSa mAnavAmAM te anityapaNuM jarUra AvavAnuM, kAraNa ke svabhAvanA tyAganuM nAma ja anityatA che, ane e te Ape vayameva svIkArI lIdhI mATe prathama pakSa te Apa mAnI zakaze nahi. have rahyo bIjo pakSa, te mAnavAmAM te zarIranI sAthe AtmAne saMbaMdha ja siddha thavAne nahi; kAraNake AtmAne zarIranI sAthe saMbaMdha karAvanAra pUrvane svabhAva te jemane tema ja che. kaMI paNa pheraphAra che ja nahi. mATe jyAM sudhI pUrvanA svabhAvane tyAga na thAya, tyAM sudhI uttaranI sAthe saMbaMdha paNa kevI rIte thaI zake? te paNa khAsa vicAravA lAyaka che. mATe Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. Apa ja batAvA ke zarIranI sAthe AtmAnA sabadha kevI rIte ghaTI zake ? ane te vinA anya mAkSa paNa kAne maLI zake? tathA AtmA vyApaka hevAthI sauMsAra paNa tene ghaTavAne nahi; kemake sa*saraNa-paribhramarUpa sa*sAra te vyApaka mAnyA sivAya sa`bhavI zake tema che ja nahi. jyAre vyApaka hAvAthI sa ThekANe rahelA che ane savathA nitya che, tyAre te te sarvadA ane sarvatra vidyamAna ja che; te pachI sa'sAra kevI rIte ghaTI zake ? ane jyAre sa`sAra ghaTatA nathI, tyAre dhama thI Urdhva gati, adhama thI adhagati ane jJAnathI mekSa maLe che; te paNa kone maLe ? kemake jyAre satra sadA tenu' te ja rUpa che, tyAre puNya karavAthI Urdhva gati thAya evA asatya pralApa upara kANu dhyAna ApavAnA ? kAraNake U leAkamAM paNa te vidyamAna che, teA pachI puNya karavAnuM kayu' prayeAjana rahyuM ? ane adhelAkamAM paNa vyApaka hovAthI jyAre vidyamAna che; tyAre pApasAdhanasAmagrI paNa niSphaLa thavAnI ane mekSamAM paNa vidyamAna hAvAthI meAkSasAdhana anuSThAna paNa vayAputra samAna thavAnuM. mATe phrUTastha nityapaNu' paNa anAdaraNIya samajavuM. sarvathA anityanu'nirAkaraNa, ekAMta anityapakSamAM paNa hiMsA vagere ghaTI zakavAnAM nahi, kAraNake vinAzanA hetunI upapatti nahi hovAthI vinAzapaNuM siddha thai zakatuM nathI; te vAta yuktidvArA samajAvavAmAM Ave cheghaTa-vinAzaka mudgara vigere sAmagrIdvArA karAte je ghaDAnA vinAza, te zu ghaDAthI bhinna che? ke abhinna ? A e Jain Educationa International For Personal and Private Use Only 215 Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 tasvAkhyAna, prakane upasthita thAya che. temAM prathama pakSa mAnavAmAM te jyAre ghaDAne vinAzanI sAthe kaIpaNa saMbaMdha che ja nahi, tyAre vinAza thAya, te paNa ghaDAmAMthI te javAnuM ja nahi, e te je ne teja rahevAne, tyAre vinAza thavAthI paNa zuM thavAnuM? mATe prathama pakSathI te ISTasiddhi thavAnI ja nahi. have rahyo bIjo pakSa, temAM paNa jyAre ghaDe ane vinAza ApasamAM eka ja che tyAre te vinAzakAraNa-sAmagrIthI paNa vinAza na thatAM ghaDe ja thaye ema kema na kahI zakAya ? jyAre vinAzanI sAthe ghaDAmAM bhedabhAva te kaMI paNa che ja nahi, tyAre ghaDAne vinAza paNa khAlI kalazanI mAphaka paryAyarUpa thaye. kiMca jyAre vinAzanA hatanI sAthe vinAzane kaMI paNa levA devA che ja nahi, tyAre ApanA matamAM padArtho kSaNika che, evI vyavasthA kevI rIte thavAnI ? je kadAca vinAzanA hetu sivAya svayaM vinAza thayA ja kare che, ema mAnavAmAM Ave te hiMsAmAM paNa nimitta tarIke koI rahevAnuM nahi. ane je kAryanuM keI nimitta na hoya, te kArya kAM to niraMtara rahevAnuM athavA kadApi na ja thavAnuM. sArAMza-AvI rIte vicAra karatAM hiMsAmAM paNa jyAre koI nimitta nathI, tyAre te kAM te niraMtara rahevAnI athavA te bIlakula utpanna thavAnI ja nahi. kemake kadAcita thavApaNuM to kAraNane AdhIna che ane A kAraNane te bilakula mAnatA ja nathI, tyAre hiMsAnI ja upapatti kevI rIte thavAnI ? ane te sivAya ahiMsA vigere yeganA aMge paNa vadhyAputra jevAM ja thavAnAM. kiMca AtmAne kSaNika mAnavAmAM A vadhyA che, A ghAtaka che, A devAdAra che, A leNadAra che, For Personal and Private Use Only Jain Educationa International Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ janadarzona. AvA koipaNa jAtanA vyavahAranI utpatti paNa thavAnI nahi. tathA smRti, pratyabhijJAna vigeremAMthI paNa koI jAtanI utpatti thaI zakavAnI nahi, A tamAma vAtAnu* vivecana mAddhanI samAleAcanAnA prastAvamAM karavAmAM Avelu hAvAthI anna STipeSaNa karI samaya rAkavAmAM AvatA nathI. jema AtmAne sathA anitya mAnI zakAya tema nathI, tema sa thA nitya paNa mAnI zakAya tema nathI, kAraNake bannemAM dveSA upasthita thAya che. tethI mAyAvI leAkeAe pAtharela mehajALamAM na phasAtAM katha'cit bhedAbhedarUpa jAtyantaranuM avalaana karavuM; te ja buddhimAnA mATe sarala ane sarvottama mArga che. sArAMza-jene kAi paNa kALe kAIpaNa paryAyathI vinAza thatA nathI, tathA koIpaNu rUpathI utpAda thatA nathI; tevA phrUTastha nitya AtmAne zarIra, indriyA vigere paryAyAnA vinAza karavAthI paNa bilakula hisA lAgavAnIja nahiM, kAraNa ke teonA mata pramANe te te sadA sarva prakArathI nitya ja che; teA pachI zarIra, indriyA vigere paryAyane! talavAra vigere zastradvArA dveSabhuddhithI nAza karavA chatAM tathA mananI lAgaNI atya'ta dukhAvavA chatAM paNa mAranArane hi'sA tA bilakula lAgavAnI ja niha ane jene mAryo hAya te paNa maryA na hAvAthI rhiMsA haiAya ja zAnI ? ane jyAre hiM'sA ja nathI tyAre tenA abhAvarUpa ahi'sA paNa kayAMthI hAI zake ? ane te vinA yAganA aMganI tA vAtaja zI karavI ? mATe ceAgAMganI niSphaLatAnI sAthe vairAgya dhAraNa karI tapasyAo karavI, paMcAgni kahne uDAvavAM vigere tamAma meAkSAnuSThAnanI sAmagrI paNa ajAMgalastananI mAphaka niSphaLa thaI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only 217 Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 tavAkhyAna, javAnI. ema kahevAthI AtmAne sarvathA nitya mAnanArAnA vicAro anAdaraNIya che. sarvathA anityapakSamAM paNa jyAre ke manuSya keIne mArI nAkhe tene paNa khUnanI hiMsAnuM pApa lAgavAnuM nahi. kAraNake temanA mata pramANe AtamA te samaye samaye pitAnI meLe maryA ja kare che ane janma paNa lete ja jAya che. temAM jyAre keIpaNa kAraNanuM kAma ja nathI, tyAre mAranArane hiMsA kevI rIte lAgI zake? kemake kaI kaIne mAranAra paNa nathI, tema keI keIthI marate paNa nathI tyAre hiMsA bIcArI lAge ja kone? ane te sivAya ahiMsA paNa hoya ja kayAMthI?tathA vadhya-ghAtakane, kArya-kAraNane vyavahAra, smRti, pratyabhijJAna vigere kAMI paNa ghaTavAnuM nahi ane te sivAya gAMganI te vAta ja zI karavI ane jyAre gAMga ja nathI tyAre surata jevAe dIkSA grahaNa karI, vairAgyavAsanA dhAraNa karI, saMsArAvasthAnA mejaze ane tyAga karI kaSTAnuSThAnanuM sevavuM te paNa taddana nakAmuM ja samajavuM. mATe sarvathA anitya AtmA paNa mAna nahi. ki tu pUrva batAvela prakArathI karthacita nityAnityarUpa jAtyantara mAnave ane temAM ja hiMsA vigerenI upapatti thaI zake che, te paNa khAsa samajAvavAmAM Ave che- nityAnitye tathA dehAd bhinnAbhinne ca tattvataH / ghaTanta AtmAna nyAyAddhisAdInyAvirodhataH // -hAribhadrIya aSTaka 16, pR0 56 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. 214 uparyuMkata caitanyasvarUpa AtmA dravyathI nitya che-zAzvata che, kemake manuSya, tiryaMca, nArakI, deva, bAlyAvasthA, vRddhAvasthA vigere navA navA pAne grahaNa karavA chatAM paNa cetanyazakita te darekamAM anugata hevAthI te rUpe AtmA nitya che, ane pUrva paryAyane vinAza tathA uttara paryAyane utpAda vigere niraMtara thatuM hovAthI paryAyArthika nayanI apekSAe te anitya che. tema ja AtmA zarIrathI paNa sarvathA bhinna nathI, tathA abhinna paNa nathI, kiMtu kathaMcit bhinna bhinna rUpa jAtyantara che. je sarvathA bhinna mAnavAmAM Ave te zarIradvArA karelA karmone bhavAntaramAM anubhava thaI zakavAne ja nahi. jema zivadatte karelA karmone anubhava vizudatta karI zakta nathI, tema zarIra dvArA karelA karmone anubhava paNa AtmAne zAne tha joIe. mATe bhedapakSa anAdaraNaya che ane abheda mAnavAmAM pahelekanI upapatti ja AkAzapuSpa samAna thavAnI; kemake zarIrane jyAre bALI bhamIta karavAmAM AvyuM, tyAre AtmA paNa tethI abhinna hovAthI arthAta te rUpa hovAthI te paNa sAthe baLIne bhasmIbhUta thayeka tyAre paheleka koNa javAnuM?te paNa sAthe vicAra karaze. sArAMzasarvathA bhina mAnavAmAM zarIranI upara lAkI vigerene prahAra paDavA chatAM paNa vedanA na thavI joIe. jema ghaTa upara lAkI paDavAthI ApaNane kaMI paNa vedanA thatI nathI, tema zarIra upara paNa lAkaDIne prahAra paDavAthI AtmAne kaMI paNa vedanAnA anubhava na tha joie, tathA zarIra upara caMdanane lepa kara Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 vAthI zItaLatAne tathA sugaSipaNAnA paNa anubhava na thavA joie. AvA prakAranI aneka vipattiyeA AvatI hAvAthI sa thAbhedapakSa tyAjya karavAmAM Avye che, temaja sarvathA abhinna pakSa paNa mAnavA nahi. kAraNa ke jo zarIranA AtmAnI sAthe sarvathA abhedabhAva mAnavAmAM Ave, tA maraNanI upapatti thaI zakavAnI nahi, jyAre AtmAnA vicAga thavAnA ja nahi tyAre tene abhinna evA zarIranA viyAga paNa kyAMthI thAya ? ane te sivAya maraNa paNa kevuM thavAnu` ? tathA bharavA chatAM paNa paraleAkanI upapatti thai zakavAnI nahi; kemake zarIra ane AtmA jyAre eka ja che, tyAre zarIranA vinAza na thavAthI AtmAnA paNa vinAza na thavAne. teA pachI paraleAka janAra bIjI kANu khAkI rahyuM ? tenA vicAra karaze. tathA zarIra dvArA karelAM zubhAzubha karmInuM phaLa paNa AtmAne maLavAnuM' nahi, kAraNa ke tenA vinAza sAthe AtmAnA paNa jyAre vinAza thaye, tyAre phaLa paNa kone maLe ? ane lepakSamAM jyAre te ane ApasamAM bhinna ja che;tyAre zarIre karelAM karmonuM phaLa AtmAne kevI rIte maLI zake ? Ama banne pakSamAM kRtanA nAza ane akRtanuM Agamana thavAnuM; mATe uparyuMkata tamAma vipattiyeAthI chAcavAnI khAtara kathAcita bheTTAbhedyapakSa sarvottama che. te mAnavAthI ja hi'sA vigerenI upapatti thavAnI. hiMsA thavAnA jagamAM mukhya traNa prakAra che. ( 1 ) bIjAne pIDA pedA karAvAthI, ( 2 ) zarIra, indriyA vigere prANAnA vinAza karavAthI ( 3 ) tathA huM tene mArUM' evA mAnasika ghAtaka sa'kalpathI hisA utpanna thAya che. Jain Educationa International tattvAkhyAna. For Personal and Private Use Only Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana, pU. amuka ghAtaka dvArA amuka jIvane maravAnuM che, evA prakArane karmabandha karela hovAthI mAranArane hiMsAjanya karmabandha thavAne ja nahi, te pachI hiMsAnuM phaLa tene kevI rIte maLavAnuM? mATe hiMsAthI karmabandha thatuM nathI. udareka kAryanI utpattimAM traNa kAraNanI AvazyakatA jarUra rahe che. (1) upAdAnakAraNa (2) nimittakAraNa ane (3) kartA kAraNa. A traNamAMthI eka paNa nyUna hoya te kArya thaI zake ja nahi. jema ghaTamAM mATI upAdAnakAraNa che, daMDa, caka vigere nimittakAraNa che ane kuMbhAra kartA kAraNa che; tema atra paNa hiMsyakamane vipAka upAdAnakAraNa che, mAranAra pite katI kAraNa che ane zAstra vigere sAmagrI nimittakAraNa che. A traNane samudAya jyAre maLe, tyAre ja hiMsArUpa kAryanI utpatti thAya. jyAM sudhI eka paNa ochuM hoya, tyAM sudhI te thai zake ja nahi. prakRtamAM hisyakarmana vipAkarUpa upAdAnakAraNa hoya, chatAM kartA tathA nimitta kAraNane vyApAra jyAM sudhI na thAya, tyAM sudhI hiMsArUpa kArya thaI zake ja nahi ane jyAre te kAraNene upayoga karavAmAM Ave tyAre te dvArA paryAyane vinAza thavAthI mAranArane jarUra hiMsA lAge ane jyAre hiMsAnI upapatti thaI, tyAre tenA abhAvarUpa ahiMsA paNa ghaTI zake. tene paNa upAya sAthe sAthe batAvavAmAM Ave che- ahiMsAmAM hiMcakarmane viyoga upAdAnakAraNa che ane sadupadeza vigere nimittakAraNa che, tathA nahi mAravA viSayaka zuddha adhyavasAye kartA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tavAkhyAna kAraNa che. A traNa kAraNa maLavAthI ahiMsAne prAdubhAva thAya che ane jyAre ahiMsAnI upapatti thaI, tyAre te dvArA satya vigere tamAma paganA aMgenI upapatti paNa thavAnI. tathA smaraNa, pratyabhijJAna dehanA sparzathI vedanAne anubhava vigere kAryonI upapatti paNa thavAnI. tathA sUkSamanAmakarmanA udayathI sUkSma zarIra ane bAdara nAmakarmanA udayathI bAdara (sthala) zarIra-arthAta dazya zarIrane prApta karavuM, dharmathI Urdhvagamana, adharmathI ardhagamana ane ratnatrayathI mokSaprApti vigere tamAmanI upapatti kathaMcita nityanitya ane kathaMcita bhinAbhine pakSa mAnavAthI ja thavAnI. mATe koI paNa jAtanI anupapatti amAre tyAM che ja nahi. pariNuminuM vivecana. . * dravyarUpathI avasthita padAthe eka paryAyathI bIjA paryAyanI prApti karavI tenuM nAma pariNAma samaja. ane te pariNAma jemAM hoya te pariNAmI kahevAya. prakRtimAM caitanyazaktirUpa upagathI avathita AtmAe te te karmanA saMbadhane laIne narakagati, tiryaMcagati, manuSyagati, devagati, bAlyAvasthA, yuvAvasthA, vRddhAvasthA vigere je je paryAne prApta karavA tenuM nAma pariNAma samaje. AvA prakArane pariNAma AtmAne hovAthI AtmA pariNAmI kahevAya che, te vAtane nIcene kaleka paNa Teko Ape che. pariNAmo hyAntaragamanaM na ca sarvathA vyavasthAnam / na ca sarvathA vinAzaH prinnaamstdvidaamissttH|| -dharmabindu pRSTha 107 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. bhAvAtha --sarvathA sthira paNu nahi, tema jenA sava thA vinAza paNa na hAya, kintu eka paryAyane mUkIne khIjAne prApta karavA, tenu nAma pariNAma samajavA. AvA prakAranA pariNAma ja vidvAna leAkeAne saMmata che, ane tenI sAthe jenA nitya sabadha hAya te pariNAmI kahevAya. tevA prakAranA AtmA mAnavAmAM ja zarIra, indriya vigere pariNAmeAne vinAza karavAthI hi'sA vigerenI u5patti thai zake che, bIjAmAM nahi, AthI e sUcavavAmAM Avyu ke AtmA bhavAtagAmI che. je AtmAmAM pariNAmipaNuM na mAnavAmAM Ave te paraleAkanI siddhi kadApi thaI zakavAnI nahiM. mATe piraNAmI jarUra mAnavA ane tema mAnavAthI ja sasAra anAdi siddha thavAne; nahi tA sava AkAzapuSpa samAna thaI javAnuM, kartA ane sAkSAt bheAktA e be vizeSaNAnI sArthakatA. 213 C " sAMkhya leAkeAnu' kahevuM evuM che ke * puruSa pote nirguNa che, kartA nathI ane bheAkatA che. ' A vAtanuM nirAkaraNa kartA ane sAkSAd bhaktA e e vizeSaNeAthI thai zake che. jema khetIkAra leAkA ka NakriyAnA kartA hovAthI te dvArA pedA thayela anna - vigerenA bhAktA tarIke gaNAya che. e vAta janaprasiddha che. tema pote karelAM karmanA bhrAtApaNuM. hAvAthI AtmA zubhAzubha karmanA kartA che; e vAta jarUra mAnavI joie ane jemAM kartApaNuM hAtuM nathI, temAM AkAza Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 tasvAkhyAna. kusumanI mAphaka vastupaNuM che ja nahi, kiMca AtmAne Apa katA mAne che, te zuM bhegakriyAne kare che ke nahi? je kadAca bhegakriyA kare che, evuM mAnavAmAM Ave, te jyAre bhogakriyAne karavA samartha che, tyAre bIjI kriyAne karate nathI tenuM zuM kAraNa? tenA uttaramAM ema jaNAvavAmAM Ave ke, bhegakriyA paNa karatuM nathI, tyAre bhaktA kevI rIte kahI zakAya ? e vAta te nhAnuM bALaka paNa samajI zake tema che. A te mAtAne vadhyA kahevA je nyAya thayA. bheganI kriyAne karate nathI ane bhakatA te che, ema manAya ja kevI rIte? AthI ema paNa kema na kahI zakAya ke mukta AtmAnI mAphaka kartApaNuM na hovAthI saMsArI AtmAmAM letA paNuM nathI. je kartA na hoya te lekatA paNa na hoya, jema AkAza vigere. ane AvI rIte mAnavAmAM te kRtane nAza, akRtane Agama vigere deSa paNa jarUra AvavAnA. kemake ApanA matamAM dareka kArya karanArI jaDa prakRti hevAthI teNe je karma karyuM, tenA phalane tenI sAthe bilakula saMbaMdha na rahevAthI kRtane nAza thavAne-arthAt kArya karanArane tenuM phaLa te bilakula maLavAnuM nahi ane ApanA mata pramANe AtmAe te kaMIpaNa kArya karyuM nathI, te paNa tenA phaLane bheMkatA hevAthI akRtanuM Agamana thayuM. ApanA darzanamAM te karanArI prakRti ane bhegavanAra AtmA che, ema jyAre mAnavAmAM Ave che, tyAre prakRtie karelAM karmone jema zivadata bhagave che, tema viSNuzarmA kema bhagavate nathI? athavA eke karelA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. na kramanA bhAga AkhA jagatane kema na maLe ? tenA paNa vicAra karo, kAraNa ke jyAre akartApaNu darekamAM samAna che, tyAre eka tenA bhAga kare ane khIje na kare tenu zuM kAraNa ? mATe AvA prakAranI aneka vipattiyAthI bacavAnI khAtara jema bhrAtApaNa mAnavAmAM Ave che; tema kartApaNa paNu jarUra mAnavu eIe. AtmAmAM vyApakatAnuM nirAkaraNa, sUkSma, bAdara vigere je je nAmakamanA udayathI jevA jevA prakAranuM zarIra prApta thayela hoya; tevA tevA prakAranA zarIramAM rahetA hovAthI AtmAne zarIraparimANavALA kahe vAmAM Ave che. pU. AtmAne vyApaka mAnavAmAM na Ave te aneka dizAemAM ane aneka dezamAM rahelA paramANuonI sAthe sacoga kadApi thavAnA nahi. ane te sivAya mAdya kramanA abhrAva thavAne ane tenA abhAvathI antima sayeAganA paNa abhAva, ane te na hAvAthI zarIranA pazu abhAva thavAthI haMmezAM darekane mekSa maLavAnA. 2325 kica kadAca koipaNa prakArathI zarIranI utpatti mAnavA chatAM paNa dareka avanimAM praveza karatA hovAthI AtmA paNa sAlayava thavAnA ane tema thavAthI ghaTa-paTa vigerenI mArka kAca paNa gAvavAthI temAM anityatA jarUra AvavAnI ane je anitya hoya tenA vinAza thavAthI AtmAnA ja malAva thavAnA. 15 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 tattvAkhyAna. apara'ca AtmAne zarIraparimANa mAnavAmAM AtmAmAM mU paNuM AvavAthI mUtamAM mUrtIneA praveza ja thai zakavAnAM nahi; to pachI zarIraparamANunI te vAtaja zI karavI ? ane tema thavAthI te tamAma zarIre AtmA sivAya khAlI zUnya rUpa thai javAnAM. kica zarIraparimANu mAnavAmAM je khAlyazarIraparimANuvALA hoya, te yuvAzarIraparimANavALA paNa kevI rIte thavAnA ? jo peAtAnA rimANunA tyAMga karIne khAlyazarIravALA AtmA yuvAna zarIramAM praveza kare che; ema mAnavAmAM Ave te zarIranI mAphaka temAM paNa anityapaNu jarUra AvavAnuM ane tema thavAthI paralokane paNa abhAva thavAne. ane peAtAnA parimANunA tyAga karyAM sivAya praveza kare che. ema mAnavAmAM te e vAta AkAzapuSpa samAna siddha thavAnI; mATe zarIraparimANavALA AtmA koIpaNa rIte siddha thaI zakatAM na hAvAthI vyApaka mAnavA te ja sarvottama che. u. uparyukata tamAma kathana yuktiviruddha hAvAthI kAi paNa buddhizALInA manAmandiramAM praveza karI zake tema che ja nahi; te khAsa samajAvavAmAM Ave che AtmAne vyApaka mAnavAmAM te te gatinA ceAgya te te padmANu pudgalane saMbadha thayele hAvAthI tamAma jAtanI aihArika, vaikriya, AhAraka, zvAsocchvAsa, bhASA, tejasa ane kAmaNu vaga NAAnI sAthe saMbadha thavAthI eka ja bhavanI a Mdara Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana 227 - .. .. ka = - - - - - - - - - - - - - - - - devagati, manuSyagati, tiryaMcagati, narakagati vigere tamAma saMsArabharanA sukha-duHkhane anubhava eka kALamAM eka bhavamAM thavA joIe. adaSTanA vazathI amuka bhavane che 5 zarIrane anuphUla pudgalene ja saMga thAya che, bIjAne nahi mATe eka bhavamAM tamAma gatinA sukha-dukhanA anubhavanI prApti prasaMga che ja nahi. ' u. adaSTa paNa pudgalasamudAyarUpa hevAthI ApanA matamAM AtmA vyApaka che ane adaSTanA pudgala paramANuo. paNa jyAre sarvatra sarvadA vidyamAna che. tyAre te tamAma adaSTane paNa saMbandha thavAthI eka bhavamAM tamAma bhavanA sukhaduHkhane anubhava kema na thaI zake ? mATe ApanI vyApakatA koIpaNa rIte icchavAyegya nathI. kiMca "vyApaka nahi mAnavAmAM aneka dizAomAM ane aneka dezamAM rahelA paramANuonI sAthe saMga kadApi thavAne nahiM." vigere kathana paNa pitAnA gharamAM besI bAlakane samajAvavA lAyaka che. kemake ame te aneka dizAomAM ane aneka dezamAM rahelA paramANuonI sAthe jyAre saMga ja mAnatA nathI, tyAre Apatti kevI rIte AvI zake ? kAraNa ke je kSetrane avagAhine je vyakita rahelI hoya, tyAM sthita rahelI kama nI vaNAe ja mithyAtvAdi kAraNasamudAyane laIne AtmAnI sAthe saMbaddha thaI zake che. evI amArI mAnyatA che. te pachI ApanA vadhyAputra samAna uparyukata kathana Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 : tatvAkhyAna. upara ko buddhizALI dhyAna ApI zake tathA "tevA paramA. zuonA sAganA abhAvamAM Aghakarmane abhAvate vAta paNa AkAzapuSpa-samAna samajavI; kemake jyAre jIva ane karmane saMbaMdha ja suvarNane pASANanI mAphaka anAdi che. tyAre Adyakamarane abhAva te amAne cha ja che. kema ke sarva kA sAti saMbanyA te amArA bilakula mAnatA nathI. ane kacita sAhi saMbhava te badhA karanAra che ja nahi. amArA matamAM te AtmAnI sAthe karmane saMbandha tathA te dvArA zarIranI utpatti vigere paNa sArI rIte siddha karavAmAM AvI che. tathA saMsAranI pratibanyaka sAmagrI dvArA mokSanI upapatti paNa bahu ja yuktipUrvaka jyAre siddha karavAmAM AvI che, tyAre kaI vAtanI upapati bAkI rahI te samajAvaze. mATe uparyukata upAlaMbhe te Apane tyAM ja sukhazAnti pUrvaka rahevAnA. tathA zarIranA pratyeka avayavamAM praveza karavAthI AtmAne sAvayavapaNAnI sAthe kAryapaNAnI je Apattio ApavAmAM AvI, te paNa anabhijJatAne ja AbhArI che. kAraNa ke paryAyArthika nayanI apekSAe te te karmano saMbanyane laIne jevaDuM zarIra maLyuM hoya, teTalA mAtramAM vyApine rahevAthI zarIramAM sAvayavapaNuM AvavAthI AtmAmAM paNa kathaMcita sAvayavapaNuM te ame jarUra mAnIe chIe. ane te mAnyA sivAya zarIranI sAthe saMbandha kadipaNa ghaTavAne ja nahiM. tathA pUrva payayane vinAza ane uttaraparyAyane utpAdana thatuM hovAthI paryAyAyika nayathI kathacit anityapaNuM paNa dravyArthika nayaNI nitya vana Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. 224 mAphaka ISTa ja che. paraMtu paralakane abhAva thavAne, ema te svapnAmAM paNa samajavuM nahi. kAraNa ke dravyathI zAzvata che, ema paNa ame jarUra mAnIe chIe. kiMca kathaMcit anitya mAnyA sivAya bhavAntaranI prApti, uttarottara zarIrane saMbandha, janma jarA, mRtyu, bAlyAvasthA, yuvAvasthA vigere keIpaNa vAtanI utpatti thaI zakavAnI nahi. apaca zarIraparimANa mAnavAmAM je mUrNapaNAnI Apatti ApavAmAM AvI, temAM paNa praznane avakAza jarUra rahe che. zuM asarvagata dravyaparimANane Apa mUrta kahe che? athavA rUpAdiguNavALAne mUrta kahe che? A be praka puchavAmAM Ave che. temAM prathama pakSa te amane iSTa ja che. kAraNa ke asarvagata dravyaparimANurUpa mUrta paNuM te AtmAnI aMdara ame sArI rIte mAnIe chIe. te pachI Apatti zAnI rahI? ane bIjo pakSa te yuktiviruddha hevAthI AdaravA lAyaka che ja nahiM; kemake je asavaMgata hoya te pAdivALuM hoya e kAMI niyama che ja nahiM; kemake zabada, mana vigere ghaNI cIjo asavaMgata che, te paNa Apa pite ja temAM rUpa vigere guNe mAnatA nathI. te pachI niyama kyAM rokiMca mUrta ghaTa, paTa vigeremAM mUrva jala vigerene tathA leDhAmAM agninA kaNane, dudhamAM sAkara vigerene jyAre praveza thate ApaNe tamAma sArI rIte joI zakIe chIe. enAM te seMkaDe udAharaNa maLI Ave che, tyAre mUttamAM mUrtine praveza thaI zake ja nahiM, e vAtane abhyAsa Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tavAMkhyAna, Apane kayA gurUe karAvyuM? mATe Apa leka anubhavathI paNa bilakula rahita thaIne khoTI dalIla karI zA mATe pitAnA vakhatane gumAvI nAkhe che? AthI e bhAva nIkaLe ke A tmAne zarIrarUpI gharamAM praveza karavAmAM kaMIpaNa aDacaNa nathI ane kathaMcit mUrta paNuM te jyAM sudhI kamane saMbaMdha che, tyAM sudhI saMsAri AtmAmAM amane abhISTa che. kiMca AtmAne zarIraparimANa mAnavAmAM je bAlyAvasthA zarIravALe hoya te yuvAvasthAvALe kevI rIte thaI zake? tenA uttaramAM yuvAvasthA zaziraparimANavALA AtmAne bAlyuzarIra-parimANane karthacit tyAga thAya che, te paNa sarvathA vinAza thato na hovAthI ulluNAvasthAnA utpAdavALA sapanI mAphaka kaMIpaNa jAtanI anupapatti che ja nahi. te pachI vadhyAputra samAna paralokanA abhAvanI te vAta ja zI karavI ? paryAyathI kathaMcita anitya che, te paNa dravyathI zAzvata hovAthI AtmAne zarIraparimANa mAnavAmAM ja tamAma prakAranI vyavasthA ghaTI zakavAnI, bIjAmAM nahi. anumAna pramANa paNa zarIra parimANa AtmAne siddha karavA taiiyAra che. cetanapaNuM hovAthI AtmA vyApaka nathI, je je vyApaka hoya che, te te acetana hoya che. jema AkAza, dharmAstikAya vigere. ane AtmA tena hevAthI vyApaka paNa nathI e khUba khyAlamAM rAkhavuM. tathA jyAM jenA guNonI upalabdhi thatI hoya, tyAM ja te vastune mAnavI joIe, bIje nahi, jema ghaDAmAM rUpa vigerenI upalabdhi jeTalA mAM hoya teTalAmAM ghaDAne mAnavAmAM Ave che tema AtmAnA jJAna, darzana, sukha. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainada. vigere guNAnI upalabdhi zarIraparimANu AtmAmAM thatI hA vAthI AtmAne paNa zarIraparimANu ja mAnavA joie, kica AtmAne jyAre zarIraparimANu na mAnatAM vyApaka mAnavAmAM Ave, tyAre Apa ja vicAro, ke AkhA jagamAM eka ja AtmA rahevAthI khIjI vastune rahevAnA avakAza maLI zake kharI ? arthAt bilakula nahi. tathA zubhAzubha kamanA vazathI Udhva gati adhAti paNa kone thavAnI ? kAraNa ke te te! satra che. ane cama, niyama vigere ceDAMganI caraNA, janma-jarA- mRtyunA bhayathI sa'sAramAM udAsInatA, vairAgyAvasthA vigere tamAma kriyAo vyApakamAM ghaTI zakatI na heAvAthI zazazRMga samAna thaI javAnI, kemake jyAre satra sadA vidyamAna che. te pachI meAkSasAdhana anuSThAna sabhave ja kevI rIte? mATe vyApaka AtmAne koipaNa rIte bhavyAtmAee icchavA cogya nathI. e ma khyAlamAM rAkhavuM, vyApakanuM nirAkaraNa naiyAyika vigerenI samAlAcanAnA prastAvamAM paNa karavAmAM Avelu hAvAthI vizeSa jIjJAsA tyAMthI pUrI karI levI. have prasaMgopAtta zarIranu nirUpaNa karavAmAM Ave che zarIranuM nirUpaNa, zubhAzubha karma dvArA pudgala dravyathI anAvela, AtmAne rahevAnuM je thAna te zarIra kahevAya che. tenA pAMca bheda che. AdArika, vaikriya, AhAraka, taijasa ane kANuM. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only 231 Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 tavAkhyAna. -~-~~~~ - ~ dArika zarIranuM svarUpa. zubhAzubha karma dvArA bIjI vargaNAo karatAM skUlavargaNAothI baneluM arthAt audArikanAmanI vargaNAthI je baneluM hoya te dArika zarIra kahevAya. je divasathI te zarIra grahaNa karavAmAM Ave che, te divasathI samaye samaye temAM utpAda, vyaya vigere paryAye thayA ja kare che. utpana thavuM, vinAza thave, karNa thavuM, vadhavuM, ghaTavuM vigere pariNAme A zarIramAM thayA ja kare che. tathA A zarIra bhedya che, chedya che, dAhya che, hAryuM che ane bIjAM tevAM nathI. A zarIra pUla vagaNAothI baneluM hoI karIne paNa keTalAekanI apekSAe sarvottama pudagalethI ane keTalAkanI apekSAe bahu kharAba pudgalathI paNa bane che. AvA prakAranuM AdArika zarIra manuSya ane tiyane ja hoya che. vekiya zarIranuM svarUpa, vicitra prakAranI zaktivALI vaikriyanAmanI vargaNAthI banela zarIra vaikriya kahevAya. ekanAM aneka banAvI zake, tathA anekanAM eka banAvI zake, nhAnAnuM moTuM meTAnuM nhAnuM, ekamAM aneka AkRti banAvavI, anekamAM eka AkRti banAvavI, dazya, adazya, bhUmicara, AkAzamAM cAlanAra tathA tathA pratighAtapaNuM ane apratighAtapaNuM vigere aneka prakAranI zaktivALuM A zarIra hoya che. tenA mukhya be bhede che. eka Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. 23 ke mULakiya zarIra ane bIjuM uttarakriya. temAM mULakiya te devatA ane nArakIne ja hoya che, bIjAne bilakula nahi. paraMtu uttarakriya te cAre gatimAM saMbhavI zake. temAM paNa devatA ane nArakImAM te avazya hoya che. manuSya ane tiryacomAM te tevA prakAranI labdhi pedA thavAthI maLI zake che. AhAraka zarIranuM svarUpa. jemAM lagAra mAtra sAvadyapaNuM nathI, tathA jene vyAghAta paNa bilakula thatuM nathI ane je zubha ane svaccha evI AhAraka vargaNAthI bane che te AhAraka zarIra kahevAya. A zarIra uttama cAritrapAtra cAdapUrvadhAri muni sivAya bIjAne maLI zakatuM nathI. ane te paNa jyAre teone koIpaNa jAtanA padArthamAM saMzaya thAya, tyAre tene nirNaya karavA mATe pite tyAM rahyA chatAM paNa AvA prakAranuM eka navIna ja zarIra banAvI jyAM tIrthakara vicaratA hoya tyAM mekalAve che. tyAM temanI kRddhi dekhatAM ja saMzaya dUra karI jaladI antamuhUrtamAM pAchuM svAsthAne AvI jAya che. AvA prakAranI ziktivALuM bIjA sAdhAraNa munine paNa prApta thaI zakatuM nathI. e te jene khAsa AhArakalabdhi hoya, tene ja maLI zake che. tejasa zarIranuM svarUpa. khAdhelA AhArane pacAvavA mATe, bIjAne zA dvArA bharamIbhUta karavA mATe tathA zApane pAchuM vALavA sArU zItalezyA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 tattvAkhyAna. mUkavAnI khAtara tejasa nAmanI vaNAthI A zarIra banAvavAmAM Ave che. sArAMza-tapasyAvizeSadvArA tejasa zarIramAM mIjAne bhasmIbhUta karavAnI tathA khIjAe bIjAne mALavA mATe zApadvArA ajamAvela zaktine zAnta karavAnI vigere prakAranI zakiyeAne meLavI RSie peAtAnA zApa, anugraha vigere kAne saMkula kare che. te zarIra taijasavagaNAnA pudgaleAthI bane che, bIjAe karatAM sUkSma che. tene paNa pratighAta koI ThekANe thatA nathI ane anAdi che. tathA tamAma sa`sArI jane A sUkSma zarIra tA DrAya che. ene abhAva sa'sArI jIvAmAM te bilakula nathI. kAmaNu zarIranuM svarUpa. kANu va AthI je banela hAya, te zarIra kANu kahevAya. A zarIra paNa tamAma sa`sArI jIvAne hAya che. anu bIju nAma sUkSma zarIra samajavuM, A zarIra paralokamAM sAthe jAya che. te dvArA sukha, duHkha vigerenA sAkSAta upabhAga kaMi paNa thai zakatA na hovAthI te nirUpabhAga kahevAya che. kA~nA samUhanuM nAma kAmaNu che. athavA karmanA vikAranu nAma kANu samajavu, na have A pAMca zarIramAM rahelI ApasanI bhinnata. batAvavAmAM Ave che. kAraNathI, viSayathI, svAmithI, prayeAjanathI, pramANuthI, pradezathI, avagAhanAthI ane sthitithI ATalAM karaNethI A zarI2AmAM ApasamAM bhinnatA samajavI, Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. 2.5 dArika zarIra sthala pugelethI sAta dhAtuvALuM bane che. te sivAya bIjA zarIra uttarottara sUmavargIMthI bane che, ane te tamAma sAta dhAtuthI rahita che. tathA mUlottara kAraNe mAM azucipaNuM, pariNAmamAM azucipaNuM, azuci vahevApaNuM vigere kAryo paNa dArika zarIramAM saMve che, bIjAmAM te bilakula nahi. dArika zarIramAM vidyAcAraNa vigerenI apekSAe nandIkavara dvIpa sudhI javAnI zakti che. vekiyamAM asaMkhyAtA dvIpa ane samudra sudhI javAnI zakita che, AhAraka zarIramAM mahAvideha sudhI javAnI zakti che, ane tejasa-kamaNamAM AkhA leka sudhI javAnI zakita che. mATe kAraNa ane viSayanI bhinnatAothI temAM bhinnatA samajavI. dArikana svAmi tiryaMca ane manuSya sivAya bIjA koI nathI. vakriyanuM svAmipaNuM uttaranI apekSAe cAre gatimAM saMbhavI zake che ane mULanI apekSa e devatA ane nArakInA jImAM ja che. A DArakanA svAmI cida pUrvadhArI mahAgIzvara ja che ane taijasa-kAmaNanA svAmI te AkhA jaganA tamAma jIve che. svAmine laIne A bhinnatA samajavI. - dArikanuM prajana-dharma-adharma, sukha-duHkha, mekSAnuSThAna veganuM AlaMbana vigere aneka che. vaikriyAnuM prajanazUlapaNuM, sUddamapaNuM, mAcarapaNuM, bhUmicarapaNuM, dazyapaNuM, adazyapaNuM, dharma, adhama, sukha-duHkha vigere samajavuM; Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tevAkhyAna, paraMtu gAMganuM sevana, mekSanI prApti vigere samajavuM nahi. AhAraka zarIranuM prajana-sUma, vyavahita evA gahana padArtha viSayaka saMzaya dUra kare. tejasanuM prajana-AhArane pacAva, zApa ane anugraha vigere che. kANanuM prajanabhavAntarane prApta karAvavuM, sAthe gamana karavuM, nirantara sAthe ja rahevuM, upaga rahitapaNuM vigere che. pramANunA saMbaMdhamAM sarvathI meTuM audyArika hoya che, tethI hAnuM kriya zarIra, tethI nhAnuM AhAraka ane tejasa-kAzmaNa te sarvathI sUkSama hoya che. dArika zarIra karatAM vaikiyazarIra asaMkheya guNa vadhAre vargaNAthI bane che, te karatAM asaMkhya gaNI vadhAre vaNathI AhAraka zarIra bane che. tathA taijasa ane kArpaNa te karatAM ananta guNa vadhAre vargaNAthI bane che. dArika zarIrane DAmAM theDe kALa anatamuhUrtane che, ane vadhAremAM vadhAre traNa pApamAne che, bAkI tamAma madhyama samajo ane traNa pApamane kALa paNa devakupha tathA uttarakurUnA yugalikane AzrayathI jANave, tamAmane laIne nahi. vaikiyane utkRSTa kALa tetrIsa sAgaropamane jANa ane jaghanya daza hajAra varasane jANa taijasa-kAzmaNane kALa abhavyanI apekSAe anAdi-ananta che ane bhavyanI apekSAe anAdiyAnta che. ATaluM prasaMgopAtta zarIra saMbaMdhI vivecana kara Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jenadarzana. - 237 . . . vAmAM AvyuM, ethI sahaja samajI zakAya tema che, ke "manuSya zarIra pArthiva, varUNa lokamAM jalanAM zarIra, Aditya lokamAM tejanAM zarIra ane vAyalekamAM vAyunAM zarIra" e kathana keTalA aMze satya che? temAM bIjAne kai paNa pUchavALa, jApara rahelI ja nathI, e te svayameva vicAravAthI samajI zakAya che. tathA paMcIkaraNa ane apaMcIkaraNanI bAbatamAM paNa satyanuM saMzodhana karavAnI je gaSaNa heya, te ekAntamAM besI khAsa satya mArga zodhI le. e ja buddhimattAnuM kAma che ane temAM paNa madhyasthatAnI khAsa jarUra rahe che. ATaluM kahyA bAda have pratikSetralina e vizeSaNanI vyAkhyA karavAmAM Ave che- dareka zarIramAM AtmA jUda che, e sabadhI vivecana. dareka zarIramAM AtmA jude jude che AthI e jaNAvyuM ke AtmA ghaNA che, ane sAthe ekAtmavAdanuM nirAkaraNa paNa karavAmAM AvyuM. tenuM paNa kaMIka vivecana karavAmAM Ave che. vedAntIne Azaya nIcenA plekArA prakaTa karavAmAM Ave che. ekaH sarvagato khAtmA kUTasyo doSavarjitaH / . ekaH sa bhidyate zaktyA mAyayAna svbhaavtH||1|| -sAMkhyadarzana 5. 78 bhAvArtha-jethavarjita Tastha nitya AtmA vyApaka che. ane te eka ja che, te paNa mAyAthI lekamAM bhinna bhinna. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 tattvAkhyAna. rUpe mAluma paDe che, paraMtu svabhAvathI tema nathI. ane eka mAnavAmAM lAghavatA paNa ghaNI Ave che, mATe AtmA eka ja mAnavo joIe. - uparyukata vedAntikanuM kathana mithyA hovAthI Adarava. lAyaka nathI. je kadAca tenA vicAra pramANe AtmA eka ja mAnavAmAM Ave, te ekanA janmamAM sarvane janma, ekanA maraNamAM sarvanAM maraNa, ekanI bAlyAvasthAmAM sarva bAlaka, ekanA yuvAna thavAmAM sarva yuvake banavAnA; e vAta te nhAnuM bALaka paNa mAnI zake tema nathI, te pachI bIjAnI te vAta ja zI karavI? mATe ekAtmavAda koipaNa buddhizALIne mAnavA lAyaka nathI. kiMca lakSaNa vigerenA bhedathI paNa ghaTa vigerenI mAphaka paraspara bheda savabhAvavALA jaga mAM jIvAtmAo ghaNA che. jene paraspara bheda heta nathI, tenA lakSaNamAM paNa bheda saMbhava nathI, jema AkAza vigere. ane atra te devatA, nArakI, manuSya,tiya ca vigerenAM lakSaNe zAlAmAM bhinna bhinarUpe ghaNe ThekANe pratipAdana karavAmAM AvyAM che. bahu AraMbha vigere karanAra narakanuM AyuSya bAMdhe che, bahu mAyA vigere karanAra tiryaMcanuM AyuSya bAMdhe che. saraLa svabhAva tathA alpa mUchI vigere karanAra manuSyanuM AyuSya bAMdhe che, ane sarAga saMyamanI pAlanA vigere kArya karanAra devatAnA AyuSyane bandha kare che. A lakSaNabheda jyAre spaSTapaNe mAlama paDe che, tyAre . ekAtmavAda manAya ja kevI rIte? kiMca je jJAna darzananA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - upagarUpa jIvanuM lakSaNa bAMdhavAmAM Avela che, te dareka zarIramAM utkarSa-apakarSanI taratamatAnA bhedathI anantA bheda thatA hovAthI; jyAre anantA bhede jovAmAM Ave che, tyAre ekAtmavAda manAya ja kevI rIte ? ema hovA chatAM paNa je. kadAya AtmAne eka ja mAnavAmAM Ave te AkAzanI mAphaka sukha, duHkha bandha, mekSa vigerenI upapatti bilakula thaI zakavAnI ja nahi; kemake jyAM sukha-duHkha vigere heya che, tyAM vyApakatA jovAmAM AvatI nathI, jema devadattamAM tema sarvatra samajavuM. aparaM ca ekapaNuM hevAthI kartApaNuM bhaktApaNuM, mananapaNuM, saMsAripaNuM, vigere keInI paNa upapatti thaI zakavAnI ja nahi. jema AkAza eka hevAthI temAM kartApaNuM vigere saMbhavI zakatuM nathI, tema ekAtmavAdamAM paNa ghaTI zakavAnuM nahi. sArAMza-nArakI, tiryaMca vigere anantA che aneka prakAranAM zArIrika ane mAnasika dukhethI dukhI jovAmAM Ave che. ene anantama bhAga sukhI jovAmAM Ave che. evI rIte anantA baddha ja che, ene anantame bhAga mukta chane che, te tamAmane eka mAnavAmAM kaI paNa jIva sukhI maLavAne janahi jema AkhuM zarIra rogagrasta haya, ane aMgulIne eka bhAga garahita hoya; tethI zivadatta jema sukhI kahevAtuM nathI, tema ghaNuM dukhI hevAthI the sukhI hoya te paNa ApanA mata pramANe jIva jyAre eka ja che, tyAre sukhImAM sukhIpaNAne vyavahAra paNa kevI rIte thaI zake tema ghaNu baddha hevAthI ekavavAdamAM amuka baddha Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 tavAgyAna, che, amuka mukta che.e vyavahAra paNa kevI rIte thaI zakavAne? mATe ekavavAda te AkAzapuSpa-samAna samaja, tene vizeSa vicAra vedAntadarzananI samAcanAnA pratAvamAM karavAmAM Avela hovAthI atra digadazana mAtra karavAmAM Avela che. mATe rika zarIramAM AtmA jUdA jUda che. mAja khyAlamAM rAkhavuM A vAtane mAnanAra sAMkhya, naiyAyika, vazeSika vigera daza nakArI paNa AtmA ananta mAne che ane tema mAnyA sivAya kaI paNa prakAranI vyavahArika yA pAramArthika sili thaI zakavAnI nahi. pagalika aTavA vizeSaNanuM vivecana tIrthakarapaNuM, svarganI prApti vigere kArya saMpAdanamAM jIvanI sAthe saMbaddha evAM prazasta karma pudagalanuM dharmanAma samajavuM; naraka, tiryaMca, dukhI, daridra, roga, zokI, vigere kAryapAdanamAM chavanI sAthe saMbaddha evA aprazasta karmonA pAgalanuM adhama nAma che. ane A dhamadharmanuM zAkamAM adaI evuM nAma ApavAmAM Avela che. pU0 jagamAM adake vastu kaI che ja nahi, te pachI AtmA padagalika adaNavALA che, ema kevI rIte kahI zakAya? u0 zuM parakI na hovAthI adaSTa nathI ema kahe che? yA pratyakSa dekhAvApaNuM nahi rahevAthI nathI ema kahI che? athavA vicAra karatAM siddha thatuM nathI mATe adaSTa nathI ema Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. kahevA mAgeA che ? agara koi sAdhaka na rahevAthI nathI ema kahA che ? A cAra praznane puchavAmAM Ave che. temAM prathama pakSa ta bilakula raddI samajavA, kAraNa ke jyAre paraleAkanI siddhi jIvanI siddhi vakhate karavAmAM AvI, tyAre paraleAkI na heAvAthI aSTa nathI ema kevI rIte kahI zakAya ? have rahyo khIjo pakSa, te paNa anAdaraNIya che; kemake tamArA paradAdA vigere pratyakSa na haivAyI ane ghaNA kALa vyatIta thavAthI tenA pazu abhAva mAnavA joIe. ane jyAre te nathI. te pachI Apa paNa kyAMthI hoi zake tenA paNa sAtha vicAra karaze. kadAca tenA uttaramAM ema kahevAmAM Ave ke sarvane apratyakSa hAvAthI aTThaSTa nathI te vAta paNa asatya samajavI. kAraNa ke sane apratyakSa che, e vAta tamene kyAMthI mAlUma paDI? jyAre tamAmanA hRdayanuM tamAne pratyakSa ja nathI, tyAre kevI rIte Apa kahI zake! ke sarvane pratyakSa nathI mATe adRSTa nathI e ApanI vAta mAnavA lAyaka nathI; kAraNake sarvajJe ne-meTA ceAgIzvarIne jyAre te pratyakSa che, tyAre sarvane apratyakSa che. e vAta elAya ja kevI rIte ? tenA viyAra karaze. mATe bIjo pakSa paNa tyAjya samajavA, have rahyo trIjo pakSa, tenA paNa vicAra karI dUra karavAmAM Ave che. ja pU. puNyanAM kAraNa izvarapUjA, sarva prANImAM dayA, satyanuM sevana vigere karavA chatAM paNa leAkA daridra jovAmAM Ave che. ane pApanu kAraNa 'sA, asatya, pitA, mAtA, mitra, putra vigere vizrvAsu upara draha karavA; AvuM kAya karanAra paNu 16 Jain Educationa International 243 For Personal and Private Use Only Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242 tavAkhyAna, chatra, cAmarAdi lakSaNathI yukta rAjyazrIne bhegavatA daSTigocara thAya che. tyAre Apa ja batAve ke, dayA, dAna, satya vigere puNyanuM kAraNa che, ane hiMsA, asatya vigere pApanuM kAraNa che e niyama kayAM rahyo ? mATe adaSTa mAnavAnI zI jarUra che? 1 . u0 IzvarapUjA, ahiMsA, satya vigere pALavA chatAM paNa , je daridra jovAmAM Ave che, tenuM kAraNa bhavAntaramAM karela puNyAnubadhi pApanuM phala samajavuM ane hiMsA, asatya vigerene sevanAra rAjyazrIne anubhava kare che, tenuM kAraNa pApAnubalpi puNya samajavuM. tathA A bhavamAM je dAna, pUjA vigere kAryo karyo, tenuM phaLa kAlAntare jarUra maLavAnuM; mATe keI jAtanI anupatti che ja nahi. ATaluM kahyA bAda prasaMgopAtta puNya-pApanA viSayamAM caubhaMgI darzAvavAmAM Ave che. 1 puNyAnubandhi puNya, 2 puNyAnubadhi pApa, 3 pApAnubadhi puNya, 4 pApAnubalpi pApa. tene artha paNa saMkSepathI samajAvavAmAM Ave che. bhavAntaranA je puNyathI sukha bhogavatAM dharma tarapha IcchA svAbhAvika rIte rahyA kare, puNyanAM kAryo paNa thayA kare ane jIvanamAM pavitrapaNuM paNa barAbara rahyA kare, evA puNyane puNyAnubadhi puNya kahevAmAM Ave che. A puNya AkhI jIMdagImAM sukha ApavAnI sAthe jIvanane pavitra banAvavAmAM paNa sahAcaka che ane bhavAntarane mATe paNa puNyane utpanna karavAmAM sAdhAraNa kAraNarUpa che. mATe puNyanA sAdhanarUpa puNayane Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ janana. puNyAnubandhi puNya kahevAmAM Ave che. athavA janmAMtaramAM puNyanAM sAdhanene meLavI ApanAra puNyane puNyAnubandhi puNya kahevAmAM Ave che. 243 bhavAntaranA je pApathI duHkha bhogavatAM chatAM paNa jIva jIvanane malina na karatAM dhama sAdhana kAryomAM udyamI kharAkhara rahyA ja kare; tevA pApane puNyAnubandhi SApa kahevAmAM Ave che, AvuM pApa jIMdagImAM garIbAi vagere du:kha ApavA chatAM paNa jIvanane pApI banAvavAmAM nimittabhUta na heAvAthI bhavAntaramAM puNya-sapAdananu kAraNa banI jAya che. sArAMza bhavAntaramAM puNyanAM kAryo karavAmAM harakata na karanAra je pApa, te puNyAnundhi pApa kahevAya. bhavAntaramAM je. puNyathI sukha bhogavatAM pApanI vAsanAe vadhatI ja jAya ane jIva adhamanAM kAryo karyAM ja kare, tevA puNyane pApAnubandhi puNya kahevamAM Ave che. arthAt janmAMtaramAM pApa-sauMpAdana karI ApanAra puNyane pApAnubandhi puNya kahevAmAM Ave che. janmAMtaramAM ekaThAM karela je pApathI garIbAi vigere du:khe. bheAgavavAnI sAtha pApa karavAnI buddhi te vadhatI ja jAya, jIva adharmInAM kAryomAM khUba udyama kare; evA pApane pApAnu andhi pApa kahevAmAM Ave che.sArAMza-janmAntarane mATe pApanA pATalAne andhAvanAra je pApa te pApAnubandhi pApa jANuvu, Jain Educationa International have cAlatI vAta upara AvIe chIe. uparyukta adR ne laIne cA, satya vagere pALanArane dAra:paNAnI prApti For Personal and Private Use Only Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 tattvAkhyAna. ane hi'saka, asatyavAdI vigerene rAjyazrInI prApti thatI hAvAthI koipaNa prakAraneA virodha che ja nahiM, mATe AvI rIte vicArathI paNa aDhaSTa siddha thAya che. te pachI vicAra karatAM siddha thatuM nathI evA trIjo pakSa kevI rIte mAnI zakAya? have rahyA cethA pakSa, te paNa samajAvavAmAM Ave che. jyAre Agama tathA anumAna pramANu adRSTanA sAdhaka tarIke taiyAra che, tyAre sAdhaka kAi na rahevAthI adRSTa nathI ema kevI rIte kahI zakAya ? AgamamAM jaNAvyuM che ke-- jo tulasAhaNANaM phale viseso na so viNA he / kajjata o goyama ! ghaDo va heU ya se kammaM // 1 // --vizeSAvazyakasUtra. bhAvAtha bannenI pAse sAmagrI sarakhI hAvA chatAM ekane sArUM phaLa maLe che ane bIjAne nahi; te vAta kAraNa vinA banI zake ja nahi. jema ghaDAmAM kArya paNa hAvAthI daDa, cakra vigerene kAraNu tarIke mAnavAmAM Ave che. tema banne jaNAe kAryanA sAthe AraMbha karavA chatAM paNa ekane kharAkhara phaLa maLe che ane bIjAne nahi; tenuM kAraNa avazya mAnavuM joIe. ane je tenuM kAraNa che, tenuM nAma ja adRSTa samajavu.... tathA maH kutsya, anumaH pANya | Jain Educationa International -tattvArthasUtra chaThThA adhyAya. For Personal and Private Use Only Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. vigere AgamA paNa adRSTane mATe pokArIne kahe che. have anumAna paNa ApavAmAM Ave che kArya paNa hovAthI sarakhI sAmagrIvALA manuSyane phaLamAM je vizeSatA mAlUma paDe che, te sahetuka hAvI joie. ane je tenu kAraNa che, tenuM nAma ja adRSTa samajavuM. tathA nIcenA zloka paNa te vAtane Teko Ape che-- 245 tathA tulye'pi cArambhe sadupAye'pi yo nRNAm / phalabhedaH sa yukto na yuktyA hetvantaraM vinA // 92 // bhAvArtha spaSTa che. - zAstravA samucyuM. tasmAttadAtmano bhinnaM saccitraM cAtmayogi ca / adRSTamavagantavyaM tasya zaktyAdisAdhakam // 106 // pR. 57 bhAvArtha :--te kAraNa mATe sukhI, duHkhI, rAgI, zeAkI, raMka, rAjA, sabhAgI, nirmAgI vigere vicitrapaNa nu` kAraNa vicitra prakAranuM karma ja samajavuM, ane te paNu AtmArthI kathAcita sinna che. ane tenuM nAma ja adRSTa samajavuM, tathA parAbhimata zakita vigerenuM sAdhaka paNa te ja che. adRSTaM karma saMskAraH puNyApuNye zubhAzubhe / dhamAdhama tathA pAzaH paryAvastasya kIrtitAH // 107 // bhAvArtha :-vaizeSika leAkeA adRSTa kahe che, jainaleTa aSTa Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 // jtavAkhyo. tathA kama paNa kahe che, saugAta leke saMskAra kahe che, vedAnuyAyi leke puNavA puNya kahe che, gaNuka le ko zubhAzubha kahe che, sAMkhya leke dharmAdhama kahe che ane ziva loko pAza kahe che. A sarva adaSTanA paryAye jAgRvA. AvI rIte adaSTanAM sAdhake pramANe jyAre maLI Ave che, tyAre adaSTanuM sAdhaka kaI nahIM hovAthI adaSTa nathI, ema kahIne khasI javuM e keTalI badhI ajJAnatA samajavI !! pU. jema eka sthAnamAM pedA thaela beraDInA kAMTAmAM kuTilapaNuM, tIpaNuM ane phaLamAM geLAkAra paNuM vigere vizepatA jovAmAM Ave che. tathA jema eka ja taLAvamAM pedA thayela kamalemAM thApaNuM, saphedapaNuM, rAtA paNuM, zatapatrapaNuM, sahaatrapaNuM vigere jovAmAM Ave che, temAM jema adaSTanuM kAma nathI, tema jImAM paNa savabhAvathI ja vizeSa rahelI hovAthI temAM paNa adaSTanI zI jarUra che? te samajAvaze. uuparyukta zaMkA bilakula nimUla samajavI, kAraNa ke boraDImAM lAgelA kAMTAmAM ane kamalAmAM paNa jIva paNuM hevAthI te duSTAnta ApIne svAbhAvika bheda kadApi siddha thavAne nahi, temAM paNa je vizeSatA je mAM Ave che, te paNa aNane ja A mArI che. mATe te daSTAnDa A ThekANe nakAmuM ja samajavuM. pU jema AkAzanI aMdara aneka prakAranAM vicitra raMgavALa vAdaLAM jovAmAM Ave che. temAM jevI rIte adaSTa kAma nathI AvatuM, kintu svabhAvathI vicitratA manAya che, tema Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. 247 ka rajA, ra'ka vigeremAM paNa svabhAvathI vicitratA mAnavAthI yAre kArya siddha thAya che; tyAre aDhaSTa mAnavAnI zI jarUra che ? u. temAM paNa jagatanA aDhaSTanA vazathI vicitrapaNu svIkAravAmAM Ave che, tyAre svabhAvanI vAta kyAM rahI ? te jaNAvazeA. ki ca jene laine jagatamAM vicitrapaNuM Apa mAnA che, te svabhAva zI cIja che? zuM nihaeNtukapaNAne Apa svabhAva kahe che ? athavA svAtmakahetupaNAne svabhAva kahA che cA vastudharmane svabhAva kar3A che ? agara vastu-vizeSane svabhAva kahA che ? A cAra praznane puchavAmAM Ave che. temAMthI prathama pakSa mAnavAmAM te nirantara jemAM jevA prakAranI sattA jovAmAM Ave che, temAM tevI sattA hamezAM hevI joie. arthAt je rAjasattAne bhegavate huMya te sadAne mATe rajA ja hovA joie. ane je raka heAya te huM methune mATe raMka ja huMAvA joie. kAraNa ke Apa te svabhAva sivAya bIjI kaMi paNa kAraNu mAnatA ja nathI. ane svabhAva tA pharI zakatA nathI. athavA kAI temAM kAraNa na hovAthI bilakula vicitratA ja na cAvI joie. je cIjanu ke IpaNa kAraNa na hoya, tenI sattA nirantara rahevI joie, kAM te te bilakula na hovI joie, mATe prathama pakSa ApanAthI mAnI zakAya tema che ja nahi. have o! khIjo pakSa, temAM paNa peAte ja peAtAnI utpattimAM hetu che. evA arthe thavAne! ane temAM te akarU' kADhatAM uMTa pesavAnuM, kemake jyAre putra pAte ja pAtAnA utpattimAM kAraNa che, tyAre mAtA-pitAnA sa yogane zA mATe Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248 tavAkhyAna, -~-~~~~putpattimAM kAraNa tarIke mAnavA joIe? mATe A pakSa te bilakula anAdaraNIya che. - trIjo pakSa mAnavAmAM vastudharmarUpa je svabhAva te zuM dazya che ke adazya ? temAM dazya pakSa te pratyakSathI bAdhita che. kAraNa ke jyAre AtmA vigere padArtho ja adazya che, tyAre tene dharma dazya che ema belAya ja kevI rIte mATe dazya te mAnI zakAya tema che ja nahi. ane adazya mAnavAmAM te nirNaya the ja azakya che. kadAca anumAna dvArA nirNaya karavAmAM Ave to te ja anumAna dvArA adaSTa kema siddha na tha ya mATe te paNa anAdaraNIya che. have kahe ce pakSa, vastuvizeSanuM nAma ja svabhAva che. te paNa zuM bhUtathI tyAre che athavA bhU svarUpa ja che ? temAM prathama pakSamAM te bhUtathI jyAre svabhAva zu mUrNa che ke amUrta che ? A be praznane avakAza jarUra rahe che. temAM paNa bhUtathI tyAre svabhAva mUrtarUpa che, e te amane sarvathA iSTa chekemake ame paNa adaSTane bhUtathI nyAruM ane mUvarUpa mAnIe chIe. mATe te te bAdhaka che ja nahi. ane bhUlathI vArA svabhAva amUrta che e vAta te vayAputra samAna hovAthI anAdara che, kAraNa ke jema mUrta AkAzamAM anugraha ane upaghAtano abhAva che; tema mUtta bhUtavya rita savabhAvamAM paNa adugraha tathA upa paNa sa bhava na hovAthI te mAnavA lAyaka che ja nahi. ane bhUsvarUpa svabhAva mAnavAmAM te narendrapaNuM daridrapaNuM, roga-zekIpaNuM vigere vizapaNane bhajanAra sAthe utpanna thayelA yugala sahedara Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. 246 bhAInA utpAda samAna jANavuM. kevaLa nAmamAM ja bhinnatA rahevAnI. tene jovAthI A5 bhUtasvabhAvane kAraNa kahevA mAge che ane ame tenI vicitratAmAM adaNane kAraNa tarIke mAnIe chIe. bIjI te kAMi paNa bhinnatA che ja nahi. khAlI nAmamAM ja phera rahyo. mATe A pakSa paNa amane bAdhakara che ja nahi. prakArAntarathI karmanI siddhi. kamane nahiM mAnanAra cArvAka leka tathA vedAnitake taraphathI je kahevAmAM Ave che, te samajAvIne pachI tenuM nirAkaraNa paNa karavAmAM Avaze. pU0 dharmadharma vigere jyAre AkAza-puSpasamAna che, tyAre tene phaLabhUta svarga-narakanI te vAta ja zI karavI ? uM jyAre sukha-duHkhanA kAraNarUpa dhamadharma nathI, tyAre tene utpAda ja kevI rIte thaI zake? ane e vAta te pratyakSa viruddha che. kAraNa ke manuSyapaNuM darekamAM sarakhuM che, te paNa keTalAka svAmipaNuM dhAraNa kare che ane keTalAka sevake che. keTalAka lakSAvadhi anubene pAlana karavAmAM samartha che ane keTalAka pitAnA naDa karavAmAM paNa azakta hoya che. keTalAka devatAnI mA pha nirantara aneka prakAranA bhego bhegave che ane keTalAka nakInI mAphaka atyanta bhayaMkara duHkhene bhagave che. AthI jANavuM joIe ke A prakArane sukha-duHkhane atu bhava puNya pApa sivAya hoI zake ja nahi te vAtane anumAna paNa Teko Ape che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250 tattvAkhyAna. vRkSanA aMkuronI mAphaka kAya paNu hovAthI sukha-duHkhanuM paNa kAraNa avazya heAvu joie. ane je tenu kAraNa che tenuM nAma ja adRSTa arthAt puNya-pApa samajavu, pRSTha aneka prakAranAM uttama svAdiSTa anna, mALAe, candana, sundararUpavALI strIo vigere sukhanuM kAraNa che ane sa", viSa, kaTaka vigere cIjo duHkhanuM kAraNa che. ma vI dekhItI vastuA ja jyAre sukha-duHkhane sapAdana karI Ape che; tyAre puNya-pAparUpa adezane mAnavAnI bIjI zI jarUra rahI ? u. anna, mAlA, candana vigere bheLanI sAmagrIe bannene sarakhI hovA chatAM paNa ekane te dvArA matyanta du.kha thAya che, ane bIjAne tethI dhaNu sukha thAya che; tenu zuM kAraNa ? te jaNAvaze. tathA banne jaNAe sAthe dudhapAka vigere cIjonAM bhejana karavA chatAM ekane ajINu, ulaTI, jhADA vigere thavAthI ahu ja duHkha utpanna thayu, ane bIjAne tene paripAka thava thI manamAM ghaNA pramAda thaye jyAre AvI rIte phaLamAM vizeSatA jovAmAM Ave che, tyAre tenuM kANuM bhavasya mAnavuM joie ane je tenuM kAraNa che, tenuM nAma ja puNya-pApa sama javuM. athavA kAraNanA anumAnathI kAryanuM anumAna karavAmAM Ave che. khetI vigere kriyAnI mAphaka kAraNapaNu' hAva thI dAna, zIla, tapasyA, tyA vigere zubha kriyAnuM ane hiM'sA, asaya vigere azubha kriyAnuM phaLa hovuM joie ane je tenu phaLa che, tuM nAma ja adRSTa samajavuM. pU. jema khetI-vADI vigere kriyAnuM phaLa dauM.... cAkha, Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. juvAra, maga vigere annanI prApti jovAmAM AvatI hAvAthI tenuM phaLa adRSTa mAnavAmAM AvatuM nathI. tema dAna vigere kriyAnuM phaLa lekamAM kIti phelAvI ijajata-mAkharU sArI thavI vi, ane hiMsAnu phaLa nindA-apakIti vagere mAnavAthI jyAre kAma cAlI zake che;tA zA mATe adRSTanI kalpanA karavI joIe? ka'ca leka paNa prAyaH pratyakSa phaLavALI kRSi-- vANijya vigere kriyAmAM ja jyAre pravRtti kare che, tyAre daSTa phUlavALI dAna vigere kriyAmAM pravRtti kayA buddhizALI karI zake ? mATe adRSTa na mAnavu' joie. u. dRSTa phaLavALI kRSi, vANijaya vigere kriyAmAM ghaNA lAkA pravRtti kare che. ane adraSTa phaLavALI dAna vigere kriyAmAM tA ghaNA ja thoDA yAre pravRtti karatA dRSTigacara thAya che; tyAre samajavu' joie ke kRSi, hiMsA vagere kriyA e dRSTa phUlavALI che. tepaNa tenuM adRSTa pAparUpa phaLa paNa che. ane ema jo nahAya teA anantakALa sudhI tevA jIve bicArA zA mATe rakhaDe che ? mATe tevI kRSi, hiMsA vagere kriyAthI adRSTa mULarUpa kriyAnAM poTalAM khAMdhIne anantakALa sa'sAracakramAM ananta jIvA paribhramaNa karyA ja kare che. 251 jo kadAca kRSi-hiMsA vigere azubha kriyAnuM adRSTa pAparUpa phaLa na mAnavAmAM Ave; te tevI kriyAne karanAra maryAM pachI tatkAla vinA prayatne muktimAM ja javA joIe; kAraNake sa'sAra-paribhramaNanu kAraNa pAparUpa phUla tA teone che ja nahi. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para tattvAkhyAna. te zA mATe muktimAM na jAya ? ane ema thavAthI te! sasAra paNa pApazUnya thai javAnA tathA kAipaNu duHkhI jIva jagamAM maLavAnA ja nahi, tathA dAna vigere zubha kriyAne karanAra ane tenA zubha phaLane bhagavanAra ja sasAramAM I-gocara thavA joIe. paraMtu ema tA bilakula jovAmAM AvatuM nathI ja; du:khI jIvA ghaNA jovAmAM Ave che, tyAre sukhI te ghaNA ja thoDA dRSTigocara thAya che; ethI jANavu joIe ke kRSi, vANi jya vigere kriyAe dRSTa phaLanI mAphaka adRSTa pAparUpa phaLavALI paNa che ane dAna vigere kriyAe sukhasAdhana puNyarUpa phaLane pedA karanArI che. tathA duHkhI ghaNA jovAmAM Ave che, mATe azubha karmavALA ghaNA heAva joie. ane sukhI ceDA jovAmA Ave che, mATe zubha kriyA karanAra gheDA hovA joie; AnuM nAma ja kAraNathI kAryanumAna samajavuM, karmamAM mRrtapaNAnI siddhi. jema AhAra vagerenA sabandha thayA bAda sukhane anubhava ya che, mATe AhAra jema sU che tema A ThekANe paNa jene sakhaMdha thayA bAda AtmAne sukhane anubhava thAya che, te vastu paNa mUtta lAvI joIe, ane tenuM nAma ja mA~ samajavuM, tathA je amRtta' hAya, tenA sabandha thayA bAda paNa sukha thatuM nathI. jema AkAzane sabandha thavA chatA paNa sukha upajatu nathI, mATe amUTM cIja sukhta kAraNa nathI, tema atra paNa karmane je amUtta mAnavAmAM Ave 2 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. 253 te tenAthI sukha-duHkhane anubhava bilakula tha na joIe. mATe karma amUrta nathI. - tathA jene saMbandha thavAthI duHkhane anubhava thAya che, jema sarpanuM DasavuM, agnithI baLavuM, viSapAna vigere cIne khanA kAraNarUpe heI karIne mUrta jovAmAM Ave che, tema atra paNa tevA kharAba karmanA anubhavathI dukhane anubhava thAya che, mATe jarUra tene mUrNa mAnavuM joIe. tathA jevI rIte je mATI cIkAzavALI hoya ane tenAthI banela ghaDe jema ghaNe ja majabUta ane mUrta hoya che, tema mithyAtva, avirati, kaSAya, ega vigere majabUta karmanA hetu bhUta vastuo dvArA karmamAM paNa majabUtI AvatI hovAthI te paNa mUd hevuM joIe. tathA dudhamAM jema pariNAmIpaNuM hovAthI mUrNapaNuM jovAmAM Ave che, tema karmamAM paNa pariNAmIpaNuM ane AtmAthI karthacit nyArApaNuM hovAthI te paNa mUrta che ema mAnavuM joIe. ' pU. jyAre karma mUrta che, tyAre AtmAnI sAthe zuM kathaMcita tene saMgasaMbandha che. athavA kathaMcit tAdAosaMbandha che? A be prIne puchavAmAM Ave che. ujema mUrta ghaTane amUrta AkAzanI sAthe saMga saMbandha mAnavAmAM Ave che, tema atra paNa jIva ane kamane saMyogasaMbadha samaje. tathA aMgulirUpa dravyane AkaMcana vigere kiyAnI sAthe jema kathaMcita tAdAmya-saMbadha Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 tasvAkhyAna, che; tema atra paNa kathaMcit tAdAmya-saMbadha mAnavAmAM amane lagAra paNa aDacaNa nathI. tathA je bAhya sthala zarIra jIvanI sAthe saMbandhavALuM ubhuM rahe che, sarvatra hAlavuM, cAlavuM, suvuM, besavuM vigere kriyA karatuM sahune pratyakSa mUrtarUpe jovAmAM Ave che. tema lAvAntara jatAM jIvana sAthe saMbandhavALuM, ane karmanA samUhurUpa je kAmaNa zarIra te paNa mUrta jarUra mAnavuM joIe. kiMca jemAM dharmAdharma nimitta che ane jene jIvanI sAthe saMbandha che; evA Ape mAnela bAhya zarIra saMbaMdhamAM prazna puchavAmAM Ave che, ke Ape mAnela je dhamadhame te mUrta che ke amUrta ? A be prakane karavAmAM Ave che. temAM je mUrta che, ema mAnavAmAM Ave te te be mUrtane AtmAnI sAthe Apa kevI rIte saMbandha mAne che te Apa jaNAvaze ane jevI rIte Apaleka te be mUtane saMbadha amUrta AtmAnI sAthe mAnIne nirvAha karavA cAhe che, te saMbaMdha amane paNa ISTa hovAthI amAre te vizeSa parizrama karavAnI kaMI jarUra nathI. tenA bacAvanI khAtara kadAca ema kahevAmAM Ave ke dhamadharma amUrta che. te pachI tene bAhya mUtta sthUla zarIranI sAthe saMbandha kevI rIte thaI zake? ane sthala zarIra tenuM kArya hevAthI jyAre kArya mUrti che, tyAre tenuM kAraNa amUrta che ema manAya ja kevI rIte ? kica sthala zarIranI sAthe tene saMbandha paNa jarUra mAnave ja paDaze; kAraNa ke saMbandha sivAya temAM sArI narasI keIpaNa ceSTA thaI zakavAnI ja nahi. mATe Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. jevI rIte Apa amRtta dharmodhanA sUtta sthUla zarIranI sAthe sabandha mAnA che; tevI rIte amAre paNa sa'banyane kaivala nirvoDa karavAmAM aDacaNa jevuM nathI. pU. mUtta kamathI amRtta jIvamAM huM, zeka, viSAda vigere kAryo kevI rIte thai zakavAnAM ? jema amUtta AkAzamAM candananA lepathI harSa ane zastra vigerenA sabandhathI zeka thatA nathI tema atra paNa meM kA~thI AtmAmAM ha, zeka vigere kaMipaNa thavAnuM nahi; mATe kane amUtta mAnavAM joie. 255 uTa mRtta madirApAna, dhattarapAna, viSapAna vagerethI vijJAna, dhRti, smRti dana, cAritra vagere jIvanA mU dharmanA upaghAta thatA darekane dRSTigocara thAya che. tathA dudhanu pAna,zarkarA, dhRtapUrNa sararavatIcUrNa brahmI ASadhi vigere dvArA tenA anugraha thatA jovAmAM Ave che. ane e vAtane Apa paNa jevI rIte mAnAche,tema mUtta kathA amUrta AtmAnA dharmo nA anugraDu tathA upaghAta thavAmAM kaipaNa aDacaNu nathI..kaca AtmA paNa sarvathA amUrto che; ema ame bilakula mAnatA nathI. kAraNake agni ane leADhAnA gALAnI mAphaka, dudha ane pANInI mArka anAdikAlIna karmonA saMbadhathI sabaddha thayela AtmA paNa tenAthI kathaMcit ananya hAvAthI mUtta che. mATe mUttanA mUttanI sAthe saMbandha thavAmAM have kaheA,kAi jAtanI aDacaNu che kharI? arthAt bilakula nahi. mATe aSTarUpa kama paNa pADga lika che. te paNa pravAha-para'parAnI apekSAe anAdi che ane vyaktinI apekSAe kathaMcit sAdi che. enu vizeSa vivecana Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 taravAkhyAna, divyapradIpamAM kareluM hovAthI atra te vAtanuM pharIthI piSTapeSaNa karavAmAM AvatuM nathI. A tamAma kathanathI e siddha thayuM ke caitanyasvarUpa, pariNAmI, zubhAzubha karmane kartA ane tenA phaLane sAkSAt joktA, deha parimANa, dareka zarIramAM ja che ane digalika adaSTavALo AtmA jainadarzanamAM mAnavAmAM AvyuM che. je AvA lakSaNavALe hoya te ja vAstavika rIte AtmA samaje. te sivAyanAM tamAma lakSaNavALe AtmA asatyaprAya saMmaja. te AtmAnA be bheda che. karmanA saMbaMdhathI saMbaddha thayelA saMsArI AtmAo ane tenA saMbadhathI - hita thaI zuddha-nimala thaelA mAvasthAnA AtmAo. temAM paNa saMsArI AtmAonA be bheda che. eka sthAvara nAmakarmanA udayamAM vartanAra sthAvara AtmAo, ane bIjA trasanAmakarmanA udayamAM vartanAra traNa AtmAe. temAM thA varanA pAMca bheda che. pRthvIkAyika, aprakAyika, tejasukAyika, vAyukAyika ane vanaspatikAyika A pAMce ekendriyavALA hoya che. temAM vAyukAyika ane tejasakAyikane gatitrasa tarIke gaNavAmAM AvyA che. trasanA be bheda che. eka gatitrasa ane bIjA labdhivasa. temAM gatigrasanA bhede te jaNAvavAmAM AvyA. have labdhivasanA bhede gaNAvavAmAM Ave che. dvIndriyavALA kRmi, jaLa vigere, trIndriyavALA kIDA, mAMkaNa, makaDA, kAnakhajurA vigere, caturindriyavALA mAkhI, macchara, DAMsa, bhamarA, bhamarIo vigere. pAMca indriyavALAnA be bheda che. eka saMjJA ane bIjA asaMjJIje mananazaktivALA hoya te saMjJA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ janadarzana. 257 kahevAya. ane jene mana na hoya, te asaMjJA kahevAtha. temAM saMgninA cAra bheda che. devatA, tiryaMca, nArakI ane manuSya, temAM darekanA avAntara bhede ghaNA che. atra te nAma mAtra tarIke gaNavavAmAM Avela che. ekendrimAM jIvanI siddhi dravyapradIpamAM karelI hovAthI atra pharIthI karavAmAM AvatI nathI. hIndriya vigeremAM te chava spaSTa mAluma paDate. hovAthI temAM kaMipaNa prayAsanI jarUra che ja nahi. pUrvokta jIvanA saMbaMdhamAM vizeSa jANavAnI icchAvALAe AcArAMgasUtra, pannavaNasUtra, jIvAbhigamasUtra, vizeSAvazyakasUtra, tatvArthavRtti vigere grantha avalekavA. temAM ghaNuM vistArathI vivecana hovAthI atra te mAtra digdarzana karAvavAmAM Avela che. tathA karmanuM vivecana paNa karmagrantha, karmaprakRti, paMcasaMha, tatvArthavRtti, lekaprakAza, zAstravArtAsamuccaya, vizeSAvazyakasUtra vigeremAM ghaNuM ja vistArathI kareluM hovAthI atra mAtra digadarzana samajavuM. vizeSa jIjJAsAvALAe te grantha joI satyanuM saMzodhana karI levuM. kica jainadarzana sivAya bIjA keIpaNa darzanamAM karma saMbandhi vizeSa vistArathI vivecana jevAmAM AvatuM nathI, te paNa khAsa sUcavavAmAM Ave che. svarga-narakanuM vivecana. pote karela utkRSTa pA5nA phala bhogavavAnuM sthAna, te naraka jANavuM. ane utkRSTa puNyanA phalane lagAvavAnuM sthAna, te svarga samajavuM. 17 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 258 tavAkhyAna. pU. A lekamAM je atyanta dukhI manuSya tathA tiya hAya, tene ja nArakI samajavA ane je manuSya atyanta sukhI heya, tene deva tarIke jANavA. jyAre AvI rIte puNya-pApanA phalarUpa svarga-narakanI upapatti thaI zake che, te pachI atIndriya svarga tathA naraka mAnavAnI zI jarUra che? te samajAvaze. u0 uparyukta kathana sahRdayagamya nathI, te jaNAvavAmAM Ave che. A lekamAM utkRSTa pApanA phaLane bhegavanAra jI paNa sarva prakAre duHkhI che, ema te kadApi kahI zakAya ja nahi. kAraNake sukhane ApanAra suMdara pavana, suMdara sUryane prakAza, tathA keIne dayALu mahAtmAone samAgama thavAthI dukhanuM dUra thavuM vigere keTalAMka svataMtra sukhanAM kAraNe jyAre maLI Ave che, tyAre A lokamAM vasatA atyanta dukhI jIvane nArakI tarIke kevI rIte kahI zakAya ? tathA utkRSTa puNyanA phaLarUpa rAjyazrIne bhegavanAra cha sarvathA sukhI che, ema te kadApi kahI zakAya ja nahi. kemake jyAre atyanta malina evA madirAnA ghaDA jevuM durgandhi, je sAtadhAtuvALuM zarIra, te dvArA nirantara vahetI je azuci, tathA keI vakhate regone prabhAva thavAthI pedA thatuM je duHkha, tathA jarAva sthAmAM iDhiye zithila thavAthI viSaya-vAchAmAM khalana thavAthI pedA thatuM je dukha, tema ja zaka-samAcAra sAMbhaLavAthI pedA thatuM duHkha, tathA rAjyane, strI, putra vigerene parAbhava thavAthI pedA thatuM je dukha vigere aneka prakAranAM duHkhe jyAre majUda che tyAre sarva prakAre sukhI kahI manuSyane devatA tarIke Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. mAnavA e keTalI badhI ajJAnatA samajavI ? mATe uparyuM ta duHkhathI paNa atyanta vadhAre pApanA phaLarUpa duHkha bhogavavAnuM je sthAna hoya, jyAM kAIpaNa prakAranI svataMtratA na hoya, tathA kSetravedanA, parasparanI vedanA, paramAdhAmIjanya vedanA hAya, jyAM sUryanA prakAza, sukhada vAyu vigere paNa bilakula na hAya, rAta-divasa sapUrNa jIndagI duHkhamaya ja DAya; evA sthAna- vizeSane naraka kahevAmAM AAve che. bAkI khIje ThekANe te duHkhI jIvAne nArakInI upamA samajavI, vAstavika nArakI nahi, ane jyAM kaiTala atyanta puNyanAM phaLa bhogavavAnAM hAya, sAtadhAtumaya zarIra na hoya, rAgeAnA prAdurbhAva paNa na hoya, AkhI jIndagI yuvAvasthAmAM ja gALavAnI hAya, vRddhAvasthA jyAM hoya ja nahi, icchita kArya karavAnuM hoya, aneka prakAranA manAbhISTa bhegA bhAgavavAnu hoya; evA prakAranA suMdara sthAnavizeSane svarga kahevAmAM Ave che. temAM rahelA ane tevA bhAgavizeSanA adhikArI jIvizeSane deva kahevAmAM Ave che; ane sukhI manuSyamAM tA mAtra tenI upamA ja samajavI, vAstavika deva te nathI. 252 pU. jyAre devatA vidyamAna che ane svecchAcArI paNa che, tA zA mATe atra AvatA nathI ? u. atyanta rUpavALI ane sAMya zALI evI kAminImAM Asakta thaelA tathA ramya pradezamAM rahelA purUSanI mAphka viSayamAM AsatapaNu* hAvAthI tathA divyapremanuM sakra Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 260 tattvAkhyAna, maNa hevAthI, tathA manuSyalekamAM atyanta durgandhipaNuM hovAthI jema anabhimata sthAnamAM niHsaMga yatio jatA nathI, tema devatAo paNa atra AvatA nathI. tathA jema pite tyAga karela maDadA pAse atyanta durgandhipaNuM hevAthI manuSya jatA nathI, tema manuSyanI durgadhane sahana na karI zakanAra devatAo paNa manuSyalakamAM AvatA nathI. kevaLa paramAtmAnA kalyANakamAM pitAnuM kartavya hevAthI atra Ave che. te sivAya paNa prAce bIjA keTalAka kAraNothI atri Ave che, te paNa jaNAvavAmAM Ave che. temAM Indra vigere devatAo pitAnI bhaktithI Ave che, keTalAka temanA anurodhathI Ave che, keTalAka pitAnA saMzayane dUra karavA Ave che, bIjA keTalAka devatAo pUrvabhavanA putra tathA mitra vigerene anugraha karavA yA anu. rAgathI pratibaMdha karavA Ave che, keTalAka deve mahAna savavALA sAdhu-mahAtmAonA tapaguNathI AkarSAIne Ave che, keTalAka pUrvabhavanA vairI manuSyane pIDA ApavA Ave che, keTalAka kutUhaLathI kIDA karavA Ave che. ane keTalAka deve sAdhuonI tapazcaryA vigerenI parIkSA mATe Ave che. A sivAya AvavAnuM kAraNa prAyaH jovAmAM AvatuM nathI. AvAM kAraNe sivAya manuSyalakamAM devatA AvI zakatA nathI. anumAnathI paNa devatAone siddha karavAmAM Ave che. grahe jene lAgyA hoya, evA purUSanuM zarIra manuSya jIva sivAya ke adazya vyaktinA saMgavALuM devuM joIe, ane je adazya vyaktine temAM saMga che, tenuM nAma ja graha, pizAca vigere deve samajavA. nathI. e yukitanA che, tenuM ane Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jena. 261 athavA ghaDAnI mAphaka vyutpattivALuM tathA zuddhapaNuM hovAthI devapada paNa sArthaka samajavuM. je dIvyati prakAzayati te deva kahevAya arthAt prakAzamaya jenuM zarIra hoya, te deva samaja. A te vyutpattine artha samaja. ane samAsa taddhitathI rahitapaNuM te temAM zuddhatA samajavI. pUdazyamAna manuSyavizeSane deva kahevAthI sarva prakAranI upapatti jyAre thaI zake che. tyAre atIndriya devavizeSanI kalpanA zA mATe karavI joIe ? kiMca zuM tamAma manuSyane deva tarIke mAne che tenA uttaramAM guNasaMpanna maharSione ane dvisaMpanna cakravarti vigerene deva tarIke mAnavA. AthI devapadanI sArthakatA jyAre barAbara thaI zake che tyAre adaSTa devavizeSane mAnavAnI zI jarUra che ? u. mukhya vastu vAstavika rIte jyAre prasiddha hoya, te ja tene bIjAmAM upacAra thaI zake. jemAM mukhya siMha prasiddha hovAthI tejasvi ane zUravIra kumAramAM siMhanI upamA ApI zakAya che. tevI rIte atra mukhya devavizeSa jyAM sudhI prasiddha na hoya, tyAM sudhI bhegI tathA cakravartI rAjA vigeremAM devanI upamA kevI rIte ApI zakAya? mATe mukhyarUpe devatA che, tema mAnavAnI khAsa jarUra che. tathA bIjI cuktithI paNa devane siddha karavAmAM Ave che. jeTalAM ghara che, te tamAmamAM koIne koI rahenAra have joIe, te sivAya te banAvavAmAM AvI zake ja nahiM, jema dharma pALe banAvela sthAna Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 262 tattvAkhyAna. . vizeSa tema jatiSavimAna paNa temAM rahenArI vyaktithI Azrita hevuM joIe, AlayapaNuM hevAthI dharma pALanA AlayanI mAphaka, ane je te vimAna bhegavanAra che, tenuM nAma ja deva samajavuM. A anumAnathI paNa devatA che, tema jarUra mAnavuM joIe. tathA pUrvokata yutithI nArakI paNa che, tema jarUra mAnavuM joIe. te sivAya utkRSTa puNya-pApanuM phaLa kadApi siddha thavAnuM ja nahi. sArAMza-utkRSTa pApanA phaLane bhegavanAra nArakIne jI hoya che. ane jaghanya tathA madhyama pApanA phaLane bhegavanAra manuSyo tathA tiryace hoya che. tevI rIte utkRSTa puNyanA phaLane bhogavanAra prAce vaimAnika vigerenA devatAo hoya che. ane jaghanya madhyama puNyanA phaLane bhegavanAra prAce manuSya tathA tiryaMce hoya che. A khAsa dhyAnamAM rAkhavuM. inidrAnuM nirUpaNa. Indriyone avalaMbana karanArUM je nirmANa nAmakarma 1 ga ra nAka, gati-jAti nAmakarma vigere kamane uMsI yela je te niI vizeSa labdhi, tene Indriya kaDanAM mAve che. athavA ramAtmAne oLakhavAmAM je sivizeSa hoya, te indriya kahevAya. bhAvArtha-jyAre AtmA pita karela mana vazathI devendra vigeremAM tathA manuSya-tiryaMca vigeremAM iSTa naSTane anubhava kare che, tyAre indra zabdathI karma samajavuM. ane tenA udayadvArA utpanna thayela, Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jenadarzana. 263 . .. . AtmAne varatune paricaya karavAmAM kAraNarUpa je zaktivizeSa, tene Indriya kahevAmAM Ave che. manamAM IndriyapaNAnuM nirAkaraNa pU0 karmathI malina thaela tathA sahAya vagarane AtmA pitAnI meLe padArthanA vicAramAM asamartha hevAthI, mana tene sahAya ApanAra che. ane te paNa karmathI bane che. mATe jema cakSu vigerene Indriya tarIke mAne che, tema manane paNa Indriya tarIke jarUra mAnavuM joIe. u0 uparyukata kathana yuktiviruddha hevAthI AdaraNIya nathI. kemake jevI rIte cakSu vigere niyamita dezamAM rahela che. tevI rIte mana raheluM na hovAthI tene indriya tarIke mAnavAmAM AvatuM nathI. kAraNa ke mananuM sthAna te aniyamita che, mATe mana Indriya nathI. kiMca cakSu vigerene rUpAdi viSayaka je upaga pariNAma che, tenI pahelAM ja manane vyApAra che arthAt indriyonA rUpAdiviSayaka upayoga pariNAmanI pahelAM ja manane manana karavAne vyApAra zarU thAya che. kemake zukalarUpa vigere rUpane jevAnI IcchAvALe manuSya prathama mananarUpa vicAra kare che, ke AvA prakAranA rUpane jevuM che. A vicAra IdrinA vyApAranI pahelAM ja thAya che. ane jyAre te te viSayaka manane vyApAra thaI jAya che. tyAra bAda tenI sahAyatA dvArA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 264 tattvAkhyAna. indrice peAtAnA viSayamAM vyApAra karavA mAMDe che. AthI e siddha thayuM ke indriyAnA vyApAramAM manane vyApAra kAraNabhUta che. jyAre eka bIjAnA vyApAramAM kArya-kAraNabhAvanA vyavahAra che, tyAre tene indriya tarIke gaNAya ja kevI rIte ? tenA khAsa vicAra karaze; mATe mana indriyarUpa nathI. . pU. vAg khelavAnI kriyAmAM nimitta che, hAtha levAsUkavAnI kriyAmAM nimitta che, upastha sabhagAgni kriyAmAM nimitta che, guTTA malanA tyAgamAM nimitta che ane paga cAlavAnI kriyAmAM nimitta che. te pachI AvI rIte kriyAmAM nimittabhata vAk tiMgene indriya tarIke kema kahI na zakAya ? Rne ema thavAthI te indriyo pAMca che; e vAta havAmAM uDI javAnI. u me te upacegamAM athavA vastune paricaya karavAmAM je nimitta hoya, tene indriya kahIe chIe; parantu kriyAmAM ttine indriya tarIke gata nathI. ema jo jIvAmAM Ave te tamAma aMgopAMga, mastaka vigere paNa koIne kAi kriyAmAM nimitta heAvAthI tenI paNa indriyAmAM gaNanA kema na thaI zake ? ane Ama thavAthI te indricenI sakhyA nA niyama Apa leAkeAne paNa bilakula rahevAnA nahi. mATe upayAgamAM je sAdhana hAya, tene indriyA tarIke gaNavI; khIjAne bilakula nahi. uparyukta lakSaNavALI indriyAnA pAMca bhe mAnavAmAM AvyA che. sparzana, rasana, ghrANu, cakSu ane zrAtra. A pAMce paNa dravya tathA bhAvarUpathI e prakAranI che. temAM drancendri Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. - - - - - - yanA be bheda che. nitIndriya ane upakaraNendriya. te bannene lakSaNa dvArA samajAvavAmAM Ave che. nirmANa ane aMgopAMga nAmakarma jemAM nimitta che, tathA karma vizeSathI saMskArane pAmela je kAna vigerenA AkArarUpa zarIranA pradeze, tene nivRtIndriya kahevAmAM Ave che. tenA paNa be bheda che. eka bAhyA ane bIjI Abhyantara. A ThekANe nivRttipadathI vizeSa racanA samajavI. traNa prakAranA aMgulamAMthI utsadha maMgulanA asaMkhyAtamAM bhAga jeTalA pramANavALA je vizuddha gAtmAnA pradeze, teonuM je niyamita cakSu vigere indriyenA sthAnamAM avasthita vartana, tene Abhyantara nivRtti kahevAmAM Ave che. sArAMza IndriyanI andaranI racanAne Abhyantara racanA kahevAmAM Ave che. tathA te ja AtmapradezanI andara IndriyenA vyavahArane bhajanAra tathA vardhakInI mAphaka kAma karanAra je pugalavipAkI nirmANanAmakarma, teNe banAvela je niyamita saMsthAnavALA kAna vigerenA Avize; tene bAhya nirvatti kahevAmAM Ave che. arthAta bahAranI racanAne bAhya nivRtti kahevAmAM Ave che. ane te baMne prakAranI racanAne je dvArA upakAra thAya, paraMtu upaghAta na pahe; tene upakaraNa Indriya kahevAmAM Ave che. sArAMza zukla kRSNa maMDalane Abhyatara upakaraNa samajavuM, ane AMkhanI pAMpaNa vigerene bAhya upakaraNa samajavuM. A banne bhede dravyaktinA samajAvavAmAM AvyA have bhAvendriyenA bheda samajAvavAmAM Ave che- Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 266 tattvAkhyAna. bhAvendriyanA be bheda che. lampIndriya ane upayeAgendriya, je nimittane laIne AtmA dravyendriya banAvavAnA vyApAra kare che, tevA jJAnAvaraNa karyAMnA kSayeApazavizeSane labdhiindriya kahevAmAM Ave che. tathA indriya viSayaka jJAnane rAkanArAM je kame+, tenA jevA prakAranA kSApazama thayeA heAya; tenA anusAre te te viSayaka jJAnane karavA mATe AtmAne je vyApAravizeSa, tene upayegendriya kahevAmAM Ave che. pU. upayoga jyAre indriyAnuM phUla che, tyAre tene indriya tarIke kevI rIte kahI zakAya ? 60 jema ghaTAkArathI pariNata vijJAnane ghaTa kahevAmAM Ave che, tema indriyA jemAM nimitta che; evA upayegane paNa indriya kahevAmAM Ave che, arthAt kArya mAM kAraNanA upacAra mAnIne tene paNa indriya kahevAmAM kai khAdha nathI, kaca indriyazabdanA artha paNa mukhyatAthI upayogamAM vatate hAvAthI tene Indriya kahevAmAM paNa aDacaNa nathI. sArAMza Indranu je li*ga te indriya kahevAya, indrazabda pete AtmAne medhaka che, kA jhuke paramaizcaya paNa temAM rahelu hAvAthI tenu* liMga upayoga sivAya bIjI kayu hei zake ? mATe upacegane indriya karevamAM pheipaNa jAtanI dveSApatti che ja nahi, uparyuMkata spazana vigere zabdomAM anaT pratyaya karaNa sAdhanamAM AvelA hevAthI temAM parAdhInatA sUcavI Ape che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. 267 tathA svAtaMtryanI paNa vivakSA thaI zakatI hevAthI kattamAM paNa bahulanA adhikArane laIne pratyaya AvI zake che, te paNa samajAvavAmAM Ave che. - je vaDe AtmA sparzaviSayaka jJAna saMpAdana kare, te sparzana, je vaDe rasaviSayaka jJAna meLave te rasana. evI rIte sarvatra jANavuM. ane jyAre svataMtrapaNAnI vivakSA karavAmAM Ave, tyAre karNomAM pratyaya samaja. jema mArI AMkha pite sArI rIte joI zake che. prANa sudhI zake che, kAna sAMbhaLe che, AvI rIte vivakSAnA vazathI game temAM pratyaya kare, temAM kaMI paNa aDacaNa nathI. paraMtu uddeza sacavAya tevI rIte kArya karavAmAM barAbara khyAla rAkhavo. AkhA zarIramAM vyApine rahelI hovAthI tamAma IndriyenI andara sparzana indriyane prathama sthAna ApavAmAM Avela che. tamAma saMsAri jIne te te jarUra hoya che. tyArabAda anukama jaNAvavAnI khAtara rasanA Indriya vigerene batAvavAmAM AvI che. kAraNake ekendriya jIne kevaLa sparzanendriya ja hoya che. driya jIne sparzana ane rasanA (jIbha) e be Indriya hoya che. tathA trIndriya chAne sparzana-rasana-prANa A traNa Indriya hoya che. tathA caturindriya jIne sparzana, rasana, vraNa ane cakSu A cAra Indriyo hoya che. ane bahu upakArI paNuM hovAthI zretrane antima sthAna ApavAmAM Avela che. kemake che.tranA balane Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 laIne upadeza sAMbhaLI jIvA peAtAnA hitAhitamAM pravRttinivRtti karatA hAvAthI zretra ghaNuMja upakArI che. tattvAkhyAna. pUra rasanA paNa khelavAmAM ghaNI upakAra karanArI che, mATe tene paNa antima sthAna kema ApavAmAM na olyu' ? u. prathama zrotra dvArA upadeza vigerene gur pAse zravaNa karyo pachI tathA te dvArA uttama jJAna saMpAdana karyAM pachI vaktA upadeza devA tatpara thAya che; mATe rasanA karatAM vendriya ghaNI upakArI che. gAlI AlavAmAM upakAraka tarIke rasanAne mAnavAmAM Ave, te utsUtra bhASaNadvArA graMthanA anartha karavAthI ananta saMsAracakramAM paribhramaNanAM duHkhenu kAraNa thaI bhaDavAthI temAM ghaNuA khAkAranuM kAraNuM ghaNuM rahe che, mATe upakAra te zrAtramAM ja vizeSa rahela che. kriMca upadeza paNa je Atmane hitakarAya te ja gratuNu karavA. tevA prakA ranA upadeza devAmAM paNa prathama gurU pAse hitApadeza sAMbhaLI uttamatAna sadhAdana karavAnI AvazyaktA che, mATe Atra upakArI che, e khAsa khyAlamAM rAkhavu', pUrva sutra jJa thaze (drayadvArA upadeza sAMbhaLIne bIjAne upadeza ApatA taiyAra thAya che, ema te bilakula che ja nahi; kintu sakala ghAtikanA kSaya thavAthI kevaLajJAna saMpAdana karI tamAma leAkAleAkanA sAkSAtkAra karyAM bAda prathama rasanAdvArA upadeza devA ja zarU kare che. teA pachI zrAtranI upakAritA kayAM rahI ? mATe kaheA ke rasanA ja ghaNI upakArI che, zrAtra nathI, Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. 264 u. atra Indriyone adhikAra hovAthI jene Indriye dvArA hitAhitanI prApti saMpUNa thAya che, tevA atIndriya jJAnathI rahita chadmastha jInI apekSAe tamAma Indriye karatAM zrotra ghaNuM upakAraka che. te jaNAvavAnI khAtara zrotrane antima sthAna ApavAmAM Avela che. mane-nirUpaNa. mananA be bheda che. eka dravyamana ane bIjuM bhAvamana. te banenuM lakSaNa dvArA svarUpa samajAvavAmAM Ave che. manaHparyApti nAmakarmanI udayAvasthAmAM jIve grahaNa karela che manana karavA lAyaka pudgalavargaNa dravya, teone mane rUpe pariNAvavAnI je zaktivizeSa, tene dravyamana kahevAmAM Ave che. ane mane rUpe pariNata thaela je mane vargamudra, tene anusAra padArthaviSayaka vicAra karavAne je AtmAne vyApAra, tene bhAvamana kahevAmAM Ave che. sArAMza-jJAnAvaraNa, varyAntarAya vigerenA kSapazamathI pedA thaele AtmAne padArthaviSayaka manana karavAne je vyApAra, tenuM nAma bhAvamana samajavuM. tathA jJAnAvaraNa ane vIryAntarAyanA kSapazamanI prAptimAM je nimitta che. ane guNadoSanI vicAraNA, smaraNa, praNidhAna vigere kAryo karavA mATe AtmAne je vyApAra thAya che, temAM anugrAhaka evAM mane rUpathI pariNata thaelAM je pudagala, tenuM nAma dravyamana samajavuM. te bemAM dravyamana te Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 270 tattvAkhyAna. pudgalarUpa hovAthI jaDa che. ane bhAvamana upayogarUpa che. ane te mana AtmAthI kathAcit bhinna paNa che ane abhinna paNa che, indriyAnI mAphka jevI rIte jJAnAvaraNIyakama, vIryoMntarAya karma vigerenA kSayApazamanI apekSA rAkhanAra AtmAnA indriyarUpe pariNAma thavAthI indriyAthI AtmA jema katha'cit abhinna che, tathA indriyAnI nivRtti thayA bAda paNa AtmAnu avasthAna rahetuM hAvAthI te apekSAe AtmAthI indriyA kathacita bhinna che; tevI rIte jJAnAvaraNIya karmo vigerenA kSayApazamanI apekSA rAkhanAra AtmAnA mananarUpa piraNAma thatA heAvAthI mana paNa AtmAthI katha'cit abhinna che. tathA maneAvaNA dravyarUpa dravyamananI nivRtti thayA bAda paNa AtmAnI sthiti te kharAkhara kAyama rahetI hAvAthI te apekSAe te tenAthI katha'cit bhinna paNa che, e khAsa khyAlamAM rAkhavu.. pU. manane aNurUpa, sarvathA nitya tathA zIghragAmI mAnavAthI sapUrNa vAtanI upapatti jyAre thAya che, tyAre uparyukta svarUpa mAnavAnI zI jarUra che ? u. e vAta yuktinikala haiAvAthI anAdaraNIya che. te khAsa samajAvavAmAM Ave che. ApanA mata pramANe paramANurUpa je manate AtmA ane indriyAnI sAthe joDAine ja potAnuM kArya karavA udyamazIla Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. 271 - - thAya che. AvI mAnyatAmAM vicArane avakAza rahele hevAthI jaNAvavAmAM Ave che ke, Apa AtmA ane IndriyenI sAthe manane saMpUrNa rUpathI saMbadha mAne che ? athavA tenA eka dezathI ? A be prazna puchavAmAM Ave che. temAM prathama pakSa mAnavAmAM te paramANusvarUpa atyanta sUkSama manane eka kAlamAM enI sAthe saMbandha kadApi thavAne nahi. tenA uttaramAM ema jaNAvavAmAM Ave ke eka dezathI AtmAnI sAthe manane saMbandha che, ane tethI bIjA dezathI indriyanI sAthe manane saMbandha che. te pachI eka kAlamAM benI sAthe saMbandha thavAmAM atyAre zI aDacaNa che? A kathana paNa ghaNuM asaMbaddha pralAparUpa hovAthI upekSaNIya che. jyAre mana pate ja paramANurUpa che, tyAre tenA vibhAga kevI rIte thaI zake? ke amuka bhAga AtmAnI sAthe joDAya che, . ane amuka bhAga IndriyanI sAthe joDAya che. mATe A vAta manAya ja kevI rIte ? tene vicAra karaze. pUra jevI rIte AtmA pote ja mananI sAthe pitAnA saMpUrNa rUpathI joDAya che, tevI rIte Indra paNa mananI sAthe saMbaddha thAya che. te pachI eka kAlamAM benI sAthe saMbandha thavAmAM zI aDacaNa che? u0 ema thavAthI te manamAM aNuparimANapaNuM hevAthI AtmAmAM paramANu jeTaluM parimANa AvavAnuM-athata AtmA paramANu jeTale atyanta sUkSma thaI javAne kemake tamo saMpUrNa Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #479 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 272 tattvAkhyAna. rUpathI tenI sAthe joDAyelA kaDA che. tathA ApatA tene vyApaka mAnA che etAvatA AtmAmAM vibhupaNuM hovAthI manamAM paNa vyApakapaNuM AvavAnuM; kAraNa ke jyAre AtmAnI sAthe saMpUrNa rUpathI te saMbaddha che, tyAre temAM jyAM sudhI vyApakapaNu na hoya tyAM sudhI tenI sAthe sapUrNa rUpathI sabandha thAya che ema manAya ja kevI rIte ? ane Apa tA manane paramANurUpa mAne che, mATe tema kevI rIte mAnI zakAya ? tenA vicAra karaze. have rahyo bIjo pakSa, temAM paNa eka dezathI AtmA mananI sAthe joDAya che. evI rIte mAnavAmAM paNa AtmAmAM sapradezapaNu Avatu' hAvAthI Apane temAM ghaNI vipattio bhAgavavI paDe tema che; kAraNa ke je pradezamAM mana sahita indriyeAnA sabandha ye, temAM ja jJAna, sukha, duHkha vigere pedA thavAthI khIjA pradezeA teA jJAna, sukha AdithI rahita thavAnA. ane tema thavAthI te pradeze jyAre jJAnAdithI rahita thAya, tyAre temAM AtmAnu lakSaNa na ghaTavAthI teTalA bhAgamAM te AtmAnA ja abhAva thavAnA, ane jyAre AtmA nathI, tyAre vyApakapaNu hAya ja kayAMthI ? kica indriyeAnI sAthe paNa mananA jo sapUrNa rUpathI sabandha mAnavAmAM Ave, te manamAM aNupaNuM hAvAthI indriyamAM paNu aNuparimANupaNuM AvavAnuM; mATe te paNa ApanAthI manAya tema nathI. pU. eka dezathI indriyA mananI sAthe joDAtI hAvAthI uparyukta doSane bilakula avakAza nathI. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #480 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. 273 u. A kathana paNa ThIka nathI. kAraNa ke tema mAnavAthI te manamAM paNa vibhAga siddha thatuM hovAthI azupaNuM te AkAzamAM uDI javAnuM; mATe mananI sAthe AtmA tathA Indriene keIpaNa rIte saMbandha siddha thavAne ja nahi. kiMca guNaguNImAM sarvathA bhinnatA tathA nityapaNuM hevAthI mananI andara saMga-vibhAgarUpa pariNAma ja jyAre nathI; tyAre AtmA tathA indrionI sAthe manane saMbadha te thAya ja kayAMthI? tene paNa sAthe vicAra karaze. ema hovA chatAM paNa manamAM je saMga-vibhAgarUpa pariNAma mAnavAmAM Ave te ApanuM manamAM mAneluM nityapaNuM havAmAM uDI javAnuM. tathA manamAM paNa acetanapaNuM hovAthI manane amuka indriyonI sAthe joDAvuM, bIjAnI sAthe nahi evuM jJAnavizeSa paNa na hovAthI AtmA ane IndriyanI sAthe niyamita saMbandha ja thavAne nahi. mATe mana AzurUpa che, tathA sarvathA nitya che, e vAta bIlakula mAnavA lAyaka nathI, kintu manane pUrvokta svarUpavALuM mAnavuM te ja sarvottama che. pU. jaladI cAlatuM hovAthI mana aNusvarUpa che, te paNa saMpUrNanA grahaNamAM nimitta thAya che, mATe kaMI paNa deSa che ja nahi. u. acetana evA manane buddhipUrvaka vyApAra thavAno ja nahi. tathA amukanI sAthe joDAvuM, amukanI sAthe nahi, ema paNa kadApi banavAnuM nahi. 16 Jain Educationa International vI For Personal and Private Use Only Page #481 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 274 tattvAkhyAna. kica adRSTanA vazathI jaladI grahaNa karI zake che, te kathana paN ThIka nathI. kemake jyAre aSTa pAte ja apAGgalika hAvAthI ApanA mata pramANe akriya che. tyAre te bIjAnI kriyAmAM kAraNurUpa kevI rIte thai zake? je svayaMnapu saka hoya, te putranI utpattimAM jema kAraNarUpa thatA nathI, tema adRSTa paNa niSkriya hAvAthI bIjAnI kriyAmAM kArarUpa kadApi thai zakAtuM nahi. mATe taiyAyika leAkAe mAnela paramANurUpa mana koipaNa rIte mAnavA lAyaka che ja nahi, mana na mAnanAranA abhiprAya. pU. mana nAmanA koipaNa padArtha che ja nahi. kintu vijJAnavizeSane ja mana kahevAmAM Ave che. Ave vijJAnavAdInA abhiprAya che. u. A kathana paNaThIka nathI. jyAre ApanA mata pramANe vata mAnakAlika vijJAna paNa mAA arthanA edha karAvavAmAM sama thatuM nathI. tyAre atItakALanA padArthanA medhanI tA vAta ja zI karavI? kAraNake vartImAnakAlika vijJAna pazu kSaNika hAvAthI pUrvottara vijJAnanA sabandhamAM utsAha vinAnuM che, tA pachI guNa-doSanI vicAraNAmAM tathA smaraNu vagerenA vyApAramAM te kevI rIte samatha thAya ? ane smaraNa paNa pUrvamAM anubhUta yadA thai zake, paraMtu ananubhUtanu' nahi. ane A vAta ApanA ekAMta kSaNikavAdamAM khIlakula adha ese tevI che ja nahi. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #482 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. pU. Alaya-vijJAnamAM evu sAmarthya che, ke pAte avasthita rahI karIne bIjAnA kAryamAM madadagAra thAya che. evu' tenu svarUpa che; mATe huve kahA zI aDacaNa AvavAnI ? ja uM. e samAdhAna paNa ThIka nathI. kAraNake eka AlayavijJAnane jo kAlAntarasthAyi mAnavAmAM Ave, te ApanA AkhA kSaNikavAda ja vIkharI javAnA ane tema thavAthI mahune abhiprAya ja lupta thavAnA; mATe vijJAnarUpa na mAnatAM pUrvokta varUpavALuM mAnavuM ThIka che. ki'ca amane te kaca'citta vijJAnarUpa mAnavAmAM paNa aDacaNa nathI, kemake bhAvamana tA amAre tyAM vicArazaktirUpa hAvAthI upayAgarUpa ja che, te pachI amAre zI aDacaNu che ? paraMtu Apa tevI rIte mAnI zakA tema nathI. 275 mana viSe sAMkhyanA abhiprAya. pU. sAMkhya loko kahe che, ke mana vailika nathI, kintu prakRtinA vikArarUpa che. mana paNa mahad ahaMkAra rUpathI piraNAmavALI prakRtinA vizeSa vikArarUpa che. u. upayu ta kathana paNa ThIka nathI. kAraNa ke jyAre prakRti acetana che, tyAre tene vikAra paNa acetana hovA joie. ane ema thavAthI te ghaDAmAM jema guNa-doSanA vicAranuM sAmarthya nathI; tema mana paNa jaDa hovAthI temAM paNa te kevI rIte AvI zake ? kica vicAra karavAmAM mana nimitta hAvAthI te Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #483 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 276 tattvAkhyAna. - - - vicArazaktinA kartA tarIke Apa puruSane mAne che? athavA prakRtine mAne che ? A be prakane puchavAmAM Ave che. temAM prathama pakSa mAnavAmAM te ApanA mata pramANe jyAre puruSamAM ja niNapaNuM che ane guNa-deSa vicAraNa te sAtvika rUpa che. ane tevI sAtvikatA te ApanA mata pramANe puruSamAM AkAzapuSya samAna che. tyAre tevI vicArazakitanA kartA tarIke purUSane manAya ja kevI rIte? ane Apa mAnatA paNa nathI mATe prathamapakSa anAdaraNIya hovAthI puruSamAM kartApaNuM asaMbhavita che. - have rahA bIje pakSa prakRti saMbandhi. temAM acetanapaNuM havAthI "acetana padArtha guNadoSanI vicAraNArUpa vijJAnane kartA che. evuM te kaI paNa rIte kahI zakAya tema che ja nahi. ema hovA chatAM paNa je mAnavAmAM Ave te bicArA ghaDAe ze aparAdha karyo? ane evI zI rAjAjJA che? ke acetanapaNuM sarakhuM hovA chatAM paNa manane vicAraNA, smRti vizeremAM kartA tarIke mAnavuM ane ghaDAne nahi. kiMca sattva, raja ane tame guNanI sAmyavasthArUpa prakRtithI maha-ahaMkAra vigere je pariNAmone AvirbhAva thAya che, te pariNAme prakRtithI jUdA che ke te rUpa che? A be praznane paNa temAM jarUra avakAza rahe che. temAM prathama pakSa mAnavAmAM ApanA mata pramANe kArya-kAraNamAM sarvathA ekayapaNuM hevAthI jyAre kArya jUduM siddha thayuM, tyAre Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #484 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. eyatA kayAM rahevAnI ? te paNa vicAraNIya che. ane tenA acAvanI khAtara sarvathA jUdo nathI evA khIjo pakSa mAnavAmAM Ave te kevaLa prakRti ja khAkI rahevAnI. mahata, ahaMkAra, tanmAtrA, ekAdaza indriyeA vigere tamAma pariNAme vadhyAputra samAna thavAnA ane tema thavAthI te jyAre mana pAte ja ka cIja nathI; tyArete saMbandhIvicAra paNa kevI rIte thai zake ? A kathanathI e siddha thayu` ke bIjAM darzanAmAM mananI upapatti jyAre kAI rIte thaI zakatI nathI. tyAre temAM vicArazaktinA sAmarthyanI te vAta ja zI karavI? mATe prathama khatAvela dravyabhAvarUpa mananA be prakAra mAnavAthI koI paNa jAtanI anupapatti che ja nahi, ane te ja sarvottama mArga che, mATe e vAta kharAkhara yAda rAkhavI. pAMca indriyA ane cha u'mana e chamAMthI cakSuindriya ane mana e e te vastunA dezamAM gayA sivAya paNa te vastunuM jJAna potAnA sthAnamAM rahIne karAvavAmAM samartha che. eTalA mATe te ene aprApyakAri mAnavAmAM Ave che. ane bAkInI cAra indriye vastune prApta karIne jJAna sapAdanamAM zaktimAna hAvAthI prApyakArI manAya che. cakSu ane manamAM prApyakAri sabadhi vicAra, 207 kSu ane mana jo vastunI sAthe sabaddha thaIne jJAna karAve che evuM mAnavAmAM Ave te agninA darzanamAM tathA cintanamAM paNa sparzananI mAphaka AMkhamAM tathA manamAM dAha thavAnA prasa`ga AvavAnA arthAt te khIlakula khaLI javAM joIe; tathA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #485 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 278 tattvAkhyAna. komaLa cIjane saMbandha thavAmAM anugraha ke joIe. ane ema te bIlakula thatuM nathI. mATe te baMne vastune prApta karyo sivAya grahaNa kare che. e vAta jarUra mAnavI joIe. pU jala, lIlI vanaspati vigerene jovAmAM AMkhamAM prasannatArUpa anugraha tathA madhyA samayamAM sUryane dekhavAthI jyAre upaghAta thate mAluma paDe che, tyAre tene aprAkArI kevI rIte mAnI zakAya? sArAMza samudra, taLAva, lIlI vanaspati, candramaMDaLa vigerene jovAthI prasannatArUpa anugraha ane sUrya, agninI javAlA vigere jevAthI jyAre upaghAta vigere daSTigocara thAya che, tyAre tene aprApyakAri kevI rIte mAnI zakAya? u. ame paNa ema kahevA nathI mAgatA ke keIpaNa vastunA saMbandhathI kadApi bIlakula anugraha tathA upaghAta thatuM ja nathI; kintu dAhaka tathA upaghAtaka rUpa sUryakiraNa, agni vigerene saMbandha thayA bAda cirakAla paryanta avalokana karanAranA netramAM sparzendriyane agni vigerenI sAthe saMbandha thayA bAda jema dAha vigere jevAmAM Ave che, tevI rIte jevAmAM AvatuM nathI. etAvatA ane tene aprApyakArI mAnIe chIe. pU0 niyamena cakSu aprApyakArI ja che e vAtamAM keIpaNa pramANa na hovAthI mAnavA lAyaka nathI. kica anugraha ane upaghAta sarvathA nahi thatA hovAthI cakSu aprApyakArI che. ema kahevuM paNa ThIka nathI. kAraNa ke Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #486 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. 279 anugraha ane upaghAta paNa thAya che. e vAta te Apa kene prathama samajAvI che, te pachI thatA nathI; ema kahIne khasI javuM e keTalI badhI ajJAnatA kahevAya? u0 tAtparya samajyA sivAyanI uparyukta zaMkA che, kemake pahelavahelAMja viSayanA nirNayakALamAM anugraha upaghAta thatA nathI ema amAruM mAnavuM che. viSayane nirNaya karyA bAda te cirakAla avelekana karanArane sUryakiraNanA tathA agninA saMbandhadvArA tathA candrakiraNe, ghI, lIlI vanaspati vigerenA saMbandhadvArA anugraha ane upaghAta thavAmAM kaMI paNa aDacaNa jevuM che ja nahi. kiMca viSayanA nirNayakALamAM paNa vastune prApta karIne cakSu pite viSayanuM jJAna karAve che evuM ja mAnavAmAM Ave te agni, viSa, samudra, kAMTA, talavAra, banduka vigere vastunA ni. yakAlamAM dAha, pheDa, DubavuM, AMkhamAM kAMTA vAgavA vigere aneka jAtanA upaghAte thavAnA prasaMga AvavAnA mATe cakSu tathA mana e banne vastune prApta karyA vinA pitAnA sthAnamAM rahIne ja grahaNa kare che evI mAnyatA ThIka che. anumAna paNa e vAtane Teko Ape che. mananI mAphaka anugraha tathA upaghAta karavApaNuM dekhavAmAM nahi AvatuM hovAthI AMkha viSayane prApta karyA vinA pitAnA dezamAM rahIne vastune paricaya karAve che. pU. sUryanAM kiraNanI mAphaka AMkhanAM kiraNe paNa Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #487 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 280 tavAkhyAna. AMkhathI bahAra nIkaLI vastunA dezamAM jaIne tene prakAza kare che. kemake temAM sUkSmapaNuM tathA taijasapaNuM hevAthI agninI sAthe saMbandha thavA chatAM paNa dAha vigere kaMIpaNa temAM thatuM nathI, mATe Apaja vicAre ke cakSune prApyakAri mAnavAmAM bIjI zI aDacaNa che? u"AMkhamAM kiraNe che e vAta pramANazunya hovAthI bIlakula mAnavA lAyaka nathI. tema chatAM je mAnavAmAM Ave te aneka prakAranI vipattio AvavAnI. jema manamAM kiraNe nathI, te paNa te vastune prApta karyA sivAya grahaNa kare che, tema AMkha, temAM kiraNe mAnyA sivAya paNa vastune prApta karyA vinA jyAre grahaNa kare che. tyAre AMkhamAM kiraNe mAnavAnI zI jarUra che? ane je pramANa vinA paNa mAnavAnI IcchA thatI hoya te nakha, dAMta, kapALa vigere sarvamAM kema na manAya? kiMca "su viSayane prApta karIne ja grahaNa kare che evuM mAnavAmAM Ave te AMkhamAM rahela aMjana, kALI kIkI, mala vigerenuM paNa pitAne pratyakSa thavuM joIe. kemake te te hamezAM pAse ja rahe che, chatAM pratyakSa te thatuM nathI, mATe prApyakArI pakSa anAdaraNIya che. pU. cakSu viSayane prApta karyA vinA paNa grahaNa kare che, ema je mAnavAmAM Ave te amukane ja grahaNa zA mATe kare che? aprApaNuM darekamAM sarakhuM hovAthI eka kAlamAM tamAmanuM jJAna kema na thAya? mATe kahe ke cakSu aprApyakArI nathI. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #488 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadana. u. jJAnAvaraNIyakrama, dazanAvaraNIyakrama, vIryAntarAyakrama vigere pratima dhaka hAvAthI je vastu viSayaka te karmonA kSaceApazama thayeA hAya te vastunu ja jJAna thAya, khIjAnuM nahi. mATe kahe amAre tyAM AvI sAqa vyavasthA mAda che; tyAre tamAma vastunA jJAnanI eka ja kALamAM Apatti kevI rIte AvI zake ? vastunA grahaNanI ceAgyatA sivAya vastunuM jJAna thatuM ja nathI; e khAsa hRdayamAM kAtarI rAkhavuM. kica dravyanA dravyanI sAthe sacoga mAnanAra Apa leAkeAnA matamAM ja jyAre tamAma vastunA saMceAga kharAkhara che; tyAre tamAma jJAna kema thatuM nathI ? mATe upayukta Apatti paNa Apane tyAM ja rahevAnI. sarala ane sarvottama mA e che ke tamAma vipattithI bacavAnI khAtara cakSu aprApyakAri che; ema mAnavu. aparaca mana paNa aprApyakAri che, tApaNa tamAma padAnA vicAramAM pravRtti karatuM nathI; kemake sathA nahiM* dekhelA tathA nahi sAMbhaLelA ane indriyAthI aprakAzita evA padArthamAM tenI pravRtti dekhAtI nathI. mATe jevI rIte mana aprApyakArI che, tevI rIte cakSu paNa aprApyakAri che. 281 pU. ghaNA loko kahe che ke amArU mana amuka ThekANe gayuM. jyAre AvA anubhava thAya che, tyAre manane aprApyakAri kevI rIte mAnI zakAya ? Jain Educationa International uM. AMkhanI mAphaka anugraha tathA upaghAta vigere na thatA hovAthI mana aprApyakAri che ema jarUra mAnavuM joIe. ema hovA chatAM paNa jo prApyakAra mAnavAmAM Ave te jala, For Personal and Private Use Only Page #489 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 282 tajyAkhyAna, caMdana vigerenA ciMtanamAM zaitya vigerene anubhavarUpa anugraha tathA agni, viSa, zA vigerenA ciMtanamAM upaghAta vigere jarUra thavuM joIe ane thatuM te nathI, mATe mana paNa jarUra aprAkAri che. kiMca mana viSaya-dezamAM jaIne vastune grahaNa kare che, te viSe praznane avakAza maLatuM hovAthI puchavAmAM Ave che ke mananA be bheda che eka dravyamana ane bIjuM bhAvamana, te bemAMthI kayuM mana bahAra jAya che temAM bhAvamana bahAra jAya che, evuM je mAnavAmAM Ave te vicArazakti-vijJAnarUpa bhAvamana te upagarUpa hovAthI jIvathI nyArUM che ja nahi. tathA bhAvamana rUpI jIva te zarIra mAtramAM vyApI hevAthI zarIrathI bahAra jaI zakatuM ja nathI. ema chatAM paNa zarIrathI bahAra jAya che ema mAnavAmAM Ave te AtmAne sarvagata mAnavAmAM ane tenAthI abhinna evA manane paNa sarvagata mAnavAmAM tamArA matamAM prApyakAripaNAne lIdhe tamAma padArthanuM jJAna eka kAlamAM thavAthI jagatanA tamAma jIve sarvajJa thavA joIe. kiMca AtmAne sarvagata mAnavAmAM aMguThe dAjhavAthI tenI vedanA jema mastaka vigeremAM thAya che tema sarvatra sarvane thavI joIe. tathA jUdA jUdA dezamAM rahela candana, mAlAo, aMganA vigerene saMbadha thavAthI nirantara viSayanA upabheganI prApti thavAthI sukha pedA thavAnuM ane agni, za, jaLa vigerene saMbandha paNa thatuM hovAthI dAjhavAnuM, cIrAvAnuM, DubavAnuM vigere aneka jAtinAM dukhe paNa nirantara bhegavavA paDaze. mATe zarIra hoya teTalA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #490 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. mAtramAM ja AtmA mAnavA joie, bIje ThekANe nahi. mATe bhAvamana zarIranyApi AtmAthI katha'cita abhinna hAvAthI AtmAnI mAphaka te paNa bahAra jatuM nathI. ema jarUra mAnavuM joIe. ane pattharanI mAphaka acetana hAvAthI dravyamana te vastunA nirNAya karI zake tema che ja nahi. te pachI te bicAr bahAra jaine paNa zu' karavAnuM ? mATe jyAre bemAMthI kAipaNa mana bahAra javA zaktimAna cheja nahi. tyAre temAM prApyakArInI udghASaNA karavI ja nakAmI che e vAta khAsa khyAlamAM rAkhavI. o ci je zarIra mAtramAM rahenArI cIjo hoya che, teonuM bahAra gamana kadApi jovAmAM Avatu nathI. jema zarIramAM rahela gArarUpa vigere; tema bhAvamana paNa zarIramAM rahelu hAvAthI tethI bahAra nIkaLe che e vAta koIpaNa buddhizALIne mAnavA lAyaka nathI. 283 pUruM AtmA sarvAMgata che, zarIranyApi nathI, amRtta hAvAthI AkAzanI mAphaka; mATe tene bahAra nIkLavAmAM koipaNa jAtanI aDacaNa nathI. u. jo AtmA AkAzanI mAphaka nyAyaka hAya tA jevI rIte AkAza bahAra kaiAI cIja che ja nahi, tema AtmAthI bahAra paNa kai cIja na hovAthI manane bahAra javAnI zI jarUra che ? ane jyAre kaipaNa jarUra che ja nahi teA pachI prApyakAri mAnavAnuM paNa zuM prayeAjana che ? kiMca AtmA sava gata nathI e vAta prathama jaNAvI che; te paNa anna prasaMgathI kaika jaNAvavAmAM Ave che-- Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #491 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - - - - - - - - - - 284 tavAkhyAna, --------------- AkAza jema vyApaka hovAthI temAM kartApaNuM mAnavAmAM AvatuM nathI, tema AtmAmAM paNa na mAnavuM joIe. tema ja AkAzanI mAphaka temAM amUrta paNuM hovAthI tApaNuM paNa na mAnavuM joIe. tathA saMsArI paNa nathI, duHkhI paNa nathI, sukhI paNa nathI tema mAnavuM paDe, mATe AtmAne sarvagata na mAnatAM zarIravyApI mAne te ja ucita che. pUra manamAM karaNapaNuM hovAthI pradIpa, maNi, sUryaprabhA vigerenI mAphaka bahAra nIkaLI viSayadezamAM jaIne vastune grahaNa kare che, tyAre vastunuM jJAna thAya che, mATe dravyamAna prAptakAri che. - u0 padArthane nirNaya karavAmAM dravyamana karaNa che. e vAta ame sArI rIte mAnIe chIe, paraMtu karaNanA be bheda che, eka aMtaHkaraNa ane bIjuM bAhyakaraNa. temAM AtmAne vastunuM jJAna karavAmAM dravyamana ataHkaraNa che. ane pradIpa vigere bAhya karaNe samajavA, temAM sparzanendriyanI mAphaka antaHkaraNapaNuM hevAthI zarIramAM raheluM je dravyamana tenA AlaMbanathI bhAvamana paNa zarIramAM rahIne ja vastune nirNaya karAve che. anumAna paNa te ja vAtane puSTi Ape che. dravyamanarUpI antakaraNa sparzanI mAphaka zarIrathI bahAra jatuM nathI. te pachI viSaya-dezamAM jaI vastune grahaNa kare tenI te vAta ja zI karavI ? mATe mana aprApyakAri che. ema jarUra mAnavuM. e vAtanuM vizeSa vivecana vizeSAvazyaka, ratnAkarAvatArikA, zAstravArtAsamuccaya vigere ghaNuM granthamAM Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #492 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. 285 kareluM che. mATe tene joI pitAnI jIjJAsA pUrNa karavI. atra te khAlI digdarzana karAvavAmAM AvyuM che. janmanuM nirUpaNa. janmanA traNa bheda che. saMmUrNima, garbha ane upapata. have A traNanuM svarUpa samajAvavAmAM Ave che- traNa lekamAMthI keIpaNa ThekANe pitApitAnI gyatA pramANe dArika vargaNa dvArA je zarIranA avayavene banAvavA; te saMmUrNima janma kahevAya. sArAMza-uddha, adhe ane tirjI ema traNe lekamAMthI kaI paNa ThekANe ekendriya vigere jIvanamAMthI jene je gatine udaya hoya tenA anusAre potapotAnI cegyatA pramANe kAmaNa zarIra dvArA dArika vargaNuone grahaNa karI zarIranA avaya je banAvavA tenuM nAma saMmUrNima janma jANo. athavA garbha ke upapAtanI sAmagrI vinA je janmane dhAraNa kare tene saMmUrijhama samajave. je ThekANe zuka tathA zoNitane ApasamAM ekameka thavAnuM hoya te garbha kahevAya. athavA mAtAe khAdhelA AhArane svAdhIna kare tene paNa garbha kahevAmAM Ave che. devatA tathA nArakInA jInuM utpattinuM je sthAna vizeSa tene upapAta kahevAmAM Ave che. A traNamAM kaMika vizeSatA paNa samajAvavAmAM Ave che. garbhaja jIvo tathA u5yAta chanI apekSAe saMmU Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #493 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 286 tavAkhyAna. , , , , , , , . . . . . .. . - - chima jIve cheDA AyuSyavALA hoya che ane te benAM kAraNe tathA kAryo apratyakSa che arthAta carmacakSuvALAne jevAmAM AvI zakatAM nathI. ane saMmUchimanuM kAraNa mAMsa, madirA, mATI, jaLa, malina cIjo vigere aneka che ane kArya paNa kI, keDAnA zarIra vigere sarvajana pratyakSa . tathA saMmUchima janmanI apekSAe garbhajanmamAM vizeSakAlanI paNa apekSA rahe che. ane baMnenI apekSAe paNa upapAtajanmavALA devatA, nArakie ghaNuM lAMbA AyuSyavALA hoya che. adhyavasAyanA bhedathI karmomAM bhinnatA ane tenA bhedathI janmamAM bheda jANave. kemake jevuM lokamAM kAraNa zubhakarma vigere sAmagrI heya athavA azubhakarma vigere sAmagrI hoya kArya paNa tene anusAre ja thAya che. emAM te keIne paNa vivAdanuM kAma che ja nahi. mATe janmamAM bheda paNa kAraNanA bhedathI samajavA. garbhajanmanA traNa bhedanuM nirUpaNuM. garbha janmanA traNa bheda che. jarAyuja, aMDaja ane pitaja. have traNenAM svarUpa samajAvavAmAM Ave che. jALanI mAphaka garbhanI cAre bAjue viMTAela ane mAMsa tathA rUdhira vigere jemAM viratRta rUpathI rahela hoya, tene jarAyu kahevAmAM Ave che. ane temAM je pedA thAya te jarAyuja kahevAya. manuSya, gAya, bheMsa, kutarAM, bilADAM vigere jarAyuja jANavAM. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #494 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. je ThekANe nakha tathA cAmaDInA jevu' kaThInapaNu grahaNu karavAmAM AvyuM hoya ane zukra-zeNitanI cAre bAju vi'TAela je ma'DalavizeSa hoya tenuM nAma aMDa samajavuM. temAM je utpanna thAya te jIvA aDaja kahevAya pakSio vigere. cAre bAjue viMTAela evA koipaNa AvaraNu sivAya sapUrNa avayavavALA tathA ceAnithI nIkaLI tarata ja potAnI kriyA karavAmAM sAmarthyayukta je hoya te peAtaja kahevAya. hAthI -vAgALa vigere. AvA pAtaja janmamAM nALaccheda karavAnuM hAtu nathI e te! jarAyujamAM hoya che. 287 have traNamAM keTalIka vizeSa vAta jaNAvavAmAM Ave che. vizeSa prakAranI bhASAo, aneka prakAranAM adhyayana vigere jevI rIte jarAyujamAM che, tevI rIte khIjA e janmamAM nathI. tathA tItha karo, cakravatie, vAsudeva, caramazarIrI, kevaLajJAnI, vigere mahAprabhAvaka vyaktie jevI rIte garbhaja jarAyujamAM saMbhave che; tevI rIte bIjA koipaNa janmamAM sabhaSatA nathI. mATe bIjA janmA karatAM garbhaja-jarAyuja janma uttamAttama che. aMDaja ane pAtajamAM kAI apekSAe aDaja zreSTha che, kemake keTalAka pApaTa, menA vigere manuSyanI mAphaka zuddha vAtacIta karavAmAM kuzaLa heAya che. upapAta janmanuM varNana. DhAMkelA gokhanI mAphaka nAraka jIvAnI utpattinA sthAnamAM rahelA gokhalAnA jevA niTomAM je utpanna thAya, Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #495 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 288 tavAkhyAna. te nAraka upapAta kahevAya. tevAM niSphaTe paNa aneka che. tathA divya vastranuM nAma devadUSya samajavuM, tethI DhAMkelI ane lethI bIchAelI evI devazayyAmAM je pedA thavuM te deveSapAta kahevAya. ane bAkInA tamAma jIvene saMmUcchima janma jANa, bIjo nahi. ATaluM prasaMgopAtta janma saMbaMdhi vivecana karyuM. vizeSa IcchAvALAe pannavaNAsUtra, lekaprakAza, tattvArthavRtti vigere graMthe joI levA. have janmanA prasaMgathI ninuM paNa kaMIka svarUpa samajAvavAmAM Ave che - ceninuM nirUpaNa. taijasa-kAzmaNa zarIravALA cha dArika vigere zarIrane egya pudagala vargaNoo grahaNa karavAne mATe je sthAnanuM avalaMbana kare, te sthAnavizeSanuM ni nAma samajavuM. tenA traNa bheda che. sacitta, acitta ane mizra. AtmAne cita rUpa je pariNAmavizeSa, te citta kahevAya, te sahita je hoya te sacitta ni samajavI. kIDAo vigerenI utpattinAM je sthAne sUkAM lAkaDAM vigere, te acitta ni kahevAya. ane ubhaya svabhAvavALIne mizra ni kahevAmAM Ave che. athavA zuka-zoNitarUpa pudgale je nirUpe pariNamelAM hoya te sacitta ni kahevAya, te sivAyanAM pagale acittani kahevAya ane te banenA samudAyanuM nAma mizrani kahevAya. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #496 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. 284 ceninA bIjA paNa traNa bheda samajAvavAmAM Ave che. saMvRta, vivRtta ane mizrayeAni. je jIvanuM utpattinuM sthAna ApaNAthI khIlakula jovAmAM AvI zake ja nahi, tevA sthAnavizeSane savRtayeAni kahevAmAM Ave che. tevI ceAni devatA ane nArikanA jIvAnI tathA nigeAda vigerenI jANavI, je jantunuM utpattisthAna ApaNAthI spaSTapaNe jovAmAM AAvI zake, tevA sthAnavizeSane vidyutaceAni kahevAmAM Ave che. jema kIDI, makADA, mAkaNa, mAkhI vigerenI. jenu' utpattisthAna bahArathI jovAmAM AvI zake ane andaranA bhAga aDhazya hAya arthAta tevAmAM na Ave, tevA sthAnavizeSanu mizrayeAni nAma samajavu'. AvI ceAni manuSya, gAya, bhe'sa, gheADA vigerenI samajavI. ceninA bIjA paNa traNa bhede samajAvavAmAM Ave che. zItayAni, uSNacaiAni ane miksceni. je jIvAnu` utpattisthAna zItapa vALuM hAya, te zItayeni kahevAya, jevu utpattisthAna uSNuspardhA vALuM hAya te uSNuyeAni ane jenu utpattisthAna ubhayasparzIvALuM hAya, te mizrayeAni jANavI. have bIjA paNa traNa bhe prasa`gavazathI jaNAvavAmAM Ave che. meennatA ceAni, vazIpatrA yAni ane 'khAvarto ceni. kAcabAnI pIThanI mAphaka je jIvAtu utpattisthAna ka'ika unnata heAya, tevA sthAnavizeSane rmAMnnatA ceAni kahevAya che. uttama jIvAnI utpattinuM sthAna AvA prakAranu hAya che. e sAthe joDhAyela va"zanA patrAnI mAphaka je jIvAnu utpattisthAna 19 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #497 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvAkhyAna. tevI AkRtivALuM hAya tenu nAma vazipatrA ceAni samajavuM. dareka sAdhAraNa manuSyanI mAtAnI yAni tevA prakAranI hAya che. je jIvAnu utpattisthAna zakhanI mAphaka Avata vALu hoya tenu' nAma za'khAvAM ceAni jANavuM. AvI ceni cakravatInI mukhya paTarANIne hoya che. 290 pra0 janma tathA ceAninA arthamAM kaipaNa bhinnatA na hAvAthI anene jIMdA mAnavAnI zI jarUra che ? u. AdhArarUpa sthAnanuM nAma saini ane AdheyarUpa sthAnanuM nAma janma samajavu. bhASA - sacitta vigere ceni jene Azraya che, evA prakAranA AtmA sa'mUmi vigere janma dvArA zarIra, AhAra, indriya vigere ceAgya pudgalene grahaNa kare che. mATe yAni AdhAra che ane janma Apeya rUpa che. pra. tamAma jIvenI eka ja ceAni mAnavAthI jyAre kAma cAlI zake tema che, tyAre bhinna bhinna ceni mAnavAnI zI jarUra che ? "> u. uparyukta kathana ThIka nathI. kemake zubhAzubha vigere pariNAme dareka AtmAne jUdA jUdA hoya che. ane tethI pedA thaela kanyA paNa vicitra prakAranA hoya che. ane te dvArA aneka prakAranAM sukha, duHkha vigerenA anubhavanA kAraNarUpa je ceAnisthAnA te paNa avazya jUdAM judAM mAnavAM joie. have kayA jIvane kayI ceni hoya te paNa batAvavAmAM Ave che Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #498 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jenadarzana, 291 upapAtasthAnamAM rahela vikriya pudgala vargaNAne samudAya acitta hevAthI deva ane nArakInI acittani jANavI. tema bIjA kIDA-maMkaDA vigerenI paNa acitta kASTa vigere ni jANavI. ane jIvatA jIvanA zarIramAM utpanna thatA kRmi vigerenuM utpattisthAna te sacitta ceni samajavI. garbhaja cha mizranivALA jANavA, keTalAka tene sAcatta nivALA paNa kahe che. devatAne zISNu ni hoya che. nArakImAM keTalAkane zItani hoya che ane keTalAkane uNani hoya che. ane keTalAkanuM evuM paNa kahevuM che ke devatA ane nArakI zIte ghaNu nivALA hoya che. apakayika vigere jIvone zItaye ni hoya che. agnikAya vigere jene upani hoya che. ane gabha jene mini hoya che. devatA, nArakI ane nigada vigerene saMvRta ni jANavI, vikalendriya vigerene vivRta ni samajavI ane bIjAone mizrayeni jANavI. tathA zAstramAM corAzI lAkha ninA bhedo paNa batAvavAmAM AvyA che. te paNa jenAM rUpa, rasa, gandha ane paze sarakhAM hoya tenI eka ni evI vivekSAthI samajavA. ATalI ni saMbandhI vAta prasaMgathI samajAvyA bAda have bAhAranuM svarUpa samajAvavAmAM Ave che- - AhAranuM nirUpaNa je nimitta dvArA AhAra vigerene gya vargadravyane grahaNa karavAnI ane tene te rUpathI pariNamAvavAnI zakita utpanna thAya tene paryApti kahevAmAM Ave che, tenA cha bheda che- Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #499 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 282 tApakhyAna, najara AhAraparyApti, zarIraparyApti, Indriya paryAti, bhASA-paryApti, zvAsocchavAsAyapti ane mana:paryApti. uparyuMkata cha paryAptimAMthI je jIvene jeTalI ghaTI zake, te anusAra aidArika zarIra vigerene cagya je pudgalene zahaNa karavAM, tenuM nAma AhAra samaja. tenA traNa bheda che, bAja AhAra, loma AhAra ane kavala AhAra taijasa kAmaNa dhagadvArA dArika zarIravigerene cagya pagalene grahaNa karavAM tenuM nAma eja AhAra jANa. sparzendriya dvArA je puDDagalene grahaNa karavAM te lema AhAra ane mukhamAM kavalanA prakSepadvArA pudgalene je saMbandha kara, te kAvalika AhAra jANa. AyuSyanuM nirUpaNa. eka bhavathI bIjA bhavamAM jatAM je karma niyamathI udayamAM Ave tenuM nAma AyuSyakarma samajavuM athavA jenA udayamAM te bhAvane cagya bAkInAM tamAma karma upabhegamAM Ave tenuM nAma paNa AyuSyakarma samajavuM. tenA be bheda che. eka sopakrama AyuSya ane bIju nirupakrama AyuSya. AgamamAM batAvela adhyavasAye, nimitta, AhAra, vedanA, gatapAta, zvAcchavAsa ane sparza A sAta je AyuSyanA kSayanAM kAraNe che, te dvArA bahAlamAM gavavA lAyaka AyuSyane je thoDA vakhatamAM gavavuM tenuM nAma sepakrama AyuSya jANavuM. athavA AyuSyama-kAlamAM jene hAra thaI zake evI rIte Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #500 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. 283 zithila bandhathI je AyuSya bAMdhavAmAM Avela hoya, tenuM nAma paNa sopakrama AyuSya samajavuM. jema bhInA kapaDAne pahoLA karI tApamAM mukavAthI jaladI sukAI jAya che athavA jema derInuM kokaDuM karI agnimAM nAkhavAthI jaladI baLI jAya che, tevI rIte ghaNA kALamAM bhegavavA lAyaka AyuSyanAM tamAma pugalene ceDA kAlamAM jaladI bhogavI levAM tenuM nAma sepakrama AyuSya samajavuM. tevA AyuSyane tuTavAnA sAta prakAre che. adhyavasAya, nimitta, AhAra, vedanA, gartApAta, zvAsocchavAsa ane sparza. - temAM adhyavasAyanA traNa bheda che. koI strI athavA purUSa , upara atyanta daSTirAga karavAthI paNa je AyuSya tuTe che, te rAgajanya adhyavasAye jANavA tathA atyanta saneha karavAthI je AyuSya tuTe che, te sahajanya adhyavasAye samajavA. tathA atyanta bhayathI je AyuSya tuTe che. te bhayajanya adhyavasAye jANavA tathA zastraprayAga, viSaprayoga, agnimAM patana, bhUgupAta, gaLe phAMse vigere nimittethI paNa AyuSya tuTatuM hovAthI nimitta paNa AyuSyane kSaya karavAmAM samartha che. tathA atyanta zeDo AhAra, atyanta dA AhAra, atyanta lukhe AhAra, atyata nigdha AhAra vigere Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #501 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 294 tavAkhyAna, - - AhAre jene je pratikUla hoya tene te nirantara maLavAthI paNuM AyuSya tuTI jAya che. zULa, kSaya vigere regathI vedanAthI paNa AyuSya tuTe che. ku, taLAva, moTI khAI, samudra vigeremAM DubI maravAthI paNa AyuSya tuTe che. ja 40 pramANathI adhika zvAsecchavAsa levAthI paNa AyuSya tuTe che. cakravartinI paTarANuM vigerene cirakAlIna sparza thavAthI paNa cakravarti sivAyanA manuSyanAM AyuSya tuTe che. A sAte AyuSyanA kSayanAM kAraNe sopakama AyuSyane teDavA mATe saphala samajavAM, nirupakramamAM te te nirupayegI samajavAM. AyuSyanA bandhakAlamAM jene hAra thaI zake ja nahi, evAM gADha nikAcitapaNe bAMdhavAmAM AvelAM je AyuSyanAM padUgale tene anukrame upabhoga kare tenuM nAma nirupakrama AyuSya samajavuM. jema derIne lAMbI karI cheDethI saLagAvavAthI dhIredhIre anukrame tamAma baLI jAya che. athavA bhInA kapaDAnI ghaDI pADI chAyAmAM sukavavAthI te dhIre dhIre anukrame sukAya che, tema atrapaNe je AyuSya anukrame ja bhagavAya, temAMthI bIjA keIpaNu dvArA bIlakula dvArA thaI zake ja nahi; tene nirupakrama AyuSya kahevAmAM Ave che. tIrthaka devatAo, nArakIo vigerene nirupakrama Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #502 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. 295 AyuSya hoya che, paraMtu bIjA ne te niyama nathI arthAta ane prakAranAM heI zake che. sArAMza-jenuM AyuSya zithila bandhavALuM hoya, tenuM tuTI zake ane bIjAnuM nahi. paraMtu tIrthakare, devatA, nArakI sivAyanA chamAM AyuSya bAMdhavAmAM niyama nathI ke amuka ja bAMdhe ane amuka nahi, jevA adhyavasAye heya, tevuM bAMdhI zake. te baMne prakAranA AyuSyanA cAra bheda che. devAyuSya, narakAyuSya, tiryaMcanuM AyuSya ane manuSyanuM AyuSya, sarAga saMyamanI pAlanA, dezavirati, akAmanija, bAlatapasyA, zIlavata vigerene pALanArA cha devatAnA AyuSyane bandha kare che. kRSNalezyA, anantAnubalpikaSAya, raudradhyAna, ghaNe AraMbha, atyaMta mamatvabhAva, mAravuM, kuTavuM, tADana, tarjana vigere dvArA bIjAne duHkha pedA karavuM, cerI, badamAsI, abhayabhakSaNa, apayapAna, agamyagamana vigere kAryo karanArA ja narakanA AyuSyane bandha kare che. cAritramohanA udayamAM hRdayanI ghaNuM kuTilatA, bIjAone ThagavAmAM tatparatA, hadayanuM mazInapaNuM, nIlakApatalezyA, azubha adhyavasAya vigere dvArA jI tiryaMcanA AyuSyane bAMdhe che. bhAvArtha-adhama dezanA, kuDAM tela, kuDAM mApa nIla kApata lezyAne pariNAma, Arta dhyAna, unmA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #503 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 296 tavAkhyAna, rganuM prarUpaNa, mArgane nAza, vasudhAzaji tulya keMdha vigerene AcaravAthI tiryaMcanA AyuSyane bAMdhe che. dhULanA DhagalAmAM rekhA karavAthI jema te ceDA samayamAM sApha thaI jAya che te kSaNika kaSAya, svabhAvamAM mRdutA, kyAtrAmAM udAsInatA, deva-gurunI pUjA karavAne svabhAva, atithisaMvi. bhAgapaNuM, kApata legyAne pariNAma, dharmadhyAna, theDe AraMbha, DuM mamatva vigerene karanAra jIva manuSyanA AyuSyane baMdha kare che. A cAre gatinA AyuSyanA bandhanAM kAraNe samajAvavAmAM AvyAM. have te AyuSya upara kaMIka vicAra karavAmAM Ave che- pra. je AyuSyane hAsa mAnavAmAM Ave te arthAta akAlamRtyu mAnavAmAM Ave, te bAMdhelAM kamIne pUrepUrI rIte nahi bhegavavAthI kRtane nAza thaye ane AyuSyanI vidyamAna dazAmAM maravAthI tathA agAunA mATe bIjuM bAMdheluM na hovAthI amRtane Agama thaye. mATe AyuSyakarma nakAmuM thaI javAnuM u0 kRtane nAza, tathA akRtane Agama e vigere deze amArAmAM che ja nahi, te paNa samajAvavAmAM Ave che. pUrve batAvela AyuSyanA kSayanAM kAraNe dvArA jeTaluM jaladI jogavavAnuM hoya teTaluM tamAma AyuSyanA pudgalene udayAvalikAmAM lAvIne tene saMpUrNa rIte bhegA karIne AtmA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #504 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. 297 nA pradezathI je parizATana karavuM athI jUdAM karI nAkhavAM tenuM nAma sepakrama samajavuM. jyAre AvA prakAranI sthiti che tyAre kahe AnI andara bAMdhelA AyuSyane bhegavyA vinA jyAre nAza thate ja nathI tyAre kRtane nAza kevI rIte kahI zakAya ? tema ja saMpUrNa AyuSya bheLavIne tathA bhavAntaranuM bIju AyuSya bAMdhIne ja jyAre bhavantara jAya che te pachI akRtano Agama paNa kevI rIte thavAne ? hA, eTalI vizeSatA che ke sepakrama AyuSyamAM dorInuM guMcaLuM vALI agnimAM nAkhavAthI jema jaladI baLI jAya che, tema atra paNa kSayakAraNe dvArA bAkInuM AyuSya zithila bandhavALuM hovAthI jaladI bhagavAya che. tathA jema derIne lAMbI karI cheDethI saLagAvavAthI anukrame baLe che tema gADha nikAcitapaNe banyathI AyuSya pudagala bAMdhelA hovAthI te anukrame bhagavAya che, mATe tene nirupakrama kahevAmAM Ave che. mATe kRtane nAza, akRtane Agama tathA AyuSyakarmanI niSphaLatA vigere kaI paNa doSane avakAza che ja nahi. A pramANe jIvane lagatI keTalIka bAbate prasaMgopAtta samajAvI jIvanirUpaNa samApta karavAmAM Ave che. jIva saMbanyi bIjI paNa ghaNI bInAo jANavA lAyaka che. te vizeSa jANavAnI IcchAvALAe vizeSAvazyaka, panavaNA, jIvAbhigamasUtra, tattvArthasUtra, lekaprakAza vigere grantha jemAM javAnI jIjJAsA pUrI karI levI. Iti . Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #505 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 288 tasvAkhyAna. ajIvatattva-nirUpaNa jemAM catanyane bIskula saMbandha nathI, te ajIva athavA acetana kahevAya che. ajIvanA be bhede che eka arUpI acetana ane bIjo rUpI acetana. temAM arUpI acetananA cAra bheda che. dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya, ane kAla. rUpI acetanane pudgala zabdathI vyavahAra karavAmAM Ave che. dharmAstikAya ane adhamastikAmAM rahela dhamadharma zabdathI puNya pApa na samajatAM A ThekANe te banne zabda padArthavizeSamAM rUDha che arthAt te bane zabdo A ThekANe pAribhASika samajavA. have tene vAcyArtha samajAvavAmAM Ave che--dharmAstikAyamAM traNa zabda che dharma, asti ane kAya. temAM asti je che, te sattAvAcI nathI, kintu pradezavAcI che ane kAyazabda samUhavAcI che, ane dharma je che, te lekavyApi, nirakSara avasthita, arUpI, tathA tamAma prakAranI gati kriyAmAM sAdhAraNa kAraNarUpa vizeSadravyane vAcaka che. ane astikAyathI pradezasamudAya arthAt asaMkhyAta pradezavALuM te dravya che ema samajavuM. - sArAMza-jene kaI paNa kAle sarvathA vinAza thate ja nathI, tathA keIpaNa kAlamAM gamanamAM sAdhAraNa kAraNarUpa je svabhAva, tene paNa abhAva kaI rIte nathI ane te amUrta hoI karIne paNa gati pariNAmathI pariNata thayela jIva pudgalenI gatimAM kAraNarUpa che. jema gatirUpathI pariNata thayela maccha vigere jaLajatuone cAlavAnI zakti che, tepaNa cAla Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #506 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. 288 . ' vAmAM jevI rIte jalanI apekSA hevAthI, jala sAdhAraNa kAraNa che, tema avibhAga asaMkhya pradezavALuM dharmAstikAya dravya paNa apekSita sAdhAraNa kAraNarUpa che. jema ghaTamAM mATI pariNAmI (upAdAna) kAraNarUpa che, daMDa vigere nimitte kAraNe che ane kuMbhAra nirvatakarUpe katAM kAraNa che, apekSitakAraNamAM ane nimittakAraNamAM mAtra : eTalI ja vizeSatA che, ke jemAM svAbhAvikI ane pragajanya A banne kriyAo hoya, te nimittakAraNa kahevAya ane jemAM kevala svAbhAvika ja kiyA hoya te ApekSita kAraNa samajavuM. prakRtimAM jIva pudgalenI gatimAM teone gatipasi NAma upAdAna kAraNa che arthAt pariNAmI kAraNa che, jIva pudgale pite te pariNAmanA kartA hovAthI nirvaka kAraNa che ane dharmAstikAya apekSita kAraNa che ane raste vigere nimitta kAraNa che. evI rIte lokavyApi, amUrta, nitya avasthita adharmAstikAya paNa pAntha lekane sthira tAmAM chAyAnI mAphaka sthitirUpathI pariNata thayela chava yugalanI sthiratAmAM ApekSita kAraNarUpa che. sthiti parirU NAma temAM upAdAnakAraNa che, jIva-pudgale temAM nirvataka kAraNarUpa che ane raste vigere nimitta kAraNa che. kica dhamadharma dravye AkAzanI mAphaka vyApaka nathI, chatAM paNa je tevAM mAnavAmAM Ave te tene sAmarthyathI jIva pugalanI akhalita rIte sarvatra gati sthitimAM pravRtti thavI joIe. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #507 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 300 tattvAkhyAna ema thavAthI tA leAkAleAkanI vyavasthA khIlakula rahevAnI nahi, ane vyavasthA te zAstramAM ThAma ThAma che. mATe tene vyApaka na mAnatAM lekavyApi mAnavA, ane jyAM sudhI te be padArthonI sattA che, tyAM sudhI leAka mAnavA ane bAkInA alAka mAnavA. A baMne padArthanuM vizeSa vivecana zakA samAdhAna pUrvaka dravyapradIpamAM sArI rIte karelu. hAvAthI anna tenuM vivecana karavAmAM Avatu nathI. AkAza-nirUpaNa. avagAhyamAna padAne avakAza ApavAmAM AkAzAstikAya apekSA-kAraNarUpa che. te leAkAleAkamAM vyApta che, tenA ananta pradeza che ane te amUrta tathA nitya avasthita che. je ThekANe kevala AkAza drazya ja che, khIjo koI paNa padArtha che ja nahi te aleAkAkAza kahevAya che, ane je ThekANe jIva, pudgala, dharmAstikAya, adharmAstikAya A cAre rahelA che, te TAkAkAza kahevAya che, je leAkA kAlane mukhya dravya tarIke mAne che, tenA abhiprAyathI cha dravyo jANavAM ane je loko kAlane svataMtra dravya tarIke na mAnatAM dravyanA paryAyarUpe mAne che athavA aipacArikapaNe mAne che; tenA vicAra pramANe 5McAstikAcavALA arthAta paca dravyarUpa leAka samajavA. pra0 avagAhyamAna padAne avakAza Ape tene AkAza kahevAmAM Ave, te jyAM kevala AkAza sivAya bIju` kAI paNa dravya nathI; evA aleAkAkAzamAM AkAzanu' lakSaNa nahi ghaTavAthI tene AkAza kevI rIte manAya ? tenA vicAra karaze. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #508 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainada na u. jIva puaAnI gati sthitimAM apekSAkAraNarUpa dharmAstikAya tathA adharmAstikAya nAmanA be padArtho tyAM nahi hAvAthI jIva pudgalanI gati sthiti tyAM thatI nathI ane tyAM jenI gatisthiti na DhAya tyAM te padAtha kevI rIte hAi zake ? te te sahaja samajI zakAya tema che ane jyAre temane sava'thA abhAva che, tyAre avakAza paNa kone ApI zake? lakSaNa paNa tevuMja khAMdhavAmAM Avyu che ke avagAhyamAna padArthIne avakAza ApavAmAM AkAza ApekSita kAraNa che. jyAre avagAAmAna padArtha ja kAi nathI, tA pachI avagAha ApavAmAM kAraNarUpa te kevI rIte hoi zake? mATe kAipaNa doSanA avakAza ApanAra AkAzane mAnavAmAM che ja nahi. AkAza peAte sadrabyAnu AdhAra che, koInuM paNa Adheya nathI e vAta khIjA drabyAmAM nathI; eTalI vizeSatA samajavI, kAlanuM' svarUpa. aDhI dvIpanI andara vanAra paramasUkSma " jemAM e bhAganI kalpanA thaI zake nahi " evA samayavizeSanu kAla nAma che. te kAla eka samayarUpa hAvAthI pradezanA abhAvane laIne astikAya tarIke sadhavAmAM AvatA nathI. A vAtane nIcenA zlAka paNa Teko Ape che 301 tasmAnmAnuSalokavyApI kAlo'sti samaya eka iha / ekatvAcca sa kAyo na bhavati kAyo hi samudAyaH | 1 | - SaDdarzanasamuccaya pU. 65 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #509 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 302 tattvAkhyAna. " keTalAke tene svataMtra dravya tarIke mAne che. ane sahRdaya le ko tene jIvAjIva dravyanA paryAyarUpa mAne che ane "dravyapaNuM temAM upacArathI mAnavAmAM kaMI harakata jevuM nathI " ema paNa sAthe kahe che. - A kAla keIpaNa padArthamAM pariNamI kAraNa nathI, tema nirvaka kAraNarUpa paNa nathI, kintu pita pitAnI sAmagrI dvArA pedA thatA padArthonuM amuka kAlamAM amukanuM thavuM, bIjAnuM nahi Ave mAtra apekSArUpa hovAthI temAM apekSAkAraNutA che. varatunA bIjA paryAyonI mAphaka vartana, pariNAma, kiyA, paratva-aparatva vigere je paryA che, temAM apekSA kAraNane laIne kAlane upakAra hovAthI kAle karelA che, eve vyavahAra lakamAM thAya che. je same je kAma AraMbheluM hoya, te samayane avalabana karanAra rithati vizeSanuM vartanA nAma che. - pitAnI jAtino tyAga karyA sivAya prayoga vigere kriyAjanya ryAyavizeSanuM pariNAma nAma samajavuM. jema bIjanA aMkura, mULa, zAkhA vigere pariNAmo jevAmAM Ave che. aMkura bIjanA thaI gayA, skandha thAya che, ane AgaLa phala, phUla paNa Avaze tema bAla, kumAra, yuvAna avasthA vigere puruSa dravyanA pariNAmo jANavA. te pariNAmanA be bheda che. eka anAdi ane bIje sAdi. meru, vimAna, ISaprAgabhAra pRthavI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #510 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. vigerenuM anAdi pariNAmapaNuM samajavuM. vAdaLAM, IndradhanuSya, ghaDe, kapaDuM, thAMbhale vigeremAM sAdI pariNAmapaNuM samajavuM te pariNAme aneka prakAranA hoya che. - pravega ane vizvamA dvArA pedA thayela padArthane je pariNamana vyApAra te kiyA kahevAya, tene paNa anugrahika kAla che. ghaDe naSTa thaye, sUryane dekhuM chuM, vRSTi thaze vigere pratItijanya atIta, anAgata, vartamAna A je vyavahAra che, te kAlane laIne samajavA. A mATe che, A nAno che ItyAdi vyavahAra paNa kAlakRta paratva aparatvane laIne thAya che. AthI e bhAva nIkaLyA ke vartanA, kAla padArtha pariNAma, kriyA vigere paryAethI manuSyakSetramAM vate che, manuSyakSetranI bahAra nathI e vAta sthira thaI samajavI. kAraNa ke astitvane dhAraNa karatA je padArtho che, te pitAnI meLe ja utpanna thAya che arthAt pita. pitAnI sAmagrI dvArA bIjA paryAyapaNAne dhAraNa kare che, tathA tevI rIte vinAza paNa pAme che arthAt pUrvAvasthAne tyAga kare che ane sthira paNa rahe che arthAt pitAnA anugata mULadravyane te bIlakula choDatA nathI. ane padArthomAM utpAda vinAza ane sthitirUpa je astitva, te svataH siddha che. temAM kAlanI kaMIpaNa apekSA che ja nahi. manuSyakSetranI bahAra chanI andara rahelI prANa, apAna, nimeSa, umeSa, AyuSya pramANa vigere vRtti Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #511 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 304 taravAkhyAna. - - - - - - - - - - - - - rekane eka kAlamAM sarakhI rIte hotI nathI ane kAlanI apekSAe je te thatI hoya te darekane eka kAlamAM sarakhI ja hovI joIe, ekane apAna vAyu thAya te tamAmane te vakhate apAna vAyu ke joie, ekanA zvAsocchavAsa levAmAM tamAmane tema thavuM joIe, ekane AyuSya kamanI vRtti banya thavAthI athatuM maravAthI darekanuM maraNa thavuM joIe, ema te Apa paNa mAnI zakaze nahi. ane tema thatuM paNa nathI. mATe te kAlanI apekSAe thAya che ema kevI rIte mAnI zakAya? AthI e siddha thayuM ke vartana, pariNAma, kriyA, paratva, aparatva vigere paryA. kAlajanya che, ema bIskula mAnavuM nahi; kintu jIvAjIva dravyenA te payayavizeSe che. temAM vizeSatA eTalI ja che ke manuSyakSetramAM sUrya, nakSatra vigerenI kiyAtArA te paryAye prakAzita thaIne vyavahArapathamAM AvatA hovAthI vyavahArika ke tene upacArathI kAle karelA che, tema mAne che. ane manuSyalekanI bahAra vyavahArajJa le nahi hovAthI, tathA uparyukta vRttimAM kAlanI jarUra paNa nahi hovAthI tyAM te aupacArikapaNe paNa kAla mAnavAmAM AvatuM nathI, ATalI vizeSatA prasaMgathI samajAvavAmAM AvI. have cAlatA viSaya para AvIe-paratva, aparatva vigere payA cirakAlIna ane acirakAlIna sthitinI apekSA rAkhanAra che ane sthitimAM astitvanI apekSA che, ane astitva te vastumAM savabhAva siddha chete pachI tene mATe paNa kAlA dravyane mAnavAnI bIlakula jarUra nathI. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #512 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jenadarzana. 305 sArAMza-jenA vicAra pramANe kAla dravya che ja nahi, tenA vicAranA anusAre vartana, pariNAma, kriyA vigerene jIvAjIva konA pariNAme samajavA. tenA matamAM ApekSita kAraNa tarIke paNa kAlane mAnavAmAM AvatuM nathI. A vAtane nIcene loka paNa Teko Ape che- kAlo vidavvadhammo, tasya niggamo palavo / tatto ciya davAo palavai kAleva jaM jammi // -vizeSAvazyaka gAthA 1539 pR. 631 ete ca sthityAdayaH sarve'pi jIvAjIvaparyAyatvAdabhAvarUpA eva -rivAra | 8dra bhAvArtha-sthiti, vartana, pariNAma vigere tamAma javAjIva dravyanA paryAyarUpa hovAthI bhAvarUpa jANavA. prasaMgavazathI vyavahAra kAlanA bIjA paNa je bheda batAvavAmAM AvyA che, te tamAmanuM tAtparya teTalAmAM ja parisamApta che. vartanA vigere rUpa kAla paNa dravyane dharma che, te svarUpathI kriyArahita che, te paNa dravyadvArA temAM kriyA thatI jovAmAM Ave che. ane te kAraNathI tenI utpatti paNuM vaSokAlamAM haritanI utpattinI mAphaka pitAnA Azraya dravyathI thAya che, mATe kAlane svataMtra dravya tarIke mukhyapaNe kaI rIte mAnI zakAya tema che ja nahi, e khAsa khyAlamAM rAkhavuM. B0 tatvArthasUtranA kartanA jALAma: far var 20. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #513 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 306 tattvAkhyAna. paratve kAlasya A sUtramAM vanA vigerene kAlanA paryAya tarIke gaNIne kAlane mukhya dravya tarIke mAnavAmAM Avela che, tyAre Apa tA kAlane pacArikapaNe athavA dravya-paryAya tarIke kevI rIte mAnI zakaze ! 0 pannavAsUtra, jIvAjIvAbhigamasUtra, vizeSAvasthakasUtra SigeremAM kAlanA ligarUpa vanA vigerene jIvAjIva dravyanA paryAya tarIke mAnIne tamAma vAtanI upapatti jyAre karavAmAM AvI che, tyAre tene svataMtra dravya tarIke kevI rIte mAnI zakAya ? mATe tAsUtramAM khatAvela kAlane pazu vyavahArika kAlarRpa mAnavAthI vatanA vigerene tenA paryAyarUpa mAnavAmAM amane lagAra paNa aDacaNu nathI; kintu kAlane mukhya dravyarUpa mAnI, tenA vatanA vigere paryAya mAnavAmAM deSApattinA sa'bhava hAvAthI aDacaNu che. A sakSepathI kAlaviSayaka nirUpaNumAM je sarala mArga dekhAya, te tattvasa zeAdhaka janAe grahaNa karI levA, khIjA upara udAsInatA dhAraNa karavI; e ja buddhimattAnuM mukhya lakSaNa che. purnala dravyanuM nirUpaNu, sparzI, rasa, gandha ane varNavALuM je hoya te pudgala kahevAya. sparzane prathama grahaNa karavAnu kAraNa e che ke jyAM sparza hAya, tyAM rasa, gandha ane vaNu jarUra hovA joIe.AthI e bhAva nIkaLye ke naiyAyika vigere darzanakArA pRthvImAM sparza, rasa, gandha ane vaNu jalamAM sparza, rasa ane vaNu tathA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #514 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. tejamAM spa ane vaNu ane vAyumAM kevala sparza ja che. ema mAne che. teonI e mAnyatA yuktinikala chetema jaNAvavAnI mAtara sparzane prathamapada ApavAmAM Avela che. tethI e samajavuM ke jala, teja, vAyu vigerenA pudgaleAmAM paNa pRthvInI mAphaka sparza hAvAthI rasa, gandha ane vaNu paNa jarUra mAnavA joie, vyApti paNa te ja vAtane siddha karI Ape che. jyAM spaza hAya, tyAM rasa, gandha ane vaNu paNa heAya che. jema ghaTa vigere pRthvImAM, tema satra pudgaleAmAM mAnI levu. manamAM pudgalapaNAnI siddhi-pArthiva paramANunI mAphaka asagata dravya hAvAthI mana paNa sparza vigere cAra guguvALu che. che. have sparzI vigere guNAnA vAntara bhede batAvavAmAM Ave che 307 mRdu, kaThina, guru, laghu, zIta, uSNu, snigdha ane rUkSa A ATha bhedo spanA samajavA. te AThe sparzI skandhAmAM spaSTapaNe jovAmAM Ave che, ane paramANumAM snigdha, rUkSa, zIta ane uSNu A cAramAMthI avirodhI game te e sparze eka paramAhyumAM hoya che ane paramANusamudAyane avala'khIne cAre spa sabhavI zake che. tita, kaTu, kaSAya, madhura ane amla. A pAMca bhede racanA jANavA, lavaNarasane sacaiAgajanya mAnavAmAM AvatA haiAvAthI mUlase pAMca ja samajavA; je lekA tene jUdo mAne che, tenA abhiprAye cha samajavA. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #515 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 tattvAkhyAna. sugandhi ane durgandhi A e bhedo gandhanA che. lAla, pILA, kALA, lIle ane sapheda A pAMca bhe vaNu nA che. temAM saMceAgajanya tA aneka bhedo thAya che, parantu tra tA mAtra mULabheda batAvavAnA ja uddeza che. have kevala puddagala skandhanA daza prakAranA paryAya samajAvavAmAM AAve che-zabda, andha, sAmya, sthAlya, sasthAna, bheda, anyakAra, Atapa, chAyA ane udyata rakandhanA daza prakAranA poMce che. zabdanA vyakta ane avyakata evA mukhya be bheddo che. tata, vitata, dhana, zuSira vigere avyaktanA bheddo samajavA ane saMskRta, prAkRta vigere bhASAtmaka zabdo vyaktanA bhedo sama; javA. te paNa deza-kAlanA bhedathI aneka prakAranA che. lAkha ane lAkaDAnA ApasanA sacaiAganI mAphka Apa samAM prayAga, visasA vigere kriyAjanya bandha thavAthI AdArika vigere pudgaleAnA zarIra vigere aneka jAtanA AkAravALA aneka jAtanA mandhA thAya che. sUkSmapaNuM-eka khIjAnI apekSAe nhAnApaNu' darekamAM hAvAthI tevA pekSita sUkSmapaNAnA aneka le che. ane antima sUkSmapaNuM te kevala paramANumAM ja samajavuM. sthUlapaNuM' paNa eka bIjAnI apekSAe heTApaNArUpa darekamAM hAvAthI tevA ApekSita sthUlapaNAnA aneka bhede che ane antima sthUlapaNuM te Rcitta mahAnskandhamAM jANI levuM. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Zuo Page #516 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. saMsthAnanA vRtta (goLAkAra), caturasra (cAra kANuvALu), yasa (traNa kANAvALuM), Ayata, ( lAMbu' ) ane parima'lAkAra ema mukhya pAMca bhedo che, A pAMce bheda itya'bhUta sa MsthAnanA samajavA, ane anitthabhUtanA te ghaNA bheDhe che. bhedanA kha'Da, pratara, aitkarika, cANika ane anucaTana A prakAre pAMca bheda che. khaDabheda ghaDAnA kaTakAmAM samajavA, pratarabheda amarakhanA paDAmAM jANavA, Atkarikaleda lAkaDAMne heravAthI nIkaLatA bhUkAmAM samajave, caNu kabheda ghauM, caNA vigerenA ATAmAM samajave ane anucaTanabheda leADhAnA gALA upara ghaNu mAravAthI agninA kaNA nikaLe che, te vigeremAM jANavA 309 rAtrimAM tathA bhUmigRDa vigeremAM paDelI vastune AMkhathI avaleAkavAmAM je pudgala-pariNAma pratighAtarUpe aDacaNa karate hAya, te pudgala-pariNAmane andhakAra kahevAmAM Ave che. ane prakAzanA AvaraNamAM nimittarUpa je pudgala-pariNAma hAya, tene chAyA samajavI. garamI tathA parasevA vigeremAM nimittarUpe je uSNupa zavALA pudgala-piraNAma hoya, tene Atapa kahevAmAM Ave che. candrakAnta, khaaAta vigerene prakAzamAM nimittabhUta je Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #517 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 310 tasvAkhyAna, mUddravyanA vikArarUpa pudgala-pariNAma heya, te uta kahevAya. AvI rIte daza prakAranA pagale mAMthI anyakAra ane chAyAnA viSayamAM bIjA ke tene dravyarUpe na mAnatA hevAthI kaMIka vizeSa vivecana karI temAM dravyapaNAnI siddhi karavAmAM Ave che - - jema pudgalanA pariNAmarUpa bhIMta ADI AvatI hovAthI andaranI cIje jovAmAM AvatI nathI, tema daSTidvArA varatune avalekavAmAM pratibandhakarUpa andhArAmAM paNa rahelI cIjo jevAmAM AvatI na hovAthI pratibandhakarUpa andhakArane paNa pudagala-pariNAmarUpa jarUra mAna. jema AMkha ADA pATA bAMdhavAthI AcchAdaka svarUpa pATAne laIne vastu levAmAM AvatI nathI. "te pATA pudgalanA pariNAmarUpa nathI" ema te keIthI paNa kahevAya tema nathI; tema andhakAra paNa vastuvilekanamAM pATAnI mAphaka pratibandhaka hovAthI tene paNa pudgadravyanA pariNAmarUpa jarUra mAna joIe. andhakAramAM pudgala dravyanA pariNAmapaNuM nathI" ema te bIlakula na mAnavuM, kemake pradIpanA prakAzanI mAphaka emAM paNa cAkSuSa pratyakSapaNuM hovAthI te paNa pugalanA pariNAma rUpa che. pra. jenuM cakSuSa pratyakSa thAya che, te tamAma vastune pitAnA pratyakSamAM AlekanI apekSA jarUra jovAmAM Ave che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #518 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. 311 ane andhakAramAM te tema biskula nathI, mATe tenuM cAkSuSa pratyakSa kevI rIte manAya? AthI e siddha thayuM ke anyakAra kaI vastu nathI, kintu tejanA abhAvarUpa che. - u0 ghuvaDa, bIlADI vigerene paNa Aleka vinA cakSuSa pratyakSa thatuM hovAthI "cAkSuSa pratyakSamAM AlekanI jarUra apekSA rahelI ja che e kaMI ekAnta niyama nathI. amArA jevAne paNa ghaTa vigere bIjI vastunuM pratyakSa Aleka lina thatuM nathI, te paNuM akAranA pratyakSamAM tenI jarUra bITakula rahetI nathI, kAraNa ke pudgalemAM vicitrapaNuM havAthI keIne pratyakSamAM AlekanI apekSA rahe ane kaImAM na paNa rahe. emAM zI aDacaNa che? pILuM senuM, sapheda retI vigerenA pratyakSamAM AlekanI apekSA rahe che, ane dIpaka, sUrya, candra, graha, nakSatra vigerenA pratyakSamAM bIskula AlekanI jarUra paDatI nathI; tema andhakAranA pratyakSamAM AlekanI jarUra na rahe temAM Azcarya zAnuM? have chAyAmAM paNa pudagaladravyapaNuM samajAvavAmAM Ave che. chAyAmAM jala tathA vAyunI mAphaka vRddhi thavApaNuM tathA ThaMDApaNuM hovAthI chAyA paNa pudgalanA pariNAmarUpa che. A dRSTAnta andhakArane paNa lAgu paDe che, e paNa khAsa bhUlavA jevuM nathI. tathA sAkArapaNuM hevAthI chAyArUpathI pariNuta thayela pratibiMba paNa pudagalanA pariNAmarUpa samajavuM. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #519 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 tavAkhyAna. pra. mukhathI nikaLelA pudagale kAThana evA darpaNane bhedIne pratibiMbarUpe kevI rIte pariNamI zake? u0 jema kaThina evA leDhAnA geLAne agnirUpa uSNaspazavALA pagale pariNumAvI de che, tathA zarIranI andara rahela dravIbhUta padArtho kaThina evA zarIrane bhedIne praveThavArirUpa pura galene pariNAma banAvI de che, tema atre paNa samajavuM. jyAre AvI rIte te bane padArtho pugaladravyarUpe yuktisiddha che, tyAre temAM geravedeSa batAvI nahi mAnavAnI ke ziSa karavI e kaMI vicArazIlanuM lakSaNa nathI. kiMca aghakArane jema tejane abhAva mAnI padArtha tarIke mAnavAmAM AvatuM nathI, tema tejane paNa andhakAranA abhAvarUpa, pRthvIne jalanA abhAvarUpa, dravyane guNanA abhAvarUpa, guNane dravyanA abhAvarUpa vigere mAnavAthI ApanA matamAM lagAra paNa geravatA AvavAnI nahi. ane ema paNa zA mATe mAnavuM joIe? kevaLa zUnyavAdanuM avalaMbana karavAthI kaMI paNa nahi mAne te paNa cAlI zakaze, ane temAM ghaNI ja lAghavatA paNa AvavAnI. yukti ane pramANusiddha padArthone nyUnAdhika mAnavAmAM bicArA napuMsaka jevA gArava-lAghavade zA kAmamAM AvavAnA? mATe AvI beTI zabdanI mArAmArIne tyAga karI yuktisiddha padArthane Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #520 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. mAnavA taiyAra thavuM e ja buddhimAnAnu` kAma che. prasa'gopAtta ATaluM vivecana karyAM pachI cAlatA viSaya para dhyAna devAmAM Ave che-- tapamAM agninI mAphaka uSNu pa paNu heAvAthI, parasevAnu kAraNapaNuM hAvAthI ane tApa karavApaNuM hAvAthI; Atapa pazu pudgaladravyanA pariNAmarUpa che. tathA nahI, taLAva, samudra vigerenA jalanI mAphaka AhlAdakapaNuM hAvAthI uddAta pazu pudgalanA piraNAmarUpa che. tathA temAM agninI mAphaka prakAzapaNu' hAvAthI uddAtane paNa pudgalanA pariNAmarUpa jarUra mAnavA joIe. 313 sArAMza-jainadarzanamAM paramANuthI laI ghaTe, paDe, rathabha vigere tamAma rUpI padArthone pudgala saMjJA ApavAmAM AvI che. pudgala zabda, pUra tathA gala dhAtuthI banela che. pura kahetAM pUraNa thavuM-maLI javu, gala kahetAM gaLavuM-kharI javu* evA atha thAya che. A vyutpattijanya a-ghaTa, 58 vigeremAM pratyakSathI anubhavAya che. nhAnA moTA tamAma rUpI padArthomAM A athaM lAgu paDI zake che. tathA paramANuemAM paNa khIjA padArthInI sAthe joDAvAthI maLavApaNuM ane tethI jUdA thavAthI gaLavApaNuM. A banne arthanI ghaTanA sabhavatI hAvAthI temAM paNa pudgala zabdane vyavahAra sArI rIte thaI zakatA hovAthI koipaNa ThekANe aDacaNane avakAza nathI. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #521 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 314 tattvAkhyAna. paramANunuM lakSaNa. kAraNameva tadantyaM sUkSmo nityazca bhavati paramANuH / ekarasavarNagandho dvisparzaH kAryaliGgazca // - SaDdarzanasamuccaya pR. 69. bhAvArtha--tamAma bhedanI ate vartanArU hAvAthI arthAt jenA ekathI be bhAga thai zake ja nahi, te anya kahe. vAya; te anya paramANu darekanuM kAraNa che arthAt e kAinu paNa caNukanI mAphaka kAryarUpa nathI ane te pAte sUkSma ( Agamagamya ) che; kemake indriyAthI tenu' pratyakSa na thatu hovAthI kA dvArA anumeya che. te paNa dravyArthika nayanI apekSAe nitya che ane paryAyArthika nayanI apekSAe nIla vigere AkArathI anitya paNa che. ane tethI nhAvu' bIjuM phAI na heAvAthI tenu' paramANu evuM sAOka nAma che. temAM eka rasa, eka gandha, eka vaNu ane e sparzI rahelA che. tenu kAya dveSaNakathI laine acitta mahAnskandha sudhI jANavuM. AvA uparyuMkta lakSaNavALA tathA jemAM avayavA khIlkula nathI tathA je ApasamAM asayukta (chUTA rahelA) hAya, te paramAzue samajavA. kanyA te DhaMcaNukathI laIne anantAnanta paramANuovALI vA paryanta sAvayava hAya che arthAta tamAma kanyA sAvayava DAya che. te kanyA prAye levA devAnA vyApAramAM samatha hAya che, arthAt te dvArA levuM, sukavu, Apavu' vigere kAryo thaI zake che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #522 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. 31 upayuMkata dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya, kAla, jIva ane pudgala A cha dravya tarIke jANavAM. temAM jIva ane pugala anekadravyarUpa che ane bAkInA ekadravyarUpa che. pudgala rUpI che ane bAkInA pAMca arUpI che. temAM badhe te snehaguNavALA tathA rUkSaguNavALA para-- mANuonA maLavAthI thAya che, temAM paNa sarakhA neha guNavALA. paramANuone tathA sarakhA rUkSa guNavALA paramANuone ApasamAM bandha thatuM nathI, tathA atyanta sUkSma ne guNavALA ane atyanta sUkama rUkSa guNavALA paramANuone paNa ApasamAM bandha thatuM nathI, kintu be be guNethI adhika snigdha guNavALA paramANuone be be guNethI adhika cinagdha guNavALA paramAzuonI sAthe bandha thAya che. tevI ja rIte be be guNethI adhika rUkSa guNavALA paramANuonI sAthe bandha thAya che. A vAta te ApasamAM niSpa guNavALAonI sAthe tathA ApasamAM rUkSa guNavALAonI sAthe bandhanA viSayamAM samajAvavAmAM AvI; paraMtu snigdha guNavALAne rUkSa guNavALAnI sAthe bandha thavAmAM te be be guNethI adhika joIe te niyama nathI. temAM sarakhI cIkAzavALA paramANuone sarakhI lukhAzavALAnI sAthe bandha thavAmAM koIpaNa jAtanI aDacaNa nathI, tema ja sarakhI sukhAzavALAne sarakhI cIkAzavALAnI sAthe bandha thavAmAM paNa koIpaNa jAtane bAdha nathI. pariNAma te pitAnAmAM rahela nehaguNa kei vakhate Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #523 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 316 tattvAkhyAna. rUkSapaNAthI pariNata thAya che. ane potAnAmAM rahela rUkSaguNa pazu koi vakhate snehaguNapaNAthI pariNata thAya che. jema lUnA DhagalAmAM theADI sAkara nAMkhIne bheLavavAthI sAkaranA madhura guNu paNa khArAzarUpe pariName che, athavA ghaNA sAkaranA bhUkAmAM theDu' lUNa nAMkhI bheLavavAthI lUNane khArAza guNu paNa sAkaranA madhurarUpe pariNamI jAya che. tevI rIte ghaNA snigdha guNavALAmAM gheADA rUkSa guNavALA maLavAthI te pazu snigdharUpe pariName che. ghaNA kSAmAM thoDA snehaguNuvALA bhaLavAthI sneha paNu rUkSarUpe pariName che. sarakhA guNuvALAmAM pariNAma paNa sarakhuM ja thAya che. mATe jagamAM jeTalA rUpI padArthoM che, te tamAmamAM upara pramANe ja anyanI tathA pariNAmanI vyavasthA jANI levI. vizeSajijJAsAvALAe tattvArthavRtti, le!kaprakAza, pannavA sUtra vigere granthA avaleAkavA, ahiM te sakSepathI dinarUpe varNana kara vAmAM Avela che. have prasaMgeApAtta kAraNa-samavAyanuM paNa vivecana karavAmAM Ave che kAraNa-samavAyanuM nirUpaNa, kAla, bhAva, niyati, karmI ane puruSArthI pAMca kAraNeAnA samudAya maLavAthI dareka kAryo pedA thAya che, pratyekathI koi paNa kArya thatuM nathI e vAta cesa samajavI. temAM prathama je leAkA eka ekane kAraNu mAnI kAryotpatti mAne Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #524 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana, che, teone vicAra jaNAvIne pachI siddhAntasiddha vicAra jaNAvavAmAM Avaze. A vAtane nIcene leka Teke Ape che'kaalaadiinaaN ca kartatvaM manyante'nye prvaadinH| kevalAnAM tadanye tu mithaH sAmagyapekSayA / 1 / -zAstravAtamu pR. 72 bhAvArtha-bIjA leke kAla vigere ekaekane kAryanA kartA tarIke mAne che. tyAre syAdvAdanA anuyAyI lake sAmagrInI apekSAe antargatarUpe ApasamAM sahakArI bhAvathI mabelA pAMcanA samudAyane kAryotpattimAM kAraNa tarIke mAne che. temAM prathama darekanA abhiprAye samajAvavAmAM Ave che-- kAlavAdine abhiprAya. strI-puruSanA saMgathI pidA thate garbha paNa jyAM sudhI hatakAla na AvyuM hoya, tyAM sudhI thAya ja nahi. arthAta kAla sivAya garbha-pariNAmamAM bIjuM kaMI paNa kAraNa che ja nahi. - tathA zItakAla, uSNakAla ane varSAkAla vigere vyavasthA paNa kAla sivAya thaI zakavAnI ja nahi. tathA bAlyAvasthA, yuvAvasthA, vRddhAvasthA vigere avasthA paNa kAlajanya samajavI. varga, naraka vigere kAryo tathA ghaTa, paTa vigere kAryo Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #525 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 318 tasvAkhyAna paNa kAlane mAnyA sivAya thaI zakavAnAM ja nahi. kemake zubhAzubha karma tathA daMDa vigere sAmagrInI vidyamAna dazAmAM paNa svarga, naraka, ghaTa, paTa vigerenI utpatti jyAre kAlAntare jovAmAM Ave che, tatkAla jovAmAM AvatI nathI, tyAre tenuM kAraNa paNuM kAla che ema kema na mAnI zakAya? kica utpanna thatA padArthone vRddhi pAmavAmAM paNa kAla ja kAraNa che. tathA ekaparyAya-pariNata vastune bIjA pariNAmarUpe paNa kAla pariNamAve che. sUtelA manuSyane paNa ApadAthI kAla pite bacAve che. tathA kAryonI utpatti, sthiti ane pralaya vigeremAM paNa kAla ja kAraNa che. tapelImAM maga nAMkhI agnine saMga karavA chatAM paNa jyAM sudhI paripAkakAla Ave nahi, tyAM sudhI tene pAka kadApi thAya ja nahi. kica, "kAla vinA paNa vastu pedA thAya che evuM je mAnavAmAM Ave te mAtA-pitAne saMga thAya ke tarata ja saMtAna pedA thavuM joIe, tathA RtukAlanI pahelAM paNa kanyAthI saMtAnanI utpatti thavI joIe, paraMtu ema te koI paNa vakhate banatuM ja nathI. mATe kAlane jarUra kAraNa tarIke mAnave ja joIe, te sivAya kaI paNa vyavahAra thaI zakavAne ja nahi. svabhAvavAdine abhiprAya, A lokamAM garbhAvasthA, bAlyAvasthA, svarga, naraka, ghaTa, Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #526 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana 319 paTa vigere je kaMi kArya jovAmAM Ave che, te tamAmanuM kAraNuM svabhAva ja samaja. bhAvArtha-dareka padArthomAM rahele svabhAva ja darekanI utpattimAM kAraNa che. dhULamAM paTa banavAne svabhAva na hovAthI tenAthI paTa banatuM nathI. lAkaDAmAM kapaDuM banavAne svabhAva na hevAthI tethI kapaDuM banatuM nathI. strImAM dADhI-mUcha AvavAne svabhAva na hovAthI temAM AvatI nathI, mATe darekamAM svabhAva ja kAraNa che. te padArtho svabhAvathI ja naSTa thAya che, svabhAvathI ja utpanna thAya che ane svabhAvathI ja sthira rahe che. tathA maga, maTha, aDada, ceLA vigerene pAka paNa svabhAva sivAya banatuM ja nathI. kAraNa ke aneka prakAthI agnine saMyoga karavA chatAM paNa keyaDu maga vigere bIlakula pAkatA ja nathI ane bIjA jyAre sArI rIte pAke che, tyAre mAnavuM joIe ke keyaDumAM pAkavAne svabhAva ja nathI ane bIjAmAM che, mATe sarvatra svabhAvanI ja mukhyatA samajavI, temAM izvaravAdInA mata pramANe Izvara paNa te kArya karavAne zaktimAna nathI. - kica jemAM je kAryane pedA thavAne svabhAva na hoya, chatAM paNa temAM te kAryanI utpatti mAnavAmAM Ave, te vadhyAthI putranI utpatti, AkAzathI kulanI utpatti, gabhathI zIMgaDAnI utpatti athavA AkhA jaganI utpatti paNa kema na thaI zake? kAraNa ke kAlavAdInA mata pramANe kAla te sarvatrataiyAra ja che. mATe kahe, temAM te svabhAva na hovAthI te kAryanI utpatti kayAMthI thAya ? temAM napuMsaka bicAra kAla AvIne zuM Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #527 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 320 tavAkhyAna, - karavAne? mATe svabhAvane choDIne bIjA koIne paNa kAraNa tarIke mAnavAnI jarUra che ja nahi. A vAtane nIcene leka paNa Teke Ape chekaa kaNTakAnAM prakaroti taikSNyaM vicitrabhAvaM mRga-pakSiNAM ca / svabhAvataH sarvamidaM pravRttaM na kAmacAro'sti kutaH prytnH||1|| -zASavArtApura . 83 badaH kaNTakastIkSNaH Rjurekazca kushcitH| phalaM ca vartulaM tasyA vada kena vinirmitam / / 1 / - nArapurA. 9. 6 bhAvArtha-kAMTAmAM tIkSaNapaNuM, mRga-pakSiyamAM vicitra prakAranA raMgapaNuM, bArInA kAMTAmAM tINa jupaNuM vigere tathA phaLa goLAkAra vigere pariNAme kahe koNe banAvyA che? koIe nahi, ki, svabhAvathI ja ema thayA kare che, ema jarUra mAnavuM. mATe svabhAva ja dareka kAryomAM kAraNarUpa che, bIjuM koIpaNa nahi. niyativAdine abhiprAya. sajAtIya tathA vijAtIyapaNAne dUra karI svabhAvAnugatarUpa dvArA ja tamAma padArtho utpanna thAya che, mATe tamAma hAthe niyatipaNAne dhAraNa karanAra padArthavizeSathI utpanna aya che. lokamAM paNa tevI ja rIte jovAmAM Ave che. je tIkSaNa Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #528 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jenadarzana. 321 zastrothI mAravA chatAM paNa jene maravAne niyatibhAva nathI, te kadApi maratuM nathI ane jene maravAnI bhavitavyatA che, te te saheja sAja mAravAthI paNa marI jAya che. mATe darekamAM niyati ja mukhya kAraNa che. ghaTa, paTa vigere vastuo je kAlamAM daMDa, caka viMgere sAmagrIthI pedA thatI jovAmAM Ave che, te vastuo te ja kAlamAM te ja sAmagrI dvArA pedA thAya che, te mATe tene niyati kahevAmAM Ave che, AvI rIte yuktisiddha niyatine mAnavAmAM kaI paNa jAtanI aDacaNa che ja nahi, te ja bhAvArtha nIcene bleka paNa kahI batAve chepraaptvyo niyatibalAzrayeNa yo'rthaH so'vazyaM bhavati nRNAM zubho'zubho vaa| bhUtAnAM mahati kRte'pi hi prayatne nAbhAvyaM bhavati na bhAvino'sti nAzaH // 1 // - rAtravArtApurA: i. 23 je zubhAzubha dareka padArtho niyatinA balathI prApta karavA lAyaka che, te padArtho manuSyane avazya maLe che, ane je padArtho maLanAra nathI, tene mATe game teTale prayatna karavAmAM Ave te paNa te maLatA nathI ane je prApta thanAra che, tene nAza paNa thatuM nathI. mATe avazyabhAvabhAvarUpa niyatine ja mAnavI joie, kAla ane svabhAva te bicArA koIpaNa kAmamAM AvatA. nathI. kAlane paripAka sArI rIte thayo haya, svabhAva paNa temAM 21 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #529 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 tatvAdhyAna, te hoya, te paNa ApaNI bhavitavyatA na hoya te ISTane samAgama kadApi thaI zake ja nahi, ane aniSTane nAza paNa thaI zake ja nahi, mATe dareka kAryamAM bhavitavyatA ja prabala kAraNa che, ane te ja mAnavA lAyaka che. puruSArthavAdine abhiprAya. jagatamAM kaMI paNa kArya puruSArtha sivAya kadApi thaI zakavAnuM ja nahi. amuka vastumAM amuka phala pAkavAnAM che, magamAM caDavAne svabhAva che, talamAM telane, zelImAM rasane, dahIMmAM ghIne svabhAva che. ane te tamAma cIjo tamane niyatibaLathI maLanArI hoya; paratu jyAM sudhI tenA mATe udyama karavAmAM na Ave, tyAM sudhI te cIjo tamene kadApi maLavAnI nahi. mATe kAla, svabhAva, niyati vigere te napuMsakasamAna che. parAdhIna che, paraMtu udyama eka ja samartha puruSArtha che. svataMtra paNa te ja che. mATe tene ja dareka kAryamAM kAraNa tarIke mAna joIe. leke paNa te ja kahe che-ina hi vAghaNi sirita ja mano kA bhajananI tamAma sAmagrI sAme paDI hoya, paraMtu jyAM sudhI khAvAne mATe udyama karavAmAM Ave nahi, tyAM sudhI kSudhAnI zAnti kadApi thavAnI nahi. pUrve je je mahApuruSe tIrthakara, gaNadhara, caramazarIrI vigere thaI gayA, te tamAmanI zuddha svarUpavALI AtmasattA vidyamAna hatI, te paNa temaNe lAgelA karmabhalene dUra karavA mATe jJAna, darzana ane cAritrarUpa bhAvaganI sevanAmAM Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #530 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana 323 pitAne puruSArtha na phera heta, te kadApi teo mikSa meLavI zakata ja nahi. tathA sItA, subhadrA, aMjanA, kalAvatI, damayantI vigere mahAsatIoe paNa bhAre bhAre kaSTanI paraMparAmAM potAnA puruSArthane agADI na karyo hata, te teNIe pitAnA bhISma pativratA dharmane pALavA mATe kadApi samartha thAta ja nahi. ane te sivAya jagane zirasAvaMgha kadApi thaI zakata ja nahi; mATe jagatamAM je kAMI paNa kArya thAya che, te tamAma puruSArthane ja AdhIna samajavuM. karmavAdIone abhiprAya. A carAcara jagatamAM dareka vastune upabhega karanArI keIpaNa vyakita na hoya, te kaMIpaNa bhAgya vastune saMbhava ja hoI zake nahi. ane je kaMI paNa zubhAzubha karma karyA sivAya paNa vastune teo bhegave che. ema mAnavAmAM Ave, te mukata AtmAmAM paNa tevuM bhaktApaNuM kema na mAnavAmAM Ave? mATe kaMI paNa zubhAzubha karma sivAya sArI yA narasI koI paNa cIjane bhega thaI zakatuM ja nathI ane jIne sukha-duHkharUpe bhAgya te jagatanI tamAma cIjo che. kAraNa ke jagatamAM keTalIka vastune anubhava kaIne kaI vakhate sukharUpe thAya che, ane keTalIkane duHkharUpe anubhava thAya che, mATe te tamAma bhegya vastuo bhakatAnA zubhAzubha karmathI ja pedA thAya che. ema hovA chatAM paNa je karma sattA mAnavAmAM na Ave, te te Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #531 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 324 taravAkhyAna. - t ta . - 2 , na na bhAgyane ja abhAva thavAne, ane tenA abhAvamAM bhe tApaNane abhAva paNa jarUra thavAne mATe AvI vipattithI bacavAnI khAtara karmanI sattA jarUra mAnavI joIe, kAraNa ke te sivAya jagatamAM kaMI paNa kArya thavAnuM ja nahi, kiMca, amuka kAlamAM maga pakAvavA che, tathA manamAM pAkavAne svabhAva che, te mATe amuka sAmagrIne meLavavA prayatna kare, tathA avazya pAkavAne bhAvI bhAla vigere tamAmanI oLakhANa karAvanAra zubhAzubha karmane udaya jyAM sudhI na hoya, tyAM sudhI temAMthI kaMIpaNa kArya karavAnI oLakhANa thaI zake ja nahi ane te sivAya kArya paNa thaI zake nahi. lekamAM kahevata che ke " zuddhi jarmAnurAriNI ' mATe kahe ke kama sattA mAnyA sivAya koI paNa kArya jagatamAM thaI zake kharuM ke ?, bIlakula nahi. AthI e bhAva nIkaLe ke kAla, svabhAva, niyati, puruSArtha vigere kaIthI kaMIpaNa kAma thavAnuM ja nahi, kevala karmasattA dareka kAryomAM sarvopari kAraNasattAne bhegave che, ema jarUra mAnavuM joIe. keTalAkane prayatna vinA paNa dhanane khajAne puNyanA udayathI maLI Ave che, ane keTalAke bicArA ghaNe prayatna karavA chatAM paNa eka damaDI paNa meLavI zaktA nathI. tathA nAnA prakAranI legasAmagrI paNa nAnA prakAranI karma sattA mAnyA sivAya ghaTI zake tema nathI. pra. niyatithI aneka prakAranAM vicitra kAryo jyAre jevAmAM Ave che, tyAre karmane mAnavAnI zI jarUra che? Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #532 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. 325 ****~~~~~~~ ~ ~~~~ ~~~~ u0 avazyabhAvabhAvarUpa niyati te jyAre eka sarakhI ja che, tyAre vicitra prakAranuM kArya thavAmAM bIjuM kayuM kAraNa hoI zake? jema AkAzamAMthI eka sarakhuM jala paDavA chatAM paNa uSara bhUmi, durgadhi bhUmi, kaDavI bhUmi vigeremAM paDavAthI jamInanA bhedane laIne jalamAM paNa khArApaNuM, duga piNuM, kaDavApaNuM, madhurapaNuM vigere bhede jovAmAM Ave che, e vAta sakala jana prasiddha che. temAM eka svarUpavALI niyatinI sAthe paNa jyAM sudhI kArya mAM vicitrapaNuM pidA karanArI ke I jUrI vyakitane mAnavAmAM na Ave, tyAM sudhI temAM vicitrapa kadApi AvI zakavAnuM ja nahi. pra. niyati sahita ravabhAvane laIne kAryomAM vicitra paNanI upapatti jyAre thaI zake che, tyAre karma mAnavAnI zI jarUra che? u0 Ape te ghaNuM sAruM kahI batAvyuM, jyAre niyati sahita svabhAvathI kAryamAM vicitrapaNuM Ave che, tyAre napuMsaka jevI ApanI niyatine mAnavAnI ja zI jarUra che? sApha sApha kahe ke, kevala vicitra svabhAvathI kAryamAM vicitrapaNuM Ave che. pra. niyati sahita vatsvabhAva kahetAM niyatine pari pAka samaja, ane te paNa niyatithI kaMI jUda nathI, mATe je kArya thAya che, te niyatithI ja thAya che, e vAta je amoe prathama jaNAvI hatI, temAM koI paNa doSane jyAre avakAza ja nathI, tyAre zA mATe beTe AkSepa kare joIe? . Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #533 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 326 tavAkhyAna, u0 vastunA paripAkamAM je niyatine kAraNa tarIke mAnavAmAM Ave te niyatimAM eka sarakhApaNuM hovAthI eka ThekANe vastune paripAka thavAthI tamAma ThekANe vastune paripAka tha joIe. niyatine artha te avazyabhAvabhAvarUpa che. arthAta "je thanArUM haze, te thaze... AvI rIte anAgata kAlane avalaMbana karanAra che, ane paripAka zabda te siddha varatune kahI batAve che, tyAre Apa ja batAve ke, niyati kahevI ane tene paripAka paNa sAthe mAna, A be vAte mAtA vaMdhyAnI mAphaka kevI rIte ghaTavAnI? tene vicAra karaze. mATe kaI paNa rIte niyatine kAraNa mAnavAthI kAryanI vicitrapaNAnI upapatti thaI zakavAnI ja nahi, ekAtathI niyativAda mAnavAmAM zAstrane upadeza paNa nakAmo thaI javAne. kAraNake upadeza vinA paNa je avazya bhAvibhAva che (thanAra ja che), te te thayA ja karaze; te pachI gurue ziSyane, pitAe putrane, rAjAe prajAne, Izvare potAnA bhakatene upadeza devAnI zI jarUra che? tathA yama, niyama, Asana, prANacAma, pratyAhAra, dhAraNA, dhyAna. samAdhi, vairAgyanuSThAna vigere tamAma niSphaLa thaI javAnA. jyAre thavAnuM haze, tyAre thaze ja, thayA ja kare che e niyama che, tyAre ghaNA bhAre kaSTAnuSThAna karavAnI zI jarUra che? tathA bhejana vigere mATe paNa udya ma karavAnI zI jarUra che? A tamAma vipattithI bacavAnI icchAvALAe niyativAdane bIlakula na mAnavo joIe. pra. niyativAdamAM aneka deze AvatA hovAthI tene Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #534 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. tyAga te amAne paNa iSTa che, parantu svabhAvavAda mAnavAmAM jyAre kAI paNa jAtanI aDacaNa nathI; tyAre tene zA mATe na mAnavA joie ? u. jyAM sudhI svabhAvanA atha samajAvavAmAM na Ave, tyAM sudhI vicitra kAryoM tenAthI pedA thAya che; ema kevI rIte mAnI zakAya ? svabhAva zabda, e zabdo maLIne anela che, eka stra ane bIjo bhAva, A enA samAsa thavAthI svabhAva evA zabde niSpanna thayA che. temAM svapadanA kArya athavA kAraNa e emAMthI eka artha te jarUra mAnavA paDaze, temAM kA atha karavAthI vicitra kAryanI sattAthI kArya mAM vicitrapaNuM AvavAnuM evA a thavAnA, arthAt kArya thI kArya thAya che. A vAtane tA kAIpaNu buddhizAlI mAnI zake tema nathI. jyAre ghaDAthI ghaDAnI utpatti thAya che, ema mAnavAmAM Ave, tyAre te 'Da, cakra, cIvara, mATI, ku'bhAra vagere tamAma kAraNe! ajAgalastananI mAphaka nakAmAM ja thaI javAnAM, ane te vAta te anubhavathI paNa viruddha che, mATe kAryAMrUpa svabhAvathI kAryamAM vicitrapaNuM Ave che. ' e vAta mIlkula mAnavA lAyaka nathI. 327 have rahyA bIjo pakSa, temAM paNa * kAraNasattAthI kAryomAM vicitrapaNu' Ave che. ' Aveza jyAre atha thayA, tyAre te vAta tA darekane ISTa ja che; kemake kAramAM jyAre vicitra kArya pedA thavAnI zakti hAya che, tyAre ja kAya mAM vicitrapaNa Ave che. ane te kAraNa paNa kama sivAya bIjuM kaI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #535 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 328 - tasvAkhyAna. - paNa samajavuM nahi, kemake Apane svabhAva zabda ja e che, ke karmanI sattA siddha karI batAve che. mATe Apa ja batAve, Apane svabhAvavAda kyAM rahe ? sva ane bhAvanI sAthe karmadhAzya samAsa karavAthI svabhAva te darekanI upara ekasara jyAre siddha thAya che, tyAre svabhAvarUpa kAraNamAM keIpaNa prakArane bheda na hovAthI eka kAlamAM AkhA jagatanI utpatti ApanA svabhAvavAda pramANe kema na thaI zake? mATe svabhAva paNa kevala anAdaraNIya ja che, ema jarUra mAnavuM joIe. pra. te te kAlanI sahAyatAne laIne svabhAva ja jagatanI utpattimAM kAraNabhUta che, te pachI eka kAlamAM AkhA jagatanI utpattinI Apatti amAre tyAM kevI rIte AvI zake? uo : jyAre te te kAlanI sahAyatAthI svabhAva tamAma kArya kare che, tyAre te vibhAvavAda mAnave ja nakAme che. kemake svabhAvathI keIpaNa kAryanI utpatti jyAre na banI zakI, tyAre kAlane Azraya le paDe, te pachI kAlane ekalAne ja kAraNa tarIke mAne. svAvavAda mAnavAnI zI jarUra che? ane temAM paNa vaktavya te jarUra rahevAnuM. kAraNake jyAre bIjA kAraNanI apekSA bIlakula nathI, tyAre tevA ekalA bicArA napuMsaka prAyakAlathI zuM? kaMI paNa kArya thaI zakavAnuM arUM? bIlakula nahi. samayarUpa kAla paNa jyAre darekanI utpattimAM ekasarakhI rIte kAraNu che. tyAre eka ghaDAnI utpattidazAmAM jaga Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #536 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. 329 tanA tamAma ghaDAnI, tathA tamAma kapaDA vigere vastunI utpatti kema na thaI zake ? tathA RtuvibhAgane laIne je kAryotpatti jaNAvavAmAM AvI, te paNa jyAre kAla pote ja aupacArika padArtha che, tyAre hatuvibhAga paNa Aropita hevAthI te dvArA kAryotpatti paNa bIskula thavAnI nahi, tathA amuka RtumAM amuka phaLe che, vigere kAryo paNa kAlane laIne samajavAM nahi, kintu te te dravyamAM zakti ja evA prakAranI che ke sAmagrIsamudAya maLavAthI amuka amuka TAImamAM phaLavuM, ATalAM AyuSya pudgale bhegavyA bAda ja te te karmonA saMbaMdhathI Rtudharma Ave che, mATe kevalakAlavAda paNa niyati svabhAvanI mAphaka nakAmo samaja. tathA puruSArthavAda paNa kevala mAnavAthI kAma cAle tema nathI, aneka prakArane puruSArtha karavA chatAM paNa jyAM sudhI bhavyatvane paripAka na thAya, tyAM sudhI mekSanA sAdhanabhUta samyaga jJAna, darzana ane cAritrarUpa kAraNasamudAyanI jogavAI maLavAnI ja nahi puruSArtha karavA chatAM paNa kama jyAM ulaTuM hoya, tyAM dhAryuM kArya kadApi siddha thaI zakavAnuM ja nahi, rAvaNa duryodhana, keNika vigere lokoe aneka prakAranA prayatna karyo, te paNa teo pitAnI ISTa siddhimAM saphaLatA meLavI zakayA ja nahi. mATe kevala puruSArtha paNa kAma AvavAne nahi tevI rIte kevala karma paNa koI kArya karI zakavAnuM ja Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #537 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 330 tavAkhyAna, --- - - - - - nahi, bhAgya sundara hovA chatAM paNa je udyama vigere kAraNasAmagrI pAse na hoya, te kaMI paNa tevuM kArya karI zakavAnA ja nahi. je kevala karmathI kAryanI utpatti mAnavAmAM Ave, te jagatamAM jeTalA prayane jovAmAM Ave che, te tamAma niSphaLa thaI javAnA, khAlI gharamAM ja cUpa cApa besI rahevuM joIe, koI paNa kArya mATe kaMI Na udyama karavuM joIe nahi. mATe kevala kama paNa nakAmuM che. jyAre kevala eka ekane kAraNe mAnavAthI ApasamAM aneka prakArane jhaghaDe pedA thaye tyAre teno nirNaya karavA mATe syAdvAda mahAnarendranI pAse AvI pitapatAnA abhiprAye te dareke samajAvyA tene dhyAnamAM laI, "keIe ApasamAM jhaghaDe kara nahi, kemake darekanA abhiprAya kaI kaI apekSAe satya che, te ApasamAM jhaghaDe karavAnI zI jarUra che? mATe ApasamAM tamAma maLI jAo. eka bIjAnA kAryomAM eka bIjAe sahAyatA karavI, tethI tamAma kAryonI siddhi thavAnI." A pramANe zAnti pUrvaka darekane jevI rIte samajAvyA, te prakAra paNa batAvavAmAM Ave che - kAla, svabhAva, niyati, puruSArtha ane karma A pAMcane samudAya maLI je kArya karI zake tema che, te kArya pratyekathI kadApi thavAnuM nahi te vAta daSTAnta dvArA siddha karavAmAM Ave che. jema maga pakAvavA mATe agnine saMga karI tapelImAM AMdhaNa mukI maga nAkhavA vigere kArya puruSArthanuM che. ATalA kAma mATe jarUra puruSArthanI madada levI ja joIe. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #538 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. ATalI puruSArtha dvArA kriyA karavA chatAM paNa tatkAla na pAkatAM jyAre tene kAla pUrA thayA bAda maga pAke che, tyAre teTalA TAImamAM maga vigerene pakAvavAnuM kAma kAlanu che; ema jarUra mAnavuM joIe. ATalA TAimamAM amukanu pAkavu, ATalAmAM nahi. e prakAre je kAma kAla karI Ape che te kAma puruSArthathI kadApi thai zakavAnu Mja nahi; mATe jyAM TAImanuM kAma hoya, tyAM kAlanI madada jarUra levI joie. te chatAM paNa kA rAkAya che, kemake ATaluM kAma karavA chatAM paNa je magamAM pAkavAnA svabhAva hoya te ja maga pAke che, bIjA tA jevAne tevA ja rahe che. mATe ethI e samajavuM' joie ke jenA paripAka thavAnA svabhAva hoya, tenA ja paripAka thAya che, bIjAnA nahi. mATe svabhAva paNa ATaluM kAma karavAmAM ghaNA upayAgI che. AvA kAma mATe svabhAvanI madada paNa jarUra levI ja joIe. 331 tathA pakAvavAnA kAmamAM jo tenA karmIe preraNA karI na hata, tA tene kadApi pakAvavAnA udyama karavAnu` mana thAta ja nahi. athavA ulaTu kAma karI nAkhata, mATe kaheo magane padma-vavAnI kriyAmAM kramane paNu kAraNarUpe jarUra mAnavuM joie. AthI e bhAva nikaLyA ke maga pakAvavAnI kriyAmAM kama paNa madadagAra che, arthAta kama' paNa pakAvavAnA udyamamAM preraNA karatu hAvAthI te paNa te rUpe kAraNu che. te tamAma sAmagrI dvArA maga taiyAra thavA chatAM paNa je Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #539 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 332 tavAkhyAna tene bhavitavyatArUpa kAraNa na hoya, te cUlA uparathI utAratI vakhate ja tapelI uMdhI vaLI cUlAmAM paDI jAta. jyAre ema thayuM nathI, tyAre samajavuM joIe ke saMpUrNa kAryane barAbara pAra utAravAmAM niyati paNa jarUra kAraNarUpa che, mATe ATalA kAma mATe niyatinI paNa jarUra madada levI joIe. - have Apa ja vicAre ke A pAMca kAraNanI sattA mAnyA sivAya kaI paNa kAryanI utpatti thAya kharI ke? ekalA kAla vigerethI kaI paNa kArya thAya kharUM? arthAta nahi. aeva dareka ApasamAM haLI maLIne kAryo kare che, te vAta sArI rIte samajavI. temAM paNa je lagAra uDe vicAra karI tattvanI mImAMsA karavAmAM Ave te karmamAM sarva anta ta hovAthI tevA tevA rUpathI karmanI sattA mAnavAmAM paNa kaI jAtanA kAryamAM aDacaNa Ave tema nathI. te paNa lagAra vicArakaTaSTithI samajAvavAmAM Ave che - temAM svabhAva ane niyati te karmanA vizeSa pariNAma rUpa che. jemake jJAnAvaraNane jJAnane AcchAdana karavAne svabhAva che, darzanAvaraNane darzanane rokavAne svabhAva che, vedanIyane AtmIya svAbhAvika sukhane tirabhAva karavAne svabhAva che, mohanIyane sthiratArUpa ucca keTinA cAritrane rekavAne svabhAva che, AyuSyane manuSyanuM AyuSya vigere bhogavavAno svabhAva che, nAmakarmane zarIra, Indra, aMge pAMga, gati, jAti vigerene prApta karAvavAne svabhAva che, gAtrane ucca nIca Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #540 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. gotramAM janma prApta karAvavAnA svabhAva che ane antarAyanA dAna, lAbha vigere kAryoMmAM vighnA karavAnA svabhAva che. jyAre AvI rIte svabhAva karmamAM rahela che, ane te jyAre svabhAvanA kAma vakhate madada karavA mATe taiyAra che, tyAre teTalA mATe svabhAvane jAdo mAnavAnI ka'i paNa jarUra nathI. niyati paNa karmanI nikAcita avasthA vizeSarUpa ja che, kemake nikAcitapaNe je karmo bAMdhelAM hoya che, te avazya bhAgaLyA sivAya chUTatAM ja nathI ane avazya bhAvibhAvarUpa niyati paNa te ja athane jyAre kahI batAve che, teA pachI tene paNa jUdI mAnavAnI zI jarUra che? je bhegAvaLI karma hAya che, te tA avazya bhAgavavu ja paDe che; mATe tene paNa karmathI jAdI mAnavAnI jarUra nathI. 33 jayAM sudhI vIrmAMntarAyanA kSacApazama athavA kSaya thayA na heAya, tyAM sudhI kAipaNa kArya karavAmAM utsAha thaI zake ja nahi arthAt kAipaNa kAya karavAmAM peAtAnuM vIrya phAravI zakAya ja nahi, ane te vinA kArya karavAmAM udyama paNa na thAya; mATe Apa ja tAvA ke AvI rIte vicAra karatAM puruSArtha paNa vIryAntarAya karmanA kSayApazamarUpa athavA kSayasvarUpa pariNAmavizeSa che; tyAre tene paNa sarvathA karmathI jUdo kevI rIte mAnI zakAya ? kAla paNa jIvAjIva paTTA ne sthiti vigere paryAya ja che. ane te poMce te tenAthI sarvathA jUdA che ja nahi. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #541 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 tattvAkhyAna. arthAt katha'cit aiyarUpa che. temAM karmInI sthitirUpa kAla paNa te karmanI antargata hAvAthI tene paNa katha'cit kama thI jAdo mAnavAnI jarUra nathI. bhAvArtha--jyAre kAla, svabhAva, niyati ane puru thAya A cAre paNa karmathI sarvathA jUdA ja nathI, te pachI tene jUdA mAnavAnI zI jarUra ? ane katha cit bhedane lai jUdA mAnavAmAM paNa aDacaNu jevuM nathI; kintu kArya tA pAMcane! samudAya maLIne ja kare che. e vAta khAsa khyAlamAM rAkhavI. A khulAso kathacid bhedapakSane samajavA, ane katha'cihna alepakSamAM te dareka kAryomAM karma pote ja te te rUpathI kAraNa che. bIjA teA tenI antargata hovAthI pRthak rUpe kAraNu nathI, e paNa sAthe bhUlavA jevu' nathI. A vAtanI vizeSa khulAse nayacakra, zAstravArtAsamuccaya vigere granthe jovAthI sUkSmadraSTivALAone jarUra thaI zakaze, iti zam Asrava tattva-nirUpaNa. anyanA kAraNarUpa mithyAtva, avirati, kaSAya tathA mana vacana ane kAyAnA vyApArarUpa cege; A pAMcanuM' Asava nAma che. bhAvAtha -jJAnAvaraNIya, dazanAvaraNIya, vedanIya, mAha nIya, AyuSya, nAma, gAtra ane antarAya. A AThe prakAranA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #542 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. karma banyanA kAraNarUpa mithyAtva, avirati, kaSAya ane kAyika, vAcika ane mAnasika vyApArarUpa cega; A tamAmanuM Asrava nAma che. uparyuM kata tamAma padArtho karmanA AvavAnA kA2NurUpa hAvAthI tene AsavarUpe gaNAvavAmAM Avela che, sAAMza-zubhAzubha karma andhananA hetu hAvAthI mithyAtva, avirati, kaSAya ane pramAyukata kAyikAdi ceganA vyApArane AsavA samajavA tattvamAM je tattvapaNAnI buddhi karavI, te mithyAtva kahevAya. aviratinI vyAkhyA. hiM'sA, asatya, cArI, viSayAsakti, asa tASa (mamatAbhAva) A pAMce dutinAM kAraNa hAvAthI temAM je pravRtti karavI--Asakata thavu te avirati kahevAya. jyAM sudhI A pAMcanuM sAmrAjya hAya, tyAM sudhI ceAganA prathama 'garUpa yamamAM pravRtti kadApi thavAnI ja nahi, ane te sivAya AgalanI teA vAta ja zI karavI ? mATe A pAMca zuddha AcaraNa rUpa savaranA pratibandhaka heAvAthI tenA tyAga jyAM sudhI na thAya tyAM sudhInA tevA piraNAmane avirati kahevAmAM Ave che. tenA saMkSepathI atha paNa samajAvavAmAM Ave che.viSaya, kaSAya, pramAda vigerethI pariNata thayela AtmAe zArIrika, vAcika ane mAnasika vyApAra dvArA prANIonA prANAne je jUdA karavA, tenuM nAma hiM'sA samajavI. pAMca indriyo, kAyika Jain Educationa International rUpta For Personal and Private Use Only Page #543 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tavAkhyAna, - ~ zakita, vAcika zakita, mAnasika zakti, zvAse zvAsa ane AyuSya A dazanI jainadarzanamAM prANa saMjJA che. athavA IrAdApUrvaka zreSabuddhithI prANuonA prANane je vinAza kare, tenuM nAma hiMsA samajavI. pramatta avasthAne laIne sAcI vastune jANavA chatAM paNa niSedha kare ane khoTI vAtanuM pratipAdana karavuM, tenuM nAma mRSAvAda samajavuM. bhAvArtha-jIva che ja nahi, paraloka nathI, svarga nathI, naraka nathI vigere je bolavuM, te sAcI vastune niSedha karyo gaNAya.eka khAnA dANA jeTale AtmA che,aMguThAnA parva eTale che, athavA vyApaka che e vigere pratipAdana karavuM, te asatyanuM pratipAdana kahevAya. tathA je vacana bolavAmAM bIjAnA prANene nAza thato hoya, tevuM vAkaya dravyathI satya che, te paNa bhAvathI ahiMsAnuM ucachedaka hovAthI te paNa asatya ja samajavuM arthAt je vacanathI bIjAne AghAta pahaze, tevuM je bolavuM te paNa asatya ja samajavuM. bIjAnA dhanane AkramaNa karI, athavA corI karI tathA zAstramAM niSiddha AcaraNa karI je grahaNa karavuM, te cerI samajavI. A cerI paNa bIjAnA prANane nAza karavAmAM kAraNarUpa hovAthI athavA bIjAnA manane AghAta pahoMcADavAmAM kAraNarUpa hovAthI te paNa vastugate vicAra karatAM hiMsArUpa che, mATe tenuM AcaraNa ghaNuM ja kharAba che, te paNa durgatinuM sAdhana che. mAlikanI AjJA sivAya tRNuM, ghAsa jevI halakI cIjane grahaNa karavI te paNa Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #544 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. cArI samajavI, arthAt kAI paNa cIja rajA sivAya levI; te tamAma cArI samajavI. veda mAhanIya krama'nI udayAvasthAmAM rAga piraNAma dvArA ApasamAM sabandha thavAthI vaiyika sukhane mATe zrI-puruSanA ApasamAM je vilakSaNa sayAgavizeSa, tenu' nAma abrahma ( maithuna ) samajavuM, tathA svayameva kAmadrakanI ceSTA karavI, te paNa te ja samajavuM. athavA veda mAhanIyanI udayAvasthAmAM strI-puruSanA zarIramAM ApasamAM vilakSaNa saoNMcAga thavAthI je rAgapariNAma, tenuM nAma paNa abrA samajavu. 337 pramAdvArA khANa ane Abhyantara tamAma cIjonI andara asa'tASakAraka je mamatAbhAva karavA, tenuM nAma parigaDha samajavuM. kaSAyanI vyAkhyA. kaSAyazazvamAM e zabdo maLelA che. eka kaSTa ane khIne Aya. kaSTadhAtu, gati ane hiMsA arthamAM haiAvAthI jemAM Apa samAM eka bIjAnA duHkhanu' nimittapaNu' hoya, te kaSa arthAt kaSathI saMsAra samajavA, ane Aya zabdanA prApti atha hAvAthI te sasAranI prApti jenA dvArA thAya, tenu nAma kaSAya samajavu. arthAta krodha, mAna, mAyA ane lAbha JA 22 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #545 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 338 tavAkhyAna, cAranuM kaSAya nAma che. tenA paNa cAra bhedo che. anantAnuM azvi, apratyAkhyAna, pratyAkhyAna ane saMjavalana. AtmAnA samyagadarzanarUpa mUlaguNane dabAvanAra ane ananta kAla saMsAra-cakamAM rakhaDAvanAra ke heya, te te mAtra anantAnubandhi kaSAya samaja, A kaSAane udaya ghaNe ja kharAba che, ItimAM ghaNuM ja duHkha apAvanAra che. jene udaya samyagadarzanarUpa AtmAna mUlaguNane ghAtaka nathI, te paNa lagAra mAtra vrata niyama karavAmAM paNa pratibandhaka hovAthI tene apratyAkhyAna kaSAya kahevAmAM Ave che. bhAvArtha-A kaSAyanA udayamAM samyaktvane bAdha pahacata nathI, kintu gRhasthanA bAra niyama tathA tyAgI mahAtmAonA pAMca mahAvatemAMthI koIpaNa vratane athavA koI paNa niyamane AcaravAnI buddhi thatI ja nathI. zuddha AcaraNuM rUpa cAritrane ghAtaka ane tiryaMca vigere gatine piSaka hevAthI A kaSAyanuM nAma apratyAkhyAna samajavuM. jenA udayamAM samyakatvanI prAptimAM bAdhA na pahere, tathA gRhasthane paNa pitAnA gRhastha dharmanA anusAre bAra vrate pALavAmAM vina paNa na pahoMce, te kevala mahAvatarUpa tyAgI mahAtmAonA ceganA aMgarUpa yamane pratibanyA hovAthI tenuM pratyAkhyAna kaSAya nAma samajavuM. jene udaya, uccakoTInA paramavizuddha yathAkhyAta nA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #546 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana 338, manA cAritranI prAptimAM vigharUpa che, te paNa sAmAnya rIte. pAMca mahAvatene pALavAmAM lagAra mAtra paNa pratibandhaka na hovAthI tenuM saMjavalana kaSAya nAma samajavuM. bhAvArthauccakoTIvALuM paramAgI avasthAnuM je cAritra, agIyAramA, bAramA ane temAM guNasthAnakamAM paramazAni je dvArA anubhavAya che, tenI prAptimAM jene udaya vizvarUpa che, te paNa pAMca mahAvrata pALanArane vacamAM vacamAM zeDo kaSAyabhAva AvavAthI vratamAM khalanArUpa aticAranuM je kAraNa hoya, te saMjavalana kaSAya kahevAya. evI rIte vicAra karatAM kaSAyanA avAntara ghaNA le che. paraMtu atra te tamAmanuM vivecana karavAthI eka moTo anya thaI jAya tema che. mATe atra te mAtra digadarzanape ja samajAvavAmAM AvyuM che. tenuM vizeSa vivecana karmagrantha, kamaprakRti, paMcasaMgraha, tatvArthavRtti, lekaprakAza, vizeSAvazyaka, pannavaNA vigeremAM ghaNuM ja vistArathI karavAmAM Avela che, vizeSa jANavAnI icchAvALAe te granthane joI pitAnI icchAnI tRpti karavI. coga. mana, vacana ane kAyAnI sArI athavA beTI ceSTAne A ThekANe ema kahevAmAM Ave che, tathA indriyanA viSayAsakti rU5 vyavahArane paNa Asava samaje, te sivAya pacIza kriyAe paNa AsavarUpe samajavI. evI rIte AsavanA ghaNuM bhelA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #547 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 340 tattvAkhyAna, che, uparyukta AsavanA mUla be bheda che. zubha ane azubha. temAM zubha karmane AvavAnA kAraNarUpa zubha pariNAmanuM zubha Asava nAma che. ane azubha karmane AvavAnA kAraNarUpa azubha pariNAmanuM azubha Asava nAma samajavuM-arthAta zubha AsavanuM puNya nAma che ane azubha pApa nAma che. # ' have kayA kAraNathI zubha karma Ave che, ane kayA kAra thI azubha kama Ave che, te paNa prasaMgopAtta samajAvavAmAM Ave che- maitrI, prameha, karuNya ane mAdhyacca A cAra bhAvanAvALA maga dvArA zubha karmo ja AvavAnAM ane mithyAtva, avirati, kaSAya vigerenA adhyavasAyavALA mane gadvArA azubhakarmo ja Ave che. vAstavika jJAnadvArA vastune paricaya karyA bAda bIjAne upadeza dvArA samajAvavAmAM je vacanane prayoga kare tevA vacanAga dvArA zubha karmo Ave che. gAli pradAna, kaleza kare, jUThA AkSepa vigere tamAmane azubha vAcika AsavanAM kAraNe samajavAM. sAvadhAnatA pUrvaka zarIra dvArA pramArjana, pratilekhana vigere dhArmika kriyAo karavAthI zArIrika zubha Asa Ave che. arthAt zarIrathI zubha karmo Ave che. ja nirantara chedana, medana, tADana, tarjana, Araba, samAraMbha Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #548 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. vigere kriyAo zarIra dvArA karavAthI zarIrathI azubha karmo Ave che. A saMkSepathI AsavanuM nirUpaNa samajavuM. vizeSa jijJAsue tavArthavRtti, vizeSAvazyaka, bhagavatIsUtra vigere gra avalakavA. praya ba thayA sivAya AsavanI upapatti kadApi thai zakavAnI ja nahi, ane "AsavanI pahelAM paNa bandha vidyamAna che. evuM mAnavAmAM Ave te Asa bandhanuM kAraNa che e kathana ayukta karavAnuM. niyama paNa lekamAM e che ke je jenuM kAraNa heya, te tenA abhAvamAM kadApi pedA thaI zake ja nahi. jema putranuM kAraNa pitA hovAthI tenA abhAvamAM putranI utpatti thaI zakatI nathI, tema bandhanuM kAraNa Asava hevAthI AsavanI pahelAM bandhanI sattA bIlakula saMbhavI zake ja nahi, mATe AsavanI upapatti thavI ja durghaTa che. u0 uparyukta kathana yukitavikala hevAthI AdaraNIya nathI. jema bIjamAM pahelAnA aMkuranI apekSAe kAryapaNuM che. ane tethI AgaLa thanAra aMkuranI apekSAe kAraNapaNuM che. a tethI AgaLa thanAra bIjanI apekSAe kAraNa paNuM che. tema AsavamAM paNa pUrvanA bandhanI apekSAe kAryapaNuM che, ane tethI AgaLa thanAra bandhanI apekSAe kAraNupaNuM che. evI rIte banyamAM paNa pUrvanA AsavanI apekSAe kArya paNuM ane tethI AgaLa thanAra AsavanI apekSAe kAraNapaNuM che, mATe ApasamAM ekabIjAmAM kArya-kAraNupaNuM hovAthI bIja-aMka Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #549 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4ra tavAkhyAna. ranI mAphaka anAdi kAlIna kArya-kAraNane pravAha mAnavAthI koIpaNa jAtanI anupatti che ja nahi. AvI paristhitimAM hovA chatAM paNa je doSa ApavA taiyAra thavuM, te jainadarzanane barAbara rIte na jANavAnuM phala che, jyAre keIpaNa prakAranI -anupapatti ja nathI, tyAre deSane avakAza ja kayAM rahe ? uparyukata be prakAranA Asa paNa mithyAtva vigerenA uttara tenA utkarSa--apakarSanI taratamatAne laIne aneka prakAranA che. te Asa pitAnI andara svasaMvedya che. ane bIjAmAM caNA dvArA anumeya che, ane Agama paNa te vAtane sArI rIte Take Apate hevAthI AgamapramANathI paNa siddha che. iti zama. badha tatva-nirUpaNa. .. jema agninA kaNaA leDhAnA gaLAmAM praveza karavAthI agninAM pudagale ane leDhAnAM pudagale bane ApasamAM motata thaI jAya che. athavA dudhamAM pANI nAkhavAthI dudhanAM ane pANInAM pudagale ApasamAM ekameka thaI jAya che. tema zaga-dveSanA pariNAmathI pariNata thayela AtmAnA pradeza ane gAdijanya adhyavasAya dvArA AvelAM karmayogya pagalAne ApasamAM otaprotarUpe maLavArUpa je saMba%; tenuM nAma janma samajavuM. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #550 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. jema cIkAzavALA zarIra upara sUkSma mULa sa'anya sArI rIte thAya che, tema rAga, dveSa, ane meharUpI cIkAza mAtmAnI upara lAgavAthI cIkAzavALA thayelA AtmAnA pradezeAnI upara krama cAgya pudagala va NuA lAgavAthI te bannene je ekameka maLI javArUpa saMbandha thavA tenu nAma anya samajavuM athavA mithyAtva, avirati, kaSAya vigere anyahetujanya ayavasAceAthI Adra thayela AtmAnA pradezAnI upara cega vizeSadvArA je ThekANe avagAhIne rahela che, te ThekANe cAre bAjumAM rahela sUkSma anantAnanta pradezavALI kama ceAgya pudgala vaga zuAonA ApasamAM ekameka maLI javA rUpa je saMbandha thavuM; tenu nAma anya tattva samajavuM. pra0 amRtta evA AtmAnI pAse kama puddagalAne mahuNa karavA sArU jyAre hAtha, paga vigere kAIpaNa sAmagrI che ja nahi, tyAre te kevI rIte pudgalAne grahaNa kare che ? 34. OM jema cIkAzavALA cIkaNA zarIra upara hAtha, paga dvArA dhULa cAkhyA sivAya paNa svAbhAvika rIte dhULa lAgavAthI zarIra malina thaI jAya che. tevIja rIte kama ane jIvane sabandha anAdi kALanA hAvAthI dUdha ane pANInI mAphaka baMnenA eka pariNAma thavAthI AtmA poteja kANu zarIranA sabandha dvArA karmone grahaNa karavAnA vyApAra karyo kare che; temAM hAtha-paganI kaMi jarUra nathI, kri*ca-sa'sArAvasthAmAM AtmA sathA amUrta ja che' ema te ame khIlakula mAnatA. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #551 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 344 nathI. kintu tha cit mUrta paNa che.? evI jyAre RmArI mAnyatA che; tyAre uparyukata zakA ajJAnajanya che; ema kahe. vAmAM kaI paNa aDacaNa nathI, tattvAkhyAna. AvA prakAranA svarUpavALA anya eka che, te paNa kAryanA bhedane laIne prakRtibandha, sthitimanya, anubhAgamanya ane pradezamanya AvI rIte tenA mULa cAra bhede pADavAmAM AvyA che. jema krUratA, nIcatA, paMDitapaNu, uccapaNu vigere kAryAMnA bhedane laIne manuSyamAM bhinnatA jovAmAM Ave che. tathA mAdhelA eka jAtanA AhAranA peTamAM gayA pachI vAtAzaya, pittAzaya, phAyaza vigere AzayAne laIne rasa, maLa, temAM rasathI rudhira, mAMsa, caramI, hADakAM, vIya vagere vibhAgA jovAmAM Ave che; tema atra paNa te eka che, te paNa kAnA kSetane laIne tenA aneka bhedA thAya che, tema anyatattvanA uparyukta cAra bheda che. have te cAnu svarUpa samajAvavAmAM Ave che-- madhyavasAyavizeSane laine AhAra-pariNAmanI mAphaka sthiti, anubhAga tathA pradezeA grahaNa karavArUpa je karmanA pariNAma thavA, tenuM nAma prakRtimattva jANavu. / AtmAnA pradezAnI sAthe lAgelI krama va NuAone sthiratA saMpAdana karavA rUpa je pariNAmavizeSa, arthAta amuka krama ATalA vakhata sudhI rahe ane amuka ATalA sudhI rahe Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #552 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. evI jadhanya, madhyama, utkRSTa sthiratAne saMpAdana karAvanAra pariNAmavizeSanuM nAma sthitimanya samajavuM. 345 prAceAgika kriyAdvAza grahaNa karela zubhAzubha karmInA puchta galAnA tIvra manda rasarUpe je anubhava karavA, arthAt sArA narasA vipAkarUpe je lAgavavA, tenuM nAma anubhAgamanya samajavu. bhAvArtha AmAdhA kAlane UMDI manya jyArathI thayA, tyArathI ja samaye samaye vicitra prakAranAM sukha-duHkharUpe AMdhelAM karma pudbhalene bhagavavAM, tenuM nAma anubhAgaanya jANavuM. pUrvota anyanAM nimittAne laine karma pudgalene ekaThAM karavAM, tene pradezakhanya samajavA. sArAMza--je sthAnamAM AtmA avagAhIne rahyo hoya, temAM je kamanAM pudgalA rahelAM DAya, te ja anyamAM AvI zake, bIjI jagyAe rahelAM nahi, temAM paNa je sneha guNavALAM hAya, te ja AtmAnI sAthe joDAya, bIjA nahi, temAM paNa je sthira hoya, te kAmamAM AvI zake, ane je gamanazIla hoya, te te vegavALAM hAvAthI javAnAM ja, ane te paNa dareka AtmAnA pradezamAM ekekA pradeza, anantAnanta karma vaNAnAM puddagalAthI samaddha che. tevI rIte dareka pradezAmAM samajavu. Jain Educationa International have te cAra banyAnu kaIka vizeSa svarUpa batAvavAmAM Ave che. prakRtimanA mULa ATha bheda che. jJAnAvaraNIya, For Personal and Private Use Only Page #553 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34'; tevAkhyAna. darzI nAvaraNIya, vedyanIya, mAhanIya, AyuSya, nAma, gotra ane antarAya A AThe bhedo che. jJAnAvaraNunu svarUpa temAM jJAnAvaraNIyanA pAMca bhedya che. indriye ane mane dvArA thatA evA je eSa, tenu nAmamatijJAna samajavuM; tene rAMkanArUM karma, te matijJAnAvaraNa kahevAya. zAkhadvArA thatA edhanuM nAma zrutajJAna che, tene zakanArU krama,te zrutajJAnAvaraNa kahevAya. jagatamAM rahela rUpI padArthone sAkSAtkAra karAvanAra jJAnane avidhajJAna kahevAmAM Ave che. tene rezakanArU kama, te avadhijJAnAvaraNa kahevAya. khIjAe vicAra mATe grahaNa karela mane dravyane sAkSAtakAra karAvanAra manaH vajJAnane rokanAra, te mana:paryAya--jJAnAvaraNa samajavu. tamAma leAkAlAkane sAkSAtkAra karAvanAra kaivalajJAnane nakhAvanAra krama nuM nAma kevala-jJAnAvaraNu samajavuM, jyAM sudhI tenA udaya hAya, tyAM sudhI kevalajJAna kadApithai zake ja nahi. AtmAnA asalI svabhAva kevalajJAna, te ja mUlaguNa che; ane tene khAvanAra heDavAthI kevala-jJAnAvaraNane mUlaguNazvAti kahevAmAM Ave che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #554 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. darzanAvaraNanuM svarUpa sAmAnya-vizeSa svarUpa padArthanA je vizeSarUpe Apa karAve, te jJAna kahevAya. sAmAnyarUpe je khAdha kAve, te darzana kahevAya. tene rokanArU karyuM, te danAvaraNu samajavu, tenA nava bheda che. cakSurdazanAvaraNu, acakSurdazanAvaraNa,vadhidarzanAvaraNa, kevala-nAvaNa, nidrA, nidrAnidrA, pracalA, pracalApracalA, tyAna iA nava le che. 347 ra cakSudvArA thatA sAmAnya edhane aTakAvanArU kama cakSunAvaraNu kahevAya, cakSu sivAya cAra indriyA ane manadvArA thatA sAmAnya edhane rokanArU krama acakSurdazanAvaraNa kahevAya. bhUta-puddagala viSayaka sAmAnyarUpe thatA sAkSAtkArane rokanArU kama avadhidarzanAvaraNu kahevAya. lAphAleka viSayaka sAmAnyarUpe thatA sAkSAtkArane rokanArU kama, te kevalada'nAvaraNa kahevAya. jenA uddayamAM sUtelA manuSyane jagADavAmAM kleza na thAya, kintu sukhethI IsArA mAtramAM jAgI javA, evI svApA vasthAnu nidrA nAma samajavuM. Jain Educationa International jenA uddayamAM sUtelA manuSyane jagADavAmAM lagAra duHkha thAya arthAt lagAra kaSTathI jAge, tevI svApAvasthAne nidrA nidrA kahevAya che. prathamanI svApAvasthA karatAM AnI andara jagADavAmAM kaleza thAya che, eTalI ja mAtra vizeSatA che. For Personal and Private Use Only Page #555 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ave tattvAkhyAna. jenA uddayamAM uThatAM khesatAM jIvane nidrA AvyA ja kare ane jagADavAmAM paNa prathamanI e nidrA karatAM kleza vadhAre thAya, tevI svApAvasthAnu pracalA nAma samajavuM. jenA uddayamAM cAlatAM rastAmAM paNa svApAvasthA prApta thAya, jagADavAmAM paNa tene uparanI traNa karatAM vadhAre kaSTa paDe, te avasthAvizeSanu" pracalApracalA nAma samajavuM. jenA ucamAM divase cittavela kAryone rAtrimAM nidrAmAM te nidrAmAM karyAM kare, peAtAne temAM kaI paNa bhAna rahe ja nahi; arthAt huM zuM karU chuM ? e vAtanA khyAla khIlakula rahe ja nahi, ane jagADavAmAM atyanta jabarajasta duHkha thAya, tevI svApAvasthAnu tyAnahiM nAma samajavuM. A dareka svApAvasthAmAM danAvaraNIya krama caitanya zaktine dakhAvI de che arthAta mAtmAnA caitanyarUpe thatA pariNAmane aTakAvI de che. temAM paNa uttarottara svApAvasthAmAM caitanyazakitanA taratamatAbhAvarUpe tirobhAva samajavA. nidrA vigere pAMca prakAranuM darzanAvaraNu kama te prApta thayelI dazanalabdhine damAvavAmAM ja udyamazIla che. ane cakSurdazanAvaraNu vigere cAra ka te dazanatinA udayane ja aTakAvanAra hovAthI te inazaktinA mUlAtakarUpa che. vedanIyanuM svarUpa. vedanIya kramanA be bheda che. eka sAta vedanIya ane Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #556 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. 34 bIjuM asAtAdanIya, puNyanAM pudagalAne je sukharUpe anubhava karAve, te sAtavedanIya kahevAya. ane pApanAM pagaleno je duHkharUpe anubhava kare, te asatAvedanIya kahevAya. * A manI andara sAtavedanIya karma je ke vaiSayika sukhane prApta karAvanAruM che, te paNa viSayAtIta ane svasaMvedya evA AtmIya sukhanuM pratibaka hevAthI te paNa nakAmuM ja samajavuM. jema keI pipaTane senAnA pAMjarAmAM pUrI tene sAruM sArUM khAvA Ape, chatAM paNa te pitAnI svataMtra mane bhISTa lAlasAo pUrI na thavAthI tene banyarUpe mAne che. arthAt jaMgalamAM vecchAe vicaravuM, svecchAe ramavuM, svecchAe khAvuM, pIvuM vigere manekAmanAo tevA banyanamAM pUrI thatI nahAvAthI senAnA pAMjarAne paNa jevI rIte te bandhanarUpa mAne che, tema mekSAbhilASI paNa sAtavedanIya karmajanya vaiSayika sukha-sAmagrIne paNa bandhanarUpa mAnI tene paNa choDavAne prayatna karavA bhAgyazALI thAya che, athavA jema talavAranI dhAra upara lAgela madhane cATavA jatAM je ke lagAra svAda te Ave che, te paNa te svAda karatAM cATatI vakhate jIbha kapAtI hovAthI te sukhamAtrA karatAM duHkhanI mAtrA adhika hovAthI te banene tyAga karavAmAM adhika sukha mAne che, tema atra paNa sAtA vedanIya karmajanya sukharUpa vipAka paNa bandhanarUpa hovAthI tene tyAga karavAmAM ja rogIo sukha mAne che. kemake AgaLa svasaMvedya viSayAtIta AtmIya sukhane meLavavAnI khAtara ja teone mukhya uza che. eTalA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #557 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 350 tattvAkhyAna. mATe tenA tyAga karavA udyama kare che. jyAM sudhI vayika sukhanu' sAmrAjya hAya, tyAM sudhI vedanIya karmanA kSayathI pedA thatu AtmIya viSayAtIta sukha kadApi maLatu* nathI; e vAta khAsa khyAlamAM rAkhavI. mAhanIyanu svarUpa. mAhanIya kamanA darzanamAhanIya ane cAritramAhanIya e be bhedo samajavA. temAM AtmAnA je zuddhazraddhAna guNa che tene khAvanArU' je kama, te namAhanIya kahevAya ane zuddha nirmala yama, niyama, Asana, prANAyAma, pratyAhAra, dhAraNA, dhyAna, samAdhi vigere bhAvayoganI zuddha caraNAne dukhAvanAra karmane cAritramAhanIya kahevAmAM Ave che. sArAMzasAmAyikAdika samabhAvathI zuddha vartanarUpa ucca uccatara kATInAM nirmala cAritrane rokanArA kramane cAritrameAhanIya kama kahevAmAM Ave che. temAM darzanamehanIyanA samyaktvamAhanIya, mithyAtvamAhanIya ane mizramehanIya A traNa zeDho che. temAM atattvamAM tattvabuddhinu nAma mithyAtvamAhanIya che. ane tevAM mithyAtvamAhanIyanAM puddagalAne zuddha karI temAMthI mithyAtvabhAvane dUra karI je anubhava karavA te samyaktvamAhanIya kahevAya. danamAhanIya ane anantAnubanyi kaSAye A sAta prakRtine khIlakula kSaya thavAthI thanArA zuddha nila zraddhArUpa sAyika Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #558 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jenadarzana. 51 samyakatvanuM pratibandhaka hovAthI tathA sUkSamatara padArthamAM zaMkA paNa tenA udayathI pedA thatI hovAthI tenuM samyakatvamohanIya nAma rAkhavAmAM Avela che. jema kaI jaMgalI manuSya koIpaNa divase nAliyera sivAya anna vigere bIjI kaMi paNa cIja lekhelI na hovAthI tene anna vigere padArtho keIvAra jevA chatAM paNa ajJAnatAne lIdhe tenI upara rUci athavA arUci e bemAMthI koIpaNa thata nathI, tema zuddha deva, guru, dharma upara jene prema paNa na thAya ane aprema paNa na thAya; e je ajJAnajanya karmane pari zAma, tene mizramehanIya kahevAmAM Ave che. cAritramohanIyanA be bhede che, kaSAya ane nekaSAya, temAM paNa kaSAyamahanIyamAM mAyA ane lobha te rAgasvarUpa che. tathA kedha ane mAna TheSasvarUpa che. kaSAyenuM varNana Asana taravamAM kareluM hevAthI pharIthI atra karavAmAM AvatuM nathI, kevala nekaSAyanuM ja svarUpa samajAvavAmAM Ave che. hAsya, rati, arati, bhaya, zoka, jugupsA, puruSaveda, pIveda ane napuMsakaveda A nava bhedanuM nekaSAya nAma samajavuM jenA udayamAM nimitta maLavAthI yA te nahi maLavAthI paNa hAsya utpana thAya, arthAt hAMsI, mazkarI vigere kAma karyA ja kare, te hAsyamehanIya samajavuM. jenA udayamAM bAha Avyantara viSamAM AsaktirUpa prema utpanna thAya, te rati mohanIya kahevAya. jenA udayamAM zabdAdi viSayamAM aprema Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #559 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35ra tevAkhyAna, utpanna thAya, te arati mehanIya kahevAya. jenA udayamAM revuM, kuTavuM, zoka vigere kArya karavAnuM mana thAya, te zakohanIya kahevAya, jenA udayamAM trAsa upaje-jaya ghaNe lAge, te bhayamahanIya kahevAya. jenA udayamAM zubhAzubha vastumAM vRNA pedA thAya, te jugupsAhanIya kahevAya che. jenA udayamAM koIpaNa AkAravALI strIne bhegavavAnI IcchA thAya, te puruSavedamohanIya kahevAya che. jenA udayamAM kaI paNa AkRtivALA puruSane bhegavavAnI IcchA thAya, te strIvedamehanIya kahevAya ane jenA udayamAM strI-puruSa baMnene bhogavavAnI IcchA thAya te napuMsakavedamehanIya jANavuM. hAsya vigere nava nekaSAne je kaSAyanI sAthe saMbaja na hoya, to te pitAnuM kArya kadApi karI zakavAnA ja nahi, nirantara kaSAyanI sAthe saMbaddha thaIne ja potAnuM kAma kare che. mATe te paNa cAritramohanIya kahevAya. uparyukata mohanIya karma paNa zuddha zraddhAnarUpa kSAyika samyakatvanuM tathA cAritramohanA bIlakula kSaya thavAthI thatA pitAnA svabhAvamAM zamaNutArUpa sthiratArUpa kSAyika cAritranuM paNa pratibandhaka hevAthI ane AtmAnA mULa guNanuM ghAtaka hovAthI ene paNa mUlaguNaghAti kahevAmAM Ave che. AyuSya karma, eka bhavathI bIjA bhavamAM jatAM ane nizcayathI je karma udayamAM Ave, tenuM nAma AyuSya karma samajavuM. tenA mukhya cAra bheda che ane avAntara ghaNA bhede che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #560 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. 353 nAmakarmanuM vivecana nAmakarmanA mukhya betAlIza bhede che. ane avAntara ghaNA bhede thAya che. gatinAma, jAtinAma, zarIranAma, aMgepAMganAma, bandhananAma, saMdhAtananAma, saMsthAnanAma, saMhanananAma, sparzanAma, rasanAma, gandhanAma, varNanAmaAnupUrvInAma, vihAgatinAma, parAghAtanAma, ucchavAsanAma, A tapanAma, utanAma, agurulaghunAma, tIrthaMkaranAma, nirmANa nAma, upaghAtanAma, trasanAma, bAdaranAma, paryApta nAma, pratyekanAma, sthiranAma, zubhanAma, subhaganAma, susvaranAma, AyanAma, yazakIrtinAma, sthAvaranAma, sUphamanAma, aparyAtanAma, sAdhAraNanAma, asthiranAma, azubhanAma, durbhaganAma, duzvaranAma, anAdeyanAma ane apayazakIrtinAma. have te darekanAM lakSaNe samajAvavAmAM Ave che. je karmanA udayamAM amuka bhavathI amuka bhavamAM javA mATe gamana thAya, te gatinAmakarma samajavuM. tenA cAra bheda che. devagati, manuSyagati, tiryaMcagati ane narakagati. athavA sukha-dukhanA upaga karavA sArU niyamita thanAre je pariNAmavizeSa; te gatinAmakarma samajavuM. atyanta zeThI cetanyazakitanA AvirbhAvanuM je nimitta hoya, te ekendriyajAtinAma, evI rIte AgaLa AgaLa vadhAre vadhAre caitanyazakitane AvirbhAvanI jema jema sAmagrI maLatI jAya tema tema dvindriyajAti, trIndriya jAti,caturindriya 28 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #561 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 354 tattvAkhyAna. jAti, cendriya jAti evAM nAmeA paDatAM jAya che, athavA jenA udayamAM A ekendriya che, amuka dvIndriya che. evA je vyavahAra thAya che; tenA nimittabhUta kamane paNa jAti kahe. vAmAM Ave che. tenA pAMca bhede che. jenA udayamAM AtmAne nivAsasthAnarUpa zarIra pedA thAya, te zarIra nAmakama samajavuM. tenA paNa AdArika vigere pAMca bhede che. jenA uddayamAM taka, huAtha, paga vigere aMgeAnI tathA AMgaLIo, tenI rekhA vagere yAMgAnI utpatti thAya, te 'gopAMga nAmakarma samajavuM. jenA udayamAM AdArika viMgere zarIra cAgya pUrva grahaNa karelAM ane vartamAnakALamAM grahaNa karAtAM evAM pudgalAnA ApasamAM ekameka thavArUpa sAndha karavAnI zakti utpanna thAya, te andhana nAma kahevAya; tenA 5dara bheda che. jema daMtALI ghAsa vigerene ekaThuM kare che tema, je kama nA sabandhathI AdArika vigere zarIrane cAgya pudgalAna samUha rUpe ekaThAM karAya, te saghAtana nAmakarma samajavuM, tenA pAMca bhedo che, athavA niyamita pramANavALA AdArika vigere zarIrane banAvavAnI khAtara pudgala vaNA samUhane ekameka karavAmAM je karma nimitta hoya, te saMdhAtana nAmakama kahevAya. jenA udayamAM zarIrarUpe andhAtAM evA pudgalAmAM sama caturasra vigere AkAravizeSa utpanna thAya, te sasthAna nAmakama samajavu', tenA paNa cha bhedo che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #562 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana jenA ucamAM atyanta ghaNI majabUta tathA tenAthI kaI cADI majabUta evI rIte manda, manttara ghaTatI zaktivALAM hADakAMnA anya zarIramAM hAya, te sahanana nAmakama samajavuM, tenA cha bheda che. vajARSabhanAzaca, RSabhanArAMca,nArAJa, adhanArAca, krilikA ane sevAtta A cha bhede sahanana nAmaphana nA che. markaTanedhanA jevA anyavALA hADakAMnu nArAca nAma che. ane tenA upara pATAnA AkAre goThavAyela hADakAnuM vajA nAma che, ane temAM pATA upara khIlAnA AkAre parAyela hADakAMnu kIlika! nAma che. AvI rIte majabUta anyathI ge!ThavAyela asthinA anya jenA zarIramAM hAya, tenuM vajaRSamanArAca sahanana nAma samajavuM. uparyuM kata andhamAMthI pATA upara Avela khIlInA AkAre hADakAnA bandha sivAyanA asthimanya jenA zarIramAM hAya, tenu RSabhanAAca sahanana nAma jANavuM. uparyu kata khanyamAMthI khIlInA khAkAre tA pATAnA AkAre goThavAyela hADakAnA anya DivAya khAlI maTaanyanA AkAre ja hADakAMnA anya jenA zarIramAM haya, dInu nAma nAnAca sahanana samajavuM. eka bAjue markaTabandhanA AkAre hADa' geAThavAyela hoya, ane khIjI bAjue teve anya na heAya; AvI rIte asthinA anya jenA zarIramAM hAya, tenuM nAma anAcAra sahanana samajavuM. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #563 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35 tavAkhyAna. jenA hADakAnA banyamAM khAlI khIlInA AkAre ja hADakuM goThavAyela hoya ane maTa bandha tathA pATAnA AkAre hADakAMne goThavavA rUpa anya bIlakula na hoya, tevA asthimanya jenA zarIramAM hAya, tenu kIlikA sa'hanana nAma samajavu, jenA zarIramAM hADakAM lAkaDAnA bhArAnI mAphaka ApasamAM eka bIjAnI sAthe aDakIne ja rahelAM hoya, parantu te sivAya marka Tabandha vigeremAMthI koIpaNa jAtanA anyarUpe goThavAyela na hoya chatAM telamaIna vigere dvArA sevA karI ThIkaThAka rAkhavAthI kAmamAM upacegI tha paDe, tevA asthinA anyavizeSanu sevAtA sahanana nAma samajavu, jenA udayamAM AdArika vagere zarIramAM kaThinapaNu, kamalapaNuM, snigdhapaNuM vigere sparza vizeSane smAvirbhAva thAya, te sparzI nAmakama samajavu', jenA hRdayamAM dArika vagere zarIramAM mIThApaNuM, khArApaNu, kaTupaNu` vigere rasanA AvirbhAva thAya, te rasa nAmakama samajavuM. sArAMza-sanAmakarmanA udayathI kAInu rudhira khArUM pedA thAya che, kAinuM mIThuM pedA thAya ane kAinu kaDavuM hAya che, evI rIte dareka dhAtumAM samajavu jenA udayamAM AdArika vagere zarIramAM sugandhipaNAnA tathA dugandhipaNAnA AvirbhAva thAya, tenuM gandhanAmakarma samajavu.... jenA uyamAM AdArika vigere zarIramAM kALApaNuM, Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #564 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. saphedapaNuM, pILApaNuM, lIlApaNuM, rAtApaNuM AvA prakAranA vaNu nA prAdurbhAva thAya, te varNanAmakama samajavu. jIva vamAna gatimAMthI nIkaLIne jyAM utpanna thavAnuM sthAna hAya tyAM sudhI pahAMccA na hoya, tyAM javAnI IcchAvALAM tathA janma vinAnA jIvane potAnA utpattisthAnamAM jyAM sudhI na paheAMcAya, tyAM sudhInI vacalI vizeSa avasthA jenA udayathI maLe che; tenu nAma AnupUrvI nAmakama samajavuM. athavA keTalAka AcArcIne te viSayamAM evA abhiprAya che, ke nirmANu nAmakarma banAvelAM aMgepAMgAne cegya sthAnamAM geJaThavavAnuM kAma AnupUrvI nAmakamanu che. 357 jenA uddayamAM avakAzadAnarUpa AkAzamAM huMsa vigerenI mATaeNka sArI cAlathI cAlavAnI ane uTa tathA gabha vigerenI mAphaka kharAma cAlathI cAlavAnI zakti utpanna thAya, te vihAyAgati nAmakarma samajavu, jenA udayathI dekhavA mAtramAM sabhya leAkAne ekadama kSeAbha utpanna thAya tathA bIjAnI pratibhAnA ekadama pratighAta thAya, arthAt tene jovAthI sabhAnA lokAne ekadama kSeAla thAya, ane yuktie paNa yAda na Ave, te parAghAta nAmakarma samajavuM. jenA udayamAM vAsAsane! AvirbhAva thAya, te ucchvAsa nAmakarma samajavuM. athavA zvAse zrvAsane ceAgya pudgalAne grahaNa karavAnA sAmarthyamAM je nimitta hoya, te paNa te nAmakarma samajavuM. jenA udayamAM, pAte ThaMDA svabhAvavALA hoya, tA paNa Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #565 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 358 dekhAvathI bIjAne tApa pedA thAya, te Atapa nAmaka javuM. tenA uDhaya sUrya maMDalati bAdara pRthvIkAyanA jANavA. tAnyAne. jenA udayamAM ca'dranI jema zarIra zItala prakAzavarSAMta hAya, te ughAtanAtmaka jANavuM, jenA uyamAM agurulaghu nAmanA piraNAma pedA thAya, tenu nAma anurulaghu nAmaka samajavu', bhAvArtha -nizcayanayanI apekSAe te kai paNa jIva guru paNa nathI, tema laghu paNa nathI. kintu gurulaghu pariNAmavALA che. ane vyavahAra nayanI "pekSa e kuchu vigere keTalAka jIvonAM zarIra bhagurulaghu che. ane keTalAka hAthI vigerenAM zarIra guru pariNAmavALAM che. keTalAMka agnikAya vigerenAM zarIra laghupiraNAmavALAM che. ane pheTalAMka vAyukAya vigere jIvAnAM zarIra gurulaghu pariNAmavaLAM che; AthI e bhAva nIkaLyA ke azurulaghu pari NAma jIvene che; evuM kathana nizcayanayanA abhiprAya sama javuM, mane vyavahAranayanA abhiprAye te jIvanA zarIramAM cAra prakAranA pariNAme sAthe zake che. P samajIve mAM jenA udayamAM traNe bhuvananA jIvAne paNa amuka vyakti pUjanIya thai paDe, arthAta traNa jagatanA tamAma jIvAne jethI zirasAvattva hAya, dhyeya hAya, upAsya hAya, svetanya hAya, te tIrthaMkara nA makama samajavu. ane tenA mukhya udaya keli-avarathAmAM ja hAya. prAsAda vigere banAvavAnI kalAmAM kuzala sutAra vige Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #566 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. rainI mAphaka jenA uddayamAM zarIra, a'gopAMga vigere nAmakarma dvArA pedA thayela avayavAne geThavavAnI kuzalatA pedA thAya arthAt amukane amuka ThekANe goThavavu ane amukane amuka ThekANe geAThavavuM vigere kAma karavAnI zakita utpanna thAya, tenuM nAma nirmANu nAmakama samajavuM. jenA udbhayamAM lAMmA TuMkA zarIranA avayava dvArA peAtAnA eka avayavathI mIjA vyavayavemAM upaghAta thAya, te upaghAta nAmakarma samajavuM. jenA udayamAM trasapAnI prApti thAya. arthAt dvIndriya vigere trasanAmakarmAyavati jIvamAM utpatti thAya, tenu nAma trasa nAmakarma samajavu. 359 jenA hRdayamAM sthUla zarIrarUpa bAdaraNuM pedA thAya, tenu nAma khAdaranA makama jANavuM, jenA udayamAM AhAra, zarIra, indriya, zvAse zrvAsa, bhASA ane mana, A che te vaigya pudgalene grahaNa karavAnI ane tene te rUpe parimAvAnIkita pedA thAya, tenuM nAma paryAptinAmaka jAgruvu. A cha paryAptinuM paNa kaMika vivecana karavAmAM Ave che.-- zarIra, indriye, vacana, mana ane prAdhdhApAnane cegya pudgala dravyone grahaNa karavAnI kriyAnI parisamApti je dvArA thAya, tenuM nAma AhAraparyApta samajavu, Jain Educationa International peAtAne ucita grahaNa karela AhAravA drazyane jAde do mala-rasarUpe pariNAma jenA udayathI thAya, For Personal and Private Use Only Page #567 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 360 tattvAkhyAna. tene zarIraparyApti kahevAmAM Ave che. athavA rasarUpe pirajIta thayela AhAranA zarIrarUpa pariNAma je dvArA thAya, te paNa zarIraparyApti nAmakama jAvu. dhAturUpathI pariNata thayela AhAranI indriyarUpa pi NAma jenA uDDayathI thAya,te indriyaparyApti nAmakama samajavuM, vAsAvAsane ceAgya pudgala drabyAne grahaNa karavAnI ane tene te rUpe pariNamAvIne tyAga karavAnI zakti jethI utpanna thAya, te prANApAna paryApti kahevAya. evI rIte bhASA ane manamAM paNa jANI levuM. jenA udayamAM jIvanAM zarIra jUdAM judAM hAya, te pratyeka nAmakarma samajavuM, jenA uddayamAM dAMta vigere sthira rahe, hAle cAle nahi, te sthira nAmakama kahevAya, jenA ucamAM uttamAMga ( mastaka ) vigere a'gopAMga pUjanIya banI jAya, te zubhanAmakarma samajavu. jenA udayamAM sAbhAgyapaNu* prApta thAya, te subhaganAmakarma samajavu. jenA udayamAM madhura svara prApta thAya, te karma samajavuM, susvara nAmajenA udayamAM janasamudAyamAM vacana prAmANikapaNe manAya, ane dekhavA mAtramAM lAkA ubhA thaI Adara-sanmAna namaskAra,vigere kare ane tenu vacana paNa lekamAM ghaNu* ja priya kara thai paDe, te Adeya nAmakama jAvu Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #568 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. jenA udayamAM prasiddha thaNI thAya, guNAkatana, praza'sA vigere bahu thayA kare, te yazaH kIrti nAmakama jANavuM. A trasadazakathI viparItarUpe sthAvaradazakanu svarUpa jANavuM. getramanu svarUpa jenA udayamAM A deza, uttama jAti, uttama kula, uttama sthAna, satkAra, aizrvaya vigere utkRSTa sAmagrI maLe, te ucca gAtra kahevAya, ane jenA uddayamAM AthI ulaTI sAmagrI maLe te nIca gAtra jANavu', antarAyanuM svarUpa. jenA udayamAM sArA levAvALA tayAra hAya, pAse dravya paNa vidyamAna hAya, tathA ene devAmAM mahAphaLa maLe che. evuM jANatA paNa DAya, chatAM dAna devAnI icchA na thAya, te dAnAntarAya kahevAya. 361 jenA uddayamAM anna, pAna, mAlA, candana, tela, attara vigere aneka prakAranI sundara vastuo taiyAra hAya, paNa tenA bhAga karI zake ja nahi, te upalegAntarAya kahevAya. jenA uddayamAM aneka prakAranA lAbhA thavAnI taiyArI paNa hAya, hamaNAM maLaze; ema jANavAmAM paNa hAya, parantu te maLI zake ja nahi, arthAt kAi tevA prakAranu vighna vacamAM AvavAthI dhArelu kAma pAra paDI zake ja nahi, te lAbhAntarAya kahevAya. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #569 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 362 tevAkhyAna, jenA udayamAM utsAhane pratighAta thAya, pitAnuM vIrya pheravI zake ja nahi. athavA baliSTha hovA chatAM paNa udyama karavAnuM mana na thAya te vIryAntarAya kahevAya, evI rIte banyuM taravanA avAktara ghaNA bhede che. tenuM vistArathI vivecana karmagrantha, karmaprakRti, paMcasaMgraha, lekaprakAza vigere granthamAM karavAmAM Avela che, ahIM te mAtra digdarzana zramajavuM. Iti zama. saMvara tatvanuM nirUpaNa. - mithyAtva, avirati, kaSAya, ga vigere AsavadvArA AvatAM karma pudgalene aTakAvavAmAM je nimitta heya, te saMvara samajatenA be bheda che, eka dravyasavara ane bIjo bhAvasaMvara. grahaNa karavA lAyaka karma pudgalene aTakAvanAra je pariNAmavizeSa, tene dravyasaMvara kahevAmAM Ave che. - saMsAra saMpAdanamAM sAdhanabhUta mithyAtva vigere saMbadhi kiyAone tyAga karavAmAM kAraNarUpa je pariNAmavizeSa, tene bhAvasaMvara kahevAmAM Ave che. sUma bAdara veganirodha kAlamAM sarvathA saMvara thaI zake che. ane cAritranI prAptithI laIne tyAM sudhInA bAkInA samayamAM dezathI saMvara jANa. bhAvArtha-je sAmAyika vigere cAritrathI yukta hoya, tathA jeNe tane paricaya sArI rIte karyo hoya, ane saMsAra Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #570 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. 363 samudrane taravAnI jene cAhanA heya, evI vyaktione je ke sarvathA saMvaranI sAmagrI pAse na hovAthI, sarvathA saMvara thaI zakatuM nathI. te paNa sarva pramAdanAM sthAne tyAga karavAthI khuzIthI dezasaMvara thaI zake che. te saMvara-saMpAdananA upAye have batAvavAmAM Ave che. gupti, samiti, dharma, anuprekSA, pariSahajaya, cAritra vigere saMvara-saMpAdananAM nimitte samajavAM. guminuM svarUpa, vAstavika zraddhA tathA yathArtha jJAnavALA puruSe mana vacana ane kAyAnA vyApArane, vItarAgapraNIta zAstromAM batAvela mAgamAM sthApana karavA, tenuM nAma gupti samajavuM. bhAvArtha- dareka prakAranI kalpanAjALane cheDI samabhAvamAM lIna karIne mananA vyApArane AtmAnA svarUpa cintanamAM je joDavA, saMjJA vigerenA parihAra pUrvaka vacananA vyApA ne bandha karavA, ane kAyAnA vyApArIne suvuM, besavuM, levuM, mUkavuM, cAlavuM vigere kriyAmAMthI haThAvIne niyamamAM rAkhavA, tenuM nAma gupta samajavuM. samitinuM svarUpa niravadya zuddha pravRttinuM samiti nAma samajavuM. bhAvArtha-bIjA jIne vyAghAta na thAya, tevI rIte upaga pUrvaka divasanI aMdara sUryanAM kiraNee pharaselA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #571 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 364 tavAkhyAna, mArgamAM sugapramANu haSTi rAkhIne cAlavuM, te isamiti. hitakArI, parimita, saMdeha na upaje tevuM nivagha vacana bolavuM, te bhASAsamiti. AhAranA beMtAlIza Sa TALI nirdoSa anna, pAna, va, pAtra vigerenI je gaSaNA karavI, te eSaNa samiti jANavI. saMyamamAM upakArI upakaraNane daSTipUrvaka pratilekhanA karIne levA-mUkavAnI je kikAo karavI, te AdAnanikSepa samiti jANavI. jIva-janturahita nijIva sthAnamAM jaIne tathA pUjIne mala, mUtra vigerene tyAga kare, te utsarga samiti jANavI. dharmanuM svarUpa. hargatimAM paDatA jIvene tyAMthI aTakAvIne sadgatimAM je pahoMcADe, te dharma kahevAya; athavA aspRdayamAM tathA niHzreyasamAM je sAdhanabhUta hoya, te dharma kahevAya. bhAvArthadhIre dhIre AtmAne unnata dazAmAM pahoMcADane mekSasAdhananI tamAma sAmagrIne meLavI Ape, te dharma kahevAya. kSamA, mAva, AjaMva, zAca, satya, saMyama, tapasyA, tyAga, Acinya ane brahmacarya A daza tenA bheda jANavA krodhanA udayana nimittAne je aTakAvI rAkhe, te kSamA samajavI. mada, garva, abhimAna, ahaMkAra, mAna A tamAma mAnanA paryAye samajavA. tenA udayanAM nimittAne je aTakAve, tene mArdava kahevAmAM Ave che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #572 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. 365 - - - - mAyAnA udayanAM nimittAne je aTakAvI rAkhe, te Arjava kahevAya. mananI zuddhinAM kAraNene zAca kahevAmAM Ave che. AgamamAM batAvela mArganA anusAra pravRtti karAvanAruM, jethI lokone sArI rIte samajaNa paDI zake, ane je bAlavAthI bIjAne saMzaya pedA na thAya tevuM ane deza, kSetra, kAla ane bhAvathI ucita tathA ahaMta zAsanamAM prazasta tathA vAcanA, pracchanA praznottara vigeremAM nirava rUpa je vacana bolavuM, te satya kahevAya Isamiti vigeremAM pravartamAna vyaktie ekendriya vigere ne pIDA pedA na thAya tevI rIte je vartavuM, te saMyama kahevAya tapasyAnuM svarUpa nirjarAtamAM kahevAze. vastu pAse vidyamAna hovA chatAM paNa vAstavika jJAna . pUrvaka tenuM svarUpa jANIne je tyAga kare, te tyAga kahevAya. bAhya Abhyantara vastumAM je mamatAne cheDavI, arthAta dharmanAM upakaraNa vigere kaI paNa cIjamAM mUcha na rAkhavI, tenuM nAma Akicanya kahevAya. vratanI paripAlanA mATe tathA jJAnanI abhivRddhine mATe ane kaSAyanA paripAka kAje je gurukulamAM rahevuM, te brahmacarya samajavuM. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #573 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tavAkhyAna, bhAvanAnuM svarUpa. samyaga jJAnapUrvaka padArthanuM je cintana karavuM, te bhAvanA jANavI. tamAma prakAranA saMga vigere tamAma cIjo paryAyArthika nayathI nazvarazIla che-koI paNa sthira rahevAnI nathI. re je vicAra kare. te anityabhAvanA kahevAya. jema siMhanA mukhamAM sapaDAyela mRganA bAlakanuM kaI zaraNa nathI, tema janma, jarA, vyAdhi, maraNa, priyaviyega, apriyasaMga vigerethI utpanna thayela dukhathI grasta jIne saMsArarasamudramAM koI paNa zaraNa nathI ane kaI paNa bacA vanAra nathI. e je vicAra kare, tene azaraNabhAvanA kahevAmAM Ave che. rAga, dveSa, maha dvArA jI aneka prakAranAM duHkhene prApta kare che, mATe saMsAramAM ghaNuM ja kaSTa che. eve je vicAra kare, te saMsArabhAvanA kahevAya. evI rIte vicAra karatAM saMsArathI bhaya pedA thAya che. ane tethI nirveda thAya che. ane te dvArA saMsArane tyAga karavAmAM mana protsAhita thAya che. huM ekale che, e maravAne, ekale utpanna thavAne, mArUM kaI nathI, huM keIne nathI, evI rIte je vicAra kare, te ekatvabhAvanA samajavI. zarIra ja che. huM jyAre chuM. mArAmAM ane enAmAM Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #574 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadana. katha'cita bhedAbhedapaNuM jyAM sudhI sa'sArAvasthA che, tyAM sudhI te rahevAnu; eve je vicAra karavA, te anyatva bhAvanA jANavI. zarIranuM AdyakAraNa zuSka ane ghaNuM azuci che. kavala AhArathI AhArathI prathama zleSmarUpa thAya che drIbhUta thayele khAdhelA khAdhelA zANita te paNu AhAra AhAra atyanta ci mAlUma paDe che. tevA dravIbhUta AhArane pittAzaya pakAvI de che ane vAtazaya mala tathA rarUpe tenA vibhAga karI Ape che. uttarazattara azuci pariNAma thatA hAvAthI uttara kAraNeA paNa acirUpa che. tathA kAna, nAsikA, gudA, upastha vigere paNa kevala azucinA ja bhAjana che. tathA kalala, abu, pezI vigere kramathI anatA zarIranI garbhAvasthA vigere paNa agni pariNAmarUpa ja che. ane malanA udbhava te ghaNA ja azuci che. A prakAre zarIra viSe je cintana karavu', te azucibhAvanA samajavI. 37 mana, vacana ane kAyAnA caiAga dvArA zubhAzubha karmanA Agamana vigerenA vicAra karave, te AsavabhAvanA jANavI. je je upAyathI je je AsavanA aTakAva thAya, te te upAcAnA je vicAra karavA, te savarabhAvanA samajavI. kSamAthI krodhane mRdupaNAthI mAnane, RjIpaNAthI mAyAne, satASathI lAlane, akhaMDa saMyamathI viSaceAne, guptithI ceganA vyApAne, apramAdathI pramAdane, sAvaghanA tyAgathI aviratine, samyagdarzanathI mithyAtvane, ane zubha bhAvayukta sthira cittathI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #575 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 368 tattvAkhyAna. Ata raudra yAnane rokI zakAya che. AvI rIte pratipakSInA khalane aTakAvavAthI sa`vara-sAmagrI puSTa thAya che. saMsAranA kAraNarUpa karmo upAyathI athavA peAtAnI meLe paripAka thavAthI AtmAthI jAtAM thAya che. evA je vicAra karavA, te nija rAbhAvanA jANavI. pa'cAstikAyarUpa leAka che. tene koIe banAvye nathI, tema kAie pakaDI rAkhyA paNa nathI, krintu AkAzane avagAhIne rahela che. evA je vicAra karavA, athavA utpatti, sthiti, vinAzarUpa aneka pariNAmathI yukta pacAstikAyarUpalAka che. eve je vicAra karavo, tene leAkabhAvanA kahe vAmAM Ave che. puNyanA udayathI manuSyajanma vigere sArI sAmagrI maLavA chatAM paNa vItarAgapraNIta tantrAmAM zraddhAnarUpa samyag dana durlabha che. evA je vicAra karavA, tene dhidulabhabhAvanA kahevAmAM Ave che. dharmanA AlaMbanathI jIve sa'sAra-samudramAM paDI zake ja nahi, evA je vicAra karavA, tene dharma bhAvanA kahevAmAM Ave che. AvI rIte vicAra karavAthI AsavenA aTakAva jarUra thAya che. mATe bhAvanA paNa AsravanA nirodharUpa saMtraranuM khAsa kAraNa che. e jarUra khyAlamAM rAkhavu', Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #576 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. pariSahajayanuM svarUpa. samyaga darzana, jJAna ane cAritrarUpa mokSamArgathI patita na thavuM e ja jene projana hoya, teoe karmonI nirjaza mATe athavA mokSane mATe sudhA, tRSNA, zIta, uSNa, daMza, mazaka vigerethI thatI bAdhAone vairAgya ane jJAnapUrvaka je sahana karavI, te pariSa kahevAya. tenA bAvIsa (22) bhede che. sArAMza-AgamamAM batAvela vidhi pramANe peTa ane AMtaraDAne dAha karanArI sudhAne zAnta kare, paraMtu azuddha AhAranI bIlakula cAhanA na kare, evI rIte vartavAthI sudhApariSaha chatAya che. evI rIte dareka pariSahamAM yathAyogya rIte jANI levuM. AvA prakAra pariSahajaya paNa Asane aTakAvavAmAM nimittarUpa hevAthI te paNa saMvaramAM khAsa upayogI che, e barAbara dhyAnamAM rAkhavuM. cAritranuM svarUpa saMsAra saMpAdanamAM sAdhanabhUta mithyAtva, avirati kaSAya ane yeganA vyApArene nAza karavAmAM je kAraNa hoya, ane je dvArA mekSa barAbara rIte prApta karI zakAya, evA AtmAnA pariNAmavizeSane cAritra kahevAmAM Ave che, tenA pAMca bheda che. sAmAyika, chedepasthApanIya, parihAravizuddhi, sUmasaM5rAyA ane yathAkhyAta. je avasthAmAM rAga-dveSanI pariNatine tathA ArtA- 24 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #577 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 370 tasvAkhyAna. - - - - -- - - ridradhyAnane ane tamAma sAvadya vyApArane tyAga hoya, te avasthA vizeSanuM nAma sAmAyika samajavuM. je avasthAmAM vizuddhatara pariNAma pUrvaka mahAvratane grahaNa karI nirmala bhAvamAM vartavuM, te avasthAvizeSanuM nAma chedapasthApanIya samajavuM. ( je avasthAmAM vizeSa prakAranI tapasyA dvArA sarva sAvadhanA tyAgarUpa viratinA pariNAmamAM khUba vizuddhatA saMpAdana karAvI zakAya, e avasthAvizeSanuM nAma parihAravizuddhi cAritra samajavuM. apramattabhAva, zukaladhyAna vigere nirmalA sAmagrI dvArA uttama saMvanana guNazreNimAM caDhatAM caDhatAM dazamI guNazreNi sudhI pahoMcatAM je vizuddhatara pariNAma vartatA hoya, tevA pari. zumavizeSanuM nAma sUkSmaparAya cAritra samajavuM. sapUrNa cAritramohane dabAvavAthI athavA kSaya karavAthI atyanta nirmala banI gayela je AtmAne pariNAmavizeSa, tene yathAkhyAta cAtri kahevAmAM Ave che. uparyukta tamAma prakAranI sAmagrI Asavane rekavAmAM mukhya sAdhanarUpa hevAthI tenuM saMvara nAma ApavAmAM AvyuM che. nirjarA tatvanuM nirUpaNa. tapasyA vigerethI paripakava thayelAM karma pudagalene AtmAnA pradezathI jUdAM karavAM, te nirjarA kahevAya. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #578 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana 37 tapasyAnuM lakSaNa je dvArA navIna AvatAM karma aTakI jAya ane pUrve ekaThAM karela karmo nAza thAya, tene tapa kahevAmAM Ave che. sArAMza-bAhA Abhyantara tapasyA karavAthI karma zuSka-rasa vinAnuM ane sneha rahita thaI banyAthI chUTI jAya che. arthAta navAM karmo bandhAtAM nathI ane purANA bAMdhelAM karmone kSaya thavAthI nirjarA thAya che, mATe tapasyAthI nirjarA thAya che tema kahevAmAM Ave che. A prakAre nirjarAnA kAraNabhUta tapanA be bheda che. eka bAhya tapa ane bIjuM Abhyantara tapa. bAhAtapa. temAM bAhyatapanA che bheda che. anazana, amadarya, vRttiparisaMkhyAna, rasaparityAga, vivikatazayanAsana ane kAyakaleza, A tenA bheda samajavA. have tenuM svarUpa samajAvavAmAM Ave che - anazana saMyamanuM rakSaNa ane karmanI nirjarA A be jenAM mukhya prayajana che ane viSaya, kaSAya, AhAra A traNane tyAga jemAM pradhAna che, te tapasyAvizeSane anazana kahe che. A tapasyA paNa eka upavAsa, be upavAsa, traNa upavAsa, eka mAsanA be mAsanA upavAsa, jevI zakita hoya tevI rIte karavI. paraMtu eTale khyAla barAbara zakhave ke mana, vacana Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #579 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 372 tattvAkhyAna. ane kAyAnA cAMgane ane indriyane hAni na pahoMce tema durdhyAnanuM kAraNuM paNa na thai paDe, ne jyAM sudhI samAdhi rahe, tyAM sudhI barAbara vI phAravI tapasyA karavAmAM jarUra udyamazIla thavuM. avamAdaya . * peAtAnA jeTalA AhAra hAya, temAMthI jANIneM vicArapUrvaka kaika echu' khAvu', te avamAdarya tapa kahevAya. A tapasyA zarIrane ghaNIja phAyadAkAraka che, dareka jIvAne AdaravA ceAgya che. kiMca pramANathI adhika khAvAthI unmattatA vadhe che, pramAda paNa vadhe che. ane zarIrane paNa koIka vakhate bhAre nukazAna thavAnI sAthe mRtyukeATImAM paNa AvavuM paDe che. mATe dareka rIte A tapasyA karavA lAyaka che. Jain Educationa International vRttiparisaMkhyAna. khAvA-pIvAnI cIjomAM jeTalAthI peAtAne nirvAha thatA hAya, te rAkhI bAkInA tyAga karavA ane nirvAha ceAgyamAM paNa khanI zake teTalI tyAgabuddhi rAkhavI; tene vRttiparisakhyAna tapasyA kahevAmAM Ave che. rasatyAga. madhu, madirA, mAMsa, mAkhaNa, A cAra te sava thA abhakSya DhAvAthI tenA tyAga karavA ane dahIM, dudha, ghI, gALa, tela, For Personal and Private Use Only Page #580 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. ane kaDhAImAM taLAI te cIjo kaDhAi vigere A cha prakAranI bhakSya vikRtiyAne paNa kAraNa sivAya upayegamAM na levI ane virasa vastuomAM paNa navanavA abhigrahAne dhAraNa karavA, tene rasatyAga tapasyA kahevAmAM Ave che. viviktazayanAsana, jyAM viSaya-kaSAyavALA janasamudAyanuM AvAgamana ghaNu ja ja ochuM hoya, ane jyAM sayamamAM koi paNa prakAranI AdhA na upaje, evA ekAntasthAnamAM suvA besavAnuM tathA svAdhyAya karavAnuM vigere kArya karavu te vivikhtayanAsana tapa kahevAya. 374 kAyaleza. zUnya devakula, sabhAsthAna, parvatanI guphAo vigeremAMthI kAipaNa sthAnamAM jJAna, darzana, cAritra, tapasyA ane vIrUpa samAdhine mATe zarIrane sa'kAcIne rahevu' te lInatA kahevAya, AgamamAM batAvela vidhipramANe kAya dvArA vIrAsana, padmAsana, kezalucana vigere aneka prakAranAM kaSTAne jJAna pUrNAMka AtmakalyANanI bhAvanAthI sahana karavAM, tene kAya phleza kahevAmAM Ave che. lInatA tapasyAne paNa AnI a dara antarbhAva thatA. hAvAthI tene jUdI mAnavAnI jarUra nathI. uparyukata cha prakAranI bAhya tapasyA AdaravAthI bAhya Abhyantara upaSimAMthI mUrchAnA abhAva thAya che, ane AvI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #581 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 374 tasvAkhyAna rIte mUchI na hovAthI pratibandhakane abhAva thavAthI mAsakalpa vihAra vigerenI maryAdA paNa sArI rIte sacavAya che. ane tema thavAthI zarIramAM paNa lAghavapaNuM Ave che. tathA zarIra ghaNuM lakhuM puSTa na hovAthI unmAdane paNa abhAva thAya che, ane te dvArA IndrinuM damana paNa sArI rIte thaI zake che. tathA AhArapANu mATe gAmamAM jatAM pramAda na rahevAthI ane upaga pUrvaka cAlavAthI jIva-jantane upaghAta paNa thatuM nathI. mATe anazana vigere tapasyA AcaranArane nirmamatA vigere AvavAthI zubha dhyAnamAM vyavasthita hovAne lIdhe karmanirjara avazya thAya che. ata eva bAhA tapasyA jarUra karavI joIe. Abhyantara tapasyA kane nAza karavAmAM je satyata samartha heya, te Abhyantara tapa kahevAya, tevA paNa prAyazcitta, vinaya, vaiyAvRtya, svAdhyAya, vyutsarga ane dhyAna A che bheda che, have te darekanuM varUpa samajAvavAmAM Ave che. prAyazcitta. lAgelAM dUSaNane uddhAra karavA pUrvaka cittanI zuddhi karavAmAM je samartha heya, te prAyazcitta tapa kahevAya, tenA Alecana vigere nava bhedo che. A nava prakAranuM prAyazcitta paNa deza, zakti, saMhanAna, saMyama, virAdhanA vigerenI tapAsa karI ghaNuM ja gaMbhIratA pUrvaka ApavuM ane Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #582 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jenadarzana. 75 lenAre paNa zuddha hRdayathI grahaNa karI prema pUrvaka tenI AcaraNa karI saMyamane khUba nirmaLa banAvavA prayatna kare, e uddeza mukhya rAkhavuM joIe. vinaya - jJAna, darzana, cAritra, upacAra vigere vinaya dvArA karmanA kSaya mATe saMyamanI aMdara je namratA bharele prayatna kare, tene vinaya tapa kahevAmAM Ave che. bhAvArtha-je prakAre vItarAge prarUpela heya, te yathArtha che evI zraddhA rAkhavI te darzanavinaya. jJAnanuM zikSaNa levuM, abhyAsa kare te dvArA sukRtane saMcaya kare, navIna karmanA bandhane aTakAvIne purANuM karmane nAza karavAmAM udyama kara, tene jJAnavinaya kahevAmAM Ave che. svaccha suMdara AcaraNa dvArA karmo kSayanI bhAvanAthI cAri. tramAM je vizuddhatA meLavavI te ja ravinaya jaNa. guNathI adhika guNis jana mahah! jyAre jemAM Ave, tyAre ubhA thavuM, Asana ApavuM, vandanA-namaskAra karavA vigere je zuddha bhAvanA pUrvaka kArya karavuM, tene upacAra vinaya kahevAmAM Ave che, vaiyAvRtya. tIrthakara, AcArya, upAdhyAya, tapasvI, zikSaka, glAna, kula, saMgha, sAdhu, samajJa A dazanI bhakita ghaNuM ja lAbhane ApanArI che. A leka ane paralokamAM ghaNuM ja hitakArI che. mekSamArgamAM sAdhanabhUta che. tIrthakarane vandana, pUjana karavuM temanA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #583 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 376 tattvAkhyAna. upadezAnusAra vartavuM, tenI AzAtanAne dUra karavI vigere je kArya karavuM, te tIrthaMkaranI bhakti jANavI. AcArya vigerene zuddha mAna nirdoSa AhAra, pANI,vastra, pAtra, upAzraya vigere dharma sAdhana sAmagrI ApavI,temanA sayamamAM bAdhA na paheAMce,nirantara teo khUba samAdhimAM rahe ane upadezadvArA svaparanuM kalyANa karI zake tevI rIte vartavuM. tathA leSajapradAna, mATI aTavI utaravI vigere kArya mAM sahAyatA karavI, AsanapradAna karavu', te sabandhi vadana, namana vigere kAryo karavAM te ja tenI bhakti samajavI, AnuM nAma ja vaiyAvRttva samajavuM. AvA prakAranuM vaiyAvRtyakrama nizamAM jabarajasta sAdhanarUpa che. e khAsa khyAlamAM rAkhavuM. svAdhyAya. ziSya vagerene vAcanA ApI bhaNAvavu. te vAcanA. sa'zayane dUra karavA mATe sUtrAnuM pUchavuM te pRcchanA. udAtta anudAtta, svarita, hstra, dIrgha, khruta, guru, laghu vigere uccAraNanI zuddhinAM sthAnA samajI zuddha gheSapUrvaka je Avattana karavu' te parAvata nA. bhaNela tattvanu' vAravAra khUba manana karavu te anuprekSA. zruta, cAritra dharmanA upadeza ApavA, te dhama kathA samajavI. AvI rIte pAMca prakAre svAdhyAya karavAthI bahu sArI rIte kamanI nirjarA thAya che. vyutsarga. antima samaya jANI mAhya upakaraNAnA je yatra Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #584 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. - - - - - - - - -- - - - - - - - - - - kare, te bAhya vyutsarga samaja. ane kAma, krodha, mada, harSa vigerene je andarathI tyAga kare, te Abhyantara vyutsarga samaja. dhyAna-nirUpaNa. saMhanana vigere sAmagrIyukta jIve kaI eka AlaMbanarUpa padArthamAM cittanI caMcalatAne tyAga karI sthiratA pUrvaka je citavana karavuM, te dhyAna kahevAya. tene cAra bheda che. ArtadhyAna, raudradhyAna, dharmadhyAna ane zukaladhyAna. have tenuM svarUpa samajAvavAmAM Ave che.- ArtadhyAna. aniSTa padArthanA saMgamAM dukha thavAthI tenA viyoga mATe je cittavana karavuM, te ArtadhyAna samajavuM. bhAvArtha--aneka prakAranA regathI tathA zArIrika, mAnasika vigere Adhi, upAdhithI thayelI pIDAne dUra karavA mATe cintavana karavuM, paraMtu AtmAnI sAthe kaMI paNa vicAra na kare, pagalika bhAvamAM ja masta banI sArAnI prAptinuM ane kharAbanA vicaganuM je niraMtara cintavana karavuM, tathA viSayavAsanAthI vasita thayela devendra, cakravatIe vigerenA bhegavilAsa dekhI janmAMtaramAM mane pitAne paNa tevAM sukha maLe evI rIte tapasyAne vecI, tevAM anAgata sukhanuM yAcanAviSayaka je cintavana karavuM, vigere tamAma kAryo ArtadhyAnanAM samajavAM. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #585 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 378 taravakhyAne. ridradhyAna chane mAravA, bAMdhavA, phUTavA, pITavA, saMtApa deve vigere hiMsAviSayaka cintana karavuM, mAravAne upAya kare, phasAvavA mATe keziSa karavI, tIvra bhayaMkara AzayathI vacane belI bIjAne saMtApavAnuM cittavana karavuM, bIjAnA dravyanI corI karI levA mATe manamAM vAraMvAra cintana karavuM, viSayane kevI rIte pedA karavA, tenuM pAlana kevI rIte karavuM ane vyaya paNa kevI rIte kare vigere je cintana karavuM te tamAma radra dhyAna samajavuM. bhAvArtha--aneka prakAranA hiMsAnA upAyamAM, asatyanA sAdhanamAM, cerInA sAdhanamAM ane viSayamAM arjana, pAlana, tathA vyaya kevI rIte karavA vigere kAryo karavAmAM nirantara manathI je cintana karavuM, te dhyAna samajavuM. A banne prakA dhyAne mahApApanA kAraNarUpa hevAthI tathA durgatimAM sAdhanarUpa hovAthI mokSamArgamAM janAra mumukSune atyanta hayarUpa samajavAM ane bAkInAM dharmadhyAna tathA zukala dhyAna A be mekSanA kAraNarUpa hovAthI upAdeya che. dharmadhyAna - temAM dharma dhyAnanA cAra bheda che. AjJAvicaya, apAyavicaya, vipAkavicaya ane saMsthAnavicaya. pUrvoparane virodha jemAM na AvatuM hoya ane jemAM tamAma nA hita sAdha Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #586 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzane. 278 - - - - - nanuM pratipAdana hoya, tathA niSpApavAnI vRttio jemAM batAvI hoya, tathA dravya-paryAyathI yukta ane sarvajJapraNIta evA AgamanA ane nizcaya karavA mATe je cittana karavuM, te AjJAvicaya dharmadhyAna samajavuM. janma, jarA, maraNarUpa saMsAra-samudramAM bhramaNa karatAM karatAM khinna thayelA chae sAMsArika viSaya sukhane dukharUpe jevA mATe cintana karavuM athavA mithyAtvanI vAsanAthI vAsita evA kudaSTi lekae batAvela unmArgamAM phaselA jIne uddhAra kevI rIte thAya, tene anukula je cintana karavuM, te apAyaricaya dharmadhyAna samajavuM zubhAzubha karmonA vipAkane je vicAra kara, tathA aneka prakAranA bhegI lekenA bhega vilAsa dekhI e vicAra kare ke A vyaktio janmAMtaramAM karelAM zubha karmone anubhava kare che, temAM koI paNa Azcarya jevu che ja nahi, e te kevala kamanI ja lIlA che. tathA duHkhI, DhariddhI, ramI, zekI vigerene dekhI e vicAra kare ke janmAMtaramAM A vyakita oe azubha karmo karelAM che, tene A kaTu duHkhada anubhava kare che. AvI rIte je cintana karavuM, te vipAkaviya dharmadhyAna samajavuM. paMcAstikAyarUpa lekanuM Urdhva, adhe ane ticcha A traNene je AkAra heya, ane tenuM jevuM svarUpa haya, tevuM Agama dvArA avalekIne je cintana karavuM te saMsthAnavicaya dharmadhyAna kahevAya. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #587 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 380 tattvAkhyAna. zukaladhyAna. cauda pUrva mAM rahela bhagika zrutanA anusAre dravya paryocenuM, zabdAnuM ane mana, vacana, kAyAnA ceganuM je ThekANe saMkramaNa thatu hoya, tenA te ja ThekANe je nirodha karavo, te pRthagitaka sapravicAra zukaladhyAna kahevAya. sArAMza-- cha drabyAnA svabhAvane tathA vibhAvane buddhithI jUdA jUdA karavA. jema jIvanA caitanya svabhAva, cAritra svabhAva, sukha svabhAva, ananta vIrya svabhAva vigere svabhAve ane khAvuM, pIvuM, haravu', pharavu', khelavuM, levuM, devu', kredha, mAna, mAyA, leAbha, rAga, dveSa, matsara, dveSa, zAka, rati, arati vigere kanya hAvAthI te tamAma AtmAnA vibhAvadharmo samajavA. A pramANe tamAma svabhAvA ane vibhAvAne jUdA karIne te darekanA svarUpanA vicAra karatAM javuM. temAMthI anukrame thanArA paryAyanuM sahabhAvi guNamAM saMkramaNu karavuM' ane guNunuM paryAyamAM tevI rIte eka zabdanA vAgyAnu bIjAmAM ane cegetu' paNa eka khIjAmAM tevI rIte sa'kramaNa karavuM', ane jyAM jenI sakrAnti DAya, tyAM ja tenA je nirAdha karavA, te prathama zuladhyAna samajavuM. A dhyAna thADA taraMgavALA samudranA jevI avasthAvALu che. te vakhata samudramAM jema kSeAbha thatA nathI, tema AmAM paNa kSeAbhavikSeAbha vigere kai paNa thatuM na hovAthI tene tenI upamA ApavAmAM Ave che. utpAda, vyaya vigere paryAyAmAMthI kAI eka paryAyamAM nizcala ane pUgata zrutane anusaraNuM karanAra citta Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #588 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. dvArA je cintana karavuM, te bIjuM zukladhyAna samajavuM. A be zukala dhyAna cauda pUrvadhArI vyakitae jyAre guNazreNimAM ArohaNa kare che, tyAre teone saMbhave che. temAM paNa prathama dhyAnamAM traNa veganuM AlaMbana che, ane bIjAmAM traNa gamAMthI keI eka ganuM AlaMbana che. paheluM artha, vyaMjana ane roganA saMkramaNarUpa che, ane bIjAmAM tema nathI. je avasthAmAM mana, vacana ane kAyAnA vyApArane sarvathA nirodha thayuM hoya ane kevala kAga dvArA ja je dhyAna karavAmAM Ave, te trIjuM zukla dhyAna samajavuM. merUnA mAphaka nizcala avasthAvALAnuM jemAM traNamAMthI eka paNa yoga che ja nahi, hasva pAMca akSaranA uccAraNa kAla eTale jemAM samaya che, evuM je dhyAna te cothuM zukala dhyAna kahevAya. e be zukaladhyAna kevaline hoya che. temAM teramA guNaThANanA antamAM trIjuM ane caudamAmAM cothuM- bhAvA-cAra prakAranA zukladhyAnane je vyakti egya che, te samajAvyA bAda tene bhAvArtha kahevAmAM Ave che. parvatanI guphA, sUkA lAkaDAnuM pilANa, nadInAM ketarAM, samazAna, jIrNa udyAna, zUnya ghara, vigeremAMthI kei eka anu kula sthAnamAM che, je strI, SaDa, pazu-pakSI vigerene paNa agocara heya tathA Agantuka jIvane paNa jyAM upadrava na hoya, tevA sthalamAM bAhA Alyantara kAraNamAM kaI paNa vikSepa karanArUM kAraNa na hoya, evI zuddha bhUmimAM besI palaMka, padmAsana Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #589 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 382 tevAkhyAna. vIrAsana vigeremAMthI kAi eka Asana vALI, thADA namra thai, sukha vigere jenAM prasanna che ane dRSTi paNa sthira che, tathA nidrA, Alasya, kAma, rAga, arati, bhaya zeka vigere jeNe jItyA che, tathA manda mantra vAseAAsanA pracAra karanAra evA sAdhu mahAtmAe nAbhinI upara, hradayamAM, mastakamAM athavA khIje koi paNa ThekANe maneAvRttione sthApI jevI rIte abhyAsa karyo hoya tevI rIte sAvadhAna thaIne AvA prakAranAM uttama dhyAna karavAM zarU kare che. ekAgra manavALe, ane rAga- dveSa, mAhanI vRttione dabAvIne nipuNatA pUrvaka zArIrika khA kriyAone nigraha karI tathA uttama kSamAne dhAraNa karI bAhya Abhyantara dravya paryAyAne vicAratA chatA dhyeyarUpa dravya athavA paryAya tathA cegAne pRthakSaNe sakramaNa karatAM karatAM mArUpI tIkSNa zastradvArA mAhanIya kramanI prakRtine kSaya je vakhate kare, te samaye prathama zukladhyAna samajavuM, ane te dvArA ja mAhunA kSaya athavA upazama thAya che. AvI rIte dhyAna dvArA meAha-sAgarane tarI antarmuhUtta vizrAnti lahyA khAdya te ja vidhi pramANe mehanIyakama nA nAza karanAra te karatAM paNa ananta guNI yAgavizuddhine Azraya karI jJAnAvaraNu, darzanAvaraNu ane antarAya A traNe kama nI prakRtinA khanyane rokI ane sthitinA hrAsa tathA kSaya karatA chatA artha,byajana tathA ceAganI saphrAnti jemane khIlakula nathI ane jemanu mana atyanta sthira che evA kSINakaSAya mahAtmA va maNinI mAphaka nirlepa banI jAya che. AvA prakAranA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #590 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . jainadarzana. ekatravitaka zukaladhyAnarUpI agnithI ghAtikarUpI lAkaDAMne khALI bhasmIbhUta karyA bAda deIpyamAna kevalajJAnarUpI sUrya dvArA leAkAleAkane sAkSAtakAra karanAra vyaktionA kevalI, sarvajJa, sarvadezI, sAva evAM nAmeAthI vyavahAra karavAmAM Ave che. 383 tevI vyaktie AyuSyanI sthiti jeTalI hoya, teTale kAla vicaratA vicaratA dhama dezanA uttama prakAre Ape che. ane jyAre antarmuhUtta samaya khAkI rahe, tyAre zukaladhyAnanA trIjA pAyAnA AraMbha kare che. A trIjA dhyAna dvArA prANAyA nanA pracAra tathA sarva kAyanA, vacananA ane mananA cegAnA nirAya kare che. A dhyAnamAM tamAma prakAranA cAganA vyApArAnA nirAdha karavAthI pAte aceAgI banI teramAMthI nivRtta thai caudamA guNasthAnakane sparze che. te vakhate sarva sa'sAranA duHkhAnI jAlane chedavAmAM samatha ane mekSanuM sAkSAt kAraNu evu yathAkhyAta cAritra atyanta nila banI jAya che; tyAre acegI kevalI bhagavAn bAkI rahela vedanIya, nAma, gAtra ane AyuSya A cAra ghAtikAnA zukaladhyAnanA cAthA pAyA dvArA sarvathA kSaya karI, zuddha suvarNanI mAphaka AtmA upara lAgelA kramamalanA nAza thavAthI zuddha nira Mjana, nirAkAra ane ananta jJAna, darzana, cAritra ane sukhasvarUpa AtmA anI jAya che, tenuM nAma ja meAkSa samajavuM', Jain Educationa International AvA prakAranuM zukaladhyAna rUpI Abhyantara tapa paNu nija zarUpa hovAthI navIna karmanA upacayane niSedha karanAra For Personal and Private Use Only Page #591 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 384 tattvAkhyAna. che ane purANAM karmone AtmAnA pradezAthI jUdAM karanApha che. navIna kama te khIlakula A vakhate AvatAM ja nathI.. mane jUnAM jeTalAM hoya tene teA dhyAnAgni khALI bhasmI bhUta karI nAkhe che, tyAre sarvathA karmanA sabandha rahita thavAthI zuddha AtmAnuM ananya jJAna, darzana, cAritra, vIya sukharUpa mULa svarUpa pragaTa thAya che. tenuM nAma ja mekSa samajavuM, tenu svarUpa AgaLa kahevAmAM Ave che. uparyukata nirAnA be bheda che. eka sakAmanirjarA ane trIjI kAmanirjarA, temAM prathama niraza virati mahAtmAo karI zake che. ane khIjI aneka prakAranAM zArIrika, mAnasika kaSTAne anAbhAgathI sahana karanArane thAya che. temAM paNa prathama nirA te anAdikAlathI mithyAtva vigere sAmagrI dvArA ekaThAM thayela karmonA samUhane antarmuhUtta mAtramAM kSaya karavA samartha che. AAvu sAmarthya khIjImAM khIla-kula nathI eTalI vizeSatA samajavI. iti nirjarA tattva samAsa. meAkSa-nirUpaNa. zarIra pAMca, daza prANa, puNya, pApa, varNAdi cAra ane punarjanma, traNa veda, mithyAtva, avirati, kaSAya, rAga, ajJAna, asiddha vigerenA nirjarA tattvamAM batAvela upAya dvArA sarvathA kSaya thavAthI AtmAnuM svAbhAvika svarUpa je Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #592 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. 385 pragaTa thAya, tene mekSa kahevAmAM Ave che. arthAt saMpUrNa kane je avasthAmAM sarvathA kSaya thAya, te avasthAvizeSanuM nAma ja mokSa samajavuM. have te viSe vaizeSika vigere darzanakArone abhiprAya jaNAvavAmAM Ave che - pUra buddhi, sukha, duHkha, IcchA, dveSa, prayatna, dharma, adhama, ane saMskAra A nava guNene atyanta abhAva je avasthAmAM thAya, te avasthA vizeSane ja mokSa samaja; paraMtu sapUrNa karmone abhAva thavAthI mokSa maLe che e vAta yuktivikala samajavI, te ja vAtane spaSTapaNe samajAvavAmAM Ave che. jJAna pite ja jyAre kSaNika hevAthI nazvarazIla che, tyAre mekSAvasthAmAM te kevI rIte saMbhavI zake? mATe mokSamAM jJAna vidyamAna hoya che. e vAta bIlakula mAnavA lAyaka nathI. ane sukha te taratamasvabhAvavALuM hovAthI saMsAramAM ne mekSamAM kaMI paNa vizeSatA prApta karAvanA che ja nahi, te pachI tene mAnavAnI zI jarUra rahI? te paNa sAthe samajAvavAmAM Ave che. duHkha vigere sarvathA heya hevAthI tene paNa saMbhava te avasthAmAM hoI zake ja nahi. mATe AtmAnA nava vizeSa guNe sivAya je potAnA svarUpamAM avasthAna, tene ja mokSa samaja, athata mekSAvasthAmAM jJAna, darzana, cAritra, sukha vigere kaMI paNa che ja nahi, A vAtane anumAna paNa Teko Ape che. divAnA saMtAnanI mAphaka saMtAnapaNuM havAthI AtmAnA nava vizeSa guNene saMtAna 26. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #593 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tanyAkhyAna. - - - - pravAha atyanta vinAza pAme che. uparyukta vAtane nIcenA kaleka paNa Teke Ape che.- yAvadAtmaguNAH sarve nocchinnA vAsanAdayaH / tAvadAtyantikI duHkhavyAvRttina vikalpyate // 1 // dharmAdharmanimitto hi sambhavaH sukh-duHkhyoH| mUlabhUtau ca tAveva stambhau saMsArasadmanaH // 2 // cArAmArImAMthI kyAdAnamAM ApelA kaleke pR. 43 bhAvArtha-jyAM sudhI vAsanA vigere AtmAnA tamAma guNene ucheda na thAya, tyAM sudhI AtyaMtika duHkhanA abhAvarUpa mokSa maLI zake ja nahi, ane sukha-duHkha te dhamadhama nimittathI pedA thAya che. ane te te saMsArarUpI mahelanA moTA staMbha che. mATe jyAre dhamadharmane vinAza thAya, tyAre sukha-duHkha te hoya ja kyAMthI? icchAdveSaprayatnAdibhogAyatanabandhanam / ucchinnabhogAyatano nAtmA tairapi yujyate // 1 // A kaleka paNa nyAyamaMjarImAMthI syAdvAdamaMjarI(pR. 44)mAM Apela che. bhAvArtha-IrachA, dveSa, prayatna vigere paNa bheganA ghararUpa zarIranI sAthe saMbaMdha rAkhanAra havAthI jyAre tene sarvadA ucacheda thAya, tyAre IcchA vigerene paNa AtmAnI sAthe saMbandha kevI rIte TakI zake? te khAsa vicAraNIya che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #594 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. u. uparyukta kathana ajJAnamUlaka hovAthI anAdaraNIya che. Apa leAkeA saMtAnapaNAne hetu ApIne nava guDDAnA uccheda thavAthI guNazUnya AtmAnA svarUpane meAkSa kahe che, te saMtAnapaNuMzI cIja che ? te te! khAsa samajAvavA lAyaka che. zu' eka pachI eka padArthanI utpatti mAtrane Apa saMtAna kaheA che ? athavA ekane avalakhIne eka pachI ekanI utpa ttine kahA che ? A e praznane pUchavAmAM Ave che. temAM prathama pakSa mAnavAmAM te ghaTa, paTa vigere padArthImAM paNa ekanI pachI eka utpanna thatA haiAvAthI ApanuM saMtAnapaNuM te temAM paNa rahevAnuM ane tene atyanta vinAza te bIlakula nathI. kemake paryAyathI tenA vinAza che, te paNa dravyathI te te nitya che-zAzvata che. mATe Ape Apela anumAnamAM hetu ja jyAre vyabhicArI thayA, tyAre tevA hetuthI ApanI iSTasiddhi kevI rIte thavAnI ? A kAraNathI prathama pakSa anAdara NIya che. have rahyA bIjo pakSa-eka ghaTa vigere padArthane avalakhIne eka mIjAnI utpatti te paramANunA pAkamAM paNa che, parantu te paramANunA sarvathA vinAza thAya che ema te Apa paNu mAnatA nathI, teA pachI Ape Apela sa'tAnapaNArUpa hetu vyabhicAragrasta hAvAthI te dvArA sAdhyasiddhi kevI rIte thavAnI ane te sivAya bIjo pakSa mAnavA, te paNa Apane nakAmA ja che. kaca chAdyasthika kSAceApazamika jJAnAdi guNNAnA uccheda che; te paNa kSAyika Jain Educationa International 387 For Personal and Private Use Only Page #595 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ta guNAnA prAdurbhAva thatA hovAthI guNazUnya AtmAnA avasthAnarUpa mAkSatA koi paNa rIte mAnavA lAyaka che ja nahi, 50 na hi vai sazarIrasya priyApriyayorapahatirasti bhAvAya tevI rIte jJAna vigere guNenA abhAva siddha karavAmAM ALye, tevI rIte sukha paNa mekSAvasthAmAM nathI, e vAta Azrita dvArA spaSTa thAya che. --- tattvokhyAta. u. jJAna vigere chA"sthika guNe! nahi hAvAthI kSAyika guNA paNa AtmAmAM nathI. e vAtane siddha karavAmAM jema ApanA matamAM kaI paNa pramANa nathI. tema sukhanA abhAvane siddha karavAmAM paNa koI paNa pramANu nathI; ane uparyukta zruti te zubhaka janya sAMsArika vaiSayika sukhane mazakSAva sthAmAM abhAva sUcave che, parantu svasa'vedya, vedanIyakarmanA kSayathI pedA thatA AtmIya sukhanA mekSAvasthAmAM abhAva che ema tethI khIlakula siddha thaI zakatuM nathI. sArAMza--sAMsArika sukha duHkha jema eka bIjAnI sAthe karmanA sabandhane laine paraspara sabandhavALuM hAvAthI kevala sukha athavA du:kha maLI zaketu' nathI; parantu mekSAvasthAmAM A niyama khIlakula lAgu paDI zakatA nathI, kemake du:khatu' kAraNa je zarIra, tenA sarvathA abhAva jyAre thAya, tyAre AtmIya svasaMvedya sukhane maLavAmAM bIjo kaceA khAdha rahyo ? te samajAvaze. smRti pazu te vAtane TakA Ape che.- Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #596 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. mukhamAtyantikaM yatra buddhigrAhyamatIndriyam / taM mokSaM vai vijAnIyAd duSpApamakRtAtmabhiH // 1 // bhAvArtha --jyAM kevala Agamagamya Atyantika atIndriya sukha che, tene ja mekSa samaja, ane AvA prakAranuM sukha akRtAtmaka lekene duprApya samajavuM. pU A ThekANe sukhazabda dukhanA abhAvane bodhaka hovAthI A zrutidvArA mekSamAM sukha che e vAta kayAMthI AvI? mATe mokSamAM sukha che ja nahi evI mAnyatA yuktivALI samajavI. u0 uparyukta smRtimAM rahela sukhazabdane mukhya sukhane vAcaka mAnavAmAM jyAre keI jAtane bAdha Avato nathI, tyAre tene duHkhanA abhAvanA vAcakarUpe kevI rIte mAnI za. kAya? kica artha jAdu vipramu: kuNI paMjAtaH ItyAdi vAkyamAM vipramukta zabdathI ja jyAre dukhanA abhAvanuM jJAna thaI zake tema che. tyAre sukhI zabdane prAga zA mATe kare joIe? "mATe mekSamAM sukha vigere kaI paNa guNa che ja nahi, kintu pASANa samAna jaDatA che. AvA prakAranI ApanI mAnyatA upara kaye buddhizAlI lakSya ApI zake? arthAt ke IpaNa nahi. A vAtane nIcene kaleka paNa pUratI karI Ape che--- varaM vRndAvane ramye kroStRtvamabhivAJchitam / na tu vaizeSikI muktiM gautamo gantumicchati / 1 / Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #597 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tanvAkhyAna. tA - - - - - - - - - - - - - - bhAvArtha-sundara vRndAvanamAM ziyALapaNAnI cAhanA ghaNI sArI che, paraMtu vizeSika lekee mAnela pASANurUpa muktine jyAre tenI samAna mAnyatAvALA gatamaSi paNa cAhanA karatA nathI, te pachI bIjAnI te vAta ja zI karavI? mATe A lokonI mukti karatAM te saMsAra ghaNe sAro che, ke jemAM vacamAM vacamAM paNa kaI vAra sukha te maLI zake. pUrva saMsAramAM duHkhanA sparza sivAyanuM sukha te bIlakula maLatuM nathI, ane duHkha te viSamizrita annanI mAphaka darekane heya che to pachI duHkha choDavA jatAM thoDA sukhane paNa nAza amane kaMI aDacaNakartA nathI. paraMtu thoDA sukhane mATe moTA meru jevaDA duHkhanA bojAne uThAvavAmAM ghaNuM ja aDacaNa che. A ja kAraNathI sukhane paNa tyAga karavAmAM Ave che. u0 sAMsArika sukha madhuthI kharaDela talavAranI dhArA sarakhuM hovAthI duHkharUpa che, mATe tene cheDavAnI IcchA mumukSu lekene avazya hevI joIe, paraMtu AtyaMtika AtmIya sukhanI icchAvALAone viSayanI nivRttithI AvidbhUta thatuM kSAyika sukha paNa je mekSamAM na hoya te sukhanA abhAvarUpa mokSanI cAhanA ja keNa karI zake ? ane je talavAranI dhArA upara rahela madhune tyAga karavAmAM AvyuM, te paNa vizeSa sukhane mATe ja samaja, jema saMsArAvasthAmAM sukha ISTa che, dukha aniSTa che, mATe sukhazUnya mekSa kedane paNuIcchavA gya nathI. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #598 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jenadarzana. pU0 sukha saMvedana svabhAvarUpa mekSa jyAre Apa mAne che, tyAre temAM pravRtti te te viSayaka rAga sivAya kadApi thaI zakavAnI ja nahi, ane rAga te baMdhanarUpa hovAne lIdhe rAgIne mekSa ja jyAre vaMdhyAputra samAna che, tyAre kahe mokSamAM sukha mAnanArane mokSa kevI rIte maLI zake? - u0 viSayanI pravRttimAM kAraNarUpa hovAthI sAMsArika sukha viSayaka rAgane ja bandhanarUpa mAnavAmAM Avela che; paraMtu mokSa viSayaka rAga te vairAgya vigere dvArA thatuM hovAthI viSayanI nivRtti ja jyAre temAM pradhAna che, tyAre te rAgane bandhanarUpe manAya ja kevI rIte? kiMca avasthAvizeSamAM te rAga paNa heya che, kemake jyAre parama vizuddha bhAvamAM vartanAra ane guNazreNimAM ArUDha thayelA evA gI mahAtmAo te mekSaviSayaka sukha saMbalpi rAga paNa lagAra mAtra manamAM rAkhatA nathI. teone te te avasthAmAM darekanI upara samabhAva che. more ma ra sarvatra nippada munirarattama: AvuM vacana hevAthI te rAga paNa jyAre avasthA vizeSamAM heyarUpa mAnIe chIe te pachI bIjA rAganI te vAta ja zI karavI? kiMca mekSanA sukha viSayaka pravRttimAM te viSayaka rAga kAraNa nathI. kina, samyagadarzana, jJAna, cAritra dvArA vedanIya karmane kSaya vigere sAmagrIsamudAya kAraNa che. AthI e bhAva nI. kanya ke kSapazamika guNene ja abhAva sarvathA mekSAvasthAmAM che, ane kSAyika jJAna, darzana, cAritra, vIrya, sukha vigere guNa te barAbara kAyama rahevAnA. mATe ame je mekSanuM Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #599 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 392 tasvAkhyAna. svarUpa mAnela che, te ja nirAbAdha che, te khAsa dhyAnamAM rAkhavuM. naiyAyika tathA vaizeSika leke e mAnela mekSa kipAka- phaLa samAna hovAthI keIne paNa Adeya nathI. sAMkhya lekenI sAthe mokSane vicAra. prakRtinA vikArone vilaya thavAthI puruSanuM je svarUpamAM avasthAna tenuM nAma ja mekSa che; A kathana paNa ayukta samajavuM, kemake phUTastha AtmAmAM svarUpAvasthAnarUpa mokSa kadApi siddha thaI zakavAne ja nahi, e vAta sAMkhyadarzananI samAlocanAmAM je ke sArI rIte spaSTarUpathI samajAvavAmAM AvI che, te paNa atra prasaMga hovAthI kaMIka vivecana karavAmAM Ave che. pU. prakRtimAM rahela sukha vigerenuM AtmAmAM pratibiMba thavAthI puruSa pite khuzI thAya che, ane khuzI thatuM chate prakRtinA sukha svabhAvane mohathI pitAnA mAnIne saMsAramAM AnaMdathI rahe che, ane jyAre prakRti jUdI cIja che, ane huM tethI alaga chuM evI vivekakhyAti thAya, tyAre jJAnane AvirbhAva thatuM hovAthI manamAM ema samaje che ke A prakRti ja duHkhanuM kAraNa che, mAre enI sAthe saMbadhe rAkha sAre nathI. evuM jJAna saMpAdana karI prakRti pate puruSathI alaga thAya che, ane te vakhatamAM puruSanuM je svarUpamAM avasthAna tenuM nAma ja mekSa samajavuM. - u0 uparyukata sAMthalekenuM kathana paNa yuktizUnyatAne Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #600 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. 298 paricaya ApanAra hovAthI tyAjya che. prakRti ane AtmAne saMga zAthI thAya che? pahelAM te te saMbadhi vicAra kare Avazyaka che. zuM prakRtithI AtmAne saMga thAya che? athavA AtmAthI prakRtine saMga thAya che? e be praznane pUchavAmAM Ave che, temAM je prathama pakSa mAnavAmAM Ave te prakRti pite vyApaka hevAthI jyAre mekSamAM paNa te barAbara che tyAre mukta AtmAne paNa tenI sAthe saMbandha hovAthI temAM paNa saMsArIpaNanI Apatti jarUra AvavAnI, mATe prathama pakSa te ApanAthI mAnI zakAya tema che ja nahi. have rahya bIjo pakSa, temAM paNa zuddha caitanya svarUpa AtmA kayA kAraNane laIne prakRtine grahaNa kare che? te khAsa samajAvavuM paDaze ja. tene uttara prakRti athavA AtmA A bemAMthI eka te jarUra Apa ja paDaze, temAM paNa prathama hetu ApavAmAM te jema AtmAne prakRtinA saMgamAM prakRti kAraNa che, temaja muktAtmAnI sAthe te saMga paNa te kAraNathI kema na thaI zake, kAraNa ke prakRti saMganI pahelAM zuddha caitanya svarUpa te jyAre bannemAM barAbara che, tyAre ekanI sAthe saMga thAya, ane bIjAnI sAthe na thAya, tenuM zuM kAraNa? mATe prathama kAraNa mAnavAmAM te bakaruM kADhatA uMTane praveza thAya, tevA prakAranI vipatti pedA karAvanAruM che. ane bIjuM kAraNa mAnavAmAM te AtmA pite ja prakRti ane AtmAnA sAgamAM kAraNa che. temAM paNa zuM prakRti sahita AmA saMgamAM kAraNa che? athavA prakRtithI rahita AtmA temAM kAraNa che? A be prazna pUchavAmAM Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #601 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taravAkhyAna. - - - Ave che, temAM prathama pakSa mAnavAmAM prakRti sahita AtmA prakRtinI sAthe AtmAnA sAgamAM kAraNa che, e artha thavAne, tyAre temAM paNa zaMkA jarUra pedA thavAnI ke jyAM sudhI prakRtinI sAthe AtmAne saMga na thAya, tyAM sudhI prakRti sahita AtmA tenA saMgamAM kAraNa paNa thaI zake ja nahi, ane AvI rItanI vyAkhyA karavAmAM anavasthA barAbara AvavAnI, mATe prathama pakSa Apa lekethI mAnI zakAya tema nathI. ane bIjo pakSa paNa prakRti sahita zuddha caitanya svarUpa AtmA kyA kAraNathI tenI sAthe saMga kare che e prazna thavAne, ane temAM paNa hetune tapAsa karavAthI pUrvanI mAphaka anavasthA jarUra AvavAnI; mATe banne pakSemAMthI keIpaNa pakSa ApanAthI mAnI zakAya tema nathI. kiMca hetu vinA paNa ApasamAM bene saMga thAya che, evuM je mAnavAmAM Ave te muktAtmAnI sAthe paNa prakRtinA saMgane prasaMga te jarUra AvavAne. aparaMca AtmA pitta prakRtine grahaNa karatI vakhate zuM pUrvAvasthAno tyAga karIne grahaNa kare che? athavA tyAga karyo sivAya ? A be prazna pUchavAmAM Ave che. temAM paNa prathama pakSa ravIkAravAmAM te pUrvanI avasthAne tyAga karavAthI te AtmAmAM pariNAmapaNuM jarUra AvavAnuM, ane tema thavAthI anityapaNuM paNa vinA IcchAe AvavAnuM ja ane jyAre anityapaNuM AvyuM, tyAre te kUTastha nityapaNuM havAmAM uDI javAnuM. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #602 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. 285 have rahya bIjo pakSa, temAM paNa IzvarakRSNa vigere ApanA maharSioe gRhasthAvasthAne tyAga karyA sivAya gIavasthAne prApta karI, ema te kadApi thaI zakavAnuM ja nahi, jema devadatta bAlyAvasthAne tyAga karyA sivAya yuvAvasthAne prApta karI zakatuM nathI tema atre paNa samajavuM. mATe bIjA pakSamAM te yuktizUnyatA ja samajavAnI che. AthI e bhAva nikaLe ke jyAre prakRtinA saMgarUpa saMsAra ja ghaTI zakate nathI, tyAre tenA viyegarUpa mokSanI te ApanA matamAM vAta ja zI karavI? mATe kSaviSayaka sAMkhyanI mAnyatA hRdayaMgama nathI, e vAta khAsa khyAlamAM rAkhavI. badhdhanI sAthe muktine vicAra upadrava sivAya cittanI je saMtati (paraMparA) tenuM nAma ja mukti samajavuM, AvA prakAranI keTalAka bauddhonI mAnavatA paNa AdaraNIya nathI. kemake upadrava vinAnI cittasaMtati jyAre kaI vasturUpa che ja nahi, tyAre tene siddha karavA mATe prayatna kare nakAme ja che. pUra saMtatimAM patita kSaNe pite ja pUrvottarabhAvathI ApasamAM kAryakAraNarUpa che. arthAt pUrvekSaNa kAraNa che ane uttarakSaNa kArya che. AvA prakAranI vyAkhyAthI jyAre saMtati vasturUpe siddha thAya che, tyAre siddha thatI nathI, ema kahIne uDAvI devI e keTalI badhI ajJAnatA samajavI ! u0 jIvanamuktarUpa sarvanA jJAnane chelle kSaNa muktinA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #603 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3} tattvAkhyAna. jJAnanA prathama kSaNamAM kAraNurUpa heAvAthI ane te paNa sa'ta tinI aMdara AvavAthI sasArI avasthAnI mAphaka temAM paNa AvA prakAranA kArya-kAraNubhAva dvArA eka bIjAne pedA karavanA upadrava tA jarUra rahevAnA ja. pra. AgaLa cittanA utpAdana thavA, ane pUnA cittanI je nivRtti thavI, tenuM nAma ja mAkSa ame mAnIe chIe, tyAre uparyukata doSane avakAza ja kayAM rahevAne ? u. AgaLa cittanA anutpAda tA prAgabhAvarUpa hAvAthI utpanna karavA lAyaka jyAre che ja nahi, tyAre cittanivRttirUpa meAkSanI te vAta ja zI karavI ? kica kSaNikavAda, zUnyavAda, vijJAnavAda vigere ApanA siddhAntA yAre yuktithI siddha thatA ja nathI, te| pachI tevA siddhAntane avalakhIne mukti meLavavAnI AzA kevI rIte zakhI zakAya ? svAtaMtryavAdi sAthe mukitanA vicAra. je svata'tratA meLavavI che, tenu' nAma ja mukti samajavuM. A kathana paNu agrAhya che, kemake svataMtrapaNuM karmanA kSayathI thAya che evu* jo mAnavAmAM Ave te amane aDacaNakartA nathI, parantu tevI rIte mAnavAmAM te ApanA siddhAntanA vyAghAta thatA heAvAthI Apa pete ja mAnI zakaze nahi. ane jo aNimAdi vigere vaibhavarUpa aizvaya paNAne svataMtrapaNuM kahetA haiA te, te te kamajanya hovAthI sa*sAvilAsarUpa samajavu, mATe AvuM bhAgavilAsarUpa svataMtrapaNuM paNu Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #604 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. vastugati vicAra karatAM kAI kAma ja nathI; teA pachI tene mAkSa tA kahevAya ja kevI rIte ? satrAMtikanA mata pramANe muktinA vicAra. AtmAnI je hAni thavI tenuM nAma ja mekSa samajavuM, AvA prakAranI mAnyatAvALA A matanA anuyAyitA kharekharA muktine lAyaka che. vAhu dhanya che tamArA vicArane ane dhanya che tamArA siddhAMta pravatuM kaine; jyAre AtmAnI ja hAni thai, arthAt vinAza thayA tyAre mukti maLavAnI ja kAne ? teneA paNa lagAra vicAra karyAM hata teA bIjAne parizrama levAnI jarUra paData ja nahi. krica lagAra uMDA utarI bahirAtmAne vinAza thavAthI je paramAtmasvarUpa pragaTa thAya che, tene jo kadAca mukti kahetA hata tA khIjAene paNa temAM lagAra abhirUci thAta, parantu jyAM sarvathA AtmAnA ja vinAza hoya, tyAM muktinI tA vAta ja zI karavI ? 399 niratizaya sukhavAdi sAthe muktinA vicAra. nitya niratizaya sukhanA je prakAza thavA tenu N nAma ja mokSa samajavuM, A kathana paNa ThIka nathI. kAraNa ke atizaya vinAnuM sukha te viSayajanya sa'sArisukhamAM paNa kharAkhara rahetu hAvAthI jyAMsudhI tevA prakAranu viSayika sukha vidyamAna Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #605 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvAkhyAna. hoya tyAM sudhI viSayAtIta rUpa je AtmIya sukha ane te rUpa je mukita tenI te vAta ja zI karavI? kiMca sukhane sarvathA nitya mAnavAmAM saMsArAvasthAmAM paNa tevA sukhanI prAptine prasaMga jarUra AvavAne. vedAntI sAthe muktine vicAra. avidyAnI nivRtti thavAthI vijJAnasukhasvarUpa je kevala AtmA te ja mekSa samaja, A kathana paNa ThIka nathI. kemake vijJAna sukhasvarUpa brahma te phUTastha nitya hevAthI ApanA mata pramANe mukta ane saMsArimAM kaMIpaNa vizeSatA rahevAnI ja nahi, kiMca avidyA paNa eka kAlpanika AkAza. puSpa jevI cIja che, vAstavika padArtharUpa che ja nahi, te pachI tevI miA svarUpavALI avidyA bhale rahe te paNa saMsAri AtmAne kaMI aDacaNa karatI na hovAthI saMsAradazAmAM paNa ApanA mata pramANe muktapaNuM kema na hoI zake? ane ema thavAthI te mukata ane saMsArinA vyavahArane ja lepa thavAne, avidyAnA sAdhaka pramANanI gaveSaNa karavA jatAM sada asadu vikalpa udbhavatA hovAthI tenI siddhi keIpaNa rIte thavAnI ja nahi, jyAM bhrAntinuM sAmrAjya heya, tyAM padArthanI siddhinI te vAta ja zI karavI. mATe vedAntikanA mata pramANe muktinI upapatti kadApi thaI zaktAnI ja nahi, enuM vizeSa vivecana vedAntanI samAcanAnA prastAvamAM kareluM hovAthI atra te mAtra digadarzanarUpa batAvavAmAM AvyuM che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #606 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. 39 - - - - - - upaniSakAro sAthe muktine vicAra, jJAna te ja mekSane upAya che, ane te paNa sAkSisvarUpa AtmAmAM kalipata che, A kathana paNa ThIka nathI. kemake ema mAnavAthI je samaye tattvajJAna utpanna thayuM, te ja samaye mekSa maLavAthI saMsArane ja ucheda thavAthI jyAre tattvajJAnanA upapattikAlamAM ja mokSanuM saMpUrNa asAdhAraNa kAraNa maLI gayuM, tyAre vilaMba thavAnuM bIjuM koIpaNa kAraNa bAkI nahi hovAthI te ja vakhate mekSa kema na maLI zake? kiMca te vakhate mokSa maLavAthI zarIra vigerene paNa sarvathA kSaya thavAne ja ane jyAre zarIra vigerene vinAza thaye, tyAre upadezasAmagrIrUpa zarIra nahi rahevAthI Apa lekene upadeza paNa keNa ApavAne? ane te sivAya zAstro paNa kevI rIte utpanna thavAnAM? ane jyAre zAstrone ja abhAva thaye, tyAre Apane kayAMthI khabara paDI ke tatvajJAna pedA thavAthI mela tatkALa ja maLe che. mATe tattvajJAna e ja mokSanuM asAdhAraNa kAraNa che ema na mAnavuM. - kica ekalA jJAnathI ja kArya thatuM hoya te jema regI manuSya vaidya pAse jaI roganA kSayanuM jJAna saMpAdana karavA chatAM paNa jo te vaidya batAvelI auSadhi na khAya, te tene roga kadApi ja nathI; tema ekaluM jJAna kAmamAM AvatuM nathI. kintu tenI sAthe te vaidya upara pramANikapaNane vizvAsa tathA auSadhine khAvAnI kriyA vigere kAma karavAthI ja Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #607 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 400 tevAkhyAna. rega jevI rIte jAya che, tema ekaluM jJAna te prakAzarUpa hevAthI te dvArA heya upAdeyanI oLakhANa ja kevala thaI zake che. paraMtu jyAM sudhI heyane tyAga karavAmAM na Ave,ane upAdeyanA svIkAra karavA viSayaka kriyA karavAmAM na Ave, tyAM sudhI heyane tyAga paNa thavAne nahi ane upAdeyane svIkAra paNa thavAne ja nahi, ane jyAre AsavarUpa heya padArtha pAse vidyamAna che, tyAre saMsAra paNa pAse rahevAne ja, ane tenA rahevAthI mekSa kevI rIte maLI zake, tene vicAra lagAra ekAntamAM besane karaze, mATe A matamAM paNa aneka prakAranI vipattio AvavAthI ekaluM tattvajJAna thavAthI ja mekSa maLe che ema kadApi samajavuM nahi. mitu samyagadarzana, jJAna, cAritradvArA ja mekSa maLe che, e vAta cekakasa khyAlamAM rAkhavI. pAtaMjalanA mata pramANe mokSane vicAra garUpa samyaka kriyA ja ekalI mokSanuM kAraNa che. te vAta lagAra spaSTarUpe samajAvavAmAM Ave che. paramArtharUpe te cittanuM darzana thaI zakatuM nathI, ane sAkSinA darzanamAM nirodha sivAya bIjo koI upAya nathI, te pachI cittanA darzana mATe samAdhinA vyApAranI jarUra apekSA rAkhavI ja joIe. kemake samAdhi sivAya te tenuM darzana paNa durlabha samajavuMAthI e bhAva nIkaLe ke samAdhi vyApAranI kriyA ja mokSanuM asAdhAraNa kAraNa che. uparyukta pAtaMjalanA anuyAyi. lekenuM kathana paNa ayuta hovAthI anAdaraNIya samajavuM. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #608 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. kAraNa ke savajJAne cittanA darzana mATe samAdhi-vyApAranI kaMi paNa jarUra nathI. ema DAvA chatAM paNa jo haThathI kevala samAdhi-byApArane meAkSanA asAdhAraNa kAraNa tarIke mAnavAmAM Ave te te ajAgalastananI mAphka nakAmu* ja samajavuM, kemake sayAgikaivalInI prAg avasthAmAM jo ke pRthakavitaka sapravicAra ekatvavitaka apravicArarUpa zukaladhyAna svarUpa samAdhinI AvazyakatA rahe che, parantu tyAra pachI te teene jyAre bhAvamananA ja abhAva che, tyAre te rUpa samAdhinI tA vAta ja zI karavI ? ane jyAre samAdhi ja nathI, tyAre tene meAkSanA asAdhAraNa kAraNa tarIke janmyAputranI mAphaka manAya ja kevI rIte ? mATe samAdhivyApAra meAkSanuM sAkSAt kAraNu nathI. e vAta khAsa khyAlamAM rAkhavI. pU. tara'vinAnA samudra jevA AtmA che, ane maha ttattta, ahaMkAra tattva vigere pavana rUpa che ane te dvArA thatI vRttiyA te tara'ga jevI samajavI, ane AvA prakAranI vRttione haThAvavAthI AtmAnu je svarUpamAM ja rahevu' tenuM nAma ja mekSa samajavu'. 401 u. uparyukta thana paNa anAdaraNIya samajavu'kAraNa ke te viSayamAM praznanA avakAza jarUra rahe che. zu... AtmA pote vRttisvarUpa che ? ke nahi ? A e praznane! pUchavAmAM Ave che, temAM prathama pakSa mAnavAmAM AtmA vRttisvarUpa che. evA atha thavAnA, ane AtmAnu vRttivarUpa che; tyAre tevA svarUpanA tyAga paNa thavAnA nahi, ane te sivAya mAkSa te 26 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #609 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 402 maLe ja kayAMthI ? e svarUpanA tyAga kare che, evI rIte mAnavAmAM Ave te phrUTastha nityatA kadApi rahevAnI nahi, mATe prathama prazna anAdaraNIya samajave. have rahyA bIjo pakSa, te mAnavAmAM te tamAma anuSThAnA nakAmAM samajavAM, kemake jyAre AtmA pote sA cisvarUpa ja che. tyAre yAga vigerenI kriyAo karavAnI zI jarUra che? AthI e bhAva nikaLye ke cisvarUparUpe cogiyAnA samAdhimAM vyApAra che ja nahiM, ki'tu cittane prakRtithI pRthak karavA mATe ja samAdhimAM ceAgiyAnA vyApAra che, mATe AvA sthalamAM kriyAnI mAphaka vastune paricaya karAvanArA jJAnInI paNa AvazyakatA jarUra rahevAnI; mATe cegiyAnA samAdhimAM vyApAra te sAkSAt kevalajJAnane mATe ane para parA yoganirodha mATe che e khAsa khyAlamAM rAkhavu. bhASA e samajavA, ke jJAnakriyA dvArA ja meAkSa maLavAnA, e vAtane nIcenA zloka paNa TakA Ape che. tattvAkhyAna. - dvau kramau cittanAzasya yogo jJAnaM ca rAghava ! / yogazcittanirodho hi jJAnaM samyagavekSaNaM // 1 // Jain Educationa International --rASTravArtAsamuyamAM uddhRta chu. rU bhASA--cittanA nAzanA e krama che, eka ceAga ane bIjuM jJAna. temAM cAga tA cittanA nidharUpa che, ane sArI rIte je vastunA paricaya karavA tenuM nAma jJAna samajavuM. A ane samudAyarUpe kAraNu che, parantu pRtharUpe nathI. For Personal and Private Use Only Page #610 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadana. t A prakAre tamAma darzInanu nirIkSaNa karavAthI e bhAva nikaLyA ke makSa te AtmA upara lAgelAM sa pUrNa karmonA kSaya sivAya che ja nahi ane karmonA kSaya paNa samyagadarzana, jJAna, cAritra sivAya thavAne ja nahi, temAM paNa jIvArdika padArthonuM vAstavika jevA prakAranuM svarUpa hoya,tevA svarUpe ja temAM je zraddhA karavI tenu' nAma samyagdarzana kahevAya. tevI rIte vAstavika svarUpavALA padArthone vAstavika rIte je paricaya karAvarAve, tenuM nAma samyagajJAna kahevAya. saMvara tathA nirA tattvanA nirUpaNamAM batAvela je zuddha AcaraNa tenuM nAma samyak cAritra kahevAya. A traNenA samudAya mekSamAM hetu samajave. jema kAi rANI manuSya rAgane dUra karavA mATe vaidya pAse gaye teNe tenu' sava vRttAnta jANIne kahyuM ke amuka davAnuM sevana karavAthI tamArA roga jaDamULathI javAnA. AvA prakAranu jJAna sa pAdana karavA chatAM paNa jyAM sudhI te vaidya upara pramANikapaNAnI sAcI zraddhA na hoya, tyAM sudhI te davA khAvAnu mana thAya ja nahi, ane te sivAya rAga paNa javAne nahi. mATe be cAra ThekANe pharavA pachI tene jayAre kharAkhara khAtrI thaI tyAre nizcaya thaye ke A vaidya nirlobhI ane satyavAdI che,mATe enI davAthI jarUra rAga javAnA ja. AvA prakArane niya thavAthI prathamanuM jJAna khAtrIvALuM thayuM. enuM nAmaja samyakjJAna samajavuM. ane jyAre uparyuMkata prakArathI samyagajJAna thayuM tyAre te davA khAvAne mana thayuM, ane ema karavAthI te vyakita rAga Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #611 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ** tattvAkhyAna. upara rahita thai, tevIja rIte kammarUpI rAgeAnA sabandhathI rogagrasta thayelA sa'sAra jIvA peAtAnI upara lAgelA janma, jarA, saraNa, Adhi, vyAdhi, upAdhi vigere rogone dUra karavA sArU sarvajJa bhagavAnarUpa vaidya pAse gayA, teoe paNa tenA rAgeAnA sarvathA hAla peAtAnA jJAnadvArA jANIne kahyu ke jIva, ajItra, Asava, anya vigere haiya tathA upAdeya padAtha nA jJAna sivAya tamArA rAga kadApi javAne nahi. paraMtu te vAya vizvAsa na AvavAthI teNe tenuM sevana na karatAM temAM ApaNAnI tapAsa karavA mAMDI, ane jyAre temAM AptapaNuM arAkhara jovAmAM Avyu tyAre pUrvota padArtha viSayaka heya, upAdeyanA jJAnamAM vizvAsa AbyA,tyAre ja tene jJAna samyak rUpe pariNata thayu' ane tyAre Asava-andharUpa heya padArthInI hAnimAM ane savara-nija rArUpa upAdeya padAnA upAdAnamAM pravRtti karavAnuM mana thayuM'. tenuM nAma ja samyak cAritra sama javuM, ane jyAre sArI rIte AcaraNa karavAmAM AvyuM tyAre rogathI mukta thai zuddha caitanyasvarUpa ja pragaTa thayuM, tenuM nAma ja mekSa samajavuM. mATe A dRSTAntathI paNa traNa ratna dvArA ja mukita maLe che e vAta sthira thai samajavI, pra. zarIra vigerene kSaya te temAM vinazvarazIlapaNu hovAthI saMbhavI zake, parantu rAga, dveSa, mehavigerenA atyanta vinAza thavAmAM koI paNa pramANa na hovAthI tenA vinAza thAya che ema kevI rIte mAnI zakAya ? jema AkAza anAdi hAvAthI tenA vinAza keAi mAnatuM nathI; tema rAga vigere Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #612 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. anAhiM haivAthI tenA vinAza paNa kevI rIte thaI zake ? ane te sivAya mekSa paNa maLe ja kayAMthI ? OU u rAga, dveSa, vigere doSo jo ke jIvanI sAthe anAdi kAlathI che, tepaNa jema kAI yAgInnarane strIonu svarUpa cathA rItyA avaleAkavAthI vairAgyabhAvanA jAgRta thAya che, ane te dvArA samaye samaye temAMthI rAga Ache thatA jovAmAM Ave che. tethI sa'bhAvanA thaI zake che ke uttama prakAranI ucca koTInI vizeSa sAmagrI maLavAthI teneA nirmULa vinAza jarUra thavA joie, ane je vastune nirmULa vinAza mAnavAmAM na Ave tenA thaDe theDA kSaya thAya che. ema paNa bIlakula mAnI zakAya ja nahi kemake e vAta te anubhavathI paNa viruddha che. vartamAna kAlamAM paNa keTalAka cekiMga mahAtmAomAM paNa rAgAdinI mantratA ane rAjA, sahArAjA, zeTha vigere bhegIlekeTamAM tenI praznatA jayAre STIgocara thAya che. tyAre ema kevI rIte kahI zakAya ke tene apacaya khIlakula thate ja nathI ? mATe jene thoDA thoDA apacaya jovAmAM Ave, tene sarvathA vinAza paNuM sampUrNa sAmagrI saLavAthI thAya che, e vAta jarUra mAnavI joie. jema ziyALAmAM himakaNunA sabandhathI pedA thayelI ThaMMDa paNu mA~ mantra garamInA upacAra karavAthI theDI thaDI ochI thatI jAya che. ane sampUrNa garamI paDavAthI sarvathA tenA vinAza thAya che. tema atra pazu jJAna, vairAgya, ceAgAnuSThAna vigere sAmagrInI mantratAdazAmAM rAga vigere dveSa paNa thADA cehAda, Jain Educationa International : For Personal and Private Use Only Page #613 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 406 tasvAkhyAna. ochA thAya che. ane sAmagrInI saMpUrNa utkarSadazAmAM te rAga vigerene sarvathA kSaya thAya che ema jarUra mAnavuM joIe. pU. jema jJAnAvaraNIya karmanI udayAvasthAmAM jJAnanI madatA jovAmAM Ave che, paraMtu tenI prakarSa udayAvasthAmAM saMpUrNa jJAnane vinAza bIlakula jovAmAM AvatuM nathI, tema pratipakSa bhAvanAnI utkarSa sthitimAM paNa rAga vigere dene nirmULa vinAza na tha joIe. u0 uparyuMkata zaMkA paNa ajJAnamUla ja samajavAnI che. kemake bAdhya cIje be prakAranI che. eka sahaja svabhAvavALI ane bIjI sahakArI saMpAdita svabhAvavALI. temAM je sahaja svabhAvavALI cIja hoya te bAdhakanA utkarSa mAM nirmULa vinAzane pAmatI nathI, temAM jJAna te AtmAnA sahaja svabhAva rU5 che. mATe atyaMta prakRSTa jJAnAvaraNanA udayamAM paNa jJAnane nirdUlavinAza te kadApi thavAne ja nahi. ane rAga vigere de te cAritramohanIya karmanA vipAkedayathI saMpAdita sattAvALA che. mATe jyAre karmane nirbheLa vinAza thAya, tyAra pachI rAga vigerenI sattA te rahe ja kayAMthI? e vAta te sahaja samajI zakAya tema che. kiMca upAdAna kAraNa vinAza avasthAmAM paNa kAryanI sattA mAnavAmAM Ave te sarvatra sarva kAryanI sattA rahevI ja joIe. ane ema te koI paNa mAnatuM nathI, mATe uparyukta zaMkA nirmULa samajavI. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #614 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. kriMca Ape je prathama jaNAvyu che ke je anAdi hoya, tenA khIlakula vinAza thAya ja nahi.' te vAta paNa manAya tema nathI. kAraNa ke prAgabhAvane anAdi mAnavA chatAM paNa tenA vinAza te Apa loko jarUra mAneA che tyAre anAdinA khIlakula nAza thatA ja nathI. evA niyama karyAM rahyA ? tathA suvarNane mATInA saoNMcAga jema anAdikAlanA suvarNanI khANamAM che. te paNa tene bahAra kADhI kSAra, puTapAka vigera prayegA karavAthI mATInA saMcAgane nAza thavAthI svaccha suvarNa alaga thAya che, mATe anAdi hoya tene vinAza thAya nahi, e vAta annabuddhipaNAne sUcavanAra che. pra0 zaga vigere dharmAM mi AtmAthI jUdA che ? ke te svarUpa ja che arthAt abhinna che ? A e praznane pUchavAmAM Ave che, temAM prathama pakSa mAnavAmAM te mukta AtmAnI mAphaka darekamAM vItarAgapaNAnA prasaMga AvavAnA. kemake jevI rIte mukta AtmA rAgAdithI sarvathA bhinna che, tema saMsAra AtmA paNa jyAre tethI bhinna che, tyAre ekane vItarAgarUpe mAnavA ane bIjAne nahi, tenuM zuM kAraNa ? mATe prathama pakSa mAnI zakazA ja nahi, have rahyA bIjo pakSa; temAM paNa rAgAdine kSaya thavAthI tenAthI abhinna evA AtmAnA paNa jyAre vinAza thavAnA tyAre mukti maLavAnI ja kene ? tenA vicAra ekAntamAM esI jarUra karaze, mATe kAi paNa rIte Apa leAkeAne mukti maLavAnI ja naThui, te pachI anuSThAna vigere karavAnI zI jarUra ? Jain Educationa International 407 For Personal and Private Use Only Page #615 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 408 tattvAkhyAna. u0 uparyuMkata zaMkA jainaprakriyAthI sarvathA anabhijJa lokone ja thaI zake tema che. kemake ame te dharma ane dharmimAM ApasamAM sarvathA bheda mAnatA nathI tema sarvathA abheda paNa mAnatA nathI. kidhu kathaMcidu bhedabhedarUpa jAtyanarane Azraya levAthI amAre tyAM kaI paNa jAtanA dene avakAza che ja nahi, e te sarvathA bheda tathA abhedavAdinA gharamAM ja rahevAne. pra. je samaye kAmaNa zarIra vigerene sarvathA vinAza thaye te samaye mukta AtmAnuM Urdhvagamana kevI rIte thAya ? kemake gamanamAM karma kAraNa che. ane karma te bIlakula che ja nahi, te pachI gamana thAya ja kevI rIte? u0 pUrva prayuga, asaMgabhAva, bandhacchada tathA Urdhvagamana svabhAva A cAra daSTAnta mukta jIvane UrdhvagamanamAM sAdhanarUpa hevAthI amAre tyAM koIpaNa jAtanI aDacaNa che ja nahi, te lagAra vivecanadvArA samajAvavAmAM Ave che. jema kuMbhAranA cakramAM, hiMDelAmAM tathA bANa pheMkavAmAM prathama eka vAra prAgadvArA caka bhamADavAthI ane bANane atrathI pheMkavAthI jyAM sudhI te kriyAmAM jeTale vega hoya tyAM sudhI prayatna vinA paNa cakra bhame che, hiMDele hAle che ane bANa cAlyuM jAya che, tema satra paNa kamane kSaya thaye che, te paNa prathamanA karmonA vegavALA saMbandhadvArA jIva U lekAnta sudhI jAya che, ane pachI vega banya For Personal and Private Use Only Jain Educationa International Page #616 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jenadarzana. rok thavAthI tathA dhamastikAya vigere gati sAdhana sAdhAraNa kAraNe na hovAthI tenI AgaLa gamana thatuM nathI. A pUrva praga daSTAMta samajavuM. tathA jema tuM baDA upara cIkaNI mATInA uparA uparI ATha lepa karI jalAzaya vigeremAM nAMkhavAthI jema te tuMbaDuM taLAvanA taLIe besI jAya che. ane te uparathI mATInA lepane dhIre dhIre dhevAthI jema jema mATIne lepa " khasate jAya che, tema tema te upara AvatuM jAya che, ane taddana mATIne lepa sApha thavAthI tuMbaDuM bIlakula upara AvI jAya che. ane tyAra bAda te tuMbaDuM nIce jatuM nathI tema upara AgaLa paNa jatuM nathI. kintu tyAMnuM tyAM ja rahe che. tema jIva rUpa tuMbaDAnI upara karmarUpI mATInA uparAuparI ATha prakAranA lepa thavAthI khUba bhAre thaI saMsAra samudramAM DubI jAya che. ane jyAre samaga darzana vigere mokSa sAdhana rUpa jalane saMga thavAthI karma rUpI mATI dhIre dhIre bhIMjAI ne khasatI jAya che. ane jyAre sapUrNa ratnatraya rUpI jalane saMpUrNapaNe saMga thAya che, tyAre ekadama karmarUpI mATIne sarvathA peIne sApha thavAthI zuddha nirmala banI saMsAra samukanI upara ekadama lekAnta sudhI AvI jAya che. ane tyAra bAda nIce athavA tenI upara gati thatI nathI, kemake nIce gamanamAM gurutA kAraNa che ane karmajanya gurutA te sarvathA cAlI gaI che tyAre nIce gamana kevI rIte thAya? tevI rIte urva gamanamAM dhamastikAya kAraNa che. ane te paNa AgaLa na Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #617 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 410 tattvAkhyAna. DAvAthI tenI AgaLa gamana thAya ja kevI rIte ? mATe asa Mga bhAva dRSTAnta paNa leAkAnta gamanamAM sArI rIte sAdhanarUpa che. tathA jema eraDAnA bIyAM tApathI anyananAM sUkAvAthI peAtAnI meLe ja ucAM jAya che, tema jIvanAM paNa ka rUpI banyanA jyAre dhyAnAgni vigerenA tApathI sUkAI jAya che, tyAre jIva paNa U leAkAnta sudhI jAya che. A anyachedanuM dRSTAnta mukatAtmAne leAkAnta . sudhI gamanamAM sAdhanarUpa che. tathA jema gurutAne laIne patthara, letuM, mATI vigerenu svabhAvathI aAgamana thAya che, tathA vAyunu* guru laghupaNAne laIne svabhAvathI tirachuM gamana thAya che, tathA agni, dhUmarekhA vigerenuM laghupaNArUpa svabhAvathI ja Urdhvagamana che; tema jIvane pazu kudaratI UrdhvagamananA svabhAva che ane pudgalane adheAgamana svabhAva che. mATe jIvane UdhvagamanamAM svabhAva paNa kAraNa che. pra. jyAre jIvanA UdhvagamananA svabhAva ja che, tyAre sa'sArAvasthAmAM narakAdi gatimAM nIce gamana, tirachA lekamAM tirachu gamana ane devaleAkamAM Udhvagamana thAya che tenu zuM kAraNa ? u0 sa'sArAvasthAmAM jIvanI sAthe kramanA sa'mA hAvAthI jevA prakAranI sAmagrI dvArA jevu... AyuSya - dhelu hAya tevA AyuSyakama rUpa vibhAvane laine tevA prakAranI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #618 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. 411 ' UMce, nIce ane tirachI gati thAya che. jema agnine dAhaka svabhAva che te paNa tenI upara rAkha nAkhI dabAvavAthI te tApa upajAvI zakatuM nathI, tema chavarUpI tine Urvagamana svabhAva che, te paNa karmarUpI rAkha upara AvavAthI te svabhAvane tibhAva thAya che. ane karmajanya svabhAvane AvirbhAva thavAthI tenA anusAra gamana karI pitAnA svabhAvane pragaTa kare temAM kaMI paNa Azcarya jevuM nathI. pra. jyAre Urdhvagamana svabhAva ja che, tyAre lokAntathI paNa upara kema gamana thaI zakatuM nathI? u0 sapUrNa sAmagrI sivAya kArya kadApi thaI zake ja nahi tema gati paNa kAryarUpa hovAthI jyAM sudhI saMpUrNa kAraNasAmagrI na maLe tyAM sudhI AgaLa gamana kevI rIte thaI zake? jIvane UrdhvagamanamAM gati pariNAma upAdAna kAraNa che, jIva pite nirvataika kAraNa ane AkAza vigere nimitta kAraNa che, te paNa apekSita kAraNarUpa dharmAstikAya AgaLa na hovAthI kAraNanI vikalatAne laIne kArya na thAya, temAM kaMI paNa deSApatti nathI. ane dharmAstikAya gatimAM kAraNa che, e saMbaMdhi ajIva tattavana nirUpaNamAM tathA dravyapradIpamAM vivecana kareluM hovAthI atra karavAmAM A vatuM nathI. praha karmonA abhAvamAM pUrvaprayAga vigere daSTAnta ApI jIvanuM urdhvagamana siddha karyuM, te paNa sarvathA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #619 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 412 tanvAkhyAna, -- - ---- - - - - zarIra, Indriye vigere jIvananAM cirUpa praNe na hevAthI mekSanA ne jIvarUpe vyavahAra ja kevI rIte thaI zake? kAraNa ke je prANane dhAraNa kare te jIva kahevAya AvuM jIvanuM vyutpattijanya lakSaNa che. ane te te mekSanA jIvamAM bIlakula ghaTatuM ja nathI te pachI jaDa svarUpavALA mokSane mATe cAhanA kevI rIte thAya? u0 uparyukata zaMkA ajJAnatAne sUcavatI hovAthI nirdUla samajavI. kemake jainadarzanamAM prANanA be bheda mAnelA che. eka dravyaprANa ane bIjA bhAvaprANe. temAM zarIra vigere traNa baLa, pAMca indriya, pAsevAsa ane AyuSya A daza prANe karmajanya hovAthI mekSamAM tene abhAva te amone sarvathA ISTa che. ane kSayika jJAna, kSAyika darzana, kSAyika caritra, kSAyika vIrya, kSAyika sukha vigere bhAvaprANa jyAre mekSamAM barAbara kAyama rahe che, tyAre prANadhAraNarUpa jIvanuM lakSaNa barAbara ghaTatuM hovAthI jIvanamAM ajI5NunI zaMkA thAya ja kevI rIte ? AvI rIte spaSTapaNe mekSamAM paNa prANadhAraNarUpa lakSaNa ghaTI gayuM; tyAre temAM jaDapaNanI azaMkA te mahA mithyAtvamehanA udayavALAne ja thaI zake, ane vAstavika rIte jIvanuM lakSaNa paNa te ja yathArtha che. A vAtane nIcene leka paNa Teko Ape che- yasmAt kssaayiksmyktvviirydrshnjnyaanH| AtyantikaiH saMyukto nirdvandvenApi ca sukhena // 1 // Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #620 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. 414 jJAnAdayastu bhAvaprANA mukto'pi jIvati sa tairhi / tasmAt tajjIvatvaM sarvasya jIvasya // 2 // -paDadarzanasamuccaya pR. 75 . bhAvArtha AvI gayela hovAthI pharIthI ApavAmAM A vate nathI. mATe anata jJAna darzana cAritra vIrya sukharUpa jIvana mekSamAM paNa barAbara che, e khAsa khyAlamAM rAkhavuM. kiMca mokSamAM sukha te sarva saMsAri jIvathI vilakSaNa paramAnanda ravarUpa jANavuM, saMsArAvasthAmAM rahelA devendra, narendro vigere tamAma jIvenuM jeTaluM sukha che, te tamAma sukha mokSanA sukhanA anaMtamA bhAga jeTaluM paNa nathI. A vAta gazAstramAM sArI rIte samajAvI che. surAsuranarendrANAM yatsukhaM bhuvntrye| tat syAd anantabhAge'pi na mokSasukhasampadaH // 1 // svasvabhAvajamatyakSaM yasmin vai zAzvataM sukham / caturvargAgraNitvena tena mokSaH prakIrtitaH // 2 // -ogazAstra. bhAvArtha-traNa bhuvana ane traNa kAlamAM Indro, cakavatie vigerenuM ekaThuM karavAthI jeTaluM sukha thAya te tamAma sukha mekSa sukhanA anantamA bhAga jeTaluM paNa nathI. tathA jemAM pitAnA svabhAvathI AvirbhIta thayeluM ane indriyanA viSayane Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #621 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 414 tavAkhyAna, lagAra mAtra paNa sparza nahi karanArUM evuM je zAzvata sukha tene cAra vargamAM pradhAna mokSanA sukha tarIke mAnavAmAM Ave che. have keTalAka mImAMsakone mekSa viSayaka kaMIka vicAra jaNAvavAmAM Ave che. "jyAM sudhI vAsanA vigere AtmAnA sarva guNane uccheda na thAya tyAM sudhI atyanta dukhanI vyAvRtti kadApi thaI zakavAnI nahi. kemake sukha duHkhanA saMbhavamAM dharmAdharma nimitta che. ane te ja saMsArarUpI mahelanA staMbhe che. ane jyAre tene vinAza thAya, tyAre tenA kAryarUpa zarIra vigerene upadrava paNa bIlakula rahevAne ja nahi, ane jyAre zarIra vigerenA upadravane abhAva thaye tyAre sukha duHkha vigere paNa dhamadharmanA nahi rahevAthI rahevAnA ja nahi, ane tenA nahi rahevAthI dukhavyAvRtti jarUra thavAnI tenuM nAma ja mokSa samajavuM. kiMca te avasthAmAM akhila guNothI rahita pitAnA svarUpamAM lIna AmA rahevAne, ane saMsAranA bandhanethI pedA thayela duHkhanA kalezethI paNa rahita ane kAma, kadha, mada, garva, lebha, daMbha vigere dukhanA kAraNarUpa A che prakAranI umiothI paNa taddana rahita thavAne, A ja mekSanuM kharUM svarUpa kahevAya." uparyukata mImAMsaka lokonuM kathana ajJAnatA bhareluM havAthI AdaravA lAyaka nathI. zuM mukitamAM zubha karmanA paripAkathI pedA thayelA saMsArika sukhane niSedha kare che? athavA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #622 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzane. 415 tamAma prakAranA sukhane abhAva mAne che? A be prakA pUchavAmAM Ave che. temAM prathama pakSa mAnavAmAM te amane paNa ISTa che. kema ke amo paNa zubhakarmavipAkajanya saMsArasukhane abhAva mekSamAM barAbara mAnIye chIye, te pachI ApattinuM kAraNa ja kayAM rahyuM ? mATe prathama pakSa te siddha sAdhanarUpa samaja. have rahya bIjo pakSa, temAM te AtmA pote ja sukhasvarUpa chevAthI sukhane abhAva mekSamAM thAya ja kevI rIte ? ema havA chatAM paNa je tene uccheda mAnavAmAM Ave te tene uccheda thavAthI padArthane ja ucheda thavAne, te pachI kaI paNa cIja rahevAnI ja nahi, tyAre saMsAra mekSanI te vAta ja zI karavI ! mATe bIje pakSa kipAkaphalatulya hevAthI anAdaraNIya samaja pU0 sukha AtmAne svabhAva che, temAM kaI paNa pramANa na hovAthI te vAta mAnavA lAyaka nathI. u0 jyAre anumAna pramANe, AgamapramANa vigere pramANe vidyamAna che. tyAre pramANa nathI, ema kahI bhUko AkSepa karavA taiyAra thavuM, e kaI buddhimattA kahI zakAya nahi. vaiSayika sukhanI mAphaka buddhine atyanta priya viSaya hevAthI AtmA sukha svabhAvavALe che. jema kheDutane prayatna buddhipUrvaka thatuM hovAthI te kheDuta sukhane mATe prayatna kare che, tema buddhipUrvaka prayatna thatuM hovAthI mumukSune prayatna paNa Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #623 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 41} sukhane mATe samajavA. ane jyAM paramAnanda svarUpa sukha hoya. tenu nAma ja mekSa samajavu', tattvAkhyAna. tathA pariNAmanI taratamatAnI mAphaka taratamapaNuM hAvAthI sukhanI taratamatAnI paNa vizrAnti koI ThekANe hAvI joie, jevI rIte caNAnA parimANuthI kheranuM parimANu moTu che, tethI lI'khunu, tethI kerInu, tethI nALIyeranu, tethI kADhuLAnuM, tethI gharanuM, tethI gAmanu ema karatAM karatAM chevaTe AkAza sudhI paheAMcatAM tyAM AgaLa parimANunI vizrAnti thai zake che. kemake AkAzathI moTA parimANavALI koi paNa cIja che ja nahi, tevI rIte eka rakathI zeThane vadhAre sukha che, ane tethI rAjAne,tethI vAsudevane, tethI cakravati ne,tethI devatAone tethI devendrone, tethI cAgiyAne vadhAre sukha che. evI rIte vicAra karatAM karatAM jyAM tenI haeNka AvI jAya, arthAt tethI vadhAre koIne paNa sukha na heAya, evI maryAdA pUrI thai jAya, tyAM ja tene vizrAma mAnavA tenu nAma makSa samajavuM. ', anumAna pramANudvArA meAkSanA sukhane siddha karavAmAM Avyu'; have Agama pramANudvArA siddha karavAmAM Ave che.-kRtsnkrmkssyaanmoksso janmamRtyavAdivarjitaH / sarvabAdhAvinirmukta ekAntasukhasaMgataH // 1 // ---dAdImakrIya mekSASTaka, pR. 8 bhAvArtha jJAnAvaraNAdri ATha krama nA atyaMta kSaya tha vAthI janma, jarA, mRtyu vigerethI sathA rahita tathA zArI Jain Educationa International S For Personal and Private Use Only Page #624 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzane. rika, mAnasika vigere pIDAothI paNa sarvathA rahita ane jyAM ekAnta sukha hoya, tene mekSa kahevAmAM Ave che. tathA zruti paNa mekSasukha viSayamAM pitAne A abhiprAya jaNAve che ke AnandaM brahmaNo rUpaM taca mokSe'bhivyajyate / / yato dRSTvA paraM brahma sarva tyajati bandhanam // 1 // bhAvArtha:-Ananda brahmanuM svarUpa che, ane te mekSamAM prakAzita thAya che, jyAre parama brahmane dekhe che, tyAre tamAma badhAne tyAga kare che. ane te vakhate muktAmA pate nitya Ananda svarUpa sukhane anubhava kare che. sAMkhyadarzanakAra paNa A vAtane Teke Ape che.- yanna duHkhena saMbhinnaM na cabhraSTamanantaram / abhilASApanItaM yattajjJeyaM paramaM padam // 1 // -sAMkhyatattvamudI A mULa leka taMtravArtikane che). bhAvArtha-je sukha lagAra mAtra paNa duHkhathI mizrita na hoya, utpanna thayA bAda jene vinAza na hoya, ane aneka prakAranI vaiSayika abhilASAethI janya na hoya, tevuM sukhavizeSa jyAM hoya tene paramAnanda (mekSa) kahevAmAM Ave che. pra. jyAM modaka vigere miSTa bhajana, drAkSApAna vigere sundara pAna, baraphI, peMDA vigere khAdya cIjo, candana, attara vigere sugandhi vilepana cIjo, mAlA vigere tathA AbhUSaNa Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #625 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 418 tanyAkhyAna. - - vigere tathA aMganAne samAgama, tathA gAla, vAta vigere kaI paNa gopabheganI sAmagrI jyAM bIlakula che ja nahi, tyAM sukha hoya ja kyAMthI? ane te sivAya mekSa mATe prayatna keNa kare? u0 miSTAnna vigere bhege paganI sAmagrI maLavAthI zuM phaLa thAya che ? te lagAra samajAvavA lAyaka che. je kadAca ema kaheze ke tethI kSudhA vigerenI nivRtti thAya che. te pachI temAM paNa zaMkA jarUra thavAnI, ke sudhAnivRtti thavAthI paNa zuM phAyado thAya che? e vAtane jANavAnI jijJAsA te jarUra rahevAnI. kadAca tenA uttaramAM ema jaNAvavAmAM Ave ke sudhAnI pIDA naSTa thavAthI khUba svAritrya pedA thAya che. tyAre Apa ja batAve, ke jyAre te vyaktine asvArathya thavAnAM kAraNarUpa karmone sarvathA abhAva thavAthI sarvadA jemAM abAdhA che, te pachI tene anya vigere bhegopabheganI sAmagrI zA kAmamAM AvavAnI ? - kiMca davA paNa rogI manuSyane ApavAmAM Ave che, paraMtu nirogIne te koI paNa ApatuM nathI. tema vedanI karmarUpa sudhAvedanAnA udayathI pedA thatI ane AMtaraDAmAM dAha karanArI sudhA jene heya, tene ja anna, pAna vigere bhogapabheganI sAmagrI kAmamAM AvI zake che. paraMtu jyAM karmane ja sarvathA abhAva hoya, tyAM sudhI vigerenI vedanA e to heya ja kayAMthI? te sivAya bhUkha, pipAsA vigere hoya ja kyAMthI? ane jyAre temAMnuM kaMI paNa nathI, Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #626 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jenadarzana. 417 tyAre anna-pAna vigere bhege paganI sAmagrI paNa vadhyA pAse putranA manorathanI mAphaka nakAmI ja samajavI, kiMca jema je manuSyane khasa, dAda, khujalI vigere thaI hoya, tene ja khaNavAnI IcchA thAya che. ane jene te bIlakula nathI, tene khaNavAnI icchA paNa bIlakula thatI nathI. tenI mAphaka strI vigerenI abhilASA paNa veda mehanIyanA udayathI thatI hovAthI jyAre tene sarvathA kSaya thaye, tyAre strI vigerenI abhilASA te thAya ja kayAMthI? e vAta sahaja samajI zakAya tema che. tathA je besatAM besatAM thAkI gayela hoya, tene ubhuM thavAnuM mana thAya. ane jene cAlatAM cAlatAM parizrama thaye hoya tene gAla vigeremAM besavAnuM mana thAya. jenA gharamAM havA vigerenuM sArI rIte sAdhana na hoya, ane azAtAnA udayathI tabIyata sArI rahetI na hoya, tene bagIcA vigeremAM zuddha havA khAvAnuM mana thAya che. A tamAma prakAranI havA pharavAnI, besavA uThavAnI, khAvA pIvAnI, levA devAnI kiyAe karma janya che. jyAre karmane ja sarvathA abhAva thaye, te pachI bIjanA abhAvamAM aMkura pedA na thavAnI mAphaka tevI ceSTAo muktAtmAmAM hoya ja kayAMthI? mATe je anAbAdhapaNurUpa svAthyanI parama utkRSTa koTIe pahoMcela che; tene ana pAna vigere tamAma bhegapabheganI sAmagrIo napuMsakane kAminInI abhilASAnI mAphaka taddana nakAmI samajavI ane tevI zaMkA paNa ajJAnajanya samajavI. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #627 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 420 tattvAkhyAna. sArAMza-svAdhIna ane viSayeAnI AMkAkSAthI rahita tathA saMsArika sukhanI mAphaka vedanIya karmanA udayathI pedA na thayeluM ane avinazvara evuM nitya svAbhAvika sukha mAkSamAM vidyamAna che. te sukha sajJa bhagavAnane sAkSAt pratyakSa svarUpa che, ane khIjAone Agamagamya che. ane tevI upameya cIja pazu kei nathI ke jenI upamA ApI lokone spaSTarUpe kahI zakAya. jema keAi jaMgalI manuSya zaheranI bhAjana sAmagrIthI mIlakula aparicita che, kevaLa nAlIyera sivAya mIjI kaMi paNa jANatA ja nathI, te jyAre akasmAt kAI vakhate rastA bhUlI javAthI zaheramAM jai caDyA, tyAM aneka prakAranAM miSTAnna bhAjana thatAM hovAthI kAi dayALu mahAtmAe tenA sAmu jovAthI yAne laine miSTAnna bhAjana sArI rIte khAvA Apyu, te khAIne jyAre pAchA pharatA pharatA peAtAne ghera gaye. tyAM tenA khAla baccAM e prazna karyo ke tame kayAM gayA hatA ? tenA uttaramAM teNe jaNAvyuM ke rastA bhUlI javAthI huM... eka zaheramAM gayA hatA. tyAM mane lokoe dayA lAvI sArUM sArUM khavarAvyuM. paNa jyAre tene bhejana viSayaka nAma athavA svAdanA praznA karavAmAM AvyA. tyAre te joyela. anubhavela vastune paNa uttara ApavAmAM samatha thaye nahi. tema mAkSasukhane zrutidvArA jANavA chatAM paNa bhIjAne kahI zakAtuM nathI, tema upamA paNa jenAthI jemAM adhika guNa hoya tene tenI ApI zakAya, jema sukhane candranI; tema upameya Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #628 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. mAkSasukhathI adhika guNavALI jyAre jagatamAM koI paNa cIja che ja nahi, tyAre tene kAnI upamA ApI zakAya ? mATe mAkSasukha ceAgIzvarane te svasa Mvedya che, ane khIjAne zratigAcara che. e kathana yathArtha samajavu', pU. mekSamAM je sukha che, te duHkhanA abhAvarUpa samajavuM, kemake loko paNa kahe che, ke rAgathI rahita thavAthI hu sukhI thaye, parantu vAstavika rIte vicAra karatAM te tyAM sukha che ja nahi. 4ra1 u leAkeAnI andara sukha zabdano prayoga cAra ThekANe jovAmAM Ave che; viSayamAM, vedanAnA abhAvamAM, vipAkamAM ane mekSamAM; te sivAya bIje koipaNa ThekANe sukha zabdanA pratyeAga jovAmAM AvatA nathI. viSayamAM-jema TADha ghaNI paDavAthI leAkeA kahuM che ke agni sArI che, ka'khala eDhavI sukhadAyI che. garamImAM vAyu sukhakArI che, ThaMDuM jala sukhadAyI che vigere aneka udAharaNe che. vedanAnA-abhAvamAM-jema rAgI manuSyane rAgajanya vedanA dUra thavAthI te kahe che ke huM sukhI thayeA vigere udA heraNA samajavAM. vipAkamAM puNyakarmanA vipAkeAdaya thavAthI sundara bhAganI sAmagrI dvArA rAjA, mahArAjA, zeTha, zAhukAra vigerene je sukha thAya che, te vipAkajanya sukha samajavu, mekSamAM-kama kalezanA khIlakula abhAva thavAthI AvibhUta Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #629 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 422 tattvokhyAna, thayela je anupama sukha, tene mokSasukha kahevAmAM Ave che. vastugati vicAra karatAM mukhyarItyA sukha zabdane prayoga te mokSasukhamAM ja samaja, bIjAomAM te Arepita sukha samajavuM. keTalAka leke svapnanI mAphaka mekSamAM sukha mAne che. te paNa ThIka nathI, kemake parizrama, lAni, vyAdhi, madana vigerene saMbhava hovAthI tathA mohanA udayathI ane darzanAvaraNIya karmanA vipAkathI paNa svapna vigere AvatAM hevAthI tevA tuccha svAptika sukhanI upamA mokSanA sukhane kevI rIte ApI zakAya ? jema mane sarasavanI upamA ApI zakAtI nathI, tema mekSanA sukhane paNa tevI tuccha upamA. ApI zakAya ja nahi. - pUApe batAvela mekSanuM svarUpa che ke sarvane mAnavA lAyaka che. te paNa mekSamAM gayA bAda pharIthI pAchA AvI zakatA nathI e vAta mAnavA lAyaka nathI kemake je evI rIte tamAma cha mokSamAM padhAre te kAlAntare saMsAra jIvazunya thaI javAne, ekalA jaDa padArtho ja bAkI rahevAnA, ane A vAta te kaI paNa buddhizALI mAnI zake tema nathI. mATe tyAM gayA bAda paNa potAnA zAsananuM apamAna vigere kAraNone laIne pharIthI saMsAramAM Ave che e vAta jarUra mAnavI joIe. e vAtane nIcene kaleka paNa Teke Ape che - ___ jJAnino dharmatIrthasya kartAraH paramaM padam / : gatvA''gacchanti bhUyo'pi bhavaM tIrthanikArataH // 1 // - vaidika matAnuyAyIne siddhAnta. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #630 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. 423 bhAvArtha-dharmatIrthanA karanArA jJAnIo mikSamAM gayA pachI paNa zAsananuM apamAna thavAthI pAchA pharIne saMsAramAM Ave che. A vAta jarUra mAnavI joIe. A uparyukta ajJAnI lokonI zaMkA bIlakula heya samajavI. prathama e vicAravAnI jarUra che ke mekSa zAthI maLe che? ane saMsAranuM kAraNa keNa che? jo ke A vAtanuM vivecana prathama paNa karavAmAM Avela che, te paNa atra prasaMgavazathI kaMIka vive. cana karavuM asthAne gaNaze nahi. saMvara ane nirjarA tatvarUpa samakyAritranA avalaMbana karavAthI saMsArarUpa vRkSanA mUlabIja svarUpa karmone sarvathA kSaya thavAthI mokSa maLe che. te be tanuM jJAna tathA zraddhAno paNa sammacAritranI sAthe mokSa meLavavAmAM ghaNuM upayegI che. arthAta samyagadarzana jJAnacAritradvArA saMsArarUpI vRkSanuM bIja naSTa thavAthI mekSa maLe che. ane Azrava tathA balpatane avalaMbanathI saMsAra- vRkSanA mUla bIjarUpa karmonuM sAmrAjya vadhatuM jAya che. ane jema jema te vadhe che, tema tema saMsAra paNa vadhatuM ja jAya che. AthI e samajavAnuM che ke dareka kAryamAM kANasAmagrInI AvazyakatA jarUra rahe che. ane jayAre mekSAvasthAmAMthI saMsA 2mAM je pAchA Ave che, evuM mAnavAmAM AvyuM, tyAre tyAMthI AgamanarUpa kAryanuM kAraNa paNa avazya levuM joIe. je kadAca kAraNa vinA paNa kAryanI utpatti mAnavAmAM Ave viNe yAthI putranI utpatti paNa kema na manAya? Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #631 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 6 tanyAkhyAna. kiMca kAraNa sivAya paNa kAryanI sattA je mAnavAmAM Ave te te kArya kAM te niratara rahevAnuM, ane kAM te tene bIlakula abhAva thavAne; ane ema te kadApi banatuM nathI. prakRtimAM saMsAramAM AgamanarUpa kAryanuM kAraNa te karma sivAya bIjuM kaIpaNa saMbhavi zake tema che ja nahi, ane jyAre karmone ja dhyAnAgnidvArA sarvathA bALIne vinAza karavAmAM AvyuM, tyAre karmo te bIlakula rahyAM ja nahi, te pachI mekSanA cha saMsAramAM kevI rIte AvI zake ? te jaNAvaze. jema baLI gayelA bIjathI aMkure pedA thatA nathI, tema karmabIja sarvathA baLI javAthI saMsArarUpI aMkure tethI thAya ja kevI rIte ? A vAtane nIcene leka paNa Teko Ape che - dagdhe bIje yathA'tyantaM prAdurbhavati nAphuraH / karmabIje tathA dagye na rohati bhvaangkurH||1|| -syAdvAdamaMjarI pR. 188 bhAvArtha apAI gayele che, kiMca je vyakti karmonA kSayathI vItarAgaravarUpa banI gaI, tene tIrthane nikAra joI saMsAramAM AvavAnuM saMbhave ja kevI rIte ? jene sanmAnamAM rAga thatuM nathI ane apamAnamAM dveSa thatuM nathI, tevI vItarAga vyaktine bhale tIrthanuM apamAna thAya, yA sanmAna thAya, te paNa tene kaMI levA devA che ja nahi, te pachI AvavA javAnI te vAta ja zI karavI? eka Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #632 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. 425 - ~ ~ ~ sAmAnya cegi mahAtmAne paNa zatra mitra upara samabhAva hoya che, te pachI IzvaranI keTIe pahoMcelA mahAtmAne te ke uccakeTine samabhAva have joIe? ane jyAM ATalI paNa sahanazIlatA na hoya, tyAM zreSanuM sAmrAjya heya, temAM kaMi navAI jevuM nathI, ane jyAM dveSa hoya tyAM rAga te majUda che, ane jyAre rAga dveSa vigere dUSaNe AvI gayAM. tyAre tene vItarAga kevI rIte kahI zakAya? ane tevI vitarAgatA sivAya mokSamAM javAya ja kevI rIte? e te kevala vyantaranikAmAM gayelA hovAthI potAnA tIrthanuM apamAna joi, gusse thavAthI pAchA AvI zakAya che. paraMtu tyAM paNa e niyama te jarUra che ke jeTaluM AyuSya bAMdheluM hoya, teTaluM nirupakrama hevAthI pUre purU bhagavyA sivAya avAya ja nahi, te pachI mekSamAMthI te avAya ja kevI rIte? mATe AvA gapageLA mArI bIjAne phasAvavAnI ceSTA karavI, e buddhimattA kahI zakAya ja nahi. kiMca vadhyAne putra thAya, vAyu tamAma sthira thaI jAya, jagatamAM jeTaluM pANI che te tamAma baLIne rAkha thaI jAya, gadheDAne zIMgaDAM AvI jAya, AvI asaMbhavita vAto kaI kALe thaI nathI, ane thavAnI paNa nathI, te paNa kadAca koI devavizeSa mAyAjALa racI lekene AvI rIte batAvI zake, paraMtu mekSamAM gayelA te kadApi pAchA AvavAnA ja nahi, e vAta dhruva samajavI. apaca tamAma cha mokSamAM javAthI saMsAra jIvazunya thaI javAne, evI je Apatti ApI te Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #633 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 426 tattvAkhyAna. paNa kevala mApanI ajJAnatAne ja AbhArI che. te vAta samajAvavAmAM Ave che-- mAkSamAM javAnA kevala bhavyeAne ja adhikAra che, bIjAne khIlakula nathI. ane bhaLye paNa te ja kahevAya, ke jemAM mekSa javAnI cegyatA hoya te, bIjA nahiM, AthI ema samajavAnuM nathI ke tamAma sabhye mekSe javAthI sa MsAramAM kevala asabhyeA rahevAnA, kemake ema mATImAM ghaDe banavAnI ceAgyatA che, pASANu, dhAtu vigeremAM mUrtti banavAnI ceAgyatA che, etAvatA tamAma mATInA ghaDA banavAthI ane tamAma pASaNa, dhAtu vigerenI mUrtti banavAthI sa`sAra mATI, pASANu tathA dhAtuthI zUnya thavAnA ane kevala mUrttiye ja rahevAnI, evI rIte jema kadApi banatuM nathI, tema atra paNa tamAma sabhya AtmA meAkSamAM javAnA ja, kAi paNa khAkI rahevAnA ja nahi ema paNa banavAnuM nahi. parantu je mATIne kulAla, krUDa, cakra, cIvara vigere ghaDA banavAnI sAmagrI maLavAnI tene ja ghA banavAne, tamAmane nahi. tathA je dhAtu ke pASANane senAra, sutAra, ekajAra vigere mUrti sAdhaka sAmagrI maLavAnI tenI ja mUrti banavAnI, tamAmanI kadApi nahi. tevI ja rIte jene bhavyatvanA paripAka samyag darzana, jJAna, cAritra vigere ucca kaiATInI meAkSasAdhaka sAmagrI maLavAnI; tene ja meAkSa maLavAnA, bIjAne kadApi nahi. ka'ca niyama paNa evA ja che ke je muktimAM javAnA, te te bhanya jIvA ja javAnA, parantu jeTalA bhavyAtmA A che Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #634 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. 427 te tamAma mokSamAM javAnA, ema ame bIlakula mAnatA nathI. khAlI gyatA mAtra kArya sAdhaka che, ema kadApi mAnavuM nahi. kintu sAmagrI samudAya kAryasAdhaka che. e khUba hRdayamAM katarI rAkhavuM. kiMca samaye samaye jIve mokSamAM jAya che, te paNa bhaviSya kAlanA jeTalA samaye che, te karatAM paNa jIvanuM ane nta meTuM che. jainadarzanamAM anantanA ananta bhede jaNAvelA che. mATe amAre tyAM koI paNa jAtanI aDacaNa che ja nahi. pra. jyAre jIvapaNuM tamAma jemAM eka sarakhuM che, tyAre ekane bhavya ane bIjAne abhavya kahevAnuM zuM kAraNa? u0 dravyapaNuM dareka dravyamAM eka sarakhuM che. te pachI ekane pRthavI, bIjAne AkAza ane ekane mana kahevAnuM zuM kAraNa? tathA ahaMkArajanya vikArapaNuM darekamAM sarakhuM che. te pachI ekane pAMca bhUta kahevA ane bIjAne agIyAra Indriya kahevAnuM zuM kAraNa tathA brahma dvatapaNuM darekamAM sarakhuM che. te pachI jIvamAM azuddha citanya ane brahmamAM zuddha caitanyapaNuM kahevAnuM zuM kAraNa? ane padArthapaNuM darekamAM sarakhuM ja che, tyAre ekane jIva samAja ane bIjAne achava samaja, tenuM zuM kAraNa? tathA marApaNuM darekamAM sarakhuM che, chatAM paNa ekane keyaDu kahe bIjAne nahi, tathA strIpaNuM darekamAM sarakhuM che, te pachI ekane mA ane bIjIne strI ane eka putrI kahevAnuM zuM kAraNa? jevI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #635 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 428 tavAkhyAna. rIte A tamAma sthaLe svabhAvabhedane laIne bhinnatA mAnavAmAM Ave che, tevI rIte bhavyAbhavyamAM paNa svabhAvabhinnatAne laIne bhinnatA samajavI. kica jema jIvapaNuM darekamAM sarakhuM che, te paNa kaI jIvavizeSamAM svabhAvathI ja saralatA, dayAhutA, janavalabhatA, mahAnubhAvatA vigere guNe jovAmAM Ave che, ane bIjAmAM nIcatA, kUratA, vakatA, svajanazIpaNuM, duSTa vicAripaNuM vigere jevAmAM Ave che. tema atra jIvapaNuM sarakhuM che, te paNa svabhAvathI ja bhavyAbhavya paNuM samajavuMparantu keInuM kareluM nathI ane tevA bhavyAbhavya che paNa jagatamAM anantAnanta che. temAM vAMjhaNIne putretpattinI mAphaka abhavya te mokSane lAyaka che ja nahi. have bAkI rahyA bhaLe, temAM paNa je jIvavizeSane bhavyatvane paripAka thAya, te jIva vizeSane pUrvokta mokSasAdhaka sAmagrI maLavAthI mokSa maLI zake che, bIjAne nahi. jyAre AvA prakAranI vyavasthA barAbara che, tyAre jema manamAM Ave tema bakI cheTe AkSepa karavA taiyAra thavuM e keTalI badhI ajJAnatA kahevAya? uparyuMkata mokSane adhikAra paNa puruSane ja che, strI vigerene nahi; tathA nagna avasthAvALAne ja maLe, bIjAne nahi, e vAta bIlakula mAnavA lAyaka nathI. evI zI rAjAzA che, ke mokSasAdhaka sAmagrI maLavA chatAM paNa nagna puruSane ja mekSa maLe, bIjI kaI paNa strI, puruSa vyaktine nahi? vastagati vicAra karatAM je mahAtmA madhyasthabhAva Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #636 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. 429 dhAraNa karI rAga, dveSanI pariNatie ochI karI samatAkuMDamAM snAna karI, sArI rIte traNa ratnane ArAdhavA taiyAra thAya, te vyakti jarUra mokSa meLavI zake. pachI te vyakti koI paNa veSamAM hoya, keIpaNa jAtane hoya, bhale te strI hoya athavA puruSa heya, temAM kaMI paNa aDacaNa nathI. kemake amAre tyAM te cAra varSe arthAta brAhmaNa, kSatriya, vaizya ane zuddha vigere darekane mAphamAM adhikAra che. je ke I mekSa sAdhaka sAmagrI meLavI zake, te sarvene adhikAra ekasarakhe ja che. pakSapAta te mithyAtvanA udayavALI vyaktie banAvela zAstrane ja AbhArI che, strIne mekSa maLI zake ke nahi te saMbabdhi vicAra. napuMsakanI mAphaka puruSathI satvahIna hevAthI strIone mekSa maLI zake ja nahi, A vAkaya jarUra vicArane avakAza Ape che. zuM cAritra vigere na hovAthI strIo puruSathI hIna satvavALI che? athavA uttama prakAranuM vizeSa sAmarthya nA hevAthI satvahIna che? athavA puruSanI apekSAe abhivadyapaNuM na hovAthI athavA smaraNa vigerenA kartApaNuM na hovAthI athavA mahaddhikapaNuM na hovAthI ? athavA mAyAbahulatA hevAthI? A cha prakathI bIe puruSathI hInasavALI che, e viSayamAM pUchavAmAM Ave che. temAM prathama pakSa mAnavAmAM vaya sahitapaNuM hovAthI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #637 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 400 tasvAkhyAna, cAritra vigerene abhAva harImAM che, ema kahevA mAge che, ane thavA manda sattvavALI hovAthI A be prakane pUchavAmAM Ave che. - varlsa cAstrinA abhAvamAM kAraNa che, e je prathama pakSa che, temAM paNa zuM vastra paribhega mAtrathI cAritra naSTa thAya che, athavA te parigraharUpa hevAthI cAritrane naSTa karanArUM che. A be prakone avakAza jarUra rahevAne ja. khAlI paribhega mAtrathI cAritra naSTa thAya che, emAM paNa zuM vastrane tyAga karavAmAM samartha na hovAthI kahe che, athavA saMyamamAM upakArI havAthI kahe che. A be prazna jarUra pedA thavAnA. temAM prathama pakSa te bIlakula AdaraNIya nathI, kemake jyAre suMdara prakAranI vairAgyadazA jAgatI hevAthI atyanta prANapriya evA pitAnA patine paNa tyAga karavAmAM jene lagAra mAtra saMkeca thatuM nathI, tevI mahAsatIone zuM vastranA tyAgamAM lagAra mAtramAM saMkoca thAya khare? arthAta bIlakula nahi. ane bIjo pakSa mAnavAmAM te jevI rIte strIone vizva saMyamamAM upakArI che, tevI rIte puruSane paNa kema na hoI zake? evI jijJAsA jarUra thavAnI. ane evI zI rAjAjJA che ke strIne ja vastra saMyamamAM upakArI che, puruSane nahi, mATe A pakSa paNa yukti zUnya hovAthI mAnavA lAyaka nathI, kemake strIonI mAphaka puruSane paNa saMyamamAM vaNa upakArI hovAthI jarUra rAkhavuM joIe, temAM lagAra mAtra doSane avakAza che ja nahi, ulaTI guNAdhAyakatA che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #638 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. pra. strIone te vastra na hovAthI koI jabarajastIthI zIlabhaMga karI zake, mATe tene te vajra sAMbhavI zake, parantu puruSamAM te jyAre A vAta che ja nahi tyAre tene rAkhavAnI zI jarUra che ? u. A kathana paNa azraUya che, kemake jabarajastIthI zIlanA bha'ga vigere DhASA te strInI mAphaka puruSamAM paNa alAtkArathI sa'bhavI zake che. jema sudarzana zeTha vigerene khalAtyArathI zIlanA bhaMga karavA mATe rANIe ghaNI kAzIza karI chatAM paNa pote dRDha manavALA hAvAthI tenA prayatna niSphaLa thayA, ane ante teNI pazcAtApane pAtra banI gai. tema mahAsatIe paNu daDha manavALI hAvAthI sItA, candanamAlA, kramayantI, subhadrA, ajanA, dvApadI vigerenA zIlanA bhaMga karavA mATe rAvaNa vigere jevA duSTa manuSya ghaNA prayatna karavA chatAM paNa kai phAvI zakayA nahi, ane krutinA bhAgI anI gayA. tema mahAsatIe peAtAnA prANAnte paNa mananA majabUtapaNAne laIne zIlanI pAlanApUrvaka saMyama pAlavAmAM samartha thai, te pachI srIe khala,kArathI upabhAgya che mATe tene vastranI jarUra che, ane puruSA tevA nathI mATe tene jarUra nathI A vAta bIlakula pAyA vinAnI samajavI. 431 kica AhAranI mAphaka saMyamamAM upakArIpaNu' na heAvAthI vastrathI cAritranA abhAva thAya che, e vAta paNa tadna asatya samajavI; kemake satyamanAM sAdhaka upakaraNAne ja jayAre sacamanAM khASaka tarIke mAnavAmAM Ave, tyAre te sayamanI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #639 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 432 tanvAkhyAna. pAlanA ja kevI rIte thaI zakavAnI? tene paNa sAthe vicAra karaze. mATe vastranA pariga mAtrathI cAritrane abhAva thAya che, e vAta asaMbhavitaprAyaH samajavI. aparaMca dhAre ke zikSA mATe pharavA jatAM ane TADhathI TharI gayela sAdhune joI koInA manamAM anukaMpA thavAthI teNe AvI vayane tenI upara nAkhI dIdhuM; te vakhate tene paNa vastrane upalega mAtra thavAthI cAritrane abhAva thavo joIe. ane ema te Apa bIlakula mAnatA nathI. te pachI upabhegamAtrathI cAritra naSTa thAya che ema bolAya ja kevI rIte? vastra parigraharUpa hevAthI tene mAnavAmAM cAritrane abhAva thAya che e pakSa mAnavAmAM paNa cAra praznane avakAza rahe che. zuM mUchanuM kAraNa hovAthI vastra parigraharUpa che? athavA khAlI dhAraNa karavAthI parigraharUpa che? athavA kevala sparza karavAthI parigraharUpa che? athavA utpattimAM hetu hovAthI parigraharUpa che? temAM prathama pakSa te anAdaraNIya samaja, kemake jevI rIte vajhA mUchanuM kAraNa che, tevI rIte zarIra paNa mUchInuM kAraNa che ke nahi? e paNa sAtha pUchavAmAM Ave che. tenA uttaramAM Apa ema kaheze ke zarIra paNa mUchInuM kAraNa che. tyAre te jevI rIte vastra mUchanuM kAraNa hevAthI parityAga karavA lAyaka che, tevI ja rIte zarIra paNa tyAga karavA lAyaka kema nathI? evI zI rAjAjJA che ke mUchanuM kAraNa paNuM baMnemAM sarakhuM hovA chatAM ekane tyAga karavAmAM cAritranI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #640 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - jainadarzana. . 433 pAlana thAya che ane bIjAmAM nahi? mATe e kathana paNa adheiya samajavuM. kica zuM kutyaja hAvAthI zarIrane tyAga thaI zakatuM nathI? athavA mekSanuM kAraNa hevAthI? A be prIne te temAM paNa jarUra thavAnA. temAM prathama pakSa mAnavAmAM te zuM tamAmane zarIra dutyaja che? athavA koI eka vyakitane ? A be zaMkAo jarUra thavAnI. temAM paNa prathama pakSa svIkAravAmAM te ghaNA leke agnimAM praveza karI, jalamAM DUbI, viSa khAI, bhUgupAta karI, gaLAmAM phAMse nAkhI potAnA zarIrane tyAga kare che, te pachI tamAmane zarIra huratyaja che, e vAta kevI rIte mAnI zakAya? ane bIjo pakSa mAnavAmAM te zarIranI mAphaka vastra paNa durasyaja hevAthI tene tyAga karI zakAtuM nathI, ema kahe vAmAM zI harakata che, mATe A bemAMthI koI paNa pakSa mAnavA lAyaka nathI. muktinuM kAraNa hovAthI zarIra husya ja che, ema je mAnavAmAM Ave te vastra paNa tevA prakAranA saMhanazaktinA abhAvane laIne tathA svAdhyAya vigeremAM kAlavizeSane laIne upaSTabhaka hevAthI zarIranI mAphaka muktinuM sAdhana che, ema kema na kahI zakAya ? mATe "vasa mUchanuM kAraNa che." e Apane pakSa te havAmAM uDI gaye. kica tenA bacAva mATe ema kahevAmAM Ave ke "zarI2 mUcchanuM kAraNa nathI, mATe zarIrane tyAga karavAmAM AvatuM nathI, A kathana paNa tiraskaraNIya che, kemake jema vara ApanA mata pramANe bAhya parigraharUpa che, tema zarIra paNa aMtaraMga 28 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #641 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvAkhyAna. parigraha rUpa hAvAthI vastra karatAM paNu zarIra te ghaNu' ja mamatvanuM kAraNa che, ane mAhya Abhyantara parigrahenA tyAga karyo sivAya cAritranI prApti nathI e vAta khAsa siddhAntasiddha che, te pachI ApanA AvA prakAranA siddhAntanA anusAre te vastra karatAM paNa zarIra te antaraga parigraharUpa hAvAthI tenA tyAga tA jaladI karavA joie. kica vastra tevuM mamatArUpa nathI ke jevuM zarIra che. jayAre AvI vastuparisthiti che, tyAre ekalA vastranA tyAgamAM ATale nyAmaha zAnA hAvA joie ? tyAga karavA hAya te anenA ekadama tyAga karI nAMkhA, mATe mUrchAnA hetune laine vasra parigraharUpa che, tene tyAga karavA ja joIe. e kathana abhinivezajanya hAvAthI mithyArUpa samajavuM, 434 have khIjo pakSa vicArIe ke * vastra mAtra dhAraNa karavAthI yaciharUpa thai jAya che,' A kathana paNa mAnanIya thai paDe tema nathI kemake kAi sAdhu zItakAlamAM abhigrahavizeSa dhAraNa karI kAcetsarga mAM ubhA rahyA che, tene DhekhI kAIe vicAryuM, ke AAjakAla zIta ghaNI ja paDe che, mATe teNe tyAM jaI sAdhu upara vastra oDhADayu, te paNa parigraharUpa thavAthI cAritranA vinAzanI sAthe tenu* tamAma kAnuSThAna niSkula thavAtu' kemake tene tevA cAritradvArA mekSa tA maLavAne ja nahi, mATe vastra dhAraNa mAtramAM parigraha doSa lAge che, evI mAnyatA te Apa lokonA gharamAM ja zobhe tevI che; have trIjo pakSa sparza mAtra karavAthI vastra parigraharUpa che, ' . Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #642 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. 435 te kathana paNa yuktizUnyatAne ja paricaya ApanAra che, kemake jema varanA sparzathI parigrahane deSa lAge che, tema bhUmi vigerene sparza thavAthI samavasaraNamAM cAMdI, suvarNa vigerene sparza thavAthI athavA keI senAnA maMdiramAM javAthI tyAM tene sparza thavAthI tathA vastrane dhAraNa karanArA rAjA, mahArAjA, zeTha, sAhukAra vigerenA vastrane sparza mAtra jatAM AvatAM mArgamAM thavAthI ane devatAo vigere paNa vastra sahita pariSadumAM AvelA hevAthI tene paNa sparza thavAthI parigrahane deSa te jarUra lAgavAne, ane parigraha doSa Ave, tyAre mukti te AkAzapuSpa samAna samajavI, mATe vastrane khAlI pa paNa parirUpa che, e vAta te vadhyA putra samAna samajavI. "jIvanI utpattinuM kAraNa hovAthI vastra parigraharUpa che, A pakSamAM te zarIra paNa kRmi vigere nI utpattinuM kAraNarUpa hevAthI vastranI mAphaka tene paNa tyAga jarUra the joIe, mATe A pakSa paNa sparza karavA lAyaka nathI. pUzarIramAM sArI rIte yatanA thatI hovAthI jIvenI utpatti thatI nathI, mATe zarIrane tyAga karavAnuM zuM kAraNa che? ane vastra te tevAM na hovAthI tene tyAga jarUra kare joIe. u0 A kathana paNa ajJAni mUDha lokone samajAvavA lAyaka che, kemake jevI rIte zarIramAM cetanAne sAMbhava che, tenA karatAM paNa vastramAM ghaNe yatanAno saMbhava hovAthI jIvanI utpattine te bilakula saMbhava hoI zake ja nahi. kiMca za. rIramAM te ghaNuM yatanA karavA chatAM paNa sAta dhAtumaya che Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #643 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 436 tattvAkhyAna. - - - - vAthI temAM te jIvanI utpattine saMbhava che. mATe za rIra te chatpattinuM avazya kAraNarUpa hovAthI tathA aMtaraMga parigraharUpa hovAthI ApanA vicAra pramANe te tene jaladI tyAga karavA lAyaka che. mATe vastra caritranA abhAvanuM kAraNa che, e pakSa te rUnI puNInI mAphaka havAmAM uTha gaye samaja. mandasarva levAthI strIone cAritra saMbhavI zake ja nahi e vAta paNa zraddhA karavA lAyaka nathI, kAraNa ke sarve te daDhapaNe vrata dhAraNa karavAmAM tathA ghera tapasyA karavAmAM pratsAharUpa che. ane te te puruSa karatAM paNa strIomAM atyAre paNa sArI rIte jovAmAM Ave che. ane keTalIka strIo te pitAnA vatene mATe prANane paNa gaNatI nathI. arthAt prANuntA kaSTa Ave, te paNa pitAnA vratane daDhapaNe pAlavA sArU udyamazIla thAya che. tathA tapasyAo paNa te purUSa karatAM ghaNIja kaThIna karatI jyAre jovAmAM Ave che, tyAre mandasarava havAthI cAritrane abhAva che, e vAta manAya ja kevI rIte ? pU0 strIomAM cAritra bhale raho, paraMtu utkRSTa vizuddhivALuM yathApyAta cAritra na hovAthI hInasattavApaNuM kahevAmAM Avela che, e ja kAraNathI tene mokSane adhikAra nathI. u. e kathana paNa ThIka nathI. kemake tevA prakAranA cAritrane abhAva zuM kAraNa nahi hevAthI che? athavA virodhane saMbhava hevAthI, A be prazna pUchavAmAM Ave che. temAM prathama pakSa te mAnavA lAyaka che ja nahi; kAraNa ke daDha paNe pitAnA vratane pALavAmAM utkRSTa tapasyA karavAmAM For Personal and Private Use Only Jain Educationa International Page #644 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. 437 sArI rIte zraddhAne daDhapaNe rAkhavAmAM uttama prakAranI virAgyanI bhAvanAmAM tathA cAritra viSayaka prema pUrvaka sundara abhyAsa karavAmAM, jyAre teo pitAnuM vIrya pheravavA samartha thAya che, tyAre kAraNa na hovAthI tene tenA cAritrane abhAva che, e vAta manAyAja kevI rIte ? have rahe bIje pakSa te paNa ayukta samaje, kemake yathAkhyAta cAritra te AtmAnA pariNAmarUpa hovAthI ApaNu jevAne jayAre atyata pakSa che, tyAre tamArAthI belAya ja kevI rIte ke strIone yathAkhyAta cAritramAM virodhane saMbhava che, mATe strImAM cAritrane abhAva ane tene laIne hInasavapaNuM che. e vAta gharanA bAlake AgaLa ekAnta aMdhArA kamarAmAM bezI samajAvavA lAyaka che. pU. Agama pramANathI e vAta siddha che ke strIone mekSa maLatuM nathI. u. e kathana paNa ayukta samajavuM. kema ke Agama te, strine mekSa maLe che. A vAtane sArI rIte samajAve che - itthI purupta siddhA ya taheva ya napuMsagA salige annaliMge agihiliMge taheva ya // 49 // -uttarAdhyayanasUtra, adhyAya chatrIsame, pR. 511, tathA Avazyaka sUtramAM paNa strIo mekSa mATe hakakadAra che, te vAtane jaNAvavAmAM AvI che, jUe siddhastaranI trIjI gAthA ikovi namukAro niNavaravasahassa vddhmaannss| saMsArasAgarAo tArei naraM vA nAriM vaa|1|| Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #645 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 438 tattvAkhyAna. AvI rIte uttarAdhyayana, bhAvazyaka sUtrathI laine aMge mAMga vigere sUtramAM A vAta suprasiddha che, kaca arjunalAla zeThI (di.) vigere mahAzAe paNa peAtAnA TrekaTa dvArA zrImukti siddha karI ApI che, AvI vizvaprasiddha vAta che, tyAre khAlI elyA karavu" ke strIone mukti maLatI ja nathI, e vAta kevI rIte mAnI zakAya ? sArAMza, strIone paNa samyak darzana jJAna cAritra dvArA arAra mukti maLI zake che, e vAta sudRDha samajavI. sAmarthya vizeSa na heAvAthI strIcAne mekSa maLate nathI A pakSa paNa pAtamadhura che, kAraNa ke temAM paNu zaMkAnu sthAna jarUra rahe che. zuM sAtamI nArakImAM javAnI cAgyatA hAvAthI mAkSaprAptinuM temAM sAmarthya nathI athavA vAda vigere labdhie na heASAthI athavA alpazrutapaNu' hovAthI ? temAM prathama pakSa mAnavAmAM te je janmamAM ene muktimAM javApaNu' che, te janmamAM ja sAtamI nArakImAM javAnI zu ayeAgyatA che, athavA sAmAnyathI ayeAgyatA ja che, A e prazno pUchavAmAM Ave che. temAM paNa prathama pakSa mAnavAmAM te puruSone paNa je janmamAM mukita javApaNu che. te janmamAM sAtamI narake javAnI aceAgyatA haiAvAthI tene paNa mukita na maLavI joie. ane bIjo pakSa mAnavAmAM te jevI rIte sarvotkRSTa padanI prApti sarvotkRSTa adhyavasAyathI thAya che, ane sarvotkRSTa sthAnA te jagatamAM e ja che. temAM savathI kharAmamAM arAma sAtamInaraka ane sa thI sArAmAM sArU meAkSasthAna mATe Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #646 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jenadarzana. - - - - - - jevI rIte strIone sAtamI narakamAM gamana AgamamAM niSiddha che. kAraNa ke temAM javA lAyaka tevA prakAranuM utkRSTa kharAba vicAravALuM manebala na hovAthI, tevI rIte mikSa paNa tevA prakAranuM utkRSTa zubha vicAravALuM manebala na hovAthI strIone maLI zakatuM nathI. anumAna paNa e vAtane puSTa kare che, sAtamI narakamAM javAnA kAraNarUpa ghaNu kharAba vicAravALA manebalanI utkRSTatA kevI rIte temAM nathI tevI ja rIte mokSanA kAraNarUpa utkRSTa zubha vicAravALuM manebala na levAthI strIone mokSa paNuM maLatuM nathI. uparyukta kathana paNa manaHkalpita hovAthI koIpaNa vivekIjanane AdaravA lAyaka nathI kAraNa ke te vAtane siddha karavA mATe temAM yukti keIpaNa nathI. khAlI bahivyapti mAtrathI hetu gamaka che ema kadApi samajavuM nahi kintu antavyaptithI hetu gamaka hoya che, ema mAnavAmAM je na Ave te taputratva vigere hetu dvArA paNa sAdhyanI siddhi thavI joie, ane antavyapti paNa pratibandha balathI siddha thAya che, prakRtamAM caramazarIrI jIne sAtamI narakamAM javAnA kAraNarUpa atyanta azubha vicAravALA manebalanI utkRSTatAne abhAva che te paNa mRtinA kAraNarUpa atyanta zubha adhyavasAyavALA manebalanI utkRSTatAne sadbhAva sArI rIte jovAmAM Ave che. mATe e niyama na rahe ke jene je vakhate tevA prakAranA kharAba adhyavasAyavALuM mana na hoya, tene atyanta sArA adhyavasAyavALuM paNa mana na hoya, tathA jene sArA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #647 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 440 tajyAkhyAna, vicAravALuM mana na hoya. tene kharAba vicAravALuM paNa mana na hoya e paNa niyama nathI. jema hRdulIyAmabhya vigerene sAtamI narakamAM javAnA kAraNarUpa atyanta azubha adhya vasAya che. te paNa muktigamanamAM kAraNarUpa atyanta zubha adhyavasAya bIlakula hotA nathI. kica e paNa niyama nathI, ke jeone adhogamana zakti cheDI heya tene Urdhvagamana zakita paNa thela hoya. bhuja parisarpo nIce bIjI naraka sudhI jaI zake che, tethI nIce nahi, ane pakSIo trIjI sudhI, catuSpada che cethI sudhI, uraga che pAMcamI sudhI jaI zake che paraMtu te tamAma cha zubha adhyavasAya dvArA uce sahastrAra devaka sudhI jaI zake che. mATe Apaja vicAre ke jeone adhogamana zakti ochI hoya tene urdhvagamanamAM paNa echI heya, te niyama kayAM ro? AthI e bhAva nikaLe ke sAtamI narakamAM javAnuM ane rogya hovAthI strIomAM mukti javA mATe paNa vizeSa sAmarthya che ja nahi, e vAta bIlakula mAnavA lAyaka che ja nahi, kiMca lekamAM paNa e niyama nathI ke jene hajAmata karatAM na AvaDatI hoya, te jhaverAtane ghadha na karI zake, tathA jene kaSAyanuM kAma karatAM na AvaDatuM hoya, te dharmAtmA paNa na thaI zake, A vAta te bIlakula anAdaraNuya che. "vAdavigere labdhiona hovAthI strImAM mukti javA mATe regyatA nathI,"e pakSa paNa yuktivika ja samaja. kemake mUka kevalI, annakRtakevalI vigere kevalImAM vAdalabdhi na Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #648 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. hovA chatAM paNa mukita tA jarUra tene maLe che. mATe mukitamAM vAdalabdhi kAraNa tarIke kadApi mAnI zakAya tema nathI. te pachI zA mATe strIone meAkSa na maLI zake ? ja 'tathA zrutajJAna alpa heAvAthI tene mukita maLatI nathI ? e vAta pazu mAnavA lAyaka nathI, kemake mASa-tuSa vigere maharSione zrutajJAna ghaNuMja thatuM hatuM. tepaNa kevalajJAna saMpAdana karI mukitamAM tee sArI rIte khIrAjamAna thayA. te pachI ghaNuM zrutajJAna hAya tA ja mukti maLI zake, ceADu hAya tA na maLe, evA kai kAyado nathI, saMtyajJAna tA thoDu hoya te paNa aDacaNu nathI, ane asatyajJAne ghaNu' hAya tApaNuM kaMi kAmanuM nathI, ane atra te aSTa pravacanamAtA jeTaluM. satyajJAna hoya tepaNa te utkRSTa jIbha adhyavasAya dvArA kevalajJAna prApta karI meAkSa meLavI zake che, ane jayAre strIone paNa tevA prakAranI sAmagrI sapAdana karavAmAM kaMIpaNa aDacaNa nathI. tyAre teone meAkSa kema na maLI zake ? puruSone abhivattva na heAvAthI strIone muktimAM adhikAra nathI ' e vAta paNa mAnavA lAyaka nathI; kemake temAM paNa praznAne avakAza jarUra rahe che, zuM sAmAnyarUpe kAyado ja eve che, ke strIe abhindha che ja nahi ? athavA guNAdhika puruSAnI apekSAe kaheA che ? A e prazne pUchavAmAM Ave che. na temAM prathama pakSa te anAdaraNIya che, kAraNa ke tItha karanI mAtAe, sItA, damayantI, aMjanA, subhadrA, candvanagAlA, vigere mahAsatIce. indrane paNa jyAre pUjanIya che. tyAre sAmAnya purUSone te hAya, temAM navAi zAnI ? jyAre vastu * Jain Educationa International For Personal and Private Use Only 441 Page #649 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 442 tattvAkhyAna, sthiti AvA prakAranI che, tyAre abhivanya paNuM na hovAthI strIone mukita maLatI nathI e vAta kevI rIte mAnI zakAya? have rahe bIjo pakSa temAM paNa gaNadharanI apekSAe tIrthakare adhika guNavALA hovAthI tIrthakaronI apekSAe gaNadhamAM abhivantapaNuM nahevAthI tene paNa mukita na maLavI joIe. kiMza caturvidha saMgha tIrthakarane paNa vanya hevAthI ane tenI antargata sAthvaye paNa AvavAthI jyAre tIrthakarane avindha thaI, tyAre temAM hIna sarvIpaNuM kevI rIte saMbhavi zake te vicAraNIya che. samAraNanA kartApaNuM na hovAthI strIne mukti nathI e vAta paNa agya samajavI, kAraNa ke evI rIte je mAnavAmAM Ave te gaNadhare AcArya vigerene ja mukita maLI zake, ziSyane bIlakula maLe ja nahi, kemake smAraNanA kartApaNuM te temAM ja vizeSa rUpathI saMbhavi zake che, ziSyamAM te hoI na zake, mATe A yukita paNa strIne mukitamAM bAdhakarUpa nathI. mahaddhipaNuM na hovAthI strIone mukti maLatI nathI. A kathana paNa ajJAnatAnuM sUcaka samajavuM, kemake muktimAM mahaddhipaNuM kAraNa nathI; kintu zubha adhyavasAya vigere kAraNa che, AvI paristhiti hovA chatAM paNa je mahadhine mukitanA kAraNa tarIke mAnavAmAM Ave te cakravati vigere mahaddhivALA lekone ja mukti maLI zake. zubha adhyavasAya vigere kAraNasAmagrI pAse hoya, paraMtu mahartikapaNuM jemAM na hoya, evA daDhaprahAri, cilatiputra Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #650 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzana. 444 vigerene bIlakula maLI zake nahi, ane paristhiti che tethI ulaTI jovAmAM Ave che. keTalAka cakravarti vigere mahaddhika lekone mokSa maLI zakato nathI ane dRDhaprahAri jevA daridra lekene maLe che, tyAre mahaddhine mokSanA kAraNe tame kevI rIte mAnI zakAya ? mATe te paNa strIone muktimAM bAdhaka rUpa nathI. "mAyA ghaNI hevAthI strIone mukita maLatI nathI te kathana paNa ThIka nathI, kemake nArada vagere mahAmAyAvALA havA chatAM paNa jyAre tene tyAga karI dhyAnArUDha thayA tyAre teo mokSasAdhaka anuSThAna dvArA kevalajJAna saMpAdana karI mukita meLavI zakyA te pachI strIo paNa tene tyAga karI mikSa kema na meLavI zake? kiMca e ekAnta niyama nathI ke strIomAM mAyAghaNIja hoya, ane purUSamAM heya ja nahi, te zA mATe evAM khoTAM bAnAM kADhI asatya prarUpaNa karI mithyAtvane vadhAravuM joIe? AvI rIte vicAra karatAM kaMI paNa rIte strIomAM puruSanI apekSAe muktisAdhanamAM hInasavapaNuM che ja nahi, te pachI mukti meLavavavAmAM tene bIjo kaye bAdha rahyA te jaNAvaze. anumAna pramANa paNa strIone mukitasAdhanamAM sAdhakarUpa che. purUSanI mAphaka avikala kAraNasAmagrIne tene paNa saMbhava hovAthI tene paNa mukita jarUra maLI zake che, ane kAraNasAmagrI te samyagadarzana, jJAna, cAritra vigere strIomAM jyAre sArI rIte upalabdha thaI zake che, te pachI mukti paNa kema na meLavI zake ? Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #651 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 tavAkhyAna. AgamapramANa te vAtane aMgopAMga vigeremAM pikArIne kahe che. tyAre have mukitamAM tene bAdhaka kayuM pramANu bAkI rahyuM tene vicAra kaze, kica muktimAM vetAMbara digambarapaNuM kAraNa nathI, kintu samyagadarzanAdidvArA kaSAyane tyAga kAraNa che, e vAtane nIcene heka paNa Teke Ape che. nAzAmbaratve na sitAmvaratve na pakSapAte na ca tkvaade| na pakSasevAzrayaNena muktiH kaSAyamuktiH kila muktireva // 1 // bhAvArtha spaSTa che, sArAMza tamAma prakAranA rAgadveSa cheDI samabhAvamAM lIna thaI, ratnatrayadvArA kaSAyane tyAga karI meha samudrane elaMghI gha itI kamIne kSaya karI mukita meLavavA je vyakita prayatna kare te darekane mekSa maLI zake che. mATe dareka vyakitaoe bIjI khaTapaTa che A kAmamAM ja lIna thavuM evI abhyarthanA che, strIne mokSa ane kevalIne kavala AhAra, mekSatatvanuM vAstavika svarUpa vigere vizeSa hakIkata jANavAnI IcchAvALAe zAstravArtAsamuccaya, adhyAtmikamaparIkSA, syAdvAdaratnAkara, yAdvAdaratnAkarAvatArikA, Sadarzanasamuccaya, vizeSAvazyakavRtti, uttarAdhanasUtra bRhadgati, tattvArthavRtti, suyagaDAMgasUtra vigere granthanuM avalokana karI pitAnI jijJAsA pUrI karI levI, evI khAsa subhAvathI bhalAmaNa karavAmAM Ave che. iti mekSatatva samApta, Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #652 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra 445 upasaMhAra A cha darzananuM vivecana subhAvathI jijJAsu lekane jANavA mATe sakSepathI karavAmAM AvyuM, vizeSa abhirucivALAe te te darzananA te te grantha avalekavA. - kica Adhunika matamatAMtara te kaI kaI darzananA kaI kaI padArthane avalaMbIne ubhela hovAthI tenuM vivecana athavA samAcanA A granthamAM karavAmAM AvI nathI, kAraNa ke jyAre mukhyanuM vivecana karavAmAM AvyuM. tyAre tenA peTAbhAga tarIkenuM te thaI ja cUkayuM. te pachI tene mATe piSTa paSaNanI zI jarUra rahI? jevI rIte svAmI dayAnanda praNIta dharmane avalaMbana karanArA AryasamAjIe jIva, Izvara ane prakRti A traNa ta mAne che. temAM jIvatattva vyApaka che, sarvathAnitya che, kemake apracyatAnutpannaririka svabhAva nitya evuM nityanuM lakSaNa mAnatA hovAthI ane zarIrathI paNa jIva sarvathA bhinna che A tamAma vAtanuM nirAkaraNa janAdarzanamAM jIvanA vivecana samaye tathA naiyAyika vigere darzanakAroe mAnela chavanI samAlocanAnA prastAvamAM paNa sArI rIte karavAmAM Avela che. Izvara anAdimukta che, jagakartA che vi. gerenuM nirAkaraNa paNa taiyAyika lokoe mAnela izvaranI samAcanAnA prastAvamAM sArI rIte karavAmAM AveluM hovAthI tathA jainadarzanamAM paNa vAstavika IzvaranuM vivecana karavAthI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #653 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tevAkhyAna, == = tenuM nirAkaraNa thaI cUkayuM. mATe tene vAte paNa prayAsa kara. vAnI jarUra nathI. ane prakRtinI bAbatamAM te sAMkhyadarzananA vivecanamAM tenuM svarUpa samajAvIne jyAre tenI samAlocanA karavAmAM AvI che, te vakhate prakRtinI paNa samAlocanA sArI rIte karavAmAM AvI che, te pachI tevA khapuSaprAyaH padArtha upara vAraMvAra nirAkaraNa karavAnI jarUra rahetI nathI, jyAre AvI rIte te leke e mAnela traNa tomAMthI eka paNa tattva vicAra karatAM jyAre siddha thatuM nathI. te pachI te upara bhIMta caNa mahela banavAnI te vAta ja zI karavI? kiMca satyArtha prakAzanI prathama AvRttimAM jainenA khaMDana vakhate jaNAvela pramANe padAthe ja jyAre tevA rUpathI jaine mAnatA nathI te. pachI tenA nirAkaraNa mATe prayAsanI zI jarUra hoI zake? mATe tevA Adhunika matAntaro upara dhyAna ApavAnI kaMI paNa jarUra cheja nahi. * evI rIte sarvadarzanasaMgraha vigeremAM paNa che A stika, cha nAstika evA vibhAga pADI jainene nAtikamAM gaNuM tenA vivecana mATe je yuktio ApavAmAM AvI che. te tamAma madirApAnanA uddagAra jevI durgadhivALI havAthI ke paNa buddhizAlIne AdaraNIya thaI paDe tema nathI. kiMca pite tevA nAritakaziromaNI hovA chatAM paNa Astika mukhya jaine upara beTe AkSepa karavA udyamazIla thavuM. te te khAlI mahA mithyAtvanA udaya sivAya bIjuM kayuM hoI zake? A te rAcaM jaNA: pAnnArAyanita enyAyane arekhara caritArtha karyo jaNAya che. je teozrIe kaI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #654 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasa'hAra. Jain Educationa International jaina vidvAna pAse jainanA siddhAntAnu madhyastha bhAvathI avaleAkana karyuM ' hAMta te temane ATale adhA mRSAvAda sevavAne samaya Avata nahi, leAkanIti paNa te kahI batAve che ke je dananA abhyAsa karavA hAya te dana tenA anuthAyI pAse bhaNavAthI te viSayaka sArI mAhitI maLe che, pachI yutiyA ApaNA manamAM kharAba mAlUma paDe tenuM nirAkaraNa karavAmAM kaMi manucittapaNuM gaNAya nahi, parantu te darzana svayameva paNa avavekana karyo sivAya eka bIjAnA sukhathI jema Ave tema sAMbhaLIne te upara caNatara caNI tenA khaMDana mATe utaravA je prayAsa karavA, temAM te kevala mRSAvAdanA sevana sivAya bIjuM' kaMI paNa tattva maLavAnuM ja nahi, A vAtane anyadarzanakArI kharAbara jALavI rAkhatA AvyA che, teo e lagAra paNa jainadarzanane jANavA mATe vizeSa parizrama udAbyA jaNAtA nathI, jyAre vastusthiti AvA prakAranI che, tyAre temanI pAse nyAya satyatAnI AzA te AkAzapuSpa samAna hoya, temAM kai paNa Azcaya jevu nathI, mATe tevA bicArA bhavAbhinandI jIvA upara khedana lAvatAM bhAvayA ciMtavavI, te ja samyagdazananu lakSaNa che. jainadarzanamAM koi paNa vAta yuti vagaranI che ja nahi, dareka padArthanI prarUpaNA pramANusahita samajAvavAmAM AvI che, tema viSaya paNa koipaNa bAkI rAkhyA nathI, ke jainadarzInamAM na hoya ane anyatra hAya, ane te ja jainAcAryeA~nI buddhimattA che ke dareka dananA anthA upara jainonu' lakhANa TIkArUpe cA TippanarUpe paNa hoya 447 For Personal and Private Use Only Page #655 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 448 tevAkhyAna. ja, paraMtu jainadarzana upara koIpaNa prAcIna hindu vidvAnanuM lakhANa heya tema che ja nahi. dareka viSayanA granthanI yAdI keganA abhyAsa mATe egazAstra,gadaSTisamuccaya,gavizrI, yazovijayajI kRta batrIsa batrIsI, jJAnAva vigere aneka grantha che. nyAyanA abhyAsa mATe sammatita, anekAntapatAkA, syAdvAdaratnAkara, zAzavArtA samuccaya, nayacakrasAra, pramAlakSaNa, pramANamImAMsA, ratnAkarAvatArikA, syAdvAdamaMjarI, vigere sAhitya mATe kAvyAnuzAsana, vAgabhaTAlaMkAra vigere. kAvya mATe hIrasaubhAgya, vijaya prazarita, dharmazarmA myudaya, neminirvANa vigere. nATaka mATe satya harizcandra, mahArAjaya, TrapadI-svayaMvara vigere, vyAkaraNa mATe siddhahemazabdAnuzAsana, laghuvRtti, dharma, dIpikA, bheja vyAkaraNa vigere. capUnA grantha yazastilaka vigere. chandanA gaLyuM chandAnuzAsana vigere. jotiSa mATe jyatikaraMDaka, AraMbhasiddhi, sUrya prajJapti, candraprajJapti vigere. tevI rIte dareka viSayanA aneka grantha che, je viSaya jANa hoya, te viSayanA grantha jevAthI, jainAcArye kevA buddhizAlI hatA, te jaNAI Avaze, mATe dareka sajajana mahAzayane khAsa bhalAmaNa karavAmAM Ave che ke taTastha buddhie darekanA grantha jeI sAra sAra vastu grahaNa karavA koziza karI satyanA anuyAyI. bane, e ja atima prArthanA che. ti rAma samApto'yaM grnthH| Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #656 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tavAkhyAna (uttarArdha)nuM zuddhipatraka. azuddha zuddha 6 25 % 30 10 8 zrati karavA karavA sArU cetana svarUpe citanya svarUpe. 24 brahma brahmarUpa anvayirUpa anumAna svArthInumAna 30 te. 31 sasargane saMsargane zruti 33 yA 50 padAthanI padArthanI 60 je kare te anucita te gaNAya 66 Azrame paNa Azramo paNa bIjA darzana karatAM 67 0. eTalI prArthanA karavAmAM Ave che. 70 AdArika audArika 81 -vendriyAdavazana -vendriyAdivazena 1 sava 14 5 6 20 18 6 sarva dvArA khama khUba kamaMtrika 17 karSabhiH dharmanI dhamanI 103 18 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #657 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50. bAddhAne zraddha m prApyakArI ASadhIo kulAcArya cheTava che savarUpanuM vapada , ane saMnikarSa sarvathA nityaja ApI : ja boddhone 103 24 116 1 zraddhA 116 prAkArI 127 22 auSadhio 135 - 3 jainadarzana kalAcArya 12 20 chevaTe savarUpa 18 21 ravapada 40 2. saMniSkarSamAM ane 41 - 6 sarvathA anitya ja 43 : 6 rUpI arUpI - ane anekAnta svabhAva 68 vigere khUba AvA apekSAe 162 15 jene dhamI 189 duSTAta 193 17 AdaraNIya thaI zake 194 - 12 16 - 13 ba ag 150 ekAta svabhAva vigere ane ama A A apekSae jene dharma dRSTAnta dvArA AdaraNIya aba Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #658 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja 2 239 2 - 323 347 451 bhatemAM ja bhUtemAM ja 198 bacatanya caitanya 210 pAtha padArthanI 222 bheda vartanA, kAla padArtha kAla padArthavartanA 303 vaNa 308 phira ra 23 teNIo teo bIjanI apekSAe bIjanI apekSAe 1 aMkuramAM 341 jAgI javA jAgI javAya nijIva nirjIva uttama sahanana uttama saMhananavALA jIve 370 merUnA merunI vyakitaone vyaktione 383 pazamika kSApathamika 391 1nyo yAthI te vadhyAthI 423 zrAdvaitabrahmAta- 427 "manAyAja manAya ja 437 meLavavavAmAM meLavavAmAM 443 takavAde tarkavAde 444 janadarzanamAM jainadarzanamAM 445 karyuM ? A da = 364 381 21 23 15 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #659 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #660 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nyAyavizArada-nyAyatItha upAdhyAyajI mahArAja zrIma`galavijayajInA racelA graMthA para jANItA vidvAnAnA thADA abhiprAye. jainatatvapratIpa is a small work in sanskrit, by Muni Shri Mangalvijayji Maharaj, Nyaya-Tirtha, Nyaya -Visharada. It explains in brief the nnderlying principles of Jainism. Now adays, scholars are studying Jainism which had been neglected so for & the appearance of the book is opportune. It is a text of the Jaina-Darsang. It is written by an erudite Jain scholar & there fore it is superfluous to say that it is well written, II. B. BHIDE, M. A, L Y. B, Prof. of IHistory & Sanskrit. Samaldas College, Bhavnagar. jainatava pradIpa-muni zrIma'gavijaya mahArAja nyAyatIrtha nyAyavizAradajIne A nhAne! graMtha TuMkAmAM jaina tattvajJAnanI rUparekhAonI samajaNu Ape che. jaina tattvajJAnanI prazna je upekSA karavAmAM AvatI hatI tene khudale huve vidyAtA tene a bhyAsa karavA lAgyA che, ane tethI samayAnusAra che, jainadarzananeA A eka graMtha che ane te eka A graMthane vibhava mada Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #661 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 2 ] jaina graMthakAre lakhyo che. tethI ema kahevuM nakAmuM che ke te ghaNuM sArI rIte lakhAya che. - eca. bI. bI. ema. e. ela.ela.bI. itihAsa ane saMskRtanA prophesara. zAmaLadAsa koleja, bhAvanagara. I read the book on saata et compiled by revered Muni Maharaj Shri Mangalvijaya Nyaya Visharada Nyaya Tirth, with great interest the contents whereof has infused in me the spirit of naming it as one of the very best books on the Jain literature. Though at some places the style is stiff-but there is no remedy for it yet as a whole the style is clear and simple and the language easily intetlligible. I hope thus book should be the text book in universities. I wish thus undertaking every success. Alfred High School) Vohra Pushkarray Man. Bhavnagar, shankar B, A, 6-- Sans Sanskrit Hous. - pUjya guru mahArAja zrImaMgalavijaya nyAyavizArada nyAyatIrthathI banAvavAmAM Avela jainataravapradIpa meM ghaNAja rasathI vAMcela che. tenI aMdaranI hakIkate mane jaina sAhitya upara te pustakane sarvottamamAMnuM eka kahevAnI hIMmata ApI che. jo ke keAIka sthAne paddhati kAMIka kaDaka che paNa tene mATe bIje rasteja nathI. te paNa ekaMdara te paddhati spaSTa ane sAdI che ane bhASA sahelAIthI samajI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #662 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ o ] zakAya tevI che. huM AzA rAkhuM chuM ke A pustaka yunIvarasITImAM pAThya pustaka thAya. A kRtyane huM dareka prakAre kuttehuM cAhuM chuM. } AlakeDa hAiskula bhAvanagara tA. 6-4-22 vArA puSkararAya mAnazakara mI. e. I looked over portions of aersthAna-pUrvAdha by Nyaya-Tirtha, Nyay-Vijaya Muni Shri Mangalvijyaji Maharaja. It is, we may say, a Dar sana Sangraha in Gujarati, & as such a valuable addition to philosophical literature in the language. It is an admirable introduction to serious philosophical study. I with the Munimaharaja lose no time in favouring the public with the second part of the work. Jain Educationa International H. B. BHIDE, M. A, LL. B. Prof. of History & Sanskrit. tattvAkhyAna ( pUrvAdha )-muni zrIma'gaLavijayajI mahArAja' nyAyatI nyAyavizAradajIne A graMtha ha upara Tapake joi gaye chuM. ema kahI zakAya ke gujarAtImAM A eka danasaMgraha che ane gujarAtI bhASAmAM tattvajJAna sabaMdhI sAhityamAM eka kImatI umerA kare che. gabhIra tattvajJAnanA abhyAsamAM te eka prazaMsanIya upAddhAta svarUpa che, bIjo bhAga mhAra pADavAmAM muni mahArAja have vizeSa vilaMba nahIM kare ema huM icchu chuM. -eca. bI. bhIDa. For Personal and Private Use Only Page #663 -------------------------------------------------------------------------- ________________ I read the book on accara cara compiled by revered Muni Maharaj Shri Mangalvijaya Nyaya Tirtha, Nyaya Visharad. The questions therein discussed are very important even for persons of different sects. It describes in main the ta philosophy. The style and language both are clear and simple in comparison to the logical, philosophical and metaphysical questions therein discussed. I wish this wook every success. Alfred High School ) Vohra Pushkarray MaBhavnagar, nshankar B. A. - 6-9-22. : : Sanskrit Hous. - pUjya muni mahArAja zrImaMgalavijaya nyAyatIrtha, nyAyavizArada thI lakhavAmAM Avela tavAkhyAna pUrvAddha nAmanuM pustaka meM vAMcyuM che. tenI aMdara vivecana karavAmAM AvelA praznano judI jJAtinA mANasa mATe paNa ghaNA agatyanA che. mukhya rIte te jaina tatva jJAnanuM varNana kare che. bhASA ane zailI banne nyAya, tattvajJAna ane mAnasazAstranI sAthe sarakhAvatAM pramANamAM spaSTa ane sAdI che. A pustakane dareka phateha IcchuM chuM. AlaphreDa hAIskula 5 verA puSkararAya mAnazaMkara bhAvanagara tA. 6-822 I * bI. e. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #664 -------------------------------------------------------------------------- ________________ I have received the book, Tattva Kbyara Purvardha for my humble opinion from the venerable author, Nyagatirtha, Nyayabisharada Muni Maharaja Mangalvijayji. It is very difficult for me to express my opinion on a work dealing with some of the abstruse and mystical aspects of different religious and philosophical systems, as laid down therein. The author has well tried to give a detailed and lucid exposition of the fundamental principles and primary elements of different systems as Sankbya, Nyaya, Baudha and Mimansa, in this first part. Its reading is sure to awaken absarbing interest in the Jains as well as non-jains. The style is easy and simple. I wish the Book every success. Motichand Javerchand Mehta. 1-10-22 Acting Head Master. Alfred High School Bhavnagar. tavAkhyAna pUrvAdha-A graMtha mAnanIya muni zrImaMgalavijaya mahArAja-nyAyavizAradanyAyatIrtha taraphathI mane mArA namra abhiprAyAthe maLyo che. A pustakamAM varNavelA vividha dharma ane darzana saMbaMdhI gahana ane gaMbhIra viSayonA saMbaMdhamAM abhiprAya A pavo e mAre mATe bahu muzkela kArya che. A prathama bhAgamAM graMthakAre vividha dharma-darzana jevA ke sAMkhya, nyAya, bauddha ane mImAMsA vigerenA mULabhUta ane prAthamika to savistara ane sarasa rIte Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #665 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samajAvavAno prayatna karyo che. jaina ane jenetara prajAmAM A graMtha bahu utsAha ane rasathI vaMcAze evI AzA che. lekhanazailI sarala ane sahaja che. huM A graMthanI phateha icchuM chuM. . 1-10-22 -motIcaMda jhaveracaMda mahetA heDa mAstara, AlapheDa hAiskula - bhAvanagara Fuktgaty by Muni Shri Mangalvijayaji Maharaja, Nyaya-Tirtha, Nyaya-Visarada, may be said to supplement his other work acareum. The two together give the reader a good idea as to what centitutes the most important contribution of Jain Religion & of phiosophy to the world culture. It is difficult to equal, much won to surpass, the avalytical power displayed bp the Jain Logiciaus. Faust is their forte. The present work, though small in size, is big in contents; the exposition of Anekanta-vada is through. It should set at east at least some of the objections raised against the theory which is peculiar to Jainism. H. B. BHIDE. M. A, LL. B. Prof. of History & Sanskrit, Samaldas College Bhaynagar. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #666 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 7 ] saptasa'zrI pradIpa-muni zrIma'gaLavijayajI mahArAja nyAya-tIya nyAyavizAradajInA A graMtha tattvAkhyAna nAmanA graMthanA eka vadhArA che ema kahI zakAya. jagatanI saMskRtimAM jainadhama ane jainadarzana vA upayAgI bhAga bhajave che tenA A khanne graMthA tenA vAcakane sArA khyAla Ape che, jaina naiyAyikrAnI pRthakkaraNa zaktinA sameAvaDIyA thavu eja kiThana che, teA pachI tenI pele pAra javAnuM tA ethI ye vadhAre muzkela che. samabha'gI e temane durgaM che. A graMtha jo ke kadamAM nhAnA che, te paNa tenA viSayamAM te mahAna che. anekAMtavAdanu spaSTIkaraNa saMpUrNa che. jainavAdanI khAsa pati sAme je AkSepa mUkavAmAM Ave che; temAMnA keTalAkanu nirasana tA jarUra A graMthathI thai zakaze. eca. mI. bhIDe. ema. e. elaela. mI. sa skRta ane itihAsanA adhyApaka zAmaLadAsa DhAleja, bhAvanagara. I received the book on saptamazImaddIpa for my humble opinion. I had gone through the book and found if very interesting as well as furnishing the reader with a rationalized and synthesised mode of thoughts. Also the language and the style are easy and good. I wish this book every success. Alfred High School Vohra Pushkarray Manshanar B. A.. Sanskrit Hons. Bhavnagar, 6-9-22. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #667 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [8] merA namra abhiprAyA mane saptabhaMgI pradIpa uparanuM pustaka maLyuM hatuM. huM te vAMcI gayo hato ane te ghaNuM ja rasadAyaka temaja buddhigamya ane suvati vicAronI paddhatithI vAMcana pUruM pADanAra tarIke mane mAluma paDayuM hatuM. bhASA temaja zilI ghaNIja sahelI ane sArI che. A pustakane dareka phateha IcchuM chuM. AlapheDa hAIskula 7 virA puSkararAya mAnazaMkara bhAvanagara tA. 6-4-22 I bI. e. " I have gone through the work called Saptabhangi Pradipa written by the learned author, Nyayatirtha and Nyayabisarada, venerable Muni Maharaja Mangalvijayji, In addition to formal logic by the Jain Logicians, Saptabhangi is the synthetical process of logical inquiry into onto. logy of things and enables the reader to enter into a more detailed, comprehensive and complete apprehension of the actual realities. It is also called Syada vada or Doctrine of versalility of Aspects. It faithfully depicts the great truths offered by Jainism, for the redemption of man. kind. The revered author has tried his very best to make the work readable even by people of ordinary culture on account of its easy and lucid style. In the first chapter, the author has well Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #668 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ & ] depicted the fundamental principles as laid down in all systems. Other chapter are also well written. On the whole the book enaebles the reader to grasp the ideal element in its purity, entrety, 'coherence and harmony. The efforts, made therein to popularese philosophy are very landable and creditable to the venerable author. Motichannd Jhaverchand Mehta. Aeting Head Master. Alfred High Sehool, Bhavnagar. saptabha'gI pradIpa-mAnanIya muni mahArAja zrIma'gaLavijayajI mahArAja-nyAyavizArada nyAyatI -teozrIe mekale A graMtha huM pUrA vAMcI gayeA cheM. jaina nyAyazAstrIonA sAmAnya nyAyanA vadhArA uparAMta sasabha'gI te padmArthInI tavidhAtA nirIkSaNumAM nyAyanI ekIkaraNa patirUpa che ane vAMcanArane vAratavika satyAnuM saMpUrNa, vizALa ane savistara jJAna utpanna karAve che, te syAdvAda athavA padArthInI bhinnabhinnAvasthAnA siMddhAMta paNa kahevAya che. manuSyajAtinA lAbhAthe jainadharmathI jaNAvavAmAM AvatAM mahAna satyAnuM aMtaHkaraNlR pUrNAMka te vana kare che. tenI sahelI ane sIdhI zailIthI sAmAnya keLavaNInA mANaseAthI paNa te pustaka vAMcI zakAya te mATe pUjya kartAe ane teTaleA dhaNeAja prayatna karyo che. pahelAM prakarNamAM sava datAmAM darzAvela mukhya siddhAMtAnu sArU varSoMna karyuM che. khIjA' prakaraNA paNa sArA lakhANAM che. Tu'kAmAM Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #669 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [30.] te pustaka vAMcanArane te Adarza tatvanuM bhAna, tenI zuddhatA, saMpUra rNatA ane ekAgratA sAthe karAve che. tatvajJAnane paricita karAvavAmAM Avela prayAthI tenA kartA ghaNaja prazaMsApAtra che. Alellae Balmai's niat. 15-10-22 ekaTIMga heDamAstara AphreiDa hAIskula. bhAvanagara. I have received the book, Dravya-Pardipa, for my humble opinion written by the revered Nyayatirtba, Nyayabisharada Muni Maharaja Mangalvijaji. ; It treats of six real substances, which, according to the Jain tenets, exist, always have and will; and by their unchanging conditions and interaction cause the world to be what it is. The learned author describes most" accurately the priciples of Logic together with Saptabhangi and Nyayavada, in addition to six Dravyas or real substances in this book. Note with standing the philosophical and metaphysical questions are treated in the book the style is easy and simple for a layman to read. it. I wish the book every success. Motichand Javerachand Mehta, 10-11-22 Acting Head Master. Alfred High School, Bhavnagar. . Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #670 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | [ 11 ] dravya pradIpa-muni zrImaMgaLavijayajI mahArAja-nyAyatIrtha nyAyavizArada taraphathI A pustaka mane mArA namra abhiprAya arthe maLyuM che. temAM jaina siddhAntAnusAra te cha dravyanI carcA karavAmAM AvI che ke je cha dravya haMmezAM hatAM, che ane raheze ane je che dravyone lIdhe A jagata atyAre vartamAna svarUpamAM ApaNuM AgaLa dekhAva de che. vidvAna graMthakAre cha dravyo uparAMta ghaNuja vAstaviktAthI tarkazAstranI sAthe saptabhaMgI ane nyAyavAdanI paNa carcA karI che. * tattvajJAna ane adhyAtmanA prazno viSe paNa uhApoha che. zailI sarala ane sahaja che, sAdhAraNa mANasa paNa te vAMcI zake. huM A pustakanI phateha icchuM chuM. -metIcaMda jhaveracaMda mehetA. heDa mAstara AlaphreDa hAIskula bhAvanagara I Received to book on " Tett " written by revered Muni Maharaj Shri Mangalvijaya Nyaya Tirtha, Nyaya Visarada for my humble opinion. I have gone through if and found if very interesting. It nicely gives the investegation and explanation of the nature and essence of all things. Its style is simple and language, on the whole good. I wish that work every success. Alfred High School) Vohra Pushkarray Man: Bhavnagar, shankar, B. A. 16-9-22. Sanskris Hous. pUjya muni mahArAja zrImaMgaLavijaya nyAyatIrtha nyAyavizAradethI lakhAyela dravya pradIpa nAmanuM pustaka mArA namra abhiprAya mATe mane Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #671 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 1ra maLyuM hatuM. huM te vAMcI gayo chuM ane ghaNuMja majAnuM mAlUma 5 yuM hatuM. tamAma padArthonA ravabhAva ane tatvanuM vivecana ane saMzodhana te sArI rIte Ape che. tenI zailI sAdI che ane ekaMdara bhASA. sArI che. te pustakane huM dareka phateha icchuM chuM. AlaphreDa hAIskula ? rA puSkararAya mAnazaMkara bhAvanagara tA. 6-9-22 I bI. e. Muni Shri Mangalvijayaji Maharaja, NyayaTirtha, Nyaya Visharada is doing excellent work * in familianising the Gujarati reading public with the principles of Jainism, THEIT is one small but sweet furit of his activity. The Jaines classiby Padarthas is their way & the present work expounds their principles. The exposition is clear & simple so as to be understood by man in the street * even. H. B. BHIDE, BHAVNAGAR . December 8, 1922. dravya pradIpa-muni zrImaMgaLavijayajI mahArAja nyAyatIrtha_ nyAyavizArada, gujarAtI vAcaka vargane jaina siddhAMtano paricaya karAvavAnuM kAma ghaNI sArI rIte karI rahyA che. prastuta graMtha e temanA utsAhanuM eka nAnuM chatAM madhura phaLa che. jano pitAnI khAsa paddhatie padArthanuM nirUpaNa kare che. ane A graMtha tenA siddhAMtanuM spaSTIkaraNa kare che. spaSTIkaraNa skuTa ane sAduM che, ke jethI rAhadArI paNa te sahelAIthI samajI zake. eca. bI. bhIDa. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #672 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nyAyatIya nyAyavizArada upAdhyAya zrIma'galavijayajI kRta anyAnya granthA. 1 jaina sAhityamAM padArthanI vyavasthA. 2 jaina tattvapradIpa saMskRta bhASAmAM, jaina darzanamAM pratipAdita padArthone jANavA mATe nyAya zailImAM mukhya sAdhanarUpa che. A graMthamAM dareka padArthanuM lakSaNa pradarzita karavA pUrvaka svarUpa samajAvavAmAM Avela che, temAM sAta adhikAra rAkhavAmAM AvyA che. hIMdI bhASAmAM. mUlya rUA. 1 3 saptabhAgI pradIpa, gujarAtI bhASAmAM. syAdvAda-saptamagInA svarUpanA edha sivAya jainanamAM praveza thavA azakyapraya hovAthI tenA dareka lokeA lAbha le, te khAtara navIna zailIthI gujarAtI bhASAmAM A grantha racavAmAM Avye che. granthanA pramANamAM kri'mata ghaNI theDI rAkhavAmAM AvI che. pRSTha 150, mUlya rUA. 4 tattvAkhyAna pUrvAdha gujarAtImAM. aiAddha, naiyAyika, sAMkhyu ane vaizeSika A cAra danAne AcAra, padArthonI vyavasthA vigere jANavA mATe A eka apUrva Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #673 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ ] sAdhana che. dareka dananI samAlocanA paNa ghaNI sarasa yuktipUrvaka karavAmAM AvelI hAvAthI dareka vidvAnanu mana te jovA utkaMThita thAya che, tenI upara ghaNA vidvAnonA ucca abhiprAce! paNa AvI gayA che. nakalA thADI che ane mAgaNI ghaNI che. vhelA te pahelA. pRSTha 315. graMtha zvetAM ki'mata ghaNI ja thoDI che. mUlya rUA. 1] gujarAtImAM 5. dravya pradIpa. SaD dravyanuM svarUpa nyAyazailIthI yuktipUrvaka jANavA mATe jainAmAM A eka pUrva sAdhanarUpa che. graMtha nAne hAvA chatAM paNu viSayA gaMbhIra hAvAthI ghaNI sarala bhASAmAM nirUpaNa karavAmAM Avyu' che. pR. 64 6. dhama pradIpa. mUra, na gujarAtImAM bhinna viSayA para dravyAnuyAgane lakSyamAM rAkhI padyamAM cAvIza tItha karAnAM stavana ApavAmAM AvyAM che. temAM khAsa paramapUjya AcArya zrIvijayadhama sUrijIkRta stavanAnA paNa samAveza che. sAtha sAtha teezrInI aSTaprakArI pUjA paNa ApavAmAM AvI che. pRSTha 96. mUlya rUA. bharU cha tattvAkhyAna ( uttarArdha ) gujarAtImAM AmAM vedAMta, mImAMsA ane jainadarzana A traNanu ghaNA vistArapUrvaka vivecana che. sADAchaseA pRSTa mU. rUA. 4. 8 dhama dIpikA, sauMskRtamAM navIna paddhatithI lakhAyela vyAkaraNa zAstranA A eka Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #674 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 15 ] apUrva graMtha che. zloka pramANa lagabhaga sAta hajAra jeTalu che. thoDA vakhatamAM bahAra paDaze. mUlya rU. 5-0-0) chapAvavAnA graMthA. 9 samyaktva pradIpa 10 dhama'jIvanapradIpa (vijayadha suriAsa ) 11 pradIyaprakAza. gujarAtI ,, A H jainatattva pradIpa " nu... gujarAtI bhASAmAM taiyAra thayela vivecana che. lagabhaga eka hajAra pRSTha jeTalA A graMtha thaze. 12 vyutpattivAdavyAkhyA. sa...skRtamAM e nAmanI nyAyanA graMthanI TIkA nanya nyAyamAM lagabhaga be hajAra leka jeTalI thaze. 13 zaktivAdRDhippana. saMskRtamAM nanya nyAya zailImAM lagabhaga pAMcase TeMka jeTaluM. prAptisthAna-- Jain Educationa International yazavijaya jainagraMthamALA herIsarADa, bhAvanagara. ( kAThiyAvADha. ) For Personal and Private Use Only Page #675 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #676 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Educationa International For Personalans Private Use Only